Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur171mign
 PATROLOGIiE
CURSUS COxMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UMVEIISALIS, INTEGRA, UNIFOIilllS, COMMOnA, dCONOMICA
OMNICM SS. PATROM, DOCTORDM SCRIPTORaMOliE ECCLESIASTICORDM
SIVE LATINORUM, SIVE GR.B,CORUM,

^^L^^ ^^^ ^POSrOLICO AD ^TATEM INNOCENIII III {ANNO 1216) PRO I ATINIS
ETADCONCILIIFLORENIINITEMPOBA (ANNOim) PROGR^CISFLORUERtNT^^^
RECUSIO CHROJNOl.OGICA
OMNIUM QU^ EXSTITERE MOINUMENTORUM CAimuCM
TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIiE S^CULA ET AMPLIUS

MOMLNII SUllSEQULNllBUS, DONATA CAPITUMS INTRA

; IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS NECNON FT
TITULIS S.NGULARUM PAGINARUM MARGINKM
SUPERIOREM DIST.NGUENTIBUS sTb™mQUE MATE-
R.AM siGN.FiCANTiBus, ai.ornata; oper.bus cum
dubi.s,tum APOCRYPms
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADIT.ONEM ECCLES.ASTICAM ™a
VFRO
POLLENTIBUS AMPL.FIcllA

SERT.M DUOnUS INDICIBUS IMMENS.S ET GENERALIBUS SED PR^-

ALTERO SCIL.CrT HFRIIM T-^
QU.O.UIONON SOLUM TAL.S TALISVE PATER, VERmrET.A™USQU.s"uE
""'"'^ SCR.PSER.T, UNO INTU.TU CONSPICIA^UR
pS^
ALTERo'sCRyPTUR^
SACR!^'rrr""
'^"° LKCTORI
;
COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS
c,,i;
'

SUORUM LOCIS S.NGULOS S.NGULORUM L.BRORUM S. OPFRUM

SCR.PTUR^ VERSUS A P.miO
^^^^^"^O^ USQUE AD NOV.SS.MUM APOCALYPSIS,
COMMENTATI SINT

PERTINENTIBUS COADUNATORUM.

SERIES LATINA,
IN OUA PaODEUiVr PATRES, DOGTORKS SGRIPTORESQUE
ECGLESIii LATM
A TERTULLIANO AD LXNOGENTIUM III.

AGGURANTE J.-P. AIIGNE,

Bibliothecse Clcri iinivcrsw,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGU ENTI^ ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE

PATROLOGIM LAm.E TOMUS CLXXl.

VEN. HILDEBERTUS PRIMO CENOMAN.
DEIN TUUON. ARCHIEP. MARBODUS REDON EPISC
HILDEBERTI SUPPARIS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES
ET J.-P. MIGNE SUr.GESSORES,
IN V!A DIGTA: AVEISUE DU MAINE, 208.

1803
Clkhy. - Ex typis PAUL DUPONT, 12, vi4 dicla Bac-d'Asnieres. 132.8,
93.

TH£ INSTITUTE QF
MEDI.TVAL STUDiES
10 ELFwSLEy PLACe
TOROHTO 5, CAU/,DA,

n^C -7 1931 -
 S^CULUM XII

VEIVERABILiIS

HILDEBERTI PRIMO CENOMANEINSIS EPISCOPI

DEINDE TURONENSIS ARCHIEPISCOPI

OPERA OniNIA TAM EDITA QUAM INEDITA

ACCESSERUNT

MARBODI
REDONENSIS EPISCOPI, IPSIUS HILDEBERTI SUPPARIS

QU/E HACTENUS EDITA, H^C AUTEM AUTEM AUCTIORA ET PLURA JSONDUM EDITA PRODEUNT
OMNIAQUE AD MANUSCRIPTOS EODICES RECENSITA, NOTIS PASSIM ILLUSTRANTUR
LABORE ET sTUDio D. ANTONII BEAUGENDRE, presbyteri et monachi
ORDINIS SANCTI BENEDICTI E CONGREGATIONE S. MAURI

DE NOVO EDITA
CUM NOTIS ET QUAM PLURIMIS ADDITIS GENUINIS OPERIBUS, E COD. MSS. ERUTIS
CUaA ET STUDIO

J J. BOURASS^
CANONICI ECCLESLE METROPOLITAN.E TURONENSIS

A.GGURANTE J.-P. MIGNE

Bibliothecse Cleri Universae

SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.-E ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE

»Hg>^«-.

TOMUS UNICUS
-m a. QH a ,
, I

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCGESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208.

1893
 ELENCIIUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOWIO CLXXI CONTINENTUR

VEN. IllLDEBiiRTUS CENOMANENSIS EPISCOPUS, DKINDE TURONENSIS

ARCUIEPISCOPUS.

Prologomena. 9
Epislola^ llildeberli. 135
Diploinala. 311
Senroiu'S. 339
Viia S. Radegundis reginae. 967
—S. Hugonis (jam edlla Pulrologm t. CLVlll in S. Huqone.)
\ Liber de qucriraonia et contliclu carnis et spirilus seu animae. 989
Morniis Pliilosophia de hon^^sto et ulili. 1003
Libellus de quatuor virtulibus vitae honeslae. 10.55
Traclalus theologicus. 1067
Traclalus brevis de sacramento altaris. 1149
Liber de expositione missse. 1153
Versu^ de myslerio missae. 1177
Lict r de sacra euchari-tia. 119i)
Carmina de operibus sex dierum. 1213
Physiologus. 1217
De ordino mundi. 1223
De ornatu mundi. 1235
Carmen in libros Regum. 1239
Applicatio moralis locorum Scripturae ex Veteri Testamento. 1263
In pnmuin caput Ecclesiastes. 1271
Ex Novo Testamento. 1275
Libellus inscriplionum chrislianarum. 1281
Versus de sancla Susauna. 1287
De Machibaeis. 1293
Versus de S. Vincentio. 1301
Passio sanctfE Agneti;. 1307
De Invenlione sanctae crucis. 1315
Vita bealae Mariae .'Egyptiacae. 1321
Lamrntalio peccatricis animae. 1339
Historia de Mahumete. 1343
Liber dictus 3Iathemalicus. 1365
Carmina Miscellanea. 1381
Carmina quacdam indifferentia. 1441
Supplementura ad carmina Hildeberli. 1447
*

MARBODUS REDONENSIS EPISCOPUS.

Epistolse. . 1463
L'ber de Iribus inimicis. 1491
Vita S. Licinii episcopi Andegavensis. 1493
—
S. Roberti abbatis Casae-Dei. 1305
— S. Magnobodi confessoris- 1531
— S. Guallerii abbatis. 1563
Sermo in Vitam S. Florentii confessoris. 1577
Hi^loria Theophiii metrica. 1593
Pa>ma de seplem Machabaeis. 1603
Versus de Laurentio. 1607
Passio Victoris martyris. • 1615
Passio Mauritii el sociorum ejus. 1623
Vita saiicia^ Thaisidis. 1629
Passio SS. Felicis et Adaucti 1633
Vila fi. Maurilii. 1635
Carmina varia. 1647
Liher de ornamcntis verborum. 1687
Lib"r dt'C'm capitulorum. 1693
Carmina varia. 1717
Liber de gemmis. l'^^^
Diplomata. 1779
InDEX ANALYTICU3. 1819
 EMINENTISSIMO I>0MINO

0. CJ^SAUI D'ESTHEES
CARDINALI EPISCOPO ALBANENSI,

DUCI AG PARI FRANCIiE,

REGIORUM ORDINUM COMMENDATORI, SANCTI GERMANI A PRATIS ABBATI, ETC.

Quod ultimis sxculis accidit, eminentissime Ecclesias Princeps, ut, faventibus prin-
cipibus viris, ad publicam utilitatem, et oblectamentum, e ruderibus eruerentur insi-
gnia qusedarn, antiquitatis et perfectioris artis miracula, quee temporum i?ijuria sub
ruinis diutissime jacuerant, hoc mihi felicifer arbitror contigisse dum tuis sub feli-
cibus auspiciis, Vcnerabilis Hildeberti primo quidem Cenomanensis episcopi, deinde
Turonensis archiepiscopi Opera e tdattis educere sum aggressus. Quid vero justius ?
quid ('hristianse pielatis professoribus utilius ? quid denique litteratis omnibus potuis-
set esse jucundius, quam pubticse luci reddere scripia percelebris suo tempore prsesu-
lis, quem omnes prope illius oevi scriptores suis celebrarunt encomiis, et quem, unus

instar omnium Bernardus, in difficilioribus Ecclesise tempestalibus, « magnam Ecclesise

columnam non dubitavit appellare (1)?
>->

1 antum sane laudis elogium a viro sanctissimo, nec regtim unquam, sum- )iec vel

morum pontificum assentaiore, Ilildebertus jure ac merito reportaverat, non modo

propter invictissimum semper in propugnandis sacris Ecclcsise jitribus animum, non
solum propter sanctisnmae vitse pcrvolantem ubique famam, sed eliampropter catlioli a
semper et egregia cujuscunque generis scripta, quse Orderico Vitali. Hiideberti ipsius
suppari, teste (2) (( a /iomanis cardinalibus, qui tunc lemporis Gnlliam frequentabant,
liomam reportala, dicacium schoiis, et ipsis Quiritum didascalis admiranda censeban-
tur. »
Et certe non immerito. (( Tam divinarum enim, » ait idem vetus auctor{3), «quam
ssecularium eruhtione litlerarum incomparnbilis floruii, » quippe qui « eleganter simul
et sapienter locutus est de Christo et Ecclesia, de corpore et anima, de gestis sanctorum
et virtwibuS corum, de laude virtutum et vifuperatione vitiorum. »

Hsec suntilla e.ximia scripta, quse per sepfem fere sseculorum curriculum, iniquorum
injuria temporum, ad (magnuui utique Christianse pielatis et reipublicse iitterarise dis-

(1) Epist. 124 edit. Mabill. In hac relala sub num. 44. libri ii.
M) Ecd. Hist. lib, x, p. 770.
(3) Ubi. supra.

PATaoL. CLXXI. 1
 " VKN. HII.DKBKHTUS CENOMAN. KPISG.
j2
peMiumi puloere obn.la laluenml; hcec sunl
<,u^ ,ol ab annis, ut luci suse, qua olim
''''''''''''''''^''l^^rion.m votu liuemorum
"nTT, ; expetierunt; h^cZouZ

Hanc ipsum tandem apud te, Cardinalis

eminentissime, pro suis his Operibus
tum se esse gratulatur Hildebertus, dum nae-
manum meam, tremulam licet sed utustns-
Ltrs-
simo tuo nomme firmatam ausus fuerim ilti porrigere
Audaxj.rorecto ne quid dissimulem, et ultra
vires octogenario mihi seni facinus ut
» marjm sacerdom et e^celsi in verbo glori^(i)
» Opera e tenebris ad iZmmbticl
revocare tentaverm. Sedquidnon sub tutissimo Eminenti^ Tux prJdio7iHno,M
tus fuuset vet tardioris tanguor
ingenii? Quid non ausa
^.tas?ltlud vero eo fidentius te mihinon
fuissVZaZ onZt
tnomnes tuieratos ammum
nemo est qui
denegaturum s/eravi, quo prZZtuu'
qmbustot ab annis obedientiam vovi, tuis
nonsit feliciter expeL. r! roZHsZ
in nostram congregationem
nlTetiam
"Z^b
Ma
de tua '^^Tr"°'''-
bemgmtate
""' ''"' "'""
qua nos amplecti dignaris, me certum
permoZ
"^"^'^olcnti.
facerent ut emoZ^
,Lne tu. signs
propemodumv,res ad tuum percetebre tota
Europanomcmreviviscerent' HanTZTl
propr^a q,adcm diffisus tenuitate, sed
de po.entissimo Eminentise TuTpatro^TTcot
"""
"""'""''' '' '"" "'""' restitueTd, Tcnerams
mdeZTn "T""''""'
'""' '"'""""^ '"" ^'"'
"'
9ualemcunque suam opeltam ausus
estspZe.
Hinc sane nobis ad memoiiam recurerrum
fausti illi quos vidimus dia ouibm
'"•"''"' ""''"""^ '""^ "'"ualeruditionemTpecZt::;
itrJCr::::'? "Tf
'""'" '"""'" W«"*'".
T TnZtt TT^T""
'""'
Semmarc
i^nponere gloriala
prospexit, pr^coces quidem, sedtotos
est, dum
TTZJTTTT'^''"''"'
tuiisset xtas) sacrse purpurw
<si
maturos.
jam
^
Nec ipsa igitur So,-bo„a, nec tota Gallia,
e.ximiurrC hoc doctrime tum sinqularis
dn, paucts insi-
post annis sacris coronatum
infulis est demirata. . Talis ,
ut Bil ZTp
"""""""" " "'"" """*"- Po^^orLlZT^^s
~::TZ/f "' v'vT (5>- «

Z T, ,
^
"'""'"'''^^t ad plenitudinem justitise,
""' '"'"" """ "" "*"'*'« ^mreligionis
nihil ad integi-italem doctri-

Znr^mZ,T""'"""T''"'"'
amo,,nlal mtnus xmpiger ille el a,-de,ttissimus quem
jam profitebaris, et qno lostea
tam feucuerususes, p,-o domo Dei
.clus;nihil deniquc minus sagacisima,
TlTet
""'"' """ '"""'"""' ^"'""'^"^ negotnTquamaTJXl
2^TZl'ZT'" f'".'""""' .P"'-''""^ acceperas industria et integriias, qua pacem
T.iilf^ e tran-

Buicporro mirandx jam supra modum, et

adeo muitiplici in rebus agendis pruden-
ttje, mmts angustam se
perscnsit Gallia; Imic Itoma nobis invidit;
vidit ct obstupuit
Ft qucm ins.gms Ecclesia Laudunensis
totum in cpiscopaUbus muniis sedulum, iT
irandis su^e ditioms ecclesiis inde/essum, lus-
in efformandis clericorum ad disciplinam et
inetatcm moribus ad hoc e.rstruCo etiam
; sua munificenlia vigilaZsl seminario,
inum pr^sulem, et tola denique dicecesis
suscipicndis eu,uscunquc statuT Jtisac
regtonts egems xenodochii preecipuum
fundatorcm ct benignissimum paslorem venerata
fuerat, suspexit Roma, imo et Europa
tota, intcr dissidentes in ecclesiastico maximi

!*) SK ^°'" ^P'"- Pracitala vocal Hild.ber um.

(.5) tpist. \i, hb. II hiijus edilionis, pag. 94.
13 EPISTOL\ DEDICATORIA. U
momenti negotio prsesules Gallicanos, industrium admodum et prudentissimum
caduceatorem.
Nec minorem procul dubio orbi toti movit admirationem ea tua summa modestia,
qua, cum simul conspiraiitibus amborum reyum potentissimis officiis, ad purpuram
vocaveris, vix ingressus Urbem, hunc honorem illico et ultro oblatum, per totum ac
solidum unius anni curriculum, et hnnc variis motibus agilatum, etiam cum tantx
forte digniiatis amittendx periculo, exspectare satius habuisti^ quam a regis et domini
tui mandatis, qux tamen tuum ad commodum interpreiari facile potuisses, vel latum
unguem recedere. Unde factum est, ut quam egregia animi moderatione, tu tibi ipsi
superior, vel sponte quasi sua tibi adulantem recusaveras purpuram^ gloriosius deinde
consequereris.
Inde sane summa illa vel apud summum pontificem
purpuratos Patres omnes me-
et
rita qux tibi contigit, existimatio ; et inde a rege omnium maximo impensa crevit
gratia ; et inde tandem exquisitissimus ille delectus, quo te tot legationibus per Ita~
liam, Germaniam, Hispaniam, Lusitaniam orbi spectaculum fecit, quem devotissimum
et perspicacissimum rerum suarum ubique moderatorem, ut olim parentem tuum for-

tissimum vindicem fuerat expertus.

,

Talem te noster hic Eildebertus quasi redivivus ambit patronum, dum fere ignotus
in novum velut resurgit orbem. Illiquid gloriosius ? lUiquid tutius? Quidenim inde prse-
sidii adversus obtrectatores quoscunque jirsesul hic orbiredditus non speret ab eruditissi-
mo perspicacissimo, aequissimo praesule'^. Quid non subsidii a potentissima ipsa Estraeo-
,

rum gente,tota sacris infuHspro meritis spectabili, totaproparfis lerra, marique victoriis,
militaribus,iisque summis honoribus illustrit Quid non tandem speref officii, « totius re-
verenfiee praesul, » [sic iterum Hddeberlnm Bernardus) (6) ab eminentissimo cardinali,
qui sacrataadem purpura fulgens. se totwn Ecclesiae, regi, natrim dlcavit, ef quodnon
nisi subtnissis, sed exsultantibus animis prsedicatnus, se nobis adeo benecolum praebere
dignatus est, statim ut a munificentissimo rege, aequissimo [si quis unquam), merifo-
rum arbitro, illi, vel incogitanti, commendata est Sangermanensis nostra haec regalis
abbatia. Hinc maxime nobis, eminentissime Ecclesiae Princeps, gloriari et applaudere
per te ticeat, quos tot benevolentise signis totos tibi devincis, quos ad utcunque uiilia
quandoque forte fufura orbi catholico studia, tuis adhortationibus erigis et foves, quos
denique ad decorem domus Dei munificentia tua difas et solarts.
Dum interim aliqua celebrior, et te dignior observantiae a nobis tibi exhibendae sese
offerat occasio, paiere, cardinalis eminentissime , ut grati nostri erga le animi vadem se
praebeat Hildebertus noster.
Et ne de propositi nostri sinceriiate dubites, beniqne suscipe supparem ejus et ami-
cissimnm illi Marbodnm Redonensem eniscopum, et ipsum ad hoc redivivum, ut in ore
duorum praesulum, omni exceptione majorum, fixum et firmum stet humillimae erga
te nostrae reverentiae verbum. Marbodum dico, praesulem illum vita et scriptis
olim cons-
picuutn, qui de bonarum litterarum, quibus quondam Andegavi floruerat, cathedra,
cathedram pontificalem conscendere meruit, cui tam pie, tam sancte insedit, ut qui,
dum viveret, inter litteratos, sicut suppar suus,
et familiaris amicus Hildebertus, no-
minatissimus habitus fuerat, post obitum, sicut et ipse, Galliae sanctorum fastis meruit
i?iscribi{7). Et hic etiam, eminentissime Praesul, tantillis curis nostris quasi
resurgens
e tumulo, quo se sub vitae finem, abdicato sponte pontificatu,
Christo consepelierat (8),

(6) Ep. 123, edit. Mabill., hic relata 8ub num. 44, libri
ii.
(l) Martyrologium Gallicanum Tullensis episcopi.
(8) Revera Marbodus abdicato ponlilicatu, in monasterio S. Albini Andegavensis
raonachus
professus sanctissime obiit an. 1123.
 '•^
VEN. IIILDKBKIITIIS fiEWMAN. EPISC.
mvme veleri prodU
U
,
ut Eminenti^ Tu^ sua. quee recenter
e pluribm delegi potuerunl
dtcet Opmcuta, ^ua^
eo ,jratiora fore conftdit, ,,uo
t^t,t

^enec,«,jua vyes. rconem prophetico guasi

sinceriorem tu^ itlius venla^
penicitlo depictam suppticabun.tus
dum verlns ejus nobis prxd,care licet guodxtate etiam olTeT
nostra. et nostris his oculi

Jucundos clarosque senes florere videmus

Peclore qui memori recitanl lingnaque diserta
Res noviter geslas, imilandaque facta priorum
(9).

Nimirum.

Nec vel corporeis te fraudat viribus aetas,

Ingenium tibi mensque vigent, et tempore crescunt;
Nec tibi contemptum peperit maturior aetas,
Sed cani capitis crevit reverentia major.

Crevitre,era, Preesul eminentissime, et apud

omnes crescet in immensum illa tot ti-
tulzs debita tibireverentia, dum decus
illud quod Sedes Apostolica tibi
merito sacra sua
purpura ccntultt, tot Uli virtutum et gratiarum
splendore, centuplo quasi fenore reZ
res: dum rex ipse Christianissimus {et
quantus rex l) te ut ministrum ad
obseouia
qu^cunque paratisstmum, sincereque et ex animo totum
illi devotum ornare
folere
pr^dicare non desinet ; dum denirjue illa venerabilis,
qua viges oris et totius person^
digmtas et pr^stantia, dum
iUa, qu^. in oculis micat,
officiosa et amabHis comitas om-
nmmttbi cultum conciliabit et corda devinciet. Nusquam
tamen, audacius dicam apud
uHos magisilla reverentia crescet, quam apud
nos, quos ut tuos totos adeo
paterne
foves, quos ita bemgne tueris, quos tot benevolenti^ signis
decorare non desistis Feli-
cemintenm me, sihunc qualemcunque ultimum solitudinis
mihi sub extrema vit^ ne-
nodo concess^ fructum, non insipidum iibi fore speravero.
Felicem, inquam me sihoc
quodcunque sincerioris erga te obsequenti^ mem monimentum
benignis illis \uibus
ocuiis,mspicere non dedignaris. Hinc ardentiora
soles,
mea, sed et meorum sodalium
vota,ut ad Ecclesi^ sum decus, ad regis regnique
gloriam et profectum, ad bonorum
ommum tutelam et solatium Deus Opt. Max. patriarchales etiam de
nostris, tibi sem-
per incolumi longos et felices addat annos. Ita totius
nostrse congregationis et suo no-
mine ex animo vovet.

Eminentiae Tuae

Addictissimus et obsequentissimus Fr. Antonius

Beaugendre, monachus
Benediclinus e congregatione S. Mauri.

E monasterio tuo Sangermanensi

(9) M^rbodus in lib. x Capitulorum, capile De senectale.

17 PU^FATIO AD NOVAM EDITIONEM. \8

AD NOVAM

YEN. HILDEBERTI CENOMANENSIS EPISCOPI

DEIN

TURONENSIS ARGHIEPISGOPI
OPEB.UM ISDITIONEIUI

PRiEFA.TIO

Ven. Hildeberti Opera de novoin lucem edituri, paucaprsemittere rectum duximusde

tanti praesulis nativitate et exordio, de ipsius monncatu, quem minus recte asseruit
D. Antoiiius Beaugendre, de calumnia quam saepe sa^pius auctores, et quidem non
ignobiles, contra ejus vivendi rationem, cum esset archidiaconus Genomanensis,
iterare non erubuerunt. Qusenam autem huic novee editioni addita, siye poemata,
huc usque inedita, e manuscriptis codicibus erota et primum publici juris facta, sive
epistolas et orationes ex diversis libris depromptas, quae orania priorem editorem
fugerunt, sive instrumenta e cartulariis extracla, sive notas quae praesertim e fonte
Benedictino hausimus, lectori benevolo fusius exponemus, in hac nostra praemoni-
tione. Non omittendum sane quod prse manibus habuimus exemplar Operis Hilde-
bertini ab ipso D. Beaugendre, docto editore Benedictino, notis et emendationibus
auctum atque correctum.
Prsedecessoris nostri vestigiis inheerentes, in hac nova editione, opuscula Marbodi,
Redonensis episcopi, Operibus Ven. Hildeberti subjunximus.
Hildebertus, episcopus Cenomanensis etTuronensis postmodum archiepiscopus,
vir in divinis Scripturis eruditissimus ot in saBcularibus doctrinis nuUi suo tempore
secundus, ingenio acutus etmultum disertus eloquio, propter libertatem ecclesias-
ticam, sanctnmque disciplinam multa passus, pietate excelluit, virtutibus coruscavit,
scriptisquelum metrico tum solutiori sermone claruit. Piis et honestis, mediocribus
tamen, natus est parentibus Laverdini ad Montem Aureum in agro Vindocinensi,
dicecesis Ceiiomanensis, anno 1055. juxta Mabillonium [Analect. tom, 111, p. 303),
anno autem 1057, juxat D. Beaugendre [Ven. Hildebert. Op. p. xvii). Si vero Joanni
Maanno crederetur, anno 1054 [Eccles. Metrop. liiron. p. 1U3). Cum autemadsedem
episcopalem Genomanensem ductus est anno 1097, unanimi doctorum calculo
[GaUia Chrisr. Sammarth. tom.II, p. 51('>), ei GestaCenomanensium episcoporum testi-
iicantur Hildebertum tunc quadragesimum setatis annum nondum exegisse, natus
sit anno 1057 oportet. In sua Biblioth. p. 196, Lacroix du Maine, vir eruditus, cog-
nomine Hildeberti in errorem inductus, iUum assernit ortum e stirpe dominorum
Gastri Laverdinensis. L^amdem amplexus est sentenliam D. Henricus Lambron de
Lignim, rerum heraldicarum peritissimus, in opere cui titulus Armorial des arnhe-
:

vdqves de Tours (Turou., in-8°, 1854). E conlra Baylius, Diction. tom. lll, p. 343, not,
E., dictis Menagianis nimis credulus, Menag. tom. 111, p. 176, iUum asserit ignobili
ediictum familia. Veritatem circa ejus nativitatem didicimus ex charta, primum a
viro Gl. Baluzio edita, Miscell. tom. VH, p. 209, qua patet Hildeberti patrem fuissp
de gente equestri. In eodem scripto inveaimus Salomonem, Drogonem et Godefri-
dum fratres ejus, quorum Godefridus, natu minor, adhuc tenera aetate in Majori
 *® VEN. HILDEBEHTIJS GENOMAN. EPISC.
20
Monnsterio prope Tnrones, tempore
Alberti nbbntis ednonndus su.eeplus est
^^^:'\ "'^'"'^'l^^^ ''^ ^'^^'^ Hild.berli, v.nilque in euria^Gofrridi
^nmi
c m
if
s npud Vmdo<Mn.im et ^r^'
monastorio suo asseruit moUM.dinum in rimi Led
flumui.s, pra^sent.bus vir.s, inqu.t (diarla.
.a^c.di diKu.lale pollentilMi^

mona^l. Loin. 1, p. M. Bibliolli. Turon

/ns.
n" (iirr
H.ldc.berlus, naLu iiaior, inf,-enio
pra^stantior, ;ut'statum destinatus ecclesia^tioum
a puent.a .c,ei.t..s d.v.i.is art.bu.sque
l.beralibus op.ram d.-dit.Q .' ,.1^^ ve.o n h^s
'^''' ^P-^ '-^^^ente leger.tautsaltem al.q..id
p"
ex eTus" ^mt^^del h-rv^H," l^ost 7^.?^
W.llelmum Malmesburiensem. De gest.rey. Amjl.
vl u\i^n^^^^^
^" ^/^^^"&«"d'-e,
aliique quamplurimi, allirma^.t
Hu
lum
11 I B^eVeni^Hi ?H^^'^
Berengdruiuissed.scipulum, in schola sive T'.ronica sive Ande^^avensi
Sed
"""'''" ''"'^'^' "^^^'^^ "'''^'^^^ Hildebertus^magfstrum
?ommemor"a?. '' ^P-
Quod autem epitaphuim Berengario demortuo
scripserit, iam Cenomanensis eois-
Andegavensem amplissimi^ iaudib.rextulerit, nTn
fnde cWrvTi^r'^^''.'?^"^ ^"'''^-
Hitlhprh, t^ "^^^^r'^ T ^" Epicoedio, qunndo sese d.dit occasio, tacet

progred.endo,
amrmat ll.ldebertum adolescenlem
A dSvis a^^^^^^
Berengar.nm, posteaq.,e factum esse canonicum
Andel^rnl tj^l!i l^r
^''' "^^""' ''"''' ^""^ ^"'^^«^ documentis authenticis
nonlSscomnrnh.?h^^
non satis comprobatum. Nunquam in
errores Berer.garianos imoeffit semoer ortho- •

f"^''^^^^^^ -^"^ evidenTe^rlatet exe^Tucu-

Cr^tZi:^'^^^^^^ i^xplanatione Missa^, e poemate de sacrificio Missa,,
e ca?mine dP .tr« '^^"^^aristia
h^ h'^''','^
et ex ejus variis passim sermon.bus.
Catholicam
fidem deTr/n!!nKtf
ilam leem T
^p^J
±
^^^^
K^ Praesentia strenue defendiL Et notandum est
''"^'^•^"^'''^'^' ^"^^ ""^"^ "^i"^^^ l^^^clesia
mentarios primo reperiri inter illius scr.pta
contra ha^reticos saera-
theologica. De communione sic "oquUur :

Gaudia Christicolis confert communio sanclis,

Qua verum Oomiwi corpus sub pane paratur.
(e ms. Turon.)

T^'''^ "5''^.' ^P''s^0P"m Berengarii encomium cecinisse et verbis

^W
rnwf«<"J^!;f
Rrpn'""
Cosma di?. hT''"'
'^''"'«"^^^"^
1-^''"'^
^'
f'^^^^' ^'^^ ^'« ^^ habet Chronicon
d.scedens Turon.s venit, ibique in insula,
Turonense:
qu^ESanctus
Po^npis.abren.intians. fere p.r annos assidue Uomino
mi davit nb Anf .
viii

^^n^llL^-;^^^ -^^^^^^^ Sp.ritu necnon et salutari

TV
So r^f %f^^f
enthnifpnt*
^^'''''^^'
"?"^^^^^ i"^^^ '"^"''^«^ contule.'unt. » Et
"^ ^»\o «b.it magister Berengarius grammaticus,
fidelis et vere
''''""'' Majoretanus addit vero Willelmus
Pan q r f^pf R ; iMalmesburiensis, lib. i,

P'!"'""' ^^^'^'^"^ juventutis aliquarum hcBreseum defen-

si?np Hiirn^.^f ''^r^^''''''
austenore ita resipuit ut sine retractatione a quibusdam
habeltur'"^^^^^^^
instructus, stadioque scientiarum haud inglorie
'".'^''"^"^^'
Jnhl.".'infn"^'^''^"'.
HldrhPPf?=' '.°I'/^"^.^'™P°'^ floreniibus, ad divinarum litterarum studia
contu it. Qui dc v.ta pontificis nostri scripserunt
ri niMfpnc^^ "''^"^'^^^^""^ plerique tradunt ad
H.ldebertum accessisse, nbi S. Hugone abbate, studia
E,Pri. fhpn.
inppf.
^^''"
1 ^'^•"'l'''"'^"^';'^^'"'^-
^J[«nasticum habitum induisse affirmant scrip-
''"''^'' ."^'''^^"^'^ ^^''^^it D. Beaugendre
•""
in unum producere
nTni^
omnia quae priori favent
r
opinioni auctorum teslimonia. Andreas Duchosn.us Turo-

^/.I>«'c/f .
•'"
?"^ ^- ^.^g^o^^^S' P^-^g- 83, Hildebertus, inquit, monachus primo Clu-

M.-^n fp
?"^ ?^
'"''"'^f^^^Ooms discipulus. Hanc secuti sunt sententiam Joan.

iitst. Litte, GalL, tom XI, p. 252 et Simon, canonicus Ecclesi» S. Georgii Viudoci-

De Berengario Turonensi consul.

(10) Ui,i. mv. B. Marlini Turon., bil.liolh. Turon. lom. L - Maan,
^" ^^^' ~ ^'''«"^^« ^"'*^«- '^ Sucielate Archeologiee Turon. edita. Turonibus, ap. Lade-
V6Z6, /oL"'"'"*"'
lcSo4,
21 PRit:FATlO AD NOVAM EDITIONEM. S2

nensis, in Histor. Vind., tom. III. A. Ducliesnius non videtur accurate

discussissc
suam de monacalu Hildeberti assertionem re prius non ponderata, secutus est
;

Chronicon Cluniacense, jussu D. Jacobi de Ambasia, abbatis Cluniacensis ccBnobii

anno li-85, a D. Francisco de Rivo Cluniacensi maj,mo priore digestum. Tali igitur
nitilur argumenlo de proCessione monastica Hildeberti conjectura. Quod ista omnia
sint recentioraac proinde debiliora nemo est qui non videat. Objiciunlur
gravis
raomenti rationes, quibus contraire impossibile est. Vilam S. Hugonis descripsit Hilde
berlus quomodo silentio praetermisisset, se tali magistro usum esse et lam prseclaro
;

abbate duce didicisse sacras artes, ordinique Benedictino nomendedisse ? Tacent prse-
terea omnes coeetaneiscriptores deHildeberti monacatu, quamvis de tanto
viro plu-
ries verba faciant,eum summis laudibus extoUentes, ut S Bernardus,
Glaraevallensis
et magnam
abbas, qui vocatillum Magnum sacerdotem et excelsvm inverbo (jlorise

Ecclesise colwmiam. Si de auctore VitcG S. abbatis Cluniacensis bene

perquiratur,
audire est in decursu historise confitentem se B. Hugonem non ante yidisse quam,
pergendo Bomam cum Hoello episcopo Cenomanensi, in monasterio Cluniacensi
divertisset. Cum Hoeilum alloqueretur,
vero perhumaniter vir magnae sanctitatis
seepe ssepius ad Hildebertum archidiaconum deflectebat oculos, tandemque eum
blande his verbis sic affari dignatus est Tantum inquit, ne desis gratiae Dei, quo-
:

niam provisum est te in eo,in quo nunc administras ordine, nulhitenus remansurum.
Parum temporis fluxerat, et eventus est vaticinium subsecutus. Archidiaconus etenim
sequenti anno pontitlcalem sortitusestdignitatem. Nos hoc audivimus, nos praesentes
vidimus nos beati illius hominis orationum participes in eo facti sumuscolloquio.
;

Nos quidem, fama revelante, nonnulla de ejus sanctitate didiceramus, nonnulla de

mansuetudine, nonnulla etiam de his, quibus et vitio judicium et virtuti prserogalur
incrementum invenimus autem amplioraex gregis conversatione, pastoris vigilan-
;

tiam perpendentes [Bibl. Ctun., p. 923). » Hic tantummodp de visu loquitur quis ;

ergo sibi persuasum liabebit alumnum B. Odonis, discipulum atque monachum.

ampliora ac fere omnia.ex gregis conversatione invenis.se, cseleraque fama rtvelante
didicisse? Proferuntur quoque duos Petri Pictaviensis versiculi, qui totam contro-
versiam dirimerent, si de Hildeberto certo ageretur.

Prodiit hinc eliam Juliani dulcis alumnas,

Qui bene Turonicse prsefuit Ecclesiae.

Ast nunc quis Cluniacensibus illum accensere poterit? vix enim aut ne vix
quidem ei ad scholarum magisterium Cenomanensis Ecclesiae tempus
licuisset per
moremque Ecclesise assumi, si Cluniacis institutis siiam coUocasset operam et voto
religionis sese obstrinxisset. Unde, ut ait D. Mabillonius, non mihi apparet unquam
Hildebertum fuisse Gluniacensem monachum, nec ante nec post episcopatum,
quamvis desiderium ipse expresserit vitam amplexandi regularem, si veniam con-
cessisset Romanus Pontifex « Cujus sinum quasi reus jamdudum amplexus essom,
:

si consultus papa onus amolliri permisisset (Hildeb epist.ad Hugonem).')

pontificis ,

Sicque tota ruit D. Beaugendreargumentatio diffusa.

Ut autem ad Petrum Pictaviensem redeamus, non satis expressit mentem, Hilde-
bertum S. Juliani alumnum dicendo. Duse nempe inveniunlur celebres ecclosiee B.
Juliano dicatce, prior nempe Cenonianis, posterior vero Turonibus, ambse undecimo
sseculo scientiarum doctrina virtutumque christianarum splendore coruscantes. De
ecclesia autem cathedrali civitatis Cenomanicse probabilius intendit auctor pane-
gyrici ad Hugonem abbatem.
Quamvis opinionem amplecti liber esto. Porro talem de se famam ubique diffu-
derat et quidem de eximio ingenii sui acumine et doctriuse excellentia Hi debertus
noster utab Hoello Cenomanensium episcopo, scholis ecclesiffi cathedralis praePice-
retur. Tanta fuit eruditi scholiarchse longe lateque ut auditores quam plurimi unde-
quaque circa suam professoris cathedramconfluerent.Quanto autem tempore magis-
terio prtfifuerit, ignoratur. Anno Dom. 1092,aetatis vero suae trigvsimoquintoinarchi-
diaconum ab eodem Hoello prsesule sublimatur quod quidem insigne ministerium
;

per quinquennium, ut ipse notat, digne gessit (Epist. 21, lib. iii, adGuiUetm. abbatem.
S. Vi/icentii). ^ic tandem auctafuitper dies vitae, scientiaeatque regendorum aliorum
peritiaearchidiaconijam optima nola, ut mortuo Hoellodignus videretur Hildebertus
 ^^ VEN. HILDEBEKTUS CENOMAN. EPISC.
24

isiilgipili

nitale infnmatum. « Au .
'^^^ l""? m'"^ '^ mulierum obsce-
1 ivi de e i^ .Mn ?

majuribus cinomnnensis ^'^""^ ^"'"^ de

EocX^^ ani «nfpn^ ^'^T""'?- ^"'^1'^"^
quJd ultra modumlaxrv.Hs fe^^
f
«^ "--
^estantur,
conatum, accubante lateribus tnis
ermulim.ulnnnm
puerorum et puellarum Tu autem nt n^nH
r

i
Ju ^^'«^P^^"^.archidia-
niultam gen.^eris plebem
matur ad last gium cur* ,V lonTis ''^^ oastitatis, qui subli-
.?n^^^^ >>

culosat.bisun dilectis?if.,T[?:L'e;i;L^;^^,^^^^^
Unde consule tibi secundum testimonium *'^'"^^,' Paritura.
conscienliar;,,!^,^ ,,Ti
coepta perficias, vel saluti tuae
consulensIS rHje Ivo qui
bere se virum prsbere in omnibusirrenrehpn^ihilpm ^ addS' ''^'^ "^
iL ' ^P^^^^P^m de-
.

vandum, nunq^uam ad dign^tatesem n^ent^^^^^^^^^

in sacris constitutos post culpam ^
esseab KcclP^tf nrPInH ^

ordinibus removendos. HildKi ab exercendis

accusafo^^^^^^ '"S^^^^^t).^"^ illius
ipsorum vota tumultuariam electionem contra
fufsse Pannni.J

narrationem, calumniam iterum atque '""<^

iterum Hin? Hn"''/^l'^'.'^'" '"'P'"^'
declamandumcontra.sacerdotem summisfpX^iih^^^^^^ ^''^'' "'"'^''"^ '"^^^
^'^"^„"^^^ licclesiae honoribus decoratum.
insuuer feod ann n° -1*^ om Bnronius
encoC plus-aeqro-^bHildeb?lS, iXri' ^r,"^»"'''
'"''''' lnudibu"'"e
in auctorem invehil"rerdioir a suspicione iniqua
ch rtilTnnr^^

noxius. Aliter sane Baronius 0^^^ ,™'"'° "''">""«

deb»iss^t ^^ll^TJ.^'^^
litur Berengarius, sed non '""''"'"' ^^"''-
indflWdteX^Vrati^Ca^nr/'"'''"'

dem auclorum f'-'?'"^ """dm, antecedentium siqui-

leslimon o nullo fcrin ?. i
25 PMJEFATIO AD NOVAM EDITIONEM. 26

Cceterorum auctorum opinionem, justificationis etiam ad argumenta ne quidem

atlingondo vel levissime, aures arrectas prsebet iilis solummodo llildebertum asse-
rentibus ante suum episcopatum, fuisse peccatorem. Rlendacium lulciri studet, pag.
394, auctoritale Necrologii l^^cclesise B. Petri de Curte. quo fit mentio cujusdam
Gervasii, tilii naturalis, ut asserit, nostri Hildeberti. In sua Sablolii llistoria, Mena-
giusnon minusiniusteerganostrum pontificemef^it, quamvis de illo pauca loquatur.
Non praetermisit Bayle, in suo Dictionnario tom. iil, pp. 341, 342, accusationem
contra episcopum motam. Loquitur fortassc de Hildeberto tnntummodo ut in lucem
producat et epistolam Ivonis et epistolam spuriam, Hildeberto tributam, contra
curiam Romanam.
Gum autem Ivonis Garnotensis episcopi litterae unicum appareant originem calum-
nise tolies propalatee contra memoriam archidiaconi Genomanensis, ad calumniam
depellendam certa foret via demonstrandi eas supposititias, null.i prorsus iide dignas.
Juretus, not. in enist. Ivon., p. 208, 209, affirmat epistolam 177 luissead Aldebertum
quemdam directam, non autem ad Hildebertum sed miFius caute, siquidem praelatus
;

noster Aldebertus quoque nominatus deprehenditur in documento Nannetensi anni

1105, edito nb auctore Historise Brilanwae, p. 264, inter monumenta varia,etab L:d.
Martenio, Thes. Anecdot. tom. I, p. 316. Aldebertus insuper dicitur in epistolis et
chartis, et pra^sertim in epistola ab Hildeberto manu propria scripta ad Ranuirum,
epii^copum Dunelmensem. Nullus praeterea invenitur archidiaconus hujus nominis
tempore Ivonis Garnotensis. « Gertequi de Hildeberto scri[)tam epistolam pertinaeius
neget, is, judicio Sirmundi, clausis oculis sibi credi velle censendus est (Sirmlnd,
in Go/frid., lib. iii, ep. 13). » Ductus Mabillor.ius A?m.\. lxix, n. 59. pene iisdem
verbis utitur. Gravis momenti nemo est qui non videataucloritatem eruditissimorum
virorum ;
attamen D. Beaugendre argumenta non conlemnenda prolert quibus
probare nititur illam esse spuriam, pag. xix. Quidquid autem senliendum sit de
authenticitate istius epistola^, accusatio non minus evadit mendax Ivoenim lilteras
:

invocat inimicorum electi praesulis, guon/m nec consilio fuerat eledus^nec assensu. Ita
demum tota ruit argumentatio contra ponlificem nostrum ab adversariis adunatis
viribus sedificata. Deceptus est Ivo circa Genomanensem archidiaconum, sicut
Marbodus episcopus Rhedonensis et GotTridus Vindocinensis monasterii abbas circa
Rohertum de Arbrissellis, Fontis Kbraldi coenobii lundatorem.
Notandum quoque videtur Ivonem, virum in rebus ecclesiasticis facile ardentem
et polpmicis quaestionibus strenuum, non absolute loquentem et verbis quasi dubiis
utentem. Dicnnt enim quidam, inquit. Quse si vera sunt... si ita suut. Poslea vero, de
virtutibus Hibleberti certior factus Ivo stepesjepius illum comraendatut benemoratum
ac reliyiosum antistitem, ipsumqiie amicum frequentius appellat. IXon hic proie-
renda censemus quasi sine numero testimonia scriptorum coeetanorum, qui omnes
nostri Hildeberti laudes concinunt.
Multa quoque tentavit Giiillelmus Rufus, rex Anglise, ut turbaret Hildeberti
eleclionem et ordinationem, siquidem contendebat comitatum Genomaneusem c-se
ditionis suse, lotamque rem se inconsulto non debuisse nec debere exitum habere.
Indigne ferens Heliam comitem solum intervenisse, archidiaconi electionem voiuit
irritam reddere. Sed Radulfus, Turonensis archiepiscopus, electum antistitem sacris
imbuit in Ecclesia Genomanensi et sedis ejus in possessionem induxit anno 10J7,
ipsa die Natali Domini sacra.
Girca ordinationis ejus annum a quibusdam eruditis mota est queestio. Reperitur
nomen Hildeberti inter suscriptiones episcoporum qui interfuerunt concilio Santo-
nensi, habito, juxta Labbeum, Conc. tom. x', p. 604, anno 1096, die secunda mensis
Martii, et juxta Mabillonium anno 1097, Annal. 1. lxix, n" 64. Si res ita se habeat,
quomodo Hildebertus adesse potuitconcilio anni 1096, e|ji.scopalibus infulis decoratus!
cum anno tantum 1097 fuerit a Tiironensi metropolita consecratus episcopus?
Mendose videtur nnnus concilii a Labbeo supputatus. Opiniovero D. Mabillonii facile
inlerpretatur annus enim tunc temporis a solemnitate Paschse initium sumelat,
:

ac proinde anniis 1097 nondum evolntus erat diesecunda mensis Marlii.

Quadragesimum attigerat aitatis annum Hildebertus quando sedit pro episcopali
solio; vixquepossessionemdignitatis sua3obtiniiit canonice, cum vitce regulam sibi
laudabililer proposuit sequendam, quam auctor Gestorum episcoporum Genoma-
nensium descripsit. (Vid. infra Excerpt. e Gestis episc. Cenonian.)
 VEN. HIIDEBERTUS CENOMAN.
EPISC. 2»
Non diiitius in Hildeberti sanota aerendi rationp pf nn.-rinrv. «r^;.^ a-
rabimur. Anno aulem 1125, Gilberlo Turm pT«!\ T ^P''''''''''^'^^"^' ''""^^^
ejus loeum fere seplu.genarius Sctus^TH
nuarii an. li:u. Sepultus est in «de metropoli
us^^^O^ eW "^'J.^^ /"
,'''' •^^'- "^^-
cu.ur ipse
"^^if-opoii, cujus ^.p ^.n
lecit primordia, jacetque
ad parlem i.itaris dexteram.
Hio subjuugenda opportunum censuimus
queedam faota ad h>«tonam
hi<.fnninm lOnni
Lcclesice
•

TuronensisathnentiH, quae U Beaugendre

prlt^rml^it
Antequam HildebertusadTuronensis KcclesifP npo-.-mnr, o+r,^
mngisterquidam GaulVidus,
i m
sic enimvoclTur^n^l^^^^
virospi^solitudinis incolas coegerTt i^ sXfBl
m"p a in n^ilL p''''' ."^"^^^^i'-^"^
hancobrem Rainaldus Anche?ius, Hugo LSrd^L^^^'
Gonanus. n^^'
,^^^^
Balgentincus et Gnrnerius filius, quidquid j^^^^^^ Gano
bi^i>cnm\,?' habuerant,
pie coutulerunt constructaque illic ex ligno
;
saora^^
frequentem statim anachoretarum exedram evasU
tandem a solitariorum regula non parum d^flectentes
pf., f^^^^ ^'^^^V
7^'""^ ^^'
c^^^^^^
sem Kcclesiam recens nsfumptus/ferre non po '^^^^^^ "' '^ ^^^.^«"^n-
secedens in locum, cui Fonta'nis nomen,
ml 'nni
GKtercrnses mnnn'^^^^
ingenti Bernardi sui sanctitate percrebuera ^^""'' '"";
taccivU an^.o hSt^^p"''?-
H.ldeberti jussu et appro.batione^ atque ii
L\ 'pTsJe ^u na l cUta^^Tie""
Gastro dictus, cujus in ditio.ie qua Gaufrido iZs^a
eremita. iam
,. "^
fVlr « r V t-
constituta erant, horum demum toparchiamTcfen\pbr^^-nl
Landa,nobili pra^dio, circumadjacente, annoTuo
/ •
'
''^i^."^!^
^^^^^^
earum rerum superiori potiorique iure dominn^' ^f m
odlW) ,,.RU
^^^?,f'^'^^'sB'esens
I
scomes
postea rirmaverun^t. De h s vide^MLrum',7n
^u^a^t/.".^^^^^^^^^^
Richino comite per id tempus vita excedente,
Fulco junior'^e,u ex &rthrada

quippe GofTridum Ma.-telium g-uerat ex

HlrmlngardfA^ch Z^ai"
Sre^L;^;!^^^^^^^^^^^^
retura Philippo rege, procreavit.
Ja\nia"*us\'u^em'SbeLm ^
Hermingarde, quae Hugoni Sulp.tii Ambasii filio
^^^
desponsa AmlTasi^ cTstelli na em
alteram, quam Ambasienses ab Andegaviscomitibus
fratre accepit dotis nomine
nondumZinTeran aZfi^ f^^
factusque ea ratione Hugo primus
un.versalis, qui
:

alvimontis jam erat. Montem

Amba^ii don^^inu?
(
Ricardum, Gal^monTanis iam
dudum injuste ablatum, Hugoni ipsi restituit.
(^astrum PriliacuT Ijello abs s^
captum. Echmardoprinc.piarmisab rebellione
superato e ^^1^^^ ad frulm
venienti reliquit. Bazonis Montem emit ab
Joanne, a quo cum e idcii
'" iiie noenifen^
fa^fi poenitens
noluisset traderft- tn if armnrnm xr,- «^ .,!:„ .-j . ^ ^ i

expetitus atquea Ludovico Francorum"

rTge" Grrsso p^ .i sus^post "ccepfam ab
Hi deberto in Turonensi ecclesia metropoli
lacr* miliL tesserain, psoX^ Pente-
coses.etmst.tu.um GofTr.dum filium Plantagenetam
dictum, Turonensi, m ataue
Andmmetl.enomanorum comitem, Hierosolymam profectus est annoTL^ntduT a
''' "^^^^ -^J--^ -^- ^--^e, Hierosol^^^^um^rt
sr^aUirerr S.^^^^
Quantismtmomenti supralaudata facfa nemo est
qui non videat,ut bene intelli-
ganturnonpauca sive m actis,s.ve iu scriptis Hildeberti
ven lamus ad notitiam eorum quae lianc archiepiscopL .Cnc c^^^^^^^
noiissimam edilionem v^P^ium
Operum Venven. iiiiae-
Hi d^-
berti auctiorem ac accuratiorem
reddunt
r D. Anton Beaugendre 121 epist. Ven. Hildeberti publicijuris
fecit, quas in tres
ibros ordmatim disposuit, quarum
epist. 45. lib. .i, non est Hildebe
tan tum fragmen um epist. S. Hieronymi tina sed
aucfor,bus^.6/././/.r., tom. XI.
ad Demetriadem. DuS auTem
p. 308, credatur, sunt Odonis S. Petr
si "L
appendice tresalias msuper edidit D. Beaugendre.'qua^ Tbba f In '

tantum post citeras omnes

typis impressas illi mnotuerunt, prima
Turstino, electo archiepiscopo Ebo mcensi
29 PRiEFATIO AD NOVAM EDITIONEM. 30

in Majori Britannia, scripta fuit circa annum 1125; secun<la responsionem continet
episcopo, et W.
ad qusestionem de casu morali propositnm a Marbodo, Kedonensi
Andegavensi archidiacono. rlic notandum quod D. Acherius hanc primum edldit
epistolam in SpicHegio, eamdemque Murbodo tribait quam Hildeberlinam Iradit D.
Beaugendre. Videtur autem penitus ignora-se posterior prioris sententiam; quam
si coraperisset certe discussisset. In illis vero
auctorum medii a3vi intticatiset satis
obscuris qusestionibus, errorum lons et origo lacile deprehenditur in eo quod
scrip-
tores antiqni nomina seepe ssepius ac fere semper per litteras initiales
tantummodo
designent. D. Lucas Acherius, scriptor quidem oculatissimus, videns litteram M.
unusepistolae
legit Marbodus, dum e contra D. Ant. Beaugendre legitMar6o^/o,sicque
autem copiamhabuit e manu
auclorem, alter susceptoiem Marbodum habuit. Prior
viri doctissimi d'Ilerouval; posterior vero e manu Sleph. Baluzii,
litterarum peri-
tissimi. Probabilius videtur istam epistolam esse Hildebf^rtinam, siqnid> m de
seipso
non praedicaretAyar^O'///.? Dei (j^atia venerabilis Rhedonensis episco/jus, dum ei recle
scvibereiuv Marbodo Dei gratia venerabili Rkedonensi episcopo. Cum D. Beaugendre
igitur censemus illas litteras ab Hildeberto nostro faisse scriptas; quo vero
tempore,
incertum. Tertia epistola directa est ad R., id est ad Ranulfum episcopum Dunel-
mensem [Diirliarn\, anno ii'99. illam habuit editor Benodictinus a Dom. Loyaute,
Turonensi sagacissimo antiquitalum indagatore, quamvis ipse non invenerit eam
in manuscriidis codicibus quos prae se multos possedit. Tres autem
illas epistolas,

post epistolam 34 lib. iii, immcdiate adjecimus, sub num. 35. 36 et 37, antei^onentes
autem in nota monitum D. Beaugendre, ita ut notitia litteraria qua3 apud B nedic-
tinos auctores Bistoriai litier GaUix, aperte concordet in nostra novissima editione,
cum editione D. Beaugendre. • j-
i
•

Denique ex Anecuotis Antonii Muratorii, binas accepimus epistolas meditas ex

Ambrosianis codicibus ab ipso erutas, quas hic adjectas ponimus sub num. 38 et 39.
Tres alias prelis simul commisit vir doctissimus, sed cum ab Anton. Beaugendre
fuerint jam in lucem editfe, illas sedulo contulimus et invenimus fextum a D.
Beaugendre editum multo esse accuratiorem. l^tenim in epistola Hildeberti ^, quee
est 10 in Ambrosiano codice, et 40, lib. ii, p 145 edit. Anton. Beaugendre,
plurima.
reperiuntur a Muratorio mendose transcripta. In exemplum adducere satis sit
sequentia verba « Quibus cum diem agendi ex vestro dedissemus pra-cepto, ipsa
:

Agnes et pro brevitate temporis, et pro loco ad quem suos,deducere non poterat
advocatos, et maxime Guidonem de Lavalle fratrem suum cum comite guerram
habentem, se non posse ad causam venire praetendit. » Ita D. Beaugendre, ex
manuscripto codice Kbroicensi Sic vero D. Muratori « Quibus cum diem agendi
:

ex nostro dedissimus pra?cepto, ipsa A., pro brevitate temporis, et pro loco ad quem
suos non poterat advocatos ducere. et maxime W. de Javalle fratrem suum cum
comite Guerrino habere, se ad causam non posse venire praetendit. »
Ms codicem et quidem optimae notee, Hildeberti coEevum, nobis suppeditavit amicus
et bonarum litterarum studiosissimus Andreas Salmon Turonensis, in quo exarnlie
reperiuntur xl epistolae. lllas omnes contulimus cum epistolis jam impressis,
nullamque invenimus ineditam, quamvis notam ultima pagina insertam manu
quidem non antiqui auctoris, legerimus his verbi « Desunt epistolee ab hac 40'
:

usque ad 83"'° et ultimam, quae omnes impressee ho.heniMv \\\ Bibliotheca Pafricn;
heec vero qua^ incipit Successisse confitebnr, non invenituc intra impressas. » Istam
:

autem epislolam deprehendimus inscrtam inter epistolas lib. iii sub num.34.
In tomo XI, p. 308, Histor. litter. Galiice legere est hanc notam « Thomas Bodley
:

dedit Universitati Oxoniensi, inter alia opera, manuscriptum codicem in quo insertcB
inveniuntur 178 epistolae Hildeberti, Cenomanensis episcopi. » Et profertur libcr
Bibliott). Bodleyanee, p. 92, n" 1872. Undespes nobis affulsit novas53 epistolas Hibie-
bertinas in puljlicum producendi. Epistolam direximuse Turonibus mense Maio,
an. 1854, ad virum cl. H. 0. Coxe, bibliothecse Bodleyanee administrum, qui in
responsum nobis dedit manuscriptum codicem, n° 1872, se pra3 manibus habere,
quiquinque tantum Hildeberti epistolas contineret quarum etiam ultima impertVcta
videtur. Inde venit error quod incuria typographus sic mendose impressit «Hilde- .

berti episcopi Cenomanensis epistolee 178, » loco Hildeberti epistolx, foliocodicis 178.
Epistolee vero quse in codice Bodleyano inveniuntur sunt editionis D. Beaugendre
7, 8, 18, 17 et 25, et codex ille exaratus est versus {inem xii sseculi.
 ^^ VEN. HILDEBEKtUS GENOMAN. EPISC.
32

D Beaugendre quoad sex diplomata'cura

w?;!^ , illius imnressa
./o'rr p^o^^eCo^e" ^Ttre^id^r^^/rf:'^"'"''"'^''
-'-" ^"""- ^/«/o™
^^^^^^^^O' ms. tom. II, 64 et 182.
ms. pertinet adhiMioflf ',.!?; .
'
p. Ille liber

""'"""" ''"'"^'''S'"''' P""'"" ediditD. Beaugend-e

adrienfir^r'.""'"*™^
addendusest sermuin Dom,niea Palmorum qnibus
ad ealcemonerum Marbodi His s,?hi,;,^
dZZIIZI"""'"^- " ^- ""™to™ i" todice AmbrosZo dd,rclos pr 0" TrftS
strm^erm,m'e"roT43r"""""' ""' """^ <="'""- -p'^-'-
''"""'' ''''"
'"

"""'^ R<"iegundis. Francorum reginm. 2» Vi,asancHss,mi

laiits
P«1w,"ff«'4^,';! '''Sr
Hugoms, abbatis ri."
Clumacensis. In u raque V ta distinetionem canitiim c.m
^' ""'"^ '"••™ oaput''unumquod.,ue i^^l^S!::. aTs
srcrum •Bj.-^l^n^;]!'""''

..i.fnl^hn''!?;'? "'i'"'''''
^'''"' * 1"erimonia et confliclu carnis et spiriim seu animx
"i*i "o"-™ qu^ vid.tiir eumdem
librum ,Uiq,^ndo
u, ihi ,?/,!• '^r '^r!'"""^;
^<^^i:!i!^t^::^!^^!J:::r:^- ^'^'^ '-^"- <- -p"-' po-t, "seS

^3-^'li!a~i5r '--' T-^-^ --

esseoptima^ nol», oudirMbusCoIbertino

nomn If et VictorinoanteDonendum
a"T Bf,;,rn'd"rr ;dt';:'i t:;z i:^r^::^z::r -- ^™^---' -- --
7° bubseqnitur Libeilus de quatuor viriutibus
vitx honestat.
 :

33 PR^PATIO AD NOVAM EDITIONEM. 34

8" Hunc autem
libellum excipit Tractatvs theologicus, opussane dootrina, methodo,
styli eleg-antia, verborum
pruprietate, ab omnibus mirandum. Utrum vero sit Hilde-
bertinum dubitant auctores Histor. htter., tom. XI, p. 362-365, neg-ant auctores tom.
subsequentis, p. 29-37. lllud posteriores tribuunt Huf<oni a Sancto Victore. Gum
autem plerique codices et quidem optimae notae et Hildeberti fere cosevi, tractatum
theologicum alfirment Hildebertinum, illum, ad tidem manuscriptorum, prelis
committimus, textumque edit. ann. 1708 ex integro renovamus.
9° Sequitur Brevis tractatus de sacramento altaris.
10° Deinde Libcr de expositione missse.
11° Postea versus de mysterio missse, quibus ineditos quinque versiculos adjecimus
ex ms. cod. Turon., n° 115, sub titulo De mutalione locorum in missa ; et alii versus
:

de sacramento altaris ; denique De novo Sacrificio vetus abrogante.

12° Succedit Liber de sacra Eucharistia. Auctores Hist. litter., tom. XI, jam seepius
laudati, poema de sacra Eucharistia tradunt esse Petri Pictoris, sicuti et alii versus
de sacramento altaris. In ms. codice Sangermanensi, n° 658 sic legitur: « Mag-istri
Petri Picloris canonici S. Audomari de sacramentis altaris. » (Vid. opus supra
mem., p. 371.)
13° Carmen de operibus sex dierum non est Hildebertinum, juxta auctores operis
supra nominati (p. 372), sed Theobaldi episcopi, sicut et Phijsiologus, ut videre est in
libro D. J. Leboiuf, Autissio dorensis canonici, Disserlat. Iiist. Paris. tom. II, p. QQ,
et seqq D. autem Polycarpus Leyser. in sua Biblioth. poetarum medii aevi, poema Sex
dierum episcopo Cenomanensi tribuere non diifitetur, publicique juris fecit versus
De excidio Trojse noinine llildeberti, ea fretus ratione quod proxime librum De ope-
ribus sex dierum \\\ codice ms. s 'querentur. Ad § De sirenis et homocentauro notulam
adjecimus, qua vocabulum Onocentaurus ex Isaise et S. Hieronymi textu restituitur
et quaedam verba corriguntur.
14° et 15° De ordine mundi, et de ornatu mundi poemata.
16° Ad carmen in libros Regum nihil adjiciendum reperimus.
17° Diversorum sacrx Scripturse locorum moralis applicalio. In cod. ms. Turon.
n° 117 aliter et forsan melius leguntur quinque versiculi, immolatio Isaac, quos
adjunximus § decimo. Idem codex § 45, non habet duos primos versiculos quod
minusrecte hic supposuit D. Beaugendre. Isti quidem duo versiculi sunt elegiaci,
nulloque modo ad tltulum referri possunt. Alii versiculi sunt'hexamelri, sub titulo
Organa in saiicibus a populo Dei suspensa. Ut autem nihil pereat, fragmentum col-
legimus et hic misimus.

De duplici Christi natura

Nostree naturge deitas unila refertur
In Christo sic sunt dives egensque simul.

In supra laudato manuscripto duos ineditos invenimus, quos addidimus sub

§
numeris L. et LI, cum titulis: Quid significat quod solemnitas Paschx celebra-
1°
balur per xl dies :
2" Quid significat quod populus cum libertale ad victum frugem
recepit, cum
ad sernen factus est servus.
vero
Ex Novo Testamento, S XIV bis daiur, p. 1226 et p. 1363. Unum expungere cu-
ravimus.
Alia versuum argumenta, §VI1 adjecimus binos versiculos ineditos, ex cod. Turon,
n° 115.
18» Inscriptionem Christianarum libellus. Libellus ille omnino novus ineditusque.
Nemo rerum archa^ologicarum peritus nescit sedes sacras olim undique depictas,
omnesque prascipuos fidei Ghristianae articulos sive codicis sacri historicos actus,
necnon et beatorum, nunc in coelis triumphantium, in parietibus fuisse forma et
coloribus descriptos. In Gallia xi° prasertim seeculo invaluit mos ecclesias intus
depictarum imaginum adornandi cultu quasi regio.
Sic se habet Prudentius Perisleph. hym. xii, vers. 47 et 48

Regia pompa loci est ;

princeps bonus has sacravit arces,
Lusitque magnis ambituum talentis.
 :

35 VEN. HILDEBERTUS CENOMAN. EPISC. :j6

Verbum autem lusit hic pro pinxit usurpatur. Exemplum hic afferrc liceat

Propterea, visum nobis opiis ulile, lotis

Felicis domibus piclura illudere sancta.
(S. Paulin., de S. Felice nal., carm. ix, vers, 580 etseqq.)

Non
parietes tantum. sed et laquearia, camerae, ipsaque pavimenta coloribus vel
musivo opere decorabantur, ita ut quocunque fideies circumspicerent, prse oculis
imagines sanctas habebant, volueruntque Patres animos ad pietatem et piam me-
ditationem deflecti, et colorum varietate concordi et luminis splendore mirando
(GoRi, Vet dipt., tom. III, p. 261). De sacris pingendis imaginibus cfr.
S. Basil.
homil. 17, in Barl. niart., et homil. 19, in qitadr. mart., tom. 11, p. 141 et 149. S —
Gre^^ Nyss., Oralio de S. Theod. mart., tom. II, p. 1011. S. Ghrysost.. Encom. S. —
Meletu, homil. 47, tom. VII. p. 191. —
S. Augustin. in solemn. Steph. mart., sermo
316, cap. 5, tom. V, part. ii, col. 1270. —Prudent. Hymn. ix et xi. S. Paulin, —
epist. 32, ad Sever.,n° 2. — Id. de S. Felice nat., carm. x, vers. 10 et seqg., vers
^^
171 et seq.
Sub his autem picturis deliueabantur sententiae ex Scripturis depromptfe, sive
inscriptiones Ghristianae quibus ad virtutes colendas, exemplaque sanctorum fortia
imitnnda, hortabantur quicunque legendi obtinebant artem.
Prseterea, apostoli et prophetce aliique novi Coederis martyres. confessores sive
doctores, attributis facile primo intuitu inter se distincti habebantur. In opere
eximio quod publici juris nuper fecit doctus vir D. Didron sub titulo 'EpHLr.ve.a -rou
?oiYpacpou,videre est Grsecos apud pictores quamcunque figuram
inscriptionis textu
proprio esse distinctam. Plurima jam nunc exempla cognoscimus in ecclesiis oc-
cidentalibus barum piarum inscriptionum quse figuras semper comitando ex-
plicabant.
Multas hujus generis inscriptiones versibus composuit Hildebertus noster, in
sacrocarmine facile princeps. Non omnes temporis injuria periere Deo permit- :

tente, plurimns, ex codice ms. Turonensi n« 117 nov. et 164 vet., eruimus,
nuncque
primum edimus. Quasdam prae manibus habnit D. Beaugendre quas inseruit inter
brevia poemata, sparsim et quasi sine methodo. Inscriptiones autem jam prelis
mandatas relinquimussuo ordinedigestas, ineditasque num. LV, ita disposuimus:

1. Dei aeternitas.
2. AfJae peccatum.
3. Quid si>;nificet quod Dominus dixit serpenti : « Pectore et ventre repes. »
4. Veleris T^stamenti patriarchse.
fi. Vir s.tnctus Job.
6. Moises perculil petnim in deserto.
7. Virga Jesse. 7 bis de Virgine Deipara.
8. Angeli p;istoribus Salvatorem natum nuntiant.
9. Christus infans in prae^epe.
40. De duplici Cirisli nalura.
11. Christu-5 infans a Virgine lactatur.
12. Magi ab Oriente veniunt.
13. Magi Cbristum adorant.
14. Magi coram Herode.
15. Pastores Salvatorem adorant.
16. Elisabeth Mariam salutat.
17. Elif^abeth visiiat B. Virgo Maria.
18. Pharisaeus et publicanus.
19. Arcta via quae duritad coelum.
20. Christus peccata remittit mulieris in adulterium
deprehensjB.
21. Christus languidos sanat. Piscina Siloe.
37 PRyEFATIO AD NOTAM EDlTIOrfEM. 3»
22. Paralylicus a Chrislo sanalus.
23. Surgila sepulcro Lazarus.
24. Ghrisliis Hierusalem Iriumphans ingredilur.
23. Chrislus sacra communione apostolos in ccenaculo pascens.
26. Christus in coenaculo pedes abluit discipulorum.
27. Chris(us a Juda proditur.
28. Christi passio.
29. Mulieres ad Christi sepulcrum.
30. Morte sua Christus homines liberat a morte aeterna.
31. Mors morte Chrisli devicta.
32. Ubi Chrisli pingilur imago.
33. Juxta crucem stafis Virgo mater Ghrisli.
34. Di^ Christo in cruce pendenti.
33. Iledemptus homo per mortem Chrisli.
36.Grux sangiiine Christi madida.
37. Christusad hominem redemptum.
38. De Messia, Virginis filio.
39. Vicit leo de tribu Juda.
40. Deo reconcihavit peccatores.
41. Chrislus selerni Palris Filius.
42. De cruce Christi.
43. SubterChrisli imaginem.
44. Duodecim apustoli.
45. Christus ad aposlolos.
46. Sancliin paradiso.
47. De Eucharistia.
48. De communione sacra.
49. Desomno.
30. De senectute.
51. Coiitra pravos habitus.
52. De fiducia inter pericula.
33. In veslimentis modeslia.
54. De humana conditione.
53. Ex dictis B. Gregorii.

Huic autem libello adjunximus sub num. 56 poema ineditum De Conceptione beatse
Marise, ecod. Turon. erutum, quod rectius inscriberetur De Anmmtiatione Concep-
tionis et Nativilaiia Christi etsub num. 57, versus Hil<lel,erti ad heatam Mariam, e
;

cod. ms. 3550 biblioth. imper. Paris. impressos inter tom. XI. Histor. Litter. addi-
tiones a membris InstituliFrauciffi. Denique sub num. 57 versiculos etiam ineditos,
ex cod. Turon. supra laudato, leronimus in Annalibus Hebraeorum de xv signis qiiin-
decim dierum anle diemjudicii, subjecimus, etsi dubium sit utrum sint Hildebertini.
Sed cum proxime sequantur carmen Hildebertinum, eos ei Iribuendos credidimus.
Antequam ad alia transeamus hic producimus duos versiculos, qui reperiuntur
inter HHdebertiuos, ubi memoratur annus quo a Francis etaliis militibus Ghris-
tianis, crucis signo ornatis, Jerusalem e manibus infidelium, Deo favente,
erepta
est.

Anno milleno centeno quo minus uno.

Jerusalem Franci capiunt virtute potenti.

19' Sequuntur i" versus de sancta Susanna 2° de Machabaeis 3° de S. Vincentio

; ; ;

4° Passio sanclee Agnetis, virginis et martyris 5° de Inventioae sanctae Grucis

; ;
6° Vita B. Mariee ^gyptiacee.
 .

39 VEN. HILDEBERTUS CENOMAN. EPISC.

40
20» Aiiotorps Benpdiotini {HisL Inier., totn. XI), operis Hildeberti cui titnl.m
La,nentaUoi,eccalnasanim^ exitum deflent et iHud desiderandam maxime pr^di!
'" ^'bliothecae
urbis Turonic^ num. 656 novo et ^'^'^
""'•
nnV/^^i^T^n"' ^""u-
ant uo,etpublici.,ur,shicpnmum facimus. Ktsi compositum versiculis in
.

rhythmnmseu sonum des.nentibus, non indi^num forsitan eumdem

ab Hildeber to nostr?
repuLab.tur,siad sensus p.etatem spirantesac inspirantes
attendatur
^^''^'''''''^''
^^ ^'^^' ^^^ ^'^'^"^ Malhcmalicus describuntur in
TuVon. nM iT cod.
Libellus qui dicitur Floridus Aspeclus. Inter
22^^
carmina Miscellanea datur Epita-
phwm Sugem ahbatis S Dwnysii, sed minus recte subnomineHildeberti
siquidem Ccnomanens.s faclus Turonensis Kpi^coDus
archiepiscopusobiitanrirSi S ^leri^^^^
vero abbasannol152. Unde patet epitapbium non
fuisse ab Sberfo ^xarltum
!^^^^^^^'''''^ adduximussex versiculos
tituo lo/);Z;. n ineditos^ub
titulo,! Ad Avarum.
De no,le,2P^^lV/ f Denique nter c«mma indifferentia inseruimus
i

'' ^'""^" ^"^^ ^^^^"^^ '^ '''• Turonf^^l^post /.%","^^^

T^.^pJIZ^'^^'''
23Miildebertorestituiraus poema quod inscribitur /)^ ^^c^rf/o Trof^ IJlud edidit
ff^^^onapoetarum et poemdurrr!^^'^
Ha L'\T:ociebrr';'l72"l
Haide M.igdeLurg. 1/21 n^.S^ T""'
p. 398 et
' ^

seqq., ex codice ms. Lipsiensi.

creaiwne mundi et o//m6/« «^^ ./e^y-^yTZ immediate versibus De
Ibi versit)us
subnectitur
^'^i'iPPV«^'^«ti«.BonffiSpeiquaedam reperiunturpoemata
iin^"nnL"i"P''''-
lina, quae bic primum sub aucloris nomine nuaeoer
Hildeber-
palam prodeunt

1° Versiis de sponso adversus sponsam suam.

2° nesponsio sponsae.
3° Respon^io judicis.
4° De Jaudibus Sum.sonis.
5° Epilaphium Senoneiisis episcopi.
6° Epilaphium regum Jerusalem.
7° Epila|.hium abbatis ClarEe-Vallis.
80 De Rola FortunfB.
9» Quod parum valeaul artes sine pecunia.

25 Eildeberli fahulx ^sopicx. Auctor medii aevi, Romulus pseudonomine ^sooi

fabulas imitandi praetextu, Pha^dri fabulas describit
solutiori sermone stvlum
auctoris omnino subvertens. Oculalis autem lecloribussatis
Pha3dri fabute apnarent
bon.quenomin.spoetamredolent. LibrumRomuli pr« oculis habens
poeta lacundus scriptorelegans, sermonem pedestrem Hildebertus
e medio tollit versibusnue
ornat exim.is. Hinc in scholis, sive Galliarum, sive Itali^,
sive Hispaniarum saeoulis
xiii et XIV", discipulorum manibus versantur, cum
operibus V.rgilii et Horatii
H.ldeber 1 fabula;, nom.ne ^]sopi insignitae. Decimo
quarto sseculo transferuntu;
iUffi tdbulae d(! Lat.no m
Gallicum, semperque magna laude proponunlur
Uuod vero H.Mebertus prifi manibus habuerit Romuli textum,
non autem ^enuinos
i^hcedri vers.culos. clarius apparet cuicunque
attente illius librum leffenli Numero
tantum lx fabula^ Hddebertina^ ad nostra feliciter venerunt
tempomTllLn
'P''"^^' '"^ ''^'"' ^°°^"'^ P"^^^ Iibris,P^xti codices msi:
*c^S
mZTZl^u''"^
uimenbem et IJivionensem. "^

Cum primum Ph^dri genuinffi fabulcT publici juris fact« sunt a

J. Chiffletio tunc
H.Idebertina^paulat.mdecideruntfabulffi.hodiequevixaberuditiscognoscuntur
Repenre istas fabulas, qu.bus videbitur, promptu est in
onere D Rohert' Pni
titulus FabulcB ineditce scec. xii, xiii et
:
xiv, 2 vol. in-8' 1825. ^ '

iNunc transeamus ad Opera auctoris quae desiderantur.

 41 PHyEFATIO AD NOVAM EDITIONEM. 42

L Vencrabilis Hildeberti opera dubia aul spuria^ vel quse desiderantur.

Ex Hildeberto, Op. discimus ipsuin Historiam descripsisse miraculorum
p. 171,
ecclesiae Exoniensis, eamque precibus cujusdam Clnrembaldi canonici seu ejusdem
Ecclcsiaj monnchi. In epist 3 lib. iii, ad eumdem Glarembaldum directa, videre est
quid ipse dcclaret Hildebertus de opere ad illum transmisso.
Sanderus indicat ms. codicem in bibliolh. monasterii Cambronensis [Bihlioth.
Belg. ms., part. i, p. 357), in quo invenlmiUirquxdam/wmilixinxnprop/ietis, sub
nomine Hildeberti, ei quatuor epistoioe uiWisi^imiB. Si nomina illoram quibus scriptaa
fucrunt illa) epistoiee nobis declarasset, utique coi^novissemus utrum reperiantur
inter Hildebertinas a D. Beaugendre editas. Homiliae autem non nisi per istam
mentionem nobis innotuerunt.
p. 119j as?erit in vol. 123 codic. mss. monasterii
Idem Sanderus (?'6/c/., part. ii,
de Loz ou Loo, ordinis Gisterciensis, prope Insulam in Flandria esse poema quod
verbis sequentibusmemorat sub hoc titulo « Versus /leroici, ex eo quod apparet de
:

stylo, ab Hildeberto, Genomanensi episcopo, De analogia sacramentorum eucharistiae,

baptiemi et matrimonii, cum illorum figuris. » Nihil aliud cognoscimus de illo
carmine.
Petrus Gantor (Petr. Gant., p. 325) in opere cui titulus: Verbitm abbreviatum,
describit quatuor sequentes versiculos, nullum tamen proferendo auctoris nomen :

Ha ! quaui sollicito quisque labora

Occurrat midico carnis amore I

l)e ffiorbis animse, nulla querela,

iEgrotam scquitur larda mcdela.

D. Autem Goorgius Galopin, S. Guilani monachus, raarginali nota, indicat istos

versiculos tanquam Hildcbertinos et erutos epoematecui titnlus Incendlum. Nullum :

vero carmen a nostro auctore tali titulo insignitum. Penitus latet si quando exstiterit
talecarmen. Attamen poema quod D. Georgius Galopin vocat //2C<?/2i/mm, nonaliud
esse videtur ac tractatus Z^^^ confticiu carnis et animx, partim metricus, partim prosa-
icus, in quo reperiuntur quatuor versiculi superius laudati.
Philippus de Bergame in Supplem. chronic. an, 1106. p. 289, dicit de Hildeberto :

« Scripsitque elegantissimo metro valde utilem expositionem supor toto Psalterio. »

Philippus quidem ciiat Vincsntium Bellovacensem qui de isto carmine omnino tacet.
Viditne illud poema Philippus? Non affirmat. Gum
vero laudat Hildebertum scientise
Scripturarum peritissimum, illi fortasse tribuit alienum opus.
Joannes Bouchet [Annal. dAquit., p. 29)tradit auctorem Vitse S. Hilarii quemdam
Hildebrandum,Cenomanenspm episcopum, locum
istiusque verba profertinquirendo
scpultui'a3 S. Hiiarii. Intendit certe J. Bouchet nostrum Hildebcrtum sub nomine
Hildebrandi.Scrip3itrortar^,seautscriptamB. Hilarii Viiam elogantiori stylo rescripsit,
sicuti Vitam B. P».adegundis in meliorem formam redegit. Suspicamur, non autem
afiirmamus quod supra siquidem a D. Bouchetsolo didicimus, qui pr6elatum nostrum
ostendit hoc opus limantem viginti annos postmortem suam « tempore, inquit, ;

Henrici regis Anglorum, et Alienoris uxoris ejus, cum essent Aquitanisa domini. »
Nemo est qui nesciat Henricum thronura ascendisse anno 1154, mortuo Stephano,
et Alienorem uxorem duxisse, postquam fuisset a Ludovico Juniore repndiata, anno
1151. (Henr. Gand., Ilist. eccles. cap. 8, Schol. p. 118.)
Vir cl. Le Mire. Schol. in cap. 8 De scriptoribus ecc/es. Henrici Magni, Hildeberto
nostro tribuit epistolam scriptam Garthusianis Montis-Dei {Gall. C/irist. nov., tom.
IX, |). 233). Etquidem minus recte, n;mi auctor epistolaj superius laudattC animam
elflavit aute fundatioiiem monasterii jam nominati, quse facta est anuo 1137, ac
proinde tribus annis post mortem Hildcberti.
Uecker, De s ript adesp., p. 106, ubi conjecturas exponit de scriptoribus anonymis,
dicit post Goldastium quod ialso quidam tribuant Hildeberto opus quod inscribitur
De corrupto Ecc-esix statu cujus auctor est Nicolaus de Glamengis, archidiaconus
Bajocensis, qui porsonam et nomen usurpavit Hildeberti. Quidara scriptores minus
atteuti vel rerum xii ct xv sa^culorum parum docti errare poluerunt.
Videtur auctor Gollectionis canonum Hildehertus, qui aperte in epist. ad episcopum
Memoriensem asserit se scripsissso talem librum fepist, 27 lib. ii). Quis sitepiscopus
Patkol. Cl X.Xl. 2
 *3 ^'EN- HILDEBERTUS CENOMAN. EPISC.
44
Memorionsis, ignorntiir Ilildebertina lamen certe
; est epistola supra memorafa D
BeauKen.lre op.natur illum opiscopum fuisse Malchum
{Malch) noLnc, ex monacho
V.nceslr.ensi lac um ep.scopum in p,-ovincia Mmnoma insula^ Hibernicae te e S
\" '" ^' «^•nP^^^r.at pra-Ialus ille Ilildeberto nuntians'
moKern
M .li;.'nk
M.th.Id.s .vg,,.a. ad
^V--^^''^-'^'^'-
commendans animam nuper defuncla) re^inVr
preces ejus
L.tnepot.usb.nlebertusepiscopu3 civitatis Limerick in Hibernia,
lei^afus in istis
re^^.on,bus?Qu.dqu.d s.l de nomine episcopi et
episcopatus, ad eum hi veH/is
scMpsit ti.ldebertus: « Ixceptiones autem decretorum,'^
qua^ in unum voiumen
ordina.'e disposuimus, ad suum linem nondum
perductH) sunt. Opus emm Toc
liberum curis pectus desiderat, cujus nos episcopi^s
immunes fecit HorumTamPn
.|a.n explevimus partem atque ad id
peragendum q^uod restat, epi copum depon^^us
Peraclum vcst.-as ven.et in manus, nec opus erit\it
pro eo de erendo vesiei leo^t.is
ad nos usque lat.getur. Officu nostri erit vobis illud ' "
per nostrum destinan.
Lx quod patet incojptum opus Hildebertum non
consummasse propterinces^antes
etimpornni.sepiscopatus curas, iUudque impei^fectum
re^-.iHC .Math.ld.s
reliquisse usque ad
anno 1118. I^eregitne opus suum Hildebertus mo.S
qusnam ex,tus?Supe.-estno, exciditue? D. B.augend.-e ?1^XpMi operi^
suspicatur illud opu? ab
Hddeberto .nchoatum fu.sse ab Ivone Garnolensi
?piscopo completum u?nemne
jn d,cecesi Urnotensi tranquiiius, labore
nunquam iaxabat. Sed ,on mc'm,nil eZr
Ivonem obnsse an.io lllo, ac p.oinde non perfecisse
opus quod anno 1118 nondum
f.nem acceperat. Ipse D. Beaugend.-e afr.rmat
epist. ad episcopumAL^morienseS
J"'!?'/""" "'^^ '"""
^ ^^' Mathildemque Anglorun^rrginam
nn'''^r,"J
annolllS. H^l
Undeconcludimus
'^

canonum Gollectionem, Ivonis nomiiriT.sTgnitar

mmiuaS
non esse H.Ideber tinam, et epist 53 lib. iii, non esse
hujus operis pr^fat ion^^^^
Hildeberti t^e um. De canonum hbris vid. im.
Utter. tom. XI p. 407, 408 et 4^9
D Doujat loqu.tur de quibusdam Hildeberti capitularibus, nHnl ex iis profemido
synodalibus qua. cLfecit cum Geno"anL'sem
^^ml^o^t'^"^^"]
siam reger..t. D. Ihieis quaedam illorum fragmenta E
in suis opusculis retulit ex auo
cle"-

concludit D. Beaugendre auctorem vidis.se

apog,.iphum.
apographum insudavit, sed frustra, editor Bonedictinus Multum ip'e utMoereL
ut viderel ?ale
laie
Gas.rairus Oi.din (^Vr//;/. ecd tom. H, p. 935), diffuse loquitur de
,
oneribus Hilde-
berDn.s qua. md.vers.s Anglice bibliolhecis asservantur.
l.iter ea v dontur quXm
ineul.a, qure pen,tus fugerunt D. B.-augend.«e,
quamvis eliam quaTlam v dean ur
subaliis ,nd.cd3.;s pub hcijuris facta. Non
videntur huc nsque co^'ni ^1" «^^^^^^^^^^
c/erjenca!offmSatvatom,m cod, ms. Caroli Theyer, n°
15, n qufsunt ep et tX
^"
:;;i;;.^7 "rf.o/T;";\>;7;^c?em^ '^""' '' ^
^" ^^^^^^-^ - ^^^- ^^^-'^^^^-

Turonibus, die 13 Sepl->mb,'is, in feslo S. Lidorii, T.jroaensis episcopi.

J.-J. BouRASSE, can. Eccles. metrop. Turon.

 43 PR^PATIO D. BEAUGENDRE. 46

PH^FATIO D. BEAUGE.^DRE.

Epistolas et alia vcnerabilis Hildeberti opera, A bibliothecarum celebriorura scriniis erui contiage-
quolqunt e vaiiis mss. eruere, qiiotquot e passirn ret Hildeberti varia, ut quo-
ipse vocat, opuscuia,
I rum pasaim
editis et quaquavcrsus sparsis collih'ere potuimus, in su's meminit. Nec
epistolis saepe
in unum corpus redactn,iuci publicaj daluri,oper;D ^ero parum ad illa perquirenda nos impulere quo-
pretium duximus lectori benevoio consilii nostri,et rumdam doctiorura virorum conatus,qui quasi an-
qualiscunque hujus opellse nostroe rationem red* tesignani et duces viam nobis ad id operis parare
dere.In primisaulem necess:>riuiTi censuimus pau- et aperirc visi sunt. Id autcm apud nos pri^3sertim
cis praBmittere, plura de Hiideberto in ejus Vita effecit tot bonarum litteraru.m monumontis claris-
dicluri, quis et quantus fuerit hic praBsul, ut inde simus Stephanus Baluzius, qui in Praefalione ad
pateat quem fructum sperare liceat e.x ejus Jucu- Lupi Servati Ferrariensis abbatis opera, quae anno
brationibus, quarum non minima pars,magno uli- 1664 edidil, Hildeberli opera so aliquando spopon-
que rei litlerariai dispendio, excidit. derat etiam cditurum. Qaod quara egrcgie et feli-

Mcdiocribus quidem, ut antiqua ferunt Cenoma- citer praestitisset vir perspicacissimus, ut nemo
nensium episcoporum Gesta (12), sed honcstis pa- ierit inficias, nisi gravioris momenti studiis inten-
rentibus orlus, a pueritia sub Berengario magistro tus, hano alteri provinciam reliquissel. Sic autem
humaiiioribus insistens litterie,deinceps sub sancto illi non displicuit consilium. hoc noslrum,ut etiam
p.

Hugone Cluniacensi abbate sacris, siraul et pietati Se.si per otium Iicuissel,manum nobis porrocturura

sub monastico schemate dedisse opcram fertur. uisse profcssus sit.

Quibus apprime instruclus, et tandeni eloquentioB Animos nobis addidisse non diffitebimur R. P.
sacrffi fama usque procul positos celebris,ab lloello acobuui Homeyum,Bituriccnsi3, ut aiunt,co:nmu-
piissimo, a^que ac prudentissimo Conomunoruin nitatisAugusliiiianum, qui in criduto suo Patrum
antistite, ad scoliarcha^ primum, deinde ad archi- Supplemcnto an. 16:^4 typis Parisiis edito, quiedam
diaconi munus evocatus,ipsius demum e vita dece- opuscula tam prosa quara metro a se detecta in
dentis successor cleri et populi calculis eiectus est. lucem protulit quae quidem e pluribus mss. quam
;

Quod in fastigium nonnisi virtutum el doctrince qu03 ipsi videre forte licuerat, omnino Hildeberti
gradibus evcctus,el sanctitatis merito, firmo quasi genuina certo certiuscomprobaviraus.Epistolas au-
gratie fundamento, slabilitus, ita praeclarc se ges- tera vcnerabilis nildeberti,eas solum quas in editis
sit, ut cum non soluni ut iolius reverentix virum Patrum bibliothecis iegorat, notis illustravit.
suspexerit ille, sui quondam saeculi miraculuii; et Quin autem hanc in nos assumeremus provin-
oraculum sanclus Bernardus,scd etiain utmagnam ciam, non lam octogenaria; jam tunc imrainentis
Ecclesix columnam non dubilavcrit appellare. Nec aetatis, nunc Deo dante transacta?, incommoda,
immerito sane, quippe queiti non virtutibus solum ^ quam ipsum rei tantae pondus prohibebat. Verura
pictatem Ghrislianam et siicer^lotalem sanctilatem Dei oinnipatentis auxilio suirulti, cujus gloriae^sal-
speclantibus et spirantibus ceiebrcm noverat abbas tem quod fugientis el visus et vitae uobis supererat,
sanclissimus,sed quem imrauni;atura Ecclesio3,tum litare lcnebamur et laetubamur, simul ct litlerato-
exemplis, tum scriplis (ortissimum acceperat vin- rum amicorum subsidia et indulgentia confisi,opus
dicem, et quem nec faciillatum omnium jaclura, hoc pro e\iguo exira excrcitia regularia cuncesso
nec rcpotitis exsiliis,nec iniquissimis incarceratio. nobis oiio, et pro viribiis ia diem defioientibus ar-
nibus,nec vei illalis ab optimatibus quibuslibetcor- duum aggrossi stimus. Et certe nostrum hunc au-
poris vexationibus,a sacro juslitiae proposito dimo. daciorem forle conatuin, Deus Opt. Mix. supra
vendum expertffl fucrant Ecclesia Cenomanensis et spem adjuvit.
metropolis Turonica, amplcxa fuerat in sui summi Dum eaim ex epistolarura Hildeberti in Biblio-
pontificis Paschalis II ab HenricolVimperatore cum theca Palrum editarum, repelita lectione non mi-
suo cloro proditoric detenti defensione, strenuis- norem pietatis quam innoxiaj oblectationis sensum
simum perlurbata Roma, ct sibi applaudens tota perciperemus, illasque noslra solitudinis levandae
propemodum mirata fuerat Ecclesia. gratia, quasi piis omnibus utriusque sexus homi-
Hinc sane illa, quam apud bonos et litteratos D nibus quandoque forte profuturas lingua vcrnacLiIa
onines s-ive variis quibuslibet scriptis, sivo sacris donaremus, qiiod et Deo d.inte, pro modulo nostro
concionibus, sive virtulum exemplis, sibi concilia- perccimus, ei ipso favenie forte profereraus, in
verat doclrina;, furlitu.iini:^, eximi;pque .-«anctitutis enoiLindis quaj nobis occurrerunt diificultatibus,
existimatio ; ot indeetuim pluriura cruditorum vota, quandoqup li.Ereremus, ad mss. codices, qiiasi ad
qui pergratum sibi fore 3;cpe testati sunt.si forte e originalia recurrere non negIeximus,irao id saepius

(12) MabilL, Analect. tom. III.

 -
=

47 VEN. HILDEBERTUS CENOMAN. EPISC.

'"""^ '""P»™P™-
I.ug.lu„e„3i, i„
-lua, eum
q„a mi,um omia...
i„ Spieiiegio
fuisse illas,
Xs1mZ:7.T "f
"!'"''" '''"''^ " ''"''''•'-
publica.a; luen,„L
Dacheriano, lum a,ibi jam rl
'^°"'"^°" su ^ 'el
„ae, ''""'''«°1"«"i
amicissi,„us nobisclbona-
''

""'^"«^^i"»"'
Cu,„quoH,ldeber.usipsevariisepis,olaru„,l„ci, p"rj' ""^ «• P- "
Gabricl
variase les.c.ur edidisse opusc^r """ "'"".""'''"^''"''"''""""^'"'"«"'i».
nonT^uli r„T
^^'"'''«''^«Uo.l.M „os .r.„s„,i..ere cu.avi.:
irao reipubiic» li..erari. pro '
.uru; eensuim
=i illa ciua n,a.i.:, p„sse,.,';s dilig „,ia pcrauirr
'

^n rblT" u'"!' "'"" "'' "-- <.-l^"3

S
r
n,us, e.qua^forlc occurrercnl '''""" "^»™'»-"."'"'
publie. uci r d, ei u,osraol.i„,';,"
re.us,,ua,u.exipsoru„„ss.':,u,.i,„„i„e,i;i:,
o,,m pol.la fueranl. Sie „imir„ra
Hiidcbcr.us i„ Ebroieensis «pis: n, Tl
c'':
X^^^S^^
ZTl T"^''
'""°
cp,.l. 3 lib. „
novi ord„i..,„d Clare,„b.ldu„,,
lc.-.a,ur scsrr,pisse
deiode Se,,o„;„sr rchieo
t "" ^'T''
11 s.c.riam ,r,iraeul„ru„,
,.
E^o. » b.Wio.hecam, „ Is.eZo: ^ '„ r"^
^
.',
„,e„s,s ecrlesue, ,ua,„ i„„a.a sibi ,„ode...ia « ..pe m,„d d
.,
c,,us ra„„T ul ."ra"!
CoriTctionissubjicit, et quam recuperare, quacun- .o.'a"ra'
prctio, el certe non e.xiguo,
qi.e iidhihita diligentia, ab ha>redibu.. .«ibi com-
nusquam poluimus. Sic in paravcranl primi ejus monaslerii
opistoia 15 ejiisdem libri, ad Reginoldum monachi congre-
Bea.i gal.onis nostro^, statim
Augustini monachum,scribit.. ut ad illius rcformationem
seiibenter amplecti eo fuerunt admissi. Quod
ideo notandum du.ximus,
(juodaliquaspo3itionc3ingeniolisui,,.utait«filias
utHlims. 80 majorfides habeatur,
aulsuorumparl,euI,.sversuumsuoinserueritoperi..: quoillum pro-
diisse constatemus.od
bic aenique, nc n miisirnus pnistnla ^n i;k "''^°^'^^"s^'™'
c i^^^^^^^simu! ct slroniiis-

T rj
j .• • ,

Willeln.L Winceslrensl"^.ni'c l'i' "' "''"^^^^''^- defeusoris,quaIem emineati..si-

^^^^ ^^^z^^z:::: ^z
i

.a,u,„ fuisse ,„. . sua a,,--:;:'!—-;

His igi.ur e. aliis ,uasi prop^-iis Ilildeber.i voei-

^^l;!^":^::^ .!.t^ 'etrv:,' '"'T
,ue„bra.ion?s „os aeci„..i'.c:ra:ic':;ut\o'„i:
I,«er,s pa.r„c,„a„.i„ra eousiiio
, ^^^-^^^^^^^^^^^^rzrs^T?-' ""' ''"'°
i^T
eorum ^ desidcra„l„r i„ aliis
due.i, ct

;",:';::" "^- °"°^ '"''"- ""•- """^ « ""-- -»

:d',:;mo;Li'r.:'e;t:r "
wera,,„, po.ui,„us i^^^a^:: ^^^" r^r "
qua mc„da reperircmus.ad eorum eo,i;t!o
i„ iliis
zt^^i^^^^^^i^r^^T"'' 'T-"
pa,t 'oT D oTa'
'.
'^^:/'^^^^, „ "
';; Xs^i;;:
qui epibtoldb
:°;'"'7
nera cmendav mu-. varianlp« Ippiinnoe ^i o •
.
Hildcberti evul-
m.s, ct nonnullas u i s re^il' ^'" '' ^"^"'^'^^"t' ^^J»"^ inchoaveral, cujus etiam
„.:"."'"' ^^^'.'
l
''^'^^"' ^^^rchensas,
1
•

eruditas notus in dccem ct oclo ejus

.„„;.,„
nccdum editas nunc primura in lucem opist. a pra^fato
protuli U. Loge acceptas infrasubjicicmus,
mus. .
ot quas procul
dubio ad umbilicum perduxisset,
Ad hoc
binos e locuplotissima et vere nisi pra^malura
regia Bi- morto drccssisset.
bliolheca nobis
porhumanitercomraodarunt"erudi- Cffitirum exepistolis Hildebcrli
tissimi sub illustrissi.mo doctissimoque a nobis ex prae.
abbate Tel- fatomss. Ebroicensi re:enter, ut
putabamus, de-

p.«buit ex instruclissimromni n"s?rnci^^^, " "^?""" ''• ^" ^" '^"'="" ^''''''^"^ '^'
,

thecaCoIbertina.docisrmusrDucln"^^^^^^
corumcus.os.q,, dei d Z.ua
„':"°.' '''° '"^ hum,.nitate
Witit^^^^^^^^^
plures
^'
S«c^^.v.>i-,s,,
'
'^""'""'
incuria typographi bis
''"^"^'^" ^"^''^' ^^"^ ^''^ '"^•'P''
„,: /
alios pro mc-lricis Ilildeboili opusculis ibi r.posita repo-
subministra- ntur allera vero, qu« sic incipit
vit. Duos etiam e Sancli
; : Jonmdilas mihi,
Vicloris celebarrima bi-
bliolhccu piffibuit, an.ruonte pro
inedilionibusomnibuse.\cusuccrniturinniioscili-
h.urcdilaria sua ad cet epistols undecima) lib.
i,'al. Gl,ad G.rnotensem
juvandos litler.los omnes a clarissimo
parcnle episcopum,
^t^^^/^upum, sicque octo tanlum non
suscoptaproDcnsioie D f^-.WinnVl V editas ibi evul-

i,i,„s''morarir:a:;",t7er,,:,.f
iJlius mona-jtcrii cauonioo
rcgulari, bibliolhecario
b,,: ;:
,

bZ ::,:''•
ri!:.^;™''-
rius toslatur sibi indicatas
-- '»--- -*- "•
et doctore Sorbonico, crudilus et transmissas a ciaris-
ejus administer D. simo s.mul el doctissimo D. Lanfraaco Bigot,
Perruquier. Alterum e bibliotheca S.
Audocni Ro- Iitteratis omnibus eruditione
Ihomagonsis noslraj congregationis S. et humanitatp, dum
Mauri con- vivcrel, spectabili.
Verum cum rcligioni ducoret vir
cessitR. I>. D. Dionysius SammarlbanLs,
prior vonerand.s antiquitatis observantissimus.vel
ojusdom mo.naslerii, et pKccl:.ri es mini-
edilione nova
niuma.spicemabautographoimmutarc,inquotameQ
49 PR.EFATIO D. BRAUGENDRE. sa

araanuensisoscitantiaerroresin scribendoperjiulli, A scripserit epistoias. liloruna erit qui nobis sagacio-

et frequenlPS hiatus irrepserunt, quibus sen?us et res,aut fortunatiores,eas,aut partem earumquam-

inlelligentia aut offus?cabatur, aut certe multura iibet forte detexerint, communi rei iitterariae bono
coiifundeb;ilur,n3endaillaa(icollationemc.'tstigatoris non solum non invidere, sed ad fidelinm sedifici-
ms. Ebroicensis einen<'are curuvimus Quod, verbi tionem pro Ghristiana charitate et honestate pro-
gratia, rariendum praecipue du.ximus ;n epislola 22 mere.
lib. II, apoiogelica pro summc pontifice Paschali II, Interiit! quod ad nos pertinet, cum ingenui sit
in qua pene tot lacun?? in Dacheriano Spicilegio pudoris, inquit Plinius, fateri per quem profeceris.
sensus plerumquetruncatus vel inlrica-
qiiot iine.ip, non diffitebimur commodo nobls fuissse laudaliR.
tup, quibusquo meliori modo potuimus, colialione P. Jacobi Homeyii Suppiemenlum Patrum, in quo
cum prigfato ms.Ebroicensi facta,lucehaetnitorem nonnuJla Hildeberti opera a se detecta, tam prosa
reddere conati sumus. quam metro, iuseruit. Horura autem pra;cipuum
Et quidem nobis utcunque gratulabamnr quoi est liber De guerimoriia, seu De conflictu carnis ct
prceter memoratas oclo epistolas a R. P. Dacherio .7'z>27«5, quem e solo ms. Sancti Victoris Parisien-
editas, et in ms. Ebroicensi repertas,quatuordecim sis, n. 272, eduxerat; et quem nos.oollatione facta
aliasibidem inv£nissemus;sed cum diiigenlius ejus p cura ms. Regio n. 4103, et Ebrolcensi, n. 19,quorura
Splciiegium excuteremus,ipsasmet sagacissimi viri probabiliter praefatus Homeyius copiam non ha-
diligentiara non effugisse"gavisi sumus, quas scili- buerat, quemque hi soli exmss. quos vidimus ha-

cet velut in appondicem ad ultimura tomum quasi
postliminio rejecit erutas utique eo unico ms. Ful-
cardimontis, et quas oranes cum ms. Ebroicensi,
ubi solum eas inveneramus,conferre potuisse nobis
fuit perjucundum. Sic eas nusquam editas, editis
in Bibliothecis Patrum superaddimus cum aliis
bent, et ut Hildeberti genuinum otnnino felum,
eumque emundatiorem damus.
Porro in praedicto Patrura Supplemento ad epi-
stolas, notas adjecitsupra laudatus Homeyias ccrte
non indoctas;verum licet aliquara nobis inde lucem
affulsisse fateamur, illia tamen non ita tenaciter

novem, quas cum jam priedictarura absoluta esset adhaesimus, quin, cum ralio postulare visa est, yb
impressio, e quorumdara eruditorum musaeis, et illis non aliquando recesserimus.
nostrorum raonasteriorum tabulariis recuperatas, Ut aulem hujus nostrae collectionis studioso le-
in appendicem remiilere compulsi sumus, ctori conspectum, ut par est, exibeamus, qui>l ad

Ita cum in omnibus editionibus Bibliolhecae Pa- illam concinnandam praestiterimus,et quo ordine,
trum, et etiam in ultima Lugdunensi, octoginta sequura esl ut enurremus.

tantum et ires numerata^ fuerint, nos, triginta et „ Et quidem nostri' non luit instituti ut ea sola
_jj:i:- !_ t- :.•..„• ti „j ,:„ _. „j.,..._
ederemus ii:ij»i i_
1.1- '
ct unam publici juris
• 1
novem additis, cenlum viginti
,

llildeberti opuscuIa,quae recenter detecta

facimus, si tamen inter illas numerare libeat epi-
Btolam 15 lib. u, quam in nullo e duodecim mss.
quibus usi suraus, reperimus,et quam merum esse
episloiae sancti Hieronymi ad Demetriadem fra-
evariis mauuscriptiseruiraus,sed utoranii oranino
lam olim edita, quam nondura edita, utpofe nuper
reperla, in unura corpus cuUecta, puhlici jurisfa-
cereraus et edita quidem ad fidem mss. codicurn
;

gmentum deprehendimus, quod tres Bibliotheca3
Patrura editores unus post alium ut Hildebertinam
posuerantineditionibussuis septuagesimamnonam.
Caeteras autem Ilildeberti epistolas ad fidera trede-
cira mss. optirnae nolae codicura, non sine tsedioso
laboro recensuimus,ipsarum varias lectioncsobser-
vavimus, argumenta idura reteximus, quotempore
dictatae,quibusve personis directae fuerint,quantum
ex illorum temporum historiaconjicere licuit,adno-
tavimus, et notis ubi necesse visum est, utinam et
feliciter, inslruximus.
NondubitamusautetKquinlongepluresHildeberti
cpistolae diligentise colligentium exciderint.Id quasi
certura faciunt longa pluriura quandoque annorum
intervalla, quibus nulla scimus ipsum epistolam
scripsisse, quae tamen probabile non est praesulem
recensita, inedita vero ex ipsius mss. quos inter
se contulimus educta, et sic omnia quanta potui-
mus diligentia repurgatiora proferimus,et utraqne
partim soluta.partim stricia oratione ab Hihieberto
composita. Quaj autem soliila, ut praestantiora,
primum locum, qus stricta &ecu.)dum obtinebunt.
Porro inter ea quae soluta oratione sunt prolata,
exstant pr<Ecipue ejus epistolae, ob insignem, ut do
his sanclus BernaLvdus, eruditionem, sermonem sua-
vem, oralionem lucutentam, grciluw laudabilequc
" compendium (13), a viris doctis sumrais cele-
bratae.
Subsequuntur deinde sermones Hildeberti, nu-
mero centum et quadraginta, cura antea Ires tan-
lura in variisediiionibus Bib!iothecfflPatrura,etvel
eliara in ultima Lugdunensi, reperirentur omnes ;

tot per regiones sanctitatis et prudentias, ut ait autem, ut ex ipsa lectione pa'ebit. Iheologica et
B.ironius, furaa celebrem, transegisse, quin, prout orlhodoxa di>ctrina referti, sacrae Scriplunu verbis
se offerebat occasio.et sicutcxigere videbanturvaria ct sensibus sinceram pietatemspirantibusetinspi-
quibusadultimumusque periculum implicatus
vitae rantibus, et antiquos Ecclesiae ritus edocentibus,
est negotia, ad varios cujuscunquestalus horaines insignes, quos ex optirais mss.eruere, discutere et

(13) Epist. 123.

 51 VEX. HILDEBKRTUS CENOMAN.
EPISC. 52
cxscriberc nobis non oxiguo, quamvis
gralissinio, A Acljecimus huic brevcm quidem,sed
egregium et
labon lu.t, quiquc cum opistoli. ampliorcm el doclis.imum IvacUdam Dc sacmmento altaris
ou
"'''''^'"' °^'''""' partera consli- in ms. Colbertino,
n. 2^2, ivaoUMul De houelto
et
""".,
Cunt'"^'°'""
,. .
""'' ""'''^ 'nterinedio subjiciebatur, ubi
sacrai cu-
I .3 demdesubtexnunus varia ejus opuscula prosa cb.ri.s.ia. doctrina sic legitur,
ut hoc solo invicle
ed.la, nuorum ad capul oxstat lita S. nudc,uudis probari posset, qu.nlu.n a Bcrengarii
erroribus
re<j,,ur ab ll.ideb.rto
composita, quam nobis c IIilcici.ertus fucrit alienus. cui
si j.fngantur b.e
schedissnisaiiiicecommodavil noster R. P. Mabil- quens et moralis Exjwsiiio veslium
lonius, et cujus
sacranim et cx-
Pra;'lalioncm dodcrat eo consilio remoniarum missx, et liber melricus De
Analeclorum tom. III, ut si quando occasio mijsterio
scse missx, et alier De sacva eucharistia,
OiTcrret, integram illam prolerrct,
miru.Ti non
et qua tandcm eril si vetus auctor Gestorum episcoporum
rationehujus nostraj cdilionis obluta, hanc Ceno-
curam manciisium asseruerit quod cim ad
altare sacro-
dumgravioribusoccuparetur, in nos deposuit.H;ec sancta myslcria cclebrainrus accederet
autem nusquam hucusque Uibkberlus,
edita. tolus CNnpungcbuturin lacrymis, sicque in humiiud.
Huic sucoedit Vita sancti
-- Hugonis
--"^--^" ahhatis Clunia-
v.,..u^.o uK<»,(t- lis spiritu et
"o.,^t,i<,« lu animo
r( in unimo contrito
coninto saluiarem
salularern hostiam

berlus,
Utl LUS, jubente
lUOenie rOnt
Pontio, Sani"h Ilugonis
O. Saneli 11 nnrnnic rl^^:(„, _ cnr.r.,1^ „rp. _i
r.
in dignitae sensum ^.i
et afToctuui
. ,,.
nulli d..tur
, .

percipero, nisi
(non in sanctitale) successore, ei
concinnaverat. At quinrmissiiiialideetsinceraintimaquepprsuasione
hffic cditain Bibliotheca Cluniaccnsi, quaj eliam cr^dit (luod de hoc sicro mysterio
apud Surium legiiur 29 catholica credit
Aprilis, in ediiione Colo- et docet Ecclesia.Abs re vcro non erit ut quid
niensi anno 1618.
nos ad investigandos ejus sermones
Accedit huic impulerit,apc-
De quxrimonia, Bn-c De con-
liber Hamus.
fliclu carnis el spiritus,
de (]uo supra, partim prosa, Et certe mirari satis non poteramns
partim metro,ad imitationem Boetianfe tres tintum
Consolaiio- hujus, suo teraporeceleberrimi
prajsulis et concio-
711S philosophix, quem quijem tractatum illum natoris.evulgatos fuisse sermonos,
torte eumdem fore
quem Ordericus
suspicarer, quem doctissimus Vitalisejus fere suppar, ecclesia^tic.y.
Dupinius sasculo xii, p. ,i ecclcsiasticx Uistorix lib.
Histonse, X, p. 770, bonis sempcr studiis in docendo
sub titulo Discursus inler carnem et et in fa-
spiritum, no'a- ciendo testalur inslitisse et quem
v.t inter
; prceterea Gesta
opora dubia Hugonis Au Foliet,seu
proba- Cenomanensium episcoporum,ox Analect.H.UahW.
bihus du Fouloy.nonquidem monachi Corbeiensis lonii, \om.m,MQ\ui sapientem
ut ipse opinatus est, sed canonici pigmenlarium reprffi-
regularis,ut no- p senlant, mellifluum ex Scripturx
sacnr florxbus <
po-
Hugon.s operum, probavit nosler
D.Eiigins le Doux. scnptis, aliquando vivis vocibus
Theologia) professor, quirogatus sedulo propinanlcm
a nobis ms. hunc^ el cujus verba, cum in
ecclesia loqucretur, populus
cxactissime revolvit, et in illo ne
minimum quidem qmdem dcvotissime audiebnt, sed studiosius
apicem hujus Discursus repcrit. clerici
quoniamlalina lingua expedilius quodammndo
Hunc auiem tractatum excipit Moralis et viva'-
philoso- cius loquebaiur. IJinc sane et
phta, seu Tractatus de ulili ct magnificus illelitulus
honesto, quatuor li- quo D. Bernardus HiMcbortum
hris dis^inctus, nondum editus, decoravit, cum ad
quem eruimus e illum scribens epistolam,inter
ms. Culbertino n. 2062, se.xcentorum Bernardinas 12i, sic
circiler anno- illam ei nuncupat
rum,etaltero Victorino antiquiorc, n. Magno sacerdoti ci excelso in
:

759. qui verbo glorix, utpote disertissimo

nonnisi c variis concionatori, qui
sentenliis Seneca?, Ciccronis,
Ta- nonnisi omnino gloriose Dei vorhum
aliorum veteris
cili, et ad ejus hono-
schoK-e philcsophorura el rem et fidclium a'dificationera,disseminareconsue.
scnploriim adornatus esl. Cum hoc vcro taniam
verat.
afQnitatem habet. etiam in verbis,
poema Hildeberti Porro quod verbo Dei proedicando
studiosissime
berlino ejusdem c rc ter ,T!nli« ""ueJJ^rius, et ex impositis illi
n fi^o? «„, ,-
n i
• • .

..,>..:::z:'^z^~'' °
u.
ut pr.oeio„n
prfficedcnli subjungendum
duxerimus. :r r:: :;ri";LT:-??'"'" "^«""'. - ^^. n-.
adquamassumptuscst.cpiscopalidignitatevi.lclur
Sfquitur deinde Trartalus llwologicus,
quem me- csse manifestum.Etqi.idomante
diura inler alia indubitata Hildeiierti episcopatJm quis
opera repori- credat cum ab Hoello sapientissimo
mus in ms. raonaslerii Beatne Mario) de pr,-EsuIe in Ec-
Lyra.ordi- clesieie Cenomanensis scholiarcham, et
succ
nis et congregationis nostra; deinde
S. Mauri,sexcentorum
circiter annorura, et sic fere inarchidiaconumcvectum.nisisuadentefamaquam
Hildeberto cocEvum. jam tum, cum Cluniaci ad pedes sancti
Exquo non omninotemere conjici polcst schola^ti- Ilugonis
moraretur, pluribus ct praclaris
C03 thelogos, ut ad ipsum:infra concionibus.sive
positum fusius ad monachos, sive ad populos, sibi
explicabimus, utpote Hildeborto conciliaverat f
posteriores.ip-um- Siccineepiscopusprudentias laude cl.irissimus,qua-
queRobcrtum Pullum Pelrum Lombardum, et
et
lem Gesta Cenomanensium episcoporum
argumentum, ct melbodu'n doctrinie suc-e dosum- Hoelkim
praedicant, scholis eeclesice su«
psisse. et clericorum suo-
rum virum prffifecisset, quem non comperisset ad
 PR/I£FATIO D. BEAUGEx^^URE. 54
53

verbum Dei prspdicandum valde idoneimi ? Siccine A repertis,nos(]esiderium inquirendioiBterosinvasit;

et ipse ad archidiaconalum cnm fubiimasset,quom, quod nobis cessil certe non inieiiciier.Siquidem in

episcopalis ulique sui ministerii primariiim admi- ms. codice nostrai ipsius bibliothec;e San Germa-
nistrum.clingiiefn et mutum canem agnovisset, non ni'nsis, qui priinus nubis occurnt, pluros inveni-

Viilentem lairare ? Siccine tandcm.cleru.s et populus mus, quos Uiidebertinos esse inde coilegimus.quod
Cenomancnsis iilum unanimi consensu ad solium inter illos unum deprehendimus, illum sciiicetqui

episcopalo promoviesent, nisi eum arteconcionandi incipil : Spirilu sanclo haius edocliis, quem tres

peritissimum, quod cpiscoporum prsecipuum et mss., noster scilicet iile San Germanensis n. 381,

e?sentiale munus est, usu longo experti fuissent ? Ebroicensis, n. 19, et Victorinus n. 272, similiter

Multis tandem ex ejus epislolarum et aliorum opu- Uildeberto tribuunt.

sculorum locis idipsum certissime potest evinci ;
Alios deinde reperimusinms. altero Victorino,n.
sed id indubilatum efficit ipsemet in epigrammate 408, in quo primus occurrit sermo qui incipit :

ad Mathildem, Anglorum reginam, quam sic allo- Dicite pusHlamineit, quem tres Bibliolhecse Patrum
quitur :
editiones, Parisiensis sciiicet, Coloniensis, et nova
Qui solel ante homines Cicerone diserlior esse, Lugdunensis, ascribunt Hildeberto.cum hoctamen
Facundas minus est, cum venit ante deos. T> di^crimine.quoJ in hoc ms. quarta lere parte exstat
elito prolixior, et emendatior. Hoc ergo sermone,
Sic ego curn medioe plebi loquar ore diserlo,
Ik vultu potui dicere plura tuo. quasi legitima tessera proeeunte, caeterus discussi-
Majestate tun stupui, totamque vaganti mus, quosadstylisimilitudinem et argumenlorum
Percurrens oculo, etc. rationem,quanlum ingenioii aostri, ut Hildeberti de
se ipso loqiienlis verbis utamur, penetrare potuit
Unde patetnon solum ad plebem promiscuamHil-
debertum fuisse concionari solitura,sed eum etiam acumen, Hildeberiinos esse judicavimus.
Ghristi nomien coram regibus et principibus terrsa Cum itaquenobis hiEC perquisilio non omnino in-
facunde el feliciter portasse. Qui quidem illum eo fauste cessisset,ad alios explorandos nos contuli-

libentius audierint, quo mysticis allegoriis, sacriE mus,et vero non incassum siquidem e Bibliotheca
:

Scriptur;« testimoniis optime fultis et elucidatis, Sancti Albini Andegavensis nostra^ congregationis
moralibus eos et Christianis praeceplis, ea qua de- R. P. D. Hervffius Menard, ejusdein monasteni
cet episcoporum eruditione et libertate, nunquam prior, ferventissimus bonarum lilterarum amator,
destiterit imbuere. misit ad nos ms. codicem optimae not.e, et ipsi llil-
Quainvis igitur quidam e veris doctis qui opera dcberlo fere coajvum, in quo plures numeraviraus.
Hildeberti ut prsclara, alioquin et publica lucedi- ,, quos legitimos ejus fetus ad slyli collationem esse
gnissima censuere, non admodum Sermones
ejus non dubitavimus.
laudaverint, id probabiliter ex eo contingit, quod Advertenduai autemin eorum serie r.onnullos in-

nonnisipaucissimos illis viderelicuerat; tresscilicet veniri, qui etiam inter Pelri Gomestoris sermones

illos tantummodo qui in Bibliothecis Patrum huo- irrepserunt : sed e plurium eruditorum senlentia,

usquesuntediti.Non defuere tamen ex eruditis alii^ probabiliusjudicavimusserraonesHildobertisermo-

quisermones ejus etiam editos non contemnendos nibus Coraestorisavariis collectoribuspostliminio
putavere quippe quos pios, et e sacrte Scripturae fuisse insertos, quam Comestoris ipsius Hiideberti-
;

textibus totos fere contextos,ct vigilanlissimi paslo- nis siquidem vix infantiae (ines Gomestor excesse-
;

ris charitatem et zelum spiranles, deprehenderunt. rat, cum obiil Hildeberms. Hic enim,ut probabilior

Inde est quod sequiori forte judicio, sermonum Hil- fertopinio, anno 1134 cessit e vita, Gomestor vero,
deberti jactura pcrmoti, quaqua forte felicitale re- utnotaveredoclissimus Dupiniuset alii viri eruditi,
cuperari possenl, evulg.indos optavere. Quorum nonnisi anno 1198. Probabilius orgo videtur serrao
volis obsecundautes, dura aliis ejus opusculis hinc nes Hildeberti, quibus tunc magnum sibi nomen
et infle delegendis insudavimus, sermonum ejus comparaverat, a quibusdara ex ejusore collectoset
curam niinime negieximus ; ac landem non modico descriptos, Comestorianis fuisse permistos, quam
labore, sed majori, ut putavimus, fldeliura corarao- ^ Gompstoriani llildebertinis.

do, pluresad centum scilicetet quadraginta, eprae- Quod etiara opinandum est de sermonibus Petri

notatis mss. eruimus. Blesensis, inter quos aliqui reperiuntur qui Gome-
Et quidem praeter tres sermones cditosin Biblio- slori tribuuntur, quamvis vere sint Hildebcrlini.

thecis Patrum, quatuor aliosin ras. Ebroicensi rc- Gum enim Pctrus l^lesensis obierit tantum cirea an-
pereraraus, (luorum unum cum invenissemus in nura 1200, sicque vix e crepundiisexierit cura Hil-
Victorino, n. 272, ad mutuam collationem castiga- debertus e vivis excessit, anno sciiicet,ut supra no-
vimus. tavimus, 1134, aquius videtur ut plures eeermoni-
Alterum etian) e ms. Sancti Romigii Remensis bus Petri Blesensis sermonibus Hildeberti fuisse in-
misit ad nos perhumani*er R. P. D.Thomas Blam- sertosopinemur, quam Hiidebcrtinos Blesensibus.
pin, illius archimonasterii prior, nova S. Augustini Deindeplerique sermones etinter Gomestorianos,
editiono, cujusfuit auctor pr.Tcipuus, iiivita innata et inter Blesenses reperiuntur, quorum e lectionc

illi modestia celcbris. Sicquinque sermonibus istis liquet concionatorera episcopum fuisse. llocautem
 55 VEN. IIILDKBERTUS CENOMAN. EPISC.
86

Z^^::::
autcm Hildeheito, !':f!r;,';°.":='"";_"°'™'°'>'.'-
qui ge In.jiis dignitatis pon,lerc
* .-°'--™ cii>i«e„,cnappcut.A 1,0™-nniscardinali-
bus,qiii frequcnter Gallias
oncratum innata sibi modestia ingemit appetunt.... plurima Hii-
scr. 130, deberlicarminaUomam transferuntur,
his verbis «
Vidctp,rralros,talemfui?scvoiimta(eni
qu^ dica-
:
cium acholis et didascalis Quiritum
Domininoslri,utme,licetindignumpeccalorem,non admiranda
conscntur.
per mcrita moa,sed per miscricordiam
suam,ad rc- Ilio Muippc castig.tioribus
gendam Ecclesiam islam conslituerit,et musis e.xcolendi?,d,.m
mihi'custc- pcr adolescentiam Cluniaci
ad pedcs snncli Ilugonis
diamvestram,etaliorumadhancsedcmpertinentium abbalis morarelur se so libpn. nv... . •„ .

commendavcrit.Dobe,enimepiscopus,vclarchiepi- -m officium Tonn s n s hI "r

scopuspopulos sibi commissos attentecustodiro . «^^""^^"ta
p!erumqueimpende a etTt r.l
etc.HacautempontificaliJurisdic.ioneetauctoritltc -litudinis.o.rn ,^
'u;^^^^^^^^^^^^^^^^^^
potitus. sormones habuit ""'
88,duodecim se-
89. et mitigandum, dum tencre ^^'1? k
quentes,
poroch.arum
modo in synodis ad secondos pastores.et
rectores, sive curiones, modo in ordi-
boc sibi solatii genus
Ad hoc nimirum imUatres nrCi
hi "is ob bilo"-H
!
.
^ ''•

natione clericorum quos ordinalus

dom pro erre non d.cobat.nisi
erat ; quos qui-
episcopum,illos e.v B
celebrioris in
E-lesia Gr.ca fuere Amirhi
Eclcs a notij ?„ fs^^^^^^^^^^ ZT-'
auctontate pontificali et ex oflicii cl i^T eodor /"
""

rentem ; quod nec Petro Comcstori,

sui ^iebito disso- dita, pr.^sertim vero sancirr p''7 m
nec Petro Ble- nus, et alii pluros n Lat na
et pS^^^^^^
sens, compotore nemo est qui
non consentiat.
-tionibus,sermones e ms. Sancti
Sidonius Apollinaris
Arve nus a
Vicnnonsis.^Thcodulphus A e ^ne
2 '•"''

A
A,bi'n?;:;o'"^'
bin, Andogavensis eo
polior,- jure cnm ca^toris
i? t^hiT"
conti.quosenumeraret^diosum es=et au'. vol n'.
cdendos dux.mu. quo et ox .tyli ot
formitale,cum aliis
son.um
ejus operibus collatos,genuinos
con- etiam sacram .cripturam
illuslrare non dubilaverunt
qui s.cra dogmata et
r^^^Hl
;
mS
Jlildebertifetusessequasiindubitanterccnsuimus ipsa cvangelica pnf-cepta
versibus plebi ChrisfianjB
Ethaecquidemdeoperibus qux prcsa scripsii ad memori» faciiiorera usum, tradiderunt; qui
Hildebertu.s oportuit expon^re
; nunc de metricis sanclorum acta el marlyrum triumphos carmine
quiBipsececinitpraefandumaliquidnobisincumbit celebrarunt.
Mirabitur at forte quispiam virum
lot tanti=que Hos a^.-r^ulatusHildebcrtus,
negotiis disientum, plures sacros libros
quaJem nobis exhibent IJilde- vers.bus reddidit diversa sacr* Scripturs
bertum li qui ejus acta scripscre, tot
;
loca
pocmata iot mctriccraoralibus ad fidelium
a^dificationem expo-

i^tn^irt:"::,-::^-"!!!!.'-
mina, ut ad decem aut amplius
raillium vcrsuum
c
ria pluribus m tractatibusoralione
!;"~-!-;-p'»^-=--
numerum excreverint. Verum desinet siricla e.X])o=uit
admiralio si el plunura victorias
martyrum
ejus ingcnii ab infantia lilteris et illustriorum bca-
hu-nanioribus di^li- torum virtutes cecinit.
genler exculti,ratio haboatur si
quanlum a juvcni- ;
Tantum dbest autem ut id illi vitio
l,bus annis omnem semper
horrucrit oliosilate-ii
verlondum
fuerit, quin e contrario «'^
^"""^'"^ ah a^qu.onbus
a^quior-ibus
si tandem quantum olium
illi vel invim nrn T / T k ^
"
• •
sui s^cu
•sfficuli •

'"--- inde laudibus relebratu

"!:^^'^'
velaCcnolncn.ibus
velaCcnomanensibus, "u J^ K f^^f^ll^'
ut ait,consulibus,id
t
o«t rri-
" if
luer.t, quod, qua optiixe
marrrsurbisaedilibus, pollebat, poolicam, ut
vexationes et e.xsilia
illatffi
aiunt, venam totam in sacros
usus couvcrti««et
invoctti, vel ab Anglorum
regibus, sive a Rotr-oci Porro quod strictam syllabarum
comite iteratae.et per annos plurimos menPuram non
produp[a> in semper ita scrupulose sectatus lueril
justelicet,incarcerationes.Primos3iquideme;usan- Hildebertu»
nostotosita bonis studiis impcnscs ignoscendumillisanenondonegaveritlcctora^quur
tcstantur e.x-
presseGcs,ace„„.a„e„si™cp,eop;;;i;;-;';j:; ''''''
i^!^t ^l^^^^^^lXlZ:
. ,. -..'. ^
.
*^"'-'^'"^^^°'"'eranjmstu-^
diisseduIusinstitissetetcDJuR animus
rit quippequi trium illudsciret
; :

bonisartibus Gmmmaticas tcges plerunujvc Erclesia

eruditus, ol.osus esse non spernif.
posset;Gt cirjus tandem Qnanquam etstrictara,imo et jevi nosiri carminibus
scripia, tam prosa quam versibus,
iuculentiscime longestr,ctiorem in i.lerisque vcrsibus
edita,pcrd,versalocaceleberriracdivulgaiafuerunt et int-ns
et cujus faraa longe latciue
latcrdiimpoemaiibus.Hildobertusorationemonu.i-
usque ad cxtreraas orbij
noindustriepi-ofulerit.Quidenimstrictius
partes excrcvorat. ,.Idera asserit
Ordoricus Vitalis
quam i-,
t.ntas includcrevorsns angustias,
eccledasticx Uistoriai lib. x, pag,
'
prout 'illiusaivi
770, his ve^-bis mos,nvaluerat,ut non solum quisque
HicsacerherosimUGheviMs) versus in eum
« tam divinarum quara* dem rythmum seu sonum desinat,sed
ut in uuolibet
sajculariumeruditionelitterarumstudiosus.tcrapori-
hemistychio.seu medictatc vei-sus,
bus nostr,s >>
ir.compar-abilis versificalor
S3u ol^amint-^r

.u„ac.™i„apnsc,spoe.au.„s .;,.;,/:,::;:.'
ncn ,a eo„d,d,t
q„« fcrvidus calor phl,o.„p„orum
'^^^^^zz^^^^^^^^^^^z^-^r"'
^
que poe.r.a,ib„s, iisq c proikiori-
s„b,„„cr „„,.„, appc.i,,ae super aur„„
ot ,opa™„ e^ae.i^si^e ; i„ 'vilZ^^uZ:^:^:^:'^^
57 PRiEFATIO D. BEAUGENDRE. 58

^fjyidiacae miilium prope carminum,in poemate De A rythmi rationem haliens, quas tractat argumenta,
sancio VincenLio quingentorum fcre versuum, in sententiarura gravitate, elocutionis facilitate, va-
Panegyri Machnbxoram, et aliis plerisque. Cujus riis et solidioris eloquentias figuris insigniter exor-
methodi quanta sit difficultas, vel periliores arlis navil.

poelicffi professores neslri non diffitebuntur, dum Quibus autera e fontibustot ignotahucusquellil-
qu.inla ad id varias lalinitalis desid^iratur ubcrta?, debcrti Marbodive carmina hauserimus, benevolo
quanta vcrsandce ct reversandir' ad id phraseos in- lectori aperire non morabimur. li vero sunt mss.

dustria,ve[ cum idipsum propriisconatibusipsi ni - codices, nuraero septemdecim^variis e lociseducti,

tentur experiri, fatebuniur. oranes peritorum judicio, Hildeberlo vel cotevi, vel
Absit igitur ut propter leviores quosdamquanli- fere coaBvi,quos nobis comraodare dignati sunt viri
tatis naevos deformem quis putet Hiideberti nostri clarifsirai reipublicae litterariae bono nati;quiqui-
m(ipam.Absit ut ilii sequioris svi barbariem nostri dem codices non orania quidera carrainaoranes ha-
politioris saeculi felicitas et iaciiitas vitio vorta'. buere, sed modo haec, modo illa, modo plurcs
Futebimurquidera illum nonnunquam,raro lanjen, eadera nobis exhibuere. Atomnes illi expertorum
humiiioribus usum, sou ver?ificandi modis, seu calculooptimae notaB,et quibus sic iniegra fidcs sine
loquendi formuli^. Id exponendis metro R scrupulo poterat adhiberi, ut licet unus tantum
nimirum in
sacrisScripluris,adsimpliciorumcaptumquandoque quaedam haberet opuscula, illa taraen prae stylo et
judicavitmagisidoneum,utquashocmodomeraoriic sensibus Hildebertina esse nequaquam dubitandum
facilius commendandaset tenacius retinenddsa;'bi- videretur ; ubi vero plures codices eadem continc-
traretur,et s?ublimiorep,quam quoe adconcliiandara rent,eii ad invicera ililigenti cullalione faci.a,repur-

debilum sibi reverentiam vanis poetices aut e!o- gatiora,el eraendaliora redderentur.
quentite profanee iihaleris indigerent. Veruum cum Et quidem e Rfgia bibliotheca ms. eodicem,
bumaniora tractdret argumenta, cum, verbi ijratia, n. 413 nobis eadem urbanitate praebuerunt erudi-
regum ac procerum cujuscunque status encomia tissimi illius custodes DD. Clemens et Boyvinus,

celebrarel,cum moralia praecepta, sonori rythmi et quaduosproepistclisrecensendisnobissubminisira-

numeri liber angusliis enuntiaret, optime sciebat verant. Quinque vero e bibliotheca Colbertina
cjthurnumerigere.nihilqueetfabulosoilloParnasso CI. D. Duchesne, vigilanlissimus ejus administer,
floridius prodire potuisse leotor aequus fatcbiLur. scilicet mss. n. 1050, 1367, 3019, 6101, el 6327.
Altendat ad boc quse De operibus spx dierum, qucB Qua3dam nobis ope nostri D. Edmundi M^rtene, lot

« De mundi ornatu.De Susanna.De regibus reginis, sacriscoUectionibus notissimi.emetropoleos Sancti

que Anglorum,Dc)) suoraet" exsilio, De vera araici- Gatiarii Turonensis optimo ms. quaedam eliam ct
p
tiiijDe mailiemalico, » et aliis idgenus cecinit, nibil (luobus Majoris Monasterii mss. prodierunt. Sed
nobiliuSjUihil aljHeiiconesuavius emanerepotuisse librura, qui Floridus aspeclns inscribitur, et alia

mirabitur. plura,qnorura raaxiraa pars alibi non inveniebatur,

Quod aulem bic deHJdeberto dicimus,et deMar- e mu>aeo suo, mss. ad curiositatem instructissimo,
bodu Kedoaensi episcopo, cujus opuscula operibus perhumaniter largitus est clarissimus simul et
Hildeberti sut)jung;^mus, putamus e?s3 jure sen- doctissiiiius Turoneusis medieus D. Jacobus du
tiendum,qui licel usui suo tempore recepto assue- Poirier, vir juvondis litteratorum studiis semper
tu3,rylbmicos ut plurimum.etsimili sono cadenles paraiissimus id vero mediante dicto R. P. D. Ed-
;

versus ediderit. cum tamen illi grave hoc jugum mundo Murlene, qui quidquid a Turonibus r:d nos
excutere licuit, non minus elcgantes versus edidit, transmi?it,sumrua diligenliadiscuss-t, oxcussit, et
quiim quo3 huju-i 03vi no^tri poetee politiores forto variuslectiones adnotavit. Sed qui plura nobis Ilii-
possenl emitlero.Unde ct ipse quaesub arclis adeo deberti carmina protulere.ii praecipue frceruntmss.
soni legibus juvenis scripserat,improbiisse videtur, codexSancti Taurini Ehroiensis, Peronianus supra
cum quem nonnisi
'mhlo Libri dcccin capHulorv.m mcn.oratus, el alter ms. cndex monasterii Sancti
sexagenarius cavendum imprimis monet, ne Miriani Altissiodorensis,Prajrnonslratensis ordinis,
NegUclQ pondere rerum. D quem noliis a R. P. priure monasterii illius nobis
Dulcisonos nuniiros, concinnaque verba sequamur, obtinuit doclissimus et R. P.D. Huberlus Maillard,
Suadelque : prior Sancti Germani Aitissiodonensis : in quo vi-

Ut rcum virius, verburum lege subacla, dclicettria velampiiuo millia carminum. detcximus.
Servetur, verbisqw. canor sub rebus abundet. in illo fere solo reperta, sicul et in Ebroicensi multu
Quod, inquit, jugi stadio Lunc ufjectarevidebar ; invenirausin nullo aliorelata,eodemscilicetquo ufi
Sed mihi nunc melius suadet malurior cttas, snmus ad epistolas et alia opuscula prosa edit.i. Ao
Quam decet ut facili conLenta sil ulililate, nonnuUataudeiri expiscati3uraus,sed paucaeG'?ra-
Ulfjue supervacuum studeat vitare laborem. raeticcnsi ms. el allcro Beccensi, caeteri? quidem
Quod revera feliciler praeslitit in libro supralaudato receatioribuSjSed tamen ulrisque annorum circiter
decem Capiuilorum, in libro De gemnis, lib. De or- quadringentorum,aut amplius.
namentis verborum, scr. De solitudine, et aliis Observandumautem hic primo ad calceraoperum
epigraramalibus, in quibus nullaai sonori iliius Philippi abbatis BoncC Spei plura posita fuisse car-
 59 TEN. HII.DEnERTUS CENOMAN. EPISC.
CO
mina, quae e mss. et otiam editis, Uildebertina
A Observandum tertionobis errorem in verbo exci-
fiiisse probanlur.verbifxratia Passio sancta Agnrtis, disse in nota ad versus De fide sanciie Trinitatis,
qui in ms. Sancli M-iriani Aliissiodorensis Ililde- dum illos diximus inler dubia reponendos ; unde
berlo tribuitur, sicut illadi ipsi Iribuunl eruditis- forle quis int.Tre posset ca;tera qiia;
soiiuuntur esse
Bimi Rosveydusel post ipsuni Barthius, A(/versn- dubia Mild^^berti oprjra ; .|uofl nullateniis iniendi-
riorum commcntariorum
,

lib. xxx. Ilujusmodi sunt mus, noc inlendere debuiriius,cum nihil corliussit
versus De (/eslruaione lionuv, et Raponsio Uumx,
librum De exsilio suo esse verum ejus felum, sicut
vcrsus De mnla femina, et De incarnaHone Verbi
;
et cffitera omnia carmina, sive praecedenlia,
sivo
qui omnes in mss.Kbroicensi, in regiis et aliis ad-
sequenlia, quae cx oplimis mss. eruimus.Loco igi-
Ecribuntur Ilildeberto.
tur verborum illorum, inter dubia, legendum
est,
Observandum secundo Hildobertum ita ortho- licetdubiam, eamque solam inter ea qux damus in-
doxffifidei semper tenacem fuisse, ut non
solura dubitata Uilderberli carmina.
bajreses suo tempore emergcnteset eorum aucfores
His igitur omnibus mss.instructi.ad hanc novam
tola animi contentione reprimere, et pontificali
operum
Uildeberti sive ediiorum recpnsionem,sive
auctoritatce finibus suisstudueriteliminare.verum
lonjie
pluriumnusquamef]itorumevulgalionem,nos
etillasfiuasiprcBdamnasse, qua; diu postea circa
Christi gratiamexonoesunt. Sic nimirum g accinximus; quod nonnisi cum taediosa animi.imo
serm. 111 et corporiseontentione poluimus erficore.Cum
uitcgratiam nunquam di>essesperanlibusin Deum, enira
nibil fero aliud qu.m oclo;.'inta duas
nocunquam gratiam auxiliatricem hominem, etsi epistolas
Hildeberli et librum metricum De mysterio
quotidiecadentem.deserere. » Sicserm. 39,agens de missae
continenter excusum in Bibliotheca Patrum in-
juslificationehominis, dicit illam esse duplicem,
venerimus, unde nefas fuissetilias extrahere, no-
alteram scilicet qux facitjuslum,alteram guam
facit bis non succurrit, ut
fit in aliis editionibus
Prima ador-
justtis fit per Deum infusione gratice, se- mandis, inde illas exlrahendi facultas, nec exem-
cunda per hom\nem,arbitrii cooperatione^quam
as- plarium poslea, si liberet, rescindcndorum copia,
serit totam vere votunlariam. —
Non enim, inquit, quibus nostras observationes sive ad marginem,
«Deojustificanti sumusutinstrumentum
mortuum! sive adlimbum, notare commcdepotuissemus Sed
sicutgladiusmiliti, vel dolabrura fdbro; sed
in ea omnia omninoet editaet inedita nobis solis.et nul-
intervenitnoslra voluntaria cooperatio. Sic
denique lius subsidio adjutis, exacte rescribenda inculiue-
dlcit epist.16 lib.i:«Oificiosissimam
esse hominibus runt, sicut et nova inedita Icnge plura, quce
gr.itiam Dei.el quasi in e mss.
eorum juratam obsequium;.. exspicati sumus quod sane lcclor aequiis judicabit
unrle concludii Deum velle omnes homines bonos ;

G non sine improbo labore et pertinaci diligcnlia nos

fieri,quoniam « vult omnes hominessalvos fieri,qui-
potuisse porficere quod tamen, Deo danle,ad ho-
:
buspra-paralgratiam cui innitantur, dislribuit in-
norem ejus et fidelium aedificationem,pro facultate
strumentaquo; sufTragentur, offert praemia
quibus nostra, ex integro, el utinam recte, perogimus.
excitentur.» UndesanelegitimepotesteliciHildeber-
Caeterum cum
processu temporis,et jam excusis
tum opinatum revera fuisse sulficentia a Deo nulli
epistolis Hildeberti. clarissimum et eruditissimum
homini ad salutem media denegari, cum
expresse virum D. Loyaule, celebrem in suprema parla-
dicat serm.3l,utrique eliam latroni
Chrisli mortem menti Parisiensi
sivoluisienl fuisse profuturam. Haec et
ciira patronum,accepissemus olim
his similia in illustrandis Hildeberli Epistolis
passim et saepius in IJildeberti variis operam navare
Jucubralioni- cocpisse, ipsius in hoc
bus videreest; unde labore,magno ulique rei lil-
conjici merito potest quantum terariae dispendio, ab annis circiter
f.bfuerit a molestis illis et ab EcclcMa jure damnatis quinquaginta
opinionibus, qua; tot turbas et dissi.Jia
defnncti,amicissimum olarissimi D. Loge.alterum
cenlum ab- insignom in eafiem curia patronum, etschedarum
hinc annis excilaverunt.
ejus depositarium, convenimus, obnixoque
quid ergo in operibus Ilildeberti circa
Si rogavi-
haec mus,ut si quid «x iliis qund ad publicam utilitatem
paulodurius occurreril de dilficultatc hominis
ad conducere pnsset prasmanibus haberet.nobis con-
bonum.Hbsii ut iode illum credi.iisse putemus
im- " ce.lere dijrnareiur. Quod vir bonarum litterarum
possibilia umiuam esse homini mandata Dei, vei suhsidio natiis, pro humanilale sua libenter
gratiam deesse qua possibilia fiant; sed illud
illi exhi-
buit ;
unde novas epistnlas,sive diplomata no-
tres
accipiendu.m esselantum de maximailla
ex peccato bis cnntigiteruere cum eruditis notis ad
difficullate.quam se expertum (uisse ingomuit decem et
Apo- Of>toHildeberli epistolas, quas praefalus D.Loyaut^
6tolusipse,dumail(fir;m.vii) Velle mihi adjacet,
:
morte pr;eventus non pnfuerat perfirere.et aiiisin-
perficere autem non invenio. Et
: /Von enim,
inquit,' Buper notis in Vitam HiMoberti, ab anfiquo Gesto-
quid volo bonnm hoc facio,sed quod
nolo bovum hoc rum Cenomanensiumepiscoporum auctore
ago (ibid.). Quis quidem verba sancli conscri-
Patrcs et in- ptam.Iihisigitiirtrescpistolasni.hispostliminiosub-
terpretes orihodoxi nunquam de vera
impossibili- ministratas, cum aliis Iribus nobis a clarissimo
tate, sed desumma
di!ficultaleintellexerunt,quam D. Baluzio concessi-,pttrihus denique quaeeSancto
ex praedominantiex peccato
concupiscentiaadbeue Vincentii Cenomanensis et Ebronensis monasterii
agendum quotidie experimur.
tabulariis nobisobiigerunt,inappendicemreservare
61 PR^FATIO D BEAUGENDHE. 62

salius duximus, quam illas sludioso lectori sub- A ii sumus qui nostro sensui perlinacius adhaerere,
trabere. praesumamus. Sed ipsi in nobh noamelipsosmeiientcs,
Non possumusaulem caetororum vcnerabilis Hii- el comparanles nosmetipsos nnbis, non crubescimus,
deberli opuscuiorum, de quibus et ipse Scepius in nl hic noster HildebHrtus ad Honoriura papara de ll

epistolis meminit, jacturam non deflere, verhi gra- se modeste scriljebat (14) Non erubescimus, in-
:

tia Hisioriie miracuiorum Exoniemis Ecclesjx, de quara, nostram atlendere vel profi'eri mensuram.
qua epislola 3 lib iii, ad Clarembuldum, et plu- lllum igitur libentissime iraitabimur, qui quamvis
rium aliorum,dequilius ipsepassim loquitur.Nobis inter aevi sui litleratos celeberrimus, scripta sua
quidem non modicaspfsaffulserat inveniendi quan- omnia, ut ex plurimis illorum iocis probari polest,
doque Slatuta synodalia ipsius Hildeberti pro dia3- peritorum amicorum judicio humillime semper et
cesi Genomanensi, nec ulli lapidi movendo ad illa modestissime discutienda subjecit. Ita nos longo
detegenda pepercimus, quorum aliqua fragmenta potiori jurenostraqualiacunque, tenuitatis propriae
olim Joan. Bapt. Thicrsius in suis citaverat opus- conscii, benevolis et peritis amicis obtulimus exa-
culis, quo nobis persuasum erat ipsum vel autogra- minanda et corrigenda. Feniam interim, cum Hil-
phum.velsaUemillorumtranssumplurainmanibus deberto nostro in prologo ad Vitam S. llugonis,
habuisse,quod morienssuis reliquis^set haeredibus; p cou^j^efiimtir poslulandam, cjuod amplioris lUtera-
seddiligentissimaperquisitionefacta.incassumla- \urseviros\r\ ejus evulgandis operibus ausi simus
boravimus, nihii aliud inde' assecuLi quam spem pnrvenire. Quam q.iiiiem non iJenegandam confi-
quam habuimus tore ut si quis, aut nobis sagacior, dimuscapulari prope seni.quid quod illi sub ultima
aut fclicior, sacrum hoc discipliiia} veteris moni- vit* periodo concessum esta suis superioril.us otii,
mentum aliquando detegeret, illud ad publicam ita conatus est impendere, ut ad plurium erudito-
uliliiatem non morarclur sudiosis id ardenler cu- rum vota, et ad nonnullam fidelium utilitalem et
pientibus exhibere. ajdificationem, piissiini aequc ac eruditissimi prffi-
Porro praedictis Hildeberli operibus viri plerique sulis lucubrationum detectione et publicatione con-
erudili stimulum su! jecerunt, ut illis xMarbodi Re- ferre posset. Quique si quid minus scite, raiaus
donensis episcopi, et Hildeberti supparis et amici exacte, vel etiam, quod absit minus catholice im-
!

opu^cula ^ubnecteremus. Cum enim ipsorum tanta prudens protulerit, lotum illud non solum suae ma-
esset raritas, ut vix ac ne vix quidem ex instru- tris Ecclesiae cathoiicaj ac Romanffi.judicio paratus
ctioribus Gallioi bibliolhecis unicum exemplar, e emendare subjicit, sed etiam cujuslibet eruditi ca-
celcbriscilicetcollegiiMazarinaMbibIiotheca,nanci-tholici, cujus iterum cum Hildeberto suo rorrectw-
sci potuerimus, illuilque Redonis excusum anno nem, ut \pse &\t, pro munpre suscipiet ;[irobe sciens
1524, antiviuo charactere, quod nunc obsoletum, ^ quod officiosa rcs es^e dcbet, et prudenH scriplori
lcctorisoculosnitidioribusassuetuoscharacteribus grata, non invidentium et quaquaversum morda-
nonnisi posset offendere, nobis persuaserunt stu- cium censuracriticorura, sed fidelium et peritorura
diosi inprimis homines, ut ad detegenda quaj nun- amicorum benevola correcUo.
quam apparuerant, et ad vetera ipsamajori nitore Monendum autem hic lectorem putamus, ne
donanda, nostram conferremus operara. Quorum quando ad Hildeberti Scripturae sacrae citationes
vot.is obsecuti, illud Mazarinaeum exemplar, nobis a hrBreal,ipsum saepe saepius illius verba citasse, non
doctissimo D. Golau, illius coUegii biidiothecario, secundum Vulgatam, sed secundum versionem se-
beni-neconcessum discussimus, eteaquaecontine- ptuaginta lutc-prelum. quse nonnullo, o.jus a;vo,
bat od eos, quos nonnisi paucos inveniraus. mss. eral in usu, sed ut pluriraum ad eumdem sensum,
contulimus ;
qu,Td>im alibi passim sparsa coilegi- de quo plura specimina potuisscraus afferre. Se-
mus, et nova etiam nonnulla deteximus quaj nus- cundo, nos interdum, sed rarissirae, aliqua verba
qnam,quod3ciamus,edita fuorunt,dequibu5 fusius ad faciliorem intellifrentiara addidissevel mulasse,
disserere in prcefatione ad ipsa Marbodi opuscula scdnonnisi ubi sensus nos aperte induxit utcrede-
distulimus. remusillaaboscitantibusamanuensibuscasuomissa
Omnibus autom tam venerabilis Hildeberti D
illis vel mutata fuisse. Ubi autcm nos id facere contigit,
opuribus, quam Marbodi opusculis, ubi necesso quod raro adraodum, addila vel mutata inter binos
\isumest,etqu!intume variissaeculiiHius historiis uncinosf ] inclusimu3,netemeritatisargueremur,
et eventibus, aut etiara probabilioribus conjecturis si nostra pro ipsiusmet auctoris verba adderemus.
nobis assequi datum est, nostras notas adjecimus, Tertio, cum dictionem aliquam auctoris, sensui, ut
quas, scd prwscrlim ad Hildcberti epislolas liben- putavimus, repugnantem invenimus, illam in ipso
tissime discutiondas, subjecimus amicissirno nobis toxtu mutarc non ausi suraus, sed inter uncinos in
et eruditissimo nostro R. P. D. Renato Massuet e lextu, vel inter nolascum littera f. id est forte, ut
novtra Sancti Mauri congregatione, sacra3 theologiai putaviraus, aptiorera substituimus, absque lectoris
jamdiu emerito professori, cujus eruditione non
e melius opinantis pra?,judicio, Postremo obsorvabit
parum nos profecisseingenue profitemur.Necenim lector nos noraen Hildeberli expressisse cura lit-

(14) Epist. 41 lib. ii.

 , m

63
TEN.
ri:.n. HILDEBERTI
nii.Ut!.til<liTl CENOMAN.
EPISC
EPISC.

lil.cn.iu, cu„ d„c,is,i„,„ '""'^^ t--»""-. om,s,sse,„us.

Sirmundo ,; "„,;r:j'

•"cnicpi.c. cl Slmboii eimc. licion. usi

opm, ,,„„jm,vlmm. s„mm, el quos ad c^u, cjulZs
miSm, ->66i,30I0. iO 7 5IS3 GIO^^^^ "^^'"^ 274; Colbortini decom, sc. H68
1050
S. Victons Pansiensi.s qua ior I'crn,niani.s uni.s 19.
sc 2J? 2'5? qh^^^^Tr^^^ R..migianus unu7'

unus S._lladegun:lis
;

Monasteni duo. i^c. 103

Ficlaviensi..
et l-^I- s
coilVi.ia)
m .ri' „ a ir
duo
«'
insi.fi
^ "
.tL r^ V
"""'"'" ''^^^'^'^- B-^-Hovacensis
^''^'^'^- ^-
G.tiani Turon. unus Mainr-i^ •

censes duo. 98. 19: d "'^"^' ^'''n noliconse. du

d h Pniln '
T.^ '"r''"'';?'" 77 er^is B . ,

fuissc notatur
ecc.es^J^G^andii.X
Onnes manuscr 'istLyraTufuU'^^ -^m
'^^'^^"«'s Yr''
». t-bruiph.
'^^^o^L altVr
pti nui.iero auadnfrinfM h,^ ' unus.

VEN. HILDEBERTI
PBIMO OENOMANENSIS EPBCOPI,
DEINDE TURONE.^^SIS ARCHIEPISCOW,

VITA
Ex eju8 scriptis et veterum
monumentis adornata.

H.lJebertus p.is etsi medioc.is

fo.-tuDffi pareuti-
bus m
castro Lavarzioen.=i, seu
Laverdini, ad\lon-
B Andreas Quercetanus. antiquitatum
sagacissimus
tem aureum, ,a agro Vindocino indagator not.s iu Viiam S. Ilugonis,
natus est anno p,ng. 3 •

non antem 1054, ut q..i,lam

1057 « H.ldebertus, inquit,
monachus primo Cluniacen ic
opiDantur. Cum ejusdemque sanc,i Hugonis discipulus.
cn.m uno calc.lo omnes ipsum « E^dem sea'
nd edem Ceuoma teut.*
nen.em auno 10^7 cooptat.,m ° adslipulautur Gain^ Chrislia.TZZrT,
slatuant, ero Gesla
Cenomanens.um episcoporum tunc Saomarthan, fratres, ubi de
q„adra.esimum Cenomauensibus e pi
a .8 aunum scop.s. Recenl,ores alios aiitUnus,
noodum exegi.^se testlficenlur, retro utpote oui re
J
d^ucla^eupputat.oue, m.nus forle pouderala, priornm
anuo 1057 natus sit opor- sentenUam am" le
v,deant,,r. Sed quod gravius
bac iu parte (eTl mo
'^''''>'7^ bonisqne artibus
mum aCFertur, e.t Uronici
Cluniacensis,
institulum Ja<ob. ju.su D
trfll.n!'.^
tradunt human.or.bus vero de Arr.basia,
qui anno 1485 Cluuiacenci;
:
iitteris apprime ut illo
»vo, operam dedisse nemo abbas
erat, a D. Francisco
iuficias eat, de Rivo lunc aunia!
qui e .s cens, m.nguo priore concinuati.
opera prosa metrovc scripta Hoc autem Ch oni-
legerit. MagisUo u us
_e,t pr^sertim ,^'b'"lheca Cluoiacensi edita
Be.engario, tunc erudi.i^nis !."'"' " an.
ins.ga, laude fiu
6 4 Ib. vero s.c iegitur
quo pr^ceplore. si quid
; « H.ldeberlus fuit disri:
:
leporis, sllis aut
fac.ud.jB s.t assecutus,
accepi.se se giorialur Nec
uca.us, ut pueriiis setas nTotusfml add.go.tatem episcopalem
solet, magistri er orem 6,s
Ceuomauen-
h-s,t;u.h.lq,,ippe ex pesUfe.a EccJes.a,. consequenter t,-anslatus ad
et
eius'ci,-ca sac a." B.am EcCe-
Eu.:han.n.am do.trina arch.ep.scopalem Turonensem.
mutuatu.s ntemeratam t-, Iste fuit vir'
namque ,n scriptis suis de t.nt; C llus ns et doct.s..,:i,us,
specialiter in versibus
myst r o ,^0.^ rt' bend.s, qn. et ipse descripsit =c,-
eu eul.am 16,. Sed ia doclor.m tamen luculenter vitam pr^.
u.,m on fal sanct,
,
Hugonis domini sui et abbatis.
cenio;"f;"u'';;""'-^^ ?j"^' ''^' -- pCBniTen Ua" aute.n hoc cl.rouicon
,, Cu
concinnatum ex vestutiorib ,?
L
la..d H.
,
bus
Inmos
^'^'- ^P"^^'''"'» illi cecinit, virumquJ
e.xornav.t ultra forte
quam satis e.at.
adole.cenl.ae aunos sic
^ .ulcest.mare ,cet, monumentis fuerit. qu^ itera
n.ouaster,, Clun.aceusia i^'

em..usu« conflagratiouibu;, et il a
ad
t™
=-,
e, ab hete.odox.8 devastationibus,
^'"''^ -'^ ^°"^"'''- TunrV^r r ad adeoque iplrus
Clli""" ''«^^e ccBuobium,
quod sancto Hugoue
. b.bholhecce e.nMlatiouibos
ejcideruut, hiac
,UhT
a ^'""'f
bate d.scp .uarum omniun, laude grav,ss.maomuiumde Hildeberti monachatu conjc!
cerTe
florebat, acces- c ura duc, po.^se videtur.
si^^e. xMuuast.cum Hi3 ad,icias Hildeberti
vero stutum amj.bsum fuis.e siud.un, ,u sauctum Benedic.um,
cuju8 Regulam, ita
fam,harem hah...t, ut per.<ape
'^^'""""*^ clausulas iute-^s
m.; ^t u. ad alte"\""""'''" ^'«^ «ff-e- qoas. e re ua.a interserat
oratioui ; ia Bened^cti-
no, preecpue vero Clnniaceuse..
quos utf.-atres
sodalesque suos pleruo.que
compellat ; in abbates,

^iS.tm."m:'
"""'" C~---- episroporu., sacra Euchnrisiia, ex
ejus Explannlione misse,
e poe-
(16jHoc putet ma-e De .^ncnficio miss^, etaltero De
ex ejus eruditissimo sacra Em-haristia,
Iraclatu De ex eju« sermouibua et aliie passim.
d3 VITA. 66
quos, observaDtia pleau?, Patres et praelatos suos X ad Guillelmum abbatem SancH Vincentii, per annos
et DomiDOs vocat (17). S;iQe rem ilie sibi fiimiliarem quinqye functus est.
et (louiefticam tractnre videtur. ubicuuque de Bene- His gra.Jibus vir ille praeclarus ad epi.^copatus ho-
dictino ordiue ngitur, quem eliam aiipeJlat (18) « Or- norem viam sibi paravit. Defuncto quippe Hoello
dinem uostrum et religiuuem no.<tram. » Monasle- diguissimo episcopo, ia ejus locupj quadragenarius
rium vero ipsum, iu quo se cum aliis monachis, ad ad legitur Hildeberlus auuo 1097. Nec tauieu sine
quos loquitur, omnia reliquisse asserit (19), « liortum quadam partiuin dissensione in praesulem ordiua-
vocat couclusum muro, regula et voto, et foutem tur. Siquidem, ut ait Onlericus Viialis Eccles.
siguatum sigiilo S. Benedicti (20). » Quis ad haic hist. lib. X, p. 770, « Helias Cenomauensis comes
Hildebertnm mouachum, eumque Benedictiaum fuisse Goiffredum Brilonem, decauum ejufdem EcclesiiE,
non opiuelur ? ad eiiiscopalum elegit sed piajveuieus cleius Hil-
;

nihilominus contra quae monachum non

Staut deherium de Laverseio archidiaconum in calhedra
fuisse suadeant, rationes et argumeuta non levia. poulificali residerc compulit, el altae vocis cum
Nam si sub sancto Hugone abbate monasticam vitam jubilatione cautavit Te Deurn laudamits, el caetera
:

professus erat, au id in ejus Vita quam scripsit qnae usus in electione prae.-=ulis exposcit eccle.siasli-
Hildebertus, silentio praelermisisset ? Au omnes aqua- cus. Quod Helias ut comperit, valde iratus resistere
lcs, suppares, et quotquot a duodecimo ad deciiiuun voluit. Sed clericis diceulibus illi :Electiouem tuam
quinlum saeculum scnpserunt, monachalum ejus ta- prffiferre non debes ecclesiaslicae electioui, reve-
cuisseut, cum de illo verba fHcerent? Cum igilur rilus, quia Deum timebat, siluit ;el ne lethale in
nemo anle Clunincensis ('.hronki scri|itoiem, niuna- n membrii Ecclesiae scbisma fieret, canonicis cousen-
cbum Hildebertuui fuisse dixerit, e.^ iis saltem, quo- tit. »
rum scri[)ta supersuut, hinc suspicio esse possit scrip- Verum hic gradum sistere cogimur, ut cardinalem
torem illum, non ex veterum testimonio, sed ex Buronium iu Annatibus ad. au. 1088, n. 4, in no-
coujectura et opiuioue asser.ui-se Hildebertum fuisse strum praesulem paulo iniquiorem fuisse conque-
mouacbum. ramur. Is enim, quia Hildeberius e[iit(iphium ma-
Aliud conlra Hildeberti monachatum affertur, sed gistri sui Berengarii laudibus et prEeconiis refertum
meo quidem judicio, uou tanti ponderis : videlicet auimadvertit, ut crat sanae fidei studiosissimus,
decretum a Jacobo de Graphiis, mooacho Cassinensi, aliquain ip?i labem aspergere videtur, quod homi-
allatum, ii parte Decisionum anrearum, lib. lu, nem temeratae fidei reum tot eacomiis extulerit.
cap. 12, quo cavetur : Ne ulius possit pronioveri ad Hinc etiam Ivonis Carnotensis testimonio usut,, ip-
diynilntes Ecclesiarum qui sit diverss professionis sum post acceptum archidiaconalus honorem viiee
ct hribitus. Atqui, inferuut, id in Ecclesia Ceuoma- solutioris fuis.-e commemorat. Primaai vero macu-
nen?i semper servalum depreheuditur, ubi eliam lam vel ipsius Baronii verbis eluere possumus nam ;
Hildfberlus primo scoliaicha, sive scholarum niagi- ipsius anncilix pveticc in
amici prxceptoris gratiam
ster, deinde arcbidiacouus fuit. Verum haec omui ex plus xquo Insdvientis, heec signa sunt. Sane quid-
parte labuntur. Nam decretum illud non tanti usus [)iam a£fi;clui concedendum, ac discipuli iuagistrum
fuisse suudeut exeu)[ila innumeru quaj longum esset laudantis ve.^^ba non suut semper ad litleram acci-
afferre, ut monachos, nou ad sedcm modo episco- pienda.
palem (quod quid frequeulius ?^ trf.nslatos videmus, Qtiod ad Ivonis Carnotensis epistolam, qua Hil-
sed etiam ad archirtiacuuatum alia>que cathedralium
C
debertum etinm post archidiacouatum solulioris
Eccles-iarum digmlates assumplos. Qua de re adeatur vita; fui.-se dicitur, ea. mullis argumeulis spuria
Maliilloniiisnoster, prajfat. ad qiiiutum s^Becnlnm esse comprobatur. Et primo quidem iu paucissimis
Saucti Bpuedicti. paragr. 6, uum. 130, ubi in
o.^diiiis
mss. exeuiplaribus reperitur. Sex regii codices tpi-
e.T;emplum adducit Ausberium, e.x Alrebatensi mo- stolarum Ivouis CMrootensis habentur, quorum uuus
nacbo Cameraceusem archidiaconum U^uardum ; t.uilum epi?tolam illam, et quidem peuultimam tf-
abbatfm simul et archidiacooum, Petrum de Moute- fert. Ex novem item codicibu^ Colbertinis unus
lauro, cellerariuui .Massitieusem et Aquensem ar. hi- eidstolam eanidem, [jenultimam iteui exhibet, atque,
diacouum, et alios quosdain. Quem qiiidem usum ut videtur, secuuda manu conscri(<tain. A nostro
usque ad undecimum s^ecnlum per^everr.sse probat Sau Germiiueiisi ejd^tnhirum Ivouis coilice ea pror-
idem M ibiliouiu:^, quod fuit ipsuin Hildeberti sepcu- jus ahest \'\ Vicinriuo, sive Saucli Vicioris codi c,
lum, qiio ab Huello Cenouiauea^^i prcesule in scbo- noii Hildebcrto, sed Adalberlo inscribitur, ac Ivonis
harcliam E;rle iae Ceuuiu lueiisis, ac deiude lu archi- numen ubesl ; et post alias quidem scribitur, scd
diacouum cooplatus est. Hujus autem usus non s[»er- pagiua vacua intermedia relicla ; ita ut alia res agi
nendum iu iasigni Eccle*ia Carn^^tensi oxstat vesli- videatur. Cum igitur a codicibus pcne ooiuibus
gium, iu qua Saucli Pctri iu Valle regalis abbalia exsulet, ac in quibus reperitur, in iis nou debito
ad iioftra u.-que tempora jure archidiaconali in orJine jaceal, sed inter postremas ablegelur, quae
plure.-: dicEcesis ecclesias c pluribus Garnutensibus secundum argumcnli et temporis ralionem, inler pri-
episcoi)i3 sibi concesso, et a suuiniis poutificibus mas censeri debuerat cum it-dem uomeo varie le-
;

coulirmalo (21), ila potitur, ut etiaMiuiim ad coniitia gatur, jure illam quai^i s|.uriam rejiciendam ceusput
JQ
dioec."^ana non advocetur, uisi sub titulo archidia- eruditi viri Juretus, Souchetus. Boudouetus, Joauues
couatiis Saucli Petri iu Valle. de .Maan. Hiideberto ilem [lalrociuatur vir cl. Aut.
Et quidem de Hildeberti monaohatu paucis
hajc Pagius ad annum l097.
dicla sunto. Jam cuivis erudito liherum erit ulram Etiamsi porro vera germanaque esset illa Ivonis
niHlit amplecti [lar-tem. Carnotensis ej istola, pou leratis tamen ralii.num
Porro Hild«'hertus ;,b Hoello epi>:copo Cenomaiipnsi, momenlis, nou fide diitnam aestimabunt quotquot
eruditionis ejus fama permoto, (^euomaueusiLus rerum illius temporis couditiooem perpendere vo-
acholis pr«eri.;itur. Quot auteiu annis scoliarcham lueriut. Nam, ut ex seiie liquet, tunc lcmporis dala
egeritignoralur. Auno anteui l(i92, aelalis vero tri- illa fuit, cum f.-rventibus facliounm partibus, alii
gesimo quiulo, ab eodem Iloello [jrcesule in archi- Hildebertum a clero el pojuilo coaptatum, alii Goif-
diaconum ad iogitur quo muuere, ui ipse ait, epist
; fredum decanum ab Helia comito alleclum Dagita-
(17) Epist. 14 cl 2i1, 1. i; 2.i, 50 et 51 lib. n •
dent.
serm. 7o, 110, 120 et aliis sunra viginti. /'« expositinne missse ; serm. Item. 121.
(2(V
(18) Seim. 6i. (2t) Epis.opi Caruol. Raynaldus au. 1215; Cait«-
(19) Cogitnte. iuquit, serm. 121, digrxitalcm ordinis rius an. 1225; sum. pontif. Houorius III, an. 1221
,
;
nostri.,. pensate quid vestis nigra, quid corona sua-
Innocentius IV, aa. 1247.
 67 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC.
68

Cu,i::„;.5n,°rZi':r^"t°!r;r,',,
lu isliusmodi cli^.?i.lii3, nliro cilroqne "'.!"!!' A .a.. f.ventc,.e p,eb., ,„. p.,u,„r, nii„,„e c„„
cu..
calumniffi cou- toiJia relicto, ad propriu reverlilur, Guillelmus
vici.Ki.ie ju.laieutur iu allerulrius rex,
parlis aulislitem. cui pars civiom mo.lica hffirebat,
Oiin|.ro|.lcr eu quae in ei.isloja sive admotis copiis,'
Ivonis Garuo- urbem dolo et proditioue capere tcutuvit eodeuique
teijgis. sive alterii.s cujuspium
cuuuiiaulur, pro siiar- itiuere Colonius episco|)i Ceuomaueusis
Bis ab altera el adversa purte ruuioribu-^ prffi.Jium in-
et u.al.;di ceudit. Veruui dctectu couspirutione,
ciis tiabeudn sunt, nt vel
oppidaui re^em
e.\ ipsis episloJee verbis li- iDvasuri e ma.uibus egressi suut; qui re 0021^13,
qui.Juui vi.letur. « Ultru njodum, sic ibi,
Hildebertus noctu diiapsns esl.
pudicilia; Ireuuui la.xaverul iu tautum,
ut po^t accep- Iiiterea comes Helias diuturni
lum ur.-hidiacouutnui, ncciibaute laleribus ejus corceris pertffisus
plebe vei-ilusqne
ne Ful.o Ceuouiauiim pactione reyi
muliercularuui, mullam {,'euueril
de-
plebein puerorum deret, seque viuculis cou.-tricluui
reliuquerel, a Guil-
et pncllarum. Iltee scilicet a Gciffridiauis sparsa
.,
leluio rej,'c impelravit ul Hildebertu^
et primores
fucraut, ut Hildebertum in iiividiara vocareut
: quce urbis Rulhomuf?um ev,,careutur, speruus eos sui iri-
«>que adeo atrocia eraut, ut ue ipse quidem sertos, ad
epi>to quusdam, iniquas iicel, pucis coudiiiones
Iffi, qniuquis fuerit auctor,
iis fidem habere videatur ] vcnturos. Acteduut illi, et cnm uon ulia
Cou>nle, iuquit, testimonium cousciemia; couveuien-
tuffi, ui di ratio superesset, urbem Guill..lmo
vel boucste et caule toe|.la perficias, tradnut, qui
vei saluti tuffi compositis rebus, prffisidioque relicio, in Augliiiui
coDsuleos, sponte ipsa deGcias. » Et vero ° Ira-
maledicta jecit.
ista a qnibiisdam soUim ex Hildeberti
adversariis ema Eductjs carcerc Helias, ad ditionis suffi castrum,
nas.e sub.ndicul, dum u.t qnasi sub dub.o
« Dicunt : ^omiue
B ., Lid., se
recepit.
^ Sed -"ju
injuriffi
10; memor viud^
memor, viudi
euim qnidum de mamril.ns
majoribus rp.„,ma.,.n=;. i?„..„„:„
Ceuomauensis Ecclesiffi . ...„'.1..
clffique cupidus, castra omnia sibi residua munivit.
et: » Quffi si vcru suut et. quffi omnia « si ita
; >.
Hiuc coufcripto milite, evocalisque sociis, copias
suut; Dimirum ex iis qui a pu.te GoilTredi et Heliffi
..
admovet uibi, egressos ad puguam Anglos cum
ci-
comitis slabuut. Hgec autem conMclu fuisse,
argumeuto vibus profligat, fugieutiiimque tergo iusistens,
urbem
est )lle cleri popnlique CenouiuueDsis in deligeudo ocLUiiut, arcem obsidet, et mucbiuis tormeuti.-^que
Hildel.erto couseusus. Qms credal euim volis "taulffi bellicis impugoat.
Obsessi coutra streuue obsistuut
miilliludiuis expetituui fuisse virum cujns impudicitia ignita lela mittuut, queis urbs tota cum
fcediiasque tot suburbii
et tum mauife^is indiciis se prode coullugruvit. C-jmes nibilominus instut
rel? operibus, et
arcem oppnguure uon desislil, douRC Guillelmus
Ut ad Ivonem vero Carnotensem redeamus, qui re au.iitu,
lon^e iu Nortmanuiam ilcrum trausmiserat
melius seusisse illum de probitule morum cum exercitu
Hilde- adventaret, qui, fugato Helia, urbeoi
berti suadent muitu iu epistolis ejus
loca (22j, ubi recepit, iuhiautem
prffidfe militem doiiis compe-
Hildebertum ut amicum sibj, ol « bene moratnm uc scuil, relictoque prffisidio, in Auglium
religiosnm iterum mi«rd.
aotistitem
>. compelb.t unde fortu.^se :
vit.
suppicio oriulur quemdam ex Goiffridiuuis
partibus Inter hos lumultus. quanto mcerore animi
talem epistolam, Hilde-
ul Hildeberti famffi delrubcret bertus fuerit, vix euarrari possit. Vi.iebat quippe
emeutito Ivoois Caruotensis Domine, scripsi^se. iu-
Quin ceiisum urbcm, vastatos Ecclesiffi ugros, dissipatum
et ipse Buroniup, ac si male.licornm
.. • . : .
" homiuum tes
.-v.-^.uuiu LCB- pregtm
cieriim, f.;iciinii
i-.cii,Lu, iu au^usii
lu angustiiss versanieui. liffic vpm
versantem. Ad tijpf vero
jmon.um parvi fuceret, Hild.bertum « maguffi sanc- i"imic.
tilulis virum. et li
virum,
C muledici, qui episcopa tum hfeuniem
illi et
^ .. ^ lucuincui
ler .«
libertiilis r<^..^K.<:^o
Ecclesiffi ;. nn,
acc.rrimum ... -.. ;• . , .
'

de- calumuiis lacessiverant, nacti, ut pufabuut, occasio-

feusorem » «ppellat, ad an. 1088, nimirura Gestis
nem, novas macliinas iuteulant, et apud rc^em
CenomaLensium ei.iscoporum accineus, qute sic ha- quati lurbarum auclorem deferuut ; ejus quTppe
bent : « Post decessum ipsius {Hoelli). Hildebertus
coo.Mlio et upera, Heliam movisse bellum, plebrm
propter scientiffi et houestatis merilum, communi ad
defectiouem coucitalum esse mentiebantur. lucensus
cleri plebitque assensu in ejus loco
substitulus tst. » rex, iudiguatusque in Hildebertum, hus conditioues
Huic vero noslrffi circa Hildeberli probitatem seuten-
offcrt, ct ut.um mulit eligere cogil ut videlicet :
tiffi aslipulatur D. Loyaut6, in
notis ad Hildebertum aut e.-.clesiffi turres urci immineutes diruat, aut in
quas a multis jam auuis adornatus, in fine snbjunxi-
Augliam pro.iilionis crimen coram episcopis dilu-
lUUS.
turus se trauffcrat. Episcopus vero pt.icnlnm adire,
Hoc superato scopulo, jfim ad episcopalus Hilde- qiiam E clcsiffi suffi damui quidi.iam iuferre prffio-
lierti primordia reverlamnr. Evectus ad Ihronum, ptaus, in Augliam trunsmillit. Ibi, mutata rerum
omnia spiuis
consita reperit. Factionem Heliffi co-
fucie, jam Iffisffi majestatis nuUa meutio uihil de
mitis, Helia favente, sibi
etiao] adversautem, fa- prodilioue objicitur; ruebat euini per se crimen,
ctiosoi^que hoiuiues tuibandi cupidos nec meiiorem ; nec ulla vel suspicandi occasio suberut. Sed instare
ex parte Guillelmi Rufi Augliffi regis fortunam
ex- rex ccepit tiirres ut dirueret, ciebris iutermiuatio-
pertus est. Is enim quod Ceuo.uaueusem couiitatum
nibus coustaulium ejus tentare, mala et ffirumnas
suffi ditionis esse
coulenderet, indigue tulit Hilue- repugnauti
i propouere.
'-H ujjuu uL. ^^1 tled cum uucv.a
uijouci e ccu hac via purumpro-
parum pro-
hcrUym .olo
bertum, r.\r^ •,•
u„i-.v,
com.t.s natu, seque iucousullo,
Hel.ffi
. .

cederet, alia rem aggredilur. Dona muuera-

" ^ .'".
J) iv.ulta
collatum munus accepisse. H nc totis
acceoisse. Hinc tolis vlrll,.,a
viribus eniti
^r,;.; ^„„ pollicetur,
.^^ii;..„t.,„ .° .^
que si morem gcrat, tumulo Sancti
„-: . . .

ccepit ut Hildeberti electionem interturbaret, Juliani

irritam- Cenomanen^is apostoli se multu collaturum pro-
que redderet. Verum frustra cessit conatus nam ; miltit. Ad hffic Hildebertus, ne regis nnimum
anuo t007, ipsa Natuliiim Domini die, a Rudulpho gra-
vius exasperaret, obsequiis ipsum definire sludebat,
nrchiepiseopo Turonensi solemni ritu consecratus
est remque protrahere, ut officiis precibusque frequen-
Hildebertus.
tibus u propositodediiceret. Tum rogubat ut sibi in
Re comperln, Guillelmus, ira commolus in epi- Ecclesiam suam reverti liceret, diuturuiores moras
scopum et in comitem, iu Cenomanensi agro auli- gregi suo noxias fore dicens et sic taudem reditum ;
stitis prffidia villasqne vastavit. ac Heliffi comiti impe:trat.
bell.im int.ilit. Conies elsi viribus impar, colledo Redux Hildebertus, vasa veste.sque sacras, eccle-
exerciti), Guillelmo (hviam procf-s=il, coll..li?qiie si- exoruan.Jffi in Ai.giia
gnis, vi.ius ipse captusq.ie Rotbouiu^'um du-itur,
siffi
sacrario comparatas iu
reposuil. Tuuc illata b.lli teuipore damua ^arcire
et vinculis ferroque onuslus, in carcerem trudi-
cjualur, quanqnam res erut ardua, dtvustulis aLrris,
tur.
cxhausto ffirario, clericis ultro cilroque dispersis,
Fulco autem comes qui
nuper sibi Heiiffi filiam ecclrsiffi cultu prope deserlo. Dum his va-
et ofBcio
despouderat, ut Guillelmum Genomani occupaLdi cat Hildebertus, nova gravioique tempestas oritur.
cupidum antsverteret, ad urbem cum copiis advo-
Instat rex denuo, et turres everti imperat, reluctan-
(22; Benc dc religione ve.dra senlmvs. Ivo Carn,,
cp. IG7
69 VITA. 70

tem episcopum Dullis non malis afficit ; mandat ^ Guillelmo GcmmeliceDsi, Hist. Norman. lib. vi,
qiiippe subd!li8 ac dioecesanis ne debittim praesuii cap. 9.

suo obsequeiitiam praistent praidia omtiia episcopi

: Nec amborum modo regum exagitatus odiis, sed
iterum tlcvaslari ptaecipit, douium ipsam episcopa- etiam coiisulum, ut ille vocat, Cenomauensium
]em expilari, su[)ellpclilem auferri, « uc relictis qui. coutumeliis iuipetdiis e.st qui, ut Henrici gratiam ;

dem inCulis, » ut nit llildeberlns. Nec his couteulus, caplarent, totn trienuio praesulem lacessere uon
commeutilium proditionis crimen renovat, Hilde- desistebaut. Quare tot oppressus malis, Romam
bertum pedibus manibusque coDslrictuni iu Iflrum itir capfssit, tiim ut apud rommiiuem parentem
carcerem deporlari jnbel. Ne taulis qui.lem aerurn- solatii quidpiam iuveniret, tum ut ejus nutu cjd-
nis fractus Hildeberlua, miiluit anuuin integrum sco|)atuu[; ab licaret, et Cluniacum se reciperet, ut
ia miseria et deteriituo silu jacere, quam oblaiam cum pace reliquum vitae tem[)ii3 in monasticis exer-
sibi conditiouem, ut per uitactum iguili ferri in- ciliis tiaosigeret. « Cujus siuum, inquit (26j, quasi
nocenliiim probaret, accipere, quia id a sacris ca- reus aram amplexus ftiisstt, si consultus pa|)'a po'>-
nouibus vetitum erat. Eam quippe consuetudioem, titicis onus amoliri permisisset. » Sed ciim
Paschu-
prioriljiis Sceculis usilntiim, jure abrogavit Ecclesia ;
lis II tunc ad concilium Treceose ii properaus, di-
qiiod vidcielur eos qiii lale probationis genus usur- verso iliuere in Galliam se conferret, rem ignoraiis
pareut, et Deum teutare, et ptiriclitari ne iuuocen- Hildeberlus, Romam nihilominus pervenit absente
tes opiiritut-reut. Mujufuiodi periculum siibire re- papa. [ude Neapolim jjrofcclus (21), a duce A[)uliae,
nuil Hildeberlus, tum suo, tum Ivouis Cariiotensis el avnuculo ejus couiile Siciiiae Hogerio, et
omnibus
amici consilio, qui in epistola 74 in carcere depen g e[)isjopi3,el proviuciae optimalibus houorificeulis-
tem praesulem sic affalur : « Tu itaque viriliter age, sime exceplus, et munerihus regia niaguificeulia
et ue de le aliis praebeas exeui[)lum, futuris et prae- dignis cumulatiis est quae Cciiomanum reversus,
:

seulibus nociturum. Si eoim aiiquid coutra justi- partim vuriis uibis ecclesiis distribuit, parlim in
tiam pateris, de tribulatiraue purgaberis et proba- resarcieudis ecclesiae calhedralis et episcopiilium
beris, deque probatioue misericordiam couseque- domorum paupenbusqiie relicieudis impen-
ruiuis,
ris. » dit. Cum autem papam Trecas eunlem proscquere-
Inter baec, Uuillelmus Rufus rex Angliae, iu pcenam tur, dd insiilam Liriucnsem, sive Saucli Hoiiorati
fortasse tantte iu servum Dei saevitiae, misere jieriit. np[)iilit, quo tempore immaues piratae ipso sacro
In venatu quippe ab aliquo cliente, cui nomen Pentecostes die, monasterio sus deque a fundamen-
Guaiterius 'lorellus, emissa imprudeuler, ut pulalur, tis everso, monachis pene omrubus crudeli slrage
sagilta, in corde vulueratus, cxslinctus est (23j, perempti.s ipse, ut iu snpra laudala uar-
epistola
luiausta autem Guillelmi Ruti morte compeita, co- rat (28), feliciter evasit ac veuto faveute usus, Ma-
;

mes Helias auimos iterum assumeus, Auglos iu arce galuuem, deiude Saviniacum coutendil. lllic Pascha-
Cenomanensi positos obsedit ; qui cum nnlluui ab leni, qui ibidem monachus fuerat, olfendit, et ipsi
Henrico 1, juuiore Guilleluii fratre, qui occiso Ru- suum abditnnili pontifiiatus, monacliatusque amplec-
berto altero fralre, regiium occupaverat, auxilium tendi consiliiim iiperuit, et exseqneudi voti veuiam
exspectareut, sibi feliciter consultum pulaveruul poslulavit. Verum Paschalis viri indole, doctrina, iu-
quod ab Helia, « salvis meuibris, et incolumes » ad diistria,unimarum cura permolus, non modo illum ab
proiiria reuie<ire perujitterenlur (24). Q hac senteutia delL-rrnit, quiu et exprcsso scriptis
Haiilo p.)?t iiifeiicpm Guillcmi Riifi regis obiluni, ex apostolico manilato, ad Ecclesiam suam et ciiras pas-
can ere educlus Hildebtrliis, non miiioreui Henri- torales remisit quod ipse, suum sortem amare de-
;

cum ejus successorem esperlus est. Is euiin defuucli flens, etsunimi [loulitiois iufractum ad hoc auimum
fratris vestiijiis insislcns, diriii turres ecclesiae jube- iucusaus, exscqui compulsus est. Hoc autem auno
bat. Episco|iura vero jussis uon obiemperanletu rur- 1107, indict. xv, viii Kal. Junii inveuitiir in Biblio-
sum iu Aiifjjliam traus^fretare cocgit, ul in comitiis theca Cluuiacensi datum di[iIoma Paschalis II, in
epi!^co[)alibus saepius oblaliim proditiouis crimeu a causa luter abbatem Cluuiacenst-m et Sancli Petri
se diiuoveret. Eo cum advenissct, exacerbatum priu- Caruoteusem, ubi iuler venerabiles episcopos qui ju-
cipis aiiimum, ouiniuiuque odia iu se concitata repe- dicio adfuernnt, uominatur expresse Hildebertus Ce-
rit. Quare bouis iterum omuibus s[)oliatus, ad tautam DOiuiuieusis episco[ius.
rerum omiiium peuuriaui redactus est. ut cum ad Cenomauiim ij.;ilur vel invilus rediit, civitalemque
Pictavieuse coociliuin iuo|iiae causa se couferre noa magua tandem tranquillilate frueulem reperit. Helias
possei, ejusmodi exLUsationem aposlolicae sedis lega- eoim armis et anxilio Fulconis Richini, Audium co-
tis afferre compulsus sil (25j. miiis, qui filiam ejus Herouburgum sibi despondc-at,
Tot tamen iuler adversa, bouus pastor Hildeber- devicto Angloium rcge Heurico 1, urbem in suam
lus ovibus suis sacrae doctrinae pnbulum providere iterum dilionem ndegerat.
nou neglexit. Cum euim accepisset quam gloriose Sed dum coustitula pace (an. IHO), Cenomanen.
sanctus Auselmus Cautuariensis arcbiepiscopus, de sis civitas a paulum respiraret,
pristinis
cladibus
Graecis processionem Spiritus saacti a Filio impu- in agro Domini inimicus homo zizania semiuavit. Is
guantibus triumphasset, illum obuixe rcgavit ut ra-
D erat quidam hypocrita, Heuricus nomine, qui
ab-
tionum momenta, quibus iu publica disputalione seute pastore lu|)um se gerens, ita falsis dogmati-
coram summo pouliiice illorum errores in concilio bus oves iufecerat, ut vel eliam clerum in suas
Barensi coiifutarat, scri[ito tradere dignarelur : partes, qiia artibus, qua innata nonuulla facundia,
quod ad ejus preces egrcgie pra.-litit sauctus An- qua munerihiis, hcerelicns bomo [lertruheret. Noa
selmus. Sic Hildebeiti curis et rogatui universa Ec- difhteudum tamen Hildebertum ipsnm minus caute
clesia debet eximium illum saucli Anselmi tracla- aliquam buic uialo occasionem prsebuisse. Ita enim
tum Dc Spiritu snncto. Id vero liquet ex eorum re- vaferrimus ille Heuricos, ementita pielalis specie,
ciprocis e[.istolis, 9 scilicet, 11 ct 13 lib. ii, et e prtEsulem deluseiat, ut Romam profeclurus, et uihil

(23) An. 1090. 2 Ang. rati Lirineusis mona?terii robus si-ripserp, uullus
(2i) Gesin fjjisc. Cfnomnn. hiiju-> devaslationis uieminerit, [iraeter Hil.leberlum
(2o) Epist. ad Joatiuem et BeneJictum legatos apos- soliim, cni tameu iinlubitala tides e^t adbibenda. ut
tolicos. ndhibuit Baroiiius ipse ad hunc an. 1107, cum uihii
(2(1) Epijt. 7 libri ni, al. 24. hic uarrcf, uisi quod ipse, maituo cliam vilae propriae
(27) Vide iufra ad lioc notas D Loyaule. periculo viderit. uec nisi quasi miraculo ab ipsis pi-
(28) Epistola 7, al. 24, libri iii. Miruiu sane quod rataruia crueutis manibus cvaserit.
lot scriptoribus qui de percelebris Sancli Hoao
 ; ;

71 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 72

in homine qnod haerosim vel improl^itaU-ni sappret, trepidiim acce.ssi.
i Deiude mihi confe.=;su8 est, domui
8uspiculus, iuio ipsnm vero liicraiKinrum uuimurum
puae disposuit, testamei.tum fecit, Ecde-iis distri-
slndio pi ruiotuD) repulau?, coiiciouaDdi fucuitalem buit. Quod ut illibutum poruiaueret, subiuispis a me
iu sua dicEoe?i rouced.Tet, muiidiirelqi)e nrchidiu-
prccibus impelra\it (iu!it.riius cgo iise uialrcm ejus
conis ut cum illo perliumaiuter a{,'creiit, ncc juajiJi-
adlrciu, de le.-lameuto testiiiiouiiim perliibeieiu, in-
cauiii muuus iMtcrlurbarciil. Jnde sane mali labes hibcrem ue quis illud miunere prcfi^uuieret, ue quis
et homiui lucreLico ai.erlior difsemiuaudoium erro- omuiuo teularet aduullaie. Factum est ut comes po-
rum liberlas. Uic, ciim nonouila diceuili fucultate utiuam
siuliivit : ivi qiio pedcm uou lulu.^em. .Maler
polleret, ila uou solum iufimam plelteculam, sed el comilis iu osculo me s.sccpit, api.laudit testaiueuto,
plures e priu:oribus civibu?, et eliam cierici.», ita gralius a^iens, quod grutui comitis acCBssissem.
fncuudia sua dolisque suboinuverat, ut eu(u quasi Kem faclam, uec hiiu?, uec mater diffiletur
taliter
uovum apoiJtolum fu?pi>ereiil, et ejiis astutiis de- eadem iuilum est adversum me cousilium. Ite-
die
;

lusi, baptisuium iufuulibus credereul

inutile, adultis ratam diceres Cliristi tiadiliouem quiula euim feria ;
opera buua nihil proficere, ecclesias noii aedilican- iu osculo sum susceplus, sexta feria, lauquam
da?, sed jam
cum
acdificalas dirucndas, sarclos cou co- Christo iturus ud crucem, coutumeliose caplus
leudos uec iuvocaudos, hymnos in ecclesia uon sum, et positus in cuslodia publica. Diviseruut etiam
ca-
uendos, sauctorum imagiiies et eorum reliquias con- sibi vestimenta mea, equis jam iuter eos
di>tributis,
culcauda<?, cruces ubique coufringeudas, et qui gratis ad facinus discurrunt, ad honestum uec
alio id
geuus priscorum Vif^ilaulii haeretici asseclarum deli- pretio. Porro iu illo castello, in quo haec acta suut,
rameuta effulireut. O-ae jamdiu peuitus e.xstiucta Caruoteiu-is
n erat episcoims, veneraudae vir auctorila-
huius aevi uovatoreit ucriter lueiUur. " tis {30j sed apud sceleris
auctores, sine auctoritate
;
Nec defuere tameu qui na.scenli haeresi obsistereut. fuit auctoritas. Is in .spirilu coutiilo Hui.erlum
con-
Sauior euim cleri pars ad tauta mala iugemisceus», veuieus (lioc cuim Pharisaeoriim iiriucipi uomcu est)
uec exi-pectato tpijcopi redil.i, Henriciim pnuio bluuditus est illi bestite sed beslia ratiouem
coucio- ;
naudi miuistcrio iulerdi.\erat, a finibus diCEcesis uou aumittit. Uebiuc iilum sacrilegii libere arguit,
nbe-
geral, et autheutico in scriplis maudato obsecravit
hcereticum opporluue, imporluue iucrepavit. Po-
hommem excommunicaverat, et ita proscripserat, ul stremo Irudidit illum Salauae in iuteritum
carnis,
taudcm veritus acces.sum Ilildeberli, quem sibi iufes- atiathematis vinculo, quo debuit alligatum hi orri' :
tum fore uo diibilubat, !,b urbe recederet, et iu op-
.
nibus his non est avcrsus furor ejus, sed adhuc inmuis
pidum S. Carilephi ee reciperet. cjiis cxltnla [La. iii, Ib). Reli^iosi
quoque abbutes
Rediix Hildebertup, mulios nefarii hnminia ct consummali auuchoritae uomiuis, ad lapidem con-
fraude
deceptos, ejusque impia docl/iua imbutos veneruut, el iuvcuerunt lapidem, uou euiu de quo
reperit ;
quibus uo\ala circa Chii^iiauam fi.jem susciial Ueus lili.js Al.rahte, sed iu quo nibil est
dufimala
Ufq.ie adeo plncpieuf, ut uec pastoris humoris, in quo nou habet rudicem stmen verbi
vucem audire,
nec beuedi.;tiouem cjus u.-cipeie velleut quiu etiam Dei In otiniibns his non est a»e/sus Juror ejus, scd
:
;

mcdicam raauum admoveutem probris iu>ectureu- aiUtui: manus ejus exknln. Missum deuique
est ad
tur. Quos ille pro iuuala uiausuetudiue coniitem Rotrocum
[laticuter rclata est ei captio mea et ;

ferens, el ad tauiorcm nieutem piiulatim iguommia siia. Is piimo iu corde et corde loculus,
revo.ure
sati'ge;is, hacrelicuui homiucm aagressus est, quo taudem dimitti me, et satisfieri Ecc.lesiae uuutiavit
cum, aucloritiite, doctrina, elcqueulia ita coiiflixit, C ac ue simulatorie loqui putaretur,
abscissos de ca-
ut iguorautiae, improbiiatis et turpiludiuis pito suo capillos matri suae trausmisit, addeus Hum-
publice
eouviclum, e lota dice. esi ejecerit, et oves errautcs bertum iu me non miuorem sibi iujuriam iululisse
ad tidci catlioliciE caulas feiicilcr rcduxerit. quam si reliqiios absluli=set Iit onm,bus his non est ;

Fugalo igitur, et a liuibus suis louge abaclo pe- nversns fwor efus, seU ailhuc manui ejus exlvnla,
stilenle et ii.feusissiuio LffireliLO, pace dcmum lum Ad vos ergo c.uversio mea, charissimi fratres mei,
suis, tum comiti.s Helia: curis, iiibi reddita, Do- consiicerdotcs mei domiui et amici uiei. Ora vos
miuii episcopalis re.idiuis niiquot aouis orare pro me, curam afjere de me, compassionc eese
percci.it
sed uioui.ae trauquillitali gravis proeella bievi juxta me. Nam de redemptione uihil ago. »
guc-
ces.-it. Helia eiiiiu die II Jnlii auui 1110, e vivis El quidcm uiirum ijua auimi coustautia vim hauc
Eublalo, el Hiluiberto ipsi parei.taule, iu sibi iilalam HiMebertus pcriulent
ba.-ilica ; el quo zeAo, ue
Saucli Peui de C'jltura houonfice tuiimlido, Ecc|..-siiE jura vioiareutur, obstitit quomiuus
et cleri
haere-
ditario jure ipsi successit Fulco Audium ullo pratio ipse et suus decuuus redimereutur. Id
com.^s,
ulpote qui Hereuiburgam Ucliee liliam sibi matri- euim ab utroque exigcre percupiebut Humbertus, co-
mouio Sed cum Ludovico VI, coguomiue
junxisset. mitis Rotroci dapifer, sollicitus ille vindictae ejus mi-
Cras^o,Francorum regi, homigium et fidelJlatem uistcr et techoarum improbus adjutor. Cum cuim uec
pro Ceaomaoeusi comilatu Fulco pioe.Uitisset, ira- Ivouis percelebris tuuc temporis iliius Curuotensis
tus inde Heuricus I rex Angliae, qui id obsequii episcopi hortationibus, et precibus, aut miuis, nec
sibi
deberi couteudebat, Fulcoui bellum iodixil ipso iuleutato auatnemale potuisset adduci ut capti-
; cujus
parlcs cum suscepisset Roberlus comes iJellesmen- D vos rclaxaret, elium cruciatibus additos, et
ilios dir.s
sis, iufu-usissimu» hostis Hcnrici. hic, quamvis Ro- ferro fcmper coujtriotosoppressos, iu aicem Mau-
el
troci comiiis Maiiriliiu-jusis geocri sui copiis aJju- ritaueuseiu dicBcesis Sagieusis transtulit; uude Hilde-
tu-s tumeu Fulcoui* exercitui mipar, victus est, bertus Rubolio, tuuc Sagieusi episcopo, scripsil, auxi-
Rotroco ip.-o Ci«pto, et a Fulcoue, ipsi Roberlo Bdli- lium aut saltcm solalium tauqunm ab amico coepis-
smeusi hosti suo, licet adgualo, iu arclam cunodiam, copo deprecaluriis.
ad amplissimam, ut sperabat, redeiuptiouem tradilo Tuutiis porro luctus clerum et populum Ceuoma-
(au. 1111;. nensem ob captivitatcm sui piaesulis iuvasit, ut
Ilic iu majorc arcisCeuomancnsis tiirri iuclusus nihil non teutaverint pro caiitivorum obtiueuda re-
suce captivitatis
auctores lliidebcrtuiu episcopunj,' laxatioue. privalorum gemitus hinc cclcbiata
Hiiic ;
et Ilugouem, tuiu ejus Gjuomaueusem decauuin publice jcjiiuia hiuc lucJiclae solemues supplica-
;
suspicatus, el viudicte cujiidus, ulrumque
horreuda tiones ; hiuc tandem clerici parali etiam ciuces
et iuaiidita frau-e circiimvriiirc aggredilur,
ut ipte ipsas fct vasa sacra pro rcdemptioue captivi pa.sloris
uarral Hil.lebe-tus in epiiiola 17 1 b. ii, al.
,VJ bi.s iuipiguoraie, vciidcre, Irangere. Qiiod ut llildebertus
verbis (29^: « Vivit Deus et Dd Filius, et
utiiu!=que plus Ec.le^ia; houori el lib.rtati quaiii suce
re.-civit,
Spiritus, qnoniam non mcatinr. In turrc Cenoma- cousuleus, toto uisu ne lieret protiibuil, ul palet ex
nensium llotrocus leoebatur aJ eum nii^tu moiiis epistola praefata,
;
quac lola, seJ praocipue versus
[2.0j Scriplu circa an. lliO.
(30; Ivo sciiicet.
 73 VITA. 74
flaem, virum re-lolet et spirat vere
Sicenim ille « Semel,
apostoiicuic.
inquil, Cbristi snnc;uiue re-
A duas pelves argenteas, cum aliis ornamentis, quibu.
: Ijucupque no.tra ornatur ecclesia. > Et quibusdam
demptus, ueruiu reJiuii uou requiru. Sauguis ille "
pjus per Apuliiim Iraunlum describeuB :
iiiti rj<-i;fis,
reduuipUo mea sauj^uis ille pretium meum. ludi-
;
« Illo, itiqult, Apuliajj, Siciliamqiie progresso, sibi
guum est, uL sub prelio redigar, cuj'is pntium siiie uuiversi qnasi ani^elo
prelio est. lulumis est redeujpiio qua litjeitas
Dei houurem txhibebaiit et
perit revereuliam. Dux euim Apuliae, et avuuculus ejus
E'jclesiaj. . . . Ego certe tauli vUam nou facio, ut comes Sicilifie Rogerius, audila fama scieutia) prae-
brcvem diligam et redempiam. i'rosit EcdesitB
mea mors,
. . .
sulis et boueslaiis, illum cum maximo houore et
cui dum viveus praelui, uoa profui. incredibili reverentia suscepeiunt.
Poutificis
Idem vero Uoge-
est, si non vivere, mori saltem univer- rius dux trecpntas libras tburis preliosi propriis
sis. »
confecit mauibus et , per ipsum (Hildebertum)
Et ba3c quidem ille ecclesia?lic£e libertatis
etiam B. Juliano, cum magna baisami quantitate, et cum
inter tormeiUa streuuissiuuis viudex. Diim euim Hi.m-
quinque palliis pretiosis et vinagiis argeuteis et
bertus, viudictae Botroci comitis et avaritiae
sedulus deauratis, et acerra argentea, cujus materiam arti-
admiuister, prelmm ab lucarceratis cupit
extorquere- ficium superabat, destiuavit. Rogeriua etiam comes
dum Hldebertu* et Hugo, jurium Eccle-i£e teuacis- Siciliae, ad ficiendum opus B. Juliani centum uncias
simi viudices, quidquam pro iiuertaie, immani sibi auri, et ad victum cauonicorum, decem libras Ce-
sacrilegio sublata, sulvcre leuuuut, ambo in lelro car- nomanicae monetae delegavit. In eisdem quoque re-
ceie per plures anuos detenti, et ab Humberto

taudem
lauuem p,ice
n.cp inler
"^'
ini,.r Ludovicum
saepius
diris cruciatibus torli et iucassum vpvaii snnt rinnof.
'".'-'*'^""^ ^e.xaii sunl donec t%
g
gionibus erat sancla et uobilis matrona, quae
~ i-
angelica r
^"' visioae
sajpeuumero inspirata, ia honore et no
... — . '

Crassum Fraucorum mine patroni nostri piissimi Ju!iani coenobium coa-

regem el Heuricum I Auglorum iuila, ac inter eos struxerat et hajc socios praesulis, itineris igoaros, et
etiam compusila qui ulrique parli
;

adheeseraut, nociis teuebris per quaeque devia oberrautes, ho-

captivi utriuque Sicque comes Rotrocus e dimibsi.
carcere Ceuumaueusi, et
nestce hospitalitatis gratia donavit, et quoddam
Hildebertus episcopus cum nostrae ecclesias pallium transmisit .... fraelerea
Hugoue decauo suo e Mauiitauensi reatituti suut (au.
^ ab episcopis optimatibua ejusdem pro-
et caeteiis
1118).
viuciae, idem Hildeberlus multis diversi geueris
Probabile aulem est Hildeberlum, sedatis tumulti-
muueribus honoratus, taudem ad Ecclesiam suam
tibiis, ab Heurico I Auglurum rege in gratiam tau-
cum pace et gaudio remeavit, maguamque partem
dem fuist^e receptum s-iquidem ad illum direxit epis- ; eorum quae secum habdiat ecclesiis civilatis pru-
tolam cousolalricem, quae cst 12 lihri i, de infausta deuti dispensaliooe distribuit. Caetera in ecclesiae
filiorum submersioue, quae contigisse fertur die 25
restauratioue, et doujorum episcopnlium conslructioue,
Novembris auui l\2Q, ac deiuceps uonuullas alias in abuudnuter expeudit. Ipae enim easdem domos de
gralidui amiLoriim suorum, quales suut epiatulae 13
et occideutali parte in orieutalem partem ecclesiae trans-
^O, libri 111, quae aiiquam etiam redoleut familiantatem,
tulit, easque juxta Saacti Srtlvaloris aedem, in loco
eiucerce lesseram reconciliatiouis.
ubi aula dumni Gervasii praesulis antiquilus fuerat,
Vinculis deuique solutiis Hildebertu3,illata tot per-
decetiti opere collocavit qui etiam in villa episcopii
turbatiuuibus damua sarcire cuuatur disr-ipatam
;

; sui, quam Viriacum ncminaut, tribus ferme milliari-

pravisque moribus imbutam plebem ad sauiorem bus ab urbe distaute, aulaui lapideam cum cubiculis
meutem revocare nititur. Quia vero ad iu»tituto- p et sallario coustruxit, eamque terris, viueis, decimis
nem populi multum couferre sulet clericorum e.Kem-
augmetitavit. »
plum, cauouicus Ecclesiae Ceuomaneusis, qui belli Addit idem auctor maguifica quae Helias comes
turbarumque tempore, a vera pietatis uorma loiige
Ceuomaueusis, ex olim 'iufeni^i^simo Hildeberli tunc
deflexeraut, qua exemplo, qua mouitis suis,
ad me- amicissimus, ijiso suadeote, ecclesiae B. Juliani, ca-
liurem frugem reduaere sata^ebat. Haec ipsi
praecipua noiiicis munera contulerat, his
ejus, et
toti clero
soUicitudo. Hauc quasi summam rerum imprimis verbis Ipsius igitur coosilio ac diligeuti exhor-
: «
curabai ; eed tameu quae ad exleriorem eccletiae ap-
tatiooe, libt-ralis comes Helias lectum, in quo beati
paratum, ad ffidificioruui re.>taurationem, et au-meu-
Juliaui saut ta inembra reqiiiescuut, auro decoravit
tum spectabaut, nou ue»ligeu<la duxit imo vero
; etargeuto coucessil etiam uoslrae ecclesiae quid-
;
tam streuuum iis operam po^uit, ut mirum
sit vi- quiiiaiUecespores sui Huj.!0 comes, Herberli filius,
rum nou semel omuibus fortuuis spolialum, et
ad et Willelmus rex Aiiglorum, et Hugo comes, mar-
extiemam iuopiam redactum, ea pr£e-<tare poluisse
chii^i filius, suis temporibus eidi-m toululeraut ec-
quae iu Geslis Ceuomaueusibus receuseutur.
Si quis clesiae diablijgium sciiicet, consuetudiues, exactio-
;
vero sil conjecturae lucu^ tantas opes et
pecuuias, nes, et quajcuuque in claustro, in episcopalibus do-
quantas coostrueudis aedificiis, oroaudisque e.clesiis
mibus, el apud colonius, et in lotd terra cauouico-
lu^umpsisse narralur, nouuisi ex hberalitale regum,
rum quae iufra Quiulam tOMtinelur. obtiuere dice-
;
prae<ulum et magnalum, quos in variis viiae ca^ibus
ijf „„„
^„iil,usque .• o
" -- " batur juste vel iujusle, excepto raptu atiiue iucendio.
adiit,
t qu accept..s,m,.s fu.sse tradUur, hmc
•

'
et indt coacervasse potuit. lude supra
q Pra.ter ha^c. concessit quidquid jus socer Gerva-
laudatus au- sius de Costrolidi in terra episcopi et canoni.orum,
ctor Gestorum Ceuomaueusium haec ait « Quamvis :
quae ultra Idoneam fluvium est, B. Juliano contulerat.
cum Maria ad pedes Domini sedeus, coutemplatiouis Deuuo omues saceidutes et clericos ab omnibus co-
ejus dulcedini, si fien posset,
vacare jugiter elegis- stumiis et publicis exactiouibus immunes esse in-
set, tameo cum ad Martbae sollicitudiuem pasloralls stituit et quielos. Ad aedificationem vero uostrae ec-
ofticii cogeretur necessitate trausire, dici nou potest clesicB ceutum quadragiuta septem aureos dedit, et
quantum studiose, quam streuue exteriorum miuis- ad componeudum
thurihulum quotidianaiium duas
stratiouibus insi.-tebit, et ea qom antecessorum
suo- marchas araeiiti, et cauouicis quiuque marchas. Prae-
rum ne.f>iigeutia, vel destruda fueraur, vel omissa, terea ad unam crucem facieudam quiuqiiaginta un-
iufatigabili studio restaurare salagebat. Coutiuuo cias puri auri morieus B. Juliauo dereliquit, de quo
namque domum capituli, qiise ibi ex multo tempore poslmodum Hi!deberlus crucem magua gfmmis et
nulla peuitus habebitur, liudahili opere
a ccepit eiublemaiibiis illustrdtiim compusuit. Ex eo ita-
fundamentis coustruere, eamque deceuter
uudi- et que tpiniiore coustructioni ecclesiae atteutius insis-
que vitreis illustravit. el foruicis opere superlejiere
lebat. »
procuravit; multaque alia facere dispouebat, uisi Ouiiiibus autem pertine-
qiiae ad diviuum cuUum
superveuieutibus maguis Inbulationibus fiiisstt im-
baiit rite ad ecclesiam quam
et niahuitii e peraclis,
peditua. » Pergit idem auctor. et euarraus
Hilde- perfecerat. sub.iuvocatiuue beHtissimeB geuilricis Del
berti redilum ex Auglia « lude, inquit, detulit
duo :
Maria?, sauclurum martyrum Gervasii et Protasii,
pretiosa cymbala, et optimam cappam de
pallio el et S. Juliaui manyris solemui ritu dicandam, sa
Hatrol. CLXXI.
 73 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 76
ci'Ui|iuravit. Invitnlis ergo pliiril)us c-x i'liits avi illvs- ^ tidne suscipienp, cutn ingenti cleri populiqne con-
Irionljus p^x^nlis, el ipsis uil oclHViis INischap /luiii praliilaliouc, iu secretario m.itris ((•c.lesiie colbicavit.
J120 co' gre^;alls, cuvi ji/urihus iibbutibus el iiiultis Erht ibi (|ua!)lani aurea tabiil.i, iu erat i(;onia
(ina
viciifiruin Jicclisiiiruin /er.yonis., coiisuuimfiriihc in-- saticli Uciiietrii uiaityiis, iimo aililiciu labriiata, cu-
lilil u>:cW!sitB >ic'ilicitioui. lu illa aiitijiu (juillel)>'rtiie jiis maleri lu auieaiu uiiraliilia artificii uiirabiii ex-
»rcLii'pisi:)ipu.-» Turoueusis, ulpule uii^lropoiiia, celli'nlia su|ieraliat ; iliique the^^aunis ii.ci'ni[iarabi-
coubccravil, iuhjus ultaie iii huhoie {'.M) el iiouiiue lis, thcsauriis de^i.ipr.ibilis fi;inalur, sciliiet qiia;iinn)
Doiuiui Srtlvat-iri?, ft bfataj Alarioc ejus geuitricip, uncia ejusdem deute saucti Joaunis
niartyris euui
et saucturuiu luailyiinu (Jcrva^ii it Prolasii. Gaufri- Bapti^ta;, et quidaiii capilliis Dei Geuitricis labula ;

du8 nrcliicpiscopus Rolliouia;ieusis, oliui (>eii'ima- eliam ailaris iu iliuere deportanda, auri simul et
ueusis dfcaiiu.-, altare sepulcri bi-ati Juliani in linnorc nrgnnli, ex ufraqiie j)arte lamiiiis vcftita aurois duc-
el uouiiue eju-dt;iii. Rayiialiliis do Marliuiaco, epis- tilil'us. Ibi nenipe una co.= lariim recludilur prolomar-
copus Aii(ienav('n>is, p^jstea llhcnicusis archiepisco- tyris Ste[)haui, doindc duo libri, uuus Evan^e-
pus, allare Crucili.xi, iu houoi'c Sahatoris et saiict£E lioruU), nller, niis.-alis, ouro et nrgento piirissimo ele-
Crucis. Hildcbertus noster altnrc r|p.od est in supe- gautissime dccorati praelerea duo caudelabra ur-
;

riori ei dii.'uiori cryiita, in honorc et uoniiiie glorio- genloa ojitime deaurata, scd inelius fuhricala, cum
gffi semperqiie virgiuis Mariae, ot onuiiuiu pauctorum, thuribiilo nrgenteo, cuui duobus busculis similiter
cousccriivit. Marbodus Rei.loDCDsi3 episcopus senio deauratis, et cruce argenlea, aur-j et gemmis illu-
coufi^otus, « oblutu orbalus osculorum, sed virlutc strnla, tt calice argenteo, interius exteriusque deau-
auimi et snpientia falciens inlirmitalem corporis, >, r» rato, uecnon dua} pretiosGe [)laiielffi, optimo auriserico
:i ..i.„..« ,...„.1 „~» ;.^ .1., ,.!..„ „
coiisncravit allare quod est iu doxlro mcnibro ecclesiaj,
i..,:„, 1 •* . . .. . ....
adoruala;, et duo auuuli aerei [lonliBcalcs, cum duabus
. . .

ad memoriam ct honorem sanctorum Petri el Pauli, cappis Ecricis, et quodam palliolo, et mautili, et alba,
et omnium apostoloruiu. et stola, et manipulo. »
Solemni autem huic consecrntioni
ecclesioe niatris Postquam autcm hic auctor Gaufridi felicem Ceno-
idem auctor inlerfuisse tradit Amlegavenscm comi- manuu) reditum enarravit, [ejusque eolemnem et fes-
tem Fiilcouem [.?«;;///. filiumj Fulconis et Arembur- tivam, ab Hildeberlo et tolo clero reccplionem, ita
gim ejus uxor.uu, qui pr;Eseiitibus episcopis, priEci- de Ilildeberto loquitur « Tnnlis ergo divina) gra-
:

pueque Hildebeilo, S3 promiserunt plura de bouis tiae beueficiis Mildebertus animalus, coepit et ipse di-
suis collaturos : quod revera paucis post diebus per- viofE bouilati pro modulo siio cooperalor existere, et
feceruut, cum aute ipsum altare Saucti Juliani, ec- ecclesiani libris, palliis, cappis, et sacerdotalibus at-
clesia; ejus el cauonicis dederuut munn feriam (31*), que leviticis iustrumenlis, et preliosissimis ad cbo-
iu civltate Ceuoiuaiiensi per tres dies coutinuos ce- rum dorsariis, sive scammalibus, laudabilitcr cum ja-
lebraudam, additis pluribus aliis egregiis juribus ibi- nuis ante chnrum adornare. Tabulam quoque altaria
dcm enuntiatis. In cujus donalionis confirmaliouem :
sanctorum martyrum Gcrvasii et Protasii, simul el
« Ipse comes, ait auctor, assumens filium suum Gau- sancti Juliani, partim ex nrgeoto quod bonae memo-
fridum, et de terra elevans ioler brachia sua, riae domuus Hoellus episcopus, antecessor ejus, ad
posuit super altare B. Juliani, ofTerens ei el ipsum hoc opus reliquerat partim ex eo quod ipse aliunde
;

puerum, et per cum, et iu ipso;pr2efatum benefi- acquisierat, pro qualitate tcmporis honorifice res-
cium adjungens, hoc audientc populo Tibi, sanc- :
tauravit. Fecit etiam ex proprio siio duas capsas,
te Juliane, filium meum commeudo et lerrau) meam ; auro et argento pulcberrime circumteclas, in quibus
tu utriusque sis prolector et dcfensor. » Relinqueus sanctorum Turibii et Victoris, necnon et sancti Inno-
igilur prffifatum puerum super aram, atque uber- centis, et aliorum Ecclesiae noslrae episcoporum reli-
rimis superfusus Inerymis recessif, brevi iulervailo quias, et sanclae Tenestiua; et Adae, et sancti Hilarii
flierosolymam, sicut disposuerat, profcclurus. Quem presbyteri, solerler consignavit. " Rcfert deinde idem
quidcui oblaliouis rituru oiuuino siugularem spe- auctor quam soUicitus pro defunctorum canonico-
cialiler nolandum dusimu?, ut sincerje comitis rum epiacularibus flammis per preces liberatione
illius et uxoris ejus devotiouis insigne monumeu- fuerit, quaula vivis beneficia contulerit ac tan-
et ;

tum. dem :.^rarium, inquit, eliaiu cum rcvestiario, ad

«
Idem porro Gestorum Ceuomaucnsium epi?copo- tuitionom ct defeusionem ornamenlorum ecclesiae, a
rum scriptor narrare pergit magnifica ecclesiae Sanc- novo fuudavit, el forniceo opere j,cooperuit, ne reli-
ti Juliani munera
Gaufrido Gaufridi de Meduana
a quiae sanctorum, vel tbesaurus ecclesiae posset ali-
Olio oblata. Aimlia morabatur, ubi immen-
Is iu quando incendio populari, seu latrocinio. « Haec Ges-
sns prope divitias comparaverat, inter quas praeci- torum Ceuomanensium auctor de aedificiis ab Hilde-
puum obliuebuut loouui ejus capellaria seu capella- berlo ad decorem ecclesiae perfectis, et maguificia
nia, mullis instrucla reliquiis, et pretiosis dilala ipsimet collatis muneribus ; cujus etiaai temporibus
ad sacrum cultum vcstiluis, ct vnsis aureis atque nsscrit abbatiam Sancti Gcorgii dc Bosco fuisse res-
argenteis quBe omuia
;
S. Juliano se collalurum tauratam, mouasterium vero de Caruia, ecclesiam
quauloque voverat, idque venerabili Ilildcberlo de FoDte Sancti Marlini, ecclesiam de Foute Gihar-
scnplis epistolis significavit, ut quos ad id judicaret D di, ecclesiam Sancti Marlini de Lucello, et ecclesiam
idoucos ud se miltcret, omnin illa Cenomanum re Sanctee Maria) de Bello-Loco a novo fundatns. Quam
portaturos. Quod ut piii.-? prsesul comperit, nullis pe quidem ultimaui excitatam, et illam illuslri Augustinia
percit iiiipeusis, quo lot sacris douariis suam dita- noruu) canouicorum coeuobii instilutione decoratam,
rct ecclesiam. Suppoditali.^ ilaque abunde aJ lan- etab illo dicatam tradit auno H15 Joanues Maan, Tu-
lum iler praecipuos sui capiluli viros,
slippudiis, ronensis metropoleos historiographus, ejusdemque
Gervasium scilicel, Pagauelluai archidiaconum et Hu- canouicu.') et praecenlor.
gonem dc Lavardino archipresbyterum iliuc des- Nec ornandae tautum et ditandae eeclesiae suae,
tluavit. « Qiii, iuquit auctor, iiijuuctum sibi neco- cfelerisquc et urbis, f^enomauicae in
et diceoesaois
tiiiiniierageiiles, el omuia, sicut vir ille fGaufridus) sudavit Hildebertu*, veruiu aiiimo semper in suos
mandavHrat, &bsijue difiii;ultate r.'cipientes, ciim or- Benedicliuos, praecipue vero in vicinos Saucti Vin
nameiiti» illia prospero itiuere ad e.;clc.-:iam nos- cenlii in suburbio Cenomanensi monachos propenso,
traui, diviua gratia comitaote, reversi sunt. Epis- qiios s|)ecialiter fratres suos et filios vocat, varia
copus aiiteui, coguilo eorum adveutu, ciim eeclesias- iilis munera aiit procurnvit a regibus et oplimntibus,
li<!o aiiparaUi, feslivu cleri et po()uli processiooe
el aui i[)se cootulit, et plures concessii ecclesias devo- ;

ext.ra civiiatem eis la^tabuudus occurnt, et lam saoc- tissimoqiie erga sauctum Domnolum Cenomanensesn
ta et taiu preliosa muuera cum qua decuit venera- episcopum, et illius monaslerii, rogatu et consilio

(31; Iti au otor Gestorum Cenomam.episc. (31*) Vulgo Droit de foire.

 77 VITA. 78
saacti Germani Parisiensis episcopi, fundatorem (32), p^ reduceret. Imprimis vero curavit incestas nuptiae
pielatis sensu permotus, bacrum ejus tumuiiim rcve toilere, foeda sacerdotum conjugia solveie, maxime-
renter primus aperuit, an. circiler 1124, [iraesente que turpem illam inveteratamque consuetudinem
Fuicoiie juniore, Andegaveusi comite, magnaque amovere, qua sacrilegarum hujusmodi nuptiarum
totius regionis et optimatum ejus frequentia, qui proles ad canonicaa prsbendas, et ad sacerdotia ipsa,
omues miraculorum in hac solemuilal,e, ad invocatio- quasi haeredilario jure accedebat. Hos autem abusus
nem sancti Domnoli, a Deo patratorum, fuerunt ocu- soiemui Patrum decreto indicta anathematis poena
lati testes. proscripsit (34).
Porro anuo scquenti H25, r^illoberto Turonensi Nee ecclesiasticas
modo res composuit, sed popu-
arcliiepiscopo e vivis sul)lato, in ejns locum Hilde- lorum etiam oneri levando operam navavit. Ipse
bertus, fere licet septuagenarius et renitens, suf- quippo Conanum tunc Britanniae comitem co de-
fectus est. Cum enim ut Cenomanonsis episcopus, duxit, ut in ipso concilio, et in manibus Patrum
et ob id suffi sedis privilegio suiTraganeorum epi- duo usu recapta jura, plebique
gravissima, ultro
scoponim prianim (33), vacantem Ecclesiam metropo- ahdicaret. Cum primum enim alteruter ex conjuga-
litauara admiuistraturus, Turones advenis?et, una- tis, sive maritus, sive uxor obierat, defuncti mobi-
nimi cleri populique consensu in archiepiscopum ha orauia, in grave prolis detrimentum, comitis
electus est, IJauc autcm electioueni probavil et ra- hsco cedebani. Nec levior injuria misere naufragan-
tam habuit Fraucorum lunc rex Ludovicus VI, tibus iuferehatur, dum quidquid illis, sive ex mer-
Crassus dictus, et paulo post illam coufirmavit Ho- cibus, sive ex navalis supellectilis reliquiis supererat,
norius II, cui Ilildeberti sanctitas ad et pra^clarte totura id sibi comitis fisciis viudicabat. Comitis au-
animaruui regimen dotes ianotueraut. Qiiod Orde- B tem auimum pro innata facuudia ita demulsit archi-
ricus Vitalis, Ecclexiaslicx su;b IlistoriiE lib. x, episcopus, ut vcl ipse ioiquis hujusmodi vectigalibus
pag. 770, nairat bis verbis :HilJebertus autem, renuutians, enixe postularel ut auathemalis poena
post mortcm Gilberti Turonensis arcbiepiscopi, a iu refrugantcs indiceretur. H,a?c autem praeclara
clero etpopuio electus est,. nutuque Dei de Geno- gesta mirum quam brevi temporis spatio praesul
niauico culmine metropolitanam sedem adeptus est- uoster absolverit triduo enim baec quae ad concilium
:

Hic mansuetiis fuit et reiigiosus, et tura divinarum, speciabant, oraoia peifecta completaque fuerunt.
quam saecubirium eruditione litterarum studiosus Res aiitem in coucilio gcstas ad suuimum poutificcm
fuit,, » elc. « Huuc quippe, ut in Gestis episcoporum Honoriuin II detulit Hildeberlus, ut eas ipse aucto-
Genomau, sspe laudutis babetur, nec coUali hono- ritate etdecreto suo muuiret quod ille libeotissime
;
ris elatio, nec opum affluenlia, nec carnalis luxus
coucessit, data Laterani xii Kal. Junii ejusdem anni
proslravit tilillalio. » Et quidem, sicut dum esset ad omnes Turoncnsis metiopolis suffragaueos episco-
Cenomauensis episcopus, uibil miuuerat, eodem pos epistola (33), qua, praemissis Hildeberti laudibus,
auctore teste, de cibi et potui parcimouia, de straii
quidquid Nannetensi coucilio decretum fuerat,
in illo
durilia, dc cilicii asperitate, de vigiliis et oratioui-
iire/ragabiliter observaii maodavit. Has autem epi-
bus, quibus furte dum monachus viveret, corpus
stolas, sive Hildeberti ad Honorium II, sive Honorii II
domare didicerat sic iiec in arcbiepiscopatu, quam-
;
ad omnes episcopos suffraganeos metropoleos Turo-
vis senio jam pcue confeclus, de solitis sib! pceoi-
nensis, praeter quam quod iuler epistolas Hildeberti
tentiac cxerciliis remisit. Sic semper sibi [larcus,
et oinues bibliothecae Patrum ilias inseruere, omnesetiam
naturae necessitatibus paucissima iuduigeDs, erga c conciliorum collectores suis in collectionibus retule-
pauperes rerura suarum profusus, in ecclesias mu- runt; quod et ipse Lahhaeus in sua, concilium hoc
nificus, omuibus bumauus et gratus sed erga popu- ;
Nauneteuse nobiscum assiguaudo aono 1127.
los curae suae commissos pastor semper exslilit vigi-
Eodem onno 1127, sub finem Octobris,- x scilicet
la':itissimus.
Kal. Novembris, Hildehertus ad reconciliandam, et
Hinc ad cleri populique mores aut reformandos,
'quasi de novo cousecraudam ecclesiam Rothonensis
aut in melius informandos, provectioris aetatis fri-
monasterii, Rothonum cum snis sufTraganeis, iuvi-
gus ardeutissimo et nunqnam refrigescenle fervore
tante et obsecrnnte Hervaeo, tuuc Roihcmensi abbate,
superavit qiiod et e memuratis aulea Gcstis palam
;
conveuit. Huic porro celeberrimae consecrationi oc-
est, et e variis
conciouibus, sive quas ad populura,
casionem praebuerat Oliverii de Pontecastro rebellio
sive quas in frequeutibus synodis, et cpiscopus et
adversus Conanum Rritanoia; ducem, qui vaferrimi
archiepiscopus, ad su« diceceseos secuudos pastorcs
homiuis rapinas et caeiles ut repriracret et ulcisce-
mira doctriua et piclate reforlas habebat. Sic et ovi-
relur, collectis copiis, ipsum (quem jara olim ob id
bu8 docilitatem et {laj^toribus diligentiam iuspirabat
cfficadbus
in vinculis Nannole diu detinuerat) in eccle.-^ia ipsa
illis ct verbis, et ratiouum momentis, quae
in ojus coDcionibus passim advertimus.
Rothonensi profugiim obsederat. Hanc autem, ut
scelcratis hujusmodi homiuibus solitura est, sexcen-
Ip.^e iuteroa, ut aliis exemplo [iraeiret, ad evel- sacrilegiis polluerut
leuda ex ogro Doniiui zizuuia, quaj
tis Oliverius ; et qui jam olim
totam Armori- plurima monaslerio Rothonensi et rebus ejus damna
cam auimiim appulil
iufcstrtbant, et ; obtemperanti-
bus suffragaueis episcopis, uno tameu r> intulerat, sanctuarium ejus fecerat s/)eluncam latro'
reluclaute,
Baldrico Doleusi, Ecclesias melropoli suaj 'num. lude frequeutes et repotilae saepius Hervaei
subditas abbatis et mouachorum apiid eiiiscopos
lustraadas, etsi decursa jam aetate suscepit, et apud
cumque ducem ipsum Couauum expostulationes,
maximo po|.ulorum fructu e-;t exsccutus. quibus
Rebus tandem dux ipse permoius, quainvis nonnisi justitiae
euira ecclesiasticis et populorum
regimiui semper amore huic
advigilaus, Nanuetense concilium proviuciale loci profauatioui occasioUf^m de-
saucli
coegit, di^set, facli pojuiteus, simul et nououllorum
quo proster proviuciae episcopos, accili sunt quae
diversis quaudoque
e locis insiguiores illarum partium ipse mouachis intuleraj, damuorum con-
abbates, p.raeci-
puique doctnua et pielate viri, ut deformatam scius, ab ipso summo veniam doprecatu-
pontifice
pene rus, ad cum iufimis precibus plenam per Hervaeum
illius proviuciaj Ecclesiam restauraret,
lapsam disci- ipsum Rothouonsera abbutera
pliuam restitueret, ecclesiasticosque mores a scnpsit epistolam,
pietate quam liic affeiri studioso lectori nou ingralum forc
devios ad meliorem frugem auctoritate
ecclesiastica- speramus, ut inde pateat quanla olim reverenlia
(32) Bondonnet,Hist. r/es Ev. Du Mans, p, 195.
lim civitas Ceno>7ianica. Quare episcopus Cenomanensis
(33) designatur Ilildebertus a Goffrido Vindo-
Ita
est primus episcopus i/lius provincia:.
cinensi Epist. 2 lib. in, ad quam Sirmundus
iu no- ad Honorium II.
(31) F]pist.
tis Ut cnim, iuquit, in Belgicw sccundx
:
provincia (35) Vide inter. epistolas Honorii papae, Patrol. tom.
proxima metropoli est civiias Catalaunorum,
sic in CLXVI, hanc epist. iuscriptam ad suffraganeos metro-
tertia Lugdunensi, prima post Turonensem
metropo- polis Turonensis episcopos-.
 79 VEN. HILDKBERTI CENOMAN. EPISG. 80
Britannlte prlDcipeg, dum eliam suprcmo dominio
y^ fugeriint et 8ic victi alque prffisumplione ab archi-
;

poliieulur, sedem uposlolicam sint prosecuti. Hanc episcopo increputi, tacuerunt.

ault-m epistoiam, religioue et fiiiali observautia
pleuam, e Rdllionensi labulario quondam erulam,
sicut et tolam rei scricm, e schedis suis uobis com-
moJarc Oigualus esl clarissinuis D. Baluzius quas
« Celebrata est (et hoc ex pra?falo tabulario Ro-
Ihoncnsij ista consecratio, et defiiiita baec iniqua
allercatio, auuo ab initio mundi 5u79, ab Incarua-
tioue Christi 1126, epacla xvii, iodictioue i, luna xv,
;

utrasque deiude adverlinuis nou e."5cidis8e fagucilati die Domiuica, x Kal. Novembris, auctore Deo,
erudili unslri D. Alexii Lobineau, qui inter proba- expullautibus angelis, Iffilanlibus omnibus sanctis,
lioues prajciarae quam uuper edidit Historise Britan- celebrautibus simul ministerium Hildeberlo arcbi-
uic£E, illas refcrt (36j. Sic autem habet illa Coiiaui du- episcopo Turoueusi, et episcopis Hameliuo Redo-
cis ad summum pouliliccm epislola « Honorio suo et
: neusi, et Donoalo Alelhensi, et Gallo Leonensi, ac
omuium (Ihrisliauorum doiiiino, ultimus filius suus Roberlo Corisopitensi , suffragautibus abbatibus
Co.iAKiTS dux Brilauuorum, saiutem. Vcstram, sancte Hcrvajo Rothoiiensi, et Ilcrvaeo Saucti Melanii, Gau-
pater, exoro paternilatem, ut ei in aliquo deliqui, vcl
terioque Machicolensi, ac Ivone Sacmeleensi (37),
deliquero, me, ut teuerum fiiium levi virga corrigatis.
oranlibus sinc uumero monachis et clericis, as-
Ego namque vobis semper per omnia parebo. feed tante Conano principe, cum matre $ua Ermeu-
et abbatitim Rothouensem Sancti Salvatons, quara garda, et optimatibus suia muitis, iJ est Gautfrido
divae memoriae Ludovicus Pius imi.erator quoudam et Alano Porroilensibus procousulibus, Elveno
iu miuori Britanuia, quae nuuc est mea, conslruxit, Elveuueusi, Jarnogono filio Rioci, Pagano Malestrili,
et proprio juri beali Petri sub sancto Leone papa D Gueleuocho Reeosi (38j, OUverio Porlensi (39;, Sa-
sociavit, ego et autecessores mei in fidelitate vestra varico Dungeusi, Garsirio Radieusi (iOj, cum filio
hadenus custodivimus sed, accumulata Brilanuo-
; suo Harcuido, Gueleuocho Auciuiensi, Gauffrido Cas-
rum perfidia, amodo custodire ut deceret eam non tellibrieiilii, Seuebruno Daiuensi, Haimone Guirchien-
possum. Reddo igitur vobis eam liberam, sicut pius si, RaduUo MoutforLensi, et aliis mullii- nohilibus, cuna
Ludovicus imperalor dedit, et concedo ei omuia jura mullo populo promiscui se.xus, omuibus Deum lau-
sua, piecorque ut de malefacloribus ejus jusliliam dantibus, et nefariam arcbiJiacoui et canonicorum
facialis. Vale. » pelitiouem exsecranlibua. »
Deinde ex eodem tabulario Rothouensi tolius rei Ex prajmissis ergo patet Herveeum Rolhonensem
series, (juam hic ex iultgro referimus, cum ea piffi- abbatem, epistoJae Couaui lalorem, an. 1126,
cipue Hiidelierlum spectet, sic enarratur. « Hanc Romam profectum esse, ui de gravam.inibus seu
itaque epistolam misit Conanus dux Brilauuorum damuis ecclesiae et monaslerio suo illaiis, apud
per HervjEiim venerabilem abbatem Regidoneusem, summum ponlificem exposlularet. A quo perhu-
et Guillelmum Saucti Melauii priorem, supradiclo mauiter exceptus, impetratisque privilegiorum mo-
domiuo anuo ab locaruatione Salvatoris 1126.
papte, nasterii sui sigillala confirmatioue, et in rem litleris
Quam sauctus papa suscipiens, coram saucto senatu commeodalitiis ad Girardum episcopum Kngolismen-
Romauo et quibusdam uoelrulibus e[jisco[iif, id est sem, legatum tunc npostolicum, et HilJeljerlum me-
Guidouc Cenomanenoi, Ulgerio Andegaveusi, Guil- tropolilanum, ad mona^terium suum sub finem ejus-
lelmo Piclavienci, expoui, et in palalio cum privi- dem aoni reversus eA.
legio nostro cuttodin jussit; et qui essent malefa Quod elapso, et auuo 1127 ineunte, probabile esl
ctores, quodque malefaclum, et qua causa accidisset, ^ Hildebertum coucilium Nauueleuse, de quo supra.
ab abbale iuqui.^sivit. Abbas autem cuncta ei per celebrasse cujus confirmationem ab Houorio II
;

ordiuem retulit. Quibus pius papa audilis, taiitum fa- meuseJunio ejusdem anni obliuuit et excepit, qua
cious perhorresceus, maudavit (ler lilleras Girardo le- per Armoricam uuiversam publicuta et recepta,
gato luigohsmensi, et Ilildeberto arcbiepiscopo Turo- rogatus est a memoralo abbale Haervaeo, ut ad ec-
ueusi, ct omuibus episcopis Britauniae uomiuatim, ut clesiam suam, sacrilegiis pollulam, purificandam,
episcjpali severitate laudiu malefaclores coercerent, reconciliandam, et deuuo coniecrandam, se coulerre
douec eccle?ia; cuucla damua, et quae ei male ablata diguarelur quod sub fincm ejusdem anni, exeunte
;

fueraut, tam pos-essionum quam caeterarum rerum, scilicet Oclobri, accitis suffiagaueis suis episcopis, li-
reslituereulur. Abbali vero et monachis vices suas beulissime perfecit Hildcbertus.
sicut specialissimis filiis, iu facieudo reis misericor- Nounihil tamea in lemporum serie obscuritatis
diara, commisit. Goufirmalisque cuuclis ecclesiae affert charta donationis lerrae dc Ballac, ab ipso
privilegiis, suum quoque addidit si;iillum. Concessit Oliverio de Ponte, landem resipisccnte, eccle.-iae
etiam ut quascunque jiersonas abbas ad consecralio- data, cui assignatur anuus 1126, eamque tamen
neui altaris et purificalioucm ecclesiae vocare vellet, eadem charta faclam fuisse leslatur in crnslino con-
vocaret. Vocavit igilur archiepiscopum Turoneusem secrulionis principalis ultaris ecclesiae Rothonensis
rum omuibus suffragancis suis episcopis et abbati- ab Hildeberto Turonensi. Quem modum non aliter
l)us. Qui X Kal. Novembris apud Rothonum conve. solvi posse putamus, quam errorem amauueusis ar-
nerunt, et prmseute Couano principe cum raatre guendo, qui incaula unius apicis omissione, pro
sud et omuibus Britauuiae oplimalibu?, ac pene D anno 1127 annum posuerit 1123, ut frequenler solet
omuibus luouachis el clericis, cum mullo populo, accidere.
altare in houure Salvatoris muudi suaeque Genitri- Non abs re autem erit, si charlam illam Oliverii
cis, et beatorum Pelri et Pauli, sauctique Marcel-
iutegram referamus, in qua uimirum donationum
lini papae et muriyri"', alque omuium sanctorum ecclesiis aevo illo modum siDgularem leclor uolare
Dei, cum summa veiieratioue consecraveruut, eccle- poterit; qnem et in altera Guegouis ad consecra- "

siamque ab immuuditia quam obsessi in ea feceranl,
purificaveruut. Sed dum haec proipararentur, Uricius
Nanueteusis episcopus, qui se fiugcbat abbatiae
archidiaconum, partcm de offereuda quaerere prae-
sumpsit ; similiter omiies Veneteuses cauonici par-
tionem altaris capellse Sanclae iViariae Magdaleuae,
pro infirmorum cella Rothouensi ab ipsomct Hilde-
berto quiuque post annos solemuiter fuctam, inferius
obtervare opus erit. Sic aulem habet illa Oliverii
cbarla :

tem fuam el sui episcopi. Abbas vero cousilio capi- « Anno ab Incarnatione li26, epacla decima
tuli judicium super his coram archiepiscopo et epi- seplima, indictione prima, jam diclus Oliverius,
scopis abbatibusque ei obtulit. Sed illi Romanam filius Jarnogooi de Poute, delicla juventutis suae
limeutes incurrere indigualionem, judicium subter- vehemenler horrescens erat enim vir mirse feroci- ;

(36) nisl. Britantiis, tom. II, pag. 27&. (39) Pont-chasteau,

(37) Vulg. Saint GHdas des bois. (40) flfli*.
(3S) Rieua.
 81 VITA. 82
tatis, et multutn, effundens sanguinem, ad consecra- ^. epistolis, soiidam, qja eminebat, pietatem spiran-
.
tionem 1.. -1. !...•.-_ ..__.. T^ .,
principalis hujus sanctissirai Rotho-
altaria lihas inspirantibus. qnas ad iliustres genere et
et
nensis mouaslerii, qua) f-icta est ab Hildeberto Tu- pielate fanctimoniales, qu£e se Christo ibidem de vo-
rouensi inetropolilano, et ab episcopis suffraganeis, veraut, saepius dirigebat ; ex officiosia et frequenter
ex prfficettto Houorii papae, cum caeteris baronibus susceptis ad eas profectioQibu&, et repetitis collo-
veuit. Ubi iaterim cogitans, et de mngnitudine pec- quiis, quih)us illas iu s.cro proposito coDfirmabat,
cati sui, et de immanitate tormenti gebennalis, et ad sui status perfectionem acccndebat ac tandem :

necuon et de gloria aeternae retribuiionis, reminis- ex iutima ac pia necessitudiue, quam cum illarum
cens quoque quod divina miseratio liberaverafc eum sanctissimo Patre veuerabili Roberto de Arbriscellis
de carcere Nannetensi, ubi cura aliis baronibus sub usque ad piissimum ejus obilum coluit, et cujus
comile Conano vinctus fuerat de qua videlicet au-
; postea egregium se praestitit encomiasteo, ut patet
gustia si eum muudi Salvalor
eripuisset, locum, ex ejus, quod e m.=. Eliionensi regio sexcentorum
qui dicitur Ballac, in parochia Pirric, voverat ejus circiter annorum nuper deteximus, epitaphio, miris
salvatoribus se daturum. In quo profecto carcere ejus laudibus rcferlo, quodque vei solum, invictae
contigit HervEeum abbatem, consolationis gratia, ad iustar apologice, procaciores piissimi viri veueran-
eum descendisse, et domum, sicut voverat, de manu dsememorjae obirectalores ])udore suffuudere, ipsis-
ejus recepisje crastina praefatae consecratiouis, cum que sileutium imponere possit et cujus nempe, ia- ;

quibusdam lateralibus suis, Albino scilicet et Lam- quit Hildebertus in illo opicedio :

berto; quoquo ullro ad ipsum altare recenter con-

secratum acoessit, vocansque Attnvit lo7ncn Inlus, siiis arida fauces,
abbatem Hervaeum p
et monachos, in praesealiu reverendarum persona-
Dura fames atomachum, luminn cura vigil.

rum hoc donario ipsum altare et praeseutem eccle- Legibus est ntlrita cnro (lonnnx rntionis ;

siam propria manii hoc modo investivit: Ego, inquit, Ncc caro plus acibi destitit esse caro, elc.

Oliverius fiHus Jarnogoni de Ponle, spe el desiderio quse hic ex inlegro referimus inter HilJeberli opera
supertis benedictionis el hsereditalis accensus, pro salute metrica.
animnrum parentum meorum', el pro incoiumilate et Licet vero nonni-i anuuente et concedentu Fran«
mea, et fratrum meorum, dono hodie et firmi-
salute corum rege Ludovico VI, coguomiue Crasso, Foliura
ter concedo Snlvntori totius mundi, in hnc lua Ro- Turoneusis melropoleos cousceudisset Hildebertus.
thonensi ecctesia, lorum, qui diciiur Ballac, cum brevi tamen (peracfco fere scilicet, ut ipse loquitur
lota integrilate sun, sicut ab anlecessoribus meis, ei a epistola 34, lib. ii, in eadem nietropoli anno) ejus
me jure hsereditario noscilur possessus. De hoc ioco, indignationem, quamvis iunoxius, incurrit. Rem
et de omnilms qux in eodem jure mihi competunt, ipse totam in memorata narral epislola. Gum enim
sicut prxdixi, faeio eteemosynam liberam, et tmmu- ipso sui archiepiscopalus initio decani et arcbidia-
nem et Quietam, super altare istud per manum coui dignitates, per praecedentium obitum, vacau-
nieam, Ilervseo ahbati posterisque suis, in per- tes iuveuisset,utramque variis Ecclesiee clerieis
peiuum, et in pace possidendam. Factum cst hoc coutulit, quos ad
e.i obeuuda munia aptiores puta-
feria secunda, luua decima sexta, nouo Kal. No- vit;sed alios quam quos rex ipse elegerat et nomi-
vemb. Testes hujus rei ipse Herva?us abbas, et naverat, quos Hildeberlus, utpole ad id officii miuus
Gaulerius abbas de Mnchecot, et Simon abhas de
Q idoueos, non admisit.
Sacmeel. De monachis, Robertus medicus, Radul Quamvis autem in hoc toto negotio solam praeci-
fus, Jacobus, Guillelmus fuit; Huberlus eremila. De pue Dei gloriam, Ecclesiae decus, et aniuiarum sibi
laicis, Olivcrius, Albinus, Lambcrtus, Guillelmus commssarum salutem atteudens, immoto semper
filius Gaufridi. aaiffio in consilio perstiterit, mirum lamen est qua
Hoc
circiler tempore, seu paucis aute annis, con- modestia, qua reverentia erga regem, aliuude de
tigit exordium celeberrimi et sanctissimi ordiuis Eccleoia optime meritum, et adversus domesticos
FontisEbraldi, cujus archimonasterii prima abba- per regnum insurgeutes tyrauuulos slrenuissimum
tissa venerabilis Petrouilla de ChamiU6, seu de ubique viudicem ; at in hoc negolio ministris ini-
VhamiUy, fama eximiae sanctitalis, doctrinte et quis, plus aequo forle credulum, praesnl, etsi Icesus,
prudeutice ven. Hildeberti, qua; per orbem Chris- se gesserit. Consulendae ad id episiolae 33 et 34,
tiauum percrebuerat, permota, illum a summo tunc quarum prima
lib. 11, in sic gcmebundus ait : Apwi
poDtifice Honorio II, pro defeusore et pafcroiio serenissimum regem opus exhor/atione potius
est quam
expetivit et impetravit. Ejus enim egregiae mode- increpnlione, qunm
prxcepto, doctrina
consilio quam
ralionis et sapieutiae ipsa per se fecerat experimeu- virgii. llii ille convemendus fuit, his revcrenter in-
tum, in dissidio quod Perlrum Pictaviensem episco- struendas, ne sagittas suas in sene compleret saccdote,
pum iuter et Hildebertum inlerces.=erat, de decimis ne sanclvmes canonicas cvcunret, ne periequerelur
Condatensium, et quod per Gerardum Engolismeu- cineres Ecclesise jam sepulise. cineres in quibus ego
sem, tuDC sanctae sedis legalum, amice compositum manduco pnnem doloris, in quibus bibo caiicem luc-
fuerat, in quo ei ipsa Fontebraldensis antislita in n tus, de quibus eripi et evnuere de morie ad vitam
/tniiaft /i»'nf
causa VTrt/i
erat. iNec cnt^n.
sane •~t>^n f-., ^i
.. i>..:» f^_.i
i >> j • .*-,. . .
sine fruclu fuit Fonlebralden
.

tiansire est. Et ut in similibus m-gotiis posteris

sis parlhenonis sanctimonialibus Hildeberti patro- exfinplo esset, et inquietorum homi:ium, emenlito
ciuium et benevolentia, quas et in temporalibus, et pietatis etudio, regiae polestati pdrtiuaciter obsis-
in spiritualibus, quandiu vixit, semper amantis:-ime teutium, temerarios ausus reprimiiret : Inter has
fovit. Et quidi'm in temporalibus, hoc palet ex tamin, iuquit, angustias nunquam de me sic ira
epistola ejus ad Henricjra I reg.?m Anglioj, quo triumphavit, ul aliquando super Christo Domini
forte jam ordo Fonlebraldensis suos ramos exten- clamorem /leponere velleni, seu pa em ipsius in manu
derat, cui supplicat pro quadam eleemosyna saucti- forti et brachio Ecclcsim aiHpiscerer. Alia, prosequitur,
monialibus illic jam admissis coucessa ; cujiis etiam est via qua compendii^smi aii eam (cum illo pacemj Chri-
confirmaliouem, et alterius etiam illis ab Henrico sto periiucente,pertingnm. Jactnbo corjitaium meum in
factae, suppliciter petil ab Honorio U, per cpistolam, Domino, dabit mihi pelitionem cordis mei, elc.
et ipse
['t2, al. 20, lib. III. 69, lib. ut liquet etiam e di-
iij, Et revera post exposila et propugnata magna cum
plomatibuf, iu illarum graliam aut espresse datis, integrilate, et a[)oslolica liberlale, sed mojori cum
aut saltem ab Hildeberto subscrifdis, quee, ut nos revereulia, regi ipsi coram suo senalu, Ecclesiae
monuit in eruditis epistolis R. P. Sori^, natu ma- Buai jura, repulsam licet passus, ipsa tamen precibus
jor, ordinis Fontebraldeusis visitator, in tabulario tum Heurici
adhibitis, I regis Auglorum, in cujus
Fontebraldensi aupra quadragiiila uumerantur, gratiam redierat, tum
et officii?, legati summi pontificis
diligeuler ac religiose asservantur. In spirilualibus apud regem sulfragii?, tam efficaciter tuitus est, ut
autem, hoc prcecipue conjicerc licet e pluribus ejus Ludovicus laudeui anuueus, et eos quos docaoatus
83 VEN. HILDEBERTJ CENOMAN. EPISG.
84
orcliidiaconalus honore pronioverul Hildeliprlu?,
ct
A l;b. n, suiiinium ponlificem convenit, paralus,
dijiniln'il>iis suis [lOliri sineret, et proepofituruui, quiiui licet seuio coufectus, se sislere Romae corum sunimo
Kccle.-ia) Turoueu?! abstuleral, ouerosis licel coudilio- poulifice, ut jus Ecclesiae suai coulra Gollridnm
uilius, illi reslilueret. episcoiiiim Doleusem streuue dcfcndoret. IIiijus
Iniorluibatii lanien csl piinlo post, (juniu sibi lot lauicii fiuem iion
di.-^siiiii liciiil illi, mortc prffiveulo,
liilionhus liildeherlns (•oiieiiiaverat iii suu sede et vi.Jere quod iion
; e.*t diffiuitum, nisi auno 1144 qud
Ecclesia trauijudlitas (au. H29). Ciiui cnim Ua- post diuluruas ex uiraque parte eub Iriiius jujulifi-
dulphus, queni ipse decauum Ecclesiae fuaj cousli- cibiis allcrcationes, Lucius II papa Huy:ouem Ililde-
tnernt, qiiosdani, ut ip^e ait, ejiislola 38, lib. ii, berli succoissorcm, totius
mctro|ioliiauum
Briiaiiiiiffi
cnnciiicos <x offlcio dccnnix sux, ccciesvislica, ut decreto sno snucivit, et Dulen.^^em Ecclesiam,
sicut
loqnilur, corriymet iliscipiinn, adversus eum inexo- Trecorensem et Brioccnsem, illi snlijectas et sui-
nibili odio ila qnidam c.x ipsis e.Narserunt, ut repis fraj/aueas declaravit, i(isuni,|ue ilugouem
melropo-
aiiinmm, illi jum proplcp decaniuin, ijipo iiicou- lituua jurisdictioue folemniler iiivi^slivit,
per tra-
sulto, i^ujceptam, iufeiisuui, qnilius polnerunt de- (lilionem bucnli liguei, himiua, phimbea,
quibusdam
lalioiiiliup, ef, ut ipse loqniinr, dilncernlioniljus, litieris romauis et chiiracteribus insculpta, in liuea
e.xnceibiire, modis omiiibus leutaveriut. Ex quibus quu.-^i spiraii ; cujus fi^turam siiigulurem eruditus
pra;ci|»ue uuus, Nicoluus uoniiiie, qiii iusuper de- no.ner D. Alexius Lobineuu, iu cgiegia qu;im
edidit
canuiii, qnaqiiaversuia calumiiiia delurpare CdUulus Bnlanniffi Hi.-toria, tom. II, inter varia
illius £evi
e?t. Quml Jn>liHuissiuie fcreus quidiim decaui fiutcr siKilla, graphice sculpiam rcprffisentavit, n. 48, sub
laicu.-, ip.-um improviso iuierceptiiiu, iuscio proisus fiuem,
3 e cimeliarcliio insignis Ecclesiffi melropoli-
decauo, excaDcavit, anl, ut loquilur Hiidcbtr- tauffi Turoneusis, ubi etiamnum religiose asser-
tus praefata epislola 38, lib. ii, ubiciiiit et demem- Vtttur.
hravit. Qua de re cum Nicolaus ub-^cissus apad Hil- Ouunti autem nominis ct auctorilatis ffivo illo in
debiTtum e.xpostulasbol illudquc iiouuisi decani Ecclesia fuerit Hildebertus, vel id maxime testalur,
coiisiiio ct impulsu, simul ct allerius canouiti, quod in illo celebri dissidio, qiiod ioter Anacletum '

uomiue Herberli, fuisse palratum assereret, uec pseudopnpam ct luuocentium II. legitimnm poulifi- -
suflicioutem accusalionis probutiouem prolulisset, cem iulenessit de suuimo pontificatu, D. Rernar-
ad tolleudum lamen, quod haec criminalio inier dus, unaniiiii cardiualium conseusu, snmmus quusi
fvlelcs spnrsenit scandnlum, Ilildebertus, praeseijte tanlffi quffislionis
electus arbiter, tuniopere Hilde-
et assidenle cum eo episcopo Cenomanmsi, et pturi- berti sntiragium ambierit. El quidem initio
Hildc-
bus abbntibus, nliisquc relic/iosis et sapienttbus viris berlus Pelro Leonis, sive Auaoleto, utpole
pluribus '

proliita BeDleutia, decanum ad purpalioaem canouicaiu snlTragiis electo, fuverat; quippe qui uuam
supra
in scpliina rnnnu crdmis sui addi.xit. Quod sui Fecuri viginti voccs sortitus fuerut, luooceulius autem
Radulphus et Herbertus exsecuti siint. producentes septem laulum supra decem. Quo coniperto, Aua-
unusqiiipque se.x iiicouianiinatiE fainae cou-
scilicet clelo, priori plurulilatc vocum electo, Hildebertus
sacerdotes, qui cum ipHs, adhibito juramenlo, boua fide adliffirerat. IJ auimadverteus sanctus
eorum publice protestarculur iuiiocentium. Sed Bcruardus, simul et quauti foret momeuli, si Hil-
cnm uec Hikieberli scDtentia; Nicolaus acquiesceret, debatus, cujus pietatis et doctriuffi fdina per uui-
Dcc etiam ipsius Gerardi episcopi Engolismensis, versam ferc Ecclesiam pervolarat,
Q quique totius
summi tunc poDlificis legali judicio, cui et papa? Britunniffi metropolituuus erat. cuin suis suUraga-
auctoritate, et rogatii paitium, uegotii hujns fuerat ncis episcopisab Innocenlio deficeret, epislolam ad
oommisi-a decisio, ad ipsum sumuium poutilicem ipsnm misit omnino pathelicam, qua ipsum ab
Nicolaus appellavit. Coram quo dum Hadul|)hus cau- Anacleto diverteret, et ad Inuocenlium, ut le'''iii-
sam dicturus, cum Hildeberli commendalittis lilteris mum poutificem, revocaret, ut et reipsa revocavit.
Romam pergeret, in itinerc misere trucidatus obiit, ab A plnribus quipjse aunis iuler se D. Bernardus et
adversariis, ut verisimiie viilebatur, peremptus, licet Hildeberlus sanctffi uecessitudiuis foedus iuieraut,
veii hujus caedis auctores claie depreheudi nnuquam ut liquet ex epistola LS. iib. m, Hildeberti ad san-
potuerint. clum Beruardum, qua i?itra sanurium, iit loquitur,
Vix enarrari potest quanto dolore sit ailectus ejus enixc petierut adiuilli, et cx epistola
amicilice
Hildgbertus de cece suo decauo Radulplio, et cru- 19 ejusdcQ) libri D. Beruardi ad lliideberlum, tota
deliler ac per insidias, ut videbalur, illata. Vir uielliflua et ejus laudibus fulgeuli. Uudc iu praefata
quippo probitatis erat eximia), ecclesiaslicffi disci- epistola, qunm ei de illius percelebris dissidii
pliiiffi studiosus, et acerrimus vitiorum insectator negotio scribit, ei se tauquum fumiliuri et
; uoto,
qiije morum
probitns clericornm odium, ac deuique quod ffiquum et Ecciesiae censebut ulile, suggerere
exitium ipsi paravit. Cuni vero huic sceleri prae- dicit, « ne tantam, inquit, Ecclesiffi columnam cou-
buisset occasionem mora'oria prafati Nicolai de- cuti conliugeret. » Quibus monitis libenler acquies-
membrati ad sedcm apostolicam appellatio, hinc cens Ilildebcrtus, lolam Armoricam, et eousiliis el
Hildebcrlus causam arripuit cxponendi per cpisto- exemplo, ad partes legitimi poulificis lunoceulii
Y^
lam 41 libri n, quauta ex hujusmodi fruslraloriis, traxit, et ci cum universa ipsa dciuceps coustanler
ut vocat, uppellationibus, et iliarum faciliori a curi a adhffisit (an. 1130j.
Romana susccplione, Ecclesiffi Dei immiuereut Cnm aulcm vel iuter frcqueules ffigritudiuis mo-
perieula ; « dum, ut ait, pontificalis vigor elau- lcstias, quibus sub ullimis pontificalus sui tempo-
guesceret, et iucrcmcntum per impunilateai susci- ribus, asperilate vitffi, laboribus, scnioqne coufe-
peret ubertas deliclorum. » Et id quidem non ad- clus, alfiictabatur, non doessent eflVeuati quidum,
modum gratauter acccpisse summum pontificem cliam ex clero qui ejus infirmalibus ad discipliuffi
Honorium II nonuulli sunt arbitrati, scd pcrperam ; reluxulionem abusi, variis se sceleribus, ad Eccle-
cum ei temper liouorifica siugularis ffistimaliouis et siffi dcdecu.? et fidclium scandalum, polluerent :

beu-ivoleuliaj signa pcrhibucrit, eumque votis suis neo ipsc Hildeberlus ut bonus pastor suo unquum
morigeratum in omnibus semper experlus fuerit Hil- defuit officio, quomiuus illos opporfcune et impor-
debertus lutie diauis increpulionibus argueret, et in prffifra-
Quod vel maxime patuit, cum Baldrico Dolensi ctos ct rcbelles, adhiliilis priiis iucassum cburitatis
episcopo, cui usnm piillii personnlitcr Urbanus II evuiigelicffi repetiUs
mouiliouibus, et quibuslibct
coucesserat, evilis subluto, Goffridus ejus successor Glirisliaiiffi priideutiffi remediis, etiam exctjmmuni-
eadein prffirogutiva, lauquam Eccle-ife suaj jnre calionis fulmen aliquando vilirare cogerctur. Quo i

debila, frui voluit, quum e

Hildebertus contrario quidum illorum pcrcussi, eo pervicaciffi devenerunt,
soli Turonensi Ecclesiffi, tanquam totius ArmoriGte ul ad sedem apostolicam procaciter appellautes, a
metropoli, debitam contendeDs, per epistolam 35, summo ipso pontifice, aut ab ejus minislris variis

I
85 VITA. 86

mendaciis et artibus absolulio-

delusis, cenEurarura \ leranius in proximo se impleturum. De qua re mar-
nein, iDconsulto IliUlebeiLo, impelrarent. supiurn de pallio Ilerveco abbali et cooveotui iu pi-
giiu.i niisit. Aliquautis deiude evokr.is dinbus, cou.
Hoc liquet ex couquestoria ejus epistola 4, lib. ii,
ligit Ilildoborluin Turoueusem arcbie[)i8co[)um pro
qua amare, sed huuiillime et amantiisime, skut
conqueri- quibu.dam ecdosiasticis negotiis in hoc Rothouensi
filius, inquit, de chnrissimo patre in aure
tur, quod adversariis suis totn die factus fuisset in luouaglerio cura suffragaueis episcopis colloquium
flerisum, quasiilii summu.« pontifex, corriijeniJi enor- habere. Quibus peractis, allare priesentis capellae
mitalem eapellanise sux (sic per humilitatem vocat iufirmorum in konore et memoria beatae Marite Mug-
8uam dioecesim ) traditam omnibus episcopis po- dalenae, adhibilis sccum episcopis, solemuiter con-
teslateni abstulisset, ut qui a se nonnisi juste et ca- eecravit. Ad quam profecto cousecratiouem cum
excommunicatos clericos, officiis suis et be- caeteris baronibMis vcuit jam dictus Guegonus, du-
nonice
ncficiis, sine satisfactione et sine audieutia restiluis- clusque in capitulum, in conventu plenario donum
set. Quibus tamea Ghristi vicarii preeceplis, quamvis quod fecerat de Ballac ex ordine replicavit, societa-
forte parum fequis, Hildebertus asserit se, licet gra- tem et beneficium ecclesiaj et abbatis et raonacho-
vatum, exorans niliilomiuus
revcreuter obsecutum, rum rscepit, seque, si de vita sua dispouere posset,
illum, « tanquam apostolicis pedibus provolulus, hujus sancti cceuobii fore mouachum promisit. lode
ne corporis sui iufirmitatem mentis anxielate gra- ductus ad altare ad offereudura douura, haec verba
varet, sed ei de capellania (41) sua canonice dispo- dixit « Ego Guegonus de Biaigno, pro iulentione
:

uendi coacederet polestatem. » Quod illi probabile BBternte retributionis, scilicet ut evadere valeam poe-

est non fuisse denegatum, cum quidquid illi vitae
superstitit, nullis deinceps turbis agitatum, ila
pacifice conslet transegisse, ut « jEtalis, iaquit auc-
tor Geslorum cpiscoporum Geuomauensium, semper
pariter et ordinis conservaverit dignitatem » cu-
jus eliam episcopalibus offic'iis omnibus ad ultimam
usque vitae periodum, dubia
perfunctui est.
Hujus porro strenuitatis episcopalis argumentum
praebet ejus sub vilffi Buem Rolhouum, ad allaris in
infirmorum cella solemnem cousecralionem, an. 1133
profeclio, quam accepimus e charla Gucgoui de Blai-
gno e tabulario Rothonensi
;
deprompla, qua ter-
ram suam de Baiiac monasterio Rotbonensi donavit,
et quam hic hic ex integro lectorem forte non pigebit
videre, quajque nos nonnihil juvabit ad statuendum
annum obilus Uildeberti, a variis auctoribus varie
n nas et tormenta aeterni supplicii, uecnou pro salute
animarum omuiiim parentum meorum, dono hodie
super islud altare tibi, Salvator iiiundi, lerrara
meam, quis vocatur Uallac, ia parochia Perric, cum
;
omuibuo servitiis et redditibus, sive consuetudini-
bus, quee mihi debentur in ea, cum toto douiinio
licet valetudine strenue meo, et jure meo liberam, et quiotam, et immunem,
dono, inquara, et transfundo tibi, Domine Salvator,
ia manu Hervaei abbalis, ab eo et a servitoribus
hujus sanctissimffi ecclesiae usque ia fiuem siEculi
in pace possidendam. » Factum est hoc anno ab In-
carnatione Domini miliesimo centnsimo trigesimo ter-
l:o, Nonis Februarii, feria secuuda, luna vigesima
prima, indiclione uudecima, epacta duodecima, in die
quaudo altare gauctae iMarioi MagdalenaB fuit sacra-
tum ab Hildeberto archiepisoo[io Turouensi. Testes
bujus donationis sunt isli ipse archiepiscopus, Hil-
:

notatum, et quaj insuper ritum solemnem promissio- debertus, Ilervajus abbas, Simon abbas, Gauterius ab-
nis locis sacris faclae, et ipsis tandem realiter exbibilae ba«. De moniichis, Robertus medicus, Guillelmus de
nos edocebit. Sic aubem habet :
p Fait, Radulphus Paria. De laicis, Riallon, Daniei prae-
« Quouiam trauseuntis temporis trausit
cura lapsu positus, Cramail, Mduricius. »

et labitur niemoria homiuum, et quia cuncta quai bac porro Gnegoui charla (42; nonnulla sunt
In
fiunt ab homiue jusle et laudabililer, digna sunt observauda priuio ritua, quo de fnlura sua dona-
:

rf.tiueri fixe et sttttuliter, dignum duximus Iradere tione Gueunnus cerlum fiicil abbatem Rothoueusem,
lilleri?, quae sunt autiquorum grislorum veracissime in ejus pignus illi mittendo min siipium d'? pa/tio
reenrdanle<, quod Guegouus de Blaiguo, vir valde suo ;
quoii viietur, s^ed quod iunnil ta-
sinf^ulare
illuplris el egregiae streuuilntis homu, hujus quoiine usum. ad firmundiis jjruiiiisr-ioues
leai esse aevi liliiis
gauciaj Rolhoneiijis ecclisise diulinus et fiileli.-^siuius de futuro. Secundu, noiaii.lub cliam riiiis, q^io Gue-
amator, ut eri.t eiomni rei quae ad utilila-
stiidium gonii" proiuissioiiem snaui realiter exsequilur, siiaiu
teui perpetuam |)erliueret, asseusum libeoter pree- donatioiiem personnlilii- a>i altare ad offereudam
bere, quadam Diimiiiira die, in ecclesia Saucti Gueu- soleuuiiier ]iroiiuntiiiiid(i, eodem uiodo i|n<» ~u|)ra
gaii, sita iu paruchia Verric, cum dilectinne et re- riolavimns suiiiu d. iiiitioneui lemf ile liniluc n>\ al-

vereulia, aiimunilus' est a Guilleluio lie Fait. hiijiis tare Saiicti Siilvatoris rolemniter pmuuniiasse. Qiiod
eacri loci mouacho, et ab eremita Hiiberto, i[ui si- autem i"tr;i qiiinquc auiio:um p|)iiiiuin •jnsilem lerrae
niul in loco qui dicitur Bnlinc. habiliiba.d, qnatenus a diversis {u.nsonis fint.n fuerit doiiatiu, uihil obsiat
ipse Guegijnus (le relius, qiuis lemporaliier el Irau- hfiium chartaniui veritali et puiceritiiti, cuni oplime
seuiiler ()os.^iilet).it, aliqnod uiuiius meriioraliiliier fieii potniMit ut eiu-ilem leriae tut-riiit diioe por-
saueto Sal^aloii in Ecc-le-ia R^lliiiiien^i fnceret ;
qui tiones, el dno doiiiini, enjns uriiisquis.]ue variis
P'islquaui cuMi ta tran-^ieniit, reni ii lierie ilispusiia- lemporibiH el oci Msiiniiloi.: simiu EclesiiB R Ihoneosi
ruin aiteruas reniuuirHtii.ues leitdit. Iiitiiii;ivernni
D c.oivesscrit portionem. Tanilfin n titMons aiiuus,
etiaiu ei ut [irffifaium lociim Hniiac, qui snb Olue- (jiii) iliiiliir in hac cbariii (jiiogMinis si|.|ii te. i^se
rio de Poute, de sno jnre et proiiria hifiri! litate eriit, (|.iUiitioui-iii, IK^i, ex qoo dirimi s;i-
aiiiiiH scilicet
qiiique per diulurnas guerras iu solitudjueui et viis- tis [iroliiibililtr coutrover-ia di- anno idiiiiis
jiotest
litat«m redactus erat, et erat Iransilus et co iver^^a- Ilillelierti. Variaut toiiiu [ilures ern liti aiictores iu
tio lalrouum, ad lioc verteus ul ubi esset couver- itlo assignaudo. D. Roberlus iu GnlHa Christiuin,
satio et habilatio Domiuo Deo Salviitori famubiutium. et tralres Samiuarlhaui asseruut ibum obii«sft ao.
Hic vero furis adinonitus iu aure cor(ioris, sed mul- 113tj. At D. Joau. Maan, et nosler D. J^^aii. Mabil-

tiiilicius seutieus lu aure cordis, spopoudit hoc se lonius dicunt id eveuisse an. It32. Qiicuiiuus aii-
facturum. Verum quoJ Deo beue el devote s[)opoa- teiu priinis assenliamur obstat cliarta (43j roslitu-
derat. ue per occasiones aliquas iret iu irritum, tiouis variiirnm Ecclesiarum iusi^iui Ecclesioe Niiu-
statim praedictos mouacbum et eremitam ante allare neleasi a Couano duce Rritauniie faciie, iv Nfiuas
Perricensis Ecclesifie, vidente Daniele praeposilo suo, Nocembris anni (1133), in pr,Tsenlia Hai/ouis Turo-
de praediclo douo iuveslivit, firmiler promittens idem nensis jara tunc archicpiscopi, successoris immediaii
donum in ecclesia Saacli Salvatoris plenius et so- Hildeberti. Jam eaim tunc, hoc posilo, obierat Hil-

(41) Capellania pro dicecesi. (4;^) Relala tom. II Historiae BritanuiaJ, p. 286, ex
(42) Relata tom. II Hist. Britauniae, p. 285, e Gar- arohivo Eoclesiae Nauueteusis.
lulario Redoneusi.
 87 VEN. HILDEBRBTI CKNOMAN. EPISG.
88
deberlus, et nl probabile viJetiir, pluril)ii8 ante njpn-
Bibti», Piqui.icm Il.(f{(.iii8 «rleitioufm iiiulliim liirhu-
A nioris vil.ffl decursu videbimus quod non eublimem
Chrisiiaiiffi [.ietuiis et episcopalis sanctilatis testetur
vil IHiilippii?, Gi.-lel,eili ar .hieiiiscopi defuncli ne- p.T/ectioiiem.
poc, fl deounns TuroueuH!!, qiii favcnte Lii-
liiuc Non Igilur nobis innreiida fuisRet tfmerilalis
dovico VI Fraucoruni rege. el^clioiiem IIu<,'oui?, ab ei
au.lacions uoviKiUs n.-la, bi HilJehenum
saucti jirffi.
electornui nnmpro^iori licet
[loliori porlioue fac- et nomine decoiassemup. ut primo niens uobis
laai, lotis uii^iljus fuerit
ad se Iraliero conatus
irritare, et Id eoim fccii uudor Geft..rnm Ceuomaneupium
est. Sed re ad eedcm apostolicam delatn, ii-teive- cpi"
scoporum id Pelrus de Nalalibus in suo
Dieute praesertim saiiclo BeruHrdo, ad jiteni hanc
;
sanctorum
Lntn/oyn ; id cardiiinlis B.iroiiius
dirimendam cum
i|,fe ad an 1097
a summo ponii-
pliiribiis e(ii?copi3 et alibi Fffipius, id illuslnssimus
Tullen^is episcol
fice luuoceulio cousLiluto legiito, Philippus causa
II
pns Andivi-a8 du Saussay, jn suo
I).
cecidit, et Hngouii», non solum iiou ambieulis, sed Gatticnno Mar-
tyro/ogto fpcerunt. Ho,; illo ,n„cf.i
titulo publice do-
rcuileutis, elcrtio sauclla et confirm^la est quiE om-
; n. veral BiblioUie. w Pul.um Parisinffi
nia uonnisi piuribus meusibus deCuiri anni 15^9 doc-
putu.Tuut. Si tissimus eJitor Margaiiuus de lu Bigne,
igitur Ilugo prffisens er.it restitulioui prsefalae aoui quem, uullo
recliiiiiaute, novissime imilatus
est R. P. Jucobus
1135, eju8 decessor Hildebertus obiisse debuerat sal- Homey, in suo Palrum Supp/emento ; nec
tem primis meusibus ejusdem anni ; ullum
uon igitur attulere rationem editores Colonienses,
anno 1136. Qaod autem, ne annuin 1132 credamus et uuper
Lugdunenses, cur illi saricti preenomen
es?e anoum obitus Hildeberti, vetat chiirta Gnepoui, subtraxe-
nut. Verumtamen, quaulacunque
noi^tra propetjsio
quam proxime retulimus, qnae ipsum consecrationi fuent ul honorem hunc illi debilum, et
altaris sanctffi Mariffi
g olim conces-
Magdiileiiffi pro infirmoruai sum, restitueremus, plurium virorum
iu republica
cella Rolhoneusi, Noo.Februarii auni 1133, vacas?e Chnstiaiia, et lilteraria pielate, et
doctrina specta-
aBFerit. Nec igitur obieiat ipse an. 1132. Iiiter has biiium cousiho slare muluinius, qui
hoc folo quod
auibages prffistet sejudi^em qui nobis aut sagacior, in ipsis insij/uioribus Ec. lesiis
quibus prffifuit vene-
aut felicior erit. Nos interim mediam puiamus am- rabilis Hildehertus. Cenomnnensi
scilicet et Turo-
plecteudam esse senleotiam, ut opineiunr Hildeber- nensi, uullum de illo publice fei^tum,
tnm e vivis excessisse anuo ll34, medio scilicet iuter nec officium
agerelur, uos ab hoc siucerffi nostiffi
erga i| sum ve-
1133 et 1135. nerationis obsequio satius du.xerunt
Ouolibet autem anno vita fuuctus fnerit venera- abslinendum
donec Ecclesia i|.pa. cujus eohus est fideles
bilis Hildeberlus, levloris longe momenti est apcrire, sancti
titulo coroiiare, jllum publico suo
decreto piissimo
quam qiiod pia et sancta morte justorum in senectu/e prffisuli, miraculis licet claro, dctulerit
bunn, quod testaiitur Gesla Ceuomaiieusium episco- (44j. Illiua
igitur circa boc judicium venerabundi
pornm, spv-itu /xtus prffistolabi-
et a/ncer, nsli-is animam, nrlus mnr, qui eliam quidquid iu hac nostra
uriice red idit anno cetatis c/uan octogfsimo, openim Hil-
posito debeiti et Marbo.li colleclioiie, quidqiiid
autem ad supputationem uo^tram ortus ejiis in notis,
auno quiilquid in quibnscunque nostris
10i7, quia priuius ejus episcopatus annus fuit lucubratiuuculis
10^7, rejicriri posset bdei caibolicffi, quod ab^t dis;sonum,
quo nondum, bis Gestis testibun, qundragesimum exces-
I

ant (liis moribus ab^onum, totum id emeudare pa-

sernt, et aono ninrlis ejii.s 11(4, auuo septnage- rali. siucere subjicinm.s cum uihil uuquam nobis
8imo septimo, qui non longe distat a ifuusi ocioge-
Q magis in votis fuerit, quam in Eccles s catholicffi
simo.
Romaiiffi unilalp, siiiu et obcdientia, in qua, Deo fa-
Sic tandem venerabilis antislea tot curarum spinis ventp, hucu.-^que viximus, dicm extremum clanderc
inoflenso, calle su[ieriitis, tolies re^ietita facuUatum ;
quod nos de ejus misericordia coufisi, peropliimus]
omniura jaclurn, tot pmpriffi etiam (ler-
exsiliis, et
decernimus et sf.eri.mus. Ut aulem iis quffi iu
soDffi ideutidem vexatioi ilms toleratis, tot caluui. hac
Vila de veuerabili Mihi.ljttrto major t^des
niariim injurii*, fola iialieutiii et in Deum coutideulia hubeatur,
KubjiciHndum hls contmue duximus quod antiquus
diliilia
; tot itcpique lahoiibus pro eccb-sia Dei et
aiictor Gestonim efds op..rum Cenomanensiuro.tom.
ordiois sui dii^uilale tuenda susceptis, obdormivit iu III
Aualect. nostri Mabillouii scrif tis de llihkbeito
Domiiio XV- Kal. Januarii, sive decimo octavo n.eosis tra-
di iit, ciim notis in illum cluris.-. D.
Decembris anni Loyaut6, eru-
1134. postquam Ecclesiam Cfuom;i- ditisyiuii in suprema
uensem per octo
ciiria palroni. Verum quan-
et vigiuli aunos, ut i(.»e teslalur» tuinciiuque fid.^m a.iliibendam (lulemus veteri et au-
epist. 31, lib. Turonensem pcr st-x anncs et to-
iii et
Iheutico illi auctori, tantiim
tidem mp.uses in summa rerum vnrietato saucte sa-
lamen illi uoii arbitra-
mnr exhibendam, ut nihil de veneriil.ili Hil.leberto
pienlerqiie rexisset. Vetus tameu Necrologiuui melio-
cre.lnmup, uwi qaod relulit, cum plurinia eaque
poleos lUiemensis sic habet : xvi Kn/. Jnnanrii ob. prffi-
claris^ima illius t>esta ceitnm sit eum (irffiiermisisse.
domuus Aui/ehirtus, prius Cenonmnensis episcnpus, poi-
Nihil verbi prnlia dixit de suffra^auourum Eccle-
tea Turonenns ntc/iiepiscupus ; quo.l noii deciniiim oc- siurnm ab Hihlcbcrto siisce(itislusti;ai..nibus, uni-
tavam, sed decimam fe()tiuiam D^cembris iudicnret.
cu refin.ia!jle Dolpn.=i e[ii-copo niliil
; de pravi
Sepullus esl ad partem aitnris dexteram iu ecidcsia
illo dissi.iio qiiod
Fraiicorum regem Lu.lo-
inler
siia, quam tot
ffidili.;iis auxerat. tol pretiosis
douanis D vicum Cra^^sum inlercessil pro decanatii el arcbi-
ditaverat, ubi, te.=te D. Joauoe Maan, in sua
metro- diaconatu Turoneusi, quod illi ab ejiis dlione pe^ie-
poli Turoueusi, c/nruil miracutis, et ubi resurreclio-
rit exsilium niliil de (.ercelebri coucilio Nannetensi
;
nem exspectat, et sibi re(iosilam quam, ut de Dei ab ipfo celebrato au. 1127, et ab Ilonorio II confir-
misericordia credcre par est, reddet justus Judex,
illi mato ;
nihil de neg.itio Nicolai canoi.ici abscissi con-
justitiffi coronam. Ira R;idul(.hum dccnnum, taijtum momenli, ut nec
Et certe. sive quffi de eo referunt antiqna
(quffi ab i|)?o npostolico legalo ad id deputato sedari potue-
post hffic continue sulijicimns) Cenomanensiiim epi-
rit. Sed nunqiiid uoo ista, et a'ia bujusmodi beae
scoporum Gesta, pensemus, sive quos ex ejus episto-
multii, qiiiauon retulit, gesla nou suui, quffi tamen
lis, sermouibus, et aliis opusculis pietatis sensiis
ex Hildeberti ipgius epistolis, et ilbus Bcri|itoribu8,
hauriie licuit, atteudamus, sive qua vigilautia et quo
aliifque mullis couslat evenisse. Retulit igitur scrip-
zelo pastorahhus muniis iusliterit, quave animi
for- tor tr..sloium qiis didicerat. Illis adhffireudum cre-
litudine juiium Ecclcsiah lemeraloribu?, \el etium dimiiH, et ailhffiiemns; sed uon ita scrupuloi-c solis
regibiis, re.Hilerit qiia
; vilffi austeritale, etiam in illis, ut oibil de i:esli3 ven. llildeberti credamus, nisi
poutiBcall fasligio, dies suos ad exlremam usque qna? ille enarravit.
seueciulem egent; .(uo d.nique lcmi.oralis vit® cou-
Porro hunc illi vene^-nbilu lilulum prffifigendum
templu fuiuram suspiraverit, uihil in tanto diulur-
duximug, quem illi uoanulli mee. ccdices tribue-
(44) D. Jo'an. Maan, ubl sofffa.
89 GESTA. 90
runt (45), eo forta?pe quia sanctus Bernardus, epist. ^, ClnniaceDPem et CarnotenRem pro prioratu Sancli
123 edit. Mab. hic rclala, p, 124, HiiOebeilum totius Diopysii de Noiiyetito (46;, s-icut et Goffridus ViDdoci-
reverentise vi>um aiipellat, de-
et qiiia iioc illiiai liiulo neasis epistolis 13, 21, 23 et 24, hb. iii, et plures alii
cornvit PuB(Lulis II, indiplomale dalo Silvitiiuci ooo exigui nomiais auttores.
au. H07, viii Kal. Apriiis, io causa iiiter abbalem

(46) IVls. D. Loyaut^ ann. circiter sexcentorum. (46) Biblioth. Cluniac. p. 549.

EXCERPTUM
E GESTIS EPISCOPORIJM CElNOMANENSIUM
E thesauro insignis Cenomanensis Ecclesise depromptis, vulgatis an. 1682, a

R. P. D. Joanne Mabillonio, Analectorum tom. III, ubi sic pag. 303 et seqq. :

CAPUT XXXV.
DE HILDEBERTO EPISCOPO.

Venerabilis qnoque Hildebertus, non imparis (Hoel-
lo prceilecessori) meriti, actus describere disposui,
ne lauJabiiis ejua memoria inerti sileiitio legeretur,
et qui raultos luculenlis scriptorum suorum exhor-
tationibus in lucem veritatis indu.^erat, ipse ecrip-
B electus est. Unde metuens no caro more suo semper
adversus spiritum conctipiscens, vigorem spiritus sui
blanditiis emoiliret, coepit corpus suum cibi et potus
parcimooia, slralus durilia, ac cilieii asperitate do-
mare, vigiliis et oratiouibus iusijtere et st-cundum ;

toris iuopia obscurus, et apud posteros incognilus Prophetam, per siogulas noctes lectum suum lacry-
haberetur, Hic itaque ex Lavarzioeusi caslro, me- marum iuuDdatione lavare et si quee fueraut juven-
:

diocribus quidom, sed hones-tis exortus pareutibus, tulis delicta, elecmosyDarum laigitiooe redimfre.
a domuo Hoello, venerabilis memoriae episcopo Ce- Cum vero ad altare sacrosaucta mysleria celebratu-
nomanensis Ecclesiae, stholarum magister et archi- ru9 accederet, totus cjnDtpungebatur iu lacrymis ;
diacoDus factus, et post decessum ipsitis, propler sicque iu spiritu humilitatis, et iu animo coutrito
Bcientioe el honcstatis suie meritnm, commuui cleri salutarem hosliam diviois conspeclibus offerebat.
plebisque asseusu, in ejus Vir loco suhstitutiis est. MeiisfB quoque ejiis pauperes tt peregrini seoiper
utiqiie moribus verbo et actiuue modfsliis,
placiiius, fuere participes quibus oimii fabbato, huDiiliimo
:

et iuter oiiiues illius regionis cleri^^os liUerarum slu-
diis preecipuus qui qtiamvis a pueritia sub littera-
; consueverat, ma^-nopere salageus, oe bonum ejus
ruui sludiis sediilus iDstilisspt,
copatii, sanctariim Scripturarum Ipclionibus propen-
sius iucumbeliat. Auimus euim pjus, bouis artibus
erudilus, otiosus esso non poteral. lu lej^e uamqiie
Domiui, secuuduai Prophetam, die ac nocle mediia-
Latur, et diviuarum Scriptnrarum libros aut ipse
Ipf^ebat, aut corum se legi fHciebal; alque iude,
quasi apis prudeLtissima, uiulliplicium SfDteuliarum
flosculos colligeus, dulciores mclle seuteutias excer-
pebat ex qnibus, tanquam sapieus pigmentatius.
; bat. Coutiuuo namque domum cnpituli. qiijB ibi ex
pol;um mellifluum conficiens, suis audiiuribus ali-
quaiido scriplis, et aliquaudo vivis vocibus propiua-
bat ; utriusque sexus et diversae setntis persv-nis epis-
nostri Salvaloris exemplo, ad vesperam pedes iavare
sumplo tamen epis- propositum, iu qiiaulum fieri [luterat, cuiquam fieret
mauifcstuai. Et quamvis cum Maria ad pedes Domini
spdens, coulemplationis ejus dulcedini, si fleri posset,
vacare jugiter eiegisset, lamen cum ad Alarlhaj soUi-
Q
ciludiuem pastoralis officii cogeretur necessitale trans-
ire, dici non poles qiiam sludiose, quam strenue
exteriorum miuistratiouibus iosistebat, et ea, quae
autecessorum suorum np(/ligentia vel destructa fue-
rant, vcl omissa, iufatigHbili sludio reslaurare satage-
mullo tempore Di.lla peuitus babebatur, laudabili
opere ccepit fuudamenlis construere, eamque de-
a
ceuter et uudique vitreis illuslravit mullaque alia
;

tolas exhorlalorias dirigeus, iu quibus lam uiiliter ac laeore disponebat, nisi mnguis supervenienlibus tri-
subliliter dispulabat, ut characterem veterem imila- bulatiouibus fuisset iuipedilus.
tus, omnium tempons scriptorum ingetiia, et
illius Eo uamque tempore inler regem Aoglorum et
senteutiarutn gravitate et verborum veuustate videa- Heliam comilem bellum gravissimum exortum est,
tur excedere. Cum vero in ecclesia toqueretur, po- pro eo scilicet qiiod idem rex Ceuomaueusem epi-
pulus quidem verba ejus devotissime audiebat;scd scopHtum caiuaiiiiabatur ideoque ordiuationi epis-
;

studiosius audiebatiir a clerids, quouiam Latiua liu- copi moliebatur obsistere. Ciim autem eum oidi-
gua exiieditius qiiodam modo atijue vivaoiu» luque- Dutum aiidis^et, iuimiciiiarum, quas dudum mente
batur. Cujus scripta. tam prosa quara versibns lucu- conceperat, mauifestis LelloruLLi iucursibus pate-
lentissime edila, et per diversa loca celrberrime di- Cnjus iucoeptis, licet viribus impar, dum co-
£) fecit.
vulgata, scienle"; et tloqueuler ejus pieecouium, uobis mes Helias couaielur obsislere, hoste^que qui ad-
laceulibus, futiiris temporibus piopagare sufliciuut. versus eum veneraut, iucauiius sequerciur, ab ipsis,
Ip-e aulem, ui fallor, nondum qiiadraiiiula aniios proh dtdiT comi)reheDsus est. et Rolhomagum
I

«Uiis excesserat, cum ad aouorem episcopatus usque productus, iu arco ipsius civitatis ia viucula
 91 VEN. HILDEBEDTI CIONOMAN. EPISG.
92
conjectus est cujus infortunio nou poluin civitap,
;

fed et tola Conouianensjs rcf^io i^erlurbala est. Quo

A ^'one, repente
a civitato discessit. Quo
comperto
quaulus limor simul ac stupor uiiin.os
compe>'to, l''ulco Andegavoruui couios i^roliuus cuui civium i„'
vaserit, et qiiantu populi
flliosuo (.aiilrido, cui (ilia Ueli;c couiiiis jam des- multitudo cum mulieribus
el parvuhs, rchctis ommljus qute hubebant, eum
ponsata fuerat, in (ivllalcni advoiiit ct consensu ; secutasit;el hi qui iu civjtate
civium io niuiiilioiiibns civilalis custodiam posuil, remauseraut, quum
crudehter ct quum iuhumuuc ab
ibique relicto fllio, ad alia ULgolia properavii. Iu- hostihus siut op-
pie-si, et miscrum est au.iire, et nimis taidiosaj pro-
terea rex Anf,'lorum ciirnens civitalom principis sui h.xilulis e.T.pouere. Nisi
euim regis liljcraiilas praido-
praesidio dcsliliilani, quorumdam pcrliJoruni civiiim num eKvieulium rapacitatem compesceret, diebus
assensu accecleie properavit
illuc ct circa Golo- ; iilis pro certo civilas
uostra ad extremum pervcnis-
nias episcopalcm cum niaguo exercitu con-
vi.Jiiiu
se cxcidium. Denique rex, civilate
sedit, ipsumque vicum, cum ecclesia qu6e ibidem pro suo potitus
arbitiio et posilis in ea custodiis,
erat, ifjne concremavit, ct omnia qiiu- ibi episco- itcrum in Angliam
revcrsus est. "*

pus habebat crudeliler dcvastavit, Oderat euim il-

Quidam autem ex ciericis a priucipio promotioni
lum, sicut supra diclum eat, pro eo quod contra
prffisuhs invidentcs, et dolos
calumuiam illius episcopalum acceperat. Gives au- tota die coutra eum
meditantes, ilium apud regem graviter accusab.int
tem cum bellico apparatu de civitate egressi, con-
nuutiaules eum conscium fuisse
tra ejus exercitum virililer proditiouis, quandJ
obsistere conabantur. Hehas comes, couseutieulibus civibus,
Rex autetn perfidorum cousillo se intelligens df-ce- cupavit,
civitatem oc
mihtes regis in munitionibus obsedit.
et
plum, facto vespcre, cuin immiuentis noctis pro-
Uude eum rex suspectum habeus, et
funduni Eilenlium advenisset, cum J3 contra eum
exercitii suo semper occasiones quaerens, instanter
clam discessit, et castra vacua hoslibus dercliquit. atque pertiua-
citer ab eo exigebat, ut aut
Cives autem mane surgentes cum semelipsos turres ecclesiaj, unde
ad -sibi damnum illatum fuisse querebalur,
pugnam prEepHrare ccEpissent,
comperto re^is abs- ciperet,
dirui pra;-
aut post ipsum, remota omui
cessu, castra invascruut, et nemiuem ibi re-
illius occasione
in Angham transfretnret. Qui licet invitus,
penenles, ad propria reversi sunt. Quo audilo, He- re-is
tamen urgcnfe imperio, vellet,
lias timeus ne Fulco comes proscriplioni nollet, maris peri-
ejus in- cula subire coactus
tenderet, mandavit ad se episcopum, et
est, ibique eum rex iterum sti-
quosdam mulantibus semulis,de turrium destructioue Joepit
ex primoribus civilatis, ex cousensu regis, et
cojpit vehementer urgere, eique ob hanc causam
agere cum eis, eosque suppliciter deprecari, intoie-
qua- rabilem luferre molestium. Caeterum,
tenus casibus illius coudoleutes, modis omnibus quo facilem
et celerem effectum affectus regis
niterentur qualiler civilatcm regi
obhueret, oblu-
IradereQt, ip- ht poulihci maximum pondus auri
sumque a vincuiis liberarent. Timebat enim quod etargeuti unde
sepulcrum beuti Juliani houorifite, imo
Fulco comes, regia deceptus muneribu^ ad i^nomi-
cum eo nium sempiteruam fieri potuisset; num
pacem faceret, atque civitale '
traiiita, perpeluo dam-
lalis°in=ta-
but couditio, ut stalim turres
naretur exsiiio. E|iiscopu8 autem, et qui cum ecclesiaj delereutur
eo ve- Ciijus pactionem tosicalam
neraut, ejiis auyustias miserantes, cum rege Ilildebertus prudeuter
de ejus respiiens, dixit Nos caremus in jmrli/ms nostris
:
liberatione locuti, cum co tale pactum"feceruut, nrlifinbus, qui tnjitum opus congrue noverini
ut si eorum
consilio atque ingenio sibi civitas operari •

Q ex hmc regise conrjruit (lisposilioni tnm

traderetur, ipse Heliam comilem qiiietiim
et libe-
moens
opera elimpensa, in cujus regno et mirabiles
rura abire permitteret. Quod re~
negotium iudustria fulgcnt artifires, et mirabicem operan/ur
picesuhs celerius quum sperabalur effectum cceluturam
eo- ; Verumtitmen Ilildeberlus undiqiie maguis
demque tempore et regi civitis, et cousuli abpundi coarc-
tubatur aiigustiis, qiiia sibi
de r^t^U offeusioue
et
libertas reddita est. Rex er-o reccpta
civitate, et periciilniu, et de lurris desuucti.ine
posilis sibi el ecdesise
in munitiouibus ejus copidsis virorum, ar- suae immiuere grande praevidebal oiipivl.rium,
morum, escarumque prop-
piaesidiis, iu Augliam trausfre- ter quud a rege diluiiouem i.etebal,
tavit. douec super
his .•ousilium accepis^el. Qiiu vix imp. traiu, .•erueus
Interea Helias apud
cuslrum Lid, et in ca<tiis .ibi ueqi.aqua.i) es^e uliie in illis regicnibu> diufiiis
circum posiiis morubatur, alqiie vires siias
qnasi innn..rari, breviter ad suum reversus ePl ecclesiam.
taurus in latebris sylvan.m, ad nova ci-rtuiiiinH,
iu Uauiil plaue duo preciosa cimbulu, et
quaotujn poterat, reparabat, casteila sua vallo opi.mam
'at- cupi.am de pallio, et diias pelves argeiit.-as ciim
que fossa muoiendo, ac sibi vicinoruni amicilias ahis
or..Hmeutis, quibus hucusque nostia oruatur
alque auxilia coosciscendo. Deuique sequenti a?lute eccle-
sia.
magoo viciuorum atque amicorum exercilu cougie-
luleiea prBesiil de praecepto regis
galn, uou loiige a civitute improvisus vehementer
adveiiit;cui auxi.is, de urbis incendio. de domorum et omuium
milites regis simul cum po|Hilo usque
ad Poutem rerum suarum destructi.uie, de civium expulsione,
Leugae hosliliter occurreute^ ciim ejus impetnm sus-
priuio t.ujcu de clericoriim. quos violentia r.-o-is
tinere noii p..si.eiit, in fugum cuuveisi ab
suut. Ille vcio urbe eiiuiiuaverat, dis|.ersi<.ue
amne truusmisso, ma-stissimus," Dei
eos virililer iusec ,tus, atque cum i> <.muipoteutis clementiam jugiter precahutiir,
8U0, ex.-rcilu 'ut ab
civitatem. rullo prohibeulo, auda.;ter
Ecclesia et popiilo sibi c.niuiisso imm iudigi.utionis
ingressup, eos qui in muuitionibiis eruut, repeuli-
suae .iignurelur ave.t.-re. Miserlus aiitem
na obsidioue conclusit. At illi qni eruut iu D(.niiuus
ar.e, afllictioiiis illiiis, iudignatiouem snam
facto vespere, iguem maxinium iu. eudentes, ultra q.ium
in sub- sperari polerut, n.iti-uvit ; et
jeclas domos ardentes fuculas summa facies iuiuiicrum
in.-tautia ja- ejus ignomioia et coiif.isioiie replevit, ut
ctare cceperunt. Ignis vero flante Euro canticum
convalescens, eorum iu luctum-, et ors;auum eoriim in voceiii fleu-
totam civitalem cum magua parte sut.urbioiuni
tiiiui verteretur. Nam rex ille quondam
consum|)sit. Quo incendio populus stupefactiis, opiilei.tus,
at- qui in virtiite sua confi.lebat, et iu multitiMiue
que iu mcestiiiam conversus, non salis lidum' ex-
co- ercilus et diviiiariim suurum tloriubulur, q.ii
miti priestabat auxilium. Gomes vero uon
coutra mu- tantum domeslicis, sed et finitimis circumquaque
nitiones, machiuas alque tormenta ad
jactaudos la- populis tanquum leo ferociseimus, terribilis habe-
pides erigens, eos qui iutus erant, summo
conamiue balur, rcpenle coutritus, et usque ad terram humi-
expugaare nitebalur. At illi coutra machiuas ejus,
lialus, cum omui gloria sua velut fumus evauuit.
machiuas facientes, omnia ejus molimina frustrabaot!
Dum enim quadam die in sylvam venandi gratia
Cernens igitur quia nihil proficeret, et quod ejus
pcrrexisset, ab uno ex militibus qui secum ferant
pauhtim dilaberetur exercitus, regisque timore per- sagitla percussus, interiil. Quod cum comes Helias
territus,qui cum maximo exercitu suis properabat
comperisset, sioe mora cum populo qui eum secu-
succurrere; propri» saluti consulens, relicta obsi-
tus fuerat, ad civitatem venit, et eos qui in
muni-
 g
93 GESTA. 94

tionibns erant rursus obsidioce Qui duni

concludit. A Ea fcte tempeslate, dum comes Rotrocus ti-Per
novi refiis adjutorium Iribus mensibus et eo amplius censis in turri Ceuomaaica cap tus teaeretur, et iilem
cxsjiectassenl, efc oitni auxiiio destitutis nulli.iai ex epi-;copus ad euin trepiiiutn morlis accessisset, de-

parte nliqua patuisset effugium, tandem coai;li de licta confitetur, flagilal veuiiiai, sua Inrgilur, di.-po-
raunitiouibus ef-Tessi suut; et coiisulis iiberalitnte, sila conhrmat testnaienlo. Rogal ut ipse matrem
membrorum et vilaj impunitale donati, in patriam ejus adiret,de lestameuto tesliuionium perhibe-
el

reversi suut. ret, ne alicujus ingcnio posset aduullari. Episcopus

Paoala igilar civjtate, et ho8tibus inde cffugalis, vero coinitis precibus pcrmolus, cum Hugone dc-
Hildebertus Romam proficiscilur quem i'asthHlis
:
cano el Fulchardo catitore Novigeutum progredilur.
papa ia uotitiam suam altentius recepit el familia- Quibus primo a malre comitis osculum pacis porri-
ritalcm. Deinde illo Apuliam Siciliamque progresso, gitur, et coram eis devote testamenlum couBruialur.
ei uuiversi, quasi aui^elo Dei, houorcm exhibebant la crastinum Hubcrfcus Capreelus, dapifer ejusdem
et revereQliam. Dux euim Apuiia.', et avimculus ejus comiti:3, exislimnus dccauuin captioois comitis cou-

comes Sicili£E Rofjfcrius, audila fama scieulice prjB- scium exslitis?e, eiMscofium cum omnibus suis cepifc,
sulis et honeslalis, illum cum maximo houore ct in- eosque carcere mancipavit. Qui vero hujus rei seriem
credibili revereulia busccperuul. ludo vcro Rogerius cnrlius voluerit cognoscere, in epistolis ejusdem pon-
dux ccc libras thuris prelio?i propriis coufecit ma- tifi";is plenius iuveniel. Sed de his hactenus.

nibus, et per ipsum saucto Juliai o cum maxima
balsami quanlitate, et cum quinque palliis preliosis,
etviuiigiis argputeis et deauralis, et acerra argen-
tea, cujus malerium artiticium supef-abat, desliuavit.
Rogerius etiam cumes SiciliiB ad facieudum opus
Beati Juliaui centum uncias auri, ad viclum ca-
Adam, plane vir houcstae conversatioais et v'Ik,
ex uofctra dioecesi oriundus, et tunc sancti 8ep'';ri
Domini canonicus, per R. vicecomitem et G. de
Braitello quanidam crucem ecclesiae nostrte truis-
misil, in qua duas cruces de liguo in quo Dom lus
Jesus passus est, locantur supra secuudum cru' em;

nouicorum decem Cenomaueasis,

libras mDuelae lapis de monte Oliveti iude quo Domiuus ccelos c )n-
delegavit. lu eisdem quoque regiouibus crat quae- sceudit, posifcus esl dextcra lapis de Getbseiriani,
;

dam snncta et nobilis matroua, quss visione au- ubi Domious caesus est subtus lapis de pelra lal-
;

gelica saepenumero inspirata, iu honore et nomine variae passione Redemptoris scissa, et ejus
quee iu
patroni uoslri piissimi Juliani, coeuobium coa- cniore superfusa est ; lapis de sepulcro Domiui in
struxernt ;et bajc socios praesulis ilineris iguaros, mnjori contiuetur foramiue. Haoc igitur Hildeberlus
et noctis teuebris per quBeciue devia oberran- iu canticis ct orgauis, et laciymarum inuudalio le,
tes, honestse hospitalitatis gratia donavit, et clero aslante ot populo, suscepit, eamque ia matri m
quoddam pallium no.-lrae iransmisit ecclesitE ; et hic ecclesiam cum qua decuit revereotia collocavit, anr.i
bedlus hospitalis Domini iuvocaulibus ?e uou defuit Diriniai 117, feria tertia Pascha3.
Julianus. Prailerea ab episropis et caeteris oplirna- Per idem fere tempus, ia adjaccntiuiii fiuibus re-
tibus ejusdem proviuciae idem Hiidcbertus multis giouum surrexit quidam bypocrita, queui propria
diversi generis muueribus hoaoratus, taudpm ad aclio, mores perversi, dogma detestatjile scorpioni-
Etclesiam suam cum pace et gaudio remeavit, ma- bus fet [larricidalibus diguum proleslautur suppliciis.
guamque partem eorum qua? secum delulerat, ec- Is enim uvium sjioliis lupi rapacis rnbiem occulians,
desiis civilatis prudeuti diepeusioue dislribuit, vullus et oculorum iucilatione mari co.iformis uau-
Q
caetera in restauralioue ct domorum epi-
ecclesias fragoso, coma succiuclus, intonsus barba, corpore
scopalium coaslruclione abundnnter expendit. Ipse proccrus, peruix incessu, nudis humo, bruma de-
enim easdem domos de occideulali parte ia orien- bncchaute, serpcas vejtigiis, expeditus affatu, ler-
talem partem ecclesiae traasluiit, easque juxta Saticti rihilis sono, juvunis aelale. Nullus ei iiiior iu vestitu,
Salvaloris ajdem. in loco ubi aula domni Gervasii viclus ejus a publico iu prom[ilu dissimilis, bospi-
praesulis auliquitus fuerat, decenti opere collo; avit. tium iu aidibus burgensium, mausio in porticu,
Qui etiam iu villa episeopii sui, quam Viriacum cceoa, cubiln in coeuac:,lo ; siquidem ad niiuiaie
nominanfc, tribus ferme milliaribus ab urbe distaute, instar Dauielis prophcl.e, sed juxla illud Mors in~ :

aulam lapideam cum cubiculis et cellario coustruxit, travit per feimtras veslrns. Quid mulla? Idem namque
eamqne lerris, vineis, decimis augmentavit. Ipsius mirae saactitatis efc scieotiae circumquaque rumore,
igitur consilio ac diligenli exhortatione, iiberalis nou merito faisilatc, non vero habilu erat cele-
;

comes Ilelias lectum, in quo sancti Juliani beata brior ; non moribus, uon reli^ioue, sed opinione.
raembra requiescunt, auro decoravit et argeuto ;
iMatronae etiam ntque iaipubes pueri (nam utriusque
concessit eliam noslrae ecclesiae quidquid anleces- sexus utebalur lenociuio) pro varia vice huic acce-
sores sui Ilugo comcs, Herberli lilius, et WilUis [seu dentes, excessus suos protiteutur; sed nugmeutaat,
Willehnus], rex Anglorum, et Hugo comes, mardiisi plantas ejus, cluues, inguiua tenera manu demul-
filius, suis temporibus eidem coatuleraut ei-clesia?, ceudo. Isli plane tauti viri lascivia exhilarati, et
diablaiiium consuetudines,
vidclicet, exnctiones, adulfcerii cnormilafce, publice testabaulur nunquam
et quascunque iu clnuslro, ir; episcopalibus domibus, n se virum attrectasse taatae ligiilitatis, tnntae huma-
el apud Colonias, el in tota terra cnnouicorum, qure nitalis et cujus affatu cor eliam lapi-
forfcitudinis :

iufra Quintam coatiiietur, obtiuere dicebatur, jusle
vel iujuste, excepto rnplu atque iuceudio. Praeler
hffic concessit quidquid ejus socer Gervasius de ca-
slro Lid in terra episcopi et canonicorum, quae ultra
Idoneam fluvium est, beato coutulerat Juliano. De
nuo omnes sacerdotes el clericos ab omuibus costu-
mis et publicis exactionibus immuues instituit esse
et quietos. Ad ffidificutioaem vero iioslree ecclesiffi
CXLVU aureos dedit, et ad coaiponendum Ihuribulum
quotidiaudrium ii marcns argeuli, et cauouicis v
marcds. Praetcrea nd unam crucem faciendam l un-
cias puri auri morietis bealo Juliauo dcreliquit de
quo poslmodum Hildebertus crucem maguam, "cm-
mis et emblematibus illustratam, couiposuit. Ex eo
itaque temporc coustructioni ecclesiae atleulius iusis-
tebat.
deum facile ad coaipunctioncm posset provocari
Hiijus itaque religioueiu efc coelibom vilam mouachi,
efc viri anacliorifcae, et universi regulares deberent
imitari. Assercbant quoque sibi a Domino Doo anli-
quam autheufcicam prophetarum collntam fuisse
et
bcnedicliouem, et spiritum qno mortalium excessus
caeteris iucognilos, visa lautum eorum facie, co-
guosceret et proderct. Cum hujusmodi fama nostram
afllaret regiouum, populus propria lcvilate proprio
applaudeus delritneuto, quolidie ct lola die illius
illudi confabulatiouibus suspirabat ct ejus adventum,
; quo citius possct hserefis stioe cousors iu remotus (47)
ficri et parliceps. Solet euim accidere muilolies,
qaod plerisquc ea sunt gratiora quae sibi mngis of-
ficiuut. Caelerum hoc volveuda dies en altulit uitro.
Ipse enim nostros compatriolas viperino afflatu sik;

(47) Sic ia origiaali ; forte irremotus.

 95 VEN, HILDEBEIITI CENOMAN. liPISG. 96
dijpoueDB jDflcere. eidem episcopoduos
ex discipuiis quod pejus
FU18, tam vila quuai babilu
sibi similes,
A est, multa contra fldem cathollcam.
quae
ad iostar lidelis Christiauus
relractarc exhori-escil. perniciose
bdlvat..ris aute fadom s.icim
de^liuavit, qni cum die et lundeliterprotulisli. Igitur ex
Cmens no^trfe euluirbia civit.tis a!ti«!sseut,
auctorit.ite summae
eos el ludividuae Triuitalis, et totius
plebs uuiversa mulo ferveus proposito, orthodoxffi Eccle-
tanquam Do- eiae, et sauctce Dei gcuitricis
Alariae. et saucti Petri
miui uuivirsitatis «n.^^elos susceperuut. Gerebaut
ex apostolorum principis, et vicarii cjus leverendi
doctoris cousu.tuilino baculos, pa-
vesillum crucis iu tns uostn Pa.^chalis pnpae, alque
quorum verticc ferro fabricalum erab iiifix. uulistitis uostri
m, co- Hildeberli, tibi sociisque tuis male et
lore et cxlerion couversaliouo dumQose er-
speciem prteteuJcules rori tuo blaudieulibus, peuitus
pcEuile.itiuai. Hoc idem poutifex, vir muxima) pie- prohibemus, ne in
tolo Cenumaueusi episcopalu ulterius, uec priva-
tatis. minus Argolici cqui formidans iusidias.
blaude tim, nec publice prajdlcalionem facere, nec perver-
recepit et devote, ei^quo hilarcm frontis g.atiam Borum dogmatum iueptias propagare prajsumas. Si
e.^hibuit et liberalitatis. Et quamvis Romauiim iter vero coiitra tantnm auctoritatem usurpavcris
assumpsisset, tamen iuter nefan-
ceetera suis iujuuxit ar- dis faucibus tuis dehieceutibus
chidiaconis, ut denuo virus elicere,
pseudoeremitfB Heurico (hoc enim
illi
eadeui auctoritate ejusque pnvilegio
uomiue vocabalur baereticus) pacificum suffulti, excom-
iusressum, municamus te, omues compli> es, fautores
adju- et
et licentiam sermociuaudi
ad populum permilterent tores tuos; et ipse, ctijus diviniiati
Ouo mcfiuia civitatis i.igresso, vulgus solito more, nou desinis cou-
ut trairc, te in die diitiicli ju Jicii
aeterua maledictione
diximus, applaudebat novitati, et
potius personnm facial maQcipaii. »
mirab-.tur luco-niti quam probati. Quid mirum ?
g llle vero apices minime r.jcepit
sestimnbaut illum suan: houestate famam : sed Willus
excedere, Riusca seriem lillerdrum coram eo
cui rujDor praecouio, quo retulit. Huic
frequeutius utitur, excel-. saue supplicium astaules minubanlur;
Jebat.Cujus schismate. faclionibus, privatis largitio- pro- nam iu
patulo, ut sibi visum fuerat. H.jurico
Dibus,plerique cleric jrum excEcati, plebecul« audacler op-
de- probria ingerebai. Henricus plaue eingulis
clamatiooibus alimenta ministrabant, tribunal liltera-
prsc- rum distinctiouibus caput mutaudo: Menliris,
parantps, unde concioi.ator ille turbas ite-
nlloqueretur rabat. Sane nisi dapifer consulis illic
obsequentium sibi popu!orum. Cffilerum, dura adesset, cujus
ora- couductu Willelmus iler illud sumpscrat,
tionem haberet ad populum, eisdem nunquam
clericis ad pedes vivus ad malrem remearet ecclesi;,m.
ejus resideutibus et flentibus. tali His ita gestis
resouabat oraculo, nec miuus apud Sanctum Germauum
ac si daemonum legiones uuo hiatu et Sauctum'
ejus ore murmur ViDcenlium sacrilegos ngebat couventus, ubi
exprimereut. Verumtamen mirum iu n.odum do-
facun- gmatizabat novum dogma, quod femiuae quae minus
dus erat, cujus seimo ila meulibus
vulgi per aures caae vixeraut, coram omuibus vestes suas
iufusus haerebat, qua?i receus cnra
veuenum interius cnuibus nudae comburerent; uec quUibet
membris indi.galis, ciica vilalia
amplius
totis colleclis viri- aurum, urgeulum,
bus cum vita iuexornbile exerceus odi po^sessiones, sponsalia cum
m, se iufie- uxore sumeret, nec illi dotem conferiet; sed
ctit avidius. jugiterque dcgrassatur. Qu;b nudus
plebs in clerum ver.-a ett iu furorem,
bajresi Dudam, debilis ffigrotam, pauper duceret cg-^nani,
adeo quod fa- nec curareut sive caste, sive iuce?te
mulis eoruni miuarenlur ciuciatus, couuubium
nec eis aiiquid Bortireutur. Dum ea, sicut in
vendere, vel ab eis emere voluissent; posterum Jixerat
imo habebaut agerenlur, ille quid singulee
eos sicut elhnicos et pul.licauos. PiEcleiea Q babereut venustatis
nou tan- mirabatur, quae caeleris candore excelleret,
tum aedes eorum obruere,
et boua dissipare, sed
vel ni-
tore corporis splendidior haberetur.
illos lapidare. aiit afligftre Ex jussu ta-
patibulo decrevera .1, nisi meu illius plebis
pnnceps et o[,timates ejus, coguita illorum ucquiiia, actio peudebat universa et affe-
cus. Taata auri, tauta aiventi afaueulia, si vellet,
nefandis ausibus siiis, vi polius, quam raliooe
(bellua redunJaret, ut opes omnium solus videretur
enim raliouem uou a.lmiltiO re.-istereut. Quidamque
possi-
dere. Licet plane multa rcciperet, tamen
ex clericis in eadem urbe maueulibu?, Hugo sciiicet parcebat
cupidita'i, ne nimis ambitiosus viderelur.
de Osello, ct Willns Quinoubibita.iuam, et Verum-
Pag.-.nus tamen plura sibi retineus, pauca ad restauraiunem
Aldncus, cum quadaui die ad eum gralia
disceplandi paunorum, qui, ut dictum est. iuceusi fuerant
ac.e?si?seut, veliemeuter verberali, el iu Luccis,
in conferebant. Ejus qucque admonitu multi
luto et in cceiio couuimelio.-e cbruti et juvenuai
sordidali, ducebant, veuales mulieres, quibus ipse
vix sine mortis discrin.iue impelum
furio?aj plebis
pnnnos
prelio quatuor sohJorum emebat, quo uuditntem
potuerunt sustiuere imo postqu;,m evasprui.t peri-
;
suum taulummoJo supertegerent. At verus JuJex
culum, eorum prof-ctio eimilis f.ioae videbatur.
Illi oi.ibus quassatis heentici, caeleris innotuit
enira ab ipsis comprehen?i, nullatenus qualis
evasissent es.^^et arbor, fulia proferets sine fructu
periculum, nisi comitis et oplimalum ejus quae la- :

patrocinio men occupat tHrrnm, ct quaeque

latebras subire poluissent. —
Nam, sicut dicium est, germiuaulia exstinguit,
circumquaque
nescieus
priuceps civitalis illon.m errori resistens, esspectare hie-
nullate- mem, std aesiate aie^cit et uioritur.
juvenes euim
nus a clericon.m tuiiione volebat resilire.
Clerici qui nequum ejus consilio uxorcs acceperant,
vero per quemdam canonicum eidem hypocrita; parvo
teras, quia viva voce cum eo loqui non
lit- D temporis dilap?o curriculo, aut fame,
aut etupro
audebaut, ia compulsi mulierum, ad alias partes transvolnbant
hunc modi.m traQsmisere :
femiuas relinqueutes toiius egeutes anxilii.
« Ecclesia nostra te et socios tuos ia Sic.iue
vestimeutis illi ahis in aduiterio adbaerebant, et
ovium venieutes, sed intrinsecus lupi rapacis ip«£E a.shuc
mo- maritis suis superstitibus, aliorum connubia
lientis iusidias, cum illicite
pace recepit et houore. lp?a exspectabaut. Nemo enim ex illis qui ejus
etiam tibi affectum et effectum fraleruffi exhor-
charilatis tatione conjugiurn inierunt, cum multi essent
exbibuit, existimans quod populum de
salute aui- uuquam uxori suae, vel viro conjux fidem
niarum fideliti r commoaeres, et semeu verbi Dei
exhi-
ia buit, vel revcrentiam vel quaelibet
cordibus eorum siuceriter semiuares alia
;
mulier
sed ut pro ; quac furaicatioui, dehciis vestimentorum,
pace iram, pro hunore oppiobrium, pro jureju-
charitate laudo abreuunliasset, potuit
coniinere : se
odium, maledicliouem pro beDeJiclione perverso seJ
iu dies augmcutando facinora, in
ordine reddere, el Ecclesiam Dei fallacia deteriora delapsa
tua pcr- est.
^
lurbare praesUQijjsic^ti nam iuter clerum et
; populum Haec et multa his similia exactor
discoroiam seminasti. ac 6editio?ae plebis ille juo-iter
multitu- perfi.ieus. advenlu coguito antistitis,
dinem cum gladii.^ et fnstibus advcrsus matrem gicut qui,
clesiam traditioue dccies iterata c:.mmovisti
Ec- praelibavimus. Romam profectus fuerat, seces-^it
nobis ; in ca.-trum Sancti Karilefi. ibique et
osculum Judae [.orrexi^ti, norque ct uciversum cle- iu locis cir-
cumposilis morabatur, nequaquain ioccEpto
rum pnibiica iujuria' hWrbtic^s apVellasti inBupi?T, desi-
:
Btfens, Einl qutrtidic ad qu»\fu* p«winaa Inntjvatus.
97 GESTA. — NOTiE. 98
Nam Peulecostes, cum etiam par-
BacratiBsiuio die
^ modum doctrinam posterorum, ut caveant ne
et
vuli lidelea soleaut divjuis
officiis devoli iuter- Ecclesia aliquando hujusmodi erronbus va-
Christi
esse, ipse cciberrimus ouinium, ascilo sibi quodam leat pertuibari. Deuique idem Hildcbertus modis
adolesceule cleiico, cujus iuuicio poslea lola illius oiuuibus piocuravit, qualiter furorem plebis ra-
peiuiaulia dcuudula tst, clum Eecielo uoclis si- lione paiiter et humiiitale mitiguret, quam Hen-
leulio ad domuui cujusdam mililis proficiscilur, ricus coutra clerum seditiose coucitaverat. Eos enim
ibique cum lualroua domus in Ihalamo luxuriose Heuricus sic sibi illexerat, quod vix adhuc memoria
tola die usque ad meridiem imLuortiiur.
Sic neo illius et dilectio a cordibus eorum deleri
valeat vel
timore uec pudore homiuum lasciviee suee
diviuo, depelli.
voluit temperdre, douec euormi atem sui facinoris Hildebertus aulem opus Eccie.sifB, quod per longa
flnitimis et exteris populis inuotescerot. His ita tempora protractum fuerat, suo tem; ore insistens
pertraclatis, et prailatopouiifice, luuUa maximuque cousumuiure, dedicationem ultra quam res expo-
clericorum suorum slipaute taterva, suljurbia civi- scebut acceleraus, multa inibi necessaria inexpleta
talis iugresEO, et signum i^ui vivi paleruo aQeclii, preeteriit. Anuo plane Domini 1120 in octavis Pa-
ore et mauu piugeuie in populum, felle cordis et scliffi, die scilicet mujoris leianife, cousecravit eam
Bermonis iDJurium Crealons coniiuoveulur, ejua
in in houore uomiue sauctae et gloriosae, semperqiie
et
sifiuacuUim et poutificulcm respueules bcuediclio- viigiuis Murice, et beatorum martyrum Gervasii et
nem « Nolumus, iuquiunt, scieuliam viarum tua-
: Prolasii, et piissimi confessoris Juliaui. Statuit
rum uoiumus beuedicliouem. Coeuum beuedic,
; quoque in Paschae ejusdem dedicationis
octavis
coeuum Banclifica uos habemua Puucm, bubemus
;
g auuiversarium per anuos singulos solemniter cele-
poutiUcem, habeiuus auvocuium, qiii le (..xceJit ho- brari. Archiepiscopi vero, episcopi plurcs cum
ab-
neslute, exceUil scieuliu. tluic cleri luiqui, clerici batibus et multis vicinarum Euclesiurum persouis
lui adversautiiE, ejus dooinuae coctrudicnut, huuc veuerubilibus, in hac cousecratioue adtueruut.
quasi sacrilcf^um Uelestaulur et respuuut, veieutes Guillebertus Turouensis archiepiscopus, vir genere
quod eoruiu scelera deuudaret propbetico spintu, generosus, persona coiispicuus, aetate juvenis, vir-
el bcEresiuj suam, et corporis iucoutiuenliam pri- tute auimi et actuum probitate ceeteros antecedens,
vilegio coudemuuret lilleiuruiu. » Sed haec omnia cousecravit mujus allare iu bouore et nomiue Do-
sine in eorum cupita
dilalioue redundabuut, qui miui Sulvaloris et beatae IMunae cjua geuitricis, et
saucto Dei vocem coelestis praedicatiouis, nescimus sauclorum martyrum Cervasii et i'rotasii. Gaufridus
qua coutisi audacia, iutei^dicere praesumpseruut. vero Rolhomageusis arcbiepiscopus, qui nostrae de-
Episcopui autcm misenus erroris eorum et in- cauus fuerat ecclesiae, et iu quo litterarum scientia,
scieutiee, opprobria ab
sibi lilata clemeuter su-
eis morum maturitas, discreta justitia, ordinata ful-
slinuit, Deum assidue cxoraus, ut plebis
luajestalis gebat liberalitas, festivus consecravit altare se-
enorem admistum eialioui conipesceret, ne Ecele- pulcri beali Juliani in houore el nomine ejusdem
siae fuae schisuia lufcrre potuisteut. Sed juxta vo- coufessoris. Noster saue Hldcbertus, cujus laudes
cem Psalmistae pro salule deliijqueutium exorantis: iu prsesenti pagina continentur, consecravit alture
Imple facies eorum iguomtnia, et qicserent nomen quod est io superiori et digniori
crypta, iu honore
tuum, Uomine {fsal. lxxxii, 17; idem Doiuiuus et uomine sanctae et
;
semperque virginis
gloriosae,
Deus repeutiuo inceudio maximam partem subur- Mariae, omnium sanctorum Marbodus quuque
Q et
biorum civitalis permisil comburi, ut tallem tem- Redouensis episcopus, senio confeclus, obtutu or-
porali jactura maium propositum suum depoiiereut, batus oculorum, sed virtute auiuii, subtilitate in-
et nomeu sauctiticatum, numen Dei vivi invoca- geuii, salubri cousilio» consummata sapientia ful-
reut. foutifex vero illud Prophelae recinens Quum cieus infirmitatem corporis, consecravit altare
;
quod
mngna muliUwio dulctdmis luce, Domine, quam esl iu dexlro membro ecclesiae, ad nomea et ho-
ubicondisti tiinentibus le (Psal. xxx, 20j, paucis evo- norem sanctorum Petri et Pauli et omuium apo-
lutis diebus seductorem adiit, et ejus impietutem slolorum. Reginuudus Andegaveusis episcopus,
diviua auctoritule coutiuuit. Cum vero simul iu* homo versutus, qui poslmodum sua iodustna in
ireut colluquium, epitcopus sciscitatur cujus meriti tautum Ludovici regis Gallorum sortilus estlami-
sortitus essel prolessionem. At ille ignoraus quid liaritutem, ut ab eo Remeusis archiepiscopus sub-
esset professio, obmuluit. Deuuo requireute epis- stitueretur, consecravit altare Crucifixi in houore
copo cujus ordiuis fuugeretur oflicio, ail ille . Salvutoris, commemoratiouem san.tae Crucis.
et iu
« Diacouus sum. « Tuuc episcopus « Profer igilUr
; Hffic autem cousecralio eadem die eademque hora
si hodiernis iuleifuisti mysteriis. » lie-pouait ; generaliier, ut diximus, celebrata
est. Lujus couse-
M Nou.— l^augamus ergo Doiuiuo Deo hymuos ma- cratioui iuterfuit comes
Andegavensis, scilicet
tutiuules. » Qiiibus iucoeptis, Henncus profitetur se Fulco, Fulcouis filius, et vener.-ibilis comitissa
uxor
dietam iguorure. Episcopus tauieu vulens omuino ejus Aremburgis, filia comitis Heliae, quam
paterno
ejus reserure iuscieutiaui, Dei Geuitrici solitos psal- jure comitatus Cenomauensis coutingebat. Qiii sci-
mos cauere ccepil. Horum qnoque uec versus uo- licet Fulco ac praefata Aremburgis
Q cum a pisscri-
verat. nec serieui. Sicque rulrore coufusus, vitam ptis rogareiitur episcopis ut de redcitibus suis ad
suam, genus dogiuutizuuai, et priEsumptiouem pro- hooorem Dei et salutem auimarum suarum aliquid
filelur. R.jvera lix^ erut, uullam adeptus scieutium, providereut, quod velutdotalitio quodam
coasecrata
scd tolus deditus petulantiae, tameu sermociuaudi douarelur Ecclesia, juxta petitionem eorum se factu-
ad populum, et tesseras jucieadi uotitiam prose- ros [iromiseruut.
cutus. Hiuc scriptum est Vera gloria radices agit
: Deinde paucis diehus evolutis, idem comes et
co-
atque propagutur ficta omnia
: celeriter trauseuut, milis.a Ceuomauis veneruut, et una cum multis
et tauquam flos feui dcciduut, uec quidquum si baroaibus raatrem iugressi ecclesiam, anle
altare
mulalum potesl esse diuturuum. Verun.tameu epi- beutissimi Juliaui, praesentibus episcopo Hildeberto
scopus coguita levitute et impietate Heurici, apo- ot ejusdem ecclesiae canonicis, dederunt beato Ju-
stolica sibi prohibuit auctorilate ue ipse ampluis liauo uoam feriam (48) iu civitate Conomaiiensi in
in episcopatu suo permancret, sed ad alias partea, anniversario die cousecrationis uiatris ccclesise,
nostris parcens, gressus dirigeret. Ille vero convic- tribus continuis diehus celebrandam, scilieet die
tu3 iudustria poutiQL-is, ciam aufugit, et caeteras Sabbati, et die Dominica, et die Lunse. Dederunt
reiiioues, nisi ocior esset fuma, siinili modo pertur. etiam omnes reddiius illorum trium dieriim quos-
baret, et viperino biatu suo iuficeret. Haec de Hen- cuuque, vel quocunqne modo comes hab.bat in
rico adnotavi, et gestis Hildeberti inserui ad com- civitate, vel ia burgis, tam ia consuetudioibui

(48) €allice, wit foirt»

 99 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 100
quam in forfaclis, niliil omQiuo eorum sibi rnlinen-
A prrecognito. Ilildebertus cum personis Ecclesiae suae
tes, prsDler ellusiouem sau-^uinis in illos malefuclo el jirimorihiis civitatis iliis festinauler occurrerunt,
res, rjui censiira curiae preuiuulur. QuiJi|ui(l aulom et liilarcm froulis gratiam et liherulitatis praeten-
pecuuiae apuij ialroiies vel forfaclores iuvcniietur, iu dcules. Ijterea intcrius quibupque preLiosis ecclesia
peculiiiri cuuiposito ipsius iorfacli ecciesiaj erit parala, et universo lumine
; acceuso, et thesauro
effusio aulem saufi;uiMis curi:ii miui?lri3 ascril)elur. prailihalo sujier majus allare imposito, Gaufridus
Hujus saoe
douatiouis miHlielas eiiiscopalem 8(>cc- proccssione humilitcr refntatu, ad limen sibi dileclae
tabit meusam, alia vero in usum cedet cauoijicorum, et diu desideralae perveuit ecclesice. llle vero eccle-
Fecit auleai lioc douum, sic scriplum est, uua siam devote iugressus suam orationem, ut, credi-
cum comile, ipsa eliam comiltissa, quod filius nius, peroravit, et palrouo suo duo vexilla obtulit,
eoruio Gaufridus conco?sil. Porro cum recilalum utriaque decenler auro inlerlita. Hildebertus autem
esset islud donum tam barouibus, quam populo, et el caiionici ejus eum cum summa reverentia et
ab omnibus approb.ituui, ipse coaies assuinens bonore in aedibus episcopalibu? susceperunt, sibi
filium fuum Gaufridum, et de terra elevaus iuter
ct suis ad vola sua hilariter necessaria ministran-
bracbia sua, posuit super altare beati Juiiani, offerens tes.
ei et ipsum puerum, et per eun), et iu ipso prie- Tantis crgo divinaj gratia; beneficiis Uildeberlus
fatum bcuoncium adjungcns, lioc audicule populo :
animatus, coepit et ipse divinae bonitati pro modo
« Tibi, saucle Juliauo, mcnm filium coujmendo, cooperalor existere, et ecclesiam libris, palliis,
et terram mi.-am; tu iitriusque sis protector et de-
cnppis, ot sacerdolalibus alque leviticis iudumeutis,
fensor. » Relinquens igitur praefatum puerum sujier et prclioMssimus nd cliorum parandum dorsariis,
aram, alque uberrimis perlusus lacrymis, recfssit, g
sive scnmnalibus, laudahiliter cum januis ante
brevi cho-
iutervallo JeroBolymam, sicut disposuerat, ram ad a-i:a;e. Talmiim quoque ultaris sauctorum
profecluru?. niaityium Gervasii et Protasii, simul et boatissimi
lu hisdicbus erat in Apulia iniJes quiilam, nouiine Juliuiii, parlim ex argeulo, quod bouae memoriae
Gaufridus, fiiius de Meduana, uuus scilicet
Gaufridi domuus Hoellus cjiiscupus autecessor ejus ad hoc
ex uoslra! re|?iouis primorilius, argento ct nuro, et
opus reliquerat, partim ex eo quod ipse aliunde
maguanim po.-sossionum divitiis, quas iu illis parti- acqtiisierat, pro qunlitcile temporis houorifico
reslau-
bus ucquisierat, opuleulus, qui ob amorem et me- ravit. Fecil eliam ex proprio suo duas capsas, auro
moriam patriuj sugb, capella iam suaiu, id est quae- et argenlo jiuleherrirae circumtectas, in quibus
dam pretio.sa oru.-imenta, quE in capella sua liabe- saucturum Turihii atque Victoris, nucnon et Saucti
bat, Dco et fauctissimo patn uo uostro Juliaiio vove- lunocentif, et aliorum ecclesiae no^trae episcopo-
rat se dalurum. Is ert^o Jsrosolymam profeclurus, rum reliqiiias, el sanctre 'leLestinae et Adse, et suncli
misit episcopo nostro litt ras suas, in quibus con-
Hilarii pre.-byteri, solerter consignavit. Aliorum
tiuebatur ut ei aliquos de .clericis suis mitleret,
quoque sanctorum corpora, quae in secretario eccle-
viros lideles et induslrios, quibus ornamenta illa tulo siai in quibusdam thecis jam vetustate consumjitis
po.-scnt, et siue aliqua fraudis su^picione com- invenerat, in sarcophago lapideo retro altare beatae
miLti. Quo nuntio episcopus laelus et bilaris eflectus, Mariae in superiori sede cryptae cum debita reverentia
misit illuc duos ex canonicis uostrae ecclesiee Gerva- collocavjt.
sium arcbidiaconum Paganellum, et Hugouem de La- Snne sana dispositione Hildebertus, prudens ac
varzino, tunc temporis archipreshyteri officio fiinc- C diligeus
sibi et uuiversis suis cauouicis, peuua con-
tum, tradeuB eis abunde stipendia quse tauto itineri lemjilationis ad aelhera scaudens, charitatis jecil
necessaria videbantur. Qui iujunctum sibi uegolium semiuarium, quod iuter et super omnia ejus opera
streoue perageates, et omnia, sicut vir ilie manda- honestalis pariter et religionis emicat spleudore et
verat, absque difficultate recipientes, cura ornamen- liheralitatis. Hoc plane beneficium suis praeponderat
tis illis prospero itiuere ad ecclesiam nostram, excessibus et quanto discretionis oculo perpendi- ;

divina gratia comilaute, reversi suut. Episcopus tur, tanto ralioni proximiim invenitur. Statuit enim
autem, coguito eorum adventu, cum ecclesiastico iu capitulo matris ecclesiae, cunctis canonicis assen-
apparalu et fesliva cleri et populi processione, sura pra?b(^nlibus, qualenus pro anima uniuscujus-
e.xtra civitatem eis la;tabundus occurrit, et tam que cauouici, a die obitus sui, usque ad anuiver-
sancta tamque preliosa munera cum qua decuit ve- sarium praebendae, quain vivens obtinucrat, cx
neratione suscipiens, cum ingenti cleri jilebisque iutegro reditus per quiuque et quiuque sol, distri-
gratulatioue in secretario matris ecclesi:e colloca- buerentur eacerdolibus ecclesiae, qui miuime sunt
vit. Erat ibi imprimis quaedaj. aurea tabula, iu qua canonici. Ipsi nempe missam, horas, vigilias defunc-
erat iconia saucti Deinetrii martyris, miro artificio torum singulis diebus totius anni curriculo bini et
inirifice fabricata cujus materiam, licet auream,
;
biui per xxx dies pro ejusdem fratris anima Domino
mirabilis artificii excellentia mirahilius superabat. Deo nostro in nostra matre ecclesia houeste et
Ihi quoque thesaurus iucomparahilis, thesaurus de- regulariter decantarent et si reditus praebendae :

siderabilis sicnatur, scilicet quaedam uncia (sic)
ejusdem martyris, cum deute sancti Joannis Bapti-
stae, et quidam cajiillus gloriosissimaj Dei Genitricis:
tabula etiam altaris iu itluere depoitanda, auri simul
et argcnti, ex utraque laminis vestita ductilibus. Ibi
nemjic uua costarum recluditur protomartyris Ste-
phani. Deiude duo libri, unus Evangeliorum, alter
missaiis, auro et argenlo purissimo elegantissime
decorali. Praetcrea duo candeiabra argenlea optime
deaurata, sed melius fiibricala, cum Ihuribulo ar-
genleo, et duobns baculis similiter deauralis, et
cruce argentea auro et gemmis illustrala, et calice
nrgcntco interius exteriiisque dcaurato, nr-cnon duae
prctinsae planetffi optimo aurifriseo adornatae, et duo
aunuli aurei pontificales, cum duabus cappis sericis,
et qiiodam palliolo et manlilli, et alba, et stola, et
manipulo. Idem vero Gaufridus Jerosolyina reversus,
ad ostendeudum quantam devotionem, quantumque
affectum erga beatum habebat Julianum, causa
peregrinationis Cenomanis advenit.
hujusmodi excederet eleemosynam, illud incremen-
pj
tum paupcribus et cedifi-^.atiooi Cenomnuis ecclesiaj
conleratur. Praeposituras eliara ecclesiae, quae ex dono
episcopi cauouicis, sicut archidiaconatus, in cnmera
poulificuli couferebamur,
nostro dimisit capitiilo,
ila ut ipsae in ohedientias
verlerentur, nec aliquis
eas tenere poluisset, nisi assensu totius capituli.
Prffiterea dedit eereum, quem episcopus habet pro
censu de caslro Lid, ad xviii cereos faciendos, qui
suut super januam chori. Hujus eliam ope et vig[-
lanli sludio, plurimae ecclesife, qiias laicorum vio-
leulia de jiire ecclesife uostrj; olim subtraxerat, ad
ejusdem ecclesiaj doraiuium revocala;, et ad viclum
canouicorum, ipso dispoueute atque coucedeule,
deputatui sunt. Ecclesiam scilicet de Doreta, eccle-
siam de Juhlent, ecclesiam Sanctae Mariae de Gur-
zenna, ecclesiam Sanctae Mariae de Novo Villa, eccle-
siam de Ponciaco, ecclesiam de Ruilliaco, ecclesiam
de Troo, capellam Sancti Quiutini, ecclesiam Sancti
Gujus adventu Georgii de Plano, ecclesiaj Sancti Joanois de Arceis
ICI GESTA. — NOTiE. 102
mcdictatcm, de Gcrpriaco, ecclCfiae dc Colans
cc('.le.=iam
^ enm litulus sanclitatis Ecclesiaj ct anliquilatis exteris
uieilintutem de
rcciepia; Monlwhicl nipdielaleiii, gcnlibu- coguilus est, cui ipsa difjnitatem coutulerat,
ectlcsiae de Novigmtn mrdietateu), eci let-ice de commiserat piteiaturam. liexil siquidem eam anuis
Truwnat medictaltin, iu iiar^jcliia de Bicns timtnm XXIX, et mensilius vi, cui tam huiifslc piaiiuii et
terrffi quaiituui duo boves nrare jiopsuut. Erant au- discrele, ut ad arcem excellentioris diguitatis divina
tem iu ip?a parocliia quaedam aiiae ecc!tsi£e, de assigualione merito sil vocatus.
quibu3 uon polcrat eas ex intcgro ia doniinium Ea quidem tempcstate Guilleberlus Turonensis
matris ecclesise revocarc. Slatuit ut iude auuis siu- melropolitauus moiitur. Cujus sedis Hildebertus
gulis ccusus uostris rcdderetur canonici?, scilicct sorliLus a[iicem, concedente Ludovico rege Franco-
de ecclesia Andoeni v sol de ecclesia de Assioco v
, rum, Cenomanensibus et Turoneusibus clericis et
sol., de ecclcsia Sancti Vulfacii v sol. Ad menfani populis devotum pra;b"ulibus assensiim. Huuc tamen
suam eccle?iam Sancli Sin.eouis de Pa^seio, et ec- uec cullati honoris elalio, nec opum afflueutia, nec
clesiam de Celijiaco, qute suut episi'opii, relinuil. carnahs luxus proslravil lilillatio. ^Lalis enim
Nomiua vero earumdem ecclcsiarum liuic opu;-culo Fcmpcr pariier et ordiuis conservahat dignilatem.
iuserui, quateuus quicuuque iiccc leyerint, liildcherli Taudem vero xv Kal. Januarii in senectute bona,
piam mcmoriam devutius sludeaut cehbrarc. Ora- spiriLu laeLus et alaccr, astris animam, artus urnae
torium eiiam cum revesliario, ud luiliouem et de. rcddidit, ct se()ultii3 esL Turonis ad bonorem nominis
fefisiotiem ornameulorum ecclcsiae a novo fundavit, Dei iu dextro mcmbro ecclesia; Sancti Mauricii.
et foruicco opere cooperuit,
ne reliquiae sancloruu), Rcxit quoque feliciter eamdem Turonensem Ecclesiam
vel tliesaurus ecclesiae posset aliquaudo iueendio po- n VI aunis, mensihus sex, et fuit vila ejus quasi
et
pulari, sive latrocioio. i.xxx aunorum. Cujus animiB clemens et misericors
Si a nobis Tullianai torrens eloqueutiae pronuerct, Domiuus reiuicm ct lucem tribuat sine fine. Amen.
vix liildebertum dignis laudibuspossemus cxLoUere, Porro hujus tcmporihus abbatia Sancti Georgii de
licet nostra commendatione non egeat. Hujus euim Bosco restaurata est, qiue antiquitus destructa fue-
fama subtilitate carmiuis Jonge lateque in tantum rat. Ilae vero a novo fuudatce sunt monasterium ;

noscitur excrevisse, ut iii extremis parLibus et de Carnia, el de Foiite Sam-tl Marliui, ecclesia de
ignolis frequeutior servi notilia, quam rcf^iuse, prtE- Forite Gihardi, ecclesia Sancti Martini de Luccelo, ec-
sulis, quam Ecclesicc babeatur et potior. iLa per clesia Sancta; Mariae de Bello Loco.

DOGTISSIiMI D. LOYAUTE
IN SUPREMA PARL0.\5ENTI PARISIENSIS CURIA PATRONI

NOTJE
In prajcedeutia Cenomanensiunni episcoporum Gesta,

ADMONiTio. — Quamvis in his nolis nonmdla occurrant quse ad Vtlam venerabili; HildeberH parum aut nikil
conducere videanlur, nihil tamen ex iis subtrahendum duximus, cum ipsa quodammodo extranea, muUa authenti-
ca exhibeant antiquitatis monumenta, qux, iitper fectissimam rerum antiqiiarum, qua pollebat auctor, notitiam
probant, ita studioso lectorinon modicam et lucem et oblectationem parere poterunt.

Gol. 10, lin. 89. — Cenomanensis

Ecc/esix soho-
Q cendo munia, apertissime planissimeque explicat
larum magister. Triplici magistri
oflicio et munere auctor Vila; Guidouis, qui post Ildeberlum Cenoma-
scholarum, seu cancellarii, qui sono teous diffcrunt nensis fuit episcopus etiam scholarum magister a
fuugebantur. Doccbaut enim clcricos litteras defe- ; « Giiido idcirco a doctrina clericorum nolehat absti-
rehatur eis pra;Lcrea haereticorum et excommu- nerc, alumuis et subjectis prodesse desiderans ouoi
uicatorum praecoLium. Ac tum demum monumenla poterat. Juxta illud Apostoli « Dum : tempus habcmus,
scripturarum ad res Ecclesia; perliuentium conficie- « operemur houum ad omnes. » Circa divinum olllcium
bant. Quod scholas habucrint, vulgo notum est inde : sic eral :sollicitus,
quod semper, uisi causa iucvita-
grammaticorum uomeu alicubi adepti suut. Atijecto bihs prajpedisset, uocturnis horis devotus adesset,
vero doceudi onere, titulos uon exuisse imo scho-
; el diurois. Infanles quoque cum junioribus, qui iu
larum curam retiuuisse res ipsa loquitur. De can- choro serviunt, docuerat biuos et binos singulis
cellario Parisiensi hnbcs epi-^tolam Alexandri III, hebdomadibus, tam ad nocturnas quam ad missam
qu£e estxviii editarum tomo IV llistor. Franc. qua re.-ponsoria decautare, canoiiice sacerdotibus miuis-
mandat Petro cardinali, a(ioftoli(Be sedis h-gato, ut trare semper suh sileutio, demisso vullu, ordinatis
jam senescentem et e?aucscfutem rei()ubhca2 litte- vestibus horis ads'are canonicis. Eos nempe diviuis
rariae diseiplinam, in [iristinum s|)leudoreu), habita canlicis, et caeleris ecclesiasticis officiis atteutius
tamen prius aucloritalis Pctri caucellarii Purisiensis erudivit. Rebelles vero et negligeules
modo verbere,
ratione, reducat, rfformet
el « Suj.er rcgimiue
: modo clemeutia horlahatur, qualeuus bouis artibus
echolarum Parisieusium, ait ponlifex, quod trbi animum a[)piicarent. Hoc enim sui juris erat. Nam
visum fuerit, ila quod personam jam dicti Petri nou prasceutores cum luagistris scholarum ad hoc iu
excedHl quod exinde feceris, circumspecta diligeutia Ecclcsia constiluuntur, quo eorum dispositione
provideas, alque dispouas. » Qualia autem fueiint canouicum ibidem competenter celebretur ofdcium,
magistri schohirum Ecclesiae Cenomanensis io do- pueros quoque et adolesceutes firma coerceant di-
 103 VEN. HILDEBERTJ CriNuMAN. EPISC.
104
scipliua, ne
illornm incuria, vol procacitate, con- a ?inslica
Expmnlnm vi,li in
temntus ibi poseit
temptus '.:.•.. r"'f'"'° '"^
oi,»,.i
^
c''arlular.o r. ,,•
Prulliacensl
i

noseit pnihilare.
nnilnh.rf.. nnf L.nn.inlnm
aut scniululum. » Si Si
cnm hac formula ^"^L «
..
Dala per mauum Raimundi :
vero peverior cjercilio omiiiutu aurihus et cou- m.i;ii»tri schclurum Picluvieusium. » Noc ubsimilia
Beieuli.i) evulf^auda essel, cam.^eliaiii et uiaxistii 8ub?criplio legiiur iu eodem cbartulario : « Per
scliolttruui priecouio iniiolesiel)ol quod satis iudi- ;
m.iuum Ilurvei cancellarii Ecclesiae Turouensis
caut vel liaec (ialouis J^arifieupis episcupi, cap. »
9 Scripsit einm Hugo Toruaceusis E.
CoustilutioDum uuui llo5: « Qnod si lort uou rea- clesijE cancel-
luiius douuiiouem, quaj edita est
,

lib. i douaiio-
liler resipiscere volueriut, c.xluoc per caucell.irium,
uum piarum Auberli MiiiEi, cap. 45. Hic Gisleber-
qui pro tiuupoie fuerit, excommumcati dsuuuiitn- tus quiilom, ad vicem domiui
lur. » Quae per manus Ira.jila discipliua, Thetendi Meleusis
a primi.s Eccle.-iffi cuucellaiii, subscripsit charlae 51 ejusdem
Ecclesia- temporihus iu eu usque perdurasse vi.letur:
libri. Et siiuiliier Raimuudus,
nihil fuim uliud a-oxf|p'j«i;, de qua Eusebu.- lib. v ad vicem Asonis eius-
dem Ecclesi£E caucellarii, cap. 55. CuDcellariua
Ilistoriffi eccles., cap. zb, quo loci Vicior publico Jgiiur, seu ma-i.-^ter scholarum, fuit
ptiEcou.o ubdicatos et alieuos a commnuione sua '
Ecdesiaj '"'"' labu-
sve uo7ar7i .'
7^
Oneutis episcopos declarasse dici.ur
apSr.v zivTa? TO!.; exstae ivay.T.pJTTtuv
.A^tv.v,.ou.
doaX^ouC. Ut
lu u
d.^s' TdiU
<;ese
:

offerent
bus,' ^
uu

Onnil vi.,.
''
^ ^"^ "^^irr£
• •
1

^
et iib VI, cap.de Novuto: K«. t, xpv.^...,.,
Tn; xaOo>.ur.; 'ExxXr.crac ^..,puTTOv .roL,TaaOat tov t?;,-
iZ^^^^t^.J^^^^i^L^^Z^^Tn^^
sius Bibl.oLhecu.ius iu Juiio
alp£«(o; dp/T,yov. Et mcAiU ctinouis vocc audori Hi'c coust.Lu.t,
coustituit "
ut : <

uuilus clericus cau.-.m m, ,. ii. \ 7

illius hiBre.eos Ecclesia «alhohca iule.-diceretur. Quo d ni.
forusse spectaut qu. habeoLur iu eucyCca Vi,',l.i
u ecTsl et li? ^^'.f
'^« ^8«^«''
It ^V
^cc.es.l.tl^^^Sr.er nr:;:; ^1^«:^.^ a^^rul:
papae « Ea quse verbo de uiemorala excommuuica
:
mouumenta iu Ecclesium per primicerium
tioiie cuuctis Coustauiiiiopo.iianae noturio-
EccIesiiE voce rum couferta ce.ebrareutiir. » Et vetustissima
pubhca dixeramus. » Quod videlur exsecutiis Eccle- quae-
(HiL- poiitiUcum decreta mauu primicerii nolariorutn
siee Romauie caucel.arius. Id quoque in Orieote subuolata, id coufirmaut. Eral eliutn in
obtinuisse coujecto ex McUiphrasle iu Alexio Oriente no-
« Char- taiiorum oflicum ecclesiaslicum
:

tum ipsis tradi.iit, quam Aclio sacrosanctag EcclcsiiC ; ii vero episcopis

lu gruv.onbusqiiibusque uegotiis
cancellario legeudam dederuut. » aderaut. Id te-
Textus quidein staulur ada coucilii Ephesiui, iu quibus
Gr£ecus desideratur; sed iuterpres, ni fuUor, vocem tit meutio
EpapbrodiLi lecioris ec noiani revereudissinii
xayxeXXapto;, GriEcis barbans non ignotam, epi-
relinuit. scopi Helauici Rhodiorum, qui noti
Su^piciouem au^et qiiod passim legimus in Actis multis iulerpo-
sitis appelialur Jector et uolarius civitatia Rl,odi
couciliorum, primiccnum notariorum patriarchiK, Ilem Auysii lectoris et noiaiii Firmi
in cujus ditioue saccr couveutus celebraretiir episcopi. Et
( qui coucilio subscripsit Veuautius episcupus
nonestaliusa canccl.ario) .babuisse sccum charias Hierupoleos
per notunum Therdotou. Quo vero
omnes et mouumeula coucilii ; et si quffi moueoda miui^terio offi-
cioque lu concili.s fuucti sint, ex iisueai
et legeuda, quasi uua omuium voce enuntiassc. satis su-
perquR Iiquet. Poiro caucelluni iu consil.um
Quid euim spissius occurrit in Actis concilii Ephe- aohi-
bebautur, si res aliqua veuiret iu
SHii, cui prcfuit Cyril.us pairiarcha coutroversiam •
A.exaodrious,
quamh. formui. ^ Petrus presi^yle^^l^i;-:;:^-
:
^^tc^re^^^^^l:^^^
ct pnmicenus
primicerius uotariurum dixil. >..,....' ^ ...„. ,,..'.^... -^.:^
.^"' veierumque ScnpLura-
dixil.. « Et
Ki. « rh.
„ Cha.tut» piffi' rum liiterate periti, hdem uHeiebaul. En tibi vetus
•
:

mauibus habfmus ad id quod placuent vestrae

reve- seuleutia ex labulaiio Sancli Albini
reut.a?. » Atque « Si ve.-tra jusserit sanctilas. legam.» Audegavensis,
:
qucB rem tolam apenat quam idco integram
CiEterum caucel.arius uotarii oppin* ;

eliam susti- 1. uuus gam, quod uou coutemueuda vestigia

nuit. Ejus aotiqui moris priEclarum veneraud®
tcslimouium in autiquiLatis siguet « Quoniam
libe.lo quudam Ulgerii
: aclus no^tri c.lo
epi^icopi AiideKaveusis, obbviou. traduutur, nisi stripto quo.ibet
quem scnpsit in graiiam ad memo-
al.balis RotiE adversus n.im revoceutur, placuit nobis quamdiim
abbatem Vtudociueu.-em « Quod dicutit Audeca. cuusam,
:
quaj lutcr mouachos Snucti Aibiui
vensem episcopum fecisse chaitam ejus in et mouachos
te»timo- Sducti Sergii eral, scripturae commendare,
mum judicii el iuve>litur« mugj.* videtur eis ofG- boc ad noliliam po^terorum valeui. perveuire.
ul per
cere, quam proficere. Quia uou
composita per fuit tur abbus baucti Sergii
Ici-
eum,,qui tunc erat magister scholarum uomiuaiua Delbertus, "et
cum in : mouuchi eji.s calumuiabautur mouachis Saucii
'

Al-
Andecavensi W,e,-ia uulla charta de rebus
ad Ai,- biui curl.m ecclesiam Campiuiaci, et ulias quus-
et
decavensem Eccle.-iam prrtiueutibus soleat re.ipi dam Pro hac culumuia fiuieuda OLbraniius
reiculas.
nisi a magislro scholarum dictata et laudata »'
fuerii ubuas Saucti Albiui et tola congregatio ejus,
Sed ne qu.s morem solitarium Eccbsias Andeca- dixe-
ruut fC libeuler ituros iu judicium aufe
vensis fuisse opiuetur, abbutes Tii-
variis eviu-.-ini exemplis rouicae tt Audecaveusis proviuciae.
morem cousueludiDemque ubique Cum verba ista
servalam. Chartffi niultum placiiisseut nionachis Sancti
Hugooi. L,,„,,„„e.si, i,v.iep,.c„,i
,.;r7«r .,; h -1=^^ =,;' Seriiii, pari
'.r," ,„ sr:;;;' .r
clausula: « Ego Hugo Diviouensis
nachus vice cauc-llani scripsi,
Ecciesiae mo- sterioSuucti Floreutii. Abbaies vero, qui
causam
et sub.^^cripsi.
Ut » coabbatum suorum erant audiiuri, fueruut quioque
et tabulis quibusdam Manassae et Rniualdi Rhe- quorum nomiua sunt haec Domuus Guillelmus, ab-
meusium archi..piscoporum, quae descriplae suot in bus ipsius monasterii
:

eadem Biblioth-jca domnus Bartholomeus, ubbaa

;
« Fulchra.lus :
cancellarius re Majoiis Mona^lerii
cognovit, pcripsit et subscripsit.
domuus Haymo, Saocti
;
Ni<'olai •

» Protulit non-
""" """" tloiauus Evanus-, Saucti Melanti Redouensis
dom-
nul.as ai.ctor H^stnrix. e. r' •
"
;

r^in^i
-..--:
ris
cancellarius et archidiuconus
''"'^"'''onus
• •
tc,!iffi''^rru';rr
scr n t
scnpsit.
*
fH.n""' cau-
Ilato
"'
r
lueruut,
ditun,
^r'"^"'
causum ^"r*'
et
coufrulrum
^'"^'---•H-om-uesud.
suorum altenlius au-
secuudum ecdesiasticiim ceusuram defi-
ce lanus scnpsit. » Quo loci
etiam reperias chartam nituri, adductis setum idoneis pcsonis de gregibua
Oilhert, Pansieusis
episcopi auui 1119, cum hac suis, quos sapientiores et uliliores ad haec discn-
subscnpt.one: « Tlieobaldus
cauceilariu8scrip.it.. tieuda penea se repereruut. Ilaque sedeutibus eis in
Lauduneusis ep.scopi multas edidit
idem audor uniim, interrogarunt ambos ubbates et moua. hos
quffi similiter desiuunt : « Robettus cancellunus eonim, quorum causa erat, utrum vellent utriuque
releg.t. Ausellus caucellarius
te. Maris rele^i. Ra-
dulfus S. MaricE cauce.larius ^.1^17 T
^^'''',?''- "
cedeie Judi.;ameuto
''^'^^'^ jiidirameuto quod ibi concordiinter tolus
conTentus judicaret.
toluB ,11«
Ad
ille

Eodem modo Uia.-is^rr •

Inu ^ / ,
eorum interrogatiouem
scnpsii et confirmavit luslrumenta eccie- respousum : SciaUs tios i>aralos esse et stqui et te
 1U5 GKSTA. - NOT^.
nere sententiam judicii veslri. Hoc vohis
spondemus, k sinm ouu^ e,t mr., / /•
quia ob hoc venimus. Postquam ex utraqiie utmqne parta .tZl ^
1 ?^""- /"'*"' ^"''"^- ^^'^ 'o9a.t7ur di- ^H
spousio ista facta fuit, oblaius est locus
eoarraudi
causam suam abbati Sancti Sergii, et ejus
mnna
cbis
--- qui
-1-- dixerunt Caiumniamur
v^" <w„,n,t'««;- "
Soncti
:
o'inci.1
' .
Albini f^c erit
monr.chis ecclesmm et cuvtem, qux vccalur ; quia in illns parles,
Campi- quas militsei rLT
macus, qux debet esse juris monnslcrii nostri •
re-
quirimus ab eis et alias quas<lam reliculns.
dnmnum
quarum mutto minus est, sed recennus et
mn?n/estius
Et cum voluisseut monachi Saucti Sergii
de mino-
ribus rebus prius piacitare, et postea
de GampiDia- Posiremo, ut brcvilft' n.i /; <-'ericort<»i.
co, visum fuit judicibus hoc esse ^^'"^ ^eniamus, hoc solum
injuslum ut causa judicamu, l.fZ , ,
lUa posterior discuteretur, pro qua '"^ dcpositronem pr^sentis
fueraut et in unum conveneraut.
abbates vocati ITd Ti? reJ que-
Dederunt tamea rentes ad prohandum
eislocum agendi causam unam, qua; secundum instituta canonum
magis eis pla-
ceretde minonbus causis, post cujus
ad Campiuiacum venireot. Igitur fiuila
discussionem
causa, quam
9uodmed^etatem Ecclesi. Campiniaci,
pnrtem curt^s, quiete et sine
et
calumnia vestra tenu7
ZZZ
de minoribus elegerunt, judices ita run XX.X annis. Propter universa ha:c
ad eos locuti aul Tol
sunt <- .^..^...
Qua
.• ratione ..u„„„,o
clamntis uuinpimacum
Campiniacum au ad pcsjus
d.tasunt,judicamus,
„a
ab istacalumma
.-o/^
^ '""''"""^" /''flfe^,
ditectissimi -•—•'
/r^^^^s^^Z vos debere
deber
monasteru vestnpertmere ? Testibus, an "'«/"^«^'^'^'^ mperpetuum cessare,
an charta ?? - investitura ? n
suam Sancto Albinn w "'" f possesswnem
et Possessw7iem
possesswneK
Pro/erte nobis
P7'o/erte
Per char,am,
chanam, iuquiunt.
insv cinmn, Et
7iobis ut inspicinntus.
inquiunt.
v.t
Tum illi ^ ZutterTT
r„.,...,i„„„^, ,i.-„-
dimittere. T
rlimin^,.. Tuuc 7
""'f'
domno
•
: "
''
.,„•„

nfiihprt^
,.i...'
""" aosque
«^^'^"^ contradictiom
.ki.„.„ _. ^ ..
cLtrS^
protulerunt duas '^*'™'^° ^'^^^«^'« abbate
chartus. Quibus prolatis, a commuui d m monach.s
dam l ' et quibus
su.s ad recognoscendum
conveutu rece- et s^equea-
perunt se judices in secretum locum, dum jud.cum mflexit. Memores
ubi diligentius enim erant snon
possent intueri chartas, quas de sicn.s quam fecerant solus Moy.es reriiH
chorum acceperant. Et assumpserunt
naldum grammaticum Audccavae civitatis,
archidiaconus Sancti Muuricii, et
manibus mona-
secum Regi-
qui erat
prohocvolebatireRomam, sicut 'postea
plac.tumfactumfuitapud Salmurum,
Sducl. Floreutii, sub
f
in monastSo
ZT. ;

'

S
num ejusdem Ecciesiae, in agendis causis
Robertum deca- testimouio a.que
rum excellentissimffl auctoritatis v po juS
magnae alque sanclitatis"
peritiae v.ros. Has persouHs Eusebius epi.copus .em.uejudiciumaliter sentieute, vel^de
decaveus.s pro se nd placitum
An- batum, vel monachorum, sive oTnTTb.
monachorum miserat, clericorum Lue
ut isti lutellecta rectitudin.; aiconim, anno ab Incarnatione
teslimonium perhibe- Domini ^074 ^xv
rent ventati, ne inter
monachos ultra pro hac re Kal. Novembris. » ^^ '

seminanum discordiae [suppl. superesset].

Scrintura
Ibid. Et archidiaconm —
/aclus. Fuissearchi-
autem, quam monachi protulerant, diaconum Ecciesiae Cenomaneisis
erat quoddam cons a ex ep
pr«=ceplum Roberti regis, noa tola Ivoms Carnotensis
long«. anliquitctis, episcopi, qu^ dubio
cont.neus ista cul ad eum scnpta est pro-
R..ginaldum episcopum Andecaven
:
(«), quidquid contra sent^at
eem ._-.
instaurasse „^ ad cguium
regulam monastici ordiu v.r docliss.mus
--'."..- «u.cluo.
Juretus. Vetusti
veiusii enim codices
ordiuiss ab-
ab cod ces ouoo o
ba
Datiam
lam Sancli
SancU Sergii,
Sorni! „.,.„
qu. _
erat sua, ex episcopali
• rum auctontate '"^''"''
_
nititur, ''^'^'
vitiosi et '' corrup 6)"
sc.licet jure. Sed ea tempesiate per antiquam p 1071111 iTpT'
li.ldeberli
de- ^ \"''^'^^f^l
^^'"'"^ monH^oo 4uouue
r.ominp .^-.uui/oa
"«^dosa quoque
^«""Pti^ runt'
ur,t'(6)
^"l-
inscrintio ^^^^^^^
•
i
. ^
s ruct.ouem usque ad hoc dejectam, mat.i
ut a naucis "^"' Baldrici,
^^^^''^^' Burguliensis abhnf!,
abhatis, .JL^l''^
cujus
meutum exstat tomo IV Historia> fra^-
clericis, et multnm pauperibus
coierelur. Interea FranciL scr!
beudum en.m erat mid^beno
^'"'T '" Pra.cep.oillolegebauLur diacono, uonAu.eberto. CelebravitCenomaneZi
:

Ittributr; ^^c;!
H.ldebe tus lat
verbis. V.Ua Gampin.^icus des Berengani, ut constat ex
cum appendiciis suis. ejus elecia De po i^
tur^ Baldncus
^''""''^'' '"'^' '' ^^'"^'' « De Berengirio Tfr^ae^si^^aSa-
:

dd.>enC'r
ddigenter «' "«^"'^ e
inspecto, judices supra dicti redierunt Col. 89, lin. 12. -
Honestntis su^ merilum M-in;
fest^ .gitur calumni^ erat.
quod obj.cSnt ad:
versan, de v.ta lu mulierculas
inf.mi. Calumniis
fidem noa habuit Ivo
Carnotensis, apud auem
de
ZVZ T
/« «
' ^''t"r'''"'
''""'''^
Cnmpnnincus,
'^">-'^-'
quam vos
«^"-
habetis
v.ta ante acla criu.iuabautur. Neaue vpp^
pr^lau.ata ep.stola (c, quidquam
mat nec s.bi volebat credi,
arverl i"ue a ^T
Tr
;
qui vanis rLertis
umonbus se alflatum propalam profi tebatu
ckarta v>deamus CalnJZ^Jrt^Z I^^^TTI:
Quid enim al.uJ sibi volunt
en.m de te... ."quee si vera
qua^ u.culcaV^:
Audni
,. . , .
" -•-"' •" 'niuit cnnria ruissp prrn.. j ,
"" """ ^uui...
sunt... a.cunt
dicunt eniiTi nn;
etaliud. ™... uu-
Omnia qux charta vestra nnrrat " ^
calumu.ae.
^ ^.-
Ul --••
mOVlt>•
vobis nt
'
COntrovprciam
c^.nmit Quid m..lta? laique iojurius
cm,uent.s.imus Anualium cond.tor,
fu iLXTo
qui ad n e
meudam et luquinaudam viri sauclissimi ^
f
infenso iufestoqno animo
omnes Ecclesi. Gall.can.
(qualem ferl K^h T"'
leerTs)
nioadaunum 1088 abutitur. Noa 'voni= te" m.o"
ulli m,. f
curtisipnus, e't
semper tenntrunt
mcL^^^Ttcle^^^ZZm '"17
""^"''
heudendi vel maledicendi libido,
nnpul.t;
ut ea ^^1^
'"""

d/ f ^ solius vis ven.atis,

et tenent „,
fu.. adeg.t. Memoriam viri
c;„us t^n^^eT':;^
iacomparabil™ sed "i Iv.
veritafs graua. auguste,
saucteqie v^n Vor A.
h..jus v.tiE. qui quod ffivo ctj
Su;';.''£,r''Lr"4;:'i.''''«';.:g;r'f'' suo accidit refer J
mores HilJeberti ignoli esse non
pol .e „, [ f k l
«;;''';:,/';:^„-;r-;;sri;':j~ test.mouium houestacis
cnmnia
Hildeberto
ioferuat ; ulri ulris
liro ^i
auteferendi sinf f
tu
.

dijudicari potest. Religiosum

et oculatL
leftet,
rasset.
W H»c codicuo, conrupiio pr«l>ationem dcide-
(c) Vide qu» d^ his notavimus in Vita
Hildebertl.
Patboi. CLXXI.
 107 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC. 108

judex non obnoxiiiB gratiee, procnl dubio probnbit. A. pretio, ventrem pigmenta, et larga diversitas po
Adululiouis vero suspicioueni omnem aniovpt, quod tionuni, convivani excitant ad potandnm, et .'^a-
ct
nonnifi rebus bunmuis exemplo Hiideberlo, vila tiaut. » Ue soia etiam odorum mi?lnrn dicitiir. Cliri-
iiliiis pcriplis mundnla sil. Harum porro calumnia- sliauus Drullimarus ia cap. ii Mallbaei « Cum ali- :

runi, quas ne fuspicioee quidem refert Ivo, nrtifices
fuerniil quidam e mnjoribus Ecclpsia; Ceuomaneujis,
uuns i-cilitet ex arcliidiaconis. ct puuci adiiiodum
canonici, qni cum hac via nibil essent nsseculi, ia
discriiiien cnpilis laiidem optinium pontificfm voca-
veiunt. « Quiilnm ex clericis, nil Anctor hujus lijjelli,
a priucipio promotionis praisulis invidisseiit, el do-
]o9 totos tota die medilantes, illum apud regeui gia-
qnis chnrus mortnus fuisset nobilis vel potens, va-
cuaretur ab intestinis, et condirolur myrrha cum
nloe, vel aliis pigmenlis. » Et nuctor vetns in Can-
tica «
: Fit primum dincipulus, infjreditur cellam
discipliuaj, in qua mores ejus a magistro variis vir-
tutibns, velut a pigmentariis nromala diversis spe-
ciebus coropoHUulur. » Nec nbsiniile illud Eckehardi,
c. 30 Vilffi B. Notiieri « Diguc memoria ejus in :

viter accusabant, et mentientes dicebant eum cons- compositione odoris Banctifi Ecclesiaj facti opus
cium fuisse proditionis. » pigmentarii. »
Col. 89, lin. 13. — Communi
plebisque as-
clcri (^ol. 89, lin. 30. —
Epistolas exhortalorias dirigens.
sensu. Primores tamen Cenomanensis Ecclesise Nou Hildeberti oetas virum, cui, aut iogenium
tulit

electionem ejus in crimen vocasse teutis Ivo jam
prielaudata epist. Ivonis Carnotensis, quasi
eorum consilio, nec consensu electus fuisset. Sed
paucorum intercessio temeraria levioris momenti
erat, quam ut periculum facesseret rite eleclo. At
que adeo falsis crimiuationibus impelitum,
praestantius, aul oratio concinnior famam conciliarit.
nec Vivo eo et vidente, in scholis episto!a>. adolescenli-
bus ad imitandum propositee fueruut. Petrus Ble-
B sensis epist. 102 : « Profuit mihi quod epistolas
Hildeberli Cenomanensis episcopi, styli elegantia,
ex et Buavi urbauitate prsecipuas, tirmare et corde te-

eventu conjectare l'cet : (a) consecratus enim fuit nus reddere ndolescentulus compellebar. » Nec vero
Ildebertus anno 1098, in ecclesia Sancti Juliani Tu- sibi Bolum, sed et patriae, elegaQtiEe tantam giorinm
ronensis, decano, et Gutfrido archi- peperit, elocu io Cenomanica compta et
ut vulgo
\ rfieceulore,

diacono Ecclesiae Cenomaneusis prsesentibus et perpolita haberctur. Willelmiis Malmesburiensis lib.

faventibus. Id coofirmant tabulse chartularii Prul- i de Cieslis poatificum Anglorum, ubi de Radulfo
RolTensi episcopo « Si scientiam litterarurn rimeris,
liaceusis, subjicio : « Helias Cennmanensis
quas :

comes, pro animarum patris matrisque meee reine- totas exhausit Athenas ; ^i eloqucntiam exigas, mel-
dio, illud donum quod a fratre meo Gosberto da- leo quodam lapsu ex ejus ore fluit oratio : cui acce-

tum erat ecclesicE Sancti Petri Prulliacensi dn ec- dit genialis solis, id est Cenomanici, accuratus, et
clesia Bociaci, necnon etiam de cunclis ipsi PruUia- quasi depexus sermo. »
censis ecclesiee abbatis, in die consecrationis domni Coi. 89, lin. 40. —
Celeberrime dividgata. Chroui-
Ildeberti episcopi nostri ia capitulo Sancti Jullaoi con Turonense ad annum 1127 « In versificando :

Turonensis ecclesiEe martyris. Deo sanctoque prin- et dictando scientia clarus » vocatur. Pienius Cbro-

cipi apostolorum Petro, Ottonique abbati et moua- nicon Antissiodorense ad annum 1107 « Florebat :

chis Ecclesise servientibus. Hanc concessionem feci hoc tempore Hildebertus, prius Cenomanensis epi-
cornm domuo Ildcberto episcopo, et abbale Sancli scopus, deinde Tuvouis archiepiscopus. Vir scientia
Carilcphi Euvrardo, et Gotfrido Cenomanensis Ec- perspicuus, et tnm in versificando qnam in dictando
C
clesia; decano et Fulchrado prfficentore, et Gof gratiim pecuiiarem ade[itus. Indicant hoc diversa
friJo archidiacono et coram islis meis militibus ejus opuscula, quce melrice edidit, et cpistolae, quas
Guillelmo Tibulo et Ricardo Harengodo, omnique ad diversos direxit. Quae omnia miro modo com-
conventu Sancti Juliaui, tam clericorum, quam meudat et elegantia sensuum, et lepos brevitasque
laicorum. Ego Goffridus Vindocioensis comes, co- verborum. Unde quidam de eo sic ait :

gnomento Jordanis, cunctae meae progeniei prEEseuli
et futura; volo uolificare, quod donum ecclesiae Bo-
ciaci, sicuti mei coL^nati Gosbertus et Helias Ceno-
matiensis comes dederunt, ita ego et filius Goffridus,
Inclylus et prosa versuque per omnin primus
HVdebertus otet prorsus ubique rosam.
Quod iisdcm pene verbis referunt alii chronologi
Itali et Germani, lum etiam An^'li.

qui cognommatus pro aniaia patris

est GrisagoDella, Col. 89, lin. 4'f. —
Nondum xi. annos excessernt. Si
mei GdffriiJi, et auiuia mea,
Almodapqne mitris mece, beue calculum ponit iu fiue hnjus opuscuii, erat an-
aiiimaque Eupbrouiae comitissae uxoris meae. dooa- norum xliv. Ait nHuiqne expleto octuagesimo anno
mus et condouamus. Haec douatio facta est anno abiifse ad Dominiim, auuos xxix exegisse in episco-
1098. » patu, et VI annos cum dimidio in archiepiscopalu,
Col. 89, lin. 27. — Ex quibus tanquam sapiens pi- ex quibus vix colligas xxxvi annos, qnos si detrahas,
gmenlarius poium. Pigmentarius dicitur in veteribus reliqui erunt xliv anui, et quod excurrit, quos trans-
glopsis Latinograccis [j.upv-rw)»^,!;. (pap!J.a/.oicto)vTi; v.a.1 \iu- egit iu canonicatu, mngislerio scholarum et arcbidia-
p£'|d:, ul iu Graecolat. nupoiroilT,; pignienluritis, un- conatu.
guentarius. Pigmenlarius igitur est pharmacopola, Col. 90, liu. 33. — Inlcr Anglorum regem. Willel-
qui vina medicata vendit, odoribus scilicet, melle,
D mum II.

manna el saccharo temperola, vcl aliis ejusmodi Col. 90, lin. 34. —
Et Helinm comilem. Filinm Jo-
speciebus. Isidorus in glossis : Tuspollen, manna, annis de Fissa, cnjus memoriam pene intermortunm
vel genvs pigmentt. Petrus Damiani, lib. vi, epist. reuovabo, prolatis tabulis ex chartnlario Sancti Al-
32: « Mulsum melle simul, et diversis pigmentorum bini Andecavensis, quac sic abent « Vir nobilis et 1 :

generibus. » Suggerius, constitutione 3. « Pigmentum miles egregius, cui nonien est Joannes de Fissa,
habeant fratres de camera et cellario. » Quae chare largitus est de.suo bonorc aliquid Deo et Sanclo Al-
cum venirent, delicate et moUiter vivcDtium erant biuo ct ejus monachis. Igitur dedit ecclesiam Sanctl
pocula. Auctor Vitae Guidonis Cenomanensis epi- Audoeui et capellam suam, qnae in ejis castello sita
scopi «:Alternus cibus tam arte conditus, quam est, iulerfuit Helias filius ejus. Aclum apud Fissam,

(a) Alii auctore?, et pene omnes, Hildebertum in die consecrationis domni Hildeberti epi-
fdctam
consecratum fuisse asserunt anno 1097, ipso die suspicarer diem illam non esse ipsam ejus
scopi,
Natalis Domini, sex scilicet circiter mensibus ab cousecrationis diem, 8ed tantum anniversariam,
solebant-
obitu Hoelli antecessoris sui, quem Gesta episcopo- quam olim episcopi soiemnius celebrare
rum Cenomanensium ad Hoellum, narrant obiisse Nec enim probabile videtur consecrationem Hilde-
IV Kal. Augusti ejusdem anni 1097. Quod autem berti per decem et octo ad minui ab eju8 electione
Bttinet ad hanc donationem Prulliacensi Ecclesioe fuisre dilatam.
 109 GESTA. — NOT^. no
anno ab IncarnaUone Domini 1087, indictione pri-
ma, secundo Idus Februarii. Nnn iongo
Februan Non \nnan n/^=t
^
" tantia anliquarii ia ""*="""
^. .
\ .
mendo cunai
cubat cnarta
. ..^-.v» quam supra
charta
.
tempo-
posl t...v.,.^ .:
descnpsi.
.

Qui enim fieri potuit, ut Bic ageret,

rum decurso volumine, idem supradiclus Joanues sic
contraheret mense Novembri,
de Fissa apud ca^^lrum Gunterii, ajsriludiuis dolore qoi meose Jooio
vel Julio antenori
deleutus mouachulem habilum et bene.iictionem fle- extremum diem morte confe-
cerat.
bililer appetendo, a monacbis Sancti Albini, Dei
gratia coucedeute, suscipere mcruil; ubi dedit,
Col. 90, lio. 34. — Intcr Anglorum regern et Heliam
etc. comitem BeUum. Cau.a et oiigo
Ipse eadem die «gritudine defuuctus est. belli, ut innotescat
Monachi qutm titulum
prffitenderet Willelmus II, alle et a
corpus ejus diligeuter procuratum ad Sauctum Al- capite repetenda est. Cenomaniam, quasi Norman-
biuum Htluleruat, et dili-eutius sepelierunt. Helias niffi appeudiculam,
vero filius ojus, qui sepulturai interfuit, eodem cum sibi jure viciniffi armis vin-
die dicare Willelmusl injuria
et frustra teutosset, con-
in ciipiiulo, poueudo baculum in manum domiui ira reniteijte
Girardi abbatis, quod pater prius, quod pater poste-
Cenomanensi comile Herberto, ope et
auxiho Gaufridi Martelli
nus yancto Albmo douaverat, libenter donavit et
Andecavensis comitis, qui
ereptum restituerat comitatum,
concessit. Et receperunt beneficium fracto et debilitato
Sancti Albini armorum impetu,
ipse et fraler ejus Guufridus. Eo ad artes, genti su® valde notas,
tempore quo ista divertit. Comitem
facta fueruut, Gauzbertus fiiius Joannis de
captavit, et quod vi neqoiverat,
Fissa doloassequitur
major natu, Cenomaois morab.aur. Qui haeres, legitimis exheredatis, ex
;

adversum asse scnbitur, haereditatemque

moaachos vehementer iratus, calumniatur quidquid vivente adhuc, et
spiranle Herberto crevit. Gesta
pater ejus monachis dederat, et frater comitum Andeca-
concesserat. vensium
Demde missis a Girardo abbate tribus monachis
B : « In diebus Willeimus dux Norman-
illis
norum Herbertum consulem Genomanicum
CeDomanis, a calumuia cessavit, accipiens nimis
ab eis x impugnabat, cui Martellus auxiliator et
hbras denariorum Andecavensium, tutor fuit, et
et omnia supra idcirco Wiilelmus dux, qui
dicta coufirmavit, et beneficium postea Anglia acquisita,
ac societatem mo- rex Anglorum exstitit, multa a
nasteni Sancli Albini accepit de mauu episcopi Martello mala per-
pessus eet. Ibidem Willelmus Cenomanum, conce-
Hoelli, jus?n abbiitis. » Quod :
cocfirmat Chronicon dente sibi Herberto, acceperat, et Heliee
breve comitum Andecavendium his verbis « Heiias
cui heere-
:
ditano jure eveniebat, violenter
flhus Joauuis de Fleca, Sybillam auferebat. .. Qui-
filiam cujusdam bus succinit
Malme.^burieosis
comitis Longobardiaj neptem, lib. iii ; « Terras
scilicet Hereberli, o!im Normaiiniae appendices, quae longo
quoudam Genomanici comitis, duxit uxorem, et cum usu insole-
verant, restituere intendit Cenomanicum
ea comitatum Geaomanije suscepit. » ; dico co-
Quie revincuut mitatum,
errorem auctoris Vitae Hoelli, dum scribit et Quorum Genomanis dudum
Britanniam.
genere a Martello succensa, et
paterno Heliam a comilibus Ceoomanensibus domino suo Hugone privata,
oriun- tunc Duper aliquantulum sub Herberto Hugonis
dum, qui solius affiuitatis conjunctione iis filio
devinctus respiraverat
erat, ut hinc constat. Haec sunt qui ut tutior
; conlra Andecaveusem
illius verba « Sur- :
esset, Wiilelmo se manibus dedcrat,
resit quidam nobilis adolesceus, in ejus fideli-
qui erat de genere talem sacramento juratus. Praeter filiam ipsius
Geaomaneusium cousulum, Helias nomine, e coepit
pe-
tierat,et despondeiat quw priusquam nubilibus
caiumniari ipsum comilalum. » Noa longo ;
post mor- annis matura conjugio fieret, ille morbo decessit,
tem Joannis patris iuterjecto intervallo, ^
dolale bel- haeredem sibi Willelmum pronuntians, adjuratis ci-
Jum suscepit Helias, qui post muitos belli ;i

eventus, vibus ne alium susciperent,

qui hic enarrantur, compos voti habituri, si vellent,
factus, muiia ia lenem
Jicclesiam Cenomanensem
et probum domioum ; ei noilent, recti sui
contulit beneficia. Marty- exaclorem immodicom. Qho defuncto, Genomanen-
rolo-.um Eccles. Cenom. « v Id. Julii obiit venera-
:
ses magis ad Guvalterium Medantium (<?) declinan-
bihs Genomauensium comes
Helias, qui in inlroitu
sui consulatus huic sanctae
les, cui soror Hugonis nupserat, sero tandem, ut
matri Ecclesiffi concessit Willelmum
quidquid Hugo comes ejus autecessor, susciperent, resipuere, gravibus saepe
Marchisi d- dnmnis admoniti. » Facere non
lin?, Iloello episcopo possom, quin hoc
pro damnis et illatis ibi con-
loco obitcr raoneam errore lapsum Malmesburien-
tulerat lujuriis, et quidquid
ejus socer Gervasius de sem, qiii appeudicem Norm&nniaj Cenoinauiam fa-
castro Lit. Ad suggestiouem
quoque Hildeberti epi- ciat, quae partite semper a suis comilibus admini-
scopi, beali Juhani lectnm ex
argenlo et auro fecit. » elrr^ta, et tum demum dominata, ut
Multn dedit etiam mouachis Saucti coustat ei Pon-
Alhiui comes fa- tificali Cenomanensi, et
ctus, ut ex Gestis comitum Andegaven-
tahulario
coustat « Heiias comes Ge-
.
sium, in quibus contioiiatio seriesque comitum haec
nomancusis Fissam adveniens, donum
quoJ paler habetur. Hugo, qui cum Segenfrido episcopo beilum
ejus monachis Saucti Albini
dederat, et ipse cou- gessit. Herbertus
cesserat, accrevit iterum de Evigilacanem, qui Avesgaudum
quadam parte lerrjB suae episcopum vexavit.
Herbertus
quae est a lerra mouachorum Bacco superioris
usque ad domum le- avunculis. Hugo, Herberto Baccoue expulso, comi-
prosorum » Et ibidem « Anno
i 110, ^'
xr K r Ceilri
-' •

nomanis pro remed o anim.

:

r
Incarnatiouis ^'''"°'
'
Domini
rrr''""''
'°'"'' ^'"
f'
tatum
^«'""^ recuperavit, et ex Berta Alani Britannoi
Britannorum
'""^'''^ ^*'^"^' H<^'-bertum, do quo agit Mames Mamesbu-
rum, medietatem fprr^beati
ed^ela tem terrae
euieiatem
ipse apud castrum Fissae,
r t^
Thnmm
'' n^''^"'"'^ ^"o-
Thomffi nr.r,ot/^i;
in
„„o.>,
apostoli, quam ...: . ...
riensis, sustulit. Pontificale in
apicem comitatu.^ adepto, monachus
Gervasio
„
« Hug ^one
°
effeclus" est
.
:

festivitate ejusdem Herbertus Bncco. In tantum autem antistes Gerva-

apostoli, cui novam ibidem
exstruxerat ecclesiam, sius dilexit Hugonem, quem
per siugulos auuos iu^tituerat de sacro foute Busce-
a-i. De hac re ia- perat, ut qnaereret ei
vestivii ipse uxorem, Bertam videlicet no-
Archembaldum abbatem in fe.tiviiate
supra dicta apud idem bilissimam feminam, Alani Britanuorum couiitis
castrum io domo monacho- olim conjugom. Quie res Gaufrido valde displicuit,
rum » Lod..m auno fatis cessit
H.lias. Chrouicon sicut [iroliavit eveutus rei. Huao cum suis militibus
baoai Floreutii « lUo obiit
:
Helias comes. « Et propter uxoreni abiil. Gnufri.lii* castellum Lit igue
Chrouicon breve Sancti Albiui
ad annum 1110: « Eo cremavit. Pro talibus euiui factis eituuc nimis alter
te^mpore, v Kal. Julias,
Helias comes Genomanorum alterum odivit, scilicet et cumes pontificem, et poo-
obnt, honorem suum Fulconi
juniori.
geoero vide- tifexcomitem. Videns ergo Gaufridus quod coosilio
licet8U0 derelinquens, vir ingenio
et audacia ma- domni Gervasii episcopi, ad ruinam et ad suum de-
gnus. » Gonveniunt omnes in
id unum, quod Helias trimentum Hugo comes uxorem fortissimam duxis-
mortem obut auno lliO; mensis
et dies in contro- set, Judam portans in pectore, mandavit in dolo
versiam mittuntur; Martyrologium
enim v Id., et Gervasium episcopum ut tradefet eum quem tra-
Lhron. Albioianum v Kal. Juiias. ;
Gaeterum incogi- ditum misit in carterem, ac tenuit eum in vinculii
(«) Vel potius Gaufridum de Meduana, ut ex «equentibus patet.
 IU VEN. HILDEBKKTI CENOMAN. EPISC. 112
usqne ad Bcplem annos, spernns se pro hoc castnim A. Willelmiim regem Anglorum el Fulconem Aadeca-
Lil habiturum. Sed nil ei profecil, quia bene illud veusem cou-.item de eod. m episco[)atu e.xorta erat,
custodiebaul niililes castellaDi. Dum hajc ita se ha- Raiiulphus Turouorum archicpiscopus Turouis eum
bereiit,mortuus est comes Ceuomanicus Hugo, Ger- ordinare uon j^oluit, ipsius as^ensu atque praecepto,
vasio prce^nle adhuc io viuculis conslitulo. Domnus omiiiumqiie suffra^.'aiieorum ejiis, cum magno linuore
vcro Gerva-ius dc uioile couiilis valde est contri- ordiuaturt est iu llothomaga civitate a domuo Wil-
Andccavensium con^es e contra
status, el (jaiifridus lelmo ejusdem urbis archiepiscopo xi Kul. Muii,
est gavisus. Comile aulem Hugone secundum iegem auno ab luciinuUioue Uomiiii lOiiO. » Ilacteuus de
Ciirisliauorum sepuilo, Gnufridus comes honorem VVilloimo I. Qiiai deinceps sequuutur ud hunc no-
suscepit usque ad decem armos. Cives vero Cenoma- striim Wilklmum II devolvuntur. Pergit auctor pau-
nici u.\orem Hugonis cum inlanlibus plorantem per cis iuterjtjctis: « lilis diebus Willelmus Anglorum
uuam portam projecerunt, et Gaufridum comitem rcx slrenuus mortuus est, ejusque morte tota Ceuo-
gaudentem intrare fecerunt. » Nomen infautium, qui mauorum rcgio iierturbala; et inler reliqua mala
cum matre fortunis omuibus deturbati, reticuil. lu quffi iisdem tempoiibus contigeruuf, surrexit qui-
iis fuisse Hcrbertum III et ultimum comitum Ceno- dam nobilis adolescens, qui erat de genere Ceno-
mauensium, et eum in integrum fu'8se rcstitutum, maneusium consulum, Ilelias noiniue, et coepit ca-^
ex his Kemperlegiensis ad annum 10U2,
chronici lumuiari ipsumcomitalum iugressusque castrum
;

verbis facile collegeris « Herbertus CeQomancusis

: quod Baledouem uominaul, legioi.em uudique de-
comes morilur, uteriuus fraler Cooani ducis. » Qui vaslabat, mnximeque adversus civitatis habilalores,
quidem Couanus lilius erat AlHui et Bertae, ut prodit g qui ei viriliter resistebant, multis insidiis assiduisque
idem Chronicon anno 10;;6. Mortuo igilur Herberto deprffidationibus grassabatur. Sed cura rea parum
III, comilatum qualuor annis quielc Willelmus pos- [iroccderet, putarelqiie consilio priesulis, qui in fide-
sedil tolidem c-niui numeratur ab excessu Herberti
; lilute Rothherli comitis iuviolubiliter perdurabat,
ad expediliouem Auglitauam; trausfretavit enim anuo suis conatibus obviari, quorumdam perversorum
1066, ut iudicat idem Chrouicon. « Willelmus Norman- consilio, in tuntum prorupit audaciani, ut Chri- i i

norum dux iu magna classe in Britanniam iuvasitiusu- s!um Domini maoum milteret, eumque iu castrum
lam. » Willelmus ubi abfuit quid sit cousecutum docet patrimouii sui, quod Fi.xa dicitur, in cust,)diu po
auctor Vitffi Arnaldi Ceuoraaueusis episcopi « Hujus uere uon timeret, clericosque suos ita ab ipsius prse-
:

tempore Willclmus priuce[is Normanriorum, qui tum seutia fecit removeri, ut ciim nullo eorum nec fami-
comitatum Cenomanensem, exsliuctis atque omnino liare, nec publicum posset habere colloquium rusli- ;

delelis ejusdem comitalus haeredibus, acquisierat,cum cumque {resbyterum ejus obsequio deputavit ne
raaximo Fraucorum, Noimauorum atque Brilaniiorum custodum callidilas Latiua posset coufabulatione de-
exercitu in Angliam trausveclus, Auglos bello devi- ludi, etc. luterea Gaufridus (de Meduaua) cujui supra
cit, et interempto ipsorum- rege Araldo, lolius An- mentionem fecimus, ratus se o[iportuuum tempus
glite regnum obliuuil. Ubi dum aliquo tempore re- iuvenisse, quo regionem deuuo perturburet. Hugo-
rum bellicarum oicupatiouibus teneretur, Cenoma- nem filium Athouis, jam adullum, crebris legatio-
ncusium pioceres uiia cum populo ah ipsius regis nibus sollicilaus, ut in regionem veniret oblinuit.
fidelitate uuanimiler defeceruut, et mitlentes in Ita- Cum ergo esset apud castrum, quod Carcer dicilur,
liam Athonem quemdam marchisium, cum uxore et r occurrunt ei proceres civitatis, sacramenta fidelita-
filioqui vocabatur Hugo, inde venire cceperuut, se- tis, quac Rothberto comiti promiseraut, pro uihilo
que civilatem, et totam simul regionem penitus
et ropularent. Episcopus aulem ceroens periculum im-
expelleutes, quodam regis dapifero, Vinfredo nomi- minere, si levitali ipsorum aliquem praberet assen-
ne, in i[)sis munitionibus interempto. » Narrat in- sum, paucis contentus comitibus, ab urbe cum fe-
super Marchisium deprehcnsa (^euomanensium levi- stinalione discessit, et profettus ad priucipem, cun-
tate, uxore et filio in Cdem Gaufridi de Meduana cta ei quse gesta fuerant enarravit. Ipse autem Ro-
(quem perperam Guvalterum Medantium appellat Ibbtirthus ultra modum iuerlia; et voluptati dedilus,
Malmesburiensis) viri nobilis et aJmodum versuti nibil dignum rationo respondens, quae Ceijomanenses
iugenii, deposito, iuremigrasse. Deinde,
Italiam fecerant, pro eo quod iuepto honiini nimis onerosi
quomodo (ul multa omillam) in proceres con-
i)lebe viderentur, uon mnltum sibi displicuisse monstravit.
citata, facta couspiratioue, quam communitionem vo- Non enim curaj videbatur, nisi ut e|jiscopatus tan-
cabaut, Hugo ad [lalrem amaudutus est; maler vero tiim in ejus domiuio remaneret. Unde praecipit epi-
Gerseudis, filia Herberti Cenouianensium illustris- scopo ut ad Ecclesiam quuiem reverleretur, de epi-
simi quondam comitis, in civitate remausit, et ia scopatu vero nullatenus Hugoni marcbisio respon-
arcem totius urbis munilissimam exosum populis derel. lulcrim Ilugo commuui omnium assensu in
indusil Gaufridum Meduaueusem, a qua di-jectus civitutem receptus, in domibus cpiscopi mansionem
est duce Fulcooe Audecavensium comile. Sed tan. recepit. » Addit: « Dum prpfiitus comes propler iu-
dem pacata Anglia, « Widelmus rex Aoglorum (au conslanliam suam bouis omnibiis haberetur infestus,
ctoris verbis utor) innumerabili exercilu cougre- omnibus qua3 habere polerat iu pccuuiam redactis,
j^
galo, in Cenomauicum pagum adveuit, castrum Fru- Heliae cognato suo, cujus supra menliouem fecimus
iacum obsedit, agros et vineas, et omuia quffi in ipsam civilatem totiimque comilatum, quautum ia
circuitu erant, igne ferroque devaslans. Sed cum ipso eiat, vendidit sicque iohoneslae mercationia
;

ejus impetum castellani sustinere non possent, pacem pretio sarcinatus, in patriam suam cum magno re-
cum eo, prout melius potuere, fecerunt. Qui mox pedavit opprobrio. » Nunquum animum inducere po-
rccepto castro, et positis in ejusdem castri muui- tui Rothberlum adeo negligentem, et in re sua dis-
lione custodiis, civilatem profectus est, circa
ad eolulum fuisse; ut alfectas et |,ene proslratas, amisso
fluvium Sartae, in loco qui Mantula dicitur castra Cenomaneusi comitalu, fortuuas suas, susque deque
coustituens. Ad quem lociim proceres civilalis habuerit. Verosimilius est biillis civilibus iuteutum,
egressi, cum eodem rege de pace colloquium habtie- vindictam in alind tempus distulisse. Et vero Mal-
runt, et acceptis ab eo sacramentis, tam de impu- mesburiensis in Willelmo II uarrat iuter Willelmum
nilate perfidijE, quam de conservandis antiquis ejus- Rolhbertum pacem ea iegc conventam, quod
et
dem civitatis consueludinibus atque institiis, in ipsius comiti rex Ceuomauos acquireret. » Addit cliam
«

ditionem atque imjierium seetyua omiiia dediderunt. » eodeai !oci « Uterque dux iogentes moliebantur co-
:

Willelmi vicloriam aegio auimo lulisse Fulccnem natus, ul Gfnomauos iuvailerenl. Si-d otirtitit jam
Andecavenscm comilem satis arguit, quod Hoel- parulis bellum quod immiiiebat a fratre Heurico. »
lum Arnaldi successorem in metropoli Turouis, urbe Cffiterabelli series et progressio hic eleganier deecri-
dominationis suae, consecrari noluit. Idem auctor in bitur, quare verbum non addo.
IIocHo : « Qiia propter conteutionem, quae inter Col. 90, lin. 35. —
Cenomanensem episcopntum
 H3 GESTA. — NOT^. H4
calumniahalur. Hoc colore, quod fiduciatam a fratre
Rothberto Normanuiam, quam jure accessionis Ccqo-
A reliquit. » Ea forsan ratione passim profitetur se
haereditario jure comitatum Andecavensem possi-
maniii sequebatur, leneret. Cbronicon Turouense dere, vel forte ut prffidonis notam elueret. Praisto
ad annum 1098: « Cum Rotlibertus dux Normanniffi, est exemplum ex taoulario Santti Sergii: « Ego
cruce as.-uiiipta, terram suam invadiasset Wiiielmo Fiilco ex haeredilario jure Andecavorum comcs,
Rufo regi Augliae, fratri suo, pro x miljii.as marchis Goffiidi egregii comitis avunculi mei et pra;cesso-
argeuti, idemque rex Willeimus Cenomauicum ac- rum suorum et meorum memoriam faciens, qiiorum
ceijisset, et po^t in Angliam reversus esset, dictum aiiqua pars in cimiterio beatorum martyrum Sergii
est ei quod Cenoman'8 obsessa erat. Qui statim et Bacchi coudita, resurrectionem exspectant, per
niare turbatum ingressus, dixit se nunquam audisse filiimei Goffridi et Magoalum meorum consiliuai. »
rcgera naufragio perisse. Et sic Cenomanis veniens. Et aoDo 1095 Fulco majorem natu Goffridum fra-
Hcliam comitem ibi cepit. » trem suum bello captum in custodiam dedit, et x\n-
(Jol. 90, lin. 35. —
Ideoque ordinationi episcopi degavensem atque Turonensem comitatus sibi as-
molicbatur. Quia inconsulto comite non licebat episco- seruit. Ouamohrem diris devotus, poenas sceleri
pum consecrare. impares repeudit enim Hugonis Lugdunen-
judicio
Col. 90, iin. 36. — Cum
autem ordinaium audissei. sis archiepiscopi
;

et sedis apostolic» legati, anno

llelise asmuli consentiente
auctoritate, quod durius 1094 fratre a custodia non emisso, nec vinculis le-
illi videri potuit. Verum enim vero supra ex tabu- vato, ipse auathematis nexu absolutus est quod
lario Prulliacensi observatum est Hildeberti nostri
;

testantur acta, quae sic habent « : Hugo Lugducensis

cofisecrationi Heliam comitem interfuisse.
archiepiscopus, aposlolicae sedis lcgatus,
Col. 90, lin. 43. —
Comprehensus. Helias dum ho-
jj
mis in
Christo fratribus archiepiscopis, episcopis,
dilectissi-

stes acriter insequeretur, ex

insidiis captus iv Kal. abbatibus, et omuibus sanctaj Dei Ecclesiae fidelibus,
Maii, aauo 1098 a Roberlo de Belisma, qui partes Wil- salutem. Commuui orlhodoxorum omnium notilisB
elmi H fovebat, auctore Ghrouico brevi Sancti Albiiii tradere dignum judicavimus, qualiter ex praGcepto
Andecaveusis, cujus verba mox describo. domni nostri papae Urbani, pro causa Fulcoais An-
Col. 90, lin. 43. — In arce ipsius civitatis. Angli, decavensium comitis, usque ad fines Andecavorum
qnibus familiare est, spreta historiae majestate, in venieodi obedientiam suscepimus, ut eum a vinculo
adulationem labi, despicatum atque adeo coutem- anathematis, quo diu tempore innodatus erat pro
ptum Heliam fuisse aiunt, ut in custodiam tradilum captione fratris sui Gaufridi, quem in bello publico
negent. Malmesburieusis in Willelmo II « Venationi
in quadam silva iutentum nuutius delinuit, ex
;
ccperat, absolveremus. Cum tameu
ipse comes ra-
traus- tionem reddere, aut aut judicium subire
sati.-facere,
mannia parlibus, obsessam esse civitatcm Cenoma- Don subterfiigerit, imo semper paratus esset el ut
nis quam luiper frater profecto suae pote.-tati adje- virorum probabilium clericorum et laicorum rela-
;

ceral, Ponto transito, obsessores audita ejus

etc.
tiona coguovimus, praefatus frnter ejus tempure quo
fama, Auctor turbarum quidam Helias
dissiliunt.
captus fuit, a Stephauo cardiuale Romano, sedis
capitur cui ante se adduclo rex ludibuudus
:
Habeo :
legato, pro multiojoda iujnria, quam iuferebat Tu-
te, niagisier, iuquit. At ille, cujus alta nobilitas ne- ronensi Ecclesiae et abbati Saucti Martini Majoris
sciret eliam iu tanto periculo sapere humilia loqui
:
Monasterii, excommunicatus erat, et Fulconi huic
Fortuito, inquit, me cepisCi; si possem evade7'e, novi
Q priucipalus Andecaveusis comitatus ah ipso legato ex
Quid fnc.erem. Tunc Willelmus prae furore fere exlra
parte Saacti Petri donatus erat. Quem quidem et
se positus, et obuncans Heliam Tu, inquit, nchulo,:
ab avunculo suo Gaufrido sibi concessum fuisse,
quid fnceres ? Discede, abi, fuge ; concedo tihi, ut
fa- virorum probabilium de n^bilibus suis veraci cogno-
cias quidqmd poteris, et, per vvlium de Sancto Luca, vimus relatioae. Nos igitur hac suscepta legatione,
nihil, si me viceris, pro hac venia tecum paciscar. Nec ut vigor apostolicae obedientiaj majori a nobis tra-
iuferius facto verbum luit ; sed coutinuo dimisit claretur auctoritate, venerabilem fratrem nostrum
evadere, miratiis potius quam inseolatus fuaien- Blturicensem archiepisiopum, exsecutionis hujus
lem. » Et ex Malmesburiensis lacunis Joannes
Sari- adhibuimus socium et sic simul positi,
; frairem
Bberiensis, Policratici lib. vi, cap. 18 « Rex Auglo-
:
comltis, quem captum audiebcimus, cousuUo adivi-
rum, qui Rufus coguomiuatus est, armis quidem mus Quem ita desipientem inveniuius, ut ferebatur
:

strenuus, sed parum religiosus, et qui persecutione ab omuibus, ut proisus iuutile et vanum videretur
sauctorum, et praecipue Saucti Anstlmi Cautuarieo-
regendae ei patriae committere priucipatum, qui sibi
sis, spiculiim iiividiae quo suffocatus esl,
iu se visus et omoibus stultitia factus fuisset iuuiilis, u.-que
estprovocasse is, inqiiam, Ceaomauum expugnavit, adeo,
;
ut uec per manus uostras a
caplione vellet
comitcm cepit, nec dignatus est eum carcerali cu- eripi. Venimus itaque usque ad ccenohium Sancti
stodia maucipare, totoque operi atteslabitur iu Florentii, et in die Nativitatis Sancti Joannis Bapti-
perpetuum iMons Baibatus, aut si aiio nomine cen- stae, virorum religiosorum, episcoporum
sere vulueris, dicatur JMons et abbatum,
Barbarus, aut Barbaro- qui invitati adveneraat, Fulconem comitem paratum
rum. »
satisfacere, aut ratiouem reddere, unauimi omuinm
Col. 91, lin. 3. — Fulco Andecovorum comes. Rechiu
j-v

voto et laude absolvimus acceptis ab eo securilati-

;
cognominatus. Is erat ex sorore Adela nepos Goffridi bus, ut 61 frater
meliorationem seusus recipe-
eji.s
Marlelli primi Andecaveuois comitis quae in matri. ret, ex
;
praecepto domini nostri papai vel nosiro.
monium Frerolo Gastineosi comiti collocaia, Gofiri- aut concordium faceret cum eo, aut judicium subire
dumBarbatum et huuc Fulcouem peperit. Gesta co- paralus esset nec uxorem duceret, de quarum nu-
;
milum Andecavensium: « Goffridus Martellus fllius merositate culpabatur, absque nostro cousilio. Cu-
Fulconis, cum filios non haberet, comitatum suum,
jus rei gestae seriem nobis paudere judicavimus. Re-
scilicet Andecaviam et Turoniam, quam conquisierat'
ligiosorum autem qui adfuerant nomiua haec sunt
nepotibus suis Goffrido Barhato, el Fulconi Reciiin Aldebeitus venerabilis Bituriceusium archiepiscopus
:

reliquit, Andecaviam et Santonas Fulconi, Turoniam Iloellns Cenoiuanenfis episcopus; Guillelmus,

;

ciiin Laodonensi castro Barbato douavit. Isti duo, Bar- abbas

Saucti Florentii Bernardus, abhas .Mujoris Mouastc-
; ;
batus scilicet et Rechin, fuerunt filii Goffridi Frerols
rii Bernardus, abhas Sauctorum Sergii et Bacchi
;
illu^tris viri de Gastinesio et Landonesio, orti ex ;
Girardu.^ abbas Sancti Albiui, Hualdus, abbas
sorore Martelli praedicti. » Patrem Albericum vocat Saucli
Nicolai ; Baldricus, abbas Burgnliensis (iaufridus, ;
auclor Chrouici com''tum Andecaveusium, et matris
abbas Vindocinensis. Actum est anno ab Incarnalione
nomeu propalat, his verbis « Goffridus Martellus :
Domiui 1094, apud iibbatiam Sancti Floreutii, in festo
cum filios non haberet, nepolibus suis Goffrido Bar- Sancti Joannis Baptist;c. » Nescio an iisdem artibus
balo et Fulconi Rechin, filiis scilicet Adelae sororis elicitum ambiliosum istud decretum, quihus poenas
sua;, ct Alberici comiiis dc Gasliueis, houa sua
de- scelcri dcbitas frcgit. Chrouicou Turouense : « Anno
 ^
115 VEN. HILDERERTI CKNOMAN. EPISG.
110
Heorici imperatoris xi et Philippi renh vu, dedit A tur, consenticnte,
Cande castro
""''"»'.'^0 occisns est
occiBHs «Pnnlf„,
est, sepultus-
Fulv;o Recbin ("(mies
(•(mies AndG^'Hviii. Pliilippo
AndejsMvia.-," Pliihnn,. Fmn-
rp.ri Fraii
regi fr.m ;,.
que 111
„.„r„.;..
eccle.^ia
,__..
beali Nicolai
citB ca^^trum Laudoneuse, fratre suo viventc, qiiem Audegavensis. ., Mih
lucredibile videlur patrem
leuebat iii carcere, ea coudilione. quol uon cogerel
iu mortem tanli filii con-
pen.-isse, cum vicJeiicel seuex essct, et
eum fralreiij suum
tarcere liberare. » Multas au-
a long.uquitas vilae sibi coucederelui-,
filiu« si

tem uxores habuit, et ex iis liberos. Ge^ta comi- qni,Jquid ami-

sen.l, recuperasset. Nam
tum « Fulco plures duiit u.tores, fiiiam Lanceliui et Laudonense castrum
:
Ihilippo rcgi calumuiabat,
et Wilielmo Pictavensi
de Baugenciaco, ex qua est orla comitissa Britauuiae,
Saatonicumconsulalum; qui timore ejus,
illa quas po«t obitum viri sui, Uierosolymis in ec- duas tur-
rc3 novas P.ctavis constituit.
cle.^ia Sanctui Annae vitam mouiulein
uuam iu irbis ingressu,
exercuit. Post '"'"'"•
mortem, duxit Ermcniardim, filiam Archiimbaldi ClTouicon Turoneuse de
Pn= """J^f^.r
eudeo, Martelh morle
de Bourbonio, ex qua genuit Goffridum Maitel-
: « 1107. Anno . Henrici, et
li.lippi rcgis xLvii, occisMs est Gaufrcdus Mai tcllus
lum, admirabilcm virum, juslitia insignem, totius Lande castro, eo quod probus ernt, et a noverca
boni cultorem, qui terror omuium inimicorum suo- 6ua Fulcoue com.le Andecavensi, polre suo, con-
rum fuit. Libidinosus Fulco sororem Amalrici de
Mouteforti adamavit, cujus prjeter formam nihil Audecav.s. „ Chrou.c.n brevius
unquam bonus Saucli Albiui, elsi
pro qua matrem Martelli
laudavit, hac pu,-te mut.latum, rcm
dimigit, affirmans eam de genere suo fuisse. Quam totam dilucidius uarrat:
.<Quo tempore Goffridus comes
dimissam Wiilelmus Jaliuiacensis, vir ex nobiliori Marlx.llus junior
exercitum praeparabat,
bus Arvernorum, uxo;em" 7^.^. Chrrnicru" brcv coudatum castrum obsidere
^''"^
cupirns^
comitum fi
** Qu^^cLrr^t^rd^yeTtion^u/r rf jam
'!„.*'' ^V^ .^"'^''''^"^"^ ''0^t''^''3
heec paululum
pauluium r,i„ro»
illustrnt.
illustrat
plures •
: «
,. p..i.n
Fulco r.onr..i.
coactis, ,^i.„
idem
comes ab eisdem, quasi fidelitalem
duxit uiores, filiam Lancelini de Balgenceio, ex e acere
cup.ent.bus, ad colloquium
qtia orta est comitissa Brilanuiae. Post mortem evocatus, sa-
fiiiae g tta est luterfeclus x.v Kal. Juuii, totu.que
Lancelini, duxit Ermengardim, eju8
filiam Alzeubaldi exe.citus caede et insidiis
hostium laceratus et dis-
Fortis de Borbonio, ex qua gcuuil Gaufridum sipatus; cum tngeuti totius
Mar- populi luclu juxta avun-
tellum. Qua dimissa, ex sorote Amalrici de culum patris sui in ecclesia
Monte- Sancti Nicolai Ande-a-
forti comitis Eliroicarum Fulco Rechin genuit Ful- veus.s sepultus cst.
conem. » Qualis aulem quautusque de caelero fuerit Chrouicon Vindocinense °re-
..

fert Marlelh morlem ad aunum

Fulco Rechin. Gesta comilum Andecavensium, 1106: «noc anno
quae apparuit stella quae modica
brevi, ut spefo, prodibuut, auspice quidem videbatur, sed
Duchesnio nidgnuai et prol.xum post se
doctissimi pareutis Andreae Ouchestiii trahe.e caudoris vesli-
filio eruditis- gium ab omnibus admirabatur.
simo, affatim le docebunt. Hoc unum addo, Qu£b plnribus diebus
mor- ac noc ibus traclum suum
tuum esse xviii Kaj. Waii, anno 1109 chrouicon in occideiitem tendere
vjsa, plunmam
Vindocjneuse dcsolationem prolendebat. Nam ia
« Hoc anno, xvm
:
KaL Maii, obiit ipso anuo Goffridus Martellus
Fulco comes Andecavorum, vir pietatis juvenis comes Ande-
et miseri- cavorum, debellaior ex
cordiae visceribus plenus, frater expugnator tyrannorum,
comitis Goffridi, prolector et deleusor ecclesiarum,
qui Barbatus cognominabalur. In mouasterio in quadam obsi-
nostro d.one occi.sus est. Optime
Andecaveusi Sanctaj Trinitatis, sicut praecepil, quidem. At mendosum
.>

est videlur Chronicon Turoneuse, quod rejidt

honorabtliter sepultus. . Quod iisdem pene in an-
verbis r mtm sequentcm H07. Quod eliam refellilur
Kalendarium Ecclesiae Andecavensis : « xvm aucto-
Kal. ritate chroii.c. Sancti
Florentii
Maii, obiit Fulco dulcissimus comes et alterius Albiuiani.
Andecavensisi Sed scrupulum iujicit quod
nepo8 Goffridi prioris Martelli, anno Domiui iegitur in subscriptioni-
H09. » bus veter.s instrumeuti, quod
Col. 94, lin. 4. — Cum fiHo suo Goffrido. Gui V.ndocinensi .n hunc modum «
exstat in tabulario
laudea bellicffi Martelli II cognomen Actum hoc in infe- :

pepererunt rtor. camera episcopi

Pauca de multis, quse uarranl Gesta comitum And,.cavensis, anno ab lucar-
hic uatioue 1105 Inter domr.um Goffridum abbalera et
depromam, propterea quod nullo in codice
excu^o Hierem.am fil.um Fulcherii de Turre
ea con.<ipiciantur, et his lucnm feneraus « concordia facta
Marlellus II jam adullu.s juveuis
Goffridus :
e.st. elc. Anno ab
Incaruatione Domini 1105. lu nuo
prudens et auimo- etiam anno traditus eat et
Bus, videns terram turbalam, et proceres totius occjsus Goffridus Alar-
con- telluscomes Audeca^ensis. Sed tutius erit con-
sulatus contra palrem cornua erigere, eis viril.ter ..

eeutieul. conspiraulique
resislebat, quomodo palrera ia suos ulcisceretur
et Chronologorum auctoritali
assent.n, quam exscriptoris
irrequietus cogitabat qui omnibus praevaluit, et ab insciii dubiam fidera
;
sequj. Cujus inscitia eo magis
inteutione eos revocavit elucet, quod Kalenda-
qui ineignis justititE ab
; rtum Eccles.ae
omn.t)us metuebatur, et ei plus Andecaveusis
chronologis suffraga-
quam patri totius tur: XIV Kal. Juuii Goffridus
«
consulatus homines omnes et nobilcs Martellus, junior fi-
obediebant hus Fulconis, inleremplus sagilta in
patrem propter vitia odio habentes. obsi.lione apud
Qui Fuico re- Landetum, anno ab Iucarnati<ne Domiui
perta cognalione, Ermengardim 1106 »
eo adhuc puero, dimisit
matrem Martelli.
Quae mulier
Col. 91, lin 4. - Cui fiiia Hei:^ comiiis. Gcsta
vignum adullum
timens pri n Comitum Andecavensium in Guffrido Marlello •
animus ipsius omnibus in-
ajtate, IJ
« Huic Martello Helias comes uuicam
festus, neque quietibus, neque filiam «uam*
vigiliis sedari pote- non adhuc malrimonio aptam, desponsavit
rat, 8i8citao8 quomodo nocumento Martello esse nomanum cum
et Ce'
posset. Saepe appendiciis ei triboit. S«ne
color ejus exsanguis, incessus citus Martel-
lu8 cum rege Rufo conflixit,
modo fardus, prorsus in facie
multaque municipia in
vultuque vccordia ^ormannia vaslavit et succendit, dum
inerat, et illis quos
muitis modis ad se illexerat Rex iii An
gha moraretur, et Rothbertus comes
mala factnora
edoccbat. Goffridus Martellus quo^ frater regis in
modo his resistatur discutieos, sciens quia Hterosolymitano cum peregrinis multis maneret
sociis nemo tale quidquam
sine Nam Norraaoniam rex Rufus
vadimonio habebat » iu
conatur. cogitans quo- Idem,
raodo Hugonis amicitiam sibi contrahat hcet ob^cure, innuit chrooicon
brcvius San
et adiuneat cli Albin. his verbis:« Anno
in quo animus simtlis suo 1103. cum Fulco Re-
inerat ; quod cura con.! ch.n Aodecavorum comes, filium
lingit, amor exoriatur necesse
est. Eiisabelh soro-
suum mejorem
rem suaia ex matrc sua Ermeniardi et Goffndum, amore filii sui minoris, multis
et majrnis
Willelmo Ja- cousih.s alque molitionibus exhaeredare
lin.aceusi ortam, Hugoni in vo]ui«set
conjugium copulavit. prcxd.ctus Goffridis, cognomento
Marlellus Hugoui et suae Martellus, volun'
uxori domicilium, et tatem patns sui praesentiens, sumpta
qmdqutd Ambasiaco possidebat, post amicitia cum
obilum patris Heha com.le Cenomanensi, conlra eum arma
8ui concessit. Is vero prudenler corri-
negotia sua a«ebat. puit, ac mox Mazouem castellum super
nec nimis remisse, nec insioientpr miiiiahn» '
'aV pi-ttnoque
\
patrem «uum
obsedit, impetu cepit et incendit. Inde
Martellus insidiia ^u^rum et
novercT
eiuoveicffi, ^^ ^^6
patre, ut
ut^ fcr- contra ^VilIclmum com.tem Pictavorum,
quem pr»-
 ;

117 CtESTA. — NOT^. IIS

\ dammodo significaDtem, Fulconem senlorem, Her-

dictua Fulco cum ingentl exercitu super Andecavos
berto comili Cenomaneusi dulo capto, comitatum
adducebat, audaeter pr<Bliaturus occurrit. Sed Pieta-
vensibus, anlcquftm ad rem ventum esset, diffu- per vim extorsisse. Sic ait lib. iii in* Willelmo I :
« Fulco senior Herbertum comitem Cenomaneusem
gientibus, GMufiidus iude Andeoavis veniens, post
paucos dies Briolleuui caflrum obsedit, el cepit. » Santonas sponsione urbis illertum, in medio colloquio
Col. 91, lin. 5. —
Advcnit et consensu cicium. ab appariloribus arctari, et quibus pla<uil conditio-
Qiiod contigit anno 1098 eo ipso quo cousecraius nibus irretiri fecit. » El vero de bujnsmodi condi-
Hildebertus. Meru chrouicon ad annuni 1097 « : Se- tionibus nihil omnino fragmentum Historiae Aquita-
qiiputi anno Helias comes Geuomauorum captus est nicae, quod exstat tom IV Hisioriae Francicae, in quo
male Arbertus pro Herbeno « Tunc comes Fulco
a Roberto de Helesma, defeclioue suorum, iv KhI. :

Maii, feria iv, et redditus Willelmo II, regi Aofilo- dolo accersitum secum adJuxit Sautouas Arberlum
rum. Fuii-uque Andecavorum comes, Rechin cogno- uobilissimum comitem Ceuomauis, el prima Quadra-
suam, sequeuli gesimae Doniiuica, post coeuam, uocte intempesta
mento, Ceuomanicam urbem, ut
retentam, eum in vinculis secum duxit,
Sabbalo recepit. Quam tribus mensibus traditione cepit, et

Genomanensibus more suo sibi fraudantibus et a tenuitque eum in carcere biennio. Unde eripere
reddidit eam iu amicitia prcefato eum Domiuus dignatus est. Sequenti anno, propter
se deficientibus,
regi Augiorum, qui ipsam urbem magis pecunia ipsum stelus, combusta est ipsa civitas cum sede epis-
qiiam viribus impugnabat. » yEslivo tempore id copali, et dein mansit deserta basdica. »
gestum designat Florentius Wigornieusis « Anno : Cul. 91, lin. 48. —
Apud castrum Lit. Castrum
tempore,
sestatis rex Anglorum Wiilelmus Tj Ledae vocat Gotfridus Vindocinensis, lib. iii, epist.
1098,
junior civitatem quae Genomiinia vocatur, magnam- 13, a fluvio non igcobili Leda. euim quoque ap-
Sic

qua partem iliius proviucioe per vim suae ditioui su- pidlatur in Vita Segenfridi Cenom. episcopi « Et :

villam, quam Disiacum nomiuant, ultra fluvium

begit. »
Col. 91, lin. 8. — Principis sui prxsidio destiiu- Ledam. » Qui et Lidus in Vita Josephi « : Lipidus
tam. Receperut ut suam Fulco, » ait cbronicon bre-
« supra fluvium Lidum. » Hujus vero loci recessum
vius jure, au iujuria, incertum. Cenomani in li- amcenissimum, eo auimo captaveral Helias, ut ia
;

m:te Andecaviae et Cenomauise positi, per oppor- confinio Audecaviae et Cenomaniae positus, multos
tunitates, nunc Audecavenses, nunc Normannorum iu partes traheret. Erat autem cdslrum Lidi ditionis
comites jus usnrpaverunt, et penes eum possessio Gervasii Heliae soceri, quod patet ex verbis Kaleu-
fuit, qui plus armis valeret. Hnrepetere licet causas darii Ecclesiae Cenomauensis superius ascriptis.
ab ultimo. Suam jure dicere poterant AudecaveDses Col. 91. lin. 53. —
Denique sestate sequenii. Hujus
comites, quam Robertus rex Goffrido Grisagoneliae expeditionis meminit Malmesburiensis Historiae No-
et successoribus dono dederat, ut scribit Fulco vellae lib. « Venit ei
i : subito nuntius a Cenoma-
Audecaven- familiam suam ibi obsideri... Geno-
Hierosolymitauus in Geslis comilum uia, diceus ei

sium, cujus verba referuntur etiam in commentario maniam vero petens, Heliam consulem fugavit et sui

Hugouis de Clericis (a), I)e majoratu et senescalia juris esse jussil, et iu Angliam rediil. »

Franciae « David comes Genomanorum, et Gofiri-

: Col. 92, lin. 14. — Quulnm autem e« clericis. Hli

dus comes Corbouiensis, dedignabanlur fuudura re- ipsi qui Ivoni dicuntur de majoribus Ecdesiae
esse
cipere suum a praediclo rege, asserentes nuilo modo r Cennmanensis, epist. 277 « Dicunl quidam de ma- :

joribus Cenomaneusis Ecclesiae, qni ante actam vi-

'
se posse suiijici geueri Burgundionum. Audiens au-
tem rex eorum superbiam, et videns regni sui non tnm suam se uosse tesiaulur. » Scripsisse etenim
parvam dimiuutionem, habito consilio cum GofFrido hanc epislolam Hildeberto adhuc electu, certissimis
eouiiie et cum priniatibus regni, tcmpore constituto arauoientis evicit Jacobus Sirmundus, cui parem nos-
tra ffitas haud tulit, ad eidst. 13 lib. ui Goffridi
Via-
et die nominato, decrevit obsidere castrum Morito-
uiae. Gomes vero Goffridus praenoscens advenlum docinensis.
exercitus regis, movens castra de Vindocino, dans Col. 92, lin. 19. — Aut iurres dirueret. Adi epistolam
assultum prffidicto castro viitute consueta et probi- 8 Hildeberti, libri ii, ad Joannem et Benedictum ex
gentis Goffridum comitem et oppidanos
suee, qua haecpeue ad vcrbum, ct 74. Ivoais, quai Hilde-
tate
suos minns iimentes cepit, et domino suo regi tra- berto inscribitur.
didit. David vero dedignans ad colloquinm regis ve- Col. 92, lin. 23. —
Maris periculn. Eleganter descri-
nire,mandavit quod nullo modo subjiceret, se regi bit tempestatem, qua aclus, cum ia insulam de porta-
el quod nuUo tempore rex Roberlus Cenomanicam retur, in versibus de suoexsilio:
guam videre prsesumeret. Audiens autem rex arro-
gantiam et indignationem praedicti comilis, ipsum Imle raiem scando, vitam commilto procellis ;
dedit ct Cenomanicam Grisngo- suam Goffrido Vela lunient, geminu cimta juvalur ope.
nelia et suis successoribus ex regio dono Iribuit jure Porlus erat long\ cum vtntus fortior sstuni
possidendam. » Sic legeuda posteriora verba ex ms. Mcvit. et in cumulos Auster aravit aquas.
Ad haec accedit quod Heuricus rex, id curante Ger- r\ Crescit hiem.^, agit aura ralem, furit unda dehiscens,
vasio Ceuomanensi anlistite, comitatum Genomani- Imbre madet velum, Jiox iegit ntra diem.
cum dedit in beneiicium Goffrido Martello. PontiQ- Desperare jubent ven-i, mare, iurbiri?, fluctu,
cale Cenomam : « Domino Gervasio in sede residenle, Occursu tiubes, ignibus ipse pohis.
Herberlus Bacf.o coepit eum irritare. Videns vero In fragilem pinum totus prope congerit iras
praesul suum e[)iscopatMm nec per regem, nec per Orbis, et est hostis quidqnlt obesse potest,
seipsum a Baccoue posse defendi, petivit quiddam a Dum sic sxvit hiems, dum palki et ipse magUler
lege Henrico quod uliuam nou jielisset scilicet nt I Dum stuptt, ct fieri piscibus esca timel
daret episcopalum Goffrido Andecavorum comiti, so- Ecce ravax turbo, tollens oi/ sidera fluclus,
lummodo dum a comite Ceno-
viv^ertit, ut liberius Impulit ad iiltus jam sine pui^pe ratem.
mauico illum autem mortuo, iu
defenderet ; illo Sic misere felix, qunssa rate, rebus adematis,
regiam manum rediret. Qucd factum veisum est iu Evasi ve?ilos, ssquora, scxa, Jovem.
malum. Audieus anlem Herbertus Bacco, quod ita
praesul egisset, invidia ductus, accusavit cum apud Col. 92, lin. 58. —
Miscrtus est Dominus. « Divi-
Goffridum comitcm, multum deprecaus ut ab epi- natnm est virum divina ultioue percussum, assumpto
scopatu et lionore paleruo privaret eum, si posset. » veritatis argumento, eo quod pauperum exstiterat
Nihil miror Malmesburieusem ambage maligna quo- intolerabilis oppressor, Ecclesiarnm crudelis exa-
 :

119 VEN. TlILDKnEirn CENOMAN. EPISC.

'20
ctor, et Pi qnando epicoopi vel prfciali decederent, A Porro Rot..erii d.iris Annli,» iiK„
IrreverentiPMums
irreverentiPMU.us retentor ^''"'''' .'"''"«''''''em , . .
retenlor et .lissmator.
(lissipator, ,.
.. SnaP.
ait Siige- ..h" '. Baldncus
Oibus pr<E.li..at
.,itn,= o '
nhbas
miris lau
rius in \ita Luduvici.
barcs-berieusis ubi Ideui Uurguhen.is in' noe"-
Bupra.
m.-.liodeduceRolgerio, quod cxstat lomo
IV Hist
rraucica;, ubi
Col. 92, liu. 71. _
wi/ieimus finitimis. SuRerius
de V,ta Ludovici Grossi « Willelmus rex
AD-.|on,m,
:
Nn.„,^ue luum nomen lolum
usui n„|,i,a, ai.tus, laudis av.„-us, vvlgntur in crlcm
famteque petitor, Vel quia mtlilia: stipendia
cum, e.xl,(Eredato
m.ijorc natu /u?uHs opimn
Huberto, fralre suo, Vel qmn tractns rcm comutlus
pali-iWillelmo feliciter successisset, et post Iwmo populnrem,
eiu=idem {)u,-E slnt firynn
frntris sui lI,drosolymam
tiiis non concntienda <ncfjus •

profectionnm, ducalum S.vi;quod Ecclesias immenso munere '

Normannia) obliuuisset, sicut ejusdnm ditas
Normanniic bivc qnod mvitas hnc tempeslate
ducalusseporrif.it u,archisi regni collimitaus, Camcennl
qi i- DapsilUate lua, ne possit ApoLo
buscunque poterat mo.lis famosum juveaem tncerc.
nitebatur
impuguare. Similiter et dissimiliier iuter Nulla
eos certa- fere in Galliarum tractu
batur similiter cum neuler cederet, celebris ecclesia,
;
dissimiliter
cuin ,lle maturus, iste juvcuculus:
ille opulentus, et lur pas=,m kalendana, iu quibus, ex
Anglorum thesaurorum profusor, mirabili?que more, dies
mili- obitus eonimquorum opibus ditala; ecclesi^ fue-
lum mercator elsolidator; isle peculii expers, rant,
patri ascnbebatur, quo munera
qui beneficis regni ulebatur, parcendo, aunuarum precum
sola booiB
iudolis ludustria militiam
coi.,a^ ^^^^^^l^r ^^X j^Z^^Z^^^^Z.l^^o^^
" rium Redoneuse: Kalenda-
stebat. Mortuum Willelmum ^.^"'^'*.-.
Re,Inn.n.« v .-T°'
.,
.,
laudavit versihn»
versibus • . ,
Baldncus abbas Kal. Mailii obiii Roae.ius
«

Hist.
Hugone.
Franc. p. 257.
Burguliensis excusis
De ejus morle Ilildeberlus
lomo IV
iu
dux Apuhae. » Muuificeutia
comilis Sicili^
mendalur s,m, liter praeconio sancti
Be.-uardi, quem
%!
Col. —
v.des,s ep.st. m.
N,hil nou sibi ab ipso,
jam ^reg^,'
92, lin, 72. Qaod cum conies HeHns. Tan- speraudum op.natur Pel.us Veunrahilis
dem Helias comes, ioopiua morte sublato
Willelmo II
epistola 3
l.h. ..I auclor anonymus Vitas Pascbalis
8ub Heunco rege rerum potitus est. Quod ;
I lomo XII
eliam Annal. eccle.^iat. ad annnm
aguoscit Malmesburiensis lib. ilOO uumero 18, de
Historiae Novellse i
eo ipso « Legati Rogerii comitis
« Helias consul Gouomauiae, qni eam
:
in urb.m veniunf
sul) Henrico cunam .nirant, ex more, parte comilis
rege leuebat, e.x vila privatus est. » officiosissime
Et lubet arbi- papam salutant el re..alntant aique inclinati, "3
tran haud invitis.^imo Henrico ;

teuuisse et po«se- pedes ejus, posuerunt auri

dis^e; 18 enim Heliae opera usua uncias mille. Id tam
ad impugnandos devote susceplum est, quam
Bajocasses legilur iu chronico brevi opportuue man.latum. ,.
Sancti Albini- De munenbus quae per Hildeherlu.n
« llOo. Sequenti anno praf-dictus Ecclesiae Ceno-
Gaufridus Martel- manens, destinaverat, Kalendarium
us, rogatu Hennci regis Auglurum Cenomau. « x Kal
et Heliae comi- Julii ob.it Rogerus comes
tis, ,n Neu.^nam cum Sicilia;, qui ad faciendum
exercitu perresit, et Bacuas opus eccles.a^ Beali Juliani c
urbem uno impetu cepit et iucendit.
uncias auri, et canouicis
» X l.b.-as Ceuomauens.s monetae
Col. lin. - per manus Hildeberti
93. Pacala igilur civitnle liomam
8. poDt.hc.s de Sicilia trausmisit. >.
pro/eclus. Falhtur ergo eminenlissimus
Barouius, qui
profeclionem Hildeberti incidisse in annum
C Col. 93, 44. -
Aula domni Gervasii. Gervasius
lin.
1107 (a) ipse ent interpretis vice.
conjicit Qui error graviorem creavit, Scribit enim in charta
ut ad epistolam douat.on.s, qua. Vitae ejus
19 docebimus. subjicitur in poulificali
Ceuomanensi
Col. 93, lin. 13. - Ipse dux ApuH^. Notiores patns mei, silam
Concedoque vobis illam
: «
in ejusdem praedio, iu
aulam
sunt Rogenusdux Apuli®, et Rogerius comes Sici- orientali
sc.l.cet c.v.tal.s augulo.
Jiae, quam, ut de iisquid.piam dici d.beat. A leuudi cum omuibus areis indo-
m.nicatis, inf,a et extra murum
praeler vulgares rerum Sicularum scriplores, Gau- circumqnaque ad-
jumt.s, cum uemore ad cousliinendas
fndus monachus. qui Rogerii comilis claustri offi-
precihus ad- cinas, ad quod £E.liDcanduu.
ductus, quatuor librus scrips t de elahorare nitor, ut ibi
acquisitione Sicilice Dom..,o reKularil-r
et Alexauder abbas, qui lolidem canoniee stndeatis mililare in
et
libris res gestas Ro- qna sacrali-s n.am D,-i e.clesiam
gerii scripsit. Sancti Salvaloris
ant.qu.tus fundalam reajdificavi
Col. 93, liu. 14. — Avuncitlus (Jus comes Sici/is. clevot.s^.me ohsecro venerari. »
atque decoravi, quam
Gaufndus monachus, lib. iv, cnp. 17: «
Rogenus dux cintra Cunsentiuos diu
Anuo 1091, Ibid. - l,07nni
G^.rvasii. Cenomanensis
episconi
rebelles indi- Avesgaud, nepotis ex sororc, et suc.essons.
gnatus, e.xerc,tu ab omni Apulia Au^
coadunato, fratre clor V.tai Gervasii
Boamuudo secum accepto, ipsos mense Maio « Domnus Gervasius, vir :

obses- i.uh, .n regno sapientia ct

sum ire disponeus, avunculum comitom honeslate secuudus se- I
ut sibi aux,lium ferendo illiic
a Sicilia dem Avesgaudi
avunculi sui gaudenter suscepit.
occurrere non differat' Qu. cum esset bencliclionem adeptus.
invitat. Ille amore uppotis, ab omui Sic.l.a Ilerhertus
^,.,.,a multa
.a.uitci comes, p,-ffinomine Bacco, avnn.ulus
Sarracenorum niillia excitaus, sed et militum q Ilerberti ou!
.I.U,m con.as
copias fu.t tcmponhus Ave.^gaudi
conducens, quo iuvitahaiur haud seguiter
accele- inf!.,u,u,atus, eo quod rebus
episcopi, invi.li s.lmSlo J
rat. » Mox Dux avunculi ditior, vel melior
potitur;
: « sui slrenuitutc urhe dicrHura multis, simulque causa invadendi illo
pa's:m. Sed nes.io
>. fct
quam oh rem Ro- the-
saur.im Sancli Juliani, per duos
genns comes Sicilia; appellatur homo ducis Apulia; annos ud.tnm in-
trandi prohibuit ei. Expleto anteu.
ab Ed.ner-o, n De vita Anselmi Cantuariensi^
lib. duorum auuorum
spat.o, rccep.t cum i.. sede
archiepiscopi: Hu,nanitas Anselmi siue persona-
.
H.Mherlus Bac^-o Hai-
mou.s et Hil.lebn.gis Hlius. Kalendarium EcVle.ise
rum accepl,one suscipicbat omnes. Et quosomnes? »
Cenomanensis « iv Non. Jul.
Pagnnos etiam, ul de Chrislianis ta.eam. :
obiit Cenomaueii«is
Siqui.'em ant.stes Gerva,«ius, Remensium
noniiuUi tahum nam eorum multa miliia in i|,=am post archiepis. oi.ns
;
Qu. prater alia qnffi cle.o sno
expeditionem homo ducis Rogerus, comcrus conlulit, dedit illi
de Sici- med,..talem tbesauri Beali
Iiu. » Juliaui, H.iimouis el
Hildeburgie tjlius. » Ipse Gerva.-ius in
Col. 9.1, hn. _
Multnm auri ct nrgevti. Kalcn-
1.^.
tionis «Pro m.igna mei mole peccaminum
charta doua-
danum Ceuoman.
Ecclesiae « xvi Kal. Aug. ohiit :
:
indul-
gen.ia, sanct.que antecessoris et
RoberlusGu.scaidusdux Apuli.-E. Pro cjus, animjB avunculi mei Aves-
gaudi requie in.p,-tranda, caet.'rornmquo
remed.o. Rogerius filius dux Apnliae antece^o-
i)er Hildeher- rum noslroruin bnjus sedis episcoporum,
tum episcopum varia miinera de Apulia trausuiisil. necnoa
« geu.tons cum geu.lri.e mea, HaimoDis et Hil-
[a) Vide Vitam.
 ;

121 GESTA. NOT^. m

deburga. » Hildebnrga ftuteoQ soror primogenita ^ consulatus, huic sanctee matri
Ecclesiae conce«sit
Avesgaudi erat, ail auctor Vil£e Avesyaudi. Et niiidquid Hugo comes anlecessor,
ejns marcliisi
genus ducebaut a comitibus Belismeusibus. » Pe- filius, Hoello bonae memonae episcupo, pro damnis
tivit praesul, ait idem auctor, Beli^imum fiatris et illalis sibi coutuleral iujuiiis, scilicet diabliagium,
Bui Guilielmi ca?lelium. » Haimo vero Gervasii pa- consiietudiues, exai tioues, el quaei.nnque in clau-
ter geuere dominurum ca?tri Lidi proL-natus vide- stro et iu epifcopalibus domibus, et apud Coloiiias,
tur. Quod ip?e Gervasius profitetur iu charta dona- seu etiam iu tota terra cauonicorum quae iufra
tionis jiim laudala « :Uuiversas quoque consuetu- Qaintarn contiuetur, qnae idem Cenomauensis cousul
dines vobis Irado, quae a vestris terris patri meo excepto incendio et ra[)tu juste et injuste oblinere
persolvebantur, pwrtiueotes ad ejusdem castrum dicebatnr. Concessit eliam quidquid ejus socer Ger-
Lit vocatum. » (JolTridus Martellu?, cujus partes vasius de castro Lit in terra episcopi et canoni-
Gervasius tulatus fuerat, aniuuim et senteutiam mu- corum, quee ultra Idoneam fluvium est, Beato con-
tantem vinculis roercuit. Auclor Vitai Gervasii : tulil Jiiliano. In autem hujus eccle
reaedificatione -

« Videns ergo Guffridus, quod consilio domni Ger- siae, picHter alia multa doua cxlvii aureos dedit.
vasiiepiscopi, ad ruioam et detrimentum suum, Ad suggesliouem Hildeberli, Beati Juliani leclvm,
Hugo comes uxorem forlissimam duxisset, Judam in quo nunc sanctissima ejus membra rpquiescuut,
portaos in pectore, maniiavit iu dolo Gervafiui.' ex argeuto fecit et auro. Idem praeterea, viam uni-
episcopum, ut traderet eum quem tradilum misit
;
versae carnis ad facieodam unam cru-
iugrediens,
ia carcerem, ac tenuit enm in vinculis usque ad cem cypbum xl unciarum puri auri, ct ad
el viii

septem aunos. » Tandem liberatus Gervasius, Henrici
regis beneficio altiorem gradum ascendit, arcbie-
piscopus Remensis rtnuntiatus. Idem auctor : « Co-
mes Gofiridus Gervasium de carcere exire permisit,
lali videlicet sacramento, ut quaudiu ipse Goffridus
adviveret, iutra civitatem Genomanic.im Gervasius
g cumpoueudum thuribulum quotidiauum duus mar-
cas argenti, et canonicis quinque marcas donans.
Gujus auima gaudiis fruatur paradisi. » Caelerum
Marlyrologium sepulcrum vocat kclum, ut Suge-
riuslib. De consecratioue Ecclesiae Sancti Dionysii,
« leclicam Sacralissimas eorum lecticas, praecipue
:

nou iutraret. Cum vero videret praesul quod neque domiuorum, ornatum iri votive animabamur. »
in urbem, neque in chslellum suum, posset intrare, Col. 93, lin. 65. —
Ab omnibus coustunas. Confir-
abiit ad Willelmum Normauuioe comitem. ac quid- mavii et comprobavit tantum quae Huuo comes de-
quid ei Goffridus fecit, vel qnomodo eum tradidit, derat, ait Martyrol. Quid autem dedisset explicat in
illi moereos relulit. Quod cum audisset Willelmus Hoello « Et quia idem comes maxima ei damna
:

comes, misericordia motus, dedit ei aurum el ar- intulerat, ob reslaurationem eorom damnorum,
gentum, castella forlia, et doua largissima. ])um domos ipsius atque cellaria, clau.strumque ipsius
autem praesul Gervasius in Normaunia apud comitem Ecclesiae per circuitum, et quumdam
quam viilam,
moraretur, accidit ut Wido Remensia Ecclesise ar- Colooiaa nominant, et aliam villam canonicorum,
chipraesul moreretur. Audito autem a rege Henrico, quae Mantula dicilur, ab omni publica consuetudine
quod mortuus esset Wido, dedit archiprsesuiatum atque exactione liberas alqne iuimuues fecit, et
prsesuli Gervasio, qui gaudens suscepit illum, posl- diablagium quod inde acci^ iebatur, ct reliqua om-
quam viginti annos Cenomanicaui rcxit Ecclesiam. » nia quee ad fiscum ejus pertinere videbantur, proce-
Quo vero anno ex Genomanensi in Remensem (' rum suorum consilio atque astipulatione remisit, et
*
translatus fuerit, colligitur ex actis consecralionis Beato Juliano futurisque episcopis perpetualiter
Philippi I, ex quibus constat Philippum anno 1059 reliquit atque concessit. Et ne aliquis successorum
auno sciiicet quarto episcopatus Gervasii, iu locum suorum institutionem ejus, ipsamque immuuilatem
Henrici patris inauguratum. Subductis igitur iv an- de reliquo destruere aut depravare praesumeret, pro
nis, traoslatio incidit in aunum 1055. Gervasius auleiu corroboralione ejusdem facti, totam Ecclesiam per
captata coosecrationis regis seplenuis occasione, gyrum simul cum claustro et aeiJibus pontificalus,
inter mortua, ut illi videhalur, Ecclcsiae Remensis publica processione, et aqua benedicti, omni populo
jura, crepitivit et obliuuit ut haberetur, eo plane
; prosequeute, circumdari, prjEtaxari fecit. Deiudo
modo quo deccsores, summus Frauciae cancella- Ecclesiam cum eodem episcopo iugressua, remissio-
rius, eaque dignitas archiepiscopatui attribueretur. nem atque immuuitatem quam ecclesiae fecerat,
Acta consecrationis : « bubscripsit etiam archiepi- clero Beati Juliani, ultiaque Saocti Petri tam cle-
scopus. Nam ibi conslituil eum summum cancella- ricorum quam monachorum congregatiuue, omui-
rium, sieut antecessores sui antecessores suos fece- que populo audiente, atque eodem episcopo reci-
rant. Et ita consecravit eum iu regem. » Liber De taute, promulgari praecepit, sicut in eju;dem epi-
ratione temporum « His et
: caeleris aslautibus, scopi descriptionibus habetur insertum. »
Gervasius verbum habuit coram rege, quia esse Col. 94, lin. 20. —
Qui cnnonici non e>'ant. Erant sa-
deberet, sicut sui antecessores fuerant, summus cerdotes in ecclesiis cathedralibus, qui canonicis vi-
regis caucellarius. Quod eodem rege gratissime cariam operam impeodebant. In Ecclesia Trecensi
atinuente, et caeteris couniveiitibus, praediclus pon- T\ vocabaotur cnnonici presftyleri, ut patel es lilteris
lifcx sibi et Ecclesia' suae obtiuuit. bcilicet quia Manassis episcoiii Trcceusis, quae exstanl in prompt.
verum sit quod ab antiquo ita fiierit, legiturin antiq. Tricassinarum, et canonici saccrJoies iu aliis
praeceptione praecepti, quod (^.arolus rex de rebus ejusdem Manassis. Quorum semipraebeudas vacantes
Sauclaj Walburgis fecerat hoc modo Gosleniis : canouicis accrescere Mauasses similiter iu<lituit:
cancellarius scripsit et suliscrijisit ad vicem Herivei «NuUus de aliqua praebeudarum illariim poterit in-
archiepiscopi, summique caucellarii. Gervasius vero vestiri, quou.-que ad sacerdotium prouiotus fuerit
octavus fuit archiepiscopus post Hcriveum. » Ar- cum vero aliquam earum vacare coutigerit, reliqui
gumeutum sane frigidum et vanum. Sed haec nou canonici qui supereruut, vacantis fructus praebencaj,
sunt hiijus Exstaut 22 epistoljB Stephaoi X,
loci. qnousque cauonicus substitulus sit, percipient. »
Nicolai 11 et Alerandri itidem II, ad Gervasium jnm Ecoutra statuit HildebiTtus, ut majorum pra;hen-
Remensem arcbiepiscupum scriptae, iusertae lomo IV dariim vacaulium fructus emidumeuio esseut sacer-
Hi^toriae Francicae, ex quibus, lauquam ex pleuio- dotibns quos vicarios et semipraebeudatos esse uullns
ribus commentariis, pesta Gervasii iu archiepisco- duhito. Annatae jure vacauiibus antea fruebantur
patii excerpere licet, si libel. Hac vita d^fuuctus iv Cenomaueuses episcopi, ut vel ex hoc loco salis
Nouas Julii, ut habetur iu Marlyrologio. claret.
(^ol. 93, lio, 51. —
Coines Helias sepulcrum. Col. 98, liu. 11. —
Prr longa tempora protrnctum.
Mariyrologium Cenomauense paululum diversum ab Quartus enim fmt Wulgriuo, qui fuiidameuta ma-
a
eo, cujus verba proluli superius « v Idus Jul. obiit
: tris Ecclesiae jecerat. Poutifiiale iu Wulgriuo « Qui :

Cenomaaorum comes U«lias, ^qui io iatroilu sui quamvis pauperior el humilior antecessoribus epi-
 128 VEN. niLDEBERTI CENOMAN. EPISC.
124
scopis fuprit, tamen mnjora opera
exercere tentavit. A Eccles. ecribit tpmnnrJK„o r.,-j •

Qiiiiito namqiie ordiunlionis siiffi anno, fuiidamfnta

Hil.leb..rto, cum a.cbiepis. opo Turoneusi,
niutris E('cle.<ia3 aaipiiora qnam fuerant iuclioavit dedira-
tau. n.alrem E.:cle..am urb.s
sed niurte iiio()ina pup.Tveuieute, peiDcire Cenomanensis cum
non ponl.ficatnm Guido ioierit tanlum
;

polnii. lu Arnai.lii
.. « Qui cum aliquo tempore in
aimo ^i26 Hac
:
illms verba: < Ecclesiam
poulifKuii cath.dra re::.-(lir.!=p|, fabricam uovm Ec- S. Gervas.i, ubi corp^s
ex.m.i ,:o.,fessor.s Chrisii
clesiffi. quam iirffi.-ui Wul;.Tiuus iuchoavcai, fun.la- Juliani re,|uiescit, n... lis
mod.. laudab.li.er dPcoravit
meutorum mobilitale alque lapi.Jum deitiliute cor- quaul pos.n. ..C :

temiore Gu.nmar. Bnlou.s succe.-^soris

ruptam, iuuumcra crej.idiue ruiiKim pui coepil terri- sui, qni nlio
n..mu,c Guido de Sl,.mpis apppilatu.-. dediravit
biluer niiuilari : quam cum artificea fulcire
conan- Vernm. peccatis exixe.itibus, quam
tur, rcpeutiuo frHf?ore no.turuo t.u)pore bonorum exer-
collnpsa citatio aO-al.m decoravit,
csl. Vrat aulem ip>ius fabruffi
variisque ad honorem Dei
ar.us max mus snper crnameut.s ditavit. post vn. aunos
criplam, in qua bealis.Muii Juliani cor^us dedicalionis, iu-
quiesce- ceod.um. quo magna pars urbis
b;it, exslruclus, hiuc atcjue consumpia est de-
inde pyramidibns ingenti lurpavit, horribilique modo
aJiitudine collocati?. Ibi ilaque sanctissimi devastavit. „ Accidit
confessoria autem incendinm istud aunol134,
virtus iudubitanter enitnit. dum taut» molis ut ip.cemet te.la-
machina tnr lib. XIV, et auctor breviarii
subito corruente, ila bnsilicffi ipMus leclum, Vitffi Guid.jn-s. Coar-
quo sau- gm errorem ()rd..ric. tempns pri.uffi
cti membra tegebaotnr, iulegrnm atque iucolume Il.erosolym.tanffi
profe.tiouis
cmitis Fulcoui... quffi' iucidii
peruiaueret, ut iie miuima quidem ipsius tecli scin- in
annuni u.dem 1120. Sed a,g„mentis opus non est!
lilla ruinffi tam terribilis
Inde ict.bus Iffideretur. cnm Orderi;:» erVor^m "'•
jam dictus ep.scopus
episcopus tolam coenti operis fabricam
coepti oneris
"
fi
advpr.«nf«m
adversantem, k.k..
' "cT^SlTt'
.^^niUenle.n. et sni ipsi
e.bi
habeamn*. Is i<zitnr lib.
usque ad ima fuudamei.ta deftrueus, denuo ipsam iv sic ait'-
« Quo defnncto.
egregius versiCcaior Hildebertus
ecclesiam fuodnmeulo Crmioii et solidiori
lapide su.ces.Mt et fere xxx anuis
conslrnere coeijit et parti su[..riori, quffi vulgo prffisulatnm landabiliter
;
can- tenu.t. B.s.l.cam vero episcopii,
cellum nomiuatur, etiam lectum impopuit, quam prffidecessor
membro. ejU9 .nchoaverat, consummavit,
et cnm iugeuti oo-
rum quoqup, qnffi cruces vocaulnr, alqne turriura pnlcirum Inpudio
solidi6:iim,i fnudaiiieula, antcqnam
vcneraoter dedicavit. Qui uon
morcrelur, iusti- muito post, anno scilicet ab
tueus. El ii. fiue
>. « Quae videlicct tautos
lucarDalione ll2o me-
:
sumplus, tropol.tana.n sede.ii ascendit. »
taulum studinm e.xposcehat, ut
spatio neqnaquam consummari
sexiigiuta annorum Cul. 98, liD. 2i. - Gislebertui. Archiepiscopalum
potuerit. n Quid Turonensem ini.t anno 1119. Chronicon TuroneusP
Hoellus pro sua virili parte prffistiterit narrat
auctor ad annum 1119: « Tunc
Vil£e:« Continuo fabricam novae obiit Radulphus Tnronensis
Ecclesiffi, iu qua ardi.ep.scopus, cui successit
antecessores Gislebertus. Quo de-
ejus multo tempore laboraveraut, mum mortuo, Hildeberlus locum ejus subiU. ,,

tanto stndio agressus est consummare, ut cruces IdeL

'°"""? 1^27 : « Anno\ Lotharii obiU
alque turres, quarum antecessor ipsius,
or.tensum est. jecerat fundame:ita. brevi
ut supra nZZT i
Gi leber us Turonensis
archiepiscopus, cui succcssi
tempore ad H.ldeberlus. ,> Ordericus Vitalis
lib. x. sed sine nlla
effcclum perduxerit, eisque celeriler
culmen impo- temporis nota « Hildebertus
nens, exteriores
:
post morlem Gisleberti
etiam parietes, quos vocaot.
alas T. .•one..s.s arch.ep..copi. a
clero et populo eleclus
'^«'^•"""^'^«^it- S«d et cancellnm, quod'
^ est. nutuque Dei de
est,
Cenomnnico
ehi7«"".'^T
ejU8 antecessor '^
Geno'mnnico'culmine
»>" culmine
cu.mine metropoiita-
conslruxerat.
conslruxerat,
oavimpnin Hpm.pvit
pavimento deco.avit n«m «Ha.1, „,..^...„ „„.
et coelo. Vilreas qnoque et
ipsum cancellum, per ub, de H.ldeberto: «Qui non
quae cruces circumquaque lau.Jabili, multo post. anno scilice
sed sumpluosa abInca.-ual.one 112c, iudictione
nim.um artis varietate disponens.
Subjungit multis
» Tnrouens.s arch.ep.scopus cnm
iv. ut Gislel.ertus
interjectis : « Episcopus aulp.n, tranqniilitate lece- Calisto papa Romffi
ob.,t, » etc. De eo
plura Historia dominorum
pta, in
constructione novae Ecclesiffi, quae piopter bas.ffi lu Dotis
Am-
ad epist. 2, lib. v epistol.
ejus desolalionem peuitus inlermissa Goffr Vin-
fuerat, summo doc.nensis. Adi, si ortam ex
coep.t studio iabo.are, et ad Gi.leberti electione con-
transferendas saucto- tenl.onem et quam graviter Ecclesia
rum reliquias, superiores partes ejusdem exag.tata fuer.t, nosse cupis.
Turonensis inde
basilicffi
De Gisleberto eius ne-
d.ligenti soll.citudine
quod chorum vocitant, seJemque poutificalem
praparare : oralo.-ium scilicet, pote Ivo epist. 201. ' ^
tar.a guoque congrua dimen.-iouc
al-
disponere. pavi-
;
Ibid. _ Turonensis nrchiepiscopus. Melropolita-
menta substernere, colnmuas ac laquearia nu8 cum vic.nis et sibi sub.ieclis
gratis- episcopis Ec-
sima vanetdle depinge.e, parietes Cenomanensis consecratioDem
cles.ffi
per circuilum servaodum jam a prima Ecclesiffi
aaitavit Oh
dealbare, n.h.l omnino prffitermiltere, adoiesc*entia'
quod aut usui magoo ep.scoporum
fore crederet, aut decori; hoc prfficipue convenlu cncffiuiorum
soliicitns diea
ne q,..d
fe^^tos perag. solere exploralissimum es..^e. Ouanta
in tota fabrica adveutantium
consppclibus eoim ep.scoporum
d.spl.ce.et. Omnibus ilaque eleganlissime frequeniia celebraia
prffii.ara
Eccle^ffl
H.ero.=olym.lai,ffi
cousecral.o fuerit, couslat
tis, ad
sanctorum trauslalionem archiepiscopum ex Eu
D sebio libt :v. De ViU^ Consta;.
Turoneosem, et v.c.uarum urbium .ui? caTTa luUo" ^'
honestiores
onestiores ner- chenm P.i.nm
cheDffl etiam v.:.\^.:^ ^„..;-...:.. ^^: Aut-o- '

80..as convocare curavit, quatenus Ecclesiffi dedicationem

eorum prffiseotia Dona.:iula eni-
et solemnitas scopornm piffisentia oroalam refert
celebrior, et populis efficeretur
Socrates lib ii
devol cap. 8 Hist. ecclesiast. Quo loci
lior. Translatum aulem sanctissimnm corpus
est auimadvertit Juliun;
bea.i Juhani, et episcopum Romanum abfuisse, siue
aliorum eanctorum reliqniffi in cujus senteut.a
eandem ba-ilicam xv, Kal. Nov., anno a.tnoD l.cuisse ixxXr.ata; xavTv(Cav
ab Jncarna- quod perperam ;

l.oue Dom..,i 1093, ordiuationis

qu.dam interprelantur de ecclesiarum
autem ejusdem eoi- ded.caiione
scop. vm. ID q.,a videlicet dic,
Sed prffilextu dedicalionis, Eusebius,
si Dcus sibi vitam cum imnera-
couced-ret, ipsam staluerat bas.licam
ons auspiciis. concilium in Athanasium
et formu-
dedicare Ad lam fidei ^icffiuam coegis»et, id
hauc vero trauslatiouem et solpmuilalem frustra et temere
tanta non factnm prouuntiat, cum'""" sine
solnm ex nostra regioue, seJ e ex
ci rcum Icentibus
«3 ZTJ' scientia et
''"' '°''"''"
'^"'^"'"^ }'''^' '^8«^«
'' conscientia
<=onscientia
proviuciis,
proviDciis, populorum mulliludo
muliiludo
D.sse. ut Dullus no.trffi ffitalis
noscitur cn .t"!
couve- ^T/Jtl l^fT
coudere vel abrogare ; quod est
ccclesiasticas
xavovi^jiv. Non est
lautam aliquando
^ se quod summam borum solemnium
vidisse mpmiuerit. » poteslatem penes
ep.scopum l^omannm qnondnm f.jisse
Col. 98, lio. 15. Comecrnvit anno - 1120. Longe nefas er..l, ejus aucturitate uon
ncgem. Certe
falhtur op.Dioue Ordericus Vitalis, intercedeute, eccle-
qui lib. x Hisl. 8.as ded.care et consecrare (a). Gelasius can. De
{a) Vide Martenium Tr. de Antiq.
RUibu,, cap. 13, p. 236
 :

123 GESTA. — NOTvE. 126

Absque praecepto
De consecrat.,
i dist. \ a dilectione noverit presbyterum postulandum.
tua
locorum.
Pr^ceptn, ead. dist. 1 Quatenus a quolibet alio sacenlole uulia-
nibil tale
sedis apostolicae. » Idem can.
:

auctoritule ecclesiam Dovi- tenus praesumatur. Sauctuaria vero suscepta sui cum
«Sine summi priDcipis
conditam nou po?se dedicari. » Et can. Basilicas, reverentia colloc bis. »
ter
Sed Cessit in omuibus Ecclesia? Romanae mnjestati
ead. : « Nod pelilis ex more praeceptionibus. »
tandem ista priEcepta ? Formala;, quibus id, Gallicana, et fa-ces volcus submisit sed eccle^ias ;
quae
pelenlibus oblntoribus, ut ita cuni Enuodio diclione consecrandi potestatem, quac jure sacerdolii compe-
5 loqiiar, episcoi^is in suis dioecesibus permiltebat tebat, vix aut ullo modo imminui aut corrumpi passa
Nec episcopi iinmi-
summus pontifex. Quarum excmplum habes in cao. e?t. prisci illi moris et iLSlituli

Pice mentis 16, qufest. 7. Exemplar vero subjicio, ex nentes in suam discipliuam emissarios ferre potue-
quo suas formatas pontifices Romani exprimebant, runt. Habes exemplum illuslre apud Glatjrum Rodul-
una cum formula pelilorise oblnlumis, vel petilorii, phum Historiae lib. ii, cap. 4, quod solidum suis
ut loquitur idem Gelasius can. Certum. Ue consecra- commentariis auctor Geslorum comitum Audecavea-
tione, dist. 1. sium iuseruit; quod illi valde familiare.

Petitio dedicationis oratorii.

Col. 98, Gaufridus
lin. 30. —
Rothomagensis.
Gente Brito fuit, frater episcopi Aleteusis Ji.dicail,
Domino sanctissimo et bealissimo Patri Patrum
«
primum decauus EcclesiaD Cenomanensis, et Hilde-
papae, Ille famuliis vester. Ad aupmentum
calho-
III
berti in episcopatu competitor. Ordericus Vitalis
leligionis pertiuet, quoties in houore sanclo-
liciB
lib. X « Helias comes Gaufridum Britouem deca-
:

rum loca venerabilia diviuo cultui consecrantur. In

i> num ejusdem ecclesiis, ad episcopatum elegit sed ;

pr^dio quidem ill... [ille, sive talis] jnris mei praeveniens clerus, Hildebertum de Lavarceio archi-
basilicam sumptu proprio, me suggero construxisse, diacoDum, in calhedra pontificali residere compulit,
qu.im in houorem sanctorum ill... vel ill . . .

et alta voce cum jubilatioue Iripudians cautavit

Martyrum, Cui basilicse ad
desiderio conseiTari.
Te Deum lawlamus, et cfeteia quae usus in electione
lumiuaria, vel ad alimonias ibidem servieulibus
prsesulis exposcit ecclesiasticus. Quod Helias ut
offero ill et ill Qnapropter qua;so aposto- . . .
comperiit, valde iratus, resistere voluit. S-id clericis
. . .

latum vestrum, uti datis praeceptionibus veftris ad diceutibus illi Eleclionem tuam ecciesiaslicae prae-
:

civitatis ill antistitem. quateous supra

ferre uon debes electioni, reveritus, quia Deum time-
ill . . . . . .

merooratam basilicam debeal sacrosanctis mysteriis

bat, siluit, et ne letbale in membris Ecclesiae schi-
coiisecrare ; ut hoc facto bpalitudinis vestrae tempo- canonicis cousensit. Gaufridus quippe
su)a fieret,
ribua, sancta voneralio sumat augmentum. Promitlo
de preesulalu jam sccurus erat, jamque copiosae
pariter nihil mihi de eodem loco ulterius vindicau-
dapes ab avidis comessoribus cousumptae suut. Sed
dum, quee Christianis omni-
nisi processionis gratia,
ipsum Geoomani episcopum babere peuitus recusa-
bus iu debetur. Pari prece deposco, ut
commune
runt. Is Judicail ponlifuis Aletae frater fuit, et post
dalis affalibus vestris ad illum i l l . civitatis epi- .

obilum Guillelmi Rothomagensis anbiepircopi xvii

.

scopum, quatenus possit mihi reliquias supra memo-

annis prsfuit. » Gtmmeticensis lib. viii, cap. 17 :
ratorum sanctorum solemuitercontradere. » Rotbomageusi archiepifcopo,
« .Mortuo Willelmo
Responsum oratorii dedicandi. eamdem pontificatus sedt m adeptus est Gaufridus
suggessit Ad Gaufridum hunc adhuc
petitorii nobis insinuatione
q decanus Cenomaneusis.
« ill . . .
»

quod habetur in subdilis, in fundo ill . . . juris, Cenomanenseui deLanuia, exslat Ivonis Cnrnotensis
i 1 1 Oratorium se pro sua dcvotione
. . .
fundasse, epistola 52. luterfuit Hildeberti cousecratioiii, ut ex
quod in honore sancli ill desiderat . . . consecra- tabulis charlularii Prulli.-xceusis supra ob:=ervavi-
ri. Et ideo, frater beatissime, si in tua parochia mus. Anno H25 obiisSfe diem autem obitus ejus ;

memorata coustructio jure consislit, et uuUum cor- refert Kalendarium Cenomanense ad iv Kal. Dccem-
pus il)i couftat humatum, percepta, primitus dona- bris, his verbis « iv Kal. Decembris obiit Gaufri-
:

tioue lefjitima, id est ill el ill . vel ill . . . . . . . .

dus, hujus Ecclesiae canonicus, post Rothomageu-
praestanies liberos a fiscaiibus tituiis soiidos tot ; sis archiepiscopus. » Miror decanus nullam meulio-
geslisque muuicipalibus allegalis, praedictum Oralo- uem fieri, cum sit in coufesso apud omnes auctorea.
rium ab^que missis publicis solemuiler consecrabit. Col. 98, lin. 40. —
Marborlui. De .Marbodo plura,
Ita ut iu eodem uec futuris lemporibus, bapli-
loco, Deo dante, alias, cum ejus opera edemus ; hauc
steria couslruaut, nec presbyterum coustituaa car- euim ab antiquissimn ct sanciissima parente pairies
dinalem. Sed et si missas fieri sibi fortasse maluerit, inire gratiam insedil anirao (a).

(a) Nou igitur ego primus nec super antiquissima avum suum, per Huberlum proavum, filium primo-
et snnctissima famltia claritati stndui, quam anle geuilum dicti Petii Marboeuf atavi, de quo iu illo
anniim 1655, quod circiter obiit, nunquam sic ap- diplomate anni 1230. Haec autem coucessionis il-
pellasset cl. D. Loyaute, vir alioquin ajquitatis et lius coufirmatio data est 27 Martii acui 130i, quo
verilatis teuacissimus, uisi prai mauibus probalio- vigebat praefalus Joaunes Murboeut, ex quo per
jj
nes suee asserlionis habuisset. Antlquissimam autem avum et proavum orlus est Simon Marbcenf, qui io.

jure ac merilo vocare poluil, quam constal jam nova Britanniaj Hisloria (t. II, jiag. 965, 967 et 968,)
anoo 1130, iuter praecipuas, Armoricae famiiias cele- uuper excusa, uudecimus nominatur iiiter st-xa-
bratam, in Petro scilicet Marbcfiuf, milite, domino ginla aut amplius illustriores Britauuiae proccres ac
Staaoi, sponso Joanuae Chabot, sororis Tbeobaudi duces, seu capilaueos, ub ij-.so Brituunice duce dc-
Chabot, domiui de la Rochecervi^re, qui illi ex di- sliuatos ad comitatum bonorarium Richardi a Bri-
plomate anui illius 1230, nobis cx archivis Marbo- tannia, ducis ipsius fratris, pro legatione niedilata ad
dorum aulhentice exbibito, iu supplemcutum dolis Curolum "VI, Francorum regcm anno i4i9, a quo
et juris nuptialis sororis suee, ut loquitur, dilecla!, auuo per sequentes avos et proavos usque ad ha-c
de consensu fralrum suorum Girardi et Sabrehaudi tempora propagatio in recta liuea uou esset difticilc

Chabot, concedit facultatem succidendorum quorum- probanda.

cunque lignorum ii> foresta sua de la Rochecervi6re. ^«/iguitsjOTOw iaitur D. Loyaut6 merito potuit di-
Cujus porro concessionis couBrmationeni a Joaone cere Marbodorura familiam, cujus origiuem septingeu-
Marbceuf po^tulatam ab Herveeo de Volvire, sive de torum pene sciebat aanorum.
Fresuoy et de la Rochecervifere, nisi postquam idem Quod autem illam etiam intictissimam appellave-
Johunes Marbceuf probavit juridice se de primoge- rit, non est probabile id sine probalione virum
nito in primogenitum in recta liuea a praediclo Pe- tequi et veri obfervautissimum patronum asse-
Iro Marboeuf originem duxisse, per Theobaldum ruisse. Certe 'negari nou potest quiu sauctissima
scilicet Marboeuf palrem suum, per Richardum fuerit, sallem iu radice ; siquidem Marbodus, a quo,
 VEN. HILDEBERTI CE^OMAN. EPISG.

Pinc,pal,s«utalicnjusaltehusiu eadem eccle^ia.

Muioto altar, praecipuo, iterato
.,

cousecruDdam Ec-
c e,,am p.aecpU caa.
5 concilii Aleldensis, quem Purgeutur b.c templt^ril^s
^^ .'^l^^^l^rt
siam sed eccles,a propter altare ; et ideo vioiato

qu.a uou est iliud propter fere'tt,~s "iTmnf r- '^•'^ '^"J"^ coDsecratione
quod ecclesia coustruitu,-, videtur An«e mrcu
et cousecratur.
Quapropter cum T"'"''''''' ^''^''' "'
H-'"'"'
recte v-iJetur
iUud sit novum
cum eo consecrari, per quod recepit,
Sugerio l,b.
•augerio lih nT'cousecralione '"•'"«>«/^ «//«'e; ut
De
Dysii.
eccle.«ice Sar.rti n;«
uts.t ecclesia. principalis ara. lu '
. Quo aolem ritu ecclesis vel chartulario Viad "

alta-
ria. ctecs ilhs r " '

mus
\etU8 Lberntuahs
mpr^rli''"!- eccleP.ae
'^«^««crareDtur,
"'V' mooet
GallicauEe, cuius verba
qu- a b.c illuslraDda ma.ime pertin^nt,
^appiu^re'
sec7.n
„/' .^""««^'^^'«"es altarium et ecclesiarum,
vester papa pnmus u.stituit. Fuisse tameu ab ipsis

^«-srt latebrosis crypta

^DnP
appellHbaulur,
11 . t "\°'"'"''
ub.
' q"ib»*dam
collectae fiereut
vero EcclesiaB
per unam Sab-
Hujus m occul,um gradibus,
patet foveis.
via prona, reflexis
"^" f'"''"'"' ^'^ audieudum Ireper anfractus, luce latente,
nnm Lr^ n"' Chrislia- docel, Jc.
""" Percipiendum
'' Gre«oriu8 Turonensis De
corlr s P^ '^'^Su.Dis sacrameDtum, et
"•'
Domioici
sanctorum Petr. apostoh basilicam
mirac. c. 33 « Beali :

aZ^n !r
-,''"'''''""
ingressa e.«t. Huju. enftn
Patrumr, ^P'^^''''-^' -octorum ^' '" '""'" '^'"P'^'^' '-atumTabe tr"
c ?u7'na'rr'- "r
exorczabantur, tameo uoa chrismate ungebaatur tur habeDs nih,lommus
et ipsa, cum saDctorum ni-
^'""^'- ^" '^""^ venerabilis
deb: frlT p"A 'h""' utdiximus,
adacce-dendum,
'^•^^'^ ^^"''^ chrismate mulier
butmr^-?"^'",'.""''" lumen, devota "to^cu
^^«6^'
Poslqu;,^ ""^'"' '°^"" uil. » Idem nro ipt cnln ^e
"-^- " ''^'" ^^^ '^'-"'^ - .^^- «Cr.
38: «
r> /> . .
: o c"artrnL"us 'o f^ |"'ro oMPrp fI.l.!:'""J- t^rypta super eos
^'^°'^°''<='"^'" te- opere fabricata qu* >
uebat imperii a hprr> ^ T Q .
est. iu arcuum modo
Uude

ut s«pe coatigit,
utpote tunc celebriori, ejus tota lumus et Dobilem
ejus familiam perpeluo
""' '''''^""''" '^°'""^« colemus.
«umtu '?d ••^"^'«. ''°-en '''''""• '"^^"•^ de Dobilis-
sancKin^nK.
•'''''' ''"'' '" episcop.tu, tam ima T.?
.' '
sima Marbodffiorum g.nte ad
^"""^
epist. 3, hb.
•.^^^''"' S^'"^^"'" AlbiDum „ con-
nach.^; .
"f"'^ mo- jecturs, Don omniuo improbabiles
forte videbuntur
sicu nec quod de illa
smo rulensi epi.copo la suo pr^fati sumus in prffimouitioue
Gnmcano Martyrolo- ad Marbodi ipsius Opu-cubi.
g 0, III Idus Septeu.bris sit relatu.».
Cum vero et E. Marlyroloyio Gnlticnno illustrissimi.
D D An
quriaTt/"': ''""'T'"^
^"^'° --- ''"b-t dretBdu Soussay episcopi Tullensis,
in ipso Martoro-
^"'"'"^ admiuistratione consistil, ni logii contextu. "^
obs^a e vit.
sanctisnmam vocare po-
°ue t fj'n'""' Vr""'^^' Seplembris.
Redonis in Armorica,
^L r^t
Snncti ['^H'
Marbodi episcopi et con/essoris. «
'"'"^'' «"Premae Qui serie
Rp i.n •
Britanniae curiaj haciu calhedra duodecimus, duodecim
apostolorum
gis rat""'p,""^
'' ''^''' ^"'
P^*^^"'" "^^'«''- '»- Agui nomiua, tanquam vivus lapis
gistratn», et sibi succedcntes pra^sides iule-ritate virtutum eorum-
cousp.cuo.. et inde in
professioue
D dem ex,mia imitatioae sjbi riivinitus
iudita gessit •

sua sancto" q,? uude

,u suprema S,on evectus,
cum multolies pro patria. ad lapidibus pretiosis
fortuuarum et vui quibus illa rutilat anoumeratus est. »
psius penculum.
decert,.vprint. aut labo:averia^ Huic porro D. Loyaute de nobili
non imu.erito polueruut a Marbodorum
pra^fato D. Loyaut^ patrono lamiha notse non incougrue
sane ijt-gernmo, vocri
potri^ parentes.
subjiciendum duximus
Quod autem hic occasioue notarum transsumptum exactissime ex ipso originali
apogra-
ejus in Hilde- pho, 10 tabulano mouasterii Beatae
berl. Vi am notavin.us, Manae de Vi-
nec rogatos uo., sed neo tre.o as.erv.to, descriptum a
ul o quol.bet
modo, sive verbo, sive s.ripto, ^0^1' R. P. D. Stephano
Deschamps ejus priore, et ad nos, eicu.ois
to fu.sseproBtemur; sed motu proprio, jam Mar-
et solum e bodi opusculis, transmissum
recordat,one beaevolentlae unde liquet Marbo- ;
singularis,'qu; nos olTm diim tuuc Redonensem episcopum,
anno schcct 166i Remis rogante Andrea
degeates, pJosequi et 0^^ et fihis ejus, Vilreii
uare d,.„at,.s est illnstrissimus dominis, laudarjte Conano Bri-
tunc pr^Bes de Mar- tanuiae duce, et ejus matre
'^' '""^"^«'•^">
Ermengarde, aliisque
eausa
Set-r
sp.tarelur a quo tempore usq.,e
:
ne«otiorum ho-
modo nullum nec
loc proceribue, ejecisse iude inordii.atos qui
bant caoonicos quorum loco mouachos
ibi degc-
personale, nec per uaius Benedictinos
qublem litterulaj apicem ibidem iustituit, ecclesiam ipsam Vitreiencem
cum ullo ex illa nobili familia mona-
contingir sort o^ chis Saucti Melanii cum pluribus
es.e commercium ad hoc solum aliis ecclesiis et
;
moti,^ quod te! possessiouibus concedendo.
'''''^"''
oT
qua ihustnsiimi
ir.!?-'""''-
prfflsidis
^««''^-^^'^«B
uiemoriam hucusque
veneratioai«. {Vide infra, inter diplomata Marbodi, sub
num. 3)-
co-

I
 ;

139 GESTA. — NOTM. 130

Col.
98, lin. .57. —
Fulco, Fulconis fillus. Ful- A >J0^estu8, armis strenuus fide Catholicus, et erga

Hierosolymilanus vocatus, qui moiluo patre Dei cultores benevolus, adeptis duobus consulati-
co V,
bu8 Andecavensi et Turonensi, tertium cum uxore
Fulcone Reciiin auno 1119, xviii Kal. Muii, comes
sibi adjunxit Cenomanicum. Videlicet amicos exal-
AuiJecaveusis, Turonensis et Cenomaneusis faclus
brevius Sancli Albiui ad annum tans, maligoos et sibi adversarios oppriuiens, glo-
eat Ciirou'con
llOS « Sequenti auno ohiit Fuico Reciiin Aodeca-
:
ria et oplima fama impar nulli in brevi effectus est.

vorum comes, xvm Kal. Maii. » Aliud : « 1109, obiit Cum autem AQdecaveusem, Turouicum, Cenomani-
Fulco Rechin comes, ciijus filius Fulco caslrum cumque consulalum in prosperitate regeret, in

Doatum et castrum Insulse coepit. » Ciirouicou Tu- regnum Hierosolymilanum eligitur, filia;que regis

roneuse ad eumdem anuum « Obiit Fulco Rechin,

:
Baudoiui matrimouio copulatur. vero quandiu
Ipse
advixit, regnum viriliter rexit,Damascos, Ascalo-
comes Andecavice, cui succe.= sit Fulco filius ejus,
qui postea fuit rex Hierusalem. » Et chronicon nitas sibi tributarios effecit. Diuque autequam Rai-
breve Suncti Florentii « 1109, Fulco comes mori-
:
mundus Boamundi duceret, Antioi.hcnura
filiam
principatum maximo labore contra Turcos, absque
tur, et filius cjus Fulco accipit consulatum. » Fulco-
ullo damno, manutenuit. Ipse vero cum ad senilem
nem hunc laudibus cumulat conditor Gestorum co-
veuisset setatem, vir bellicosus obiit. » Obiit Fulco
mitum Andecavensium « Mortuo Fulcone Rechin,
:

anno 1142, secundum Willelmum Tyrium, lib. xv, cap.

filius fjus Fulco vius patris et matris suse deserens,
ult. chronicon vero Sancti Alblui breve ad annum
hoLeslam vitam deduceus, prudeuler terram re- ;

xit. » Et pietatis et belli, quibus abundabat, laudi-

1143 ejus mortem refert. Et chronicon Sancti FIo-
bus perscriptis, subjungit « Cum Andecavensem,
:
B reutii ad aonum 1141, iv Id. Nov. Kalendarium
Sancti Sergii « iv Id. Novembris obiit Fulco rex
:

Turouinum, Cenomanicumque consuldum in pro-

Hierusalem, prius Andecavensis comes. Pro eo fiat
speritale regeret, rex Hierosolymorum Balduinus
sicut pro abbate. » Quod confirmat Martyrologium
nunlios in Franciam misit, qui prudentium consi-
Ecclciae Andecavensis. De eo sic loquitur Alphon-
lio virum iilooeum, qui filiam suam cum Hierosoly-
sus Hispanus, ex Judceo Chrislianus, in Historia
mitano regno ducerel in uxorem, secum adduce-
Hierosolymitana ms. quae penes me est, lib. iii,
rent. Eligitur itaque consilio Ludovici regis, et
cap. 93, quod continet catalogum Regum Ilierusa-
episcoporum muUoium peritorum, Fulco Audeca-
lem « Successit in regno generosus Fulco comes An-
:

veosis, qui uxore carebat. Idem autem Fulco comcs

decavensis et Carnotensis {lege Ceuomaneusis] cui
iturus Hierusalem, in festo Pentecostes venit Tu-
praedictus rex filiam suam primogenitam Milt;sen-
ronum, ut ei archiepiscopus sacrse signum crucis,
dem dederat uxorem. Hic cum infinita Turcorura
pro more sanctae peregrinationis, imponeret. » Post :
multitudiue, quae de sinu Persico ebullierat, circa
« Ipse verocum maximis copiis mare transiens, filioe partes Antiochenas congredieos, tribus millibus in-
regis matrimonio copulatus, rex Hierusalem est
teremptis, multis autem captivilate deteulis, coete-
effeclus. » Addit paulo posl « Mortuo Bnlduino
:
ris fuga mortem evadeutibus, gloriosum triumphum
rcge, Fulco Hierosolymorum regnum virililer rexit,
de hostibus reportavit. Regnavit autem uudecim
Dttmascenos Ascalonitasque sibi tributarios effecit.
annis vel duodecim. Dum autem iu territorio Acco-
Deiiique, anlequam Raymundus filinm Buamuudi nensi leporem agitaiido cum equo suo corrueret,
duceret, Aotiochenum priocipatum maximo labore
p improviso et lamentabili casu in fata decessit, re-
contra Turcas, absque ullo damno, manulenuit. linquens duos tilios Balduioum primogeuitum, qui
:

Qui ex uxore sua duos filios Balduinum et Amalri- illi in regno successit, et Almericum. » Qui Amalricus
cum genuit. Ipse vero cum ad senilem setalem per- Tyrio lib. xvi, cap. 1.
venisset, vir bellicosus obiit, sepultusque est cum
filium Balduinum
Ibid. —
Uxor ejus Atemburgis. Iq ejus nomiue
aliis regibus in Golgotha. Cujus
variatum. Guiburgis vocatur a Tyrio lib. xiv,
Hierosolymitae regem sibi coustituunt. » Duxisse Heremburgis £>-
cap. 1, in Kal. Andecavensi,
primogcnitam nalarum Balduini, nomine Milisen- mentrudis quibusdam
codicibus chronici brevis
in
dem, ait ; contra auctor chrunici comitum Andeca- Sancti Albini et passim fere Harcmburgis. Sed
;

veusiura unicam, evocatumque a principibus regni

non ferendus error auctoris chronici comitum Ao-
Hierosolymitani, nou a Balduino existimavit. Hfec decavensium, qui Stjbillam vocat « Helias filius :

sunt illius verba « Regni principes Hierosolymitani

:
Joannis de Fleta, Sybillara Bliam cujusdam comitis
direclis nuntiis Fulconem Andecavensium comitem Longobardiae, neptem scilicet Hereberti, quon-
gollii:ilaveruut quatenus loca Dominicae passionis dam Cenomaueusis comitis, duxit uxorem, et cum
adiret, filiam regis Buldenvini, quHm unicam et hae- ea comitatum Cenomaueusem suscepit De Sybilla
redeiD reliqueral,, uxorem accepturus. Quibus ac- vero genuit Sybillam, quam Fulco filius Fulconis
quiesccus comes, filio suo Goffrido Plaotageuest Rechin, poslmodum rex Hierosolymorum, duxit
hceredilaiem reliquit, Hierosolymam adiit, super uxorem, de qua genuit Gaulridum Plautegeno.~t, et
Eolium David regis iu Hierusalem collocalus est. Sybillnm Flandriae comitissam. » Fulconem Hiero-
wiiiioi.> inimicos -
Christi .uiui.v.,...^ attrivit. Quod
s^v...... igilur
.f, incoepit virili
.wv.^j^.„ .....1 _ solymitanum
suiyixmuuuui duxisse
uu.xij^e Aremliurgiiu
Areiiiiiurgiiu post
posL mortein
morieiu
ter sui successores suo tempore suppleverunt. Quo- " Fulconis Rechiu patris, Tyrius uuctor est lib. xiv,
rum streuuitas ordiue yucccssorio gubernacula re cap. i « Praefatus vero Fulco, senioris Fulcouis
:

gui Hierosolymitaui nanciscens, et Idumacorum filius, patre jam defuncto, uxorpm duxit filiam co-
compescuit ferocitatem, et Babylonem factam re- mitis Cenomanensium Heliae, Guiburgem nomine,
bellem suh ditioiio redegit, el Alexandriaui reddidit ex qua duos suscepit filios, et filias totidem. »
tributariam, ct in novissimis sui celebritate totius Nuptias conciliante Berlrada matre, ut subjuugit
populos orienlis effecit attonitos. » Sed non ego Tyrius « Hujus autem matrimonii causa fuit mater ;
:

illi credulua siim. Suffragatur enim Gestis chro- nam dum idem adolesceus in curia comitis Picta-
nicou breve Sancti Albini : « 1127, maudat Bal- vensium domini sui, pincernae fungeretur officio,
duinus rex Hierusalem Fulconi comiti, ut fiat audita fratiis primngeoili morte, ab eodem couiite
gener suus. » Profcctus autem aniio Hierusalera caplus est, el viuculis maucipatus, occasionc quo.
peigit. » Et anno demum 1131 :« Fulco rex Hieru- rumdam castellorum, qiiae ab eo couteudebat vio.
salem efficitur, » idem Chronicon. Et non sublestae lenter eripere, quae pater ejus et frater in tiuibus
fidei Willflraus Tyrius, qui tibi adeundus lib. xiii, prajdicli comitis jure baereditario, sed de feodo
c. 24, et cap. ult., et lib. xiv, cap. 1 et 2, iu qiiibus praedicti comitis diu posstderaot. Quod audiens
de Fulconis profectione pluribus agit. Jounues mo- mater, quae jam ab ejus patre multo ante diverte-
nachus Majoris Mouasterii eum hoc elogio ornavit rat, el ad domiuum regem Fraucorum se contu-
« Iste vias patris et matris deserens, honestam leiat, maternis mota visceribus, apud dominum
\itam ducens, prudcnter terram suam rexit. Vir regem supplcx imploravit et obtinuit, quod filius
 131
VEN. HILDRnEHTl CRNO^fAN. EPISC.
132
palernee
' abPoIutu..
restilueretnr A nupserat dari
hT.,>,
hffired.tal. .n.uper H,aw efTccil, ut supra sibi eum Cenomanico ^
consulatu im-
;
nou.iuali .av.t. S.cque Cenomauicus
co.nUH Ileha; uu.cau. lilinu,, cum p.| el Audecavensis con-
ejus onmi hfflre-
d.t. ^ dom.uus re.x ejus
Celel>r.-.u-e
f.iio uxoren, coucrderet
aulem nuptiiE a.iuo 1109. u'''
'" ^'•«'nburgis
dignoscitur. .>
,.
MTrJ''TT
CtElerum
anno ,126. Chrouicon
Turon. ,lo<)
: F..lcu
<.
Chrouicon
comes An.i..cavensi8 duxit
ba.,ct. A^.
Alb.u, ad eum aunum. W.l
Mense Januario Mar-
".^orem yrol. E<:cle8. Audec.
IlanMuburKim, filinm Ileliae comiiis Ce-
« xvi.i Kal.
Februarias obiit :

nomauensi.s de qua genuit Gaufridum, Ieremburg,3 Andecavorum nobilis comiti.sa.

qni ei .,

succees.t, ei Heliam poslea Areu.burgim et Ful.onem

comiiem CeDomauen- in-L Z\''""'^'''''''
un.ter abbat.am
sem qu.^m Gaufridus f,ater suus Oratorii fundasse, quod
postea n.cque ad Cbron.con Turoaen.e ad auuum docet
n orte.„ Turou.s ca.ccre 1,21 : « FunSata
mancipavit. „ Memoran-
dum ^ero hoc Aremburgi coutigit. est abbal.a Oratorii in
episcopntu Andecavens!
quod primum a^Fulcone com.te Andecavensi
pa.la Marlello II, Fulconis et Haremburge
fratri consanguineo fue- uxore
cof">"'" Andecacensium in Goffrido
Mnrf
Mnrt. ir
II: « Hn.c Marlello Helias comes
h.am M.am. non adhuc mat,in,ouio unicam auclores W.ileimus Geaimeticensis
aptam despon- lib. v„i Hist Nor-
d t, et Ceuomanum cum "' Ordericus Vitalis lib. x., Eccles.
appeudiciis ci tribuit. ZT". "'^-Jf' J"'''"'" '"'"^'
U m Fulcone rcge Hiero^olymitano
Qui ab Helia
,,

^^L'.,\ Andecavensis, qui

Geno,„anorum comite unicam filiam
:
gene et hjEres erat Helia;
suam, quam Cenomanorun, comitis »
Martellus, f.-atar suus licet, sibi promissam
non „.^^
usitata
«
;„'n
in :. ^l"
~ ^"'"'^'^ awmarum. Formula
Occidente, nec Grsecis ignota.

nMGLAU
YJROIIUI ILLUSTRIlfl
BE VENERABILI HILDEBERTO
TESTIMONIA.

Saiiches Bemardus. t>

qnod epislolas Hildeherti
'^"'"^ venorabilem Cenomanensis eniscoDi
Hiidel.ertum in styl,
Pnhtnff /."^^T
ep..tol,i 44, l,b. H,
e.Tc. snm ,n verbo
vocat « maguum sacerdotem et
elegantia et suavi urbanitate pr^
^^""^ ''''^^ adoleLTt7ur'com:
ipuas Z
gloris, et magnam Ecclesi* co- P^^eSar rs?,:^^
epislolalQ, lib. ,„ (in edil.
iif7p'"V'
r)il
^;!;.'^ Ma- Ivo Ca^.nofensis, epistola
. 123) Tol.us revcreHiae virum, „
« . 167, ad Wldebertum
sic illum ia
e de,n con-.pellat. Qu^ ad me de me tibi sc ibe e
..

placu.t v.dens tu unde ^omsveraetju.ta8entenl.a, noa

probaveris. Ego laudum lua declinabilis a via
rum argumentum teneo
minime "dubium ipsas
me, laudalr.ces l,tte,as tuas.
in quibus alium for!
ir^signe^^ermo suavis et
nuus nrT',"'"r"°°'^
""''"''' ^^'^'"'^^ laudabileqne com-
Hd u
'
m •

7'™ P'^ ^'* '"^ ducitur hum:lila=

m^« «^r,
Pra^dicaudi, et preca„di\e-
ve ,t°a
.;.•
'^jr^-^'"
q^Jod sum tuum est,
8im
8. qn d mel.us^f;':""'-'^'^^'
De, ui.qunm trunere
et
fnero. tunm f.re
C3ubd,to. reverendi..ime !''em G.ffridus in
atque amautis.ime i>lte, „ e,oisto,'a ad pr^fatum
S. Anselmus, epist.
Roynaldum
11 Ub ,,
erHUonis Gclcronian^,
aa Hildehertum.
(
Sicut volo vitare iujustiliam, sic vestram ,U^\

fr^s;:r^"^^^^4^^'-p"^'-o::
"''* ""^'"^^^
ut ;:;o;t;.dT;rd;r ^-^-' ^"-'
Pelrus Blesensis, epiu.
101, cd n. arch^dinconum
nnensen^, de puerorum N„n-
institulione.
Sco mihi plurimum pr.jfuisse. quod cnm
"^'"'^'^ •""^' non de f Z,-li'r
«ed
'ed d"
de "h- r"""^'
h.slonarum eumebam veritate. Profu t mihi
(88) Inde intulit eruditis5i,nn« n t^ ...
proponebantur. Ao« c;2t;,, infinif rrv/ ; t .
133 GESTA. — NOT^. 134

a cujus consilio ee nunquam de- A Illustrissimus Eenricus Spondanus, ad ann. 1088,

optimum prssulem,
se n. 4.
vialurum spondet, et de cujus dileclioue dubitare
noD posse, nec debere asserit. Hildebertum vocat post Baronium, ejus verbis usus,
OrJericus Yitnlis. magiiae doctrinae simul el sanelitatis viruni, et liber-

Supervacaneum esset hic iterum praeclara repe-

latis Ecclesiaj acerrimum defensorem.
tere honoris elogia, quibus Ordericus, venerabilis
Ex tomo I disssrtationis hislnricse P. Labbe, socielalis
Hildeberti suppar, uomen ejus posteritali commen--
epistola Jesu in Beilarminum,
davit, cum ea ipsa relulerimus, sive in
dedicatoria, sive in praefutione nostra ad HilJeberti Hildebertus da Lavardino... cujus meminit Guil-
opera. leliuus Malniesburienis, lib. iii, Ue geslis Anglo-
Wiiielmus Gemeticensis, nist. Normann. Hb. iv. p. rum, et scholae m.igi^ter, post Hoellum electus fuit
265, ngens de operibus sancli Anstlmi Cantuar. ar- anuo 1097, Genorrauensis episcopus. Tum Gille-
c/iiepiscopi. berto archiepiscopo niortuo, jussu Honorii II, Ro-
ullimus tractatus mani pontificis, an. 1(24, translatus est ad Turo-
Duodecimus (liber) qui et illi,

processione Spiritus Confutaverat nensem metropolim, nbi obiit die 13 Kal. Januarii
fuit de sancti.
negantes Spiritum anni 1132. Deo in pluribus non coufeutiuut iuler
enim Graecos in Barensi concilio,
se Cenomanicffi historiae illustratores Corvaeserius
sanclum a filio procedere. Unde sumpta maleria,
et Bondonelus, vel cum Vossio, qui morti ejus
rogatu Hildeberti Cenomaaorum episcopi, huoc U-
assignat annum 1136, Lotharii imperatoris xi. Quos
brum composuit. Quod el liquet ex ipsa ad hoc JJ
nona consule, et ex aotiquioribus Ivonem Caruoteusem
Hildeberli epistola ad sanclum Anselmum,
?aucti Anselmi ad
Goffridum Vmdocineusem, et sanctum Bernardum
scilicet lib. II, et ex epislola 11
in epistolis, Willelmum Malmesburieusem, Ub. v,
Ilildebertum, eodem libro a uobis relata.
cap. 9, Heoricuiu, Gandavensem, cap. 8, Bernar-
Willeimus Malmesburiensis, lib. i. De gestis ponli'
dum Mnrlaceusem, Congregationis Cluniacensis mo-
ficum AngJorum. nachum, lib. De conlemplu muudi ad Pelruoi Veue-
Sic scienliam litterarum rimeris, tolas Hildeber- rabilem, abbatem Cluuiaceusem, Vinceoiium Bellova-
tus exhausit Athenas : si eloquentiam exigas, mel- ceosem, S. Autoninum, Trilheminm et alios.
leo quodam lapsu cx ejus ore fluit oratio, cui ac- E Marigrologio Gaiiicono iiiustrissimi D. U. Andrex
cedit genialis soli, id est Cenomanici, accuratus et du Saussaij, Tuliensis episcopi, terlio Kni. Maii.
quasi despexus sermo. In Cluniaceusi ccenobio depositio saocti Hugonis
Marbodus episcopus Rerlonensis, IHldeberti suppar, abbatis... Hic ob eximiam morum purilatem et
in Inudem ejus, et ejus operum. animi praestantiam suffectus, arduum tanti regi-

Dum tua scripta logens oculos ad nostra reduco

minis muDUS ea prudentia; et sanctimoniae laude
peregit, ut monachorum archangelus esse dicique
E coelo terra videor spectare jacentes :

promeruerit. Nam revera magni viri sub illius ductu

Sublimi nubes excedunt illa volatu ;

Ilaec lerrishserent huuiili reptantia gressu.

et institutione florentes, eam in allitudinem, quae
cceli ccdris proxima est, ezcreverunt. Nempe Gre-
Sacpe relecta placent solis sapientibns isla,
gorius VII et Urbanus 11, pontifices suniuii, Alberi-
Arcanos sensns brevibus striuf^fntia verbis ;
rj
cus epi.^^copus, cardinalis Hostiensis, Hildeberlus
Magna veliit mudico gemma
locetur in auro :
si
archiepiscopus Turonensis, qui onines ex cjus di-
Hffic aditu facili rudibus doctisque patescuut,
Scilicet arlificis minus accurata paratu,
sciplina et imitationis foute spirilum baurienles re-

Et de communi ieviier manantia vena. ligionis, et salutaris scieutiae, Eccle^^iae magnum

Vistra per autithesim flectit se mu>a frequenter, decus et fructum ubcrem fclicis opitulatiouis cou-
Exi-reens varios siuuoso schemate giros: tulcrunt.
Nol)is directo satis est procedere calle,
Onamlibet et cra?sa contexere verba mirierva ; Ex eodem MartyroloQio, decimo quarto Kal.
Januarii.
Nec cum subtili cerlare paramus Arague.
Ano7iymus antiquus de Hiideberto. Beatus Hildebertus archip[ii?>copus Tiironensi?,
tnngna Ecclesix columna, et sonarn Cfirii,ti tubn,
Inclytus et prosa, versuque per omoia primus,
Hild''bnrlus olet, prorsus ubique rosa.
cujus teslaiiientum aRternum iiidelebilibus paginis
pro(iugnavii, feiici fomuo bt^alae moilis consopiius,
Ex Bedarmino, De scriptoribus ecc/esiasticts.
ad ccelesHs regni migiai it /lonorrs. De hoc qiiidem
Hildebertus archiepiscopus Turooensis vixit tem- usurpari potest iusigiie id qiiod dudum sauclus Hie-
pore Houorii II poutilicis, ad quem epistolam scri- rouynius de bealo Gypriauo elogium publicavit :

psit (8!)). Ho lorius autrm sedere coepit anuo Do- Tanii irigenii superfluum esl indicem lexere, cum sole
uiioi !123. Scripsit sermoues, et carmiua
epistolas cluriora sint ejus scripta. Sed nos minus fuit pasto-
sacra, gii£e exstaut. Ad eum uua epistola saiicti n rali zel ), sacordotali vigore, puritate vitae, religio-
Bernardi, qiia eum hortatiir ut Inuoceulium II ut nis cultu, justiliae studio, patientiae raerito, atque om-
verum poutilicem ;)gaoscat et veueretur. nis sanctimoniaj gralia conspicuus et nobilis.

(89)1 mo plures epistolas.

 lOc)
VEN. HILDEBERTI CENOMAN.
EPISC.
136

IN SUBSEQUENTES

VESEIiiBILIS HILDEBER,TI
EPISTOLAS
MONITUM.

nob.s vitio vertatur h^c illarum "'^^"'^^'«'^

exprimunt. Ne veru
st.amposset face-ccre,
ve eriT'ordin s m. ?*?
nonnuilam lecloribus mole-
pr^terquTmTuoLd m.rJT o^^
referimus his signis al.2, " '.f^*^^^'^ ^''^''^ «''dinem
jusque velerem ordinem, et
aliasT elc iUarum '"i'"''^""
proferimus ^l
in.licem, iu quo uniuscu-
novumillia nnh ?.. ^
omnes ordine chronologico, notavimus. Illas autem
nob. assequi dalum est,^d quamVm e variirS'' ^'i;^^
p.b\calTliLlem disp^er: curavt us!' "''^"'"^ '' ^""j^^^"''^^

ORDO EPISTOLARUM VEN. HILDEBERTI

LIBER PiUMUS. - Morales seu asceltcse.

Annus
cujuique Ordo
cvciter Norvus.
epistolse
Ordo
velus.
HdO 1 Willelmo de Campellis.
HOO 2 S. Auselmo De conversatione tua.
Cnijiuar. Ant. 1
llOl 3 Adelae couiiiissae. Flnbellum misi tibi.
8
1101 4 Adelae cnDiiHssae. Absnitia tioriti.
25
H02 5 A^ieli vidij». Quolies qiiie circa te sunt.
il04 6 Adelse comit:s8ae. E'/)editn i tibi.
1110 7 Miithildi Augioriim
H- A. sus dominse.
regirife 41
1110 8 Amico seu Wdleimo de Campellis, Grntuli.r hovori tuo.
15
1111 9 Mattiildi regiuae Auglorum. ^ancls conversationis.
47
1112 10 Ad Agueteuj viduam. Di/ficile est aiscrete.
16
1115 11 Confidimus in Domino.
iJloa<ichi? ut putatur. Virjdocinensibus Sl
1121 12 Heorico Apostolicis eruflimur.
I regi Anglorum. 61
1121 13 Puellae cooversae. Cum bene mu/tis imperes.
59
1123 14 Adelae reginae Auglomm. Gnudium mihi exuberai.
57
1123 15 Comiti Audcgav. Fulconi Cum suscrperis hanc epislolam. 62
16 Richino. Ad memorinm B. Jacobi.
Uiviti cuidam improbo. S9
1129 17 Ar) amicum desolatum Do.eo, frnter mi.
consolatoria. 33
1130 18 Adelee reginae Quanto ilesiderio.
Anglorum Nova.
1131 19 ftloniali conforlalio. Transfretnre tibi.
70
inrcrti 20 Celebre solatium est.
Alouachis sancti Ciithberli Nova.
tem/ioris. Hitdeb. Cenom. h. minister Algaroprior
Eadem his seu eodem numero, sed i. 11
inc. temp. 21 Aiiinii^ae reclnsae.
aliter.
inc. tenip. 22 Consideronti mihi votum luum.
Oiiillelmo ahbali Sancti 36
inc. te/iip. Vincentii. U.m piiriter et necessitnte.
23 ll.idem, ul pu:atnr, 37
ahhali.
inc. te.np. 24 Cuidam amico Ecclesiae Si vera sunt qux de commisso.
benefactori. Nova.
inc. temp. 25 Ue amore Dei, et amore Saiutare est cunitiem.
mundi. Nova.
ItUer amorem hujus mundi.
Nova.
 137 EPISTOL/E.
i38
LIBER SECUNDUS. - Qux de Dogmatibus, Disciplim et Ritibua,

Annus Ordo
Christi. L^OVUS Ordo
Veiut
1093 1 G. archidiacono. St fides avctoritnti nnn subtrahitur.
loys 2 Sagiensi episcopo Serloni. Iterare clamorem coutinunia nos
n
1098 3 injuria. 7
Aii episcopuiiiM. Anilegavemeni pro te cotivenimus.
1098 4 Turoneiisi anbiepisco Ranulfo. 35
Petilio vfslrn qua vocnmur.
1098 5 RayQaldo Audeguvensi. 9
Paucn bone fraier ho.bpo ailversum te.
1098 6 Eidem. 12
Famn est episcopos.
13
1099 7 Sagiensi episcopo Serloni. Audivimus et valde loetati sumus.
9
1100 8 Joanui et Beoeclicto. Sicut frequens tribuiationum.
liOO 9 Anselrao archiepiscopo, 49
Familiare esl sapienti tolerare.
1103 10 Priori Carnotensi. 21
iioe
Non potuit ad nos.
11 S. Anselmus ad Hildebertum. Ansetmus servus Ecclesix Cantuar.
6
1102 12 Rogerio Salisberiensi episcopo. addita.
Virtuti gratutor cui.
1103 13 Hildebertus S. Anselmo. 3
El dies tcettts et vultus.
1103 14 Rotbomaiiensi archiepiscopo. 22
Sicul snnctitntis vestrse pngina.
1110 15 Abbati Cluuiacensi F. Pontio. 34
Promissnm bentitudim tuse.
lIlO 16 Pr.eiieflino episco(io. 64
Zeliim Dei hnbes.
1110 17 Omiiibiis episcopis H. vinctus Christi. 45
Feliciler sunl miseri.
1110 18 Dei gralia Sagieiisi e[tiscopo Rabotio. 39
Ciciiinus ignorare te.
1112 19 AiidegavHusi episcopo. 40
Sncerdos ptxsentiwn lator.
1112 20 Abbati Ebrouensi. 44
Sem/jer fwt opus.
1111 21 Apologetioa prb Paschaii papa. 74
In tairymis efffuant eorum oculi.
1111 22 Pro eudem. Nova.
Nunqunin feiicius.
1112 23 Adversus haereticiim Henri. um. Nova.
In regno qiiv/em nullus.
1112 24 Omiiibiisarchie|ii8co[ii8proCypr. etPetro. 51
1113
Prwsentium latores Cyfjrianus.
25 D. G. Eugolismensi episcopo. 78
Est npuil nos abi,n'in q. d. Ebron.
1113 26 R. Andfgavensi. 38
1118 27
Ne vei dees.<e justitia.
Memorieusi episcopo. 42
lii9 Pleruniqne fit ut ex prxscriptis.
28 Girardo episc[ipo. 48
Pntestnti cei/tt nd gtoriam.
1124 29 Reverendissimo ac beatissimo Clarom. ep. 50
Aymerico.
Mtlius me cucurristis. 53
1127 30 HuQono summo pontifici. BeatHudini vestrx, reverendissime Pater.
1227 31 Ad suffra<?aneos Brilanniae. 65
1127 Honorius ep. servus seriorum Dei.
32 Honorio II pro canonicis S. Martini. 66
11^8 33
Non pnucis declaratur privilegiis. 18
Eucychca, de gravaminibus sibi iliatis
In adversis nonnuUum solatium est.
1128 34 Ad legatum apostulicum G. Ad vestrum, beatissioie prsesul.
75
1128 35 Houorio II. Nova.
1128 Justum est eos spem ilereliquisse.
36 Honorio II. Nova,
1128 37 D. G. sanclissimo Patri Honorio II.
Non dubitamus contumelmm de. Nova.
1128 38
Fnctum est, benttssirne Piiter, quod a nobis. 63
Honorio D. G. revereodissimo Patri suo
1128 Quantis tribufationum turbijiibus.
39 Amico Romano pro Radulpho decano. Usu pariter et necessitate. •
67
1129 40 Honorio II de cunjugio H de Credone. Nova.
1129 Litteras ad nos, beaiissime P. vestras,
41 D. G. excellentissimo Honorio. Nova.
1130 42 Phiiosophus ait : colere officiis.
Honorio reverendissimo Pairi pro Fonte- 82
Et relatione plurimorum.
braldo. 69
1130 43 Aymerico Clarom. episcopo.
1131 44 Stcut parvitntem meam vestrn.
Saiicti Beniardi ad Hildeberlum. 60
45 Quse viviuit FrogmentumeU
Maqnn sncrrdoti ex txcclso in verbo. addita.
1131 : Hpisto'x?nncti Hieronymi nd Demeirwilem, vlen explodenda.
46 D. G. pxcelleutissimo regi i9.
1131
Auglorum H. I, hxsprcinni exs/,eciiivi misericurdutm.
47 Honorio II couqneftoria. Nova.
inc. tfmp. 48 Sicut de chnrisdnio Piitre filius.
Willelmo arcliidi-tcouo. Nova,
inc. tenip. 49 Abhati ui misericurs
Frmrem Uium quein dincunntum. 14
sit. Pnsi-hn Donilni e.st ; in eo et Israel.
inr. ternfj. 30 G. abbati. 5i
inc. tenip. 51 Confrnter et fi.iu.i nnstfr (i.
Superioritatem abdicare volenti. 23
inc. te>np. 52 SiciiC re/irimi-niise iriesumptionis.
G. pre-bytero. 46
inc. temp. 53 Reos tormenlis ufficere.
Exceptiouss juris. 30
63

LIBER TERTIUS. — Indifferentes seu urban».

inc.temp. , 1 Ranulpho episcopo Dunelmensi.

lOoi Credidi me peccaturum in piuret.
2 Adeiae comitissa) Blesensi. Nova.
Atiritse frontis est egfstas.
1102 3 ClareuibHldo Kxoniensi canonico. 10
1102 Tirneo, chnrissime frnter, timeo.
4 S. Sa^ifusi episcopo. 53
1105 Scimus quii/em, beale prsesul.
5 Epiecopo R. 76
1107 6
Ad nos u.^ique decurrit.
Aii<elmu Cdutuariensi arch. 29
1107 7
Comnienntium rnritns fncit ut.
Abb;ili Cluniaceosi. 5
1107 JUnximum i/uco nlque hnheo.
8 Aiidae coiiiiiiss8B Blesensi. 24
1107 Atisentia rnnriii lab->riusior.
9 E[)i*copo Belviicensi. 26
1107 Ail volorum plenituclinem.
10 Ad S. Roma reversum. 58
1112 11
Et vulitim et diem.
Maihilili Auglorum reginee.
Ad i/tius stnre dextemm. 28
1113 12 M. reginfE. 10
1120 13
Lororuni vet tem/,nri< incommoda.
H. regi Auglorum. 43
1120 Beneilictus Dnminus Deus f-rael.
14 Al. filicB n. regis. 32
1122 15
Nota loquor et usu frequenti.
Reginaldo B. Augustini monacho. 73
Matchum tuum occupatus.
Novo.
Patbol. CLXXI.
139 VEN. Hli.DEBKHTI (E.NU.MAN. EPI: C. 140
1124 16 G. epiKcopo. Pro GuiUelmo tuo, Pater sancte.
4
112.5 17 A. Slll)d< CUDO. h^uerf qui dicerent.
77
13.J0 18 Abhnli (>lur8ev(illensi S., 8c. Bcrnardo. linlsniiiuin ex od^^ire iuo.
72
ll3ii 19 Snurii Ut-ru.irtlj a^l llildeliertum. lionu< hotno. De bono thesauro. aiidila.
1130 20 Ilfiirico I re-iii Au^jloniui. Suo benrfnclori el Dnmtiio. Noun.
1 :w1 A GiiiiIhIuio uhbnli s. VimeDlii. fise et snnrtx dovotinuis esse.
Nooa.
ll.M 22 Af chiiliiicouu iNiiutoaeubi. Ju.-lwn est ul ndversn.
2
inc. lemp. 23 K. (Ifcano. Piseicr oflicium est quousque
27
inc. Ifnp. 24 Offi^iaii cnidnm IlomantE curiae. Successisse cimfit' boi\ Nova.
inc. lit/ip. 25 Aiiiico sis^itauli quid. Totum te mihi siynifieasti. Nova.
iuc. Iftiip. Aiiiico ainiciliHiu. Si beue tifn est. Novn.
iiic. teiiip. 27 Auii(u) grululaloria. JoiUHiliins mi/ii ex exsultntio. al. in 60
iiic. ttiiip. :>8 CiiKlum episcopo. Purris nostris. Nova.
inc. tetitfj. 29 Liiclus jiro umico defuncto. Plerumqne obrepit humnnis.
iiic. teniii. Will. D. u. WiQceslrensi cpiscopo.
Nova.
:iO Jn me mifii bene complacuit. Nova.
inc. tem/>. 31 Ciiidiim ejiiscopo F. S. Auseimo. Elsi qunntns ilebemus.
inc. teinp. 32
Nova.
Fri. R. 0. Sal. Piccor te, charissime frater.
inc. temp. 33
Nova.
Fratri Fr. F. 0. Quanilo in Feriis Pentecostes. Nova.
io9y 34 Urbauo II. Sanctissimo Patri suo V. Cencm.
Circa. nn.
Nova.
Nova. '

1125 35 Ad Turslinum Eborac. No7i fncHe de amico diffidere. Nova.

inc. temp. 36 Marbodo D. G. Vener. Redon. epiHcopo. De muHere qux iJecumbenti.
inc. lemp.
Nova.
37 R. veuerabili magistro I. Sententinm guam rogastis. Nova.
inc. leiiip. 38 Amico cuidam. Sn/uleni et obsfquiorum. Noca.
inc, temp. 39 Ad ignotum quemdam. Sulutem et setutem. Nova.

DIPLOMATA.

1098 1 Abbati S. Albini pro ecclesia sancti Au- Quoniam ipsius veritatis.
doeoi.
1098 2 Charta Hildebert. in graliam Majoris Mo- Notum fieri volumus futuris.
naslerii pro ecclesia de Lupiniaco.
1124 3 AuctoramfDtum Hildeberti in gratiam Cum multis hujus sxcuti.
Majoris .Mouaslerii, pro doDatione ec-
clesiae de Mcduaua a Roberto Pavone.
1125 4 Coufirmatio juiium et possessionum mo- Qunndiu pastoralem euram.
px^il nasterii Ebrouensis per Hildebertum.
1125 5 In gratinm monasterii S. Vinceniii Ce- In memoria hnbemus quod.
post nom. Illldebi^nus Guidoni episcopo pro
doDo Herb'^rti.
1125 6 In graliHDi ejnsdpm ; HildebertusGuidoni A memoria vestra non credimus.
pro vineis Jo.-=bprti archidiaconi.
7 Doiinm de ecclesia S. Gecrgii de Nemore. Nemo qui nescint.
8 Litieiee de ecclesiia lie Meduaoa et de Juslis petitiontbus.
Saci-io.
9 In qnibns casibus impignorari possint Qui conservand.
oru^DieDta ecclesiae.
10 Instrnnieuium de concordia facta inter Sicut totius.
ceuomaneD^es caDonico? S. Juliani et
moDacbos S. Viocentii.
11 Diploma pro monast. S. Victoris Ceno- Quantis quibusque.
man.
12 Privilegium pro Majori Moaasterio. In nomine.

f
 :

141 EPISTOL.fi. — LIB. l. Ui

VEN. HILDEBERTI
EPISTOLJE.

LIBER PRIMUS

1-2EPIST0LAPRIMA (I). A. gones quianulliussperavit favorem, nullius formi-

AD MAGISTRUM WILLELMUM DE CAMPELLIS (2) (a). davit potenliam. IUe indolio suo, tara spe vacuus,
GraLulalur illi conversionem a sxculari nd Christia- quanitimoris expers,locupletem transegit pauper-
nam jikilosopliiam, cnjus illi jwlltrelur yerfedio tatem. Porro quae sic Cynicus abborruit,
infi^lelis
nem, si modo nihil meluat,nikil sperct ; inlerim, tanto amplius necesse est ut abhurreat doctor Ghri-
ne mugisterii velconcionutoris munus obire desinat,
stianus, quanto fructuosior est professio, quae per
hortalur.
conversalione et convfirsione tua liBtatur
fidem operatur. Moruin haec offendicula sunt, et
De (3)

etex3ultat aaima mea, illum prosequens actione ad virtutem gradientes remorantur. Eruditus ser-
gratiarum, cujus muneris qnod nune landera
est,
mo, etcultus abjectior, et severius relractata veraa
religionisinstiluta^relijijiosum exhibentChristianum.
philosophari decreveris. Nondiim enira rednlebas
philosophum, cum ex acquisita philosophorura Nunc autem exhibebis, etpcrfectum exprimesphi-

scientia, moiura tibi minirae depromeres venusla-

tera. Nuneautemsicute favo (4)raellisdulcedinem,
sic ex ea bene agendi formulam expressisti. Hinc
est quod, ecclesiasticis dignitatibus omissi?, ele-
losophum, si nec speres aliquid, nec exlimescas.
Hoc etverum animi robur, et intpgrum mundi con-
temptumdenuntiat.Fert autem lama, id a quibus-
dara tibi persuasum, ul ab omni lectione penitus

gisti (5) abjecLus Cbse in domo Dei tui, r.uigis quam P abstineas. Super hoc attende quid sentiam. Gitra

liabiiare in tabernaculis peccatorum (Psal. lxxxiii, profectum proficit quisquis aiteri, cum poiest, non
11). Hincestquodambitiosam suppellectilem inexo-
prodesl. Virtus est, etiam male usuro, virtutis mi-

rabili odio persequeris quoil (6) insliioriam abdi- nistrare raateriam. Prasterea sub evangelico te
;

cas lectionem, quod niognum quxstum judicas 3 cohibuisti consilio, quojuvenis a Ghristo audivit

pietatcm cum sufficientia {iTim. vi,6j,. Hinc denique Vade, vende omnia qux habes, el da pauperibus, et
est quod intra lines virlutis totum te coUigis, quod veni sequere me (Marc. x, 21). Holocaustum igitur
de vita luacum naturanon (7) deliberas, minusat- habes olferre, non sHcrificium de eorura quippe ;

tendens quid caro possit, quam quid spirilus velit. differentia apud Gregoriuin sic legisti (7'):
lloc vere philosophariest ; sic vivere, magnumjara « In sacrificio quidem pars pecudis, in holocausto
cum superisest inireconsortium.NulUi hinc ad su- autem lotuiu ollerri consuevit, » Et post pauca :

perosvia compendiosior. Eo facile pervenies,si ta- « Cum quis aliquid suura vovct, sacrificium est;
men exoneratus incesscris. Porro animus ipse sibi cum vero omne quod habet, omne quod vivit,

sarcina est, donec et sperare desinat et timere. omne quod sapii, omnipotenti Deo voverit, holo-
Nondum enim beate vivit, quem vel voti lorquet caustum est. » OfTer ergo te totum Domino Deo,
dilatio, vel a voto decidendi, m alus excrucial.Dio- quoniam Domino Deo totum te devovisti ; alioquia

(1) Al. etiam prima. Scriptaan. 1100.
(2) Isipse esi qui ex archidiacono et doctore
Paris. faolus Gatiilaunen^is episcopus, S. Bernar-
dum abbatcmordinavit cujus eUamin graviinlir-
; (Gj Ailudit ad itiiigisterium Willelmi, qui Parisiis
mitate curam gessit. Kjus honorifice meminit
S. Bern. epist. 3, ad quam vide notas R. P. Ma-
billonii.
(3) Nulli mss. praeter Victor. n. 292 habent
particulam De, quiira edit. non censuere supur-
fluam.
(4) E'lit. Gol. el Par, habent lance
et melius, favo.
serat in capellaraSancli Vicloris Paris., ibiquecio-
nastprium inchoaverat, quod posteaLudov. Crassus
magnilice i.erlccit.
philosophiam publice legerat, undrt lucrura ali-
quod, iustitorum more, forsitan fecprat, et ubi
inter cffileros Petrum Abaelardum auditorero ha-
buerat.
Nulli m-^s. hahent particulara non, quam ta-
(7)
men ad taciliorem intelli,^entiam conducerecensue-
; mss. omnes, runt edilores Paris. et Colonienses.
(7*j In Ezechielem, lib. ii, hom. 9.

(5) Quippe qui abdicato magistri munere, seces-

(a)-i-WillelmusdegebatextracivitatemPariensem,insuburbiojuxtacapelIamS.Viclorisdicatamann.ll03.
 143 VEN. HILDKBKRTI CK^OMAN. EPISG. 144
eum promisso defraudaa holocausto. Denique sa- ^ 5 EPISTOLA 11 1 (13).
pipnlia absconditd, ellhesnxirus ab.scondilux, quce uri-
A. (i'i) COMIT SSiE.
lilas ia uirisque? (Eccli. xx, 32.) Aurum iiielius Comilissam (Adelam) nb inngncm in recjcvdis sibi ab
rulilal 4 digpersum, <|u;im signatum. Nihil iivilil)U3 abseule mariio cnmmu^is pnpulis prudenliam, lau-
tophis getnmm dai, eique specialiier in cus clementiam
differunt, nisi in medium deducan- commen-
diit.
tur. Scienlia qiioque distribula suscipit incremen-
Absentia mariti (a) laboriosior tibi cura consula-
tum, et avarumdedignata possessoreiii, nisi pubii-
cetur, elabitur. Noli er^'o claudcre rivos doclrinaj
iatus incubuit. Eam tamen et femina sic admini-
Blras, et una. ut nec viro, nec precariis
tuae, sed juxta Salomonem
: Deriven/ur fonies lui consiliis
nccesse
sit adjuvari. Apud le est quidquid
ad regni
foras, el aquas tuas in plaleis divide (Prov. v, 16).
gubernacula posiulatur. Sane tantus bonorum con-
EPISTOLA II (8).
ventus r/. concealusj in femina, gratiae est,
A. AHCHIEPISCOPO non
(9).
nalurae. Gratia Dei
prsdicandos tihi titulos cumu-
Amicomiitit flabellum, cujus illi sensum mysticum
imjeniose
quibus et sexui esscs ad gloriam, etpotesta-
lavit,
et pie insinuat.
Flabellura (10)
temtempprares. Defersenim feminae, dum colis in
tibi misi, congruum scilicel pro-
pulsandis muscis instrumenlum. Eatetiam quodin pulchritudinecastitatem; comitissam reprimis,dum
C servas in potestate clemeniiam. Illa tibi virum coa-
munusculo nostro interpretari te oporleat. Attende
ergo quibus muscis iiumolantes Domino sacerdotea
ciliat, h.-EC populum. Inde nomeii acquiris, hinc fa-
gravius infesteutur. Miile sunt occursanlium phan-
vorem. Utrumque bonum persequidem satisinsig-
ne est aiqne conspicuum, nec iinguae
tasmata cogitalionum, mille diaboli suggestioiiea, supplicat
millemortaliumtentationesanimorum ;quaedumse alienae.Caeterum;cIementiaeplurimumlaudisaccedit,
quia pluribus prodest. Quippe formosa pudica
sacrificantium mentibus inopino (11) ingerunt illa- sibi
psu, duiu eas ad alia atque aliena(12) providet; mitis autem principatus re^Mium
cogitanda servat
distrahunt, dumhjereticammoliiinturinducerepra-
incolume. ilujus profeclo virtutis locus est apud
potentes, qui jure parentum, vel vi, vel electionis
vitatem, quid aliud faciunt quam., velut
quaedam beneficio, coeleris principantur.
muscae, sacrificantes altaris ministros infestant Apud populumvero
el
non ita, cui nuila est polestas puniendi.
Ipse antem
imf.edinnt? Tah'um portenta muscarum patriarcha
exaliocrudclitatemdeteslalur, adoryi (15) clemen-
noster Abraham propuls.mda prssignavit, cum a
tiam, quorum alterum feris, alterum
sacrificiis aves abcgent incursantes. Scnptum est hominibus
natura docuit assiguamium. Ea sanxil oportereho-
enim; Descewlerunt voliicres super cwlavera, et mines mansuescere clemenlia,limeri feras crudeli-
abigelml eas Abruham [Gen. xv, U). Dum igitur
Jf
Q crudelem esse, cum feris est habere
tate. Igilur
destinato tibiflabello d-scendentes snper sacrificia
coinmerciuinet homin.^m dilfiteri. Pr;ptcrea suum
musc:tsabegeris,asacrilicanlis mente supervenien-
est hominis ratio, qua cajtera supergrediiur
lium incursus tentationum, calholicaj fidei ventila- ani-
mantia,Deocedit(16); atqui rationi nullumestpeni-
bro exturbari oporlebit. Ilanetut quod susceptum
est ad usum.tibi myslicum priebeatintellecluin.Et
tuscumcrudelitateconsortium.illacumDeoetcura
sapientibus edivinam pepigit mansionem haec ad
quoniam prsfalce volucres super sacrificia tanlum ;

inlimaet sanguinegaudentia demigravit.Quaeigilur

descendisscleguntur, noneliam ipsiim intcrrupisse
socielas homini ad crudelitatem, cujus lares
otficium, sacerdotes Christi tentationes, ratio
quas perfe- tam superne despicit, tam longe relinquit, tam
runl, ita docenturabigere, ut a sacramentis
allaiis, constanterabjurat, lam penitusignorai.Aliud habet
tulis ebs lapsus non cogat abslinere.
Hicenim de- iila contubernium, aiquealiis
fectus infirmitHs est cohibitatoribus con-
quae virtutem perficial, non stipatur, inter quoscleraentianon
quae virtulis opera in irritum deducat. ultiiaumpossidet
locum, qua sicut humaniiati nihil est affinius, ita

(8) Alias 8. Scripta circa an. 1100.

(13) Al. 25. Scriptacinia an. UOl.
(9) Ita mss. reg. 4103, Victorinus 272, Rothom,
(14) Ista probabiliteressevideturAdela,
-^•— •""""' •^<^<^ia,
S. Audoeni. archiepiscopo, sc. S. Anspjmn P.antiiQ di " ' • ' •;•' oLcpuoim
Stephani
Blesen.ig comitis palatini uxor, cujus
riensi,inter cujus epistola; h Jipt, '"-"ipia D meminit Or-
^ifnr
^^' fn ™ri ota rcpc-
A.,..^.,.J.o; J„ i.u_: ,„_T:-
reoe' ^ dericus Vitalis ecclesiust. Hisloriae lib. x,
ritur quinquagesima libri tortii. pag. 7h9,
quas, ut ait ipse,muliererat sagax et
(10) De usu flai)elli in sacrificio miss.-e ad abi- animosa,qu«
gend,HS muscas qui tam in orientali quam in
virum ignavum et tiiiiidum ad bellum sacrum anno
occi- sal. HOlcumHliis principibug
dentali Ecclesia, quin in i(,sa Romana, tesle viris progredi suasit,
et iniorim in ejus absentia Blesensem
Jacot)o G.et.no, Ordinarii, cap. 53, usque comitatura
ad regendnm in se strenue suscepitel sapienteradrai-
Efficu'um XIV porseveravil. Vide 0. E.
xMartene, nistravit.
lib. I De rit ecclesvislicis. cap. 4, art. 8.
(15) Ita Victor. 272; Colb. vero 2662
(11) Editt., inopinalo. Mss. Rolhom. et Ebr et Ebr '
adornat.
tnopinn,
(16) Ehr., credit. Colb.2662, Vicl. 272
(12) Editt., alia atque alia. Rolhom. et Ebr alia
et Rothom., '
' eedic.
aique aliena.

ndeFacile coocludilur. ™''"°'''°'"='"P'"'«»'- E|'OClla qua exarala fuit epislolaS

141 EPISTOL.E. — LIB. L 146

nihil gloriosius \n principe. Ea rationem,quasipe- A cham.atquead instar abjectioris ancillijlfe, Cffiteris

dissequa matremCarriiiias.comitetur oportet, cujus tecum I>ominoserviunt,et pro-
filiabus Christi,quae
arbitrioseveras potei^tatesemn]|iat,milinreganimos videre quod necessarium ('st,f'torficiosissime famu-
advocet,reis parcat.Omnibus enim virtutibus ratio lari.Sane haec mutalio,mutalio dexteraj Excelsi. In
praesirlel, omnibus fines orrlinat, omnilus suorum ea ufccesse est ut illud sapientis allemlas : «Fili,
lempora denuntiatotficiorum Declementia quoque accedens ad servitulem Dei.praepara animam tuam
compendiosa principibus capilulu Senecae vigilavit ad tenlationem))(£cc/j ii,I) Adquam profecto servi-
(17), in quibus ideo brevitatem dilexit non obscu- lutem te accessisse non dub!to,cum ad Christi ser-
ram, ut magnis occupalos Jcgpre non tfpderel. Ea vitium per prudentiam acces^isti. Prndentiasiqui-
igiturpro lp,pt ad te suscepla suscipe.alque reccr- dem fuit.quod(2l)elegisti «abjedaesseindomoDei,
dare quae dudum didicisti ex te, et pro te. Pauca magis (]uam habitare in labernsirulis peccalorum
ea sunt : « Clementiae esl aliquid ultrici delrahere {Ps. Lxxxni, ii). Falleris autem, si inter emersuras
sentenliap. Quisquis nihil reatus impunitum relin-
tentitiones, tutam putas electionem tudm, et eara
quit, delinquit. Culpa ost totum perseqiii culpam. sine gravi cerlamine consummandam (22). In ea
Immisericordem profitetur, cui quidquid licet,
siquidemspiriturntuurnadversapulsabunt,prospera
libet. Item: « Glorlosa virtus esl inprincipe, ci-
).
g concutient, elatio Adversus hujusmodi
laligabit.
tra punire quam liceat.Virlusebt ad vindictam ne-
necesseest ita dimicesuthostes mulierem aggressi,
cessitate trahi,non voluntate venire.Magnum quid
virum inveniant. Quod aliter minime fieri putes
est etdivinum sapit, offensus clemens. » Item :
posse,nisi bonum,cui te per prudentiam obligasti,
« Bonus prinf3eps neminem sine pGenapunit,nemi-
per fortitudinem in molestiis obtineas,in secundis
nem sine dolore proscribit. Bonus princeps ita cri-
per lemperaiitiam, in recte gestis per humilitatem,
nien insequitur, ut quem punit, hominem remini- frangitur
(^3) Israel adversitatibus in deserto ; ar-
scaiur. » Item : « Bonus princeps sibi dominatur, dore sitis et defectu measae circaMoysen murmu-
populo servit.nuiliusNanguinpm contemnit;inimici, rat;divinis miserationibus .^gyptiaecam praefert ser-
sed ejusqui amicus fieri poiest nocentis, spd ho- ;
vitutem. Quia igitur in eis fortitudo periit, a ser-
minis.Cujuscunque sii,quianon potuit darecrimen, pentibus ipsi periisse leguntur. 8 Idem quoque
putat auferre. Ideo quolies funditur,cunfunditur. )>
populus in terra Madianmanducare seditcl bibere;
Bufficiunt haec animo docili et amanti disciplinam. dehinc ut ludat surgit, distentus crapulaet ebrie-
Ex quibus diligentiores facile percipienl quantum tate, fornicatur [Exod. xxxii). Unde factum est ut
vel crudelitas obsit, vel prosit clementia potestati. viginti tria milliaeorum in una die caderent, gla-
Vale.
p diis in ultionem intemperantiae devorati.Videsergo
7 EPISTOLA IV (18). filiaChristi Jesu,quanta sollicitudiae custodienda
CUIDAM COMITISSiE. molestiis forlitudo,et lemperantia in se-
sit, et in
Hxc Epistola directa videfur Adelae comitissx, uxori
cundis. Siquidem utroquemundi contemptus eget,
Stephnni (19) comitis Blesensis, quge po^f ohUum
sponsi sui se voto monastiro Bn
i-acrnvit. llui- quorum si desit alteruin, quidquid per prudentiam
Hildfbertus appUiwh ns,egregia adversns imminen- eligitur,inancscit. Falleris autem si talia haec ade-
tes undiqne lenlntiones monita suggerit, et ut per- pta,tutumjam pulas proposiium tuum;?i navigans
sevcantix gratiam in agone suscrpto cousequi
in hcc magno mari et spatioso, portum te credis
mereaiw, humilitatem iVi prxeipue commendai,ul
quxcxterarum siicon-iummatio^inqmiyClausulaque altigisse. R(^stat enim humilitas, quam ut reposi-
viriulum (o). tutu accipias bravium, reliquis necesseesl adjungi.
Quotiesquae circa te aguntur (20) audio, laetatur Humilitalecursus ille consummatur, quo de aerum-
el exsultat spiritus meus ; audio enim te deduci in nis adveram Iransilur sufficientiam, de luteis do-
semilam mandatorum Dei, el ad terram viventium mibusad coelestes ascenditurmansiones,deincolata
inoffenso currere vesligio.Audio etiam de locuplete ad patriam remeatur.Si nescis quis iste cursus sit,
pauperern spiritu,de splendidissima et constipata Augustinum lege, his ad Macedoniuin scribentem
cuneis obsequentium comitissa, humilem mona- verbis (23*) : « Virtus in hac vita nihil aliud est

(17) Ita Ebr., Colb. 2662. Rothom. Sed Victor. Orderico Vit. lib. x ecclesiasl. Historiae.
272 hahet Capitula Senecce evulgavit, ut sit sensus : (20) lla ms. Ebr., Rotbo;n., Victorin. Solus Col-
•^ententias Seneca^ breves providit. Quod et ipse bert. H68, sunt.
Hildeberius scripsisse videtur,lib. De utili el hone- (21) Ita Colb. duo. Reg. 4013, quam.
sio, ubi pra3Cipue Senecae sententias ex Wh.Decle- (22)lta Colb. 1168. Reg. vero 4003 etColb. 4017,
meiHia referi. consumendam.
(18) Al Scripta circa an. HOl.
71 (23) llic desinit epistola ba^c in ras. Roth. et
(19)Eodcm an. IIOI SLcphanus Hierosolymara Ebroic.,8ed in sox Colberlinis, et duobus Victorinis
serundo revcrsus.in obsidionc Ramai, ab Aropasto continuatur ut hic h ibetur et iu omnibus editis.
Babyluniorum satriipa capius et occisus est, teste (231) Epist. 1055 tom. II, nova edit. p. 540. d ^

(fl) f Adela, Blesensis romitis?a vilam amplcxa esl regularem in monasterio Marciniacensi, dioeresis
Augustoduneusis (GuiLL.GE,\iM.H;.s<.,V<j/-ma/;.lib.viii cap. 39) quo autem anno incfi ium. Ad annum 1101;

refert epist.Hildeberli D.Beiugendre.sed mendose.siquidein Blesensia.comilissa, mo riuo Stephano, comi.

tatum regendum suscepit nomino (ilii sui ad actatem virilcm nondum provccli.
 147 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC.
U8
qaam .liligpre quod diligendum e.t nullis ,ndc A .uoriuntur. Hinc est
averti mo esliis. forlitudo
molesliis, fnrli Hi n fst
est •
;
nnlli»
;

nullis ;ii<.^«i...;..
illeceliris, _j
adversari, tolus
..... in
quod
^
lioc, ut
nunquam cesaai
eis "uuquam ce..at
cum uxore Lot ad suU
temperantia est;nullasuperbia, Juslitia est. » llu-
piiuretigncm Sodoma; respicianf.tnnicam
mililas hoc in loco, nomine intelligitur justitifp, Joscph
non atlendant,et hostiae caudam
(27) immolare de-
tan(|uarn caelerarum consiimmatio et clausula vir-
6isl;.nt. Porro super omnia
eiatione pugnat, qua
tutum.Unde et discipuJis suis Dominus ail Discile :
sola ?iciit .se novit superatum.sic univeraos
a me quiamilis mm et humitn rordc, et invctvelis sola crrdil posse
eadem
snpcrari. Tu igitur hnmilitatem
rcquiem animabus vestris (Malih. xi, 29). Jam Pe aiDplecti memincri.^Eciensnihil
esse qnogioriosius

Joannes virginitatis
virginitatiscblu
cblulerat
erat holocau.^^tom.Jam
hnlnc.aiiKti.m .In,,,.«, v. n:. ....•_
'
/* J'*^""^ scuium (.^«j
te- humililalis oppone, quod
. .

si ipse invenerit impene-

lonearium RJatlhivus deposuerat. Jam CKteri dixe-
tr.ibile, conrundetur,el te persequi desistet. Unde
rant apostoli.-Dowtng, ecce nos re liquimus omnia et
et Beda super Lucam ail Consummaia
secuti sumus te quid errjo erit nobis ? (Mallh.
:
:
[29) oinni
teniatione Christi, diabolus recessit
ab illo usque ad
xix,27.)Attendecurad humilitatem invit intur car-
tempus. (30) Vides ipsum diabolum
in studio perti-
nis hostes et mundi. Attende quo egebant ad per-
- i . - nacem,
..., ut (31) verae
w,, ^.j, ycioc virtuti
vutuil rLCCieSiae
Ecclesiffi SOhn pm '"/'
r__i' • 1 •,
fectionis pleflitud;nem,.,'im
1 .
sobolem
.^"".^"^'^"^ inui
invi-
seculi Chrislum, reli- p dere non
^ ^^/^ "«"
desinat
^''^«'"at tnmcn
tamcn justa
in«t,. lormid.l,
qu.a fre-
Cti9
ctisomnibus praeter Christum. M..n„.
oranibus Magnus lh.J„..,«
thesaurus, quentius resurgit (32) triumphari
ma^-na eget custodia; furenim sollicitus cst ut cf- (33).

fodiat, ut furctur, ut traducat. Rrai apostolis 10 EPlSTOLA V(34).

pre-
tiosusetinajstimabilis thesaurus.ipsa redemptionia mustri vidux (35) gratulalur. ouod,
omisso vere.
griaulionu ad senulr.rum Domini
gratiaetdiviniimejuscoiIoquium.Erateislhesaurug conntio matw-
rit, ornmbm ab(lic„tis,in mnnasirrio Ckristi
nihil abeo eiloceri.nisiodissevitiumelamplecti cru-
vir- cem totlere,quam ejus seputcrum
invisere (a).
tutem.ErHteis thesaurup,in amorem coelestium quo-
HiLDEBEHTUs Cenomanorum episcopus
tidie miraculis ejus proficereetexemplis.Hiijuslhe- A.ancilljB
et (ilia3 Christi,suie quondam
8auricu*todemoportuitesse-humilitatem,etejusex-
dilectae, nunc autera
dilectissimae, bonura
cubiis 9 accessuin superbiae amovcri,quae ubi
e.xitura de bono promereri
ipsa principio.
subsistere (24) non potuit, aegre sustinet aliqnem Egredienti tibi de medio nationis
pervenire.Ea siquidem orta signaculo similitudinis prava; atque
perversaecongratulatur ei applauditspiritus
Dei, in inferiores partes terrae de ccelesti meus
sublimi- laudans i)eum et glorificans, quod
tate corruit. Patri ejus qnsdam erat praerogativa
^gyptiacani
adversans servitutem, ad terram
beatitudinis, expressius esse similem Creatori. promissionis iler
Ve- assump
assumpsisti. Conlido autem in
rum quantofuit conditione sublimior.tanlo factus ^ Domino meo Jesu
Christo, quod ipse prosperura
estpotenlia inferior et gloria. Gloriam vero quam faciet desiderium
tuum, quod perficiet gressus luos in
exgratia habuit, et quam (25) omnibus invidet, semitissuis, ut
non moveantur vesiigia tua (Ps. xvi,
amisil superbia inferos autem nulli quos 5). Et quidem
; raeritis eo credirli aliavia filiam Abrahae
est adeptus. Ad infero.s enim qui eum de ^gypto egres-
sponto se- Buram sed filia Abrahae compendiosiorem
quuniur, multi sunt, eo quod plures viam ;

multimodis elegit. Credidi enini te desiderio

leutationibus ipse trahit. In illos autem, desiderare sepul-
quorum crum Salvaloris invisere. et nostrae
faciesestspectantis ad civilalem de qua ipse Redemptionis
non officinas obsequio venerari
rediturus exivit, tanta uritur invidia,ut Christiano. Sciebam
ei parum quod offerres recte, sed ne recte etiam
Bit illis inflixisse
mortem, qua corpus, non anima, divideres
dubitabam.Tu aulem et recte obtulisli,
moritur.nisiinfligat etillamquacorpus et recle
etanima(26) divisisti. Recte obtulisli, quia pro Christo omnia
(24) ItaColb. H68. Colb. vero 4017, sustinere babere clariorem sic enim hHbet « Vides ipsum
l-ilLncu8 obscurus, qnem sic clarius ; :

exprimi diat,olum non esse in stu.Jio pertinacein

posse crHdererr us Gloriam vero qi.am ex pratia
:
verae vir-
luti i^oleie cndc^re
habuif (.«ic Colb..editi vero hauserut,]am^s\i
oi si invidrre non desioat
;

^uoer- amen instare lormi-lat, quui frequenlius

s::^~;^!,,'--!;;~
d^mnaiorum nulli.
quos rueritorum malorum seu
^ ;5? " :"^^Colb.w:;r;r^r;„-s^.
quos meritis .^stadeptus,idesV
2662.
pecatorum titulo'
(31) Iia
refueit

(32) nr/aijit. Colh. 1168.

sibi comparavit.
(3'5) Colh. 4» 17, rf^.sur(jat.
(2fi) Coli).
4017, corpus pnriter etanimn.
(:>4) Al 63 S.-ripta circ- an. 1012.
(27i Golb. 1I6S, liosliam cuuUas. Colb.
4017, me- f35; F. Agneti, filiae Petri Pictavorum duci«
Jlu.-<. ho-itix raudam. re-
lictie primum lldophonsi senioris
(28) Colb. im,scutum. Colb. AOr.saccum. ac ilcinde vi.iuae Heli;D comitis
G;.llici.t^ reeis
(29; Colb. 1168, cnnsumuta. Colb, Conomanensis qni
4017, et melius obiit an 1101, quo dcfunclo, ipsa
ad texinin, consummula. beo se sacr;<vit
in monaslerio. Ita Ordericus Vitalis
(30) Vanani hic codices mss. qui lih x Hist
sensum non eccle^vistjcif, pag. 785. «cripta ergo
ilaclarum e^primunt.Code.\ Viclonn. videlur circa
272, vidctur an 1 102.

Hildeberti epislolam transcri^.it"n

vnl.intiransmisf..-.m nd A'^-
Ar iaf A 'J^^^^^^^^^^ Ses
4d -lam 13- .C-7^o
iam,U,.s..isn ,nm^^^^^^^
com.ti=sam;q.u^
:; T^xlf^nfi opmioadoclis//nfor./27rcr.anctoribus
rejicitur.
 :;

149 l.PISTOL^. — LIB. L 150

reliquisti. Recte etiam divisisti, quia Christum se- A 12 ca2C03 et claudos Evnngelium quaerit [Luc. xiv,

pulium, quam Ghrisli sepulcrum sequi maluisti, 21), unde domus patrisfamilias impleatur.De rep-
Ut tilibus etimmundis in Actibus apostolorum dictutn
Porro Siilutaris hgec et plena consilii divisio.
eniinefflciamurdiscipuliGhrisli,bajuiare monemur lejiisti : manluca [Act. x, 13). Denique
lilucta et

Quatn sci- peccatrix fuerat, de qua Joannes in Evangelio ait

ipsius crucem, non qu.nrere sepulturam.
licet crucem, ul tu ei portare el sequi Christum Diligebat Jesus Muriam et sororem ejus Marlham et

podsis.patientiam ampleclere, amplectere et humi- Lazarum {Joan.xi,5}.

lilatem.quae iiiter cajleras virtuLes inveniuntur hu- Innumera sunt quibus etiam pecca-
exempla,
minae redenaptionis obtinuisse principatum.Si dili-
trices suo Christus conjugio dignari figuratnr.Non
genier attemlis, tota Ghristi vita nihil aliud in ter- enim de juslis, sed de talibus quoque dictum esl :

risquam exemplum et djctrina 11 earum fuit. In Convertimini ad me, et ego converlar ad vos [Zach. i,
eis igitur dum per serpentes deserli hujus^et
innu-
3). Evangelista : Quidam, inq^nt, ex eis de longe
meroshostesadpromissamlendis Jeru3alem,menti3 venerunt {Marc.\'iu,3). I)c longe scortator illefiliua
oculos habe, ut illud Salomonis in tecompleHlur :
veniebat, quem pater in symphonia et choro susui-
Oculi Sapienlis in capite ejus. StuUus auteminlene- piens.saginatura pro eo vitulum interfecit (Lmc.xv).
bris ambulat (Eccl ii, 14). Vale. g De longe venientes zelatur Sponsus tuus, et eis se
EPISTOLA VI (36). maritum ofTerens, quae numerum perdideremarito-
ADEL,E GOMITISS^ (37). rum. Christo itaque multa uxor est. Ejus uxor
Huic vidux olim in auls deliciis enutrilse ; cum Agnes, el Anna, et Susanna. Agnes nuUius nisi
Clirislo nuptias (kaud dubium quiic monaslica pro-
ejus Anna post olterum, taincn ejus Susanna
fessione) gralulatur. Enm perhumaniler horlitur
; ;

llildehertus ne, ob ante aclam in sxcuto vitam, simul et alterius et ejus. Quae plus eum dili-

ahquatenus forte soluliorern, animo des/iondcat ; git, parit uberius. Quae plus parit, dotatur ab eo
nam poenilentes ut justos, et viduas ut mrgines
rt sublimius. NuUa tamen indotat;i, quia nulla infe-
Deo plarere posse asserit : variaque iili conlra hominum (si verus est phy-
cunda. Apud sponsas
tenlationes imminentcs, e Scripturis monita sug-
gerit.. sicus), in quinqnagesimo aono fecunditas oranium
Hurailis Cenomanorum episcopus H. A. sua3 do- connuiescit. Quibusdam nuUa omnino filiorum be-
minae, atque dilect», bonos eventus ex bono pro- nedictro est. Apud Christi conjuge?,non sic.Nullam

mereri principio. natura, nullam tempus facit infecundam. Omnia

Quod te dominam appello, noveris esse merili aetas ab eo concipit, ei parit.In ortu quippe sumunt

tui quod dilectam, debiti mei. Sponsa domini mei Ghristi nnptia? principium. Virgines nascunturom-
;

domitia mea est. Hinc est quod te puro et simplici q nes, cui sorti debetur in coelesti Ihalamo principa-
[alms et Siinctitatis] amore complentor,quod .lemu- tus. Femina feminam geherans.ante Dei socrus est
lorle Dei aBmulatione.Vapularem sub judiceGhristo, quam hominis. Festivum, tani festivum conjugium 1

nisi sponsam Christi zelarem et in Ghristo et pro Felix, vix nata et jam nupta Vere felix, quae !

Christo. Iterum enim Sponsa Oomini Jisu

dico : regi et legi nascitur angeloium Angeli enim 1

Christi es. \'\ Regis amplexus de cubiculo militis neque nuhent, neque nubenlur {Marc. xii, 25) ;

traducta ea. Uxor hora-nis, uxor Dei factaes. Nolo quorum conditio sexumde caeteris
ignorat. Nam
tamen repudium timeas, quia cum virgo esaes.ho- conjugibus Christi quid loquar, quibus exuberat
minem Deo, Regi mililem praetulisti. Osee nosler 13 in senectute fecunditas ? Anna tecundior octo-
meretricem ducil uxorem (Ose. ix) ; Moyses ^Ethio- genaria, quam juveucula fuit (/ Reg. ii). Unum
pissae conjugio delectatur {Num. xii).Unde Christug Sara genuit Abraha3 filium {Gen. xxiv), Domino
sitim exstinguit Samaritana poculum administrat pliires. Omnes, sicut Salomon ait, gemellis fetibus,
{Joan. iv). In plateis et vicis pauperes et debiles et sterilis non est in eis {Cant. iv, 2). Hae sunt quae

(36) Al. 41. Scripta videlur circa an 1104.
(37) Ita h'^beut editiones, itael mss. plures ; sed
Re^.'. 410 ?et Victorin. 272 hunc titulum praefernnt
Cuidam feminie, qux cum esset uxor miliiis, fieri
voluit uxor Dei. Haec autem Adela comiiissa, ips.x
est forsitan comilissa Blesensis, de qua sic loquilur
Guill. Geirimet. Hist. Norman. lib. viii, cap. 39.
(( Morluo Stephano comile Blesensi, marito Adol;c,
filiae Willelmi regis Angiorum.ipsa aliqu.mdiu rexil
comitatum, quia fllii sui adhuc minus habilcs (rant
ad procurandiim refjimen. Quibus adiilLis,ipsa sun-
climonialis habitoin et convrrsationcm tempore
domni Petri C.luniacensis abbalis, Marciniaoi assu
mens, laof1;tbililer ibidem usque ad (inem in Doi
servitio perseveravit. « Cum tamen hanc. A. comi-
tissam lam expresse Hildebertns vocel dominam
suam, qnia crat sponsa domini sui, posset etiam
intclligi A. comitis<a Agnes, uxor HeliaH comilis
Cenonianensis cuju=; dilioiu HildrberUis ul Ceno-
unico post desponsationem anno, e vivis su-
blato, totam se bonis operibus devoverat, licet
: n aiias deejus monachalu non constet. Nec utriqne
huic opinioni videtur officere, quod llildebortus
liunc A. comitissam quasi peccalricem compellat,
cum in comparationo perfecliorisstatu.« monastici,
ante acta inter aulfe tumullus et illecebras volupla-
tum vita, hmc peccatricis idea^ potuerit suspicionem
prebero. Porro apud eumdem Guill. Gem. lib.
VIII, cap. 34, memoratur una ox liliabu? Helis com.
Ccr.om.'. quae, ut ait,nu;isit Wilh^lmo filio Henrici
re-jig Anglorum, quo mortuo. sunipsit reii^ionis
•
habituni apudFontemEbraldi;cujui--sanctimoniales
Hildebertum in patronum sibi el qoasi directorem,
a summu pontifice expi'tierant et in;petraverant
quu mnneroipsum zelantissime perlunctum luisse
iiucr alia prooat epistola ;id Honorinra papain pro
confirmationeou.iusdam eleeraosyna;diclo monaste-
rio ah llcnrico I .An^lorum regc couccssce. ^

manensiBepiscopussubjacebatjquippequaesponso,
 451
VKN. HILDEBERTI CENOMAN.
EPISC
cum propheta .Hcunt A tunore luo drfecimus,
dolmmus, et perenmus
:
et A aere te velu. nn«f ,

: S/,i>,/u,„.Tfl/i.a/?(„/i.,/,n/««s
««/<er lerrom (l,a. xvi, J8j. At.hoc el tu, soror r.ea
domina mea, ab hoc et ta, ni fallor, sucmMt c,r„,.am vc.e.n u,am
concepisti. Si H ,jical ; 0„o (lis?
aulem concepisli, necesseest ante
paiturn doleHS •

cum Uu.d lib el onei, sub

.lolueris.enitendum quo defeclum
tibi fst ut parias.
Cum ne- se.xua mulie-
perens, tunc veraciter tandem '
dic.ura es : Sy.nL qu isi iss educatos
q"'su ed ll?"/.'.'"'""'''
de],cns,longum
'''''''' ^^'"«''^^ ^^
salvationis tux fecirrus
5«/ra/.o«z5 /«a? /-mVui .s«jo.r
super tcrrnm.
terrum. -'-•&"'" H"=3c
posse irrremarty-
f.rre marty
rium ir,„;
i» j
Scio, chari.sima mea, quia Salomonem
legisti Quantae t.b. v.res, tanlus
dicentem Qui timet Donnvum, sit et conatus,
ne non
:
facnl bona [Eccli. poss.s quod conaris.
XV, 1). Et in Psalmo Jnilium Caro et mulier,
Do- :
mpientiie, iimor duplerinf r"
mim {Psal. cx, 8). C* terum non illius -tas et consortiu.-. vix
discens de.Ji'scere vo,
sapientiffl.qu»
IM"'^ '
^
ftn!lH Oeum ^^
apud noilrv, of.,U
stulta es.. qua sapi^nl u 7
. . .

'mines :^ri~l---'-Monecmatui;:r
Lt^s Zus" "?•
^"^^ ''' ''''''^'^'^^^
^^^^
ut faciant mala, sed quam loquitur inter pe^f c os "' '"""''""• ^^ •'^'";"
Apostolus
accpiunt
;
qua prudentes virgines oieum
et cum sponso
iT Z
con u
m e,?'"' Ti
n
i s ^^^P^^^
''"^'^^^^'^"'"^^P-"^'"^-
7''
..
(Luc. XXV}. Manca ^'"'°^^
'r:r:l'
ad nuptias ouiiJiuuniUr
^ ""j.iiiao
"^"° '. tinioresapientiam
-P'-^'-
admittuntu .
'

conscientia ^
a conscienlia
ten^rTn e ^^0 itl
„...
ruit. exemp um ,
'

i: r '^
—":'""
IT ">'-'"'"
ijaiuusum me.
P^-^"^'^"- -^
'"^^"'^ P^^"''

[«/ aconstanliajtimorera concepisli.RHpinisgavisa

es ? IPgeras
c" im To' "'•^"'- °^^"^''°^ ^"' -- -" •

: Neyue fures, negue rapaces

reynum legsti. qu, p.rtaverant
Dei possrdebunt (I Cor. vi, 10). poi.dus dei et aestus.
Mentila es ? jegeras •
H^c et h,9 similia sacris
Osquod menliiur, occidil animam obsistunt initiis •
(Sap i 11) Jn hffic
damnum
legeras
pudicitiae,
juvenibus placere sluduisti
Qui hominibus placenf, confusi
:
.sunt, quia
-^
7ZT\ T'''
pa tum lalia
"^^'"^'^"^' ^^ su^ocanf^anT
s.renes amarissime
dulccs lalia
Deussprevueos{P,al. ui, 6).Audisti
et exaudisli ven-
ca3.volucres,anim.cantitantinchoanti.Sisi'rn3
trem ? legeras aud.s, a portu recedes,
Esca ventri, in voraginem
: et venter escis Deus longius abs.
aulem
:
rac.a voiuptatum. Si
et hunc et has destruct volucres te demulc'ent,
(1 Cor. m iS) jeus fru.
stra sem.na.s, quia
mei.or fluxerat, et nibil adhuc quod seminas a voluc
feceras boni iege- !
ibus
ras Ecce anni tres sunt, ex guo con.edetur...dversus tam
:
venio qux^-ens fru- pestilen.escan.usZ pis
clum in ficulnea hac, et non obsurdesces ;
et ne eos exaudias, aspid.s
inveni
succiie erqo il- : exeu.plo
lam {Luc. xin,
mentis aures obtuiabis. Est
7). H^c mala, vel nulla bona feceras. tibi scutum fidei in
Jud.ciumlirauisti; meritoautem
quo possis omnia tela nequissimi
limuisti,quia judi- et excipere mis'sa,
et ignea exstinguere.
cerad.cturumdidicisti:L?^a/i-.mfl«t/,u.5d/;.rf;-/,M,5. C Suntetiam parata tibi jacula
mi/ttlceum in tenebras exteriores '"'-"- ^•'"""'^ ^^^^^"^'-^
; ibi entfletus et sT: rraTefh T?
:r..^^^^!^_^P;^'^-'«^--"^atoresca.
atque tre.c„da
tremenda sententia.
seu.oatia. Timor
Ti;,or i]lius,timor
sed util.s. De servo quippe facil
illiusZors^rvi
servi ^LZTI^^TT"""- ^-"° ™-'-=. ^' ^- 0.
clinaea me, maligrd, et scrutabor
mandata Dei mei
et fili„m. Quod si
filium el baeredem, hajredem iPsca.cxvin 1 .5). Si recalere
quidera Doi mulierera senseris et
cohsre- ad suas revolarevelle
dem autem Ghrisii. Hoc limore timere ineplias.esto constans,
etd'ic-
ccepisti et Domrne
concepisli. Ubi, vel quid coepisti confige timore tuo carnes meas
? In agro mentis ; a iudiciu
sp.nturm pojnitentis. Delicatus
profecto conceptus'
l2:''-^lrnui {itnd. m, Si,ao,eri.lJoZe
etexcut. coepens, et perceperis div.tiarum
ante partum. Miile sunt
facilis suscitari deside-
d^monum, quibus injectis, veJ rude
veneficia num red. ad
V^ vobis, divite.., qui ha-
te, et dic :
semen penitus betis hc
deficereetenecari.jamconfirmatum consuevit consolationem vestram {Luc.
vi 24) Si te
Unde de.nulceat aduiator, et ad
Ambrosius:« Facilius, in.,uil, .nveni p!ehecula3 laudem" hila.
qui innocen- reseas,
t.am servaverint, quam qui veram redi ad te,
.-gerint poeni.en-
et dic : Oleum pucatorts non
l.am. Ilanc professis.pe.iculos.. mrnguet 15 cuput meum {P..al.
,.
est praeteritarum cxl, 115). Si tibl
sug,en.turin '•^ifdiores
rpcordatio voluptatum. ^ Eas V...
su.^pirat ;_et immemor uxoris
8U.«pirat;etimmemor
domis spiritum Ireqnentius
enim —
,nj icijcirime
tenen-i.ne caro
egres.m de So-
Lot. egres^um
Lot,
caru
.

So
— n ZT'"^"''''
'
rrig.diores annos bonum

Z^^^^^^^^^^f'
noctevement.
—
Si gula des^viens
difTerre pro-
difTer^re pro
''
«—
^'•'' ••"^'' •"•-^/-, rL in
tii UL lur. itn

re.-picero subbortalur. lautiores tibi com-

Multa est mendav.m apparatus, responde
in hoc, et 14 semper soU.cita, non tam regnum Deiesca
et dic : Non est
,t ,otus (Rom.. xiv,
impetrare, quam extorquere conscnsum.Nec His veiut qui- 17)..
ei la-
boriosum est in tali triumphare busdamincrepationibusd.iru.iuntinimici.dilabitur
negotio.cu;,. omnes
facletrahamur illecebris, et eflicacior memona volup.atum, carnis ^arrulitas
sit conatus cont.ce^cit
sanct<e conversationis
ad cnmen,quam spiritus ad virlutem.Unde initia eonvaJescunt.His
^r-
necesse ra^b.tur, et la bonum
est.ntenorem dolere hominem, proficiet quidquid
bona te,-ra
quoniam non jam cord.s tu. concepit a timore
hoc vuit, quod (acit sed quod non vuit, ilhjd agii
;
Domini Dei tui, cultoris
su,
Noto expavescas. nolo desperes, ;lructumautemhuncintelligefructumspiri(us
si dum incipis fu- fructum de quo Apostoius
ail : Fructus sptntus'

(38) Confess. iib. iii, cap. il num, 2.

 1S3 EPISTOL.E. — LIB. L 154
gaudium, pax, palientia, longanimitas, bonitas, heni- A ejus accepimus [Jonn. i, 16). De ejus scilicet pleni-
gnita'!, maa.suetudo, fides, modeslia, continentia, ca- tudine, de qua tu habes ut sis, habes ut bona sis,
stitiis, adversus qux non est lex{Giil. i, 22, 23). In habes etiam ut melior esse possi?. Altende crgo
hujusinodi Mliis h^reditas acquiritur sempiterna. quid hfibeas ex tam bono factore tuo, et intende
Felix, si laudal et exsullat apud te tam beata pro- quid debeas ei ex lam raagno beiieficio suo. At-
gcuies ;
feiicior autern si de ea tuus non poterit tende, inquam, qualem te laboravit artifex tuus,
triumphare iniraicus.Fortassis ignoras sed in ma- et labora ne degeneret labor suus. De
;
temporalibus
scuios hujusmodi superstesadhuc Pharaodebaccha- loquor etcadt/cis ; sed lemporalia etiam et caduca
tur, invidiam, quse ccepit anle partum, constanter dona sunt Domini Dei tui. Non meruisli nobilis
exercens et post parlum. Quos enim conceptos do- nasci, et regius sanguis nata es non laborasti,
et ;

luit, editos mergit in flumine, nesciens cum jam dives facta es. De potentia nihil raovebaris, et ecce
natis in gratiara reverti,
quos oderat nasciluros. super capita filiurum horainum positaes. Nulli pro
Persequitur ergo ilios usque in hodiernum diem, gloria formae supplic^sti, et usque ad regis delicias
nec pudet congredi superatum, dummodo speret forraosa facta es. Ijiec operas operatus esl
Do-
aliquando superare.Sive ergo parturias adhuc, sive rainusDeus; Deus bonus, opera bona, quoniara
jam educes quos pepcristi, illum time Pharaonem, ipse summe bonus fecit orania valde bona.
g His au-
quo sicut nihil perversius est, ila nihil astutius tem bonis, non sunl homines boni, sed eis bene
[Exod. i). Ejus astulia factup), est, ut d,e prima rau-
17 utendo faciunt, ut el ispi fiant boni. Ut igitur
iiere modico triuuipharet apparatu. Uno emm et tu si-s bona coram Domino Deo tuo, utere
beno
pomo superavit, quo dum lacessit personam,vulne- bono munere suo. Si bene uleris, et ejus munus
ravit et naturam. Inde nimirum cornipta est tota
esi, ettuum bouum; si vero male, ejus quidara
progeniep, et prostratos invenit ha?redes, parentum
raunus est el bonum, sed bono raunere Dei male
triuinphiitor. Ksto igiiur non immemor cum quo
utendd, facis tuum rnaium nihil est enim (41) :

hoste bellura inieris, pro quo congressa sis palri- homini bonum, nisi se bono. Bonis autem et diti-
monio, ut non minus inimici perlinacia, quam gentibus Deum omma cooperantnr in bonum [Rom,
praemii magnitudine, saluti luae invigiles in eo et
; viit, 18). Porromunera Dei damno sunt possessori-
perl6 eum vincere queerens, qui propter te mor-
bus quibus nolle negoliariad lucrum, prohe
otiosis,
tuus vicit, sepultus triumphavit, Jesus Christus
negoliatur ad supplicium. Intellige quae dico
Dominus nosler. dedit ;

enim tihi Dominus intellectum. Magnus feneralor

EPFSTOLA VII (39). est hic Deus noster. Coram eo (42) loquor. Impor-
M. (40) ANGLORUM REGINiE. lune usuras exigit islecreditor (43) noster. Creditor
Maihildi principissx groLulalur dn snis cum Anglorum ^
noster est et durus credltorest ille quidam horao,
rrge nuptiis (liaud dubium quin Henruol) Hortalur ;

ut Den bonorum omnium largilori sinceram qui peregre profectusest. Ipse plenilunio
hubeat rs- (44)
gratiam, bonisque lemporiiUbus eo moderatius uta- vertetur; cum redierit, duplum reiiuireta le. Gum
tur, quo districtiorem deillis judex jusiusrepetitu- susceperit, centuplo (45) muneiabit
rus est rationem. le. O beatum
commercium, quo nec usuras exigens criminis
in
Gratulor honori tuo, atque bonae opinioni tuce,
arguitur, nec solvens in aliquo gravatur Ofelicem !
quffi mihi raelior in dies innolescit. Gratulor, in-
negoliati(inem,in qua creditorestopportune impor-
quam, et Domino Deo gralias ago de bono tuo, quo-
lunus, et debitori, plus qiiara debeat, debetur.
niam bonum tuum nihil aliud est quam donura
Proinde timendum est ut ad judicium sine venia
suum. Quidcnim habes, quodnon accepisti7 (I Cor.
venias. si,quod absit.negotiandi negligentiam
IV, 13.) El nos omnes, sora-
ail evangelista de plenitudine
nias oblivione fore irapunitam. Intellige
quae dico;
(39) Al. 15. Scriptacirca an. IIIO.
Wintonenses educatam, peplura sacrura gestas?e,
(40) Xon videttir haec littera M. in plerisqne mss.,
ut nuptias a patre non semt^l ublata.'!, vilare
sc. Ebroicenii n. 19, regio 4103. Golberlino posset;'
2131
quas lamen cum Henrico I Anglorum rejre
et hUis, titulo Anglorum reginfle prffilixu. aiiam m.n
de-
licuit recusare, sed quibus I). Anselmus
signarereginam quam Mathildem seu Mulhildam non prius
consensit, quara ei a tesiibus legitimis
Maicoimi Scotorum regis filiam, sororera vero ^ probatum
fuisset eam sine professione, et non nisi
S. Mirgaril<B. ct iriuin sibi succpdenlium proorum
(ratrum recusandorum piaetextu. velura assump^isse. Obiit
in r.gno Scoiiae, Edgarisc, Alt-xundri
et David. autera haec pia regina, juxia lnt.'ulphum,
Ilaec nups:t llenrico Anglia? reiri pusl Guill. Hu-
1
an. 1118,
plena utique operibus bonis, quibus ut insisterel,'
(um.llanc aulem consecravit et coronavit S. Ansel-
salularia et apostolica libertate referla
mus Cant. archiep. Ita apud InguL.hum' rerum Hildeberli
nostrimonita non immrTilo credideris elTKcisse.
Anglicarum scriptorem, in Chronico de Mnlros
(il) Vnx niim deest in Ebr., adest
pag. 162. hujus porro reginfe viitutibug ;ic pie-
t)e in Goib. z6q2.
Viett.r. 272 et Rothura.
tate. autem de ejus ardenti in pauperes,
i.raecipue
(42) Ita Colb., Victor.. Rothom. Ebr. vero
sed heroica in leprosos charitate, mira retert htheU ;

coram Deo.
redus ab. Rievall., in Genealogia requm Aoqti/e sub
(43) C>editor. Sic habent Victor. et Rothom. Colb.
finem, seu pag. 368, eamque hoc titulo voo^texcel-
et v^ctor contiUor.
lentissimam abiue Christiani.ssimam. Similia itera
(44) Colb. 2662, iste in plenihinio. Victor
de eadem narrat Henricus Knyglhon, canonicus iste ,
plemturio. Rothoin. et Ebr., ipse /denaunin.
Lycestriensis, lib. ii De cventibus Anglia;, ubi
ass^e- (45) Ebr., ceHtuvlum. Colb. 2662, Vict.
rit illam a primis pueritiaB annis 272. Ro-
inter moniaies thom. habent centuylo.
 I8S VEN. HILDRBERTI CENOMAM. EPISC.
i«6
magnic rui^moii.-e rsl islc crcdilcr uoblcr ;
pocn iliter A EPISTOLA (4b) VHl (/i9).
oblita est tui.sieuin piilasoljlitum debili sui. Nihil Agit cum amico, ut videlur, m uliqua ecr.Usiastica
obliviscitur tHrnpnre, nihil uccupalioue. ^Eque re- digminlereccnsconstitwo, de',ra,nnite et
perirulis
Coiit Pt quoi ho lie pneslal et quod nvuruix, ilbque H,'g,inter applaudil,
prffislilit heri, quod ohlnium
auruni el urgeuium, et. uliamunerr,
quoniam hodie suum est et heri. Abeimt dics et prn Di-o qen>'-
ros^r recusando, pergralum
illi sacnficium ohlu-
dies, anni el anni, sed mille dieset miPo anni antc
ocuios siios lanquim dies hestenia quae prxleviit Sanctae conversationisvestrae
praecedentibus pri-
{Psal Lxxxix). Nunquid irgo non numerabit quan- mordiis gralulamur, eorum 19 auctorem dppre-
tum tibi priEstiterit, qui solus dinumeral arenam cantes, ut mereamini talarem
inducere tunicam,et
maris, et pluviue gnl/us, el dies sseculi ? [Eccli. i, 2.) hosli;K caudam immolare (Levit. iii, 9) Quod ita
Nunquid non dividet usqne in minulias talenla fulurum.ChrisioJesu cooperante, confi-iimus,
bo-
tua (46), qui divisit aquasabaquis in sapientiasua? nam spem nnbiscum reportantes, quia eo
duce
Fortassisautem trahfisin jus crediloreni tuum,dum pervenielis ad bravium, qui movit
ad cursum.Quo
repetet a te coii.men.latum 18 suum ? Inteilige in proposito, quanlavobis
occursent remoramina,
qua3 dico;bonusc;iusidicu8est, qui tecum rationem jam, nisi fallimus, experientia didicistis.
Ad vulu-
posilurus est. Coram angelis releret, veritali defe- tem n;.mquogradientes, quo oflendant ublque
fi inve-
ret, terrilnlia proteret, horrihilia inferet. Sed dicis niunt. Eam (jrofiteri pronum quidem est perseve-
;
mihi : Idem oETensus clemcntem se (47) promittit, rare difflcile.Inde filut,cum prope sit quo
currilur,
punire piaetermiltit, poenileutem admitit,
mi- plures tamen brevissima deficianl in via. In ^u'ypto
nas remittit, debita dimiltit, ampliora conimittit. enim sumus omnes in qua masculorum vilam snper-
Ita cst, inqunm. Confileor. Misericordiu Domini slesadhuc Pharao pe.-sequitur {E.vnd. \). Tut in
pleiia eslterra (P.syi/.cxviii, 54).C.t-trrinii
plureseym deserto, velgi;idiis, vel scrpentum iiiurMi.usce
;ide-
Bibiintructuoseaucupantur, qui licetabjurato bcne runt, ut duo tantumierram intrarcnt
repromiss;im,
agendi sludio, Deum tamen, quem merentur judi- J).'nique: MiMi vocali, puuci vero elecli
{Muilh.
cem, sperant misericordem, quasi eum invetiire XXII. 14'. Quid autem sit quo prscipue
retardenlur
propitiummercessitiniquitatis.quod credimuseese conlendcntes in hoc agone sacerdotes, et si vestram
religionis. Verum non est ita. Ntque emm iniseri- non latertt prudentiam, nos tamen illud vobis scii-
cordiam Dei lucrantur mali, quam sibi, non nisi bere decrevimus, exhortandi poiius gralia quam
timide.pollicenluretiam boni. In e;im sperare salu docendi. Equus,cnm bene cur-at, plurimum tamen
berrimum est consilium, sed de ea totum pendere, clamoribus exhortatoriis adjuvatur. Ocius iuvenci
periculosumestrefugium.Oportet enim ut judicem p (50) moventur nolis vucibus excitati.
Sic et virtus
mitigont ahqua bona, si volumus misericorditer stimulos quaerit, exhortatione suscipit incremcn-
judican multa mala. Proxima est veniae causa.non tum. Ad verum itaque desud;.nti bonum nihil a?que
tola rea. Virtus quae cum dilecto ad judicem venit, nnxiumestqmiminterdivitiasminimesibiconstare,
intervenil. Hi verojudicem sentiuntexpertem mise- nec animi relinere liOertatem. Animus desursura
ricordiae, qui se Justitiffi .Quis igitur aget pro te,si veniens.sursum nilitur, diificile quo aspiratperven-
ille, quo<l absit ! perorabit adversus te et aversus turus, nisi exoneratus (51) incesserit. lile
simul
a le? Graveisl incidere tn manus Dei viveutis {Hebr. alque ad inferiora declmat bona, degenerat et inci-
X, Sf). Vale, atque deliciis pro rcgiaa utere, non pitex proprio deleclu servire, cujus est ex natura
pro te.
dominari Grave nimis hanc exculere servilulem,
quae voluntate potiusquam necessitale sustinetur.
ImperiosusenimDommu8estamorhabendi,facilius
animos expugnans quam corpora,Siculorumimma-
nitas (52) tyrannorura. Nemo est cui tam diu, tam

(46) Solus Vict habel sua. Col. 2662, Vict. 273, feratur; in hac sequenti, eisdem prope verbis sua-
Roth. habent tua. dptcupiditatum fugarn.iitanimusdesursiimveniens,
j)
(47) Deestin Rothom. parlicula se. illis exoneratus, sursnm liherius revprlHtur.Inde.si
(48) Al. 47. Scripla circa en. 1110. conjectura lavet, hanc epistolam scriptam cense-
l4'.))Licetinomnil)nsquopvidpri(iimss.haecepisto]a remus circa -.•n. 11 10
sitsine ti'uln,il]am lan,enal)Hildebertodircctam su- (50) Ebr. habet inventis, sed rectius Colb. 2662 et
spicaremurGuillelmodpCamppllis.suliiniiioconver- Viclorin. 272, et cdili juvenci rnnvenlur.
8ionise|iis,et secespus in sacellum Sancli Victoris,
f51) Idem in epistola prima lib. i, ad Willelmum
qund deinde in celebre monaslRrium evasit.uteum Camppliis.
in eodom sancto firopnsilo firmaret, quod in ipso
(52) Cnlherlinus 2662, singulorum immanitas
landaverat pp'slola [irima hujus libri. Conjecturee Ebr. et Victorinus, el editi, Siculoru>n immnni1a'^\
;

Dostrap locum prsehet senpuum ei verborum ulrius- Omnps autem i>Mm«w?7«.tinnominativn,quodt--uspen-

quesiniiiiludo.Inilla enim prima Willelmum extol- siim habei sensuni, nec cum prascedentibus cohae-
lit, quod insiitiiriam
abdicavpral lectionpin, illi rentcm melius forte, Siculorum immunilate (in
;
praeferens pielatcm cum suriicienlia ut qua^slum ablativo) tyrannorum scil. utriusque Dionysii, qui
magnum in hac applaudit illi, quod Hurumetar-
;
aduialioniscupidus.Hnimos etinm suhditorumsup-
genlum Dpo libaverit, illud religiose pro Deo reru- pliciis con;ibatnr gibi subjicpre, etsecum idem sen-
sando. Illi in priori suadet lemporalium abdicato- tirecogebat. Rpg. 4080 et 4103, Cob. 1168 et 417
nem, quibus exoneratus animus facilius ad Dcuai babent, Siculorum imniardlas tyrannorum.
 : :,

157 EPISTOL^ ~ LIB. T. 158

dtvote servialur. Quocimque jubcl, suum duciL A "mpetiantes. De hujusmodi sic apostolus Jurlas ait
servum. Non eripitur sibi f'uga,non alicujus violen. Hi sunt arborcs auiumnalcs, fradicatx, injrucluosae
lia potestatis. Vix enim de cupiditate lriumphat,de hismortuse (Jud., f2j. Nostis ctiam quia iinctio iila
quo semel cupidiias Iriumphavit. Cupidilaa leges nomine qua difTunditur charltas Dei
figuraturolivae,
oblilerat, jus omne persequitur, divinas abradit in cordibus nogtiis, qna Filium Dei HausunxU prx
aanctiones- Cupiditas in regionem dissimii'tudini8 consortibus suis(P.-.al xliv, 8), qua interius delibuti
hominem abducit, oblitum quam cum DeoetexDe^ sunt discipul; Chrisli,sed juxla mensuram donatio-
hiibet dignitatem.Denique,sicut nit Apostolus, radza; nis Christi. De hac unctione Dcus per prophetam
omnium 20 malorum est cupiditas (/ Tim. vi, 10). Joel Effandam, inquit, de Spirilu meosuper omnem
:

Radix hoju3modi,radix lethalis et ramos proferens carnem et prophctabunt filii vestri et liliK vcstrse
toxicatos. Ex ea namque, Osee propheta testante, {Joel. ]i, 28). Porro per ficum vetus lex indicalur,
maledictum et mendacium, et homicidium, et furtum quae planlata in vineaDomini (54), vinea de yEgypto
inundaverunl, et sanginnem letigit {Ose. iv,
sanguis translala, ficus malasprotulit (J^r. xxiv, 3), protulit
2). Subumbra ramorum istorum animal homoquie- et bonasmalas quidem.malas valde; biinas autem,
;

Bcil, eo cupiditate docilis declinare. Is ad viam bonas valde.Littera enim legit accidit,spiritus aulem
ditficile revertitur, torpens et quasi frigore gelatus p. vivificai (II Cor. iii, Hanc ficura in Evangelio
6). ia*
Aqudonis.Nimirum, propter hoc f'rigus,piger arare nuit, cum dicit : Quidam paler famiUas planiavit vi-
non potest, et peccator cum'venerit in ijrofundum neam, vinca planlacit ficum (Luc. xui, 6). Nam
ei in
ini(]uitatiscontemuil{l'rov.xv\ii,3). 'Phairao,cuin esse^ per vitem, quis rectius quani Christus exprimitur,
fervenii plagae proximus, hoc frigore tamea in iu- qui de se ipso discipulis loquens,ait Ego sum viiis^
:

ruit (E.xniL xiu), quia sibi lubores manuum Israel vos palmitcs (Joan. xv, 1). Vitis hujus vinum.Evan-
non potest quantas animas
indeiiite usurpavit. Dici gelii mustum est,aiustum lastificans cor hominis, et
hocfrigus astrinxerit,quorum prope consummalum utres eorum recusaus animorum, quoa feecibusvc-
abrupil cursum, quam gravem retentis indixerit tustatis obsoletos invenerit. Hujusmcdi niustum
servitutem. Animi quippe liberlatem plures inter evangelista his indicat verbis Nemo mittil vinum :

tormenta servaverunt ;
inter opes, autem, pauci. novum, in utrcs veteres, alioquin rumpuntur utres,
de Sauleipso, quam Saulde
Miserabilius cu[tidilas et Wris prreunt {MaVh. ix, 17j.
vinuin cffundilur et

Amalech triumphavit. Mercede captus Balaam, Rhamnus spinosum genus rubi et

iiutem, scilicet
plenum maledictionis animum gessil, cum verbis asperum, convenienter ostendit hominera peccati,
ejus ad benedicendum Duminus uteretur. Ante fjiium perditionis,qui adversatur et extollilur supra
hostes cedit Israel, donec, sublatis de anathemate omne quod dicitur Deus, aut quod colitur. Hujus
spoliis, lapidibus Acham puniretur. Et ut losam de G Kpinas et aculeos Psalmistainnuit,cum dicit : Cujus
spinis coIligamuH, Athalanta, secundum poetam, maledictione os plenum est, et nmaritudine et dolo,
bene currebat, quae dum declinaret ad aurum, Yp- sub linguaejus labor eldolor (Psal. x, 7, sec. Ilebr).
pameni [seu Hipporaeni] victa succubnit. Et post pauca : Insidiatur quasi leo iii spelunca sua
Le^jimus plures etiam
perfectos hac infestos (ibid., 9). Cum ilaque ligna silvarum praeilictas ar-
amurca. et conversam es^e in divinationem multo- bores imperare sitd postulant, non irapetrant,quia
rum prophetiam prophetarum. De his cnim, sicut cum praefatae perversitatis homines quae Dei sunt
Michaeas ait, sacrrdoles Jerumlcm in munere doce- male quaeruut,nnn accipiunt. Scriptuin quippe est
bant,et prophetae ejus iii pecunia divinabant, ct super Iniquilatem si aspexi in cordcmeo, non exaudict DO'
Dominum reqiiieiccbant Nunquid non est
dicenles :
minus (Psal. lxv, 18). Postulant isti operatricem
Duminus nolmcum Non venient super nos mala
? Spiritus gratiam sed Simcni Petrus ait Non est
; :

(Mich. III. llj. Quem locum heatus exponens Hio- tibi pars neque sors in sermone isto (Acl. viii, 21).
ronymus « Sacerdotes, » inquit, « in mercede do-
:
Postulant mystico legis intellectu.quasi quibusdara
cebant, nescientes aliud esse prophetiam,aliud di- dulcissimis fructibus pasci ; sed juxta Isaiam :

vinationeiu.Videbanlur quidem sibiesse prophetae; Exrcecat Dom.inus cor populi hujus et aures ejus ag-
sed quia pecuniam accipiebant, prophetia eorum [) gravat, ct oculos cjus claudil, ne fortc intelligant et
facla est divinatio(53). » Quaedum minus attendunt, audiant, d videanl, ei cnnvertuntur, et sanenlur
qui sub pretio redigunt impretiabilem Spintus gra- (Isa. VI, 10). Postuianl haerere Ghrislo, quasi pal-
tiam, similes fiunt lignis silvarum qua>, in libro mites viti, et evang^-dica 22 imbui doctrina ; .^ed
Judicum, olivam el flcura et vitem imperare sibi po- eis nihil csse cum Christo sic Apo.stolus ostendit :

stulant,necimpetrant.Postulantdeinde rhamnu.ii^et Qux conventio Christi ad Belian (II Cor. vi, !5,)
eis rhamnus acquiescil. Nostisequidem persiccv et Et Salomon ; In malevotam animnm, inqnit, nnn
inrructuosasilvarum ligna,Ecclesia?figurari pseudo- iiitroibit sapientia, nec habitnbit in corpore subdito
niinistros, fecundanle gratia carentes, nec fructum peccatis (Sap. i, 4). Quia i,^itur hnjusniudi nec spi-
21 facienles, quae Dei sunt male quserentes, nec ritu Dei reguntur, nec legulibus aut evangelicis

(53) « PrnphptfB Jerusalem in pecnniadivinabant, Michenc, novae edit, pag. 1520.

nesp.icntesaliudesseprophetiam.aliuddivinationem, (54; Colb. et Victorin., Vinta Domhii Sobaoth.
Videbantur quidem, » elc. Ita l). bieron.in cap.iii
 159 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.
160
suhjiciunlurdocumontis.rhafrnum regem sibi postu- A turate.gcientes quoniam aurum et argontum h-b-,li9
lant, quoniam Antichristutn rectorem sibi consti Deo, q.iod pro Deo recusalis.
Aquam etenim peri-
tuiint.ineisjam miniatoriiim iniquilatis operantem.
culomiiilumdeBethloemiticH sumptam cisierna
Quanla igiiur pesiis sit cupiditas, qus virtulis quia eamDavid,cumsitin.t.propterDominumfudit
abjuratio, quam preeceps ad infernum
descensus, (// neg. XII,), gralum Deo sacrificiiim fecit. Qna
nec etiam taidiores credimus ignorare. Turpe ni- do aqua, Recaredo Wisigolhorum
regi (57) qui
mischristiun Uei hoc iniquinari atrarnento.quo pro. oblalum sibi aurum pro Deo recusaverat,
sic beatus
phetia in divinationem degenerat.exinanescit spiii- Gregorius ait « David regis faclum
:
mibi ad memo-
lus inlerioris unctio (55), mysticus legis obsei-alur riam venit, cui cum concupila
aqua de cislerna
intellcclus. aufertur evangclic* Papor doctrinffi. et Bethleemitica, qus inter hostilescuneos
hab.batur
qui se jactilant regnum Dei, regnnm fiunt Anti ab obsequentibus militibus
fuisset allata (58), pro-
christi. Turpe, inqiiam, nimis, animum Deo sinii- ^^"^^^'^^^'^^: AbsUa me ulsangmnpmhomiuumUlorum
1
lera huic idolo substerni, curvare genua ante Baal, biham. Quam .|uia fuditet bibere noluit, smptum
his hominera amiltere (56) maleficiis, quibus eliara est Lihavil eam Domino. Si
iKitur ab armato re^'e in
sapientura oculi fascinantur, ut non videant coelum,
,,.,..
neque recordenlur jud.c.orura justorura. Scimus
'
—
sacnficium Dei "• versaest
quale sacrificium cmnipolenti
aqua cuiiiempia.Denspmii"»
""''">^°' "4"« contempta,pensemus
3 Deo rex obtulit' nui
4"
Dominn Deo
autem. et Doinino
autem, agiraus, vno
orratiaa nCTlmnc
Dftn gratias vos r,mr,i.
omni- .^n^ .il;
pro lilius amore, non aquam,
'

sed aurura accipere

modis ante praefalara fugere tempestatem, necdis- contempsit. « Haec sanctitati
vestr® scripsimus
simulanter indignari christum Dei vel aurum odo- ffigroio siraiies bene
h.hentibus anlidotum procu-
rare munerum, vel favorem quaere.-e personaruni. ranti. Etenim sanis quoque
langupntium manus aii-
Sancta haec et Deo placens indignatin, quam el lin- quandoprofuerunt, m.vimusque poplam.
gua loquitur ct actio attestatur. Audivimus tamen Fungi vice colis, acutum
non defuisse,qui vos urgerent ad speciusas etspe- neddere quae (errum valel, exnoi-s ipsa
secandi,
ctantes ad mortem vias; qui dicerentrem vestram
(HORAT.)
sumptuosis non sufticere expensis habendum pra? ; Sane dum vobis hsc exarHvimus,
e.xoravimus scru-
manibus quod de raanu pauper accipiat !iis qui ;tantem renes et norda, ne pateretur
hoc defectu
altari deserviunt, licere de altari vivere ; Saulem [a/.
vestrumpulsarispintumqunprffi.sumpreliseapotius
Saulum, sedmendose] desiderium animi sui vatici- arrogantue quara charitati deputare.Ignorat
iraper-
nio qusesiturura, aliquid arg^.nti ad prophetara tu- fectum hoc anima mea, cura
depressam.se gravis-
lisse Samuelem, Verbahaec sibili «unt antiqui ser
simisexcessibus non audeat diffiLeri.
Quidquid ao-
pentis cui parum est absorbere fluvium, nisi et hoc
tura (59) est,charitas, docuit,cujus
anenlel ul influai
attentPt
^ gaud^recum
es't &<* ^"«recuin ''

Jordams in os ejus
influat Jordanis eius (Job xl,
XL. if\].^
18). r....,A^^.:u..^ ... ....
"^

gaudentibus.et cum infirraantibus inlirmari.Vicem

Haec dicentes ignorant metius esse modicum. juslo
mihi rependitis, si diligitis rae et oratis pro me.
suner divitias peccatorum mutlas [Ps. xxxvi, 16). Et
quidem Saui asinas quaesiturus, quartam partera
24 EPISTOLA IX (60).
M. (61) REGIN/E ANGLOnUM.
sicli ad Samuelera gerit uxor Jeroboam cum
; et
Maihildis Anglorum regina {radem prorsus de qua in
passis uvis et panibus ab Ahiani virum Dei ingre-
epi^lolajjraicedenli) duo randelubra aurea affabre
ditur {III Reg. xiv, 6). Hi profecto, sicut scribit faeia Hiiieberlo i/ono miserat. l-:jtis laudat muni-
Hieronymus {ubi supra), quiadidicerant in ficea!iam, el ei gratius agens ingeniose mnwt
mercede et
quui.ti sit inerili divinis pro sua quisque conditinne
vaticinari nonnullos, in mercede vaticinari crede-
coo/ierari mysieriis, el (/uid ipse spiritualis emolu-
bam et istos. Caeterum neuler eorum legilur delala menti ex ejis tam preiioso miinere percipiat.
suscepisse raunera, cum potius Samuel satis hospi- Humilis Cenoinanorum sicer.ios H. M. (62) vene-
taliter Saulem pavisse,Ahias vcro prflefatara mulie- Anglorura ref,'inae gloria et honoredignissimae,
rabili
rera 23 verbis durioribus increpasse memoretur. salutem et orationura instantiara.
Faciannis autem.eos accepisse.secundum cumdem Difficile est discrete seraper ac provide heneflcia
Hieronymum ; slipes potius sunt tcmpli _ collocari. Nesciunt hanc excelsce potestales
dicendffi
provi-
quam praemia prophetae.Vosigituragite quodagitis, denliam,quas pulchrum estbenefacere vel indignis.
incedite sicutccEpistis. Vosad vocem incantaotiura, Talem ego apud te munificentiara expertus, bene-
et venefici incantantis ad raortera,menti3 aures ob-
dictioneratuam gratiarura prosequor actione.slupe-

(55) Rbr., spirifus interioris unclio, quod in idem
recidil ac spiritiis inleyinri.^ unctio.
(5fi) Iia m.-s. Ilfg. 4080 et 4013, el Colb. 1168
et
4017: nnn aimHtce, ul Vict. 272.
ipsura alloquitur.parlim mss. Ebroic. Victorino et
Colberlino, partira editionibus Coloniensi et Pari-
siensiadhaerentes.sicrestiluendumcensuimushunc
locum Qua de aqua Becareilo Wingothorum rsgi,
:

(57) Variani hic multum rass. codices. Ebroic. qui (ibtatum sibi aurum pro Deo recusuverat. Sic
sic habet Qua ex aqua Rnhnredo Guisigothorum beatus Gregoriu.s aiL
:
Qua in re mihi Duvid regis
:

regi, elc. Victorinua cod. 27i!, Unde H-caredo Wisi- facium in memoriam venii, cui cum ... conlempsit.
golliorum regi, ctc. Coll». 266.^ Qwi exaqwi Recha-
(58j Colb. 2662. iLlata. caeteri allutu.
redo, elc. Editionps Paris. et Colon., Qua de aqua
(59) Coib. 2662, auctum.
Berlnaredn Guisigotho/wn regi, etc. Cuin autem bic (60) Al. 18. Scripta circa an. illl.
sancti Gregorii locus dfsuraiitus sit et epist. ^22
(61) iLa ms. Ebr.
Rcgistri, lib. ix.indict. 11, ubi D. Greg. Hecaredum
(62) Hildebertus Malhildi.
 ;

161 EPIbTOL/E, — LIB. I. iOg

factuspariter,etgloria muneris.etaffectutribuentis. A (^««'*. X, 14, 15). Amplector luam, fiiia Christi
Munus enim tuum plurimum commendalionis ex se exhortationem, quae si tuaj defuit intentioni, si de-
ipso promeretur, utpole ambiliosum materia, prae- lamen muneris accipio famu-
disti simpliciter, sic
clarum caeiaturii.Ejus tamen pretium mittentis ma- latura, ne contemnam documentum. Licet unde-
jestatccumulatur,minusque est quod ars ei contuiit cunjue proiicere ac doceri omnia fere mysticos :

aut natura, (juam quod Ijabet ex regina. Quod si ofrerunlintelleclup,etf,;cileest exqualibet re morum
nec pondere, necingenio placeret arti(icis,non aliter figurare venustalem. Nihil ita cieatutn est pro se
tamen illud ampiecterer,quam vel thura superi, vel nihil ita simplex.cui non sil aliquid undedoceamur
pinguium libamina victiniarum. Illi siquidem non vel cavere noxia, vel salutaria providere. De tua
hostiam, sed alfectum considerant, eorumque gra- vero memoria quidloquar? quee nieum pectus aitius
tiam devolio, non impensa promeretur. Purus et irrupit, latius occupavit, stabilis possidet, viventi
integer animua eos quocunque vult inquam ea inciinat, nec convivet. Cunvivet ea raihi, convivet,
minus quadrante quam lalento, coeleslem mitigat dc frequentissima futura frequentior, quoties ad
indignationem. Sic et apud nr\e tuum donum luus allare Domini peccator astabo, sed sacerdos. Ibi
animus coramendat, sic magnificat, sic iilustrat. pro te, regina venerabilis.ibi pro tui,et candelabra
Ipsum bene quidem rutilat auro suo, sed melius 26 agenl obsequia, et pontifex monimento. Vale.
g
animo tuo, animo cui beneficium placuil,cuiinnata EPISTOLA X (64).
est, non suggesla, voluntas largiendi animo, in- ad
; a. (65) viduam.
quam, tuo, qui ex aniiiio voluil,qui cito prsestitit,a Illuslri cuidam vidiix coniemjjtiim s.rculi gralulalur
quo25 improvidus accepi.non importunusextorsi. varia illi cuni ad tenlationum viduriam, tum a'd
Porro ex hoc etiam manifestum estquam devota spiriluatem/,rofectummediasuygerii, etspe/jraemio-
Dominicis inleres sacra.nontis, quibus quia non l^^^^f^'-"orum ammum ejus ad perseveraniiam
polesministrarefemina,providesinstrumenta.Imi. C..nfidimusin Domino Jesuquia qui ccepit in vobis
ar,s,quantuml,cel,sanctasmuheres.llasqu.pnus
opus bonum, perficiet usque in d.em Ghris.i. Unde
d crucem cu,n lacrym.s dehmc ad monumentum
e.enim del.carum contemp.us ,n femina ? Un

ce s. des.der,o,qu,bus po.uore slud..s et cruc.fixo

^,,,,,,, /-,,,,, (;,,„. , 5).Nunquid non ipse eduxit

p -. ns es cum Chr..tus .mmoia.ur, cum tradilur ^, ;,,, ,-, ^,, ,,, ,,, ^^^, ^^^L xxxix, 3). Aut
uo:u"'rrnr"-""^"°""'''r"^''T
qu.ocum ,b. luminar.a p.^eparas, lum.n.s ub. --^^^--^a>"---^^«'-^/-UE..././(zL.x
.
,) ? FiH, ^^euli, facta es filut Dei, nec c cooqiuui,
ssei^unt
aacsseauctoremctcordecred musetoreronfitpmiip
"^«^'^uujuseioreconniemur. *-' • . .
^,,,n, ,
ad inter.tum,
i
quffi concessa sunt ad usum. Porro
°''^^"'"-' ^"°^ ''™'
si:.mit
Q
r:" /:sr: " r-^ '-
suscepla ex eo proles fulurje virtulis au^pii.ii&, "r 'r^'--
ausi^iciis
'=«» -p=^-' •

„
bunt, aii
,

em ,

duo, quBe, n s fal'or

^^^*^' "'=" eoisrnnn sug-
'di.or, ep.scopo cip'-
. .
,,
. .

, . .
' universas matrimonii mit gav t ""-"^'-"'«•^(-'^tJSbe
an-ustias.Accesse-
gprere decrevisli tu sci icet
^*^'- memoria
'"^'""^'<*' aeuitique
debiti.iue :
j '^

r„n„n^ r i , ° ' runtt ad i

bffic solemnes cultus, et b "'^'J'*
anda »ei
i

vurum
servorum
,

recordatio pastoral.s.Unde ve ut quoddam Luuimu "

4"^^"^'!' commo- „i „ -i
obsequ.a; qu.bu?, ,x
vel tu g oriam comnarares ;uu;,
.n uuujpciiciibb
.
•

„;t .,
niturium candelabra m.h m ssa '"leii.go,
,
, ,
.
fee)
ouibus
ntellieo quiuus i^ \ ,•
^
vel domestica res ordine tractaretur. Plebis eliam
corHm
coram nn«,t;«
positis,et A lumen ^«'^'-re.
doctrinaseerere ei M oro le
et pro te
M 1

i-
» • . j ,-

rPminii^.ppor supphcare.
.... I, r
studium sic in te decl.navit, ut ea inter successus
reminibcerer Eoruin pra3sent.a succul
^^"i'"t -^
r,.,.v..„.„.t a .
-,-,„ . ., *. .
nuineraret, qu.dquid in tuum irans.retobseau um
'"^'' "^^-eqiJiuin.
et excitat spir.luin
gens horl'i-
"' meum, srcretis ex u iterca ! ,., • j .
-

m
•

Pra? h
i
.'oru dcfu ,quaecunq u c jucun-
„t H„m
tii,„a ut
iiuus (lum ninr
utor u.r.Jr ,• ^ "/ . ,1 t ilii 1
1

n.o„i.„„ -A j
benelicio, pro iciam
Occulte quidem, sed acute satis, ubeor
exemolo
"'" ^•^^'"t''u.
attendere
u^i>i auiciiucie
. . ^ a-
diora
f..„,^
^

.
.
poterat excogifare brluna "^'"r'J'ui
,. •
u
*
benknior uu
•,
nro-
IUi pro-
,. . ^ j

fecto laiiiiei sunt mortis

i
. . •., . . hajcan mai retiaChristia-
"'^'- '/""'* '''-''^^arisiia- ;
cujussim bajulus lum.nis,qu uuouiviua 1

busdivina uiodiiLBiu
dicantelo-
,

m- / . .

. '^ nas. Virtutum murosarietes .'=' ''^ hu

"''J usmodiconcu.iunt
''="""'" '^""^""uni»
,
quia: ,/
Vos estis lux mundi. Et iiiuu.
i"f. 1.L lud Non
noa acren-
accen •
j • . .. •

A„^,icr,x,lucernam, arcem dejiciunt rat.onis. Inde prsdonibus infelices

dunt (63) nec ponurU eam sub modio, sed
exponuntur animul., su^que libertatis e
"p
tes
super candelabrum ut luceat omnibus ,ui indomosunt
D in ^g.ptum perennis exsultant servitutis h' usus'
(63) Rothom. solus habet abscondunt, sed men- sequenti, cum
dictus comes Helias obiisset.ab Hil-
detierto nostro in basilica Sancti Petri de Guitura
lau \] -^. «^.ninf. .: , ^..o
P '^ '": ^^^^•.. reverenter sepultus ...sl, etepitaphio mctrico coho-
iooj vL
icAl iNon incongnje lorsan r
hanc viduam, (quam neslalus. Ita Ordericus Vitali«, £,t/ Hislor lib x
r,f;/"'?"'''""''''^'r'r'^'^'''^"''^",^''"P''''^^"''^'"^-) P^*g-769et78.!,.D.ingressutamenAgne.ishujusin
^r/.6'^6'msusp,ceris,fiham.sc.GuillelmiPict.vorum monasterium non habetur al,a coniectura quamex
ducis relicam vero H,ld, phons, senioris G.lhcia. hac Ilildcberti ad ipsam. ut pu.atir, ept^t^a a)
regis, quum Hei,as comes Lenomanensis,
defuncta (06) Kbr., comnares. Gulb. 266> '""'"'"'*^''- llL
mutuaoisti ^^'^'
pr.masua conjuge Mathilda. Gervas.i Bocharti filia, thom' et Vict. 272, comvanires
annolloa,matrimoniosibicopulaverat.Veruraanno

si,s,b,matr.moniocopulaverat,ula.tD.B,.augendre.Heliaseni.rexAgnete,.xorcnonsusce..itl,beros^^^^^^
temA.exsponsogenueratfilios,utpaletexhisverbigs«ic^;;f«a^eopro/e5ViduaiilanonaiiavideturacidelaBle.
seasiscomitissa, de qua jam supra. " " »avi iciurai.Aueia,Die
 *^^ VE.N. HlLDEBLllii GENOMAN. EPia(J. lo4
Pharao minislris, masculos noslros quntidie inter- A Hac in carceribus,hac in oinnibus «g angustiis
quotidie luto darnnut et palcis. Sub ejus jugo
ficit,
quas ad Gorinlhios enuinerat.armabatur.cum dice'
diu gemuit anima tua.scd in manu forli et brachio hal: Quundo ni finnor tunc fortior sumei potens (WCor
excelso hjjera facta est, et dirupta sunt omnia vin- xn 10) Eadem quoque David in adversisinnocentiam
cula sua. Egressa es in libertatem gloriai liliorum servavit (/ I\eg. xxn]
eadem persequenti se Sauli
;

Dei, cui hostiam hiudis et spiritum sacrificas con- pepercit (// lieg.eadem audita morte filii sui
xix) ;

tnhulatum, cum Psalmisla dicens Dirupisti, 27 : consolatusest et panemcomedit.Adquemtu quoque

Domvie, vincula mea, tibi sacrificaoo hosliam laudis confugiasoportet.si acuatur adversum le detrahen-
(Psal. cxv, 17). Sane prudens et disposilissima tinm stimulus linguarum, si contemplationis livor
eleciio, qua transitoriis «terna, vitiis virtutes, ex- infeslet, si spontanese paupertatis incomraoda com-
silio patriam praetulisli. De qua eiectione quid Au- moveant, si statum menlis contumelije perturbent.
gustinus ad Macedonium lEpist. 155) dicat, audia- Adversis enimusqueadvictoriamdifficileresistitur,
mus. « Virtus,inquit,nihil aliud est quam diligere nisi prudenliie fortitudo copuletur.Quibus
invicern
quod diligendum est.Id eligere priidentia est.Nuliis conjunctis temperantia necessario supponilur, vir-
inde averti molestiis, fortitudo est.NuUis iilecebris, tulem servatura in prosperi8,ex fortitudineservatam
temperantia est. Nulla superbia,justitia est.>.Porro in adversis. Virtuti nihil
g sque noxium est quara
pancis tibi ostensa est vita perlectio Cbristianae. vcluptalis admistio in concessis. Negligeoter cave-
Hajc ea est quadri-a^qua non habentes hic manen- tur boslis, cujus ingressuspacificus oxspectatur.Sic
tem civitatem futurara inquirunt. Beatus quidera pierumque bonum corruit propositum, cum mens
currus, quo Thesbites Elias erectus in cceium (IV minusillecebras adversalur,cum prosperitate resol-
Reg. mortem distulit, non evasit hic autera
\i),
; vitur, cum impensam sibi reverentiam diligit, cura
mullo beatior quem qui ascenderit, morlem non insolitis (68) insolescil. Hoc luxu et lapsu recessit
gustabit in aelernum.Ad illumquoqueigneum nisi a Deo, dilectus Dei, dileclus de quo dicilur :
prius hunc ascenderet propheta,non veniret.Hujus Incrassatus est dilectus, et recalcitravit ; incrassatus\ \

tara salutaris vohiculi prima libi praeparata est imfjingualus.ddalalusdereliquit Deumfactoremsuum, i

rota, quaj samtarum tcstimonio

Scripturarum, et recesiii a Deo salutari suo (Oeu/. xxxii, 15). De i

prudentianuncupftlur. Prudentiafuit.qua diligenda eodem quoque sic dixisse invenies: Sedil poputus
a non diligendis, qua a noxiis ulilia sepnrasli.Pru- munducare et bibere, et surrexerunt ludere (Exod.
df.ntia.inquam, fuit, quae/e(72.s/i,,juxtaPealmislam, xxxii, 6). Hanc sane virlutis eversionem Salvutor
abjecta essc in domo Dei lui magis quam habitare noster ad exemplura decliuavit, ciim turbis eum
in tabernaculis peccatorum (Po. Lxxxiu, 11). regem slaluere volenlibus, oblatae sibi dignitatis
Scimusautemplerosquevirtutem professosadver- ^ fastigi.i recusavit (Joun. vi). Ne qua igitur
oblecta-
sitatum incursu defccisse.Siiiebat in deserio Israel- menta fructnm tibi religionis exlorqu^eant tempe-
at sitis mole?tias impatienter sustinebat unde et rantiaj fines excedere Ibrmidabis.Tamperantia ple-
;

adversus Moysen niurmurasse legitur (Exod. xvii), rumque infra licitum quiescit,ultra nunquam pro-
pl male locutus de Deo dixi.-se Nunquid poterit greditur. Ea si desil.caeterae virtutes vel
:
decidunt a
Deus parare mensam in deserto (Psal. lxxvu, 19). summo, vel ad summura non ascenduat. Impelus
Ideiu quoq.ieinter hos^tium incur^us, inter injurias enim esl non ratio quidquid sineteraperantia profi-
itineris, ollas (.•arnium desiderat.ad
pepones rever" temur, TemperanliH metitur vires, et a medio non
tilur.yEijyptiacam adoptatservitutem.Sic plerosque recedil.Unde et nunc remissa intendit,nunc ardua
fraq^it adversitas, et sicut scriptum invenies, nisi raoderatur. Sic ipsa virtutes perennat, et ad prae-
ad nutura cuncta suppetant, mvnimis quibusque miura usque perducit.Profecto fabrica haec in prae-
prosternunlur. Quos dum paupertas urit,dura con- curru terlium sibi locum defendit, prs-parata
fato
temptusexcruciat.dumsplendidosacsublimesaspi- a.lversus Iuxum,et]atrociniisoccursuravoluptatura.
ciunt,quos aul electione tecerunt haeiedes,aut Ipge^ Hac ituque paulalira tibi succidenda est deliciarum'
ad fasliditas revolant diviiias, adeiiiptam (67) sibi consuetudo, rejicienda obsequiorum sedulitas fe-
gloriamconqueruntur,suisinvidenletquodmagnum D stivi cultus,et odores peregrini penitus dediscendi
susceptae religionis estdispendium, dum modica qui dum vel apud alios tibi, vel aliis apud te male
suspirantquaereIinquunt,quantapro relictisexspe- placerent, inlegritatemvulneraveruntauirrorum.Usua
ctenl, non attendunt.Tales profecto bona quffidili- 29 segre dediscilur ab eo autera praecipuv :
diffi-
gendasuntinutilitereligi)nt,dum praedictisexterriti cillimum rst qui rauito nos tempore lenuit
evelli,
procellis,ad non diligenda,mente reducuntur.Adhi- multa placuit voluptate. Ex quo, nisi fallor, belluin
bendaestigitur prudentiaefortiludo,utad tenendura te gravius exspectat, et hostis, quod absit I

quod prudenter eligimus, in&urgentibus molesliis ad victcriam paratior. Hostem, si nescis, appello
forlissime relucfcmur. Hac virtute Paulus stimulo Irequentaias a cunis delicias,gratiara mariti,chari-
carnis et angelo Salanaj resistebat (II Cor. xi, 23). tatem sobolis, obsequiorum diligentiara,caeteraquc

(67) Vict 272, adepiom. Colb. 2662, Ebr. et (68) Ita rass. Ebroic. et Rothom., non mo/u/w
^olhoui., ademptam. ut editi.
 ;

165 EPISTOL^. UB. I. iC6

omnia, quee tibi lenocinio sexus, aut iicentia pote- A rescit et exsultat ? quod aduiatorio favore demul-

BtHlis,aultastu generis, vel cognalionis accesserunt. cetur quod bene hom.inem diffitens, aequalem se
?

Forsitati haec relicta suspirabis, tanto tenerius superis melitur et raentitur? Qui dura male gloria-
eorum recolens, qudulo ea vel tempore tibi cotBva tur pt praeiumit quod non est, in confusionem
sunt, vel experientia gratiora. Unde et temperan- prosternitur, et arailtit quod est ? Tantoqiie fit a
liam vix consuesces, ad quam, vel pro consue- Deo per parietem superbiae remotior, quanto sibi
tudine ditficulliisest descende re, vel pro conditione videbatur pcr virtutum celsitudinem propinquior.
dedignalio. GiElerum temporc dediscuntur universa. Unde et per Psalrailam dicilur : Cadent u latere
Nihil humano peclori sic inhserel, ut tempore non lun mille, el clecem milliu a dextris tuis {Psal. xc, 7).
evanescat. Tempore mater moeroris obliviscitur, Vides igilurqnantamorumdilapidatiosit superbia
quae in morte unici filii sui solatia non admibit. quam necessaria in bene gestis humililas. Sine
Tempore vulnus in cicatricem cohaeret.et quartania humilitate,per prudentiam eligerequod diiigendum
plerumque profuerunt lempora,quibus non proluit est,eironea discretio est.Adversa per fortitudinem
raedicina. Tu quoque teipsam tempore desuesces, superare, jaceas victoria. Illecebris perleraperan-
et resides concupiscenliae, quae simul expugnari tiam resistere, temulenta sobrietas. Unde et his
non possunt, sigillalim melius eludentur. Adver- ^ quartam scilicet rotam necesseest conjugari.quam
sus hujusmodi lalrunculos, manumque sicariam sic B velut omnium complectionem (69) clausulam-
vigilare nece.sse est filiam Ghristi,ut non dormiat aul que virtutum Augustinus jusliliam nomin^vit. Ea
dormilet sic neghgere, cum Jiscesserint, ut redi-
; caatciMs colligata totum structuras noslrae corpus
tum formidet sic ; pugna^e cum redierint, ut de consurget in currum, tum in coelum (70). Currus
vicloria non desperet. Fidelis enim Deus est, qui iste, non currus Pharaonis, quem Dotninus {jrojecit
non patielur te lentari super id quod pu^sis^serl fuciet inntare{Exod. v),sed currusquo ascendens montera
cum lentatione ctiam proventum ul possis ipsa susti- Sion, montem magnum et excelsum, raontjm ad
nere (/ Cor. x, 1). A primo
i heri usque hodie re- (\\iein prospcram iler luncftjciet tibiDeussatutarium

spexit Dominus in orationem humilium, et non spre- nostrorum (P5a/.Lxvr,20).Beatum sane vehiculum,
vit preceni eorum {Psal. ci, 18). Parvus eral David, quo perditaovis ad ^regemrefertur: inventadrachrna
sei in nomiiie Domini terribilem contrivit Phili- ad thesaurura infertur reginaAustriail
; Salomonem
sthaeum (/ lieg. xvii). Judith qunque, cum usque amplexus Duvid Iransfertur. Vere,
deferlur, et in
ad desperalionem sacerdote.s trepidarent, in ora- inquam,beaturaetomnilaudepra3dicandum,quopost
tione et jejunio Bethuliam liberavit {.ludilh. xui). laborem venies ad denarium, p jst ventilalionem
Actum plenam jactas victo-
lortasse putas, et venies ad horreum,(le exsilio reverteris in patriam,
riam, si nuUa moiesta, nulla laeta propositum ti- C de servitute converteris in libertatem. Haec sunt
bireligionisextorserint. Caeterum male te decipis, quatuor illafluminaparadisi,quibus terracordissui
et inanem somnias valetudinem, si nondum super- 31 sobrie debriata (71) susceptum semen in spera
bias lumores humilitatis cataplasmate subsederunt. me^sis emitlit, et fructum all'L.-rt in p;itientia. Hos
Superliia totura virtulis corpus inticitur, vitale co- quoque quatuorangelos illa beati Jobilomushabuit,
luraen emarcescit, formosa quaeque deformantur. in quam ventus irruens septem convivantes filios
Superbia nationecoelestis,subtimes appetit mentes, o[>pressit (/>/) vni). Quia etenira juxta Gregorium
et velut ad prodrios ortus revolans, in gloriam et per domum Job conscientia nostra intelligitur ;

puriialem irrumpit hominuin.qaae a gloria et puri- per quatuor vero angulos, prudentia, fortitudo,
tate prorupit angelorum. Ea prins in ccelis, dehinc temperantia et justitia designanlur,
doraus ilia
in terra 30 triumphans, sic angelis innata est, ut quatuorangulissubstitit,quiatotumbonae voiuntatis
ab eis non recedsret ; sic homines infecit, ut a Deo aedificium praefato qualernario consurgit. Ventus
separaret.Et quasi modicum profecerit, cura ange- autem irruit etdomura concutil, quia dum gravis
lum dejecit et horainem, adjecit tentare Deum nos tentatio infestat, plerumque purum nostrae
pariter et hominem, ut quem videbat simiiis con- conscientiae domiciiium ad ruinam impulsat. Unde
sortera naturae, consortem 1'aceret et ruinae. Prima j) et domoconcussa quatuor anguli procurabunt,quia
haec et ultima pernicies ante omnia vitia superavit, perturbatobonaementis diversorio.quatuor praef.i.tae
post omnia superatur. Nam postquam fideiis anima virtutes nequaquam stare possunt. Porro iidem
de abysso viliorum emergens, salutare virtutum anguii septem convivantes fiiios, dum corruunt,
culmen ascendit, velut ex insidiis prosilit etoccur- obrnunt, quia dura principales iliae virtutes oppri-
satelatio,totumdorausDominicedificiumconcussura muntur, sulTocant etiam septoin dona Spiritus
ad ruinam, quod surrexerat ad consummalionem. sancti, quae bona3 soboles Dei piis animae desideriis
Qnid enim pernicio3iu3 justo, quam quod justus veiut quibusdam lercuiispascuntur etgaudeut;coa-
videri desiderat ? quod ad saluLationes in foro hila- lescunt et vigent ; roborantur et perraantnt. Vides

(69) Golb. 2662, Vict. 272 habent completionem tunc in coilum. Ebr., i7i currum. lum in coelum ;
Rothom. et Ebr., conipleclionem. quod rectius duximus.
(70) Colb. 2662 habet incorruptionem in cce um (71) Debriata. Ita omnes mss. praeter Victor. 292,
Roth., in currum, tu in caelum. Vict., in currum, qui habet inebriata.
 1

167 TEN. HILDEBERTI CEXOMAN. EPISG.

168
ergofiliamca, sorormea,chari8simamea,ventum Atemnatur,
varietas desipiat ferculorum r72^
insurgcnlem et urgenlem, venlum ab Aquilone gemnarum fulgor denileat, operosa monilia con-
irruentcm venlum quiiiem inlerficienlem, sed ad
;
culcentur, abhorrealur (73) secreta matrimonii
spiritum deficienlein. Spirilus lcnis aurae, Spiritus licentia, faatus decidat potestatis ; leges palatio,
sanctus, Spirilus placidus et suavis, obumbialjit ciliciuin lino
;
favori contemplus, obsequiis injiiria^
domum tuam.si tamcn domus lua fundala cst supra praeferantur. Talibus oblectata sludiis,
ad nuptias
jirmam pelnun {MuUh. vir, 25) pelra autcm, ui ail
;
Agnicumsapientibusintrabisvirginibus(Wa/Z/i.xxv),
Aposlolus, eral Chrislus (I Cor. x). Supcr hanc decaeiibeconjugiofructumsuscepturasempiternum.'
petram Petrus stabat, quia cum vidisset ventum Fructusille.Deustuus, Deusin quo omniabona;
venientem, mergique coepisset, clamavit, dicens: fructus ille,Verbura Dei,Verbum de
quosola (/.solo,)
Domiiie^saluum me fac {^laith.xiv, 30). Illequiadubi- bona fructus ille Spiritus, utriusque Spiritu8,cum
;

tavit,cecidil; quia confirmalus est, .surrexit. Ventus quo nulla nisi bona. In hoc fructu
regnum sine
v.ilidus impulit el
morsit; firma petra sustinuit et termino.satietas ainetsedio, sublimitas sine
de-
evexit.Dicat ergo Petrus; JmjouZsHs eversus sum ul scensu, giorificatio sine defestu. Iste
fructus tibi
caderem, etDominus suscepil me [Psal. cxvii, 13). sapiat, istedulce3cat,iste diligalur lota
animatua,
Dicas ettuventolentalion!s,utir.erg,.r.s,impulsa; recolatur tota memoria tua, ut quanduque
p pascat
sed ne submerearis.firmaDetrasu-?iinfindii
submergaris.firmapetrasusiinendd Aurri-
Auxi • Pt eatmi lo
et satiei ,•„ ,^o.,„.,»
lc in pcrpctua i._- ^ ,, . ,.
:
gloria sua. Vale. Memento
lium meum a Dotnino qui fecit ccelum et terram, mei in orationibus tuis.
{Psal. cxx, 2). Nihil igiturdete praesumens. jucLa
33 EPISTOLA XI (74).
cogitatum tuum in Domino {Psal. liv, 23). Nihil de MONACHIS (75) QUI CARNOTENSEM EPISCOPUM RECIPERE
Deo diflidens, conGrma coituum in salulari suo.Si
NOLUERUNT.
gloriari oportet,gloriare et exsulta in Spiritu sancto. lllos imprimis docet Hildebertus au^feriora etiam vitx
Hic estille funiculus de quo Sapientia ait;32 Funi- mona.sticxexerci/ia nihil prodesse sine humilitate
culus non el misericordia, quibus illns
iriple.x cito rumpitur {F.ccli. iv, 12). Quid caruisse dolet, cum
enim episcopum Carnolensem hospiiio renueruntexciptre,
ceriius quam sperare in Uomino Deo qui fecit
quem, non invilare solum, sed vel sacrae supellerti-
etformavit te?Quid firmius quain confirmari in tis impendio, irahere
debuissent. Inde exemplis
Chrislo ejus, qui reformaviletconfirmabit sibi te? Lot et Abrahx meritum exaggerat 'iospitalifatis,ud
Quidsecurius quam gloriari inSpiritu sancto quiil- quam sedulius exercendam monackos illoshorlatur.
luininavii te .^ Ad hunc ununi triplicemque funicu- Apostoliciserudimur exemplis, ut infirmitatem
lura manus exlendere, surgere est. Huic inhcerere, proximi nostram compassione faciamus
(76). Uiide
confirmari est. Ad hoc anima mea in amaritudine est, exinanitum do-
trahi, ciirrere est. Ab hoc et

aslringi, manumitli est. Ad hunc igitur cum Moyse C '^"^ oleum nominis vestri oleum, cujus oiiorem ;

manus extendas,ut Amalech. oranfepropheta,supe- ^"^^'talisDominumquondamcredimus odoratum ;

ratus,superetur oranteet femina(£a;«d.xvii,I2, 13). ""nc autem non sic. Quippe retrorsura conversi
Huic fir.Tiafide inhaBreas.ut siquando ten'atiooum ^^''^' ^Uuxta poetam :

procella nutaveris, cum Principio clivi vesler anhelat equus.

Petro confirmeris, cum
Pelro sles el cum Pelro clames Domine, salmim
: (OVID.)
me fuc {Malth. xiv, 30). Ab hoc ad hunc tral.i Atlamen legeratis; Aemo mittens mnnumadaratrum,
desideres, ut;ippositi spe bravii cursum spondeas el resiAciens reiro, aplus est regno Dri {Luc. ix, 62).
melio.rem, juxia illud Salomoms :rra/ie me postle,
Aspicitisautem vosretrorsum ;aspicitis,inquam,
el

odnrem curremus unguenlorum luorum si tamen ad aratrum venistis,

in {Cant.i,3}. si invenistis arduam

Ad hoc huic^slringi ardeaa, ut adepta Saraa liber- etarctam viam quee ducit ad vitam {Matth. vii, 13).
tatem, Richel pulchritudinem in arnplexus patris Caeterum pauci sunt qui inveniunt eam. Extra,
non multorum, sed omnium gentium, transitura plures aberrant, cura in ea se gressum fixisse,
et
dicas Lxva inoffense currere glorientur. Est enim qui
ejus sub capitemeo, et dextera illius cum
—
:

amplexubilur me {Cant.
fuu De euuem
ua propheta eleemosynam
-~j --.*. .u ^mu
in sinu ^aujjciio
pauperis ctusuunudi
abscondat
.vr.«/..„.^,<,,^i.u.i \^>^u.iit,. viii,
viii, 3).
oj. eodem quoque
funiculo flagellum memiueris faciendum, quo eji- (^^^^^- •'^'"i> 15), qui frequentet antelucanus Eo-
J)
cialurde teii;plopectoristuisa3cularium strepituset clesiam, qui patrociniis invigiletoppressorum ;

turba voluplatum. Aote conspeclum ejus, sed is misericordi.ne cultor propriam gloriam quae-
deli-
ciarum prurigo diffugiat, mollilies purpura: con-
rit, sed populo placere desiderat, sed aiitea manua 4
ad munus [mittit] quam promittat advocatum ;fal-
(72)Vict. s,vrulorum. Ebr. et Colb., ferculorum.
Cartonenspm episcopumhospitio,paupertatem cau-
(73) Ebr. abhorreant. Colb. et Vict., abhor- santfs, excipere renuerant. Quis vero fuerit iste
reaiur.
Carnotensis episcopus, non alius fuisse videtur
(74) Al. 61. Scripta circa an. 1112, autcerteante quam Ivo, qui dc sua repulsa, ut credere las est,
an. 1.>.
1
apud llildelierlum conquestus fuerat.Videtur igitur
(75) Quinam fuerintisti monachi non constat. haec epistola scripta ciica an. 1112, aul ccrte ante
Forle Viiidocinenses, qui ne quid nionasterii
sui an 1115, quo, secundum Chailui. S. Joan.,Carno-
(quod ad Riimanam sedem proximc, periinprp,ejus- tensis Ivo niortmis est.
que jurisdictiuninullaaliaintermedia.subdi volue-
(76) Quis infirmaiur el ego noninfirmor ? {II Cor.
ranl summi poniilices ) priviiegio detraherelur
XI, 29.)
I
 :

169 EPISTOL.E. — LIB. \. 170

lor, si is viam inveait quse ducit ad vitam. De A satiatosPQuis unquamde animarum irium-
sicariis
seipso Verilas ait : Si ego (jlorifico tneipsum, gloriu phavit? Animus integer, et in omni statu ad sohm
mea nihil esl {Joan. viir, 54). Et Psalmisla : Qui pronus virtutem,cui nihiladversetur quod amplecti
hominibus placenl, conjusi sunt, quoniam Deus spre- conveniat, nihil araet quod pudeat cooliteri. Hujus
vil eos [Psal. Lii, 6). m in Proverbiis : Conturbat expers, exlra viara e.st quae ducit ad vilam. Ut in
domum suam, qui sectatur avaritiam ;
qui autem eo adoretur (79) osseus et exsatiguis (80) vultus,
odil munera vivet {Prov. xv, 27). Alii vita placet ut cor circumcisum clamet altiuscircumcisa caesa-
oxceisior ;
jejuniis carnera persequitur, iautiorem ries ut sermo censorius ei sit, ctcultus incultior,
;

declinat apparatum, 34 naturae vivit, non guls. Si exira viam est quae ducit al vitam. Cum vagelur
quem tuesurire ao sitire juslitiam putas, ira facile pes laxioribus calceamentis, cum caput in amplio-
turbatur,si cum hypocritis suam ponit portionem, rera rrjdatur coronam, cum monachum loquanlur
si aliquid adversus honurern carnis ex sua carne caetera monachi insig lia, exlra viim est qu.B ducit
pra3?umit fallor si is invenit viam, quae ducil ad
:
ud vitam. Extra viam est et foris erral, cujus ira
vitam. Jraenim viri juslitiam non operalur (Jac. i,
non occidil ante solem occidentem. Foris errat qui
20). Etde hypocrilis per Isjiiam Dominus dicit :
cum falli nolit,falli3re non veretur.Foris errat quem
Poputus hic labiis me honorat, cor autem ejus longe
f^,^^ ^ide^is libonter frequentanlem. Foris errat
estame {Isa. xxix, 13). Kt Apostolus : Fornicalo qui vaniloquis alfluit, qui pascitur exactione sub-
res et udulteros judicabit Deus {Hebr. xiii). Vides jectorum,qui lucrum putat, operario litibus extor-
hunc eremi solitudine gaudece necessilati,radici-
;
quere mercedem.
bus et herbis obsequitur, nihil cibo (77) ejus et
Errasiis et vos foris, cum fores vestras Carno-
igni. Juxta Prophetam : In oila morlem esse de- tensi episcopo clausistis, curn exclusistis Christum
clamat. Si quera sic in mundo vides, ut expertem Jesu Chrisli, obliti pariter et bonum hospitalilatis
mundi credas,
de se praesumit supra se si Pha-
si ;
et praimium. Ilunc et per vosvia trmsire coegeral,
risaei.jactantia caeteros aspernatur; si sibisoli justi-
etapud vos temporis ariiculus hospitari. Nox im-
tiae arrogat principatum fallor si is invenit viam :
minens, et aeris intomperies pontificem hospitio
quae ducilad VxiAm Qui enim se exaltat humiliabi-
.
insiare perur,,'ebanl. In casiello nullus ad quem
lur {Mallh. xxiii, 12) de his qui aliter bona vel et
;
pra?sul honesle declinaret His anxietatibus homo
mala sua pensant,aliter aliena.Sapiens ait Pondus :
Dei circumventus ante fores vestras frustra sedit,
et pondus, sialera, et statera, utrumque abominabile frustra claraavil. Exclusus est enim, qui ut diver-
est apud Deum {Prov. xx, 10). Ille, relictis omnibus teret ad vos, non invitandus tantum fuit^sed etiam
quae possidet, evadit ad arcem monaslici refugii. trahendus. Exclusus est ille qui gravius doluit voa
deosculatur humilitatis indumenta, quod ad ea se- C ^bjecisse monaohum, quara exclusisse pontificem;
rius accesserit conqueritur, universas suscepti
vobis charitatem qiiam sibi hospitium detuisse.
agonis difficultrttes sine querela suslinet,in spe de-
Exclusus est ille, in quo si Christum dubitatis ex-
nariipondus diei portanset aestus sed haec iraago ;
clusum, vel non iegistis, vel non intellexistis illud
monachi gradu sublimiore torquetur, sed dormire
Christi : Qui vos spernit me spernit {Luc. x, 16),
non potest donec pauperem Naboth de sua extur-
Quam bene vobis,si raeruissetis dici de vobis : Et
bet vinea, sed subesse deirectat ordinatae potestati
coegerunl illum dicentes : Mane nobiscum,
Domine,
fallor si is invenit viam qua; ducit ad vilam. Nimi-
quoniam advesperascit, et inclinuta est jam dtes
rum his raodis fiunt novissima horainis illius pe- {Luc. XXIV, 29). Fortassis paupertate repulsam ex-
Hanc itaque viam invenire difficil-
jora prioribus.
cusAti3,sed non modicum auri circum altare ruti-
limura; percurrere autem ditficilius plen;i est ; labat.sed plurimura splendebat argenti,sed super-
offendiculis,eteara latronos obsident, nullura pror-
eranl ornamenta, quai melius exponerentur ad
susintentatum transire sustinentes. His veluntas
usurara.quara praesul ad imbrem. Attamen iegera»
semper iniqua est,hi3 fallendi principatus. Ab his tis : Hospitalitatem nolite oblivisci, talibus enim ho-
netno unqiiara nocendi inducias extorsit. Cura h-s stiis promeretur Deus Legeratis etiam quid
(81).
quotidianusetancepscongresdus.Exhi&innumerum D Lotex hospitalitate meruerit, quem Abraham in
vulnus, necex facili cicatricem proraittens. Sub bospilibus suscepisse raeraoretur(Gen. xviiietxix).
his, casus frequenset reparatio (78) dilficilis Sub Non 36 legunlur alia Lot benefacla, nisi quod
his, rara, et nunquam secura victoria. Quis igitur hospitalitalis praerogativam dilexeril, quod malue-
viam invenitPQuisinventam percurrit illaesus? Quis ritturpitudini filias exponere, quam in susceplos
latrones evasit raissilibus toxicatis formidandos, hospites turpitudinis aliquid ageretur. Haec illi
astutia superiores, exercitatos usu, 35 frequenti hostia fuit ; hoc sacrificio sulphur et ignem evasit
pertinaces victoria,nullis auteiu mortibus autspoliis Sodoraorum. Hinc ille, subversionem civitatis edo-

(77) Ebr., cibis ejus. fSO) Ita Ebr. el Roth, Edit. vero, etiam exsan-
(78) God. et Vict., respiratio. guis vultus.
(79) Ila Ebr. Roth., odorelur. Caeteri, ado- (81) Bencficenti3e autem ei communionis nolite
relur.
oblivisci. {Hebr. xiii, 16.)

Patiiol. CLXXL G
 171 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 172
ctu9 exivit, gaudens ad suos etiam domesticos A »d suscipienfium tamen repromissum sibi filium,
hospitalilatis (^2)pervenisse mercedem.Tota enim nonnisi praecedentibus meritispatriarcha pervenit.
serviita eslfamilia, et unius meriiis actum est de Quod enim praedestinalur clectis,precibus et meri-
salute pluriraorum. Ad Abraham quoquesubspecie tis oblinetur. Si Rebeccae clausus esset uterus,
hominis angelos descendisse novimus, et coelorum frustraDominus in Isaac muitiplicandum seinen
incolas vultu eo susceptos, qui testarelur hilarem Abrahaepromisisset. Legitur autem precibus Isaac
Abrahae volunlatem. Idem testata eat et Sara, cui datum Kebeccae 37 conceptum, ut generis multi-
snb Patriarcha viro,non hospitalitatis credo de- plicatio quae praedestinata in eo fuerat, precibus
fuiase virliit-^m Considera patremfamilias, attende monstraretur impleta. De quo sic in dialogo Gre-
pueros ; in domo devolionera invenies, in familia gorius ait (83) : « Ipsa perennis regni praedestinatio
disciplinam. Quippe, in domo patriarchae.nemo re- ita est ab oninipotenii Deo disposita, ut ad hoc
pertus esl sacris indcvotus obsequiis; iile tres viros elecli ex labore oralionum perveniant, qua-
videt, ad oslium tabernaculi sedens. Nec exspectal lenus postulando mereantur accipere,quod eis om-
quaeri hospitium, ne si precibus impetrarent, aegre nipotens Deus anie saecula disposuit dooare. »
praestiium videretur. Occurrit venienlibiis, et his Idem (84) : Deprecatus est Isaac Dominum pro
\erh\s praiV('nil BiCcedenlf:s:Do)nine,siiiiveni gratiam D'^xore sua, eo quod esset slerilis qui exaudivit
in conspectu luo, ne Irunseas servum tuum (Gen eum, et dedit conceplum Rebcccx (Gen. xxv, 21).
XVIII, 3). Ecce vides quo affectu hospites inviten- Si ergo multiplicatio generis Abrahae per I>aac
tur. Non extorquent importunitale ho?pitium, qui praedestinata fuit, curconjugem sterilem !accepit ?
precibus ingredi compellunlur: Domine, si inveni Sed nimirum constat, quod pra^destinatio precibus
gratiam in cunspectu seivum tuum
tuo, ne Iransfas impletur, quandoisin quo Deus multiplicare se-
(ibid.). Rogantur ut inlrent, oblatu.n sponte hospi- men Abrahaepraedestinaveriit, oratione obtinuit, ut
tium gratius accepturi. Lavantur pedes. ut ordine filiura habere potuisset. » Noluinus vos verbis [iro-
suo singulo hospitii debita soiverentur. Deinde,viro lixioribus oneriire, quos enormi'ate ac rohore de-
jubente, tria conjux accelerat ipse ad
Siita similae ;
licti credimus oneratos. Fincm loquendi omnes po-
armenturacurril, vitulus tener occiditur,'urget ap- riteraudiatis. Nisi conversi, fueritis, etefficiamini
paratum puer. Tota domus monachi, non intrahitis in rei^num coelorum.
feslinat, tola fervet
obsequio; inhil npglijjenter lit in domo justi. Om- 3S EPIST0L.4 .XII (85).
nes enim coitubernales, tanquam si ab eo didicis- AD HENRICUM REGEM.
Henricum sc. /, Anglorum regtm, <te miserancla fi.lio-
sent, malediclum esse ho>/iin'm qui opusDei ntgli-
rum sulnuer^^ione conxoiitur (86), et rgregm veri
genter [Vul^., franlulfnier] agil {Jernn. XLvm, 10), n
sapientis d- scripiionc, animwn ejus ad con.\ianii(im
Nondura hospites exier.mi, hI ecce datur Sarae te- erigit. Porro veram homini^ felicitWew, non in iis
cundlia.-^. Aiirahae naiiique dudiiin lacta proniissio, qux circ<i hnununn sunt. .sel in ns qu.t in ipso

iniervenlu hospitilitalisituplelur.Praedicilur sunl posUam

elegauter probal. quilius snlis adhoe-
eodem
rere, Dei in nobis imuginem rejerre esi et reve-
aiino lilium ei.-^ iia?ciluruiii, in qiio ipsi plus pro- reri.
nii^sioiii deberent.quiim nupuis plus gialiae.qu im
;
Cum bene rauliis imperes, nulli raelius imperas
naturae.yiiae cum Doinmus Abrah.e priedeslinasset,
quamtlbi.Majorisiquid-?m llaudepotesl;isexeraijlum

(82) Iia Ebr. et Roih. AL, hospilis. duo, virgae seu malo aihaerpntes. ot ibi toia nofte
(8'3) Dial. Iib. i, cap. 8. penduli, niiulragium va^i-rint. guae lusius nairat
(84) Ubi supra sub linem. et lugelUrde icus.Ei-cl. liisi. Iit). xii,i;. 867 pi .-ep.
(85) Al. 56. Scripla an. 1121, Hac iglurei islola mi£^ti?siiiiu(ii !'fiirn Hiulei-er ;

(86)Vixin()uibu?libetregnorum Historiis,tristior
legitur eventus miserando duorum potentissimi re-
gis filiorum naulragio, cujus omiies pene rerum
Anglicarum Scriplores meminere. Annoqui(ipell20
sepiimo Kal. Decexbris, juxia Oriiericum Vitalem
etalios, Henricus I, Angliae rex, a Normannia in
Angliam ingenti instrucla classe transCretare para- D
tus, navem unam sibi delegil alteri vero navi duos
; tioue fabula. qua inter nonnuUos Mulbaeus Paris
filios Willelmum et Ricarduin cuminepte sua, fre-
quenli illustriorum regni siii procerum, et coaevo-
rum primi ordinis adolescentium numero stipatos,
sub cujusdira naucleti Thomae nomine ductu,cora-
misit. Hic qui, oblato etiam auri pretio, hanc sibi
provinciam ambitiose coinparaverat, votis potilus
hilarior,et cura sociis nautis plus aequo pergrfflca-
tus, anle Barbaflutum seu Burbarum-Fluctum in
Normannta vix se maridedit.cum
impoteos, incautus in occultum et ingentem scopu-
lum irapegit ;cujusinsperato allisu tracla navis,et,
pacilicolicetmari,veniisque secundis, ilasubmersa
est.utex trecentis ferme viris,quos inter duo erant
regisfilii cum ejus nepte, et multi nobiliorea, qui
cum eis navem honoris causa conscenderant, vix
tus solari nitilur. Kx qua shIis iriuii lUf. ip^-uiu, si
quando ab Henrici giaiia.dissidiornin cansa Ceno-
manen.sium exciderat, in iliani re(lii?3P,ac dem-
cepsilli ita acceptum fuisse, ut eiiam amicis suis
ejus patrocinium concil averit ut patet ex pluribus
epiplolis quas illi direxil.
Nec hic attendenda de Matbildis matris exsecra
asserit ipsam Henrico contra virginitalis votura,
nuberecoactam.lructum ventrissui proditurumdiris
devovis^^e, indeque tiliorum exHenrico susceptorum
submersionem divinitus emersisse.Cum sancio An-
selmo per legitimos testes constiterit ipsam nun-
quam vovisse, nec unquam nisi procorum vitando-
rum praetextu, ut jam supra nolavimus, sacrum in
adolescentiapeplum gestasse.Quoindubitantercom-
sui prae ebrielate perlo,praesul SS. et ecclesiast. disciplinae zelator
lervenlissimus, Malhildis cum Henricomatrimonio
consensit.ipsamque benedixit.et in reginara sacra-
vit, e.jusque malrimooium ut omnino legilimum
eanxit, et Epist.37, lib. i, asseruil. Idipsum lestatur
Eadmerus,etalii Scriptores coa3vi,quorumjudicium
eruditus P. Homeyius jure praetulit opinioni Matth.
 173 EPISTOLifl. LIB. L 174
promit qnam gladiurr..Illu(i enim doctrinalenis est, A. cens motus longe prorsus a corpore. Totnm homi-
et iniquitalera nagello reprimitincruento.Hicautem nem obedienlia sibi vindicabat. Omnia sibi suhjpcta,
ociio s^pius educitur, quam judicio ; furore.quani quandiu ipse muiieri subjectus non fuit. Cui post-
lege.Nostis profeoto regis esse sibi primum,deinde (iuam morigeratus est, coepit esse noti suus, et tot
populo dominari ; nostis principem.donec de seipso dominis servire quol vitiis. Omnis enim <,nti fcicil
triumphet, obscure de hostibus triumphare. Hinc peccatum, servus est peccali (yoa«. viii, 34). Hanc
est, quod in adversis animo crevisti ;
quod aliquid servitutem sibi vir uxorius suscitavit, cum in veti-
magnum de illo vultus hibiris et serenus eloquitur. turn Uomini 40 sui epulalus, esurire meruit liber-
39 Vultus interpres animi est, et quam libersuus latem. nunquam punita satis transjjressio ! Pro-
horao sit interior (87), constantia melius quam voce latam in reos parentes sententiam nullus evasit
denuntiat. De fortuna, si quid tamen fortuna est, successorum. Hujus inducias nemo vel annis, vel
celeberrimetriumphasti.Eanihiiin alium hostiiiler, sexu promeruit. In ea concipiiuur puniendi etiam
tam frustraconata est. l)e tot missilibus, qusevicto- in sepulcro. Attende miserias hommis intuere ci- ;

riam ilii acutissimum elegit, et quo ne-

Mccelerant, neres vectigalia peccati sunt. Peccatum tot secutae
;

minem antea recurdor vulneratum. Quod ne lan-
quam laxiusemissum sinevulnere vulneraret,totis
viribuscollectisillud intorsit.non minusiacertocon-
fisaquam telo, Gaeterumnihil eaconatu,nihili)cumi-
neprofecit; cutem tantum signavit, nequaquam ad
interioraperveniens.O benemunitum pectus,quose
fortunaminoremerubescitlOanimumcuslodemsui,
etignarum,velsapientemextor queri sibi,vel regem
Neutertibi ablatusest.nenterimminutus ;alterliber-
tatem mentis,alter statum regni servat incolumem.
Dubium est quis inlegrius apud te suum expleat
officium.Quippe nullis verba rumpuntur suspiriis,
nullae tenebrae vultum operiunt. In ore, sua est se-
renitas, et animisolemnitatem risusindicat mode-
ratus. Denique non pendent regni negolia,nec sub-
sidium frustra praestolantur oppressi.Curia lege re-
giturcuriae;ne(;eialiquidestcum rapinis, nisi ultio ^ rat principaium, de quo sic Apostolus ait :iVo« <°nm
rapinarum majrnum hoc regis (88), magnum sa
:
pientis indicium (89). Sapientia enim est, nec in
prnsperis etfluere, necin adversis moerore sepeliri.
Statum quemdam homini natura paravit,quo sem-
per eumdem od utrumque se praestaret eventum
sunt ultiones, quot ex eo incommoda pullulyrunt.
g Quarum scilicet ultionura eafuitprima, quae velut
inerraem et auxilio deslitutum hosti transgressorem
exposuit. Ex quo enim homo culpam commisit,
amisit et gratiam. Qua ille derelictus, factus est
sicut sine tutore puer, sicutequus sine frseno.Unde
etarbitrii libertas in malum
convaIuit,projectum a
! gratia, potenfem aj vilia inveniens. Nec pronum
amisso auxilio, multas vinceret illecebras,
f'uit,ut is
quem[a/. quoniam] unaviceralel adjutum.Ea victo~
sumus omnes, et personale delictum pro-
ria victi
universosEa venundati sumus sub peccato,
scripsit
sine argento redimendi. Ea sceptrum extictons est
exaltatura.et impositum nobia jugum, quod nisi a
facie olei computrere rwn potuit {Isa. x, 17). Tunc
primum subactus carni spiritus, illum adhucdeplo-
quod 'olo, itluc/ facio, sed'quod nolo, iltud ago (Rom.
VII, 19). Tunc etiam indeclin.ibilcs hominis miseriae,
et omnia haec incommuda, quae cum illata sint pro
peccato, non tamen ablatasunt cum peccalo.Deni-
que tunc homo nosier exterior statum immutabi-
;

illum deponere, et pro habitu variari fortunarum,
non natura, sed naturae defcctus est. Omnis enim
nalurabona, quoniam vidii Deus cuncta quse fecerat,
et erantvalde bona [Gen. i, 31). Esse autem malum,
a propria conditione defeci«se naturara, nemo qui
dubitet. Et quidera priusquam creatoris edictum
lethalisolvereturedulio.inerat homini gratiajuvans
lilatis amisit, incipiens cum tempore labi et praeter-
ire, ()ui nisi peccaret, eo manente, tempora prae-
terirent. Ubi aulem peccatum peccavit, licet non-
gentosetaraplius vixerit annos.statim tamen amis-
sastabilitate cum gratia, de die indiem deficere et
mori quodammodo ccepit,operante,jam in illo cora-
minatione divina [a/. dominica,]quae dicit Qua die :

ad bonam arbitrii libertatem unde tunc apud eum ;

comederis, morte morieris {Gen. ii, ^7). Neque is
agebatur, ut quod offenderet nihil esset in anima, tantum mutalionipraescripta3 8uccubuit,seJ interio-
nihil in carne quod puderet. Omnis afTectusanimi rem quoquehominem perturbationes illae sibi vindi-
anhelans, et pronus ad virtutum. Illicitus et inde- I> care coeperunt, quas noraine erucae etlocustae,bru

raris,qui solo populari rumore frelus, post annos Tyronenses,ex haud dubie, quos Simeon Du-
illis,
centum et viginti scribebat, in dedecus piae reginae, nelmensis, lib. de Gestis Anjilorum, paK. '•'^9.
i,

quam moribus castissimis et pietate illustrissimam asserit, an. -1113, Angliam appulisse,decem scilicet
prasdicant Malmesburiensis passim, Ivo Carnot.ep. annis ante Savinienses, ibique in terra David regis
107, 142, 174 S. Ansel., lib. iu epist. 89, 93, el
; Scutiae, apud Seleschirche per annos 15 sedem t\-
alii.Nonigitur illi falso suppositae matris exsecra- xisse. Quin etiam Chronicon de Mailros rprnm An-
tioni Iribuendum infauslum illius filiorum naufra- glicarum, tom. I, pag. 168, asserit an. 1109 Tyro-
gium sed, ul plures opinali sunt, divinae justitiae,
; nensem ecclesiam fuisse fumiatam.
qusf! hominibus innominandae etiam, ut rumor erat, (87) liaEbr. Golb., ct qualis suus komo sit interior.
libidinis reis, et inde communi fidelium sepultura Victorin. e/ quia liber suus homo sit. Reg., qualiler
indiguis, maris vortices et monstra paraverat.Nar- suus fiomo.
rat porro Ordericus ex illainfau8tanavi,plures trugi (88) Vict., legis.
viro8,lascivae juventutispetulantiym horrentes, pe- (69) Reg., iniiium.
dem retraxisse, quos inter notat duos monacboB
 175 VEN. HILDEBEHTI CENOMAN. EPISC. 176
chi et rubiginis, propheta Joel sic declarat Resi- A. vel ingenitasibi ratione gnbernari.
:
Quippe, quanlo
duum erucss comedit locusta, residuum tocustx come- tempore hxresparvulusest {Gal. iv, 1), psedaftogus
dil (jiuckus, renduum bruchi comedil rubigo {Joel. i, ei providetur, provisurus, ne quid 42 excidat de
2). De eis doclissimus poetarum his loquitur ver- summapatrimonii, nelingua van iloquiisassuescat,
bis :
ne turpitudinem tenerae praehi bant medullae, ne
Hinc meluunt cupiuntque ; dolent gaudentque, nec tandiu puer vivat, donec puer centenarius ad
[auras tumulum Iffitis deferatur exsequiis (91). Reliquaj
Dixpiciunt clausx lenebtis, et carcere cxco. autem eetates ratione reguntur, nisi perlurbatio
(VlRGIL.) proprii domiciiii, vel aliquid aliunde (92) officium
Quorum duo, gaudium scilicet et dolorem, rationis impediat. Quod si contigerit in repu-
41 varius rerura suscitat
eventus, impotens blica inlerioris hujus horainis nostri, et ejus quera
animi constantiam extorquere sapienti, Sapiens circumferimus, nihil rite fit, nihil ordine, nihil
enim, adversus eam quam dicitis fortunam, nun- unde doceamur, quid a animantibus homi-
caeteris
quam imparalus, nunquam inermis invenitur. Se- nem separet, uniat [al. vivat Deo. Caeterum cura
cum babet quo praecaveat insidias, quojaculafru- ralioni pax (93) est, ct ipsa in adminislratione
stretur inimici. Extra
nullum pugnae quajrit
se priBfatae reipublicae suam relinet libertatem,
g totus
apparatum. Jn omni ni casu seip
seipso tutus est. Pectus homo bene regilur,idem est animus
(94;, sive pulse-
ejus pharetra ferlilis.et armamentarium copiosum tur adversis, seu laeta blandiantu r.Tuncea vivendi
Semper sagiitis exuberal, semper abundat muni- leges praescribit, decernitimmobilia, dispensandis
mentis. Hauriri [/'. exhauriri] non potest, cum teia Tunc ad componendum pectus huma-
inclinatur.
promere non desist.t. Quibus ille munitus, uni- num, circumspectis invigilat institutis tunc et ;

versa fortuiiae missilia contemnit, obsequente pari- creat et educat sapieniem Quaj videlicet iustiluta
ter et perse|uente superior. Dum ea blanditur, in- cum ad me traducibus
(95) paginis pervenirent,
gratusest ;dumintonat, aspernatur, Nullis rerum publicis consp°ctibus exponenda decrevi, veritua
movetur eventibus, insultans universis. Quippe invi.liam postprorum, si ea posteris inviderem.
nihil est, unde non triumphet animi triumphator. Haec igitur illis qui
nec prosperis re-
exaravi,
Fortassis auiem quaeris quibus armis tam viriliter verenter utuntur, nec immoti dura pertranseunt.
sapiens dimicet qua pugnandi forma biformi sit Consideranti (96) diiigentius quid sit homo,nihil
hoste potentior ? Quod si nescis, decepium me probabilius occurril, quam ipsum esse animiil divi-
confiteor, qui ea nec ignota tibi, nec tibi deesse num, et qiiasi quodam participio numinis (97) in-
crediderim. Inlelix cui contigerit praefata carere
Ossibus et carne parentpm circumlert et signiri.
armalura ; eiiam ignorare. C sapit terram. Rdione, Deo se propinquum et affi
infi^licissimus, cui
Apud hu|usmodiDemocritusmateriamrisusinven:t; nem denunliat. Hac sane praeroga tiva eum ad
Demosihenes (90j lacrymarura. Absit autem ut alea imaginem Dei et similitudinem conditum divinilus
rerum te talem etUciat, et sobolis amissioiiem Miiysi atteslatur. (Gen. iv). Uiide id etiam homini
sequatur amissio sapienlis. Grajvius naufragmm accessit, ut vera bona per eam cognoscat, et dili-
passus esinsolo, ijUHm in sai", filji lui, si forlunae gat. Quae autem opinione bona sunt, cognoscat
teiiippstas8apientis.dpienlem extorsit.
Quod lactum quidem,sed nisi sicut [«/. sed non sicul] oportet,
non dubito, quibus instrumentis
si te praeteriit el in quibus Ojjortet non diiigat. Ratione siquidera
tuetur sapiens, non doinum, sed seipsum, non docemur, ea quae virtulis sunt, vera esse bona, et
supellectilem.sed animi liDertatem.Quorumsciiicet haec esse intra nos. Quae vero temporaliter possi-
inslrumentoruru si tibi elapia est notitia, redi ad demus, opinione esse bona, et htEC circa nos. Porro
quos reipubiicae debes oruios, scriptis prje-
te, et quae circa nos sunt, nou nostri, sed alterius juris
seniibus admovere non moreris. Qure cum nec sunt. Casus eis principatur.Nesciunt ex nostro vel
senteniiarum majestate scintillent,nec ordioecom- venire, vel stare arbitrio. Nobiscum tanquam pre-
mendentur,aut arte, fortasse t^men es eisexpnmes caria sunt, tanquam servus alienus. Nitiil his et
quovcla longe, speculerisillara sapientis D iliis, quibus vera, vel baljeiur, vei amittitur felici
aliqtiid,
r>...v^..f M.,„ ..™
armaturaui. Non 1«. -^x r\ /•l- Mt^ 1-
umnia contemnenda tas. Quippe nemo feiix.neiuo miser 43 x ulieno.
1 , .

sunt.quibus <

inulta reperiri p )ssunt meliora. Ex aqua plures, Suum est hominis quidquid vel bonum tacit esse,
quam exmulso.sitis urdorem exstinxisse invenies. vel miserum. Evangelii ficulneaex fecundiiate sua
Imprimis igiiur necesie est aitendas quamlibet graliurn a:quirit,ex defectu succidium. Sicutscri-
hominis aetatem, vel exirinsecus accitis tutonbus, bit phiiosophus (98), equum sua lacit insignem
(90) Ita omnes mss., sed melius Heraclitus. Philosophiam, quam ex optimo ms. Colberlino,
(91) Ebr., obsequiis, at alii njss. haijent^Xie- n. 2662 et Viclorino 759 eruimus, quae et inscri-
quiis. bitur l)e utiti et honesto. Haoc autem infra re-
(92) Ita Ebr. et Roth. Quidam alii habent alie- peries.
num. (96) Ad verba, Consideranti, in aliquibus
haec
(93) Ebr.,parem. Omnes alii, pax est. in pluribus eadem
mss. haec dividitur epistola, quae
(94J Ebr., idem animus sive. Colb. et Vict., id esl serie conlinuatur.
animo. Rectius idem tst animus. (97) Ebr., nominis.
(95) Hic probabiliter intelligit Moraiem illam (98) Epictetus, apud Arrianum.
 r,7 EPF^TOL^. — LIB. I. 178
VHlocitiP^inprtiorafl molamd atinaiur.N Uuseicon- A Si ea propter quae posita est lex, dole. llla enitn
t^^mptu? ex hiimili, nnllH sratJH ex aiiibiiioso pro bealum le faciunt, btec miserum. Illa cum tibi

venit app.irdu.UtcpqMe ulieiius PSI.Utf rque(iit equo sunl.et Dei, el tua etiam sunt ; haec autem cum
inplius,nnnmelioreutamundHtorisadjunclnsesl.Sic tibisunt.non Dei, sed tua solummodo sunt (Gulat.
et homini alienum est quid^juid non in tiomiiiP,8ed v).Porro cum cognoscis ulraque, si ea diligis ad-
cirea hominfin i'st As^igncintur ei rlignitates as- ; versus quae non es^t iex, imago Dei apud te suura
citur uxor, cui nhihifesl ad gratiam conjugii in ; explicat et peragil oKicium. Cnm autem uiraque
sobole suam deosculalur imaglnem ; in cellariis cognoscens ea diligis piopter quae posiia fst lcx,

clausa est totius anni fecundifas, in loculis opes imago Dei apud te quidfni eA, t^ed velut olidutta
Groesi,et quocunque circumjcctat oculos, nihil nisi sordibus, aiit pulvere sqmilidior a suu excidit et
suum intuetur. Cce!erum h?ec aliena esse, A malis enira bona eligere ac
fuga procul est oflicio.
ipsorum denunliat. Bona vaga, bona sunt pennala diligere, Deum imaginari ^est. Quanto autem
haec ornnia. Eorum esse,nusquam esse diutius.Iio- quisque altari eoruiii volunlate est conformior
rum siatus, nemini statum praefigere ceniorom. (lcO), tanto ei vel in gloria est siinilior, vel in
Praeterea dubium est infideliusne morentur nobis- poena.
cum an hostilius. Quippe res in infinitum cedet, n EPISTOLA XIII (I).
si recensere velim discriminaprincipum, siturbati CUIDAM PUELL/E CONVERS/E (2).
querelas conjugii, si mille Menedemos plorantes Monialftn quamdam aancli propoxiti tenarem exsul-
scortatores, conflatas inique tabundus monet cavendum a carne et femma,
fiiios si (99), vel at-
lanijuom ab infirmilaLe cumulata, sicut et a qui-
tritas turpiter divilias si. possessiones arrogatas
;
busdam [eminis,quarum viciniu procax asserit esse
armis, erogatas duo sublatas, translatas
flagitiis, lenocinium.
praejudicio,et quibus in hoc tempore nihil est ab- Gaudium raihi exuberat et exsultatio, quoties
jectius, jactura nominis quaesitas et honesti. Hu- audio teincolumem, atquein proposito sanctimo-
jusmodi querimoniis fora perslrepunt, resonant niae lyncem sequi, quae pra;dam sequers respicere
auditoria : IHigatur in triviis, in conviviis discepta- post terguin ignorat. Jgnoras enim
vanitates et
tur. Inmanibus 1-ges, decreta prae oculis, nec insanias falsas,a quibus elongasti fugiens et manes
ullum jam tempus est in quo vel Ecclesiaa desint in solitudine. Sanum hoc et providi pectoris consi^
quoseliminet, vel curiaequos damnet. Ecce vides lium.Averti eniraetfugere ab illis, omni triumpho
quanta mundus laboret insania. Gaudere nescit, ceIebrius;hujusmodi fuga sponso tuo nulla dos est
donec adeplus sit quo gaudium in mcerorem, ci- 45 acceptior. Haec et eum tibifaciet uxorium, et
thara in luctum convertatur. His invigilat acqui- de cselibe conjuglo
praesiabit immorta- progeniem
rendis, quae si sero veniunt, prius dilatione cru-^ lem. Memineris igitur ab eis longe fieri,
quarura
ciant,quam usu pascanl.Si cito,de propinquioribus vicmiaimportunum et procax lenociniura est. Sub
angustiis faciunt certiores.O insanilquibus celebre hoc virtuti difficile pfovidetur. Istud attendere
est sollicitos esse, ne sibi desit materia sollicitudi- frequentius, masculae mentis robur effeminat. Ne-
num, nec causa tormentorum. Quae tamen cum minem invenies cum quo sit periculosius ingredi,
sapiens assequitur, inter varios eventus, variari Hujusmodi melius fuga ijuam cerlamine
hostis
ipse non 44 novit. Ratione regitur, quara in gu- superatur (3).Caro enira et mulier cumulata infir-
bernandis actibus humanis non dubitat obtinere mitas, et inter exempla etiam virtutum, lacilis ad
prinoipatum. Huic sapien.-s assidet, hanc attendit ruinam.De omni hoste simul triumphat, cui datur
praedagogam.Docet haec uti submisse prosperis,ad- de carne et femina triumphare. Gonfido autem in
versis insultanter et biformes eventus uniformi Domino Deo quia ipserespiciet humilitatemancillae
constantia superare. Docet eadem ne discipulus suee,et diriget gressus tuos in semitis suis ut non
suus exalteralo vultu, res alteratas circase osten- moveantnr vestigia tua.Quod futurum non dubito,
dat;aliud esse quo gaudere horainem convenial ac in eo perseveres quod ccepisti,si
si cursum dirigas
dolere,quod cupere couspicuum sit ac timere.Si ea, quo assumpsisti. Vale, soror dilectissima in Chri-
inquit, tibi sunt adversus quae non est lex, gaude. D sto. Filias et sorores tuas ex nostra parte saluta.

(99) Ebr., si conflactas inique. Colb. 2662, confla- busdam mss.et vocabulum sponsi, cui dicit fugam
tas. Victor., confractas inique. asaeculi pompis omni dote fore acceptiorem nisi ;
(100) Editi, confinior. Mss. Rothom., Ebr. et dicamusipsum Guillelmura utpote juniorem, non-
alii, conformior. dum consummato matrimonio, sponsam intactam
(i) Al. 57. Scriptacirca H21. et virginem reliquisse.Quae sic post obitum sponsi,
(2) Hanc epistolara quidam auctorcs opinantur suijuris effecta, voto se monastico mancipaverit,
directam, an. 1121, Mathildi uxori Guilielrai ac deinde processu temporis, in abbatissam electa
filii Henrici I, regis Anglorum, naufragio sub- fuerit quod indicare videtur Hildebertus, cum
;
mfirsi, quae post ejus obituin se in monasterio
eam sicut sorores, sic filias habere dicit, quod
Fontis Ebraldi Deo sacravit, cujus postmodum nuUi nisi abbatissae, aut superiori coaipeUt.Filias,
electa abbatissa, obiit an. 1150. Verum haec epi- inquit et sorores tuas ex nostra parte saluta.
stola non conjugatae, sed virgini, videtur scripta,
(3) Idera supra epistola4.
quod innuil verbura puellae titulo apposituminqui-
 m VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG.
<80
EPISTOLA XIV (4). \ recipiant vos in xlerna tabernacula {Luc. xvi, 9).
(5) REGIN.*: ANGLOnUM, tJT QU^ C VHKT LIBERIS PAU- Amicihujusmodi, ami cerli,et in die calamitatis
PERE-, CHRISTI SIBI KACIAT H^REDES et miseriae, nescii suum nescire
(6).
cultorem. Quam
Adela,uxor Honici I regis Angliae, ab llddeberio multo feaore lunc recipies, quod eis modo
enixe pelierul ul oraliouum el piorum opcrum Ec-
eom-
mittislyuam fideliter isti agent pro te, quando
clesix Cenomanoitiis pariiceps fieret. Quod ild, ut an-
dicise Erclesice filix, permunenler conce.^sif, mo- tiquus dierum scdebit scrutaturus renes
et corda
nens uL loco liberorum, qutbus caruerul, Cfirisii singujorumlln toro, candidatis divitibus rei suam
pauperes adoplaret, ul coeperat, ct monachos illi committunt actionem in coclo autem, nulli pro
;
in monastervj Sancll Viucentii dicuLos
fovere, reis meliusaguntquam pauperes
prouc fecerat, non dcsineret. advocati.Pauperes
ante supieiijum tribunal in propulsandis delatio-
Cum
suaceporis hanc epislolam,scito coaipletum
apud nos dcHidcrium luum. Dcsiderio dosiderasU nibusobiinent principalum.Unde fu utbene
speret
dejudice quisquis paupprum mereturinterventum.
sancta3 Ceiiomanensis Eeclesiai te et filiam fieri, et
Pro quoeorum voces 47 convalescent,
oritionum cjus csse coiisorlem (7) llujus voli tui, ;
sententiam
alqne petitioiiis tuae venerabilis abbas bi-ali Vin-
non timetcapitalem.
CPntii(»-,;.WilleirnusJnobis nuntius fuit. Quod erf,'o IIos ergo tibi compares, hos facias advocatos.
postula.sti peroblalam tibi suscipiespagini.m,inter B Eorum
inopiae, copiae tua; subveniarit. Illis egen-
con.sorores etfilias ejusdem Ecciesiaj deuiceps nii-
libus, egere Christum crede. Qui
meranda.Nos quoque cum ijlis quoruiii speuiiiliier te non viderint,
in benediclionibus suis
tuum vidpant affectum.
46 ad iiltare tauimus mentionem nomen tuum Velleratibi sunt ? operi
decrevimus frequeatandum. Piajterea ex his qua)
nudum. Sub oslensione
vestium,quas Dorcas viduis fafiebat, Dorcam
dictasuntmihi de te,l5etari novensspiritum meum legi-
mus orante Petro suscitalam {Act. ix, 19). Noli
et requiescere in tp.Audivitotam te sacris occu- hospilitatem oblivisci. Lot ot Abraham,
patam studiis, et viam invenisse quae ducit ad vi- quia ex-
cipere consueverunt homines, angelos
tam.In semitis i^aucorum posuisti vesligia tua meruerunt
et ; hospitari [Gen. xviii, xix). Sepeli
facies lua, facies spectantis ad civilatem mortuum,si non
cujus manu, vel sumptu. In scpultis vivunt meritis
plateae sonant laudes Dei de die in [/".,
diem. Illud mortuisj Tobias Joseph,
et quorum alter defunctis
transf'erssubstantiamtuam,-proquadrantetaleDtum fratribus, alter Christo sepulturara
inventura.Felix etfVuctuosa translatio hujusmodi! providit. San-
ctorum cole memorias, et in muneribus
quoniam commissam manibus pauperumcumcen- eorum
qucfire suflragium. Matronffi cuidam, Processi
teno recipies incremenlo. et
Nemo sibi thesaurizat,
Martinianioratorium
"iniiiiiiaiii uiairjiiuui
,,. .
, ,
. > Irequenlanti, beatus Grepr
irequenianti. Grego-
bene mitit, nisi horrea sua, ventres corum suffi
3i
promisisse intfcrventum.Nulli desunt exempla
ciat.Age ergo quod agis, o filia Christi, o a Deo mi-
sericordiifi, nulli facultas misericordiam
edocta Deo,perge (8-9j qiio pergis. Bene pergis, prome-
si rendi. Tota Petri atque Andreae relicta
quo pergis pertingis. Contidiinus auiemin Dumino possessio,
et dimidiumbonorumZachaei.etduominuta
Jesu quia ipse auferet offenilicula de via filiae viducel
suse, et panis fractua esurienti^et calix
et diriget gressus tuos (10) in viam
aqu* frigidae pa-
pacis Deus riter acceptantur,si sit par affectus offerentis. Deus
Israel. iiabes quasi quoddam pignus gri-.tiis ip- enim,non quid, sed qualiler ofiVralur
8ius (11) altendit.
cui desuper datum e:t et abundare divi- Iralus eniiu nou hosliarum numero, sed devolione
tiis,el carere sarcina liberorum. In his duobus ad mitescitanimorum. Mitescit autem, si perseveras
currendum teliciter bonum sortita es apparatum. in eo quod ccepisti. Coepisti non
Divitiisenim viam parcere divitiis
tibi sternis ad vitam. Liberis luis.ne non parcatur delictis tuis ?bonum
caren3,exonerata incedis. Divitiis, operibus iiiise- et salu-
lare consilium.Hujus nunquam pcenitet,
ricordiifi servitur. Divitiis, ei etiam nunquam
ministratur, pudet sapienlem. Quippe resides et intactas
qui non venit miuistrari, sed ministrare el opes
dare inerti(13;etimmoto
-.\»^y»^v .iijiiji^iu puteo
^.
Ambrosius DIS
L.ui.<:ii> '^"JJJlOSiUS
COmnnral
hiscomparat
an.uam.uarnpro multts {Maitk. .., 28). Denique p verbis : ,. Puteus, nisi eum exhaurias, iner iTt L
dtviliis illud evangelicum impletur ; Facite vobis etdegeneri situ facile corrumpitur, exercilus ni-
aiwcos de mammona intquitaiis, ut cum defecerilis tescit ad potum.» Idem de eodem : a Aqua stativa
(4) Al. 62 Scripla circaan. 1123. edocta tota servire Deo, vel esse Dei
Adela;, Five A^lelinfle, sive, ut eam vocat
(.5)
In- ?'S-,i080ot 4103; sed rectius Golb.
gulphus, Aalix. qua;, ipso t;'ste, deluncla M,.lhilde JX^^ l^v""'-
2652, et Viclorin., 272, ejus.
prima uxore Hcnnci 1 regis Auglorum, ei nupsit
' etiam Lugd. habetur sine divisione
(11) In editis
an. ll^i*, secundothoro. sed infecundo.
periodi... vtampacis Deus Israel habens quod-
J/i
(6) Ita Viclorin., n. 272.
dimpignus graiiae ipsius, etc, obscure omnino
(7) Nola hic ant qiiitatem consociationum pre- Rectius igitur ras. Ebroic.et Rothom. post
cibus muluis diver.sarum PJcclesiarum, et mox verbum
Israel notant puuctum, deinde pro
denominationem, seu recitalionem nominum per- alia periodo
sicut hic posuimus Habes guasi quoddam
sonarum saecularium, vel et'am in ipso missae :
pinnus ^
grntia' ipsius.
sacriticio. De quo videsis D. Edm.
Martene,lib. vii,
De riiib.eccles.,rap.4,art,8,ubi de his tnse (^2) Lib. n Homiliarum m Evangeliu, hor.i. 32
n.7. '

(8-9) Al. a Deo edocta, perge ; sed ms.' Ebr. et (13) Ebr.. iuerti ;CoIb. et Vict., immoto tantum.
Uotb. habent : a Deo edocia Deo, ut sii sensus
181 EPISTOL^. — LIB. I. 183

citovermes facit, sic et opulentia rerum usu ju- A nullus doctor, nuila omnino scriptura comraemo
cunda est, inulilis otio, et quasi ccenulento odore rat. Hieronymi testimonio (16) beatus Hilarion,

Deo molesta est, vindices avaritiae el iniquitatis cuin esset proximus civitati Jerusalem, semel
eam ne loca sanctorura contempsisse
vermes facit.» Porro de luis opibus id minime ti- vidit,

metur.quibus muitiplicandis non urgettesuccessio 49 videretur. Porro praeler solitum menlis tuae

liberorum.In quo etiam divina gratia tibi otficiose oculus caligavit, non vides plenam periculosis
si

providit.quum maluit fecundam esse spiritu quam casibus assumptam tibi peregrinatiooem.Per muni-
carne, coslo parere quam sepulcro. Carnis enim tiones ducis Aquitanorum transiturus es.cujus tibi

fecunditHte retrorsum pliires abeunt, soilicit<s quid invidiam suscilusti,tactus ia expugnatione Toarcy
h;Eredibus dereiinquant.quas eis emant possessio- (vuigo Thouars) (17) superior. Fere apud omnes

nes, ubi consulLius adultas collocent filias, quae diuturnior estinjuriarum memoria^quambeneficio-
rum. Praeterea nescis si non renata sil in filio, pa-
paJHtia nep'ile- nonduin natos exspectent. His ea-
ternae iiotaperfidiae.Quippepiurfs hodie generanlur
riun vigiliie 48 servinnt, his labores thesuurizant.
quod iniquitatis haeredes quam virtutis.Tnis itaquetimo-
Alliciiiniur eliain inedia.lorpent algoribu?.i<]t
hffires scortutor et veiitricoiii dilapidet, spontaneo rem relinqueres lremorem,si lejuveni et offenso
et

cruciatu corporis acqnirunt.O insani parentes I qui committis, in quo necesse est verearisex patre per
jj

filiis olficiosi sibi otficiunt.Tu autem felix, cui non fidiam, levilaiem ex annis, ex injuria ultionem.

sunt quibus dividas aninium,propter quos reepicias Audivimusautem venerabili regi Anglorum, tuoque
in vanitales et iDsanias fHl?as. Tota igitur adsis avunculo, id quod te facturum. significas displicere
allius.id ferre graviter, id constanter improbare.
gratiae ! ei, sine qua nec bene volumus, nec bene
operamur. Ni?i ei defueris. credas eam tibi minime
Sane eorum aspernari ccnsilium, vicina detnenliae
defut.uram. Vale, dileclissima in Ghristo soror, et perlinacia est. Hi nimirum tuis providere commo-
dis, et affectu volunt, et sensu-(18) possunt. For-
vice nostra mantum salula.cui eliam idipsum con-
cedimus quod tibi. Utrique antem ex eo agimus tassisautem dicis : Votum vovi Domino,transgres-
sionis arguar, si irritum facio votum. Agnosce, o
gratias, qnod monachos beati Vincentii (ilios et
princeps, quia tu quidem te alligasti voto, sed te
fratres nostros manulenetis, in largis benedictio-
nibus, ut audivi, frequenter eos visitantes. Hoc Deus officio : tu viae, sed viae,Deus obedientiae :

etiam benefecistis, et ut perseveretis vestram ro- qua sanclorum memoriam videres obedientiae,qua ;

gam-us devotionem. Rursus vale. sanctorum memoriis (19) provideres.

EPIST0LAXV(14). Appende ergo si tantus sit fructus itineris, ut
COMITI ANDE3AVENSI (15). supplere possit inlermissae dispendiutn obedienliae.
ISon improbat quidem Hildebertus sacras peregrinu- Quod si ita estjscutum deponerepropera, bacuium
liones, Std eas quocunque prxlextu eliam voto su-
surae pro gladiOjfestina-egredi, et facundis adhaere
scpplas longe poslijonit offtciis cuique statui divina
provittentia impositis Hinc comilem hunc abducit comitibus, qui, juxta Salomonem, tibi pro vehiculo
a longinqua ad Sanc-tum Jacobum jam tunc per- in via sint. Siautp,ra bonum administratione longe
celehri peregrinalione, tonge utilius asserens, ut, majr.s est, etelegantins (quod inficiari nemo pror-
illa poslposita. subjectis sibi secundum jus
populis
sus audebit), sed in palatio, dispone de suffiagiis
regendis se lotum impendut. Hoc autem ut mu-
mre rite fungatur, egregia omnino illi suggerit oiflictorum, et ut omnes tibi vivani, oranibus vive.
media. Vive reipublicce, noctes illi prasstans etdies. Judi-
A memoriam
\ beati Jacobi, strenuissime comes, cium curiaetuaa dictet aequitas,non acceptio perso-
et praedicanda virtute sublimis, iter, ut fertur, aa- narum. Teipsum legibus, amore suhjpctos rege.
sumpsisti.Quod nos bonum quidem iion nefj;amus, Esto tuorum censor,cum ignoveris excessibus alie-
sed 'quisquis administrationem snscipit, allit.'atur nis. Insontes minime patiaris impune iaedi,tu im-

obedientiae, quam nisi ad raajora vocetur, et uti- pune laesus.Iniquitatis ultionem inter splendidiores
liora, si relinquit, delinquit.Unde, Bli cbarissime, triumphos enumeres. Sanguinem, nec sine causa,
te culpa inexcusabilis spectat, qui necessaria non neo libenter efTundas. Dole quolies illum effuderis
necessariis, dispensationi otium, debitis indebita quem lex judicat 50
efTundendum. In oranibusre-
praeponis.Inler talenta quae servis suis paterfami- verenter exerce potestat( m. Da Deo gloriam, cura
lias distribuit, circuire vagum orbem terrarum feceris aliquid gloriosura. Super omnia pauperibua

(14) Al. 59. Scripta circa an. \ 123. tunc Aquitanorum ducis, quod hic notatHildeber-
(15) Non alius iste comes quam
Fulco Richi- tus, Gastrum expugnavit et indendil. Ita Chronic.
nus (a), qui licet a plerisque auctorihus libidinis S. Altiini apud Labbaeum.
effrenatae et instabilis incusetur, ut qui saepius de (16) Epist. 49, ad Paulinum, nov. edit. p. 564.
thoro in thorum adulterino aestu convolarit, aliquo (i7)Itamss. Roth. et Ebr., non TAouri, ut edili.
lamen aut poenilentiae aut pietatis sensu ductus, (18) Kidit. habent successu, et lorte inelius sed ;

huic ad S. Jacobum peregrinationi, jam tunc toto, Ebr. et Roth. mss., el plures alii, sensu,
orbe percelebri, se potuit voto astrinxisse. Ipse e^t (19) Golbert., meritis.
qui anno 1104, Troanium nobilissimum ditionis

(u) -[- Errat U. Beaugpndre. Andegavensis comes, cui directa est illa epistolacirc. annum il23, aliug
est ac Fulco Richinus,qui obiit anno 1109, seu 1110 (n. s.) die 14 Aprilis. Transmissa videtur epist. ad
Fulconem Juniorera, Fulconis Richini filium, Genomanensem comitem, jure uxoris suae, Aremburgis
nomiae, Jleliscomitis fjliaa.
 183 VEN. HILDRBRRTI CENOMAN. EPISC.
184
adesse mcminerie, ot Ecclesii?, quibus pltrumque A teeum in graliam focderabunt. Quis igiiur
fmis In
principps Itoni propriosanguincquiclem cmiTuntet quendi clauserit initium diligenter
attende.Orricio-
pacem. r.xhisanteni ministris necesse psldivinam 8is?ima esl hominibus gratia Dei.Pt velut
in enrum
mctuas indignationcm,qiji circa eosdt;in paupercs jurata ob.sc.|uium,quibus hoc soium
tribuit ex quo
quniquid impie volunt, inique
et sanctiiariinii Dei boni sint, seu per quod boni (ieri possint. 0'iipl'e
Bgunt. Pro hujusmodi bonos principes, sed pravos quidquid eis tnbuit.aut virtus cbt, aut
in.«trumen-
habenles ministros scriptura (20) nunc Scyiiam, tum ud virtuteiii. Ex ipsa autem virtute
est ut sinL
nunc H «rpias appellat.Etenim Scylla lacie humanu, homines boni^ex instrumento vero lacultas
proxiinu
sed caninis capilibus accincta describitur. Harpiae esl qua iiant homine:- boni. Porro
virtus estlides,
vultum habcnt virgincum C-il^.ungues autcm rapa- modesiia, continentia, castitas, mansuptudo,
et bis
ces.His quidam boni principcs comparanlur. Ipsi similia,quibus niJinircslum est fieri bonos, fieri
cr.idelilatem aKhorrentos.de injuriis conquerentes,
etiam beatds. Cailerum divitiaj.potcstales
-it caetera
hominem mansuetudino etuiisericordia experimen-
inhuncmodumquffidamsubsidiasuntquibusjuva-
tes. CH-lcrum ministri eorum,odoratu pra.'d£E,cani- mur ad bonum virtutis, tanquam calamis etatra-
bus, rapacitale, similessunt unj;uibus haipiarum.
mento ad artenr. scribendi. Opibus abundas?ad
Tu itaque pro volo rapadtatcm atquc exactiones
B ofticium liber.ditatis impensa^ sunt. Potens^faclus
tuorum compesce,quas pauperum clamor et orpha^ es? siibjectorum tibi palrccinia destinanlur.
noruai gemilus etlacrymae comitantur viduarum. De
familiaritateprincipumglorianti,(acultasoblataest,
His tibi.si npscis {22), thesaurizatur ira in die irae, qua tam multis unus subvcnius.quantis
et reveialionisjusti judiciiDei,qui
obesse de-
reddetunicuique crevit dut potestas saeviens, aut palatinae licentia
secundumopcra sua.Qui enim malum.cum possit, clientelffi.Sic omnia mortalibus ad virtutem provi-
non corrigt, quia malefaclori consorsest in culpa, dentur, ot inter tot armamen(a justitia;
consors erit non esse
et in poena.Sicut igilur prassenti pagina juslum, crealura defectus est, non incuria
commonpris.uteretuorum consilio aniicorum.utere Creato-
ris. Vult enim bonos fieri
hoinines Dcus, quoniam
meo, domi sedens, subsidiis pauperum insistens,
vult omnes homines saivos fieri
ioca sanctoium non desiderans intueri, sed tueri
Dcus [Tim. 11, 4),
etad excludendum pericuiosai
satagens, nec circumferri per menoorias lapidum, excusationia reVu-
gium,prffiparalgrat:am suam cui innitamur,distri-
sed circumferre memoriara virtutum.
buit instrumenta qua) suffraKentur, offerl pra-mia
EPIhTOLA XVI (23). quibus excitentur, intendit arcum suum.quo
pigri-
Divilicuidnm, sed improbo aulico aciier exprohrat tanles teireantu.-. Nihil est quod
vacel, quod ho-
opum et^yoLestutis almsum, eumque divings severi- n muii sit inulile,nisi
honio ipse. Cuni tam diligenter
lalis inluiiu adresipisccnliam revocare niiiiur.
homini procuret omnia Deus, spernitur
tamen ab
(24) Duleo. frater mi, doleo te sic obnoxium, h.ic homine tam diligens procurator Deus
(25). Nulla
ingratum Creatori. Unuses, qui Iruslra tot ad vir- ei (26) mentio de se,
nullacura pro se,'nulla reve-
tutemsusceperisinstrumenta.Invectionem fortassis rentia in se.Injuriis in proximum
debacchatur, in
exspectas, 51 et Philippiam retractari pallidus
Deum conlemptu,52 in res abusu.Omnia in suum
auspicaris. Talis certe sollicitudo, nec inusitala, congregat judicium omniura reus.Unde
fit ut tanto
flagellat te,nec injusla.Consuetudinis
cnimestreos dislriclioremmereamur judicem, quanto majorem
formidare supplicia quae merenlur. Hinc eslquod bene agendi habuit facultatem.Copiose enim
plecti-
linguam meam metuis, qui maledicendi materiam tur, copiosius nequam. Gopiose puniri procurat
omnibus adniinistras. Verum non ea est scribentis cui frustra procurantur opifices ad
virtuteo).
intentio.
queum, sed ne
Ne.que ego le

malelHCt.s ad
urgeo maledictis ad
laqueum traharis
!a- Porro talem
qui facil judicium
—
tibi damnationis
^>*'""»<-iuuio
el
sarcinam pollicetur
Daii/njum
justiliam in Jacob.
poinceiur
Ille multos
elaboro. Tahs nunirura ingred.or ad te qualis tiblfamulosad virtutem pr^paravit :divitias
loquor
uied.cus ad yum, qualis Mcnedemus ad fihum et potestatem, c^lcra que in
huncmodum, quLel
scortalorem. Tela mea non vitam, sed vita^ tur- vacant ad damnum, vel ad virtutem
exercentur Ad
piludinem prosequuntur. Quae, si palienler ad- coemptas enira possessiones,ad avorum
thesauros,
raiseris, putredinem vitiorum elicient, et virtutem ad ambitiosapalatia beatus te natalis
invitavit et
(20) Idest historia. turpiter tandem obierit. Quod contingere
(21) Kbr.,vuUum virgbiem. potuit
circa annum 1128, Hildeberto tunc
(2i;)Ebr., si nun reprimanlur. Turon.archiepi-
scopo.qui improbos,potentissimoslicetetprimates
(23) AL 33. Scripta (orsan circa an. (128. non sohtus palpare, iibertate et zelo vere
Nec cui, nec quo ternpore scripta sit liquet, pontifi-
(24j caIi,ne(arioseju3ausus,illi non timuit exprobrare
nisi lorte Stepfaano de Garlunde, uni cx iribus fra- Ipsimet probabihler secundioris fortunae
tribus ejusdera nominis et tamiliae, qui Ludovici culmine
prostrato, consolaloriam scripsil epislolam,
C rasti tunc lemporis gralia abusus, et sive opibiis, hanc immediate subsequitur.
quffi
sive supremis dignilatibus ulira modura aactus'
Deus deest in Ebr. et Vict. adest in Golb.,
omnium in aula sibi paravit invidiam; ac tandem' J25)
ZD02.
;
'

ipsius Adeleidis regma", uxoris domini sui, tantura

odium.ut aulapuIsus,inproprinm dominum insur-
(26) Vict., nulla fnm ; Ebr. et Vict., nuUa ei
menLio.
gens etperduellis,pra;cipui» dignitatibus spoliatus,
 185 EPISTOL.E. -- LIB. L 186

eduxit. Semen eras inforrae, nec adhuc ex hac A merentur. Ea neo valdp bonis necessaria est, nec
humo materia emerseral, cum tibi servorum faroi- impetrabilis valde malss. Esi inter utruinqne vitae

lia3 plebescerent, designaremur honores. .lam te quaedam permistio non adbO purgal.e, ul non egi^at
quiliusiiam blandimentis natura delinibal, gratuilis placato Judice post mortera, n^c sic obstrictae cri-
praivenit;pdiim ceusens (2l\ oifii iis, qu^-m in su.im minibu!", ut placatuni non mereatur post mortem.
praeviil(4)Ht injuriain nafciturum. (^a-teium nihil Porrotalem tibi Judicem polliceri non audeo,donec
ei cuinulatoria prutucrunt obsequia. nihil f;ivor ipse lalem polliceris peccatorem.
eumptuosus. Hactenus ea.nisi tallor. ignoravit lam EPIl^TOLA XMI (28).
iiiultis criininibus unam posse suflicero personam. CON-OLATORIA.
Unde et ipsara mirari suspicor ex quibus involu- Ad umicum (29), quicum in auln regia diuprr rrgis
crisnniversirum prodieritimago (uriarum.Quotidie ipsiuagrntiam putenti.ssirnwi era^iisei, ejus postea
Nero noslris occursat a^pectibus jquotirlie Tarqui- indiguuiione ud maximaf^ redactus esl uugu^ttus.

iiius, quotidie Polymnestor. In dubium venit mn- Quanto desiderio et affectu bonum vestrum et
gisne populus in le Thrasonis gioriam fastidiat.an salutem vestram desideremius, ille solus veraciter
crudelilatem Dionysii detestetur. Uenique quisquis novil qui secreta cordium solus agnuscit. Nunc

vei naluram contemptu fatijjavit,

flagitio, vel leges n autem quia (30) ore ad os pr;esentialiier loqui non
haeredem te sua3 reliquit ignominias. Quidquid mo- valeo, litteras islas exhortatorias dilectioni vestrae

ribus, quidquid honesto, quidquid sacris obviat in- Iransmitto. Nec scribo vobis causa nostrae neces-
stiLutis, ita tibi ut te puniendum
familiare est, silatis,ted solo intuitu charitatis. Adversitas enim
censeas, quoties gravissime" puniendanon commit- qu« vobis contigit, etsi mihi abstulit corporalera
tis. Quid ergo faeturus es, cum sederit Judextuus, vestram collocutionem, non tamen, de oratione,
et exarserit in tezelus ultionis, zelus suus? Nun- vestri memoriam. Ut enim verum fatear, quando

quid non erubesces coram angeiis suis, cura perhi-
bucrint testimonium llagitiis et iniquitatibus luis ?
Autquibusargutiisaposlolorumsuffugiesjudicium,
quorum tibi relicta doctrina, dum
innocentiam, dictavit pcenam. Casterorum quoque
patrociniasanctorum quatibi promiltirfaudacia,quo-
rum, dura contemnis exemplum, demereris inter-
ventum ? Considcra coelestis curiae ordines,attende
personas. Inter tam mullos nullum reperies advo-
p
catnm, quia nullum non offensum. ^quum est ul
infestos omnes invenias, cmnibus infestus. Misera
quidera, sed immiserabilis ibi eritcausa tua,quam
Deus et homo plenaro conquerenlur injuria sua.
Ilestat 53 lamen adhuc interpellandi locus, et of-
fert se placanduni, qui proraittit puniturum. Caete-
rum non miseretur omnium Deus.Ejus enim mise-
ricordiam virtutes non requirunt, facinora non
missarum solemnia celebramus, omnipotentis Dei
clementiam imploramus, quatenus ipse,qui nullius
per ignorantiam [obliviscitur], vestri fiat memor
frustra monuit per gratiam. Nunc etiam priusquara incipiara
exhortationem hanc praemitto orationem, quate-
nus gratia Dei admonitionem nostram praeveniat
alque aures vestri cordis aperial, ut ea quas ad
veram salutem pertinent, libenter audiat, raemori-
ler 54 teneat, elficaciter compleat. Quid ergo
primum [dicara], ul exhortationem incipiam ? Volo
quidera dominura et araicura meura, ut hdelis ser-
vus et verus amicos, ab amore vitae praesenlis avel-
lere, atque ejus desiderium ad amorem sui Crea-
toris et patriae ccelestis erigere. Debeo igitur aliquid
de contemptu mundi promere, et postmodura ea
quae animum ejus ad araorem Dei excitare possunt
subjicere. Sed quia scio voa curis saecularibus in-

(27) Ebr. habet censuil ; Colb.,2662, et Vict. 272,
censens.
(28) Nova ex ms. codice Colbertino n.
scripla forle an. J 129.
(29) Non inepte forsam Isrc epistola directa vide-
tur Stephano de Garknde ad queni epistola praece-
dens (a), qui, ut noslri referunt historici, ad Lu-
dovicum Crassum, circi an. U28, tertium scilicet
archippiscopatus Turonensis Hildeberti annum, ex
archidiacono Parisiensi,nimio abusus regis lavore,
ad cancellarii dignitatem,cl post obitura fratris sui
Anselini, ad munus dapiferi, seu magni Franciae
senescalii, evectus, tanto ambitionis et insolentiae
furore ipstuavit, ut ipsi reginae Adel* [seu Ade-
leidij, regis sponsae, varias injurias intulerit. Quas
cum ipsa ferre impnne non potuisset, Stephanus in
suae dignitalis successorem Amalricnm, qui sibi
Anselmi Stephani fratris (iiiam ipsiusque neptera
desponderat, elegit. Cum vero id omnino rex im-
probarel, ausus est Stephanus armata raanu ad-
vocato etiara Henrici \, regis Angliae et Theobaldi
Carapaniae comitis auxilio, in regem ipsura insur-
4017, gere, Verura cura rex ipse arcem de Livry, quam
Stephanus cum auxiliariis copiis occupaverat, ex-
pugnasset, et accepto etiam in obsidione gravi vul-
nere delevisset, Stephanum raagni FranciiR sene-
scalli dignitate spoliavit. Huic historiae satis qua-
j-. drare videiur quod in hac epistola Hildebertus cum
eo, cui scribil do saeculi vanitate el fortunae insta-
bilitate, disserit. cum eum a rege anlea impense
dilectum et divitiis cumulatum, versa vice, ut ho-
stem odio habitum, reginae ipsi infensum, cujus
imperio, palatia ejus destructa,aurum et argentum
priuscoacervatum,in belliimpensasdissipatura.etc.
Quae omnia nulli convenientius aptari videntur, si
temporis et regni circumstantiffi e\pendantur,quara
dicto Stephario,ad quem el epistoldin praecedenlem
scribere potuisse probabile duximus.Vide Dupleix
ad Ludovicum Crassum, an. 1129.
(30) Forte tunc Stephanus exsulabat.

(o) EpistolamXVIetXVIT eiJem viro directam non opinantur Hist. litter.auctores.Ia priori nempe Hildeberlusty-
raunnm inr.repat, eumqiie a prava vitae coasueludine relrahere nitltur, et sicutipse loquilur : » ne malefdclisad la
queuQi traharis, eiaboro. Eritne vir ille Hildeberlo iioslroamicus coDJunctissimus ? In posteriori eijim epistolaillum
vocat Hildeberlus dominum et amicum meum, seipsumque profitelur fideleni servum et verum amicum.
 ;

187 VEN. niLDEBERTI CENOMAN. EPISC. 18»

cubare, vellem,si possem, admonitionem nostram
A universum mundum lucrelur, animx vero
rnini, si
p.iucispermonibusexplicarp.Salomon igitursipien suae delrimentum paiiatur? [Matih. xvi, 26.) Haec
lissimus primus accedat, et veram sententiam de contemptu mundi dicla suCnciant.
vobis de conlemplu mundi cxponal, et dicat Va- Quod
:
si dilectiovestraad amoremDeicupitmen-
nitas viiniialum, vanitas et omnia vanitas [Eccle. i, tein erigere, debetis frequenter beneficia
Dei vobis
i]. domine ini, nunquid inleiligiB verum esse collata ad memoriam revocare. Gogilate quanta
quod audis?Certe non est quod dubites. Appone ergi.vos ejus exstilerit gratia, quanta ejus miseri-
autem et intellige verilalera. Aperi oculos, et con- cordia gratia, in hoc qund bona sua vobis
:
gra-
sidera vaniJatem Kcgn ut vit» tuae cursum dili-
tuiiocontulit; raisericordi i,in hocquod mala vestra
genter consideres, quia, ni fallor, in ipsa vila tna eequanimiter pfrtulit. Gerte, si bt-ne vultis atten-
quam sint vana omnia perfccle cognosces. Recole dere, haec solt causa ad aniandum
potest Deum
quanta in lempore prosperilaiis tuae concessa sit vobis sufficere, quod ?cilicet et per graliam
bona
tibi sa-cularis potf^nlia.quanta divitiarum abundan- praebuit, ut vos ad amoreiii suum
accenderet et ;
tia. qiiHnta etiam (quod iiiajus est) in dispositione per niisericordiam maiu vestra sus^tinuit,
ut vos ad
reruit)temporaliuin prndentia. Primiis iiiter aulicos poenitenliam provocaret.Ail ultimum vero po8'quam
res.dere soiebas.tolum hrancorum re.^num pro tuo exbibuii poenitentium, sicut pins p.terdilecto
g filio
libiiu disponeba?. 0"'n etiam.secunduui hnc quod
adhibuitdisciplinhm,utsalteii,flHgellaiusadpatrem
Salomon se fecis>e Cdaimpmorat, ni-isinus effectus, rtdeat qui beneficiis provocaliis redire
nolebat.
opera tua maKnitic:sti, turres excelsas et pulchra Sciiptum esl enim : Flagellnt Deus omnem filium
palalia exslruxisti, vineas plantasti, scrvos et an- quem recipit (Hebr. xii, 6). Fl.igellum quippe est
ciilas, multaroque familiam habuisti. Coacervasti guerra i?ta quam h .betis, et per.-ecutio, quia, etsi
tibi argenlum et aurun),substanlias regum et pro- inimi.;i 56 vestri pers quuntur exodio, tamen hoc
vinciarum, repletus es deliciis filiorum hominum.
quodfaciunt.prfflcediLoccuItaetjuslaDeidispositio.
Sed attende paulisper in istis onmibus quanta sit Nolilc ergo flagelio i?lo contra IJcum
murmurare,
vanitas, quae instiibilitas. Ecce enira ipse rex, de quia (iurum esset vobis contra stimulum calcitrare.
cujus dilectioneplurimumconfidebas,etjuxla quem
Mementole(|uia,curaD.ivid filii sui Absaloin perse-
famiiiarilatis causa et honoris graiiu residere snle- cutionem fugeret, et Scmei quidam pessimua ei
bas, tevelui hostem persequitur, et quidquid Pari- malediceret, qui erant cnra David, regis inju-
viri
sius cum 55 magno libore construxeras praecepto riara doluerunl, et illum Seraei interficere
volue-
reginae totum destruitur. Argentum et aurum, et runt. Quos tamen Dav.d compescuit, dicens D- •

pecuniam quam in tranquillitatis terapore congre- miltite ut maledicut; Dominus enim

prxcepit ei ut
gasti.nuncintemporeguerrae teoportetexpendere, ^ malediceret Duvid, si
forle rccldot miki Dominus
et ne inimici lui teincautum opprimant nocteetdie
henedictionem pro muledictione hac hodierna(li Heg.
sollicite cogitare.
Potes itaque, domine mi, in vita XVI, 10). Rogo pro Deo, diligenter attendite. Etiam
tua evidenter cognoscere sententiam, quiim S.jIo- sicul David fccit, sic etvos facite. Ecce maledictio-
mon de vanitate prolulit, veram esse. Certe isle nem sustinuit, et tamen de eo, cum leviter posset,
Salomon regia fuit potestate sublimis, sapientiaa seipsum ulcisci noluit,et
maledictionem illam, non
dono incomparabilis divitiarura opulenlia pinguis, Semei, sed Domino imputavit, cum dixit Dominus :

et quamvis ei omnia ista affluenter suppeterent, prserepit ut malediceret Oavid. Ipse quippe
unus de
nullam taraen eis attribuit veritatem sed quia Qliis Dei erat, et a pio
;
Patre se flagellari sciebat;
transeuntia vidit, appeilavit proprie vanitatem, nec attendere voluit maledicentis imquitatem, sed
Tanto igitur ei melius est credendum, quanto ea maledictionis utilitatem.Lleoque dicebat Si forle :

quae dixit, didicit per experiraenlum.Nisi brevitati reddat mihi Dominus benedictionem pro maleilicitone
studerem, adhuc de contemptu mundi dicere pos- huchodierna. Putoetiam quia peccatasua prceterita
sem quae animum vestrum ab ejus appetitu non ad memoriam revocabat.Puto quia pro adulterio et
solum rationabiliter revocarent, sed etiam foniter homicidio graviter corde dolebat,et ideofiliisui
in
deterrerent. Quale est illud Mnndus peribit, et : D persecutionem, et sui [f. Semei. Utrumque bonum]
concupiscentia ejus (/ Joan. i, 17). Et illud ; Qui- maledictionem patientisaime tolerabat.
cunque voluerit esse amicui saeculi hujus, inimicus Hoc exemplum de David ad boc proposui, ut et
Dei constituetur (Jac. iv, 4). Formidolosa sententia! vos peccata vestra aperta et occulta, rainiraa et
Quid terribilius dici potest ? quandoquidem inimi- majora sedule cogitetis, el in persecutione, quam
cus Dei convincitur, quicunque saeculi hujus
fcsse
praesentialitersuslinetis,non attendatis inimicorum
amicus elficitur. Est aliud (juare ralionalis mens
ve8troruranequissiraaravoluntatera,sedadraonentis
debet mundana isla conlemnere, quia et labore Doraini raisericordissiraam pietatem. Audite quid
maximo acquirunlur, et cum solliciludine custo- Dorainus dicat Ego guos amo, arguo et castigo
:

diuntur, et cum dolore amittuntur. Scriptum enim

(Apoc. III, 19). Ipse enim idcirco percutit, ut sanet.
est Potentes potenler lormenla patientur [Sap. vi,7)
:
Ipse idcirco flagellat peccatorem, ut purget. Nolite
et .• Qui divitias habent, difficile regnum Dei conse- igitur vocationem Dei aures obstruendo respuere,
queniur {Luc. xviii, 14). Quid aulem prodest ho- Nolite flagella Dei obdurato corde suscipere.NoIite
189 EPISTOLiE. — LIB. I. 190

in limo profundi, in amore raandi tenaciter et per- A exhortationern [f. raodum ponam exhortationi],
liiiaciter inhsrere. Pernnittite Deum vos de lacii rogo ut deiis quce dico vestram consulatis interius
miseriae et de luto ffficis extrahere. Nolite fieri sicut ralionem. Mirum est enim cur ratio vestra, quaa
plaustrum in limo deraersum, quod et bovos ex an- tantum in provisione et dispositione saeculariura
teriore parle Ibrtiter trahunt, et homines ex poste- viget, rairum est, buna cogno-
inquam, cur ad
riore parte impellunt, et tamen nec trahendo, nec scenda el facienda, qiiasi mortuajacet. Sed torsi-
impellendo iliud de luto extrahere possunt. Ecce tan ratio vestra ea quae bona sunt per discretionera
pius Deus prius vobis prosperitatem ccncessit, ut intelligit, et tamen superbia resistenle non perficit.

Iraheret nunc ; manum adversilatis apposuit, ul Rationi enim superbia dominatur, et ei lege tyraa-
impelleret, Cur igilur in conversione vestra Domi- nica reluctatur. Ratio dicit :Sic hoc vel illud tace-

niim, ut ita dicam, tantum laburare facitis ? Videte res, Deo acceptabilis esses. Superbia dicit : Si hoc
ne ad iracundiain eum provocelis. Horrendum esL vel illud faceres, in conspectu hominum vilis esses,
enim incidere in manus Dei viventis {Hebr. x, 31 ). Nam servilus nefanda et deteslanda, quandt videlicet
57 commotus
si ["uent, quis ei resislat ? Noliie, ralio, quse debet imperare ut dumiiia, superbiaj
secundum psalmi ^&niMriUna,, confiilerein principi- obtemperat ut aocilla Quaeso uL «d debitam liber-
!

biis, HPC in filiis hominum, in quibus non est. g tatem ratio redeat. Superbia vero de corde vesro
sulus
cxun, 2), sed in eo solo qui
{Psal. potest vos de expul?a exeat, et locum ejus ea qu-e Deo chara est
omni angustia liberare. Sed utiuodo postponam humiiitas possideat.

BREVa MONITUM.

Prxredenlibus epistolis lihenter subjecissemus duas alias, quas in uno emss. Cnlheriini'! pnst ultimam
vcre Hildeberlinum repfriv.us ; sed cum nonobstante atylo, ut nobis visum eU,Hildeberlino, jirimse dlurum
licierw aliqnom dubitandi locuin pnehuerint^ne ex unu purte dubia pro certis exkibertmus, neve e.x al-
tcra, itlas lectorum oeiificatioui sttbtrulieremus, eas, quanlumvis pielatis seiuu prastaules, post omnes
alias per modum appendicis reponendas censuimus.

EPISTOLA XVIII (31). supremura tribunal, in propulsandis delationibus

Hac epislola HildebertusAi/elam uxorem Henrici
1 (3i), regis .4nglue,Normantiia in Angliam
transfretare paratarn, salutans, de sterilitale sota-
tur, usserens nullumilii remedium efficacius chari-
tate et beneficentia erga pauperes
(35), obtinent principatum. Unde fil utbenesperet
de judice Christo quicunque sub Ghristo pauperum
merelur interventum. Pro quo istorum voces con-
valescunt sententiam non timel capitalem.Hos ita-

lliLDEBERTUs humilis Turouorum archiepiscopus, C que tibi compares, hos tacias advocatos. Illisegen-
A. (33) excellentissiraae ac reverendissimae Anglo- tibus, egere Christum cr^de. Qui te non viderant,
nim reginae, salutem et oralionum inptantiam. in benedictionibus tuis tuumvident afTectum. Si

Transfretare tibi, o regina illustris, ut fertur, non est tibi datuin desuperut Anglorum regi parias,

incumbit, et regno coronae tuae, tuo reditu, jucun- in his absquedamno pudicitiae Regi paries angelo-

ditatem rastituere el exsuitationem. Nolumus te rum. Fortassis ideo clausit Dominus uterum tuum,
de Normannia insalutatara 58 egredi, cujus ut progeniem adoptares immortalem. Quod si ita
salutem inter successus Ghristi pauperes enume- est, atlende sterilitatem carnis animae quaestum

rant. Audivimus enim te de illis curam gerere, et esse, non dispendiura; gloriam, non confusionem ;

eos frequenti benedictione consolari. Optimum hoc beneficium, non flageilum. Felicius est enim fecun-
ettimoratae mentis consilium. Acturi sumus (34) dam esse spirito quam carne, coelo parere quam
omnes coram omnium Redemptoresimulet Judice. sepulcro. Fieri etiam polest ut quam suspiras so-
Uluc necesse est nos praeveniant, si volumus ut no- bolem Eubsidiis egenorum adipisci merearis. Quip-
bis subveniant advocati. Advocati autem illi sunt pe naturam quoque raerita mulant, et apud nonnul-
de quibus in Evangelio Dominus ail : Facite vobis las invenies abstersum virtute sterilitatis oppro-
amicos de mammona iniquilatis, ut cum defeceritis, J) brium. Abraham,quia homines consueverat,angeIos
recipiant vos in seterna tabernacula {Luc. xvi, 19). hospitari proraeruit. Eumdem praerogaliva fidei et
Amici hujusmodi. amici cerii, et in die calamitatia obedientiae Scriptura Domino placuissecoramemo-
et miserias nescii suum nescire cultorem. Hi
pro- rat. His, o regina, noveris evacuatam Sarae sterili-
fecto pauperes intelliguntur. Pauperes autera,anle tatem, daturaque ei filium, in quo plus egit meritura

(31) Al. 70. Scripta an. circiter 1130 (a). (34) Ita Ebr. et Colb. duo scilicet 4107 el II 6S
(32) Qui obiisse ferluran. 1135. tertiuin Colb., 2662, ituri sumus, Ebr. acturi sumus,
(33) Id esl Adelae, scripta probabiliter circa idem supn. causam noslram.
tenipus ac superior. Porro de Adelce sterilitate ac- (35) Colb.. 1168 et 2662, habent dilationibus ;

tum superiusad epistolam scilicet,hujus libri deci- rectius Ebroic. el Golb., 4017, delationibus.
mam quartara.
(a) Alford, in Annal. Eccles. Anglic. hanc epist. refert ad annum 1125, n" 18.
 191
VEX. HILDE13EKTr CENO.VfAN. EPISG.
patris, qn,-,m riehitum 195
ihori, sanclimonia, ouam A bi8 nu.
nalura. Quem
{liorn. 18). Earum exemplis
v-d hcot (ilium
prdede- cumAbrahiH as.ume sola-
tium ^..ati.s Doraino Deo ag..ns, qu,..l
8tinHsset,u.1enmtaf..en8i.!»ci|)iendum,noMni.sipr;,^. a liliaou»
ce.lHn..bus n.erii.8 p..ir.,-.rcha
raundiprocuh-sai tempn.., quar..„, siudium
pp.venit. Quo.i Pnim est
roverentia. derogare p.r.i..r.
pr«.,1est,nalurH..-li.s et vot.s continentis
rec.bu.s et m.-rit.s
I
oljtinplur- et insirumentis d,sciplinae.
Und^et.am le>,'iiur
precibus I.saac dal.,m R.becca Tu i«n,en. confortare .-t
esto rnbu.sta in t.om,n„,
C .nreptum. ut gen.r.s M^i-n.. .,u,
d non relinquet
mult,pl„.„t,„. qus pnffidesti-
nata .n eo fuerat. 59 pr.ribu. l)nm,nusv,rgam,,ec..alorums.,persortPmj.,..torum
i,.,plcta monstrare- Exsp.ctamu. aulem Innocn.iom paMam
tur. I).' quo s..; Gregorius in Diab.go (39) in
ait (36) : « In«a cujus aud.entia nos, et
perenn.sregni P'.-nde..t,nniio.it,. est
.nnocent,am l„a,n et q,jeri.
ab «mnipotmii raon.am noslram digesiuri.
Deo d.spcsita ul ad hoc electi ox labure orationum
de utrHque finemami-
cumjustitiae exspec.en,..8. Tu
perven.ant, q.mlenus poaiulando igitur, interira e<o
mereanlur acci- memor raei, ca.fer.s filiabus Chrisli,
pere. qu,,des D.'us ante sae.-ula disposuit donare. » qu« (ecum
Jdem: « Constat quod prsdeslinatio Domino serviunt, nomine mco su.^gerens utin
precibus im- ora-
.onibus suis, vel aliqnara Deo raentionera
pletur. quando is, in quo Ueus mei
muliipjica.^e semen faciant.
Abrahae pr<Edeslinaverat,oratione Porro post primam
obtinuit, ut filium Ou.drajresiraffi septi-
habere potuisset. » Vale.
manara tuum nobis nnnlium
B d..8t,nal,is, per quem
eltuam nos voluntatem, et tu
EPlSTOLA XIX ^37).
nostrum possia agno-
MONIALl CONFORTATIO UT scereresponsum. Vale.
ADVKRSIS DE CONSCIENTIA
IN
GLORIETUR (3S). EPISTOLA XX (40).
Solalur momalem ab aliU guibusdam
omvino male Monachis sancti Cutf,b.rfi de
morntis. cal.nrmns impehlam, Dunelmo
el, ut apjmret e suo (41 gr-atulatur
etiam mouaiteno ab bona^ fiert v,as et studia )

illis injuste ejectam. Eius eri- eorum qmrurl wterim

git ammumud tolerantiurn.etf,ro'x testimonio
orutroneseiflagitat, suus illts vici"s,m oLZs a^
consrienlixet sandarum multemmexemplo, altare, ubi, ait, Patri
Filius immolalur.
ierim ejus innoceniise paironum
se m-
s,,ondens amid HiLDEBERTus Cenomanofum
summum ponlifirem, Innocenlium scilicel humilis minister
II. Algaro (42) priori, totique conventui fratrum mo-^
Celebre solatium est, cum
Chi-istus est in causa nasferii Cuthberti, de
et in ea persecutionem sustinere. Unde bono principio exitum
nequaquani bonura.
decet absorberi a tristitia
filiara Christi cui et Ex quo vestram promerui notitiam,
consc.entia cedit ad gloriam, et desiderio de-
tribulatio ad coro- s.deravi rursus videre vos
nam. Sic et conscientia Apostoli sed nondum hoc placuit ;
gloria est, q„a ipse Dom.no Deo,
disponat homoviam suam q.,ia cum
interiusconrortatusinteraerumnasetpersecutiones
inter famis cruciatus et sitia,
C DominitHmenestdirigeregressu8ejus(Prot;.xvi 9)'
inter innumeras fal- Qu.a vero audio bonas fieri
sorum injurias, bonum certampn certavit, vias vestras, gralias
cursum ago Jesu Christo, in quo vobis
consummavit, fidem servavit (// Tim. reposita est corona
iv, 7). In Jivstitiae. Ejus muneris
hujusmodi conscientia sacrae virgines et est quod nobis ab Aquilone
viduae cal- panditurbonum quod pro olla succensa,
cato sexu et mundo, corporasua incensa
exhibuerunt hos- sanctffi conver.saiionis vestr*
tiam viventem,sancfam, Deo relatione adventan-
placentem,suum obse- tium, odoramus. Reficiturinde
quium rationabile lacientes {Rom. xi spiritus raeus Do-
1). Hinc est mino Deo gratias agens, et congaudens
;

quod inter ignes Agnes gralias agit. in vcbis, quos

tortura mam- audit cantare canticum Graduum,
raiiUrum suarum Agatba Deum laudat, et ascensiones
al.sque vir- iti corde disponere.
gmes sacrffi sponsum proprio sanguine 61 Unde et nos tanto confi-
quffirunt, dent.us veslrarum suffragi
eligentes potius Agnura sequi inhsremus orationura ,

quocunque ierit,' quanto noviraus vos velut e foribus

quara hominem quo male v.idit. (43) supernam
Tales universis
adversitatibus mundi, purara prjeferunt inlrosp,cere(44)Jerusalem,etviderejaraDomiDum
coascien- Deura in Sion. Nos, si quid
Iiara,sciente8nonessecondi-nas60passioneshujus peccatoris, sed sacer-
dolis potest oratio, ibi pro
temporis ad futuram gloriam qus vobis fratribus nostris
revelabitur in no- r. agemus, ubi
Patri Filius immolatur.
(36) Lib. IV, cap 8.
(37) Nova ex S/nril. et mss. Ebr.
Scripta circa an. 1130 vel 1131.
g"u«uu.
et Bigotiano repert.im an. 1069, postannos
scilicet depositionis
ejus 418 et amplius. Vide Angl. Sacram
|38) Jta 11.8., Vict., n. 272, Chro! k
(3'.*) Script ost igitur ultimis Hildeberti
Turo- t-5 .^ Ph"'"-
E-^i^hurgensis ad an. 1069,
D^ i
nensis archiep.scnpalus annis.
se exspPctare adventum Innocentii
Siquidem hic asserit p'.^: 16l.'A^n^.'s:rp"2.'^
''"'^^^ ^' ^'^- '<
paps, qui an. (42) Ita ms. Ebroiceoce. Is Algarus
''.^ 'P'' ''''^ nildeberlusobiisse notatur in
crediin?."f
crenitur 7/-.7
an. 1131 vel circiter. '
success.one priorum Dunelmensium, ordine
tertius
(40) AL 12. Incerti temporis.
HL%^ui;:i'r,%™?8T^-
'''- ^"^'- ^^^^^
^'^''«'^«"se. Porro Dunelmum,
Arltlli^n™!-
Anjl.ce vulgo '^""'*"' ^°"'' -^^2,Vict. etFuldic,
Durham, sedes est episcopalis sub
archie- e foribu^.''
'

p.scopatu Eboracensi, ,n Ang'lia,

o^lim a Benedicti-
/"^'''P''"'^ f "1- repiscere omnes
rili.,fFT.^r ',"*''°^°'*^'°°«SanctiCuthberli, J^^L^'^'^'
alu ms.
; ;

UUus Ecclesi» f; titularis et tutelaris tntrospicere. :

patroni, cujuJ
 193 EPISTOLiE. — LIB. I. 194

BREVE MONITUM.

Alia reperilur epistola Hildeberli in mss. codice abbatix Fulcardimontis ordinis Cistercienus, qux
est
decirna qutnta earurn qtms [i. P. Dacherius a^^dendus I0)?i. VI sui .Spicilegii monuic, in cdcetom.
Xlll
pag. 272. Hiec uutem dingitur ctiam Algaro priori Sancti Culhberti eodem prorsus sensu quo h;ec
vigesima
hujus libnprimi, et pene eisdem ettoiidem verbis. Cum,autem plurUms lineis h,£c superior prolixior sil
in
hoc Futiardimontensi ms. quam in cseieris, ac etiam in editis, ibijue moauchum quc.mdam, Robertum nomine
quem Jilium frutrem svum, utpote monachus ipse, vocat, Dunelmennbus commendet,ne lectori curioso exci-
et
dal, illam totam, prout jacet, priori subjiciendum duximus. Sic au.'em habet :

Algaro priori Sancti Cuthberli quemdam Robertum
commendat.
HiLDEBERTUS Cenomanensis humilis minister,
Algaro priori totique conventui beati Guthberti,
salutenn el orationes.
Benedictus Dominus Deus Israel, qui secundum
magnam misericordiam suam bonas facil vias ve-
stras et studia vestra, Ex ejus gralia panditur
nobis ab Aquifone bonum, etperollam succensam
incensa conversationis vestra? relationibus adven-
tantium odoramus. Reficitur inde spiritus noster,
Domido Deo gratias agens,et congaudens eis,quos
audit cantarecanticum Graduum,et ascensiones in
corde suo disponere.Unde etnostanto confidentius,
vestrurum suffragia deprecamur orationum, quan-
tum novimus vos, velut a fonbus.supernam respi-
cere Jerusalem.el jam videre Dominum sanctorum g undevil,-8
in Sion. Nos quoque si q^jid peccatoris, sed sacer-
dotis potest oratio, ibi pro voljis fratribus
agemus, ubi Patri Filius in,molalur. De cffltero
fratrem nostrum et filium Robertum sanctitati ve-
strse commendanles, ut apud vos nostra ei
prosit
gratia, humililer imploramus. Valele.
62 EPISTOLA XXI (45).
ATHALlSiE (46) RECLUSiE (47).
Huir virginiiuUs prjpositum yalulaiur, cujus enco-
mium elegaitier prosciuitur, et siaium stuiu nupla-
A dinis est, non materia gaudiorum. Vitiosa quippe
progenies odium suscitat. Cum vero bona est,
timor nascitur amittendi. Quis autem animo locus
est gaudii, qui vel iiiflammatur odio, vel timore
cruciatur ? Fortasse dicetur emolumento dotis et
va."iae supellectilis accessu incommoda praescripta-
rum(48) suppleri nuptiarum. Gffiterum,sicut hujus
damni nulla esl reformaiio, sic omnis compensatio
inferior.Impar mercimonium est,brevem quasstum
jactura perenni comparare minus sibi providet
;
quisquis gratise virginitatis aliquid anteponit. Vir-
ginitali tamen
divitiifl prajferunlur, sed els a;rugo
suspecta sed tinea demolitur, sed insidiantur
est,
latrunculi,sed timetur majoris violentia potestatis.
Earum spe pudoris abjicere venustatem, seipsum
persequi
est. Magni quippe boni ruina quaeritur,
nostr» rarus quoque successor invideat.
Incompsrabili comparalur pretio, quo fursollicila-
nostris tur, uL asportet, Doriiinus utservet.NRScit a
quanta
haereditate decidit quisquis, ut hffiredes relinquat,
similitudinem deponit a.igelorum. An nescis 63
quia li qui neque nubunt neque nubentur, juxta
Evangelium, similes sunt angelis Dei {^tarc. xiii,
25.)AnignorashujusboinmHgnitiidinem ?Nuuquid
non intelligissabbatuui virginiiatis,sabbatum esse
consilii, non pr<ecepti sabbatum quo ferialur ab
:

ruinuut vtftuarum opere carnis ca.-o (49), quo sapit quiddam supra
longe prwstantwrem ussenf,
modo humililate lulciuiur. carnem caro. Nesciunt vir-ines quid ex maritali
Gonsidfjranii mihi votum tuum, volum bonum, licenlia molieris snstineat intirmitas. Nesciunt,
Buborta esl de proposito laetilia, de lapsu mettis, inq.iam, quibus uxor sul.jiciatur in.iuriis, quan^a
aemulatio de corona. L.Htaii oportet animaj Chri tecundam sauciet anxietas, quo sterilis mcerore
stian.e, qiiae mor alis illecebras adver.-^ala aver- C crucietur. Si Ibruiiisa est. dilticile caret
infamia
[f. ;

peiennem qusrit ex virgihitale pro-

sata] conjugii,
geniem. Placei sane quampluribua hajredes pro-
creare, dolales labulas nuptiali debito promereri.
Eas.aliquud sorrini.mtes ex prole solatium, vel ina-
nis bpcd decipit. vel dilatio cruciat exsf.ectantes,
Prajterea ex nuptiisnulla speratur iinpune feiicitns,
quam priino necesseestquadamcarnis comraistione
comparari. Inteliciter ei succedit, quae successum
virginitatis mercatur impendio.Magni soboles emi-
tur, cujus conceptus infestatio est pudiciti3e,partus
vitae. Ea in iucem progrediens,auspicium
soUicitu-
delbrmem mantus aspernatur.Nunquam lectusest
sine rixa, rujus vel padet vel t.f-dei
conju-alem.
Porro consequens esl ut ei vir displiceat quse
viro
pldcere non quc^rit. Quae non quaerit,
sagaciores
sollicilat aniculas,maleticiis a.-sidet,
et.ut acquirat
gratiam.projicit innocentiam (50).
Quae igitur quiesestaniraaj, cui vil marituspst
pro supplicio, vel conscientia pro flagello ? ilis
ac-
ceduntinnumerae tbrmandi seminis molestiae, quae
conceptum nunliant, naluram persequuntur. Vul-
tum pallor inticit, caput vertigine tatigatur.renum

(45) Al. 36. Incerti temporis.

(49) Ebr., carnis quo , Reg. vero, 4080 et 4103 •

(46) Ita mss. Golbert., n. 5133.

Colb., 26u2 ; Vict.,272,et Hoth.habent carniscaro,
(47) Mss. Reg., n. 4103, et Ebroie., n.-i9, habent quo. '

simpliciter ^. reclusse.
(50) Ebr. Re-„ 4080, et Vict habent innocentem:
(48) Vict., 272 habet scriptarum, omnea alii mss sed Vict., 272,Coib., 1168. et 2662,habeiil
prcescriptarum. innocen-
iiam.
 19S VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. i'J6

dolor assiduus, stomachi frequens indignalio.Esu- A ieril conjugalitas eura sequitur, vel viduitas.Utra-
ritur elianr. inier dclicias, ct quibusdam nubeculis que enim.cajterarum virlutum trumite.sequi potest
circuinvolituntibus oculi tenebrescunl. Agnum, quoniam potest imitari Ghristum.Per vir-
HiEc et alia nuptiarum sunt incummoda, quae giuilatis vero semitam.neutra potest Aj,'num sequi,
nuraerare longnm ducens Aposlolus, tnbulationcm quoniam Christum neulrapotestimilari.Virginitatis
inquit, suslinebunl hujus/nodi (/ Cor. vii, 18). Nec enim reflorationem sperare.naturae oblivio est.Cftn-
tamen nuptiin detraho.sed labori rcquiem,servituli tant ergo canticum novumsolae virginesChristi,solce
praefero libertatem.Virginitas enim quajdam carnis sequunturAgnumquocunque ierit. Quippe quibus

libertis est, nihil debens servituti, de qua dicit

illi fuilcumChristoquoddatn virginitalis parlicipium,
Apostolus : ilulier non habet polcslatem corporissui, quoddamestetin praemioconsortium.Sub hocautem
sed vir{I Cor. \u, A). Virginitas maritalis ignara Sponso feoundiiateit! non impedit inlogrit&s, ncc
negolii, non labores puerperae, non parlus novi famulante concupiscentia filii procreantur.Beatum
spurcitias e.xperilur. Virginitas esl curarum silen- saneconjugium.nonquotidianisonerosummolestiis,
lium, pax carnis, vitiorura redemptio, virtutum nondecrastinosolliciturr,nonvirginitati suspecluon.
principalus. Virginitas vigilias ignorans,
Beatanimirumsponsa.cujusGS pudordum concipil
niitricis

quam mulia supellectile, g non deperit dum generat.non laborat.Bealissimua

quibuave sorbiiiunculis ;

alumnus indigeat, non requirit (5l).Virginitascon- autem Sponsus, cui, nisi cohcPreat, nulla vir-
tenti pnrvo, sollicita est pro natura.nou ambitiosa go est nuUa casta, nisi eum diligal nulla libera,
; ;

pro matrona.Virginitas angelicamredolens conver- nisi ei «erviat. Ejus amore nihil honestius,quo nec
sationem, cantat canticum novum, canticum felix, regia orubescit sublimitas. Ejus amplexu nihil mi-
canticum quod nemo polest dicere, praeter eos qui rabilius, ex qua parit, nec parit virginitas. Ejus
cum mulieribus non sunt coinquinati (i4/)oc. XIV, 4). prcle nihil vivaciu8,cum qua nulla propagatur mor-
Cantant aliquid virgoquod viduacantarenon potest talitas.Ejus dote nihil utiliu«,in quo sufficientiam
conjugata. Quidquid autem conjugata cantat vel comitalur aeternitas. Is in sponsa sua transitoriam
vidua, 64 totum cantare potest et virgo. Porro non quaerit pulchritudinera, non intento vestibus
canticura omnium [/". novum] laudem Creatoris et auro, non splendore natalium gloriatiir.Afrpctatus
aotiones intellige gratiarum. Laudanl ergo ChristunD decor, ct quidijuid aliud, quam quod natum est,
virgines, Chrisium laudanl viduae, laudanl eliam odium provocat,non gra-
oculos fascinat intuentes,
conjugatap. Lnudant conjugatas, quia ex eo habent
tiam, repudium, non favorem. Ille nimirum delor-
quod vel nubunt praeter culpara, veloperibusmise- mem non aspernatur, speciosus forma pr.-Bliliis ho-
ncordiae re.lirount. quam nubendo conlrahunl cul- minum {Psal.xuv, 3). Pauperi libens copulatur,
paii). Latidant vidu;e, qiiia ex eo habent quod ex- C divi'S in omnes qui invocant illum [Bom. x, H) ;

pertae nuptias secundum Deum,denuo nubere dedi-
gnantur propler Oeum. Laudant innuptae, quia ex
eohabi-nl •jtqiiibu&licuithnminibus nubere virgini-
bus, spiritu Deo nubere malint (52), et carne vir-
gines et spiritu. Ecce sacrarum virglnum caniicum
disloriasamplectitnret gibbosas,nui simplex oculns
totum corpus lucidum faciet {Luc.xi. 4). G^^nerosa
non at'endil nomina;generatiunem tamen ejusqui
enarrabil ? (I^fi. liii,8 ) In decrepitas ardet afinicii-
las. priiiioi^eiiitus antt' oinnem crealuram {Eccli.

sacrum, caniicura non velu?,sed novum, non illius
scilicet Adae, in quo et per quem mentis et carnis
corrupla est integritas,sed ejus in quoet pe^-quem
non solura sanata, sed eti;im superangelos gloriti-
cata est humanitas. Hujus laus etexaltatio virtutis
canticum quod iguorant viduae, quod nesciunt
est
conjugatae. Caeteris nimirum virtutibus exsultare
possunt,et agere gratias viduae bonae,possunt etiara
nuptae,si tamen bonae ; ex virginitatis autem bono,
nec nuptae possunt,nec viduae^quam.vis bonae.SoIis
virginibus virtus ista est a Christo
praemium virtutis, ct aChristoet cum Christo Cum
Chrisloquippecorarauaeraquodammodosortiunlur
XXIV, 5). Nullain sterilitatis arguit, qui habiture fa-
cil sterilem in domo, matrem filiurum laelantem
(.''.«a/. cxii, 9). Unum tamen est quo ille spons^m
ablaterat,et propriam ditfilelur (54): hujus etenim
ratio dissidii, sola mentis est corruptela.
Mentis,
deformitas offendit virura,sponsalia diripit,abjudi-
cat dolem, eliminat introductam. Mentera tuus
amans explorat, et ex ejus qualitate vel dictat re-
pudium,vel maritum pollicetur.Huic autem suspc-
J)
ctaest superbia,necfieripotest ut cura eo ingratiara
; solis i&tius revertatur. Diversum est utriqiie hospitiura, nec in
eodem cohabitant animo, quibus cohabitare non
licuit in coelo. In coelo nimirum nata est superbia,

coronam virgines Christi,quae sol^e.juxta Joannem, sed velut iramemor qua inde via ccciderit, illud
sequuntur Agnura quocunque ierit {ibid.). ultra redire non novit. Ea de supernis corruens,et
Hunc AgDura viduitas quidera sequitur,sequitur parentans in terris.omnibus suis apud inferosaeter-
etiam conjugahlas (53). Caeterura non quocunque nam pepigit mansionera.Ipsa ex purissimis et sim-

(51) Roth. inquirit ; caeteri, reguirit.

; 2662, ha.h^.ni conjugtrlitas.
(52) Ebr. etRoth., maltent ; Colb. 2662, et Vict. {oi) Ablaterat'et dtffitetur. Ita Vict, 272; sed
272. malint : Vict., 292, Ebr., Culb., 1168, et Kolhom., ablalerat
(53) Ebr. Reg., 4103 Vict. 272 et 262,
: et Roth- et piopriam difjiteiur.
h&bent jugalitas\ sed Reg., 4080, Colb. H68 et
497 EPISTOL^. — LIB. L 198

plicibus orta substantiis, puros adhuc animos in- A po.sitssima lex supernae reipublica;, quae de regno
quietat, ausa vicloriam speraredehoiuine, quaj de Dei sic oiunia colligit scandala, ut superiori nemo
ang«lo lriumphN.vil. Vale, el in valle humilitalis invideat, nemo parem dedignetur. Videre videbaria

divinarum Scripturarum pudicitiae lilium

stillicidiis insignitas pudicitiae lilio virgines, nriartyres rosis,

ne marcescat, irrigare memineris. violis confessores. Eorum gloriam cognitione divi-

66 EP16T0LA XXII (55). nitatis dissimilem conjectabas, aeternitate coaequa-
AdGuillelmum {oQ) ubbutem Sancli Vincenlii {51). lem. In oinnium tamen sinu mensuram ita bonam
Guillelmiis in abbatem assumptus, Ofitimam sibi con- videbas et conferlam, ita coagitatam et super-
templaiionis parlem erepiam Ingebat. Ipsum ut elfluentem (L?^';. vi, 38), ut potius beneficium graliae
amicum solutur Uildeberius plunbus e Scripturae quam virtutis praemium putaretur. Inter hifc ad ad-
tesiimoniis,prsecii)ue vero Rachtliset exemplis, Lm ministrutoriosspiritus,quaniumtibi permissumfue-
frobans non f.xiguum esse bonum contemplatiox
simul et aciivx sludia vicissim aliernare, eorum rat, ascendebas, secretiore considerans intuitu
interim desidiam deidoraudo qui neuiri {quod ipse quanta Deo charitate cohaereant, qua eisubmittan-
de se humititer iuget) vacare saiogunt. tur humilitale, quam officiose discurrant, missi
Usu pariter et necessitale didioimus vel ad ami- propter eos qui haereditatem capiunt salutis ; et
cos ul consulanl, vel ad medicos ul curent Cf>nfu- quoniam telegisse non dubito : Angeli corumsemper
gere vulneratos (58). Ea profecto ralione conlri- B vident faciem Pairis mei [Matlh. xviii, 10), suurn
lionem spirilus et meniis angusiias ad me, fraler
unicuique angelum assigiiabas, tuo de te beatum
charissime, deiulisli,quaB vel amici consilio penitus illud ingerensgaudium,dequoin Evangelio Dominua
abscederent, vel aliquod invenirenl ex solatio re- ait: Gaudium est angelis Dei superuno peccatore poe-
medium. Ereptam tibi deploras adoplalee requiem nilentiam agente {Luc. xv, 10). Praeterea ad mira-
conlem[)bilionis, sarcinam solliciiudinis
el activae biles tormentorum otficinas, ubi umbra mortis et
inviium suslinere. Ad pedes Domini J.^su cumMaria nullusordo, sed sempiternus horror inhabitat (/o/>
sedebas, et ecce i;um Martha juberis ininislrare. X, 23), in gemitu recurrebas et luctu, saepius illud
Animum tuum Rachelis species ilh^xerat, et nunc propheticura commemorans : Quis durare polerit
subiiiduclas tibi Liae morigerari compelieri?, cui, cum ardoribus sempilernist {Isa. xxxiii, 14.) Auge-
licet collalereris (59) ad sobolem, lippani tamen bant devotionem tuam inspecta damnatorum
fastidisetdelormem.Recordarisquamdelinila fue.rit supplicia, nunc praeinia beatorum. Sic infe-
subRachele jucunditas,quain dura sub sorore pro- rinris et superioris irrigui novus possessor efTe-
vincia. Recordaris, in']uam, quas tihi Chri.~tus am- ctup, lotus in Jacrymas qnas prius delictorum con-
ploctenti pedes ejus epulas rani^trari;t,i|uibu-; deli- scieniii profuderas, dilatiune glonae dilfluebas.Kos
ciisaniirii propiilsaret inediam.Sripidiura coofiieris C tilii contemp! itio provof^abat alVeclus. His obtutibus
ferc ila, quaj Mdria sedens ei audiens accipit.quam per coele^te^ dtamluil iTas niiinsio es, el liolens
quae Marlha saiagens praeparat et apponit. In his animarn tuam tam taediosiim cnm carne pppigisse
etenim panis hofiiinuiu, ir, illis auteu) panisange- hospitium, cum Apostnlo cantabas Cupio disxolvi :

lorum. lo illa divitismensa, nihil est quod fastidia- et esse cum Lhrisio [Phitip/i. i. 23) Nnnc auiern
iur ubiatuiit, (juihI non de-ider.^t saiuratus. Ad hanc conqiiereris ereptas tibi vitales d •Mcias drciirsum
omnes animne tuae sensu?, velut quidam convivae ad superos inierclusum.sulilata coeii terraeque com-
recumbentes, spiritiialium varielate satiebantur mercia, qiiihus sic intt^reras "ebiis hominum ut et
ferculorurajdt^gustantes inde quod congrueret sin- colloquiir^ mteresses angelorum.Unde tantotenerius
gulis, quod sufticeret universis. Ibi, mentis 67 amissae contemplationis etfructum commemoras et
audiiu, ccelestium haurieiias melodiam canlico- requiem suspiras, quanto in agenda aliorum 6§
ruai,et in plateis supernae Sion angelicum libi re- cura miaus invenis securithlis, plus laboris.Sed si
sultiibai (60) alleluia. Atflabat ibi nares tuas odor sollicite consideras, activa vita
materia est ad glo-
vilae ad vitam {II Cor. n, 16), el aura, flores rosa- riam, non descensus ad ruinam. Quod ne te velut
rum et lilia spirans convallium {Cant. n, 2), ver ignotura transeat, paulo altius,netaedeat,inchoabo.
aelernum nunliabal. Ibi etiam panem angelorum rv Contemplaiivam, charissime frater, atque
manducabas horao {P&al. lxxvii, 25), qui de coelo activam, aliquando quidem in eodem, aliquando
descendit,el datvilam raundo [Joan. vi,55). Quanta autem in diversis separatas invenies.Quod ut nobis
auteni gloriamentis tuse ostenderetur oculis nemo, sacrae ac my.slicae demonstrent
bisloriae, Jacob de-
nisi qui eam diligit, intelligit. Occurrebat illis dis- ducatur inmedium,cui RachelelLia, typusscilicet
(o5)i4i. 37. Incerti temporis.
(56) Ipsemet est quera Hildebertus in epistola ad suadente et exemplum praeferenteS. Germano Pari-
Engolisra. episcnpum, S. R. E. legalum, vocal vi- siensi episcopo,ul patet ex charta fundationis,pri-
rumconsumraataj religionis,a se missum ad mona- die NonasMartiian. 572, cui susbcripsit S. Germa-
sterium Ebronense reformandura. nus. Ita Bondonetus, fol. 266.
(57) Monasterii scilicel Sancti Vincentii, in sub- (58) Plures mss. habent vulaerati, sed rectiua
urbio urbis CenomLaiensis a S. Domnolo episcopo Reg.,4080 vulneratox.
Cenoman., circa an. 572 fundati, tempore Chilpe- (59) Ebr., coUateres. Rectius Roth. Golb., 2662,
rici regis, nunc congregalioni Sancti Mauri in Gal- etVicl. 272, et alii, collatereris.
lia aggregati. Hoc autem S. Domnolus fundavit, (60) Ita Rotla., Ebr., et editi. Forte resonabat.
 199 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 200
utriusque vitae, simul nupsisse comprobantur.etc. X ligerum profiteor (62), ta!em circumfero saoerdo-
{Gen. xxx, 1). Cbristus quoque, nunc docens in cam- tem, qui cum totam diem conservandis (63) ex-
peslribus {MaUh. 16, 5 ; il/urc. vi, 32), nunc in pendo animalibus, nec unum saltem momenlum
montibus orans {Luc. vi, 12, ix, 10), suis eos figu- conservandisimpendo animabus.Occursantinimica
rabat studiis.in quibus sic invicera praescriplaj con- spirilui meo me sibitotum vindicant,
negotia,quo3
sonant prolessiones.ut nec aclio contemplalionem quae secretum furantur orationum, quae suis tem-
nec conlempLilio sirangulel aclionem. Talis Moyses poribus ecclesiastica delraudant officia, quse velut
in tabernaculo cura populo, pro populoin excelsis inodicum diurnis insaevianl aculeis, infestantetiam
cura Doraino loquebatur. Sic Petrus, in intermisbo dormientem. El quod absque lacrymis vixpossum
pasloralis providentia) negotio, speculara contem confileri, subrepens et furtiva causarura recorda-
plalionis ascenderal, cum eidicerelur: Macla et tio, miserum me ad sacra sequitur altaria,ubi dura
manduca {Act. x, 13). Sic et Paulus, universarum ejus fugam deprecor, assultu circuravallor.Talium
sollicitudinibiis Ecclesiarura permistasecrelae visio- nobis occursus infestationura, volucres illas figu-
nis requie subveniens, raptus esl in paradisum, et rasse reperies, dequibus per Moysen dicitur: Des-
audivit arcana verba, quae non licet homini loqui cenderunt vtlucres super cadavera, et abigebat eas
(// Cor. XII, 4). Ceeteri quoque praedicalores sancti, g Abraham {Gen. xv, ii). Has infelix ego cura sacri-
nunc exsecreto speculationisad publicum doclrinae ficante Abrahara sacrificans, et ipse perfero ; sed
prodeunt, nunc ex doctrinae publico secretum spe- cum abigente nondum dalum est abigere, nondura
culativae repetunl libertalis. Hi profecto quod in ad- declinare. Vae mihi Quis me liheravit de corpore
:

nainistratoria dispensalione delinquunt, in sacrario
contemplationis deplorant. Quod aulein in contera-
plalione aspiciunt, prout opus esl, ad subditos re-
Quod autem sola in quibusdara sit aclio.in
porlanl.
quibusdam vero contemplatio tantum retulgeat,
Maria nobis et Martha denuntiant, quantumsludiis
morlis hujus? gratia Deiper Jesmn Chrislum Domi-
num nostrum. Seqnuniur autem memoratascaptivae
raentis occupationesinnumera virtutura dispendia,
quibus dura miseri subjacenQus, nec etiam cum
Martha rainistramus. MarLha q^iippe ministravit,
sed Christo discurrit, sed pro Christo. Nos vero
;

utraiiique figurari vilam, sacra nos eloquia docue- quio dicat discurrere cum Martha, cum Martha
runt. Maria quippe sedisse tanlum Iegitur,et audi- ministrare, qui dura di^currimus, non pro Christo,
visse, nec aliquando sorori subvenissediscursanti, ministramus, sed non pro Christo? Omnes nos, ut
licel ejus auxilium,quadara mentis amariludine, ait Apostoius, quaerimus quxnostra sunl, non quas
soror anxia poslularet, dicens Domine, non est tibi
: Jesu Chrisli {Phdipp. ii, 21). Si ergo ex ipso Mar-
curx quod soror mea reliquii me solam minislrare thae minisleno quae tua sunt desideras, si plebi-
;

dic ergoilV ui me adjuvet [Luc. x, 40). Martha quo- ^ culae rura usculos aucuparis, si occupans carnaliura
que nequaquam meraoraturMariaepartem suomi- lenociniis voluptatum,profecto nec Martha es qucd
scuisse obsequio,Iicel eara Veritas oplimam testa- simulas, nec Maria qu^m suspiras. Inde tibi, cha-
rctur, dicens: Maria Ofitimum pariem elegit, qux rissirae frater, justa est conquerendi ralio, justa
non aujerrtur ab ea {ibid., 42). Per Mariam er^'o,quae flendi. Cajlerum si Marlham simpliciter agis, 70
sedeiidi requiem nullo a-lministralorio interrupil bene agis. Si inter Liam discurris et Rachelem,
negotio, soli vacanlescontempUtioni, sicut opinor, melius ajiis. Si cum Maria sades et audis, optime
exprimunlur, qui nosiro huic publico specilativam agisBona enim est actio, cujus instantia.licetcon-
praeferenh^ssoliludinera, cum Apofctolo dicunt: No- templationis tacullas depereat, frater tamen aber-
stra aulem conoermlio in raelis est (PliiUvp. m, 20). rans a Chrislo revocatur. Justus in nomine justi
De talibus* Prophpta 69 bUngavi, inquit. fu-
: sus^cipitur ; erogatur etiam ille panis qui de cfjelo
giens, et munsi in solitudine {Psal. liv, 8). Mar- descendit, el dal vitam mundo. Melius tamen est
tha vero, cui sdla miuistrandi credila est dis- sedendi vicibiis,administratoriamdi-tinguere solli-
pensalio, nonnuiios nostri maxime teraporis (61) citudinem, et inter taediosas Liae noctes, grato Ra-
indicat sacerdoles, qiiibus occursanlium turba ne- chelis amplexu respirare. Fit ex hac permistione
gotiorum. sacrariura contemplationisoccludil, con- ]) compendiosus ad superos discursus, cura raensea-
trili cordis exsiinguit holocaustum, sacnticium dem, modo de beatudine satag't hcrainura, modo
desiccal lacrymarum. beatitudioera participat angelorumln illo seraina-
Hos in [f. cliirius : Hi quos in hoc, hoc
elc.] tur quod raetatur : inisto quidex semine speretur,
magno mari et spatioso, dum reptilia, quorum non jam videtur.IIIud vero cursus est ad braviura,istud
est numerus, exagiiant, quia in meote velut foren- calcar estad cursum. Nam de singulari Mariae stu-
ses tumultus sentiunt, adquielem contemplationis dioquid loquar? cui solum Salvaloris sulficit testi-
Don pertingunl. Neque enim fieri potesl ut ali- monium dicentis : Maria oplimampartem elegit,qucB
quando loquatur cum Domino, qui etiam silens, non auferetur ab ea{Luc. x, 42).
cura toto mundo fabulalur. Talem ego miser fabu- Bona ergo est Marthae soUicitudo, sed optima

(61) Ebr. operis. Roth. et alii temporis. Ebr. Victor. 272, Roth. et alii plures conservan-
(62) Nola humilitaiem Hildeberli, dis.
(63) Colb. 1168, et 2662 habent convmawdw;
 201 EPISTOLiE. LIB. I. 202

pars Mariae. Bona illa, quoniam fralri temporale A invigilant, sublimia ac divina innotescunt. Ceete

providct subsidium : haec optima, quoniam quod rum, juxta Apostolum, quamvis sancti, quamvis
jam coniplectitur est ajternura. Bona illa, quoniam perfecti, tamen nunc ex parte cognoscimus, nunc

bonumest seminare ; haec «plima, iiuoniam metere ex parte prophetanius (/ Cor. xiii, 9). Unde et Ja-
mclius. Haec idcirco dixerim, ne vel nuilum, vel cob,dum revertitur, luctamen iniisse cum angelo
parvum putes bonum.diversa sic alternare studia, memoratur. Gonditione quippe luctaminis, nunc
ut nunc requiescere llbeat in contemplatione cce- superior est qui luctatur, nunc succumbit.Nos au-
lestium, nunc ad proventum laborare proximorum. tem in his, quae de Deo mente comprehendiraus,
Una est eteadem scala, qua Jacob asccndentes an- quodammodo superamus.In his vero quae compre-
gelos vidit, vidit etiam descendentes {Gen. xxviii, hendere non possumus, indubitanter subjacemus.
12). Ejus summitas dum coelos tangere describilur, Ut igitur verbis utar Gregorii (6G), Jacob luctatur,
quod ad coelos per eam sit transitus demonstratur. et vincitur angelus,quando intellectu intimo appre-
Per hanc, et tu frater, ascendisli, vidisli quid aga- henditur Dcus luctatur et succumbit,quia luraen
;

tur in civilate Dei nostri.in monte sancto ejus.Nunc incircumscriptum,dum comprehendere nititur, de-
aulem de descensu conquereris, et qui velut e fori- ficit.Qua in lucta, Jacob superante, nervum ferao
odorabas coelestis divitias ris angelus tangit, et arescit {Gen. xxxii, 24), quia
bus introspiciens (64), g
palatii, nuncad haec infima devolutus,a longe stas, duQi mens in contemplatione divinas apprehendit
et licet opulentus aliis ministres,taraen, quia visis delicias, ex earura desiderio carnis affectus emar-

opibus non frueris,inopiam non evadis. Sed faces- cescit. Arefacto autem nervo pes unus incolumis

sat, quaeso, querimonia tja,f'aces3ant suspiria tua, manet, alter languet, quia mortiflcata in nobiscar.
quoniam Lia quoque sortitur haereditatem in prole nis concupiscentia,convalescit pes,quo ad Deum di-
sua. Non enim vel Rachel sob, vel tantum Lia Ja- rigimur.infirmatur 72 ille,quo a Deo declinaraus.
cob ad patriam comitataest revertenlem.[Comitata Inquo etiam notandum puto quod percussus in fe-
est Rachel virum virgo grala propter speciem, co- more Jacob sano pedi firmiter innititur infirm.u3 ;

mitata esl euradem soror ejus, eidem complexata autem nec totus haeret terrae,nec a terra totus eleva-
propter prolein. Gomitata est Rachel Jacob in filio tur.Postexsiccatasquippehujusquamcircumferimus
uteri sui et filiis ancillae suae. Comitata esl eum- mortalitatis illecebras, interior horao noster pedi
dem Lia in filiis uteri sui et filiis 71 ancillae suae. divini amoris, qui in eo praevalet, tolus incum bit,
Sic ille patriam revisens : In baculo meo, transivi tolus inhfflret. Infirmo autem pede partim Jacob
Jordanem, d ecce cum duabus turmis regredior sustentatur, et a terra partim suspenditur, quia
{Gen. xxxii, 10). Idem quoque, dum comitantibus lani.'uente in nobis rerum dilectione saecularium,
regredilur uxoribus,angelum videt,angelum appre- ^ parti earum innitimur pro natura, suspendimur a
hendit, el iactus in luctanune superior, arefacti reliquis pro corona. In illa, necessitalis est quod

contactu nervi claudicaturus abscessil. Haec aulem appetimus in his, consilii quod vitamus. Vanitati
;

omnia, ul ait Apostolus, in figura contingebat illis enim subjectaest creatura non volens,sed propier eum
[l Cor x, ii). Unde et eadem ; Ad noatram docln- qui subjecit eam in spe {Rom. viii, iO|. Et Omnis :

nam scripia sunl, in quos fines sxculoriim devene- qui in agone conteiidif,ab omnibui feabstinel (/ Cor,
runl [ibid.) IX, 25). Vides ergo, charissime quod etiam
fraler,
Factus itaque Jacob, Liam simul amplecleris et Lia, comite .lacob, ad patriam redierit ; qucd oc-
Racbelem, si inter pastoralis excubias soUicitudi- currerit angelus uxorio patriarchae,nec abhorruerit
nis, supernue (65) tibi claritas arrideat visionis. cuin muliere reverlenlem, qui mulierem super se
Factus, inquara, Jacob R;ichelcm diligis specio, conflLetur exaltalam (67). Est aulera ccclum patria
Liam prole, si sic speculationis amplecteris gau- tua, patria felix et exfietenda gloria sua.Ibi spiri-
dium, ut in exteriori dispensatione fructumquaeras tuales parentes tui, parentes beati, parentes qui te
animarum. Nec inipedit iter palriarchfe laboriosl Ghristo genuerunt, te praecesserunt ad Christum,
sarcina conjugii, quoniam redilum ad patriara pa- pro te supplicant ad Ghristum. Ad illos tibi, sub
sloralium occupatio vigiliarum nonabrumpit.Et ne D Lia quoque reditus est (ne timeas) praeparatus. In
causemur, haceadem occupatione,contemplationis viavidebis Angelum magni consilii, nec dedigna-
aiiscedere facuUalera, Jacob angelum vi(Jet,dum ad bitur ostendi filio virginis Ecclesiae, qui dignatus
parentes r^^gredilur.quia fidelis servus et [)rudens, est lieri filius virginis Mari». Ejus visionis dulce-
dum terram vivenlium pio pelit desiderio, Deiim dinecaruis tibi lenocinia displicebunt.arescel male-
jam per contemplationem jam complecti videre, suasa lumborum concupiscentia. Interior bomo
promeretur. Hinc est etiam quod, nato Doraino, pa- tuus a terrenis suspensus,pauca indulgebit naturae,
stores supra gregein vigilantes angelog aspiciunt, nuila gulae. Vale.
quia his qui pie ac sollicite conservandis gregibus

(64) Sic supra epistola vigesima hujus libridice- n

(66) D. Greg., lib. in Ezecfiidem, homil. 2 novaa
bat inonachis Sancli Cuthberu !\or'imus vos velut : edit., pag. 1326.
et f'o>ibus supernam introspieere Hicrumtem. (67) Alludit ad B. Virginera, quae exaltata estsu-
(65) Ebr., fraternx ; Rolh., Colb., 2662 ; Vict,, per choros angelorum.
272, et alii supernx.

Patrol. CLXXI.
203 YKN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 204
EPISTOLA XXIII (68). A morlis extorqucre desideret.quibus bonis illius in -

Quidnm archimaiuiriln (69) Hitdeberlum consulue- ridia lorqueaturjOratione sciiicet et virginitate,pro

riit fUjier grnvissimam carnis lenl<iiione)/i , qua quibuscxpugnandistantacum niortalibuppertinacia
dxmum unum e xuis monacliis praccinue vero <>ra congredilurjUt euin saepius vinci non pudeat,dum-
tionis lempore, vex')l> •(. Quiri de hac lenlaii ne
censeal, el quibus remedijs ulendum arbilreiur, modo pos:rit una victoria gloriari. Ideo igitur in
aj eril illi hac epislola Hildebi-nus. orantem grassatur.ut ei vel orationem omninoau-
commisso libi frcitre asse-
Si vera suiil qiice de ferat, vel oralionis horas interrumpat. Scit enim
ris, desuper implorandum est ei auxilium, quae- quiaDominusin74orationem respicithumilium, el
renda quibus diraicet arma, rogandus ab illo non spernit preces eorum {Psal. ci,6). Scit quod
triumpbus qui non palietur eum tentari supra id immulabilem mutat oratio.quod Judicem convertit
quo'l possit, sed faciet cum tcnlatione etiam pro- in Patrem, quod colligationes
noslrarum dissolvit
ventum, 73 ut possit sustinere (/ Cor. x, 13). Porro impietatum.
quod Moyses, oralione divinam Scit
tenlalionibusfatigari divinumprofessos obsequium, frangit indignationem, quod Josue solis cursum
nemo, vel cum audit stupeat, vel de^peret cum figit, quod Helias aufert et reddit imbres, quod Eze-

tentatur. Scripiutn esi enim Fili, acccdens ad ser-

: chiaequindecim adjiciuntur anni.quod Pauloducen-
vilutem Dei, prxpara animam luam af/ /^n<fj/jon<?m g tae seplu;tginta sex animae condonantur in nave.
(Eccli. II, 1). Ilinc est quod exeuntem de .Egyplo Audis quanta sit virlus orationis, quae non solura
Israelem Pharao cum curnbus et equis persequitur denatura, sed et de Domino naturae triumphat.
{Exod. XIV, 9) quod Saian egressurus ab eo quem
; Hanc excuti servo Dei, sequestrem divinae pacis
tenueralin vincuiisab infantia. discerpit euni gra- amiltere est. Porro qua ratione virginem esse di-
vius, et quasi raortuum derelinquit {ilarc. ix, 25). cam ignoro, quem astruisper attreclationem geni-
Haec suut praeiia quae necesse est prafiliari tirones talium seminis effusione maculari ? Siquidem ten-
Christi. His, velut quibusdam tyrannis, praefocare tari potest aliquis nolens, slimulari potest nolens.
bonum semen inimicus Lomo conatur, ostondens Ad hoc autem usque pertrahi nescio quoraodo, nisi
quanlo illud odit odio, cui et ortum invidet et pro- volens. Siergo tentationi tentatus consentit, Sata-
feclum.Hoc apud fratrem tuumimportunus tenlator nas habet quo (78) gaudeat, eumque ridetsibi pio-
persequitur; hoc volucrescceii conculcantet come- stratum, quem ad flagitium fornicalionis per con-
dunt. Iloc eradicare nova el inaudita contendit au- sensum inclinavit.Quod si frateraconsensu immu-
dacia, siquidem praeter casteras t3ntaiiones,quibus nis est, detgloriam Deo, quia undehostis victoriam
et alii plerumquepulsantur,in illafratris tui pugna quaerit, inde victus ipse succurabit. Est igilur fra-
aliquid esse accepi, quo, sicut illudi viro Dei sine
q trisilliuspropriam perscrutariconscientiam,et sise
stupore non audio, sic illusionera sine noxio con- pugnasse cognoverit, oret (74) ne cadat. Si
viriliter
sensu vix(70;credosustineri.Dicis enim quod illum autem senscrit eraersum ex tenlatione consensum,
orandi gratiaprostratrura spirilus nequara aggredi- multo dcvotius, ut resurgat, est orandum, sacris
tur, manus ad orantis genitalia mittit, non prius insistendum jejuniis,per singulas noctes rigandum
illa vel attrectare, vel carnem carne confricare de- lacryrais (75) stralura suura, suscipienda frequens
sislens, quam agitatum seminis elfusioue
sic (71) el jjravis disciplina (76), casligandum cum Paulo
compeilat macuIaii.Nec lamen vel cogitatione, vel corpus, et in servitutem redieendum.Merabra quo-
in somnis hoc eam fatigat illudio (/. haec eum fali- que, dequibus hostis praeler auditum pr«sumit,im-
gat illusio]. Totum hoc circa orantem, quasi vera pressione crucis raunienda sunt,et salis benedictio-
raanus hominis operatur.Quaerenti raihi de conver- nibus (77) aspergenda. Opus est armatura mulii-
sione fratris, respomJisti eura virginem esse; insu- formi, qua mulliformes ictus adversarium rctun-
per hanc vixisso vitam, ut ignarus parali ignibus dantur. Promissam nobis agnosce coiluclationem
edulii, et menti (72) hostem circumferret et carni. hujusmodi,cura Moysi Josuesubrogatus,resistenles
De hoc igitur quid senliara, praesens tibi pagina (78) alienigenas delere niterelur. Noluit enira Do-
declarabit. Ex qualilate tentalionis et tempore, fa minushostes omnino deesse Israeli ; sed cis (79)
cile est, nisi fallor, agnosci quid ab illo minister ^ adversarios dereliquit, quatenus filii eorum mulie-

(68) Nova ex Spicilegii Dacheriani t. IV, et ex (73) Sic Colb. et Victorin. Ebr. habet quod.
Diss. Ebroicensi et Rothomagensi Incerti tempo- (74) Ebr., orare.
ris, (75) Ila Colb., 26G2, et Victor., 272, lacrymis
(69) Forte Willelmus abbas Sancti Vincentii, de dees! in Ebr.
quo supra. Qiii cum suma;as in regendis animabus (76) Non igitur adeo novus est iste spontaneae
ilildeberti doles perspnclas haberet, iilura libenter flagell.itionis raoiiu?,cum jam e.jus nsus,Hildeberti
in dubiis suis consulebat. lempore, ad carnis reprimendos njotus, a sanctis
(70) Colb.,266v!, et Vict., 272 non habent dictio- viris introductus invaluisset.
nom vix, quam
bdbi^tEbr., quaeque videlur magis (77) Sicut nec nova aquae benedictae aspersio,
ad sensura auctoris. quam salis benedictionem appellat.et ad .astitatem
(71) Golb., 2662, et Vict., 272, nec habent parti- servandam censet maxime idoneam.
culam sic, quam eliam habet Ebr. (78) Ebr., resistens; Colb. et Victor., meliusmi-
(72)Ehr., vitiis omncs alii, menti, scilicet Colbb.,
•
slenles, ut et Reg., 4103.
40n, 1168 Keg., 4013, et alii.
; (79) Ita Ebr., Colb. et Victor., ejus.
 .

203 EPISTOLiE. LIB. I. 206

brem declinanlea inertiam propulsare allenigenas A. factores suos, et devotius aequi manifestum 16
usu praeliandi docerentur. Unde et eum noluisse est, el velut in gratiarum actione eis assistere, et
quasdara nationesdelere,neceastradereinmanibu3 biandiri. Qusb profecto te imitari Domiuo Deo gra-

Josue, 15 in primo libro Judicum his invenitur tias agimus, cujus consilio providisti, ne benelicia
verbis : Hx
sunt genles quas Uominiis dereliquil uL velobsequiaiiliusapud te irremunerataremanerent.
erudiret in eis hraelem, et omnes qui non noverant Quodegoel iaudo, et tibi gralias ago, fidem mecum
bella Ckananwrum, ut postea discerenl ^lii eorum gerens quiain futurum ei etiam majora providebis.
pugnare cum hosUbus, et haberent consuetuiinem De quo (luid fecerim, praesentium iator] ipse ple-
[/".

prseliandi Uudic. iii, 1). Isla profecto beila collucla- nius tibi indicabit, utpote qui preces meas et con-
tionem filiorum Ecclesiae figurabant, qua3 nobis ad- silium ad illos vidit in litteris meis, et legit et in-
versus principps et poteslates, adversus mundi tellexit.

rectores tenebrarum harumcontraspiritualianequi- EPISTOLA XXV (87).

tiae in coelestibus est derelicta (Ephes. vi, 12). Est A micum edocet discrimen inler amorem Dei et amorem
enim tanquam arena quaedam tota horainis vita, ubi mundi.
nobi3se.flper imminetcontinuus etanceps confliclus amorem hujus mundi et amorem Dei haec
Inter
(80);ubi casus frequens et resurgere dilficile (81), g estdifferentia.quod hujus mundi araor in principio
ubi vulnus innumerum,nec cicatricera ex facili pro- esse dulcis videtur,sed finem habetamarum amor ;

mittens, ubi rara et nunquam secura victoria. Inde vero Dei ub amaritudine incipil, sed ultima ejus
est quod i(i lubrico (82) hujus vitae nunquam luta duloedineplenasunt.Quodpulcherrimasimilitudine
est a lapsu Christiana religio. Semper praesto esl evangelicus serrao nobis ostendit, dicens cura de
quod semitam neminem irans-
(83j perturbet, quoil Sponsi nostri nuptiis decantaret : Omnis homo pri-
ire permiltiil intentatum. Semper et importune su- mum honumvinum ponil, et cum inebriati fuerint,
persacrificium AbrahaB volucres descendunt,fcempi!r tunc id quod deterius Tu autem servasti bonum
est.

Pharadmergilin fluminemasculos nostros, semper vinum usque adhuc Omnis homo, id

{Joan.u, 10).
Balaac illecebrarura raateriam Iranseunti populo est carnalis, primum bonum vinum ponit, quia in
disponit,semper sacra vasa de templo Domini Bal- suadelectatione,falsam quamdam dulcedinera sen-
thuzar aspor(at..idversu3 talium insidias etimpetus tit ; sed postquam furor inali desiderii menlem ine-
bestiarum, luus frater orationis instantiam (84) briuverit,tuncquod deteriusestpropinat,quia spina
multiplicct ; lacrymis pugnet et suspiriis. In )apsu, (88) conscientiae superveniens mentern,quam prius
spe confortftur, prastend.it humilitalem invictoria. cruci<it. Sed S(ionsus noster
delectabat, graviter
post illum clainans toto deiiderio, qui suis in Evan- p postremo vinura bonura porrigit, dum raentem,
gelio ait Ecce ego vobiscum sum usque ad consum
; quamsui duIcedineamorisrepIeredisponit,quadain
malionem sgeculi [Matth. xxviii, 20). prius tribulationis compunctione amaricari sinit,ut
EPISTOLA XXIV (85). postgustum(89)amaritudinis.bibatur suavissimum
CUIDAM AMIGO ECCLESI.E SUvE FORTE BENEFACTORl. poculum charitalis.Ethocesl primum signum,quod
Quod biijratos bruta quodammodo animulia accu- facii Jesus coram discipulis suis,et creduntin eum,

sent (86). quia peccator et poenitens primum de raisericordia

Salutare cst canitiem et ajtatem sensu pariter et Dei fiduciam habere incipit,quod post longamcEro-
consilio superare. Eos qui obsequiorum sunt imme- ris taedia Spiritus sancti consolatione cor suum re-
mores, brula eliam animalia accusunt, quie bene- levari sentit.

(80) Ita Ebr., Colb., 2662, ubi semper nobis et an- (86) Ita mss. Reg., 4103 et Victor. 272.
ceps conflictus. Ita et Collb., 4017 et 1168 ; Reg., (87) Novaex Spicil. to. IV et rass. Roth., Ebroic.
4103 ; Victorin. vero, 272, ubi nobis semper est an- temporis. In mss. Ebroic, ponitur
et aliis. Incerti
ceps confliclus. sine ulla divisione post ultima verba epistolre Hil-
(81) Ita Colb, et Victorin. ; Ehr., difficilis. deberli ad Honorium papam.ubi agit de frivobs ap-
(82) Ebr., tudicro Colb. etVict., lubrico.
; j-. pellalionibiis cum qua cum nullain omninoconne'
;

(83) Ebr., spmitam Colb. et Vict., qw^dadvitam.

;
" xionem habeat, et in Rothom. et aliis inveniatur
(84i Colb. 1168 et 2663 ; Vict., 272; Reg., 4103, singulatim posita,eam hic etiara singulalim ponen-
Ihus super oralionis hosiiam. Melius Ebr. et Colb. dam duximus.
4017, tUH<t frater orationis iustniiiam. (88) Deost in Ebroic. ; adest in Rolhom., et aliis
(85) Nova ex Spicilegii tom. IV et mss. pluribus. (8J) Ebr. habet tergum ; Rot., gustum.
Incerti teraporis.
 207 TEN. HlLDERERTf CENOMAN. EPISC. 208

LIBER SEGUNDUS.

77 EPISTOLA PRIMA (90) \ campo

. duos dicitur filios habuisse. Eorum ma-
(9b)
(91) G. ARCHIDIACONO. jor,jam virum reddens, puellam sibi desponsavit,
Quod nulla possil nubere viro, cujus fratri prius imparem viro atquenuptiarum negotiis immaturam.
nupsit, elsi copula carnalis non inlercesserit. Convenientibus tamen parenlibus, virgo soleniniter
Si fides auctoritati non subtrahilur, conjugium Iradita est, dotata est. Celebrata sunl caetera matri-
fitconsensu voluntatis,non commerciopermissionis. monii sacramenta, peractum coniugium,consensu
Unde Ambrosius ad virginitatis exhortationem : voluntalis, non debito commistionis. Defuncto au-
« Non defloralio, » inquit, virginitatis facit conju- tem viro, priusquam conveiiirent, pater defuncti,
gium, sed pactio conjugalis. Idem. « Cum puelia prajfalae puellae facultatem remeandi ad parentes
conjungitur viro, conjugiucn est, non cum viri ad- intercludit, alteri filio suo eam, sicut fama est, in
mislione cognoscitur. llaec si diligeolius, ut opor- uxorem traditurus.Caeterum, si auctoritati defertur,
tuil,attendisses,proreclo non iniret puella cum viro taliter Iradita viro atque unita consensu, conjux
conjugium, cujus fratri78 solemnes eam nuptiae quamvis conjugalis concubitus non successit.
fuit,
copulaverant, alque consensus inierat, quamvis Unde Ambrosius ad virginitatis e.xhortationem :

secreta matrimonii mors inopina praeciderit. Inter « Desponsata, » inquit, « viro conjugis i.oinen ac-
quos enim tale matrimonii m conlrahitur, nequa- n cepit.Cum eniminitiatur conjugium,80 tunc conju-
quam tolerantur dispensationeEcclesiae,sefi justitiae gii nomen assumitur.Non enim defloratio virginitatis
censura puniuntur. De lalibus haec in concilio Ti- fucit con.jugium, sed pactio conjugalis. Denique,
buriensi reperies capitulo 10. Quidam desponsavit cum puella conjungitur, conju^ium esl, non cum
uxorem, cum qua coire non-potuit; illani frater viri admistione cognoscitur. » Isidorus,E!ymologia-
ejusclam corrupitet gravidam reddidit. Decretum rum libro ix, capitulo 7 : « Conjuges verius appel-
est ut, quamvis nupta esse non potuerit legilimo lantur a prima desponsationis fide, quamvis apud
79 viro, desponsalam tamen fratri, fraler habere eo3 ignorctur conjugalis concubitus. » De eodem
non possit. Sed mcechus et mcecha fornicationis Joannes Chrysostomus: « Matrimonium non lacit
quidem vindictam sustineanl; licita vero eis con- coitus, sed voluntas. » Atlendendum praeterea ne-
jugia non negentur.Exabundanti itaquefuitad con- quaquam satis esse manileslum utrum maritusita
lactura culidi ferri praefatam deducere puellam, Fuellamreiiqueritimmaculatam,sicutincorruplam.
tanquam tali probaturam examine cum priore viro Quum siquolibet attactu polluerit frater, fratri non
nulla se coeuudi miscuisse consortia.Etenim frustra adconjugium succedet^sedadincestum.Relinquitur
lex adducitur, quae ad urgentis causae decisionem igitursollicitudini tuae,vel initiandisobviare nuptiis,
minime suffragatur. Vale. vel rescindere initiatas. Meraineris etiara puellam
EPJSTOLA II (92). (^
parenlibus remittendam, quatenus et ea nubat in
Imtal Hildeberlus apud Sagietisem (93) episcopum, Christo,et patris haeredilasad flliam legis beneficio
ne coiijugium, de quo in prxcedenti epislola, perfici revertatur. Vale, frater, et dilige me diligenlem te.
patiatitr.
Iterare clamorem continuata nos injuria com-
pellit. Ea in promptu est. Galterius {•^i) de Clin-

(90) AI. 17. Scripta circa an. 1098.

(91) Quemdesignet littera G. pra^fixa verbo ar-
chidiacono, non liquet. Probabile vero est archidia-
conum Sagiensem designasse, quem
edocere cural quid in causa cujusdam conjugii sit
agendum. Cui tamen is archidiaconus noii vidctur
acquievisse, imo ad illuil admiitendum. licel illici-
anlecedere istam.quae decimaseptima collocabatur,
qund exargumenii ratione evincitur.
Hildebertus (92) Al. 7. Scripta eodeni anno quo praecedens.
(93) llaec epistola dirigi debuit Serloni, anno
primo episcopatus Hiideberti, siquidem hic inaugu-
ralus est an. 1097. Serio vero inauguratus an. 1091 ;

tum, paratum fuibse. Unde (jrobabiliter Hibiebertus obiit an. 1098, si fldes e.5t D. Rob. in Gall. Chri-
iterare clamorem,iit aitepislola sequeniicompulsus stiana. (u)
est apul Serionem, tuncepiscopum Sagiensem, (ut o>imes mss. non Gauterius, ut editiones.
(94) Ita
hal)ent plures m.<s. non Sergium, ut unus Cnlbert., D de Dumcamiio, sed melius Colb. 2662,
(!)5j Al
n. 513.3, cum nullus hocnomine repenacur in serie Eoroic, Rothomag. etalii de Ctiucampn, vulgo de
episcoponim S;igiensium,) ul tale conjugium pro- Clincliamp. Quod nomen adhucin linibus Cadomen-
hiberct. Hinc etiam patet hanc epistolam, quae in sibus in Northraannia celebratur.
editis et quibusdam mss. septima ponitur, mendose

(o)-}- Serlo, episcopus Sagiensis, non obiit ann. 1098, utmendose asserit D. Robertus, sed ann. 1122(Mab. an. 1.
74, n. 24;. Istam epist. et prascedentem iu Norman. Conc. inspruit U.^Bessiu, p. 403.
 ;

20fl EPISTOL^. — LIB. II. 210

EPISTOLA III (96). A sor crearetur. Actum putabam,cum didicispiritura
AD EPISCOPUM M. (97) pr.^sulis immutatum, canonicos obtinentes, factu
Canomcus quidam offida Hildeberti ftagitaverat apud difficile, eos tibi morigerari, quos, cum simules
ei>isropvin Andegavensem, uf ei Uceretsuo canoni-
obspquiiiin, injuriis, ut ferunt.exacerbas-Incubuit
calui iie^-otem substiluffr''. Quid vrn eo egeril, et
quns huic negotio obics invenent,illi ivdicni Hil-
timor tuus et luorum super eos, dumque persona
debertus, simul et quibus ynediis hanc nb episcopo arguituraslutiae,puspeeta est universitas parenteias.
et canonicis sibi adversantibus gratiam obtinere Parentare credunt astutiam, et Ulyssis argutiam
possit, edocet. experti, metuunt Danaos, et dona lerentes.Undeet
Andegavensem pro teconveni ponlificem,8edulus vix aliquem suscipient pro te. qui propler te prae-
quidem, sed inulilis intercessor. Relata est ei pro- judicant universis.Si visergo pertingere quo tendis,
motio sua (98), 81 labor tuus, et confusio tua.In- aliaeundumeslvia;dediscenda3 si quaepraecesserunt
cuicatum quid ei contuleris.quid pertuleris pro eo, injuriae;8ermo suspendendus,et majorumobsequiis
utdumretraclatur meritum,ad praemiumdoceretur. insistendum. Blandiri oportet, non detrahere pote-
Excanonicari postulabas, tuumque nepotem tibi slati.His enim temporibus,beneficium non acquirit
substilui moribus insignem,et ad litteralem scien- offensio. Fortunae gratia opus est ut vel bene pro-
liam coaevis excultum disciplinis. Unde et episcopo n tneriti gratiam consequantur. Plerique mortales
quid consulerem secretius exploranti, ne differas, ingrati sunt obspquiis,et ne cultores suos remune-
inquam.quod rogiris, utsi diligis, satisfiat amico; rent, odensos conqueruntur. Super fjuo,nisi fallor,
si non diiigis, longe fiat in.imicus. Approbanda est non Andegavensem accusabis episcopum, si beni-
commutatio,quavelaugebisdevotionem,vclrequiem gnum, si fllium pacis invenerit.
comparabis. Si ergo bene de te meruit,obsequere 82 EnSTOLA IV (99).
si est suspectus,proscribe, Disce vel ingrati cavere TURONENSI ARCHIEPISCOPO (100).
nomen, vel insidias amoliri.His ille fractus absces- Archiepiscopo consulit, ne juvenem (1) non canonice
sit, bonam secum reporlans voluntatem, qua tibi, eleclum consecrel {2).

non mercede pacis,sed amicitice compendiosucces- Petitio vestra, quavocamur ad electi vestri con-

(96) Al. 35. Scriptd circa an. 1098. set, ejus ordinationi nec consentire, nec adesse
(97) Probaliile videtur litteram M.designare Mar- voluit, ut liquet ex ppistola tertia et quinta hujus
bodum (a) qui nondum episcopus, ut postea factus libri. Qunm scilice' ordinatinnem, ut refert Gnde-
est,Redonpnsis,Red tantum canonicus etarchidia- fridu? Vindocin.qui etiam illam improhahaf.epistola
conus Andegavensis, suo ranonicatui subsiitui cu- undecima
libri primi ot aliis passim,non cnnsecra-
piebat nepotem suum, virum aliumle probum et tionem, «ed pxsecrationem vocitahat HiMebertus.
doctum, p.t ad hoc Hildeberti officia apud Andega- G Cum vero Marbodus,Rfivnaldi partes amplexus,eju
veripem episcopum, tumRaynaldum de Martigney, electionem, licet illegitimam, tota virtute promo-
cui Hildi>bertu3 reconciliatus fuerat,adhil)eripnslu- visset, ab ipso Raynaldo,' beneficiorum ab illo ao-
labat. Porro scripta videtur, ineunte anno 1098, ceptorummale memori, dum Rnmam perrexisset,
secundo episcopatus Hildeberti, Raynaldi vero rebus omnibus spoliatus.et varievexatus e3t,ut ex
primo, utpote qui anno 1099,episcopatu3 Raynaldi praefata epistola conquestoria videre licebit.
Becundo, ex chartulario abbatiae de Rota ordinis (98) Ita ms3. Ebr., Rothom.et alii, non tua, ut
D. Augustini, fertur illius Ecclesiam dedicasse. editi.
Quod aulem ad episcopum M.notatur soripti,id ab (99) Alias 9. Scripta circa an. 109 Siquidem .

evulgatnre. seu amanuensi factum videtur, non ab Raynaldus de Martiniaco, df quo hic agitur, inve-
ipso Hildeberto. qui Marbodo, nonnisi canonico, nilur c\ (Ihartulario abbatiap, dpRotadiaecpsis Ande-
eam direxerat.Exhaoveroepistolaliquet Marbodum gavensis. eju>; ecclesiam dedinasse xvii Kal, Maii
nohiii jam et potenti familia oriundum siquidem ; anni 1099. Ita in Gallia Christiana.
canonicis Andpgavensibus incubueral jam timor (100) Is fuit Radulphus I:. qui, lesteD. Maan,in
MHrbodi et suorum, quibus et e.jus suRpecta erat sua metropolitanaTurnnensi inauguratus an.l086,
universitas parentelffi.Neo forsan improbabiie vide- obiitanno ineunte 1118.
bitur ex antiqua iila stirpe per avos et proavos (1) 8c. ttaynaldum de Martiniaco [h), cujus ele-
illustrissimam nunc apud Redones Marbodorum clinnem, omni ex parte vitiosam, insectatus est
[vulqo de Marhceuf.] emanasse famHiam, qui eti;tm Goderfridns "Vindocin.lib.in.ep. iiad ipsum Raynal-
nunc summos in ArmoricoparlHmento magislratus £)
dum, utpote factam ui\ica mulierrula.eaque publica
pxercent, obsenuio regis addiclissimi, simul et ze- mima clamante, acc\amnnio, infima plebecnl.i, re-
lantissimi patrias patroni. clamante clero, et populi majori et saniori parte.
Processu vero tempnris gravissimum inter Ray- Unde ibid. leslatur GodefTridus, HiHebertum apo-
naldum et Marhodum intercessit dissidium.De quo stolice et evangelice locutum, oum ejus conseora-
videnda epistola conquestoria M;trhodi contra Ray- tionem, ad (|uam metronolitano vocatu<5,irerenuit,
naldum, ad calrem huius libri relata. Cum enim vocavit non ronsecrationem, sed exsecralionem.
elpctioni Raynaldi multi viri gr.ives obstitissent, Ita pnst Mildebertum looutus est S. B°rnardus,
imprimis vern Hildpbertus ipsp.qui qund nrc aeta- epist. 166, n, i, ad Innocentium papam, dum con-
iPm a cannnibns sacriisin episcono req-jisitam atti- questus est
gi8?et,npcdum etiam sacrumordinem adeplus fuis- (2) Ita Reg. 4103, et Viotnr 272.
(a) f f). Roi^ugpndre snspioalnr litteram M. designare Marbodum, anno 1098 nfmdum consecratum
episcnpum Rednnensom affirmatqup de MarliGrney tunc temporis ppiscopum Ande-iav, Atl:ira"n. uf ipse
testahir D. Bonucendrp (p. 13891 Marhndus R°dn'n. episoopus creatus e-st ann. 1016. in conoilin Turo-
nensi. Raynaldns de Martigney ann. tantum HOl poisco^us .Andegav. designafns est et a Radnl'o. Tu-
rnnensi archippiscnoo, saoro imbufus oloo, coram Marbodo opiscopo, scripta videturista epist.posl ann,
1112, niin quidera Marbodo, sed alio prnnlato hucusque ignoto.
{h) t Ruynaldus de Martigney ann. 1101 electus est Andeg.
episcopus,
r r proinde falso dala ana. 1098
ac t-
>
proftrtur ©piit.
211 VEN. HILDEBERTI f;ENOMAN. EPISC. 212

Becrationem.facilem apud nos inveniret assensum, ^ promolionem tuam canonica rejiciunl et dejiciunt
si eam ratiolueretur.Sed testantur qui adfuerunt instiluta.Quippe non elegit te clerus,sed mina; po-
quod ad juvenem infra sacros ordiiics et annos in- pularesinlrusere renitenti.Ordines tibi desunt,quo3
ventum, nec a clero electum.seditiosus turbatse in promovendiscognovimus inquirendos. Esl aetas
turb^ clamor pontificalem extorserit electionem. quam rigor canonicus,quia inconsecralis metuit,a
Ariserit etiamdecanus canlorem, archidiaconoa, et consecrandis pxcludit. Haec si ita se habent, infini-

miijorem capituli parlem,quantum liciierit, obcla- tuslabortibi incumbit,ncc tacilebonos exitusinve-

masse,simulquelalibusausisassensumsubslraxisse nient, quae malo sunt inchoata principio. In sum-

pro ratione, seipsum praesentiam pro timore.Quod misenim sacerdotibusaetas integra postulatur,unde
si ita est, his qui interiuerunt doleo pro excessu, nec periculutn reiigio metuat, nec reverentiam
pro justitiae contemplu. Quis enim non doleret ca- dignitas amittat. Hinc est quod Ezechieli in tri-
nonicum rigorem tanto conculcatum prffijudicio ? gesimo anno coeli aperiuntur, et videt visiones Dei
Quis non miraretur religiosarum prudentiam per- el prophetat {Ezech. i, 1). Prius aetas prophetae de-
8onarum,in assensumnovi declinasse piaculi?Pace scribitur, ut quibus annis praedicatio committi de-
vestra loquar.Inexcusabilis esset ille .subversor au- beat ostendalur. Christus quoque Joannem supra
ctoritatis assensus.sieum neoessaria dispensatione Petrumdilexit.Petrotamen,non Joanni,concessaest
non putaremus extortum. Nisi enim fallor, timori " potestas Iigandiatquesolvendi. Qui enimper Isaiara
cessitis, non rationi, nihilque aliud fuit dicere fa- dixeral: /lu/^er^e offendicula de via populi 84 mei

veo, quam Caesarem appello. Nemo major Puulo, (/.sa.LVii,14),corain discipulis of^ndicula ponereno-

nemo par Ghristo. Pauiuslamen dum custodirelur luit, nccmajorihus anteponere juvenem, quamvis

Damasci, per fenestram in sporta, demissus est cum praerogativa castitatis,sibi prae caeieris fecerat
per murum. Christus quoque,quia tulerant lapides familiarem. Detuiit igitur ajtati, non meritis noa ;

Judsei, ab.^^condit se, et exivit de Templo. Uterfjue praetulit conjugatum virgini, sed provectionem ju-

dispensatione sublugit. Neuter tamen suo tempore niori. Denique, Luca docente, didicimus quodbea-

pro veritate mori recusavit. Paulus enim quando tissima virgo Mtiria Christum invenerit in templo

oportu)t,passus est proChristo.Christuspromundo. sedentem in medio doctorum,audientem illos et in-

Si placuit exemplum fugae, placeat 83 exemplum terrogantem [Luc. ii,46). Donec annorum defuit in-

constantiae. Timoris lapsum veritatis suppleat as- tegritas,doctor omnium fines discipuli non exces-

serlio. Noo cadit turpiter,quisquis post casum for- sit. Ubi vero pleni dies accesserunt, factus estma-

lius congreditur.Non turbeiurprae iraoculus patris gister pro debito,qui fueratdiscipulus proexennplo.

in filium ; spd allendat, juxta Salomonem, meliora His omnibus impressa est Ecclesiae t'orma,quHm se-
esse vulnera amici quam adulantium oscula ^ quatur, certubque liuies a^tatis appositus, infra
(Prov. xxvii, 6). Ut autem vobis, ut juveni matu- quem fieri episcopum lacto cedit adjudicium.Prae-

rius cnnsulatur, manus ei cito non imponatis, ne terea.quisquis in sacris non fuerit ordinibus inven-

hoc, vel iili deputetur ad judicium, vel vobis ad tus, ad summum sacerdolium canonicis accedere
lapsum.Quisquis huic negotio non providet,in- ita prohibetur institutis.Nam de electione quid loquar,
parcam animae in qua populo minime licet clerum praecedere,sed
videt. Parcat mihi Pater, quia ego
mcae.Fruslra,inquam,exspectabilis me,quia manus assensu persequi eligentem? ScrutareScripturas,et
imponetis sine rae. in hoc ei negotio primum locum reservatum inve-
EPISTOLA V (3).
nies. Unde Goelestinus papa ad episcoposin Vien-

R. ANDEGAVENSI. nensi provincia constitutus, sic ait :

[ Nuilus in-
Roynaldum, in episcopum Andegavensem contra vitis detur episcopus.Verum cleri, plebiset ordinis
(4)
canones eleclum ab episcopalus susceptione dis- consensus desiderium requiratur.] De eoitem in
et
suadere conalur. decretis Leonis papae, capitulo quinto [Gum de :

Pauca, bone frater, habeo adversum te, sed ta- summisacerdotis electionetractabitur,ilIe omnibus
men omnia pro te. Nihilest in eis fuco livoris in- praeponatur, quem cleri plebisque conseosus con-
fectum ;
nihil quod odio serviat alieno. ^mulor D corditer postulaverint.]Vides itaque, frater mi,
enim te Assume ergo patientiam,
Dei aemulatione. quanlus in te conjuret auctoritatum concursus,
et amplectere commonitorium saluti3,quod prodiit quam multa te pulsent capitula.Proinde timendum
ex radice charitalis. Si vera sunl quae dicuntur, est ut.hac temporali promotione,cum illis ab aeter-

questus est quosdam episcopos.electum subdoIe,et ad Coelestinum papam.contra Eboracensis Ecclesise

contra canoDes,Lingonensem episcopumnonconse- invasorem, qucm et execratum appellat.
crasse, sed exsecraise. Et iterum epist. 235, n. 2,

(3) Al. 12. Scripta circa an. 109 [a). designari quam Raynaldus de Martiniaco, de qno
Variant msa. codices. Ebroic, n. 19, habet
(4) in prascedenti episiola,quod ex ipso hujus epistolas
pro tilulo Ratt Andegavensi Golb. vero, 2i;:!l R.
. \ oonlextu conjici, imo probari potest.
Andegavemi. Per quam litteram R. non videturalius

(fl)
f Vid. not. supra. — Epist. IV, V et VI de Raynaldo. Andegav. episcopo, non fuerunt scriptae ann.
1098, sed post ann. liOl.
213 EPISTOL^. — LIB. II. 214

nitate decidas, de quibus per Psalmistam dicitur :

A hic saluus crif [Matth. x, 22). Credimus autem vos
Dejectsli eos dum allevarentur [Ps. lxxii, 18). Con- perseveraturum,quoniam et honorem EcclesiaeChrl-
suie igitur animae tusB ; consule, dum licet.Non est sti diligitis, et canonicas non ignoratis sanctinnes.
tibi coUuctatio adversus carnem et sanguinem,8ed In his enim 86 novistis contineri : Reum ad Eccle-
adversus eiira qui non exsanguinibus,neque ex vo- siam cimfugienterti, nemo abslrnhere audeat,neque
luijtate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo inde donare ad pceriam, vel ad mortem, ut honor
natus est. Pro eo religiosos al)bates (5), et integri Ecclesiaruin conservetur. Augustinus quoque inter
personas nominis, audivi stare adversum te, cum illa quae fidei &dversanlur,hanc Ecclesiae conturae-
quibus lanto periculosius est congredi, quanto co- liam ponens, ad Bonifacium comitem,qui de eccle-
rum fama sincerior, causajustior, dignitas major. sia hominera abslraxerat sic scribens, ait (10) :

Vale, et hoc ultimum tene : Consilium salutis as- o Miror quomodo subito fidei murum aries rupit ini-
pernari, seipsum odisse est. mici.Novi enim qua religione semper sis ecclesiam

85 EPISTOLA VI (6).
veneratus. Quo instigante furore, hominem de ec-
clesia rapuisti ? » Idem post pauca : « Ecclesiae igi-
Kumde») Rayvaldum, Andegavcnsem electim,jam jam
tur illaesum revoca, quem ut irreligiosus rapuisli.
consecrandum, iterum ab unclionis sacrx suscep-
lione delerrere pergit. Oblatio vero domus luae, a clericis ne suscipiatur,
g
Fama est episcopos ad tuam convenisse consecra- interdixi, communionemque tibi interdico, donec
tionem.Ei autem quia aucloritale resislitur, necesf e peracto proausibusamediflinitotibimet poenitenliae
est ut misericordi:i succurralur. Hanc, ut opinor, tempore, coatrito corde et humiliato, dignum offe-
pronura est impetrari, oblatam tibi recuses un-
si ras sacrificium Deo. » Porro dictum est nobis quod
ctionem. Alioquin, creari ponuficem, augere ett Gualfiuenus (11) fidei pollicitatione, promiserit se
discrimen.Homo es sub potestate constitutus.Illam (nisieorum licentia) de caplione nullatenus exitu-
gravius exasperabis, si quasi per arrogantiam prae- rum. Quod si eliam verum sit, tamen nec usua
sumitur, quod inde per misericordiam exspectatur. habet, nec ralio permittit, ut reus de ecclesia ab-
Facilis est judex ad veniam, cui pauca olTerunlur strahalur. Quienim dixit Reum de
: ecclesiaabslra-
punienda. Eumdem delictorum exasperat multi- here non audeat, nuUum omnino reum, exclusit

tudo. quem salva licerel abslrahi justitia. Nos quoque

EPISTOLA VII (7).
consuetudinem sequentes, quae nec rationem impu-
BAGIENSI EPISCOPO gnat, nec legera, his etiam, qui violenta fidei pro-
(8) (9).

Sagiensem episcopum laudat objus azyli in ecclesia, missae reverentia, ad sinum matris ecclesiae confu-
ab ipso strenue propugnaium, quod D. Augustini giunt, integram egrediendi vindicamus liberlatem,
testmonio probut inviolatum debere servari. C aut raptores ecclesiastica punimus disciplina. Qui
Audivimus, et valde lajtali sumus fraternilatera scilicet raptores, si adversus liberatos laesae fidei

vastram pro eorum deliberatione, qui ab Ecclesia CMUsam moverlnt, neminem omnino liberatorura
violenter abstracti sunt, satia episcopaliter desu- ecclesiaslica respondere justitia compellit. Valele,
dasse. Gieterum, qui perseveraverit vsque in finem, et quod ca^pistis, strenue peragite.

(5) Quos inter Soffredus Vindocin. licet e c.ip. 4 libri prirai.De Civitate Dei, ubi S.
(6) Al. 13. Scripta an. circiter 1098. doctor exprobraiis genlilibus imbecillitatem ipsius
Al. 49. Scripla an. 1099.
(7) Junonis,i:ujus aaylum inTroja neminem ;(b ignibus
Serloni, qui exabbate Ulicensi, faclus est
(8) Sc. ferroque Graecorum liberaverai et ex alia parie,
;

episcopus Sagiensis an. 1091 , et a Guilielmo metro- reverentiam enarrans, quarn Alaricus Golhorum
pojitano Kothomagensi sacratus. De eo fit menlio rox, isi ipsa Roma; devastalione, sanctorura aposto-
in Dedicatione Ecclesia; Uticensis, an. 1099. Viiie loriim basilicae praestiterat, ejus sacra vasasolemni
Ordericum Vitalem, pHg. 777. Sic in conciliis Norih- pompa illuc restituens, virginiquo sa^^rae qnoe illa in
manniae, a D. PornerHyo nostro collectis, notatur cuslodiam acceperal, caeterisqiie Christianis qui illi
Serlo, non vero Hf.rlo, nec Sergius, ut habet men- adhffiseranl tuteUm suam exhibens : « Compara
dose ms. Colb. 4017 (a). nunc, inquit non cujuslibet
S. Doctor,as.vlura illud,
(9) Ita Reg. ms., n. 4103. Dei grejialis, vel de turba plebis, sed de Jovisipgius
(10) Haec epislola ul sancti Augustiniad Bonifa- D gororis etconjugis, ei regina» omnium ilenrum.oum
ciurn comilem, ab Hildebertociiata, una est ex iis, memoriisapostolorum.IUucincensistempliseidiis,
quas ut suspectas recentes operum D. Augustini erepta spoiia portabantur, nonreddenda victis,sed
editores, in Appendicem tomi II rejecerunt. Hanc dividenda vicloribus huc aulem.et quod alibi ad
;

autem ut legitimamcitivit llildeberlus et utrelatam e.i loca cnmpertum ost pcrtinere, cum honore et
a Gratiano in deereto 16, q. 4, c. Miror, motus forte obsequio religioso reporlalum e>;t. Ibi amissa, hic
epiijtola ipsius Bonilacii ad D. Augustinum, qu;E servala libertas ibi clausa, hic iuterdicta ctptivi-
;

Augustinianara immediatesubsequilur.quae Bonifa- tas Poslrerao illud Junonis lemplum sibi

cius Augustmi correptioni, et ab eo injiinclffi poeni-
tentiae.humiliter acquiescit. Qiiantum auiem hujus-
modi D. Aiigiititini reprehensio, i, sius ferventissi-
mo pro eccie^iarum immunitate zei.» conveniat,
conjici potest ex alioD. Auguslini insigni loco.soi-
elegerat avaritia ei superbia levium Gr^ecorum.lst^is
Chrisli basilicas misericordia et huinilitas, etiara
immanium barliaronim. Nisi forte Gr.eci, » etc.
(11) Iia mss. Victor. 272, Colb. 2662, Ebroic. 19,
Golb. 1168, C>lb. vero 4017, solus habet Gualterius

(n) f Post Rnbertum

in Gallia Christ. D. Beaugendro asseruerat Serlonem. ppiscopum Sagiensem mor-
tuuii) ann. euistolam VII nunc alfirraat illi directam ann. 1099. Erravil Robertus, somniavitque
10 '8 ;

Beaugendre. Serlo obiit aan. 1122.

 213 YEN. HlLDEBERTl CENOMAN. EPISG. 216
87 EPISTOLA VIII (12). A quft confundimur, quod eorura revelare non possu-
JOANNI ET BENEDICTO (13).
mus inopiam, quaiii quod nemo vull nostram.Prae-
terealongum estenarrare quam constanti tyrannide
Apud Joannem et Benediclnm 5.cardinales,
/?. E. rex Anglorumin nos saivierit,qiii temperantiare^MS
el Puschalis ll papx legalos se excusat H Ideber-
abjecta, decrevit non prius pontifici parcendum,
tus, quomiuus ad consiliam ah ipsis Pidavos iudi-
cliim accedat, niitiiis a Cenomanensibus consulibus quam pontificem compelleret in sacrilegium. Quia
calamilutibus oppressus. etenim turres Ecclesiac nosLraj dejicere nolumus,
Iransmarinissubjiciendi judiciis, coacli sumus in-
Sicut frequenslribulationumconcursussacrisnos
jurias pelagi sustinere, singularem scilicetmole-
invitat conciliis, sic idern revocat ct abducit. Ad-
stiam in terris, atque unicam humanae compaginis
versa enim quae turbam queriraoniarum nobis offe-
dissolutionem. Tantis igitur agitati turbinibus, ad
runt, ila noslram conlrivere facultatem,ut unicum aposlolorum limina docrevimus proficisci.magnum
superessel solatium, usus ipsepaliendi.Ea profecto
novs tribulationis arbitrati remedium, si Romanus
ante peractum cocpere triennium,qi]od totum con-
pontifex nobis et consiiio subvenitet auxilio. Susci-
tinuis evoiutum lamentis, recens vulnus in vulnera pite igitur nostram benevoli excusationem, dili-
quotidie fatijjavil. Denique tam modico tempore,
genter altendentes nostros sumptus itineris ex-
sex in Urbe sustinuimus consules, quorum nullua B
pensae, parilerque concilii, sulficere non posse,
pacificum praetendens ingressum, gladiis et i;,'ne
qui de reliquiis incendiorum, tanqunm tabulae de
curlam sib; vindicavit potestatem. Plebs coacla in
naufragio, exlracti, defectum nobis in via polli-
favorem, tyrannijni snscepit ex necessilate, nun
centur.
ducem ex lege. In susceptum sludia simulavii, non 89 EPISTOLA IX (1;).
exhibuit. Fidem reperit in ea, qui superior. Consul
ANSELMO ARCHIEPISCOPO (15).
vero lanto gravius dominatus est.quanto brevius.
Inconcilio Uarenst an. 1098, prsesenle Vrbono II
Miles ejus, simulatis usus injuriis, eos scelerum summoponlifice, U. Anselmus Canluariensis arrJii-
judicavit expertes, quos rerum. Et qula non parcit cpiscopus, Grsecorum errorem de processione Spi-
rilus sanrti, egregie confutarut. hogal eum Hllde-
populis, regnum breve, finem rapinis inopia posuit,
bettus (16) ut qitae in dispulatione viva voce protu-
nonvolunlas.EacladesusqueadsancluariumUomini lerat argumenta, scriplo ad utilitatem Ecclesice
devdgataest, el primo quidquid extra muros nostrae mandare non pigeat.
fueratpotestalis, vel 88 evanuit in favillas, vel Familiare est sapienti tolerare
nescientem. Hinc
dissipatum est in rapinas.Deinde simiiibus cecidere est quod inscientiam meam
aperire non timui,quia
praejudiciisepiscopales Ecclesiaj domns non paucas. erat cum sapienle collnquium. Eara, nisi failor, et
In reliquis, quibusignispepercit, aquae periclitata C scienlia vestra erudiet, et charilas supportabit.
est et facullas pauperum, et reverentia sacrorum. Felicem, me, inquam, si meruissera vel praesens
Orania confracta sunt, omnia direpta,omnia conta- tanquam familiaris epistolam suscipero
infitrui,vel
minata. Nihii eorum manus evasit, qui gratis ad deslinatara.Hoc autem mihi locus invidit, nec aliter
flagitia discurrunt, ad honeslum nec pretio.Eisdem salutationis indulsit obsequium, nisi priusorbis
clerus affectus injuriis, summam rerum judicat dimidium consuItarem.Oportet enim mariset aeris
alfluenliam, solari naturam ad necessaria votum
; explorareclementiam, si quem judicamu? in Anglia
restringit, omnibus indigens. lUius angustiae super salutandum.Caeterumialisincommodaseparationis,
dolo^-em vulnerum nostrorum addiderunt,gravius- charitatis copula supplevit, quae neminem patitur

(12) Ai. 19. Scripta circa an. 1100; Tot igitur exsgilalus proceilis nildebertus,
est.
(13) Licet in quibusdam mss., velul Refj., 4103, Romam,
quasi ad portum.fere mcndicauscontendit
Colb., 2131, Ebroic, 19, hasc epistola nuncupetur aiJ Paschalein II scilicet summum ponti(ici'm,quem
Joanni Benedicto, sine conjunclione e/, honc tamen, lamen ibi non reperit. De his consule Vitam Hilde-
ut patet ex epistolalvonis Carnot. 87, interseri de- berli. De Joanne et Benediclo raenlio fit in Chrono-
buisse videtur. Scripta est enim epislola duobus logia BcrnHrdina, ab Horstio el Mabillonio, .id an.
distinctiscardinalibus,proul revera illis Ivo scribit, 1100. Vide Cangium ad verbum Consul., GIoss.,
Joanni et Denediclo. Hi, teste Baronio, ad an. 1100, n pag. 1191, qui ibi citat epistolasSS et :c!6 llildeberti
in Gallias missi, tanquara lej.ati apostolici,Pictavos nostri, ubi sic ait Consules in civitalibus, qui in
:

conciliura convocarunt, ubi discussa praesertim
causa de illegilimo Philippi i regis Francorum cum
Bertrada pellice matrimonio, varii canones conditi
sunt, quos videre estdicto ioco apud Baroniura.Ad
illud concilium ire se Hildebertus excusat, propter
exlremara, ad (]uam redaclus fuerat, inopiam a rege
Angliae (haud dubium quin Guillelnio Rulb),et ejus
asseniatoribus, variisintratrienniumCenoraanensi-
aliis vulgo Scalnni vocantur. StcsidiuiB. Montispelien-
sia, art. 125. de forma .jur^menti consulum, id est
scabinorum, Ga.\\\ce echcvins.
(14) Al. 21, Scripta circiter UOO.
(15) Iia ms. Ebr., A. archiepiscopo ; Colb., 2131.
(16; De Hildcberlo sic ait Guilt. Gemnr.eticensis,
Hist. Northmannorum, lib. vi, cap. 9, pag. 265,ubi
aiiit deOperibussancti Anselmi Confutaral^mqmi, :

busconsulibus.idest secundum dotvAnum DuCange,
Scabinis.seuplebeiiscivitalis rectoribus.Cum autem
idem Guillelmus Rulus, fortuito sagittae ictu,secun-
da dieAug an. 1099(a) obierit, videlur ha°cepisto!a
scripta, aul eodem anno exeunti^ autineunle pro-
ximo 1100, quolMclavense istud concilium halilum
Gr3SC0S Anselmus in concilio Harensi, negunles Spi-
ritum sanclum a Filio procedere. Unde.sumpta raa-
ier\a, rogalu Hildeberii Cenomanensis rpiscopi, hunc
librum composuit. Idem asserunt Ordericus Vit.
Hist. Nnrlhmann., lib. vi. cap. 9. sicut et Robertus
de Mdote in additioi.e ad Sigebertum.
217 EPISTOL^. LIB. IL 218

esse absentemnobis, neminemnon familiarem. Ea A. {Joan. xv, 5). Grave quiflem est in pu?na tirones
nihil est diflfusius. Par enim latitudo est,etchari- anim.are, gravius autera revocare fugientes. Majori
lalis elmundi.Charitasaraplectitur quidquid Ocea- eget studio redderequam coiiservare sanitatem.Ua
nus. Cliaritas in sacrario dilectionis, et amicum vix est qui dubitelhoc ordine fHciliusignaros intbr-
colligit inDeum,et inimicum propter Deum.Eydera mari quam reformari perversos. Unde ct tesplen-
diligere non desinit, cum diligi desinatur. Omnes didior gloria re>picit, cui desursura datum est et
habet prcesentes, omnes affines. Quibus non potest colligere dispersa, et confracta solidare.Sub te
nbsequio,subvenit adeclu.Absit igitur ut publicum cultore sterilis ficus effloruit,et in gratiam cumsuo
charitatis betieficium mihi maris fluctibus aufera- rediit domino,cujus rninas et securim formidabat.
tur, cum scriptum sit Aqux multas non potuerunl
: Erit itaque tuistudii circa commissam tibiarborera
exstinguere charitatem (Cant. viii, 7). Facite enim fodere, circa mittere siercora. Talis planta facile
est ut diversi cullores litloris charitas uniat, quis resilvcscit; et si desinas colere, ejus virentiabrevi
unam rempublicam 90 (erram fecit et coelum (17). tempore reputrescunt. Quotidie flat aquiio, non
Hiijus itaque fiducia invecta esl mihi praesumptio floribus tantum, sed et fruclui suspectus et foliis,
inquirendi atque postulandi quod impensum non rogandus est auster ut veniat, ul perflet hortum
minuit erogantem. Si votorum summa quaeritur, suum (Cant. iv, 16), et efflciatur odor ejus, sicut
sequens illa pagina dcclarabit.Appulsorum relatio-
B odor agri pleni, cui benedixit Doininus. Fortassis
nibusdidici vos in concilio Bnrensi sermonem ha- in publica commoda peccem.si longo serraone mo-
buisse deSpiritu sancto, queni calumniosa Grieco- rer te si qnos
; debes pluribus oculos prolixiore
rum versutia a Filio minime prooedere fabulatur. pagina teneamus. Hoc tamen unum nec te legere
Quod igitur adversus hanc illorum dementiam in taedeat, nec fidem dictis adhibere. Vicem rnihi re-
praefato promulgastis concilio, succincto tractatu pendes,si ames me et ores pro me.
deprecor adnotari, Et quiaipsi Latinorum Patrura
EPISTOLAXI (21).
testimonia non suscipiunt, his auctoritatibiis opus
tlHgilatum munire non taedebit,quas Graecacallidi- D. ANSELMI AD HILDEBtRTDM.

tas et snas fateatur et noslras. Magna quidera, Anselmus, servus Ecclesiae Canluariensis, Hilde-
beate Paler,postulo,sed qua; pariteret suscipienti berlodomino et reverendo coepiscopo Cenomanensi,
proflciant et danti.Nobilis enim possessio est scien- salutem lemporalem et geiernam.
tia,quae dislributa suscipit incrementum,et avarum Lillerx 9^ veslrx sanctiiatis valde me vobisdebifo-
dedignala possessorem, nisi publicbiur, elabitur. rem reddunt. non quia me suprame extollunt, sed
Gonservet nobis Doiaiaus sanctitatem vestram, et quoniam immensam dileclionis erga me sinceritatem
videant vos oouli roei, antequam inoriar(18). '
ostendunt. Si enim propter Deum, ut illi plareamus,

EPIST0LAX(I9). inimicos, nndlo magis, Jiejlli dispticeamus, diligcre

debemus amicos. Quapropter, si aut nullam, aut
PniORI CAHNOTENSI (20).
minorem dilectiunem vobis iribuo, injustum in mea
Buic gratulalur quod monachoa a primo regularifatis
fervore d'iapsos in metius relormavpril, et ut quod
conscientia me judico. Sicut igitur hanc volo vitare

probe inccepil sedulo perf^ciul pulhetice exhor- injustiiiam,sic Vftslram amplecii desilero amic.itiam.
tatur. Fateor elium quia, si mihi essetpossibile, vos ad du-
Non potuit ad nosusque tua non pervenireopinio, plum quam me diligalis deberem diligere, quia vos
quia, juxta Salomonem, o/eum effusum notnen tuum me praevenistis amore, quod probustis munere {12).
[Cant. 1, 2). Ejas odore luam., mi fraler. edocli de- Nam quoniam immeritum dilexist!S,vonminusdebeo
votionem, benediximus Domino Deo Israel,i|uoniam rcpendercet sicut dalis exemplum, tanlumdem gratis
devotio tua, nihil aliud est quam gratia sua. Quis deheo impendere. Qumiam si signif.castis vobis pla-
enim,corruplisinoribus et monHsticoordini concul- cere hoc, quod de opusculis nostris lidisiis, prsesumi-
calo subvenire posset, quis consuiere, nisi adjulus mus vobis miltere quxdum qux, ut puto, nondum
ab 80 91 qui dixit : Sine me nihU }joteslis facere ? vidistis.

D
(17) Ita et Salvianus. Guillelmo forte directam, quem ex ar:3hivis hujus
(18) Hic interseri convenit epistolam D. Anselmi monaslerii,constat e monacho Majoris mona^^terii
ad Hildeberlum.quee est M lib.ivejusepistolarum, in abbalem electum an. 1101. decessisse an. 1130.
edit. Gerberonianae. Porro ex iisdem archivis patel hunc ipsum Guil-
(19) Al. 6. Scriptacirca an. 1103. lelmum observaatiee regulari.statim ut fuit assum-
(20) Ita mss. Reg. 4103, Victor. 272, Golb. 2131, ptus, restituend», sedulo dictis et exemplis incu-
— Cum plura Carnuli exstent monasicria, duo sci- buisse,imo et ipsum temporalium stHlum m melius
licct canonicorum regularium,nempe Sancti Joan- reformasse.Per temporis ergo et rei ipsius circum-
nis et Sancti Garauni, et duo monachorurn Benedi- stantias,licere videtur,nl hffic illi reformalio et re-
ctinorum, Sancti scilicet Petri in Valle,et B. Marios formationis honor,ab Hildeberto riie tribuatur.
de Josaph.t, non facile liquet cui priori Carnolensi (21) Scripla circa an, 1102. In serie epistolarum
directa luerit hajc collaudatoria reformationis epi- D. Anselmiinveniturundecimalibri quarti editionis
stola. Cum tamen inter illa, mdnaslerium Sancti Gerlteronianae.
Petri in Vaile.primas semper obtinuerit, probabile (22) Flabellum forte,de quo nildeberlus,epistola
vidclur hiinc ppistoiam prioris Sanoli Petri scri- secunda libri priraa intelligit (a).
pta ii,cuju.s tamen nomen ignoratur. Nisi dicamus
(a) t Epist. XL lib.2. rectius adduceretur post epigt. ii lib. 1.
910 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 220
EPIPTOLA XII (23). A bit. Vale, mortemque non pluribus stadiis ab aula
ROGERIO 9ALISBUIIIENSI EPISCOPO (24). quam u lugurio distiire memineris.
Huic recens, ul vlde/ur, ad Salisburieniem episcopa- EPISTOLA XIII (26).
luni promolo, cotitjrutuldlur Htldeberlus ; eique
Gratias agit Hildebertus D. Anselmo pro suscepto
Guidoni^, qui ei in Ecrlesia Cenomnneusi pc^tea
De suncto traCaiu, quem ub eo superiori
Siitri'11
succt^s.^it, eximias ad obsequium Ecclesise dotes poslulaverat epistola (27).
commendat.
El dies iaetus, et vultus solemnes, cum tuo mihi
Virtuti gratulor, cui, subsoio regeno3tro, suam traclatu pariter accesserunt. Susceperam prius
video non deesse inercedera. Novit ille. regiam
benediclionem 94 tuam,servus ego.eervus tuu?,et
manum donativo 93 melius splendere quam sce-
egit gratias Deo et tibi devotus effeclus, affectug
ptro.nec satis esse principi subditos exemplis ad
meus. Humanum quidem
fuit subvenire proximo
bene agendum provocare.nisi provocentur et pras- per compassionis affeclum, sed divinum fidem
miis. Hinc esl quod defcecali mores tui, summo
Catholicam defendere per inhabitantem in teSpi-
donati suntsacerdotio,quo nihii convenientiussHn,
ritum sanctum.Ulrumque autem operatusest unus
ctorum vel remuneratio.ve! materia est studiorum. atque idem Spirilus.volens tibi viriutum exuberare
Sane sana regis dispositio, quae Gbristi Ecclesioe graliani,quem suae processionis a Filio reservabat
nihil melius providere iiuam te, cujus et scientia B
deiensorem (28). « In mulevolam enim anitiiamnon
subjt^cti proficiunt, et patrocinio virtus exsultat.
poterit introire sapienlia, nec habitare in corpore
Talem te pro nostro Widoiie (2.^) rogare decreve- subilito peccatis (Sap. i, 4). » Uiide dignum fuit ut
ram,sed veritus sum ne quod per te facturus es, advocatus Veritatis exemplum praetenderet religio-
precibus exlortum putaretur. Gratiorasunt benefi-
nis. Talis praeterea pastoralibus excubiis congrue-
cia, quee non aiieno interventu.sed affectu sponta-
bat, cui nihil deesset ad plenitudinem justitiae, ni-
neo proveniuQl.Praelalum tamen fratrem liliumque
hil ad inlegritatem doclrinae. Bealum sane pectus,
noslrum eo non debui defraudare testimonio.quod quod virtutum conventus reverendum sibi pene-
non minus vit'i quam lilteratura promerait. Unus
Irale consecravit. Inde velut ex abdilis divinapro-
ex nostra Ecclesia excerptqs esl, cui el ad fructum deunt oracula.nihilque aliud sacra verba profiten-
scientia et ad exemplum moi-es exuberant. Unus turquam coelestis interpretem voiuntatis. Eorum
ille tibi pro multis erit,quoniam iauno multos iilo
mesaepius recordantem stupor opprimit et dum ;

magistros invenies. Porro diuturnior ejusapud te omnia Spiritui sancto

conversatio,pauca me super eoscripsisse.conclama-
(23) Al. 3. Srripta an. H02.
(24) Ita ms.Re^., 4103. Ms. Ebroic.,19 habet /io-
genis, non Rogerius, et sic nominatur in Angiia
sacra, parte i, pag. 275, ubi sic de eo Rogerus
episcopus Salisberune, Magnus dir.tus, Henrici I
AngiiiB regis a secrelis, primus post conquestum
canceliarius.deinde epiPcopus,regni fidelis admini-
9ter,zelanli9simusepiscopus.honorum spretor,elc.,
iicel honoribus a rege iibunde cumulalus. Coiicilio
Londinensi a S. Anselmo. anno 1102, uta primate
conMOcato, adfuit.tfste Eiidmero,cum aliis episco-
pis, et Rogerus, sed t;intum iHfe^/tVws.sicut et ajter
Rogerius.eliaiu tV(i^e.s7zms.episcopus Herifordiensis.
De balisberiensi Haepfeldius, sdec. xii.cap.28, asse-
rit eumeodem tempore fuisseSalisberiensem cano-
nicum etmagistrum scholarum.Lincolcien.canoni-
cum,Hothomagpnsem item canonicum et archidia-
CMnum, et Cpnotnaii. schnliarcham, archipresbvte-
rum et praecenlorem. Nunqutimtamni, inquit, «wm
sibi tanli honoris subri/iuH colleclio. Sed quis creilat
Rogeriuni tot siinul.et vclsdlo diss^iiaruin regionum
silu, ppcum inviceni repugnanlia beneficia nnsse-
disse? Quis autem, si vere tot possedil.tot honores
eum sihi ipsi non rapui&se non mirelur? Quis de-
mum existimet Hildpbertom, virum vel suinmis
pontif)Cilius,vpI regibus adulari nescium.hominem
tot beneficiorum pomlere pressuin. et oppressum,
ad unim« periculum.tot laudibus ce]el'r:isse?Apage
singula diligenler intueor,
confiteor ascribenda,cum Psalmista diceas : A Do-
„ Notandum etiam quod in anliquo codice ms. bi-
C" bliothecee Sancti Victoris Paris.,
n. 1041, inter
piures episcoporura diversarum regionum catalo-
: gos, ann. circiter quingentorum, invenitur cata-
logusepiscoporumSaresberiensium,quorumulti(r'U8
sic notatur; « Rogerius de Morluis Vallihus Ma-
gnus scientia, ct gpuere nobilis, de quo reperitur,
quia cum devenisset ad eum... haereditas paterna,
et amici.causa proiis,providifsent denobili puplla,
ut eam diiccret uxorem, et more solilo.cum ipse
et iila scli colloquium haberent, Magnus Rogerius
decorem puellffi approhans, dedit ei in consilio,
quatenus Dei Filium acciperet sponsum, ipse vero
alteram non sumeret aponsam, praster virginein
Mariam. Quod consilium illa amicis retulit, et ita
tenuit, quod sanctimonialis effecta, et ipsa, succe-
denti lempore, pnefuit abbatissa, et ipsc ppipcopus
factus, in Deo diligens eam.licet a longe distarent,
dicebateam sponsam suam.causasanrtae castitatis.
Itasiipra citMtus cataiogus. »
D (25) Hic Guido nnn alius esse videtur. quam
Guido de Stampis, (Orderico Guido.et Guiamarus,)
qui. ut palel ex hac epistola, in ecclesia Cenoman.
ab ipso Hil iehprtoediicatu9,Rogerio,ut amico.cnn-
ccssus.ul in ecdesia Salisberiai scholiarcham age-
ret, deinde ab Hildeberto revncati)B,cum idem mu-
nus in EccIi-sjh Cenoman. alniuandiu exercuisset,
demum arrhyoresbytpr et praecentor elTectu9 ;

igitnr mihi hanc lot beneficiorum simul conservato-
rum iHbulam, nullis aliis arguMientis nixam, ad
Ecclesiaj scandalum conlictam, ut optimi praesulis.
abaliis auctoribus pietate et otficii pastnralis sedu-
litaie celehris, famae inique dptriiheiitem. Gredatur
potius Hildeberto, virum virtule pximium hac epi-
stobi (irapdicanti ;nec tamen amicum poienlempal-
pi<nti,qi)em tfindem monpt non pluribuu stadiia ab
aula quam a lugurio mortem distare.
tand^'m II Idnb^Tto in Turonensem archippi?copa-
tum translato, in e.jus Cenomanensem cathedrain
sulTpctus est. Analect. tom. III, in Actia epp. Ce-
nom.
{2t))Al.22. Scripta an. circiter 110.
(27) Hujus iibri nona.
|28) Tra'tatu scilicet illo De processione Spiritus
sancti a Patre et Filio, contra Graecos, de quo
supra.
221 EPISTOLiE. — LIB. IL 222

mirabilein oculis nostris A filiee stabilitatem acquirerel,quaodo ei libellus

si
mino factum est istud, elest

(Ps. cxvii, 23). (29) Vicem mihi, sanctissime Pater, repudii scriberetur. 90 Mihi uutcm nec exlorqueri

rependesjsi tuarura participem rae tecerisoralionum. assensus, nec persuaderi potuit, prudentiam ves-
95 EPISTOLA XIV (30) trara in eorum simplicitatem descendisse, quos

ARCHIEPISCOPO ROTHOMaGENSI (31). redarguit Aposlolus dicentes Fuciamus mala ut

:

Super his ergo quod ad

Negat Hildebertus ullum quocutique proeiextu con- veuiaiilbona {[iom. in,8).
jugium fieri posse legitimum iater consanguineos me pertinuit sollicitus fui. Petenti assensum, dis-
et ulfines. sensum nantiavi,nullius dispensationis intuitu per-
Sicut sanctitatis pagina denuntiat, filia
vestr.ie,
mittens consanguineos aut affines inhabitaruaifo!-
Walteri de Meduana(de Mayenne) comitis de Mori- dera conlrahere nuptiarum. Iluic autera connubio
tonio (Mortaigne, potius Mortain) sanguine pro- usque ad dissidium rc-sistere, illius erit soUi-
xima praedicatur. Prius autem quam praefatas per-
citudinis ad cujus parochiam nupta demigrasse
sonas matri.T.onii vinculura astringeret.idem Wal- cognoscitur. Gonservet vos Dominus, Paler
terius consinguinatem rnihi submuamurans, quid sancte.
sentirem [al. metirer] cautius exploravit, bonum EPISTOLA XV (32).

sibi videri, si bellum quo diutius comes in eum Abbalem quemdam elegnnlioris stijli plu$ sequo
desaevierat, intervenientis conjugii charitas termi- B studiosum, ad simplicinrem orationis moa-im
reoocnre conatur, simul et a consuetudine in ejus
naret.Addidit praeterea vos vestrosque comprovin-
mouasterio anliquUus recepta, qua panis euclia-
ciales ei scripto confirmasse, compendio pacis et rislicus nonnisi inLinclus conjnunicaturis porrige-
quietis tolerandum consanguinalis piaculum.Unde batur.
etas?en3um GenomanensisEcclcsiae luturis nuptiis Promissam beatitudini tuae paginamsatiselsuper
pobtulavit, ut ejus quoque auctoritate, conjugio exspectati(33).Promisi,l'aleor,sedveritussumnerudi

(291 Sic desinit epistola in plerisque ms.

haec
sc. Colbb. 1168, 4017, 2662 Victorin. 272, 292
-,
et in Ebroic. 19, Altamen ipsa haec episiola, quae
inter eijistoias saneti Anselini bis invenitur.in edi-
tioneGerberoniana diversimode desinit.Nam prima
quidem, quae habetur, pag. 386, post haec verba,
oculis nostris, sichabet « Vale Sanctissiine Pater,
: rentia ejiisdera monasterii, cujus monachus fuerat,
sciensquia desiderio desideravit animamea te vi-
dere,non aegre latura ventos aut pelagus,dummodo
liceat consilium salutis accipere a te, quod nus-
quam esse credo, nisi sit apud te. » Altera vero,
p
^
quae est pag. 434 post verlia, oculis nostris, dnsinit
ut superior hicreittta,in haic verba, vicem mihi re-
pendes, etc.
(30) Al. 34.Scripta videturcirca an.ll03.
tur;sed quid in ejus patrocinium, quenr. Paschalis
;
II m praefnto Romano concilio,utambitiosiim dni-
navit, el Honorius II in episloladecretali, data La-
terani, ad Petrum ven. abbatem Cluni.icensem,((ut
pertinaciler impoenitentem de malisCluniacoillatis,
honesla sepultura privasset,nisi,» utait, «proreve-
eam illi'indulsisset?«\il tamen obstat quin regimt-
nis sui tempore.tot malis bona quaedum inseruerit,
quale fuit consilium commendandiposteris exiinias
praedecessorura suorum virtutes, praecipue vero
Sancti Hugonis, cujus monachus fuerat, et cujug
vitam ab Hiidebprto descriptum, percopierat,
quamque tandem illi Hildfbertus misprat,et quam
ipsa proinissnm, et landiu exspectalam hnc ep^sioia.

(31) Dilficilc non est divinari qnis ille sit Rotho- vocat paginam.
mag.arohiepiscopus, qupm ms. Ebr. ^9, per litle- Hanc occasionera arripuit Hildebertus, impro-
ram A., Reg. vero 4103, S. designat tempore
; bandiconsuetudinem Cluniaci observatam, eucha-
enim episcdpatus Hildeberti, trestantum notanlur ristiam scilicet communicaturis, nonnisi intm-
archiepiscopi Rothom. Primus, Guillelraus,ex mo- ctam, praebendi. quam concil. Homanum sub Ur-
nacho et abbate Cadomensi, inangiiratus cirea an. bano II an. 1095, prohibuerat, et Paschalis II,
1079, Mui concilium provinciale hnbuit 1107. Se- epistola decrptali secunda ad ipsum Pontium ab-
cunrius. GollVidus, ex d-cano Cenom. qui intprfuit batem Gluniacen-em. vetuerat quod non levem :

coiicil. Remensi, sub Calixlo 11, an. 1119, et obiit
an. 1128. Terlius, Hugo, ex Cluniaci priore, et
primo ubbate Radingae.an. 1130, electus est. AHuit
Henrico I regi Angliae morienti.an. 1135, et podein
anno, rogante Sugerio, oratoriura Sancli Romani
in basilicaS. Dionysii in Krancia di'dicavit. Obiit
aulem an. 116?. Ad quem ex tribus scripserit
hanc ppistoiam cerlum est non aliuin luisse quam D Bona,
Guillelrauui. Codex quo usus est D. Mauguin,eam
inscribit Ivoni Curnotensi episcopo sed nonnisi
; ante aliquot saecula a ma.joribus con>uetudine,
archiepiscopo videtur inscripta,curahiccomprovin-
cialcs nominet:quod solis compelit archiepiscopis.
(32) Al. 64. Scripta circa an. 1110.
(33) Proltabilitersatisquidamantuinaverunthanc
epistolain directam Pontio, a fundationc, quinto
alibati Cluniacensi. horaini utique,ut ex actis ejus
liquet, a praedecessorum suorura humilitate et
simplicitate jain longius alieno.curioso et adsaeculi
vanitates et insanias falsasmmiura propenso.Cujus
videlicet fastus in concilio Rumano, ann. 1116,
patuit,cum prtesento Pasch «li Il,ahbatem abbatum
pr;pbet conjecturam hano illi ab Hildeberto epis-
tolam fuis«edirpctam. Quomodo autem intelligat
hano intinctionem vix discerni potest. Diiplici
quippe modo olim panis eucharislicus intioctus
praebpbatur, scilicet pane conspcrato, aut in vino
conspcrato, spu sanguine Chnsti, aut in vino com-
muni intincto. Priinum ritum, ut doci^t E card.
Rerum Liturgicarum lib.ii cap. 19, art. 3,
servabant Graeci, et adhuc tradita sibi, inquil,
servant. Sic pnpuhim etiam ipsum sub utraque
specie, non seorsura, sed simul sanguine mista
comraunicando, singulis singulas particulas intin-
ctas, parvocochleari ori illato, distribuunt. Viguit
et in quibusd.im Occidpntis partibus hic ritns;sed
contradicente Ordine Rnmano.ait Micrologus, cap.
19, contradixit etconcilium Romanum supra rela-
tum, et Braccarense terlium, ne error porum, qui
instinctionem porrigi procomplemento communio-
nis, ulterius serperet. Erut autem ct alier modus
intinclionis panis nimirura conspcrati in vino
:

86 jactitans, in praejudicium abbatis Cassinensis, non consecrali et hic etiamnum vigpt apud Grae-
;

turpiter causa cecidil, et titiilnm illiim, judicante cos prn morti pr^oximis. quibus particnlas sacras,
suinmo pontifice, Cassinensi abbati cedere jussus quas me/77«s, seu communiori vocabulo, marga-
st.Non desunl tamen auctores,qui illi patrocinan- ritas vocitant. De quo vide E. card. Bona, ubi
 223 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 224
Btyloresleqenti97dispIicpret.Raliohaecdiuturnum A quidara inlinctam tradunt euoharistiam populis,
raihisil''ntiumimperavil.(:,-BterumcumPauiu9e98etin non hoc prolalum ex Evangelio testimonium repe-
raanibiis.et iilud ad Philipp.mscs occurreret: « Dum riunt, ubi apostolis corpus et sanguinem suum
omnimodo siveper occasionem. siveper veritatem Dominus commcndavit.Seorsumenim panisetseor-
Christusannuntietur,inhocgaudeo,sed etg;iudebo » 8um calicis commendatio commemoratur.Nain in-!
CP/n7?p,v.i,18;.Debitumsolvere.disposui,etquo3cripto tinctum panemaliis prasbuisse Christu.n non legi-i
poPSumimprobare,quemapprobatisorrorem.Pcricu- mus.excepto uno t.mtum discipulo, quem inlincta
losedelicatusest.quisqnis.nisieum venustas verbo- buccella Matjistri prodilorcmi oslenderet, non quod
rumdemulceat, docirinae pra-judicat salutari. Quis hujussacracnenti institutionem significaret. Porro si
exustus siti oblatara fictilibus aquam projecit?aut quis dicat ex intincto pane.quem traditori Ghristua
quis ajgrotare maUiitquara nigraet horrendamanu porrexit, praefatam emersisse consuetudinem, tan-ji
.^thiopis praeparatamsumerepotionem ? Imprimis quam praiscriptaineo fuerit forma,qua tradi opor-
igilur atlendasjudicialemcsae pertinaciam.consue- teatcommunicaluris panein qui de coelo descendit,*
tudinem preeferre veritati,necliberest ususaculpa, etdatvitam mundi),forsitan illicredendum putarem,
cui vel auctoritatem consfat obsistere, vel ad versari si panem illum Christi corpusfuisse,vel Evangelium,
ralionem.NoverathocAuguslinus in tertio libro de vel plena
q fidei reliquisset auctorilas.Caeleruin velte-
unico baplismo.his scribens verbis (:34) « Veritate nuiter scienti
:
manifestum
est aliud fuisse corpus
manifestacedatconsuetudorationi:nerao consuetu- Christi,et aliud.buccellam panis intinctam, Judam-
dinem veritatiet rationi praeponat,quia consuetudi- que priusad mortem saginatum corpore quod erat
nem ratio semper et veritasexcludil.»
Item in libro traditurus.quam buccella panis proderel traditorem.
De baptismo(.S5):« Qui contemptaveritate prsesumit De qua buccella sic Augustinus super Joannena
consuetudinera sequi.circa fratresiovidusestelma- scribens(38),ait:Non autem, ut pulant quidara ne-
lipnusquibusverilasrevelatur,autcircaDeuminKra- gligenterlegentes, (unc Judas Chriati corpus acce-
lus est,cujus inspirationeejus Ecclesia instruitur. pit. Intelligendum estenim quod ante, eisomnibus
NaraDorainusinEvangelio:«Egosum,inquit,veritas)) distribuerat Dominus sacramcntum corporis et
(Joara.xiv,65);<(Nondixit:Ego sumcoasuetudo.»ltera sanguinissui, ubi et ipse Judas erat, sicut Lucaa
(36):« Revelatione facta cedat error veritati. Quia et evidentissime narrat ac deinde ad hoc ventura,
;

Petrus,quicircumcidebat,cessilPauIoveritatempra0" ubi, secundum narrationem Joannis, apertissime

dicanti.xDeeodemCyprianus^ST^KiConsuetudoquan, Dominus perbuccellum tinctam atque porrectara
tumvis velu8ta,quantumvisvulgata, veritali estora-suura exprimit traditorem. Fortassis per panis
ninopostponenda;etU3Usquiveritatiestcontrarius, tinctionem
p illius signilicans fictionem. » Ha3c tibi,
abolendus. » frater charissime.su((iciant, si veritatis compendia
His auctoritatibus instructos culpa re.-picit, si sequi, quam postlongius relinquendae consuetudi-
malunt post consuetudinem deviare quam sectari nis circuitus aberrare, malueris.
veritatem.Quod ideo tibi,cbarissime(rater,ex;iravit,
ut vel excitatusevigiles, et videas, quam traditioni 99 EPISTOLA XVI. (39).
sacramentorum altaris, quae in vestro est celebris (40) G. PB^.VESTINO EPISCOPO.
monasterio, nec evangelica consonant, nec decreta
Invictam episcopoPrxnestino, Cononi scilicet cardi-
concordant.In eo enim consuetudinis est eucharis- nali, et summi ponii/icis per Onentem et Occiden-
liarii nulli nisi ir.tinctam dari : quod nec ex Dorai- lem leqato, in ntgotiis ecclesiastis iutegriudem
nicainstitutione, nec ex 9Ji sanctionibus gralulatur,et ad per.severanliam hurtatur.
authen-
liris repetitur assumptum. Si Malthaeum consulis Zelum legis habes, quem tamen cathedra noa
si Marcum, si Lucara, seorsura invenies traditura contulit,sed apud te invenit.Id ostendunl comrnis-
panem, seorsum vinum. Unde et sic papa Juliu» sa tibi Ecclesiae negotia.quae pariter et inter minaa
ait:« Illud quod pro complemeoto communionis,
intrepidus, et integer inter munera, sub capitia

agit decommunione sub unica specie, fusius haec n (37) Consuetudo sine veritale vetustos erroris est.
narraniem, ^
D. Cyp. pp. 74.
Apud Cluniacum autem.uterque litus servabatur (38)Tract. lxii, in cap. xiii Evang. Joan.
ulypparetex Udalrico, Consueludinum Cluniacen- (39) Al 45. Scriptacirca. an. 11 0.
sium lib. n, cap. SO.Sic ille enim Quoiquot ifsum :
(40) Ms. Reg. habet litteram C. Prienestino epis-
sucrum corpus [.\ucfrclos] diderit, sc. in missa, sin- copo, perquajn hnud dubie desifrnal Ciinonem. seu
gulis sanguine pnus inlingit. Non igitiir tantum Gooonem,tunc revera episcopum Pr«deblini]m,car-
solis minir-lris altaris. sed omnibus, quoiquol erant dinalera.el apostolicura Paschalis II, per Orientein
comrnunicandi. De infirmis aulera. rnaxii.ie de et Occidentem legatum. Hic subscripsit gfnerali
niorti pruximis;/«/e/ea, ut ferunt Consuetudines Lateranensi cnncilio, ubi rescissa est extorta per '

praelataj, lih, m, cap. 28. curalur ul infirmi burca vim Henrico V, irnpcatori, a Paschale II, investi-
lavf^tur, rere/duri corpua Dommi, quod redpit vino
\

lurarura concessio, ad cujus damnationem plura

iniinrium. Ouo poiato, etc.
- . per varias regioneshahita S' niconcilia.VideBaron,
(6i) Cap. sc. 8. pao:. 112, et Lih. iv. cap. 5 novae ad annos 1 1 l,H14,qui ei ad an.ll 19. asserit Cono-
1

ertit scilicct pag. 124.idem citatur in conc. Cartb. nemoldatura recusassHsumraura pontificatum.Huic
*P"'i^yP'''»"'""» «^'-28. viro SHoe magn^nimo H Ideb.-rtus ad hoc nepotiura

o«rik j'"'
^^^ ^' " intrepide perficien.ium animnsaddit. Ad hunc ex-
woJ iDid- cap, 6, n. 9. etaat Ivonia Garaot,epistoia;266,267,et alia3passim.
 ^

225 EPISTOL^. — LIB. II.

226
discriraine peregisli. Caeterum : Qui perseveraverit A Bi\iser\iiit etidim sihi vestimenta mea, equis jam
usque in finem, hic salvus erit [Matih. x, 24). Per- inter eos distributis, qui gratis ad facinus discur-
severes, oro, nec aliquando potiaris ut iilud puris- runt, ad honestum nec prelio (44).
simumconscientiaetua3argenlumcujuslibel[inune- Porro in illo castello, in quo haec acta sunt,
ris] Venturus est Salanas ad
(41) scoria decolorel. Carnolensis erat episcopus (45), venerandae vir
te qui tentet te, qui dicat Hxc omnia iibi dabo, si
: auctoritatis, sed apud
sceleris auctores, sine atic-
cadens adoraveris me {Matih. iv, 9). Sfd si bene toritate fuit aucloritas. Is in spiritu contrito Hu-
novi te, sic responsurus es tentatori Vad4 retro : bertum conveniens (hocenimPharisaeorum principi
Satanas [ibid., -10).
.nomenest),primolilanditusestillibestiaesed bestia
\' EPISTOLA XVII (42). rationem nonadmittit. Dehinc illura sacrilegii libe-
Quamvis illatam Ecdesiae in proditoria personx sux re arguit, obsecravil opportune, importune
incre-
per comitem Roirocum, et ejus dapifernm Humber- pavit, Postremo tradiditillum Satanae in
tum, delenlione injuriam Htldeterfus universis interitum
carnis, anathematis vinculo quo debuit alligatum.
Erclesix filiis palhetice reprgp,seniet {i3),libertatem
tamen hcclesise, quum pecuniana sui redemplione In omnibus his non est aversus furor ejus, sed
ad-
Ixdendam /ore censei, vHx proprix prxferendum huc manus ejus exlenla (ha. v, 15). Religiosi nno
aposloticovigore prolrsUUur,indiqnum usscrens se & 4 ^^
nnp ini ^^^bites,
^"^^0* ot K.,f.,o ^^ „ J-
et consummat. anachoretcB no
semel Chnsu sanguine redemptum, ulio prelio re- B
"^'"'^ ^^ lapidem convenerunt, et invenerunt
dimendum. lapi
Ornnibus episcopis, presbyteris, atque universis dem, non eum de quo suscitat Deus filios Abraha?,
sed inquo nihil est humoris, in quo radicera
Ecclesia3filiis,HiLDEBKRTUsCenomanorumsacerdos, non
vinctus Christi Jesu, salutem.
habet semen verbi Dei. In omnibus his non
aversus
furor ejus, sed adhuc manus ejus
Feliciter sunt miseri,quos constat non meruisse extenta. Missum
quae patiuntur. In adversis siquidem denique est ad comilera Rotrocum, relata ei caplio
felicitas quae-
dam est,quemreum putas,esse tamen innocenlem.
mea, etconfusio et ignominia sua (46). Is primo
in
Hine quod gloriamur corde et corde locutns,tandem dimilti me, et
est in vinculis, quorum causa satis-
fieri EccJesiae nuntiavil;ac ne
nobis est pro solatio, non conscientia pro flagello. simulatorie loqui
100 Gloriamur enim cum Paulo dicentes putaretur,abcissos de capite suo capillos (4T),malri
: Glorfa
suae transmisit.addensHuberturain me
nostra h3ec esl testimonium conscienlix noUrsB non mino-
(II Cor. 12). Qualis aulem ea vel quae
rem sibi injuriam intulisse quam si reliquos abstu-
I, sit, fue-
lisset. In omnibus Ids non esl aversus
rit nostrorum causa vinculorum, audiant fratres furor ejus, sed
rnei, consacerdoles mei, domini et amici mei. Credo
adliuc manus ejus extenla. Ad vos ergo
conversio
tanto devotius oraluros pro me, quando noverint "^''^'^harissimi fratres mei,
consacerdotes mei,
(]
in
in nr.o nnti rhnicfiim
mepati quoniam
Ghristum, r. iif^ ;.. rv, 4„_ -lu-;-
me propter
r^, r. dommi cl amici mei.Urovos orare pro me curam
Chris-
tum.Vivit Deus,et Dei Filius,et utrius(|ue Spiritus, agerede me, compassione esse juxta me. Nam
de
quonlam non mentiar. In turre Cenomanensium redemplione nihil ago. Semel Christi sanguine
re-
Hotrocus in vinculis tencbatur.Ad eum tnetu tnor- demptus, iterum redimi non requiro.
Sanguis ille
lis tropidum vocatus accessi.Deinde mihi confe.^^sus
redemptio mea.Sanguis ille pretium meum.
Indi-
Bst,domui suae disposuit, testamentum gnuin est ut sub pretio redimar,cujus pretiura
fecit, Eccle- sine
siis dislribuit. Quod ui illibatum permar.eret, sub- pretio esl. Praeterea infamis est rederaptio, qua
missis a me precibus impelravil quatenusego ipse liberlas perit Ecclesiae, qua servitus comparatur.
matrem ejus adirem, de testaraento testiraonium Necesse est enim ut membra serviant,si caput
hu-
perhiberem, inhiberem ne quis illud minuere prae- mihes sub tributo. Necesse est clericum redimi,
si
3umerel, ne quis omiiinoteniaret annullare.Faclum episcopum censeas rediinendum.Necesse est trepi-
jst ut comes postulavit. Ivi quo utinam pedetn non dare subjectos, sijuxta comicum, ei opus est pa-
lulissem. Mater comitis in osculo rne suscepit, trono, quem paras defensorem. Ego certe tanti
ipplausit testamento, gratias agens quod gralia vitam nun facio, ut brevem diligam et redemptam.
jomitis accessisem. Kem taliter tactam, neclilius Malopericlitari deea quara pro eacomrauneiu
con-
nec mater diltitetur. Eadem die initum est adver- D culcare libertatera. Prosit Ecclesice mea mors,
cui,
5um meconsilium; in crastinum injectffi sunttna- dum vivens praefui, non profui. Pontificis
est, si
iius in me. Iteratam diceres Christi traditionem. non vivere, mori saltem universis.
ijuintaenira feria in osculo sura susceptus. Sexta
eria, fanquara cum Chrislo itnrus ad crucein,con-
.umeliosecaptu3 3um,etpositusincustodiapublica.

(41 Recteeditores Paris. et Colon suppleverunt (45) Sc. Ivo, tunc r,arnofensis episcopua.
feri)Uin muueris, licel in nullo mss. re[.'t'rialur. (46)Ita mss. Ebr., Rolh. et alii, sua, non
(42) Al. 39. Scnpta an. circiter.ll 10.
mea'
ut ediii.
(43) De hac Hildeberti incarceraiione, vide ejus (47) Hunclocum Hildeberli cilat clarissimus Du-
'itam. cangiiis, ad probandum morem aiitiiiuum fi.lei fa-
(44) Sic in epitaphio Petri Pictaviensis : ciendae,per voluntariam propriorum capillorum
Qui ab-
facisius gratis adeunt, bona nemo rogatus. scissionem. Gloss. Latiaum ad verbum CapiUi.
%'2l VEN. IIILDEBEIITI CENOMAN. EPiSG. 22g

EPI8T0LA XVIII (48). A autem nostri Deus.AdhucilletRespicitinorationem

Amice, see pnthelice.opud SdQien.iem episcopum ex- humilium, et non spernil preces eorum {P.ial. ci,
po>.luUit quod fiim in viniulis sine soUtlio descrtU, 18). » In angelis pjusreposita estspesrcea.collocata
horliiiurijucui lluh' rlum R>lrocicoinvix dairiferum
anchora mea 103, ne mergatur prccellis fragilis
ip.su": in carccrevane vexanlern, unaih.emaiis yludio
navicula, naviculamea. Scienli loquor. Angeli l)o-
(ericit.

IIildebertus, mini, pontifices ejus angeli Domini, sacerdotes

Dci graMa Satiiensi episcopo (49) ;

vinctus Christi Jesu, salutom. eJM8. Malachias enim ait Labia sacerdoUs custo-
:

lO^Credimu^^ignoraretejquodinvinculistenemur diunt scieniidm ,quia angelus Donani excercituum est

{MuUich. ni,2). Si ergo antrelus Domini es, imo
juxta te (50). Si nosses,tua nequaqiiam nobis solatia
enim es.et illud legis et infel- quia aiigelus ejus es,illum geris gladium,qui apud
defuissent. Episcopus
ligis : /n carcere eiam, et venisfis ad me(^latlh.xx\, Joannem de ore angeli bis acutus exil. llunc et tu
ergo coepiscopum luum carceri (quod sinecausa portabi8,nisi seceset Iradas
absit)
36). Noveris
Satanae filium mortis nisi claudas et obseres reii-
mancipatum, Christum Dei, miiilibus itcrum tradi- ;

quiis A dae paradisum Doinini Dei tui. Hoc autera

tum, multiplici custodia iterura circumspectum ab
non dico tanquam mortera peccatoris desiderans,
eo exigi quod constat non delieri. Amudo, nisi eum
B ^ed ut ostendaspeccatoricauteriatam conscientiam
visites, non ignorantioB depntabilur, sed culpa;.
suam; sed ut ei cum Propheta dicas Arguam te,
VisitPt ergo Christus Dei vinclum JesuChristi.Visi-
:

et stutuam contra faciem luam {P.ial. xux, 21).

tet, non passibus corporis, sed affpctu charilatis.
Porro filius ille perdilionis Hubertus capreolus est.
Visitet, non rerum exhibitione, sed precum. Bene
Hubertusconailiura maliguavitadversumme,iiianu3
nos visilabis, si anima tua in amariludino est pro-
pter nos. Bene nos visitabis, si ores ne relinquat
injecit in me.caplum retinetmp^dedapiferocomitis,
factu.s dapes diaboli.lllum enim nihil aliud siipien-
Dominus virgam peccatoriim siiper nos. Bene nos
visitabis, si cum Petro, Malchum percutis perse- tem quam lerram, serpens ille comedit, qui ventre
repit et pectore, cui dictum est Terram comedes
quenlem Christum apud nos.Non gero docentis per- ;

omnibus diebus vitx tuae {Gen. iii, 14). Terra hxc

sonam, sed quaerenlis. Sicut enim Hieronymus ad
spiiiasel tribulos geiminavitmihi,propinavit vitium
Eustochium ait : « Stultum esl docere, quod novit
quod non laelificaretcor meum,sed quod inebriavit
ille qnem doceas. » Duo? in ccena fuisse gladios,
inlelligis.Unum quidem Petrus
spiritum meum amaritudine. Tn amaritudine enim
hoc quoque legis ot
scripsi tibi, rogans ut in ea talem inveniam te,
inMalchum vibravit, dum Malchus in Christum
manus exlenderet. Aller vero educlus fuissc non
qualem me velles inveniri a te.

apud Q EPlSTOLA XIX (51).

legitur. Aptc proleclo uterque inventus est
R. ANDEGAVENSl EPISCOPO (52).
discipulos Christi, quia a Ihuc uterque invenitur in
Sacerdolem, qui defectu azymi in pane communi
membris corporis Christi. Membrum enim Chrisli,
consecraverat,ad Andcgavcnsem proprium scilicet
rex ; membrum Christi, sacerdos. Scienti loquor. episcoiJumremiitit,puniendum,pro sc <ndalo potius
Nosti gladiuin regis. Nosti gladium sacerdotis.Gla- quum pro delicto.
dius regis, censura curiae ; gladius sacerdolis,eccIe- Sacerdos praesentium lator, dum ministralurus
siastic.ne rigor disciplinaj. Hos evanjrelista figurasse sacris astare allaribu8,104 nec in hostiam praepa-
legisti dicentem : Domine, ecce gladiiduo hic (Luc. ratum panem inveniret,decommuni panesacrificiuai
XXII. 38). Si esset qui in gladio regni liberaret se confitetur obtulisse. Qua in re, licet potius con-
me, non peteretureduci gladius sacerdotis propter suetudo quam fidesimpugnetur(53),nos tamen non-
me. Cffiterum vides quiajam poteslas sine causa nullamin eo culpaiuattendimus,arbitrantesgravius
gladium portat. In vagina reconditus est pellibus ;
puniendumessescandalum,et sacerdotis incuriam,
animaliura mortuorum tectus est.In Christum Mal. quam realus qualitatem. Quod quia in vestra dioB
chus in vasa templi Bdlthazar impune manusex-
; cesi faetum est, personam quas peccavit peccatura

tendit. Nemo est qneui zelcs domus Domini come- sub vestro statuimusjudicio,quatenusab eopastore
dat. Nemo est qni cum Moyse minetur, et dicat : traasgressio punialur, cujus gregem sacrificii novi-

Inebriubo sagitias meas sanguine, et gladiusmeusde- " tas perturbavit. Erit igitur vestrae deliberalionis ia
vorabit cariies {Deut. xxxii, 42). Bonum ergo spe- sacerdotem qui male graBcatusestf54),eam proterre
rare in Domino, quam speraro in principibus {Psal. senlentiam, quae plus habeat patritf, quam judicis ;
cxvii, 9). Unde; Sicut oculi ancilli- in manibus do- plusmisericordiae,quamcensurae.Scriptumestenim:
mmx suxita oculi nostri ad Dominum Deum noslrum: Cum iralus (ueris, misericordiae recoriuberis {Habac.
donec misercalur noslri {Psal. cxxii,2). Miaerebitur III, 2).

(48) Al. 40 . Scripta circa an. 1110. episcopum.

(49) Sicut Rabotio, electo an. 1106,
(50) Dc hac incarceratione
ejus, ubi supra, et epistolam praecedentem.
(51) Al. 44. Scripla circa an. 1112.
(52) Ita ms. Reg. 4103.
quamRaynaldumdeMartigney, tuacAodegavensem
mortuo 1120. (53) Azyma apud Latinos sola invexit consuetudo.
llildeberti,vide Vitano Qui tamen in fermentato coosecrat, ob scandalum
est puniendus, sive etiam ob incuriam.
(54) Ita mss. Ebr. et Rolhom. non consecraiit, ul
R. non alium designal, editi. Ailudit adritum Gri£corum,quieucharistiam
nonnisi in ferfflenlato coallciunt.
m JEflSTOUE. ~ LIB. II. 230

EPISTOLA XX
\ oportuit attendere, et de con)emptn obedientiae ve-
(55)
reri judicium, si de reverentia praemium non cu-
Virvm ecclefiastintm (56) ad mores corrigendos et
rasti. Scio quidem, scio, te abusum patientiamea,
officium perdgevdum lcniu^ tLcranslitteris kortatus et juxt-i comicum, lenitalem meam maie multa le
surdo cecinerat. Hac efnstola neijligenliain ejus, docuisso. Verum patienti.ne me;ij et lenitatis meae
et cordis duritiam illi acrius exprobut, minatiirque
locus lempus, quas praeire oporluit inobe-
fuit et
se cum dlo, nisi resipiscat, durius acturwn, ne pui-
viltum ejus cubito iupposuisse ipseincusetur. dientia) ultionem. Exemplo siquidem docemur et
verbo, non statim poenas excessibus irrogandas.
Semperfuitopiis bisautterlioiteralasadtelitteras NoluitDominus in principio exuberantis maliliae
dirigere, utvelcrebro monitus ageres,quodexsequi huraanum genus aquis delere diluvii sed centum ;

spontaneus debuisti. Verum, nec sic aiiquando evi- viginti annos prajtigens
ad poenitenti.ira, tanto
eis
giiasti, nec suscitatus es ad expiendum tuae profes- generalius iniquitates eorura uitusest, quanloipsi
sionisofficium. Legeras tamen quantuni sit obedien- post carnem carnalius evagati, natur;e legem et or-
tiasbonum, quod apud Deum sacrificiis pra^fertur dinem rerum ettempuspGenitentiaecontempserunt.
et votis. Legeras quod nolle acquiescere, Samuel Ad praedicandum Ninivilis Jonam missum accepi-
idoiolatriara appellet (/ Reg. xv, 23). Sed neque
^ mus, et juxta verbum prophetae, peracta s;itisfa
hoc clapsum tibi credo, quod electus a Domino clione quadragenaria, super eos divinara quievisse
Saul inobedienliae piaculo, et ejus gratiam, et indignalionem (7o>za5i), De hoo etiam sic Sapientia
regni solium amisit. Quemdam de filiis prophe- ait: Corripe proximum priusquam commineris{Eccli.
t<-rum (/// Heg. xxxvi), quia prohibitus in 105 xix, \1). Salvator quoque noster, instruens apos-
Samaria pnnem sumpsit et aquam, leo mis- toios, Simoni Pelro ail : Si peccavent in te frater
sus a Domino percussisse memoratur. Scripta sunl tuus, vade, corripe eum ipsum solum
inter te et
;

hxc ad correptionem nostram, in quos fines swculo- Si te auilierit, lucratus es fratrem tuum. Si autem te
rum devenerunt {ICor x, 11). Etenim etsapientibus no/i audierit, ndhibe tibi unum aut 108 cJuos, ut
et insipientibus debitor est Apostoius, ul utrisque in ore duorum, veltriumtestium, stet omne verbum.
contexat, et violatae supplicium, et custoditae prae- Quod si eos non audierit, dic Ecclesiae. Si aulem Ec-
mium obedientiae. Porro nulla virLus est, quaecon- clesiam noii audierit, sit tibi sicut etfinicus et publi-
teraptadistrictius a Domino puniatur. Non enimad canus (Matth. xvm, 15-17). His edoctus exemplis
innocentes usque pertingit reliquorum pcena deli- conveni te, corripuimeipsum et solum
te, sed inter
ctorura. Ezechielem attende sic dicentem Anima : te. sum iucratus tratrem
Gorripui quidem, sed nou
quaepeccaverit, ipsa morietur {Ezech. xviu, 4). Etil- meum. Adhibui mihi unum, adhibui duos, ut in
lud: Films non portabit iniquitotem patris et pater C oredui rum vel triumstaretverbura meum,adhibu
non porfabiiiniquitatemfiliHlbid., 20). lnohed\eni'\!x sed nequc sic lucralus sum fratrem meum. Quid
vero plerumque reis innoxios niiscuit, et facli sunt itaque nisi ut Ecclesiam quoque coutem-
res'at,
in pcena similes, dissimiles in culpa. Praeceperat nens, mibi sicut ethnicus et publicanus ? Absit
sis
lex, ut a viginti et supra numerarenlur, qui proce- autem ut audiat hoc Ecclesia! Absit ut revelera pu-
dere poterant ad vcl aliquo fungi ministerio. denda fratris mei 1Gonfundor enira quoties proxi-
Quia vero David infra viginti annos et supra gcne- mus quod ei ad confusionem cedt operatur. Si-
raliler jussit omnes numerari, indignatus est Do- quidem citra profectum praesul de sua erubescet
minus, et inissa in populo Iriduana peslilenlia, olfensa, nisi adolfensam erubescat alienam. E|us
septuaginla millia virorum, percjtiente angelo,ce- est eisdemjaculisper compassionera vulnerari,qiii-
ciderunt (// Reg. xxiv). Achanfilium Charmi deana- bus proxiinum cognoscitvuineratura. Hinc estquod
themate Jericho pra^sumpsisse sacra tradil hisloria Apostolusait Quis infirmatur, et ego noninfirmor?
:

{Josuexn). Inde factumlegilur, ut Israelcoramfiliis Quis scanduUzatur, eiego non urorl {II Cor. i, 29.)
urbis Hai gladio caderet, et excessum personalem Fortussis illud Gorintbiorum dies in\h\ Epistulas :

ruina populi sequeretur Dei.ique prutoplasti cul- fuie graues sunt et forles {II Cor. x, 10). Ad quod
pam lotus usi]Uft hr.die luit mundus, et unius ino- D cgo Vulneraius eras a latronibus in quos iucidit
:

bedientia proscripsit univerdos. Haec te, fraler, hoino descendens ab Jerusalem in Jericho.

(55)Al.74. Scrlpfa post. an. 1112. charlfficu.jusdam donationis factae monaslerioSancti

(56)^ Ecclesiasticum. Videtur hcec epistola abbati
tunc libronensi dirHCta, quem Hildebertus epistola
sequenti ad Engolismeiiseiu episcopum,tunc Gerar-
dum, S. C. E. legatum, asserit saepius ct pi-rsona-
liter, et liiierisconvenissp, ut siatum monHSterii
sui
omnino depravatum, in melius restilueresalageret.
Quod cum ei.perimprobitHlem et imperiliam iliius
abbatis, non licuisset, legati aucloritatem implo-
rare coactus est, qua frelus, tam in capite,quam in
membris, illud posset reformare. Quis autem fuerit
abbas ille, nou liquel. Liquettamen abbatemSanctffi
MarisB Ebronensis, aomine Danielem, subscripsisse
Albini, ab Adelar lo domino Gaslngunlerii, per
manusRaynaldide Maitiniacoepiscopi Audfgaven-
sis, an. 1123. Quod quadrat ponlilicatus Ilildeberli,
et logalionimiGerardi tempnribus. Porro hocmo-
nasLerium Ebronense, sive Haurion antiquitus dic-
tum, luisse subjeclumolim monasterioSanctiPetri
Carnot. patet ex charta restanrationis ejus, qua
Ri.bertus comes BlesHrum, ejus restaurator, illud
subjecitWiLberto, .'bbali Sancti Petri, et ejus mo-
nasierio, ubi vocatur monasteriolum, et coenobio-
lum. Ita ex veteri Haganone Garnot. citato in Gall.
Ghristiana ad abbatias, pag. 346.
 231 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 232
Cum le igitursemivivum offendissem, vulneribu A EPISTOLA XXI (58).
tuis cum Saiiiaritano, prius oltum inludi, dehinc'^ Hac epistola ad amicum direcla amare deflet injurias,
vinuni [Luc. x). Utenim vino censoriae correclionis ab Henrico V Uomanorum imperalore, Paschcli U
vulnusinobcdienliae curaretur, quod curari palernae
panx.totique Homano clero et populo per summam
vim tUatas, dum ab eo cum loto clero in carcere
commotionis oleo non quas graves
potuit, epistolas, deleido el immaniler vexato, jus investiturarum
dicis, ad le dedi. \se mihi.qui tandiu eas daredis- inique tt viuienterexorsit.
tulerim Vae mihi, cui nihil est, quo meam possim
! In lacrymis effluanteorumoculi,mi dilecte,quos
purgare larditulem I.egeraiu enim {Ezech. xiii,l«):
! dolore capitischaritas vulneravit. Adlaudes iterura
VxiUisqui ponunl pulviUos sub nmni cubilo hoininum te volucram exhortari, sed communis omnium luc-
et. faciunt cervicalia ad capiendas animas [hccli. xii, tus, gaudium impedit singulare. Ecceenim marty- |
•11). Legeram vcrba Sapienlis : Clavis te in alium rum purpura senescentem rursus ornal Ecclesiam,
confixi (57). Porro dum blandis et lenibus verbis, et rediviva perfidae crudelitatia insania, pereuntis
quibus tetibi redderem, indulsi, cubito tuo quasi mundi reliquias, filioruinDei pretiosa
morte con-
pulvillura supposui quasi cervica! quo capta est
; summat.GrassaturinpIebemChristi funestusaatel-
anima tua, feci. Tali pulvi!!o,taIiquecervicalicirca les, et de pietate pcenas exigit gladius impiorum.
filios delinquenles usus est Heli, cum dicerel Non ; Datur in praedam civitas Ron^ anorum,et apostolici
esl bona fama, filii mei. cum audio de vobis (/ Reg.n, B sedes fasLigii, cruentis Saxonum (59) direptionibus
24).DehujusmodicorrectioneQiegoriusNazianzenus profanatur. Adducitur papa captivus, et iniquorum
in libro L)e Epiphaniis, his loquitur verbis : « Heli pedibua pontificalis infula conculcatur. Desolata
sacerdos pro filiorum iniquilale daninatur, quod moeret calhedra Sanclitatis, 108 et cui omnes
eos divina sacrificia temerantes, minus sevcraani- tribus et linguae servierant, Roma redigitur sub
madversione plectebat; quidem coercuit, et et tributo. Polluerunl Ecclesiam Dei canes immundi,
quidem corripuii sedlenitateet mansuetudine pa-
; et Germanorumcrudabarbariesdiviuaelegis jugulat
Iris, non severitate et auctoritate pontificis. » Ne fi!iosetcaptivat|rRinistro3. Ita nimirum inEcclesia
igitur eodfm pleciar excessu, clavis epistolam prae- Dei Scripturae sacrae vaticinium adimpletur: Facti
eeutem quos in alLum cunfixos ex ulceribus
confixi, unt ho.ites ejus in capite {Tliren. i, 5). Et rursus
elicere puiredinem pauci ignorant. Siquidem in ea dicit in Evangelio : Percutiam pastorem, et disper- i

patrem exuens, indui pontificem, blanditias 107 genlw oves gregis {Matlh. xxvi, 11). Non ergo sine i

increpul;onibu8 mulavi, pro lenibus aspera sum periculo Christianae religionis id obvenibse credide-
minitatus, ut contemnis tibi me proximum effici
si rim, ut rector pariter et raagister Ecclesiae ligare- i

ergoipse mihiproximus efficiar. Swr^eejso, gMirfo/"- Fortiorem hostis percussit, ut postmodum ei

tur. I
mis, et exsurge a mortuis, et illuminabil ie Chrislus, C facilior de subjectis esset triumphus. Prascisum est
f
{Rphes. VI, 14). Surgecito,surgehodie,quia nimium caput nostrum, et membra caetera non arescunt?
morti proximum est, crastinam exspectare medici- Dux exercitus Christi ligatur, et miles imperterri-
nam. Surge,inquam, cito ;
quia nisicitosurrexeris, tus sustinebit ? Jesu bone, ubi est promissionissuae
nisi cito egeris poenitentiani,cilo veniet,qui movebit verilas, si cum Ecclesia tua non permanseria in
candelabrum tuum de loco suo, et episcopalum aetern:-ra ? Aut quid prode>t oratio tua, si fides Pe-
tuura accipiet alter. Iramisericordem sorlitur judi- tri deficiat ? Confirma, Christe, cnnfirma fidera Ec-
cera, d utius exspectata, nec aliquardo seculacor- clesiae, pro qua tu rogasti. Mane nobiscura sicut
rectlo. Forsitan longioris epiatolae taedet aniraam dixisti. Porro tu sollicitusesto inoratione,neetiam
tuam, et ea quibus parere refugis, legere fastidis, ipsi circumveniamura Satana. Ecceeiiim quem heri
Scio quidem, scio, quia timoratus animus et cor- laudum praeconiis quem
extollvibas, dilectionis
rectionis parcimoniam suscipit, et affectat uberta- prosequebaris officio, duobus inmundo rairaculis,
tem. Iniquo vero quidquid loquitur virtutera.cedit si las esl dici.coruscat. Aut, si tibi displicet, duo-
ad pcenara. bus alligatur flagitiis, qualia nec in gentibus sunt
audita. Quis enim potest praeter eum inveniri, qui

D palres suas, spiritualem pariter et carnalem, sub-

(57)yerha sapientium sicut slimuli, et quanctavi geticam sequenlem.Dacheriusnoster in Spicil.t.IV,

in alium defixi, qux per mayistrorum consilium data
suiil a pastore uiio.
(58) Scripta aun. 1111, quo Paschalis
runt omne pene rerum ecclesiHirticarura illius aevi
ecriptores, ab Henrico V imperatore, in ipsa Sancti
Petn basilica, cum plurirais cardina!ibus,et clero,
iniquecaptu.^.perdiesplusqufimsexagintadetentus,
et (lire cruciatus est, nec reiaxatus, quin ei.jusin-
vestiluraium inviius concederet; i|uod deinde, di-
ver.^is habitia concilii?, rescidit, ipsumquc impera-
torem aniithemaiepercussit. Videndus Baroniusad
ann. 1111 etseq., haec fuse narrans. Hanc autem
Hiideberti lamentatricem epistolara, eicut etapolo-
p 245, retulitex ins. codice, sibi olim a doetissirao
Lanfranco Bigot, Rothomago transmissam. Sed
II, ut refe- cum utr.iqueplurimis mendis, sensum ipsum in-
terpolantibus, scateret, easque Oacherius ad scru-
pulura exaclus, et nullum alium ms. prae manibus
habens,aliterqiiarainvenerat eas, luci dare religioni
duxis?et, nns illas inras. Ebroirensi. ex bibliotheca
scilicet Perroniana, castigatores felicius nacli, ad
illius fidem emendatas, ad iectoruro utilitateraevul-
gandas censuiraus. Deest aulem utraque in mss.
regiis 4080,4103. Colbb. 2131, 4017, 5135. et Vic-
torin. 272et 2y2.
(59) Idest Gerraanorum.
 233 EPISTdl.J?.. — LIB. II. 234
dolaceperit factione (60)? Isleest qiii prasceptis Do- A sane tam copioseet tam luculenter explanaa.et t am
minicis in utraquc tabula conlradicit. Nim, ut de solemnibus vocis tuas lacrymis complorasti, ut ea-
hisq-iosactu priorasunl prius d:cam,patrem carnia rum me quoque rivulis irrorares, et invitum 110
suac non honoravit,sed caplivavit prius,pt dcinccps tecum raperes in querelas. Licet profecto, licet si-
expulit fraudulenter,et in Deum poslmodum et ejus mul pap.e Paschalis tecum praeconia non tacere, et
Ecclesiam insurrexit, et de scde Petri vicarium us- non accusare quos amo. Quam feiicem, sicut ais,
que in vi.icula pcrturbavil, Felix ergo papa Pascha- papam Paschalem, qui gradus ac nominis sui sic
lis, omni devotionc diiigendus, qui sic apo-
et obtinuit sanctitatem, ut quod et nominis ratio desi-
stoiicam sedem rexit, ut et Apostolica^ passionis gnaret, et ex officii canone mandaretur, usque ad
imitator esso mereretur.Felix vinclus Jesu Ghristi, sanguinem, et docere, et facere non timeret. Benc-
cui licel pedes et m.inus etiam vinciantur, verbum dictus Jesus Christus, qui sic nondura Christianae
tainen Domini nunquam est alligatum. Qui autem castra militias inter hostium cuneos derelinquit,ut
hujus capitis membrum esse volueril, 109 capiti non eis fortem athletam et ducem oplimum provi-
suo debet se aestimare conjunctum. Speclat enim deret. Non scortabitur in Israel amor ejus, et de
in contumeliam filiorum, si qua patribus irrogetur sorlis electas spoliis pars inimica
non gaudebit.
iniuria. Non est hujus capitis membrum, non est g Dum Josue nostri pervigilabit instantia, stabit ad
hujus patris lilius, non est hujus prajlati subditus, ejus nobis fixus in aethere sol indefessus imperium,
qui non sentil, qui non condolet, qui insullat. et noclurnjc caliginis abiget feditatem, donec de
EPISTOLA XXII (61). vitiis nobilem referat victrix turma trophffium.Sed,
Vi ac dolo captus Paschalis 11, ab Henrico V quoniam mundus positus est in maIigao,et amari-
imperatore, primo qiiidcm intentatis quibuslibet tudinis muitum est et livoris in plebe, puto non
minis, ad eliam vilx periculum forliler inveslitu-
deerit qui audeat in ha?c verba prorumpere. Ecce
rarum jiis exigere connto, restiteral. Veruni car-
dinutium ct pupnli Piomani prorertim ab impera- quomodo gloria et honore prosequeris,et ad sidera
lore dctentorum, el immani'er vexatorinn, precibus laudibus efTers, et virtutibus insignibus amplias,
motus. jus ilUirum ei invilut ronceisit. Sed slaiim
quem nunc vidimus antecongressum in acie trepi-
ac lil'ertate putitus est, quidijuid illi violcnta manu
fueral c-xtorlnm, tolum id rescidil. Quod apologc-
dantom, tubos clangorem perferre non possc dedi-
tica luic r.pislola iiarral llildebertus. tionem moiiri^non sanguinem rajduscum hostibus ;

Nun."['iai!i felicius ad desiderium meum sortis contra leges et jura ferire, et ad extremum signa
advers<e respondit asperilas, quam cum mihi de relinquere, delrectare militiam, arma projicere,
papa, de rege Romanis lamenta quoedam con-
et fugero et latere; fortis athleta, qui neque in acie
scripsisli. Adco namque me, chare meus, pagina p stare, congredi, vincere consuevit. Et hunc vocis
tua nodis cujusdam necessltatis astrinxerat, ut si ad prajmium et coronam Hoc persuadere potcras !

ad ejus primum vellem impetum respondere, apr.d ignoranti mihi, quem v'iri fortiter facta non fu-
te est quod non vellem regem. Saxonum accusare, giunt. De Achab nunquamefficies Machabnpnm(62).
aut contra te, quod non deberem illam domi foris- Angariis talibus, aul lom^e majoribus Chrislum
que gratiam laedere charitatis. Inter has ergo ja- Domini non ambigimus impetenduin; et ipse, qui
ctatus augnstias,cum nec dominum tuum ducerem mundo spectaculum factusest et angelis ejus, forli-
assentari, nec propter amicum honestum.rorellere ter omnia sustinebit. Nos vero, qui nos (ilios ejus
quod dicebas, longius mecum quid agereui pertra- profitcmur, (in contumcliam siquidem, sicut ais,
ctavi. Ex imminonlis tandem occasione tristitige respicit filiorum, si ijua p^tribus irrogetur injuriu),
matcriam nactus,ita domesticisangariatus injuriis, in aHjutorium ejus,
et nos ipsos pro illo periculis-
ut de criminibus conqueri non vacarot.interim ob- exponentes, festinemus assurgere. El tanquam
tuli tibi pro responsione silentium. Sed ecce, cum Herculi clavam dc manibus extorquentes, assertio-
verilas aperitur et erumpit
lucem, canonum in nibussuis inimicos justitire retundamus,ut propriis
vigor, disciplina jusliti;c, schola virtutum et ini- emolumentis [/. machinamenlis] elisi, gra-
scilicet
quitalia est, si non respondeo, et livoris, si non vius confundantur, et roverentius erubescant. Uti-
collaudo. Cura ergo fatorum vcl paulisper injuria) D nam autcmsic patienterad audiendum,aure3 nobia
siluerunt,et intor angustias licuit respirare, ct ve- patulas prasbeant, sicut ardcnter ad pungendum,
rilas ips.i suam quoquepcragit actionem, etjuslitiae lingune stiuuilos exacuerunt 1

simul morera gerlmus et Deo ; et te [f. ut te] quo- papa Paschalis pro jure, pro patria, pro testa-
Si
quc, quem forsitan exacerbavimus, complacemus mento sanctorum,pro republica Jesu Ghristi.sponle
Quis fecerit strages, quis sancla pollucrit, quia se manibus obtulit impiorum
si cervicem proebuit ;

profanavcrit tcslamenlum, et cum superbia san- adsccuriai,quidsanctius,quidmeliu3potuit,dobuit?

ctuarium sit ingressus,aul,si ha;'; quispiam fecerit, Quid utilius proximo? 11 Quid honestius sibi?
B
hoc obsecro loco mihi liceat proeterire.Qaaj singula Nonne sic oderat animam suam in hoc mundo, ut
(60) Henricus scilicet hic V
palrem spirilualem, i61j Scripta videtur eodem anno iv, quo prsce-
scilicet papam Paschalcm II et patrem carnalem, dens. S/^/cz7. t. IV, p. 2'i6, 251.
scilicet Henricum IV imperatoreni, praedecessorem (62) Quasi dicerel De ignavo et
: timido nun-
suum, in carcerem truserat. quam facies fortem et intrcpidum,

Patrol. CLXXI. 8
233 VEN. HlLDl!:BERTI GENOiMAN. EPISC. 236
ad vitara servaret (Eternam? Nunquid ex canone ^ deris aberrasse. Sed et nunc in spiritu lenitatis,
legislatoris allenderiit, majoris, ad proximum, lo- mu la eK loco, mulla ex tempore, niulta ex perso-
ciim gratiae non haberi, quam si pro fratribus ani- nis,ditferenliusliunt. Rector Ecclesiae nonnunquara
mamquisdonarel? Quis unquum tribunum accusa- aut d issimulabit.autfaciet quod accusat; cum vide-
priinum conjecit in vincula,
vil ignavise, qui se et rit railum schismatis imminere, canonum scita
pro milile postmodum oblulit feriendum ? Quod si mutabit. Debet cessare nensura, cum dissolvitur
postmodum ceasil injuriae, et lanquam 1'ugiens, ut a unitas, charitas laeditur, pax vacillat. Audisti quod
sanctorum sanguine civium strage, jamjamque
et iegitur: Tui-bali sunt, ctmoli sunt sicut ebrius [Psal.
vibranlis aciem dexterse, revocaret, vel ad boram, cvi, 27), Delibitus unguentis, cruentum mililem

his quae rogabantur, asseruit, et tanquam dalis in- forraidinis non accuses.Nescit plerumque quid pro-
duciis,et foedere collocato [f. collato], donecurbis hibere aut dissimulare,quid praecipere, quid indul-
muros restitueret, machinas coliocarct, convocaret gere debeat dispensator. Servus fidelis et prudens
exercitum, anticiparet angustias, acies ordinaret, in tempore tritici mensurara conservis praecipitur
iclus suspendit in aere, lerientis, quid prudenlius, erogare {Luc.xii, 42). Ad mensurara triticura datur,
quid cautius ducis industiia lacere posset? Quis cum eadem charitas,quod rudibus annuit,fortibus
imprudeniiae condemnabit, qui sic hostium cuneds B negat cura pios exercet et (olerat malos cum,quod
exarmavit, sic revocavit ad propria, ut ab bisquos nunc ex rigore praeceperat,post paululum ex indul-
acceperatvel minimus non periret ? Nunquid non gentia relaxabit. Paulus apostolus, evacuator legis,
rex David, iile sanctissimus et robuslissimus proe- et gratiae praedicator, libere proclamabat : Si cir-
Jiator,neurbisSanctae moenia civiura sanguinepro- cumcidamini, Chrislus vobis nihil proderit {Gal. v,

fanaret,persequenlis(iliirabiemrogit,exprobrdntium 2). Idem po3tmodura,quod vetat, fecit. Coinara nu-

injurias aquanimiler ferens,domo Juda,et forlibus triebat, ex volo caput totondit in Chencris {Act.
Israel poslmodum convocatis, ipsura simul et com- xvni, 18).
plicesejus acerbius fudit ? (// Beg. xvi.) Impetus Nescis, frater, nescis quam diligenter, quam sol-
sane properat, at non stalira pervenit ad coronam. Patres faciunt quod raireris, quod arguas,
licite

Impatientia mox prorumpit,

more torrentis, re-
at quod copdemnes.De3ine,inquam,spiritualiuiii per-
pente siccitur.Tormenla balistaa quoamplias retra- sequi sanctiones, secreta rimari, decreta daranare.
his, forliu? feriunt. Quod si, ut aiunt, quod ad In canonibus legitur (63) : » Oves pastorera arguere
horam licuit tolerare, cum voluit, permutavit ; si non praesuraaot. « Quascunque nescimus quoanimo
audituin fecit in plebe,et tesLamentum filiis dereli- fiant,interpretemur in melius.Universalisepiscopus
quit,et quoniam morte testatoris,non
illud, nisi in
p
omnium habet leges et jura rescindere.Ad ipsos ve-
confirmalur, renunlians domo, patrias, rehus, offi- nio qui audeant aspirare (64) judicium.Et tu,homo,
cio, mortificandus in carne, Pontianara insulam tu,cinis,secundum Deura formica,leonemsollicitare
coramigravit? Quid, obsecro, quid habet in hac non metuis ? Differ, differ in Uerapus opprobria.
parte,vel iniprobuslivor, ut obloquatur, ut rodat? Sententia Gain daranantur qui patribus injurias
Si vero iuter exempla nobiscum novus infrequens irrogarunt.Confitere coramissura,poenitentiara age,
rumor [f. ei frequeus rumor] obtinuit populi voci- concute pectus, offensas luctu et lacrymis lava,
bus, et cardiualiura lacryrais revocatus in catlie- el recantatis opprobriis, juxta quod dicitur,
drara, apostolici culrainis iterura moderatur habe- 1R3 palinodiam canta. Tu ipse argue, tu ipae
n;is, vices exercel ; si sanctorum synodum cogil, senlentiain Judicis anticipare festina. Sed ecce,
EccJesiam convocat, ccEtum lacit, et a domo Dei quid feci ? Dum epistolam ornior, historiara texui.
omnium vult assensu,t'alce judicii scandala reseca- LibeL igitur, libet hoc loco rei summam paucis et
re quod bonura etaequura est ex justitia confirma-
; brevibus verbis adnotare, uL quod legenLis excur-
re quod difleren-, ex misericordia tolerare, vel
;
sup, seu fesLinans, seu laslidilus pertransiit, tan-
mutare; quod confractura est, discretionis fasciis quamsubverbisduubusarcLatura facili valeat etiara
alligare. Si se cleri plebisquc judicio sic commisit, mcns occupata Jeclione complecti. Captus esl dux
112 ut ex eorum sentenlia pendeat an nova capi-
'
D exercitus Ghristiani,dum armatus hostibus occur-
tula cudat, an vetera destruat, aut quae constituit, risset. Quisquis es aemulus veritatis, fortunara ar-
roborpt, aut temporura r/itione sic inuonvulsa per- gue, non tribunum ; legem quam tulerat alligatus,
tran^eat ; in cathedra coramoreliir aut deportelur absolvit liber factus ;
qaod ante resciderat, resar-
exsilio,nunquara hoc qunque lingua pravorum ser- civit. Fortis athleta post vulnera, post cruores
monis aculeis non formidabit incessere, persequi, surgit acerbior, et cautius postraodum iclus exci-
conderanare. Noli, noli, obsecro, quisquis es,irrura- pere, et fortius reddere consuescit. Praeforraatas
pere temulenter,Patrum institutadiseutere^carpere legcs, et jura et scripta, renuntians omnibus ad
mores,accusaredoctrinam.Argue, sed cum priraum secreta raigravit. Haec juslitia perfectorura. Repor-
reiexitum coraprobaveris; accusa,sed cura perpen- tatur in cathedram vocibus subditorum. Viri,

(63) Haec verba, et ex falsa decretali, Cornelio (64) Ila mss. Ebr.,sed forte exprobrare^&ni, eli&m
papae tributa, quae taraen refort Gratian. C. q. 1, melius asperuie.
Can. Oves.
 237 EPISTOi.^. — LIB. 11
238
quaeso, mansueludinem adverlamus.Humilitatis et lantiiperversitatera, suscitare eam
^. perhiberis,
obedientiae quod docebat primus in se proponebat et
tibi socios a.ihil.ere, quorum
cultu plantatio.quara
exemplum.Egre^'ius pra?dicator^'eslabai iu raanibus non plantavit Paler ccelestis, sicca dudura
revire-
graliam, quatn vocis orficio filiis erogabat univer- scat. Ilis emra, ut aiunt, quid
in ista geratur vita
saiis Ecclesiffi, vel commeat;di, vel commorandi, sanctorura animas ignorare,atqueotiosas
scu rescindendi quod fecerat, seu conlirmandi pu- ideoesse
litanias (68), quibusoraraus ut pro nobis orent san-
blicam monet certumque senlentiam,ce(iui bonique
cti, quia nec audiunt nos, nec novere quid
consulit. Satius igitur eril tihi, lingua dolosa, jugi agatu r
apud no3. Qua sanctorum injuria eo gra-
videlicet
silenlio contorpere, quam viri sancti conscien- viusaniraa H15 mea
vulneratur, quod quibusdam
tiam, quam nescis, accusare. Tu autem, cor dixisse diceris, rae idipsum sentire,
meum idipsum te-
(05), et gloria mea, deiiciae regum, princi- nere et docere. In coelo est Judex raeus,
pum gratia, decus in clero, araor in populis, quem nec
intuenlem fallere, nec evadere possura judicanteta.
exemplar honesti, specujum graliae, fldei forma,
Goram eo loquor.Novit ille,qui nunqnam in tantum
et noslrorum Orpheus saecu!orum,persona
fidibus, evanui defectum, ut id vel dixerim, vel
et nr,odulos dulces vocis adjunge. Age quod agis,
aliquando
senserim quod insensate sentitur, quod
praedica virum constantem, discretum, qui sic fu- periculose
creditur, quod casualiter (69)docetur. Ego quidem
gil,ut vinceret, sic vioit, ut victos absolveret. Ita B
sileredecreveram, et le, quasi non viderim, prae-
pro subdilis se 114
proturbavit in vincula, ut lerire. Legeraro enim illud Apostoli Gloria nostra :
reges traheret vinculatos ad palmam.Posce secre- hasc est, teslimonium conscientix nostrse
tum, coge Pierides,resultantibus organis pervarios (11 Cor. i
\2). Legeram et Gregorium
sic ad Palladium scri-
vocis anfractusad tilulos ejus duicia laudum
can- bentera (70) « Inter
verba laud mtium sive vitu-
:
tica moderare. Inter flslulas concrepantes, raucas
perantium ad mentera seraper recurrendura est;
tibias liceat quaeso et et
calamos quassatos obstrepere. si in ea non invenilurbonum quod
de nobisdicilur,
unam conveniatsymphoaiam.
iJeiiciosa varietas in
magna tristilia generari debet » et rursum « Si
Tuesto David,et raede numero facito succentorum. ; :

in ea non invenitur malum quod de nobis homines

Si te per singuia sequi non valeo, vel,dum
rcspiras loquur»lur,in raagnara debernus laetiliam prosilire.»
in clausulis, interim plausibus potere personare. Item nobis testis est in coelo,testis in corde »
: « Si
EPISTOLA XXIII (66).
:

Insertaiur hac ephlola quemdayn hxrcticum
{61),qui,
sicul olim Viyilauiius, sanclorum
invocdtionem
imijug!:a)at, quod Ui/Uo acrius penequitur.quanto
impudentius haereticus isle Hildebcrlum ejusdem
essesecum senteaiix ausus fueral assererc. C plet episcopura, qui suorura
In regno quiderr, nuiius, in errore
autem omnis
homo sibi consortem qusrit. Quod
ideo utique (it,
quia cuilibet inventioni hominum,
consensu mul-
titudinis auctorilas accedil.In ortu suo
Arianasuf-
focaretur impietas.nisi tutores,'iui eam
educarent,
inveniret. Donati
schisma perpetuo premeretur si-
lentio, personam infecisset, non turbara. Tu
si
quoque tamiuamdoleas oblivionesuppressatn Vigi-
dimiltestultosforisloquiquodvolunt.Gaeterum,quia
suggestum mihi est,alios ciuoque atramenlo eodem
respersos, assumpsi, el experlum me novitalishu-
jus ostendere,et refellereprofessores.Nondum
im-
censor, ad vitia silet
aliena.Hujusraodi professio delicti arguitur,quotie3
non arguitdelinquentem.Sacerdotis enim est sata-
gere, ne solus Deo placeat, sed socius.
Unde et
peccare convincitur, nisi bonura quod in seipso di-
ligit, in suo etiara diligal inimico,
Hinc est quod
ego, Irater mi, desidero bonas fieri vias tuas,
et
studia, tua t.ec in eorum reperiri numero.quorum
bermo sicut cancer serpit, qui narrant fabulationes.

(6o) Hicforte Marbodum intelligit, et ad laudes utsua3 ipsius farae, ul debebat episcopus, consu-
Pasch^ilis urget quifipe quem,et chari3simum,et
; leret, et scandalum inde, per Scycophantce impu-
poetices, ut ipse, periti3simum(quod
plurima eius dentissirai caluraniam, suis ovibus positum,
aufer-
carmina teslantur) habebat. ret. ScriptH videtur circaan. UU,
vel 1112. De
(66)/I/. 51. Scripta circa finem hoc Henrico vide Mabilloniura nostrum in Priefa-
_ an. 1112 vel
inituiin an. 1113.
tione ad S. Born. § 6, et qua; de eo diximus in
Vita
(67) Quis fuerit haereticus ille,prorsus incertum. Hildeberli ad an. HiO et seq.
Libenler in eorum irem sententiara.qui non
alium D (68) Erudite nolat R. P. Sammarthanus noster
e.sse putant quam Henricum,quem
Roma reverius in suis iul epist. 11 S.Gregorii ad
Joan.episcopum'
Hildebertus, profligavil, el a sua dicecesi
fugavit. Schohis reg., lib. v, indict. xiu. Soleranes cleri et
JNuIlumeniui aliuiu haereticum,cum quo dccertave- populi, ad locum pro statione indictum,processio-
rit, notant Gesta
episcoporum Gcaomanensium. nes non raro vocari lilaniasab antiquis auctoribus,
Quod si hic sdkim prrf.rern de invocatione sanoto- eo quod in ilhs litaniie.sou siipplicationes contine-
rum,et boatarum animarum notilici
eorum,qua;hic reiitur. Ibi citat, I. xxx Cod. Theodos.rft?
hxrelicis,
agunlur, percollat, iltura pnecipue insectatur.tan- uhiArcadtus Augustus interdicit in omnibus adli-
quam caput et fontem,a quo Ci-eteri errores ab hae- taniam faciendum noclu vel interdiu, profanis coire
retico Vigilantio exoUs?cilati, videbantur
emanare. conventibus. Sic ipsi (Jregorio processio litania
vo-
pi enim beali in gloria ea quas
apud nos agunlur calurjib. vi, epist. 34 et61. Sio nomine Litani®
ignorant, frustr,i illos colimus fru-trainvocamus, hic utitur noster Hildebertus, pro sanctorura
frustra illorum imagines, reliquias, invo-
passionum' catione solemni..
instrumenla, etc, veneratione prosequimur.
Hanc (69) Sic Ms. Golb. 4017 et Victor. 292,id est, ca-
autem epistolam publicamfecisse.utapologeticHm, sum, seu rcalum causando. Al causaliter ,
probabile esf, cura ut fldeles, ab hajretico
homine (70) Registri lib. xi, epist. 2, indict. iv.
aelusos, ad veritatera catholicam revocaret,
tum
 239 VEN. HlLDEBERTl CENOMAN. EPISC. 240

Bcd non ut lex Domini Dei.Quibus profecto fabula- A. tatione, Quod tamen de animabus sanctis sentien-
tionibus, raemoratajam perversitas accedit, cui dum non est, quia qna3 inlus omnipotentis Dei
resistere constal lilcclesiae consueludiQem,refragari clarittitem vident, nuliomodo credondura est, quia
auclorititem, doesse rutioncm. Quod enim univer- sil loris aliquid,quod ignorent. » Item Gregorius in
salis F.cclesia litaniis insislat, quod in lacryinis el Moral. « Sanctorum spiritus inlerius exteriusque
:

spiritu contrilo dicere consucverit : Saiicta Maria, sentiendo distenli sunt, quia ipsum fontem scien-
ora pro nobis,ndC indoctus ignorat, hl-c doctus, tiaj contemplantur (74). Quid enim de his quae
cum audit, impugnat. Nos tamen verilati nequu- scienda sunt nesi;iunt,qui scientem omniasciunt?
quam pr.-pponimus consuetudinem, scienles quia Eorum itaque scientia, comparatione nostraevalde
consuetudini nihil debelur, cui veritas adversatur. dilalata est, sed tamen comparatione divinae scien-
Unde el in libro terlio de baptismo parvulorum sic tiae angusta ; mortuorum compa-
sicut et spiritus
Augustinus ait (71) : « Veritate manifesta, cedat ralione quidem nostrorum corporumspiritus sunt,
consueludo Nerao consuetudi-
veritati. » Item : c sed comparatione summi et incircumscripti 117
nem ralioniet verilali praeponat, quia consuetu- spiritus, corpus (75).» Post hanc itaque Gre-
dinem ratio et veritas semperexcludit. De eodem >i gorii assertionem, qua temerilale dices spiritus
Cyprianus : « Quaslibet consuetudo, quantumvis p justorum omnino ignorare quid in hac agatur
vetusta, 116 quanlumvis vulgata, veritati cst vita, nisi majori dementia dixeris, quia spiritus
omnino poslponenda, et usus qui veritati est con- justorum nulla post hanc oiunino sit vita ? Quod
trarius abolendus. » de illis, et sentire implum et haereticum atte-
Ceeterum, cura veritati consuetudo concurrit, stari. Inhanc enim prolabi insaniam, spem coe-
exhibendam consuetudirii perhibeo reverentiam, et lesliura evacuat pra!miorum,et ei miseriae addicit,

oportere longiorem usum iminobilem custodiri.De de qua sic Apostolus ait Si lanlum in hac vita :

quo Augustinusin iv lib. De bapt. ait

sic « (Hoc : sperantes sumus, miserahiliores sumus omnibus ho-
plane veruraest, quiaratioet veritas consuetudini minibu.i {I Cor. xv, 12). Porro, quod pro interpel-
prajponenda esl, sed, cum consuetudini veritas suf- lantibus eajdemanimae interpellent,ad Vigilanlium ,

fragatur, uihil oporlet firmius retinere.) » Forlassis cujus pedissequam fecisti animam tuam, Hierony-
reveJalum desuper Ecclesiam Christi usque
est,libi mus scribens.his euin redarguit verbis (76) : « Dicis

ad tua desipuisse tempora,atque Apostolicum illud in libello tuo quod dum vivimus mutuo orare pos-
in te complolura : Si quid aliter sapitis, id quoque sumus postquam autem mortui fuerimus,nulliu3
:

Deus vobis revelavit [Philipp. iii, 15). Felix, qui sit pro alio exaudienda oratio,prffiserlim cura mar-

solus Ecclesiae factus es ccelestium interpres secre- tyres ultionemsui sanguinis obsecranteSjimpetrare
torum Credebara tanturaraodo Paulura raptum
! in ^ nequiverint. Si apostoli et martyres in corpore
paradisum, et audisse arcana verba quae non licet constituti.adhuc possunt orare pro caeteris,quando
horiiini loqui. Sed et tu forsan raptiis es illuc, et adhuc dese debent essesoUiciti, quanto rnagis post
inde haec altulisti verba, quae non licet homini lo- coronas, victorias et triumphos ? Unus homo Moy-
qui.Sed quod signura ostendis nobis ut credamus sessexcentis raillibus hominum impetrat veniam
tibi? Quis sanctorum tua3 huic astipulaturdoctrincs? (Exod. xii) et Stephanus imilator Dei sui, et pri-
;

Nunquid est tibi auctoritas, qua mihi silenlium mus martyr in Christo, pro persecutoribus veniam
impenas ? Senlio enim, sentio et dico sanclorura deprecatur [Act. vii) ; et postquam cum Christo
aniraas jam cum Christo regnantcs scire quid aga- esse cojperunt, rainus valebunt ? Paulus apostolus
turanoiiisct easdem, cum oportet el expedit, ducenlas se()tuaginta sex sibi dicil in navi animas
Non loquor ex spiritu meo. Infir-
orare pro nobis. condonatas, et postquam resolulus, esse cceperit
mum et debilc lestimonium qnisque sibi. Ilabeo cum Christo, tunc ora clausurus est, el prohis qui
mecum plures auctoritatisanimas,quas et meritura in toto orbe ad suum Evangeliunj crediderunt,
pastorco animarura fecit, et Spiritus Dei omnem mutire non poterit ? (4d. XXVII.) Praeterea Grego-
docuit veritatem. Decepit me vigilantia tua (72), rius in Homilia Euper Si quis vult post me venirc,
:

super Moralia his scribentem D abneget semetipsum, etc, insciliam tuam his con-
nisi legeris in xir lib.
verbis (7?) « Sicut hi qui adhuc viventes surit,
: futat verbis (77): « Adsunl defensores nostri inarty-
mortuorum animas quo loco habeanlur ignorant, res sancti rogari volunt, atque, ut ita dixerim, ;

ila mortui, vita in carne viventium post eos qua- quaerunt ut quaerantur. Hos adjiitores veslrse ora-
liter disponantur nesciunl, quiavita spiritus longe tioni quaerite hos protectores vestri reatus inve- ;

est a vita carnis. Et sicut corporea atque incorpo- nite. »

rea diversa sunt genere, ita etiam distincta cogi- His auctorilatibu3Consultis,negarenon potest,ani-

(71) Locis supra citalis ad epistolam 20 hujus distincta cogitatione, habetur rf/s/inc/a cognitione.
libri. (74) Dial., l.iv, cap. 33.
(72) Mss. Reg. 4103, Colb. 116^, Victorin. 272, (75) Greg. lib. ii Uomitiarum in Evang.hom. 40
habent mea. Plures habent lua. Melius Decepit te : novae edit., p. 6.38, l. 1.
vigilantia tua, nisi, etc. (76) Tom. IV, novae edit., p. 283.
(73) Gaq. sc. 21 novae Edit., pag. 402, ubi pro (77) D. Greg. t. I edit. nova;, p. 1593.
 241 EPISTOL^. LIB. II. 242

mas bonorum,vel scire quid agatur a vivis, vel A pulsari sciunt et aperire despiciunt, vel nesciunt.

eum oportetet expedit, orare pro vivis. Praeterea anguslias videnl et viscera clauduni ? Quid chari-
nirnis caligaverunt oculi tui, non vides rationem tati, el eis quibusafflictorum go.mitus nullam extnr-
quoqne Ilieronymi atque Gregorii tcstimonio suf- quenlcompunctiooem,nullumIacrymffimoinenlum,
Iragari. Nullienim dubium cffiteris virtulibus emi- quae.inter caeteras supplicationes, principatum sibi

nere charitatem. In nimirum tota lex

charilate vinrlicant impetrandi ? Quiaigitureis deest dilectio

pendet et prophetae.Cum juxta Paulum evacuentur proximi, deest et Dei ; nequeenim vel proximo Deus
prophetiae, cum linguae cessent, cum scientia de- velsine Deo proximus diligi potest. Testaturlld
struatur, charitaa nunquam Postremo ex-
excidit. hoc Joannes his i>cT'ihQn?,\&vh\%\Qui nondiligil fra-
cidit fides, excidit spes, charitas nunquara excidit. trem suum quern videt Deiim quem non videl, quo-
;

Unde cum praeraisisset Apostolus Niinc autem :

modo potest diligere ? (/ Joan. iv, 20). Item Hoc :

manent fides, .spes, charitas, tria hgec (/ Cor. xii), mandatum habemusaDeo,ut qui diligit Deum,diligat
13), subjunxit dicens Major autem horum est cha-
:
et fratrem suum (l Joan. iv,2i). Quisque ergo sanctis

ritas {ibid.). 118 Idoo utique major, quia cum animabus alterura sublrahit,neutrum derelinquit.
fides evacuetur et spps,charitas manetin a?ternum- Satis jam nisi fallor, animadvertis, quo tua eva-

Manet, inquam, non eo tamen arctata raodulo, quo gelur doclrina, quam lutulentam bibas aquam, ibi
g
diligitur in hac vita proximus, et Deus, sed tanto charit<item excidere somnians, ubi charitas nun-

major, quanto plenius post hanc vitam et in Deo quara excidit (/ Cor. xiii, 8). ubi gaudium esl pro

cognoscitur proximus, et in seipso Deus. Qui enim peccatoribus conversis (Luc. xv, 10), ut>i,sicul pro
plus raelentquam seminaverunt, plus quam dile- Deum omnes pro omnibus ubi Deus
se,sic laudant ;

xerunt diligent, quia ex debito dilectioui additur, estomnia in omnibus. Resipisce igitur, et si pec-
cum meritum praemiosuperaiur.Hoc incrementum catum non invenis apud te, quo necesse sit orare
Gonsiderabat,cum dicebat
charitatis Isaias : Dixi^ sanctos ut orent pro te, noli insultare nobis oranti-

Dominus, cujus ignis est in Sion,et caminus ejiis in bus ut orent sancti pro nobis.
Jerusalem [Isa. xxvi, 9), Nostis, frater mi, Sion spe- EPISTOLA XXIV (78).

culam, Jerusalemvero uisionem pacis \nierprelaT\. Cyprianus et Petrus famoso hasresiarchas

clcrici

sanctorura animae, dum mortalitatis Henrico impruienler adhxserant.Hos resipiscentes,

Et quidera
et ad saniorem docirinam Hildeb^rti sua.su rever-
hujus circumferunt corpus, in Sionesse dicuntur commen-
;
sos, ipse ut sincere Catholicos toti clero
scilicet a longe speculanles, quam aperant et prae- dat.
stolantur mercedem.Sunt aulemeaidem in Jcrusa- Omnibus archiepiscopis et episcopis Hildebertus
lem, quando, sarcina carnis deposita, facie ad fa- humilis Genomanorura sacerdos.saluteraet oratio-
ciera Deum vident, mutantes iraperfectura plenitu- nes in Ghristo.
dini, spsra muneri imaginem veritati. In illa Sion Praesentium lalores,'CyprJanus scilicet etPetrus,
erat Apostolus, cum dicebat Videmus nunc per
: dum disponerenl ascensiones io cordesuo,descen-
speculum in xnigmate (/ Cor. xiii, 12). Hanc sibi derunt in lacum mortis,secuti quemdam pseudo-
Jerusalem promiltebat,cum subraitlebat : Tunc au- prophelam, quera qui secuti sunt, persecuti sunt
teni facie ad faciem {ibid.). Item idera : Nunc co- semetipsos. Henricus is erat (79), mHgnus diaboli
gnosco ex parte ; tunc uutem cognoscam sicut el laqueus et celebris armiger Antichrisli. Huic et
cognilus sum (ibid-). Est igitur ignis in Sion; et habitu religionem et verbis litteraturam siraulanti
caminusin Jerusalem, quia fervor charitatis modi- landiu priEscripti fratres adhaeserunt, donec eis et
cus est-in hac vita, plurimus in futura. In hac turpitudo in vita et error innotuitin doctrina.Ubi
igniculus, in futura caminus.Hic porlio, ibi pleni- enim cognoverunt vias ejus, vias esse non rectas,
tudo. Veniet enira quod perfectum est, et evacua- prius ad se reversi sunt,dehine ad nos transiorunt,
bitur quod ex parte est.Si id tamen veruraestquod cujus dicecesim pestis easic infecerat, ut renitens
asseris, aniraa3 sanctorum,quos neque angcli,neque ei clerus vix intra parieles ecclesiae suara tueretur
principatus, nepie potestales,ncque instantia, negue libertatem. Post multas autera tribulationes, Deo
fulura, nc.que altitudo, neque profundum, negi/e ^ auxiliante, serpens ille crepuit apud rios, patefacta
creatura aliqua potuit separare a charitate Christi pariter et ignominia vitse et veneno doctrins. Ex
[Rom. viii,38), charitatera siraulexuunt et carnem. tunc iidemfratres nostro parentes consilio,ad quod
Et qui propter nomen Domini mortificati sunt lota proposuerunt studium 120 redierunt, jvestimento
dio, atque aestimati sicut oves occisionis, tunc seductionis,et angeio tenebrarura derelicto. Haec
desinunt diligere Deum cum praecipuecognoscunt, ideo, fratres, fraternitati vestrsB scripsimus, ne, si
quod diligendus sitetiam ioimicus propter Deum. contigerit praefatos juvenes vestras ingredi paro-
Cum enim, leste Greiiorio, nihil foris sit quod chias,cx hujusmodi mulatione aliqno ni tentur in-
ignorent animae sanctorum, quiB scientera omnia famia, sed polius utrique congaudeatis,quiH utor-
sc unl,quis dicet ab eis proximura diligi, qui pro- que mortuus erat, et revixit, perierat et inventus
ximi clamores audiunt, et nunquam exaudiunt ;
est (Luc. xv). Valete.

(78) Al. 78. Scripta circa an. 1112.

hujus libri, de quoeam consule, et Vitam Hidel-
(79) Is ipse est de quo loquitur in epislola 23 berti.
 243 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 244

statum, ob abbatis ^ossess.onum d.stracl.o, qua

aLbalis imperitiam elZpidZtlmS.
imfLritiam el stupiditatem
n. E.legato Girardo (Si), Engolismensi
S ? '

estad decoremdomus Domini,

nihil reiiclatn

episcopo nihiladsolatiapau-
descnbit, et quid ad ejus reformationem
sub ejus perum, nihil ad conventus alimentum.
Dici non
auctontate sit acjendum, exposcit. potestquoties eum convenerim, quoties
praesenti-
,

Deigratia l-ngolismrnsi episcopo^PaRctaeque bus religiosis abbatibus, hominem

Ec- increpaverim ;
clesi..e Romanae le-ato, G. 1.
(82) humilis Cenoma- nec tamen ideo vel morihus exhibita
est reveren-
norum minister, salutem, et obedientia; tia, vel vitiis
integri- irrogata ;disciplina. Porro, ne quid
tatem. mihi ad ejus correclionem deCuisse
videretur, sub
Estapudnos abbatia (83), qu^e dicitur Ebron, vestra eum invit.avi, et
possess.onibus et re quondam perceiebris
traxi audieotia: YbTVum
vicinis- negligentiam suam purgare non posset,emendatio-
q«e ccBnob.,s sola pauper.or honestate. Hanc nem
ea. promisit, f.dem dedit; sed facta Lni nov
c^tens .nvidens, inter locupletes redditus, s-
morum sima hominis iliius pejora prioribus (Luc x.) Ut
.''""' "" '^^""" ^"^^^^'^' ^"" '' °^^'"^ ^^^^^'-' ^-- P->^- tum
delict
nTHus^vtlaUr''''"
nullus v.ola, censor ord.n.s .nven.tur. CcBnobita, e.xinanivit impunitas, eousque monachorum sub-
"'^'''''^"""'"'''^''"''* cum
tTnrrrr
turp.tud n.3 fo^dera pep.g.ssent. Si quid fralrum
^
"
slantia dedinavit, «t per pra^futi
loci Bur,enses
quotidiana sHpendia mendicenlur. E. missus
sumpt.bus, antecessorum devolione collatum abba
est, Sancti Vincentii (84), vir scilicel
.n mercedem
consummats reli-
trans.t iniquitatis non in subsidium gionis.quam dilapidatum invenerit ordinera
desli-
rei.g.on.s. Claustrales^quibus conventicula
plebis, nata vobis pagma nuntiavit. Super
et sermones
liis ergo' ouid
lex arctior interdicit, plateis pro
ot.,
vobis placuerit,aut quid in
pr^fatambestiam'stalui
claustroscurr.i.tatibus pro le.Uione coutuntur. Est
oporteat,filium vestrum sigillatis
apicibusLtrua
'^"'- ''' «--P^tiofructuum,quos
iaX r, T'"'"''''-'°""™"'"''"^
liar.tas,qu.bus.ll*
maleVovidus abbas
prom.ss.sel pr^missis obligat^ in herbam prc-evendere consuevit, respon.«um desi-
nnunuscul.s.diesmiquitatis.etnoctesinfamiae vin- derat festinatum.
dicare comprobantur. Inter tot sacrse
professionis
iDJurias.etiam hoc praejudiclo respublica premitur, 122 EPISTOLA Xx|:i (85),
ut quia monachi ab infestatione ordinisnou
absti'
nent, ab infeslationem monaehorum R. (86) ANDEGAVENSl (87).
sseculai^es mi-
nime abstineant. Rps sanctuarii rapinis expositaj, Movet episcopum Andegavensfm injuste ab illnper-
disposilae flagitiis, exerius violentia, cussum analh^raalL- qw mdnm Lisiardum, ob sup-
vinolentia ct
petulantia interius atteruntur.Tantorerum
podlum raptum (iHx Goj^ridi, cum r,iplus ille non
pariter, sit vel verisimitis imo probat inter eos iegitimum
;
ac morum defectui, 121 pastoris
negligentia ma- intercpssisse matrimonium, cum liber ulrique
in-
gnum contulit increraentum. Nihil ei cum abbatis tervenerit consensus.
officio cui nec raores ad exemplum, nec ad doctri- Ne
.. ,., ,,,««« j,,„„^ ,e, adversus
veldeesse.justitiaevel aaversus justitiam
justu.am L.-
Li-
'"^''^^' ^^'^«' ^"'^ «-Plicitale siardo anathematis videremur
nimirr
";•. immeritam inferre

^Zl
auiescL
n !T
n

r' "^^""r"."
qu.escere,pertmax
u'
P^--'«-
^"'^ '"^

T
et .ndoc.l.sproh.betimprobitas.
Itanec suosuslentatus.nec alieno credens consilio,
as.nmaras.b.conformatetexprimittarditatem.Ille
nesciusmorurarevisereofflcinas,csterispr^sldelad
d.spend.urasancL.moni^,nonadjudiciumculp.'B.Ne-
queen,mveloccultasexploraloflensas,velraanifcst.s
irrogatd.sc.pl.nam.Quamrarusetinutilisinclauslro
res.dettaranegl.gens.etincapituloconticescit.Nam
derefector.oqu.ddicam,dequosiouteinullacurae.st
qu,dm,lloedatur,itanuilaquod[inillo]edatur.Dor-
raitor.o quoque tam inexorabile odiura
in 60 qu.escere communiter,materiaessetinfamia3,
'°"'''°*^* sententiamdesacrilegioet rapina, quorum ipsura
arguitis, veritat.ra diligentius inquLre disposuU
mus.Itaque secundum tenorem recitati nobis nego-
tii, pr^fatum Lisiardum nec sacr.legii reum esse
raanifc9lumest,ncc aliqua filiam Gaufridi impetisse
violcntia. Quis enira affirraare ^audeat puellam
de
raonasterio sanctimonialiuraabstractam,quara ma-
turioris doctnna.causa sacris admistam virginibus
ad virum egredi pater dictavit, amita eduxit, raa-
ter voluit, ipsa consensit ? Consensit, inquum in
D nullius nisiLisiar.Ji, sicut ipsa testatureo vivente
transitura conjugium. Sane consilium sapiens et
ind.xit,ac si maturius suis annis, quo sic harmonia sua legiti-
rais estservata nuptiis, ut eligeretur vir non infe-

(80; Al..38. Scripta ciroa an 1113.

epistolam 19, 20 et ^l.Gofl^ridi
Vindocin., el Mabil-
(81) Girardo, seu Gerardo, continuis pene in
lonium adepislolam Bern. 126.
S.
Aqujtania.et aliis regionibus, sub Paschali II,
Gc- (82) /. Id est Ildebertus, absque II, ut habent
las.o II, Call.sto Honorio tl, legationibus per-
11, et
quidam mss.
functo, et ccto conciliis ab ipso congregali?,
fa- (83) Ipsamet, de qua superius in ep)stola20.
raoso; sedtandera oh negatan. sibi ab
Innoceniio (84) Scilicet Guillemus, de quo supra, epistola
legationem, ad Aiu.cletuin antipapam
defectionis 10 libri prirai.
reo L)e quo nihilamplius notandum,nc,
quod om- |85 Al. 42 Scripta circa an. 1113.
nes ferp.llius aevi sacri scriplores asseruerunt
ad (86 Raynaldo dp Marlijrne.
nauseara recantare contingat. V)de Sirmondura'
ad (87 Iie Reg. 4103 ; eiEbr. episcopo Andegavensi.
 ^

un BPISTOLiE. — LIB. II. 246

rior gpnere, non conditione abjectior, non minorA colligere, statim ac illis supremam manum impo-
suissef.
potestate. Quantuna autem consensus obtineat in
Plerumque fit ut ex praeteritis, eventum colliga-
matrimonio principatum Nicolaus papa (88), sic
Hincraaro deinonstrat episcopo suHiciat secundum
mus futurorum. Unde et nos veram amicitiam spe-
ramus ex vobis quae amico sepulto non sepeliiur in
leges solus eorum consensus, qiiorum de conjiin-
solus in nuptiis vdbis. Docet hoc rinimi vestn circa reginara san-
ctionibus afiitur. Qui consensus, si

detuerit, caeteraomnia cumipsocoilu frustrantur. ctus, et supersles affectus, cui pio ea B^^ interve-
Chrysostomus: « Matrimonium,
nirenonsufficit,nisi eialiorum etiamimpctret inter-
De eodem Joannes
inquit, non facit coilus, sed voluntas. » Hoc etiam
ventum. Oratis quiiein orari proea, sed crcdimus
Urbanus papa non tacuit super Aragonum regem, eam plus posse suis nos afijuvare,(iUiun egere no-

qui neptem suam cuidam militi se daturum sub

stris precibus adjuvari. Fateamur enim necesse est

fidei promissione firmaverat, canonicum proferens

eam decessisse Reginam, cui nihil ex opulentiori-

in haec verbacapitulum « De neptistuee conjugio,

:
bus deliciis, nihil ex potestatis licentia, nihil ex le-

quamtecuidara militi daturum,necessitatis instante nocinio sexus, ad iionestatis periculum subrepsit.

arliculo, sub fidei pollicitatione firm asti, hoc a;qui- In ea praeter virtutem, nihil virtus invenit. Quem
decernimus, ut virum, utdici- vilaemodum.licetinterventupost morlem nonegere
tate dictante si illa g
tur, omnino renuit,et in eadem voluntatis auctori- noverimus, vestram tamen praecessimus exhorta-
prorus se deneget nuptu- tionem,veriti judicium.nisi orationum seiulitatem,
tate persistit, ut viro illi

ram, nequaquam eara invilam et retinentem,ejus- quam a nobis regina promeruit, spontanei potius,
dem viri cogasconjugio sociari.Quorum 123 eniiu quam rogati solveremus. Ingralum coluit, ni~i co-

unum corpus est, debet esse et animus, ne forte, latur et ipsa pro seipsa. non solvimur
Pra?terea
[at. solamur] a debito, si interventum nostrura
cum viro alii invila fuerit copulata, contra Domini
alienus ei comparet inlervenlus. Beneficium nara-
Apostolique praeceptum, autreatumdissidii,autcri-
que pro alio remunerare, quara pro seipso, non
men fornicationis incurrat. Cujus videiicet peccati
solvit, sed obligat deliitorem. Sane pifedestinatis
malum in eum redundare constet, qui eam con-
nobis scriniis primo paginae nostrae capitulo gra-
junxit in vilam (89-90).
lias ageremus,nisi sicut in animo, sic el in scriplo
EPISTOLA XXVII (a).
primum sibi locum regina vindicaret. Sero enim
MEMORIENSI EPISCOPO (91). reginae meminit, quisquis ejus, post aliquid, re-
Cuidam episropo, ut pufalur, Anglo, qui de/unctx autem Decretorum (93),
cordatur. Exceptiones
reginoe (92) animarum llildeberiiprecilnis commen- 125 quas in unum volumen ordinaredisposuimus,
daverat, p^omiltit huicseet grali animi etcharifatis n
ad suum finem nondum perductae sunt.Opus enim
non defaluriim
offtcio simul et illi jwUicelur
:

missurum exceptiones decretorum, quas incoeperat hoc liberum curis pectus desiderat, cujus nos epi-

(88) Sc. Nicolaus I. duodecim mss. codices solus Re;^.,

(89-90) Nonnulli autemin praecedentem epistoiam
irrepsisse videnlur errores, sive ab amanuensibus,
sive ab ipso (pace tanti viri dixcrim) llildeherto.
lit quidera ab amanuensibus, dum in mss. Victo-
rino 272, et Ebroicensi scripserunl llicmaro, et in
Golberlinis 2662et40i7 Hicmaro; quod emendanlcs
editionum vuigatores,minus torte intenti posuerunt
Hincmaro. Ipse vero Hildel^ertus verba refert Ni-
coiai papae, quae in nulla ex ejus epistolis ad ali-
quera particularem episcopum leguntur, sed quae
desumplasunt e capite terlio Responsorum
ad consulta Bulgarorum, id est ad to-
colai papce
tam gentem, non ad aliquem personaliter episco-
pum, nec igitur ad Hincmarum.
Verba etiara D. Joannis Chrysostomi ab Hilde-
berlo relata, citari potuerunt ut ipsius Ch'-ysos-
tomi, quia forte, Hildeberti aetate, nondum pa-
(91) Ila inler
n. 4103.Quis fuerit hiciVewrtr/c^i.ws episcopus, valde
vide ur obscurum, Ciim null'bi apud gpographns,
quod sciam, nec apud quosvis geograpt^ii.-e penlos,
quos accuratc consului, ali>iUH aut urbs aul pro-
vincia, aul episcopatus sic notctur. Frob.;biie sntis
videtur hiincepiscopum transmarinum.aul Anirlum,
aut Hibernum fuisse,cui piissimae regin^echHiissiina
fueral memoria. Forto pro Memoriensi, scribendum
fuerat Momonienn, seu ttlumoniensi In Vila (luippe
sancti Malachiae, a sancto Berniirdo edita. cap. 4,
dicti Ni- Mumonia memoralur Hilierniae pars australis, ubi
Ma'chus de monMchn Wintonensi.dicitur assumplus
in episcopum,in civitate Mumonix, r\om\neLesmor,
quae nunc forte Limerik, et huic iilumonix. CMp.iO,
dicuntur, ambos reges imperas.^e. Forf-Mn eiip.m is
_^
Malchus ipse est epi;*copus, ad quem Hi!d''bertu3
hanc direxit epislolam nec enim r^^pugnat ralio
;

tuerat imperlectum opus in Matthaeura, unde de- teraporis. De Momonia consule dictionarium Geo-
snmpta sunt, non esse genuinum saiicti docto- graphicum Cl. et eruditissimi D. Antonii Baudran,
ris fetum. nuper editum, anno 1700, p. 170.
Aragonum regem, de (92i Rpgince. Scilicet Mathildis, de qua vide no-
Denique, quod spectat ad
quo hic agitur, nil vetat quin credamus illum ip- tam ad epist. 4, libri priitii. Ilaec autem, juxta In-
sum fuisse Sancliiim, ad quem Gratian. 32, q, ii, gulphum in Anglia Sacra, obiit an. 1118. Qua de-
can. De ^eptis, ait Urbanura II scripsisse, et cujus funci;i, scripta est h;pc epistnla.

verba refert ab HiMebe.rto cit;it^i siqi.idem Urba- ;

(93) Exceptiones decrptorum, ah Hildeberta 'n-
nus Romae sedit ab annn dn87 ad an. 1099. Sanctius chnalfB, nnn absoluliE. Ms-^. KUr. Roth et alii ha-
vero,sivi', utloquuntnr, Sanchez I, l Aragonum rex, beni Exceptiones, non Excerptiones, ut quidam vo-
regnavit ab an. 1087 ad an. 109i. Her quod tem- lunt.
poris intervallum, Urbanus II poluit ad Sanctium Cum igiturhicHildebertusexpresseExcpptionura,
Bcripsisee. vel, ut quidam dicunl, Excerptionum decretorum,

(a) f Cfr. Ann. Eccles. Anglic. Alford, 117, n" 8

 247 VEN. IlILDEBEIlTf CEXOMAN. EI'ISO,
248
Bcopus (94) immunes Horun. tamen jam ex-
fecit
A obstat. Absit autem;ut sic ad
ultionem remissa^re-
plevimus parlem, atque ad id pcragendum quod yoletis injuria;, cujus cst, in
rcmittenda ox animo
restal, episcopum dcponemus. Peraclum vestras
injuria, solem prffivenirc occidcntem, Bis Deo sa-
veniet in manus, ncc opus erit ut pro eo dofcrendo
crifical offcnsus etclcmens prajsul.A tyranno parum
vcsterlegalus ad nos usquc fatigetur. Olficii noslri
differt sacerdos illalffi mcmor injuria3.Prailerca im-
erit vobis illud per nostrum destinari. Va!e.
mcrilum pcrsequiLur puniens quam
remisit offen-
EPISTOLA XXVIII (95) sara. Remisislis autem Et hoc
nobis signum Guil-
:
:
GlltAIlDO EPISCOPO (9G). lelmum nobis in prajfuto commisisli
Willelmus ile Longcio, seu de Lonlcio cnidam llu- concilio (99)
prajcipiontes ut ex doliber.dione nostra
gnni a Girardo excorhmunicalo, commuuicans a super hoc
Gerardi graliu cxcideral, in quam tamcii, Ililde- satisfacere Deo, quod excommunicalo
vestro com-
berto meUiante, redieral. Veritus tamen ipse ne in- municare pra3sumpserat. 3i quid igitur apud aml-
jurix remiisx non oblitus Girardus, Guiltclmvm CLm preces amici possunt, sential Guillelmus ab
ilerum cxagilaret, enixe flagitat ab eo indulgenlix
concessx confirmationem. animoveslroomnemomninoprosultatumrancorem,
quoniam qui potuit offendere, potest et
Potestati cedit ad gloriam, injurias ulcisci nolle vult offen-^
sam devotis redimere obsequiis, Vale.
cum possit.Quod fraternitas veslrasatisepiscopaii-
ter attendens Guillelmo de Longeio (97) indulsit, B EPISTOLA XXIX (lOOj.
qui pro Hugone, vestro scilicet excommunicato, in GratulalurEcdcsix Claromontcnsis episcopo
ob col-
Engolimensi concilio latum Wiltclmo viro pr:Tstantr
(98) agens,dum ejus quffireret arcludinconoium
nuralurque apud illumsubstitutione.s
graliam, amisit vestram.In quam licctintercessione lixreditarias
invaluisse ud cccleyiasticas dignitates
et canonicas
nostra redierit, tamen, quia scmpcr suspecta esl quas illi suadel radicitus cxstirpure,
ut omnino
offensa potestas, adhuc per nos deprecatur 126 prxceptis legis elgratix contrarias.
sibi in integrum ignosci. Quod eum constabit ade- Ileverendissimo ac beatissimo (I) confratri suo,
ptum, si provectui ejus personaquam ofienditnon sanciffique Claromontensis 127 Ecclesiaj cpiscopo,
meminerit, quas nondum perfecerat, nonvidenlur Ecclcsia; optimo
illitacile abjudicandffi, utpote qiias saltem inchoa-
jurecon.parabat.ordinatioque iosa
velut a.-quirendi tiluIushabebatur,adeo
verit, ut ipse in hac episloia testatur, el inter ulepiscopo
tur- qui piior ordinaveral, aul invito,
aut
quam ex iis quaj ad divina speclaut, airere quid-
bas quibus e.\agitatus est eildebertus,perficere non inscio
potuerit, et quas inchoataslvo iaboriosus pontitex vel e
dicEcesi pedem effcrre clericn
et sludiosus, ad umbiiicum deducere suscepcrit.
nelas ailerique epi- :

Ecopodeinceps ordin;inti, volut ;iliena3

Alioquin non cadit in sensuin, quod duo auctoresj posslssionis
usurpatio esset.Si quando igilur
locis longe dissili, eumdem iibrum, iisdem, et to- cpiscopus alinuis
dimissorias clorico sua, utub altero
tidem verbis, absque ulla mulua collaiione inccc- / narctur, opiscopo ordi-
concederet, cjericum bunc veluli
perint, et perplures paginas pro^ecuti sint. Nolan- ^^ miLlebat, manu-
et quidquid sibi ipse in
dum tamen hoo opus, seu operis inilium, in nullo hunc per ordina-
lionem pcpererat, et aucloritatis
ex plurimis quos vidi mss. Hildeberti reperiri nec et iuris, aiteri
episcopo trauscribebat. Prfficlarum
;

tamen dubitandum sii quin ejus auclor ipse sit,
cura id in hac epistola diserte affirmet.
(94) Id esiepiscopalis cura. Ita mss. Ebr. Roth. et
alii, non episcopatns, ut edili sicut et hic epi-
; Aymoricus episcopus Claromontanus.dianocum
scopum, deponemus quod majorem habere videlur
:
(95) Al. 50, Scripta circa an. 1119.
(96) Ulique Engolismensi, et tunc legato aposto-
lico.-Itams. Reg. 4103.
(97) Idem dc quo epistola vigesima. Mss. Ebr.
19, de Lonlegio, alii de Lonleyo.
(96) Tempore Gelasii II habito anno 1118, secun-
dum Labbajura.
(99)Huic igitur interfuit Hildeberlus, sed adhuc
Cenomanensisepiscopus,quiad Turonensem sedem
nonnisi an. 1125 est assumplus.
(100) Al. 55. Scripta circa an. 1124. Porro ex
hac epistola, qua3 propric dimissoria est,observare
poterit leclor, anliquitatis ecclesiasticaj studiosus,
necdum Hildeberti temporibus, veterem cxolevisse
dirnissoriarum liltorarum usum, prislinamquo ab
anliquiscanonibussancitamclericorumstabilitatem.
Prioribus enim undecim saecu]is,quisquisepiscopu3
prior aiiqui manum imponebat.huncita sibi Hccie-
siscque su;e vindicabat, ut ab alio episcopo, nec ad
ulteriores ordines promovcri, nec altcri Ecciesia»,
nisi de expressa ordinatoris licentia, ascribiposset.
Synodi sententia definitura est, \nq\i\i conciliura Tau-
nnonse, can. 7 ut clericum alterius, secundum sta-
luta canonum, nemo suscipiat. neque Ecclenx sux,
licet in al o gradii, awie.il
ordinnre. Idem statucral
conciliiim Sardicense, pluraque alia eam in re de-
creta conciliorum laudari possent.Nec mirum;quis-
quis enim clericum ordinabat, hunc sibi sua^que
hujusce di==ci-
p in;e suppeditatexemplum prajscnsHildeberLi epi-
stJla. Guillehnum clericum
suum Hildeberlus ad
suhdiaconatum promoverat.llunc sibi cedi
cupiebat
ab
eoordinandum.ClaromontanffqueEcclesiaesica.scri-
iiendum. ut archidiaconi munore in
ea lunRPlur
Claromonlani episcopi votis annuens
Hildebertus'
tianc ad eum dimissoriam scribii
epistolam,qua ius
omne quodinGuillelmum perordinalionemcomia-
raveral, transcribit,eumquo ad
gradum ar-
diaconi
chidiaconiquo munus promovendi
poLestatem Av-
merico Similem epistolam Hincmri episcopi
lacit.
lifiemcnsis ad Loeam episcopum Parisiensem rene-
ries, tom. I concil. Gall., pag.
669 et 70 Bernonpra
quemdam ordinaverat Hincmarus. ()2;(;»jV,m, inquit
l^noasinsua ad Hincmarum epislola,
— " cenlia,eumnolumus!nnostra «sineveslrali-
Ecclesiadiutino tem-
poreimmorar),peLimusutdeillonobiscanonicaslit-
teras laciaLis.quatonus in nostra
Eccicsia possiraus
eumregulariterordinare.>.Dimissoria.-n ro£cribena
Hincmarus, Bernonem Enea; concedit, jusnue
in hunc transfert in Eneam,ut eum
suum
in Ecclesia Pa-
nsiensi ordinarc possel.Eaerat
dimis?oriarum illo-
rum temporum forma. hodicrna; procul dissimilia
Cum eni.n ab ahquibus sa;cuJis invalneruntvasaj et
absolutoe ordinalionos sinc tilulo
ecclesiastico; nec
.lamordinatioclericumordinalori mancipet nonsic
a propnoepiscopo ad ordinationem
abalio recipien-
dani, dimitiiLurclcriciis,ul hujus
poLesLaLi ac juris-
dicLioni subjicialur, iHius vero
subtr..hatur.Imo nil
sibijuris, VI dimi^soriarum, in
ordinalos acquirit
episcopus alienus.qui dimissos ordinatione
facta.ad
proprium episcopura remittere teoetur.
(I) Editi, benignissimo. Mss., bealissimo.
 249 EPISTOLvE. — LIB. II. 250
A. (2) humilis Cenomanorum minister, salutem et A duceseos ad ostium tabernaculi fop.deris, faciesqueibi
orationum munus. slare tecum, ut descendum ef loquar tibi, et au/eram
Meliusmecucurristis.conseculusbraviumadquod de spiritu tuo, Iruf/amqus eis ut sustentent onus populi
anheiare disponebam. Guillelmo siquiderade Lon- tccum, et nonsoluslu gmveris {!Sum. ii, 16).
geio (3) beneCacere dccrevcram, sed aliquid ei me- Deinde quales etex qiiatribu sacerdotes assume-
lius,providon(e Domino Jesu Christo, a vobis idem rentur, aut levitffi, seu etiam caeteri, qui taberna-
Guillelmus, audire meruit ^mice, asccnde iuperius
: culo deservirent, non fuit arbitrii, sed praccepti ;

[Luc. XIV, 10). Sanum profeclo consiiium, quo fa- non ha-reditatis.sed legis. solam tribum Gum enim
clum est utin EcclesiaCiaromontcnsi archidiaconus Levi Dominus hac sorle dignaretur [Num. ni,
17),
ille assignaretur, cul et ad fructum seientia, et ad nulli tamen ex eadem tribu licuit ultro vel indille-
gratiam more? exubcrant.Ortus ejus nec lege repa- renterad quam vellet, irrumpere dignitatem, sed
rabiiis(4), nec abjectus parentela. Ex eo nulla ju- quae essent vocalae descripta cst proprietas perso-
vcni nota inhtesit, nullaexobscuritatcgeneriscon- narum. Hxc autem omnia, sicut scribit Apostolus,
fusio.Qui conscrvatione hominis familiaribus usi m figuram co7itingebantiUis{lI Cor. x, ll).Lexenira
sunt,eam intus mansuetam prffidicant, et honestam et praeconium gratiae fuit etexemplum. Inde etiam
foris. Inlegrum et splendidura testimonium. Inde estquoduniversaedignitatesEcclesiaesuamqu.-erunt
p
factum est ut ad gradum subdiaconus eum duce- electionem. Si apostolus consideremus,dc illis Do-
rem promovendum, ron magis litteratura; ipsius minus ait : Nonne ego duodecim vos elegi {Joan. vi,
deferensquam vitaj.Fionam gero spem quodseipsum 71) ;siscptuagintaduos, illoseti-am aGhristo fuisse
exhibebit vas in honorcm, v-as ad omne bonum in designatos I.ucas commemorat (Luc. x, 1). Stepha-
domoDomini praeparatum.Gratiasigiturbeatitudini num et cum eo sex diaconos nulii dubium esl apo-
vestrae de collato agens beneficio,eum(lemGu)liel- slolos elegisse (Act. vi, 5) In his et in eorum suc-
mum vobis,et vestrae concedo EcclesicT,abea,quam cessorihus prsiscripla est EcclesicB forma,quam in
consecratori suo debetobedientia, liberum omnino eleclione vel consccratione summorum et inferio-
et absolutum. Ex abundantia esl pro eo interce- rum sacerdotum, seu etiam diaconorura non cu-
dere apud vos, quem ullro fecistis non quodlibet slodiii, casuiilis est et vicinus ruinaj provectus.
membrum corporis Ecclesise, sed oculum. Audivi- Gaeterosquoque gradus ad minimum usque cleri-
mus autem, et ultra quam credi possit admirati su- cura pro episcuporum deliberatione substituendos
mus, in vestra malre Eoclesia haereditario jure ca- et distribuendos judicandos et reformandos ca-
;

nonicas obtineri.Perniciosa hsec et exhaeredans hae- nonica 129 censentet praedicant instituta. Perit
reditas. Canonica namque stipendium gratiae est, „ autem soHs pontificibus collata haec a Domino po-
non haTedilalis emolumentum. Peritautem gratia, teslas, si substituendi canonicum vel aliquid in
ubi haereditas principatur. Unde ethaereditalecano- Ecclesia disponendi haercditas alicui facullatem
nicum Iieri,exire de Ecciesia est, non in Ecclesiam acquirit. Quid enim episcdpo in commissa sibi li-
Qui enim dicunt Uxrediiale possideamus
introire. : cebit Ecclesi.i, in qua clericus
arbitrio assignatur
sancluarium Dei (Psal. lxxxii, l.S), nec haeredes alieno ? Quid ibi poterunt sanctiones, ubi
sacrae
sunt Dei, nec cohaeredes Jesu Gh.-isti. Vae illis nascitur, non fit canonicus, ubi plus nuptii? dc-
quando judexsedebit cum senatoribus terrae Vae, ! betur quara meritis, plus genitura^ quam graliae,
inquum, iilis "6 28 quos tunc non ex allario vixisse, plus foro quara coelo ? Nunquid oblaturus est gra-
sed ex rapto, verbera docebunt, non verba obum- ! lura Deo sacrificium, cui alt;iria cubile destinat,
brala enim rapina est, ca quae electionis, suntha?- cui sacerdutium natales spondent, non mores, pa-
reditatavindicari.Fallitur autem quisquis episcopos rentela, non scientia, laicus generans,non praesul
lantum eleclione dixerit assumendos. Electio tam adoplans ?Quera non moveat in Ecclesia Christi
sul) lege quam subgralia, omnem sanctuarii respi- laicum principari, qui, dum in ea substituit cuno-
cil dignitatem.Deus ipse Moysen, Moyses autcm nicura hae.-edera, pontificis evacuatlibertatem. At-
ex praecepto Domini septuaginta virosde senioribus tamen quod laicis ad disponendas res ecclesiasli-
Isracl elegit. Non enim praiteriit vos, DominumO cas, nullura paraverit auctoritas accessum, Ste-
Moysisicloculum Congregamihiscptuaginta viros,
:
phanus papa el raartyr his ostendit verbis (5) :

quos tu nosii quod senes populi simt ac magislri, et <( Laicis, quaravis religiosi sint,nulli taraen de eccle-

(2) Aymerico, qui ex abbate Gasa3-Dei, ad Glaro- Stephano raartyri tributam, et ab Isidoro Merca-
monlensis Ecclesiai sedem promotus est. Vir pius, tore fabrjcatam. Hanc autem, nec etiam acourate
et B. Virj,'inis devotissimus cultor. refert Hildebertus, cujus quidem prima verba,
(3) ItH mss. Colb. 4017, et V;clorin. 272, Ebr. Laicis, inveniuntur in supposiiitiis hujus papc^ epi-
19 dc Lonlegio alii de Lonleyo. Idem dc quosupra
;
sequentia vero, Si quis, haudin iJlis repc-
stolis ;
epistola 17 hujus libri. riunlur. Et vero Gratianus, 16, q. 7, can. Si quis
(4) Nec leije legilimus ; nam
reparahilis, id e.st, prineipum, illas sub Gallisti nomine refert, 1 cet
:

natalium deteclus in illegitimis, seu spnriis, ut ad nec etiam in hujns pontilicis falsis decrotalibus
ordinps admiltantur, indigenl lege, id est ccclesia- inveniantur. Inde contigit qnod llildebertus 'lecre-
stica dispensatione reparari.
talium compilatione improbe ab Isiduro fabricHta
(5) Loous hic intricatissimus, nec farile eno.lan- usus fuerit, quod et illi, ptpene omnibus iliius c-pvi
dus, siquidem Ilildebertus cilat decretalem, ialso
scriptoribus, et ipsi etium Ivoni Garnotensi contigit.
 —
231 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 2S2
Biasticis facuUalibus aliquid disponendi legilur un- A sacra trsdit historia{/ Paral. Core, et qui cum ii).

quam atlribnta lacultus, ncjue dcinceps lieri per- eo thurihula schismatis assumpsere, de tribu Levi
principum laicorum dispo-
mitlinuis. Si quit; crpo desicendisse memonmlur eos tampn, quid incen-
;

sitionem seu dominalionem reriim eivc possessio- sum indebite obtulerunt,

terra vivos absorbuit
num ccclesiasticirnm sibi vindicaverit, ut sacri- {Num. xvi).Haereant vestris mpntibus, charissimi
legUP judicelur. lerici vero seu monachi, qui eas
( fratres, sublata de incendio thunbula, quas Domi-
per illorum polestatem susceperint, excomnjunica- nup, ne quis in Ecclesia sibi «rrogaret aliquid in-
tioni subjiciantur. Porro haeredilariam iliam cano- debitum.aitari pra'ce[>ita'fligi ad monumentum.Non
nicorum substilutionem consueludine tueri velle, enim minus prodcst iniquitalis pcenam, quani vir«
vel ignorare vel persequi est sanclarum tenorem tulis 131 prsemia recenseri. Nimirum poena timo-
regularum. Nolunt illi noxiam abolere consueludi- rem generat, qui de scrvo facit el fibum. Quod si
nem, et irritum fieri usum, cui nec auctoritas filiumelhajredem haeredem auidem Dei, cohaere-
;

adest, nec ratio suffragatur. De hoc Auguslinus in dem aulem Jesu Chrisli. iloc timore timere,rratres
quarto libro De baptismo sic ait (6) « Frustra : mementote, qui dum facitis forensem de Ecclesia
quidam, qui ratione vincuntur, consuetudinem possessionem, debilum de gratia construilis ajdifi-.
nobis objiciunt, quasi consuetudo major sit veri- g cium, cui nullum suppositum est fnnfiamentum
tale, aut non sit in spiritualibus sequendum,quod Super arenam, fralres charissimi (10), aedificatis
in melius fuit a Spiritu sancto revelatum. » Idem Vestrum hoc aedificium Veritatis testimonio rui-
in quarto libro De unico baptismo (7) 130 : nam pollicetur. Testimonio Veritatis pluvia de-
« Veritate manifestala, cedat consuetudo veritati. scpndet, venient flumina, flabunt venti, et irruent
Plane quis dubilet veritati manifestae consueiudi- in aedificium, et cadet, et erit roina cjus magna
nem codere Idem in libro De baptismo
? » : « In {Luc. VI, 49). Nolite, filii, nolite ponere
partem ve-
Evanpeiio Dominus Ego sum, inquit, verifas : [Joan. stram cum eij qui dixerunt Uxredilate possi' :

XIV, 6). Non dixil : Ei/o sum consuetudo. Revela- deamns sancluarium Dci {Psal. lxxxii, 13), Deua
tione igitur facta verilatis,cedat error veritati, quia ultionum persequetur.illosin tempestate sua, et in
et Petrus qui circumcidcbat, cessit Paulo veritatem ira sua turbabit eos. De vestro quoque, reveren-
praedicanti. » dissime praesul, de veslro, inquam, agitur periculo,
Igitur, cum Christus veritas sit.magis verilatem, nisi explantare satagitis plantationem quam non
quam consueludinem sequi debemus,quia consue- plantavit Pater noster ccelestis {Matlh. xv), nec
tudinem ratio et veritas semper excludit.De eodem assumpla est de ligno cujus folium non defluet, et
Cyprianus (8) « Quselibet consuetudo quantumvis p omnia quaecunque faciet prosperabuntur {Psal. i, 4).
:

vetusla, quantumvis vulgata, veritati omnino est Plantatio haec, plantatiolethalis, nec suo plantatori
postponenda, et usus qui veritati est contrarius perniciosior, quam ei cujus negligentta jam plan-
abolendus. » Isidorus in Synonymis, libro se- tata coaUiit. Non enim immnnis est a malefacto,
cun.lo (9) : « Usus auctoritati cedat. Pravum usura quisqnis antecessoris sui malefactum, cum possit,
iex et ratio vincat. » Quiaij:itur noxiae consuetn- non corrigit. De hoc enim Hilarius papa sic ait :

dini tam mulla resistit auctoritas, vobisbealissime « Qundi]uiscommisitillicitum, aut a decessoribus

praesul, incurabit rie domo Domini haereditarium suis invenit admissum, proprium vult vitare
si

amovere piaculum. In quod negligenler agere pon- periculuin, damnabit. » Item idem « Nos in nullo:

tifi(;em, pontifici cedit ad pcenam, judicialis enim volumus severitatera exercere, sed qui in causis
excessus est, in Eoclesia Christi, vel indebite ali- Dei, vel contumacia, vel aliquo excessu deliquerit,
quid praesumere, vel quod praesumplum reperitur. aut ipse quod perperam prsdecessor ejus fecit,

incorrectum derelinqui. Oza, dum litubanti arcas abolere noluerit, in sp, quidquid in alio non rese-
inde.bito subvenirel obsequio, abangelo praefocatus cavit, inveniet. » Porro,si quis eradicantem manum
expiravil (/ Rrg. xv). Aaron, Nadab et Abiu filios vestram, vel contumacia, vel quolibet ausu (quod
i^'nis et;rpssus a facie Domini ideo devoravit, quo- absit !) reprimere tentaverit, ipsedebitam sacrilegii
niam thuribulisarreptisignem alieniim offerreprae- experietur ultionem. De hujusmodi nan)que papa
sumpserunt [Num. uv). Oziara, quia summi sacer- Stephanus his scribit verbis : « Sunt quidam qui
dotis praerogativam usurpavit, lepra percussum vel violentia vel favore non permittunt Ecclesias

(6) Cap. scilicet 5 novae editionis, pag. -(24. (9) Cap. 16, ubi sic habetiir « Multa sunt con- :

(7) Ibid. sueludine vitiala, multa pravo usu prajsunipta

(8) Apud D. Cyprianum in conc. Carthaginensi, Adime consuetudinem. serva legem. Cedat con-
de l)!ipiizandishaerpiicis, in ppiscoporum sententia ^uetudo auctoritati. Pravum usuin lexetraMo vin-
63 sic habelur « In haereticis, sine Eccle^^iae ba-
: cai. Inde sane in canonem, dist. ii, a Gratiano
ptiSiiio. adniittendis, nemo consuetudinem rationi invectum :« Usus auctorilali cedat pravum :

et vcrilati praeponat q.ia ronsuptudinem ratio et -. usum, » etc.

verifas si^nipHr e.?cliida. » Edit. Oxnn., pag. 240. (lUi Non igitur soli Aymerico scripta est has»
Cypiiani sensum, non iiisa verba hic relerl Hilde- epistola, sed toti Ecciesi» Cldromonlensis clero.
bertus, ex S. martyris epistolisad P. Pompeiumet
Jubajanum.
 233 EPISTOL^. — LIB. IL 234
regulariter ordinari. Hos etiam decernimus ut sa- X metum, ut filiiex hujusmodi commistionedeinceps
crilegos judicandog. » Haec vobis scripsimus, cha- generati, velut spurii haberentur, et ad legilimos
rissimi Iratres, exhortandi potius gratia, quam haeredesjus paternum transirel.Porroin ordinibus
doccndi. QuiE dum exjiravimus, exoravimus scru- cek'brandis canonicas sancliones etdiligenter at-
tanlem renes et corda, ne pateretur vos in eam tendi jussimus, et inofft^nse custodiri. Ordinarifilios
declinare opinionem, ul aseriberetis jactanliae, quod sacerdotum, nisi prius canonici reguLires aut mo-
impensum est charitati. Hoc excessu libera est nachi fierentassensu communi nobiscum synodus
onima mea, 132 licet se gravioribus delictis ob- intprdixit. His autem, quosjam ordinatos constabat,
noxiam non audeat dilfiteri. Vicem mihi rependetis, abolendaesuccfissiunis intuitu, in ecolesiisin quibus
si diligitis me, et oratis pro rne. patres eorum minislraverant, rninistrandi aijstuli-
EPISTOLA. XXX (11). mus facultatem, Praebendas et quaslibet Ecclesiaj
HONORIO SUMMO PONTIFICI. dignitates rigore quo decuit inhibilum est hseredi-
Hildeberlus paulo poat siiam ile Cenomaneyisi epi- tate obtineri. His addita sunt, et alia
scopaiu ud Turimensem archiepiscopaiurn assum-
in hunc mo-
plionem, varios in Armorica sibi utmelropolilano,
dum, quibus ex canonicis prodeuntibus institulis
.

subjecta deleclos abusus exslirpare salagens, avno praesens synodus et assensum prsstitit et servanda
1127, cum suffraganeis episcopis a/iud Nanneles decrevit. Haec Igitur nobis sancte Paler,
g aignif:-
concilium cogit. Hujus sla/ula ab Honorio summo canda censuimus, quatenus acta canonioe vestra
ponliftce coiifirmari enixe posiulat.
confirmare dignetur auclorilas,et datisadepiscopos
Beatitudini vestroe, reverendissime Pater, decre-
litteris, communiter exhort;.ri omnes, ut qute cum
vimus exartindum, quod ex siiggestione venerabilis
eis facienda sanximus in Chrislo, et docenda, i\m
Britannorum comitis, pariterque provincialium
quoque cum Christo facere studeant et docere,
consilio episcopum, in Britanniam descenderi-
Illam pneterea manumissionem de naufragiis et de
mus, ubi praBlaralias multiformes et abhorrendas
subslantia morientium, quam comes in manu no-
enormitates, matrimonia quidem, incestus, sanc-
stra deposuit, vos, beatissime Paier, non gravemini
tuarium autcm Domini ha^redilaria successio pol-
confirraalione apostolica roborare, ac prohibere ne
luebat. Quapropter, convocatiseisdem episcopis et
quis omnino eam rescindere, vel aliqua ex parte
abbatibus, multisque religiosis etsapientibus viris,
minuere praesumat. Conservel vos Dominus Eccle-
in urbe Nannetensi Iriduo sedimus in ea synodum
siae, Pater sancte.
celebrantes, ex qua, Jargiente Domino, etEcclesias
honorem, et populo magnum constat emersisse EPISTOLA XXXI (13). v^
fructum. Siquidem usque in diem praefati conven- Hac Honorius II, summus pon-
epistola confirmat
lifex,quidqnid aclum didir.eral per j.rcscedentem
tus, hujusmodi consuetudoin terra comitis exsti- C
epistolum ab Hildeberto et suffruganeis ejus in
terat, uldecedente marito vel uxore, universa de- concilio Nannetensi.
cedentis mobilia in proprietalem potestatis transi-
HoNORius cpiscopus, servus servorum Dei, vene-
rent. Praeterea quidquid evadebat ex naufragio, rabilibus fratribus Turrmensis metropolis suffraga-
totum fincus le^'e vindicabat patriae, passosque nau- neis episcopis, salutem et apostolicam benedictio-
fragium miserabilius violentia principis spoliabat,
nem.
quam maris rapina, quam procella. (Jtramque au- Charissimi fratres, HildcbertusTuronensis ar-
tem exactionem sub oculis tolius concilii comes in chiepiscopus, sicut bonus 134pastor pro grege suo
manu nostra deposuit, postuland in eos excommu- vigilans, convocatis fratribus sapientilius, et ^liis
nicationisgladiuraextendi,qiiicunquealiqnandovel religiosis viris, quemadmodum ex suarum littera-
manumissa repetere, vel
manumissionis plenitu di- rum inspectione cof^novimus, in Nannetensi civitate
nem minuere attentarent. Totus ilaque coafessus de more metropolico concilium celebr^ivit, ibiqiie
elgratiarum actione beneficium prosecutus est, et
de incestuosis nuptiig, et spuriis sacerJolum filiis,
porsecutus anathemate beneficii distractorem. De
et de hig qui quasi haereditaria successinne eccle-
incesiuosisautem conjugiis hoc universituti consi- siastica peterent beneficia, perlraclins, corrigenda
dontiumplacuit, utepiscopi quidem inomnibussuis n
correxit, et statuenda constituit. Universitati erfro
conventibus, reliqui vero sacerdotes in Ecclesiis vestraemand?imus, quatenus ea quae ab ipso,jiixta
suis, taliacontrahi matrimoniapubli eprohiberent, sanctorum Patrum decreta, ibi ad honorem Dei et
eos 133 quoque excommunicationi subjicerent,
salutem populi statutaesse noscuntur, irrefragabi-
quicunque post praesentis actionem synodi scienter liler observetis. Sicut enim in humani compage
inirent incestuosarum fcedera nupliarum(12). Pla-
corporis membra famulantur capiti, el obediunt
cuit et hoc universis, et ad incutiendum cajteris
tanquam supremo et provisori, ut sic persona ser-

(11) Al. 65. Scriptura anno 1127, Vide Vitam
Hildf4ierti, p. 36et seq. —
Habptur haec epi^oia
apud Labbaeum Cnncil. tom. X, sicut et sequens
Ilonorii confirmalio. Nec aliquid aliud dehocNan-
nelensi concilio, prajler duas h ts epistolas, in qui-
busvis editionibus Concilinrum invenittir.
(12) bimile quid in concilio Pictavienei statutum
fuerat anno 110, ut scilicet filii pre-^byterorum,
et cajteri in fornicatione nati, ad sacros ordines
noii
promoverentur, nisi aut nion-.chi fierenl, aut in
congrpgationecanonira regulariter viventes, praeJa-
tiones vero nuilcitenus habprent, cap. i, dp jetate et
qualitate oidinandnrnm. Baron. ad ann 1100
(13) Al. 66. Scripta anao 1127.
255 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 26&
vetur incolumis, fidelium mentes uniu3 volunta- A. quaeriinuSjUt Petrum conculcemus. Siveroprapdicta
ila

tis[uniuseffecla2 voiuntalisjpro cuslodiendaunitatc minus se delendunt privilegia, parcal filiis Pater,

firtei et slalu ErcIesicC. .'•uis dt bent hurniliter parere et indulgeatex miscricordia quod admissum est cx
prajjalis. Ad hia;c pravas ilias consueludines a co- ignoranlia. Conscrvet nobis Dominus sanctitatera
rnite Brilanniaj in nianu pra;r.iti archiepi-copi in veslram, et pra.'parent nobis orationes vesira; viam
conspcclu synodi rerulalas, alteram quurum ma- qua prospero eventu lirainibus apostolorura praj-
ritisvel uxoribusdeceiientibusbona eorum mobilia sentari mereamur.
a potcslale saeculari diripiebantur, ailerain vero
EPISTOLA XXXIII(16).
qua illi, qui naufragium evaserant^et in portupost-
Hiic episfola, qux videlur qunsi encyclica, cum nulli
modum spoliabantur, damnainus, et ne quis eas nominalim diri(jatur,queritur fhldebertus se a rege
futuris temporibus renovare praisumat auctoritate Francorum varie pro Ecclesix juribus exagitalum
apostolica interdicimus.Iniquum enim esse cense- ab omnibus sine subsidio et sine solatio deseri,
mus ut quem divinaj clementiae magniludo a sae- maxime vero ab iis quibus ex officio incumbebat
se cum illa tueri Rfgiiamen censet non dure, non
vienlis pelagi voracitate diverterit, hominum sa^va perlinaciler, sed placid'- et cum debiia regix di-
rapacitas audeat spoliare.Piorum namque impcra- guilati reverentia, quod xquum csl insinunndum.
lorum emanavil auctoritas, etiam ul earum rcrum Cxterum asserit se in suis wrumnis jaclalurutn
B cofiitatum suitm in domino, qucm sicul el Joseph
quajin teaipestatemaris.Ievandce novis gratia emit-
et Ihivid fore sibi subsidio nunqtiam desperubit.
tunlur, non amittatur dominium. Non enira quis
eas eo animo adjecil, quod habere nolit, sed quod In adversis nonnullumsolatium est,temporaspe-
periculum eiTugere possit et quires ipsas iucrandi
;
rare laetiora. Diulius spes hffic 136 mihi blandila
animo abstulerit, furium committit.
est, et velut agricolammessis in berba,sicanimum
Datum Laterani, xiu Kal. Junii.
meum prosperitatis exspectatio confortavit. Ccete-

EPISTOLA XXXII rum jam nihil est quo sereniiatem nimbosi temporis
(14).
Pro canonicis Sancli Marfini apud Honorium II exspectem, nihil est quo navis, in cujus puppi se-
p:ipam, in cujus indignaiione.m ccclesix sux jura deo, crebris agitata turbinibus, portum quietis at-
propugnantts incurreranl, Hildeberius inlercedit. tingat. Silent amici, silent sacerdotes Jesu Christi.
Non (J5) paucis declaratur privilegiis, quantum Denique silentet illiquorumsufTragiocredidi regera
ecclesi^p Beati Martini 135 Romani detulerunt mecum in gratiam rediturum. Gredidi quidem, sed
pontifices.quantamqueproviderintlibertatem Quara super dolorem vulnerum meorum rex, illis silenti-
dum praefata; ecclesiae canonici, salva reverenlia bus, adjecit. Eorum tiimen erat graviraini Ecclesioe
vestra, tueri niterentur, forlas.^is prolapsi sunt, canonicis obviareinslitutis.Eorum erat, si res po-
suamque dignitatem quaerentes oblinere, derogave- C stulasset, opponere murum pro dorao Israel. Verum
runl alienae. Eorum transgressionem, sanclissime apud serenissimum rpgera opus est exhortatione
Pater, non purgo, non excuso, non minuo, quibus potius quam increpatione, consilio quam praecepto,
vel levis error ad judicium cedit, si Romam offen- doclrina quam virga.His ille conveniendus fuit, his
dit. Caelerum generaliter ex charitate debemus, ut reverenter instruendus, ne s;igittas suas in sene
suppliccmus ad veniam.siiraterdeclinatadculpam. compleret sacerdote, ne sanctiones canonicas eva-
Charitasigitur nos compulitad ostium pulsaremi- cuaret, ne persequerelur cineres Ecclesiaj jam se-
sericordiaj, atque pro fralribus interpellare apud quibus ego panem doloris maa-
pultae, cineres in
PeLrum, cui septuagiesseptiesdimitterepra^cipitur, duco,in quibus bibo calicem luclus, dequibus eripi
si tolies in eum delinquatur {Mallh. xvni, 22). et evadere, de morte ad vitarn transire est. Inler
Sicut autcra praedicli testantur canonici, nihil ad- has tamenHngustias,nunquam de me siciratrium-
versus apostolicam praesuraplum est majestatem ;
phavit, ut aliquem superChristo Dominiclamorera
nihil quodauthenticis non purgetur privilegiis.Quae deponere vellera, seu pacem ipsius in manufortiet
si conferentium, vel processu tem-
vel auctoritate brachio Ecclesiae adipisci. Suspeeta est pax ad
poris stabilitatem meruerunt, rogauius ne mater quam,non amore, sed vi, subliaies veniunt pote-
filiae sublrahal gratiam, quam contulitad quietem n states. Ea facile rescindptur, et fiiint aliquando no-
Nrque enim dignilalem ininuit apostoli libertasim- vissima ppjora prioribus. Aliaest via qua compen»
pensa confcssori. Nec nos ita Martinum venerari diosius ad eam Christo perducente perlingam. Ja-

(ii) AI. f^. Scripla circa annum H2".
(15) Non paucis
sane, quia revera permultis pri-
vilegiis regalem, et Saiicti Martini ?epnIrro insi-
pncm Ecclesinin, plures honestirunt summi ponti-
fices,duni adhuc reeuhris esset, el ifai floreret
monasticus ordo sub Regubi sancti Benedicli. Cum
aulpm monachis canonici surcnssissent, summam
curam adhibuerunt, ut a summis pontificibus. et
Francorum regibup, privilpgiis monach-s ante con-
cessis, ipsi poiiri liceret. Qund et illis ita conces-
sum est, ut usque hoolie illi''. nemine retrjigante,
libere iruerentur. De his vide R. P. Badierium in
5uo Gallico De sanctitate slalus monastici, jibro
ubi doptissirae et fuse agit de privilegiis basilica?
Sanrti Martini Turonensis.
Prfficipuum vero privilpf;iura immunitatis a jiiris-
dictione epipcopali concessum est, circa ann. 668,
a Crothberio archiepi.scopoTuronensi.QnnH dfinde,
circa ann. 672, summus pnnlifex Adeodalus confir-
mavit, et Ibbo, circa annum 720, ratum habuit et
auxit, ut notat doctissiiiius nostier MHbiUonius in
8ua Diplomatica, lib. vi, num. 55, p. 487.
(16) AI.75. Scripta circa ann. 1128, De qua vide
ejus Vilam,
 257 EPISTOLtE. — LTB. If. 9.0S

ctabo cogitatum meum

Domino, et ipse dabit
in A rabilis Andegavorum episcopus, nisi non plures
mihi pelitionem cordis mei {Psal liv, 23). Recor- cum eo sacerdotes mihi testimonium perhibuerint,
datus estDominus Joseph,cujus pincerna Pharaonis quod paratus fuerim judicium exsequi <iuod eorura
;

oblitus, dum prospera succederent, intervenicndi subdidi mejudicio,qui de inenon habebantjuJicare.

pro eo curam abjecit. Recordatus esl et David pueri Denique egressum a rege secutus est nuniius,
sic
sui, quem a suo etiam filio derelictum, et trium- qui dicere dixisse regem, ne fructus possessionum
phis extulit, et regni gloria subliinavit. Fortassis Turonensis Ecciesiffi, quos regis potestas attingit,
recordabitur et mei, atque in desiderato littore na- ad pra;fatam deferrentur Ecclesiam, sed fisco 138
vem sislet fluctuantem. Ipse enim est qui respicit deinceps ascripti regiis usibus deservirent quod :

in orationem humilium, et non spernit preces eo- ita factum est.Terra quoque ipsius sic mihi suspecla

rum {Pial. ci, 8). Ipse est in cujus raanucordare- est, ut eam ingredi non audeam. Nec tamen hoc
gum cerea sunl. Quocunque sibi placet, ca solus loquor tanquam vobis clamorem super christo
inciinat, et allevat in quam vult formam. Si inve- Domini deponens, tanquam postulans ecclesiastica;
nero gratiam in oculis ejus, gratiam regis vel facile rigorem disciplina;. Subveniri Ecclesiae et mihi per
conscquar, vel utiliter 131 amittam [a/. attingam]. vestrum deprecor intcrventum, et regi ex charitale
Siquidem ofTendere hominem propter Deum lucrari n suggeri ne sagittas suas in sene compleat sacerdote.
est gratiam Dei. ne contra sanctorum Patrum sancliones insurgat,
ne persequatur cineres Ecclesiae jara sepultae.cmc-
EPfSTOLA XXXIV (17.)
res iuquibusegopanein doloris manduco,in quibiis
Legatum apostolicum (18) ohxecrat, ut eum pro
bibo calicem luctus, de quihus vocari a Domino
juribus Ecdesige a rege Francorum multa passum,
ipsi regi reconciliare satagat. votisomnibusexopto,precibus Dominum interpelio.
Ad vestruni, beatissime proesul, ingressum, gau- Et quidem desiderio desideravi vestrae sanclitati
dio magno gavisus est spiritus meus.jucunditatem occurrere, sed ira regis meum
impedivit deside-
induens et exsultalionem. In eo siquidem rnihi i'ium. Sicut autem mihi significatum est, vobis in

suscitata est spes, indignationem prsecellentissimi Angliam necesseesttransfretare,etprudenticevcstraj

Franrorum regis circa me leniri posse, cujus, dum injunctam exsequi legationem. Quod si ila esl, de
zelorlegemDomini^graiiamamisi.Cumenimex pra3- quibusdam negoliis aKomanamihi impositis Eccle-
cepto Romani ponlificis de episcopatu Cenomanensi ^'^ vobiscum locuturus in Northmannia vohis oc-
ad Turonicam melropolim transissem, archidia- currere disposui, si diem mihi et locum significare
conatumineaetdccaniam personis vacanlesinveni. dignemini. Eapropter exoro,utel hoc mihi sigillatis
Deinde peracto fere ineadem metropolianno,regis designetis liiteris, et regis indign;itionem, qu;ira
litteras accepi, continentes regem prsescriptas de- pro tuendajustitiaincurri,circameam innocentitm
dissedignitate3,atquemihipraeciperequodpersonas, mitigare salagatis.
quibus eas ipse dederat, in sedibus carumdem
EPISTOLA XXXV (19).
dignitatuin mittere non differrem.Quo audito nolui
in causa Dei contra Deura parere potestati,
sciens
igit Hildeberlus apul summum pontificem, ne epi-
sropis Dolensii}us,suflragaiieis scilicetsuis, pailium
melius esse Deo magis quam hominibus odediro.
el ejus usum concedat, quippe qui soli Baudrico
Attendcns tamen oportcre conveniri regem, atque vovissime morluu a papa personaliter concessus
ut ab hujusmodi temperaret a(lmoneri,ad eum pro- fuerul, non pro Dolensi Ecclesia,
fectus sum. Ca3terum inexorabilem inveni christum Juslum est eos spem de
reliquis amittere benc-
Domini. Inveni eum plus quam quigratiarum actione nec primum prosecuti
deceret christum ficiis,
Dommi obduralum.Dimiqup nec bonam speni ab eo sunl nec secundum. Unde et ego, quia vobis qnas
reportans, agendi cum po diem suscepi. Adfuista- debui gratias non egi de prajleritis.minus spero de
tulo die et loco in audientia eorum qui convenerant futuris. Ut autem spcrare debeam vestra facit
paratus respondere objectis, et canonicum subire benignitas, cui solemne est benefacere vel ingratis.
judicium.Dehincaudita utriusque partis causa,cum Prceterea vestram non latet prudentiam, venialiter
egoadhucdebitum exspectarem judicium, rcxmihi D eum esse ingratum, qui cum ex impossibilitate
perseipsum. r)rohibuit,iirquidquamde praedictarum benefactori vicem non reddit, habet plenam red-
reditibus dignilatum aut pnpsumerem aut ordina- dendi voluntatem. Licel igitur ingratitudinis verear
rem. Frustra preccs atluli,lruslra protuli plurimn, argui, tamen adhuc post christum Domini clamo,
quibus in manifestis etiain injuriis iralani deceret post patrem, Turonensis Ecclesia} lacryminas sic
mitescere potestalem. Arguarmendacii, nisi vene- expono. BauJricus Dolensis Ecclesia; episcopus

(17) Nova ex Spicil. et mss.Scripta circa an.ll28. Galliam Honorii II legatum

Vide pneiat
[[^) Nova ex Spicit. mss. Scripta videtur circa
(i»;Oeraidum scilicet Engolismensem, lunc per an. 4128 (a). Vide Hildeberti Vitara.

(a) 1 Epist. 35, falso dala ann,il28 asseritur.Scriptafuit postmortemBalderici.episcopi

Dolensi.5,qui obiitmense
 259 VEN. HILDKBERTI GENOMAN. EPISC. 260
decessit. Eiim indebite pallium habuisse Occiden- tero vestra noverit sublimitas, deillis qui in
A. cano-
talis licclesia ncquaquam ignorat. 139 Docel hoc nicum manum misere, iilumque demembrare prae-
ctiam ponlilicalium caialo;,'Us Eccle^iarum, nullam 8umpserunt,no8f,'ravissimaiii exercere jusliliam co-
oranino faciens de menlionem.
Ecclesia Dolensi nnitemque multipliciter[/.deest decrevissel exorare
Unde manifestum est tolam
diligentius intuenli quatenns de illis reciitudinem suscipiamus.Cui nos
Britanniam inter limiics Tnronensis Ecclesiae con- respondere distulimus, douec inde vestrum habere-
tineri. Nec ego tamen super hac re aliquam discu- mus consilium. Res enim gravissima est et utalii a
tiendam suscito querelam,quam dudum in Roinaiia similibus absterreantur, caulissime providendum.
decisam Ecclesia rpligiot^a3 noverunt et lestantur Sunt aulem qui dicunt quod ipsi demembrato ad-
persona3. Teslalur hoc ipsum venerahilis papae versus malefactoresincumbat probare injuriam.Qui
Urbani privilegium Turonen^i metropolitan.-e col- autem ita senliunt, illi ad haerent judicio.quod
Car-
latum, cum lotam intelligit Britanuiam ei tanquam notense concilium (22),auctoritatelitterar'umCalixti
raetropoli suse subjectam, palliumque non Dolensi papas, de Cenomanensi vicecomite et Liaiardo
pro-
Ecclesiffl praerogatum, sed personae. Quapropier mulgavit quo judicatum est ipsum vicecomitem,
;

ego cum Turonensi Ecclesia vos exoro, quate.

lota proclamantem quod homines Lisiardi de maceria
nus ad debitum pragfatae metropoli respiciatis,eique cujusdam ecclesiffi, cui ipse vicecomes, egressus.de
suamreformare dignemini dignitatem.In quo bene ° captione, consurgens ad ecclesiam, inhseserat,
de-
nos cognoscemus cxauditos, si t-A qui in praefata bere, contactu calidi ferri, probare ee violentia
sede est episcopus eligendus, U:um pallii vel om- hominum Lisiardi, a maceria abstractum (23).
nino deiiegelis, vel nobis et illi diem ad agendum EPISTOLA XXXVII (24).
statuatis. Praeterea, prseiatis precibus addendura Hildehertus praebendam Braeerio cuidam, qui eam
decrevi qualenus Andegavensis episcopus, homo <^^h'^ ^i<-X enormiiute amiserat,ad snmmi jjontjfwis
Dei etexemplarChristianaereligionis, in causa sua commendationem, pxnitenti restiiuisse nunliat.
vo. be„ig„„. invenia.. i„ ,„a c.ed:.,„s eu. „o„
aliena quaerere, sed Ecclesias quod suum est vin-
^T^Zm Z^^^lJ^l^c^nOZ^tH^^^:::;.
dus episcopus Engolii^m. et Romiinie Ecclesix lega-
dicare. De cstero nolumus sanctitalem vestram t^ts,slaluerit, mouei ; ragans ut tandem huicnego-

ignorare Ftephanura de Monle Sorello praesentera ^^"' '^""^ ipsim Ecclesiam Turonensem graviter
""'"'"'" ^^'^torilaie aj ostolica manum
exuisse vitam, Radulphum tamen decanum,cui ad
tm]'ZT'
a.enduni cum p.^talo Steph..no, vcstra sublimitas
D^i gratia sanctissimo Patri suo.summoque pon-
d.em dcderat ad apostolorum l.mma faugandum,
,^„,i^ r^„,^„^ E^c\t^\^, HoNomo, Hilde-
jifi.i

,,.,.,
nisi misericordia vestra ei parcendum, et laborem
^
transalpinandi relaxan.ium decreverit. Super hac G
„ „,,T>-rr,c
BERTUs,
' numilis T.,n^r,„r^
v,„rniiio

^[^^ obedientiae
luronura rainister,
,v,; .
inteKrae custo-
; • •

igitur petitione quid sanctitati vestr^ placuerit,

p.etura est, beatissirae Pater, quod a nobis di-
nobiset ei tanquara humHlimo filio vestro. vestris
„„,,;, ,estra 141 postuIavit.Ktenira Bracerio pr^-
lUter.s s.gmficare d.gnemin,.
,3„,^^„^ q^^^ ,novn.M^i. delictorum amiserat,
t-isiULA AA.\v (^uj.
apostolicus restituit inlerventus. Radulfus uuoque

itluta;quid in lioc nerjntio egerii eum cerliorem vos assumpsit, consc.entia securus,non via, divino
facit,ei quid deinceps ipse summus poniifex agen- conductu, non humano. Qui, si prosperante Deo
diim censeat, ipse ab eo requirit. ad vestrara evaserit audieutiara, scietis eum non
f

Nondubitamuscontumeliam.deabscissionemem- sua fatigari culpa, se potius odiis et delationibus

i

brorum canonico noslro illalam, ad aures vestras quoriiaidam juvenum, de quib.is dubium est an
usque pervenisse. De qua videlicetcontumeIia,cura magis attriverint lamam suam malefaclis,au raale-
ipse deinerabratus (21) adversus quosdara nobis dictis alienam. Hinc est quod opinionem decani
querelam deposuisset, dicens 140 praefatam inju- gratuito persequuntur, qui suae nec rogati parcere
riam eorum consiiio et machinaraento sibi illatam, voluerunt. Eidem lamen dccano sic data est a nobis
nos illis diem dedimus. Adfuerunt simul utrique, ^ 'd capitulo decania, sic ipse substitutus in sede,ut
accusator ct accusatus. Caeterum,noIenleaccusalore h"ic ^j^s promotioni nemo prorsus aut verbo re-
judiciuin suscipero,sed moratoram quaerente dela- sisteret, aut opere contrairet. Ad mensam debitae
tionem, nos cum accusatis, nisi prius de nostra et refectionis a^quanimiter sederunt
omnes, cum gra-
totius Ecclesiaj purgarenlur contumelia, commuoi- tiarum actione surrexerunt. Agenti decano ali-
care nolentes, purgationera utriusque sub septima quaiidiu impensa est et integritas obedientiae, et
manu legitimarura susceplraus personaruia.Decae- facultas disciplioae. Hanc autera circa eum reve-

(28) Nova ex Spicil. mss Scripta an. 1128. De qua presse notetur, licet non cujus membri.
vide VitMm. (22) Habilum an. 1128, juxta Labnaeum.
(21) Non genitalium minutione, ut quidam pro- (23) Notajus proprium Ecclesiis, ut et
azyli, ita
babile duxerunt; sed, ut asserit dominus Maan in ad loca, adjuncta, exlenderetur.
et aedificia ipsis
sua meiropoli Turonen.oculurum effossione quain- ; (24) Al 68. Scnpta eodem anno quo superior, de
vis et in hac, el in epistola sequenti, abscissio ex- eodecQ negolio.
 .

261 EPISTOL^. — LIB. II. 262

rentiam temeritaa cujusdam Fulconis fratris ipsius, * EPISTOLA XXXVni(27),
imminuit. A quo et per quem captus est, abscis- Ilerum apud summum ponnficem se queritur a Fran-
Busqiie Nicolaus. De qua scilicet abscissione, qua corum reye varie vexatom, cu vero prgecipw de
decanuin Nicolaus accusaverit, et quod ipse deca- causa, quod ulium decanum et alium urchidvico-
nusadjunctis sibi spx venerabilibus personis (25),
num, ab iis quos rex nowinaverat, propter ipsorum
incapacilaltm, epi^ropali jurc, Ecclesise sux pro-
jurejurando declai^avitinnocenliamjjani nostrarum viderit. Enuntiat irisuper quid fgerii in lUe inter
inspeclioiie litlerarum, berttitudini vestrae veraciter lidduliihwn decanum ei Nicolaum canonicum, u
innoluit. PrcEterea innotuit judicio adluisse vene- decani frutre, ul ipse asserebut, el Ue ipsius consi-
rabilera Genomanorum pontifioem, abbates quoque
lio turpiler demenbralum.
quamplures, aliosque reiigiosos et sapientes viros, HoNORio Dei gratia reverendissimoPatrisuo, san-
quorum omnium ad hoc prona fuit sedulitas, ut non ctasqueRomanaesedissummopontificijHiLDEBERTUs,
mollirent ex licentia judicis sententiam, sed seque- humilis Turonum archiepiscopus, debitae integrita-
rentiir rigorem disciplinae. His taliter
canonicae lem obedientiae.
peraclis, non tamen circa decanum quorumdam Quantistribulationumturbinibus Turonensisagi-
quievit invidia, qui cum upud eum dilationis ma- tetur Ecclesia, veslram, venerande Pater, latere
teriam noa inveniunt, ipsi fingunt. Hi siquidem non credo sanctitatem. Adhuc enim Francorum ex
B
sunt, quibus est elegantius damnari de inendacio, innocentiam meam tanto pcrsequitur siudio, ut
quam praemium de veritate promereri. Porro, cum traducat in gravamen 143 Eccleaiae odium per-
ad aures vestras descendisse, prae irrogata Nicolao sonae.Quippe quam dum curlem prae-
beati Mauricii
contumelia, gravem inter cahonicos esse discor- falae abstulit Ecclesiffi quod constat esse san-
; et,
diam, Ecclesiaj quoque divinum deesse oflicium, cturaii, fisco ascripsit. Tota quoque terra ipsius,
ob reforraandam in ea pacem, domnum Gerardura, mihi, et his qui mecum sunt in domo, suspeeta
Romanaa legatum, Turonis usque fatigari
Ecclesiae est et clausa, ut nec ego, nec aliquis illorum in
ea
jussistis. Ubi cum data esset Nicolao, et amicis pedem ponere audeat. His, aliisque premor an"u-
decani audienta, singuli, prout quisque puisabatur, stiis, quia zelo zelatus sum legem Domini Dei, quia
suam exsecutisuntactiooem. Deinde prolatun., juxta non sum transgressus terminos quos patresnostri
consuetudinem provinciae, judicium, 14^ conque- posuerunt, quia dignitates ecclesiasticas nec ex
stus in eose gravari Nicolaus, apostolici examinis regis praeceplo disposui, nec eidisponendi taculta-
vigilantiam appellavit. Inde factum ut tunc inter tem indulsi. Sciens enira quia oportet magis Deo
Nicolaum et eos de quibus appellaverat NicolauR, obedirequam hominibus, prius elegi qui in exse-
resindiscussa remaneret, Adhuc autem sedentibus quendis Ecclesise negotiis, pondus dici et aeotus
episcopis, qui de causa judicaturi convenerant, C portarent. Alteri igitur archidiaronatum, alteri
legatus ex auctoritate sedis apostolicoe praecepil ut docaniam dedi. Nullus omnino fuit, qui ei, quem
si quis canonicorum vel adversus decanum, vel in decanum promovi, quando promotus.est aliquid
adversus alium aliquam haberet querelam, in me- opponeret, seu quando in sede fuit collocatus.
dium proferret, super clamore suo, quidquid justi- Omnes gratiam ipsius habebant, omniura ipse. Se-
tia dictaret adepturus. Idipsum cuin legalus de quenti autem tempore contigit,
'g' ut quosdam cano-
persona decani specialiter, et Bidonis, iteraret, nicorum, qui sub virga erant propter turpia eorura
nullus omnino inventus est, qui sibi aiiquid esse verba, et reprimendorura enormitales operum, de-
advcrsus eos fateretur. Placuit iititur tam legato canus, ex officio dpcaniae, ecclesiastica corrigeret
quam Cenomanensi et Rhedonensisepiscopis, pari- discipHna. Quain nimis ^.--^¥110^ iidem canonici
ter.iue parvitali nostrae, in accusationera decani, ferentcs, adversus eum
inexorabili odio exarserunt.
sive Bidonis, neminem illnrum deinceps admitti, Cui scilicet odio pluriinura e quadara discordia esl
qui si quid adversus eos haberent jussi proferre, additum, quae inler eosdem canonicos et fratres
siluerunt. Ita bis jara decisa Nicolai adver.«us de- dp.cani suscitata, ex verbis ad rixam usque pervenit.
canura et Bidonem querimonia, legatus canonicos Ex occasione hujusmodi, simulque suffugio disci-
diligenter hortatus esl ad pacis unitatem reverti, D plinae, prescripti canonici de sua eopessi Ec-
singulos singulis in ordine suo debitatem exhibere clesia, regem Francorum, cujus iram circa
ad
reverentiam, conversuri sic in domo Domini, ut decanumnoverant implacabilem.transierunt, ipsius
quos dividebat distincLio graduum uniretaeqiialitas indignationera, quibus potuerunt dilacerationibus
animorura. Quod ut fieri, Pater beatissime, possit, [«^- delationibusj in eum cumuiantes. Cum autem

nesesse est vos ullimara manuni praefato iraponere a rege egressi essent, unus ex eis, noraine Nico-
negotio (26). laus, a quodara fratre decani captus est, et alio-
^ rum auxilio, tam fratrum ejusdera decani
quara
amicorum demembratus. De quibus cum mihi
frater abscissus, lacrymabilem deponeret clamo-
(25) Vide quid sit jurare in septima manu, in Romam pergeret, ab adversariis, ut suspicio
nota ad sequentem epistolam. fuit,
trucidatus obiit. Vide Vilam.
(26) Quod non apparet fecisse pontificem dum ; (27) Al. 67. Scripta eodera anno quo superior, el
enira Radulphus decanus causam suam acturus, de eodera negotio.
 u

263 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 264

rem, addid't ut etiam super oceano proclamaret, A, rum suffragia convolare. 14$ ninc est quod ego
dicens : Sug.;e3lione et consilio ipsius, membrorum non solum in necessitatibus meis ad vos currere
se abscissione minutum, cujus violenlia ipse tenlus compellor, sed etiam in meorum angustiis arnico-
fuit ct iibscissus. Allcrum quoque canonicum Her- rum. Cum igitur ad vos lladulphus aecesserit, sci-
bertum 144 nomine, simili suspicione Nicolaus d** tote in eo me
vobis loqui, vos eliam precari, qua-
illata sibi pulsavit injuria Pu!s;uiti utrique, et tenus in eo mihi aubveniatis, scientes me pro eo
utrique pubato, diem dedi competenlem, in quo, loqui devotius quam pro meipso. Quia vero non est
accilis capacibus personis, causam,
religiosis et meum vos d(«cere quomodo, vel quam devote eum
juvante Domino, canonicc tcruiinarem. Omnes sla- hanc meam esse
juvetis, hoc tantum vobis significo
Omnes hoc modo suam exer-
tuto die afTuerunt. voluntatem ut impensiori studio e; subveniresata-
cuerunt actioncm. Qui pro Nicolao est loculus, galis quam inihi. Quotquot adversus eum con-
dixit Nicolaum, suggcstionc et consilio decuoi, venerunt, filii saeculi eunl, quasrentes ei potius
demembralum. Ipsum lamcn Nicolaum minime incommodare quam Ecclesiac proveiiire vel ju-
susceplurum judicium. Ad haec decanus « Non :
stitiae.

raea, inquit. suggcstione, nec meo consilio, sed

nec etiam mca voluntale actum est ut Nicolaus (b) EPISTOLA XL (31)

abseinderetur. Ut autem super illaio mihi scelere

B
^pudHonorium 11 summum pontificem Hildeberlus
purgarer, meamqne monslrarem innocentiam, vo- se excusat, quod negotium de conjugic Hugonis de
catus a meo archiepiscopo, conventum prajsenlem Credone illi impositum, et una parte renitente, el
ingressus "^um, libe:iter exseculurus quidquid ca- Francorum rege ipsum ad filii sui coronalionem
vocante, confiecre nequiveril.
nonice fuerit adversuni me judicalum. Sive ilaque
Nicoiaus judicium suscipere dilferat, seu omnino HoNORio, Dei gratia reverendissimo ac sanctissimo
dimittat, ego tamcn Ecclesi=e et archiepiscopo meo, Patri suo, sanctae Romanae Eccresiae summo ponti-
quam sanctiones canonicffl dictant ofTero purgatio- fici,HiLDEBERTUs h milis Turo.Torum mioisler, in-
nem. His dictis, aiter simili capitulo pulsatus, tegrae perseverantiam obedientiae.
sitrili responsione suum pcrseculus cst negotium. Lilteras ad no.s, beatissime Paler, vestra dedit
Et quidem quaesitum est si «juos testes adversus sublimitas, continentes ut causam quai de co.ijugio
accusalos Nioolaus haberet. Caeterum, nuUus om- Hugonis decredone, el Agnelis uxoris suae suscitata
nino invenlus est, nulius nominatus. Quapropter fuerat, utraque parle convocala
satageremus termi-
judicatum cst decunum, si non pro Nicoiao, qui. Quibus cum diem nare.
agendi ex vestro dedisse-
busdam moratoriis causis quaerente, judicium dif- mus prfficepto, ipsa Agnes et pro brevitate temporis.
ferre, pro Ecclesia tamcn eum debere purgari. C ct pro loco ad quem suos deduccre non poterat ad-
atque in septima manu ordinis sui (28), suam ju- vocatos, ct maxime Guidonem de Lavalle fralrem
rejuranrio declarare innocentiara. Quod et ila fa- suum cura comite guerram habcntem, se non posse
ctum est. Et eodera quoque )udicio Herberlus in ad causam venire pra;tendit. Prajterea contigil ut,
ordine suo similem exhibuit purjjationem. Hoc ante diem quam posueramus, Francorura rex ad
idcirco vobis, Paler sancte, scripsi, quatenus si curonandum iilium suum, et in regem ungendum
quis aliud sanctitati vestrae de praefato retulerit uos inviiarel; in eadem die, quam utrique dede-
negotio, vos ipsam cognoscatis verilatem. ramus, egredi de noslra sede nos tempore ct con-
EPlSTOLA XXXIX ditione cogeremur. Porro non exaudire regem, cui
(29).
postulatuin debebdmus obsequium, et quem vel sic
Amico suo Hildebertus impense commendal Radul-
phum Ttronensem decanum (30) injusle a qui- mitigandum speravimus, et io damnum Ecclesiae
busdain improbis vexulum {a). cessurum, el in majorem adversus nos indignatio-
Usu paritcr et necessitale docemur ad amico- nem, nemo esl qui dubitet. Cum igitur et excusa-

(2S) Hoc est, cum sex orani exceptione majo- men

convinci non potuerunt, illam in obvios priE-
ribus presbyteris, secum ejus innocenliam jure dones, ut potuerunt, rejicientes. Qui casus occa-
jurando af.cslanlibus. De hoc modo, quo olim D sionem praebuit epistoKne, qua Hildebertus dcterret
deficientibus lcstibijs se purgabant accusati, vide summura pontilisera ab appellationibus ad curiam
Ivonem Carnot. epistola 20G, ad Hiidcbertum Romanam, utpote plerumque frivolis, et solum, ut
ipsum et D. Du C-inge in Gloss. Latino, ad veriium vocat, remoratoriis, facilius admiltendis.
Maiius, ubi explicat quid sit jurare in terlia, (3ljScripla anno 1120. Quo scilicet Ludovicus
quarta, scplima, et vel duodecima manu. Crassus filiuiii Philipputn suum primogenitum, qui
(29) Nova e Spicil. el quibusdam mss. Scripta paulo post infausto casu exslincius est, in rcgera
circa an. 1128. ungi Rherais procuravit quo Hddebertus cum caete-
;

(.30)Hic Ridulphus, dura Romam contenderet,
ut deNicolaicanonioi de/ne/n6raitaceusat.ione,corara
summo pontifice se purgaret, in itinere truci-
datusobiit, non sine suspicioneadversus Nicolaum,
et cjus asseclas, de ejus internecione; de qua ta-
ris pra?lati3 et regni procenbus a rege vocatus est.
Porro de regis indignatione, de qua in hac cpi-
stola loquitur Hildebertus, vide quae in ejus vita re-
tulimus.

(a) f Vid. Muratorl, Analecl. tom. III, p. 113, quieamdeprompsitepist. e codice ms.bibliolhecaeAmbros,
(b) f Nova e ms. Ebr. et aliis.
 263 EPISTOLii: — LIB. IL
tione Agneli3,l4eetvocationequavocavitsumu3 A pro delicto Heli nnlln., nn...p
a rege,pr.scripto
rege.prcEscripto die °"'"^P°"'''=""^ P"°'«'"^ ^^^"
tt
causam non possemustermi
d,e poa.emustermi- niHm
ni,. ,.!!..
appellationisexcasationesuamqu.squedefea-
nare,competentem ei obtulimus diem.quem tamen
det offensam.cVon er.t
ipse omnino suscipere recusavit. qui Saulum Scevientem per-
Quod ideo v/^bis, cutiat, qu. Moysi
Patersancte, animadversionem imitetur, qui
siqnificandiim censuimus, ul si quia
gestetgladium Phinees.qui
vobisaiiier in referret, misericordiam et judi-
vos et dilationis causam cium Domino simul cantare
cognosceretis, et rei veritatem. praevaleat. Exempla
Gonservet vos quidem censurae supervenient.
Dominus EoclesiiE su«, Pater sancte. ^ nulatores autern
ejus quajl.bet appellatio sepeliet et vivos.
EPISTOLA XLI (32). Sane
Libenatevere episcopali,se,l summareverentia parva m.hi est et exilis scientia,
quasi, juxta Job,
expo-
nil HiLtUbeHus summo interaquilas in praeruplis
ponli/ici quam Ecclesix et habitantes cum pullis
bonis moribus periculosum sil
quaslihet in curia earum sanguinem lamhitiJob. xxxix,
30j. Salis est,'
liomana admitli indifferenter non erubesco meam vel attendere
appellalio7ies (at).
vel profiterimea-
Dei gratiaexcellentissimo
ac revendissimo Patri suram. Inter caeteros sacerdotes
suo.sanctcBque Romanas Ecclesiae
tamen ad meier-
sumuio ponlifici ven.tquasappellationeshacienusCisalpinasuscepit
HoNoRio, iiumiiis
Turonorumraini3ter,debita;inte- Eccles.a, quas etiam sine
offensione sedis
gritatem obedientice. apostoli-
B c- renu.t et i.l,jecit. Accipi enim, et universitas
Philosophus ait:« Colere omciis, non exasperare Eccles.s prsdicat quis
gravatis judicio subventua
verbis oportet poteslatem. »
ideo oumulalis preci- appt^llation.s debeatur. Accepi
bus exoro ne vos, reverende quod suspectos ha-
Pater, scriptum prse- bensjudices,autinfestos, quod formidans
sensexasperet,autveiilis, de necessilate,
vim te-
prffisum- merar.s multitudinis, eodem
ptionem flgurare.Etenim necessitate remed.o possint et
scripsi,eodem debeant sublevari. Unde et in
quo Jaesussum jaculo,lcedi metuens Ecclesia3 sospi- decrelis papa Cor-
nel,,,cap,tuIosecundo, tal.ter Ecclesiae
talem. Bonam spem in sinu meo gero, quod traditum
scri- est (33j: Si quis judicem adversum
,,
bens pro justitia, gratiam Patris non sibi senserit
amittam. vocem appellationis exhibeat,
Uuaslibet i^.itur appellationes in quam nulli oportet
Romanavigerevel negar..,>Item in eodem «
suscipi Ecclesia eis Alpes Nullus sacerdotum cau-
:

auditum non esl, nec ex samsuam aliono committat judicio,

sacris traditum institutis.
Quod nisi ad sedem
si rorle hujusmodi apostohram luerit
appellatum, sod unusquisque
nov.tas emerserit, ul placeat in.lifferenter omnem comprov.nciales judices et notos
admittereappellatinnem,poniificaliscensuraperibit habeat, nisi ali-
quam vim temerariae multitudinis
etomnino conteretur ecclesiastic^e illic timuerit
robur
ne.Quiseniraraptnradsolam.nlhr r ^
discipli- aut '"'^^^°^
""^ ^*^' «uspectos sibi
'nfestosvelsuspectossibijudiceshabuerit,
Judices habuerit, pro
pro'
nat.onera non statim appellabit
?Quis clericus aut al.as provinciasappellare
presbyter, irustratoria^ et venire conce3sum'l48
appellationis refugio, non est. „Aud.vi autem al.as appellationes
putreb.t, aut etiam e^^se, sed
sepelieiur in slercore suo moratorias, nec alicui recipiendas,
?
3uis ep.scopus habebit in de quibus in
promptu, non omnem sacns legibushis legimus verbis: «
lico,sed ahquam uL-isci inobedientiam Quicunque non
? Ejus vir- confident.a justa3 causaB,sed
?am .lUcEvis nppellatio causaafTerend^morae
quassabit, solvet constan-
ne contra eum sententia
.lam.severitatemeraolliet, adducens proferatur, appeilaverit,'
illi silentium
st re.s
vel de facto suo confessus,ne
si
impunitatem delictorum. Sic addicatur,appella-
fiet ut sacrile- revoluer.l, hujusmodi
?ia et rapinffi.tornicationes appellationesnon recipiun-
et adulteria,pernic-oso
)uliu lent .ncremento. tur. Et quidem mihi plo.-es
,,
Cum pra,sul ad superfluas
csse talium species
appellationum, quas prudens
tppellat.ones 147 clauserit ora,cum desierit per-
judex ita necesse est
lequ, d.scernat, ut circa judicandos debitam
p.orum persecutores lucorum, servet in
cum punire omn.bus cequilatem. Porro ea
nan.festam sacerdotum quc^ pr^rogativara
immunditiMm,cum vidua- appi llat.onisobtinent,
um .njur.c,s ulciscietorpbanorum.Diiatione.nmi- sicutparvitalimeaemonstra-
um censurai facinora tovebunfur, vit [<d., ministraviij
auctoritas, perstrinxi. Qufe si
et venient in
piura sunt, et usque ad
•rolundum.niqu.tatisimpuneddinquentes.Prster- j3 tempus (34) cathedr^E ve-
a quis evangelicum iUud strc)e,sub apostolica
implebit pra3ceptum;« cucurre.-e vigilanlia, confiteor
Exi
'
m
plateas et vicos civitalis
et pauperes ac de-
non transgrediendumquidem
terminosquos Patres
>les,c*cos et claudos compelle nostriposuerunt. Moratorias autem appellaliones
i.itrare?» [Luc xiv
et superfiuas omnino
4). Qu.s ccficum et claudum a veslra elongandas esse
inlrare compellet au-
Kcus velclaudus quicompelletur
si dienha.Non sustinendum plantari
in hortoDomini
appellel Denique
toxicummortis.toxicum quo subventus
afflictorum
(^2) Al.
82. Scripta circa an. 1129
Huicpni«fn!»
x-asionempr.bu.tinfau.taRadulpbi d '"^«^"erint; sed cum tandem ex
e.iua s,ipr,*alepislolam 37.
CH,Se1
^ni.caedes pS'^^'"7'"^"m
eadem ls,dor, We.catons olficina,
in jus irreui^e
(-^fo) IJie
decelules, IJildeberti tempore comperium luer.t,null,us ab erud.iis
gi un.s habobantur, ifi n.n •censetur au^
CIOI ll(l.LlS.
ut eas et Ivo Ca^rnot. 13^ ms. Ebr., Roth.
.^(34) Ita et alii editi
; viro,
(«) f Invcn.turistaepist. i„ Oecretis Eccies.
Oallicaa! auctore Bochel L
' VIII tit 25
Patrol. CLXXI. ' • ^
267 VEN. HILDEBERTI CENOMAX. RPIS. m
quo ponlilicaHs vigor clangucbit, quo ^ ab oliicio Doininicae mensae providentia vpstra
luorielur,
juslitiae parcimonia in nihiluin revertetur, incre- eutndem suspendit sacerdolem. Sane super hoc di-

menlum autem snscipiet uberlas delictorum. gnatus estis meum quarere consilium^ni fallor, id

EPISTOLA XLII (35). ad vestram re?criLti desiderantes inquisitionem ; si

Qunmdam eleemosynom nb Uenrico Anglnrum reqe sacsrdoti liceat ad sacrum quod ei

redire olficium,
inonasterio Fonlia-Ebraldi ronccssam, et quolaunis medicinaliler abstulistis. Considerant ergo mihi
ex Anc/lta persolvendam, Ilildeberttis ut ejusdem quanta in sacerdote poslulelur innocentia, et ma-
wonaslerji fiairnnus, ab Honorio II summo pon-
xime quam immunis debet esse a sanguine.non vi-
tifxceconfirmari poslulat.
&anct9eque delur sacerdolemreum sanguinisoporteredeincepd
HoNORio revendissirao Patri suo,
ministrare,quamvi3 tuendae salutis necessilate lio-
Romanaj Ecclesiae summo pontifici, Hildebertus
micidiumincurrerit.Quod eniravirChristianusquae-
humilisTuronorummiQister.debitaeperseverantiam
rere sibi vitam aliena mortenon debeat, Ambrosius
obedientiae (36).
his ostendil verbis(40):c' Quaerunt aliqui si sapiens,
Et relatione plurimorum didicimus, et re sumus
in naufragio posituSjinsipienli 150 naufragotabu-
experli, quod apud vestram, sanctissimePater, vi-
lamextor(|uerepo3sit,utrumdebeat.Mihiquidem,etsi
cilantiam.justae petitiones dcbitum invenianl effe- , ,
. .
, ,
•

n j et nos *tam devote

j *^ « „^ P i„„;. ,i;,._ :j ^ praestubilms
f videatur usui sapientein denauiragio,
°
ctum.Unde t
quam nduciaiiter icl
g ^"

sumraum pontificem
quam insipientem evadere,non lamen videlurquod
expetimus a vobis quod et
vir Christianus et sapiens el juslus quaerere sibi vi-
erogare deceat, et Ecclesias prosil erogalum. Se-
tam morte debeat,ul(;otequi etiamsiinlatro-
aliena
renissimus siqnidem Anglorum rexUenricus^.fCJ/i-
nem arraatura inciderit,ferienlem relerire non pos-
cet 1] monaslerio de Fonte-Ebraldi quamdam in
sit, ne dum salutem defendit, pietatem conlami-
149 Anglia providil eleemosynam pro reinispione net.» De reformaiione igilur sacerdotis raihi rem
peccatorum suorum eiriem loco singulis annis in
inluenti nihil aliud (luara quoi supra dictura est
perpetuum exsolvendam.Quam prolecto eleemosy-
videlur. Quod si eliain licHat, nun taraen fxpedit,
nara aucti rilale sedis apostolirae confirmari, ve-
quoniara et oxpmplo dHVnriit, et ulciscendi securi-
slroque muniri sigilloprecibus multi[jlicatisimplo-
talem adducit. Si autera siraiie quid in parochia
ramus. Hanc ad vos, oealissime Pater, inlerven-
mihi commissa conligisset, reura ad apustolicam
tionem pro virginibus Christi suscepimus, quarum
niisissera audientiara.quatenus ex consilio iiliuset
sicut exterior,id estapud homines conversatio sic ;

ego instruerer,etpeccator de reformalioue senten-

apudDeum,proutcredimu9, puritasinnotescit. Ea-
tiam susciperet certiorem.Vale.
proptervolumus ancillisChristinostrum nondeesse
interventum.Quod si non merelur exaudiria Patre EPISTOLA XLIV (40*). -

filius, mereatur tamen ex Deo aliquam de pia vo- S. BERNARDI AD HILDF.BERTUM.

luntate mercedem.In sinu lamen nostro spes bona
reposila est.a Patre filiura exauditum iri, qune ad
proraerendam ssrvorum Dei gratiam ipse solae sibi
sufficiunt.
Quanti sanctus Bsrnardus fecorit Hildebertum,
et qualis moraenti ejus in maximo Ecclesiasnegotio
censuerit luifse guffragium, hajc sanclij^simi nliba-
lis probat epistola, qna enra ut mafinam Ecchsix

EPISTOLAXLIII(37). coluiiivam, ad fuiciendas Innocentii II parles con-

Non censet HHdebertus Ucere sacerdoti occidcre la-
ironem, ipsiim perimere volentem, imo et nctu
'urmata mann ipsum invadfnlem quod tamen iia :
Ira Anaclelum, path^tice et eflic.iciler vocavit.
Hinc aiitem qnam arnic^; san-.tus Bernardus cum
Hildeberto egerit, lector unoquasi intuitu perspi-

ciet.
asseiit, ut in pari casu tutius arbiirelur siimmum
consulere poniificem. «Magno sacerdoti etexcelsoinverbogloriajHilde-

HiLDEBERTUS humilis Turonorum episcopus, A. berlo,Uei gralia Turonensium archiepiscopo, Ber-

Claromontensis Ecclesiae
(38) venerabili Dei gratia
nardus Clarae-Vallis abbas diclus,in spiritu ambu-
episcopo(49) suo charissimo amico,salutem. lare,et spiritualiler omnia examinare. »
« Ul verbis vos prophelicis alloquar » consolatio
Sicut parvitatem meam vestra docuit pagina^ ;

cum latre quidam portitorem praesentium sacerdo- abscondita est ab oculis,quiarnorsdividitinterfra-

teminvaderet, et pannis ejuslanceaperforatis, eum tre?(0.sr.xni,14).« Quidam enim juxtalsaiam viden

vellet occidere, sacenloslatronem lapide percussit, tur» loedus pepigissecum morte et cum inferno fe-

el iclus occasione latro mortuus a quibusdam pu- cisse pactum(isa. XXVIII. 15). « EccenamqueChrislus
talur.Pro quo scilicet delicto,jam per septennium, Domini iste Innocentius posilus esl in ruinam d

jam diu in gratiam Ilenrici regis Angliae rediisse

(33) Al. 69.Scripta circa an.1130.
ppipcopum
(36 In neg itioinler IV.trum Piclonum patet
et Uildebertum Tiir(inensem,de dpcuiiip Condaten- (37) Al eO.Pcripfa circa an.H30.
Aymerico scilicet, ad quem et epistola 2?
sium,amice per Gerardum fpiscopum Engolisrmen (38)
sein. Hunorii papa^ legHtum, comp(ii.ilo, ilu se hujus perundi libri.
pessit H M(4ierli)s. ut Petrunilla, prima Fontis- (39 Ita ms. Ebr. non Carnotensis, ut habet edi
1

Ebrildi antisLila, qu;e el ip^a in causa erat, ip- tio Lng 'un. post Cf'Inn'ensem ;— et ut legitur ir
puin &umino pontifice poslulaverit et impetiaverit
a Hisl Eccles. auctore Fledry.
palrunum et defensorera quod otficium per hanc (40) Dn officiis, lib iii.CHp.4.
;

epistolam exsequilur, per quam etiam, ipsum (lO) Ex editione Mabilloniana, hsec inter epistO'
 2^ EPISTOL^. - LIB. n. .
270
in resurrectionem "8 51 mnltnrum. Num aui Dpi A ^ .

Slal, .„1 A„.ichn?ii e„, a„

An,i„h,iJ„ 41) C r-
J;';-'^'»""'" """""" ''"'"' """"" "'''"
„it„r,a,„,„i„,tiostarei'„l„co,a„,..„,,„el„'oht- """'''"^^
neret, i„ce„.,t
Ts's ^r^s^ l^T"
e
s.„ot„ati„™ D=i. Pe™,„ ,„„0-
centium, et cnm eo omnem innocentiam. Fugit ille
^^Zl^^^^^^^^^^ZJllZi::;:! "^'"^^'- ^uH^ifraude ^*'"'''!'
n^m^.i
nra^v.lehit parr.cnhe suo obt.nere regnum super i=»
nimirum a facie leonis, sicut dicit pronheta Leo f l^
P^"Phe -^ • » Israel, et super civitatsm sanctam, quaeest
Ecclesia
ruRiet
r nuis ..on
qu.s
g.et, timcb.t? M„.
-^on timoh (^,«0.. .11,8.) «Fug.t se-
'

S
i

Dei viventis, columnafidei et

cundiimpr&ceptum Dom n d cenlis-» Si vosnprqp- '="'' firmamentum
'''"lainenium ver.ia-
verita.
lic r • . •• ,

"""'' ""P'^"^
cuti fueriut in
X, 13).« FugU.
una
et in
civ,tate, fugite in ali

hocverevlumse/prs tlicum
m l JZ7 T ' ,"

""'
^^"'^'
P'"'"™'
ii^et "nuod h-s
his^lt T""'''''
elficac.us est raorum, attestat.o
probans,quod,-.postoiicaseseformainHignierit
."''.'""'8"'^"^- ^^°
Ne^ InnL .-^
Innocenl.um apnd omnes commendant, summura
en.m Faulus
Paulus ert
eruhu.t in .nnn..
hnif ,n sporta d.mitti per mnrum
confirmant ponlifirem,
\ii L01 XI, 16), ei s.c eliiigere manus nn»>rpn.iiim j ^
.
nu«=rent.um a
Apud j
quodsane
anin.am '^uam ^nhiu.it L.J et vestra Pater. exspectatur,sicut

su;.rd dr',o':m -s
sed ut vitam acquireret. Merito Ec e
r urrr:::::::::^ ^ ^:: , tad.tatcm. qu.
'?
'''''- ^^'
grav.tate.n redolet. ievitat.s abolet
---ntent.a.No:.mprobamus
,a™^^^^^^ notam. Nam et Maria non statim respondit
canceditipsiusvl.em.quemperead angelo
pereaaemm vest.g.dgra-
velt.r^^^^^^ salutanli,p.ius cog.tans qualisesset
d.entemcernit i^tasalntatio.Et
Nec saneotiosa fuga Innocentii. Laborat "feminicito manum impo-
quidem, IZllZ vl^^'"" ni^
''"'^'^^"^"
sed honostatur in laboribus suis.
Pulsus Urbe ab
orbesuscipitur. Afin.husterr.occurri
Z '" "'™'''
f •'

"' "' '"''''"'''' ''

'^" "°^"« P«"lifi°i-
"°^"^ ^^°"
turcumli P--pere, quamoportet
nl
sapere
= '

busfugienti.etsifurorSemeiGirardiEngl^r^^^^^^ Pu- (/}..«. xn. 3). «

nondum quioscat maled.cere David Vefit n^oT, ' '

'''^'"' vetusiissimus, nova auda-
^"
n r
catorqui videtetirascitur magnificatur onn
^' '
.

'''"'" '"^'P''^"^'^"^ mulieribus, etiam robur

regumVrtanscorona;.:;,':;^^ : u^^^^^^^^^^ P^r,'^ ""' ^'^"^ "^ ^"^"^^^^' ^^ " ^""^""^ ^^^'^'
principes cogaoverunt. quia ipse est'v
ctusPFrancorum.Anglorum Hisnanor.^m o
rus Dei e,e i: ^"7"concut.t, non
^"t'^"'^'^'^ '^ts.
dejicit, quoniam ami-
'"" "' """•^^"- '^""'''""^
''" '"' ^P°"«' ^^^'' ^^ g^^det ad vocem spons., vocem
stremoRomanorumrer^n^oc^n iumino. nn'
^""'^^^'^"^^ ^^ ^^'^^'^' ^°^-
piunt.etrecognoscuntsi:;:i:::::;;:::;pra2t -'^^"^ ^^ p--

.. .,
,.
BREVE MONITUM.
,

mlTZl:Z'T^^^^^^^^ Pnmo nobis fuisse sequentem epistola. e nu.ero

illam in recensioni ipsan.m vaca.-em.,s, nec ^ '^''.^"^«
ullo de duodecim
manufcnnlis 1::"". ^d id d.scuss.mus, invenissemus, primo
nobis eo suspeclior visa est quidem
quo remo inn2,;
dilig.nli,.s i.^spectam et
'xJussarips^ni m^^^^
epislol* ^ige^.ma^secundaBsancti
''''I'
"?'^^ '^''''''' ^' '^"^^™ /"." '

•''? ^^P''';'^':"^^'"'"^. q^'a,n iragmentum

Hi '^rv.J. n'
Qaod quidem non advertenl.s «ub finem. de verbo ad ve,-bum.
nien.es an. 1(348, nec elia,n
Si ''^
eduir.^
Pa.r.m, Pan.ienses anni nec Colo-
h
1.^8'J.
eceni^ns
l^'''''^''^ [
^^'^' ""^ "' ^^^"'" H.ldeberti epis-
„ nZ /'T"''
lola.n, in aliarum se.ie
septuag
llla.n igitur
"rT P".«"«^e.
ia"a
^^"^^'^^ ''
Hbenlissime subficuiTsom:«
imp,-obab,le tieri potuisse, ut
cum H,b r; ?''' ^^"/^'"^^T"" '^ "^'^'^ ''''""' ^"'^'''^ "«" «-^"ino
vagandum exlra monastenum suu.n *^^"^'*'"""'^l«m aliquam ad
n,^, oa ? P''^'T- '''°''^"^'=f"^"^
clansuram revocare decrev.sset
palctex cfBt.risejus ope.ibus
i ^sem .

a Mio
P'"'^*'':''V'''^'"
•1;!'''''''
adve,t.sset.
V
illamque ad exacl.o.era
sancii Mic^onymi leciioni, cui, ut
T''^"'^'''':"
epistolEe f,agme,.l,lm, ut suo ^.'''^^.'"«'^'"beret. 34» iiuc sanclissimi
c onc ^ | hL docl ,r.s
illam al, inctns.deratL su^nimi: ' ^ '^""•' "^'^^'^^^^ ^^ avertendam virginem
lanti viri ad aliam vi.ginem
^^t^nTrK 'f
''^.«/^^^^^^^"«''erit eiti acius. quam ipsissima
verba „.* -f ^,f' iila
^"/'? ""^ ^^^'^^^one t,-ansmiserit. Aliquid
siquidem ad hoc accedens '^'^
agit in enisfoH q ?•?
ejus lota fere te,-tia pa,te
libri ad Henricum l^eget.iVngrormn
ipsamet Wpt .:: ,
^'
^^Z^'^''^'"
''''^''' ''""' ''
comilissam Blesensem,
'" 'P^^^°^'
dum
^^ ^j"^^^™
in

efaUM s'^'[us
"
EPISTOLA XLV (42) (a)
'
^ ^ \
Improbat Hioronynms virginem
i.«m,.m • ^ "^'^'^"""^«^"s.nunquamsolce.nunquamsinematre
solam, emonaste,ioegredi,maxime procedant. De agminecolumbarum
ve^rrf^^Slil"^
crcbroaccipiter
d,ebn.,qu,busuLplunmumfrequent.orfi,populi ""^™^*'?^'-^^'^"^"^ ^tatiminvadat.ellaceret.etcujus
''^'^^"^ «^^''"^ carnibusetcruoresatu.-etur. Morbida. ovessuum
Len;i,^s';ivaitircoT:.,?h^' re-
mJ
ho.p,t,a quairunt, acri- lin.|uunt gregem,
ter .nsectslur. et luporum faucibus devorantur.
^^^^^^/^^ ^'''6''^««. ^"^ diebus festis.propter
«Qua.v,vunlinmonasterio,etquarum.imnlmn
iqnarum s,raul mag- ^°'°f
, populorum frequenliam, pedem domi cohibent, nec
las sancti Bernardi reperitur ceni^.^;^^ •
,

quarta; scripia ve,-o circa ^'gesima bus Anacleti stabat.

annrm M-T
(41) Forte Girardus ^^^) ^^- ^^"
EngoH^rn^Js^qui p,,,. , .

(a) t Hffic epist. falso

. tribuitur Hildpho d u,- ,

- opusculo cui titulus Nouvelle /.J^^t^/a-u^^tt' ^"^'"" ^^"^"

: '' '''• ^' ^'^°°'
/i TPr^^^^^lZl
)^li TEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC. in
luncegrediuntur.quooiammajorestadbibenda CU8- \ tuastibi semper ac matrib in ore dulcedo verselur,
lodiu.etpublicnm penitus devilandum. Ante annos quarum imitatio fortra virtutis est. »

circiter Iriginia.devirginitateservandaedidi librum, EPISTOLA XI.VI ;45).

inquomihinece!-sefuitirecontravilia,et,proplerins- AD HEVRICUM ANGLORriM REGEM.
tructionem virginisquam monebam,diaboli insidias Anglonim regi, Uenrico scHicel I lamiliariler Hilde-
patefacere;qui!-ermo ollendit p!urimos, dum unus- bcrlus vnlctudinis suse suiiuiii cxfionil, illique gra-
tias agit, quodud rjus comniendntionein, rtx Fran-
quisquein se intelligiins quod dicebalur, non quasi
coruiiiquumdnm Turonensis Erclesix prxiiosiluram
monitoremlibenler audit, sed quasi criminalorem quiim II quituor annis detinebut, ingenlilicct cum
8ui operis adversatusest.Verumtamen quid profuit graramitie, ei reslituerit.
armasse exercitum criminantium, et vulnus cons- Anglorum, omni-
Dei gratia pxcellentissimo regi
cientiae doloremonstrasse. Libermanet,et homines que honore et glcria sublimando, Hildebertus,
perierunl. Scripsi et ad plerasque virgines, ad vi- humilis Turonorum archicpiscopus, suis semper
duas, plerosque alios, et quiquid dici poterat in devotus obsequiis, salutem.
iilis opusculis defloratum est, ut aut cx supertluo Exspectanst^xspectavi misericordiam Domini Jcsii
eadera a nobis repetantur, aut neque prsetermissa Christi, siquando dignaretur in lecto aet^riludinis
plurimum nocent. Certe, ut beatus Cyprianus egre- _ suumvisitr.reservum, etusquead 155 hoc nr.eam
gium de virginitale vol imen edidit, et multi alii, ievareinfirmitatem.ntpossem viderefaciemvestram,
tam Latino sermonp.quam Graeco omniumque gen- et consolari ia verbis veslris, et in consilio vestro.

tium litterisalque linguis, praBcijiueque in ecciesiis, Caeterum,nundum ei placuit, ut omnino manus sua
virginis vita laudata est. Sed bocad eas pertinpat, super me requiesceret, quam taiiien ingenti mise-
quae necduiii elegerunt virginiiatem.et exhorlatione ricordiasiia tantum retraxit, ut fritrus, quod talem
indigent, ut sciant quale sil quod eligere debeunt. coniitaiur infirmitatem, ron sentiam ; aulem
calor
Nobis electa 154 ?crvanda sunt, et quasi inler et brevis sit, et spem praestet in saniiatem converti.
scorpi9nesetcolubrosincedendum,utacci[jCti lum- Porro de his,de quibus vubisquid sentirem scripsi,
bis,calceatique,etapprehensis mambusbaculis, iter quia finem acceperunt, et ex vestro completa sunt
perinsidiassaeculi hujus, etinter venena faciamus, consilio, scribere supersedi. Audivi autem ex rela-
possimusqueaddulces Jordanis pervenireaquas, et tione quorumdam quod solura in infirmitate mea
terram repromissionis inlrare, et ad Dominum as- mihi cessit ad gaifidium, scilicel vos bene esse cum
cendere, et dicer-', cum Propheta » Domine.dilexi
: nostro comite, eumque se totum veslro commisisse
decorem domus tuse, et locura tiabitationis gloriae consilio,ita ut in omnibus quae ad vos et ad vestram
tuae {Psal. xxv, 8). El itlud : Uuura peiii a Domino respiciunl filiam,vestram sil secuturus voluntatem.
hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini.om- C Veritatem aulem hujus rei per praesentem nuntium.
nibus diebusvitae meae [Psal. xxvi, 4j. « Felix illa seu per litteras vestras, mihi precor indicari. Nolo
conscientia, et beata virginitas,incuju8 corde, prae- aulem vestram latere majestalem, Ulcclesiae nostrae
ter amorem Christi, qui est sapientia, castitas, pacem regis rcdiiitam, tlericos invicem pacificatos,
patientia, atque justitia, caeteraeque virtules, nullus nosin graliam regis, fcravaminft ingenti, rediisse,
alius versatur amor, nec ad recordalionem homi- atque praeposiluram, quam Ecclesiae nostra? abslu-

nis aliquando su!ipiraie,nec videre desiderat.quem lerat, et per qualuor annos retinuerat, quod etiam
cum viderit, nolit demiltere, secundum virginum menm cruciabat spiritum, non tam rediiitam nobia
propbsilum, et coelestis angeloruinque familiae glo- quam redemptam a nobis. Non enim aliter ea poluit

nam. Quarumdam non bene scilicel agentium, no- Ecclesiae nostr» restitui, donec certum el taxalura
men infamat, quibus aperte dicendum eet, ut aul obsequium nobis regem benignura exhibuit. In hac
nubant, non possint se continere, aut contineant,
si igiiur necessitale, spes mea, serenissime rex, ad

si nolunt nubere. Digna res risu, imo planctu, in- vos speclat, clamat post vos totus spirilus meus, ne
cedentibus dominis, ancilla virgo praecedit orna- in praesentibus angustiis, vestrum mihi desit
tior, ut pro niiiiia consueludine, quam incomptam auxiliura. Et quidem, cum non egerem, nec aliquid
videris, dominam suspiceris. Nonnullae separata', J)
postularem, nisi diligi a vobis et meum dignari
absque arbitris, ut vivant licentius, utentur bal- obsequium, vos tainen servo vestro gratuitas et

quod volunt, etdevitent conscien-

neis, faciantque uberes impendistis benedictiones (4-1).

tiasplurimarum. Haec videmus et patimur:et8i

aureus nummus afTulserit, inler bonaopera reputa-
mus.Finem .jungoprincipio,necserael monuissecon-
tentus sum. Ama Scripturas sanctas, et amabit te
sanientia Diligeeam.etservabitte; honoraillam, et
amplexabitiirte.Haecmoniliain pectore,etinauribu3
tuisha^reant.Nihil aliud noverit lingua, nisi Chria-
lura; nihil possit 3onare,nisi quod sanclum est Aviae ;

et Spicil.e mss.Scriptr circa an. ^131,

(45)Nova diisse, sed etiam familiaritatem assecutum esse.
Hac epistola luce clarius apparet Hildebertum non (44) Id est, gratuita et magailica benelicia,
solum in graliam Henrici I, Anglorum regis, re-
 :

373 EPISTOLyfi. — LIB. II. 27i

EflSTOLA XLVII(45). A L-iidii et in Decrctis Nicolai c.ipilulo sexlo ita rcpe-
Apud summum ponn/icem amare quidcm, sed aman- ries « Nullus episcopus sacros ordines vendat a
:

ter c.onqueriLur, quod a se juMe exrommunicnlos

majore usque ad minorem, quia simoniacum est.
clerico.s^se incon.sultn, absnlucrit, et amissis digni-
talibus restituerit. Illum inlerim obsecrans, ut se
Quod si quis 157 fecerit, et venditor et emptor
jure suo episcopali tibere potiri et utitn sua diaecesi omni ecclesiaatico privetur olficio. De eodem ia
smut. Chalcedonensi conciliocapiluio secundo « Si quis :

Siciit dicit de charissimo Patre filius, slc apud episcoporum accepta pecunia ordinationem fecerit,
nosdo vobis aure conqueror, quoniam pro obe-
in et sub pretium deduxerit impretiabilem gratiam,
dientia vestra adversariis meis factussum lota die atque ordinaverit perpecunias episcopum,8ive pre-
in derisum,et insultationi eorum expositusitacon- sb^-terum^sive diaconura, aut quemcunque alium
fundor,tanquam qui omninol56 amiserim dispo- qui connumeratur interclericosquicunqueergohoc
nendi decommissa mihi Ecciesiafacullatem. Quod meditatus fuerit, si conviclus fuerit, ipse quidem
profecto emerseritex eo quod corrigendienormita- subeat gradus sui periculum, et qui sic ordinatus
tem capellania? meas, canonicam,et traditam omni- fuerit, nullum habeat fructum ex hujusmodi mer-
bus episcopis poteslatem abstulistis.Acceasit etiam cimonio,el creatione probrosa, sed sit alienus 3t
ad hocquodego satisstuppc qnod vehementiusqui- dignilalis et sollicitudinis ejus quam per pecuniaa
p
cunqiie auiliennt, admirantur, scilicet vos praece intravil. Sed et ille qui tam turpibus et illicitis in-
pisse excommunicatis meis non solum Eoclesice tercessor apparuerit, siquidem clericus fuerit, de
beneficium, quod pro sua amiserunt culpa, reddi, proprio decidal gradu, Si vero laicus, sive mona-
verum eliam comraunionem allaris, et sacerdotii chus fuerit, anathema sit.
olficium sine salisf-ictione,sine audientia,sine ab- EPISTOLA XLIX (48).
Bolutione restitui.Ei^o autem.licet gravatus, vestris Abbati (49), «i misericors .nt in fratres qui misericor-
tamen sum obsecuius praeceptis, minus attendens diampos/ulabant (50). Quam ut poenitentibusimpe-
illud apostolicum : Qure conventio Christi ad Beiial, tret.arripit ocrasionem Pasckntis moxcelehrandi,et

aut quis consensus ttmplo

ex'mplum Petri et Htagdalenae, qui reaius sui gra-
DeicumidolU? {II Cor. vi,
tiam a Domino poenitentes obiinuerunt.
15.) Vestraiii itaque paternitatem
lacrymis et preci-
PaschaDominiest.Inen etIsraelde.^gypto,et ani'
busexoro.et tanqnam pedibus apostolicis provolutus
mae justorum detenebrisexierunt.llluxil nobish&^c
deposco.necorporis mei infirmitatem mentisanxie-
dies ad usum.si die utamini ad exempIum.l58Pa-
tale gravetis, sed dignemini nunc praecipere u^
schaetenim/nmsi/MS,ut nostis,interpretatur.Pascba
disponendi canonice de capellania mea integram
igitur est transire in patrero de judice,Pascha est
habeam potestatem.
transirein unitatem deconscissione.ad osculumde
EP-STOLA .KLVIII(56) C
discordia,ad misericordiam de virga^F.f-atres qui pec-
WILLELMO ARCHIDUCONO^^T).
civeruntin vos, in tenebris adhucsedent, mandu-
Clencum simoniace diaconalum asserutum ab ordine
male susceplo suspendit,et a saceidotio susci/jiendo cantes panem doloris, et aquam Iristitiae bibentes.
prohibet. Percussum salisestquidquid ineis^Egyplumsapie-
Fralrem illum, quem diaconatum pretio compa- bat. Saiis erubuit Sidoii inignominia sua,satispcB-
rassesignificasti,adiacon;)tut'.tsuprH submovendum narum (ledit.Clamant post vos, clamant post nos.
cognovimus et subrnovemus. Nullam enim partem, Simisericordiam ignoramus,humanae salulis viam
nullam ei sorlem conceriil Pelrus in nrdine, quem perdidimus certiorem. Pelrnm negantem,qua hora
dum emil, non accopit.Unde el Simoni dictumrst flevil,Christus respexit.NulIose intervallo comitata

Pecunia tua tecum sit in perditione.Nnn enim estttbi sunl, et lacrymae peccatricis, et indulgentia Salva-
pars, neque sors in sermone isto (ict. viii, 20). A toris. Doceat itaque nos praesens festivitas ad fra-

sacerdotio quoque canonicaeum suspendit auctori- tres,qui monaslicnm suspirant convenlum,miseri-

tas,quo vel nondum, vel maie factus diaconus cordiip passu transire,carbones super capila eorura

evolavit.Quomodo enim stabit aedificium, cui nul- congesturi, si non vincamini a malo, sed vincatis
lum supposilum eslfundamentum.Agitur itaquede p.
in bono malum.
periculo luo, si patiaris prtescriptum fralrem, vel
quod revera maleaccepit,
in sacerdotio ministrare,
vel in diaconalu, quem forlasse non accepit. Nam
deejusreformationequid loquar,cummorbu5hujus-
modinullum penitusinveniaturinvenire remedium?

(45) Nova e ms. Ebr. Scripta oirca an H31, quo (48) Al. 54. Incerti temporis.
Hildebertus senioconleclus.niortem proximam prae- (49) Forle Guillelmo,abbati Sancti Vincentii.
slolabatur. (50) Ms. Ebr. habet: Ad cnnonicos suos prnpter
(46J Al. 14.Quo anno scripta non liquet. quosdam qui erantextra tcclesiam. Quod nonvidetur
(47) Cenomanpnsi scilicet, siquidiMn in hac
epi- convenire fratrtbus, qui monusticum, ut ait in hao
Btola loquilurllildebertus,quasi propriam jurisdic- epistola, svspirabant convenlum. Ms. Reg. 4103 et ;

lioneni exercenSjbis \erh\a :Submoveudumduxmus, Viotorin. 272 sequimur.

et submovemus.
 275 YEN. HILDEBERTI CENOMAN. KPISC.
270
EPISTOLA L(5I).
A deponere; nulli, nisi quem sua dejicit culpa, cano-
G. (52) ABnATI.
nicis pcrn-iltilur instilulis. Unde el apiid (ratres,
Quod ovis erralica ad ovilepcr vnaencorc/iam re-
sil qui sub data tibi prolcssione vitam vivutit
vocavda (.)3). commu-
nem,gravissimuni novorisexorlum esse scandalum,
Confralerelfilius(54jnosler G. exiit in regionem
qiiia eos inconsuilos relinquens, et invilis
]onginqiiam,ubi eumlSO^ine monacho inventum, ac n>ni-
ad conventum tentibus.procuratorem substituore decrevisti.
monui redire moiiachorum.Credidit Qui
postquam se sic dimitii sicutsubmitti quorumdam
ergo mihi.etprius ad se, dchinc ad monastenum
relaiionedidicerunt, ad nos usque fatigati.gravem
reversusest. Unde et lc, lili mi, oportet gaudere,

quia fratrer tuus mortuus erat et revixit,perierat plenam geniitu deprompsere querelam.In
nirais et
et
dubium namque venit, magisne taum accusent
inventus est.Prius autera quam recederet a me,de-
abscessum, an accessum illius recusent, quem
precatoriamsuscepit epistolamad te.Adquam cum ju-
dicasli subrogandum derclictis.Eum
oculos inclinaveris.animum quoque ad m^sericor- quidem credi-
diam inclines.Misericordia speciosum esl humanEe mussusceptoabrenuntiaturum negulio, utpole qui
noverit oportere trahi, non ultro ad
naturaj ornamentum,cujus expers male degenerat. sarcinam cur-
et hominem dilO.etur. Unde et nesoire mis^ri^cum ''?"/" 7^^"'«"^^''' ''Suea-
„ 'r%T«?
T''''verbis locrepandus,
^'.'^""onbus
feris esl habere commercium. Sed
«bsit ut renun- ^ ^!'-^J*®"7 qui
sine causa legibus tradita.gre-i commisso
ties homini,et mansuetadiiie projecta |.astoris
in anima!
praendium subtraxisti. Quo in grege, si vel
silvestre declines. Totus enim hoiuinem
redoles,
unms,
vel plurimorum perversitas
eumque geris sicut opus naturae, sic et exeinpium tibidisp]icuit,Augusti-
doctnnae.
num tamenluadebuit attendere fraternilas ad Vin-
Suscipe igiturtiliumtuum in pace, quia cenlium scrihenlem (56) « Propter malosboni
sic
tuae soliicitudinia estasperitatem lcgis,intuitu mol-
:

lire pietatis.
nonsuntdcserendi,sed propterbonosmali tolerandi
Bunt. ))Si vero totus grex, quod absit vias ince-
EPISTOLA LI (55),
I

dit tortuosas,nec in sermone tuo requiesciiinquie-

Superiorem quemdam regularcm increpnt, quod
le- tus eorum spirilus, prius tamen in
vius vwrdmatiouis quorumdam sibi auribus noslris
subditorum
perfsesiis, rcgimine sibi imposito,in
bonorum prx- eorum ponenda causa. quam deponenda cuslodia.
judiciumse obdicaverit, el quod his inconsultis, Porro de dimissione hujusmodiidem Augu=tinusin
alu,m mrnus aptum rel invins subrogaverit.
tertio libro contra I,onatistam Parmen'ianum
sic
Sicutreprimend^pr^sumplmn.sestadanimarum ait (57) « Qui vult corporaliter
:
quasi manifeslos
reg.men accedere non vocatum. sic jam suseeptum malos deserere,spir.tualiter dese.it latentes bonos.
(51) AI. 23. Fncerti temporis.
(5i) Msp.oraneshabent liileram
C ventum sine monacho.id estsinehabilu monastico.
G optime pietam, Quis autem credatipsum hnc iniellexisse iJe
non C, ui ex conjectura reposuit Homeyus, in mona-
no- cho, qui, ut queritur Godefrridus, apud ipsum
tisMd Hildeberti epistoldm 23, pag. a
491, qua qui- tanto tempore, qiiasi ejus dornesticus,imoet
demliltera6'denot;.ri voluil Gajinentarium Jnan- com-
mensalis fucrat.Pra^terea illum asserit suismonilis
nem.monachum Vindocinensem deqno Goffridus
;

Vindocinensis at.bas, scripsit ad Hildebertuin

obPecutum,adse (irimo.ac demum ad monaslenum
epi- rediisse.Frnslrai.'ituriiliimrepctiissetGodellridus
Blolas 16, 25, 29 et 30 libri lerlii,
et ad Pascha- Deinde in bac epistola Hildel.ertusa
lcm II epislolam terliam libri primi. Mirum sane Godpffndo gra-
liam petit pro illo mnnarho.Certe si oroillo .loanne
quam puriim sibi constare vi.lealur ipse Gi ffridus
CaMiienlario deprecatus fuisset. ab ip-o
in lilis epislolis circabunc sunm monachuni quem praecipue
quidem.ut ipse ibi lestatnr, Ihldebrrli petilioni nd absnlulionem ab excommunic.Hlione
elflagitassel •

quaiia serio C«mefitarium lerinrat. ut epistola

tempus conccsyerat ,ep\s\.. 25, quem de sua
licenlia, quasiencyclica,adlidp|es omnes eum denuntiaverat
epist. 29.usque ad illud tempus qno scril.ehal
cum excommi-nicatiim. Ruit ergo levior Hnmeyi con-
ilLo mansisse, et epist. ad Paschalem
II Hildeberto jpciura,in quam cum aliquatcnus propendissVtocu-
/n-a sim necessVate, commrndasse,
seu commodasse latissimuset doctissimus Sirmundus, abea.ut
non diffitelur. Hunc tamen tanquam pervicacem, pri-
inobedienliaa rpum, suae professionis oblitum,
mos apices lilterae G in mts. conspexit. 'statim
et desfivit.
futjilivum, ut illum vocat, excomniunicat, et epi-
stola 30 quasi enoyciica ; (53) Iia ms.Reg. 4103.
universis Kcclesije filiis D (.54) Ita mss. C db. 2662
et ^668.
excnmmunicatum esse denumiHt. Is Joannes, mo-
nachus Vindociiius, erat artisra;mentari;e peVilus;
(55i Al. 46. Nec cui
no.T.inalim, nec quo anno
scnpta.n Inisse liquet. Nec enia. Giiillelmo
quem, ut sibi perulilem ad sdilicia perficienda, a abhati
Sancti Vincentii, ut suspicatus esl Honieyus,
su:s pradecesforibus inchoata, vel nnva.a
se, ut
cum
ejus tempore,in hoc nionatterio vigueiil
reterurilGesta episcopnrumCenomanensium.supce- (.'.i-ervan-
tia regularis, sed al.bati probabiliter
pla, tJildeberlo GodVidus amice Henediciino •
concesserat. Sed Fiquidem illi exemplum Sancti Benedicli, qui
torle fiiit.ut illumdiutius,quam ip?e voluisset, ad non
pnus male raoriger..torum m.onachomn 'curae re-
operis perfectionemretineretnildebertus.Quod
tam nuntiaverit.quam rerio cn^.'nnvisset nullum ex eis.
8ef;repassuseslGofl'ridus,ut indeapud Paschalemll
monilis Fuis, ut cnrrigerc nlur, oliseruturos.
acriter conquestus sit, epistola terlia lude
libri primi non contemnenda posset erui conjectura de mona-
quod suum monachum, ipso reclamante, ob ortis
chatu llildeberti Benedictino
suasulduatem, retineret.Sed nibilad Joannem Caj- (<7J.

nienianum atlinerehanc Hildeberti epistolam.solus
demonslrat e.jus contextus. Hildebcrtus enim
G.
illum dicit exnsse in regionera longinquam,
el in-
(56j Ita D. Aug. epistola 93 ad Vincenlium Ro-
gatislam, n. •15. Edit. nov. pag. 237.
(57) Idipsum docet S. Aug. epistola 108 ad Ma-
crobium, pag, 313, n. 16. Vera, inquit, regula.
277 EPISTOL^. — LIB. II. 218

quo3 inexpertogelincognitoacogitur accusare.dum A. EPISTOLA LIII.

separationemconaturderendere.» Deeodem quoque

vir vilaj venerabilis gratiii Benedictrs et nomine,
S. (<)5) Hildeberti Turonfvsis arcktepi.icopi, in svas
aniplectendum nobis extimplum propcsuit, neqiia- reyuliirum er.clesia.<:Lic(iruni Excepliones, de mulU-
quam. paiicuiasovcsdeserens,donec nullam oinnino pUci divinorum praeeeplorum yenere praifulio (66).
cui prodfssp possct, invenit. Hinc et Gregorus
Exceptiones ecciesiaslicarum regularum, partim \^
Buper Ezechieleni sic ait (5^<) « Qui animHrum
ex epistolis Romanorum poniificum, parlim exp,lb
:

custodes sunt, el pa^cendi gregis cumm suscepe- episcoporum, par-

gestis conciliorum cattiolicorum
runt, mutare ioca rninime permittunlur. »Memi- uV
tim ex Iraclalilius orihodoxorum Patrum, partira
neris igitursummacum lestinatione^ad commissum
ex institutionibus calholicorum regum, nonnullo
libi gregpm reverti,?ub districfo Judice puniendus,
labore in unum corpus ordinare [/«/-e/u.sadunare]
si vel parere, vel qua^ post discessum tuum perpe-
curavi, ut qui scripla illa ex quibus ista sunt exce-
ram facla sunt, corrigere distuleris.
pta ad manum habere non poterit,hinc saltem acci-
EPI?TOLA Lll (59).
piat, quod ad commodum causee suae valere perspe-
PBESBYTERO.
G.
xerit. A fundamento igilur Christianae reiigionis,
Sacerdotem quemdam quem sacriHcem ^'ocatfonit
p ^^ ^'"-
^^ inchoantes,sic ea quae ad ecclesiastica
quod urli nin facti smpeclnm sevennri quse^-tione
>
• •

pro revelatione vixaveril, quod licere dicit curix, eacramenta, sic ea quae ad instruendos mores, vel
non Eccle.^iiae. corrigendos, sic ea quae ad quaeque negotia discu-
Reos lormenti^ afficere, Vel suppliciis vprilatem tien(la,162, vcl delinienda pertinent, sub gene-
extorquere, censura curiae est,non Ecclesiae disci- ralibus tiiulis distincta congessimus,ut non sil ne-
plina.Unde elab ejus ammadversioneabsiinere de- cessequaerenti totum volumen evolvere,sed tantum
biiisli,quen. pecuniam tuam furto suspicaris aspor- titulum generalem suaequaestioni congruentem no-
lasse.Neque enim carnifex es, sed sacrifex (60), tare, et ei subjecta capituU sine interpolatione[a/.
pro reis quidem,sed non reos immolare conslitulus. interpellatione] transcurrere.In quo prudenlem le-
In veris etiam injuriis, decuit htec mansuetudo sa- clorpra praemonere congruum duximus, ut si forte
cerdotem, 161 ut habentem malles iiiipunitura non ad plenum intellexerit, vel sibi
qua? legerit,
abs-cedere.quam pro incerto,certis suppliciisiiebac- nova etsibi invicem adversari exislimaverit, non
chari. Unde Aueuslinus ail iMacedonium (61) t « Ali- gtatim reprehendat sed quid secundum_ rigorem,
;

quando, inquit, misericordes, et in ipso dubio, quid secundum moderalionem, quid secundura ju«
nolunt homini pro incerla pecunia, certa inferre djcium.quid secundum misericordiam dicatur.dili-
supplicia, Ad hanc etiam misericordiam vos etiam q genter attendat.Quae inter se non dissenlire sentie-
provocare nos et exhortari decet. Melius enim, si Y)g^[ qui Aicehaii Misericordiam et judicium cantabo :

habet, amittis, quam, si non habel, excrucias, aut m^i^ Domine {Psal.c, 1); et alibi : Univerase vise Do-
occidis. » Abhorreas itaque reum cruciatibus el mini, misericordia el veritas {Psal. xxiv, iO). Eaihet
morti tradere, tu, Christe Dei, pro quo Christus enimomnis ecclesiastica disciplina principaliter
cruci traditus Pst et raorli. Aut si tam carnaliter hanc intentionem, scilicet, omnem aedificationera
pecuniam suspiras amissam, qualiter eam repetere adversus scientiam Christi se erigenlem deslruere,
teoporteat,adeum(leraMarcedoniumsic Augustinus yel aedificationera donorum virluleel raorum [Jur.,
ostendit (62) « Nolentes reddere quos noviraus et
: aedificationera Dei, fidei veritate, et morum] hone-
niale abstulisse.etunde reddant habere, arguimus, state constantem construere.vel eamdem (si conta-
increpamus, detestaraur, quosdam clim, quosdam minata fuerit) pcenitenliae remediis emendare [Jur.
palam, sicut diversitas personarura diversam vide- emuadarej. Hujus aedilicationis mag^stra est cha-
tur posse recipere medicinara.nec in aliorum per- rita:», quee saluti proximorum cunsulens, ad finem
niciem ad raajorera insaniam concitari (63).« [Ali- sacris institutionibus convenientem id prwcipil aliis
quando etiam, si res magis curanda non impedit, quod sibi quisque vult ab aliis impendi.Qui-
fleri,

sacri altariscommunione privarous (64). » cunque ergo ecclesiasticus doctor ecclesiasticas

D regulas ita interpretatur, aut moderetur, ut ad re-
gulara charitatis, cuncta quae docuerit, vel expo-

exemplis prophelicis atque apostnlicis, probat malos et quae tamen suntipsa D.Augustiniibidera conse-
eiise potius lolerandos,ne deserunlur boni,quam bonos quentia verba.
deserendos, ut separenlur mali.. (64) Vide quae de his exceplionibus notavimus ad
(58) D. Greg. Iib. ii Dial. cap. 3. epistolara hujus libri vicesimam septiraam.
(59) Al. 30. Incerti temporis. (65) feicin editionibns.
(60) Pro sacerdota. (66) Ita omnes editiones Bibliothecae Patrum. Ju-
(61) Augnsi. epistola 103 ad Macedonium, nov. reius vero hanc epislolam ducentesiraam octogesi-
edit., num.
20, png. 532- mam o»rtavam in serie ppistolarum posuit.cum hoc
(62) Iliid., n. 21. litulo: Ivonis Dei gralia Cnrnoiensis Eccleiios epiicopi
(63) In snlis mss. Cnlbert. 1108 et 2662, pnst ver- Prologusdeinlelligentiuetdispcnsatiune eccleniasti i K
bum a'»t'Uarj,addunlur seijuentia uliLjuandoeliam : disciplinx.
.... communione ^rti;amus,quae desunt inaliia msa.
 279 VEN. HIl.DEBBRTI CENOMAN. EPISC.
280
euerit, referat nec pftccat, nec errat, cura
; s^\Mi\ K caperecamaliibid \ AttamPnrnm«^ r .•

::;:;^:.!;^;:::™=:%:]:;i™i: :=-:= ::^-- r-^^

s-r::.-!;:
puniendo vel parcencio,
sincera subveniat. et
-r-- -.z-
sanandis morbis charitas
n^mo (venaliZ Ld co "
-;rr-:xr
n^rJ

io
L^f
.'".^^f r""""
'«(f-t/c
'"'""'• °°"
~S-
ix, 6-j. 1 oteratenira
^^"^" '«^^"
r«ore)quod suum est ibi quira,. ne prphet '' '^^"'°"
^ ^0 de admoXnrTndT' T'''
illamreprehensionemincurrat: MortificLnt ani- ^"'"'""
ma. quw non vivebant,et vivificubant aniLs qu^
nobis vi 1 J a 1^^^ orJ'' '^ ^ ^^"^-^^'"«^

........ (67). Sicut enira corporalis medicin'.

non quidem hab.
'

n^ 'J'^'''
•'' ^""
ra io! d nav m etuTexitZ
vel depellere morbos, vel curare
i
'
"h '^u"•'^^
vulnera, salutem ZlZlZ' i^u
IT'.-^-'"""'' k a
".- 1'"
s .i"
servare vel augere intendi.. nec med^cus
c^ntrarius ^ human ge^er Tr Lt
sibi videtur, cum pro quali.ate
vel guantita-e ^gri- ^ '•'""num esse conjujiium,
indultu-n
tudinis ^
...jr ^^ vel ^ fa eo u^^^^^^^^^^ cujus violaior
meretur
•

163 .

aegrotantis.nunc mordantia, nunc a-lernum eodem Aposlolo teslante,

raollienlia aegrolanti medicamina apponit, etnunc supplicium :
dicil enim Fomicatores et adidleros judicabit
:
ferro seoat, cui foinento subvenire Do.
non polerat ; et minus Deus{lhbr. xiii, 4). El hic
e converso ei subvenit unguento, gradus, sicut de
quem ferro secare
admonitionediximus.nullum cogit,nisi eum qui
Don audebat. Ita spirituales
medici, doctores vide- se
primitus alligaverit :voluntarius enim est,non ne-
licet Ecclesiae sanctae; nec a se,
nec inler se dissen- cessarius, alioquin transgressor esset quicunque
tiunt,cumillicitaprohibent,cumnecessaria,jubcnt,
uxorem non duceret. Postquam vero se
summa suadent ; venialia indulgent,cum secundum' alligaverit,
audidt Aposlolum dicentem AUigalus es
duritiam cordis delinquentium,
:
uxoril
pro correclione noli quarere solufionem
eorum, vel cautela cajterorum, (/ Cor. vii, 27). Idemque
severas pcenilenlije
leges
Aposcolus, cum de r.uptiis loqueretur, non dixit,
imponunt,velcum secundum devolionem do-
mulier si nupserit, praemium meretur sed
lentium, et resurg--re volentiutn, consid-rata tantura ;
fr«gi- dicit Non pcccat, si nubal {ibid.. 36). Ita quoque,
:
lilate vasis quod poriant,indulgenli;e malagrnasu. si
quis ad quolidiana jejunia invitetaliquem,
perponunt. Nam qui mdulgent, mHJoribus morbis invilat
quiaemaa rera
quidemad rem remuneralione
remuneralion dignam.acquiescenti
morte deterrent qui vero in necessariiis [«/.neces- acquievent, non fit
;
seipso melior sed licel maneat lacientibus
saria jubenlj, salulem cupiunl conservare ;
inferior,
qui au- non fitseipso
;
pejor. Si vero a voto ceciderit,
tem suiiiroasuadent, salutem student augere. fit
seipso inferior ac deterior si vero infra metasso-
Hocattendens diligeos lector intelligel unam fa- ;

brietatis et mensas frugalis se cohibuerit,

ciem esse eloquiorum sacrorum,cum distincle summo-
con- rumpraemia nonassequilur. Sed
siderabit quidsit admonitio, quid si ad comessa-
sit praeceptum,
liones et ebrietales prolapsus fuerit,
quid prohib!tio,quid remissio rera repreben-
ethffic, neoseinvi-
;
sione et conlusione dignam fecisse
cem impugnare, nec a seipsis distare,sed in perhibetur.Isti
omni- itaque duo status, unus £upcrior,alius
bus senitatis remedium pro sua moderatione inferior,qui
dispensationc dispensare] moderare. Sed sin-
[at.,
et anle volum sunt volunlarii, post votum
vero neces- I
sarii, habent moilos et instituliones
guiaquidponderis habeant, quibusve conveniant, suas. Quaj ob-

quae sint remissibilia,qua3 irremissibilia,et 8ervatae,sicutjamsupradictumest,aliisremef1ium,

quando,' aliis acquirunt supplicium.
vel quibusde causis sint remittenda, Observatae praemium
paulolatius acquirunt non observata,- vero a;ternum merentur
distinguendum.Et prima quidemadmonilio ;

pcenam supplicium.ln his itaque

nonintentat,siqui8posl eam non eat, g^j
acquiescentibuspr^miumpoIlicetur.Und
acquiescentibupprffimiumpoIlicetur.UndeUoiiiinus
^^^1
^
T
n randome.t/ post
;
^^"' '"''
ante susceptionem
susceptionera vero,
delibe-
'"'''P''°"'"' ^'''^'
per.everan
.,n ..i .

dicit in Evangelio
dum. (lis itnque prTlihalis, de praeceptione et
Si vis esse perftctus, vude,
:
pro-
hibiiione aliqua nobis dicenda.
vende omnia quae habes ; da pauperibus,
et haberis
Praecpptiones itaque et prohibitiones,
ikesaurum in caelo {.)latih.x]x, 21). Ecce leclio ista alise sunt
mobiles, sunt immobiles. Prae.eptum sunt,
aliae
evangelica in volunlate hominis perfectionem po-
immobiles, quas lex aelerna sanxit, quae obscrvatae
nens, noncogit, nonminas intf-ntat.
Sicutnecilla salulem conferunt, non obscrvalfe eamdem aufe-
qu* spadont-s laudans Qui se castravcrunt propler
:
runt, qiialia sunt Dominum D'um tuum ex
DUujrs
regnum coilorum (J/oW/i.xix,i2),subinfert : :

Oui>o/e5f tolo corde tuo,ex tota anima tua el proximum tuum

,

(67) Aliter in Vulgata : Cum caperent

animas po- non moriuntur, ei viviflcarent animas qux non
pujt mei vivtficabunt animas corum, vivunt
ai populum
violabant me {tzech. xm, 18, 19).
meum ul interficerenl animas qux
 281 EPISTOL^. — LTR. IL 282

sicui leipsum (Deut. x, i2 ; Malth. x), 37 39) ; ct: //o- X sunt aeterna lege sancita. In his vero quse propter
nora palrem luum,etriiaircm loam[Kxod. xx, 12];et rigoremdisciplinae,vel propterroinnendam salutem,
61 qua sunt8imilia.Mobilessunt,quaslpx aelerna non posteriorum sanxit dlsciplina {Jur., diligentia), si
sanxitsedposteriorumdiligentiainv(Miitralioneutili- honestave! util s consequutur compenrfalio, potest
tatis,non ad salutem princip;ilitero!>tiiiPnd,!nt,se(iad procedere dispensalio auctoritate pr;jesidentium
eam tuliusinveniendara (7ur.,muniendarn).Qualeest diligenter deliberata. Multa enim talia 166 in

illud Apostoli Hxreticum post primam et secundam

: evangplica historia, i.i Actibus apostoloruin, in
eorreptionemc/evita{T}t.ui,iO).]^on<]undeoriimco\\o. Gestis conciliorum et contigisse legimu3,et postmo-
quium, per se, suluti obesset, sed quod trequenta- dum apostolicorum virorum auctontate roborata
tum,ex obliquo quorumdam simplicilatem corrum- cognovimug. Assumamus itaque primum teslimo-
pere posset. Et multa reperies in canonicis nium de Evangelio.Dominus quippe miltens disci-
institutionibus in 165 hunc modum. Sitniliter pulos ad praBdicandum, inlerdixit eis sacculum et
immobiles prohibitiones sunt, quae adversus vitia peram. El quia juxla Domini nostri Jesu Christi in
loquuntur, qualia sunt: Non occides, non m/echa- terris disciplinam morum,instante lempore passio-

beris, e'c. [Exod. xx, 13, 14.) Ilsec sunt illa minima nis suae, et peram reddidit eis et sacculuin, sei-
mandata.de qnibus Dominus dicit,quia qui ea sol-
^ pgum priraum dans in exemphim, quod in hujus-
vorit sic diirnerit.
verit, et sin. p,t. regno ccelorum minimus
docuerit, in rpffno mnr\\ tPuHitir>n;i-.iio
modi necessitati \amr^r^r.\a
traditionibus r<ar>a..-c;i.j(i temporis oif
sit naAr^,,
f.edon-
erit (}Jalih. v, 19) ;
qui veroobscrvaverit.non slatim dum. Similiter Paulus, cum por Gorinthios se
dignus erit regno Dei,,i|uia inchoantiasunt ha:c,non transiturum promisisset Macedoniam,et pr.esen-
in
perlicientia. Sunt alia interdicta, quae si non inter- sisset ho(5eis minime profuturum^mutavit disposi-
dicta tuissent,nec in illls operaretur [/(*r.,nec mors tionem suam, nun tamen sententiam. Unde se ita
operareturj.nec salus periclitarclur. Sed haec san- excusat: Cum ergo hoc voluissem, nuwjuid levihtte
ctorum Patrum auctoritas reverenda, ita decrevit, usus sum, aut qux cogito i^ecundum carnem cogitn,
ut et praesenlibus in obessct, et compescendis ma- ul sit apud me, est, el non ? (II Cor. i, 17.) Non enim
jonbus malis, vel cavendis sincera charitas provi- sententiam suam semutasse intelligebat.qui in ve-
derel : quale est actam illud, ut clericus post niendo ad eos,et non veniendo,salutem eorum quae-
de crimine damnabiJi poenitentiara, clericus non rebat.Unde et in sequentitius dicit ; Ego aulem tC'
maneat, vel ad clericatum non accedat. Quod, stem Deum invoco i^i animam mram, qnod parcrns
ut ait bcatus Augus.tinup,dictum est, rigore disci- vobisuUra non veni Corinthum (ibid., 23). Secun-
plina?, non (lesperatione indulgentifP.AIioquin con- duracarnemquoqiie,dispositionemsuamsemutassG
tra claves Ecclesiae dispularetur, de quibus dictum ncm possc intelligobat quoniam qui spcundum Do-
;

est : Quodcunque solveritis super terram.erit solutumC minum (yur.,carnem) cogitat.tunc non implet quod
et in calis [Matlh. xvi, 19) Sed ni? forsitan spe ho-
disponlt, quando personis' majoribus defert, aut
norif ecclesiasiici animus intumesceret,et superbe certe lucris aut mujoribus apparaiibus vincitur.Spi-
ageret poenitentiam, severissime placuit ut post ritualis autem tunc propositura implet,quando con-
actam poenitentiam nemo fiat clencus, vel maneat sultoetcommunisententiaJerosolyraisconfirmatum
clericus. Quae posteriorum non est putanda super- est, etper Paulura et per Barnabam fratribus per
vacua diljgentia, qua ut saluli nihil detrahebaiur, Asiam destinatura, ne quisquara ad fidem veniens
humilitati ahquid iiddiiierunt,quo salus tutius mu- circumcisioni legis obnoxius hab^retur. Ipse etiam
niretur,experti,credo,aliquorum fictas pcenilentias Apostolus ad Galatas scribens, ita dicit : Si circum-
per affectatas honorum polentias (/"., appelentia?). cidamini, Chrislus nih4 vohis prodtni (Gal v, 2). Et
Gogunt enim multas medicinas i;iveniri multorum idem Apostolus^cum Pefro restili^setin faciem^nuod
experimenta morborum.Taleest illud in Evangelio: simuIationiquorumdamconsensiss(^t Ji]itfeorum,qui
Sit scrmo vester, est, est : non non. Quod auiem his
circumcisionem saluti putabant esse neces^ariara,
aDuudanlius est, a vialo esl (Malih. v, 37), non jn- tamen ncessitati teraporis cedens, Timotheum
rantis, sedjurare cogeotis. Non quod malum sit Lystriscircumcidit.utscandalum Judaeorum ihidem
jurure in contractibus humHnis.ex necessitate sed
q commo.antiumdevitaret;ostendensactu,quoi ^ alibi
;

~. .»,41. .«.-.;.. .^r-;<. n/^n;.._;nn.. :...

quod lungius silHpprjurioquinunqnam jurat.quara
. ; i

ait: Faclussum Judxis tanquam Judaeus, nt Judjsos

ille qui qunlicunqueoccasione jurai.Nrtra de Domino
lucrifacerem (1 Cor. ix,20). Quoddixisse inlclligen-
i\c\[ur Juravil Dotinnus {/>sul c)x.\). Et Apostolus
:
dum est, non ;ictu metuensis, sed affectu compa-
licit: Omvis conirovirsige corum finis, est juramen-
tipntis^uiqueitacupienssuljvenire,quemadraodum
\um (llebr. vi, 16). Et idem Apostolus dicil ita ju-
sibi subveniri vellet, si ita affeclus esset. Mulla
•ans : £•>/ ventas ( hrisli in me (7/ Cor. ii, 10) ; et quoque (irincipes n^cclesiarum.pro lenore Coinonura
ilibi Quoiidie morior propter (Vulg., per) vestrani
:
districiiusjuilicanl.muUapro lemporum necessitate
jloriam, fratres (/ Cor. xv, 31). tolerant.mulla pro personarum utilitate vel strage
In his ergo, inquibus observatis salus acquiri- populoruin vitanda ilisppnsant.mulla etiam a san-
,ur,velin quibus neglectis mors indubitata conse- Patribusimminuta (y(^r.,iinmutata) Scrijitura-
ctis
juitur, nuUaest adrailenda dispensatio, sed ila rum 167 testimoniis comprobantur. Sicut sanctas
iunt oiunia ojandata.vei interiiicla servanda.sicut Rooianae Ecclesiae sanctus ponlifex Leo, neop hytes
183 VEN. HILDEBEUTI CENOMAN. EPISC. 284 !

ad su<nmum sacerdotium permisit accedere (68), A apud vos.clerici velpliam epiecopi permanprpmus ?
quos Paulus publica praeilicatione studuilahhocne- lloc non fierct.quoiiiHm revera(quod talendum
est)
gotio rennoverp. Scui eliam Arianos, priui-qiiam ficri lanip.n non deberet, nisi pacis ipsius
compas-
[Jur., postquHm] ronverpi (ucrint, iegimup in suis sione sanarptnr. Sed sibi hoc dicani, et multo
oriiciisluissesuscpptos.lQtp etiam praetax^itud papa maxime humiliter doieant.qui in tanta rnorte prae-
Leo de nnn mutandorum et discretiono
stabilitate cisionis jacpnt, ut islo (luodam vulnere matris ca-
lemporiim,itascribit Rustico Narbonensi episcopo : tholicae reviviscant. Cum enimpraecisus ramus
« Sicut quaedam sunt qnae nulla possunt ratione inseritur,rit aliud vulnus arborp,quo pnssit recipi
in
muiari.ila multa sunt quae aut pro necessilate tem- ut vivat, qui sine vita radicis peribat. Sed cum re-
porum.autpro consideratione setatum oportettem- ceptus recipienti corilueril, et vx^ov consequitur, et
perari, illa semper consideratione servata, ul in fructus; si autem non quidem aroscit,
coaluerit.iile
his quffi dubia fucrinl, aul obscura, id noverimus sed vita arboris permanebit. Est enim tale mise-
sequendum.quod nec prasceptis evangelicissitcon- rendi genus, ut nullo praeciso ramo qui intus est,'
lrarium,nec desretis sanctorum Patrum invenijitur ille qui foris est inseratur,non tamen nuiio.sed vei
adversum. » Unde Augustinus,in epistola ad Boni- levissimo arboris vulnere. Ita ergo. et isti,cum ad
facium: " In hujusmodi causis nisi per gravis dis- cathulicara radicem veniunt, nec eis quamvis post
jj
sensionem scisburap, autillius aut hnjus hominis pst errorissui poenitentiMin honor clericatus aulepisco-
ppriculum, sed pnpulorum strages subj<jcent, de- patus, aulertur.fit qiiidem aliquid tanqna'ii in cor-
trahendum aliquid est sevpritati, ut majoribus tice arboris matris, cnntra integritatpm severitalis.
malis sanandis, charitas sincerius subveniat. >>
Verumtamen, neque qui planfat, exl aliquid, ne//ue
Idpm adversus haereticos. « Si inquiunl,oportet ul qui rigat, sed qiii incremvnlum dat Deus (/ Cor.
extra Ecclesiam nos fuisse poenileat, ut 168 salvi III, 7).
esse possimus, quomodo post istam pcenilentiam,

(68)SicNectan'us. adhuc catechuraeQUs, assuraptus est ad sedem Constantinopolitanam. Sobom. lib.

vii, c. 10; Baron. ad an.-381.

LIBER TERTIUS.
169 170 EPISTOLA PRIMA (69). C EPISTOLA II (71)
Scribil Ranulfo (70) episcopo DurMmensi, in gratiam Adelam comilissam de promissa {12)sibi ab ea planeta
Roberti cujusdam. monel, eanique sibi rogat erogari.
Ranulphg, Dei gratia Dunelmensi episcopo,omni
Attritaefrontis est egestas ;nihil pudet,dummodo
honore et «ratia sublimando, Aldebertus humilis
juvet. Kgestas el ad crimen urget et inlercedit ad
Cenomanorum sacerdos, saiutem et oraliones in
veniam. lyjnosces igitur si quid, ea urgente, supra
Christo.
meritum postulabo. Doces me sperare majora me-
Credidi me
peccatorum in plures, si quos debes
ritis, quae meritis ma.jora largiri non desistis. Si-
pluribus oculos, prolixiore pagina detinerem. Ut
quseris quid, aut quafiducii postulem. Planeta in
igiturme totuin paucis agnoscas, totum hoc tuum
digeo. Eara raihi proraisisti. Sicut arbitror, non
in me [supp., esse reputa] quiitquid alterius potest
deseres promissum, quae etiam non promissa fes-
esse de me. Unde elmihi vice [f.,v\ceva] rependes
linas erogare. Vale.
si et diligas me et ores pro me. Praeterea ut prae-
sentium iatorem filium vestrum et fratrer Rober- 171 EPISTOLA III (73).

luminsacrarium luae familiaritatis suscipere,humi- Amicum chariw^ emere,quod abamico nonnisi precihus
liter implorarem,nisi crederem eum tam (/"., jam) D exlorquet. Interim quod l-.xoniensis Ecclesix (74)
tibi notum,sibique sufficere.qui gratiam tuam pos- miraculorum liisloriam (75) lardius miseril, excu-
sat se quod primum ejusexemplar fuerit amissum.
sil, sine intervenlu allerius, promereri. Precor la-

raen, ut qui benefacturum te credo pro se, melius Dilectissimo fratri, atque venerando Exoniensis
sibi sentialesse pro me. Vale. Ecclesiae canonico Clarembaldo,Hildebeutus humi-

(69) Nova e Spicil. et mss. Fulcardi-montis. epislola spxta libri primi.

(70) De hoc Rmulpho, seu Randulpho.ad Eccle- (73) Al. 53. Scripta forte circa an. H02, post
siam Dunelmensem a Willelmo Rufo, Angliae rege, secundum Anglia Hildeberti refiitum.
scilicet ex
promoto, anno •1099, cnnsule Historiam episcopo- (74) Exoniensip, Ex^ler. Ita mss. omnes. Non
rum Diinelinpnsium, Angliae sacrae tom. I, pag. 705. Oxoniensis, Oxfort, ui editi.
(71) Al. 20. Scripta circa an 1 101. (75) Hu cusque latet haec historia.nec qnacunque
(72) Eamilem comitissam Biesensem, ad quam adhibita diligeolia, eam delegere poluimus.
285 EPISTOLiE. — LIB. III. 286
lis Cenomanorum sacerdos, plurimam in Domino A. EPISTOLA IV (77).
saiulem. ^ g_ sagiensi episcopo (78).
Timeo, charissime frater, timeo, quod nearliaren-
^ ^ ^ ^
Excusat,
se
j •
i j -j
apua rni.<;ropum,nuodeidestinntum,npces-
•

tiffiarguas me,qui tutiesrogalus ut miraculH,quae _^iuue delentus, disiulerii miitere munusculum,

in Exoniensi Ecclesia Dominus operari dignatus sciiue viterim fiomnm ad concilium pro/eciu>um
estjuxta fidem desiinati riiihi exemplaris adnotare ^jus commendat oralionibus.
nontffideret.sAtistaceretibidiutiusdistuli. Unde et Scimus quidem,beatee praesuldilatione minui be-
opus flagitatum non gratis exarasse me accusabis, neficiimajestatem. Dubitatur enim an sit benefi.
quod et diuturna oxspectatione, et innumeris (,re- cjum, cum dilatio cruciat exspectantem. Csterum
cibuscomparasti.Quippe,juxtaphi]osophum, non nos apud animum ad virtutem composilum, his
tulit gratis, qui, cum rogaret, accepit. Et quidera
etiam beneficiis inte-ram credimus esse gratiam,
scio quia nuilum vend.t amicus obsequium liben- ;
^^;^^^ occurritnecessitas differendi. Hinc est quod
ter et gratis et cito subvemt. Nescitpreces munusculo nostro, ejus=,cui eiaboratumest,favorem
exspectare, sed velul egentis vaticinetur volunta-
gperamus adluturum. Nequeenim nos vei uitro dis-
tem, prsvenit rogaturum. Dubitat enim ulrum sit
tulimus beneficium.velsluduimushomini.quicausas
obseqmum, quod vis precum elicit, quodnon acci- ingratitudinis exquirat. Tutus is episcopum vivit,
pit iinprovidus,
g
sed in.portunus extorqnet. Porro ab
njhil habens odio, quod amare sit meiius nihil ;

eo quod a me posluiasti obsequio, procul fuisse

ainans quod pudeat connteri. Tulem,te, Crater cha-
noveris, quidquid obsequii minuit maje^tatem [id
rissime, loquitur sermo noster, taiera credit s|.i-
est,magnitudinemJE.^ quo enim tuum didici desi- ritusnoster, eamdem salutem tibi desiderans,quam
deriura, ex abundunti preces addidisli. Statim sta-
gibi. Optamus enim te semper in Ghri^to bene va-
tui obsequium, sed exemplar amissum cnsu.partu- igre, et scire quia vicera rependis nobis si diligis
rientem tenuii voluntatem, quod cum raihi per Maxime autem hoc
nos et oras pro nobis. teinpore
multa defuisset tempora.posteareperlummeisque orationibus egemus tuis, Romam faligandi, quo
redditura manibus, in negotiumscribendi sopitum
papa Calixtus, Citramontanis episcopis et abbati-
excitavit affectum. Finis eral operi cum in^ressus busconvoealis, generale concilium in urbe est ceie-
ad me nuntius, chariam in tuo nomine protendit. braturus (79). Nobis illuc 113 profecluris, tempus
idipsum quod in primo legeram exemplari conti- hieme suspectum,nivibus Aipes,increment!s aquae,
nenlem. Adjpcit idem nuntius, idcirco mihi secun- vinculis imperalor, seditionibus civitas, exactione
dum eliam exemplartransmissum.ne priorisamis- palalium. Sane omnia heec orationibus evacuari
sione, silentiuraexcusarera. Accepta igituret relec- posse credimus, solam vero exactionera nec ora-
ta, non semel pagina, movit spiritum relpgentis. ^ tione, necjejunio, lemperari.
Ineanamque miracula quaedam continebantur,
quae in prima sed in ea aliter, aliter in prima,
;
EPISTOLA V (80).

quaeque non sic attendi diversa, ut advers^a sibi jn- episcopo r. (81).
dicarem.In hisquae jnxta primum exemplar edide- Bogal nmicum, id eorumquse aposlolic^ quas rece-
ram, B 72 nil addere decrevi. nil demere nil mu- pil.continnl lUierx, ipsum f)a>licipem Jaciat.
tare. Ejusdem namque rei diversa relalio, nihil
Ad nos Ui-que decurnl apostolicam te paginara
verae praejudicat historiae. Tuo ituque, trater mi, suscepisse.Quai si tibi mceroris autlalitiae caiicem
judicm reservavi opus corrigfre, vel omnino sup- ministravit,unus eram cui primo post le luerat
primere vitiosum, Vices amici geres, si removeag propinandus.In omni lortuna,pru(lenteradamicura
ab oculis ((uidquid linguas noveris Ibrmid re. Usec lestinalur.Bonam etenim comraunicata facil laetitia
ideo tibi, Clarerabulde, imo Clare-valde,
praeliba- gratiorum. Adversa vero magnum suscipit cx amici
vi, ne putares voluntate polius quam
necessitale solatio remediura. Hi c sane vitium meum neo
dictatum styli obsequium, et me sic ta^dere amico exuere possum, nec fateri erubesco Omnia tain se-
scribere, tanquam si et amasse poeniteret.Caetetura cure loquor cum amico quara niecura. Plenus sum
cum diverso lenear liltore (76) cum nec salutare ; D rimarum. Efluit quidquid aut praeter, aut propter
te possim, nisi propilium habeam prius
dimidium. vuluntatem, lortunaR variat audacia. Verum haec
mundi ;
rummultisateseparer aquis, aquajtamen missa facin. Dissimules voloscire me quid(82)apos-
multae non poterunt exstinguere charitatem.
Vule. tolicateraonimeuta docueruat. Quidquid illud sit,

(76) E pallia igitur scribebat in Angliam. unqnara pxpleverit.

(V/) h1. epis'. 76. Scripta circa an.
1102, quo (8U) Al. 29. Scripta circa an. 1103.
(.alixius II papa conniluim Laieranense Kumum (81) lia Rothom. et Ebr. Forle Raynaldo Ande-
cofwocavit, imperante Henrico V.
(«). gavensi.
'^"1^"^'"- C"'^ex. (82Uiafc;br. et Rnlhom. Korle melius acsensura,
i-7Q^\i'^
(79, jN.in edacilur ex aclis Hildeberti. quod illud sic Dissimules volo [velle] scire me quid, eto.
:

iter ad concilium Lateranense I, aut susceperil,aut

^ ^"^^'P^^ ^"'^ ^^^* ®P'^^- ^'^^- ^'02, in qua fil raentio paps Calixti qui anno 1119 sedem apos-
to£ ^bt-
 287 VEN. HILDEBEftTI CENOMAN. EPISC. 288
iteaun; ,j!ali;.6 uujietur. kediiuea igitur accusali A delil.'lo liomiiicm diCtileiues, super omnia aute.u
oulpam eilentii,ea quae postulo, tuarum mihi
si
gaudentesnullaaecumChrislianishabereconsortia.
recurcus ostendprii litlerarum. IH catholicae religionis expertesel hostes,in
insulam
EPISTOLA VI (83). beati Honorati sacratissimodie Pentecostesin
multig i

ANSELMO CANTUAlUENsl ARCHiEPISCOPO (84). navibus delati sunt. Ibi a (undamento monasterio i

Amicuiii urqet. ut uul frequemiores, aul prolixiores,

peiiitus everso (89), plurimi inonachorum gladio
utpote illi grulissimas diriyat epistolas.
perciissi ceciderunt. Reliquis et laiibulis et lurre
Commeanlium raritas f.icit ut rariores inter nos consultuni. Eademdie de prae'ala insula, felix me
epiotohc discurrant. 174 lila nobis et obsequium ventus pxpulerat.lta de ippis pene leonum fducibug
salutHlionis invidet, et amica colloquia. G*tcrum avulsuB, auspicatocursu 1 7? Magalonam navigavi.
epistolarum rarilatem pagina potest supplerepro- Haec ideo, sanctissime Pater, apposui, ne quig
lixior. Mcmineris igitur invigilare aliquid, quod et ignoret quantis oralione vestra periculis ereptura
solatium tu£e sit absentice, et oculos meos diuiius me confitear. Habeoigiiur, atqneagovestrae gratiaa*
remoretur. Odi verba.quae, cum deleclare incipiunt
religioni.cujussinum.quasi reus aram, jamdudura
desinunt. Tuam vero prolixitatem sic amplector, complexus essem,
si consultus papa pontificis onus
ut epistolas longiores, et occupalus suscipi,.m, et
g amoliripermisisspt. Ille dum me rpn.iait ad labo-
invitus deponam. Illae quidem ihe oliosum (85)iion
rem, indivit gloriam.Non imputet ei Deus Interira !

inveniunt, sed laciunt. Vule, atque id poliusage, ut in umbra alarum tuaruii. sperHbo, donec educarde
al'quando obliviscarid me, quam ut aliquandoco- lacu miseriae et de lulo faecis, atque dicam Ecce :

gites de me(86).
venio, ut fuciam volunlalem luam, Ueus meus [Hebr.
EPISTOLA VII (87). X, 9). De caetero redunduntis operae est super An-

Ahbati Cluniacenn (88) gratias agit, qnod ejus ora- dpgavt-nsi episcopo, tirone scilicet beali Bimedi-
iionilms lioma redtens, plurima euque gruvis.nma cti (90),vos rogare, cujus alTHClibus et singularig
evaserii perirula. asferens se in ejus sinum fuisse est in universis, et universus in singulis. Vale.
ruiiurum, si per Rowanum pontificem, pontxlicuiis
EPISTOLA Vlll(9l).
ontris sarcinam Itcuissrt exculere rommenlaris ;

interim illi episcopum Ahdegavensem,quemtironem Adelam Ulesensem scilicit comitis.sam rogat, uf sibi,
sicui ficerat episcopo
Carnotensi, ud concilium
sancli Benedicli vocat.
profecluro, conductum provideat.
Maxiinum duco atque habeo quod mihi vestrae Absentia mariii, laboriosior tibi cura consulatus
sacrarium faniiliaritas aperuislis. In eo susceptus incubuit. Ea enim magis animo quam corpore aJ
multis et magnis experlus sum periculis.quanlum diversa te demigrare compellit. Incerlus igiliirubi
valet deprecatio jusli assidua (Jac. v, 16). Huic et locorum invenirem te.certusautem quod honestatig
G
soli debeo quod insidias mihi Roma redeunti dispo- ob.^^equia ubique invenirem apud te, domi residens
Bitas intactus pertransii, quod urgentes et iugentes ad dominam litterasdedi, quarum summa hiEcest:
maris procpllas illaesus evasi, quod non incidi in « Episcopo Carnotensi conduoium. sicut ferlur,
barbaros piratas larvali iorma detormes, ferina cru- providisti ad concilium prolecturo (92). Quod ei ita

(83) Al. 55. Scripla circa an. 1107. etejusillustrissimusabbreviator Spondanus.quivel

(8i) Iia ms. cod. El.ruic. R.jthom. habel
budo. Sedtiini Warbodusessetepiscopus Hhedonen-
sis, non ^idetur inter ipsum et Hildebertum, tan-
tarnintercessissecomnieafitiumraritatem.Meliiisigi-
tur Aiiselmo Cant. archiepiscopo.
:
(S5) Rcilhom., utium seil rectius Ebr., otiosum.
; Cluniaci monachus effectus esl. Gui deinde succes-
(86) Furte clarius ad mentem aucloris Vale,
atque i<i potius agf, ui[nun] aliquando obliviscaris me,
:
qunm ut (iliquanilo tanium coyiles de me.
(87) Al. 24. Scnpta circa an. 1107.
(88) SHnclo scilicet IJugoni.cujus tempore.Hilde
Derius Koma rediens, tot evasit pericula, anno
videliret 1106 vel 1107, quo T»..„..u„i.
Paschali it ..„..
II hoiiiae non
reperto, ipsum convenit in Gallia post concilium,
quod Trecis celebraverat, apud Silviniacum, ubi
oiim Paschalis monachus tuerat. Obiil autem S,
Hugo eodem die et anno quo S. Anselmus, aiino
scilicet 1109. Sicque Hildebertus an. 1107, potuit
precibus ejus tribuere miram a tot penculis initi-
nerp «u.iia evasionem.
: Mar- hac si.la Hildebprti epistohi freti, slrageii. hano
retiilerunt ad an, 1107, III.
(90) Tyrunf B. Bcnedicli. Gauffrido scilicet de
Meduana, qui ordinatus episcopus Andpgavens.i8
anno H)93, circa an. 187.S, pontificatu se abdicans,
sit in episcopatu Raynaldus deMartiniaco.
Dequo
vide notas ad ppistolas 3 et 4 lii.ri secundi
(91) Al. 26. Scripta circa an. 1107.
(92) Temporibus Hildeberti, tot tn Gallis congre-
gata sunt concilia, ut ab anno 1097, quo electus est
D episcopus Genomanensis, usque ad annum 1134,
quo obiil archiepiscopus Turonensis, excrcverint',
teste Labbaeo, conciliorum tom. X, usque ad qua-
dragintn qualuor, quorum magnam partem congre-
gavit Girardus, Engolismensis episcopus tunclega-
tus a|)ostoIicus. Quis ig-tnr divinare possit de quo
concilio fiathic mentio? Trecense taiiien ii libenter
suspicarer, anni snlicet lt07, cui adfuit Pascha-
lisll, (lum essfit in Galliis cui pnst rodilum in
;

(89) Nuta devaslationem monasterii Lirinensis, Gallias, Hildebertus adesse potuit.Porro Garnoipn-
a nullo alio script.ire, praeter Hiideberlum, tuisse sis epipcopus, dequoethic, non alius fuissevidf-.tur
relatam. Gum tamen tot illam hic circumstantiis quam Ivo, qui, ut Hildebertus, tam dura passus
munieiil, ipsamque, ut tesiia, etiam sub vilae peri- fuerat, ut uterque bonis spoliatus omnibus,ad iter
culo, ocuiatus enarraverit, non videtur de ea jurs agendum, conductum ab Adela postulare fueril
dubitari posse, sicut nec dubitarunt E. C. Baronius, coactus (u).
(a) t Nonagivideturdeconc.TrecensilLsiquideminsuaepist.
loquitur Hildebertus Adelae, Blesensi co-
mitissffi.deabseutesponso, qui quidem obiitquinqueannos ante concilium Trecis
celebratum.' ^
nraesenta
raioaali pp. 11.
289 EPISTOL^. — LIB. III. 290
esl, praefatae {.Tatiae beneficium raihi communicea \ Mathildi venerabili Anglorum rcginae,ad illiusstare
exoro. )) Symmachus dicil : « Ex usu venil.ul opem dexieram, a cujus dextris astitii regina in vestitu
desideraiiles ad suflVagia prubala contugiant. )) Ea- deaurato circumdata varietate.
propler ad tuum patrociniura transvolavi, quae tota Audita per praesentium latorem,et silute quain-
super feiriinam, et exempium virtutis es et instru- columis es, et salutatione qua me dignata es, de
mentum. Vivunt iii te boni sa^culi reiiquias, per primu quidem gHudium subortum est, de secundo
quam et .«pxus respirat ad gloriam, el jjenus ela- vero nomen mihi et gloria exuberant. In leges enim
bentem ITtOretinet dig'iitatem.Arguerermendacii, et in Ecclesiam peccare convincor, nisi de salute
nisicujusqueoptimi mecum in hoc judicium conve- laetetur et exsultet spirilus meus,cuju9 incolumitas
niret. et legum reverenti.im, el Ecclesiae statum servat in
EPISTOLA IX (93). columem.Nhilenim est undemagis oporteat laelari
Episcopo Belvncensi (94) pro e.rliibitix cuidam jami- animam Ghristanam, quam super eoruin incolumi-
liuri suo in civitcite suaofficiis grcttia (jgil. tate, quibus el legura inlegritas, et Ecclesiae stalUB
Ad votorum pleniludinem accessise confiteor.cui incolumisperpeverat.Gaudeoigitur,sed et gaudebo,
gratiae tuae iirrien conti^it aperiri. In eo susceptus, quoties meas aures aura, quaete sospitem nunliet,
elsi teipsum nun videai i,videolamenalTeclum luum alfiaverii, quoties audiam vivere reginam etvalere,
in piieromeo,cuiadventanti Belvacum, defensiitais B
coUataest ad judicium scekris,
cui et polestas et
manum quoliesoporleie atteiidis, extendis. Splen- mores ad exemplar honestatis.
dorem sullrHgii lui ol.scurare est, precibus agere, EPIfeTOLAXlI (100).
ne desisias. Non vereor huic te proposito detutu- M. REGIN^ (1).
rum, cui oppressis con;urrere et cathedra facil, ut Anglorumreginae, Mtilfiil>/iscilicet, inviolabilem cfia-
Interimcumulatas
velis,et curia ut possis. tibi jrra- ritatis nffectum, toto licel inarium spatio dissitus,
})ollicelur et orationes.
tias ageiis, scriptofinem pono, dilectioni luae flnem
niinime positurus. Locorum vel temporis incommoda sanclus amor
ignorat. AfTectus in eo principatur, qui scmpersui
EPISTOLA X (?5).
AD S. KUMA REVER^UM. juris est, nec ei vis praejudicrtt aliena. Orani siqui-
(96).
Cum inler nmicos oinnia debemit esse communia, dem tempore licet ililigere,etsi,quem diligi:5,videre

usseril Hililcberius cum illo umiro, decujus lioma nor; liceat. Hinc est quod iiiari ac 1 78 terra sepa-
reiliiu l.eiatur, omnvt iiineris incommoda et peri- ratus a te, in Christo diligote, illuc mPDtionemtui
culii ajf cta perpessum. deferens, ubi et honesia cogitatio praemium, et illi-
Et vuhum diem tuus mihi reditus exhilaravit.
et cita supplicium proinerelur. Ad altare qiiippe Uo-
Fortassis ignoras sedtecum fui Romae, tecum ni-
;
p mini tua me comilatur memoria, limentpm,nemihi
vium (97) perpessus sum injurias, tecum montes cedat ad judicium, si eo interventu te defraudo,
perluli, vel liibricosglacie, vel scopuiisexasperatos.
quem beneficii», regina, cpinparasti.
Universa tecum pertuli, quae dolui du.m perferres. EPISTOLA XIII (2).
Haec enirn esl inler amicos animorum concorJia, H. RF.GI ANGLORCM (3).
ut nihil al) ultero sit alienum,nihil alleri singulare, Anglorumregi. Henrico 1 sciticet, quem maqnis rffert
Omnia rompublicam voluntas 177
taciteis unarn laudibut, juniorem episcojji .Indegavensis fralrcin
una.Hisamicitioe legibus ai:tum noverisut memoria plurirrnm commendal.
reverti-rer ad te, compassione essem juxta te, ora- Benedictus Doiniiius Deus Israel, qui temporibus
tionibus agerein yvo te. Audivit igitur et exaudivit vestris,el pauperibus pacem, et Ecclesiis antiquam
Dominus clamorem cordis mei, quoniarn, et cum reformavit dignitatem! Divinum miinus,et oinnium
saluiari ohse |uio ad Ecclesiam, et cum salute re- bonorum volis acclamanduin confileiiiur, vitiis ac-
versua es ad amicos. Vale. cessisse juilicem, moribus fundatorem. Esallutum
EPfSTOLA XI est solium justiliae, rebusque suus ordo sub rege
(98).
Aiigtorum reginse (99), Malhiili scilicet, gralululur clementissimo restituitur, qui novit reddere quae
boiiam vateiuiiinem, quam et Irgum observantioe sunt Gaesaris, Caesari, el quae sunt Dei Deo. Porro
necessariam, et Ecclesix felicituti perutilem as- n candidioris fortunae sortitus est gratiam, quisquis
seril.
apud hunc alicui subvenire posse praedicatur. Quod
Humilis CenoiHanorum minister Hildebertus, si non polest, magna tamengloriae materiae8t,quia

(93) Al. 58. Scripta circa an. 1107.

(94) Ita Ebr. cod. et Roth. Forle
(1) Ita Rothom. cod. et Ebr.
Gualoni seu
Vuloni, qui deinde factus episcopus 32. Scripta saltem pnst annum H20, quo
(2) Al.
Parisiensis, prnbabile est Uildebertuni ab Henrico I in gratiritn
obMl an. 1114, cardinalis.
(95) Al. 28. Scriptii circa ann. 1109.
receptum quod liquet cx epi?tula qiiam an illum
;

scripsit consulatotiam, de suliraersione filii, quae

(9(5) Ita Rothniii. cod. ms. et Ebroic.
contigitanno 120.Episcopusauieni hic And g.iven-
1
(97) Ita Ebr. Rolhom., atediti quidara, uwiuena.s-,
sis non videtur alius, quam R.iynaldus, (|ui ad Re-
sed minus bene.
(98) Al. 10. Scripta circa an. 1112.
mensem Ecclesiam non tranaiit, ni.-i post Kadul-
(9.1) Eadera scilicel, ad quam direxit
phum Viridem, qui obiit, teste Orderico, lib. xn,
epistolam 4 anno 1 \2\.
libii prinii.
(lUO) AI. 43. Scripta circa an. 1115. (3) IlaRotbom. cod.elEbr.
 :

291 VEN. HILDEBEKTI GENOMAN. EPISO.

292
bocoum posse arbilranlur. N.que enim cuilibet vesler aervusin Christo.sicut qui
^ honorem vestrum
conccssum est reifis illius p.xtorqiiere favorem, qui in principio laeliliac meae
pono. Quaj igitur tam de
diem inaie pcrdituni ju'iicat, in quo pro perdilis rogequam de vubis, amico significanda noveritis,
moril)Us [deest forie, corri\zpn(]\f'] ajjpre noncontin- mihi precor afieriri.
gil. Mdgni animi esl, de virlule
ad gloririutis
180 EPIST0LAXV(7).
voluru suumseverasinc^linarepotestates.Hocantein
Regu.ohlo D Auyustini monncko grutias agit
qund
pobse nie plurimi soinniant liai>c in oculid vestria
; tUi iii toriam .thitcli? monachi
abifiao rnetrice scri-
gratiatn consecutum fabulantur. Arbitralur hoc jHn.n mi.serit. Uinc cum i/i^o strirtiorem
et et nmquam
Andegavensis episcopus, virnullo genere virtutum desUurumiiiirf polticetur amicitium, quam muluis
ingerin lcHhus fouere cupii; quoidam
vacans. sinon crederel piusposse ine.quain possum uutem hic a
se ediioi indigat.
ipse cre^lere de me. Visum est huic eligereservum Humilis Genomanorum sacerdos Hildebertus,
tuum, et apud te interprete uti. quo fralremsuum Reginoi,do Beati Auguslini monacho.quidquid
sibi.
militariLusinrormaiidum disciplinis.regiaemajestati Malchumtuum occupatus quidemsuscepi,«ed in-
commendaret. Puero quidem subliinium palebat vitusdereliqui. Quem Iicet ecclesirtsticis impeditus
adituscuriarum,scdsublimioriconsilio fraler fratri negotiis ad finem
.....
eam prov.dit, m qi.a sic milit.am disceret,
. .
,.
O ..... .i. tamen U3UUC periegi,
La.iiicu usque UKnfUl iri CO
in eo et
61
ut non venustatem ordinis admiratus et viriutem. In quo
g
aediscerethonestalem. Missusestigiiur
dediscerethonestalem. aH r«iili)mpn
Missusestiffiiiip ad culumen cQf;=
satis ..._l_ ,. ^ .
competenter poetica evagatus licentia, rei
. .

morum, missus est ad militum gloriam, misaus est gesiae non solum figmenlis subvenisli
fabuiarum,
ad serenissimumregem, cu. castris, necl79 obse- sed et naturae pariter et veri officia succinclo sunt
qiiium praemio, nec virtus reverentia defraudiiur. sermone demonstrata. Silvestris oleaster et olea
Veslrae majpslati interest episcopi gratia puerum naturalis itain unum stipitem cohaesprunt,ut cum
suscipere destinatum, alque ulrumque in altero neutersil idem qui alter, tamen unus
efTectu sit
promereri Egoquidem,
si qmm
mihi merita mea alter. Unde faclum est ut operi tuo laudes dpbeam,
praesianl fiduciam, pro eodem decrevi suppiican- quia dignissimolegi,etauctori gratias, i|uia dignura
dum. Sed novi regem non attendore merila, cujus rae, cui legenda mitterentur judicivit.Habebisergo
est antecedere meritisuniversos. At si meritum re-
me alium Piladem, nisi tu mihi alter Orestes fieri
qniritur, ibi de rege bene mereor, ubi Patri filius
dedigneris. Socium tamen profiteri non audeo, sed
immolatur. Vale.
amicum promitto. Ad sequalitatem quippe qu&m
EPISTOI.A XIV (4). notatsocietas,ascendere mihinon licel licetautem ;
M (5) FIL'^ H. HEGIS (6). ad benevolentiain, quae amiciliae fructus esl,perve-
Milhildem Henricil Anglorum regis fiVam, rogat ut
nire, quae incepta temporaliter, in aeternum
per seivsam tllum cert>orem facere perma-
(lii/neiur quid C t n
in A>iglia agatur, prxome vero, quis sit patris tJremus
igitur pro inv.cem, ut salvemur. Ut
afjectut, circa conlumeliam ip4us fHi.r illalam. augeatur quotidie, scriptis frequentioribus collo-
Nota loquor usu frequenti comprohata. Si-
et quamur. Interjecta maria char.tatis otficium non
tienti satius est de fonte, quam de rivo sitis ardo- impediant; quod terrarum spatio aliquandiu dila-
rem e.xslinguere. Vina quoque de primo sumpla tum, manus amica gratius accipiet. Hoc auiem me
dulio, nativumsaporem praelendunt. Eadem dealio non solum non reprehendere noveris, sed venerari
in aliud transfusa de-enerant. Sic uberius incum pariteretamplecli,quodaiiquHspositionesingenioli
impleiit desiderium, quae circa vos agnnlur agno- mei filias, aut nostrorum 181 parliculas versuum
scere pagina veslra quam relaiione aliena. Quid- tuo te operiinseruisse uotasti. Tunc enim placere
quid enim a vobis accifiiam de vobis, cerlius mihi mihi incipio.cum video scripta mea majoribusmi-
fulurum est quaui si ad aures meas idipsuiu vulgi nime displicere. Vale, frater, et dilige diligentem
rumor Ex quo igitur comperi venios in
prolulerit. te ; scribe scripturo ad te.
veslruin obsquium aspirare, statim littcras ad vos
EPISTOLA XV[ (8).
dedi, ratus advectum de Anglia, qui voluntatem
G. EPISCOPO (9).
nobis aperiret, quive declararet quem affe-
ref,'i3
Episcopum, quemr/am rogat ut erga clerlcum, nomine
ctum de contumelia filiae pairis pectus induerit. D Guillelmum, se bf^neficum prxslet.
Haec ut merearscire per vos, clamopost vos.CIamo Pro Guillelmo tuo, Pater sancte, supplicandura
quidem, sed sicut vester amicus in Domino, sicut putarem, nisi ad promerendum favorem tnum tibi
solus ipse sufficeret. Praelerea supertluum duxi ad
(4) Al. 73.
Scripta circa an. i 120.
|5) Mathildi. De qua Hnmeyus in Suppl., p. 541.
Orlu mngna, viro mnjnr, sed mnxima prole,
Mithildi x Henrico
: qumto imperatori locata, ex llic jacet Henriri fiHa, sponsa, parens. »
Matlh., Paris., an. HlO. et yolernniter nupta an.
(6) Ita mss. cod. Rotho agensis et Ebr.
1114. Quodeluncto, dala est Ganfrido Andegiivensi
(7) N.iva p mss. Ebr. Rotn. el aliis. (u) Scripta
cnmiii, dicto Planiegenest, ex qua susoppit ipse ' f \
circa an. •1122.
Hf^nricu"! secundum, An;;liae regem. Drsiii vivpre
Scripla circaan. 1124.
(8) Al. 4.
anno 1167, cui sequens epitaohium inscriptum
' Re?. codt^x ms. et Hoihomagensis. Forte
(9) Ita
est
Cirardo Engutismensi,

(a) t Jam edita aD. Mabillon. Analect.

293 EPISTOL^. — LIB. III. 294
beneflcium excitaro pontificem.quiante pontiticem /^ EPISTOLA XVIII (id).

vel immeritis benefacereconsuevit Hocsecum digni. ABBATI CLUi/EVALLI (l4).

tas non allulit, sed iiivenit. Non ilaque vereor ut Sancti B^rnardi dif^'usa ver orbem sunctil a' is et doclri-
pr;esul beneficentiae renualies, cui ante privatus te nx fama permoius flddcberlu<t,in ejus (imiciHxel
fiimilidri iili-^ sncrarium udmiili elcc/unles it fnixe
obligasti. Credo eliam praescripluni tVatrera non posiulat ; illl interim Gebuinum [\b) archidiaconum
indignum,cui grati.e luae lirnen ultroneus aperias. Trecen^em, ut virum moribus el lilieris tximium
EPISTOLA XVn (10). commendam.
A. SUBDECANO (II). Balsamum ex odore auo, et arborem ex fruclu
Postquamhospiialitulis virtulem laudibus Hildebertus cognosci, paucos credimus ignorare.Sic et nobispx
extulil, amico yratias agil ob eam quam, nec ab opinione tua, chirissime frater, innotuit, quam sis
ipso rogatas, Iribu^ suis clericis exkihuit, non yro- etad sanctimoniam compositus,et integer ad do-
bans tainen,quod vanitulis citandseprxtextu bonum ctrinam. Cura enim locorum intersticio 183 lon-
hf^c opus occultare seu dissimulare tentaverit. gius a te separemur,ad nos tamen usque pervenit,
Fuere qiii dicerent inter sex opera misericordiae, qua.m jucundas noctescum tua Racheleducas ;quae
nihil eorum hospitalitati praelerendum. Hos alien- progenies cx Lia libi exuberet : quam totuin te
disse arbitror noanulla in hospitio reperiri.quibus g exhibeas, et cullorem virtutis et hostein carnis.
diversasiiaceptorumincomnodapropulsari.noscun- Non alium loquunturte,quicunqueloquuntur nobis
tur.[dcirco8plendidissimam[pr<f dicaverunljhospita- de te. Talis est odor oleieffusi nominis lui, talia
litatisgratiam,qua I8'i Lotet Abraham,quiaconsue- jam tuorum praemia meritorum. Has ex agro tuo
verant homines.angelos etiam hospitari meruerunt. spicas ante supremam colligis messionem. In hac
Praeterea velut in ampliorem hujus gratiae merce- eniiiivitaquaedam merces virtutis est conspicuum
deiit,alterSodomaesubversionem evasit.alterfilium et immortale testimnnium.llocipsa sibi comparat,
de sterilicoii.jugeraeruitohiinere.Tibi quoque desu- hoc ipsasibi custodit.Hujus splendir non minuitur
per, ni f.iilor, accessii,ut dum pr;Bral.am frequenlas invida, non exterionbus studiis adjuvalur. Quippe
bont^iici-ntiam, tres christos Ghristi colligeres, et bona existimatio, sicut falseis delationibus auferri
hospitalitatis hostiam.quam apparatu gralissiniim non potest, ita nec adulatoriis tavoribus acquiri.
feceras, hilarilate faceres grntiorem.Sane dumcoi- Ponesipsos est eam vel ubertatevirtutum proficere,
lecti tui Iransitum Turonis haberenl, plane mihi vel d>^fectu minorari.Sane de celeberrimaopinione
gratias egerunt.in nomine meo praeslitum sibi bene- tua,spps in sinu Ecclesiae repositaest, eam minime
ficium asserentes. Recordari taraen non potui quid casuram, quoniam fund.ita credilur supra firmara
egerim tibi, vel alicui propler te, quo ministrare „ petram Ex ea nos tuam edocti devotionem, desi-
mihi deberes, aut alicui propter me. Fieri autem derio desideramus fn sacrarium tuse famiiiaritatis
potuil.ut evilandae causa JMctantiae,dicerescollatum recipi,ibique recordatione tecum esse^ubi teipsum
pro me bpneficium, quod eis pro Domino et in Do. furatus colloquiis raortaliara,pro morlalibusloque-
mino conlulisti.Verum minimeoportuit piam occul- ris cum rege Angtdorum. Porro huio desiilerio
tari devotionem, si transiloriae laiidis cupidusipse nostroGebuinusTrecensis archidiaconus plurimura
non fuisti. Siqnidem laudis hujus con'emptores adjecit, vir moribus etlitteratura conspicuu s.Eum
gravis offiMisa respicit, si quod bene agunt latere tibicensereinuscommendanduiii,nisiconstaretillo3
quMin videri maiunt. Unile et sit; Gregorius ait : quos tua dignaris jjratia, commendalione alia non
« Qui^quis humanam laudem calcare jam sulficit, egere. bi nescis,illius etiam aitestationedidicimus,
poenaliler peccat, si bona quas agit occultat (12). » te in Ecclesia eum esse.qui ad erudiiionem virtutig
et exemplo suflicias el verbo. Caeterum ne litlerig

prolixioribus onereris, scripto ponimus finera, su-

praedictae petitioni donec exaudiri merearaur),
(

finem minime posituri. Quid aulem ex hoc animi

geras, doceri deprecaraur luarura recursu litte-
D rarum.
(10) Al. 77. Scripta ante an 1125.
(I l) Scilii-et Turonensi, Anselmo nomine, Ita quenlem stylo suoexcepere... Quorura unusvobis
Rothom. cod. prtesto est,pra2centor videlicet Trecensis, et archi-
(12) Paulo aliter habetur in editione novaD.Gre- diaconus Gebuinus.et tacile potestis habere, s' qua
gorii Pasloralis, c;»p. 25. Sic autem ibi : v( Quisquis placent,quae ab illo excerpta sunt. » Ad quain epi-
enim laudis roncupiscenliam calcare Jam sulticit, sttilam sic scribit noster Mabilioniiis » Gebuinum :

8ed'ficationisfraudem perpetrat, si bona quae agit, inoribus et Litteratura conspicuum vocat Hildebertus
occnltat. » in epist. 53 {imo ceteris ordinis li). » Ejusdein
(1.3) .\[.li In edilione Operum sancti Bernardi eloquentiam et sapientiain pr.edical Nicolaus Cla-
Maliilloniana, invenitur haec epistola centesima vi- raevaiiensij' in epist.5.ubi ejus sermonem meuiorat
gpsima seounda, nbi notatnr scripts circa an. 1130. in illud Evangelii : Si FiUus vos liberaienl, etc.
(i'i) llacod. Ruthoina>i;. Ebr. et alii, Sermonum ipsius vulumen exstat
in Biblioiheca Vi-
(15) Dc Gebuino loquitur D. Bprnardus epistola ctorina. Hic cantor Trecensis, cujus fiores
esi ille
17, a Potruin Diacnnum,cardinalem:« Aliqui,inquit
1 petil Joanncs t^aresbt^riensis, epist. 76. Contfr Pe-
fratres, nonuuUa exhis quae mecoram audiere lo- irum Veaerabilem in libro ii, epistolis 34 et 35.
 295 VEN. MILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 2d6
EPISTOLA XIX (16). A quodad salutem vestram pertinetvestrae providen-
Risponno estsancti Bemurdi wi eputolam prxce. tiifiduximus suggerendura.Est obedientia quaedam
denlem Hildefierli, cui reponil laudum lices, in terra ve3tra,ubi santimoniales boni tesiimonii
nihil inlerim d' ohlitis laudibus sibi Iribuens. etprobati, Domino servire noscuntur. Unde et
« Bonus hotuo de bono Lhesauro cordi^sui profert vestramrogamussublimitatem.quatenuspro saiute
bonum.Scriplagloriae tuae.iuiofct iiieaesulis libenter animae veslrae, purentumqufc vestrorum obpdieniiara
accepi,virl84 lotiusreverentiae,tenensin iliisunde illain raanulenere dignemini. Praefati quoque
Joci
te nonitnmerito glorilicem,et ipsenonimmerito glo- abbalissam, quae sibi nomen bonura reliijioae et
rier.Siquidemgloria nostrahaecesl.luae sublimilalis vita promeruit, el protuitione memoratae obedien-
dignatio,tua,nostrsereputatio parvitatis.Neque inal- tiae fatigatara usque ad vos exaudire velitis, Chri-
(ononaltum sapere,sed humiiibus cons3ntire(/}tJm. stura in illa, aicut crediraus, suscepturi.
Denique
xii,16),nil Deo charius,nil rariusapud homincs.Quis transfrelaturum vos audivimus, et a nobia longe
sapion3,nidiquis.ipienliceconsiliisacquiescit?Ailau- recessurum. Sed hoc certura habeatis quod aquae
tem »Quanto majores. tatituhumiliate inoninibus
: multaenon poteruntexslinguere charitatem qua vo3
(£cc/i.iii,xx).<( Hoc tumihiexhibuisti, minorimajor, araplectimur. qua Dominumdeprecamurut aagelus
senior juniori.Popsira proindeetegotuara |)robatara B pacis iter vestrum comitelur
sapientiain non indebitisefferrelaudibus.etforteju- EPISTOLA XXI (18).
stioribus his, quibus me dignata est ipsa. Qaippe GUILLELMO ABBATI S. VINCENTII.
interestad daiidamrerum certi(udinem,quidincerla In dissidio inier monastcrium G^^mmeticense, seu, ut
jactelopinio,quidqueopusevidensred.iat indubita- loquitur, Gemegense, pro Ecciesiis [de Seona et
Corlegann, tcstutur Hildebertus sui epi^coputus
tum.Quodaute i)certiu.s|irobumus,hocetpraedicarr,us
tempure Gemmeticfnses nullam lilem movisse, seu
securius.Quod ergoad triederaetibiscribereplacuil, clamorem deposuisse.
videristu undeprobaverit;egolaudura tuarunirtrgu- Turonorum humilis arohiepiscopus, Guillelmo
mentumteneominiraedubiuir.Jpsasraeilaudatrices abbati Sancti Vincentii GenoraaDensis, salutem et
litteras tuas.in quibus alium fortasse deleclaterudi-
benedictionem.
tioni3insigne,«er;Dosuavisetpurusor=»tioluculenta, Piae et sanctae devotionis esse cognovimus, et
gratumlaudabilequecompendium.Mihiveroprajhis nostrae professioni convenire, sacns desideriis as-
illaduciturhumiiita3,quatantillumtantus praeveire sensum debere non negari. Hinc esl, o Willelme
curasti, et obsequio sululandi etpraeconio procdi- frater et abbas Sancti Vinceatii quod nos postula-
candi,etpeccandi reverenla.Saneqiiod ud mealtinet, liones tuas assensu prosequendas duximus, nuibus
lego de me in litleris tuis,noti quod suum,sed quod ea quae monasierii tui sunt, ab infestati.mibus
Q 186
esse vellem,et quod nun es?e pud.-^t. Verumtamen injustis ita defendi et liberari postulas, ut quod
quod sumtuum e3t,et si qiiid raelius Dei unquara alierius juris est, aggredi non attentes. Unde ad
munere fuero, tuum fore conliJito, reverendissime prassens el auxiliura nostrura poslulasli et consi-
atque amantis.=ime Puler. » lium, super novo quodam et irrationabili claraore
EPIbTuL.\ XX (17). abbatis et monachorum Geraegensis monaslerii,
Hcnricum 1 Angl^rum regem obsecraf ut qnoidam dicentium Ecclesiara de Seooa, et Ecclesiam de
monasff^rium monialium. eus'^ue nbbdixsam suae Corteguem cutn oranibus ad (;ara pertinentibus de
protcclione lueri et decorure dignelur.
juresui esse moiiasterii. Cujus rei clamorera post
Suo benefactori et domino.
nosirum e Cenomanensi Ecclesia egressum qua-
QtJanium Iiheralitati vestrae simus obnoxii,qiian-
tuor annis, modo landera suscilaverunt, et sub rao-
ta^-ve beneficiis v.^stris dpbeamus gratias 185 nec nitione venerabilis fratis nostri Guidonis episcopi
explicare lingua suflicimus, nec opere proraereri.
diem agendi nobiscum susceperunt; sed eos dele-
In quantura nobis taraen desuperdatura est, seque
cissequ dam religiosi etiam noiiiinis omnino affir-
pro vestra incolurnitate et salute oratione D o
mant.Qu .d autem nos de illa deberaus et posiumus
njultiplicabinnus,qi)etnadraodum el pro nobis.Quia
,•.•,,.,
vero forlassis quod sinelacrymis dicere non uos- D
'""' t'"^'
attestari causa, iiiun
^ Hiiesiari
r„„^
et aicimus
illud ei
n
dicimus et testamup
«^ testamur.
tesidmur. la
•
in
• •

c.,,v,.,oWfaciera
suraus
suraus) .1. • - • .
^ Genoman.-nsi i^
EcclesiH.Doinino perra
^ ttente.
i
vigiuu
lcmic, v ninli
vestram ulterius
ultenus visuri nnn cnmi.o
vifiur non sumus, .. .. .

et oclo sediraus annis. Verum in lanlo temporis

(16)Addita. Scripta circa an. 1130. Inter episto-
et HiIdpbertum,pro aliquo Fontebraldensis ordinis
Jas sancti Bernardi, invenitur cenlesima vigesima
monasterio, illic jara constructo,apud Henricum I,
leriia.in erlitione Mabillonirina.
ejusjara benefactorem, bac epi^tola intercessisse.
(17) Nova Spicil. et Ebr. Scripta circa an. 1130. Sic autem hic loqi.itiir in prima pprtona, ut sibi
HdC epi.«tola Hildebertum id pratiam, ab
liqupt ipsi ascribat quidquid beneticii re.x Henricussancti-
Henricol Angiorum rege, non solum receplum,sed moniaiibus irrogaret; qucd nonnisioptimi ill«rum
et illi quasi itu familiarcm redditurii,iit apud
ipsura patroni erat ofliciura.
proamicis inferced.'re libere po-;s t.Hanc autetn Eruta est haec epistola ex Archivo Sincti
('IS)
scripsisje videt .r Tnronis archi 'piscopus, et VinceiitiiCenomanensis, ubi sic habet superscri-
extremis vitae suae tcmporibu-=, poslqudm asummo
ptio De tiie inter nos et monachos Gcmeg-nses. No-
:
pontifice monasterii Fontpbraldenois patronus.mo-
taturque numero lxxxii. Citamr a D. iSondoneto,
n-alibusipsisefnagitantiltus.institulusesi.Ciimvero sub hac notu. Scripta anno 1129, qaatuor scilicet
bicordo ab ipso initio longp lateqisp se diirunderet, annis,ul hic loquitur llildebertus, post egressura
probabile videtur jam usquein Angliampe.ietras8e,'
ejus ab Ecclesia CeaomaQensi.
 297 fiPISTOLifi. — LIB. III.
296
8paUo,nos nec a monachis Gemegensis monasterii,
\ subsidium, Hac enira celeritate praestanda
differre
nec a suo abbate synolalem habuimus de praefatis sunt benefijia, ut ea potius accipiat improvidu8
Ecclusiis clamoretn, sed necindeclamor nobis au- qii;.m importunus extorqjeal. Unde et pxspectalas
dienlibus in aliquo lactus concilio. Abbas quo-
psl. preces anti'ire decrevi, ne
rogalus subvpnirem,
si
que,vel monachi Sancti Vmcentii, quandiu in prae- sero subvenis^se judicarer. Vester hoc vinculalus
fata sedimus Ecclesia nec voc.tti ad jublitiam de-
non tacebit, spontaneus et hilaris ad omnem
cui
fuisse inveniuntur, nec ullum omnino sublugisse me obluli humanitatem. Jjlum saepius in benedi-
judiciuin. Recordor praeterea quod per quinque
ctionibus visitavi, diligenter omnia persecutus,
annos archidiaconus fuerim antequam priBsul.Mo- quibus vel carcerales angustiae, vel inopia
relevari
tam autem de priBfaiis Ecclesiis synodulem queri- poluerunt. Sed ne 188 nihil pro eo vestrae
preces
moniam nec recordor, nec scio. efficiant, eadem frequenlius iterabo. Valete.
EPIST0LAXXII(I9).
EPISTOLA XXIV (23).
ARCHIDIACONO NANTONENSI R. (20).
cuidam Roman^ curix amicum suum mo-
Officiali
Amico ckarusimo (idem et officia nunqunm desiliira, mine Simoneni commendal, etut eum Ecclesix Ro-
muxime vero cxsuli polliceiur ; gratulatur interini
manse familiarem fieri procwet obsecrat.
quod ipso in ixnlio ei ipsa eliam inler arma litteris
incumbat, prxsertim poeticis, et illum in armis B Successisse confitebor, si gratije vestrae limen
Cxsaremobstupescit, et in carmine Virgilium. mihi conlingat aperiri. Ad quod, ni fallor, com-
Jusiuin est iit adversa adversisjcommuni-
[foiie pendiosam inveni viam.cum Simonem vestrum et
cent, qui prosperis coutuntur._ Hinc est quod -881 colere decreverim et amare. Usus enim
habet, ut
eisdem confodior jaculisquibustedidici vulneratum. qui filium diligit, a patre diligatur. Diligo
aulem
Quidquid enitn eat quo laederis.non unum le perse- praefatum juvenem, cujus indoles et mult£e morea
quitur, sed alterum. Omnia tecum sustineo,quae te gratiae satis expetunt diligi, plus extolli.
Quod ut
doleo sustinere. Porro amicum me, dum serenus fial dilatari vellem ejus notitiam, eumque fieri Ro-
esset aer, elegisti, dum nubilus erit, invenies.ln- mante familiarem qua mores hujus-
Ecclesiae, in
famis quffislus esl proxiinum colere,dam succedit; raodi et gratiam inveniunt et
mercedem acquirunt.
dum male est, ignorare. Si quid igitur habeo, si Multis enim eam frequentasse profuit,qui promo-
quid possum, maio exsuli serviat quam civi. Exsul tionem quae pro condilione subtrahitur, pro vita
enimverumprobabis amicum, quem civis forsitan consequuntur.
ignorares.Hu, jus aulem desolationis tuae nonnullum
EPISTOLA XXV (24).
mihi remedium est.quod etiam inter arma poetam
Amico (25) sciscilanti quidnam scnpsisset in terra
in integrum pronteris. Liberum curis Dominus Jesus dum ei offerretur mulier adul-
existimo, cui n
et sensu locuples et ordine, venustum tcra, quid circa hoc ex D. Ambrosio
carmen didicerit
exuberat. Fieri enim non potest ut idem pectus, edisserit.
et
tanlarum sollicitudinum, et talium sit officina stu- Totum te mihi significasti (26), cum a me do-
diorum. Iri armis Mudio te Caesarem, in cari voluisti unde habuerim quod
Dominus nosler,
carmine
Virgilmm obstupesco. Donec ila Virgilium expri- dumilliaJudgeisadulterapraesentarelur judicanda,
mes, nec Gaesaris ne<i:otia, nec militife digitoin terra scripserit Terra, terra, scribe
labores, vel :
hos
curare credani te. vel sentire. Alioquin viros abdicatos. Rogasli
etiam quod Salvator bia
majorem
mortalibus animum geris, qui tam dissidentibus
idem scripserit.aut etiam aliud quod ad meam
per-
sludiis integer praeparatur. venisset notitiam, tibi, dulcissime frater,
scribere
EPI6T01.A XXIII (21). nongravarer. Ego sanenihilaliud indedidici,quam
F. DECANO (22). quoddeepisiolisAmbrosiidiligenslectorfacilepotest
Veri amici ofticium est bentfac/is, amicorum eliquare.Quid er-ode his parvitati mes
praevc- innotuit.tibi
nire prcces ; quod eg:sse se asserit,
el aciurum pprstringerecuravi.Manifesturaest,adaccusationem
pollireiur, erga incarceratum, ejus
amicum.
ad quem scribit 189 adulterae, Dominum caput indinasae, et in
teri^a scripsisse. Quid autem sjripserit, aut si idera
Praeler olTicium esl quousque rogemur oppressis D
scripserit [forle deest aut aliud], seu quid primo
(19) Al. 2.
Scriptacirca an. 11.31.
(20) ra habet codex ms. S.
obnt anno 1134. Quo terapore Robertus,
Audoeni Rolhom. utpote
Forle ISannelensi.Re^ws vero annorum ad minus viginti quinque fuerit.e!
4103, et Victormu.s archi-
292 habent Roberlo. Quis aulem fuerit hic diacoiuis, nec plusquam septuaginla
iiober- annorum,
obiisse potnent.
tusarchidiaconusNanlononsis,seuXannetensis,vix
conslat. Home.vusillum esse (21) Al 27. Incerti lemporis.
suspicatur(sed utait
nonsme scrupulo), de quo Robertus do Rothomag. codex et Ebroic.
(22) Ita
annum 1170, ail: Ad Natale fu,t rex Monte ad (p) Nova eSpicil. et mss.
Henricus
scilicet Anglix,) in '^^^- Incertitemporis.
(/ Britannia, scilicel mnori. oc!i?°^^,-® ^P'''''- ^^
^pud Nannctas Robertus archidiaconus, Non liquet quis ille sit amicus, nec quo
(25)
consensu tem-
regis, facluseU episcopus. pore scripta sit haec epistola.
Et ad an. 1184.- Obiit
Roberus episcopus yamwtemis, vir '^^^^l^^g- ^013; Colb. 4017, 1168, et
Us, et umicus noster, cum
magnse honr-sta. oSPJ^"-
2662 Ms vero Fulcardimontis, ordiuis Cistercien-
rediret de Hierosoluma
Uuod tamen satis quadrat cum annis 31S, habet Notum te mihi significasti, etc.
Hildeberti,qui
P.ATROL. CLXXf.
10
 :

299 VEN. HILDEBERTI GENOMAN. EPISG. 300

scripserit, aul secundo, nihil certum nobia evange- ^ EPISTOLAXXVI (29).
lista dereliquif. Ambrosius aulem ad Sludiosiim Amico (30) promiilii invrolabilem umicitise perseve-
Bcribeiis, ait (27) : « Cum adulleram repenssentJu- runtuim.
dffii, obtuleruct eam Salvalori, captantes, ut si ab- Si bene tibi est, congralulor; si secus (quod ab-
solveret eara, videretur iegem aolvere,qui dixerat sit!), compalior. Quippe litteraluraes simul et con-,

«Nonvenisolverelegem,sedadimplere»(,Ma;//i.v,18); versatione a:npleclendus, etin pectore meo peren-

si daranaret, videretur, adversum flnem venisse nem meruisti mansionem. Unde licet remotus a me,
propositi sui. Hoc igiturprajvidens Dominus Jpsus, memoria tamen lotns eg apud me. Scias autera
inclinalo capite, scribebat in terra. Qui'i scribebat, quiaa festivitatesancti Laurentii febribusquartanis
nisiillud pnipheticumrwTerra, terra,scribe hosviros alflictus omnino curas depnsui.siistinens quod pla-

abdicUos »(7(?/'. xxii,29), quod de Jechonia legitur cel Doinino meo me sustinere. Noveris autem me
in Jeremid propheta?» Idem ad Irenaeum scribens, tuae voluntati dcvotuin et ohseqniis.
de eadem muliere ait (26) : « Oblata erat a Scribis EPL^TOLA XXVIl (31).
el Pharisaeis Domino Jesu adulterii rea, et hac obla- Amico (32) de ejus prospeniaie el incolumitate con-
(jaudei, illi inierim quidquid suum esl ex animo
ta fraude, ut si eam absolveret, le^em solvere vide-
, . .
., , ofjerens.
retur; si vero damnaret, propositum sui mutaret,
,
n , ,., ,,
" . ,

Jucunditasmihietexsuluitio exuberat,quotiesob-
, .

adventus, quia peccata omnium remissurus advenit

sequio famae bene vos valere cognosco. Etenim so-
Denique supra ait « Ego non judico quemquam »:

lemne esl mihi vos colere,vos aniplecti, vestramque

[Joan. VIII, 15). OflTcrentes ergo eam dixerant:
promotionem inter meos assignare successus.Inde
«Hancmuliereminvenimuspublicemcechantem.Scri-
est ut mihiadplenitudinem gaudii cedant quaeciica
ptum estautem in legeMoysi,omnem moecham lapi-
vos prospera sunt, ad cumulum vero vos esse inco-
dari»! Leui/. xx, 10). «Tu ergo quid dicisdeea?» Quae
lumem. Mendacii arguar, si frustra poslulalis a
eum dicerent, Jesus inclinato capite scribebat in
me, quod possit amico, expediat erogari. InterifTi
terra. Et cum exspectarent ut audirent eum, eri-
rogo utad me vestra iranefretet salutis pagina,qua
gens caput dixit «(jui sine peccatoest.priorlapidet
:

raysterium vestr;e voluntafis ngnoscam,

eam. » Quid tam divinum (luam ista sententia, ut is M
EPI8T0LA X.WIII (33).
ppccala puniat qui expers peccali sit? Quomodo
Gralias agil f/iliieberlus cuidani episcopo amico suo,
enim leras alieiii ullurem,et proprii criminis delen-
proii/ficiis pcrhuntamtir it ultro exldbilis quihuf-
sorem ? Nonne se magis ipse condemnat,qui in alio dum e domesticis suis lempesiaie in iiinere jaC'
damnat quod ipse committit? Hoc dixit,et scribe- talis.
bat in terra Quid ulique dicens, nisi « Festucam
;
:
/1 Pueris nostris quibus navi^aturis tempestas mare
quae in oculo Iratris tui est, vides trabem autem ; clauserat, cumventorum 191 gratia deesset, ves-
quae in oculo tuo est non vides» {Luc. vi,41).Libido Ira non defuit. Qui tandem ingressi navem, cura
enim velut festuca est, cito accenditur et propere jam prope cursum peregissent,aportu jamproximo
consumitur. » Porro sicut evangelistse lestimonio temporis perfidia retrorsum jactati, portum in pec-
prudentia tua didicit, peracta scriptione prima, torepontificis invenerunt.Ibi quies faiigatis,ibi sup-
cum Chrislus erexissetcaput,Judaeis exspectantibus plementum carum, quae deleceraut, exoensarum.
responsumillius,dixit:«Quisinepeccatoeslvestrum, Attriverat eos diuturnior serenitalis exspectatio,
primusinillam lapideramittat))(yoa?i. viii,7).Postse. sed vos latem ad utendum venlis, et adexspectan-
cundam vero scriptionem, elevato iterum capite, dum ventos, eis necessaria providistis. Pulchrum
mulieri legitur dixisse : «Mulier,ubi sunt qui te ac- sane alque praedicaadum beneficium ! Nullis reddi-
cusabant?» Qua respondente «Nemo,Domine,))ipse
:
tum est meritis, nulla collatum tristitia.nullissup-
subtexit : «Nccego te condemnabo.Vade.et amplius plicationibus comparatum. Nihil in eo fuit quod
noli peccare » (i6zrf., 10, -ll). Sane cum Joannes beneficii minuerit majestatem. Ad nomen amici,
hoc digessisset, quid Dominus, tamen
non ad preces veiiit. scripserit
scriberesupersedit. Ex verbis etiam 190 Ambrosii EPISTOLA XXIX (34).
quid ipse scripserit habemus quid tamen primo D Affliclus Hildeberlus Ivget mortem cujusdam sibi ex
;

stripserit, aut secundo,non habemus. Vale, fratcr, inimico amtcissinn.

et si de his alius aliquid autbenticum invenerit, Plerumque humanis obrepit menlibus ut aliqua
doceri quaso tuarum obsequio litterarum. perstricti levi assensione [furte offensione], si non

(27) Vide epistokm sancti Ambrosii 25, classis (28) EpistoIa26, ad Irena^um.
cl. 1,
primBe,ad Sludium, sive, ut habet ms. Gemmetic. (29) Nova e Spicil. et mss. Incerti lemporis.
Studiosum, et 26eiusdem classis, ultimaj editionis. (30) Forte « Marbodo Redonensi episcopo. »
Inde enim qiiod reiert circa hoc dubium^desumpsit (31) Incerti temporis.
Hildebertus.Porro haec verba :"Terra, terra, terra,» (32) Forte Anglo. siquidem rogat ut ad eam
non inveniuntur expresse, nisi in Septuag.yEquiva- «I translretel » pjus resfionsio.
lenier aulem in Vulgata de Jechonia, Jprom. xxii, (33) Novaems. Fulcardimontis,et aliis, elSpicil.,
29 et 30, sic «Terra, tcrra, !erra, audi sermonem
: et aliis. Incerti temporis.
Djmini. Haec dicit Dominus Scribe virum istura : (34) Nova e Spicil. ms. Fulcardimoatis et aliis.
sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabi- Incerti lemporis.
tur.
301 EPISTOL^, - LIB. III. 302
cedanfpro studio voluntaria.officio destituant.
illis
A quiis. Hoc autena certum habeas, quod vicem mihi
Quod in aliogenerehominum t(jlerahile,in his vero rependis.si diligis me et orps pro me. Vale.
qui rei divinae inlcndiint, plenurn doloris est.Silen-
tium meiim rumpit sermo
EPlsTOLA XXXI (36).
clpraenLias tu;e. D.^leo,
Cuidaoi episropo (37; sitn nmicisdnio pro mi^sis ad
fale()r,doIore j^.cerbo.qui hucusque latueram super se tio>ilifiratil)iis srunditliis ijr,,lias agit. illorumque
illius obitu.qui tantam devotionem erga Oomioum formam in l.cclesia Gullicuna obscrvntam, cl latio-
induerat, atque tanto in me incubiiprat affeclu, ul nem aperit, simul et quare tc.Tus evang,licus epi-
quem antea persequebalur, nunc scopo aperlus,ca;teris clausus ofjerlur^osltridii.
diligerct ;
qucra
anle utadversarium ropellebat, nunc ut parentem quantasdebemusnon possumus.quas tamea
Etsi

putaret. possumus vobis gratiisagimus,qui-i calceatis vea-

tros pedes in praRparalione Evangelii pacis. Opti-
EPISTOLA XXX (3o).
Willelmo episcopo Winc^slrensi mgenue fateiur sihi ma enim raisistis sandalia.in quibus et ostensa est
gralissimum fuisse, quod ab ipso .sua opuscula amicitia,et oblata doclriiia. Ea namque torporem
iransmiUu pciiisset, qux se ad illuni missurum nostrum secretis excitant stimulis,ei quasiquadam
modestissime pollicelur.
manu pulsant ut evigileraus, et assumaraus nobia
"WiLLELMO, Dei gratiji venerabili Wincestrensi pedes evangelizantium bona.lMacetnobis exhortatio
episcopo, HiLDEBERTus Cenomanorum sacerdos, B hujusraodi, et ex ea sortiuntur scandalia gratiam,
salutera et obsequiorum instanliam. licet scandaliorum non servent formam. Nimirum
In rae bene mihi complacuit^si qnid egi quod tuae consuetudinis est et rationis pertusa desuper esse
voluntatipossitplacere.Undeetspiritusmeusmagno sandalia,ut totus appareat pes.nec totussit cooper-
gavisus est gaudio,cum didicitriinsfretaretuuTinun-
tus.Praedicator enim nec abscondire omnibus, nec
tiiim ad me,per quem postulares aliquid ex
me.Po- omniLus evangelica debet a|)erire sacr.imenta.llinc
stulasli eniiii ex.irnri libi
opuscula mea, et exarata est quod apustolis Dominus ait: «Vobis datum est
transmilti.Quoaudttohajsidiutius,192velamicum nosse iiiysterium rcgni Dei,Cif terisautem in parabo-
offendere metuens, vel risum legentibus suscitare. lis.ut videnlesnon videant.et audientes non intelli-
Si enim tibinon pareo,delinquo. Si pra>sumo quod gant» [Luc. vin, 10). Et alibi : Nolile margaritas
exigis, ridiculus invenior.Cum autem necesse esse ponere ante porcos [Matlh. vii, 6;. In.le etiara est
inciderein alterutrum, malui legentes [raovere] in
quod manusad Ezechielem raittitur,in qua eratin-
me.quam in amicum delinquereme.Illud siquidem volutus liber,qui et expansus corara eo legitur, et
incoramodum est, hoc vitium. Ibi persona Iffiditur, scriptus intus et foris. 193 Ex eo quoque traxit
hicnatura.Docenteautem-philosophodidici raisera- hanc Ecclesia consuetudinem, ut textus quidera
biliorem esse qui facit.quara qui patitur injuriam.
pontifici apertus, cajleris
autem clausus ad oscu-
Ex eo est quod sapiens ffiquanimiterinjurias susti- p
landum deferatur.Nec vo3,veIutvos doceamus,haec
net,inferreautem vel offensus ignorat. Hanc ergo loquimur, sed ut pariter et amico significemus et
pro te,beatissime pr8esu1,indui sapientiam,ut
dum- episcopo.ciijusmodiforra® sandaliis Ecclesiautalur
modoirorigeroramico, nihil lailitice meae det"ahant Gallica: a(:i8;.Quod si apud te non integrara.
. . .
lingu.-Egratuitodetrahentes. Succeusum confiteor, sperem nitiilominus in iiitegris, scilicet exprimi-
Bigratiam tuam vel his vel aliis promerear obse- mus qua ratione ulamur.

BREVE MONirUM.
Qwmvis epl.lolx dux spow.utcs nnn vide-intur ad Ihlleberti .<it,,^o alionx. ea^qie amhu vnprimn^ in

";;"'""«.'"";"".'' ^;nt.i.-an,c.,i.U.., // ri ,i,> paluis.e c.,-M.-ri.nu. ut

^ XrtLVmZJi iT <Jn„aci. at^rajus ar,linn„.„tr,he numiuc, H roipUi.,
ea.
nn.lTT I I
*
comi,...uirrit el al mo-

^/''^™'^'^ ^^^'f- D luam nnslraEccIesia exaltatur. Vide ut deforis co-

p f D
iratri
•

K. A
u sal. ram hominibus bonura teslimonium h..beas, etin-
reror te.chunssimp frater, qnatenus in obedien-
1 tus coram i>eo de bona consrientia gaudea* Tunc
s'*^ '6 c^»"^''"^»^ "tei in viia tua aulem coMScientia erit boni.vi nulliun malum fet-e-
n
ueus i'"'"'^"^'**"'-
laudetur, et honorelur, et per b.)iiam lam.m ris ex deliberalioue, et quodcunque
bonu.u potue-

^ Spicil.el Ebr.Incprti temporis. verbis « Vos me praevenislis amore,quod probastis

:
iv?! m'^^'*
(JOj xMuva e bpicil. Ebr. et Roihom. Incerli tem- munere. »
^Tq^; P„ (38)l:aems. Bigotiano Spicile<;ium, sed raen-
vO(j rorte sancto
,.
An?eImo, cui aliquando flabel- dose. Ebroic. vero et Roth. propius ad sensum :

quo Hildehertus, epistola 2 libri « Qu;e si apud ves inte-rara gerunt specietn, rihil
nrim'^?^'^
mi,et quod1 sanctus
p ipseAnselinusnotare videtur opponimus;sed exprimimus^ qua raiione utamur
in epistola ad
llildeberlum,hic il libri secundi.his pertusatis. »
(a)
tEpisLXXX:ietXXXIIIsuntOdoni3,prirniabbatisS.PetriAntissiodorensis.Yid.Spicil.d'Achertom.II.
 303 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC.
ri9,feceri9 simplici intenlione. Alioquin, nisi inten-
lio lua lueiil siinplex et recta, neo t.iriia quae luns
est.erit vera, riec conscientiu quaj inius est,
bona.hueiUionis autem simjjliciias tunc rectissima
es-e comprobalur, quando c.x bono opere pcnuus
lau8 humana respuuur, ct solunimodo laus Dei et
utiiitas proxinu i|UcBrilur. Itaque ista duo, recla
scilioet operatio et simpiex inLentio, duo laciunt
bona,quiasimplfXinlenlio perconBCienlia(o bunam
operaiilis menlem inlus ItEtificat, et recLa operalio
quae foris ostendilur,ad biudern Uei alios invitans,
609 ad bene operandum intorraat. Dicamus cum
Apostolo (si tamen in veritate dicere possumus)
Gloria noslra hxc esl tcstimonium e.onscienLix nosirx
{II Cor. u,lZ). Ille enim solurnmodo gloriari justis-
sime valet,cui conscientia Itona intus testimonium
perhibet. Gerte, ut mihi videtur, lacillime homo
decipitur ; sed Ueus nullateiius irridetur. Homo
enim videt in tacie; Deus autem in corde. Deo igi-
tur, qui intus videt, conscienlia nostra pura et
simplex appareat;et hominibus qui vident faciem,
nt glorilicetur Deus,nostrum opusl)0num reiuceit.
Sic itaque nostraoperatio recta,sitinlentiosimplex
et pura, qui incassum ante oculos operatio nostra
procedit,si eara bona intentio non 198 pr.-ecedit
nec conscientia intus requiem habet, quam vel
perpelrata cuipa deterret, vel de bonc opere laus
hurnana quajsila remordet. T.imen si de conscicn-
tia bona verarn volumus habere notitiam necesse
est ut praecedat scienlia conscientiam. Ubi enim
Don est scientia, nulla potest esse vel bona, vel
mala cor.scientia. Ubi vero scientia praecedit, mox
conscientia ulrum bona vel mala sit mnoiescit.
Sunt auiem quidam boni, qui propter vilae mundi-
tiam malam non habent conscientiam^semetipsos
diliL'enler per scientiam iriquirunt. Sed qui puri
sunt et mundi, nullius mali sibi conscii sunt. In
isiis pr.-Bcedit scu ntia, et sequitur bona conscien-
tia.Sunt vero alii, qui mali quidem sunt, sed per
Ecientiam suam malitiam recoj:noscent. Isli cogno-
sceiidosemetip303,malam quidem habent (^onscien-
tiam ;sed tamen dolentes el gementes, quandoque
convertuntur ad poenitenliam. Horum scientiam
mala conscicntia Joquitur, sed ronscienlia per
scientiam illuitrata.in bonum
perpiBnitenliarncora-
mulatur. Sunt etiam alii pejores et sunra diclis
multo detftriores,qui ()ropter stultiiiam su.tn3,suam
non attendiint malili+m.Et quia seipsos per scien-
tiara discutare autnolunt aut nesciunt,lucemscien-
ti8e'non habentes, in peccatis suis quasi in teterri-
ma nocte,periculosissime dorm:unt:et lales aJ poe-
nitentiam aut vix, aut nunquam redeunt, quia
pcenilentiam.id estscientiara perdiderunt.S ;riptum
quipjie est:« Qui addit scientiam, addil et dolorera
[Eccle.i, 18).
Unde liquido patet quia qui nulliim scientiam
habet, de peccatis suis dolere non valet. Videraus
plerosque juslos pro levissirais delictis amarissime
flere;et e contrario pessimos, pro horrendis scele-
ribus nullum dolorem sentire, imo etiam (quod
valde doiendura est) Iffitari et exsullare. De quibus
scriptum est: « Qui laetanturcum male fecerint,
exsultanl in rebus pessimis»(ProD.n.l4).Sed utquid
hoc ? nisi quia ct justi luce scientiae illuminati. de
minimis qu;f' in se cogno^^cunt^semetii.sos graviler
reprehendunt.et mali, scii'utiae iucem non habentes
et ai-rnetipsos penitus igriornntes, etiiira horrenda
scelera quae taciunt pcenrtondo plangere nesciunt.
Si igitur conscientias nostras, quales .cunt, veraci-
ter ^cire desideramus, necesse estut scientiaj ope-
ram demus, et ad hnnc habendum, nnn de nostra
praesumHmus indusiria.sed de soia Dei misericordia
et superabundanti ejus grafia. Rugamus ilaque Dei
misericordiam,el imploremus ejus gratiam, ut det
(39)Totidcm fere verbis haec ait D. Auguslinus,
pag, 385, et hcc fu.sius.
304
f^ nobis scienliam et bonam conacientiara, quatenus
el pf.r scicntiaiii nosmeLipsos veraciler a>;nuscanjU9
eril et de buiia cunscieiitia in conspectu eju» inellabili-
ter gandparnus. S^d vae mihi misero, qur conscien-
tiam bonam non habeo,ft lamcnde buna conseien-
tia loijui praesurno QuomoiJo enim cunscientia
!
mea pnt.erit esse liona,qui et multa mala coiumisi,
qute digiie per pffinitentiam non delevi, et bona
qiiae fai^ere df;bui,torpens et negligcns facere nolui?
Aliter enim conscientia bona esse nun putest, nisi
et mala quae fecimus, digne per poenitentiam de-
flecaraus,et praeveniente nos gratia Dei, bona quae
: possumus, taciamus.O conscientia bona, quantum
ex amabllis et jucundalO thesaurus magnus, nulJis
divitiis terreriis comparanilus !
Certe nihil in hac vita telicius, nihil jucundius.
Sed forsitan dicis Quomodo scis quod mhil sit
:
fsliciu8,nihil jucundius?Aliquan '.o dicimus cibum
esse bonum, quia hoc per experientiara scimus ;
Tu vero, sicut dixisti, conscientiam bonam non
B
habesEt quomodo quod mhil sit lcliciusscirelOS
potes ? Hoc forsitan dicis. Ego aulem quid tlicain ?
Non in veritate dicere possuni quoil Apostulus ait:
Nihil enim mihi conscius sum [1 Cor. iv), imo
; multum conscius sum.Audi taraen similitudinem,
et intellige rationem. Certe per oculos mulia vide-
mus, quae tamen non hubomus sic per ralionpm
;
mulla esse bona cognosciuuis.qiiiB lainen non laci-
mus.Et per eamdem rationem de virtulibus multa
disseriraus, a quibus vacui sumus. Ecce enim ego
de bona con^cientia lo'iuen8,et per rationem multa
dissfTiraus.qiiasi per oculum bonum video,quorl ta-
men in memetipso non habeo. .\udi et aliurl Ple- :
rumque dum gustamus ainaritudinein iellis,mellis
dulcedinem approbamus. .Sic et in paupertale na-
tus, ot totus in niiseriis enutritus, cum sa^euli po-
tentes et divitias obtinentPSConpiderat,illos beatos,
se miserum clamat, cum t.m eo solara miseriam
p sentien s, eornm bealiludo qualis sit per expenen-
^ tiara neesciat. Sic plerumqiie esurientes laudaraug
satietatem,inlirmantes bonyra esse dicimus sanita-
lem. Sic et ego ex infelicitale conscientiae malffl
quam sentio, quanta sit felicitas cur.scienliae bonae
penso. El quia per experienliara scio conscientia
mala nihil esse tristius,ex ipsatrisiiLiajudicia con-
scientia bona nihil esse jucundius(39).Cerlemihi si
dareluroptio, mallein omnes raiserias cum bona
conscientia tolerare,quara omnes divitias cum mala
con^cientia possidere. S-^d quia iii, qui foris sunt,
conscientias nostras videre non j)Ossunt,saltem fa-
ma nostra, quaeadeos polest pervenire, in eorura
naribus debet non patere. « Si enira de conscien-
tia nostra confidenles, tamHmnoslram negligimus,
sicutait beatus Augiisliniis,crudeles sumus.» Imo,
utego puto, nec conscientiam bonara haberaus, si
per nostrara negligentiara incurramus intamiara.
Quod si nos e contrario lama hominum laudat, et
conscientia intus vituperat, similes sumus his qui
D in publico divites praadicanlur, et in privato suo
paupertatis angustia cruciantur.
Tu igitur, mi trater, nppone dilisentiam,inquire
et conscientiara.Teslimoniumejus.quale sit^diligenter
atlende,quid de operibus,quid de verbis,quid etiara
de cogitationlbus tibi vpraciler testetur,intende.At-
tende, i.iquam, utrum sit in opere sanctitas, in
verlio ventas. in cogitatione puritns, in intentione
pim(ilici;as. Si coiiscpntia tua, honim teslimonio,
sibimetipsi conscia fuerit, illud Apostoli, quod gu-
pra dicttim est, recLissime dicere potent Glnria :
voslra h,'ec est lcstimonnim conscianli^ noslrx {11
Cor. I. 12). Si autem exemplo mali operis, aliquera
deslruxisli, verbo tuo alicui maledictum. seu con-
vicium intiilisli, cogitatione illicito cordis mundi-
tiara polluisti, si hoc fecisti,et nondura poenitendo
lib. De hono '•idnilafis, cap 22, t. VI, nov. edit.,
 »

305 EPISTOL^. — LIB. m. 306

salisfecisti, puto quod de istia non solum in con-
scientia non ploriaris, verum et confusione inlima
cruciaris. Sunl eliiim qusdam alia, de quibusple-
rumqiie nostra contundilur conscientia, id est su-
perbia, ira, tiislitia. Quae omnia pius Dcus a noliis
aulerat, el puraui conscientiani conterat. Vale, et
ora pro me.
EPisTOLA xxxin.
Fratri Fr. Fr. 0. salulem.
Quando in leriis Penlecostes ad nos, charissime
frater, veniebas, vocasti me secreto, alqueincre-
pando aixisti : « Vosde me nullam curam habetis,
sedme quaui aliquid viie et inutile projecislis. »
Cumque diligenter inquirerem quare hoc diceres,
respondisti :Caeteris fratrihus litteras vestras
<>
consolatorias li'equenler dirigiti-^ mihi vero, qui
; duxerit praeteritas actiones, prseteritas delecta-
pius omnibusindigeo, qui tentmiones mult;issusli-
neo,nullr)m consolationem 196penitus exhibetis.»
Quod ego aodiens, increp.itionem tuam gralanter
accepi,et si jnihi vacaret imposterum,ahquam con-
solationem mcfacturum esse promissi.Verumtamen
scire oebesme frequentertantisocrupatiimibusim-
plicari, tantis cuns, qiiamvis minutis, intus et fo-
ris exagilari quod, secundum desiderium meum,
non mihi vacat aul lectioni intendere, aul aliquid
scribere, aut (quod meliusesl) orationi vacare.Sed
quia per nunliuin tuum, ut promissionis meae me-
mor essem, iterum admor.uisli, quamvis, sicut
A. aliquam sustines.proFessionemquam fecisti,ad me-
moriam revoces. Professus es castilatein, coinmu-
nionein (40), ohedientiain. Quando proCessionem
istarii fccisli, diabnjunn graviter offendisti. Hanc
prolessioneiii vidii elinvidit.lJtideo contra siogulas
protVshiunes, singulas adhibet tentationes. Contra
professionem castilalis suggerit luxunara carnis,
contra communionis protessioriem alicujus rei ac-
cendit cupiditatem, conira virtutem obedienliaB
opponit vitium inobedientiffi.Sed tu, frater mi,tene
fortiter professionem, et devita caute lentatio-
nein. Si diabolus te impugnat, cave ne expu-
gnet, cave ne superet. Resiste lortiter, pugna vi'
rillter. Si intorserit concupiscentice jaculum, ca-
stitatis oppone clypeum. Si ad memoriam re-
tiones, 197 tu ecoulra cogita inferni dolores, el
poenas horribiles.Si eiiim ignemgehennaediligenter
attenderis, i;:nem lu.xuriae cito e.xstingues. Oportet
g etiam ut et intus conserves cordis affectum, et
exterius [-sM/^p. aspectum], oculorum. Oculorum
[forte Cordisj enim corruptus affectus, oculorum
aciem ad illicita dirigit, et aspectus illicitus intus
afTecturo corrumpit. Atque ideo debes ei intus affe-
ctum purificare, et foris aspectum per disciplinam
restringere. Cogita frcquenter quanta sit munditia
castitatis, quam grata sit Deo et acceptabilis. Hinc
in Evangelio veritas dicit «Sint lumbi vestri prae-
:

dixi, multis impediar, charitate urgente, faciam cincti » (L«c.xii,i5.) Quid enim lumbos praecingere,
breviler quod nonnisi. Nolo igitur, trater, miseris nisi fluxum luKuriae castitalis cingulo cohibere ?
si Vririas lentationes patPris.Tentatio est enim vita munda castitas, quantum in alto resides im- I

hommis super terram. Hinc eliam scriptum e>:t munda luxuria.quantumin imo.jaces lEcce castitag
:

" Fili,accpdpns ad servilutem Dei,Ptain justitia etli- hominem Deo jungit.templum Dei incorruptumcu-
morc.et praepara cor tunm ad lentationem » (hrcli. stodit. Luxuria vero hominem a Deo separat, dia-
n, 1). Ecce evidonter hahes in h-ic sententia quid bolo sociat, templum Dei violat.Castitatis ergo vir-
debeas facere. Jam enini ad Dei servitium acces- lutem aoiplectere, luxuriae vitium perhorresce.
sisti, jam Deo servire, jam religiose vivere promi- Isliusamapulchritudinem.illiusfugeturpiiudinem.
sisti. Stare debea in justitia et timore, et anirnaoi Mitgna e<;t certe et pulcherrima virfus castitns, si
tnam ad lentationem, non ad requiein, prseparare. n lamen cum castitate teneatur humilitas.Alioqui de
Pleriqiie enim, cum ad servitium Dei accedunt, sola castitate Deo placere non possumus.nisi etiam
quia pro aoquirendis virtutibus laborare refngiunt, cuin castitate, humilitatem veraciter hHbeamus.
Deo pcrmittente, ad priitra peccata redeunt.Si ergo Imoplerumquemagnostentationumassulluscastitaa
tentationum laqueos cupis evadere, oportet te mul- patitur, idcireo quia superbia de corde non expel-
tos liibores ct cordis, et corporis sustinere. Quis litur. Si igitur decastitate vis esse securu3,esto ia
enim potest sine labore,cor suum ad lamenta com- humilitate fundatus.
pungere, proprias voluntates abjicere, et alioruin Denique diabidus.quia per virtulemcastitalisnos
volunlates bonas in omnibus adimplere ? Quis in- Deo placere considerat, etsi eam auferre non prae-
qiiam, pntest sine Ttbnre magno, studioqne oonti- valet, tamen hanc inquietare non cessat. Ilinc esl
nuo, miiltiplires insidias diaboli plene cogrno^rere, quod vitiilantibus nobis turpps co£;itatione?,si po-
61 coKuilas devitare ? Miignus est certe labor ten- tesi, immMtif,. Dorn/ipntibus vero,Hd illnsioneiii no-
tationum, et non rontemnendus, sed tamen pro stram (/' nocturnaml.div 'rsamm spcrierum lormas
amore Dei patientissime tollerandus.At nepi-r tpn- assumit. Tanta esl pjus nequitia, tanta invidia, ul
tationem cndasin desperationera. audi quid heatus non aitendat quid de se laoiat,quam vilium re^^um
Jafobusapostolusdicat:ttO nnegaudiiimexistimale. fiirmas accipiat, tantum ut nos aliiciat, utnos de-
fratres mei^cumintentationes variasincideritis {Jac. cipiat. At nos, seu vigilantfs, seu dormientes, do-
mini existenles, et ad Dominum tendentes, turpes
Magna est, frater charissime, tentationum utili- cogitationes bonis cot;itationibus repellamus,et no-
tas, quia per tentationem vera possid^^tur humili- r, cturn is illusiones.signosanctaecrucis muniti,nu la-
tas.Miiltnm enim, ut credo, supprbia nostra se in tenus timeamusCil). Bonumesl etiam ei quicastiia-
altum erigerpt, nisi, Dco permittpnte, eamdem su- tem custodiredfsiderat, ut in ciboet potu sobrieta-
perbiam nostram lentationum pondus deprimeret. tem teneat,ptoratioiii frequenter insistat. Postquara
Plerumque duin nuUas foris tentationos patimur, enim diabolusnaturalis concupiscenliaeignemcibo-
gravius in corde per elalionem periclitamiir, et rum abjectiunepaululum ardereconspicit,continuo
quia iniquiiatem nostram consiilerare negligimus, in semetipso spiritum nequitiae colligit, el ad ac-
magna quaedam (;t incomparabilia denobismetipsis cendendum concupiscentiae ignera, loto conatu
sentimns, et caeteros quosque in comparatione no- flalum tentationis emiltii.Etideo bonum estut igois
stra despiciinus. Sfd pius Dominus aliqiiando cura coiicupiscentiae aqua parcimonis exstinguatur, et
nostram misericorditer respicit ehitionem,ad cor- diaboli tlatusor.ttionisspiritn rppellatur.Mulia sunt
reptionem nostram.super nos venire permittit car- quae ad couservandam caslitalem plurimuin juvant;
nis tentationem. Vult enim ut tentatio carnis de- sed haec tibi, frater charissime.sufficiant.Si autem
priinat elationemcordis.Vult ut infirmitatis noslraa de professione communionis et obedientiae, adhuc
conscii, de nobia abjecta et vilia scntiamus.quate- vellem disserere, jam epistnla modum excederet, et
nus ininores quosquc nobis per hiimilitatem prae- prolixior sermo lectori fastidium generaret.Hoc tan-
ponamus.Bonum esl etiam ut, quando tentationem tum breviter dico.Scire te volo quia quicunque post
(40) Id est paupertatem, aeu proprii abdicalio- (41) Hoc etiarn suadet Hjldebertus epistola 20
libri primi.
 307 VEN. HlLDEBEIiTI CENOMAN. EPISC.
308
professioneni commnnionis, aul equum, autvesti-
menluiii, hu', quo<l minus fst. oLolum in sua pro-
\ sunt sepulturam.a-Rternm noviter
accidit quod,me
pneicile relinet, nullani cum Deo parlem, nullam absente,quidam canonicus noster
moreretur;unde
cnm saiiclis ejus commnnionem, nisi dipnre lODni- effeclum est ut.dum canonici noslri
ei debilum fra-
tu^-rit. hul.cre valet. Sim;li»er qui posl promissara ternitatis ohsequium in ecclesia n-jslra. ut mos
198 obcilientiain prjEiati sui imperio,contumaci su- gebat, pcrsolveront,
exi-
perbnerenuit (ibedirc.nnllatennsJfsu (:hri^ti,iiiii r,i- pauci eorum, spn.p,.r peste
ctns e?t olieiiens usqnc ud nit.rlem conojres potest discordi£Elaborantes,illuii, adhucviventumassere-
exirtlere (42). bt id^^o bdDuni est « ut pulhim penitus bant prajcppisse quatenus in cajmeterio
100 de
habeamiisproprietalem.nesanclorumperdamnsamii- Belloloco sepelirelur. Ca-leriverofileles,
bilem societatem, ot obedientiam cum Jesu Chrislo qui con-
fessioniejus et unclioni inlertuerant,
Dominn, usque ad morlem leneiimus, » ut post mor- teslabantur
tem, obedieniiae fructum ab eodeiri Domino reci- illum inter fralreset Patres nostros
apud Sa.rclum
pere valeamus. Vale, et ora pro me, Vincentiura sepulturam requisivisse
; licet aliasmi-

EPISTOLA XXXIV (43.)

nime debuisset tumulari, nisi monachus,veI
re-u-
Hildeberti ^rnscopi Cenomanensis ad Urbanum laris efficertur. Illi autera
Jl qui seditioneni conci-
de ccemeterio Sancli Vincentii. laverant,corpusdefuncti, saucti et religiosi
viri, ad
Sanctissimo Patri suo U. Genomanensis epi- inslarsacrilegorum, innostra urbe exlra
ccDrae-
scopus. T» terium, in terraminime consecrata,
sacra usnr-
Universis fidelibus, pcr spatiosum orbem longe pantes obsequia, sepulturae tradiderunt.
Monachi
lateque diffusis, clarescit antiquos Patres,ad vitan- vero, nostro adventu cognito, nostram humililatem
dam urbium frequentiam, quaedam solitaria loca supplicitermultoties rogaverunt, ut eis.juxta
con-
elegisse, ubi ad honorem Dei corpora fidelium ho- suetudincm Ecclesiaj nostrae,corpus canonici
noslri
neste potuissent sepe.iiri. Ad quorura imilationem, redderemus. Super hoc igitur capitulum
nostrum
pia et discreta sanctorum antecessorum noslrorum frequentius ct diligenler misimus, ne
nostrcE scan-
eolliciludo, in suburbio nostrae civitalis,e.'?
posses- dalura inferretur 200 Ecclesiae, fratri suo, contra
sionibusCenomanensis Ecclesis (44), quamddmab- anliquum morem, solitam denegantes sepulturam.
batiam de Sancto Vincentio fiindaverunt,ubi ipsi et Maxima quidem pars capituli nostroconsilio pariter
successores sui,et canonici,eti!li qui consistuntin favebal, et pra;cepto ; sed paucorum srrogantia, ut
ea parte civitatis qufe ad feodura episcopi uoscitur dictum est, rationi resistebat, et omnibus, me tan-
pertinere, per succedentia tempora sepelirentur, tura excluso, qui corpus defuncti deferrent
ad tu-
seoisum regulariter parte coemeterii retenla, ubi multum, minabatur supplicium. Sane monachi
se
cierici ab aliis.sicut ordine, ilasepullur.-e differrent sentient.^s praegravari, cum suam nec
jure, nec
dignitale, propterquod monachisillius monasterii,
„ prece, possent investituram obtinere,ad sinura rai-
inleraliabeneiiciainEcclesia nostra,qu*damaban- sericordae vestrae, superhis qui eos ,spoliaverunt
tiquo praRbenda colhitaest,ut illi qui pro noslri ani- appellaverunt. Idcirco, duIciisimePater, hujus
rei
mabus Dosiino Deo eacrilicia specialiusofferebant, seriem veraciter vestraa beatitudini intimamus.hu-
firmocharilatis et familiaritatis vinculo nobiscum militer exorantes, qualenus paupertati monacho-
aslringerentur. In eodem itaque coemeterio, sine
rumjussuum conservare dignemini, el perver-
controversia.laraepiacopi nostri quam canonici, a sorum pertinaciam vestra auctoritate conterere.
priscis temporibus, usque in praesentcm consecuti

BKEVE MONITUM.
*'" Hildeberti epistolas prelo committeremus,
n.u^fnh f"'^'"" ^^"^''f nihil omi^erinms ut omnes ordine
quasque suo donaremu^ fieri non potuil quin earum aliqux nve in mannscriptis
noa relaf.vMve in ediionT
busomisse, nostram diUgenitam eff.gerenl.lias tamen,paucas
ticet,processu temporis, et diu pou cJleramm
absolutamimpresstonem amKOrum auxUio satis (eliciler recuperavilnus,
quas minus quidem orZa'7c7terTs
maluimus altrxere, quam studiosorum destdeno et ulilitali Lblraliere
tum potius quamepmolarum styium sapiant, veras et sineeras
Cum aufem earumquJdZdipfoma-
epislolus, primo loco, dinlomataveZ seuchar-
tas postenon collocandas curavimus,qmbuseruditas
in quasdamct. D. Loyauie noias subjecimm

EPISTOLA XXXV (45). se, necaclurum quo illi ullatenus adversetur in

D ejus dissidiocum Rodulijho archiepiscopo Cantua-
Turstinum Eboracensem archiepiscopum de sua in riensi.
eum amicitia certumfacit,sequenihil unquamegiS'
TuRBTiNO Dei gratia venerabili Eboracensi electo,

(42) Hildebertus hic loquitur, quasi verus esset

monachus.
cum nullus alius praeter ipsum cathe-
Hildebprti,
dram Cenomanen.<em occuoavent, ab anno 1097 ad
(43) Scripta an. i099. Hanc epistolam suo loco an. 1099. qiio hanc epistolam scriptam arhilratus
non potuiiiius collocarc, oum nobis tuncsolum ob- est,et quam novis.^inieelChartularioabbalice Suncti
cum ultima huius libri oislola actu typis
ti.-erit,
Vinoimtii Genomanensis arcepit (n.)
mandarelur. Ipsam autem nobi.s hum;initer inini-
(44, Ge.lfbris etiam nunc abbatia Benedicl'na,
Slravit R. l>. D. Theodoricus Huinarliu.s
no«ter siib eonLjregaLione Sancti Mauri, abbate
regulari
utpoie unam ex ei..'sloiis,q.,as prsl,, proximpcoml Kandens
missurus erat.ad Urbanum II direciis...i quain
non (4.5i llanc epistolam h sehedis cl. D. Loyaiiie.
aller.u? euiscopi Cenomaoensis esse
censuit,quum nobisacl. D. Loge commodaiis, eruiuius, quaui
(a) t Vid, etiam op. Mabillon. tom. 11, p. 408.
 —
309 EPISTOL.E. — LIB. III. 310

Buo charissimo amico Ildebertus humilis Ceno- A. sena visitare disposui.Vicem mihirependetis, si in

mannorum sacerdos, non facile de amico dilfl- nostra perseveratis amicitia. Ego enim nunquam
dere. amici immemor,nunquam desertor esse sustinebo.
Sicut Seneca testatur, et omni et nulli credere Vale. l:!.pistolas meas mihi mittere nolite dif-

vitium est.Unde et nonnulla vos respicit culpa, si ferre.

apposuistisanimo vcstro sinistrum aliquid de amico EPISTOLA XXXVI (46) {a).

priuscredere quam prohare, prius dilfidere de eo, Quod conjugalis qui simul volu:ttirie continenliam
quam in eo dillidendi invenire ralionem. Mihi si- voverunt, a coto non liceat tesilire.
quidcm scripsistis in ore multorum essequod lej;a-
M.(47) Deigratia veneraibili Redonensi episcopo,
tionem Cantuariensis ad domum papam suscepe- gtque W. Andecavensi archidiacono, 1. Cenoma-
rim, at quem flectere ipse non poluil,mea,quaevei nensis episcopus,salutem.
nulla vel modica est, auctorilate flecteretur. Qua Dq mulierequae decumbenti viro, atque postu-
relalione vos vel leviter esse molum me non leviter janti habitum monachi.non solum praeslilit assen-
movit. Sic enim significastis quod vpI nunquam sum,5ed etiam voto continentiaj oblato, ipsa eum
fuerimquem credcbatis amicura, vel turpiter esse tradidit tonsurandum, nunc autem facti poenitens,
destiterim. Cseterum nondum cgo hanc assumpsi p eumdem ad debitum thori postulat reverti, nihil
audaciam, nonduiii decrevi justitiae sic adversari, aliud nobis videtur quam quod Augustinus sic ad
nondum ita persequi meipsum, ut humeros iili Ediciam scribens ait (48) « Quod Domino paricon- :
/
supponam oneri : quod porlace nec facile est, quia sensu ambo voveratis,perseverantes usqueinfinem
aposlolica resistit auctoritas ; nec honcstum, quia reddere debuistis.Aquo proposito si lapsus illeest,
i.npedit ralio ; nec utile, quia imminet periouli tu saltem constantissime pcrsevera.Quod te non ex-
mngnitudo.Quod si nihil horum obslaret, Aposloli horlarer, nisi quia tibi ad hoc ipsum consenserat.
lamen memor sumsic dicentis :« Siea quaedestruxi Mam si nunquam tenuissesejusassensum, nuajerus
reoedifico.praevaricatorem meconstituo»(Ga/.ii,18). te nullusdefendisset annorum.»SaneidquodmuIier
Nolite ilaque credere, nolite opinari me esse mu- guam luelur causam, scilicet quod per ministros
tatura.me ab eo qui fuerim dissentire. Veritatem Ecclesiae nec assensum viro dedit, nec promiserit
loquor, animum meum loquor. Vivit Deus, et Dei caslitatem, ei ad rescindendum continentiae votum
Fiiius, etutriusque Spiritus, quianecdomnusCan- uon intelligo sufi"ragari, licet, si per eos fieret,
tuariensis, nec pro eo «liquis a me postulavit, ut ordinatius factum dicerelur. Et hoc beatitudini
adversus Eboracensem Ecclefiam, causam ejus vel veslrae scripsi, in eorum sententiara sine discepta-
lilteris commendarem,vel pro ea legationerasusci- ijone trausiturus quibus id quod melius est Domi-
perem.Sunl quae ipse nobis indicavit,unde nostrum nus revelabit. Valete.
quaesivit consilium sed quae nihilomuinovestrara
:
EPlSTOLA-XXXVI.
vel spectant vel impediunl causam. De legatione Quomodointelligatur quod Deus quondoque punit
quam aniecessor ejus [supp. forte exercuit], sermo pecratum in quarfamet quintam generaiionem.
mihi et illi luit,et dealiis quo» a vestro procul sunt R., (49) venerabili magistro I., salulem.
negotio, apostolorum limina nequaquam ad pras- Senlentiam quam rogastis.sicula diversisdiversa

ipae forte eruerat e notis Jureti ad epist. 274. Ivo- archiepisropus eximius fundator monasteriorum
nis (^Hriiiiieiisis.quain ipse ab Ant. Oisello lunscon- Ilagustadensis et Fonlium, aliorumque orto, sus-
si.ltn hiibuerat, et qui eam in vetustis membranis ceptoi|ue hibitu monarhicn apud P ntem Fractura
repererat. Vane aulein in variis exemplaribus scri- in bona senectute obiit, cujus corpus post duos
bitur Turstmi noraen niodoenim Turslinus, 'uodo
; annos repertum est odoriferum et incorruptum. »
Tu>-slanus, vel Tur.slhannus. Turstino udhKsimus (46) E vpteri cudice ras. S. Albini Andegavensis,
cum Jureto in iiotis ad [ir^fatam Ivonis epistolam. et schedis B.ibuzianis.
Ilmc porro episiol.B occasioncm praebuit grave dis- ('»7) Marbodo.
sidiuin inter Ecclesitni Cfiniuaricnsem et Ei>ora- (18) t-.p. 262 novae edit., al. 199.

censem,quam Ecclesiaesuae Rodiilphus Cantuarien- (49) l ioet hanc epistolam in manuscriptis supra
sis sibi pcr omnia subjectam contendebat b.bora- r\ quindecim, quibus usi suinus, diligentissime per
—
;

censis
, vero
_. „ Turstinus,
. „, .. „^ ut archiepiscopus,
„. ^j ^^^ , —
ab eo
„„ ^„ — , ijuisieriraus,
,| u .v..»
nec invenerimus,
-- quia
T am
tamen illan
.
.
' ;
—
liberam suam praetendebat Rcclesiam qui tandem ; inter epistolas.qnas s;igacissimus Antiquitatum in-
ita causi cecidit,ut ipse cum suis suftVaganeis epi- dagalor doctiss. D. Loyaute ut Hildebertinas colle-
scopis,et eorum cleris,omnera subjcctionera exhi- gii,et sicut caeteras sua raanu descripsit, illam non
berecoactussitCantuarionsiarchiepiscopo,tiinquam omittendam duximus.maxime cum aliquid ad hanc
totius Ansliffi primati.De quo vide fusiusMalthaeum senlentiam accedens ex S. Hieronymo referat Hil-
Paris in Willelmo Conquiestore, et Juretum, loco debertus in suo Tractatu thpologico, csp. 34, pag.
cilaio.In Chronica tamenMiilros apud Ingulphura 1190, ubi explicat quomodo Deus qusdara peccata
rerura AnglicHrum scriptoiem, pag. 164,sichabe- puniat in tertiam et quartam generationem.Quin et
tur:«An. ^121 Cilixtus papa liiteris suis regem ipse etiam peenns interni describens,lib. De ordine
Anirloruni coegil Turslinum archiepiscopum susci- mundi, versu, 358, pag 1185, sic ait:
1'°"^ profpssionis in suum mox ^ ^
.^ . , • ,„^,.,,,.^ ,,„ ^^-^ ^,,.
?p.?nifn/i'!l,'/f
recipiturarchiepiscopaium.»DehocauteraTurstino
apud Henr. Kniglhon, lib. ii De eventibus Angli®, Qnmquepcr
nuinnup r.rr vtates
xlates condemnmn postenLates.
comtemnans nosterUates

p. 2885, sic habelur:« Thurstinus Eboracensis Unde jure licct inferre Iianc epistolam vere esse
(a) Vid. Spicileg. loin. XIII. Istam opist. Dacherius tribuit
4-
Marbodb,Redonensi episcopo, non autem
Hildeberto.
 311 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.
3i2
sumpsi, itavobis intimare disposui,quid melius sit A terram secunda, quod terra i
vestrffi
;
operanti non red-
ei
relinquensrationi.((OmtiisquioccideritCain, didit fructus suos
; tertia.quia vagus; quarla,
septuplum punietuD) (Gen. iv,15], videlicet in septi-
quia
profugus ;quinta,absconsio a facie
ma generalione. Domini sexla,
Septemenim generationes a Cain quia in luctu
;

eeptima, quia in timore fuit. Haic

;
usquo l.amech qui occidit eum, fuerunt, qui in
vobis summatim scripsi.gravisurussi
septima generatione mortuus est. Sunt etquidam .juid tibi pla-
cuerit. Vale.
qui hoc active legere voiunt, dicentes: Sepfimum
t
[f. septuplum]
punietur,quia aut pro seplem suis
EPrSTOLA XXXVIIL
peccatis aiiquis occisurus erat Cain, aut in
septiraa (Ex Anccdot. Muratorii tom. IH,
generatione, ut p. 216.)
dicium
Est et alia sententia.
est. Am.ico cui commendavemt Hlldeberlus el Stephanum
D'xit enim Cain ad Dominum:((Omnis qui
invenerit elBadulphum Ecclesise Turon. decanum.
me, occidel me -. {ibid., 14).Cui Dominus non sic; :
Salutem et obsequinrum devotionem.
id est, non tam cito vitam finies, nec tam subito
Novit dilectio vestra Slephanum
pcenas quas meruisti evades decessisse cum
sed omnis qui te ;
quo Q. V. Rodulphus, noster quidom
invenerit, sciet quod Cain qui occiderit,scilicet,qui filius, vester
autem decanus,in apostolica acturuseral
fratricidium fecerit,qui tale ac tantum facinus audien-
per- tia,apud veslram pro eo interpellamus
egerit, septuplum punietur, id est, per septem B discretio-
nem.quatenus pro eo impetretis, ne pro causa,
generationes poenas patietur. Posuitque Dominus qua
Romara iturus erat, necesse sit eum ulterius fati-
in Cainsignum, ne occideretur; vixit enim usque
gari (50).
in septimam generationem.Tunc a Lamech,
ut di-
ctum est, interfectus est. quoque et alio
Potest
t

modo EPISTOLA XXXrX.

intelligi ;
quod Cain scilicet, et in anima et
(Ex Anccdot. Muralorii tom. III, p.
in corpore poenas esset passurus 219.)
;
per tria narnque Ad ignotum quemdam de beneficiorum
anima, per quatuor vero corpus, sicuti alibi bcne
fiUeliet grata
recordutione.
designatur. Est eladhuc alia. Cain septem dicitur
Salutem, et aetatem pariter, et consilio
peregisse peccata Primum,quod non recte divise- supe-
:
rare.
rit ; secundum,quod fratri inviderit : terlium, quod Eosiqui obsequiorum sunt immemores,
dolose egeril,dicens:Transeamusin bruta
campum (ibid., etiam accusant,quse benefactores
suos et devotius
8} ;
quartum, quod interfecerit ; quinlum, quod sequi manifestum esl,et velut in
gratiarum actione
procaciter negaverit,dicens Nunquid custos fra-
«
:
eis assislere et blandiri.
Quae profecio te imitari,
tris meisum «(i/^/rf.,^) ;sextum,quod seipsumdam- Domino Deo gratias ago, cujus consilio
naverit dum providisti
dixit :« Major est iniquitas mea,quam ^ ne beneficiavelobsequiaejusapud
ut vcniam merear te irremunerata
» [ibid., 13j ; septimum.quodnec remanerent. Quod ego et laudo, et
gratias ago tibi
damnaius.nonejreritpcenitentiam.Undereclediclum fidem in eo
gerens.quod in futurum el majora pro-
est: S';iifuidum punietur,q\i9s\ pro unoquoque
pec- videbis. De quo quid ipseplenius
tibi indicabit,ut-
cato poenam luiturus. Septem enim poenas, dum
potequi precesmeas, et consilium ad
illos vidit in
vixit, solvit. Prima, fuit maledictio in eum super litteris meis,et iegit,elintellexil.

DIPLOMATA
A VENERABILI HILDEBERTO CONGESSA.

D tanquam nos ipsos diligere praecipimur,

(Ex Tabulario S. Albini Andegavensis, an, 1098.) piavestrffi
dilectionis petitiones charitativo
«00 * /n gratiam monasierii Sancti Albini Andega- suscipimusaffectu
Cum enim alio anno miles quidam.nomine
vensis pro Ecclesia Sancti Audoeni prove Fulcoiui
Ceno- de Mortereis,conversationi8 vestrfe
manos. propositum eli-
geret, addidi^ etiara dare vobis
ecclesiam Sancti
HiLDEBERTUs sanclfe Cenomanensis Ecclesis de-
Audoeni,qua3mcenibus pene contigua esl
votus sacerdos, dilectis fratribus Girardo abbati Cenoma-
nicis, quam ipse et prascessores
Sancti Aibini et universae ccngregationi sub ejusinnumeris an-
ejus nis haereditario jure possederant.
curaChristo Domino famulanti, salutemet pacem. Qua in re cum
pro ipso religionis incremento
Quoniara ipsius veritatis voceproximura oranera
omnibus congratu-
landura sit fidelibus.exoratis tamen
nos et suppli-
Hildebertinam. Quem aulera designel litteraR. ini- gnitatem non est assecutus, nisi anno
tio prcEfixa,non alium esse putamus quam Radul- 1099. Unde
hic yocateumsimpliciter
phum Dunelmensem episcopura,ad quem episicla I magistrum.Vidc notasad
epistolHm 1 hbri iii.
Iib, III, qui forte, cura Hildebertus
illi scribebat
(50) Vide notam epist. 59 lib. ii
hancepibtolam.nondum erat episcopus quam di-
;
 313 DTPLOMATA. 314
ces obsecratis ut ipsam laicalem donalionem etiam A. Audoeni Cenomanenus, el, ex eo rollaiione fnrla
nostrse consenBus auctoritatiscorToburet.Bene faci- cum apogvapho dfprompta a H. P. U. I\i>berio
tis, et quod dpbetis facitis, dantes honorem Deo et
Hardy ninc monasieni Snncli ALbmi e conqrega-
tione Savfti Mnwi price, ulpoiuit ex originali
nobis, ne ad cornmissa nostro pastoratui ovilia ri-
ejus scriptione huic Iranssumpto appoaifa.
gidis vos cervicibus significeiis in<;ressos, praeser-
II.
tim cum ipsa eadem Ecclesia a majoribus nostris
In gratiam Majoris Monnsierii, pro Ecclesia deLu-
Cenoraanensibusepiscopis fundala,Pt monachorum piniaco.
usibusdeputata indubitantercredatur.Unde nostris (ExarchivoMnjnrisMoi-,asteriiTuronensis,etschedi3
temporibus bene actum iaetamur,dum quod morta- 13aluzianis, an. H 18.)
lium varietate monachis ereptum fuerat,rjunc mo- Notum volumus futur^s quibusque.siveprae-
fieri

nachorum religioni reslitutum vidpmus. Veslrae senlibus, quod egn Hildebertus, Genomanorum Dei
igitur bnnae voluntatis paterno aiiimo suscipienles gratia episcopus ad petitionem confratris nostri
intuitum, conceditnus vobis et universae posteritali dnmni Willelmi, Mijoris Monasterii abbatis, seu
vestrse jam diclam eccle.Mam cum omnibus decimis caeterorum ejnsdem monasterii fratrum, dedi atque
et obiationibus et caeterisad eam pprtinentibus, ea concessiejusdemMajorisMimasteriiecclpsiaemona-
tamen condilione ut canonicis ipsius noslrae matris -rv
chis ecclesiam deLupiniaco, cum omnibusadeam
ecclesiae.quorum communis assensus nobiscum pa- pertinentibus, vel quae in ea Fulco de Marboeto
riter in hac re concordat, qninque solidos annui possederal, eteis,quantum videlicet ad se pertinere
census in signum debitae subjcciionis exsolvatis. videbatur, donare decreverat atque concesserat,
Qui solidi ad constitutum terminum,qui est Idi-
si salvo utique jure Cenomanensis Ecclesiae.
bus Decembris, aliqua intercedente occasione red- Actum in capitulo Sanct^p Mariae Ebronensis cce-
diiialiquando non fuerint,inrra diem octavum sine nobli, annoab (ncarnatione Domiui 1118, praesente

causatione recipientur. Hujns autem concessionis concedente Fulcherio archidiacono nostro, nec
et

nostrae pnesentem scripturam testem relinquimus, non et ipso Fulcone de Marboeto, qui ecclesiam
ut sit memorialesempiternum omnibus nostris uni- ipsam, quam tenuerat, vel potius ejusdem ecclesiae,
versisque successoribus, et iit hoc nostrae auclori- manu nostraibidem reddidit.et eadem
beneficia, in
talis argumentum inviolabilem obtineat vigorem, Majoris Monaslerii monachis dari rogavit, atque
eigillo Ecclesiae nostrae illud fecimus consignari: concessit.Cnjus noslrae concessionis praesentem
Quod ei aliqua forle persona cujuscunque conditio- chartulam, ut firma in perpetuum maneat sigilio
nis, cujuscunque auctoritatis post cognitum hoc proprio, ul cernitur, jussi signare.
noslraa constitutionis praeceptum contra illud ve- III.
nire tentaverit, secundo fertiove commonita si non C j^^.toramentum Hild^M, Cmomanensis episcopi de
digna satisfactione emendaverit,honoris proprii seu ecclesia Sanciie Marix de Meduana^ et dunum
potestatisamissionem incurrat, et a sacratissimo Roberii Pavonis.
corpore et sanguine Dei ac Domini nostri Jesu (ExArchivoMajoris Monasterii, etschedis Bakizia-
Christi atque in examine ultimo cum
aliena fiat, nis, an. 1120.)
sinistra parte damnationi subjaceat.Defendenlibus Cum multis hujus saeculi voluptatibus diligenti
autem et conservantibus sit pax et portio cum ca- studio curam impendimus, et ea quai? sunt utilia
pite nostro Jesu Ghristo, cui est honor cum Patre corporeisusibus nobisobnoxie suggerimus,non uti-
et Spiritu sanclo in saecula sempiterna. Amen, litatis animae immemores esse debemus. Utilitas
AIIHY, [f. amhn] Amen. Legimus Amen, Qrma- quippe animaeest, ubi potestas valet et aucloritas,
vimus Amen, salvis justitiis et redditibus ecclesia- justis assentire petitionibus, et beneficia pro re-
sticia, et duobus soiidis synodi, et xviii denariis demptione animarum, religiosis locis el fratribus
circatae. Deo servientibus collata, concessionis
auctora- et
Signum Signum mentimunirepraesidiis.QuapropteregoHildebertus,
HlLDEBERTI G A U F RI D 1 Dei gratia Cenomanorum episcopus, cujusdam
episcopi. decani. D clerici nostri Roberti, scilicet cognomento Pavonis,
Signum Signum petitionem, quia justa erat et animae utilis, dignam
F ULC R A DI GA UF RI D I impetratione decrevi.Isle quidem Robertus habebat
cantoris. archidiaconi. et possidebat ecclesiam Sanctas Mariae parochialem
Signum Signum in burgo Caslri, Meduanee silam, pro qua timens
H ucON I s G R A D U LFI ppriculum animartim,tam suae quamsibi succeden-
archidiaconi. archidiaconi. tium, si postsuum dccessum ad laicdlem revertere-
Datum Cenomanis per manum Gradulfl cancella- tur, unde, Deo auxiliantp, et justilia exigente,
ni, xvii Kal. Januarii, anno Incarnationis Domini- exempla fuerat. Secum igitur aliquandiu vclvens
cae 1098, indictione episcopalus domni Hilde-
vi, quomodo, ut et periculum vitHretur, et Ecclesia illa
bert; anno II.
reli^Mosis locis et fratribus locaretur, tandem de-
Hxc smt ex tabulario monasterii Sancli
exscripta crevit et vovit, ut eam Majori Monasterio B. Mar--
Atbini Atidegavensis, ex armario prioratus Sancti tini.etfratribus ibideja Deo servientibus condona-
315 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG.
relur, ut per eorumsufrragiaorrttionum.mererelur
suoriun adispisci redemplionem peccatorum. Reco-
gnoscenijaiitem hujusmodi donum non debere fieri,
nisi per concespionem pontificalemetauctoritatem,
no?lratn adiit praesenliam humiliter, cofnitante sibi
Herveo monachorumciipell.ino, assistenlibus etiara
nobis duabus EcclesiiE noslraj personis, dom no sci-
licet Pdgano decano, de cujus archidiaconatu illa
ecclesia er.tt, et domno Fulcherio archidiacono,
petens et miiltum rogans, ut ecclesiam illam prae-
diclis fralribus et loco concederemel confirmarera,
fiiraul et ca quae habebat in ecclesia de Parriniaco.
316
A Quandiu pastoralem ciiram gprimus, tuitioni et
quietiEcclesiarum attentiusproviderenonconvenit.
Eapropter, frater Daniel in Christo charissime,lui3
justis petitionihus clemeniius annuentes, omnia
quae sunt juris monaslerii Ebronensis in honorem
beatae Mariae constructi, cui Deo auctore prajsides,
tibituisque successoribus, in perpetuum quiete
possidenda concedimus, salvo jure episcopali et
matricis ecclesia; Cenomanensis, eorura sustenta-
tioni et gubernationi, pro
quibus obiata sunt modis
omnibus profutura, in quibus haec nominalim duxi-
mus exprimenda Pnmum, abbatiara Sanclaj M^-
:

Tradens igitur ipse eam per quemdara culiellum riae cura adjacenti burgo, ecclesiam Sancti Mar-
in iiianu moa, et dimittens cum caeteris de Parri- tini in ipsiburgo sitara cum oinnibus suis perti-
niaco concedpntibus, el auctorizanlibus ipso eoilera nentiis, aliam quoque ccclesiam Sancti Martini,
Roberlo el praediclis personis F. archid, et P. de- quae dicilur in Campis, in eodem burgo silam, ec
^
cano, ego quidem Hildebertus. lum pro reverenlia ciesiam Sancti Petri de Torliaco, ecclesiam Sancli
loci et dileclionc fratrum, tum pro salute et utiii- Lendegarii de Vavariis, ecclesiam Sancti Petri de
tate anima; ipsius clerici Kolierti et meae, dedi et Vulteriaco, ecclesiam Sanctae Susannae, ecclesiam
concefsieam Rcali Martini Majori Monasterio, et Sancti Dionysii de Orcis, ecciesiara SancLi Martini
fiatrihusejusdem loci,revestii'ns eos per pragdicLum de Castris, ecclesiara b^ancti Vigoris de Nael.eccle-
cultellum (51), quem in manu domni Froraundi eiam Sancti Martini de Montesecuro.ecclesiam San-
prioris posui, saivo quidem jure nostrae Cenoma- cti Petri de Chualon, ecclesi im Saitcti Veneraii,
nensisEcclesi^-.Quod donum nuttrisigiili munitione ecclesiam de ia Bazogiade Monte Pinsonis, eccle-
firmare decrevi, ul ratum in perpetuum serva- siam de Campo Aionis, ecclesiam Sanctae Mariaa
retur, interdicens sub analheraate, ne alicujusprae- de Bedizio, ecclesiam Sancti Gervasii de Campo
sumptione vel violeniia solverelur. Genesloso, ecclesiam Sancii Nicolai de Tranlis, ca-
Acta sunt ha-c anno ab Incarnalione Domini pellara de Tilliaco, ecclpsiara Sancti Petri de Iz-
^120, indictionexiii.epacia xviii, anno episcopatus ziaco, ecclesiara Sancti Marlini de Curis,ecclesiara
domni Hildeberti k.xi\, teslibus istis : ipso domno Sancti Sulpilii de Vegia, ecclesiara Sanc;i l.eode-
Hildeberto episcopo, Pagai:o decano, Fulcherio de Capella, ecclesiara
garii, ecclesiara Sancti Sixti
archidiacono, Herveo capellano ; de monachis : C Sancti Gervasii de Buziaco, ccclesiam Sancli Pa-
Fromundo priore, Pelro Laidez, Joanne Vivenaji duini de Gampis, ecclesiam Sancti Martini de Lu-
priore, Guillelmo Arbenii priore, Gualterio Com- nago, ecclesiam Sanctae Gemmae, ecclesiara Sancli
pendiensi, Guillelmo Meduanae priore. Martini de Annone, ecclesiam Sancti Georgii de
IV. Gesna. ecclesiam Sancii Frontonis de Megenziaco,
(52) Conflrmatio jnrium omvium el pnsaeasiormm ecdesiara Sancli Christophori, ecclpsiam Sauctae
mona^urii Ehronensis ab HUdeberto Cenornunensi Mariae deCimbiaco, ecclesiara Sancti Pr.tri in ph-
episcopo concessa. dem villa sitam, ccclesiara Sancli Gerraani de la
(Exarchivo monasterii Ebronensis, relatain Historia Hatev.illa, capellara Sancti Andoeni, capellara
ejusdem monasterii nuper scripta.) sancli Tudisii, capellam Sancli Gerardi, capellam
I. Cenomanorum episcopus, dileclo
Danieli fratri Sanctae Mariae de Barbis, ecclesiara Sancti Cypriani
abbaliEbronensijpjnsque successoribus regulariter de Bacondna, ecclesiam de Andoliaco, ecclesiara
substiluendis in perpetuum. de Intramis, ecclesiam de Valliaca, ecclesiam de

(51) Nota donaiionem olim authentice
cultplli iradilionem.
(52)PIuracirca hocdiploma videnturobservanda:
Primo, ex illo inferri satis probabiliter potest ad
meliorem frugeni reversura Danielem abbatein
Ebronensem, quem epistola 25, lib. ii, adeo sui olfi-
male memorem et stolidum apud Gerardura sedis
cii
apostolicae legaturadescribit HildeberLus, ut
bestidm norainare non dubilaverit; quod et de
nachis Ebronensibus praesumpndum videtiir, quos
adpo depravatos in eadem epistola descripseral,ut
nulla apiidlegum servuta cusiodin, coeuohitx,
eos
inquit, non minus monachum, persequerenlw\ quam
si cumturpiludine foedera pepigissent. Uos, dum ta-
les essenl. bonus et zelantissimus paslor Hildeber-
tus at) ordine el regula, eta seipsis aherrantes,voce
et virga ad gregpm, et ad seipsos reducpre tentavit;
quos pustea cura sua reductos, ut amantissimus
paler, et amplexus est, et tovit et hac confirma-
: vigcsiraum noauia sui poatificatus aoQum.
tionis cbarta, quorum ruiQam, eliam in temporali-
fieri per bus morum dissolutione partam planxerat, horura
bona et possessiooes, ul ei
mores, in meliusretor-
D mdta. toLa sua ponliticali aucloritate confirmat.
Secundo, hac etiara charla lirmatur nostra con-
jectura epistolre 20 lib. ii, in notis apposita, qua
virum ecclesiasticum, quem ibi Hildebertus lam
acriler corripit, non alium suspicati sumus, quara
eum Danielem, quem hic expres&e nominat, el poal
mo- emendationem, charissimura in Christo fratrem
appellat.
Tertia,quamvis Hildpbertus in epistola 211ib. iii,
se in Cenomaoeosi Ecclesia viginti et oclo annis
sedisse asserat, ni obstat quin dicere potuerit hanc
se confirmationis chariam concessisse anno pontili-
catus sui, anno scilicet ineunte proxirae sequenti
vigesimum octavum, quo Cenomanis pr*luerat ;
imo inde sequitur annum, quo asserebat se ibi
pr;i'fuisse per viginti et ccto annos, esse necessario
 317 DIPLOMATA. 318
Frumentriis, ecclesiam Symphoriani de
Sancti A et dileeto
Fratri G. (54) Dei gratia Cenoraanensi
Martiniaoo, capellam Sancti Nicolu de Cydurcis, episcnpo, totiusque Kcclesiae ipsius capitulo, stlu-
ecclesiam Sancli Vigoris de Mengniaco, ecclesiam tem benedicMonem (55).
et
de duabus Avallis, eccies^iara Sancti Audoeni, ec- mefnoriahabemus quod Herbertus Framgerii,
In
clesiam Sunclfle M;iriae de Capell;i, capellam Sunoiae dum Cenomanensi praiessemus Ecclosiae (56), ali-
Mariae de Lynesio, ecclesiaoj de Mjulan, ecclesiam quando a nolds excommunicatus fuerit pro primi-
Sancti Petri de Gtiama, eLclesiam Sancti Stephani tiis etpro t^rtiaria qu,« presbyteris pertinet, quae
deThorigniaco, tertiam par(em de ecclesia de Nova capiebat in ecclesiis de Piaccio (Piace) el de
Juil-
"Villuia in supradictis quoque ecclesiiscircadps,
;
et liaco CJuille) qugejuris monasterii Sancti
Vincenlii
de synodisepi.scopalera parteni in parochia Sancti
; sunt. Porro indrmitate coactus praedicta ecclesiaj
Georgii do Faschal illarn dPcimcB fiartem quairi Ra- Beati Vincentii redJilit, scilicet primitias illas
el
dulphus HuCus dedit Ebronensi coDnnbio cum fllio terliariarn illam, et insuper duas partes decima-
suo Giraldo ; decimam qiioque de Masfla quam rao- lionis utriusque prjrochia; monachis praefatae dona-
nachi Ebronenses possidont in parochia de Lover- vit ecclet-i.r-, pxeeplis iis quae
ab eodera monachis
nay, ei decimam quam habentin paroclsia de Pa
Majoris Monastfirii collata esse dignoscuntur. Nos
rendio, et dec.maraquam habent in paruchia de jtaque et redditionem illam, et doraum deciraarum
Ameneio, et decimam quam
g
auam habentin parochia
narnnhia de
Af> ^..-.^a f„„;> tr:ij,-u._i..
quod fecit Hildeberlus ... Beato Vincentio, memoriter
. ..,•

Tanncia, et decimam quam habent in pai-ochia de

record.mur, nosque eadem diligpnter fratribus iliis
Courcite, et dccimam quam habent in parochia dc
concessisse memoriter tenemus. Valete.
Parenzis, et decimam quam habent in parochiade
VI.
Cyncio,ct decimam quam habent in parochia Sancti
Pro monasterio S. Vincenlii Cenomanensis.
Joannis suppr Arnain.
(E Ghartulario abbatiaj S. Vincentii Genoman.)
Ecclesias itaque praenominatas cum omnibus illis 200" Dei gratia Turonorum archieijiscopus,
pertinentiis quas Ebronenses monachi usque hodie G. (57), venerabili Cenomanorum
episcopo, el toti
legitime posscderunt, Ebroneiisi coenobio et Ira- capitulo Beati Juliani, salutem et benedictionem.
tribus ibi Deo servientibus deincpps quiete et paci-
A memoria vestra non crediraus excidisse, quod
fice in perpetuura possidendas decrevimus. Pra>terea
Josbertus archidiaconus quasdam vineas ecclesiae
quascunquepossessiones,quaecunquepra3dia Iratres Beati Viacentii, et monachis ibidpm Deo servienti-
Ehronenses legitima possessione, hactenus obtinue-
bus muriens donavit ac dimisit. Porro frater ipsiua
runt, vel in fulurum canonica concessione pontifi
Drogo post mortera ejus vineas ipsas pr^dictae ec-
cum acquirere poterunt, eodera tenore fratribus
. desi^ ,bstulit. Nos vero ipsura et monachos
monacnos anie
ante
concedimus. Et ut firma et
praedictis inconcussa ^ nos
nn« convocavimus,
.nn,,...,,;,..,.. .. .,.„:„
et utriusque partis ralionibus
permaneant, decernimus. Statuimus quoque ut
diligenterauditis, monachis Saiicti
Vincentiivineas
nulli unquam hominum idem monasterium
liceat adjudicavimus. Et quia Drogo quod a nobis
illas
perturbare, vel teraerariis vexationibus fatigare, judicatum fuerat exsequi noluit, eum cum omni
vel ipsius possessionesejusdera minuere, vel abbatas familiasuaa liminibus sanclae Dei Ecciesiae separa-
retinere. Si qua futurum ecclesiastica sas-
igitur in
vimus. Haeredes vero sui, prout accepimus, in ea-
cularisvepersonacontrahancnostraroinstitutionem
dem rapinaperseverant. Unde dilectionem vestram
temere contraire voluerit, secundo tertiove cora-
rogamus, et rogaudo monemus, ut jam dictae eccle-
monita tandiu canonicae ultioni subjaceat, et a sa-
sia; et praedictis fratribus super hac
cratissimo corpore et sanguine Domini nostri re plenam et
Jesu firmam jusiitiam faciatis. Valete.
Christi aliena flat, donec de penetrata
iniquitate
digne satislaciat. Gunctis eidem loco justa +
servan-
VII.
tibus sit pax Domini nostri Jesu Christi.
Amen. Et Donum Hildeberti Cenomanensis episcopi de
ut hcec nostra oonfirniatio firmior et certior ecclesia
habea- Georgii de Nemore (58),
S.
tur sigillo nostro muniri fecimus.
A
Actum
t 1 ^
1 . T^ Nemo
iNemo qui nesciat loca divino cullui dedicata pro
est hoc Cenomanis anno ab D
Incarnatione inhabitantiu ra conversatione vel crescere in melius,
1125, pontificatus nostri anno xxix, regnante
Ludo- vel a sua decidere dignitate. Unde
vico rege Francorum. et nos quorum-
dam clericorun; studio singularem vitam professo"
V,
Prn Monasterio snncti Vincentii
rum pcclesiam S. Georgii de Silva, quae a Monte
Cenomanensis. Aurpo duobusdistansmilibusasuostatu deciderat,
(E Chartulario abbaliae S. Vincentii
Cenomanen.^is.) in prislinam sperantes
H. (53) Turonensis humilis minister, reformaridignitatem st con-
venerabilj silium prcEbuirans et auxiliura, ntc in aliquo
eis
(53) Hildelierlus.
(57) Eidr^m Guidoni, suo in Ecclpsia
(51) Giiidoni, qul llildeberto in episcopatu Ceno- Ceoomanpnsi
mMn(nisi immcdiaie sncc^-svil. sucressori, promdpque post an. ii25.
flnveniraus hocdiploma i.iter instrumenta
(58)
(55) BeMeriict oiicni cnm
s.dutp imperlit Guidoni ad
utpn^e mHiro|inhlanns ' calceiKHiMoris Ma)nris Mnnast.Tii prope Turones-
.'^ulfr .ganeo sno.
(56) Hanc ignur chartam concpssit
manusrripts, lom. 11, p. 64. (Bibl.oth. urbis
pos'. an 11-^5 Tu-
roniciJB.)
quo ad Turonicaiu bedeui est traasiaiua. ~ ' "
8(9 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 320
deruimu9, donec ipsi penitus sibi desse coeperunt. A. +
Ri;;or autem propositi eo usque decidit, ut el eorum IX.
praelalus. ^(dltbiEus noniine,nomen abbatis gerens, In quibus casibus ta-iilum impignorari possint orna-
sacram contereret professionem, el egrcssus in re- menla Eccksix.
gionem dissimilitudines et locum relinqueret el vo- (Ex Chartulario ecciesiae Cenomanensis
insignis
tum. Q lia ergo de restaurHlione praefali loci sub quod dicitur Liber Albuscapiluli,nMvn.(HlXV\\\.)
hoc ordine, atque sub his personis omnis nobis spes Qui conservauflarum Ecciesiaj rerum quae pretia
ablata esl, praenominatam ecclesiam, quantum ad sunt peccatorum et patrimonia pauperum soliicitu-
nos pertinct, Majori Monasterio concedendam et dinem suscipit et negiigit, canonico judicio graclua
abbiiti Willelmo per nostrae manus chartulam tra- sui periculumincurrit. Ilujus reiconsideratione per-

dimus, orantes at'|ue deprecantes, ut monasticura motus, ego, Hildebertus, Cenoraanorum hurailis
ordinem, qui in ea dudum celebris fuerat, ibi re- provisor, ad removendamsuspectaepetitionibus quo-
formare saUigat el nitatur. Hoc autem donum ego rumlibet iraportunilalem, universosqui ornamenta,
Hildeberlus episcopus feci eis et scripsi, Pagano lam aurea quam argtmtea, sive serici, ad honorera
archidiacono alque Fulcrado cantore assensum prae- Dei et decorem domus ejus, largitate fidelium Ce-
beniibus. Bnomanen?i ecclesiae collala sive confcrenda, ab
j , . . . . .

+ eadem ecclesia, impignorationis causa. asport^ive-

Vlll. rint, vel ulla alia occasione, nisi necessitale capi-
Lilterx HildeberH Cenomanensis episcopi de ecclesiis tuli et operis ecclesiae
compellente, vel pro pascen-
de Meduana el de Saccio. dis famelicis pauperibus, tempore famis ingruente,

(Anno 1120-) alienare sive reraovere tentaverint, sub analhema-

[Hisfor. Maj. Mon. propeTuron., ms., t. II, p. ^82.] tis vinculo pontificali auctoritate constrinxi, et a
Juslis petitionibus assensum debere divini mu- comunione sanctae Dei Ecclesiae sequestravi.
neris est inspiratio etsanctae auctoritatis etomninm +
pie senlientium veneranda omnibus approbalio. X.
Quod ego HildebertusCenomanensis matris Ecclesiae Instrumentum de concorcHu facta inler Cenomanenses
indignus episcopus considerans, oelitioni Juhelii dc canonicus Sancti Juliani et monaclios Sancti Vin-
Meduana assensum decrevi non negandum. ConvO" ceittii.

catus ergo ab eodem Juhello, consultus etiam et (Girca 1100.)

rogatus et ab ejus matre et sorore, sed et caslrj [Martene Ampl. Collect., I, 579, ex chartario S.
baronibus exoratus, ut capellam suam de eodem Vincenlii Cenoman.]
castrocum omnibus appenditiis pjus et capellam ile ^ Picuttotius Ecclesiaestatuspacifico charitatis vin-
Saccio similitercum ei perlinentibus Majori Mona- culo solidatur, ila nihilominus sanctae socielatis
sterio et Monachis S. Martini concederem et firma- unitas pestifero dissensionis scandalo dissipatur.
rera, ego cum
personis Ecclesiae nostrae quibus id Quicunque igitur ad aeternse pacis visionem cupiunt
pertinere videbatur, decrevimus tam justis petitio- pervenire necesse eslutomni vigilantia cura homi-
nibus assentire. Damus igitur et concedimus prae- nibup, si fieri potesl, et inaxime cum fratribus pa-
fato nionasterio ecclesias supradict^^s cnm ommbus cem studeant Quapropter nos sanctaa
cusiodire.
ad eas perlinentibus, salvo jure matris nostrae Ce- Cenomanensis Ecclesiae canonici pacem etconcor-
nomanensis Ecclesiae, assentientibus et confirman- diam diligeutes,eldemedio nostri malum discordias
tibus, ut supra diclura est, quibus ex nostra parte peniti s abjicere cupientes, de quadam calumnia
id pertinere videbatur, et ut iiaec aliquis perversus atque discordia quam adversura monachos 8. Vin-
aut impostor in futurura destruere vel etiam infir- longo tempore habuimus, talein finem aique
centii
raare (quod absit conetur, non praevaleiit au-
!) si concordiam ab eis, mediante charitate, recipimus,
ctoritate nostra et sigillo praesentem chartulam de. utdecimam de Monte Rainaldi, quam post (nullum
crevimus muniendam, vinculo anathematis inno- tempus5<uper calumniam nostram tenuerant, nec
dantes, quisquis hoc praesumpserit, donec se con- D non et sepulluram, et caeteros redilus qui ad eccle
grue emendaticni subjiciat. siara pertinere videntur, nobis pacifice et quiete
Acla sunt haec anno ah Incarnalione Domini 1120, absque ullo retinaoulo diraitterent, atiue ibidera
indict. XIII, epacta xviii, anno episcopatus domni ecclesiam secundura beneplacitum nostrum nobia
Hildeberli xxiv. facere, atque perpetuo possidere concederent, vi-
-j- S. Hildeberti episcopi. f S. Pagani decani. f S. neas etiam Raginaldi cantoris, quas aliquo tempore
Fulcherii arcLidiaconi.
f S. Gervasii Paganelli ar- super calumniam nostrain tenuerant, dimiserunt,
f S.Guidonis praecentoris. f S. Guarnerii
chiiliaconi. et obsequium xxx dierum pro singulis defunctis
de Meduana. f S. Gradulfi archidiaconi. canonicis nostris se facturos promiserunt ct coe- ;

meterium qurd antecessores nostri contra morem

canonicum cura laicis babuerant [l. habebant] ex
allera parte monasterii sui in corapetentiori loco et
honesliori, juxta videlicet monachorum ccemete-
 321 DIPLOMATA. 329

rium transtulerunt. Hoc itaque pacto stabilem cum A tranquillitatera decrevi providendam.Ne quaigitur
eis fraternitiitis ainicitiarn firmavimus, et caelera irapudenter caluranianti um molestia iii praefatum
quaj inter nos et ipsos discor-iitE Ciiusa exstiierant, q(iid'|uam moliilur monasterium, quarumdnm ec-

id est venditiones domorum . qufe in vinea de Ibnte clesi.irum beneficia, quae ei fididfscontuleraiit laici

S. Domnoli sunt, et vidcnarios de censu luijusdam in perpeluum possid('nda,et concediraus el in prae-

domus qua3 est in ruha Hiraldi, et foristactum de senli pagina firmamus. His tamen quae episcopum
coliberto nostrae Erciesia?, Frogerio scilicet Beloto, el archidiaconum seu etiara arshipresbyterum con-

quem super nostrum monachura fece-

interdicturn tinguntex integro retenlis, videlicet synodis, circa-
rant, omnino eis remisimus, etquidquid Cenoma- dis, et siqua alia in forisfactis, aut in caeteris red-

nensis Ecclesiaeepiscopi eorumlococontulerant,ei3 diiibus, sive etiam in tuitione preshyterorura ad

simpliciler et absque dolo concessimu?. Si quid de prajfatas videntur pertinere personas. Quae vero
ceetero eidem loco iionferre voluerint, gratis et abs- illae sint ecclesiae subsequens habet inscriplio. Ec-
que ulla dalione pecuni.e, salva Ecclesiae nostrae clesiae de Tufi, ecclesia de Campaniaco, eccU^siade

nos concessuros esse spopondimus. Pro-

fiilelilate, Ver, ecclesia de Avenis, ecclesia de Curte-lucro, ec-
misidius quoque illis pro dffuncto illorum abbate clesia de Segonn, ecclesia de Luertione, ecclesia de
unum trigesiinalem et prosingulis defunctis mona- _ Basilgeriis, ecclcsiae do Aceio, capella S. Audoeni
chis vii mis^sas et vii vigilias nos csse fracluros, de Baladone,ecclesia S.Leonardi, ecclesia deCuria-
eisque in suis negotiis ut amicis et fralribus consi- dodffl, ecciesia de Monasteriolo, ecclesia de Curtis-

lium noslrum, pro ut res tempusque

et auxiliuui monte, ecclesia de Hara.
permiseril, fideliter exhibiiuros.Utautem hscpacis Facta est aulem hujus assertio concessionis anno
charitalisque concordia perpetuum stabilis per-
in ab IncarnHtioneDomini 1106. episcopatus vero prae-
maneat.huncchiro!,'raphum firmavimus indiefesti- dicti episcopi, indict. xiv, Philippo rege, Helia co-
vitalis beatissimi Juiiani de transitu, praesente et Quod quisquis violare praesumpserit, analhe-
raite.

annuente domno lldeberto episcopo. mati subjectus raaledictionem Dei incurrat.

Sig.domni lidcberti episcopi. S. Gaufridi decani. t
S. Fulcradi praecentoris. S. Gaufridi Muloli archi- Xlf.
diaconi. S. Pagani archidiacoiii. S. Gradulfi archi- Charta HiHeberti episcopi Cenomanensis pro Majori
Monasierio.
diaconi. S, Orrici. S. Haimerici. S. Ingelbaudi.
Wilelmi
(Anno 1113.)
S. Hilfj^oli, S. Ernaliii. S. secretarii. S. Go-
[Baluz. Miscell. tom. III, edit. Mansi in-fol., p.63.]
sberti filii cantoris. S. Gervasii. S. Orrici. S.Ra-
Wilelmide In nomine sanctae et individuae Trinitatis Patris
dulfi episcopi.S. IMarciaco. S.Wilelmide
^ et Filii et Spiritus sancti.
Belismo. S. Guidonis de Starapiis. S. Raginaldi
Rufi magistri S. Ingelerii. Fulcoii Ego Hildebertus Dei gratiCenomanensium epi-
filii Gaudrici.
S. Warnerii de Meduana. scopus notum fieri volo omnibus sanctae Dei Eccle-
S. Wilelmi fratris sui.
S. Godelridi siaefideIibus,utriusqueordinisvidelicetacfiignitatis,
filii Angerii. S. Unfredi capellani.
S. Guidonis nepotis Ernaldi. S. ln(;elbaudi quoniam propter amorem et familiaritatem quinus
filii Ma-
S- Huln Cenomanensis el Beali Martiai Majoris Monasterii
riae. ildi. S, Frogerii. S. Theobaudi de La-
varzio. S. Salomonis. S. Roberti iJe Orta. S. Ful- ecclesia dilectionis vinculo ad invicem jungebalur,
cherii Vindocinensis. S. Cautridi Gandelberli. S. didi et concossi ipsi beato Martinoet fprttribus ejus
Gaufridi Ermenerii. S. Hamelini de Asinariis. in majori monasterio Christo in perpetuum servien-
S. Wilehni vitrarii. S. Girardi abbalisS.Albini (59), tibus ecclesiam quae vulgo Vilerx Caroli M^gniab
S. Odonis abbatis S. Peiri (60), S. Radulfi aobatis ipsius loci incolis appellatur, cum omnibus ipsi

Longiledi (61),S. Radulfi abbatis S.Manae Ebrontis, ecclesiae perlinentibus, salvo jure Cpnomanensis
concedente Fulcherio archi-
Ecclesiae, praesente et
t
XI. diaconocum aliisduobus Ecclesiaenoslrsecanonicis,
Dipioma Uildeberli Cenomancnsis episcopi, pro Ce scilicet Gervasio Paganello atque Pagano. Sed et
nomanensi S. Victoris monasterio ^—'^
monasterio. Coriftrma mo- n omnia quaecunque jam eis principum largitio, sive
_-.!
nachis concessas a laicis ecclesias. fidelium devotio,ibidem contulit seuetiam in crasti-
(Anno 1106.) num poteruut adipisci, ut eis firma et illibala per-
[Martene ibid. ex eod. chart.] maneant, per praesentem hujus nostri privilegii pa-
Quantis quibusve studiis monasteriorum quietem ginamepiscopali auctoritate staluiraus et ne cujus-
tuerihabeat religiosorum devotioponlificum, vene- quara in futuro maleinvidapraesumptione violetur,
randu nobis Putnim sanctorum tradidit antiquitas. propriisigilli rauniminein perpetuuin confirmamus.
Eorumexemplisindignus ego Cenomanensis Eccle- Aclumannoab Incurnatione Domini 1114, apud
siaesacerdoslldebertus, et provocatus et accensus, MajusMonasteriura in claustro ante cameram W...
frc.tribusqui in momsterio Sancti VincentiiDomino vencrabilis abbalis, ipso praesente curo Willelmo
Deo deserviunt, adversus quorumdam improbitales priore quondam Redonensi archidiatono, Petro

(59) Andegavensis. (61) Vulgo de Lonlaio, Gallice Lonlai.

(60) Cenomanensis, vulgo de Cultura.
 823 AD EPISTULAS VEN. HILDEBEHTI
324
quoque bajulo, el Gervasio nepote meo, atque Rai
A Monasterii nostram praesentiam
adierunt pctentes
naldo (lc Gastro Gunterii lunc Majoris Monaalerii
ut d.mum eccicsiaideTorciaco.
notario. quam qnorumdara
bdelium devolio nostris temporibus
eorum lococon-
+ tulerat, concederem et litterarum
Xllf.
nostrarum aucto-
ritatp nrmarem.Ouorum petilionem cum qua
Confinuaiio llildeberli Ccnomanensis efjiscopi decuit .
de benignilate suscepi, cisque ipsam
ecclesiu de Torcincv, vulgo Torc6. eccle.-iam futuris
temporibus possidendam concessi, et ul
[Baluz. ibid.] ipse ascen-
sus noster utque concessio inviolabilis
Ego HiLDEBERTUs Cenomanorum episcopus om- permanerel,
praescnlibus liiteris et sigiJli pontincalis impressione
nibus sanctae Ecciesia; ndciibus, tain /uturis
quam 6am roborari prajcepi.
prcesentibus.notumfieri voloquod monachi Majoris
Dala Genomaniscivitate ii Kal. Octobris.

Uildeberli Cenomanensis episcopi,

sis archiepiscopi.
'
deinde Turonen-

BREVE MONITUM
Cum nuUi labori parcere decreverimus quominus pro facuUale
nostra
"^ epistoii.
^H'=""''^ Hildeberli
""^^"ei^i» qoaeii
ouffiji-
bel lux accederet, non mediocrem s e doctis^imis n T nvoi.ia I
u. .

eventuram sporavimus. IJas quippe e btnevo er i? Cl D m^^^

'"^'". 'P'''"'''''

el int. ic.ter omnino depen.ent. Nec ullra

quidem decimam oclavL epil^oTan^iirno^^^^^^^
duclae luce clarius deiuonsl.ant, quantum ex
aucloris ipsius doclrina et erjditione
lum ern,.sont s. omnes, prout decreverat, per viiam Vecrores LTc
daluTfuisserU diuturniorem
H^c tamen notarum pauciias ab illis evulgondis nos non ri^^^^ i li u*^^

detorruit, cum, urai^batTnUquus i^^^^^^^^^

iov r?uamAnalecladeorumvemrat.onisint',necnohh
pudori fn.u um speremursi versatiss mHn
anl.qu.s rebus Auctons notse no.t.as
quantulascunque sinl, obfuscare vfdcanlur*
'ucaniur. m^
gne Leclor, fruere, et nostios conatus ^^^^^1
igiiur,Teni-
Deni-
eequi bonique consule

AD ppjiMAM EPisTOLAM. —
Willelmo de CampelUs.
g mutato ad regiilarium clericnrum ordinem se con-
Tandrm philosopharidecreveris. Bene aijendi for- verlit, ea, ut ferebatur. iiitentione,
quo religio-
ut
m«/amea:jnm.s7sa.lIocSenecaphilosophorumeleg:in- sior videreturad 'itajorem praelationisgradum
tissimus pene ad verbum e\}^rQss\\..Ex acquisila pro-
phi- moveretur. fd ei in proxiino contigit, eo Caialau-
losophonim seritenlia, n^orum bbi minime depromens
nensi episcopo lacto. »
velustatem. Oportet enini tov piov toD ^iXotocsou
zm VlChristvinus doclor ahlwrreas. Magisler diceba-
AOYV <JUfi?po-'0^ ETvai-
7«? Xoyo? toO tpiXoTocjou
6 tur.Abffilardus pHs.-ira scilicetmagister noster
vo|j.o« i/OpaipsToc xai '18.0; hziw,
Guii-
ait philnsophorum lelmus Auctoranonyiiius apud iJuf-hpsnium in
no-
eleganlissimus Piut. Decnntr. Sloic. Et e veleribus, tis ad Ab*lardum, Migister
Guillelraus de C^mpel-
religinsu?, pro oas^to atquc observantissimo
et sese lis. (Neque tamcn erat
adhuc nniv.Tsitas neque
cohibenti certis legibus nnibupque. Valerius,
i, doctnralus.) Feri nulem fnnia id tibi pcrsuasum
a
ca(). 9, Senecd.ipse sibi pit tonriula. qmbusdam ui atj omni lcciioui' p<nili,.uib^linea$. iNec
Ecrlesiasticis diijnifal^bus omisms .. institoriam tamen hic su.-e couv.Tsioiiij- hHbitus «ut ab urbe
ahdicuslectionem.S\rmondor,gi(]Ep. Il,lib. 11. Goffridi Parisiaca, aut a consueto phih.sophiaj studio
eum
Vindocin.interpr.;taturhunc(62jIocum.Eademraeta- evocavit, sed in ipso quoque monaslerio,
ad quod
phorautiturUlgeriusep.Andeg.apudJoannemSalis-
^ se religioniscausa conlulerat,
berienscm, lib. 11 Mptalog., cap.20. Nam, ut aitUlge- ^
stjitim more solilo
publicas pxercuit scholas, ul ait Abfclardus in Coin-
riu3...venaIitiodiscipiinarumgratiosuin adinvicem
mentariissuaruracalamitatum.Hacforte Hildeherti
debet esse verbi commercium, nara in philosophan
epistola persu isus, ccepto operi instilit
Willel-
tium foro exsulerat coraitas, et verba distrahentur mus.
ad graliam.
iSiliil a vilibus tophis gemmae
differunt. GIoPsaB ve-
Si tamen cxonercttus incesseris. Perstringit Guil-
teres ttwjo? 6 Xteo? lofus,lofum, aagiffTworic
tofum.
lelmura plenius et planius Ahael.nrdus in historia
ca- Glossae mss. Tofus lapis caudunalw, molli» et mobi-
lamitatum suarum « Prdeceplor mens ille Guillel-
:
lis, V. Salmasium ad historiara Augustam. Virg.
mus Parisiensisarchidiaconushabitupristino com- Juven.Videndus Scholiastes,

(62) Ad verbum Naviculariam benediclionem id Hildehertusep. l,cui sordibusetilliberalis quaestus

est merccnariam, ait institoriara lectionem, dixit est propositus ut lucrura institori.
 325 N(3T.«. 326
AD EPiSTOLAM II [nunc 22 lib. iv,] A experimenlo. Dabaturque tandem honor, ut ita di-
Archidiucnno Nuvneten.si. cam, nu'lus, magno tamen eniptus. Heeo eo indl-
Do eo non salis liquet. Quid si is fuerit Ri-
(63) gniora videbantur, quin teinpore patris,post deces-
vallouus, cujus epigrammaia sacra vidi:re aliquari- sum ppiscnpi vel abbalisomne? red.lilus custodie-
do contigil in veteri coriice manuario cl iriss. Me- baniursubslituendo past(jriresignandi,eligebantur-
nardi ?Hivallono archidiacono equidem Nannetensi que personae religione et meritu l.iudabiles.
diserle ascribuntur haec poematica. Sirmoiidus in Novit illeregiam manum. Alqui suos etiam manea
nolis ad GotlVidum (64) refert epitaphium Uarbodi. passus est Henricus. Quippe mortuo Anselmo,Can-
Is ad quem hanc dedit epistolara Hildebertus,poeta tuariensisarchiepiscopatusfructus.more majorum,
erat suo saeculo sumiuus./n^er arma poetarn profileri solido quinquennio suos fecit ; quod narrat E.id-
Deinde: In carmine f^irgilium obsiupesci/. liliB-
ail. merus,lib.... EtWillelmus Malmesburiensi9,lib. i,
dem membranafi hac nota nomen prffiferunt R. ne- De Anglorum Po3lquam,inquit,
gestis pontificum :

scriptum reppriturin omnibus pene codi-

qiie aliter venerandffi raemoriae Anselmus lutei corporis nodoa
cibus mss. Ibleberti quos mecum. habeo, uno in- evadens, huic vitae valefei;it, vacavit archiepisco-
comp.Sinnnndi asserente Rualmco, ex cujus fide patus pleno quinquennio. Hoc toto spatio cum rex
lemma hujus epistolae inintegrum etiam post multa g admonereiur ut matris suse Ecclesiae viduitati con-
saecula restiluimus suleret, a miti responso differebat.
Malo exsuli srruiat quam civi. Quo tandem facto
Donaiivo. Proprie glossae veteres.
patria exactus sii Rualuncus,seu Rivallo,nec suspi-
cione assequi valeo.
Melius splendere quam .'iceptro.

IMiliLix labores. In aliquo forte bello Brilannico Cuius et scientia. Qualis tandem fuerit (Guido)
seu Armorico. qiiemulamicum cominendaballldebertuSjdocetOr-
AD EPisTOLAM III. [nunc 11 lib. n.] — Rogero dericus looo a nobis descripto, ut hinc liquido ap.
Salisbcricnsi. pareat Rogenimnon exanimi sententia..-. a^. evvovai
V. Malmesb. p. 571E .dmerus auctor Antiqui-
: ;
Ssiva". OExaaat txi; cpr^poo;.

tatum Zccl. Britanniae in Anselmo. Anselraua Can- Pro Guidone no.^tro. Non med'ocritpr hanc episto-
tuariae,iv Mus Augusti.Willelmum Winioniensem, lara illustrabil Historia Witf Guidonis, quam subji-
RogerumSalislieriensem epidcoposconsecravit prcB- cio ex Gestis pontificum Genumanensium mss. quo-
sentibus Gerardo Eboracensi archiepiscopo, et aliis rum pMrticulam habet penes se docliss. et clariss.
Eeclesiae Gintuariensis praesulibus. MenarduSjCui invidendanon est gloria servatorura
Sub solo rege vest-o. Rogerus Hocdonenus Anna lam illustriura cinerum.cujus hodie nusquam cora-
lium parte prior in Guillelmo Juniore de RanulCo ^ paret autographum injuria tan..
raulta refert qus
huic epistolae lucem foenerabunt : AD EPisTOLA.M IV [nunc 16 /26. ni].
'
<v Ranulfus conirajus ecclesiasiicum et sui gradus G. episcopo. Ms. cod. hic praefert tantam : Epi-
orciinem (presbyter enim erat) ad censum primitus scopo. Sed quis ille G. quem hic inferunt alii co-
abbatiam,dehinc episcopatusquorum Patres e vita dices raanu exaruti, incertum. Labor ut GoffriJum
discesserant, noviter accepit a rege, et in 3inj,'uli3 Andegavensem episcopum esse credam, ad quem
annis persolvit non raodicam sumraam pecuniae
ei alter Goffridus Vindocin. abbas scripsit epistolam
Et huc usque ad regis ejusdem obilum.Nam eo die 1, lib. III. De quo mulla Chronicum S. Albini Aii-
quooccisub periit,Cantuarienseraarchiprffisulatum, deg., ciijus verba descrip?it in notis doctissimus
Wintoniensem etSalisberiensem praesulatum in sua interpres. Sed quod ordinationem pjus ad aonura
manii tenuit. Fatis vero concesso Guillelmo Henri- 1093 falsum esse convincunt tabulae quaedam car-
cuslllrepudiatisfraternisvitiiscrevit.necestpassus tophylacii Ecclesiae Andegavensis,quarum subscri-
diutiu3ecclepiospraBsulibuscarere;Salisberiensiqui plio ita se habet « Actura apud >. Quintinum in
:

dem praefecitRogHrumvirum,si Ildebertofidesest^ma- virgulto juxta ecclesiara de parte orientali, xvn

xlmum.Sed pra;slataud;reOrdericum tesiem ocula- Kal. Aug. anno Domini 1095, ind. iv. epacta xii,
tura.necsuspeciaefidei.Hiclib. ivDeGestis Reg.An- D Philippo Francorum rege, Fulcooe Juniore Ande-
glorum,ubideWillelmon,Hocauctore(Raraulfo)sa- gavorura comite, Goffrido de Meduana electo in
criecciesiarum honores morluispastoribusvenuiulo- episcopum » Ordinatus ergo perperam dicitur an.
calisunl.Auditanamqueiiortecujuslibetepiscopi ve' 1093 qui electus tantum appellatur an. 1095. In
abbatis, qui omnia inventa scriplo acciperet, om- chartadoiiationis Radulphi vicecomitis de ecclesia
nesque in posterum reditus fisco regio inferret.In- S. Nicolai, subscriptiodoni Fulconis coraitis de In-
terea quserebalur quisidoneusin loco defuncti sub- sula Colonnae episcopo .^ndegavensi plenius et
stitucretur, non pro inorum, scd pro nummorum probe : v Actum Andegavis in camera episcopi, ix

(•i.3) Ad raarginem hujus notae

sic habotur raanu (64) Imo Sirmondus ad Epistolam
II lib.iii. Gof-
ipsius D Lnyaule Sed, inquies, Ardndiaconus J\e-
:
fridi sic habet Ulgerii opus est epitaphium quod
:

donensis. Id forie e.v cnnjcrtura, non cerlis indicHs^ iricenis vcnibus eleuil ; incimm esl in lumulo Mar-
nec ex professo asseruit. Ecclenx Redoncnsia Riual- bodi Kedonensis episcopi Juliomagi apud Sanclum
lonem, quem certo certius fuisse archidiaconum Nun. Albinum.
et ^Tuv^oi^vov Ildeherti.
 327 AD EPISTOLAS VEN. HILDERERTi 328
fcal. Julii, vigilia S. Joannis Baptistee, anno Do- A sibi velit capitalia lilteranon liquel. Odilo (66)qui-
mini 1006, inlictione iv, epccta. ... anno ii, quo de'n eo tfmpore
Urbanus papa Andegaviam vibitavil, Philippo Quis enim corrupHs moribus. Aristoteles in Elh.
regnante super Francos, 1'ulcone Juniore do:i?i- de prodigo. juslinianua No. d-. monachis.
nanle super Andegavinos,.inno dominationisipsius AD EPI.STOLAM Vll [nUtlC 1 Hb. Il)* |

XXIX, sub Gotrrido ile Mednana Andegavorum epl- Duple.t inscriptio hujus epistolae in libris manu- i

seopo, anno i ordinalionis ipsius. » Accedat au- scriptis. Gord. habel De incesto conjugio. Alii in-
:

cloritas alterius Chronici ms. S. Albini Andega- scriptionem tantum quam excudi et epistolae pree-
vensis, quod fert similitcr ordinationpm Goffridi figi curavimus. ,i
''
ad annum 1096: 1096, Goffridus de Mediiana ordi- Episcopo Sagiensi.
nalur episcopus. Electus forte anno 1093, quo Gualterius de Clincampo. Exstal in scriniis Gera-
desiit vivere alter Gauffridus. Idem Ghronicon : melicensis Ecclesiae sontentia a Roberto Bellis-
1093, obiit Gaufridus ephcofw, vi Id. Oclobris. mensi.Odo de Clincampo Gualterius
filius Gual-
et
Quod confirmat necrologium Sancli Sergii Ande- lerii. Is est Gualterius de Glincampo [Clinckamp),
gHV. iisdem pene vtrbis, sed in annum ^093dilala ni fallor, de quo fit hic raentio. Is salis arguit an-
ordinalio. Egregie errat pro more suo malefidus r» ""9 millesiraus octuagesimu? sextus. Eum enim
Annalium Andegavensium conditor Bourdignaeus, vixisse oportet Gualterium praeter annum millesi-
qui duos hosce Goffridos an Gaufrioles in unum mura centesimura, quo lldebertura scripsisse hanc
compegit, eorum conludit.
et res gestas epistolam conjieio, qui domum suum incestis nu-
Qui ante poniificem Auctor anonymus Vitae Gui- ptiisadeoque infamia opplevit. Ex hoc saltera loco
duniscpiscopi Cenomancnsis Quainvis Guido ante : constabit clarain hanc familiam,
illa aelate fuisse
ponlificem adinstar pontilicis doctrina conversa- clarunique Gualterium non solis pacis muniis.sed
tione, liberalitate degeret et expensis. etiara belli, cujus noraen retinuit muuitissimum
Pro Guillelmo tuo. Hujua nommis plureseo tem- castrum Sagiensis provinciae, Orderio Vitali ce-
pore exstitere Andegavensis Ecclesiae alumni, ut lebre, dictum Mons seu Motta Gualterii de Clin-
dubitari possit quis hic Guillelmus quem G. epi- carapo.
scopo commendatlldeberlos.AnGuillelmusMusca? Convenientibus tamen parentibus virgo solemniter
an Guilleimusde Martiniaco ? qiios canonicos fuisse tradUa,
constat reterenlibus tabulis raajoris ecclesiae, an. Arnulphus de S. Eramerammo, cap. 3, apprehen-
1103 ct 1106, fbrte beneicio (joffridi. Certequiqiiis sara mulieris raanura involvit panno, et,ut more3
illorura tueritarchidiaconalum Trani^ligerieusem est niipiiarum, seni sub testibus eam in matrimo-
adeptus in eadera ecclesia, adversus Rainaldura *^ nium concepsit
eleclum Aniiegavensem Goffridi successorem stetit, Dotata esl.C lebruta sunt caetera matrimonii sacru'
ut pluribus ad epist. 12.Cujus tamen suffcagio me- menta. Mirum noii est dotera
censeri inter matri-
lior et placatior una cum arcbidiaconalu
faetus, monii sacramenta, quae more ecclesiastico dubatur
decanatura Andegavensem, mortuo Stephano,obti- a viris pro for bus Ecclesiae. Ch.irta litiertalis
nuit. Quod testantur tabulae pra'latae ecclesice in Joannis Angliaj regis « Assignetur viduae pro doto
.•

quibus dicitur decaniis et archidiaconusTranslige- lerlia pars lotiua mariti

terrae sui, quae sua fuit
riensis ad an. 1115 et 1116 (65). Eo forte spectat in vita, nisi de minori dotata sit ad oslium eccle-
conquestio Marbodi in epist. ad Rainaldura. siae. » Unde secundum Ecclesiae morem as&ignari
AD EPIRTOLAM V {nUnC 11 Hh* l). dicitur in veleri charta Ludovici Junioris, quam
Varianl mss. in inscriptione hujus epistolae. Co- puhlici jiiris fecit Andreas Duchesnius, vir suo
dex enira .. Cord. vindicat eidera G. cui superior merilo clarissimus,in Appendice stemraatis doraus
data est, contra Anselmo Cantuariensi archiepi- Drocensis, cujus veiba, quae ad rem faciunt,et rem
scopo, asserente mss. Sirmondi, oui astipulatur in pene ignotam illustrant, sulijicio : « Notura sit
Anselrai Hisloria ejus discipulus Eadmerus... libris universis prjesentibus et futuris fratrem meum
via clarissirao Seldeno nuperedilis et doctissimis D Ruberlum in uxorera accepissa
Agnetem Brenensera
nolis illustralis. Descripsit Edinerus lib. iii, qui corailissara,et secundum Ecclesiae morein,ei dolem
praefixi illius asservantur in Bibliolheca nobilissimi asfignasse.
Thuani. Auctor nondum excusus vitae Anselmi. la titulo dotis et donationis Bertrandi comitis
Tuum vero prolixilatem. Exstant inter epistolas Tolosani apud Entellura « Ob araorem tui atque
;

Anselmi nonnulla ad Ildebertum. decorem filiorum nobis procreatorum, dono tibi in

AD EPISTOLAM VI [uunc 10 Ub. Il), tuosponsalitio donationecivitateraRutenicumcorai-
Est vetusexempl(ir.|Uod praefert hanc inscriptio- taiu el episcopio, sicut... mea est : et insuper
nem 0. S. abbafi Alii nullam agnoscunt Quid autem dono in dolalitio Viverium civitatem cum comitatu,

(65) Guill.Muscae raentiofit in Vita Hild. qui fol.

(66) An Odilo de quo Chesnaeus ad Abaelardum.
75 verso dicitur ab cani>nicus Cenom. in epist.
II. An Osbertus de quo Gemet. cujus epistolas profert
quadam. In ista describit hisl. II Non ia ergo ad Anselm. Guill. An Odo abbas Majoris Mona-
arcbidiaconus. sterii.
 329 NOT^. aso
quae de nostra RomRtia est. Hsc orania superias A Chrymtomus, hom. 16 in Matlli
ninninata libi uxori meaj ad integrum dono quo
AD EPisTOLAM VIIl [nunc 2
modo illa hal)Po vel hatjeredcbeo,per ullas voces, lib. i].

lu tali pacto deliberaLionis, ut dum vivi fuerimus, Variant codices mss. Sirm.Eidem scilicetS^Wowi
inscrii.it cod. optimae aolae:
insiiiiul habeamus.teneamusatque possideamus,et .•iiiique nonnulli P,a-
dulpho arcfiiepi.sco/,0. Consensum oranium
si inlanles habueris, qui de me Berlranio fuerint pene co-
procreati, et de Eiecta nali, post obitura no-
te
dicura sequi ma]ui,nominatim Rudulpho
attribuen-
strum ad illos revertatur praescriptus honor dam, de quo plura ad epist. seq.
si ;

vero infantes de rae uon habueris, et mibi Flabellum ttbi misi. Glossae Sirmundi manu ex-
super-
vi.xeris, habeas el teneas, et post obitum tuura
aratae Flabeilum muscorium.
:

habeant quibus i!li tu dare vel dimittere volueris Immolantes Domino sacerdoles gravius infesfantur.
omni tempore. » Ad hanc rem Jamblicus apud Eusebium De prspa-
Sine libeliodotis naturales tantum ratione evangelica.
filii diceban-
lurformulaSi « Interveteris : incerti honoris.... »
Mentibus inopmo ingrrunt. Alia inopinato.
Hanc Epistolam, quam ipse in prasdiclos filios 4d alia atgiiealia. Ms. alqiie aliena.
suns, et quos in bene ingenua femina illa ipsos „ AD EPisTOLAM IX [nunc 4 lib. ii].
generavit, et tamen chartulam dotis ei secundum
Radulpho. De Radulpho Turonensi doctiss.
legern non affirmavit jam dicti filii secundum et
ciariss. Sirm. ad ep. 30, lib. i
lcgeranaturales appellabantur. Goffridi Vindoc ...
Incertusinaddendisad ep.i08;ivonis Carnotensis.
Ivo, ep. 46, papa Evaristus contubernia non
Libellu3 restaurationis Majoris
conjugia dicit esse illarum mulierumquiie non sunt Monasterii a Lau-
rentio Bochello editus, testatur eum
a parentibus traditae, el legibus diiatae, et interfui,--se
a sacer-
synodo ClaroraontancB. Urbanus II papa
dotibus solemniter benedictae. Falluntur et fallunt yloriosus
ab urbe Roma vcniens, et sola charitatis
qui Evaristo gratia
Auctor Vit;B Ildeberti
Gallias invisen.% cum in Claromontano concilio in
de Henrico : « Sacrilegos
agebat conveniua,ubi novun prffisentiaquingeatorumfermePatrum,archiepisco-
dngma dograalizabat,
quod femjoa; qnae mlnus caste vivcrent, corara porumscilicet,pontificuraet:abbatum,ipsisuniversis
una cum RaduIphoTuronensi archiepiscopo
omnibus vestimentasua cum conjugibusnudae exi- accla-
mantilras et auctorizanlibus privilegia Iibertatis
steiites reroanerent, nec aliquis et
ampli us aurum,
immunitatis,qua:ipsepapanobiseta'b Urbemiserat.
argentum, vel caeteras possessiones cum uxore ac
Goffridus Vindocin.
"*""^'"- abbas ep 20,lib.
ciperel. nec
et
dotem tribueret, sed nudus nudara
ei

p.uper duceret pauperem. C ^^"^

..
^
/.7;flonnosam ^ ^^^^ ^™'"
appdlat Idteram hano epistolam, 7 ^P ^"''"^- "^^
iii, formn-

ni fallor
AUeri filio suo. Roberto de Clir.campo, qui sub-
Rainaldum. Goffridus Vinaoc. ab ep. U lib.
scripsit senlenti.t- Roiroci concilio una cum aliis iii.
Ildebt-rtus vir religiosu^, qui post
proceribus post annum melropolitanumin
1126 ;
quod tibi liquido Pruvincia primus erat episcopus,non
constabit, integrura tacuit inquit,
si ejusdem exemplum videre a vestra consecratione, licet a suo metropolitano
vacat, lib. iii, c. 6 HistoriEe Perticensis clariss. JE,- vocatus, seipsum absentavit, et
gidii Bry. exsecrationem esse
potius qiiam consecraiionem apostolica
iixorem /carfi/M/m.Similis argumenli estepist,
lu. et evango-

17. Ivo Carnot., ep. m

ud lldebertum, eamdcm
pene quiEsiionem exagitat, cujus scrinia expilare
lica veritate praedicavit.

Petuio vestra gwi vocimur. Ganon

Antinchenus
Ecclcsi.-p univer.^ae 61.Fulbertus epist. 28, 61.
cum non dubilaril Iideberlus de posteritate mulie-
Seditiosus turb-itce turbx clamor.
rum .... Iranscripsiiiu hancepistolaradictaPatrum De eadem ele-
ctione Hiiynaidi laudala episl.U.
Ambr., Chrysost. el Isidor. ab Ivone laudatorum Rainaldo, ad ver-
:
bum: «Arreptus tristis a vulgo; et quod ibi fa-
quod patebit vcl mediocriter intelligenti.Cceterum,
ctuinest, hoo pra>siiinptuosa
non abs re fuerit hic observare jurisconsultos et perniciosa fecit
seditio.
illasiquidem acttonc, imo
.. Et raox : « In
Graecos.
D vulgi conspiratione, qnara pro
Cum iniiiatur cnnvigium. Synoialig Joann^s Xi- elecliono rcputatis,
lex iiiter arma siluit, vox divina
pbilini t7,; vo(^o';^o; fjiv7;TT£ia<; xo\> v6(jioo locum non habuit.
xa^iv te xxt Totum sibi levitas vindicavit et vanitas, ul.i mi;na
xaTiciT:cjiv jpffv);- Cum logitima .-^ponsalia malri-
quc-edam etmulier publiea,qna;
rnoniilocum el conditiunpm obtineant velgarruliteracda-
(67) quod ; mabat, amplius potuit,quam fdebis maluritas, vel
solemne non solum sacris, sed et profanis
aucto- clericalishonestas potuerit. » IldeberiU3,cp. 12.
nbus, uno aut altero excepto,palam fiut
Vide Bal- Asserif. et (tecanus.
3am, in re^^ponsis Stcphanus. GolT ep. 11. Mihi
6. p 36.3.
soli, sicut arbitror,
pro crimine non debet ascribi,
ImwacuUttam, sicut ivcorruptam Vide Hincm. de quod Stephano decano ve;tro.ei personis
Hvortio Bo6onis de hujusmodi maculis. quie ad-
fueruut potest potius imputari. Omnes utique
con-

^^in;^o,,^.ii^l,iieniqu\nefiancienej,eut6tre mariie a un autre,

ei quHlfaut risoudre le mariage

Patrol. CLXXI.
li
 n

gg^ VEN. HiLDRBEHTI CENOMAN. EPISC. 382

tradixerunt illam quam vestram

fecisaedicitis ele- A ambitiosaB vilis plebeculae preces compressit et

ctionein, et exprobraverunt. Nec

immcrito nam ;
prelio comparatas. Acta coiiciliorum, can. 13. sin.

pi-tentibusaccipi lecistisa vulgo Laodicenae, T.tp\ to'3 fio to"; o/>i; ETHTpsTretv tac
illis invilis et non
itorJaOatxa,v (I£XX6vt<ov xaQfataaOai tU Up«-
Adi Marbodi ep.slolam. ^•'''>°T««

ralioni. {&S) Contra inlpr- -ctlov.Qiiod non sil permiUendum lurbis electiones
Tuiiori cessimis, non
h..c eos eorum faccre qniin sacerdolio consliluendi sunl,
dicla canonum comes Andpjravensis ud
hi summis sacerdolibus aeias integra. Annorum
coegil i^ynodus x\ureliunenMs,can. IL Nullusin-
Ped nec per oppressionem inlegritas, id est pleni dies. Ganon 17 concilii
viiis rtetur episcopus ;

A-ath, Antequam ad viri perlecti Ktalem perve-

potentium persooarum ad consensum laciendum
niant, seu anle trigosimura 2 Ju.lell ad can. Si-
cives aut clerici inclinentur.
ricus ad Himerium
Turon. episcopuin, c. 9 :
adepistolamX [nunc U
ii /•;
Ub.mi.
1

^^ Longinus presbyterium consequeiur, et exinde

Mathildi. V. G. Mathillidi, ad quam Ivo Garno- pQg^ riecenniura episcopi cathedrara polcrit adi-

tensis epist -107, 142, el 174, quibus liberaiilatem pjgcj. „ Iq Truilo.c. 14; Agathensis, cap. 17;« Pre-
illius celebrat, cui succinit
lldebertus, ep. 16. sb^lerum velepiscopum anl3 trigesimum annum,
in Ecclesiam Ghristi peccare
convin- ggj antcquam ad viri perfecti aetatem pervenerit,
In leges et j^j

cerer, nisi de salute illius

legum reve-
laetetur el nullus ordinare praesumat. » GofTridus, ep. -153 :

rentiam.et Ecclesiae statum incolumem. « Elirninetur ergo de Luxoviensi Ecclesia Rmnul-

fus Uunelmensis episcupus, ut digammia non
AD EPISTOLAM XI [nu cik Ub. ii].

^ ., «1 i;„„ , .. • admitiatur. » £/«mi«e/ur.... pjus, ut Neophylorum

Guj6er<i. Melius
,
*^ ^
cui/io«.ri«t. Godex
Culhberlhi uuiicA Gord. legit ,^- -^
V.U
quam j m per plurea
.
<?
i. o . .

/ttcreii5 exstirpetur, ep. fo7,

Cwf/tterfi. Coenobiumesi. cognomine Flammardus Di:nel-
annos Rannul us
n,in
i^uo noois iib .li^uuuiio
nnhi-i uu vandilur omne bonum.
4auilorie ^u . j.. • • •

.
mensis episcopus inaudito invasionis genere occu-
e pene con-
In simili argumento sui dissumhs .^^ ^^. ^^^^^ ^^^.^^ ^^^^ ^.^ duodennes, accepto
lldeberlus. ep. 6o Quo ti- le tal
trarius videlur : <<

^^^^^^,. ^^^^j^ ^ ^^^^^.^^ Nortbmannorum. prae-

sed et truclu
aquilo. inquit. non noribus tantum, ^.^^^ ^^^^^^^^ .^^^^ ^. ^^^ ^^ ,onditione. ut si
et foliis rogandus est auster ut veniat
suspectus ;
_^^^ morerelur, Judaico more
.^^^^ in episco-
npiflet hortura suum.
eiperuttiuuii.uiuv.uu
Pt Utrobique
n enim de re-
,• •)
» .,.,,•
patutn alten aller
u
subrng,iretur. .

formandis monachis, et a lurpi et propudiosa

vita
j^.creverenliam dignitas amiUal. Virtulibus epi-
ad meliorcm-Jrugem conversisag.lur
Tamen nib.l
^^^ ^^^^ os.avoTr.xc annumerHt Paulus ad Titum,
a se discrPpat;hicenim aquilo pbgam auslralem ^^ ^^ T,moth.,c. iii.v. 8
^^^J,
cui subjacet designat. C DeluiU xtati, non merilis. Quibus annis prxdiratio
AD EPiSTOLAM XII [nunc 5lib. ii].
committidrbeut. Prsedicatores et doclores episcopi,
5a/u/i,^.Fulbertus.epist. 7 : « Pre- Bomfacius, epist. 3 ad Kulradum « Almitalis ve- :
Commoniiorium
commonHorium scribere ut.iam dicto stra prudentiam diligenter in Dei nomine deprecor
camur vos illi

pace vivere sinat » in ut filiolum meum Lucium et coepiscopum.si Deu3

episcopo suii reddat, et eura
hoo
Exspectandum &i commonitonis utcndum voluerit, el sic clementiae vestrae plar.eat, in
Et 63
•
-<

poenitentia corrigat, aut ministeriumpopulorura et Ecclesiarumcomponere,

eise reor donec illos aut
et constituere faciatis pnedicatorera et doclorera
8ummaiJdicissenlentiamulctet...0rdericu3Vitalis,
populorum. 105 Episcopus von')
lib X p 781 : « Venerandus Serloabbas coramo- » S.ynes:, ep. : «

•.' •
;o„l orlirlU . SioaffxaXo? u)v y.a-. vsvo5Cp.i(T(Ji=vatp6£YY6ia£vo;,..S2e/e3ti
nilorios apices edidit. » ••
.
/
consentunea eloquaiur.
, v
V. r> „«
Proco-
inlrusere. doctor, attjue legi
Tion eiegU teclerus,seumin3e]opulares
ratione. piumGaz^um.
Itnprubatur eleclio Reginaldi mulliplici
populo, cujus Quisqais in savi non fuenl ordinibus tnventuSf
Prima q.-od intrusus diceretur a
electione ppisco- adsuminum sacerdoiium canouicis prohibetur acce-
BulTragiura-luanii faciendum in
adG-llosepi- Synodas Arvernensis a Sirra. ad
dere instUutis.
porura docentcanonesRoraanorum
Bcopos his verbis « Merilis et
observatione legis
:
D GotTr. ad hanc rem, ita, a. 5: Ut nullus laicus,
accedunl; non clericus, vel tantum suhdiaconus in episcopatum
ad istiusmodi dignitalis acumen
simonia,pecunia,vel gratia quis poterit
pervenire,
populus velit,
eligatur. _

Episcopi primitus nonnisi de familia

••.,.,•.,alumni el
quid
aut favore populari. Non enim
Plebs Ecclesiae, sed ordine, qui primi nomen dcdissent,
Bedquidevangplicadisciplina perquiritur.
ad digni alicujus et gradatim ad archidiaconatum et aichipresby e-
tunc habel .estiraonium, quoiies
perpendens) ratum proc.dente lerapore perven.ssent, eligeban-
meritum reprphendens (quid si legaa
s.cula tur. 67, a.oTpooo; I..X-,..... .,..,r,
Unde syn.,ep.
auram impertii. » Aurea
tavoris Ecclesi.
Ix^oav vr^-.vo; e...a.T,p..a,v .^«.a.v 0.oo. « Extran
populo ius suirrasiiliberuminelec.ionepontilicum
quod vel pueris notum.sed Ecclesiam educatus.alio d.sc.plin* genere .nst.tu-
non imminuere volu.t.

agendum. GofTr p. ab ipso extortum. Fulb., ep 39 Guidonis, p. 80;

(68) Hic de investitiiris laicis '
117 et 175. De regulia co.mituii), hoc violenter
 m NOT^.
334
tus, ad altare Dei accedere
non duhitaverim. » * Patre»? et nnnnlna cr>;^A
1
.
BC.nderentur in con.raria. tu
(69, Quod
(69) guod mullis
multis displ.cuit,
d.snl.cuit. unde et el.rlu. in-^
el electioin J!,^"^'^"^'
ior/e controversia
omnis dirimebatur. Ilujus moris
trodunta. Auctor commpntariorum in Ep. Pauli ad
vest.,Ma exstant in
Gestis mss. S. Euvertii episcopi
Tiinolh inter oppra Aii.ijrosii « Qudd acceperint
:
Aurel.anensis.
seqiientes presbyteri indigni judicati ad primatus Heligmos abbales.Goirncias
,-,bbas Vindocinen-is
tenendos, inve.ita est electio Concilii, ut qui inlestissignis irru.t in
non ordo,sed meritum crearetepiscopum mullorum R-ginaldum, d.ixiue
partium factus pluribus epislolis
in electionem im-
sacerdotumjudicioconstitutUiii, netemere indignus pegit, quas opere pretium
est vidnre, lib ni et iv
usurp-iret.et essel raultis scandalum. » Coelestinus Guillelmus item abbus S.Fiorentii
in ms. Stellffi S.lmuriensis In
h.s et.am Bernardus
Zozimus abba. S.Sergii in suburbiour.
d. 8. Verum etiam in ordinatores ejus, b.s Andecav.ie,Hd quos
GofTri Jus scripsit epislulain
utcarerent eo ordine quem sine ordine, et contra
«, iib. iv,qui tesseram con-pirationis
praescripta Patrum credideruntpraPsumendum.Gon- slatim abipso
l'mme erigens sic h\1:„ Si vercE
cilium Theodos. charitatis vinculo
Itali,-« inter epistolas quas juris
mmvicemalligatisumus, etsi fervore
publici focitnuper incomp, Sirm. cujus ordinatio SpintusS.
accons. contra tortuosum
et subdolura illum R.gi-
*:''^""'^'
quemordinem habuerit non videmus. G.ifTr., cp. naldum auem -locti.
^O. lib. ni ad Reginaldum ipsum « Oa.nes pos -
C " '"" '"'''''
^ :
' iTjrZZr^^^^^^
'^^'^"^' PUgnare
'^' f^ decrevimus "°f
? » Addit BMne-
modum ordines.sed sine ordine,
quiain octe die rium Bona^vallis abbatem. Sir.n..
bus,elnon ep. 10, lib. iv ad
temporibus accepistis, propter
certis
Ber,ner.um,cuilibenter assentior.
episcopa.us ambitioncm .>
Verumenim vcro
leet no.u.ni R,ginaldi
parcet.solitis tamen eum co-
Da eleclioiie yui/ loqwir, in qua minime licei lor.bus depingit et prodit.
populo cUrum yrxcedere. S. Romanorum sy- Inlegri personus nnminis.
nodus. Stephanus docanus
Guauier.us, Guillelmus archidiaconi,
et Hubertug
Ccelestiiius f)(ipa. Nolavit quis ad oram ms.codi- arch.diaconus et pra>cantor Kcclesice Andegaven-
cis, non esse in impressis.
8IS, de quihus ad epist. \0.
lempe^la- Quos
Concorditerposiulaverit.^i raaxiraelaudataS©©"* tem hance.^cita8se conslabit ex
electio, quafc uno ac, elc. Ruricius, ep. 30, l.b. ii ms. una.n episl.
: transcribere placuit cx chartulario
Vindocinensi
« Benelacitis,uthominem,quem communis con-en-
(70). Ipsa siquidera adeo GofTridura
illustral, ad
su.s elegil.oidinptis, sed admonete eum ut veritati
qucm scripta est a Sephano et Guillelrao.
studeat, non falwitati, paci,non perlurbationi,» etc.
Eucherius, hom.De ordinatione sacerdotis : « Stu
ADEpisTOLAM XIII {nunc Qlib. n).
peoergabeatissimumantibtilemveslrumunamfuisse C ^"'^° est sub potes/ate consUtutus.
Supremam po-
in tol vocibus voccm, unamque in tot pectoribus testatem summi ponlificis Reginaldo
ostentat de
voluntatem. » Et ruox « Sed nimirum cunctatio- ordinaria metropoliiani sui spcuro.
:
Incassum enira
nem abstdit voluutatum privileg um singulare n.e- ^^^'it pontifex electo.
GofTridus epistola srepiuslau-
ritorum.Ubi enim se virtutum noa potest ingercre dala, quam scripsit rebus jam
pacatis Hxc pauca .•

coinparatio, studiorura non laborat electio. Longsa de mullis, qu^ forsilan oblivioni
tradidistis, vestra;
deliberationis cessat necessitas, ubi non compo- sublimitati dignum duxi ad raemoriam revocare, ut
nat ajqualitas multa discretio moras ncscit,ubi
;
pati unde el quomodo sumpsislis episcopi nomen, vobis
inter plures opt.mus unus e.xci-IIit. » Quo spoctat ullerius no.i licpat ignorare. llla vero sileo qua
etiara illud Synesii^episl.76 K«l 3uvv((70-/)v jjLkv ivopi- dominus papa novit.et ?«f/»/<;//,q„ia meum non est
aiv ZA TToXXtov xai Trxvtouv aYa6d)v 7:oto'j;j.ivo'.(; xtjv rctractare quodipse fecit.Vitam
a'i- eniin veslram nullo
piiTiv. noXu Sk TtXtov AvTOVitp j^jvvrJjO/jv t/;; xaXo/a- genere religionis approbalam novorat,
et vos infra
•yaOfai; 6'it xai xaXdv soo^sv etvat xaXXsujv. 'Eatt 7x0 annos esse, et nullam penitus ordinem
habere for-
toutov -^) TrxvS/,|jto; t|/?;tio; ^vix97j, llpoTteeivtajv tasseaudierat. Perstringit
Ss hic, modestius uimiam
xat ouoTv eiXaoiJtxriov iTttJXOTrwv -
pont.ficumliomanoruminconvellendis
r- -"-..^. uiu ,u l.uu
trj Yvwjjtri toj ttXtJ- conciliorum
Oou;,etc. Atque ej^u sura quidera hominibus gra
<c
n t^^itrumque djcretis Cacilitate m.
tulatus,quod e muki.-, iisquebonis omnibus eleciio-
AD EPisTOLAM XIV {nunc 48 /j6.ii).
nem lacere, sed multo magis Antonio de suapro-
Willelmoarchidiac.no. Consenliunt omnes msa.
bilateaique intpgritate sum graliilatus,quod bonis
codices in h.c inscriptione.CujuseccIesiaeHrchidia-
mclior juilicatus esset. Elenim in eum commune
co-.uslueritnonitaprocl.veiestdicere. Diflicultatera
omnium sulFragium collalura est ; cumque so niulli-
patimur ad formaiia et^iuctorationis vcrba, q^iibus
ludinis seulentiajiluoreligiosissimi episcopi
adjun- diaconura Simoniacum se gr.du submovere
xisseui, etc. CHlculum suum addidit, atiue
1.
dicit,
ele- a diaconalu et su; ra
submovendura cognovimuset
clio,'ii consensit Huno vero consensum divina-gra-
submovemus.Unde elici,.s censorem et ,jud:ccm,
lie acoeptuiu fert idem Synesius ep. 67. Qiiod plu-
nonconsultum cons.Iiarium) agore Ildebertum!
(/".

ribusex|)licuitdoctiss.Ju3iellusadcanonemEcclesia)
NuIlusporroHrchidiaconiisCenonianensishuiusno-
universffi, oap 2, conc.Nifia?ni. S. forte
dissentiendo
n:inisoccurrit.ExiatimaverimaliquandoilIumipsura
(69) De promolis per iaUum. Zozimus.
(70) Quam tamen hic non GxhiLuit D. Loyaute.
 335 VKN. IULDEBKHTI CKNOMAN. EPISC. 336
es3e Guillelmumarchidiaconum Aaclegavensem,de A nere ad Ecclesi^m nostram, divina jJiratia corai-
quo supra nihil lainpn decerno.
;
tante, reversi sunt, »

A sacerdotio quoque cmonica eum suspendit auclo- Npqiiiiquam tohirantur dippenpatione Erclpsiaj,
rila''. Improprio. sedjusliliaj cpnsurapuniunlur Conctlium tpaunen-
f^el hondum velmale. Ait Tertull., contra Mar- se,can.30: <( Inceslis con,unctionibus nihii prorsus
cionem.ea ralione Pacianus de Novatiani ctmsecra- veniae reservainus,nisi cum adultenumyeparalione
tione, ep. 2,ad Sempronianum Ni)valianum rnSine sanaverinl. Inceslos vero nec uiio conjugii iioniine
consecralione legitima episcopum laclum, ideoque prajveiandos. pr.^vter illos quos velnoinnare (une-
non facturn. » stum est, hos esse ccnseinus. » Si quig rplictam
Agilur de tuo periculn, si patiaris prsescriptum fratris.qiiae pjus priussoror cxstiterat. carnali con-

(rairem Arcliidi.iconos ?peclabat ea maxime cura. junctione violaverit,excommunicabantar, necaliter

De Simonia. Non absimile illud Salisberiensis in ad pnenitentiam admittebantur, quam si matrimo-
Polycrat., lib. v, c. 11 : « ^qiiitas alienatur a ven- nium dirimerent. A-.i Tr,v 'i'.Xc(v-:po7:'av £«i'. tr.v jj.e-

ditore, licet ademplorem non transeat; et empta Tavo'.av, « propter humanilatem poinitentiam hube-
iniquitas sic ad emptorem Iransit.ut nequaquam a bant. » can. 20 conc. Neocaesariensis.
venditore recedat et, qund in aliis contraclibus g
; Triburiensi concilio Idem canon in hanc rem lau-
non experitur, solus ille justiliain vendit qui non dalur i.b Ivone, ep. 22.
habet. » Pesponmt^im liimen fratrisfraterhaberenonpossct.
lHnlo liujusmodi nullum penitus invenialur reme- CanonSiconc. Illiberilani gnve crimen vocat spoa-
dfum. Segnior aelas mnllior extraordinaria remedia salia fingere, quem addita negatione corrupiLGra-
repprit, quorum usum frequontiorcm indulgpnlia tianus c. : Is qui, 31, q. 3, et excommunicationein
fecil. Et plcn.or polestas ad disciplinae puhlic* indicit.

emcndalionein data nimium sccleribiis'/ parrens)... Liiila vero conjiigia eis non negentur. Incestuosis
aureoruui relro sac.uinruin poiiliam pessunidedit. aliq lando secunda m itrimonia interdicta. Canon 4
Coiidoniiium iuit aliquando sc<^lus multiludini pec- concilii Vermeriensis.V. can. Quxdam cuui fralre,
caiitium. Discuiiu^ ex epis'l. Z.chariaipapae nis. 32, q l,Q\,Hivfru, Burchardus, 17, c. 5:i
ibiri. :

AD LPi^ToLi.M XV {nunc 7 tib. i). Cuni quibus mitius agit concilium Trihuriense.
Natildem. Idem argumeiitum epistolae Goffridiet Ad contaclum fern calidi. Alexander II Rainaldo
consequentium. Cuniano episcopo vulgareni legem acnullacanonica
Oportetjudicem mitigent aliqua bona. Mos Persa- sanctione fultam, feiveniis scilicet, sive frigidae

rum a Mureto observatur. q aquae, ignitiqueferri contaclum.

{Ad epistolam XVInihilnotavit aiiclor.)
AD EPisTOLAM XVII (nanc 1 /t6. ii).
G. ari-.hidiacono. Is (orte Gervasius Paganellusar-
chidiaconus Ecclesiae Cenoinanensis, cujus meniio
fit in Vita Ildeberti his verbis « In his diebuserat
in Apulia miles quidam, nomine Gaufridus, filius
Gautridide iMeduana,unus scilicet nostrae regionis
pnmoribus, arg.m^o tl auro et magnarum posses-
sionum diviliis, qi.as in iliis partibus acquisierat,
opulenlus.qui obainorem et memoriam patriaesuae
capellariam suam, id eslquaedam pretiosa orna-
menta qua; in capella sua habebat, Deo et sanctis-
simo palroao nostro Juiiano voverat se dalurum.
Is ergo Jcrusalem profecturus misit episcopo nostro
litteras suas, inquibus continebatur ut aliquos ei
de elericissuis raitteret, virosQdeleset industrios,
quibusornamenta illa posseut
dis suspicione committi.Quo episcopus laetus et hi-
laris pffectns, rai^iit illuc duos ex canonicis FJccle-
siaj nuslrae, GeMJaNJum Paganellum archidiaconiim,
et Uiignncm de Lavarzino (71), lunc temporis ar-
chipresbj ttTi oHicio functum, tradens eis abunde
Ltenim lex frustra adducitur. Puellam cogere ad
probationem virginitalis ferri candentis contactu
ea ratione improbat Ildebertus, quod per eam ne-
quidera matrimonium liquido constaret. Frustra
: e."gopericulumsubiretin probanrla virginitalequam
conti-ndittalemprobationemniljuvare.QuodL.de
probationibus juris Romani regulam maxime obli-
nuisse in judiciis i^niti ferri. Auctor veteris frag-
menti quud inseruitsuis notisJuretus ad Ivonisep.
74 :« Simoniaci non admittanturad judicium,si pro-
babiles personaj eiiam laicorumvel feminarum pre-
tium se ab eis recepisse testantur ; nec aliud est
venire ad judicium pro manifestis nisi tentare Do-
minura.Unde et multoties in talibus (erralur,) quia
^ Deus longe est ab his qui tentant illum. »
ad epistolam XWlll [nunc 32 Lib. n).
et sine aliqua frau- Viam qua prospero evenla liminibua aposlolorum
prge^enl'iri m ereamur. Sic epist.seq.w Tantis agitati
turbinibus ad aposlolnrnm liminadecernimus pro-
ficisci.magnum novae tribulationis arbitrati rerae-
dium.si Rornanus pontilex nobisex consilio subve-
n.erit.et auxilio.»

stipendia qiiae tanto itineri necessaria videbanlur. {Hic desinunt erudilissimx clarissimi et doclissimi
Qui injuncluin sibi negoliinn atrenue peragnnies, juri^consulii ad ejtistolas liilileberli HOtr£.)
et oinn a sicut eis mandaverat aits.^ue dilficul-
ille Cum tamen noois a superius laud&to cl.D. Loge
tale recipientes, cuin ornamentis illis prospero iti- perhumaniter concessura fuerit, ut quae praefatug

. (71) Hic rortenepos Hildcberli.

 ;

337 NOT.E. 338

D. Loyaute ad epistolas Ildeberti paraverat scrutari X utpote delaicis inepiscopatum maturatos in episco
liceret, occurrerunt nobis duo niss. epistol-im Ilde- patu legitur lolerasse. Nusquam tamen sancti Pa-
berli ipsi circitcr quasi coaevi, ad quorum altorius tres ita tempori morem gessisse leguntur, nisi ubi
marginem sua ipse manu
quasdam, ut cre-
notulas plus Ecclesiae lenitas, quam canonica severitas pro-
dere par esl, aliquando, prout ei in animo erat, ficere videbalur.
excudendis excripserat. Quas cutn litteratis non Ad judicium. Appellavernnt sedem aposlolicara
ingratas fore censuerimi)?, illas iMteris licet minu- canoniciAndegavenses, undeminaturmetropoiilano
lissimis, et visum pene lugientibus exaratas hic 8U0 Ildeberto.
etiam adjecimus. Ad duodecimam. Commonilorium. Sigofridu8,ep.
Sic nimirum ad epislolam secundam Ildeberli 6, Gregorio VII « Quod in commonilorio vestro
:

scribebat: Rivalloni (72) scripia haec ep. lingua pobuislis me vestrae paternitati secretum, imo sa-
Aremorica, quaj Gallica vetus est. Rivallo dicitur lutis meae commisisse consiliiim, et alia qua^dam,
rebellis et proiei vus. Auctor historiae 3. Turiani quasi correctionis limam addidisli>, ad castgatio-
episcopi Dolensis : Presbyter quidamde primalibus nem vitae et morum. » Qnod ad commonitorium.Ju-
BritannitB procaci nominis sui usus vocabulo, nara stellus ad canones Africanos.
Rivallo dicebatur(quod rebellem significat et pro- Sed minae populares. Non conveniunt
p viri docti
tervum) sugilta diaboli ictus est. Inde idiotismus deusucan. conc. Negat Sirm.
NicEeni. ^ post conc.
noster relinuit: Bivaux qui adversas partes fovent Nicaenum jusfuisse populo sufTragii, eamque pote-
tuenturque pertinaciter. statem penesepiscopossolos fuisse asserit,evincit-
Pliires eodem temporeejusdem nominis archidia- que quo poUet ingenii acumiae ex Basilio et An-
coni ctdiversi videntur mihi. Sic legimus Rivallo- philochio.
n°m Nanneteneem archidiaconum dignilate sua Hincmarus episcopus ad clerum
Niillum limetis.
cassuin in EcclesiaNaunetensi,in Macloviensi sup- et Mlebem Cameracensem ex decretis L"0'iis, c. 33 :

parem ad Peirum. « Nullus inv:tis el n )n petentitius orJinetur, ne ci-

Ad Adde versus Bandrici de
i'pist"iam tertiam. vibii? episcofium non optatum cnnternnant^nut ode-
naiione Andeg. quibus evinces migno semper in ridt, ei fiiit miiius religiosa qiinm convi-nil [safip.
pretio lnis.«e lilteratOfS apud Anglos eleciio] ;
necnnn ... habe.re queni nolmt. » Et in
U'iiise nostru Ecclesia e.vceriitus, scilicet surculus ; decreto cleri Laudunmsia de riedenulfo, eleclo
filii purculi dicebantur. Alibas Callensis, epist 5; « Quia cui debel ab omnibus obediri, utique ab
« Cujus filius fuerit ex priiiionbus, nec ramusculus omnibus debct eligi. »
ipse a radicis pinguedine palernae degpnerat. » Co- Ad decimam qninia. Arl regis delirias formosa
rippus, lib. ii : « Arboris ut matria quae de radice C facta es. Chron. Turon. an. iniperatoris Henrici
propago nascitur. » xlvii, et Philippi xlui. Ilejiricus rex AnKliae duxit
Ad sepliiiiam. Guallerins de Clincampo, vulgo de in uxorem Malhildem sororem Davidis rejjis Scotiae,
Clincltamp. Imparem. Pares vir et uxor. fniam Melcomi, seu Malcolmi regis, (iuarn suscepit
Tradiia fsl. Acta Albercii : « Intfr eos [Mnrcum e.x S. Margarita re-ina ;et postPd genuit rex Ilenri-
et VHrum] convenerat, ut slato die Lucius quidem cus ex ea Guillelmum,et duas filias Mathildem et
ab OrientP, Anloiiinns autem Roma venirent Ephe- Nolham.Will Malmesb. Degestis regum Anglorum,
eum. et in tempio qnod ibi erat Dianae, Anloninus, pa-. 93 et pag. 122, in GuillHlmo II ; Henricus Hyn-
deateste, traderel puellam, Lucius vero acciperet. glbondoniensis, Hist, lib. vi, pag. 366; Edmundus
Ad octavam. FlubcUum. Anselmus, lib. iii, ep. filius Edmundi. Hic paster Margarit.-e reginae
fuit
136: ;<Tutius et diligcntius puto,utcalix (ne aut Scotorum. Margarita vero fuit maler Mathildis re-
musca?, aut aliquid indecens in illum cadat, quod ginae Anglorumet Davidis urbanissimi regisScoto-
saepecontigii-se cognovimus), tam opprtus quam rum. Idcm auctor, lib. vii, pag. 380, refert ejus
discooperlus coutingenlibus immunditiis expona- obitum ad an. xiv minuti xvi. Rogerus de Hon-
tur. » gthon., pag. 68. Rex Angiorum Hcnricus minor
Ad nonam Petitio vestra. Ms. Puteanorum minia- natu Angli;e congrpgavit Londonia;et regir Scoto
J)
ti'3 litteris. In hac se cxcusat ad Andegavenses,qui rum Melcclmi, Pt Margaritae reginae filiam Mathil-
euin invitaverant aiiconsecrationem electi sui. diMn, noniine sororem Edgari, Al-xandri el
Glo^^.sae Isidori. Rogaterius couipetitor. Davidin Anglia accepit, quam Anselmiis Doruber-
Rebgiosdrum )t/e'".so»a/-um. Abbates.Quandoautem niensis [seu Canluariensis.) archiep. Dominica dio
primum in eleclionibus episcoporum suffragii jus feslivilatis S. Martini reginam consecravit et coro-
habuerint, incerlum, et jiari jure in electionibus navit. Inter epistolag varias a Gretsero editas,exstat
Bummoriiin pontificum. epistola Uenrici Imperatoris ad Mathildem Anglo-
Necessaria di.-ipematione. Bernaldus presbyter rum reginam, quam sic alloquitur : Sicut nonnul-
Constantiensis devitandaexcommunicatorum com- loruiii relatione didiciiniis multas grates bonilati
munione, et reconciliatione lapsorum. Lpq Magnus inultadebemus argumenta
tua3, araicitiae. » Ab eo
scribens ad episcopos Mauritania;, etiam neophytos, forle scripla, cum Adelam peteret.

(72) Unde veniat vocabulura Rival, seu in plur. Rtvaux

 339 TEN. HILDK(!ERT[ CENOMAN. EPI>C. 340

VEN. HILDEBERTI
SEHMONES
801.202 M JNITUM
Quos e veleriim
manuscriptorum lalebris venei abilis Hildeberti Sermones in lucem primum ari-
bus tanlum exceplis in iJibliothecis Patrum excusisj profeiimus.genuinos
ipsius fetus nobiscum be-
neyoluslectoressefatcbilur, si eos cum epistolis et sermonibus piaCalis, et aliis
eiusciem auctoris
indubilatisoperibusjam vulgatis, atlenteconferre curaverit. In utrisque enim
eumdem stvbim
lusum eumdem m veibis Pimiles phrase-s ea-dem verbnrum derivato. um
/ a simplicil.us sub simili
sono repetilionesadvertat, ilautnonnisi luniis ejnsdem rivnli varii
e>se con.pr.bentur Uuo.l ut
clarms pat^at, pauca ii.iae lam e mnltis. e scilicet ejis episl dis el sermonibus
per modum snecimi-
nis breviler bic ex[)onere opera pietiiim fsse duxinius.
Sic quippe cum in cpistolis, lum in sermonibus ludii in veibis,
dum qua!=i per pradalionem verbis
uhl.ir de. ivHtis a ^impiici, ui verbi «ratia in e|.i>lo'a 7 lit».
i, ..gens de uHimo Dei jn.li'cio « Coram :

an;:elis, inquit, rnferet, veritali drfrt.-et. t.^rribilia proferet.

horiibilia inf. tet. Eiibidemposl ..

pauca << Llem olTensus clompnliam promillit, puni.v piaeie. miltit, pueniientiam
:
admiilit, dflicta

vincium Inmsjiciant, in caicerem proji.iant. » El sic iunumera in sermouibus,

i4j-S
ut in epistolis
epislola vero2iib. i, ad S. Anselmum, voiucres quasa victimi.s
Iii
abifiebal Abiaham dicil fi-u-
ram esse .iistractioium nobis vel invitis contingeniium, quas et nos ab oratione,
et prEe.ertim a
b. SiiCMlicio debemus ab.g.-re, quod snrm. :20, serm.
69, et aliis saepe docet.
lnutr^quevero?aepiu^supe.-biadicilur:«Nali(me sublimiora semper apnelens, ul ilhic
coeleslis,
reyerUitur unde decidit. ., Hoc sicut in epislola 10 lib.
iia in s. rm. ^zl, 68, et alibi
et alii.s,
Kodem modo in iilrisqiie peccautium casus et errores vocat « regionem dis.'-imiliiu'linis, passim.
i.

ad quam
ciim'.nalilerdfclin;.nl peccaioies., dum per peccata sua delent iu
seinugiuem cl simililudinem Dci
bic eo. 4 et 8 tib. t. se.m. 1:2. IJ, d
aliis i-£Ej)ius.
Sic t.-uidem in uirisque phrases et modos loq.iendi ^bi peculiares impendit.
veibi gralia vc.bum
exii.»',vif pro crt^n/ el nLinu!n\ nt in epi.^l.
13 hb. Gauihym iniln (XuOnat. Epi^l. 12 lib.'ii Liet
i : •

(u/ Iroclinn sn,tttm, >t o'l <X'W, Unii i,<(,ris

ciuhfant Et epi.-l. .«.equeuli Vo em t<bi virt,.l,'n, (xu- :

b,;;„e ya/,nm lla sermot.e 13 el ii: Gnwhum (Xi'b,ral ovgehrwr.

Sic V. ibum .•^ntn/.x urv s,i-
ci^r,u,s, 111 ui epi.ioi;. 52 lil.. ii. in pof
mal. De sacramenlo alia.is, in poemale diclo Malhemuticw
. I

P^SHm in p. rtnonibijs ct alibi lani in pro^-a qu;.m ii. melricis u.^^uipat. '

Niiriii sane fueiimus,si pbrases omnesel loquendi

lormulas omnino8imilfs,el pares senlenlias ab
Hildeberto lam in epislolis qm.m in sermouibus, et alii;^ suis operibus adhibitas,
referre velimus
Uui )usqi,asilesserisexepi..tolarum indubilanler lliideberiinarum slvlosf rmoneseinsdiscrevimus'
ei aliis alque alus aucloi ibus minus .;onsiderate
Iribulo.s Hildeberto, ut legitimo pareuti restituendo
censuimus.
Nec parnm nrsad hocaeqiiilalis ju iicium movit congeries ipsa sermonum, quos in
variis ms>.
f eprehf^ndimiis, in .pi..rum seri.' sprm..i,e.s i.dverlimu.- inluldij.nl.r
Hil'iebcrlin..s. Sic in m.«, S."
Vi.-iorts n. /)rj8. iibi pbires s< rmone>, sid,. noniine
a- duiis, primus omni.Kn oecu.rit sermo quiin-
Cipii />'<''/e/;)/.s//A;r/////e.<;, qnein <.m.iis Ciiiioivs. ut veie ilildel,eriin'.ni
:
sub eji.s nomiiie vulga-
riinl. Oiiidi.i igilur el cce eii, si slyiu.s el setiteniia.
i.m confo.miias siifliHgeiiiur, ut piobare lacile
po.v>emus ej.is.lem dicaiilu! ?,-ic in
ms. n(,slro Sanf<ermanensi, n.381, lej.itiu se.ino q.iiineipit:
S/i>ritu S'n,c/o ha,as ciliirtn^, quem Ires opiimse noloe mss. c-
sevi, aut f.ene coa^vi. no.-ier scilicet
Sangctmanen.^is piselalus.Ebioicensi^j, n. l;i, el Viclo.inus 4u«: uniiormiter Hildebeilo
Iril-uunt.
Sed de bis salisad hujus discussioiiis nostfse probaiionem nos praplocuios arhilramur in
Pitela-
tioneuoslragen.rali. ad quam, brevifalis c.usa. leclorem stu liosum invilamiis g.atiusiili
h>re spe-
rnnle.s h qiii:l iitildaiis vel etifim pije obleclalionis
ex HiUb l.erii nost.i sermonib'.s percipere po-.sit,
lir.niiei' i.xiicenuis et ea (pjaesnead l"ccle,«iae cailit.lirae dogmata, sivead anli.pios
;
Ecclesitje rilus
el d sciplifijim. sivelandt ni quaea.i di.igondusin
quocnnqneslalu lidelium rnores atlincl, insynop-
sii! quiiM redaota oh ocdos ei
poiuimus. Unde etiam pal. hil quam merilo HMeb. rti.m, velut pissi-
mumsimulet etudiils-iinum theol. ^^um,utf.ntisliiemeccl.sia-li(se(ti>cipli. ffizelaniissimum
vindi-
cem,ei uiClui^iiHtiae, ei eliam asceiiree vitae perspiraci.^sinium
magi-irum, et tutissimu n ducem
asserueiimus. Nec nostri lamen luerit. con^iiii omnia et Hugul;» ad id in hoc
monilum ii.ferre,
cum salis snpeiquc futurum si!,si seimones ipsos, unde id erui poleiit, in.jicemus, quos soleri
lector pro lit.ito consulere poterit. Sit itaquo.
g41 SEllMONES. — MONITUM. 842

205-306 § I. De iis quse theologiam et sacra dogmata speclant.

Immeasitas Dei Iheologice et ciegaaler de!=cri[)ta, serm. 8.

hiiiuuiabiiitas Dei docle explicatur, t-erm. 99.
TiiDilalis Diy!»lerium iiocle et gubtiiiter di^cussum, serm. 53.
De £Eteruci Verbi fieneralione, perui. 112.
De uiicsioue Veibi diviiii iu muudum, serm. 8.
Dfe mi^i-ioue Spirilus sancli, serm. il.
Nemo auliquorum iu veteri lctfe FalviiS factus e?t, Di?i per fidem in Christum veDturum, serm. 72.
lacHriiatiuuis uiy^terium ej.'rei;ie descriplum, serm. 9, 55.
IJem coutra Jiidaeog propufiualum, serui. 101.
S. Jorepti B. Mariain aiiiiquaiu cariialiter co^»Dovit, serm. 60.
Eucharislise sacramculum orlhodoxe discussuin. (-prm. ;^5 et peq. et alihi passim.
EiclcpiEE Calholi.ce docliina de rcaliiate corpori» Chri^ti, el verbum tran-sibsia.ntiationis tnm primum ab Hil-
debeilo iu u?u po.xilum, quo deiuci-fis. et nonuifi post i| suui u^i Piinl PetniS Cellpusi:;, Ste|iliauus Auitaslo-
duiiensit, et alii i^iise ou)i:ia uiafinaui af(iiiilat,pm hHlient cuui aliis IraclHiibus HiMebt-rti de Eurharistia, qnos
;

iuCia clabiiiiu^. lu li? aiilem omuibus dociriua liHbHiur omuiiio oppos-iia erroribub Bereugarii, tujusquidem Hil-
deiierlus iu hiimauioribiis, uou iu theoloaicis audilor fuerat, ^enu. 3S, 93.
Le^Hiia Ijlirirtus sns.-e|iit, ut sulistilueret Evaugelium, serm. 57.
Praedesliualionis defiuitio et ordo, serm. 74.
Df) ciuce Chiisli iJiaeilara, serui. 71 el 72.
L)e bealitudiue saui-loruni, serm. 9. 43, 86.
Di! bHatitudiue au^'eloruui et hominum, serm. 43.
De peccalo orifjiuali, et ejus traductioue, seim 25, 111, 112.
i)e uiisenis hominis ex illo [leccato, et ejus reparatione per Ghrislum, serm. 2, lOO.
B-iilifi Virgiuis eonceplio immaculata iuuuitur, serm. 62, 70, 101.
Ejusdem assumplio ia carae.et auima asseritur, serm. 59.

} II. De iis qux ad discipHnam ecclesiasHcam, et ad varios Ecclesix rilus pertinent.

Abstinenlia a carnibus tenipore Adventus et Rogaliooum, serm. 1.

Baiili^uii parvulorum usus antiquus iu Erclesia, SHnii. 84.
F'>tiitu Eiiiptiauiae soleiuiiius ipMi NHtivilale, 8H,rui. 15.
FajuileuiHS a (li>mo propria poeuiteutiae tempore exi-iiles, serm. 18.
EjHcli ab Ec lesia. et loiun-i, si iin. 34.
Urus cilicii a.l (;araem poeuilcnlibus iudictu-, cinerum impositio, et publicee pcenitenliae usus tempore Hll-
delicili t-ei III. 56.
Pceuite-jtes aliqunndo ex iudulfiemia ad tempns rpconciliati iu CcEiia Domiui, ut ad commuuiouem die Pas-
chae peicipieuiiaai piap(iaif'i)liir, uon al>soluio pceiutintia.' tempore, ferni. 34.
AliBoliiiio a firi-.vionbu^, mIis episiopis et Stnerdoiibiis jure tonip>;tit a levioribus 209 208, autem, cuili- ;

bet, OD per viaiii fiuctoritalis, ut sacerdolibus. sed tautum deprecaliouis, seim. 30.
I

Prudeniissiuia pceniliMitia! discipliua, eeiui. 34.

Peccaloriiiu (outVssio iua) edebal olim jejuuium quRdrasjesiniale. serm. 18.
lu diebiis jijuiiii tpiiii"ire Hildeberli relecl-o ad VHSfieram, serm. 85.
Rofiatioiium oii>iO a Vifuna, ?< lui. 47. luslituiee ad fineiidos lupos. serm. 45. Et ad pestem sedandam, ibid.
Miia lideliuni iii iis aur-t^ritas a Patribus iudieta, et eadem qvx publice [jffiuileutibus, eliam pro gravissiu^is
pec' alis injiinueliatiir, serm. 45 et seq.
F"ria qiiiiita cujii^libet hebdomadae tempore Silvestri papffi, ob memoriam Asccusiouis Domiuicae solemnius
celetiiata,serm. 49.
ludul^eulianiui concessio iu dedicatione ecclesiae. serni. 87.
Tiaciusiii Septiiajiesima. deposito AlLluia, uude sic dittus, et ritus depoDeudi Ailehna in qiiibusdam Eccle-
siis,serm. 1 11.
Hebdoiiiada qiiae incipit a Dominica Palmarum, Hildeberti teujpore dicta Pcenoi,a, serm. 42. Quam diabol
poeuosa, serm, 42.
Sanctorum iuvooalio, serm. 86.
In processioiie Palmarum deferebantur flores, qui cum palmis benedicebantur. Horum usus ad mores refe-
runliir, serm, 33.
Cereorum gestatio in proccssioDe PuriflcalioDis a Patribus sancita. Haec autem erat tota poeuiteutiaiis. Ritus
ejus quaiis erat, sertn. ,^7.
Ad nonien bealae Manae tempore Hildeberti, ac eliam aulfia, geuu flectebatur, serm. 59.
Oraii.) [iropria de Aesiiuiiiiioue B. Mariae u.italur, seriu. 59.
Hoc festuni soleniniiis (eiebraudum sua it Hildelierlus Gindoni successori sno iii sede Cenomnnensi, serm. 59.
Geiieralis commemoratio defiincloruui posl feslum Omuium Sanclorum, tempoie Hildelierti celebrata, et iu
illaJHJiiuiiim a fiilelibiis observalum, serra. 85.
(^ereiis ciir oriliuauti [ia[iae ab ordinatis iitraque Dianu offerebatur, serm. 90.
Tousiira et luuu^a talans clericoruni proiiria, seriii. 90.
Sacrorum miuistrorum, prffioij ue vero sacerdotum, obligalio ad contiuentiam et caelibatum, serm. 76 et alibl
Sffioe.
Mis?a olim qiiotidie a sncerdotibus, etiam infulatis, id est episcopis, tempore Hildeberti celebrata, serm. 97.
Sim iniae et investilurarum laicalium insectatio, serm. 92.
Pro seiHiltiiris et uiissis preliuui uon est exigeudutn, serm. 96.
Prifeusio Pasclialis II ()a|i8e cotilra Heuricum V im[ieratoiem, investitiirarum violenluui usurpatorem, sive
etiam Iniioceulii II contra Anaclelum autipapam tenipore sctiismatis, eerm. 98.
Scholee olim iu monasieriis iu^titutaB, [)raeci[)ue vero Cluuiaci, serm. 5, 15.
Lectioues m masticae oliin iu claustro commuuiter factae, serm. 65.
Psalmodia olim a monachis stando persolula, uude variffi ipsorum ad meritum iuDrmitalef quod et a leicis ;

olim oliservabatur, sertD. 68.

Monachalus Hildeberti e sermonibus supra vigiuti educitur.

g III. De iis qum ai mcres et ad vitnm Msceticam prrtinent.

Vitae iDtPrioris seu asf^eticae monacho praeciiiue couvenieutis egregia [iraecepla, serm. 112 et ubiquc.
tOOZIO. Vilae monasticfe laudes, teutationes et defectus graphice depiuguutar, el ibidcui absliueulia a car-
nilins notalur, serm. 39.
Vita Chrioliana et iuterior conliDuaest mililia, seroi. 114.
la illa sensuum exteriorum et iuterioruui vera custodia el morlificatio contiuua, quam sit necessaria, seroa.
». »»t alibi.
 3i3: YEN. HILDEBhRTI CENOxMAN. EPISC.
34^
Dnee civilales. Dei srilirpt el dinboli, io Iioc uininlo ?ibi
c.onliijuo adveisanles, serm. 22, 32
Viia; iicii^ic el loiitfiniil.iliviK (le.-cii|itio et-re^ia, terui. 64.
Cuiiteiii|ilauvoruiii iloies el piae-lisulia, teriu. 12.
Co<il-;u.|.Uilvorum du!B ?pecu-s -ecuuduui upera coutemplalionis
propria, serm. 14, 64. 118 1=>0
^-u.
bclKl*iril.us sulnudo, ut s-linliis utilifsimii, nnidelur, teiui 5 » ' '
•
. .

Noe, Dimitl et J..b. Ii|.ura piaiiaiuiuni, coi,JMg..iorum et couleu.planlium,

seu poeuileutium, serm u^.
o-.uj. 62
Ji.l. iiiioi.i.- (Iireciio 111 cu UiliU!^ aclioi.iLiis^ 25 72
iiMii^fUiia, ferui ,

V. liHies quas Abiiil.am a vi, liii,,?

abi^^.bi.l. I,..,„a disliacriomm, nobis vel invitis
Abiiih.ini v..,iMre.. .,c i.o. a saci.C^^io H oii.l)..i e l..f..Hre leMu.ur,
supervenientium ouas ut
'-°'^"""'"' ^"«^ "^
M-im. 6'.». 11.. et .fei.ius.
ftloiia inas pop..laii,s besl,n,um ii f...lali.., aTnlu.liu.s po.i
hi.cba. jam Hildiberli tempore ne^ueuiiores
freuueniiores im-
mis^ii' ui i.lui.uuui Hi pcfuuui u.d.goarnu, c umuMioriiim. feim.
3S
Si.perl.ia i.i.l.oue (CElestis illuc i(v.il, coualur uu.ie Otcidit, serm'
^7 68 el alibi <=a;ne
iHud-am.Uimus m/ayinem et similitudinem
D^^lJ::^'u!^:tTaUu' J^p!:t''"^
Hiijns n gioi.is piiuceps diabi liis e?f, ferm. 21.
Diaeia l.ium dierum uecesfaria ul ad Leun, levertaniur, srrm. 7 36
el alibi
Diul.gns el..i.i,us iiier l.tmiL.m eaetulaitm aveittie voleultm vi.i.m
reJ.giosum
° a slntu
i«i.u suo.
..uo, ci
et iosum
ipsum in eo
pcr^fveraiv .leceruei)teni, seim. 73.
Per-evHriiiit.a in or.ii.ie mouasi.co sua.me commendatn, serm,
73.
Ctirisl.is ipne fumlator ordiuis Bi^i.Hd.ciiuj, seiui. 117, lls.
NigrH ve.*iis et curoua ii.onai l.aiis quid suadeaut, seim. 120.
Siieutium niou;.btici.a', et assiduitas ad exercilia commun.a commeudantur,
serm 119 122
Ouam e.^;acta debet esi^e mouachoriiui obedieutia, seim 50 * ,
.

Loga regularia, seu clau.^tralia, el eorum siupulorum ad pjetatem usus et

moraljs aiFo^ouu,
applicalio, serm
berm. 63
06.
Observantiis regularis pathetica commendatio, serm.70 et alibi sspe.

Plm-a hic adtexere supprsodemus qus ex incJice secJulus lector deprehendere

potetit. Haec antem coin-
pen.);ose retulimu., quit,u. n„tum fierot ex horuni iectione sormonum
non mod.cam umn 4emTerceT
turos. v.UT ver,' Ghri.-t.ana» imn et asceticcC siudiosos, nec.ion curio.so.
elavirlos -p-os an.iouitatis sarr-p'
scrutatore^s. qui nunc inter l.tteratos quen.dam quast pnncipatun.
sibi vind.care videnlui
rs.'c mnd.cum e'iau. inde percipienl oblect.mentum e.t tructum
aevi h.n..3 sacri v.^rbi oerconP^ nni \

conc.uups suas, quantum pos.unt, ex i.s.s sacrs Scnpti.ra. verbis

concinnare student, cum industni ^
lilius suas nKnquam satis laijdanda., quasi prodromum et
exemplar cumS. Bprn..rdo amico et sun.lrP
suo an.madvertent VenerabilPm Hildebertum. H^c autem ou.nia ad
calcem cuju.que seimouis,
sermonis prout
Etout
sese ofTeret occasio indicare, lectori non morabiu^ur. ^ "^

SERMONES DE TEMPORE.

I. A corurn,et aures surdorum paiehunl, tunc saliet sicut

I\ ADVENTC DOMINX SERMO PRIMUS (73). cervus claudus aperta erit lv,g„a mutorum. Caeci
el
,

Df^ nlililaiibns ndvoHus Domini. erant, quia Deum ignnrabant surdi, quia veiba ;

211 « Dicile, [jusillanimes, confortamini, el no- ejus negligebant claudi, quia recte
per bona opera
;

« lite timere. Ecco Deus vpslc.r veniet, et salvabil non inc.debant; muti, quia peccala sua
tacebant.
» vo:». Tunc aperieiituroculi c.tcnruim, et, auressur- H*c surditas, el Cifcilas, et alia quae
sequuntur,a
« dorum patebuut. Tunc saliet sicut ccrvus claud.is, primo homineinitium sumpserant. /\dam enim
i-n
« ft.aperta erit ling"M n.utorum [ha. xxxv, 4-6). » primn praecepto sibi u Deo iiijuncto surdustlTcclus
Ame advemum Domini, fralres charis^sinii. in est. Cum enim dictum sit ei . In quacunque
die :

tantii caligine fie.ms humanum volvebatur, quod de ligno scienlia boni et mali comederitis,
morto
ncc Deum cognosco.bant, npque verba p.ius audire moriem.iui [Gen. ii, 17), « non audisse visus
est,
volebanl, neque l.ene opprahantiir, npque peccata « morle moriemini. » cum non fuerit observator
sua confitebqnlur. Cumque miiltis an^mas infirmita- mandati. C-iecusfuil, cum verbadagmonis inlellcxit,
tibus detiiicrenli.r, placuit summo mcdicoeos visi- dicentis Et eriiis ?icut dii. Cum enim puiaret
:
se
ture.et suis mcdicinispoF relevare.Sed notat Isaias fien Deum, exciBcatumjam gcrebat
a..imi:m.Ouod
pr..pi)(^la inq.ia uor langunribiis eus ?pecialitpr la-
B [ei] deincpps 212 Dnminus improperavii,
dicens :
boiare. CaBci enim priint,el8urdi, et muti, et claudi. « Ecce Adam faclus est quasi unus ex nobis {Gen.
Cum [veroj a^gritudines eorum sanare vellet, ne III,22), » Quod deridendo dixit, Qui putavil
se .''u-
miteri despcrarent, voluil eis adventum suum prae- turum Deum, modo invenit se miserum. «
Factus
nuntiuro; voluitcon>oIalionibus suis eosconforlare. est quasi unus ex nobis, » id est similis
Patri, et
Vuliis audire qui sunt legali ? Isaias, et alibi pro- Filio, el Spiritui sancto, id est faclus est Deu.'^.
phet;p..Audite qiiam ronsolationera legalis in.junx.t: Quod £ub ironia dictum
quia se aliter invenit
est,
Vii.^, mi.nslri mei, dic.te mispris qiii jafenl in do- quam putavit. ClauJicavit Adam, qnia, dum ccepit
lorbus qui de.-p.rai.l in iulirmitatil-us : « pusil- iucedere, id estoperan, pravo gressu inccssit.
Vul-
laniim-s. confurtaiu.ni, qu.a ecce Dtus ve>l("r ve- npratus esl enim aculeomorti.^ pt venenosi
serpen-
i.iel. 1 mi dicina vpsira. Ecce salns vestra
licco tis, el msle operando clacdicavit, Primura quod
v.enict, ft salvabit vos. Eas infirmitales, quil.us
lcgitur fecisse, peccalum esl Duos pedes d^bet ba-
subjacetis, sanabit. Quia tunc apericnlur oculi ice- bere homo, delectationem [forte dilectionemjDei et
(75) Ex editis et ms. Victorino 600 circiter annoru m, n. 468.
 : :

345 SKRMONES DE TEMPOHE. — IN ADVEm^U DOMINT. 346>

prnximi. Qui alteroeorum caret,claudu8 ept.Adam A Tunc crvus rluudus. Claudi erant, ut
saliel sicut
vero claudicavit, quia nimium uxorem dilexit, sed diximus.quia recte non incedebanf.bouis operibus
ab amore Dei se retraxit.Deum non dilpxit, cu.jus non vacantps sed fjressus hominum direxit, cum
;

niandutum noglexit.Uxoris amorem Dei amori pra?- conJa eorum ad viam ccelestis patriae diiexit.
tulii, cum libentius uxoris persuasioni quam Dei Corda directa sunt,cum ncque ad d<xteram,neque
obedivil voluntali. Itaqne clauilicavit. Mutus vero ad sinistram diverlunl. Dextera est mispricordia
fuit in confppsione peccati, quia non solum non Dei.Sinistra autem
desperatio.Unde ait Isaias
esl
confessus est peccalum, sed excusare coei'it male- « Haec est via,ambulate in ea.neqne ad dexterara,

factum, dicens : « Mulier, quam dedisti miliijdedit neque ad sinistram diverlenies 1/5«. xxx, 21) » Ju-
mihi de ligno, et comedi {Gen. iii, 12). » Cum enim das et diabolus, qai desperaverunt, ad sinisinim
ail : « Miilier, quam dedisti miiii, » in mulierem diverterunt. Origenes vero, qui niiniura confilendo
culpam cnnverlit, et Deum etiam infamare voluit,
salvandum in misericordiaDei.pr.-Edicavitdiabniura
inhoc verbo quod dedit. annos, nimis ad dexteram esse, idque post mille
Audistis, fratres, quomodo Adam surdus,C5ecus, exorbitavit. Itaque medius callis sequendus est.ut
claudus et mutus effectus est. In haec eadein vitia neque desperent homines.neque confidentesin mi-
gcniis humanum devoiuturn erat, antequam Chri- n sericordia, licenter peccent. Hujus rei fii^uira est
stus iii mundum venisset. Adeo homines excrocati quod arca foederis, cum e regno Philislhinorum re-
erant,qu' d idoia coler-ent. Unde Apnstolus « Eva» duceretur in locum suuro, vacc;e duae divertentes :

nuerunt in cogitationibus suis et obsruralum esl ducebant in plaustro per direclam viam, ita quod
;

insipienscor eorum.Et quia non probaverunt Ueum non ileclinabant, neque ad dexieram, neque ad si-
hfiberc in notitia, tradidit illo? Dous in reprobum nistraiii {11 Reg. vi, 10;. Arca est Erclesia. Duae
sensum {f\nm. i, 21, 28). » Surdi erant juxta hoc vaccas sunt praedicatores Ju^^aeorum et gfntilium,
qund Isaias ait : « Incrassatum est cor populi hujus qui alios lacte pascunt, et Erclesiam ducunt. Ideo
etauribus graviter audierunl, et oculos suos clau- David ait « Beneplacitum esl Deo super timentes
:

serunt,npquando oculis videant,et ;iuribus auiliant eum,et ineis qui sperantin misericordia ejus (P.b-a/.
(Isa. VI,10; Mntlli. xiii, 15). » Et iterum : « Do- cxLix, 4). » Uirumque posuit, spcm et limorem.
mine, qnis credidit au^litui nostro ? {Rom. x, 16). » Spes sine timore praesumptio est spe ; timor sine
EtPsalmista: « Furor illis secundum similitudi- desperatio est. Timor aufert nimiam securitatem,
nem serpentis, sicut aspidis surdee et obturantis ne r.imis adhaereat dexterae 214 De hac via rpcte
aiires suas {Psal. i.vii, 5). » Et iterum:non ait Joannes
» Et« 1'arate viam Domini rectas fa"ite :
;

audivit populus meus vocem meam, non vias Dei

et Israel nostri {Isa. xl,4 Luc. iii, 4). » Sed in hao ;

intendil raihi (Psa/.Lxxx,2). » Claudicaverunt male ^ recta via saliendum est,unde dicitur: El suliel sic-
213 operando, juxta illud : « Omnes declinave- ul cervus clnudus. Cum vemirit ad
loca spinosa et
unt, simiil inntiles facti sunt; non est qui facial luctuosa [/. lulosa,] transiliet. Similiter, peccatnr,
bonum, non psI usque ad unum (Psal. xiii, 3). » Et si occurrerit tibi amnr diviiiarurn.qufe punixunt snl-
iterum : « Filii alieni mentiti sunt m.ihi, filii alieni iicitudine, si tactus amore lu\uria?,vel alicujusvo-
inveterati sunt, et claudicaverunt a semilis suis lupialis feiidae, transiliendo dimitte.Cervus deserit
{Psal. xviT, 46).» Muti facti sunt, tacendo pec- valles, et a^cendit momes. Tu desere terrena, et
rata.juxla hnc quod de se ait Duvid « Quoniam : pete coelpstia. Inde ait Dominus per David « Qui :

tacui, inveteraverunt ossa mea {Psal. xxxi, 3). » pertecit pedes meus tiinquam cervorum, et tuper
Haec omnia, fratres charissimi, sanavit medicuS excelsa statuens me {Psal. xvit, 32). » Cervus se-
coelcplis.Coecos illuminavit.cum aperuit sensus ho. nescens devorat serpentem, et tum nimio ardore
miniim ut intelligerent Scripturas, etcum Palrem curritad tontem,post cujus potum dpponit velereni
siuim annuntiavit mundo.juxta hoc quoil ipse ail pellem,et cornua, et
:
rejuvenescit. Sic, peccator,
« PHtPr.manifestavi nomen tuum hominibus (Joa??. occide serpenlem, et curre ad fonlera, id est ad
xvii, 6). » qiiia primus erat in muiido, et raundus Christum, et depone veterem hominem, id est su-
eum non cognovit. Haec est illuminalio, quam po- D perbiam. ut dica^ cum David « Quemadmodura :

stulat Diivid. dicpns Illiimina

oculos meos, ne desi.ierat cervus ai fnntes
: <<
aquKrnm, ita desiderat
unqiianjobdormiom in morte,ne quanrlo dicatini- anima inea ad te, Deus {Psil. xli, 1). Sequiiur: •.

micus meus Pr.Tvalui adversus eum

: {Pscil.xu, 4). » E^t aperla erit lingna mutorum. Cura enim clama-
Aurps .iperuit, cum clamabat : Qiii habet aures ret Christus « Airite pocnitentiam {Mutlii. in, 2), »
:

audiendi, uudial {i\lanh. vii. 16). » Et genlilis po- prius erubescebant conliteri peccata sua, tunc poc-
pulus habuit auresapertas cum praedicationem ejus nitnerunt; coniessione pi-ccata sua delexernnt.
libenter susrepit,,juxta hoc quod ipse uit per Da- Claraavit veniam M.iria, quae prius muta erat.Cli-
vid Popnlus, qucm non cngnovi, seivivii mihi,
:
mavit veniam latn) in cruce, qiii prius tacibat.
in auilitnauris obedivit mihi {Pfat xvii, 45). » Et Ecce muta locuta e^i \ ecco mulus loculus est.
haec sunt quae promisit propheta, cum ait
Tunc : Ostendimus quid utiiilutis advenlus summi medici
aperientur oculi cxcontm, et aures surdorum pule- mundo intulit. Coraplela est prophetia.venit medi-
bunt. Sequitur
cus, aegrotos curavit. Sed quae ullhtas nobis salus
 ; :

147 TEN. HILDEBEUTl CENOMAN. K»ISC. 848

aliorum, nisi nobis haec ciiratio profuerit. Timen- X licet prespura malorum^et defectus bonorum remo-
dum ne aliquis intf-r nos arihuc in inflrmitate ja- ventur, ut qualuor contra qualuor respondeant,
ceaf. Omnium tamen noFlriim oruli sunt apor!i, qun-, Fecundura expositionis seriem, manifestius
quia fideies eslis. Dfnm cognovistis,raecilap infide- patebunt. Demonplrat autem spiritus sanctus, per
liiatis refessit. Sed aiiquando surHi rstis, quia beatum Job lcquens, quantum desiderium habue-
\erbum Dei audirefugilia.aut audiium rontemnitis. rint antiqui Palres videndi Salvatorem,et quanlum
Cavete ne vobis fiicaturtc Propterea vos non audi- adventum ejus in carne optaverint, in quo generis
tis, qnia ex Deo non estis {Joan. vii, 37). » Aliqui humani iiberationem.redemptionem et salutem ox-
enim vestrum ciaudicant,qiiia male operanlur.Ali- spectabant. Dicebanl enim « Sapientia Ado" : l

qui etiam obmulP3'Unt, quia peccaia confiteri eru- nai » et « Putas, videbo ? quando nascetur ? » et
! :

bescunt. Sed modo est lempus con'essionis et sa- hujusmodi. Ei Davi'l « Excita potenHam tuam, et :

tis(ac(ioni?.quia imminenl .jejnnia Quid auteni esl \ein {Pnal lxxix, 3) » et « Oj^tende nobis Do-
; :

jpjunium.nifi salisractio^Quiri aulem valet satisfa- mine.misericordiam tuam {Psul. lxx.xiv, 8). » Et de
clio, liisi praeredat confessio ? Prius dimilte cul- dilati( ne genii-ndo « Tu vero repulisti... distu-
:

pam.iil recognosce cam.antequam quceras veniam, lii*tiChristumtuum (Psal. lxxxvmi, 39). v Et Isaias:
et sustinpas salisfuclionis pcenam. Par.ite ergo vos
D " U'inam ciruniperes 21 6 roelos, et venires! »
Domino venienti, et praecinite Domino in confes- {Isa. Lxiv, 1.) Ideni et ceeteri Patres aliis verbis pos-
sione peccatorum.ut in ilieNativiiatisejus psallatis tulabanl, videntes et humani generis
senticnles
ei in confessione lauiluiu. Uies enim Adventusnon cerumnam, qu« in hoc capitulo sub duobus con-
Bunt nisi praaparatio quaedam, ut faci^mus quod cluditur Aderant raala, deerant bona. Pro malis
:

clamabat Joannes : « P;irate viam Domini, rectas reraovendis postulut adjutorem [/". uuditorem]. Pro
faciie semilas ejus,» ut videlicet digni simus fuiura bonis quaedeerant conferendi8,desidcrii petil exnu-
Bolemnita'e, et gaudio Nativitalis !115 nostri Re- ditorera. Aderant mala a nobis et a diabolo.Unde
gis. Anliqui Paires contra[ia! e.st prope] Adventuin Ab occullis meis munda me, Domine,
« et ab alie-
Christi se praeparabant, ut dif;ni essent redein- nis parce servo luo {Psal. xvni, i:^). » Et aposto-
ptione futura. Hlius temporis figuram gerunt isti lus : homo «luis rae liberabit de cor
» Infelix ego 1

dies. Chrislus quasi nasciturus est. Nativitatera pore mortis hujus?» {Rom. vii,24. ) Quis magnus
ejussumus nos repr;esentaturi, ut nova nativitate aliquis hoc polerit? Non vires propriae, scd Dei
novum griudium nobis {lignetur, Ergo « hora est gratia tanlum per Jeifura Chrisfum {ibid., 25). Da-
jam nos de somno surgere. Attjiciamus ergo opera vid idera optat, dicens ; « Dominus opera ferat illi
tenebrarum, et indu^mur armalucis, sicut in die supcr lectura doloris ejus.Universum slratum ejus
boneste ambulemus. Non in compssalionibus et C versasli in infirmitate ejus {Psal. xliv,
4). » Opus
ebrietalibus {Rom. xui, II, t2). » Viiate ebrietaies, est adjutore ia cerlamine contra difilolum, contra
ab.stinete a carn . Gula vos non inquinet. Amator carnem.per quara maxime [oo?] inquietat.Est enim
enim munditiae et sohrietatis est Dominus quem lectus doloris viro jiisto, qui in eo gemit, cum
exspectimus. No-.ne domus vestras egrejrie orna- iinpius gaudeat. Versatum
Btralum quod ante esl
retis, si ad vos venturus esset imperator tempora-
peccalum optime fuerat dispositum. Erat enim in
lisV Ornate corda vestra virtulibus, ut digne reci- ralioneperspicax,judicium discernendi,in voluntate
piatis R.>gem angelorum. Qui vivit et regnatin sae- reciitudo appetendi, in sensuabtate pia severitas
cula ssBculorum. Amen. obediendi ;
quod ratio discprnebat, volunias appe-
II. tebat, sensualilas non contradicebi.t. Erat intelli-
IN ADVENTU DOMINt SRRM8 SECJND08 (74). gentia sine errore, appetitus boni sine difficultate,
De dunbus Chrisli adveniibus, obedieniia in sen8ualitate,velut si in strato ad sua-
« Quis mihi tribuat auditorem (76), ut deside- viter quiescendum. I.ectisternium supponebatur
m rinm meum andiatOmnipotens^Pt librum scribat post iliud, linteamen delicatum : terlio, oooperto-
«t ipse qui judicat.ut in huncero meo portera illum, riurn pretiosum.
«etcircumdem illum, quasi coronam mihi ('ofe. D Nunc autem econtra per peccatum, in ratione
« XXXI, o5. 36). » ignorantia boni, in voluntate concupiscentia mali,
hac brevitate verborum, ei diligenter diseu-
In impotentiH in carne, vel torpor bene agendi. Sic
tianfur. fratres mei,
multa reperiuntur mysteria. multi()liciler lurbatur, et ei quandoque in uno,
Quatuor nimirura ad Christura pertinentia: duos quandoque iri duobus obviatur.Quod ipsa bonuin et
BcilicetpjuB adventus, et utriusque effectus. Item appetendum judicat, volunias repudiat, carnalitas
quatuor ad hominem spectantia, scilicet presBura impugnat. Quod in alio loco plangebat David, di-
maorum, defectus bonorum, meri um hominis^et cens : « Miser^-re raei, quoniara tribulor ; contur-
praeraium ;quaB duo ultima perduos adventus Chri- bafus est in ira oculus meus, anima mea.et venter
6ti, el eorum effectus complentur meus {PsaL
et alia duo,sci- ; xxx, !(•) ; » oculua meus interior, id

(74) Ex ms. S. Albini Andegavensis, aa. circi- non nvdilorem Omnia tamen Bi-
legisse adjutorrm,
^^'"il^ ..
bliorum exemplaria babent aMd//orm, Don ad/u-
(7o) Ex 118 qua sequuntur, videlur Hildebertus torem.
 349 SERMONES DE TEMPORE. — IN ADTENTU DOMINI. tSO
est ratio, in ira praesonti,quam porto ; fulura, quam X Q^i judicat, in secunrio advpntu. Primo enim ve-
limfo ;
anima mea, id est voluntag mea ; et venter niet vagina humilitatis [/. humaninatisj tectus
;

m eus, mea. Unde Pt Jeremias « In-

id est caro : secundo coruscabil lumine piis, terrore impii8,pri.
ebriavit meabsynthii. (7"/ire/«. III, (5), quia genus 'f mo in infirmiiate, secutido in virtute ;
primo in
humanum et amara mulla recipit, et ut ebrius, non nostra parvilate, .'=ecundo in sua majeslate •
2BS
intelligit quod patitur, sed gaudet ia terrenis.qiiasi primo in mansuetudine, secundo in districlione.
veris bonis, et exsultat in rebus pessi-^is. Unde Tunc venit ut redimeret,8ecundo|ut remuneret
; et
Osee : « Ephrairii vifula docta diligere triluram tanto severius puolpt, qu mto hic longnnimiter su-
{O^e. X, II), » quoniam etsi liceret vacare laboribus FtinPt. IIic talenla prffrogat quae ibi cum censuris
niundi, ex usu ae subtrahit, nec cessat a jugo mun- [/. usuris] requirat. Qni hic mand;ita commisit.ibi
danae serviiutis. Et bealus Job : « Pharetram suam commissorum rationem Sumus aiitem de exiget.
aperuit, et ntflixit me, et frenum 217 posuit in 03 tribus reddiiori Deo ralionem.Primo.quia hoiiiines,
meurn {Job. xxx, -il). » Per pharetram, oceullum id est ralionabiles fHCli [siimus] ad imaginem et si-

Dei judicium intelligitur. Cum ergo peccata Domi- nJliturlineiti D-i, secundo, quia relempti, id est
nuH videt, ei tampn manura ad vindictam non com- Christiani, tprlio, quia in pariem sortis sanctorum
movet, quia claiisam pharelram tenet.sed feriendo r»
recepti. id est diaconi, presbytpri.et caetera huju«-
juflicHt, quanlum ei (iisplicuil in nobis qund diu modi. Cui plus committitur, nlus ab eo exi^ilur •
videndo toleravit. et frenum^imposuit, quando ja- qnanto gra.lus altior, lanlo chsus periculojior.
Ctaniiam merilorum, et elationem verborum com- « Timendum quippcest.ul ait Gregoriu?,ne nos q;ii
pressit. Contra niala humana propaga^a adjutorem prae casteris accppisse aliquid
CPrnimur,ab auctore
petiit, sibi et omnibus necessarium, illum qui cst mundi gravius inde Judicemur. Cum enim dona
adjutor in Ojportunilalibus. Unde « Deus,in ad- : crescunt, rationes etiara crbsciint donorum. » Ad
julorium meum intendc {Psal. lxix. i). » Dicit ergo, quid, beate Joii, librum scribi posluliis ? ut in
bu-
vel ad admirando; Qtm tribunt ?quasi nullius,nisi mero portesillum. Meo ordinandi episcopi humeria
ejusbenignitas hocconfcrat ;
vpI optando : Utinara liber imponilur, ut ei porlando, per ordimtionera
quis, id est al quis magnus et potens, iJ est Deus roancipelur. Quod criix in baptizmdi scapulis f icta
Pitter hoc iribuat, id est, Filium mittat, ut per significat. Crtix enim
peccaiore [/b/-/^ in pectore],
in
eum, tanquam meA\Si[QTen\,Omnipot('ns audiat de- fidem in corde crux in ironte, confessionem in
;

siderium rneum ! Apud Deum orationes faciunl,non ore crux in scapulis, exhibitionem operis deroon-
;

verba, sed vota. Et veie oraro est amans in com- stral. Undo in benediclionibus Genesis Jacob dicit:
pnnctione gemitus, non composita verba resonare- « Issachar asinus fortis, vidit roquiera qu-id essct
Undp; Apud te desiderium meuni.Nnnqodm desi- ^ bona, et terram qnod optima, el supposuit hurne-
nit orare qui nunq^iam desinit amare. Cres^.it au- runi suiim ad fiortandum [G-en. xlix, 14). » Qtii enira
tem dpsideriu(n in dolorem, duni diffprtur res ad promi^sam reqniem desiderat [pprvenire] rnan-
optata sed tanto plenius Deus exaudit,quanto ex
; dMtorum onent libenter porlel.ltem Mnyses de Ben-
dilatione vehementius accpudit. Sequiiur jamin Deuteronomio
: in / Amaniissimus Domini
«
Et libruni Rc.ribat. QiiHdripanitus in scripturis hab. (al.it confidenter in eo. .. inter humeros illius

liberinvenitur. Liber primus, praedeslinalio se- reqnipscet {Deul. xxviii,

; 12). » Per humeros, bona
cundus, liber docirinaj, vel inspiratioms occultae op ra ciim p.itipniia accipiuntur in qtiibusChri..-tus ;

per Christum, qni pst foriua vit.t^ credentibns in tanto libent us requiescet, q.ianto qiiis pro illodu-
eum tertius, liher Sfriptnrap, coronralis scilictit rissimo? labores tnleraverit. Ad qnod
;
; invitans, ait:
qnartus, liber con.-cientiae, qui facile loc:s suis di- Jugum mpum
« siiave est, et onus meum leve
stinguilnr. Liliererf.'o a Jobdcsideratur Sedquando {iluith.xi, 30). «Spquitur:
sibi enm soribi postulat, qui tamen se eum non vi- El circumdfm illum quan coronam mihi. David
surum in carne sciebat ? Vruemtamen jam in eo dieit:«Souto bonae voluntatis tus comnasii noa
spiritn prnphetiaQ legebai, non pro socorf.oralitt^r, [fsal. v, 13). .. In Exodu, mensa) Domini jubetur
Bed pro nobis eum scribi rogabat. Hic est iiber t)
tieH corona super labium, interrasilis.alla
quuluor
monimenti, ideat memorialis Unde Isaias « Ver- digilis {Exod. xxv,
.•
Mpnsa, divina Scripttira
?.•)).
buni ahbreviatum fecit Dominus super terram. » est. Unde « Purasti in conspeclu meo mensara
:

Hoc pst scnptum. non alramenio, sed Spiritu Dei {Pml xii, 5). « et « Gatuli cdunt de raensa domi-
:

vivi.ViditFz-chias volumen soripluiii inlusptloris norum suorum {Mauh. xv, ?,7). Labium aute.n
(tVr/i. 11, 9), quantum ad moralia et mystica, Pt fitmens..- per circuitum. quia sacra Scriptura oimi
ad cuhibenda carnalia et spirituaiia viiia, in qno recte intelligitur, ex omni parte su.i- locutionis,
libro eratcarmen, lameniatio et vaj. El Zacharias claritatem CQjlestis Sapientiffi ^onat alta quatuor ;
videt« voiumen voians(Z(C;^.iiI, I),» qui.t Sciiplura digiJis. id eet quatnor Evangolii iibris interrasi- ;

diiin suptTioribus loquilur, ad superiora mentis lis. pro varieiate meritorum et super illum coro- ;

nosirae intenlionem levat. In quo omnium peccata nam altera aureola fieri jubetur.in qua signincalnr
erani scripta. In Daniele « Judicium sedit, et libri
: eorum remuneratio, qui doclrina excellunt Corona
apprti suni {Dun. Scquitur
vii, 10). .. : promittitur cum vlicilur .-
Si vis ad 910 vitam
 :

351 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 352

ingredi.servamandata(Vfl/</i.xix, 17). ..Aureolasu- A fuit in homines, id est corda prophetarum ; alius
perponilur cum diciluri:«Si visperfectus e8se,vende per homines, in uterum Virginis; alius in inCeriium,
omnia qua; habes, et veni, sequere me {ibid., 21).» inlra [f. contra] homines: aliusab homines in fide
Ilem corona prima cst, cum Domino,animasegre- credentium aiius superhomines in intellectu Kcri-
;

dientes de corpore, aelerna praemia recipere. Au- pturarum; aiius contra homines.in poena d;imnato-
reola, quia subiimior gloria servatuj- in corporum rum. Primus in umbra et fumo fuit quantum ad
;
rcsurrcclione. Liber iste observatur non solum prophetas, qui
;
in quodam nubilo et umbra Christi
in {uturo.sed etiam in prffisenli nos undique vallat, adventum cognoverunl.Sccundus in purpuraDivini-
ne leo, qui circuit quajrens quem devoret, urbem tatis, et sacco humanitatis.Purpura veslis est regia,
bonae conscientiae aliquaterius irrumpere possit. in quu deilas saccus poeniteniium veslis est, in
;

Nec dicit coronam circumdatam capiii, sed nii7u'> qua humanitas intelligitur. Tertius in virga et ba-
quia toti ;totum cninn hominem decor vetuslatis culo. In virga, polestas, quaclaustra fregitinferni;
[/. novitaiis] in alio saeculo vestit, et in i»to ornat in baculo, justilia, qua diabolura debellavit. Quar-
el protejiit. Nec circumdel, dicit, sed circumdem. tus in vino et oleo. In vino, cordis contrilio ; in
Unde : « Cum timore et tremore saluteni veslram oleo, misericordiadesignatur.quiarelaxat pceniten-
operamini (// Cor. vii, 15). » El : « Anima mea in g tibus peccala.
Unde in Evangelio : « Cum jejunas,
manibus meis semper(Pia/. cxviii, 109).» Quamvis unge caput tuum (.Wtt«/t. VI, 17), » id est mentem
enim gratia nos moveat el prolegat,nonnihil taraen tuam, oleo, id est misericordia. In quinto,venit iii
in homine constat, quia regnum coelorum non est charla et calamo, id est in intelligenlia.Veteris
dantis, sed accipienlis. Eccejam manifesta credi- Tostamenti, quod per chartam intelligitur, quiain
mus, qu;e ab iniiio proposuimus. Prius enim ad- tabulis fuit scriptum, et trarlitum in intelligentia
ventusostenditur ubi <.d|Utur de>ideratur, et desi- Novi Testamenti, quod per calamum inleliigitur.
derii audientia ejun efleclus libri scriptura, Secun- Ideo scilicetSpiritussanctu^incorde fidelium illud
dus adventus, el ejus eirectus,ubi judicare dicitur, scripsit, undn ; « Lingua mea ralamus sctibae vc-
pressura maIorum,defectus bonorum ex praemissis locitfr scribentis (P5rt/. xuv, 2). In eexto adventu
>.

satis patent. Meriium hominis in libro portando veniet D .minus in igne, qniaignis iraecidet faciem
consistit, et hnc in pnmo adventu. Praiinium, id pjus el veniet in gladio \erbi, quo malos perculiet,
est corona, in secunrto exspectatur. Rogemus ergo dicendo :« Ite.maledicti, in ignem a;ternum (il/(j'//i.
libriscriptorem.uteum nostris.ioscripluni humeris sxv, 41). » Primus advpntus fuit misericordiae; se-
superimponat, ut pro eo bene portato coronam cundus, patientiae ; tertius, pott^ntiae qi.arlus,
;

retribuat. Qui vivit et regnat.... Amea. p gralia3;quiiilus inteliigftiiliaB;sextu3eritjustitiaB,ad

III. quem nos gaudere et laelari (aciat, qiii vivit et re-
IN ADVENTO DOMIM SERMO TERTIUS (76). gnat in saecula sa;culorum. Amen. ;

De '.hriaii variis in rnuiidum odveniibu$. IV.

« Videnr» vidi aifliclionem pofiuli mei... et dc- IN ADVENTO D0.\IINI SKRMO QUARTOS (77j.
« Pcondi liberare eos {Exod. iii, 7 ; Acl. vii, De excelleniin Hominis Uei, seu Chnsti.
« 34^ » u Rgredimini, fiiiaj Sion, et videte regem Salo-
Verba Domini, non measunt.quae audistis modo « raonem, in diadem;ite quo coronavit eum mater
de ore meo. Verba enim Doimini grana sunt, non t( sua. {Cant. III, 11.) »
ideoque mnslicanda, postea transglutienda,
paleae, Sicul « nemo novit, testante Apo?toIo,22l quas
demum incorporanda. M;i8ticantiir,quando hi^loria sunt hominis. nisi spiritus hominis.qui in ips(> est
bene intelligitur ; trdnsglutiuntur,quandospiritua- ita ei quae i)ei sunt nemo cofrnovit.nisi Spiritus Dei
liter int'^,lliguntur ; incorporaiitur, quando fideper (/ Cor. 11, 11). » Spiriius ergo Dei est, qui per Si-
dileclionem operante ndimplentur Ergo est sensus: lomonem hic loquitur de sapientia Dei,quam « nemo
Videns vidi ajfliclionem popiili mei. Videns mise- priocipum hujud saeculi cognovit.
ran'io, vidi compatit-ndo alflictionem populi mei. «Sienimcignovissentjnunquameamcrucifixissent
Pupulus Dei animae tideiium sunt in terra iEu-ypti, " (1 Cor. ii, 8). » Sed qui sunt hi principes ? Hostes
id est, inhumanis cnrporibus.yE^^yptus mundusest; ulique Ecclesiae.scilicet philosophi haeretici, Judwi,
terra.CTpora humanain quibusqunlidiealfliguntur spiritiis mrtiigni,qui animarum salutem promitte-
220 concupiscenliis et hujusmodi. Ad has
c.-pteris bant,debeatitudincacjustitiapraeceptadabant,quara
veru liberandas venit Dorninus in primo adventu in non confereljant, sed auferebaot. Imposturis enim
carne,quem Eeclesia per prinramDoniinicamdPsignat, ac deceploriisveritatisimaginibus homines serluce-
Sed quia tunc a Judaeis tantum, nunc vero ab uiro- bant, veritalis ignari [.\upp. spirituali] sapientia
quo populo gentili scilicet et Judaeo in ea fide col- vacui, et [.\i/;)p. carnali] sapientia pleni, imo stul»
lecto, duo Domini dies ceiebrantur. Praeter bos litia, Sapientia enim hu.jus mundi. » secandum
sunt alii adventus, quos Ecclesia non celenrat. Sa. Apoptolum," stultilia est apud Deum (/ Cor. x, 18), »
cra tamen Sjriptura eosnontacet, quorum primus quam nisi quis abjecerit, sapientiam,quae desursum

(76) E. ms. Andesav. 600 circiter annorum.

(77) E. tns. Sangermani a Pratis, a. 383, 600 circiter annorum.
 353 SERMONES DE TEMPORE. — IN AD\ENTU DOMINI. 134

esl non apprehendit. Sapienlia enim hujus mundi A perbiam ;de superbiaruunt in gastrimarpiam, quae
terrena est, inimica sapienliaB Dei. Uaac enim
et est ingluvies ventris ; inde in iram et furorHm.Duces
sapientia « terrena el animalis est dial)olica,))Ut ait isti crudi>les et violcnti, noxii el perniciosi, licet
Jacobus. «Qiia3autemdp?ur8umest,pudica est.paci- quibusdam videantur suaves et blandi, eos tamen
fica et modesta(/(/i;. iii 15.17) ;
» de cujus adeptione captivant more suae violeniii! et lege nialitiaj et
ne rructiimque ipsius exiguiim repu-
qiiis dil"(id<t, illorum imbecillitate, secundum illud Aposioli :

let,audiat ipsam « Ciara eet,»iiiquii,»i'i nunquam

: « Condeleclor legi Dei secundum interiort-m homi-
marcescet sapicnlia^et facile videiur ab his qiii diii- nem. Video autem aliam legem ropugnantem legi
gjnt eam, el invenitur ab his qui i|uaerunt eam mentis meae, et captivmteni me in lege peccali et
{Sap. VI, 13). nIlem ; « Cogitare de illa, sensus est mortis {Rom. vii, 12). » Multi igitur per hos princi-
consummatus; ctqui vigihiverit proplerilI,iim,cito pes, de pusillo Dominico grege praeciduntur, alii
erit securus [ibid., 161 » Hac autem sapientia est trahuntur invili, alii trahu.itnr illecti, alii abeunt
illeSalomoii coronatus. Quanto enim prseconio h<EC seducli,alii recedunt spontanei. Ecce qui et qnam
sapientia pctenda et quaerenda praedicatur, tantaibi potentessunt principes regis Assur, id esl diaboli
diligentiaad visionem intrati mitrati] Salomonis elati ac depriraenlis,quia quod potest
[f. in Babylonia
filiae vocanlur. Sed cum
facileinveniatur s^ipientia a n confusionis tenet, etin interitiim ffiternee damnatio-
quaTenlibus,vidf'aturSaIomonadiligi'nlibus.ciirnul nis doprimit, quia, sicut diximus, non modo diices
Ins principum saeciili aapientiam cognovit,etSalomo- habet, sed et satelli!os. Qui suni hi satellites? Sep-
nem ?Quia nec vere diligitur, nec vere quaeri-
vidit tein animi corruptiones. Peccantes enim.id est re-
lur, id est non egrpdiuntur,ut vidoant cuiii filiHbus cedentes a Deo in regione dissimilitudinis septem
Jerusalem. Nolunt ej^redi de lenebris csecitatis et corruptela3 excipiunt. Prima, nej^ligentia sui, qua
ignorantia; ad lucem lidei el verilatis.Nolunl relin- incipiunt declinare a via vitio enim negligentiffi
;

quere mundi;m,ut habeant coelum filii tenebnrum ; rectitudo viae deseritur Deinde curiositas rerum
pormanere disponunt, ut prudenies sint in genera- externarum, etad se nnn pertinentium, qua quis,
lione ista. Nulunt esse filii lucis, ut sapientf-s^sint] omissis propriis, aliena nogotia trao.at, vel curat.
in generatione altera. Nolunl [/". volunt] fieri stulti Ex primo vitio, fil piger ad fonurn ex seoundo in- ;

apud se, ut sapientiores sinLapud Deum.UndeApo- quietus, et ad sua non sollicitus. Depigro et negli-
stolus : « Si quis inter vos sapiens esse videtur in genti dicii Salomon : « Dicit piger 22^1 Leo cst in
:

hoc sfficulo, stultus fiat, )» apud se scilicet, « ut sit via, et lesena in itineribus. Sicut ostium verlitur in
sapiens, » apud Deum cardioe suo,ita piger in lecto suo cProj;. xxvi,13). »
scilicet (/ Cor. iii, 18). Ideo
igiturignorantsapientiamDei,utnon vidoant verum _ De curioso verodicitidem « Verba susurronisquasi :

Salomonem in diademate, quia detenebris egredi simplicia, et ipsa perveniunt in cordis inliina(z6/rf.,
noIunt,ubi sunt filiae Jerusalem, quibus proponitur 22). » Tertius satelles est concupiscentia carnis,
salutarisilla exhortatio : quartus, consensus quintus, consuetudo; se.xtus,
;

E(jredi»nm,\(]q\i\i,
filige Jermalem,et videte regem contemptus;septimus,mililia,idestpeccatidilectio.
^

Salfimoneminr/iadernate.quocoronavileummafersua. Negligentiatardat, curiositas irapedit, concupiscen-

Nobishocdicilur,922quiperfidem,etsinondumper tia ligat ; consensus constringit et obdurat, con-
speciemambulamu^.qui advisionem supernae pacis suetudo trahit, quia difficile est consueta repellere,
totis desideriis
tendere debemus.Egn-diamur igitur contemptus praecipital, dilectio iniquitatis incar-
tanquam veri
Hebraei de ^Egyplo tenebrarum, et cerat carcere desperationis.
foinace tribulalionum, id est de vana et perversa Kis igitur septem corruplelis, quasi septem prre-
ac perniciosa conversaiione, quae mentis oculos cipitiis descendit el cadit peccaiorin profundum,
claudit.neplenevalealintelligeremysteriumsalutis, etcontemnit.Undeenim testaturScripiura: «Pecca-
Pede animae vincit [/". venit], ne jam ad terrara tor, cum veneritinprofundum malorum, contemnit
promissionis mente ac desiderin redire queat. Gir- {Prov. xvin, 3), » et desperat, a quo velut a mortuo
cumva!h;laenimvitiorumlurb.i,populisuiacdomus perit confessio. Pessimi sunt, et ideo fugiendi illi
patrissui non obliviscitur, id est diaboli.
Cujus D abeuntibus in consilinm impiorum
satellites, qui
(lomus est superbia, propter vitia et peccata.Habet
occurrunt obviam, cosque in bnrathrum perdilionis
ipse ducos in exercitu suo, satellites
ac plebem conducunt. Difficillimum est efTugere hos quatuor
Qualuor siint duces, quatuor latera in exercitn suo praediclos duces.et hos septem sateilites, sed miilto
custolientes. Ouatiior scilicet illae corruplelae, de oxpugnare, atque do terrae humanae
diflicilius illos
quibusdicitJoel:«Residuumeruc3ecomeditIocusta; menlis penitus delere. Sed qiiid dicemns de tiirba
residuum locu-tae comedltbruchus rosiduum
bruci ; plebis infinita, quae post duces et satcllites rojiera
coinedit rubigo {Joel. i,
4), » quibus significantur sequilur Assur. De hac enim ait Joel « Gens asien- :

quatuor vitiahumanamnaluram captivam tenentia,

dit super terram meam, fortis et innu.Tierabilis ;
scihcet libido,inanis gloria.gastrimargia.et
iracun. dentes ejus, ut dentes leonis {Joel. i, 6). » Gons in-
dia pra;cedunt quasi duces.
Haequatuor pestes.Qui numorabilis regis Assur,iiifinita est vitioru-n multi-
effugeritunam, aliquando incidit in aliam. Multi tudo. lllic eniin reptilia, quorum non est numerus,
enim domant iibidinem, sed inde
erigOnturin su- ([uae ascendit super (erramDei, id est super huma-
 ^^3 TICN. HIL0EBJ^:RTI CENaV/AN. EPISC. 356
nam animam, riuia omnis anima Dci est secundum A comedomus, el vestimentis nostria operiemur •
tan-
.llu.l S>.ul anin.a palris ilaet animi filii meuest. tummodo
:
invocetur nomen luum super nos. aufer
Ufflchabel dentcs quas. leonis, quia adversnrius
opprobrium noslrun.(i.«. iv, 1). . Ac si dic.t Suf- •

noster, .d .-st diabolus. qui tanquam leo rugiens

nc,e..tia nnbis
atque poteslas 8atellites'r..is
e.t
c.rcml,qua.re.squemdevoret,suKgesloretincen- Assur expugnandi, aiqne de triun.,,bo
.or 1/. mcenlorj est omn.urr. malnrum, de quo
coronam
asporland. si tu [s.,J auxiliator. Qu^ aulem sunt
ruphe.au Elen.nr. As.ur ven.t cum ,iiis lacti h.- mulieres
; .dem Isu.as aperii,dicens : „ Requie.ccl
sunt .n a.ijutonum l.,s Lot (P.W. lx.xx,.. 9). „ Filii super eum
spiritus s.pienti. et intellectus, spiritu
regumsunt(,l,,decl,nat,on,s. Lot en.m c/..W.5 cons.I.i et rort,tudinis,spiritus soien.iaeet
piela.is.et
.Uerpretatur ,d est, angel,, a poteslale.q.iaa veri-
eum spirilus tiraoris Domini J. xi 2)
replebit ( ,,
taedechnan,io,.nquanon8teterunt,nsatellit,um H.sepL^m sanctificationes recte dicnn urmulieres,
d.ab 1, .scesserunt Ergo et Assur ven.t cum .llis
quia sicut carnalis genera.io non fit nisi per mulie-
=p,r,tua,bu.nequ,t,.squassuggentetaccendir,et rem, i.a spiritus. nonnisi per Spiritum septifor.
ipsi suntei ,n adjiilor,um,etsuis,qu,ae,stanquam
. .
'^ /1 .
mem Per ijas
'"''"'• '^«'^ has igiiur
iniinr aonf..n,
septem
rv,.,i- ^
mulieres devincunlur
•

armisad nosiram utitur expugnationem. Hic est sentem

»c[jieiu aa^V
ilJiE
^^» spir.tuales ^.
«niritM.i.a neciu,li6e. tin:
••
„ • ..
nim rex Hahylon,a..ut eg,tur,n
, 1 , • . , sunt
« Occurrunt lsa,a septem column.. inqu.busSapientil .dificavitsib
:
B
s,bid^monia,e, ulul.etpilos.saltan..ibi(78)(/.«.x.ii, dumum (Prov. .x. 1). Ilis autem munenbus mu-
[/.
21,22 ..>Ecceaud,.t.squanta ,nr,pedimenla. et cu- l.eribusj, et
qualuor pr^fais principibus additur
jusmod.obstaculaoporleathl.asJernsalomperlrans. mulUtudo magna charismalum, de qua Apostulus
..•e.utvideantregemSalomonem.quiani.idedifficnl- ait « Divisionesgraliarum sunt, idem autem s, i-
.'

at,busegress»luennt, niside corpore224 morlis ritus ; etdivisiones minisirationum sunt.idem vero

hujU3liberata3,Salomunem coronaium non viden., Dominus etdivisionesoperationum 8unt,idcmau-
;

nec eum ioquen.em .ntell.gunt. Sic enim Dominus

tem Deus qui operaiur omnia in omnibus (/ Cor.
ait Lzechieli « Sur^'e, egredere in campum,
:
et ibi xii 4) »
loquartecu.n.Etsurgens egressussumineampum, Ecce acies regis pacifici, qua, pr^paratur in oc-
'.'^^^^^^^^^^f^- ^•'' >'
cursum
Nonv' .''T ,""' 22.. filiabus Jerusalem, ut liberum habeant
NonvHlui. v,rDeoplenusy,dere|/ionamDom,ni,nisi egressum ad videndum eum. Bonusest rex iste et
cgre.sus de anguslns vitiorum, quibus mali angu-
8apiens,qui viam pacatan, nd^lit, et securam lacit
stianlur ,n v,scer;bus suis, in campum, id est in ven,ent.bu3 ad se.Egrediamurigiturconfidenter ad
d. a at.one char.tat-s enim et virtu.is. Chari.as
eum, elsi videamus insequPutes ^gypiios Qui
d.Iatation.™gene,atgaudiorum.Angustia3veropa ^ enim Israelilas ab
exterminatore lib.ravit in san-
t.uromnismalus.secundumilludApostoli:«Tribu-^guine,etab^gypLii3inaqua,ipseadse.egred,enle9
]at,oetanguslia,nomnema.,imamope,-anLi8malum; liberabit ab angelis ir«, et spintualibus nequitiis
in
gona vero et pax omni operantibonum (fi.m. n, sanguine testamen.i, et aqua baplismi. Ipse enim.
9). » Sedan.maecapt.vit^et raiser*, quis praestabit ut aii Joanne., venit per »quam et 8anguinen,
li!
e,ressum ut resp.ret ab hac uiorte ad vitam Audi
berare nos (/ Joan. v. 6), per sanguinem sclicet
:

Apo tolum :c.rat,aDe, per Jesum Chnstum {Rom.

redemplionie. et per a,uam «blutTonis. Sanguine
1, -7). » Hic est rex Salomon, qui gralia hherat,
redimimur a pcenis, «qua abluimur a culpis. Per-
non ment... U, en.m rcx ille iniquus ret.acula pr^^-
fecta est liberatio, qu,a incomprehensibihs
e<t li-
parat, quibus peccanles capiat,et captosoccidat
ita ber^tor. Hic enim esL qui in Evangplio ait « Si •

rexpac.ficus.nsLrumenladisponitvirlutum.divisio- F.lius vos liberaverit.vere I.beneslis(y.fl«

v.,"i 36) .f
nes ord,nat gratiarum. qu,bu8 .llius vires enervat,
Libertas tripl.3X est, natura^. grati». et glori^. Li,
et mach.namentaevert.t. natur^
,,e,ta3 est libertas a necessitate. qui. ante
iNunccur [/. contraj quatuor pra^falos vilio.-um percatum nullanecessitas, nulladilficultas hom.ni
duces, soiliceL erucam, locustara, brucum, etrubi-
incumbebaU Libertas grati» dicitur libertas a pec-
g,nem,.de.tl.b,d,nem,,nanemgloriam,gastrimar- cato, quia per ipsara consequimur remissioneni
g.am et ,ram, <iuntuor pra-cipuaset quasi cardina- peccaLorL-ra, subquorum jugo quasi servi teneba-
les p.3su,t v.rtutes, scihcet juslitiam,
forti.udinem, mur. Libertas gloricE est illa qu* ab omni hberat
prudentiam tcmperantiam, quibus deffensantur et
corruptione. qus habebilur iu ooelesti bealitudine
ret,nenlnr,ll,,quo8pra3mi.s. vitiorum duces de Libertas naturaenaturam hominis nob.htat.hberias
corporeChnsliprscideremoliuntur.IUisenimqui gratiae reconciliat, lihertas gloriaj sublimat ^Satis
invit,trahunlur. nec.ssaria est fortitudo illecfs auditis qualiter rex
; Salomon eg-essum nohis ex-
temi.erantia, seduc...3 prudentia, spontaneis pru- pediat, quam
libertatem praebeatad videndamDei
denlia [/.justiLiaJ. Eximii sunt et invicti principes
gloriam. Liberlas gratiae liberlatem reparatnatur» •

ist. adversanos fugant, suos coron.nt, qui mini- lib.Ttalem acquirit gloriae. Iloc
; el modo pro.peruin
_8tn sunt Rpgis pacifici, contra
satellites regis Assur iter facit nobis Deus salutarium uosLrorum
m septem muheribus quasi in septem pediss.-quis verus Salomon rex pacis. qui fecit utraque unum
scilicel

expugnant.l)equibu3l8aias:«Apprehendentseptem qui no9 penitus non destruit, sed frrquenter

per
Dn,hercs virum unum, dicentes Panem noatrura nos transit.
: ..
De quo mulifer Sunamitis ad virum
(78) Vulgata ; Piloii laltabunt ibi, tl rtspondebunt ibi uluUe.
 357 SERMONRS DE TEMPORE. - IN ADVENTU DOMINI. 358
3Uiira:« DonuB est vir iste qui frequenter per nos X fabricatur. Coenaculum enim in alto Pst. Tn ccena-
Iransituin facit.Faciamus igiiurei coen-iculum par- culo celetjravit Jesus Pascha cum discipulis suis,
vum,et ponamus ei in po lectulum, etmensam, et quia in aito mentis 227 solio viriuium o.xuberan-
sellain, et candelabrum(ir /iej. iv,y, 10). » Et inde tium varietate, tanquam convivarum consensu
quid meruit?Cum steriiis esset, concepit el peperil. f/". consessu] spiritualinm quiescitur et relicilur.
Mulierem istain virum, carnem intelligimus et
et Mulli in imo parant Pascba Dornino, quia mentes
spiritum sibi confitentes [f. confiilentes] d bonum, non elevant ad ea quae sursum sunt, sed cupiditate
secundum illud: « Cor meum el caro mea exsulta- damnabili ineaquae sunt superlerraminclinantur.
verunt in Deum vivura {Psal. lxxxiii, 3). » Vel per « Religio vero munda et itnmaculata ha;c est, visi-
virum 2*59 intelligitur superior portio rationis, tare pupillos et viduas in tribul tione eorum,etim-
quae est imago et gloria Dei. Muiier autem inferior maculatum se custodire ab hoc saeculo(yriM, 27). »
porlio est, quae cst}:;Ioria viri, quae vocatur scien- In duo igitur consistit vera religio,miseraiione sci-
tia, et ad temporalium actionem et dispositionem licet et iniiocentia,ut miserando aliis siibvenianius,

inlendit, sicut superior porlio, quae dicitur sapien- et innocenler vivendo,nec nobis,nec aliis obsimus.
lia, contemplationi ccelestium invigilat. Sapientia Tale hospitium libenler intrat vir bonus, el inha-
consulit veritatem, cujus perceptione delectatur, -. bitat, si tamen lectulnm pacis odhibeat : « Beati

cujusamplexu gloriatur. Scienlia tanquam Martha eniin pacifici, quoniam filii Uei vocabuntur (j)/.!/^/i.

temporalia administrat, de temporalibus recte v, 9). » Et a fiiiis suis justificatur sapientia, in

agendis sedule cogitat, quaa utique rectegubernat, quibus quasi in lectulo quiescit, quia f.iclus est in
cum viro suo se humiliter subjicit regendam.Ideo- pace locus ejus. Sed quia pacem lurbat elatio, ad-
que haeo mulier humilis et devola,ad virum suum denda est humilitatis sella, quia non requie&cit
tanquam ad caput, consilium et causam refert, spiritus ejus.nisi super humilem et quietum.etlre-
dicens « Viriste bonus, » etc. Quia Dominus est
:
mentern sermones ejus. llanc virtulom praecipue
spiritus noster. Anima tanquam doraina, corpus vir bonus nobis commpndat,dicens: Discite a me, '<

velutservus. Hi tres in domo una eooperantur, quia mitis sum et humilis corde (.Ua/</i. xi, 29).«
el si bono.virum boniim intelligunt.
conveniunt in Contraria est baec sella selLp Heli sacerdotis, de
Apostolus orat ut unitatemserventin vinculopacis, qua retrorsum corruens fractis cervicibus inter-
dicens « Deus pacis sanctilicet vos per omnia, ut
:
iit (/ Reg. i, 4), quia filius non corre.xit. Ideo facta
integerspiriius vester conservelur.et anim* et cor- est e.jus sedes sella iniquilatis. Sed quia nemo per-
pus sinc querela in dieGhristi(/ Thess.\!,i3]. » fecte quid facit nisi quoinodo fien debeat noverit,
Si igilurinintegritatem Pt sinceritatemservanlur, adden la est mensa, id pst Scripiurae intelligentia,

cognoscitur vir bonus, scilicet spiritualis Eliseus, C ui sapienter el discrete Di)mino psailamuf, secun-
id estChristus.cujus bonitatis non est finis.qui in dum illud : « Psallite sapienter (Psal. xlvi i, 8), »
Evangelio dicit Quid me dicis bonum ? Nemo
: « « ut per patienliarn et consoIationemScriptur.irum
bonus n si solus Deus {Luc. xviii, 19). » Non re- spem habeamus(/?6>m. xv.4). » In hac mensa pliira
fugil testimonium bonitatis, sed ma/isterii nomea spirituilia inveniuntur fercula ad refectionem in-
sine deitatis prolessione non recipit, et errantem terioris horainis necessaria:se i quia non venit lu-
legisperlum ad intcllij^endam veritatem provocat, cerna ut ponatur sub modio, sed super candela-
quodeum fatelur bonum et non Deum, cum sit brum, ut luceat omnibus qui in domo Ecclesiae
idem bonum esse et Deum esbe,cuiu3 bitnitas non sunt (i/<^<f/i. v, 15,) adducilur candelabrum. « Sa-
est qu.ilitas.sednatura;non accidens,sed substan. pientia pnim occulta, et ihes urus absconditus,
tia qui sine initio et bonus etDeus exstitit, sed
;
quae utilitas in utroque 7 {Eccli. xli, 17). » Nulla.
noa magister. Magister esse coepit, sed non bonus Arguituret danr.natur piger servus, qui acceplum
vel Deus.Hic est vir de quo Zucharias « Eoce vir, : talentuin abscondit in ?udario,et non deditad usu-
Oricns noraenejus ram.utlucrum referretDomino.In mensa discimus
(Zar/j. vi, l2).» Ipse est Oriens,
quia ortus sine inilio, ineffabiliter quando loqui oporteat. In can-
ortus. Iste quid,et quomodo,et
frequenter per nos transitum facit.Accedit enim, el Q delabro quodin mensa auximus[/.hausimus], aliis
recedit, assumit et desinit,quia « cujus vult mise- eructamus. In mensa docemur, in candelabro do«
retur.et quem vult indurat {Rom. ix, 18) » Accedit cemus. Adiiatur igitur mensae candelabrum,ut fiat
ergo graliam apponendo,recedit suotrahendo. Ac- in excelso praedicationis verbum.
cessil ud Judam vocando gratiara dando, sed quia His ita peractis, anima, quae prius erat sterilig,
mentem slabilem noniiiV('nit,eurn deseruit.ui totus concepit et peperit. Concepii volendo, peperit ope-
et plene esset diaboli. Beatua" autem ille est, ad rando.Magnus esl et vere bonus vir iste.Imo Salo-
quein mansurus accedit, id est quem non deserit, mon.ad quem videndum tanto praeconio fili;vJeru-
sed apui eum cum Patre et Spirilusancto mansio- salem invitantur. Hic est feamson ille fortissimus,
nem facit. Ui ergo apud nos indesirienter maneat, qui mandibula asini catervas hostium stravit.in cu-
faciamusei coBnaeuIum.Ci.Bnaculumei praeparatur, jus figura 22»
«Hctuslssachar asinus fortisad por-
cumreligionia altitudo in mente ad honorem Dei tandura.Christus eQim mira fortitudinepeccatano-
 359 VEN. HILDEBEKTI CENOMAN. EPISC. 360
'stra portavit in corpore suo super lignum.Ad cujus A netravit.De quo ex persona angelorum admiran-
vocein persoqiiefites corrueriint. Cum enim venis- tiumet lajtantiiim dioit Isaias « Quis est isle qui
:

senl ut capereiileum.et quaesisset ab cis : « Quein VfinitdeEdom,tinctisveslibu8deBosra?»(/.va.L\iii,l.)

qucerilis? » Kt cuiu respaurlisscnl : « Jehuiii Nnza- Quis e8t,« iste lormosus in stola sua, » ideslin ha-
•rtMiuin, » coiitiuuo rusiiomlit : « Kgo suin {Joan. bitu humanitr.tis,« gradiens in multiludi..e virlutis
j

xviii, 4). » Kt ceciilerunt reiruroutn virtute vocis, suffi, » i(i est diviniialis Angclis tacentibus ipserc- '

iJe qua d ciiur : « Et dabit voci vocem vir-

suae spondit:« Rgo sum qui loquor justitiam,»unicuique
tutis(P.va/.LXvii, 3»), » quasi mandibula asini. tur- reddcns secundum merila,« et propugnator sum » ||
bas, glaiJios et fusles tenentes slravit. De quo in daemonuni[j(i ei/,contra daemoMesJ, « ad salvandum
iibro Judicum legitiir,quod cumGazamurbem Ptii- genus humanum {ibid.).» Iterum quaerunt angeli :

lislhiiiorum luisset ingre3su9,hocnoscentes,urbem Si tal'ses,« quare rubrum esL vestimentum tuuin,»

obsidione circumdedcrunt, et Saiuson lortissimum id est corpiis,« et
vestimenta tua,» idest membra, |

comprehendisse gavisi sunt {Judic. xvi, 1). bed « sicutcalcantium in lorculari?» {Ibid ,2.) Illis re-
ille quid fejit ? Nocte portas civitalis abstulit, et spondil Christus tam plene.ut non sit necHsse am-
verticem montis conscendit. In Philisthaeis Judaei plius qua;rere,dicens « Torcular calcavi 229 so-
:

monstrantur, quia Philislhsei, cadentes poiione in- r> lus, et de genlibus non est vir mecum (ibuL, 3),»
terpretantur.et Juda3i,poLione saeculariscupiditatis cum pressuras crucis sustinui solus sine peccato.
el invidi.i', et di^bolicae suggestionis calice poiati, Nec ait Sustinui, sed « caicavi, » quia sustiuendo
:

in aeternam corrueruut dainnat^onem.In Gaza, in- crucem ipse claruit [f. calcavit,] id est destruxit
rernuri; in Siinsone, Chrislus designatur. Samson mortem. Iste ergo venit de Edom et de Bosra tin-
enim inleriiretatur sol eorum, et Christus est Sol ctis vestibus. Edom, qui interpretalur terrenus et
jusiiiicfi,qui est sol nou oinuiuin, sed eorum quibus sanguineus, mundum significat. Bosra,
qui inter-
illucescit.Nonenimomnemhomineinipseiliuininat, pretatur mu»//(t vel firma, infernum designat, uLi
sed umnem hominem veuientem inhuncmundum, firmiter qunsi sub multis custodibus animae lene-
nou in hunc
inferiorera.in maligno positum.sed in buntur. Venit ergoChrislus tinctis vestibus, id est
hiinc superiorem in i]uo Joanneseral, qui hoc dicc- «orporeis membris, de Eduin, id est de « mundo
bat.Hunc ergo cum vidisse-rit Judaei moi tuum,pjus- terieno et sanguineo.» Venit et Busra, quia de in-
que corpus in sepulcro poditum, custodes iilico ferno exspoliato victor cum fidelibus suis asceudit,
'deputaverunt, el eum qui auclor vitae cl.iruerat, ut speciosus atque formosus apparuit, qui ante
inferni clauslris retentum, quasi Samson in Gaza, sine specie et decore deputatus est a malis,
depreheudisse laelati suiil. Sed sicut Samson nocte n Et nos igitur qui dicimur filiae Sion, imilantes
portas tulit, iti Christus ante lucem sur-
e.xivit, et vestigiaChristi, et quasi crucem posteum ferentes,
gens, non solum liber de inferno exivit, sed etiam egrediamur de Edom, id est de mundo terreno et
ipsa inferni claustra destruxit, portastulit, et ver- sanguineo, non amantes ipsum, neque ea quae in
ticera montis subiit, quia et resurgendo inferni mundo 8uni(79j.De hoc ergo egrediamur, ut regera
portas abstulit, et ascendendo coelorum regna pe- Salomonem in diademate videre raereamur, id est

(79) fn praecedeulem notani, aliasque similes, («) Historia descriptum est,nobis ultro communicavit,
ideniidetn in hissor.nonibusdispersas^quaeHildeber^ ut ex eoeditionis nostrae hialuiii suppleremus. Id-
ti monachatum videulur iiinuere, vel astruere, ipsura iterura repetit ej usdem^na/ec/.lom.llI,pag.
vide
quae.di.ximus in Viia HiHebeni. ubi argumenta in 275, iibi nolat Acta illa propria Chesnii ipsius raa.
utramque partem attulimu:»,etPiclectori quiddehoc nu inillo apographo desi-ripta,incipere a principio
X)pinandi lihecet, integram permisiinus libenatem. episcnpurum.pt in Guidunedesinere,qui Hildpberlo
Qiia vero ip.si cunci^ssa.illa ipsa nos uti vicissim.utin episcopalu Cenom.mensi immediate succes.serat
speramus.non improbaldt aequu^ ipse lectur, dum quique solus inter Cenomanenses episcopuSjhoc
nostram ad llildrlierii monachatum. sailem proba- nomme censetur.
biliter ass-^rondura^propensionem non dilfilebiinur. Hinc autein certo certiua liret Chesnium, seu
Q .ae qiiidein apud nos po nia^^is invaluit, quo post Quercelanum,apprime Cenomanensium episcopo-
excusuin etiiim llildeberli et Marbodi indicem, e D ruin historiarn CHllnisse. uipoie qiiam ipse descri.
no.-:lri ipsius M billonii scriptisnohis occurrit,unde pserat.Pt inter alia,qu;e Hildebertum Guidonisim-
scnientiaeQufrcetani. Hildeberti monachalum asse- medialum praidecessoremsppclabant.optinienovisse
rentis, quaui iiiuio Vitae ejus retulimus, firmius Ad hanc autera iiutiliam non deveiieral, nisi prae-
ncbis adhaeriindurn crederemus. Narrat enim ipse cipue e lectione prolixiorumGestorura Cenomanen-
Mabiiloniiis^queuiiii senectuiebona iiiissima nuper sium episcoporum, qiiae, ut ail Mabilloniu<«, sua
yita iunctuin, nobiscum lugent, heu boni omnes, ! manu descripserat, et concinniori brevitate con-
universiqiip littcaii) in Praefatione ad AnnlecLorum traxeral, ubi iic vel syllaha de HiMeberti muna-
tom. Ili, qiiod cum ihidein reiatis Gestis Cnnoma- chalu legitur. Et tamen vir liinlus, quem omnes
Tiensium episcoporum evulgnndis incumberet In : hucusque litt'-rali ut doctisfeimum et perspicacissi-
istis .^ct^s (ftn ejus verba) deessent Acta novem ab mum rerum autiquHrum iiiri.-igatorem suspexprunt,
Aldrico ('piscdporum.qu.H mancam, inquit, editio- ei qiipm supra laudatusMabilloniusibidpm idteium
nem nustram red.let.Hnt.boc iniellecto humanissi- hi.itorix nosinr vtluti parentem vocat, non desiit
raiis IJiluzius. ex celebri, cui |)r.-Efpctu3 est biblio- Hildebertura monachuniCliiniacensem,etS.Huiioni8
theca Gulbi-.riina, apographum Chpsnianum. quod discipulum assprere, dum suis notis Cluniacense
ex cornpendiosiori ppiscoporum Cenomanensium Chronicrm illustrare studuit. Cui sine labori suas
(«) Quas sequuQtur ex Addendis ad calcera volumi nis positis huc reduximus.
 ;

m SERMONES l)E TEMPORE. — IN ADVENTU DOMINI. 502

Christam. Et est triplex visio, qua ipse videtnr. X Mida, dilectu^ (81)
XLix, 4). » quod erit
; in tertia
Prima,in exsilio; secundaerit in judi('iii tertiaerlt visione,qu.mdo non ex parte,
;
s.-,d ex toto dih\'etur,
in regno. Oe prima dicilur Thomae « Quia vidisti :
qnia ex toto tanlum enim amabitur,
videttitur;
me, Tliom I, credidisti. B^ati qui non viderunt, et quantum videbitur.In prima visinne, viderunt eura
crediderunt {Joau. xx, 29). » De secunda dicitur : boni et mali, non onines. In secunda videbunttara
« Videbit omnis carosalutare Dei {Luc. in, 6). » Da mali qnam boni, et omne.^. In tertia soli boni, et
tertia:«Non videbit me liomo, et vivet [Exod. omnes.Ad visionem i.'*tain triplicem,3Pd 230 prae-
xxxiii, 20). » Et itera « Tollatur impius ne videat
:
cipue ad tertiam hortanlur filiae Sion.Visio exsilii.
gloriam Dei (^sa.xxvi.lO).» In prima apparuitman-
Illadesignaturvisionequaapparuitduobusdisuipu-
6uelu3;in secund.t.justus ;in tertia,glorio3us.ln pri- via euntibus in castellura Emmaus, in specie
lis in
ma,9olvit;in secuada.al.s.jlvet;in terlia.perficiet. In peregrini;peregrinu3,ei3 videbatur,quiaquoderat,
prima apparuitarnabilis ;insecundaapparftbit terri- eis non revelabalur. Ita et nos hic per speculura
bilis;in tertia,admirabilis,quia in eumet angelide. contuemur in imajiine. In futuro, facie ad faciem
siderant prospice.re.ln prima seminavit fidem; inse-
videbimus verilatem.Ibi conteraplativa [upp. vita]
cunda incutiet terrorem in tertia dilatabit charita- visione regnat. Secunda hic
;
fide laborat, nondum
tem. Secundum has tres visiones, iria sortitus est
vocabula(80). Salomon, Ecclesiasles, Jdida
B habensquod desiderat.Sic ergo eum in hac specu-
{W Reg. lari visione videamus, ut eura in visione
speciei
XXII, 1). Salomon pacifxcus, quod vere fuit in prima noscere valearaus. El sicut est triplex visio,ita tri-
visione.quando cum his qui oderunt eum pacificus forme est diadema, novercae, matris, et palris,
fuit. EoclegiaHles, c^naana/or,
-quando inspicietur Goronavit eum namque noverca, coronavit mater,
ia secunda visione,quoniam « advocabit coelumde-
coronavit paler ; sed noverca, corona miseriae
Bursum, et lerram.disoernere populura suum(P5a/. mater, corona justiliae ; Pater, corona gloriaj. Eju3

adeo serias curas non impendispet vir eximius.nisi

tamen indubitate probantur, el ex ejus epistolis,
illud a l). Franci?co de Rivo, Cluniacfngis muna- et ex aliis* Opusculis,
authenliois monnmentig
et
slerii magno priore, el doclure «orbonico.
jussu D. lided'gnissimi3.Reiulitscili('etauclorille,ut (ii,qiia3
Jacobi de Anibasifi.Cluniacensis tunc ahbatis,<;on-
adhibendam censemus,
did:cil,el circa illa liiieMi iMi
cinnNtum, gravlssimis ralionum. momenlis,
el bonalidealhibemus;se(J necfalsa.nec omniiio du-
e(
aulhenticismonumentisi-tabilitumpertipexisset.Unrle bia cre liiiius quae non retulitideoijuianon retulit,si
illam,quam antciuan; hanc Mabillonii lucubratio-
ajiunde cerlis,aut aaltem probabilibus ar^-umentis
neni le^issemus,D. PYancisco de Rivo. noslrapaufo
constare iius?int.I(Jem sensitipquissiinusrerumajsti-
forsan faciliori, alieno, quamvis nraicissimo
con- ma(orQuercetanus ;ideoquede llildeberto non cre-
silio, animi submisaione, suspicionis
n, i..rr, ^,1,.,^ .,,
aspersimus
^
"^
—
didifnec uiu solum
asseruit
"ji^j"- "f^V' aooci aijiuiii uucBaucior
quaeauclor iue
ille scripsit.sea
scripsit.sed
erubescmu.s qua illum ex con-
1

^.m'^
ectura
jectura r.?r f ?
tantum et opinone,
ODinone. Hildcbi^rti
Hi r n.hi^rh rnnnupV,n»Mr.,
monachatum
C ctqu*exau.henticismonumentisdidicit.
,^„ n;ij ,k„...: „
de Hildeberti monachatu u..,
Hoc autera
quem in Chrouico Clu-
.,.,?'
us.serere potuisse minus consideratediximus
in ipso niacensisulficientibusprobaium argumentis ettitu-
Vi';e Hildeberti initio.
lis agnovit.quiimvis ab illo scriptore omissum.non
Ni irumsagacissimusQuerretanusnontand fecit dubitavit asserere. Pr.i'clari igitur hujus antesi-
scriptorisGesiorumillorumdetiil.lebertimonachatu gnani vesiigiis, in asserendo saltem prohabiliter
mlentium, ut nb ejus absiineret a.ssertione, cum
H.idberti luoiiachatu, eo potiori jure censuimua
illum longe irsigninra HildebertiGrsta eiluisse
[.er- iusistHndum,qiin, sive <x ejus epistoliset sermoni-
ipectiim halieret, quae nnn ideo vera non
erant, bin, sive caiieris lucubrationibus, si non invicta
]uia illa ^criptor ille tacuerat. Nunquidnam
cmm' argumenta,8altem id innuentia observavimos iiidi-
lotum aiifo HildebertibubBeren^anodisripulatum
cia, qu;e,(/rout sese oblulit occasio, suis locis no-
icriplor ille comiiiemuravit, e quo tamen
Bironius tare noii ne-;lexiiiiup. Haec enim positivi quasi vim
llum, qu.isisolutioris viiae finsdel. iiiseclandi occa-
argumeiiti habere putaviiiius, cui mHJur fides ha-
lonem siimpsit ? Nuiiquid gravissimum illud Uil-
beridebeatur,qiiam simplicibusargumenti negnlivi
leherli cum poient's?iiijo rege l.udov^ico Crasso, cnnjeoluri9,quibus solis niluntur qui monachatum
ro decanatu et archidiaconalu Tur.mensi,
liissi- Hildeberti iiiinus modeste (ne quid amplius et ad
iiim, (|uod illi, a strenuissimi alioquin
juriuui rern ;iptius dixerim) chimajr-am non verentur ap-
cclesi^H vindiris ditinne tota.paraverat
amandalio- ))ellare, ut sacro Cluniacensi, imo et toti Bene-
em ? Nunquid ei celetierrimamillam Nioolnicano- riictinoordini praesulem.sanctitate etdoctrina inter
ici demembrati litem enarravit, quam nec (le- rTvi sui pra^cipuos cons^picuum, solo quoruiid.-im
irdus Knvulismensis episcopiis, D
l.gatus ad hoc scripl.irum silenlio treti, uo., dul.itent alidic-iri-. Et
po.stulicu^,sedare potuii,qu;eqiii3 Kadulphi decitni
h ic uocasione notarum a noliis identidem sermo-
iir.mensis injusle acciisati.R.unam petentis,
pro- nibus subjfctHruin, quibus nubis iiinui vi-tebatur
itoriie v!P(]\ lorum praebuil, et hinnilbini.s quid-m monachatu>«Hil()eberti,que,rn antenoscum Querce-
^d gravissimis Hihleberti exspostulationibus apud
tano a^^serueiunt L). Hobertus el Sammarthani
ummiim pontificem iiilversus laciliorem friviilarum, fratres (a) qui eum exprpssis verbis e rlauslro
?u, iil voC(t.muratoriarurn appellaiioiium
a curia (>luniiicensi cductum ad>ch.)liarchai CHnomaneiisia
omana siisceiit^onem ? Et nunquid tan.iem et ip-
munusfuisse testantur,' ut et recenter ipseadver-
JMi relulit celeberiininni
Nannetense concilium, santis secus. si Iub"t,opinanlis.
cclesis Britannicae ndeo
necessanum, imo et toti (80) lloc llil(l.-beriu-.
sumpsit ex Coramentario
tam opportunum.et al) H.morio II posiea
rovinciae
sancti llieronymi hcdesiasten, cap. i, in haec
In
)mprobalum et cnnfirmatum, scHplorille r.tiilii? verbn :t'erba licrlesKi.^tcfiiii Duvui regisJeru.ialt-m,
imii esseinus siqua; ille degestisHiMeberti etiam tom If nov« edit , pag. 715.
signioribus pra^termisit.cnumerare vellemus.qujB
(81) Idida, ddccius Uomini. Ita llieron .ubi infra.
(a) In Gall. Christ. in episcopis Cenoman. ad Hildebertum
Patrol. €LXXI.
la
 >63 VKN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.
364
noverca est infidelisSynagog.-B.quaB eum ppineo dia- \ V.
dem.tte coronavit.el inli)8 el exlia euin pianxit^/", IN ADVE\TU DOMIM FER.MO QUiNTUS (82).
splna cnrporali, inlrinspcus, spiri-
cinxit]. I'"xtra,
De inciirnalione Verbi.
tuali.Exlra, spina pussionis, inlus spina compas- Egredimini,
« fiiiae S.on, et videte regem Sal.-)-
eicnis elcomiiunclionis.Coinpatiebatur enim nobis, monem
« diadeinate quo coronavit eum mnter
in
et compungelialur pro nobis, et ut spinasvitiorum «sua {Cant. iii, H). ,,
nostrorum sicui ignis exarde.^^cens consumeret, Gloriosa dicta sunt sa?pe de gioriosa mtitreDei.
spineam suscepit coronam. In spinis enim vilia et El ego forte,fci hominum loquar et angelo-
linguis
peccala significantur.Unde homini in maieiliclione rum.tamen in irrilum cedet iabor meus,quia« pu-
dictum est : « Terra gfrminal.it tibi spinas et iribu- teus altus est, et in qno hauriam non
habeo [Joun.
los {Gen. iii, 18)... Et ahbi : « Spinae et tribuli na- iv, 11). Verumtamen, obmutescere non possum,
,>

scunturin manibus tevnulenU {Prov. xxvi, 9). » ""de ornnis terra loquilur. Ulinam jucundum
sitei
Spinis vero pro nobis voluitpuogi, ut nos propter eloquium meum.el non erit infruotuosum.
Quid
ipsum similiter spinis nostris interioribus aculeo gloriosius inter nos,
quam videre regem in decore
pcenitentiae compungamur. Mater Salomonis est suo incederepurpuratum,coronaturain
diademate?
Virgo beala.quaeeum coronavit corona.justitite.Co- Longe gloriosius co.onatus est Rex noster bodiein
g
ronaistaquasiexquatuorJapidibuslpretioi-isconslat, Ihalamo matris suff. Hodi.^ siquidem impletumest
scilieet,quatuormentisaffectionibus, quae sunlgau ilhid Jeremiae: «Novum faciet Dominus superter-
dium.amor, tristitia et timor. ram : Mulier
circumdabit virum Uer. xxx, 22). »
Has iilTectiones Christu?de matre suscepif,et or- Posl annuntialionem vero angelicam, «
concipieset
dinalas habuit. Uude etDominus: Goronavitmo paries {Luc. i, 31), » pt verecundam Virginis con-
corona justitiae, quiii justilia est afTectio ordinata. cepsionem « Fiat
.•
.nihi secunduin verbum tuum
G^udium halmit, secunduin illud : « Laetatum est conceptus est Dei Filius, vel, ut verius
(ibid., 38),»
cormeum,et exsullavit lingua mea {P>al. xv. 9). » dicam.inroeptus est. Non enim ex diversis semini-
Amorem hal)uit,quia cum dilexisset suos, in finem bus simililer captis concpptus est, sed ex sola Vir-
dilexit eos.Timorem, quia coepit pavere et tmdere. ginis carne foim;jtus ;non per intervalla lemporum
Trislitiam,quia tristis ejus anima fuit usque ad ut caeieri, sed slatim homo in omnibus
membris
mortem. Tn bac tristilia considerantur tria.scilicet suis,s!atim 23? animatus,ejusdem scientiffi.ejus-
voluntas Patris.voluntas Spiritus,!voluntas carnis- dem potentiae, cujus erat, dum tricenarius pradi-
Voluntas Patris erat dispensationem implere.scili- Unde et viri nomine censetur in propheta.
caret.
cet per mortem Christi humanum genus redimere; Quomodo autem hodieibidem coronatus fueiii,noa
voluntas Spiritus, Palri obedire voluntas carnis, ^
; hortaturadintuendumSalomon,dicens:t>edm'eflt,
mortem vitare, quia caro naturaliter morfem hor Ad nosprascipue dirigitursernio,
fihse Sion,etvidele.
ret.Voluntas Patris honorabat, voluntas Spiritus ad lilteratos (87),inquam, quibus datum est nosse
coronabai 231 voluntas carnis diligebbit. Unde,
; mysteria regni Dei, cffiteris autem in parabolis, et
cum Chrislus dixisset ;Transeat a me
. calix iste his maxime qui ecclesiasticae dant operara disci-
{Matlh. XXVI, 39), .. humanam exprimens volunta- plin8e;qui, postposita facundia etinfecunda loquaci-
tem, continuo corrigens et diligens subdit:« Ve- tate philosophorum, vsniunt ut hauriant aquas
de
rumtameniinnsicut ego volo,ped ?icuttu \\f{ibid.).n fontibus Salv.iloris ;qiii nonimmerito per filiasSion
Ecce corona justitiaB qoa Salomonem mater coro- intelliguntur.PerJerusaleinenim elSion intelligilur
navit. Paier vero coronavit eum corona glori<e, non Ei'clpsia. Filiae itaque Jerusalem. et filijB Sion,
modo glorije immorlaiis, et impassbilis carnis ac sunt filiae EccIesiaj.Jerusalem ad litleram interpre-
8piritus,sed illius quam habuit apud Patrein .jnte- tatur visio pacis ; juxla Sion sita est cujus munici-
quam mundus fieret, qua
-
gloria
— utique
*
coronavit in Sion positum
III KJiKJll l.*UOIlUUJ fuit.pium,quod
7T Mello
- ^ dicebatur,
« W.A vu v>»-
lUll*I . » j

eum, cumtamen ab aeterno nasccndo acceperit(/. Per filiasergo Jerusalem, laicos, tanquam minus
quam lamen ab aeterno nasceudo acceperat), cum perilo8,et custodia municipii egentes, intelligimus.
super terram eumclarificavit,« ut omnislingua " Per filias Sion.litteratos, tum
eicsuper
Bic
propter scientis emi-
confiteatur quia Dominus Jesus Chrislus in gloria nentiam.tum propter aliorum custodiam .
.
et instru.
est Dei Patris [Pliitiijp. ii, 11). » primo igitur
In ctionem, tunc quia Sion speculalio interpretatur-
diademale fuit contemptibilis ; in secundo,mirabi- Profjhetice enim dictum est.et nobis in propheta :

li? ; in tertio, ineffibilis Monemur ergo nos qui « Fili hominis, specuiatorem dedi domui Israel
le
sumus ex Sion,qni sumus filiae Jerusalem, ut eura {Ezech. iii, 17).« Ipsi enim sunt lanquamnani super
indiadematematris videamusimitando.et adinstar humeros gigantium, sicut ebriciones (/". ibicioiios,
ejus, uffcctiones mentis dirigenlo.quaienus ad dia- scu ibiciili/(«/ parvae ibide.=?),su[)er aquilarum alas,
dpma Palrispervenire valeamns.Quod ipse orajstare id est expositores sacrae Scriptiirae. Ilis. inqiiam,
difinetur, qui cum Patre et Spiiitu sanclo vivit et di-^itur: f?7>te Swn,quibus Dominiis aperuit sen-
regnat in saecula saecuIorum.Amcn. sum, ut intelligerent Scripturas. Egredimini. Id-
(82) E ms. Andegavensi.
(85) Forte 8cholares,ut ipse, Cluniacenses, sub S. Hugone abbate.
 :

3^33 SERMONES DI-: TE.VJPUKE — IN ADVErsTU DOMINI. ^66

ipsum dictum est Abrahas homini Dei : « E-redere A nron, Ecclesiastes. Idida
benediclu^ Domini, vel o
de terra tua, de cognatione tua, el de domo patris
et
Domino ddeclus. Hic est Ghristus. Ghristus
tui {Gen. xii, i). » Tria sunt quaj
nos peccare coin-
quidem
est in principio apud Patrem
pellunt. Suggestio propris carnis, ; apud alium, et
aiius
suggeslio pro- homousion
ximi, suggestio dialjoli, vel mundi.
fit [if^oujtov] cum Patre [sed] non vi-
;

dehil [eum] homo, et vivei.

Egrediarnur itaque de terra nostra, id est Evam Credcre potestis, vi-
dere non potestis. Neque dico
noslram reprimamus el de cognatione, id est pro- Videte Ecclesia- :

;
sten, id est concionatorrm hoc enim adhuo futu-
xiirio male suadenti aures claudamus, ;

« sicut homo
rum, cum videbit omnis caro salutare
non auliens, et non habens in ore suo redargutio- Dei, et mu-
tata concione, quibusdara iiitonabit
nes (Psul. XXXVII, i5) aspero verbo,
;
.. et de .lomo patris, id esl
dicens : « Ite, raaledicti, in ignem aeternum, qui pa-
mun.lum.etprincipemejnsdiabolum.suis nos alli- ratus est diabolo et an-j^elis ejus {Matfh. xxv. 41). »
dent-^m [/". allicientem]
oblectamentis, lugiamus, Aliis blando subridebitalloquio, dicens:
confugientes ad Altissimum, ubi scapulis suisobum- . Venite,
benedicti, percipite regnum, quod vobis paratum
biet nobis, ut sub pennis ejus speremus. Quod
est ab origine mundi {ibid., xxiv,
etiamsi Scriptura non moneret nos egredi, 34), » Intelli-
ipsius gite itaque Ididam, quia
tamen loci imporlunitas nos egredi compellit. Quis estincomprehensibilis; e^-
spectate Ecclesiasten, quia erit terribiiis.
nostrum si jaceret in luto, non mallet egredi quam J3 Nunc vi-

manerc? Quid est mundus iste et concupiscenlia deleSaloraonem,quianuncest234pIacabilisetde-

siderabilis a?pectu. Salomon enim
ejus, nisi lutum et faecesejus pact/icHs. Hic esl
Audi quid dicatur ."
Chrislus homo, qui est pax nostra, qui «
de amatoribus mundi fecit utra-
: « Computruerunt tanquam que unum. parietem inimiciliarum solvens
jumenlainstercoresuofyoe/.i:"'). » Audi Apostolum, inter nos
et [)eum lEphes. u, 14). .. Hunc videte hic
qni reputat ea tanquam stercora. Quanlis ; nobis
aulem omnibus visus est. Viderunt oculi nostri
sordibus slerquilinium hoc cumuletur, in Salutare
eviden- Dei et licet abjectum et opprobriis saturaium, ta-
lia 238 esl. Adam primus et maximus omnium
;

men videte regera, quia simul est in

unumdiveset
gif,'as,sordes inobedientiai super nos evomuit,
cu- pauper. Hodievidete eum in diademate
jus tanla fuit l.ibes, ut universam posteritalem suo. Aliud
mi- est diadema, et aliud
serabiliter macularet. Secundus Cain corona. Gorona simplex eat
stercus fratri-
circuitus aureus. quo utuntur reges in minoribus
cidii injecit Lamech fetorera bigamiaj superfudit;
;
solemnitatibus diadema est quasi duplex corona,
Enam ante diluvium mulieres supergressae viros, ;

e't
cum ipsi coronffi, quasi alius circuitus,
gemrais su-
viri muliebria pui corporis patientes, fajces
faecibus perpositis, superadditur. Ea ipsa enim,
cumularunt. Pensel qui potest, quantis usque interpreta-
in ho- tione nominis Gr*ci, duplicitalem
diernumdiem sordidus.haec vallis usquead fetorem ^ aonat. Corouce
itaque anims, sunt bona naturalia
iniolerabilem repleatur. Quocirca, gemmae vero :
egredimini, fiUie
superpositae ut faciant diad^-mn, bona sunt
Sion, ut qui pro croceis amplexabamini gratuita
stercora, cum enim naturales animae afTectiones ordinata
[recordemini qnod] homines e>tis, non sues. Vos
sunt coronant eam et ornanl. Inordinat»
in ea,
quidpmquistuderevenistisdeterra(84),etdecogna-
enim sunt ei ludibrium Unde Salomon -
tione v.'stra, venientes cum regina
Saba audire sa- Mulier : :

pulchri et fatua, circuliis aureus est in

pier.iiam Halomonis; sed egrediendum naribua
est potius suis (Prov. XI, 22).
menlis affectu quam corporis incessu. Qualuor sane sunt naturales
.)

Vobisetiam affectiones
plurimum expedit ;
timor, spes, gaudium, dolor. Unde
exire, quia [qui] comedil uvam poeta :
acerbam, dentea ejus obstupescunt, et frangere non Hinc cupiunt, metuunt, gaudentque, dolenique
polest panem.Sed qiiid est in causa? Nunquid (83).
dentes pristinum robur amittentes {/Eneid., vi, 733.)
mollificatisunt ? autem sic ordinari debent, ul caput animae
Hffic
Nunquidpanisc-eteriscibissuavior.jucunditatesua
ornenl Timor est in fronte, initium enim
privatus est ? Nequ iqusm. Stupor est
:
sapien-
in causa. Ita tiae,timor Domini. Spes est in occipite, quia
qui studio milltat,si saecuiaribus de fu-
se negotiis impli- turis est tantum, et de his quae non
cal, consuetudineobstupescit: Suflicit nobis natura videnlur Gau- ;

D dium est a dextris, ut omnegaudiura sit in Domino,

ad studendum suavis est discipiina stupor
consue- qui ponet nos ad dexteram [suamj. Dolor
tudinis frangere fit a si-
panem perhorrescii.
nistris, pro excessibus enirn nobis
Egredimini ergo, dolendum est,
et videle regem Salnmonem Sa qui causa sunt positionis hsdorum
omou trinomius fuit
ad sinistram.
; dictus est enim Idida, Salo- His autera, ubi superponuntur quatuor
virtutes or-

(84) IIIos forsan allnquitur litteralos,

(dequibus ideo notamus, ul hunc sermonem Hildeberti
et suprn). qui, ut ipse, Cluniacum ge-
appulerant „t nurnum esse fetum. inde nobis conjicere liceat.
sacris liiteris suh eancto Hngone
abbate. da'rent Quod etiam cnnfirmari pntrst per id quod mox ea-
oi.erMn cujiis quidem sapientiam et scientiam
tali
;

conjunctam suspiciebant, ut regina

nie dem habel Hildebertua de mndo quo asserit beatam
Saba sa- Manam coronasse Christum filium suum, quem at-
pientiam Saiomonis.
tulerat sermone quarto prscedenti,
(85) Eumdem versum citat, et eodem sensu, in qui indubitan-
epistola 12 libri primi, ad ter Hildeherlinus esse censetur.
Henricura regem quod ;
 367 VEN. HlLUEBEitll CF.NOMAN. EPiaC. 36«
dinate, flin<lema fit animae. Et bsB qn-dem snnt ,ju- A agendi non agimiia.Excusabit nos fragilitas carnis?
BliliH, prudentia, lernperantia, fortiluiio. Timori Sed tx a^iver^o ?lai)Unt virvMni^s, qu* in carne
sitpi-rporicnda est justilia, 'iiiia, qui timet Deum, curnis rragiiitaietii vicerunt. Merito dicet nobis :

faciet bona. et L)eo rt-d lit quod suum csl et proxi -

« Ite, iiialidii-l',in igncm ceiernuiii { W(i<//i.xxv, 41). »
mo. '< Jusiitia enim esl coiidlans, et perpelua vo- ubi ignis nun exsliiiguetur.el ubi vcrmis non morie-
lunlas jus suum unicuique tribuens. » Spei super- lur, ubi continuusgeniilus, ubi rlolorpu;nalissensu3
ponendii est prudentia. Spea enim dno habet sibi erit sempiternus. Ponamu-i 236 ante oculosquan-
collaleraiiaplurimum timciida; ahyssus scillicelde- tum malum est coelestis palriieextorres fifri coronis
speralionis, et « Ceraunia praesumptionis (85). » sanclorum mori beaUe vitae, morti vivere
p:ivari,
Sperandum est itaque prudentcr, ne quis nimium sempiternifi.aquaiiberetnosJesusChristusDominus
235 Dei juslitiam attendens, cum Cain dicat: nosterquiesL benediclusinsaeculasaeculorum. Anien.
« M ijor est iniquilas mea quam ut veniam merear V[.
{Gen. IV, 13). » Vel nirais attendens Dei rnisericor- in adventu domivi, sermo sextus (87).
diam, praesumans ilical : « Etsi obliviscalur mater Ue incarmilione.
filii Deus tamen non oblivigcetur nostri \ha.
sui, « Egredimini, filiae Sion, et videie regem Salo-

XLix, 15). » Gaudio superponenda est temperanlia „ « monem in diademate quo coronavit eum mater ;

Semper enim exsultan<iura est in timore; quod « sua, in die desponsalionis ejus, et in die laetltiae
pljne innuit Apostolus, qui cum dixisset « Gau- « cordis ejus {Cant. in, 11). » :

dele in Domino semper, » statim addit « Mode- « Qui verba tantum seciatur, Salomone teste,
:

stia vestra nola sil omnibus hominibus (P/ii/?/)p. IV, nihil inveniet, cnstos aulem prudentiae inveniet

5). » Dolori superponenda est Ibrtitudo, ne absor- bona [Prov. xix, 8). » In verbis isiis, Cralres cha-
boat no3 profundpin doloris, ne putens urgeat super rissirai, videmu3(quod)qiii tantum carnalia cogitat,

no9 03 suum. Et sic ornalur anima per arma jrsti- nil nisi mortem (inveniet) Verba enim s"la mquirit,

tiae a deslris et a sinistris. In hac ergo die Domi- et ideo nil invenit nisi litieram occidentem. Noa

nicae cnnceptioiiis, Christus homo hoc diademale ergo, Iratres, super littf-ram in verbis istis aliquid
coronatus esl in ulero Mutris, quia et naturalia et spirituaie inleiligamus. Imo spiritum ipsum qiii vi-

gratuita in eo fuerunt ordinatissima. Per hoc aulem vificat, qui alibi dicit per Salo.monem ; Qui Ibrti- «

quod dicitur eum mater sua coronasse, iritelligitur ter preniit ubera, butyrura exprimit [Piod. xxx,
quod alius, el alius coronaverit eum. Siquidem co- 33). m Ubera sunt duo Testamenta, qure si quis,
ronavit eum noverca sua Synagoga, cum in caput non pueriliter litteram sequens. expresserit, inve-
angelis tremendum coronam spineam et ignominio- nietbutyrum pingue, et delectabilem cibum. Ad
sam lulit. Sed in die resurrectionis ejus coronavit '' hujusmodi bulyrumexprimendum suspendamus in-
eum Pater auus corona immortaiitatis etgloriae. In telligentias ad haec verha Sulomonis intelligenda.
die ventilationis extremae coron.ibit eum familia Dicitur : E^rer/iwtnz, ^/?,2 5«o>?,etc. Est bonus egres-
su I. Veniet eriim cum senaloribus lerrae, quia ve- sus, ct est malus. Malus fuit egressus Judae, de quo
niet Dominus et omnes sancti pjus cum eo. In me- dicitur : « Egre!--sus foras... erat autem nox (Joan.
dio autem Deus d.Judicabit ic corona matr s suoe, xiii, 3(J). » De malo qnoque egressu dicitur « Egre- :

corona misericordi* miseratione enim sola suae ; diebitur Ibras, el loquebalur in idipsum (P.sa/. XL,

voluntatis huminatus est. Corona noverca;, corona 7). » Maius eliam fuit egressus Dinae, quae exivit ut
fuit miseriac. Corona autem Patris, fuit, corona glo- videret mulieres regionis illius ; etadamavit eam
riae.'Ultima erit corona potentiae, veljustitiue. Unde Sichera filius Emor, et corrupit eam. Fuit igitur
Apostolus : « Rcposita est mihi corona justitia; (// dolor patris, ignominia gentis, et contumelia fra-
Tim. IV, 8). I» Veniet eaim, « tanquam potens cra- trum {Gen. xxxiv, 1). Haec est anima vitio curiosi-
pulatus a vino {Psal. lxxvii, 65). » In corona matris. lalis corrupta. Egreditur, et videt mulieres regionis
mulabilis, in corona novercae, conteraptibilis ; in Emor, scilicet deiectationes piavas qnag diabolus
corona Patris, a'imirabilis ; in corona famiiiae, hor- suggerit, et reliclo duce pubertaiis suae, diabolo
ribilis. Videant ergo eum fil ae Sion in corona mi- D copulalur, pxistens in terra peregrinationis, terra
sericordiae, et compungdntur, vel imilentur. Vide- scilicet aliena, ubinon potest cantare canticum Do-
bunt ergo pum impii iu corona polentiae, et peri- mini. Bonus egressus quaerendus, esl is quo Mnyses
bunt. Videbunt eum justi in corona gluriae, et giu- vultcum Dei populo egredi de .(E.-ypto, ubi populua
debunt. Agiieergo ne pereamus et nos cum pe- Dei in luto et hitere a Pharaone aifligilur; et cuin
reun it)us; proppremus et nos ad adventum judicis duris lal)oribus famuiatur, lateres ex lulofaoti, po:^t-

ciincta cernentis. Si enira nos iraparatos invenerit, ea per ignera in duriiiam solidanlur. Ita peccata
qiiis poterit nos excusare ? E.<cusabit nos poeniten- prius facilia ad solvpndum. poslea per consuetndi-
Sed eam {supp. agere) in carne contemnimus.
tia ? nem quasi dure.«cunt ; drficile esl enim consueta
Excusabunt nos bona opei<«?6ed ea in tempore repellere. Sed videte 237 qualiter Moyses vult

(86) Montes Epiri fulmin^hus obnoxii de quibus VI fera vitorem saxa, inonendus eram.
Ovid. II, l)ePonio, eleg. 6 : (87) Et ms. S. Germani a Pratis.
Quam poleram recto transire Cerauniii velo.
300 SERMONES DR TEMPORE. — IN ADYENTU DOMINI. 370

educere populurn.Dicit enim « Ibimus vinm Irium : A. caro enim Ghristi multis nominibus signiMcatur.
dierum,ut sacrificpmus Deo noslro {Exod. v, 3). » tJicitur enirn tal ernacnliini, orca el men.^^a, et hic

Vult iquippe Deiie) ut recedas a leneljns percato- dicitur diadema. Hoc autem diadenia non di.;itur

rum per tresdies, id est cngitatione, loculione et materejus eum induisse, sednoronas^e. quia Deus
opere ;eod6mqiietrinario(ad serviiuteni) l*hiiraoni3 de pura carni.s sub-stantia Virginis sacrde, id est
nos trabunt, |ui Inplicem viam male agendi nobis sine virili semine^Verbo D.ji coinpar-itjone [f ,ope-
ministrat, et eadem triplici via ad servitium Pha- rationejSpiriluss jncticarnem pnrissiinum pr;jel)uit
raonis recurrant (/. riitrahanl). IsaaiJ eli.tm bpne Huc enim est illud novum quod propheta dicit :

egressus est, ut meditaretur in agro ; egreditur « Novum fecit Dominus super terrim. Mulier cir-
enim a mundanis, qui vult meditari inagrocce- cumdabit viriim gremio uleri sui [Jer. xxxi, 21). »
lesti. Ad hunc bonum egreSfUm hortatur nos Salo- Hac est porta de qua in Ezechiele dicitur « Vir :

mon dicens :
non transibit peream {ETC,ech.\-L\w) ChrislUaenim >•>

Egredimini, filix Sion, et videte. Videtur Chri- abscissus est mons [lapi-'] de monie sine manibus.
stu9 tribus riiodis. Videtur in mundo, videbiturin Bnne ergo dicilur hac carnpcoronalus.quiuin carne
judicio, videbitur in regno. Prima visio eirt gratiae, de diabolo triumphavit.nisi enim carnem habuisset,
secunda.jusJtitiae tertia, gluriae. De prima
;
dicitur ; n non eum diabolus aggiessiis fuisset. Se occullavit I

-
« In terris visus est,et cum hominibus conversatus divinitatem
" >- exponeni^ei humanitalem.et dum appe-
est {Baruch. iii, 38). » De secunda dicitur « Et teret escam humanitati?,transi]xus est aculeodivi-
:

videbii oinnis caro saiutare Dei {Luc. iii, 6). » De nitatis. Coronatus est autem in die desponsalionis

tprliadicitur : << B^ati miindo"corde, quoniam ipsi cordis ejm,el in die Ixtilix cordis eJus.Dxes despon-

Deum vi lebunt {Mallh. v, 8). Prima visione visus sationis et laetitiae est dies quando
incarnationis,
est et a bonis et a m.ilis, tertia a solis bonis. Uude humananatura Verbo quando
Dei copulata est ;

el congrue in (Igiira horum trium Sfilomon Iribus Virgo laetalaest se intactain concepisse Flium Dei,
nominibus appfllatus cst, Edila {sive Idida), et et Spiritum sanclum sibi dbuml^iasee, qui estom-

Salomon. Quo.l enim dicitur EiJila,

Ecclcsi.iste3,el nium nostrumcommunislaetitia.communegaudium.
primffivisioni concordal. Ex eo enini meruit a no- Egrediamur ergo a curis inundi.el per (idem coa-
bis diiigi. Quod vero dicitur Ecclesiasles, id est templemur verum Salomonem, ut in futuro videa-
conri inat:)r, congruit sccundae, quando sedebit ut museum per speciem. Hac est enim vita feterna,
judicet.Terlige vero congruit nomen Salomonis,qui videre Patrem,etquem misil Jesum Ghristum.Quod
pacificus dicilur,i)uia tunc dabit pacem. Ad hunc ipse praestare dignetur,qui vivit etregnat insaecula
igitur vidtndum egrediur.tur filitESion,id esl animae sasculorum. Ameo.
sanctae per fidein specultiites euin. ,Tfibus quoque '-' VII.
nomidibus vocata est civitas illa.prius Jebus,postea IN ADVENTD DOMIM SERMO SEPTIMUS (91).
Salpm,tertio Jerusalem.Nunc enim Scclesia, quam De mysterio incarnafionis.
regit Salomon, verus est J^bus (88). prius dum « Aspiciebara ego in visione noctis, et ecce cum
conculcut vitia.et postea Salem (89), dum ex parte « nubibuseQ'li quasi Filiiis hominis veniebat, et
vitia sunt purgata; landem Jerusalem id est vido « usque ad .-intiquum dieruui pervenit, et in con-
paci^ perteclde.yO). Inhanc eivitafern tantum Do- « spectu ejus nbiulerunt eum : ei d^^dil ei potpsta-
miniis intrat, non in civilatem Gain. Unde: « Ego « tem, et honorem et regnum.... Potestas ejus, po-
Doiiiinu.^ et civilatem non ingreiior {Gen. xxxiii, « tes^las aeterna quaenon auteretur.et regnum ejus
18). » Exeundum est ergo, si vis ,videre regein « quod non oorrumpetur [Oan. vii, 13. 14) »
Salomonem, exira castra, exlra civitatem dialioli. Ccelestibiis desideiiis fl.tgrans Daniel, (unde ab
Obliviscero ergo p.Tpulum tuum et domum patris angel.iejus intelligentiae ministro vir desideriorum
tui, et concupiscet rex speciem fuara. Unde : vocari meruit) accepto divinifus per angelura intel-
n Exite de rnedio Babylonis, popule meus {Isa. lectu,e(rudit super se animam suam,ut pertranseat
XLviii, 20). » Congrue et teniperanter dictum est, in admirabile contemplationis 239 secretum, et
« de medio.» Omne namque medium duobus val- \) inaestimabiles divilias sacramentia 8a?culis abscon-
latur pxtremis. Prima extremitas Bahylonis est diti in Deo percipiat.Hoc
myslerium incarnatio-
esl
ppccatum originale.per quod intramus Babylonem. nis Verbi,quod erat in principio apud Patrem. De
Ultima est veniale peccatum.sine quo non vivimus. quo Jeremias ait « Novum faciet Doininus super
:

Medium est criminale pcccatum, per q lod vitam terram mulier circunidabil virum {Jer. xxxi, 22),»
:

perdimus. Si ergo totas exlremitates Bab.ylonis in gremio scilicet uferi sui. Ilaec est Virgo sancta,
fugere non valos, 238 saltem medium ejus decli- qiiae, operante Spiritu sanuto, sine viri accessu,
nare poteris. Si quitur in qao debeant videre In : Filium Pdtri honiousion,id e?t consubstantialem de
diademale quo corouavit eum mater sua. Scilicet, Bubstanlia sua concepit et peperif, ut qui erat in

(88) Jebus.qu.-eest Jerusalem {Jo-^iue xvm, 28). lalere Jpbnsaei ad meridiem : haec est Jesuraio m
(89/ Transivitque in Salem, urbem Sichimorum {Josue.xv, 8).
{Gpv. xxxiii, 18). (91) E ms. Sancti Germani a Pratig n. 381.
(00) Ascenditque per convallem iilii Ennoiii. ex
871 VEN. HILDEBKRTl CENOMAN. EPISC.
372
divini.ate Dei Filius.neret in humanilole hominiB A -, 16). AccPpimus sciiicelRratiamplonficationi.pro
i> r j^iw
I
f VirorlnHil Fiiiiis,
Virginis] non A,,n
hl llio nnr> duo f!I,. ««J
[/". fiiii, sed unus homo
. I . .

gratia justificiilioriis; gratiam palriae pro gratia

Chrislus Jesus. Quod inauditum et inefTibile.Recte viaj el huie illa ;»-qualur qiija qui in prdesenli
;
do-
igiturvir dosideriorum ait, non simpliciter Filios nalur majori gralin, in tuturo [rnajorij coruscabit
hominis,quia non tantum hominis,seclet Dei Filius.
glona. Prctiosus igitur est et probatus lapis iste,
Servala narnque utriustjue iiaturae veritate et pro-
auperquem «oculi septem sunt, ul ait Zacharias
prietate, iumini divinitalis, accessit tesla humanai
(Zacfi. IV, 10), quia in en septiformis gr^aliae
pleni-
infirruilatis, ut esset lumen in tfcsla, Verljum in tudo requievit, secundum illud [s^aiae « El requie- .•

carne, Deua in homine. Hic est lipillus iile parvus

scetsuper eum spiritus sapientiae et inlellectus
de monle sine manil)U8 abscissus, qui crevit in
{laa. XI, 2). « Hffi siint septem mii]:eres,quae appre-
montemmat;num.lesteDaniele, et occupavitfdciem henduntvirum unum,id eslChristum.Septem dona,
universae terr;e. Hic est lapis adjutorii superquem,
quffimulierum speciem leneni,dum eoruminfusione
levatis manibus, Moypesorasse dioitur et legitur
;
adoptionis Deo gener»ntur;hae autem dicuntur
filii
de quo Zacharias Educet Doniinus lapidem pri-
: «
apprehendere Chrislum,>jt scilicet firmitei' teneanl
marium, et exaequabit
gratiam gratiie ejus {Zach
etnon dimittant.Omnesaliosquasi transeuntusque
^
IV, 7). Ipse enim mediator Dei et hominum lapis
,>
,
^
ad Chris t^m
!.^_^^"''""^.' 7;» Im 'r^H
apprehendunt palnarcha-
diciturpropterfirmitatem
diciturpropterfirmitatemetsoliditatem.
elsoliditatem. fpse Jrr.
Tn.e enim """r
rumet prophetarum.
'.'

Non enimhomoalius qui non

estfundamentum, quod positum est,utait Aposto-
peccat.In omnibus aliis spiritus Iribulalionis habet
lup.etnemo mutare potest. De quo Dominus per
hospitium, non mansionem quielis. Fuit enim in
lsai«mait « Mittamin lundampntum Sionlapidem
:
prophfjlis et in aliis juslis sed, quia puri erant
angularem pretiosum, probatum (Isa. x.vxviii,161.» ;

homines et peccaiores,iii eis fuit, sed non mansil.

El alibi : « Ponam in Sion lapidem of^nsioDis et
Eos inhabitavil, sed non replevit. Id-oque de solo
scandali (Im. viii, 14j. » Sed aliis est otn^nsionis
Christo [dicitur] in Evangelio: « Super quem vide-
el schndali, et aliis brijulorii. Aliis enim praeradiat
ri.-Spiritunr^ascendentemetmanentem [snpereum].
Bol justiiia^.praevenifnle gratia el Bdjuvantcgralia. hic esl qui baptizal [inSpiritusancto] {Joan.-i,33].-»
Aliis quasi obumbrat, a lcrebris ca;cilatis eos non Hicest lapi.M angularip,qui licel ab sedificatoribus,
liberans.Unde ipseait Ego in judicium veni in : «
id est Scribiset Pharisajis
suam justitiam consti-
hiinc n.undum, ut qui non vident videant, etqui
tuere volentibus.sit reprobatus,factus esttamen in
vident ca;ci fiant (Jvan. ix, 39). » Merito if;itur
scilicet Judaeorum et caput anguli,duos parietes,
lapis adjutorii dicilur et oflensionis, iii quo alii et
geniium in se angulari lapide j-^ngens. Qund bene
confoventur et illuminantur, alii colliduntur et ex-
,.«.,.oni„n v^ quippe positus.
• r. ^ facere poiuu qui est praecisusdemonte
la^-ere poiuit praecisusde monte sineman
• sinemani--
caecantur. « Est "N « ut ait S
uudii menn
oif^eon, C
u u •j » j
.
^ H H"= i
bus,id estde i
genle Judaeorum natus,non cuuidine
. i

,
« in ruinain et resurrectionem muitorum in Israel
i

sed solo Dei munere. Judaicus enim populus ab

(Lvc. I!, 34;. » Hic etiam iapis primarius exasquans
antiquo adoptionis prffirogaliv6,quasi populus pecu-
graliam gratiae, vere priniarius, quia Primogenitus
iiarispt primogenitus appellatus est, et compara-
in multis frairibns. honore scilicet primogeniti
tur monti. Crevitque hic iapillus in niontem ma-
praeditns inter mulioy,quns non confunditurvocare
gnurn, et occupavit faciern terrae de quo Isaias : :
fratres.Fratres enim suni, « quos praescivit Deus
« Et erit in 241 novissimis diebus praeparatus
conformes fieri im^jiinis Filii sui (Uom. viii, 29). »
mons domus Domini io vertice monlium, et eleva-
idest qui conformantur Filio, qui est Patris geni-
bitursupcr colIes.Pt fluent ad eum omnes gentes
tura.non creatura. Hac autem conformilas in ge- (Jsa. II, 1). » Ut enim Christus dicitur Rex regum,
miiia participaliono consistii, quia ipse nobis, et et Sanctus sanctorum,itaet mons montium,omnes
non ipsi communicamus. Accepit enim de nostro, consortessuas gratiae sapienlia et virtute superans,
et dedit nobis de suo de noslro quidem accepit
;
qui defornace i^gypti ferrea, iibi tribulatione et
naturam et infirmitatem de suo dedit gratiam et dolore vexabiraur.educere in
;
sanclam bolitudinem
gloriarri.
vonit. (92) « Deus Hcbraeorum vocavit nos, ut ea-
Hacigitur cnmmutationecontractaestadoptiouis
D mus viam trium dierumin solitudmem.et sacrifice
fraternilas.non lormarum [»d ^s/ naturarum] [Rom mus Domino Deo nostro, ne forte accidat nobis
VIII, 39) facta aequalitao.
Recte ergo dicilur in ppstis aut gladius (E.xod. v, 3). » Filius hominisest
multis fratribusPrimogenitus.eminentiam honoris Deus Hehraeorum, qui et ipse llebraeus, id est
ac potpstatisinteralios habens.etaliispro voluntate tramitor, pro nobis fieri voluit ; exsultavit enim ut
distribuens. Ipse eliam diciturPrimogenitusomnis gigas adcurrendam viam.
creaturae (Coloss.i, 15). quia de Patre genitus anle
Merito etKoDeus Hebraeorum, id est transitor
omnem creaturam. Meriln igilur lapis primarius eorum scilicet qui non haerent in via.sed posterio-
didusest, ciii Spiritus sine mensura d^tus esi,in rum obliiiin anterioracum Apo^tolo seextenduot,
quodivinitalisomni.« quoqucw pleniludo corporali- qui de .(E.-ypto hujns mundi nos vocavit, ut eamus
terhabitavit(Co/os4.ii,9),» — «etde pjusplenitudine [viam] Irium dierum in solitudinem. Triduo itint>re
no3 omnes accepimus et gratiam pro gralia (Jonn. de iEgpyto proficiscimur, si dicta, facta, cogita-
(92) .AJdeuduni forte esl : Urtde Moysei Pliavaoni dicebal
373 SERMONES DE TEMPORE. — IN ADVENTU DOMINI. 374

liones purificanles, efTiciamur mundi corde,ut pos- A regnunn Deo et Patri, et fuerit vespera, scilicet fl-

Biinus Deum videre. Priiiceps vero /E^ypli videns nis et oonsummttio orrnium, non erit dies, neque
se urgeri, ut dimiuat popiilum Dei, cupit lioc sal- nox{Ai)oc XXI, 25), sed tantum lux.quia, sicutnec

tem impptrarp,nt non longeabeat, dicims At non : dici, nec noctis erit vicissiludo,sed lui'is continua-
abealin (93). Vult enim si non in f'<cto, vei in ser- tio, ita noclurnd ac diurna ce^sabit visio. Cessabit
mone ; si non in sorrnone, vel in oo,,jitatione. Non eniin propbetica,et scientia deslruelur.et buccedet
vult [ul] a se toto triduo pruficiscaniur. Vult enim visio lucis.

in nobis.vel unum diem habere.In aliis totum tri- Hanc dirtinctionem noclurnae ac diurna^, visionis,

duum po3side,t. Sed beali qui toto triduo ab eo re- Ver tas in Evangelio distinguit: Abraham,
« >> in-

cedunt.Viaetiam trium dierumfides est Trinitatis ;

quit, <c exsultavit ut videret diem meum, vidit et

vel Chrisius ipse mortuus, sepultus, resurgens. gavisus est {Joan. viii,56). » Alibi vero ait :« Multi
Vocavitnosuthac viaeamusin3oliiudinem,et sacri- enira prophel.e et reges voluerunt videre quae vos

ficemus Deo nostro.Nun vult nos Fiiius Dei in car- videtis, et non viderunt (Lwc. x, 25), » ac si pa-
nls ac tenebrarum fictibus permanere,spd exire ad lenter dicat Viderunt quidem Abraham et prophe- :

eremum, ad locum scilicel perturbalionibus et tae fidei oculo diem nativiiatis mea3, sed non vide-

fluctibus saeculi vacuum, et ad quietem silentii. „ runt

ru quomodo videtis et cupierunt videre,nec eis ;

Verbaenim sapientiae in quieteetsilentio discuntur. dcatum. Viderunt autem in nocte, vos in die. Hoc
Hicpossumus immolareDeo sacrificium,et reddere enim sacramentum, ut ait Apostolus, non est agni-
Altissimo vota nostra.Ne igilur accidat nobis pestis tum aliis generationibus, sicut nec reveiatura est

peccaiiiinis, aut gladius geternae mortis, vocanti sanclis apostolis. Unde in Nunceris {I Tim. iii, 16).

nos Deo pareamus.de fluclibus negotiorum,et stre- « Dixit auditor sermonum Dei.... Videbo eum,:

pitu viliorum, et de Egypto.id est de tenrbris igiio- sed non modo : intuiM)or eum,sed non prope.Orie-
rantiae, in solitudinem virtutum exeuntes, ut sic tur stella ex Jacob, et consiirget virga ex Israel, et

lucem scientise capiainus. Vir igitir di'siderioru n, perculiet Dominus Moab {!\'um. xxiv, 16, 17). » At-

vultus iii diversa non mulans, nientis obtutus in tendile diligenter,qui .sermones Dei auditis.ul fidei
mun- mysterium mente percipialis, atque operibus con-
hunc, quasi hominis iilium,dirigebat,ejus in

dum adventum admirans et lolocorde desiderans. dignis exsequamini. « Omnisenim auditor verbi.et

Aspiciebat autem in vhione noC/(t.v,non diei vel lucis. non factor, » ut ait Jacobus, « comparabitur viro
Est enim Iriplex vi»io, sciliret visio noctis, visio consideranti 243 vultum nativitatissuae in speculo,

diei, vieio lucis. Visio aulem nocturna, ante gra- consideravit enim se, et abiit.et slalim oblilus cst

tiam ; visio 242 diurna, sub gratia ; visio iucis, in qualis fuerit {Isa. i, 13). » Tales sunt veloces ad

gloria. In visione noctis, vel nocturna,aspiciebant C audicndum, operandum,qui scire volunt et

tardi ad

patriarchae el prophetae. De quo Prophela: « Locu- non facere.Speculuin noslrum eruditioestsacrae pa-
tu:^ es in visione sanctis tuis, et dixisti : Posui ad- ginffi.ubi primordialis instltutionis nosiraedignitns,

jutorium in potente (P<nl. l\xx\]u, 1".)). » Videtunt et ruin;H post secutae infirilicitas.et repara ionis per

siquidem sancti prophetae adjntorium

et patriarohae graliain ractae bonitHS, et glnrificaiioriis futurae se-
Domini curilas mtimatur.Verum non ulli h;ecconsideran-
hominiim in polente, id est in brachio po-
situm.De quo :«Et brachium Domini cui revelatum tes, in malis humiliari, et in bonis gratias agere

est(/A-a. Liii, i\ » Sed hi viderunt i/ivisione noctis,

obliviscunlur, neo merenlur, .|uia« in m->levolam

id est aenigmatica et nut)ilosa menlis intelligenlia. aniinam nun introibit sapienlia {Sup. i, 4), » quffl
Apostolis vero concessa est Deivisio.sed non lueis, dicit: Quaerent me mali, et nou invenient.Oderunt

quia eisveritas, sed calceata; divinitas, sed nube enim sapientiam,quia nisi per obedientiam manda-
operta apparuit, et ignito eloquio cordibus eorura torum, non venilur ad sapientiam [f. scientiam] oc-
cultorum. Unde Goncupisti sapienliam, serva
insimuit, atque digito suo iu mentibus eorum no-
:

vam legem superscripsit,a quibus visus est in ter- mandata, et Dominus praebebit illam tibi {EccU.
Aliquando tibi dicitur « Altior.i te ne
ris Emmanuel, et cum eis conversatus est, id est 1, 35). » :

quaesieris, et forliora te ne scrutatus fueris, sed

nobiscum Deus, nobiscum conversatione, nobiscum D
quae praecipit tibi Dnminus, illa cogita semper
contbrmatione,nobiscum parliopatione carn;s,pec-
Ezechielem In- scilicetetantequam percipiatursa-
{Eccli, 111.22), «
cati simililudine.Qui per ait (94) : «

eos ambulabo, et ero pientia ejus, et post perceptam, cujus non erat
habitabo in illis, et inter il-

lorum Deus.et ipsi eruntmihipopulus {Zach.xwJ).» expers ille Dei sermonis auditor,qui ait: « Videbo

h\ futuro autem erit visio lucis,et quasi solutacal-

eum, sed non modo intuobor eum. sed non prope ;

videbilur sua. {ISum. XXIV, 27), » ac si dicat : Videbo illum in

ceamenli corri^'ia veritas in epecie
luce, sednon modo. Qu&m enim video in nocte.in-
Tunc « erit dies una, » leste Zacharia, « quae nota
est Domino, non dies, neque nox, et in tempore
tuebor illum in die, sed non prope. Unde Isaias :

Cum enira tradiderit Christus « Ecce nomen Domini venit de looginquo.ardensut

vesperi erit lux. »

hnc {Kxo<\ vm, 25). rerumlnmen lonqius ne abeatis (v. 28).

(93) Ite et sacnficate Deo vestro in terrn
.

(©4) Ita ciiatur a D. Paulo, (// Cor.

vi, 16).
 :

375 VliN. HILDEDERTI CENOMAN. EPISC. 376

ignisfnroreju9etgravisadportandum(/,.n.xxx,29)...
A ^pypti (ha. .ix, 1). ,, Nuhes cnim levis caro est in
81 aulem de longinquo, non de propiu luo venit no qiiaapparuit.Nubes.quianobis priebf^t rerrigerium
men Domini, id est Kilius, in nomine Patris, qiii contraajslum viiiorum ;levip,.|uia sine corriiplione
ept Deus Advenluqiiippe suoac Deum esse innotuit.
iniquilalis, qnaj in Zurharia legitur « sedsre
super
Hic t^tclla est et virga ex Jar-ob ortn, et Israel
ile talenlum pluml.i {Z:ich. v, 7). » In hac i-itur nube
Ci.nsurgens. quia iiluminat; virga, quia
Stell.i,
ingressus est if^jyptuin hujus mundi,Pt simulacra
percutit. diriKil et sanat. Illuminat quippe csecos,
ejus corruerunt, id est principaliaviiiorum vitia
dirigit claudos,sanat ^urdospt muto9,pprcutit rlu- bujus mundi defecerunt cordihus fidelium.Pc/-- in
cesMiiab,id est principeset potestalestenebrarum.
V'nil autem uxijuc ad Antiquum dierum, quia
licet
Unde L<aiae » Ecce oculi caecorum et aures sur-
:
in nube
niinor Palre luerit cognitus ei *qualis in
dorum patebunt. Tunc aaliet sicut cervus claudus, deitate, cujus voluntate sicut in utero Virginis
est
et aperier.tur lintruie mutorum [Isu. xxxv,
6). » natus, ita in cruce a Judajis esl oblatus. Qui
dedit
Mullis languoribus premebatiir genushuri)iinum,
eipote.''ialeni ft regnum el h(morem,d\jrx) mundoinno-
quos relevare dignatus est ccclestis medicusad nua eum
tuit genuisse omnipotenleiri et regem, et ideo
veniena. Caeci utique erant qui duobus ocuiiscare-
honorandura sicut Pdtrem.'< Qui enim non honori-
bani moral. scilicet et mystico. Moralis duJcior, ficat Filiura,non honorificat Patrem qui
g misit illum
roysticusacutior:Undespon8usadsponsamail;Non {Joan. v, 29). „ Potestus
eju,, poteslas xtema et
cepisti uno ex oculis luis (95), quia magis capitur regnum ejus quod non corrumpetur. Regni eius non
nPIIS mvctl.->/-> O "
Deus oculo /^..«^
mystico nniil/-. quam ™„.._I: c .. _
raoiali.Surdi erant.quia
i : . . n
. • . .
J
erit finis.quiii regnum ejusnon
est dehoc mundo.
aure8audiendinonhabebant,secundumillud Isaiae Quod nobis praestare dignelur qiii vivit el regnat
Loculus sum,et non audi.-tis, et laciebatis rnrtlum per omnia saecula saculorum. Amen.
in oculis meis, el quae nolui elegistis i/sa. lxv, 12). VIII.
Et alibi « Aure audit-lis, non
: et intelligetis 245 ADVENTU DOMINI SERMO OCTAVUS (96).
IN
{Act. xxvni, 26).>, Claudi erant, gressus lidei et De myHerio incarnutionis.
operis boni non tenentes.vel uiriu?que
Testamenli « Non auferetur sceptrum de Juda, nec dux de
doctrina carentes. Titubanti namque vesti-io u femore ejus, donec veniat qui mitteudus est,
fidei
et
et doclrinae,ante adventum
mun- 244 Salvatoris, « ipse eritexspectatio gentium {Gen. xlix, 10). »
dus claudicab.it. Omnemnamquesubstantiamsuara Jacob bencdictiones daturus filiis, praesciens
in
in medicisnon pr ficienlibu.«
erogaverat mulierilla spiritu de semine suo nasciturum illum
iu quo fieret
evangelica {Luc vin, /i3,.Tuncenim incisam
ungu-
benpdictioonin:umgentium,voravitfilios,ctaitei3:
.
lain non habens, ncc rufninans.
' —
immundus eidi.
" ^""g"=ga"""i,uiii doicuo^uiannunliem
« Congregamini.filii
-.-.. .LL..iiu.,uu3 erat
Mutusquoque erat, cujusora Satnnas clauserat, ^ futura sunt diebus
Jacub, ut annuntiem vobisquffl
vobis quse
novissimis ; congregamini et
ut in kudem Dei non personaret. Cujus
amore et audite Israel patrem vestrum(Ge«. xlix,
1). „ Inde
memoria non conlovebatur, ideoque lingua mundi adjecit Non auferetur sceptrum de Juda, :
nec dux
urdenscanticumnovum,scilicelcarmenDeono8lro de fcmore cjus, donec veniat qui miltendus
est et
cantareuon valebat.Mutusestenim Deo,qui nonest ipse eril ex.pectatio gentium. Patriarcha
Israel mu-
ejus memor.UlquidpnimcIamat?utquidIoquitur?
tationcnominis.ampliationem assecutusestvirtulis
qui canlirum Sinn.id es^t c<.nlicum novum oon
so- reprobato iiomine suo, eodemque odioso, a Deo
nat. Ci.nlirum novum non snnahat, sed canticura electus, ac matri dilectus, illo inente cuplo
cujus
faeculi. quando canticum coDii ignorab;it. Sed ve- nomen est viventis et videntis.factus cum Jeremia
niens Emmanuel.et nebulara peccati et igiioraniiae quasi puer nesciens loqui, et cum Moyse tardioris
lotam terrarn tng.-ntein, sicut cinerem spargens, el impeditioris iinguae,et ob sermonis
gracilitatem
ocnlos oaecnrum, el aures sutdorum utrasque admoJicum
ape- son.ms, cujus magnitudinis non est
ruit, et chiudos in saltum spiritualem,
ut siiliant finis.illiushumilitatisamplectitur pedes,cujus ii.a-
Bclicei dp vitiis ad virlules, de iiiundo a.l
ccelum jpslatiscaputattingerenon valet.Caput enim Christi
direxit.et Imt^uam mulorumad p(r?onandasi liiiides Dcus pst, et Deus abscondilus ipee rst.Illiu.s inetfa-
Uei snlvit. Venit n: nul.ibus roeli.el usque ad
A-,ti. D bilis ( st mi.j(^slas. cujus lacito prfficonio exlollilur
quura dierum pervenit,et in cunspectu pjus obtule- humanitaa. Relinquims igiturdeitatis sublimia.quaB
runt eum. Nubes cceli caro est ooRlestis, quam non praeteritum,vel lulurum non covit.quod tuturun [cral]
secum de coelo attulit sed in uiero Virginis sine
:
quodaraverboruminvolucroedidit,bencdicendi8filii8
pecciiticontagio suscepit. Praevenit enim Ppirilus eum venlurum annuntians, cui occurrenles turbae
sanctus Virginem,eam eiiam lotam sanctificans,et
cIaraaverun:<.Benedictusqui venitinnomineDomini
igne charitatis replens, ut ex decima sanctificata [Maith. XXIII, 39).» Non auferetur sceptmm deJuda,
dccimam partpm su-nmus sacerdos acciperet. Ac- donrr veniut qui miltendus cst, el ipse ent exspeclutio
cppit ei.idi (irimitias n slrae c.-.rms. Undc. Isaias : yenlium. Tribus Jud.i regni privilegium habere me-
« Asend t Di.ujinus super nubem levera el ingre- rui'. quando caeieris tribuluptrepiriantibuseldtspe-
dietur .E^^yptura, et commovebuntur simulacra i-antibus, aola illa, ex praecepio Dei, fiducialiter

(93) Vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum (Cant. iv, 9).
v
(04; E m». Sangerm. 38i.
» /
377 SKRMONES DE TEMPORE. —m ADYBNTU LOMINI. 37S
marpRubrumintroivitcumsanctisfidelibusMoy-ieet A mulabilia facientem, Hsrc auteni miUenda et futura
Aaron. Unde 0-?ee Judas «utem te?ti8 dfiscendit
: inprupbetis dicitur.et vptiissein Evanj^clio legiiur.
cum Deo, et cum i^anclis fidelis {Ose. xi, 12). » Quomodo ergo intelligenda Cbt ha;c o.issio omnia
Recleifj;itiirsceptrum,iTgi«?dignilalisa(1rninistratio continpntiaSHpienliffi, id csi Chrisli? Qunmodo mis-
inteiligitur.qnas non est abiala, nex liux de teniore sum in mundum.vpl venis^e intelligcmut.? Upbemus
Judae defecitjdonec veniat qui mitlendus esl. id est 247 de illo sobric [loqui], quia de illo opinari
Christus, qui mittendus erat, quia promissus; pro- digna [non] suKicimup.qnia ex illo incomprchensi.
missu?, quia ad boc electus antft mun^li orii^inem. bili, inenairahiliqiie secrcto divinae majeslalis,
Licet enim in Sedeoia, vei Godolia defecerint reges de'iit se comprehendendum el viendum hominibus,
de Juiia.non tamendefeceruntsacerdoied.vel duces, cum 86 exiaanivit, formam servi accipiens. Un.Je :

regium olficium procurantes.donec venit 246 Ghri- « In terria visus est.et cum hominibus oonversatua
Btus.Sfd unde venil Christus, et ad quid venit, et est (Buruch III, .38). »
quo venil ? « Ego, » inquit, « exivi a Patre, et veni Non igitur venit in mundum mutando locum,
in hunc mundum (Joan. xvi, 28). » Ecce unde et qiiia in mundo crat, sed induendo carnem.ul con-
quo venit.Unde Propheta » A sumino cobIo egressio : gruenter carnalibus appareret sine sui mutatione.
cjus (Psul. xviii, 7), » id est ab aiqualitate n Venit ergo Sermo Palris a regalibus sedibus ia
Patris
'' est egrcssus.a quo
Kternahter in
•
orbem terrae tem mundum, forma serviindutus. Sed ad quid venit ?
' . .

poraliterest introductus. De illo enim evangelista Curare viilnera, suscitare mortuum, sanare semi-
ait : mundo eral, et mundus per ipsum lacius
In vivum.Hicestiile Samaritanus.qui appaiuil vulne-
est, et mundus eum non cognovii (Joan. i, lo). » rato qui incidit in latrones. de-scendens de
Jeru-
Et addit » In propria venit, et sui eum nun rece-
: salem in Jericho.atque vulnpraeju£ alligavit,quem
perunt (i/>id. 11). » Si autem in hunc mundura
, sacerdos et Irvita pprtransierunt, nullum ei porri-
venit, et in mundo erat, ilhic ergo venit ubi erat gentes subsidium id esl iex velus et
; ; sacerdotium,
ilJiic miisus est, ubi non deerat, quia neque ab quae hominem a latronibus
vulneratum, id est a
oriente. npque ab occidente.npqiie a deserlis mon- dffimonibus percussum,]iberare non valuerant.fdeo-
tiuus absens est, quoniam Deus est. Si autem Deus que Samaritanus eadem via de?cendens, ail euin
est, non loco clauditur, npc locali capacitate deter- accessit curandum, qnem ille seraivivus audierat
minalur,8ed ubique semper, essenlialiter el totus exspectandum. Samaritanus, id est 6'U5/05, estChri-
est quiait: « Cueiumet terram ego impleo (Jer. xxiii. stiis, qui non dormitans, neqiie dormiens,
custodit
24). » Hic est enim Sapientia, qua; « aMingit a flne Israel, qui per Isaiam ait « Ad rne clamat ex Seir
;
:
ueque ad finem fortiter, et dispnnit omnia suaviter Custos, quid de nocte, custos quid de nocle ? Dixit
(Sap. VIII, 1), » qui ab inilio [supp.
Incarnationis tempus, mirificaopera, et scientifi^-a
lestimonia per Vetus Testamentumfoitiler edidit;
-•••
mundi] usque ad ^ custos ; Venit mane et nox si qu^ritis, qua!rite ;

convertimini, atque venite (Isa. xxi, 11). » Seir

'
'

interpretaiur hhpidm et pilosux. Quo humani lan-

ab Incarnatione usque ad finem mundi.suavilatem guoris aerumna significatur, qui vulneratus a latro-
Evangplii exponit. Atlingit aulem a fine usqiie ad nibus, angebatur, qui nulium adeptus remeliura
finem fortiter, et disponit omnia suaviter, quia ab per sacerdotem et levitam de Seir. deloco scilicet
jEterno usque
aelernum immutabililer manens,
in
horrorisetvasfaesolitudini?,ubi suppliciis hi«pidus,
ubique perfocte cuncta agitet disponil.De quodici- ot vitiis pil.isus JHcebat,clamabat ad Samarilanum,
tur O.nnibus mobilibus mubilior est Sapi^^ntia,
:
quasi cum Aposlolo dicens « Intelix ego humo :

quae attingit ubique per suam munditiam (Sup. v:i,

quis me Jiberabit de corporemortis hujus? Gratia
24). » Haec non dicitur mobilior mobilibus, eo quod Dei per.lpsum Christum Dominum nostrum (Rom.
in semovcalur, cum in propheta ecriplum sit « Kgo :
VII, 24), » quia non cst qui liberet, nisi Samarila-
Dominus, et non mutor (Mnluch. in,6) » sed quia
:
nus.id estcustos venis. Ad hunc ergo,'quem eadem
caetera raovet, regit et ordinjt, quia, cum sit una, via «lescendentem, id est tentatum per omnia pro
omnia potest, et
permanens, omnia innovat, ut in similitudineabsqiieppccaio, clamat, dicens Custos :

libro Sapientise legitur (Srrp. in, 21).

Uuiusmodi d quid de nocle1 wllwro m scilicet et ignorantiae
qui
semper incommutabili voluntatp,eademiiue aeterni- ;

de nocte suppliciorum et miseriae, liberare potes

tate, movet per tempus creaturam
spiritualem ; pauperem, cui non esi adjutor. Respice agmina
movetetiamper tempus et locum creaturam corpo- nocte [/. contra me insurgcntia] Eripe me a
sup^).
ralem.uteoinotunaturas quas condiditadniinislret, lalronibus c,iptum,pt semivivum iclictura. Penlidi
Cumque talequid agit, non debemus opinari ejus enimvitamgraiiae, sed non vitam miturfe. Vita op-
6ub?tantiam, quae Deus est, corporalibus lucisve tiraa est perlita, qua vivit anima Deum laudans.
niobiliorem. com sit ipsa et interior omni rei,quia Vita bona est corrupta, qna natura in integritata
in ipsa sunt omnia; et exterior omni rei.quia ipsa vivebat. Vita peccali e<t invpcta. Triplex enim
est
superomnia est;etantiqu or omnil.us,qiiia est ante vita, nalurcTp, grafias, vitii. Vitam ergo perditara
omnia, el nnvior omnibus, quia esl post
omnia. reddp, corruplam restitue,invectam amove.Tempus
Intelligimus ergo iJlam sine temoore
j-empiternam, qnod dicitur non .jam jubendi, quia 248
faciendi.
sine Joco ubique totam, eine sui
mulatione omnia judsalegumprodesseuonpotuerunt.Estenimtempus
 379 VE^f. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 380
tarondi.et0HttempusloquenrIi{£cc/..ni,7).Tempu3Ariammeam(rW^.)..,Sion5^^^^
enim loquendi fuit in le^e, ubi erat vox verborum pam interprelatur. Sion ergo prfEseiis est Ecclesla,
sineop«ralionegrati,c,etmulliplicitaspromi38orum, quae assultus hiislium de lon^-inquo praecavet in
sint- e.\hibitione rerum. Scd nunc tempus est ta- spoculoScripluraespeculaturvultnmnalivitatissuce,
ccndi illalcgalia, ot impendi spintualia, scilicet
ut servaus cor suum omni custodia.ostium conlinen-
veniasad liberanrjum nos.et in palmacrucis ascen-
titt' labiis apponens, et veslimenia sua, ne in via
das, et frucfus ejus conipdas, peccatum
el mortem nuda ambulet, custodiens secundum illud llabacuc:
tollas, et vitam repares^.Et dixit custos Vemt manc
:
«Supercnstodiaiii meam 8tabo,(!t super munitionem
et nnx, quod dicitur cum Apostolo
Nox pr^cessit, »
:
ligam gradum, et contemplabor, ut quid dicaiur
diesautem appropinqiiavit.Ecce nunclempusacce-
mihi videam.et quidrespondeam ad arguentem me
tabile, ecce nuuc dies salutis {nom.
xiii, 22), » {Habac. 1), Jerusal.-m, coelestis est Ecclesia,
ii, >,

in quo exaudiam et juvabo vos,

nisi graliam in quae visione paois Iruitur, ubi esl plena et perfecta
vacuum recipiatis. Surgite ergo de somno torporis
pax. sine pcriurbatione inquietudinis, secnndum
et ignorantiae, et abjicile opera tenebrarum, id est illnd « Qui posoit (ines tuos pacem (P.?«/. cxlvh, :

mala o; era, quaeex tenebris veniunt et ad tenebras

15). » Et alibi « Dabo pacem in finibus ve.stris :

ducunt xtenores, et induimin. arma lucis. Orna-

(Levit. xxvi, 6). „ Samaritanus er,o, id
est custos
mini
miniscilicet,
scilicet, et armamini virtutibus contra jacula
etarmam.nivirtutibuscontraiacuIa^^no.iPr in 5,.' ».. salus, =_ .! ',._. ,7
noster, in Sion est „..,
et in Jerusalem gloria,
inimici ignita, ut digni sitis recipere Salvatorem,
quia bic juslificando servat, ibi in dextera collo-
quem exspectatis, et induimini Jesum Christum, cando gloriflcat. Hic est ille Eliseus, qui baculum
qui reformabit corpus humilitatis vestrae
configu- misit ad suscitandura filiura Sunamitis, qui
ratum i'orpori claritHtis suae, cujus sicut via est cum
ipse surgere non valeret,tandem vei.itipse
Eliseus,
impolluta,etmnsioincontaminata,qui non habitat et conlraxil so, et coaptavii mortuo
puero, etsur-
in corpore subdito peccatis, nec requiescit
nisi rexit morluus. Eliseus calvus a pueris irrisus
e?l,
super humilem etquietum.et trementem sermones
cum ascenderet in Bethel, clamHni.ibus « Tolle, :
suos. Pro,ji"ite er^o lapi les de plaieis ve.-<trorum
tolle, crucifige eum [ioan. xix.
15),» qui misit ba-
cordium, frangite idola menlium, redite praevarica-
culum ad suscitandum filium Sunamitis, cuin per
lores ad cor, invocate eumiii veritate, et
invenietis Moysem dedit legem flagellantem, non juvantem,
illum. Hoc estergo quod dicit Samaritanus
Venit cominonenlem, non curantem. Magno enim et pro-
:

mane et nox. nox scilicet infidelilatis et ignorantiae.

fundo judicio legem dedit, priusquam Flium mitte-
Nox caeciiatis et vitiorum venit olim, sed modo non
ret Dcus, ut hominum superbiam
doraaret, el in-
esl, quia venit mane, quando sedentihus
in regione sufficientiam humanam convinceret, ne sibi justi-
umbrffi mortia lux orta esteis. Siergo quaeritis
me, C tiam arrogarci, et frustra Christum venisse.judica-
quasrite toto corde, non verbo et lingu sed
», opere ret. Misso igitur per servum baculo,
id est lege pep
et veritate. Convertimini declinantes a milis,
et Moysen data,non est ju^tificaius mortuus.quia lege
vcnitead me facientes bona; nunc enim propior est
subinlrante habitavit delictum. Per legemenimco-
vestra salus, quam cum credidisiis, id est credere gnitio,non consurcptio peccati venit. Igilur Elispus
inccepistis. Accepistis responsionnm oracula, sicut ipse contraxit se.quia « semetipsum exinanivit, for-
perlsaiam Propeest Justus meus.ef^ressusest
ait «
mam servi accipiens. »
:
Non enim exinaniius esteva-
Salvator meus [ha. u, 5j. » Et item . Non elon- :
cuatione, vel mutatione formae divinae
assum- ; seil
gabitur, et salus mea non morabitur dubo in Sion ; plio formae servi accessit,
non forma Dei disc ssit,
salutem. et in Jerusalem gloriam meam (ha. xlvi,
Quasi enim dignitate se exuit, cum forma Dei
se
13). » Quam dulcis et amanda promis^io ! Quam vestivit 950 formn hominis. et coaptavit se mor-
dulcis et suavis sermo, et omni acceptione dignus I tuo puero,quia« in sirailitiidinemhominnm facfus,
Justus enira ac Salvator Patris [/iw «.^f a Paire et habitu invenlus est ut horao {Philipp.
n. 7), »
missus] e»t Jesus Christus,non utique Patrem jusli- Simililudo hic veriiateraexprimii. In similitudinera
ficans vel salvans. A Palre babet quod justificare
„. ,
et salvare potest,qui in Patr.s
..••„,. nomine
.
ergo
" bominis factua est, 4""» —
quia in
'" unitate
uiiiiHie personaa
personffl
»

ven.t in hunc D accessit Veiboanima rationalis et caro. Cum autem

mundum peccatores salvos facere peccatores qui esset unicus Dei Filius, non
;
gratia, sed natura. ut
dera peccata confitentes, non justos, id est de sua etiam esset -.'ratia plenus, factus est hominis Filius
justitia praesumente?, secundura illud Non
: veni Deus et homo, non duo Filii Dei sineinitio; homo
vocarc.juslos.sedpeccatoresad poeniteniiara (J.uc. v, accepto initio ;iiinor Palre in forraa [supp. hominis],
32). »249HocquoquefideiiunimenUsplurimumat- sequalis Patri in forma Dei. Qui etiam suo habitu,'
tolit, Quid enim estapud Deura coraparandi donato id est conver.=atione sua, inventus eum volenlibus
sanilatis, vel prolongalio salutis (ha. xlv., 13). experiri. ut alius homo bibit, comedit, sedit,etalia
Unde i'ater [f. Qoid enim est apnd Deum compa- humanitalis olficia explevit.
randumdono sanitatis, vel promulgationi salutis.] Hac i'.'iturconjiinctione et coaptatione
surrexit
ait « Non elon-abilursalus raea, et non morabi-
:
mortuus. In Evangelio quoque
legitur quod,angelo
tur, » -jUra horani scllicct ab .ctnrno^praefixa.Ti, Diuiiini in pi-cin.m, ^nrp diciuir Probatica,
scmel
imo ; .< Dabo io Sion salutem, et in Jerusaleraglo- in anno descendenle, movebatur aqua, et Banaba-
 381 SERMONES DE TEMPORE. — IN NATIVITATE DOMINI. 382
tur unus qui prior dpscendebat, in piscinam {Joan. A gnitas, ut Dpus in unam perponam
ei jungoretur,
LViii, 1). Hic est Angelus magni cons^ilii « in quo sed carnem de Abraham suscopit, ut fiiios ejus
omnes tiieHauri snpipntiaR et scientiae sunt abscon- silvarel. Unde Educani de Jacob semen,
Isaias : «
diti {Coloss. II, 3). » qui descendit in piscinam Pro- et de Juda possidentem montes sunimos,el haeredi-
balicam, pcenaiem.cum venit ad Synagogam
id e>t tabunt ha2reditaiein mei clocti ibi servi mei h.ibi-
:

cornalem, terrena amantem, et carnalia otFeren- tabunt (J.va. lxv, 9}.» Hoc est semen Abraha! pro-
tem. Hffic babtbHt quinque porlicus, in quibus erat mi3sum,cui est a Domino dictum : « In semine luo
multitudolanfiuentium Pxspeclantium aquaemotum benedicenlur omnes genses {Gcn. Hic es xxii, 18).»
quinque libros Mosaicos, quihus
(ibid., 2, 3), id esl
Christus semen dictus Abrahae, quia semen Abrahae
languores prodebantur, non sanabantur. Hic est apprehendii. Non enim secum de coelo carnem
puer portans quinque panes hordeacos, quibus tulit,nec aliunde novam carnem reformavit. Sed
onerabatur, non alebatur. 3ed venienle Angplo, de inassae humanoe conspersionis assumpsit nubem
mota est aqua, id est populus ad crucifigendum, sanctificationis, ut esset gigas Kemin* substanliae,
danssuper eum vocem quasi leo in silva.et ila sa- biformisque naiurae, in quo humanae nalurae digni-
natus est unus per unum. Nemo est inventus qui Dei misericordia et grati-t, qua hoc facera
tan, et
popset aperire librum, et solvere signacula ejus, dignatus est, etoura quamdenobis habuit.insinua-
fi
nisi leo de tribu Juda. Per hunc non sanalur
nisi tur; fugientem quippeante ipsurn humanam natu-
unus, quia nemo roeretur .sanari, nisi qui percha- rara, et Ijnge fugientera, longe quidem eminus,
rilatem Christo compaginatur, tanquam membrum quia longe a peccaloribus est salus, insecutus ap-
capiti, quia nec filiiJacoh hoc mysterium audire piehendit: quod quia est magnum et mirabile, et
meruerunt, niai congregati in nomine Domini, qui siupore pleniim, infirmitatem noslrae carnis sic
ait Ubi duo vel tres congregati fuerini in nomips
:
((
exaltavit, ut Vi-rho Patris in unitate personae so-
meo, ibi sum ego in medio forum {Malth. xviii, cietur. Haec est mulier, quae, ut evangelica tradit
lOj. » Illis enimcnngregatisprsedixitquod lutiirum' parabola, accendit lucernam, et drachmam quae
erat novissimis diebu^ id est noviss-ima ffitate. perdila fuerat, eversa domo reperit. Perdilo enim
Nos enim suraus in quos fines sa-culorum devene- homine in protoplasto, qui fuit origo perditionis,
runt {1 Cor. x, dl): ut ait apostolus Joannes nos autem propago patris, sapientia ut drachmara
:

Filioli, novissima hora est (IJoan. ii, iS). Unde >.

perditam reperiret, id est hominem nomine 252
(97) et in vespera carnem Eliee corvus afTerebal, regiset imagine inscriptum reperiret, accendit lu-
et
mane panes {III Beg. xvii, 6), quia in vespera cernam, id
est lumen posuit in tosta, quia lumine
mundi,adestSalvalorincarnatusad justitiam, 251 n divinitalis accendit
teslam humanae infirmilatis,
et mane panis coelestis, qui vitam dat
terlii diei
eteversa domo, id est mundo in malignitate po-
mundo,passionis clibano excoctus, in gloriaresur-
sito,dextera Excelsi in melius mutato, reperta est
rexit. Un.le Moyscs ait (iliis Israel.
« Vespere come- drachm.a, et prodigus ille filius, qui perierat, ad
detis carnes, et mane salurabiinini
panibus {E.vod. patrem de longinqua peregrin atione regredieiis,esl
XVI, 12). » Hac igitur hora niagni
consilii Angelusde inventus. Naturae jurasolvenlur, ubi Deushumana-
consessu Patris ad sanandum unum descendit.De- tur; et hic [f.ei homoj deificatur, ubi natus in ma-
scenditot Samaritanus ad alligandum
vulneratum. tre generetur sine palre. Laetentur ergo ccsli, et
Appropiavit Eliseus ad suscitandum
mortuum! exsultet terra,quia Verbo sociata est nostra natu-
Accessit qui matri suae Ecclesise vivificatum
reddi- ra, et quae in terris sunt, et quae in cojlis restaura-
dit. Unde ei honor et gloria
per infioita s«ecula ta, et pace hominibusin terra data, facta est Deo
eaeculorum. Amen.
in excelsis gloria,dura angelicae ruinae reparanlur
IX. dispendia. Unde ab angelis canilur « Gloria in
m KATIVITATE DOMIM SERMO PRIMUS (98). excelsis Deo {Luc. ii, 14) » glorificant enim Deum
;
:

De nati ita'.e Dutnini. de suaediininutionis reparatione. Laudant Deum de

«Domini est assumplio nostra sancti Israel naturae reconciliatione, qua cuncta snnt peracta,
regis nostri {Psul. lxxxvih.
19). » D quia appariiit beniiinitas et humanitas Salvatoria
Dominus dominantium, Rex regum, cui
nomen noslii Dei ; id est, Deus beoignus et humanatus ap-
estOmnipolens, humanae infirmitatis consortium
paruit, cum venit quaerere et salviim facere quod
non aspernatus. nocdedignatus, «semen
Abraham, perierat. Solus Patris Filius,
non Pater ipse, vel
non angelos apprehendit, » ut ait
Apostolus {Hebr. Spirilus sanctus.carnom ass^umpsii; ut Deus, qui in
II, 16)- Non enim
angelicae nalurae data est hoec di- sapientiasuamundumcondiderat, secundum illud:

(97) Ista allusio non videretur admiltenda. si ad habetur : Cnrvi ferehant ei panes mane, et cnrnes ve-
VulgiUm relerrelur, cum III Kc-., cap. xmi. v. 6 svere. et detorrente bibeba! aquam Hinc innuitur
Bjc hahealur : Corri quoque dejerrbanl ei (sciliret Hil lobertum, si quando Sciipturam citat aliter,
iiliie). panem elrarnex
,na7ie, similiter panem et rar-
nes vesperi. el bibrbatde lorrente.
quam in Viilgata reperitur, boc inde contigisso,
Sod optime con- q' od i-aepe saeping Versione Septuaginta interpre-
sonat versioni Septu.Rinta
Interpretum, qua qui- tum. qoMpi s^ibi fainiliari, uleretur.
dam adhuc ususeralHildeberti tempore,
ubi sic (98) E. Sangerman. 381.
 963 TEN. HILDBnERTI CENOMAN. EPISC. 384
« Omnia in 8«pient.ia fecisti {Psal. cni,24). » Do- A per, plures habet pufiros sibi obtemperantes, pro
mine, ut padem qiiae in cocli^sunt et in terris, sal- ptpr quosel ipse tHctus est puer. Cum enim esset
varel, niissus eidern [supp. mundd] I<'iliup, non Pa- dives Deus apud Deum
Patrem. per quem omnia
ter, vel Spiritus sanclus, nt alius [ut non aliiis] in facta sunt, factus est pro nobis paiipt^r, ut nostrnm
divinitaleesspt Filiu.-', ulius in humanilate. Et ne assuniendo pauperlalem, nr.bis puas cnmmu'iiciiret
idem e^^set Pater qui Filius, si Deus Pater de ho- divitias.Ut enim sepauppravit, membr.i ca^l^^stilius
mine naHceretur, in mngno Dei concilioet inpfTHbili donis ditavit. Repletus estenim in quanliim homo
sapientia, non Paler c«rnem assumpsit, vel Spiritus Spiritu sancto, qui datus est ei sine men!sura,et de
1
sanctus.sfd Fibus taiiluin, utqui erut in divinilate plenitudine ejusnosomnesaccepimns.Sicul humilis
Filiiis Dei, ipse fierot in homine ho.-ninis Filius ; faclus est ut m.s exaltaret, pt pauper, ut noliis
natus pro veritafe, na-cerelur ex homine hominis pauperibus spiritu regnum fcelorum daret, ita et
filius, ut veritas gpnili, non adoptione, vel apptjla-
pupr ut suos facerel pueros, de qiiibus Isaias ait:
tione, sed in utraque nativitate nascendo fiiii no- Ecce ego
« et puori mci, quos dedit mihi Dominus
men haberet. {/sa. viii, 18). » S«pe quidem in projhetia dicilur
Iliiju?ntramquenativltalemlsaiasadmirans,ultra puer propter puritatis privilegiuiii, qui peccatum
[supp .quam dici potest] profunditatis horrore per- d non fecit, nec inventus est doius in ore pjus. « qui
miaQIIO
cussus, ftfllltno nKTTr>r.i
etultra abyssi nlt^i.^J^»....-.. -1,4
altitudinem attonitus, ^l _•.. V\rknnV.iili*-><'.in.^.,.....l
non abiilin via peccatorum.et -l!— ll**
in consilio impiorum
ail
« Antequam parturiret, peperit antequam veniret non stetit.etin cathedra pestilentiae non f-edit {Psal.
;

partusejus, ppperitraasculum.Quisaudivit unquara 1, 1). » Unde omnes qui volunt esse sui discipuii,
taie,et quis vidil unqnam huic simiie?» {ha. lxvi, pueroafieri oportet.nuia. n puerum assumens, sta-
7,8.) Mens d^-ficif, vox silet. Idem alibi ail: « Ge- tuit [pufojinmcdio, dicens: Qui non se humiliaverit
nerationem ejus quis enarrHbit ? » (/.sa. uii. 8.) sicut parvulus i*ti',non intrabitin regnu'ii coeloruin
Qiiod non de aeternagenerrttione tantum. sed etiam {Marc. IX. 31)). » Indp pst rtiarn qndd piiprorum in-
detemporali inlelligendum est. Nam et Joannes ab nocenfium piimitiae dedii.-atap 254sunl, qui non
utero sanctificrttus, quointer natos mulierum non loquendo, sed moripn'io ccmfessi punt ipsum. uthis
surrexil major,seet infirmum o^tendit inciimpara- in puritatpvitae conf'ormarisiudeant,'|uicunque Deo

bilisgeneralionis explicatione, dicens: « Venipt tor- hostiam offerre voliint. ropter hujiiscemodi pue-
1

tiorme postme,cujus non sum dignus solverecorri- ros, ut P08 liberarpt de manu perditoris, factus cst
giam calceameiitorum(/<;an i,17);» id estligaturam pupr, animHnn etcarnem parlicipani', similis eis in
353 n\vsterii iucarnationis, modum [f. nodum] pcena. spd non in culpa, Unde Apostolus « Quia :

secreti aperire non sulficio. Et recie caro difitur pueri coinmunicaverunt carni et sanguni, et ipse
calcpamentum, quia ea quasi calceata ad nos divi- ^ similiter participavit eisdem, ut per mortein suam
nitas venit. Sed quod aii: Anlequam parturireU pe destrueret eum qui hahebut mortis imperium, « id
peril, etc. Hocinvdlucrura interpres veritatis, quasi est diabolum, « et liberarpt eos qui timore mortia
pxcutiens, ait Antequam parlurirel Vir^ro, Deus
:
obnoxii erant seiviluti {Hebr. ii, 14, ^5). »
Pater peperit, id es^t Filiura
genuit, anteq:,am veni- Fiiit quidem alius modus nostrae liberationisi Deo
retpartuspjus, sciiicet Marise, Deus Pater peperit
pospibilis, ?ed nullus nostrae miseriae sanandae (uit
masculum, id est Fiiium (ortem, per quem omnia
eonvenientior, ut homo qui p«*r superbiam corrue-
faclai-unl etsuhsistuiit. Unde inascuius diciiur,non rat, per humilitatem qui hominem
rcsurgeret. et
propter sexuum discretionem, sed ob virtuiis ma-
per astutiam alque fallaciam sibi sabjugaverat, ab
gniiudinpm, sicut et IjrHchium, de quo: « Et bra-
homine per sapientiam et.justitiam vincerptur, ut
chium Domini cui revelatum est {Ps. lxmi. 1). »
sicut horao hominem perlidit, ita homo huminem
Quis autem unquain vel vidit simile,ut idem hic sit
de manu diaboli libnraret. Nisi enim homoessetqui
natus, et primode patre sine matre,et secundide (liHbnluni vinceret, non jupte, sed violonter homo
matre sine palre. Ne [igitur] admireris, cum et extolli videretur. qui se illi sponfe subjecit ; sed, si
Patrem peppri?se fateamur, cum ipsedicat 1« Nun- homo vicil, iterum diabolus hominem perdidit, ot
quid ego qui alios parere lacio, ipsenon pariam?» D uthomo vincit, necesse est ut Deus sit ho mo.
ne
{ha. Lxvi, 9.) Peperit ergo
Deus Pater, et psrfu- peccare valeat Sienim per [/". purejse homo, esset,
riit non duos, sed iinum eumdemque Dei
Virgo,
velangelus, in homine facile peccaret cum utram-
Filium. De quo « Puer natus est nobis, et filius
:
que naturam per se constpt cecidisse. Quia orgo
dalus est nobis {ha. ix 6) » Magnus est et excelsus piieri rommnvicaveruni carni etsnnguini^ id est ho-
puer i.-te, cujus ineffabilis est nativitas,de qun Ec- miiies erant corruptibiles consfantes ex corpnre el
clesiastirus ait « Mejinr est puer pauper et sapiens
:
auima, quae per sanguinem accipitur, sed Ghrislua
rege seneet qui npscit providere in poste-
stiilto,
participavit eisdem, id esl cnrni et animas ; et hic
rum; cum de carcerp cateniaque egrediatur quis ad similiter, quia fuit passibilis, mortalis, « tenlatus
regnum, pt aiius natus in regno inopia consumatur per omnia pro similituriine absque peccato {Hebr.iv,
(/ a/z. IV. 13, 14). » Hic est puer eleclus e millibus, mortero suam destrueret diabolum,
15), » ut per
de quo Pater ail « Ecce puer meus quem elegi
:
et eos qui illi er.int obnoxii liberaret, dpletis pecra-
{ha XLii, I Mallh. xii, 18). n Hic puer, licet pau- quae sub
; tie, illo captivi eramus. Incideramua
 3B5 SKRMONES DE Tfi; !PORE. — IN PfATIVlTATE DUMINf. 386
enim in principem hujus s.-vculi.qui eduxii[A sedu- A Aposlolus (7 Cor. x, 4), Stat ergo in forafninepetrjB
xil] \dixm. eumque fecit suum, et rocpil nos quasi qni Deum credit psse hominem, qui passus est.Non
verija(ulosp08SH!ere. St-d v^nit Rederiiptur, et vi- etiim inde Odes erat credentitius passiont-m, quia
ctus estdecoptor;etquiil facit Redemptor captiva- homo credcbaturpitti sicutvi^lehatur.sed.quia Dkus
lori noi^tro ? Telendit ei muscipulam, tt posuit ibi homo credebatur, qui moriebatur. N.;c Thomas
quiisi escun sanguinem suum. Ille auiera fudit cui dictum e.st : « Quia vidisti me.credidisti (youn.
eanguinem ini.ocenlem, et tunc jussus est rece:lere xx, 28), » illud credidit quod vidil ; hominem
vidit
a nocentibus. Quia eniin manum exlendit in eum, et Deum confessus est, dicens : « Dominus meus et
in quo nihil juris habuil, mento illos perdidit, in Deus meus {ibid.. 29). » Humanilatem ergo cerne-
quibus aliquid juris habere videbatur. Non enim bat, et divinitatem 256
credebat. Qui sic credit
tenebst nos nisi vinculis ppccatorum nostrorum. stat inforamine pclrse^et videt po?leriora pueri in
Ista^ erant catenfficaptivorum. Sed venit puer pau- transilu, a quibus u^que ad contemplationea-i
faciei
per et sapiens,eta!lig!ivitfortem vinculispassionis ascpndit. Etsi enim facies posteriora praecesserit,
gu8B.Intravitindomum ejus, id est in corda eorum, non tamen a facie ad posteriora, se.l ab ipsis ad fa-
ubiipsehabitabiit.etvas^ojusdiripuiiqiiia iilaama- ciem perveniiur, ul a minoribus ad altiora sit
pro-
riludine sua impleverat. Puer autem 255 ea eri- n gressus.
piens.etsua facions, fudit amaritudinem, et reple- Hccc .^unt vetustissima et nova, quae projectis
vitea dulcedine. Sapiens ergo est puer natus et veteribus sunt edenda.sicutaitMoyses .cCora.-detis :

bonus. Melior est utiqnerege [sene] et stullo. Iste vetustissima veterum,et vetera novis supervenien-
revera bonus, cujus bnnitatis non est numerus.cui tibi.s projicietis {Lecit.
xxvi, 10), » Trla hic sunt
non ahud est esse bonum, etesse Deum, quia ejus velustissima, vetera et nova. Vetustissima semper
boriilasdivinaest natura.cujussapientiadivinaest habuit puer nova incepit, suscepit vetera id
iste,
essentia.lpse enim est sapientia quae ex Altissimi est signanovorum pramisit vetustissima sunt ira- ;

ore i-rodiit, et primogenitu quaedam emanalio cla- mutabilia, non facta,sed facienda novci fecit, vete- ;

ritatisoninipolentis sincera, candorlucisaeternaeet ra dixit. Veluslissima

speculum sine macula Dei niajeslatis.etimago bo-
nitatis iilius Hicest puer, non (aciem. sed poste-
rioru[ostendenP,] cujus (acies nimio fulgore spien-
dens, invisibilis est mortali oculo,posteriora autem
videre possunl. Unde Moysi quaerenti faciem ejus
videro, reepondit :
. Non videbit
ergo sunt genili cum gi-
gnf nlesqualitas.coaeternitas^etconsubstantialitas
;
nova. temporalisde Virgine nativitas. Velera, ven-'
turi Einmanuei in lege et prophetis signa et pr«co-
nia.Vetustissima igitur comedenda sunt, quia eo-
rum intelligenlia, qui esuriunt et sitiunt judtaiam,
homo faciera meam, satiabuntur, secundum illud « Satiabor.cum appa- :

etvivet » et addidit : « ^ rueritgloria tua {Psal. xvi, 15), » vel

Sta in foraniine petrae, et
;
misericordia.
posteriora mea videbis. cum pertrausiero (Ea.'orf. Nova quoque sunt edenda, ut dum hic parvuli su-
XXXV, 20, et seqq.). » Qui ergo non pote.«t videre mus, pane angelorum, id.est, lucle in iac] in- [f.
Juciem veri pueri, videat sallem posteriora, sed ia fantium conver-o nutriamur. Panem namque ange-
transiiu. Facies est divimtatis claritas, posteriora lorum manducavil honio, ets> non in speciei since-
humano) susceplionis humiiitas. Facies est : « In ritale qua fruunlurangHli.in nubelamen qua voluit
princpioerat Verbum.et Verbum erat apud Deura videri. N
visergosupervenientibus veterasunt pro-
{Joiin. I. 1 ) ;
Posleriora ; « Verbum caro faclura jicicnda^qnia luce veritatis coruscante cujus signa-
est {ibid.). » Nen,o igitur vivens in his sensibus cula sunt tolIendH, qua; erant quasi verba promit-
carnis moilalis, quantumcunque provectus, eliara tenlia, tandiu exislil nobis promissor Deus,
donec
sicut Moyses, polest videre faciera hujus pueri, id factus est solutor. Ubi implevit pollicitum,
mulavit
est unitatis et 'rinitatis mysterium mentis intuitu verbura, sustulit lignum. Non ait Dabo sed
dedi :

penetrare.lloccnimsanclisia futuro reservatur ad Non autera d\c\lur f.ux fulgebii, sed puernHius
:
est
glonam, secundum iliud : « llcec est autem vita nobis. Cessat prura ssio.quia [fil] veritatis exhibilio
ffiterna, ut cognoscant quem misisti Jesura
te, et Transeunt velera, quia ^uccedunt nova, secundum'
Cbrislum {Joaii. xvii, 3), » esse unum solum ac ve- D iHud Apostnli Si qua ergo nova in Christo crea- ; ,.

rum Deum. Hffic ebt magna multitudo dulcedinis tur.i est, vetera iransierunt. ecce laeta
sunt ei om-
Dei, quam abscondit limenlibus se. Si autem non nia nova (i/ Cor. v. 17j. » Vetus enim error
ab it
potesvidereraciem,videas posteriora sians in fora- quia ventas de terra prodiit dedil enim terra tru- ;

rn.ne petrae cura transierit. idest Verbi incarnatio-

ctum [suum.] cum Maria gPuuii Verbum bonura
nem sic intelli^^as, ut credas eum postea resur.^e- Bonus est puer iste pauppr et sapiens, el uliq. o
xisse in gloria. Ipse enira per mortem transiit ad melior « rege sene ot stulto, qui nescit providp.re
vitam, de terra i.d de mundo ad Patr m.
coDlufn, sibi in poslerum (Ec^/e. iv, 13). » Quis est isle
Non enim sulficit mortuum credere: quodetiniqui rex senex et stultus ? Ille uti|ue inlelligitur, qui
lalentur. Sed respondendum esteis in via veritatis. merito snae perversitatis princepsmunli dicitiir de
ut in virtute resurrexisse credatur, quod faoit
ille quo puer sapiens ait « Venit pnnceps mundi .•
hu-
qui stal hxus m
foramine petrae. id est in fide pas- jus.et in me non abet quidquam {Joan. xv 30i ..
Jionis Chnsti. « Petra enim erat Christus, » ut ait Et item : Nuac judiciura est muodi, nuni prin-
 :

387 VEN. HII DFBERTI CENOMAN. KPISC. 388

ceps hujus mundi ejicietur foras {Joan. xii. 3i;. ..
A men {Phil. Qui enirapatiendo apparuit in-
,i, 9). »
Princeps aulem inundi
^ dicilur,
' non quia mundialia '
'
fif^f^us.resurgendo innotuilDeus.Jubilemus. 258
crfalurce Dominus ct auctor exstiteril, scd quia ergo, et Hapienterpsaliamus, quia talis puer nalua
princeps alque dux mundana amanliuin 257 Iste est nobis, de quo ait angelus pastoribus « Ecco :

ergore.x 8eni'x stullus esl. Rex, quia, in regno con- evangelizo vobis gaudium magnum.quod eritomni
ditus, in empyreo coelo, scilicet igneo. Rabanus populo, quia naius est vobis hodie SHJvalor.quiest
[ail] quod coclum nomon habut a splcndore, non a Christus Dominus in civitate David {Luc. n, lU) » ;

calore, quia a mundi volubililale secrctum, mox ut 8cilicet,Belhlehem,quaj interpretatur domus panis,
est crealuin, sanctis angelis est replelum inter quia ihi natus est panis qui de coelo de3cendil,qui
quos Lucifer erat, et eminebat. Unde Dominus ait dat vitam mundo. Ibi reciinatus est in priesepio,ubi
« Ubi cras, cum me laudabant astra matulina, et pascebatur hos cum asino, quia propler hocdigoa-
jubilarent omnes xxxvm, 7 )Astra
filii Dei ? .. {Job. lus est nasci ut duos populos Deo reconciliaret, ac
malulina vocat aagelosin primoriiio humanae con- CQjIesti pane reficeret. Jubilitaleergo scienler, et
ditionis. psallite sapienter. Beatus enim populus, qui scit
Merito ergo et rex dicitur etsonex : Rex, quia, jubilationem, id esl, qui iQtclligit rationem et mo-
ut ait Ezechiel, i perfectione plenus et decorus in g dum jubilationis et psaimi. Est enim jubilus gau-
deliciis i)ei fuit, et signaculum similitudinis ejus dium ineffabile, quod nec verbis explicari potest,
{Ezecli. xxviii, 13). » Senex quia, testante Job,ipse necreticerivalel.rsaImus,operatio bona.Jubiiemus
princlpium viarum Dei(Jo^^ xl, 14),quiainterprima ergomenle, et psallamus opere, praeparantes regi
Deiopera conditusest ;sed stultus quia non providit nostro habitaciila pectoris, et lavantes inler inno-
sibi in posterum. Conditus eniin in eminentia et centes manus nostrss.quia « Domini est assumptio
sublimitale ver=B scienliae, altitudine tanlum intu- nostra, et sancti Israel regis nostri (Psa^ lxxxviii,
muit, ut Altissimo .Tquari posse praesumpserit. 19) ; » id est nostram suscepit naturam Dominuset
Dixit enim in corde suo, ut Isaias ait .• « In ccelum Rex iioster, qui nos hic sanctificat, ut in futuro
conscendam, id est. ad sequalitatem
.> Dei, « euper Israel taciat, id e?t, Deum videntes, qui veluciter
a!»tracceli exallabo sollun) rnenm, » id cst super spoliaprae.loni nostrodetraxit; quiinfirmissalutera,
alios angelos, « et similis ero Allissimo (ha. xvi, captivislibertalem, exsulibus hsereditalem donavit,
i6, 14), »Sed.quanlo magis prae?umpsit,'anlo ma- atque inimicis destructis pacem nobis dedit, unde
giscorruil. Unde Laias « Quomodo cecidisli de- : sit ei honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
coelo Luciter,qui mane oriebaris ?Corruisti in ler- X
ram, et usrjue ad infernum detraheris in prolun- IN NATIVITATE DOMINI SERMO SECUNDCS (99).
dum laci {ibid., xx:i, 15). » Veritas in Evangclio ^ Denutivilate D.nnini.
ait : « Videham Satanam tanquam fulgur de coelo Sanctam ac venerabilem.gloriosam et singularem
cadenteni [Luc. x, 18). » Stultus ergo rex iste, Iicet solemnitatem, hoc esl, Nalivitatem Domini nostri
8enex,in poslerum non sibi providens,suis non con- Jesu Christi, fratres charissimi, devotione fidelis-
tentus aliena usurpare fuit ausus. Unde suis est sima suscepluri, totis viribus nosdebcmuscum ip-
spolialus, quia aliis angelis splendidior cunditus,et sius adjutorio pra?parare, el omnes animae noslrae
ob hoc Lucifer appellalus, suo vitio codens (actus latebras dlligenier inspicere, ne Ibrte aliquod pec-
est hesperus. De onipyrco in caliginem hujusaeris catum sit abFCondituni, quod el conscientiam no-
praecipilatus, ad illudendom puer pauper et sa- ei stram conlundat, et oculos divinae majestatis olTt-n-
piens,de carcere et catenis egressus est adregnum, dat. Nam licet Christus Dominus noster posl pas-
cum ille natus in regno inopia consumatur.Mirare sionem suamresurrexerit, el in ccelum ascenderit,
pueri pauperis sapientiam,et regis senis stultitiam. considerat tamen,utcredimu?,pt diligenter attendit
Illeenim in regnonatusmopiaconsumitur; ambulat qualiter se unusquisque servorum ejussine avaritia
enim per loca inaquosa et arida qiiaerens requiem, el ira.et sine superbia et luxuria, ad celebrandam
et non invenit {Luc. xi, 24j, quia veram requiem ejus Nativilalem sludeat praeparare et componere,
deseruil. « Dormit sub umbra caiami, et in humen- D t^ecundum [enim] quod unumquemque bonismori
libus locis {Job. xl, 16), » leste Job.qui inter cedros bus viderit, itailligratiam suaemisericordiaedispen-
paradisi gloriosus florebat, sed puer pauper el sa- sabit. Si enim viderit eum charilatis 259 luce
piens de carcere calenisque ad reqniem venit et vestitum.jusliliae vel misericordi.e margaritis orna-
regnum. Captus est enim injuste a Judaeis, captus tum, c.istum,humilem, misericordem, benignum et
atqiie ligatus ; sed patienter haec omnia secundum sobrium;si taiem agnuverit, corpus et s;inguinem
volunlatem Patrispassusclavis cruci a!fixusest,sed suum non ad judicium, sed ad remedium per
ei
per hanc obedientiam regnum esl adeptus. « Paclus sacerdotum suorum minislerium dispensabit. Si
est enim principatus ejus super humerum ejus vero vi ierit aliquem ebriosum, cupidum, suspicio-
{Isu. IX, 6). » Propier hoc enim « exaltavit illum sum, timeo ne illi hoc dicatur quod Uominus in
Deus, et dedit illi nomen, quod esl super omne no- Evangelio ait « Araice, quoraodo huc intrasti non
:

(99) E ms. Ssncti Victoris Paris. et Lyrano

 389 SERMONKS DE TEMPORE. - IN NATIVITATE DO.MINI
390
habensvestem nuplialem?')(jV«/</i*.xxii,12.)El(quod A tio.sis, Vestimentaenim nuda membra opprire
pos-
Dominus iiverlat !) fiat illi quod sequitur :« Ligalis sunt, conscientiam ornare non possunt
nisi quod
manil)up et [jpdibus projicite eumin tenebnis exte- majorisverecundiaeest, nitidum membris incedere,
riores;ibi eril fletus, et stridor dentiurn {ibid., 13). » et pollulum sensibus ambulare.
Ecce sentpntiam quulem in diejudicii suscipiet qui, rnteriorisigiturhominispriusornemusafFectum,
eine romedio poenitentiae, ad lestivitaiem Domini ut exterioris hominis amiclus sit ornatior.
Spiri-
vitiorum sordibus inquinalus accesserit. In Natale tuales maculas abluamus, ut non carnalia
in nobis
eriim Do(Mini,quasi in nuptiis spinlualibus, spoDsae fulgeant vestiraenta sed haec
; qiiae su^-gessimus,
suae, id est EcclesiaB Christus adjunctus eat. Tunc vestrce charitatis sensibus renatis inhaereant, quae'
enim << veritas de terra orta est, tunc justitia de breviter dicta sunt, et quae brevius iteramus.
ccelo prospexit (Pia/. lxxxiv, 12), » tunc processit Hffic enim admonemus, fratres charissimi, quia
sponsus de thalanio sno.hoc est Verbum Dei Palris Nalale Domini imminet. (fgitur) tanquam
ad
de utero virginali processit cDim cum spousasua, nuptiale el cceleste conjugium
;
ab omni luxuria
id est Ecclesia, [cum] humanam carneiii assuin- alieni, et bonis
operihus adornati, nos per Christi
ergo tam sanctas nuplias invilati, et
psit. Aii istas adjutorium praeparemus, eleemosynas pauperibus
ad conviviumPi)tris,et Filii.et Spiritus sancti intra-
g erogemus, iracundiam vel odium, sicut venenum,
turi.videtequibusindumentisdebeamusornari.Ideo de cordibus nostris respuamus, castitatem fideliler
debt'nuis,quantum possumuscuin adjulorio Deicor- teneamus.Ad convivium nostrum pauperesfrcquen-
dasiiiiuletcorpora nostra praparare, utcceleslis ille tius revocemus. Ad vigilias matutinus surgite,
in
invitator nihil in nobis sordidum,nihil fociium,nihil Ecclesia stantes adorate vel psallite. Verbu otiosa
obscurum, nihil oculissuisdeprehendat indignum. aut nec ipsi ex ore proferte, et eos qui
saeculari.-i,
Hoc igitur, fratres charissimi, non transitorie, proferre voluerunt castigate pacem cum omnibus ;

sed cumingenti trernore debemusattendere.Invitali cusfodite, et quos discordes agnoscitis, ad

concor-
enim sumus ad Dominicas nuptias, ut nos ipsi, si diam revocate. Haec si fideliter Christo adjuvanle
bene agamus, Sponso ad>iaereamus. Cogitemus ad volueritis implere, et in (hoc) saeculo Dominicum
quales nuplias,ad qualfm spon.cum, ad quale con- ad altare secura conscieniia poteritis accedere,
et
jugium invilali bumus.Invitati enim sumus ad men- in futuro ad aeiernam beatiiudinem fideliter perve-
sam, ubi non invenitur cibus hominum, sed panis nire, praestante Domino nostro Jesu Christo.
angelorum. El ideo videnmus neforte in aniino.ubi
XI.
debemus bonorura operum margaritis ornari, ibi TN NATIVITATE DOMIM SERMO TERTIUS (100).
appareamus pannis veteribus involuti, et (ne)
De naiivilate Domini.
quando eos qui boni sunt in oculis Dei, et quos ca- ^ Apparuit benignitas et hi^manitas Salvatoris
«
stitas reddidit
candidos,lunc eos qui mali sunt,lu- • nostri Dei, non ex operibus juslitiae 261 qu^
xuria reddat sordidos. Et ideo quotiescunque aut
« fecimus nos, sed secuiidum misericordiam suam
diebus Natalis Domini, aul festivitatibus reliquis
« salvos nos fecit {Tit. iu, 5). »
advMnientibus,sicut frequenteradmonui,non solum
Acquisierat sibi,fratre3, genus humanum astulia
ab concubinarum consorlio, sed ab ipsis
infeiici
diaholicae fraudis. Subdiderat (illud) sua^ dilectioni
uxoribus abstinere, et ab omni iracundia alienos
{/. ditioni) per peccatum prinii parenti.s. Dominus
nos lacerc dobemus ut praeterila peccata per elee-
vero, justus judex.qui nec adversatio aliquid inju-
mosynas el pcenitentias redimantur.Contra nullum
stum vult irrogare, sed omnia sive per inisericor-
homiuem odium in corde lenealur.Quod solebat va-
diam,sive per justitiam facere,sic voluit genus hu-
Qitas per gulam (/. superbiani),incipiat justilia per
manum pergratiam redimere, ut nec diabolo inju-
mi?ericordiam erogare pauperibus quod *I60
; riam videretur inferre. Cum ergo Satanas conira
uxuriavel gula dispensavit (/.dissipavit) in mundo,
hominem astute egisset per fallaciam,voluit Domi-
pietas reponat in coelo. Et licet expediat ut semper
nus contra Satanam propler hominem prudenter
jleemosynas facere debeau.us, praecipue lamen io
agere per sapientiam. Tali igitur consilio egit Do-
ianctissolemnitatibussecundumvircsnostrasabun- D miuus de humana reparatione.Necessarium erat ut
lantius erogare debemus pauperes autem anle
;
contra diabolum pugnaturus talis mitteretur, qui
imniu frequentiusadconvivium revocemus.Nonest
nec succumberet, et rationabiliter ageret, et ciim
inim justum ut in sancta solemnitate, in populo
sapientia omnia tractaret. Aifau) purus homo fuit,
^hristiano ad unum Deuiu pertinente,alii inebnen-
ur,
et ideo ex humana fragilitate tentationibus diabo-
iilii taiiio et (vila-) periculo crucientur. Et nos
licissuccubuit ; et proplerea purus homo ad redem-
3nim) omnis populus unius Dei servi sumus, et
et
ptionem mittendns non foret,
vel per se, vel qui
i bene agimus ad unam beatitudinem pariterper-
cum lentarelur,peccare potuisset. Angelus tamen
eniemup.Erj^o, fra1res,Natalein Domini suscepluri
non erat miltendus in hac militiu, quia peceare
b unini conscientiaa Ikcc mundemur. Occurramus
poterat, qui prius peccavit in superbia. Necessario
Bi) non in sericis vesiibus, sed in operibus pre- igilur mittendas erat qui peccare non poterat.Sed

(100) E ms. Victorino,

 m YKN. HILDEBRRTI CENOMAN. EPISC. 3«2
nulla cratnra est rntionabilis qua peccare non A semine, quia de aemine David; de
saccrdotali quia
possit, solu9 Deus. Quare .rgo non est
nisi mis- M,,ia cognala Eli.abeth erat. Satis comraenci..b,li3
Bus Paler, non est mipsus Spiritus sanctus, scd fuit nuniiu.i, qui,i angolus, et cum maj,'na voce de
Polus Fil.us ? Quia, ut superiua dictum est, conlra qua Jegitur in Evangdio
Et erat uxor ZachuricB
: «
(hostem) astulum agendum eral per sapientiam. de filiabus Aaron, et nomen ejus Elisabeth (Luc i
Sapienl.a aulem et prudenlia Patris est Filius. per v). . Sed au-iite quid attulit
:"

£t-,e evangelizo vobis

quem omnia facta sunt et provisa. Quia pru- gaudiummagnum,quianalusest vobishodieSalvator.
dent.a est. egit ralionabil.ter ;
quia sap.entia esl, Vere gaudium magnum. Captivi eramus in carcere,
egit sap.enter; et qu.a Deus e.Kstitit,peccare non jacebamus in infirmiiate. Natus est medicus. Ecce
potu.t. M.SSU3 est ergo F.l.us, qui cum esset gaudiummagnum.Multomagis gaudiuraerat horai-
prudent.a, omnia ralionab.l.ter egit ;
cum esset nibus, cum antreli gauderent, et dicerent Gloria in :

sap.entia, sapienter omn.a pertractav.t ;

cum esset excelsis Deo.Gau.iium erat apud angelos de restau-
Dcus peccare non potuit. Sed rationi congruum ratione diminuti ord.nis. Laudabanl Dominum de
erat ut =;.cuthomo t-uperatus captus (/. captivus) reparatione hom.num, ad reslaurationera angelo-
erat, homo Buperando (daemonem) naluram
sic rum. Et hominibus esl pax, quia discordiam cum
hun.anam liberaret. Non ergo purus homo missus p Deo el cum angelis habuimus sed
per mediatorera ;

esl, se.l Deus et homo homo qui pugnaret, Deua reconciliati sumus.Quia peccandoextranei eramus
;

qui pugnantem sustentaret. Est et alia ralio.Magna ideo et extraneos nos a suo consortio deputabant
discordia erat inter Deum et homines per veterem angeli. Adeo angeli vilipendebant homines, quod se
hominem ;
facta est novum mediato-
conrordia per ab eis adorari permittebant. Hinc est enim, quod
rem. Sed, cura raediator esset, difinum eratutcum Lot et Abraham angelos adorabant, nec ips! 963
utroque affinitatem haberet. Itaqoe cum horainpm prohibentur aiite adventum Ghristi.Sed nato Domi-
Deo reccnciliaturus erat, qui erat inter utrumque no, cum Joannes voluit adorare angelum in Apoca-
Deu3 et homo esse debuit. lypsi.idem angelus ne se debeat adorare compescit,
Avparud ergo bevigmlas et humanitns S:ilvatoris dicens « Vide ne feceris, conservus tuus sum, et
:

noslri Dei, .d est Deus et homo. Non lamen ex ope- fratrum tuorum (.fpoc. xix, 10). Prius naturam >,

ribusiustiti;r quae fecimus nos, serf ^erundum miseri- humanara despic.ebant angeli, ut ii.reriorem sed, ;

cordiam 269 suam sulvas nos fecil. Bene aatem posiquam eam assumptdra super se conspiciunt,
apparuil. Revelata est enim D-^i [f Christi) nativitas proslratam sibi videre perlimescunt.nec d .dignan-
rnultismodis.Revelata est per angelos pastoribus tur hominera socium.qui auperse
; adoranthominem
revelataestper stellam regibus.Audivimus eni.n in Ueum. Pax nuntiatur,hominibus sed non omnibus,
Evangelio, quod « pastores erant in regioneeadem C i„,o hominibus bonae voluntatis.Ac si dicerent :Uli
vigilantes,et cuslodientes vigilias noctissupergre- reconciliabuntur, qui babenl bonam v. luntatem
gem Domini stetit juxta
suura. Et ecce angelus reconciliandi. iUi vero habent voluntatem reconci-
iilns et timuerunt timore magno. Et dixit eis an-
; Handi qui vovent seCrealori,nec faciuntcontrarium
ge!us:NoIile timere. Kcce enim evanjrplizo vobis voluntati ejus.Notandum est quare d.xit, bonx
gaud.um magnum.quod erii omni populo, quia Wu«/«//*,et non actionis,quia voluntas bona sulfi-
nuiusest vobis hod.e Salvator. qui est Chrislus cil.hi facullasoperationis desit.Itaquebunavoluntas
Dom.nus {Luc. ii 8,pt seq.).. EtUbi pst nalus?<.In vaiet aIiquando,s.ne operatione bona ;operat.o vero
c.vitate David, » id csl Belhlehem.
« Et hoc vobia nunquam sine bor;a voluntate. Maluit ergo dicere,
signura: Invenietis infantem pannis involutum et
6owA'iJo/u«/a/i,s,quodcommuneeslomnibussalvali3'
po.ilum inpraesepio.Etsubitofactaestcum angelo Usiendimus, fr.tres charissimi, quoraodo appa-
multiludo m.hliae coele.-tis exerdtus laudantiura ruit benignitas et humanitas Salvatoris.sednon est
Deum, et d.cent.um :
Gloria in excelsis Deo, et in silendusordogloriosa^ ejus nativitatis.Prffidictus est
terra pax hominib',.s bona; vo.untatis (ibid.). » Hoc adventus ejus,multis el ante temporibus a prophe-
audientes pastores venerunt usque FJethlehem. et tig ,,ra?signatu8 erat, mullis etiam liguris.A.t enira
v.Jerunt s.cut didum luerat ad illos per angelum.
D Isaias : « Egredietur virga de radice Jesse, et Qos
Mento hoc angel.is nunliavil. quiu Rex angelorum de radice ejus ascendet, et requiescel super eum
natus erat. Et dig.um erat ut cum magna luce Spintus Uomini (/..a. ii,
1). Hoc etiam osten.um
»
apparuisselangelus, q.na solem justitiae, lun en in esl prius in ligura Aaron. Dominus enim praecepit
ten.bris dcclarav.t exortum. Pastonbus nunliatum de singulis tribubus virgas atTerri.Allatae sunt vir-
est, quia natus est ille qui ait « Ego sum pastor : gaeduodecim,inter quas etiara erat una quae fuerat
bonus [Jofm. x, 11).» Perstellam apparuit regibua, Aaron sacerdotis ;
positae sunt a Moysi taberna- m
quia ortus erat Rex et stella. Rcx, unde scriptum culo testimonii : virga autem Aaron post allerum
est: «Ego autem consiitutus fum Rex ab eo (P5«/. diera invenitur produxisse Qores et frondes, et
11, 6); slella, undepcnptum est:«Orieturstellaex peperisse nuces (.V«m. xvii, 2 8). Ecce pn.phetia
Jacoh (A^um. XXIV, 17) > Merito it.que apparuit el figura.Jesse tuit p^er David; raJix Jesse .'amilia
pa=<lonbu3 et regibus, quia ipse prat rex et sacer- Judaeorum. Virga esl Maria, flus filius e)us, super
d08 natus de regali et sacerdotali genere. De regdi quemdescendit Spirilus sanclusin specieculumbae.
 393 SERMONES DE TEMPORE. - IN CFHCUMCISIONE DOMINI.
394
simililer virga Aaron,
q.* sinP somine produxit A Hi^^netur suscipere, in coelesli
Jerusalem, qui vi
nuces[Vulg. amyg.lalasj, signat Mariam, quae sine vit et regnatper omnia saecjla sajcuiorum. Amen.
semine gpnuit Ghristum. In nuce, qu.-c signat Cor-
XII.
pus Dominicum, tria sunt cortex, testa, nucleus. 265
:
IN FESTO CIRCUMCISIONIS DOMINI 8ERM0 UNI-
Gurlexamarus designat carnem^qufle habuit passio-
cus (I).
nis amaritudineii). Testa sif,'nilicatossa. Nucleus " In monte Sion erit salvatio, el erit Sanctus, et
inferioranimara virtulibus eandidam. Gura his, et « possidebit domus Jacob eos qui se possederant,
his similibus esset ha;c nativiias Domini prjenua-
« et erit domus Jacob ignis, et domus Joseph
tiata, et praemonstrata, voiuit Dominus iinpiere « flamma {Abi. i, 17). »
promissa. Missus est itaque Gabriel angelus ad Ma-
Suavis et milis promissionis buccina
riam in Nazareth, et nunliavit descensum 264 cordibus
fidelium insonuil per prophetam Ab
liam.qui velut
Domini iu uterum rjus [Luc. i, 26). Dignuin erat musica Salvatoris, et harmonia coelestis,
ut Gabriel, qui fortiLudo Uei interprelatur,
fidelium
annun- mentesspirituali exsultatione, atque perfecta dile-
tiaretnasciturum Dorainura,qui forti manu contra ciione dilatarel. £/77,inquit, in
monte Sion salvaiio,
principem hujus mundi pugnaiurus erat. El valde el crit Sanclus. Ideo scilicet
salvatio erit, quia San-
conveniens erat ut Christus qui per florem supra-
g ctus. Hic est
enimSanctus sanctorura, quoveniente"
dictum praesignatus eral,in Nazareth conciperetur,
cessatunctioJudffiorum, qui, antequam concipere-
qui flosvel virgullum inlerprelatur. Egregium prae- tur, vocatus est Jesus, id est Salvalor.
Quareevan-
cursorem habuil egregius imperator Joannera Ba- gelista docel: « Ipse enim Siilvum
faciet populura
ptistam,qui ab utero malris Dominum recog.^ovit, suuma peccatiseorum (.l/a///t. i, 21). Merito igi- >,
qui per eumdem Gabrielem sciiicet nuntiatiis est, tur divinitus
Jesus appellalus est, qui suo opere
et contrarius (/". contra jus naturee) naturae de ste-
implelrationemvocationissua^. Dequo Joannesait:
rili Eiisabelh, videlicet cognala Mariae, natus est.
« Vidi angelura foriem descendentem de
cujloami-
In sexto mense
conceptione Joannis conceptus est
a ctum nube,el iris in capite ejus.et facies
ejus erat
Christus;quo concepto,abiitMaria in montanacura ut sol, et pedes ejus tanquam columnae
ignis,etha-
festinaiione, otintravil in domum Zachariae, et
sa- bebat raanusua libellumaperium (Ai:oc.x,i,2).»
in
lutavitElisabelh.Et audila saIutatione,exsultatione
Mullacongerit apotheca gratiaj, scilicet sacra Pa-
exsultavil intans in utero Elisabeth (L«c. i,39 etc).
gina, quod mirari valet, sed non rimari
uterque
G(Epit Joannesesse prophota,anlequara nasceretur oculus sponsae, mysticus scilicet et moralis.
Ecce
et recognovit servus Dominum, conceplus conce- enim quem supra sanctum, atque alibi puerura,et
ptum etpergratiarapuerirepletaest raalerspiritu
,
alibiprophet.ra, hicangelum vocatfortem Est ergo
"> Lcm.iLsi
prophetico, et ait: « Unde hoc n)ihi,
rnihi. ut
<(
ma. ^ puer
vP.ni..t ma-
nt veniat ,.„.... _.:_ .. .. ,.
et innocentiae et purilatis
; .

praerogativH,etsan-
ter Domini mei ad rae et mansit ibiMaria tribus
;
ctus sanclificationis gratia.etpropheta
futura prs-
mensibus, et reversa est in domum suam (ibid.
43, d cando, et angelus pra3sen'(ia nuntiando.
56). Postea conligit Josepli ire in Bethleem cura
>,
Angelus
enim nuntius dicitur: Etquis tam vere pateroae
uxore suapraegnante curaque impleti essenl dies vo-
;
luntatis nuntius exstitit, quam magni
consilii An-
utp&reret, diverlerunt in siabulum, et peperitsine
gelus? Recte autem ipse magni consilii
loloie, ct pannis eumitivolvit (Liic. u, Angelus
7). Sic divi- dicitur, qui solus in dispositione rerum
Patris, ab
la potentia operante,de Virgine natus est
Ghristus, aeternofuitconsiliarius, etconsiliuriiab «ternistem-
lon aperlaporla Virginis, quae virgo ante parlum,
poribus tacitum nobis nuntiavit; in quo etirtm
'irgo iii partu, virgo posl partum. De
hac porta omneslhesaurisapienliaeet scientiaesunt reconditi.
/irginis dixit Dnminusad Ezechielem
«Portahaec Ipse enim Sipientia, qu.p ait : « Duminus
:

[uam vides, clausa erit, et non aperietu-,et vir non possedit

me !ib initio viarum suarum, anteijuam quidquam
ntrabit per eam (Ezech. xliv, 2), » quam ingressus
faceret a principio. Ab aelerno ordinata sum,
st Dominus Deus Israel, et semper
ante-
eril clausa.Ma- quara terrafieret.Nondura erantabyssi, etego
num meritum, magnum donum, magna gratia jara
---,--o..^t, concepta eram ;necfJuraiontesaquarumeruperant-
i-uiiLepici necdura fontesaquarum eruperant;
1
'
,,,;,. ..n ;

latrem, divinitatis, mater humaniiatis. Duas

filia
egoparturiebar...Quandoprapparabatcoelos,aderam,
Domini accepimus, unam divinara, al-
lalivitates
cum cunctacomponens
eo Et delectabarpersin-
eram humanara. Illam sine malre, istani sinepa-
gulos dies, ludens coram eo omni tempore
{Prov.
re. Hodie, fralres charissimi,
celebramus tein- viii, 22, etc). » Secretorura ergo Palris cognitor
loralem nativitatem
propter nos acceptam. G.iu- esl hic Angelus; fortis quoque, licet puer, 266
eamuspropterreparationemDostram.Hodiesusce- quia fortera alligavit, aerias potestates debellavit.
it infirmiis sanitat.Mii, hodie captivus libprlatem,
Propter quod etdescendil, non utique locum
odie rcciiperavit exsul hffiredilatem. mu-
Suscipiainus tando, S(dassumendoservilisformaehabitum.Und8
irgohodie Hegem venienlem. pr.npparemus ei hat.i-
amiclus nube dicilur, quia carne amictus inundo
acula pectorum contra talem imperatorem,
ulnos apparuit, qui pcr prophetam ait « Posuit : me sicul
(1)E San-German., n. 381.

Patrol. GLXXI.
13
 g

395 VEN. IlILDl^RERTl CENOMAN. EPISC. 306

sagittam eloctam ;
in pharctra sua «bscondit me A Isaias ait: « Princeps quae digna suntprincippcugi-
{Isa. XL1.X, 2), » Hacc pharclra cat niibes curni?, in tabit, et ipse super duces stabit {isa. xxxii, 8). »
quilatebalvirlus deilatis. Caro anlem Chrisli recle Hic er^^o princpps, (quem nulliis possel sustinore,
nubi compiiralur, quia nol)is pra^slat refrigerium si vellel
manifesla polestale cognosci, voluit in
contru incendiavitiorum.contra sBstuspeccatorum, siimina lenitale in ulerum Viriiinis, sine aliquo
a quibus vir proi.heticus refrifierari et verberari strepitu,sicutpluvia in vellus descendere). Hic ergo
(/. liberari) pelil, dicens: « Remitte mihi ut refri- « exsultavit ut gigas ad currendam viam iPscd.
gerer priusquam abeum, et amplius non ero {Psal. xviii, 6) » Gigas henc ipse diciiur, quia impertur-
X.XXVIII, 14). » Dum cnim remiseris ut refrigerer a b.tbilis, irrevocabilis, incomparabili virtute omnes
calore variaj concupiscentia?, a fervore mundialis homines superans, ipse cucurrit viam.Non hnbitd-
illecebra;, iboqnidem de hac vita, sed amplius non vit velslelit inea, qiiia non tenuiteiimsneculi illece-
ero, in vero sciiicet esse. bra.Quain viam ? l,cce«asumrnocoelo egressio ejua,
Nubes ergo ista angelica Iraducit conscientias, et occursns ejns usque ad summum ejus (i7n'd.,7l.»
velobtonebratintelligc'ntias,sed refrigerlum praebet Haec est ergo via quam cucurrit f,'iga9 fortis ge-
absolutionis animabus noslris, et lumen verae co- minse substantise, biformisque naturae, quia ab
gnitionis. Exsliiignit enim venenavitiorum,et lene- aequalitate Patris ab ajterno egrediens, venit in
bras ignorantia? pellit. Hic est Angelus ille, qui mundum,carnisnnl)e amiclus, etusque ad visibili-
filios Israel commcantes praecedebat in columna tatem horainiiius cognoscibilis factus el iterum ;

nubis in die, et columna ignis in nocte qui, cum : relinquens mundum, aacendit ad Patrem, non re-
anteibit, ipsi sequp.bantur, et cum stabat, in ca- licto munHo, tanqiiam in mundoesse desierit.Nec
siris morubantur {E.tol. xiii, 21). Quid sunt istre ascenditfid Patrem, tanquam apudeum sempernon
colutnnae, nisi duae una Dei, altera
angeli formae, fuerit. Sed sicut antequam vestiretur nube in {1

bominis ; Columna nam-

una Domini, altera servi. mundo erat.etmundiisper ipsum facMisest ;etcnm
que nubi?, qua; in die praeceiiebat, forma esi hu- d'citur venisse in mundiim cum nube carnis, visi-
manae assumpiionis, qiiae in die, id est in tempore bilis apparuit mundo : ita dicitur rpliqnisse mun-
graliae nos praecedit in terram promissionisducens, dum.non propter sui absentiam,3ed ob visibilitatia
Mediator autem Dei et hominum homo Christus subslractionem, et ascendisse ad Patrem, quia
Jesus, nos quasi in die pnrcessit, cum in seipso ascendendo in coclum, innotuit Patri aequalis. Sic
nobis exemplum tr;.didit,ut sequamurvestigiuejus. ergo angelusforlisincolumna nubis nos praecessit,
Cujus omnis aclio nostra est instruclio qui tan- quiain tempore graliae,velutin nubecarnis,noseru-
:

quam Princeps noster legem eundi et ad patriam divit, nt abnegantes impietatem el saecularia desi-
currendi nobis opere et sermone praescripsit.ne re- ^ deria, sobrie quantum ad nos, et juste quantumad
cedamus a signis ejus, declinantes ad dexteram, proximum, et pie quantum ad Deum, vivamus in ,

vel adsinistram,sed ut curramuspost eum in odo- hocsaeculoexsppctantes heatam spem, et adventum

rem unguentorum ejus; qui lanquam sponsus pro- Domini nostri J.'su Christi (r/f. ii. 12). In noctej
cedensde thalaaio suo, exsultavit ut gigas ad cur- vero nos praecessit in columna ignis.Coliimna ignis
ren.dam viam. Ipse Sponsus recte dicitur, quia a forma est deilalis. « Deus enim nosterignis consu-
prophetis mulloties proinissus, et quia habet spon- mens esl {Deut. iv, 24)»quia tanquam ignis li-
sam,3ponsu3 est. Sicut ergo asponsionepropholica gnum, fenum, stipulam consiimit in nobis. qui in
ipse nominatur Sponsus, ila el ejus sponsa dicitur fornace tribulationiselectosprobat, lanquam (igulus
Ectlesia, ei ira?penumero promissa, ul ibi : « Po- vasa. Dc quo Milachias: « Ips'' quasi iiinis con-
stulaa me, dabo tibi genles haereditatem tuam
et ilans,et quasi herbit fuIlonum,et sedebit conflans,
(P.$a/. II, 8). » Hujus el Sponsi et sponsae thalamus et emundans quasi argentum, et purgahit 268
exstititvirginalis utcrus,ubi Anselusmagni consilii filios Levi, et colabit cos quasi aurum {Hlalach.
humanae nalurae, ut sponsus sponsae copulatus est, iii, 2, 3). » Deus enim noster quasi ignis conflans
virginalis incorruptionis integritate servata. De- est illis qui gravia peccaia committunt, graviorum
s;endit quidem sicut pluviain vellus : aperta com- D suppUciorum verberibus visitans excessus.His vero
paratio, et (cougrua similitudo. Lana eniin *4G7 qui levia peccata et parva delicta admittunt, est
accipiendo, vel reddendo aquam, non rumpitur.sed quasi herba fulIonum,ut lotisrestituatmundiliam,
integra manct. Sic integrilas in Virgine et ante et lavet sordes filiarum Sion. Per filios autem Levi
partum,et in nartu,et post partum servataest(r)]. sacerdotalis dignitas intelligitur. At si sacerdotes
Hffic est enim porta quae respicit ad orientem, in Domini colandi sunt et purgandi, quid de caeteris
Ezechiele clausa fuisse legilur, Domino dicenie ad dicendum est, cum.judicium incipiat a domoDei?
eura : « Porta Iia;c clausa erit, et non aperietur, et « A sanclis meis, » inquit Uominus per Ez<>chielem
virnon transibit per eam, quoniam Dominus Deus ad angelos ministros vindiclae, « incipiie {Ezerh.
Israel ingressus est per eam. Princeps enim per ix, 6). « Siergojudicium incipithic a filiis,quid fa.
viam porlae in-iredietor, et per viam e.jus egredie- cient servi nequissimi ? « Si .justus vix salvahitur,
iur {Ezech. xliv, 2, 3). » Hic est Princeps de quo impius et peccator ubi parebunt? (/ Pelr. iv, 8). »

(1') Quae uncis includuntur, eadem e verbo apud Petrum Lombardum edila sunl. (Comm. in Psal. lxxi,

p. iii,v. 6. —
Edit. Patrol.
 ,

31)7 SERMONES DE TEMPOHE. - IN ClltCUAICIbiONE l^OiMIWI.

398
Merito ergo qui peccatores ita conflat et colat, in A anJe legem, secundum sub lege, tertium in gloria
colurnna ignisnos pr<Ecederedicitur,et hoc in nocte erit. Primumignorantia languoris, secun.lum
fuit
peccatorum et vitiorum. Ut enim per dipm gratiae d.!speratio ralionis, tertium a.leptio
SHnilatis. Ante
orLus, ilu per nnctem pecpaininum obtenpbralio legem enim homo non agnoscebat morbum
suum
inlelligit-jr.quae ante;idvenium ^alvatoris prajcipue ideoqiie silebat, non quaerens remedium.
Ut autem'
miindum involvit, quia nondurn sedenlihus in re- lex subintravit, per quam est
cognitio ppccati, et
gione umbraB raortis lux orta fuerat. Secunda mors ostendil languidis vulnerasua, mox
ruplum esl'si.
hic intelhgitur, quae erit in inferno, cujus umbra lentium, quia cceperuntaegri salutis
poscere reme-
sunt vitia et peccata. Rpgio ergo umbrap mortis,re- dium, sed peropera legis, ubi non esi salus
sanari ;
gnumpeeoati,regio dissimililudinisintelligilur.Qui enim volenles.quod qu«rebant invenire
nequibant.
ergo a ppccatis resurgunl, qui animas mortificant, Tandem igitur considerans homo neminem
per
in secunddin (mortem) non cadunt.Unde Joannes : legem juslificari posse, qu,.si diurnis clamoribus
" Beati qui habent partem in prima resurreclione fatigatus,rursum loqiii cessavit, de salule despe-
sccunda mors non habet poteslatem (Apoc.
in his rans, et subseculum est secundum
silentium.Tunc
XX, 6). » Prima resurrectio est animae a vitiis, ergo omnipotens Sermo Patris in
carne veniens,
secunda erit corporisa mortere?urg(3ntis.De prima rupit silenlium, locutus est pacera,
jj dedit gratiam,
ail Apostohis « Sur^^e, qui ilormis, et exsurge a
:
proposuit misericordiam, promisit veniam,
et cce-
morluis,et illuminabilte Christus (/i/j/t^.j. iv, 14). » perunt (.egii ac.jelerare ad medicum, et puritate
Et Salomon « Usquequo,piger,dormis ? Usquequo
:
fidei, veritatisqueconfessione.quasi magnis clamo-
de somno consurges {Prov..\i, 9), » de hoc somno, tibus flagitare remedium. IIoc itaque, invitaque
id estde corpore carnalium voluplatum ? De nocle prffisentia {(. Hoc itaque invitatus praesentia), agit
vitiorum et ignoranti.-e nemo sur^Mt, nisi Domino homo, ut per Dei gratiamsanitatem recipiat. Sed
pergraliam suam eum excilantem et illuminantpm. cum plena venerit sanitas et venturai
immortalita-
Nam devia iniquitatisdicitur : « Multi ingrpdipntur tis dabitur felicilas, non erit amplius quod
pelat,
per eam,et non reverlentur. » logredienlur quidem secundum illud : « In illa die non rogabitis Patrem
per se, at non revertentur per se imo Dei gratia qui.lquam
;
{Joan. xvi, 23). « Et erit tunc tertiura
praeveniente, et adducente eos.
consummationis silentium nunquam finiendum.In-
Merito ergo Angelus forlis in columna ignis filios ter primuin et tertium silentium multa
verba legis
Israel in nncte prsecessisse dicitur, quia virtutedi-
per .Moysen data sonuerunf, in qua erta nox ver-
vinitatis, vi.jcula peccatori.m in electis disrumpit.
borum. ut ait Aposfolus Inter medium vero etulli-
Krallrisin capite pjus
^ mum
« (/lpr;c.x,1), » id estdeilasin sonat unum verbum, una gralia, Salvatoris,
homine. Deus enim erat in Christo mundum re- scilicet benignitas et humanitas. Moyses famulus
concilians sibi.et facies ejus erat siculsol.et pedes
«
270 Drii mulla verba et multos
sermones protulit
ejus tanquam columna; ignis. » Facies angeli intel- Deus Paier unum verbum, unum serraonem
misit!
lif,untur quibus reluctt Deiimago etsimilitudo,
illi
Sermones Moysi multi impotentes fuerunt, qnia
ut in conlemplativis, qui sunt ut sol, qui eorum
quod dicebant, elficere non valeant. Unus vero
considerutio esi in ccelis.qui lucent in medio hujus
Patris omnipotens fmt, qui non solum dixit,
pravaj et perversa) nalionis, tanquam luminaria imo
quiB..!unque voluit, fecit. De quo per Isaiara Pater
260 fi.xa in firiiiamento coeli ;
qui effundentes ait Verbum meum quod egiedietur de ore meo,
«
;

super anin)am 3uam,lranseunt perlocum taberna-

non revertelur ad me Vdcuum, sed faciet qua^cun-
culi udmirabilifl usque ad domum Dei, in
vocc px- que volui, et proaperabitur in his ad qus misi
illud
suUalionis et cnnfessionis, sono epulantis. Pcdes [Isa Lv, 11, » Hoc verbum adhuc loquitur,
verodictisuntfirmi in fide.aliorumnecessitati mini-
dum pro-
missa in suis paulatim operatur.Cum autein omnps
straiites.fenumjucunditatis el benignitatis suae pro-
promissiom s in illo fuerint complet.-B, quia nihil
curantes.qui cum Marthasollicitisunt circa ministe-
ullradeerit, felix in sempiternum silentium erit.
rium,et lurbantur circa plurima, voleales quud non
«Dum ergomedium silentium tenerentomnia (2). »
valent.et ideo voluntas.drficiente facuItate,pro
facto Bene dicit omnia quia non solum illi desperabanl
;

eiscomputatur.Hisuntquasicolumnaignis,quiaSpi- quisublegeerant,sed illa deficiebant quae

ritu sanctoascensi.aliorum indigentiam promissa
relevant, ct fuerant. « Et nox in suo cursu mediiim iler
ad idpmaliosexemplosuoacceadunl.IIabebaletiara tencrel
a regalibussedibu3venii(3) » Triplex nosinlelligi-'
angelus in manu sua librum apprlura,quia
sacram lur, scilicct diabolus, vita praesens, et
Scripturam operatione sua complevit, partim prse- peccalum.
Nox estdiaholusin suocursj mpdium iter
ergo.i.l
dicando, partim quae de se erant dicta, consuitiman-
habebai ; iter,quia peneuniversuingenus. humanum
do,Pt land.-msensusejus aperiendo.Ilicomnipotens
tanquam gregera post se trahebat in barathruin
Seriiio Palris, quidum nudium silcniium tcnerent perditionis.Prasens vila nox cst vita fuliira,dies. ;
omnia,eln(>xin suocursu mcdium itcrhaberel, are-
Nox vesperam, dies illa habet auroram. Ves-
isla
galibus sedibusvenit.Triasunt silentia.Primum
fuit pera hujus diei cojpit, cum Adam peccavil.Atrora
(2) Vulgata habel : Cum quietum silentium con- beret, {Sap. ix, 14).
tineret omma, et nox in suo cursu medium iter ha- (3) Ibid.
 :

399 VEN. HILDEBERTI CE^fOMAN. KPISC. 400

illius diei fuit, ex quo Christus resurrexit, secun- A o "^ors morsus tuus ero.inferne {Ose, xiii, 14.) »
1 1

dum illiid : « Ad vesperum demorabiiur flelus, et Suscppil ergo ciroumcisionis sacra:r.entum, ul car-
ad matulinum laetilia \Psal. xix, 6). » nal(!m circumcisionem finiret, et spirilualem nojjis
Vita ergo ista nox est ; sed quis est cursus hiijus consummarel commendaret), el filius Abiahae
(f.

noclis ? Vita morlalis denrsum currit, sicut vila appareret, qui primo praeceptum circumcisionis «c-
immortMlis surduin ; sursum estin coelis
illius iter ;
cepit. Fiebal autem circuincisio die octavo nativi-

istius i tcr deorun) est in inferis. ller medium est tatis, et petriao culleilo, qui per Ghristum petram.
stadiura vitffi pra3senti3,qiiod nascendo intraviinus, de quo : «Pelra autem erat Chiistus (/ Cor. x, 4), >>
vivendo percurrimus, nioriendo eximus. Nox ergo qui tertio die resurrexit. In praesenti circumcidi-
ii-la in suo cursu hocmpdium habet iter,cnm raors mur a viliis, et in octava aetate, qu.-K erit perfecte
universos (juos reperit in statio vit;K praei^entis ad resur^entium, circumcidemur ab omni corruptione
inleros traxit. Nemo enim mortalium adhuc ad vi- poena et culpae, quando renovabitur ut aquilae ju-
tam immorlalem ascendere poterat. Tertia nox est venlus nostra. Iliam generalemfuturi temporis cir-
peccati, quffi ab originali peccalo incipiens, per cnmcisionpra spiritualis et interior circumcisio,
actualia currebat. Quando ergo post originalera quaenon modo in exteriori, ged etiam iu interiori
culpam, interdicti interminatione, naturalis ac t» homine servando est, nec in unat-ntum parte
peccalum
scriptoe li-gis praevaricatione succedente, corporis, ut illa circumcisio carnalis, sed in singu-
ad summuin incremenlum venerat, lunc nox (|uasi lismembris est exhibenda, ul membra nostra,noa
medium in suo cursu iter habebat.Unde Apostolus arma iniquitatis peccato, sed arma justiliae Deo
« Regnavit mors ab Adam usque al Moysen,etiara exhibeamus. Circumcidamus ergo corda noslra,ne
in eos qui non peccaverunt in siniilitudinem prae- noxia et maligna cogitemus, et oculos, 272 ne
varicationis Ad« {liom. v, 14). » N:x autem haec vanitatem videamus : aures, ne voces eanguinura
raultiplex. Apparente enim luce, mox in occasum audiamus ; nares, ne ihiinunditiae sordibus delec-
coepit vergere atque dacreseere. Videte igitur ordi- teraur ; linguara ac labia, ne in verba malitiae pro-
natissimum divinae dispensationis consilium. Cum rumpamus, nec os linguam ponaraus super ler-
el

enim omnis recuperandae (/". supp. salutis) spes pe- rara.Gircumdicaraus f.edes,ne ad effundcndum
et
rierat, et nox omnia secum rapiebat, tunc omnipo- sanguinem slnt veioces, et manus,ne ad vetitorum
lens271 Sermo ad liberandum (supp. hominem) tactnm sint porrpctae. H^ec est vera et salubris cir-
railtitur, ut amplius divinae gratiae animus^/". mu- curacisio, qua vivificatur homo interior, qua non
nus) commendptur. Venit, inquit, unde, et quo ? cutem carnis petrinis cultris abscindimus, sed ve-
S^^rrao Altissimi, unicus Patris Filius regisarega- terem hominem cum actibus suis expoliamus, et
libus sedibus venil, scilicet de conces.=u Patris, de '
novum induimus, qui secundum Deum creatusest
aequalitate majestatis, de sede regali ad carnem, in justitia et sanctitate veritatis,qiiam comraendat
ad crucem, ad m.ortem de lumine c(Eli usque ad ;
Apostolus, dicens : « Neque quae in manifeslo, in
tenebras inferni. Super hoc c(Elum stupel, terra carne est circumcisio,sed qui in abscondito Judaeus
rairatur, homo contreraiscit, angelica reveretur est, et circumcisio cordis in spiritu, non litlera

celsiludo. Doc est enim opus sine exemplo, humi- {Rom. II, 28, 29). » Cessat ergo figura, veritate
litas sine modo, graliasine raerito, domuni sine per Christum impleta, qui factus est sub lej^e, ut
pretio. Ille enim, cujus magnitudinis non(!stfinis, eos qui sub lege erant pressi et rei redimeret. Un-
in tantum pro nobis liumiliaridignatusest, utnon de ? a diabolo, a ppccalis, a perditione, a lege im-
solum pro noiiis fierct de rauliere, sed eTiam sub portdbili. Unde Pelrus ail : Hoc est onus quod n(c
lege (ieret, circumcisionis sifrnaculum suscipiens, nos, nec parentes nostri portare potuerunt {Act. xv,
ut spiritualem in nobis circuracisionem perficeret: •10). Faclus esl etiam ex mulipre, ut adoplionem fi-

et ab onere legis aicut ab aliis pcenis nos solveret. liorum reciperemus, id est bona gratiae, per quam
Unde Apostnlus : « Ubi venit plenitudo temporis, filii Dei fiunl.Hincenimadoptionera recipieraus,qiiia
misit Deus Filiura suum natum ex rauliere.faotum illeunicus FiliusDei non dedignatusestparticipatio-
sub sub lege erant redimeret, et
lege, ut eos qui D nera nostran naturae; factus ex inuliere,ul non solura
adoptionera filiorum reciperemus [Gal. iv, 5). » unigenitus esset, et fralres haberet, sed etiara pri-
Octava die aborlu omnis infansllebraeus circura- mogenitus in multis fratribus fieret.Unicum Filiura
cidebatur secundum legem et Jesus puer qui non ;
Deus habet, quem de sua subslanliagenuil^non au-
venit legem solvere, sed implere, sui Natalis die tem nos desua subsiantia genuit.Creatura enim su-
octavo, quera iiodie celebraraus, a parentibus .=uae mus, quain non genuit, sed fecit el ideo ulCnristi ;

caraiscarnalecircumcisionissuscepitsacraraentunr. fralres secundum nostrum modum faceret, adopta-

Factus est ergo sub lege, qui circumcisus est die vit. Illf? natura est Fiiius, qui est quem genuit Pa-
oclavo, et legalis hostia oblata esl pro eo die qua- ter.Nos vero benelicio et dignafione filii Dei sumus.
dragesimo. Qui lej^alia illa suscepit, non ut ab eis Iste igiiur modus, quo nns Deus, cum jam esse-
expiaretur, sed ut ex eis liberaret nos, qui eis ser- mus ab ipso non nati, sed condiii, et insliluli verbo
iliter tenebamur, sicut mortera suslinuit, ut ab suo, et quia fecit ut filii ejus essemus, adoptio vo-
ea no3 liberaret, eecundum illud : « Ero moratua, catur. Unde, « dedit eis potestatem fllios Dei fieri^
 401 SERMOiNES DE TEMPORE. - LN EPlT^HANlA DOMINI. 402
hi3 qui crednnt in nomine ejus (Joan. i, 12). » Qui A visa, prophetica attentione insignis, cordibus
Hde-
ergo infectus est secundum deitalem,« f.ctus est ex lium exsultationis et fid.i pr,Ecipuum ingerit incre-
rnui.ere secundum oarnPm, ul per eum a.loptionem
menlum. Hoc etenim dio paries gcnlium .d parie-
fil.orum reciperemus (G«/. iv, 5).» Non ait accipere- tem Juda^orum cucurrit
[f. occurrit). Oves ex alio
mus,sedrec.peremus,utsigniticaretnos:commi.isse ovili ad Pastorem convenerunt, ut
lapis 274 re-
inAdam,exquomorlales.umus.Hicestergof„ctus prohatus caput anguii, duus in se parieles
fieret in
ppr quem salvandua erat in monte Sion.id est in il- conjungens J.id^eorum et genlium, et ovihus e di-
l.s,quMneni>nenl.avirtutumconsiituti.revelatafa- verso [^ ex adverso], ad oves accedentibus fieret
ciP,glonamDoraini specuIantur.Sion 9.n\mspeculalw utrumque unum ovile et unus Pastor. Exsultat ergo
interprelatur sive s.ecula.^l per hoc possid.b.l do- et la^tatur
solitudo gentium, qus hodie facta est
rnusJacobeosquiseMOssedrunt.SicutenimdiPbus lilmm inter spinas, et amica inter fllias Hodie
8icut
Josue.fih. Israel in terram promissionisingre.si^sep-
namque Ecclesia genlium olim sterilis coepit parere
tem populos de lerra sancta ejecerunt.sicV.rbo D.i plu.imos, quando suas pnmitias in tr.bus iM.gis
«73 vemenle, su.sque ducatum pr.nebente, domus Rpgem regum adorare misit.et quae plures habebat
Jacob, id est bdeles vitiorum supplantatores, pos- fihos.id est Synagog,.,roepit infirmari^q,.^
per vati-
sederunt eos qui se po.sedprant Ghristianos efTe-. cinium legis et prophetarum edo( ta hunc cs.e Chri-
c 03. b.gnum qu,ppec(Elesti«regissequentos,alque " stum,
quem Magi adoranl in Bethlehem nalum non
glad,umspiritusacc.p.entes,etinman.bu8gestantes, regium bonorem ei exhibere.sed hostilem saevitiam
mundum v.cerunt,8ecundura illud « Haec eslvicto- in eura exercere ex
:
paHe cogitavit. « Audiensenin
ria quae v.ncit mu.dum,fid_es noslra (7 70««. ni,4).>. Herodes. rex,novum regemnatum,« turbatus est,et
M.racul.s enim crebrescent,bus,terruerunl [/•. erue-
omnis Jerusalemcum i!lo(.f/«///i.n,3).» Verumtamen
runt] ,n tenebr.s sodentem, ac de tenebris
ad lu- et deillo populo Dominus convallem labernaculoru-n
cem, de algore v.i.orum ad caiorem fidei et ignem dimetiens.reliquias salvavil, secundum illud-«Re-
char.tatis, q,.em venit Dominus mittere in terram, liquia^ salvs flent {Rom. ix, 27).
Hodie igitur cla-
,,

eoa vocaveruntUnde sequitur Et ent domus

Jacob : rificatus eet Filius hominis, atque manifestatu»
tgms, et iomus Joseph flamma. Una eademque
est Unde Epiphani» dicituristedies, \de^imanifestatio.
domus Jacob et Joseph. .d est sancta utraque Ec- nis vel a;;/'anV2o«{.v,quia manifestatus
estDelFllius
clesia.cujus pars militat in terris, pars [altera] et in stella gentibus revola.usest. In
aquisbaptisrai
triumphat.n coel.s.Sed domus Jacob dicitur secun- Patris voce et cceliapertionedeclaralus es.
in nu-
dum partemmihlant.um, etvitiasupplantantium; ptiis,aqu<ein vinum conversione. lllis virlutum
nrae-
domus Joseph secundum partem triumpbantium,et coniis diem istum coruscanlem sancti
Patres solera-
inbealud,oequ,e.centium.Jacobenimsw/,«/a/or, C ne.n haberi sanxerunt. Cujus tamen celebration.g
Joseph au^^.«/u.. dicitur. H,c ergo ignis,
.bi flam- alque venerat-onis prima exstitit causa, ,|uod
ma erit, quia hic fervet charitas sed ibi nova
:
ard^bit, stella ortum veri luminisi indicante. tres Magi uno
ubi ex tolo corde, ex tota mente diiigetur Deus,' itin-Tn eadem praevia Christum venerunt
adorare,
secundum illud Isaia« «Vivit t^oniinus, cujus ignis
:
et mystica munera ofl^erre, aurum, thusmyr- et
in Sion, et camiuus in Jerusalem {ha. xxxi, „ rham, ut implerotur
In Sion enim, id esl in speculatione
9). illud Isaioe Omnes de Saba
: «
pra^sentis Ec- venient, aurum et thus delerentps, et laudem Do-
cles.ae,
charitas est tanquam ignis. In
Jerusalem mino anr,untiantes(/.sa. lx, 6). >. Et propheta (David)
vero fraterna f/. aeterna], id est
in visione pacis, a.l Reges Tharsis et insulee munera offerent, re-
:

ent tanquam caminus flamma. «Nunc enim ex

et ges Arabura et Sabadona adducent(P,sa/.Lxxi,iO). »
parte cognosciraus; et ox parte prophetamus Cum Haec singula verba ccelestia spirant
:
mysleria.
autom veneritquod perfectura
est,tuncevacuabitur Atlendite eigo diligenter, fratres, el
conferte in
quod ex parle est. Nunc videmus per unum prophelici et evangelici oraculi verba. At-
speculum, et
in aenigmate, tunc autem facie ad faciem [Col.
tendileergodiligenterquivenerint.elquot quoduce,
xiii,
10), » cum ad regales sedes, ad coelestem necnon unde.et quovenerint, et quid obtulerint.Re-
aulam'
elevat, per Angelum magn.
consil.i, perfecte adhs- D ges venerunt, Magi venerunt
et Ires, plures tamen
ren.mus p;,ci Dei, quaj exsuperat
omnem sensum, habentes in comitatu.Fuerunt autem Magi
non uti-
gior.aet honore cum rege
Salomone decorati.Quod que nigron.antici(necromentici),vel malefici
nobis prffistare dignetur qui vivit utqui-
et regnal Deus dam dicunt, sed philosophi Chaldaeorum.de
singulis
per omnia saecula sfficulorum.
Amen. pbilosophanles, qui es (eis) signiflcata perpendere
XHI. didicerant,et ex ci.cumstantiis rerum
futuros even-
IN EHIPHAN.A DOMINI SERMO PRIMUS (3*). lus agnoscere.Et diounturfu.ssedegenerebaiaam,
« Con-regahuntur fllii Juda et fllii israel pariler et successores doctriua> ipsiusqui prae.i,xerat loOrio.
et ponent sib,met capul unum. tu^-stellaex Jacob.et consurgel v.rga de
ot ascendont de Israel elper
« terra, qma magnus d,es Jesrael [O^e. i. 11). >, cut.et 275duces Moab (A'um. xxiv,
17);. etven.^se
Hujus d.ei solemnitas a prophetis in spiritu prae- de terra Pe.sarum, ubi est Saba fluvius',a
quo rcgio

(3*). E San-Germ&n., n. 381.

403 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 404
nominatnr: qiiaj omnia allegoricH serviunt signili- A adversitaiis, sed per ignem urentis tribuiationi8,et
calioni.spintuuleinquespnsum eiflagitHnt.Spiriliia- peraquam dissolventisdilectionis transeant in refri-
les igiturrcges, quales et ipsi eraul, in eis tignifi- gerium. Optiina cst htcc via quam siella insinuat.
Cali sunt, qui se et alios in virlutibus rpgunt, qui Ha3C est via de qua ail Jereraias: « Slate in viis, et
cor suum muniunt omni custodia, qui corda sup- intcrrogate vias Domini ajternales, et qoaerite quae
ponunt (C. di.«ponunt) in virlute, id est in charitale, sit via bona (Jer. vi, 1). » Multae viic sunl, quibus
ut non solum speciem virtutis habeant, scd ctiam bona via quairilur el invenitur Mullae sunt marga-
virtutem (ipsam,) de qnibus ait Scriplura « Cor : ritae,quibus veniturad unam preliosum murg.iritam.
regis in n)anu Domini,et quocunque volueril veitet Viae ig tur aeternales sunt apostoli et prophetae,quo-
Ut enim Jeremias ail: « Non
illud (Prov. XXI, 1). » rum forma invemtur via bona,et mar-
ct doctrina
est hominis via ejus, nec viri est ul ambuiet, et garita pretiosa.scilicet Christus,()uiest via in exem-
dirigat gressus suos (yer,x,23) )iRpges ergo coclesles plo, veritas in promisso, vita in praemio; via se-
et spirituales merito dicuntur.qui Regi regum.quem cundiim humanitatis huraililalem veritas et vita ;

stella demonslrat, adhaerent, quibus Propheia di- secundum divinitatis celsitudinem. Hoec
mysleria
cit : (I Et ni.no, regep, inleiligile; erudimini. quj revelavitMagisilla stella,qua iilurainati, qua irent
judicatis terram {P.^^al. ii, 10). » Ac si dicat Viri g etquo, intellexerunt. Unde ct Isaias ad Jerusalem
:

coslestes, qui jam regnatisin spe.et regnatuii estis spiritualem loquens, ait « Arabulabunl gentes ia :

io re futura, quando fulgebitis ut sol io regno Pa- lumine. tuo,et reges in splendore ortus tui {laa. lx,
tris qui judicatis lerram, id est accusatis et dam- 38).))Ecce stellaquae reges antecedebai.ecce lucerna
natis in nobis lerrena,inte!ligiteillum, scilicel quera quo3 non venit ut ponatur sub modio, sed super can-
stella declarat, qui Magi eslis et philosophi, non delabrum, ut luceat oranibus qui in domo sunt,
utique secundum terrenam philosophiara quae deci" scilicet lides, in quatanquara in lumine gentesam-
pit, unde aii Aposlolus; « Videte ne quis vos deci" bulant ad Christum.habentes duos pedes charitatis
piat per philosophiam el inanera fall.iciam {fol- et duorura Testaraentorura doctrinam servantes.in
II 8),»sed percoBJeslPm theolngiam qua cognoscilis medio duorum cognoscitur veritas.secundum illud :

mysterium regni Dei. Qui ergo reges sunt bene « In medio duorum aniraalium cognosceris. » Hos
regant, el recte juriicent Magi sunt, id est
; et qui [ledes operalurin g''nlibus fides.quos gemino peJe
theologi, intelligant quomodo veniant, et unde ad duorum Testamento-
dilcctionis proficere facit, et
regem novum, et quot veniant.Veniunt quippe, ut rum namque nianda,
intelligenliam parit.Per fidem
diclum est, reges et Magi, et tres veniunt, quia in torum assumiturscienlia eorum. Unde Isaias :«Nisi
Christo illa(summa) Trinitas fueratab eis adoranda, p credideris, non intelliges.» Per fidem namque man-
extribus filiis Noe disseminat«,ad
et in eis ^ente? datorura inundantur corda, atque servantur oculi
Christum venlurae praesignalee suut. Sed quomodo Haec est lucerna quaj in testa mentis
inleriore;;.
veniunt ?Stella duee.Haeo stellaest illuminalio fidei, humanae tanquam lux fulgel,quae non est ponenda
quae est prima rerum suppositarum (4), « et ar^u- sub raodio huuiani timoris.sed super candelabrum
mentum non apparentium, » ut ait Apostolus.etini- sanctae coofessionis, fjuia sicut corde creditur ad
tiura bonorum, per quam in nubis existit Dcus.per justitiam, ita ore confessio fitad salutem. Hic est
quamdeificaaurexdivinaesubstantiaspariicipalione splendor ortus quo reges ambulaverunt, quia
in
(/. ad divinae substantiae participationera). lisec est ortum inelfabllem novi rej;is declaravit eis, quibus
fufdiraenlum positura quod
in cordiltus fi lelium, in&iiiuavit utramque Verbi generationem, de qua
nemo-mutare potest, fides operansperdilectionem, Isaias « Generationem ejus quis enarrabit ? (/*a.
:

posiia in tundamenlo (quaj) neminem sinit perire. xni, 8). » Hic est splendor,de quo Propheta ait:« Et
Non lucet stella, nec ducit.si non oper.itur fides per sitspleniorDomini DeinoslrisupernosCPAa/.LXxxix
dileciioiiera. «Fides eniiii sinc operibus mortua est 17). » El 277 Signaiumestsuper noslumea
alibi ;«

{Jac. II, 26). >> Slella ergo sine luce, fides sineopera- vultus tui, Doatini: [Psal. iv, 7).» llliusenim vultum,

tione. id esl speeiem, declarat cujus ortum demonstrat,

Nova aulem stella novae nativitatis nuntia, intef D quia sicut facies illius est mvisibilis, ita illius or-
alias miro fulgore splendebal, quia fides quas ope- tus est incffdbilis.
ratur iionum atl omnes, maxime autem ad doraesti- In hoc igitur lumine, in hoc splen !ore, reges
cos lidei, mentes fidelium,pulsi8 lenebris vitiorum, Tharsis cl insulae, id cst gentium Ecclesiee quee iu
mirabili claritate illustrat, ostendens 2? 6 eis viam salo hujus mundi silas,fluctibus tribulationuiii tun-
qua, et patriaui ad quam eant, id est Christum qui duntur, sed non Iran^untur.arabulant ad Christufn.
est via qua itur, et veritaset vita ad quani itur.Haec De Saba venientes, aurum, Ihus et myrrham Deo
est via regia, de qua praeceptum est liliis Israel ut et Filio Dei afferunt. Saba, caplivilas vel conversa-
incedant regia via, non declinantes ad dexleram, tio interpretatur. Per Saba igitur spiritualis capti-
I
vel ad tinisiram, quia illi quibus dalum est noeee vilas iiitelligitur,quia sub diabolo mundus captivus
Deum, debent sequi Chnslura,ul ab iliuerf rectitu- tenebalur, et vanaj conversationis vetustas, qua
dinis non moveat dexleraprosperitatis, vel sinislra filius prodigus in regione dissimililudinis dissipavit

(4) .Speravdiirum suhsVmtia reruni [Heb. xi, 1)

 405 SERMONES DE TEMPORE. — IN EPIPHAMA. DOMINI. 406
substanUam suam, vWondo luxurioBe, et cupiens A meliora provehitur, et est tribulatio, tunpio, pro-
saturari de reliquis porcoruni, adheesit uni civium fectns, productio- Unde Apostolus « Tribulatio :

regionis illius, id cst diabolo et pascebat porcos, patientiam operatiir; patifnlia vero probationem,
quia irnmur.dis et lutulentia actibus oblectabatur. probatio vero spem, spes autem non conlundit.
Sed sleila malutina illucescente, revocato in me- quia charitfis Dei difTusH esi in conlibus noslris
moriam Pat^e Fpirituum,qiiem reliquit^coepit exire {[{om. V, 3). » 1 hus qunque Christo ^fferimu.s, cum
de Siba, id est de mii^eria diabolicae Cfiplivitiitis, et ejus amore tlagr.tntes per studium devotae ac sin-
van£B conservalionis, et properare ad Putrem quem cerffi orationis ei placere coritcndimus de quo di- ;

reliquerat, id est ad Christum {Luc. xv, 15, etc.). citur : ' Uirigatur oratio mea sicut incensurn in
Iste enim filius prodigus Ecclesia est gentium.filia conspectu tuo {Psnl. c\h, 2). » Myrrham autem de
Bummi Rpgis,qtiae oblila priori ignominia, de Ba- cordis arcano proferimus, cum Chrisli amore
bylonia conCusionum migravit in Jerusalem, id est corpus noslrum a viliis et concupiscentiis morlifi-
in visionem pacis,Md quam Propheta « Audi, filia, : cantes, carnis petulanliam districte viventes repri-
aurem tuam, et obliviscere po-
et vide,et inclina mimus. Haec est myrrha de qua in Canticis dicit
pulum tuum,et concupiscet Kexdecorem tuum, et sponsa : mei distillaverunl myrrham pri-
« Digitj
.^ ^. ,--,•• ....^.^.....^.gv., mam (Cnnr. v, 13). » Myrrha utique primn est ca
illuminare Jerusalem, quia venit lumen tuum, et stigatio carnis pro coeiesti ^'loria.Estaulem myrrba
gloria Domini super te orla eet {Im- lx, 1). » Ac si nec prima, nec vera, mortificatio carnis pro inani
dicat:0 Ecclesia, quae cecidisti in Judaiis, surge gloria.Qui enim laudem temporalem venando,car-
in gentibus; quae cecidisti per negationem etvi- nem arf]igit,in angaria portat crucem.Cogitur enim
tia, purge per confessionem et virtules qti.-e ceci- ; cupidine inanis [glorise, crucem gestare, myrrhae
disti perge infidelitatem, surge per fidem. Tu ergo quidem tenens speciem, sed non virtutem. Etideo
quae taces, quae dormis, surgp et vigila, et sic illu- inter virgines fatuas reputabitur, lampasque ejus,
minare, secunduni illud Apostoli « Surge, qui : quia oleum,id esl spiritum nnn habet, exstingue-
dormis, et exsurge a morluis, »id est, a peccatis, tur. ilabet quidem lumbospraecinotos.sed lucernas
« et illuminabit te Christus {Ephes. v, 14).» Hic est ardenles non gestat in manibus ideoque in tene- ;

enim lumenqui illuminat omnem hominem venien- bras laittetur exteriores. GiTeramus ergo myrrham
tem in hunc inundum.» Surge ergo.et illuminare primam cum Aposlolo, qui ait « Casligo corpua :

quia venit lumen tuum, id est Dei Filius in hoc meum, el in servitutem redign, ne cum aliis prae-
mundo apparuerit ;» et gloria Domini super te orta dicavuro. ipse reprobus efticiar (i Cor. ix, 27). »
est {ha. Lx, 1), idest f/. stells] gloriosiRegis nun- C Offeramus et thus sancta) orationie, ct aurum,
tia, ac fidei significativa, qua coruFcante, rege apertisihesauris cordium.sapientiaeetconfessionig.
Tharj^is, id est exemploraiores [/. exploratores] Rasc enim munera in Ihesauro animi cnndita pro-
veri gaudii, cum sancla Jerusalem de Saba sur- feruntur, cuiii corde cred-itur ad justitiam, ore
gunt,veniente8 cum muneribus adorare Dominum, autpm confessiofit ad salutem.
regem cceli, mystica munera offerunt,quibussuam 291 Veniamus igitur in his muneribus.sed cura
fldeM» profitentur.^^cilicet aurura,thus,et myrrham, myrrha mortificationis vitiorum, thure orationis,
[quaej mystica oblatione si^'nificant ipsum cui offe- auro coelestis cogitationis, stella fidei prievia, cura
runt [essc] regem, Deum, mortale;.T. In auro 278 regibus Arabum
Saba adorare Salvatorem in
et
enim quod regibus in Iribuia dari soIel,regia nali Bethlehem Judae. Ecce qua venerunl in Belhlehem
intantispotentia insinuatur. In thure quod in Dei natum Regem iiiveniunt, quae anti^iuitus dicta est
sacrificio adolatur, divina ejusdem essenlia mon-
Ephrata. Ephrata, s/,eculum; Bethlehem, domus
Btrairr. Inmyrrha, qua corpora morluorum con- panis interpretalur. Merito domus panis, in qua
diuntur.pjusdem mortaiis nntura significatur. Hcec dignatus est nasci pani3ccelestis,panis angelorum,
munera sacramento sunt congrua. llisenim tribus qui virtules reficit angelicas, q i non tantum de
intimatur regia pote^tMs, divina majestas, humana David
^ in Brtblehem natus est, quia egressus ejus
mortalitas,quae in Chrisli persona fuisse creditet est ab initio, a diebus a^ternitatis. Eprressus ejua
praedicat mater Ecclesia catholic;), et ipsum jara in enim a Patre initiali, sed non initialiter, imo
coelo regnanlem, non mysticis vel figurativis mu-
aeternaliter, quia a, p, e, u, et w, e, a, d.
neribus, non inanibus donis porrectis, sed auro,
etc. (4*1. Non est ergo minima Bethlehem, etsi
thure, myrrha de cordis nostri apotheca prolatis comparata civitatibus Jud», ubi multa hominum
honorat,itque adorat. Aurum enim Deoofferimus, millia sunt, parvulus vicusvideatur, quia Domi-
cum sapientiae \ur.p resplendemus, et er patien- nicap naiivitatis praerogativa
(
onnibus prajstat. Hoc
tiam, pulsi tribulatioiiibus, non deficimus. Sicut autem Dominicajgloriaespeculum miro extulil prse-
enim aurum excellit intcr metalla, ita sapientia conio, qui recte Ecclet^iaj fypum gerit, in qua ve-
inter d)na. Aurum quoque mallei tunsione produ- ritas invenitur.si dignequaeralur.Merito erg. eo in
citur; sic fidelis anima tribulationis patientia ad loco Christus nasci voluit, qui lolius Ecclesi.-B

(4') ita in ms. Porte pro n del.uit poai i, el sic explicari In principio crnt Verbnm
»rat apud Deum.
:
el Verhum
 407 VCN. IIILDEBEllTI CENO.VIAN. EPISG.
408
typi.m perit,ct ex nomine innnit Christum pabu- A tissimus, qnia congrefjati sunt in nominee.jus.Nec
lum vila3 cunclis [fidflibusj. ipsa esl enim civilas solum congrcf,'ati, sed ambulare nos oportet in no-
Domini virtulum, in qua sicut ai.diviinus verila- mineejus,socuiidum illuil Aiiios:« Nunquid ambu-
leui. sic videmus.quam exlra hanc nemo videt vel labunl duo paiiler, riisi eis coiivcnoril? {/\mos. iii,
au<iit, ncmo vere credit, vellaudat. Non est enim Nonautem
3.) » conveniet,nisi in nomine pjus per
locus veri sacrilicii extra cathulicam Erclesiam, quemdaturspiritus pacis,sincquonon estjunclura,
nec speciosa iaus in ore peccaloris, imo, ul ait sed scii-sura cordium.
Salomon, « circulus aureus in naribus suis, mulier Ilaque in nomineejus et congreizamur pariterin-
speciosa et falun (Prov. x, 22). » Ut ergo jucunda cipiendo.et ambulamus pariter profiaiendo, donec
decoraque sitlaudatio, ascendamus cuui I\lagis de perveniamus amplectendo.Hoc modo congregantur
Saba in Bethleheui, munera deferentes, et sic lau- filii Juda et (ilii Isruel, non corpore scilicet tun-
dem Domini digne annuntiantes.Qui enim mystica tum,sed fi le acmente.Unde Dominus per Michae£m
munera offert Domino,sacrificium laudis jam valet ait « Gongregatione congregabo Jacob lotum
:
te :
offerre, de quo per Prophelam Dominus ait : « Sa- in unum conducam Israel reliquias.pariter ponam
crificium laudis honorificabit me (P.sa/. xlix, •15).)» illum quasi gregem in ovili, quasi perus in medio
quo ascendens meretur videre snlu-
III.c est iter,
p caularum (Mich. u, \2). Non simpliciter a.H,cor,gre-
tare t)ei. Ideoque sancti Magi
Maei munera deferentes,
rip.tp.rpnifts />n^,. oori /.,»,^„»^,..-- ,. ...
; sed cmgregalione congregaho, ul geminatione
gabii • .

etliud-^m Dimino annuntiantes, eum invenire uie- vocis monstretur juncturacordis elo,Deris.Per quid
ruerunt, utsic impleretur illud Osee, quod sujira autem conjun^ilur.declaralur. cum subditur « Et :

posilum Pst; « Congrt'gai>untur filii Jndaj et filii ponenl sibi capul unum. » Oinnes, sclicet, ponent
Israel pariter, e\.c.(Ose.j, 11).» Pcr lilios Juds, silii Christum caput.Unde perEzechielem
Dominus
Judaei.per filiorf I>;rael genliles sigriificantu;- pari- ail : « Et princeps unus in niedio (5) eorum (Ezech.
ter, quia unus eis D iminus, una uniim ba-
fides, XLvi, 10). David servus iiieus, id est Christus se-
))

ptisma [unum] corpns facti

; sunt, quia unus erut cundum carnemde David natup.«Ipse est » enim.ut
Spiritus quemperceperunt ;unumcorpus facti sunt ait Apostolus, « corporis,» scilicet » Ecclesiae 28t
propier societatem, quam lecit Spiritus, scilicel, principium, primogenitus ex mortuis, in omnibus
cum Patre el Filio, quain cum Tnnitas faciat, ad primatum tenens (Col. i, 18), » caput utrique
Spirilum sanclum pertinere inlelligilur. Ipse enim
est Ecclesiae.quia unila est illi Ecclesia gratia, et
esl Spiritus adoptionis filiorum. Ipse est Palris et
natura, ut capiti corpus. Quia itaque se habet ad
Filii 280 ainor et connexio. Ad ipsum ergo per- Ecclesiam ut caput ad corpus providet enim Ec- ;

."
tinet socielas,qua filii
;
Juda^ et filii Israel
X.."... congre-
v.^nf,.c- clesia?, ei
uiesia?, et regu
regit eam, et in eo sunt omnes sensus
ganturpariter, ut fial unumcorpus unici FiliiDei. C gpirUuales Ecclesiae,ut in capite omnes sensus cor-
Sicutenim unum corpus homi.nis multis consiat poris. Sicut enim anima totum corpiis ncstrum
meiiibris.el vpgelat omnia mpinbra una anima, fa- animat omnibus sensibus
et vivificat, sed in capile
ciens in oculo ut videat, in aure ut audial, et sic idfoque capiti sunt oninia subjecta ad ope-
sentit,
in caeteris, ila Spirilus sanctus membra corporis randum illud iiutem super localum est ad consu-
;

Chrisli, quod est Ecclesia, cnntinet et vegetat. Et lendum,quia ipsius aniiiiee qnge consulit corpori
sicut humani corporis mimlirum prcfcisum, for- qucdammodo partcm gerit caput, in quo omnis
mam quidem.qua coj.^noscilur,reliiiel, sed non se- sensus apparet, sic uiiiverso populo sanctorum,
quitur, i|uia Spiritus praeter unilatem [non] juvat, tanquam uni corpori, capul est homo Christus,
ic quicunquo a praeJiclae pucis unitale divisus quos omnesusqueiidultiiiiuin justum sapientiaDi-i
est, sicramentum tanquam formam retinet, sed illuminat quae plenius in Christo fuit. Aliter enim
spiritu prster unitalem non vivit. Fruslra igitur caeteri homines sapientes sunt, aliter homo Chri-
foris de forma gloriitur, nisi int s spiritus vpgetef, stus, qui ipsius papienliae,qua fiunt sapientes.qui-
qui in cordibus diffundiiur. Un^uintuiii pst (]uo cunqui- homines,iion solum henelicium habcl, i^ed
fratres habitant vpre in unum : .'^ine har^ unilione etiam partes ipsius gerit veri ate et gratia plenu.s,
inunumesse nolunt ;
pt si non corpor.. ta,„en D eti.icircoomniumqui de plenitudine ejus accipiunt
mente sunt unum. Et [/ At alii] illi suot tan-
in capute&t
quam juncturn jumentum inquietum.quod non tra Hoc igitur caimt unum sibi ponentes filii Juda et
bit.sed portat. De (luibus in Iibro Jesu filii Sirach filii It^rael ascendent de lena, id est,
:
de lerrenis et
« Praecordiffatui rotacarri.fenum portat
semper et carnalihus desidcriis, accensiones in cordibus suis
murmurat (Eccli. xxxiii, 5). » Tales inoominc Jesu disponentes,sciliculgra(iu8 virlutum.quibus ascen-
non sunt congregati, sed qui habent unctionem a dunt proficienilo de virtute in virtutcm usfiue ad vi-
Sfiiritu. De quibus ait Veritas « Uiii duo vel Ires dendum Deum
:
dpoiura in Sion.Et hac omnia tacia
coTfirpgali fueriritin nomine meo, ibi aum e^-o in sunt per Jpzrael.cujus dies mMgnusest.Magnus.iii-
m-^dioeoriim (Mntlk- xvri,20). » Magniim e?t quod quil.etdiesJezrael.id est seminisDei:Jezrael quippe
eis praestalur, dum in raedio [eorum] hubitat Al- semen Dei interpretatur. Hic estDei FiliusPatri oin-

(5) Vulgata habet .•

Princeps aufem in medio, non princeps unus.
 409 SERMONES DE TEMPORE. — IN EPIPHANIA DOMINI. 410
ousion.quidePatre 8eternalileregres?u3,a3sumptio- A noster,tanquamjam exspectatione fatigalus, qua-
necarnis semen Abrahae Factusest, in qiio berK^dicen- dam obiiquatione culpiim in Ueum referetiat, di-
tur ornnes gente3,quarum ipsetuit exspectaiio. t)ies cens Tu vero repulisti el despexisti. distulisti
: «
ergoe.jus non imrnerito dicitur, non soluin quo de Christum tuum (P.$«/. lxxxviii, 39). » It^aias, vir
Virgine nasci,sedetiam quo steiladuceterliodpcimo Dobilis et urbanae eloquentiae,tanquam indigniindo
die suae nativitatis gentibus voluit revelari. Magnus dixit « Utinam dirumperes ccelos,
: et venires
est iiaque dies iate Jezrael, quo gentes venerunt (Isa.LXiv, 1). Uavid jara de optatu prosiiierat in
»

adorare Dominum. Surama igitur devotione dies iraperaturam, dicens « Inclina ccelos tuos, el de-
:

istacelebranda tot praedicta mysteriis.Sanciificatus 8cende(Psa/ cxliii, 5). » In hunc modum tolus iile
PBt[enim] isle dies, ut prffidicimus, triplici virtu- prophelarum conventus, tanquam diutius exspe-
tlum prusrogativa. Sic enim tertio decimo die suae clandopertaesus, nunc optand), nunc imperando,
nativitatis per steilam. magia innotuit;sic et trige- nunc conquerendo,nunc indignando sernronessuos
simosua? setati.s anno, ut omnem justitiam imple- variabat.Tandpm venit exspectatus, et clausit ora
ret.dignatus est a Joanne in Jordane baptizari, eo- prophelarum.D.itum est proniissum, et impositum
demque die, anno revoluto, ad nuptias invitatus. est proraittentibus silentiura. Sileal 283 ergo le-
quibus interfuit architriclinus, aquam in vinum r» gislator, quia linguae impeditoris estapud Deum.
mutavit.mystice in nuptiis sponsi et spon?ffl signi- Sileat Isaias, quia polluta se (atetur habere lat.ia.
ficanp,etin conversioneaqua? in vinuni,mutationem Sileat Jeromias, quia puer est, et nes^cit loqui.
Si-
legaiisobservantiae in spiritualem Evangelii 282 leat Ezechiel, quia polluto pane vescitur. Sileat
intelligenliam insinuans.Ipse enira ad Joannis ba- Daniei.quia posl visionem graviter inlirraaius est.
ptismum venit,non peccatis tnundandis indigens, Sileat Osee, quia fornicariam duxit uxorem. Sileat
sed vim regenerativam aquis conferer.s, non ut Araos, quia Propheta nnn est, sed paslor veliicans
servus purgatione indigens, cum a servo Uorainus sycomoros. Erumpal vox Ecclesi;t-, el dicat Ap- :

Don dedignetur bapiizuri. Magister a discipulo ba- paruit huraanitas.et de.tasSalvaioris nostri ;venit
ptismum recepit per quem non fiebat peccatorum enim non tantum cum vino et oleo,sed etiam cuiu
remissio, sed hominu"i ad baptisraum Ctiristi as- purpura et sacco Christus quidem Deus et homo
suefactio et praeparatio. Ibiaperti sunt cceli super modo qu.Tdam agebat, in quibus apparehat verus
eum,et vox Pairis inlonuit; « Hic est Filius meus horao modo quaedam, in quibus apparebat verus
;

dilectus, in quo inihi bene complacui ipsum au- ; Deus.quia mudo histrionum luden.s, in varias spe-
dite (Matih. ui, 17 ; xvii, 5). » Ibi in specie colum- ciessealternatim transformabat;De quo ludo dicit
bap Spiritus sanctus apparuit, quia baplizatis in Sapientia « Delectabar per singulos dies, ludens
:

spirilu januacoelestis aperitur. Ibi ;

raystprium Tri c coram illo in orbe terrarum [Prov. viii, 30) ; » die
nitatis est insinuatum. Pater in voce, Filius in ho- siquidem nalivitatis, apparuit horao Deus. Dical
mine, Spiritus in coluiiiba quia quisquis fidem ; ergoEcclesia:i)omine Jesu, In Natitli tuo inventus
Trinitalis.quam in baptismo prolitetur, dignisope- es habitns ut horao, paulo'minor ab angelis effe-
ribus prosequilur, eamdem Trinitalem in futuro ctus.Hodie vpro tu qui sed^s super cherubim.Dotui-
fucie ad laciein contemplari merebitur. Ad quam nus augelorumethominum,'/;;/;ar6-comm Epkraim
visionera nos perducat Dominus, qui cuni Patre et Benpnnin et iHanasse. Ac si dicat Domine Jesu, :

Spiriiu snncto vivit et regnat per omuia saecula jam te vidimus reclinatum in praBsepio, pannis in-
38Bculorum. Amen. volutum.vagientera inter animalia. Viditte Maria,
vidit te Joseph, viderunt te pastores et nunc
XIV. ;

tertia decima dies quod haec facta sunt. Appare

est
IN EPIPHANIA DOMINI SERMO SECUNDUS (").
ergo hodie secundum quod sedes etiam super che-
« Quisedessupercherubim,appari'CoramEphraim rubim,et sic factum e.«t.
(Benjaiiiinet Manasse [Vulg. mani^estarej (Psa/. Tripliciter ergo apparuit ut Deus non quidem
:

:< LXXIX, 2). »

in eadeii.[ppecip] nisi per temporum revoluti.inem.
Fr.'quenterscripserant nobis prophetae promis- D Tertia decima die a nativitate apparuit regibus
5iones de adventu Salvatoris, qua.-*i calamo scribae gentiiim, slella stante super fubi] erat puer. Nara
/elociter scribentis, quasi dicerent Exspecta,
:
etipsi thusofferendo Doiuino (Deum) munere con-
'eexppecla.Multi veneranl praecones. sed promissis fessi sunt. Tricesimo anno eadem die apparuit
ianium quilibet dives erat. Aliiis quidom dicebal :
Joanni Baptistae et turbis quae convenerant adeum
» Exspecta Uominuin, viriliter age. et conlorletur per testiinonium Patris. Sequenli anno padem .lie
!ortuum, et sustine Dominura (Psdl. x.wi, 14). » apparuit ut Deus coram raatr'^ et discipulis et con-
Uius voro sic : «Si raoram fecerit, exs, ecta eum, vivis per muialionem aquae in vinura. Et hiis
tres
[uia veniens vt^niet (Habuc. ii, 3). » Auibo pari apparitiones innuunt tria nomina quae sequuntur
onsilio de secretario Dei exierant, nil tamen inde Ephraim, Benjamin et M.inasse. Sed si ordine re-
isi promidsionem reportantes. Eliam Citharisla trogradro proterautur,ordinem sequenlur hislorije.

(6) E uis. Andegavenii.

 411 VEN.
_
HILnEBRRTI CENDMAN. EPISC.
.

4iS

£Mnj.,«. M.n.ssc.3 .6/...0 d.clur hi snnt gen- sed pauciB.

;
ot parum.. Invisibilia enim OerperTa'
t.Ies ol.hU un.us e,. de qu.bus ut obli.is d.citur
I
: qu« ,act,. sun., a creatu,.a mun-li in^el ec a Tunt
« Rem,n.scentur et convertentur ad Dom.num uni-
iRom. ,. 20) . Sub lege enim innotu et sub
(P.W./. ^.xi. 28). Lt al.h,
.. .. mtelhg.te qui oblivi- aquos., qu..
:
in Ibliis. non in Iructu copiosa facU
scimini Deum (Psul. xli.x, 22). ,. Coram his appa- est JDxta ilIud:«Vitis a scopulis frondosa.vel
ruit perstellam. cujua
Benjamin, filius dexlerx, qui pri- arbusta oooperuerunt cedrus ;)ei(7)...285
mus amatus dielusesl Benjamin
Nuncau-
[f. Benoni], 284 tem temporeopportunomanifestarecor illiEphraim
id est filius doloris, quia prae labore partus est Ben.jatnin et Manasse.
mortua niater ejup. Hic estJnannos Baptisfn, Sy- Sub Ipge nuntintum tantum, nobis autem mani-
nafjogaB vcl legis lilius, quo rerenter nato morlua feslum, id
.w^......, ,u vai, eructatum.
est, ri
-„ „„: , .
uuiaiuiii. « nruciavii
Kructavit » enim cop
((
ror
°:""" '^^ P^P''*" Pa.ns « verbum bonum (P.,«/. xuv,
/ ;\: Ve^rM
!^' ^'^ P^'''' ^"'^'^^'^
:*
Benjamin; id
1),
eructatum est de corde Patris in utorum Vir-inis'-
Tt s io ,.

Itn. ;

1 '" "'" '^' '' """"^ --

'^-^- manifestum.qui. .,uod eruc.atur sap" 1|

rrnV-" coram eo apparu.t ,n ba- B

'
et1 steril.bus.
il b sed d.v.na « rem secum
Irahil, scilicet misericordi^ sua^ ^ra
ptismo. tjphraim, /•rHm^coifo. Hi sunt discipuli, tiam.tanqu-»m quiddam inlerius etsecrelius cajte-
quibus ipse dixit : « Non me eligistis,sed ego elegi ris. Miserationes enim Domini
sunt super omnia
vos(/«an.xv, 16). » Coram illis apparuit in convivio.
operaeju«,etpropitiatoriumsuperpositume?tarcjB,
Popsunt etiam basc verba non incedenter aptari quia misericordia est super vitus. Venit enim
Ecclesiae triumphanti, id Sa-
est spiritibus beatorum, maritanus ad vulneralum
qui snb throno Dci damant Di.mine Jesu Christe,
cum vino correptionis et
:
oleo miserationis. Tu ergo qui sedes super c.herw
qui justiis.injuste judicalus es cnr .m iniqiiojudice;
him, id est />/cn>t«f/i;;^m .'nVn^/aj, manifestare nobis
qui tanquam ovis coram tnndente non aperuisli os
dnmlo siogulis, d mrlo universis de illa plenitudine
tuum, qui visus es vilis, et non habens speciem,
manitestare nobis dando {suppl. oleum)
scientiffi ;
tamiuam vir leprosus, nunc tandem manifesie [f.
inbarbam, et a barba usque in oram vestimenti.
ma7iifesta le]. ut alia littena, coram Ephraim, Ben- Appare ergo coram tribii.FIi sunt tres viri quos vi-
jamin et Mana^se, et sic veniet. Deus enim mani- det Ezechiel salvandos,. Noe.Danirl.et
feste veniet, et
Job (Exech.
non silebit {Psnl. xlix, 5). potens XIV, 14).» Conjugati scilicet vel activi
tanquara crapulatus a vino [Psal.
perEphraim
'. lxxvii, 65),
"'"•"''"'"• ""^^' tan ."
«•""-
quam judex sincmisencordia Sanein judicioerunt C f.ciunt
.
intelliguntur.qui
'""-^"iS'"n-ur,i]ui iruruis.id
^ frurtus.id estopera misericordii
misericordiae
prfelati per BenJHmin polentia enim di- ; ;
tres ordines homu.um. judicandi scilicet.
judi- vina.non humana est. non tantum in se vitia
canles, judical.. Me.1,ocres judicabuntur, ex-
quorum stinguere.sed ab aliis exstirpare;cnntemp!ativi per
fructus,,destop..r..d.scut.entur,angelisdicenlibu8: Manassem.qui quandoque obliviscuntnr etiam «ui
Ecce homo, et opera ejus cum eo et hi si.nifi-
; id esl eorum qu^ exigi. eorum natura,
qui ad vo-
canturper Ephraim, quia afructibus suis judica
cem puellffi cantantisgrex nblivisritur esus.Sed nota
buntur. Relinquentes oiiinia et sequentes Divid '/.
quod tribus Mmasse divisa fuit {Jo^ue x.v) r pars
Christura], ju.lic.bunt, quibus dictum est « Se- : altera quia abundavit in pecudibus. in terra pa-
debitis ei vos super sedes duodecim,
judicanles scuali circa Jonlanem remanere praeelegit. Hi sunt
duodecim tribus [MaUh. xix, 18).
Israel » Hi intel qui ppem ponunt in incerlo divitiarum.et exsilium
.guntur per Be.ijamin, quia dextera, po-
id est, obliti petere,tanquam manentem incoluntcivitateii
tent.a jud.candi cull„ta est eis. Jara
judicaii sunt Pars altera subito transivit Jordanem, ut acciperet
in ideles, quorum juri.ciura jam EcclesicB
notun. sortem sanclificationis sub funiculodistributinnig
est.dequ.bustanquamdehoslibusmanirestisnon Hisuntcontemp!Hfini,quicum Apostolo postmorum
[/.nun,,-] tertur sententia.Hi per
Manassem intelii- obliti,in anterio.rase
extendunt.Ergo dicit Avvare •

gun ur, qu.bus oi.liv,oni datus est Deus tanquam

coram Ephrahn, id est activis ./ Benjamin id est ;
mortuus a corde. D.cunt ergo anim^ beatorura de-
pr^Iatis;./ »anassem.\A est contcraplavitis SeH
Biderantes dieia Domini, ut recipianl duplicia se
cunduraduooperaconieraplalionisjsuntduaespecies
Domiiie raanifestum [/. manifesta te. seu manife-
contemplantium Duoenimfuntoperaejusexteriora.
starej coram Ephraim. i.l est, judicandis et Ben-
; Sola raedifatio inter.or esf. Exteriora, oratio et le-
jamin.id e-it ju.licantibus et IVlanasse, id estju-
;
ctiojetsiccontemplanles suntclaustrales.et schola-
dicHtis.Possunt nihilominus ha;c verba esse Eccle-
re«(aj.ClauntrAles ergoqui sinecomraunibus(/d
est,
siffi militantis, ac ei diceret:Domine
Jesu, Verbum sine propriis)viventes,communem vitam
eligunt,di.

(7) Vulgata:« Vitis frondosa Israel, fructusadae- credere), Cluniaci sub sancti Hugonia abbatis
quatusestei, sfcundum raultitudinem fructussui
' d.sniphna et magi^terio, sacris lit.eris multo cum
multiplicavit altaria » {Ose. x, i).
laboreetausteritate monasticae proxima, licet non
(8)Nolahic scholures ji]n.^i claustralibus, sive
monachi, dabaut operam.
monacbis illoa Bcilicetqui oum ipso (ut par eel
;
13 SERMONES DE TEMrORE — IN EPIPHANIA DOMFNI. 414
ant: Domine, doce nos orare. Scholares vero in A 'am ilerum lsetantur,et ea praevia veniunt in Belh-
ime et siti, in frigore et nudilate vitam teniiem lehem. Stella verononerat fixa in ca'lo,sed in aere
gentes, 28C Domine, doce nos lectioni
dicant : pendebal, et ostendebat manifcste domum ubi erat
acare, quoniam suavis est sapientia non tauien ;
puer.More Persarum oETerunt niunera, sacramenlo
ivenitur in terra suaviter [viventium]. sed in terra tamen congrua, aurum, thus, et rayrrham auro ;

iventium [/'. laborantium]. Nec erjio vos huc ve- regem^ttiuri; Deuin et sacerdolem, myrrha morta-

isse arbitror ut alfluatis deliciis et voluptatibus lem sigiiifioantes. Ecce prima apparilio. In trice-
rflualis, obstiiiatiune [f. dissolutione] perelfluatis ;
simo vero anno venit ad Joannem, qui baplizabat,
sd ut excilati studeatis in labore et aerumna. La- non in remissionem peccatorum.sed in reparatione
oris vero merces in prssenti est cordis illumina- baplismatis [/.inprgeparationem b-iptismatisJGhii-
; in futuro utriusque hominis glorificatio.Quam sti Cumque aqu^e prius corpora abluerent, tamen
jddat nobis justus Judex, cum venerit judicare voluiteas sanctificdre.ut potostatem mundandiani-
ivos et mortuos, etsaecuium per ignem, Amen. mas haberent. Venit ergo immunis a peccato ;

XV. baptizari petit ut aquas sanctifiraret, ut omnibus

IN EPIPHANIA DOMINI SERMO TERTIDS (9). [humilitatisjexemplum dnnaret.Eobaptizalo aperti
« Cum natus esset Jesus in Bethlehem Judee in « sunt coeli, et vidit Spiritum in specie coiumbae
diebus Herodis regis, ecce Magi ab Oriente ve- de?cendentem super ."-e, vox Patris audita est :
et

nerunt Jerosolymam,dicentes Ubi est qui natus : « Hic est nlius nieus dilectus, in quo mihi bene
est rex Judaeorum ^ Vidimus enim stellam ejus complacui (.Va<</i. iii, 17). » Ecce seciinda demon-
in Oriente, et venimus adorare eum [Matlh. ii stratio.In sequenti vero anno, invitatus cst ad nu-
1,2).» ptias ;
vinum defecit,impleri fecit sex hydrias aqua,
Cum Creator omnium, fratres charissimi, for- et mutavit in vinum ; et hoc fuit initium signo-
lam servi accipiens pro servip, lateiiter in mundum rum.
inisset,voluit se tribus indiciis hominibus demon- His tribus inriiciis.fratres charissimi, manifpsta-
rare. Hodie enira a Magis in Bethiehera adoratus vit se Christus mundi), et in Lran bus Deus esse
5t. Hodie inJordane a Joanne baptizatus est. Ho- ajiparuit : fn primoenim adoralur a Magis ui Deus:
ie in nuptlis immutatione aquae in vinura glori- in secundo, Palris Fibus asseritur ; in tertio, di-
jatus esl (10). Prima manilestatio facta est in vina potentia per primum miraculum declaratur.
^-imo anno nativitatissuae secunda, in tricesimo; Vocatur eliaui Thcophania, quod divinu apparido
;

rtia, in sequenti anno post Iricesimura. Et tamen inlerpretatur, quia in his omnibus apparuit esso
vina di.-pensatione hae tres manifestationeseodem Deus. Audivistis veritatem hisloriip, causain etiam
e diversi? annis contigerunt. Sed modo de prima ^ noniinis didicisiis hujus lestivitatis. Vidi-amus prae-

iramus. Voluit Uominus ostensione novae stellae ferea si quid my?terii iii supradictis latcat. Ideo;
ibus Magis, in Chalda?a positi3,nativiiatera su.ira fratrt^s, stell * apparuit, quia luraen essein tpnebria
itendere. Cum enim essent periti astrorura, et exortum populis significavit. De quodicitur: « Erat
)vam stellam apparere viderent, exDerientia artis lux vera qua? iliuiuinatomnem honiinem vcnientera
)vum regem iiitellpxerunl. Sod quia quidara pro- in hunc mundum {Joan. i, 9). Ideo gentibus ap-
leta multis ante temporibus, scilicet Balaam, paruit, quia gpntem praenuntiabat lucem fidei re-
)ud cos praedixerat « Orietur stella ex Jacob
: cepturam, juxta illud « Populu^- qui ambulabat in
:
;

surKPt virga ex Israel [yiim. xxiv, 17), » cum, tenebris, vidit lucem magnam {Im. ix, 2). » In
irabilein stellan:, et nulli comparabilem conspi- Bethlehem vero vuluit nasci, quia Beihlehem rfomzii
rent, iilum de quo Balaam praenuntiaverat natura panis interpretatur, et in ea natus est. At in Jerusa-
issecrefiiderunt Veniunt ergodivina inspiratione lem, quae erat populosa, morlera subiit, quia non
Jeru?alem, quae metropolis erat Judaeae diver- ; quaerebal gloriam raundi, 288 sed magister hu-
nt ad regern llerndem, qu^Tiint de puero, cum- militatis, de pauperibus paremibos, in humililoco,
le diverterent ad eum, disparuiteis stella. Hero- in vili praesepio dignatus est nasci. Moriturus cle-
!8 vocatscribas ; interrogat ubi Messias, qui pro- D git populosam urbem, ut in conspectu tot horai-
issus erat in lege, nascifurus esset. Dicnnt : In num, qui convenerant ad festivitatera.cum majori
Jthlehem : 281 Curaque llerodes alienigena es- probro pro iiobis susciperet moitera. Dum diver-
t,et regnum Judaeorura in Romanorum injuriam tunt ad Herodem, stellam araiserunt pra;eunlem,
juste possideret. cogitavit quomodo puerum pos- quia Hfrodes esl diabolus, ad quem qui divertit,
t limensne regnum amitteret. Non est
occidere, amisso lurnine excaecatur quera cum dimiseril, ;

iturausus cuin Magisiread qjajrendum puerum, statim verum lumen quod amiserat recipit. t)omu3
parentes putrum
occultarent, cum advenlura enim ubi puer erat, significal Kcclesiam. Quicun-
usaudirent. Praecepil igitur Magis diligenter pue- que Chrislum qua3runt,cum in Ecclesia inveniunt.
m inquirere, et sibi renuntiare, et ait se velle Ibi eum adorant, et credunt, et colunt.Invento au
orare eum. Discedunl ergoMagi,et videntes stel- tem Christo quid ofrerre debeamus in muneribus
(9) E m<=. Victorino.
(10) Hoc ipsum in primo de Epiphania sermone dixerat.
 415 YEN. IIILDEBEHTI CENOMAN. EPISG.
41.
d.dic.mus.^fyrrhatn scilicet, qua, competit mor- A matia sacramentumaccdit ; postea potaLet ner
erfe<
tu.squ,a .nde corpora morluor.m sulcat inungi,
c.us est porevangeiic., doclrina.poculum.
ne vermes .b, onanlur. qu.a .mar.tudin. ejus v.r-
quoniaJ
ne deficiat siti in via.paratur quolidie p.-tu. prj!
mesex.t.nguuotur. autem arcedens ad Ec
II0.-T.0
dicationis poregrinanli.Ergo, d.lectissiu" h*c sq.
c es.a.u, mort.,.care deb.t carnem suau. cum vitiis
le.nnitas..ot ...ysteriis piena summa d olione esl
""'"" '""^^""" "^"""- -'^"-"da,,uoniam hodie gaudet.s
tlTZr^T- "''''""
""' °'''"' ^"^ ^''
dc^ .^at^ltl
vestra,qu.hodieinbaptismo[Ohristi]sumpsitexor.
thusX
thus s.gn.hca.ur.
ir qua= .mpe.rat veniam. de qua di-
,

dium.Hod.e gaudetio de conversione g.ntium qua-

citur « Dirigatur orat.o mea sicut iDcensum in
:
rum primitiiB hodie accesserunt ad Christum SuH
conspectu tuo (Psal. cxl.2). In eodem frequenter ,.
scipito ad mensas vestras Christum, qui hodiesu-
sequuntur opera charila:is, qu* per aurum desi-
scepit gentes venientesad eum.In paupire.Christus
gnanlur. Sicut enim aurum melallis cffiteris
pra- 8uscipitur;in paup.-re pascitur;Inpaupere vesliiur.
valet, sic inlercaeteras virlutps chrtritas praecellit. Ipse enim ait:«Qiiod uni ex minians meis fecistis,
Ipsa enira pleniludo le-jis [hsi]. Haec tria ergo ne- mihi fecistis ()latth. xxv, 40). » Si eos recipitis in
cessaria sunt pcenitcntia, quae per myrrham
:
hoc mundo. recipient vos in ccelo. Unde Dominus
;
orat.o qus per thus charitas, quae per aurum
significatur.
;
u d.cil « Ka:ite vob.samicos de ma.nmona iniquila-
:

tis, ut, cuTi d.^ecerilia, recipiant vos in aefpriia la-

In secunda autem manifestaiione ostensa sunt bernacula(f-uc.xvi,9). » Paupcr enim fuit in mun-
sacraraenta nosirajpalutis. Voluit enim in se os-
do,et panperes diligit.et p^uperibus regnum suum
tendere quid baplizatis conferretur.Quando aliquis tribuit Unde « Beati pauperes [spiritu], quoniam
:

in bapti8moregeneratur,ibi tota Trinitas operatur; ipsorura est regnum coelorum (,W«<//i.v,3).Dciiiiinus

uode tot.i Trinitas ostensa est, ubi Ghristus b ipti- autem Jesus Christus, qui pro nobis voluil dccoelo
zatus est Fiiius iu Christo Spiritus sanctus in
;
co- ,
descendere,det nobis perincremenium adccclestem
lumba; Pater in voce se revelavit. Spiritus in co- curiam ascendere. Qui vivilet regnat per omniagffl-
Jumba ideo app^ruit, quia columba est avis simpli- cula saeculorum. Auien.
citatis [supp. symbolumj per hanc avem innocen- :
XVI.
tium vuiuit significare quam confert regeneratis. IN EVANGELILM DOMINICiE TERTI^ POST EPIPnANIAM
Quod Pater dixit meus dilectus, in
: Hlr. est Filius SEllMO UNICUS (^U 12)
quo mihi bene com/Aacut, significat quod baptizati «Cum «iescendisset Jesus de monte, secutae sunt
sunt Dei,et qui prius displicebant, incipiunt ei
filii
« eum turbae multae. Etecce leprosus veniens, ado-
placere. Quod aperti sunt coeli, sigoificat
reserari Q « D 'm ne, si vis 290 potes rae
rabat eum.d.cens ;

bapt.zati.- quo.l pnus per peccatuiiieratobseratum. « raundare:Kt extenlens inHnum Jasus,ietigit eum,
Nuptiaevero, in quibus se tertio manifesiavit,
si- «etdixit: Volo, mundare. Et contestim raundala
gnificant copulationem Ghristi et Ecclesiae,
inqui- « estlepra ejus ()lallh. viii. 3).»
busaqua miitatur in vinum.quia vetus lex conversa QuandoChrisius voluit inter homines habilare,
est in Eva-igelium.L-x antiqua comparatur aqufe, et miraculis poient.ara suae virtutis osiendit. et in
quia subjectossibiadamorera Dei noninflammavit.
faclis su:s nostrara credulitatem raysleriis inforraa-
Evangeliuni est vinum, quia fideles in Dei amore vit.PaucisdiscipulisinmonteDominus praedicavit
per inspirationera «89 Spiritus Sancti facit fer- nec tunc turbae muliae ad euin ascenderant.DeAcm-
vere.
dit Jesus de monte, et secutae iuni eum turbae multae.
Tantis et talbus sacramentis haec dies, fratres Et ecce leprosus veniens, adorabat eum, dicens : Do-
charissimi, consecrata est. Etquodaramodo major
mine, H vis,potes me munlare. quanta est fides
est festivitas, qoam Nativitatis soleinnilas.
Major hujus Jeprosi ! Andierat ille quod de Deo diclum
est eoim, ut ait Auf?uslimus,8ecunda, quam priiiia
fuerat : « Omnia quaecunque voluit, fecit in caelo et
nalivitas.In hac enim habui inilium baptismus.qui
in terra [Psnl. cxxx.. 6). » Audieral quod per Eli-
est regeneratio aniraarum. In hac qua [Ecclesia]
saeuraprophetam, Naamaii priiicipem Syriae in Jor-
elTecta eslmater multorura populorum.Prima nati- D dane tingens, a lepra Deus mundaveral (IV Reg.
vitas est carnalis,haBc autem spiritualis. S.cut ergo v) ; et quia sola voluntale, omnia Deus fecit. Ait
dignior est anima quam caro, sic nativitas animae enim : me mundare. Non opor-
Domine,si >;i«, potes
digniorestquam carnis. In prirna ingressus est in tette Jubere, sed velle, quia volunfatem tuam se-
mundum ;in secundaingressus est inccelum.Quam quiiur potestas.Ergo sivis, poles me muniare. Vi-
opportune haec tria die uno conveneruntl Slelladu- dens itaque vocantis fidem,voIuntatera deprecantis,
cens ad Cnriatum, baptismatis sacramentum, rau- ait: Cura ergo petas voluntatera, et ores eam,volo,
tatio aquae in vinum. Jn hoc ordine instru^lio vilfe jubeo, manum appono. Cum a.t ; Volo, se velle
nostrae apparet. Cum enira aliquis convertitur
ad ostendit: cura ait: /Wunrfarg.praecipit. Cum legitur:
fidera,stella,id estluxfidei duc.t eum «d ohristum;
Exiendens manum,leagit fwm.ostenditquia raanum
deinde postquam in fide inslructua est, ad baplis-
apposuit. Sed quare tetigit lepro8um,cum immun-

(H-12)E na». Viotorino.

il
 :

17 SERMONKS DE TEMPORE. - \n DOM. Iir POST EPIPH. 418

U3 esset, et cum sola voccpoti)i8setmundare?Vo- A Notate verba lldelis gentilis. Mandat enim
trea
ibat enim supprbiam nostram oblundere el ideo ; pasjiones servi sui, quia jacet,
qu;a paralyticus
on abhorruit carnem leprosi, utprodesset, Irac- Pst, (|uia male torquetur, ut anima? suaj augustiura
Quislibet dives, quislibet superbus.curn infir-
re.
demonslrarct, et Domiuum ad misericonliam com-
lum lu;p turpidine rorrupLionis horridum abhor- moveret. Puer, inquit, meusjucet in domo.
Si ali-
!t dedignatnr videre nec vuit per commi-
tangfire,
qnis quffiratquare huc non attulisti
[eum].] sicui et
srationem ad eum accedore. Sed hunc Dominus, alii illi, qui paralyticum
in lesto altul.'runl,respon-
dicto, et facto objurgat. Ecce Crealor coeli, Rex
,

det,quia non est opus illum in consnectum

videntis
igelorum,descendit in mundum,ut tangeret lepro- affer.-e, cujus potentia est ubique pr^sens. Itaque
im ac diceret
Ecce langereveni perhumili-
si
; :
mandat ei Puer in domo jaret. Ac si diceret Non
:
:
tem,quod vobis sordet per superbiam.Non sit vile
oportet ut [eum] ante to afferam. Cur
rvo quod facit imperalor. Ait enim Salomon
ego Oominus
:
Egovciiam,
fi^^i ••
et curaho cum, cum non pelierit
Qui despicit pauperem, exprobrat Factori ejus
advpnturaejus? « Erat quidam regulus.cujusfilius
rov. XIV, 31), » quia ipse fecil
nos, et non ipsi
«
infirmabatur Capharnaum, rogabateum utdescen-
is {f^snl. Hoc tali dicto increpal nos, et
xcix,3). »
deret, et sanarel filium (Joan. iv, 46)... Cui ait
cicpribit superbos,quando dicet « Infirmusfui,et
B Dnminus Jejus,»
:

Vade, filius tuiis vivit Ad ser-

m visitastis me {i\IaUh. xxv, 36). » El cunfestim vum non petentis
..

voluit venire, et ad filium regis

undiita esl lepra ejus.
persuadentis noluit descendere.Quare hoc.fratres?
Feoil et aliudmiraculum in Evangelioeodem.ubi Quia non est personarum acceptio apud Deum
<f

ignum [apparalj-signum huinilitalis.Post leprosi {Ephes.M, 9). Nos oramus [f. curamus] divitias,
).

jndationem, venit ad eum centurio, rogans eum, et ad di\ites 'nfirmos

currimus; ad pauppres aulem
dicens : « Uomine, puer meus jacet in domopa- ire abhorremus. Ecce
Rex rogum ad 2»2 servura
lylicus. Et ait Jci-us Ego veniam, etcurabo eum
:
non difTerl ire, et ad filium regis ire contemnit.
aUh. viii, 7). » Et respondit centurio, et ait :
PauperfuitChristus, quia pauperes dilexit.ut pau-
Oomine, non sum dignus i:t intres sub lectum peres diviliis suis dilaret. Dominus itaque
er.m voluit
\ilnd.). » (ientilis ;multos ernt iste centurio iread servum,sed centurio mandat ei
ilit.-s in poteslate sua habebat.Nullam
Non sum :

legem ha- dignus, qoia. alienigena

sum. Milessum gladio ac-
bal.quffiei condolere 291 proximo praeciperet
; cinctus.sanguinem (undens. Non sum dignus con-
tanien dolel non de lilio, non de miliie, sed de
spectu tuo.Hocreveretur genlilis ille, fralres cha-
rvo. Christiani princepes, si videant servos suos rissimi, quod nullus Christianus,
irmari, despiciunt, vilipendunt,
licel iramundus
nullam de eis hodie reveretur.
Q Nemo nostrum, cum accedit ad
i-am habent. Gentilis autem isle curam de servo corpus Domini, Non sum dignus, ut intres
dicil :
ignam habens, misitseniores Judaeorum adcoele-
subtectum meum imo prgeparat ei sordidum hospi-
m Medicum, rogans eum ul veniret.et sanaret ;

tium, el in eo recipit eum. late vero Non suw.

vuin di- :
ejus. Quia gentilis alienigena erat,non est
gnus, sed tanlum dic verbo, et credo
pus adeum accedere corporaliter, ut ail Lucas, quod silva-
bitur puer raeus. Gomparamus utrumque
insiraul,
ImisitscnioresJudaiorum quasidomesticos (Luc.
leprosuraet centurionem.Vi.leamus^cum utriusque
3), quasi indigenas,qui securius rogarent et fides magna esset, qua? mujor fuisset.
,
;
Dicil lepro-
i prffiscnlia non ausus apparere. accessitt;i-
est
sus Sivis, potesme mundarare. Ail cenlurio
:
Dic
n fi>ie,el ideo diciiur in hoc Evangelio :A.cessit :

tantum verbo. otat volunlaten:, illejussionem ;

Iste
cum centurio,si non corpore,saiLem fide,rogan3
sed subtiliusronsiderat divinam potentiam,quisoIa
'inlernuntios. Jesusaulem ibat cumillis ;elcum voluntate credit esse potentiain. Majorem lidem
1 non essetlonge, misit ad eum centurio amicos,
habet, qui non solum confidit in jussione, sed in
ens: « Noli vexari,non enim sum dignusut
intres sola voluntate, El tamen magna est fides centurio-
) tcctum meum. » Uogaverat eum ut veniret,8ed
nis.et mirabilis.Ait enim : Ideo credo quod verbo
1 dicebat hoc de adveutu corporis, sed de ac-
tuo poteris sanare.Ego enimsum solummodohomo,
su coinmiserationis. Remotus erat a genlibus D ettuesDeus.Egosum
habenssub potestate milites
per idololatriam. Rogat ut accedat.non ;
I

perju- et tu angelos, qui faciunl mirabilia. Si ergohuic

iam, sed per misericordiam. Legati vero
inlelle- dico Vade,et vadii
: el alio Veni,et venit; hoc est
unt eum dixisse deadventu corporis
Hogave- «
; .

:
Eliam mihi homini parent homines, multo magis
t itnqueJudaei
ul veniret, dicentes ; Quia dignus
tibi Deo angeli parebunt,pt totanatura, quia
ul hoc ilh prajstes; diligitenimgentem omnia
nostram, potest. Miratus est Christus fidem illius
ynagogam ipse ajdilicavit nobis {Luc. vii,3-5). , adeo,quod
sequentibus se dixitNon inveni tintam fi.iem in : «
busaiiDominus: « Ego veniara, et curaboeum
Israel (Luc.vii, 9j. Judaicus enim populus.quam-
..
i-, 6,\ .. Ilaqueibat sum illis. Audiens aulem vis habuisset prophetas, eum tamen non cognovit,
turio qui,. veniebat,misit iterum amicos,dicens : sed dicebHnteura omnia miracula facerem in Beelze-
oli vcxari,quia non sum dignus ut intres sub le- bub. Laicuslsraelites princeps, pro filiasua rogans
n meum. »
Dominum, non dixit Dic verbo,sed « Veni » velo- :

3) Imo a Judais.
 410 YEN. HILDEBEHTI GKNOMAN. EPfSC. 42
citer, « autcquam fllia meamoriatur. » Nicodemua A. exemplum, ut putet aliquis vealrum in nullo gen-
doctor Israel, de fidci sacramcnio audipns, ait : tiiium cultus esse scquendos, a quibua Christim;
« OiKJdiodo hoc lieri polerit ? (/^fln. lu, 3.)» Miria religio. Ghristo co;rente,nos lecit
extraneos.Primun
el Miirtha di.xerunl: « Domine, si luissps hic.fraler ccgnopcat charitas vestra qunni;im ex eorum ritt
meus non fuisset raortuus (iodn. w, 21); » quasi qu.edara sibi saiicla usurpfivit294 Ecclesia, qua
non absens poluissft eum aalvare. Ilaquc Non in- : non carnuliter, sed spiritualiter sunl cxsequenda
veni taninm fidem in Israel Ait ergo « Siculcredi- : Ex quibus est istud exempUim, quod hodiern;
disti, fiat tibi. Ei sanatus est puer in hora illa [supp. leclio] nobis protulit ulilissimum. Stadii si

{Hlatlh. VIII, 13). » quidem 8itus,qui iliisad currendura metitus erat

Discile, fratres mpi, in igtis aliqnod exemplum praesenlis vit.e lerminum significat.qui ad cursun
vitae nostra>. Descendit Christus de monle, quia salvationis noslrae nobis datus est, dicente et mo
descpndit de ccelo : et postquim inter homines vo- nente Domino : Curre, miser, curre, lestina, diin
luit converpari,secutae sunt eumturba,* muUae, quia ti-.mpus habes, ne incidas in mortem. Curreban
vestigia ejus imitanda sunt, Veniat ergo con'ra cniiri iili pro temporaii et corruptibili br.ivio ca
eum, si aliquis lepro.sus est. Lepra, fralros, crimi- pif-ndOjUl a rege mortali terrenamunera caperenl
nalia peccata sunl, quibus commaculala g Gurramus nos melius pro spiritali etincorruplibij
aninia
993 e?t. Si er>,'o aliquis vestrum iilis irretitus brivio capiendo, ut a Rege regura, qui aeternus et
est, accurrat vero medico, et dicat Si vis, potes me immortalis est, aiterna et indeficientia muneraca-
:

mttwd'/;T. Praeceptum enim erat in veteri lege, ut si piamus, audientes exoptabilem vocem ilKus dicen-
aliquis leprosus esset,extra castra ejiceretur,et,sa- tis « Venite, qui laboralis, et onerati eiWs(MaUh. :

nus factu3,o*lenderet se sacerdoti. Simililer crimi- XI, 18). » Illi abstinebant se a pinguibus cibis, ul

nalibiis reus, extra Ecclosiam debet esse, et per expediliores in cursu redderentur. Abstineamus el

sacerdotem sanus in Ecclesia rejipi. Invitat nos nos melius, non tantum a cibis, quantuin a vitiis,
Do'iji'.us ad humilit;iteiii,cum servum visitare cu- ut ad currendum veloces existamus.
pit. Non [igitur] pauper despiciatur, quia in pau- Quod autem ex magna juvenum frequenlia unu3
pere Dominus hon.jralur. Fatile vobis aniicos de bravium capiebat, caeteris incassum currentibus,
mammona inquitalU, nl in futuro recipianl vos in quantura ad nos perlinet, fratres charissimi,valde
attenia tuberiiacula, juvanie Donrino nostro Jesu tiinendurn esl,scilicet ne ab uno omnes superemur,
Christo,qui cum palre et Spiritu sanclo vivit etre- qui pro corona currere disposuinaus. Unde monet
gnat per omnia saecula sseculorum. Amen. Apostolus : Sic currite ut comprchendalis. Et quo-
xvir. modo illa comprebpndere poterimus, qui currerel
IN SEPTUAGESIMA SERMO UNICUS (14). ^ nolumus ? et si quando currere inchoamus, heu I

« Nescitis quod ii qui in stadio currunt, omnes crassitudine vitiorum t'atigati,turpiter in cursu de-
« quidem currunt, scd unus accipit bravium Sic :
ficimus. Nam cum omnis Ecclesia in clericali et
« currite ut comprehendatis [l Cor. ix, 24). » laicdli ordine sit divisa, nemo eorum est qui pro
Ad cursum spiritu^ilis stadii hodiernadie provo- corona gloriae currat.sed qiiidam insaturata cupidi-
cati, qnaliter currendum,et a quibus abstinendum t^ite soliiciti, quidam inlrenata voluptate polluti,
sit, fratres dilectissirai.nenle soilicitaconsiderare quidam elatione saecularis pompae tumidi, non so-
debemus. Stadium namque juxta litteram quarta lum currere nolunt, sed eliara ipsos oculosad ca-
pars milliaris diciiur,quod primum Hercules uno piendam coronam aperire nesciunt. Unde Psal-
baUlu cucurrisse fertur.in cujus fine ponebalur an- mista: « Omnes declinaverunt, simul inutiles facti

tiquitus palus superposita corona de floribus texta, sunt [Psal. Lii, 4). » Et Propheta : « Sicut popuius,
ibique propter hanc capiendam expedita juvenum Adao enim caecati et in
sic sacrdos [Isa. xiv, 2). »
cohors currere solebat, ut aliquis eorum primus,si quodam 8umus,ut nihil de
oblivionis puteo detrusi
posset velocius currere, bravium, quod nos coro- futuro cogitantes, et praeter hanc vit.im, in qua
nam vocamus, rapcret, ac per hoc regis etintuen- voluntates nostra-jexsequimur,aIiara non putemus.
lium laudem, deinderaulta donorura praemia spe- D Et ut amplius dicam, multi insanicntes,dum cupi-
cialiter habet. Mulli enim ad hoc communi animo dos animos voluptuosis desideriis pascunt, et in
lendebant,8ed ab uno cuncti superati erant, qui sibi subjectos more luporum saeviunt,idiain se nun-
quia erat cursu velocior, rerum coUectione csleris quam velle habere dicunl. Hi enira tales naturam
videbatur dignior.El quanto gaudebal viclor regiis hominis perdunt.et naturam quadrupedis sequun-
muneribiis diliitus, tanto victi dolcbant, non so- tur, qui irrationabiliter et iuverecunde veneri et
lum donis privati,?edetiair. tarditatis suas verecun- libidinisemper insistunt. Ilominem namque ita
dia dehonestati.Abstinebant se quidem acibis, qui Gonditor rerum terrenis praeposuit creaturis, nt
cursui nocent, sed non aequaliter, quia illiusabsti- bene ulens temporalibus, post moriem Irueretur
nenlia fusrat major, qui in cursu erat velocior. cBteruis. Quid ex hoc agemlum est, Iralres ?Umne8
Ne mireraini, Iralres.quod ex pagana su|)er8litione enim sumus 295 [jerdili, nisi divina luerimus mi-
pro tuendis animabus Apostolus imitabile dedit sericordia sublevati. Ipsa namque ad currendum
(14) E ms. SanGerm., n. 583.
 :

m SERMONES DE TEMPOHE. — IN SEPTaA&liSIMA. 422

ao3 provocat, dicens «Ambulale, dum lucem
:
A Hac igitur voce saepius repetito
nomine, ippum Al-
aabctia, ne lenebrae vos comprchendunt [Joan. xn, leluia afTali sumus, quodammodo illud retinere
j5).i QuH vocantfi, si cursum iterurn repetere vo- qunsi hospitera cupieiiles, dicendo illi iManeapud
non uni tantum,sed plurimis fas erit coro-
ueritis, nos hodie, et cstera cui etiam ultin.um vale feci-
;

lam contingcre, et sicui non seinper idem in omni m-js, dicentes: Angelus Domini bonus comitetur te,
:ursu vincebat. sed qui modo victus erat, modo ut iterum revertaris ad nos, ut sciamus non autea
•ennvatis viribus viclor existebal ita nos, hu-
; si nos perfecte gavisuros, quousque corpore et san-
susque sumus, amodo victores esse curemua
victi
guineRedemptorisnostris renovati,ipsum canticum
fia. enim currendi ante oculos
posita est, in qua gaudentes recipiamus. Antiphona siquidem missaj,
[uanlum sumus tardiores, tanto possumus esse (sj quaa vulgolntroitus vocatur.oum poenitcntibusplan-
'olumus) velociores. Quomodo eniin lorpenteaet git,dicen8:(Jircumdederuntmedolores moiC]s{Psal.
cursu cessare possuraus, qui non solum
JiKri in
XVII, 5).» Collectasiquidem cum responso atflictio-
ipostolum ad coronain, sed etiam Saivatorem no- nem p'£nitentiae sonant. Ille denique cantus, quem
trumad denariiira capiendum monitorem babe- pro Alleluia commutamnu.-, qui Traclus (16) ideo
nu3?Ip30 namqiie summus Paterfamilias, qui dicitur,quod longoscanlns habeaf, poenitentes pro-
ilantavit vineam, id est sanctam Ecclesiam,
nobis fi
/undo gemitu ad Dominum clamare docct, et sic
[ui sero, id est in fine mundi,
in veneiim labora- caetera verba olficii ordinatim digesta, non lajtitiam
uri intravimus, coelcstis remunerationis denarium gaudentium, sed luctumet moerorem videntur ex-
e daturura promittit, assimilans nos primis colo- primere peccatorum. De nomine nempe diei, quae
lis, qui a mane us luo ad vesperam portaverunt Septuagesima vocatur, siqusritis, scialis quii non
ondusdiei et ^estus. Audistis siquidem illum pro- tam a numero dierum, ut aestimani qui ab ea usque
osila vera et congruenti similitudine Evangelii, adpaschalem festivitatemtot dies computant,quam
lane, hora tertia, sexla, nona undecima ad
et vi- a numeri perfectione nnmen accepit, a quo isdem
eae suffi culturamoperarios invitantem et ff>qua- numerus initium sumpsit. Constat autem isdem
!m denarium cunctis fiaito opere reddentem. Et numerus exdenarioseptiesducto, quorum septena-
i
horarum qiias audistis significaliones cupitis, rius ad septem Spiritus sancli dona, denarius vero
iscite quia inane fuit ab Adam usque ad Noe; hora pertinet ad decem legis prsecepta, qnae ita jungun-
Jrtia a Noe usque ad Abraham; sexia vero abAbra- tur, ut neque dona Spiritus sancti tine legis prae-
am usqne ad Moysen nona siquidem a Moyse
;
cepto, neque praecepta legis sine Spirilus sancti
sque ad Doniini et Salvatoris nostri advenlum
;
dono custodiri ab aliquo possint, et qui alterum
ndecimafuit ab advenlu Domini usque ad fioeni
lundi, in p servaverit,allerum sinedubio habebit. Qui numerus
qua nos ultimi operarii in vineam intra- reclepuenitentibus congruil, utgratiam sancti Spi-
imus; sed quia desides et tardi in opere sumus, ritus, quaiu 29T
peccando perdiilerunl decem le-
erti de denarioesse non
po.S£umus. gis praecepta miixime in hoc tempore custodiendo
Studcamus igitur velocius operari,
utde denario recuperare vale.int. Aliler secundura quosdam ad
ossimus esse securi quia hodie a sumino et
;
litterain Septuagesima dicitur, eo qood Israeliticus
^atrefamiliiisvocamur.vocalionem ejus non despi- populus in Babylonia tol annis luerit caplivatus, a
ientes, in vineam laboraluri intrare studeamus.
qjolongo teinpore post redien';, eodem numero in
3senamquepra^sensji'juniumadhoccongrueinsti- commemorationem ejusdera
lit, ut pecrata nostra
liberationis jpjunium
innumera, quae carnis dele- Deoconsecra»'erit.Sed quiaet secunflum hisloriam,
lalione296c*terisanni diebus commisimus, in
secundumallegoriamp(Bnitentibu3 congruit.stu-
et
3C tempore per poenitentiam
et carnia mortifica- deamus nosin hoc temiore peccata noslra deflere,
3nera tergprc possimus. Insuper etiam dies ista, ut animae nostrae posthanc vitam, quae septem die-
lae veluli janua jejuniorum existit, et canticum busvolvitur, a Babylunia, id ost infernali captivi-
ititiae, id Allcluia (15),nobis substrahit per o.-nnem tate liberatae, et donis Spiritus sancti ditatae, et
ntinuationem sui olficii, poenitenles et
plangentea coronam immarcessibilem pro ciirsu, et denarium
primit, doccns nos ab iinmoderala
Istitia debere, D pro diurno labore vineae a Rege regum possint gau-
ssare, el in fletu et lacrymis
poenitentiae manere. dentes percipere. Araen.
(i.> E modo isto deponendi canticum Domini praeerat episcopus in ctijus Ordinariosichabetur
^Mm, videnlurantiqui, nonni.i a,gre, ;

illud de' In medio cujusHbel versux duilur nemel AUelnia, et

'" uiunais officii divini
periodis iv fine cujushbef lersus ter AUelaia,ei in fxne psalmi
m cam Sp,r"'
Jmimcam Septu .-esiinae preccdpntis mira
I

imdam pr.necipuarum L-;cclesidru.n nna- iicvur AUehiia ; et ifa includiiur AUeluia.

AUeluin repeti- (16) Quod aulem hic relert de Trar.tu, quemideo
.
in qui.riim
quiUuMlHm fieb.t, non soiumadMn- sicvocatiim asi^erit. quod longas hahe>e canlus, id
iln ru„„qne psa mi ver.us vcrum oti.m
ad cu- eo prohabilius videlur. quo per hebdomadain Sep-
'1 "^«:^'efatem. Qnod m Ecclesiis insi- tuagHsimae, lecliones M.itiiiinoruin iin pmtrahebsn-
In
"onl.u.quil.nsd.m. vo.int R.m.nsi
f,

et S.lvnne. tiir. ut in plunbus Ecclesqs per illam hebdumadam

nsi, px eorun, Ordinariis
observavit eruditug totiitn Pentaeurhum in choro legerntur, Ciijus
9J..T
Marlenins. tr..ct.l,e divinis
olficiis. cap 16 consuetudinis plura refert exempla praefatus Mar-
umS-f '/"'' ' fP«^'^'iter autem etapte ad no tenius, loco supra citato.
mra Inslitutum do Cenomanensi,
cui Hildebertug
 423 yr.N. HILDKBKRTI CENOVIAN. EPISC.
424
XXVIIl.
Aetimmundiliapercus8icstis.VosadomoDomini.gici
IN CAPITE QUADBAGESIMiE SERMO UNICUS (17). promeruistis. Nos aulem, quorum
[eslj olficium
rogavimus pro vobis, el Duminus
De ihcidlenlia prjecepii aobia
ut extra caslra, id est exlra
Ecciesis communio-
(18) " Maria (19) soror Moysi peccavit murmu- nem vos ejiciamus. Sed hsc ejectio
est adsalutem,
« runiio contra euni, ot percusi^a est lepra. Clama- non ad perniciem ad correctionem, ; non ad erdi-
« vil ilaquo Moyses ad Dominum. dicens Deus, tionem. Hoc modo ejeclus est
|
:
Adam de paradiso,
« ob-ecro, sana eim. Cui respondit Dominus Se- : ut in hoc exsilio miseris
corrigetur, ut hac pcena
« paretur septem diebus exlra casira, et poslea temporaii aeterna divitaretur.
Quamvishomo pec-
« revocabilur. Exclusa est itaque Maria extra casset, non dcseruit eum
Oeus, qui ad pcsniten-
« caslra septem diebus, quibus peraclis, revocata tiam eum semper invitat. Post
peccatum enim cum
« est. » Adam propler erube^centiam latuisset,
quod jam
Uiliones, fratres charissimi, Veteris TostaTienti quasi magnum signum et spes
pcenitentiae erat,
ad horainum illius temporis factaj
correptionem cum scilicet peccator
de culpa incipit erubescere,
sunt, sed ad noslram castigjitionem scriplae. Vi- visitare eum dignatus <-oi.
j , u n,
Dominus, apparens ei
-o""-"" est i^uiijiijus,
deamus . . 1
igitur prster historiam quid Ecclesia Dei
, •

post meridiem, el eum vocavii

^ « Adam ubi es i
•

in Moysi iitilitatis
sorore iitihtatis sibi assumat, et quam [Gen. III,
iii, 9).
aua mispri^
est. in qua
« Id est, nr.ci'...c„. 9 1
miseria posituses ?
informationem vilae nobis illa attribual. Maria illa Per hoc quod nomine vocat, signum
dat, quod ad
qune peccavil, contra fratrem et dncein suum Moy- poenitenliam revocat. Per hoc
quod
•
requirit
sen inurmnrando, significat animam ciijuslibet,qui «Ubies? «99 ostendit quia
» viam peccato'
murmuratcontra praelatum,cui dedignaturobedire, ris ignorat. Suum enim ignoiare, reprobare est,
et prajcepta salutis non vult suscipere, sed cum In meridie ostendens quod ab amore peccato-
siiii graviora vidoantur, murinurat, et ideo ea ris relrigescil Dominus Cum in homineexstingui-
:

facere Relinquondo igitur praecepta Do

recusal. tur [deest forte lumen gratise], retrigescit lervor
muii, lepra peccatorum fadatur, et apparet, dum charitalis. Gui Adam respondit ; Vocem tuara au- ,.

298 culpa ejus publicatur. Sed bonus prselatus divi, in paradiso, et tiniui, eo quod nudus
essem,
quaerens salutem proximi, compatilur peccanli, et abscondi me. » Ejecit itaque Adam de paradiso,
etauxilium divina? medicinae precibus poptulat in- et fecil ei et sua3 uxori tunicas pelliceas, et iuduit
firmanti, et claiiiat quotidie ad Dominum, dicens : eos.
Deus, obsecro, sana eam. Multum autera valent Haec orania, fratres charissimi,
hodie in vobis
preces lideiium in Eccies-ia, qiiia eis commotus
complentur. Vos eratis in paradiso,quia
in Ecclesia
Dominus revocat peccatorem a via sua mala.Audi- ^ Dei. Dedit prscepla
vobis, et transgressi estis.
vit Dominus Siephani orationem, et converlit ad Audivistis vocem ejus, cum praedicationem
vicarii
poenitentiam Saulum persecutorera. Re.-^pondet igi- [ejus] intellexistis.Glamat quotidie
ad vos : « Adara,
tur Dominus, dum facit quod postulatur, dum ubi es ? cum dicit « Convertimini ad me in toto
>) :

commovet intus mentem ppccatoris.dum facit acce- corde vestro, in jejunio, el fletu et
planctu [Joel.
dere ad medelam conlessionis. Ei iit extra castra Vos erubescitis in conspectu ejus, cum
11, 12). »
ejiciatur septem diebus, hoc est. ut peccator dum voce M corrigentis in pr.i^dicatione audistis.
Visiiat
pienilet, exlra r/ornum suam p;>t;Zu.v, humiliter ve- vos Uominus, cum corda veslra
commovet ad poc-
niam de peccatis postulet, et peracta poenitentia nitentiam. Et quis-inis nostrum, dura
poDniiet, di-
sibi injuncta mundiis a lepra cnminum reconcilie- cat Domine, uudivi vocem luam, id est praedica-
:

tur, et revocelur. Septem dies tempus pcenitentiae tionis tujB, inparudiso, id estin Ecclesia,
et audivi
designant. Septenarius enim competil poenitenti, minas tuas, id est, sententiam, qua peccaloribus
quia veniam a septilormi Spiritu exsppctat. Unde minaris,dicendo « Erubescant impii.etdeducantur :

et soepe septem anni in poenitentia dantur. Vos 'n infernum (Psnl. xxx, 18). » Et iterum
igi- « lte,male. :

lur, fratres charissimi, significatum hujus rei com- dicti,in ignem aeternum [Mallh.
xxvJS).»— ><Timui)>
plestis. Vos enim peccastis, "olendo Dominicis
D ig'lur, « eo quod nudus essem » virlutibus « elabs-
obedisse praeceptis. Murmuravistis vos, et a lepra condi me, » id est erubui, non audens apparere
in
(17) E Victorino codice.
et seqq. Piura tamen hincad disciplinam licel
(18) Non sunl
ipsa Scripturae verba, sed historia ob-
serv..re:Primo, potnitenles non solum ab Ecclesia
suriiraarie desurapta ex cap. xii, v. . et senq
Nurn
lib ^ ejectos, sed quasi a propria donio exsnh-s,
poeni-
tcntiam sibi injunctam exsolvisse, licet hoc nonnisi
(19) Ex ipso hujus serraonls conlexlu liquet Ilil-
dei.ertuin illum habuissein Capite Quadragesimaead
ex volunlarif. lervore, egisse appareat secundo, ;

u.^^um iiffiiiitenMa' plurium annorum, Hildeberti

poinitenles, dum illos snlemni riiu ejiceret ex
ec- ajiate.Iuisse freqnentalurc
clesia ; qnod prnprinm eral episcopi o!liciiim, tertio, conlessionem ;
et perralorum pra-cessisse jrjunium Qu.idragesimHle.
noiinisi .x eoruui mandalo vel iicenlia, archidiaro-
nnrum. Qui qui^^leni ritus adhuc vanis in E
Qno lepi iitud plurium hujos «vi fidcliuiii arguitur
clesiis qoi nonnisi extremis Quhdragesimae,vel eiii.m Pa-
vigpt. De hac ejedione vide nostrum D. Eilm.,Mar-
schatis desinentis diebus, vix ac ne vix
tenium,lusedisserentem,tractaiu Dedivinis olliciis quidem ad
poenitentiam accedunt.
cap. 17, de leria terlia, in capite jejunii, pag
130
 425 SERMONES DE TEMPOHE. - INT QUADRAGESIMA. 426
con^pectii tuo, Juxta filii pcenitentis vocem, qui A. ne humiliemur,quia reditum nostrum impedire
de-
ait : « Pater, peccavi in ccclum et cor,im te .j.im siderat. Sic prgo laboravit ut primus homo
;
non
noM sum dignus vocari filiustuus {Lur. xv, d8). » servaret quod in.jiincluin est ei,id est non peccare,
Ejiciuntur ita^iue peccatores de paradiso, diim sic omnibus modis conatur, modo
ut horao non
Ecclesia ad horam eis subtrahitur; induti sunt servet quod sibi dicitur. Inde poenitet
David noQ
tunicis pelliceis, id est peccatis quia ciliciis],
[/. confiteri ; ait enim : « Quoniam tan^Jiu tacui, inve-
peccalorum obliti peccatis onustijdesignantur
[f. : teraverunt ossa mea {Psul. xxxi, 3), » quia laci*
significantenim pelles mortuorum animaiium mor- turnitas inhismagisac magiscorrumpil hominem*
tua opera peccatorum. Nolite er^'o dolere de hac
Vult diabolus ne dicatis Peccavi. Et cum
e.jectione, sed eam cum humilitale suscipite;
homo :

me- ad id con.tur^ipse os ejus conatur et laborat

clau-
lius est enim ut ab hac domo pra^senti
expellamini dere vel si detegit pecc;.tum, cum majori
;
peccato
ad vestram emendalionem, quam a coilesli regno
(acit confileri; f,icit
enim peccatorem pe excusare.
ad perpetuam damiiationem. quam terribilis est Duplicatum est igilur peuc.tum quia peccavit, et :

sentenlia, cum peccatores audient: « Nescio vos, peccatum txcusavii. Cum enim casligantur al qui,
discedite a me, omnes qui operamini iniquitatein. et dicitur Quare hoc fecislis? respondent:
eis :

Ite, maledicti, in ignem aeternum » {)lnlth.25,Ai.)

g Quia diabolus Sed nunquid coegit? suadere
I
fecit.
Iratus veniet, quia Dominus manifeste veniet, et potuit, cogere non potuit. Si solus
diabolus daret
non silebit. Audite quid minatur videns pecoata consilium, et Deus taceret. haberet bomo
quod
hominuua : « Nonne haec condita sunt apud me, et excusare posset. Sed Deus per rationem, per Scri-
signata in thesauris Mea est ultio, et ego
rneis? pturas, per praedicatores clamat Nolite
: pec-
retribuam in tempore. Reddam ultionem hostibus care. Deus a dextris, diabolus a sinistrig horao ;
mieis, et his qui oderunt me retribuam {Deut.xxxu, in medio constitulus est. Deus qui persuadet fa-
34,etseq.).» Et quialantaest severitas judicis,pla-
cere 301 bonum, adversarius dissuadet ; homo
iandus est antequam venial ;et quomodo placandus
autem diabolo consentit.Hoc operatus est in primo
;st ait Psalmus : « Prceoccupemus eum in confes- hoinine. Adam enim cum accusaretur a
Jione
Domino,
{PsuL. xciv, 2). Quod
» dicitur antequam ipse se excusavit per n^.ulierem, [mulier] per ser-
'acies ejus appareat in judicio, prBeveniamus eum, pentem. Hoc devilans periculum, David ait « Ego :
iamnando quae 300 fecimus, ut quando veniet,' dixi Domine, miserere mei sana animara meam,
: ;
lon inveniat ipse quod damnet. Peccata
enim no- quia peccavi tibi {PsaL xl, 5). » Audistis modum
et
itraaut ipse,judi;abit, aut nos. Melius
est ergo ordineui panitendi, audite tempus. Ait Salomon
:
it nos.judicemus, quia «
horrendura est incidere in -, ':Non tardes converli ad Dominum, et ne differas
nanus Dei viventis {Hebr. x, 3). » Nostrum ,judi- de die in diem, subito enim veniet ira Dei in tem-
ium poinam breveiii donat .judicium ejus
; jeter- pore vindictae, et destruet te [Vulg. disperdet te]
am : « Introite » igitur «portas ejus in confessione [Eccli. V, a, 9).
Psal.\cix,A) » — «ConfiteminiDomino quoniam bo- Eccp, fr.itres charissirai,.ecce nunc terapus ac-
iu3,quoniaminaelernummisericordiaeju3(/^5a/.cv,
ceptabile;eccenuncdiessalutis. Quod in aliisdiebua
). » Vult ut confiteHmiir, non quod ipse peccata peccai,tis,in tempore poenitentiae luite.Ne ergodif-
.ostra ignoret, sed ut diabolns audiat quod pceni- feratis, sed quam citius poteritis, poenitemini.
jimus, et ila non habeat unde acruset. Diabolus Tunc, quia nescitis diem, neque horam quando
;itur vult ut
taceamus; Deus vult ut confileamur. veniet. Tunc, quia non debetis j^junare
ante con-
alisordoest. Prohibitus est primus homo
ante fessionem. Quis esl ordo ut peccita punialis
eccatum ne peccaret, et dictum est ei ante-
Gonfitere :
quamconfiteamini?Priussuntconfitenda[peccala,]
eccatum, quia [antea] non habebat quod confite-
postea punienda.Qni usque ad ultimum
Jtur. Secundo homini, diem Qua-
id est Gain, qui in fratrem dragesimae differtconfiteri.datsignum quod coactus
eccavit, dictum est Peccasii, quiesce. Et nobia
:
id facit, qui in peccato delectatur. Promisit
er Isaiam Quiescile agere perverse {I$a. i, 16). »
«
Deus
;
veniara poenitcnti, sed non
ec sulficit cossare a malo, nisi praeterita
proraisit crastinum
peccata D diem differenti. Gum accesseris ad confessionem,
onfiteamur. Et ideo per David admonemnr
Confi- :
noli ri.lere, sedppccasse te humiliter profitendo
mini Domino quoniam Exemplura posuit bomis. accedere.Si potes. ploret oculus si non.saltem
dixit « Confitebor adversum
do- ;
t
:
me injustitiam ieat animus.Lacryina enim exterior
leam Domino, et lu remisisti si;.'num e.-^t in-
impietatem peccaii terioris doloris, et lavat macnlara
)ei {Psal.
peccati. Voluit
XXXI, 5).
enim Dens ut totum corpus operetur in poenitentia,
His omnibus peractis, necessaria
est ultinia me- quia totum corpus reatui subditum erat praecepit
icina, id esl satisfactio,
ne peccatum noslrum
;

ma- enim ut cor,nculu8,os et toium corpus luerent pec-

eat impunitum. Unde nosinstruit Joannes
Bdf.ti- catum. Ait enim Propheta; « Convertimini ad
a.qiii vere fuit pcEnilenliaB
forma dicens: » Agite
me
in tolo corde veslr.., in j-junio, et flelu el planctu
"Ctus pocnitentia; dignos {Luc. iii, 8). » H.f^c om- {Joel II, 12) » Cuiii pr.vp.mii in lolo rorde, .iocet
la cognoscensdiabolus, et sciens quia confessio
quod ibi est fons pcBnileniiae. Fletus
ad oculum,
umiiiatio est, ipsc qui per
superbiam cecidit,vuit planctus ad os vel animum,jejuniura adtotumcer-
PAIftOL. CLXXI.
14
 427 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 428
pu9 rpfertiir, oculiis vidit vanilatem, os loculum X. ^'^^ capc;cl,facilc ad graviora rlcducercl. Similiter
esl meiidaLiutii.aurcs audierunt vana,manu3 fece- c.\ vuna gloria et ex -ivarilia. Ergo ut exallentur.

runl homicitlia.peiles luecunt veioces ad effunden- iili, ut dicctur.non recusiintcoiiiniiltere sacrilegia,

dum siinguinem,cor mala cOf^itavil.Ergo cor pceni- hoiiiicidia, perjuria, fraud^s, proditiones, faUa te-
teat, oculus fleat, os oret, auris audiat pr;cdica- siimonia ; furta etianc et rupinas exercent.et quam-
tiones,manus det elee.-nosynain, pedes vcni mt ad libetturpitudinem subeunt, ut possint adimplera
ecclesiam. Unde Aposlolus « Sicut exhibuistis : quod oplaiit. Ideo solerter vigilandum est fidelibus
membra vestra servire munditiae et iniquitati ad contra insidias callidi hnslis.ut qui 303 Chrisliani
iniquitatem, ita nunc exhibete membra veslra ser- sunt.more Cliristi repellunt tentatoreiii.Cum obtu-
vire justitiae in sanctificationcm (Rom. vi, 19). » lerit honores s*culi, vel l.tudem humanaiii, cogi-

Dederat membra hominibus Greator ad sibi ser- tetur ruina ip.eius, qui per supe.-biam corruit.Cum
viendum, et fecistis ea servire ejus inimico. Proh vero per avaritiam tenlaverit^quasi de acquirendis
dolor homines laborant ut bonam vineam habeant,
! necessuriis, respondeat ralio Quia nalurae pauca :

et non laborant ut bonam vitam ducanf laborant ; sulficiunt,avuriti.e nihil.Namsi isti ires aditusclau-
ut res eorum sint bonae,et non laborant ut ipsi sint duiitur diabolo,facile aliosejus laqueos evademus.,
honi.Plus ergodiligunt res suas quara seipsos.cum B " Qui autem minuta contemnit, » testante Salo-
res habeant 302 propter seipsos, et pluris est mone, « paulatim in majora decidet {Eccli. xix, 1). »

[eisj viiiei quaiii anima. Vint^ain lamen ainillent, Tfibus aulem modis committiiuromne peccatum,
atnon amitlent animam IUam ergo excolite ; spinas cogitatione, verbo et opere. Sunl enim quaedam
vitiorum eradicute,ut palmites vitiorum tructificent vitia quaj in anima
sunt laatura
quaedura sunt ;

in vobis Veniet eniin Dominus vineae reddere culto- quas inanima prius concipiuntnr, et poslea per
ribussecunduin mPritaeorum.El tuncboni« venien- corpus exercentur. In animuest infidelitas.invidia,
tes veniont cum exsultutione, portantes raanipulos odium, iracundia, iodignalio, crcdulitas, seu prava
suos^/^ia/. cxxv.6).» Etqulsuntilliqui venient cum suspicio, arrogantia, ambilio, avaritia. Hyec con-
exsultatione ? « Qui seminant in lacryiiiis,in exsul- tiueiitur in raente, etversunlur in cogitatione, ?ed i

tationemeteMt(i6u/.,,5).»Sun)ite [/".seminaleergo in aliquaudo per quaedam iudicia Ibris apparent,sicut

lacryraispoenitentes,utmereaiiiiniindomum Domini invidia per delractionem, iracundia per contume-
intrare gaudentes, praestante Domino nostro Jesu liara :
et sic caetera, quumvis interius corrurapant
Christo, qui vivit et regnat per omnia saecula sae- auiraam,per aliqua signa foris prorumpunt; verbo
culorum. Amen, enim comraittitur peccatum in perjuriis,in menda-
XIX. p ciisjin falsis teslimoniis, in
dbceplionibus.in male-
IN DOMINICA PRIMA QUADRAGESIMA SERMO dlctionibuSjin derisionibu3,in contumeliis,in verbia
UNICUJ (19'). luxuriae, in scurrilitatibus, in cunctis serraonibus
Sive polius iuitium sermonis impcrfecti. qui pertinent persuasionem malorura, vel ad
ad
Tribus raodis tentavit diabolus Chrislum. Per dissuasionem bonorum, in adulalionibu8,in turpi-
gulum, ubi dixit « Dic ut lapides isti panes fiant
:
loquio,in omni verbo otioso,quia dicit Dominus in
(Matlfi. IV, 3) » per avantiam, ubi ostendens ei
;
Evangelio : « Omne verbum otiosum quod locuti
omnia rpgna mundi,ait « Ilaec omnia tibi dabo, si :
fuprint homines, de eo reddent rationem in die
cadens udoraveris me [ibid., 9) » per vanara glo- ;
judicii {Maitli. xii, 30). » Opere committilur pecca-
riam, ubi ait : Si Filius Dei es, milte le deor>ura lum, in furtis, in rapinis, in homicidiis, in ebrie-
{ibid., 6).» His tribus inodis vicerat priraum homi- tatibus,in coraessationibus,in fornicatione,in adul-

nem ; et ideo his tribus appetiit Christura, quera terio,in oppressione pauperum,in superflua acqui-
mirabaturesse sine peccato ; el ideo machinabatur, sitione rerum terapordlium,in his quae suntad vo-
ut aliquo islorum modorum caperet eum. Nam ex luptalem carnis,et his quae sunt ad nocendura aliis
et in oranibus quas prava intentione geruntur his
his alia vitia prodeunt,et qui in istis capiturjacile ;

ad pejora ducitur. Qui enim delectatur suavilate ,

omnibus raodis moritur aniraa in peccalo llic i

ciborum et potu?, comedit aliquando et b bi t ad

edit aliq i
^ ''^""^'^ '"'c «erao mms.
saturitatera. Ex saturitaie caro ad libidinem in- XX. I

flammatur. Qui vero stimulis libidinis agitalur, IN QUADRAGESIMA SERMO PRIMUS (20j.
facilo corruil in fornicalionera et adulteriura. De poeniieniia.
Qui autera adulter est, marito adulleraj invi- «Dispone[^f'j//^ Praecipejdoraui tuae,quiamorieri3
det, odit ; inlerlicil, si potest, vel simulat falsam « lu, et non vives {IV Reg. xx, i). »
amicitiMm , et cum s^ amicum vuUu et verbis pxhi- Cum Ezechias post incredibiles triumphos elatus
bet, corde etopere inimicus est. Ecce quomodn ex fuis8etinsuperbiam,neodignas304 Uominogratias
intempprantia giil.-e raulta peccala et mula proce- egisset, apgrotavit usque ad mortPm,et venit Isuias
dunl;etliocviilenpcaliidushostis.priustentaviiChri- in spiritu, ot ait Diy>oiie domui tux, id e!?t pro-
:

stum per gulam,cogitans quod si cum in appctitu vide qui succedat tibi in regein nisi euim de su- ;

(19') Kt Sangerman. 383 (20) £ ms. Andegav.

 429 SERMONES DE TEMPORE. - l^^ QUADHAGESIMA. 430
pnrbiatua pcBnitentiam egeris, morte morieris.Fa-
A tum patremfam.lias admonere de dispo.itione
«u^
miliaris fuit hajc admonitlo.et semel facla perspi-
domus insipidum esse et vanum, ( « Quis enim ad-
ritum ad Ezechiam, qui regnabat super Juriam et
juvitsensumDomini.aulqiiisconsiliariusejusfuit?»
Jerusalem. Generalis est etiam el quotidiana ad
{Isa. XL, 13.) palet
quia animo dictum e sl Dis-
quamlibet lidelem animan. Generaliter enim ad :

pone ^/omui tu^. ['isposaio autem

unumquemque h,ec plurimum
nostrum de die in diem clamat Spi- diffioilis est, et
mulla indiget diligeniia. Ipsi enira
ritus s<inctus domui iwe, quia nisi dispo-
; Di.spone
per quos fit.indigent dispositione.
sueris, morleanimae morieris, et posttnodum
8icut enimdirfi.
morte cile e4 invenire custodiam,
si custo liendi sunt ipsi
aeierna. Et non credas Origeni dogmatiz mti
quod custodes, sic disponere.si disponendi
non in .Rternum irascetur Doininus, imo etiam sunt ipsi dis-
ponentes. Sane virtutes sunt per
daemonum miserebitur.quia non vives, id est, nun- quas disponit
animus domui su«,ne supra modum
quam deincepsrevoc.iberisad silvescant.Po-
vitam.Spiritiialis vero tens est autem iste paterlamiiiap
el annua inhoc quadra^^esimali tempore est,in quo clientelam
; habet
multam nimis clientes habet exteriores, et ad
certus et brevis numerus ad corrigfndas
;
ex-
(21) alio- teriora discurrentes liabet et
rum temporum interiores qui vultui
negligentias nobis constitutus est
ejus semper assistunt.
7'='^"-''^ ™riores
Exteriores sunt quinque sen-
Sedvivendumestcui patrifamiliasloguiturSpirilus r> Z-Z
Banctus,el
aanctus, el de aua 0^.01^^]":!^
qua domo preecipial disponenda. dispositiocrebro etde facili Jegitur in Scriptura.
Sane quatuor domus legnntur in theologia : domus Legitur enim Averte oculos meos ne videant va-
: «
iaemonis,ubi sunt filii diffidentia}, vaaa iniquitalis, nitatem {Psal.cxwui. 17). .,-« Cohibelinguam
ie quibus ipse ait « Revertar in domum luam
:
meam,'
jnde exivi (Luc. amalo,etlabiatuanonloquanturdolum(P5a/.xxxn,
xii, 24). » Sed quia pater ille fa-
14). » Obtura aures tuas, ne acceptam
nilias induratus est lanquam habeant opl
lapis.ad eum nondi- probrium adversus proximnm luum.
•igitur hffic admonitio. Proindede Iribus Comprimena-
aliis con- res, ne peregrinis odoribus qusrant
liderandum est. Domus itaque hominis est delectari.
manu- Glaude manum tuam,ne accipiat
acla et visibilis; domus animi creata et rationalis,
munera superin-
nocenteni. In.jicepedes tuos in compedes sapienti.v,
lorausDominiregnaluraetspiritualis.Domumsuam
ne currant ad efrundendum sanguinem.
lomo inhabitat, animus dispensat, Dominus Et multa
illu- sunt in hunc modum quee spectant
iiinat. Ilomo per necessitatem, animus per natu- ad eorum dis-
positionem. Interiores vero clientes
am, Dominus per gratiam. De domo hominis praecipue sunt
quatuor ailectus animi, quorum meminit
ictura est a villico iniquitatis Vlrgilius '
cum amotus : « Ut diceos :

Liero a villicatione mea, recioiant

uas {Luc. XVI. 4).
-
me
""'^ in dr>rr,na
''"^'''^''^
De dispositione hujuo domus
.,
' ^^ coo\ «•
c^i^-) 'i'"^<^munt, metuunf,gaudentque,doletjtque.
on creditur esse facta praesens admonitio, {vicissim.
cum (ViRG., /Eneid., lib.
olius contpmnenda prfficipiatur vi, vers. 733.)
quam diligenda, Hi, inquam, suntgaudium
um Abrahne dictum sit « Exi de terra tua et et dolor, spes et liraor.
:
de Quiasicut palertamilias carerenon potest
ignatione tua [Gen. janitore,
xii. -1). Et sponsaj prsce- dapifero, pincerna, cubiculario, ita hi
tum cst Obliviscere velut in mo-
: « populum luum et domuni dum eorum ministrantes, assistunt nobis. Etenim
itris tui {Ps. XLiv, 11). Siquidem domus animi
.,
timor pro,J!initore,dolor pro dapifero,
ithomo ipse.et animum vociil rationem, cui, gaudium pro
tan- pincerna,spesest pro cubiculario.Legitur enim
uam patritainilius.carnis etanimae nostr« de
credita timore « Timor supplicii, janua regni. «
it cuslodia, et mandata dispositio.
:
Et alibi ;
« Initium sapientiae, timor Domini
Ue hac domo legitur (Psal. cx, 10). .
hominem de
: Tria ejiciunt
Iste habet portas, et ostium in
jmo.-lumus, slillicidium, medio valvarum,
malauxor,id est ppc- el
qus objicere ct claudere debet, si forte perversae
itum ignorantiae.peccatum
suggestioni8,peccatum cogitationes ad animum velint irruere,
'opnfeconcupi.scentia3,quae non tantiim
raiionem in
qua 306
adjiciendae sunt tanquara muscae morientes,
Hnosuadominarinonpermiltunt.verumetancillari ne per-
danl snavilatpm unguenti (Eccle.x,
l»5 co-unt. Domus autem Domini est animus D 1), sicul et vo-
lucres quas abigebat Abraham {G-n.
se, et iia mirum in modum animus Dominus xv, II). Altera
est poriarum esl carere visione Dei : alteraest
"ninis, ct domusUnde Apostoliis « Caput
Dei. ignisqui
:
non exstinguetur ostiolum item vermis conscien-
uliensvir,caputvinGhristus, caput Christi ;

Deus qui non morielur. Irruen*ibus erj;o

tiae
Cor. XI, 3). « De hac domo hostibu3
legitur :« Sapientia
objiciat ista timor, et dicat: Nequaquam intrabilis,
iificavil sibi domum {Prov. ix, 1), « et cum tun- ne fortepropler vos dominus meus cartat visione
(21) RPi/ul. S. Benedicti, cap. 49.
De Qmdraae. nem vere Hildpheriinumessp,rum eum.et
•nxobservalio.e,)ix his Regula. sancti
Bene.lictini
eumdem,
riuinis, non levis elici et iid eum.fcm sensum s^piu-citet in aliis sermo-
pot.st con,ectura de mona
atM,et quidein Benodictino
Hildeberti.quos ouasi
nibus.elinepisloUpne.-ipu.diudccimalibripnmi
I connalurales, ad suu.n ciiai ad Henrii'uni 1, Amstj.c re<'-'^m.
institui.lm
(-2) Nec e versu Virgilii ab ipso in
Nuta et ad boc volucres'"u sacrificio AbrahiB
hoc sormone abac-
tas. Do qmbus et in cpistola
.afo,rainusprobabiliterconjicipotesthunc8e7mo- secunda libri primi.
431 VKN. HIl.DKBEllil CEiNOMAN. KPISC. 482

Dei, igne crucicliir «Bierno, el conscienlia propria A vat Inpidem. « Exspecla Dominum, viriiiter nge,et
teste el aicusanle, pereal. De iluabus porlis me- confortelur cor luurn {P.sal. xxvi, 14). Hilaris est

miiiilSophonias:« A priiiia, iiiquil, porla eritcla- islo pinccrna, et amplcclandus. Felixesthjcc ebrie-
mor, el n secunda uiuiatus (So/z/i. i, 10). » Claina- tas, quiE sobrios rcddit. Suspectus esl aureuscalix
bunlen.mimpii,cum suaconscientia eos accusaliit; Babylonis. MhId sitire. Accedatquartus cliens, spes

ulul.ibunt, cum uurtient vtjrlium aspprum : « Ile, Brilicet, (juiB cubiculum slruat, et dicat Edisti, :

maledicti, in ignem a-lernum {ilallU. \kv, 41). » bibistique salis, veni.cuba, quiesce. Ef.'o eiiam tria

Dicat ergo aniinu9 janitori ut vigilet, ne sicutlsbo- tibi lectisternia paravi, carnis resurrectionem,san-
selb.ancilla osliana (lormientP,a lalronibus percu- ctorum comniunionem,vitam ajlernam indubitanter
tiaturiniiiguine(I/ Rcg. iv, 5,et seq.). Vigilante si- spRra.quia hoo mortale induet immortalitatem,hoc
quidem janitore, limor sedens et tranquiilus vocet corrupi bilo incorruptionem. Pra^ler hoc gaudium
dapiferum, et dicat Pone mensam, praecinge te,
:
erit singulorum;non minusgaudebis debono alieno

et ministra mil.i. Acceleret dolor, et primo panes quam de luo. Super h^ecvita vives beataetimmu-
apponat,scilicel lacrymas pro delictis.Hic est panis tabili. Audiendus est iste cubicuhirius.quia stanler

quotidianus quem proquotidianis manducdre debe- [A. stratum] quod vers.iverat homo in infirmitale
mus excessibus. Hoc pane vescebatur qui dicebat n sua, iste ad debitam ordinem convertit. Felix esl :

« Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte animus, si hoc modo disponat domui suae.Sdtaga-
{Psal. XLi, 4). » Et ilerum « Cibabis nos pane la mus ergo singuli, satagamus uiiiversi.ut de menea
:

crymarum {P.s'il. lxxix, 6). doloris transeHrnnsad mensam communionis,ut de

Dicat autem animus dolori Puer, nunquid pul- ulr;ique postmodum transferamur ad nr.ensam Pa-'
:

tris, haeredes facti Dei, cohaeredes autem Christi!

mentarium habps ? {Jo<in. xxi,5,) « Non in solo pane
vivithomo(.U.it//i. IV, 4), » appone coclioneu). Alio- qui est Deus benedictus in sa^cula saeculcrum.

quin anda sedebit aiiiina mea.Apponal ilaquedolor Amen.

tria fercul coctionu'n prinio
i memorimu nostrarum :
XXI.
miseriaruin,secundorecnrdationen) exsilii^etpatrisa IN QUADRAGESIMA StRMO SECUNDUS (23).

dilatioiiem, tertio d'riicultatein redeundi.Apponens De vera conversione peccaloris, et iiniiale Clirislianai

Convertimini, fiiii, revertenlcs, dicit Dominus,
ergo primiim, dicat « Memento quia cinis hs, et in:
u

cineremreverteris (Gf-n. in, 19).»Et hoc: Fili, recor- « quia ego, vir vester ; et assumam vos, unum d

darcnovissimatua,elin aetenium non peccabis (£cc/?. « civitate, et duos (ie cognatione, el inlroducam vo
Heutibi,quia « in Sion {Jer. iij, 1.5). »
VII, 40). » ApponenssecuDdum,dicat: «

incolatus tuus prolongatus est, habilas enim cura Non est hoc hominis, sed Spiritus sancti consi-

habitantibus Cedar multum incola fuit anima lua ;

^ ]ium,qui pcr prophetam Jeremiam nos admonet ad
(Psa/. cxix,5j.» Et iterum «SuperflumiiiaBabylonis : conversionem, nobisque spondet assumptionem, et
illic sede?,etdebes fleredum recordarisSion (Psfl/. jnSion introductionem. Verumtamen difficile esl
cxxxvi, 1). "Apponatur tertium,et dicat «Vix justus : valde quod proponit prave est quod suadel,scili-
;

salvabitur, el tu iiiiscr ubi parebis
Quid faciet virgula deserti, ubi cedrus Libani con-
culietur ? Dunis est dapifer iste et infrunitus, sed
fliielis. Asper est cibus, sed saiutaris amarus est
» {l Pelr. iv, 18.) cet ut convertamur ad Domioum 308 revertentes
Multa enim conversionem nostram impediunt;plu-
rima impedimenta nobis occurrunt, quae mentem
;
peccalis obligalam in libertale re?pirare non sinunt.

gustu.sed cum dfglutiius fuerif.dulcorabitursuper Sed omnes (ranguntur dilficultales, si Spiritum du-
mel et favum. Coiidimeritum ejiis est humililas, cem habomus, qui sua septilormi gratia septem
quia ipsa est primogenita Olia Regis summi, sal et propulsat obstacula mentem a conversione dehor-
condimentum reliquarum virtutum.Refectus aulem tantia ; a quibus eg.^-edi, eorumque occupationes
animus tali cibo, vocet pincernam, et dicat : 307 defugere, non humanae virtutis, eed ccaleslis
est

« Sitio {Joaii. xix, 28j- » Misce potum quo exhila- gratiae.Illi suntseptem spiritus nequiorcp,quos im-

retur facies mea, quia cibus cor meura confortavit, mundus spiritus ab horaine egressus ambulans per
quia scriptum est « Exsullatc, justi, in Domino
: D loca arida et inaquosa, et requiem non habens, as-
Pial. XXXII, \). » Acceleret ergogaudium, et tria sumit, ut eorum auxiliis, doraum sibi vindicet, de
frenera potionum propinet.Primum est infusio gra- qua exierai {Lur.. xi, 26). Hi sunt septem da?monia
tiae operanlis ;
secundum cooperalio gratiae subse- a Uomino de Maria Magdalena ejecta {Luc. viii, 2},

quentis terlium perseverantia finalis. Primuuiap-

;
et sepfem populi terram leraelitis promissam possi-

Donens, dicat » Si^'nalum esl super te lumen vul-

: denfes. Habetenim immundusspiritus sobolesplu-

tus Domini.et ideo dedit la;titiam in corde tuo {Pscd. rimas. Prima enim ejus scboles sunt septcm prin-
IV 7 . » Secuiidum apponens, dicat : « Cantabiles cipalia vitia, cajleris nequiora, scilicet, inanis glo-

tibi sunt justific>tionPsDei in loco peregrinalionis ria. ira, invidin, acedia, philargyria.gastrimargia,

tuae {Psal. cxviii, 54). Apparens [f. hpponens] luxuria. Injinis gloria iiiflal, ira conlurbat, invidia

terlium.dicat : « Habe charitatem, et fac quod vis. » dissipat, acedia sfcrnif^philargyrirt pungitet sollici-

Omnia difficilia {imo facilia) sunt amanli.Guttaca- tat, gastrimargia curvat et dehonestat, luxuria de-

(23) E niB. Andegav.

 433 SERMONES DE TEMPORE. — I.\ QUADRAGESIMA. 434
coloratetiniqiiinat. Haeseptempassiones, hiseptem A dentibus, quibus hoino in paradiso erat prseditus,
nequaui spifilus in honaines, id eslin animas n:)an- sed cum esset ei abundantia, ex ubnr ate craj>itu-
siones suas vindicant, in quibus virtules cum eis didid eructaiitc super terram dixit iVou mnvebor :

neqneunt coTimorari, qtiia nulla convenlio luci ad in ceternnm ab hoc bono, sed credidit diabolo di-
tenebras (// Cor. vi, 14). Non potest anima tot viliis centi : « Neijuaqiiam inoriemini, s-ed critis sicul dii
occupata ab iinmundo recedere spiriiu, et ab iis scientes bonum et malum {Gen. iii, 4, 5). »
septem spiritibus caeteris nequioribus erui, nisi ad Credidi igiiur homodiabolo, et ad malura trans.
gpiritualem liberatiunem Spiritus Domini bnnus sua migMvit a bono. A quo bono ? Ad quod malum ? A
septitormi gratia adjuvet : ita ut seftem spirituali- justitia ad iniquitatem, a quieie ad mi?eriam •
a
bus nequiliis, quasi septem populis inimicis, a se- beatitudine in moriem ab accepta portione sub-
;

ptem virtutibus quasi veris Israelitis tugatiset su- stantiae, quae eum coiitingebHl, ad regioiiem lon-
peratis, aique de terra humanae menlis expulsis, ginq^iam abiit, scilicel dissimilitudinis, i|ua
elonga-
eorum loca virtutes sanctae possideant. tur a Deo, non loco, quia ubique totusipse et ai^ter-
Noa non desperemus, quia spi-
igitur dilfidamus, naliter, adhaerens uni civium regionis illius, id est

ritusadjuvatinfirmitatem nostraa:. Nobis enim ipse diabolo, qui est princeps regionis difesimilitudinis,
per prophetasloquitur, quiajam filiisumus etamici, g qua elongatur a Deo. Ccepit pascere porcos, id est
quia ejus gralia regenerali, non servi, quia teste contaminalionis actibus delectari, non abdicans
Apostolo jam non sumus servi, sed filii (Ephes. ii, occulta dedecoris. Nec solum abiit, sed et stetit et
!9).Chrislus «nim ait « Jam non dicam vos servos,.• sedit ; et abiit consentiendo, stetit defendendo, sedit
sed amicos meos quia servus nescit qiiid faciat do-
;
docendo. In abeunte levitas ; in stante, pertinacia
;

minusejns vosaulem dixi amicos, qnia omnia quae

: in sedonte, superbia. Pietatem deseruit, qure est
audivi Patre moo, nota feci vobis [Jmn.x\\ 15), » cuitus Dei, constaiis ex tribus, fide spa et charita-
omnia autem nnb'jnotificanda. Non enimomnia ipsi te, quam impietas impiignat per iria, vaniiatem,

capere possent. Filii sumus, non servi, si Spiritu Dei curiositatem, voluntatemHi tres sunt impii, per
dncitiiur. « Qui pniiii Sjiritu Dei aguntur, » ut ait qiioseam impugiiat, diabolus, caro, etspiritus. Tria
Apostolus, « hi sunt filii Dei [Rom. vii, 14). » Nec 310 sunl impietatis arma, et tres sunt ejus mi-
paruin est esse fiiios itei, quia « si filii et haeredes, n!slri,qui convenientcs in unum adversus Don:inum,
baeredesquidem Dei,cohaeredes autem Christi {Rom. eladv6rsusChristumejus,dicentes: « Venite,oppri-
VI I, 27). » Sed ista non assequimur, nisi converta- mamus virum justum, quia gravis est nobis [etiam]
mur et revertamur ad Dominum. ad videndum {Sap. ii, 15);» quasi s^ymbolum faciunt,
309 CoMvertamur corde, revertamur opere,
^^^.^, , el
-- mortis antidotum conficiunt, ubi singsili aliquid
Convertamur declinando amalo revertamur facien- ; ponunl, diabolus suggestionera, caru deleclalionem,
do bonum. Sed unde monet nos ut revertamur, et spiritus consensum : et sic Iransmigravithomo.de
ad quid ? Ulique adissimilitudiue ad similitudinein beato factus miser. Infelix^transmigratio Pessima I

(24) transmigratione ad honorem. Transmigravit

;
a et abominabilis GaliLiea Non est haeo illa Galilaea,
!

homo infeliciter. Unde Jeremias « Audiens audivi : in qua Jesns praecessit apostolos. « Preecedet vos,
E|thraim transmigrantem. ^'ilius honorabilis mihi inquit,in Galilaean-. Ihi eum videbitis {Mallh. xxvin,
Ephraim, puer delicatus 'Jpr. xxxi, 18). » Diligen- 7). » In hac Deus videtur, in illa Dei visio perdilur,
ter attendenda est haec iransmigratio, quam tanto quia iHic tenebrae et caligo, in hac lux et claritudo.
propheta coramendat sludio, dicens Auliens uu- : lilatransmigratur a bonis ad mala hac a malis ad ;

divi Ephraim iransmigiantem. Auribus audiendi bona. Transmigrare voluil natus in veritate ut
audivit propheta. Au Jivit intus a veritate, et intel- nos in eo ad vitam transmigremus, quia transrai-
lexit, et ideo inxe.minat : Audiens audivi. Audivit de gravit factus in figura, in
quo nos mortui sumus.
transmigratione Ephraim causam percopit, qu im
et '<Factus est Kphraim quasi columba seducta, non
ex ip?o nomine innuit. Ephraim enim interprctatur babens cor, » ut ait Osee (Ov^. vi!, 11), cum per
tiberlas. Homo enim in ubertale conditns transmi- gr<'tiamassumpsiteum quem speciescolumbae virum
gravit, id esl in deliciis posilus recalcitravit, se- D not^lrum, id est caput et Dominum declaravit. Qui
cundum illud Moysi : « Impinguatus, incrassatus, per prophetam ait « Ego vir vester, et assumam
:

dilatatus est dilectus {Deut.xxKi,et recalcitravit vos,unum de civitate, et duos de cognatione, » ipse
15). » Impinguatus, propter amoenitatis locum est vir noster, quia caput nostrum. Et caput quidem
[/.
amcenitatemloci] incrassatus, obconditionisbene- nostrum est,quia tanquam
; ei capiti membra uniun-
ricium ;
dilatus, propter gratiae donum. Meo recal- tur gratia et nalura, decujus pleniludine accepimus
jitravitpropter inobedientiae vilium. Ex cujus per- gratiara, et ipse de nostra infirmitate accepil natu-
sona, inquil Propheta « Ego dixi in abundantia ram, in quo sunt omnes sensus
:
nostri spiritua-
nea : Non movebor in aelernum (Psal. xxix, 7). » les, sicut in capite corporales.
3oc dixit Ephraim, id est homo cxuberans omni- Assumpsit ilaque nos per graliam, ut honorein
)U3 datis et donis perfectis a Patre luminum descen- quem perdidimus, et gloriam quam amisimus, re-

(24) Phraeis Hildeberto famih'ari8.

43» TEN. IHLDEBERTI CENOMAN. EPISC. 436
stauraret. D.^s^^ruit quippe honorem suum, el factus A. Trinilati omnia bona. II.-ec trinitas est
est ingloriu?, quia » cum
honure esset, non in-
in regio di^^simililudinis, nbi memoria dissipalur, in-
tellfxit ; comparatus esl jumentis insipientibus, et tellectus caecatnr. voluntas loedatur. VerumtamHn de
similis factus est iliis {P:(iL xlviii, f, 21). » Sed hac ennrmi lriiiit..le peraiiiim trinitatem asiimma
quis iile esi honor quae gloria illa Fecit Deus lio- i" Trinitate nobis protnii-sam resurgimus. lacrenta
rainem ad imaginem et siniililudinem suam. Ecce enim Trinitas, trinitatem creationis erigit, infun-
quantus hnnor et dignitas hominis. Pretiosiim est dens trinitatem sanctificationis, scilicel fidei, spei,
Dei opus vilem euin deiitonslrat terra, sed glorio- enim
; et charilas. « H.-pc tria sunt, sed ina.jor horum
Bura virtus; pretiosum facit imago, quam tenens esl charitas {I Cor. xiii, 13). » Ad illam igiturTrini-
jure vocalur homo. Cum vet-o ea neglecta cadit in tatern s-immam, qnie
triiiitatem de trinitate liberat,
vitia, hominis notnen amittit, comparatur jumentis per Triniiatem nosreverti monet propheta, dicens :

insipieniibus, secundum illud : « Nolile fieri sicut Converlimini, /ilii.revertentet. Per fide n enim illu-
equus et inulua, qnibus non est intelleclus (P.sal minalo intellectu, ad Patrem perspera ad sapien-
;

XXXI, 9). » E.tutusenim coelestisimaginis ornamen- tiam, id est Filium, memoria solidata ; per chari-
to. horainis
etiam perdit nomen, quia graliam ho- tatem voluntale paciMcala, ad Spirilura 31? re-
minisnonlenuit.Ideoin Ezechielegeminato nomine p dire incipimus. Concenimini, inquit, et ciusHm
dicitur : « Homo, bomo [Ezech, xiv, 4), » ntqui ex- subdit, quia ego oirvcster,et assnmam vos, unum de
terius hominis praefert formam, etiara intus teneat civitute, et duos de cognatione, et inducam vos in
iraaKinem, scilicet [ gratiam,] quee est imago Dei in Sio». Ecce Trinitas tres assurait ; unum etduos, sed
homine et in mente ralionali, ubi est memoria, iu- unum de civilate, ct duos de cognatione. Est civi-
tellectus. et 31 1 dilectio, secundum quam factus tas bona, et est civitas mala. Civitas mala, mundus
est homo ad imaginem Dei, non Patris tantum, vel in malignitate posilus, de qiia dicit Dorainus per
Filii, vel Spiritus sancti, sed horum trinm simul. Osee ; « Ego Dominus, et civitatem non ingrediar
Unde « Fariamus hoiiiinemad imaginem et simili-
: (Ose. xi,9). » Et per Jereniiam : « Ecce ego do roram
tudinem nostram (Gen. i, 2P-). » Non ait Fac:am,et : vobis viam vitae, et viam mortis (Jer. xxi, 8, 9). »

meam ; sed, Faciamus, ad noslram, professionera Oranisqui h ibitaveril in urbe hac, inorte morielur ;

consortii ostendens, Huferensintellecturasingulari- et qui egressus fuerit, vivet. Civitas bona, sancta
latis.Secundura tria ergo est homo iraago Irium. est Ecclesia. Haec esl civitas justi, urbs fidelis, ci-
« Tres enira sunt qni testiraoniura dant in coelo, vitas supra montera posita, qu.-e non potest abscon-
Pater, Verbura, et Spiritus sanctus, et hi tres unura di. De urbe mala nullus assumitur, imo omnes ibi
sunt (I Tres sunt hypostases suis p habitantes moriuntur. De urbe fideli assnmitur qui-
Joan. V, 8). »
proprietatibusdistinctae, sedunumsunt.quia unius dam, sed non nisi unus, qui scilicet perlinet ad
esscntise sunt.Tres ressuotuna semperbeatissimae, unitatem hujusurbis, cujusestunus Heus, unafides,
aemper viva, quibus fruendum est (25), etsunt una unum baptisma (£///ie5. iv, 5). Unus, inquara, .Oeus,
qusedam summares, communisqne omnibus fruen- quia etsi sunt multi qui dicunlur domini dii, et
tibus, ea in quibus cst priraa similitudo ut priraa nr.ultis nobis tamen, si de hac unitate sumus unus
a>qiialitas ita in mente tres proprietates sunt, me- est Deus in saecula benediclus ((II Cor. xt, 33). Ita
moria, intellectus, dilectio, et baec tria in una sub- etsi « tres sint qui testiraonium dant in coelo » sci-
stantia sunl, cui substantialiter insunt, id est in licet, Pater, Verbum, et Sf.iritus sanctus, laraen
"ifcnte. hiires,cum sinttres res quibus fruendum, non tidem
Uecte igilur ad ineffabilis Trinit,ftis imaginem et noslram extendunt ad triplicem Doum, sed unum
similitudinem condilus homo dicitur ad imagi- : (/ 70*/«. v, 7). Tres quidem sunt hypostasescoaeter-
nem, sciliret memoriam, inteliectum, dilectionem; nae et conbeatae, proprietatibus suis distinctas, et
ad simililudinem,scilicet iinmortalilatera et animae haeunura.siveunus Deussunt genereessentiae. Non
iniionentiam. Homo ego condilus in honore, rae- autem unus ut in fide nostra Pater, Filius, et Spi-
moria adhaesit Patn ; intelleou Filio dilectione ritu-= saactus, testante Hilario (26), « tria surit per
:

8piritui sancto. Increataenim Trmitas homini indi " substantiam, unus vero per consonantiam, » sicut
d't trinitatein creatarn.sed iransmigrans a Trinitate nec iripliciias, sed Trinilas.
beata el summa, incidit in trinitatem horrendara Una quoque dicitur tides.non nuraero et genere ;

el foedam, quam non fecit inelTabilis Trinilas, sed alia est enim numero me, et in te,
fides, quae est in
versipellis Satanas, scilicet in
concupiscentiam car- vel in illo ; una vero similitudine, quia simul in om-
nis, concupiscentiam oculorura, superbiara vitae. nibus, sicut duorum idera intelli.sientium dicitur
Cuitrinitati obnoxiasunt omnia mala,sicutsummae voluntas una, vel siraillimorum facies una,fidesca-

(25) rta loquitur Petrus Lorabardus initio libri
ptim' Senlcnltarufii.
(s6) Verba h.KC apud D. Hilarium sic inveniun-
tur. lib Dc, p.vno.lis, n. Z9 et 31 Uuinl quulem per
stibsluntiam lria,per consonanlium vcreunum. Verum
non tunl ipsins Hilarii vcrba, scJ concilii Antio-
cheni in Encaeniis.Horum tantum interpretes est Hi.
larins. Imi) prop'er ca ipsa verba, fidem bujus
concilli suspectam habcri merilo posse. num. 3i,
:
fHtelur, hcel eaa? subinde, num. 32, Lenevole ex-
cuset.
 437 SERMONES DE TEMPOHK. —m QUAUHAaESIMA. 438
tholica, quia idem jubemur omnes credere, eortem- \ dentes ad Deum in Betbel ; unus portans tres 314
que modo operari. Unde fides calholica dicilur, id haedos, alius portans tres torlas panis,aiius hige-
esl universalis. Unum etiam dicitur baplistna, quia nam vini. Et hnc sijrnum quod unxeril te Dotninus
ilerari non valet, quia aeque bonum est a «luocun- in principem populi {tieq. x, 3). Princeps unclus,
que detur. Qui ergo tianc unitateiri servat.ex eo non qui a tribus a.-cendentibus in Belhel ii;veriitur,
immerilo unus,ab uno non repellitur,sed assumitur. Christu8est,«unctusoleo prae participibussuis^Pjn/.
Nec solum unus decivitate assumilur,sed etiam duo XLiv, 8) ; cui- Spiriius non est datus ad mensuram
de cngnatione ;etitatresassumunlur,quia trinus esl {Joati. III, 34) et iii quo habitavit plenitudo
; divi-
quiassumil.Cognatio autem istH non est carnalis.sed nilatis corporaliter {Caloss. ii, 9j. » Iste ergo in-
8pirituali3,qua313 non corpora,sed cordajungun- venitur, sed nonnisi a tribus, qui et ascendunt in
lur,et multo est sanctior et dignior co()ula coniium, Bethel,nec nisi apud quprcum Ihabor. Dignissima
quam corporum.Hacenim co.inatione intplii^il)iliet et spintuiilis est quercus, apud quam tantus
isla
cneiesti.non solum interseconsortium ad invicem et Piinceps invenitur. Non est stiturae procprae, sed
vincuiumcharilatishabentfideles^verumetiamcupiti virtutis iminensai. Humilis est arbor, sed inunclo
membra uniuntur, ut sit unus in omnibus et per robore sublimis. Haec est sycomurus illa, in quam
orrmia Christus.Sicut enini de fratrum unione.quae ascendit Zacajus statura pusillus, ut transeun-
p ille
fit hac cognatione, Propheta dicit : « Ecce quam tem Jesum oernerel nisi enim quis in hanc arbo-
;

bonum etquam jucundum habitare fratres in unuiTi rem ascenderet, Jesum in transitu recte cernere
{Psal. cxxxi, 1) >) Jta de conjunctione capitis et non valeret. Unde ipse ad Moysen ait « Sta in fora- :

mpmbroruMi Dominus ait : « Quicunque fecerit vo- mine petrae {Exod. sxxiii, 22), » quae Christusest:
luntatem Patris mei, (|ui in ccelis est, ipse meus « Petra autem erat Christus (/ Cor. x, Ij, quod
frater, et soror, et mater est (MaUh. xii, 50). » Et est f,scendpre in arborem sycomorum. Foramen
dn ulroque siii.ul in Actibiis apostolorum legitur : enim petra; est passio Christi. Sycnmorus arbor
« Multitudinis credentium eratcorunum et anima crucis interpretatur enim sycumorus (icus falua.
;

una, et erant illis omnia communia {Act. iv, 32). » Ficus recte dicitur, quia nobis praebet cibum dele-
Uaec igitur cognatio sancta geminam facitunio- ctabilem, panem coslestem refectione interiori fa- ;

nem, quia membra capiti indissolubili nexu copu- tua autem, opinione omnium infiiielium de Judaeis
iat, ei inter se pia charilate sociat, ut servet uniia-
et Grscis.Unde Apostolus :« PrajdicamusChristum
tem in vinculo pacis. Divina est ista cognatio, qua crucifixum,Judaeisquidemscandalum,gentibusvero
regnum Christi, qnod non est de hoc muiido.com- stullitiam (/ Cor. i, 23). » Quod enim de cruce
pa^Mnatur alq-ie con-trinjjilur, ut nihil possit ipsum Chrisii et passione prffidicitur, scandalum est
,
Ju-
separare a charitate Dei. De bac cognatione duo ^ dasis, ob
ruborem sui sceleris.Kt stultitia est genti-
assumuntur, quia qui de ea vere sunt, datum est bus, humana ratione, et sapientia carnis tumenti-
eis duo mandata perficere charitatis, aliorumque
bus, quinihil cestimant pog-sibile, nisi quod in na-
onera portare tanquam sua.ut impleant legem Dei. turis cernitur apud quos plus valet series naturae ;

Merito ergoet ideoduo dicuntur,quianon quaernnt

quam virtus potentiae divina^. Et tamen per « istam
tantunt: qufe sua sunt, sed quae alioruni,bopa eis in
stullitiam placuit Deo salvos facere ci-edenles,» ut
usuni venientia, non ut propria possidente.«, sed
ait Apustolus (/ Cor. t, 21). Non enim vere
est
Lanquam communia cunclis, maxime autem dome- stultitia,sicut videtur incredulis, sed virtus ma-
exponentes.Hi sunt qui aedificant argen-
iticis fidei
gna, et sapientia, quod revelatur fidelibus. Unde
um, aurum, lapi ies prjtiosos. lidem qui cogitant idem Apostolus :«Vocalis autem Judaeis atqueGrae-
juae Dei sunt, quomodo placeant Deo, non mundo.
cis prffidicamus Christum, iJei virlutem, et Dei sa-
>icut in uno sigmficanlur qui a-diticant ligna, le-
pientiam {ibid., v, 23),
id est Christi passionem, .)

lum, stipulam, iidem qui cogitaot quae sunt mundi,

in qua apparet Dei virtus,et Dei sapientia.quod
eis
juomodo placeanl mundo, qui nou propria relin-
vocati sunl ad vitara ea vocatione qua vocati
sunt,
juere, sed multiplicare quaerunt, (|ui non a^ternis
qufB est sine poenitentia {Rom. u. 29), id est
sine
'ebusaltendentes,sedterienis operil.us incumbunt, D
mutatione divini consilii secumlum propositum ; :
led terrena fundamentu non praeferunt,
imo alter- « Sine pmnitentia enim sunt dona et vocatio Dei, »
atra conditione proposita, mallent eis carere
quam ut ail Apostolus {Rom. xi, 29). Illis ergo non
3hrislo, salvi erunt merito fundamenti est
; sed quasi sycoraorus fatua.nec infirraa, sed sapiens et fortis-
)erignem. ergo recte significantur in uno.quia
Isli
sima fortis quidem.quia diabolum expugnavit,de
;
[uod in usumvenit, quasi suum, id est sibi, uxo-
morte triumphavit, Juddsos dissipavit ;sapiens,quia
ique filii?queproprium retinent.Verumlamen
quia huriiilitatem superbo opposuil, ut hurailitalisjusti-
mperfectum nostrum non spn verunt, sed viderunl
lia vincerel, quam fortitudiiiem
potenliee dicere po-
iculi Altissimi, et ipsi assumuntur,
et non relin- terat.
[uentur. Tresergoassumuntur.etaTrinoassumun-
Fortius ergo ac sapientius est hominibus.
ur, el Trino trina offerunt. Hi enim quod
sunt tres illi, slultum et infirmura Dci 315 videtur. id est
le quibus Samuel ait ad plus-
Satil « Cum vencris nd :
quam homincs possint esse, vcl sapere. Non est
[uercum Tbaijor, ibi te invenient ires viri ascen- ergo fatuitasvel slultitia sycomorus ista,
sicutim-
 439 VEN. HILDEliEHTI CENOMAN. tPlSG. 440
piis videtur, sed virtus et gloria. IJnde Aposlolus :
A. XXII.
« Verbum crucis poreunlibus quidem justilia est, IN QUADRAGEFIMA 8FRM0 TEBTIUS (29).
his autem qui 8alvinunt,id e3lnobis,virtus Dei est De pceiiiieutia.
(/ Cor. 1, 13). » Forlis ergo est hipc arbor, licet sit « Audi, Israel, mandata vilae, auribus percipe,
humilis.Ha?cesldoniu3fulic<E [.scMsiiica'] de qua pro- « ut scias iirudenliam... inveterasli in terra aliena,
pheta ait;« bomus (ulicae riu.\ est eorurn (P.va/.ciii, « coiriquinaius es cnm morluis, deputatus es cum
17) (27). » Fulica eiiim avis est stagnensis, vel « his qui inlerno sunt
in (.-iO), dereliquisli fontem'
rrarina ; nidilicat in petra in mari sita. Huinilis est «atquaevivaB {Buruch iii, 9 11). »
hsec petra, sed lorlis, qur tunsa fluctibus non tan- Admonet vos Dominus, tralres charissimi, per
gitur [/. IrangiiurJ.sed frangit eos.Sicetcrux Christi Baruch prophetam, ut audiatis mandala ejus. In-
suppliciorum qusestionibus atque ar^umenlorum crepat vos, quia niorlui e.stis in peccatis vestris,
conlradictionibus pulsila, non est mota,vel curva- quia eum deseruislis, vocando vos cum bonesto
ta, sed amplius exallata. In quam nisi quis fidei et vocabulo, ut ad memoriarn reducat quid es^^e dcbe-
humilitaiis passibus ascenderit veritatein videre lis, dicens: Israel ! gpns mca, Ecclesia ! quae'
nequit. Quia nisi quis crediderit non intelliget, et deberes esse L-rao], id est videns Deum, et intelli-
qui se ut parvulus non humiliat, in regnum coelo- gens secreta ejus, quia peculiaris populus ejus es.
g
rum non ictrat. Unde recte dicitur quercus illa Qui usque nurc audisti prajcepta mortis, at modoi
Thabor, quae veniena lumen interpretalur, quia est audi praecepta scilicetquae ducant tead vitam;
vilae,
quercus venientis lumiriis. Ab ea namaue venit hujus mundi discebas,auribus pcr-
et qui justiliam
lumen lidelibus. Hac enim tatuitate alque slultitia cipe, ut scias prudonliam. Vide quid sis, et ad
illuminamur sapientia et prudentia; decoramur quantam miseriam redactus ps, qui prius beatus
virtute et gratia, In haoc ergo sycomorum cum Za- eras. Mi^er inveterasli, ijui prius renovalus eras in
chaeoascendamus, ut Jesum cernere valeamus. Ad baptismate per novum homiuem, scilicet per Chri-
hanc quercum Thabor cum tribus virisascendenti- stura.Duo siquidem homines dicuntur esse. Primua
bus in Bethe) veniamus, ut Regem inveoire Adam, qui dicitur vetus, quia corruptusin peccato.
possimus, qui ab aliis non invenitur, nisi ab his De quo Apostolus « Deponite veterein hominem.
:

qui ascendunt in Bethel. Bethel quippe domus Dei quicorrumpitursecundum desideria erroris {Ephes.
interprelatur, et significat Ecclesiam, in qua vere IV, 22). » Secundus Adam, scilicet Chrislus, qui
habitat Deus, qui ail: « Ecce ego vobiscura sum dicitur novus.quia sine peccato,et etiam alios vir-
usque ad consummationern saeculi {Mnlfh. xxviii, tulibus renovat. De quo Apostolus :«!nduite novum
20). » Donius iia locus pst, «ie ()uo evigilans Jacol), _ hominem,qui secundiim Deum creatus est in justi
ait :
« Vere Dominuseslin loco isto, et ego nescie- tia et sanclitat-; veritatis [E/jhes. iv, 15). » Quui
ba:n 1 Non csi hic aliud, nisi domus Dei et porta autem peccat, inveterari dicitur, hoc esl veterem
coeli {Gen. xxviu, 16), » id est per quani asrendrur hominen iniliyri. Secundum hoc di\c\\\ir '.Invetera-
in crelum. Ibi Jacob erigit lap djm in tituluir),t'un- sti in peccalis, in lerra, id est in tei renis, sequendo
der.s olcum des-uper.Et hic dicitur: lloc tibi ngnum, terrena ;
quia primus homo de lcrra tcrreuus est,
quod tinxit te Diu^ m prindjiem populi. Idem est et desidiirat quae terrena sunt. Secundu8 homo de
ergo lapis in tilulnm ereclus. et oleo delibu'.us, et coelo ecclestis, quae coelestia sunl dispensando. ]n
V r in principem populi uncius. Sed quid dicil esse terra dico aliena. Non enim hic est patrla nostra,
in signum unctionis quod invenitur
et principnlus, sed ccelestis Jerusaiein, quee est civitas noslra, de
a Irilius viris, ad quercum Thabor?Per crucem qua per peccatuin prirai parentis exsulamus. Qi.o-
enim innotuit Deus, i|ui anle Deus erat, sed abs- nodo autera invetcravit eviJentius subjungit : Coin-
conditus? Per crucem mcruit exaltari, et nomen quinalus es cum mnrtuis id esl eum peccatoribus,
Dei in eo manilestari, quia Dorniiius refinavit a qui mortui sunl quantum ad Deum, id estad mor-
lijrno.ct factuspst principaius super humerurr. ejus, tem aeternam lendunt. De quibus dicilur: « Sinito
qui de se ait : « Cum exaltatus lacni a terra.oinnia ni' rluos sepelire mortuos snos {VaUh. viii, 22). »

triiham ad meipsuin {Jonv. xii, 3".^). » Et it"ri, -.

D Deputalus es cum his qtv in inferno 317 sunt. Duae
« Sin^ul !ri'pr .-um cg'), donec irarisi-am {Psnl. civiiates sunt, diaboli ot Dei, infernus suilicet et
CXL, Ante passionera ergo singulariter luit,
10). » paradisus : et du<fi familiae, justi et injusti. IMilites
el ideo princeps populi non apparuit gcd post ; Dei in libro viventium scribuntur. Miliies diaboli
transitum passionis, in resurrectione flo.'uit gloria cnm his qui in inferno sunt deputantur. De quibus
316 Unde oonverso planctu in
immort.jlitalis. dicilur: « Deleantur dc libro viventium, et curn
gaudium, ipsum de Jericbo egressum, id est de justis non scribantur {Psnl. lxviii, 29).» Et quare?
nautbbilitale et defectibus hujas miseriae (28). Coinquinatus es, el rum mortuis depulatus. Quia
derehquisti fontem aquae vivae, id est Chrislum,qui

(27) Vulgata Herndii (fomus du.x esieorum.

:
E Victorino codice.
(29)
(28) Hic desinit sermo in uis. codice, hic mu- Vulgtia bnbet Cumdescendenlibusininferum,
(3U) :

tilo. dereliyuisti fonlem sapienlias.

 441 SERMONES DE TEMPOHE. — IN QUADRAGESIMA. 442
est fons seterni boni, de quo aliquis potatus non A nabit te Christus (Ephes. v, 14). » Dominu?, quia
sitiel inaeternum, qui abluit peccata niundi, unde oblili sumus coeleslis patriaj.Ibi [I. Hic] veras divi-
fluil aqua viva jd pst copia aeternae vitae. tias per sumnum videmur invenisse, sed in morte
Au'ii8lis,fralresci3ari3simi,quamlerribilisspnten- excitati nihil inveniemus, quia nudi discedemus,
tia super nos est dala. Quia peccavislis, in iuferno dicente Psalmista:» Dives cum interierit.nonsumct
deputati estis. Heu quam malum meritum,quam
! omnia, neque descendet cum eo gloria Rjas
grave praemium! De inalo opere fructus malus de ; XLvin,18).» Excitemur ergo in praesenli,com-
(/*j«/.
turpi mililia.lurpis corona. « Slipendia enim pcc- perientcs hic non esse veras divitias, quia hora est
cati » ut ait Apostolus, « mors {Rom, vii, 23) » jam nos de sommo surgere,scilicet de soninoobli-
Don hsereditaria.non transitoria, sed aeterna. Quid vionis.Sed suntquidam quitoiet tantis vitiis sunt
ergo, miseri, agetis? Quo fugietis, gens caeca ? occupati,quod se veniara habere diffidunt. Hi sunt
Vitam deseritis.et in mortem itis.In inferno nulla similes diabolo, qui faslu superbiae dedignalurpce-
est redemplio, in inferno nulla est confei^sio ulilis nitere. Hi sunt confurmes Judas proditori, qui de-
Unde David : « Quoniam non est in morte qui mc- sporans pr.-K mngnitudinesceleris,Iai|ueo se su.-pen-
morsit lui; in interno autem quiscontllebiturtibi?» dit. Contra hos Aposlolus : « Venit ira Dei super
(Psal. VI, 6.) Uiiliter debemus intelligere.Dives enim p eos qui dilfi.lurit (Zi>/ie.5. v, 6). » Diifidens dicitur
in inferno peccatum Abrahas confitebHtiir, sed in- peccarc in Spiritnm sanctum. Non ergo remiltetur
uiiliter, quia ibi tantum locus est poeniientiae, ubi ei.neque in praesenti.nfque in futuro Mnrc. iii,29).
est locus confessionis.Unde Apostolus :« Operernur Qui ergo desperat. resipiscat, et audiat quid Do-
bonum.dum tempus habemiis {Gul. vi, 19. » Dicit minus dicat per Ezechielem « Si impius poenilen- :

enim Dominusper Isaiam :« Tempore acceptoexau- tiam egerit ah omnibu^ peccatis suis quae operatua
divile; et in die salutis ad.juvi te {Isa. xlix, 8). » est,et custodierit universa prffice()tamea,vita vivet,
Sed quanto esl tempus illud exauditionis idoneum? et non morietur. Omniuin iniquitatum ejus non
« Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies
recordabor. Num voluniatis meae est mois impii,
salulis (// Cor. vi, 2i, » id estin praesenti esttem- et nnn ut convertalur a viis suis, et vivat ? {Ezech.
pus acceptabile ad pcenitendum, ad confitendum. xxxiii, 14 etseq.).»Exempiumdo de Ninivitis.Un-
ad orandum,ad bene operandum,in quo Oominus de scriptum est:« Verte iinpios,et non eiuni(rrov.
exau(1iet,et in quo salutem promereri polestis.Dies
XII, 7).» Non diffisus est latro incrucejsed pceiiitens
duo sunt, dies hominum, dies iJomini, quandiu in ipso [mortis] articulo, vertit merili sui suppli-
vivilur.quia tunc homines in potestate suasunt, ut cium in marlyrium.O res dignalpcenitentiaexhcere-
ad vitam tendant sivelint,vel in mortem se praeci- n dalum aregnofacit in regnuregnare ;et quipeccan-
pitent. Dies honiinum sunt,quia homines in manu
do longe fuerat,pcenitendo appropinquat.
hominum sunt,id est sacerdolum,ul modo eossol-
Sed, fratres.non omnis poenitemia salvat, sed di-
vant, modo eos ligent. Ulira vero polestas eoruin
gna tantum juslificat.Quae' est ergo digna poeniten-
non porrigitur.Unde dicitur Deus,cui soli coinpe-
? Digne pcenitere e^rt mala anle lacla deflere,
:
tia
tit medicinain praestare post mortem. Itique post et deflenda non committere. Non est digna pceiu-
mortem eorum Domini est,quia tunc homines
dies tentia poenitere de praeteritis peccatis, nisi de cae-
iii manu ejus sunt, ut non
secundum vcile eorum, leris cesselur peccatis. Unde scriplum est ; « Pec-
vel ad mortem, velad vilam ducantur, sed secun-
ca9ti,quiesce (/scc/t.xxi^l).» El propheta:'. Quiescite
dum gratiam,vel justitiam Domini omnia aganiur. agere perverse {l.sa. i. 18). » Sed vos, fratres cha-
Dies Doiiiini est,quia tunc Dominus apparet sicuti
rissimi, nefiligenles 319 in poenitentia estis, quia
est. Non videtur in aenigmate per speculum vel
in venientes ad confessionem, non defletis peccata
obscuritate sicut in prcesenti. Unde dicitur Ve-
: « jveslra]. Ettamen plus valenl lacryinae in poenilen-
Domini sicut fur
niet dies (// Petr. ni, ^O). » Quid tia,quaminulti teinporis cum gaudioet risu jejunia.
ergoexspectamus hic ubi 3IS positi sumus ui Petrus ter negans Dominuiu, flevit amare. Unde
operemur, ut mereamur in patria Chrisli psse co- quidai! di.xit : Lacrymas legi Petri, satisfactionem
heeredes. In praisenti, mililia exercetur, in fu'uro, D
non legi. Maria mulier peccatrix acoessit ad
munus reddetur.In praesenti seritur; in tuturo col- Christum, pedes ejus ligavit lacrymis et pius me- ;
ligeiur. Tempus vero breve est, ut
ait Aposlolus, dicus vulnera ejus sanavit. Hunc modum pceniten-
prneteritenim figura hujus mundi. Cor, vii, 31)!
(/ liae praeci|)itDominusperJoelem prophetam,dicens:
Exi^pectalnos Dominud, qui dicil: mortem
« Ni.lo « Convertiinini ad me in toto corde vestro, injeju-
peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ex,cch.
xviu, nio et fletu, et planctu, et scindite corda vestra
33).» Ex5pectat ut pcBniteamus. Sed nis-i poBnitue-
(Joel. II, 12). Drtviii eniin poenilens ait : « Lavalio
rimus.exspectatio nobis iram gnnerat, dicente
illa
per singulas nodes lectum meum, lacrymis raeis
Apos ol.) « Ignor.s quod bonilas Dei ad pcenilen-
:
stratum meum rigabo iP.m^/. 6,7). •» Et alibi : <.
Ex.-
tiamte addiicii?Secundum aulem.luritiamcordistui
audivit Dominus vocein fletus inei (ihid.. 9). » H<fic
etimi.csaitenscor.thesaui-izaslibiiramindieveliraB, secunda ablulio est,prima piae.-essil in baptismate.
vel ji.dici (Rm. ii, 4. Sj.Surga igiiurqui dorrais. >. Vita ntiim praesens pro laorymis fuil extenta, vel-
ut ait Apostolus, « et exaurge a mortuis, et illurai-
ut cum dictum esset Ezechiae : « Morieris tu, et
 4i3 YEN. HILDEBEHTI CENOMAW. EPISC. '

44 4

non vivcs, et conversus ad parietpm flevlt A condontes.non expendentes.qui in talibus laetanlur,

{IV R-g xiii), )) et aHjuncli sunt
quindpcim anni. ei et cxsultunt cum male lecerint. Hujus gaudii
exlre-
Si (Iflus prajsenlem vilam tiibuit,multo magis ccc- ma lucliis
occupabit,ptrisus iste doloremiscebitur,
lestemimperlil.Fletfi ergo peccatavestra in praesenti qiiia ante ruinuiii exalialur cor. Lielitia if^itur
sponlanpi.ne dent^atis in tuturo coacti. Unde scri- muiidialis.qna! duobus modis conspicitur, videlicct
ptum ost :« [bi eril fl-tus ot slrifior denfium {Malth. cum lemporaliumaifluentiaarridei.vel pessiniunun
VIII, 12) » et ibi cst ubi puniuntur percata sed hic rerurn desideria cxplentur
;
una est et maxima ;

puniuntur ad 9alutem,il)i ad poenam.Addpndum ta- [viaj recedeiidi a Deo. Allera vero est inimo-
men ost jejunium lacrymis.utcum aniinaparticeps derata tristitia, qu.-e item ex duobus contrahi-
peccjiti cruciatur.CHFO quse ppccavit, perabslinen-
tur.scilicet ex detectu
rerum temporalium, et ex
liam punialur.^fd jpjunium sine olcemosyna nihil
peccatorum incremento, vitiorumque immoderalo
plus valel quom eleemosyna sineje.junio. Jejunium
cumulo.scilicpt cum aliquis angitur vehementer et
cum eleemosyna diipie.x bonum.Jejunium sineelee" doletde eoquodnon siicceduntei temporalia,.|uibus
mosyna Dullum bonum e&t.Etiterum nibil valetabs- alios ubun.Jare videt. Unde Prophola
ex persona
tinere a cibi9,nisi abstineatur a percatis « Frange
cujusdam infirmi ait : « Pene iiioti sunt ptdesmei,
esurieuti panem tuum, et... carnem tuam ne de-
g peneefrusisunt;j;ressusmei,quiaze]avisuperiniiiuos,
spexeris {Isa. lviii,?).» Cum Dominus prohibeatin pacem peccalorum videns {Psal. lxxii, 2), utiquo
jejuniis peccare, poslea ostendit quid e contrario
temporalem.carnalem.animalem, non spiritualem.
faciamuj. Scilicet ut solvamus peccata pcenitendo,
Talem argo pacem videns habere peccatores.in tan-
confitendo, lacrymando, jejunando, eleemosynatn
lum zelavit.id est [mpp.in lanlam tristitiam]incidit
dando,nl purificatiapeccatis in his sancti.-i.jejuniis, el doluit.quod pene iiioli sunt pedes menlis [ejus^a
mereamur Doaiinum recipere corde [poro] in die recliluiiine.et gressus operis ab a;qualilatc [/.ub in-
rodiirrectionis, et gaudere cum eo per omnia aequalilateJ.lllaverotrisiiiia,quae de peccati univer-
saBCuiasaeculorum.Amen. sitate oritur,est cum aliquis perpendit peccatasiin,
x.xrri. putans mulliludinpm divinae miseralionis etmiseri-
IN QUADBAGESIMA t^ERMO QUARTUS (31). cordiae vinciatqueSm excedi peccati sui magnitu-
De pieniteTitia. dine, sicque atisorbetur a baratbro desperationis,
« Converlere. Israol, ad Dominum Deum tuum ; quod est peccatum irremissibile tt blasphemia in
«( quoniamcorruisliiniqiiitate tiia Tollite vobiscum Spiritum sanctum, de quo scilicet dicit Joannes :
« verba, et convcrtimini ad Dnminum et diciteei: ;
« Est peccatum admnrtem, non pro eo dico ut
« Omnem aufer iniquitatem, 320 accipe bonum,
oret quis (/ Joan. v, 16). » Ecce secunda aver-
« et reddemus viiulos labiorum nostrorum {Ose. ^
'

sionis causa.
« XIV, 3),
Terlia autem est hypoi-risis, quae aliud foris os-
Hoc est coeleste et salubre consilium, quod Spi- tendit, uliud intus tenet, qua quis non vult esse
ritus veritatis qui procedit per Osee prophetara, vel fi.ri [id est aestiman]. qualis appetil videri,
insinuat, dicens Convertrre,
nd Domi- Israel,
:
ossenm et exsanguem vullum praefert,dpcoIorem et
num, etc. His verbis aperit Spiritus sanctus unde
obductam faciem ostendit ;lupuin sub ove conlegit,
et ad quod converti debeat Israel, scilicet ab
ini- serpentem sub columba abscondit. Similes sunt
quitate ad Dominum Deum. Quaiuor sunt aversio- bypocritae sepulcris dealbatis, quae a foris homini-
nes, quibus infelixet miserat)ilis anima a Deo se bus lucent, inlus plena sunt 6purciti's et ossibus
elongat.exsulans in regionK tenebrarum, et umbra
mortuorum,*'etorem mortifernm exhalantia {Matlh,
mortis, scilicet mundialis laetitia de prcsperilate
XXVI, 17}. Ipsi sunt
quasi catina foris lota, intus
hujus saeculi veniens; cnnctis ad votum succoden-
vitiorum cordibusimmunda.Hypocrisisest tanquam
tibus in diviliisct honoribus,alii?qfie consimilibus,
paries deulbatus, de quodicitur: in pariete non
in quibus non dpxterae.sed sinistra; con.^istit felici- conjuncto aliis, sed singulariler erecto, si ostiura
tas,quae est transitoria el
mortalis. Bona quidem facias,qui3quis intrabit toris est paries lucens in ;
Bunt iil.i et a Deo 8unt,bisque plures sanctosabun-
D superficie.sed intrinsecusluteus hypocrila est.qui
dasse inveniuntur. Morlalium reruui possessores
non aliisglutinocharitatisjungitur.sed singulariter
culpantur. [non] nb rerum vitium,sed [ob nimium)
erigitur.id est exiollilus, suam qua;rens gloriam,
talibus perfruendi desiJerium,et quia beatumdixe.
non Jesu Christi, utique fecerit ostium imitando,
runt populum cui haec sunt. Non ergo quia
haec foris est a charitate De talibus enim ait Apostolus:
babent accusantur.sed quia talibus rebus praetor-
« Formam quidem pietatis habentes, virtuterii vero
fliierilibus suum affectum interius subjiciunt,
et (pjus] abnegantes {II lim. iii, 5). » Hic est cala-
in illis nientem figunt.Alibi quippe dicil
Propheta: mus,sub cujus umDra roquipscit spiritus immun-
« lJiviiiB,si olfluant.nolite cor apponere {Psal. lxi dus.Ut enim ait beatus Job, « Requiescit ppiritus
il). » Non damnat Propheta divitias, vel eurum immundus sub umhra calami, et in locis bumenti-
dominos, sed servos, qui eis corda apponunt, re- bus (Jo6. XL, 1)).» Calamus intus vacuus, foris

(31) E Saagerman., 381.

 445 SEHMONES DE TEMPORE. — IN QUADRAGESIMA. 446
nitidus hypocrita est, quispecie sanctitatisexterius A. sermones ejus retrorsum projecisti, convertere et
nilet, intus ;iulem vacuus est virtutibus.cuju^^um- reverlere^ inquam, ab intelice et noxia laetitia, et
bra est simulalio fullax.Unde Prophela: « Mpnda- convertere ad spirituale tt cceieste gaudium, ul in
ces liiii hominum in stateris, ut di-cipiant ipsi in Domino gaudeas, sicul noshorlatur Apostoiub, di-
vanitate in idipsum (P.v«/. lxi. 10), » id eslinlibra cens « Gaudetein Domino seniper, iterum dico;
:

justitiae,quiafalso teslimonio, intueutiumoculoslal- Gaiidele (/'hiliiip. iv, 4). » In Domino.inquit nonin

lunt,cu(n sejustitiae ministros osLendunt,cum sint mundo. Nemo enim polest gaudere in Domino.etin
operarii subdoli. Uumentia aulem loca sunt corda saeculo, sicut non potest duobus dominis servire :

carnaliumlabe concuspiscentiarum fluida. Subum- «Amicusenim hujus mundi, » ut ait Jacobus « ini-
tra if,'itur calami, id est in menle simulalionis spe- micus Dei conslituilur [Jac. iv, 4). » Multuminter
cie adumbrata.et hypocrisis vilio cjiuteriata, alque se haec duo fiaudia difTerunt, sunlque onininocon-
in cordibus carnalium illecebrarum fluxu humenti- traria, nec simul eodem esse possunt Vincat
in
bus requiescit immundus spiritus, qui in locis in- ergo gaudium in Dnmino finiatur gaudium in sae-
:

aquosiselaridisrequiem non invenit,i(l est incordi- culo. Illnd semperaugeatur; hoc semporminuatur
bus sanctorumab omni ndxiaevoluptalis labe Ciisti- dunec finiaiur. Quidestsipculi gaudiurn ? «nequitia
galis.Eccelertiaaversionislabes,scilicethypocrisis. impunila,
^ scilicet, luxuriari, ebrietati ingurgilari,
Quarta vero, caeteris diflicilior, est superbia,quae 323 turpitudine letere, et nihil mali pati, hujus-
item duobus modis consideratur, in mentiselatione modi [mala] facere, nec castigari aliqua adversi-
et exlcriori gloriatione, aliud esl inlus int'jrae-:cere tate, sed omnia in pace CHrnis, in Fecuritate raalaa
aliudexterius inaniter ;-e jactare.Superl^ia estamor mentis agere, saeculi hetitia est (32). »
propriseexcellentis.qu^ementemhoministripliciler Magnae ergo misericordia» [Dei] est nequitiam
perculii, videlicet cum quis 322 bonum quod ha- impunitam non relinqnere, ne fiaudium sit in sae-
bet, noii Deo, sed tibi tribuit ;
velsi a Ueo se acce- culo. Bimum
pst nobis ut subveniat castiganflo
pisse dicii, meritis suis obtinuisse jactat ;
aut si ne infuturodamnet gehcnnae incendio.
fl<ig''ilando.

gratis accepisse fatclur, super alios se extollit, el Convertatur ergo Israel a peremptorio gaudio ad
non habentibus insultat. Superbia natione coeh^stis salubremlaelitiam. quaeestoleumbonseconscienliae
sublimiaseniperappetit, sub cinere lutitans et cili- et gloria filiae Regis, quse est intrinsecus de qua ;

cio. H«ec est inilium peccati, haec pcr omnia saevit Apostolus: « Gloria nostra haec est lestimonium
vitia, postrema vincitur, quae etiam in benefactis bonae conscientiae
(/i Co>\ i, 12). » Reverlereeliam
subrepit.Hajc est bestioIa,quae plus consumpsit de Sunamitis, a damnabili tristitia, et convertere ad
exercitu Absalonis quam gladius. Haec igilur cum fructuosam compunclionem, utin cubile mentis
caeleris proemissis pestibus est perimenda, veniens ^ tua? de tuis et aliorum
peccatiscompungaris, et de
de se 61 superse praesumens,plusvi'leriquam esse coeleslis patriosdilatione.Beati enira qui sic lugent,
aspectat [/. afTectalJ, ne sibi arroeet quod Dei est, quoniam ipsi consolabuntur. Revertere quoquea
nec suis meritis tribuat quoil gralia Uei donat.In- simulationesupprstitionis,'a figmento hypocrisis,el
tellextsti breviter nostraeaversationis aiqueelonga- convertere ad veritatem pietalis, ut non modo os,
tionis incentiva,et quemadmoduui hisquatuor mo- sed et corpon.is in virtutecharitatis ; utnonlaudem
disitur in regioncm dissirailitudinis.Itaaliis qua- humanam, vel favoren; popularem venpris,sed cum
tuor modis reditur ad Dei sinrilitudinem,el pcrve- Aposlulo in Gtjrisli cruce glorieris (Ga/. vi, \'i).
nitiirad lerramviventium. Undein Ganticisdicilur Revertere etiam a ventosa superbia, ab elationia
ad Synagogara, quae in Ghrisli passione aberravit: inflatione.etconvertereud humilitutispleniludinein,
« Sult arbore malo corrupta [Cunl. viii, » idost ."5), quia Super qupm requiescit Spiritus Uomini,
«
8ub arbore crucis caecata, ex voco sponsi dicilur: nisi super humilem, eiquietum, ettromentem ser-
« Revertero, reverlere.Sunamitis, revertere, rever- mones ejus? »(iNa.LXvi, 2.) Kccehis quutuormodis
tere ut intueamur te{ibid., 12). ., Sunamitis inter- fit reversio a malo, et a Deum conversio; vel forte
prelatur dimna, ve\ alieua , vnl captiva, ideoque quater d\x\i, revertere, revertere, propter quatuor
per o.im ppccatrixet infelix anima intelligitur,quae ^ principales virlutes,ul anima quae per quatuorvitia
dissonjfi religionis causa a Deo alienala, laqueis
aberravit, per quatnor virlutes illis opposilas.sci-
venanlium est capi». Unde Sapientia eam reverti justitiam, temporantiam, fortiludinem etpru-
licet
monel eisfiem pene verbis quibus propheta Israel dentiam.converlaturad Dominum. Aliudquoquehii3
ad Deum converti hortatur. Sapientia tnim per verbis noiari polest. Forma enim sanctae vit* duo
Salomonem ait: Revenere, Sunumi'is, etc, et Spi- buso\primiturverbis iii Prophelu,scilicet: « Declina
ntus sanctus per Prophetam Converiere, Israel ad
: a maIf,ot fac bonum (P.sv^/. xxxvi,27). » Declin iturr
[)omu/uwDe;uw/uMm,acsi utriusquovocediceretur: autem a malo duobus modis, scilicet vuluntato et
3 aiiima intelix a diabolo caplivuta, ab homine
! opere /etbonumsimiiitergeriturvoluntato etopere;
Iispecta, pt aUeo derelicta, post tot et lantasaver- ideoquedistinctim bisgcmiiiavit,rei,'ej/e?v,?-£;i;er/f?-e.
siones et violaliones,
q libus Salvatoris tui oblita, Ideo ergo panterconclamatSpritus sanctusiQpro-

(32) Ex Augustino, ser. 171, De verbisApost. ad Pkil. iv.

 :

447 VEN. HILDEBERTI CENOM^N. EPISC.

448
pheta :
Converlere, hrael ;
el Sapientia Patris in A autem errantem corrigit.et delinquentem ab=olvi
'it.
rege, revertere Sunamilis, utq.i.-E divinis oblutibus S|)iril.ialisenirneIeemo8ynaesi uberrantem fralre
trem
indigna era9,duniexsularp,j irn digne reverlentem, revocare.Qui enim (ratrem dolinquenlem ab
errore
tanquam nobis placenlem, inlueafnur.QuHlitirau- viae suae converlerit, ut ait Jacobns,
animam pjus
tem converti debeat ostendit, subdens Ei corrui.sli : et suam palvabit [Juc. v, 20). Qui vpro Iralri in &e
in iniquilale tua. Fniqiiilatibus, fratres, corruimus, peccanti dimiliit.non solum seplic?,sed et seplua-
quia in iniquitabus concepli sumus. In iniquilali- gies septies, ut aibi dimittaiur Doinino promere- ;.

busquidein orij;inalibus vitio parentali concepti tur. Alioquin P.ter coelestis 325
non dimiltet no-
Bumus, sed in nctualibus proprio vitio corruinius. bis (.eccala, nisinnsaliis (iimittamus ;qua captione
Ssd ut ;ib bis absolvaniur, faciamus 324 quod sub- (/". cauti.ine, seu condilione) asiringimur in Domi-
dil : Tollile vobiscnm cerba, et convertimini ad Do- nicaoratione, cum dicinius: Dimitte nobisdebita
mrnuin, et dicite ei : Onmtm
aufer iniquitalem, uc- nostra sicut et nos dimittimus debitoribus
nostris
cipe bonum, et reddemusvifulos labiorum noslrorum. {Matth. VI, Omnis
{2). igitur eleemosyna duobus
Modus absolutionis nostrae his verbis exprimiiur, expletur modis, dando scilicet aliis bona nostra.et
qui nobis praestatur in poenitentiae perreclionem. dimittendo eis mala sua. Unde Veritas in Evangelio:
Perfccla autem poenitenlia in Iribus consistil in Date,
:
g « et dabitur vobis ; dimitlite, et dimit^letu
cordis compunctione, in oris confessione, in operis vobis [Luc. VI, 38). » Haec enim sunt duo officia
satisfactione.De cordis gemitu ait Propheta: « Sacri- misericordiae, sciiicet, maleficiis ignnscere, et bcno-
ficium Deo spirituscontribulatus cor contritum et ; ficia erogare ; et in nulloila vinciturinimicup.qnem-
humilialum, Deus.non despicies [P^al. l, 19). » De admodum de rnisericoril.a, qnae superexaltat j.idi-
oris confe.Bs;one alibi etiam dicii Prophela : Dixi C!um, quia m quocunque repertum lueritopus mi-
ConfiteborDon.ino, ettu remisisti impietatem pec- sericordiH-, in ju^licio, eti-.m si quid cremabile
cali niei {Psnl. xxxi, 5). » Dc operis SHtislactione portat, lotum qua^i unda nii-ericordi=£ delebitur.
ipse idem al bi ait : « Labor.vi in gen.itu meo Qui itaagiint, lejunium sanctificant,sicut Dominus
[Pial, VI, 1). "Memoransenim gemitum, el laboris perJoel ait : « Sanctificate.jejuniurn [Joel. n, -15);»
plenitudinem per gemitum, operis satislactionem quasi sanctum facilc, jejunium veslrum, si scilicet
nominp labons significavit. Salisfactio autein ma- non modo a cibis, sed a viliis nos contineamus, in
xime in tribus consistil, scilicet, jpjunio, oratione nos delinquentibus dirnittamus, indigentibus bona
et eleemosyna. Jejunium vero duplex est, corporale iiripendftmus.Huncjejunii rriodum per IsaiamDomi-
ct spirituale. Corporale est, quo nos contempera- nus insinuat, dicens lu die jejunii vestri, inveni-
:

musacib.s; spirituale, quo abstinemus a vitiis. tur voiuntas vestra, et omnes debitores vfstroa
Non sulficit, nec valet carnem macerare corporali ^ repelitis. Ecce ad lites jpjunatis, et conteniiones,
parcimonia, nisi inlus castificet roentem spiriiuali pugnnim ,ie.Nolite jejunare sicutus-
et percutitis
abstinenlia, qua vitia caveamus, delicta viten.us. que ad bancdiem. » Nunquid taie jeiunium ejpgi ?
Similiter est et oratio oris, ot oratio coidi^. Non Nunquid istud vocavi jpjunium ? « Nonne hoc est
valel clamor labiorum sine labore animorum. Cla- magis jejunium quod eie-i ? Dissolve colligali.ines
mor autem coniis, eliam siltnie exterius vore cor- impielatip,Folve fapciculosdeprempnles^dimitteeos
poris, aDeo semper auditur. D^' hoc clamore Domi- qui confra -.ti snnt liberos, et omne onus dirumpe.
nus ad Moysen taceniem ait « Quid ciamas ad me . Frange esurienti panein luum, et egpnos vagosq.ie
deterra? » {Exod. xiv, >5). Jacet.al Moyse.«, sicut inducin domum tuam. .Tunc erunippt quasi mane
ibidem legilur, et Dominus dicit: Clamas. Sed la- lumen tuun., et sanitas tuacitius oriPtur,Ptanteibit
cebat, ore, clamabat corde. Qualiter Susanna de faciem tuam justitia lua, et gloria Domini colliget
falso crimine a presbyteris accusata, ciamabat ad te {Im. Lviii, 3). »
Dominum. Sacra est et salutifera haec dodrina. Triagenera
Non igiturverbo fenus oremus ad Dominum ; sed peccatorum includit, quae dissolvere prascipit col- :

ex intimo cordis alfectu, Innquam ex ara sancta.

iniquarum cogiiationum ao iigaiiones impietatis
dirig.itur oratio nostrasicut incensum inconspeciu D voluntatum compages
inlellifrunlu r, quae invicera
Do;:;ini.De illis enim qui orant solis labiis. Ventas coliigantur. dum pravaecogitationi aliamalaa-ljun-
ait « Non omnis qui dicil mihi, Domine, Domine,
: guntur fasciculi aulem deprimentes inutilium ver- ;

intrabit in regnum coeiorum [Matth. vii). » Et per borum fluxus, quibus .[uasi gravi sarcina deprimi-
Isaiara : « Populus hic labiis mehonoral; cor au- mur, quia mors et vita in manibus linguae (33),
lem eorum longe cst a me {Isa. xxw, 13 \MuHh.\v, omnepeccatum operis inlelligitur. Haec est Iriplex
8).» Clamori igitur oris affecius consonet cordis, via peccandi, scilicet, corde, ore, et opere. Hi
sunt
utholocausta medullata ei offeramus. Eleemosyna Ires morlui,qnos suscitavit Dorainus, quia his tri-
quoqu.i geminapst, corporalisel spirilualis. Corpo- buspeccaiorom generibus pressi, quasi mortui ja-
ralis manum aperii.egentibus subvenit ; spiritualis cemus. Ut igitur ad vitam resurgamus, poeDiteniia
(33) llic aliquid videtur deesse ad denotandum posse^ intelligi peccatnm nperis, de quo ait; Qaod
lcrtii;m gcnus peccaiorurn quod fortereferri po-
: oinne pecculum operis imeUujitur.
test ad illa verba : Omne onus dirumpe; per quod
44 U SERMONES D£ TEMPORE. — IN QUADiUGESIM 430
ac jejunio colligntiones impiarum cogitutionum,pt ^ ehrietHtem (Isa.
v, i2). » Supra in eis rcdarguit
fasciculos malignnpum verborum, elonus pravorum duo, scilicet quod tenipus praeveniunt rriane sur-
opfruiii 326 dissolvans, et disrumpamu?, el eos gendo, et quod ebrietatem sectentur Hicautem non
qui con'racti sunt, {leliiiquehdo in nos, dimitiamus de temporis anticipatione eos accusat, sed devilio
condonando, frangaraus esu-
libfros, eis ex corde crapulcB et ebrielatis, quia temiiore jpjunii iuxum
rienlibus panemnon alienum non de
nofctrum, coiiimessationis non vivantes, distantiam habent in
rapina acquibitum. Qui enim de rapina offert Deo tempore, non in crimine. Taie jejunium non est
sacrificiuni, idern tacit ac si filium victimet in cori- continentiae, sed luxuriae.
spectu palrip. Kgenos VHgosque inducamus in do- Faciamus igilur duas alas oration:, quibusvolet
mum nostram, ut hospitales inviceiii siinus, sicut ad Dominum, j".junii scilicet et eloemn.synae, quia
ait Aposlolus : « Huspitalitatis et beneficentiae no- sicutaqua iguem, ita eleemosyna ex8tinj:uit pecca-
liteoblivisci [IJehr. xiii, 1). » Simus ergo benefici tum. Quaedebet desudare in mauu tua, donec inve-
frangendo panem, bospitaleo praebendo tectum, ut nias pauperem cui des illam. Cum enim debeamus
accipianius caluiii. Non aulena sine cau.^^a illa tiia operari bonum ad omnes,sicut hortatur Apostolus,
pobitasuntverba,scilicet:soive,dissolve,disrumpe. maxime tameii ad domesticus fidei, id esl ad illos
His enim tribus perfeclae poenitentiae formam prae- qui nobis in flde fratres sunt, praecipue vero bobus
g
scriptam insinu-.l, quae agitur gemitu cordis, con- triturantibus, id e.st prffidicfitoribus et doctoribus
iessione oris, satisfactidne operis. Quae tria et iliis veritalis. Aliler enim faciendum eslbovi trituranti,
veibis Osee notantur : Omnem aujenniquilatem, et aliler mendic.i transeunti. Illi, id est mendico, das,
accipe bonum, el redilemus vilulos lubiorumnoslro- quia scriptum est : « Omni petenti te iribue'(Lwc!
rum. Hi vere poanilentes, qui Deo dicere debent : VI, 30) )) illi vero scilicet bovi trituranti, dare de-
;

Omnem aufcr iiiiquiuitem, ut nihil languoris, nihil besetiam non petenti, quia scriptum est : << Beatus
pristina) ruinae relinquas, ne mali seminas pullulet quiinlellij-it super egrenum et panperem (P-^a/. xl,
rediviva plantatio per contritionem et qiiod fit Et alibi
:
1). » : « Beatus qui praeoccupat vocem pe-
lamentum cordis,qua praecedente quasi fundamento Omnibus
tituri {Sap. vi, 14). » igitur in communi
misso in lapide, et per eam ablato malo, id est reatu misericordiam conferamus, sed praecipue consorti-
peccati soliito, poterimus otlerre bonum. Unde ad- bus nostrae p-olessioni?, et inter illos maxime prae-
dit : Et ciccijie bunum, sciiicet confessionera pecca- dicatorihus, qui pro Christo facti sunl servi homi-
torum praeler gratiarum acl\ones,
reddemus vita- e( num, verbo verifatisforma sanctae conversa-
et
los labiorum nostrorum, per conlessionem scilicet
/.ionis alios instruentes.Scriptumest enim in lege :

bona opera exhiliebimuy tibi, opera noviae vitae, et Non alligabis os bovi trituranti (J/ Cor. ix, 9) »
;

persacrificium contritionis et macerationem con- C pt in Evangelio : « Dignus est operarius mercede

fessionis. Sacrificium justitiae offeramus jejunando.
sua (Luc. X, 7). » Utroque giadio Apostolus accin-
cleernosynas, faciendo, orando.Inutilis In vitulis]
[f. ctus ait : « Si spiritualia vobis seminivimus, ma-
enim opera. in labiis ora significantur, quia nec gnum est si carnaiia vestra metamus (/ Cc/r. ix,
jejunium sine eleemosyna valet, nec oratio coelura H), Ecce cautela elpemosyncP, ordo raisericordise
„
penelrat nisi duas habeat alas, jpjunii scilicet et insinualus est. Muniatur ergooratio[/".eleeraosyna]
elpemosynae. Jejunio carnis desideria in nnl.is mor- nostra oratione et jejunio.et jejunium ipsum sancti-
tificantur, eleeniopyna aliorum indigenii.is releva-
ficKuroralione et misericordia, uisic digna agatur
raus. Quid enim proficit jejunio tibialiquid subtra- poenitentia.QucP est digna poinitentia ? Illaq.iae pec-
here. nisi quod [tibi] subtrahis alii non habenli catum abolet, qnae scelus corrigit. Illa vero scelus
impenderi8?Alioquin, jejunas, utaugeasraarsu- corrigit, quae odium 328 con;raissi crirainis et
pium, ut majorem Iacias[pecnniae] cumuium, non commiltendi cum desiderio satisfacien ii affert.Pce-
ut rehcias esurientem paunerem. Frustr.i expandis
nitentiaenimestcommissa mala plangere, et plan-
in oratione manus ad Deum, testante Sapientia,si
genda nollc ulteriuscomunttere.Nonestenim digna
eas pro posse ad rogantem pauperem non oxtendis.
pcenitentia, de peccatis dolere, nisi a futuris ca-
Sunt auteranonnulii alii qui in jejuniis affluentiam
D veatur peccatis. Unde in Genesi Peccasti ? Quie- ;

c.borum potuumque non vitent, sed diulius solito

sce. » Et Isaias « ait : Quiescite agere perverse,
gulositutis impetum non sustiuentes, horam
suae
discite benefacere (lia. i, 16). )) Et Dorainus ic
prandii solummodo variant, consueti mane surgere Evangelio : « Vade, et arapliiis noli peccare (Joan.
321 ad ebrietalem saliandam.Sicuteis iroproperat
VIII, 11). Non dicit: non peccps, sed, noli, id est
))

Isaias « Vae qui consurgitis nane ad ebrielatera

:
non sit tibi peccandi voluntas. Faciamus igilur di-
spctandam, et potandum usque ad vesperam.ut vino gnos pcenitentiae Iructus. ut nos hoitatur veritas
sestuptis v, 11). Mutant ergo isti in jejunio
[Isa.
evangelica, ul secundurn qualitaiem et quantitatem
Lempu9,sed non mutant vitiura mutant horam, sed ;
commissi, sii qualitas it qoantilas poenitudinis et
Hon viiant cu'pain reservant enim venlrpm suum
;
satisfactionis, e! pro his (imnibns.quid tibi speran-
id liixuriosam ccenam. Et hoc eorum vitiuraalibi
dum sit relinqupliir. Vide qurd subd'iur : « Tiinc
^edarguit Isaias dicens « Vae qui potentes estis
:
erumpetquasi mane lumen tuum (Isa. lvih, 8), »
ad bibendum vinum, et viri fortes ad raiscendam quia sicut matutina lux isolvit tenebras, ita timen-
 :

451 Vm. HILMBERTI CENOMAN. EPISC. 452

tibus nomen Domini, el vere poBailenlibjs, orilnr A ut unusquisque salvel animam suam.Ila et Aposto-
soi .juslitifB, errorum teneliras tn^Hns, et mentem lus hujusiDodi dormitaiionem cavere monei,dicens :
grati.Tj infusione iiluminans. « VA sanitas lua citius « Ul non doriniauius sicut caeleri, sed vigilemus et
oiiclur(i<a.Liii),» scilicelomnium peccatorumabiu- sobrii sitnu.s (/ rhess. v, 6). » Vigilemiis cerncntes
tio, et u.-que in linem bonae viia) observatio ; et
[f. spernenles] haec caduca et Iransiloria sobrii
;

laiiflcm « gloria Domini colligel te {ihid.), » id est sitnu<:, moderale his utendo et recte.
Chrislu?, qui est •.-loria Patris, secundum illud :
Cajlerum sicuii est somnus malus.ita elbonus. Et
« Exsurge, gloria mca (Pml. lm, 9), » suscipiet le sicuti est vigilatio bona, ita et mala. Dormire ho-
a>t seipsum, secundum illud : « Ubi sum ego, illic num est mundo, et vigilare Deo Unde sponsadixit
elminisler mcus erit {loan. xii, 26), » ul eum facie « Ego dormio, el cor meum vigilal (Ca^il. v, 2). »

ad laciem videas. Quoil i[)se praeslare dignetur qui Dormiebal enimmundo, non in mundn.el vigilabat
cum Palre el Spirilu sancLo vivilet regnaL perora- Deo, non mundo. Primum est enim vigilare mundo,
nia saecula saeculorum. Amen. et dorraire enim dormil Deoin mundo
Deo. Qui
KXIV. dorrait, et non mundo, sed mundo.Sicut
vigilat in
QUADRAGESIMA SKRMO QClNTUS (34).
IN aliud est vigilare mundo, quam in mundo. Vigilare
De pCBriiteniia. mundo sapientia carnis esi, quae inimici est Deo
B ;

« Usquequo, piger, dormies ? Quando consurges vigilare in mundo prudentia spiritus est, quae de-
« esomnotuo? Paululumdormies.pauluiumdormi- sursum esl. Dorinire mundo continentia est,quia ab
« tabis, paululum conseres rnanus, ul dormias, et hujus tumultibus atqueopcribus secernimur,ut spi-
« veniel libi quasi vialor egeslas, el pauperies rituale sabbatum in corde agimus. Dormireautem
« quasi vir armalus {Prov. vi, 9 II). » in mundo negligentia est et corporis tarditas.unde
Sicut vigilanlibus prumittitur regnum, ita dor- provenit maledictio, quia « malediotus est, »ut ait
raienlibus Sapientia minatur aeternum inleritum. Scriptura, « omiiis qui facit opus Dei negligeuter
Perversa est ista Jormilatio, et ideo, fratres, vehe- [Vulg., fraudulenter]. {Jer. XLviii, 10). »
menter est fugionda. Non est isie soninus corporis, Si aulem maledictusestqui negligenter facil,non
sed menlis ; nec mentis praeslat quietem.sed ingeril caret ille maledictione qui 330 non facit. Sicut
oppressionem. Ab hocsomno alibi dehorlatur Sa- pigerquiesilapidandus stercore bovis(£cc/i.xxii,2).
pienlia, dicens « Ne dfderis somnum oculistuis,
:
id est pro coniemplu et abjectione praedicalionis,
ncque dormitent palpebrae tuae iProv. vi, 4). » ciijus doctrinaelexemplo non incilalur ud malum
Somnum qaippedat orulis suis,qui sul velaliorum [vilandum], nec moveiur ad bonum [faciendum],
curam negligenter 329 agit; dormitat auLem qui sed humi proslratus terrenus terrena sapit el quae-
utiqiie reprehensibilia in se vel in aliis cognoscil, C ril, non quae sursum sunt excitantium a somno.Et
quae propter menlis tsedium digna invectione non quia celsiLudinem aefernilatis non penetrat,formicaB
corrigit. Talis somnus negligentia est, et dormitalio paradigma,ut vel sic excitetur, proposuit Sapienlia,
ista pigrilia vel acedia non incongrue dicilur. dicens ; « Vade, piger, ad formicam, et considera
Averlat Deus ab oculis nostris hujusmodi somnum, viam ejus,et disce sapientiam,quae cum non habeat
talemque dormitationem. Somnus iste aique dor- ducem, parat in aestate cibuin sibi,et congregat in
milatio de nocte orilur, non de die, et ideo mentis raesse quod comedat (Prov. vi, 6-8). » Quasi dice-
tenebrat oculos, non illustrat. Uiide Apostoius :
ret Si te non moveant verba doctoris,disce a for-
:

« Qui enim dorrniunl, nocte dormiunt et qui et>rii ;

micasapientiam operandi. Si enirn tantillum animal
sunt, noctecbrii sunl (I Tliess. v, 7). » Detestabills principe carens, rationis expers, nalura duce sibi
esl nox ista, quae tales parit propagines. Non esl providet in poslerum, muilo magis tu ad imaginem
ista nox coufessionis, in qua surgit sanctus ad con- Dei conditus, ad vivendam gloriam ejus vocalus,do-
fitendum Domino, sed confusionis, in qua bestiae cLoruirniagisterioad|utus,ipsumConditoremhaben3
pilvae et catuli leonum pertranseunl rugienles, ut ducem deb'!8 in praesenti fruclus bonorum operura
rapiant. Iii hac nocte Judas fuit quando tradidit Do- congre^'are, (luibus in fuluro vivas in aelernum.Vita
minum. Dehac nocie quasi de Babylonefugiendum Q praesens messi comparalur et aestati,quia tunc inter
est, quia nox ista vere est Babylon, id est confusio ardores tentatioiium tempus est coUigendi futuro-
vitiorum ac peccatorum. Qui ergo dormiunt,id est rum merita praemiorum. Dies aulera judicii compa-
qui in his temporalibus torpenl et quiescunt obliti ratur hietti, quia nulla relinquitur facullas pro vila
a.Mernae vitae, et nocte dormiunt, id est confusio iKborandi, sed lantum cogelur quisquis de horreo
peccaiorum et vitiorum attraxit eos. Et qui ebrii priscae actionis proferre quod reconddit.Surge igi-
sunl, histemporalibusimmoderate utendo.ex nocte tur, piger, de somno torporis. Vigila negligcns, et
peccali id agunt.Fugiamus ergo hanc noctem, quae orani custodia serva cor tuura, quia ex ipso vilia
talem arit dormitat.ionern.quodestlugerede medio
i procedit et mors. Sunl enim nonnulli quiupera fa-
Baljylonis. fdeoque sicut Jeremias hortatur nos, ciuntquae vifienturbona,sed nonoranidiiigenliaser-
dicens : « Fugite de nicdio Babylonis {Jer. l, 8), » vantcorda, negligentia velintentione prava vilianles
(34) E. Sangerm.n. 381. Et hunc etiara sermonem habuisse videlur Hildebertus in Capite jejunii, dum
Bolemni rilu pcBnitentes de ccclesia ejiceret.
 453 SERMONES DE TEMPORE. - IN QUADRAGESIMA. 454
ea. Male dormn.nt i8t. in niundo, sed deterius vi- . scant evidontissime ip.^e hhm Propheta aperit
di-
gilanl mundo. Sicut horum somnum redarguit Sa- cens : Homocum inleneril.non sumet
.,
omni>.' ne-
p.ent.a, .ta et vig.land, [f. ita et vigilantiumj, di. que descendet cum eo ..loria nus {P,<,1 xLvn, 19) „
cens : « Ne delecleria in semitis impiorum.nec tibi Surgite ergo, fralres, de tan> periculosc
et morti-
plac.^t malorum v.a non enim donniunt, nisi somno.Redile pra^varicatores ad cor et .equi-
fe.-o
malefocer.nt.etrapitursomnusabeis.nisisupplan- miniillud propheta. Ezechiolis, imo
Spirilus sancti
laverint (Prpv. iv, 14-16). » quam detestabiies consilium,quo nos hortatur, dicens « Converlimi- :

vigiliae I Ad boc enim vigilant, ut alios laedant, No- ni, etagite poenitentiam ab omnibus iniquitatibus
lite ifjilur sic vif^ilare, fratres; potiusvi^'ilate Deo, vestris, et facite vobis cor novum, et spiritum no-
el ipsum mare [f. amete, snu orate], ne intretis in vurn, et non moriemini, dicit Dominus, quia nolo
tentationem.Excutiie quoque somnum ab oculis ve- mortem morientis, id est peccatoris {Ezech. xviii,
stris, (Vonlis cordium Iricantes manibus bonorum 30-32). .,. Reveniiiiini igitur, el vivile. Attendite,
operum. Surgitequi jacetis, sicut ait Aposlolus : fratres, quantae misericordiaB.quantffi
patienliee est
« Surge qui dormis, et e.xsurge a mortuis, et illu-
Kedemptor noster, qui nos quotidie cadentes in-
minabit teChristus [Ephes. v, 14). » H.ictenus, fra- cessanter admonet ut surgamus,aberrantes
revocat
tres, satis obdormisiis, hucusque
----1- pigrilali -"—
eslis, ad vitam
au
. . ,
..;
r-D ,
vuaui [^ viam]. Nos [ipsum]
[f. viamj. ipsum deserin
deserimu?, sed
hucusque in
.
voluptatibus vit.orum versati estis. B ip,, ^,, „„„ deserit.quos redemit
Nossuo smililes
Unde Apostolus quemque noslrum vocat, dicens fecit, et 332 in signum juslitiae (/. militise), nobis
(35) : tu qui dorniisin llcclo] viiioniin.et negli- nomen de suo nomine dedit.Nos autem quid feci-
gentia obvoiutus, et Dei oblivione conlusus, surge
mus ?Et si tacere velimus, Moyses clamat : « In-
per poeaitentiam, 331 ut in- interiora te cxten- crassatusest popuiusdilectus, el recalcitravit, im-
dens, terrena contemnas, exsurge vitia odias, et pinguatus,dilalatus,dereli<juitDeumfactoremsuum,
peroris confesdionem.et operis exhibitionem, ut
ve- et recessita Deo salutari suo {Deut. xxxii, 15). »
terem hominem in teipso maotes,et novum induas,
Cum enira dedisset ei omnia bona, incrassatiis bo-
sicut Apostolus horlatur.dicens ; « Deponite vete- nis Dei, et petulans factus, recalcitravit contra
rem hominem cum actibussuis, etinduite novum,
Deum, deseruitillum qui eum fecerat,et salvaverat.
qni secundum Deum cn-atus est (Co'oss. iii, »
9) ; Violavit pactum cum Greatorc initum, cui in ba-
id est exuite formam terreni ac veteris
hominis, et ptisnio promisitrenuntiareSatanffietomnibuspom-
induite novum hominem, idest imagineraccelestis,
pis ejus. Sed ecce opera Satanae fecistis, cl ei
ut sicut ad instar lerreni
ad-
hucusque terreni fuistis, hffisilis.derelictoDeo. Ideoque mater Ecclesia nos
et terrenam vilam duxi8tis,secundum carnera am-
.

hu lante9,s.cdeca.lerostudeatisfieriperccelestemcoe-
— et
'^" alios
-^^-^^ filiossuos, in
i.iiuocuua, quibus
jii 4U1UUS ueirimenium se sen-
detrimentum sen-
C sisse cognoscit, paterna hodie corripit severitate
lesles. Peripsum namque jam vobis hora est,id est utpossit eos medicinali parcimoniareformatos.ma-
opporlunita3,e( facultas surgendi de somno.Abjicite
terna pietatecolligere Invitat saucios ad ostendenda
ergo opera tenebrarum, id est opera veteris iiomi- vulnerasua, nenon ostensa'et incurata putrescant.
nis, qnae in tenebris fiunt, et ad tenebras aeternas Indicit ostendentibus diversa genera curationum,
ducunt, et carn;scuram ne feceriiis in desideriis. ut, juxla quabtatom el qnanlitdtem vulnerum.ad-
Si t-nim IbrMiam Ghristi induerilis. non cogemini
hibi-anturcongrua lomenta niedicaminum.Indeest
servire carni in d^'sideriiri, elsi in
necessariis. Ex- quodmaterKcclesialelhalibudvulnGribussauciatos,
surgfi i-iiiir a mo.-tuis, id est a
peccatis, qui quasi et gravibus criminibus irretitos, medelam
mortuus inter morluos jaces,et illuminai.it tamen
teGhri- poeaitentiae humililer implorantes,a tempus sepa- i
3lu9, ut ipsum videas in praesenti per speculum et rat a gremio suo, cilicio vestitos, et cinere
capita
in a3nigmate,in futuro autem facie ad faciem.Tem- aspersos. Cinis enim humilitatom pcunitentiae de-
porales istaj (elicitates quasi somniasuntdorm.en- monslrat, ciliciura asperam pungentis peccaticon-
tium. Amici inundi hujus sunt quasi
somniantes rei documentum habetur ex tesii- scientiam.Hujus
thosaurura invenisse.Quidam enimin somniis divi-
moniis Veteris Testamenti in ffiternum fundati. Ex
ids 90 habero putant, et ev.gilantes,
se deceptos q illis ergo in initio cognovit (Ecclesia)
quod in my-
falsa imagine reperiuni. Itamundi
amatores,tem sterio hodie facit.ln Genesi enim legitur quodpro-
poralia bona amplectentes, verba bona [/".
vera pter peccatura praevaricalionis et apostasiie eraisit
bona] se accepisse opinantur sed per mortem evi-
Deus Adam de paradiso voluptatis, ut operaretur
;

gilanles, (alsa bona fuisse intelligunt, dum

quae terrara de qua suraptusest (Gew. III, 19). In Nu-
prius tenebantur, evanescunt. Unde Prophela meris quoque legitur quod Maria soror Moysi pec-
:

( Dormierunt somnum suum, et nihil invenerunt cavit murmurando contra eura, el percussa est le-
firi divitiarum in manibus suis {Psal. lxkv,
6). » Et pra. Clamavit quoque Uoyses ad Deum, dicons
:
ilihi « Velut somniuin surgentium, Djmine, in
« Dous, obsocro,sanaean;.Cui respondit Dominus
:

:
:ivitate tua [supp. im,iginem ipsorum] a.i nihilura
Separelurseptem diehur exlracastra, et postea re-
ediges (Pia/. Lxxn, 20;. » Quod autem haec evane- vocabitur. Exclusa est igiturseptem diebus {t\um.

(35) Haec verba non invenluatur in Apostolo, nisi interpretatiy«.

455 YEN. HILDEBERTI OENOMAN. EPI6G. 450

xr, 10 Pt 9cq ), » quibus peraoti«, rpvocata est.Sed \ tentiam, el facile vobis cor novum et siiritum no-
enim
faiHC ct alia in liguriaccnlingcbant illie.Maria vum. Hcvertimini el vivile.Si enim prfficedit pocni-
ista qiiae peccavit murmuranrlu coutra Moypen fra" tentia et innovatio spiritus, Vera sequitur vita.
tremsuum.ft duccm populi,nnimam signilicat, quaj autem confessionis modum ac pcenitentiae per Joel J
murmur.it contra Deum, vel doclorem a Deo sibi prophetum Uominus insinuat,dicens :Gonvertimini
datum, cui conteinnil obedire, el praecepta salutis ad mc in tolo corde veslro, in jejunio el flelu el
ab eo recipere, qu» cum sibi gratia videantur, planctu, ct scindite 334 corda
vestra, etnon vesti-
murmurat, f.l facere recusat, et sic lepra vitiorum menta vesira {Joel. Quibus verbis iila tria
ii, 12). »
focdilur, et apparet leprosa, dum ejus publicatur dibtinguunlur: id est compuncliomenlis,confe3sio-
culpa. Seii pius pastor qusrens salutem ejus, et nis exhibitio operis, quibus perfecta lit conteasio,
compatiens peccanli, et auxilium medicin.T postu ac vera expletur poenitentia.Innovatio verospiritua
lans infirmanti, clam.it quotidie ad Dominum, 333 quomodj fiat Isaias insinuat, dicens : « Lavamini, 1

dirons : Obnecro, sana e(im. niundi estote, auferte nialum rogitationtim vestr.i-

Muilum itaque valont precesfidelium apud Deum, rum ab oculis meis,quie8cite agere perverse,discile
sicut ait Jacobus : « Mullum valet apuii Deum de- bene facere [Isa. i, 16). » Nun enim sufficit lavari,
precatio jusli assidua (yac. v, 16). » Et quidem au- g nisi in munditia perseveremus usque in finem. Si

divit Deus s>lephanioralionem,et converlitad pceni- verohoc feceritis,quidindeconsequaminiattendite.

tentiain Sauluiu persecutorera. Respondens ergo « Si fuerint peccala veslra ut coccinum, quasi nix
Dominus pcstulanti, ju^sit eam separari septom dealbabuntur; et si luerinlrubra quasivermicuius,
diebus extra casira, et postea revocari. Respondet sicut lana alba erunt (/.sa. i 18). » In coccino et in
Dominus deprecanli.dum peccatricem aniiiiam con- vermicuio graviora peccata significantur, sicut est
pungit ad poenitenliiim, sed jubet ut extra caslra homicidium, jidulterium, et hujusmodi.Non solum
ejicialur septem dn-bus. E|ectio extra castra ad ergo minora, sed etiam graviora et detestabiiiora
confe?sionem perlinel. Ejicitur ergo extra castra. crimina.pro quibus et poenitenteshodie at» Ecclesia
qui admonelur ad confitenda peccata, secundum ejiciuntur, per confessionem et poenitentiam dele-
illud : Etfundile coram Domino corda vestra.utve- buntur,ita ut vos qui heri inlecti atque poliuti era-
nena peccatnrum, quae iiitud clausa tenebalis, per lis, jam purgati et quasi nix, et velut lana alba
conlessionem foras ejiciatis, ut evacuata viliorum dealbati reperiamini, de qua fiat vestis Ghristi sine
amaritudine.repleantur gratiarum dulcedine.Quod maculaet ruga. Ipse aitein dixil .' « Sine me nihil
fitseptem dicbus. Septenarius enim dierum (nu- poteslis facere [Joan. xv, 5). » ('Orate igitur) ut
merus) septifbrmem graiiain significat, quae vere operetur invobis velleet perficerebonum,et confir-
•.,-,.. 11. _„ T1.-J-.. i :„™ L„„.
met :„„„„: ^„„1
omni opere bono, .,(„: :i:„_: „t
pcenitentibus pra?statur. Unde el septem anni poe- vosin ut ei reconciliari, et

niteatiffidantur. Petrus etiam exivit foras, et flevit cura eo regnare valeatis, qui cum Palre et Spiritu
amare ,scd nonnisi aspectus a Domino.Deusigitur sanclo vivil etregnal in saecula sempiterna.Amen.
patiens, et multum misericors, volens saiiare con- XXV.
tritos corde.Gl allig.ire contriliones eorum persuos IN QUADRAGESIMA SERMO SEXTUS (36).

pastores, quibusdedit polestalem ligandi atquesol- De bonis operibus.

vendi in genlibus, inquiiiatos a peccatis, quHsi le- « Seminate vobis justitiam in veritate, et metite

proso?,a castris ecclesiasiicis nd tempus ejici de- « in ore raisericordiae. Innovate vobis novale, tem-
crevil, ut rubore pequestrationis,et asperitate salis- « pus enim requirendi Dominum (37). >

factionis.velutquibusdamniedicaminibusfoli.Cupiti Quoniam sunt dies, quos observare sumraa

illi

suo queant reconciliari, et per ipsum etin ipso glo- dilijrentiadebemus, ut ad futurum Doinini Pascha
rificari. Nonerjio videatur vobis indignum, fraires, purificatis mentibus digni perveniamus, salubriter

quod circa vosa|^itEcclesia,sed huinilitatis et dile- nos monet Deus per Osee prophetam seminure in
ctionis ulnis amplectaminisalutisvestraemedelam. verila>e jnstiliain, et metere in ore misencordise, el
Utenimpatientertolerat a3grotus,cum ejus putndas sic innovare nobis novdle, et causam subdit quia :

carnes uril vel secal uiedicus,sic etiain sunt vobis D tempus esL reverfendi ad Dorninum. Duo nobis pro-
baec pcenitentiae lolcronda remeiia,quibns etiam in mittil, et spiritualiter (/. spccialiter) Spiri'us Dei
cinere et cilicio exira Ecclesiam po^iti digne Deo commendat ; scilicet, veritalem et misericordiara,
salisfacitis, ut spiritus vester salvus sit indiere- quae sunt univcrs® Domini. « Univer^ae y'm
viae

surre.ctionis. Sur^'e igitur, piger, el de somnoevi- Doinini, » lestanle Propheta,sunt « reisericordiael

gila, quia,veIisnolis,paululum dormiesetmoiicum veritas (Psa/. xxiv, 10). » Ipse enim bis iter sd uos

dormitabis. Repente enim venit judex, qui tua lacta faciens, id e.st in mundum veniens,primo apertam

trutinet.et repentinus super te veniet interitus. Ideo exbibuilmisericordiam erogando graliam.et osten-
ne fiifferas dedie in diem. neque tardes converti dit veritaiem disqnirendo 335 meritii,(t reridendo

aJ Djminum, qui ait GoiiverLimini,et agite poeni-

:
sinjiulis juxta ea. Ipse est enim ille evangelicus

(36) E Sangernian., n. 3S1. novate vobis novale : tempus autem requirendi Domi-
(37} Ose.x, 12. in Vulgala sic habelur: Semiwa/c num.
vobii in justilia, el mctite in ore misericordi>e In- :
 457 SERMONES DE TExMPOR!':. - IN QUADRAGESIMA. 488
^.r°;:i".'r?''P''''^'''''"'' A tui,non carni c.btemperare debes. Opera enim car-
^^'^^^it servos suos,
cl tradidit illis horia sua,et uni dedit quinque
taieiita, nis sunl fornicatio, immunditia,
spurcitia, et hu-
alii aulem duo, aiii vero unum ;» et qui
quinque ac- jusmodi... Frnctus autem spirilus est
charitas,
cepit.lucratus est alia quinque et qui duo acce-
; gaudium, pax, patientia, et hujusmodi (Ga/. v, 18)'
pit,lucralus est aJia duo. Qui auteiu unum, fodit in
quae sicut propter se amanda sunt,
et appetenda,
terram,et abscondit. Ipse vero rediens, positucum quia in illis est cuttodia recli ita opera carnia ;
eis ratioae,quos in iucro profecisse reperit, amplis
propter se sunt fugienda et odienda,
quia in illis
sima gloria remuneravit, introducens in gaudium est ignominia et passio mali,secundum illud Apo-
Domini malo autem et pigro servo talentum tulit, stoli
;

:
« Tradidil Deus illos in passionesignominiae
tenebras exteriores, ubi est fletus et stridor
et in
{liom. I, 36). » Secundum hanc scilicet carncm
dentium, ejici praecepit (Mallh. xxv, 14, etc.) Ga- peregre profectus est Ghristus, ut diximus,
vetc vobis, fratres. sicut
Ad vos enim hoc spectat, quia carnem nostram quasi ad peregrina duxit,
propter vos scripta sunt. Pro taleuto enim
quando
nobis eam in coelo levavit. Ipseergo peregre proficiscens,
imputatur quidquid a Oeo nobis creditum valet ad id est in coelum ascendens,servis tradidit bona sua,
capesseadum Dei regnum.Attendite ergo Dei mise- quando dedit dona hominibus, et uni dedit
ncon,u„ quinque
veHtate.. ,„,e,,lgUe Ooibonitate. et
e.
severitatem in donationelalenti.
donationetalenti. Pensate miseri
mi.seri-
^ t;,e.ta. id es^^Z i:;:;:,;''
sPnsihn^ subjecta, o.„.,^
sensibus «nhio.(„ .•,._...._
eorumque scientiara.
aqumque ZZ^Zl ^^
Alii vero
cordiam in exactione lucri.Cernite justiliam ipsius. duo, scilicet intellectum myslicorum, et
Peregre profectus esl per carnem quam operatio-
pro nobis nem virtutum alii unum, scilicet intellectum. Et ;

accepit.Locus enim carnis proprie terra

est, quia
ipsa de terra est,secundum illud « Terra es, et in :
terram ibis {Gen. w). » Quam vilis res
esthomo
per carnom terrenus enim est, et non
;
ccclestis
pretiosus(|uidetn peranimam, nbiest imago
et si- duo, dum pr.-edicando et mira
mililudo Dei; vilem ipsum atque
abjectum tcrra
demonslrat, id est curo magnum at<)ue ; sublimcm
-aginis signaculum declarat. Verun.amen
homo
infehx hebes ac stultus carnem
pr.ponit spiritui.
Ouanta abusio quanta perversio
! quantahebeludo I
h c quas. pr.ferre terram ccbIo.
Duo euim hio in
qui quinque acceperat, operatus est
in eis, et lu-
cralus est alia quinque, dum. se a
visibilium volu-
ptate custodiens ab his etiam
alios admonendo
compescuit.Et qui duo acceperat, lucratus
;
est alia
operando talcs in-
struxil, qui inde florent scientia
et virtutum opera-
tione.Quiverounumaccepit, abscondit in terram,
quia te^renis actibus e ^p i^^^^^^^^^^
tuale non qu.sivU. P^t' mul.um
^ o e" 'o
quod e.t ab ascensione Domini usque ad
sec^ndum
adventum,venit Dominusillorum etposui
r tionem

' ^ liam singulorum produxit, accusante

'"'''''' '''''-''' «Pintum,et
I t
^p.ntus r^
adversus carnem. Garo autem dicla esl
conscientia eorum, vel defendente, et
si^gulo m
joncupiscere, quia secundum ipsam bene mu lo^
agit anima, [f. bene usos, aut bene merHosJ super
iicut auris dicitur audire, multa con-
et oculus viderc, cum stituens,corona inefl-abilium gaudiorum
Jotiusanimaperauremaudiat, et per oculum vi- remune-
ravit;male naeritos vero tenebrisetluctui
ieat. Caro enim nihil nisi subdidit.
per animam concupis- Considerate igitur. fratres, vias Domini,
Mt, sed concupiscere dicitur, quibus
cum anima carnali ad nos venire dignatusest. Primo,ia
;oncupiscentia spiritui reluctatur. misericordia,
Carnem igitur largiendo nobis dona gratiae secundo,
Joncupisceulem , in justitia'
dicit
delectationem carnalem, exigendo a nobis debila, pcr hoc discite timere'
et
quam de carne ct a carne spiritus
habet adversus eum ut Dominum,et diiigere ut patrem.
lelectationem, quam solus habet. Ipse enim
nobis est ut patGr,misericorditer
Cumergo hiec sibi invicem 337 providendo
adversantur, pene Unde Apostolus ait « Pater misericordiarum
:
5uncli, inferiori in hac et
lucta consentiunt, id est Deus toLius con3olationis(/ Cor.
!ariu,quod dolendum estei lugendum.Potius enim i, 3). ,, Et est'no-
bis ut Dominus, oranes adinventiones noslras
igniori,idestspiritui fconsenlire ui-
deberetur. Debi- ciscendo. Unde Propheta « Propitius est, et ul-
:

:ru:r„rrz:!:'-°"
ut secundum carnem
is,
-™-" -^'^p-- « «'--
oiscens "
in o..n:r:z;.:,:::rz.
omnes adinventiones eorum. {Psal.
vivamus, etsi einecessa- Amandus cst igitur, quia Pater,
GXLViii, 8). >.
laministrare debeamus {Rom. et ti-
viii, 12). « Nemo mendus quia Dominus, sicut perMalachiam
nim carnem suam odio ait •

336 habuit, sed nutrit Fihus honorat patrem,et servus

'

am cibo, et fovet indumento

«
dominum suum
{Ephes. v, 19). » Caro Si ergo Pater
ego sum, ubi est amor mcus?
aim res bona est, creatura Et si
Dei est ut anima ; nec Dommusego sum, ubi est timor meus? {Mnl.
ta est pars Dci, nec vii
illa, sed caro nimirum bo- 6). »Timeamus ergo illum ut DoHiinum,
um est, maximum vero, spiritus. etdiiiga-
Summura vero mus eum utPatrem.Sed dilectio probatur in
JnumestDeus.Anim^igiturviventiintersummum obser-
vantiamandalorum. Unde vir sapi.^.s
parvum boDum, id est inter nobis cnn^u-
Deum et carnem, lit,dicens « Deum timp,et mandata
3bitores sumus, quia
:
ejus olisi-rva
licel inferior sitDeo, supe- ;
hoc est enim omnis homo(£cd^. xii,
ar est carne. Attende 13), jd est >,
enim opera carnis et spiri- ad hoc omnis homo intendere debet.
s,qua5 Apostoius enuraerat, Inhis enim
et videbis quia spiri-
duobusconsistilperfectiojuslitiae. Hoc est salubre
Patrol. CLXXI.
15
459 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 460
et cceleste sensati viri consiiium, ut scilicet Deum A nia insinuatur : « Deus charitas est, et qui raanct
timeamus.el ex corde eum diligamus,Ha3c cst enim in charitate, in Deo manet, et Deus in eo (I Joan.
scala ascendendi ad vitam. Neo tamen dixit Deum : IV, IG). » Et quantum esl manere in Deo, et Deum
time et dilige ; sed mandata ejiis observa, sciens habere manentem,Veritas quoque in Evangelio
in sc
quod probalio dilectionis exhibitio est operis. TJnde ait :<<Quidiligitme,diligetur a Patre meo,et ad eum
« Si quis diligit me, ser-
Veritas in Evangelio ait : veniemus, et mansionem apud eum faciemus (yoan.
monemmeiimscrvabit.n Probalurergodilectio vera, xiv,23).» Ecce inGffabile bonum et merces sublimis,
in mandatorum cuslodia. Nam el Pelro in lerna scilicet,ad eum veniemue.et mansionem apud eum
confessionis dilectione [f. dilectionis confessione], faciemus.Sed de quibus dicit,veniemus? Non de uno
commititur tertio gregis custodia. Domino enim solo loquilur; alioquin dixisset veniam.Sed de tri- :

tertio interrogante : » Simon Joannis, diligis me bus.«r;'eienim.sMn/,)) utailJoannesinEpistolacano-

plus his ? B et co lertio seilenle [f. rcddente, seii res- nica, « qui testimonium perhibent in coelo Pater, :

pondenlej : « Tu scis quia amo te, » tertio ei com-

Verbum,et Spiritus sanclus (/ .^o«??.v,7). » Isti ergo
mendatur custodia pastoralis a Domino dicente tres ad eum veniunt, non sicul hospites, qui mox
;

« Pasce oves meas {Joan. xxi, 17). » Unde evidenter ab eo discedunt,' sed mansionem apud eum non fa-
oslendilur, quia sicut nullus debet curara pastora- g ciunt. Ad quosdam enim veniunt, apud quos man-j
-'-'-- j-'---- -'- '•'
lcm suscipere, nisi cx '^--
Dei dileclione, ita diligens sionem non faciunt, quia eos postea desorunt.Sun^l
exsecutio operis veritatem el sanctitatem declarat enim nonnulli qui in vanum gratiam Dei recipiunt.
amoris. Nam Joanne in Epistola canonica attestan- Unde Apostolus: « Hortamur vos, fratres, ne in
te : « Qui dicil se Deum diligere, et mandata ejus vacuum gratiam Dei recipiatis {II Cor. vi, 1). »
non custodit,mendax est (l Joan. u, 4).» Sed nec Qui autem in vacuum gratiam Dei recipiunt, idem
Deum quis diligere potest,nisi et proximum diligal. alibi determinans inquit :« Nolite conlristare Spi-
Unde sanctus Joannes ait « Qui non diligit proxi- :
ritum sanctum Dei (£p/i. iv, 30). » Non quia Spiri-
mum quem videt, Deum quem non videt, quomodo tus in Trinitate Deus aliqua tristitia vel molest.ia
potest diligere? » (7 Joan. iv, 20). El iterum : « Si alfici valeat, quia immutabilis est ; sed sub meta-
quis viderit proximum suum necessitateni habere, phora hospitantis loquitur. Qui enim habitatoreir
et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas de domo sua pellit, ipsum contristat. Qua simili-
Dei manel in eo ? » (I Jda7i. ni, 17). tudine dicuntur contristare Spiritum Dei,quieui
Nemo seDeum dilige.
igilursibiblandiatur.dicens de templo suo,quod nos sumus,immunditia vila) a^
re, si non proximum nec promimum se
diligit et morum enormitate fugant.Cumenim beneagimus
;

diligere fateatur,quom tanquam seipsum diligere gaudetin nobis Spiritus sanclus datus nobis, vi
debet, nisi secundum oonsilium apostolicum « ope- ^ dens monita sua proficere utilitatibus nostris
retur bonum ad omnes, maxime autem ad domesti- ergo de eo proficinius, 339 gaudet, id est habitai
cos fidei {Gal.vi, 10), » id est, ad eos qui sunt de tormanet in nobis. Aliter tristatur, id est dcseri|
familia nostra per fidem, id est ad Christianos. El nos. Non enim, ut dictum est, sic tristatur ut pa-
quidem omnibus, dilectione, vita seternaest optan- tiatur.Cum enim sit impassibilis, tropicalocutione
da, etsi omnibus non eadem pnssint exhiberi dile- diciturcontristari, cum a nobisrecedit. Sicul enim
ctionis officia, quae fratribus maxime sunt imnen- contristatur homo, cum de propria domo expelli'
denda, 338 quia faciliores el propensiores in tur, quam sibi aedificavit, ita Spirilus sanciuscon-
essedebemus, cum simus
laono aliquocirca fralres tristari dicitur, cum de homine quem sibi munda-
iovicem membra.Si enimin cunclos libertalis^/". li- vit in baptismo, per prava opera ejicitur.
beralitatis] frena laxantur, maxime in domesticos, Non ergo frustra, cum dixit : V cniemus, addidW
id est in Christianos laxari debent, qui habent eum- Veritas El mansioncm apud eum faciemus, ut, non
:

dem Patrem, etejusdem magislri appellatione cen- temporalem, sed sempilernam notet raansioncm
sentur.Operemur igitur bonum, dum tempus habe- qua nos tota inhabitat Trinitas in praesenli pe:
raus. Tsmpus seminandi est vita praesens, quam fidem.in futuro per speciera. Nunc enim per fidcnr

cernimus. In hac licel nobis qucd volumus semi- D invisibilium ambulamus,id est adDeum tendimus
nare, cum vero transieriL seminandi terupus,aufe- et non per speciera, id est per visionis praesentiara
retur.Unde Verilas in Evangelio ait « Operamini, :
quia « dum sumus in hoc corpore, peregrinamur i

dum dies est, veniet nox quando nemoputeritope- Domino (// Cor. v, 6.) » Sed quomodo peregrina
rari (Joan. ix, 4). » Sed quod praemium operis ? num,cum ubique sit totus et preesens ; et cum alib

Quaeverae merces dilectionis ? Audi et vide. « Qui scriptum sit : « In ipso vivimus, movemur, et su-

.^eminat in spiritu, de spiritu metel vitam aeter- mus xvn, 28). Sine dubio ubique est, et ii
? » {Acl.

nam ; sicul qui seminat in carne, de carne metet ipso sunt omnia et taraen dicimur hic peregrinar
,

corruptionem (Gal.vi, 8). » Et iterum « Qui parce

: :ib eo, quia elsi ubique Deus est, non tamen hl
seminat,parce et metet ;
qui seminat in benedic- videtur sicut inccelis. Peregrinamur ergo hic, noi
tionibus, de benedictionibus et metet (// Cor. ix, fide. sed specie. Et sciendum est quod alius perf
4). » Audislis seminationis spiritualis praemium ;
grinatur in via, alius perigrinatur extra viam. Qu
dilectionio autem merccs in Epistola canonica Joan- enim perigrinatur, et per fidem ambulat, nondun
 ;

46! SERMONES DE TEMPORE. - IN QUADRAGESIMA. 462

est in patria, sed jam est in via. Qu\ autem non A de tua justitia f/.substantial, non
de alterius injuria
credit,nec in patria est, nec in via. Sic ergo am- Deo oblationem offeras, quia oblatio impiorum, ui
bulemus tanquam in via, quia ipse Rex patrirt; est ait Scriptiira, abominabilis est
Deo {Prov. xv, 8),
factusviii. Rex patria) Christus, est et sibi veritas.
et qui de rapina ofFerl
Deo sacrificium, ita facitj
Hic autem [nobis] via est, quiaimus ad Christum, quasi qui in conspectu palris immolal
filium, et
quia imus perChristum. Ipse enim ait « Ego sum :
sicut ille qui carnem
[f. carnem suillam] offert Deo
via, veritas et vita {Jocm. xiv, 6). » Via est illumi- in sacrificium. Non igitur rapinam,
non iniquita-
natio per fidem, esl illuminatio per speciem.Modo tem,sedjustitiamseminatp,id cst opera bona.opera
per fiJem lantum illuminamur, non per speciem charitatis, opera pacis
;
; ut detis indigentibus, sub-
homini enim vitam morlalem agenti, non potest veniatis oppressis,judicetis pupillis,
defendatis vi-
contingere, ut dimoto et discusso omnium phan-
duas,dimittatisin vos delinquentibus,ut
implealur
tasiarum corporalium nubilo, serenissima incom- illud « Dat(\et dabitur vobis {Ltic. vi,
:
38). » In hig
mutabilis veritatis luce potiatur, et mente penitus sacrificet voluntas, si desit facullas.
Noli ergo esse
a consuetudine hujus vitae alienato, constanter et tristis, si est tibi bona
voluntas,unde metitur pax.
indeclinabiliter illi inhaereat. Non enim daturpax in terra divitibus, sed homini-
Expositisigitur, licelexparte, ac sincerae dilec-
_ g bus bonae volunLatis. ..«u.
Hanc habuit
u«uuii Zaehaeus.
z.acnaBus. In
in dao
hao
tionis spiritualis seminationis praemiis, diligite,fra- seminavil non minus quam in opere,qui
Dominum
tres, toto corde Deum, non mundum, et proximos '" hospitio cumgaudio suscipiens,di'midium
patri-
sicut vosmetipsos, et seminate non in carne, sed monii sui dedit pauperibus?, et de reliquo his quos
in spiritu, non parce, sed in benedictionibus non fraudaverat quadruplum reddidit. Maj,'na
;
voluntas
delicientes, sed perseverantes, ul tempore suo de multum 341 multum seminavU Et in hac
dedit,
beneilictionibus metatis supereminentem gloriae etiam voluntate paupercula illa vidua in
gazophv-
magnitudinem. Sed quid seminandum est,et quo- 'acium duo mittens minula, non parum
semina-
modo,audite :
SemiMfl/<? i;o/ns m ventate juslitiam vit, imo quantum Zachajus.
Minorem quidem fa-
vobis.inquit Dominus,non mihi, quoniam bonorum cultatem mittebat, sed parem voluntalem
habebat.
340 vestrorum non egeo. Unde cum omnia beue- ^st et aliud vilius, quo seminato
metitur messis
fecerimus,dicamus :Quia serviinutilessumus,ijuia «terna, scilicet, calix aqua3 frigidae.
Unde Domi-
quae debuimus facere fecimus {Luc. xvii, 10). Inu- nus « Qui dederit calicem
:
aquse frigida?, non
liles, quidem non nobis, qui benefaciendo profici- perdet mercedem suam {Matlh. x, 42). »
mu3,sedeo cui nihil intulimus qui ex bonis Si ergo habens det
;
illi qui non h^abet, tantum
nostns non proficit, nec ex profectu nostro melior dedit, side plena charitate dedit, quantum vidua
nt vel beat.or.Vob.s ig.tur,
non illi, seminate jus- ^ illa in duobus minulis, et Zach.^us in dimidio pa-
.t.am,non in.qu.tatem,quia dicit Isaias « V^ qui : trimonii sui. Si vero nec hoc habet aliquis,securus
trah.t.s .n.qu.latem .n fun.cul.s vanitatis,
et quasi sit, cum ei adsit voluntas tantum illud timea- ne ;
..nculurn plaustr. peccatum (ha. v, 18). „ Trahunt
habeat, et non tribuat. Si enim habet, et
non"tri.
in.qu..a em .n fun.cul.s vanitatis, qui peccata pec-
buit, intus gelavit, quia voluntas
ejus friguit. Nec
cat.s addentes, quas. restem longam conjiciunt,
^mdo
seminal iste t«
,;m7a^., nec ore miseric.rdix m
manibus et pedibus eorum, mittantur
l.gal.s Multi enim seminant, sed non inverilale
quia fa-
n rete, de quo « Funes peccalorum
:
circumplexi ciunt opera, std non i-ecta intentione.
Intentionem
mnt mG(Psrt/. cxvi.i, 61). » Et iterum : « Funibus namque charitas dirigit, et intentio [/. artio] se-
Deccatorum suorum quisque constringitur {Prov. quens opus inforn.at. Sed sicut sunt nonnulli,
qui
', 22). » Unde merito Achitophel et Judas,
quorum non veritate, sed occasione lerrens rei praedicant,
ilterDavid, alter Christum prodidit, quasi longo ita sunt qui scminant operaquK videntur
juslitiae]
'une trahentes peccata,suspendio interien;. Vacca non in veritate, sed in simulatione,
de quibus Ve-
lutcm rufa quae carnem Salvatoris significabat, de
ritas admonet : « Attendite a falsis propheLis, qui
lujus cinere fiebal aqua aspersionis,
' ^ ' talis assume
^.--...- veniunt
.-.li.uui, ad
au vos
vua in vestiraentis
vesuraentis ovium, intrinsecus
: .

;ala fucrat{Num. xix, 1), quia funiculis compara Isaiara : « Populus hic labiis me honorat,cor autem
ur iniquitas, cui opposita est justitia. Ideo
non eorum longe est a me {hai. xix, 13
ncon^rae ; Maith. xv,
a.\i : Snninale justilia7n. Spiritualis est Et alibi
8). » Prope esl Deus ori eorum, et longe
:
sta seminatio,quai semper in lacrymis.
fit Unde : arcnibuseorum^Jt^r. xn,3), » quia prffitendunt
Beati qui lugent {Matlh. v, 5). in
Messis autem fiet ..
ve.-bis columbaj simplicitatem, et
sub labiis habent
n gaudio, secundum illud « Qui seminant :in la-
so.-pcntinamamariludinem,aclupinamforocitatem;
rymis^in exsultationc metent(P5a/. cxxv,
5). Qui ..
qui sunt intcr bonos, nomine, noa
ero seminant in carne,in laetiLia seminanl scd raunere; cor-
po- ; porc,non mente nuinero, non merito habiiu,
tea sequitur luctus.qui « extremagaudii
;
non ;

luctus oc- affectu. In multis quidem sunt nobi.^cum, sed non

upat,.. ut ait Salomon ,eL « risus dolore
miscebitur uno, est in charitato. Ft ideo nihii
id
eis prodest
Prov. XIV, 13). » Mala est ista seminatio
illa vero ; quidquid faciunt, quia, inquit Apostolus:«
st salubris, qua seminatur justitia
Si di-
non rapina, ut stribuero facultates meas in cibos pauperum, et si
463 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 464

tradidero corpus mcum ila uL ardcam, cbariULem A ointiia vaaiLas (Ecdi. i, i). Hos ergo David arguit,

autom non hibeam.nihil mibi prodi?sL(./ Cor. xiii, cum dicit: hominum, usquequo gravi corde,
« I-ilii

3). » Seminale ergo juslitium in verilale, id est in ut quid dilii,'ilisvanitatem,etquffiritis mendacium?»

charitate non ficta, amore miscricordiae, ut ex (Psal. IV, 3). Propterea dicit Dominus per Isaiam :

mi.-rericordia alios ad idem inviletis, ut sit virtus Excutcre, Jerusalem, id est visio pacis, Ecciesia
juslitiae infixa radici menlis, et pronuntietur voce mea, de pulvere, id est de cordibus [f. sordibus]
jusliiiae loquentis, quatenus occulto inspcctori pla- De .143 temporalium carnalitate.
carnalitalis tuap.

ceant arcana inlentionis.el proximos juven- oHicia Qui in carne sunt, » ait Apostolus, « Deo placere
'.<

loculionis, cL iLa per misericonliam et veritatem, non possunl {lioin. viii, 8). » El de divitiis ait Do-
quasi quibusdain viis ascendamus adDominum,qui minus : « Non potestis Deo servire et mammonae
[Matlh.VI, 2'i), B id est divitiis. Excute ergo a te
ad nos eisdem desccnderc voluit, sicut supra di-
ctum estjUt nos ei misericordiam et judicium can- pulverem mundanarum vanitatum, et postea con-
surgere ac si dicat Prius non poteris surgere,
temus, ejusque forrea instituti, haec eadem ei red- ; :

damus. Hoc autem ut digne efficiatis : Innovate dum eris gravis in pulvere. Gravanl enim animam
vobis novale, id 342 est novum cor facite vobis,
peccata, grav;tnt el temporalia. Quod autem gra-
vomcrc compunctionis arbusta criminum conscin- g ^atur, demergilur, et dum oneratum est, frustra
surgere conatur. Projiciat ergo onus ut surgat
dentes, ac spinas et tribulos pungentiura tricarura I

avellentes, quia nunc esl tempus requirendi Domi. Unde plumbum

lapis et vocantur peccatores, quia

num, qui uliquc non est requirendus verbo tan- dum vivunt in hoc mari, quasi plumbum etquasi
lapis tendunt in profundum. Hinc ait Zacharias
tum et lingua, quia, « non omnis qui dicit mihi,
regnum coelorum propheta : Super talcntum plumbi sedet iniqui-
«
Domine, Doniine, intrabit in ;

tas (Zach. v, 7, 8). » Moyses vero ait de peccato-

sed opere et veritate, quia omnis qui quaerit, in-
ribus : « Abyssi operuerunt eos, descenderunt in
venit, et qui polit, accipil, et pulsanti aperietur.
profundura quasi lapis {Exod. xv,5). » El iterura :
Quccrile ergo facicm Domini ;
Innovale vobis no-
« Submersi suntquasi plumbumin aquis veheraen-
vulc. Ab omni specie mali abstinete vos. » Semi-
tibus (ibid., 10). » Inde David peccator : « Iniqui-
nate justiliam in veritale et in ore misei-icordise, e{
tatos meae supergressae sunt caput raeura, el sicut
sic metetis quando vcnienles venietis cum exsulta-
onus grave gravatae sunt super me {Psal. xxxvii,
tiono portaates manipulos vestros, id est fructus
5). » Habebat aliquid plumbi Petrus in se, dura
seminiSjScilicet coronam prffimiorum et exsultatio-
vocavit eum ad se Dorainus super aquas. Mergi
nis.Quod nobispracstet misericorsDoriiinus. Amen.
XXVI. enim coepit,quia gravitas dubitationis erat in [ejus]
C flde.Unde audivit aDomino « Modicae fidei, quare :

INQUADRAGESIMA. SERMO SEPTIMUS (38).

dubitasti? » (Mallh. xiv, 31). Ilera Dorainus ait in
De posnitentia.
Evangslio : « Venite ad me, omnes qui laboratis et
« Excutere de pulvere, consurge, sede, Jerusa-
onerati estis, et ego reficiam vos (Matlh. xi, 18). »
« lera, solve vincula colli tui, captiva filia Sion .

« quia haec dicitDominus : Gratis venuradali estis,

Ideo Dominus aitin hoc loco : Exculere, Jerusalem,
de onere pulvens ; et^osiea: Surge et sede.Sedere de-
« et sine argento redimemini (/sa. lii, v, 2, 3). »

quam dulciter, quara

bemus,non per superbiam,non jacentes, juxla illud
Audile, fratres charissimi,
canticum : « Super fluminaBabylonis illic sedimus
afTectuose coelestis sponsusvult sibi reconciliare Ec-
et flevimus {P.sat. cxxxvi, 1), » scilicet, super
clesiam. Pius Pater ad salutera hortatur filiam.Illa
temporalia hujus mundi, quia Babylonia confusio
in* pulvere jacuit, et in captivitate ligita diu excu-
dicitur, non eis commisti sed ea conculcantes,de-
bavit.Modo admonet ut de pulvere surgat, vincula
beraus sedere poenitentes et flentes peccata noslra,
so!vat,de captivilatc exeat. Pulvis est humana car-
Sequitur Soluevincula coltitui. In priraa creatione,
:

nalitas, fragilis, nulla solidata virtute, dequa ait

liber factus est homo, sed postea vendidit se dia-
David « Humiliata cst in pulvere anima mca, ad-
:

bolo, el quanLi se vendidiL? Audile quanLi. Ait

ha?sit interra venlcr meus (Psat. xlw, 25;. » Piilvis
D Dominus postea per Isaiara venundaU eslis.
: Gratis
etiam sunt teraporales divitiae^quae levitertranseunl,
Moneta diaboli sunl peccata, quam emunt homineB
etquasi a facie venlifugiunt.In hoc pulverequaerunt
[peccando]. Tradidit homo se ei pro tali moneta.
homines beatitudinera, nec inveniunt sufflant ibi ;

Unde Apostolus in persona peccatoris : « Ego car-

laborando, et pulvis aufert [f.
i.nficil] oculos, quia
nalis sura venundatus sub pecaxio (Rom. vii, 14). »
cupiditas temporalium menles excascat. Quod cor-
Decepit autem diabolus horainera, promittendo
ripit Apostolus, dura ait : « Quae sursum sunt quae-
quod non sOlvit, dicens « Eritis sicut dii, scien- :

rite, non quae super terram (Cotoss. m, 1) » ac si ;

tes bonura el raalum (Gen. m, 5). » Obedivil homo,

diceret Qnid quaeritis, miseri, in pulvere.Sursum
:

comedit fructum, nec tamen aliud recepit prae-

est quod quaeritis, non in terra pulverem conci- ;

raium, nisi peccatum.

tatis, et prosilit vobis in oculos.Quae supra terram
Itaquc gratis venundatus est. Postquam autem
sunt, sunt vanitas vanitatum, ut ait Saloraon, et

(38) E Victorino codice.

 465 SERMONES DE TEMPORE. — IN QUADRAGESIMA. 466
diabolo se tradidit horno, diabolus emptor tradidit A 345 non merueratis, utego vos redimerem, quia
eju3 collo vincuJa. Vultis scire quse vincula? Aga- pro nihiio vos venundederatis, et tamen redime-
mus ergo de vinculis : Gum homo peccat, addit mini sed quomodo? Argento vestro ? Non. Sed
:

unura peccatum alteri peccato, et in eodem aliud et sine argento.Argentum enim totius mundi non pos-
aliud: sicut iiie qui ut faciat furtum, 344 nocte set vosredimere, sed pretium sanguinis mei.Quod
interficil hominem. Deinde si aliquis est conscius ait Petrus apertius id exponens. « Non corruptibi-
sceleris, limens eum, aliquando veneno illura per- libus auro et argentoredempti estis de vana vestra
imit. De furata autem pecunia, commessationes, conversatione,» id est devana gloria,» sed sanguine
ebrietates.Iibidines exercet. Postquam autem tan- Agni immaculati [l Pel. i, 18). » Audistis, fratres
torum scelerum fit mens male conscia, ad oninia charissimi,quomodo Dominus ad salulem sponsam
scelera deinceps promplior redditur, et ita peccata suam invitat. Vos estis illa sponsa redempta vos ;

alia aliis concatenando, maxi.^ium [sibi] funem estis iili jncentes in puIvere.Vobis dicitur : Surcjite.
facit,et post se magnam [scelerum] caudam trahit. Vos estis captivi quibus praecipitur exire. « Ecce
Unde Isaias : « Vffi qui trahitis iniquitates in funi- nunc terapus acceptabile, ecce nunc dies salutis
culis vanitatis,et quasi vinculum plaustri peccatum (// Cor. vi, 2) ; » ligati eslis vinculis peccatorum,
{Isa. V, 18).» De istis funibus ait David « Funes excsecati estis pulvere divitiaruni.Convertimini
:
g ad
peccatorum circumplexi suntme (P^aL cxviii, 6i),» Dominum,quia Dominus compeditos, Domi- solvit
Hi sunt illi funes unde homines in fine saeculi li nus illuminat caecos.Ecce tempus poenitentium,ve-
gabuntur. Unde dicitur ia Evangelio de eo qui in- nite ad medicum, quia praeparata est medicina.
traverat ad nuptias sine veste nuptiali « Rex Vultis scire quae est medicina? « Quiescite
:
a"ere
praecepit ministris, ut ligatis'manibus et pedibus perverse, discite benefacere {Is. i, 16). » Hascduo
mitterent eum in tenebras exteriores [Matlh. xxii, sufficiunl ad salutera.Qui vult sanari,has duaspo-
Non enim uletur Dominus aliis funibus ad
13). B tiones suraat. Veriis medicu3tempus,curationi hoc
homines ligandos,nisi quos ipsi fecerint.Ipsi enim tempus statuit.Quadraginta dies enirn pertinent
sibi vincula praeparaverunt Unde scri-
et catenas. poenitentibus. lUud estspatium quod statuitDorai-
ptura est : » Funibus peccatorum suorum unus- nus Ninivitis peccantibus ut poeniterenl. Aitenim :

quisque constringitur [Prov. De his funi- v, 22). » « Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur
culis faciunt diaboli laqueosad horainescapiendos {Joan. ac dicerel Volo eos subvertere
III, ^), » si ;

juxta Psalraistara, qui ait .• « Et funes extenderunt exigcntibus meritis eorum sed tamen adhuc dabo ;

in laqueum ;juxta iter scandalu-;i posuerunt mihi inducias quadraginta dierum,et nisi jejunio poeni
{Psal. cxxxix, 6). » Est eninj nobis iter ad ccsle- luerint, subvertetur. Gonstitus enim
p est iste nu
stem patriam, sed mali aucupes ponunt laqueos merus dierum jejunio et orationi. Jejunavit enim
juxta viam, ut retrahant quos possunt a via vitae, Eliasquadragintadiebus jejunavit Moyses totidem
;

el ducanl errorem mortis. Propterea Dorainus

in diebus.Consecravit quoque hunc numerum jejunio
cum funiculo peccatores ejecit de templo {Joan. n, suo Christus. Cum enim ipse, qui est verus Jonas,
15), ut ostenderet funiculum peccalorum, esse nobis excidium praBdicuret futurum,quod vere, nisi
damnationera eorum.Hsec sunt vincuia quae injec- poeQiteremus, venisset, voluit pius Pater ad com-
ta sunt collo Jerusalem, et quibus est in captivi- primendum superbiam nostram dare satisfactionis
tate ligata. Sed Dorainus qui eam redemit, qui pro exemplura. Quasi Pater pius dixit Nolite, lilii, :

ea prelium dedit, quo eam a captivitate, si volue- dedignari pro peccatis vestris salisfacere, quia ego
rit exire, liberavit. Clamat igitur ei : Solve vincula qui peccatura non feci, nec inventus est dolus in
colli tui, capliva filia Sion. Solve per poenitentiam, ore meo, priraus pro peccatis jejunavi, el quadra-
rumpe per satisfactionem, excute
collura a jugo ginta dies satisfeci.
diaboli, et submitte jugo Christi, cujus jugum Quia igitur,fratres charissimi,in aliis temporibus
leve, cujus onus ferre suave est. Exi de carcere,
dorraivistis,ecce in hoc expergiscimini, satis jacui-
de fetore et bene exire potes. Datum est enira
;
stis in vitiis vestris.Ecce jam nos de somno hora esl
prelium non araplius poterit te retinere inimicus
;
D surgere.Somnus vester 346 est caligo vitioru m.
tuus, si exire volueris. Rumpe funem qui sequitur
Quandiu sumus in vitiis,in tenebris moraraur, uec
te, ne habeat diabolus quo te trahat. Vide plau- nostram turpitudinem videmus. Veniarausjam ad
slrum oneratum peccatis, vel quid est quod modo lucem jam de turpitudine noslra erubescanus.
;

trahis, misera, quid quod te gravat, ne ascendas

Quidenira luxuria?Quidebrieta3 ?Quid scurrilitas?
ad alti. Justi habent pennas quibus volant ad coe- Quid raendacium ? Quid perjuriura ? Quid homici-
lum, et possunt dicere ; Volabo et requiescam dium?Quid socium?Quid Dominum prodere?Quid
;

impii autem plaustrura trahunt, et descendunt ad usiira?Quid faisa judicia ? Quid detraciiones? Quid
iraa. Unde dictum est superius Vae qui trahitis aemulationes
: ? Nisi lurpiludo et crudelitas. Unde
quasi vinculum mortis, plaustrum peccati. Sequi- Apostolus « Quem fructum habuistis
: in illis, in
tur :
quibus nunc erubescitis?(Row. xiii, 12). « Abjicia-
Haec dicit Dominus : Grafis venundali estis, el musergo opera lenebrarura,et induamur arraa lu-
sine prciio redimemini; quasi dicat Dominus : Vos cis,sicutin diehoaesteambuleraus (ilow. xv, 13).»
 :

467 VEN. HILDKBERTUS CENOMAN. KPISC. 468

In die sumus, quia credidimus, quia Christum A. enim diabolo servit.quin luundum diligat;sed ideo
8uscpp'iiius. Qiii autem iri die est, et nu'ius ince- quia mundum, ciijus esl princeps, diligit. Sicut
dit,inhoneste vadit. Assumile ergo indumcnta vir- enim si aliquis ancillam iniqui principis ardenter
tutum, ne nudi apparealis in conspectu Doniini. dilexerit, scd cam non posset hubere, nisi domino
« Veniet enim dies Domini sicut fur in notle [Tliess. iniquo vellet se subdere,potius patietur illius domi-
V, 2). » Et vos igitus estote parati, quia qua hora niurr),quam ancillaj vitaret consortium sic ama- ;

non putalis,riliushominisveniet.DieseniiMDomini, tores mundi principi ejus se subjiciunt,

non quia
mors est uniuscujusque. Dies ista vocatur et dies eum, sed quia mundum dilii^unl. Si quis enim ab
salutis, et dies perditionis pro diversitate merito- amatore mundi (juaererel Diligis diabolum? con- :

rum. Scitote quia utraque dies appropinquat. Ait tinuo quamvis ei serviret, responderet Non diligo. :

enim Apostolus: « Nunc enim propicr est nostra Mundusergo esl quem diligunt.et ideocausa mundi
salus, qudm cum credidimus [Roni. xi, 13). » Et diabolo scrviunl. Unde cum in Evangelio Doiuinus
Moyses « Ju.xtaest dies perditionis,et adesse fesli-
: dixisset: « Nemo potest duobus dominis servire, aut
nant tempora {Deut. xxxii, i5) » Quasi dicat No- ; : enira unum odio hatiebii, et
allerum diligel;aut
lile confidere invita, quia dies perditionis proxima unum sustinebit, et alterum
conlcmnet (Matth. vi,
est. Et si aliquis longo tempore vivat, non tamen g 24), » quasi diceret Aut diabokim odio habebit, et
:

in longitudinem dierum confidat,quia omuia lem Deum diliget aut diabolum sustinebit,etDeum con-
;

pora quantuncunque lcnga sint, adesse festinanl, temnet.Dixit enim diabolum suslineri,non diligi, et
id est ad hoc sunt ut transeant.Unde David : « Homo Deura contemni, non odio haberi. Dominium e;iim
vanitati similis factus est ; dies ejus sicut umbra diaboli sustinet cau^a mtindi, non diligit. Et Deus
transeunl(Ps. cxuii, 2). » Audite ergo quid Deus odio non habetur.sed contemnitur.Et qwia mundus
in illa die minetur « Reddara ultionein hostibus
: inimicos Dei efficit, et doniinio diaboli subjicit,
meis, et iis qui oderunt me rotribuam. » Quaerite propterea nos, fratres charissimi, Joannes evange-
ergo Deum, dum inveniri potest ; invocate eum, lisla in Epistola sua al) amore mundi revocat,etait: >

quia velox esl ad ignoscendum. In futuro paratus Noliie diligere mundum, nec ea qux in mundo sunt ^

est ad judicandum. Discite exemplo quantum velox et quot modis mundus hoinines alliciat, et in pro-
sit ad ignoscendum,et dabo exeinplum (39). Discite fundum demergal, idem Joannes 34S supposuit
hoc exemplo, fratres chafissimi, iostigari festinate Quoniam omne guod in mundo est, concupiscentia
poenitentiae, et converti ad Dominum ; fletibus pra- carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia
vas conscientias lavale ; eleemosynis peccata redi- vilae. Agamus ergo de singulis.
mite. Exculite pulverem vitiorum, surgite, vincula Voluptates carnisdicuntur, quas per motum illi-
rumpite malorum [f. vitiorum], ut mereamini Do- citum caro appetil ut gulositas, ebrietas, luxuria,
minum videre in terra viventium, qui vivit el le- niraid dormitio,vanus risus, etc. Et quia caro nobis
gnat Deus per omniasacula saeculorum. Amen. vicinior est, per vitia ejus primura nos aggreditur
»47 XXVII. mundus.Quanto familiarior est, tanto perniciosior
IN QUADRAGESIMA SERMO OCTAVUS (40). est ho8tis,et multi per vitia ejus corruerunt. Adam
De pcBnitenlia. pergulam.Lolh per ebrietalem, Salomon per luxu-
« Nolite diligere mundum, neque ea quae in riam.Gulositati semper per abstinentiam occurrere
« mundo sunt quoniam omne quod est in debemus, quia ipsa fuil nostraj captivitatis initium.
« mundo, concupiscentia carnis est, et concupis- Ipsafomentumaliarumvoluptatum,quiaindeIibido,
« centia oculorum, et superbia vitae El mundus et inde somnolentia. Ipsa est muitoties causa ma-
« Iransit et concupiscentia ejus ;
qui autem facit gnarumvoluptatum.Ipsaestconsumptioraagnarura
« voluntalem Dei, manet in aeternum (/ Joan. ii, pecuniarum. Ipsa generat in mente opprobrium. De
« -16). » ebrietatequiddicam?Ebrietas sensum auferl, cor-
Esl quidam inimicus spiritualis, fratres charis- pus debiiitat. De hac scriplum est «Vinum mul- :

simi, qui genus humanum excaecat, et falsis bonis tam irrilationem,irametruinas multas facitf/icdi.
allicit, et voluplatibus suis a regni ccelestis amore D xxxi, 38). » Et alibi : « Ebriosus non locuplctabitur.
retrahit.Mundus appellalur,et indigne dicitur mun- Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes
dus, quia mundos non facit,sed immundos.Beatas (£cc/i. XIX, 1). "Etdehac Apostolus : « Nolite iue-
enira animas, quibus imago Dei impressa est, de- briari vino, in quo est luxuria [Ephes. v, 19). » Sed
turpat, et filios diffidentiae, quibus dominatur, non estaliquod vitium carnis turpius, ct pernicio-
captivat, et miseros opterna morte damnat, quia sius luxuria. Luxuriosi jumenlis putresconlibus in
quibus dorainalur, inimici Dei efficiuntur, dicente stercoresuocoraparantur. Unde propheta « Ju- :

Jacobo Quicunque voluerit esse araicus hujus

: menta putruerunt in stercore suo []oel. i, 17). » Et
mundi, iniraicus Dei conslituitur {Jac. iv, 4).»Ipse Saloraon « Mulier fornicaria quasi stercus concul-
:

est causa quare diabolo serviunl homines. Nemo cabilur (£cc/i. IX, JO).» Luxuria corpus et aniraam

(39) Hioc patel non omnino exacte, prout pro- cilitatis, seu velocitalis Dei ad ignoscendum cito
nuntiati sunt, Iranscriptos quosdam ex his sermo- po3nitPntibus, in ipso sermone enarrandum.
nibus ; siquidem suadet ut sappleatur exemplum fa- (40) E Victorino codice.
 ;

4<59 SERMONES DE TEiMPUHE. - IN QUAmiAGESIMA. 470

coinquinat, et perdit. Unde Saloraon « Non des
:
A Superbia enira corruit a ccelo. De quo solura pu-
fornicariia animam tuam in ullo, ne perdas te et niendus est diabolus.Non enim imputabitur ei adul-
haereditatem tuam (Ecc/e. IX, 6). » Nec soliim pecu- teriura.non vinolenlia [f. non violentia], non for-
niara fornicator araittit, sed animam, quae charior nicatio, non rapina. Sed tamen invidia comes est
est pecunia. Pigritia etdormitio voluptas iterum superbiae unde invidet homini stanti.et eum sedu-
;

carnis est, quam

reprehendit Salomon, dicens : cere cupit, et ad id dat operam per superbiam,
« Usquequo, piger, dormies, usquequo de somno quod primum ejus vilium est, sicut scriptum est
non consurgis ?parum dormies, parum dormitabis, « Initiura omnis peccati est superbia {Eccli. x, 15). »

et veniel tibi quasi viator egeslas,et pauperies quasi Exposuimus, fratres, tres mundi laqueos. His
vir arraatus {^rov. vi, 10). » De risu vero ait : « Ri- tribus voluit Dominus tentari, ut vincens doceret
sum reputavi errorem, et gaudio dixi Quid frustra : [nos] vincere. Ergo jejunandum est contra gulam,
deciperis {Eccle. ii, Etiterum « Risus dolore
2).» :
quffi est initium nostrae captivitatis, et fomentum
miscebitur, et extrema gaudii luctus occupabit aliarum carnaiium voluptatum. Jejunium autem
{Prov. XIV, 13). » Et Dominus:
« VaB qui ridetis, quadraginta dierum fuit, quod spatium significat
quia plorabitis! » {Luc. vi,25).Dominus nonlegitur praesentem vitam,ut significaret omni terapore vitas
risisse, flevisse vero super Lazarum el civitatem n nostree abstinendum ad domandam carnem. Jeju-
Jerusalem reperitur. In miseriis sumus, etin mise- navit 350 Ghristus in deserto, ul doceret volentes
riis potius plorandum est, quam ridonduni. Gum abstinere fugere tumullum saeculi. Unde David :

nasciturpuer, quid fycil ? Plorat. Et quareplorat? « Ecce elongavi fugiens,et mansi in solitudine {Psal.
Quia coufitetur se
in miseriam natum esse nascun- ; Liv, 8). » Non taraen David petiit Jocaliter deser-
lurenim hlii Adam ad dolorcm" et ad luborem, juxta tum, sed vacans ab amore sa3culi, desertum sibi
quod scriptumest:« Jugumgravesupra filios Adam inter homines Cum
fecit. ergo jejunasset quadra-
a die exitus de ventre matris eorum, usque in diem ginta diebus,et quadraginta noctibus, et esuriisset,
sepulturae eorum in malrem omnium {Eccli. xl,^).» accessit ad eum tentator.Potuisset eura abjicere[seu
Egimus bene, fratres, de concupiscentia carnis, abigere], si volui.sset, sed voluit tentari et vincere,
quae est primus laqueus mundi 3J9.
ut tentationes nos doceret superare. Aggressus esl
Secunduslaqueus a Joanne dictus est concupi- eum diabolus prius per concupiscentiam carnis,
scentia octilorum. Dicamus ergo quae sit concupi-
incipiendo a gula, ubi dixit : « Dic ut lapides
scientia oculorum concupiscentia scilicet reruni
:
isti panes fiant {Mutlh. iv, 1). » Gontra jaculum
exteriorum, videlicet auri et argenti.vel cujuslibel hostis opposuit clypeura auctorilatis,dicens « Non :

possessionis.Goncupiscentia oculorum dicitur, quia

p in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod
per oculos desideria illorum animaj intrinsecus
in- procedit de ore Dei {ibid.) » Postea, ut refert Lu-
limantur.Multi sunl quos diabolus per voluntatem cas {Luc. IV, 4, etc), tentavit concupiscentia ex-
[f. cupiditatemj carnis non impetit, et tamea per teriorum, ostendens ei omnia regna mundi in
cupiditatem exteriorum, oculos eorum allicil.
Pe- monle, et ail « Haec omnia tibi dabo, si cadens :

cunia creatura Dei est.Non ergo irascitur

Deus quia adoraveris me. » Ipse cum gladio verbi Dei fregit
creaturadiiigitur.sed quia sibi praeponitur. Miraris telum inimici, cum ait « Scriptum est enim Do- : :

pulchritudinem crealura; ? Pulchrior est Creator. minum Deum tuum adorabis, et illi suli servies. »
Si
diligis creaturam quia pulchra
est.magis debes di- Tandem invasit eum per superbiam, cum assum-
ligere Creatorem, quia pulchrior est
pretiosa est psit eum supra pinnaculum templi, et suasit ut
:

;reatura, pretiosior est Creator. Indignatur

quia mitteret se deorsum.Gui Scriptura obviavit, dicens :

ilus diligitur minus pretiosum quam ipse, qui est « Non teniabisDominum Deum tuum.» Et sic hoste
jretiosior, et qui creaturam fecit.« Divitiae, » ut ait devicto accesserunt angeli, et ministrabant ei. Hoc
salomon, non proderunt in die ultionis juslitia
« docens.fratres charissimi, hoctempus abstinentiae
;

iberabit a morte (Prov. xi, 4). »

Diera uliionis nobis slatutum esse, utexemplo Domini pugnetis,
/ocat, quando in fine contemptum
suum, quo sci- elauctoritatibus Scripturarum vincatis.lNuIlo tem-
licet vilior habitus est hominibus quam D pore
creatura [perlinacius] tentat hostis, quam tempore
3ua, ulciscetur quando divitem
; « videbunt justi, » abstinentiae. Tunc plus facit gula, cum domatur.
ut ait David, « et timebuut,et super
eum ridebunt, Tunc ardet Iibido,cum ei resistitur.Tunc cupiditas
Jt dicent: Ecce homo
qui non posuit Deum adju- plus instigat, cum ei obviatur. Unde propheta
lorem suum,sed speravit in multiludine
divitiarum Isaias ; « Ecce in die jejunii vestri inveniuntur
iuarum (Psal. li, 9). . Non dicent quia habuit voluntales veslrae, etdebitores vestros repetilis {Isa.
Iivitias,sedquiasperavitineis, et non in Domino. Lvn, 3). In hoc ergo lempore, qui sanus est, ca-
-:

}uid cnim vanius est quam plus

sperarein mundo veat ne vuinerelur.Qui saucius est, studeat ut sa-
luara in Deo. Tertius laqueus est superbia
vitx. netur. Tu qui peccator es, audi prophetam Gon- :

:;um aliquem justura, nec comrauni

concupiscentia verte te ad Douiiaum, et reiinque peccata tua, et
!arnis,nec oxteriorum cupiditate potueritsubjugarc
quando supponit,vivus et sanus [f. et dura suppelit
liabolus,post omnem religionis perfectionem jaculo vivus et sanus] confilcberis. Qui enira [nonnisi] in
mperbiae percutit. Quodvitium propriumest
ejus : infirmitate pcenitetet moritur, non securus exit ex
471 VEN. HILDEBERTUS CENOMAN. EPISC. 47»
hac vita, ut ait Srriptura
consurnmaverit
: « Gum A. ait in Canticis 352amicu8: «Bibi vinum meumcum
homo.tunc Laborale ergo
incipil [Eccli. xviii,6). » lacte ii\oo(Can(. v, 1). » Opera enim bona fidelium
dum leiiipus habelis. Punile [leccata, ne Ghristus Deum dcleclant et potant vel torculitr significat ;

puniat, ne habeat adversarius vester quodin vobis marlyres, qui pationdo dant aliis exemplum vel ;

accusel. Dominus autem qui venit vocare peccato- notat passionem Ghristi.Unde scriptum est « Tor- :

res ad pocnitentiam, el non vult moriem peccalo- cular calcivi solus. el de gentibusnon Pst vir me-
ris, sod utconvertalur etvivat, ipse nobis graliam cum (Isa. Lxiii, 3). » Per uvas, bona opera per ;

poenitentias inspiret, qui vivit et regnat per omnia labruscas, occidua et mala ; ct erit in direptionem
saecula saeculorum. Amen. hominibus et dicmonibus, el diripient eam. Per
XXVIIL maceriam accipit raunimentum Scripturarum, quae
IN QUADRACESIMA, SERMO NONUS (41). diversis septeuliis faclae,ciemento ejusdem fidei
De pcenitenlia. muniuntur. Non putabunlur superflua divitiarum,
351 '< Si quis diligit rae, sermones meos serva- nec fodientur abjcctis spinis vitiorum.Nubes sunt
« bit, et Pater meus diliget eum, et ad eum ve- apostoli, et alii praelati qui defendenles ab aestu vi-
« niemus, et mansionem apud eum faciemus. Qui tiorum, compluunt graliam divinam peccatoribus.
« non diligit me, sermones meos non servat (yoan. n Unde Isaias « Qui sunt ist; qui ut nubes volant ad
:

« XTV, 23, 24). » coelestia?» (Isa. lx, 8). Merito Deus de vinea con-
Unde psalmus « Furor illissecundum simililu-
: queritur, quia corrupli sunt, et abominabiles facti
dinem serpentis,sicut aspidis surdae, et obturantis slunt in sludiis suis non est qui laciat bonum, non
;

auressuas.quai non exaudiel vocem incanlantium, estusquc ad unum. Et sicut ait Isaias « Sicut po- :

etveneflci incanlaiitis sapienler (^Psrt/. lvu, 5). » Et pnlus. sic sacerdos; sicut s^ervus, sic domiiius ;

eccesermones ejijs diceniis per Isaiam in persona sicut ancilJa,3ic domina (/.sa. xiv, 2). » In inonachis
Patris « Vinea facta est dilecto ineo, el sepivit
: etiam non esl perfecta religio, sed sunt similesSi-
eam.Et lapides elegit ex ea, et plantavit cam ele- moni Cyienajo, qucra angariaverunt ut portaret
ctam,eta;dificavit turrim in medio ejus, et torcular Crucem Domini. Porlat crucem, et non morilur,at
fodit in ea, et exspectavit ut faceret uvas, et non vivitraundo porlat crucem, sed coactus. Sic
; mo-
fecit [etfecit labruscas]... Viri Juda, judicate inter nachi macerantcorpussuum ; scd coacti aliquando,
me vineam meara. Ecce oslendam vineae meas
et el ideo sine fructu. Unde Gregorius « Crucem :

quid faciam ei. Auferam sepem ejus, et erit in Chrisli in ang.iria Simon portat, qui cum ad opus
damnatione [direptionem],ctponam eam desertam. bonum ex bona voluntate non ducitur, rem justi
et non putabitur,et non fodietur, et ascendent super sine fructu peccator operatur (42). »
eam vepres et spins, et nubibus mandabo ne pluant G Quid de sacerdotibus ? « Dicunt.e-t non faciunt ;
super eam imbrem (ha. v, 1, etc.) » Vinea Domi- et ideo secundum opera eorum nolite facere (Matth.
ni Sabaotb, domus Israel est. Haec sunt verba xxiii,3). » De quibus et aliis principibus, ait Isaias
Patris quaerentis de Ecclesia. Vinea enim facta est in persona Domini « Principes mei impii, el socii
:

Ecclesia dilecto, id est ad honorera Filii sui, qui furum omnes diligunt munera,et sequunlur retri-
;

erat dileclus.Unde Paler ij)se : « Hic est Filius meus buiiones; » ubique vcnditur Domicus. Quiddefal-
quo mihi bene complacui (MaUh.xvii,5).n
dilectus in sis judicibus ? De illis aitDorainus perlsaiam « Vjb :

angelicamunimina posuit circa

Sepivil eam, id est qui dicitisbonumraalum,etmaIumbonura,ponente3
eam, etlapides, id esleos qui habebant corda la- amarum dulce,etdulcea!narum .'...Vaequijustificatis
pidpa, id removit ab ea, et iilam a
est infideles, impiuin pro muneribus,etjustitiumjusti aulertis ab
massa perditorum plantavit per fidem et posuiltur- ; eo(Isa. V, 20). » Similes sunt Judae qui vendunt
rim in meUio ejus, id est Ghristum, qui est eliam 353veritatem ; veritas autem estDeus.Unde ait :

refuij;ium omnium ; el torcular fodit in ea, id est « Egosurnvia, veritas et vita(Joft?i. xiv, 6). » Quid
poenitentiam, quae torquendo per carnis morlifica- dedivitibus.' De iilis aitDominus per Isaiam :« Vae
tionem, purificat vinum, id est fideles, qui alios. vobis qui conjungitis domum ad donHim,et agrura
praedicando et faciendo terrena obIivisci,inebriant, Q agro copulatis (Isa. v, 8). » Et David : « Thesauri-
(41) Ex ms. Victorino. Hic aulem sermo unus poris maceratione,vanas hominum laudes captant,
forsan est ex iis in quihus, atlenta locorum sacraj illos comparat Siraoni Cyrenffio, Christi crucera in
Scripturae repelita cilatione, quibus notandis vix ap^'aria portanti, qui non ideo in ea moritur, sed
margines fuissent satis videlur potius ministrari vivere non desinil et sic sine fructu crucem porlat.
;

indigesia materia sermonis ordinatius cancinnan- Sic autem ait, lib. vin Moral., cap. 43, in caput
di, quam ipse serrno, ut revera enuntiatus est ; VIII, B. Job ;< Gruccm ergo Jesu
: in angaria por-
cujusmodi nonnullos in hac sermonum serie lec- tare est,alflictionem abstinentiae proaliaquam ne-
lor perspicMX poterit adverlere. cessc est intentione toIerare.An non Jesu crucein in
(42) Non ipsa quidem sancti Gregorii verba cilat angaria porlal, qui quasi ad prajceptum Domini
Hildehertus.qnanquam et ab e.jus sensu non vi')ea- carnem domat, scd lamen spirilalem putriam non
tur m.nllum uberrare, cum dicit eum, qui cum ad arnat? Unde et Simon isdem crucem portat, sed
opus boiium ex hona voluntate non ducilur, crucem nequaquam raoritur, quia omnis hypocrita corpus
Christi, sicut Simon, in angaria portare, et rem quidem per abstinentiam alficit alfligil] sed [/'. :

justi sine triiciu peccatorem operari. Sanclus enim tamcn per amorem gloriae, muudo vivit. »
ponlifexarguens hypocritas,qui affectatanimia cor-
 »

473 SERMONES DE TEMPORE. — IN OUAbRAGESlMA, 474

zat, et ignorat cuicongregabit ea {Psal. xxxviii, A diligitseipsum (E/5/ies.v,28).» Quiddeproditoribns ?
13). » Vel : « Ni timueris cura dives factus fuerit « Loquuntur pacem cum proximo suo,mala autem
homo,et cum muitiplicata fueril gloria domus ejus, in cordibus eorum (Psnl. xxvii,3). » De quibus Salo-
quoaiam cum interierit, non sumet omnia, neque mon ait : « Vir iniquus lactatamicum suum, et
descendet cum eo gloria ejus (P^a^ xlviii, il, 18).» ducit eum per viam non bonam (Pro;;. xvi, 29). »
Item « Melius est modicum juslo, super divitias
: Et quid per singula ? « Oranes declinaverunt,omnes
peccatorum multas. » Sed, sicut ait Apostolus : inutiles facti sunt,non estqui faciat
bonum, non est
« Tempus breve est, reliquum est ut... et qui usque ad unum [Psal. xiii, 3).» Oranes inbiant ter-
emunt tanquam non possidentes,et qui utuntur hoc renis de illis merito inquit David ; « Anni uostri
;

mundo.tanquam non utantur; praeterit enim tigura
hujus mundi (/ Cor. vii,29, 37). » Quid de regibus
et principibus ? David dicit « Non salvatur rex
per multam virtutera, et gigas
muititudine forlitudinis sua3 {Psal. xxxii.-lOj.wItem
sicut aranea meditabuntur [Psal. Lxxxix,l0),quoe fa-
ciendo telas, viscera consumitut c-piat vilem prce-
: dam, id est muscas.Sic hnmines se laborando con-
non salvabitur in sumunfut capiant temporalia. Unde Salomon t
: « Vanitas vanitatum, et omnia vanitas (£fc/t.i,l) » ;

« Vidi impium superexaltatum el elevatam sicut et quod ultimura crimen non potestis est et pejus,
cedros Libani, et transivi, et ecce non erat, et non g ferrecorreptionem.« Non amat pestilenseum quise
est inventusamplius locus ejus {Psal. xxxvi, 35). » corrigit (Proy. xv, •12). » iSed melior correptio
Quid de raptoribus ? Similes sunt baculo, unde Do- aperta quam araor absconditus, et
Meliorasunt : «
minus servum corrii.'it,et postea dejicitur in i^nera. vulnera diligentis quam fraudulentaoscula odientis
Gonnduiit in /irtutiljus suis, sen « lallaxequus ad {Pruv XXVII, 6). » Si enimaliquis facit praedicalio-
salutem ; in abundantia aufem virlutis suje non nein, non audiunt. Unde David comparat eos eer-
salvabitur (Psa/. xxxn, 17).» Ibi : <-. Viri sanguinum penti aspidi.dicens:«Furorillissecundumsirailitu-
et dolosi non dimidiabuut dics suos {Psal. liv, 24). dinem serpeotis sicutaspidis surdae, etobturantis
;

Sed quid de habentibus odium Df^minus dicit ? aures suas, quae non exaudietvocem incantantium
« Diligite inimicos vestros, benefacite his qui ode- et venefici incantantis sapienter(P5a/. lvii, 5, 6). »
runt vos... Si enim dillgitis eos qui vos diligunt, Propter haec et his similia conqueritur Deus de
quam mercedem habebitis '1 {Matlh. v, 44, 46). Item vinea sua. Sed omnis arbor quae non facit fru-
«

Dominus: « Si non dimiseritis hominibus, nec clum bonum, excidetur et in ignem mittelur. Jam
Pater raeus dimittet vobis peccata vestra {MatLh. securisad radicem posita est (il/a/^/i. iii, 10). » Tria
VI, 14). » Iterum : « Si offers munus tuum ante sunl genera malarura arborum.Sunt siccee, foliatas
altare, vade prius reconciliari fratri tuo, et vade sine fructu,foliataB cum ara.-^ro fructu. Siccae signi-
prius, recognosce fratrem tuum tunc vcniens, ^ ficant siccos ab orani gralia Dei, et aperte malos.
et
ofTeres munus tuum {Malih. v, 23-24). » Sed, ut ait Foliatae designanthypocritas, de quibus Dominus :
Gregorius : Arrogantia facit nos esse in odio. Dicit « Vae vobis,bypocritae ! Similes eslis sepulcris deal-
enim « Si jurgium forte contingit cum proxirao,
: batis raortuorum, quae foris apparent hominibus
erubescimus priores satisfacere sed Deushurailis ; speciosa,intus vero plena sunt ossibus mortuorum
prius nos iniraicos suos ad reconciliationera invita- {Mallh. xxiii, 27). » Tertiae significant pseudo-
vit per se, et raittendo nobislegatos, sicut Paulum, prophetas el haereticos, de quibus Dominus dicit :

qui dicit Obsecro per Christum, reconciliamini

: « « Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos
Deo.» Sed contra hos Dominus dicit « Qui erubue- : in vestimentis oviura, intrinsecus auterc sunt lupi
rit me et sermones nieos, hunc erubescet Filius rapaces(1/rt«A. vn,15). » Securis est Christus, qui
hominis in majestale sua {Luc. ix, 26). » Joannes secatdivinitate et parcithumanitate. Quiesciteigitur
dicit « Qui odit fratrem suura, homicida esl (/
:
agereperverse,discitebenefacere,etsequiminiDeum
/oan.111,15).» — «Qui non diligit fratrem suumquem dicentein « Qui vult venire post rne,abnegetsemet-
;

videt, Deum quera non videt, quomodo potest Luc. ix, 23). » Sed quomodo
dili- ipsum {Malth. xvi, 24 ;

gere ? » (/i/ Joare. Odium conlrarium est

iii, 10).
aliquispossitabnegare se.itaexponitGregorius(4 ):
charitati, in qua fundari debent omnes virtutes. D « Relinquamus
nosmetipsos, quales nos peccando
Quid de fornicatoribus Paulus dicit?« An nescitis fecimus, et maneamus quales per gratiam facli
quoniam qui adhffirent meretrici, unum corpus sumus » ipsi quidem per naturam, sed non ipsi ;

efficitur ? Tollens ergo membra Christi, faciam per malitiam. Unde Apostolus :« Qui furabatur,
merabra meretricis ? Absit » (/ Cor. vi, 15, 16). jam noa furelur. » Scriptura est enira alibi « Verte
!
:

Item : «Neque neque avarus habebunt

fornicator, irapios, et non erunt {Prov. xii, 7). » Gregorius
haereditatemGhristi(/Cor.v, 11). d Quid de adul- ait (44) Duobus modis crux
: « tollitur, cura aut per
teris inquitPaulus apostolus?»54 « Viri, diligite
abstiiientiam atficitur
[f. affligitur} 355 corpus,
uxores vestras (J^phes. v,25). » Qui enim fornicatur, aut per corapassionem proximi affligitur animus.
contracorpussuum peccat;eruntenimduo in carne Quos duos modos praesignat Apostolus, cum dicit :

una, inquit(Gen. 11,24), etideo« qui uxorem diligit, « Castigo corpus meum,et in servitutem redigo (I

(43) Homilia 32 in Lucae cap. ix. Ibidem.

(44)
475 VEN. Hli.DEBERTUS CENOMAN. EPISC. 476
Cor. jx, 17). )) Et ilerum:« Quisinfirmatur, et ego A. lio impiorum. In hac autem Quadragesima praeci-
non innrmor ? Quis scandalizatur,etegononuror ?» pue parate viam Domino venienti ad vos, ut digne
(/' Cor. XI, 29). Doljenuis aulem sciro significalio- eum recipero possitis, qui vivit et regnat per om-
nein crucis.Unde Apostolus : « Ut possitis compre- nia sxcula soHCulorum.
hendere quaj sit longitudo, latitudo, sublimitas et XXIX.
profundum crucis (Ephes. iii, IC).» Si nosmetipsos IN DOMINICA PALMARUM, SERMO PRIMUS (46).
abnfgamus, et multo magis nostra abnegare debe- « Apprehendent septem mulieres virum unum
mus. « Malignus enira spiritus, » ut ait Grego- « in die illa, dicentes Panem nostrum comede-
:

rius (45),« nihii in hoc mundo proprium possidet. » « mus, et vestimentis nostris operiemur: tantum-
Nudi prgo cumnudoluctari debemus.Nam si indu- « modo invocctur nomen tuum super nos. »
tus cum nudo luctetur, citius ad terram dejicitur, Ad litteram propheta desolationem Judasae, et
quia habet unde teneatur. » Et si non potestis adeo paucilatem virorum fuluram in spiritu minabatur,
macerare corpus, et vestra oncnino abnegare, pau- sed nondum impletum legitur. Nu8qu;»m cnim ad
peribus [saitem] adhaereatis, quia : « Beali paupe- tanlam raritatem legunlur redacti viri de Israel,
res spiritu, quoniam ipsorumestregnum cojlorum mulicribus superstitibus, quod septem muiieres
[Mutlh. V, 3).» Tria suntgcnerapauperum. Goacti, nuberent uni viro. Maledicta enim erat, quae non
g
qui vellcntmulta habere.Alii quiomnia relinquunt. faciebat semen in Israel, nec absque viro facere
Unde ait Petrus « Ecce nos reliquimus omnia, et
:
licebat,quia non erat scortum in Israel. Est itaque
secuti sumus le [Matlh. m.k, 27). » Aiii qui ex volun- sensus,quod adeo pauci erant viri, quod necessario
tate sunt pauperes, ut ait David : « Divitije si af- septem mulieres erant unius viri ; et cum viri de-
fluant,nolite corapponere (P5a/. lxi, 11); » et illo- beant uxoribus vesles providere et alimenta, ne
rum est regnum coelorum,quia sunt pauperes spi- vir illas fugeret expensas, dicitur ei ? Sint tua tibi,
ritu. Unjde David : « Parcet pauperi et inopi, et panem nostrum comedemus, el vestimentis nostris
animas pauperum salvas faciet {Psal. lxxi, 13). » operiemur, tantum invocetur nomen tuum super nos,
De illis ait Dominus: « Qui vos recipit,me recipit, in nomine tuo agnominemur, ut ducitur Sara
etquirecipit prophelam in nomine prophetae, mer- Abrahae,et Martia Gatonis. In nobis autem impleta
cedem prophetae accipiet et qui recipit justum in ; est prophetia haec. Non enim tantum quae in eis
nomine justi,mercedem justi accipiet.Et quicunque fiebant.sedquaeineisdicebanturinUguranostracon-
dederit iini ex mininais meis calicem aquae frigidae tingebant illis.Jam enim in Ecclesia septem viri ap-
tantum in noraine discipuli, amen dico vobis, non
prehenduut virum unum.et adhuc in die illa appre-
peniet raercedem suam. {Malth. x, 41, 42). » Et hendent. Sed in die ista apprehendit vir unus,
Salomon ail « Foeneratur Domino, qui miserelur ^ Ghristus scilicet, vir unus hominem. Unde dictum
:

pauperi (Eccli. xxix, 2) » etChristiia « Facite vo- est

; « Mulier circumdabit virum {Jer. xxxi, 22), »
: :

bis ainicos de mammonainiquitatis,ut,cum defece- unus scilicet Deum, qui est invariabilis.In caeteris
ritis, recipiantvos in aeterna tabernacula {Luc. xvi, enim omibus diversura est esse, et id quod est.
9). » Quia nihil vilius [siipp. eleemosyna pauperi Tu autem, Domine, semper idem es, et in eodem
factaj.nihilcharius regno ccelorum,cum possidetur. statu permanes. Unde « Audi, Israel Dominus : :

Tantum est, quantum habes. « Thesaurizate ergo Deus tuus, Deus unus est (Deut. vi, 4). » Inde est
vobis thesauros in coelo, ubi nec aerugo, nec tinea quod unitatcm diligit Deus, pacem scilicet et con-
demolitur, et ubi fures nec effodiunt,nec furantur cordiam, et maxirae intercarnem et spiritura dia- ;

{Maith. VI, 19). Sed nolite facere eleemosynam

1)
sensiones vero, schismata et haereses odivit anima
propter humanum favorem. « Te enim faciente ejus, nec est qui faciat bonum,non est,usque dum
eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dex- veniat ad unum, quia « unusDominus, una fides,
tera tua {Matth. v),3).» Nesciat favor humanus quid unum baptisma {Ephes. iv, 5), » « Omnesquidem
faciatdivinorum prajceptorum cxsecutio. Et nolite currunt, sed unus accipii bravium (/ Cor. ix, 14). »
despicere paupertatem, quia Dominus ait « Qui : Sicut enim sponsus unus est, sic 357 et sponsa
vos spernit me spernit {Luc. x, 16). » Et Saloinon : D unica unici.cumquo quinon colligit plura in unum,
« Qui despicit pauperem, exprobrat factori ejus dispergit.Bjus sane est dispersa congregare.« Deus
{Prov. xvii, 5). » Pensate, fratres, quia vita brevis, enim noster ignis consumens est {Deut. iv, 24). »
homines moriuntur. Quis est homo qui non
et [cito| Ignis autem a philosophodescribitur congregatio
videbitroorlem?Sed magisest limenda morsanimae homogenaea. Unde [f. quod] sane apprehendere non
quam corporis.MortesanimaBsunltres : Cogitalione, possumus,ni.si perunitates procedamus.Octo enim
opere,perseverantia, quaepertres mortuos suscita- sunt unitates, quassacra Seriptura distinguit,qua-
tos a 356 Ghristo dosignantur. De cogitatione rum scptem apprehendunt unam. Unde vigilanter
dicit David : « Filia Babylonis misera... beatus qui dixit Psalmista « Unam petii a Domino
: {Ps. xxvi,
tenebit el allidet parvulos suos ad petram (P.sal. 4), » et Mnum,quiaseptem unilates festi-
non dixit :

cxxxvi, 8). x Sed beatus vir qui non abiit in consi- nant ad unam. Sunt autera unitates octo Prima, :

(4.5; Hom. .32 in Evang. (46) Ex Andegavensi codice.

 477 SERMONES DE TEMP0R15. — IN DOMINICA PALMARUM. 478
carnalis ;
secunda,naturalis ;tertia,moralis ;quarta \ habitat peccatuiii in carne nostra mortali. Pro solo
virtualis ;
quinta, personalis ; sexta, socialis; se autem peccato timemus, quod si non adesset, nec
ptima,spiritualis ; suprema,substantialis,vel super- timor.Secundae unitati superponiturspiritus pieta-
substaniialis. Prima est in conjugio ; secunda, in tis. Pietas enim est Dei cultus, quae Graece dicitur
utero ; terlia, in domo; quarta, in mundo ;
quinta, theosebia [bzoii^jtix], ac si tunc dicerelur homini:
in Christo ; sexta, in ccelo ; septima, in anima ; oc- Caeteris animantibus dantur animae minores sine
tava, in regno. De prima sumus descendentes ; in ratione; tibi autem datur anima ad imaginem et
secunda, incipientes ; in lerlia, sociales ; in quarta, similitudinem Dei. Tibi ergo incumbit Deum co-
fratres ;
in quinta, fideies; in sexta, cives ; in se- gnoscere^agnitum diligere, el dilectum adorare. Et
ptinia, coelestes haeredes. De prima; in ultima, hffic est pietas,id est divinus cultus,qui ei imponi-

dicitur:Eruntduoin carne una tGen. ii, 24), » ex tur. Spiritusautem scientiae superponitur unitali
qua originem trahimus. Sucunda est, cum aniraa morlali.Scientia euim est pars inferior rationis.per
infundilur corpori, et dicilur naturalis, quia tunc quam homo res terrenas et negotia saeculi recte
primo nascituria ulero,secundonascituride utero, dispensat,eladrDinistrat,utrectevivatinmediohujus
de qua legitur « Anima et caro unus est homo. »
: nationis pravee,
quod mortale esse nullus ignoscat.
Tertia est, cum jure
consuetudinis [et amicitia?]
g Huc usque proccsseruntphiiosophigentium,quo
congregamur ad simul vivendum de qua legitur: ; rum ingenia usque ad sudorem inhistribussunlex-
« Qui habitare facit unius moris in domo (Ps. lxvii, hausta; sed quia hic steterunt, cum adhuc restenl
7).»Quartaest,cum charitate unimurpropterDeum, plura,nondimidiaveruntdie&suos.Fidelisveroproce-
dequalegitur «Eccequam bonum et quara jucun-
:
ditdoneceiostendaturfons unius,etaudi9t:HicDeum
dum habitare fratres in unum {Ps. cxxxii, 1). » Et adora. Procedamus ergo et nos qui super senes illos
in Apostolo : «Servantesunilatemspiritusin vinculo intelliximus Unitati virtuali superponitur spiritus
pacis (Ephes. iv, 3). Haec dicitur virlualis, non lortitudinis. enim
>>
« Fortis est ut mors dilectio (Cant.
quia charitas virtus sit, sed quia est forma virtu- 6).»Quid enim fortius
viii, est, quam odio habere
tum. Quinla est in Christo,de qua legilur « Deus patrem et matrem, uxores
:
et filios.imo et animam
et homo, unus est Christus ;sinequafide impossi- suam proplerDeum. Hoc est illud ferventissimum
bile est placere Deo. » Sextam fecit Ghristus ; ipse gluten, quo est arca Noe intus et extra.
lincta
enim utraque unum. AnteChristi adventum,
fecit Unilali spirilali superponilur spiritus consilii. Alto
angeli non cognoscebant nos.sed detestabantur nos enim consilio Verbum caro factumest.Hoc est mys-
tanquam cives Babylonis ; sed Christus pax nostra terium absconditum a saeculls. Pro tempore suo in-
solvilparietem inimicUiarum inter nos
' '"" ^"
et ipsos, et
-f^^-^i ^"
ita jam nostra conversatio in coelis est {Philipp. iii,
— ^
""^"'^ hominibus
notuil "UUJ1U1UU3 (jt aijgeiis.iu hocenim
etangelis.In uoc enim nuuus
nullus ejus
consiliarius fuit, nec aliquis docuit eum pruden-
20). Jam nou permittit angelus seadorari a nobis, tiam. Unitati spiritali 359 superponitur spiritus
quia nosconcives ejus et conserviChristi. Septima intelligentiae. Intellectus eijim est
vis animae, qua
est, cum mente, pro modulo vitae nostrae, Deo
tota
ipsa percipit invisibilia.Non
enim sensu?, non ima-
adhaeremus. De qua lcgitur: « Qui adhaeret Deo, ginatio, non ratio percipit quomodo libera mater
unus spiritus est (1 Cor. vi, 17) cum eo. » Octava
nostra, quae sursum est,genuit nos ad supplemen-
est trium personarum in una essentia, quam ap- tum ruinaj angelicce.Unitati spirituali superponitur
prehendet in regno quisquis per praediclas unilates spiritus sapientiae,illius scilicet sapientias quae dici-
transibit inexsilio. Sic et filii Israel primo egressi tur a sapore, de qua dicitur « In malevolam ani-
:

sunt de Ramesse.quae interpretalur,commoao, quod

mam non introibit sapientia (Sap. i,4).» Quas enim a
congruit unitati carnali. Deinde 358 profecti sunt
sapiendo dicitur, malos etiam sapientes facit. Si
inSocoth,quodinterprelaturiakn;acu/a, cum sci- enim in amore carnali jucunditas est^longeineffa-
licet anima includitur in corporis tabernaculo. Se- bilior sapor et
dulcedo esl in spirituali, cum spiritus
ptima fuit in Assur, quod inlerpretatur, cypressus,
creatus agglutinatur spiritui increato. Sequitur de
qui erectus est et sine...qui septimai consonatuni
soptem infusoriis. Haec est hebdomadarum septua-
tat. Has septem um ates designaverunt septem D gesima, quam repr^sentat Ecclesia, ad design an-
subhmitates m
candelabro um hastili adh^rentes. dum septem unitates pra^dictas, utearum memoria
In candelabro en.m quatuor erant seplena
circa mentibus nostris infundatur per eam. Propter eos
unum hastile.septem sc.hcet summitates,etseptem
enim qui non legunl,aut non intelligunt Scripturas,
lampadessuperpos.t^,etseptemmfusoria,etseptem qu^dam in offichs suisvisibililerdispensatEcclesia
.alam, procedentes ex hastili cum pede
septimo per qu^ mens ad invisibilia scienda provehatur
ortante .psum hastile. Per septem summitates,
ut Est enim Septuagesima dieru.n, qu^ protenditur a
l.x.mus, des.gnantur septem pr^taxata.
unitates, Circumdederunt me, usque ad Sabbatum in Albi^
lu.bus superponunturseptemdonaSpiritussancti,
qucB reprcBsentat captivitatem filiorum Israel
anquam lampades sub
ul luceant in domo Dei. Ex ad- Ghaldcsis factam.Est etiam Septuagesima hebdo-a-
.erso pnma^ unitati superponitur primum donum, darum, id est sunt septem hebdomada., qua.um
.chc t, sp.ritus t.mons. L.bido enim [primorumj prima est, CireumdederunC me, ultima, ijare se-
.arentumpoccalumtransfuditinpa.-vulum,etexilla cundum quasprima Dominica ntitulaturfe^ua.l
470 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISC. 480

sima Fecunda, Sexagesiraa Quinquagesima

lertia, A. doque dicalur nobis : «Surgite,po8lquaai sederitis,
qiiarla, Quiidrafjcsima, quae secundum dierum nu- qui ir.anducatis panem doloris (Ps. cxxvi,5). « Qua-

meruin congruit. Kt ha? seplem in Ecciesia desi- tuorenim suntpanes secundum quatuor causas
isti,

gnantur unitatcs. Unile et prima carnalis unitatis fletus, pro quibus dictuin est « Beati qui nunc :

miserias deplorat, dicens : Circumdederunt me ge- fletis. » Flere enim debemus pro peccalis nostris,

milus morlis; uitima vero spiritualis unitalis jucun- quomodo flebat David, dicens « Lavabo per singu- :

ditatem exsultando admiratur, dicens Lxlare, Je- : las noctes lectum raeum, meis stratum
lacrymis
rusalem. Idipsum papa noster, rosam auream cir- meura rigabo Di>bemu3 et flere pro
{Ps. vi, 7). »

cumferendo, repra^sentat. Possunl ct mediae suis peccatis aliorum, sicut et Dominus flevit Luzarum,
Sed ad sequentia feslinemus.
unitatibus afiaptari. et videns civitatem flovit super illam, dicens « Si :

Exhis iiquet quiajam septem mulieresapprehen- cognovisses et lu peccata lua, fleres et tu sicut ct
derunt virum unum, quiacum h;e septem hehdo- ego.» Flendum etiam esl pro oxsilio in q'.io sumus,
madae, eiiam his quae legimus et canimus, atatum sicut et D;tvid flebal, dicens : « Uei mihi quia inco"
vitae hujus repra;sentent,in duabus quae sequunlur latusmeus prolongatus est, habitavi cum habitan-
usque ad Pascha, de solo Ghristo agit Ecclesia, et tibus Cedar, multum incola fuit anima mea {Ps.

de miseriis [/. mysteriis] iiliuslacrymabilis auditur n cxix, 5). » Et Apostolus etiam conqueritur,dicens;
memoria. Nihilominus septera primae lampades ha- « Quis me liberabit de corpore mortis hujua ? »

stili fuerunt, id est Christo, tanquam mulieresap- Quarto flendum 361 est pro desiderio ccElestia

prehendentes virum unum. Ipse enim unctus est patriae. Sic et ille flebat qui dicebat : « Super fla-

prae parlicipibus suis,nonhabens spiritum ad men- mina Babylonis illic sedimus et flevimus, dum
surara. Sed in die qua dicitur.- Dies illa,
ilia, de recordaremur tui Sion (Ps. cxxxvi, l). »
dies irsp, apprehendent spptem unitatum participes Hi sunt panes doloris quatuor qui ofTerebantur
virura unum, id est cognoscent virum illumunum in lege. Panis coctus in craticula, panis coctus ia
esse cum Palre et Spiritu sancto. Sed hodie in sarlagine, panis coctus in aqua, panis coctus in
processionesolemniapprehendunt360septemmu- clibano. Craticula mullis est oculata foraminibus,
lieres virum. unum. In processione enim Dominica, ad inslar retis, per quae ignissubministratussuper-
quam hodie repraesentaraus, quidam praeibanl, et posita adurit. Ad hunc modum dolor pro nostris

quidam sequebantur, et utrique ciamabant « Ho- : excessibus quotquot recordationem habel delicto-
sannah filio David (il/aM.^i. xxi, 9). » Erat et ibi ju- rum, quia tot foraminibus urit et cauteriat con-
mentum porlans Dominum ; et hic est septenarius scientiam quam jiungit. Panis vero qui frangitur ia
in canrielabro calamorum[numerus] cum sartagme non uriturascendentibus flammis.Ita cura
pede.Prae-
r
tereuntes enim signabant ad ipsum [eos pertinere,] dolemus pro peccatis proximorum, fit frixorium
quia tres calamiasinistris,idestVeleris Teslamenti sanctorum. Dolor sane pro exsilii dilatio^ie, panis
membra pereuntia quae aulem a capite
;
prodierunt est coclus in aqua, quia amore fluentis aquae in

ad ortura.Sequentes vero idem significabant, quia voragine hujus exsilii, pereunt raorlalia quaeque
tres calami a dextris, id est PatresNovi Testamenti Irriguum vero superius prodesiderio patriae, panis
praeler apostolos. Et hi quidem et illi clamabant est coclus in clibano, id est in fervore illius [ignis]
:

Hosannah (ilio David. Fides enim eadem est, licet quem Dominus venit mittere in terram,qui veniens
tempora sint variata Et hi etilli sunl tres viri,quos de ccelo, inflrimraavit munera Abel justi. His ve-
vidit Ezechiel salvandos, Noo, Daniel, et Job. Noe scentes panibns panem nostrum sursum comede-
quidom.id est praelati caedunt ramos de arboribus, mus.Panera enim angelorura manducabit homo. Et
id est doctrinam utriusque Testamenti populisex- vestimentis nostris cooperiemur. Duoe sunt partes
plicant. Job, id est activi vestimenla sua slernunt hominis, anima et caro. Utramque induit Deus
in via, id esl de substantiasua sustentant pauperes vesle propria. Immorlalitas est vcstis corporis,in-
sicul Job,qui de velleribus ovium suarum calefecit nocenlia animae. Utraque exutus est homo post el
lalera pauperum. Daniel, id est contemplativi cla- propter peccatum. In die illa reddentur nobis, sed
mant Hosannah filio
:
/)ai;td.Apostoliveroetdiscipu- D quia providusest Paler noster, forto quia induera-
li,qui cum Domino fuerunt, jumenlo comparantur, mus ea, aliquatenus erant fuliginata reddelautem ;

gloriticantes et portantes Deum in cordibus suis a lota etcandidiora.Candidum fuitvestimentura posse

mari ad mare,et usque ad terminos orbis terrarum. non mori candidum fuit vestimentum posse non
;

Hos circuradantes Christura hodie repraesentat Ec- peccare. Longe candidius erit, non posse peccare,

clesia, lanquam si in ista die septem mulieres ap- et sic induti fulgebimus sicut sol in regno Patris

prehendant virum unurn. Gum autem in die ista nostri. Tantumraodoinvocetur nomenChristi super

apprehendemus, dicemus Panem nostrum comede-

: nos. Est nomen ejus primum, quod est Cbristus,

mus. Nuiic enim comedimus panem alienum. In et nomen ejus denominative sumptum, quod est

terraenim alienapanes nobis comparamus alienos; Christianus. Nomen hoc sic sumptum in via invo-

sed in terra nostra panem nostrum comedemua. catur super nos ; sed in patria, nomine primo vo-

Panis alienus panis est doioris.In valleenira plora- cabimur. Quicunque enim ascendel, dicitur Chri-
tionis cibat nos Deus pane lacrymarum, ut quan- stus. Nemo enim ascendit in ccelum, nisi qui de-
 481 SERMONES DE TEMPORE. — IN DOMINICA PALMARUM. 482
scenditde coelo : ged solus Christus descendit. Ita- A explicetur. Isaac legitur de Rebecca duosfiliosha
que nonnisi Christus ascendet. Membra enim ne- buisse, Esau scilicet primogenitum et Jacob [Gen.
cesse est sequi quo caput jam praecessit, ut sic to- XXV, 25). Et cum Isaac plenus esset annis, et cali-
tus in omnibus membris suis ibi sit Chrislus.Non gassent oculi ejus, vocavit Esau, et dixit ei « Affer :

enim os comminuelis ex eo {Joan. xix, 36). Ipse
solus duui in homine habitaret, cum hominibus
Chrislus fuit, id est in pleniludine unctus
decapitis unguento,quaedam stillae
barbam.et usque ia oram vestimenti ejus. Omnes
enim de pienitudine pjus accepimus {Joan. i, 16),
sed tunc plenitudinem accipientes, vere Chrisli
erimus. o Mensuram eaim bonam et confertam,et
coagitatam, ct supereftluentem reddent in sinum
nostrum {Luc. vi, 38). » Hanc autem supremam et
integram unctionem infundat super nos Dominus
Jesus,unctusnoster,indieilla,quandoapprehendenl
mihi de venalione tua, et fac inde cibos, ut co-
medam, et, benedicam tibi {Gen. xxvn, 4). » Eo
; el S62 dicente, mater persuasit Jncob ut sibi duos hffidos
desudaverunt in aflerret, ut ipse faceret exinde escas patri suo,
et
eas sub specie Esau, ipse Jacob patri suo praesen-
taret, etbenedictionem fralris subriperet. Paratis
itaque cibis,matcr inquit Jacob vestibus Esau.quas
habebatapud se domi, ut ipse patri suo Jacob prs-
sentaret, et benedictionem fratris subriperet. Sed
quia pilosus erat Esau, pellibus haedorum manus
et colli nuda protexit.Gumque cibos obtulissetpa-
tri, miratus ait « Quomodo tam cilo invenire po-
g :

septem mulieres
mulieresvirum unum. in die,
virum unum, innnam illa,
dift inquara, llla. tnieh" fill
tuisti, mJ 9 v^i.,»,»^.^
fili mi? Voluntas Deirv„: c.,u
fuit, inquit
t l .- .-r
Jacob, ut
,

quandoccelomovendisuntetterra,cumveneritjudi- cito mihi occurreret quod volebam {ibid. ,20). » At-

care vivosetmortuos,etsaeculum per ignem. Amen treetavit igitur eum pater,etinvenit pilosas manus,
XXX. etputaviteum esae Esau. Oblatos itaque cibos co-
m DOMINICA PALMARUM SEhMO SECUNDUS (47).
medit,et vinum bibit. Satiatus igitur osculatus est
eum, et fragrantia vestimenta sentiens, ait Ecce
« Ecce odor filii mei sicul odor agri pleni, cui :

« benedixit Dominus. Del tibi Deus de rore coeli odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit
« et de pinguedine terrae, abundantiam fruraenti Dominus. Dei tibi Deus de rore rceli et de pingite-
« et vini. »
dine terrce abundantiam.
Aggratulatur vobis, fratres charissimi, Pater co3- In hac historia, fratres charissimi, magna exsul-
lestis, quia sibi ut filiidilectissimi cum tanlo gau- tationostra figuratur. Deus, qui per Isaac exprimi-
dio, cum tot floribus, cum tot palmis, cum tanta tur,ab initio mundi tantum duos populos in fide
fragrantia virtutis occurristis,et sentiens vim odo-
sua generavit,Judaicum et gentilem. Primogenitus
ris suavitatis populi sui, ex nimia exsultatione
ac niiusfuitJudaicus,quiaprjorcultuiruniusDeihabuit.
clamavit « Ecce odor fiiii mei, (48) quia dicit
: >.
AntiquusestDeus,quiacfiternus; oculiejus caligave
Apostolus, revera filius meus esl. Hujus nnftra ^ rant
Hnin.s opera rant, rmiQ ;,, rv,„„^„ „„„„;.;„„.-.,„ «j,: „..,x..^.
quiain mundo cognitio ejusfidei multum de- ^.
sentio quasi suavissimum odorem, et cui odori pos- perierat.Do majoris filii venatione satiari cupivit,
sit iste comparari postea supponit : Sicut odor agri cum Judaici populi bona operatione pasci desidera-
pl3ni,uhi sunt multi flores et diversi. Merito odori vit. Sed iIlonegligente,et fn exterioribus
bonis, et
agricomparavit.Ager enim mundusest, inquase- figuris legis, quasi in venationibus occupato, Re-
mina sua sparsit Deus, in quo varii virtutum flores becca, id est gratia spiritualis, quasi maternostra,
relucent. Sed alii sunt flores quieliguntmundissi- quae nos generavit et instruxit, et nos, qui gentiles
mara carnis integrilatem. Hi sunt lilium in agro eramus, [facti] sumus filii, posterius generati, ut
Dei. Sunt qui pro Christo sanguinera suum fude- cibos boni operis Deo nostro offerremus, et bene-
runt; hi sunt rosa in agro Domini.Spina enim flo- dictionera majoris fratris subriperemus, praecepit
ret in agro Dnmini. Qui enira spinis peccatorum ut duos haedos occideremus, id est ut peccata
prius horridus erat,per opera charilatis floret, dum
364
nostra mortificaremus, et originalia et actualia.
pauperes pascit, vestit, hospitatur,vi3ital,consola- Vestes majoris filii induimus, quia vitiis mortifica-
tur, spinas suas
operit, quia, juxta apostolum, tis,prfficepta legis, quae data erant populo antiquo,
« Charitas operitmultiludinem peccatorum complendo, bonis operibus ornati sumus
(/ Petr. et pelles
;
IV, 8). .) Aggratulando ergo merito ait de populo D haedorum, quibus raanus et collura protecta sunt
suo Dominus Ecce odor mei,
: fiiii sicut odor agri cstmemoria peccatorum, qua.quaravis peccata in
pkni.^eA ne aliquis ex se illas virtutes se habere, nobis mundata sint, tamen per humilitatera reco-
dicere praesumat, addit Cui benedixil Dominus.
:
gnoscimus noscolla peccatis submisisse, ct manus
Hcec aggratulatio de vobis, fratres
charissimi, in ad mala direxisse. Quia autem Isaac non recognovit
antiquo tempore praefigurata est,in Isaac
videlicel, eum, et tamen benedixit eum, est quod ait Psal-
hisloria 363 licet sit multis
et filiis suis. Cu.jus
mista « Populns.quem non cognovi, servivit mihi,
:

cognita,tamen est nobis breviter tangenda, ut cum in audituauris obedivit mihi [Psai. xvii, 45). » Non
inveneritis mysteriura ejus, quod ad
vos pertinet vidit eum, quia non est missus nisi ad oves quae

(47) E Victorino codice. siraum odorem. Unde Apostolus « Christi bonus :

.
('58) Hunc locum intricatissimum, et vix, prout odorsumus Deo(// Cor. ii, 15). » Et cui odori pos-
jacet, inlelligibilem. sio
posse reslitui censemus : sit odor iste comparari postea supponit Sicul
tcce odor filii mei. Hujusopera :

sentio quaai suavis- odor agri pleni, ubi muUi flores, etc.
 ;

i8:j YEN. HILDERERTUS CENOMAN. EPISC. 484

pprierunt domus Israel.Pater miratus cst quod tam A quibus David : .< Gircumdcderunt rae sicut apes
cito ventitioiicm invenit lilius, quia mirabilis fuit (Psal. cxvii,12).» Apesin ore mel habent, in aculeo
tam repentina genlilium conversio. Et voluntas Dei caudae,vulnus ; ita et omnes quilinguablandiuntur,
fuit,quod lam cito fiiius invenit venationem, id est sed lalenter ex raalitiaserviunt [f. feriunt], apes
quod tam cito lides C.hristi mundum replevit.Obla- 8unt,quia loquendo dulcedinem mellis proponunt
tos sibi cibos Palcr comedit, et vino refeclus est, sed occulte feriendo vulnus inferunt. Sunt alii ho-
quia mortificalione vitiorura noslrorum et fervore mines, qui manifeste vexant bonos, sicut illi qui
bonorum operum Deus delectatusest. Osculatus est bona Ecclesiae rapiunt pradantes. De quibus Domi-
Pater Filium, quando Deus sibi reconciliavit genti- nus per Isaiam prophetam dicit « Vos depasti :

lcm populum. Undc in Gunticis « Osculelur me : estis vineam meam, etrapina pauperis in domo ve-
osculo oris sui (Cant. i, 1). » Et sentiens odorem stra(/sa. 1X1,14).» Vineam depascunt qui bona Ec-
vestimentorum, id (*st bonoriim operum, quibus clesiaedevorant. Laeduntet alio modorosas Domini
anima est ornata, aggratulatus est Pater Filio, in spinae.Si videant mali pauperem aut advenam, vi-
hac voce : Ecce odor fihi mei siciU odor agri pleni, duam aul pupillum, in judicio eos pra? divitem
cuibenedixil Dominm. Haec, fratres, aggratulatio opprimunt, et raunera superinnocentera accipiunt.
in nobis complenda cst.Gaudet Pater nostris [bonis] Sed aitDavid « Gognovi quia faciet Dorainus judi- :

operibus. In hac enim Quadragesimaquasi haedos B cium inopis,et vindictam pauperum {Psal. xix,13).»
vestros, peccata vestra raactavistis, et quoraodo « Dominus custodit advenas, pupillum et viduam
patri vcstro cibos virtutum ofTerentcs obviam exis- suscipiet, et viaspeccatorum disperdet (Psal. cxlv,
tis,et odore virtutum,quem mente gerebatis odorem 9).» Quid de fornicationibus.de homicidiis, de usu-
filiorum repra?sentavistis. Glamat ergo : Ecce odor ris,etdeperjuriis, deodiis, et de consentientibus ?
filiimei sicut odor agri pleni. Sed quam pro istis de quibus David ait « Si videbas furera, currebas
:

muneribus vobisPatervestcr benedictionem tribuat, cura eo,etcum adnlteris portionem tuam ponebas
audite. Det tihi Deus de rore cteli, et de pinguedine (Psa/. XLix,18). » Gura eis currit, et portionem po-
terrge abundantinm. Et diversa vobis, et duo optat, nit, qui eis consentit.Multis spinisplenus est ager
quia et diversi, et duo (49) genera hominum in Domini. Propter istas spinas Dominus coronam
Ecclesia Dei estis. Aliisunt temporaiiapossidentes, spineam portavit, quia, utaitlsaias: « Ipse vulne-
alii mundup.i pro Deo contemnentes, et hic utrique
ratusestpropterpeccatanostra, etaltristusest 366
congregati estis.Hinc pauperes Dei, id estmonachi, propter sceleranostra (Isa. liii, 5). » Spinae nostrae
hinc divites mundi, ut laici. Contemplativis orat punxerunt eum.quia poenam peccatorum nostroruir,
rorera cceli dari, sKCularibus 365 vero pinguedi- quae non feceral, suscepit, juxta illud :« Quae non
nem terrre. Ros coeli, qui dnlcis el subtilis est,spi- C rapui tuncexsolvebam {Psal. lxv, 8). » Luite meri-
ritualis gratia est, quae mentibus dulcedinem et to,fratres, quai luit Dominusimraerito. Vertite spi~
subtilitatem supernag coatemplalionis infundit.Pin- nam vestram in rosam. Rubor rosae verecundiam
guedo terrae est fructificatio bonae gratia!,qu3fi abun- significat. Erubescite propter peccata vestra, et ro-
dat in terrenis bonis. (Jnde David :« Sicut adipe sffiDeiefficiemini. Duae sunterubescentiae, de qui-
et pinguedine terrse repleatur aniraa mea {Psal lxii, bus scriptumest:«E3tconfusioadducenspeccatum,
6). » Hanc benediclionera agro suo, id est populo, et est confusio adducens gloriam {Eceli.iv, 25). »
qui floribus suis eum oblectavit, Dominus exoptat. UndeincrepatDominuspeccatorera perProphetam :

Sed cavendum est, fratres charissimi, ne in agro « Frons mulieris meretricis facta est tibi noluisti ;

Domini spina nudasine floribus inveniatur. Si eam erubescere m,

{Jer. 3). » Erubescite ergo peccata
iaveniet in agro suo Dominus,fa]ce ejus abscinde-
vestra,et confitemini ea sacerdoti. Sunt quidam qui
tur.et in ignem mittetur. Spina nuda f]oribus est
dicunt se possepoenitere sine ministro Ecclesiae sed ;
peccator nudus ab operalione bona. Pro dolor !
hoc nullus audet praesumere.Non omnibus dala esl
jara plures sunt spinas in Ecclesia Dei quam rosae.
polestassolvendi, sed solis apostolis et vicariiseo-
Una rosa, spinae multae, et rosa inter spinas spinis
rum,quibus dictum est: « Quodcunque ligaveritis
laeditur. Unde in Caiiticis : Sicut rosa inter spinas super terram,eritligatum
Q et in coelis ;'et quodcun-
(50) sic araica mea inter filias. Ecce aniraae quae que solveritis super terrara, erit solutum et in ccelis
deberent esse (iliae Dei, dicuntur spinag. Illae bonas {Matlti. xviii, ^8). » Ibi : « Quorum remiseritis pec-
animas vexant et pungunt, et lacerant. Maii enim cata, remittuntur eis, et quorura retinueritis pec-
cum vident bonos, detraliunt illis, et nec boni esse cata, retenta sunt (./oan. xx, 23). » Gum Dominus
volunl, nec bonosdiligunt. Et licet pacificein prae- suscitasset Lazarura, dixit discipulis suis :« Ite, et
sentia loquantur. tamen absenlibus detrahunt. De so]viteeum(/oaM.xi, 24). » Lazarusportatpersonara
(49) Ex his sermonis hujus verbis non levis potest et pielate et concionibus, e jussu sanctissirai ab-
clici conjectura.ipsumab Hildeberto Gluniaci fuisse batis, coram ipsis habitis, ita eminebat ut, fama
habitum,dum ibi ante suam ad inunusSchoIiarchae e.jus percrebrescente, iilum inde ad ecclesiae suae
Genomaneasis assumptionem moraretur. Ibi enim Scholiarcham piissimus aeque ac zelantissimus
erant revera duo hominura gencra.laicorum sciJicet
Hoellus antistes Genomanensis avocaverit, quem
i]lucundiqueconfluentium,etmonachorum,qui sub paucis post annis ad archidiaconatura promovit,
sancto Hugone abbate, solidiori pietati simui et sa- ul in ejus Vita retulimus.
cris iittcris operam dabant: quos inter Hiidebertus
(50)In Vulgataest:S?cu< lilium int.sp.{Canl. n, 2).
 485 SERMONES DE TEMPOHE. - IN DOMINICA PALMARUM /.86
omniumpa5nitentium;apostolipersonamministro- A diam,per viscera scilicet misericordiaB Dei nostri
riim.Tja7HPIlRnnamui«v!vAmf
rum. nnnnr^fopQ+inf-ci/lo.
Lazarus quamvis viveret, non poterat incede innnihnoiiIoJt..
in quibus visitavit
.,,U __:
nos oriens i. _

ex alto « Inclinavit :

re,donec solveretur. Similiter pcenitens, nisi neces- coeloset descendit,et caligo sub
pedibus ejus (Pm/.
sitate mortis cogatur, [supp. nonj solvendus est a XVII, 10). » Inclinavit ccelos, id
est coelestia, etiam
ministroEcclesiae.Ideoleprosissanatisin veleri lege deitatem et ipsos angelos per
commiserationem
praecipicbatur » Ite, ostendite vos sacerdolibus. »
: quam habuit de reparalione generis humani ; etipse
Jacobus apostolus ait : « Confitemini alterutrum pec- descendit,uniendo sibihumanam naturam.lnclinali
cata vestra, ut salvemini {Jac. v, 16). » Et David: suntangeli, cum descendentes ad Dominum,raini-
« Quoniam iniquitatem meam annuntiabo, etconfi- strabant ei {Ma/th. iv, Sed
quaravis hurailis,
7).
lebor[«/. cogilabo] pro peccalo nieo [Psal. xxxvii, quaravis particeps nostrs fragilitalis.tamen
caligo
19). » Ideo vnluit Dominus quod horao ab alio solve- et obcfficatiomundanorum fuit sub pedibus ejus,id
rclur, ut alius alio egeret, et ita unilas charilatis est, [mundus fuit ei] plenarie sul.jectus. Et cum
servaretur, et ne homo in se confideret,et sibi par- fortis miles ad pugnam venisset,« in sole posuit ta-
ceret. Ideo hominibus nossanandos tradere voluit, bernacuIumsuum(P5rt/.xviii,6).»Tabernaculumvero
non angelis, ut fragiles fragilibus condescederent, Christi illud intelligitur, in quo
militavit Deo Patri.
juxta Apostolum : « Si prffioccupatus fuerit homo „ Illud posuit, id estconstiluit in
sole, id est in Virgi-
in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, hujus- ne, quae fuit « pulchra ut luna,
electa ut sol
(CawL
modi suscipite in spiritu lenilatis [Gal. vi, » vi,9)...
-I). Luna,quaeiIluminattenebrasnoctis;sol,quge
Secure igitur accedite ad pra?lato9 vestros medi- , 368pra3caeterissolocaloreSpiritus sancti exarsit.
cis confitemini peccata vestra, ut possitis florere ParaloitaquetabernacuIosuo,procedenstanquafr
in agro Domini,et reddere Deo Patri vestro sponsus Ecclesis factus est per carnis
odorem conjunctio-
suavitatis, ut vobis dicat Ecce odor filii mei, : sicut nem, proccdens quasi de thalamo suo,
id est de
odor agri pleni. Deus autem qui venit vocare pec- utero Virginis, « Exsultavit ut gigas ad currendam
catores ad poenitentiam et non vult morlem pec- viam {ibid.), » id est, ut fortis, ut
invincibilis ad
catoris, sed ut convertatur et vivat, [hanc currendam viam militiae su^.Venit ad
gra- bellumcoa-
tiam] vobis condonare dignelur. Qui vivit et re- Ira principem hujus mundi,
dicens « Nunc prin- :

gnat in saecula saeculorum. Amen. ceps hujus mundi ejicietur foras

{Joan. xii, 31), »
X.XXI. sciiicet amentibus hominum, in quibus prius re-
367DOMINICA PALMARUM SERMO TERT1US(5I).
IN gnabat. Elegit paucos secum ac
ait pauperes, sicut
« Dicite flliiB Sion Ecce Rex tuus venit tibi; Apostolus « Elegit qu» stulta sunt
mundi. ut con- :

« raansuetus, sedens super asinam el pullum fl-
« lium subjugalis {Matth. xxi, 5). »
Mandat nobis Rex ccElestis, fratres charissimi,
per prophetam Zachariam gaudium sui adventus.
Venit ad reconciliationem Dominus. Qui
primi pec-
catoparentis fuerat alienus,antequam veniret.prae-
misit legatos prophetas el patriarchas,dicens
eis
fundat sapientes, et infirma raundi,
ul confundat
^
forlia(/Cor.i,17)..QuidenimPetrus,QuidAndr<eas,
nisi insipientes et ignobiles?
et tamende illis paucis
unus succubuit,id est Judas qui eura
tradidit.Judas
enimistecupiduseratetfur,etloculoshabens,eaquffi
mittebanturporlabat.Iste videns Mariam pretiosum
unguentum super caput Domini fudisse. ait «:

Dicite (iUx Slon, id est annunliate Ut :

Ecclesiffl mec-e quid per.litio haec ? Poluit enim

quam filiam Sion ideovocat.quia filia speculalionis venundari
;
muUo,et
dari pauperibus {Marc.
xiv, 5). „ Itaque abiit ad
et dilectionis debet esse. Sion enim,
.
^ , .
speculatio
'""-" in
.
'" summos sacerdotes, ut proaeret
'^^^^^ oai^DiuuLea,
' '
proderet eum illis
illis. Infpi x
Infelix
terpretatur ;quiaasp.ritualibus hoslibus
debetsibi Judas Damnum quod credebat infusione'[^ !
effu-
'"' '"'J'""^^^ '''' "^" ^""* "°°^J "'^-""^^^•' -'-^
Za^rr^Recesserat
vemet 'T''Dominus
trb^.
per peccatum ab cum
recompensari pre io n.fd.

—
stri. Et raisericordia magister discipulum
huraano genere,qu. prox.mus fuerat fr-
ei rationabi- rantera vellet corrigere, ait l Qui intingit
:
,TcuL
^-^"^ ^-- ^ - P-oP^i^e, hic me .raditurus fs t {Matl
ra;tm duraT' T'"^,^°^'""-
Drimihl
p m. homm.s
7 ! r
deambulasse •
"""^P"'' P'"*^''""^
.n paradiso ad auram
n
»
"''' '^^' " "^ '^"'^ scireteumcognosce.-ecogitatio-
nes suas, pcBnileret. Aliis autem
manum reLhen-
iauuui lOll.lULU
post
POSt raer.dlRm.
raeridiera, n «
nisi nf
ut hoc „^of,. U
hf^^ gestu :_: _-: +;u..„ t...i, ..•

homini misero t.bus, ,

Judas irapudentia sua,qua proditurus
significaret, quia qui pius et erat,
propitius ei fuerat, manum cum magistro in catino misit, ul audacia
jam ab eo per culpae alienationem
remotus[esset,] sua bonam conscientiam menliretur. Ei cum dice-
deambulat condolens et dicens « A.dam,
ubi es? » : ret Uuus ex vobis nie tradet {Joan. xiii,
:
u
»
{Gen. 21) ;
II, Id est in
quanta miseria positus es?
12). etahi dicerent:«Nunquidegosum,Domine?Nun.
Aura vero ad quam deambulat,
refrigerationem qu.d ego sura, Habbi ? (Mallh.
xxvi, 22), « hi voca-
charitatis in niente hominis
esse significabat, bant Dominum, ille Magistrum, quo
et quod ipse ab amore
volebat pecca-
hominis refrigerabat. Qu£e lum, quod conccperaLdiminuere.Minus
refrigeratio fuit post meridiem,
enim vide-
id est post calo- batur tradere Magistrum quam
rem charilatis a mente hominis Dorainura. Sed et
discedentem. Sed hunc Dorainus patientia superavit,
qui recesserat per justitiam, quaeumpertu-
venit per raisericor- lit; et quamvis noverat eum proditorem, tamen ei
(51) EVictorino codicc.
 487 VEN. HILDEBEUTUS GRNOMAN. EPISC. 488
lavare pedes non abnuit. Tradilusestitaque Judaeis ^ Domini et resurreclioevidenliusdemonslrantur.Do-
Doininus :quaj traditio in Joseph (uit prcssignata. raina enim illa qua volebat Joseph sibi allicere,
Jucob aulem habuit duodecim lilios; sed superalios Synagoga intelligilur, quae sibi Christum allicere
unum dilcxit, pcilicet, Joseph, cui alii omnes invi- voluit,dum sibi similcm in legis inlelligrnlia facere
dobant. Quem cum inilteret pater ud visitandos studuit. Amassent enim eum Judai, si carnaliter
f r.-\tre8,et greges, etvenissetin Dothaim, dixerunt vivere et legem intelligereChristus 370 voluisset.
aiii invicem in eum inflammati : Ecce somniator Sed rejecto velamine, id est carnali et litlorali in-
vonit,venite videamus quid illi
occidamus euin, cl telligentia legis.aufugil a consensu synagoga;. Ipsa
prosint sua somnia(G2«. xxxvii, i9-20). » Somnia- autem apud dominum.id est Pilalum, eum accusa-
verat enim quod essetin agro, etmanipuii Iratrura vit, quasi cupientem solvere legera, et fecit eum

adorabant maiiipulum suum et iterum.quod sol et ; damnari cum duobuslatronibus, quorum alter sal-
luna,ct stellcc undecim adoraverant eum. Consilio valus eet, qui ait « Memento mei, Domine, dum
:

jgitur Judae venditus est Ismaelitis, 369 qui por- veneris in regnum tuum {Luc. xxiv, 42), » praedi-
tijverunt eum in ^gyptum. cente et promittente ipso Christo : « Hodie mecum
Haec omnia.charissimifratres, myslice deChristo eris in paradiso {ibid., 43). » Alter vero persistens
inteilecta sunt. Jacob significabat Deum,qui misit B in nequitia, mortuus non salvatus. O
est in ligno
Filium sunm, id estChri&tum in Dothaim, id est in quam dissimilia meritaChrislusinmediodiscernit 1

mundum, ad visitandos fratres suos, id esl Judaeos, Ulerque significat futurum judiciura.in quo percru-
ut videret quid agerent ipsi, et greges ipsis com- cem quosdam damnaturus,quosdam salvaturus crit.
missi.Joseph enim angmentunnnierpreiniur^el Dot- Oquamdiversa-viae! Alius ascendit in coelum, alius
haim, defectio. Polest igilur Dominus per Joseph descendit in infernum. Poenaconsimilis, sed dissi-
significari, qui facit quotidie Ecclesiam virtulibus mile praemium.Isteest exemplum peccatoribus, ne
aiigmentari. Et mento mundus DolhaimcoiDpara- dcsperent, qui in ipso [mortis] articulo, quodam
lur, quia per defVclum virtutuni quolidieminuitur. verbo paraiiisum promeruit. Ille tcrror desperanti-
Fratres Joseph erantin Dothaim, et pascebant ibi bus, et non poeniientibus.qui nolentes pcenitc-e, in
greges suos.Judaei enim erant saecularibus intenli, peccatis suis sunt mortui ; et tunc mors Christi
et alios saecularibus instruebant. Somniantem enim utrisqua erit finitima,et utrisque, si vellent, profu-
vocabant,quia cum invisiliilia et inaudita praedica- tura rcorsenim Christi nullum cogii. Hac in hora
;

ret,quasi somnia esse videbantur ;

quaetamen sora- exiit Adam de pararliso, in qua latro peliit paradi-
nia habent aliquam figuram. Manipulus Joseph de- sum. Solutio vero Joseph a carcere liberationem
signat Christum, qui ait : « Nisi granum frumenti (]
resurgentisChristi a morle significat.Dorainus vero
cadens in terram morluum fuerit, ipsum solum ma" postea fuit^gypti, quia L-entilem populum qui erat
nel{Joan. xn, 24). » Manipuli aliorum quosque fi- in tenebris,postresurrectionem iiluminavitet coa-
deles fructificantes,et adorantes Deum significant. Unde scripfum e?t « Populus genlium qui
vertit. :

Sol iterura Cbristum adorat, et luna, et steliae, et ambulabat in tenebris, vidit lucera nragnarn {Isai.
claritas angelorum, quia eum contremiscunt ; et IX, 2). » Nec solura gentilium Dominus effectus esl,

Ecclesia,id est fideles, et supplicant et venerantur. sed etiam Judaeorum. Sunt enim duo parietes in
Vendilus estlsmaelitis,id csl Judaeis, a Juda prodi- Ecclesia unus Judaeorum, alterGentilium.
;

tore. El figurans, et liguralus eodem nomine sunt Hic ergo, fratres charissimi, adventus Christi,
vocati. Ismaelitae audilores interpretanlur. Judan haec salvalio utriusque populi in supradicto nuntio
vero fuerunt auditores legis, non factores, contra continetur. Inquit enim : Ecre rex tuus venit libi

quos Apostolus : « Estote factores verbi, et non au- mansuelus, snper puUum asinw, filium subjugahs.
dilorestantum {Jac. i, 22). » Qui duxerunt eum Rex enim cceli non alienus, sed tuus venit, per as-
in iEgvptum, id est in tenebras mortis. yEgyptus sumptam,ut dixiraus, humanitafem. Et tibi, id est
enhnienebrx interprclanfur, diecnte David :« Po- ad salvationem tuam venit enim non sibi, qui non
;

suerunt me in lacu inferiori, in tenebrosis, et in p. indiget servo, sed[5upp. ipseest] quo servus indi
umbramortis Quara mortem ex-
{Psal. cvi, 10). » get : sed tibi, quaj egena et exsul eras : « Suscitans
pressius postcadesignavit p(!rJoseph,dequo legitur a terra inopera, et de stercore erigens pauperem
quodcum eum adaraasset domina sua, et cura al- {Psal.cxu, 1).» Suscitans scilicet sopitosin peccatis,
liccre sibi vcUct ut sibi consentirel, relicto pallio a terra, id est a terrenis delectationibus, inopes
quo eum volebat tenere, aufugit. Ipsaveroeum ac- [verarum] divitiarum, et erigens de stercore vitio-
cusavit apud dominum suum, quod eara vivoluerat rura pauperes virtutum.Unde scriptum est : « Com-
comprimere et viohire. Quapropter miasus est in putruerunt juraenta in stercore suo(yoe/ 1, 17), » id
carcerem tenebrosum cum alii? duobus, scilicet est stulii in stercore viliorum. Venit non iratus,
pincerna regis et pislore, quorum aller, scilicet non terribilis,sed mansuetus et hurailis. Humiliavit
pincerna.praedicente Joseph, salvatus est, etlibera- autem se usque ad mortem, mortera autera crucis.
tus ecarcere ; alter vero, scilicet pislor, ligno su- Adeo autem fuit humiliatus, quod dicebat « Ego :

spensus est.Joseph etiara tandera e carcere solutus, autem sura vermis,et non homo opprobriura ho- ;

meruit esse dominus JEgypiK Sub qua figura mors minum 371 et abjectio plebis {Psal. xxi, 7). »
 iH\) SEHMONES DE TEMPORE. — IN DOMINICA PALMARUiM. 490
Unde dicebat : « in me,
Dous, Deus meus, respice A ruai : « Clamabo in nocte,etnon exaudies. » In nocte
quure me Longe a salute mna verba
dereliijdisti ? ciancavit, id est in adversitale passioiiis, cum ait :

delictorum meoruin (Psa/.xxi,2). Et item « Deu3 >, : « Pater, transeat a me calix isle [Mallh. xxvi,39), »
meu8,^laraabo'per diem,et non exaudies,et nocte, id est passio ista.Hoc oravit caro abhorrens mor-
et non ad insipienliam mihi (Psal. xxi, 3). » Sed tem,et non exaudita est.Iterum clamabo Sed quid :

vidiindumest .'juoiiiodo Filius Dei dicit se dereliclum spiritus oravit?« Verumtamen non sicut ego volo,
a Pdlre, qui est ei cocequulis et consubstanlialis. sedsicut tu(i6zd.).» Eccepugnabatcarocum spiritu,
Deus antiiiuis Patribus temporalia tantum confere- sed volontas Dei praelata esthumanai volunlati et
bat, id estcopiam frumenti et olei et victoriam de exaudita est.Ideo timuit caputmartyrum.ne despe-
iDiniicis.Deus aulom in mundum veniens,alia bona rarenl martyres.cum ex natura passiones timerent.
prtedicans et promitlens, quas genus humanum sua Nisi enim caput timeret, dicerent membra Non :

culpa amiserat, et ut ostenderet verbo el exemplo sum de capite [melius de corporeJ.Caput unum non
ista temporalia non esse vera bona,voluitin mundo timuit. Ecce timet caput,et docet membra non esse
esse adeopauper, quod non habuit Filius horainis peccatum timere; sed tamen timor superatur. Sed
ubi caput suum rccliiiaret. et quod petit aquara a videaraus quid sequitur.
puellajuxta puleum.Ecce homo iste ab hominibus "Sedenssuperasinametpullumfiliumsubjugalis.»
B
derelictus adeo videbatur, quod egere et tribulari Mystice hoctotum dictum est.Non enim realiterpo-
patiebatur;etideo ait:« Deus,Deus meus.respiceia tuit hoc impleri,quod super utrumque sederet.Mi-
me.» Corrobora me, ne egodeficiam in hac tribula- sit quidem, passioni suee Dominus accedens,ad Jc'

tione iniqua, derelictus a te. Ideo respice in me. Et rusalera veniens, duos discipulos in castelluui, ubi
quare me dereliquisti^id est visus es dereliquisse? erat foris in bivio ante januam asina alligala cum
Ac si diceret: Alii nesciunl, sed ego cognovi. Ideo puilo suo, et dixit eis : « Solvite et adducite mihi
me dereiiquisti in temporalibus, ut dares .eferna. ('Vtt^A xviii,I8).» Asinasubjugalissignificat Juilaeos,
Ipsi nesciunt quare me dereliquisti, sed ego expo- qui erant subjugo legis,ligati multis prajvaricatio-
nam. Ideo scilicel me dereliquisti, quia hoc exige- nibus et multis peccatis. PuUus asinse, populus
bant peccala populi mei,quse redimere veni ethoc ; gentilis novellus, quia noviler in fide conversus,et
;

est propler verbadelictorum meorum.scilicel homi- pullus asinse, quia per primitivam Ecclesiam Ju-
num,longc a salute mea,quia peccata eorum donant daeorum et populorum fuerunt conversi. Duo ante
[idest exigunt], ut ego pro eis interficiar. Ego sum januam erant in bivio,quia Christus est janua,sicut
vermis etnonhomo id est concultatus et vilis sicul ipse ait « Eijo sum ostium {Joan. x, 7). » Extra :

vermis, et non reputatus ut homo, sed ut insanus hanc januam uterque erat,dum ulerque ligatus pec-
p
habensdaemonium,opprobriura hominum.in quem catis manebat. In bivio erant positi, quia multas
homines projiciebanl opprobria et abjectio plebis, errorum vias sectabantur.Missi sunt duo discipuli,
de quo dicebatur Nunquam erit : iste mundus liber, quia sunl duo genera praedicatorum^qui directi sunt
abjiciatur.Quorum alier ait « Ueus meus,
nisi iste :
"
ad duas gentes Paulus et'Barnabas missi sunt ad
:

clamaboperdiem,et nonexaudies; »et quod dicitur gentes ; Peiruset alii prajdicaveruntin Judaea.Solvit
hoc modo intelli^^endum est: Duplex voluntas est, eos.Super illos solutos Dominus sedet.quia per in-
una naluralis et altera spiritualis.Naturalis volun- habitantem gratiarn in cordibus illorum requiem
taaestvitam praesenlemdiligere,mortemabhorrere, habuit. Simililer, fratres, quotidie sedens super
prospera amare, quae tamen voluntas non est pec- asinam Dominus, et superpullum Jerusalem ten-
catum.si spirituali cons-entiat. Spiritualis est coele- dit, quando uniuscujusque fidelis animam regens,
mortem sive adversitatem non timere.
stiaaraare,et jumentum videlicet suum ad visionem pacis per-
Ulramque volunlatem Chrislus habere voluit.utdo- ducit. Super jumentuin sedel, cum sanctse Eccle-
ceret quomodo utraque habenda erat.Timuit enim siae universali praesidet, earaque in supernae pacis
exnatura carnis,ubi dixit « Tristis estanima mea
: desiderium accendit. Exearaus ergo 373 ei ob.
usque ad mortem (iUrt/i/i.xxvi, 38 ;» sed naturalem viam ciim palrais, id est victoriis habitis super
superavit per spiritualem.et haec, cum oraret pro- D diabolo et operibus ejus et cum floribus virtu-
speritatem.nonest exaudita.Cum illaadversitatera, tura. Oirerat alius florera dilectionis, quje princi-
idestraundiredemplioneralrogarel],exaudita eslet palis est radix omnium virtutum.De qua aitGrego-
hocest: Deus meu8,clamaboperdiem,et non exau-
« rius(53) :aSicut multi ramiex una radiceprodeunt,
dies.» Perdiem,372 idestperprosperitatem.etnon sic raultas virtuies ex sola charitale generantur. »
exaudies. In prospeiitatem clamavit,quiindo satia- Ofl^erat aiius florem virginitatis et liliura castitatis.
vitquinquerailliahominumquinquepanibusetduo- Haec cst quam Jpsus commendabat in
illa virtus
bus piscibus.et voluit eura populus propterea con- Joanne quem diligebat quam ipse [Joannes] laudat ;

slituere in rogem. Vellel hoc caro,sed voluntas ani- in Apocalypsi Hi sunl qui cura mulieribus non
: «
raae superavil, quiacum viilissel Dominus volunta- sunt coinquinati, virgines enim sunt (/l;)0C.xiv,4).»
tem populi,fugit in montem ipse solus divertens a Sit alius flore humililatis praeditus, imitetur eura
populo. Voluit itaque eum,et non est exaudita.Ite- qui ait ; « Discite a rae, quia mitis sum et humilis
[>2J Homil. 27, in Evang.
'""" ^^
Patroi.. CLXXI. 10

\
 ; j

491 VEN. HILDl^BERTl CENOMAN. EPISC. 492

corde {ilitllk. xi, 29). >> Alium decoret flos miseri- A. auclor; tnendacium primug adinvpnit.cuai superbia
cordi^^jquia « beali rnisericoriie9,quoniam iusi luise- lumens,dixit : « Ero simllis Altissimo (Jsa.xiv,14j.»
ricordiam consequentur(/)/rt<//i.v,7).» Alius ramum Et iterum primis parenliijus « Ouacunique hora
:

pocnilenliae [f. palienliae] leneat, quia « beali qui comoderilis, erilis sicul bonum et ma-
dii, scientos
persecutionem paliunlur propter justitiam.quoniam \um (Gen. m, 5). » Hiinc SMgenam expamiit, cum
ipsorum est regnum coDlorum (Mutlh. y,iO). » Alius omnesinsidiarum doiosad seducendum hominem et
concremet thura, id cst oraliones, dicendo « Diri- : capiendum exercuit, quod in paradiso hac sagena
gatur oralio mea, sicut insensum in conspeciu luo coDpil ;cum falhici suggestione eum seduxil,et postea
[Psal. cxL,l).» Alius Cbristum in paupere recipiat, inlerficerc non cessat. Sicul onim ferae silvarum
comminiscens illud Evangelii « Quod uni exmini- : scmel gustatum sanguinem homiais sempcr sitiunt,
mis meis fecistis, mihi fecislio [Matth. xxv, 40). » ita et hic leo rugiens et praedo gentium eiecto cibo

El ita nullus accedat vacuus ante Dominum, ut et crassa dape illeclus, totis nisibus sludet, ut
mereamur omnes a Domino equilari, et ut sedens semper plures maclet et manducet.Unde Habacuc ;

super nos, ducere nos et regere in supremam Je- «Incrassataestparsejus.ulcibus ejuselectus (Hab.\,
rusaiem dignetur. Qui vivit et regnat in saecula 16).» Pretiosas enim et electasqua^rit iste leo escas
saeculorum. Anien. n cujus major e.st arrogiintia,quam virtus ; et major
XXXII. ejus indignalio, quam forlitudo ;
qui in tanlum se

IN DOMIMCA PALMARUM SERMO QU\RTUS (52*). etiam in verticem humani generis,id est
levavit, ut

« In Sion ievate signiim... Congregamini [l'ulg. in Ghristum manum extenileret, qui in ejus pas-.
"
« cont'ortamini]...Ascendit leo de cubili suo.praedo sione etiam discipulos tentavit, secundum illud :

« geotium se levavil...ut ponal terram. in solilu- .

« Ecce Salanas expeiivit vos, ut cribraret sicut
« dinem...Super hoc accingite vos ciliciis.plmgite trilicum (Lur. xxii, 3); » et quosdam quidem, qui
« ei u'ulate {Jerem. iv, 6 et seqq.). » magni videbantur, dejecil. Judam utique locuios

Verba ista, quibus congregari et levare
adversus leonem de cubiii ascendentem perJere-
miam nos monel Dominus,spiritus et vita sunt,quia
spirilualiterintellccta corda vivificant,genua soiuta
roborant,raanusreiTnissa3 erigunt.Spiritualiterigitur
intelligendasunt,quiaspiritualis non corporalis est
signum porlanlem in crimen Iraxit perditionis,et exivit in
barulhium desperationis, et sic eum niactavit et
manducavit, recondidit sagena, et clausum tenuit,!
puleo os suum urgonte super eum.Petrum quoque i
apostolorum principem in negationis reatum praici-
pilavit, et ita eum oaactavit, sed non manducavit,

leo, spirituale est signum, spiritualis est Sion. Hic quia noneum in profundum absorbuil. Respexit
est enira leo, de quo Petrus ait : Adversariu.s p enim eum Dominus,qui ei dixeral « Et ego roj^abo :

vesler diabolusjtatiquara leo ruiiiens circuit qi

[Uffirens pro te ut non deficiat fides tua (ibid., 32),» « et —
quem devoret (/ Pelr. v, 8). » Gircuit.quia insidiis ftxiens foras, flevit amare (Muith. xxvi,75).» Deinde

circiimrerendo,multiplici faliacia seducendo. Unde trinae negationis culpam, trinae dilectionis 375
Habacuc : « Expandit sagenam suam, et sempe.- confessioae funditus exstirpavit [/. expiavil].

non cessat (Hiibnc. i, -17). » Non

interficere genles
Altendite autem diligenter virtutem et ordinera

estistasagena apostolica cx duplici lexluraNovi et gratiae in islius relevatione, quem, cum esset pri-
Vcleris Testamenli conlexta.quae a piscatoribus mus aposlolorum, perraisit Deus cadere, ut sua
evangelicis, id est apostolis missa in mari mundi culpa disceret qualiter in aliorum culpis misereri
deberet et a casu rclevavit, ut in eo peccalores
hujus 374 congregat ex onmi genere piscium, id ;

est hominum ; sed foras malos raitlunt,bonos vero discerent causam

ordinem suae a lapsu resurre-
et

retinentetnutriuntChristipiscatores.Sagenaautem clionis. Professio enim secuta est fletum, Helus

diabolica non congregat,sed dispergit.sicut de ipso egressura, egressus respectum, quia non exisset

Qui non mecum, foras, nisi flevisset,nisi Dominus respexisset [eum]

Veritas ait in Evangelio : « colligit

dispergit Luc. xi, 23) ; » non nutrit, sed sufTocat qui vere dicere poterat cum Prophela: « Impulsus,»

non vivificat, sed morlificat. Hic est Pharao rex scilicet a leone, « eversus sum » de quo virtutum
^gypti, qui masculos Hebraeos necabat, feminas ^ [Adefastigio virlutum],3ed « Dominus suscepit me
vivificabat (Exod. \, 16), quia diabolus rex tenebra-
(Psai. cxvii, 19), » [rae] respiciendo. Bonus est iste
respectu3,q'io peccator ad)uvalur,non opprirailur;
rum ac tribulationis auctor, virtules sanctorum
jllustralur, non cacatur sanalur, non damnalur.
ac virilia opera eorum, qui tanquam veri Hebra^i ;

transeunt ac praitereunt viam mundi hujus sine Isle respectus auxilium est, et lux, non infensi,8ed
haesione rarnalis illecebrae, ad pattiam currentes, propilii non irasccntis, sod miserentis. Non sic
;

sufTocare nilitur et exstinguere. Feminas vero, id vidit Dominus pecoatum Sodomorntn et Gomorrhae-

infirmorum et carnalium opera auget et conser- orum. D»'scendam,

(' » inquit, « et videbo utrum
est
vat. Haec sagena est contexta, non de rectis.sed de clamorem qui venit ad me, opere compleverint,
tortuosis niis, id est variis et multiplicibus lallaciis, vel non (Gen. xv.n, 21). » More irascentis et mi-

quia mendax est ipse et pater ejus, id est mendacii nantis loquitur Deus,non dubitanlis^cujus ira sine

(52*) E. SangermaneQsi, n. 381.

 ;

493 SERMONES DE TEMPORE. - IN DOMINTCA PAI.MARUM. 494

pertarbatione,quiaipse immutabilisest.ged huma- A Moyses vocem
Domini audivit, et vieum vidit ou
nae locutioni se coaptat Deus, ul hominera instruat immistusyEgyptiis,vocem Domini nonaudiebat.sed
ut enira a pr.-Ecipitatione Judicii hominem corape- exstinto ^;;yptio, postquara in desertum
fufiit,
sceret, mala prias voluit probare, quam
Soriom.-e ei illic quadraginta annis dpguit,quasi
ab inquietis
judicare.IllosigUurpcccatores videt Deus,sed quasi terrenorura desideriorumijmultibus obdormivit,et
de ionginquo, non de vicino iratug,non placatus ; sic divinamvocera percipere raeruit,quia
;
per super-
ad peremptionem, non ad cautionem, Unde Pro- nam gratiara.quanto raagis abappelitulerrenorum
phela: « Excclsus Duminus, et humilia respicit, el quis corruit,tanto verius ad cognitionera interiorum
alta a longe cognoscit (P.va/. cxxxvii, 6). » De vicino vigilat.Tunc enira verba Dei mens veraciug pene-
autemrespexit Petrum.et fecit illum timere,secun- Irat,cura se ab externis actionibus et tumultibus
dum illud Qui respicit terram, et faciteam tre-
: •<
separat. iVlale vero horao vigilat, cum eum sfflcula-
mere {Psal.cm,3Z). » Terra est mcns humana.quara riura curarum sBstug insolenter ioquietat. Aurem
respiciens.id est gratia sua tangens et illuminans,
enimcordiscogitationumturbaperstrepensclaudit,
facit eara tremere forliludine [/. formidine] pecca-
quarura sonus quantomagiscompesciiur,tantopr;E-
torum, dum eam respiciens perturbatur et pavet. sidentis judicis vox minug auditur.Non enim per-
Respexit ergo Petrum, ut ille respiceret suum rea- g fecte horao sufficit ad uiraque divisug, quia, dura
tura, et inspectione horreret, borrore erubesceret, exterius implicatur.interius obdurescit, Exeat ergo
et erubescendo corrigeret. 8alubris est iste respe- peccator foras a vetuslate, novura hominera indu-
ctus, quo peccatorstatuiturcontrafaciem suara,ut
endo; a silentio, peccatum confitendo, a strepenti
quod post tergura negligens poslposueral, ante fa- tumuituositate, quieti solitudinis vacando et sic :

ciem sollicitus ferat. Quod utique non faceret, nisi flebit amare pro suis et aliorum peccatis
quasi ab
Dominus respiceret, id esl gratia praeveniret et irriguo inferiori, et pro coelestis desiderio patriae
De via euim
juvaret. iniquitatis scriptura est in tanquam ab irriguo superiori, 37 7 et inde seque-
Proverbiis Omnes qui ingrediuntur per eum,non
: «
turtrina dilectionis professio, ut quia Deus trinus
revertentur.nec apprehendent semitas vitffi {Prov.u,
est, tertio se amare profiteatur ipsum, non ipsos,
-19).» Quod non
ideo dicitur,quin multi post lapsura quia etsi trinus, non est tamen nisi unus Deus. Et
resurgant, el ab iniquitate redeant, et vila3 seraitas
haec confessio laudis.qua Deum alacriter laudamus,
teneanl, sed non hoc per se faciunt per se
enira sicut illa quae est in egressu peccali, qua peccata
quidera possunt ingredi 376 ad iniquitatera,per se
nostra humiliter plangiraus.
valent cadere, sed non redire, et in via recta
ara Prffimissig exemplis jam liquet quam splendidag
bulare. Unde Jerem.as Sco, Dora.ne, quia
« : non
epulas qu^rat ieo fortis, qui quasi anceps insidia-
hommis viaeius,necvin
est hominis via ejus,nec viri est
estutambuletet
ut ambulet et diri.^
diri tnr
tur, lpr,„on= ..,,;. .f .„^,„„„ ad
„.. --_.•-_... _
laqueos ponil et pedicas capiendos viros.
.•

gatgressus meos {Jer. x, 23). » Hinc Apostolus

el quorum mactat et manducat, quos scilicet
alios
ait: <( Non est volentis, neque currentis, sed mise- posl lapsum ne resurgant,.quasi vinculis plaustri
rentis Dei (Rom. ix, 16). »
coarctat, Alios mactat, sed non manducat,
quos
Imploreraus igitur, fratres, taliter respici a Do- scilicet quasi tricticura cribrat,etconterendo pra?ci-
mino, ut ejus gratia illustrati
cum Petro foras exe- pitat; sed gratia adjuvans relevat. Unde in Canti-
amus.Sed quid est forasexire? Vulmus peccati abs-
cis :
Dicam aquiloni Da et austro Noli prohi-
« : ; :
condili detegere, morbum occullum
prodere.accu- bere. Aquilo immundus spirilus esl, durus et frigi-
sare, non defendere. Unde Propheta « Delictura
:
dus. Auster, spiritus scilicet mitis et plaeidus igne
raeura cognitura tibi feci, et injustiliam meara non charitatis algidas mentes calefaciens. Unde: « Sur-
abscondi {Psal. xxxi, 5). El alibi «
>.
: Effundite ge, Aquilo.el veni,Auster,et perfla hortum sponsee,
eoram illo corda vestra (P.saL lxi, 9). « Et quid est ut fluant aroraata (53). » Quasi diceret Discede, :
foras exire ? Veterera hominem cum suis actibns imraunde spiritus, et lu, sancte Spirilug, recrea,
exuere, ct novum hominem induere, ut cura Apo- Dicam ergo .4quUoni: Da, quia diabolum cohibeo.
slolo ilicere valeal V,vo Pgo,
:
„ j.rr, non ego ; vivit ne c.plos lcnere valeal; et AMro, id esl S„irilui

pa3niteat veteris vita?, novara inchoare

non potest, sine qua non valent redire.lllum ergo compescam,
quia non asguitur paiinusnovug
vestiraento veteri, utdesistat; hunc mittam, ut assislal et reducat.
ne major fiat scissura nec vinum ; novum mittitur Alios nec mactat, nec manducal, quia ir, criminal
in utres veleres, no rumpantur Jlailh.
17), nec ix, macula eorum sincorilatem [f. sanctitatem] non
sponso placet vestis discolor. Sed ilcrura,
qusso, labelactat, qui eum Prophetadicere possunt : « Cir-
quid est foras exire? Hoc est a
turbulentis tumul- cumdantes circumdederunl me sicut ignis in spi-
tibus nialarum cogitationum
vacarp,quibus peccalor nis, et in nomine Domini, quia ulfus
vigilans sum in eog
[/. negligens]
verbum Dei audire non valet, (P.va/. cxvii, 12); » quia eorura in rae insurgentia
neque visionem cernere. In mentis
enim quiete,ac castra non limui, sed ipsi infirmali sunt et
ceci-
lumultuum saicularium sollicitudine solitudine] [/. derunt. Isti sunt qui cantant carmen, illi
vero ia-

^'^'*"' '' ^"'^'' '^^'"''' ''''"'' '^""''"' ^''"^" ^'"''"'" '"'""''

t7/iS\carI"l?'\'6r ^^ ^""^«^ «'''»''«''»
495 VEN. HILDRBERTI CENOMAN. EPISG. 496 I

el alii vae. Vidit enim fzecliiel volumen, A iHa.ideo parva,quia pauci in ea viri.Multi quidem
inenlum,
ubi scripla eranl haec iiilus et foris, Iria, scilicel : in ea carnales et imperiti, ut aliquando videatur
obscura luna, id cst Ecclfsia, sed pauci in ea viri et
« Carmen, lamenlum, ct v«. {Ezech. n, 9). » Et
dictnm est ei : « Accipe volumen, el devora illuil virililer af^entes.Unde Isaias : « Vidit Dominus quia
{Ez^-ch. 111, 1) » lloc volumen sacra e&l Scriptura, non est vir, et apporiatus est, quia non est qui oc-

intelligenlibus Intus el foris,id cst currat ei (Isn. lix, ^6), » scilicet interveniens pro
quiB s^pirilu.ililer

anle Christi advenlum, et post, triplicem vilam aliis,sicut Moyses in deserto,nro fratnbus dicens:
hominis depingit. Alia eniiii hubet carmen ;
alia, « Aut dimitte eis hanc noxam,aut dele me de libro
vitae {Exod. xxxn, 31). » Pauci sunt in hac civitate
lamenlum aliii, vic. Carraen cantant illi qui a pri-
;

ma hora, gralia praeveniente, damnabiles corrupte- tales viri,qui se opponant raurum pro domo Israel.

las criminum devilaverunt,nu!lis mortalium pecca-

Sunt tamen in ea nonnulli. ll<ec est enim civitaa
ininum fajcibus polluti, nec arenarum acervis ob- Jerusalem, ad quam Dominus ait; « El erunt regea
nulritii tui {Isa.xux, 13), » scilicet apostoli et apo-
ruti, ut Joannes Baptista, Mater Domini. Alii can-
tant lamentum, qui, etsi mortaliter peccaverint, stolici viri, quorum corda in manu Dei sunt, qui

per gratiam tamen excilali revixerunt, ut Petrus. 38 et alios spiritualiler regunl. Unde Abrahee dicitj

Alii, vjE, qui crimina lacrymis non diuerunt, sed

Abimelech rex : « Ad Deiim 379 tu nobis es (Gm.'
in profundum venientes contempserunt,secundum xx). »De lalibus alibi Isaias ait: « Qui sperant in^
illud « Peccator, cum in prolundum venerit, con-
:
Domino, mutabunt fortitudinem,assument penna
temmit (Proy. xviii,3i.» 378 Et iilud « Non mortui :
sicut aquilae, current,et non laborabunt; ambula-

laudabunt te,Domine,npque omnesqui descendunt bunt, et non deficienl {Isa. xl, 31). » Recte uiique
Sperantin Domino,» non se.quia male-
in inlernum Ps-tl. cxiii,i7). » Quam horrendasunt dicit : « in «

isia et tremenda, Iratres. Horrendum est cnim in- dictus, » ut Jeremias ait: « qui ponit carnera bra-

cidere in profundum, ubi vae cantatur. lloc est chium suum {Jer. xvii, 5). » Mutabunt fortitudi-
enim perire in ^gypto. Nam et filiorum Israel aiii nem, quia sicut debiles in mundo, ut fiant forles
in M^iyplo perieruni, hi scilic<'t qui canlant vge.Alii in Deo ; sicut stulli apud saeculum.utsint sapientes
qui in deserto obierunt, scilicel, qui cantant la- apud Deum, secundum illud Apostoli : « Si quls

menlum. Alii in lerra sanctu, qui scilicet carmen videtur inter vos sapiens in hoc sseculo, stullus sit

decantant. Ut igitur in iEgyplo ncn perealis,ut viE ut sit sapiens. Sapieiitiaenim hujus mundi slultilia

perpetuum evadalis, accingitc vos ciliciis, et ulu est apud Deum (/ Cor.iii, l^). Hi ergo mutabunt
>;

lats, id est in vehemenli cordis compunclione fa fortitudinem ; et hio secundum qualitatem morum,
cite dignos poenitentiae fructus. Ginis quidem et _ et post morlem,cum
fient imraortaies et assument ;

ciliciumsuntarraapoenitentium.Ideo vosaccingite, pennas virtutum, quibus volent ad Deum, el re-

quia « prc-Bdo gentium se levavit, ut ponat tcrmi- quiescant. Unde Propheta: « Quis dabit mihi pen-

num in solitudinem. » ^^^ sicut columbae, et volabo, et requiescam Psal.

Haec est terra sancta, civitas justi, urbs fidelis, liv,7).Has pennas » aquil8e,id est
hi sumentsicut
quam praedogentium contauiinare et in solitudinem innovati. Aquila enim, ut fertur, alliso ad silicera

conatur redigere sed non valet. Unde Eccle- :

rostro vetustate nimiaaduncato renovatur sic qui ;

siastes: « Est civitas parva, et pauci in ea vin ;

vetuslatem peccati, per pelrain Chrislum innovati,
vcnit contra magnus, el vallavil eam, ex-
eam rex mortificant, mortui mundo innovantur Deo.Unde:

truxitque munitionem per gyrum, et perfecta est « Renovabitur ut aquilae juventus tua {Psal. cii,

obsidio. Inventus est aulem in ea vir paupcr el sa- 5) »

piens, qui liberavit urbem per sapientiam suam Hi tales currunt ad Deum pedibus geminae chari-
{liccle. IX, 14, 15). » Civitas parva, sancla est Ec- tatis; non laborabunt, quia omnia faciiia sunt
et

clesia,quainumero, non merito parva estcompara- amanti. Ambulabunt proficiendo de virtute in virtu-

tione majoris numeri reproborum. Unde dicitur in tem.Et non deficient,donec vidoant Deum deorum
Evangelio: « Noiite limere, pusillus grex {Luc. xii, in Sion.Talessuntviri hujus civitatis,3edpaucisunt,

32).» El alibi : « Multi vocati, pauci vero electi D Insuperabiles habent beIlatores,qui occidi possunt,
(:Wai//t.xxii, 14). » Parva est per exiguitatem electo- flecti nequent, quia ducem habent invictum, scili-

rum, non ob multiiudinem vocatorum. Licet aulem cet domus Unde Propheta « Fu1ic<b domue
fulicifi. :

sit parva, inexpugnabilis tamen est, et iavincibilis dux est eorum (54) (Psal.cni).» Domus fuliciE,qua
quia firmamentis est muniia; fundamentum enim est avis marina, vel stagnensis : petra est in aqua

tenet in petra, id est in Christo « Petra enim erat : quae tunsa fluctibus frangit eos, sed non frangitur.
Christus (Jf Cor. x, 4). Unde ad Petrum Dominus Forlis est hfficdomus, spii non pst in excelsis. Hae(

ait: « Et ego dico tibi quia lu es Petrus {Matlli. x, e^t nostra petra, id est Chrislus, qui lanta passus

18),» a me petra ita dictus,et super hanc petram, a Judaeis imeger raansit, quo nihil fortius, nihi

a qua tu diceris Pctrus, et supor me, non super te, humilius. Elisi sunt in illum Judaei, fracti sunt
aedificabo Ecclesiara meam. Haec est parva ciuilas ille integer raansit. Ule ergo merito dux est hujui

(54( Vulgata : Herodii domus dux esi eorum.

497 SEUMONES DE TEMPORE. — IN DOMINICA PALMARUM. 498

urbis civium. Digiiissima est haec civitas, quae tali
duce regilur, el talibus civibus inhabitatur, quas
fundamenlurn habet in petra, humiii quidem, sed
invincibili. Ouatuor habet latera: Est enim i|ua-
A morietur. In hac enim urbe non est vita, quia ia
ea non habitat Deus, sed in Jerusalem, id est in
justorum, sicut per prophetam Osee ait:
civitate
« Ego Deus, et non homo, in medio tui sanctus,et

drangula, sciiicet quatuor princip&iium virlutum, non ingredior civitatein [Ose. xi, 9), » scilicet ma-
quse sunt justitia, forliludo, prudentia, temperan -
lorum, seu Babylonem. In medio ergo Jerusalem,
lia. Unde in Apocalypsi « Civitas in quadro pojila
: id est civitatis sanrloium, Deus sanclus est et fur-

esl. Longitudo ejus tanta est quanta et latitudo tis ; sed malorum 381 non ingreditur civitatem,
(Apoc. XXI, 16), )) quia in quocuuque sunt virtutes, quia odit Ecclesiam malignantium. Illa est igitur
paressunt. Q:jatuor habat portas, quatuor evange- civilas morienlium ; haec aulem vivenlium.
lislas; et duodecim turres, duodecim apostoios,de Unde per Jeremiam Duminus ait « Ecce ego do :

quibus: <( Narrate » Domino « in turribus ejus coram vobis viam vitae, el viam mortis qui habi- ;

(Psal. xLVii, 13), » id est praedicate in 380 con- taverit in urbe hac morietur, qui vero egressus
cordiaapostolorum. In superioribus autem Spiritus fuerit vivet Jer. xxi, 9). » Illa est enim civitas
sancti tegmen habet. Tecta enim domorum hujus supra quam non venit ros, neque pluvia, sed super
civitatiSjCharismata suntSpiritus sancli,secundum n Jerusalem urbera fidei ; nec ipsa lamen Jerusalem
illud: « Qui tegit aquis superiora ejus {Psal. ciu).» ex toto compluitur,quia in ea sunt Babyloniae cives,
Hae sunt aqus de quibus Veritas ait: « Qui credit quos imber ^.rratiai non irrorat. Unde per Amos
in me, fluniina de ventre ejus flucnt aquee vivae prophetam Dominusait: « Plui super unam civila-
(yonn. VII, 28).)) Quod exponens evangelista subjun- tem, et super aUeram civitatem non plui pars una :

git: Hoc autem dixit de Spirilu quem accepturi compluta est, et pars super quam non plui, aruit
erant eredentes in eum, qui el ipsi domus sunt hu- {Amos IV, 7). » Civitas Babylonis est quae imbre
jus civitatis, in qua agnoscitur Deus, secundum divino non compluitur.quia civitas justi Jerusalem
illud: « Deus in domibus ejus cognoscetur,cum su- irrigatur; sed ex parte scilicet granoruni, non ex
scipiet eam. {Psal. xlvii,4). » Sed per quid cogno- parte palearum. Haec est de qua Amos ait « \ene- :

sciturin illis domibus? Per tegmen scilicet, id est runt duaj vel tres civitates ad unam civitatem, ut
per gratiam Spiritus sancti, ut ait Apostolus : biberent aquam,
non sunt satiatae (?7/zrf.,8). » Isti
et
« Uaicuique datur manifestatio Spiritus ad utilita- sunt fideles de genlibus et Judseis, vel de tribus
tem {Cor. xii, 7), » id est gratia Spiritus sancti, filiisNoe orti, qui veniunt ad civitatem unam,sci-
per quam apparet Deus in eo. licet sanctam Ecciesiam, ut bibant aquam vivam

Gloriosa igitur est haeccivitas.Unde David: «Glo- salientem in vitam «ternam, et non satiantur; hic
riosa dicta sunt de te, civitas Dei (Pi'a/.Lxxxvi,3).» ^ sciiicet, quia qui esuriunt et sitiunt ju£titiam,non
Inexpugnabilis,licet terrena, contra quam venit rex hic, sed in futuro satiabunlur.Quanto enim quis hic
magnus. Hic est rex Babylonis, id est confusionis, amplius bibit,tanto avidius quanto perfectius silit;

quem non sua virtusmagnum fecltetforlem,sed in- guslat, tanto vehementius^esiderai. Contra hanc
lirinitasnostia. Hic multis stipatus spirilualibus ne- venit Rex magnus,scilicet diabolus,praedo gentium
poneret eam
quitiis venil contra civitatera Dei, ut et posuit obsidionem in gyro, vallons eam sepiem
in solitudinem.Sed u»de venit? De Babylone,cujus vitiorum muris,septem spiritibus Dominiopposito-
rex est. Unde Vsritas ait « Venit enim princeps : rum, et exstruens munitiones blandientis prospe-
mundi hujus,et in me non habet quidquam {Joan. ritatis ac Sit^vientis adversitatis.
xiv, 30). » Quasi duae civitates sunt, Jerusalem et munitiones sunt portae inferni,dequibus Do-
Ilaec
Babylonia, permistaB corpore, sed divisae mente. minus,hanc civitatem Pelro commendans, ait « Et :

Una bonorum, scilicetnostraJerusalem,cujusprin- portae inleri non praevalebunl adversus eam (Maith.
ceps Cbristus est, quae incipit a primo justo; al- xvi, 18). » Porlafl sunt peccata ; mina;, blandimenla
tera raalorurn, cujus princeps diabolus est, a qua haereseos.quibus infirmi ruuntin mortem ;
qui non
requirituromnissanguis injustefusus.Ethaec diciur supra pelram,sed super arenain domum prolessio-
Babylonia.Hujus ';ives,cives Jerusalein affligunt et D nis suae aediOcaverunt, quia non simplici et vera
persequuntur. Duo ista regna contraria sunt, et intentione Christum sequuntur. Qui enim intimo
valde adversa. Duae isiae familiae sunl pluriiiium cordis amore, fidem percepit, omne quod ingerit
inunitaeetdiscordantes, justorum scilicetet injuslo- [/". ingruit], facile vincit. Talis ionge fil a portis
rum. Alia enim tendit in vilaui, alia in mortem. mortis, et locatur in portis vitae, ut annunliet Dei
Civea Jerusalem in libro viventium scripti sunt. laudationes. Unde Propheta « Qui exaltas me de :

Cives Babylonis, cum his qui in inferno sunt, de- portis morlis, ut annuntiem omnes laudaliones luas
putantur: de quibus dicitur : « Deleantur de libro in portis filiee Sion ix, 15). * Ecce porta
(P.^al.

viventium,et cunvjustis nonscribanlur(p6a/.LXviii, contra portas ;

portae Sioncontraportas Babjlonis ;

19). » Acquiescite ergo, fraires mei,ccnsilio Jeremise portffi paradisi contra portas inleri. Hae enim portae
dicentis: « Fugite de medio Babylonis,» id est vi- sunt virtutes, el quajque optiuia studia, per quae
liorum et confusionis, ut salvel unusquisque ani- ad visionem pacis pervenilur. Has nisi propheticns
mam suain. Qui enim non recesserit de medio ejusi sibi aperiri cupit, dicens : « Aperite mihi portas
 499 VEN. HILDEBEIITI GENOMAN. l-^l-ISC. 500
justitiffi {Psal. cx.x, i9). .. Ad quid ? « In-ressu9 in A omnia facta sunt.dignatus est fieri pro nobis homo
eas, conlitebor Dom.no, .. id esl laudem Domini pauper adeo. ut non baberet ul.i caput reclinaret;'
s^'^ 'icet paupcr.eraltameusapiens,
*"«11« c imo8apieniia
3»« State ergo m u- .
•
.
h.s port.s, fratres, et non ipsa, ..uaj ex ore Al.is.imi prodiit, primogenita,
prajvalebunt apud vos por.a. inrcri, neque capiet qua. attingit a f.ne usque ad fincm fortiter, el dispo-
V03 Rex ma^mus, sci.cet leo ascendens de cubili nit omnia suaviter
; (5«/,. vi.i, 1). Ilic est pauper
imo de cub.l.bus ieon.s coronas vobis comparabitis. ilje de quo Zacharius ait Exulta eatis fiiia Sion
: «
Uode ad sponsam sponsus ait in Canticis « Veni : jubila, fjjia Jerusaie.n. Ecce Rex tuus venit
tibl
de L.bano, sponsa mea. veni coronaberis, decubi- justus et Salvator.ipse pauper ascendens super asi~
.bus leonum.de montibus pardorum (Cant. iv,8).» nam et pullum asina. loquetur pacem geutibus et
;

Unde supra raemorabatur leo. H.c jara plures non potestas ejus a mari usque ad mare {Zadi. ix
9).,
modo leones, sed et pardi nominantur.quibus dae- Filia Sion et Jerusalem tccleaia est, i|ua3 nunc
per
monum mullitudo significatur, qui leonibus ob su fidem speculatur et videt pacem, quara in fuluro
perbiam vel violentiam pardis vero propter cru- videbit. !n specie
;
enim dicitur exsultatio et jubilus
delilatem.vel insidiarura variationem coraparantur pro hocsolemnitatis mysterio, quia Salvator noster
Leoni s.ngular.ter comparatur Luc.fer, inter alios super asinara ascendens, et Jerusalem veniens,
g
benelicio conditionis gloriosior
beneficio elor.osior:sed
sed ini.in
inilio electionis
filftp.linnis *^r,r,,y.,r^ ^^ ,.
;
tanquara ..
pauperet1 raansuetus,a ..
turbis cum ingenti
. .

[f. defectionis] delbrmior. De quo Isaias « Quo- :

gaudio el gloria est exceplus. Soluto enim a disci-
modo cecidisti.Lucifer, qui mane oriebaris ? »{lsa. castellum missis asino.eoquc ad Doininum
piilis in
xiv,12). « Oranis lapis pretiosus operimei.tum tuum adducto, eorumque vestibus super eura positis,
(Ex.ecli. XXVIII, 13). » Et Job: « Ipse esl initiura via- eoque desuper sedenie.plurimaoccurrit turba.quse
rum Domini {Job xl. 14). » Et de eodem « Draco :
stravit vesliraenta sua in via. Alii cffidebant ramos
isle quem forinasti ad illu.iendum ei (Psal,ciu,2G). »
de arboribus, et sternebant in via. Qui aulera pr£E-
Hic est enim draco ille qui de ccelo cadens.traxil se-
cedebanc, et qui sequebantur. clamabant « Ho- :

cum,ut ail Joannes,tertiam p irteni steilarum (Apoc. sannafilio David ; benedictus qui venit in nomine
angelorum. Talium Jeonum et par-
viii, -12). id est
Doraini, llosanna iu excelsis (J/u/t/i.xxi,9). .. Verba
dorum suntcubilia montes,idest superba hominum Cbristi et opera quae corporali exhibu.t praesentia,
corda Sed coronatur sponsa de cubilibus eorum, religiose et
:
suraraacum veneratione r^unt accipien-
duraejuspr8edicationeetindustria,illi convertuntur da. Qui enim audil ea aure audiendi, non negli-
ad Christura, in quibus anle regnabat diabolus, ut genti, ex Deo nalus esl. Qui aulem conlemnit, non
eo de cordibus
" eorum expulso
-V..-.X, et expugnato.et vero
^^pu.cucuc.vpuguai.u.ei,
-^
ex Deo,sed
ueo,sea ex patre diabolo est. Unde Verilas ad
rege Christo ingresso, vicloriaecoronam obtineant. ^ Juda?os loquens ait « Qui ex Deo est. verba Dei
:

Unde Apostolus : « Non est nobis colluctatio ad- audit, id est intelligendo
» opera quae facit. « Pro-
versus carnem et sanguinera, sed adversus prinoi- pterea vos non audistis, quia ex Deo non estis
pes et polestates tenebrarum harura, contra spiri- (Joan. vii, 37). »
lualia nequitiae in ccelestibus, (Ephes.M, 12).» Hoc Dominus igitur et Salvalor noster, spiritualiter
non hortatur Aposlolus, ut non contra hominem, Jerusalem, quae est vtsio pacis, appropinquavii, et
imo pro illo, sed contra diabolum.qui cum illo ope- ad Belhphage, quae interpretatur, domus buccae.ve-
latur et in illo. Oremus, ct quidquid possumus fa- nit, quindo incarnatus sanctam Ecclesiam, in qua
ciaiiius, ut diabolus expellaiur cum angelis suis,et est visio pacis. visitavit, eamque per confessionem
honilnea liberentur.Ipsi enim daemones quasi equi- sibi reconciliavit. Et misit duos discipulos,
id esl
tes pugnant in equis [cum] hominibus.Equilesigl- duos |.>raedicatorum ordines, alterum in gentes.alte-
tur occidamus, et equos possideamus, ut simus rum in circumcisionem.Duo autem missi sunt pro-
equitatus salutis. Unde et equitatus ejus salus. Et pter scientiam veritatis, et munditiam operis.vel in
aiibi; « Qui ascendis superequos tuos, et quadrigae sacramento geminae dilectioni.s, quibus bene lulgere
tuae salvalio(Habuc iii, 8). » Habenles igitur equi
o
tem Chr.stum. el asc u.orem, ducem ef rectorem,
-vi-. ' — D
debent Ecclesia?
wvi.iy.j^ 1:^1.1^.

stellum qnod
doctores, ei
,-3 itt^ iJuuLiirtJs, dixit e.s
et (11X11 eis Ite in ca-
« ite :ca-
cmlra vos est (ilallh.xxi 2). » id est
slemus in acie. Non celamus quia dicit Sapientia penelrale barbara et indocta mundi k'ca,quasi con-
tibi : " spintus polestatem habeolis t-uper te
Si tra posiii castelli moenia. Erat enim mundus pro-
ascenderit, locum luum ne deseras (Ecclc. x, 4), » phelica [,'. philoirophica] ralioiie,et
pharisaica tra-
et ei nedemiseris quod utique potes.auxiliante tibi
; ditione adversus Christum armatus. Et invenietis
paupere, qui de manu forti liberavit civittitem, do asinara et pullum cum ea. In asina significantur
qua subdit : « Inventus est in ea vir pauper et sa- 3S4 Judaei jugo iegis domili, sed tamen pcccatis
piens, qui liberavit urbem per sapienliam suam irretiti.In pullo populus gentium libcr el lascivus,
{Ercle. IX, 15). » Sed qui-; est vir iste ? Iste de qno cni nullus rationabilium doctorum frenura doctrinae
Zacharias: « Ecce vir, Uriens nomen ejus (Zarh. et correctionis imposuerat. Ideoque vinculis pecca-
Hic est enim unigenitus Patris F.lius.anle
XI, 12).»
torum irretilus erat, sed apotloii solverunt, pecca-
tempora de eo ioeirabiliter orlus, qui curn essel torum. vinculadissipan-es.secundum illud
«Quod- :

dives. Deus apud 383 Deum Patrem, per quem cunque solveris super terram, erit solutum et in
 :

501 SERMONES DE TEMl^OllE. — IN DOMINICA PALMARUM. 302

ocbI^s {Matth. XVI, Et adduxerunt eum ad

19). » A gnatorque ,justitiae,in quo homines magni eum imi
Jesum, el imposuerunt veslimenta sua super eum, tantur. lieo non potenlia, spd juslitia vincere
ut desuper sederet; quia divinis praecepliset gralia voluil, ut in hoc homo eum imitriri disceret. Sed
spirituali utriusque populi corda prius virlutibus qua jusLitia vicit supcrbum ? Ecce. Apparuit Chri-
nuda, ac viliorum sqnalore aspera ornaverunt, ut slus infiinuiH et huuiilis, in quo cum nihil morte
Christum [/. add. susciperent]... Minor autem turba dignum superlius invenerit, cum tamen ocoidil.
ponit veslimenta in via. Hi sunt qui corpora sua Ideoque debitorea quos tenebnt jusle perdidil,!ibe-
domaDt, mortineantes carnem cum vitiis et concu- rosque dimisit in eum credenles, quem sine ullo
piscentiis, ut Ghristo iter ad mentem parent,quia debito occidit. Sapienter itaque et callide lyrannum
non habitat sapientia in lerra suaviter vivenlium, ac proedonem geutium expvgnavH, et hominem libe-

nec in corpore subdito peccatis. Alii c«debant ra- ravit, Unde et praesago spiritu, el diaboli et mortis

mos de arboribus, el slernebanlin via. Hi sunt qui triumphatori, ac vilae largitori, lactentes infantes,

a sanctis Patribus bona sumentes exempla, aliis id est simplices et innocentes, ad locum passionis
etiacE normam Omnes,
[bene] vivendi proponunt.« suae venienli cura palmis occurrentes, impcriales

et qui praecedebant et qui sequebantur, clamabant cecinerunt laudes, dicentes « Benediclus qui venit :

Hosanna filio David [Matlh. xxi, 9). » Hosanna, id in nomine Domini Rex Israel [Matlh. xxi, 9). »
B Cujus triumphi gloriamhodieaancta recolens Eccle-
est salus et praecedentes igitur Patres, et qui mo-
;

derni fideiiter credunt salutem oranibus prsstitam sia, in signo crucis et vexillo celebrat solemnem
in niio David. Nerao enim sine (ide Mediatoris Dei processionem, virentes arborum ramos ac flores
et hominnm, vel ante incarnalionem, vel post,sal- cum palrnis posl vexiilum sanctaecrucis in manihus
Tus es?e potuit. Ipse enim est benedictus, qui a gestans, ut quae in figura repraesenlat, secundo
peccato singuiariter immunis, et i.'ratia ac vcritate opere spir tualiter inipleat. Ilabeuius igittir virorera

plenus, qui venit in nomine Domini, id est Patris, iramarcescibilis fidei, et flores tulgenliuin virlulum,

quia non suam singularem.sed Patris gloriam quae- et trondes (/. fruclus] honoruin operum ot sic in
;

sivit. Huic ergo omnes dicunt Hcsanna, id cst

:
simplicitate et innocentia velut pueri, triumphalem
salva, obsecro, in excelsis, ul scilicet nos ab interis Christi passionem etficaci memoria recolcntes « in
ad cQclestia perducat.et angelicae ru inae dispendium Sion levemus signum, » passionis Christi vestigia
restituat, terrena conjungens coelestibus. iraitantes.Hoc est signum,cujus meminit Ezechiel,
Jubilet igitur filia Sion, et exsultent mentes fide- dicens : « Signura Thau super frontes virorum
lium, quoniam talem habemus /?egem, in cujus gementium dolentium super cunctis abominatio-
et

nomine flectitur omne genu cajleslium, terrestrium nibus {Eiech. » Thau inlerpretatur consum-
ix, 4).

et infernorum qui praecinctus humilitate venit ad

;
G mavit, et habel figuram crucis, ideoque per thau
nos paiiper, sed tamen sapiens, qui per sapientiam intelligitur signum crucis.in qua est consumraatio

liberavit urbem. Hic eniin fortier ille evangelicus, nostra. Hoc ergo signum levetur, non abscondatur,
qui fortem armatum, id est diabolum alligavit, id quia « non venit lucerna utponatur sub modio, sed
est a seductione compescuit, et vasa ejus diripuit, super candelabrum, ut luceat omnibus qui in dorao
quia captivam duc(!ns captivitatem cum triumpho, sunt {Marc. iv, 11). » Et leveiur, inquam, in
spotia ejus detraxit, secundum illud : « Laetabor Sion, id est in aniina Deura speculanle, quae
ego sicul qui invenit spolia multa (P^a/. cxviii, 386 gerait el dolet super suis et aliorum abomi-
162). » Ad hoc autem magis usus est sapientia et nationibus, ut sicut frontibus signum crucis ex-
justitia, quiim potentia. Qui enira aequissimo jure, terius imprimitur, sic inlra aniraam insuetur fides
virtute polerat diabolum religare et vincere, post- passionis, ac studium iraitationis ; et per hoc con-
posuit quod potuit, ut ageret (juod oportuit. Tem- summabitur et perficietur, hic in juslitia, in futuro
peravit potenliam, exhibuil justitiam per suam sa- vero in gloria aeterna, quam nobis prsstet Rex
pientiam. gloriae. Amen.
385 Sapientia igitur fecit ut justitia vinceretur XXXIII.
Rex raagnus,non polentia, Diabolus enim vitio suae [) IN DOMINICA PALMARUM SERMO QUINTCS (55-56).
perversitatis amator est potentiae, et desertor oppu» Electione praesentis diei, fratres charissimi, my-

E ms. Sangerm. 383. Quidquid in hoc ser-

(55-56)
mone disserit Llildebertus
de vanis Dominicae Pal-
ma^-um nominibus,et de diversis ritibus in ea ser-
vatis. hoc tolum desumpsisse videtur ex Alcuino,
libro De officiis divinis, ubi agit de Doiuinica Pal-
marum. Quodipsum transcripsit incertus auclor,a
Wulfango Lazio edilus Anluerpiae anno 1560, sub
hoctitulo :« Fraginenium incerti auctoris.Deritibus
el c.-premoniis KcclesiaeHomanae, in anliquo codice
reperlum.» Hocaulem Cragmentumineodem volumi-
nesubnectitall(^ritVaginento,quodCaruloMagnotri-
buit.tanquam aupplementum eorum quae desunt in
illo Caroliuo, de iisdem ritibus, et quod e.Kstat etiam
inter Alcuini opera. Porro de his omnibus fuse el
erudite admodum egit noster Martenius in tract.De
divinis Qlticiis, cap. 20, De Dominica Palmarum
p. 188, ubi, ni fallor, lypographi error irrepsit
cum scripsit hoc Pascha vocari capilulariu77i, pro
forte cupitilaviura, qiiae vox magis accedit ad vocem
cnpitulavuntium, qua utilur hic Alcuinus, et post
ipsuin Hildcbertus. Hoc autem dicebalur etiain
Pascha j)t>lilum. et competenlium, id est a simul
competentibus requisilum, eo qiiod tunc catei.hii-
meni simul petebai.l de fidei articuiis persymbolura
cdoceri, quod illis concedebalur ; Ul qui, inquit
hic Hildebertu'*, ai graliam Dei percipiendam in
Paschali feslivilute tcsiinabanl, fxdem quam confileri
deberent ognoscerent.
 !

503 TEN. HILDKBERTI CENOMAN. EPISC. m

Bleria quibus fulget, debelis agnoscere, solliciti ut A plicicia corda fratrum, et minus erudita, exemplis
unde oriuntur loelitia; gaudia.quai celebramus exie- instruit, ne in via veritalis oberrcut. Illud Husanna
rius, docta niens discutiat interius. Sed ne super- totiesa pleberepclitum et ingemin itum.ddei noslrae
fluitas verborum aniiuis vestris gignat tajdiuiii,nia- unitalom, qua vivero dcbemus,signi(icat,quia licet
xin)e cum hujus diei ollicium in longissimis prolra- sitin plebe lidelium tam ordinis quain sexus et .-ela-
halur cantibu^s, et gratissiniis de Deo noslro jubila- tis diversitas, uno tamen ore, ct una confessionia
lionibus, dc ejusdem nomino,quod diversis vocabu- laude, Salvatorein nostrum clamare debemus, di-
lis distinguiiur.pauca vobis primum pra;libiire stu- cendo Ho-ianna, id est salvifica. Rtnim Hbbncum
:

debo. Dicitur enim dies Palniarum, sive florum et verbum, Latine expressuiu, sonat salvilica,3ive sal-
ramorum, nec non et HoMinna, Pascha Pelilunt, vuin fac populum tuum, sive totum mundum.Quia
seu Compelenlium, Copitulavantium, quae licet vul- vero huic diei t.ilia noinina ex convcnientibus mini-
gari more ila nominentur, omnia tamen certam et strorum [f. magistrorum] nostrorum sijjnificationi-
convenientem relinent significationem. Diesiiaque bus aptantur, quamlibel breviloquio demonstran-
Palmaruni ideo vocatur, quia in eo Dominus noster dum vobisesl quibus operibus nostri Salvatoris illu-,
in asello sedens, pro salute generis humani pas-su- stratur.Eteniin8icutsanclusevangelistarefert,Ante
rus, Jerosolyraam perrexit cui occurrit plurima sex dies veleris Paschae,qui ab hesterna die compu-
;
g
turba gaudentis populi cum ramispalmarum et di- tantur, venit Jesus Belhaniam in domo Simonis le-
versarum arborum, clamando « Hosanna, benedi- :
prosi, ubi Lazarum suscitaverat,et fecerunt ei coc-
ctus qui venit in nomine Domini {Matth. xxi, 9). » nam ibi,quoetiam Maria accipiens libram unguen-
Dies etiara Florura ideo dicitur, eo quod sancta ti, 388 unxil pedes Domini, et capillis suis tersit,

mater Ecclesia, in commemorationem tanti gaudii, pro qua re indignante Juda proditore,Jesus in lau-
hac die prae caeteris, annua revolutione flores bene- dem mulieris ita respondit : « Opus bonum operata
dictos et consecratos cantando portare voluit, ut est in me [Matih. xxvi, » caelera quae
10), el in
Redpmptori suo gaudens occurrere possit. Ncc non passione Domini de hujusmodicausa prosequuntur.
etiam dies Ramorum dicitur,quia ob eamdem cau- Quam boni operis consuetudinem sequens vir san-
eam non solum palmae, sed etiam virentes rami ab ctus Gregorius, hac ipsa die hesterna videlicet se
Ecclesiae filiis hodie portantur. Hosanna, siquidem totum dandis eleemo.aynis, pedibusque pauperum
hodie vocatur, quia plebs Hebrajorura 387 praece- lavandis, occupabat, ut quod devotissima mulicr
denlium sequentium Dominum, Hosanna, quod
et capiti, id est Christo, iste membris ejus, id est
interpretatur 5a/yz^ca, eidem Domino cantare vide- pauperibus, faceret. Unde dies eadem absque offi-
bilur. Pascha Pelitum, sive Competentium dicilur, cio proprio manens, ita intitulatur in Sacramen-
quia hodie symbolum, sive fidei sanclae credulitas ^ tario « Sabbatum vacat a statione publica,quando
:

compelenlibus neophytis tradebatur, ut qui ad Dei dominus papa eleemosynam facit. » De quo facto
gratam parcipiendam in paschali solemnitale festi- si florem alleguriarum capore vullis, sciiote quia
nabant, fidcni quam confileri deberent agnoscerent. unguentum.jui-titiam significat.ideoque libra fuisse
Competenles enim dicuntur, quasi i^imul peteutes, perhibetur.Qui enimjustitiam perfecle servat.pedes
id est gratiam Dei petcntes. Capilalavantiuni hunc Domini sine dubio Iavat,et qui misericordiam bene
diem appellat vulgus, quia hodie mos erat lavandi vivendo diligit, pedes illius unguento perunKit, el
capita infantium, qui ungendi erant Sabbato sancto qui abundanter pauperibus Iribuunt, capillis suia^
« ne forte Quadragesimaj observatione sordidati, pedes Domini tergunt. Domus ergo repleta est ex;
accederent ad unctionem. » Hsc hebdomada ideo ordore unguenli, id est omnis mundus fama tam
major dicitur, vcl quia major sobrietas in ea ser- devotissima? mulieris, et virtute fidelium illam in;
vatur, vel quia majus quam in caeteris hebdoma- talJbus imitanlium.Nam quod ante sex dies Pasch<6'|
dibus officium celebratur. DominusBethaniamvenit.significatquodhominem,^
HaBcdenominibus hujusce diei breviterdictasuffl- quem sexta feria conditum serpentina fraus perdi- i

r.iant, quorum qua^dam, ut ad lilteram intellecta dcrat, per Belhaniam, id cst domum obedientia
SMnt,iia permanent.quaedamaliud alle^forice signi- D t-ansiens,
eadem sexta feria proprio sanguine redi-
ficant. In omni enim scriplurM Veleriset Nuvi Te mere properabat. A qna praedicla civitaie Bethania|
stamenli, palma eemper victoriam significat. Per exii-ns crastina die, quinto videlicet die anle Pas-'
ramos igitur palinarum.illa victoria designatur,qua cha, quae est hodie, « misit duos discipulos in Je-
Dominus noster per mortem suam,mortem animae rusalem, dicens eis Ite in caslellum quod contra. :

nostrae fiestruxit,et per tropha;um crucisprincipem vos est, et irjvenietis asinam et pullum solvite, etl ;

mortis diabolum superavit. Per flore^ odor virtutis adducite mihi. Qui solventes adduxerunt illum ad
exprimitur,quo capta? fideles animae, Regem suum Jesum, et posuerunt super eos vestimenta sua, et
ad Jerusalem.id estsanclam Ecclesiam tendentem eum desuper sedere fpcerunt.Cum audisset [aulem]
comitaiitur.u: cum eo Pascha,id est Iransitura cele- lurba qiiaevenerat addieui teslum,quod Jesus per^
branles. cum eo ad ccelestia resurgere mereanlur. gerft Jp.rusalein^acceperunt ramos palmarum.et ve-
Psrramosarborumdictasignilicinturveterum pro- nerunt obviam ei, et clamabant: « Hosanna.bene-
phetarum.quos ille collectos in via sternit,qui sim- dictus qui venit in noraine Domini {Matth. xxi,2-9).
505 SKRMONES DE lEMPORE, — IN CORNA DOMINf. m
Sftd quia haec facta Doniini verbis evangelistoe ^ enim proditori.cura
tibus humiiUer loquitur. Judae
comiiiemoratit, ad liiteram satis patent, quoniam turba contra Dominum venienti, ait « Amice,ad :

ita fuerunt,ut sonanl, mysticus sensus pro brevi- quid venisti ? » {Ma/lh. xxvi, 50j. Simili 390 modo
tate pandenilus est. Duo namquediecipuli duos or- nobisait: « Filii,»qui hucusquepeccandoamereces-
dines praedicalorum, unum in circumoisione, aile- si;tis,beneoperando ueniie. Discedit enim (jeccator,
rum in gentibus, significant vel Petrum et Philip- ; dura peccat, sicut ipse diclurusesl in fine mundi :

pum, qiios misit Jesus Jerusalem, id estin sanctam Nesciovos {Matth. xxv, 12). » —« Discedite a me,

Ecclesiam, quorum aller, id est Philippus, Sama- omnes qui operamini iniquitalem {Malth. vii, 23).»
riam quasi asinam, alter id est Petrus, Cornelium Et sicut Psalmista ait « Neque habitabit juxta te
:

ex gentibus qnasi pullum ad fidem Chrisli per- malignus, neque permanebunt injusti ante oculos
duxit. Item per duo aniinalia, duo populi, Judaicus tuos {P$al. V, 6). » El si nescitis viam, audile me,

S89 scilicet etgentilis, figuranlur ;

quae in adventu quiaegosum via etveritas.et ego doce&o roi' limorem
iiscipulorum iigati erant,quiauterque populus vin- Domini. Quomodo ? 8i scilicet timeatis Dominum,
Bulis peccatorum suorum constrictus erat. Vesti- quia sicutait Saloinon « Initium sapientiee,timor :

menta aposlolorum, vel doctrinae sunt virtutura,vel Domini Et qui timet Dominum, faciet bona {EccU. :

Dpera juslitiae unde Psalmista

;
« Sacerdotes tui XV, 1). » Ad quem limorem invitat nos Psalmista,
:

B cum dicit: « Timete Dominum, omnes sancti ejus,

imluantur justiiiam {Psal. cxxxi, 9). » Turba autem
[ilurima, quas vestimenta sua in via stravit, innu- quoniam nonestinopiatiraentibuseum?(P5fl/ xxxiii,
onerabilem multitudinem martyruni significat, qui 10).» — « Venite,«inquit,etquare venireoporlet sub-
seproprioexuentesvestimento, pimplicioribus viam jungil: *. Quis est homo qui vult vitam, dilij,'et dies

aciunt, qua ad visionem pacis pervenire valeant. videre bonos?» (Psal. xxxiii, 13). Vitam proinittit,

r*er asellum in quosedebat Dorainus.simpliciagen- si venialis, dies bonos videbitis, si eum timeatis.

Jiiialis corda figurantur, quae veiul indomita, nullis Ncn est aliquis vestrum qui lotam pecuniam non
liscipliiiae retinaculis ligata iiianebat, ad simulucra expenderet, si per aliquot annos vitam suam au-
nuta, proul ducebatur, incedens, quam Dominus gmenlari posse cognosceret. Si ergo pro vita pras-
jrffisidendo et regeado, perducetial ad visionem pa- senti, quae tam fragilis est et tam misera, vestra
iis aeternae.Denique non absque magni causa sacra- expendere vultis.quare pro vitaailerna vos etvestra
nenti factum esse creditur, quod hac die specialiter non dabitis? Dies vocat bonos, claritatem suam
Ooiiiinus Jerosolymamtendens,ministeria jiimento- continuam, cui nullae snccedunt tenetirae, de qua ail

'um sibi adhibuerit.palmarum quoque et ramorum, Psalmista: Melior est dies unus.id est continua,
«

seu florum varia ornamenta circa se portari, Re inatriisluissupra miilia (Pjsa/.LXXxm, 11).» dierura
jemque et Dominum se appellari voluorit,qua3 om- C prssentiura. Quomodo enim potest nox esse, ubi

lia saspe Jerusalem veniens, antea fieri reciisabat. justiDeumvidebuntinterraviventium?Terraquippe

deonainquecum lanta uloria esl ingressus,ut quia vivenlium est ccelestis patria. Terrae enira tres

empus passionis suae jam inslare sciebat, Ju iaeo- sunt.Terraviventium est paradisus ; terra mortuo-
•um animos contra se excitari cogeret,ut per mor- rum ubi raors perpetua, id estinfernus; terra et
era corporis sui mortcm animarum nostrarum de- mortuorura et viventium, scilicel hic raundus, ubi

itrueret. Ergo, fratres dilectissimi,quia passionem
llius recolimus et si pro illo mori non possuraus,
;
juia, pacificatis Ecclesiae caluraniatoribus bellum
commisii sunt boni et mali.Quomodo aulem ad vi-
tam illara, seu ad terram venire possitis,docel, cum
ait: « Divertite a maio, el facite bonum {Psal.

!um non habemus, vitia tamen membrorum no-

eis xxxiii, 15). » Duo quippe sunt necessaria ad perfe-

itrorum mortificare curemus, utpost luctum pas- ctionem salutis, vitiorum eradicatio, et virtutum
lionis, gaudia resurrectionis capientes.cum eo de aedificatio. Non sufflcitenira mundura esse [avitiisj,

^itiis ad virlutum celsitudinera resurgere queamus. addatur meritum.Quod utrum-

nisi operalionis bonae

^men. que posuit Psalraista, cura quaeril: « Domine, quis

XXXIV. habitabit in tabernaculo tuo,aut quis requiescetia
IN COENA DOMINI SERMO PRIMUS (57). n raonte sanclo tuo Qui ingreditur sine raacula, et .''

« Venite, fiiii, audite me timorem Domini do-

; operatur justitiam {Psul. xiv, 1,2). » Unde Grego-
( cebo vos {Psal. xxxiii, 12). » rius: Nec bona accepla Deo sunt, quae ante ocu-
«

Audistis, fratres charissimi, quam dulci voce» los Dei maloruin admistione maculantur. Idemque
juali affeclu revocat vos mitissimus pater non vos ; per Saloinonem dicitur « Qui in uno offendit, :

non exterritat
ilienat, ves, sed patria voce vos ad multa bona perdet {Eccle. ix, 18). » Hinc Jacobus
smendalionem invitat. Dum promittit spem veniae, atlestatur, dicens « Quicunque totam iegem ser-
:

lat lociim pojnitentiae ; hosles provocali estis (58), vaverit, offendat autem in uno, factus est omnium
it tamen vos filios vocat, dicens « Venite, filii.au- : reus {Jac. ii, 10). » Hiiic Paulus ait : « Modicum
lite me. Dum vos vocat filios,vult ut patrera reco- fermenium totam inassam corrumpit (/ Cor. v),6.»
;noscaiis. Dulcis eaim Dominus [etiamj iaimican- Declinate ergo a malis,ne illa imposterum fcicia-

(57) E. Victorino cod.

(58) Id est,ut hostes ejus vos peccando gessistis,
 »

307 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 808^

tis. Declinate a malis, de praeteritis 391 suspi- ^ magna lurba comitante, resuscilalus (60) Lazarus :

rando, gemendo, et confessione et pdjnitenlia di- qu Uriduanus et jacens in sepulcro a Domino piora-
iuendo. Sed aiii facilius pro varielate culparum tur, lapsis removetur, rnagna voce clamatur:
surgunt ;
alii vix aul nunquam surgere voiunt. De « Lazare, veni (bras Non enim facili
)Jo(in. xi, 43). »
quorum numero suntqui adulantibus ac.)uiescunt. vocevocandus erat.quitam longa morle tenebatur.
Lmguae enim adulanlium, ut ait Auguslinus (59), De gravitate peccati dolere nos docet Dominu8,cura
animasin peccntis. Undebene perSalomo-
alligtint proxl^iium in consuetudine prava jam felentem et
nein dicitur:« Fili mi, si te lactaverint peccatores, alios exempli fetore corrumpentem, videmus mor-
non acquiescas eis {Prov. i, 10). » Peccatores enim tuum Vocandus est alta voce, quia publice
esse.
lactant, vel cum perpetrata [/". perpetranda] mala corara Ecclesia redarguendus est,si a consuetudine
blandirneDtis inlerunt, vel cum perpetrata mala fa- prava, privatae vocis correptione non possit rcvo-
voribus exlollunt, sicut ait Psalmista « Quoniam : cari. Unde Dominus « Si peccaverit in te frater
:

laudalur peccator in desideriis animae su«, et ini- tuus, ccripeeum inter te et ipsum soIum.Si te non
quus benedicitur (Psal. x, 3). » Unde Dominus, qui audierit, adhibe tecum unum vel duos testes.Quod
trcs mortuos suscitavit, cum unus ex discipulis ei si non audierit, dic Ecclesiae {Matth. viii, 15,17). n
diceret « Domine, perraitte me primum ire et se-
: Hi sunt illi ieprosi, qui debent ejici extra castra,
pelire patrem rneum (Mattli. viii,21), » respondit ei : donec mundati sint. Lepra est morbus occupans,et
« Sequere me, et dimilte mortuos sepelire mortuos videns [/. nitens] ; huic coraparatur publicum pec-
suos (ibid., 22).» Tres mortuos suscitavit Doininus : catuin.quod alios corrumpit et omnibus innotescit.
quartura nuntiantibusdiscipulis agnovit,nec tamea Und'i Dominus inEvangeiio praecepit leprosis:« Ite,
resuscitarecuravit. Iste mortuus significat illos qui ostendite vos sacerdotibus (Luc. xvn, 14).» Haeo
perlinguasaduianliuminusnra pravaBfousuetudinis oslensio publicam ostensionem toti Eccle^iae factam
dnpnrauntur.Quod autemnonsuscitaviteum,si;j:ni- significat. Ideo [publice peccanles] publice debent
ficat qund vix a vitiis surgpre possunt. Unde be-
illi paenitere, ut qui alios peccati exemplo conlamina-
nedicilur:«Dimittemortuo8sepeliremortuossuos.» verunt.eosdera publice [pcenileado]ad poenitentiam
Mortui mortuos sepeliunt, cum peccatores peccato- invilent. Non pudeat vos igitur, fratres, quosdam
rem favoribus extollunt. Sed qui peccalorem lau- vestrum extra Ecclesiam pcenitere, hoc fit dispea-
dibus persequuntur, exstinctum subiter verborura satorie [ut resurgant]. Quod fieri voluit Dominus,
suorum aggere abscondunt. Alii vero sunt i^uscitali vestrae et aliorum utilitati providens. Recognoscen-
s.Redemptor enim puellam in doraoju-
diversis loc veniam postulent. les igilur peccata, cum jzeraitu
venem extra portam civitatis, Lazarura auteiri in excu-Lex enim iniquitatis est peccare, et peccata
sepulcroresuscitavit.Similiterraortuu^jiicetindomo C sare. sicut Ada^n, qui non solum peccavit, sed ia
qui latet in peccato,cujus scilicet pcccaturn non est alium peccatum Iransfercns excusare se voluit, di-
probaiura.Exlraportam mortuuspducitur,cu|us ini- cens : « Mulier quam dedisti raihi, dedit mihi dajj
quitasusquead verecundiara publicae perpetrationis ligno.ei. comedi (Geu m,l2j.
« Voluit igitur in mu-

aperitijr.S^puIturagagg^-reprimilurqui perintnrpre- li"rem culpira vel torquere, vel vertere,et etiam in|
tationem [/, increpationein^suaeconsuetudinis pres- Deum. Cnm eoim
Mulier d^dit mihi de lignoj
dicit :

sns gravatur. Sed homo miserator ad vitam rnvocat ad raulierem vultrefundere culpam ;cum subjunf^it,]
[morluos,]qui divin-t gratia, nonsolura in occullis, « quara dedisti mihi,» quasi Deum infamare cupitJ
sed etin apertis iniquitatibusraortu )s,el molecon- Muliervero in serpentem culpam reflectit, dicens
sut?ludinispressos,respectusui lurainisillustrat. Et « Serpens decepit rae (ibid., 13). » Htinc excusatio-

hicevidenterdaturintelligere, quiaquiinabscondilo nem praeienditis, cura dicitis : Diabolus coegit me.

peccat, absconse per privatara confessionem, sicut Quid aliud est, diabolus me coegil, nisi,« serpens
puella in domo,resuscitandus est ; el qui peccatum decepit rae ? » 393 Ecce illa quae in peccalura nos
publicavit,publice poenitere debet,3icut adolescens submersit, et mortis raaculam excusatione sua
in publico ad vitain restitutus est. Et in resurre- nobis dimisit.
ctione puell* jubetur turba exire, exceptis paucis Itaque non hurailiteriniquitatem veslram cogno-
j)
arbitris, scilicet patre et raatre, quibus praecipitur scitis, cura eam aliquantulum a vobis excusationia

nc alicui manifestarent. Similiter de levioribus fastu sublevatis.Non dicitis cum Psalmista « Quo- :

absconsis 3911 peccatis, privata poenitentia danda niam iniquitatera meam ego cognosco.et peccatura
est,et tacenda culpa,et quia leviorfuit ejus resusci- raeum contra me est semper (P«o/.l,5). » Scindite
tatio, comparavit dormitioni morlera ejus dicens :
Dotius curda vestra, et non vestiraenta vestra hu- ;

« Non enim est raortua puella, sed dormil (!ilallh. miliatiprosternitevosquotidiein terrara,cadile ante
IX, 2'i). » Ei iHcili voce resusciiata est, cum dixit :
faciern vestrara.Duobus modis fit casus.ante scili-
« Puella, surge {ibid., 5). » Sed juvenis ia publico, cet et retro. Retrocadere iraproborum est,et electo-

(59)Tom. IV, in Psalra. ix ; nov. edit. « ad cujus resuscitationera Christuscorara oranibus

(60) Hic videlur aliqiiid deesse,i]uoil sic forte pos- tangitIoculum,idestsalubri verecundia percussum,
seisuppleri « Juvenisin pubiico, ma<;naturbacomi-
: ex iniquitatis locuK. retrahit. Lazarus, » etc.
taate,resu8citatus,peccatorem publicum designal,
 509 SERMO\iES DE TEMPORE. IN CGENA DOMINI. 310
rum fist in faciem cadere, id esl de perpetratis A indulgentia ad tempus in Fcclesia vel recipiuntur,
malis crubescere.Qui retro cadit, ibi cadit.ubi non ut integrum corpus esse t^audeanl, et de peccatis
videt, sic improbi ruunt in a;lernamdamnationem, resurrectione hujua festiviiatis ad superna gaudia
nec casum suum provident. Sic Judai volentesca- pervenire, prsstante Domino nostro Jesu Christo,
pere Christum, cccidprunt retrorsum, juxta Psal- qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in
mistam Avertantur retrorsum omnes qui oderunl
:« saecula saeculorum. Amen. •^
Sion {Psnl. xxiv, 5). » Sed qui in faciem cadit, vi-
det ubi cadit.Ila Job.auditis multiplicibus adversi-
XXXV.
tatibussuis.cor.^-uitin faciem,et adoravit Dominum. m COENA DOMINI SERMO SECDNDUS (62)

Pensate ergo, fratres charissimi, peccata vestra « Pone mensam, conlemplare in specula come-
simpliciter[/'. humiliter] luere.quia omne peccatum « dentes et hibentes; Surgite, principes, accipite
aut in praesenti, aut in futuro punietur.Melius esl « clypeum (Isa. xxi, 5). »
ergo hic lemporaliter puniri quam in futuro sem- llujus diei sacramentum ingenticordisdevotione,
pitorne cruciari. Melius est ergo hic exlra Eccle- ac corporis moderatione esse ceiebrandum, ulrius-
siam ad tempua quam extra Jerusalem ccelestem
quepaginaTestamenticontestatur.Isaiasnamquein
exsulan sine tempore. Poenitenlia est medicina spiritu sapientije coenae Dominica? providens
g mystc-
animae, qua puniuntur peccata, proinde vocata poe- rium, exactissima diligentiaad illius observantiam
nitentia (juasi |)unitiva,eo
quod homo in se puniat hortatur, nihilominusaccedenti modum insinuans,
quod male commiserat. Hac de causaqui poenitcn cumait « Pone men«am contemplarein spcculaco-
:

tiam agunt.capillos nutriunt et barbam,ut demon- raedeates etbibPntes.Sur;.'ite,principes,accipite cly-

strent abundantiam criminum, quibus caput,id est
peum. » Sacra est ista el salubris exhorialio, qua
meiis seu anima peccatoris gravatur. Gum enim nobis custodienda quatuor indicantur, ut ad tanta
dicat Apostoius : « Vir, si comam nutriat, ignomi- stcraTnenla digni communicare 395 inveniamur,
nia est illi [1 Cor. ignominiam susci-
ii, 14),» illam scilicet, mensae positio, speculee contemplatio,?nr-
piunt pcenitcntes propter merita peccatorum. In
rectio el clypei acceptio ; ut his insij,'niti, non in
cilicio,quod de capris fit,poenitentes se cruciant, ut
ju^licium, sed in vitam edamuset bibamus.Hic ordo
pcccatorum memoriam, quae per capras intelligun- mirabilis, plenus doctrinae et gratiae elucescit Prius
tur, habeant. Ginere asperguntur, ut sint
memores enira jubemur ponere mensam, inde, contempiari
quia cinis sunt, et in cinerem ibunt. Hodie.fralres
in specula, deinde surgere
et accipere gladium et
charissimi, pocMilci.tes reconciliantur, ut ad perci-
tandera comedere et bibere. Sed quaenam est haec
piendum corpus Dominicum in Dominica Uesurre.
mensa, et quomodo ponitur? Haec mensa non est
:tione pra?parentur hac die a sanctis C carnaiis.sed spiritualis intellectualis magis quam
• et fuii ideo in
;

Patribusreconcil.atio394constituta poenitentibus, visibilis. Fidei haec speimensa.nondum

non figu- ;
juia Dominus hodie in coena sacramentum sui cor- ralis, non umbratilis sed vitalis et sanctificabilis.
;

^oiisprimuniconfert, acdiscipulissuisad perci-

Triplex siquidem mensa nbbis commendatur in
Jiendum tradidit. Gum ergo perceptio Dominici sa-
Scriptura, una in lege, secunda in Evingelio,tertia
:ramenti usque in diem Paschae propter gaudium
jn coelo prima Moysi, secunda Christi,"tertia Dei.
;

Dommic* resurrectionis differatur, dignum visum Prima fuit in figura, secunda in veritate,tertia erit
ist ut m eo die, quo primum consecratum est «n claritate. Prima enim docet, secunda perficit,
!orpus Domini, et traditum Judajis, prajparentur tertia glorificat. PrimH in litlera, secunda in spi-
ad perceptionem, qui reconciliantur ad
.eccttturcs
ritu, tertia erit in requie. De raensa prima scrip^it
edemptionem Sicut ergo estis parati in exteriori-
Moyses,Domino adeum dicente «Facieset mensam :

.us.itamentishabitaculummundum ad Dominum de lignis setim, et inaurabis eam auro purissimo

^estrum suscip.endum pr^paretis, ut vos
membra ^Exod. xxv, 23). » De secunda aitApostolus « Non :

-hr.s 1
cum cap.tejungi possitis, et cum eo in aula potestis participari mensa^ Christi et dajraoniorum
oelesl. vit^ iBlern^ parlicipes fieri (61). Sed qui (/ Cor. x. 21). » De tertia loquitur Verilas in Evan-
eco.ic.l. mtur, al.i finila poenitentia parati ad cor-
D gelio, dicens : « Ut edatis ot bibatis super mensara
.us Dom.ni percip.endum alii nondum d.gni sunt
; meara in regno meo {Luc. xxii, 32), » vel Dei
acramentura,qu.a nondum pcnitentiam finierunt, Mensa igitur quam hic propheta commeraorat.
ed ad gaud.um tanta. fest.vitatiscommunicandi
ex Dominica ccsna est, ad quam non licet accedere
 D ;

)11 YEN. HILDEBKRTl CENOMAN. EPISC. 51:

8chismaticis,9usurronibus,detractoribus,omnibus- A imitandum oxtra castra corporum,et paticntor por-
quetuberiiaculo carnisdescrvienlibus.De quoApo- lantes ejus crucis improperium, id est passionis,
slolus : . Habemus,
inquil, « altare, de quo non
>. quaj incredulis improperium est et irrisio.nobis
au-
habent poteslatem edere, qui tabernaculo deser- lem sanctificatio et redemptio. Claudamus igilui
viunt, sed quorum corpora cremantnr extra castra exlerioribus illeceLris ostia sensuum.exlra castra
{llrbr. XIII, 10). » Veleris legis consuetudinem tan- id est corporis delicias, exeunles ha; sunt enim ;

gcns hic Apostolus, mysterium sacra: intelligenliae usque ad quas descendit terra.et perquas
fenestr;^
insinuat. Secundum legem enim in festo propitia- mors descendit, nisi eis apponatur custodia, qua
tionis, seu expialionip,inler castra
Jerusalem vitu- repellantur noxia. Unde vir propheticus orat
lus et hircusimmolabantur, quorum carnes exlra « Pone, Uomine,custodiam orimeo,velad litteram,
castra cremabantur,nec erat licitum alicui laberna- cordi meo, el ostium circumstantiae, vel continen-
cula deservienti ex
illis edere {Levil. xvi,27 etseq.). tiffi labiis meis {Psal. cxl, 3). » Si enim labiis e1
Ecce umbra, ecce figura verilatis. Christus enim oculis, aliisque sensibus apponantur ostia, id esl
vilulus est et hircus. Vilulus, quia in virtute et po- custodia,obicisque repagulum,non avolat cor homi
testate docens, mugitum praedicationis toti mundo nis ab eo, videns in desideriis tumultuosis vanita-
cdidit,acgemino cornu crucis et charitatis, vitio- p tem sed in unura colligitur,utad precandum
;
Deun:
rum obstacula propulsavit, duorumque Teslamen laveniatur, et inventum apud se, Dei veritatem in-
torum fastigiis.quasiduplici furca rationis hffireti- veniat in se. Sic enim David « Inveni cor meum ul
:

cas importunilales, et omnis scientiae adversusve- orarera ad te,Uomine» (63). Vix enim aliquando
ritatem cathoiicam se extolientis, blasphemiam bomo
valet cor suum invenire 397 variis avolatio-
conquassavit. Ipseidem est hircus in similitudi- nibus in diversos
:
ambitus tendens.cui cuncta vana
nem Non enim carnem peccali
carnis peccati. » placent.quod insatiabili concnpiscentia in plurima
suscepit, sed similitulinem pjus. Hic er^o in mys- fertur, et clrca plurima turbatur,non inveniens re-
terio vitulus et
hircus intra castra Jerusalem est quiem, quae non esl vera in [terraj morientium,sed
immolatus vocibus et judicio Judaeorum mortem in viventium regione.
39<l» ejus inclamantium. Unde Marcus eum cruci- Igitur corporis ad fenestras imponamus ostiura
fixnm hora tertia tlicit {Marc. xv, 25), quem alii continenliae alque constanliae.ul Dei custodia ser-
evangelistae hora sexta passum nuntiant {Luc.xkui, vemus corda ncstra.Osti.iria enim non bene custo-
44), quia hora Judaeorum intra Jeru-
terlia linguis diente ostium, Isboseth occisus est ab hostibus
salem scilicel, hora sexta manibus gentilium mili-
(// Reg. IV, 5, 6). Dina quoque filia Jacob egressa
tum, extra castra in Calvariae loco crucifixus est. utvideret mulieres regionisGhananaeorum,corrupta
Ejus itaque carnes igne passionis extra castra in C est a Sichem filio
Hemor Hethaei.principe illius ter
cruce concreraatae sunt. Allare ubi cremabantur rae, eamque tristem delinivit blanditiis (Gen.xxxiv,
carnes, altare est Ecclesiae, ubi consecratur quoti- et seq.).Egrecliturautem
1 Dina,ut mulieres externae
die corpus Christi el santruis. regionis videat,cum mens humana
honestae conver
Hrtbemus igilur altare coeleste^scilicet sacrificium
sat.ionisacdivinaecontemplationisstudianegligens,
corporis et sanguinis in altari consecraluro, de quo vanitatis negotiacurans, atque curiositatis actibus
nonhabent potestatem,id estliceniiam edere,quita- se implicans, extraordinis rectitudinem evagatur;
bernaculo, corporis voluptatibus ac dciiciis
id est
qnam Sichem princeps terrae opprimit,quia inven-
deserviunt, id est plene sentiunt facientes curam tam in curis exterioribus ac vagis
occupalionibus
carnisetiamindesideriis.ut sunt fornicatores,adul- diaboius corrumpit,ac per iniquitatem sibijungit
tei-i, ebriosi, cunclique concupiscentiis carnis.ter-
Et quia mens a culpa resipiscens,dolore afficitur,
renisque opinionibus Deo inimicis inservientes. et admissum [scelus] flere conatur,corruptor ince-
« Qui eniui manducat et bibit indigne.judicium sibi ptorque deoeptorqui] diabolus tristem delinire
[/.
manducaletbibit.» Sed his licet edere dnhocalta- spem vacuam ac securitaten:
nitilur blanditiis,dura
ri, quorum corpora cremantur extra castra, id est
falsam ante oculosreplicat,quaienu3 utilitatem tri-
qui extra conversionem [/•. conversionem] saecu- stitiaj Modo enim aliorum graviora facta
tollat.
lirium CHrnaliumque hominum, fervore Spiritus proponitmodo nihilessequod factum est [suadet.]
;

sancti accensi. consumunt quidquid in ipsis car- Modo Deum esse misericordem loquitur,et tempus
nale est atque fluidum, el libidinosum, macerando ad poenilentiam pollicetur, ut dura per hffic mens
carnem, et mortificando membra sua, pugnanles decepta ducitur, pcenitentia differatur,ut in futuro
cuui vitiis et concupiscentiis. Nam et Jesua, ut sui nulla bona |>ercipiat,quem nunc nulla mala contri-
exempli forma nos instrueret, extra castra, id est slant, et tunc plenius absorbeatur suppliciis, qui
corporis voluntates ac desideria, inde vero extra nunc exsultat in rebus pessimis.
portam passus est. Porta enim civitatis est sensus Cavnamus, fralres.ne seducamur his portisatque
corporis, in quo nullo peccavil Christus. Et nos fenestris, quibus ducimur, et m interio-
in exteria
igitur ejus exemplo, osiio sensuum intus clauso, ribue praedain patimur [/. praedae patemus]. Quod
cxtra carnia desideria patiamur, exeuntes ad eum sanctus Jeremias deplorat, dicens « Oculus meus :

(63) Yulg : Invenit servus luus corsuum ut oraret te (U Reg. vii, 27).
 513 SERMONES DE TE^iPORE. — IN CCKnA DOMINI. 514
depraedatus est animam meam {Thren. in, 49). » A et biberitia sanguinem, non habebitis vitara \n vo-
Alii sunl ocuii carnis, qui aperiunlur ad malura bis {Joan. vi, 54); » et dixerunt « Quomodo
; : potest
alii menlis, qui transeuntin unum.ut una mensin hio noois dare carnem suara ad manducandum?
unum exsultel Deum.Isteautem oculus qui animara Quis potest eura audire ? Durus esl hic sermo
depraeiialur^oculus estcarnis,cujus officiumestquae {ibiii, 61). Et abierijiit retro.
for.s videril, inlus nunliare; oculus tentationis, Sermuilaquo de tam sacramento durus
iaeirabiii
quia per eum tentamur. Unde « Qui viderit mu-
: est,sed infidelibus et incredu!is,qui mensara Domi-
lierem ad concupiscendam eam.jam mcEchatusest nicam in cordium penetralibus ponere non polue-
eara in corde suo (Matlh v, 26). » Mortis oculua runt, dicentes secundum Jeremiam : « Mittamus
est, quia ex eo mala generatio. Hic ergo oculus de- lignum in panem ejus {Jer. ii, 29). » Ipse est enira
praediilur aniraam, dum pereura, qure oculis exte- p;tnis qui de ccelo descendii,qui vitara dat mundo,
riu3 cernimus, ab interiorum et coelestium amorc, in quem mittunt lit;nuin, qui ejus verilati atque
in ea quae foris sunt concupiscendo egreditur. Ma- siiavitati, 399 auditu fldei non obsequunlur, sed
neat igitur Dina nostra, id est anima,apud patrem pertinaci raentis duritia recalcitrant.His durus ser-
domi ; non egredialur 398 curiose tracta de domo rao bonus, quia est eis odor morlis in morlem
mentis videre mulieres alterius regionis,ut omissis credentibus vcro et acquiescentibus, est odor
g vitae
virtutibus et [bonisl studiis,mundanis serviat leno in vitam,quemadmodum non dijudicantibus corpus
Comraendatur namque Jacob in Scriptura,eo
ciniis. Doraini, et ad ipsum. si::e probatione accidentibus
quod dorai habitab;it,Esau Iratre venationi vacante. judicium est et mors. Ait enim Apostolus : « Qui
« FacLus est, inquit, Esau vir gnarus venandi, et manducat etbibit iadigne,judicium sibi manducat
homo agricola : Jacob autera vir siraplex,habitabat et bibit (/ Cor. 19. » Indignus est qui in crimine
ii,

in fabernaculisfGert. xxv, 27). » Quid in Esau vena- est, qui in voluntate peccandi manet,qui irreveren-
tione, nisi eorum vitia figurantur,qui in exteriori- ter tractal, et indevota mente accedit ille reus est,
bus voluptatibus fusi, carnem sequuntur? Qui et tesle Apostolo, corporis et sanguinis Domini, quia
agricola este dicitur, quia amatores hujus saeculi de bono male sumpto maculam trahit, quia et (juae
lanto magis exteriora incolunt, quanto inleriora sancta sunt, malis obsunt et bonis sunt ad salu-
;

sua inculta rel'nquunt. Jacob vero simplex domi tem, malis ad judicium. Sanctura enim est quod in
habitare dicitur, quia omnes qui curis exterioribus hac mensa accipimus.Nec ideo reus est qui accipit,
spargi refugiunt, simplices incogitatione et con- quod illa res raalu sil quam accipit sed quia
[J.
ia ;

scientisehabitationeconsistunt.Domienirahabitare, suraendo] male malus accipit, quod accipil.In pran-

est intramentisclaustra se restringere,etnon exte dio igitur cavendum est male accipere bonum (64)
rius per desideria [ se ] dispergere, ne dura ad ^ quia male acceptum obest raalis,
sicut e converso
raulta foris inhiat, a se ipsis alienatis cogitationibus raala patienter supporlata prosunt bonis.Ponater-
recedat. Sic ergo extra castra carnis exearaus, e* go unusquisque mensani, id est probet seipsum,
igne spiritus t;oncremeraur,ut a cordig clauslris,id amando fidei rectitudinem,' purgando se lamenlo
est a mentis secretis,
non recedaraus, ibique nos poenitentiae, ut peccata sunt quotidiana, saltera
si
probantesraensam ponamus.Sed quomodo ponenda non sint mortifera; et dimittat confratri accessurus
est haec mensa ccslestis, et ubi ? In corde
utique ad altire, dicens « Dimitte nobis debita nostra,
:

poni debel. Quoraodo ? Per fidem, ut corde creda- sicut et nos dimiltimu.s debiloribus nostris (Malfh.
mus aliud esse quam videatur. Videfur quidem pa- vi,12).»Alioquin judicium damnalionis manducat,
nis et vinum, sed caro Ghristi est, qui pro nobis scilicet sibi, non tibi, si bonus es.Securus ergoto-
pependit in cruce, et sanguis, qui pro nobis fusus lera maluin bonus.ut venias ad praemiura bonorura,
est in peccatorura reraissionera.Aporte enim Verifas quia noa te valet inquinare malus. Nara et Judas
ait: « Aecipite; hoc est corpus meum, quod pro curaPetroconversaripotuit^sed eura iniquinare non
vobis tradetur {MaWi. x.xvi,26). » Et iterura : « Ilic valuit, et ad ipsara ccenara Dorainicara pariter ac-
est sanguis Novi Testaraenti,qui pro multis effuude- cessit sed Petrus accessit ad vitam, et Judas ad
;

tur (i6;V/., Quasi sacramentura aliquod cora- D raortera, quara raeretur oranis
28(. »
qui non dijudicat
raodavi [/. coramendavij vobis, ubi aliud videlur, corpus Domini, ab aliis non discerneas cibis. Qui-
aliud signiflcatur et conlinetur. « Verba » ergo dainsingulari veneratione ae devotionis paerogativa,
« quae loculus sura vobis, spiritus et vita sunt sed indiscrele sumunt et negligenter.
Pone igitur
{Joan. VI. 64), » id est spiritualiter intellecta, vivi-
mensam, fide ac gemino pedo
charilatis aocedendo,
ficant. Non enira sic sacraraentura corporis et san- ut illuraineris. Ait enira Propheta « Accedite a»! :

guinis tribuit m
escam,ut naturaesuaR pratiatur [/". eura, et illurninaraini {P.sal. xxxiii,6) ; » et hic post
patiatur] soctionem, ut morsibus in frustn dilace- raensam subdit: Contemplare inspecida. Nisi enim
retur velut caro quae in raacello venditur,sicut rati quis per lidera mensam in corde posueril.non me-
sunt carnales, et illi ignari discipuli,qui Verilatem retur contemplari in specula, id est in Scriptura,
audientesdicentem: « Nisi manducaveritis carnem, Ait enim Isaias « Nisi credideris, non intelliges
:

(64) Phrasia Hildebertina.Vide epistolam 71ib. i.

 515 VEN. HILDKKERTI CENOMAiN. EPISC.
siel
(65) Isa. vii, 9). » Fidcs enim invisibilium et occul- A bemus, cum propheta perdiem contemplationis.etj
lorum aperil inlelligenliam mysteriorum.Unde vir noctem actionis; seu per diem prosperilalis, et:
proijhelicus « Bunitatcm, pt disciplinarn et scien-
:
noctera adversitatis,ut sic contemplari valeamus ca
tiuiu doce me, quia riiandalis tuis credidi {Psal. quae in mensa nobis proposita sunt. Non est 401
cxviii, 66). » Et alibi : « A inandatis tuis intellexi eniin cajlestis illa mensa vacua et inanis, sed pre-i
{ibid., 104). » Non dicit, mandala, sed a raan- tiosissiinis est referta epulis.In
hac sunt opulaloriai
datis, quia
mandatorura custoiiia parit intelli- et refectoria quibus adjuti a spirituali
fercula,
gentiatn arcanorum. Unde: « Goncupisli 400 sa- inediae famae liberamur, ne oculi mentis prae inopi
pientiam? Serva mandata, et Dominus priebebil Uode Salomon
langueanl. : « Cum sederis ad men
illam tibi {Eccli. i, 33). » Alioquin tibi dicetur sam
: divitis, vide quae tibi apponuntur, et scito t
« Altiora te ne qiiaesieri?,et foniora (e ne scrutalus similia debere ei praeparare {Prov.xxiu, 1). . Ho
fueris.sed quse pro^jipit tibi Dominus cogita semper enim exigil aeterni dator convivii. In his verbia
{EccLi. III, 22),ante perceplam et post
scilicet,
1)
vere sonuit spiritus consilii voce suavi et terribili
perce()tam sapientiam. Ante, ut percipias post Vox suavitatis est
; obedientibus, terroris coutem
plenius percipias. Speculae autem comparantur nentibus. Vivent qui recipiunt, peribunt qui reji
Scri|itura3,quiasicut despecula longe prospicimus, ciunt recipientibus pra>mia, rejicientibus aelerna
p :

hosliuuique incursus et assultus prsevidemus, ita dabuntur supplicia. Ubedientes scribentur, inobe-
Scripturae intellig«-ntia, et longe post futura cerni- dienies proscrihentur. Sed quis est hic tantus di-
mus, et abdita mysteriorum allegoriarumque opa- ves? Hic est puer pauper et sapiens, qui cum sit
citates, quasi e longinquo adhuc videmus,quia per dives Deus apud Deum Patrem, voluil pro nobia
speculum ct in asnigmate, non speciei revelatione pauper fieri, ul sua paupertate nobis divitias cce-
iniuemur, hostiumque insidias qui nostr.is anlici- lestes congereret. Pauper est ergo in nostra infir-
pant vigilias, Scripturas inspectu declinamus. Ea- mitate, dives in sua deitate, Dominus virtutum,
demque Scriptura etiam speculum dicitur, in quo Kex gloriae, qui aufert spiritum principum, terri-
imago cernitur, quia per Scripturae sacrae eruditio- bilis apud reges terrae.
nem, totius nostri statusimago, quasi ante oculos Cum igitur ad hujus tam divitis accesseris men-
nostros versatur. Sed quantae dignitatis fuerit ho- sam, non pedum gressibus, sed fidei et charilatis
minis prima conditio, quantas calaraitatis hominis affectibus, diligenter attende mensae eminentiara
praevarioaiio, quanti honoris legis promulgatio, et ai.positorum gratiam. Mensa quippe haec tripli-
quantae gloriae gratiae coruscatio, quid dederit ac ciler intelligitur, sacraraenium sciliceteucharistiae,
permiserit Deus, quid abslulerit diabolus, quid
incarnationismysterium.Scripturffi sacrae doctrina.
ostenderit Decalogus, quid reddiderit Christus ? C In his quidem homo inlerior opulenta coelestique
[Supijle: Quis verbis posset explicare ?] Ideoque refectione saginalur. secundum illud : « Replebi-
sanclus Jncobus in speculo Scripturarum insinuans, mur in bonis domus luae {Psal. lxiv, 5). » Haec est
ait : « Omnis audilor verui, et non factor, compa- apotheca gratiae, cellarium Spiritus sancii, para-
ralur viro consideranti vultum nativitatis suae in disusomnium pomorura,ubi quaeque anima reperil
speculo ; consideravit enim se, et abiit, et statim quod sibi expedit. In hac igitur mensa dives ille,
oblitus est quulis fuerii (Jac. i, 23, 24). i cujus inaistimabiles divitias Apostolus evangelizat,
Ut igitur in hac specula contemplemur, jugiter regia et delicala nobis proposuit fercula super mei
super eam stemus, ut non intelligenti.qui andit,et et favum, fidelium palatis dulcia fercula, scilicet
non facit; sed diligenti, [qui] audit, et facit, assi- humilitatis et pacis, dilectionis, obedientiae, per-
milemur, quia « factores legis, et non auditores, » severantiae, priras bonae comessationis dapes hu-
juxla Apostolura, « justificabuntur apud Deum militas, tribus contexta funiculis [/. ferculis].
{liom. II, 13). » Qualitervero super hanc speculam Prima enim species, qua subjicitur quis raajori,nec
standum sit, ut profunJaconlemplemur, Isaias in- prasfertur aequali.quae vocatur sufficiens; secunda,
sinuat,dicens: « Super speculam Doraini egosum, qua subjicitur quis ajquali, nec se praefert minori,
stans jugiter per diem et super custodiam meara ;
D quae dicitur abundans tertia qua subditur quis ;

ego sum, slans lotis noctibus {Isa. xxi. 8). » Di- minori, quae dicitur consumraans atque perfecta.
gnissima est hsc specula, super quara jugiterstat Hanc dives ille implevit, qui non venit ministrari,
prophettt, quia in ea custodienda est relribulio srd ministrare, et dare animam suam redemplio-
multa, qucB non solum specula, sed et custodia et nem prj multis,ad humililatis virtutem nos provo-
mensa ineruit vocari: specula, quia docet et illu- cans verbo el exemplo, ut iilius praecipuus magi-
minat; cuslodia, quia custodientes se cuslodit et Bter, cura ait : « Discile a rae, » nou qnod Filiua
protegit; mensa, quia reficit el confortat. De qoa Dei sura, vel quod Rex regura ; non quod Patri co*
dicit HabacucSuper custodiam meam stabo, et
: «
ajternus et cooperans, sed « quia mitis sum et hu-
figam gradum super munitionem, et coniemplabor milis corde {Malih. ii, 19). i Recle utique apposuil
quiJ dicalur mihi,et quid respondeam ad arguen- corde quia perfectio et veritas humilitatis,non
; ia
tem me {Habac. ii, 1). » Super hanc ergo stare de- habitu 409 exteriori, vel in verbo consislit, sed
(65) Si non creditis, non permanebitia.
 :

517 SERMONES DE TEMPORE. — IN COENA DOMINI. 518

in cordig afTectu. sanctaeque actionis usu, quaiiler A. lerra pax hominibus, » id est gloriantur angeli in
eamdera dives ille implevit, non soium quando se coelis, et paceni habent hominps ii; terris,seil cum
exinanivil, sed cum linteo praecinxit se, podesque sunt bonae voluntatis. Unde Propheta « Orietur :

discipulorum lavit, dicens: « Scitis qnid fecerim in diebus ejus juslitia et abundantia
pacis {Psal.
vobiir.pgo Donr.inus et Magister Lavi pedes veslros, : Lxxi, 7). » Et alibi Isaias ail : « Dabis pacem
et vos aller alierius lavetis pedes {Joan. xiii, 14) ;» super pacem {Isa. xxvii, 5). » Et item : « Pacem
quasi ut nondedignarentur servi id exhibere conser- faciet nobis, » pacera scilicet immortalitalis et
glo-
vis.quod Miigi>,terdiscipulis,Dominus servis impen- rificalionis, [quae] sequilur pacera reconciliationis,
dii.Nonestenimdiscipulussupermagistrum,necser- sicut ait [GhristuaJapostolis « Pacem meam do :

vussuperdominum.Sufficitdiscipuloutsitsicutma- vobis pacera relinquo vobis {Joan. xiv, 27). » Do

;

gister suus, et se.'-vo sicut dominus suus.Hoc igitur pervenientibus, relinquo peregrinantibus id est ;

coelesteferculum in mensa divitis sic ei)amus,ut ab- dabo triuraphantibus, relinquo militantibus qui ;

jectacordis oculorumqueelatione.in humilitatissta- etiam proditori discipulo taiitam pacem exhibuit,

turaChristi teneamus formam, retribuentes diviti ut in convivio et in osculo,ct in aliis eura non vita-
quod de mensa ejus acoipimus.Vera autem humili- ret, sed araicura eum vocaret, dicens : « Araice,ad
tas duobusexpleturmodis;despeclione rerum exte- quid venisti? {Muith.xxvi, 50). Gui simiies [non]
g »

riorum ;
ab.jectione, sive abdicatione propriae vo- sunt hodie, qui verbo tenus aliis pacem oirerunt,
luntatis. Nisi enim quis exteriora contemnat, sen- venenum aspidum sub labiis suis habentes, sub
tiens in eis non esse veram felicitatem nisi eliam ;
praetextu magis nocentes. In Judam lunc
pacis
se ipsum considerans opus suum,non al-
abjiciat, inlroivit Satanas, ut proderet Magistrum, et quo-
terius,magis in oculo suo trabem quara in alterius tidie illi similes multos replet, qui fratres rodunt
oculo festucam atlendens non prassumens ambu- quos conveniunl, et seducunt proximura
;
fraudi- ;

lare in mirabilibussuper se, ut voluit Simon Ma- bus, non opitulationibus sludentes, qui non dor-
gus, ambiens virtutem apostolicam, non vitam, miunt, nisi niale fecerint, et exsuUant in rebus
gioriam quaerens, non gratiam nisi etiam pro- ; pessimis {Prov. ii, 14).
priam voluntatem abneget, vim [/. viam] faciens Horum igilur malignissimam tergiversationem
propriae perditioni, virtute hurailitatis caret. Se- declinantes,fercuIo pacis de mensa pacifici divitis,
cundum est ferculum quod dives ille duobus modis qui cummalediceretur,non maledicebat,vescamur.
in terris,verbo scilicet doctrinae, et exempli forma» tripliciter pacem custodientes, ad nos, ad Deum,
nobls commendavit. Verbo, cum ait « Beati paci- : ad proximum sic enim virtus pacis expletur in
;

fici, quoniam Filii Dei vocabontur [Mallh. v, 9). » nobis, pacera ad nos habemus, misericordes
si
p,
Et alibi ; « Sal habete in vobis, et
pacem habete animae nostrae. Qui enim sibi nequam, cui bonus?
inter vos [Marc. ix, 49). » Apostolus quoque ait Qui sibi hostis, cui amicus? Incipiat ergo pax a
« Pacem habete cumomnibus, si fieri
potest,quod nobis. Ilostes interiores, id est motus carnis,
ex vobis est {Hom. xii, Exemplo, quia ipse
18). » ipsamque carnera reluctantem lascivientemque
pacificavit coelestia et terrestria. Unde Apostolus dominio rationis coercentes, ut in arca cordis
:

Pacificans ea quae in coelis et quae in terris per

<
nostri, animalia raunda cum iramundis quiescant,
sanguinem suum [Coloss. i, 20), » qui etiam in se etDaniel inter leoncs intrepidus cubet. Ad Deum
:)opulos duos conjunxit, evangelizans pacera his
quo'|uepacem habearaus. Offendiculis (66) pecca-
jui longe sunt, id est gentilibus, et his qui prope, vimus, ipsam naturara dulcem, non araaricantera
d est Judaeis. Unde Apostulus « Ipse est pax habearaus,
:
et ad proximuni, quod nobis fieri no-
lostra {Ephes. quia ipse pacificavlt coe-
ii, 14), » lumus, aliis non facientes.polius quaecunque volu-
cstia et terrestria. Unde Apostolus « Ipse est qui :
mus ut faciant nobis horaines, eadera illis facia-
ecit utraque unura {ibid.). » Ideoque in ejus
nati- raus, el cum orania bene dicamus
feceriraus,
'itateprirao canticura legitur pacis decantatum ab quia Servi inutiles suraus,
« quod debuimus fa-
mgelis « Gloria in excelsis Deo, et in terra pax
:
cere fecimus. {Luc. xvii, 10). » Tertiura succedit
lominibus bonae voluntatis (/>mc. ii, 14) » per re- D ferculum
;
scilicel dileclionis, quani dives ille con-
ilaurationem scilicet coelestium ac terrestrium. vivis proposuit, eara nobis commendans opere vir-
jloria est Deo in excelsis,ubi ab angolis laudatur, tutis el gratia doctrinae. « Gommendat enim Deus
luia ruina angelica de hominibus reparatur. Et in charitatem suam in nobis {Rom. v, 8), » ut 404
.ertia facta est
pax hominibus, non aliis, sed his
:
ait Apostolus, qnoniam cura adhuc peccatorea
«
lui sunt bonffi voluntatis. V el Deo « Gloria in essemus, Christus pro nobis mortuus est {Rom. v,
ex- :

selsi^, et in terra.» id est abangelis,quorum

nume- 8). » Quo nihil majus, nil excellentius nobis exhi-
•um reintegravit,403 et hominibusquos :-edemit. bere valuit. H«c esl eiiim gratia sine merito, opus
Jt facta est pax hominibus
bonje voluntatis vel ;
sine exemplo. « Majorem enim hac dilectionem, »
^eo, id estperDeum, gloriaest
in excelsis ;« Etin teste Veritate,« nemo habet,quam ut aniraara suam

(66) Hic aliquid supplendum videtur,hoe scilicet ram non dulcera, sed amaricantem etiara in pceni-
nodo :« Peccavimus,ergopceniteamu3;ip8amnatu- tendo habeamus. »
 519 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 520
ponat quis pro amicis, suis {Joan. xv, 13). » Veri- j^ {Psal. ii. ^O) » Et Isaias : « Erunl ref^es nutritii lui,

las dicit pro amicis, discipulis veritalis ; Paulua et reginaj nutrices tuae {Ua. xlix, 23). » Et in Hc-
dicit pro inimicis, quiaad hoc Christus pro inimi- braeo dicitur: « Rex, ad Deum tuum tu nobis es.»
cis posuit animain, ut eoa faceret amicos. Posuit Coram talibus stetit, quia eis aperuit aurem, et
ergo animam, non tantum pro amicis, qui tunc iinguam erudilam, ut sciant lapsum sustcntare
eraiit, sed pro iniiDicis, ut verteret inimicos in verho. Et iteruiii : « (68) Aperuit mihi
aurem, ut
amicos, ut tuntum dilectionis exemplum nostros audiam. » Quasi magislrum diciturcoram eis me-
^- gressus perficeret in semitis suis. Unde Petrus : rilo stetisse, quibus mysterium regni noscere, et
« Ghrislo igitur in carne passo, et vos eadem cogi- opera principe digna tacere dedit. Ante ignobiles
tatione arinamini / Pelr. iv, I) . » Et alibi : « Chri- vero non stetit, id est vitiorum immunditia dege-
stus passus est pro nobis, vobis reiinquens exem- neres, qui non ex Deo nati sunt, sed ex patre dia-
phim, ut seijuamini vestigia ejus (/ Pefr. ii, 21), » bolo, ut illi quibus Christus dicit: « Vos ex patre
ut scilicet Christo lanquam praeceptori chorus fide- diabolo estis,etdesideria patris vestri Cacere vullis
lium consonando respondeat imitatione.vel gratia- {Joan. VIII, 44). » Magnus est ergo vir velox, qui
rum actione. Quod mysterium illo psalmi titulo coram regibus, non coram ignobilibus slelit, quia.
insinuatufjUbi dicitur « Pro Maheleth ad respon-
: per eum oculi regum illuminantur, et ignobilium
dendum, intclleclus Eman Israelitde (67). » Mahe- B obscurantur. Reges surgunt, el ignobiles ruunt.
leth interpretalur chorus, quo intelligitur concor- « Positusestcnim hicin ruinamet inresurreclionem

dia charitatis Eman inlerpretalur frater ejus,

;
multorum {Luc. ii, 34).» De quo Isaias « Princepa :

BCilicet Ghristus. Fratres aulem ejus hi sunt qui quae digna sunt principe cogitabit, et ipse super
cum Apostolo in cruce Domini gloriantur, qui sunt duces stabit (Isa. xxxii, 8). » Hic ergo princeps
vcri Israelitae, id est Deum videnles. Illi ergo in- principum, et dux ducum, sicut opere charitatis
telligunt passionis mysterium a divite celebralum, eminentiam nobis commendavit,ita et verbo quasi
nobieque propositom ad respondendum, id esi ut idem ferculum iterans, nobis in mensa apposuit,
ei respoiideainus imitando et gratias agendo. Sed dicens: « Mandatum novum do vobis, ut diligatis
hoc non valet, nisi fiat in Maheleib, id est in invicem, sicut dilexi vos {Joan. xiii, 34). » Quam
choro, sive in concordia charit;itis,secundum illud salubris jussio, et pietalis plena, qua praecipit ut
Apostoli : Si tradidero corpus meum, ita ut ar- nos invicem diligamus, sicut dilexit nos, id est ad
deaai, cbaritatem autera non habuero, nihil mihi quod dilexil nos, scilicet, ut fllii simus, ut vitam
prodest (/ Cor. xiii, 3). » Sic igitur respondeamus habeamus! Omnis quippe homo diligendus est in
diviti, cujus odor nos excitat et commuicet sicut Deo, vel propter Deum, id est quia justus est, vel
odore agri pleni , virum ^ ut justus sit. In quantum peccator est, uon esl dili.
de quo Sapientia : « ViJisti

velocem in operibus suis, coram re}?ibus stabit, gendus, sed persequendus. In quantumhomo est,
nec erit ante ignobiles {Prov. xxii, 29). » Quantus diligendus est propter Deura. Quatuor enim dili-
est vir iste Qualis est hic dives,qui velox in opere
I genda nobis commendat calholica doctrina. Unura
atal coram regibus tantum.non coram ignobilibus, scilicet quod super nos est, id est Deum alterum ;

quia non videlur nisi a sapiente, cujus oculi in quod nos sumus, id est nos ipsos tertium, quod ;

capite ejus ? Jusiificabitur enim sapientia a filiis juxta nos est, id esl proximos quartum, quod ;

suis. Si ergo tu es filius sapicntia?, vidisli virum de inlra nos est, id est corpus nostrum diligere debe-
quo Zacharias « Ecce vir, Oricns nomen ejus
: mus raagisque aniraam proxirai, 406 quam cor- ;

{Zttch VI, 12) » id est intellexisii sapientiam quae

; pu3 nostrum,quia supernaeac suramje beatitudinis
ex* Palre prodiit, primogenita, contra quam non animus capax est.non corpus.w Vita namque aeterna
est sapientia, nec prudentia. nec consilium. Hic est, » ut Verilas ail,» cognoscere Patrem, et quem
est vir velox in raisit Jesum Christum esse unum et solum verum
opere suo. Alii raagis sunt veloces
in lingua,quamin opere,qui dicuntet non faciunt; Deura {Joan. xvii, 3). » Sed quia amor carnalis et
405 sed vir iste, id est Christus, prius operis vitiosus, abominabilis est et tartareus, quo se ia-
velocitatem ostendit, quam verbi.quia ccepit prius D vicem male dlligunt [homines,]interillumetverum
facere quam docere. amorem distioguens, Veritas ait, non simpliciter,
Hic ergo velox est et strenuus in opere bono,qui diligalis sed adjecit: sicut dilexi vos, modum dili- ;

utgigas imperturbabiliter, irrevocabiliterexsultavit gendi insinuans. Quod vero novum ilicit mandalum
ad currendam viam, qui coram regibus stetit, non charitatis, non est baec novitas referenda ad tem-
anie ignobiles, id est corara apostolis calerisque poris instantiam, sed ad charitatis efficientiam.
fidelibus, de qiiibus Scriplura : Gor regis in manu Nam idem mandatumcontinetur.
vel in veteri lege
Dei est, et quocunque voluerit verlet [Vulg, Incli- Legiturenimin Deuleronomio « Diliges Dominum :

nabit] iilud {Proo. xxi, 1). » Et alibi : « Et nunc, re- Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota menle
ges, inteiligite, erudimini qui judicatis terram tua, et ex tota virtute tua {Deui. vi, 5). » Et in

(67) Psal. Lxxxvii habetur Ezrahilse, non Israe- mihi linguam eruditam, ut sciam suscitare eum qui
lilx. lassus est verbo; erigit maney mune arrigit mihi au-
(68) In Isaia (iv, 5) sic legitur: Dominus dedit rem, ut audiam quasi magislrum.
 S21 SERMONES DE TEMPORE. — IN CCENA DOMINI. 522
Lfvitico : « Diliges proximura luum sicul leipsum A tum sequilur ferculura, scilicel
obedienliae quara
(Levit. Lix, 18). » nobisper Apostoium coraineadat,
dicens : « Obe-
Nun igiiur tiovum dicetur Ciindilione novilatis, diie praDposilis vesiris (Hebr. sm, 17). „ Item :
sed vetuiaslis consumpiiutie, et Dei iinagiius revo- « Umnis anima poteslali subJiia
([iom. xii: 2) »
calionc, [f. rcnovationp], qiiaB (ilius irae facil Olios Ei per Samuelem
« T.mquam genus ariolandi
:
eit,
gratias, liiios di;ii)oli, lilius Clirisli ; lllios lenohra- i-epugnare quasi scelus idololatnae, nolie
;
ei
ouslo-
rum, li ios lucis. Uadc, Sapieiilia '.
« Sit libi fons dire.et nolle acquie.-,ccre
(7 n^g. xv, 23;. , Ex oppo-
aqua^ viva?, prius cui non commuiiicct HJienus (69) sito luobedientiajmilu, inlelli,'itur
obedientiae bo-
{Prov. v, 16, 17). >) Hic esl fons chaiilatis, quam num, quam ut dijigentius nob.s
servandara intima-
haberc el malus esse nemo polesl. Fidem quidc-m, rel, « Chrislus faclus
e.t pro nobis obediens
usque
et scicntiam, el prophetiam, el ali i dona ac sacra- ad inorlein, non quamlibel, « sed crucis {Hti-
>,

menla polcst quis fclle malitiae iinbutus habcre, seJ lipiJ. 11,8), » quae ignorainiosior.Grande
malumino-
non charitatem, Haec esl vcslis nuplialis, qua iii- bedientia>,ei magnura bonum
obedienti^e. Per ino-
duli securc discumbunl coavivae. Hac carens pelli- bedienliam angelus de coelo corruit,
el homo de pa-
lur foras. Hajc esl vestis inconsutilis desuper con raJiso exiil. Per obcdienliam
enim [homo] ad con-
texla per toliim^qu^-E a mililihus non esl scissa, sed sorlium ascendit angelicum,secundura
g illud « Su •

uni lorle [sorlej atlribula. Ilac veste pellilur Irigus, scilans a lerra inopem...ui
ccllocet eum cum prin-
quo frigebal Peirus se calefaciens ad prunas Cai- cipibus populi sui (Psal. cxii),
7, 8), ,> id est cum
ph.E. De hac Saloinon ait « Fortis : esl ul mors angehs. E conlra vero dicilur : « Non habitabit in
dileclio, dura sicul infernus aemulilio [Cant. viii, medio domus meae qui facit
superbiam (P.a/.c,7) ,>

6). » Sicut eniin mors separat-animam a corpore, Restat uliimum in enumeratione

ferculum, iu lioe
sic amor Dei a lemporalium amore et s'cul infer- quiaadfinem ducit, a divile
;
nobis proposilum,'
nus [f. in infernu] nullus miserorura crucialus mi- scilieet perseveranliae.quara
divesaclu nobis propo-
ligalur, nec a poenffi severitale reflectiiur, ita cha- s:Jit, quia « cum
dilexisset suos, in finem
dilexit
ritas nullius hoalilitaiis
leniamcnlis revocari polesl eos (;<;«r,.x„i,
1) „ ei verbo per Chrislum ipsum
;

a cura noslrae salutis.Hanc speciali laudc coinmen- dicens : « Qui perseveravorit

usiiue in linem, hic
dans Aposlolus, el c.cicris praeferens, ait : « Major salvus erd{\lalih. xxiv,
13). ,. El alibi : « Vincenli
horum esl chaiiias (J Cor. xiii, 13). » Ll ilem : daboedere dc ligno viife, quod est in
paradiso Dei
« Adliuc exci-ilentioreinviatn vobis demonstro inci (V>c.
: II, 7). „ Quilegilime certaveiit, coro-
Si linguis honiinum luquar el angelorum, charita- nabitur. H^c esl veslis poly.nila
lein autem non habuero, facius sum velut ass so-
et lalaris, quam
Jacobfecit Joseph filio suo pr* cajleris dileclo
nans.autcymiialiim linniens(/ Cor.xu, 31;xiii,l). « [Gen. XXXVII, 3). Joseph inlerpretalur accrescens,
El Verilas ait
; « In hoc cognoscenl omnes,quia di- id csl quihbel fidelis gratiae muneribus aecrescens
scipuli mei esiis, si diligiiis me,el sermonem meum sed per hoc non coronabilur sine
;

lalari tunica, id
servabilis (yoa«. 35).» Probatio enim dilo-
xiii, est 408 perseverantia, quam habet quicun'quo
ctionis exhibitio est operis. Allendile igilur, fra- bonum incipit, nec desislil. Audisti qu® ia iriplici
Ires, qu.ini preliosum, 407 quamque neccssarium mensa divilis libi proposila [sunt
sil charilatis ferculum, quae
fercula]. Ad hanc
si desil, fruslia ha- igitur cum sederis
humilia ad credendum, ut
le
benlur c;Elera ;
si vero adsil, habentur omnia. Ilaec exalteris ad inlelligcndum.Esl
enim sessio hui^ili-
est sola qu.c dividii inler lilios regni et lilios
per- lalis, el exallalionis. « Conlemplare in specula
dilionis el sicut corpus .siiie aniina moiliiuin
; est, (ha. XXI, 5). „ Pensa scilicel jugiter,
sic anima sine charitate nioriua depuiahilur. Iloc repone fideli-
ler, amplectere fidc suaviler « qu® l,bi apponuntur
esl ergoiiovum ferculum
in mensa evangelica.quod utsimi;iH priPpares. Stalue cuhrum in guUure tuo
appositura in legali mensa veieri, ap,,osiia fiunl
(Prov. xxiii,2), „ sicut Sapienlia
le docet, dicens :
ferculi, non relicientia, sed famis incenlivum
ge- « Cura sederis cum
principe ut coraedas, diligenter
ncranlia. Unde Icgis homines canlicum velus
can attende quae sunl apposita ante
faciera luam, ''et
labant,oculum sciiicel pro oculo,den.em pro denle. D slalue cu trura in gulWre luo
^"""'^ luo(t/u(/.). T""' /^r™^
Chrisli vero Eccle.sia
Chrisii
r „ Guttur pro
Ecclcsia novn nx.nlim
novo n.nUn. h;.„„c
exsullal cantico,dicens . ,.....: .

locuiione posuil, quia in gutlure

vox cultrum pro
n Immisil in os meum
canticum novum, carmen discrelione, quia eo secaraus.
;

Deo nosiro {Psal.xxxix,\). „ Ganlicum scilicet Sedens ergo ad men-

pa- sam Scripiurse ut comedat, cullrum
cis, dileclionis, in gullure
redemplionis, glorificalionis. slatuit, cum his qui sapientiiie eloquia
Sumainus sedulus me-
igitur de mensa diviiis hoc ferculuin dilalnr, discreta ex ore verba depromit, non alia
novitatis, iiuod, sicul panis,cor honiinis
confirmal, sajpius in lingua, quam coelesiis oraculi verba vo-
in cujus forlitudiiie ambulavil Elias quadrauMnta luial (70).
licrutn ilinerc, nuUam passus Ias>itudinem. Quin- Hoc lamen facil qui in potestate
habel animam
(69) Sic hiliet texlus Deriventnr fontes lui foras
:
tulerunt, dica medilntur,
't in plateis uquas
tuas (iividc. Hubelo eas sutus nec etdiscrela ex ore suo verba
nnt alirni pariicipes lui.
(70) Aliler : Cum eorum qui sapicntix eloquia pro-

PATRor.. CLXXI.
17
 ,

523 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 524

suam, id esl qui nohilem sapienlis animi statum X dignum dari dilcclo adpolandum rumlnandumque
inter errores lallonrnnn et nuxia suggereiitiuni eli- labiis et deiitibus.Non esl dii/nuin r» in tam sacram,
pil et conserv.il. Si er>;o sedcris oum priucipe vel possiliile dari, nihil dileclo, de quo Paler ; « H;o'
Ciiii-lo, ut calesiis verbi pane rcliciaris, diligenier est Filiiis meus dileciu-i [liltitth. iii, 17), » a quo
aliende quiB soripla sunl, el discrelionem sacrae solo est prseparalio ejus. In cujus vcrbo. scilicel :

leciionis in tua si lamen

loculione Ueo conserva, Hoc eat corpus meum ; et : Hic est sangui^ meus,
lalis es el lam erudilus, quod in potestale halicas nalurae converlunliir genera, nec ab aliis digne
aniinam luam. Ui auiem iioc digne facialis, surgite sumitur, nisi a labiis et a denlibua illius, id esl

vrincipes, arri/jite clypeum, comedantcs et bibentes. coniemplantibus in speeula, qu' corlis orisque la-
Principes sunl elecii viri spirituales, Deum limen- biis confilenlur ac denlibus, fideles invcsligalionis

les; hi prius surguni, deinde clypeum arripiunl, ut [f.

invesligaiores], verilatem repertam in niemorise

sic comedanl et bibanl. Surgunl aulem de tenebris alvum Irajiciunl.Talibus dicil sponsus : «Gomedile,
el unibra morlis, deponenles imaginem terreni, amici, el bibile, el inpbriamini, charissimi {Cant.
assumenles imaginem secundum illud
coeleslis, V, 1). Jucundus et liberalis Doininus convivas,
))

Aposioli : '< Sicul porlavimus imaginem lerreni, suos ad epulandum invilal. Ailende libi ipsi, qui^

porlemus el imaginem coeleslis (I Cor. xv, 49). « Ila „ haec audis, el quem ad epulas invital, qui esuriens
ergo surgentesclypeuni arripiamus armalurae apo- ac siliens a te pasci desiderat. Gum jejunassel, in-

stoli.Cffi, quo ignea di-iboli lela restinguamus. Unde quil evangelisla, esuriit (,1/a/i/i. IV, 1), el S.iniari-

ail : « Accipile armalurarn Dei.ul possilis resisiere lanaj dixil : « Da mihi bibere {Joan. iv, 7), » el

indie maIo,et in cmnibus perfecli sU\re{Ephes. vi, pendens in cruce, dixit : « Sitio [Joan. xix, 28). »

13). » Quae aulem et qu.ilis sit illa armatura, conse- Jara diu esurienlera etsitientem Dominum noslram
quenter exponit sex virlulum litulis raililcs Christi salutem, jejunum impudenler rcliquimus, cibum
muniriac prajarmari describens, scilicet cinclorio desiden.bilera ei negavimus quia in malis obst-nali
coiitlne;iliae, ([ua luraborum, ubi esl virlus diaboli, ac pertinaces pceuitcnliae remedio errata corrigere
luxuriam retrenainus lorica jusliti.-c, qua unicui-
;
neglexiraus.Tempus esi jam nos de somno surgere ;
que quod suuin esl reldirnus, et caiceamealis gc- nuiic enim propior est nostra salus, quam cura
miiiae diieciionis, qua pedes muuiunlur noslroruiu credidimus. Jara 410 enim inslal dies nostrtn re-

airecluuiii, ne lerrain laiiginl, ne spinis viiiorura deinplionis. Jam incipil solulio noslrae captivilalis.;

Iribulisque haereticoruiii duginatum lacerenlur, ut Jam lempus cst ut Jacob speciem in nos transfigu--

ambulemus.Addit quo-
fiducialiier super scorjjio.ies rantes, de cihis domciticis awjue sapidis Isaac no-"
quelilcm4©9proscuio,quoveluluiiicufuudameulo, strum.id esl Christum, in cujus nalivilalc Deus fe-
aliarumque virluluin munimine,ia hoc bi-llo lirmiter C cil risum Sara?, reficiamus, ne (quod absit !) judice-^
subsistamus, assultuumque jacula rcpellamus, ne raur arguendi de ingratitudine. Oireramus igilur

viscerunri nostrorum vilalia confodianl. Tribuil magno Palrifamilias, cujus convivae exislimus,

ciiara pro galea spera salulis. Haec caput menlis cibura fidei et justitiae.humilitatis e.^^cam ct muni-
noslraeobvolvil. Ea enim mens noslra sursum eri- ficenliae, quia cuin superbo oculo el insaiiabili

Doini- corde non edil. Quia autera siccoraedunl ei bibunt

gitur, ad iuvisibilia sublcvalur, Salvalorcra
exspecians in praemium. Talibus armis splen- in mensa amici sur.t jara in prajsenli, sed
num divilis,

diilis et insuperabilibus armali, hosli non cedimus. charissimi eruat in fuluro.ubi de Jacob fient israel,
vero ferieadum fugandumque addilnr id eslde luctatoribus Deura videntes do fide pcr-
Ad ipsuir. ;

quem spirilus iribuit sci- venient ad co^rnilionera, de via ad palriim, de

giadius spirilus, iJ esl ;

gladius acutus, de cursu ad requiera, ubi inebriibunlur nb ubertate

lieel verbum Dei. Hic cst bis
couso- domus Dei, ac lorrenle divinae voluplaiis poiabun-
tein[oralil>us docens, el dc aplernis iilorum
posses- Quod nobis praeslare dignelur qui vivit el
lalior.em in veieri,istijrum perfeciionem [f.
lur.

sionem] iii Novo Testamento promiitens. Proraissio regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.
cnim tomporulium ad unarn partem gladii, promis- XXXVI.
IN COENA DOMINI SEHMO TEHTIfS (71).
sio sempilernarum ad alieram partem gladii per- £)

tinct.De hoc gladio Dominus ail : « Non veni pa- «Converlimiui, et agiie poenitentiam ab omnibus

cera millerc, sed gladium [Matth. x, 34). » (' inquinamentis veslris, et non eril vobis in rui-
Cura igiiur surrexeriraus, atque Davidicae lurris i nam iniquilas ; projicile a vobis omncs praevari-

bibamus. « caliones vestras, et faciie voliis cor novum, el

armaturara assumpserimus,comedaraus et

vitalis cibus potus ac « spirilum novum et quare inoriemini, domua

Talibus enim suavis est cl ;

Gullur luum sicul « Israel ? Nolo mortem peccatoris [Vulg. habet

Salvaloris. Uiide in Canlico : "

dileclo iiieo ad potandum, « morienlis], dicii Dominus. Revertimini, ct vivite

vimim opiiiium digiium
l.iiiisque el deiilibus illius ad rumiiiandum (6^««.'. « {Exech. XVIII, 30-32). »

esus Dominif.-e^in vino, Allendile, fralres, qua .; dulci vocc, quam pa-
VII, 9). » In guliuio, carnis
Hunc aulera lenio afTi-ctu, revocat nos Paler raUissimus, Pater
pretiosi sangianis poius dcclaraiitur.
misericordiarura, Dcus lolius consolaiionis, qui
pacem viiu' ct intclleclus, hunc calicrm Salvaioris
(71) Ex Andegavensi.
 :

525 SERMONES DE TEMPORE. — IN CCENA DOMINL 526

alibi per Prophetara dicit: Venile, filii.audite me, A venerit, quin etiam
«
quod anle
l'mnPiim
llmorem niimitil docebo
Domini Hr»r»c.l»r\ xr.^a /IJi',,1
voa (rsuL v..i^... 0\
xxxiii, 3)
t ....
tum converlat, ila
...
charilati,
fuerat, in
cum veneril,
aiiumsla-
nihil
Fi(ielis ae divinussermo alacri devotione suscipicn- ol^viare valet, qua' eiiam, quod anle fueral, immu-
duslNon vosalienat, non vos exterrilat, sed pa- tal; quod velus fueral, innovat. De qua Verilas ait
lerna i voco ad eraondaiioMem inviiat dat locum « Ignera veni
;
mitlere in lerram, » id esl, ch;frita-
pcRiuienliae, dum promiliil spem venia3. Husles per tem in cor la hominuni, » et quid volo, ni;i ut ac-
peccalum fuisiis, el tanaen vo'^ (ilios vocal, dicens : cendalur {Lnc. xii), » intue in afTeclura, et exle-
Venile, filii. Dum (ilios vocal, vull ul Patrera reco- rius in efTectura. His enim duobus modis ar lel ignis
gnosc.ilis. Fuistis [lilii] Belial, Satanse habitaculum ; dilcctionis.Unde sponsus ad sponsara ait « Pone me, :

el tamcn domum Israel vocal, dicens Quare

vos : ut signaculum super cor tuum,ul signaculura
super
monemini, domus ImieH Qui soiliccl debiMis esse brachium luum {Cunt. viii,6). » In corde enim co-
filii Isracl, Abraham et Jacob, de quibus dicilur:
elinbrachionolatur operaiio. Ponimus ergo
gitc.lio,
« Nor» est Deus morientium, sed vivenlium {Matih. Christum ul signaculum super cor uoslrura,
XXII, 32).
cum
» Invcleraslisin lcrraaliena, cum mortuis 4ia ipsiusjugera relinemus memoriam, tanquam
deputali estis,
monet,
.

.nquiens
.
el clemenlissimus Pater novilalera
„ ,.
.

Faate vobrs cor novum et spi-

—
amore nominisejus
v-->^
•.v^iii.iwa CJU3 oigiiidiuiu
sigillalum 5>ii
sit cor nostrum, no
;
g pravo^ suggestionis phanlasma subrepat,sicul
solet
rilum novum. Ecce quaniis
fiuantis tilulis
tiiulis suse in nos u_. ..= ,..* .'
»:igoum .ii..,..,i .,:,.:.„...,
..i<,n„,r,
aliquod digito vel brachio alligatura circura
dileclionis nos consolalur el eri-jit. Suavis enim Do- ferri ob frequentiorem alicujus rei raemoriani
rainus 411 omnibus invocanlibus eum, sed invo- ponimus eumdemul signum srper brachium, cum
;

canlibus eum in verilate, id est propter ipsum, ea qiise fecil el docuii. ila opero iniplere
studemua
qui esl veritas. Non eniin eutn in veritale invo- quasi vera sint exerapla virlutis.
'

canl, qui ob aliud, non prcipter ipsura eum quaj- Ad hoc aulem faciendum quasi janua est timor
runt. Mendices sunl illi instantis [/•. inconstantesj Domini. Januaenim conversiouis metus est ullionis.
ei vani sed islis in regione urabrae mortis [seden-
:
«Timele ergo Dominum, quoniam non est inopia
libus], ipse tamen vilam promittii dicens Rever- :
timeutibus oum (Psai. xxxui), 10). » Inopia scilicet
timitii, et venite. Quod Hl per poenitenliam, sicut
priraum spiritualis
boni, quia quaerentibus primum
moriui fuislis per
peccalum. Est enim prjenitentia regnura Dei, Verilatis testimonio,omniaadjiciunlur.
secunda posl naufragium labula.
Unde el sponsa ail « Loeva ejus sub capite raeo, et
:

Vos ergo, hucusque peccando recessistis,

filii,qui
dexlera illius araplexabitur me {Cant. u,
6). »
poeniteiido, bene operando redite. Descendit enim
Dextera enim vila aeierna iutelligitur ; lceva, prae-
a Doo qui pcccai elongal se a Deo, non
;
loco senlis vilse
subsidia. Lseva ergo ejus esl sub capite,
(quia ubique esl Deus totus), sed ^
dissimililudioe. cum cordadJelium por pariicipalionera sacraraea- <
Unde in (ino lalibus diclurus es! « Nescio
; vos, lorum, per pignus Spiritus, per Scripturarura so-
discediic a mQ, operarii iniquitaiis (Mattfi. xxv, 41).»' laliaconforlantur. Dexlera amplexabitur, cura post
Ei Propheta ail « Non habit.ibiljuxia temali-nns,
:
hanc viiam cocleslia praemia recipieniur. Timete
neque permanebunt injusli ante oculos tuos {Psal. igilur Dominum, quoniam non est inopia
V, 6).
timentibus
>) Vjnite ergo, et si nesciaiis viam,
(ilii, et eum. Non mundum l-mendo converiim ini,non aqai-
modura ascendendi, audile me qui sum via, et
ego busilam, sed ab omnibus iniquitatibus veslris,quia,
docel)0 vos limorem Domini, ul
rem utilem, scili- ut ait Jacobus: Si quis lotam legem servavcrit
cet quomodo t^eu.n timealis, quia,
ut ait Saio- oTenderit autem in uno, factus esl omnium reus
mon « Timor Dornini, priucipium saoiimtice. St-
:
{Jac. 11, 10),» qiiia caeiera servaia ei ad s.iluiem
pienti.m et ddctrinam siulii dcspiciunt {Prov. i,l).» non prosunl. Agiie er^o pcenitentiarn, iiuod est vere
scilicoi rfciiiudim-m
dogmttiv, et puritatom divii.i
converti ab omnibus iniqu.laiibus, et non erit
3;inciae C(.nver.«aiioniv
vobis
Qui ergo ad sapienliam, spi- iniqiiitas iii ruinam, quia ingerniscente
riiuahum .lcliciarum matrem, ascendere peccatore in
cupil, ba- loio corde suo, omnium iniquitalum ejus non recor-
5im divini limoris
im/^r.
in corde suo
1.^™-
slalnat, quia
• • • ' ' — d.tlur
-..... Deus
^....c ad ultionem
au uinuuciu iciciiiaiii.
aeleriiam. rroHCtie
Projicde er"o
ergo a
o
z.
sciiicet :,,,r :-.,"'
,!?;;,'.'"'.i»^-r."-.-'
intoiieclus, sed si intelligatur, sed .si intel
« -"-•^ p-'iien.o,co,„uo,.d„
vestras, in qiiibus praevaricati esiis opere,
»„„.. „j„„„v„,-
sermone,
;:
ligibiliter habcalur, ut scilicct sapientia; sale cogitalione, ul a triplici morbo resurg.itis. U,ide
nc dileciionis igne comlialur, qn.lci.us vicli- Dominus Ires mortuos resuscitasse legiiur tribus
ma, Dei aliaribus digna ifnciamur. «
Omnis vic- locis divcrsis, ac
din^erenlera in eorum rcsuscila-
tma, inquit Vcrilas, » igne
salieiur, el omnis vic- tione impendisse operam, ut peccantium juxta
ima salo salietur {Marc.
susb
ix, 48). » Ut enim sale discessionis ordinem, facilior aut dimcilior osten-
i carnibus vermis arcetur, ila sale sapicntiai ^c dcretur nominatio [/. resurrectio, seu etiam ap-
Jondimimto coutinentiaiin nobis
cohibenlur incen- pellalio ]. Puellam namque archisynagogi
iva viliorum ;et sicut filiam, in
igncconsumebatur holocaus- domo;juvenem
um m viduje unicum, extra porl;im in
allari, itn flamma charilalis absumiiur ;

sepulcro autem Lazarum resuscitatura quibus

luidquid in nobis est noxium. Fortis ;
est enim ul tribus,oranium mortaliier peccaniium specicsdesi-
nors dilectio, quia sicut morti nihil resisiil,
cum gnanlur. Omnisenira damnabiliter dclinquens
aut
521 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 528

in domo jacel morluus, aul in porla, aul in sepul- A ipsi, regnumque peccali in eis deslruilur, ac ric-

cro. IiJ dumo niorilur.qui peccalo voluptalis cc- soialur.

cuitiTO pcriinilur , iii porla, qui deliclo oris vel ope- Opponamus igitur labiis iniquis, 414 ac linguis
ris publice peccalo gravalur. Scpuliura^ vero ufjgere dolosis ccclestiumeloquiorum sngitins, alque san-
premitur (72), qui usu noxiae consueludinis pressus ctorum paradigmala,ut unclio Spirilus in nosabun-
graviilur,alque suarum pilcniium cicntricum lelore del, eloleum peccaloris exsiccet, ne [cum] quarlo
circiimjeclos corrumpil. 413 Sed hos n)isericors morluo, morlis delenti nexibus sepeliiimur. De quo
el miseralor Doiiiiiius ad vilam revocal, quiadivina sic respondel Veritas:« Dimilie iiiorluos sepeliro
gratia, non solura occuliis, verum el aperiis iniqui- mortuossuos (iVa///i. viii,22).» Sepeliunleniin niorlui
lalibus morluos, el mole pravse consueludinis de- morluum, cum peccalores adulando indignis falsis-
pressos sui respcclu luminis illustrat. que laudibus peccanlem deliniunl, dumque exslin-
Hinc evidenter dalur inlelligi, quia publica noxa ctum quasi sub verborum suorum aggere abscon-
publico egel remedio, levis aulem el secreta, facili dunl. Contra quos consulens libi Sjpicnlia, ail;
el occulta possunt deleri poenilentia, quia puella « Fili mi, si le laclaverinl peccalores, ne acquiescas
in domo jacens paucis arbitris surgit, el eis pra;- eis. Si dixerinl Veni nobiscum, ne anibulcs ciim
:

cipitur ui nerr.iiii dicanl; juvenis extra poriam, ^ eis ;

pcdes enim eorum ad niaium currunl {Prov. i,
mulla lurba f»0!iiilaiUo el videnle ; Lnzarus de ino 10. dl). » Vide qiiani maleriio alleclu nos ulluquiiur
nume.iloin lan um vucatus intonuit, ul propler hoc Sapienlia, monens non acquiescere malis, si nos
multi ab renl ex Ju.laeis, el i:i lllum [Jesuin] crede- lactaverintadulandOjVfcl ad non faciendaimpellendo,
renl, el luilia; cum palmis Dominu oCLurreienl. El vel commissa iudignis lavoribns exlollendo. T.iles
quia lacilius suscitulur qui levius d<'linquit,puellam igilur fudalis, quorum colloquia pervcrh.a bonos
paucis alloquiiur, quieam non morluani, sed dor- raores corrumpunl. Aliler enim agenlos lanqnara
mientem asseril, quo animam similem cilo susci- parvulos el slullos arguil Sapientia, dicens : « Us-
lari demonslrat. Juvenem pluribus corroboral, di- quequo, parvuli, diligilis infanliam, el slulli, quae
cens : « Tibi dico : Siirge {Luc. vii, 14) ; » quia lales noxia sunt, cupilis {Prov. i, 22). » Arguil vos qui
aniinas aliquando diffitjilius reviviscunt. Ad monu- haclenus dilexistis infanliam. Sapieuliacorripil vos,
menium Lazari fremen3lurbatur,lacrymalur,magna et vir justus increpai in misericordia. id esl Chri-
voce clamat : Lazire, veni foras [Joan. xi, 43). »
slus, qui quos arnal arguil ct casligal, qui post
Simililer loiiga peccandi consueludiiie pressus, vix, iram miserelur, el post fljgella coronal posl pas-
;

e' qua>i cum multo bibore suscilatur. Quartura sionem sanai, post ejeciiouem recipil. Ejecil iios
morluura nunliante discipulo Dominus agnovii; nec exlra Ecclesiae casira, quasi peccali iepra resper
i.rkcfiLi^il.11./^
resusciiare irriJMil.
voluil nii/\ilIii;irmilir»or»lnrnnilnKiic'-'
quo illi signilicanlur qui labiis
__ palernam . _ ;. . i t •

; sos excrcens severiiaiein ; hodic nos re;^

iniquis ac linguis dolosis libenlor acquiescunt, qui cipil ; hodie intra castra nos reducil in laberna-
vix aut nunquam a viliis resurgunl, quia oleo pec- culo. Nos recipil quasi a leprae contagione curalos.
calorwm impingualis capilibus eorum, consiliura Operalur enira ipsu in ministris suis, in quibuset
Sapientiffi ccnlemmunl, diceniis : « Convertiminiad loqMilur.« Noa enim,inquil,vos eslis qui loquimini,
corrcctioriem meam ; en proferam vobis spiritum sed Spirilus Pairis veslri qui loquilur in vobis.
moum, cl oslenilam vobis verba mea {Prov. i, 23).» {mallh. X, 20). » ElApostolus ail: « An cxperimeiilum
Contra adulalionis quippe alque dolosilalis viliura ejus quseritis qui in me loquilur Chrislus? » {II Cor.
Sapientia proponil remedium, inquiens: Vobis pro- xiii, 3.) Quod ergo ejus minislri faciunl, non in-
feram spiritum meiim, et ostendam verba mea. Un- congrue ipse agere diciiur, qui in eis operatur. Ul
clio cnim Spirilus sancti, quse docet nos de omni- ergo olim in Teslamento Vcieri, per sacerdotes le-
bus, ac Dei verbain remedium esse contra linguas viticoscontnminatos lepra disccrnebal, el eos a la;
dolosas, vir prophelicus eral expertus, cum dice- bcrnaculo et caslris separabal, doncc mundali oi^
bal:«Quid delur libi, aut quid apponelur tibi ad lenderenl se sacerdotibus, ut per cos in laberna-
linguam dolosam ? Sagitts potenlis aculas, cum car- culum inlroducerenturjOfTerenles munus sccundum
bonibus der>ola!oriis {Psul. cxix, 3). Sagillae nam- D legem, ila nunc per evangelicos ministros, cos qui
>.

que poleniis verba sunt Salomonis, quae cordi bu- jepra peccati viliali sunl.ac pereos cxlra ecclesiam
mano inlixv laciunl in eo vuliius, non livoris, sed ad poenilendum missi, per eosdem in ccclesiara in-.
amoris, qua; naiuralitcr virlulis potenila, adulan- troduci poenilenlia rnuiidalus decrevil,ita ul vicarils
liumsuperal linguas, si addanlur carbon.s dcsola- ejus se oslendanl, offerenles pro einundatioiiemu-
lorii, id esl excmpla sanclorum de iniquilaie con- nus, non bircorum, aul vilulorum, sed justitife sa-
versorum ;quirecle carbones el desolaioriidicuntur. crilicium, hosliam vivam, sanclam, Deo placenlem;
Ut ei)iin carbones dc morluis carbonibus revivis- ul scilicet faciant sibi cor novurn el spiriium no-
cunt, cl adhibilis aliis iilios incendunl, ita sancli vum, qui spirilum veleroin haliuerunl el porlent ;

prius murlui, igne charilatis calefacli reviceruut, 415 imaginem novi hominis, qui porlaveruiil ima-
quorura exemplls aliis propositis accenduntur el ginera icrreni, ut reooncilienlur Altissimo. Ad quod

(72) Idem dixil ser. 31.

 329 SERMONES DE TEMPORE. _ IN CQENA DOMINI. 330
Vas eleciionis horlalur, dicens: « Sicul porlavimus A quae inferl proximo. Flagilia ergo sunl,
quge nos
im;i.,'iaein lorreni,
iia portemus imajfinem coelestis maculant facinora quae proximos excruciani. Ecce
;

(I Cor. XV, /i9)..) DfEC esl pia et Siilutariscxhorlatio Iriplex vetusias.quae esl im-go terreni.
; Iloc esl ilcr
hdC tUiloCdnsilium el s;ilul're rL'medium,quod nohis tnduiquo Muyses [srdcl elungaro volebal a
fiiios
Aposlolus, iirio in eo S|.iriius sanctus propoiiil, Phnraone,eteducerfi soliludinem adsacrilicHndum
in
Terrcnus luit primus Adam, quia de terra ccb- Deo noslro; si^rnificans nos Iribusmodis, quasi
Iri-
lestis f/. lerreslrisj; secundus Adam, id esl Chri- bus disetis, a spirituali Pharaone, id est
diabolo,
slus, quia desursum venil, sccundum illud : « Qui debere recedere, ul nec uno die nos retineai.
Et
desursum vcnit, supi-r omnes esl {Joan. iii, 31). » siciit triplex est veiustas, quae esl imatro terreni,
Imago lerreni est vetustas, imago coelestis esl novi- ita triplex est noviias, quae est imago coeleslis; cor-
tas. Vetustas auiem triplex est, cordis scllicel, oris disscilicet, oris el operis. Novitas cordis, dilectio
et operis. Vetustas cordis gemina est; consislit est gemina, Dei scilicel et proximi, quae cordis
enira in carnalibus et saecularibus desideriis. Car- eliminal vetuslatem, quia carnalia ac s;tculariade-
nalia desideria sunt, quibus ea operanlur quai ad sideriaevacuat. Ubi est enim dileclio Dei el
pro-
carnis voluptates pertinenl, ul luxuriari, comes ximi, carnalis vanique amoris, ac sascularis
exclu-
sari, ethujusmodi. Saecularia sunl.quibus ambimus d''"''regnura. Novilas oris ilem gemina esl, con
g
OUS! mundi
quaj miindi fastum et pl;itinnom
fasllim (»1 navFmin.^* „1
elationem perfovcnt, a;.,^:
uldigni fpssi.-» r\annatn,.,jm
fessio peccalorum rvi .,J:.
I
ell.udis. n_ ^^ c . •

Gonfessio pecc.lorura
lates, polonliHS, et similia. De carnalibus nos accusat; confessio laudis
inquit Deum glorificat. Gon-
Pelrus: Garnalia desideria abjicite' quae railitant
« fessiopeccatiexterminalarrogationemjconfcvsiolau-
adversus animam (/ Petr. u, U), „ Et Paulus:«Spi- disperimilderogalionem.Novitasoperisilem gemina
ritu ambuialo, et desideria carnis non perficielis esl; coniinentia scilicel
et justilia.Gominentia sial
(Gal.III, 16). » De saecularibus eliam ait idem ; conira flagilia, jiistilia conlra facinora. Illa facil
« Apparuit gratia Salvatoris nostii Deiomnibus ho decliDare a malo agerc bonum. Ad utrumquc
; haec
minibus,erudiens nos, ut abnegantes irapietatem el nos hortalur Apostolus, dicens « Nolite confor :

desideria saecuIaria,sobrie el jusleet pievivamus mari huic saeculo,» quod pertinet ad continentiim,
in
hoc saeculo(ru.ii,^2).))Sobriein uobis.justead pro- sed « reforraamini in novilate mentis vestrae
[VuIq.
ximum, picad Dcum. Hanc coidis veiuslatem in se sensus vestri] {Rom. xii, 1), „ quod pertinet
ad
consumpseral vir propheticus,qui ail « Factussum : justitiam. Conlinoniia exspoliamur velustate,
justi-
slcul uter in pruina, justificaliones lia induimur novilale.
non sura luas
oblitus (P^-a/.cxviii,80).» Ulerfil de pellemortuiani- Hoc ergo modo fadte vobis, domus Ismel, cor
malis frigons.vel calorissensum non habens.Pruina, novum et spiritum novum,et non mnriemini -^secanda.
viiia sunt et peccata, quibus refrigescit charitas,
et ^ scilicet morie, dicit Dominas, quia nolo moriem
succeudiiur iniquitas. Haec est enim olla succensa peccatoris, sed reconciliaiionem. Audite,
a fratres,
fdcie aijuilonis. quantae misericordiffl et patieniisB
Piedemplor esl
Fit ergo sicut uterin pruina,qui ia se noster,qui non
mortificata nos in peccato cadere et si
vult
;
carnis saeculique cupidine algore viliorum ceciderimus, inslanler horlatur surgere. Nos
inchari- dese-
tate non frigescil, scd igneis carbonibus rimus eum,sed ipse non deseril nos, imo aberrantes
magis ac
magis ignescil. Veluslas oris ilem duplex est. Con- revocalad viam, ac redeuntibus proroillii vitam,
sislitenim in arrogalioneel dero{.'atione, id est in dicens Reoertimini,
: et vivite. Unde reverlimur, et
arroganiia et detraclione dolosa. Arrogatione adquid? A morte ad vilam,
in a vitiis ad virlutes, a
nospeccavimus, derogalione in proxiraum deliqui- lerra ad coilum, a perdiiore ad Salvatorem. Hac
mus.Arrogalionenamquenos exlollimus,et jaclanter est enim dies reconcil.ationis a sanciis Patribus
de nobis loquimur derogatione fratribus detrahi-
; statuta pcenitentibus, ut praeparenlur ad
percipien-
mus, eorutn bene gesia invertimus. Arrogaiione dum sacri corporis m^sterium in Dominica Resur-
liunt aliqui susurrones, id est auiem haec dies reconciliaib.ni pceni-
inler fralres discor- rectione. Ideo
iim seminantes.Derogalione fiunt aliqui detraclo- tenlium est assignata, quia Dominus 411
hoc dic
ros, quiahorum bona neganl vel
invertunt, quos D primura sacri corporis el saiiguiiiis sui mysierium
f^posiolus dicit Deo odibiles, eosdemque Prophela consecravil incoena.et discipulis percipiendum
tra-
jondemnans, ail « Disperdal Dorainus universa
: didit.Cum ergo sacramenn Dominici
percepiio us-
ibia dolosa.el linguam magniloquam que in dicm Paschae, ob gaudium
(Psal. xi, 4). Resurrectionis
Labia dolosa retulil ad derogationem linguam ma- dilTeralur, non incongrue sancitum est,
;
el traditum
znili.quam ad arrogationem. Unde [ab] apostolis, [ul]
et in cantico pra^parentur peccatores ad per-
116 Annae lettiiur: « Recedanl volera de ore ccptioi-em spiritualem.reconcilienturqne ad
bealam
resiro (/ Reg. ii, 3). .. El iiem : u Nolilo mullipli- redemptionem. Qui ergo exlerius praiparari
vi.le-
iare, luqui sublimia
glorianles (ibid.). » Velera ad mini.inius mentis habiiaculum adornaie, ul
Regem
lerogaiionem, subliraia ad arrogationem periinent, regum digne mereamini percipere, et cura
eo ia
/etuslasque operis duplex e.^t, flagitia scilicet aula coelesti pcrpeiuo regnare. Quod
el ipse vubis
acinora. Flagitia sunt qu;H habel homo in corpore praeslare dignetur. Amen.
iroprio,ut luxuries, et hujusmodi ; facinora, maia
 ; :

fi31 VEE. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 532

XXXVII. A omnia deiiit ei Paterin manus.el quia a Deoexivil,

IN COENA DOMIM SEHMO QUARTUS (73). et ad Deum vadit, surgit accEiia, el ponit vesli-
« Cum iiUinxis-set Dominus Jesus panem, deiiil meniasua, el cum accepissel linleuni, praecinxil

« Judae Siinonis Iscariulis ; el posl buccellam in- se; deiude misii aiuarn in pelvim, el coepil lavare

(flroivilin eura Salanas , el dixit ei Jusus : Qaod pciles discipuloruin suorum {Joan. xiii, 2-5). »

« facis, faccilius. Cnm ergo accepissel ille buccel- Mco f icti ccena, fee;il mLMilioiiem de prava vo-
« iam, exivil coniinuo. Eral autera nox. Cum ergo luntale prodiloris, ul ejus gratia se lavare pedes
« exissel, dixit Dominus Jesus discipulis suis; Fi- discipulorum iniiuerel.In hoc facto m gnum huiiii-

• lioli, arlliuc modicum vobiscum sum. Mandaium lilalisexemplum Domiiius osiendit, quod bonuscx-
« novum do vobis, ul diiigalis invicem sicul dilexi horruil PiUrus.Tantam enim majeslaiem anie pedcs

« vos {Joan. xiii, 27-34). » suos inclinari oxpavil,el ad pedes suos Chrislum

Salis novil charilas vestra, fralres charissimi, humilem non vull viiiere, non polest suslinere. In-

quod loia perfeclio vil?e costrae el aediiicaiionis, ex quil ertio « Ni»n lavabia inihi pedes in oelernum :

Evangelio accipilur,cujus verba, qua3 a summo ma- (Joan. XIII, 8). »S-.d nolandum es^l cur inquil, cwna
gislro nobisdala, pretiosa sunl,el salis vos horlaa- /ada, cum posl abluliunem pcdum legatur Dominus
lur et aedificant quolidie. Ea modo voLis reprssen- n panis bucccllam Judae porrexisse.Non debemus ia-
lamus, uon quod non bene ca intelligalis, sed ul teiligerc cconam rinitam,cum adhuc panis essel su-

inteliecla ad mcmoriam reducatis: non ul docea- pcrmensam adhuc eniin ccenabilur,cuin Dominus ;

mus,sed ul raoiiil:i Domini uoslri vobis ofTeramus, surrexil. C(B)ia ergo fucla dicluin est, id esl ]am
el no8 ipsos vobiscum movearaus. In Evangelio, paraia.et ad mensa; communis usum peniucta. Et

quod ad pra;senlem diem perliuet, dc palicnlia, de quanta humililas fuerit, Chrislum lavare pedes dis-
dileciioue, de humilitate inslruimur, elquanlam cipulorum, voluil oslendere Joannes. Prius enira
damnationera incurral qui noa vult corrigi, doce- celsiludinera ejus voluit commendare, cum ail

mur.Cum enim Judam muliimodis noliGcaiionibus, Sciens Jesus quia omnia dedil ci Paler in manus, et

minis, sacramentis, exemplis et planclu, ad cor- quia a Deo exivil, el ad Deum vadit. Mngn enira i

reclionem invilasset, ad ullimum eum inani;estavit, potcnlia ejus exprimitur, cura ei omnia dedisse

el ia damnalionera ejus et ruinam paratum, quasi [Paler] afTirmatur. Magaa celsiludo ejus praedicalur,

jubendo intulit.Cum enim Judas pravam voluntatem curaa Deo exiisse asserilur Quod cognoscens ille

guam nulli palero pulasset, noliQcavil e::ra sine no- qui dixit : Tu es Chrislus, Filius Dei vivi, expavit

inine raulloties anle passionera. Velul cum dixit : pedes suos ab eo lavari. Quid aulera mirum si po-
•
« Noune duodecim
liuuut: uuuucoiui vos
vuo elegi, i^w unus
i^io^i, et uLiuo ex
kja vobis
vuuia uia—
dia- ^uii
suil vestimenta
vc:3i.iiiJi-Lii-n.oun pivj discipulis,
sua pro qui exuit
uioi^ijyui.o,'^^*. cariiera
.-.»-.-- _

bolus esl ? » {Joan. vi, 70.) El in coeua, cum dixil : ^ pro inimicis? mirum si morc farauli prae-lj
El quid
« Qui intingil mecura manum in paropside, bic me cinxil se linteo, qui formam servi accipiens, hMbiiu
tradet (il/a/i/i. XXVI, 23). » El post coenam inquit 419 invenUis esl ul homo ? Quid mirum si fudil
« Vos muodi eslis,sed non omnes (Joan. xiii, iO). » aquam in pelvim, ul lavarel pedes discipulorum.
Hoc autem dixil, ut illea prava cogilalione resipi- qui fudil sanguinem propler immLindiiiam peccato-
sceret, cum eam manifestatam audirel. Minisetiara rum ?Sed quaeriiur quare cum dixisset, ctept^ lavare
perlerruit,quando ait « Vas bomini illi, per 418
: pedes discipulor um, ai\d\dil poslea: « Venil ergo ad
quem Filius hominis Iradelur.Bonum eraleisi nalus Simonem Pelrum {ibid., 6). » Videtur [enim hinc]
non fuissel homo ille (MuUh. xxvi, 14). » S.icra- aliis antea pedes discipulorura lavasse. Sed sic in-

mentis ad dileclionera inviiavil, cum ipsi prodiiori telligendum est, [quod] cum summam rei bene
carnem suam el sanguincm suuin Iradidil. Sacra- Iranscripsisset, dicendo: Ccepit lavare pedes, et

menlura enira illud ideo hominlbus dalur,ul corpus linteo tergere,TeiV\\. ergo ad ordinern postea rei 03-
Ecclesiae capiii coaduneiur, el in ipsa specie sacra- tendendura, dicens ad Simonem Peirum,
-.Venit ergo

menli uuitas possit evidenter nolari. Sicul enira Dignum eliara inquisilu quidquid posteadicit :« Qui
grana multa faciuol unum panera, et sicut ex mul- lolus est, non iadigel nisi ui pedes lavei, sed esl
lis racemis vinun, exlrahitur, sic ex inuliis homini- D muadus lotus {ibid.,\(i).» Si enira est mumlus lolus.

bus corpus Chrisli conslruilur. Obiulil ergo Domi- quare necessarium esi ei ul kvcl pedes? Hicquippe
nus Judae sacramentum uiiitaiis,ut eum invitaretad fit inenlio baptismatis. Qui ergo lotus est in
baptis-

humiliialcra [/". uniiateraj dilectionis.Horlatur etiam maie, lotus per bapiismum est iolus. Sed cum ue-
ad humilitalem exemplo. Quanivis cnim propter cessariumsil ei iransire per hunc mundum, et pe-

alios discipulos illuiJ hurailit ilis exemplum pra^bue- dibus pulvisailhaereal, id esl venialia peccala [com-
ril, lamen ideo dicilur causa iniiaici ab iniquiiate mittal], de i|uil)us apostoius Joanres « Si dix-^ri- :

revocandi, tanlam coodescensionera fecisse specia- mus quia pe.ccalum non habamus, nos ipsos suilu-

liler : quod nolal in enim cvange-

ipso iniiio. Ait cimus (I Joan. i. 8) ; » sic indiget [quisque] ut

lisla: « Et coona fucla, cum diabolus jam misissel pedes, id esl Iraiisilum hnjus muiiiii a venialibus
in cor, ut trauerel euraJudas Iscarioies, sciens quia purgel, vel alfeclus meulis. Unde consuetudo fuit

(73) E VioloriQO codioe.'

 533 SERMUNES DE TEMPORB. - IN CCENA DOMINI. 534
pedes a^nctorum hospilio receptorum abluere, ul si A gationem justorum suos electos connrmai, et prius
ni.id
qiii'! maHiiinm
madidum in via «onlraTftrinl
conlraxerinl, communicatio
finmmnnir»;itif» Ai}ani;.^
dileclioneeos .•..< •• ,. .

informnl, dioens Mnnda'um novum :

dileclionis fralrum pijrificel. do vobis.ut diliyalis invicem sicut dilexi vos. Novura
Peraclo aulem hurailitalis officio.docuit [Christus] eral ideo, quia quatuor modif gcneranlur
homines,
quare hoc fecissel. « Scilis, iuquil, quid fecerim aul sine malre, ut Eva, aut sine palre el rnalre,
ul
vobis. Vos vocalis me,Magister et Domine, et bene Adam, aut ex palre et matre, ul homines
caeleri ;
dicilis, sum eicnim. Si ergo lavi pedcs veslros Do- quarlo modo solus genitus esl Chrislus ex matre sino
minus ct Magister, quanlo magis et vos debelis aller patre. Novus homo
eral qui secundum Deum creatus
allerius lavare pedes {Joan. xiii, 12-141. » Quod est,quia Deus el Homo est. Novum regnum praedicaro
dicitur sum Magister, discile a Magistro si Do-
: Si ; veneral, quia dicebat « Agiie
: pcenilentiam.appro-
minus, non erubescal facere servus quod facil Do- pinquat enim regnum cof^lorum (l/a///i. iv,17) ; » de
mious. « Non est servus major domino suo {Matlli. quo ait : « Regtiura meura non est de hoc mundo
T, 24). » Audistis, fralres charissimi, quomodo Do- {Joan. xviii, 36). » Et de mundaoa conversalione
minus discipulum iniquum nolificationibus, minis, [inter] omnes concives qu8erebal,qui temporalia
con-
sacramentis, exemplis revocare voluerit, reslat ut temnerent, et coelestibus inhiarenl ; quibus dicilur :

audial.s quomodo super eura doluit. Sequilur enim „ Kenovamiui spirilu mentis vestr«^, et induite
y,
no
iufra : « Cum hoc dixisset, lurbatus esl spirilu Jc vum hominem {Ephes. novum man-
iv, 23).» Talibus
su«, el proleslatus est, dicens : Amen, Amen dico datumdabal.Sed quaredicilur riovum mandalum di-
vobis,quia unus vostrura me tradet {Joan. xiii, 21). » leclio proximi,cura in veleri legediclum sil; «Diliges
Doluit, quia non potuit discipulum corrigere, doluit, proximum tuura sicut leipsum ? » {Matth. xxu, 39.)
quia obsliriatum aliis ostensurus eral, etsupereuin Ideonovum est, quia usque ad iniinicos dilaium esl;
senlenliam dalurus. IJQde omnibus quaerenlibus in veterienim legediclum est: « El odio habebisini-
quis esset ille, ail : « Ille est cui inlinctum panem micum tuum El quare .iesola dile-
{Hlatlfi. v, 43). ..

poirexero ; et cum inlinxisset panem, dedil Juda) ciione adraonuil, et poslea supponil : « In hoc co-
Sinioni Ihcarioti {ibid., 26). » Noa, ut quidam pu- guoscenl omnesquiatiiscipuli mei estis,sidilectioriera
lant, tunc Judas Chrisli corpus accepit. Inleiligeu- habueriiis ad invicera ? »{Joan. xiii,35.) Caeier» 421
dum esl enim qiiod jam omnibus Iribueral Dominus eniin virtules, fides scilicet,oraiio, eleeraosyna, vir-
sacraraenlum corporis el sanguinis sui, ubi ipse ginitas, el alis virlutes, possunt esse coramunes
eral, sicul Lucas evidenler osiendit. Panem inten- bonorum ct malorum. Sola dilectio est lanium bo-

—
cium voluii porrigere.ulcorintinclura
;etposlbuccellam, luncintroivit
carel '-^f--
nas.Quarecumsupenusdixisset
^.u.iu.wi lu
in —
:
420signiQ-
cumoaia-
eumSata-
Cumdiabolusjam ^-
norum el ideo hoc signo cauteriatae sunl oves Do-
;

mini,quiH hoc
Uoc signo tantum cognoscetur
cognoscetu utrum sint
de gregeDoraini Jesu Chrisii. Diligamu
misisset in cor, ut tradtreteum Judas Simonis Isca- invicera, quia charilas ex Deo est, et qui diliget
riolis (Joan. xm, 2), quare modo post buccellam, fratrerasuum, ex Deo nalu9est,et Deum videt. Non
dicil in illum Satanum inlrasse ? {Ibid., 27.) Sed
erubescat alterius pacem alter prior postulare, quia
suiicrius alfectura misil, modo imniisit efTectum.
non erubuit Chrisiusnosinimicos suos a reconci- i

Nola etquia bona obsunl, el quod mala quandoque liatiouem revocare. Eigo oe eiubcscel f,icpre Chri-
prosunt. Gorpus eniui Doinmi, (|Uoil bonum esl.no-
stianus.quod fecit pro Chnsli^mis Christus.' Reconci-
cel, si imiigne .^umatur ; slimulus Salanae datus iiamini igitur,tralressialiqua dissensio inler vosesl.
Prtulo, quod csl malum, illi profuit.Simililer el pa- Deus autem quifacit habitare unius nioris in domo,
nis isie a Chrisio porreclus,indigne a Juda sumptus, qui est vera pax, qui fecil utra lUe unum.vos
ad pa-
hoc fecit ex m^-nlo, ul major essei liceniia diabolo cem, eiad [cju.sj custodiam adducai, et in ea usqoe
super eum, et gravoiii in eum vimlictam feci!. Sub- iu finem perscverare facial.Qui vivitel
regnal Deus
Iracla eniin gratia eum ad rar^le agendura dimisil, per orauia saeculasaeciilorum. Araen.
juxia hoc quod Dominus dicit per David « E', di- :
X\XVIII.
niisiteossecunduin desideria cordis eorum,ibunl in
IN C0E\.4 DOMINI SERMO QUINTUS (74).
adinventionibus suis {Psal. lxxx, 13). » Similit..r D « Domiuus .. no,ler « Jesus » Christus « in nua
permillendo dicil Quod, fucis, fac citius. Quod di
;
« nocie tradebalur, accepit pani*m, et trrali.is agens
cii : Cura
te uon possim revocare a raalo, do po-
« fregit, el dixii Accipite et manducaie
:
Hoc est :
testaiem ul peragas malura. Nullam in me poieslH-
« corpus meura, quod pro vobis Iradelur ; hoc fa-
lem posses hahere, nisi libi dalum essel desuper.
« ciie in meam commemorationem. Siraililerel ca-
Cum ergo accepisset ille buccellam, exivit continuo. « licera, poslquaracoenavit, dicens : IJic calix no-
Exivit, quia a Deo
bonorum discessil.consortio
ftl
« vum lestaineiitumesl in meo sangiiine.IIoc ficite
Erat. autem nox. Merilo hoc lempus dalur ei,
quia « quoliescunque bibelis in meam coinmemoralio-
ca?cit's menlem ejus caligaveral.Adhibilo sludio
in- t nem. Quoiiescuijque enim manducabiiis paiicm
cassum in revocalione pravi
discipuli, et purgala hunc et calicem bibetis, moriera Doinini anuun-
quae residua erat [turba] a cousorlio impii,
ia pur- « liabilis donec veDial(/ Cor. xi, 23-26). »

(74) E Victorino et Lyrano.

535 VEN. HILDEBERTI CENOMAN, EPISC. 536
Imminenle, fralres chririssimi, DoininiciE passio- A. poris Chrisli siibstanliam lalere, ne si in ea quali-
nis articulo, quaiido jam pene erat in Iradilione lalc iu (lua revera esl, apparerel, vorum bominem
Dominus, qui prius legales observanlias el sacrificia hominis suiiumc abhorrerel. Unde curn l)o-
aiiirnus
tenuerat, quae oinnia fueranl (igura incain-.lionis minus dicorel « Nisi manduciverilis carnem Filii
:

el passionis Cbrisli, veniento vcritalo, voluil uin- bominis, et biberilis ejus sangnincin,non habeliiiis
brain dimillero.Agnus inunacuiatus in anliqua lciie, vilain in vobis {Jona. vi, 3i\ » h.ec audienles qui-
el aliae hosiiae veruin A},'num imnr.oianduin in cruce d;iin abierunl reirorsum, abborrenles, et
pul.mies
prajligurabanl. Voluit igilur agnuin (ijruralivum co- euni sub ea specic quae eis
apparebat, jubero co-
medere, et immoiaro, el umbram rci liguralJR lan- mcdi. Debet aulcm necessario 423 credere Cbri-
diu servare, doncc iinmolalio vcri Agni lierel. Ita- slianus, manibiis saccrdolis cujuslibel lantummodo
que ante tempus passionis su;e, voluil Pascba vetus saccrdolii nrdinem habentis, sive boni, sive mali,
cum discipulis suis celebrare, el agnum coinederc, a^qualiierper verlta poleslativa benediclionis.corpus
deinde veleribus (iguris fiiiera dare. Posl cccnam Domini posse consccrari, el luncSpirilum sanctum
igilur agni, novum Pascha finito veleri subslituit, in consccratione illa adesse. In s[)ecio vero panis
el discipulis sanguinem suum dislribuil.
corpus el jun Chrislus voluit cor,-)U3 suum ostenJere, quia
Si enim prius dedisset corpus suum, el deinde
p ipse est panis vivus, qui de ccelo descendit, et
agnuin, non viderelur velus Pasclia 422 (inivisse unionem corporis cum capite in specie panisvoluil
per novura. Accepil ilaque panem, et lienedixil et designare, siculail Apostolus ; « Uniis panis,unura :

dedit illis posleacalicem. -El sciendum quod loia corpus mulii sumus oinnes,qui de uno paiie parli-
nalura huinana in anima el corpore eral corrupla. cipamus (/Cor. X, il). » Sicut enim cx diversis
Oporluil ergo ut Duminus, qui veniibal ulrumiiue gr.inis panis (il, sic ex diversis membris unum cor-
liberare, unirelur utrique, iil aniina per animam, pus Chrisli in unione spei, fidei, el cbaritatis tfli-
corpus pcr corpus liberaretur. Idco in allari ad ciniur.
ulrumque represenlandum panem el vinum apponi- Ilaque qui corpori Chrisli sicul membrum vull
mus, ut per panem corpus facimn, et a nobis di- parlicipel. Fregit enim
uniri, pani coeli cura aliis
gne acceplum, noslrum corpus corpori Gbrisli im- Dominus panem, ei[.5«pjD.oinnibus] dedil quiaquod ;

mortalilale el impassibililule quemque [f. quando- unura est, ab omnibus voluil parlicipari, dicens :

que] conformanduni credamus ; el simililer per vi- Accipite per conforinilatem, et comedile ipsum sa-
nura in sanguinem conversum a ncbis acccplum, cramenluin. Huc facile in meam commemoraf ionem,
animas noslras animae Chrisli coiiformes fuluras in ul accipiendo corpus el sanguinem, habeamus pns-
mundo, dum vivinius, etin gloria, dum resurge- sionis cjus commemor.ilionemjclaccipiendo corpns,
mus. El cura anima pcr aliquoi corporeum, sicul ^ sicut pro nobis mortuus esl,ita pro eo, si necesse
corpus per panem, rcprajsenianda essel, nihil in- sit, moriamur. Et de calice similiter, quem vocjvit
venlum esl ia omnibus creaturis [icr quod vicinius Novurn Teslamenlum, id esl novam proraissionem,
reiiraesenlarelur, quara per sanguinera, qui scdes quia per illum sanguinem non temporalia promil-
ipsius animae dicilur. Sed quia per sanguinern su- tebal, sed aeterna. Hajc commemc.ratio debet (ieri
mere quid horribile naluree hu:nanae videbatur, ideo donec veniat, id est usque in fin(-m saeculi, quando
vinum pro sanguine posilum esl, ad significalionem veniel ad judicium.Sed viiiele quid sequitur : « Qui-
[/. ad solanien, seu suslentalionera] anima!. Nec cunque m.Tnducaveril paiien', vel biberit calicein
lamen intelligendum esl quod in sauguiiiis accc- Domini indignc, reus erit corporis et sanguinis Do-
plione solam aniniam,cl non corpus, vel in acce- mini probct aulem seipsum homip, el sic de pane
;

piibne corporis solummodo corpus el non animam illo edat, et de cWice bibat (/ Cor. ii, 27, 28). .>

accipiamus sed in acceplione sanguiuis lotum

; Indignus ergo esl criminali peccato irrelilus, id est
Christum verum Deura et hominem; el inaccepiione in voluniate criminalium facieudorum remanens,
corporis similiier tolura [sumimus]. Et quiabis se- Probat autem seipsura hcrno, non comparalione
paratira corpus, et saparalim sanguinem, non ta- aliorum, sed per se solum qualis fueril consido-.
men bis, scd semel Chrislum accipimus. Sed isle D rans quia « quimanducal el bibil indigne.judicium
raos ila separalim accipiendi inoe in Ecclesia ino- sibi, » id est dainnauonem « manducal cl bibil.
levil, quia Christus in coena discipulis separatira Ideo inler vos mulli iiifirmi sunl et iinbecilles {ibid.,
dedit, ul per hoc intelligerent sc animae ct corpori 29, 30), ») et quos Deus, propler corpus suuin
Christi debere conformari. Porro aqua in s.icra- indigne assumplum, in hac vila febribus et aliis
menlo ideo ponitur cum vino, ut aqua qure cum infirniilalibus punil, el quod pejus esl, dor-
qui,
sanguine de iatere Chri.sli fluiit, reprae.ser.teiur. miunt mulli in morlem, sicut nos adhuc vidcmus
Quaj aqua significat vel popuium,
vel baplismum, quod posl Pascha saepius accidit mortalilas. Ilaque,
iaquo populus pcr efTusionera sanguinis Cbrisii (ralres charissirai, cum ad unitalem cuslodicndam
mundalur. Nec dubitare debemus quin panis per voluit Dominus corpus suuraa nobis assumi cl par-
sacra verba bcnedictiouia sacerdolis, in vcrum ticipari, si aliquis ab unitale discedit per iram, per
Domini corpus immutelur, ita ut panis subslantia discordiam, vel odium, indigne aiccijiiet corpus Do-
non remaueal, sed colorem elsaporera panisvoluit mini, nec participaiionc ejus poierit cum Christo
[Cbristusj remanere, el sub ilia specie veram cor- uairi. Sicul enim cbarilatis viaculum piures uoit
537 SERMONES DE TEMPORE. IN COENA DOMINI. 538
ila discordi'i et odium, (juod tinurn esl dividit. Ve- A [coraplelanfij.coepil in haec verba consolari.el ad dile-
dole ergo,fratres, ne venenum discorJiae 424 in- ctionis 455 vinculum e.xhorlari : « Qiio ego vado,
icr vos odiuni generct, et ne diieciioncm chari- non poicsiis me modo seqiii. Mandaium novum do
lctis in vobis corrrmpul. R(>9picitn cajxil ve- vohis,ul diiigaiis invicem. In hoc cngnosccnl om-
slriim, res[)ici!e caiisam redemptionis veslroe. nes quia discipuli raei eslis,si diiectioncm hahueri-
Ex sola etiiin dileclione sulvavil nos Chnstus, lis ad invicem {ihid., 33-35) ; » ac si dicerel : Dis-
dicenic Aposlolo : Deus qui dives est in miseri- cessurussum a vohisad lempus, et vado ad Pdlrem
cordia, proptcr nimiain charitalem, qua di- moum,donec murum, qui esl inler Deum et homi-
lexil nos, el cum essemus niortui peccaiis, convi- nem, diruam, non potiislis venire. Vado in aliara
vilicavit nos in Christo, cujus gratia saivHli eslis. regionem ; desero ad praesens familiam meain, et
Itai]ue cum inimici essemu<,reconciiiaii sumus Deo ideo rogo ne ilerum inter vos sit ulla dissensio. Nec
per moriem Filii ejus {Eplies.i]/i, 5). » M ijorem hac solum rogo, sed etiam mandalum facio, ne ullus
dileclionem nemo hahel, ut animam suam ponal audeal transgredi, el novum voco, ne vobis invele-
quis pro amicissuis.Ghristus lamen majorem hahuii, rescal,sed semper in vobis renovLiur. Ideo specia-
quia, ut ait Aposlolus : « Cum adhuc impii [Vulg. lius hoc mandalum vobisimpooo.quia in hoc rogno-
infirmi] essemus, pro impiis morluus est {Rom. v, g scenl omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem
6). »Ilinc dileciionein nerno alius habuit, ut pro habuerilis ad invicem. Cffilerae virluies tara bonis
inimicis morialur.Unde Aposlolus « Pro bouo quis : quain malis possunt esse comraunes ; sei vera di-
audeal mori ? » {Ibid. 7.) leciio veris Christiani.i solis debila esl. Posui si-
An'equam igitur diledionom piae.iicarcl, dile- giuim meum quo possunt discerni ab aliis.
in eis,

ctionem osiendii. Soipius discipulos ad dilectionein In hoc signo cugnoscent oinnesquia estis mei di^ci-
invilavil;in ullimoauiein sermooedilectionem inani- puli. Qnam aulem dileciionem debeant habere, qua
misdiscipulorum lirmans,exemplo el diclissemiiiavit dilTeraiit a caeteiis, exponil ipse, dum ait : Sicut
[/. roboravilj. enim Joannes, sicut modo
Inquil diiexi vos. Non eain scilicet qua homines diligunt
audivislis : « Ante diem feslum Paschfe, sciens Je- iniqiiilatom. Sed qui diligit iniquitatom, odit ani-
sus quia venil hora ejus ut Iransiret ex hoc mundc mam suam. IJomines diligur.t propler iniquilatera
ad Palrem, cum dilcxissel suos, in finern <)iiexil suam, sed non diligunt sicut (iiloxit Deus, quia
(iQ^{Jou)i. XIII, 1). » Discessurus enim a discipulis Dous non proplor uiiliialom suam dilexil nos, sed
nd teiiipus,qni eranl in mundo, ne lurbarenlur, ne propler nosiram. Diligen'ius est itaque amicus in
ab unitale i ividerentur, in line oslendil eis siguura Deo, cl inimicus propter Dcum, qui vivil et regnat
amoris, ne eum derelinquerent causa lerroris. Im- in saecula saeculorum. Amon.
mulavil el coerozavil (75) eos in concordiam.ne eos XXXIX.
discinderel discordia. Ecce signum amoris : <' Sur- m COE\A DOMINI SEHMO SEXTUS (76).
gil a rocno, el ponit veslimenla sua, cl cum « Gum dilexisset Jesus suos qni erant in muudo,
accepisset Hnleum, praecinxil se ; deinde miiiit « ia finem dilexil eos (Joa?2.'iiii, i). »
aquam in pelvim, cl cccpit lavaie pedes discipulo- Aiiibigi poiesl quos vocet Joannes evangelisla
rum suorum, el extergere linteo quo erat pra-cin- suos Christi, cum suus sit orbis lerrarum, et uni-
cius {ibid., 4,5). » Quam humanilalem cnm Pe:rus versi qui habiiaiil in eo. Consuevil itmen sacra
expavescerei, dixit ei « Qdod ego facio, tu ne-eis : Scripiura vocare spirilualiter suo? Chrisii, quos
iiiolo ; autem poslea [ihid.,7).') Sic praedicavit
scies elogil cuin Palre a diebus aeternilalis fieri confor-
in faclis suis quid autem in faclis vdlet inielligero,
; mos clarilati suae. Uiide scriptiim est : « Novit
posiea ex()Osiiil. Nain po^hjuam hivit pedeseorum, Dominus qui sunt ojus (77).» Et alibi : « Novit
accipiens vestimenta sua, recubuil, et dixit : « Sci- Palorfamilias numerum jiimenlorum suorum (78).»
tis quid focerim vobis .-'
Vos vocalis me, magisler, Quandoque singulariter vocal suos Chrisli quos de
et hene dicilis, sum elcnim. Si ergo lavi pedes ve- eleclis praeelogit in diobuscarnis suae sub Palre, ut
slros ego Doniiuus et magister, el vos dobelis alier essent ei lesies in omni Judasa, Jerusalem et Saina-
alleriuslavaro pcde=.Exemplum enim dedi vobis, ut D ria, elc. De quibus ipse ail : « Pater sancie, serva
quemadmodum ego feci vobis, ila et vos facialis eos quos dedisli mihi, tui eranl, et mihi eos de-
(ibtd., Ecce per ficia sua ad diloctionem
13-15). » disti (/oo«. XVII, 11). » Etiam
modo vocal lertio
ct humililalem invitavil, ne amplius aliquis erube- suos Ghrisli omnes qui idiomate cbaracloris sui, ij
scal facere quod Dominus fecil. Unde [sij viie vi- est signo sancia? crucis in baplismo sunt ins'gniii,
delur personae polenli fcedos alicujus lavare pedes
;
426 el nomine ejus agnominali, id Chrislo est a
sed inoiln authenlicum esl el docorum facore qiiod Chrisliani, quihus ipse ait : « Audi, popule mous,
Dominus fecil. Ilaque
[suo] corruboratis exem- illis et ioquar libi {nsal. xlix, 7); » qui tainen adhucsi-
plo,videns figuram rayslicam de passione sua in eis raul sunt iu area, cum paleis grana, iu lorculari

(75) M
ost conjnnxH, vel corroboravit,yQ\ cordia- seperlinent {Num. xvi, 5).
lile.r nnivit. (78) Vulg. Novitjnstus jumenlorum suonim ani-
(76) E niir. Andegavcnsi. mas {Prov. xii, 10).
(77) Mane, iuquit, notum (aciet Dominus qui ad
 :

839 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.

5401
olcum cum arnurca. Sane de his Iribus.scilicel ele-
A vi.lissel in spiritu qunsi coram se jactalos, InKemi
Olis, piaBeleclis, Chrislianis, quo.l prae.Jioium est, scens ait : « Quis transibil isios ? » Et vox aiidita
non iiideceoier exponilur -le eleciis, sic « Cum est
:
: « IIumilitas.M 8ane in ablutione pedum humi-
diiexissnl Jesus, » ab ajierno « suos qui erant iu litatem e.xpressit Jesu> Domiiius Sthaolh, cui mini-
mundo, adhuc mulii eorum de mundo, « in
» el
strant aiigeli, linteo pr.Tecinclus, et lolus in modum
finem dilexiteos,» id estusque in lincin lemporum,
ministrantium expeditus ; solo fixis gciibus, incli-
el maximein fine, id esl in hoc lempore graiiaj, in navit se ad abluendos pedes hominum; raanus quae
quus lincs sfflculorum
devenerunl. Aticnde vero creaverunt stellas, contraciaB sunt ad tergendas
qutntitatem amoris, sic: Audi quis dilexeril, el
pauperum plantas.Ad Iria enim valuit eishaecablu-
quomodo, et quos, el quantum. Quis? Deus. Unde
tio. Fuit eis exemplum,sacrairientum, argumcntum.
Prophela « Deus meus es tu {Psal. xv, 2) » Quo-
:

Exemplum bumililatis, sacramenlum remissionis

modo ? Gratis. Umle el subdil « Quoniam bonorum :

venialium.ar^umenlum mutuae dilectionis.De exera-j

meorum non eges (ibid.). » Quos? Inimicos. Unde
plo Jesu sic ail : « Si ego Dorainus el magisler ve-
Aposiolup : « Cum inimici essemus, dilexit nos sler lavi vobis pedcs, et vos debelis alterulrura"
(fi.)m. V, ^6). » Quanlupa? Usque ad moriem.Unde
„ rhricii.c r.r>f„c i- II-
lavare
lovaits peues
pedes exempium
exernplum enim deai dedi vobis, ul et
:

« (..hristus factus esl pro nobis obedieus uviue ad

.. I

^ {Philipp. „ v<k iia

vos iia f..r^J5,,u
Jdciaus /innl . i/ ik\
(Joau. xiii, 14-15). » r.
,, j -A «•

„„„,
mort>}m /nj,)-
(Phtlipv. II.
o
»
T^ •
n, 8). »
13
De d
.

sr» nn k
discipulis ..'...' ^^Quod
.

vcm
^.u
vero
lucm,;
fueril}
<\o
sic sacrameiituin
. .

sicaccipite: Videns Pelrus plasiem

polisl exponi:Cuin dilexisset Jesus suos, id est
suum plasmalis sui lutei opificem inclinari ad pcdes
eliam quadam domestica familiaritale socialis afle-
suos, expavil, et abnuens se lavari audivit : « S^
clionis.qui erant in mundo.sed non j-im de rnundo,
noii lavcro te, non habelis pariem raecum {ibii.^
utipse leslatur, dicens « Propierea oJit vos mun-
:

dus, quia de mundo non estis {.loan. xv, 19) 8);» quod de extrinsecaablutione pedum nequai^uam'
» in ;

intelligi potesl, sed est sensiis Nisi iliam manusii

fiuem dilexil eos, usque in finem viiae suje, ei ma- :

et capul, id est, prius mortalia noa lavero, pedes,

ximein fine. Sed attende quis, quomo lo, quos,
quantum. quis? Dominus
id est venialia, non rcgnabis. Ingredi enim necesse
et ri agisler.Quomodo ?
est sine macula eliam veniali.Quod aulem argumen-j
Tanquam fratres. Uude exiendens manus in disci-
pulos suos, ail: « tum fuerit dilectionis, palet. Signum enim raagn»
Hi sunt fratres mci {aiatth. xii,
dilectionis e>t ad aliquem etiam usquead abluendos
50). »Quos ? piscatores, idiotas,infirma et ignobilia
mundi, et quasi peripsenia mundi, quibus di;.'nus peles ministrare, ut quod exterius manu, interius

nonerat munJus. Quanlum ? Venil eis ministrare, fiat verius in affcctu. Unde et Dominus, lerminala
et praecipue hodie Sciens cnim Jesus quia
dilexii. absolulione.ait ;« Maiidalum
.. novum
..v^.«... do
.av, vobis.ut u
,..„..^.u. di-

muudo ad Patrem, el quod iluri essent

transirel de ^ ^^''^^ :Mandatum hoc per Mnysen i-edegi in scripli s, .

post cum, sicutet ipsedixerai: « Ubi sum ego.illic <'^"« '»•'"=

saepe verbis !'»-"!
ileravi, sed
--'^ -^-
nuiic do •"- '^:-
illuii vobi<,
''-
id est
et minister lueus crit(/oa». xii, manuali opere repraescnto. Superpst ut lie Cnrisiia-
26);» recedens
ab eis.et iler sequendi ostendit eis et cibuin quo nis exponatur.Vcrumtamen inveniemus veiba sic :

vescereniur in iiinere, rcliquit, id et-t viam dedit et Cum diligat Jesus suos, in linem maxiine diliiril
viaiicum.Sub forma enim paiii-et vini corpussuum eos. ProSatio dileclioiiis cxhibiiio est operis. Vi.
el sanguinen ad cdendurn delil, cl deanius in quantis diligat nos Dcus nosicr, iiiqnan-
conlivjiendum
reliquii.Uude ei ipse ait « Hoc lacite in meam :
tis nobiscum misericordtler agal. Miseralioncs
coHimemoralionem {Luc. xii, 19). » Ghristusenim enim super omnia opera ejus. Quot exhibet
ejus
incru(e fuit pietium, in deserlo est vialicum, in misrraliones, lol suiit dilcclionis probalione.s. No-
coelo eritpiasm um. Hic est cibus gramiiu'!!, verat hoc quidicpbai:« Miacrere m^-i, Deus,
qui su-
njunit conlra adversa, et conferl bona, serval col- cundum magnam misericordiam tuara {P.sal. l, 1).»
lata, Hic est cibus Eliae, cui dictum etl: « Surge, Atiende magnam misericordiam ; atiende 4^8 iiii-
comede ; grandis enim tibi restat via {Ilf Hcg. xix, seraliiines, laiiquam numerum liiiarum raaguae mi-
7). •) Qui dormiens comedil cibum hunc, judicium sericordia>. « Misericordia enim Domiiii plcna est
sibi manduoai
iill.ilina /».l,; ;1l;....
tiludine cibi illius
el bibit. Si evigi|an.s
1...I
ambuhbit L!. .
comcdit,
•

qua.lraginta diebus et
. ...
in for- D "''"f" {l*sal.
_
inag.ia misericor lia,
cxvm,
• ....
64). » Non iucongrue
quia cst ct parva.
verodicitur
Parva, est
quidraginta noclibus, id est lolo tempoie hujus vjiae benedlciio sinistrae magna, benedictiu dexierfie
;

6Ua? usque ad monlem Dc-i. De quo

scriplura 427 parva.esl laeva sub capile magna, dexteralotum
:

esl:« Quis asccudel in raontem Doinini ? etc» {Pml amplexai.s. Parva, uecessaria quae addicuntur ;
xxiii, 3.)
magna, rcgn-um quod iiuaeriiiir. Parvam silit caro»
Viam vero oslendit eis in abluiione pedum : magnam spirilus. U ide « Silivii in le aiiima mcd, :

h«c via esi humiliias. Primi parenics, qni

sexn im- quam muliipliciter tibi caro niea {Psal. lxii, 2).»
pari, sed pari fastu pcccaverunt
per superbiam, Clarnet ergo caro, et dicat Mtserere mei, Deus,
:

abierunl ia regionera dissimiliiudinis

; sed nos per secunilum parvam misericordiam luam. Clamel
aliam, id cst oppofitam viam oporiet
redire in re- spiritus, el dical Miserere
mei, Deus, secundura
:

gionom nostram.Qaod autem haec via sit humiliias, magnam misericordiam tuam.llla enim quaedicilur
audi. Antonius abbas, cum oranes laqueos inimici parva, magQa estin se. Magnum est enim immeritii
541 SERMONES DE TEMPORE. — COfiNA DOMINI. 543
beneficia praeslare ; ingratis pratis dare : bona pro A. Diligamus ergo, sed sine praesurnplione limeamus,
m i!is relribuere ; sed parva dicitur respectu magnae: sed sine desperaiione ; imitemur, sed sine dissimu-
Eliam parva esl quantumad id pro quo dalur, vide- laiione. Secunda vero. qiiae dicitur major, nihilo-
licelad nccessitfilem. Audi quam molicum sufficit minus tres filias habet. Cum enim fl gellal palcr
necepsilali. Victum et vesiitum habenle?, his con- filium quem diligii, fl^geliat aul ad correctioncm,
lenli siiis (79). El aiibi : « Diviiias el pau|er- aut ad conservationem, aul ad consuramationem.
latem ue dederis inihi, sed lantum viclui mco Ad correctionem, incipienles ad conservationera ;

praebe necessaria [Prov. xx\, 8). » l-hilosophus prolicientes ad consummationem pervenientes. Se-
;

iivim ait : Ni.'cessilali modicum sat est, supcr- cundum primum modum corripuit Mariam sororem
luiiali nihil. Verumlamen haec parva magna et Moysi et Aaron, lepra perfundens eam. Secundum
nigni merili gignil opera. Filiae enim hujus mise- alierum servavil Paulum per sliraulum carnis su3?,ne
ricordiae sunt opera sopiem mi.sericurdiae,
magniludo revelationum extollerel eum. Sccu'idum quo-
•um sex in Evangelio, septimum in Tubia iogi. Per lerlium consummavit universitalem marlyrum.Tcrlia
beneficium enim ipsius reficimus esurienlem, pola- quidem, quaj maxima dicta esl, in duo dividitur.
nius silientem, colligimiis hospitem. operimus nu- Est enim juslificatio prima, et secunda prima, ;

dum, visiiamus infirmum, consolamur vinctum, »e- o qiia^ juslum facil secunda, quainjustus facil non ; ;

pelimus mortuos.Multo plures autem et pene innu enim suraus tanquam mortium insiruraentum Deo
meraliilcs sunl filiae magnae miscricordiae, sed nos juslificanli nos, sicul gladius milili, el dolabrura
1e multis pauca excipiamus [/". accipiamus]. Sane fabro. Prima vcro tres quasi filias habet, quarura
esl misericordia magna, esl mnjor, est maxima. primaest graliae infusio; secunda arbilrii coopera-
Magna esl palienlia, major disciplina, maxima ji:- tio ; lertia delicli delelio. Infusiogratuila, coo^^era-
Btificalio. tio volunl.iria, deletio deilica. Infusio lenebras
Vide quam magna sit Dei patientia. Angelum fugal; cooperaliu evellil spinas; deletio exlendit
peccanlera non exspeclavit ad poenitentiam ; deje- rugas. Porro secunda justificatio, el ipsatrcs paril.
cil euni de regiime vivorum in re^'ionem u:iibrae Prima esl conliriuatio in boiio : secun^ia, promolio
mi)rtis. Unde : « V.di Satan im si^^ul fulgur de coelo in raeliori lertia, consummatio in optimo. Ailenim
;

jadentem (Luc. x, Primos parenles non ex-

18). » Hieronymus super duodecim prophetss, quia sicul
ipeclavii, elsi cognoscerel figmeniuni eorum, sed reprobustolliture vi'a in cumulo viliorum.ilaelectus
seiileutia malediciionis eos percussil. cujus robur in cumulo merilorum, id est in tali arliculo, quo, si
in universam posierilatem quasi haerediiario jure fieri posset, quod diutius viverenl, nec ille lamen
Nosautem nonsolum exspectat per
transfusura est. deinceps deierior flerei, nec istemelior: et hic est
iiem, mensem el annum, sed usque in senectam el finis io quem Deus praecipue dili.;it suos, cum 4S0
enium palienlia ejus exspectal ad poenilenliam, per curriculum viiae, in his quae praediiiimus,diligil
lisciplina examinal ad justiliam, jaslificalio illumi- eos. Sunt inler hos quiJam [/. famiiiares] faniiliarii
lat ad vitam Prima esl quasi manus exlensa el sui, tanquam secretarii ejus, quos diligit tanqoara
sotnminans; secunda, quasi nianus impressa el pupillara oculisui (80). Hi sunt viri clauslrales, qui
iilaphisans; tertia, quasi raanus supposita, sur- contempserunt vilam mundi, qui elegerunl abjeoii
um lollens. Prima esl ad caulelam, secuuda esse in domo Domini magis quara habitare in laber-
d medelam, lerlia ad lutelara. 429 Primam naculis peccilorura; qui facLi sanl abjeclio plebis,
mplorabanl sacerdoles inter vestibulum et al- etopprobriura hominum, quibus servat Deus judi-
ire, clamantes: Parce, Dominc, parce populo ciariam polestalem in alios, sicul ipse ail « Vos, :

uo. Sccundam Propheia,dicens : « Proba me, Deus, qui reliquistis omnia, et secuti eslis me. . . . cum
iltcnta ine, uro renes meos, et carnem meam, sederil P'ilius hominis in sede majcstalis suae, «ede-
Vulg. cor meutn],etc. » {Psal. xxv, 2 ) Teriiam idera bitis elvos super sedes, judicanles duodecim tribus
libi dicens : « Araplius lava me ab iniquilate mea Isratl {Malth. xix, 27). » Hi sunl filius ille raajor,
Psal. V, 3). >! Sunt aulein primas qu.isi Ires filiae- qui esl in agro, cui pater dixit: Fili, tu semper
)um enim sustinet nos, monei nos per beneficia, " mecum es, elomnia raea tua suni ; sed summopere
nonel per dicta, monel per exempla; per benolicia, caveal isie filius ne velit a?cipere haedum ad privale
it laigitorera diligamus; per diclr», ui ulti.rem cura amicis epulandum. Ilaedus petulcum animal
imeamus ;
per exempla, ulbonos patres imileraur. esl et oliJum, qui in lege oirerebaiur pro [/. dele-

(79) Habe7i/e^ olimentci el quibus tegamur, his qui tanlum tribus mensibus Cluniaco praefuil),suc-
01'tenli sitnus (/ Tun. vi, 8). cessor, primitivum sancturum abbatum et mo-
lot
hoc iiioiiiihiici siaiusoloiiio, simul el mo-
(80) lix nachorum fervorem prisiinum slatum re>iiluis-
io
lasiicurum deleciuum insectinione adeo piithelicH, sel. Iiide etiam educi polesl Hidcberium Vrre fuisse
on lcvis elici potesl cunjeciuia Hildeberium hunc monachum, ei qiiidem Benpdictinuin, cum lanto-
ibuise sernioiiem, dum adhuc Cluniaci morare- pere monaslicam abblinentiani a Regula sancli
ur, priiiiis Puniii ambiliosi pseudoabbatis tempo-
Benedicti iinposiiam coramendel, el tanlo zclo
ibus, quibus pericliiari coepit observanlia regula-
deleclus in illara coniingenies, soUicite vitare sua-
is qua3 forle lota deperiissei, -lisi, diviiia favenio
;
deal.
raiia, Petrus Venerabilis ejus post tlugonem II
 343 VEN. HILDEBEKTI CENOVIAN. EPISC. J54'

lionc] dpclin^lione peccaii. llaeiom itaquecomecicrc \ Unfie Joannes Quidicit se in ipso manerc, debe
: «

cuin amicis est cum quadati deieolaliorie pcccare. sicut ille ambulavil,el ipse ambulure {1 Joan. n,6).)
Comcdit auleni hiEdum vir clau^lralis quandoquo Nunquam Cliri^lus in miindo ccsssavit, super am
cuin amicis. quandoqMe in amicis, quaiidoi|ue pro bulavil, nulla oum canialis volui-las dclinuit
amicis. Cum amicis,menie redeal ad coiiabila-
si Nunquam in viiiis dbdormivil. N(in jubpt nos iiui-
lionem el conversalionem eorum quos reliquil vel ; tiri Piitrom in divinilale, quia revera Dii non po-
(quod absit!) si eiiam canisad in opcre redicrit ui tesiis esse nalcra, nec parlicipaiiono deilaiis. Nor
vomiiura, tanqiiam sus ad voluiabruin suum. In juliel imitari miiaculis, sed ianium ambulaiionc
amicis vcro, si saliem mala illorum copnila defeii- jubet ire ; sed qulbus pedibus? Non pedibus, sci
derit, si fovcrit commendando; si non fleveril, pro manibus; non gressibus corporis, sed grcssiiiu!
eis inlerced»ndo. Pro amicis vpro, si ciiam manum mentis. Ascensuri altum monlcin, qui usque
eslis
auxilii apposueril ; si qua? deberel pauperibus, caris ad ccelum erijiitur. Scitis quanlum moralur quisque
suis erogavit ; si spoliavil cellam ul vesliatnepotem, ia ascensione illius montis. Alius cenlum annos,
q,uia caro ejus et sanguis est. Vcrumtamen el pro- quanlum scilicel vivil, alius sexaginta, alius qua-
plcr amicos solitarius haeiium edere potest in ipsa draginta, alius viginli, alius decem, alius per unurii
vilitale lerum,in aridiiale leguniinum,iR tcnuilalc diem. Sed quia forsitan viain nosciiis, vi^^m docel
ij
piscium potesl invenire ollas carnium, si suprafa- Apostolus,cum subdit: Ambulalein dileclione; haliea-
cultatom loci sui, eadem velit sibi minislrari [supple, lisdileciionem, el in coeium ascendelis. 43^ Ipsa
qua3 babuissel in saeculo] ; si j
raeler usum eorura enim habet duas alas quibus homines vehunlupij
cuin quibus vivil perogrmis salsamentis illa condiat, Diligile enim Deura duae ala et proximum. Ecce
el a n.iliva asperiiale, iii adulterinam suavitalem qiiaenos porlant in ccelum. His duabus alis ascen-
eam degenerare cogat ; si boram communera sine dit Paler nosler. Dilexil enim Deura el proximum.
causa praevcniat ; si supra modura sumal; el in Deum dilexit ul Patrem. Quidquid enim in mundo
summa in clauslro vescitur carnibus haedinis ;
qui faciebat, non sibi, sed Patri suo ascribebat. Dicebat
quasi monachus privilegiatus inler alios, vult lau- enim : « El sermoncm quem audistis non est racus,
lioribus uii cibis, cultioribus uti vestimentis, 431 sed ejus qui misit me Patris {Joan. xiv, 24). » Et ia
mollioribus incubare stratis, brevioribus el rario- oratione passionis cum rogaret ut transiret ab eo
ribus intcresse vigiliis, (81) vereor ne isle excluda- calix : « Fiat, ioquit, voluntas lua {Luc. xxn,
tur ab osu vituli saginaii, quem patcr fllio pfeoi- 42). » Itaque praeposuit voluntalem Palris volunlati
tenti imperliit. Sed ut el nos digni inveniamur suae. De dileciione proximi quid dicam ? Illa almi-
inlroduci ad esum illius vituli, qui seipsum obtulil rabilis esl, quia, ut ail Aposiolus, « Chrislus diloxil
pro nobis, diligamus Jesum diligontem nos, diliga- ^ nos, et Iradidil semelipsum pro nobis obiaiionera efcl
mus quoniam bonus esl nobis, scd maxirae
eura, hosliam Deo in odorem suavitaiis (Ephes. v, 2). »0
quoniam bonus esi, ul el ipse diligal nos in finem quanta diieciio! Deus immortalis, sicut aliquig
el maxime in fine, cum veoerit judicare vivoset agnus, sicut aries immolatus est pro nobis. « Ma-
mortuos elsaeculum per ignera. jorern hac dileciionem nemo habel, ul animam
XL. suam ponal quis pro amicis suis (/own. xv, 13).»
IN coENA DOMiM SEBMo SEPTiMus (82). Sallcm, fralros eharissimi, Palrem imilemur, qui
« Estole imiiatores Dei, sicut lilii charissimi, et prior nos dilexil, prior viara nobis monstravii, re-
« ambulale in dilectione sicut et Christut dilexil linquens Lobis exemplum, ut sequamur vesligia
nos, el tradidit semetipsum pro nobis oblatio- ejus. Diligamus invicem, quia charilas ex Dco e-^l,

« nem et hostiara Deo in odorem suaviiatis (Ephes. el qui diligit suum, ex Deo natus esl, et
fralrera
« V, 2). n videt Deum. Charilas enim est regina virlulum.
Admonet vos, fralres charrissimi, Apostolus, ut Omnes serviunl chariiali. Si aliqua virlus esl quae
sicul lilii Dei estis, a tanio Patre non degeneretis. non sil sub chariiate, desinit esse virlus. Chari- «

Ille cnim filius dignus esl paire, qui l>ono patri I is, » ut ail Aposlolus, « operit mullitudinem pecca-
asssimilatur. Unde quisque autem reccgnoscpl se D torum (i /^eir. iv, 8) ; » el quia charitas est subli-
Christianura [se filium], si se [exhibeai] Chrisiia- mior omnibus virlulibus, sola, pereuniibus aliis, in

nurT!,ei Chrisii filium, a quo otiam Chris.iani dicun- fuluro rtmtmMi. Chuj-itas nunquam e.xcidit. Haec
lur. Si autom Christi filius,et Dei filius est. Gum au* sola virlus inler angelos et homines erit in fuluro,
lem Chrislianiomnes,et Dci (ilii siiis : « Esioleergo quia et Doum, el se invicem, ut concives, et filii

imilatores Dei (83),» sicut illi qui filii ejus sunt. cjusdoni Patris {[iom. xiii. 8). ardorenimio diligenl.
Unde Joannes : « Videie qualem cbarilaiom dodii n&- Igilur diabolus plus laborat odium raiscere inler
bis Paier, ut lilii Dei nomiiieniur, et simus (/ J()o«. fralre-, quain aliud vilium. Quanto enim plures
iii, 1). )) In quo debeatis eum imilari suppouit. videt coiligatos ct coufu^deratos ad bellum, tanlo

(81) Phrasis Hildeberlina. stiani diruntur. Si auletn Christi filiux esl, et Dei
K Viciorino ei Lyr-no.
(82) filiusest.Cumergo omnes Christianiet filii Dei estis,
(d3)Lyranus Y\n\\e\ Unusqnisque recogonscit se \ estuteimitatores, eic,
Christianum, et Dei filium. A Christo enim Chri-
(545 SERMONES DE TEMPOHE. — IN COENAM DOMINI. 546
miaus conlra eos polest , sed si ponat inleslina A. Ires , laies sunl seminatores (88) discordiaruin. Uoc
Lella, cum loris sil hoslis, inlus lacilius vincit. esl framoa (89) (Jiaboli, incendiuni odii, mors, el
INam nascenle discordia sequilur i84) inde s.-evi penlilio iinimae. De quibus Divid
[ ], : « Quilo-
dclraclio, invidia, conienlio, el ali-i mala. Unde quunlur pacem cum proximo suo mala aulem in ;

Joanues Qui odil Irairem suum, ia lenebris esl,

: « coMibus eorum {Psal. xxvii, 3). » El S.domon ait :

el in tenebris an.b<ilat, fcl nescit quo eut, quonirtm « Susurro, el bilinguis male.lictus. turbavii enim
lenebraeobscuraveruntocuiosejus (/ Joaw 11, 11).» pacem hiibenles lingua tertia mulios commovit
;

Exposuimub, fralres charissimi, viain qua ascende- {Eccli. xxviii, 15, 16). » Tertius enim esl
loquens
balur in ccclum ;
modo videndum
quoinodoam- esl proximo secrelo, alium apud eum accusat, el mulla
bulemus in ea. Ait enim Auibulate, dum lucem
: (ingjt qua> non audivil, inlimans llli ha^c el illa mala
habelis, in dileclione. Primus gressus hominum iliurn dixisse de co, 434 quem vcneno linguae suae
accedenlium (84) ad Deum, est poenileniia, et per commovens, et sic quem prius diligebat, inimicura
eam veni.im postulare. Veniam auiem posiulare reddii,et lamen cum eum videt quem modo accusa-
non polestis, nisi diicctionem 433 proxiini bat, ei iirridel (90), el cum quasi mullum diligftret,
habealis ;
el sicul veiuun postularelis, proximo ampleclitur. Facile peccal lingua.el quia est in udo
contra vos (86) peccanli prius concedntis. Ait De ea loquilur Jacobus, dicens
(91), facile labifur.
g :

enim Doiiiinus . Si non dimiserilis hominibus

: « Lingua modlcum membrum esl, et magnaexallat
peccala eorum, nec Paler ve^ter ccelesiis dimit- (Jac. i:i,5). » Iteruin ait : .r Ecce quam parvusi^nis,
tfct vobis pcccata vestra {Malth. vi, U, 15). » quam raMgnara silvnm a.-cendil, el lingua est ignis^
Ecce neces^aria est dileclio inimici, si vobis pec- et universilas ini(|Uiiatis. iJngua constiluilu" in
cata vesira vultis dimitii. Sed dicelis : Ipse aulert membris nostris, quap maculat tolum cor|,us... Lin-
res meas ;
ipse inlulii mihi contumelias. Ecce, fra- guam nullus hominum potesl rerrenare (92). Inqui-
tres,amisistis per peccalum coeleslem haeredilaiem ; etum nialum, plena vener.o morliCero ibid.,] 5-8). »
vis illam recuperare ?perde rem tuam temporalem, « Si quis aulem putat se religiosuni esse.non
refre-
ut recuperes coeleslera. Vis uiraraque habere ? in- nans iioguara suam, sed seducens cor suura, hujus
dulgeslibi nimium.Contumelias condona : Imilare vana est religio {Jac. i, 26). » Hsc omnia dicil de
Christum (87), qui dixit, dum occideretur : « Paler, lingua Jacobus. Ideo, fralres charissimi, ponendum
dimilte illis, quia nesciunl quid faciunt {Luc. xxiii, est lingua^ frenum.ne detrahat, neaccuset, ne male
34). » Et iierum : « Estote misericordes, sicut et dicat, juxta David « Posui ori meo custodiam
:

Paler vesler misericors est {Luc. vi, 36). »

Nec solum reticendum est os, sed Post {Psal. cxl, 3). »
pcE.iileniiam, necessarium esl vitare vilia. In boc aures oblurandae sunl, ne audiant accusalionem.
dileclio mullum ulilis esi.Dilectio enim malum nou ^ Unde Salomon « Sepi aures luas spinis, et noii :

operatur. . Charilas enira non *mulalur, nou agit audire iinguam nequara,et ori luo fac oslia etseras
perperam, non inflaiur, non gaudct super iniqui- {Eccli. xxviii. 28), cum prffisertim magnum raalura ..

tale (/ Cor. xv, 4). » Qui fralrem suuin diligit, noa sil mcntiri. Unde David « Perdes
: oinnes qui lo-
poter-t facere homicidiura, non adulleriuin, non qaunlur mendaciuin Do .linus uuiversa
; disperdat
furlum, non pcrjurium, non falsum leslimonium, labia dolosa,et li iguam ma-niloquam (P.>a/.xi, 4). »
non rapinam, non invidere, non liiigare, nullum Ti.neie, fraires, sententiam Aposioli, qui dicil :

mi.itim proximo facfere. Posl rcmolionem viiiorum, «Neque i-apaces, ncjue maledici regnum Dei pjssi-
sequilur virlulis operalio.Ibi saiisapparel quaiilum debunt (I Cor. vi,tO|.» Rt^spicit>' ad P.ilrein vestrum,
dileclio valet. Bona cnim vila, aiia Conlempl.iliva, qui cum miledicerctur, uon maledicebat Quare
alia acliva. Conteraplalivus esl, qui in Deo cogi- juval (93) vivenles.eliam IacPssitos,non maledicere.
tando ct amando immoralur, el siudet ; sel siue « Noiiie er-o, ut ait Jacobus, detrahere invicera
dileclione Uei ct proximi cssenon polesl, juxla Jo- {Jac.n, 11). » Nonne plus dilcclio valet, et serviius
annem, qui ait « Si quis dixeril quoniain diligit vicitria, qmm laiens corrosio ? Quid est
:
crgo quod
Deum, cl fratrem suum odit,mendax cst (i Joan.u, dicit David ? « Ecce quam I)onum,el quam jucundura
4) » Acliva vero vila in dilectione proximi lola est, D hiibilarefratres in uaum(P.yn/. cxxxii, 1). ..
Bonura
paupcrcs pascendo, vesliendo, hnspiiio recepiando, quia utile esl servire
esl, allerum (94) alteri. Ju-
in inlirmitaie, sive carcere visitando.
\v.
cundum esl, quia nulla res suavior est quam .iile-
it ique, fratres (-barissimi, omnis vtta bona esl in ctio, ad quam nos invitans Chrislus,.ledit exemplum
dileciionc fundaia. Sed quoddi,m vitium e.st inter humiliiatis, quia voluit minisirare, non rainistrari,
homiiies,quo.l valde.lileclioitem ex^linguit, deira- quando jedes Jiscipulorum suorum,
lavil et ail :

clio sctliccl.Hoc viiium esl abominandum inlerfra- « Scilis quid fecerim vobis {Joan. xni, 12) ; » quod

(84) Lvranus, Nam nasccnle radice illa sequitur. (89) I.yr., flamma.
(8o) l.^riu.us, kommi arn-denn. (90) Lyr., sibi assurgit, sibi arridet.
too) vicloriii., btcutquiveniampo.ituliilispro.ximo (9lj l..vr.. in hiimvlo.
conlra vos. L.vran. Et sicut venium poslulalis, vcniam
(9.') Lyr. ei Vuls.'. domare.
proxwio contravos.
(93) Lyr., juvat nos etiam.
^''' /""'«''* Pelrum.
S ,
{88}lyr., hoc estseminatorium.
(94) Lyr., alterutrum.
 |

547 YEN. HILDEBERTI GENOMAN. EPISG. S48

Uiciliir : Dedi pxemplum humililalis, quia « si Cfio A Mialum, ex homine. Ergo qui furabalur, jam non
Djminus el Migisier vesler, lavi pedes veslrc^, fureiur.Aulivisiis quid esl exire exira Modo caslra.
quaiilo magis vos ilebelisaller alleriuslavarepedes?» viii('amus quid esl impropnum Chrisli porlare. IIoc
{Jnan xui, !;{.) Sirf,'il« er^o, fratres chirissimi. idem esi (|uod p(!r aliud Dominicum dicilur Et : <<

ex''mpluin luiili ^'alris &eq'iamiiii,aufereiido inalum cnicem suiiu {HnL). » Domiuus voluit hoc
lollal
de uogiiatiouilius vesiris, el de lolo corde veslro genus tormenlorum eligerc, ul inde suiuamus for-
coMiJonantes alterutrum, s' jaccl lalens in cordibus mam viiae. Sicul enim aliquis crucifixus non polest
435 olium. Deua auiem pacis el dilecliouis
vestris niembra sua ai aliquas aclioucs dirigero, eiidein
mancal cura oranibus vobis, cl pacem det vobis modo velerem hominem cum vitiis etconcupiscenliis
veram, ul per eam consequi possilis vitam ajternam deliemus cruciligere, ul ncque neque manus, pes,
(95). Araen. nequo aliud membrum possilaliquara nequiliara per-
XLI. agere, nec cogilare. U'.de Apostolus ; « Per quem
I.\ PASSIONE DOMIM SERMO PRIMUS (96). mihi mundus crucifixus esi,et ego mundo {Gal. vi,
Dominus nosler Jesus Chrislus,fraires charissirai, 14). » Tollamus ergo cruccm, et in nobis crucifiga-
« ut sanclKicaret per suum sanguinem populum. mus vilia. Duobus aulem modis crux lollilur, vel
« exira porlam passus est Gxeamus igitur ad eum
:
j^
cum caro propter vitia maceralur, velcum proximo
« exlra c-isira, improperiura cjus porianles {Hebr palienli condolelur.Sed non
crucem, sulficit loilero
« XIII, 12, 13). » nibi sequamur euin. Unde poslea subjecil in Evan-
Silis, fralres charissirai, audivistis ordinem re- gelio ; « El scqualur ine {ilallh. xvi, 25). » Non
denpiionis noslrae ; sed dignura esi tamen mulloiies oinne^ qui porlant crucem sequunlur Dominutn.Ule
hoc beneiicium commemorarc. Quanto eniin ssepius sequendo Doniinum porial crucem, qui se marcerat
benelicium memor-iiur, tanto plus in amore bene- spontaoea voluiitale, el moritur viiiis. Noa enim
ficloris animus inflamuialur. Record.iri igitur debe- [similiier] poriatores luerunt crucisChrisiusetSimon
mus quantum impro|ieriuin pro nobis passus est Cyrenaeus. Chrislus spoule porlavit, el raorluus esl
Douiinus, quia scilicet, cum ad lurpem morlera in ea. Siinon in angaria nec raortuus esl in ea.
ducerelur, quasi vilis el coniempiibilis extra civi- Siinonsignilicat eos qui non sponle jejunanl, neoj
talem ejccius est, el crucem suain porlavit, el inter sponte carnem suam m.iceranl, sedcoacli, uec nio-|
lalrooes crucilixus esl in loco Calvariae, el ubi rei riunlur viliis. Chrislus e contrario. Audivisiis ira-
decollabaniur inlerfecius esi. Videbalur enim « op- properium Christi pioplcr vos susceplum. Iloc a
probrium hominum,» ui ail David,(( el abjcctioplebis muliis Palribiis fuit praeliguratum.
{P^ul. XXI, 7). » Scdcum prava iiilentione Judsei ita Legilur enim de Eliseo propheiaquod cum ascen-
hjec fecissenl, pius Dominus magna dispensalijiie G derel in moutem, sequebantur cum quidam pueri
hoc ficri vuluit. Non enim solum hoc genere raortis male garrienles, et clamabaut Ascende, c.ilve {IV :

voluil redemplionera dire hominilius, sed eli.im Reg. 11, 23). » Oraiione aulem jusli viri, venerunl
vilam noslram inf.^rrnare. Non enim sine causa duo ursi de silva, et dcvoraverunl quadraginta duos
voluM polius cruciligi quam lapidari, vel alio genere pueros. Eliseus vero Chrislum signilical, qui fuit
supplicii ; sed quod aliquid debeat in ejeclione et calvus, id esi sine viliis superfluis. Capilli enim,
crucifixione inlelligi, docel Aposlolus, cum dicil : qui.t sunl sine sensu, suoerflua significant ;
pueri,
Exeamus ad evm extra caslra, impropriiim ejuspo)'' Juda-os qui derideb inlChristum exaltatum in cruce-
tan'es. Videimus ergo quomodo debeamus exire, et Dao ursi de silva, Tiium ei Vespasi.nium de gen-
e quibus cislris, el improperium porlare. Quandiu liliiatc vcnienles, qui dissipaverunl Judeeo?. qui
in hoc mortali corpore vivimus, a Domino percgri- nuiriti fueruni [supp. in df-serio] per quadraginia
namur. Sunius in hoc corpore quasi in ca^lris bel •
duos annos. Iloc e.iim fuil spaiium a pissioiu', Do-
lanles conira spirilu.ilem inimicuin. Scd in his mini ad ileslructii.iiem Jerusalem. Sed quamvis di-
castris ileleciandum non est, quia, ut ail Apostolus: calur impntperium Chrisii, non qnanlum ad nos,
» Debitores sumus" non carni, ut seeundum carnem sed quaniutn ad Judaeos sic est vocandum. Pula.<
vivamu-^.Sienlm sccundum ctruem vixerilis, morie- j) verunl erim maximam esse debiliiatem, Chrisli
raiiii {Rom. viii, 12). » Exetindum esl ergo «b his inoriem. Nos aulera dicimus esse maximam vir-
caslri«, ul non subjiciamur [quasi] domino, carni. tulcm Chrihti, et miixi.iiura exeraplum palienliae,
Debct cnim servire,non imperarc. Unde Aposlolus : 437 ct humililalis, et misericonliee. Unde ail
« G(sligo corpiis meum, et in serviiutem redigo Aposlohis: « Verbum crucis pereuniihus slullilia esl,
{I 27), » id est, ul scrvial aniiiia>. Hoc cxire
Cr;r. IX, credenlibus aulem, virtus Dci (J Cor. i, 18). •

esl illudquod ail Dominus in Evangelio: « Qui vuil Nos auiem virluiem Dei hoc esse credamu>, nd ma-
venire post me, abncgei scmetipsum {Matlh. xvi, leiJiciionem sub(^amus, Legilur cnim quod Noe ha-
2^). » Abnegarc quipfie debcmus, non quod ibi biiit ires lilios, Scin, Cham el Japhet Iste planla-
Duminus iccii, sed quod nos ipsi 43© fecimus. vil vincam, et de vino illius iiicbiiaius esl, el ob-
Quodcunque bonum habemus, ex Deo esl. Quod dormivil in tabernaculo deleclis pudendis. Videus

(93) Lyr., et xlernam. (96) E. Viclorino codice.

 619 SERMONES DE TEMPORE. — IN PA3SI0NE DOxMINI. 550
aulem Chara filius ejus palrem sic deiectum clerisit, A. vel potenliam appetere dicuntur, qui indumentis in-
cl illud iiunliavii frairibus siiis. Duo aulern fralres sigiiibusfulgenl, sed heecsicut fenum, quod modo
hoc audienies prolexeruiit phIIio piirem suuni, non floret, et siaira arescil.Sicut ipse alibi dicil : « Ho-
coasiJeraiiies nudilalein. Pdler autcm.ul hoctlidi- mo, sicut ibiium dies ejus, sicut flus agri,sic prae-
cit, iiialedixil, non Cham,sed Chaiuiaii (ilium ejus. leribil [Vulg. elflorebii]. ,. Similes sunt' hominibus
Ait enim : « Malediclus s>ii Chanaaii, sit servusSem quaerenlibus fargemuni, qui invemenles
plumbum,
el fratrum sudrurn (r.en. ix, 25). » N.e, qui inlcr- reversi su/.t in pairiam suarn. Similes sunl somui-
pre\fitur reguies, Christum si<;nificai, vinea.JuJajos, anti reperire diviiias, et habere eas, qui
cum evigi-
qui dederuntvinum p issionis, quo ob lormivii iu
ei
lal,invenit se doceplum.ut aii David : «
Dormierunt
cruce,elapparuit nuda el quasi impolens huuianitas somnuin siium,el nihil invcnerunt viri diviliarura
ejus. Chain sif,'nilical Judaeos, qul deriseruiit Chri- in manibus suis (Psal. lxxv, 6). »
stum nudum moriuum.Duo fralros sunt
in cruce.et
vos, fraires, timeie, tompus est, et utram-
q lia
credeQtos de utroque populo, qui excusant infirmj- quc beatiludinem non polesiis habere. Audite
quod
latem Chrisii. Vaidicavil Doininus, non solum in dicium est diviii ardenli in flamma:« Recordare
palres,sed etiam in lilios, modo faciens eos servos quia recepisii bona iu viia lua, et Luzarus
sirrilitcr
noslros. Egimus. fratres charissiini, vobi^-cum de mala. Nunc vero hic consolMur, tu vero
g cruciaris
improperio Chrisli. E>;imus et do exiiu castrorum, {Luc. xsi, 25), » quiaregnura coelorum datum esl
etde cruce porlanda. Hujus auiem mysierii in hac
pauperibus. Unde ait Dominus: « Beali pauperes
festivilaie quamdam speciem reprfesenlamus.
Et- spiritu, quoniam i[,sorum esl regmim ccelorura
enira exlra(97) civitatem eximus, crucem maleria- {ilaUh. V, 3). » Et David : « Parcel pauperi el inopi,
lein porlamu?. Sicut orf,'o fi-uram
gerimus, ita rem et animas pauperum salvas faciet {Psal. lxxi, 12). »
opere compleamus. Sed quidam nostrum
sunt qui Facile » igiiur« vobis amicos
limig in caslris pigritantur, quia scilicet
« de mamrnona ini-
ctrnalibus quilalis, ut cum defecerilis, recipiani. vos in aeterna
leleclantur. Alii eniin sunt sollicili
circa divilias, labernacula(LMC. »
vi. 20). Est aliud genus homi-
iliivacant libidini, alii, ^ulosilali.aliiinani gloriae^ num, qui cum non sini divites, diviies esse cupiunt,
Sed modo agamus de divitibus.
Bl alii aliis viliis.
ct bonis aliorum invident, sicut sunl raploi'es,
Divites hujus saeculi sunl qui superbiunl, qui
qui exlol- semper miseri, el in fuluro miseriores erunl, quia
luiitse, el putanl se beaios esse
; sed, ut ait 43» ulraque buna amiltuiit. Sed quid promillit eis Do-
Auguslinus, « nihil est infelicius feiicitale
peccan- niii,us?(98).< ViB qui praedaris, quia tu ipse
praeda-
ium, » dum
de nimia prosptritale lcelantur, non
et

Draevidenies setnpilernam ruiuam,

beris » {Isui.xxxw.l.)
! 439
Qui in praesenli faclus
excaecanlur. Au- n est lupus, in fuiuro eril esca lupo. Isti
lupi non so-
Jile quomodo sunl caeci. Oavid enira ail de
hi>jus- lum bomines, sed eliam Deumel Dom.ini res agf^re-
modi excaecatis « Vir insipiens non co-noscel, et
diuntur. Dumum enim Domino consecratam,
:

siultus non intelligel hsc cura exorli fuerint ubi

pec- ;
corpus el sanguis Dumini otrerlur, ubi oraliones ef-
Jalores sicut fenura, el apparueriat
omnes iiui ope- funduntur, violanlet incendunt.Sed, ut ail Aposlo-
•anlur iniquilaiem {P,aL xcr,
7, 8). . Li,id esl qua- lus:«Qui violaverit
templura Dei, disperdet enra
iler uitcreant in saBCulum sseculi. Exoriri
dicunlur Deus (J Cor. iii, 17).» Res vero ecclesiasticas pro
peccalores, quando in magnas divitias provehunlur redemptione peccalorum Deo attributas, eripiunl,
(97) Probabile videtur HilJebi^rlum
hunchabuisse ul auditorum devolionem vivacius excilarel, dura
lermoiiem, cum esset episcopus Cenomanensis
fcria illishiijus rilus m^^sterium expiicans: Extra
:exta praecedenle Duminicam civita-
Ramt)rum tm scili- ; .
tem, inquit, rxtmus, crucem mutf-rialem portanles.
jel, ulnot.vil noster
Maiieiiius, tracl. De divinis
Sicul trcjo figuramgerimus, ilarem opere
^tliciis, cap 19, num.2G, iaiaginem Crucilixi, complea'"
cria sexla Parasceves solei clerus
quam mus, pic.
el populusad- (98) Quod aulein sub hujus sermonis finern, larn
•rare, sulemni pioijue riiu
delerunl canonici Gfiio- atriier in
iianenses ad monaslerium S. Ecclesiaruin deprffih.tores invehilur, id
Viacenlii, st^tiuenti ca.lere lorte polesl
)oiiiiiiica ad m.lricem ecclesiam in consules,seu,ui vocanl,Sea-
cum pumpa inde biiios C.nomaneiises, qui quo lempore
eporiandam. Hanc auiein, ul reforl Guillelmus
eniLis, ita d(!scribit
prfefaiusMar- H Kutus. Anghffi rex. et ejus poslea successor,
Hen-
ejusdem Ecjle^ife ordinarium •
ricus I ad id Hil.lebortum adigere lenlabant,
Foria sexia anleRamos Palmarum, ul ma-
cum .lepuriaiur tricis pcclesioe suae turres, quasi Aici
mago Crueihxi ad S. Vincentium, cooperla pallio, suae, ut pula-
Laiitiiifestas, .lirui feinerel, .juod ab ipso
itdjent esse quatuor sacerdotcs, i. albis, nuni{uara
et stulis oblinere poiuerunt. Uiide praelati consules,
nu*Hspcdibus cuin al.is revestitis pravi
T^";q""v' y"'«'-»""'n. i'a ui capHlanus n, slraj
regicC noteslalis assenlaiores, tanlain
vim ipsi Do-
.Xr^
'"' *
, mini S-nciuario, ul ail H.ldebertus ipse episiola
n
""
TV,'- 'L'*'^^"''""^^''-
«ordana ad pe- oclava libri primi, inlulernnl, ul omnihus
es capellanus S Michaelis urbis
ad dexirum biachium, ecclpsiis l.'meraiis ei spoli,.tis, qui^lquid es.sel
d capt.lhmiis de S Au,i,ie ^o ad sinistram. el pole-
qua- slaiis eptscopalis, ait tpse, wl dis^ipaLun,
uor pufii cum subdiacno. fuerii in
si.inliter di>calceaii •

um el rapvnis, vel in faviiiis evnnueril. Ilinc Hildeberlus

v.-ner.i.l ad dieh,,n .ccleMani, ca.,leiMr rt- ad taiiiam rerom oiiinium inopiam reda.:tus es.,
ptmsonum de S. Vii.cenlio ul
.U.I.M.I
.^..o ti„ii.,,ora- ;
cum iiifiilis etia ppisco()).libu-. direpiis.
ad concilmra
(.ircibus .lim.ilanl ibi Cr.icifixui.i
u.qu.,.ad nimia eg.siale, nequiveril acce.iere,
Tr.-ceiise, prae
>
.mt.s l^«l;';"ra.n. A„iissim.^igit.ir ad hu-.c ritura
]
ei Rumam.iioiinisi pene fmen.lic.ndit,
idHu. H.ldebertus accommodHsse a.J summun»
ad cui.cionis ar- Poniifi^em con'ugere cumpulsus fuerit. Vi.le
umentumvcrba Apostoli lCxenmus adeum :
supra
..xlra gesla episooporum Genomanensium,
astru,tmproi.enumejus, Ghristi scilicei, et quae de hoo
portantes in Uildebeni Vita retulimus.
 o3l VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 552

et peccata populi comedunl. IIIos sacrilcgos rapto- A. fI"'i'D i>''tienter passus sil. Audile Psalmislam in
res, islos iiipos paslores (Jebenl aiijicere alt ICccle- persona Clirisli (iioentein : « Aniici mei cl proximi

sia, (piia inler oves lupi esse nou dehenl. Uomi-

Si mci adversum me appropin.|uaverunt, el sleieninl,
nus iu fuiuro dainnalurus est illos qiii sua non Iri- el qui juxla me eranl de longe siclerunt (Psul.
!)UU!it,quiil ergo fac"urns est illis qui r.ipiunl alicna ? xxxvii, 12;. » Dumine Jesu Chnste, quid lilii fa-

Qiiid amiilius diciTcrn ? Diatiolica inslniiiipina suiil, cieiiL iniinioi^quaniloiiuidein lihi adversanlur ainici?
qiiibus diabolus Eeclesiain assilit [f. aini^iiij iiiiio- Male de inimico conlidere amicus pot.-st, cui el

conles opprimii. Suiit quisileo qUiPrcns qne'n de- c imrarius esl. Tu laiiien Domine Je^u, non cerle
voret, surgil mane cupiens siturarc faniem suam, iinpoiens, sed prorsus omnipotcns. Tu qui a tali-
nec habet ([uod comeiat, nisi rapial. Quid de iibi- bus paleris, quid lalibus facis? quid talibus dicis?
dine? Ilbi omnia conl.iminal,omnia coraiiii^cet. Illa Scio, Uomine, scio quid mihi respomleas. Niliil

David eladulterum et hnmicidam fecil, Saloraonem oninino facio, nihil omnino dico. Gratauler susti-
corrupil, Samsonem inlerfecit. Haec coinquinal cor- neo passionem, et nullam prorsus nec verbo, nec

pusel animam. Alia scelera sunt horrida, sed isla facto,rependo ullionem. « Ego enira tanquam sur-
esl felida. Haec veriit homincs in repi-obum sensum, dus non audiebam, el sicut mulus non aperiena
Haec libido adulieria general, et incestus parii. Non os suum {Psal. xxxvii, 14). » Ego sum illa ovis pa-
civenl homiaes sibi a pirenlibus, non a commistis, tiens et miiis, de qua scriplum esl : « Tanqu;ira
non non a filia spiriliiali,
a cominilre, ijuo I, ut ail ovis ad occisionem ductus esl, el sicul ajinus co-
Gregorius, magnuin est pcccalum. ram londeiile se non aperuil os suum {Isai.uu,!).»
XIJI. exempium palientiae iinitalMle el adinirabile,
IN PASSIONE DOMIVI SRKMO SKCUNnUS (99). dij.'iii)m prorsus idmiratione et dileclione, dignum
Foderunt manus meis et
« dinume- pciles ineos, imitaiione I 441 Hoc exemplum altcndanl, el eru-
w raverunlomnia ossa mea {Psal. xvi, 17). » besciini impaiier.tes,cl impolentes, qui el pcr inipa-
Suplimana praesens, fr.itres charissimi,ex re no- lienliam pali nolunt; el lamen cum paliuntur, pro-
men habens, vocaiur laboriosa.vel ut vulgoloquun- pter irapolentiain se vindicare non possunt. Miseri
tur, a (i(E;ia verbo ruslico, pcennsa. Quod si qua-ritis prorsus isli qui el, patienter quod volunt ad vindi-
causain hujiis imjiosiiionis, memenlote Dominirae ctam, exercere non possunl quam volunl [f. qui
Passionis. Iii hac siquidcm seplimana passiones Do- quod impalienter volunt, e ercere non possuni ad
miai recilanlur, cl pojiioe, quas non pro suis, sed vindiclani quam voluntj. E conlrario Christus bea-
aliorum peccalis periulit,popuIo denunliaiitur.Quod tus, qui pcenain libenler suslinuii, et per^eculoribus
si vuliis scire quam piDenam passus csl Chrislusquam potuii. suis iillionein interre noluil
attendite ipsum in cruce pendenlcm, et allendite G Poena itaque quain Dominus pertulil, liuic sepli-
euin de ipsa cruce bujuscemodi 440 querimonias raanae, sicut dicliim est, poBnosae nomen imposuil.
pro'ercntem:« Foderunt manus me.is etpedes meos, Quod si sit qui dili^enter inquiral, inveniet alias
dinumeraverunt omaia ossa mea {Psal. xxi, 17). » pcenas, pro quibus hoc vocabulura huic sepiimana,
Istsetamen querinioni;e non sunt impalieoiiae, sed non iojuslecouvenial. Sunt enim duo genera homi-
polius miscricordiae. Non onim dolebat pro se, qui num (|ui hoc lempore graviler «filiguntur el poe-

patiebatur. Quis vcro passionem et poen im noinini nam maxiniam patiuntur,qui idcirco valde laborant,
digneconsldcrare.digneenuntiaresuffioiat ? Ipsemet quia oniis maxinium portant, el illod qui.lem onus
quo.l perlulit dicai, ipse de poena [suaj leslimonium aliquaiido deponere volunt, nee lamen possunl.
perhib.iat. Ipse qui passus est. « Foderiini finqui ] quain cx>ecranda,cl nunquam col!o imponenda sar-
rai'nus mcas et [ledes meos, dinumeraverunt omnia ciiia, (|uain iiui sibi imponit, porlare cogitur.el eam

ossa mea {P.sal. lxvih, 12).» Ei iierum « Dcderunt : cuin deponere voluerii,aliqua occasione impedieiila,
in escam meam fel, cl in sili mea polavcrunl me non sinilur ! Onera ista charishimi (Vatres, suut
accto {ibid., 22). » Atlendite, quseso, qua) pmna peccata. Sub isto onere laborabat qui iii Psalmo
fuerii, manus et pedes clavis configi, et sic in ipsa diceliat : « Quoniam iniiiuitates meae supergressie
cruce exlendi, ul omnia os.sa exlensa, prae nimia [) sunl capul meum et sicul onus grave gravalae suni
exlensione possint dinumcr,iri. Nolile, fratres, ocu- super me {Psal. xxxvii, 5).» Altendite igiturduo
los vesiros a cruce Chrisli diverlerc nolite aures : gener.i horainum, onera deponere volenlium,
ista
vesiras a verbis ejus deflcciere : ecce dc cruce lo- non lamen valentium. Quid esl autem onus depo-
qiiilur, el vobis loquitur. Pro quibus palitur, ipsis nere,nisi peccalum dimittere?Sed qui vull peccatum
loiinilur. Obsecro vos ergo, exhibite aireclum com- dimitlcre, necesse habet illud sacer.ioli confilendo
passionis, et afTeoiuin [/. elTectum] imitalionis. lloc revelare,sicut scriptum est : u Revcla Dominoviam
eteaim silil, hocesurit. Auferle a vobis lel iniquita- tuam, el spcr.i in eo {Psal. xxxvi, 5|. » Sed mullo-
lis, et acelum pessimae cogiialionis. Sil operatio ties, cum peccator rnHgniiudinem et muliitudinera
jusla, sil cogilalio rnuinia. Eice audislis ex parte, sui rcatus aliendil, erubcscii conliicri quod fccit, cl
sei lanlum minima, (|Utm piDenam Chrisius passus quamvis pro pe -calis suis ji-raviier dolcal; i|tsataiiien
sil. Videte poslmodum a qualihus, et qualiter, el inlra sinum conscientiae insipieuler coniegens, cui

(99) E ras. Colbertino, n. 4017.

 553 SERMONES DE TEMPORE. — IN PASSIONE DOMINI. 554
deberet.praj piidorc nimio, non revelat. stulte !
A cati delectationem, pro nihilo coraputant. si irent
cur erubegcis homini dicere,quod non erubuisii in ad conlessionem. Dicunt enim apud se:Quid mihi
conspectu Donilni facere ? Remove a te pudorem ,
prodest peccata ccmfllendo dicere, quod scio me
curre ad sacerdotem,revela secretum et confitere amore non jjosse descrere?IJunc itaque
pra; niiiiio
peccatum.Alioquin nihil proderittibicordia contri- qui proamore peccati ad confessionem noo vadit,
cum possis, non sequitur oris conCessio.
tio, si, secundus filiusJudae, videlicet Onan.per significa-
Non pofesum.inquit, hoc iacere. Ego quidera iibcn- lionem ext.rimit, qui post raortem fratris sui Tha-
ter peccatutn desererem, et pro peccato pcenarn mar uxorem accepit. 443 Sed quia semen in terra
maximam mihi ipsi imponerem,sihoc sine confes- fundebat, sine liberis mortuua fuit. Quid est enim
sione utiliter facere possem.Sed quia hocfleri non semen in lerram fundcre, nisi delectationem suam
pote&t, maio peccalum celare, et in peccalo vitam in terrenis et carnalibus desideriis flgere ? Tunc
flnire,quam protanto reatu verecundiam sustinere. enira semen de quo fllius procreari posset, in ter-
Et plerumque ita evenit sicut dicit, quia superve- rara funditur,quando affectus cordis, de quo bona
niente alicujus infirmitatis cccasione, moritur sine opera emergere possenl,in terrenis concupiscentiis
confessione. IJujusmodi vero peccator, qui prae pu- spargitur. Sed peccator hujusmodi,etsi de peccato
dore peccatum non 442confitetur,ideo plerumque
p aliqnando corapungitur, et quasi facto connubio
sine fructu poenitenlise moritur. Per filium Judae Thamar,id est amaritudini jungitur,tamen sine li-
patriarchae,Her nomine,a]iquatenus flguratur. Her beris moritur, quia pro amore peccati deserens
enim, sicut scriptum est, Thamar duxit uxorem, conlessicnem, nullum boni operis fructum conse-
sed quia in conspectu Dnmininequam fuit,raortuu5 quilur. Ecce dislinximus duo peccantium genera,
est sine liberia (.Gew. xxxviii,3, etc). Her quippe quibus hebdomadapraesens v.ilde poenalis est, quia
peiiicitup^/^.pellitusl.Thamar amaritudo interpreta- et grandem peccatorutri sarcmam ferunt, et tamen
tur.Quid igitur pellicilus significat, nisi peccalo- partim propeccati pudore,parlim pro peccaliamore
rem ? Quid Thamar, nisi peccali amaritudinem ? non confitentes, seipsos alleviare contemnunt. Est
Quod enim per pellem peccatum significatur, in adhuctertium peccantium genus supradictis dete-
Genesi patealer ostenditur, cura Dominus Adam et rius,quod scilicet et peccatis consentit, et tamen de
Evfflpost peccatum tunicaspelliceas fecisse legitur peccatis nullam amaritudinem sentit. Adeo hujus-
[Gen.m, 7), ac si eis postquara peccaverant, Domi- modi peccatores ipsa peccandi consuetudine sunt
nus manifesle dixi8set:Vifleteinduti pellibus quam excaecati, ut peccata gravia faciant, et peccare
se
pilosi estis exterius, et per hoc solerter perpendite nesciant,et sunt quasi stupidum membrum in cor-
quales peccando facti estis interius. Sicut enim pi- pore, quod etsi valde infirmum sit, prae niraia
ta-
lus de superfluis humoribusnascitur,sicpeccatum, C men
infirmitate sehtiendi vim amiltens, dolorera
nondeipsa natura,quffi bona est,sed de vilio prava; infirmitatis non sentit. De istis vero qui pro suia
voluntatis exoritur.Tuuc ergo Her,qui interpretatur peccatis non dolent, sed, quod deterius est, cura
Dellicituslpellitus], Thamar ducit uxorcm, quando malefecerinl,gaudent,scriptilra est: « Qui Jaetantur
reatum suoe iniquitatis considerans.et se-
)ecoator cura malelecerint, el cxsultant in robus pessimis
netipsum dijudicans, maximam in corde suo pro {Prov. II, 14). » lloc tertium peccantium genus,
jodetn realu suscipil
amaritudinem sed qaiaprae tertius [esl] Judae fllius,
;
id est Sala conveoienter
/erecundia pe^-catumnon contitetur,quasilJeracce. figuralur, qui Thamar in conjugium non accepit.
)taThamar, sine iil)eris irioritur, qiiia etsi pro Sala quippeintcrprelatur dimissus.Tuaii ergo Sala,
magnam suscipiat amaritudinem, ta-
leccato suo
id est dimis!-us,Thamar, id est amaritudinem
uxo-
nendeeadem amariludine.proeo quod mm confl- rem non dncil, quando ppccator D-o deserente cae-
elur[peccatumj,nullum poenitentia3 fructum,quasi catus, et sibi dimissus, pro peccatisquaa non
ijisi
ilium, generat.
intelligit.in corde suo nullatenug amarescit. De ta-
Estaiiud hominum genus cujuscor inconsidera- libus, qui a Deo dimitluntur, in Psalrao dicitur.
ione culpajsua?, amaritudine raagna cocficitur, et
« Dimistt eos secundum desideria cordis eorum
amen o confessione ejusdem.non tam pro pudore,
D {Psul. Lxxx, 13). » Et iterum : « Quorum non es
uam pro pecoali amore compescitur. Sed forsitan
memor amplius, et ipsi de manu tua repulsi sunt
luaerataliquisquomodoamaritudocumdelectatione {Ps. Lxxxvii, »
5). peccatores, qui seipsos
Isti
onvcniat. Ad hoc breviter respondcmus, quia in
nesciunt.quia non plorant, plorandi sunt;quia non
orde pcccatoris diversi snnl affectus, et diversi
gemunt, gomendi sunt.
unt repppctus.Aliquando enim etiam ilie quipec-
Et sciendumquiahujusmodipeccatoressupradi-
atum diiigit,ralionG cogente,ad Deura re-picit, et
ct^ssuntdetcriores.quiaetsiillipeccatum proaliqua
lum judiciumejustremendum considerat.horrescit
occasioi.e non deserunt, tamen peccatoros seintel-
i protinus quo.i deleclat, et ipse horror timorem Ii>;unt,el propeccatissuis aliquandoiiitimegemunt,
icntit, tiinor
amariludinem gignit, sicque flt ut et saiuti tanto magis appropinquant,quanlo inflr-
amdetn mentem nunc amaritudo poenalis efflciat
mitdtissuaeraagnitudinemnonignorant.Utiliusergo
'.afficiat], nnnodelectalio peccati maie blandien. islis o?sot
ppi.sDs cognoscere, ct cognosccndo de-
3 inflciat.Isti itaquequi tantam inseeentiunt pec-
flerc.quam se uescire, et quasi qui bonam consciea-
Patrol. CLXXI.
18
 533 VEN. HILDEBr:RTI CENOMAN. EPrSC.
tiam habpant,444 laelari et cxsultare.Propter ista A quid fuciuiit {Luc. xxiii. 34). « Christi isiitur pa-;
triagonera hon)iiium,qui vcl pcccala suacordecaj licnliam, fratres charissimi, imiten\ur, et ab ejua
cati nesciunt,vel cliam, si sciuni, lum pro humana tanta charilatc, nec Inbulitioiie, ncc angustia se- I
verecunciia,tum pro deleclatione peccali, nec con- paremur.Qiiod ipsepiaeslaredignetur.cujusregnum
fitenlur,nec deserunt, tiia in pnssione Domini lui- elimperium sine line permanet in sa?cula saeculo
raouia facta sunt.Sic cnim legitur: « Et terra mota rum. Amen.
est,etpelrae scissae sunt,etmonum('nta apcrta sunt, XLlir.
etmnlia cnrpora sanclorum, qui dormierant, sur- IN DIE S.\NCTO pAsCHiE SERMO PRIMU3 (100). I
rexerunt (Mntlh. xxvn, 51, 52). » Tunc elenim « Filius accrescens Juseph, filius accrescens, et
terra movelur, quando cor peccatoris, cui dictura « deoorus aspectUjfiliae discurrerunt super murum
est: « Terra es, et in terram ibis {Gen. iii, 19), » « {Gen. XLix, 22). »
reaius sui consideratione concutilur, Tunc petra Israel filiuscongregatis benedicens,ac novissimis
scinditur,et monumenlum apcritur,quando pcr Dei temporibus iulura pra;dicens, Joseph inter alios
gratiam duritia cordis resolvitur,et 03, quod priua sicuteximia dilectione,itasolemni etmysticabene-
clausum fuorcit ad peceali occultationem.postea rc- dictione in praeconiumSaivatoris concelebravit,di-
seratur ad ejusdem peccati confessionem.Sed quid rv cens : Filius accrescens Joseph, etc. Joseph cnim
prodest,si monumentumapertum fueril,et mortuus nominis actionisque ratiooe, Salvatoris figuravit
non resurgit. Et notandum quia qui resurgit, de personam.quiafratribustrigintaargentorura pretio
morte ad vitam transit.Et quid est mors, nisi pec- Ismaelilis venditus, pro justilia in yEgypto esl
catura.^Et quid est vita.nisi opus bonum ? Quia et subliiiiatus. Ita et Christus a fratribus suis, Juda
per ppccatum anima moritur, et per opus bonum scilicet, aliisque Judaeis, eodemque pretioest ven-
vivificatur.Necesse est igiiur ut aperto monumento ditus spiritualibu8lsmaelitis,id e9tJudaeis,Ismaeli-
mortuus surgat,et de morto ad vitain transeat.quia tarum nomen interpretatione my^tica tenenlibua.
oportet ut peccator post confessionem,et pecciitum Ismaelitae enim mlerprelanlur obcdientes sihi^quaiiii
quod conlessusest deserat,et Ijonis operibus vigi- non Deo.quia pravas cogitationes suas sequuntur,
lanter insistat.Ecce tria genera peccatorum discuS' nec bonas Dei vias incedunt.Seil hac vendilione de
duorum pcenam aliqua ex parte
simus,et descripsi- vultu Dei prodeunte,ipsiu3 judicio non est exstin-ij
mus.Nunc de ipsius diabbli pcena,quam in hacse- ctum nomen ejus.imo superomnemterram magni-
ptimana patitur,lireviter aliquid dicamus. ficata gloria eju?,impletae.st illa poslulatio, quam
Quid enim putatis, fratros charissimi, quapoena ipsc pcr prophetain adPatrem interpellat evidenler,
idem diabolus crucietur,quolivore torqueaturjCum „ dicens « De vullu tuo judicium meum prodeat, :

003 quosusque modo tanquamsuos scrvospcssedit, oculi tui videant cequitatem (Psa/. xvi, 2).» Salva-i
deservitutc peccaii, Christi misericordia ad justi- tor quippe noster, aequitalis ratione magis quam'i
ti;c libertatem educit.lMrigna siquidem poenaesl illi, virtutis oslensione, cum Judeeis agens, sub Patris
cum videt peccatorem peecatum suum cognoscere, judicio quasi se consntuit, atque pro sua parte
cognoscendo gpmcre,gcmen(io deflere^deficndo re- allegans, suamque causam exponens,adversu3 po-
velare.et post r,'ve!ationem prorsus deserore.Mngna puliim per IMichaeam loquen^, ait: « Popule meus,
etiam torqiietur invidia, cum videt Chri^tuin exal- quid foci tibi, aut quid molestus fui ? Ilesponde
talum in cruce omnia traheread i^eips^um. Inajsli- mihi. Quia eduxi te dc terra iEgypti, et de dorao
mabili pcena afficilur, cuni ipse fortis armatus, a Diu malitiamj
servitutis liberavi te {Mich. vi, 3).
»

fortiore supervenienie Judice Cliristo vincitur, et JudaeorumDominus loleraverat;diueorumdem cor*^

universa arma ejus confringunlur et etiam ipsius versionem exspcctaverat.sicut ipse per prophetam
spoliade manu ejus ab ipso Christo pnlcnter diri- ait : « Laboravi sustincns {Jer. vi, 11) ; » sed eos
piuntur. Ecce de pocna Domini, et de piona quo- incorrigibiles cernens, ne 446 viderelur ab ipsol
rumdam peccatorum,etde pocnadiaboli raentionein procedcre quod non convertuntur ad verilatem in-
fecimus, ul sic septimana pra;sens, quare poenosa telligendam,ostendit sc polius exhibuisse beneficia
dictasit, oslen<!eiemus. Nos igilur, fratres charis- D omni amore et obedienlia digna, quia non fuit eis

simi, ppccantium poeiia.m, quam supra diximus, moleslus,nihil intulit muli, nisi forle ad correclio-
infrucluosam judicantes, diaboli poenaiii, sicut tli- nem.non ad perniciem. Qnasi diceret : IMala libi
gnuin cst,ox<;ecranies,pccnam Domini, pjusque po- nul!a,mulla sed boia tibi feci, quia eduxi de terra
lentiam altendamus,et videamus, non solum 445 /Egypii, el de domo servilutis. Quod aulem eis

quara paiientprpocnamsustinuit,sedetiamquantam juxta lilteram dicitur,ad nos spirilualiler retertur.

charitatem in ipsa passione Labuil et quod ejus ; Noscnim sumusspirituales Jud,»'i,si Chrisiumcon-
charitas lantummodo patie;is,sed et benigna fuit. filemur,qiios eduxlL de terra /^gypti, id est tene-

Perseciitores quippe suos qui eum crucifixerunt,et brarum et triliulatiouis, et de domo servitulis dia-
toleravit et amavit, ct pro ipsis in cruce pendens boli,.\el peccati. » Qni enim fficii ppccatum. servus
oraviijdicens : « Pater, ignosceillis, quia nesciunl est peccati(Jcart. viii, 34}. » Non ergo blandtanlur

(<00)E Sangerm. 381.

 «57 SERMONES DE TEMPORE. - IN DIE PASOM^. 538
[/. blandiamur] nobis, tanquam ad nos de Judaeis A cumdedisti rae laetitia (Psfli. xxxix, H) Plan- ,.
speciai.ter dirta non pertineant, cum propler nos, clum, id est trislitiam passionis, de qua Christu3
uta.t Apostolus scripta sint, in quos fines s^cu- ait « Trislis esl anima mea usque
:
ad mortera
lorumdevenerunt(/Cor.x, H), (^Mailh. xxvi. 38), « convertit Deus in gaudiura
Nos .g.tur ,n illis arguit, et adversum nos quasi beata^ resurredionis ; conscisso quoque sacco cir-
causam ogens, bona sine merilis plurima contu- cumdalus est laetitia, id est
immortalilatis Horia
hsse ins.nuat. Quasi uUra debui
diceret Quid Saccum enim
: prius ferebat.cilicio induebatur^juxta
facere v,nea3_mea3,et non feci?Curme non sequi- iilud : « Cu.t. mihi molesti essent, induebar cilicio
[D.ni /Lurmih.non obeJistis? Quibus in
respon- [Psal. xxxiv, -13). »
Jendo deficientibns, ad judicem Deum verba con- Saccura ergo cilicinum habuit, sed non raeritum
/erlit, d.cens :« De vultu tuo judicium
meum pro- sacci.Saccus enim est mortalitas, passibilitas, hu-
eat.ocul. tu, v.deant .-equitatem [Psal. xv., 2). >, manique delectus. Infelicitas hujus sacci.meritum
iuas. d.cerel Jud.cium quo
injusle accusatus a fui cst peccali, a quo penitus iaimunis
:
fuil,in quo pec
uato el a Judffiis.et
quotidie judicor ablaspherais, calura non nec inventus esl dolus in ore eius
fuit,
lon de .Uorura in^quitate, sed de tuo vultu, Ha^c est enira petra super ^uam impossibile
id est
est re-
le tuo aspeclu, sc.l.cet purilate qua nos aspicis j^ periri serpentis vestigia. « Petra autem erat Chri-
iroveniat,ut illud judicium non sit mihi in exstin- stus [l Cor. x, -I), « sicut ait Apostolus. Super hanc
tioncm.sicut intendunt,sed in glorificationera, si- Jgilur petrara, a qua dicitur Pet.-us, quia a Christo
ut .nnocentia raea meruit, quod ejus pia devotio dicitur Chrislianus, impossibile est reperiri colubri
npetravit.Ipse enim contemptus el repulsus a Ju- vestigia,id est diaboli arma,diaboIicae militiaj signa,
8B13 transiit in apostolis ad gentes, ubi, sicut Jo- vitia scilicet et peccala, quibustanquam armis uti-
eph in M-^yplo {Gen. xxxvn), ejus magnificentia tur hostis noster ad seducendum et debellandura
uper ccelos est exaltala. Ecce venit Joseph a Ira- fideies. Hsc autem non babuit, sed in habentibua
'ibus venditus in ii^gypto hujus mundi,exallatus, delevit spiritualis Josepb. De quo per Isaiara Pater
oslca sprctusel contemptu?[/-. sprelus et « In scientia suajustificabit ipse
contera- f-it :
juslus servus
tus, postea exaltatus]. Unde vere mcus muItos,et
d[\:\t : Filius iniquilaies eorum ipse portabil(/sa.
:crescens, uiuiue accrescens uii, II).
in se, ut accrescens , Ecce justus dicitur et servus.sed justu3
1
Hicest Joseph,quem Israel diligobat suner
su.s. non solum quia sine peccato, et quiagratia plenus,
nnes filios suos,quia in seneclule genuisset eum. secundum quod homo, sed quia alios justificat ut
raeIe^tDeusPater,quimultoshabetgralia3 filios, Deus. Ipse ergo justus, quia justitia et verilate
lum so!um naturae^.iuem super omnes diligiltan- plenus, et ipse est justifican.s, sed non justificatua,
i;im naturalem, tanquam unigenitum alios vcro ^ Quia non a peccatis
rnundatus, sed mundans. Ipse
;

nquam adoptivos alios propter istum,islum pro-

; servus secundum quod homo, quia Patri obediens
er sedilig.t, qui, secundum usque ad morlem. Uic ergojustificabit raultos,non
Apostolum, esl pri-
ogenilus in raultis fratribus {flom. viii, omnes, quia
29), quia iiiulli vocati, pauci vero electi {Mallh.
te omnes genitus, etsi in
senectute nalus,h*re- xxii, 14), in 448 scienlia sua, id est in doclrina
Latem paternam habens, more veritUis, quu3 ignorantiaj tenebras excussit,ac divi-
primogeniti in sua
Lione et aliis pro sua voluntato
liispertiens, quia nas lucis radiis eleclus illusiravii,at,iuelon-e posi-
tcrgcnuitin senectute, et in fine s.-Ecuiorura ^os in disciplina su.i Patri rccunciliavit, secundum
Jarnar. fecit. In seneclute mundi natus ill'Jd Isaife
est de : <. Disciplina pacis uoslr® super eura
17 VirginG, qui ante mundum genitus est (^^«. liii, 3). » Vere ejus disciplina pacis est, quia
de
tre.Hunc Pater prjE cjeteris dili-it, sicut ipse mediator nosterest; mediator.aulemunius
ipse non
« H.c est Filius meus dilectus,in quo mihi bene
:
est, sed duorum, quia autera raediator
discordea
iiplacui Wa(/A. xv.i, 5). »Hic est ergo
lilius ad pacem revocat. Nos autem discordes eramus
tris d.lect,js, et /ilius uccrescens.
no-
Accrescens, in- bis, proximo et Deo. Nobis, quia
quod nolebamus
>ment.verbum gem.nat, ut multiplex vocet aug- agebamus, secundura illud « Quod nolo facio :

intum Joseph autera augmenlum et

interprefatur D odi quod facio {Rom. vii, IP). „ In proxirao's quoque
;

ne ra lon. norain.s alludens,

et Joseph no.ninans iniraicitiara exercebamus,quianon in viarasalutis
""^"''"'' Perfectionem de- sed in barathrum perditionis trahere curabaraus;
'aTs^^r''''T"r 1
"'"'''''"' '^'' '""''^
TsLTZTr
'escens, repetens rl fil.. nomen,
^''"^
•^'•''^''^'

sicut accresccntis
'
^" °'^"'"
q"°'^"^ q"'^ "0" «"'" sicul
Dominum glorificabamus. servient.s creatunpfpo
.aoulum s.cut enirabis natus est secundum
; tius] quam Crealori {[iom. i, 25). Sed
a, nat.v, tates, alter-ara
audita disci-
de patre, alteram de ma- plma pacis per eum qui est p„x nostr., tanquara
et dupliciter auctus est, in seipso
,
scilicet, oves crrabund.-e, ad e.-uditum pastorem
n membns r.d^mus
el .n se.pso duobus modis,scilicet
; qui per Isaiara ail : « Dominus dedit m.hi lin..uara'

a tri
la tr.st.ua
liii. r '""'•
conversa est ,n
'." .'"^"''^ ^°"" ^''''''^^
la^titiam, sicut per
evud-aam, ut sciam sustentare
verbo (/,sa. l, 4). >.
eum qui lapsus
P s est

'' '''"'"" "'"" ^" ""'''

"«"''J"^^"^ et eruditus raultos in scientia sua
^diutmu;!
.dium m.hi, ^on^s^hf
conscid.st. saccum mcum, et ci,- justificuvit, et in forliludine sua inOrmis qui non
859 VEI^. HILDEBEKTI CENO.MAN. EPISG. 660

Bunt robur raulliplicavit, quando cousciblo tnorta- A. ecce suivitus. Bonus est isLo uucleus, sod abscon.

lilalis sacco, perennis laitiliae^alque immortalilalis dilus quia secunduin Isaiam, ipse est Oeus [lia.

gloriosce diadem:i accepit quandoeminuit [/. emi- ;

XLiv, 14). lovenitur lauien a qua;rentibus!,et uccipi-

cuil] quoii s.iccus intcgerantc celavit; quandocaro tur a petentibus, et aporiLur pulsanLibus, si mihi
deformata refloruil, sicut per proptietum Duminus si Lamen] id
(/'. pie el perseveranLer fuciant. Sed
ail : « Et refloruit caro mea [Psal. xvn, 7). » Non non emlnuit hic nuc]eus,non resplenduit hic DeuaJ
ail simpliciter floruit, sed refloruil. Caro enim hu- nisi corLice fraclo, ct a tesia detracto. Non est in-
niana quem Dei Filiiis as?umpsit, \n primo purente veniura rael in ore leonis vivi, sed morlui (1)

floreinsuae conditionisaniisit,iiiimunilalem namque DeLracLus est ergo corlex teslae, non nucleo, I
vel

[/.quippe] culpae et poen^e. Prima refulsit hominis testa cortex. Et sic rnortua leone, in ejus ore eat
conditio [/". hoiuine condito],qui flos decidil in casu repertum mel,quia discedeiile unirna a corpore, sed
pr.Tevaiicalionis,£ed est recuperalusin resuirectione neutrura a verbo Dei, Morluus est vero leo, sed
Salvatoris,qui prajventusest benedicLionibus dulce- elTusa framea apud inferos,el educlis in Je captivig,
dinis in conceptu,qui immunis exstititabomnilabe die tertia cortice sanatoleo rael elfudit. Cum vero
et reaLu, ac resurj^ens a mortuis,absorpta mortein Joseph, volcns agnosci a suis fratribus,ait : «E;^o
vicloria, alqae aculeo raorLis aLLrito, nosLra in ca- n sum Joseph fratervesLor,quemvendidislis.Adhuc vi-
pite caro refloruit, ut ubi apparuerat nostra infir- vit pater raeus ? (Gen. xlv, 5.) » Quasi diceret : Non«
mitas,nostraeinineret clariias. Pereurn ergo recu- dura vivit in vobis quia, nondum ascendi in corde
peraLus est flos (eni. Omnis enim caro f' num, el vestroadPalremmeumposLquamvendiLus.posLquafn
omnis gloria ejus quasi flos feni. « Exsiccatum est traditus.Sed cognosciLe me. Ego sum verus Josoph,
lenum,et cecidit flos y/sa.xL, 8).» Ipsesefeno induit, PaLri asqualis, eLsi vendiLus el occisus. Ecce mei,
ut lignum, fenum, stipulam in nobis cousumeret, scilicet multitudo duloedinis, declaratio veritatis ;

ac vestimentis salutis et gloriae nos indueret.ut per sic nucleusl^anteoccultus elTulsit^et amygdalus velut
eurn deiormitas nostra refloreret. Haec est virga arida et sicca floruit. Flus feni, 450 qui decideral,
Aaron qu.-e fronduit, et amygdalus quae floruit, de repullulavit,ei aiuygdalo florente irnpingiiataestlo-
qua Ecclesiastes ait : t Fiorebil amygdalus, impin- cusla, et dissipala capparis. In locusLa gentiles, in
guabitur locusta,dissipabiturcapp3ris,quoniamibit Cippari Judaicus populus intelligilur.Locusla eniin
homo in domum .Eternitatissiia; [Eccli. xii, 5). « Quae sallu movetur, nee ambulat nisi saliendo, et inor
estarijygdalus ista quae floruit,eLquandofloruit?Ha3C dinate ferLur. Haec esl genlilitas, quie olim no:'t

amygflalus est/iUus accrescens, scilictt Joseph,id eat pedetenLiin, sed quasi salLu raplatur per viLia, et

449 Amygdalus njiinque Iria habet,cor-

Christus nim's inordinaLe ferebalur.quia rautavit gloriaraia
licem, testam, nucleum et ChrisLus in tribus vere ; corrupLibilis DeiinsiiniliLudinerairaaginiscorrupli-
subsistit substanliif.In eo quippe esL corlex carnis, b.lis hominis (/?om. i, 23). Ecce magnuset inconsi-
tesla mentis [i'i esi anima',] nucleus deilatis. Cor- deratus, et mujori hebpludine saliens in deteriora
tex habet afnaritudinem,testa fortiludinem,nucleu3 praecipitia mutavit ;
postea in similitudinem volu-
dulcedinem , et ipse ex carneinfirma sentit aniari- crum, et iude quadrupedum, deinde serpentiura
tudinera, sicut per propheLam aiL: « Increpuerunt {ibid.). Ecce salius locuslae. Quain araari sunt isti
me renss mei (Ps. xv, 7). « Affectus carnis detre- saltus,mortiferi sibi, his lethalibus telis se incidebat
ctavit dispensationem Patris implere ut voluit,£pi- locusta, quousque hinnulus, id est Patris Filius,3a-
ritu vero non recusavit, sedprompte
non haesitavit, liens in raontibus, et transiliens colles,sallus dedit

voluntatern Patris Unde ipse dixit « Spi-

effecit. : de coelo in uLerum Virginis, de utero in carcerem,

ritus quidem promptus est, caro autem infirma de carcere [f. in carnein, de carne J,
in infernum,
[Matth. XVI, i[). » PiecLe i;^itur in testa figuratur de infernoin palmam,secundum illud : «Ascendam
Chrisii anima, quae nullo rnodo revocari, sive re- in palmam, el comedain [aL apprehendam] fructua
trahi a proposito hunianaj redemptionis valuit. cjus [Cunt. VII, 8). » Ili sunl salLus salutis, non per-

Nucleus vero, (jui suavis est ad guslum, qui pellit ditionis.Saiirc voluitsalLibus vilae ul locustam retra-

esuriem, et procuraL refecLionem, recte Christi dei- D heret asallibus gehennae.SaUviLsaltibushominis,ut

tas intelligitur, quae infinitaj dulcedinis est sition- Jocustam retraheret a saltibus pravis salivit ipse ;

tibus, quos eL sic satiat, ut gustaodi desideria re- ut saliretlocusla.id eslascensionosalque gradus vir-
pleat ipse in quem desiderant angeli prospicere tutum in corde suo disponat, quibus ad videndum
quod seraper faeiijnt, indeiinenter facere cupiunt. hinniilum cervorurn ascendal, id est ChrisLum a

Ibi ergo satietas sine lastidio, et desiderium sine patriarchis et prophi^tis preeconisatum, qui fuerunt
suspirio.Nec satietas taeliura,nec desideriura inge- cervi desiderantes ad fontes aquarura vivenlium,
cruciaLum, qnia ibi dulcedo sine modo, secun-
rit id e^t Christum.
dum illud « Gustate et videte quoniain suavis est
: Haec igitur locusla, cum priua esset oxanimis et
Dominus {Ps. xxxv, 9). j)EL alibi : « SiLi&borcum macilenta, solidu [/. stolida] et infecunda, florente

apparuerit gloria lua {Ps. xvi, 15). » Ecce salietas, amygdalo esi impinguata, quia post Christi resur-

(1) Hoc vix Forle vero

intelligibile.Detractiis : neuler a nucleo, id est a Deilate, seu Verbo. Quod
estergo cortex a iesta, id est corpus ab anima ; sed patebit ex sequentibus.
861 &ERMONES DE TEMPOHE. — IN DIE PASCH^. 5C2
rectionera ab apostolis est visilata. In eis Samson A Isaius: « Quiescite ab homino, ciijus spiritus est
noster, id est Christus, ivit ducere uxorem dealie- in naribiis ejus, quia excclsus reputatus cst (/.v. ii

nigenis. Ascendit super equos aposlolicos, et qua- 22). » Et Jpremias: « liomo est, et quig cognoscet
dri.iras quatuor evangelistarum direxit ad gentes. eum? (J<;r. XVII, 16 jiist. LXX.) » Vix invenitur
qui
Unde llabacuc « Quia ascendis puppr pquos tuos,
.*
cognoscat eum,quia licetsicut homo spiiet et vivat,
et qua^lriiJrae tuae salvatio (Hnbnc. l, 8). > His qua" excclsus tumen est. Ilic ergo ivit in ddmuni ajier-
drigis venientibus,inipinguata est locusta. Accepto nitalis,quia dehoc mundo transivit ad P.ttrem, id
epiritu vit», et reddita fecundilate, facta est fe- est ad invisibilia palprna? majcstatis qui Iransitus
;

cunda in filiis quaj anle ((uerat) sterilis ; ditata Debraice Pd.«cha dicitur. Unde in Elxodo de Agno
est septiformis gratiae muneribus,i|uap anteseptem Paschali: « Et comedetis festinanler. Est enim
subjacebat daemonibus; pro maledintione gratiam, Pascha, id est transilus Domini (Exod. xii, II.). »
pro Uri (/. pro vindicta) accepit indulgenliam ;
Videte umbram, altendite figuram veritatis quam
sed impinguata locusta, capparis est dissipata, gustamus. Ibi Pascha, Agnus, immolabatur
id est
quia dum sterilis peperit multos piurimos, quae
in vespera ;
hic Pascha nostrum Christus, in ve-
habebat filios, infirmala est, id est Synagoga, quae spera mundi 452 oblaturus. Ibi transivil Dominus
per capparim recte desi^matur. Capparis enim pe- g per.^gyptum, in subjecta creatura hic transivit ;

trae haerere dicitur, et renibus valere [id est forle Christus in co^lum in sua forma. Transivit ante ut
mederi).Per eam intelligitur Israel, qui olim Deo nostranseamus.Quo^InBelhlehemcum pastoribus.
451 hserebat, cui amicitia junclus erat. Dissipata Et ad quid
? Ut videamus verbum quod facium est
estergo cap|)aris, impinguata locusti, quia caecitas quod Dominus ostendit nobis (Luc. ii, 15). Bonus
ex parte contigit in Israel, ut pienitudn gentium •
est iste Iransitus alque .«alubris, a quo Pascha no-
intrarpt.Unde Judaeis Dominus ait « AnfVrelur a : minatur. Ob id enim immolatus est Chrislus, ut
vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti (Vuctus ipse iret m domum selerniUdis, et n .3 trans remus
ejiis(.V«i//j. XXI, 43).» Ei ilerum : « V.go in judi- in Bp,thlehein,id est indomum panis.Eadem
quippe
cium veni in hunc mundum, ut qui non vident, vi- estdomus panis et aeternitatis.Qui hic manducatur
deant, » scilicct centcs, « et qui vident csci fiant ut caro agni,ibi sumitur ut panis angcloruin. Pa-
{Joan. IX, 39), » scilicel Judaei. Fractis ramisslerili- nem quippe angelocum ibi manducat homo hic ;

bus, el inserlooleastro sterili (/•.ferlili), impinguata carnes assas igni,quia panis ille clibano passionis
est locusla, et dissipata capparis, quia exclusis estexcoctus, Unde et caro Salvatoris, sub specie
filiis et assumuntur. Unde
domesticis, peregrini panis, hudie a cunctis sumitur fidelibus, ut qui
per Isaiam Dominus alloquens Ecclesiam ait:« Ad- ^ hujus panis veritalis [melius veritatem) cum an-
ducam filios tuos de longe, et aedificabunt filii pe- ^ non vah^mus, saltem speciem tenea-
gelis attingere
rpf,'rinorum muros reges eorum ministra-
tuos, et mus, sacramentum gustemus, ad quod nemo nisi
bunt tihi Quod ad litteram, ot spi-
[ha. vi, 10). » digne accedere debet. Qui enim indigne accedit,
rilualiter cernimus. Princip.s enim gentium per sibi mortem manducatet bibit.
orbem ecclesias aedificaverunt, sicut Constautinus, Accingamus igitur cinguio oontinentiae renes
qui duodecim Ecclesias Romaj in honorem duodc- nobtros, id carnis
obleetimcnta et calcea-
est ;

cimapostolorum construxit,etalii piures,quimulta3 menla, id est expmpla sanctorum Palrum, habea-

conslruxerunt Ecclesias, et necessaria (cis) prae- mus in pedibus,id est in operibus, et baculos spi-
buerunl. Allegorice fiiii peregrinorum sunt marty- ritualis custodiae teneamus in manibus, ut anima
res, et doctores frentium.quorum fide et virlutibus nostra semper sitin manibus nostris,et sic come-
sanctu fundatur Ecclesia. Pro hac ubertate etim- damus festinanter. Nescimus enim quandiu liceat.
pinguatlonepopulivirlutum,adi£etitiam provocatur Ignoramus enim quid futura dies pariat. Ideo non
locusta per Isaiam diceniem : « Laetare [Vulg. dilTeramus,nesimus deiilis dequibus per Aggaeura
lauda) sterilis, quae non paris; exsulta et lauda Dominus ait « Populus iste dicit Nondum vpnit
: :

qu;c non pHriebas.quoniam multi desertae,ma-

filii
tempus Domus Donini fiedificHndae [Agg xviii, 2).»
gisquam ejus quae hat)et virum ^lsa. liv, 1), ,, id D Qui ergo solemnitatem resurrectionis digne cele
est gentilitatis, quam Synagogae, scilicet locustae, braredosiderat, praecspta vitae festinanter studeat
quam cappari». Ipse locustae fecunditatem populi implere: passionera Christi imitari non negligat.
8ij:;nificans,lsaias ait locum tentorii tui,
: « Dilata
Nemoinhujusvitaeitineretorpeat.nein patrialocum
et pelles tabernaculorum tuorum extende (J5.liv,2).
perdat. Hic est enim dies in aliis primatum tenens,
Valde ergo impinguata est locusta, quai locum
de quo prophela ail:« Ha3c est diesquam fecitDo-
tentorii, id est Ecclesiae per tabernacuium Woysi minus; exsultemus Pt lcElemur in ea {Ps'il. cxvii,
3ignilicatac,per totum mundum dilalavit et pelles i'i). Exsullemus mpnte, laetemur opere, quia li-
»
labernaculorum rubricatas ct hyacinihinas, id esl niti sumus sanguine Agni immaculati in
utro lue
praedicalores, virtule marlyrii, et contemplationis
poste. Haec est dies tertia, qua suscilamur et vivi-
gratia sublimes, orbe toto e.xtendit. Sed hoc totum
mus,sicut dicit Osee propheta « Venite, ei rever- :

mde est,quoniam « ivit homo in domum .TtPrnita- lamur.d Dominum, quia ipse cropit, pt -^anabit
li8suffi(Ecc/. xn,5).>.HomoisteChris(usest,dequo nos vivificavit ncs post duosdies: in die
568 VEN. HILDKBDnTI CE.XOMAN. FPISC. 564
etvivemusin conspectu cjuft;
terlia suscilabil nos, A futuro, in conspeclu ojus. Quam jucundum est ia
Bciemus, scquecnurque ut cognoscamus Dominum conspeclu ejus vivnre ! Ipse est cnim decorus aspe-
(055. VI, 1. elc). » Celebris esl nobio isla riics ctu, speciosus lorma pr.T3 filiishominum,cii.jus pul-
tertia, qna nohis promiltitiir resnrr<'ctio et vita' chriluflincm sol luna mirantur,id est cceleslcset
el

Seri qu.v est prima? qiiaj Pt^t secund* ? Pcima^dies
passionis ; secunda, sepulluras
nis. Inprima rediinus i/. redimimurj in rfccunda-
Banamur;in lertia.consummamur.IIoc erattriduum
ad quod fcsiinabantMoyseset Aar on,(iicentes Pha-
raoni 453 « Deus Hebrffiorum vocavit nos, ut
: placere Deo. Ipsaesl fundamentum omnium buno-
eumus viam dierum in desertum, ut sacrifice-
mus Deo nosfro (Exod. v, iii). » Et contraflicebat
Pharao,dic(ms; « Non ealis longius. » Nolebat eos
pervenire Pharao.id estdiabolus,ad mysteriatertiaj
; tertia resurreclio-
; quia di-currerunt.el super murum.Non valet qiiid-
terrpstres venenintur, cujus 454 intuondi amore
ac desiderio,/;/?,^ super murum ctiscurrerunl. Audi
quid facis,ni?i supcr murum stentpedes tui.Murua
enim quaimpossibiie est quemquam
fides est,sine
rum, quod positum est, et nemo potest mutare.
Super hunc murum ambulet quisque, non iento
gressu,nec tardo pede,et non in distorlum currat,
sed in directum cum Apostolo, qui ait « Ego sic :

diei, lerliaeque mansionis, qu£E

Elhan.quae fuit in curro, non quasi in incertum.sic pugno, non quasi
interpretatursj^nu eisquiaibi audieruntquod Deus g aernm verberans (/ Cor, i.^i.^G). » In incerlum nam-
antecederet eos per diem in columna nubis, per quc curril.quitulia facif,ut ex quibusdam sperare,
noctem columna ignis.Non boc in Ramesse, quae
in ex aliis possit desperare. Aerem verberat in pugna,
fuit priraa mansio nec in Soccholh, quae fuit se-
; qui verbis contendit,non rebus, qui lingua se justi-
cunda sed in tertia, id esl in Ethan. Ramesse in-
; ficat, vila condemnat. Curramus ergo super hunc
terpretatur commo/io tincae ; '&occh.oih, labernacula. murum cum filiahus Sion. Non hosrearaus mundo,
Bi ergo cupis proficisci de .^Egjpio, id estobscuros nec capiat nos illect-bra sa^cularis,nec nos dclectet
mundi actus, et errorum lenebras rclinquere, cxi vanitas mundialis.sed cum pra2tereuntibus,de qui-
simul de Ramesse, ne thesciurizes ubi tinea exter- bus propheta ait : « El non dixerunt qui praeleri-
minal,et fures effodiunt el furantur. Egredere quo- bunt : Bunediclio Domini super vos (.''«a/. cxxviii,
quede Socchoth, id est de tabernaculo corporis, 8).» Hujus mundi viam transcamus.eum sequentes
cupiens dissolvi, et esse cum Christo, et veni in qui exsultavit utgigasadcurrendara viam.Addamua
Ethan, id est ad locum signorum, ubi tertia; diei opera fidei, quia fides sine operibus mortua est, ul
raysteriis possis perfrui, ubi te praecedet colurana sic impleamus quod sequitur in propheta: « Scie-
nubis secundum humanit;<tem ;ignis,secundum di- mup,sequemurque,ut cognoscamus Dominum {Ose.
vinitatera. In nube apparuit,in die praesentis vitae ;
vi, 3). » Oportet eniin nos prius scire Domi.ium

in igne apparebit, in nocte futuri judicii, quando fide,etsequi operis imitatione, ut sic tandem va-
erit lumen piis, et assumptionis i/". consumplionis) leamns illura cognoscere in specie, id est facie ad
ardor impiis. Modo per nubem carnis relrigerat faciem, Quod nobis ipsc praestare dignetur,qui cura
credentes ; lunc per ignem divinilatisbonosillumi- Patre et Spiritu sancto vivit ct regnat in saecula
nabit,impios cremabit. Uos tres diesin Evangeiio saeculorum. Araen.
Dominus commemorat.dicens: « Ecce ejicio daemo- XLIV.
nia.et sanitates perUcio,hodie et cras; et tertia die IN DIE SANCTO PASCHiE, SERMO SECUNDUS (2).
consummor (Luc. xiii, 32). » Prima die ejicit dae- « Pascha nostrum immolatue est Chrislus(iCor,
monia, quia diepassionis ejecit foras principera V, 7), » Ita Paulus apostolus.
mundi. Secunda diesanilates perficit,quandoin in- Si pensandum nobis est
ergo Pascha Christus,
fernura descendens.justosqui ibi residebanteduxit, quid de Pascha lex loquitur, ut videamus sublilius
eisque aditum 2etern;e beatitudinis reseravit. Die quae ante de Christo dicta videantur.Moyses quippe
tertiaconsummalur.quia die re^urrectionis novis- ait « Sumenl de sanguine ajrni, ac ponent super
:

sima,inimica mors detlruitur,et beatae immortali- utruraque postera elin superliminaribus domcrum,
tatis gloria Dei donata acunclisfidelibus certissirae in quibus comedent illum,et edentcarnes nocteilla
speratur,atque exspectatur. D assas igni.ct azymospunescum lactucis agrestibus.
« Haec est » igitur vera « dies quam fccit Domi- Non coraedetis ex co crudum quid, neo coctum
nus [Psal. cxvii, 2'i), » qui tamen et omnes dies aqua,sed assura igni.Gaput cura pedibus ejusetia-
creavit, sed hanc eximiis graliaj laudisque titulis testinis vorabitis, nec remanebit ex eo quidquam
decoravit. Venite igitur,fralres, duobus peMibus usque mnne el si quid residuum fuerit^igne cora-
;

charitatis.etrevertamurad Dominum corde, ure ot burctis {E.cod. xii, 7, etc). » Ubi el odditur : « Sic
opere,quia ipsc cepit semen Abrahae, non angnlos, autem comedetis illura; renes vestros accingetis,
et curavit nos a vulneribus ^yfcc/^iornm. Fivificavil et calceamenta habebitis in pedibus vestris, lcnen-
nos posi duos ilies passionis et sepulturae, quia die tes baculos in manibus, et comedetis festinanter
tenia resurgens a mortuis, susciCuvil nos secumjrtm 455 Quoe videlicet cuncla mMgnam aedifi-
(ibid.). »
in spe, et quosdam in re, et vivemus ei nunc, etin cationem pariuntjSi fuerint mystica interpretatione

(2) E Vicloriao codice.

 :

iC)5 SERMONES D TEMPOR !N DIE PASOII^. 566

discussa. Quls naraque sit sanguis agn', jam non A. chariHsimi,Israeliticus illepopulus in /Egypto con-
aucl;endo,sed bil»endo,dirlicist;s.Quissanguis super stitutuscomedere consueverat agnum crudum.ut ei
ulrunique poslern ponilur, quaodo non snium ore lex dicdt Nfm comedelis ex eo criiium quid : uti et
:

corporis, sed ore curdis liauritur. utroqueonim
poste agni sanguis ponitur, quando sacramentum
passionis illius cum ore ad redemplionem sumitur.
vcl ad imitationem quoquein tola mente coquitur.
Nam qui Redemptoris sui sanguinem [ita] aucipil,
ut imitari passionem iJlius necdum velit, uno poste
sangiiinem^^polat, cum eliam in superlirainaribus
domorum ponendus [sit) Quid enim spiritualiier
domus.nisi mentes nostras accipimus.in quibus per
cognitionem habitamus?Qui igiturintentioneni suse
cogitationis^d imit.itionem Dominicse passionis di-
rigit in superliminari domus agni sanguinem ponit,
Vel certe domus nostras ipsa sunt corpora, in qui-
bus, dura vivimus, habilamus, et in superliminare
domus agnisanguinem ponimus, quia crucem pas-
sionis illius in fronte portamus.De quo agnoadhuc
subditur : El edetil carnes nocle illa assas
nocte quippeagnumcompdimus.quimodoin
1 tatem cclebrare desideral,agnum nec aqua cnquat
mento Dominicum corpus accipimus,quando adhuc
j
ad invicem nostras conscicntias non videmus ;qua3
tamen carnes igne assandae sunt, quia nin ium dis-
solvit quas coxerat aqua, quas modo cxcoquit ignis,
quiacum ipsa vispassionis illius ad resurrectionem
valentiorem reddit^atquead incorruplionem in men-
te (inducendam) valent, cum videlicet carnes illius
obduruerunt. Unde eliim Psalmista dicit « Aruit
taniuam testa virtus mea {Pscd. xxi, 16). » Quid
namqueest testa ante ignem, nisimolle Iutum?Sed
Iri addilur, nec cnclum aqua ? Scd quid aqna, nisi hu-
manamscienliamdesignat.juxlahocquod subhaire-
ticurum vore dicilur: Aquae lurLivx dulciores suntl
{Prov. IX, I7.)Quid cruda; agni carnes, nisi incon-
siderala, et sine reverentia cogitatio ? Oinne qund
cogitamus, subtiliter qiuisi mente coquimus Sed
agni caro nec cruda edenda est, nec in aqua cuota,
quia Keilemptor noster nec purus homo asstimandus
est, neque per humanam s pientiam^qualiter Deus
incarnari potuit cogilandum. Omnis enim qui Re-
demplorem purum hominem credit, quid iste {f.
suppl. nisi in aqua) coquere per divinitatis intelli-
p gentiam voluit?Omnis qui incarnationem ejusjuxta
humanam sapientiam discutereconatur.carnesagni
aqua vult coquere.id est dispensationis ejus myste-
rium persoluta [f.melius per solam) scientiam vult
igni. In penetrare. Qui igitur Pascha, id est gaudii solemni
sacra-
nec crudum comcdat, ut neque per hunianam sa-
pientiam profunditatem illius incarnationis pene-
trareappelat, neque in eum, tanquam in hominem
purum, credat,ged omnia dispen.^ari per nancli Spi-
rituspolentiam scint.De quo adhucrecte subjungi-
tur: CapuL cum pedibus et inleslinis vorubttis, quia
Redemptor nosterAlpha et Omega, Deus videlicet
:
ante saecula.et homo in fine saeculorum.Caput ergo
agni vorare est divinitatem
fido percipere illius
;

^ pedesvero agni vorare,est vestigia ejus humanita-

ex igne agitur, ut solidetur. Virlus ergo humanita- ^
tis amando et imitando perquirere. Quid vero inte-
tis velut tcsta exaruit, quia ab igne
passionis ad stina sunt, nisi verborum illius occultaet mystica-
virtutem incorruplionis crevit. bed sola Redemptoris
mamiata, quae tunc vo!-amus,cum verba vitae avide
nostri percepta sacramenta ad veram solemnitatety
sumimus? In quo devoralionis verbo, quid aliud
menlis non sulficiunt,ni.«i quoque etiambona opera
quampigriiiae nostraerep^ehendend^esunt^quia ejug
jungantur. Quid enim prodest corpus et sanguinem
verba et mysleriaper nosmetipsosnon requirimus,
illius ore percipere, et eis perversis modis
contrai- et dictaab aliis audiinus 'in\iii. Non remanebit cx eu
re? Unde adhuc bene ad comedendum subditur
quidquam usque mane, quia ejusdicla, magnasolli-
Et azymos panes cum laclucis agreslibus Panos quippe
citudinediscutienda(sunt),qualenuspriusquamdies
sine fermenlo comedit, qui recla opera sine corru-
resurrectionis appareat, in hac praesentis vilae nocte,
ptione vanae gloriee exercel,qui mandata misericor- mandataomniaipsius457intelligendoetoperando
diaa suiE sine admistione peccati eshibet, ne
per- penetrent.Sed quia dilficileest ut omnesacrum elo-
verse diripiat, quod quasi recte dispensat.Fermen'
quiumpossitintelligi,etomnemysteriumcjuspenetre-
tum quoque peccati bonflp'actioni sua3 miscuerunt,
lur, subjungitur recte Si ^uid aulem remamerit,igne
:

quibus prophetaj voce Dominus per increpalionem

combureLis. Quodexagno remanet,ignecomhurimus,
dicebat: « Venite ad Bethel, et impie agite {Amos. D
quando hoc quod de mysterio Incarnationis ejus in-
IV, 4) » et post pauca « Et sacrificate^dc fermen-
; :
telligere et penetrarenon possumus^potentiae sancti
tato lauiiem {ibid). 5). » De fermentato
namque Spiritus-humilitcr reservamus. Undc enim superbo
4561audemimmolat,qui Deosacrificium de rapina quis audeat vel contendere potestati,veI deniunliare
parat. Lactucae vero agresles valde amaraj
carnes hoc quod intelligit (/". quod aon intelligit.) Sed hoc
;

aulem agni cum. lactucisa,s:restibussunt edendte.ut igni iradit, cum sancto Spiritui reservat. Quia igi-
cum corpus (Doinini) accipimus, nos pro peccatis
tur, qualiter edendum &ilPascha,cognovimus,nunc
nostris in netihus alflig..mus. Ipsa ama;itu.ln pccni-
a quibu^Iibet deb-j.it comedi videamus. Sequilur
abstergat a meulis slumacho pervcrsae
tenliae
humo- Sic aulem coinedctis illum ; renes ves'ros accinge-
rem vitae. Uhi et subditur ;
Quid in renibus, nisi caro accipilur? Unde
tis.
et
Non comedetis ex 6o crudnm quid, nec coclum Psalmista poslulal, dicens: « Ure renes meos el
uqua. Eccejam verbaista ipsiusnos abin-
hittoriae cor meum {Psal. x.xv, 7). Si enim voluntatem
lellectu hislorico repellunl. Nuuquid enlm, [f.
fralrcs vuluplatem] litjidinis in rcnibus cs.so nosciret, eos
 ;

867 TEN. HILDERERTI CENOMAN. EPTSG. 568

uri minime petiissetUnde quia potestas diaboli in A (Thren.iii, 4'i). » Non est ista nubes lucida, qual
bumnno genere raaxime per hixuriain pricvaiuitjde impeuilur oratio.sed tenebrosa ;non esl nubes levis,
illu voce Doininica dicitur : « Poteslas [yulg. lorti- seA ponderosa talenlum plumbi (Zw.h. v,7),super
;

tudnj cjus in lurnbis ejus {Job. \l, II). » Qui ergo quod sedet iiiiquitas pressa. Utergo iniquitatis fa-
Pascha comedit, debet renes habere prajcinclos, ut cies dissolvalur, juxta consilium Jacubi faciamus,
qui Resurreclionis et incorruplionis solemnilalem dicentis : «Conntemini alterulruin jieccata vestra,
agit, corruptioni jara pernulla vitia suhjieoal, vo- et orate pro invicem, ut salvemini. Si quia autem
luplalem domet.carnom a lu.Kuria restrmg.t.Neque ex vobis erraverit a veritate, et converterit quis
enim agnovit quae sit soiemnitas incorruiilioiiis.cjui eum ab errore viaj sujb, scire debetquoniam salva-
adhuc per incontinenliam corruptioni subjacet.HaJc bit animam ejus a morle. et operiet muliitudinem
quibusdain dura sunt,sed angusta est via quaedu- peccatorum (Jac. v, 16, etc). » Oralio ergo neces-1
cil ad vitam. Habemus jam multa exempla conti- saria, sed prajinittenda confessio. In qua distinctio
nentium. Unde el bene adhuc subditur « Calcea- :
est altondenda. Est confessio venialium, et est con-
menta habebilis in pedibus.» Quid suntenim pedes mortalium peccatorum.Sunt peecata occulta,
fessio
nostri, nisiopera? Quid vero calceamenla, quae sunt et manifesta. Majora peccata seu delicta illis
sunt ex pellibus animalium mortuorum ex quibus
p confiteri debemus qui claves acceperunt, quibug*
pedes nostri muniuntur, nisi antiqui Palres qui nos dictum est. « Accipite Spiritum sanctum. Quorura''
ad aeternam patriam invilaverunt, quorum dum remiseritis peccata, remittuntur eis ;
quorum reti-
exempliim conspicimus, nostri corporis pedes rau- nueritis, retenta sunt sunt
(Joan. xx, -.^3). » Hi
nimus ? Calce.Hmenla ergo in pedibus habere est praelatialque doctores sanrt* Ecclesia?, quibus gra-
mortuorum viinm conspicere, et nostra vestigia a viura deiicta sunt delegenda.sicut in veteri lege sa-
peccati vulnere custodire. Tenenles baculos in ma- cerdotibus lepra ostendcbatur, juxta quorum arbi-
nibus. Quid lex per baculum,nisi pastoralem custo- triuin de ejus mundalione agebaiur. Eorum enim
diim designHt?Et est notandura quodprimum prae- erat de lepra mundanda consuiere,vel de mundata
cipimur renes accingere postea baculos tenere,
;
judieiire.Sunt autem quaedam levia et veniaha pec-
quia illi debent curam pastoralem suscipere, qui dequibusJa-
cata, quae coaequalibns confiteri licet,
jam in corpore sciunt fluxus luxuriae edomare, ut cobus Confilemini allerulrum peccala vestra. Post
:

cum aliis fortia prcedican-t, ipsi mollibus desideriis confessionem subdit de oratione El oratepro invi- :

non succumbant. Bene autem subditur Elcomede- : cem, ut salvcmini. 459 Non enim pura est oratio
fesiinanter. Mandata l)ei,mysteria Redemptoris,
tis sine confessione cordis, vel oris, habeatur tem- si

coclestis patricfigaudia cum festinatione cognoscite, pus. Unde Sponsus myrrham etthus conjungit,di-
et praecepla vitae cum festinalione implere curate, cens clbo ad montern myrrhae et adcollem thuris,
:

quia adhuc hodie bene agero iicere scimus, utrum et ibi loquar dilects mese Tota pulchra es amica :

cras liceat, ignoranms. Fesiinantes ergo Pascba co- mea, et raacula non est in te (Cant. vi, 7). » Non
medile, id est ad solemnilatein458 palrire cceleslis vadit sponsus ad sponsain, nec loquitur dilectae,
vel ambulate, vel anhnlate. Nemo in hoc vits iti- nisi in monte myrrhae etthuris: ibi pulchritudinem
nere tepeal, ne in palria locum perdat. Nemo mo- ejus commendat. Habuitquidera uxorem sponsam,
rain ad petenrla studia innectat, sed rcepia peiTi- quae erat pulchra ut luna,electa ut sol,et concupie-
ciat. Nemini liceat implere quod raale inchoavil runt eamalieni,et violenter ablatam diu tenuerunt.
sed ut ad amorem Dei pigri non simus .'idjuve: nos Tandera posl longam nunliorura seriera.quos praj-.
ipse amantissiraus Dominus noster Jesus Christus, raiserat, venit ipsi% et de manu hoslium liberavit
qui cura Palre et Spiritu sancto vivit et regnal in eam. Hic est Christus, de quo Joannes «Qui h;ibet :
'

saecula saeculorum Araen. sponsam, sponsus est (Joan. iii, 19). Et Aposto-
XLV. lus « Despondi vos uni viro, virginem castam ex-
:

m ROGATIONTBUS. .'^ERMO PRIMU9 (3). hibere Christo (// Cor. xi, 2). » Cbristus est spon-
« Bonus est Doininus. 8)ieriiitibus in eum.animae sus ; pponsa Ecciesia^quHm sibi desponsavit lertio,
«quaerenli illum.Bonum esl praj.stolari cum silentio l) sicut per Osee ait : '«Sponsaho te raihi in sempiter*
« sahilare Dci (Thren. iii, 5, 6). » num,et sponsabote mihi in justiliaet misericordia,
Cura faciem Dei noslri semperquffirere debeamu?, et sponsabo te mihi in fide (0.ie. ii, 20). «Terdicil,
secundum illud Prophet^ « Quairite faciem ejus: sponsabit, qiiia ter eam despondit prirno in patri- ;

semper {Psul. civ, A), » sunt lamen quidara dies archis, qui annulum suum inviolate habuerunl et ;

specialiler ad Deum quarendum nobis proposili, dotem legis naluralis et quorumdam cceleslium
qui dies Litaniaruin dicuntur, id esl Rogationura, prajooptoruin perceperunt, ut Noe de arca, Ahraham
in quibus peccata confiteri, et jcjuniis et eieemo- de circumcisione sccundo, temjioreprophetHrum,
;

synis prajcipue iiistare debemus, ul sine obslaculo dans eis pro sponsalibus justificationes el judicia
ccelum penelrare valeat oratio nostra. Ait enim Je- legis Mosaicifi, quitius addiditmisericordiam, mo-
remias : « Opposuisti nubem ne transeat oratlo nens ad pobnitenliiim, ut capcivitatis evadercnt mi-

(3) E ms. .Xndegavensi.

 :

569 SERMONES DE TEMPORE. — IN RO»ATIOMIBUS. 370

seriam ; tertio gponsavit eam in adventu Filii.cum A. aures ejus in preces eorum {Psnl. xxxiii, 16), » ul
pcr Evangelium fiiiem declaravil Trinitatia, uhi in quod petunl det^sjilicet gratiam pro gratia, gratiam
dottim accppit evnngelica prsecepta ac ^acranienta .*
glorificationis pro gratia.justificotioriis, non autom
et tunc liberavil eam de manu hostium, i>) esl dae- ad (ireces, sed iii preces, ut velocilas audien^li no-
monum.qui eam totam constupraverani,id eslido- tetur.Vcre ergo bonus est Dominus sperantibus in
lolatriae realu polluerant. Sed ipse veniens, et ter- eum,et animce qnaerenti illum.Sed videndura quem
lio sponsans eam.mundavit eam a peccatorumsan- quaerant,el qnando qiiaerere debeant,ct qua justitia ,

guine, et immaculatam exhibuit,8icut perEzechie- et quein petere. Quaeruiit qui adorant, alorare,
lem ait : « Lavi te aqua, et emundavi sanguinem qii^^rere sic erfio quaerunl, quando adorant, si
;

tuura ex te, et unxi te oleo, et calceavile anlhino quando adorare debeant. Veritas docet « Veri :

[sic), et cinxi te bysso, et ornavi te ornamento, et adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate
coronam dedi in capile tuo, et fiicta es mihi uxnr [.loan. IV, 23). » Et Davidail « Prope est omnibus
:

[Exech. XVI, 9, 10). » Ecce quibus ornamentis deco- invocantibus eum ; » et delerminans subdit : « Om-
ratur sponsa.prius cum multis amatoribus polluta, nibus invocantibus eum in veritate {Psal.CKLiv,l8). »
ut uni ac vero placeat sponso, qui ejus jam concu- Veris ergo adorantibus prope est
Dominus, qui eum
piscil decorem, cujus ante abominabatur fetorem. d adorant in spiritu,id est puro afFtclu ac mundain-
St^i) praemitlilur aqua, qua sanguis mundetur ex ea. tentione, et veritate,quia verum bonum quaerunt,id
Hapc aqua baptismi, aqua compunctionis, quasan- 461 est, asternum, non temporale et transitorium.
guis, id est peccata abiuuniur,ut sic oleum, id est Regium qusrunt CLeleste.et quaj ad ipsum ducunt,
unctio gratiae spirilualis infundalur. sicnt Veritas in Evangelio loquitur; «Primum quaj-
Lavaturergo sponsa aqua vivific;i,ut veteris prae- rite regnum Dei et justitiam eju3,et hsec omnia ad-
varioationis aboleaturorror ; ungitur oleo, ut virtu- jicieiitur vobis (L<ic. xii, 11). » Non dicit : et post
tum infundatur candor ; calceatur hyacinthino, id quaerite ista, sed, (idjiciuntur, aperte ostendens ista
cst speccelcstium,quia hyacinlhus habet 460 spe- non esse petenda tanquam bona nostra, etsi neces-
ciem similem Uei throno. Cingitur bysso, id est saria sint in via.Rognum vero petendum est,ct in
castiiate,restringente lumbos continentiae vinculo; eo finis noster ponendus. Primum ergo quaerile re-
nrnatur ornamento charitatis; coronatur diademate gnum Dei, id est regnum Dei.quod est caeleris om-
aelerui decoris et ita facta est sponso amabilis.Or- nibus pretiosius, solum quaerite et justitiam ejus, :

naraenta haec sponsus dilectae contulit in tertia de- id est ea quae ad regnum perducunt, quorum tria
sponsatione, ubi locutus est ad cor ejus, et hoc in trina similitudinc Dominus in Evangelio designat,
monte myrrhse myrrha amaritudo poe-
et thuris. In sciiicet, panem, piscem, ovum, dicens :« Quis ex
nitentiae in ihure, oratio designatur, secundum
; vobispatrem petit panem,nunquidlapidemdabitilli.i'
illud « Pirigatnroratio mea sicut incensumin con- Autpiscem,nunquid serpenteni dabit
:
illi? Autsi pe-
spectu tuo (P.<a/. cxL, 23). » Et sic dirifiitur oratio tieritovum,nunquid porrigetilli scorpionero.^^^Li/c.
nostra ad Ueura velut incensum, si ei additur ama- n,ll.)Tr.aponitqu^Patercce1estisporrigitfiliis,qiji-
ritudinis myrrha, id est poeniteniia, quffisinejVju- bus econtrario alia tria objicit quae ipse darenon
nio et eleerao?yna non
Addulur ergo ora-
est vera. novit. Panis Christus est, quia sicut absque pane
tioni .jejuninm et eleemosyna.Haec est enim justitia inops est mensa, ita t*ine charitate nihil suntcae-
hominis in hac vita.jejunium, eleemosynaet oratio. tera. Cui opponitur lapis. id est duritia cordis,
« Non ejicitur fienus dflemoniorum ni.-^i in oratione -rigor scilicet odiorum. Piscis, fides irivisibiliura :

et jejunio (M«<//i.xvii,20), >; sicul Veritas dicit in sicut enim subtegumento aquarum nascitur
piscis
Evan'.,'elio, nec vincuntur peccata, nisi por oleemo- et alitur, et maris fluctibus tunsus noa frangitur,
synam, quia aqua exslinguit ignem, ita elee-
sicut itafidesde iovijibilibus locis rapitur, et tunsa
mosyna exstinguit pecoatum. Vis orationcm tuam hujus mundi fluclibus non vincitur. Cui contrarius
voJHre ad ccelum,et ad Djmiuutn ? fac illi duas alas, est serpei.s, id est infidelitatis venenura. In ovo
Dpum. Jeju-
jpjunii et eleemosynae, quibus volet ad spes accipitur, (|uia in eo non perlectus fcciuscer-
nium (carnem)castigat, eleemosyna prnximum re- D nitur,sed fovendo speratur. S,.ei opponitur scorpio,
ficit. Aliis erfjo da (quod)tibi je.junio denogasti,ne cujus aculeus retro timondus. Spei igiturcontra-
tuo jejunio marsupium augeas,f=ed fratrom relicias. rium est, rdro respicere, cum spes in anlerinra se
Ita ergo,jejuna, utalio manducante qnod lu pran- debeat extendere.Salis audistis qui Deum qu.erant,
deres, gaudeas hilarm enim datorem dligit t)eus
; scilicet veii adoraloros, et quid petere debeant,
(/i Cor. IX, 7). Si panem dederis Iristis, lunc el me- scilicel regnum Dei, etjustiliafu ejus, id esl pa-
rilum perdidisli. Ergoex animo fac hiluriler da,et nem, piscera et nvuoi
;
; el quomodo,scilicet in spi-
insta nratiunibus, <|uia celeriter audiui.tur a
Doo ritu el veritate. Spintus enim Deus
est, et eos qui
Drationie3boneoperantium,quibusadhucloquenti- adorant euin.in spirituet veritate oportet adorare,
3U3 dicit ; Ecce aisum.Qiianta jucunduas etexsul- utspiritum spirituiliter spirituales, veritalem veri
tatio, de bono nostro, Domino Deo no^tro ^quiante vere adorent. S'5d (jui iiistanlia Apostolus docet
ideat ad exaudiendum, quam periiciatur vox ad « Sine intenniasione orale (/ Tkess. v, 17). » Et Ja-
jreoaaduna. « Oculi enim Domioi super ju3los, et cobus; «Multura valet oratiojusti assidud (Jac. v.
 571 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 572
16). » Dominus quoqtie in parabola de judice ini- X triduanas Rogationps.et illi qui tunc erant, a tnor-
quitatis,et de viduu, ap.Ttedocet,quoniam « oportet siljus luporum daemnnum.libera-
visibilium,irl est
se^iiper orare.et non doficere(LMC..\viii,l).)) Siniiiiter rentur, el nos a spirilualium iuporum, id esl dae-
in illa, ubi amicus uimco commo iat tres panps, si monnm rleiilibns eruamur. Uiide el bi diesincon-
non pri)pteramicitiam,tampn propter improbitHlem siieludinpm 463 relebritalis vencrunt. Agamus
ejus. Hic tres exprimunlur panes supra unus, ; igitur hos aies et nos, juxla Palrum instituta.cum
quia unnsin tres dividiiur, dum charit;is,qua? una revercntia et devotione, in carnis ahslinentia, el
est in Deum, et in amicum, et in inimicuin, 4©^ cordis hurnilitate, ut spirilualiumluponim lenta-
dilatalur. Oremus ergo assictiie et sine intermis- menla vincere, et saiutare Dei, quod pra>slolamur,
Bione, inlus vel extra, ore vel opere. Est enim invenire va^camus. Per Dominum nostrum Jesura
oratio cordis, oralio oris, oratio operis. Movses Christum, qui vivit et regnat per omnia SECula
tacens, in Exodo legilur clamasse ad Deum {lixod. saeculorura.
XIV, 13), quia licel ore sileret, corde tamen clama- XLVI.
bat. Ita e; Susaiinna,dura accusaretur a duobusini- IN nOGATIONIBUS. SERMO SECUNDCS (5).
quis presbyleris (Dan. xiii, 42). Cordis clumor, Divina Scri(»lura, fratres charissiini, aliquando
etiam silente corporis voce, ab eo auditur. Clamor nos ad lacrymas, aliqiiando ad gaudium
^ invitat
isteest magnacog tationisintenlio.quaefitcogitatio Dicitenim Chiistus « Beati qui lugent, quoniara
:

nis sublimitate, concenluque virtutum.Clamor au- ipsi consolabuntur {Malth.\, 5). » Idcm aduUiiuuin
tem vocis non semperauditur,quia:« Nonomnisqui subjunxit : « Gaudete el ex9ullate,quoni<im mcrces
Domine, l)omine,intrabit in regnum coe-
dicit mihi, vestra multa est in coelis (ibid., •12). » Sed ordo in
lorum {MaUh.vn,2[),» quianon est magnumdiligpre his duolius h;.bpndu3 est Prius dolendum, poste-i
verbo lingua, sed opere et veritate. l\Ioyses opere
ei gaudendum est.Prius dixil: liealiqui lugeni; postea:
orabat, qui manus graves, suslentantibus Hur et Gaudete et exi^uttale.Propiereai ait Dominus discipu-
Aaron, ad Deum levabat (£:a;orf. xvi, l?). Levatio iis suis : « Amen, amen dico vobis, quia plorubitis
cordiura et manuum, vocem facit audibiiem apud el flpbitis vos mundusautem gaubebit
; ; vos vero
Deum.Ideo Jeremias corda cum manibus monet le- conslristabiminijSed tristiiia veslravertetur in gau
vare, dicens: « Scrutemur vias nostras, et quaere- diura (Joan. xvi, 20), » Dixit itaque prjecedere fle
mus, et revertaraur ad Dominura,et levemuscorda tum, poslea gaudium sequi. Debet enim peccato
nostra cum manibus ad Deum in ccelos {Thren.iu, prius conscientiam lacrymis mundare, in jejunio
40, 41). » Qui er^o vult ardiri a Deo,
coelura est, magis enilatur levare ad
oujus
Deum
sedes ct fletu, et planctu Domino satisfacere, ut venia i
cordis p mereatur, ut post veniam in familia Domiai IfB'
intentionem, et manus operationcra, quam vocis tetur. Cum igilur raunda erit conscientia, cuni
clamorera. faclas fidelis servusdigne Deo servierit,tunc postea
His ergo tribus moiia claraemus ad Dominum et de conscientia gaudeat, juxta Apostolura « Glo- :

qiiia trinus est ad quem clamamus, et trina sun ria nostra haecest, lestiraonium conscientiae nostras
qu.-e poslulantur. Iteruin adinstantissimam petitio. Cor. Kt de spe reiributionis, juxta
{II I, 12). » Do-
nera tertio nos horlatur, dicens:<( Petite et acci- minum : Gaudele el exsuUale, quia merces veslra
pietis; qnaarite et invenietis; pulsate et aperietur muUa est Secundura
in ccelc. ha;c duo,tratres, di-
vobis [Matlh. Omnis enim qui sic petit,
vii, 7). » visa sunt nobis duo lempora ; alia moeroris, alia
accipit, quia in nomine Jesu petit. De quo et Ver,- gaudii.In .jpjuniis. Quadragesiraae ploramus,in die
tas dicit: oQuidquid petieritisin nomine meo, (iet Resurrectionis gaudemus. Hanc in se divisionem
vobis(Jou?2. xvi, 23). » Se.1 in hoc infirmamur, et temporum Dimiinus Quadraginta diebus
ost<-ndit.
saspe erramus, nisi spiritus adjuvet infirmilatein anie resurrectionem abstinuit se acibis quadra- ;

nostram, quia teste Apostolo, nec « quid oramus
scimus, nisi Spiritus nos arljuvel,qui postulat pro
nobis geraitibus inenarrabiiibus (/?ow. viii, 26). »
Ipso ergo pro nobis postulante,iil est nos postulare
faciente, sine intermissione oremus. Non enim de-
Binil orare, qui non desinit benefacere, et justus
esse,et prsecipueubi communispestis mortalitatis,
vel alicujus mali, sive gladius hostiura irruit,
orationis auxilium confugiamus, sicut
alii sancti Patres fecisse leguntur.
(4) ista; a Patribus instilulae fuerunt,
rabie, exigentibus peccatis, Dei populu> acriterin-
terimeretur, ut per hoc triduanum jejuniura,
ginta diebus post resurrpctionem confortavit disci-
pulos mullismodis. Et qui in priori Quadragesima
nullum cibumattigitjin secunda cum discipuiisali
^ quandocomedil.Peccatorergo in viliismortuus, cum
nondumpervirtutesad animae resurrectionem vene
rit, doleat,et abslineat ab illicitis[,'. etiam a licitis):
poslquamaulemaboperibupmorluisresurrexerit.li-
ad ad licita redire. Sed tamen
cet ei gEvUdere, et postea
Ez^chias et tempore gaudii, nemo securus esse pra3sumat,sed
Unde etLitnniae quistat, videal ne cadat. Diabolus enim cum videl
cum luporum bominem securum, 464 et de secunlate factum
improvidentera, [illura] aggreditur, improvisa tela
et ingerit: et qui prius resurrexerat,moritur, etChri-

(4)Vide quae de Litaniis notavimus ad Episto- galionum.

larayigesimam tertiam libri secundi, et hic nota (5) E Victorino et Lyrano,
abslinentiam carnisjam tuncinstitutam diebus Ro-
 573 SERMONES DE TEMPORE. — IN RO(^ATIONIBUS. 574

stum resurgentern non imitatur de quft legitur : A dicimus :« Ut pacem nobis dcnes,le rogamus,audi
K Ghristus resurgensex mortuis, jam non monlur nos. » Postulationes snnt, cum pro aliisrogamus,
(noin VI, 9),» Sicut enim Ghrislus rcsuirexit s mel, ut : « Et omnibus fid'ililius ilefunctis requiem a;ter-
et iimplius non moritur ;sic firielis anima poslquam nam donare riigneris.» Gratiarum acliunes sunt de
semel a vitiis re3urrexerit,ad mortpm vitiorum non collatis bt^neficiis. Orate ergo, iratres^pro pace, pro
revertetur, ne merito canis rediens ad vomitum unitate.pro rogibus,pro fructibuP,pro preelatis, pro
dicatur. defunctis (6). Ideo enim Rogationes dicuntur
Ne ergo homines tempore gaudii superbireut, et quia ineis rogandusest Dominus.quia ait : « Petite,

de secnritatc praesumerent,flagellavil Dominus Ro- et accipietis ;

quflerite, et invenietis, date, et dabi-
manam E''clesiam matremnostram pestilentiamor- tur vobis {Joan. xvi, 2i). » Ipse orationes veslras
talitatis,ut histemporibus memncbra timerent.Con- exaudiat, et ab omni adversitate defendat. Qui
ttiiuta est igitur l.itania major congrue his lempo- vivit et regnatDeus per omnia saecula saeculorum.
ribus per oinnes Kcclesias.ut hoinines gaudio non Amen.
1 evagarentur,sed semper in humilitate consisterent. XLVII.
I
8ic igitur merito temporibus laetitiae dies mceroris SERMO TERTIUS (7).
IX U0G\TI0NIBUS.
i ccmmistus esl.qui nos ad tirnorem invitaret.Est et B « Quis vestrum habebit amicum, et ibit ad illura
alia causa. Solent aliquando conlingi*re hisdiebus « media tiocte,et dicet illi : Amice, commoda mihi
I

mortalitates hominibus, quia corpus Domini acci- « tres panes,quoniatn amicus meus venit de via ad

;
piunt indigne. Unde Aposlolus : « Ideo inter vos « nie,et non habeo quod ponain ante illum ? Et ille
I
raulti infirmi et imbecilles,etdormiunl muUi (/ Cor. « deintus respondens, dicat: Noli mihi moleslus
'
X, 30). » Maximeenim iram Dei incitat.qui corpus « esse, jnm ostium clausum eit, et pueri mei me-
'
Domini in sordido hospitio recipit. Grdvius offendit « cum su"l in cubi]i,non possum surirere, et dare
! Regem qui praesuniit euni hos^pitari in immunda « tibi. Et ti perseveraverit pulsans, dico vobi?,
'
domo, quam ille qi.i in irreveientia ait: « Non sum « elsi non dibit illi s-urgens, eoquorl amicus ejus
i
dignus ut intres subteclum nieum.» Utrumquepe- « sit, propter in:probiiatem tamen ejus surgel, et
riculosum est, et non acoiperp,et accipere indigne. « dabit illi quotquot habet necessarios.Et ego dico
Qui non accipil, audit : « Nisi manducaverilis car- « vobis : Petite, et dahitur vobis; quserile, el in-
nem Filii hominis.et biberitis ejussanguinem,Lon « venietis ;
pulsate et aperietur vobis {Luc. xi,
habebitis vitam in vobis {Joan. vi,34). » Qai indigne « 5, etc). »
accipit,au(1it : « Qui manducat corpus Domini in- Modo, fratres cbarissimi, sunt dies Rogationum
digne, et bibit ejuasanguinem.reus erit corporiset orationum,el ideo dignum duciinus, ut aliquid
Q et
sanguinis Domini, et judicium sibi manducat et vobis de oratione annuiitiemus. Videmus, fratres
bibit (/ Judicium sibi damnatio-
Cor. xi, 27, 29). » charissimi,in omnibiis adversitatibus et necessiia-
nis in futuro,et aliquandoin prae-enli teniporalem tibus valde necessariym esse orationem. Docet
vel corporalem pcenam incurrit. Unde Apostolus : (Evangelium) per quamdara similitudinem, quud
Ideo inter vos muUi mfirmiet imbeciHes,eL dormiunl nulla adeo utilis est,nullaadeu valens (ad auxilium
muUi. Jejunia vero his teinporibus facienda sunlet nostrum) sicui assidua oratio. Unde Jacobus ait in
oraliones, utDominus olTimsus populo sun parcat. Epistola sua u Multum enim valetdeprecatiojusti
:

Multum enim necessaria sunt oraliones. Piacatur assidua {Jac. v, 16). » Dominus igitur loquens ho-
ira Dei oratione. Adoravcrat popuiusJudaicusvilu- minibus.ut magis per cognita ad incognita perve-
lum conflatilein, et ait Dominus Moysi : « Dimitte niant,proponit similitndinem de amico importune
me.utirascatur contra eos furornieus.» GuiMoyses: orante, dicens : Quis vestrum liabebit amicum, et
«Quaesumus, Domine, quiescat ira tua, et et-to pla- ibit ad iHum, etc Quas omnia, quamvis simpliciter
cabilis super malitiam populi tui, et placatus est intellecla,assiduam orationem imitando, prodesse
Domir.us (£.rwti.xxxii,10,etc.).» dratione vincuuntur 466 possunt, tamen magis spiritualiter accepta
inimici. Gum Moysesoraret
monte, Josuc vince- in animam pascere possunt..'^micus enim quivenitde
^
bat Amalech. Oratione acquirilur salus juxta Apo- ^ via,nosler animus est, qui totics a nobis recedit,
Btoluin. Unde « Orate pro invicem.ut salvemini(yac.
quoties ad appetcnda temporalia, foris vagalur.
V. 16). » OrationeEzechias meruit et sanitatem, et Redit ergo dc via, ccelestique alimonia refici desi-
vitaB augmentum.Oratione datur pax Ro}.'ate quce :'.<
derat, cum in se reversus, superna ac spiritualia
ad paceiu sunt Jerusalem 465 {PmU. csxi. 6). » incipit medilari. Sel ille cujus animus semper in
Quatuor sunt orationis species,quas notat Aposto- intericribus (/". extnrioribus) vagatur, non habet
lus.cum ait :« Deprecorprimum omnium fieriobse- quod apponatamico suo refici dosideranti, quia ia
craliones, orationes,postuIationes,gratiarum actio-
divinis eloquiis multum haclenus non studuerat.
nes (/ Tim. ii, 1). » Obsecrationes sunt, cum per Vadit orgo in nocte i!lius ignorantiae ad aniicura
adjurationes noa a malisliberari petimus.Orationes
suum,id est ad Dominum, qui amicus noster est,
sunt, cura nobis aliqua bona dari oramus, ut cum
sicut ipse ait : « Jam non d;cara vos servos, sed
(6) Vide quffi de Litaniis Dotavimus ad epist. 23
' (7) E Victorino codice.
lib. II.
 :

575 TEN. HILDEBEIITI CENOMAN. EPISC.

376
amicosmeos(/(ifln. xv, commo-
15). ,, Orat porro A nibus carnalibus vocari (vacare) licenlius possi-
dari sibi tres panes.i.i est inlolligenliam san- mus. Alius
fi.iei petit uxorem, alius pc-tit villam alius
ctai rnnitatis.m cujus cogilationo anima rencilur. pelitvestem, alius victum. Et ista quidem petenda
et per q.am in praesentis vitae iabore consolatur.
sunt, sed tamen non nimium patenda
C-Ble^tia
Amicud amicumorat,;ic il'e non vult surgere;quia vero pctere dubemus continue.et etiam imporlune.
Deus oranlis animis inst.ntiam vult e.xspectare. Tdmpor.ilia vero in necessitale (petenda sunt),
sed
Respondet igitur Noli mihi moleslus esse; jam
:
non conlinue. Unde Dominus in Evangelio «Qiiaj- :
oslium dausum esl, et pueri mei mecum sunt in rite primum regnum Doi, et justitiam ejus, ct hceo
atbili; non possum surgere, el dare tibi. Ostium omnia adjicientur vobis [MaUli. vi, 11). „ Sedadhuo
amici esl inielligentia divini sermonis, quod os- aliquid gravius est, cuin ahquis postulal
mortem
tium videtur clausum, cum praedicatio cessat, quemcum gladio non potest persequi,
ini.iiici, et
Pueri sui sunt apostoli, et alii prasdicatores, quos persequitur oratione. Alius est qui maledicit
in
pane suae praedicationis pavit ;
panera illum alii, mortem,et sic de morte illius cui maledicit, reus
dum vixerunt, congregaverunt, sed jam morlui tenetur. Jubet
Deus ut diligalur inimicus, et roga-
Bunt, et in lecto coelestis quietis cum Deo tur Deus ut occidat inimicum. Alius autem
re- pro
quiescunt. peccatis (suis) orat, qui ipse (aliena) minime
(;«
di-
Lumergo desU praedicator, non est qui animae mitlit.De quibus per Isaiam Dominus ait «
Cura :

quaerenti, intellectum divinorum raysteriorura ape- extenderitis manus veslr s, avertam oculos meos,
riat quod videlur dicore Dominus, dum ait Os- et cura multipiicaveriiis
; :
orationem,non exaudiam!
tium clnusum esl et pwri, id est pnrdicatores Manus enim
;
sanguinii plenjE sunt [Isa. i,
ve.slrae
an'mae, mecum sunl, et in lecto cnni Dto requie- 15). Itaque qui bi'ne loqiiuntur,pl male vivunt.in
I)

scunt. Si tamen [lerseveraveril ille inoratione, Do- nomine Christi pereunt i/.non petunl).Q.iibus lieua
minus, oralionibus sir.e intermissione raclis, com- ait: Qtdi vocatis m:, Marjiuer et Domine,
et non
motus surget, et mentem
ignorantis aperiet.et pa- fncilis quit dico ."De quibus Salomon in Proverbiis:
nes verbi ccelestis, quotquot habel necessarios ad « Qui declinat aurem suHrn ne audiat legem.oralio
salutem, tribuet. Sed videte quid ex similitudine ejus eril exsecrabilis (Prov. xxvm, 9). « Iiem si
concludit Pelite, inquit, et dahiiur vobis quaerile aliquis habet aiiquid adversus
:
; proximum sibi,nisi
et invenietis pulsale et uperietur vobis. Tria in hac cum
; orat, dimitlit, male petit. Unde prscipi^t Do'-
petitione, fratres charissimi, nolare debetis, sine minus in Evangclio : « Cum stabiiis ad orandum,
quibus ad sanitalcra venire non potestis. Petere dimJttite si quid habotis adversus aliquem.ut Palep
enim debetis, orando ;
quaerere, recte vivendo vester qui in coelisest.diraittat vobispeccataveslra
;

pulsare, perseverando. Non enira

"

sulficit verbis {Maith,v\, 12, etc). » i

tantumraodo Dominum rogare, si noa etiam quee- Intuendum est ergo quia non omnis qui orare
Bierimus diligentius, qualiter nobis sit vivendum, videtur coram hominibus.in conspectu 468aeterai
ut digni simus impetrare qu* poscimus, ipso at- Judicis pelere probatur,ut exaudiatur. Neque enira
testante, qui ait « Non omnis qui dicit niihi
:
Do- : propheta diceret « Prope est Dorainus omnibus
:

mine, Domine, intrabit in regnum coclorum sed

; invocantibus eum in veritate,» nisi noscognosceret
qui facitvoluntatem Palris mei qui in rcelis est, aliqiiando nos in veritate invocare Dominum. Si
ipse intrabit in regnum ccelorum [Matlh. vjr, 2J). . aulem Dominus in dandis muneribus discreti.mera
Nun valet aulem
bona inchoare, 467 nisi
alicui habel, quid mirura est, cum homines filiis siiia
ad finem inrhoata perduxeril unde diclura est ; bona dire cognoscant? Unde ait « Quis ex vobis :

« Qui perseveraverit usque in finera, hic salvus palrem petit panem, nunquid lapi.iem dabit illi?
erit [Ma-th.x, 22).» Sed quferendura est
illud, quod Aut piscera nunquid pro pisce serpenlera dabit
;

ait Pelite, et
dabitur vobis, quia non omnis qui illi ? Aut si petieril ovura,nunquid porrigei
:
eiscor-
petit.accipit. Multi enira petunt.qui non accipiunt.
pionem ? » (A«c. xi, II, etc.) Bimiliter Di^us, cum
S^d qunmodo
- h.-ec pelitio
< - -
debeat fieri
""" docet
v^wuv.u alibi.
o.iui, aliquis orat
ui.Ljuio oranda non suni,
uitti- «jucK
quaf? urrtiiua sunt, non tribuit quffl
dicens: « Quidqnid petieritis Putrem in nomine D non danda sunt. Panis significal charitatem, quia
meo, dabit vobis(./ou«. xvi, 23). » Promittit ergo, sicut ille est principalis cibus, ita quod eine eo
quod si quaeraturaliquid in nomine Jesu, qui est mensa inops videalur, similiter haecprincipalisest
Salvator, dabitur ei. llle enim in nomine Salva- virtus, cuialiaevirtutes in radice infiguntur. Si
toris petit, qui illud petil qiiod ad salulem veram ergo aliquis panem, id est dilectionis virtutem a
pertinet.Undc Dominus apostolis adhuc infirmanti- Deopetit, nunquid lapidem, id est odii duritiam,
bus ait : . Usqiie modo non petistis quidqnam in ci tribuet? Piscis auiem desigaat fidem. quia sicut
nomine meo (ibid., 24) .-
» ac si aperte dical Non piscis Quctibus crebris lundilur,
:
nec perimiiur, ita
potestis in nomine Salvatoris petere, qui nescitis fides inter tribulationes firma versalur. Si qui8
aelernam salutem. Sed, fralres charissirai,
qiiaerere autem piscem, id est fidem a Deo poslulai, noa
multa sunt quae in nomine Salvaloris petimus. serpentem venenosum infidelilatis ei porriget. Ovo
Petimus temporalia bona,et terrenas prosperitates; spcs comparatur, quiain ovo fetus nondumcerni-
nonut Deo diutius serviamop, sed ut deleciatio- tur, sed fulurffi avis fetus speratur ; et fideles, in
 877 SERMONES DE TEMPORE. — IN ROGATIONIBUS. 578
praesenti spe.nondum £eternam gloriam intuentur, A mivi alterulrum peccata vestra, el orate pro invicem,
ttd speiando luluiam prsestolunlur,et cupiditas et nt salvemini. Sed est discrelio adhibenda
quae sint
roversio ad terrena comparatur, quia venenum in peccata, et cui sint confitenda. Non enim cuilibet
cauda qua) retro est gerit. Qui autem tendebat ad confitenda, quia non cuilibet data esl poteslas
ccElestia, et po.=tea ad terrena redit [scorpionem remittendi peccata, sed lanLum data esl, qui-
illis
imilalurj. Ilaque qui a Deo ovum,id est spem coe- bus dictum est : « Accipite Spiriium sanctum
;
leslium, quyeril, non scorpionem reversum ad ter- quorum remiseritis peccata, remittuntur eis [Joan.
rena dabit. XX, 22) ; » sicut apostolis, et vicem
eorum obti-
Nolite ergo, fratres charissimi, petere aDco quae nenlibus, id est episcopis el sacerdotibus.Si
tamen
petenda non sunt, sed lerrena [supp. transeunter] sunt ievia peccata, quae quotidie lacimus, illa
co-
in nccessitate, et cogiestia assidue. Cum enim aequalibus nostris invicem conflteri poseumus.quia
ingruit neeessitas morlalitatis, vel alicujus pestis, oralionibus proximorum purgantur. Unde
clerici
auxiliura Dei recurrendum est, sicut ia his Rnga- quotidie inter se in Ecclesia, Confiteor dicunt, et
iionibus,qua3 pro maxima necessitate inventa sunt. facla confessione orationes pro se invicem impen-
Ciiin enim, exigenlibus peccatig, Galliarum populi dunt. De hac confessione ait apostolus
Jacobus :
luporum rabie interimerentur, nec hujus flagitii t> Confitemini alterutrum peccata vestra, et orale
pro
f/.
fl;igellij aliquod remedium inveniri posset, con- invicem, ut saloemini. Sed ai graviora
sunt pec-
gregati episcopi in urbcm Viennam, in commuiie cata, sacerdotibus sunt ostendenda, el
juxta arbi-
staluerunt, ut triduanum jejunium lacerent. Cum- Irium eorum, jejuniis, orationibus, et
eleemosynia
que Domiiius pestem misericorditer iniulisset punienda, et purificanda. Istaautem graviora
[f. pec-
abstulissotj, hi dics in consuetudinem annuse ce- cata, quas per Jepram sunt in antiqua lege desi-
lebritat s venerunt, ut per Galliarum provincias gnala, ostendi sacerdotihus praecipiebantur.
470
anle Ascensioncm Domini celebrarentur, Agamus Unde Dominus in Evangelio pra?cepit ieprosis
:
igitur et nos hos dies,sicut statutum est in conci- « Ite, ostendite vos sacerdotibus {Luc. xvii,
14). »
liis, cum summa reverentia et devotione (8), cura Nec solum,fratres charissimi,confiteri debetislevia
abslinentia carnis, 469 et humililate cordis, ut inter vos, et graviora sacerdotibus
; sed etiam si
visibilium rabiem luporum evadamus, et invisibi- noluerit qui? confiteri, et ab errore converti,
de-
lium,id est spirituum immundorum testamenta [/". betis alter alierum a via sua mala reducere,
quo-
tenlanK-ntaJ, vincere valeaiiius. Nullus autem his niam qui convtrti fecerit peccatorem ab errore vix
ditbus pielios:s vestibus induatur, sed in sacco et sux salvabtt animum ejus, imo et suam. Si enim
cinere lugere a Patribus.statutum est.Prohibentur magnum est eripere carnem,
id est proxim.um a
ebrietalcs.et comessationes.Nenio ibi (juis equitare
p
niorte temporaIi,multo magis est liberare animam
praesumat ;sed discalceatis pedibusomnes^icedant ejus a morte gfhennali Unusquisque ergo potest
et cum contritione cordis miscricordiam exorent esse praedicalor proximo suo unusquisque debet ;

pro peccatis, pro conservatione

fructuum, adm.onere
et pro fratrem suum in vi.i, in Ecclesia, in
necessitatibus ceteris, ut lacrymis nostris et ora- domo, sive verbo, sive
exemplo. Admonet enim
tionibus, Dei pietas commoveatur. Qui vivil fratrem converti, cum in conspectu ejusbene agit.
et
regnat Deus per omnia saecula sseculoruni Amen. Hortatur eleemosynam facere,cum pauperi aiiquid
XLVill. tribuit proximo vidente. Gum hospitem recipit.
ad
IN ROGATIONIBUS.SERMO QUARTUS (9). hospitalitatem invitat. Nemo solus velit salvari,
« Conlitemini alierutrum peccata vestra,et orafe ne videatur aliorum invidere saluli. Alius aliuni
« pro invioem, ut salvemini Si quis ex vobis secum irahat, dum de hoc ster luilinio ad superna
« erraverit a veritate, et converterit
quis eum, festinat. Sicut enim unusquisque vestruni proG-
« sciredebel quoniam qui converti fecerit peccd- cisci volens Jerusalem, secum Iratrem
suum stu-
« torem, ab errore viae suiP, salvabit animam diose venire invitat et hortatur, ita et desiderabi-
ejus
« a inorte, et operiet multitudinem pecoatorum lius vobiscum ad coeleslem Jerusalem, ubi
non est
« {Jac. V, 16. 19, 20). » D angustia.ubi non est timor ;sed vera pax et gloria,
Cum in aliis diebus, fratres charisaimi,
ad con- modis omnibus fratres vestros consepelire [/". con-
fessionem et poenUentiam debeatis invitari, ducerej debetis. Esl enim ad illam Jerusalem pa-
in
jejuniis pra^cipue, quaj [proj peccatorum
piamine rata via per eum qui dicit : « Vado parare vobis
invenla sunt, adiiioneniur culpas coiillteri
Dicit locum (Joan. xiv, 3), » Non enim [antea] locus
ergo Jacobus apostolus, qui fraler
Domini diclus erat hoiuini in coelo ; si-d Jesus Rcdemptor noster
est, quia cognatus ejus erat fl>omini enim
maler paravil eilocum pretioso Simguins suo, Posilus
et ejus (10) maler sorore^ Mariae fuerunt) : Co»/i/e- erat peccatorum niurus inler Deura et hominem et

(8) Nola hiG eamdem

in habitu molcsliam et de necessitate, caeteris autera fidelibus suadebatur
yicliisauslerilatem fidelibus in Rogationibus
cele- tantum ex devutione
brandis indictam, qu.T poblice, paiiiitentihus
pro (9) E Viotorinoet Lyrano.
gravioribus etiam pcccatis. impoiiebalur
cum hoc ; (10) Jacobi scilicet.
tamen discrimine quod pcenitentibus imponebatur
579 YEX. HILDEBEHTI CENOMAN. EPISC. 380

ideo non potorat transire ad Deum. Unde ait A dine. Propter impetrandam igitur misericordiam
anle pussinncm discipulis snis .•«Quo cgo vodo V03 Dei, hoo tempore sancto jejunium stabilitum est,
non potcslis venire modo {Joan. xiii, 36), » qiiod et per universuni orbem singulis Ecclesiis fieri illud

dicilur : Mco dico, modo, quia ijuando tractus crit sancli Patres constituerunt, « non equitando, sed
niurus, venire quo (^go vado poteritis Quod prae- nudis pedibus incedendo,non eo die vestcs pretio-
viderat Spirilus [/". David], cum dicit: « lit in Deo sas induendo, sed uilicia assumendo, et cinerem
meo transgrediar murum {Psal. xvii, 30). » Murum capiti aspergendo. » Hsc Litania Graeco nomine
destruxit, cum duas noslras mortes sua simplici Rogiitio interpretatur (12) quia eo die misericor-
morle delevit. Mortem enim peccali, quae erat in dium Dei, et sulfragia sanctorum implorare debe-
anima, et mortcm inferni, qua; erat peccati pocna, mus, ut a morte aetenia liberet nos divina pietaa,
utramque sua siraplici corporali morle ex»tinxit. exo^-ando pro pace, pro pe3te,et conservalione fru-
Unde Gregorius (1 i) « Unam ad nus suam morlem
:
gum, et pro cajteris npcessitatibus, ut Dominu3,
detulit, et duis nosLras,(|uas reperit,so]vit. )>Sira- qui nobis flagella sua, sive ad vindictim, sive ad
plicem suam duplici noslrae coiilulit, et duplicem correctionem aliquando incutit.non secundum pec-
nostram moriens subegit. Unde non immerito in cata nostra retribuat nobis, 472 sed secundum
sepulcro uno die et riuabm noclibus jacuit, id est n misericordiam suam nobis paicat.Jejunando etiam
tenebras duplicis nostrcB mortis exslinxit. Et cum debemusa Ninivilis exemplum accipere (Joan.in, 5)
post duas noctes et unum diem quo morluus erat, quiacumsecundumdivinarnscicntiam^/^.sentenliamj
ad vitam resurgendo rediisset, osiendit efTectum ejus civitatissubversio immineret,abiectis copiosis
suaj mortis, quse duas morlcs nostras destruendo, epulis ad jejunia se verterunt, facientes secum je-
vitam a nobis atnissam restauravit, et sic amari- junare pecudeset pueros.Cuin animalia jejunarent,
tudo ^Jl niortis suae oonversa esl in gaudium quibus natura preces denegavit, mu^ilibus suis
vitae. Quod praedixerat apostolis dum dicebat :
tauien poenitentium lacrymas adjuvabant; pueri

« Trislitia implevitcor veslrum,sed tristilia vestra ab uberibus matrura separabanlur, ut fierent in

vertetur in f/audium » \Joan. xvi, 6), quia prospera poenitentia consortes, qui non fuerant in peccalo
mnjoris gaudii vicem recompunsavil.Jacuit
trislili 1
participes. Debent igitur ChrisLiani pro salute sua
cnim raortuus per quadraginla lioras, qui in nona facere quod leguntur pecudes pro salute hominum
emisit spirilum, etin prima DouiinicBB
sextt'fi feriaj fecisse. Sed nihil valet carnem abslinere a cibis,
dieiresumpsit corpus suum. iLaque fuit mortuus nisi atiima abstineat a peccalis ; nec valet absli-
per quatuor horns in feria sexla, per duodecim nentia, nisi concedatur eleemosyna Unde Dominus
horasspquentis noctis,perduodecim horasSabbati, per prophetam « Noune hoc est majus jejunium a :

et per duodecim hor.is secundse noctis,quae omnes ^ quod elegi Frange esurienti panera tuum, et ego :

faciunt quadraginta. Sed quuntum Dominus vicem no9,vaj,'Osque inducin domum tuam {Isa. lviii, 7).

gaudii rccompensavit,propterhoc spalium IrihLitiaj Date igitur pauperi de substantia vestra, ut de be- I
videamus.Qui fecit per quadragiiita horas discipu- Deo gratiarum aclionem red-
neficiis vobis collatis

Io3 contristari moriendo, fecit et posdem quadra- datid,etde frugum conscrvatione spem habeatisJ
ginta diebus resurgendo laelyri, vitam mori, dinm quia qui in benediclionibus seminat,de benedictio-
bonsi recompenfando. Et quia per hos quadraginta nibus et metet, concedente Domino, qui vivit et
dies in mundo moralus est, gfiudio resurrectionis regnat in sascula sreculorum.
suae aposiolos exhilaravit.ldeo adhuc hos diescum XLIX.
I
magno gaudio, remota abstinentia catholica, cele- IN ASCENSIONE DOMINl. SERMO PRIMUS (13).

brari constituit Ecclesia. Nec in illis quadraginta « ElevaLus est sol, et luna stetit in ordine
diebus, quibus cum discipulis logilur conversari, « suo (14). »

nec oportet jejunare, nec lugere quia tempus est charissimi, Ascensionis Domini
Hodie, fratres
laetitiae,non abstinentiae.Aucloritas enira haec acce- jucunda est festivitas hodie deslructa est humani ;

pit a Christo teslimonium, de quo legilurin Evan- generis captivitas. Quam Ascensionem Habacuo
gelio, quod cum Juda;i quajrcrent, quare discipuli D propheta prajvidens ait Elevalus est sol, et luna :

non jejunarent, respondit eis « Nunquid possunl :i-telil in ordine suo. Cura enim Dominus in mundo

filii sponsi lugere, quandiu cum illis est sponsus. cum apostolis moraretur, aposloli in praesentia
Venientautem dics,cum auferetur ab eis sponsus, Domini sui confidentcs, ad cceleslia non aspicie-
et tunc jejunabunt {Marc. ii, -19). » bant; scd postquam Dominus se ab oculis eorum
Itaqueante Ascensionem volueruntsancti Palreg absentavit, et in ccelum ascendit, quo Dominus
jejuniorura abstinentiam non indicare.sed quibus- ascendit, et" m'liles ascendere inhiando cupiunt.
dam. causis cogentibus Litania raajor in Roinana Haec enim consuetudo inter nos est, ut familia re-
Ecclesia constilula est. Pestis maxima eo tenipore gem praecedenlem sequi desideret. Unde Ecclesia
homines afaigebat, exigenle peccatorum magnilu- in CanLicis ail : « Trahe me post te {Cant. i, 31). »

(11) Lib. IV Moral. in Job, c. -17. (14) Ita spcundum Septuaginta Interpretes ; sed
(-12} Idem dixit Srernione praecedenli. secundum Vulgatam Soi ct luna sieterunl iii
: habi-
(13) E Victorino et Lyrano. taculo suo{Habac. m, il).

i
 ;

5S1 SEIIMONES DE TEMPOftE- ~ V:< ASCENSIONE DOMINI. 38f

Trahi enim desid(!rabtL ad Regem ascendentem, A. hominem 474 [ per graliam ] exaltatum, quem
[ii.stqiiam caruit consobtione priesenli. Ideo ele- culpa sua prius viderant humiliatum. Honorabant
vutus Pst 3oi jusliliae, (jui illuminat omnein homi- naturam hominis, quam videbant super se exalta-
nem venicnlem in hunc mundum, per ascensiotiem tam. Sciebant quidem hominem esse factutn ante
cjusad coclestia. LunaverodiciturEcclesia. Sedsicut pe(jcatum ad restauralionem angijlicas legionis, quae
]ii'ia recipit luiiien 473 asole, ita Ecclesia illumi- ceciderat, sed redemptionern ejus per Filium Dei
nata est a Chrislo et sicut luna aliquando defeclus ignorabant. In principio enim mundi
;
fecit Deu3
patitur sic in suis Bcclebia quandoque defectus (15) angelum queradam prjpcellentem aliis, valde
tolerat. Sed posl ascensionem hac luna sletit ia speciosum et sapientem, de quo dicitur per prophe-
ordine suo, qnia lunc p^r praedicationem excrevit tam : « Tu signaculura
similitudinis Dei, plenua
et ad tribuiationem exivit. Tunc Petrus qui voce sapionliaet perfectus decore, in deliciis paradisi Dei
ostiaria,' succubuit, a vuce Neronis resistenlis non enim erat sub- fuisti {Ezsch. xxviii, 12, 13). » In eo
recessit. imago Dei siaiilior insinualur, tilior natura;ia illo,
Haec ascensio csl unus de saltibus, de quibusSa- duni diciiur postea per prophetam « Omnis lapis :

lomon in Canticis « Ecce iste venitsaliens in mon-

: pretiosus operimentum tuum [ibid.) » Quia novem
Itibus [Cant. i, 8). » Saiiens venit, quia veniendo ad ordinibus ille primus angelus, ideo ornatus et oper-
redcmptionem noslram, quosdam saltus dedit. A B lus tuit, dum omnibus agminibus aiigelorum priola.
coelo quippe venit in uteriim Virginis, de utero tus est, et ex eorum comparatione clarior fuit sed ;

in pr<esopiura, de prassepio venit ad crucem, de ille versus in superbiam ex nimia claritale,

dixit :

crucc iii scpulcrum, de sepulcro ad inferos, de «Ascendam in coelum,ponam sedem meara adAqui-
iiiferis reiliit in ccelum. Unde ait.Psalmista.- ((Exsul- lonera,eterosimilisAltis3irao(/ia.xiv, l/i).)>Fuerunt
lavit ut nigas ad currendam viam, a summo coelo enim consentientes muiti ex angelis aliis, qui dum
Bgressio ejus [Psal. xviu, 6). » llanc exsultationem Deo similes volebant fieri, angelis
[f. hominibus]
alibi deiiotavit ipse, diim ait « De torrente in via minores effecti sunt el primus ille angelus, et ejus
:
;

proplerea exaltabit caput {P.mL cix, 7). » In

jbibel, compares,deccelo, aliis bonis spiritibus romanenli-
jmundo oral torrens, mortis, Oucns a pfccato primi bus, cocideriint, ita quud de singulis noveni ordini-
oarentis, De hoc quia mortem in trans-
in via bibit, bus pars cecidlssecreditur, quorum locosupplendo,
tu giistavit ; alque ideo exsuUavit, quia moriendo factus cst homo. Nisi [enitn] peccassent homines,
;orpus posuit sepulcro, quod resurgendo super
in salvi factij fuissent sirailes
\f. angelis et iramorta-
mgelos levuvit. Levavit super angelos pcr ressure- les. Nam Adam non
peccassel, vixisset in para-
si
tionem humanam naturam, quae prius erat minor diso de fructibus arborum, et filios sine concupi-
mgelis. Undo scriplum est : « Minuisti eum paulo ^
^
scenlia generasset, et in terra taraen unusquisque
ninus ab angelis [Psal. viii, 6). » Quandiu enim permansisset usque ad terminuin constitutum, et
iiit passibilis et niortalis, angelica natura, qua? est tunc accepto fructu de ligno vitae, et gustato, quod
mmortalis, nninor tuit sed postquam Deus Pater erat in raedio paradisi,
;
vivus in cojIo translalus
loria resurreciionisethonore immortalitatis coro- fuissct. Sed, peccunte homine, ingressa est mors in
avit eum qui prius niiiior erat, super angelos mtinduip, periit immortahta.s, periit ascensus in
ictus est. Gum igilur angeli humanam naturam cceliim. Sed Deus summae misericordiaB hominera
esse pruelatam viderunt, qui prius se prajlatos
bi
homo mortem suam murlem
(actus redemit, et per
idcrant, qui prius se ab hominibus adortri palie- nostramdestruxit; 415 per resurrectionem
immor-
anlur, ab humano genere ita exaltato, se udorari talitatem reparavil per ascensionein Dominusad-
;

muerunt. Adoravit angelum Abrahura. Tres vidit itura in ccelum nobis fecii, et ipse Dominicus homo
Iunum adoravil, nec adorare prohibuit angelus. looum summi angcli supplevit. Alii vcro inferiorea
oluit Joannes adorare angelum post ressurrectio- hominesiiiferiorumordiiium ruinam restauraverunt
em, sed ab angelo non esl permissus. Respiciebanl Itaque Ghristus, sccundum humanitatem, super

(15) In hoc sermone Hildebcrtus agens de crea- geraus, tractatu theologico, ubi cap. 20, agens de
oni^angelonira. opinari viiiclur intcr ipso'^ ange- D excollentia Luciferi anle lapsiim, sic ail Antc eos :
iin quemdam primo fuisse creatum, ei creterisor- qui ceciderwit, nuus fuit cxc< llen/ior omnibus aliis
.i'ibus priB exceilention periVctiune ila pra?laium, el non solum qia cervUruni,se(L et omnibus
L quasi pesolo particul.rom con^^tituent ordmcm,
liis eum
Juisse ecellcntioreirt videiur aucLoriias v,;He. Quod, ut
clciid ordinibus pr.vrelleniem, riijti.^ quiiipe
Aiibfi- pri>bet,iisdem sacra' Soripluras verbisutilur, quibus
))• emt 7i'ilura, el imngo Dri .uviilior, cujus
operi- in hoc sermoiie iipus esl, scilicet Oomisl^ipis pre- :
enlum oinms preliosua luii, dum 'omnibus
lupis liosus. ctc. Et ad hoc insuper citut D. Gregorium et
jmiribus ang(>l(inim pr<elatus c.^-t. ut ex eoruin Isidorum.
imparatioiit' ciarior cxsiitf.rit unde pr,c nimia ; Ilinc videtur educi posse probatio reciproca, ot
aritale id s^upnrbiam vorsus, ait: In. ccelum quoi) hic sermo, quom e ms. Victorino, et insuper
n^cn-
m, siinilis cro Aliis^iim.) (/va. xiv. Uride et cx eodem ms.
l't). yrano, ubi pr.cfHlum tractatum
I

Et plares de wirjalit, ordmibus iUi

se :
consentien- theologicum ropenmus. eruimus, sit vore Hildeber-
s, ceciderunt el damnjili sunt.
tiiiU5, et quod illius tractalus auctorvere fuerit Hil-
Hfflc aulem scntentia conlormis omnino
videlur dehertus, quem proinde ut ejus legitimum ietum
sertioni quam protulit Ilildebertus in suo,
quem publica luce donandum censuimus.
ms. I.yrano recenler deteximus, et infra suhjun-
 ;

586 VEN. IIILDEBERTI OENOMAN. EPISC. 58^

omnes creaturas cst. Unde Psalinista : « Omnia A. Israel, scilicet decem tribus, ne ascenderent in Je
subjecisti sub pedibus ejus {Psul. viii, 8). » Sed rusalein ad imrnolandum Domino (/// Reg. xii, 8)
Deus uiiijor cst cl supcrior eo homine, Patcr scilicet Prophetae tamen, quos comedebat zelusdomus Do
et Filius [ipse] sccundum divinilalem, sicutctSpi- mini, aj-sidue revocabant eos, dicentes Venite :

ritus saticlus. Unde ait Apostolus Tunc et ipse :

ascendamus ad Monlem Domini, etc. Vox liaec noi
Filius « subjectus erit ei qui subjecit sibi omnia (/ exhortatio tantum, sed dehortatio ac si diceret ;

Cor. XV, 28). » Hominum autem illorum alii pro Nolite ascendere in Dan et in Bethel, sed venitf
meritis superiores, sunt cum angeiis positi. Unde nobiscum ad montem Domini. Pereuntium enim esl
jn Evan^clio : « In domo Patris mei mansiones dicere : Venite ad ignominiam quoque loci. Belhe!
multae sunt [Joan. \iv, 2). » Etalibi dicitur « Erunt vocaverunt Beihaven (18). Mons autem Domini es
:

horaines jequales angelis {Lnc. x\, 38).» Si quaeri- mons Moria, super quem BediHcatum est templura ei
tis quol salvi enint, audite Gregcriumdicentem(l6): altare Domino, quem elevans oculos procul vidil
tantamultitudohominux,
«llluc asccnsura credilur
Abraham, ul ibi filium immolaret {Gen. xxii). Ibi'
quanta multitudo angelorum in ccelo reruansil, »
dem vidit angelum Ornan Jebusaei reconden
in area
sicut scriptum est per prophetara : « Slatuit termi-
,
tem gladium in vagina, post plagam factam a Do
nosgentium secundum numerum filiorum Israel n ^- r i
,,, ° „, „ ... ,. , i»mmo in t^»„„i
Israel.
^
,•
\7 «
Verumtamen, r
hcet propna fueri
•

(Deut. xxxii, 8 . » Hh'C ept

,
er''0 illa dies, fralres ..,. , . .• ,. , .....
\ . . . .
'
,
".,.., .. illius
i
temporis exhortalin praedicta, nihilominus es
,

chanssimi, in qua anjielorum mililia de consortio

quolidie, et in diebus nostris magis necessaria
hoiuinum laelatii esl. Haecest illa festivitas, quae est
Piures vero modo sequantur
Jeroboam {iParal vias
finisomnium aliarum feslivitalum.sine qua utilitas
xxi) quam in Omnes, fere relicta ve
diebusipsius.
hominum periret. Nisi enim in coelum esset ascen-
potius neglecta Jerusaiem, in Dan ascenciimus, ve
surus, cassa passio, inutilis resurrectio esset. Haec
in Bethaven, nec recens error est iste, scissum es
est lanla.quod lempore Sylvestri papae, in honorem
ascensionis eral it.i quinta[feria] persingiilas heb-
regnum Israel. Inchoatus est in principio nascentii
domadas celebrata, sicut et Dominica dies in me- mundi, scilicet cum creata est iila nobilis creatura

moriamresurrectionis.CongratuleaiUrigiturangelis, cum nubilarenl [/", jubilarent] astra matutina, ange

qui hodierna die cuin magno gaudio occurrentes los loquor, Lucifer, qui mane oriebatur, cujus ope-

regali (ilio ascendenti ad Patrem, quasrunt: « Quis rimentum omnis lapispreticsus, in abundantia
eral

est iste Rex gloriie ? » El alii invitantes, dixerunt virtutis suae intumuit, et prodiit exadipe iniquitas

« Dominus fortis et potens Dominus potens in ipsius; J7 7 et ait: « Ascendam in coelum,ponam se-
;

praelio (Psal. x.xiii, 6). » Et vere exstitit potens in deni meam ad aquilonera, et similis ero Allissimc
praelio, quia ascenden?, in altum, captivam duxit ^ {ho- xiv, 14). » Iste ascendit in Bethaven, quod
captivitatem. Liberatio enim militis, victoria exstilit sonai, domus idoli, vel domus inutilis, vel vanita».
regis. Sed quiJ nobis valet liLeratio sociorum, nisi per viam superbiai in montem poteutiae et domina-
elficiamur socii eorum ? Laboremus ergo, fratres tionis [/. damnationis ]. Adam simlliter, patei
ch^^irissimi, ut, sicut sumuseodem sanguine redem- nosler, radix apostolica, ascendit in Dan, quod
pli, ila eodeiii praamio ascensiouis simus ^Jfiremu- sonat, judicium, id est discrelionem, credens aiii

nerati.juvante Dumino nostio Jesu Chrislo,qui cum aposlala;, qui ait : « Eritis sicut dii, scientei
Patre et Spiritu sancto vivit et rcguat in saecula bonum et malum {Gen ni, 5), » per viam avaritia
saaculorum. Amen. ascendit in moutem scientiae instantis. Sed quis
L. scriptum est : « Ante ruinam exalt.ibitur coi
IN ASCENSIONE DO.MINI. SLRiMO SECUNDU3 (17). {Pvuv. XVI, 8), n utriusque exallationem scquitui
« Venite, ascendamus in montem Doiuini {ha. ruina. Priiiiusenim apostata de angelo factus est
« II, 3). » diabolus. empyreo lapsus est in hunc aereni
De coelo
Jeroboam slaluit vitulos aureos in Dan et in Be- caliginosum, qui tanquam carcer depulatus est ei
thel, el aras erexit eis, et implevit ibi m.inus sacer- usque in fiaem temporum, quando mittetur in ignem
dotum, et obtulit hostias, ut sic revocuret fiiios D aeternum, qui praeparatus est ipsi et angelis ejus.

(16) Homil. 34 in Evang. ginosumcumomnibusillisquiei consenserant...Non

(17) Ex ms. .-^ndegav —- Ex hoc etiam sermone e^t enim illis concesFum habilare in caeln, quod est
confirmari polest probalio reciproca, quod et hic ciara patria; nec in terra ne homines nimis infpsta-
sermo vere sit HiideberliniiS, sicul et Tractatus rent, sed in arre caliginoso, qui est eisqnasi carcer,
theologicus, de quo ad praecedentem sermnnem egi- usqiie ad teinpus judicii Tunc enim detrudentur
mus. In iitroque nimirum, et tVre totidem verbi-, et in barathru.m inierni, secundum illud lle. mnle- :

iisdem sacra" Scripturae teslimoniis,angclis praevuri dicti in igvem aetcrnum, qui paralus est dinbulo et
catoribus aerem cidiginosum pro carcere a.ssignat. a»g('hs ejus {Mutlh. xxv). Quis non adverlat per-
Hic (juippe a t Pnnius eiiim apnsiala ex ungelo
:
lectam et .«enlenliaruiii, et vel ipsorum verbnrum
faclus est (liabotus, de coelo emjiyreo l.i/isus esi in conrormilatpm, et in boc sermone, el in illo iheolo-
hunc aerem culiijinosum, qui tanquum carcer de//ut i- gico Traclatu, et liinc non subodorelur saUem
tus est eiusque, etc, utsupra in hoc t-ermone. In- utriimqiie ejusdem tuisse auctoris ?
Tractatu vero theologico. eodem vigesimo capile (18) Ita rtiH. Forte mellius ad senpum, ad ignomi-
praecilato, sic ait Quia contra Creatorem suum in
:
niam loci Belhel, quein vocaverunt Bethaien.
tantum superbiit, dejectus esl in istum aerem cali-
 585 SERMONES DE TEMPORE. - ASCENSIONE DOMINl. 586
De casu ipsius legitur : <= Videbara Satanam sicut A diabolo secundo, ut
;
transfi-uraretur •
tertio ut
fulgur de coelo cadentcni {Luc. x, 18). » iecundus clarificaretur; orabatenimui clariOcaretur aPatre
aposl^ta, « cum in honore esset, non inlellexit ; quarto, ut intelligeretur quinto, ut
;

Rexmansuelus
;
comparatns est juirienlis insipientibus, et similis nosceretur. Unde « Dicite : filiae Sion : Ecce rex
lactus est illis (Psal. xlviii, J3). » De horlo deli- tuus venit tibi mansuelus, etc. {Xlutth. xxi, 5). »
ciarum ejeclus est in sterquilinium mortalilatis Sexto, ut pxaitaretur. Unde ipse ait : « Cum exal-
nostrae, tanquam in locum tenebrosum scopulis tatus fuero a terra, omnia traham
ad meipsum
plenum, confractus est in nnturalibus, in gratuitis iJoa>i. XII, 32). »
Septimo, ut elevaretur. Uode :
!«Bcatus,sordibus criminum involulus.In hunc mo- «VidentibusiIiiselevatusest(/lcM.9). » In prirao
Jum, qui libidine accenduntur dominandi, post vicil, in secundo resplenduit, in tertio supplicavit,
satanam ascendunt inBethaven. Quicunque scien- in quarto docuit, in quinto disposuit, in sexto
re-
iam appetunt inflantem, Adam sequuntur iii Dan. demit,in seplimointercedit. Hsc omnia
fecit pro-
}a\a ergo mullitudo palearum EcclesicE tales sequi- pternos nonenim suainterfuit.sednostra. Primus
;

ur prseambulos, gemunt inter eos grana, el cla- ejusascensus fuil nobis ad exe:nplum,secundus
ad
nant : Vcnite, asce:idamus in montcm Domini ;acsi solatium, terlius ad refu-iutn, quartus
ad docu-
licerent .
Non sequimur te, Satan, ascend.s ad B mentura,quintu9 ad subsidium, sextusad pretium
iqu.Ionem, qui fr.gidus est nomine
et malus, septimus ad praemium. In hunc modum post Ghri-
;amen dexterae (19), a quo panditur omne malum, gtum ascendere oportet Ghristianum •
ascendere
icujus facie vidit Jereraias ollam succensam inquam.per collesad montemDomini.GoIles siqui-
Jer. .,Non etiam te sequimur, Adam nolu-
13). dera dicuntur, quia coli possunt
;
; tempus enim co-
nus enim sapere plusquam oporlet sapere, nec,si lendi, id est,
« rupens, illi part.er.s; sed ascendemus ad mon-
mercndi est, dum ascendimus {m
tempus vero recipiendi in raonlem.Superest atten-
em Domini.
Et vos pra-varicatores, redite ad cor, dere colles qui ducunt ad montem.Primus collis
est
Jt venite nobiscum. Si forte dicmt paleae Quo- :
probationis, secundus, spei; lertius, orationis
"nodo ibimus vobiscum ? Nec quo eurjdum sil, nec ;

quartus,veritatis ;
quintus, mortificationis ; sextus,
i;ira scitii, scifiius". Quisenim venit qui annun-
[Z'.
perfectionis ;
septimus, glorificationis. Ili septera
ict nobis quod oculus nonvidit,nec auris audivit?
ascensusvias habent proprias et colles distinctos,
nde ex desperatione videtur dixisse Propheta :
de quibus dicit Jeremias « S*.ate in viis vestris
:

nuisascendetinmontemDomini?(PiM/.xx.ii, 3). » {Jer.vi, 16). »Et479alibi : «Viae Domini, » id est,

Sed non est desperandum, fratres ducem habe ;
adDorainumrectseIa3titicantescorda(P5.xviii, 9). »
us ia via Jesurri Christura,qui cura exsultasset ut
(; pe^ viam patienti^ ascendimus ad priraura coilem
as ad cnrrendam viam,hodieaJ montem Domini ;

per viam timoris, ad secundum per viam devo-

endit, ot sed.t a de&tris virlutis Dei, nobisrelin- ;

tionis, ad tertium ; perviam meditationis, ad quar-

'lens exemplum, ut sequamur vestigia ejus. Sed tum perviam temperantia?, ad quintum ;per viam
uia4I8 ipseascendit saliens in montibus, tran-
;

obedientiae,adsextum perviara perseverantiae, ad

;
lienscolles.etnosgradatimperviamcolliumascen-
montem supremum. Ascendens autera per hos as-
imus ad montem. Si enim in cordenostro ascen-
census oratione Dominica tanquam comite mu-
nnes disposuerimus de valle lacrymarum, in do-
niatur. Dulce enim vehiculum est in via oratio,
<uraDominiibimus, euntesde virtute in virtutem,
fidelis prfficursor ad Dominum, praenuntians ei
Mific videatur Deus deorum inSion.Abscondita est adventum ascendentis. Unicuique ascensui pro-
;idera via Domini, sed lu, Domine, vias tuas de- priam polerit adaptare petitionem, ut tanquam
jiistra nobis, et somilas tuas edcce nos. Priino septera canlica, septem gradibus computctur.
!i(|ue videamus ascensus Christi Jesu, ut pereos-
Fidelis itaque post Ghristum ascendens de aqua
|J3m sciaraus eura imitari. Ex serie Evanj^elii per- baptismi, prfeparet se ad perferendas tentationes,
'^ndimus .*eptem fuisse ascensus D imini. Et satia
quia stat.moccurrent Amalecitae in deserto, id est,
i.ijuia septenarius numerus est
universitatis, et dajiTiones, statim serpentes igniti, id
;i per septem universi ejus ascensus intelligi j^ estcarnisin-
pos- centiva,8tatim Sehon rex Amorrhaeorum et Og rex
nit. Ascendit de aqua in desertum ascendit in
;

;
Basan,id estoccasiones mundi, uttironem Dci eji-
ontem Thabor, et transllguratus est :ascenditin
ciant, victum trajiciant, in carcerem projiciant.
lontem solusorare; a.soen(iit in montem,
cum Sed attendat Christianus primum Christi ascensura,
postolos elegit, et iradidil eis legem
iivanuelii in qiii ei proposilus est in exemplum.ingrediens viam
!rmone;ascenditsuperasinam;a8cenditincrucem
palientiaj, secundum illud :« Fili, cura ascenderis
^'(•ndit in ccelum.NecmuItum
attendimus utrura [aX.accesseris] ad servitntem Dei, sta in justitia et
jcordineascenderil,sedpotiusnosirumordiiiemus
timore,et praepara te ad tentationera {Prov. ii, 1). »
=censum. Priuio itaque ascendil, ut tentaretura
Vicit Christus,etper eum vincet Christiauus, et sic

(19)Verlm 7iomine tamen dtxlerss, videntur (20) Hicdeesl aliquid quod sic non lonjre ad
peruua ad sensum.
sensum auctoris potest suppleri, lempus vero re-
guiescendi cum in moniem [uerimus recepti.
PATaoL. CLXXI.
IQ

kl
 . :

587 VEN. niLDEBERTI CENOMAN. EPISG. 588

&d primum collem evadet, id est ad probalionem ; A. demlum viam meditationis. Umle et
est per illud

tribuialio enim patientiam operatur patientia vero ;

« In lege Domini vuluntas ejus, niedilabilur die ac
probalionem. Quod enim fornax auro, quod tinea nocte (Psal. i, 2). » Et alibi: « Beali qui scrulan-
ferro, flagellum grano, id confert tribulatio justo. tur testimonia e.jus (Pxal. cxviii, 2). » Et iterum :

ErjiO in hoc ascensu dical : Paler, sanctidcetur «Os justi meditabitur sapientiaui (Psul. xxxvi , 30)»
nomen luum in me. In baptismo nomen suraptum et tuiic dicat : « Panem nostrum quolidianum
da
est a Domine tuo, sortitus sum aChristo Christia- nobis hodie (Mallk. Sacra enim Scriptura
vi, 11).»

nus. Sauciatur hoc nomen in me iuimobiliter, fir- panis esl quo satiatur anima.
metur in me, ut sic semper participer re sicut Cognitavero veritate dandum est talentum Do-
nomine semper. Sed ne putet luctam intermina- mini ad usuram,et ut abyssus abyssum invocet,de-
bilem, vel inutilem, attendat Christi Transfigura- rivandi sunt fontes nostri foras,ut cortinacortinam
tionem, quaefacta est nobis in solamen, ut eamdera trahat. Sed cujus vila contemnitur, restat ut ejua
gloriam spe certa exspectemus. Configurati enim sermo contemnatur.Consequeiis carnem est ergo ut
claritati corporis ejus haeredes Dei erirnus, coha;- suam mortificet Christianus. Sic ascendebal Apo-
redes autem Christi. Ipse enim ait : « Volo,Pater, stolus, qui ait « Castigo corpus meum, et in ser-
:

ut ibi ego sum, illic sit et ministerraeus (Joun. xii, r> vitutem redigo,ne fortecum aliispraedicaverim,ipsc
28). ») Seil quia spes isla parit mullitudinem guu- reprobus elliciar (y Cor. ix, 27). » Ascendendum es1

diorum, deambulatoria scilicel sacerdotum,quibus autem per viam temperantiee, ut sicut servierunl
in tribulatione dilatalur, ne secura et torpens sit membranostraimmunditieead iniquitatem,itatem-
laetitia, ascendat per viam limoris. Exsultandum perentur ad serviendura munditise adjustitiara.QusE
enim est Domino cum Iremore, secundum illum : temperantiaaperte tradilur,cumdicilurChristiano:
« Beatus homo qui serapereai pavidus (Prov. xviii. « Averte oculos tuos, ne videant vanilatem ^P^al
^4) ; » adjnnctse suiit eis molee spes el timor, inter cxviii, ,37). » Et alibi « Cohibe linguara tuam o
:

quassempermolalur Christ:anus,quas locopifjnoris malo, et labia tua, ne loquantur dolum [Pial

accipi pirhibel Moypes, Slaiis autem in colle spei, xxxiii, 14). » In hoc modo, qii83 ad coercilioneni
orel 480 sibi ficri quod sperat,el dical Adveni;il re- : membrorum periinent, quam orabat Prophela
gnum tuum, cuin Iradideris regnum Deo et Patri, dicens : u Gonfige timore tuo carnes meas, a ju
ut sit regnum in regno'. De servitute exsiiii, trahe diciis enim tuis limui (Psal. cxviii, 120;) » et sic

rae ad libertalem regni Sed ne longa fessus exspe-

. spirilus liber premenscarnem suam tanquam481
ctatione (.iormitet aut dormiat, lugiat ad orationem asinara subjugalem, disposita dorao sua, per De
Unde dormientibus dictum est « Vigilale et orale, : subsidium, ut jure praesit mulieri, dicat « Di :

ut non intretis in tentationem (Matth. xxvi, 41). » mitte nobis debita nostra, sicut et nos diraittimut
Si enim oraverit pro vino, pro frumento et oleo, debitoribus nostris (il/ai</i. vi, 12). » Debita auten)
et famiiia, toi sunt pro qiiibus orat, quotsunt co- sunt peccata,sei preecipue illaquaee carne sunt.
mites in orando. Sed ad hunc collem per viam devo- (21) [Quia eniin quodam vecligali naturae lenemur
tionis ascendendum ei-t.lndcvolusenim,si postulat, obligati,dum in carne vivimus, sequi raotus carnis.
judicium sibi poslulat, ot oratio ejus fiet in pec- priraos admotus, qui in potestate nostra sunt, pe
catum.Et cum oraverit : dicat : « Fiat voiuntas lua, nitus carni debent, etiam nolontes. Hoc debitun
sicut in coelo et in terra (Mutlh. vi, 10). » Haec est solvchat Ajiostolus, non volens, cum ait « Quod :

synaxis omnium nostrarun: orationum possumus

;
nolo, hoc ago (liom. vii, 19). » Hinc : « Vanitati

[/.non possunius] enim pie velle quidquid quod subjecta e&t natura non volens (Rom. viii, 20). >:

non vult Deus. Sed quia volunlas nostra habet quasi Promissione lalium secure orarepotest, qui in ma-
Dei voluntatera,ut juxta eam dirigalur cum oraverit tulino interficit eos, tanquam peccatores terraj, qui

Christianus,et coram Deo effuderit animara suam parvulos suos occidit ad petram.] Sanesufficiunl bi

et cor suum, subdat ut in Christo subdidit; « Ve- ascensus ad ascendendum in montem Domini. SudI

ruratamen non sicut ego volo, sed sicut tu vis quidam volenlessuperogare, non tantura volen-

[Matlh. XXVI, 39),» picut fiet a me volunlas tua in j)

tes regnare, sed etiam cum Doraiuo judicare. Hi
ccElo,sic interim fiat in terra. Verum quia orandum sunt qui omniarelinquentes, sei|uuntur Dominum,
estin spirit i et veritate, ascendere reslat in collem quibus mundus crucifixus est, et ipsi mun'lo. Hi
veritatis,quam et Christusdocuit inquarto ascensu, sunl senatores terrae, cum quibus veniet ad judi-
ut sciat Christianus quaerere veritatem Novi Testa- cium, el sedebit super sedes duodecim,judicantes
menti, quae latebat sub umbra Veteris. Sed ascen- duodecira tribus Israel / et quiu audierunt a Do

(21) Haec periodus quae uncis includitur tota de- illorum tamen tanquam naiurx corruplce debilorum,
sciipta pst exarle, [irnut est in ms. Andegiv. sed rfivisnanrm yclere debemus. Hoc d(bitum snlrebal
ariiani)on?is \itio itu rorrupt;» est, ut vix intelligi Auostiilu^, cum dicebdt : « Quod nulo, hoc ago. »
queat. Haiic auiem proxime ad si-nsum aucloris re- E>. : « VaniiaLi
siibjecla esl ereauira non vulens. >:

posuimus. ut spquitur videat leclor an congrue.

; Pro remissione tulium seiure orare polest, qui in
Qma enim quodam vectigalinalurx tenemur, dum in matutino interficit eos tanquam peccatores itrra,
carne vivimua, sequi, etiam nolentcs, primoa carnis et sicul parvulos allidit ad petram. Sane iufficimt.
molus qui in potestate nostj-anon suntyCompelUmur ; etc.
 ^80 SEMMONES DE TEMPORE. - IN DIE PENTEGOSTES. 590
uHao:«aiviaperrectusesse,vade,etvendeomniaA PetroancillaosUaria:
. Nunquld ca.
quce habas,
quaj habas. el da nannppiKi.a „.„ oi, _. ""h"'"^ ex ui>.(.ipuiia
discipulis es
pauperibus /i\i„iii.
{Mallh. xix, 21).
,

hominis
„ .

istius ?., Dixit ille « Non sum

Ascendunt fHJtem percolienQ obedienliee ad montem {ildltli.xxvi,
:

69).« Ecceunavocemulieris percussus, dum mori

perfectionis. Haecvero obedientiaj via lacilior esl, limuit, vitam negavit. Tunc Petrus negavit
et compendiosior, exlra quam vix, aut raro in
fiu.it terra, quem in eadem passione lalro in cruce con-
perlecti. Obedientia enim, tanquam
crucispalibu- fessus Itaque fortior fuitlatro quani siguifer,
e.st.
lum, omnia membra hominis immobiliter
affigit.
Non enin: potest ambuhre cum veiit, et quam Apostolus. Sed post resur-
fortior seditiosus
posita ait recLionem,ut ait Psalmista: Verbo Domini
custodia ori eius. Si,;coarctata sunt cceli fir-
membra, ne mcUi sunt, el spirilu oris
omnis virlus eorum. e^us
liceateisdebita [f. indebitaj explere.
Victum, ha- Verbum Domini Filius est Patris, sicut scriptum
bitum, incessum, gustum, sonum,
orationem', ex- est
hortationem, lectione.n, non in suo,
: « In principio erat Verbum,483 et Verbum
sed alterius eratapud Deum, et Deus erat Verbum {Joan.\, \). »
arbitrioeonstiluit.Tuncinhoccollepositus, inces-
Quod ideo dicitur Verbum, quia sicut verbum
santordicat « Ne nos inducas in est
:
tenLationem manifestalio intellectus lalentis, ita Christus in
f.Va^/A. VI, 13), «idesl, induci
sinas in tentatio- mundum veniens fuitostensio Patris,quem homini-
nem. Contra tales enim adversarius
totum se effun- bus ignorantibus manifestavit, ut ipse loquens
dit ad lenlandum onania arlis suae 3 ad
experitur moli-
;
Patrem ait per Psalmistam « Narrabo nomen :
mina, nihil quo tentare possit relinquit
intactum. tuumfralribusmeis {Psal. xxi, 13). » Et rursus in
Q.iosenim in mundo quiete possidet,
qui tanquam Evangelio
pulvis rapiuntur a facie terrae.non
nomen tuum homiuibus
: « Manifestavi
multuraimpel- qucsdedistimihidemundo (;oa«. xvu, 6). » Cceli
laboral ad lapsum. Ipsi enim per
l-^re
se in praeci- autem dicunturapostoIi,quiasicut coeli compluunt
pitium currunt; sed nititur in vetitum
semper, el terram ut fruclificet, sic aposloli irrigabant mentes
optimos quosdam persequitur, ut
comcdat bona aridasinfidelium rorepraedicationis. Etslcut Deus
terrae, et secundum illud: 482« Cibus cjus ci- dioiturin ccelis habitare, ita in mentibus apostolo-
bus electus Et
(22). ,. alibi : « F.num sicut 'bos rum per gratiam spirituaiem
conriedet,.) el inhabitare dicitur,
fenum tenuissimum. Si aliter nequi-
vel creditur, sicut scriptum est
verit, saltem ad cumulum Dies justorum, :

virtutum non sinit eum sedes sapientise est autem Christus sapientia Pa-
sine impPdimento ascendere. ;

Extollil in populo tris.Et alibi

gloriara nominis ejns, ut bono vobiscum sum usque ad
: Ecce ego
odore nominis sui
saltem delectetur. Transcensis his
consummalionemsaeculi {Matlli. xxvm, 20). » Hu-
collibus, intret jusmodi coeli Verbo Domini, id est, post resurre-
v]am perseverantiae et ascendat in
montem Domi- ctionem,VerboDomini firmati sunt, id est corrobo-
,
ni. Hffic est via justi
: incedunt per eam incir-
'

cumcisus
; ' rati, cum
prius in fide debiles essent. Corroboravit
!
immundus non sic. Sed Abrahaj filii
el
increpando, corroboravit juvando increpando,
per eam veniunt cum e.xsultatione, portantes :

ma- sicut scriptum est in Evangelio: «Novissime recum-

nipulos 8U03. Ibi v.detur Deus
deorum in Sion, bentibus undecim discipulis, apparuit illis Jesus,
non per speculum, sed ad oculum
: non in aenig- et exprobravit incredulitatem illorum,
mate, sod et duntiam
in facie. Ad quam visionem recipiat noa cordis, quia his qui viderant eum
judpx et advocatus noster, qui resurrexisse non
e.t Deus benedic- crediderant(iVarc. xvi. 14).
tus in saecula saeculorum. »> Corroboravit juvando,
Amen. quia insufflavit, et dixit eis : « Accipite Spiritum
LI.
sanctum quorum remiseritia peccala, remittun-
IN DIE PENTECOSTES SERMO PRIMU3
;

(23). tur eia, et quorum

Verbo Domini coeli firmati sunt, retinueritis, retenta suni {Joan.
«
et spiritu oria XX, 23).
cjus, omnia virtus eorum
.. Corroboravit et promittendo auxilia,cum
" {Psal. xxxi, 6). »
diceret « Non relinquam
: vos orphanos, veniam
Scire debetis, fralres chariasimi,
qui et quanta ad vos (Joan. xiv, 18). Paracletus autem
8U soiemnitas ista, et quare per omnes Spirilus
Ecclesias sanclus, quem mittet Pater in nomine
universal.ler sit celebrata. Hodiein discipulos Spi- meo, ille
vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia
rilus sanctus descendit. Ilodip rnrHa -- quae-
or.r.i,r, ; ,n n . ^

mando
r,....
roboravit.
.
**^'^ Quales
^"'»'es namque doctores
.

Ecclesiae anle adventum Spiritus

dn ralTe
sanctae r T '""^"' ''^'^
neque formidel (zWrf., 26). »
'"^^^^"^ ''' '''''"^^'

sancti fuerint sci-

Audistis, fratres charissimi. quomode Verbo Do-
n.us, et post advontum
iHiuscujusfortitudinisfacti mini cceli flrmati sunt.
sunt cognovimus. Certe ipse Placeal etiam audire quo-
pasLor Ecclesi* cui modo
trad.l.,, sunt claves regni
Sfnriiu oris ejus omnis virtus eorum. Os Pa-
coolorum, cui coramissa
trisiierum Chrislus dicitur, quiapereum incarna-
eratcuslod.a ovium, cui datua
erat principalus tum mundolocutusest, sicut ipse ait iu Evanuelio
aposlolorum,quanUe debilit.tis, :
vel quant^ forti. « Et sermonem quem audislis, noii est meus, sed
tudin.santeadventum Spiritus
s.ncti fueril
passione Christi non
in ejua qui misit me Putris {ihid.,2i). » Spiritua autem
jgnoramua. Nam cum di.xit sanclus dicitur esse Patris et Filii, quia ab ulroque

(22) Incrassala est mrs eiu^ t>t /-.a,,, .• , .

(23) E. Victorino codice.
591 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 592

procedit, el [eum] uterque millit, Mitlit Pater, si- A unam aurem aliam cauda sua obturat, ne
terrae, et

ciilscriplum esl : « Spiritus sanctus quem niillet vocem incanianlis audiat. Itaque nec serpenssine
Paler in nomine meo. iile vos docebit omnia
{.loan. columbu, nec columba sine serpenlein hominibus
Si non esse debent, quatenus ot colunib^e simplicilatem
XIV, 26). » Et niillit Filius, ut ipse ait
« '.

aulcm aslulia serpenlis ;iltendal, et gerpentis astutiam

abiero, Paracletus non veniet ad vos ;
si

miltam cum ad vos [Joan. xvi, 5). >> Iste simplicitas columb;E reparet.Septem etiam viriuLes
abiero,
Paracletus, id est Consolalor, adveniens hodie, in coluniba esso leguntur^quas spirilusin lidclibus
generat. Columba enim super fluenla habitat, ut
secundum promissionein Filii in specie ignis, in-
flammavit corda eorum discipulorum,ut,cum prius 485 viso accipitre mergat se ut evadat meliora ;

auderent, grana in nido] alienos pullos nu-

potesiatibus hujusmundiconlraire non
eligil, in vico [/".

rostro non caret, in cavernis

inspiralioneSpiritussancti severe omnibus resiste- trit, lacerat, feile

virtas eorum, id est nidiflcat, gemilum pro cantu habet. Ita sancti viri
rent. 484 El haec est (•mnis
apostolorum, Spiritu oris ejus, id est per diviiiae Scnpturae fluenta, quibus eorum corda ri-
forlitudo
Filii Palris. Videte fortitudinem Petri, gantur,inliabitant, ut eorum monimentis [seu mo-
Spiritum
postquam repletus estSpiritu sancto, cum puaedica nitis]incursus diaboli evadant. Meliora grana, id
Post ad- g ost meliores sententias,non haereticas, quibus pa-
rent apostoli verbum Dei in Jerusalem.
^ .. »_• nnnnn/^ndim ^t <~/>r>ntiin Allanno pullos,
rvllrmnf Alienos nilltrtC iH Oct h
est 1 n P S
homines 9
am
ventum Spiritus sancti princeps sacerdotum,
. :
et scantur, eligunt. id (">

et inje- Deo priusalienos, ut doctrina sua nutriunt et

omnes qui cum illo erant,repleti sunt zelo,
fllios

ceruntmanusin apostolos,et posuerunl eosin car- exemplo. Non lacerant rostro, id est bonas [Scri-
cerem.Angelusaulem Domini per noclem aperiens pturarumjsententias errore haereticorum lacerando
iterum in non pervertunt. In cavernis petrae nidificant, id
januas, eduxit eos. Exeuntes discipuli
sacerdolum, est in plagis Cl.risti, qui firma nidum
petra est,
templo prfedicaverunt. Princeps vero
ad carcerem, ut adduce- ponunt, id est, fidem et refugium. Gemitum ha-
evocaloconcilio miserunt
Cnrcerem bent pro cantu, quia sicut alii in cantu delectan-
renlur. Reversi autem nuntii dixerunt :

stantes gemitu et tribulatione sancti delectan-

clausum diiigenter invenimus, et eustodes tur, Ita in
vidimus in- ergo consolatori cordis hospitia pra^pare-
adjanuas; aspicientes autemneminem tur. T.ili

mundemus, ornemus, ut
tus.Quidam vero nuntiaverunt quiapradicabant in mus, a vitiis virtutibus

autem adducli sine vi, quia populum eum suscipere mereamur, qui vivit et regnat i(^
templo. Illi

converterant, timebant. Tunc praecepit sajcula saeculorum. Amen.

quem jam
magistratus ne ulterius praedicarent in nomine
Lll.
eis
Respondit autem Petrus : .< Ohedire opor- IN DIE PENTECOSTES SERMO 8ECUNDUS (24).
Christi.
Dum Pentecostes, erant
tetDeomagis quam hominibus (/4d. v, 29). » Ecce complerentur
« die
adventum Spi- omnes discipuli pariter in eodem loco. Et factus
Petrus, qui vocem mulierculae ante
«

adventum ejus ipsi prin- « est repente de coelo sonus, tanquam advenienlis
ritu sancli expavit, post
replevit totam domum
resistere non timuit. Sed considerandum
est, « spiritus vehemiCntis, et
cipi
quod Spiritus in speciecolumbae « ubi erant sedentes; etapparuerunt illis disper-
fratres charissimi,
tanquam ignis, seditque super sin-
superChristum apparuit, etsuper aposlolosin spe- « titae lingoae

in specie columbae [super « gulos eorum Spirilus sanctus {Act. u, i). »

cie ignis descendit. Ideo
Christum] apparuit, quia, quamvis
sil judex hu- Congruum est satis, fratris charissimi, ut ia
tamen in mundum ventens, noluit omnibus hisdiebus conventumindomo Dei faciatis,
roani generis,
scseveruii;, sed mitem oninibus
prsbere. Noluil quoniam in his sancti discipuli Jerusalemin eadem
mansuetudine domoconvenerunt, etSpiritum sanctumcum m.ul-
prius peccatores ferire, sed cum
at-

mansuetudo per columhinara simpli- tis gratiis, quae ad afficium noslrum pertinent, re-
Irahere, quia
venit in omnibus [f. in ceperunt.Videamusergo quid datum est illis, ut in
citalem designatur. In igne
Dominus eis discatis quid datum sit nobis. Deuerat Dommus
hominibuq quia peccata nostra, quae
nos per zelum apostolis potestatem expellendi daemones, sanandi
prius per mansuctudinem toleravil,
cremare. D infirmitates dederat etiara potestatem dimittendi
rectitudinis,ardore poenitenliffi debemus ;

in columba, ali- peccata, quando insulflavit, et dixit « Accipit(

Esl alia ratio quare aliquando
:

Spiritum sanclum.Quorum reraiseritis peccata, re-

quandoin igne se monstravit, quia quos
repleverit,

simpliceselardentCNfacit: simpiices, malitia; ar- mittuntur eis et qusrum retinueritis, retenta sun ;

Unde Dominusij Evan- {Joan.xx,22). » Sed quiailuri erantadomnesgentes

dentes, virluteetdoclrina.
.«erpenles, et sim- etpraedical-uri per rcultas persecutiones, juxta ho(
gelio « Eslote prud^-nles sicut
:

plicessicutcolumba;(.l/a/(/i. x, 16). » Serpens

enira quod jussum luerat « Euules in universum mun
:

astutum de
est animal, ut legilur
aspide, qui sa- dum, praedicate evangelium omni 486 creatura
incantdlorem venienlem, affigit \.Marc. XVI, 15), prius instruendi et corroborand
piens, el aspioiens

(24) E Victorino Videtur hic sermo

codice. — cari solent. Totusenim est in commendandis con'

habilusab Hildeberto,ut episcopo, ad secundos pa- sacerdolibus suis quos alloquitur pastoralibus of-

stores,seu curiones.forte ad synodura congregatos, ficiis.

plurimum circa hosdies ab episcopisconvo-

qui ut
 5da SEHMONES DE TEMPORE. — IN DIE PENTECOSTES. 504
eranl, et lingufle oranium [eis] conferendae. In- A simo die data est lex. Similiter post passionera
Btruendi,ulscirentquid pr;edicurent;corroborandi Chrisli, post liberationem filiorum Deid« infprno,
ut praedicare audjrent.Linguae^eis^] dand«, ut variis data est quinqiiagesimo die apnstolis perffcta novaj
gentibus linguis eorum praedicare valerent. HcBO legis cognitio. Sicut iiii desc. ndit Dorr inus in igne,
enim tria necessaria erantio lolius mundi pra-dica- sicibi9pparuitSpiritusHpnstolisinignis.-pecie;sicut
tione, scieniia, aud.icia, et lingua. Si scientiam ibisoDitus,slcibisonus. Buccinasipnific.<tpraedica-
habuissent, et timuissent, defecissent. Si scientiaa tionem tonitruacommunicationenri [/'.comminatio-
;

habuissenl et audaces fuissent, etgenere[/'. gralia] nom^^fulgura, coruscalionem miracuiorum ;nubps,

locutionis caruissenl,iterum defecissent. Datus est legis obscurilatem Aposlolienim veritatem praedi-
;

epgo eis Spiritus sanctus in specie igoearum lin- caverunt.pcenamfjehennaecomminati sunt. Ulraque
guarum. Ignis lucem et ardorem habet : in Juce lexdataestin alLo.Ilia iu monte, ista in coBnaculo.
illuminatio doctrinae, in ardore fervor audaciaj de- Moyseset Aaronsuol in monte, et populus in imo
signantur ; in forreia vero ignis, quae colLilaestapo- sppaiatus a monle.doctores Ecclesia? ad sublimita-
stolis spirituslinguarum significatur.in haoillumi- teiriascendunt mysleriorum, scd populus alliora
nationedalum est perlVcte [scire] Evangclium, quod scrutari prohibelur. Ilajc omnia, iraln-s cliarissimi,
perfecle diseere non poterant ante Spiritus adven- de utroque Testamenlo sumpta, nobis etsi percui-
^
tum.juxtaid quod ait illis Dominus « MuJla habeo : pam nostram non conveniunt, nihiluminus tamen
vobis dicere, sed non potestis portare modo [Joan. ex convenire debent. Nos sacerdotes sumu.s
officio
XVI, 12). » Alibi autem dicit : « Paracletus autem collocati in coenaculo (26), nos positi in monte,
Spiritus sanctus, quera mittetPaterin nomine meo, quia sumus promoti in tanti ordinis sublimitatem,
ille vos docebit omnia {Joan. xiv, 26). » Nova ita- ut gregi Dei quasi speculatores provideamus contra
que lex in adventu Spiritus sancti in oientibus versuti hostis calliditatem.Nos iii ccenaculo domus
apostolorum formata e;et et inscripta. Inflammali Dei sedemus, quia magistsi et judices in domoDei
ad audiciam apostoli, quia Pelrus, qui prius ti- sunius. Tunc nodis subjeclos doceredebemus sed ;

muil ad vocem mulieris, post adventum Spiritus qui ducere debct, scientiam quam
habere liocet,
sancli, vocem non timuit Neronis, quia « Verbo oportet. Eum ergo igne doctrinae necessarium est
Dominicoeli tirmaii SMnl,et spirituoris ejus omnis es.^e illuiiiinatum, qui docendi assumit officium.
virtus eorum {Psal. xxxi, 6). »
Magnae itaque temeritatis est, si accipit sacerdo-
Ndian Jum, Iratres charissimi, quia cum sono tium, si non habet
scientiae donum. Hi debent in
venitSpirilus ;
quod significatquodad sonumprae- coeoaculo pro apostolis sedere, qui non meruerunt
dicationiseosmutaret. Notandum etiam quod esse repelli cognitionis lumine. Si judices sumu3,juste
debebarit in ccenaculo congregati. Sedere magistro- et audacter judicare debemus. Juste, ne opprima-
rum esl et judicantium : et ipsi magistri et judices muspauperem;audacter, netimearaus polestatem.
Ecdesice futuri erani. Sublimitas coenaculi, subli- Qui ergo in coenaculo Dei sedet, ignem et fervorera
mitateiii praeceplorum et «lonorum indicat ccele- audaciae accipiatcontra rebelles, obedicndo ei qui
stium : quod congregati erMnt, unilatem Ecclesi^ dicit Nolile timereeos qui occidunt corpns, elc.
<(
:

significai.Audivistis, fratres chHrisgimi, qus in his (.V((<;/t. x, 28).') Sic ergo erit in nobis ignis Spiri-
diebiis apostolis data sunt, et quare illis riata sunt tus sancli, ut lumine scientiae et tervore aiidaciffl
Modo ista nobis,(qui
licet indigni vicani eorum repleii inveniamur. Replelus eral Moyses zelo iu-
sumus. (25), ad a dilicationrm data sunt. Sed quia stitiae,quando in populum Dei. qui pecc«vit insur-
ista in Testa-.iento Veieri ex magna parte priefigu-
rexit.l.egiturenim in E.Kodo, quia cum multos dies
ralasunt, addamuspriusaliquiddeveterilege, ut morarelur, posl multos dies in montibus [/. in
3adem res ex utroqueTeslamento confirmetur, et monte] mandala legis et figuram a Domino acci-
tunc a nobis melius scietur. Legitur in Exodo quod piendo, 48S peccavit populus, et adoravit vitulum
^umquagesimo die post exitum de .Egypto, post conflatilem, locutus est Dominus ad Moysen di-
mmolationem agni in .Egypto data est lex in monte cens « Vade et descende peccavit populus meus
:
;

Jinai, hoc modo :

Descendii Dominus per ignem D et adoravit vitulum conflatilem {E.vod. xxxii 7) ,'.

umantem inSinai, et cceperunt audiri tonitrua, et Venitque Moyses, et destruxit vitulum conflatilem
187 buccina, et machinarefulmina, et nubes ope tribuitque contrivitquej usque ad
[/".
pulverem,
rireniont8m,et prohibitus estpopulus accedere ad quem sparsit, et dedit ex eo potura filiis Israel, et
TQontem,ne viderel Dominum, et transiret terminos stans quis est Domini,jungatur raihi (ibid.
ait « Si
jonstitutos. Ascendit autem Moyses et Aaron in 26). » Et adhaeserunl ei filii Levi, et ait « Ponat :

nontem, et data
sunt a Domino omnia prajcepta virgladium super feraur suum. Iteper medium ca-
eg\s {Exod. xix). EleccequantumconveniuntVetus
strorum,el occidat unusqui.sque fr.-.trem suum.ami
itNovum Tettamentum.Post immolaiionem agni, cum et priiximura suum {ibid.,21).» Quiid sic fece-
)osL exitura filiorura Israelde ^Egypto, quinquage- runt. Iste in fervorejuslitiaBimitandus est, fratrea

(25) Auctor igitur erat episcopus.

(26) Loquitur ut episcopus ad consacerdotes et gecundos
pastores.
695 VEN. HILDEBEKTI CEKOAIAN. EPISG. 696
charissimi. Si peccat populus Domini, accipiant A vello loqui de ine.Tabili, quia, ul aitSalomon, sicut
sacerdotes gladios correclionis. Et prins suppr— qui nimium mel cnmedit.evomit illnd, sicqui scru-
femur suum polenlissime ponit saccrdos gladium, talor est. majcstaiis, opprimetur a gloria (l*rov. xxv,

cum a se prius cupiditatum. iliecebras abscindit ,

f 7) ; nrc hujiis ignoranliae pudeal nos, sed pigeat.
demde eal per medium castrorum. Ille medium
per Scio oniin quia curo et .~aiiguis non polest ili im re-
caslrorum incedit, qui ita judicat, quod nunquam velare •
l*'ilins aulem potest, quia nemo novit Pa-
frar.gatur amore. El hoc gladio neque fratri, npque trcm, nisi Filius, et cui voiuerit Filius revelare
amico parcendurn est. Frangere etiam praedicator [Mailh. XI, 27). Quaeramus ergo a Filio ut revelet
dehet corpus idoli,et redigere usque ad pnlverem, nobis Patrem, et se, et Spinium sanctum ; sed et
et deponere in aqua, et dare potum liiiis Israel. dicamus Rabbi, ubi habilas? Veni, inquil, et
ei :

Corpus idoli, id est, diaboli, sive impii. Hi Iran- vide; nescis quia ego in Patre, etPater in me est ;
gendi sunt a superbia, el in pulverem humilitatis quod alibi planius dicitur : « Ego et Pater unum
redigendi verho prsedicationis,et in aqua baplisma- sumus [Joan. x, 30). « Consubstantiaiitas enim
tis abluendi,etcorpori fidelium per confirmationem utriusque est aiterum in altero esse. De Trinitate
incorporandi. Audivistis quomodo potestis ignem vero personarum audi quid dicat inter caeteros ma-
Bancti Spiritus habere, quomodo genere [/. gratia] g gis dilectus : « Tres sunt qui teslimonium dant in
linguarum Cum praedicamus, non
via aptanda est. ccelo,Pater, Verhum, et Spiritus sanctus, ethi tres
unus moius habendus cum ccr-
est praedicalionis ; unura eunt [1 Joan. v, 7). In Veteri eliam Testa-
rigimus, non uno modo corrigere debemus. Aliis mento eosdem duosde Trinitate articulos revelavit
enim simplicia, aliis mediocria praedicanda sunt. patribus nostris, licet pauois, sed longe aliterquam
Siniiliter alius acrius redarguendus, alius acrius nobis. Illum enim articulum de unilate essentiae
blanditiis ailiciendus est.Sunt quasi variae linguae. aperle indicavit; alium vero de Trinitate persona-
Gratiam linguje habetqui loculionis modosobservare rum sub velaniento rerum et verborum proposuit,
cognovit. Digni ergo eritis, fratres charissiml, re- magis involvens quam evolvens. Gratias ergo agi-
sidere in coenaculo Dei, si in corde scientiam et mus tibi,Domine Jesu, quia ubscondisti h ec a pru-
fervorem,si in ore moderationis discretionem habue- dentibus et sapientibus, et revelasti ea parvulis.
rilis.Qui sine scienlia vult regere populum Domini, Taroen velationis illius causa fuit haec.Judaei soli in
caecum ducit. Cogitate, fratres,
est quasi caecus qui cultu unius Dei in medio nationum habilabant,quaB
quantum onus suscepistis,de quo rationem reddere plurium deorum raplabaniur errore. Si ergo audis-
debetis. Vobis commissa sunt duo taienta, id est sent et legissent Ires personas in divinitate 490
unum intelligentia} et aliud operationis. Servate ^ insultassent Judeis de numero deorum. Imo ft
quod habetis el multiplicate qnod servatis. Non D piures ex Judaeis crassae cervicis, eadem Charybdi
enim suflicit commissa servare, nisi servata stu- de facili absorpti fuispenl. Inde luit qund Septua-
deatis multiplicare. Deus autem, qui thesaurum ginta, qui eorum canonem Vet^^ris Tettamenti Regi
suum nobis commisit, quod comniisit, in nobis gentili transtuleruni, ubi deTrinitate occurrit hu-
cuslodiat et cuslodita muitiplicet, utnos in aeterno ctorita-;, aut eam inextricabililer obnubiluverunt,
8U0 regno, de Ia!)ore nostro remuneret. Qui vivit aut aliud inserendo mntaverunt, aut penitus prae-
el regnat in ssecula saeculorum. Amen. termiserunt, ne Egyptii plures Deos coli ab Hebra is
489 LIII. arbitrarentur.Inde estquod eorurn legislator aperte
IN FESTO SANCTISS1M.,E TRINITaTIS SEUMO UNICUS (27). de uaitate deitatis dixerit : « Audi Israel, Deus tuus
« Fluvius egrediebatur de loco voluplalis ad irri- Deus unus esi{Deut. vi, 4). » De Trinitate involvit,
« gandam omnem superficiera terrae,et qui inde di- dicens : Fluvius egrediebatur de loco voluptatis. Ita
« videbatur in quatuor capita {Gen. ii, 10). » quod praeceptor academi8e,Plalonem loquor,qui to-

Verbum Domini est quod audistis per os meum. tius philosophiaisuaesublimitatemad inquisitionera
Cibus gramiium est verbum hoc cibus solidus et
; deilatis inclinavit, cum libros Moysi attenlius rele-
frangi neressp habet et masticari, ut trant^igatur gi?set,gloriatus eslsecx hoc maxiine loco invpnisse
[trans^lutialur] Per Moy.-en i'Vcit Don.inus verbum ^ unumi|uod operali:.tur omnia, etallerum perqiiod
hoo, virbiuu abbrevialuiu super terram, id est, iliud operabatur,tertii:mautemseinvenirenonposse
quaotum ad litterae superficiem seii grave e^l et ; non diifitetur. beii eodem spiritu quo scriptum est,
fecumlum quantum ad sententiae medullam.Agitur revelatum est mihi niysterium Trinilatis. Huviusi]
enim bic de Trinitate princlpali, de Trinitale priini- qn\ppe egrediens, FiWus esi ^emi\i3, de quo Pro-"
tiva, de Trinitategenerali, de Trinitate quam fecit pheta « Deus noster fluviusest gloriosus, exsiliens
:

Dominus super lerram, quae quanti ponderis sinl, in terram sitientem, qui et fons dicitur apud Salo.
ipso auditu perpenditis.Sanede Trinitate principali monem « Fons sapienliae verbum Dei in excelsis^
:

eloqui digne non possumus, quia rebus de quibus {EccH. i, 5) de quo et Psalmista;
Fluminis iw-* :

loquitur cognatos, licet vuigatos, non habemus pptus, id est Filii Spintus, los/jficat civitalem Dei
sermones. lixlremae etiam dementiae esl hominera {Psal. xlv, 5). Et iterum : Domine, scilicet Pater

(27) E ms. AndegaveDsi.

Il

397 SERMONES DK TEMPORB. — IN FESTO SS. THINITATIS. 598

opudteestfon$vil3e{Psal. XXXV, 10); apud scilicet A pium desiderant auditorem. Trinitas in unilate,
vitam vita, sicut alius apud aliurn el hic fluvius ; trinitasest personarum in unitate essentiag.Trinitas
cgredictur de looo, id est de principio suo, id esl unitalisest consideralioetiam quo tria sunt
triple.x
a Patre, qui est ejus principium. Loca enim prin- unum.Triiiiias triniialis triplex considtratio in qiio
cipia rerum dicimus, unde et translate principia unum sunt tria.Totaenimconsideralio theolojrorum
arffumentorum locos vocamus. Sed idem Pator est de trinitate, in his duobus versatur Aperire ia :

ocus, id est principium voluptatis, id est amoris, quibns tria sint unum, et in quibus hoc unum tria.
icilicet Spiritus soncli. Pater enim,ut ait Augusti- Videntes enim philufophicam consideralionem non
U3 (28), principium est totius Trinitatis : et est sutficere,qua dicitur QuJEcunque sunt idem esse,
:

nsus : Fluvius egredilur de loco, qui locns etiam idein sunt numero, aut specie, aut genere, altius
L voliiptali3,id est,Filius est a Patre principio suo, consideraverunt, dicentes uriilatrm trium persona-
.rincipio etiam Spirilussnncli.Inhoc itaque modice rumin tribus considerari, scilicet in identilale es-
;ancillavit Plato, qui locum voluptatis, in imo ter- senliaB,in coaequalitate, in coaeternitate. Unde illud
am intellexerit, Spiritu sancto id agente,qui prius Patris, et Filii, el Spiritus sancti : « Una est divi-
oluit inlundi, quam etiam revelari. nitatis, aeqnalis gloria, coasterna majestas. » Cum
Ecce de Trinitate principali agitur his verbis ; „ enim aliqua sint ejusdem natur6e,ut pater quilibet
,e aliis vero trinitatibus sequentibus verbis ex et Glius ejus, non tamen sunt coaevi etcoaquales.
licatur. Et hic fluvius irrigat omnem super- Item cum sint al'qua coaeva, ut ignis et splendor,
iciem terrae, non dico terrai supereminenliam non sunt tamen 492 ejusdem naturae, aut co-
antum, quod etiam ad litteram de fluvio paradisi aequales. Ergo super omnem creaturam est unitas
uiniis plane intelligeretur sed est sensus Irrigat illii, in tribus, ut dictum est, considerata
; :
et hoc ;

mnem lerram, etiam quidquid est super faciem est trinitas unitatis, id est consideratio trium, ut
err8e;super(iciem enim quandoque, quod super itadicam, naturue, aequalitatis et aeternitHtis, in
st,appella'nu3, ut in bifaria divisione domus, cum quibus sunt unum Ires pc-rsona-.In aequalitate vero
licimus, alia parsdomus e:,t superficies, alia 491 intelligimus sapientiam, potentiam, juslitiara, et
undamenlum. Per terram ergo accipe in hoc loco caetera. Hinc trinitati quasi ex regione re:?pondet
fiundum cum omnibus ulensilibus suis, id csl, coe- trinitas trinitans triplex,sed consideratio in quo una
un), terram, mare et omnia quae in eis sunt per essentia
; sit tria; quod consideraverunt simililer
uperficiem, angelos, qui in coelo empyreo super Iheologi popseassignari in tribus in aliernilate, in ;

iciem mundi sensibilis locum sortiti sunt hubita- proprielate,in assignatione. Alter enim non est qui
onis.In his duobus omiiis creatura colligiiur. Ir- imo
!i]ter, alia persona Patris, alia Filii, alia Spi-
igat ergo fluviu9,id e,«t, regit et fecundat Filius or- C ritus sancti. Item alia est proprielas Patris.alia Fi-
em immensum et angelos. Angeli enim sunt tri- lii, alia Spiritus sancti. Item aliud est uomen Pa-
ilas primitiva. In orbe vero trinitas goneralis con- tris, et Filii nomen ; alia assignatio, id est praedi-
ideratur, quod ut facilius elucescat, altius orien- calio Patris, alia Filii, alia Spiritus sancli ; et baec
um est.« Xn principio creavit Deus coelum et ter- esttrinitas trinitans, id est consideratio, quod in
ira (Gen. 1,1); » Ad hucc inodum duas voluit esse tribus potest assignari illud unum esse tria.
eus trinitates.Est enim trinitas in coel», est etiam Sequitur de trinitalc primitiva, est de ange- id
jinitas io terra sed quaelibet istariim trinilatum
; lis sed haec trinitas similiter est trina sunteni.Ti
; ;

;t trina ; id est trinitas trinitatum. Suntenim tres tres ordines angelorum superior, n^edius et in-
:

(i coelo trinitales, et sunt tres in terra. In codIo est ferior, quorum quilibet iierum in se habet tres
initas principalcs,vel operans, Deus scilicet trini- ordines, quod in hierarchia Dionysii plene et pla-
i-.quffi diciiuroperans, quia crealis [f. creatrix] ne potest iuveniri
rincipalis. quia ante omnem creaturam. Est in Sequitur de trinitate operura Dei. Tria sunt Dei
yo aha tr.nilas, quae dicitur operata, id est opera, creatio, reformatio, confirmalio, quae suis
cum lempore, sci-
ala,velprimiliva, quiacoepit
temporibus ordinantur.Est enim mundus iste quasi
aogelica natun...E3l lertia ibidem trinitas, quae
•.t
D quidam hortus,et est ipse [Deus] quasi hortulanus
|Cilur operum, eorura scilicet, qucc operatur Deus
Sicut ergo tria sunt tempora hortulandi, tempus
saiculo in saeculum, qua? dicitur generalis, quia
scilicet plantationis,lerapus rigationis.tempus ma-
nnibus generationibus admiscetur. Siiiiiliter est turitalis et collectionis, sic in mundo" prius fuit
i terra trinitas trina, de qua infra explicahitur.
tempus de quo legitur
creationis, : « In prin-
um aulem, ut dictum est, tres triuitates sint in cipio creavit Deus coelum et terram, etc. {Gcn. i,
rlo, nihilominussingulaearumtrinilas est trina, 1). Secutum est tempus reformationis.de quo le-
»
est in una,quiae.arum tiessunt tritiilfftes.
Sane gitur « Cumvenerit pleniludo temporis, etc. {Gal.
:

trinilate principali, est trinitas unitale, est in IV, 4). » Sequitur tempus confirmationis, de quo
las Irinibtlis, est trinilas trinilalisque unilas.
dicilur « Ecce ego creabo coelum novum, el
:
ter-
,
ua, quia minus vulgatu sunt, sicut sanum, ita ram uovam (Isa. lxv, 17). » Sed trinitas operum

(28) De Trin. lib. ii, cap. O, n. i.

B99 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPLSG. 000

trina est. QDodlibet enim opus in tribus perficitur. A. bit pro eo ad Judicem de terra. Verumtamen bea-
In opere quidem crealionis creavit.disposuit, ordi- tus cui altestabuntur duo ex his, ita dunlaxat
navil.Greavit prima dic,disposuit secunda et terlia, quod unus e.x duobus sil Spiritus sulficiet enim ;

ornavil tribus reliquis diebus, quod quiain Genesi spiritus et aqua; sulTiciel spiritus et sanguis, si
planum estjprffitermisimus.Similiter in retormando aquam non exclusit conieinptus religionis, sed ar-
tria lecit. Lavit nos, solidavit, illuminavit. Per pec- ticuius necessitatis. Sulficiet etiam spiritus 4J>4
catum enim corruit homo in lacum faecis, et quasi solus, quia testiraonium ipsius pondus habet
super acervuffi lapidum, et sic sorJidus, et con- [sufficiens].
fraclus cst, et etiam in tenebris positus. Sed Chri- Restat de trioitateofficii.Sacerdos noster secun-
stuslavil nos a peccatis in sanguine suo, solidavit dum ordinein Melchisedech in ecclesia sua tres
nos, cum potentiam pugnandi et resislendi tyranno ordines salvandorum oniinavit. Conjugatos, conti-.

carnis nostra nobis dedit. Staiuit enim super pe- nenies, praelatos. Tres t-cilicet viros quos videt ia
tram pedes nostros, et a tenebris infidelitatis nos spiritu Ezechiel salvandos, Noe, Daniel, et Job

eripuit ;
quia qui sequilur 493 eum non ambulat
, (Ezech. XIV, 14), qui nihilominus praicesserunt ca-
intenebris, sed iiabebitlumen vitae (/oan. viii, 12). put, priusquam prodiret ad orlum. Ex haslili enini

In confirmando similiter tria nobis confert; nihil g candelabri tres hinc progrediebanturcalami, et tres
deeril,nihil latebit, nihil terrebit ; nihil deerit de infie (£xorf. xxv, 31);et hi tres sunt in domosum-
plenitudine beatitudinis.nihil latebitde mutua con- mi patrisfamilias ministrantes secundum ordinem
scientiarum cognitione, nihil tcrrebit de beatitudi- vicis suae primus in mola, secundus in lecto, ter-
;

nis fine hoc est trinitas operum triplicata.

: et tius in agro.Eccequomodo Deus per trinitates om-l

Sequilur de trinitate quse est interra, ijuaenihilo- nia dispensat in coelo et in terra, ut non minus verej
minua trina est.Est enim in trinitate trinitas ; trini- quam eleganter dictum sit « Numero Deus impare:
:

tas scilicet unionis, trinitas testimonii, trinitas olfi- gaudet ;» el subaudienduin est primo.Primusenira
cii. Fecerat siquidem Deus hominem ad similitudi- numerus impar, esL numerus Irinarius propter has
nem suam ; sed cuni vidisset imaginem suam in no- sex trinitates omnia complectentes. Senarius pri-
bis deformatam a nobis,factus est ipse ad imaginem mus perfectus dicitur, ut vere dictum esse per Ge-i
et similitudinem nostram, neque nostram dedigna- nesim appareat non ideo senarium perfecium essei
tus est assumere,qui reveriti nonsumus suam illius quod in eo Deus opera sua perfecerit; sed potiusi
contemnere. As.<^umpsit itaque noslram, ul imago ideo perfecta esse.quiaDeusea in perfecto numerc
reparalrix e-set imaginis, et similitudo similitudi- comp'evit. j

m^.Fluvius iiaque egressusde loco voluplalis, divisus Sed(iuidnostrainterestdelot trinitatibus? Plan(

est in quuluor camla, \(i esl visibilis ex invisibili ^ oinnes nobis necessariae,et sine omnibus his nemin
factu3,per quatuor raundi partes divisus est.« In om- esl salus. Sumus quidem in inferiori trinitate olfi-

nem enim terram exivit sonus Apostolorum, et in cii ; nullus enim fidelium est, qui si velit salvui

fines orbis terrae verba eorum (Psal. xviii, 5) ; » sci- fieri, non sil vel in arca cum Noe, vel in conti-

licet veniens Apostolus [ad] nosquod viderat,quod nentia cum Daniele, vel inconjugio cum Job. Sed i
quasi in ccelo consueverat, operalus est. Grave postremaTrinitate iranseundum est ad supremaa
enim est consueta repellere. Quia ergo trinitatem et ad priucipalem scilicet Trinitalem, cujuscogni

trinitatum ibi noverat, similiter tres trinilates tiovitaestaeterna. Per quatuor vero medias ascen
operutus est in lerra; et hi sunt panes quos com- dendum est quasi quibusdam gradibus insignius ;

modat nobis amicus hi fuerunt tria sala farinae, practica marginali in vestibus [f. in veslibulo
;

quae commiscet mulier donectotum fermentetur ;

philosophiae, usque ad theoricam supereminentem
trinitatem scilicet unionis, tanquam ex opposito Ad modum siquidem boni viatoris transimus pe
respondcntem trinitati principali. Cum enim in eremum vitae praesentis, cum de loco trunsea
qui
illa smt Ires personae. et una es.^^cntia in unione : ad locum, cum alniuo transif, cum viatico scilice

Veibi el hominis, sunt tre.:( e^senliae et una per- aliqno tran?it,et aeris temperie vel intf-mperie noi
sona ; sed Deus, aniina et caro, unus taraen est £) retardalur, et justa aliqua transit. Sic et nos i

Chriirtus ; et hoc e<t Trinitas unionis. prima egredimur, cum secunda progredi
trinitate

Sequitur de Trinilate teslimonii, de qua dicit rnur.Nisi quisenim i^liquos testium secum altule

Joannes Tres sunt qui testimooium peihibent in

; ril, non perveniet quo tendit. Perlertiam ingredi

terra ; spiritus, aqua ct sanguis (Joan. v, 8), id est mur; Christus enim est via,et sine fide incarnat
charitas, baptismus et martyrium. Omnes enim Verbi ambulans, in invio est, et non ia via. Sei^
astabiraus ante tribunal judicis: ibi apparebit om- quarfa transimus. Quidquid enim accidat in operi
nis homo, el omnia opera ejus cum eo. Sed vae bus Dei, sive foveant [/. faveant] nos prospera
Boli, quiaori unius non credetur, sed in ore duo- sive tentent adversa, humiliato capite sub man'

rum vel trium tesliumstabit omno verbum. Beatus Dei transeunflum est,ne lingua blasphemans trans
ille qui praedictos tesles secumadduxeril cuicha- ;
quintam inceriimus
eal in terra. J^ xta Fae, in :

ritas habita attestabitur ; cujus fides se nutritam quit Domidus Moysi, omnia juxta exemplar quoi
in itquis baptismi allegabil,et voxsanguinis clama- tibio8tensume8tinmonte495(£j:od.xxv, 40). An
 601 SERMONES DE TEMPOIIE. ~ IN SS. EUCHARISTIAM. 602
gelicam enim vitam oportet ducere in terris,8i affe- A assertione mortem bibii^bibens indigne sanguinem
clamiis oum eis regnareAd sexlam vero
in cceHs. Christi. De quibus, ut amplius aliquid lo.iuamjr,
et ullimnm festinamus. Procedimns ergo a prima considerate.fratres, quo or.line Christus discipulis
cum secunda per tertiatn.subquRrta juxtaquintam, hoc s^cramentum tradiderit quid debeatur
digne, ;

ad spxtitm videiicet, ut hac, cum hac, per hanc, quid indigne accedenti. Salviitor noster,
sicut
sub hac, juxla hanc, ad hanc ; et eae sunt viae Do- evangelista testatur: <( Non venit legem solvere,
mini pulchrre, et semitas ejus pacificae, pro quibus sed adimplere {Matth.v, 17). Quapropter ut ipse ,,

oremus singuli, oremus universi, et dicamus Pascha faceret,utagnum

:
manducaret, agnus
legis
« Vias tuas, Domine, demonstra mihi, el semitas Evangelii parata ccena recubuit. Nec
mora, sed
tuas edoce me (Psal. x\iv, 4). » Orantes autem adhuc cum coenaretur, a mensa surrexit, discipu-
exandiat nos Deus Trinitas, Pater, et Filius, et lorum pedes lavit universitatis Doiriinus.Debinc
ad
Spiriius sanclus, qui estDeus benediclusin saecula niensamDominusregressus.ordinavitsacramentum
saeculorum. Amen. corporiset sanguinis sui.sporsum panem,seorsum
LIV. Iradens et vinum,atque intertradendum in sui
com-
IN 8ANCTISSIMUM EUCHARISTI^ SACRAMENTCM memorationem idipsum
Sane fre- fieri praecipiens.
SERMO UNICUS (29).
B quenter in divina reperitur pagina, per pedes men-
Appositanobisad manducandura caro Christi, et tis affectus designari. Propheta
zelans super ini-
sanguis ejus ad bibendum non est hominis appa- quo3, el pacem peccatorum videns, clcimat: «
Mei
ratus, sed Dei non facinoris, sed m.vsterii
; non autem pene motisunt pedes.peneefTusisuntgressus
;

temporaiis alimenti, sed aeterni. Pridie namque mei {Psal.Lxxi\,2). » Et illud ; « Convertere,
anima
quam pateretur Dei Filii;s,discipuli8 siiishujus sa- mea,in rpquiem tuam.qiiia Dorainus bpnefecit
tibi,
cramenli formain pra?8cripsit, efficaciam explicuit, quia eripuit animam meain de morte,ooulos meos
iilem lieri praecepit. Plenitudo tomporis advenerat, a lacrymis, pedes meos a Japsu {Psal. cxiv, 7). »
in qiia?ecundum dispensationem divini consilii lex Ecclesia quoque sponsosuo desideranti aperiri sibi,
Evangelio cedit. et umbra corpori, figura verilati. atque dicenti Aperi
: « mihi, soror mea sponsa,
Erat etiam inclinata jam ad vesperutK dies, exhi- proximamea,columba
caput meum ple- rnea, qiiia
bitura fidelibus et fiuem legaiis observantiae, et ini- num est rore,
mei guttis nootium et cincinni
lium gratiae. Ecce Redemptor noster, cum jam my- (Cant. v,2); » in Canticis canlicorum respondens,
slicum Pascha focisset.accipiens panem, benedixit,
ait:«Exuimetunicamea,quomodoinduarilly?Lavi
fregit, deditque discipulis suis, dicens « Accipite pedes meos.quomodo inquinabo illos ? {Ibid., 3;Sic
;
-.

el manducate ex hoc onines hoc est enim corpua

,
p per pedes designantur mentis afTectus.quia illis vel
meum, quod pro vobis tradetur. Hoc facite in accedimus ad Dominum,vel a Deo elongamur.Prius
meam commemorationem (/ Cor. ii,24j. » Dehinc itaque discipulorum pedes lavantur, qnia [oportet
accipiensetcalicem, simili modo benedixit, dedit- ut] ipsi [prius] panem vitae manducent.quam vinum
que discipulis snis, et ait « Accipite et bibite ex eo
:
immortalitatis bibant.Prius'enim emundanduserat
omnes Hic esl enim calixsanguinis mei novi et
:
animus, quam de illo praesumeret cibo.de quojara
fcterni testamenti, qui pro vobis effundetur. Hoc a Domino audierant « Caro mea vere est
:
cibus,
facitein meam comntierr.orationem {ibid.25).» Ecce, et sanguis meus vere est potus (Joan. vi,
56). »
fratres mei, Christiani sacrificii traditio. Ecce Et illi qui jam ab operibus raorluis mundi
erant,
forma. De mensa panis tollitur et benedicilur, sed jam in corpore suo Christum glorificabnnt, Chri-
panis purus,sed refectio carnis, sed alimonia tem- slum portabant ;autem suscitato pulvere
interius
poralis. Inter manus autem et verba Christi, fit cogitationum squalebanl,el lavari egebant. Unde
et
p.inis caro Christi. fit cibus animap, fit aelernae sa- Petro sic Dominus ait « Qui loius est, non
:
indiget
lutis reparalio. Sane mutatio haec, benedictionis nisi ut pedes lavet.sed est mundus totus {Joan. xiii,
npus est, non ori^jinis obsequium gratiae, non de-
;
10) >.Praelavaniuritaque pedes, ul hocsacramentum
biium nalurae,- virtus, non usus. Nolite, fratres,
suscepturi.coiritationes.iuoquepraelavandasessedo-
nolite quaerere qualiter hoc fiat nolite dubitare D
cerentur. 497 Ethoceiiamestin quojustitia
;

nostra
utrum fiat. Nolite irreverenter acccdere, ne vobis pius quam scribarum et Pharisaeoruin abundet
ne-
ad mortem fiat. Deus enim est per quem panis my- cesseest. Abundet, inquam, non eirca proximum
slp.rialiter mutatur in carnem Deuset homo
est qui
;
tanlum,sed etiam circaDeum. Eorum circa proxi-
teslatur 496 panem veraciter fieri suam
carnem. mum juslitia diligi proximuin jubet,iniraicum au-
Vas electionis est qui minatur judicium non diju- tem odisse perraittit. Sic enim lex dicit « Diliges :

-Jicanti tam sanctam carnem.Idipsum,oChristianeI

proximum tuura, sed et odio habebis iniraicum
de vino sentias, id honores in vino. Crpator
vini luam {Maltli.\, 43). » Abundat autera rosira, quam
.st.qui vinum provehit in sanguinem Christi ; Chri- uaque ad diligendos extendendara inimicos his
stus ipseest, cujus testimonio bibens hoc
vinum, verbis ipse ostendit ; « Diligite inimicos vestros,
bibit sanguinem Christi.DoctorGentiura est, cujus benefacite his qui oderunt vos {ibid. 44). » Ex eo-

(29) E ms. Ebroic. n. ^9.

eo3 YEN. HILDBBERTI CENOMAN. EPISC. 604
rum quoque justitia, quae circa Deum est, agnum A Ad hanc quippe mensam, quinque sensuscorporia,
immolans,accingit renessuos; abumiat <iulem
let,'i8 tanquam forinseci convivffi recumbunt, et speciem
nostra, quae crucis agnum nianducans, et renes panis attrectanl; de specie profitentur, circa eam
simul priecinxit et |iectiis. Verit.atera attendite temporaliler occupati. Rerum qualitates discer-
discipulis diceritem : « Sintlumbi vestri praecincti, nunt; nihil ultra possunt, transiloria sentientes :

et lucernseardenles in manibus vestris {Luc. xu, reliquiis naturae pascuntur, et quod gratiae est,
35).» Joannes quoque Filium hominis « veetilum quinque sensibus mentis derelinquiinl, Gratiae au-
podere vidit, et praecinctum ad raammillas zona tem est substantiara oanis in carnpm converti, se-
aurea (^;;oc. i, 13). » Jubentur prscingi renes, ut cretos adhiberi eflrctus, viaticum praeparari ad pa-
carnis petulanliam repriinere doceantur. Oslen- triam, cum angelis hominem convivari, perenne
ditur discipulo Filius hominis praecinctusad mam- roliur acquirere, uniri
creaturam Crealori, loede-
millas zona aurea, ut varias cogitatioaes coer- rari advocatum, quo jam pro digne manducantihus
cendas csse cognoscamus. Secundum hanc itaque agenle, mereamur inter agnos inveniri, cura bonis
cum Chri.sto redeunt
justitiamjustificati discipuli piscibus eligi,cum frumentis inhorreo Domini re-
ad coenam Christi. Tales redeunt, tales accipiunt poni. Spiritualia sunt haec, et experientiam eorum
corpusetsanguinemChristi. Redeuntabluti pedes, sibi solus spiritus defendit (31). Solus hsec intuitu
g
et reCUmbunt ad SalntAm fianfamar.ti-i,^
recumbuntadsalutera. «/.«:„:.._!.
Sacramentum accipiunt /lnnrl.jm
quodara /./-.n4^^r^l..4...,
conterapiatur i:*. -:-- -X •.
.
; audit sine strepitu vocis,
reverenter, etvitam epulantur. Tempcrajiter man- de longe odorans, leniler tangens, avide gustans.
ducant,sed in aeternum robur proficiunt. Pascuntur Hujusmpdi quinarium sanciificatis, quae per igno-
corpore. sed anima saginantur, Dentibus atlerunt, rantiam manducantur, lex jubet addi. Jubet, in-
sed quod ad mentem integrum perveniat. Et vos quam, addi, jubet adverti, quatenus dura specie
ergo quibus in iliis dictum est : « Hoc facite in panis homo tenetur exterior, et interior veritatera
meam commemoralionem (/ Cor. xi, 24), b lavamini carnis attendat, et fructu terrae saginetur. Deinde
mente,si nihil est quod lavandum sit praeter pedes. quod additur, sacerdoti jubetur offerri. Cui autem
Si jam [/. exterius] loia sunt
corpora vestra, la- sacerdoti de quo dicitur in Psalmo
? Illi « Tu es :

ventur cordaveslra. Aposiolusait « Quimanducat : Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchi-

carnem Domini, et bibit sanguinem ejus indigne, 6edech(P5o/. ciK, 4). » Huic habemus offerre, huic
judiciura sibi manducat et bibit, non dijudicans ascribere quidquid inSacramento divinum sapit,
corpus Domini (liid., 29),»' — « Duru3 est hic ser- quidquid 6alutilerum,quidquid reverendum. Audis
mo {Joan. vi.61).» Qui
manducat et bibit, judiciura panera converti in vinum (82) summus haec sa- ;

sibi manducat et bibit. Durus, ioquara, est hic r- cerdos operatur. Audis in Christo manere mandu
sermo. DurUS auditu,
SermO. Durus SpH ftvnfripr.fia durior.
audilu. spdexperientia /^Mr.;^» n.,
Du r>ar>iam in manducante
o\ in
cantem, el rY-.or,^„n..„f^ r'^-:^* rv..-
Chrlstum. Quis 1 . .

testatur
rus quidem, sed indigne manducanti, sed indigne boc? Ignorat mentiri Verilas. Audis hinc etiam
bibenti, Quis autem manducet indigne, aeternam pervenirevitam. Quistestaturboc?Ignorat
et indigne
bibal, ostendit idem Apnstolus, cum subjungit mentiri Veritas.Audis hoc, etcredis hos, sed ad hoc
:

«Non dijudic.MnscorpusDomini, » Ne igitur man- irreverenter accpdis judicatus abscedis. Etenira

;

ducesindigne,dijudica. Ne bibas indigne, dijudica. venlurus ad altare,necesse est a te ipso judiceris

Dijudicas autem, si sacramentum hoc a commu- 499 aut a Christo. Ideo sic Aposlolus ad Corin-
nibus cibis dignilate, fructu, reverenlia diversum thios ait Probet autpra se ipsum homo, el sic
«
:

attendis.Dlgnitas ejus veritas carnis ipsius Christi de pane illo edat.etdecalice bibat (7 Cor. xi, 28). »
;

fructus enim, vita aeterna, Reverentia ejus. Etpostpauca « Si nosmetipsos judicaremus, non
«b eo :

elongari criminosum, Altendenda sunt 498 utique judicaremur (?7)i.7.) » Vae libi si in Christi
sen-
Bibus menlis, non humana ratione pensanda.
Unde judicio prapveniris ! Vae libi si Christum tangas di-
Bic Aloysesin Leviiico ait ; a Qui
manducavprit de centem : « Noli me langere {Joun. xx, 17). » Prae-
sanctificatis per ignorantiam, addel quintam par- sumptio haeo peccato peccatum addit.et dictat sup-
tem cum eo el ofl^eret sacerdoti {Levit. xxii, 14). » plicium.Judas fuit reus et homicida voluntate.cum
Porro.sicutCatholici Palressenserunt, de sanciifi- " discipuiis accpfsit, adhuc inter apo^tolos tolera-
catis (30) igncranter manducare, esl dignitatem batur familiaris pt conviva Christi. Ubi autem bo-
non attendere sacramenti, nescire fructum, debita num male suscipiens, non dedit gloriam Deo, ex-
illud reverentia defraudare, Unde quis'^uis hoc secutione operis cumulata est
volunlatis. culpa
exterioribus aitrectat seosibus, addat necesse est Tunc traditor ille diabolo troditus est, tunc expo-
etiam inleriores. Etenim decet convivis ui hujus- silus, tunc dereliclus; tunc incrementum suscepit
modi cibus in altari praeparelur. Eorum quidem catena peccatorum, cujus prima causa fuit furti
aliicorporaliter, aliiautpmspiritualiterraanducant. flasiitiurn, secunda parricidii
voluntas, terlia sacri
Aliiexperiuntur quod in pane et in vino natura cibi contpraptus.quarla negotiatio sanguinis, oscu-
reservat ;aliiquod in utroque gratia subministrat. lum quinla,8extadesperalio,po8trema suspendium.

(30) Sanctificatis, id est corpore el sanguine Hic raanifestus error amanuensis,

(32) vinum
Christi.
ponendo pro corpus Chrisli.
(31)ld est, Bolus spirilualis homo conciliat.
 m gERMOx>TES DE SANCTIS. — IN ANNUNTATIONE B. MARlvE. 606
Hujusmodi oatena miser ad mortem tractus est ;
j^
paucorum crimen populus lueret universus. Heli
500 Heli quoque
hac suspensus, crppuil medius. quoque de sella corruens, exspiravit, ostendens
sacerdos de peccato sacrificii fiiios arguens, ait : quanta animaiJversione contemptus sacrificii pu-
« Non est bona fama, filii, quam audio de vobis. niatur. Supersunt alia quibus manifeste docemur
Si peccaverit vir in virum, plaoari ei polest Deus ;
in sacramento Dominicae mensae scelerosis nihil
si autem peccaverit iii Deum, quis orabit pro eo ? esse et saluti. Caeterum, ne quem vestruin sermo
(/ Reg. ir, 24). » Et quidem filios suos increpavit, gravet prolixior, ea in crastinum difleremus. For-
Bed sicut auctoritas testatur,lenitate potius patris, silan aliqui delicatas aures attulerunt, quds quia
quam severitate poniificis. Unde faclum est ut utili non possumus, brevi necesse est sermone te-
Ophni et Phinees gladio percussi perirent, arca Dei neamus.
raperetur, Israel a facie Philislhiim fugeret, et

SERMONES 1 E SANGTIS

LV B neque immistis, et beatam Virgicem, non hominis

IN FESTO ANNUNTIATIONIS BEAT^ MARIiE, 6ERM0 tantum, sed et Dei genitricem profitemur; quia
UNICUS (33).
quem Pater genuitex aeternitate, ipsum Virgo con-
ceptum protulit ex tempore, cujus duas nativilates
De Incarnatione.
veneramur, unam ex Patre ante saeculum super
« Audita feci tibi nova, et signata sunt quee carnem, et lempus, et naturam, et unam in ultimis
(i nescis {Isa. xlviii, 6) (34). » factam propter nos [f. super nos, ut patet ex con-
Verba sunt ita Spiritus sancti in visione sancto seqq.] et secumium nos, quia propler nostram sa-
Isaiae loquenti,ac mysterium a sascuio absconditum lutem ; secundum nos, quia natus est ex muliere
revelanti. Oe quo Jeremias « Novum fecil Dominus : homo, tempore conceptionis servato super nos, ;

superterram: feminacircumdabitvirumgrpmiouteri quia non ex semine, sed ex Spiritu sancto et sancta

sui (Jcr.xxxi, 22). » HiBcmulier Virgo Maria, de qua Viri.'ine conceptus est supra legem conceptionis.
Isaias:(( Ecce virgoconcipiet etparietfilium, et vo- Unus igitur atque idem est Dei Fil.us natus ante
cabiturnomenejusEmmanuel,qund interpretatur ; saecula, et natus in saeculo ; et utr.ique nativitaa
Nobisnum ncus(7.s-a. vri,14);»quia cum filius Vir- unius est, scilicet, Filii Dei, divina scilicet i4 hu-
ginis 501
verus Dcus, de Patre natus anle tem- n mana,cujus utriusque ineffabilitatam Isaias admi-
sit

pora, nobiscum etiam est naturae assumptione, et rans, ait « Antequam parturiret, » scilicet, Virfro :

in terris cum hominibus vera conversatione, secun- Maria,« peperit. Quisaudivit unquam lale, et quis
dum illud Baruch « In terris visus est, et cum
: vidit huic simile? {ha. lxvi, 7). » llapc sunt quae
hominibus conversatus est [Baruch. iii, 38).» Et nova et in abditis arcanorum Dei signata [sunt ;]
Apostolus ait:« Habituinventus est ut homo {Phi- quae Spirltus Dei prophetae ac per prophetara reve-
ii;>p.ii, 7).» Hoc est igitur novum quod Dominus insuper sanctae Virgini per liabrielem an-
lavit, et
fecit super terram, quod Virgo concepit et
scilicet, gelum aperta revelatione nuutiavit,sicut evangelica
peperit sine commistione virilisseminis ipsa enim ; Veritas ait Missus est Gabriel angelus ad Ma-
: «
« circumdedit virum gremio uleri sui {Jerem. xxxi, rlara Virginem (Lwr'. i,26), » exDavidica tribu pro-
22),. quiade solius virginis carnis sanclificata,Spi- ductam, cum evanu;elizans ait « Ave gratia nlena, :

ritus sancti operatione, Oei Filius conceptus cst in Dominus tecum ). » Ea vero
[ibid. in sermone
2
utero Virginis. Dei igitur Filius in thalamo virgi- [ejusj turbata, dixit ei Angelus « Ne timeas, Ma- :

nali, homiDisfaclus est filius sponsus sponsae uni- ria, invenisti enim gratitra apud Dominum
;
ecce ;

tus, natussecundum veritatem naturse ex Deo Dei concipies et paries filium, et vocabis nomen ejus
Filius, et secundum verilatem naturae ex
homine Jesum {Ibid 31). »Ipsa vero 502 dubitante quo-
homiuisFilius, utnonadoptione, vel appellatione, D
modo fieret hoc,quoniam virum non cognosceret,
sed vere in utraque nativitate filii nomen nascendo
iterum dixit ad eam Angelus.- « Spirilus sanctus
haberet,et esset verus Deu3, et verus homo unus
supervsnict in virtus Altissirai obumbrabit
le, et
filius.unus ChrisluB et non duos chrislos, vel
; duos tibi; ideoquequod nascetur ex te Sanctuin vo-
et
filios, sed Deum et hominem unum filiuin confitere- cabitur FiiiusDf^.i.Dixit autem Maria ad Angelum :

murquia et propterea unigeniluni dicimus manen- Ecce jincilla Domini fiat mihi secundum verbum
leminduabusnaturis.sivesubstanliis non confusis, tuum (ibid. 35). »

(33) E Sangerraanensi et Victorino.

(34) Audila feci libi novaex lune, et eonservata snnt qusB nesois.
 607 TBN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 608
Post cnncessum f/.
consensum] autem sanctae A fica de incorruptionesanctissimse Virginig.quae
fuit
Virginis, Spiritus s.inctus aupervenit in ipsam se- Virgo anle partum, in partu, et post partum. Uic
cuiifium verbum Angeli,purgans eam.et potentiam estrubus incombustus, in quo Moysi loquens
deitatis Verbi preparans, similiter autem et [deest Deus apparuit,quia Virgo enixa Regem loquentem,
forle humanitatis] gcneralivam, et tunc obumbravit visa est pluribus carnaliter [opinantibus], Joseph
eam Dei Ailissimi sapientia, et virtus semper exi- nupsisse; sed ab omni viri amplexu vereimmunis
slens, id est Filius Dei Patris homousion, id est exstitit et aliena. Porta i;^itur clausa, Virgoest im-
con5u^5/un<ui/is, et copuiavitsibi ex sanctissimis et maculaia, qu.-e nnc similem visa
est, nec habere se-
purissimisVirginis sanguinibus carnem animatam quentera. Via portaj Spiritus sanctuaest, qui hanc
anima ralionali et intellectiva, iion seminans, sed portam clausit. nobisque reveiavit. Oriensad quera
per se ipsuni crcans. [Sic] fit hodie poria cosli Vir- respicit, Christus est, quera Virgo se concepisse
ginis uterus,per quam Deus ad homines descendit, cognovit ideoque via porlae diuitur, quia ipsa ad
;

ut eis ascensum pra;beret ad coelum. Audit beatis- eam ducit.Ipseenim Spiritus sanctus est illa pro-
sima Virgo, miraturquo se parituram filium, quse phelissa,ad quam acressit Isaias, id estdignnra ac-
viiilis coniplexus nescit consortium ; spd confor cedendi se exhibuit,ita inquieiis « Acctessi ad pro- :

tatur, et inslruitur ab Angelo, qua virtute possil J} phetissam, etconcppit, et peperit filium et dixit :

in ea compleri,quod in aliis feminis nonpatilurna- Dominus ad me Voca nomen ejus Accelera, spo
: :

lura tieri. « Ne timeas, in^juit, Maria, invenisti Jia detrahe,festina praedari (35) {Isa. viii, 3). » Haeo
enim gratiam apud Dominum {Luc. i,31) ac si dice- ; igitur prophelissa Spiritus sanctus est,a quo omnis
ret Quod tibi praenuntio non habet vis nalurae, sed
: prophelia,qui apud Graecos diuitur Pneuwa [meufjta]
donum est incomparabilis gratiae. Unde subdit : neutraliter, apud Hebraeos /{uAa femininae appella-
Spirilus sanctus superveniet in te, el virtus Al- tianis.apud Latinos Spiritus sanctus masculine.Ad
tissimiobumbrabit tibi {ibid., 35). » Non est arbi- hanc i^ritur prophetissain menle accessit Isaias, et
trandum, secundum quosdam haereticos, Spiritum ipsaconcepil et peperit, id est concifiere fecil Virgi-
sanctum in Virgineseminis vicem exhibui?se sed ; neni el parere fiiium, s^cundum illiid : « Spiritus 1

mentem ipsius ila a sorde vitiorum castificavit, et sanclussupereniet in te,et virtus etc.(Z;,u^. i,35). »
divini amcris dulcedine replevit, ut coelet-ti digna Et alibi (36) Qui conceptus tst de Spirilu sanclo,
:

fieret partu, et de ejus immacuiata carne sild vir- nulus ex Miria Virginc. Vocatumque est nomen
tus Allissimi hospiliumcoeleste in virgiuali Ihalanio pjas Ecclesia accelera], quia usque
[f. in velocita-
fabricaret. Unde ailditur : « Quod enim nascetur tem currit sermo Dei ; et : Spolia detrahe, quia
ex te sanclum, vocabilur Filius Dei (?itd.) » Opor- p « ascendens Chnslug in altum, captivam dux t
tebat esse sanctum [eum] iiui pro sanctificatione captivitatem [Ephes. iv, 8) » et fpnlina
; : prgedari,
peccatorum erat ofTerejdus. Decebat ut 'Mtio care- quiapriiicipesetputestalesinsemetipsotriumphans,
ret ejus origo, per qiiem purganda erat filiorum infernum exspoliavit.Mirandaest igituret adoranda
Evae vitiosa generatio. Tria eniin mala sequacbus Vir^ini.' cnn-fptioef generaiio, quam Dei sapientia
suis iiicussil Eva, scilicet viri in feminam doiui- commend :«Oqiiatn pulchia et castagenera-
ins,ail
nium, in delicto conceplum, et in dolore parlum. tio cuiii claritate immortalis est enim meinoiia il-
;

In Virginis vero conceptu nulla carnalia concu- lius.quoniara apud Deum nolaestet apud homines 1

piscentia se immiscuit, nulla concipienti tristitia, {Sap. IV, Casla est itaque, et ideo pulcherrima
i). »

nulla parif^nti ditticultas adfuit. Qui enim laeti- Virginis generatioet conceptio, quae sine seminum
ficare venerat saeculum, conlristare non debuit celebrata est coagulo, et absqne corrupiionis con-
venlris hospilium. Sicut ergo omni corruptione siimmataestexp.'rimento;quod non impossibile vel
caret iste conceptus, ita, etsi haeretici aliter gar- improbabile 504 videbitur, sicut sapientia hujus
riant, in conceptu et partu intetrer exstitit et mundi,quara Deus infatuavit, arbitratur, si quis de
intemeratus Virginis uterus. Haec est enira porta Dei potentia vel operibus.non humano sensu dispu-
clausa quam Filius hominis, id est Ezechiel, tat,sed invisibilia Dei intelleclu mentis per ea qu»
vidit. « Gonvertit me, inquit, Dominus ad viam factasunt intelligendaconspiciat.Attendeenimquia
503 portae, quae respiciebat ad orientem, et erat si solis radius crystallum penetrans (37),nec ingre-

clausa, et dixit ad me : Fili hominis, porta haec diendo perforat.nec egrediendodissipat,quanto ma-
clausa non aperieiur, et vir non transibit
erit, et gisigilurad ingressura veri et aeterni solis,Virginis
per eara,quia Dominus Deus Israel ingressus est uterus integer mansit etclausus,in cujus rei praesa-
per eam.eritqueclausa {Ezrch. xliv, 1). » Audite, giura rubus ille ardenset incombustus,quem supra

fratres, et gaudete. Haecestenim prophetia magni- meraoravimus, sancto Moysi legitur esse monstra-

(35) In Victorino habetur : Accelera spolia de- Sol, crystallux, aquae dant qualemcunque figuram
trahere, festina prsedari. Virginei pa.lus, sedificaniijup fidem,
(36) In Symbolo. Si tinguutur aquis, el soli subjiciatur,
(37) llanc comparationem solis crystallura pene- Scintillus profcrt integer ille iapis.
trantis, nec intringentis, Hildebertus ipse versibus Si bene uncta notes, aqua, sol, crystallus et ignis,
his infra ponendis eipressit : Sunt Flamen, Verbum, Yirgo Deutquepuer, etc,
b09 SERMONES DE SANCTIS. — IN ANNUNTIONE B. MARI^. 6J0
Iu3, el Virga Aaron summi sacerdotis, nec radice ^ beatorum decideramus.per ejus humilitatemrelbr-
animata, humore fecundata, quetn nalura ha-
tiec mati, ad paradisi gaudia redeamus. Serpentis sa-
buit, fructus floresqne produxit.Cur igitur negat pientia,id est ahtutia,decepti sumus, Dei sapientia
ir)fideliias Deum, hominem non posse sine viro liberamur; et sicut ilia sapientia vocabatur, cura
facere de feniina, qui primum bominem nec de esset slultitia, sic ista quae vocatur stultitia, sapi-
viro,nec de femina fecit ? Nimirum veram nascen- entiaestadeomagnactincomprehensibilis.qiioniam
tishumanitatem conceplio prodiit [/". prodiditj et perditoe reparatrix, nobis exstitit medicina.
vilae

generatio,e,jusdemque veram deitatem novitas pro- Ecce contraria. Similia vero sunt, quod per femi-
bdt.el incorruptio continetur [/". confileturl. In hoc nam deceptos, per feminam natus liberavit, homo
conceptu magnum et mirabile ?acramentum, con- homines,mortalis niortales. Potuitquidem lapsibus
junctionis sciiicet Chrisii et Ecclesise, seu Verbi et humanis aliter snbvenire divina sapientia.Sed nui-
^Aniiriffi. Virgo enim Maria facta est Ecclesia, vel !us fuit convenientior modus sanandae nostrje raise-
quffilibetanima fidelis.qu* incorruptionevoiunlatis riae. Sicenim e* nostram erga se plurimum exci-
cista et sinceritate fidei virgo est. Unde Apostoius :
tavil dilectionem.etsuam nobis coramendavit cha-
" Despondi enim vos uui viro virginemcastam exhi- ritatem.Advertile enim,tratres, et inierrogate corda
bere Christo (// Cor. XI, 2). » Angelo quoque nun- vestra, si vobis terrena haereditate privatis,
et in
liante quod Maria concepii.prffidicator est veritatis, tenebricoso carcere posilis.rex, vel quilibel praepo-
quo evangelizante, men? fidelis concipil Verbum teus^regiodecorepo.^^thabito^vobiscum descenderet,
l)ei,deinde parit.Concipit qiiidein credendo, parit, ut quasi unus ex vobis veslrae captivilatis
srumnas
in lucem boni operis producendo. Fidesenim sine tuleraret, qui^tenus opportunitale inventa,
vos ob
operibus mortua est; et sicut Virgo post angeli ipsa captivitate liberaret, quomodo posset ruelius
affatum,et Salvatoris conceptum, ab.it in montana etiam suam vobis dileclionem intimare, et vestram
cum testinatione sic fidelis anima, concepto Dei
; circa se incitare ? Veritas enim ait : « Majorem hac
Verbo,posteriorum oblita, in anteriora se extendit, dilectionem nemo habet,quam etanimam suum po-
iit ad bravium supernae vocationispervenirepossit. uat quis pro amicis suis [Joan. xv, 13). « Sicut ergo
Gaudete igitur, dileclissimi, iterum dico gaudete, Dominus ooster,et medicus, et liberator, descendit
quianovum Virginis conceptum nobis hodierna ad servos suos,aBgrotos &uos, captivos suos,
humilis
commendat festivitas, qua nostrae reparationis ce- et sublimis
; humilis,compatiendo sublimis, sed a ;

lebratur exordium,et nobis proponitur divinas pie- servitute diaboli nos liberando, factusque
est, per
tatisac potestatis indicium. Si enim rerum Domi- humililatem noslraj humanitatis, quasi lao parvu-
nus fugilivos servos requirens, judiciura exercere, lorum,quiinsublimitate506suaedeitatis,panisest
et non pielatem exhibere veniret, nequaquam vasis C angelorum percarnemenimsuximus majestatem ;
;
iutei fragilitatem, qua nobis compati, et pro nobis voluit enim in regione dissimilitudinis
nos alere
pati posset, indueret et licet hoc
; stultum et ia- lactesuae Incarnationis, quo crescerenos faceretad
firmum, attestante Apostolo, videatur Gentibus, suavissimumetinaeslimabilemgustumsuaedivinita-
505 terrenae inanisque philosophiae argutiis ni- tis,quem tamen, quandiu per fidem ambulamus, el
tentibus, et secunduin leges creaturffi de Creatore non per speciem.nulli, quantumlibetcordemunJo,
judicantibus, quid tamen potentius, quam conlra plene conceditur, sed perfectae salietati in
justorum
jura naturae, Virgini conceptum dare, et per mor- retribulione conservatur, cum Domini gloria
mani-
tem carnis assumptse,mortales ad immortalilatem feslabitur,quia nullus viatorum potest possidere in
gloriae revocare ? Unde est illud Aposioli : « Quod peregrinaiione, quod ei promiltilur in perventione.
infirmum est Dei, fortius est hominibus, et quod QuicunqueergoinChristovocatisumus, nostrce li-
stultum estDei, sapientius est hominibus (/ Cor. beralionis admiranda nuntia praesenti festivitate
no-
I, 25). » bis ad memoriam reducta,toto corde veneremur, ac
debitis obsequiis honoremus, consideranlesquanta
Sapientesquidemdicunlurcorporaliumpassionum
medici, qui noveruntproqualitate morborum simi- nobis promitlunlur in cElis, ne ab rauro
supernae
liasimilibus apponere,et contraria contrariis iippe- D vocationis,cursum noslrum revocent ea quaj caecis
et cupidis raentibusappetenda videnlurin lerris.Di-
tenteropponere. Sic medicina cceleslis sapientiae
nostris est accommodalavulneribuscarnis iigamus misericordiam qua redempti sumus
ac spiri- con- ;

tus de quibusdam contrariis,el dequibusdam servemus castitatem, cujus se amatorem osfendit,

simi-
libus curavit nos. qui de Sanctae Virginis sanguinibus
immaculatura
sibi corpus adaptavil. Contormemur
ei, qui vitam
Venit enim in similitudinem carnis peccati suam posuit in lerris re-.^ulam Christiana^ conver-
Sal-
vator, per omnia tentatus pro simililudiue
absque salionis qui priino adventu suam in notpis
;
rclor-
peccato, quatenus in quo tentaretur et mavit imaginem,
vinceret, in se
reformaiurus corpus hu-
vincendi gratiam tentatio de cajtero tribueret.
Appo- militalis configuratum corpori claritatis
nostraj
suit^/". opposuii] etiam novitatem suam vetustati sucB JesusChristus Domiuus noster,
qui vivit el
nostrae, justitiam suam injustitiffi nostrae, humili- regnat per infmila sascula. Amen.
tatem superfcise, ut qui superbiendo a florigera sede
611 YRN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. f)12

LVI. A amator est,ul si conjugem casu perdidit, non aliam

IN FESTO PUniFICATIONIS BEATiE MARI* SERMO PRI- ultra quaererc curet.Illeigitur columbam offert,qui
Mus (38). se innocenlem custodit, neminem lajdit, nullius
« Postquam impleli sunt dies purgationis Ma- odii fel in menle geril. Turturem vero offert, qui
« riae, secundum legem Moysi, tulerunt Jesum in caste vivens cum uxore, ab altera se a mente gerit
« Jerusalem, ut sisterenl eum Domino... et ut da- et abstinetL/". ab altera lara mente, quam corpore,

« rent hosliam, secundum quod diclum est in Ipge abstinentem se gerit]. Vel si uxore caret, ab omoi
« DotMini, par turturum, aut duos pullos colum- inquinamento luxuriae se removet.Nec solus juslus,
« barum {Luc. ii, 22). » sed et peccator turlurem vel columbam oflert.Utra-
Consuetudo erat, fratres charissimi, in veteri que avis, quae gemitum pro cantu edere solet, in
lege, ut si mulier masculum peperisset, ipsa ab hoc saeculo ploratum designat pocnitentium. Tunc
ingressu templi per quadra<:inta dies abstineret ;
ergo peccalor columbae vel turturi comparalur, cum
postea veniens ad templiim offerebat cum hosliis peccatorem se recognoscendo, pro nequitiis suis
filiura {Levil. xii, 2).Praeceperat autem Dominus in lamentalur. Sed sunt duo genera pojnitentiiim.
loge ofTerre profilio agnum,si posset, simul et tur- Alii enim publice, alii in occuito, pro diversitate

turem, columbam.
vel Qui vero non sufficeret ad criminum pcenitenliam agunt. Qui enim publice
p
offerendum agnum, duos turture?,aut duos pullos peccant, et malo exemplo alios corrumpunt, pu-
columbarum olFerret. Dominus igitur, qui non blice debent poenitere et sicut fuerunl exemplum ;

venerat legem solvere, sed implere, et in omni- 508 corruptionis, ita sint exempliim correctionia,
bus actionibus suis aliijuo modo vilam nostram Caiteri autem privalim puniuntur. Ha; autem duae

iniormaas, voluit octavo die circumcidi, et in qua- aves utrumque genus piEnitentium designant.Nam
dragesimo in templo cum 507 hostiis praesentari. turtursolivagus gemere consuevit. Golumba vero
Sed quia de paupertate nos instructurus erat,ubi- in grege aliarum gemitus suos edit. Turtur ilaque
que exemplum paupertatis proponebat et ideo ; eos qui occullo, columba vero designat publice
maluit par turturum, aut duos pulios columba- poenilenles. Hae ergo aviculae, fratres charissimi,
rura, quae erat hostia pauperum, pro se ofTerri, sunt nobis forma vitae. Qui libros ignoratia, et in
quam afrnum, qui erat hostia divitum. Pauper eis quid facere debeatis legite. Creaturae enim Dei,
enim Filius Virginis, iu-humili loco natus, vilibus non solum vobis ad cibum sunt, sed etiam ad
pannis involutus, in vili praesepio reposilus, in exemplum. Dor-tor enira ccelestis quotidie per crea-
mundonoo habensubicaputsuumreclinaret, multa turas hoc insinuat. In hisavibus reperit justus quid
opprobria passus.et in famosolocoturpi morteocci- imitari debeat; hae aves docent peccatorem quid
sus,per omnia documentum paupertatiset humilita- faciat.Sed spiritualiter columba nos informans,
tis, et conlemptus omnium praesentium tribuit. Et septem virtutum nobis estexemplum. Felle caret ;

eratquidam bealussenpx,quidesideransviderediem non vivit de cadavere, nec de vermibus semine ;

Domini, « responsum acceperat a Spiritu sancto, pascitur meliora germina eligit

; gemitum pro ;

non visurum se mortem, nisi videret Christum Do- cantu habet ; alienos saepe nutrit pullos ; super
mini {Luc. ii, 25). » Veniens itaque hodie in tem- aquassedet, ut cumviderit umbram venientis ac-
plum in spirilu, promissionem suarn accepturus, cipitris,illum devitet in foramine petne, vel in
;

vidit quem desideraverat, recepit, portavit, et ait; caverna nidificat.In his omnibus, fratres, haec avis
Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum
<" est miranda. Omnis enim fellis amaritudo debet
verbum tuum in pace {:bid. 29), » quem ut te vide- abesse a cnrdibus nostris ; nullum adeo pessimum
ret,retinebas in vita. Secundum verbum tuum, id vitium est sicutodium ; nullura martyrium valet.si
estpromissionem tuam dimitlis in pace, quia video odium corde habitel, juxta Apostolum : « Si
in

pacem.Quare ergo dimiltis in pace ? Quia viderunt tradiderocorpus raeum ita ut ardeam, charitatem
oculimei salulare luum {ibid. 30). autem nou habuero, nihil mihi prodest(,J Cor. xiii,
Haec est hodie,fratres charissimi,festivitas, quam 3). »Nulla oblatio a Deo accipitur, si odium in
tanto gaudio celebralis, non in re, saltem in spe- ^
si corde habetur, juxla illud « Si oflTers munus tuum
:

cie. Lumen in candela Christum de Virgine natura
desisnat. Christus enim exortus est lumen rectis
corde.Cera virginitatem Mariae designat. Virgo
apicula, qiiae ceram fabricat,et sine coitu procrea-
vit. De melle enim apes nascuntur. Eamdem spe-
ciem virginitatis habet cera, sed sicutgestatis eum
[hcilicet cereumj in specie, ita in mente porlate
sed si Aultis eura ita portare, etiam turturem et
columbam offerte. Columba enim simplicitatem,
anle altare, et recordatus fueris quia frater tuus
habet aliquidadversum le, relinqueibimunustuum
est anteallare,etvHdepriusreconciliarifratrituo,etlunc
venienson'eresmunusluum(iVfl///i. v,23). » Nulla re-
missio peccalorum dalur, si odium acordenon ex-
pellitur.juxtaDominicam sententiam :«Sinon dimi-
;
seritishominibus peccataeorum.necPatervestercoe-
lestisdimittet vobispeccata vestra (.V««/t. vi, 14). »
Deum odiumaraente,juxta illud «In raale-
expellit :

turturindicat castilalem.Castitatis enim ita turtur volaraaniraamnonintroibit sapientia {Sap. i, 4). »

(38) E VictoriQo codice.

 613 SERMONES DE SANCTIS. — IN PURIFICATIONE. B. MAUI^. 614
In hoc igitur columbam iraitari debetis, ut A patrera luum et matrem tuam {B.vod. xx,
12). » In
omni lellfc odii careatis. Rursum coinmba nec omni enim hornine naturam suam homo debetco -
cadavera, nec vermes comedit. Sic homo morluis gnoscere,et cum videriteum pati, ex compassione
operibus non debet delectari vermes, id esl pra- ; debet suspirare.Unde Apostolus « Quis infirmatur, :

vas conscieiitias, quas animum corroiJunt, curet et ego non infirmor ? (// Cor. u,
19). » Et iterum
devitare. Cadavera enim sunt peccata ; verniis, propheta « Cum videris nudum.operi eum, et
:
ear-
prava conscientia, quae oritur de peccatis, quae nemtuam nedespexeris {Isa. lviii,7). » Uebel ho-
semper bominem damnat et accusat. Non auderet mocogitare, quia ejusdem Domini, qui non est
homo in conspectu hominum apparere, si dicerent acceptorpersonarum, conservusest Et si ipse non ;

sibi hoinines quod sibi conscienlia objicitquotidie. est causa quare ei beneftcias.sit Dominus
promit-
Vitanda igitur sunl peccala, ne puniant cum prava tens et jubens quare ei manum extendas. « Fcne-
conscientia. Vitmda sunt peccata, quia homo esl ratur enini Domino, qui pauperi tribuil {Prov. xix,
servus tot dominorum, quot vitiorum. Vilanda 17).» Quintavirtus 510 admirabilis colurabae,
est
sunt peccata, quia .siipendum peccati mors {Rom.\i, quodjuxtafluentahabitat.utvidensumbramvenien-
23),ffiterna,509 utait Ap ostolus ;et, ul ait David, tisaccipitris,illumdevitet;quod melius incolumba
«Longeapeccaloribussa[us(Psa/.cxviii,155).»Vitan- B sequendura est. Habemus enim quemdam hostem
dasuntpeccata.quiafetorsunt, eterubescentiamge- spiritualem per aera volitantem, qui semper circuit
nerant. Fetorsuntjuxtaillud « Computruerunt ju- :
quaerensquemdevoret(39;. Nec omnino inter nos
menta in stercore s\}o{Joel.i,l). Erubescentiamge-
» habilat,nec multum a nobis remotus est. Si
semper
nerant juxta illud Uavid : « Erubescant impii,etde- in terra habitaret, vix posset aliquis ejus
insidias
ducanturin infernum (P5a/.xxx,18).» Item columba devitare; nec taraen debet aliquis securus esse,
semine pascitur, et meliora gran;i eligit.Sic justus quia bellamov.tde proximo. (Unde daemones aeris
Dominicis verbis debet satiari. Ait enim Christus : potestates nominantur.)Etquanlo invisibilior.laulo
« Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo
formidabiliorest.Sedumbram ejus videmusinaqua,
quod procedit de ore Dei {Mallh. iv, 4). » Sicut quia similitudinem asluciarum ejus discimus in
enim in homine duoe sunt substantiae.id est corpus Scriptura. Fugiamus ergoad Scripturam, quoties
et anima,sic duo cibi sunl necessarii, id est corpo- sentimus tentationem ejns callidam. Si ait nobis :

ralis, qui corpus pascit, el verbum Dei, quod ani- Exerce adulterium,parata est Scriptura, quae docet :
raam Sumus in peregrinalione, etideo via-
reficit. « Non moechaberis {Exod. xx, 14). » Si dicat :

tico indigemus. Hunc panem petimus inDominica Furtum exerce, Scriptura se objicit, quae prohibet :
oralione, dum dicimus « Panemnostrura quotidia-
^ « Non furtum facies {ibid. 15). . Cum irasci dicat,
:

num da nobishodie;etdimitte nobis debita nostra, Scriptura minatur:«Qui ira^citur

fratri suc, reus
sicutetnosdiraittimus debitoribus nostris (l/a«A. estijudicio {Malth. v, 22). » Cum mentiri suadet,
VI, 11), » id est in praesenti vila ;
quem Dominus Scriptura minaiur : « Perdes omnes qui loquuntur
donit omnibus,dicen3 « Nolo eos dimittere jeju- mendacium
:
{Psal. v, 7). ;> Persuadel Scriptura,
nos.nedeficiant in viai/I/fi<//t. xv). » In via delicit, pcenam minatiir.Juxtahujusmodi fluenta sedeat fi-
si peccatori cibus praedicationis subtrahitur, vel delis anima.ut nolet adventum insidiantis inimici.
oblatum tempus Dei oCficiosi, fastidio habeatur. A Gemitum pro cantu habet coluuiba.In hoc aviculam
Deo enim non est qni verbum suum renuit. « Qui peccatoriraitari debet.Vertat gaudium in lacrymas.
ex Deo est, verba Dei audit ,• propterea vos non «Beati eniin,ait Uominus,qui nunc flelis,quia ride-
auditis, quia ex Deo non estis {.foan. vii, 37). »
Et bitis (Luc. vi,21).» Et
econtrario « Vae vobis qui ri-
:

moliora grana eligere debetis,

ad potiora quia detis.quia plorabitis {Joan. xvi, 20). Lacrymis pec-
praecepta animus est semper intendendus. cata lavit Maria. Petrus post peccatum aranre fla-
Est aiia virtus coIumbarum,quae multum imitan-
vit,et meruitveniam lacrymae secundo loco lavant
;
da est. Nutrit enim alienos pjllos, In hoc virtus
[peccataj past haplismum. Nec solum pro nobis,
misericordiae d^signatur, qua etiara alienos amare
sed el pro miseris proximis sunt lacrymae funden-
praecipitur, dum dicitur: « Omni praesto te tribue ^ dae. Cum Chrislus non haberet quod [pro
se] fleret,
[f. pelenti te d,i] {Luc. vi, 30). » Quod et alibi : pro Lazaio flevit « Infremuit enlm in se,et lacry-
:

« Estole misoricordes. sicutet Pater vester miseri-

matus est {.foan. xi, 3).» Jesus flevitpro Jerusalem.
cors est{ibid. 36). » Ct alibi a 3i dili-iiis eos qui :
Si ergo pro omnibus doluit Dominus,quare aliis
vos diligunl, quam mercedem habebilis ?
{MaHh. non compatimini? Quare vos ipsos non plangitis?
v,46).» Ergo aiieni suntdiligendi propter
Uominum. ut ait Propheta « Lavabo per singulas noctes lec-
:

Et parentes sunt diligendi, sed propter

utililalem tum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo
[ipsorumj sunt amandi, quia qui dicit: «
inimicos vestros {ibid. 44), » dixit eliam
Diiigjte {Psal. VI, 7). » —
«Sacrificium Deospiritus contri-
« :
Honora bulatus.Corconlritum et humiliHtum Ueus non de-
(39) Idem asserit Hiidebertus in Sermone nrimo
in finem temporum, seu, ut esplicat. in diem ju-
do Ascensione, et in Theologo Tractatu.
cap. 20 dicii.qao delrudentur in ignem seternum, qui, ut
dum in ulroque aerem caliginosum daRmonibusdi-
ait Christus ipse, paratus est diabolo
cit assignatura pro carcere, ubi et angelis
detinentur usque ejus.
615 VKN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 6i6
epicies {Psal. l, 19) i Noctes vocal peccata le- ; ^ 5111 legali asperilati praBferens, ait : « Non acces-
clum, conscienliam, in qua requiescit borao, si sistis ad caliginem ct vocein verborum, quam qui
bona esl si raaiu est, crucialur. Lectus requies
; uudierunt, excusaverunt se, ne fieret eis verbum.
sanis est, et labor aej^ris. Non enim portabant quod dicebalur ; ideoque di- I
Sequllur ultima virtus. In foraminibus pelrae, vel cebiint Moysi : Loquere tu nobis, et audiemus:
in cavernis maceriaj nidificat. Petra Christus est, non loqualur nobis Dominus, ne forte moriamur
supraquam Ecclesia debet nidificare. Nii valel aii- enim ad litteram
(Hebr. xii, 18). » Sicut exterriti I
cui bene operari, si sibi, nou gratias Dei ascribat, sunt, audila voce Doiuini loquenlis in angelo, non
id 511 est, si in se glorietur.ei non in Doniino. valentes perferre vocem angeli prae timore, ila se-
c< Bonum quippeestconfidere in Dotuino,quam con- veritatem legis experti, omnes etiam majores et
humine (Psul. cxvii, 8). » Itaque qui salu-
fidcre in perfecli stupefacli sunl, quia ibi erat praeceplum
tem habemus per mediatorem, graliasagamus me- et manciatum sine adjulrice gralia ibi erat cogiii- ;

diatori, cujus sanguineis vulneribus redempti su- tio peccali.sed non condumptio per eam cognosce- ;

mus. Foramina pelrae suiit vulnera Christi, unde bat homo morbum suum, sed ex ea non habebat
sanguis profluit,pretium redernptionis nostraj. Ca- remedium. Unde Apostolus « Lex subintravit ut :

verna est latus apertum, unde sacramenta nostrae r» abundaret deliclum (fiom. v, 28). » Vetustas eniai
Balutis,scilicet, sanguis et aqua exierunt ; alterum Utterae, si desit novitas spiritus, reos homines po-

ad redempliotiem, alterum ad regenerationem. In tius lacit cognilione peccati, quam liberet a pec-
omnibus his,fratreschari3simi,imitemur columbam. cato. Unde Salomon : « Qui apponit scientiam ap-
Sic nos in templo columbam offeraraus. Quod fa- ponit et dolorem {Eccle. i, 18). Non quod lex ipsa
ctum est figuraliter anliquo tempore, modo spiri- malum sit, sed quia mandatum bonum habettan-
tualiter impleamus.Sequaiuurvesligia beatae Mariae tum in lilter» demonslrante, non in spiritu adju-
Virginis, quae se talem exhihuit in mente, qualis vante. De ipsa tanjen lege, id est de Sinai Dominus
erat in prssenlalione figurae.Rogemus beatissiinam venit, quia non solum Salvatoris adventum prifeo-
Reginam, quae muudi est med.cina, et cceli porta, niali tesliraonio aununtiavit, inquiens : « Prophe-
spes miserorum, consolatio peecatorum,ut Filium tara suscitabit vobis Dorainns de fratribus veslria
quem hodie prajsentavit in lemplo, faciatnobispla- sicut me,ipsura audietis {Deut. xviii, 15) ; sed eliara
cabilem, et tribuat nobis illam pacem quam senex pluribus signis ac sacramenlis Chrislura venturum
bealus inlellexit, cum ait: « Nunc dimittis servum praesignavit, atque in sui sufficientiaquodaramodo
tuum, Domine, secundum verbum tuum pace ad datorem gratiae direxit
in cum enim sit virtus ;

{Luc. 11,29), » utmereamur videre salutare Dei, de peccati, quae non jubtificat impium, jubens quod
p
quo ait idera Et « viderunt oculi mei salutare
: sine gratia impleri non valet, satis indical homini
tuum {ibid., 30). » Duminuin nostrura Jesum Chri- suam inQrmitatem,uleanotaqueeratgraliam justi-
stum, qui vivit et regnat Deus per omnia saecula ficantem. Cum ergo languidum nequit de praevari-
saeculorum. Amen. catione convictura [^uppl. sanare], inittil eura ad
LVII. justificantem Ghristum, atque ita perhibet testimo-
IN FESTO PURTICATIGNld BEATiE MARliE SERMO SE- nium Domino dum jubendo et minando,
Salvutori,
CUNDUS (40). et neminera justificando etjuvaodo inducat gratiam
« Dominus de Sinai venit, et de Seir ortus est Christi, et non aliter hominerajustificari [/". indicat

« Dobis. Apparuil de monte Pharan, et cum eo gratiaChrisliindigere]. (41)RecleergodicilurDorai-

« sanctorum millia. In dextera ejus ignea lex nus de Sina venisse, id est de lege, quia etiara le-
{Dedl. xxxiii, 2). » galia sacramenta suscipere non recusavit,ut vetu-
AmanlissimusDei famulus Moyses,qui cum Deo statera lilterae finiens, spiritus novilatem in lucem
facie ad faciem loqui tanquam homo cum amico produceret. Kcce enim celebrata Doraini Circum-
suo meruit, hujus solemnitatis mysteriura spiriiu sione die octavo,secundum rilum legis,ejusdem Na-
revelanle inlt'lligens,quasi inquodaraverboruma^ni- tivitatis die quadraj;esimo,oblatu3 esta parenlibus

gmate nobis denuntiavit, dicens Dominus de Sina ^ cum : hostiis in templum, sicut evangelica refert le
etc. Sina interpretalur mundaium vel lentalio, ctio : « Postquam, inquit,irapleti sunt dies purga-

Seir, hispidus, vel pilosus, Pharan, frugifer. Per tionis ejus, » scilicet Mariae,vel Christi,« secundum
Sina igitur lex Mosaica ;
per Seir, prophetia ;
per legemMoysi,tuleruntillumin Jerusalera,utsisterent
Pharan Evangelium significatur. In lege quidem eura Doraino,et ut darenthostiam, secundumquod
vox verborura erat, qua lentati sunt a Domino dictum est in Ifge Domini, parturturura, aut duos
iilii Israel. Ipsi enim qui prius dixerant: « Om- 513 pullos columbarum {Luc. n, 21). » Scriptum
nia quaecunque dixerit nobis Dominus, faciemus erat in lege, ut raulier, quie suscepto semine, raa-
et audiemus, » vocera vcrborura in Sina audientes, scolum peperissel, ab ingressu templi perqnadra-
pcrterriti sunt, non valentes portare quod diceba- ginla dies abslineret, postea vero ad templura ve-
tur. Unde Apostolus evangelicam suavitatem niens, filium cum hostiis offerebat {Levit. m, 1).

(48) E Sangerman.
(41) Optime bic per lotum explicatur quomodo uova lex veteri successit.
 ;

617 SERMONES DE SANCTIS. - IN PURIPIGATIONE B. MARI^. 618

Onerebat aulem agnum, si poteral, simul et turlu- A Moysi : » Coeli caligabunl rore (Deut.xxxiu, 28); ,.

rem, el columbam. Qui vero non sufliciebal agnum quid in rore calor, id est in doclrina prophelaruni
olTerre, cJuos lurturea aul duos pulios columbarum caligo esl, ei cura dc caligiae hujus roris.id est de
oflerobal. Chrislus .^rgo qui non venit lej;era solvere, Seir, ex prophelico vaticinioorlus esl nobis Domi-
sed iinplere, siculoolavo die voluit circumcidi, ila nus.quia perhibuerunt prophelae lesliraonium Domi-
et qualragesimc die in templum cum hostiis voluit no, id prcenuiiliando quod Christi impleviladver.lus,
olTcrri, non pro sua, matris necessitaie, sed pro
vel praenunliaverunt nobis Christum, « qui faclus est
noslra ulililale, quia noc maler, nec lilius hostiis nobis sipientia a Deo, et juslilia, et sanctiticalio,
purgari inJi!,'ebal. Sicutergo ad baplismum Joannis et redemplio {lCor i, 30). » Denunliaverunl quo-
.

venit, non ut inde reierrel, sed ut nohis conferret; que hujus solemnilalis sacramentum, scilicet re-
non ul sibi proficerel, sed ul nobis consulerel : ila prtesenlationem Domini intemplo, non lanquara in
cum hostiis prsiseritatus in
lemplum, vilam nostram a^nigmale, sed evideali atque expressa allestalione,
inlormavil. Humililatis enim simul el paupertalis sicut Malachias, per quein Deus Paler de lumine ac
formam nobis proponens, non divitum, sed paupe- lucerna, id esl de verbo ejus praecone, id est Chrislo
rum hostiam pro se ofTerri voluit, sciiicel par tur- Joanne,
el ait : « Ecce ego miito angelum meum, et
turunr), aul duos pullos columbarum, in figura
no- g praeparabit viara anle faciem meam'', el slali.n 've-
slri. enim summi Regis, 'dives, Deus apud
Filius
niel ad lemplum sanclum suum Dominalor quem
Deum Palrem, per quera omnia facta sunl, de pau- vo3 quaerilis, el Angelus leslamenli quem vos vul-
peribus pareniibus [nalus], el humililaiis documen- lis (Ma/ac/t. 111,-1). » Facies Patris Filius esf, quia
lum, et saeculi conlemplum per omnia docuil. Pro imago prima simililudo est, el pri-
Patris Filius esl,
eo ergo consuPe ulr,->que avis oblala est, scilicel
maaequalilns unde ipse ail « Qui videt me, viJet
; :

turtur el columba, ut conversalionis nostrae speciem, et Palrem meum {Joan. xiv, 9). » Ante hanc
ergo
modumque insinunret. Turlur enim, quas perdilo faciem, id esl ante oslcns'onera Filii, misit Domi-
sodali, alium non qua;ril, casiilaicm significal. Co- nus angelum praeparare viam faciei, id est Joanuera
lumba signilicat simplicilalem, quiacasla el
simplex Bapiislam.qui dicilur angelus, non nalurae socie-
debet esse justorum convorsaiio, ut gralum [sacrifi- tale, ut quidam anlumaverunt, sed officii parti-
cium ofTerant Deo. llle enim columbam ofTerl, qui cipalione. Angeius enira Graece dicilur nuntius.
innocentiara cuslodit usque in finem, ut nec sibi, Bene ergo Joannes angelus dicilur, qui non solura
nec aliis noceat. Turturem offertqui curam carnis Christura praenunliavit, dicens « Veniel fortior me :

in desidcriis non facit ; et quia ulraque avis gomi- post me, cujus non sum dignus corrigiara calcea-
T
turahabel
"""" pro
»"" cantu, "^i'o laui^cMusa
^"'«•". merito lacrymosa compunciio
compunclio menli solvere {Marc. i, 7), » sed etiam p>-»seatera
menii pi-^sentera
signibcaiur. 8uni et duo genera compunctionis, pro ^ oslendit,
dicens: « Ecce Agnus Dei, ecce qui lollii
rnguo scihcet superiori el inferiori, dum vel ma-
•
peccala mundi {]oan. i, 29). » Et ilerura « Medius :

lorura recolentes supplicia, timemus; vel desiderio vestrum slelil, quem vos nescilis {ibid. 26) » Unde
coeleslium fervenles, de dilatione gemimus. Ideoque cl.am consequenter dicilur : . Ei slalim veniet ad
duo pulli ofTerri jubentur,
unus in holoc.usium, templum suum Dominator quem vos quaeritis (J/a-
quantoamore inflammamur; alter pro
ccB'eslium lac. m, 1).» JVIodico enira tempore prscucurril
peccato, cum de malis perpctratis gemimus. Haud
sponsus paranymphus paululum praecessit vox Ver- ;
ergo sine causa, sine ratione celebris mysterii, vo-
bum, id esl Joannes Christum. Joannes enim est
luii Dominus venire de Sma, id est
de lege, dequa vox Verbi clamantis in deserlo « Parate viam Do- :

multipliciter eum veiiisse supra assignatum esl mini, reclas facite semilas ejus {Marc. i, 3 ). » Qui
quiaeum venturum lex pra^dixit verbo, praefigura- slatim venil ad templum Dominator quem vos desi-
vil sacramenlo, suique imbecillilale, homines ad deratis, scilicet Chrislus Salvator, qui esl omniura
eum misii, qui legalia in se suspiciens, legemira- 615Greator; qui
hodieraa die prajsentatus
sicut
plevil, vitamque nostram liguris myslicis insiituit.
esi in lemplo sancto, secundum legem, ila quolidie
De Seir quoque ortusest nobis, id est de prophetia, ad templum spiriiuale, de quoait Aposlolus : « Tera.
quie recte per 514 Seir inlelligitur, qui hispidus D plum enira Dei sanctum esl,
quod estis vos (/ Cor
vel pilosus interpretatur, quia prophetce
delinquen- in, 16), » spiritualiler venit, dando graliam, vel
tem populum aspcra increpalione redarguebanl,
el augendo, qui fidelibus suis ait t Ecce ego vobis- :

quaj ventura eranl, quasi in ffinigmale

praedicebant. cum sum usque ad consummafionem s.-eculi (Maith.
Sacramenta enim Christi et Ecclesiae sub velamine
xxviii, 10). » Et alibi : « Ubi duo vel tres congre-
denuntiubant, secunilum illud » Tenebrosa [supp. :
gati fuerintinnomine meo, ibi sura ego in medio
aqua] in nubibus «eris {Psul. xvii,
12), » id esl ob- eorum {Matlh. xviii, 20).» Expurgemus ergo lem-
scura doctrina in prophclis. Et ilerum «
Operuil :
plum mentis nosti<fi, ubi venieulera Dominatorem
mootes umbra .ju^ (P.v«/.
lxxix. ii), » i,i est pro- noslrum recipiamus. Praeparcnus viam Domino,
phelas, doolores Veteris Tesiamenli
prius luce do- pocnilendo, creJeudo, prava abjiciendo, el faciaraus
clrinaj illuminalos, lexil caligo
et obscuritas, quia reclas semilas ejus, operaudo bonum ad oranes,
nubibus figurarum,atquo integumentorum
verborura et hoc pro aeternis, el noa pro terreais, ut mauns
eranl involula vaticinia eorum,
secundum illud io sancla exttolamus, et non ad lerrena curvemus;
Patrol. CLXXI.
20
 :

019 VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPISG. 020

quia lcviinte Moyse inanus super lapidem ailjuloiii, A 'cm poleslatem mafrnam, el terra illurainata esl a

vinceh.a Amaiecii populus Uei, cum vero depoiiebat, tjloria ejus, et exclara=ivil in forliludine, dicens

vincebiiur (Exod. xvii, H). Levemus ergocorcJu no- Cecidit Babylon magna (Afoc. xviii, 1). » Hic esl
stra cum manibus ad Uorninum in ccelum, etsupe- Angelus utriusque teslamenli aclor [/. auctor], qui
rabimus Amalech, id estdjEinones, san{.'iiiiiem mor- do a-qualitate cl ii.visibililale paiern» niajeslalis de-

tis nosira^ siiienles. Paremus nos ipsos

templum, el scendit, seipsum exinanieuJo assumpiione servilis

domum homino, ne nobis dicatur quod pcr Aggaeum formae. Verumtamen poteslalem iiiagnam, quara
prophetam Dominus improperat delinquenli populo. Pairiapqiialem habi-bat, nonadimenl [f. non amisit]

Populus isledicil « Nondum venil tempus domus

: in tcrra, id esl Ecclesia, qua?, receplo semiue, fa-

Domini aedificandae (Agg. i,G) » Et f]uod eis Domi- ;

cit fruclum Iricesimum, sex^gesimum, cenlesimum.
nus comminalur per eumdem, dicens ; « Kespexisli Illuminala esl, pulsis leiiebris viliorum el ignoran-

al ampiius, et ecce factum esl miiius, el inlulislis

lia', agloria ejus, id est a doclrina ejus, el gralia,
exemplo. Hic cst enim homiaus ille,quem Isaias
in domum, et cxsufllisli illud, quam ob causam
di- et

Dominus, quia domus mea doserla est, el vos vidil sedentem, el regnautem, non modo in omnibus,
cit
(ibid. 9). » sed eliara super se exallalum et elevalum, scilicel ia
feslinastis unusquisque in doraum suam
quam graviler per- g angelis, in quibus sedet, et per quos judiciasua de-
Allendile, fralres, diligenler
celluntur a Domino, qui domura suara deserlam fa
cernil, quimullo celsiores sunl horainibus, super eos
elevali eminentia Et plena eral doinns
ciunt, feslinanles io proprias domos. Dornos suas
dij,'nil.iiis.

ffidilicant, qui tumore meniis inflUi, de suis

meriiis ejus, id esl Ecclesia. Hdec esl domus quam sapiens
raulier aidilicat, insipiens dissipat a raajestale ejus,
praesumnnt, graliam abjicienles, per quod liunl alie-
ni a domo Dei desereniur enim a Deo mens el con,
:
id est lumine graliae ejus. Ipse enim esl lux vera

scientia eurum, ul jam non templum Dei, non ora- quae illuminal omnein honiinem venientem in hunc
lionis domus, sed spelunca laironum nomiaetur;
raundum ; de qua Simeon ille senex ail : « l.umen
ad revelalionem gentium, et gluriarn plebis luae
ubi non habel locum Doininator Ooihiiuis, qui per
Isaiam ail : Ad qucm respiciam, nisi ad pauper-
« Isr.iel (Luc. ii, 32). » Simeon ille homo juslU!. et ti-

c.nlrituni spirilu, ei lremen'em st-rmones moralus, qui cupiens videre diem Doiiiini, « respoa-
culum, el

meos [Isa. lxvi, I ), » llumilia enim respicil Deiis, sum acceporal a Spirilu saneto noa visurura se mor-

buiniiibus habita! alta v.-ro de longe cciguo- tem, nisi viderel Christum Domini (ibid. 26). » Ve-
et iii :

superbus, quos videl per noliliam, sed

scil, id esl
niensilaque in templum in spiriiu, promisium acce-
plurus, vidil quod desiderabal, accepit eura in ulnas
non rcspicit per gruliara. Superbi igilur el arro-
gantes, qui [illam] non raeruerunt, ad amplius re-
suas, alque porlavil quera amabat, dicens Nuno : «

magnis mirabilibus super

'-'
scilicel visoRederaptore) diraittis servum tuum, Do-
spiciunt, ambulanles in et
mine (ibid. 29), » ad raorlem carnis, quem, ut le vi-
se sed Deo exsufdanle, rainus fii illud, et quia sibi
;

derera, retinebas in vita el hoc secundum verbum

teraerarie spoponderunl, miaime assequunlur. Ga- ;

veamus igitur ne inslar lalium, domum Dci de- luum (ibid.), id esl, promissionera tuara, diraitlis ul
serlam faciamus in nobis, coQlrislantes Spirilum non videara raortem perpcluam, quia video vilam
veri templi, aelernara. « In pace ergo diraillis, quia viderunl oculi
sanclum Dei, qui lanquao: inhabitator

516 ab Apostolo contrislari diciiur,cum ob fcedi- mei salutare luura, quod parasli anle faciem omnium
populoruin, lumen ad reveialionem gentium (ibid.
talem conscienliaj atque operis nostri, a nobis rece-
32). » Ecce Angelus consilii, id esl Christus, el
dit. Scd adorneraus Ihalamum menlis
corlinis pia-
sanctorura acluum, co- salutare est et luraen : ipse enira Dominus sal-
rura cogilalionum etpalliis
ul gloriticent Patrera vans, el lux illuminans. Hoc lumen grandaevus ille
ram horainibus refulgentium,
[noslrum] qui in raenlis noslrae
coelis est, ut io 617 Siraeon in uluis suis gestavil. Unde hanc
consuetudinera sancli Patres sanxerunl, ut [ad]
cubiculo, laaquara in decoredomus, et in loco ha-
manibus deporlel hodiernam luraen
bilationis glori* Dei, raansionem faciat Dominator
feslivilalera

sancla Ecclesia (42), in cera illud verum lumen

Dominus, et Angelusmag.ii consibi, de quo Joannes
ail: « Vidi Angelumdeseeridenlerade ccelo, habcn-
D siguiUcans « quod paravil Deus ad revelationem

delationera peranli- batur. Id etiam innuil rilus quo olim Romae cele-
(/(2) Cereoruin in inanibus
brabalur haec supplicalio, ad quarn ipsi suramipon-
quam Inis-e plurii.us liueret probare, quod hic in-
banc lilici's, canlinales el prajl.ili, adeoque clerus el pO'
seril llildi berlus, qui s.-ecuIo Uiidecimo degens,
pulus, noiinisi nu.iis pedibus proceiiebant. Non effu-
jam a Palribus suncilnm fuisse asserit, durn ejus
gil hic nuiJipebalis riius nostrum Marteiiium, qui
mysierium expiicat. Haec porro piocessio, quaai
jusiiuianus irii; erator, non in Ecclesia priraus, ul eum in traclatu De divinis ofTiciis, cap. 15, ubi
opinati suni, sed primum Consianlinopoli agil de festo Purilicalionis Beatae Mariae, ex Ordine
quidam
fieri decrevil, licel nonnihil habeat pii illius gaudii
Romano, Cencio auotore, cap. 2. el ex Jacobo Gae-
taiio, cap. 78, referl el prol)at. Idem educi poteste
quo bealus senex Simeon in sacris pueti Jesu am-
rilu quo oliin in insigni Ecclesia Arelaieosi cele-
plexit.us alfi-cuis e>i, lamcn jicenilenlinlis aliiiuate-
nus fuisse vde ur. Hnic eniin luis, seu mi.rialilatis,
brabatur ha^c processio. E ponlilicali enim eju^^dem
quae Urbein vastabal, sedaadae causa, celebrari de- Ecclesiae anui circiler 500, manuscriplo, liquet
crevil pius ille imperalor ; quae gralia a Deo solis
quod in illa, exceplis duobus pueris sericis cappis
humilis pcenilenliaj oporibus impelrari pos.se vide- indutis, anle crucem praecedentibus, totus clcrus,et
 :

621 SEUMONES DE SANGTIS. - IN PUilIFlGA.TlONMi; B. MARI^. 622

genlium, ei ad gloriam plcbis suae Israel, » id esl ut A coQlremiscens, admiraiur, dicens « Quis est isle :

revelelur caecis oculis genliiium ille Spiriius Do- Rex gloriae?» {Psal. xxiii, 8.)
minici adveiilus ereclor, el uL Israel glorielur suum Haec i'.'ilur omnia peregit dominalor Dominus,
excipiens promissurn el desiilenium. Nos igilur qui de Sina venii, el de Seir orlus est
nobis, de
juslum Simeoacm imilanles, suscipiamus lumen de monle Pharan apparuit, quia Pharan inlerpretatur
lumiiie, el port.raus in ulnis, in duobus scillcet
frugifer recte per monlem Pharan evangelicae
;

brachiis chnrilalis, diligenles scilioet Deum propter doctrina; gralia inlelligilur, quara in monle
Dorai-
se, el proximum propter Deuin, ul quod vir ille nus discipulis tradidit, quando aperiens os suum
sanclus el limoralus in signo fecil, et in figura tanquam Ihesaurura desiderabilem, quasi puleum
operatus est, et nos eliara in spirilu impieamus. aquarum viventium, quasi paradisum omnium po-
Porlemus manibus fidei e'. charilatis candelam, morumait:« Beati pauperes spirilu, e\c. (Mnltfi.
lumen scilieel in cera, id est verbum in carne, Bene
V. 3). » in monte tradiia est tam excellens
Deum ia homine, qui in simpiicilale suae divinila- doctrina, quae allimdinera juslitiae, eminenliain
tis, in forma Dei lumen esl, habitu vero [humano] gratiae, consummalionem gloria; continet ; ubi est
lucerna esl, vel candela, scilicet lumen in lesta, spiritus vivificans, non liltera occidens, unde ia
sive in oera, id esl in servili forma, secunduni cordibus fidelium multipliciter fructificet. Hoo esl
g
illud Lucerna pedibus meis verbum tuum, et
: ((
iilud verbum, de quo per Isai;«ra
Dominus ait
lumen semitis meis {Psal. cxxiii, 105). » Gera ad- « Verburn meum quod egredietur de ore raeo, non
molo igne lucem gonerat, el tenebras fugat, ita et erit vacuum, sed prosperabilur, ijuia per illud ia
humana nnlura Verbo Dei unila, qui esl ignis con- egrediemini,el in pace deducemini {Isa. lv,
laetitia,
sumens :
o Deus eniin nosler {Deul. iv, 24), » utait 11). »Ex boi; 519 igilur verbo veritatis, lanquam
Apcsloius : « Ignis consumeus est {llebr.xii, 23), » (ie monie Pharan apparuil Dominus, qui eis in
caecitalia noslrae et viliorum lenei^ras ac
fug;ivii, legeelin propheli^ velalusfuil. In Evangelio eium
veree lumen cordibus nostris infudit.
cogniiionis est revelaius, qui in majestate cum Moyses el Elia
Uiide: « Exorium est in tenebris liimen rectis apparens in monte, tribus discipulis gloriara suae
corde {Psal.cx], A). » Ad hoc enim ortus est Cbri- el nostrae resurreclionis osteudit. Ipse eliam cce-
slus, qui esl lumen verum, ut tenebras amoveat,
et nantibus discipulis in nube hicida elevalus esl in
reclos Hoc igitur lumen levatis
[gressus] facial. ccelum, secundum illud Habacuc « Elevatus
esl :

manibus geslemus, quia non venit lucerna ut po- sol in coelum, et luna stelii in ordine
{flabac. iii,
nalur sub modio, sed super candelabrum, ut luceat H). » Ex his apparel quae in evidentibus el mira-
omnibus qui in domo sunt. Repleamus templum bilibus indiciis in Evangelio revclata est gloria
Do-
sedf^nlis super thronum, nos qui sub eo
sumus '-' mini, quae evacuavil gloriam vullus Moysi, ut
Apo-
virtutibus, operibus, cxemplis, iniraculis, ul omnia slolus ait :
" Nam
quae claruit in Moyso, nunc cla-
qujB intra iios suni, benedicaut sedenti super 518 rificata propter excellenlem gloriam {// Cor. iii,
solium excelsurn ; el qui eruMi|iunt ad ojus laudes, 18), « id est in com|.aratione cxci-llenlis glori«,
provocent alios, ut in noltis et in aliis faciamus quae est in Novo TeslHmemo, uld pure et perspicue
domum labernaculi admirabiiis, quod utique ex eo videtur gloria Dei, ubi ascemleiis super occasura
possumus, quia domus Kcclesiae plena est a ma- Domini, nomenhabere cognoscilur. I)e monle
vere
jeslaie ejus, et « lerra illuininala esl a ^jloria angeli igilur Pharan non immerifo apftaruis^e dicilur,
et
exclamaniis ia lortiludiue Cecidil Babylon {Apoc.
:
cumeo sanclorum millia, quia propala;a per Evan-
xviii,!), »q'jia in viitule sua civilalcm couCusionis gelium verilate,conforlaius esl principalus aposlolo-
everlit, quando inlravit in domum forlis, id est rum, et semen Abrahs muliiplicalum est sicul
diaboli, quem non sua virlus, sed peccala nostra stellae cccli et sicut arena maris. Tot enim lurbae
fortem fecerunt; et alligavit eum, compescendo a populorum per angustam porlara intraverunl,Evan-
seduclione fideiium, diripuit vasa ejus, quia quos geliijaclo semine, ut eorum numerositalem et
ille iuiquus possidebat, eos relrorsum conversos
facililatem Isaias admirans, in spirilu dic.il «
sibiadjunxil,ut qui prius erant vasa iuiquitatis,
Nun- :

filii
D quid parluriet lerra in die una, aul parielur
irse,
gens
filii difTidimtiaj, facti sunt vasa jusliti;e in san- tota, siraulque parturivit et peperit
Sion (ilios suos
clilicalionem vitas, (iliigratiae, filii Dei. Mutala sunt
noiniiia, quia vari.ila sunl merita,
{ha. Lxvi, 8). » Cum eo ergo sanclorum millia,
secundum illud : scilicol, multitudo innumerabilis. Unde Daniel
«Necmemor ero nomiuum eorum per labia mea
:

« Millia niillium ministrabant ei, et decics centena

{Psal. XV, 4). » Sed quis hoc fecil ? Eominus forlis millia assislebant ei {Oan. vii 10). » El per Isaiara
et potens in praelio, quem princeps mun.ti hujus Dominus ad priraitivam Ecclesiara ail : « Adhuc

ipse archiepiscopus cum assislentibus

sibi minislris tur. Ipse landem color violaceus, qnem ad
niHjoribus, laiieis lantuin capi.is
indui
hanc
jubebanlur proce>sionem adhibei generaliier Ecclesia. et quo
qu.is non.iisi re^Tessum in (.osl
ecclesiam (lepono- inaxime lempore Q'iaiir,!gesim.e uliiur, innuit in
baiil, ul archiepiscopus
poniiticalibus, cfeleri pre- spinlu coinpuiictiouis et
liosioribus ad majorem missam pcE.iiientiffl hauc pruces-
veslibus indueren- sionera peragendam esse.
6^3 VEN. HTLDERERTI CENOMAN. EPISO. 624

dicent in auribustuis, filiisaterililatis IU8B angustus A. meos inraonles [Psal.cxx, 1), » in unutn lamea
esl lucus niihi, fac spaiium niibi, ul liabilem, el inlendenles, « uiide veninl auxilium nobis [ibid). »
dicis in corJe luo ; Quis genuil mibi islos ? Ego Ad hurc vero specialiler leval oculos Prophela,
stenlis et non pariens, Iraiismigrala, elcapliva: dicns : « Ad le levavi oculos meos, qui habilas in
Et isios quis enulrivil ? Ego desliluta et sola El isti :
ca;lis {Psal. cxxii, monte varie opi-
1). » De islo

ubi cranl ? (/srt.xi.ix, 20). His verbis miratur Ec- nati sunl multi alii putanles hunc esse Eliam,
;

clesia, quae anle slerilitalis subjacebal opprobrio, alii vero Jcremiam, aut unum ex prophelis. Sed
quomodo el lara cito, el talesetiol genuit, qui ap- Petrus hunc veraciler conlessus esl esse Filiura
paruerunlcum Domino. Dei. Non est igilur iste ul alii raonles, in quibus
In cujus dextera ignea lex, qui de Sina venit, ot est spiritus ad mensuram. In nullo enim, sicul
de Seir orlus est nobis, el in dextera ejus ignealex. in islo, habilavit pleniludo divinilatis corpora-
Habet ipse dexleram et sinistram. Dextera, spiri- liler. Recle ergo dicilur isle mons allus nimis,
lualia sunt el lerrena [/. £Blerna] bona sinislra, ; quia in Redarguens igilur Da-
coelis habilat.
temporalia. Unde in Canlicis sponsa ait « Laeva : vid varios errores de islo monle, erranles in-
ejussub capile meo, el dexiera illius amplexabiiur crepat, dicens « Ul quid sus-picamini montes
:

me [Canl. viii, 3). » El alibi : « In dcxiera ejus, j^521 alios esse [5it/?.prajter] hunc monlem, » in quo
anni vilae ; in sinistra, diviliee el honor {Prov. iii, beneplacilum esl Deo habiiare in eo ?» (PiaLLXvii,
15): » sed mulli baec allernanl, ponenles dexterara 17. Ad hunc autem monlem ascendere quoquo mo-
j

pro sinistra, et sinislram pro dextera, ut illi qui do poleriinus, si mauus noslras non ad terrena
dixerunl Bealus populus cui haec sunl. In sinislra
: opera deprimamus, sed cum Moyseerigamus ad coe-
ergo lex mortis, lex carnis, lex membrorum ;
in lum ;quod quidein aliler non valemus, nisi ipsas
dextera, lex spiritus, lex vitae, 520 lcx nativitatis. manus elevenl Hur el Aaron.id esl Ghrislus perSpi-
In sinisira staluenlur haedi peccalores, et reprobi rilum sanctum. Per Hur enim inlelligilur Spirilus
in discrimine futuri judicii. In dextera, oves et sanclus, quia Ilur inlerpretalur, ignis; per Aaron,
agni, id esl simplices el boni, qui secundum pro- Chrislus, qui dicilur, habilaculum fortitudinis. Si

positum vocali sunl sancti, in qua sicui Deum sine ergo vuliis ad monlera isium ascendere, « ponite
fine laudabunl, id esl cum toto corde amabunt. corda vestra super vias vestras, » sicul dicit pro-

In qua nos sedere faciat misericors Deus. .

Amen. pheta [Agg.i,!). Ascendite montem, porlate ligna,
LVIII. (pdificate domum {ibid.8). Viarum aliae sunt a qui-
INFESTO puRiFicATiOMS BEAT^ MARiiE SERMo bus dcclinamus, aliae ad quas imus, aliae per quas
TERTiu8(43). imus. Dicit enim Prophela : « Cogitavi vias meas,
« Adduxil me Domlnus in lerram Israel, el di- C gi converli pedes meos in lcslimonia tua {Psal.

« misii. me super monlera excelsum nimis, super cxviii).» Viae a quibus declinamus, peccata sunl,
« quem erat quasi aedilicium civitalis vergentis ad yiae scilicet perversae, quae a sinislris sunl. Ulenim
« auslrum, et introduxit me iliuc : et ecce vir cujus ait Salomon : « Vise perversae sunl, quae a sinislris

« eral species, quas* species aeris et funiculus sunl {Prov.\-v,21). » Vias ad quas imus viae justi-

« liueus in manu ejus,el calamusmensura^ in manu liassunt, quae a dexteris sunl, quas novil Domiuus.
« ejus stabalaulem in porta(£zec/i.xL,2). »
: Viae per quas imus,sunl viae innocenliae. Prius esl
Sicul non satialur oculus visu, nec auris auditu, ul dimittatus roala, ul sic perveniamus ad jusliliie

sic animus nosler saliari non potesl adrairans in- operationera. nde dicWur Declina a malo, et, fac
\] :

vestigabiles divilias sapienliw Dei, el sacramenla bonum {Psal. xwvi, ii). Si ergo volumus ad mon-
iacrustabilia myslerii abscondit ab aeternis lera tem islura ascenderc, per octo tanlumgradus ascen-
poribus, quae Dominus per prophetas suos, licet dendum est, quos Dominas in Evangelio dislinxit, jl

occulle, aliquibus lamen sacramenlis cxpressil.

dicens « Beali pauperes spiritu beali mitts; beali : ,

Hiiic esl quod Fiiius Huminis, propheta videlicel qui lugenl; beaii misericordes; beali mundo corde;
Ezi'chiel, m
montem duciiur e.xrelsum nimis, super 1,^.^11 p.icilici; beati qui esuriunl elsiliuiil justiiidin;

quem erai quasi aedificium civiluti-,eic. Beneducius D beali qui perseculionem paliuntur propter jusiitiana
quidem diciiur in iiiontem, ad quem per se non (/tfof/i.v.S), » qu;e dicilur oclava virlus.

valebat acciuiere, quia nemo venil ad Filium, nisi Hisergo gradibus ad montein excelsum nimis
Prtler traxeril ad eum {Joan. vi). Nam mons iste hscendere pohsumus; sed iion,ni!-i porlcmus lignum,
lam altus cl excelsus nimis, lapillus esl parvulus^ de quo domus Domini sive civilas aelilicelur. Iloc

qui de monte abscissus sine manibus, crevit in lignum est crux Chrisli, cujus laliludinem et longi-
niontem magnum, ei occupavii superficlem terrae. ludmem, profundum el sublimilalem imitari debe-
Hic eslmons |nysitus in veriice iiiontiiim. Solus mus. Laliluiliiiem, ia ampliiudine charilaiis, ut sic-

i^le mons e>t, fuiurum exspeciauius

a quo iioIms ui ipse in cruce po^iilus.pro inimicis oravit, dicens;
auxillium.Sunl euim mulii monles ad quos levamus « P.iter, igiiosce illis, quia nesciuni quid laciunt
oculos, dicentes cura Prophela « Levavi oculos :
(Luc.xxiii, 34); » ila nos quoque ipsum imilando,

(43) E Sangerraanensi,
 625 SEUMONES DE SANGTIS. - JN PURIFICATIONE B. MAHI^. 626
[proximnm] .iilijjamus. Omnis enim ejus aclio nostra A poleslatis, quam, licet injusle, super omnps exer
fuil inslilulio. Lonjiiluilinem vero in lon^^anitriilale cebal. IWc cuju
e.si species, guasi species xris et ca-
charilalis, ut usque ad moriem Deum cxlolocorde, lamus mensurx in manu cjus ; poleslas scilicel, qua
el velul nos, proximos dili},'amus. Sublimilatem ve- suis electis de sua immensa gratia,dona mensurata
ro, ut in speomniiun quae agimus, sola ccelestia 533 largitur, congrue dividens spolia speciei do-
niediiemur. Profundum vero, ut super Christi fun- mus.
damenUim.oninebonum noslrum ccnsliluamus.Ipse Stabat autem in porta. Qui slal in porla, parlirn
enim est fundamentum rjuod nemo mulaie poiesl. videtur, pariim non videlur : sic Christus visus est
Hoc er^o lignum oporlel nos porlare, si volumus ex humanitate, invisibilis manens ex divinilale. Iq
ascendere istum nionLem, ei aedilicare laberiiaculura ciijus rei signiiicalionem constiluit hsec Ecclesia,
Doinino, juxlaquod Moysi in moiilemonslralum esl.
ut in praesenli solemnilate pueri hujus et suin ma-
Ad simililudinem enini 522 hiijus monlis agendum tris purificationem cereis luiriinibus repraesentat.
est volenlibus asdificare domum Dnmino, ulad ejus
In cera enim, quae videtur, humanitas; in igne, qui
similitudinem patiamur. Ait enimDuminus :«Si quis naturae invisibilis esl, inlelligiturdivinilas. In porta
vull venire posl me, abnegel semelipsum, el lolial
ergo slabat civitatis vergentis ad austrum. Hfec porla
crucem suam, et sequalur me {Matth. xvi,24). » Sic beala Virgo Maria est,
fi qu^ vergil, scilicel, respicit
ergo per lignum islud poterimus in montemascen- ducit ad auslrum, ubi
et sciiii;el plenum esl ju^liliae
dere, super quem esl aidilicium quasi civilalis, id lumen; ad graliara scilicet Spiritus sancli. Maec
est Ecclesiae, quae non dicilur civitas, sed quasi ci- p(-rla, sicul ait Prophi'ta, semper eril clausa, et vir
vilas.Hipc est « Jerusalem quae eedificatur ut civi- non Iransibit per eairi, quia virgo lull aiiie parlum,
tas {Psal. cLxxxi, 3). » Ut civilas, diiil D.ivid, sicul
virgo in pirtu, virgo jiosl parlutn. Per hanc ergo
Ezechiel quasi civilalis adilicium, quia non est ci-
;
porlam Christus inlravit, quae viTgit ad austrum.
vitas Ecclesia, sed civitali similis, sicul nec domus Unde : Per parlum secreliorem,
\f.
piT porlam su-
est, licel dicatur domus. Dicilur enim Ecdesia, et periorerri], quae respicii ad aquiioMeiti, percujus por-
domus, et civilas; sed civilas propler mullitudinem viam vidit
lae proplieta Ezechiel vetiieiites scx vi-
vocalorum ;domus vero pro parvo niimero eleclorum ros, et uniuscujusque vas inleritus in raanu ejus,
« Parva est civilas isla, et {lauci in eaviri, sirul di- vir quoque unus veslitus lineis, et alramenlariurn
xit Salomon, conlra quam venil Rexmagnus, et val- scriploris ad renes ejus, el dixit Dominus ad eum :

lavit eam, exstruxitque muniliones per gyrum, et « Transi per mediam civilatem, el signa Thau super
peifecla est obsidio. Invenlusque est ia ea vir pau-
iVontes gementium el dolenliuri {Ezech. u, 2) .>

per et sap.ens, el liberaviteam per sapientiam suam

^ sex isti viri sunt quilibel homines. Senarius enim
(Ecc/t. IX, •14). » Rex ille mognus, qui ad obsidio- esl numerus universiLalis et izeneralitalis,
quia sex
nem venit parvulae civilatis, diabolus esl, tiui se diebus omnia operalus Deus, sepiimo requie-
est
magnum el forlem [JHClat], quem non suae vires, vit. Ili viri ergo descendentes per poriam superio-
sed noslra peccala forlem fecerunl. Iste cum suis rem, id est anliqriorem, sire priorem, scilicel per
principibus et innumerabili iniquorum viliorum
el Evam, quae respicit aii aquilonetn, uiidefXardescunt
mulUtudino impugnavit Ecclesiam. Principes intel- mali, id esl qui conseniiuni diabolo, habent singuli
ligas majora viiia, afTecliones illas videlicel,
quas vas inlerilus inmanu sua, q«ia ab ea purla tra\e-
melaphorice prosequitur Joel prophela, dicen? : runl singuli, unde sunl di^^ni morle. Sed vir qui in
" Ri!sidumn orucae comedii bruchus, rcsiduum bru-
medio eorum slotii, Christus sciliccl, de quo : « Me-
chi come iii locusta, residuuin locuslae voravit ru- dius vestruin stelit queiti vos nescilis {Jonn.
26),» i,
bigo {Joet. » llaec sunl vitia qualuor
I, /t).
summis liberavii islos sex viros per rnysierium liiiPraeTbau,
virlulibus adversaiilia, et cum istis veniunt replilia, id est per passionem crucis suae. Hic vir vesiitus
quorum non numerus, ad expugnalionem parvae
est
eral lineis, et speciem ii-ris habebai. Idem significa-
civilatis; sed invenilur in ea vir quidem, sed fortis
tur per aes el linea vestimenla, scilicel bumanitalis,
el pauper, dequo prophela : « Aspexi, et intravii qua Verbuin indutum est, sed secundum diversos
vir; consideravi, nec fuil qui H
occurreret {Isa. lix, slalus ; lineis enimdicitur indutus fuisse anle pas
1b). » 1'orlis esl iste vir. Alligavil enim fortem, el sionem 524 propter immunilaletn peccati, et labo-
vasaejus diripuil; et pauper, quia cum dives esset ros passionis. iEiis aulem speciem dicilur habuisse
apud Deum, pro nobis egenus et pauper
factus esl, pergloriam immortalitalis ; nullum enim metallum
[ila] ot non haborel eliam
ubi capul reclinarel. Gura aere durabilius est, et Christus mortuus, imo resur-
pro nobis hodie in teitiplum oblalus
esl, uoluil pro gens, inm non morilur. llic aulem secundum vocem
so nisipuuporuin oblaiionom olTcrri, par [scilicot sibi a Domino Patre faclam signat Thau suoer vul-
tiMiurum.aul duos pullos coluiribarum.
Fuil clian tus lantum dolenlium et lugcnliuin alios autem ;
sapions, quia sapi.niia fundavil
torram, olslabilivit omnes malulino generalis rosurrootio occidel, so-
in
coelos prudenlia sua. Ilic
pauper Iiberavii civiialem, cunduin illud Prophelffi: « lu malulino inlerliciebam
"011 per polenliam; non
eiiim violonler opprossil omnes peccalores terrae {Psal. c, 8). » Airamenta-
d«abolum, sed per sapienUam,
quia dum oum ausus rium scriploris ad renes ejus. Rones in corpore lir-
CBt aggredi, in quem nihil juris habuil, perdidit id
miores parles, et retro sunt quasi sequenles faciem
627 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 628

praecedenipm. Sic sancti perfectiores Christum suam A rum, tamen cum Isaia aliquil dicere possumus in
faciem imiliinlur {/.sequunlur], non prfficeduni, ne hunc moduin « Data esl ei gloria Libaiii, decor Car-
:

illiid audiant quod Petro diclum esl « Vade retio, :

meii ei Saron {Isa. xxxv, 2). Salva pace prophetn»,
Salanas, non enim sapis quae Dei sunt {Matili. xvi, addamus aliquid Quod enim pr;enualia-
vt;rl)is ejus.

23). » Spquunlur ergo oranes sancli Chrislum, non vil implendum, nos desinicmus implelum. Dicimus
prsecedunt conlumaciler, et ideo Salvaloris renes ergo : Data esl ei hodie gloria Lihaui, decor carmeli
non irralionHbiliter dicunlur. Ad istos renes atra- el Ad litteram Libanus, Carmelus el Saron
Saron.
mcntarium scriptoris csl, quia isti sunl lugentes et montes sunt, qui pro sui commodilate, lum in pa-
gementes, quoruin fronles insijtuivit Chrislus lil- scuis, lum in arburibus, tum in feris in sacra Scri-

tera Thau, et per quos fideles caeieros eodem signo plura saepe commendalur. In li;iura tamen excel-
di^cernit ab aliis, quos omnes iran^ieas vir iste per lentia? virtulum, quap in sanclls es( ; hic aulem ad
medium civiialis, vir ille qui el in porta steteral. designalionem triplicis coronae Irahi poleiit, qiiae

dispersit de ipsa civilate Domini omnes operantes bealifi Virgini, reposita dum essol in terris, hodie
iniquilales. Calamus etiam in rnanu ipsius est, idest reddila esl ei in coelis. Tria enim habuit beala Virgo,
Spinlus sanctus, qui scribit el diclal preemia san- quffi singula sicul digna sunl admiratione, ila el sin-

clorum non visa, incognila el inaudila, secundum p gulari rctribulione. Fuil enim Vir^o, Mater, [supp.
illud scilicel : « Quod nec oculus vidit, nec auris au- el Maler] Dei. Magnum quidem est et laudabile
divit, nec io cor hominis ascendit, quan praeparavil fuisse virginem, sed raajus per omnem modura, et
Deus diligenlibus se (/. Cor. ii, t). » Quod nobis mirabilius ia virgioitate fuisse fecundam, et posl
ipse praesiare dignelur qui vivit el regnat in saecula evacuationera uteri, uterura habere sigillalum. Ma-
sieculorum. Amen. gnura est el ineffabile fuisse matrera Dei. In raemo-
LIX. ria horum Irium, sapienlia Graecorura instituit, ut

IN FESTO ASSUMPTIOMS BEATiE MARI^, ET DE LACDl- imaginem depin-

in iconiis bealae Virginis, quas ad

BUS EJUS, SEBMO PRIMUS (44). git superscriptio triumnominum ponerelur in hunc

Pulvis sum ego et cinis, qui lo juor vobis. Propter- raodum Virgo Dei Miler. Tamen apud eos una di-
:

ea erubesco el vereor vobis loqui verbum Dei. Eru- cl io T/<eo^;cos, sed apud nos duse. Quia ergo Virgo
besco, inquym, quia conversalio veslra in ccelis fuit, data esl ei gloria Libani; quia Maler, datus

625 est ; ego auterii tanquam jumentum computrui esl ei decor Carmeli; quia Ma*er Dei, dalus est ei

in slercoribus meis. Vereor autem, ne forte a me decor Saron. Libanus candidulio inlerpretalur ; di-

homine rnulo et eling:ji fragranliam sermonis expe- stat 526 aulem inler candorera el candidalionem
talis, qui lol ei tolies evenlilatos nudistis sermnnes. quantura inler genus el speciera. Candor enim pro-
Magis autem vereor ne mihi dicatur a Domino ;
prie dicitur albedo vcl naluraliler |/. naiura creala
« Qiiare lu cnarras juslilias meas, el assumis testa- rei caiiilidae manens. Dum res manel, ut in nive el

iiieniuni meum per os tuum ? [Psal. xlix. 16.) « Ve- lilio, vel eliam accideutaliter advenieus, vel exarli-

runtamen quia saepenumero pulchrura hominem de- ficio. Candidalio vero proprie dicilur solus candor

pinsit piclor frsdus, sub specie vobis loquar, quia nalivus manens. Noraine autem candidalionis in-
et

forte cedet vobis ad sapientiam, cumad insipientiam leliigimus candorem nalionis, id estnalivitalisaeter-
raihi. Tu aulem, Domine S ibaolh, aperi os meum, ul nae. Per candorem ergo el candidalioenni, pnrilas

impleas illud. Porro soleinnitas praesens de laude carnis noslrae designalur. Sed est quipdam puriias

bealaj Mariae Virginis ofiert nobis maleriam loquen- carnis nostrae posl lapsum, ourn quis corruptae carni

di ; cujus laudera indicibilem licet explanare non quasi debilum vectigal exsolvens, post ampiexus

sufTiciam, etiamsi linguis hominum loquar et angelo- etiam legitimos carnem suara frenare et continere

(4^) Ex ms. Andegav. —

Probabile est IlildebPr- roinus laraen solemniter id acrereiur, et, ul ferunt
tuni hunc sermoncm habuisse non sinipliciter ad eadem acia, uno tanfum dujdice ei thure dd lau/cs
populuin, sed ad viros eximia pielaie insigniores, canonici uterentur. Quein rilum nun legiiur HiMe-
quorinn, ul ail, conversalio eral in ccelis ; quales berlus. v.iriis fursan el lam aiiversis ecclesiae suas
erani monarchi Cluni censes.subsancloHugonecum D onerlbus obslaniit'U«, ira •
uiasse. Id enimageiiduin
ii.so dt'g(*nles, et quibus coiani saepius ex ejus iinpe- leliiiuil, et loile sua?ii succrs->uri suu Guid»ni,cum
no cuiicionaliaiur, el qu', ul h c as-serit, lui tH lolies ad Turoiieii>em seiiern inuisiatus esl. Hic vcrc, ut
everitilalos ab e<» auilieiuni scrmones, etin quorum eailem Gesta refirunl Omnihus canonicis astanlibus^
:

comparalione, Hildcberlus se pulverem ei cinerem etassensum praebentibus, in suo LOnsittuii capnlulo,

humiliter profllcbalur. Ex hoc autem sermone liquet
primo, ip^um crt^.didisse assumplionera bealae Ma-
riae in ccelum in corpore el anima, quam hic probare
conalur. Secundo, Eccit^siam alia quam nunc ora-
tiont; propria usam fuisse. Terlio, jam lunc lanlam
erga bealis^imaiii Virginem viguisse reverenliam el
di'.viiiior;em, ui audito ejus numine, jxdcles genua ier-
rx afftfjerivi. Mirum taineii cstquod ipso illMeberto
{idepiNctipaiuin Ceiiomaneiisem promolo, liccl
cjus Ecclesia fesliim Assuni(>lionis celebraretur,
lcsiainur antiqua Gesta episcoporum Cenomanen-
siura, a noslro Mabillonio, to.III Anaieclorum edita,
Assumptionem bealce Marix quu\ ab antiquo usque
nd sun tempora, apudnos minus quum deberrt sole-
mniler colebatur, eodemmodo, eodemque honore, sed
majori amodo' celebrcri quo fotemnilus Saiicti Gcr-
vasn oestivalis in rostra scrvatur ecclcsia, El oclavas
Assumptionis, sicut festum Sancti Laurenlii. Conces-
silgue td"m pontitex de censu, proprio unde duplices
fi"ri el tk'isvalealprxpnrari in eadem Axsumptione
in ad Nocturnos. P>rro de fesli hujus iiistiiiiliuiie cou-
iil sule quae de iila erudiie nolavil nosler Mirtenius,
Iracialu Ue divii is onieiis, nuper edit. cao 33, ii l,
25, quae hic brevilalis causa non repelimus.
j
6S9 SEIIMOISES DEl SANGTIS. — IN ASSUMPTIONE B. MjLRl^. 630
instiluil, el puritatem carnis quam polluil, (Jeinccps A ab omni culpa et pcena.Esl ilaque integra circumci-
observare.El h.TC purilns merilocontinenlia dicilur, quod el diio Carmeli non
sio in ulro(iuo sahbalisnio,

quia rrena quiE Crtrrii laxavoral, corilinere labjral. indccenier cxpriiiiunt, qiKirum allcr in qu(j Nahal
E3I alii puriias quasi naluralis el manens cum in- slulius haliilavii, luil in incdio Juda;ae ; aller vcro,
te{?iilal(i carnis, quam (|ui habct iienelicio aslatis, in qun llehal aliarc Dcrnino aedilicivil, ei ijjnem de
8emp(;r scrvat incoluincin henelicio virlulis. subliini habuil in fiiiibu-; Israel.Ad huiic eniin mo-
El hjec proprie dioiiur viiginitas, quasi viror gc- duin sabbalisrnus aniinae,cliani iiunc in melioiern-
nilus.Hanc verodislinclionem sacra nobis Scriptura poris hujus.id esl in seplima aetale.qtiffi nunc agi-
insinuai; comparal enim virginiiatem lilio, cujus tur, dalur spiritibus bealorurn. Corporis vero sahba-
candor nalivilalis manens conlinentiam
est ;
vero tismumin liiie saeculorum exspeciamus. Hodie aulem
coinparat bysso. Byssus enim de lerra viridi et gra- beata Virgo, etanimaj beatiludincm et glorificaiio-
miuei coloris oriiur, sed cruda siccalur, tundilur, nem corporis esi adepta, quod ne cui veniatindu-
coquitur,lorquetur,et magno iongoque excercitioad bium auclorilatihus aslruamus. Ilodierna clamat
colorcm candidnrn perducilur. Byssinie enim sunl oraiio: !Sec Inmen mortis nexibus dejTimt poiuit.eio.
justilicaliones s inctorum.Qui enim lapsi sunt prius, Eaindem oliam ad itivitntionem angelorum in ascea-
Don proprie jiisli, sed juslilicali; non proprie san- g sione Domihi dicenlium : « Quis esl isle qui ascen-
cti, sed sanctilicati dicuniur. Dala est ergo beatae dit de Edom ? elc. (Isai.LWu, i.) » Fuil eli^^m pro-
Viri;iiii non gloria cainloris, sed candidalionis, id phelice praedicla de ascensu Virginis : « Quae est ista
esl vir^jiniiatis. Sane gloii,i virginum, quanlum ex quae asceridit velul aurora coruscans, pulchra ut
diversis locis sacraj Scriplurae conjicimus, in Iribus Iuna, electa ut sol? (CanL vi, 9.) » Non solet in
esl, quibusquasi quibusdam prgerogavitis interalios Scriplura pulchritudo solis et lunae nisi corporibus
illuslraniur.Nec ideo dicimus, quin gloria virginum 528 proprie aptari. Inde etiam scriptum est : Fe-
reliquorum quasi cxcellcns sii ct excelsa. Quidam cundae virginiscoelum amplecliiur praesenlia [/.prae-
eniin conji.gali praeferuiiiur viiginibus ctiain gloiia seiitiHni], cum m-.ter me. ve. [/".maler mi'diiloris
el merilo, scd quia in virj.'iiie minoris [/". majori.s] veiai]. Ki iilud : « Eicvatus esl sol, el luna slctil i.i
esl ^loriffi, quia (|uasi triijm|ihi [suni] iiisi .niii, pr;c- ordiiie suo (H ibac.iu U).» Illud aulem Davidicum
dic.iitur sihgulariier. Vir^^inil.us ncmpc Irudus (luoinodo implehilur: « Adducenlur regi virgines
cenlcsimus assignatur, Caulicuin eliam novuiii soiae posl eain {Psal. xliv, 15), •>si usque ad coiiimunera
virgiiics dicuntur decantare. Poslremo sequuntur adduclionem resurrectionem] dilala esl adduci
[/. .'

Agnum quocunque ierit, virgines enim 527 sunt. Quando auleni prius adducentur, nisi hodie, inve-
In iritius itaque est excellonlia virginum; in mani- nire non possumus. Adhuc probabili inductione
pulorum numero, in canlico novo, in iiinere cum C exempli idipsum probari potest : vir et uxor duo
*K""^' sunt in carne una ; expressius autem raaleret filius

Tres siquidem bonae lerrae frnctus annumerat "oa sunt caro. Sane sunt sancti Palres, qui Spiritu
Veritas in Evangelio juxla numerum salvandorum, sanclo diclanle decreta pronvulgarunl, jus in conju-
tricesimuin in Job, sexagesimum in N(3e, cenlesi- gibus [sanxerunt, quod si aller deserens saeculura
mum in Daniel.Cur aulem superior Virgini ascriba- adhjereat Deo, alter non remaneat in saeculo. Uuius
lur, non nejjligenduin est inquirere, quiaad «cien- ^nim carncs lam violenter distrahi jus non esse vi-
dum est utile. Sccundum Gomputum Bedaj nai'ira- ^um csl eis. Sic el in caeteris videri debel, si pars
lem, ornnes numeri inlra ccnlum inveiiiunlur in allcra caruis virgiiicaj sil iii ccelo, el jiars allora
laeva, quorum quciulibel quando velis designare ne- reddalur solo; parti all;'ri dalnm sil non videre
cessehabes,inlaevadigitumprocalculoponerc.Sivero corruptionem, altera solvatur in cincrein. Sicut
ceutuin numerabis, eldeinceps delaeva transibis ad enim beala Virgo a malcdiclione mulicris, cui di-
dexleram. Ilaque fruclus Iricesimus et sexagesimus clum est : « In dolore paries {Geru iii, 16), » facla
sunt sinislrae, centesinius [vero] dexter*, et sic fru- ^st immunis.quia pepcrit sine dolore, sic el a com-
cluin dextrae habeut virgines. Laeva in nobis natura- f"""' '*''''' ^^ mulieris maledictione, cui dijtum est:
liler tardaesl, et non est omnibus [/".oneribus]
apia D ^'* cinerem ibis, facta esl immunis. Undeet ab an-
ferendis, imo ad suscipiendas plagas et percussio- g^lo beiicdicta esse dicilur, quia a priinordiali male-
nes, curn imminenl, naluraliter aliis corporis parti- *l'clo liborala est. El sic decor Carmeli, id esl inte-
bds anleponiiur, lanquamaptior ictibus suscipiendis K'"* circumcisionis, datus cst bodie Virgini.
el suslinendis. Dexlra v«ro agilior, el ideo
magis Nihilominus etiam el decor Saron. Saron sonat
apta loribus inferendis. Dexlrae ergo non immerilo pn'«ct>iiMS. Est itaque decor Saron, decor principa-
coihparalurvirginum stalus, habilior scilicet ad ser tuum, id esl angclorum. Non enim adjunda est an-
vicndum Deo; Iffivaj vero sialus reliquarum, ponde- decore suo cxaliaia esl hodie supor
gelis, sed in
rosior scilicol ud mcrendum. choros angelorum.tanquam confidens Filio.Sienim
Sequilur de decore Carmeli el Saron. Carmelus Salomon malri ad se venienti pro petiiioae Adonis,
inlerprolalur, veraa>6«mcmo; autom
dicilur vera, Ihionum sibi collaieralem siravit, probabilius esl
id csl iiilegra, et haec csl ciicumcisio oclaviB quam [Chrislumjmalrera staluisse ad dexteram secundum
exspoctamus, [cum] circuracidelur spirilus et caro « Aslilit Hegina a dextris luis {Psal. xliv,
illud :
031 VEN. HILDEBERTI GENOMAN. EPISC. 632
^O). » El sioul in die AsceriBionis Domini ; « Pixil A nostig?. inlerioris porla cst Deus Pater, dicente
Doniinus Dotniiio meo, Stuie a di^xlris meis (Psal. [Filio : ] « Ego exivi a Prttic, el vtui in mundum
cix,l). »El ilind haiae inipletuin esl : « Siabil ju- [Joan.xy\, 28),- » unde Psalniisla: « A summo coelo
venis cum vipKine {Isa. lxii, 5). » Nec fruslra con- egressio ejus {Psal. xviii, 7).» Exlerioris porla fuit
suevit Ecclesia intercessionem beatae Virginis ade- beata Virgo, perquamin noslram Deus human;itus
cluosius caeieris implorare, ila quod audiio ejusno- ingressus est civilatem, de qua ipse ait « Noa : i

mine jrenua lerrae aflrij;al,imo pro nomiiiis reveren- potesl abscoiidi 530 civiias supra montem posila '

mare confrai^osum sonanl voia populorum.

lia.quasi {MuUh.\,ift), » cujus fundamenla in moniibus san-
Quod quare fial, quia in alio sermone diclum est, ctis, quarairnpetus fluminis Spiritus sancli laetilicat.
hic praelerimus. Proslernemur ergo sin.uli, prosler- Haec esl saiicla Ecclesia, civilas Kegis magni,el haec
nemur universi ad pedes beatae Virginis, quae hodie respicitad orienlem. Omnes qui ex complexu, non
facla esl spiendidior aslris, celsior angelis, ul ejus sineconcupiscenliagravidanlur,etsi in lucempartus
inlercessione videamus matrem cura prole, Filiura suos elleranl, tamen quia saccum, el meritum sacci
et Palrem, qui esl benedictus in saecula.Amen. secum ipsitrahunt, caligine peccati fuliginantur, et
5«9 LX. sedenl in tenebris el regione umbrae morlis.Solus
IN FESTO ASSUMPTIONIS mXTJE MABIjE, ET DE LAUDl* g Filius Virginis sic edilus est in lucem, ut
non solura
BUS EJUS, SURMO SECUNDUS (45). sitipselux,»edillurainetomnemhominemvenieniem
« Converli me ad viam porlae sanctuarii exterio- in hunc mundum.
« ris, qucD respiciebal ad orienlem, el eral clausa, Et hcec clausa erat, licel de integritale Virginis
« el dixil Dominus ad me : Porta haec clausa eril, nulli veniat iu dubium, tamen ul certum iiat, el
« elnon aperietur, el vir non Iransibil per eara, cetro cerlius, auctoritatem Domini in assertionem
« quoniam Dominus Deus Israel ingressus esl per subdil prophela, dicens: El dixit Dominus ad me :
« eam, eritque clausa principi. Princeps ipse sede- Porta licec clausa erit, vir non inlrabit per eam. Id
« bil in ea, ul comedal panem coram Doraino est quod terlio inculcalur. Sane vir hic accipilur,
« {E%ech.xu\,i). » non pro sexu, se pro conjuge, ut aliquid expressius
Suslinel hic Ezechiel personam gencris hunnani, inlimetur, quasi diceret, nec etiam vir ejus, id est .

de lacu miseriae, el de luio fascis evadere cupientis; Joseph, cognoscel eam.Congrue aulem clausa lertio
ac si dicerel : Ego exlorris.a palria bealiludinis, et memoratur, quia et anle partum, et in partu, el
dojeclus in hac convalle pluralionis, per oranes relro post parluiu fuisse Virgo non dubitatur. Sejuilur:
ffilates oculos circumferens, quaesivi viam salutis,et El erit clausa principi;
illi nimirum, de quo Domi-

non inveni. Non poLuit me liberare ccelum, non nus ail:« Nunc princeps hujus mundi ejicictur
lerra,non niundus, cum omni supelleolili sua, non *^ foras {./oan. xxii, 31). » Et iteruin : « Veuit enim
homo.Omnes eniin sumus coafllicli el coaegrotantes. princeps hujusniundi, et iii meiion habe" quidquam
[El non reperi ullum]qui [non] potius meum asper- (Joaw. XIV, 10). » Verum sicut per id [quod] dicium
ncLur, quam relevel defeclum. Sed landem converli est : Non transibit vir per eam, notatur intngrilas
me ad viam portoe [Sanctuarii] cxterioris, ad parlura carnis, iia per id quod dicitur Non aperielur prin- :

beatae Virginis. Porro nemo sapiens sane ignorat civi, notatur iotegritas inenlis, cum omnein malae

Dortiinum Jesum ex duabus,et in duabus naturis suggeslionis concensum eliminavit a mente. Quud
esse. Divina nalura sancluarium inlerius est. Hanc vero supra [addilur:] Princeps sedebit in ea, de
[sup/).intuentur] qui sunt intus, angelos loquor, et praenominato principe non esl inlelligendum. Qui
spirilus bealorum, quijainin patria,jam in palatio, enim nec inlrare permiititur, quomodo in ea sedere
imo'jara in cubiculo quiescunt, torrenle voiuptatis prohibelur [/". perhibelur] ? Hic autem ille csl de
suae eos potanle. Humana [supp. natura] sanclua- quo dicilur : Et vocabiiur nomcn ejus, Admirabilis,
riamest exterius, quia Ecclesiim mililantem, quae Dei Filius,Princeps pacis. Sessio quidem pro humi-
adhuc in sole h.ibellabernaculum suum, [supp.Chn- lilate ponitur, ut ibi.-«Tu cognovisii spssionem
stus], relicil parlicipalione corporis etsanguinis sui. nieam, el resurreciionem meam (Psa/. cxxxviii, 1). »
Vel poliiis illa sancluarium habuil interius, quia D Et ilerurn : « Surgile poslquam sederilis, qui man-
lalel i-ta; exterius, quia palel. Trinitalem persona- duciitis panem doloris (Pia/. cxxvi, 8), » id est post
riira nempe in uiiilate esseiitiae non videt, sed iri- humilitalem, exalialionem sperare. Non modica
nitatem substaniiarum in personie, et scimus et quidein fuit Verbi humiliatio, formaj servilis assum-
loquimur, el explicamus. Veniens enira Deus ad nos ptio.
novam fecit super terrara trinilatera, scilicel tcm- Sequilur : Utcomedat panem coram Domino. Ipse
poralem,quae Tiinitati aelcrnae tanquam e contrario siquidem ait r « Meus cibus est ul faciam voiunta-
responderet. Sanctuarium itaque inierius esl Ver- lem Palris mei {Joan.w.Zk). «Obedicns crgo Palri,
bum in principio apud Palrem.portansomnia verbo reconciliavit nos f)eo. In hunc modura comedil
virlutis suse. Sanctuarium exterius Verbum caro panem coram Domino, voluniale ejus nobis resli-
faclum in lempore.purgalionem faciens infirmitatis tuensliberlatem.Ecceaudistis haecexposila departu

(45) Ex Andegavensi.
 633 SERMONES DE SANCTIS. — IN ASSUMPTIONE B. MARI.E. 634
Virf,'inis, de intogrilate ejusdem, de fructu noslrae A Irahenies longam restem. H<bc est via lata quae
s;ilutis. Possunt lamen ha^c eadem iiobis non inde- ducil ad morLem, cum per campos liceniiae debic-
cpnier aplari, qui leoi.ioni studio et sacrx Scnplurgs ch^mur, de quae dicitur : « Via illorum lenebraa el
531 operam dumus.Nos enim jam ex maxinia
(46) lubricum {Psal. xxxiv, 6). » Elilerum: « Via illo-
parle ligmenla poetarum, quin.nis loquacihus cam- rum scandalura ipsis [Psal. xlviii, 14). >• Haec vergil
paraulur, praelermisiinus. Praelerea navigHvimus ad aquilonem, ad illura scilicel qui ail : « Poaara
piilida sophislarum arfj;uraenta, qui Deo oilibiles sedera raeam in aquilone (ba. xiv, 13). » De quo
dicunlur. Valof('cimuspompot.is philosophorum opi- Salomon « Aquilo frigidus el durus
:
(Eccli. xi.in,
nionibus, qui dum adhuc essent apud nos, conuli 22), nomine tantum dexler, aquas
i)
ligans, id esl
sunl atloliere oculos super ccelos ;
quorum perilio- fluenla graliae congelans. Via verilatis esl charilas,
res, academicos loquor, confes^i sunt, veritatem de qua dicil Aposlolus : « Adhuc excellenliorem
tanquam in puteo abyssi lalere. Diraisimus linguam viam vobis demonstro (J Cor. xii,31). » Hkc vergit
magniloquam, sequenies linguam veriloquara. Quae- ad orientem, quia via haec est arcla via, quae ducit
sivimus enim sapienliara sed ecce noneral iii lerra
; ad vitam; contendendum est igiturinlrare percam.
suavilerloquentium, seu viventium. Audivimuseam Per hanc ad sacram Seripturam eundem est. Nec
in Ephrala, id esl in speculo, vel specula, id est n tamen dissimulare possumus [quin] per aliam viara
imagiae latenlera; sed ecce invenimus eara in cam- mulli incedamus. Quidara, iit mullura scientes,Hlios
pis siivae, iJ est in manifestalione el obscurilale excellant conlemniuil],
[f. alii ut laudentur, alii ul
Novi el Veleris Teslamenli. Unusquisque, inquam, lucrenlur, alii ul seipsos aedilicent, aliiuletiam
nosirum jam vere dicere polest : Converli me ad proximos. Sed audi quid super his dixit quidara :

viarn portse sanctuarii e.vlerior.is, quie respicit ad Velle scire ul sciaraur, superbia esl; velle scire ul
orienlem. Sicul duae sunt partes Ecclesiae, militans lucremur, simonia est velle scire ut aedificemur,
;

ellriumphans.illa in via, haec in palria, iia alia est prudenlia est ; velle scire ul aedificemus, charitas
saiictiludo illius, alia hujus. Sanctuariura ergo exle- Sacra
est. vero Scriptura non indecenter portic
rius, id esl sanclilas praesenlis Ecclesiae, quae adhuc coraparatur. Sunt enira quatuor in limen porta :

exlra est, justificatio esl per Qdera et opera bona. super quod transimus. Duo sunt limania hinc et
Ilujus porla esl sacra Scriplura, quae docet nos recte inde superposita. Supremus est limes, ulrique su-
cunversari in medio hujus pravae nalionis, per quam perliminari supernitens. Ad hunc modum quatuor
(juicunque ingredielur, el e^Tcdietur, [lascua inve- sunl in sacra Scriptura, [sicut] sunt quatuor pedes
ni(!t. Via hujus porlw est charitas, Homo quidem in mensa Domini, hi^toria, allegoria, moralilas,
in quadrivio hujus mundi positus, el quasiinumbi- anagoge. Hisloria limen esl, quia aliis subsleroilur,
li(3o lerrae slans, convertere [se] potesl
ad orienlem, quajquasi extribus lapidibus conslans,in Irihusopc-
aii occideQlem, ad austrum, ad aquilonera. ribus Dei continelur. Esl enim opus crealionis,opus
Quatuor enim sunt via? hominis, via infirmitatis, reconciliationis, opus confirraationis. Paler creavii,
via necessitati.>, via vanilatis, via verilatis. Via in- Filius rccunciliavit, Spirilus- sancius confirmavil,
huinaiice, via Adae; Jericho, via per quam
firiiiiialis
unumquodquein tempore 533 suo.De lemporecrea-
hoino in imaginem Dei, more fluentis aquse,
trar.sil
tionisscriplumest:» in principio creavil Deuscoelum
per successiones temporum transiens, donec in pul- ellerrara,etc. [Gen.\,\). » De tempore reconcilialionis
vcrem suura revorlatur : ba^c vergil adaustrum qui dicitur : « Dum venil pleniludo te .iporis.misilDeus
calidui est. Quodam eniin solare [/'.calore] vivimus, Filium suum (Gatat. iv. 4);« quandoscilicet roran-
quo exslincto, aliain viam in^r(;di necesse est, 532 libus coelis desuper, el nubibus pluenlibus Justum,
viam scilicel necessitatis. IJaec est via universse aperta estterra, et geriiiinavil Salvatorem. Ipse
carnis, per quara transit sfiiritus vaiens, el non re- est pax noslra, qui utraque
fecit unura (E/dies. ii,
diens. Ha3C vergil ad occasum. Via vcro vanitalis, -14), » pacificans in sanguine suo, quae in ccelo, el
est via in peccalis, quae apiius praecipilium quae in terra (Cotos.
dici Te.ipus codfirmalioiiis fu-
i).

potest, per quam ruimus desanguinc in sauguinem, turum esl, quando faciei Deus coelum novura et
D
(46) Ex his in hoc serraone verbis,
Ilildeberti tus, statura utipsumin coclumossuumponereanim'
duocoiijici nosse videniur. El (juidem pr^rao hunc advertit, cum circa sacram Eucbaiisliam proprios
illuin hubiiisse, sicut plures alios in haccollentione seiisus generali el orihodoxo Ecclesiae sensui piae-
relatos, dum Cluniaci cum muliis ejusdem inslituti
poDere ausus est, el suam haeresim lin^-ua magniio-
viris, leclioniet sacrae Scriplurae sludio daret ope- qua vaniloqua, suisque sophismatibus lidelium
et
rara, praelermissis jain, ul hic ait, ex maxima parle animis instillare conatus cst. Quod quidem in gra-
figmentis poelarum, quos ranis loquacibus compa- liam Hildeberli jiire notandum duximus, cujus circa
rai. Secundo, cum ail se pallida sophistarum
Deo sacrjim Eucharisliarn orthodoxam, ei a prava Bcren-
odibilium argumenla navigasse, et pomposis philo- garii opinione alienam semper fuisse senlenliam,
soptiorum opinioiiibus valefecisse, qui dum adhuc tdtejusel sermones, Iraclalus pecuiiares, el opu-
pssent a],ud nos, inquil, in prima persona, conali scula U^slanlur, et quem primum. Trnnsubtantia-
sunt oculossuper coelos altollere, nil obsiare vide- lionis verbo ab Eccie.sia deinde adoplaio, ct q::asi
tur quin id de Berengario inlelli^ratur, cujus anleaiD coQsecralo,constai usum fuisse. Decoujeciura noslra
humanioribus lilteris el philosophia, assiduus fuerat judicium sit penes lectorem.
auditor, et cujus magisterium abdicaverat Hildeber-
 \
63» VEN. HILDEBERTI CENOMAM. EPISG. 636 i

terrara novam, cl colligentur boni drt mcdio malo A. cunque enirn dederil desemine suo idolo Moiocb,
rum, quibus separalis, appurebil « Deus mirabilis morle morietur, el lapidabil eum populus lerrae
in sanclis suis {Psal. lxvii). » Adhucenim versanlur [Levil. XX, 2). » Si'men esl verbura Dei, idolum
amurca cum oleo, zizania cum trilico, acinum cum vero Moluch iliubi)lus esl, qui non vere, sed (|uasi
vino, piloa ciun Tempore reconciiiiilionis,
graiio. domiiiaturin rnundo. '^iui eigo verbum Dei pro ali- I

dicii Filius « Paier meus bucusque operatur, el

: quo cmolumenlo mundano vel addiscil, vel docet,
egooperor (/oa«. V, !7), » Tempore confirmalio- de semine suo dal idolo Moloch, et hic talis morle
(
nis, vere polui! dicere Spirilus sanclus, scilicel : animas morielur. Sicul enim an^ma vila esl corpo-
Paler hucusquc operatur, el ex hoc jam operor ego. ris, ita vita animfH Deus, quo discedeole, morietur

Cum scilicel faciel corpora noslra spirilualia, el anima. Non eiiim societas esl Deo cum idolo. An-
caro adhaeseril spirilui, et spirilus Deo. Moralilas guslus esi leclus, breve esi pallium, utrumqueope-
nimirum simililer quasi es Iribus lapidibus esl. la rirenon polesl; nec bene conveiiiunt, neo in una
Iribus enim iiiformanlur mores noslri. Est enira sede morantur mHJeslas Dei, el ai or inundi. Ami-
scbola disciplinas, schola nalurae, schola gralise. cus enim hiijus iuundi, inimicusDc- efTicilur. Durum
I
In prima discimus esse inferiores, in spcunda eslquod Doininus[jubp|], etdifTicilead iinplendum ;
i
pares, m leriia superiores ; hoc esl sub alio, cum p sed vobis diclum repulale : « Issachar asinus for-
alio, super alium, vel subesse, coesse, prseesse, lis, accubans iiiler lerminos (doctrinam scilicel
hoc esl discipuli, socii, magistri. lu prima sunl qui utriusque, Teslamenii), vi<lil requiem '^uod essel
prablalis bumililer subjiciunlur ; in secunda, qui boiia, el terrHm i]Uod oplirai, ei supposuit humerum
mores sociorum incomposilos paiieater lerre con- ad porlan(lum(Ge«, xlix, 12). » Vos ilaque, quia jain
sueverunt; in lerlia, qui subjedis verbo el opere eslis in via, quaerile el invenielis ; et quia jam ac-
sapienter praeesse noscanlur. El quamvis nalurali- cessistis ad portam, pulsale, et aperielur vobis.
ler prior sil schola nalurae, tamen juxta naluram Aperial autem nobis sensum ad inlelligendura Scri-
el hicae prior esl schola disciplinae; siquidem nu- pluras, qui iiperuil oculos cftfci nati Jesus Christus,
lura omnes homines gtiiiui' aequ lcs; se i quud alius Doniiiius ei Magisler nosler, qui esl Deus beuedi-
alii pra^pouilur, vel suf»poiiilur, a Domino Deo est, cius in sa'cula. Amen
a quo omnis poieslas esl, qui imposuil hoininessu- LXI.
per eapita ooslra. Porro bono, nec per superbiam IN FESTO ASSUMPTIONIS BEATiC MARIiE, ET DE LAUDI-
depravato, facli sunl homiaes aequalilalis impa- BIS Ejns, SERMO TERTltS (47).
lienles, contendentes iuvicem superiore.-) conslitui, « Egre^iimini, filiae Sion, el videte regem Salomo-
atque allerutrum supergredi ciipienles, invicetn « « nem in (liadeiuate quo corouavil eum mater sua. »
provocanles. El ideo primo ornnium morura inso- [Cavt. in, II).
ienlia domanda est, donec duris el divinis legibus 535 Qui tanlum verba seclatur, nihil inveniel,
cervicosa humilieiur voliintas. Sane terliam
attrila, tesle Salonione, el cuslos prudentiae inveniel bona,
scholam grati;e poli-simam nominamus, quae no- et « qui (orliler premil ubera ul lac ii veniat, ex-
raen, quod cst aliis commune, sibi vir.ctical spiri- primel butyru 'i {Prov. xxx, 33). » Verba ex quibus
tuale, quia 'psa deliciis affluil, el doctoribus [/". do- noslra alilur infantia, sunl duo Testamenla, qua)
tibus] charilalis, quia plerosque vides sub praece- forliter premimus, quando spiritualem intelligon-
ptorc quiele vivere, mulios eliain sine quereli in- liam salieniein ei iinpia^uaniem, in eis perscrula-
ter pares conversari 534, el bona meiJiocrilate mur. lioc ideo dicimus, (|uia proposila verba Ju-
contenlos; rarissiinos aiUiquos [/. aliosj, si a jugo daeos caroaliler sapienies ad Salomonera referre
(iisciplinae el socielalis absolvas, humililer et u ili- noviraus, sed nos meliorera in illo praesignatum

ler vides praeesse, qui sui obliviscantur, qui non Scriplurae auctoritate requiriraus. Sermo ergo dirio-
quaeraal quae sua sunl, qui non velinl dominari in rum [/". dirigilur ad filias Sion, id esl aaimasDeum
clero. Allesjoria esl aliud superliminare, quod simi- speculanles, ui egrediantur ad videndum regem Sa-
liter in Iribus consideratur, in sanclis scilicel trium lomonem. Exitus auiem duplex esl, malus el bonus.
lemporum anle legem, sub lege, subgraiia. Facla ^ Exiil Judas a veritate et periit. Unde egrediebatur
:

enim horum temporum mutua signilicatione, my- foras (48), etc. Exiit Diaa filia Jacob, ut viderel
slice sese figurant, sicul ejeciio poeniien lium in mulieres regionis, et delimita esl et corrupla eslab
capite Jejunii, significat ejeclionera primorura ho- Hdmor; dura enim anima ad saeculi voluntates
minum e paradiso, et csetera in hunc modum. Ana- [/. voluptales] et concupiscentias egredilur, diabolo
gog.i, quae superior lapis esl, lanquara unus et in" corrumpenda subslerniiur. Ecce malus exilus. Bo-
teger lapis esl; agil enira de Deo, el supercoelesli- nus aulem [estj, quo fiiii Israel exierunl de yEgypio
bus. Caeterura porta haec rcspicit ad Deum. « Qui- Moyse duce, imo Deo, ubi gravi serviiule prerae-

{M) Ex Andegav. —
Sermo isle magnara habet nensi vero ex Andegavensi.
; i>le
cum sermone sexto De incarnalione,
.•ifTi.iitatem ('i8) De Juda
sic aii, Joan. Evang. cap. xiii, x 30.
<]ui incipitper eadera verba Egredimini. Est la-: Cutn ergo accepissel ille bucellam, exivit continuo.
men sexio ilio; quod obser-
el alier, et prolixlor Erui autem nox. '

v.induin. Illeporro esl ex manuscripto Sangerma-

 :

837 SERMONES DE SANGTIS. - IN ASSUMPTIONE B. MAIII^. 6S8

banlur. Unde in terlia mansione, nubem, id esl A quieiem, quae non polesl esse quandiu lucla esl ju-
5piriius saiicii ducatiim accipiunl. Ajjraham etiam sto cum carne ; sed ibi placato ulelur regno, quod
Bxivil de lerra, et de cognaiione sua, ut haeredila- exspecl.int (iliae Sion, id esl animae Qdeles, gloriani
ein ob ineret, et sernea sicut slellas coeli. Plurima Domiiii speculantes. Vid-imus per speculum in aeni-
Jo lali exilu Scriplurarmn occurrunt lesliinonia. gmale, liliae per uraiiain adopiioiiis, ul spiriiualem
^Unde aulem exeundum sit Jereinias, oslenilit, di- sobolem gignanl Deo, « cujus ignis in Sion et ca- ;

ijens ; << Exi de medio Babylonis {Jer. l, 8). » Ba- minus in Jerusalem {Ua. xxxi, 91, » ubi resinat
Ijylon esl muadi confusio, quae habel principium, Sdlomon sed prius conculcala per Pcenitentiam, ;

inedium exiremum. IVima exiremiias esl cura

el lamcn Saiem per jusliliam, postea Jerusalem per
qua nasoiiiiur, id esl pcccalum oriL'iiiale allera, coronam, El pulchracollalio, ut Ire» visiones Iribus ;

sine qua non vivimus, id esl veiiiale medium cri- nominibus Salomonis, et Iribus stalibus civiinlis ;

ninale, curn quo rnale vivinius, iino vilam, id esl operenlur. Ilem bona connexio. Egrediuiilur liliae
Deum amillimus, quia ab eo recedere qui vifa est^ Sion videre regem Salomjnem, ul singulse siogulis
lonesseest Sine ip^o quippe non esl verum e«se. confera ilur, dicium e->l qui viderani, id esi filiae
ilnde « TMUsivi, et ecce non eral {Psal. xxxvi^
:
Sion, el quid, si egredianlur, et quem. Nunc
Ulique illi nielius eiat non cse quam sic
16). 1)
g autem restat in quo, el qui videndus s\i.Videte,m-
jsse. Exeamus ergo de medio Babylonis. Originale quam, in diafJem-ite, id esl incarnationem credile, el
ieccatum per bapt'smum evasimus in multis mi- ejus beneficiuin atlendiie.Caro Chrisli in divinaScri-
:

tiutis ofTendimns omnes criminalia saltem cavea- plura diversis exprimitur similitudinibus, modo
;

inus. El Zacharias ail : « 0, o fugite de terra Aqui- 537 per arcam, ubi manna el virga, et tabulae,
[axix^ [Zac.h. ii, 5), » id deTegno diaboli, qui
est quia in carne anima pate rnorum secreiorura
iTigidis, id est iniquis, dominatur. Non enim canta- conscia ; modo tabernaculum in quo militat
per
jlur canticum Domini in terraaliena. Etin Ganlicis :
« In sole posuii tabernaculum suum {Psal. xvni,
1« Si ignoras l'^, egredere, el abi posl vestigia gre- 6). » Ilera in nube
unde prophela « As endet
; :

guni luorum {Canl. i, 7), id e.st slultorum, el Dominus super uubem levem {ha. xn, 1). » Hic
jpasce haeilos tuos, id ept motus illicilos et immun- aulem per diadema quo mater sua Maria enm co-
los. Non imperat, sed ne egredienli contingat, ronavit. Et bene dicitur coronasse, quia non de '<

praedicil ; ignorans enim egredi, ad prava desideria arbore libidinis concepil, nec peccaio originali, si-
loncipieiida, 5:SG ei perficieada prolrahitur. Haec cut alis solenl, delurpavil euiu, ant dehoneslavit?
jst confusiode qua in Psdmo diciiur: « Ex Basan, sed iraniiculata, et intaela, el imraunis «b omni
d esl confu^ione, converlam {Psal. lxvh, 23), » in peccalo Sanclum sanctorum edidil, » munditia' flo-
)rofui)do mari existentes, in medio Bitiylonis. Pro- C ^^^^ omnium Redemptorem verilas enim de terra
jter hunc exilum oslendendum, exira portam pas- inculta orla esi, unde ergo flos cam()i, et liliura
5US esl Dominus. Ei nos egrciliamur ad eum extra convallium, id est humiliura coronavil, et quasi
castra. Isaac eliam egressus est ad nieditandum in circumdedit, .jo\la illud « Molier circuradabil vi- :

agro ccelesli, scilicet per coiilemplalura, incli- rum {Jer. non aliunde, sed ex sua muQ-
xxxi, 22), »
nata die, id est (jeccaii fervore. Sic egressi videro dissimi carnc raateriam ministrabit, sine manibus
poierimus regem Salomonera. compleclenliuni. Ecce porta Ezecbidlis in dorao
Triplex esl aulem ejus visio. Visus est in saBCulo, Domini « clausa, el vir non ingredielur per eara
yidebitur in judicio, terlio in re^-Mio. Prima, vi>io (l:^,ech. xLiv, 2). 1 Hic esl paais iu Levitico « clau-
,'rati£B ; secuiida, justiliae ; terlia [/. aildendum glo- sus [/. coctus] in ciibano {Levit. x.xu, 5). » id esl
ah omnibus bonis, a qua tolletur impius. In
riae]
panis vitae igne Spiritus smcli el opero coctus, in
prima Idida, id esl dilectus percarnem nobis siniui ulero virginali formalus. Haec caro etiam diadema,
f.
similis] faclus ; in secunda concionaior, id est quia causa victoriae ; nisi eniin [Verbuin] incarna-
n concione omnium ioculurus. Ii lertia, Srilomon rctur, [daemon] non a!.-grederelur ; sed diim [ipse]
jrinceps pacis, paslor verae pacis videlur hoc a no- in ea escain carnis quam videbal, appeliil, Iransfi-
Jis per tidem, in judicio per carnem, in regno per D xus esl aculeo divinitalis, quam non praevidil.
;peiii [f. specieiii]. Qui per fidem videbit, in con- Unde Dominus adJob: « Niinquidexlrahcre poteris
Mone judicii non timebit,in regnogaudcbit. « Beati hamo {Job xl, 20). » Leviaihan addita-
Leviathan
jacifici, iiuoniam ipsi Deum videbunt {Ma(lh.v,9). » mentum eorum dicitur, id csl hominura, quibus
Jaec visio tertia, vita aeterna est. Videns autemeura semel culpam praevaricationis intulit, et hanc tiuo-
egem, qui ab eo regi volunl, et ab ejus regiinine lidie usquead raortem pessimis suggestionibus ex-
li-icedere non praesumunt, dicenles « Dominus :
lendit, et commisil vitium sugscslionis, ut Irahe-
egit me, et nihil mihi deeril {Psal. xvr, 1); » quos ad consensum quam
ret deleclalionis, Dominus
pse regit in virga ferrea, id est iuflexibili juslitia, homo semine diaboli hamum fe-
exlraxii, quia de
it molibus carnis co iradicunl; el virlulum gradi- cii, assumendo corpus, in quo ille e>cam suara
lus lanquaro mansionibus proficiani, ut Salomonem, raorlem carnis appeleret sed erat
: ibi divinitas,
;Ui p^-r cum hic habent reconcilialionem, et mentis quae faciem raplorisperforaret.
ranquililatem, in futuro habituri omnimodani Sequilur : In die desponsationis sux. Duplex hic
G39 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 640
desponsalio accipitur, vei malris vel filii Salomonis, A 539 Ex superlicie verborum vel hislorise, Iria
sciiicet, iiclive vel passive. Miter in die coaeepiin- conimendaiitur in hac raiiliere. Virlus hospiuliia"
nis, id esl concepil, Oeo desponsala. Unde lis, opus viriutis, merces oper:s. Virtus hospilali-
scriptiim est in serinone quoilain ; « Desponsata sum lalis commendalur, cuin eum secum seiere c<)e;.'il.

iioniini in Deo.el placui sunimoDeo. » Divina quippe Opiis virli lis, cum Elisaeo prnedicla praeparavit,
virtiile 538 esl fecundata, non humano more gra- nieosam, Merces operis, cuni ejus filium susci-
etc.
vidata. Unde : << Ideo el quod nascelur in te San- lavit. G<»mmendabilis esl virlus hospitalilalis, cum
clum vocabilur Filius Dei {Luc. i, 35). » Eidem die quivis hospilio suscipitur ; sed coinmeadabilior el
Salomon nosler Jesus Chrisius desponsivil Eccle- gratiosior, cum ad auscipiendum cogitur. Commen-
siam, copulando sibi eam per naturam el gratiam. dalur in Lolh virlus bospilalitatis, de quo iegiiur
Deus enim huraaDiE nnlurae conjunclus est in ulero quod angelos oppido, ad susceplionen hospitii coe-
vir^'inali, unde processil [ul sponsus] de Ihalamo gil {Gcn. xix). Gommendalur et in discipulis, qui
suo {Psal. xviii). Coronavil eum eliam mater sua, id cum irenl in Emmaus, cogebant Dominum manere
esl honestavil in dielcetiticc cordis, id est nativitalis, cura eis (Luc. xxiv). Cur ergo non coramendarelur
sicul id die couceptionis ;
quae enim sine libidine el in hospilalitale mulier magna Sunamilis ? Magna^
viriopere concepil, conceplum eliam sine labore el r» ulique dicilur pro virtule hospitalitalis, vel magna
dolore edidil, virgo in concipiendo, virgo in parien- dicitur ad differenliam. Est enira Sunamilis modi
do, quaj Isetitia non carnis dicilur, sed cordi, id ca, sicul Sunamitis magna. Legilur (/// Beg. i)

est discretionis. Quae et quanla laelilia fuit malri enim quod Divid, cura scnuisset, et non posset
edere in lucem omnium lucem Lucem [vernm,] ! calefieri, quaesila esl ei mulier Sunaraitis, puella
quae illuminat omnem hominem veiiienlem iu bunc modica duodenois, et iovenla esl, el in lectum ejus
mundum in suara elomoium salutera suum et om- ; introducta, ut eum calefaceret. Eara ergo suscepil,
niura Condilorem, Genilorem et salvatorem. Si nec tainen eara cognovit. Ad litteram ergo, ui ilaj

Magi de invenlo gavisi sunt gaudio magno valde, dicam, duas invenimus Sunamiles. Hanc modicara
nonne mullo magis ipsa videns in se, et per se, quae David calefecil, et illam raagnam quae Elisaeum
complela prophetarum oracula, quae longe ante no- suscepit. Tertiam vero legiraus a Salomone in Can-
veral praedicta? Unde ipsa ail « Exsultavil spiritus : lico, ubi dicitur ; « Reverlere, revertere, Sunarai-
meus in Deo salutari meo (Luc. i, 47). » Hujus tis [Vulg. Sulamitis], revertere, revertere, ut in-
desponsaliouis omnes nos corisortes esse debemus, tueamur {Cant. vi, i2). » Sed isla esl lantura
le

quia fidelcs ani:r aelegiiimum habentspoDsura Chri- non Suuamitis. Tres igi'ur legimusSu-
figuralis et

slum, juxta illud « Despondi vos uni viro virgi

: namiles. Prima est Sanarailis modica secunda, ;

nem cistam exhibere Ghrisio {II Cor. xi, 2) ; » el ^ magna ; lerlia in figura. Haec lerlia genlililaleni
participes laetitiffi, quia « Gloria in ex. D. et in t. signilicat, quam Sa'omon ad fidera
noster pacificus I

p. h. b. V. {Luc. II, 13) [in excelsis Deo, et in vocril licet ergo nobis et possumus reliquas duas
;

terra pax homi;iibus bonae voluatatis]. Audivimus

» Sunamiles in figurara accipere. Omnia enim in figu-
diaiema prffislilum a malre ; est et aliud datum a rara Judaeis conlingebanl. Prima ergo Sunamilis esl
Patre. Uuiie : « Gloria et honore coronasti eum Virgo gloriosa. Secundi virgo Genovefa. Tertia,
{Psal. viii). » Sicut unitus est natura cura malre, ita gentilitas conversa, quae etiara virgo dicilur juxla

uoius esl majeslaiis cum Palre el a Patre. Egredia- Aposlolum : « Despondi vos uni viro virginera
mur ergo ul regem Salomonera videre pos^imus castara exhibere Chrislo {II Cor. xi, 2). » Ex his

in decore, ipso praestante, qui vivit el regnat, etc ergo Iribus sermonem nostrura conlexemus. Dispo-
sitione eiiim Spiritus saacli, quamvis secreta, in-
LXII.
trinsecus [f. seculus] est transilus Genovefae virgi-
IN FESTO S4\CTiE GENOVEF.E SERMO UMCUS (49).
nis (50) posl pariura bealae Virginis Genilricis Uei,

« Durn transiret Elisaeus per Sunam civitatem, el conse^uitiir necessario vocatio gentilitatis in

« tenuil eum raulier Sunamitis, ul comeder *l pa- EpiphHuia. Iloc ordine has soleranilales observa-
« nem cumea;el praeparavil mensam, et sellam,el D nius. Sed qui esl quod puero adhuc vagienie in

M lectum, et labernaculura {/// Reg. iv, 8). » cunauulis mterseritur exitus Genovefae virginis ?

(46) llunc sermonem prolulisse

Ex Andegav. — cum a. uil regale monasterium Sancli Marlini de

videlur Hildebertiis in ipso regali Sanclaf* Genuvefae Campis, nobilissiiMum sacri ordinis Cluniacensis
Pnrisiensis monaslerio, cor.ira ipsis ejusdem per asceierium, per aliqiiod lempus, ei ipse jam mo-
celebns Ecclesiae canonicis regularibus. Vix enim nachu-i, ei concioiiibus celebris, ad hunc serraonem
ali<ts as-i^nare merito po^^is. (]uns koe^-eaes be'itoi eroi.'1'i'luin .a pii^sunis cxnnnicis fucril invilaius.
Virginis Genovcfcp (ut atidilores su<.s vocai), praeier Qnoil eiiHin ile luobus sui-seqnenlibiis sermonibus
viros Deo sub ejiis<l<'m sacraj vMginis palrdciiii-.» fl<' saniHis Ji<;i»bi» ; (.hnsiophoro ei GiTinano sene
diCiilos, eosque lunc foisau lemporalium, ul aii, P.irisien>i episcoc". su^piuari n<in puianiiis ahsur-
lril'ulatione, el arnicitrum amissiune, vexaios. Qua diim. cnnjcctuias noslras lecior benigfius aequi
auie'11 occasioiie, vei quo lempdre llildebenus Pa- biniqup consulat.
risios acces<iTii, non «perte liquel. Nihil lamen (50 Quippe qui lerlia die Januarii, die scilicet
obslat quin hunc, dum Cluniaci per plures acnos decirao oosi sacram Cbristi Nanvilalem, el tribus
degerei, venisse Parisios aliquaado opinemur, ubi aaie Epiphaaiam diebus celebratur.
 641 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. CENOVEP^. 642
Quid quod adhuc transverberatar tenera caro ^.
est revocavit. Vel ideo dicitur senuisse, quod per
Salvaloris duro cullello circumcisioiiis, el tamen quinque ffitates in cordibus hominum seuueral, el
solemnizamus 540 in honorem Genoverae virgi- ab eis excideral, qui venerantes idola nunquam
nis? Adhuc defluii sanguis vulnerum, et lerlia die uniusDci recordabantur. Sed quid est quod dicitur
celebramus virginis tVslum. Ut tradunt illi qui pellibus lectusfuisse, nec calnfieri potuisse I Pelles
agunt de naturis rerum ad minuemlos dolores vul- enim sunt legalia sacramenta, quibus sicul caro
nerum, tertia die adhibendum est medicamenlum. pelle tegilur, sic vcritas incarnalionis illis tegeba-
Sed nunquid indiget Dominus noster, qui sumaius lur. Et raerito sacramenta legis pelles dicunlur,
esl medicus, medicamine morl.iliura ? Habuit ipse quiapelles sunt de animalibus mortuis similiter ;

dolores, causas doloris [supp. non hal uii]. Certe et sacramenla erant de morlali, id esl
de lege,
Ghristum legi doluisse, sed nunquam risisse. Fuit quae potius raoriem conferebat, quam vila.~, quia
enim vir doioris, non cachinnosus. Vullis audire lex mortern minabalur. Et dum sacramenta legis
quam fuit plenus doloribus? Sui doloris causa sunt operirenl verilatem carnis, Christus David nosler
noslra peccata. Eum ergo medicat, qui causara do- non poterat calelieri, id esl nos incendere ad arao-
loris ejuselavit levevavii] rera suura, quia nihil esl aliud illum calefieri
[f. quam
Danc causam minuit beata Genovefa. Sed quid nos qui surnus ejus mcmbra, ad ipsum amandum
est quod dicis ? Sua peccala non legi, jejenium legi, incilari. yuaesita esl ergo, el inventa virgo Suna-
suas lacrymas, suas oraliones. Gum ergo causa do- mitis, quae cubavil in eod..m lecto cum eo, quia
loris sinl peccata, et virgo ista ea non habueril, et Filius Dei Regis mei, qui est in Sancto, in unilale
eam causam iu se elin aliis minueril, medicamenla personae de nalura malris de natura matris
[f. et
eis adhibuit. Prima ergo Sunamilis, virgo singula- divinitatis] unilum, nec divinitatis, eum calefecil.
ris ;
secunda, virgo generalis ; terlia, virgo spiriiua- Sed de quo :gne?Igne utique charilaiis calefaclus
lis. Prima fuit Maler Dei et filia; secunda, mere- esl,de quo ipse ail « Ignem veni mittere in ter-
:

Irix et sponaa ; lerlia, pauper ct ancilla. Prima ram, el quid volo nisi ul ardeal ? [Luc. xii, 49.) »
David calefecit, secunda adDeura rediil, tertia Eli- El alibi: « Deus noster ignis consumens est {Deut.
saeum suscepit. Primam non cognovil David cale- iv,24). » Hoc igne
Cilefecil eum Virgo. Ante in-
facienlem se ; secunda rcdiit ad Salomonem vocan- carnaiioneni oblitus eral generis humani, quiatuno
tem se; lertia suscepit Elisaeura hospilem apud se. non exercebal opera misericordi.m sed postquam ;

Prima fuit quaesita secunda, inventa tertia, ut in eodem leclo dormivit cura
; ;
Virgine, exercuil
David regem calefacerel, in leclo ejus inlro- opera misericordiae migna enim tunc fuil Domini
;

ducla. misericordia, ut crealor hominum pro salute horai-

Hifc Virgo Mnria, quae fuit virgo modica, id
fuit ^> num descenderel, slerquilinium de sinu Pa-
el in
est hi-milis legimus enim eam super omnes humi-
; tris, el in venlrein Virginis de Ihrono coelorum, in
litatem habuisse. Unde el ipsa de humililale se vallem lacrymarum, ubi faclus esl homo vilis et
comroendavil, non de alia virlute, diceiis : « Quia abjeclos, et adeo pauper [ut non haberei] ubicapul
respcxit hamilitalem ancillaB suae (Luc- 1. 48). » Sed reciinarel. Qiiisenim huinriitate ejus sufTicienter
quioam eam quaesiernnl? Cerle lol eam quaesierunt, loqui sciat? Quanta fuil humilitas, quod capul re-
quol eam desideraverunl. Aiidilc Isaiam dicentem : gibus tremendum, ad pedes discipulorum lavandos
Surge « paupercula mulier de
Analholh {Isa. x, se humiliavit ! IVliruin et admirandum. quod se usque
30). El alibi
)) « Egredietur virga de radice Jesse
: ad mortein humiliaverit, per omniafaclus obediens
{ha. XI, 2). » Et Jeremias ail Novum faciet Do- : .< Patri. Sic ergo in beata Virgine calefactus est, id
niinus super lerram ; iiulier circumdabil virum nosin peccato senescentes ad amorem divinuiu
esl
(Jer.xxxT, 22). » Et David : « Subslanlia mea apud accendil. S«jdquia propler hoc vencrat, non adhuc
te esl {Psal. xxxvm, 8). » A quibus iDvenla? Ab quievil, ne sibi imputaretur quod solet horaini iin-
Gabriel in Nazireth, a quo sicul prseler so-
ar-.gelo putari, quod opus quod incoeitil, non consummavit.
litum mulieruminveula.sic prceler solilum salulaia. Ut majis calefieret quajdam alia fecit, per quae
« Ave, imiuit, gralii plena (Luc. i, 28). » Ei « a D magis ad fervorem ch.irilatis non exeitaret, pra^di-
Joseph inventa est habens in utero de Spiritu san- cavit, raortem passus esi, el raulta in
buuc inodum
cto {Malllt. I, 18). » Invenla ad David est adducla, [fecit],542 el Ecclesiani Sunamitera myslicam
qui praj senectute non poterat qunmvis
calelieri, vocavit. Nosier enim David, manu fortis Christus,
tcgcretur pellibus aiiim.iliuin mortuorum. DaviA quem calefecil Virgo Maria, ipse, id esl verus Sa-
indicatur, manu fnrlis. Hic esl Dei Filius. Sed lomon pacificus, qui vocal Sunamiteai in figurara,
nunquam cst quod dicatur senuisse, cum id esl Ecciesiam,
sit dicens: « Revertere, reverlere,
seternus el incomniutabilis, ordinalor
et tem- Sunarailis, revertere, revertere, ut iniueamur te
porum, et nunquara per tempora varietur. {Ca»l. VI, 12). » Nomie quia qualer vocat Salo-
541 Dicitur auiera ideo senuisse, quia cum sinl mon Sunamitem, dicens « Revertere,
: revertere,
sex aetales hominum, sicut ex aelalcs temporum, Sunamilis, revertere, revertere ; » nec incongrue.
in sexta nos salus nostra visitavit [/".nosad
salutem Gentilitasenim recesserat a Deo qualuor modis
visilavit], et populum in maluia senescenlem ad se quibus debet omnis fidelis Deo adbaerere. quibus
 ;

6t3 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 644

Scripturd praecipit ut quisquls Deura diligat plus- A. maQuum suarum suslentabal, el 543 curam divi-

quam se, el seipsum diligal, el carnem suani, cl norum non praelermiilebal. Leclura vero ei paravit,
proximumsuum sicul seipsum. quia quamvis quandoiiue lemporabbus vacarel, ut
Gentiliiiis his quaiuor modis a Deo recesserat pascerel p.iuperes, aniraa lamen ejus a Dei coiiteni-

quia fjeniilcs niafris veneroliaiiiur creaturas, quara plalione non recedebal, sed Sahbalo menlis seiiipep
Creatorem ;
serviebant crealuraj, el non Creatori. fruebalur. Et insuper candelabrum ei paravil, id

Seipsos odihanl, quia qui dili},'il iniquilalem, odil est virlulem el auctonlatem miraculorum, quibus

aniraam suam. Primum non diiigebanl, quia trans- ipsa iniiotuil et fulsil ia mundo. Unde dicilur:

grediebaulur quod praeceplum esl, scilicel « Quod :

« Non polest civitts abscondi supra raonlem posita

libi non vis fieri, allori ue feceris {Tob. iv, 16). »

{lilauh. V, U). » Hasc ila^iue fecii beala Genovefa,

Carnem su;im odio habebanl, quia seipsos inlerfi- vel fecit ei consimilis Elisaeo. Sed ElisflPUs, id est

ciehanl. Ideo Salomon, id esl Chrislus qualer vo- Jesus Chrislus, quid fecil ei ? Filium ejus resusci-

cavil, quando diiit : Reverlere ad dileclionem tavil, id esl spiritum ejus, quando post separaiio-

pro.xiini ; revertere ad dileclionera tuae carnis. Ter- nein raorluorum merabrorura ad vitain atcrnara

tia vero Sunamiiis, iJ est magna suscepit Elisaeum. suscepit eum. Bene enim per separaiionem mor-
Hsec est beata Dei Genitrix, vel aliqua ei similis, g luorum membrorum, quia membra nostra anle

quae recepil Elisaeu;n, id est Chrislura, quia idem morlem possunt dici morlalia, sed post mortera

esl Elisa^us et Salomon. Et David Chrislo similis, lanlura morlua. lamen quia Elisaeus
Notate

qui in Calvaria esl crucilixus, vel qui in calvo Suaamili miserat bacuium ad suscilandum fliiura
Elisaeo est pra;signaius. Sed quomodo Sunamitisilia ejus, quia beata Dei Genilrix, vel ei consimilis, a

suscepil Elisaeum ? Paravil el in coenaculo sellam el Doraino fuit baculata, et caslilicata, id esl per iri-
lcclum, el iiisuper candelabrum {IV Reg. iv). Per bulalionem probata, antequam suscilaretur spiritus
mensam vero et seilam, et leclum, inlelligunlur ejus. Vo9 aulem estis haereiies beatae virginis Ge-

tres virorum ordines, qui sunt in Ecclesia : scilicet novefae, quia vos reliquil imilatores sui. Cavete

prael.iti, aciivi, et coiilempiativi. Hi snnt viri quos ergo ne ab imitalione ejus excidatis. Imiletur eara
vidit Ezeohiel sacerdus, Noe, Daniel et Job. Per unusquisque prout poleril. Qui potueril, el nolue-

inensam iiaque inieiliguntur praelati, qui reliciunt ril, adhibeal curam lemporalibus, ut iude sustentet
et pascunl alios pabulo divinae Scripturae, qui ape- pauperes. Qui polueril, et voluerit, vacet psalino-

riunt ihesauros Dei. Perseilara vero inielliguntur diis et oralionibus. Non lurbemini lemporalium tri-

aclivi, qui p:irlim sedent, parlim quiescant, parlira biilatione, non amicorum araissione. Sed virginein

conjugati, qui
sunt ^^vj"^.".', partira laboranl
-t". 1^-.-.."
imitaraini, qui
1-- exemplar bene vivendi
seipsara
ii> H./J ijuut
laboraal. T<»les
lauuiaui. p , -- r
r

mundo, id esl curara habenl de liberis, de con- proposuil. Ad quod adjuvet nos Ghristus Don^.inus

jiige, elc, et in illis quiescunl, et parem inhianl nosler, qui 544 regil nos, qui relicil nos, qui

ccelestibus. Unde Apostolus: « Qui habet uxorem quiescit in nobis, qui esl benedictus in saecula sae-

et liberos, divisus est [l Cor. vu, 33). » Per leclura culoruin. Amen.
vero inleili;;untur conlemplalivi, qui jam Sabbalo LXlIf. 4
menlis fruuntur, et on.nem intentionem suara po- 1\ FESTO SANCTI JACOBI APOSTOLI, SANCTI CHRISTO-

nunt in coelesUbus. Bi-ala ergo Genovefa el ei con- PHORI MASTYRIS, ET SAVCTI GEBMA.M SEMIS EPI-

similis sic paravil Elisaeo mensam, el sellam, et 9C0P1 PABISIENSIS, SERMO PRIMUS(5l).

leciuiu, quia alios reliciebat pane divinai doilrinae; « Vilulus, leo, et agnus raorabunlur simul, ej

elsellara paravil ei, quia pauperes proprio iabore « puer parvulus rainabit tos (Isa. ii, 6). »
i
(51) Ex ms. Andegav.— Nonnulla hoc ser- rala descriplio, et eliam moralis eorum applicalio.
ia
raouc, sicul et in subsequenli, nobis visn sunl no- In qua lamen apparet raanifi^slus amanuensis error.
latu iJigna. Ei primo quidera ipsos ab Uildeberlo dum scripsit cancellare pro cellerane quod luce ;

prolatos luisse non improb;bile videlur in ipso cliirius ex praecedenlibus et sequentibus patet. Ad
Sancti Germani a Patris monaslerio, coram mo quid enim in monaslerio non concellarius, sed
uachis iltidem Deo sub Sancli Benedicli Regula n cancellarus, qui, ut erudile oranino observavil sa-
famulantibus, eadem forsan occasione, qua praece gacissi;Tius aniiquiialis iudagalor nosler Montfalco-
denlem de Sancla Genovela iii ejus monaslerio dis- nius, et ex velustissimo schemate probavit in Diarii
seruerat, cum scilicei e Cluniauo ilenlidem Pari- sui Ilalici oclavo cap. pag. 114, is eral qui locunc
sio acoediirel. Observandum secundo Hildebtrlum, jocis(qualeseranloli'iijocicamp. Boarii)desiinHtum.
lit vere mon-ichum, monachos alloculum quod ex caucellis muiiire cur.ibal.lloc laraen verbura in ms,
;

eo patel, quod illo;- compelians, et divuin Bene- opiime pictum, cancellare, seu expungere, nobis
dictum numinaiim laudans, in priina persona sic reiiiiio fuil, cujus loco nomen cellarii appouen-
ait «:Non iinmerilo prffllaii noslri abbaies dicunlur dum cordatus quilibel lector non dubilaveril.
a bealo Benediclo... Palres uiique noslii sunl, pro- Necoranino negligtrada nobisvidelur quae hic le-
vident eniin nobis non solum administratioue lein- gilur Sancti Germani senis specialis deuoiniMaiio
poralium, sed quotidie generanl uos per doclrinam qiio epiihelo ipsura nullibi decoralum legimus; CU'
spiritualium, etc. » Qu?e quidem verba, pluraijue jus lamenaliquod suspicari vcstigium posseinus ir
subsequ<'ntia,el his similiia, nulli alii nisl monacho, eeclesia parochiali Parisiis sila, el ubi priinun
et quidera Beiiediciino, conveiure videulur. Id S. Germaiium habiiasse quidamopinaniur, et quaa
evincil etiam mouasticoruin exerciliorum, sive cffi- vulgus Gallice vocat Saint-Germain-le Viel.
ciorum,sivc eliam locorum claustralium lara accu- Advertendra tandera jam Hildeberti lempore
 :

645 SERMONES DE SANCTIS. IN PESTO S. JACOBI APOSTOLI, ETC. 646

Siculaudiviraus, sic vidimus in civitale Domiui A lum ad huQc iocura speclat. expressa simiiiludo leo-
virlulum, in civilale Dei nostri Ipse lundavil et "'>* gentilera putesl
:
^*^ exprimi ieo polentissimus
posuil eam Allissimus. Noe munda el immunda, auimaiium.cum ad nullius paveal occursum.
lamen
iiivia elinuumera animanlia coilegil in arc;i, ul ignem limet etg^llum, maxime si albus
/ueril. No-
servarel ea in calaclysmo nquarum {Gen. vii). Iiaias sciebal genlilis pcccala punierida aelernaliler, nec
prophetavit vilulum, leonera el aguuin sub ducalu Deum fuiurura judicem et ultorem ini.|uilllum
pueri simul raoralurus. Peirus eliam vidit in disco Audivit gallum, id esl ovangelisiam,
qui jacentes
reptilia, el non esibilia homini, et audivil : « Surge, excilat elincrepat somnoienlos,
diceniera : « (Jm-
Petre, raacta el minduca (Acl. x, 13). » Quod ergo ui3 arbor quae non facil fructum bonum, excidelur
Noe (iguravil in opere, quod Isaias prophelavil in el ia ignera mitlelur [Malth. iii, 10), et
,.
expavil.
sermone, quod Peirus coneepil in visioiic, imfile- Unde « Gommoli sunl monies ab
:
eo, contrem.nt
lum videmus in lomporis plenitudine. Gullecla esl a facie ejus lerra el orbis
(Nahum. i, 5). )> Et alibi
Ecclesia Dei a finibus lerrae ex orani tribu, et lin- " Turbaia >unt el commola sunl omnia fundiimenla
gua, et naiione quae sub coelo esl. Vilulus, leo ierr<e {Psal lxxxi, 5). » El . Terribili et ei qui :

el agnus morantur simul, el pUvT parvulus mi- auferl spiritum principium,lernbili

apud ro^es lerrae
nateos. Verumlamen possunt haec Iria sirlica [f. g {Psal. i.xxv, 13). » G-llus vero
quem timait albus
myslica] esse possunt enira exponi de generali fuit, id esl bona munlians
;
unde :
et antiqiii nu-
colleclione fidelium iii Eoclesiam, do perso- merabant dies suos ex lapillis candidis ia prosperi-
nali trium sanclorum iii unuin solemnilate, de ad versilaift, ui^ris :et
talp, in
ad ejus admonilionerm,
spiriluali virorurn clauslralium in uiiam cohabi- « Leo quasi bos cornedil paleas {[sa.
xi, 7). » llic
lalionera [/. in unura cohabilatione]. Ita unicuique esl leo qui occidii propheiam
ad Jeroboam in Be.bel
545 propriuin verbum assignelur. Primo mora- (III neg. Agno similatur Christus, sed pro-)lcr
XIII).

buulur, secundo requicscenl," teriio babitibunl. passio.em 546

lantum. Unde « Agnus qui occisus :

De generitji scilicet, viiulus, leo el agnus;i'l est cstabor^gine mundi {Apoc. xiii,
8) » el alibi ;
:

Judsus, genlilis, el amborum mediator Christus « Sicul agnus coram tondente se

obmuiuit, el non
Jesus morabunlur simul; sciiicet, pnries veniens ex aieruil os suuro {Isa. liii. 7). » El cum Joanncs
circuracisii)ne, el aller venieiis ex praepucio in dixissel Ecce Agnus Dei, addilit
: : quitoUit pt-ccala
lapide angulari uniunlur, qui facit ulra(|ue unum. mundt {Joan. i, 29). » Per passionem enim ea lulil
Sane Judyeus similalur vilulo ratione simililudinis, a nobis el delevil. Ipse ergo in
passione fuil agnus,
tum propler exerciiiuin operis, lum propter lasci- prjpcipue secundum Latinam
interpretalionem.Dici-
vi vm aetalis. Viiulus eiiiin ruri^^ola est anim;
iial jugo tur euim ab agnoscendo. Tradunt
^ enira qui de na-
assuelum, el de Judaeo dictumest « Ephraiinvilula :
lurisrerum agunl, quantacunque fuerit
pecorum
docla triluram diligere ; transivi super pulchriiudi- multitudo, agnnm matrem
suara solo balatu agno-
nem colli ejus, arabit. . . Judas, el confringet sibi scere. Attende ergo in Christi
crucifixiono nou mi-
sulcus Jacob (O^ie. x, llj. » Ipse enim ab adolescen- nima rauliitudo circumslabat Crucilixum
alii irri- ;

tia sua, id esl ab exilu Israel de /fljyplo, jugum le- debanl movenles capitasuaetdicenies « Vah qui :

gis portavil. Sed el ipse quandoque lasciviens lan- destruis lemplum Dei (.)/«/<A. xxvii,
40). » Alii !

quam vilulus novelluscornua producens elungulas, nebanlsuper innocentem conderanatum. Alii

percu-
ivil posl deos alienos, sicul scriplum es' : « Reversi liebant pectorasua, rairantes signa
quae videbant.
sunl ul essent absque jugo, facli sunt utarcusdolo- la tanta lamen multitudine raalrem
agnovit, quam
sus (O^e. VII, 16). )) Et alibi : « Incrassatus esl dile- virginem virgini commendavil. Hi,injuam,
morari-
clus, impingualus, dilatatus, el recalcitravil {Deut. tur simuli. Non enim haberaus hic
raanentem civi-
xxxii, 15). » Leoni similalur genlilis, Xiwv (52) latera.sed fuiuram inquirimusel percgrini
sumus,
enim Graece regem sonal. Apud autem gentiles, noa sicut oranes paires nostri. Omnis eiiam vclocilas
apud Jadaeos semper monarchia fuil. Fuerunl et feslinanti animo mora videlur. Moramur cr^^o ia
sanguinarii, humanum
nanum sangu.nem
sanguinem s.Tienies.
sitientes. Unde
unae via, qui
: adpatriain suspiramus. Moram enim facc,-o
« Nunquid leo n sallu rugiet, si non invenerit pr^- D
i
est alicubi manere supra debilum. Unde mora «c-
dam ? »(Amos. 111,40 El de rege Babylonis scriptum
i
cum trahil periculum, vel
m.mere exlra volunlatem
est : « Leo cepit "snnicienter calulis
'" "" el necavit
suis, exspeclanlis. Uude
" " ' ' « Domine, ne moreris;» el
:

leoenis suis,implevit praeda speluncas suas, el cu alibi : « Si morara fecerit, exspecta eum {[labac. ii,
bile suura rapina [iSakum. n, 12). » Tameu quaa
3); » et : « Moram autem faciente sponso {Matili.

saeculo scilicei undecimo exeunie, Sancti Germani sub finem expresse meminit.
feslum ila celebralu-ii, ut ab opere serviti,
quodail (•")2) Duo hic amaiiuen^is erroris obre-ieru.jl •

sabhatizaretur: quod elsi in honorem Sancti Jacob priraus. dum Xiwv pro pajiXsGc posuil,
sodein die occurrentis, sub praeceplo servaretur ubi aucio.'
asser.tXsajvG.-aecesiirir;iicarcr<?^cj«. Allerinfra
celebriori fortecullu, ob reverenliam sancli Ger- dum
seplem leunculos el seplom gradus in ihrono
inaui urbis ipsius paironi, sicut el suburdii, deco- Salo-
inonis posuit, ubi expressus Scriptur.-e
rabalur, in memoriam miraculose corporis ejus tex'us sex
lantum notavil.
Iranslationis. cujusin sequenli sermonc Hideberius
647 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 648
xxv,5):»Morarisibividebatur qui aiebat: «Cupiodis- \ valet, quia caro ejus esibilis esl, corium vero, cum
soivi el csse cumChristo(P/t//. i, 23); » el «:Quisme ad muila sit uiile, Irii haec sufnoere possunt. Ex
libiTabit de corpore morlis hujus? » {Rom. vii, 24.) eo (iunt calceamenta et ulres quibus ferunlur
Sequilur de personali coileciione sancloruin in liquores per ariiia et inaquosa, ad refociliamlas
unau» solemniialem. Sano die hodierna iriuiu san- animas silieiilium. Fiual el quaedam vasa aquaria
cloruin soieiuniiaa observaiur, aposloli Jacobi, apud yElhiopes, qu.ne cuin impleverunl aqua, de-
mirlyris Christophori, confessoris Germani Senis, scendunl in cavernas draconum in ipsis visceribus
elsi specialiler in honorem beati Germani conveni- terrae lalentium, el percutienles hy Iraulia [h.vdrau-
raus, arbilror tamen eum noiid sui meinoriam (ieri, lica] cum virgis coiallinis, lerribilem sonum effi-

el aliossilciUio pr<Eleriri. Hodie ilaque leo, agnus, ciunl, quo exoilati, dracones ascendunt, et per
vilulus requiescual simul ; id est aposlolus, marlyr aera ducunl in ^^^'yptum, ut eorum carnes edant.
etcoufessor. Per leonem aposlolum intelli^'imus. Turpe esl enim ets nuptias re^'um celebrari sinc
Sicul eniin aposloli a Ghrisio monle, monles; a cariiibus draconis. Sane de utililale marlyrumdum
fundamento, fundamenta; ila el a leone de Iribu viverenl, in legendis eorura actibns, salis exaratum
Juda, leones, secundumillud :«Erunl re!iquiaf?Jacob est. Cum vero palerentur, carnes suas quasi ad
in medio populorum quasi leo in jumenlis silvarum „ edendum, Iradiderunt praesenlibus, cum exemplum
el quasi catulus leonis in gregibus pecorum {Micli., patiendi pro Christo eis praesentabant. Polcris
v, 8); » et iilud « Leo fortissimus besliarum ad
: autem 548 quasi convivium ulile reliquerunl, me-
nullius pavebit occursum {Prov. xix, 30). » El ipsi moriam scilicel suiel reliquias patrocinanlea.Exem-
primos impeius mundi sustinuerunt. Isti suntseptem pHs quidem eorum calceati, super serpenles el scori
leuiiculi in throno Halomonis « Fecit el Salomon : piones illaesi calcamus; silientibus exemplum vitsB
Ihronum grandem de ebore. Non fuil opus laie salularis ex eis propinamus; merilis el precibus
in uuiversis regiiis (/// Reg. xx, i8), in quem eoruiii, daemoncs de ob-essis corporibus, ut draco-

647 septcm pradibus ascendebalur, in quorum nes ex abdilis, evocamus. ||:

summitatibus alirinsecus seplem leuncjli excuba- Per agnum confessorem inlelligimus, secundum
baul, fabrefacli lanquain graduum cuslodes. Ad Graecam inle-pretationem ocyvoc enim Graece sonat ;

huac modum inler medium aposiolorum transeun- pium [sive c.aslum]. Confessores vero sunl viri Dei,
dum esl, si volumus ascendere de virluteia viriu- qui assislunl Dominatori universae lerrae. Qui primo
tem ad videndum Deumdeorum in Sion, id est per miserentcs sui, el nobiscum fecerunt misericordian||
eorum doclrinam, el imilalionem, el intervenlum. verbo el exemplo. Qui placenles Deo, in lempore'

Verum scriplum esl « Iiiler medium

: onlium ii iracundiae facti sunt reconciliatio. Est et aliud cur
pertransibunl aquae {Psal. ciii, 10). » Verumtamen agno confessor similalur. Inlege, juge fiebat saeri-

ralione quadam siiniliiudinis aposloli similanlur ficium de agno (/Vum. xxviii), nec poleral (ieri de alio
leonious; leo, cum infirmalur, simiam devorat et animali, cum aliae oblaliones polerant immutari,
convalescit. Grandis aposlolorum fuil infirmilas, secuiidum quod manus olTerenlis poterat invenire.
cum omnigenarum dfiorum
Iransirent ad gentes, qune Illu i aulein sacrificium confe-.sionem Ecclesiae figu-
monslra coli ab eis invenerunt Peccata eoim pro- ravit. Sed est confessio peccali, secundura quam
ximorum frixorium esl, scilicel justorum. Unde : diciiur confilens. Est et laudis, secundum quam
« Quis infirmalur, el ego non infirir or {llCor. xi, confessor dicitur. Hanc vero jugiler obtulerunl con-
20). » Idola vero, vel verius ipsi idololaliae simiis fessores in via el patria, tanquam mane el vespere
comparantur. Simia enim, cum homo non sil, ta- Deo confilenles. Hi ires hodie simul requiescunt, id
men imagini plurimorum hominura alludil. Sic et e»t requiei suae memoriam nobis reliquerunl. «CuiBj
idola viventium lineamenta tanlum habenl, et non enim hodie ab opere sabbatizamus, » re-^
servili

sensum. Unde :«0s habenl el non loquuntur; ocu- quiem corum repraesenlamus inlerminabilem. Pul-
los habenl el non vident. Similes (iunt eis qui colunt chre vero diclum esl : Requiescenl. Sancli mitn
ea (Psa/. cxiii, 5). » Mulum enim esl quod laudes quiescunl, requ'.escuni, conquiescunl. Primo quie-

Dei non sonai. Suiit ergo quasi simiae animantium D scunl in sexla aetale, quae est ii carne viveatium;

idola, idololatrae quasi siniiae ; idolorum bujusmodi secuodo requiescual, quasi ilerum quiescunl lu se-
simias incorporaverunt aposloli, et convaluerunl. plima dormientiura; terlio, conquiescunt in oclavs
Per viiulum martyr exprimilur. Vitulus enim resurgentiura. Sancli enim in Iribulationibusspij
principalis fuil hostia in lege, quam scilicet sacer- gaudenles, inler pressuras Sabbatum pectoris ha-

dos el princeps S.ynagogae pro declaralione peccali benl, el ia ipsis quiescunt operibus, gaudentesquod
sui offerebanl. Sane quisque (idelisoflert se hosliara digni habiti sunl pro nomine Jesu contumeliam patl
vivam, sanclam, Deo piacenlem. Gloriosior vcro sed cum d6 carceribus corporura evolanl, ab operij
esl hosiia quae per calicem passionis consummaiur. bus requiescunt, juxia illud : « Amodoj am dici'

Do quibus scriptura est « Et imponet super altare

: Spirilus ut requiescant a laboribus suis {Apoc. xiv
luum viiulos {Psal. l, 21). » Est alia ralio simi- 13^. » Cum vero morlale hoc induel immortalitatpm
liludiois vituli ad marlyrem. Vilulus non tantum in utroque sabbatismo conquiescual, induti diploid(
utilis esl in ruricolando dum vivil, sed et morluus gloriGcationis.
 :

649 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. JACOBI APOSTOLI, ETC. 650

Sequitur de tertia coliectione claustralium in A itaque fidcles simul, raodo in Ecclesiis claustrdles
unam cohabitationem. In ccenobiis leo, vitulus et in coenobiis.et puer parvulus minal
eos ille scilicet
;

ignus habilant simul undc: « Ecce quani bonum ; de quo scriptum est « Puer natus esl nobis
:
(Isa.
;t quam jucundain habitare fratresin unum {Psal.
", 6), qui a puritate puer dici potest,vei aboffi-
.)

:x.\xii, 1) ;
» videlicet pastor, quem Hebraice ab- cio obedientiae. Unde Pater de eo inquit Ecce puer :

)alem, Latine patrem dicunt ; dispensator, qui meus electus {Matth. xii). Parvulus vero dicitur ob
ipolhicarius dici potest, qui lanlura particularia humilita(em,quiaquovishumili humilior fuit 550
)ona fratrum coiligit et reponit, ut dividat eis ne- Christus. Erit autem nunc puer parvulus,
veniet
lessaria in tempore opportuno conventus qui ;
in his Judex maximus, tanquam potens crapulalus a vino,
[uae ad Deum
sunt invigiians, meditationi, lectioni nemini parcens. Veniet autem ut aeparet simul
it oratioui vacat. Per leonem pastor intelligitur, modo habitantes, quia « tunc erunt duo in agro,
ecundum iiiud : Nobilis ira leonis ; abbalis enim unus assemetur, ulter relinquetur, » etc. (Z.«c. xvii,
49 qu.isi proprium est
34). Tunc veniet plenus dierum, cujus capilll si-
Parcere subjecLis, et debellare superbos, milesalbaelana3,« et pedes sirailesaurichalco(/J/)Oc.
(ViRG., JEneid.) n, 18), et tenebit
» ventilabrum
in manu sua, et
er vituium dispensator similatur, cujus labore, g separabit grana a palei^^^pisces grandes a minimis
ibaria conventui comparantur. Esl et aliud, si oves ab haedis.In qua ventilalione statual
nos cum
issimulare nolumus,cur vitulo dispensator simila- ovibus a dextris Jesus Christus, Dominus
noster,
ur. Cum enim vitulus granum et paleam labore Judex noster, cum veniret judicare vivos et mor-
uo conferat, sola contentus est palea, granum luos, et saeculum per ignem.
omino suo rclinquens. Ita in huncmodum bonus
LXIV.
3t dispen8ator,qui modicael vilia sibi apponens. IN FESTO SANCTI JACOBI
APOSTOLI, SANCTI CHRISTO-
leliora quyeque conveutui subministrat,secundum
PHORI MARTYRIS,ET SANCTI GERMANI SENIS EPISCOPI
lud Gregorii « Optimus dispensator est qui nibil
:
PARISIENSIS SERMO SECDNDUS (53).
bi reservat.i) Si vero,quod absit ! ex sibi cieditis « Fili, sedisti ad raensam divitis, vide quae tibi
eculium sibi compilare volueril, non sine grandi apponuntur,
« et scito debere te praeparare simi-
eccato hoc facere potest, et de vitulo factus est « lia (54). »
ericius,qui,si invenerit poma interram prostrata, In hac verborum superficie manifeste ostenditur
ivuivit se super ea,
beneQcio aculeorum onu-
et
quod pater ad filium loquitur.Sunt duo patres,3ci-
us, rcgreditur in speluncam.Spinae hominissunt licet carnalis et spiritualis. Sicut enim a carnali
^ccata. secundum illud Terra luasp.nas et «
^ patre per carnalem gencrationem sunt fiiii contra
:

germinabit tilii
ibu 03 fferminahit
ibulos tibi {Gen. ni.
(Cfin. I8L » Nnn
iii, 18). Non p.vn
er^;o „n re
cti
^n „ .. • .

procrcati],sicperSpiritumsanctum baptismi
[f.
ue hujusmodi spinis dispensator bona fratrum
regeneralionetiliisuntinnovati. Quis pater ergo hic
spiduncare potest, ut vere de eo dici posjit At- :
loquitur? Carnalis, an spirilualis? Cerle non sie
ndite a falsis ministris, qui veniunt ad vos in alloauilur filium pater carnalis imo diceret Fili, ; :

istimentis vituiorum [/". ovium], intrinsecus vero si sederis ad mensam divitis.vide

ul supponas pul-
int hericii rapaces. Per ovem non incongruecon- vinaria cubilo suo adulare ei ride cum ridebit
; :

)ntus sign.itur, qui contempio mundo, quasi lana lauda eum cum
malefecerit, ut tibi recompenset.
t^posita, nudus grex tonsarum, nudum sequitur Talis ergo pater hic non loquitur, sed pater spiri-
hrisium.
tualis, q-jod ex sequentibus potuit perpendi. Sed
Prajlerea quatuor sunt oviiim genera. Infirmse
hiibet pater iste (' hristum loquor) duos lilios,
3tae, valida;, vagiE, Atlende similia in conventu,in unum minorem, alterum raajorem. Minor est acti-
jo sunt incipientes, proficientes, porvenientes, vus major est contemplativus. Minor est vagus,
:

Tanles.Primi indigent eruditione secundi exhor-

;
discurrens huc illuc; in partes est divisus partiin
;
.lione tertii cong;ratulatione quartirevocatione,
;
; cogitat quae Dei sunt parlim quas sunl mundi.
;
incipienles proficiant, proficientes perveniant.
'"
L

r '
'
'^
'^ '
n Nunc
i^unc proviaeniDeris,
providet liberis, nunc tratri,
fratri, nunc uxori.Ecce
,

.rven.cntes perseverenl, errantes redeant. Inde U divisus est iste el vagus. Sed alius est stationarius
t qund inclaustris conventuum <]ualuorlocaquasi hio soli divinae contemplationi cstdeditus hic figit
;

;
•opriis deputantur olficiis. In latere claustri occi-
pedem ;
hic non movetur. Primus ergo lurbatur et
;nlali cst sutijectio scholaris in eoqnod contingit
;
salagit; major pascitur et quiescil.Minor est Mar-
3clesiaiii, lectio moralis; in ipsa Ecclesia, medi- tha, quae turbatur et satagit circa plurima. Major
lio spiritualis; ad orientem in capitulo.correctio est Maria, quae sedens ad pedes Domi.:i, pascilur
aterialis.Persubjectionemcomparaturhumilitas; lectione divina; et quiescit in contemplutione su-
;rlectionem tenetur veritas per meditationem ; prema. Ad551 minorem dicitur: Labores ma-
jslatur Dei suuvilas; per correclionem reparatur nuum tuaruin quia munducabis, beatus es,et bene
tegrit-ts. Hinc salis elucet quomodo loca hajc qua- tibi eril (Psal. cxxvii,2).i)
Sed major audet dicere :
ordistinctionibus fratrum respondeanl.Habitant Quii dabitmihi pennassicutcolumbce?Et volabo
"

(b3) E ms. Andegav. cipe, diligenler aitende quae upposila

sunl anle faciem
(54) Vulg. : Quando sederis ul comedas cum prin- luam {Prov. xxiii, 1).
P.VTnoL. CLXXI. -
2i
 ;

691 VEN. HlLDEBEllTl CENOMAN. EPISC. 652

requiescam {Psal uv, Itom primas dicil:

7). » A latere, quae popsit martyrio a^quivalere. Sed aquae
et
« Tenuisti manumdexlerammeam,elin voluntate
tria sunt genera aqua iacrymarum, aqua sudoris,
:

aqua fontis. Prima est contritionis pecunda,mor-

tua deduxisli me, etcuiii gloriasuscepisli me {Psal.
;

tiflcationis vel laboris; tertia, refeclionis.De prima

Lxxii, 2-4).» Sed major dicil:« Posuisti pcdes meos
super excelsa statues nie dicitur « l.avabo per singulas noctes b^ctum meura.
tanquam cervorum, et
:

{Habac. iii, 19; Psal. xvii, 34). » Quamvis autem

lacrymis meis stratum meum rigabo (P.V(i/.vi, 7). »

filius patris, contemplalivustaraen filius

Et alibi Fucrunt mihi lacryuiffi meaj panes die
: «
uterque sit
non enim ac nocte (Psal. xu, -4). » Pe secunda dicitur « la :

hic loquitur. Vobis ergo loquor, fralres ;

contemplatione sudorc vultus tui vesceris pane tuo (Gen. iii, 19). »
estis per parlicuias divisi.sed sola
De terlia dicitur « Haurietis aquas in gaudio de
contenti. Dicit ergo:« Fili.sedisli mensam divi-
ad :

tis, etc. » Revera vos sedetis ad mensam divitis, fontibus Sfilvatoris Hsa. xii, 3). » Aquam vero la-

non immerito cryinarum habere potestis, quae, si venerit dc con-

quia in obedienliaestis ; (55) fratres,

abbates dicuntura beato Benedicto, trilione,valetmartyrium,quod non potestis subire.

praelati nostri
quodinlerprelatur Patrcs; undeclamamus: «Abba,
Hocetiam nossumus perppnderecx verbis quae dicit
Dominus in Evangelio. Cum enim matcr filiorum
Pater {Marc. xiv, 36). » Pcilres utique nostri sunt
providentenimnobisnonsoluminadrainistrationeT.ZebedcEi Dominura rogaret, ut filiorum
suorum
temporalium,sedquotid,egenerantno3perdoctri-" unusad dexteram.alter
ad sinistrara sederet.d.xit
ei Dominus: « Polestis l.ibere calic^m, quem ego
nam spiritualium et per instruclionem moralium.
bibiturus sum? Qui responderuni Possumus; et
Audito crgo nomine abbatis, stalim nominis filii
:

ait: Calicem quidem meum bibelis (.Ua/</i.xx,21).»

recordari debetis, ut ejiis filii sitis,id est vereobe-
dientes. Recte ergo quia filii estis vobis pater lo-
mensamhic significetur sancti
quitur. Sed quid per
nobis exponunt, quorum exposilionem
Et de Jacobo quid.^m verum est, qui ab Herode in-
terfectus est Joannes vero in quiete vitam finivit.
;
Quid est ergo quod dictum est eis a Doraino Cali- :

doctores
mutare non possuiuus. cem quidem meum bibelis, nisi quod aqua le.cry-
Mensa ergo isla est Eucharistia nobis in mensa marura et volunlas Joannis aequipollet, sive repu-
tatur pro martyrio ? Hinc etiam esf quod cum Do-
altaris proposita, id est corpus et sanguis Domini-
cus,qui in cruce pro nobis elTusus est.Vos ergoad
minus etiam unum iota in Ecclesia ficri non sinat
sine ratione,quod cum festivitas Jacobi et Ghristo-
hanc mensam sedere debetis,id est parati esse de-
phori celebretur, non immerito et festivitas confes-
betis suscipere digne quod in mensa altaris vobis
similia praepdrare^ut sicut soris, scilicet beati Germani, celebretur, ut quasi
proponitur,et debelis ei
diceretur ei a Jacobo Ne timeas, Germane,quam-
suum sanguinem pro vobis e£fudit,sic et vos pro r>
:

vis enim sanguis tuus non sit raartyrio effusus,

nomine ejus paraii sitis [vestrum] eirundere, etsi
tamen aliquara voluntatem habuisti, por quam
tanturamodo non sit locus Deo gratias cfTundendi,
ffiquipolles raartyrio, quod inde patet quod tuam
tamen silis animo parati hanc habere.
corde el
festivitatem cum noslra voluit celebrari. Ergo,
Quam durus(56) est hic sermo revera durus.Quis !

fratres.etsi quidem raartyrium subire non potestis,

enim vestrum adeo portectus, quod si venerit spi-
culator gladio evaginato super cervicem, et dicat, saltem aquam lacrymarura habere polestis.ut sic ad

non dico negandum [Deum] (quod inauditum esl) mensam divitis sede.atis, et per aquara contrilionts
eisimiliapraeparetis; id est sicutaquam[e lalere]
sed Pecca criminaliter (quod certe idem est), vel:
:

Ingredere ad hanc mulierem vel: Profer menda- ;

pro vobis cffudit,sic et vos pro eo aquam lacryma-
rum habealis. Sed tamen, fratres, 553 quamvig
cium. Quis, inquam, est qui respondeat ei, et
locus iste sic exponatur, sine hujus expositionis
dicat: Percute, spiculator ; « nunquam faciam
membrum merelricis, quia qui non derogantes sanctorum auctoritali-
prffijudicio,
raembrum Cbristi,
adhaerel meretrici unum corpus efQcilur cum ea bus, aliterprffisumimus exponere,nec lamen rauia*

nunquam poUuam os meura pro- bilur quin sit serrao patris ad filium. Sed quae se-
(/ Cor. VI, -15); »

ferendo mendacium.Quis,incuam, hoc dicat?NuI- quuntur aliter exponemus.

D Quantura ergo ex sacris locis sacrae Scripturae
lus; ergo nullus ei praeparat similia. NuUus ergo
videtur sedere 552 ad mensam divitis.cum nullus possumus perpendere, raensa quinque modis acci-
pitur.Est itaque priraa raensa, pauperis secunda,
videatur esse paratus subire martyrium pronomine ;

orbis tertia, daemonis qu!irta,divitis quinta,pa-

Christi.Quid ergo dicemus ad haec? Nolite,rratres ; ; ;

tris. Itera prima esl necessitatis secunda,vanita-

timere. Prius enim Pater vester vobis fecit reme- : ;

tertia, iniquitatis quarta, veritatis quinta,

dium. Cum enim ob multiplices causas sanguis et tis ; ; ;

aqua de ejuslatere dicantur exiisse.haec tamen una consummalionis. Videte eorura differentias. Pri-
fuit caup;i,ul qui non poterant pro nomine ejuspati, raam ponit natura secundam, avaritia tertiara, ; ;

quartam, gratia quintam, vila. Item,

et sanguinera fundere, saltem haberent aquam, perfiJia ;
;

quam significavit aqua exiens cum sanjiuine de ejus priraa retocillat, secunda irritat, tertia sufTocat,

Nonnisi ut verus raonachushic loquitur Ilil-

(55) stitui El si autem non sit locus illius eflundendi,
:

dehertus, sicut et in seqq., at praecipuesub flnem. sitis tamen corde et animo ad illum pro Deo funden-
(56) Locus omnino intricatus, qui sic posset rc- dum parati. Quam durus, etc.
 653 SERMONES DE SANGTIS. — IN FESTO S. JACOBI APOSTOLI, ETC. 654

quarta satiat, quinla consuramal.Item,ad primam A divina conlemplatio. Sed hanc mensam vos alte-
sedent pecudes; ad secundam, serpentes ad ter- ; nuatis ; minusenim accipitis quam ibi posilum sit,
tiam, canes ad quartam, volucres, ad quintam
;
ut pauperibus erogetur. In secunda, quas est vani-
hajredes.De prima habes in Evangelio Nonne : tatis et orbis, quinque ap(»onuntur, quae semper
edunt de micis (juse cadunt de mensa domi-
« catclli suadent vana, ad (juam sedent serpentes.IUa enira
norum suorum ? » {Marc. vii, 28). De secunda in Boeiius enurnerat in libro D« consolatione.fcla enim
Isaia (57) : « Mt-nsa Babylonis, calix autem est in sunt lavor humanus, u|)es, dignilates,gloria,poten-
iila. » De tertia habes in Apostolo : « Non potestis tia. Sed haec irritant, non satiant.sed potius famem
participare mensae daemoniorum (/ Co)'.x, 21).» De provocant ;
quod ex enim quin-
simili patebit.Sint
quarto habes hic : Fili, sedisli ad mensam dioitis. quG homines, et ponaiur unus supra pinnaculum,
De quinta in Evangelio « : Gum sederitis ad men- et habeat in manu tlabellum, et ut refocilleiur au-
sam Patris [Luc. xxii, 39j. » ram trahat, quid de isto dices? Certe plus esurit
Pauperes, quorum esl mensa prima, genus est quam prius.Talis ergo est deridendus.Itein ponatur
humanum,quia pauper et inop3,quia sibi non suf- alter in arena,et ul famem restinguat,arenam ma-
ficit, et alieno indiget auxilio. In illa tria fercula sticet et evomat et iste polius famem irritat quam
;

ponuntur ;
panis, sal, et aqua, vel panis, pulmen- D reficiat. Ponatur tertius in ardentem fornacera, et
tum Noainc enim salis,pulmenlum intel-
et potus. scintillas transglutire cupiat, el iste animo inarde-
ligimus, nomine aquee potum.Quod autern nomine scit. Quartus lambat gemmas, putans humorem
salis, pulmentum intelligatur, habes in Esdra, ubi attrahere ; nec famera expellet : potius obest quara
legilur quod cum principes Israelilarum reaedifica- prosit. Lambat quintus singula membra, non ideo
ront muros civitatis Jerusalem,nuntiatum est a vi- coarctatur satiatur]. Per auram ergo humanum
["/.

cinis Artaxerxi regi Persarum et Medorum, quod inteiligit favorem per arenara, cupiditatem opum,
;

ita filii muros, a quibus sub-

Israel reasdilicarent perscintiKas poteslaturaoptionera [f. appetitionem],
jungitur: « Putas tu quod immemores simus salis ad quam ardent qui deprirauut alios ;
per gemmas,
quod comedinius in aula tua (.58) » Ecce quod no- .''
gloriam divitiarum ;
per membra, voluptatem luxu-
mine salis accipitur pulmerjtuiri. Quod per aquam riffi et vitiorum. Videte ergo si haec satiant ; imo
potus, habes ubi Abraham Agar vas aquae imposuit [supp. si non] irritant. Ad haec sedent serpentes,id
{Gen. xxi). Et Moyses : « Cum transiremus deser- est qui serpunt,qui captant ut ad gradum altiorem
tum.emimus aquam in auro elargento {Deut.n,C)).n ascendant, divitiis abundent, et hujusmodi.In ter-
Hascergo ad rerocillandum,quia naturalia sunt,
tria tia appouuntur tria, quas est daemonis, et suffocat,
et bene haec tria primae mensae congruunt inensa ; ut seneciae, siliquae, 555 quisquiliae. Sene est ani-
enim a mensura enim adinventor
dicitur. Diedalus '-'
malimmundum; inde seneciffi,f]uilibet cibi imraun-
inensae et gellae fuil. Mensam enim fecit Iripodem di.Nec vosraoveatillud quod in prolon-oin Ezechiel
ad mensuram. Vidit enim inter homines quosdam a quibusdam corrigilur dicentibus debere ibi esse
inlirmoa.quosilam sanos et qui infirmi erant non ; ; sinantias, non senecias ali,ud enim sinantia,aliud
;

poterant convivari 554 cum aliis, et proptcr hoc senecia est. Sinantia namque est quaedam pellicula
fecit mensain tripodem ad mensuram hominis in ore,quam solent semper Indi manducare.Sene-
uliius, ut qui more aliorum non poterat convivari, cia vero dictus est quilibet cibus immundus,ut ido-
sic refocillaretur. Sic prius extensa est in super- lotitum.Siliquae veroest quoddara genua leguminem
fluitatem,quaa lantura facta fuit ad necessitatem,et latos habens folliculos,sed intus vacuos.Quisquiliae
pluribus quam tribus pedibus sustentatur.Et certe vero sunt purgamonta canabi et lini. Seneciae ei-go
modo quibusdam non sufficiunt tria fercula prse- sunt cibi gentilium idolotita comedentium.Siliquae,
dicta modo enim rogatur pistor
; ut omnem indu- Judaeorum cortici lilterae adhaerentium, nihi! spiri-
slriam et attentionem ponat ad faciendum panem tualis sensus habentium.Quisquiliae, haereticorum,
inauditum ;
pisces maris, volatilia cceii non sulfi- qui veras sententias diinittunt, qnae sunt verum
ciunt cuin bcstiis terrae. Vinum diversis speciebus luraen animarura,et quisquilias,id cst pravas sen-
confusum, pristinura mutat colorem. Ubi lalia po- D tentiasadsuum errorcm eliguni. Seneciie ergo sunt.
nuntur, polius e^it imnien8a,quam meusa ; supcr- siliiliiae (.59) sunt superficies litterae [Judaeorum].
fluitatis, quam necessitatis qnara nalurae.
;
gulae, Quisquiliae haereticorura errores. Ad hanc nicnsara
Ad primam, ut dictura est, sederunt pecudes, ho- sedent canes immundi, id est gentiies, Juda;i, (>t

minos scilicet in sensualitate pecudibus simules, haerelici, qui suffocantur, qui merito istorum ten-
seeundum carnem sicut pecudes insaliabiles, non dunt in inrernum. In quinta, quae et mensa divitis
secundum spiritum, cujus cibus nnn ita qui se- Iria apponuntur; vitulus saginatus, bona terrae,
[f.
cundum spiritum ambulant,quibus cibus,etc.] est raedulla tritici.Vitulus saginatus esl corpusetsan-

(57) Non invenitur in Isaia, sed in Jeremia, quod in patatio tuo comedimus.
cap. Li,7. Ca[i.K uurens /iabylonis in. manu Dommi,
(59) Uic esse videtur sensus aliquis hiatus, qui
inebnuns omnem lerram. sic, attontis praedictis, suppleri posse videtur Se- :

(58) Sic apud Septua.?inta I Esdr. iv, 14. In Vul- necix sunt deliramenla idola colentium. Siliqux,Qic.
gala autem sic habetur Noe autem memores salis :
 :

055 YEN. HlLDl^BERTI GENOMAN. EPISC. 636

guis Dominicus.Hicest illevitulus saginatu9,quetn A. mino (Psnl. xxvi, 4), » non plus. Vns ergo qui no
interlecit pater pro filio rerleunte de ionginqua re- biscum ad primam mpnsam communiter estis, et
'

gione. terr<B sunt leclio. Unde Moyses: «

Bona Ve- prajcipue ad quartain sedelis cxspectantes sedere

tustissima veierum comedetis,et novissupervenien- ul haeredes ad quintam, orate ul meritis beati Ger-

tibus vetera projicietis [Levit. xxvi, 10). oVetu- mani, cujus Irai slalionem hodie celebramus, me-
sti8simavt;teru(n,naturaliaetmoraliasunt pra cepta reamini sedere ul ha;redes ad monsam Patri?,cnjug

quaj servando manducamus. Veteri, id est legalia est regnum et imperium in sa^cula saeculorum.
projicielis venientibus novis,id est gratia Evangelii. LXV.
Ecce bona terrae. McduUa trilici est illa purgatis- IN FESTO NATIVITATIS SANCTI JOANNIS BAPTISTjB SERMO
sima farina, quaB in sacrificiis ponebutur.Haec au- UNICUS(60).

tem est oratio. Haec autem Iria apponit Dominus !• Ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Fi-
nobis contra alia tria contra carnem, contra mun-
;
(< lium suum nalum ex muliere, factum sub iege,

dum, contra diabolum. « ut eos qui sub lege erant redimeret [Vulg. fa-

Contra carnis incentiva dat Dominus vitulum sa- « ctum]. »

ginatum, id est corpuset sanguinem Domini.Debe- Frotres charissimi, magna dispensatione vo-
mus igilur esse parati susciperedivinum corpus in g luit Dominus humanum genus redimere, 557
carnem et '
'-• ...i. exemplo
quodam mirabili
'
i. i....._ r-.,
liumililatis Filium
,

quolibet [tempore]. Si sacerdotes estis, ita

vestram domare debetis, ul nihil impediat quin suum ad nostrara liberationem mittere providil.

semperet in omni lempore possitis digne suscipere. Diligenti consilio idonea missio fuil, postquam
Similiter et aliis interioris ordinis. Aliter non se-
homines essent convicti [
quod ] nihil salutis

debitisad mensam divitis. Deindeapponit iectionem ex se possent habere, neque per naturaiem legem,

contra mundum. S.ppe enim dicit nobis mundus: neque per legem scriplam.Permisit enim duo tern-
tota die es in claustro, ubi aer est inclusus :
pora transire, scilicet ante legem, el sub lege. Et
Vah I

in tempore graliae ante scriplain legem lex natura-

bonum esset tibi ut foras exires,et ires ad aliquam
lis, et ducatus rationis, quo nequaquam potuit ge-
obedientiam, ubi haberes aerem secretum [f. sere-
num], 556 et hujusmodi. Responde, frater Vade :
nus humanum salvari,quia pro fragilitatehominum
coepit excaecari, et ad idololatriam converli. Lex
retro, Satanas,non exeam,melius est enim in
clau-
daemonem vero scripta postea data, ipsa potius coepit nocere,
stro legere, quam foras exire. Contra
apponerationem. Multodies enim aggreditur diabo- quam juvare. Nam prohibendo peccata : « Non oc-

ab cideg non moechaberis [Exod. xx, 13) » [etc.],

lus tentare nos, cum non potest nos extrahere ;

oratione,et praecipue prselatum, et alios qui habenl

magis animos hominum ad ea peccata inflammabat.
Ubi vero venit plenitudo temporis, seu adimpletio
curam fralrum. Cum enim videt eos diabolus orare, C.

Quid facis hic, et quare oras ? Quid temporis,quod Deus providerat.misit Filium suum,
suggillat eos :

ul quod neulra lex facere poterat, gralia Christi sup

-
manducabunt hodie, fratres ? Surge, vade, tu prae-

late, ettu cancellare [cellerarie| libi coKmissum;
Vade retro,
est, compara quod manducent. Non.
tempus admini-
Satana. Est tempus orandi, est
strandi.Similileraggreditursimplicemclaustralem.
Cum enim videt eum prolixe orantem, suggerit ei
Quid valet haec ruminatio psalmorum tota die
pleret, id esthumanum genus liberaret; et cum
multis temporibus exspectatus el praenuntiatus es-
set, tandem venturus, praeinissus est Joannes prae-
cursor tanli imperatoris adventum nuntiarurus.
Audite ordinem, audite disposilioneo).
diabolum et mundum
Filius Dei veniebat contra
;

sibi pugnaturus [ f. pugnaturum]. Praemisit

in se
psalmos ruminas. Brevis oratio penetrat coelos.
fortem militem, qui mundura invaderet, et denun-
Nonne debes orare sicut Dominus docuit in iila ora-
tiando adventum ejus, regis inimicos delerreret, et
tione brevi et compendiosa.Nonexibo certe
(dices),
quoscunque posset Domino [/-.dominio] alliceret suo
quia tu mihi semper insidiaris, et me tentas et ;

ab fortisprinceps,fortismiles,et perfortetnmiiiLemuter-
ideo quia non desislis a tenlatione, non cessabo

oratione. Ad hanc mensam divitis sedent volucres, que prffinunliatus est.Angelus enim Gabriel,qui /or-

D <zVud(;D(?nntGrpretatur,advenlunjutriusque praenun-
idestsancti homines sperantes se volare ab hac
tiavil (Lmcm) l^rteserant,etfortia facere veniebanl,
quarta ad quintam. Dives isle Chrislus, qui simul
Deus pauper, et forlitudiiiem Dei,id est Gabrielem nuntium ha-
in unum dives et pauper.Dives,quia ;

mensam bebant. Natus esl miles, et multi in nativitate ejus

quia homo. Vos estis qui ad hanc sedetis,

primammensam per jejunia vestra] gravisisuut.Sed o quantum gaudium futurumerat

qui primam [/.
domalis.mundo abie- in nativitate imperatoris,cum tantuin praemittcba-
altenualis, carnera propriam
lo ullima, quae est tur in nativilate praecursoris! Audivislis gaudiura
nuntiatis.cum diabolo pugnatis.
quamsedent haeredes, unum tantum ap- nascentis, audite gaudium prsecurrentis.
Patris.ad
plus, visio Dei. Unde et Marthaj di- Venit Joannes in dcsertum Judaeae, prajdicans,
ponitur, non
etdicens: « PcEnitenliam agite, appropinquavit
clumest: « Porro unum est necessarium [Luc.
« Unam petii a Do- enim regnura ccelorum (Matlh. iii, 2). » Ideo in de-
X, 42). » non plus et David; :

(60) E Lyrano et Victorino.

 ; :

657 SERMONES DE SANCTIS. — IN FESTO SS. PETRI ET PAULI. 638

scrtum venire dicilur,quia deserti erant a Deo quos X est perfectior Joanne, testante Domino, qui uit:
hortatur. Durn poenilentiam agere preecipit, non « Ititernatos mulierum non surrexit major Joanne
deterret eos, sed Domino suo allicit ; aliicit [autem] Baptista (Mattli. ii, li;. » Christus eoim natus mu-
modum reconciliationis promittendo, cum dicit: lieris non est, sed virginis. Et ideo non asseritur
« Appropinquubit enim regnum sajlorum » ac si ;
Christus minor vel par fuisse, sed major.Unde di-
diceret; Appropinquabit enini regnum vilce. Ita citur in Evangelio « Qui autem minor est in re-
:

quosdam alliciebat. Audite quomodo inimicos de- gno coelorum,major est ilJo (ibid. ). |» Christus enim
Vidcns Pharisaeos, dixit eis « Progenies
terrebal. : fuil in praesenti estregnum coelorum,
Ecclesia^quae
viperarum,quis demnnstravit vobisfugerea ventura quia in eo regnat Deus per humilitatem, quia ipse
ira? » (ibid., 7). Ecce quomodo Domino suo viam venerat, non ministrari.sed ministrare. IMajorvere
praeparabat, alios deteirendo, alios attrahendo. fuit Joanne potentia. et virtutis Dei dignitate.Gau-

De hoc dictum 558 f st per prophetam : « Vox dnamus igitur in nativilate tanti
prajcursoris, ut
clarnantis in deserto : Parate viam Domini, rectas dictum est : « Et multi in nativitate ejus gaude-
facite semitas Dei nostri (Isa. xl,2). » Via est lata, bunt (Lvc. I, fi), » ut Joannes, qui grulia Dei in-
semita stricta.Via significat latiora praecepta scien- terpretatur, gratiam Dei suis meritis nobis conte-
liae, ubi consilio vel conjugio, et mundanis rebus morbos repellat, tempestates diraoveat, et fru- rat,
g
licile ulentur soeculares semita designat strictorem
;
tuum copiam 559 tribuat,auxiliante Domino Jesu
viam, ut esl monachorum et eremitarum utram- Christo, qni cum Patre et Spiritu sancto vivit et
;

que jubel parari Domino, et viam et semitam,quia jregnat.

etper activam et per contempialivam itur ad Do- LXVI.
minum. Jara hortatur pra'dicaii<me homines, et FESTO 8S. PETRI ET PAULI SERMO PUIMUS (61).
IN
preedicalionem suam decorabat operibus bonis et « Vidi el ecce candelabrum totum aureum, et
vita.licce qualia opera habebat
Vestimentum de : « « duae olivae erant super illud una a dextris et ;

pilis camelorum, et zonam pelliceam circa lumbos « altera a sinistris mihi angplus qui lo-
; et dixil
suos iMatlh. iir, 4). » Zona pellicea erat de pelle « quebatur ad me Scis quid sunt hcBc ? Et dixi
:

animalis mortui. « Esca autem eranl ei locustae et « Nescio. Et ait Hi sunt duo filii olei, assistentes
:

mel silvestre (ibid. ) ;

» asperis vestibus induebatur, 11 Dominatori universae terrae (Zach.iw,l et seqq.).»
qui asperia carnem domabat.et asperis correclioni- Zacharias propheta hanc visionem vidit, cujus
bus impios refragabat [.vn< refutabat]. Lumbos cin- partem exposuit angelus. Dominum vidit. Magnua
gebat, quia luxuriam, qu* in lumbis morabatur, ergo fuit qui vidit, major qui ostendit, maximus
castitatis conlinentia confringebat. Locustce sunt quem vidit. Scilicet Christus homo quod ergo :

muta animalia per agros ^ angelus exposuit, ne

silentia, quorum alacer
exponas. In parabolis enim
volalus, et cito deciduus.Mel comedebat,quia prce- quas Dominus exposuit.in jussionibus angelus ex-
dicatio auditoribus sapuit duiciter; locustasedebat, planavit. Nullus sanctorum Palrum aliterausus est
quia dum prsdicabat, Ghristus putabatur esse. exponere, neque addere, jmmutare, vel minuere.
Qua2;-obantenira :« Esne tu Ghristus ? » (Joan.i,20). Quod autem relinquitur intactum, praelatis est ad
Ecce volando exaltabatur sicut locusta ; sed re- e.Kponendum reservatum.D'xit ergo angelus Can- :

spondcns: « Non sum ego Ghristus (ibid.), » abilla delubrum lofum aureum est Dominalor universae
exaltatione cito decidebat sicut locusta,quce volando tcncc. Duse olivse sunt duo viri, vel filii olei, as-4-
cito decidil. Itaque in tanto praedicatore
exemplum stentes ei, Petrus scilicet et Paulus. Dominator si-
vitae nostrae possumus reperire.Gum asperis indui- quidem universae terrae Christus est. Posiquam
tur, ad domandara carnera laboribus informat.Gum enim surrexit, discipulis apparens, «
ait : Nolite
lumbos zona cingil, ad castitalem invitat. Gum se timcre, ego vici mundum. Tradita esl mihi omnis
Christum non recognoscit, et inferiorem se prsedi- potestas in coelo et in terra (loan. xvi, 33). » Quod
cat, dicens: « Non sum dignus solvere corrigiam merito candelubrum dicitur. Candelabrum enim
calceamenti ejus (Marc. i, 7), » humiliare nos duo in se habet materiain et forraara,aurum sci-
Insi- :

nuat. Cura aliis praedicando laborat,

ad salutem D figurara sibi impressam. Sic et Cbristus in
licet et
fratrum acquirendara nos invitat.Gum fugit
in de- duabus naturis. Per aurum divinitas significalur
sertum, hinc nos exuere mundum invilaU
Et quis per formam, humana natura designatur, sub qua

(61) E ms. Andegav.— Hic sermo ex videlur

illis iiionasterium et stupenda arte Basilica,sub invoca-
esse.in quibus materia paius
sermonis continetur lione et patrocinio sanctorum apostolorum Petri et
quam ipse sermo, prout ab auclore prolatus Pauli, ab initio dicata fuerant. Inde Cluniacenses
est •

licet emm forte Hildeberlns ipse non

aliler illum' qnos alloquitur, gloriari asseril,a quibus nimirum
scnpserit, fieri potuit, ut cum, sivc
natura, sive sacri sui ordinis Seminarium, et ortum asserit ac-
aite, disertissimus csset,
paralam prius a se con- C0(:i5se, sicut et progressum, qui lantus ab exordio
cionis mater-iam.ex tempnre
exactius enarrandam ip?o fuit, nt subquinque primis abhatibus.iier uni-
reservaret. Caeterum ad Benedictinns
monachos ab versas pene Eiirop;o provincias, hic arborvilEe ?uos
ipsomet raonachoBenediclino habitum,ex
sermonis palmites extenderit, sub quibus innumeri prope
ipsius fine, nerao est qui non
concludal, idque, ut monachi piimaivam Benediclinae Reguls observan-
probabile videtur, Cluniaci, cujus
celeberrimum tiam aut hauserunt, aut collapsam reparaverunt.
 :

C39 VEN. HILI>KBKRT1 CENOMAN. EPISC. 660

laluit divinitiis. Cilceataenim venit ad nos rilviiii- A. hoc dicturn est quia rnisericurditer ucluin estcum
tas, pt hubilu inventus ut honio. lloc candelabrum eis? Hoc quidom verum est. Apostolus enim ait
totuin aurouui esl. Aurum Iria signilicat divini- « Blasphomus fui et persPCutor,nunc antem miseri-
tatfm, sapientiam, el chiiritalcm. 8i per aurum cordiam conseculus siim (/ Tim. i, 13). » Siu/iliter

divinitas intelligalur, totum aureum est. Pleni- etcum Pelro misericorditer aclum est, qui licet li-
tudo cnim divinilatis in vo habiiavit corporaliter dem upgiivorit, tamen veniam meruit. Maxime ta-
[Coloss. ii). Si etiam per aurum sapientiam intelli- men misericordiae viri sunt, quia misericordilcr
gas, totum aureum est. Ipse siquiiiein plenus cst egerunt nobiscum, instruendo, praedicando, ad fl-
sapiontia, super quem scilicet requicvit Spiritus dem nos trahendo.Inquiramus ergo si pleni fuerint
sapientiae 560 el intelleclus.[pse nimirum est sa- charitate. Producamus Apostolum ; aetatem habet,
pientia Patris. Demura, si per aurum sapientiam pro se loquatur.Ipse de se dicit.quia « npque mors,
significes, et sic totus aurcus est, separabunt ine h charilate Christi [Rom.
quia plcnus fuit neque vita
charitate. Sola enim charitate, de secreto deitatis, vu, 35).» Sed quia sa^peparlicularia proforebat,qua5
de sinu Patris egressus, iii inuadum venit,et huma- minus utilia,sicut « Domine,si oporluerit me mori :

uum genus redemit. Uuic Dominatori dixit snge- tecum, nou to negabo {Matlh. xxvi, 35) » audia- ;

lus, duos filios olei assistere, cujus rei quia cau- „ mus Christum ei testimonium perhibentem « Si- :

sam non docuit angelus, moveri possumus cur hos mon, diligis me plus his ? [Joan. xxi, l.j^.Secun- ->

ei dixit assislere, et silentio praeteriit decies cen- dum effectum quatuor L-enera [/.officiaj designantur
tena millia ei assietentia. Hoc est discutiendumet in oleo.Oleum enim valet nautis,curn in abysso ali-
prius, quia el ab angelo hoc fuit intaclum. Filii quid perscrutari volunt valet et ad cibos condien-
;

olei.velviri luisericordiiE dicti sunt Petrus et Pau- dos utile est ad lucernam, et ad medicinam.Pri-
;

lu3,ad notandum plenitudinem,id est plenitudinem mum est in aquis, secundum in lagena,tertium in
misericordiae sicutsolemus dicere: alabastrum un- lucerna, ouartum in medicina. Primum effunditur,
cadum olei.
guenti, lagenas vini, Ad quod intelli- secundum reservalur, terlium accenditur,quantum
gendum, sciendum est quod in generalilate hoc enilit, sccundum reficit, ter-
conficitur. Primum
nomen oleum designal unitatem gratiarum, utibi tium illuminat, quartum
: medelam proestat. Pri-
« Unxit te Deus, Deus tuus oleo laetitiae pr^ con- mum est confessionis, secundum praedicationia,
sortibus tuis (Psal. xuv, 8). » —
« Inveni, dicil Pa- tertium virtutis, quartum intercessionis. De oleo
ter, David servum meum [Psal. lxxxviii, 23), » id confessionis dicit Salomon « Non deficiat oleura :

est Christum, usque ad mortem obedienlem, oleo, de capile tuo {Eccle. i\, 8), » id est non absit confes«
id est Spiritu sancto subdit, meo, id est a me pro- sio cordi tuo.Si bonus es,confitere laudes si malus ;

cedente, una?i eum ; super ipsum namque requievit C es, confitere peccata. Et hoc oleum conlrarium est
SpirituB sanctus. Plenitudinem quippe donorum in oleoadulationisjde quo dicitur « Oleum peccatoris :

se habuit. In specialitate vero hoc nomen oleum, non impinguet caput meum {Psal. cxl, 5). » De
quantum ex sacris Scripturis colligi potest, sex oleo praedicationis dicitur in Canticis : « Oleum ef-

designat gratias duas secundum sui naluram, et

; fusura nomen tuum {Cant.i,2). » — « In omnem ter-

quatuorsecundumefficientiam et usum.Naturaliter r&m exivit sonus eorum {Psal. xviii, 15). » De oleo

oleum levilatera habet et pingiiedinem. Per levi- virtutis, id est operationis miraculorum, legitur in
tatem, misericordiam inteliigimus; per pinguedi- Veteri Testameato « Oleoenim ungcbantur manus
:

nem, charilas significatur. Quod autera per oleum sacerdotis in dexlro pollice, simul cum sanguine
mi^ericordia intelli^^atur, babetur in illa pirabola arifctis consecrationis {Levit. xviii, i^i). » In mani-

stabularii, qui vulnerato vinum et oleurn apposuit bus autem intelliguntur operationes rniraculorum.
{Luc. x). Stabularius,id est Christus,humanum ge- De oleo intercessionis dicitur in Evangelio « I>ate :

nus vulneratum sanavit [supp. olco], id est miscri- nobis de oleo vestro, quia lampades nostra? exstin-
cordia, et vioo, id est veritate. Veritas enim de terra gunlur (iV/a///t.xxv,8),» id est intercedile pro nobis.
orta cst,id est Christus de virgine Maria, et mise- Vidcamus si Pelrus et Paulus habuerint cleum con-
ricordia, et veritas obviaverunt sibi.Quod vero per D fessionis. Audiamus itaque Apostolum confitenlem
pinguedinera charitas significetur, habetur ibi quaiido Dominus apparuil ei in via, et dicentem:
:

« Inveni David servummeum.oleosancto raeo unxi « Domine,quid mevis facere ? » {Act. ix,6).Ecce qui
eum (P«a/, lxxxviii, 21). » El praecipitur « Omnis prius notaverat Chrislum blasphemiis, et qui per-
;

adeps Domini erit {Levil. iii, -18). » secutus fuerat ipsum,jam vocat ipsum,562 Domi-
Tria sunt generaadipis. Estadeps intestinorum, num promiltil se non amodo secundura propriam
;

jecorisetrenum ;secunduradiiplicemcharitalem,est voluntalem vivere.dicens « Domine,quid me vis fa-:

ch.iritas ad Deum, est charitas ad nos ipsos, est cpre ? » Audi et Pelrum confitentem et dicentem:
5®l charitas ad proximum. Omnis ergo adeps Do- « Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te

luini tantumesl, quia nulla eleemosyna,nulla ope- {Matth. XXIX, 2.'). » Non est cursim prastercun-
ratio fructuosa eat sine charitate. Videiiduin est dum de confessione Pelri eL Pauli et Ecclesiae. Si l|

quaredicanlurhiviripleni misericordiae.Annonideo Petrus fervore dilectionis minus circonspectae,soli-

661 SERMONES DE SANCTIS. — IN PESTO SS. FETRI ET PAULI. m
tus fuil dicere ; » Ecce nos reliquimus omnia ; » A rurn assistent ei.Christus enimtanquamimperator,
quse sunl hccc omnia qiiffl dicitsereliquisan ? Legi- unuin hahetjudicem, scilicet Peirum, et ulterura

tur quod « charilas omnia credit (I Cor. xiii, 7). » doctorem, scilicet Paulum. Petro quidem traditae

Sine his qua3 creduntur non poteslesse salus hiipc ; sunt claves refini cceloruin. Petrus aperit oos, et

non reliquit.Legitur et de aliis « In omnibus exhi- : claudit eo3. Sententiam Petri soquitur sententia
beamus nosuielipsos sicut Dei minislros (// Cor. Chrisli.Dictum esl enini ei : « Quodcunque ligave-

VI, 4). » Nunquid illa reliquit? Sunt et omnia de ris super terram, erit ligalum et in coelis {Mutlh.
quibus dicitur « Primum quaerite regnum Dei et
: XVI, -19). » Non
est diclum Quodcunque iigaverit :

justitiamejus, ethaecomniaadjicienturvobis(iVrt<^/t. Christus, scd [Quodcunque] ligaveril Petrus. Hos

:

vi,35).»SedsinehisnonpotestvitahuiTanasubsistere igitur habet assessores,ho3 habemusfideliosimosin-

SedeccejanrinveniemusquaBomniareliquil.Illascili- lercessores,Sed,si pro omnibus preces Domino fon-
cet de quibus dicitur in Ecclesiaste : « Vanitas va- dunt, tamen pro claustralibus, pro viris religiosis,
nitatum, et omnia vanitas {Eccle. i, 2). » Haec om- pro vobis ad quos loquor propensius intercedunt.
nia rcliquerat, scilicet araorem raundi, concupi- Vos quidem de Benediclo el aliis gloriamini.a qui-
scentias saeculi.Item, cum Pctrus solus loqueretur, bus ordinis vestri suscepistis religionem.Seddehis
quare dixit : «Eccc nos reliquiraus orania [MaLlh. g maxime potestis et debetis gloriari et confidere, a
XXIX, 27). )> Quoniara duo sunt in homine caro et : quibus accepistia ordinis vestriseminarium et ordi-

anima, Aliquando caro [dicit] : Orania relinquo, nera. Tria enira sunt in oidine vestro, orlus, pro-
sed non aniraa. At e Gregorio : « Non est sufficiens gressus,et finis.Ortus, est mundi contemptus pro- ;

haec relictio. » Dicit ergo : « Reliquimus omnia, ho- gressus, obedientia ; finis, ad Doininum praesentia

mo interioret extcrior.quasi unuseorum loqueretur. usque A Paulo habetis progressum, ubi

in finem.

Egoexterior simulcuraiiilerioreoraniareliquiraus.» dicitur: «Domine, quidmevis fa^ere?» [Act. ix, 6).

Quod vero oluo pra^dicationis pleni fuerint manife- A Petro habetis ortura, ubi dicitur : « Ecce nos reli-

stum est. Nonne Paulus dicit « Transivi a Jerusa- : quirausorania;»finem,ubidicitur:« Etsecuti sumus
lemin Illyricura mare, praedicando Et vere plus : i&{Matlh.-s.ix, 27); » scilicet, usquein finemperseve-
o:i)nibuslaboravi (/ Cor. xv, 10). »DePetro legitur rantiara habuimus.Quod ipse praestaredignetur, qui
in Aclibus apostoloruinquod ad prasdicationem ejus vivitetregnat peroraniasaecula saeculorum. Amen.
unadio « cecidenint [crediderunt] tria raillia, et in LXVII.
alia die quinque millia {Acl. ii, 42). » IN FESTO SS. PETRI ET PAULl SERMO SECUNDUS (62).
DeoleovirtutiSjidestoperationis miraculorumqui- « Fac tibi duas tubas ductiles argenteas ad con-
bus erainuerunt, quid attinetdicere?Nonne legitur n « vocandura populura {Num. x, 2).
quod ad umbram Petri sanabantur infirmi {Acl. \) Magna est, domini raei et fratres, diei hujus so-
Non le^'itur hoc de Christo. SalvareverentiaChristi lemnitas ; magna est hodierna celebritas,in quaPe-
majnrafecitPetrusquaraChristus.In Petroadiraple- tri et Pauli passionem recolit Ecclesia. Post Doraini
lumestquodChrisLusiiixit: « Klhocquodfacio facie- noslri soleranitatemetbeatae Virginisjure praefertur
tis,elmajorahorum facietis(Joa??.xiv). » DePaulo,ut aliis haec soleranitas quara nobis facitPelri apostolo-
reliquaquibus fulgebai nunciimittinr.ur,exScripturis rum principis in cruce extensio, et Pauli, qui vas
cerluii;habemus,quodquoscunqueexcoffimunical'at, eleclionisest, decollatio. 564Alii claves regni coe-
diabolus illico eos ve.xubat.Quodautemgratia inter- loruui leguntur commissae, qui propter fidei con-
cessionis specialiter aLtribuebatureis,rairumesl in stantiara a Doraino audire raeruit : « Tu es Petrus,
oculis nostris ; cum et mediatorDei et hominum sit et super hanc pelram aedificabo Ecclesiam meam
noster ibi advocatus, et gloriosa Virgo, nec non et {Matlh. XVI, 18). » Et iterura : « Petre, amas me ?

bealus Joannes,quo major non surrexit,utscriptum pasce oves meas (/oa». xxi, 17). » Alteri post glo-
est, inter natos raulieruin, pro nobis inlercedant. riosam Domini ascensionem, revelala est gloria
Tamen Petrus et Paulus totum iilustravit, quod eum
tenerius pro nobis et ar- Domini,quae ipsum sic
ctius supplicant, quia et ipsi gravissime peccave- strenuum domus Domini speculatorem ordinavit.
runt. Nonne Paulus fuit blasphemus, 563 et per- D Hic idem ait .•«Novissimeautem tanquain abortivo
secutor Ecclesiae manifesLus? Petrus quoque (actus visusestetraihiDominus(yCo/'.xv,8).»Petroco.Tmis-
est curaiii Domino [noster intercessor], sed lidem sura est Evangeliumcircumcisionis Paulo praepu- ;

suam negavit.Nullus ergo gravius peccavil.Quanto tium. Petrusfactusest praedicatorJuda3orum;Pau-

fortiusexperti sunt nostros excessus, tantoexacLius lus crrantis gentiiitatis pius ad vitam exstilit revo-
implorant Dominum pro nobis. Sicul legilur Dido cator. Ui suiit fidei nostra) fundaraentum, sanctae
Mnesi inler cajlera dixissc : Ecclesiaj sustenlamentum. Horura erudiiionibus in
Non ignara mali, miseris succurrere disco slructura firmaconsistitEcclesia.Horura sonus tan-
ViRG., yEneid.) quam lub.ie clangor exixit inomneraterram ; horum
Inde cst quod
specialiter dicuntur hic et assistere, doctrina fu'gel Kcclcsia ut sole luna. Fides crevit
licet multa millia angelorum et spirituum sancto- Petrodoclore.Judaeaetiaminparte Christum cogno-

(62) E ms. Andegav.

663 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 664
vit Paulo rlocente.gentilitas a squalore infidclita-
; A richo spptemsunt principa]iavitia,qua?clangentibu8
tis in lucem veritatis prodiit.Unde idem ait: « Qui tubis.id pst praedicaloribus sanctis, in pluribus sunt
operatus estPelroin aposlolatiim, operalus est et explincta. Ili muri eeptimo clangorepenitus conci-
mihi intcr gentes (GaUu. Bene istis conve-
ii, 8). » denl In niundi enim fine, sive in Pxtremo exnmine,
nit, quod in iibro Numeri Moysi dictum est Fac : sic tollenlur vitiii,qui)d decasteronullum movebunt.
libi duus tuhas argeriteas ducliles ad convocandum De liis tubis etiam legilur, quod Gedeon Madianitas
pojnilum. Cor\siderundum ergoaquo tubae istae fa- expugriaturus, tubRS accepit, cum tubis iaguncuias
ctai sunt, et quomodo,et ad quem usum. Ad popu- in ia^'unculislalerna8.Mirabiiishicmodus pugnandi
lum Dei sciiicet convocandum. Tubae istee signifi- cum hoslibus. Pugna indicitur, et ne^ilpctis armia
cant sanctos praedicatores, eos siquidem quorum bellicis,tub<e, lagunculaj ellampades accipiuntur.
est hcdierua festivitiis, et hi non meritis propriis Mirabilis hffic pugna, mirabilior quae hanc pugnam
ad praedicationem sunt electi, sed virtute ex alto sequitur victoria. Nulla coruscant arma, et hostes
induti, a Moyse,id est a Domino Jesu prsedicatores fuganlur,sine armis armati subjuganturinermibus,
sunt constituti. Unde bene dicitur : Fac tibi duas Gedeoij contra Madianitas contrivit. Gcdeon inter-
tubas. Uas tubas Moyses, id est Christus, facit, el prel&iur circuiens munitio, el significat Christum,
sibi,id est ad suum honorem, ut eislonge lateque
g qui in utero virginali consistens,coelun) et terram
clangentibus hseredes habeat,quibusaeternae jucuu- circuivit.Sic in Virgine fuit, quod in coelo non de-
ditatis largiatur benedictionem. Et cum in multis fuit. Madianita interpretatur circuiens munitio^ el
Moyses Dominum designet, spirilualiler ipsius no- significat Ghristum,quiin uterovirginaliconsistens,
minis inlerpretatione, ipsum potest designare in- ; in desperationem decidunt, et dum de salute diffi-

terpretatur enim Moyses ab aqua sumptus. Et no- dunt, a malo in pejus (63). Tales Gedeon, id est
sterMoyses, id eetChristus, ab aqua sumitur, dum Deus, insequitur 566 vincit tubarum clangore,
ei

a sacrae Scripturae intelligenlia ad ipsum cogno- lagenarum confractione,etIampadarumexposilione

scendum homo sublimatur.Nec incongrueScriptu- Sanctienim praedicatores,dum lagenas conlringunt,
ram aquse comparamus, quae tanquam aqua lavat, id est dum corpora cruciatibus exponunt, exerunl
reficit et refrigerat nos. Lavat dum ea quibus animi lampades. qnibus resistentes vincunl.Gloriosaenim
sordes abslerguntur, ju<.'iter nobis insinuat; nos mirabilia quae ia eorum sequuntur passione, mul-
etiam lavat.dum ne quid in nobis intersum rema- tos converti faciunt, ad fidem vocanl, el, ut in fide
neat, clamat « Pcenitentiam agite, appropinquat
: firmi sint, corroborant. Istssunt tubae ductiles ar-
enira regnum co>,lorum [Mallh. iii, 2).» Et iterum : genteae, quae percrebas mundi tensiones por mul- ;

« Sicut aqua exslinguit ignem, ita eleemosyna ex- tas passionum amaritudines, quo plus lunduntur,
slinguit peccatum [Eccle. iii, 33).» Nos reficit, eo magis in Dei dilectionemextenduntur. Hae tubae
dum quoil praemii in ccelestibus exspectamus, nos argenteae .«unt doctores enim in diviniseloquiisdej
,

obliviscinon sinit. Nos sustentat in via, dum benl esse instructi, ne ad docendum quod fieri v
565 mentibus nostris irnprimit quibus donariis lunt inveniantur indooti.Undeiilud : « Eloquia D l
donandi sirnus in patrid, ut est illud « Fulgebunt : mini, eloquia casla, argentum igne examinalum
justi, et tanquam scinlillae in arundineto discur- [Paal. II, 7). » Tales tubae ductiles et argentea? ad
rent [Sap. iii, 7). » Nos refrigerat, dum exemplis hunc iisum sunl ut convocent populum Dei. Sancti
sanctorum nos in nobis exstinguere monet vilio- enim prsedicatores adhoc sluderedebent,ut ad fidei
rum incitamenta. unitatem convocent dispersos. Et notandum quod
Moyses ab aquis assumptus,a filia Pharaonis est in lege veteri,tubae illae, quae spirilualium tub;irum
nutritus.Sic Jesus Christus,dum a fideli anima sus- figurae erant, ad ha^c quatuor constilutae sunt ; ut
cipitur, ipsam nutrit, et in ea nutritur. Uaec prius populum ad bellum, ad progrediendum, ad epu-
infidelitati subjecta,tali suscepto habitatore, exsul- lum, et ad festum convocarent. Similiter et nos-
tatad fidem intran3,infidelilateabjecta.In hacDeus trae tub.ie ad bellnm no.s vocant, dum monent (64]
crescit,dum de die in diem magis ac magis in pjus progrediamur ad epulum nos vo
ut in virlutibus ;

amorem in omnis anima inardescit. Qui enim im- " cant, dum qua religione, qua mentis puritate ad
mensus, et ubique lolus nonin se polest crescere, raensam Doniini sit accedendum, verbo docent,
sed in nobis major potestesse. Ad clangorem tuba- monstrant exemplo. Ad feslum nos vocant, dum
rum ceciderunt muri Jericho.Jerichoenim interpre- qualiter festivitatibus temporalibus interesse de-
tatur luna, et significat hunc mundum, qui semper bemus, docent, quibus ita devote interesse debe*
est in defectu, nunquam in eodem statu permanet, raus, ut festivitatibus angelorum adesse raerea-
« Praeterit enim figura hujus raundi (/ Cor.vWy 51). » mur. Quod nobis praestare digneturqui vivit et re-
In aliis oritur, et in aliis moritur. Septem muri Je- gnat Deus per omnia saecula saeculorum.Amen.

(63) Locus aperte ab amanuensi vitiatus, qui sic .(64) Hic aliquid deesse videtur, quod sic suppler
restitui possel Madian inlerprelatur judicium, seu
: potcist Ad bellum nos vocant, cum ad puynam con-
;

luignns. aui.em cri-rnmim reos,qni dum de

Sifinificnt tra tentationes nos accendunl. Ad progrediendum.
exlremo judicio etsalute sua diffiduiit,amalo in pejus dum monent ut in virtutibus progrediamur. Ad epu-
•uenles in desperationem deciduni. lum, etc.
 : :

m SERMOiNES DK SANGTIS. — IN FESTO 3. PETRI APOSTOLI. 666

LXVIII. A quiahomoinfirmussum.Insipienterlocutusest.cum
IN FESTO S. PETRl APOSTOI.I SERMO TERTIUS (65). ait « Bonum est nos hic esss, etc.
: » {Luc. ix. 33).
« Niinc scio vere quid misit Doiiiinus angelum Unde Evangelista : Siqtiidein nesciehat quid diceret
1' suum, et eripuit me di^ manu Herodis,et de omni {Luc. xii). A pusillanimitate locutis est cum ait :

i< exspcctatione pleJjis Jiii^aeorum {Act.wi, II). » « Absit a Domine,non

le, fiet istud ; » Unde redar-
f.egitur in quod Caius C.csar 5C7
annaiibus (60) gutus a Doinino audivit: « Vade 5CS retro,Satana8
Horodcm Telrarcham, qui Joannem decollavit,cum (Marc. VIII, .33). » Ex consuetudine hominum iocu-
uxore Ilerodiade relegavit in exsilium Lugduni ; tus esl : « Domine, ecce nos leiiquiinus omnia, el
Herodem vero Agrippam tratrem Uerodiadis non secuti sumus te.quid ergo erit nobis ? » {Multh. xix,
solum tetrarchia Galilteae donavit, imo et regera Familiare eniin esl
27). filiis Adae quasrere com-
Hierosolymorum instiLuit. Ilic volens sibi conci- moda sua. Quid vero attinet dicere,quam prajsum-
liHro animos Judseorum Jacobum Zebedsei occidit
ptuose locutus est, cum ait : « Etsi oportuerit rae
Petrum in diebus azymorum misit incarcerera, ul mori lecum, non te negabo » Ecce (.Va/«/i. xxvi,35).
pnst Pascha ad populi arbitrium vitam ejus suppli- in quo corlex nos instruit. Copiosius vero
litterae
ciis terminaret. Petrus vero soiutus per angnlum nos spirilualis nucleus dat intclligere sub uno sci- ;

in aclionem graliarum prorupit, dicens Nunc scio licet cortice triplex

:
g nucleus invenitur. Scrutemur
vere, etc. Historia haec saepe repelitur in Ecclesia, ergo litterae parietem, et inveniemus thesaurum in-
quia (lupliciter nos «dificat. Primo ex superficie lit-
telligentiae desiderabilem. Lalet quidem hic intelli-
terae nos instrnit secundo spirilnali inlelIi,Lrentia
;
gentia generalis,specialis,finalis id est do Ecclesia,
tanquam medulla tritici nos pascit. Item secundnm de viro contemplntivo, de spiritu bumano.Sane Ec-
litteram dupliciter nos inrorniat : primo, ut omnem clesia lavacro regenerationis lota, funte baptismatis
spemin Domino potentes bona noslra sibi attribua- aspersii, quasi stans in littore m.tris, inde viriens
mus • secundo,ut juxtaSapientetn in principio ser- Pharaonem et .^gyptios submeisos,sicul Moyse? in
monis unusquisque sit accusator sui. Petrus, quia Ganticum eorum, ita et ipsain laude^n Dei prorum-
speravit in Domino, liberatus est,nec tamen elatus
pit, dicens : Nunc scio vere quia misit Dorainus.etc.
est, sed Deum prosecutus est gratiarum actione.In
Nunc enim pro tempore gratis solet poni, ut ibi
huncmodum nos cum tribulamur.ad ipsu;ncla-
et
Ecce nunc tempus acceptabile.De angelo vero quem
memus, et exaudiet nos, et in tribulatione nostra
misit Dominus videamus.
liberabit nos. Israel cum tribularentur, de
o Filii
Lfgitur in Theologia de quatuor generibus ange-
necessitatibus suis clamaverunta'! Dominum.etsa-
Inrum. Est enim angelus Satanae, angelus pacis,an-
navit eos {Psal. cvi, 15).» Clamavit Jonas de ven-
gelus my>terii, angelus consilii.Priraus colaphiziit,
tre ceti, et evomitus est {Jon. ii). Clamavit Daniel,
secundus aedificat.tertius confortat,quarlus liberat
et clausa sunlora leonum {Dan. xiv). Clamaverunt
id estdaemones, homines,superna3 virtutes,Einma-
pueri,et sublalus est ignis de fornace.Clamavit Pe-
nuel. De prirao dicit Apostolus: « Datus esl mihi
Irus de carcere, et ceciderunt catenae de manibus
slimulus carnig meae angelirs Satanr-,qui me cola-
ejus {Act. xii).Sedquomodo in hac gratiarura actio-
phizet (// Cor. xii, 7). » De secundo ibi : « Angeli
ne Petrus accusavit se non elucet, nisi forte tacite
pacis arnare flebunt [Isa. xxxiii,?). » [,e tertio ibi:
se accusaveril in principio sermonissui.cum
dixit: « Qui facit angelos suos spirilus {Psal. ciii,4) » et
Nimc scio vere, quasi aliquid inculcando. Singula ;

ibi : » Omnes sunt admmistratorii spiritus in mini-

pondus habentacsidiceret:Duramihividebarscio-
sterium missi {Hehr. i, 14). » De quarto ibi: « Et
lus, deprehensus sura in insipientia rnea; quaedam vocabitur magni consilii Angelus {Isci. ix, 7). » Hic
qnasi vera asserui, et inventus sum mendax sed
;
solus liberat unde in Evangelio «; Si Filius vos :

nunc scio vere quae dico, hic non inveniet quid in liberaverit, vere liberi eritis {Joan. viii, 36). » De
mereprehendatDominus et Magisler meus; sed un- hoc dicit Ecclesia : Misil Dominus Puter Angelum
de hoc mihi quod clavicularium caeli,judicera mun- suum, id est sibi consubstanliaiem,e/ eripuit me de
lii,vicarium Christi, principem coetus apostolici,
manu Herodis. Uerod<?3 pellicius interprelaiur a pel-
insipientem ct mendacem aude.im profiteri.
Seeure D licio, ([uod est decipio.Hic est Leviathan qiii sedet
hoc audeo ego,nam haec dc eo scripla
sunt.Ne quis ^n insidiis, ut intorficiat innocentes, serpens calli-
pro immanitatepeccati desperet
temerarielocutus ;
dior cunctis animantibus, raalleus universae terrae,
asl iste Pelrua, scilicet,cum ait « Exi a me, Domi- ventus validus quo coeperat mergi Petrus.Hanc ere-
ne, quia homo
peccator sura ego {Luc. v, 8),' » non
ptionem plane ostendimus, cum catechizando di-
iiffert a voce phrenelici
qui ait Exi a me,medice, :
cimus [sc. ad baptismum] Exi ab eo, spirilus im- :

(6o) h ms. Andegav. _

Hlc sermo fuisse videtur
canonicum regularem hic
iliqua potius lamiliaris appellat, probabilius est
exhortatio,intra claustrum Hildebertura lianc hahuisse coram cnnonicis rej;u-
lahita coram canonicis
regularibus, quo^,
expresse laribus, qiiorum olim vita nec minus arctala votis
lominat aut coram monachis,quorum
notut victus obodienli;e et abdicationis proprii, nec multo mi-
iu>teritatem, quam concio
publice coram plebe nus victu et lahore auslera, quam monachorum
.hristiana pronuntiata. Ad quid enim plebi Chri-
itianae detectuum claustralium erat.
ad minuiias usque
am exacta deecnptio. Gum autem adeo (66) Joseph., Anliq. xviii, 9.
expresse
 ,

667 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 668

mimde et modum liberationis cum dicimua Abre-

;
: A Pol'U3 animi, quam cremi ;
qui inter homines vivit

nunhas Salanx et openbus ejusl Sod notaquia dicit super homines, quia angelum vivit in terris nec ;

T^ . .
claustris ha;o vox nof
_..:....i:i„l „1,..,,(„,\, 1,.^,/,
est, nnr, nr^^m
nec enim ,!/,,•./

Ecclcsia se ereplam demanu,non de iiianibus.Dia- tamen cujnslibet

bolus enim sinislram habct ct dexteram,et sicut vi- semperPelrifui^STOsedcumjamtrinomiusesset,
ctor captivum hostem cum sinistrn trahit, cum dex- nominatusestSimon,cognominatus Barjona,id erit
tra colaphizat, ul expeditius ea', sicanle advcntum filius Joannis, agnominalus esl Petrus, et doncc

Christi diabolus genus humanum captivum trahe- transiit primam et secundam custodiam,et porlara

bat, et ad iibitura suum flagellabal, quia etiam ferream,non se exaltavit.In hunc modum vero spi-
569 quosdain vivos legitur rapuisse in infernum. ritualilertransit primam custodiam,8irueritSimon,

Eripuil autom nos Christus de manu trahente.non idesto^ediVw5;,jam [/". secundam] si fueril Barjona,
de flagellante adhuo enim superdorsum Ecclosiae
;
id est lilius columba' porlam ferream.si fuerit Pe- ;

fabric.mt; vel flagellant pcccatores adhuc justus trup, id est firmus. Estenim prima custodia vincu-
;

intns malleum [sentit] el incudem adhuc impu- lum consuetudinis secunda, porta ferrea.species
;
;

gnant daemones Ecclesiam, sicut et expugnaverunt vanitatis. Prima ligat, secunda cruciat,terlia necat.

a juvenlule sua sed haec raanus dextera esi, non

;
Prima est pellenda, quia quamvis.
sibi sed nobis flagellat enim filium quem vuU B
;
Naluram expellas furca, tamen iisque recurrel ;

recipere operatur enim in nobis patientiam, pro-

;
secunda sustinenda, tertia fugienda. Quam durus
bationem, spem. sit transitus primaj cuptodiae novit ille qui in libro

Subditur: Et de omni e.xs]iectatione plebis Ju- experientiae dicit Simus el nos quia difficile est :

daeorum. Judaei confitentur Hero.lem regem ? Non consueta repellere; dura est ista lransilio,et ali-
senatus, non populus, non cives, sed plebs dicun- cujus probitatis transire de comessationibus ad
li.r, juxta illud : « Lepusculus plebs invalida {Prov. jejunia, de carnalibus ad olera,de sericis ad cilicia,
sunt omnia crimina, quae ta- slramenla, de impunitate ad
de pulvinaribus ad
XXX, 26). » (67) Hacc
men epistola canonica sub tribus includit. Peiicu- verbera, et, ut in summa dicam, de propria volun-
losum est esse cum plebe hac. Lutum enim inqui- late ad jugum obcdientiae. Vere haec mutatio dex-

prolundum devorat. Concupiscen-

nat, limus ligat, Quid enim mirabilius, guid dignius
terse Excelsi.

tiam enim oculorum quasi armamenlarium [/.atra- haciramutatione?Immutaturenimhomodeamurca

mentarium] scriptoris fert secum plenum vanita- oleum, de faece in vinum.de palea in granura,et in

libus, quia quot vanitalibus hominem afficit, tot ut usitalius dicam, de Irunco in viluIum.Qui enim
maculis denigranlibus eum inficit. Concupiscentia olim truncus erat, scilicet inutile lignura, factus
vcro carnislirausest.idestluturaviscossura ;quem q esl vitulus novellus,
cornua producens et ungulaa,
:_:i K:i:t.,„«,,^ olKi r^/^cUnc cnnpp Ilnmini in holocaustum sua
positus super altare Domini SUE-
enim arripit, quasi inseparabiliter eum sibi con
.- nr^r,. flllnrfi
_ _ • : :

glutinal. Inde est quod caro polius dicta est facta vissimi odoris. Hanc cuslodiam trunsit vir clau-
de limo, quam de lulo, vtl de terra, ut in hoc fer- stralis duce et comite obedienlia, Ad omnes enii!i|

vens ipsius insinuarelur glutera. Adeo enim gluti- insultus consuetudinis objicit votum religionis, et

Non sequar consuotudo votum vovi

nosa est caro nostra, quod spiritus noster ad ima- d cit : « te, ;

summa puritatP,congIutin stus Domino. Illum sequar quncunque ierit. » Edomits

ginem Dei factus in
est ei, ui, si fieri posset, nunquam vellet ab ea se- consiietudine sequitur itiipetus lentationis,torrens,
profun- id est inundans, leo impetu iraj suae.
Aggrediuolui
parari, sed superindui. Superbia vero vilae

secum Luciler enim eum morbi inusitati frequens nculis dolorej

dum est iii quod traxit lerti=ini par- ;

vigiliis, tussis ex frigcre, treinor tibin.rurn

ex lon-
[p,m angelorum,veI slellarum. De luto gratulabatur
in choio, thubam genuum p;
Propheta ereptum, dicens: « Eripuit me de lacu ginqua statione (68)
«'
xxxn, Adhuc crebra genuum inflexione,coarctaiio arteriarum
miseriae, et de luto faecis {Psal. 3). »

carnis conquerebalur Propheta, ciborum ariditatc, et., in hunc modum. Al quo

se esse in limo
sum in linio prolundi, et non dilficilius est, detractio fratrum, qui cum videal
dicens : « Infixus
esl subslantia
substantia auiem pro-
autem pro
{Psal. Ne
3). » ise
lxviii, 6). prolixins orantem, v.„
prunAiua uiaiii.^ix., ..„ -— arctius e
crebrius^ vigilmtera,
rarius edenlem, aiunl: Hic frater noster
571
fundo superbiae absorberetur, clamabat :«Non me
•'

demergat terapestas aquae, neque absorbeat me somniavit raortem abbatis ideo faciem suam de- ;

molitur, ut oculos inluentiura illudat; et

cun
profundum {ihid., 16). » Ecclesia ergo erepta estde
Ecc
luto, limo, et profundo ; erepta est de onini ex- transit coram eis, insultanl ei, et dicunt:«
eril abbas no
spectatione p.lebis Judaeorum. Est eadem vox, ut somniator venit {Gen. xxxvu, 19); >
aemulabilu
diximus, viri speculantis claustra [/. in claustra], ster; vel lorte aliis ipse invidebil, vel
conabitur onerabitur
qui assumptis pennis columbaj fugil in solitudinem, perfectionem aliorum, et [f.

invalida piebs inficitur; et quibus

notatis, rit
Uic aliquid deesse videtnr. Non enim no-
(67) oscitan
banlur crimina illa, quae tamen dicit auctor esse suhditiir db auclore (quod probabiliter
amanuensis omisit). Hxc suut omma crimina, etc
omnia crimina, quae canonica epistola, ut ait, sub et probari vi
Hoc autem ex sequenlibus elucidan
tribus includit. Haec libenter esse censerem, quse
Joannes Evang. Epistola prima, cap. ii, v. 16, re- delur.
loupes.
censet, nimirum concupiscentiam carnis, concu- (68) Foite tubera, Galice cnflures,
piscentiam oculorum, et superbiaoi vitae, quibui
 :

r,69 SERMONES DR SANOTIS. — IN FESTO S. PETIII APOSTOLI. 670

supra vires.Difficilior estlraDsilushiijua custodicE; A. Jos ; sciolus es in exterioribus. Qiiid ergo sedps hic
hcuc enim posito hominein via,suppIantHvit gressus tota die otiosus .!>
Cur absondis talentum Uomini in
f jiis. Ilaec omne lundamentum, quodjecpr.it homo, sudorio ? Nonue raeiius quovis praeiaio tuo servares
roncutil, et saepe evertil. Hic est ventus qui obruit rigurem ordinis incolumem ? Faciliorem haberes
diimum super filios Job convitanies. Non transibit ascensum [/. assensum] ad principes per amicos
homo hunc, ni.ii fuerii patiens et humilis Barjona. tuos faciiius iaipetrares. Vade,fac tibi amicos de
;

Ihide legitur de Antonio quod cum vidissel in spi- fratribus scrutare secrela altbalis, unde
; sollicite
riUi omnes Ifqueos tenlationum d^emonis, in stu- possiseum pulsareet expulsare;difcurread charos
pore et pjulatu magno clamavit : « Quis transibit tuos, ut pro te discurranl. Fac te omnia in omni-
istos? » Facta est ei vox de coelo, dicens : « Humi- bus, ut baculutn (sc. pedum pastorale) libi lucrifa-
; litas. » oias. » Cave.vir bone. Videquam pessimusest iste.
Sane restat adhuc porta ferrea ; transitus tertiae Non vult te esae discipulum Ghristi, qui ait : » Di-
irremediahilis, spocies scilicel veritatis. Videns scile a me quiamitls suraethurailis corde (ilal/li.

enim diabolus perduo pr.-edictase nihil profccisse, XI, 29; ; » sed illius qui ait : « Ponam sedem meara
aggreditureum sub specic recti lanquam consilia- ad aquilonem, el ero simiiis Altissimo {I.sa. xiv,
rius salutis, tanquam fidelis a secrelis, et circura- r> ^^)- » Haec est illa quae ut imprudenti invenitur [/
vall.it eum quasi quatuor quaternionibus militum, invehitur;, unam de decem virtutibus interfecit.
unum colloccins ad caput, unum ad pedes, alium Hhi-c est turris quae cecidit super decem et octo viros
ante, alium retro. Inferior ergo quaternio est cura qui eam aedificant. Haec est superbia natione
carnis; superior,supfcrbia ex virtutibus posterior, ;
coelestis, qu.Tc sublimium mentes inhabitat, et quia
raemoria relictorum anterior,.instanlia tribulatio-
;
ad proprios ortus revolans ad dignitatera irrumpit
num. Primus enim li^'at, secundus inflat, lerlias horainum, in qnaad dienitatem prorumpit angelo-
sublimat, quartus sufTocat. Acuedit ergo primus rum [/. ul ad dignitatem prorumpat angelorum].
incessu modesto,copile demisso,et ait « Pax vobis :
Esto el hic Petrus, et dic : « Ex ore tuo te judico,
[Joan. XX, 2i(.» Gui ille : « Estne pacificus ingressus serve nequara [Luc. xix, 22). » Tu promitlis me
luus?') — « Pacificusest, » ait.Abhocmaxime caven- (ieri sublimem, sedin praelatione facerera mecon-
durn est ; non enira de caveiur, cum facili hnstis leiiptibilera. Unde Apostolus « Si saecuhiria ha- :

ingressus pacificus exspeciatur.Tandenr» sic incipit: betis judicia, contcmptibiles qui sunt inter vos eli-
« Guram carnis agere debes nemo enim carnem ;
gite (/ Cor. vi, 4). » Sic, novi ordinem, ergo se-
suara odio babuit (Ephes. Hoc enira quar- v, 29). » debeo cundura ordinem, quanto sum altior, tanto
tuui
vu.ii quod diligere
u.iif,cic debes
i^cjuwi utiijca ex charitale. nuu
c.Y uucirii,aLt;. jumen
Hoc judien- me in
""-' ornnibus
'- u.jj uiuuo ijuiiiiiiare.
humiliare. « ijcivi
Lavi peuBS
pedes ii]t;us,quu-
meos.quo-
tum commissum est tibi ; et sicut onus et virga, ^ modo inquinabo illos {Cant. v, 3), » et cum hoc
sic cibarium jumento debetur. Garo tua est quasi dixeris, ora ad Dominum Domine,non venial mihi :

chorda in cithara. Psallentes enim in choro admo- pes superbiae, non sit exaltatum cor meum, neque
dum citharae dulce melos resonantis in aure can- elati sinl oculi mei.Hocaut&m in fugam converso,
toris. Tendere ergo debes chordan: tuam,non rum- poslerior accedit quaternio, qui ait Lunaticus :

pere, quia si ruperis eam, nonne injurius eris ci- tempestive [/". ad sensum aucloris intempestive]
tbarae fratrum et cui cilharizas .''
Lejiitur quoque egressus es de mundo, cognitis vanitalibus quae
:« Alatur civis ut expellatur hostis.» Et illud « Ecce :
sunt sub sole, tulius esses in religione, cognita
dedi vobis cibos herbam !errae,et animara viventera enim raelius caventur.Etiam scire debes quae circa
3uper terram. » Cihi cnira regulares,quibus uleris, charos (uos aguntur. « Qui enim, ut ait Apostolus,
ipotius obruunt te quam nutriant. Gaseus enira daj curam suorura non habet, deterior est infideli (//
tus, pessimus est ova contemptibilia, leguraina
; Tim. V, 8). » Vade ad tuos, et de proprio largas
nflantia; aqua sloraachum stringit de piscibus facies cleemosynaF, quod hic non potes. Quod
;
si
iicerem, sed caro tibi apponatur. Gave et vide rumusculos populi tiraes,etiam manens in habitu
juam subdolus est isle mundus. Ergo esto Petrus, tuo, poteris 573 Hierosolymam ire, visitare loca
3t constater responde Vade, Satana, non in solo D sancta.ubi steterunt pedesDomini, visilare sumraa
r^o.^.^ Kfth
pane 512 ..:..:i
vivit
/11 ... .—Ego cibum
homo (Matlh. iv, 4).
I, ..
:

r,- . ,
[limina] apostolorum Petri et Pauli.
. . _

liaheo manducure quem tu nescis non vivo intus ; In diebus senectutis tuffi,redib!s ad claustra ; fi-
ut comedam, iino comedo ut vivam tantum appo- ; nis enim, non pugna coronat, et Dominus judicat
nitur cibarii jumento meo, quoJ de reliquiis
ipsis fines terrae. Csve, vir bone.vult te esse
circumces-
potest satiari panis et aqua vita beata.« In fortitu-
; sorem [f. circumcursorem], non canonicum regu-
iine cibi hujus ambulavit Elias quadraginla
diebus larem. Vult te mutare in statuara salis.Vult ut sis
isque ad montem Dei Oreb (/// Reg. xix, » et opprobrium hominum,et abjeciio
8) ; plebis, ul dicatur
lum dixeris haec, ora ai Doininum, et dic « Con- de tc Hic homo
:
: « coepit aedificare, et non potuit
ige, Domine, timore tuo carnes meas (P5«/.cxviii, consummare {Luc. xiv, 30). »Esto Petrus, et dic
120). » Hoc efTuuatoaccedil quaternio superior.non
ei Non sum canis
: ut redeam ad vomitiim (// Peir,
ninus versipellis, et ait: « Nobilis es, litteratus,
ii) : posteriora oblitus cum Apostolo, ad anteriora
ongo U8US studio novisti omnes ordinis tui articu-
me extendo. Dominns meus Jesus Ghristus non de-
 :

671 VEN. HILDFRERTI CENOMAN. EPISC. 67J

sceni^it de cruce, cum diceretur ei : Descendc, et A absconditi.Ipse qiiidem se non esse prophetam te-

xxvii). Morluus esl in cruce stalur,id est nec de genere.necdeofficio et doctri-

oredimus tibi [Mdllli

pro^^ter me,et ego moriariii cruce obedienliae pro-

na fuisse prophelarum sed.cum essot pastorvelli-
;

pter ipsuiii. et prnptor me. Et cum haec dixeris.ora

eum Dominus
cans pyroinoros.misit in Israel tan-,

ad Dnminum.etdic- « Confirmahoc Deusquod ope- qnam virum elinguernetincompotem sui sermonis,

raliises in me{Pial. lxvii, 29). » lloc facto, acce- ut adversum vaccas pingues Samariae prophelaret.
dit anlcrior quaternio, ct ait Ecce omnia boiia :
Inde est quod veritatem quam accepit a tpirilu,
cffinobiihujus fcre perieriint, vinea} grandinataj adeo incom()Ositis sermonibus.et quasi nolentibua
6unt, spera menlita segcs.bos est enectus arando. inlelligi edidit, ac si non edidisset in verbis sais!

Unde vives?qu() indueris ?Nihil est promissio Do- quae prediximus ad lilteram ;
irrevocabilem Domini
mini. « Quaerite primum regnum Dei,el haec omnia vindictam adversus Moit» prophetavit,pro eo quod
adjicientur vobis {Luc. xii, 31).» In contrarium res regem Idumc-eai^quem persecutus faerat vivum.non
laps-a cst, fodf-re non vales, mendicare erubescis.Si cessavit pprseqiii mortuum, tumulum ejus evertit,

sapias, curam tui habe. Sane, vir bone,esto Petrus, ossa combussit, cineres ventilavit. Potest tamen
et dic : « Non justum derelictum, nec semen
vidi haec prophetica comminatio trahi ad consequentiana

ejus quaerens panem

(P.s-a/. xxxvi,25;. » El Timen- g prohibitionis, quam fecit Deus Mariae Magdalenae,
:

tibus Deum nihil deest rnovit Deus medicuscui me ct ad consequentiam exhortalionis, quam docloj

commiBi, quando danda,quando sublrahenda sunt gentiura scriptam nobis reliquit, scilicet: Noi <>

ba;c,« Doininusr'edit,Dominu3 al»stulit silnomen plus sapere quam;

oporlet sapere,sed sapere ad sQ

Dornini bonediclum {Job i, 21). » Non negabit pa- brietatera (liom. xii, 3), » Cum enim Dominus re

ler filio viaticum,qui dal jumentis escam ipsorum, surrexissot a morluis, et apparuisset Magdalenae,
et pullis corvorum invocanlibus eum. Et cum haec more solitn pedes ejusdeosculari voluit et langere!
dixeris, ora, dicens: « Divitias et paupertatem ne sed prohibita est ab po in hunc modum: « Noli ra^
dederis mihi,sed tanlum viclui meo tribue necessa- tangere, nondum enim ascendiad Patrem {Joun.xx
ria {Prov. xxx, 8). » Itaque, cum transieris hano 17). » Sed movere potest nos haec prohibitio,quar

portam ferream, licebit exclamare : Nunc sciovere mulier tam dilecta et diligens prohibita sit aconta
quia misit Dominus Angelum suum, et eripit me de Possumus enira cum Do"
ctu diligentis et dilecti.

manu /)e//icii (69-70), id est mundi,et de omniexspe- mino prohibente conferre in hoc modo Memento :

ctationeplebis Judaeorum.Ex^^pectatio plebisdicitur Domine Jesu, quia haec mulier quam diligebas,illd
per simile, quia sicut qui obsidet castrum,multa quam cum vidisses flentem, et tu flevisti. Hoec esj

facit inutiliter, el dicit : Adhuc unum addam,et ex- illa teslimonium attentionis discretae dederas.
cui

spectabo ut videam si prosit. Sic et isti,quasi post dicens: « Maria optimam partem elogil, quae 571
primam el secundam custodiam,extremaB sunt ex- non auferetur ab ea {Luc. x,42).» Haec est illaquae
spectationes Herodis, quibus frustratis,desinit ob- Pelro net;ante,qui dixerat : « Etsi oportet me mori

sidere. Est vox eadem,ut dixi, spiriius humani in lecum, non negabo {Maith. xxvi, 35) » Thom|
te ;

die obitus sui, quando scilicet evolat de corpore longe facto, qui aiebat Earaus commori ei,
:

mortis hujus,tanquam liber de carcere,et clamal Ipsaminas Juda^orum nonmuliebritertimens usq

Nnnc scio vere, etc, et erijiuil me de manu Herodiif ad tumulum aperto planctu et gemitu miserabi
id est pellicii, id est corporis ;
pellicius enim dici- tuara persecuta est passionem.Haec est illa qua no

tur a pelle,et de omni exspectatione plebis Judaeo- invento corpore tuo tanlo tabescebat dolore, quor
rum, id est mernbrorum, 574 quibus ministris inclinans et reinclinans se uberioribuslacryrnis ri

militat caro adversus me eripuil enim oculos meos

;
gavit monuraentum, quam rigaverat pedes tuos
a lanrymis, pedes meos a lapsu, aures a fabulis, Quid est, Doraine Jesu, quod discipulos stultos e
linguam a mendacio,manus a rapina.Priraam sane tardos corde ad credendura,ad contactura manuun
et luteris compellis.et hanc tam affectuose quaeren
ereptionem a peccatis hujusmodi in baptismo;se-
cuf}dam a tentationibus paulalim agiransineremo; tem te, a contaclu longe facis ? Si diclurus eras

tertiam ab omni corruptela exsppctaraus in cnelo. D « Noli me tangere (/onn.xx,17),» cur dixisti:« Ma
Qui ergo primo eripuit, secundo eripiet.tertio eri- ria, noli flere? » {Liic. vii, 13). Cur,inquam,prohi
piat Jesus Christus, Dominus noster, Angelus no- bita est a fletu, si prohibenda fuit a contactu
Quid factum tibi fuit apud inferos, ut rediens a-
ster, cum venerit judicare vivos et mortuos,et sae-

culum per ignem. nos fons pietatis aresceres? Unde haec tara repen
LXIX. tina mutatio ? Qai inter alapas, flagella, clavos £

IN FESTO SANCT^ MAGDALENii: SEUMO UNICU8 (71).
« Super tribus sceleribus Moab,et super quatuor
« non converlara eum, eo quod incenderit ossa
« regis Idumaese usque ad cinerem {Amos ii, 1) »
Amos Thecuites vir propheta fuit,
lanceara misereri bostium non es oblitu3,sed orasl
Patrem ignoscere illis,quia nesciebant,nunc resur
gens et impassibilis abjicis qu«rentcm te? An d
novo consilio judices acquiescendum Pharisaeis, e
sed serraonis exsecerari incipis contactum peccatricis ? Quid est

(69-70) Herodis qui mierpr el&tur pellicius. (71) E ms. Andegav.

 SERMONES DE SA>^CTIS. - IN PESTO S. MAGDALEiN^. 674
nquam, Domine Jesu ? Aperi nobis.Huic non inde-
A cogitationes in corda vestra ? » {Luc.
xxiv,38).Quam
>ii.fi haesitationi nostrae
Dorninus salisfaciens, in- multiplices et improbffl exabundanti
;iiit Super tribus sceleribus Moab, et super qualaor est dicere No- :
:
vit enim quisque nostrum, et in libro experientiffi
•un converlam eam ; ac si diceret Convertam eam :
didicilquod veneniferas potiones ingerat
tribus et quatuor sceleribus, sed sentenliam in alveolo
ve- mentis noslr.Ts spiritus nequam.
liae quam dederam.revocabo, omniuiii miseriarum Quot varias et inu-
liles rerum imagines in
thalamo cordis noslri depin-
/. misericordiarum], quas ei feceram, non recor-
gal,(iusetanquam minulis&irai bibones ia ipsog
abor, si in corde ejus non ascendero ad ocu-
Patrem.si ios raentis involvant
[/-.involvantj.etsuper ministros
ssa regis Idumxx accendentusque ad cineresMoah Uei usque ad altare Domini virtutum
iquidem interpretatur prosequantur,
^•a; putre,el congruit publice nt brevemmemoriam Christi in cruce pendentis
ibi
eccanti, qui non solum peccare non erubescit, sed
abripiantvelconturbent.H*CHuntmu3ca;morientes,
tiam exultat cura male fecerit, et gloriatur in
re- quai perdunt suavitatem unguenti
hae sunt « volu- ;
•us pessimis.
cres quas abigebat Abraham usque
Condictum ad occasum so-
est hoc ad usum forensium instru- lis {Gen. XV, II), » Elias quoque,qui coelum verbo
lentorum, quae quosdam filios dicunt sine
patre, clau.serat, his animum non
uosdaiM ex patre. Fiiius scorti dicitur sine
clausit, cum cogitaret
patre, se solum relictum unde redargutus
nia pater ejus incertus est.quia g ; cst a Domino,
etiamsi certus sit, faciliusque invenit claudere ccelum
X tamen ignorat, undead h.nereditalem non voca-
quam animum[
ab his cogitationibus qua3 inalea
nobis surgunt.
ir. Le;^'itimus autem ex patre est, quia cerli hajre- Ab hoc scelere cordis convertit nos Deus tribus
ilatem patris eispectat. Et in hunc modum Magda- modis.Prima conversio est redire ad cor
nm ex patre patrem snum in ore omnium
eral,
secunda, ;

ascendere in cor ; tertia, cxcedere scilicet de corde!

ircuinferens, cujus opera publice faciebat;
palrem In primaest cor 577
iquam, illum de quo et Dominus Judojis dixit humile;in se.cunda ti;ediocre;
: in tertia cor altum. De prima dicit propheta:
Vos ex patre diabolo estis {Joan. viii,
44). » Hajc « Redite, praevaricatores, ad cor
it enim mulier illa,quae erat {Isa. xlvi, 8) ; »
in civitate peccatrix, ncc est contemnenda sententia,
ieo quod publice prostituta, quia de calo de-
vili contenta pretio, scendit. « Nosce te ipsum, homo. » Quod est quando
ii'llia sui corporis patie[)atur,a ([ua Dominus sep- cognoscit homo
quid sibi debeat,quid Creatori,quid
m daemonia, id est quatuor et tria scelera. San-
proxiiiio, quid corpori suo. Secundo
'lariumenim Domini daerannes 576obtinebant,et ascendit spiri-
tualiterde virtule in virtutem,donec
videatur .. Deus
lurumte-rplumVirginisniioJamfactumerattem- deorum in Sion (/>sa/,Lx.xxiii, 8),., id
uin Veneris, ul de ea posset conqueri est in specula
Propheta, contemplationis. I)e hac dicit Propheta «
cens Onines venerunt daemones in haeredita-
: « Ascen- :

^ siones in corde suo disposuil {ibid., 6).

m luam,polluerunt templum sanctum tuum po- In tertia ..

excedimus quandoque ad vivendum Oeum

;

lerunt morticinia in poraorum custodiam ; unde

(K?a/. Apostolus « Sive menle excediraus Deo :
;xviii, 1). » Nec nos pudeat ejus (// Cor. v,
ignominiam di- 13), » et Psalraista « Accedet-homo ad
re,nec vos pudeat audire,quia h£ec cor altum :

ignominia esl {Psal. Lxiii, 7). » Ad priraam

adgloriam,et nobis ad doctrinam. Ipsa enim trahitur scrvus per
spiritum timoris ad secundam vocatur
gredinsm nagitiorum ita operuit pulchritudine mercanarius ;

per spiritum consilii ad tertiam

rlulum, ul angelis respondere queat levalur filius per ,

« Nigra spiritura sapienticB et sic meretur

:

im, sed formosa {Cant.i, 4).» Ab ascendere quan- ;

hac itaque ejecit doque super cor, id est ad id « quod

itreo: ejus, cura oblita est oculus noa
populum suum,id est vidit, nec auris audivit, nec
in cor ascendit (/ Cor.
ptem vitia qus in Propheta distincta sunt
per n, 9). » Ore similiter peccamus
ia etquatuor.Ideo quia pr.iecedunt duobus modis, lo-
tria genera sce- quendo mala, et silendo a bonis loquimur
^um, sub quibus includituromne peccatum.Sub- autem ;

mala sex modis. Est enim verbura falsura,

quenter autem quandoque qualuor quasi de quo
comi- dicitur « Perdes oranes qui
ntia, et his adjuncta. Sunlautem loquuntur mendacium
:

tria haec,cogi- {Psal. v, 7). Est verbum vanum, de quo scriptum .)

tio mala, locutio perversa,
operatio prava, quo-
m facilis.et quasi in unum D est « Vana locuti siint unusquisque ad pro.ximum
:
redacta est enumera-
suum {Psat. xi, 3). » Et est verbum imoudicum.de
>.Sed plurimum noslra inlerest.si
distinxcrimus quo dictum est
lot modis peccatur Turpis sermo de ore vestro non
: «
corde,et quol modis converti-
procedat {Ephe.^. iv, 19). » Est verbum
ur a scelere cordis; et simiiiter excusato-
dc aliis duobu- num, de quo Psalmisti » Non declinet cor
ndis. Ila.iuo peccamus
corde,abjiciendo cogitatio- meum :

s descendentes, et
m verba malitiae, ad cxcusandas
excusationes in
recipiendo ascendentes.Quia peccHlis {P.sal. cxL,
Est verbum dolosom, de 4)
-0non sufficimus cogitare uliquid boni ,.

ex nobis quo idein Disperdat Dominus universa labia do-

: .)
asiexnobis.descenduntad nosbon» cogitationes
lo.^a (Psal. XI, 4). » Est verbura otiosum, de quo
3eo, quia « Omne donum optimum, et omne do- ipse Dominus De omni verbo otioso quod locuti
m perfeclum est descendens a Patre
luminum
:

luerinl homines, reddent

c I, 17). » Malee
autem a nobis surgunt ; unde rationem in die judicii
{Matth. xn, 36). » Et si qua
minus euntibus in Emmaue ait « Cur alia sunt -renera sce-
ascendunt :
leris hujus.Lingua est membrum inquictum,morti-
 ; ;

676
675 VEN. hildi<:bkrti cknoman. episc.
A hostem Dei recipit, et munilionem o.i praestat
ad loquendum facilis.ad obloquendum
pro- et
renim
imo in ipsum auclorem fiiti et stellarum, et com-
;

posuerimus ori nostro

clivip.Ab hac convfrlimur,si
labellum. plexiunis humana^ crimcn quadam obligatione re-
ciistodiam, si a praedictis compescimus

modis loquimur.Loquimur enim fun<iit,nec altendit illui comminaiorium Isaiae :

Buna aulem tribus

dulce,^
Deo. V<c his qui dicunl bonum malura.amarum
de nobis, loquimur de proximo, loquiuiur de
((

Sermo de nobis sit in accusatione, de proximo in lucem tenebras (Isa. v, 20). » Sunt et qui exsul-
tant cum male fecerint unde dicilur : Nihil sio
6edificationp,de Deo in laude.Sapiens enim in
prin- ;

unde Dominus offendit Deum, quam post peccata erecta cervix.

cipio sermonis, accusator est sui ;

justificeris Qualuor enim sunt exaultationes, quas detestatur

per Isaiiim :» Dic tu iniquilates tuas ut
sacra Scriptura. Exsultalionem scilicet in mundo,
{Isa. XLiii, 26). » Sic loquebatur de se
David « In :

peccalis concepit in corpore proprio, in spiritu maligno, in spirilu

iniquitatibusconceptus sum,et in
malum coram humano. In mundo, cum nobis arrident prospcra ;
me mater mea : tibi soli peccavi, el
Ad proximum sit sermo eedi- incorpore,cnmlibenter implentur carnis desideria;
le feci (Psal. l, 6). »
in spiritu nostro, cum nos inflat sine
charitate
ficansetindesinens ;unde Apostolus: «Instaoppor-
iv, 2). » scientia; in spiritu maliji;no,cum applaudimus nobis
tune, importune, argue, obsecra [11 Tim.
quod voluntatem daemonis implevimus, 679 vel
De Deo in laude, ad quam hortatur animam suam ^
cum de malis proximorum exsullamus. Una vero
Propheta : « Lauda, anima mea, Dominum,laudabo
quandiu laudabilis est exsultatio in Spiritu sancto, de qua
Dominum in vita mea, psallam Deo meo
dicitur: « Exsultate justi in Domino {Psal. xxxii,
fupro [Psal. CXLV, 1). »
Sunt etiam qui verbo, vel exemplo alios in
»
Opere similiter peccamus duobus modis, decli- -1).

et fuciendo 5 78 malum. Fit aulem peccatum trahunt. Hajc est sane cathedra pestilen-
nando a bono,
tis, quam non novit qui docet hominem scienliam
malum tribus modis; contumelia, blasphemia,ini-
nos quibus comminatur propheta :« Vee eis qui trahunt
quilale. Et est conlumelia quando peccamus in
peccata tanquam restem longara (72). » Hi sunl qui
ipsos, contumeliis afficientes corpora nostra per
sanguinisanguineracommiscent nec sufficiteis ul
passionesignominia-.Bhisphenria^cum peccimus in
;

intereant in saeculum sajculi, nisi alios secum Ira-

ipsum Deum, seu in religione fidei ;
unde dicitur :

blasphematur per vos inter gpntes hant in interilum sempiterum. Sunt etiam qui in
« Nomen Dei
proximum sequitas omnitius his perseverant. Hic peccator absorptus
{Isa. Lii, v). » Iniqiiilas est in ;

eum est est,et clausit super eum puteus os suum non levat ;

enim debetur proximo. Peccatum ergo in

oculos suos ad coelum, non recordalur judiciorum
iniquitas,id est non fequitas.sive contra
ffiquitatero.
Dei, vinctus est sepulcro, et ideo tanquam ai
in
Ab hoc scelere convertimur, si cum Martha sata-
esse circa frequens minislerium,vel
^ mortuo perit confessio. « Gum enim venerit in pro-
gamus solliciti
fundum contemnit {Prov. xvi;i,3). » Ecce quomodo
cum Mariasedentes.gustamuset videmus quoniam
convertat Uominus Moab a tribus et quatuor sccIb-
suavis estDominus.Cum MarLha operimur,agentes
Dommus ribus cum vidisset haec mulier
sed 1'actum est,
opera misericordiae.quurum sex numerat
;

in Evangplio (J/a»/j. xxv),septem legimtur

inTobia Dominum morientemet mortuum.purum houiinem
Esurientem cibare, si- reputans, desiit crcdere esse Deum vel forle sic ;

{Tob. xxi). quse sunt hcec :

diligebat eum humanitus, quod ejus praesenlia ca-

colligere,
tientem potare, nudum operire.hospiiem
rere nollet, et mallet homini ministrare in terris,
infirmum visitare, in carcere positum consolari,
quam Deum adorare in coelis. De quo et apostolis
morluum sepelire.Cum Maria quiescimus,vacantes
dictum est: « Expedit vobis ut ego vadam {Joan.
operibus coatempiationis, qus sunt quatuor,medi-
quod planius XVI, 7);» etsi ista totum affectum suum habens
tatio, leclio, oralio, gratiarura actio,
erga hominem Christum, ossa regis llumex redige-
esl Magda-
erit in futuro.Ab his scelerihus conver.sa
bat in «nere/n.Idumaea enim lerrena interpretatur.
lena,qi)odostensum est signis, etlestimonio Domini
confirmatum.Signuraconversionisacorileperverso, Christus ergo est rex Idumeae, qui domJnabatui

ab ore, Irequens deoscu- omnium finium terne, et in mari longe. Dicitui

fuit ubertas lacrymarum ;

D eliam ldiim<BA sanguinea,quod nihilominus Christc

latio pedum ; ab opere, unclio pedum et
capitis.

sceleribus, quse sequuntur. convenit.quia regnavit a ligno, cujus vestimontunr

Sequitur de quatuor in torcu
in cruce factum est tanquam vestimentum
Primum est extenuatio peccali secundum,exsulta- ;

Idumaeae, ascendit de Kdon

exemplum lari, et sic tanquam rex
tio post peccatuni ; tertium, diffusio per ;

cicutenin
tinctis veslibus.Ossa ejus divinitas est;
quartum, conlinuatio per contemptum. Extenuanl hnmani
fatum, ossa sunt robur carnis, sic divinitas robur
eniui quidam, vel delendunt sua peccata per
per modum complexionis talisQuidestergo aliud ossa in cinerem ledigere
vel per constellalionem
quam divinam naturam in humanam confedere
;

Quod quam deteslabile sit adverlamus. Hoc

suae.
quam, qui Deus est, hominem tantum reputare
enimest quasicum Domino guerram movere.Quod
Non ergo desineret hominem purum credere, ni£
enim Deus detestalur et odit,hic approbat et diligit,
^
vanitatis, el quasi vinculum jdaustri peccalum
{Isa.
(72) Vulg. Vx qui trahitis iniqnitalem in funiculis
18).
 077 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. PETRI AD VINGULA. 678
C!,r,stusad^,,uditatemPatri8incordee,jusascen- Anobi3intercedit.
Ha.c vero qu^ novit fi^ntum
ret.iiec ei cunversio prajstita sibl prodesset
f75). nostrum, loiam se effundit in
['A huc est
preces, tota provol-
super sceleribus non converlam eam, id vitur ad pedes Doniini,
nec pudeteam ve! improbe
conversio mea sibi non proderit,eo quod accen-
petere, donec obtinueriCInterpeilel
ac/il osiu regis Idu//ixae mque ad cinerem,\d ergo pro nobis
est duni ad Dominura.uldelnobisauxiliumde
accensa amore nieae humanitatis, immemor luil tribulatione
u.tpilectum in leclione, praemium
meae divinitalis. pro labore Jesus
Ghnstus Dominus et magister
Sequilur ut assignemus quomodo congruat noster.qui est Deus
et benedictus in sa&cula ssculorum.
nobis qui sacraj Scripturae lectioni operam Amen.
damus.
Horlatur nos propheta ne de articulis fidei impu- LXX.
denler disputemus.
581 m
lESTO SANCTl FETRI Ad VINCULA
SER.MO UNI-
Quidam enim in philosophicis
cus (74).
facultatibus 580 quandam subtilitatem inulilem,
^ Pelrus quidem servabatur in
vel inulilitatem quaerentes, carcere. Oratio
quibusdam minutiis « autem fiebat sine inlermissione
verborum in cavillatione ab Ecclesia ad
respondentes utuntur,qui- « Oeum pro eo (Act. vii, 5). »
bus in disputatione uti, ossa Christi
est incinerare Herodes Agrippa, qui septimo
Quod ne fiat Apostolus monet, dicens '^'" ''^ anno regni
'"°°
'"' '"'^"' sui
: « Non „ miserabi IIpp nl^
plus °
sapere qnam oportet sapere,
sapere. sed
^ed « !!'? !' .^1""^^"^«^^ ^^ ^"g«'«' -^- «cci-
..nh i"
saoere ad sobrie-
sapere '

.
disset Jacobum fratrera Joannis giadio, videns
tatem {Rom. xii, 3). » enim
Deus convertit
Etsi quia
placeret Judffiis, apposuit
ut apprehenderet et Pe-
[/.consentit] nos artium liberalium
phantasmatibus trum in diebus Azymorum, et
uli, si in hacScriptura posuit in carcerem,
voluerimui similiter sophi- tradens qualuor quaternionibus
stice incedere,odibiles Deo erim.us, militum vinctum
strepitum rana- catenisduabus,quem Angelus,percusso
rum ^gypti in terrain Gessen traducere molientes. latere ejus,
liberavit. Qu^cunque scripta sunt, ad nostram do-
Rogemus ergo bealam illam pcenitentem, cujus
tnnam scripta
sunt. Doctrina vero panis legen-
hodie solemnis dies est, et suavis
recordatio, quae tium est
panis,quia confortat cor hominis.Iiaque
;
digne in memoriani vertitur hominum,quia
ad gau- scripiura vinculorum Petri
ciium transiit panis noster est, nec
angelorum,ut interpellet pro nobis ad est quilibetpanis; non
est crustulum.quod tantum
Dominum,uldetnobisinSpiritusanctorectasapere. crusta est; non est crustulum,
quod tantum mica
^ecparvipendendumestpatrociniumhujuspoeniten- est, sed soiidus panis, cruslum
s qus.sicut oequivocatur beatae Virgini in babens et micam,
vocabulo, id est historiie
superficiem et intelligentiam spiri-
51C etiam quodammodo confertur
nec ei in exemplo ; tualem, et cibat nos utraque
ledignatur ancills Domina, adolescentulaj crusta in duobus nos ;

regina

,»od p.„p,e. ea^™ e.e.pL els eong.il:

..«»,
n h„ e„,m mar, ,.ag„o et
^^l^^^olZZ. tZZ^^^^^m^^l: J^
spati„s„,„,rai„e nobi, geli pleb, Jod^oruc. in /aCin
;
setpeX, „e

etpr=eoip„e„ra„d„,peeialiter^roe„.N„ e„ire:
,'ri 07;;,«^^^^^^

=:::o':r :::':„::::»:: r :re::„T'x::" a:'j,f:r:;";;::TeTb'°'""°'°^°

'-""""'^^

H:a:::7r:r,„r„\r:t';° ;:::::::-: ;'o,i't?e:ttr''r"

'°'^-" "^^^ '-
""°

-''
rr,::L';',:,t?pt'r:i,:r''-d "- n ^"^^"^^^!"^^-:;!^^':::;.
tum, non e.vperimento novit velscivit
quam into- deamus in quo el mica reficiat nos,
erabile certamea est, quo quod nec cur-
accingitur homo contra sim transeundura
e ipsum, quam ditficilis est. Mica enim suavior est et
victoria, ubi idem vincit plenior. Unde Sponsus ad Sponsam Vulnerasti
t vincitur, quasi e quodam : .<
sublimi fastigio pro me in uno oculorum tuorum, et in uno crine
colli

(73i Hic llildebertus opinatus videtur

^na. Cbristum
a Ma^da- Benedicli cap. 35, utitur, dum hebdomadarium
deieclum ut hominem, nun ut co-
ieiim. qmn.-t' noiiiiuoit.
Indoetiam
(74) ms. Andegav.
15

abilus fuisse
^
Et hic sermo videlur peluos, dum
colligi
potesitunc abbates fuisse per-
illorum occupalionem asserit
coram monachis.iisqne Benedictinis e-^^e
«enedictino monacho. la e.xercitiorum contmuam, et inde vere distinctam a
nuione c*teris,quas
lonasticorum solura temporarias,ctadabbalisarbitriuiu
descriptione ipais Regul» S,ncti niutan-
das asserit.
 :

fjSO
619 VEN. HILDEBEHTl CENOMAN. F.PISC.

enim historiae corda

Superficies A dopositum servant spiritum, quorum quilibet qua
tm (Cant iv 9t. »
quos
58'1 scd loiige pe- tuor quasi mililes habet. Ut enim tradunt,
peiielrat auaienlium et movet,
agilai mundi iabor, quatuor sunt hommis ffitates,
netrabiliorestsijiritualisintelligentia; magis movet
sermo vivus quatuor ejusdem humores, el quatuor horum qua-
et ad unaquacqiie descendit.Tunc enim
et propriam
omni gladio. Quaera- lilates. Quodiibel autem elementum
est et ellicax.et penetrabilior
habet qualitatem, et proprium humorem, et
mus ergo carcerem spiritualem, quaterniones et
letatem et tempus. S.me caten;e duae sunl na-
catenas spirituaies, et latus Petri spirituale, quo
luralis dilectio, et Greatoris prajceptio. De dile-
percusso liberatur.Sane tres sunt carcere^.legaiis,
ctione dicitur « Nemo carnem suam odio ha-
naturalis, regularis. Primus publica cnstodia est,
:

buit {Ephes. vi, 29). » El Apostolus de eodcm :

in qua secundum iegis instituta recluduntur rei.

Quamvis « gravati corpore, nolumus exspoliari,
Secundus est corpus hiimanum,quod aggravat ani- potest
scd supervestiri {llCor. v, 4), » si fieri
mam.et deprimit sensum multa cogiiantem.Tertius ipsius qui
etiam ibidem est spiritus ex praecepto
[fugiens] vir con-
esl claustralis, quo sepium vias
creavit eum. Cum enim quatuor sint
homini ex
templativus neclit pedes suos in compedes ejus.
est caro.
praecepto diligenda, quarlum et ullimum
Primusestad supplicium;secundus ad exercitium;
cohibemur a ma- g Anleo quoque a.t: Praeceptum est
homm « Non
otium.Per supplicium
.

tertius aa
teiuus ad oiiu y^ B ^^. ^^ ei praecipitur ne
^^ prajcipitur
occides {Exod. xx, 13), » ubi et ^^

lo per exercitium proficimus in bono per olium

;
;

injicial sibi manus.

quiesciraus in oplimo.
« Elevavit Evilmerodach Injurius enirn esset domino carceris, si egrede-
l)e primo scriplum est :

retur pneter nutum ejus qui inclusit

eum.Percusso
Joacliim de carcere (ler. lii, 31). » Et Joseph in
sopitis cuslodibus, evolat spiritus.
latere Pelri,
carcerem positus legitur {Gen. xxxix), et invenisse
Latus conjunctionem notare solet nam etcoinpli-
gratiam apui domioum carceris. Desecundo legi-
;

ces potentum bona latera, vel prava dici solent.

carce-
tur Hi suntqui de corporibus,tanquam de
:

Eliam mulier de latere viri facta est,ad significan-

ribus evoiarunt. Et alibi « Intrent in conspectu :

dam conjunclionem quae futuraerat: « Et erunt duo

tuo gemitus compeditorum {Psal. lxxviii,11). ' De
in carne una {Gen. ii, 24). » Latus
itaque hominis
tertio dicilur ad incarceratum Sede.quiesce. Ape- :

conjunctio animae ad carnem.qua soluta

sopiuntur
ruisti 08 tuum, ne pertranseas. Et ip?e
incarce-
custodes, id est ponderc suo ad suum
principium
ratus dicit : « Confipe timore tuo carnes meas, Do-
Terra es, et in
enim tuis limui {Psal cxviii,120). » reveriunlur, secundum illud : «
mine, a judiciis
legitur
terram ibis {Gen. iii, 19). » Spiritus vero.ut
De his carceribus prosequamur. Et quia Petrus di um. Cadunt
versismodislegitur a Domino vocatus, quinque in Sapienlia, redit ad eum qui creavit
pr^cepto
scilicet Petrus Gr^ce vel Latine quinque Cephas ^ enim caten^ de manibus ejus,l.ber est a
;
quod
Hebraice etSyriace quinque paraphraslicos Simon nec jam ei ad vitam placet corporis habitatio ;

;
ere-
Joanois.utamur et nos his nominibus in hunc mo- probatur ex responsione capitis inventi a viro
mortuo mulla didicissetde ['cenis
dum Petrus servabatur in carcere Cephas humi- m\U, qui cum a
: ;

inlernalibus,uddidit utrum vellet precibus ei impe-

liabatur in carcere Simon Joannis philosophabatur
;

el baptizaretur,
legali trari a Domino quod resurgeret,
in carcere. De custodia Petri in carcere
ct salvus fieri posset. At
ille « Oportet me mori
supra dictum est. Videamus de naturali. Gephas
:

denuo? » Guisanctus: « Ulique.» « Noio.inquit, —

Petrura, id est firmum sonat. llic est spiritus hu-
inliciendum est quin spiri-
suscitari. » Non tamen
manus,qui immortalis,indissolubilis, comparatione
Spiri- tus triuu phantes adliuc diliganl
carnem su.im.
cacnis firmus dicitur, ut vere dici possit : »
Judica,
tus qu.dem promptus est, caro autem
infirma Unde 8ub throno Dei dicuntur clamare « :

qui effusus
{^latih. XXVI, 41). » Vel secundum allusionem graeci Domine, sanguinem sanctorum tuorum,
dicitur, est (Apoc. VI, 10) sed non lalem recipcre volunt,
»
nominis Cephalon [xecfaXT,] Cephas caput ;

ea,ac
quia spiritus caput carnis est et dicitur,juxta illud qualem rcliquerunt; supplicatur taraen pro
si dicerent: Hospitiolum
quod habui in terra,me-
« Caput muiieri.'?
Liapui est vir
mulieri.'? ebi Cephas
^^ f -
{Ephes. v,
^t-^uc^. v, 23).
'^^i- » •u„.,t „; Wn
- -

is.e hu.iUatur i„ .arccre, un.e et dicitur

H„- D c„. <^^^
.
-^''"""''^''^rjl^i:^:. :

minus pro me. Et sic libiratus est Dephas a

car-
milialus est in terra spiritus meus, anima mea et
cere. Pro qua liberatione quolidie
orat Ecclesia ad
venler meus {Psul. xxx, 10). » Humiliatus est enim
Deuin pro eo. Finaliler 584 enim in
oratione Do-
ibi a Domino, qui ait « Omnem flalum ego feci, :

minica clamamus « Libera nos a malo

{Mailh.si,
propter iniquilaterr suam modicum contristavi eum
:

mole corporis.pro qua

13), » id est a corrupteia
et
{Isa. Lvii, 16). » Sed qui sunt quatuor
quaterniones
« Quis me liberabit decor-
el Apostolus clamabat
:

cuslodientes spiritum humanum, el quae sunt ca-

hujus? » {Rom. vii, 24.) Superest de
pore morlis
tenae 583 duae ipsum vincientos. Quaternio dici- philosophatur in
carcere regulari. Siiiion Joannis
turmiles habens sub se quatuor railiies,sicut cen
•

obediens,Aoa.nx\es,
turio qui contum, decurio qui decem. Quatuor ita-
hoc carccre.Simon interpretalur
Dei gratia, vel in quo est gralia. Verum, cum om-
que elementa in corpore humano dum vigilant, id « melior cst obe-
[/". physici,.5eu
nes teneamur ohedire Deo, quia
est dum proportionales et phisitales
Reg. xv, 22); » antono-
custodes dientia quam victimffi {l
naturalcs] eorum nodi vigent, quasi fidi
 :

681 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. PETRI AD VINCULA. 682

mastice tamen vir claustralis obediens dicitur,quia dicat nunc
A Israel, nisi quia Dominus erat in nobis,
aperuit os suum ad votum, et dixit.? « Portio mea, cum irasceretur luror eorum in nos, forsitan aqua
Domine, dixi custodire legera tuam (Psal. cxviii, absorbuisset nos {Psal. cxxiii, i). »
57). » Et « Juravi et statui custodire judicin justi- Regularis quoque e.xercitatio quadripartita est
lisiluai{ibid. 106).» Etphiiosophatur contemplando, aliaephemerina, id est diurna alia hebdomadaria, ;
sccundum quod de Moyse dictum est, quod alia interpolata, alia continua. Diurnam dico qua
philosophatus est cum Domino quadraginta die- certis diebusad aliquera laborem manuum
et horis
bus quadraginta noctibus. Quaterniones sunt
et
Regula eum mittit; hebdomadaria est, quae hebdo-
quatuor occupationes, circa quas jugiter occupari madarium coquinafacit (75), vel leclorisin mensa,
debet. Evagari non est, ne cum enim sibi l'as
ethujusmodi. Interpolata, utest officium sacristae,
Dina vagus inventus opprimatur, Sunt autem hae
apothecarii, et hujusmodi, quibus, quem vull,
et
occupationes lectio, oratio, meditatio, reguiaris quando vult abbas ligat, vel solvens cum eis mise-
exercitatio. Attende quoque sub singula istorum ricordianr, facit. Gonlinua est quam habet
duxgre-
quatuor. Leclio enim sacra est sicut mensa qua- gis, abbatem loquor, et pro his dicitur
ei « Labo- :

drupes in domo Domini. Historiam habet, allego- res manuum tuarum manducabis, beatus es, etbe-
riam, tropologiam et anagogeu. De Jerusalem ne tibi erit. »
historicelegitur ; .<Jerusalem, quaeoccidis prophe- B Praeterea duabus vinctus est catenis. Prima est
tas, et lapidas eos qui ad te missi sunt {Matth. professio obeditionis; secunda, amor sui ordinis,
xxiii, 37). » Allegorice
Surge, el iliumioare, «
:
Aperuitos suuraadvotum et obligavitse. Jumenta
Jerusalem, quia venitlumen tuum, et gioria Do-
enim funibus, homines verbis ligantur. Verum si
iiiini super te orta est {Isa. lx,
1). » Tropologice: ordinem suum non amaverit, jam non est Simon
« Jerusalem, quaeaedilicaturut civitas,cujus parlici-
Joannis. Simon est Gyreneus.quem angariaverunt
patio ejus in idipsum {Psal. cxxi, 3). » Anagogice: ut tolleret crucem Jesu. Rota carri est
quae fenum
« Jerusaleru,qu:s sursumesl,libera est, quaeestma-
portat et semper murmurat.Sanelalus ejus
ter nostra {Gal. iv, 26). »
oranis
consuetudo vivendiin propria voluntate, quodqui-
Oratio similiter babet quatuor: Debet esse vere-
dem maximum vinculum est. In vita enim difficile
cunda, ut illius, qui non audens oculos tollere ad
est consuetarelinquere, quae si percussa
fuerint.id
Deum, dicebat ;«Deus, propitius esto mihi pecca- est si stupor dentium, qui ex comestione
uvae
tori(Lwc. xviii, 13). » Pura, scilicet, prohistantum acerba^ obvenerat, solutus fuerit, cadunt catenae
de
quae ad nomen Domini Jesu pertinenl, id esl pro manibus ejus non dico.non sunt,sed jam eum non
;

«ternis : unde:« Primum quaerite regnum Dei premunt; j-^"

Mntii, „t „(• r--" jam versa
rcioa ouui,
j sunt vincula in ornamenia,
viiiuuia jii ornamenta.
lUattfi. „r
r>-:>\ . , .
VI, 3.i);eliam solum, quia hasc omnia
« et
1

C Unde de Sanipnfia HiVh,m

.^""^^ ''^ bapientiadictum est
oct r ;;„„ a *
« Injice pedes tuos
.

,)iiniP.ntMrvn!.i«..tnnr.n.„...;l;f.,.„u
adjicientur „_„„..._.
vobis etcum Deusspiritus sit, orandum :
;
in compedes ejus {Eccli. vi, 25), et fient tibi orna-
estin spiritu etveritate, id est pro spiritualibus et
ineuta ; » jam
carcer versus est ei in doinum, ubi
ffiternis bonis. Unde Apostulus « Levaiiles puras :
dicat: « Haec requies mea vn saeculum saeculi, hic
manus Tim. u, 8) » in oratione. Ampla quoque,
(/
habitabo quoniam ele^i eam {Psal. cxxxii, 14). »
quia usque ad iuimicos porrigenda. Unde « Orale :
Siquis evocet eum, dicet: Non sequor le ; « Lavi
pro persequentibus vos {Matth. v, 44). » bic oravit
pedes meos, quomodo inquinabo ilios ? . {Cant.
in cruce Ghristus « Pater, ignosce illis, quia :
V, 3.) Mavult sedcre in claustro, quam deam-
nesciunt quidfaciunt {Luc. xxiii, 34).» E primice-
bulare in foro legere sub ; silentio, quam de-
rius martyr flexis genibus oruvit; Domine,
ue fabulari in cachinno ; orare vel meditari in
statuas Eccle-
illis hoc peccatum {Acl. vii, 60). » Devota sia, quam spectatura iri in platea
; et sic quodam-
quoque si non fuerit, victima est sine adipe, nec
modosolutusest aearcere et catenis. Tamenadhuc
offerlur in odorem suavissimum Domino. Scriptum
estin carcere naturali. Dum enira peregrinas^ur a
est enim
« Holocausla medullata ofTeram tibi
:
cura Domino, exsilium sustinemus, insuper el vincula
incenso arieium {Psal. lxv, 15). » Meditatio etiam
et carceres. Exspectare vero debet spiritus, virili-

^d fu ut spe;:^ quid e;^ ut i^^z^t^t^i;, t^:^

?- - ^^ t:^~%
,
'iti
scnptumfc"
sc?ipt: cst."cL'
CogUavi "h"''
d.es ant.quos, t
"' ,'""' '^ P'"^
et annos
^^' ^^^^"^^
gressus fuerit,
- --« (^--
audiet a
-
Domino
iO)
: «
; mTn-
: Et^
Euge, serve
asternos in menle habui
{Isa. lxxvi, 6); » de se
bone et fidelis, quiasuper pauca fuisti lidelis, su-
cundaaulem Recogitabo omnes annos rneos in
: «
pra multa te constituam intrain gaudium
araaritudine animae me^{Isa. xxxviii, Domini;

15),» de iu\{Matth. XXV, 21). » Ad quod gaudium introducat

tertia: » Super flumina Babylonis
illic sedim'us, et nos vobiscum Jesus Christus Dorainus
Qevimus.dum recordaremur noster,cum
tui. Sion {Psal. cxxxmi, venerit judicare vivos et mortuos et
\); de quarla: Nisi quia
saeculum per
« Dominus erat in nobis,' ignem.

(75) De hebdomariis coquinffi, Reg. S. Bened., cap.35.

Patroi. CLXXI.
22
 684
G83 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.
LXXI. A. redimere, angelicam naturam assumpsisset, sed
IN FESTO EXALTATIONIS SANCTiE CRUCI3 SERMO quia solos homines dignos redemptione judicavit,
uNicus (76). humanam naluram, servilem personam ralionabi-
« Verbum crucispereuntibusquidom stuUilia est liler assumpsit. autem divina dispensatione
Kffic

« iis aulera qui salvi Qunt, id estnobis, Dei virtus ordinavit ;

prius enim multis praefiguravit adven-
lum suum[pymbolis], multisprophetiisprsnun-
in
« est (J Cor. 1, 18). »

Quia lidelibus, fratres charissimi, de mysterio tiavit, ut auctorabilis esset tantis teraporibus pra-

crucis iocuturi sumus, ideo non credimus vosstul- signatus. Sed de raultis aliis dicamus, et fidem i

Deum vobis crucifixum pradi- nobis majorem per vetera augeamus. Cum filii
tiliam judicaturos,
Israel propter in deserto abigneis ser-
peccatasua
care inGdelibus aulem, quibus Deus consilii sui
;

pentibus urgerentur et interimerentur, jussit Do-

arcana non revelavit, iis quidem pereunlibus, ut ait
e«t,Deum omnium creatoremet
Apostolus,s/M//z7ia minus serpentem sneum fieri et in virga exaltari
quem qui respiciebant ab aliis
immortalem, mortuum esse prsedicare, et in tam ante filios Israel,

serpentibus vulnerali, auxilio illius restituebantur

vili supplicio,sicut crux erat eo tempore, suspen-
sanitati [Num. autera per hanc figuram
xxi). Quod ,

sum fuisse afTirmare. Sed his quisalvi (iunf, id est

fidelibus,quibusper Spiritum sanctum Deus miseri- n Dominus voluisset intelligi, .se manifestat, cum di-
citin Evangelio: «SicutexaltavitMoyses serpenlera
cordiae suae majestatera cognoscere prsebuit, non
in deserto, ita exallari oportet Filium hominia
solum non dedecus, sed etiam maxima virtus Dei,
[Joan. 14). »
verbum crucis esse videlur. Quod autem dedecus, III,

scandalum, et stultitia infidelibus videbalurcnix Serpens duplicem significationem conlinel. Ve-

et
Domini, auiiite iterum Apostolum dicentem « Nos
quidem praedicamus Christum crucifixum, Judaeis
quidem scandalum, gentibusautem stultiliam [IGor.
quoniamDominura
I, 23). » Judeeis scandalumerat,
:
nenosumestanimalet astutum.Caputenimabscon-
dit, percutitur, et ne venefici vocetn audiat,
cum
unara aurem terrae affigit, alteram cauda obturat.
Inbonasignificationeaccipitur,cura dicitur: « Esto-

dicebantur, cum agentibus deri- te prudentes sicut serpentes {Mailk. x, 16); » et ia

suum crucifixisse
debantur. Gentibus autem stultitia repulabatur, mala, cura dicitur Judais « Genimina viperarum, :

»
quis demonstravit vobis fugere a ventura ira ?
quia eis impossibile videbatur Deum mori. Quanta
[Luc. Itaque serpens Dominum significat
autem virtus Dei fuisset,- tantum se pro nobis hu- III, 7.)

in quantum prudens est, quia ipse esl sapientia Pa-

miliasse, et quam necessarium, audiamus .Facta
interDeum homines, pec- tris; diabolum significat, io quantum venenosua
erat quaedam mutatio et
est. Voluil enim Dominus perserpentem designari,
cato primi hominis quiacumhomo prius similis
;

^ quia contra serpentes spirituales erat pugnaturus.

essel Deovidendo innocue, factus esl dissimilius a
crimine et quia vetus homo postea malus fuit,ju- Per materiam fortitudo Christi describitur.
ffiris
;

mentis similis factus est, dicente Psalmist.! «Ho- :

Serpens aeneus fuit, quia duo sunt necessaria in
bello, forlitudo et prudentia. Cura ergo ipse esset
mo, cum in honore esset, non intellexit compara- :

verus David, id est manu forlis, qui pugnaturus

tus est jumentis insipientibus, et similis factusest
erat homo, cum erat contra Goliath, id est diabolum, raerito aeneus
illis (Psal. XLvm, 13j. » In honore
quando peccavit.
Non inlellexit, ut fortis, merito588 dicilur serpens, ut prudens
esset similisDeo.
peccando describitur. In summitate virgae ponitur, id est in
Similisigitur factusestjumentis, quando
altitudine crucis suspenditur. Vulnerati ab aliis
tactus est irrationalis. Duae creaturae peccaverant,
serpenlibus, id est daemonibus, peccando, respi-
sdlicet, diabolus et horao ;
sed alius per se, alius
ciunt adverum serpentem, id est prudentem, cre-
per alterum. Quia igitur 587 per se diabolus pec-
dendo et beneoperando salvantnr liberati a pecca»
cavit, reparari non meruit, praesertim cum tam
spiritualis essentiae persisteret homo, torum venenis. Audite etiam figurara evidentius
subtilis et ,

cum
tam callido lentalore
a mysleriumlncarnationisdesignantem. Unicusfiliua
quia delimo factus est,
non amisit. Cum igi- erat Abrahae, id est Isaac, quem Dominus tentans
deceptus [fuerit], spem veniae
praecepit immolare in monte quem monstraret ei.
turita essentDeus el homo contrarii, nec spes ve- C
niae ac redemptionis a tam justo judicedeberetne-
Abraham stravit asinumsuum, ducens secumduos
aequissimum juvenes, et Isaac collegit ligna, el tandem tertia
gari, consideravit divina providentia
die pervenit ad locuni. Tunc dixil ad pueros suos :

raodum reconcilialionis. Ratio enim exigebat, ut

« E.xspectate hic cum asino, et postquam adorave-
qui duo contraria vult conjungere, tale medium
ponat, quod affinitatem babeat cum utroque.
Cum rimus, revertemur ad vos. Tulit ilaque ligna, et
posuit superfilium suum, ipse vero portabat ignem
autem ex una partc tantus Deus esset, ex altera
et gladium {Gen. xxii, 5). » Cumque paravisset
fi-
parte tam parvus homo, ita erant reconciliandi,et
per talera medialorem,quie8setDeus ethomo.Ita- lium suum, posuil super struem lignorum,et ei
que justo judicio Deus volens genus humanum re- volenti filium suum immolare ait Angelus: « Non
angelos extendas manumtuam super puerum {ibid., ^2)'»
conciliare, faclus est homo. Si voluisset

(76) EVictorioo.

I
 ;

683 SERMONES DE SANCTIS. - DE LAUDIBUS S. CRUCIS e>86

Tunc Abrahamresplciens viditarietem inter vepres
A t„rus, morte scilicet crucis
qui alibi
4"' au « bicul
anoi ait Sicul
haerentem cornibus, quem immolavitpro filio suo. -^"-n--:.-
exaltavilMoyses serpentem in deserlo,
;
,
.<

Abraham Deum Patrem significat, qui immolavit ita exaitari

oportet Filium hominis(yofln.
iii. U) legalis hi-
Filiumsuum, mittendo [eum] el tradendo. Unde ; .,

storiae umbram tangens,mysterium,sensumque

Apostolus:« QuiFiiio suo non pepercit, sed ia-
morti s.nuat spiritualem.Refert enim
tradidit i]lum(/iom.viii, 32). » Moyses in Numeris
Abraham muuUarum (cap. XXI), quod cum filii
Israel ab ignitis serpenti-
genlium [paler] interpretatur. Isaac Christum si- bus percuterentur in deserto,
sibi a Domino con-
gnificat, qui interpretalur gaudium. Christus vero
sultumerigereserpentem sneumin
est gaudium hominum el angelorum.Duo juvenes ligno,quem in-
tuentes a morsibus serpentum
qui secum ibant,sunt populus Judaeorum, qui irieo sanarenlur.Serpena
in hgno suspensus,hic
esl Ghristus serpens, quia
duodicuntur,quia post inortem Saiomonis divisus ;

morta]is;aeneus,quia immortalis
est induoregna:in decem sed mortalis se- ;
videlicet tribus Israel, cundum hominem, immortalis secundum
quibus Jeroboam imperavit;et in duas dlias tribus, Deum.
scilioet Benjaminet Juda,superquas Roboam filius Persuasionequippeserpentishomoindamnationem
mortis excidit [/. ceciditj.
Salomonis regnavit.Asinus verodesignut slultitiam Gonvenientereroo ad si-
gnificalionem ipsius mortis serpens
Judsorum ligna, crucem exaltatusest in
; ; tertia dies, venturum ligno.Quid ergo ibi pependit.nisi
eum ad locum, quia in mors Domini^^Hic
lerlio tempore mundi sub esl
serpensMoysi,quidevoravit8erpentes magorum

'"'""''
(ChristusJ crucem suam Judsi adhuc gestavit. Moyse et iT.fDominr. T"! ''"""
e^spectant cum asiuo, quia mancntes i„ stcltitia
sua c„„ „„,ue™„t accede.e.,d sacct.
THcitatis
gaT t^!^
L
'
1 r''"' ZZnZ ""-

intelligentiam. Nec immoiatus est Iv,aac,

quia non
^'^.^^^^^^^JZ^^-Z^^^^^uZj^^U
quce reversa est in virgam. Virga,
est immolata divinitas.idest divinitatis est
FiliusDei[sewVerbum potestas.serpens Christi morlalitas.
sed aries,id est caro Chrisli, quae hsre-
ffiternuni], Quia enim oer
serpentem mors intravit,per
bat vepribus, id est tribulationibus, cornibus, id
eumdemrecte morta-
litas significalur.
Virga ergo in serpente,
est^brachiis extensis in cruce. Hcec crux Christus
tot tem- est in morte. Expavit
Moyses et fugil, quia mortuo
poralibus[figuris]praesignata,tandem salus raundi
a»OGhn8to expaverunt discipuli, a spe,
effecta est et est ratio quare voluit Dominus in qua
;
hoc luerant, recedentes,secundum
geuus supplicii potius quam aliud:hinc illud « Defecerunt :

quadrifaria ocuh mei a sperando in Deo

est, quasi amplectens quatuor meo {Psnl. lxvih, 4,
mundi partes et ; sec LXX). » Et iterum
hinceliam alia significatioin '^partibusejuscontine Considerabam ad dexte-
: «

tnr.Auu ^ ..
"-JV.OVUI1..UC- ram
lam, ei
etv.debara,etnonerat
v.aebara, et non qui cognosceret me
tur.Altitudo spem salutis.quam
,

habemus in coele- C (Psal ckli 51 « Ft l«ni. rp

stibus, significal 589 " '"''' ''^'^'' ''^'''
;
latitudo, charitatem, quae
et de tn H- nn
'

extensa est usque ad inimicos;Iongitudo,

rantiam bonorum operum
perseve S d .fn^ h. f
"^'^'
^^P^^
"'" '^''""^ ^^^"- ^^•"' ^^' "
''''' virgam, -
operura profunditas,
pr fun' itas id
d eyt
e .
iila ; I ^l?.^' "l^
quia qui primo occisus, postea patratis
pars quse latet.profunda mysleria
judiciorura Dei.
omnibus
ad idquodprius fuerat
UndeApostolus resurgendo reversus est
Incomprehensibilia sunljudicia
: .<

tua, Domine [Bom. xi, quiaperresurreclioneminnotuitDeus,ubipervitam'

83). Hoc mysterium in- ,,
morleconsumpta, nihil in eo serpenLis
nuit Apostolus cum dicit « apparuit.
Ut : possitis intelligere
Unde post resurrectionem ait:« Dataest
cum omnibus sanctis,qua3 sit longitudo,lalitudo et
mihiomnis
potestas in coelo
et in terra {Malth. xviii,
sublimilas et profundum {E/,hes. 28). Et >,
iii, 18). „ Hanc Apostolus ob humilitatera passionis
igiturcrucemdebemusomnesvenerari, eura exaUatura
in qua pe- dicens « Et donavit iUi nomen, quod
pendit pretium mundi.Datum
:
est super
est pretium pro om- omne nomen {Phil. u, 9). „ Nomen, non
nibus nobis, si volunius exire a vitiis. Hodie exal-
quia ante
et ante[nonJhabuerit nomen,
•tata est in Jerusalem.Nos similiter exaltemus eam omnemque potesta-
tem;sed hoc quod ante habebat
insingulis ecclesiis,ut nobis sit in occulto, post
communiter salus, resurrectionem
juvante Domino nostro Jesu Ghristo '''''"'']!!'''''^ positum
P°«""°^ est
e«t in evidenli.Et sic ser-
ser
quicum Patre n
elSpiritu
el Spiritu sancto vivil et regnat
re.natmsS ^
in Scecula "I ^ llll ^^'^'•^>-irgam,quia mortuus innotuit Deus
sfficulo Ergoserpens
rum. Ame;i. eral mortalitate, et seneus, vel
virga
deitatis, incommutabilitate.
virga projecta in Hsc
LXXII. terra,et serpensfacla
devoravitserpentes magorum
DE LAUDIBUS SANCT.E CRUCIS ^gyptiorum.quia Dei Filius caro factus,postgloria5
SERMO DNICUS (77).
dignitatem factus obediens usque
« Si cgo exaltatus fuero, omnia ad mortem, per
traham ad me- ipsam carnis mortem serpentem
«ipsum {Joau. xii, 32), >,
diri vulneris eva-
cuavi[/-.dirum serpentig vulnus
Humilis mansuetus David,manu/-or//5,et
et evacuavit], et mor-
a-^pe- tem, mortisqueaculeum consumpsit,
ctu des.derabilis, eta fratribus secundumil-
ante exaltationem lud « Ero mors tua, o mors
contemptus, scilicet Ghristug
:
Morsus tuus ero o !

Dominus aJudsis inferne! {Ose.

« xiii, 14.) Potest et
spretus hoc dicit,significang virga Moysi,
qua morte essetmori-
qua^gyptussubjicitur, et Pharao superatur, crux
(77) Ex Audegavensi.
687 VEN. HILDEBERTI OENOMAN. EPISC. 688

qua inundus vincitur, et princeps A ralione divinitHti3.»Nam morsibi essenon poterat,

Chrisli intelligi,
... > 1 ••! ._.. ..I..— !„i ..tl..
nisi vita abscederet.
.r^1^nAnJn«r^l M nn
Non autem
r\ tt ^ f\ rv-\ H»rtit»-»«
dicitur artr\nTyr\ir\
separata
niundicumprincii.alibusclpotestutibusexpu^nulur
Serpensenim pro sapientiaet prudentia poni solet. inde divinitas.quantum ad naturalemunionem quae

Unde : « Estote prudentes sicut serpenles (i»/a<//i. erat inter Deum hominem, sed quantum ad
et di-

Serpens emt prudentior [Vvtg.

« vina; potentiaj ostensionem. Ibi enim divinam po-
x,l6). » Et aiibi :

cailidior)cunctis animantibiis (G(?H. iii, l).»Virga tenliam non ostondit, scd abscondit, quia teslante
« Sicul ovis ad occisionem ductus est, et
igitur projecla fit serpens, et devorat maaorum
Isaia :

^gvpiiorum sorpentos, quia crux Christi, cujus quasi aj^nus coram tondente se obmutuit ; et non
videbatur,quam Moyses.id est iex aperuit os suum {Isa. liii, 7). » Non exercuit ibi
prffidicatio stiilta
continet,secundum illud:« De me enim ille scripsit fortitudinem, sed occultavit, opponens eis carnem

(Joan. V, 46) » conversa est in sapientiam

et tan- in quam saevirent,mortaleni.«Sienimcognovissent,

tam, quod oranem supientiam iEgyptiorum, id est ut ait Apostolus, nunquam Dominum gloriae cruci-

hujusmundi,devorat.Intuemid eara.quoniamstul- fixissent (/ Cor. ii, 8). » Cognoverunt tamen aliqui

tamfecit Deus sapientiam hujusmundi, postquam Judgaorum de eo, sicut quidam da^raones de eo
manifestavit Cliristum cruciiixum Dei virtutem et quaedam non ignoraverunt. Noverunt quidem tam
Dei sapientiam, qui dixit:« Comprehendam
sapien- g daemones, quam sapientes Judaeorum ipsura esse
Messiam prophetis praenuntiatura,sed
tesin astutia eorura. (78) Ubi est litteratus Ubi
.**
in lege et in

verba legi pra-ponderansTUbi docLor parvulorum ? nescieruntipsum essc Deum, vel Dei Filiura. Non
19 ) Stulti facli suni principes Taneos pra;scierunt da;mones perejus mortem seamissuros
(/ Cor. I, ;

consiliarii Pharaonis infatuati sunt. Bona fuit talis potestatem,nec Judaei locum et gentera. 592 Non

conversio, qua virga in serpentem transiit, el ser- aniraadverterunt se vinci,ubi putaveruntse vincere.

pensin virgara rediil,quamtamenperfldi non intel- Minores vero nec ipsum esse Messiam noverunt.CaB-
cati 3unt omnes,quia veritatem oderunt,nec ipsam
ligentes.in opprobrio proruperunt.secundum
illud:

Exprobraverunt inimici 591 tui, Domine ex- ; veiitatera intellexcrunt, ut novissima providerent.
«
probraverunt commutalionera Chrisli(P5fl/.LXxxviii, Mcruit hoc superbia voluntatis eorura,quorura

52). » Exprobraverunt scilicet, quod

mortuus est voluntas sic superba erat.ut sibi ne;,'arent necessa

Christus quod tamen non est exprobrandum,sed rium divinum auxilium.Sed de illaceecitate quidam
esl enira. raulari a temporali vita sunl illuminati de illa gcntium perditionis massa
venerandum.Hoc ;

aliqui sunt liberati, eta Domino misericorditer re-

adfeternara vitam, a lerra ad ccelum, a Judaeis ad
Oportebat specti pro quibus oravit in cruce, di-
scilicet
gentes.Haec esl mutatio dexterae Excelsi. ; illi

virgam] converti in scrpentem, et cens:« Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid fa-
er^o vitam [/.

oportebat Christura C ciunt {Luc. xxiii, 34). » Minores hi erant de illo po-
po*ste& redire in virgam, quia
resurgere a mortuis pati propter peccata pulo,qui non ex invidia, sed ex zelo Dominum per-
pati, et ;

peccata sequebantur,zelum Deihabentes,sednonsecnndura

nostra et resurgere a mortuis;pati propter
justificationem scientiam. Arbitrubantur enira obsequium se prae-
nostra delenda,etresurgcre propter
dicit Isaias:« Vulnera- stare Deo, de quibus ait Petrus « Scio quia per :

nostram complcndam,sicut
nostras^attrilus est pro- ignorantiara hoc egistis, fralres {Ad. iii, 17);»
tus esl propter iniquitates
hiergo de pessiraa generalitate discreti sunt,
nostra {Isa. liii, 5). » El iterum « Li-
.• illa
pterscelera
Ecce verus Isaac cum pro eisDominus ordre dignatus esl, implens
vore ejus sanati sumus (t6!d.). »

Abraham cum ariete intcr vepres quod tradiderat:«Orate,inquit, pro persequentibus

cum lignis, et
Pa- etcalumniantibus vos (MatUi. v, 44). » Ecce magna
hserente.Isaac enim deitas est;Abrahara, Deus
ligna, crux virga, vepres charitas, ingens pietas, bona pro malis retribuere,
ter'; aries, huraanitas ; ;

de quibus Propheta: « Ex- benedictionem pro maledictione.Cum enira sint dif-

Judaicae malitia;;spinae
» quia ferenti?e sex reddendis bonis pro malis, inter
in
arseruntsicut ignis in spinis^Pini.cxvn,12),
invidiae facibus accensi et malitia; errore caecati omnes alias duae excellunt, et inter oranes una.
vepres Duae nirairura sunt, reddere bona pro bonis et
aestuaverunt in Christum. Aries vero inter
quia non mala pro raalis. Item alis duae sunt, uon reddere
haerens pro Isaac. Isaac non est oblatus, j)

volunlate Dei est oblata bona pro bonis et reddere mala pro bonis. Itcm
divinitas, sed humanitas
aliffiduie sunt,non reddere mala pro malis, et red-
inter vepres JuMaicae malitiaelaborans.Christusergo
au- dere bona pro malis,quae inter alias eminent sed
serpens est et aries socundum carnem;serp^ns
;

quia in inter oranes illa eminet, qua redditur bonura pro

tem.quia mortalis ; aries, quia oblatus, et
qui- Pro persecutoribus in
quod Christus fecit.
cornibus crucisaereas pctesiates debellavit.de raalo,
abscondita esl cruce depre&iitusest,cum sceleratis deputatus, pro
bus « Gornua in manibus ejus, ibi
:

quippe peccaloribus crucifixus. Quod per Prophetam ait :

fortitudo ejus {Ilabac. m, 4). » In cornibus
ejus, sed abscondita « Pro eo ut me diligerent,detrahebantmihi inimici
crucis non delecil fortitudo
fuit.Latenter enim vicit, qui foris victus apparuit, mei ego autem orabam {Psal. cvii, 4). » Non im-
;

Unde Ambrosius ait:« Clamat caro peritura sepa- merito igitur dicitur separatadivinitas,quiaibi8UJB

(78) Sensum Apostoli, non verba refert.

 6S9 SERMONES DE SArSCTlS. — DE LAUDIBUS S. GRUGIS. 690
fortitudinis brachium,clivinitatisquelumen non de- A locum. Quod ait :« Ego exivi a Patre, et veni in
apparuil quod assumpsit de malreet
claravit. Ibi mundum {Jcjn. xvi, 28). » Venit ubi erat, quia in
abscondit quod assumpsit de Patre. Iii hujus rei fi- mundo erat, et mundus per ipsum factus est; sed
guram praeceptum est in Levitico (cap.xvi) summo visibiiis apparuit,ubi ante non apparebat. Vcniens
sacerdoti, assumere duos hircos, unura immolati- aulem locum sibiprovidit adpugnandum accommo-
tium et allerum apoporupeium, id est emissarium, dum.K Posuit)>enim « in sole tabernaculuin suura
quem statuat vivum ooram Uomino,ut fundata(.seu {P.uil. xviii, 6), » carnis dispensationem,
sci!icel,
facta)precesuper eum,emittaleuni in solitudinem. in quit venitexpugnare errores hujus mundielbel-
In duobiis hircis utraqueChristi nalura insinuatur. ligerare adversus principem mundi. Tabernaculum
In hirco immoJatitio, humana ; in apopompeio, di- enimesthabitaculummilita^-e.etDei Filiusin carne
vina.Ille hircusimmolatitius ; hic cumpeccatis po- miiitans adversus 594 principem tenebrarum,non
puli.fusisprecibus supereum.in desertum mittitur, intenebris,sed« insoleposuittabcrnaculumsuum.»
quia Chrislussecundura alteram naturam crucifigi- Sol tria facit : urit, lucet, tempora distinguit. la
tur, secundum aiteram precibus exoratur ul ini- ustione labor.id esl anxietas passionis in lucema-
;

quitalibus nostris propitietur.etin solitudinemgra- nifestatio : in distinctione temporura tem.porali8al-

ditur, 593 id est in sinu Patris, quo nullus acce- teratio insinuatur. Posuit igitur Christus taberna-
g
dit, nisi ipse et Spiritus sanctus.Abiit ergo insoli- culura suae carnis in sole, id est in labore,in mani-
tudinem, id est operandi virtutem cohibuit et abs- festo,sub teraporali vicissitudine,secundum illud :
condit, et nostras iniquitates portavit, non ul ha- « Laboravi sustinens {Jcr. w, 11).» Et iterum :
beret,sed ut consumeret. « Deus enim noster ignis « Laboravi clamans {Psal. lxviii, 4); >. in mani-
consumens est (Oeu/.iv,24). ».In solitudirjem igitur, fcslo,quia non venil iucerna ut abscondatur sub
id est in coelum divinitaslempore passionis abiisse modio,sed super candelaljriim, ut luceat omnibua
dicilur.non locum mutans, sed quodamraodo vir- domo
qui in Sub tempofdli varietatp,quiaper
sunt.
tutem cohibens,ut possent impii consummare pas- aetatum incrementa profecit, secundum illud:Pro-
sionem. Visi sunt ergo Judaei temporaliler pra3va- ficiebat Jesus ajtate et sapientia {Luc. ii,52). »
luisse, sed vere victi sunt. « Introierunt enim in Sicigitur«in soieposuit tabernaculum suum »f.u-
inferiora terraj, ut ait Propheta, et partes vulpium gnaturus contraGolialh superbum.id estdiaboium,
factisunt (Psal. lxii, 11)
» quia intuscaecati sunt,
;
cum quo certamen iniit, ut liberaret pauperem a
et foris captivatisunt; intus terrenae cupiditatis potente, et pauperera cui non erat adjutor, id est
voragine absorptisunt; forisprincipibussceculi^qui humanura genuserueret de manudiaboli,quemnon
vulpibus comparantur, secundum illud « Dicite sua virtusjsed peccala nostra fortem fecerant. qui
:

vulpi illi (Luc. XIII, 52),

misera servitute subacti ^ dominium super nos usurpavit,non sua virtute,sed
«

sunt. Crucis igitur abscondita fortiludine percussi ex nostra ln(irmitate,id e&t ex nostri desiderii pra-
sunt Judaei.quise vicisse gratulabantur,sicut Jacob
vitate,secundum illud « Ne tradas me, Domine, a :

luctatus cum angeio (Gen. xxxii), adversus eum

desiderio meo peccatori (/'««/. cxxxix, 9) » ab illo ;

preevaluit, sed ab eodem in femore percussus clau-

potente in cruce liberavit pauperem, cui non erat
dicavit; emarcuit enim fcmoris ejus nervus, quia
adjutor, quia nec angelus, nec patriarcha,nec ali-
populus Judaicusde Jacobortus.adversusChrislura quis hominum pauperera a potente liberare valuit,
videtur praevaluisse corporaiiter ;sed percusso nervo nisi ex millibus eleelus, sciiicet, ieo de iribu Juda,
claudicavit,quia excaecalis mentibus rectos fidei et qui in ara crucis regis simul etsacerdotis olficium
veritatis gressus amisit. "Vicli ergo Judjei sunt in explevit regis, qu:a expugnavit, et vicit
; ; sacerdo-

cornibus orucis mors eaim ibi destructa et diabo-

;
tis, quia obtulit et placavit,nec aliam a se hostiara
lus est expugnatus. Unde in eodera Cantico sequi- obtulit, nec alium a se Deum placavit ofPerendo
tur: « Ante faciem ejus ibit mors {Habac. iii, 4). » pugnavit,pjgnando se obtulit ; et se offerendo,ino-
Et item Egredietur diabolus ante pedes ejus
: «
pem,egenum et pauperem de manu fortiorumejus,
{ibid.* Altendite victoriam Redemptoris, quam
id estdiabolicarum polestatum eripuit scilicet hu- :

abscondita virtute crucis [irocreavil (/". procuravit). IJ manura genus, quod est quasi unus homo inops
Uno enim congressu tria hostiumgeaera debellavit, quia moraliler egenus, qaia in labore et sudore
secunduin illud * domo im-
Percussisti caputde
:
panera suum quaeril ;
pau|)er, quia de puritatesa-
pii [ibid., siii).» Mortem destruxit,juxta i]lud:«Ero pienliae ejectus, inanem et umbralileiri habuit sa-
mors tua, raors {Ose. xiii, 14) » qui contra su-
1
pientiam. Oporluit ergo Filium hominis exaltari in
perbum Goliath, id est diabolum dirnicaturus non
ligno,non solum ut diabolum vinceret.sed utomnia
expavit, sed adluctaiu quasi gratulabunlur
prope- ad se traheret,adseuliqiie diligendum.imitandum,
rans, et velut castra adversus fortera
procedendo secumque regnandum diligendum,quia ipse prior
;

movens, a summoccelo egressus.et « in soleposuit

dilexit nos.ut nos diligamus eum dilexit nos ante ;

tabernaculum suum i>{Psal. xviii, 6),quiaab aequa-

mundi constitutionem suaj charitatis dulcedine.qui-
litate Patrisante tempora inefrabililer egressus, in
quein tempore pra;cipuum exhibuit charitatisaffe-
mundum venit.cum forli prsliaturus a Palrcexiit,
clum,f onens animam pro multoium redemptione,
ipsum non deserens venii in mundum,Don rautans « Majorem enim hac dilectionem nemohabet,qnaui
691 VEN. HILDEBEUTI GENOMAN. EPISC. 692

ut animam suam ponat quis pro amicis suis(Joan. \ nationibus; et dixitsequentibus ; Transite per me-
XV, 13.)»Poncndo ergo animam tanquam saluber- diam civitatem, et percutite. Omnem autem super
riniam exempli form.am.nos in sui araorem trasit. quein videritis thau, ne occidalis {Ezech. ix, 2). »

595 Ad se quoque imitanduin suae mortis genere Atiendite diiigenler, fr'alres,quantus sit vir iste,

no3 instituit. Qui enim mortuus est quia voluit et qui alios signat,el qui sint illi sex viri.qui ad eum
quando voluit,mortuusquoque est quomodovoluit. veniunt. Sex viri sunt sex aetatum popuii, qui ve-
Hoc enim genus mortisnon frustraSalvator elegit, niunl de via portoe superioris.Porlaest lex Dominij
cui alio modo de. vita exire licuit. In cujus enim qua homo dirigilur atque docetur semilas justitiae,
potestate eralmori,vel non mori,et sic velsic mori, ut intret ad vitam.Unde Prophela : « Aperile mihi
crucem non frustra elegit,ut nos huic mundocru- portas justitiiB : haec porla Domini.justi intrabunt
cifigeret.qui dixit : Tolle crucem tuam, etsequere in eam {Psal. cxvii, •J9i. » Kst autem porta inferior

me. Quandiu enim evacualur corpus peccati.tandiu et est porta superior.Portasuperior,id estanterior,
exterior homo corrumpitur, ut interior renovetur, est lex naturalis ;
porta inferior, id est posterior,

nobis est tempus crucis.
Semper igitur in hac vita penderedebet Chrislia-
nusincruce, non corpore, sed spiritu non carne,
sed mente;ut spiritualibus praeceptorumDei clavis
membra confixa habeamus,ne ad mala moveantur,
aquibusitaperfectequiesceredebemus,utneceorum
visio,nec memoria mentes nostras contingat.Quid-
quid ergo geslum est in cruce, in sepuitura ita
gestumest,uthis rebusconfiguretur vita Christiana.
Caligaverunt in cruce oculi Ghristi, ut avertantur
est lex scripta,qu8e respicit ad aquilonem, quae ab
aquilone non liberat. Legis naturalis transgressor
;
g primus parens exstitit. Lex autem scripta omnes
sub maledicto conclusit. Cumque priraus parens
sibi omnium primo peccando nocuit per inobedien-
tiam et prffivaricationem, universam etiam posteri-
tatem damnavit, mortique usque ad adventum ]sc.
Christi] subjecit :« Regnavit enim mors,ut ait Apo-
stolus, ab Adam usque ad Moysen {Bom. v, 14), »
id est usque ad legem, id est etiam sub lege, quia

oculi nostri ne videant vanitatem blasphemiis et

; nec lex naturalis, ncc lex scripta mortis valuitau-
conviciis patuerunt ejus aures,ut ad clamores pau- ferre dominium.Venerunt ergo sexviride viaportae
perum aures nostrae pateant. Gustavit Ghristus in Superioris, id est sex astatum populi, de via legis
cruce acetum et fel, ut amaritudinem passionis naturalis, non solum scriptae, quaerentes salutera
forles simus ad ferendum,'malo?que nobiscumpa- quam in neutra lege invenerant ; et habebat unus-
tienter toieremus, nec eis conformemur, quia et quisque in manu sua vas interitus, id estmoeroris,
Christus, cum gustasset, noluit bibere, insinuans quia non palebat introitus ad coelum et peccati, :

tales, scilicet, veteres et malos esse ferendos, sed quia non modo in apostatica radice vitiati crant,
p
non imitandos.In hoc quoquesignificavitfortiludine verum etiam propria addiderant delicta. « Omnes
[/", formidine] tribulationis non esse obmutescen- enim peccaverunt, ut ait Apostolus,et ego'nlgloria
dum a verbo praedicationis.In cruce nianus Christi Dei {Rom. iii, 13). » Unde Jacob canos suos dedu-
sunt expansse, ut sua egenis largiri et inimicisad- cendos cum dolore ad inferos plangit.Venit autem
discerent manus contractae,manus nostrae [/. ut ususinlereos virvestitus lineisusque ad talos,id est
sua egenis largiri addiscerent manus nostrae, nec Christus,qui sexlaaetate venitad mundi redemptio-
iliis unquam esse contractae, vel etiam inimicis]. nem,qui quadam singulari virlute a caeterisdiscer-
Pedes in cruce clavis sunt affixijUt in via Dei diri- nitur, de quo Propheta « Nunquid Sion dicet
: :

gerentur pedes extorti, pedes nostri. Exaltari ergo Homo,ethomo natus estin ea,et ipse fundaviteam
voluit in crucC:, non frustra, sed ut juxta quatuor Allissimus {Psal. lxxxvi, 5). » Non est homo qui
crucis distinctiones,quibus quatuor mundisignifi- possit dicere,id est persuadere Sion,id esl Synago-
cantur partes, omnia traheret ad se diligendum, gee, scilicet quod homo sit in ea natus,et ipse fun-
imitandum et conregnandura. Orania, non utique daverit eam Altissimus. Non hoc recipit perfida
lapides et ligna, sed omnia hominum genera, om- Synagoga. Hic tamen est ille unus, de quo inquit
nium setatunn populos. Omnes enim etqui prasce Moyses « Audi, Isr<iel,Dominus Dcus, Deus unug
:

debant,et qui sequebantur, clamabant « Hosanna D est {Deu!. vi, ij. » Et Apostolus
: « Unus Deus,una :

in excelsis {Mar-c. xi, 10). » quia nemo praeceden- fides, unura baptisraa {Epkes. ix, 5). » Hic unus
tiura vel sequentium Incarnationem, sine fide me- erat vestitus lineis usquead talos,in quo munditia
diatoris Dei et bominum salvari poluit. Ipse enim humjinitatis ac perfectio designatur. Talis quippe
esl vir qui in Ezechiele signal thau in frontibus 597 estextremapars hom!nis;finis est corporis.Ta-
virorum omnium qui salvi fiunt. « Veniebant, in- laris igitur linea Christi est humanitas perfecta,
quit, sex viri de via portae Superioris, quanrespicit quae ab omni vit:oimmunis,veritatis etgraliae plena
ad aquilonem, unusquisque vas interitus insua
et exstilit,quaeque adhominisredemptionem sufficiens
manu babebat. Vir quoque unus de niedio eorum hostia luit. Unde Prophela ail « Corpus autera :

vestitus lineis, et atramentariuin scriptoris ad re- perfecisti mihi. » Haec est vitula [seu vacca) rufa
nes596 ejus, cui Dominus dixit: Transi per me- {Num. xix), in qua nulla macula erat, quae jugum
diam civitatem, et signa thau super frontes viro- non traxerat, quae cremabatur extra castra,de cu-
rum gementium etdolentium supercunctis abomi- jus cinere fiebat aqua aspersionisin eraundationem
 :

693 SERMONES DE SANGTIS. — DE LAUDIBUS S. GRUCIS. 694

immundorum. Vitula rufa, caro Christi est infirma. A vivificat, quiafitde cinere vitulae rufae, id est car-
sanguinepassionis rubricala.Unde: « quarerubrum nis Dominicae pretiose sanguine rubricatae. Ecce
estindumenlura tuum, et vestimenta lua sicul cal- vestis talaris,qua vestitus erat ille vir unu5, qui
cantium in torculari? »{lsa. lxiii, 2.) Interrogan- habebat ad renes atramentanum scriptoris. Renes
tibus sic angelis respondet Gtiristus : « Torcular posterius sunt homines, [qui] tanquam sequi vi-
calcavi solus,etde gentibus non est vir mecum {ha. dentur. Unde et ipsi merito sequaces veritalis si-
Lxxxiii, .3). » Torcuiar est pressio passionis, quara gnificantur, quos ab aeterno Deus elegit, proesciens
hominis Filius, non sustinuisse, sed calcasse dici iiios futuros conforme? imagini Filii sui. Atramen-
tur. In calcationis verbo duo insinuans, sustinen- tarium ergo scriptoris, doctrina
est Dei Patris,
tiam scilicet et victoriara. Sic enira ipse rnortera quam Ghristus porlavit ad renes, quia eam. officio
sustinuit, quod sustinendo, eain vicit et destruxit. humanitatis exhibuit universo populo, cui per Pro-
Unde in Threnis : « Torcular calcavit Dominus vir- phetam dicitur Accingere gladio tuo super fe-
:
<t

gini filiae Juda {Thren. i, 15).» Merito igitur ju- mur tuum, potentissime (Psa/. xliv, 4). » Et ipse in
venca erat rufa, quia sanguine passionis tincla. Evangelio ait « Non veni mittere pacem, sed gla-
:

Unde in benediclione Judae in figura Christi Jacob dium(iU«/^/t.x, 14). » Doclrina ergo veritatis gla-
ail: « Lavabit in vino stolam suam,et in sanguine dius dicilur, quia secat carnalia a spiritualibus; et
g
uvaj pallium suura {Gen. xlix, U). » Haec extra ca atramenlariura, quia spiritualiter scribitur in cor-
slra combusta est, quia extra porlam civitatis in dibus fidelium, et scriptoris, id est Dei Patris.
locoCalvariae crucifixa. De hujus cinere fiebat aqua Unde ipse ait: « Doctrina
mea, sed inea, non est
aspersionis, per quara significabalur baptisma,qua ejusqui misitme Patris {Joan. vii, 16). » Et alibi
mundabantur homines a contactu mortuorutn,quia « Ego a me ipso non loquor {Joan.xiv, 10); » qui
ab iniquitate hujus raoribundae vitas ac morlicinae enira non esl a se, non operalur a se, sed ab eo lo-
per baptisraum Ghristi mundainur, et hyssopo, quae quitur, a quo est. Quod Domino ad eum dicenle :

humilitatem passionis Ghristi significabat, asperge- Transivit per civitatem, et super signavit thau
batur illa aqua, quia ex fide passioni8,et aqua ablu- frontes virorum geraentium et dolentium super
tionis completur redemptio nostra. Unde Joannes in cunctis aborainationibus ipse enim juxta volunta- :

Epistola canonica ait : « Ipse est qui venit per tera Patris omnia fecit. Ideoque Patre dicente per
aquam etsanguinem Jesus Ghrislus (i Joan.v,6). » civitatem « Signa thau super frontes virorum ge-
:

Sicutenim persanguinera agni,et transitum maris mentium et dolentium super cunctis aborainatio-
Rubri,liberali sunt Israeiitee ab exterminatore an- n\h\}s {Ezech. ix,4).)) Ipse signavit qui signatus est
gelo, ita his sacramentis praecipue sanguinis et a Patre, secundum illud : « Hunc enim signavit
aquae salvatur Ecclesia. Unde in passione do iatere ^ DeusPater(,/oa«.
vi, 17), » ut alios signaret. Signa-
Christi in crucedormientis profluxeruntsanguis et vit autetn thau, qui speciem crucis tenet, unde in
aqua, sanguis redemptionis et aqua ablutionis, thau salutare signum crucis intelligitur.
quae sunt mysteria nostrae salutis. Aqua igitur Quod signura [pnnit] supter frontes virorum ge- i

aspersionis, quae sortitur virtulem de sanguine re- mentiura, etc. , super frontes scilicel corporis et cor-
clemptionis,fil purificatio contaminationis. Hajc est dis.ut signum crucis super tam cor- frontes radiet
aqua torrentis quae in Ezechiele sanat aquas mortui poris quam
mentis, ut foris appareat operis exhi-
maris omnia ad quaa pervenit. Ait enim
et vivificat : bitione, et intus resplendeat fidei veritate. Hi sunt
« Aquaedescendebant in latus templi dexlrum, ad duo posles, qui sanguine paschalis agni in Exodo
meridiem allaris {Ezech. xlvii, 1). » Aquae istte liniuntur, ut ab exterminalore angelo salventur.
intrabant mare Mortuum, el exibant, et sanabantur « Sumus, 599 inquit, de sanguine agni, ac pones
aquae, et vivenl orania ad quae veniet torrens, et superutruuique postem, et in superiiminaribus do-
erunl pisces luuiti post ipsa venerunl istae aquae niorura {Exod.
; xii, 7). » Sanguis super utrumque
illuc.Miro modo 598 aquis evangeiicis atque vivis, postem ponitur, cum non solum ore corporis, sed
aquae sanantur mortuae atque intolerabiles, aquae et orcmentis hauritur, et adintentionem [/ ad in-
sine subslantia, in quibusnihil potest vivere, quia D struclionen), vel imitationem] intenta mente cogi-
non noverunl eum qui dicit: « Ego sum v\ia.{Joan. tatur. Qui enim sic Rederaptoris sanguinem acci-
XIV, 6), » cujus torrente aquae creataj
atque mortuje pit, ul imitari passionera ejus necdum velit, in uno
multos habent pisces, et vivunt orania ad quae per- posle sanguinera ponit, qui el in superliminaribus
venennt, quia salit ille torrens in vitara aeternam,
domorum ponendusest.Domus mentes nostraesunt,
de quo Zacharias « In die illa egredietur aqua
: in quibus per cogitationera habitamus.Saperlimi-
deJerusalem, et mediura ejus in raareprimum,hoc nare vero intentio est, qu;e prserainet cogitationi
est mareMortuum(79). « EtEzechiel: «Aquaeejus et actioni. Qui ergo intentionem cogitationis, ad
egredientur de sanctuario, et erit fruclus ejus in iraitationem dirigit passionis, in superliminari do-
cibum.elfohaejus inmedicinam {Ex,ech.\L\u, 12).» mus agni sanguinem ponit. idem ergo mysterium
Mirae virtutis est aqua aspersionis quae sanat, cibat, teuct sanguis agni super postes Israelilarum positus,

('9) Apud ZacharianQ, cap. xiv, v. 8, sic habetur medium earum ad 77iare Orientale, medium earum
M eni iii die illa Exibunt aquoe vivx de Jeiusalem
:
:

ad mare novissimum.
ci
 ; ;

695 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 69C

quod Thau sigoatum super frontes virnrum gemen- A 'oco quem posuitei Dominus. Ascendit de virlute in
lium etsicutiili persanguinem, abexterminatore,
;
virtulem(Psa/.Lxxxiii);hasenim ascensionesincorde
ita hi per Thau a transeunlium percussione salvali suo disposuit.Ad triumphalein Ecclesiam ascendet,
sunt. Ait enim ; « Omnem super quem virierilis [supp. inilitansj fiiia a'i liberam malrem quaj est
Thau, ne occidatis (Ezec/i.ix, 6). » Qui hoc signum in coelis, donec videat cum illa Deum deorum in

non recipiunt, reterna morte pereunt. Qui autem Siori {iliid.) Nomine quippe fjraduum, significatur

recipiunt, ab exterminutore liberati perpetno vi- ascensus. Quienim asccndit ad eum, qui omnia fe-
vere merentur. Hoc est signum, de quo Propheta citin pondere,numero et mensura, cujus ordinatio-
ail « Signatum est super nos lumen vultus tui,
: ne perseverat dies; neccsse est utgradatim et ordi-
Uoraine(PAa/. iv, 7). » Sed qui hoc lumine signan- nate ascendat. Qui vero descendit ab ilio, ruinam
tur? Qui signanlisaccipiunt testimonium, qui ejus invenit et proecipitium et non gradus. Unde et le-
fide sua signanl, id eslinsigniunt corda, secundum gio da?monum missain porcos, prajceps ruilin mare
illud « Qui desursum [venit], super omnes est
: (Mallh. viii). Sane lamenluni descendenlis est?e po-
qui accipit teslimonium ejus, signavit quia Deus lest.Inclinavi oculos meos in stercora, unde veniet

verax est (/oftn. in. 31.» Posuit enim in corde judicium mihi. Stercora dicuntur superflua tempo-
suoquasi speciale signum,hoo est verum Deu!i),qui t» ralium. Necessaria enim sunt benedictiones dexte-
desursum venit ad salutem hominum Quos ergo rae Domini, quibuspascit hoinines et jumenla.Haec
:

signat qui de coelo venit, illius characlere mentem sunt laeva ejus sub capite meo. De superfluis autera
suam signant quo fugent inimicos. Isti sunt duode- dicit Apostolus « Arbitratus sura ea ul stercora :

cimmillia in Apocalypsidetribubussingulis signati. {Philipp. III, 8). )' Et propheta : « Et quid amplexa-
Hos ad se traxit serpens aeneus in ligno exullatus. mini stercora pro croceis (Thren. iv, 5). » Haec
Hoc est lignumin quo botrus de terra sancta por- enim inquinantet gravant.etiam cum suraas cibum,
talur a duobus {[^um. xiii, 15). Hoc est lignum quod ut naturaliler ventrem reficias. Si quid superfluum

misit ElisiEUs in aquam ad fjueerendam securim de infuderis, aut iiijucundum erit, aut noxium. De su-

mensa [/• de manubrio], quod natavit ad

lignum perfluis dictum est a Sapiente Acquiruntur cum :

{IV Reg. VI, 5).Hoc est lignum vitae, lifjnum dulce, labore, possidentur cum treraore, amittuntur cura
quod siccavit [/".secavit] lignum mortis. In hacigi- dolore. Caeterum canticum quidera ascendentis

tur ligno exaltatusest Deus homo,ut qui super om- proraisiraus, [quod] proprium esse potest ho-
nes est omnia traheretad semelipsum, diligendum diernaf? soleranitatis, ac si diceret Ecclesia Per :

scilicet, imilandum et videndum, nonqualis appa-
ruit in forma servi, sed qualis est in forma Dei,quam
visionem latroni confitenti concessit, dicens « Ho- *^
die raecum eris in paradiso {Luc. xxiii, 43), » per
speciem cum me ipsum tibi manifestabo, quod
est (80) esse in paradiso. Esse enim cum eo qui est
vita, hoc esse vere in paradiso. Unde pro magno
munere suis spondet essesecum, dicens « Pater,
quos dedisli mihi, volo ul ubi ego sum, et illi sint
mecum {Joan. xvii,24). »
er ; Ubi ego sum, et illi sint,quia ipse ubiiue est
sed addidit mecum, quia et
ille estqui nusquam deest, sed oon
tolura anni circulum cerlis et determinatis die-
bus levo oculos meos ad aliquem, vel aliquos mon-
: tium, 601 unde veniet reiugium intercessionis
mihi. Ilodie levavi oculos meo ad omnes montcs, a
unde landem veniel auxilum mihi. Dulce quidera H
auxilium in Iribulalione. Cum ergo venerit dies illa,
diesirae, dies calamitatis et miseriae, liberabunt me
: ab audilione malaet a verlio aspero. Quos haeres
enira mundi ccelestis nunc p-itres habore gaudet, in
Non dicil 600 simplici- fine exspectat judices, ut judicent pupilloet humili,
ne apponathomo ultra magnificare sesuperterram.
miseri possunt esse,ubi Notandum autem est quod mulli montes circura-" i
cum illo, quia stant Ecclesiam ascendenteraquidara sunt boni, ;

non fruuntur eo : Soli enim beati sunt cum illo,qui quidammali.Ad quosdara fugiendum, etfugiendum
soli fruuntur illo ; vident illum sicuti esl, quianon est aquibusdam. Quod ut manifestiusfiat,de mu["i|l
sunt beati, nisi ex eo qui est beatitudo, et vita tismontibus qui in sacra Scriptura legunlur qua-
aeterna; quam ipse nobis praestare dignetur. Amen. tuor tantum excipimup, qui quasi circurastanl Ec- ,.

LXXllI. D clesiara railitantem ab oriente et occidente, ab '|

IN FESTO OMNIUM SANCTORUM SERMO PRIMUS(81) austro etaquilone. Etquia prius est quod carnale
« Levavi oculos meos in niontes, unde veniet esl,et postea quod spirituale, ab aquilone inchoe-
« auxilium mihi {Psal. cxx, 1). » mus. mons Gelboe ab aquilone mons
Sit itaque ;

Non doruiit qui oculos leval; laborat qui auxiliura Samariae ab occidente; mon? Armeniue ab austro ;

exspectat. V;gilantis igitur et laborantis est ista mons Israel ab oriente.Mons Gelboe sunt aeriae po-
vox, quara audistis per os meum. Canticum enim testates mons Samariae, hypocritaj tristes
;
raous ;

graduum canticum ascendentis. Sed quis

est, id est Armenife, veri pastores ; m.onslsrael, sincti inter-
est qui ascendit, et unde asrendit? Quare ascendit, cessores. Priraus esl mundus frigidus; secundus,
et quo ascendit ? De vaile lacrymarura ascendil, de tepidus , terlius, calidus; quartus, lucidus. Priraus

(80) F. id est El quemnunc vides tanlutn per spe-

: tibi quod est, etc.
ciem, hodie me ipsum facie ad faciem manifestabo (81) Ex Andegavensi.
 ; ;

697 SERMONES I)E SANGTIS. — IN FESTO 0\!NIUM SANCTORUM. 698

est lupus; secundus, mercenarius terlius, pastor ; A est quotquol ad octavam benediotionis praeordinati
bonus ;
quartus, judex propilius. Primus enim ra- sunt.
pit, secundus ducit, ut comedat ter-
ut mactet ; ; verlicemontium Israel est mons Moria,in quo
In
tius satagit, utcustodiat: quartus intercedit,ut ad fabricalum pst templum, nbi est altan^, sanctua-
se trahat. Primus igilur est fugiendus spcundus, ; rium, etsanctuarii sanctuarium [f. sancta sancto-
tolerandus; tertius, audiendus quartus,imploran- ;
rura], arca fccderis,propitiatoriu(ri et cherubim,rex
dtis. Fugiendus est [primus],quia dicit Zacharias : et sacerdos, ephod et diadema
universum san- el
« 0, fugite de lerra aquiionis, dicit Dominus ctum saeculare. Hi sunt spiritus beali, qui cum
(Zach. II, 6) ;
» [secundus] tolerandus est, (juia di- Domino regnant,templum sciiicet admirabile,quod
cit Veritas : « Quae dicunt, facile ; et quee ftciunf, fecil ille qui fabricavit auroram et solem, quorum

nolite facere (i>/a<//i. xxiii, 3) ; » [tertius] audien- exemplari, et umbrcB, levitici servierunt et sacer-
dus, quia Moyses dicil : « Interroga patres tuns, et doles. Consideratis autem eventibus monlium anti-
dicenttibi ;majores tuos,et annunliabunt libi {Deut. quia, opera eorum quotidiana licet intueri, quee
XXXII, 1); » impiorandus [quarlus],quia dicitPro- visis eorum sessoribus innotcKcunt. Super enim
pheta : « Laudate Deum in sanctis
primum montem sederunt quatuor fabri periculosi
ejus {Psal. cl, 1).»
Sed quia Angelus Satanfe ssepenumerotransfigurat n super secundum, quatuor viri ridiculosi super ;

! se in angelum lucis, ut paries dealbatus oculos tertium, quatuor viri gioriosi super quartum, rex ;

fallit intuentium, magna diligentia adhibenda est gloriae, non jam pedibus et facie velatis,sicut vidit
in eorum cognitione. Sed audivimus Veritatein do- eum Isaias, sed revelala eum qui in
facic vident
oentem nos et dicentem : « A fruclibus eorum co- eum crediderunt. Vidit equidem Zacharias (cap. i)
gnoscetis cos (Malth. vii, 20), >) id est ab evenlibus quatuor cornua, quae venerant 603 ut venlilarent
'

taansactis etoperibusquotidiiinis.De eventibus legi- Judam et Jerusalem, el quaiuor fabros ad comnii-

mus in historiis,sed de operibus in libro experien- nuenda cornua. Nos autem, salva pace prophetse,
j
legimusquodin montibusGelboePhilislhaei prae-
tiae fabros ventilantes Judam et Jerusaiem interpreta-
i
valuerunt adversus populum Dei, et Saul et Jona- mur, de quibus Ecclesia dicit:«Supra dorsum
thas amabiles valde ceciderunt in illo, el fortes meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt
Israel et inclyti 602 pariter interfecti 3unt(/ Reg. iniquitatem suam {Psal. cxxviii, 3). » A principio
xxxi). Hic labor est daemonura, ut dejiciant popu- enim latentis Ecclesiae, posila est inter malhum et
I
lum Dei, cum primi parentes adhuc dicere pote- incudem, et a sanguine Abel justi, usque ad finem
rant : Nos duo turba sumus, invasit eos lerror ab mundi, non defuit, aut deerit iniquilaa premens.et
aquilone, ita ut facere sibi perizomata cogerentur justitia patiens ; quam periculosi sint fabri isti, a
{Gen. iii).Regum maxitiie et sacerdolum sanguinem f"'
flatibus eorum perpendimus. Primus enim emittit
percusso pastore dissipet oves de facili
quaerit, ut spiritum ignis : secundus, spiritum sulphuris ; ter-
hausto enim fonte, spem habet ut influat Jordanis tius,spiritum caliginis; quarlus,spiritum procella-
in os ejus « Cibus enim ejus, cibus electus.fenum
: rum,quiomnesetsinunquam spirare intermiserint,
tenuissimum quasi bos comedit {Job,xL, 10). » De praecipue tameu tempore martyrum, spiritus ignis
monlibus Sam;iriee legitur quod vaccae pingues Sa- nocuil terrae et mari, cum viri fideles proscribe-
marire pascebanlur super eos {Ose. x), qui vitulos bantur in exsiliis, vexabantur tormentis, occidc-
aureos fabricaverunt in Dan et Bethel, (jui averte- bantur mortibus exquisitis.Haereticorum vero tem-
runt cor populi ut ir(>t post deos alienos. Hi aunt pore desa»vit spiritus sulphuris,quia ha^retici pes-
qui super cathedram Moysi sederunt,alligantes po- simis exhalationibus totum aera fere infecerunt, de
pulo onera iraportabilia, ipsi autem digito suo no- quibus scriplura est :« Sepulcrum patens est gutlur
lunt ea movere, qiii de grege Domini lac quaerunt corum, linguis suis dolose agebant, venenum aspi-
et lanam, sed de siluleanimarum est in eorum dum sub labiis eorum (/'*«/. v, 11). «Tempore vero
pectore cura minor. Quod infirmum est non visi- falsorum Iratrum, quod nunc agitur, doniinatur
tant,quod fnictura non consolidant.quoderroneum spiritus caliginis,dum genimina viperarum lati-ant
non revocant. Si quid autem validum, mactant.De D in visceribus, latera matris concutiunl, speciem
quibus Dominus per Amos prophetam ait « Vae quidem pielatis habentes, operibus impielalis va- :

vobis qui opulenti eslis in Sion, qui confiditis in cant nomen Chrisiianum confilentes, vel proGten-
;

monlem SamariaB, optimates, capita populorum, tes, quantum in ipsis

sed unitatem Christianitatis,
ingredientespompatice domum Israel(/lrno5.vi, 1). » abruxpunt putrida meuibra in Ecclesia, pro
est, ;

Super montes Armeniaa requievit arca Noe, dum quorum pulredine timendum est ne pars sincera
adhuc uquae diluvii inundarent super terram. Hi trahalur. In diebus vero Antichristi flubit spiritus
sunt pastores veri, parati ponere animas suas pro procellarum, id est persecutio ex omnibus istis
Ovibus suis ;
qui objiciunt se murum pro domo composita,in qua,sifieri posset, movebuntureliam
Israel arca Noe in quo sunt
; adhuc mundo cum electi.
imuiundis mista communibus, in mediis fluclibus Quatuor viros sedentes super montes Samariae
portant, donec cessante omni inundatione egre- viditquidam Patrum in spiritu Vidi, inquit, spi- :

diantur octo anims, quae cum eo salvantur, id ritum,quibuccistumentibus marilimam masticaba

 ;

699 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. FPISG. 700

arenam. Secundiis, fornaci accensae incubans, A. gtiti, quorum copiosa multitudo in Kcclesia Dei,
Ecintillas ox ea voianles faucibus suis influebat. qui etiam multiplicationi hominum sludent, juxta
Terlius super pinnaculum templi sedens, spiritum id quod dictum est a principio : « Grescite et mul-
lenis auras palulo ore auscipere lajtabatur, et ut liplicamini, el replete terram {Gen. i, 22). » Super
magis influeret, manu et nabeilo aera concilabat. montes Israel sedet noster [sw/)p.SaIvalor,seu fons]
Quartu3 ridebat singulos, non minus ab aliis deri- irrigans, irrigans eos de superioribus suis, et mit-
dendus; carnes euim niembrorum suorura sugere tena ex eis quaedam stillicidia stillantia supcr ter-
laborabat, nunc manum, nunc brachium,nunc pe- ram, quibus quasi leviter irrorata Ecclesia ascen-

dem, nunc tibiam ori applicans accedensque pro- ; dens, quid de circumslaDtibus montibus sential,
pius,facie3 eorum terribilesaspectu,propter eorum inter medium montium exclamat, dicens : Averti
maciem inromparabilem, contemplabar et scisci- oculos meos a monlibus Geiboe,unde venit naufra-
tabar cur hoc agerent. Fame indicibili accepi eos gium mihi. Inclinavi 605 oculos meos ad montea
laborare, et occurrit mihi illud Prophetae : « Aruit Armeniae, unde venit quandoque auxilium mihi.
tanquam testa virtus mea {Psal. xxi, 16), quia Intendi oculos meos ad montes Armeniae, unde ve-
oblitus sum coraedere paneni meum. » Fames 604 nit solatium mihi. Levavi oculos meos ad monles
istorum indicibilis est cupiditas quadripartita, n hrael, unde veniet auxilium mihi. Potest etiam
opuir, bonorum, inanis gloriae, voluptatum. Natu canticum istud esse spirituale. Responsio contem-
ralis fames multum per cibum refocillari polest, plativi viri et claustralis contra irrisores alicujus
licetnon cxstingui. Sed ista semper panditnovos degentis in saeculo, et insultantis ei de abjectione
hiatus. Avidus opum nunquam dicit Sufficit Hic : sua, qua elegit esse in (iomo Domini, magis quam
esl qui arenam masticat.Tyrannus potenstanquara habitare iu tabernaculis peccatorum. Ego enim
sanguisuga invicibiliter semper sanguinem silit spem ponens in incerto divitiarum, cujus Deus
et hic scintillas sibi influit cupidus inanis gloriae, venter, et gloria in confusione, pauperein mona-
ut totum sorbeat aera, nullum sustinebat reme- chum insultationibus non ferendis agy;redior, di-

dium. Voluptati deditum etiam philosophus (82) cens Utquid contemnis divitias hujus mundi?
:

gentium contenaptibilem prsdicavit, et suibuscom- Nescis Job gregibus et armentis abundantem, sin-

parandum.Amalores tallium in montibus Samariae guiaritera Domino conr.mendutum in hunc modum?

etiam sub cinere et cilicio inveniuniur. Sunt de « Gonsiderasli servurn meum Job, quod non sit ei

curribus, qui rupor montes Armeniae requiescunl, similis in terra ? » {Job i, 8.) Exceditne a raemoria

scilicet currns Helpe [/. Eliae], currus Aminadab, tua David rex et propheta, qui super omnes tem-
plauslrum novum, super quem Do poris illius operibus ahundavit de quo dixit Domi-
relata est arca ;

raini de terra Philisthinorum « Gurrus Dei decem

:
^ nus :«Inveni virumsecundumcor meum ?» Ignoras ,;

'i

millibus multiplex, millia laetanlium, Dominus in opes esse raaleriam eleeinosynarum,quas Dominustf
eis, in Sina, in sancto {Psal. lxvii, 18). » Ili sunt praeceptis affectans, ait Date eleemosynam, et, : <<

virgines continentes post lapsum, praelati, cnnju- ecce omnia munda sunt vobis? » {Luc. ii,41.) Audi;<]

gati. Virgineus enim currus igneus est sursum fe- pr33Cursorem Domini, cum ad ipsum baptizantem
rens, quia vehit igneum, id est sidereum imo peccantium confluerel raullitudo.quaerentium quid
;

angelicum est vivere in carne supra carnem esse igitur facto opusesset, non ait Jejunate, vigiiate,
;
:

in carne,non agerequae carnis sunt,ubi homosibi orate, elongate fugientes, et manete in solitudino,

injuriam facit,ubi natura patitur repulsam.Gurrus sed ait: « Qui habet duaslunicas, det non habenti
autem Aminadab, quod sonat spontanem Domini, {Lhc. U), » et de escis simililer faciat.
iii,

sunt qui posl lapsum voto se astringunl continen- Praet<rea, quid in conjugio damnas, frater? Ut-

tiae,pro quibusdicit sponsam animam suam turbari quid abhorres conjugium, Adae tanquam priraitias
limore sed de his primum timendum est ne revo-
,
omnium sacramentorum recenterfacto commenda-
cenl [f. revocentur, vel revolent] ad consueta.Grave tum? Videtur Salanas quasi latenter introduxisse
enim est relinquere consueta, et fere est impossi continentiam, ut Pentapolim sibi viscera restaura-
bile triumphare de carne, si de nobis ipsa prius D rel. Senex fidelis persona, Abraham loquitur, in

triumphaverit. Plaustrum novum, quod traxerunt conjugio placuit Deo, adeo ut filium suscipcret
vacc^mugiontesusquead agrumJosueBethlehemi- contra spem, in spem futurae benedictionis. Per
tes (/ Reg. vi), doctores sunt ecclesiastici, qui mu- ipsum Jacobdemultiplicatione liberorum commen-
gitibus suisreplentcardinesterrae.donec Ecclesiam datur, in septuaginta animabus ingressus ^gy-
quam vehunt, non declinantes ad dextram vel ad ptum Ghristus etiam de virgine nasci noluit, nisi
sinistram, in agrum Josue introducant scilicet do- : conjugata. Ab his cur fugis comraunem hominum
nec fideles fiant ha;redes autem
Dei, cohaeredes cohabitationera ? Si militaveris Deo, luceant bona

Christi,3icut ipse ait:« Volo,Pater,ut ubi egosum, opera tuacoram hominibus, ut glorificent Patrem
illic sit et minister meus {Joan. xii, 26). » Currus tuum, qui in coelis est. Adversus haec,vir claustra-
autem Dei decem millibus multiplex, sunt conju- lis, noli contendere verbis, sed modeste, ut decet,

(82) Forle Seneca.

701 SERMONES DE SANCTIS. — IN FESTO OMNIUM S^.NCTORUM. 702
subjunge : Frater, vera propoois ; mulliplices viae A mei, didicimus quod : « Mala aurea €07 in lectis
sunt ad Deum, sfid aliaj aliis tutiores. Valies sunt argenleis, qui loquitur verbura in tempore suo
et colies per quos Jonge itinere com-
ire doces ; [Prov. XXV, i\). » Verbum Dei tempore competenli
pendia quaero, et idcireo lcvavi oculos meos in inomniumsanctorumhonoremdicereproposuimus.
monies, unde veniel auxiliummihi. Duos enim mon- Lectos argenteos, id est auditores divinis eloquiis
les ostendit prinii})ilu3 meus Ghristuscaeteris emi- eruditos et capaces, adesse conspicimus,in quibus
nentiores, humilitatem scilicel et obedientiam. tanquam lectis argenteis doctrina veritatis requis-
Audi 606 eminentiam humilitatis : » Qni vull. esse scat, et in spiritu exhibendaj operationis se suscipi
raajor inler vos, sitomnium minister {Mallh. xx, gaudeal. Tempus competit, capacitas non deest,
26). » El alibi : < Quauio minor eris in oculis tuis, locus non discrepal. Mala aurea, id est perfectas
tanto major eris in oculis meis, » dicit Dominus. sapieotiae sententias nobis deesse profitemur ; sed
Advertede obediontia, quia « faclus est Dominus utinam aliquid vel modicum auditu vestronon in-
obediens usque ad mortem, mortem autem crucis» dignum, et tempori con^ruum proferre valeamus.
propter quod et Deus exaltavit iUum, et dedit illi Horum vero verborum qua> proposuimus brevitate,
nomen quod est super omne nomen {Plnl. ii, 8) si subtilius inquiranlur, sanctorum prajsens et fu-
Perhos montes praecelsos exsultavit Chrislus ad ^ tura excellentia demonstratur, et raulliplex gratia
currendam viam expeditius volo sequi currentem
; ipsorum profectu et pra?mio declaratur. Dieitur
Bonae sunt opes, sed oneroso3. Alexander Macedo, quippeadlilteram,quod Hiram fecit regi Salomoni
ul expeditius hostem insequeretur, opes onerosas vasa templi ex sere [seu aurichalco] mundissiraa in
dejecit in eremo. In conjugio sane, sicut et in ornatum domus Domini. Saloraon interpretatur
parva Segor, possum salvaii, sed attendo Lot potius pacificus, et nostrum pacificum significal, id est
ascentJere montes ut salvaret animam suam. Adhuc Dominum Jesum, quisoluto pariete inimicitiarura,
tamen ego insulto viro claustrali Bonasunt quas :
pacem fecit et his qui prope, et his qui longe , id
dicis, nisi quod in futurotantum spem pones tibi, est Judaeis et gentibus qui super pacem r^-conci-
;

cum dicis Unde venieL auxilium mihi. Veiiiet, vox

:
liationis, dabit pacem immortalitatis. Qui etiam
dilatoria esl, vox corvina.est eliam prae- Bonum Mida, id esi dileclus, dicitur Dei Patris. Unde :

sentium participatione Ia3tari,quia in usus nostros « Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene
cavet Deus. Et tu,vir claustralis, ad hoc responde: complacui {Mallh. xii, 18). » Et Ecclesiastes, id est
Nolo in his gaudere, cum audiam « Vas vobisqui :
concionator, qui ex dilectione el gratia concionem
ridetis ; beati qui nunc fletis {Luc vr, 21). » Chri- fideliura colligit et alloquitur, et per carnis nostrae
3lum quem nunc sequor, flevisse lego,risisse nun susceptionem visibilis mundo apparens de ccelu
5uainlego. Dilatio vero auget desiderium, quia C fidelium per se el per rainistros suos domum Do-
quanlo crescit, tanto crescit et meritum. Unde mino construere studuit,quara in futuro praesentia
/ Exspecla Dominum, viriliter age, et confortelur suae visionis et habilationis illustrabit. Qui fideles
5or tuum, et susline Domiuum {Psal. xxvi, 14). » bene dicuntur vasa in honorera, non in coutume-
si ego tecum modo non oneror opibus, non vehor liain, fortia,non fictilia,et ideoexaere mundissirao
Bquis et curribus, non operior pellibus, non sagi- perhibenlur facta. /fls quippe fortissimum est |me-
lor pinguibus, non fbveor amplexibus, non dele- taliuni et durabile,quod nulla consumitur rubigine
Jtor confabulationibus scio cui credidi, reposita
.•
et sonorura valde.Sancti aulcm et hic peccatorum,
)stmihi corona justitiae induar duplicibus, cum ; sive laudis confessionem resonant, ut hymnoscoe-
ipparuerit gloria Domini. Si sic loculus fueris lestes in futuro plenius cantabunt, et tunc secun-
nihi, vir bone, opilabis os meum, el ego apponam dura corpus fortissimi erunt, nuUa vetuslate rubi-
ligilum ori meo,et pro modulomeo tentabo tecum ginisconsumendi. Hi etiam student pro viribus et
evare oculos meos ad montes. Verumtamen quia carne,et spiritu mundari, et nulla tribulalionis
irdua esl via quae ducit ad vitam, levemus singuli, tempestate ab araore Dei valent spparari. Occidi
evemus universi oculos ad montes, unde veniet possunt, sed flecti nequeunl. Unde Aposlo'us
luxilium nobis, quorum meritis et precibus levet D « Neque mors, neque vita, neque aliud separabit
los ab inlimis ad dexteram Patris Jesus Chri- nos a charitate Christi {Rom. vin, 39). » Haec vasa
tus Doiiiinus noster, Judex uoster, cum venerit in auxilium regis Salomonis Iliram fudit artifex
udicare vivos et mortuos et saeculum per ignem. egregius et admirabilis. Hirara interpretalur, ex-
bmen.
celse vivens, et figurat Spiritura sancluin, quisicut
LXXIV. poslulat, id est postulantes facit,ita excelseviven-
^ PESTO OMNIUM SANCTORUM SERMO SECUNDUS
(83). tes reddit, quorum scilicelconversatio in 608 cce-
« Omnia vasa quae fecit Hirara regi Saloraoni de Ita facit vasa
lis est. ex aere,imo elegantins dicitur
aurichalco erant. In campestri rogione Jor- fundere, quia Deus noster ignis consumens est.
danis fuJit ea rex in argillosa lerra Reg.
(/// « Lapis enim solutus calore, dicit Job, in a3s verti-
VII, 45). »
tur {Job xxviii, 2), » dum qui frigidus erat per
Spiritu sancto docenle per Salomonem, fralres infidelitatem, et duius per insensibilitatem, igne

(83) E ms.Andegav.
703 YEN. HILDEBEKTI CENOMaN. EWSC. 704

Dei liquefactus, in veram mulatur forlitudinem ; A. bona, palmabeatae retributionis debet separari [/.

et qui prius forlis erat in maio,insnperaljilis (itin praemiari]. Quemadmodum

postiiuam vasa ad per-
bono. Ecce vds pretinsum in donaria De,i sopara- lectionem vencrunt.lractis Ibrmarum clauslns pro-
tum. Talis Puuius vas electionis appelliitus.
fuil ducuntur in iucem, et[/. ita] bene in opere facili

Mirabilis artifexiste implet citharistam puerum,et lalens, et secreta.et efficax ostenditurgratia Spiri-

Psalmistam red-iniit; implet continentem pnerum, tus sancti,quam sapientiaartificisin melallo fluenti

id est Danielem, judicem senum [inconti-

et facit ptincsine adminiculo interius dignoscitur o[ierari ;

nentium]. Iraplet opilionemsi comoros vellicanlem, nt ([uia (/. quasi) subito vas speciosum de latenti

idestAmos [pastorera de Thecue], ac prophe- artificio proferatur in medio. Unde : « Spiritus ubi
tantem dirigit. H;ec est mutntio dextera; Excelsi, id vult spirat, et vocem ejus audis, et nesois unde
est excelse viventis, sciiicet Hiram. Fundit autem veniat, aut quo vadat ; sic est omnis qui nalus est

in terra fornacem, id est tribulationis laborem. ex spiritu [Joaii. iii, 8),» qui quando vult et ubi
Unde : Da nobis auxilium de tribulatione {Psal.
« vult et pront vult spirat et erudil,replet et instruit.

Lix, ^3), » idest tribulationem in perfectum [/.pro- Invisibilis enim invisibiliter operatur. « Spiritus
fectum] convertit, quoniam vas tiguli probutfor- <( enini Deus est, et eos qui adorant eum,in spiritn et
iax, et hominesjustos probat tentatio tribulationis g veritate oportet adorare {Joan. iv, 14). » Hic est
{Eccli. xxvii, 6) ; » tribulatio patientiam operatur, ignisquem Dominus misit in terram,et voluit vehe-
patientia, probationem ;
probatio vero spem spes; menter accendi, ad formanda vasadomus Domini.
autem non confundit (Rom.v, 5), » quia per tribula- Hinc alii constituuntur apostoli, alii pastores et
tionem patientia exercetur, exercitio probatur, ul doctores, diaconi, presbyteri, episcopi et caeteri,

spe? proximi cumuletur. Vas ita formatum ad rao- quos distinguit Spiritus sanctus speciei domus,di-
dum aeris clariorem reddit sonum, quem ad Deum videns singulis prout vult. Et haec quidem opera
beatus Job orbitate filiorum et damno rerum per- sanctorum tanquam formae confracta^ finem habent
cussus, non in blasphemias, sed in divins laudis quantum ad laborem.quiaubi coronam justitioe ac-
professionem prorumpit, dicens: Dominusdedit,
« ceperint, cessabunt officia laboriosae operationis,
Dominus abstulit ; sit nomen Domini benedictum sed nihilominus,imo perfectius Spiritussanctus per
{Job 1, 21). » regnabit. Nec tacendum est
charitatem in electis
Hasc autem vasa per nostri artificis industriam quodetinformis minusargillosis formantursolidio-
formantur in terra argillosa, de qua factae sunt ra, id est aerea, juxta illud : « Aruit tanquam testa

formae ad fundenda vasa, sed ipsas formas Hiram virlus mea {Psal. xxi, 16). » Cumque sancti Novi
facit. Per has formas divina Scriptura sanctorum „ Testamenti perfectiores fuerint sanctis Veteris Te-

continens exempla demonslratur, qui secundun stamenti, juxtaillud « Nos primitias Spiritus ha- :

corpora fucrunt lerra, et terra fructuosa, faciens bentes {Rom. viii, 23 » et « Multi reges et pro- ; :

fructum tricesimum,sexagesimumet centesimum phetae voluerunt videre, etnon viderunt ;audire, et

:

unde in Job dicitur « Terra de qua egrediebatur

:
non audierunt {Luc. x, 24). » Tamen quia multqjj
[Vulg. oriebatur] panis [Job xxviii, 5), » id est major erit sanctorum in futuro soliditas, quam in"
doctrina refectionis. HifiC autera dicitur argillosa praesenli,sicut ^s multo solidius terra esse constat,
;

argilla quippe mollis, et formis quibuslibetimpri- formautur haec omnia in regione Jordanis.Jordania

mendis vel faciendisest idonea. Per quod sancto- interpretatur descensus, in quo celebratus est bapti-
rum mandatis smus. Baptizatos autem a tumore superbiaeoportef
divinis exsequendi promptior mon-
stratur obedientia. De quorum exemplis formula, humiliari et antiqui baptismum fulurum credide- ;

id est regula liene vivendi nobis praeparatur.donec runt. Nos vidimus exhibilum et exhiberi. In illis
forraetur Christus in nobis. Dicitur ergo [quod] praecessit 610 figura [eorum] qui in Moysi et in

Hiram, id esi Spiritus sanctus condidit terram et mari baptizati sunt: Nobis autem data est veritas
argillosam,el deips^ formamadaiiavasaformanda, quae salvat et ideo illi quasi ultra Jordanem, nos ;

quiatalesabinitiomundiinstituitsanctospriores,ad vero citra Jordanem subsislimus.Quod bene signi-

quorumsimilituflinemperejusgratiaminformarentur D ficatum est induabustribubusetdiraidia quaiultn
sequentes. Ipsaeautem formae inter qnas formantur Jordanem terrae portionem acceperunt, et in reli-
vasa, igne postea formatae fuerunt, quia sancti quis quae cilra Jordanem haereditatera habuerant
Patres invincibiles in Iribulationibus perstite- Et illi habebant pecora multa, isti pauca quia ili :

runt. 609 ^s autem igne liquetactum argillajfor- plus intendebant temporalibus, isti autem relictil
mas ingreditur, ut possit vas aptum ministeriis omnibus nudi nudum sequuntur Christum.Dicitui
ccelestibus effici, cum ipsi salubriter hurailiati, et etiam regio campestris, quia populusfidelis colligi!
tlamma divinaj charitatis, vel humanaeadversitatis tur ex geniibu3,non solum ex Judaeis in mundi lati
tuline conversis.Unde « Audivimus eam in Ephra
emolliti, viam Patrum bene operando intrant, ut :

ad eorura praemia bene currendo perveniant. Sicut ta, invenimus eam campis silvae (P5a/.cxxxi,8).
in >

enim non sempervasain formis argillaelenebantur Nec vacat mysterio quod in constructione templ
inclusa, ita sanctos regulis bene operandi non sem- Salomoniaci,David pater Salomonis [in] sumptua el
per necesse est arctari, sed completa operalione impensascopiam aurietargenti diciturprajparasse;
 7G5 SEUMONES DE SANCTIS. - IN FESTO OMNIUM SANCTORUM. 70:j
et Hiram eidem Salomoni ia arlificio et aliis qui- A agamus. Sicut aulem in Veteri Testamento, in aliis
busdam auxilium piaebuisse. David cnim in hoc ioco festivitalibus de diversis fructibus, vel
Irugibus /ei ;

figuram Dei Patris lenet, qui Pater est nostri Silo- animalibuscoinpetenliasacrificiaolferebantur^verbi
monis et manu forlis, quia per raanum, id est
; gratia, in Pascha agnus cum lactucisagrestibus, et
Fiiium potenter operatur, qui ad Ecclesiffi constru- spicuecoctjB; inPeutecoste, panes
primitiarum, et
ctionera quaeque necessaria ab aeterno praeparavit, sic in cffiterisjuxtalegisdecretumquaedampropria
et eiectorum nuraerum et meritumaeterna disposi- sumebantur et Deo offerebantur in scenopegia ;

tione et electione praevenit,

quatenus ita fieret in vero, de oranibus fruclibus terrae vel
auni ita in :

tempore sicut erat ante tempora in ejus voluntate. aliis festis, modu unius apostoli, aut martyris, aut
Hirara, ul praemissum est, significat Spiritum san- confessoris, aut vir-inis, vel plurium virtutes
reco-
ctum Salomon, Ghristura. Et hi tres unum sunt,
; liraus;in)sla autem omnium communiter festa
et sibi cooperanlur, quia individua sunt operaTri- memoramus. Constat ergo numerus, vel nubeg
si
nilatis. Qufecunque Pater facit, hoc et Filius, hoc peccatorura non obstat, non solum angelorum
fre-
elSpirilus sanctus. Unde
Verbo Domini coeli : « quentiara, sed et divinam raajestalem nostrae
iater-
firmati sunt, et spirilu oris ejus
omnis virtua eorura esse devotioni, sicul Spiritus sanctus
per Salomo-
^fsal. XXXI, b). » Dicitur autem David necessaria nem in Cantico canticorum testatur dicens:
g Descen-
praeparasse Salomoni; Hiramfudisse vasaSalomo- di in horlum nucum. Sed quoraodo
descendit qui
ni; omnia enim spectant ad honorem Ghrisli, per ubique est, aut quo ascendit qui nusquam
deeat,
quem gloriosus in carne apparuit, et sponsam id est juxla illud : « Si ascendero in coelum, tu illic es •

Ecclesiam, natura et gratia sibi copulavit. Unde si descendero in infernum, ades {PsaL cxxxvin, 8) . »
(saias : « Omnibus
tanquam yestimento vestieris
his Et :
« Neque ab neque ab occideate, neque
oriente,
Isa. XLix, 18). » Item Uiram airicus D.avid et Salo- a desertis montibus ? » {Psal. lxxiv,
7.) Descendere
nonis pxivit, quia Spiritus sanctusamor e^t Patris
taraendiciturquatuormodis.Estdescensusanimad-
jtFilii, araborum vinculum et connexio. Item rex versionis, utad Sodoraam puniendam. Est
et prote-
David memoratur, et Salomon et IJiram similiter. ctionis, ut ud Hebraeos de terra ^Egypti
612 liberan-
tli tres, non tres reges, sed
unus rex qui nos hic dos. Est et Incarnationis. Unde : « Inclinavit ccelos,
'cgit ad Justitiam, in futuro ducturus ad gloriam. el descendit [Psal. xvii, 20).» Et deraum visitalio'
Jnde : « Dominus regit me, et nihil mihi deerit, in nis, ut hic.Hoc ultiraum etiam quatuor modis fit
oco pascuae ibi me collocavit [Psal. xxii, 1). » Ecce descensionis genus. Descendit enim errantes corri-
ludivimus qualiter et per quera sanctis, quorum gendo, infirmos sublevando, bene agenles coufir-
lodie solerania celebramus, tanta praestita (fuerit) mando, maturos in requiem collocando. Sic descen-
;lona. Ad quorum consortium, eorumdem suffra- ^ dit in hoitum, id est Ecclesiam, quicum alibi
aliis
;antibus meritis, perducat nos qui vivit et regnatin flguris, ut in
aera (/". arce, seu area), domo, taber-
aecula saeculorum. Araen. naculo, templo exprimatur, multo elegantius
totius
611 LXXV universitatis decor in horto intelligitur. In quo qua-
IN PE3T0 OMNIUM SANCTORUM SERMO TERTIUS tuor maxime considerantur. Fons
(84). irrigans, id est
« Descendi in hortuin nucum, ut viderem poma baptismus vel doctrinasalutaris deinde herbae unde ;

( convalliura, et iuspicerem si floruissel vinea et unguenta parantur, id est dona Spirilus sancti, quae
I
gerniinassent mala punica (Caw/. vi, 10). » sunt prima virtutura fomenta. Inde arbores, id
est
Di-num valde est, fratres mei, in festivitale om- fideles in altura proficientes postea fructus, id est
;

liura sanctorura pro parvitate noslra aliquid manna, unde

nos spirilus reficitur. Hfflc autem qua-
oqui ad eorum gloriam el aedificationem nostram. tuor, quatuorprecedentibus convenienter
aptanlur :
fustum quippe est quantum possumus eos atloUere fons, id est doctrina ccrrigendi datur
unguentis ;

)rceconiis, quorum jugiter fulciri postularaus

suflVa- infiruii sublevantur; arbores, id est proficientes
;iis;etsicuilibetsanctodebitum honorem nos con- conformantur (/•. confortantur) fructus in requie;
'enit impendere, oranibus sub una
celebfitate col- collocantur.Hortusiste unicum(/. nucum) prscipue
ectis, quid dignura possumus
exibere ? Ouanto D est. Nux qualuor habet tres cortices- et nucleum
;

inim erga nos cumulantur beneficia, tanto

erga qui cum illis aut non comeditur, aut minus dulciter
psos propensior debet esse affectio nostra. Ita sumitur. Est
de- cortex exterior nativus terreslris,
^ium nobilis fiet eorura memoria, si ipsorum
exem- ainarus, cum quo nucleus non comedilur, a corri-
)lis et meritis augeantur bona nostra. Nec dubitan- gente peccatum, cum quo nemo salvatur, aut Chri-
lum esl hanc solemnilalem divina iuspiratione in sto incorporatur.Secundds cortex, ligneus el durus,
titutain, utqui peranni circulos singulorum ?ancto- cum quo idem nucleus non comeditur, id est crimi-
um natales, vel propter desidiam, vel propter igno- nale peccatum, quod nisi lollatur, nemo ad
saluiem
anliam, vel rei SKcularis occupationem, seu ex aliis admittitur. Terlius cortex interior teauis,
id est
ausis minus honoraraus, quod minus et
in illis veniale peccatum, quod nisi auferatur, nucleus
nale factum est, in hac pro posse compensare sat- minus sapide maaducatur. Ut ergo in sua dulcedine

(84) E ms. Andegavensi.

707 7EN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 708

nucleus sumatur, diligenter ab his tribus emun- A deessc contingat festis angelorum, ad ipsos vota et

delur. orationes convertamus, ut ad eos, de quibusloqui-

Sequitiir : Ut viderem poma convallium. Duplex mur, pervenire mereamur, prajstante Dominonoslro
vallisduijlicemhumiiitatem significat, id est cordis Jesu Christo, qui vivit et regnat in siEcula saeculo-

et corporis. Poma confessores designant, fidei, spei

rum. Amen.
el charitatis, et caeterarum virtutum odore.Deo pla* LXXVI.
cenlea. Qui eriim virtutes sine humilitate congregat, m FESTO SANCTI NICOLAI SERMO UNICU9 (84*).

in venium pulverem portat. De continentia.

Et inspicerem si floruisset vinea. Per floris cando- « Sint lumbi vestri praecincti, el lucernee ardentes
rem, munditia-ii odorem, decor virginitalis de-
et « in manibus vestris {Liic. xii, 35). »
center exprimitur. Floribus enim Ecclesiae, nec Omnia quae dicuntur, fratres mei, non solum ex
rosse, nec lilia desunt. FIos iste vineae velvitisest, sermone qui consideranda 641 sunt, sed
dicitur,

id estde gratia Christi et ejus imitatione procedit. etiam ex persona dicenlis. Verbi gratia Si puer lo- :

Per mala punica martyres denotantur propter ru quitur.auimosnostrosad auditum pueriliseloquiiap*

beura corticem, multa grana interius continentem. tamus. Si autemloquitur
^ vir,
...^^ ^._
pensamussi viro digna —
Nullus eniin sine multarum virtutum merito ad pal- g sunt quse dicuntur. Similiter si idiota loquitur, veLi
mlam martyrii pertingit. Et nolanda est verborum eruditus,distinguirous. Hajcautemquaeproposuia^usJ
proprietas. Foma videntur flores et mala punica
; non quilibet sapiens, id est, angelus, vel propheta,
tauquam diligentius inspiciuntur. Istae sunt pelles sed ipsa Dei sapientia de Patre genita,
vel sacerdos,

rubricatcB et hyacinlhinee tabernaculo supposit<B (/". nobiscum in carne morata locuta est. Cujus verba
superpositffi) (Exod. xxv). Saga et cortinae, et cstera tantostudiosius pensandasunl, quantosinepericulo
61rl hiijusmodi terram, vel prope terram tangunt, contemni non possunt. Verbum Moysi conlemnens
quod non ista duo. Nam martyr in tormenlisposi- lapidatur. Qui verbum Dei conculcaverit deteriora

tusomniamundanareIinquere,el ad videndum(Do- supplicia meretur, praesertim cum verbis in his

minum) mundi desiderat pervenire, id est ad Chri- forma et ordo sanctilatis contineantur. Scire enim
stum.quiestflos virginum,coronamartyrum,gralia quid agendum sit, et non quo ordine, non est per-

continentium. Virgines vero dum carnalem copulam fecta scientia ; cura etiam bona, si praeter ordinem
intuitu majoris praemii transcendunt, altiorem cae- gerantur, reprehensione non careant. Unde in Can-j

tcris fidelihus sibi sedem eligunt. Profecto, ut

dicit ticis « Ordinavit in me charitatem {Cant. ii,
:
4). «,

Hieionymus « In carne
: praeter carnem vivere. Et : « Psallite sapienler {Psal. xlvi, 8). » Prirafl

non terrena vita est, scd coelestis. » — « Hi sequun- ergo carnis et menlis munditia, id est castitas pei
•_:i./4„- .Trr.r.aCrii_._ :i.. _ ^ ^^i .^ r^A .-.rr, nlillS
Salvatorem proponitur, ut eam postmodum utilU
.,i
xiv, 4). » Rcce
I.\
tur [Agnum] quocunque ierit {Apoc.
quanta et qualis est praesentis diei soleranitas, quae operum perseverantia comitetur. Unde Paulus ',

et sicut Pacem sectamini el sanctimoniam, » id est

tantis el talibus palronis conslat honestata ; « con-.

olimperscenopegiam praBliguratavidelur,ilafuturae tinentiam, sine qua nemo videbil Deum {Hebr. xii
«

vilee slatum plenius festivitatibus caeteris

depingit. 14). » Attendamus ergo Verilalem dicentem Sini :

Aderunt eniin collecti de omnibus mundi parlibus lumbi vestri proecincti quod vasa libidinis viris;

sancli quotquot fuerunt,aut futurisunt, et venien- sint in lumbis, mulieribus in umbilico, non soIuk

tes invenient cum exsultalione portantes

manipuloa seeculares, sed eliam divinae Scripturae testantur
6Uos,cumobstergetDeusomnemIacrymamaboculis Ut Job Virtus ejus, id esl Behemoth, « ir
: «

sanctorum, et abslulerit sordes filiarum Sion, et lumbis ejus, et in umbilico ventris ejus (Jo/) iv,'!!).)
confereteis« quod necocuIusvidit,necauris audivit Cumpraemisisset:((Fenum quasibos comedet {itnd.
» ut qui inlerim (f. olim) dispersi 18), » id estcarnales, quia omnis caro
fenum, e
(/ Cor. II, 9),

fuerant, et miseriis expeliti, tunc in unum

collecti, eos maxirae qui mundi videntur, de sordibus enia
recumbant cum Abraham et Isaac et Jacob in non multum curat. Sic bos fenum immundum avi

diu3manducat,quiaescaeejuselectae,qualitertalibui
regno coelorum. Quanla gloria, qualis venustas.
cujusmodi decor, cum pinguiorum facies fulgebil D praevaleat, innotescit, ut quo apertius hostiscogno

Et modica gloriaad comparationem scitur, facilius superetur. Uterque enim sexus e

sicut sol 1 hffic

divinitatis, quae esl vita a;terna. Habebit utraque valde ex infirmitate luxuria^ substruitur (/" subster

natura jucunditatem suain. Oeuli corporei, Christi nitur), et hoc maxime peccato a diabolo superatur

et omnium sanctorum glorificatam carnem

adviden- Sed hoo Dominus a digniori sexu utrumque signi
dum, oculiinteriores adipem frumenti,id estipsam ficavit. Behemoth, anma/ bene interpretatu.r Be

deitalem ad fruendum. De qua cum nulla lingua stialibussiquidem et brutis tanquam pecoribu
dicere sufficiat, nec meditatio cordis humani plene dominatur hoc modo. Coitus enim nobis cum peco
possit intelligere priusquam videat, ne temeritatis ribus communis est unde quinto praecepto « No:
; :

arguamur, divino potius hoc consilio relinquemus. mcechaberis {Exod.xx, 14). » Quinta plaga, id es
qui libidim
Quia vero noa prodest inleresse feslis hominum, si mors pecorum ipsis praeparatur, et

(84*) E ms. Andegav.

 709 SEflMONES DE SANCTIS - IN FESTO S. NICOLAl. 7IO
more pecorum, frena laxaverit, mortem seternam A lus
:
. Nescitis quia corpora vestra templa sunt
procul dubio incurrit. Tenes vel contines tu.homo,
Spiritus sancli(i6or.vi,29).>. Ei
quod pecns non potest, et speras quod pecus non debemus servitium,
cujus est templum, et periculosum
est talem ho-
potest. Laborasin continendo,non pecus. Gaudebia
spitem de templu suo fugare. Si non
in aeternum, non pecus si opus fatigat, merces
vis 616 Libi
;
parcere, debes illi. Jdeo ad csteros instruendos, in
consolatur, Sed forte eligis libera Jibidine vagiri,
poena Sodomorum Deus maculam criminis demon-
nulla lege frenari non times cuipain ? 615
;
Gave stravit, dum sulphure et igne perire lecit. Sulphur
plagani, pecus es,mori time. Unde: «Nolitefieri
si
felet, ignis ardet, ut quid mi
sicut equus et mulus, quibus noa est perversa desideria
intellectus carnis fetore arterunt, sulphur el ignem pateren-
{Psal. XXXI, 9). Manducaturis Pascha dicitur :
lur,et ex ista poena discerent.quid injusto
« Renes vestros accingetis (Exod. desiderio
xii, 11). » [n re- fecissent. Item limbus cum cauda sacerdoii
nibus, cainis depu-
delectatio. Unde : «Ure renes meos talur,ut castitas usque ad finem roboretur.
el cor meutn (Psal. xxv,
Bealus
7). » inde Gregorius ; Job a crimine iuxuriae deterrere voleus et ob
«Qui Pascha celebrat,renes accingat.ut qui hoc ;

solem- illud proprie deUniens ait: « Ignis est usque ad

nitatem incorruptionis celebrat,corruptioni
libidinis perditionemdevorans,et oraniaeradicans genimina
neqiiaquam subjaceat. » Sed econtra, ut dicit
Job [Job II, 12), » id estanimas
« Oculus adulteri observat caliginera, dicens
:
g operaliones bonas, quia
: Non si huic maJo non resistitur,
illa etiam pereunt quae
mevidebit ocu]us;et operiet vultum suum
{Job bona videbantur,
XXIV, 15).»
Tanto securius rem illicitam facit.quanlo
Et notandura quod non dicil Veritas, lumbus.sed
viderinon timuit. Et iterum Balteum regumdis- :«
lumbi pluraliter, ut mentis et corporis mundiliam
solvit,» id est continentiamsuperbientium
Dominus intimarel. Serpenti dicitur
solvi permittit, « et : Pectore et ventre re-
praecingif fune renes eornm pes. Ventre repit quando per huraana membra
{Job XII, 18), )) id est peccati obligatione
; unde luxuriam opere exercet pectore, quando polluit in
ligatis manibus
pedibus mittuntur in tenebras
et ;

cogitutione el quia per cogitationem venitur ad

exteriores.lnde etiam est quod in Exodo ;

(cap.xxviii) opus, prius ponitur pectore

primo sacerdoti feminalia linea ; undequia Job cogita-
proponunlur, quaj tionem munivit, una custodia pectus
nulli icvito imponuntur, sed et ventrem
voluntarie Deo debent
superavit, dicens : «Pepigi foedus cum oculis meis,
offerri, quia non omnes capiunt
hoc verbum, nisi ut ne cogitarem quidem de virgine Uob xxxi, 1), »
forte quisponle fecerit votum, qui quandoque
co- Utenim cogitationem
gendus est ad solvendum. Est autem quasi caste serv.ire poluisset,foedus
votum cum oculis pepigit.neprius incaute aspiceret
facere ordines sacros,quibus hoc quod
debelur,suscipere,
9ine quo ad sacerdotium.velad T postmodum invitusamaret,quiamors perfeneslras
altaris ministerium
(nemo) dignus est accedere. Qua3 bene sensuum intrat; eos extra custodit, ne per eos
linea dicun-
tur; linum enim multo labore
anima exteriora cupiat, Non debet inlueri, quod
et attritione vixtan-
dem terrestrem non licet concupisci, unde dicit Si secutus est :
nativum deponit colorem, et
et
recipit
oculusmeuscorineum {ibid.fl).u nicniemm tentatio
candorem.(85)Propteridemtunica lineaest,
per ocuios trahitur, sic nonnunquam coucepta in-
?Uifitotiuscorporis,id est generalem significat
con- trinsecus,compellit sibi extrinsecus oculos deser-
Linentiam, sicut feminalia genitalium
proprie par- vire.Ac si dicat Nec videre volui quod concupisce-
lium repressionem.quae :
afligunturbalteode quaiuor
rem, nec videndo secutus sum qua3 concupivi.
colonbus facto, etc u Exod. xxxix),
tunica poderis
'/ pedalis), id est talaris, « Quam enim paiiem haberet Deus desuper in me
usque ad pedes descen-
{ibid., 2), » quia [eijcaetera bona sine munditianon
3ens, id est usque ad finem
permanens.
Nobis in sacris ordinibus constitutis placenl, Unde « Omnes bestiae agri ludunl ibi, et
:

indicta est sub umbradormitin secreto calami in iocishumen-

lecessitas continendi.Nihil medium ; aut in monte, tibus (Job. \L, 15).
lut in Sodomis erimus. Lot de Sodomis Dormire in cordibus sancto-
))

egressum rum noD potest,quia si quando ineis ad breve mo-

n monlem angeli deducere voIebant.Angeli
conve- se collocat, cum coelestium desideriorum mentum
iienter ad angelicm vitam invitabant,dicentes-«In
nonte salvum te fac {Gen. xix,
D aestus fatigat, et quasi toties ut recedat pungitur,
17). Et ille «Non )>
:

'Ossum,inquit, in monle salvari. Est quoties ab eis amore intinio ad asterna suspiratur.
autem civitas Loca
•arva Segor (ibid., humentia sunt membra genitalia, per quae
19), ), id est vita conjugalis,
quc^ iuxuria perpetratur.Per
ndulgetur laicis.In Sodomis calamum gloria superbice.
esse,estincendio libi-
linis perire.In monte,est
Haec duo nimis inhomine dominantur.unum spiri-
sublimitatem continentiae
tus, allerum carnis. Ibi quasi quietus
ervare. Ardentem
Sodomam fugere, est incendia dormit ; sic
nm.naliu devitare. Fugienda est absorbel fluvium, et non miratur. id est humani
fornicatio cum
«leris vitiis. Grave est in igne
generis multitudinera ; in luicis quidem pro parvo
esse, et non com-
un. Qui autem fornicatur,in suum reputat, sed habet fiduciam quod Jordanis influat
corpus peccat in
uia etiam corpus macuiat. os ejus, qui interpretatur descensus, scilicet
Econtra est quod Pau-
habilum, et qui vias veritatis per humilitatis
''"'""" Hildeberlus, in tractatu
aSotls'"'"'^""' De sacris vestibus, loquitur de alba, seu
veste talari
711 VEN. HILDEBEUTI CENOMAN. EPISC. 712

litlerarum scientiam profitetur, influat in os ^ continenler juge sacrificium Deo reddit.quod

vivit,
61 7
ejus.Animalestdiabolua.dum per luxuriam lentat; non olTerunt qui conjugio serviunt,sed illi qui per-
per maliliam avis.dum per superbiam. petuae devoti sunl castitali. Hac primaet quotidiana
serpens (luin ; |

quasi avi {Job xl, festivitatesecundum legern, id est jugi delecta-

Unde Deus ad Job : « Illudes ei |

Propter hanc contincnliara coinraendandam tur Deus. Hoc pra;misso quasi lundamentn.JucernaB
2^}. »
ardentes suut in manibus vestris. Lucernaj, id est
Ezcchicl videt hominem cinctun: ad renes. Joannes,
circa mamillHs,quia in Veleri Teslamento opus, in
bona opera coram proximo debent lucere,ul viden-
tesglorificenl Patrem quiin coelis est,qui datnobis
Novo etiamanimus castigatur. Unde :« Qui viderit
et bonum velle et perficere. Et ha;c fuit in manibus,
mulierem ad concupiscendam eam.jamtrjoechatus est
eamincordesuo(iUa<//i.v,'<^8).»Etindumentasacerdo- id esl continui operis exercitio. Hac, quam satis

taliiniintdebyssoretorla.Byssusretorquetur^quan- commendavimus,carnis et mentis mundilia,et ope-

docastitasgeminatur.EtrexSodomorumadAbraharo rum sanctitate beatus Nicolaus, sicut vitae ejus i

gesta continent, gloriosus emicuit, et tani homini-

ait: «Da mihi animas, caetera tolle tibi {Gen. xiv,
animas capere bus, quam Deo cordis inspectori placuit. Ad cujus
21). Daemones enim projcipue
conformitatem etgloria; participationem desideriura
qucfirunt.Non cnim mundus est,cuju3 immundaesl |

nostrum dirigat Dominus Jesus Christus.

conscientia.Si triplici funiculo diabolus potest illa-
•I

B LXXVII.
quearc, id est cogitalione, locutione et opere giu-
IN FESTO SANCTI ANDRE^ APOSTOU SERMO UNICUS (86).
det. Sin autem, ad minus vel uno tenere conatur.
« Fac tibi duas tubas argenteas ductiles, quibu3
De corde exeunt cogitationes malae, quae coinqui-
convocare possis mullitudinem, quando movenda
nant hominem. Hnstis enim cum ab effectu operis « ;

polluere m.olitur (I sunt castra {Niim. x, 2). »

excludilur, secrela cogitationis ;

recedendum est ab eo. Propter spe- Dicit Dorainus in Deuteronomio : « Si ambulaas

sed tofo iridiio
per viam in arbore, vel in terra nidum avis invene-
ciem mulierum multi perierunt. Vidit David Bet-
sabec lavantem se, et concupivit. Salomon, quia
ris, et malrem puUis vel ovis desuper incubantem,

alienigenis mulieribus lalera inclinavit, per hoc

non tenebis eam cum filiis, sed abire palieris, ca-
ptivos tenens filios {Deul. xxii, 6). » Per vianj imus,
ad idololalriam corruit. Ad hanc pudiciliam ser-
vandara plurimum valet abslinentia. Unde Apo- quando divinam Scripturam, qua; via salutis est,
stolus : « Nolite inebriari vino, in quo est percurrimus nidum invenimus, id est sententiara
;

v, 19). » Et Salomon Vinum et aliquam in terra, id est pertinentem ad activam,

luxuria {E/jhes. ;
;

xix, in arbore, ad conteraplativam.Matrera dicit, histo-

mulieres apostatare faciunt sapienles {Eccli.

!dem «Virgilia,et torlura, et cholera viro in- riam ; ova, sensus est occullus puUus vel fetus,
2). » :
;

frunito, Somnus sanitatis in hoinine parco {Eccli.

C sensus tnanifestus,unde refici valemus. Matrem er-
XXXI, 23).»El: « Seortum vix estunius panis {Prov. go, id est historiam abjiciamus sensum spiritua- ;

VI, 27). » Panis enim diurnam expellit famem; fre- lem et moralem teneamus, ut eum exsequendo, in
quentiamagis accendit libidinem. Noe ebrietate fe- ffiternum vivamus. Juxla litteram praeoipitur Moysi

mora nudavii. Lot ebrielale inceslum commisit. in libro Numerorum, ut fociat duas luban argenleas

Peccatum Sodomorum, saturilas panis. Et «Sedit ad convocandum popuIura.Judaei sibi habeant litte-
:

populusmanducareel bibere,et surrexeruntludere rara ; nos quaeramus spiritualem intellectum. Moy-

{Fxod. xxxii, 6). » Quia ut dicit Hieronymus, «ven- ses ergo gerilhic personam Chrisli,quem filia Pha-
ter et genilalia sunt vicina ; venler mero a^stuans raonis, id cst Ecclesia, vel anima fidelis, prius

despumat in libidines.» Hoc sciebat Balaam, cujus diaboli filia, in aquis vel de aquis baptismi, vel

consilio ornatcB mulieres immissa? sunt Israelitis. doctrinae spiritualis suscipit, et in aula, id esl lati-

Vicitlibido quos arma non poterant. Ferrum viro- tudine cordis nulrit. Grescit enim non in se, scd

rum pulchritudo mulierura captivavit.Vincebatan- in nobis Ghristus. Fides Christi, Ghristus est in

tea populus, non viribus propriis, sed pudiciiiam corde 619

suo, quem semper crescere decet. Iste

conservando. Viclus est, non virtute militum, sed liberatpopulum ab iEgypto,id est fideles a diabolo
dccore feminarum. Phinees laudari et remunerari j) et mundo. Ad quod complendum, ex Dei Patris

meruit, quia coeuntes pugione per loca genilalia mandato et aeterno consilio facit tubas, id estprae-
transfixit.Sit ergo,ut dicit Salomon,uniuscujusque dicatores, quos mittit binos, ut prsdicent duo
ensis super femur, id estcarnis petulantiam [coer- mandata charitatis. Quae et argenteae, ut prffidica-
ceatl. Iletn in Cantico : « Averte oculos luos, » id torum verba eloquii nitore refulgeant.et auditorum
est lasciviae et pelulanliae, « quia ipsi me avolare mentem nulla sui obscuritate confundant. Ductiles,

fecerunt {Cant. vi, 4). » Et Jeremias : « Oculus quianecesse est ut qui venturam iram praedicant,
meus depra;datus esl aniniam meam {Thren. iii,5).» per tribulationum lunsiones crescant, et tanto dul-
Qui enim delectationem 618 carnis in occulto ciorem Deo sonum reddant quauto sub malleo uni-
celat, facile in culpam pravae actionis exorbitat. versae terrae duriora perferunt. Unde : « Ibant apo-
instructus aesidue gaudenlesaconspectu concilii,quoniam digni
Quis his exemplis et monitis stoli

(86) E ms. Andegav.

 71« SERMONES DE SANGTIS. - IN FESTO S. ANDRJi;^. APOSTOLI. 714

':T:tzz':i^!r'r::^T..ii''^'-.'"^^
{Act. V. 41). » Itera
""-"'"-^ ^p"'-- «ivi„„ ,eou„„i.„t
Actibus apostolorum prohi iii
nutriamur de vcrbo Dei et de pane angelorum in
biti ne praedicarent nomine Jesu, audi quid du
iu
pra-senti.
Beatus enim qui audit verba Dei,
cunt (( Obedire oportet Deo magis quamhomini- et facit
:
ea.utperhoc convivium lcveraur
adojternam satie-
hus{ibid. 29). .. Et Pauius: « Cum infirraor, luno tatcra.ubi torrentevoIuplalispotabimur.Vocant
potenssum (/7 C(;r.xii,10).» Et: « Beati qui persecu-
si-
mihter ad feslum prasens, ut reiiquiffi
tionem patiuntur propter juslitiam (il/rt///i. v, 10). » cogitationia
diem festum agant l)eo,et lunc veniemu3,
Apostolo enim testante « Hoc leve et momenla- et maa-
:
sionem apud eura faciemus. Magna
festivitas, ha-
„c„. ir, „U o„,s a,e™.g
„ri. P„„dos op„«t„. be.e Deo,„ i„ eor.i.
ho.piUo. Be,°e ^sitL.I.rab?::
(// Cor. IV, 17)..) Hicdolantur ligna.Hic poiiualur tum qui bonis operibus intendit. Unde
in Exodo
lapidcs in iedincio Dei reponendi. Plano ferro,non
Observa diem Sabbati et Cceteras
fe,tivitales qus
erilopuslima. Sancii ergo feriendo producuntur.
servandaj sunta nobis, non c,irnaliter,sed
Mali sicut et dialjolus araplius slringuntur.Unde spiritua-
in liter.Pcr has venic.;ur ad sternam
Job Indurabitur cor solemnitatem,
: .)
ejus tanquam lapis, et ubi«in voceexsultalionisetconfiis,
stringelur qua.si :on;ieritsoaus
uialleatoris incus {Job xu, 15). ..
Tj 1 i .
~
- '
^'Pulanlis (Psa/. XLi, 5). .. Ibi erunt ff^fpma «ol^

cedr„8(Jo6 X., 12) T„le3 tubie u,„„„ eloq„i„

. smculorum lai.demos etverius i„bilem„s ^V„r.„,

„i..,ricL^,estr„ere.ais"::r::rrtr°,:s:e
sep.era pr,„c,pal,„ v,„a,,d ests„perbia,„
et ca^t.ra
^^s^^^z^^^z^iTt^-^^^^z:-
diruit septimo die, id est septem
dierura peracia
s„„t, oblitus, ad
13). .. Et Psalraibta
a„teriora
: «
me
Ascensio.ies
corde suo
exfeTd!:
in
^HU Z
revolutioneomnino cadent.Tubarum istarum usus
disposuit(P.-rt/.L.Kxxii., 13), ubi gratia pro gratia
..
erat in Jubilaeo,quia sancli
omnia repromissione et cumuletur.Et notanda sacramentorumconvenientia.
ffiternaquiete(.sH;7j. digna) faciunt. Gedeon eliani,
Moyses de aquis sumptus facit tubas
qu! interi.retatur cirniiens muniiio [mulaiio^^xd. argenleas ad
est convocan iura populum. Dominus ambulans juxta
DominusJesus, talibus tubisarmatus etlagunculis
mareGalilajae duos fnstres iacit piscatores
cum lampadibus.Madianitasfugavit horainum
{Jud. vii).Tub;e qui retibus Evangelii (lemari hujus
Bonuerunt lagenae.id est corpora fracta sunt pro raundieducant
;
homines adsalutis portum. Primo tamen
veritate,unde lampades.id est miracula coruscave- haec luba
nostra,id estbeatus Andraas,
runt. Pretiosa in conspectu Domini raors sancto-
((
cujus festum hodie
rum ejus {Psal. cxv, 15). Per
^ coIimus,vocat fratrem suum Simonera, dicens:« In-
» mortera enim ad venimus Messiara {Joan.
Ecce bene sonans
i, 41). »
vitam transeunt. Unde Saiomon in Proverbiis :
tuba; abyssus abyssurainvocat. Cortina
:<Malum est,malum est.dicit omnisemptor,sed cum cortinam
ducit; etqui audil, dicit Veni. Vera in isto fra-
:
recesserit, gloriatur {Prov. xx, 14), >. qui ajterna
ternitas,ver,icharilas;ihesauru!n inventum
pr.Temia coelo coraparare desiderat. ostendit
iii
Malum est fralri.Vera inillo humililas; minorem
imarum, quod io pra^senti sustinere debuerat, ut posteriorem
3um per mortem de luundo recesserit, (/.postcrius)noadedignatursequi.Sequunturaut.em
glorielur, 621 passibus corporis et mentis, relictis
iperte conspiciens quod non sunt retibus
condign<B pas- et navi. Sed quantum uterque reliquit, qui
siones hujus temporis ad futuram gloriam qua; pene
nihil habuit ? Multum rehquit, qui hoc
revelabitur innobis.Hac spe sustinet tantillum
dura. « Disci- quod habebat,tolum deseruit, qui
plina enim qnando eslamara. voluntalem ha-
utalt Apostolus, in bendi prius posuit.Tanla a sequente
praesenti,620 fine fruclum dimissasunt,
habetpacatissimura;vi- quanta antea a sequenle (/.a non sequente)
concu'
'^z^^rtttTTr^Tr- p-pV=.7e::e:.;Lv„rp:„rr„'.=:
^J^rr :::— ::i: :r £r " H??
Jellum vocanl (contra)
^ualia nequitiae. Sic Resistite diabolo,et fugiet a :
,
uuo aa ie»tum. .VI
diabolum, et contra spiri
Unde « Qui non
:

autemet animam
=^:F~^^
patrem el matrem, adhuc
odit
siiara, non est me
dignus(yoan.
XII, 25). » Secuti sunt autem non solum ut alii,
^ob.3 (;ac.iv,7)..;et in fine
ad dKmones judicandos calicem Domini bibendo, id est pro eo
^'ocabunt Unde « Nescitis moriendo',
:
quia angelos judica- sed etiara idera genus mortis, id est crucera
bimus Sancti tanquara
.. Et « susti'
:
arun- scintillaj in nendo. Vera in istis germanitas, quos
iiueto.iiscurrenl {Sap. i,i, 7). eadera fides
Vocant etiam ad ,.
et pa.-jsio vere fecit esse
)ellum contra hostem doraeslicum, germanos.Inde in Cantico-
id est carnem,
« Vir affert pro fructu ejus, id est vineae
luffl conciipiscit
adversus spiritura, hoc modo mille
-^....i> ar-
\

'^"^"''\°' '^ ""^""aut max.ma emi-

^^.''^'
supiBcentiis eju8(/ Cor. vi, 18)
'
''
>,
Invitaut
'""'^"^ eti«n.
'^'^"'
7 '

^"'•'^"•aquodm.nimumestinquanlitate.maximum
Patiol. CLXXI.
33
 716
715 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC.
oculos et aurea Juda aperuit
. . .• . n.;om
e P«1K a«u* frieidae Nemo A laxat diabolus, siciit
est >n devot.on a^^^^^^^^^^
.^^^^^,, .„ niu.n, et immisit in

cor ejus. ut traderct Dominum. 0. etiam

aperuit.
"ritd Q '
id i d deS"^. si tes'ubtrahis,
ut loqueretur cum Phar.s..s quomodo eum trade-
fe. Unde , In me sunt vota lua iPsal. lv,
„ ti

rverha'.oquuntur,s^scurr.iUatesetturpitudi-
r^:":;:;:?Vo^r^ir;e;^r°;e:::r qui vana au-
Reddemus nes, diabolus os aperit. Ue.ii eorum
Videant pauperes ct Iffilenlur. Et « :
Non
3).» Vidua dienles recipiuat ea, contra legera quae dicit :

vituloslabiorura nostrorum. {Oiee.xiv,

recipics auditum vanum,et quiauditum a
verilute
Nos vero
in duobus minutis plus omnibus obtulit.
avertunt, ad labulas autem convertuntur, aures
sinon horum apostolorum exemplovolumusvsl
dum
disca- aperitdiabolus. Tales a Domino audiri nequeunt,
possumus animam pro Domino dare.saltem
volumus omnia, secunduin illud « Propterea vos aonaudilis, quia
:

mus nostra dimittere. Si nondum ex Deo non estis Uoan. viii, 47). » De talibus dicit
pauperibus debemus
saltem aliqua.vel superflua Incrassatum est cor populi hujus, et au-
quomodo dabit se ipsum, qm non vult
Isaias : <<

erogare.Sed ^
coelorum vim pati- .ibusgraviteraudierunt, etoculos suos clauserunt,
dare nummnra?Sed .< Regnum
V.m ^
audiant
xi,12). ne quando oculis suis videant, et auribus
tur.etviole.ili diripiunt illud {Malth.
.

Matth. xin, 14). . Et Psalraista « Fu-

mlerpre (Ua. VI, 9 :

fac.amus. ^nclr^as
ereo nobis faciamus.
ergo
qui ..
Andraeas, qu. u»
virilis
.^.^ ^^
;

similitudinem serpenlis. sicut

tatur. per pr^d.cat.onemvir.l.ter
an m^ sua. ecit o
aspidissurdae ^^^^^ suas
aures ^^^^ (Psai.
^p^^^_ lv.i,
^^^^^
^^^^^^^^.^
et obturantis
saeculo vitam
vim /et ideo hic centuplura, in alio « Et non audivit populus |meu3 vo-
ejusinlerventu nobis 5). Et item
i>
:

aeternam accepit,quara etiam mihi {P.ml. i.xxx,

saecula saecuio- cera raeam,et Israel uon intend.t
conferat qui vivit et regnat Deus in qui averlunt aures, ne vocem san-
12).» Eorum
rum.Amen. eorum qui arcana Dei audiunt
guinis audiant, et
LXXVIII
SERMO cum Apostoloquiraplusestusqueadtertiumpolum
IN FESTO SANCTI STEPHANl PBOTOMATYRIS quae non licet
{(.coelum), et audiunl arcana verba,
PRIMUS (87). Abdiae
hominiloqui, aures aperit, sicut servi sui
Audilum audivimus Domino.et legatum mi-
a
apeniit aures, ut auditum audirel a
« Domiiio,
adversum 623
« sit ad genles. Surgite,et consurgamus quidloquatur
ut cum Daviddicerepossit:«Audiam
Edom in praelium {Abd. i, 1). »
«
in me Dominus Deus {Psat. lxxxiv, 9). Quid vero
622 non saliatur oculus visu, nec auris
Sicut ;rem utique
audierit a Domino.consequenteraperit
auditu,ita nec nos satiari possumus,
audiendo
auaienao -^-^ ^^^^^ ^.^.^
' •

considerando qu.hus C
qu. scriptasunt de Domino,
contra noxia Dominus ad gtntes. Hic est ^^^^^^^^^'^^
'J,^^,,,, ^^ per Jere-
legatus qui
modis nos eediflcet et instruat, et
verba Spirilus sancli in miam ait « Auditum audivi a Domino, el legatus :

Audistis enim hic Idu-

erigat.
rege nostro, missussum. Congregamini, et venite contra
Abdia propheta loquentis de duce et praelium (J^r.xLiii.l^).»
reve- maeara, et consurg&mus in
cujusserraonibus ut major fides ahbatur, et a Domino
se aliis prophetis,
Ecce et ipse legatus auditum audivil ;

rentia adhibeatur jungensenim ;

nisi in voluntate Patris
aliter eniin non venisset,
hauserunt, auditura
qui de ahdilis consiliorum Dei una
ilaprsfixum cognovisset, cujus cum eo
est
audivisse dicit qui oculos aperit in-
a Doraino se potestas. Au-
voluntas, sicut una est majestas et
;

teriores.et aures reserat ad

percipiendura secreta
Paler
disse autem ab eo se dicit, quia non
a Fiiio,
consiiii sui,aperit etiara os, ut
loquatur verbum
quidquid ha-
inquit, sed Filius aPatre est.et ab eo habet
bonura.Unde Apostolus . Ut detur mihi, :
Patre, cujus consilia-
Eli- het. Auditum ergo audivit a
sermo in apertione oris mei {Ephes. vi, 19). » « Nemo enim novit Patremnisi
Filius, et
in libro Regura
rius est :

saeus quoque oculorum apertionem

cui Fiiius voluerit revelare et nemo novit Filium ;
« Aperi. Domine,
a Domino postulat, dicens :
revelare [luc. x,
plures nobiscum
piure ou .^uu^ nisi Pater, et cui Pater voluerit
pueri ul videat
v.deat quia
^^ ^^ ^^ p^^^^^ ^^^^^^^ ^^,,
oculos tui, ^^^
^ ^^

sunt, (quara cura .ps.s) {l^ Ueg. vi, 17). »

eodem hbro, aurium et oculorumapertio a
Itera in D
Domino J.,
,,oria.dicitur.auia homo
etsplendor gloriajdicitur.quia fa.tus Patrem
horao fajtus
juxta illud « Pater,
declaravit, ut radius solem, :

dari perhihetur, utlegitur:

Dominus aperiet mihi
rnanifestavi nomen tuum hominibus^Joan.
xvii,6).>>
vidit puteura
aures,ut « aperuit oculos Agar, et « Ego te clarificavi super terram
xxi, <9). » Constat ergoquia nec Et ilerum :

aqusvivffi {Gen. istele-

(ibid. 4). » Dignissirausatquerairabilisest
auresaperiuntur ad audienda bona, nec ad
intelli-
pulchritudine namque preecellit, sapien-
gatus
genda salubria, nec os ad loquendura
coelesiia, ;

virtule praestat universis. Es'

Inclina cor tia praeminet,
nisi a Deo. Nara et Propheta
ail « :

enim speciosus pr« filiis hominum {Psat. xLiv

Deus, in teslimouia tua, et non in
avari-
meum, (supp. iramunis),et gratia
» Eorum vero qui iniqua 3) ; » quia a peccato
tiam (PsaL cxv.ii, 36). sed quia nor
et ora rurn venustate specialiter insignis ;

cogitunt et loquuntur, oculos, auresque

(87) E San-Germanensi.
 717 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. STKPHANI PROTOMART. 7(8
sufficil pulchritudo ad consummationem sine sa- A mortuum pr^dicant nobisDeum.Seddissipavit
pientia cl eloquentia, dc eo lcgitur, quia
e«m
« dif- Samson noster ut haelum caprarum, id
estin
fusa est gralia in labiis ejus [ibid.) ; » eo enim quantum erat ha-duA' caprarum, id est languidus
ioquente gratiam reconciiialionis accepit. Sed peccator. Hajdus enim, quia in iege pro peccato
iteuj quia speoies et eloquentia pcrfectum non
offerebatur, populum gentium deiiciis languidum
faciunt legatum sine bellandi strenuitute, ad signiOcat. Dissipatus est ergo leo sicut
ha^dus cum
belia quoquc doctissimus ostenditur, cum subdi-
foeditate vitiorum, ac sajvitia
contradicentium de-
tur « Accingere gladio tuo super femur tuum,
:
posita peccator ille populus justificatus
est, se-
potentissime [ibid. 4). « Et iterum « Sagitta; tuce :
cundum illud : Converte impiura, et non
erit;etia
aculae, populi sub te cadent in corda inimicorurn
oreillius leonis jam raortui peccato,
viventis autem
regis {ibid. 6). » Gladium iste legatus habet etsa- Deo, dulcedo vel lavus invenitur, id est, divinorum
gittas, ut de vicino et de longinquo hostes feriat. dulcedo eloquiorum, quae fidei palato sunt
super
Sjgittas enim eminus
adversarios jaculatur, in mel et lavum. Talem enim dece; at summi
Hegia
g ad,o oe prope cos cecd.t. Inde eat en.m gladius legatura, cujus mira species inastimabilis
virtus
e sagUta. H.c est glad.us b.s acutus, utroque Te-
ine/fabilissapientia, qu. non inconsiderate ac ^18^
stamen 10 .nc.dens h...c carnal.a .nde sp.ntual.a solule ad bellum procedit, sed suos in
;
g unum colli-
aa.putatv.t.a.Legatus.sepotent.ss.musesthomo gU, ut hostium cuneos faciiius disrumpat,
Lhnstus Jesus, qu. a Patro missus y-'^" '"i"*^, uitena
dicens
ad goutc..,
est a-^ gentes «nia
SU18 « rnn„„.>
„ • •.
bongregam.ni, ett venite
•

.
.
contra ldi]m»>am
qu. et.am sua pr.sent.a pnus venit ad oves qu.
in p,.H,, (L'xux, '^4) ; cu^ ,sc n^^g^^^^^
penerunt o.nus Israel deinde .n apostohs trans- ;
i„ p,,n,„ ..^it, de quibu; in 6^5 EvangEt
.v.t ad gentes. Sed .b. sens.t a.quam contrad.ct.on.s, .. Ubi duo vel Ires congregaii fuerint in
eoquod suos bortatur nomin;
milites ad pugnam dicens :
meo, ibi sum ego in medio eorum {Matlh.
xvi.i,
« Surgite, congregamini.et venit conlra Idumajam,
20). »si enim Deus pro nobis,quis contranos
stare
et consurgamus in praelium adversus eam [Jer. potest ? Caput ergo cum membris ad certamen
XLix, 14). » Sapiens et potens legatos suos allo- properat.
quitur, et hortatur duces ilineris sui equitatus.
Tctus Ghristus pugnat velut dux aciei
624Habeteniinequitatumet equos
; sequuntur
; unde : « Equi- membra, imitantes
tatus tuus salus. » Et item
ejusvesligia.ad quem homo vel
Qui ascendes super : «
exercitus
/„ .
o; TT I
—....>.. sciens
..uo OI.JOUO non posse
uuii pusse persistere
pers.siere in ^^"'<t'"'ue
certamine
equos tuos {Habac. iii, 8. » Hortatur ergo suos
lui t;ii,j buus,
,

«inp ejus
.Mne a.wji;^ clamat^
pin<= auxiho, » ,

} '.,'. ^ .
i

Apprehende ar.ma et ; «
, .

luctam e.s .mminere videns. Sure.le, auas

le, qudbi, ani
qu. a«ntn.v, et
^t j-
•
dormit.s in pace. c
, •.
g
Surg.teadj pressuras, ne t meatis
scutum, •

exsuige inadjutonumrn hi(Pia/.xxxiv

v •""•AAAiv,
,

9^ in o^. . * •• l
" '" ^^"^°' P''»*ectio bonaeejus
'^^-
,,• .. p vo
" untatis
"^**"'^ intel-
"^«^
in.re gravem pugnam, et ne solliciti sitis me pri- C
.
^ .

...
:
11,,^
iioiiui
.
dima autem
; ejus nos sumus. ouia ut "us
no"?
mum , ,
r, •

habeb.t.s .n ac.em.Egoqu. apparui Josue te-

• . .

:.h
^b on ;i„
,

. j ,. "^^ H"'<* "•-

^*^
^ ^ ^^ eo, Uaipsearmatur
;
de nobis, nobisutensvelut
nens gladium, cui dixi : Non te deseram, neque
armisadbellandum [f. debellandos] hostes. Gravis
derelinquam.Et quiAmalech in crucis meoevexillo,
est igitur congressus, quem tanta deliberatione,
Moyse pugnante, superavi, ero vobiscum, pro vobis
tam diligenli provisione inil totus Ghristus. Con-
ego pugnabo. Ecce fortis et invincibilis Samson, surgil enim in praslium adversus Edom. Trinomius
qui mandibula asini catervas hominum stravit, id fuit. Exauditus est Seir
Edom, qui interpretatur et
est gladio spiritus, quod est verbum Dei, corda sanyuineus, vel terrenus, perquem omnis contradi-
apostolorum percussit, ut sub eo caderent humi-
centium conspiratio intelligitur.Est enim
Samson quippe sol eorum interpretatur. Ilic
liati. nobis re-
bellio a carne, ab hoste visibili et
invisibili. Unde
est Christus sol justitiae, et sanitas in pennis ejus,
Apostolus ait « Non est nobiscolluctatio
dequo mali in libro Sapientiae « Erravimus a via :
:
adversua
carnem et sanguinem tantum {Ephes. vi, » id
12).
veritatis, et sol juslitiae non illuxit nobis {Sap. v,
homines, qui visibiles sunl et fragiles, est contra
6). H Hic est Samson ille, qui cum iret uxorem
vel contra vitia, qufB ex carne
ducere de alienigenis, occurrit leo supsrveniens oriuntur s<?rf adversug
principesetpotestates,rectorei lenebrarum harum,con- ;

scd dissipaviteum ut ha^dum cap.'arum

rediret. invenit favum mellis
rediret, melli. in
in ore leonis
l.nn,"
cumque H ^,;
!„?. ^
^^.'^''^^^"^^^^'.^^'^«^'^'•«'•«^/^«nm^cc,»-
'[''r>intuatia neqmu^. Adversus talesnobis
1 estlu-
; J
mortui
cta,contraquoshabent:usperpetuaminimicitiam,(]uia
etdixit quasi in proverbium « De comedente ex- :

ivit cibus, et de forti egressa est

etiamquospalimurhominesimportunosquosAposto-
dulcedo {Jud.xiv, lusvocat, illifaciunt instigant eniiii etintlammant
5). » Samson noster, id est Ghristus, ivit
;

uxorem
ducere de alienigenis, cum, relicta domo eos,ettanquamvasasuamovent,etvelutorganatan-
sua et
haeredilate
gunt;8icuteaim[eos,Jquiluxsunt.Ghristusgubernat
dimis^^a^in apostolis transivit ad gentes,
etregit, siceos, qui tenebrajsunt,
sicut per Jeremiam ait : « Reliqui domum meami adomnemalum
diabolus prfficipitat et instigat.
crgo contra ho- Non
dimisi hasreditatem meam {Jer. xii, 7) ; » cui oc- minum raalum, imo pro illo, sed contradiabolura,
currit leo fremens, id est
populus gentium contra- qui cura iilo operatur, et in illo
subsannando inquiens Qui sunt isti an-
diceiis, et oremus,et quid-
:
quid possumusfaciamus, ut diabolus
nuntialores novorum daemoniorum ? Quffinam expellatur et
surU angeh ejus, et homines
portenta quae [ab eisj liberentnr. Ipsi
nobis commendant ? Nescio quem emm da?mone3pugnant,quasiequite3inequis,et[in]
T19 VEN. IIILDEUEKTI CENOMAN. EPISG. 720

A in prffimium postuluvit dicens Suscipe, Domine,

hominibus. Equites ergo occidamus, ut equos pos-
: «

sidcamua. Davidicam erKO armaluram pu^naturi

spirilum meum {ibid., 58). » Habuit et longitudinem
in charitate, quia in ea persevcravit usque in finem,
non omitlamus, ut sicut ille Iriuniplialera gloiiam
undfi ineniit coclos aperlos videre et Jesum stantera
victo superbo Guli ilh est adeptus.ita et contra hos
expugnalis principihus et polPstaliba&. puerura a dcxlris virlulis Dei. Quod alibi legitur aedero

David,id esl Ghristum, qui csi inanu lorlis, etvisu [Chrislum] ad dexterum Patris, non hac diversilate

desiderabilis, in quemetiam deiiiderant aiigeli pro- verboruin localis passionis insinuatur variotas;sed

spicere, gloriam triumphi, lanquain icgiiime v-cr- dum sedere legitur,cujus[hi)jus]quiesetregnumin-

oblinearaus. David eniin in libro Regura timUur,cum vero starc,(^jus patrocinium627 com-
tanles
Reg. xvii), humiiis ac pusillus stalura, contra mcndatur. Viditcrgoeum slantera, quia in passione
(/

magnum et suporbum Goliam dimicavit, rejeclis eum habuit adjutorem. Siigitur hostes expugnare
volumus, si coelos apertos et Jesum staiUera a
Saul armi3,quia nimis gravia erant.Assuinpsit vero
dextris virtutis Dei, prcescriptas tenearnus arma-
quinque lapidesde torrente, quos posuitin peram
turas, habentes lundain in manu, id est fidem in
626 pastoralem, ubi lac mulgere solebat, tulitque
opcribus, et quinque iapides in pera pastorali,
fundam in nianu sua, et sic arraatus processit ad
versus Phiiisthaeum. Tres lapides adversus eum g omnia ad rcgnum charilatis referentes, nibil pio

projecit uno eum percussit et dejecit, et ourrens ptcr gloriam mundialem, vel intuitu terreuai rei

proprio gladio caput ejus abscidit.David facientes, dilatemus charitatem usque ad inimicos
super eum
isle totus Christus est Goliath superbus diabolus
;
[ililigendos,] plus eorum dolentes flagitia, quam
nostraflagella;plusdeeorura tabescentesirapietate,
esl ; superbus, quia magnus in oculis suis, ad-
versus quem martyres sancti congressuri arma quam de nostra passione ac morte, atque ita ad-
dum omnia carnalia, atque terrena versus rectores lenebrarum procedamus legitime
Saul abjiciunt,
contemnunt, ipsamque carnalem velut {'undara in certantes. Hoc esl unum praelium alterura cuique ;

manibus impiorum tradunt.non timentes « eos qui in.«emelipso[est] ubi pugnat conlra carnem,et hoc

occidunt corpus, sed eum qui potest et animam et grave bellum est et raolestius, in quo quisquis ex-
corpus perdere in gehennam {Mallh. x, 28). » As- sliterit.invisibiles inimicos, id est principes mundi
sumuntautem fundam in manu, id est iidera in separabit, quibus victis, [eos] qui sunt principes

opere, quia « fldes sine operibus mortua est malitiae tunc facile polerimus superare, id est

» et quinque lapides de torrente oiiines eorura ministros. Superato enim principe,

{Jaj. II, 26),
mittunt in peram, et in vas pastorale, ubi lac mul- excrcitus facile fugatur. Holoferno principe miiitiae
exercituum in fugam
gebatar ; lapides quinque,le.\ [enim]est inquinque „ iaterempto multitudiuera
i:u..:„ i\;r a:,, —
T/^r.r.n.,Q or,o Jnoinnut
libris Moysi disposita. Torrens eos insinuat qui
^..:».>
; rr.ii vftrsam
versam.eta
.el a J uda?is
Juda?is DBratam
superatam
su legimus {JudUli.
(7udti/i. xv.)
XV.'

Dei
mundum labentem ac transeuntera insequunlur et E.Komplo hujus agonistae, hujus fortis athlelae,

amant, quibus lex est inutilis ot supervacua, quia nos praeeunte fortilegato surgamusin praelium ad-
ea, per quam leximpletur, carentgnitia. Plenitudo versus Edom, scilicet adversus carnem, adversus
ergo legis est charitas, quae in vase pastorali intel- principes tenebrarum. Tres lapiJes de pera pasto-
ligitur, qua Deum toto corde et proximum sicut nos rali contra furorem lapidantium cum bono proto-

diligimus. Tres lapides misit, et uno stravit, quia martyre mittentes, ut congregationem maiorum, a
fide Trinitatis et unitatis hostes superantur. In qua requircturomnis sanguis justus,quiefrusus cst
fronle percussit, quia videlicet in ea signum Chri- a sanguine Abel jusli usque ad sanguinem Zachariaa

stijid esl Tau in fronte non habuit.quo « superfron- occisi inter templum et allare, cura Jeremia diaper-
gamus, etplanteraus, atque aedifice-
lem virorum, » ut ait Ezechiel (ix), « gementium et evellaraus,

mus.ut sic eradicata plantatione, quara non plan-

etdolentium » signato liberantur ipsiab angelo viu-
dictae ministro, a quo occiduntur qui carent hoc tavit Pater coelestis, generatio rectorum aedificetur,

signo.
qua sunt divitiae et
qua ad domum coelestein, in

Taiibus armis sanctiDei muniti adversus hostes gloria expugnala [f. ffiterna], cura Deo pervenire
prsstet Deus qui vivit et
agonizant, eosque expugnant, sicut iste proto- D [„ereamur. Quod nobis
martyrStephanus,cujustriumphalispassiouisfesti- regnatper omnia saecula saeculorum. Amen.
vitas hodie celebratur. Habuit quidera fundara in LXXXIX.
IN FESTO 8ANCTI STEPHaNI PROTOMARTYUIS
raanu, id est fidem pcr dileclionem operantur;qui
cum aliis septein diaconis abypostolis fuil electus SERMO SECUNDUS (88).

Diligite inimicos vestros, benefacite iis qui

mensis ministrare. Habuit pastoralem [peram, idj «

« oderunt vos, ut sitis filii Patris vestri qui in

est Dei et proximi charitatem, qui in ipsa passione
« caelis esi {Matth. v, 44). »
pro persequentibus orabat.dicens « Domine,ne sta- :

Dominus acRedemptornoster,fratres charissimi,

luas illis hoc peccatum {Acl.\n,59). » Habuitergo
latitudinem charilatis, quam usque ad iniraicosdi- veneratiu mundum ex sola dilectione ; et ideo vo-

luit 8U08 in dilectione confirmare. In Veteri

Tes-
ligendos extendit. Habuit et altitudinera,quia Deum

(S8) E Viclorino.
 ;

721 SERMONES DE SANCTIS. - IN FESTO S. STEPHANl v>ROTOMART. 722

taraento pro fragilitate 628 rudis populi prsecipie- A referenle didicimus, sexmortuoa ; primoqueradam
batur : pro.Kimum tuum, et odio habebis
« Diiiges presbyterura, deinde puerum.postea quamdam san-
inimicum tuum [ibid. 43). » Ecce jam dilatatur ctimonialera, dehinc qiiamdam puellam, postea
[prasceptum iilud]. Jam inimici sub dijcctioneinclu- juvenem, ac donique quemdara infantulum (89).
duntur nocsoiumvero praecepit,sedijuod praecepit,
; Eucharius etiam presbyter, veteri morbo calculi
irapievit ductus est ad passionein.- fuit derisuset
; laborabat; per memoriam verohujus martyrissal-
flagellalus. In ipaa tumen passione oravit perse- vus factus est ; ipse vero postea, morbo alio prae-
quentibus, dicens : Oomina « Pater, ignosce eis, v;ile3cente,mortuus est,3ed tunica hujus presbyleri
quia nesciunt quid faciunt {Luc. xxiii, 34). Sed postquamad memoriam ejusdera marlyrisdelataest
dicet aiiquis Grandis est labor inimicos diligere, et reportata, et
:
super mortui jacentis corpusposita
pro persequentibus supplicare. Nec nos ne^^amus. est, merilis beati martyris resuscitatus est. De
Non est parvus labor in hoc saeculo ; sed grande puero verolegimus quia, cum in arealuderet,exor-
praemiura Audi quantum praBmium. Sle-
in futuro. bitantes boves qui vehiculurn trahebant, rotis eum
phanus, cujus hodie festivitas celebratur, unus de obtriverunt,etconfe?tim pilpitans exspiravit.Hunc
septem diaconibus ab apostolis ordinatus intravit mater arreptum ad eamdem memoriam posuit, et
in synagogam,^ et coepit cura Judajis disputare, et non solum revixit, verum etiam illaesus apparuit
g
nullus spiritui, qui lo(|uebatur, poterat resistere Sanctimonialis vero cum aegritudine laboraret, ad
Ejecerunt autem eumextra civitatem,et lapidabant eam memoriam tunica sanctiraonialis
ailalaest;
eum. Ipse vero aspiciens in coelum, ail « Video : sed anlequara tunica reportaretur,illa defunctaest.
coelos apertos, et Jesum stantem a dextris Dei Hac taraentunicaoperuerunt parentes cadaverejus,
{Act. VII, 55). » Et unde hoc pr&mium ? Quia po- et,recepto spiritu, salva fac!a est. Ouadam autem
sitis genibus ciamabat, dic^^ns « Domine,ne slatuas : die, cum banus quidam Syrus ad memoriam ejus-
illis hoc peccatum {ibid., 59.) Vidit ccelos aperlos, dem martyris pro filia aegrotante oraret, ea vestem
quia via erat parata,et Ghristuseratparrttusadreci- puellaehuc detulisset, ecce duo pueri de domo ac-
piendum,ad auxiliandum,undeei assurrexerit.quia currerunt ei, qui mortuam nuntiaverunt sed ;

vidit eum stanlem. Sedereest judicantis et regnan- amici qui erant cum eo, prohibuerunt pueros illi
tis ;
stare vero, Gum ergo clamemug
auxiliantis. dicere, ne per publicum plangeret;qui, cum domum
quotidie Qui sedes ad dexteram Patris, miserere
: « rediisset, nimio dolore commotus, mortuae flliae
nobis, » moiio Stephanus videt eum siantem, quia puellae vestera quam ferebat, super eam projecit,et
honorera martyri suo volebat deFerre, et ad auxi- vitae reddita est. Filiusiterum cnjusdam exstinctus
liandum se paratum esse ostendere.Stephanus pri- erat, cujus corpus amici oleo perunxerunl martyris
mus martyr fuit post a.scensionem ejus, et primus ^ et statim Sextus vero qui superest, hoc
revixit.
secutus est eum orando pro inimicis cum imita- modo suscitatus est Eleusius vir tribunicius, ha-
:

tione. Oravit Dominus in passione pro persequenti- bens infantulum infirmitate n^ortuum, [illumjsuper
bus: oravitStephanusprolapidantibus.In illa ruina memoriam martyris posuit, et postmultara oratio-
lapidum.quandoalius oblivisci poteratcharissimos, nem cum lacrymis fusam, juvenem levavit. Haec
illeDominocommendabatinimicoa.VoluitDominus et alia similia Dominus per martyrem operatus est.
prirao martyri coelos patenter aperire, ut sequaces Sed de multis ista legimus,quia majora esse viden-
ejus securi essent de remuneratione. Voluit
stans tur. In hac ergo tanti patroni festlvitate, fratres,
videri, ut omnes posteri crederent se similiter a gaudeamus.Oremus eum,ut, sicut oravit pro inimi-
Domino adjuvari nec fuit ejus inaudita oralio,
; cis, itapro nobis oretaraicis. Imitemur charitatem
quia quiJam de persequentibus, conversi sunt ad ejus, ut virtutis conaortes simus^et prsmii partici-
Dominura.Saulus enira,qui et niodo Paulus dicitur, pes. Imitemur eum,qui plus dolebatpersequenlium
pessimuspersecutorcustodiebatvestimentaomnium, peccata, quam vulnera sua, plus illorum impie-
ut participaret sceleribus omnium ferientium
: Qui tatem quam suam morteni. Et recte plus. In illo-
postea conversus est, et de lupo factus
est agnus, rum quippe multa
iniquitate 630
erant quae po-
de inimico amicus, de persecutore pessimo D
praedi- terant plan-i. In illius morte nil eratquod debuisset
cator fidelissimus. EccePauluscumStephano Ghri- doleri.Illorum impietatem mors sequebatur aeterna
ati claritate perfruitur ; cum Stephaao exultat et hujus autem mortem vi(a perpetua.Iinitemur ergo
cum eo regnat. Iste dat exemplum orandi pro saltem in aliquo hujus tam prajclari magistri dile-
persocutoribus ille dat exemplum veni^e conver-
;
ctionem. Diligamus in Ecclesia hoc animo fralres
tentibus. Hujus, tratres charissimi,
celebranda so- nostros, quo ille tunc dilexit inimicos suos. Scitis
lemnitas, 629 magna devotione
prfficellil merilis, cnim quia sine dilectione nulla virtus valet. Ait
martyris, quia praecellil exemplis. Cui sancto in eniin Joannes « Omnis qui
: non diligit Iralrem
legiturunquam datum fuisse sex mortuos postmor- suum, manet in morte (/ Joon. iii, 14). • Et verum :
tem resuscitasse ? Suscitavil enim beatus
Stepha «Qui oderit fratrem suum,homicidacsl(!^2'rf.l5). »
nus post mortem in Africa, sicut beato
Augustino Charitasest radixomniumvirlutum.Pereunteitaque

(89) Haec ipsa, sed fusius narrut D. Augustinus lib. xxiiDe civitate Dei. cap. 28, epit. novffi pag. 668.
723 TEW. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 724

radice, pereunt et rami... martyrium valet

Nihil A lavit ; unde laetalus cstetexsuilavit ; sod qui ligni
sinedilectioiio.nihilcleemosynasine ea. Unde Apo- occasione hominem vicit, ligni virtute succubuit ;

slolus « Sitnididcro corpus meum ilaut ardeam,

: el homo qui per lignum sublimitatis corruit, per
etsi dislribuerofiicullates measin cibos pauperum, lignum humiiitatis resurrexit. Dequo'addit :«Ve-
charitatem aulem non habuero, nihil mihi prodest niens veniet, et non lardabit, et qui incredulus est,
(/ Cor. XTii, 3).
» Deus autem qui prior dilexit nos, non eril recta aninia ejus in semstipso (Habtic. ii,
ipse inspiret eam in cordibus nostris. Amen. 3). » Quis estiste, cujus adventum tanto praeconio

LXXX. tantoque tripudio propheta annuntiat ? Hic est li-

iN FESTO SANCTi JOANNis EVANGELTST;E SERMO gnum vilo). « Sapicntia cnim » [Patris,] ul ail Sa-
PRiMus (90). lomon, « lignum vilae est omnibus amplexantibus
« Secundum dies ligni erunt dies populi mei... eam, et qui tenuerit eam bealus {Prov. iii, ^8). »
« quia semen bcnedictorum Domini esl, el nepolcs Hoc ergo ligno confracta est asluti hoslis sajvitia ;

eorum cum eis, eritque, antequam clament, ego hoc eodem reslituta nobis bona, fullacia diaboli de-
« exaudiam (/sa. lxv, 22). » tecta. Hoc lignum per humilitalem exaltatum esl;
His verbis Spiritus sanctus per Isaiam humilium lignum mortis per superbiam est humiliatura hoc ;

corda erigit, superborum ora obstruit, pauperibus ^ lignum prius slerilitate aruit, sed post ubertate
spiritu magnam spem exhibuit, amicorum Hfiundi fructuum mirabiliter fronduit, siccalo viridi ligno.
hujuspraesumptionemrelundit,dumligni vitaesimi- Unde Dominus per Ezechielem « Ego Dominus :

litudinem, et ante ckimoris vocemdesiderii exaudi- humiliavi lignum sublime, et siccavi lignum viride,
tionem foWicelur, diccna Secuiidum dies ligni erunt
: et froudere liguum aridum {Ezec/i. xvii, 2\). »
feci

anlequam clamenl, ego exaxidiam.

dies populimei, et Hoc est lignum quod Elizaeus misit in aquam ad
quam grata, quani dulcis, quam raagna esl ista quaerendam securira, et natavit ferrum ad lignum.
promissio, qua semini benediclorum ct nepotibus Filiis namque prophetarum ligna casdenlibus secus
eorum simililudo ligni promittitur! Non est hoc aquam; ferrum securis de manubrio in aquara ce-

lignura scicnti.-e quocecidimus, sed

boni et niali, in cidit. Ideoque vocaverunt Elizaeum, qui ^veoiens
lignura vita; in medio paradisi plantatum. Lignum manubrium super aquam tetendit, et mox deaqua
scientiae boni et mali quasi inslrumentura fuitdia- ferrum in manubrium resiliit {IV Reg. vi). Ferrum
boli, ut hominem dejiccre-t {Gen. iii), dum homini quod amanubrioinaquam,decidit, genushumanum
interdictura tememarie consuluit, adjectione falsae intelligitur,quoda Deo recedensperdeliclum priraae
pollicitalionis.Occasione quippe accepta perlignum fluxum atque decursum
praevaricationis decidit in
operatus est serpens callidus in homine concupi- hujus miseriae alquelabilitatis. Hocesl flumenCho-
scentiae vitium. enim hamum, sagenam et
Misit ^ bar, juxta quod moerens sedebat [/". dolet] Ezechiel
rete, et universum cepit genus humanum sed in ; inler captivos. lloc est de fluniinibus Babylonis,de
uno homine radicabiliter constitutum. Unde in quibus Propheta ait « Super flumina Babylonis,
:

Habacuc; «Totumin hamo sublevavit,traxit illum iHic sedimus et flevimus (Psal. cxxxvi, 1.) » Hoc
in sagena sua, et congregavit in rcte suum super ; est mare Mortuum, unde non protluit aqua vivens

hoc lajtabitur et cxullavit {Habac. i, 15); sed in 632 vitam aeternam salutis, de qua bibens non

« veniens veniet, el non tardabit, et qui incredulus sitiet in a;ternum. Aqua illa sitim generatjhaec ex-
est, non erit recta animaejus in semetipso {Habac. stinguit. In illam vero aquam turbulenlum et ama-
II, 3). » Attendite diligenter 631 quanla [industria] rum ferrura humani generis decidit per peccatum
atque sagacitate diabolus hominem circumvenit. primi hominis, et venit nosler Elisaeus,id estChri-

Nara quasi hamum raisit, cum fraudulenter ad mu- slus, precibus prophetarum vocatus lignumque in

lierem accedens, interrogavit Cur praecepit vobis : « aquara misil, ad quod ferrura rediit, quiaseipsum,
Dominusut non comederitis deomnilignoparadisi? quod est lignum, in similitudinecarnis peccati ex-
Cui rcspondit raulier: De fructu lignorum paradisi hibens mundo, de torrente in via bibit, quia ama-
vcscimur de ligno vero quod est in medio paradisi
;
riludinem passionis et mortis guslavit, aceto ei cum
praecepit nobis ne comederemus,ne forte moriamur D felle in potura a Judaeis propinato ; et sic ferrum
{Gen. III, 1). » Explorato igitur, per hamum versuts enatavil ad lignum, id est bomo rediit ad Deum,
interrogationis, quid mulier timeret, et illud per servus ad dominum,ovis ad pastorcm, natus prodi-
falsae negationis sagenam reraovit, addens : « Ne- gus ad patrem, et sic lignum humile fronduitare-
quaquam moriemini {ibid. 4); » et ut faciliusquod facto ligno sublimi,idest « percusso capite de domo
intendebat persuaderet, fraudulentae pollicitationis impii,sceplrisque ejus maledictis [Habac. iii, 13). »

addidit rete, [dicens :] « Quocunque diecomederilis, Domus impii", id est impietatis, caput suum habet,

aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii scientes id est diaboium, et sceptra ejus sunt,qui in malitia

bonura et malura.Tulit igilur mulier de fructuejus, pejores sunt, et qui « veniunt ut turbo ad disper-
Satisperspicuum estqualiter
et comedit(i/>uL 5). » gendum Dei domum (i/)id. 14), » sed non potest
commenlatjr fraudishominem per lignum praecipi- moveri, quia fundamentum habel in petra etcaput

(90) E ms. San-Germanensi.

 ; :

725 SERMONES DE SANCTIS — IN FESTO S. JOANNIS EVANe. 726

in coelo,quod eat caput omnis principatus et pote- A richo descendente, duodecim secuti sunt eumcla-
statis. Hoc est igiturcaput [quod Ghrislus] percus- mantes, id est duo populi ./udaeorum et gentium,
sit de domo impii,cum malecongregataei delraxil, credendo, ad Dominum clamaverunt, et sobrie, et
et [illam ipse] ad ee reduxit. Unde Habacue: « Vae pie, eljuste vivendo, secutisunt vesligiaejus.Tunc
ei qui congregat non sua,et repenle consurget qui mulier hemoroissa stans retro, fimbriam vestimenti
mordeat eum (91). » Et Jeremias clamat « Perdix : ejus tetigit.Tuncdeniquetanla multitudo credidit,
[Fulg. fovit] congregavit quae non peperit fecit ; ul Isaias, quaaistupore plenus, admiretur, dicens :

divilias, non cum judicio, et in dimidio dierum « Nunquid parturiet terra in die una, aul parietur
suorum derelinquet eas, et in novissimis suis erit gens similis? {Isa. lxvi, 8.) Et Osee « Israel ger- :

insipiens (Jer. xvii, H). » Perdici stults aviculae minabit sicut lilium, et erumpetradix ejus ut Liba-
comparatur diabolus, qui fecit divilias non cum ni ibunt rami ejus, el erit (juasi oliva gloriaejus
:

judicio, cumalienum servum sibisubdidit in men- (Ose. XIV, 6). » Pretiosum est ergo hoc lignum,cu-
dacio, sed in dimidio dierum suorum dereliclus jus praecisione tanta pullulaverunt dilalatione rami,
est, cum percusso capile infirmanlur impii, eoque cujus talis ac tantusest fructus, sicut per Oseeait;
relicto, ad caput rediitde domo Dei ; sed in novis- « Ego sicut juniperus condensa, ex rae fructu in-
simis suis reperietur insipiens, cum evacuato ejus n ventusestfti)irf.9).))QualisautemsitilIefructuspraB.
principatu,inignem sibisuisque paratum mittetur. missis Isaiae verbis Uominus ostendit: Secundum
Arefecit ergo lignum sublime Dominus,et exsiscca- dies ligni, erant dies populi mei. Deinde ipsum po-
vit cum fronduillignum humile, sciiicet cumvirga pulum distinguit in tres ordines prsfatos, scilicet
Aaron fronduit et peperit amygdala. Cum lignum benedictos, semen eorum ac nepotes eorum : An-
plantatum secus decursus aquarum, dedit fructum tequam clament exaudiam eos. Benedicti ergo me-
suum in temporesuo {Psal. i). Hoc est lignum vitae, rito intelliguntur apostoli, qui benedictionis atque
id est Sapientia Patris, quae plantata est secusde- gratiae primilias perceperunt. Semen eorum suntei
cursus aquarum, et in medio paradisi plantata est quos in fidegenuerunt. Nepotes veroeorum,qui ab
secus decursus aquarum, quia humanatus est Dei eorum filiis in fide geniti sunt. Undein parabolis
Filius secundum operationem Spiritus sancti,cujus «Bonus reliquit haeredes filios atque nepotes, et
gratiaaestus peccati ex3tinguitur,sicut sitisaqua,et custoditur justo substantia peccatoris {Prov. xiii,

in medio paradisi,quia Christus in medio Ecclesiae 22). » Bonus iste ipse est, qui et lignum vitaeintel-
tanquam caput et princeps. Hic hastile candelabri Christus,comparatione cujus nemo
ligitur, scilicet

in tabernaculo Domini, habens tria brachia hino bonus. Hic habet hoeredes filios et nepotes. Qui
et tria inde. In Christo enim, quasi in vite pal enim ab ipso, vel ab apostolis suntgeniti, haeredes
mites, tres ordines fidelium, qui fuerunt 633 G quidem 634 Dei, cohasredes autem Christi erunt.
ante gratiam, et qui tunc sub gratia fundali sunt. Hi sunt « quos praescivit Deusconformes fieriima-
Hi sunt tres viri quos Ezechiel salvandos vidit, ginis Filii sui {Rom. viii, 29). Inter autcm [filios],
Noe scilicet, Daniel et Job, id est conjugati, con- scilicet benedictos Domini, eminet sanctissimus
tinentes, rectores, [seu praelati]. Hunc ergo fru- evangelista Joannes, cujus'hodie festivilas celebra-
ctum protulit lignum vitae In tempore suo, [dum] tur, virginitatis gratia, dilectionis singularis privile-
duodenos fructus gratiee dedit, scilicet apostolos, gio, immensae estenim discipu-
sapientiae dono. Hic
« benedictos, et semen benedictorum, et nepotes lus quem Dominus de fluctivaga nuptiarum
ille,

eorura {Isa. lxv, 23). )> tempestate vocavit (92), ut virgo Virginem sequere-
Tripartita est hic distinctio,sciIicet benedictio,et tur, cui etiamdecruce matrem Virginem commen-
semen benedictorum, et nepotes eorum. Ecce fru- davit, dicens matri de discipulo : « Ecce filius
vitae, de quo sanctus Job ait
ctus ligni « Lignum : tuus;» addiscipulum autemdematre Ecceraater
: «

si praecisum fiierit, rursus virescit, et pullulantra- tua {Joan. xix, 16). » Hic est discipulus ille quem
rai ejus {Job. xiv, 7). » Hoc est lignum vitae scilicet diligebat Jesus valde, non forte ferventius caeteris,
Christus Dominus, quo raorto praeciso, pullulave- sed familiarius, quia ei sicut affinitate, ita carnis
runt rami ejus, sicut in Evangelio Cumexal- ait : « D inlegritate propinquus ;
qui imminente suae reces-
tatus fuero a terra, orania traham ad me ipsum sionis die, convocatis fratribus, in defossum sepul-
{Joan. VIII, 28). » Et iterum « Nisi granum fru- : turaelocumdescendit, valeque eisdicens, obdormi-
menli cadens in terram mortuum fuerit, ipsum so- vit in Domino.Tam extraneus a mortis dolore,quam
lum manet si autem mortuum fuerit, multum fru-
; alienusacarnis corruptione erat. Hicest discipulus
ctum aflert {Joan. xii, 24). » Et per Prophetiim : ille, qui supra pectus Domini in coena recubuit,qui
« Singulariter sumego donec transeam {Psiil. cxl, de fonte Dorainici pectoris, spiritualis sapientiae
10). » Quasicnim singularis fueril Christus Domi- plenitudinem hausit, qua inebriatus, in vocem theo-
nus, per mortem transivit de terra ad coilum, de logam tanti ponderis plenam erupit, ut ipso Paulo
mundo ad Patrera. Sed eo transeunte, atque de Je- altius intonuerit,ac lotus mundus eum capere non

(91) VsB ei qui congregat avariliam malam domui (92) Videtur hic Hildebertus opinalus Joannem
iU3e, ut sit in excelso nidus ejus, et liberari se putat fuisse sponsum nuptiarum Cana.
de monuma/i. Sic habet Vulgata, Habac.c, ii, v. 9.
7i7 YEN. IIII.DEBERTI CENOMAN. EPISC. 728

potueiit, cunj ail : « In piincipio erat Verbum, et A LXXXI.

apud TJnde el IN FESTO SANCTI JOANNIS EVANGELIST,«:. SERMO SE-
Yerbuin ernt Dcuiii {Joan. i, 1). »

aquilae volunti merito conipaialur, qui irreverbera- CUNDUS (93).

tid luminibus, ucieiii soiis intuitus est. Sic Joannes <- Vulpes foveas habcnt, etvclucrcs cocli nidos ;

inconcut^t^a iiienlis acio, vei um lumeo, id est Christi « Filius autem hominis non habet ubi caput recli-

divinilafem, a^lernilalein, cum Patre aiqualitatem « nct [Maith. viii, 20]. »

conlemplatus est, cujus tanquain personante buc- De impielate hominum Dominus et Iledemptor
cina, vulva hiereticorum sine liberis est facta, nosler, fratros, querimoniam faciens, nobiscura

et verba corum facla sunt arcntia. Joanne enira, hospitnri quaerit, nec ullum habitaculum invenit.

id esl gratia Dei, evangelizante verilalem, oppilala Nolunt homincshospitarieum ; malunt reciporead-
8unt ora conlra verilatem obslrepeutium, et reve- versarios Dei. Et qui sunt adversarii Dei ? Vulpes

lala cst inaiitia magistrorum mendacium inobscu-

et volucres coeli. Ait enim : Vulpes foveas habent,

ralo rectos coidc sagitlantium [/'. obscurato corde et volucres coeli Vulpcs enim fraudulentura
nirfoi.

nondormiunt,nisi cum est animal, et ideo fraudulentiam significat. Volu-

in reclos sagittantium], qui
cres superbiae et elationis significationem gerunt.
male fecerint, et exsultant in rebas pessimis. De
quibus Oseeail: « Da eis,Domine; quiddabis eis ? B Superbus enim volat alis jactanlia3 se sublimando
ad astra. Foveas vocat pectura honiinum,in quibus
vulvam sine liberis,et ubera arentia [Osc. ix, 14) »
pravae cogilationes paranl aliis praecipilium. Nidi
Hujus oplationis impletio facta est in Joanne apo-
stoio, quiexaltaus vocem suara tanquam tuba,pcc-
volucrum sunt similitor in eorum anirais, quia
canlium mentes perlerruit, eorum qui bellavolunt pulli, id est opera superbiae ibi nutriuntur et ela-

haereticorum linguas praBcipitavitetdissipavit,atque tiones. Aliud aulem est superbia, aliud elatio. Su-
iniquorum linguas oppilavit, perditos iibenivit. De pcrbia est, quando 63€ aliquis supcr omnes desi-

qua turba Isaias ait « Clangetur in tuba magna,

:
derat osse elatio est, quando aliquis superioribus
;

et venient qui perditi fuerant de terra Assyriorum, laborat se purificarc. Superbus Poraiieius,qui no-
lebal habere priorem. Inveniunt itaque in nobis re-
etde terra/Ejiypti,et adorabunt Dominum in monte
sancto in Jerusalem {\sa. xxvii, 13). Optima est >>
cepfacula fraus etsuperbia. Filius autem hominis,
haec tuba,non lanLum cornea, sed argentea et au- id est Virginis, non habet ubi, id est non invenit
rea. Cornea quidem est, quia sicut cornu carncm ubi se, qui estcaput nostrum, reclinel, quia « Do-
excedit, et eam superal 635 ita discipulus dile- minus de ccelo prospexit superfilios hominum, ut
ctus a Domino affectus carnis superavit, el libidi- videatsi est intelligens, aut rcquirens Deum. Ora-
nes, quae sursum sunt sapiens, non quaj super ter- n nes declinaverunt, simul inutilps facti sunt [Psal.
xiii, 2). » Agamus ergo nunc de fraude, el videa-
ram, in carneambulans, sednonsecundum carnem
mililans, ut cornu carni inhaeret et eam excedit. mussiin aliquo hominum locura inveniatur habere.
Argentea quoque esL et aurea hsec tuba, quia elo- Fraus estcum aliud agilur et aliud siraulatur.Unde
quii venustaleresplenduit, et sensum profunditalis ergo fraudulenter, agunt homines,de quibus Psal-
[/. sen.suum profunditate.] eminuit. In auro enim
raislaait:« Qui loquunfur pacem cum proximo
sapientia inLelligilur,in argento elo(juentia.Ductilis suo, mala autera in cordibus eorura {Psal. xxvii,
quoque est ha)c tuba,quia tundendo nonfrangitur, 3). Et iterum « Vana locuti sunt unusquisque )) :

sed producilur, Malleis sive eniiu tribulationum a proxiinum suura, labia dolosa in corde et corde
1

non defecit examinatus, sed prolecit, in ferventis locuti sunt (Psal. xi, 3j. » Gemina corda videntur

olei dolio missus, sicut corpore, ita mente exivit il- habere, qui aliud promiltunt, aliud faciunt. Et ite-
iaesus. Hac igilur luba clangente, qui perditi fue- rum dicit « Non esl in ore eorum veritas, cor eo-
:

rant, venerunt de terra Assyriorum, et de lerra rum vanum est {Psal. v, 10). » Nonne. fratres cha-
iE^ypti, id est ob clatione haereticorum, atribula- hocgenus odii usilatum cst interhomines,
rissimi,

tione raalorura et dolore. Absyrium enim dirigen- ut quanto magis odio [quis] fratrem habet, tanto

lcs, .iEgyptus tribulatio vel tenebrae inlerpretatur. magis in reconciliationem festinet, non ul cura dili-
" gai, sed utastulius decipiendo opprimat? Uberius
Talesfructusprofert li-inum vitae, per (juod Lrium-
phant de adversariis suis, qui antequam clament cnira potest ei nocere, cum ejus consilii consciua

ore, exaudiunlur, clamantes corde, quorum dies factus est. Est et aliud genus fraudis. Juramcnta

erunt sicut dies ligni vitae. Quia sicut Christusjam secure faciunt, quod fidem servent amicis, et tunc
non moritur, inors illi ultra non dominabitur, sed melius nocent etfcEdius improvisis. Juramcnto se
in aeternum cum Patre regnat: sic « benedicLi Do- neganl habere quod acceperunt, nec sufficit semel
raini, et seraen eorura, et nepotes eorum cumeis perjurare, sed bis et perjuri redduntur de eadera

in ffitornum gaudebunt (ha. lxv, 23), « fulgentes re.Ornniafaciunt libenlerillis quosvolunt rlecipere,
sicut solin regno Patris. Quod nobis praestare di- ut sibi dominus ab homine suo, non pra^caveat, et
homo suo doraino maleficiura facilius irrogel. Ita-
gnelur qui vivit et regnat in saecula saeculorum.
que perit fides, perit reverentia. Nec patri filius,
Amen.

(93) E Victorino.
729 SERMONER DE SANGTIS. — IN FRSTO S. JOANNIS. 730

nec pater filio servat fidem, et eum orania mala A aliud vitium,quod valde omnes Christianoa occupat
atnici amicis altulerunt,sub juramento seinrioxios et polluit : libido utrumque sexura
scilicet, qude

assercre parati sunt. «Narraverunt))itaque«ut abs- inv;idil,et norem illum virginitatis auCerl, quo om-
condorent laqueos, dixerunt : Quis videbil cos ? nis anima Deo placet,quo iste Joannes, dc qua ho-
{Psal. Lxiii, 6). » Est iteruin aliud genus iraudis, die festivitas celebralur, a Deo dilectus est. Hunc
quod vocaLur hypocrisis. Quidaui sunt qui jeju- enirn.quia virgo erat, Dominus pres caeteria fami-
nant et alfligunt secoram hominibu.-j,ijtboni vide- liarem habebat.Ex quadam enim familiaritate super
antur, et hoc nomine gaudent, cum ab eo omnino pectus Dofiiini in ccena recubuit. Gomrnendavit

devienl. Hcec brcviter de fraude pcrslrinximus. etiam eimatrem,quasi Virginem virgini. Adeo di-
Nunc ad supcrbiam trauseamus. Superbiaest origo lexiteum, el charum habuit discipulum incorru-
Oiunium vitiorum. Ha2c enimdeccEloangelum pras- ptum,638 quod cum oranes alii apostoli occumbe-
cipitavit,cum se aequalem Deo facere voiuit. Hsec renl mariyrio,solus Joannes ad Dorninum migravit
facit hominem suas fragilitatis obiivisci. Haec facit suaviter,et siiie sanguine, sicut Douiinus in Evan-
eum ultro se extenJore. Huic facit omnia ad laudes gelio promiserat ei.Gum enira ait Petro « Sequere :

fieri.HcCC vuUomnia videri.Hffic in omnibusihanum me (Joan. xxi, 19), » id esl iniilare me moriendo
ponit.Sipapiensest,gloriatur,contraquosprophetu: g in cruce, conversus Petrus vidit illum discipulum
«Vae qui sapientesestis inoculis vestris,etcoram vo- sequenlem se, et ait < Domine, hic autera qaid ?
:

bismetipsis 637 prudenles [Isa. v, 21j ; » sed po- (ibid.2[) » id est quid faciet, qua morte morietur ?
tentiam veslram malefaciendi habere gloriamiui. Dicil ei Jesus:« Sic eum volo nianeredonec veniam
Contra quos Psalmista :« Quid gloriaris inmalitia, (ibii. 22), » et vivum et inlegrum volo eum esse

qui potens es in iniquitale ? » (Psal. li, 3.) lli glo- donec eicum aliis fratribus appaream.Profert enim
riantur in factis [pessimis,] et de magnis majora hisloria quod cum Joannes nonaginta septem anno-
loquunlur, quos arguit Scriplura, dicens: « Nolite rum esset,apparuitei Dominus curn discipulis suis,
multiplicare loquisublimia glorianles(/ flcgf.ii, 3). » et dixit ei : « Veui ad me, quia jam tempusest ut
Audet et superbia contra Deum el servosejus. Ne- epuleris mecum in convivio eum fratribus tuia. »
gligunt enim intrai-e ecclcsiam,et parvipenduntdi- Surgens autem Joannes, coepit ire. Sed Dominu3
vinum officium. Sacerdotes Domini viles deputant. dixit ei « Dominica die post septem dies, quae est
:

Omnis habitus religionis a superbis conculcatur ; futura.ita venies ad rae,et cum hoc dixisset, rece-
et.ut ait Apostolus, « tanquam purgamenta hujus ptus est in coelum.» Venieute ;taque Dominicadie,
mundi facti sumus( / Cor. iv). » Sed consolatur nos convenit universa multitudoin l^cclesiam,et aprimo
Deus qui dixit: « Si mundus vos odit, .scitote quia gallorum cjnlu agens mysteria t)omini,omnem po
rne priorem odio habuil. Si me perseculi sunl, et pulum usque ad horam lertiain allocutus est, et
vos persequentur (Joan. xv, 18), Sed sciatis quia confortavit, et iustruxil eum. Finito sermone, ora-
« qui vosspernit,et mespernil(Z,Mr. x, 16).» vit pro populo suo,et cura omnia complesset, fecit
Nonestcurandus contemptus istepatientibus,sed sibi dari panem, etrespiciens in ccelum, benedixit
faciemibus,quiaDoininusvindictam facietdecontu- eum, et fractum erogavit omnibus, dicens: « Pars
melia sua etsuorum.Kelerl LucasDominum dixisse mea sil vobiscum,et vestra mecum, » et tunc fecit
quamdara parabolam de vindictasuorum. Aiteni.m: parari foveamtumuli sui,et stravit vestimenta sua
« Judex quidam erat in quadam civitate, qui Deum
ibi. Tunc apparuit super populum per
lux tanta
non timebat, et hominem non reverebatur. Vidua unara boram, ul nullus posset eara ferre, et
fere
autem erat in civitate illa, et veniebatad eum, di- signans se totum astitit,et ait Tu mecura, Do- :
<-

cens:Vindiea rae deadversario meo;et nolebal per mine Jesu,solus » et projecit se super tumulum,
;

multum tempus. Post h.ecautem dixit judex intra et benedicens omnes, se deposuit in sepulcro suo,
86 Etsi Deum non timeo, nec hominem revereor, et jussit se operiri,et statim reddidit spiritum.
:
Et
tainen quia violonta [al. raolesta] est mihi hsc prolinus mannaexiens de sepulcro apparuit, quod
vidua,vindicaboillam. Hffic fecit judex iniquitatis, usque hodie glunit(94) locus ille. Hunc igitur, fra-
etDeusnon vindiotam electorum suorum ?
faciet ^ tres,studete imitari,ut possitiscum aliis virginibus
Dico vobis quia ciLo faciet vindictam suorum
(Luc. canticum novum psallere,et Agnum sequi quocun-
xvui,2). » Haec est parabola quam Dominus
ait de que ierit. Hic esL ille cujus caro nulla pollutione
ultionesuorum.Ipse enim deponet polentesdesede contaminata est.Et in juventuie curnvellet nubere,
etexaltabit humiles (Luc.i). Exaltavit enim David dixit ei Doraiuus « Necessarius es mihi, Joannes,
:

humilem.et deposuit Saul superbum. Non esl ali-

operam tuam quaero. » El iterum, cum alia vice
quod vitiumadeo odiosumDeo et hominibus,ut
su- nubere vellet,intulit ei innrmitatem quaeuiurevo-
perbia.Frangit enim Deus omncm superbum.Estet cavit.Uunc ergo habere patronum vestrum,ut cum
(94) Hanc vocem ut obscletam,in nulloquem vi- Joannis evangelistae, servabat adhuc hoc manna de
deriTous auctore, seu in nullo diclionario
reperire sepulcro ejus exiens,vel forte quod px illoloco ma-
pptuimus;quid autera hic significet.nihil aliud no nebat adhuc illud pretiosum manna. Judicium sit
bis e conjecluris occurrit, nisi
quod locus ille, de penes lectorem.
quo loquitur Hildebertus,in quo erat sepulcrum
D.
Tdl VEN. HlLDEBEHTl CENOMAN. EPI9<3. 733

eo in ccelo regnare possitis.juvante Doraiao nostro A primus pauper fuit,primu8 praedicavit.primus con-
Jesu Christo. Amen. tumeliassuacepit,primu3 proinimicis oravit;primus
639 LXXXII. pro ovibus suisanimam suatn posuil. Qui eniiu ad

IN DEDICATIONE ECCLESLE SERMO PRIMUS (95). contemptum mundi nos invitavit, dicens « Omnia :

« Facta Bunt encaenia in Hierosoijmis, el hiems qui noa renuntiatomnibus qucEpossidct,nonpotest

« eral,el ambulabat Jesus in teniplo,in porlicuSa- meus esee discipilus {Lun. xiv, 33). » Jam in de-
« lomonis, ct circumdederunt eum Judaei..,et dixit serto jejunans, omnia regna mundi conterapserat,

« cis:Vo3 non creditis, quia non estis de ovibus cum silji diabolus diceret « Haec omnia tibi dabo, :

« meis.Oves nieae vocem meam audiunt,et ego co- si cadens aderaveris me {Matth. iv, 9) ; n cui ait
« gnosco eas,et sequuntur me, ei ego vitam a;ter- Dominus « Vade, et fuge,
: Satanas, » id est ad-
« nam do eis {Joan. x,22). » versarius es, qui terrena diligere doces. Similiter
Fratres charissiini, ajdillcavit Salomon templum et Dorainu?,cum de quinquepanibus et duobus pi-
Domini in Jerusalem.quod mullum aureo opere di- scibus homines pavisset, voluerunt « eura rapere,

tavit,mullis gemmis pretiosis docoravU,etconstru- ut eum re^em facerent;» ipse vero « fugit in mon-

ctum magna solemnitate dedicavit,et dedicationes tem ipse polus {Joan. vi, 15). » Ad.;o etiani pauper
suas, quae Grsece enccbuia vocantur, per singulos g fuit, ut Filius hominis non habcret ubi reclinaret
annos celebravit,et per successiones celebrari prae- caput suum ; de quo ait Apostolus : « Scitis quo-
cepit.Haec encaenia, dum quadamvicein Jerusalem niarn Dominus propter nospaupcrfactuseat^utcum
agerentur, voluit Christus festivitatem illam sua esset dives, vos illius inopia diviles essetis {II Cor.

praesenlia honorare, voluit etiam ad populum ser- viii,9). » Faligatus etiam ex itinere, sitiens quaesi-

monem habere.Si ergo templum illud, in quo tan- vit aquam de Samaritana muliere.Comedebatetiam
tum sanguis animaliuin efTundehatur, erat tanta in via aliquando. Ibi enim ei ad puleumobtulerunt
reverentiadignum, muUo majorem exigit venera- discipuli cibum quem emerant in civitale.Scriptum
tionem praesens Ecclesia, ubi quotidie vera conse- est enim : « Discipuli ejus abierunt in civitatem,
cratur hostia; et si illi feslivitati divina voluil esse ut cibos e:rierenl(/oa«. iv, 8) ; » et poslea in eodem
praesentia,non est dubitandumdedicationem eccle- Evangelio dicitur Rogabanl eum discipuli, di-
: «

siae suae divina visitari gratia. Et quia in die dedi- centes Rabbi.manduca {ihid. 31). » Ecco Dominus
:

cationis voluit Dominus sermonem habere ad po- non vinum quaerebat ad sitim exstinguendam;non
pulum, dignum visum est, ut nos vicariiejus (96), domum ad cibos edendos semper postulabat.Disci-
capitis nostri sequeremur exemplum, quod de ver- puli etiam Dominiadeo pauperes erant, quod prae

bis Domini comprehendere debemus. Sed videte fame spicas de satis vellebantet manducabant.Scri-
^
quid Dominus dixerit in praedicatione sua, ut de ptum estenim « Discipuli autem ejus esurientea :

doctrina verborum suorum nostra informetur vita. ccepcrunt veller.; spicas et manducare {Matth.
Adversarios comprehendit [f.
reprehendit], et suos XII. 1).» Noluit Dominu.s in praesentihaberedivitias,
Jaudavit[discipulos]. Adversariis enim ait : Vos nec hic [quidquam] possldere, ne ad amorem divi-

mihi non crediiis, quia non estis de ovibus meis. De liarum alios invitaret. Voluit quod divitiae tantum
Buis autem dixit : Oves mex vocem mnam audiunt, nobis essent in viaticum,quia in peregrinalionesu-

el egocognosco eas, el sequuntur me, et ego vitam mus, et ad patriam tendimus ; quia hic civitatem
ceternam do Ecce, fratres charissimi, conveni-
eis. manentem non habemus, et quia dum vivimus, a
Btis ad dedicationem ecclesia?. Cogitale an sitis de Deo peregrinamur. Non deferamus ilaque pondus
adversariis,vel de ovibus Domini. Cognoscit enim divitiarum in dorso nostro,ne pondus 641 oppri-
Dominus suos,sicut ibidem d\c\t:Cognosco eas. Do- mat nosin via. Restat angusta via, per quam non
cuitergo nos per distinctionem ovium eas cogno- potestcamelus intrare.Camelus gibbosusest dives,
scere, [si vocem ejus audiant,] dum dicit : Oves cui onus pecuniae dorsum infl<it. Exonerate vos

mese vocem meam audiwit.Sed quia non sufficit vo- dando pauperibus, quia tenacitas avariliae non erit
cem[ejus] audire, nisi 640 audilor velit eam ope- impunita.Cumulus pecunis non datvitani aeternam;
re complere, juxta apostolum Jacobum dicenlem : D unde Dominus ait: « Videte et cavete ab omai ava-
« Estote factores verbi, et non auditorea tantum ritia,quia non in abundantia cujusque erit vilaejus

{Jac.1,22), » ait : Et sequunlurme. Sequitur autem ex his quae possidel (Luc. xii, 15). » Cumque eos
Dominum,qui sicut Dominus ambulavit,ita et ipse Dominus itaincrepasset ab avaritia, dixit similitu-
ambulat.Non praecepit Dominus praeire, sed sequi. dinem cujusdam hominis divitis, [qui dicebat : ]
Primus enim vadum pertentavii,primus viam prae- « Quid faciam,quianon habeo quo congregem fru-
monslravit,primus baptizatusfuit, primusjejunavit ctus meos ? Et dixit Hoc faciam Destruam hor-: :

(95) E Victorino et Lyrano.Videtur hic scrmo nou curis et expensis magnifice perfeceral,praesentibus
fuisse absolutus, autsaltem ab amanuensi non ex ilUistrioribus provinciae Turommsis praelatis:dequa
intpgro descriptus. Habitum autem conjicio ab ipso vide vitam ejus ad an. 1-120. Potuit autem hunc
Hildeberto, cum jam esset episcopus ; cum hic se etiam sermonem protulisseinanniversario ejusdem
Christi vicarium profiteatur. Idque in percelebri dedicationis,sicut et subsequentes.
illa dedicatione Cenomaneasis Ecclesiae,quam suis (96) quod episcoporum proprius est titulus.
733 SERMONES DE SANCTIS. IN DF DICATIONE ECCLESI^. 734

pea mea,et majora faciam,et illuccougregubo om- A Ijet, qui illud conantur destruere, et
aeiificium
lia quae nata sunt mihi, et bona mea, etdicamani- preeparatores studenl omnibus modis impedire, el
mae meae: Anima, liabes multa bona positain annos multolies ipsos majores arlificcs captivos ducunt,
plurimos. Requiesce, comede, bibe, ppulare. Dixit et lapidesquos pneparabant destruunt. Nec tamen
lulem iili Deus: Stultc, bac nocte animam luam potest uilversarius aliquem capere, sed insidlatur
'epetunt a te ;
quac antem parasti.cujus erunV^ibid. utrapiat paupere[u,dum altrahit eum.Allicil enim
17) t Damnatus est iste, non pro rapina, sed pro blande dum falsa bona promittit et ; ita ab opere
enacitatc... Dei removet, et secum miserum ducit, et deceptum
Lxxxiri. morte perpetua occidit. Quotidie inter artifices et
IN DEDTCATIONE ECCLESI^ SERMO SECUNDUS (97). adversarios Dei est conflictatio, et aliquando ad-
De ccelesti xdificio et qui ad illud apti sint. versarii fugiunt, aliquando artilices succumbunt.
« Fundamenta ejus in montibus sanctis. Diligit Xec tamen ideo desislunt, quin aliquos lapides prae-
1 Dominus portas Sion, super omnia tabernacula parent ; et ita quotidie aedificatio crescil. Givitas
c Jacob;gloriosa dictasunt de te, civitas Dei {Psal. haec, fratres charissimi, de qua locuti sumus, nihi^
< Lxxxvi, 1). » aliud est quam collectio beatorum, quae Jerusalem
Gloriosam superomniatabernaculaJacob,fratres p» vocatur, quia ibi in coelo veram pacero, id est
mundi aedifi-
iharissimi, civitatem coepit ab initio Deum contemplantur. De hac civitate ait David ;
;are Dominus,necdum tamen consummata est. Vo- Jerusalem quae aedificaturut civitas, cujus parlici-
uit namque habere,in qua habilarel; voluit eliam patioejus in idipsum {Psal. cxxi, 3). » ^dificatur
amiliam habere quae ei serviret;non quia ipse in- civitas, dum ad coelum anim.T beatte transferuntur,
ligerct, sed ut sibi servientibus causam benefa- et numerus beatorum augmentatur. Fundamenta
iendi inveniret. Sed quia rex ditior et sublimior ejus ideo dicuntur sancti montes esse, quia apo-
mnibus dominantibiis erat, quia per Sapienliam stoli et prophetae sunt fundamenta Ecclesiae, quia
ps3 ait : « Per me reges regnant [Prov. vni, -15), » eorum fide, et praedicatione, et Scripturis fundata
oluit mirabiliorem et sublimiorem domumhabero, est lota Ecclesia ; unde Apostolus: « Superaedifi-
t qui seternus erat, aiternam sibi civitatem aedifi- cati supra fundamentum apostulorum et propheta-
aret. Ut autem esset aeterna, stabile ejus aedificium rum {Ephes. 11,20).» Portae illius civitalis sunt fides
oluil, et ideo fundamenlu ejus in montibus sanclis ;
et baptismus, quia post baptismum relapsis c?t
lortae eliam illius civitatis, meliores quam omnia poenilcntia,et confessio et sati9factio,qu;e sunt me-
abernacula Judaeorum, quiahuic domui non potest lioresquam omnia tabernacula Jacob, id est quam
jmplum Salomonis comparari. De hac civitate Dei omniu legalia Judaici populi institiita. Lapides
lulta gloriosa dicta sunt, etdicuntur, qua^ mulli hujus civitatis sunt singuli fidelcs, 643 qui hic
rophetas et apostolidixerunt.Haecestcivitas raultis praeparantur bonis operibus, utpostea in colleclio-
ominibus nuncupata, Sion, Jerusalem, regnum nem sanctorum super coelos collocentur. Artifices
oelorum, Ecclesia, et aliis nominibus appellatur. sunt praedicatores, qui quasL ferramenlo praedica-
[aec in ccelo aedificatur, sed in terra lapides qua- tiouiE,mentes hominum molliunt, superllua rescin-
ranlur, et postea 642 ad ccelum sublevantur. dendo : sicutautem ait apostolus Paulus : « Dei
.aborant omnes angeli in ajdificatioiie ejus, quia adjutores sumus Dei aedificatio estis ; secundura
;

loc minislerium usque id finem saeculi eis est in- gratiam Dei, quae data est mihi.ut sapiens archi-
unctum,ut ea perfecta in aeternum ibi Deum glo- tectus fundamentura posui (/ Cor. in, 9). » Angeli
ificent. Cocmentarii muiti, et operarii hujusmodi ministri sunt hujus civitatis, quia depulati sunt ad
II mundo locuti [/.locati] sunl ; et qui beue ope- custodiam nostram, et animas beatorum ad coelos
antur, non pecun!am,sed regnum sibi acijuirunt; deferunt. Undeait Apostolus « Nonne suntomnes :

ui vero male, in carcere aeterno religantur. Ar- administratorii spiritus in ministerium niissi pro-
liiepiscupi, episcopi et sacerdoles, hujus a^dificii pter eos qui haereditalem capiuni salulis? » {Hebr.
sunt;ab angelis quotidie visi-
rtifices constituli 1, 14.) Adver.^arii sunt daemones qui impediunt
mtur, et quoskpides praeparant, ad alta praecepta D praelatos Ecclesiae, ne aliquos ad regnum coelorum
eferunt. Dominusdedit [eos] in terra, quibus ope- praeparent, et ipsos etiam ducunt captivos, el ipsos
ariiinstruantur. Et qui aliter operatur, a summo lapides destruunt, ne in ffdificalionem ponantur.
udice vel in praesenti corripitur,veIin futurodam- Sed prius aganius de impcdimento adversariorum,
atur. Non fuit convenlio cura operariis, ut labo- et postea de civitate Dei, de qua incoepimus, rever-
arent una die, sed spalio unius diei praesentis. temur.
'ota enim vitaest una dies. Ferramentum quo fit Scitis, dilectissimi, quia quando ad Dominum
peratio, nunquam frangilur, sed operarius desidia accessistis, et fidem ejus suscepistis, quaesitum esl
3epe fatigatur. Sed summus Rex, qui tot operarios a vobis : Abrenuntius Satanx el omnibus operibus
abet, qui tot angelos laborare facit, artifices
(jui e/Ms ? Et vestra responsio fuit : Abrenuntio. Quae
1103 tot praeceptis instruit, multos adversarios ha- fuil haec promissio ? Nonne omnia peccaia vos ds-
(97) E Victorino.
 :

738 YEN. HILDEBERTI CEiNOMAN. EPISG. 7a6

vitare promi3i8liij?Nonnedft.^moni abrenuntiavistis, X comessalionibus et ebrietatibus delectantur, vel in
et Christo adhaerere ultcrius spopondistis?Sed dia- lupanHribus cum
meretricibus demorantur.vel do-
bolus qui de cojIo repulsus, rcdeunlibus ad ccclum mum suam faciunt lupan^r. Hi multolies poenitent,
invidet, promissum vestrum couatur vioiare, aut et tamen ad eadem revolvuntur, et sic augmcntant
promissionis vostrse facit vos obiivisci. Cum enim peccatum, cura ad vomilum redeunt. Hi jumentis
vidoal se a cordibus vestris pulsum, Deum ibi re- comparantur, quia quasi jumenla computruerunt
gnare, Juxta illuni qui ait : « Exallare, Deus, in fi- in slercoro suo. Ue quibus Apostoius « Non in :

nibus inimicorum meorum (Psal. vii, 7), > id est commessationibus et impudicitiis(/}om.xiii, i3).» Et
in cordibus impiorum, qui eranl fines, et habita- iterum « Nolite inebriari vino, in quo est luxuria
:

cula d;emonum, inquit: « ReverLatur in domum De merelricibus ail « Qui adhaeret

(Ephes. v, 18).» :

meam, unde exivi, et veniens invenil cam vacan- meretrici, unum corpus etficitnr (I Cor. vi, 16). »
tem, scopis mundatam et ornatam (;VaW/!.xii,14), » Inde incestus, adulleria et ftbominabiiia genera
id est mundatam a vitiis et ornatam virtulibus; luxuriae. Tales sunt qui nec divites sunt, nec lu-
lunc assumpsit septem spirilus nequiores se, id est xuriae dediti, sed pleni sunt iniquitate, et quasi sub
criminalia vitiaconlra septem principales virtutes, spiritu probitalis, homicidiis student. De quibus
et venientes habitat ibi, et iiunt novissima ho- o David: « Viri sanguinumet dolosi non dimidiabunt
minis illius pejora prioribus. Melius est enim ve dies SU08 [Psal. liv, 24). » His cibus est efTusio
ritatem non agnoscere quam posl agnitam retro sanguinis. De quibus David : «Quid gloriaris in
abire; quia tunc facit labi in unum peccatum, malitia, qui potens es in iniquitate? {Psal. li, 1.) »
deinde in aliud, el sic vertit in consuetudinem. Tales vix possunt retrahi ab homicidiis. Sunt alii
Accidit ergo iliud, quod ait Salomon : " Peccator. homines qui non possunt nocere raanifeste, nec
cum in profundura vitiorum venit, contemnit (Prov. possunt essedivites, sed divitibus invident et de-
xviii, 3),» quia tunc non erubescitpro peccatis, nec trahunt, et tacite accusant, semper illis mala et
patitur correctionein, et sicinduratur corejus,quod machinantur, cum tamen de illis corom bene lo-
non curat pcenitere, sed vertitur in desperationein. quiintur. Dequibus David «Qui loquuntur pacem
:

Iste lapis non poteril poliri, nec poni in aedificio cum proximo suo, mala auteni in cordibus eorum
Domini. Est aliud genus hominum, quos adeo amor {Psal. xxvii, 3). »
8a3cularium amplectitur, utauiita quidem prsdica- 645 LXXXIV.
tione 644 eraollescant: sed furaus [/. funis] con- IN DEDICATIONE ECCLESIiE SERMO TERTIU8 (98).
suetudinis eos retrahit, et collectam pecuniam non De reverenlia ecclesiis exhibenda.
possunt negligere. Unde Dominus « Difficile est : Inquit apostolus Paulus : « Christus dilexit Eccle-
divitem intrare in regnum ccelorum {Matih. xix, « siam, et se ipsum tradidit pro ea ,ut illam san-
23),» et propterea camelo comparalur; quia sicut « ctificaret, raundans lavacro aquae in verbo vitae
camelus non potest deponere gibbum naturalem, « ui exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non
sic dives vix potest relinquere amoreni collectaj « habentera macHlam,autrugam,autaIiquid hujuo-
pecuuiae camelus per acns foramen
; sicut nec « modi, sed ut sit sancta et immaculata {Ephes. v,
transire, nee dives per arclum viae tramitem. l)e « 25). »

quo dicitur : « Arcta est via, quae dicit ad vitara Audite, fratres charissimi, Paulum apostolum
(Matth. Multum aulem relimjuit, qui
VII, 14).» nunliura vestraeexaItationi8,praeconem vestraedigni
amorem pecuni^e relinquit. Unde Petrus: « Ecce tatis.Audite quanlo vel quali amore ( hristus con-
nos reliquimus omnia, et seculi sumus te [Maith. junctus sit Ecclesi8e,quantam gratiam ostendat su8e
xix, 27). » Multum reliquit, qui sibi nibil retinuit. enim Apostolus Christus dilexi
misericordise. Ait :

Non vituperat Apostolus illos qui sunt divites, sed Ecclesiam ex gratuitabonitale, non ex meritorua
illos qui volunt esse divites, id est qui amantdivi- processione, quia prior dilexit nos. Et quantun
tias. Undeait: « Qui volunt fieri divites, incidunt dilexit? Audile quantum. Se ipsum iradidit prt
ia tentationem, et desideria mulla et noxia, quae nobis, idest pro redemptione nostra. Non misi
mergunt hominem in inleritum (/ Tim. vi, 9) » et ^ prophetam, non angelum, non archangeium, sed
perdilionem, quia cupiditas est radixomnium ma- ut bonus pastor, animam suam posuit pro ovibu;
lorum. Perjuria enim, usurae, adulationes, dece- suis {Joan. x), ul se hurailiando, ad humiiilaten
ptiones, siraoniae, furta, hnmicidia, superbia, sa- suos invitaret.Humiliavitenim se usque ad mortem
crilegia,adulteria pro pecunia flunt. Proplerea ait mortem autem crucis {Philipp. n), id est morten
David : « Divitiae si affliiant, nolite cor apponere latronis. Ideo priusse tradidit, ut postea [eam] san
{P.sal. Lxi, 11). » Illi vix possunt poliri ad hoc, ut ctiftcaret lavacro,aqua scilicet baptismatis. Nihi
possint poni in templo Dei. Sunt alii quos retinet enim polest accipereunda baptismalis,nisi excon
aliqua voluplas carnis; hi nec curant pecuniara, fusione [f.ex effusione] sanguinis aqua sanctificetu
sed adeo fragiles sunt, quod tentationi gulae et lu- in officium purgationis. Dicilur ergo nalam ess
xuriae vix possunt resistere : irao tota die, vel in Ecclesiam ex latere Christi. Quod mysterium a

(98) E Victorino.
 737 SERMONES DE S^Nf.TiS - IN DEDICATIONE ECGLESI^. 738
mundi fuil in Adarn pr^figuratum. «Immisit
initio
A c^mento qu» omnia mystice aiiquid in nobis de
,

quippeDominus soporem in Adani,et tulit unam de signant. Caput (99) enim Christum sigaificat, quia
costis ejus, et fecitraulierem {Gen.ii,2i).» Dormitio
« est caput Kcclesiae, utr ait Aposlolus
Adaj mortem {Ephes. v,
Christi in cruce significabat,
quo in 23), in quo thesaurus divinorum secretorum
cruce pendente sanguis re-
aqua de latere ejus fluxe-
el
con.lilur. Gaput ideo humilius
est corpore, quia
runt.Quffi duo suntortus Kcclesiassacramentorum.
Chiistus humiiiavit se, carnem servi
Noe faciensarcamin diluvio, in iatereostium fabri accipiens
{fhilipp. II), adeo quod minor es.-;et angelis secun-
icava qu.a arca, ,d e.t Ecclesia, ostium fidei et dum humanitatem,quandiu fui. pass bfl ef^^ctus
.salutis de latere Chnsu habu
unde Dnmiiins
''ominus pH •
q.,.a^ * J "" H'*-="J*"^*^ii«t/i.ub.
ad t
Sed post re.urrectioi.em elevatus est super omnes
.

Eccle«iam in Gant.c
lEcciesiam Canti.i.s ait
.if Q
Surge,
•

« amica mea, et . angelos. Quod utrumque designat Uavi d dicens •

V ni, co umba mea, in foraminibus petr.

{CanL n, « Minuisti eum paulo minus ab angel 's k« vi i"
14). Surge a corpore v.Uorum, et veni per bonam
,>
6). » Quia natura humana passibilfs co Is
^^plib
r

^::::^i::z::. ^:::::X "r r r "-'''f'''''"'' -'''- --^ -- -- "-

mitas Ecciesi.
^''-- immortal.tatis, et honore «
unde A ostl u ;
a amem ['''"''f Pe't
coronasti eum,
v ^r \T
constituisti eum super orania et
Chnstus f/r.r
pratChristus
erat Cor. x {I u
Ideo igitur preemisit 4). .
.

opera raanuum g luarum {ibid.,1],. id e«t an.-elos et

Apostolus. quod Dom.nus .radidit se, et postea super omnes qui proprie op^ra Dei induu^tr
subjunxil :
Ut sanclificarel lavacro, unda baptisma- [^
dicunturJpropterdignitatemsuam,quiaralionabile8
tis. Sequitur:/H verbo vitx, quia nobis redemptis
sunt quasi Deus propriis manibus eos
baptismate verbura
;
creasset.
vitae, id est prsecepta Domini 647
Turrisest confessio et poenitentia,ad quam
necessaria 646 sunt ;
qus sunt vit^, quia « non in captivirefugium habent. Cymbala sunt sacerdotes.
solo pane vivit horao,sed in omni verbo Dei [Matth.
qui sunt praecones Ecclesiffi, qui ad
IV, 4). Ideu ad ostium tahernaculi posila erat confessionem
„
homines invitant unde Dominus per Isaiam admo-
;
mensa propnsitionis, super quam erant sepiem net : « Clama, ne cesses, quasi luba exalta vocem
panes;quiaingredientibuseec]esiaraneeessariaeral tuam {/sa. lvui, 1). >, Et iterum : « Audies verba
sacra doctrina, et mensa divitum if. divinarum) mea ,sb eis. »
Coiumnffi Ecclesiae sunt pastores.qui
Scripturarum, in quibus sentenlice duodecim
apo- prffidicatione sua et correctione sua
5tolorumcontinentur,quiper duodecim panessigni- domum Dei
sustpntant iinde in Ganticis « Golumnas
lcantur; et ideo significavit ;
ejus fecit :

(/. subjunxit. « Ut :
argenteas {Canf. iii, 10). „ Argentum est
ixhiberet sibigloriosam Ecclesiam» metallum
perimmortali- nilidum ^^=u"uium
"""^"'" etsonorum; sic pastores
aiem./vu«
iatem Non nabenlem
habpnlfm ^r.nnuin ; sono praedicalio-
praedicalio
nacula.n magni . .

: peccati, nis domum Dei retinent (^ sustinent) dicente David

atum
{Psal. XI, 7). „ Fenestrae, divinae
labitare in aula ScripturiB acci-
munda, decore virtutu m ornata. piuntur, perquas Sol justitife,id est Ghristus,nobis
Jnde per Psalmistam « Dilexi
:
decorera domus lucet.nec tamen in praesenti-apertevidemus
uae {Psal. xxv, 8).,> Etalibi ; unde
aitDavid ad Ecclesiam: Apostolus
Et concupiscet : «Nuncvidemus perspeculum et inaeni-
« rex decorem tuum [Psal. xliv, gmate (/ Cor. xiii, 12), „ id est in obscuritate
12). »Habuit autem Ecclesia dilecta, ;
ut Domino unde Ecclesia in Canticis : « Dilectus meus respi-
iesponsantethalamumei domum constituerit
Deus, in qua sponsa sua
[illi] ciens me per fenestras {Cant. ii, 91, ,> id est aper-
delectaretur propter praj- tas (100) sententias.
iicationis doctrinam, et Ostium est fides, quia per eam
lapsa reconciliaretur per
ingrediuntur horaines ad Ecclesiara. Duo parietes
ionfessionem et poenitentiam.
Hic est ille locus,lralres suntduopopuIi,idesiJudaicu?etgentilis,dequibus
charissimi,in quo modo conversis constitnta est Ecclesia unde
lonvenistis, qui vocatur ecclesia, ; Apostolus:
seu basilica. Ec- « Servantes unitatem fidei in vinculo
^lesia, convocatio pacis {Ephes.
inlerpretatur,quia hic omnes con- IV, Itaque non solura valet locus iste ad sacra
-1). »
'ocantur, ut des.gnetur quia
omnes in eadem fide peragenda,
^'"''^*'"''^^ sea
sed ut.i.s
>t dilectione uniti rn„m L ^ l , n utilis est ad aedificationem, et prae-
prae
egalis domus
est. Liasileus enim Graece
rex [dici Doraini ibi ad salutem nostrara sanctificantur.
ur].Hic est autem inhabitatio Ibi
veriR.-gis.Ipga vero pueri baptizantur. Ibi peccalores reconciliantur.Ibi
omposit.odomus [mentes] vestras ad
veslram in- animae pascuntur. Ibi orationes funduntur;
truct.onem commonet unde
recordandam. Sunt enim in
ed.hcio hujus materialis
scriptum est « Domus mea,doraus orationis voca-
:

domus, ecclesi<B diversa bitur (Matth. xxi, 13).

nembra, qu* aliquid in Quid in ea faciendum sit >>

nobis notare videntur Est

'n.m in hac ecclesia David prseraisit, dicens:«Introiboin domum tuam,
lurris cura campanis, colum-
i's sustentala^
adorabo ad templum sanctum tuum, et confitebor
(Acolumnas sustentaDtes). lenestr*
•stium, duo parietes,
nomini tuo, Domine {Psol. v, 8). Adeo enim ,>
ve-
singuli lapides collijiati cura nerabilis est, quod Dominusingrediens Jerusalem,

*^
xime posita.
789 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 740

A tuum, et gloria Domini super te orta est (7,a lxvi,

semper udiverlebatad templum, dans nobis exem-
aciiipci
:.,„„„^ia-
plum.quiaquandoingrpdimurcivitatem.p.-^iuseccie-
..... n
1). » nw>itiir
Dicitur ptijim
etiam .p.riisalem. Ecclesia
Jerusalem, tnnmDhans.
triumphans,
quae coiistat.ox ;.ngelis ctspirilibusbeatorum,de qua
sia pctendae8l;unde648 dicilur in Hvangelio^Cum
templum.et dicil Apostolus: ('Jerusalem, quae sursum est,libera
inlroissct Jesus Jerusalem, introivil in
est,quai est raaler nostra(6a/a<.iv,26).»Et Prophela
vindicavit domuni suam in ofnciura orationis, et
dicens: ad eam : « Lauda, Jerus;ilem, Dominum ; lauda
vendentes et ementes do templo cjecit,
{Matth- Deum tuum, Sion [Psal. cxlvii, 1). « Soluin enim et
« Domus mea, domus orationis vocabilur
lotum ofTicium ejus esl, Dominum laudare. Unde
XXI, 13). » Qiiaoccasione aJuda3i= tLntus.cl cruci-
« Beati qui habitant in domo tua, Domine |
Ijxus cst. Cum enim Judici viditccnt eum tantain alibi :

in saecula saeculorura laudabunt le {Psal. lxxxiii,5).»

habuisse potestatem in oranes, quod funiculo eje-
Sane de Ecclcsiatriumphanti loiiuilur hic Propheta,
cisseteos delemplo, conspiraverunt
in eum unde;

comeditme(/^5aL Lxviii, quod cx duobus quae seriuunlur concipi potest. Ad-

David : «Zelus domus luae
quam defendi, didit enim Ut civitas. Ipsa quidem civitas non est
:

10), » sciiicel, amor Ecclesiae iiieae

ratione norainis,sed est ut civitas ratione similitu-
comedit me, id est fuit causa morlis meae.Sic dia-
dinis. Proprieenira civitascongregatio esthominum
bolus per filios ei per membrasua,
uos et
suos Ecclesiam
uieuiuiaoua, iJi/v.iio.>*... . ,^, , i • u • ™
omnibus modis nfeslal filios etiam Ecelesia. quos
i ; B i-^' ^'^-^"^'"'^ (^)' ^^ "^" ^^"^""; ^°"^''l"°^:
'P^^
congregatio est etangelorum.Quid
contra malrem t.edethominum
[ipsa] generavit, quos nutrivit,
vero sit: Cujus participatio erit in idipsum, ipsi soli
suam incilat ; unde conqueritur materin Canticis,
convenire habet. Ecclesiae enim militantis,et unius-
dicens « Filii matris meaj pugnaverunt contra me
cujusque civitatis participatio, id est habitatio eat
:

Et alibi scriptum est » Filios enu-:

"

{Canl. I, 5). -'

"
in eo quod est in idipsum, id est invariabile,
et
trivi et'exaltavi, ipsi autem spreverunt me {ha. i,
qua> niajor violatio ?
eodem slatu permanens.Superest videre qua ration 31
2). .. Quae major despectio ?
similitudinis xdificetur ut civitas.
in loco sancto et in aula
quffi raajor temeritap,quam
In aedificatione civitatis tria concurrunt, primOj
Dei, id estin Ecclesia Dei, in
templo Spiritus san-
violenter extrahuntur lapides de lapidicina,mallei|j
cli 'ministris ecclesiae
insidiari? Eis clamat Apo-
et vectibus ferreis, in multo labore hominum et
Dei, disperdet
stolus: «Qui violaverit templum
sudore secundo, cum celte, bipenni et regula po^
illum Deus Cor. iii, 17). Amen. ;

(7
liunlur, eruderantur, quadrantur;tertio,pcr manm
LXXXV.
artificis in locis suis disponuntur. Ad hunc modud
IN DEDICATIONE ECCLESl^ SERMO QUARTUS (I).

in aedificatione ccelestis Jerusalem tria consideran

ajdificatur ut civilas, cujus
« Jerusalem, quae positio. Separatio est vio-
3). » C tur, separatio, politio,
« participatio ejus in idipsum {Psal. cxxi, aeterna.Primua
lenta politio, purgatoria positio,
Scriptura Jerusalem denominatur
ad ;
;

In sacra
illa civi- est in angustia et aiEliclione ; secundum,in patienlie
tria. Dicitur enim Jerusalem, sanguinaria
et exspectatione tertium in gloria et exsullatione
tas,de quadictum est : «Noncapit prophetam perire ;

Per primura sciebatur (/". cribratur) homo sicut

tri
{Luc. xiii, 33). » Cui et Dominus
extra Jerusalem
ad te ticum; in secundo exarainatur homo sicut argen-
ait: « Jerusalem, quae occidis prophetas qui
quan- tum in tertio reponiiur in thesaurum. Siquidea
sunl {Matth. xxiii, 37). » Dicitur etiam
;

missi quibus ffidiGcatur, spiritui

quae adhuc vivi lapides sunt, de
doque Jerusalcm, militans Ecclesia, Deus conformes fier
649 sole, quae scilicet illorum quos praevidil
habel tabernaculum suura sub in corporibus.
quando- imagmis clarilatis suae.Hi dura sunt
rnodo sub Domino militat in lerris, ut
regnet in excelsis, ut ibi ; adhuc sunt in lapidicina. Moles enim corporis tena
que cura Doraino dictum est
venit lumen cissirae eos premit et arctat. Unde
Surge, illurainare, Jerusalera, quia
ul etiam pluribus post annis,
jejunia usque ad ve-
Ex Andegavensi.— rrobabile est V. llildeber-
(1) speram protraherentur, cum eos hic redarguat,qu
tum burc sermonem habuisse admonachosordinis idcirco per diem jejunabant, ut ad
vespertinam coe
exprimit, et spc-
Sancti Benedicti^cujus hic nomen ii(\m laulius epularentur, quod nunc ut plurimun
cialemL'loriamilliscommendat.Clnniacen?esautem D etiam Hilde-
divitum terrae faciunt nostri temporis heterodoxi.Ibi
Cluniacensis ipse videtur alloqui, bertus utitur verbo composito ccenophagi%andi,cua
adeo ditatos, ut etiam reges gentium
describit superplenitudintm gaudii quo
liberalitate potieulu
h;ibuerint, qualis fuU Alphonsi Domim
quasi tributarios simul in futura vita beati, ubi, inquit,cum
fegisHispaniajparens, qui sacroCluni acensi
mona-
assignaverat.quera ipseA'. coenophagizabunt, cum videlicet, ut ail B. Joanne:
steriocensum annuum evangeiista. Apoc. cap. xix, v. 17, eongregabunlv
phonsus,insignis ofTicii sibi a sancto Hugone
abbate
exhibiti memor, duplican ad ccenammagnam Dei,ubi se cum illis ccenaturum
in gravissimo ne^otio Apoc. cap. ni
et illos secum coenaturos spondet.
iu«sit Hincllildebertusoccasionemsumitmonachis
V. 20. r.^ VU
benefactore.suoscommendandi,asberendM|ueipsos, .

beneficentiam ob- denique videtur innuere je]uniuma hdelibu

Ibi
ul divitibus tcrraeob singularem observatum die Commemorationis defunctorum.ai
sed etsuis benelactor.bus
noxios, non lantum sibi,
sulDsidiumaniraarumexpiatorioignepurgandarum
debere, ul iis quorum lemporaiibus love-
mereri qunm commemoralionem sanctusOdo in suis rno
proficere cura-
rentur, spiritualia sua ad salutem nastoriis nuper agendam instituerat,et quam poste
reni.
universalis Ecclesia recepit, el pie celebravit.
Pluraautem in hoc sermone notatu digna occuf. legeeteodem jure vivenlmiE
tempore, (2) id est, 8ub una
runt. Verbigratia,quod adhuc Uildeberti
 — :

741 SERMONES DE SANCT^. ~ IN DEDICATIONE ECGLESI^. 742

.cCorpus quod corrumpitur, aggravat animam, et A sacerdole Zorobabel duce ccepit 651 readificari
terrenamhabilatiodeprimitsensummultacogitan- et sub Nehemia reaedificata est in hunc
modura '•

tem (5ap ix, 15). Ab hac extrahi desiderabat, .. Primo septem portee iocats sunt.deinde
intercape-
qu, d.cebat «Qms me iiberabit de corpore mortis
.•
dines muri a porta usque ad portam
extens.-E Nec
hu)us/(/?o,«.vii,24.)..Multisautemconcnssionibus moveatnos quod Esdraplures his port^leRuntur
in
necesseestnosagitari, ut inde extrahamur idonei. (// £.dr. ,v). Sic enim in c.vitatibus minores porl^
650 Permuitasenim tribulationesoportetnos intro- sub priocipalibus inveniuntur. Nomina
vero porta-
ire regnum Dei. De (|uibus experto credite dicenti rum sunt
:
baec : Porta vetus, porta tontis, porta
« In vigiliis mullis, in laboribus supra modum,in equorum, porta gregis, porta slerquijinii,
porta
[ame et siti, in frigore et nuditale,etc.(// Cor. xi, puscium, porta vallis. Ad hunc modum
Faber ille,
27). De molestia vero separ<»tionis, audite Prophe-
)>
qui fabricatus eslauroram et solem,
in sua spiri-
tam Circumdederunt me gemitus mortis,dolores
: « tuali civitatejam fundavit septem portasquas Mat-
inferni circumdederunt me {Psal. xvii, 5). Quara thaeus
..
prosequitur, dicens : « Beatl pauperes,
intolerabiiis etiam sit illa separatio.quandoscilicet beali mites, etc.
lodi ricales(3)solvuntur,proportionaliarumpunlur
• •
.

n l.bro exper.entiee legant de .llo,qui ab Anton.o

'
.
intercapedo
—f ——
inter' portas
3). Octava est quasi
{:]lallh.

murorum, cura suoauur

i^""^a3"iuiuiuiii,
« Beati eritis, cum maledixerint
subditur
y. ,.

g vobis homines et
•esuscitari noluit, neiterum
resuscitari ne iterum oporteret eum mori. persecuti vn? fnpr^nf ^+„ /./,.„/
nersficiiti vosfuerint,etc. ,.^ .
,'
(j6jrf., 11).« la ordine
Post hanc separationem,si qui statim inveniuntur vero quaedam plenius explicantur,ubi
dicitur coele-
idonei,quod rarum est, sublevantur. Sicut domnus stium virtutum,etbeatorum
palrum,prophetarura,
Benedictu3,cujus via ad coelos etiam a quibusdam apostolorura, raartyrum, confessoruraet
virginura'.
tendere visa est. Nos vero secundum minorem Quod autera sequitur, oranium electoru:n,ad
inter-
/. majorem) partem loquimur,'qui cum ligno,('eno capedinem muri pertinet. Prima ego
porla sunt
}tstipulatranseunt,etinpurgatoriopoliuntur.Dequo angeli secunda,
; patriarch© ; tertia, prophetoe :
iicit Apostolus « Sicujusopus arserit,detrimentum
:
quarta, apostoli quinta, martyres
; ; sexta, confea-
palietur, ipse vero salvuserit, sic tamen quasi per sores ;
septima, virgines. Prima, coelestis; secunda,
gnem (/ Cor.m, 15). » Post politionem autem sus-
lidelis;tertia,umbratilis;quarta,judiciali8;quinta,
olluntur, suisque aptantur locis per manum arti- terribilis sexta, exemplaris
"""""j <^.^.<^iii uiai lo
. • j. , . - t
; seui
septima,admirabilis.
iiia.anmiratii 19
,
;

.
.s d.sponuntur perraansuri sacris .dificiis.Sane Ad litteram porta vetus dicta est, qu. in
na h.c singul.s anms repr^sentat Eeclesia in p n pi^
nascentis Jerusalem fundata est
ig.l.aOmn.um sanctorum,separationem; in solem- curaadhucS era ;

vel Solyma vocaretur, in diebus

utate eorumdem, posilionem
Abrah^ vel Mel-
in Memoria mor- chisedech regis ^terni [Gen. 14). Ad hunc
;

uorum polu.onem. Dies enim jejuniorum, dies C Deus raodum

Pater per F.lium « ia principio
ifflictionisest.Unde DnminMa ait
iffl.c lon sfiat.r nHft Dominua oit D.; a: _x ,„ .
creavirceZ
" F""<-'Pio creavucceluna
« Priraadiesep- et :
.. .

terram [Gen. i, 1), » id est angelos et omnem

mensisaffligetisanimas vestras(4) [Levit xvi;
inii
corpoream raateriam.Unde quia angeli
!9). Non enim verum habet jejunium, qui ad
..
suntcreatura
primordialis, non imraerito dicuntur
Jxuriosam coenam servat veatrem suum, qui non porta vetus et
coelestis. Unde Jacob visis angelis
evigilans ait
•arciiis solito comedit et aridius, qui jejunio alas
:

«HicdoinusDeiest,etporta cceli (Gt'n.xxviii,J9). .>'

uas non facit eleeraosynas et orationes.

Dies vero Dicta est etiam civitas Salem, quee interpretatur
olemnis,qu. superplenitudinera gaud.i
quosancticura Dora.no cenophagizant. Tertio,
significat, ^;;:^;;^;!.; 'L^^r::
sumraata
1 ^^: ^ltn
I moria raortuorumag.tur.ut hi qui in
purgatorio
pax in reliquis,cum accuL
est
um orL
suorum ejectus est.Ad litterlmpor aSis
ol untur plenam consequantur absolutionera, e It ne^
vel quam transitus erat ad fontem^G hon s per
cen. m.ugationem. Et s.c tr.a h.c repr.sentat
arm
unctus esl Salomon in regera Perhanc
cles.a crca sp.r.tus sLnifiean
. beatorum, unde transeunt, tur patriarch. ab his [enimrfid
uo transeunt,[qua transeunt.]
;
s et S';^^^^
Veruratamen in hac habuit originem et ad nos Tannnnm f \
xpos.tione videor injuriosus esse
ange.is,qui pri- nvulos defivata ^st Prim .'
n Abra arnl':n
assignare.ne ange- Senex fidel.s, pr.mu credcndi via
Jrum immeraores esse videamur.In est.Gujus terapo
sacraScripfura ribus Dominus, circumcisione, quasi
nepenumero hoc nomen prolatum, quodamcha-
civitas, simpli- ractcre,gregem suum ab aliis separavit
iter terrenam Jerusalem anlonomasticesignificat, nationibus.
Ad litteram porta gregis juxta lemplum
t jbi
« Videns Dominus civitatem,
:
erat per
fievit super quam .ntroducebantur animalia ad oirerendomde-
im(LMc. xix,4l) ;» et in Michsa
(vi) Dominus stinala, super quam erat turris
amat ad civitatem. Jerusalem ergo 652 Opher,iti est
coelestis aedi- nebulosa.propter altitutidinen.suam
catur, sicut
Jerusalem reaedilicata fiiit. Post Ba- sicvoca'ta.Per
hanc figu.-ati sunt prophetae. Primus enim
ylonicam enim destructionera sub Samuel
Jesu magno habitare fecithomines unius raoris in
domo.quibus
'^ "^ "'' °od''^""'^*' corporis etanimae
llUyj^^
aaiuer per mortem solvuntur. (4) Vulgata sic habetur Mense septimo, decima
:

die mensis, affltgelis animas vestras.

743 YFN. niLDEBERTI CENOMAN. EPISC. 744

rnenobilarum, \ ginilas et hnmilitas unde beata Virgo solamhumi-

omnia communia erant ad moium
;

litalem memoravit.dicens « Quia respexit humih-

canticis divinis invJRi-
nui fiin noctnque hymnis ct
:

prophe- tatem anciilffl suee (Luc. i, 48). » Hocc porladicitur

lahant et hunc quafi gregem Dominicum
admirabilis. Quid enim admirabiiius cst.quamaa-
tarum Samuel appdiavit.'
dicitur, qui sub fi- gelicam vilam ducere in terris, in carne non solum
Hffic aulem pi.rla umbralilis
prajler carnem vivere, scd ctiam contra carnem ?
gurisoperum.et in ipgumentisverborumprophfta-
Ca;tprum,cum audio virgines dici portam Josaphat,
verunt.Ad lilteram porta equorum dictaestin qna
tolus horron; contremisco.Josapbat enim exinter-
dimittebant equos qui fiscendeliant ad templum,
equilando procefiere non licebat. Per prelatione judicmm sonat. Timeo autera ne Corte
ullra quod
viri a virginibus judicentur, comparutione.non au-
fisnrati sunt apostoli.Frequenter tainenin
sa-
hanc
ctoritale, quia per diio,scilicet per Crasilitatemcar-
cra Scrlpluraeqnusinmalosolotaccipi^indignalio-
ne(/".indesignationem)3uperbi»,qniaercctacervice nis etignoranliam mentis, putabam nos invenire

incedit; undedictum est: Faliax equus ad salntem

<' solatium excusalionis ante tribunal Judicis. Vereor
hoc etiam prohibitum aulem ne objiciat nobis virgines.quarum sexusfra-
(Psal. xxxii, il). » Proptor
eslQliislsrael ne muit^plicarent sibi equos. Logitur
giiior, et unimus naturaiiter minus sensatus,ut in.

qUMndoque eqnus in bono, ut ubi « Eqni-

g prajdictis duol.us nullumhabeamus excusalionisre-
tamen :

salus. » Et sic legitur Zacharias (vi) lugium. Has septem portae quas diximus,in ccelesti
talus tuns
vidisse de medio montium currus, et
egrcdientes Jerusalem jam immobiliter fundatae sunt, unde ad
equos rnbeos et nigros, ita similiter et albos. Non conf-ummationem usquesaecuii murorumintercape--
incongrue ergo apo?toli equis comparantur prosna dines sedificabnntur. Miiri vero planities exduobust
Dictum est (enim) eis a Domino Ite in conficitur. In utraque namquesuperficiemuri.lapi-
velocilate. :

universum terrarumorbemilliautemabeuntes,pra?- des quadrati ponunturet prominentes.la meditullio

dicaverunt ubique.etinaestimabili celeritate « in om- vero, lapidun fra^'m mta viliti et inordinata recon-
duntur. Per ha;C duo figurantur activi et contem-
nem lerram exivit sonus eorum(pAa/.xviii, 5), » ut
tanquamequi.ChristumequilemcelGritercircumter- plalivi. Activi enim,ut ait Ambrosius, non habent

rent. llaecporladicitur jucidialis,quia suntjudices

merila sibi sufficienlia ad vitam undenecesse ha-
;

super bent ut faciant sibi spirituales amicos de mammosa'

a Domino (constituti,) cum ait « Sedebitis :

iniquitatig,qui recipiant eossecum in aelerna taber-

sedes duodecim, judicantes duodecim tribuslsrael
nacula, sicut lapides litterales laterales) medul-
{Mdtth XIX, 28).» Unde ei aggratulando, dicit eis
(/.

Ecclesia :
Vossxculijustijudices^etvera lium secum sursum ferunl. Considerate ergo voa
mundi lu-
vobis incumbat sollicitudo
mina.Ad litteram f;orta sterquilinii erat, per quam „ quibus loquor,quanta
^_^j :..:.„:„ .,„^„ ,„„» «.^ii^niai offiiiohant Ppr ^ Nnn enim
Non p.nim suflicit habcre meritatantum
finf(ifiit vobis habere merita tantum suffl-j
suffl
sordos civitalis undecunquecoUeclBeeffluebant.Per
cientia vobis ad vitam,nisi habeatis et abundantiaiH
hanc figurati sunt martyres,quorumcorpora repu-
tata sunt tanquam stercora, quorum sanguis ita
meritorum ad eos qui vos fecerunt sibi obnoxioa.
abunde tanquam
viliter, et aqua efTususest unde Huicenim coenobio,sicut et caeteris,reges gentiumJ
;

divites terrarum praediasua et possessiones contu-

scriptumest:« Effuderunt sanguinemservorumtuo-
rum tanquam aquam in circuitu Jerusalem.Posue- lerunt, quibussuslentarentur pauperes Ghristi,qu

runt mortalia servorum tunrum escas volatilibus divino manciparentur servitio. Duplex itaque vobi

carnes sanctorum tuorum bestiis terrae {Psal.

coeli,
incumbit soUicitudo.sufficientiaemeritorum in vo<
abundantiam in illos.Deus autem qui dat seme
Lxxvin,3). » Haec porta dicitur terribilis.Ipsi enim et
mortui seronti, et panem comedenti in abnndantia, de
lapidati sunl.sectisunt, in occisione gladii
sunt.pro Christosuccensi flammis.extensi in eculeis, vobis et nobissuffioientiamhanc etabundantiara,e

suspenstin putibulis, asiscati (/.dissecati) ungulis. nos, el illos quos vobiscum trahitis, recipiat ii

Qusetormentorum unanimilas (/.universilas)nonso- aeterna tabernacula Jesus Cbristus, '654 Dominu!

lum terribilis fuit ad videndum,verum etiam recor- noster,cum venerit judicare vivoset mortuos,et sffi-
datioeorum horribilisest ad audiendum. Porla pi- culum per ignem. Amen.
Bcium erat, quse respiciebat mare Mediterraneum,
" LXXXVI
IN DEDICATIONE ECCLESI^ SERMO QUINTUS (5).
per quara mercimonia piscium deferebantur in
« Vere Dominus esl in loco isto, et ego nescie-'
urbem. Per hanc fitiurali sunt confessores, qui in
media viliorum voragine vivunt, qui contra flu- bam {Gen. xxviu, 16). »

ctuum 653 impetus reruntur,qui procellis circum- Intempli dedicatione, fratres mei,Ecclesia pro-
positumverbumfrequenlare consuevit.Idcirco dili-
sonantibus feriuntur^sednondejiciuntur.Ha^cporla
diciturexemplaris, quiacumverbo doctrinae,mini- genlius ejus perquirenda est intelligentia,ut ex e
exemplum reficiatur intus devolio vestra. Videndum ett erg
slrant nobis vitae.
qui hsc verba dixeril, et ubi, et quando,et quafe
Portavalliserat quae ducebat ad vallem Josaphat.
Per hanc figurantur virgines.Pervallem enim figu- Quis? Jacob patriarcha legiturin Genesi (ibid) hffi

ratur bumilitas.CollactaneaB enim virtutessuntvir- protulisse. Ubi ? In Bethel. Quando ? Cum exireld

(5) E mi. Andegav.

 745 SEKMONES m SANCHS. - IN DEDICATIONE EGCLESI^. 746
Bersabee.et pergeret in Aram [7«/(7.Haran].Quare?
A auctori suo inhsereant.velquanta
compasaione cha-
Ostensa sunt angelica visione. Gum enim egressus
ritatis,nostris infirmatibus condescendant.
de Bersabee pergcret in Aram, volens nocte quie- Ex
quorumsimilitudinedebemusformamnostram[su-
scerein quodam )oco,supposuit lapidcm capili suo,
mere] et pro posse [proximorum]
sublevare mise-
et vidit in somnis scalani etangelos ascendentes et riam.Notandum autem quod angelos ille dormiena
descendcntes.et Dominum innixum scalae.Gurnque conspicit,qui in lapide capul ponit,quia
evigilasset, ait abexterio-
Dominus est in loco islo. [Unde
: Vere ribus cessans, inleriora penetrat
is qui intenla
palel,] qualenus angelicam societatem quis possit
mente imitationem Redemptoris observat.
ingredi,egrediendum Caput
est primo acorporis volupta- ponitin lapidcquichristoinhaeret
tibus et carnis corruplibilis affectibus, juxta illud mente.Qui enim
aprcesentisvitae actione remoti sunt,et ad
dictum a Domino Abrahse :<<Egredere de terratua, superna
non intendunt,dormire po33uat,sed videre
et de cognalione tua [Gen.xuA).» Et Moyses inquit angelos
nequeunt.quia caput,non in lapide,sed in terra
in ExoJo « Transibo, et videbo [Vuly. vadam
:
po-
et suerunt. Pleruruque enim,quanto securiu3
videbo, etc.] visionem hanc ab exte-
magnam [Exoil.ui,^).» rioribus cessa!it,tanio latius immund»
Transeundum sibi cogita-
qiiippe e3t,ut videri valeat visio ma-
tionis slrepitum
cumulanl [/•. tumulant, ^ew cora-
gna. Et David « aniniam meam
EfFudi
:
; ingrediar primunt] Undevere de Synagoga :« Viderunt eim
[Vulg. transibo] in locum tabernaculi admirabilis g
hostes, et desiderunt Sabb.ita ejus
usque ad domum {Jhren. i, 7). ,,
Dei {Psal. xu, 3). » Jacob sup-
Hostes, id esl daemones,quorumdam deridpntSab-
p/«w/a<o/- interpretatur; Bersabeepji/exs.In
hoc au- Lata, cum ip^^as vacationes perLrahunt
tem itinero Jacob, vita Christiani exprimitur, ad illicita.
scili- Sancti autem laboriosius dormiunt,quam
cet unde incipere, qualiler proficere, et quo debeat vigilant,
quiaineo quodactionessaeculi deserentes
pervcnire.Ibidem fidclium prinrcipium, et progres- superantl
quotidie contra se ipsos pugnant, ne mens
3us,etnnisdemonslrantur.Estautero puteusbonus, per ne-
gligentiam torpeat ne sub arclo otio ad
et puteus malus :puteus bonus
;
desideria
satietatis,profundi- superna frigescat ;ne ipsis plus justo deserviat
latis el uberlalis, de quo salientes aquae ne ;
in vitam sub discretionis specie sibi parcendo,a
i;ternam,et hic puteua altus est,de cujus perfectione
aquaqui languescat. Unde in Cantico canticorum „
biberit, non iierum. Heec est gratia Spiritus
sitiet
: Ego
dormio, et cor meum vigilat {Can(. v, 2). Et «Si >.
ieptiformis, vel scriplura Spiritu :

septiformi edita. dedero somnum oculis raeis.et palpebris meis

Hn&va puteum foderunt principes, et excluderunt dor-
mitaiionem {Psal. gx.xxi,4)..> Videt eliam Dominum
luccs [Vulg. paraverunl. duces], ut
legitur in libio innixum scalae,quia qua^libetconlemplatio
Jumori {cap. xxi).E3t et puteus di.iboli,puteu3 in erro-
vo- rera ©5® tendit, nisi eam Dominus moderetur
aginls,et iniquitatis,et desperationis.De et
quojustus ^ regat.Istud quoque iter designat exitus Hebraei po-
rat ..Non urgeat super mo puteus os
:
snmn [Psal. puli ex ^gypto. Hebrsus enim transilor interpre-
XVIII, 16}. » Putcus etiara cupidiiatis esl, de quo tatur, /Egyptus, tenebrx. De iEgypto venit in de-
ui biberit.sitiet
iterum.Cupiditus enim nonsatia- sertura, ubi fabricatur tabernaculum.Bonus
ur habitu, sed viator,
magis inhiat ad qu£erendum. Per
excussis tenebris erroris et peccati, mente
unc putoum veniturin puteum petens
interitu3,et est iste coelum, mundum istum sibi reputat desertum,noa
ontrariusprajcpdenti ;«55 puteuscontra puteum, thalamum,sed stabulum, tanquam non habens hic
i est scpleui spirilus nequiores,
virtutes septem a maneatem civitatem, spd futuram inquirens.llabet
'eo datas impugnantes. Dc h<ic puteo
egreditiir,el hic tabernhculuin quod frequeiilal,iii est
.'cedit.qu cuaque virlutum passibus Ecclesiam,
spiriluale iler ubi Deo militat, extraquam noii est locus
igredi proponil..lui pgressus veri sa-
est Abraham avus
no- ubi Trinitas digne et pure colitur. et per
c;ificii;
n mediatoris de Ur Ghcildajorum, id
est de pote- fidem mundato corde videtur. Hoc est
ate daemonum, in incendio desertum
vitiorum. Profcctus Idumeae, sicut in titulo psalmi legitur.id est
aquo de Bersabee pergebat Aram, terre-
quod interpre- nae.saeculi videlicet,ubi sititur et esuritur
itur su/;/t,;,i5,etvitam ; sed pro-
ca;Iestemsigni(icat,ad quam tectione et
anus viator pervenire desiderat.
umbraculo tabernaculi transilur. Fit ta-
Sed laburans in- D bernaculumde H^nis sethim,similibu3 albae
>reundum, pausateldormit inloco spinae,
qui dicitur dolatis et planatis, id est sanclis, in praesenti ab
ethel, id est domus Dei,
qus signiflcat Ecclesiam omni asperilate et enormitate peccati mundatis,
Pffisentem, id est militantem,
de qua venilur ad tabulis erectis, vectibus et aliis modis
iluram.ul C3l triumphaniem.In contextis,
itinereautem dor- cortini?, sagis et pcllit.us suppositis
iirecst, ,n prasenlis vit.f superposi-
[f.
transitu, a rerum tem- tis].qu;p pr.neler diversitatem et virtutura
).-ahum amore quiescere.el in decorem
dierum labentium si-nilicat,eterrttinutabib?et poriabile Sumus enim
irsu.ab appctuu visibiliu.u
claudere mentis oculos advens el peregrini, ubi auditur sonitus mallei et
103 ante peccatum bcne
cluusosprimis parentibus securis, dum tanquam raare confragosum sonant
ductor aperuit. Gulpa enim
concupiscenliae rese- diversa vota populorum.In.le sub Josue venerunt
vitoculos, quos innocentia in
tenebat clausos. terrara promissionis, ubi teraplum ajdificatura
Angelos ascendentes et est
descendentes cernere esl de lapidibus quadratis,
nern^ politis, clavis et caemento
patria: cives contc:npl.ri, quanto amoie conjunclis, ubi n?c securis. nrc mrlleus audita
Patp.ol. crxxi.
24
 ;

747
TEN. HILDli!^KRTI CENOMAN. EPISC. 748

sunt;cthocimmobiIe.Sanctiseniminre9i]rrectiorieARloriatua(PiaL xvi, 15). » Dominus autem templl

vicluris.sine labore sui ffidificator, consecrator et inhiibiialor, sine (juo
plene mundalis.et ia ajlernum
crunl et tianquiila^ nihil sumus aut possumus, talem in pr-i-senli de
ei sino niiireria, omnia pacinca
ini|iiictiifiine perlurbanda ;iilrum- nobis et io nobia sil)i facial domum, 'luum ad glo-
etnulla rieinceps
utnimque consccra- riam suajvisioniset aiternae mansiunis perducat qui
que ffiililicium, donuis Dei, et
vivit et regnnt in sfficula sa^culoruin. Aracn.
tumet inunctum.Facla sunili.Tcduo ud litteramab I
LXXXVII.
antiquopopulo. Fiuntetiam hndie lempla malcria-
et dedi- IN DEDICATIONE ECCLESI^ SANCTI NICOLAI. SERMO
lia a Chrisliano (populo,) el consecrantur
scrvianl sicut in iicet SEXTU8 (^).
cantur in quibus Dco illis,

modo.In ipsa autera dedicatione multa (7)«Salomon ffidiiicavit domum domini in Jerusa-
excellentiori
lem septem annis, et dedicaverunt eam in octavo
raystice aguntur,litterarum scilicct inscriptionibus,
Tix et lilii Isracl. Fecit crgo Salomon in die illo
aspersionibus, et aliis multis. Sed tam isla quarn
«Non enim horai- festivitatem celebrem, et omnis Israel constituta
illa facta sunt propter homines.
est multiludo magna, et oravit rcx ad Dominum,
nes propter Sabbatura, sed Sabbatum propler ho-
dcslructa sunt, dicens : Exaudi, Domine, vocera oraiionis, quara
mines (Marc.n, 27), «et ideo et illa
orat ad teservus tuus in loco isto,ut esauiiiasoratio-
et h;cc destruentur, ut alia, id est spiritualia,con- g
struanlur. De his Apuslolus » Templum Dei san- :
nem 658 populi tui Israel, quodcunque oraverit

Cor. ui, 17). » Et alibi « Dei ffi.lificalio in loco isto. Et cum exaudieris, propitius eris.
clum est (/ :

9). " Et :Ai)ima justi sedes est sapientifn; Quod si peccaverinl t bi (non cnim est homo qui
est [ihiil ,

domus
vere D^i, et locus Dei, in quo vere non pecccl) et egerint poenitenliara, et adorave-
hffic est
P!^almista:« Dommus in rint te, propitiaberis populo tuo, qui peccavit tibi.
est Dominus. Unde in
Dixitquo Dominus ad eum Exaudivi orationem
templo suncto suo [Psul. xlvii, 1|. » Et « Magnus
:
:

Dominusetlaudabilis nimis,iii civitaceDei nostri,in tuam, quam deprecatus es coram rae 'II Par. vi,

6). »
657 loco [yylg. monte] sancto fjus (Paal. cxliv,
Omnia, Iratres charissimi, facta antiquae leg^is
3). » Scd qiii ubifjue est esfenlialiter el veracilor,
Hic est graluiler hic sunt figura novae,et propter nos memoriae comraen-
quare hic vere dicilur esse V ;

data.Tomplum autem Don)ini anliquitus factum Q-

est saiubriter : hic est perscveranler, juxla illud :

gura fuit Ecclesia;, et dedicatio ejus, nostrae dedi-

« Miinsionem apud eum (acieuius (Joan.xxw, 13) ;
»

tem- calionis exemplum.Si domus Domini vocata est ubi

quod non in his qui ad tempus crcdunt, et in
sacrificia et hostiae offerebantur, multo magis ora-
pore teritationis receduiit. Ideo his vere Dominus ;
tionis domus, in qua carnis et sanguinis ejus cele-
ille enim vere est dominus qui ejus est servus alii ;

„,„. U,vle i. Malachia (mp. ,, 6) . Si ego Uomi- :

C branlur sacramenla, [domos] Domioi yocandaes,
et si Dominus orationera populi sui in illase promi-
nu?,ubi est tiinor nieus? »L"nde:« Beata gens,cu-
sit audire, quanto magis preces nostrae recipientur
jus Uominua Deus ejus (P.ud. xxxi, 12). » Beatus
in itta, utti sunt vcri oratores [/. adoratores] pas-
populus de pjus dominio; beatus nihilominus de
sionis Dominicae ?Et si festivilas in dedicationeejus
ejus serviiio, cui servire regnare esl. Nec est per-
templi, quod erat umbratile et figurativum, ccle-
transcunduin quod iste vialor de Jacnb fit Isruel.
brita fsl,quanlum gaudiura in nostrae raatris[Ec-
Per quid ? Quia praivaluit an^eloin iucla. Angelus
clesia?] consecratione agendura esl ?Quod autemse-
est scrmo angelicus, id est divinus, id est lex bei,
ptem annis aedificassc, et in octavo dedicationem
quae voluptatitjus c irnis contradiciljCui pryvaletin
cel;brasse dicitur, non sine figura creilendiuri est.
lucta, quia convulescit ud mandala, ut implendu
Septera enim annis,id est per lotum tempus hujus
pro eis postpositis nihil ionnidel de poena. Qui
vitae.quod septem diebus agitur,structura Ecciesiae,
eliam victori benedicit, quia ei benedictionem
id est fideliuin,qui teraplum Domini sunt, (consur-
aeternam acquirit. Sed taclo femore claudicat,quia
gere) non desinit, dicente Apostolo Nescitis quia :

dura ad dexleram,id est ad superna ardenler anbc-

templura Domini estis, et inhabitatio Spiritus saa-
lat, de sinistro, id est temporalibus minus curat.
cti (/ Cor. 111, 16).» Et iterura scriptura est « Ani-
vidonsDeum D
:

Inde etiam fit Israel in futuro, id est

per speciem.quia hicintuebatur per Hdem. In Aram
ma justi sedes est sapientiae. » In octavo autera an-
no fiicta est festivitas, quia in die Resurrectionis,
vcl Jcrusalcm ost Israel.qui hic fuit Jacob dura pu-
qu£E dicitur octava, quae est post tempus hujus vi-
gnaret, ut ibi dicat : Vere Donnnus tst. in loco isfo,
tne, quod per septem annos designatur.Haec antera
quando Deus erit omnia in omnibus in abscondito
feslivitas no?tr;e di-dicationis gaudium significHt
facieisuae a contradiclione,vel co iturbatione homi-
tanhe festivi.tatis (/".celebritalip^^ut animo teneamus
num. Unde addi ccnvenicnier potest,quia evigilans
memoriam futura; resurreclionis, et in gaudio no-
hoc dicit,(]noniam qui in hac vita a strcpitu mundi
sir.e iDiitris, omnes filii ejus debent ccnve.nire, lae-
dormivii,in resuni^ctione vcl morte evigilans.ijuam
tiu-i, et sanclificutioni matris suae gratulaii. feed
jucundum sit Deum videre et ab^^o inhuhitari per-
multo
quia de mullis partibus veniunt lilii, et la-
fectc cognoscit. (Jnde: « Satiabor ci-m apparuerit

(7) Non textum ipsum exprimit, sed ex textu hi-

(6) E Victorino. etoriam.
 749 SERMONES Dli SANCTIS. — IN DEDICATIONB ECCLESI^. 730
boro occurrunt matri, de tanta festivitate disccilere
A cerdo3ina?ternum,9ecundumordinemMelchisedecb
non debent irrernunerati stutum cst a sanctis [Pml. cix, 4).»
:
DeuncLionc cjus tostatus esi David,
i>alribus qudd in dedicatione sanctos Ecclesia; fiat dicens: Proplerea unxit
« te Deus, Dous luusoleo
venia peccatorum, utcum in aliis temponbus fit in laetiiiffi prae consortihus tuis (P.vMr
xuv, 8j. . Porta
ea ablutio [/. abolitioj criminnm, in (cstivituleejus cocli, quia Christus est oslium paradisi, sicut ipse
potius malris sentiant auxilium. Quod autcm hcec ait: « Egosum ostium; pcr me si quis introierit,
festivitas veneranda sit, ipsp Dominus ostendit, qui salvabitur {Joan. x, 7), » Sed cum vobis venia ex
dignatus est festivitali dedicaiionis interesse, sicut labore, fratres chaiissimi, et con^'ratulalio
scriptum est in Evan^^-elio
CGO
: << Fanta sunt encosniain festivitatishujus deheatur, scire tamen debetisquia
Ilierosolyrais, etambulauat Jcsus in porticu Salo- non qiiaeiibet peccata vobis relaxantur hic, sed illa
monia {Joun. Kncaenia autem vocanlurso-
x, 22;. » de quibus po^aituistis et confessi fuistis. Si
eniin
lemnia dedicationis. Haecetiam dedicatio pra-figu- vult peccatorsibi relaxari peccatum : si vult [sua]
rata rst temporilius €59 Jacob. Cum enim Jacob,
vulnera sanari, ea medico ceiare non debet. Priua
rclictopatre, et fugietis fratrcm suutii Eriau,iretad
dcbetpeccator culpam recognoscere, postea osten-
Laban petilurus u.xorem, in itinere tulit de lapidi-
dere, et postea sibi mcdicinam rogare.Prius dicat:
bus, qui in terra jacebanl, et
supponens capiti suo, B « Quoniam iniquitatem meam
ego cognosco,et pec-
dormivit in eodem ioco, et vidit in somnis scalam
catura raeum cocitra me estsemper {Psal. l, »
5) ;
usquo ad ccclum diroctam, etangelos ascendentes
deinde subjungat « Delictum meum cognilum tibi :

et descendentes, surgensque tulitlapidem, et ere.xit

feci, et injustitiara meam non abscondi
{Psal xxxi,
in titulum, et fundens oleum desuper, fecit altare
5) » ad ultimum dicat « Miserere mei, Domine, ; :

Domino.dicens: « Non eslhicaliud nisi domusDei, quoniam infirmus sum {Psal. vi, 2).» Sicut diver-
et pnrta coeli [Gen. xxviii, 1*). » Ecce iste anti- sffi berbae mullis infirmitatibus conveniunt,sic di-
quu=,sine lege, sinescriplura, sanctificavit Domino vers33 raedicinae morbis psccalorum. Alius in con-
altMre, et domiiiu Dei vocavit, qiiia per Spirituiu
ju<,'iosalvalur,aliusinvirginitate,alius in viduilate.
sanctum tabernaculum Dci ibi luturum prjesciebat. Aliusintumultu raundicontrainundumetdiabolura
Ha;comnia tanlumfignra fuerunt. Jacob Christum pugnat. Alius extra mundi t^trepilum fugiens, ho-
signilicat, quijqua.^^i rHliclo Palre, dum carnemas- stera spiritualem debell .t sed super alias est vita ;

sumpsit, coclum deseruit, parentibus relictip,id est

contemplativa.id esl vita monacealis, vita eremita-
Judoeis, dequibus carnem assurapserat; et relicta lis. Hi raundum exuerunt; hi vilibus
induendo se,
patria, id cst Judarja, pcrrexit
ad gentes, ducturus spreverunt
hiobcdientiam seclantes diiectionem ;

sponsam. Dormitio Jacob initinere mortem Christi

Q ostenderunt.Tresvirtulesspecialiter in eum [mun-
significat in cruce. Lapisquem capiti suo su|)posuit,
dum] regnant |/. pugnant] charitas, humilitas, :

humanitatetn Christi junctam divinitati debignat.

obedionlia, in quorum habitationefraternitasosten-
Divinitas autera caput Christi est, sicul ail Aposlo-
ditur. Sijuxta P^almistara « Ecce quarabonumet :
lus: Caput Christi, Deus. Scala directa ad cceluin,
quam jucund'Jro, habitare.fratres in unura {Pial.
est via et ascensio graduum virlutum.
Ascenditur cxxxii, 1). » Humilitas in vilitate vestimenlorura
enini ad coelum, id est ad cceleslein vitara
gradibus praimonstratur. Obodienlia, in libenti servitute,
diversaruin virlulum.
dumparent voluntati fratrum, declaralur. Hi sunt
Angeli desccndcntcs et ascendentes sunt pra^di-
illi qui spolianty^igyptum. Cum
vollet Dorainusfl-
catoros qni nuntiant nobis regnum Dei,qui
ascen- lios Israel de /Egyplo educere (Exo^f. xii;,
praecepit
dunt ct descenJunt, cun: aliqumdo sublimiora, ali-
oranibus accipere tnutuo avicinis vusa aureaetar-
quandohumiliorapraedicant.AscendilJoannes, cum gentea, et omnia quaecunque possenl,latenter effu-
dicit « In principiocrat Verbum \Joan. i. I). »
:
De- go.ne [/. auferre],etsicspoliare^gyptum.FiIiiIsrael
acendit P.iulus, cumdicit: « Nos pra dicamus
Chri- sunt monachiquirugiunl^gyptum,id est tenebras
stum, ct hunc crucifisura (i Cor. ii.
1). » Et idom hujus mundi. /Egyptus enim ^eneirc-cinterpretatur;
qui desccndit,aliquandoascendit;
et qui ascendil, a vicinis vasa subripiunl, dum a mundanis, inler
aliquando descendit. Descendit Joannes, dicens D
quos habitant, aliquos secum attrahunt, et .^gy-
:

« Verbum caro factum est {Joan.i, 14) » ascendit ptum, id est mundum spoliant. El quia sempercu-
;

Pauius, cum ait; « Nns pra^dicamus

Ghristum Dei piunl ^gyptura spoliare Deo, monaslerium suum
virtutem,etDeisapiontiam [lCor., i, 24).» Domum inter mundanos «dificant, non siiae, sed publicaa
Dei vocat [Jaoob]
l->pi(lom,.iuia Christus, spiriiuali- uiilitali providentes.Cnilocaromalunldomumpuara
tci^ fuit inhal.iiatioSpirilussancti; und^^ scr plura juxla mare. ut aliquos Di3':eflextrah.int Je Incisser-
est Plonus Spiritu sancto rediit a Jordane [Luc.
«
:
vilulip, id est pcccatores de profundo maris. et ut
IV, 1). » Proptcrea
etiam dictum est Jacob fudisse alios palvent.quaiTiiiiinontibushabitare, et
olcum supcr lapidem,quia Chrisius nullura
unctus estoleo secum salvare. Sed, fratre^» charissitni, cum
Spiritus sancti in omnis
rcgem el sacerdotom. Inregem, Ecclesia vcneranda sit, quia mater esl, sunt specia-
sicntscriptumest: Kgoauiem conslitutussum
.,
rex liter illae ecclesiaj frc juentandas, nbi pignora
ab eo super Sion san-
montem sanctum ejus {Psal. ii, clorum, ubi sanctorum habentur reliquice.
3) » in sacerdotem,sicul scriptum cst:
H*o
; » Tu essa- ergo ccdesia ab omnibus fidplibua veneranda
 :

TEN. HILDKBF^flTI CENOiMAN. EPISG. 162

751
confessoris memoria ha- eam sanctificavit, eam dedicavit, et perpetuam ve-
est, ul)i tam preliosi A.

6GI videlicot beali ei ventTabiifs sancli niam 6C2 per sinyulos annos hujus benediclionis
beliir,
qui feslivilatcm colenlibus indixit indulsil].Pensate,
Nicolui (8;, qui ab infanlia Deo servire coBpit, [f.

j^juniaobservavit. fratres charissimi, pensate, fideles, sanctos Dei in-

in papiilarepugnans legi naturce
Prsterea esl qua^dam praerogaliva hujus ecclesice, lcrcessores habcre, et praecipue pretiosum confes-

quarereverentiamethonorern ei praicipue debeatis. sorem Nicolaum.ut ejus meritis ae-.ernara patriam

et ei servire, quia beatus Petrus per suum
scilicet mereri possitis, juvanleDomino noslro Jesu Chri-

vicarium papam Romanae Ecclesiae cam visilavit, sto, qui vivitet.regnatin saeculasaecuIorum.Amen,

D. Roberti ad episcopos Andegavenses, pagina229,

Probabile est hic designari ecclesiam Sancti
(8)
pecundo, ad Gaufridum junioram et in cujus dedicatione
Nicolai Andegavensis, quae ab Urbano
;

consecrata, haec concio videtur habita.

tunc in Gallias agenle, traditur fiiisse

aano scilicet -1096, ut habetur in Gallia Chrisliana

SERMONES DE DIVERSIS
Credunt, nibilominus eis aeternum incendium
LXXXVIII[D5 diversi IJ. B et

CUl praeparatur. Quippe sine opere, flos est sine

fiiles
(9) SYNODICOS AD PASTORES IN ILLUD LUCiE XII : «
argento.
MULTUM QU^RETUR AB EO. » fructu, manipulussine grano, monetasine
MULTUJl DATL-M EST,
Ex hoc raanipulo nihil excutitur unde anirna pa-
Quantas commissis vobis ovibus debealis excu-
Cui scutur. Exhac moneia panis emi nnn polest.quide
bias, evangf^ica vos docet assertio, dicens :

aulem dat vitam mundo. Cum in domo

ccelo descendit, et
pluscommiltilur.plus ab eo exigilur.Ab illo
hujus-
tria commis>a sunj, « a quo omne datum
vobis
Domini mullae raansionessint,nulla prorsus
niodi monetacomparatur.Aliaprofecto
moneta esl,
optimum,eLomne donum perfcclumest iJac. i,17.)»
pretioesl.Perhanc
.Quidenimhal)esquodnonaccepisti?)(fi-/m.iv,7.)» quai i:i civitate Dumini noslri in
pleniiu- mortalibus quoddamcum superis commerciumest;
Et: « Nos omnes, ut ait Evangelisla, de
accepiraus (Joan. i, 16). » De ejus, in-
una respublica, conventus fcominum,
per hanc lit
dine ejus
et conventusangelorum.In
hacmoneta reximagini
quam, pleniludine, dequo habetisetvos, quodChri-
suaeapplaudit;prohac regnum coeli cuilibet venale
estis; quod sacerdotes eslis, quod
paslores
stiani
quod exponit. Vultis eo pane refici, post
quem nullus
eslis.Quod Christiani eitis, proplervos est ;

el satiabit vos,
sacerdotes esti?, propter Deum est quod
pastores
;
esurit ? Proferle hanc monelam,
quando sedebit
estis, propter oves cst. Ex eo enim
quod Christum C Vultis invenire judicem placatum,
Proferte hanc monetara.et
663 profitemini, fidem debelis cuslodire; ex offi- cum senaloribusterrae? VuUis ad coenam nuptia-
cio sacerdotis, Deum placare fx curapasloris.gre-
; a dexlris ordinabit vos.
monetam,el in-
gem pascere. Denique, ex primo nomen geritis rum Agni suscipi ? Proferte hanc
Chrisli tromittet vos. Vultis videre bona
Domini in lerra
Christi; ex secundo et terlio vices agitis non
vivenlium? Proferte hanc monetam, et lale-
de quibus, ut (juvante Domino) aliquid ad nostrara moneta,
bunt vos. Porro tam accepta et tam
fulgens
protrahamus eruditionem, plenius singula perse- caeterum non ea fides, quae
fides Christiana esl ;

quamur. Memioisse vos oportet veslram, fratres, supcr-

operum expers est. sed cui operisstructura
quam fecistis in baptismate promissionem cui,et ;
Dominum bujus-
poMta est. Vult et exigit a nobis
sub quo vos obligastis lestimonio. Promissio
ve-
venditor monetam
pepigistis^Pater, modi fidcm, sicut ab emptore
stra Cdes calholica est cui fidem ;
fidem(si bene
est, testis pacti Ec- puram, monetam pretiosara. Hanc ei
et Filius, el Spiritus sanctus eo foedus percus-
recolilis) proraisistis hac fide
cura
clesia est. Testalur autem Aposlolus, «
quoJ fiJes :

fecistis.
ideomortua, sislis hujus fidei vos Trinitati debitores
Eineoperibusmoriuaest (Jac. ii,26)
:
; .,

Cum enira interrogaremini ; « Credis in Deum

Pa-
ideo mortua,
quia non vivilin ea vegelalio actionis ;
et lerrae » et
trem omnipotentem,' creatorem cceli ?
quia nonmovet aut regit anim^m ad gaudia patriae obligaslis.Cum
D responderitis: u Credo, » Patri vos
hujusmodi dsmones insigniti sunl,
ca^leslis. i-ide JesumChristum
in
a vobis qusereretur: « Credis
et
ellamenaconsortiobonorumspirituumseparantur.

prxsens pagina vocatur. Cum tamen

ut
Exedili?, 9Pd ad ms. Ebr. recensitus etemen-
(9i
cum ibidem Po^uit ub aD
scrmo svnodicus fuerit evulgatus,
fieri
datus. —
Hunc sermonem in omnibus editionibus
Ilildeherto revera fueritin synodo
Pronuntiabus ao
invenimus. sed parum abiuit qiiin illum inler e.ui- descriplu3,et ad os
in optimo Ebroi- deinde in graliam absentium
slolas exhibuerimus, cum illum transmissus. U um
manuscripto codice in ipsa postea quasi epislola encyclica
censi, seu Pcroniano quam triginta
raserie deprehenderimu3,et id nobissua-
porro e praefato manuscnpto, plus
epi-lolar
focis emendatum, exhiberaui.
derevidenturipsius sermoni textus,etiacQineditis,
 753 SERMONl-JS DK niV!<:RSIS. — AD PASTORES. 754
Filium ejiis unicura Dominum664 nostrum ? » et A populus Domini ? Qu® sunt iatae trea disetffi,
fatii,'ari

subjiccretis : « Credo, » Filio vos obligastis. Cum quibus peractis, offertur boneplacitum Deo sacrifi-'
vobisdiceretur: «Credisetin Spiritum sanctiim ? » cium ? Prima sane diaeta a malo declinareest ae- ;

etsuperponerelis •< Gredo, » Spiritui sancto vos

: cunda, bene agere est terlia, ascensiones in corde
;

obligastis. Gravo nimis csl a pactiono hujusmodi disponere est. De prima Apostolus sic ait « Qui :

resiiire. 8i enim Patri mentimini, nihil vobis et ea furabatur jam non furetur {Ephes. iv, 28). » De
proderit quae proiniltitur filiis haereditas ; si Filio, secunda idem dicit : « Induile vos armamenta[ar-
non proderit vobis assumpta pro vobis humanitas ; maturamj Dei, ut possitis stare adversus insidias
si Spiritui sanclo, cxstinguetur quae diflusa ert in diaboli {Ephes. Tertiam Salomon
vi, 11). » in Can-
cordibus vestris charitas. Quia ijjitur fidci hujus ticis canlicorum admirans, ait: « Quae esl
quee illa
promissio factaest, juia funflamentum positura cst, progreditur sicut aurora consurgens ? » {Cant.vi,9.)
superaedificate lapides rutilos, lapides pretiosos. Si ergo secundura Aposlolum, carnis renuntiatis
Eorum structura nihil palietur periculi, quando operibus.primam fecistis iii«tam.Si juxta eumdem,
« Deus manife.ite veniet {Psal. xlix, 3) ; » nihil novuminduitishominem, qui secundumDeum crea-
exustionis,cum conspectu ejus exardescet
« ignis in tus est in justitia et sanctitate verns, secundam
{ibid.)
•
nihil commotionis, cum « in circuitu focistis diaetam. Si prophetam
g secuti, ascensiones
ejus tem[)estas valid.i (ibid.) » deseeviet corde vestro disposuislis,tertiam fecistis diaetam.
in
Kis ilaque docnrsis, quae ex Christiaiia fide ve- Hisigitur expletis, placebunt Dominosacrificia ve-
stra debet fraternitas, id quod ex sacerdote debetis, slra.His Dominus exerciluum exaudiet vota vestra.
sequons pagina vos docebil. Offensus primo Deus In his enira flt Judaea sanclificatio ejus.In his Israel
tran^irressione originali, frequenter offendiiur ac- fil potestas ejus, Ista triplex diaela, ([uia prae caete-
tuali. Illa semel commissa, deleta ost Christo se ris vobis incumbil, prae caeteris exigitur a vobis.
mol iii cruce passo. Esec acta, quotidie deletur Uinc est quod sacrificantes Domino sacerdotes.hu
Chiisto quotidie in altari immolato.Ut illa evacua- Jusmodi diffltarum mentionem faciunt, dicentes :

relur, missus e?t in mundura Ghrislus, Deus et « U;ide et memores nos tui servi, sed et plebs tua
hornchnstia Pt sacerdos ut evacuaretiir ista, or- ; sancta ejusdem Domini nostri Jesu Christi tam
di'Valur in Ecelesia rainister altaris, non Deus, sed beataepassionis, nccnonetab infcris resurrectionis,
homo ; non hostia, sed sacerdos. Itaque professio- sedet in coelos gloriosaeascensionis^ofrerimusprae-
nis vestrae est coelesiem sacrificiis placare indigna- claraemajestati tu« de tuis doais ac datis hostiam
tionera;vostrumspectatmi!iisteriumpermysterium puram et certara. » Sic enira reminisci debent mor-
Dominiei corporis peccatores in divinam revocare tis et crucis Jesu Christi, ut ejusgratia mortificent
gratiam.Non omncs tamen apud Deum impetrant, C ei crucifigant carnera suam
cum vitiis et concupi
quicunque pro aliis interpellant, neque enim om- scentiis suis sic recolere renovationem resurrectio- ;

nes Deum placant qui Deo immolant. Immolat nis.ut ejus exeraplo aspirent ad animae resurrectio-
facinorosus sed per Isaiam {cap. lxvi,3) Dominus
;
nera sic recordari glorios^ ad ccelos ascensionis, ;

sic ait « Facinorosusqni mihi sacrificat.tanquam

:
ut illum iniitantes, scalam quam vidit Jacob, aa-
qui canem occidat(lO).» Immolat iniquus ;sed,teste cenderelaborent.
BapientiH,« non respicitAltissimusinoblationesini-
llcec profecto sunt quae r^^spicit professio sacer-
quurum, nec multitudinesacrificiorura propitia-
in dotum. Ex eo autem quod pastores eslis, oves pa-
bitur peccatis eoruin (Ecdi. xxxiv, 23). » Et Pro- scere debetis. Hinc est quod Ezechieli Dominus di-
pheta : « Iniquitatera si aspexi in corde meo, non cit hominis, propheta .«uper pastores Israel,
Fili
:

exaudiet Dominus {Psal. lxv, 18). » Gredite rnihi. nunquid non ovespascunlpastores ?»(Zr2ecfe.xxxiv,
credite,fra're?,credite,consacerdote3, non placatur 2.) Ecce testimonio Domini non se pascunt pasto-
talibusvotisDeus. Eo teste loquor amplms ali- ; res, sed oves, Pastoris
enira est qusrere non qua
quid loquor. Exacerbatur hostiis irapiorura Deus. suasunt, scd quae Jesu Christi (/ Cor. xiii) non ;
6i mihi non creditis, majori credite auctoritati.
commoda temporalium rerura, sed salutem anima-
Gregorius enim dicit « Gura is qui displicel, ai! :
D rum. De his autera qui se ipsos pascunt, et oves
intercedenduin raittitur, judicis animus ad iracun- negligunt, quid Spiritus sanctus per eumdera pro-
diam provocatur. » Exacerbant itaquc Dominum phelara dicat, audiaraus;« Lac, inquit, consumitis,
sacrifida veslra, si displicet vita vestra placa-
illi
;
et lanis vos tegitis, et quod infirmura est,noa con-
bitur autem ipse et aliis pro vobis, si prius viam fortastis qnod aegrotura, non coroborastis quod
;
;
trium dierum feceritis.sacrificetur ei a vobis.Quam
perierat, non requi^istis quod forte fuit, confre- ;
Bcilicel viam Moyscs ad Pharaonom
loquens, his gistis, et 666 dispersae sunt oves mese, eo quod
ostendit verbis « Ibimus viam triura dierura in
:
non sit pastor {Ezech. x.xxiv, 3). » Arguuntur his
soliludinem, ul C€5 sacrificeraus Doiaino Deo no- verbis pustores, qui se pascunt, el non oves. Qui
stro {E.vod. VIII, 27), Qnapnam eslhaec via,charis-
» suntqui so ipsos p.iscnnt ?De quibus ait Apostolus :

Birai fralres, quam priusquam sacrificet, jubetur « Omnes qua:runt qus sua sunt nonqu^Jesu

(10) Qui mactat pecus, quasi qui excerebrat canem.

•753 VEN. HILDRBERTI ClilNOMAN. EPISG. 756

Chrisli (Philip. ii, 21). >> Qiii sunt qui sua quae- A ciet cum tentatione provenlum, ut possitis susti-
runt ?Quilacoviumcomedunl,quilanisse in>1uunt. nere (/ Cor. x, 13). » Sed hffic et his similia iiifir-
Oui sunt i-^li qui non qusrunt ea quae sunt Jesu mae ovi dicere.ovom conforiareesl infirmam. Adsil
Chrisli ?Oji quori indrmum est, non conforlant ;
igilur infiriiiis ovibus prn3scriplum conforlutionis
quod ffigrotum est, non corroboriint quod perit, ; auxilium.Adsit et corroboratio ajgrotis.Ovcs ffigro-

non «luaerunt; quod forte est et pingue,conf:ingunt. ta) sunt, «viri sanguinum et dolusi, quorum 03 lo-
Lac oainium ovium cst quidquid ad sui-lentandam quitur vanilatem, et dexira eorum dexlra est ini-
teir>poralemnecessilaiem pia?lutispxhibenlsubjecti. quitatis(P5a/. cxuii, 9). » Oves aegrolae suntliliite-
Exhibent decimaset primilias dccima? ct primitiae ; nebrarum, impliciti curnalibus desideriis, quaemi-
lae ovium sunt. Exhibent oblationes ultarium, el lnantadversus animam.Denique miscrabili aegrilu-
elocmo^ynas derunctorum : oblaliones et eleeinosy- dine laborant, dequibus Apostulus ait: » Nolilecr-
ms ovium sunt. El cum di.ximus quid sit lac
lac rare, Dcus non irridetur nequc ndulteri, neque ;

ovium, dicemus et quid sit lana. Oui lac prcebet, fornicatores, neque masculorijm concubitores, ne-
potum proebet qui lanam prasbet^honorempraebet»
; que avari, neque rapaces regnum Dei possidebunt
•
lana enim est honori corpori Tetigitur inde nuditas .
{Galal. VI, 7). » Omnes hujusmodi velut aegroti ja-
ejus,tetin;iturinfirmitas et ronfusio ejus. Est itaque g quadam paralysi torpentes languent.
cent, velul
lanaquidqnid honorisa subjectis praelatis impendi- Unde etanimas has paralysi rosolutas,ille paralyli-
lur.Ciim ergo exhibentur primi recubitus in cccnis, cus figurasse legitur, qui del.itus ad Christum per
cura primae cathedrae in synagogis, lana praebelur. apertum teclum demissusest anle Christuui. Anima
Cum salulantur in foro, et eis dicitiir « Ave.Rabbi :
siquidem,qua3 diversris aggravata viliis enitendi'id
{Maltli. XXVI, 49), •> lana praebetur. Haecsuntquaj meliora vires amasit, quid aliud est, quam male
pastores qua;runt,qui se ipsos pascunt, et oves ne- torpens paralylicus, et omnino viribus corporis de-
gligunt.CommodumsciiicelsupplendaBnecessilatis, stitutus ?Porro vestrum csthujusmodi paralyticura
et aura favoris et laudis^ Sed forlassis ad haecdici- quasi quibusdam scapulisdeferre, tectum ei domua
tis : Nunquid non dealtario vivunt, quialtario de- aperire, medico eum praesenlare. Animae enim hu-
serviunt .^ « Quis plantavit vineam.et de fructu ejus jusmodi aagritudine decumbenli, compassionis hu-
noncomedit ?Quisalligavit osbovitrituranti?«(/Co'-. merum supponere vos convenit ea infirmante,in- ;

IX, 7.) « Ita, inquip, dig-nus est operarius mer- firmari ; ea scandalizante uri, ut cum Apostoio di-
cede sua (Luc. x, 7). » Licetvobisovium lactevesci, calis:«Quis infirmatur, et eiio non iiifirmor? Quis ,

licet lacte ovium potari, licet el indui lana, cum scaodalizatur, et ego non uror? » (// Cor. xi, 19.)
tanam quaerere nec liceat, nec expcdiat. Castertim Sed fortassiri tantus desperat aegrotus fortassi
p ;

his tantumlicet, qui cum lacte et lana temporalem suum nescit medicum ; nescit quo manum dante
sustentent necessitatem, ovium non negligunt in- surgat; nescit quo curante convalescat.Necesseest
firmilatem.Sienim non confortatis ovem infirmam, eitectumdomusaperiri nisiaperiatur tecium, non"
:

sinon roboratis a?grotam, si non requiritis erro- demittetur paralyticusanle Christum. Tectum do-
neam, perniciose lac consumitis ovium, quia vos mu3 Sciipturarum est intellecius. Latet ibi gratia
ipsos pascitis, et oves conlen^nitis.Quajautem sunt medici, latet benignilas, latet potestas. Cumigitur
oves, quae aegrotae,quae erroneae, quae infirmae? Si ffigrota ovis desperat, aperitc prophelam sic dicen-
nescitis,discite;siscitis,scirevo9operibusostendite. tem : « Spera inDomino, et facbonum, etinhahita-
Oves sunt, sed infirmae,qui ad tempus credunt,etin bisterram,el pascerisindivitiisejus^Psa/ xxxvi,3).i^
teppore tentationis recedunt; ovessunt,sed infir- CumdeLpnigiiilatemedicidiflidit,discatquidmedicai
mae. quicumintelligant super cgenumetpaufierem, dicat Nolo mortem peccatoris.scd utconvertaturj
: «
cum bonas faciant vias suas et sludia sua, cedunt ctviva!{£z-6c/i. xxxiii.ll). » Cum medici polestate
lumen imminenlibusadverriis, c duntamissione so- ignnrat,apagloreaudiat : « Omniaquoecunque voluiH'
holis, c.edunt danino rei temporalis Pctrus ovisin- 668 Dominus. fecit in ccelc ct in terra,in mari et
finna fuit, «••um in Caiph.i' atrio, ad vocem osiiariae in oiunibns abyssis (Psal. txxxiv, 6). » Haec et alia
Christumnegavil(ll). Ovis inlirma fuilMarcellinus ^ hujucmodi dicere, tectum est aperire. Tectiaulera
papa, qui lempore persecutiocis 667 thus idolis apcrtione dimittetur [/. demiltetur] paralyticus
adolevit. Cumigiturovem pastorsenserit infirraam, anle medicum, peccator ante Christum. Si banc
cum flagelld timcntem,debitum confortationis ad- curam. omnibus aegrotis impenditis, oves aegrotas
hibens solatium, dicat : (( Fili, praspara animani roboratis. Incumbit et vobis oves requirere per-
tuam ad tentationes {Eccli. ii, 1). » Cum tempora- euntes. Ovis errat, et periit, quae perversitatibus
lis tribulalio aderit, proferat .•
«Diligit paterfilium haereticorurn fallilur; quae ab unitate Ecclesiae so-
quem corrigit. » Habet ct hoc qucd sut)jungat. paratur. In his ab errore revocandis, estnte vos
« Opnrlel vos per multas tribulationes intrare in pasiores irollicili, c^tote importuni. Andite Aposto-
regnum Dei. » Etillud : « Pidelis Deusesl, quinon lum dicentem : « Praedica vcrLum ; instaopportune
pitietur vos le.Ttari supra id quod polestis ; sed fa- et importune (I Tim. iv, 2). » Quibus opportiuie et

(II) Petrus negans ovis infirma fuit ; sic et Marcellinus papa.

 7o7 SERMONES DE DIVERSIS. AD PASTORES. 738
quibus importune? Opportune quirlem volentibns A et aesUi, nec somnum capiebant oculi mei. » Si rea
imporlune autfra noleniibus. Sunt enim oves quae ita se habet, de morlua ove, pastor, bonam reddi-
revocatae redei nt ; sunt et qu.e redire noliint ;
quae disti rationein. Si arguisii, si increpasti, animam
perirediligunt.Ilris praccipue pastor bonus reqiiirit. luam rcdemisli. Si autern mentiris, scrntalor cor-
Bonus pastor pro hisanim^im ponit, cum inquiren- diuin falli non potcsl cxcusalionis iiborare te
;
peliirf

temveprcs damnorum pungant,cumspina3 persccu- non potest. Si, inquam, mentiris, vge tilii, quia ai-
tionum fatigent,cum terreatinsania principum, cum luisti ;
quia quod erraverat, non revocasli ;
quod
laniet varicias tormentorum. Paslortunc bonus re- perieral, non requisii-li. Audi quid Sjjiritus pcr Eze-
vocat errantem, requiril pereuntem; sic revocater- chielera luquilur : « Si me dicenle ad impium : Im-
ranlem, sic requirit pereuntem. Si post .A.rium ovis pie, mnrte raoiiens : pi nnn fuens l-jcutus ut se
aberrat, si cum Ario Filium a P.ttre separat, ovis a cusloiliat inipius a via sua, ipseimpius in impielate
pastoreaudit illud Filii :« Ego et Pater unum sumus sua morietur, sanguinem auiem ejus d»^ manu tua
{Joan. X, 30). » Si deccpta ovis fabulatur cura Euty- requiram {E-^ech. xxxiii, 8). » Siienliura si rgo lam i

che duas inChristo personas, reprimitur Athanasii gravem damnalionem meretur, quid mereaturexem-
auctoritate, sic de Ghristo dicentis (12) « Licet pluin ? Si sic punitur taciturnitas vestra, qua indi-
:

Dons sit et homo, non tamen duo, sed unus est p gnalione punienda est publica iniquitas veslra?
Christus. » Item « Unus omnino, unus non con-
: Hanc, fratres, indignationera in confessione et pce-
fusione substanlia), sed unilale personai. » Si geslat nitentia projvenite. Versetnr vestris in cordibusfu-
ovis notam Sihellii,si charactercra Donati, si ca;te- turi forma judicii. Ha?real ibi trem.endi tempestaset
rorura cauteriem hfereticorum : afferrat pastor pro- terror diei. Venturus est paterfamil as, ut oves ab
phrtas, innilatur Evangelio, pugnet cum Apostolo. haedis separet, ut ad Jittus Irahai sagcnara sunra, ut
His ntque aliis autheiicis patrinis revoeet errantem, emunJet a paleis aream suam. Vae |iasloribusovium

requirat pereuntem. Cui et haec ratio cst, qua revo- tunc intor ha?dos numerandis Wse piscaloribus ani- !

cet errantem, qua requirat pereuntem ;

quia timet marura tunc inter nip.los pisces forus prnjiciendis !

et npgligit rcvocare errantera, et roquirere pereun- Vae operariis Dominicae messis lunc igne perpetuo
tem. Hoc quod lorte quod crassum
est, confringat ;
cum palea sine consumptione consumendis ! Ro-
est, occidat. Hoc enim quod sequitur:«Et quod gate, fralres, rogate Dominum messis, ut in die
forte fuit confregistis. » Ovis ea fortis cst, quse in ventilationis ex misericordia recondat vos in hor-
catholica fide permanet, quse ab unilate non fidei rea sua. Quod neminem credimus assequi ex merito
recedit, qu.-e Petri relia non rumpit. Hanc tamen suo. Dominus noster Jesus dignetur Christus hanc
paslor confringit, hanc occidil, si non revocat er vooiscum faceremisericordiam. Dignetur vos agno-
ranlem, si non requiril pereuntem. Qua3 enim fortis ^1 scere et amplecli familiam suam, cum venerit judi
non est, nullum crcdit periciilura in errando, nul- care vivos et mortuos, et saeculum per ignem.
lum in pereuiido, cum videt pastorem si!entem,cum 670 LXXXIX [ Dediversis II ].
videt negligentem, cum remiasum circa erranles, SYNODICUS AD PASTORES (13).
circa pereuntes. Unde fit ut et ipsa non vcreatur De bonorum paslorurn pfftciis.
errare, non vereatur perire. Dioit enim apiid se Si : "Egosiimpastorb )nus; bonuspaslorani.Toamsuam
malum esset in haeresim labi si sequi Arium,siimi-; « dat pro ovibus suis; mercenarius autera (iastor, et
tari Donalum, pastores contra loqucrenlur, rcvoca- « qui non est paslor, cujus non suut oves pro-
rent errantes, 669 requirerent pereuntes- Quia « priae fugil, etc. » {Joan. x, 11.)
itaque silent, post illos ire, cum illis credere, suo Dominus Jesus Ghristus, pastor bonus et verus,
me docent silentio. €um non revo-
igitur pastor silet, demonstrat exemplo quod docuerat verbo ; animam
cans erranten, non requirens pereuntem, pastoris suam posuil pro ovibus suis;sustinuitipseraortera,
negligentin oviaquae est fortis, confringitur ;
quia ut oveg suas liberaret a morte praebuit exemplum
;

qiii catholicus est. hrereticorum perfidiae sociatur. humilitatis, ut superbiam condemnaret; pertulit pa-
Kcce paiet, charissimi Irilres, solius silcntii cul- ticnler illatas injurias, crucem, clavos, lanccam.
pim non exempli quod non conforiaturovis D sputa, alapas et irrisiones, contumeiias, ut virtutem
esse, ;

infirma, quod non roboratur acgrota, quod aberrans patientias commendarel.Insinuavitpastoribusquam

nonrevocatur, qund fortis confringitur. Sed fortas- humililer, quam diligenter debeant providere gre-
sis pastor nitetur tam noxium purgare silenlium gibussuis, Condemnavit mercenario9,qui ex pasto-
;

ortassis deferet ad Dominum pellem ovis, mortuae rali officio lucr.i terrena sectantur
;
qui simulant se
ovis. Increpatus enim, quia ad ovem errantem si- esse pastores, sed in necessitatibus ovium delegun-
lueril, quod silens conlVcgerit, fnrtem etocciderit tur. Invadunl regimen ecclesiarum, quasi debeant
excusationem de morte ovi? quasi quamdam pellem oves Dominicas custodire sed postquam vident lu- ;

pairil.imilias sic assign.ibit « Monui ne aberrarct, pum venientera, dimitlunt oves, ct lugiunt quia
:
non
et non audivit vocem meam
docui ne fornicaretur
; curanl de ?a!ule ovium, quaerentes « quae sua sunt,
abs le,et conlempsit doclrinam meam ; urebargelu non qu* Jesu Christi {Philip. ii,21).» Voluntpras-

(12) In Symbolo. (<3) E ms. San-Germanensi, n. 383.

739 VEN. HILDEBERTI CEMOMAN. EPISG. 760

6896, nonul velintprodesse.sed ut possint conscqui \ eliam boni pastoris sicut duritia silicis
facies >

gloriam sacculi, et lucrum. Ubi major incumbit ne- quando pro juslitia despiciUirabimprobis,veletiam
ccssitas, ubi magis opus est cura pastorali, obli- concukatur el indiizne Iractatur; nec tamcn lassa-
viscunlur se esse pnslores ; irruenlibus lupis sola- tur, aut diffidit [/. deficit], sed invicta virlulo resi-

tium subirahunl non opponunt sese prodefensione

; slit, Pl in dofensione justitiaj immobiliter persevc-
ovium non opponunt murura pro domo Israel, non
;
ral. IJorum nihil habent mercenarii, nihil scienlPS
accenduntur zelo recliLudinis, non exercent rigorem sustinerepro noTiineChrisli.contendentesaliquando
severitalis; foriiiidanl minas principum, timentini- etir.iscenles, non pro poriculo Dominicarum ovium,
micilias tyrannorum, raetuunt amitlere temporulia seti pro amissione temporaliurn commodorum.
commoda, verentur audire verba contumeliosa, Videte, fratres, ne sitis in Ecclesia Dei sicut mer-
damna fugiunt, opprobriaperhorrescunt,nescientc3 cenarii,cum serviatis Domino. Vid(!te ne sicut mer-
quidquam pro justilia pati, nec sequentes vestigia cenarii serviatisei, cum exercetis ecclesiastica offi-
Chrisli, qui passus est pro ovibus suis, relinquens cia. Vi Jete ne sit in vestra iftenlione merces ter-

pastoribus exempla patiendi. rena. Videtene sit in desiderio veslro temporalis^

Ilabete, fratres, in memoria quod dicit Dominus rscompensatio, sei seterna ; nec desperetis de ne*
per Isaiam prophetam « Audile me, qui scitis n
: ce?sariis vitoe, quia si |)ura pimplicitate quae^ieritis

justum Nolite timere opprobria hominura, et regnum Dei ct juslitiim672 pjus,sineduhioc8etera

blasphemias eorura ne timueritis quia sicut vesti- adjicienturvobiseaquibusmdigetis. Excubatesecu-
;

menlum, sic comedeteos vermis, etsicut lanam sic resuperi^reges veslros;resi.stiteforliterlupi8vii=ibili-

comedet eos tinea, salus autem mea in aslernum erit buBetinvisibilibus;derendite subiiitosvostros quan.
{Isa. Li, 7). » His verbis Dominus confortat nos tumpotueritiSjetatemporalibusdannisetaspirJtua-
ad t^leranda aequanimiter opprobria, quas pro justi- libus dctrimentis. Visibilcs lupi sunt raptores, qui
tia inferuntur, utnoa curemus decontumeliis repro- inferu ithominibustemporaliadamna.Invisibileslupl
borum, sed constanter annuntiemus veritatem, et suntdaemones,quimachinanturanimabusspiritu;ilia
virilitcr 671 derendamus justitiam, quicunque in- detrimenta, suggerentes aduUeria, fornicationes,
crepet, quicunquecontumelias vel irrisiones inferat. homicidia, furta, rapinas, fraudes, usuras, perjuria,
De conluuieliis sibi illalis gloriabalur Psalmista, di- scurrilitatcs, lenocinia boni pastores conlra utros-
;

oensadDominum:«Opprobriuminsipientidedistime que lupos vigilanter obsistunt, sed mercenarii nec

{Psal. xviii, 9). » Et de apostolis dictum est : « Ibant istis, nec illis rlefonsionem opponunt. V'-:s auiem,

a conspectu consilii gaudenles.quoniara liigni habiti Iratres, nitimini ut resistatis utrisque. Removeie,
sunt pro nomine Jesuconlumeliam pati {Act.v,ii). « quantum potestis, damna temporalia, sed maxirae
Debetis atlendere, fralres, quod sicut luna ali- cavete detrimentaspiritualia. Gravius enimest arait
quando clara est, aliquando obscura, ila sancta Ec- tere aeterna, quam transitoria ;
coelestia, quam ter-

clesia, quse gerit similitudinem lunae.qune, illumi- ren.), ut defendatis oves vestras a vioientia luporuna
nata a sole justiiis, iilumiaat noctem hujus ssculi, visibilium, a malitia et crudelitate tyrannorum. Ne
aliquando clara est, et respiendet tranquillitate et torpentes in tscienda justitia, in exer-
sitis timidi et
luce prosperitatis, aliquaiido adversitatum turbini- cenda severitate ecclesiastica, ut eruatis oves vestras
bus ofTuscatur; sed offuscata adversis, non lamen a morsibusluporurninvisibiliuni.Insistiteprasdica-
vilior est, nec delbrmior in conspectu recte viven- lioni, exhortationi, correctioni. Corripite delin-
tium, vel recle intuentium, quae etiam dicii : « Nigra qucntes ut a raalis desistant; exhortamini bene
suim, sed formosa filiae Jerusalem, nolite
; me con- agentes, ut bonis proficiant, ut de bonis ad me-
siderare quod fus^;a sim {Canl. iv, 5). » Similiter semper de virtute ad virlutera
liora se extendant, et
boni pastores et boni praeialiecclesiacum nullatenus ascendant. Componite rnores vestros, ut omnes vi-
vilcscunt apudDeum, vel apud illo.? qui recte consi- dentes voset audientes accipianta vobis exeraplum
derant quando pro justiiia despiciunturab improbis s.tnclilatis, et formam bonas conversationis. Si de-
hom'nibus, vel etiam couculcantur et indi''ne Ira- raonslratis opere quod docetis sermone, sic erit proe-

clantur; sed aeque jucundum dcbet eis es?e, ac si D dicalio ve^tra ulilis audientibus et graia et dulcis.
honorenturatquelaudentur.Tanta onimcoostantia, Quud ostendit Ezachiel propheta, dioens : « Et co-
et tanta forlitudo debct inesse bonis pastoribus, ut meJi, et faclum est in ore meo sicut mel dulce
neque pro laudibus bominum atque blandiliis a ve- {Ezecli. De ore eorum dulcis est praedica-
III, 3;. »
rilate fleotantur, nec pro conviciis moveantur. Quod tio, quorum vita non est contraria
praedicationis ;

ostendit Dominus, dicens ad prophetam «Utada- : quia sicul dicebat bealus Gregorius « Sermoidius :

mantem, et ut silicem dedi faciern tuam {Ezech. dulcedinera non habet, quera pro vita reprobacon'
III, 9). »Utriusque lapiJi scilicet et silicis duritia scionlia reraordel. » Ideo et beatus Paulus, prosdi-
magna est sed unus, idest adama?,
; in prelio haba- cator egregius, praedicatores instrueas, e(
quod bo-
tur ; altor, scilicet silex, frequenter pedibus concul- nis praedicatoribus convenire insinuans,
dicebal :

catur. Est ergo sicut adamas bonus paslor Ecclesice, « Sed castigocorpus meum, etin servitutem redigo,
quando honoratur ab hominibus et laudatur, nec ne forte cum aliis prasdico, ipse reprobus
efficiar

taraen laude
humuna, vei adulalioae defleclitur. Ebt Cor. xvi, 19). » Et vos, fratres, castigate
corpora
(/
 ;

761 SERMONES DE DIVKRSIS. AD PASTORES. 762

vestra, et In servitutem redigite. Date operarn ut A dotes, qui precibus et oblationibus suls, indigna-
resplendeant opera vestra coram Domino, ut lu ^ionem Domini in popuium placarent. Ad hunc
ceant opera vestra coram homiriibus, ut ulilis, ct modum sane eifgit no?, cum per aquam et Spiri-
grata, et duicis sit prsedicatio vestra.ut ovcs vestrae tum sanctumabuberibus 'nfidelitatisseparavitnos.
libenter auilianl voci^^m vestram,et vospreecedeMtes Subelegit auti m, cum in sorlem s«nctnrum vocavit
per setnitam justitiae alacrius subsequentur.Ad hoc nos, elin ordinem clericaliis promovens characte-
vigilate, adhoc attendile, ad hoc laborat", fralres, ristira quada^n capitis tonsura, a communi grege
quatenus pro labore pasioraiis olficii raercedem re- fidelinm segregavit. Prffieiegit autem, cum posuit
cipiatis 673 tBternam, largiente eeterno pastore vos super cnpita hominum dispensatores familiae
Domino nostro Jesu Christo.cui esthonor etgloria suae, ut delis illi cibum in tempore opportuno.
per omniasaecula sajculorum. Amen. Magnum esl utique quoti elegit, raajus quod sub-
XC [De diversis 111] elegit, maximum quod praeelegil. Quantum enim
SYNODICUS AD PASTORES (i-4.) est quod ad evalationem manuum nostrarum in-
« Non vos me elegistis, sed ego elegi vos, ut regum.Quod si benefici etmajorcs
clinantur capita
» eatis, et fructum affcratis, et fructus vester ma- ho nines reges hominum et re^^na sunt, mu-
inter
K neat (Jo m. xv, 16). »
B nera vobis ofTerunt om.nis enim Ecclesia Patres ;

Et a qno didum est hoc scitis, et quibus dictum vos confiietur, et exspectat intercessores. In prae-
est scilis. A Domino dictum est, et d scipulis ejus mium privilegiati amoris dalnm est Petro et di-
dictum est. Verumtamen noa tantum iilis, sed ot ctum est : « Pasce oves meas {Joan. xxi, -17). »
vobis quos vocavit in parlem potestatis et sollici- In singularitatem potestatis datum est apostolis,et
lurlinis eorum. S'cut enim pofeestatis,sic voluit nos dictum est : « Quaecunque ligaveritis superterram,
csse participea cxhortalionis. Justum enim ut
est erunt ligata et in ccelis. et quaecunque solveritis
qiiem delectat dignitas potestatis, laborem officii super terram, erunt soluta et in coelis (Mnith. xvi,
non subterfugiat. Delicatus est qui poteslate uti Pensale quantum est hoc maximum,
19). » etiarasi
vult,et administratione potestatis dissiniulat exer-
ad lioaiionem (/". legationem) angelorum, ascensus
ceri. Imo merito se privat honore, qui honorem esl hominum. Quantum ergo est, si ad arbitrium
aifectat sine oncre. Vobis enim, qui pastores eslis hominum ascensus inclinatur anfrelorum ? Sed va;
animariim, loquitur Pastor bonus et Dominus pa- iliis (quod Deus avertat) qui,cum fuerintin capite,
storum.dicens Non vos me clegutis, sed ego elegi
:
relabuntur in caudam, cum sint primi,fiunt novis-
vos, ul eatis, el fruclum af\eratis, et frucius vester simi. Qui cum fuerint lapides sanctuarii, dispcrsi
maueat. In his. quatuor vobis attendenda reliquit,
^ ^^^i in capito omnium platearum. Va3. iuquam,
sc.hcet dignitalem vestram, otficium. cautelam,
piscatoribus aniraarum, si inter malos pisces ia
constant.am. Dignitatem, ubi dicit Elegi vos niare projiciendi sunt Vae pastoribus ovium si
: ;
I

orilcium, ubi dicit Ut eaiis; cautelam cum sub

:
inter haedos numerandi sunt Vee operariis divinas I

jungit et fruclum offeratis

: constanliam, cum messis, si sicut palea sunt arsuri
;
Sequitur de !

a i.iit el fructus vesler maneat.

: Dignitas est in olficio. Posui vos ut eulis. Bac positione volo vos
eleclione, oificium est in munere ; cautela in fru- spiritualiter uti sicut efc ambulatione. Quaiuor, in-
ctilicatione, constantia in continualione. Magnum quam, sunl hominuni positiones. Accubitus, ses-
enim est quod elegit vos, qui non lallilur dum eli- sio, statio, am!)ulalio. Omn-s enim (homo) sic ia
git. IVlajus est quod electum opus est ad quod eie- loco positus est, quod aut jacet.aut scdet, aut stat.
git :
maximum, quia inter ca3teros prajelegit. Est aut incedit. fla^c autem iuter se difTerunt in hunc
enim sensus talis Non vos me elegisiis, id est
;
modum. Cum jacel, omnes corporis ejus partes
nullo geuereelectioniselegistis, sed ego omni inodo
quiescunt cum vero sedet, inferiores quidem par-
;

eligendielegi vos. Sunt enira tres modi eligendi :

tes quiescunt, suporiores vero in sui erectione la-
electio, subeleclio, prajelectio. Eleclio est,
quando borant; cum autem stat, totus laborat homo, eri-
demultitudinebonorumetmalorumeligunturboni. gens se. qum naturaliter pondere suo ad ima re
de acervo granuai, de forculari oleum separatur. '^ »-»*..» '* j-..-i.._\
teptur(/. defertur) cum ambulat, additur labor
.

;
, ,

Subolectio est, quando de bonis electis eliguntur

gravis ex molu, et faligatio.Ad hnnc modum.qua-
meliores. Praselectio est, quando demelioribus eii-
tuor sunt hominum slalus in Ecclesia Dei. Fide-
guntur oplirai. In hunc ordinem electus est Aaron lium enim alii boni, alii mali.Numerura ntalorum
el filii ejus, utsaceidotio fungerentur coram Do- non distin^'uimus,675quiamulliprcati suntsuper
mino. Primo enim Dominus ex omni natione qus
numerum.quorum coniusio distinctionem non ad-
sub coelo erat, filios Israel elegit in popuiurapccu- Bonorum (vero) status, sicut ordinem, sic
mittit.
liarem sibi. De his autem subelegit filios Levi, eliam recipit disiinctionera. Sane bonorum alii
qui tanquam ministri spirituales, in tabernaculo
eunt activi,alii contemplativi, alii utrisque prslati
Domino 674 deserviunt ritu perpetuo. De quibus
et sic unum est aialuruu) genus,et triasunt bono-
nihilominus praeelegit Aaron et fllios ejusinsacer-
rum generu fidelium. Mali ergo sunt jaceutes, id

(14) E Victorino et Andegavensi.

703 TEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 764

est in mundo
quiepcenteg, qui lotam spem et ju- A lonis spdete If. sedentes), flete dum recordamini
cundilalem ponnnt in niuiio diviliarum fiuorum ; Sion {P-ml. cx.xxvi),!) .• » potrij^ile manum pauppri,
deu3 vcnter esl, nec pcsuerunt Dcum ad.;utorern ut oblivioni detur dextera vestra.Frustra onim mu-
Buum qui dicnnt « Anima, hal)e3 bona reposita
;
; nus ad Dominiim tcndit, qui pro posse suo,ei3 ad
in annos piurimos, epulare, bibe, quiescc [Liic. paupprem non exlendit. Si vero qui sedet, ali-
XII, 19)... quando slare voluerit,apponiie manum innitenti. et

Btnum castrum servat qui se ipsunn servat. Hi dicite :Surge postquam sederis.qui manducasti pa-
tales prostrati jacent, nocte dormiunt, nocte ebrii nem doloris {l'sal. cxxxi,2i.Stantibu3 enim promis-

Bunl. Inter bonos vero sunt boni conjugati.qui bene sumestsedce supersedesduodecim,judicantesduo"
uluntur licitis; sed talesdivisi sunt partim mundo, : decim tribuslsraei. Abhis transeundurn esladstan-
parlim serviunt Deo, ut ait Apostolus. Honorant tes.Il is necessariiiest conHolatio in labore.Istis^ dicen-
enim Deura de sua substantia, operibus miseri- dum esl: State in viis vesiris,viriliteragite,et con-
cordia; inteuti, faciunt sibi amicos de mammona fortetur cor vestrum, et eustinete Dominum {P.-ial.

iniquitalis, sed tamcn solliciti sunt de uxoribus xxx). Modicum enim, et videbitis eum. Et illud :

etliberi3,de agris, vineiy, olivetis, et hujusmodi. « Regnum ccclorum vim patitur, et violenli possi-

Interim etiam in hac sollicitudine quandoque trans- B dcnt(FM;^. rapiunt)iilud {Matlh. xi, 12), » Hic est
eunt, portanles secum Jignum, fenum, stipulam ; labor oflicii vestri. Non enim incongrue Ecclesia
et quia parlim delectantur in mundo, quia
isti Dei, quam ipso auclore ref^itis, naviculoe rompa-
partim in bonis operibus exercentur ideo sedere ;
ratur, quae fluctibus concutitur, sed non submer-

dicuntur.quia in superioribus luboribus ei infimis gitur.Hic mundus est mare magnum et spatiosum.

quiescunt. Sunt alii contemplativi, quorum con- lllicrpptilia,quorum non est numerus Per aquam
versatio in cceiis est, quia pacem in Deo ponunt, eniin multiplcx est transitus. Qiiidam enim Irans-

in mundo autem pressuras {tiabent.jquibus vivere eunt vado,quidam naviu'in,quidam ponte;alii sub-
in niundo mors est, et mori lucrum, dicentcs cum mersi latenl in fluctibus.Hi suntillistalus quatuor,
Apostolo :« Quis me liberabit decorpore mortishu- quos supra nntavimus. Jacentes enim, viam civita-
jus ? » (Rom. vii,24.)Hidiuunti!r stare; militantenim tis non invenipntes, voragine fluctuum submersi

el laborant super terram,ut ita dicam, super ipsos sunt, Conjugati vada transeunt, in mediis fluctibus

pedum arliculos innilenle?,etquasi superiorisaurae sunt, vestes suas conspirantibus, vel nodis (/". con-

levilate (/". lenilale) reficiunlur. Alii autem sunt spiranlibus nothis, vel undis), humidas fecerunt;|
praelati incumbit air.bulare.id est inter pree-
; istis pedes autem habent calculis incisos,coeno vero in-
transierint,quod hnmidum eril in
dicta hon.inurn genera discurrere, iiunc his, nunc n volutos.Qui cum
illis, nunc aliis, increpationpm, exhortalionem, eis,igne purgatorio siccabitur, et salvi erunt quasi

consolationera, tanquam annonam verbi Dei irro- perignem. Contemplativi ponte Iranseunt, arclam
gare, « AmbulMns siqiiidem Jesus juxta mare Gali- et eminentiorem viam eligentes, quibus mundus

lecB, vocavit discipulos [Muitli. «quibuspo-

iv, 18), mortuus esl, et ipsi mundo, a longe mundi turbi-

stoadixit:" Itc in universum orbem, prajdicate nem ex>.ppi;tan{es, qui sicco flumine transeunt in

cv-.ngeliura omni creaturae {Varc. xvi, 15). » Klerti fame et siti. in frigurp et nuditate, in 'vigiliis raui^l

ergoe.stis ut eatis, ergo periculosum crt lantum tis,in laboribus plunniis.Vos autem navigio trans-

Btare, perniciosum est sedere. Ite ergo, excilaie iti-, in mediis fliiclibus sicci jiermanentps vobis ;

Surge, qui dormis.et exsurge ergoincumbit subvenire caeteris, ne quis de ponte

jacenles, et dicite : «

corruat, quin elevetis eum, ne quis in vado

a mortuiK,et illuminabit te Chrislus (Eplies.v, 14).» ;

Horaest jam te de somno surgere, ne fur veniat, titubct, aut aberret. quin dpxtram auxilii porri-

tentet et perfodiat domum tuam. Si autem gravi galis, et submersos undis validioribus exirahatis.

somnooppressus,ad vocem lan^-entis non ev giiave- Sequitnr de cautela. Vidnte ergo qualiter aml)U-
clamrf,ne ce.-ses [Isa. Lviii, 1), »ex;jlta vocern lotis: CHUte enim ambulandum.s^cilicPt ui tructui^j
rit,«

tuam, quia Uominus inagna voce clarn.ivit, susrci- affpratis. Tres memorantur fructus 67 7 in Evaa-

tans quatiiduanum. Adhibe et miras, et lerrores D fjel n 1 l/'////i xiin. Tricpsitnus, sexagpsinius, cen-

676 judicii, quorum purgationibus Iflhargus ex- Cpnte^imuo virginum est, de quo alibi
tesimiip.

cilPtur. Duru puDCtio est dicere quomodo Irans- diximus (15). Tricesimus subditorum tricenarius
enim surgit ex denario et ternario in ,se ductis.
tbuot de aquis in ignem.quod ignis eorum nonpx-
fide Trinitatis et observatione decalogi subditi
Btingueiur, et vermis eorum non morietur. « Ibi Iii

erit fletus et stridor dentium {Mafli. xxii, 13). » salvantur. Sexagenarius est (.nuo/?. praeiatorum), id

Ab his transite atl sedenles, exhortantes eus ut ad est fruclus duplicatus.Non emm sulficlt pralato se

meliora proficiant, et dicite : « Super flumina Baby- ipsum immaculaluin cus-todire ab hoc saeculo, nisi

vidptur Ilildebprtus librum De allari miniptratnrus iiiduitur, fpre totidem vprbis

(15) Hic innucre
virj;innale,qu' in inter plura alia opuscula td.dis^e explicai in Traciatu dp vestibus sacrie, quem inira
jse asserii, pp, 45, lib. ii.quem quacur.que diligpntia inler o()USfula retereinus; undp probalionem re.ci
adhibila, nullibi reppnre potiiiniu<5. Vide notas prncam sumimus quodet hic sermo,et tractatus ille
noslras ad illam epislolam. Quod aulem hic sub vere sint Hildeberlmi.
^npm notal de ve»tibus sacris, quibus sacerdos
 765 SERMONES DE DIYEIISIS. — AD SACERDOTES. 766
et ail ipsnm [vitanf^um], ei subditos instruat. Non per vitia significafa indicatur.
A. Videamus ppr sin-
suflicit si bonus pst inse,nisiet alios.qiiantum in se gola quomodo vitiosilas
menlis a sacerd(»tio rpmo-
csl.bonos raci;it.Serla enimter denis alios coronant veri pr.Tcipiente Dominocogii.ln primis
jubet quod
auc'iacremenLis,!=odfluplicata pwlHtos,necsinecau- sacerdos aecus non ofjeral hostias Dumino.
C;ecus
8'd,fJein rcor [f. dici rpor
« Sint lucern.-f ardcnles
:
sacerdosestqui Scripturae snientiam non intelli;iit,
in manibusvestris {Luc.xn, 35). »Sufricit subiitis et quo se gres^ius doctrinae,v.d operis exlendat,
pcr
lucernainmanibus.quiaprosetanturn redditurisunt ignorantiarn nescii. De talibus scriptum est
per
rulionpm Judici cuncta cernenti. PriPlatis vero non Isaiam : « Speoulalores Jerusalem caeci omnea
9u(ficit,nisi utraque manu ferant.Inde eslquod ilo- {Isa. Lvr, 10), » scilicct, qui debprpnt Eccle^^iae
minu3papa,[curu]aliquemordinatiinsacerdolPm,qui Dei providere, et CfEleros ducere, ceci sunt, id
orduiatur in utraque manu cereum ardentem offert est ignnrantes L>omini pnecepta. Quam di.-ne isti
ordinatorisuD.designans quorl curam sui et suorum a sacerdotioremoventur, qui populum Dei regere
summo pastori praesentabit. Manipulum ferebat nesciunt, neo quid doccrc debeant cogno-^i^cunt !

Piulus in una manu,dicen3;« Nihil mihi conscius Ait enim Dorninus « Si caecuscaecum ducat,ambo
:

sum (/ Cor.iy, 4); manipulum in altera, dicens

,>
in foveam cadunt (U«i<A.xv,14). » In
praecipitium
«Circuivi ab Iliyricomari usquein Jerusalem^ifi).»
g peccati ambo
cadunt, quia ambo viam veritatia
Sequitur de constantia.Finis enim piignamcoronat,
ignoranl.QuaredepastoribusDominusin Evangelio
et Oonr.inus judicat fines lerr.-B. Fruclus ergn vei^ler ait « Vos estis caeci et duces caecorum {ibid.).
:
»
m,ine,it, id e^t permaneat. Praeceplum est enim Sacerdotes Dei debenl esse prudentes in Scriptu-
vobis hostiffl caudairi offt^rre
Dominosuoin odorem unde gregem Domini pascant, et unde ccntra
ris,
suavitatis. Ad hoc si^-nificand um, data est vobis lupum spiritualem se muniant. Inde Salomon in
tunica talaris, ut in praecppto piopositn] per-
f/. Canticis laudando oculos Ecclesiie dicit: «
Oculi
severelis, ne forle dicatur de vobio « Hic : homo ejus sicut columbaj sup^r rivulos aquarum {Cnrit.
coepit aedificare, et non poluit consummare (hir. V, »Oculi, sunt pj.storep, qui debent excubare
2).
xiv,13).» Ecce quanta prae aliis sublimitas inajor gregem Domini. Columbae debent essp, quia
circa
vobis in honure, tanto major in adminislralionis
innocenlesetsimplicpsdebentespemconsideraiione
onere difficultas,quia quot grnduum cnlmenascen- Scripturarum, 679 ne sanum inte.lectum aliqua
dilis.tot ralionum vinculis alligati estis.Quis enim haereticasententiacorrumpant.Superrivosaquarum
totvinculis alligalur,quol sacerdos vestibus indui- esse describitur. Per rivulos aquarum exuberans
lur mini9traturuB?Primoamictu circumdanle liga- scientia Scripturarum intelligitur. Diversi rivuli,
tur, deinde vittis circumdatis sub
ascellis pectus diversae sentenlice sunt. Natura cidumb.-c est juxta
3tringit ;terlio, renes arciat succinctorio, ^
ac si di- fluenta hubit.tre, ut veniente accipitre, se in
:atur ei:Stringe fauces.et pone custjdiamori
unda
tuo ; mergendo insidiaBPJus po^sit evadere.Eodem
strinue, id est crucifige carnem luam cum
modo
vitiis et pasiores ad munitionem S .ripturarum contra dia-
eoncupiscentiis.Hoc facite, et vivelis beati eritis,
;
boii insidias debent recurrere.
etbenevobis crit. Verumtamen orate illum,
sine '&e(\n\\.nv: Si claiidu^i fuent, non
quo nihil polesiis facere, ut sicut elegit vos,
offerpt Dpo ho-
sic stias. Glaudus unum pedem
habet rpctum, et ulio
juvetvos, ut eatis, et fructuTi allVratis,' Je- 678 claudicat, Huic claudo pastorcs illi comparantur,
5US Christus, qui est benedictus in seecula.
Amen. qui partim recte Scripluras intelligunt. partim in-
XCI [De dicersis IV]. tellieendo recte pcrgunt, sed in parte male praedi-

&YNODIGUS AD SACERDOTES canf, et in fidealiqua raale sentiendo claudicant.

(17).
Hanc autem claudicationem mentis, Jacob in cor-
(18) « Locutus estDominus ad Moysen, dicens
: pore claudus pr.cfiguravit, quia populus Israel
:<Sacprdo3 qui habuerit maculam, non offerat veniente Christo in mundum,
« h.)t?lias Deo,
cl-iudicavit mente.
nec Mccedct ad ministerium ejus. Senliebant enim bene de Christo, ciim hominem
c< Sicscus fuerit.si claudu.«, si parvo et grandi et pularent, sed male, ciimDeum non intelligprent.
« torto naso, si fraclo pede... Si fuerit gibbosus, Qui autem claudicant in lide, sunt a sacerdotio
"81 Iippus,
D
si albuginem habens in oculo, si sca- removendi, ne alios quos regere debent.ckudicare
biem in unguem..,Omnis qui
<
habueri't macu- faciant in codem vitio.
' lam.non accedat offerre hostias
Domino... Hoiro SequilurtSt parvo naso &\ni, hostias Deo non
qui fuerit leprosus.non vescetur
<
dehis qute san- offerant.Nasusinitivinapa-^ina discretionem signifi-
:< ctificata sunt Domino (Levit. xxi. 17
; xxii, 4). » cat.Nasoenimbonusodoretmalus discernitur.Uode
Omnia, fralres charissimi, quce
in veleri l,.ge de
Salomon inCanticis describensEccIesiam «,Ndisus
Jacerdoliojubenlur. ad nostrura :

sarerdotium spi- tuus sicut turris Libani, qua)

•itualit. r intellecta ro.-picit contra Da-
perl.inerevidenlur.Ibi vitiosilas
niascum {Caat \\\A). » Nasus Ecclesiae sunt docto-
iarnis in sacerdote damnatur.Hic vitiosiias raentis
res sancti,qui noverunt rcdolentem catholicae fidei
(l6Ulom.xv,'.9. Vnlg. habet Ita ul n Jrrusalem :
(17) E Viclorino.
"*^"' *" '^'^'^'"'" repleverim Evangl
iumCMslL (18) Paulo aliter habelur in Vulgata sed lamea
ftd oumdem eeusum.
 :

•767 YEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPI>3C. 768

doctrinam dlscutere ab hffiretic» pravitatis felore. A ponfius deprimit, et tardius a^i superna
intendif

Sicul turris Libatii. Libanus monsestqui interpre Dum enim ad infima inhiat ineurvus, gravilalem
t&[ur candidatio. Libanns Ecclesiara signiflcat, quia soUicitudinis quasi pondns suslinet. Quod vero di-

in virlulibus candidata est.Turris Libani sianificat ves et inhians terrenis gibbosus est ideo divitem ;

dnctoros Ecclcsiaj, quia defen»io et refugium sunt auro (/'. camelo) comparavil, dicens : « Facilius est

fideWhuii. Qux respicit contra Damasciim.
interpretatur potus sauguinis. Sanguis vohuitates
corporis de^ignat. Damascus igitnr
gnat vel Hgurat, qui sanguine, id est voluptalibus
corporis deleclantur; turris vero illa, id est sancti
doctores muc.do contrarii sunt, et ideo contra Da-
mascum dicunlur resiiicere.Sed redeamus ad pro-
positum.Si aliquis panjonaio, id est parva discre-
tione fuerit, scilicet ut non bene discernat, in mi-
Damascus camelum per foramen acus transire, quam divi-
tem intrare in regnum coElorum (Marc x, 25). »
niundum desi- Quod vero omnessacerdotes studeant avaritiiP,dicit
Jeremias :« Aminoreusqne ad majoremcmnesava-
riliae student, et a propheta usque ad sacerdotem
cuncli faciunt dolum {Jer. vi, 13). «Sequitur; Si
lippus fuerit.non offerat hostias Deo.Lippus est in-
genium,quodquidemadagnitionemveritatisemicat,
sed carnaliter vivendo obscurat.Sunt enim quidara,

nisterio quid faciendum et quid non faciendum,et qui bene possent studere divinae paginae,et bene in-

telligere sivellent.sedintenti voluplatibusingenium

non bene discernatquo spiritu unumquodque aga- g
tur,3ive bono,sive malo,non estdignus sacerdotio obscurant, et vivendo in sordibus, lumen, id est

Putabit quaedam bona esse, quae malasunt, si vera ingenium deturpant. Albuginem habet 681 in

discretione caruerit. De hac discretione dicit Apo- oculo, qui cum sapiens eit,arrogantia sapientiae vel

« Alii dalur diecretio spirituum Cor. xii, justitiae nebuliim ante oculum ingenii ponit,et com-
stolus : (1

naso fuerit,non otTerat hostias

grandi et torto putat videri ctecuset insipiens^ascribendo sibi quod
10) » Si
Deo. Grandem 680nasum habetquinon raoderata nondum novit.Vel ille habet maculam in oculo,qm

discretione evagatur. Sunt enim quidam,qui ultra intentus estterrenas sapientiae.non divinae, et putat

niodum singulaperscrutantur.quibus ait Apostolu^i se sapientem esse.cumsit insii)iens.Undescriptum

« Non saperequam oportct sapere, sed sapere

plus est:« Sapientia hujus mundi stultitiaest apud Deum
» Jugem scabiem habet, qui de cri-
ad sobrietatem (Rom. xii, 3). n Dum enim aliquis (/ Cor. III, 19).

ultramodum divinaarcana scrutatur,incidit in er- minaiibus non poenilet.et inde foedalus est. O.mnes
rorem, potest adipisci intellectu quod
dum non istos, (ratres charissinrn, ab oificio sacerdotii jubet

investigabat. Sed, ut ait Dominus.- « Si quid resi- Dominusremoveri vosautem qnisacerdotii nomen
:

duum fuerit, igne comburetur {E.vod. xii, 10) ;

» habetis,cavete ne omnibus ittis dignitatibusetoffl-

scilicet, illud quod sciri non poterit, Spiritui ciis inveniamini indlgni.
sancto tradetur. Si fraclo pede vel manu fuerit, non XGII {De diversis V).
offerat hostiasDeo.Duobus pedibus dicitur incedere ad clerum in synodo foute habitus (19)
fidelis, et ia via Domini ambulare, dum quod docet « In omnibus, fratres charissimi, exhibeamus
ore, studel opere Habet aulem fractara
perficere. « nosmetipsos sicut Dei ministros in multa patien-
manum, qui vel praedicat, et opere non complet; « tia, in tribulatione, in necessitale, in castitate,

vel opere complet, et aliis non praedicat. Uterque « inscientia, non ficia,
in suavilate, in charitate

enim a sacerdotio removendus esl, cujus vila dis- « in verbo verilatis nemini dantes ullam offen-
;

cernitur a dictis.qui bene praedicant, et male vi- «sionem, ut non vituperetur miniaterium nostrum
vunt. Hos notat Pominus in Evangelio, cum dicit « (// Cor. VI, 4). »

« Dicunt, et non faciunU » Sacerdoli autem qul Dominus et Redemptor noster pcr gratiam suam,
praedicare cessat, itaDominus per Ezechielf;m mi- fraires charissimi et dilectissimi, ministros suos
natur « Fili hominis,dedi te speculatorem domui
: in palatio suo, in domo sua elegit ; ipse enim ail:

Israel. Audies de ore meo verba mea, et annun- « Non vos me elegislis, sed ego elegi vos {Joan.

tiabis eis de me.Si dicente me ad impium Morte : XV, 16). » Uode et clerici, id est divina sorle

morieris, non annuntiaveris ei, ut averiatur a via electi vocamini.Clerus enim Graece sor5 interpreta-
sua pe3sima,ipse impiusininiquitate suamorietur, D jy,.^ quja gorte, id est divina eiectione ab aliif
sanguinem autemejus de manu lua requiram. Si segregati Propterea sorte Malhias electui
eslis.
autem annuntiante tead impium uta viis suis con- fuil. Unde hoc vocabulum "habuit initium. No
vertatur,non fuerit conversas a via suH,ipse inini- ita per misericordiara suam voluit Dominus el&31

quitate sua morietur, Porro tu animam tuam libe- ctos esse suos ministros. Sicut ait Apostolus
rasti (Ezech. xxxiii, 7). » Idem significat manus « Sic nos existimet homo, ut ministros Christi e

quod pes. Manus enim operari,pes ambulare desi- dispensatores mysteriorura (J Cor. iv, 1). )|

gnat. Arabulare enim et operari in divina pagina Cum ergo minis*ri simus, ministrare debpmus'
idem est. Sed cum ministri simus, in omnibusisicut De
Sequitur : Si gibbosus erit, hostias non ofTerat. ministros nosmetipsos (exhibere debemus). Sii
Gibbosus est sacerdos, quera terrenae cupiditatis enira Christus fuit minister noster, sicut jps

(19) E Viotorino.
 70f) SERMONES DB DIVERSIS. — AD CLERUM. 770
ait : « Noti veni minislrari, sed ministnire {Mallh. A polerimua nos exhibere sicut Dei ministroa.Si per-
xx, 28). n Multo
magis nos, qui servi suinus, seculionesveniant, non diificiamus, sed patiaraur.
siivire debemus. Servi Domini dicuntur, qui non Si necpssitaits paupertutis 683 conlingant, non
fif! oculum ser.iunt, sed qui voluntati Domini in desperemiis, sed in Domino
confifiamus. Ait enim
I
iiiibus li'ieliter obediunt, et lunc in tantam fa- ministris suis : « Si ine persecuti sunt, et vos per-

(20) promoventur, terreno com-

iniliaritatem Dei sequentur;non est servus major dumino s\iQ{.loan.
modo, non pro hominum salote.et cum judican- XV, 20);» sed « Beali qni persecutionem patiuntur

jtur specialius servire Deo, serviunt nummo. Ili propter justitiam [Matlli.v, iO). » Auditeergo quo-
jam receperunt mercedem. suam,682(]uia duobus modo Domi.-ius indigenliam patienlis consolatur,
jdominis non possumus servire, Deo et mammonae dicens : « Nolile solliciti
essedicentes Quid mandu- :

\[Matlli. vi).Sed objiciunt forte quidam nobis Gra- :

cabimus, etquid bibeitius,aut quo operiemur ?Scit
tis non accepimus, nec gratis (igitur) dare de- enim Pater vestcr.quia his omnibus indigetis.Qus-
bemus, quia ordines quidam pretio accipiunt, et rite primum regnum Dei,et justitiam ejus, el
ergo
per pecuniam iu Ecclesiae pr.Telationes et in pro- haec omnia adjicientur vobis {Mtxtlh. vi, 31).» Se-
motiones introeunt. Malus introitus, mala excusa- quitur: In ca^lilule exhibeamus nosmetipsos. Haec
tio;quia male introeunt, et male vendunt, du- est illa virtu3,fratres charissimi, quae valde neces-
j^
plicem damnationem incurrunt. Qui emit, cum saria est in ordine nostro. Haec est illa quaenos
Simone Mago damnatus est, cui Petrus dixil : commendat, quae destructa mundo nos viliflcat.
« Pecunia tua tecum sit in perditione {Act. viii, Nos sumus vas electionis nos sumus « genusele- ;

20) ; » qui pretium lepram

exigit, Giezita est, et ctum, regale sacerdolium, gens sancta populus
|Giezi suscipit. Cum enim Eliseus mundasset Naa- acquisitionis Nos deferimus vasa
(/ Pelr. ii,9). »
man principem Syriae in Jordanealepra {IV Reg.\), Doraini,nobisciHmat Scriptura « Mundamini, qui :

redicns Naaman obtulit i-rophetae multa munera. ferlis vasa Doinini {Isa. l\i, 11).» Nos corrigit Apo-
Sed ille noluii recipere. Qui cum discessisset, se- slolus,dicens: « Fornicatio el omnis immunditia
3utus esl eum Giezi discipulus ejus,exigens ab eo nec nominetur in vobis {Ephes. v, .3). » Non dicit ;
3iunera;quibus acceptis,propheta omnia per Spiri- Non sit ; sed : I^ec nominetur. Non solum a vobis
umvidens eum redufguit, et lcpra eum percussit. removenda est fornicatio et ]v. munditia, sed et
taque Simoniacuset Giezita est, qui emit Spiritus utriu?que suspectio falsa. Non enim debeiriushabi-
iiincli dona.el postfa vendit.Gumtjuetanquam lur in tare cum mulienbus.nisi sint linea sanguinis pro-
lomum Domini sil ingressus, tanquam lur a domo ximaconjunctae. Non enira debemus loqui cum eis,
ioniini
-VV..I..11 repellendus
iviJt^iiriiuuo est.
rjoi. n Qui
« vLii enim non
Bimu iiuu intratper
iiuiaiper nisi coram testibus
""=' «^uiaui i.c3i.iuua legitimis,
ifgmiiiis, uLoiunino suspeciio
utoranino suspectio
tstium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille '^ [[ suspicio] removeatur. « Vos eslis lux raundi
;

ur««„t„il..i__/r
'i,
est etlatro {Joan. xvi,
i\
1). »
II.
Aliunde
, ,

(autem
. s . ..
luceat luxveslra coram homnibus (Matih.v, 14\ »
ntrat, qui noa Ghristum, sed nummum facit Duoposuil Apostolus, fornicationem et immundi-
istium. Repellendus est,quia ementeset vendentes tiam. Sed prius de fornicatione, postea de immun-
jecit Dominus de teraplo. Repellendus est, quia ditia. Fornicatio naturalis est concubitus.sedillici-
eprosi a castris ejici jubentur. Oranes vero Giezi tus. Fornicatio estcum meretrice
inulier vero,sive ;

ae, Giezi lepra pcrcussi sunt. Iterura non intrat adultera, siveconcubina, meretrix vocalur. Forni-
'crostiumqui per laicalem manum intrat. Non catio, fratres charissimi, ideo nobis interdicitur,
nim laicis spirilualia tradita sunt.sed Do- vicariis quia cuni simus ministri Domini.membra ejus su-
lini. Vicarii vero Domini sunt, qui apostolorum mus Qui vero, ut ait Apostolus, adfaaeret mere-
: 9
icemtenent. Castella sua et villas suas laici dis- trici.unum corpus elficitur Tollam ergo a.embra
ensent, non castra Domini temporalia, non ec- Christi el faciam membra
; meretricis ? Absil!a(/6'or.
lesiasiica. Qui ergo per alium,quaai per vicarium Yi, 15.) Quam turpe est clericum duci a raere-
'omini inlrat, per oslium non intral.Ganonici ita- captivum, ut efficiatur meretricis
trice membrum.
uenonemant, neqr.e vendant priebendas, neque enim conjugium nobis prohibetur, quantum Si
acerdotibua introitum ecclesiarum nec a manu D crimen in nobis fornicalionis
judicibilur. Quia
;

ucali recipiant, neque laicum altaris participem

cum laicis conjagatis ad tempus abstinere prifci-
sse permillant ait enim Apostolus; Qui altari piatur, ut vacent orationi, et cum gradibus infe-
: ..

erviunt, de altari parlicipent

(/ Cor. i\, i-j). » Sed rioribuscontinenlia praecipiatur,quanto magis sa-
3deamu3 ad propositum. cerdotibus munditia cuslodienda, qiii corpus Do-
Praecipitur, ut dictum est, per Apostolum, ut m mini traclant elconsecrant.Quibus Apostolus prae-
>nni'jus ixhibeamus nosmetipsoxsicut Dti minidros,
cinii, « ut unusquis |ue sciat vas suum possidere
equiiur : In multa palientia, in tribui aiiive.ii.e-
in sanctificatione (/ Thess. iv, 4). » Venit
i]uadam
ssilate, in caslilute, in swwiiate, in charitale non dieDavid ad Abimelech sacerdotem, esuriens, et
"Aa,in verbo veritatis. bocet nos Apostolus quomodo ait Da mihi aliquid
: cibi. At ille: Non habeo.

est hiatus
in &ensu. quem
inlfl
c posse o ?^
supplori censemus Promoventur,utnihil
sedmercenarii, pro terreno commodo, non vro homi-
^
si propter eum agant. Aln vero non
:
num salute laborant ; et cum, eto.
fideles servi'
771 VEN. HILDEBERTI CENOxNfAN. EPISC. 772

inquit, pane3 laic^les nd manum, sed tanltim pa- A. unum {Psal. cxxxii, 1). » Per illu'1 expGJIitur Chri-

nem sanctum. Dic mihi, sunl mundi [lueri 668 sliis, qui est vera Sapienlia, quia in malevulani
tui a muiieribus ? Suiit, (inquit Uavid) ah heri animairi nnn introibit Spiritns, V''\ Supienlia. No-

ei nuiliiisiertius, ct tucrunt vasa puerorum mun- tate quod dicit: Incharitute non (xcta, propter ilioa

da et sancta. Dedit ergo ei sacerdns sanctiiica- dictum est, qui habent [al. loiiuuntur) pacem cura
lum panem [l lieg. xxi, 4). Si igitur sacerdos proximo suo.inula autem ia cordibus eorum. Se-
inti>rro"avit ulrum mundi cssent a mulicribus in quitur //^ ii6'/-/w yerUaiii. Verbum veritatis amate.
:

dit" ilio propler panem propositionis

accipienduni, l'ralres,propter quod dicit Apostolus « Deponentes :

quid sacerdoles tacere debent Mssidue propter cor- maliliam ei mendacium.loquimini veritatera(£/;/ies.

pus Christiaccipiendum?Audivistisdel'oriiicaiione IV, 25). n Nam. filii diaboli, omnes lilii mendacii,

quantum pecralum sit;audileniodo lie immunditia. Dominus in

sicut ait Evangelio : « Cum loquilur

Immunditia est illa tur,<itudo quam masculi ia mcndacium, de propriis loquitur, quia mendax
masculos tuciunl, qua^ nierito immumiitia voca- est et palerejuB {Joaa. viii, 4't). » Et : « Dominua
tur, quia esl nimiu menlis et corporis spurcitia ;
perdetomnesqui loquuniur meiidacium(Pia/.v.7).)i
haecimmuaditia non solum esl peccatum, sed In omnibus islis, IVatres charissimi, minirtros Dei
et
et pcena peccati. Cum enim Dominus videat se i^ vos exhibete, ul non vituperetur ministeriurn

mutf.o contemnentes, et mandata ejus conculcan- no^trum. « Per nos » enim,ut ait Apostoius, « blas-
tes, verlit eos in reprobum sensum, ut
illam abo- phematur Verbum Dei inter gentes {Tit. n, 5;
minabilem turpitudinem exeiceant, et intelli^-ant, Rom. II, 2-1).» Accipiuntquippe laici a nobis exom-
et anim;dvertunt (/. nec intelligunt, nec
animad- plum et qui deberemus esse (iliis) odor vilae, su-
;

verlunt). Ait enim Apostolus « Qui non probave- :

mns odor morlis. i)e C3ctero,fratre?.charissimi,cor-
noliiia, tradidit eos in rigite viam vestram sit sermo pudicus, incessus
runtDominum habire in ;

iradidit eos in passioncs hoiiestus, vultus humilis, lingua alTabilis, meng

reprobum sensuin, et
usu plena dilectiune.et manus operatione. JuvanteUo-
ignominiee. Nam masculi, rtdicto naturaii fe-

exarserunl in desideriis suis, masculi in mino Jc^u Christo, sine quo nihil poiestis face-
minfE,
Qui regnal in syecula sasculorum.
mascuios turpiludinem operantes {Rom. i, 4). »
I
re. vivit et

quam abominabile.quod meinbrum Chnsti non Amen.

XGIII {D<; diver.<is VI).
solum fornicelur.sed et- meretrix elliciatur! Daec
est illa immundilia qu.im acriler
Dominus in synodicus ad sacf.ruotes (21).

duabus civitatibus vindicavit. Aitenim Scriptura : « In rnanibus {V. in mauu) prophetarum assimi-
« Erant homincs Sodomitffl pessimi, et
peccatores « latus sum.dicit Dominus [Osc. xii, 10). »

coram Domino(G6;n. XIII, 13).» Dicilur ille pec- ^ Quis Domimis? Dominus prophetarum, ac si di-
Cd.l<ir contm Dornino, cujus peccalum Deus noQ cereUln manibusprophetarumineorum assimilatus
diiuittil impuniluin.ettamen diu dilfeiens
poenam, sum. Quis putas esl DomiauHprophetarum?Puter,
sanclus. Propheta3 sui sunt Pa-
tandein ait « Clamor Sodoiuorum et Gomorrhaeo-
:
Filius, el Spirius
sunl,s3cundum Qu
rum multiplicatus est, et peccatum eorum ajjgra- tresjquia ab eo missi illud : «

vatuin est nimis (Gcn. xviii, 20).» Clamor dicitur locutus esl per pro|.hetas suos de Fiiio Isuo {fiom.
cogiLalur,et ad actura i, 2). » Sui sunt filii,quiade eo locuti sunt,secun-
peL'catum,quandonon solum
perducitur, s.-d in consuetudme inulLiplicatur. Et dum iUud « Ut impleantur quaj scriplu sunt in
:

tunc pluit ignis et sulphur de coelo, et combusla3 lcge, ei prophetis,et psalmis de me {Luc. xxiv,44).)

elsubver=3e sunt civitates. iMerito per sulphureum Sui sunt Spiritus sanctus.quia eo inspirante locut
in eis locutus esl, juxta illud Nor
ignein dc&t'ucla; sunt, quia lerventi luxuria arde sunt,imo ipse : «

Spiritus Patris
bant. ^iiuiliter omnes Sodomitaj tequaces eorum, enim vos eslis loquimini, sed
vestri, qui loquitur in vobis {Mutlh. x, 19). » Ve-
si non in praeseiiti,salLem in luturo,igne peribunt,
piopter ignominiam quam in pra;sunti patiuntur. rumtamen ibi spiritualiter Dominus prophelarum
Sequitur Exlubcumus 7iOsmelipsos in scimtia et
:
dictus e.^-t filius,suienira sunt secuudum utramque
D naturam. Secundum Deum sui sunt, tanquam
suuvilale ut studentes simus in Scripturi.-^, et sua- sui
minislri, praBceploris. Secun-
ves id est affabileset mites unde dicitur « Beati
;
: creatura Creatoris,
mitcs {Mallli. v, 5). » /'/ ckarilaie non ficta. Haec dum hominem sui sunt tanquam contribuiiet pro-
consummatio et perfectio vir- ximi ejus. Factus est enim Deo Patri ex semine
est virlus, qua; est
tutura Si enimessetisunaminesindilecLionc,mem- David secundum carnem.Etsi vera est Hebraeoruni
branunquaralaborarent.sicutodiumdissii>atEccle- traditio, quod Manasses liliam Isaiie duxerit 6^6
siam.,ila vinculum dilectionis aedificat eam.
Odium uxorem, et ex ea suscepit Amon, de femore Isaiae
g^.neratdetractionemetinvidiam,quffisuntpestilen- ejzressus est christus. Itaque in manibus propheia-

eLperniciesEccIesiae.Perodiumamittiturutililas rum suorum assimilatus est Christus, qui estnon

lia

etjucunditasilla, de qua ait David « Ecce quam bo- : solum verbis eorum pra;nuntialus, verum etiamin
operibus temporum ipsurum) quadarn ratioae
num, 685 etquam jucundum habitare tratres ia (/.

(21) E Viclorino et Andogav.

 :

II

773 SERMONES DE DIVERSIS. - AU SAGKRDOTES. 774

5,m,l.tudm,s pr^nguratus est. Ut enirn pauca de
A lvi.i, 1). „ Et al.bi : Deriventur fontes tui forag
.<

plunL.us cxc,p,anH.s. quando Duvid inle, Zipha^os

et aquas tuas iu pkteis div.de {Prav v, 16) » Pra)-
aLu,t(7 %/. xx.n), advenlum Chn.ti ,n ca.ne la- t.rea Chr.stus pro peccaloribus
intercess.t^d.cens
tcnt.s oves [domus] Israel qua. penerant, pra^.i-
a.i
« l^ater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciuat
f,M.av.t cu.n ty.npan.zavit ad ostiacivita.is, exten- (Luc. xxi„, 34)
; » Sirniliter sace.dolis est prec.bus
smne.Ti Chr,.t. in cruce, ub. d.nnmerabiiia facta
placure Dei .ndignalionern. Ob hoc enim
peccata
suiitossaejus.Cu.n lalu.t in spelunca, quietem se- populi comedunt; uude et scriptumest: «
S.anima
p,.ltur.T qu,a posts..cundam una,onem hostes non de populo peccaverit, offerat p.^o declinatione
pec-
l,abu,_t, hoc est « quod Chri.stus resurgens ex mor- cati, et orabit pro ea sacerdos, el
procitius eril ei
U,,., jam non moritur, mors illi ultra non domina- Don.inus {Levit. iv, 14). » Ad hoc corpus suum et
IMur (nom. vi, 9). » Propheta) vero evangelici sunt sanguinem discipulis dedi., et saccrdot.bus di^pen-
.erdotes, quorum labia cuslodiuut sapientiam.et sandun. injun.xit, d.cens : lloc facite in meam com-
M.oreeorumreq„irental.,scienliam;quorumoculi memorationem (Lhc. xx,i, 19). » PostremoChristus
iu cap.te eorum, id est in Cbristo
abscondita Scri- nobis reliquit exemplum, ut sequamini ve«tigia
u,rarumv,denl;qu. eruderanlespatrumsuorum ejus. In quem modum debet saeerdos praecedere
.tecs, inven.unt vitam ^eter- aquam salientem in alios, tanquam dux ad exemplum, quia scriptum
->m qu, vdent res sacramentorum sub velamine
;
""
est « Luceat lux veslra coram
:
hominibus ut vi-
in.ag.num atcntes. Pulasne nunquid non lynceos deant opera vest,-a bona, el gionOcent
Patrera ve-
.al)eatoculos,qu,v.dct.ubfoliofructum,subtesla strum, qui in ccelis est (.»/«^^A. v 16) «
Attende
nucleum, sub cort.ce medullam, thesaurum t,'an3 ergo in manibus sacerdotis quatuor Ghristi
assimi-
l.a,.etem,id est sub hlteraoccidenle spiritum vivi- ktiones pr^dicationem, inlercess.onem
:

h.;antem, rotam ,n icedio rotoe.angelos

sacram
ascendentes communionem, exemplarem conversationem El ex
descendentes] per scalam. Quocirca cum
1
tanta, his,sacerdoMs nomiue censelur, quia in guolibet
VI inntum videant, non .ncongrue prophetae, id est istorum sacrum dat. In pra.dicando,sacru,.i
de Deo
IH-ov.dentes d.ci possunt. Undo et lecto dat nobis. In
Evangelio intercedendo,
sacrum dat Deo pro
cudex evangel.cus apertus datur sacerdoti nob.s. In
osculan- communicando, sacrum dat dum Deum
d.,s, caetens vero clausus. Ac si ipso
tempore dica- habitare facit in nob.s In praecedendo,et
alios pust
Lur ei : 1 ibi « datum est nosse
mysterium regni Dei se trahendo, sacrilicium Deo dat
de nobis P,-o his
.•:Bter,s vero in parabolis, {Luc. vm). » Porro in ma- quatuor ter dictum est Petro
Pasce oves meas : «
nibus sacerdotumassimilaturChristus.Assimilatur
(Jo««.xx,, 17) « pasce verbo, pasce
comniunican- ,

linlemduobus rnod,s,sacramento, et operis vestigio. do, pasce exemplo. Verbum enim

pr^edicationem et
i-nm rnim ,n altan verb.s sacerdotum ex
crealuris C intercessionem comprehendit. Csterum
.lu.a levi-
caro et sangu.s Creatoris conficitur,manibus
eorum ticus sacerdos non sine lihameDtis
suis' offerebat
contrectatur,o,-e sum,tur, aliis dispensatur,in
ma- debet et evangelicus sacerdos unicuique
horumsa-
n.hus oorum assia„latur, id est sub
simili:u,line cificiorum sua servare libamenta. Olfereba.
pan,se v.ni Iractatur Qelerum in mamLus, id autem
est pra.dir.utio,.em cu,n vinoetoleo;
intercessionemcum
"''""'" ^'^'^•^'- '''' '' ''''° ^^"^^ communionem cum
Lu'rh m?""t," "'r ;
' igne et
" "'? ,''"'•' ->--'•-- de- glad.o exemplarem conversationem cum p.rndere

—
" ;
e N n
Pr.nc,,es,sed princi-
•' '
"' et meusura, et numero. Pr.T-dicatio quiddam
n! 7.b 1
'
vini

dce^dunt^Tur'",
d.cend
""''.'''''• """ '''"''' ""'''' ••"
-^-- suppliciorum.lenitatem olei
ount, ,mo s,cut ea„tt* ,n manu potenlis, in poll.ctaiione pra^m^orum ; au.stentatem 688 in
.ta sunt r,l„ excussorum
sicul ; Omnipotens d.sci- increpatione, lenilatem ,n charitate. Ex
pulos direx.t in o.^bem universum, radiceenim
ita pro patribus charilalis pr.cedere debet sarculus
correctionis.
m.tturitur Iilu nal,, ulu in se imnginent
Christum. Andi de vinoapud Apustolum Co,-r,pite inquietos : .,

.'"''''' '''"' '' 'So 087 (/ Thrs.^al. v, 14). » Audi et subsequentem de oleo:
GhH li Tr\.'?"'
^•" ^'""
TVrJ
.13.
7'
Chnstus mons,
5,,
''

montes. Si Ghristug et ipsi

'" '""'''^ effig.-aturin

D
« In spirilu lenitalis (Ga/a/. vi, 1).» et
nis. Intercessio rosam habet
mansuetudi-
in compassione Non
undamentum, et ipsi funda.nenta. Si Ghristus en.m sola sanguinis elfusio pro Christo ros^ ope-
oastor,etip3ipasto,'es.Revera,quodipsoesto-tium ratio, sed et carnis mortilicatio.et
nulli contradidit.Tamen
proximi compas-
(br.;vilatis srud.u [dicam]) sio, Olferebat rosam Apostolus.cum d,cebat « Quis
qnafuor opera Ciiristi defini,-e :

po.snmus.a ,iuoruin ir.firmalur.ct ego non infirmor? Quis scandalizatur,

v^e3t,-,o sarpp.ioti non licet exurbitare P,a^d,cavit et ego non uror ? » {II
C»r. xi, 29.) L,Iium habct
hristus, sicutipse ait : « Gonsiitutus sum rex ab inlercessio in munditid intercedentis: mundadebet
JOsuperSion montom sancum eiu^
; praedicans este inanus, si vas sordidura mundare desiderat
^raeceptum o]m [Psal. n. 5). » [ilinn] etiam .nfali- ;

sine offensa vivat.qui prouffHn^is judic interpel- m

pibihter pi-a-dicavit unde Rauc*
; : facfe sunt lal, ne si otfonsus offeudrtns)
duces mea^ {f. intercedat, pot,u3
(l>sal. lxviii,4). „
T_ ,
,
' ira,n (MuvuLQi,
iiani quam cuirpescai
provocet, uudui cum fl.vi-Tit
coi.ipescat ; ne cuni dixcrit •

e, qu,u d,c.„. est ei cla,«a, „o ces,es („a.

: ,.
«rundine percu.iat. LommuIlcauJi.^rcLsarius
 VEN. HlLDEBEUri GENUMAN. EPISO. 776
77d
altari juxta filium Virginis statuo filium Veneris.
esl icnisetRladius Kla.iiusin carne, Ignis In spi-
; A
Cum prolero verba Canonis, etverbum transub-
rilu. Gircumcid.a sacerdos omne
prasputium carnis
opprobria stantiationis (22), et os meum plenum est contra-
su;u a singulis membris suis, amputet
oculos rfuos, ne viiieanl vanitatera; dictione, et amaritudine.et dolo, quamvis eum tio-
yligypli, avi>rtat

aures, ne auiiiant judicium sanguinis \Psul. cxviii).

norem labiis, tamen spuo in faciem Salvatoris.Cum
pr.i3umo sumere Dominum meum, et panem in os
Cohibeat linguam suam a malo et labia sua,ne lo- ;

meum pollutum.levius esset si projicerem eum

quantur dolum. Exculiat manus suas ab omni mu-
sic
iu lulum platearum. Itaque mundamini, qui fertis
nere ;nec ad brevem contactuin culiculajalienaiin-
vasa Domini mundamini, qui refertis verba Do-
aniinus hilarescat.Pedes, ne, si viderit furem,
;
felix
porlionem suam
cum adulteris mini mundamini, qui ofTertis hosliam Domini ;
currat cum eo, et
;

mundamini, qui defertis aliis corpus Domini, ut

ponat.Super hsec ignis necessarius est,sed non qui-
mundati, quod nuncsimilitudine gerilis,quandoque
cunque, imo ignis de ccelo, ignis ad coelum, ignis
rerum verilale capiatis. Per Christum Dominum
pro coelo videlicet ignis Dominus, ignis Domini,
;

nostrum, id est judicem nostrum, qui vivit et re-

ignis Domino id est Spirilus sancti iiiustratio,
;

humilia- gnat per omnia saecula sajcnlcrum. Amen.

hostiae sursum raissio, cordis contribulati
juxl.i illud o Deus
XCIV [De diversis VU].
lio. Spiritus quidem iguis est, ^
:

» el est
SYNODICUS AD SACERDOTES, SEU PASTOKES (23)
noster ignis cunsumens est {Deut. iv, 24) ;

« Posuit Mojses in tabernaculo labrum aeneum

mittere in terram
Ij^nem veni
deca-.lo.juxtaillufi : «
« in quo lavarentur Aaron et filii ejus, cum ingre I
{Matlh.xu, 49;.» Minisleriumvero miltendi hostiam
« derentur in Sancta sanctorum.quod fecit de spe-
per maiiusaugeli, in sublime altare Domini, ignis
« culis mulierum.quffi excubabanl in ostio taberna-
Domini est, sccundum illud « Qui facit ministros :

« culi {Exod. xxxvni, 9). »

suos flamLnam ignis {Psal.cm, 4), « id est ad ccelum
sursum ferri. et Hujus rei figura, o vos sacerdotes, ad vos perti-
inluentes. Natura cnim ignis est
net, docens quoroodo in domo Domini purgari de-
quod cremat, secum sursum ferre. In hunc modum
beatis. Quidquid enim sub lege antiqua in templo
sacerdos hostiam sursum miltit,quamcum miserit,
efficiebatur, aliquid futurum prfesignabat, quod in
inierl Ue. missa est. Igni Domino hic esl de quo
:

Ecclesia Dei sub figura tegebatur. Moyses,690 ut

scriptuin est « Sdcrificium Deo spiritus contribu-
:

dictum est, posuit labrum, secundum quosdam de

lalus {Psal. L, 19). »
ffirefactum, in tabernaculum Domini, in qua lava-
Pra?terea opera sicerdotis.qusealiissuntadexem-
bat se Aaron, qui erai summus sacerdos, et filii
plum; agendii suiitcum pondere dispensationis,ut
ejus, qui erant infcrioris gradus,quod eci de spe
si quando ab eo dispensatio,ad minus respon-
fiat
•,.,.„, monsnra ^ culis
..,„^„ti„ M .>„rY. mensura mulieruin, quae
/-niic miilip.rnin. in ostio tabema-
excul)abant lu
auifi exculiabaut tabema'
deat eia-quilibrata recompensatio,et cum
, .

culi.Non enimintiabantmulieres in
tabernaculum,
propriae facultaLis,quiametiri se quemquesuo mo-
dis- sed stabant ante ostium tabernaculi. Aaron ille
dulo (justum esl,)otcum numero circumspectae
summus sacerdos summos sacerdoles Ecclesiae prae-
creiionis. Ilislibarainibuscirca hostiameucbaristise
ejus alios sacerdotes minores. Per
placatur Deas. 6§9 Sine his oblata hostia non figuravit, el filii

labrum aeneum lex Christi intelligitur, in qua tana

aperitostium, sed boslf-m facit. Sed ad ba3C dicctur :

sacerdoies, epitcopi, studendo et legendo,et

quam
Quidestquod jugum fere iniportabilepra}dicas,cum
cordis per com-
Domiuusdi.xerit,onussuumleve,etjugumsuave?Ad opere complendo, in mundiliara
soncio
quoddicipole8t,quodomniadilficilia,lacillimasunt punclionem mundari debent, ul ad Sancta
per purili-
amauli. Alt.ndamus, quod in diebus vicis sucB
im- rum, id est ad secreta Dei penetranda,
mulierucn
po^ilum fuerit saccrdoti munditia carnis,
levitico cationem digni inveniantur.Specula vero
animaj sanclo-
abstinere a vino et sicera. et omni polu
qui ine- sunt pr^cepta Dei. Mulieres vero,
non rum.Speculis ideo praecepta Domini
comparantur,
briare potcst et ad publica hominum
colloquia
pulchntudii.eraet
exire Primum sacerdoti evangelico
injungitur; re- quia sicul mulieres per speculura
fcEditaletn faciei deprehendunt, ila sancts anims
l.qiia duo indulgentur. Sed iorle dicent mihi :

D i^ Dei prsceptis intelligunt si

quid in actibus ea
p Medice, cura te ipsum. » Oaera gravia et impor-
dignu
tabilia nobis imponis, digito autem tuo non
vis ea rum reprehensibile, vel bi quid fecerint
tabern
movere ' Ad quod ego « Gravc quidem videtur :
laudc, quandiu in hac vitasunt.^Elernum
nequeun
quod dico sed verum, et dissimulare non licet.
» culum. id estaternam gloriam ingredi
mulier
Cum inlro ad altare Dei, speclaculum factus sum sed tamen (/•.tantum)ad ostia tabernaculi
adhu
hominibus si pollutus sto carne excubant.quia sancla; animae cuminfirmitate
Deo, et angelis, et ;

carnis gravantur,amore conlinuo

ingressum .Etcrni
et spiritu,
Attendamus.
quam abominabilis sum !

Ecce, fratres charissimi:

Antiochus Epiphanes idoium posuit in templo Do- tabernaculi observant.
vos fceditatetr
roini, ob quam abominaiionem non
licuil sacrifi- habetis vas paratum, in quo oportet
vitiorummunditiam
care in templo donec initiatum fuerit. In hunc mentis abluere.et abstractione
nitorem temperare {f. compararej.
uw
modum, si fuero vaa incoalinentiae etiibidinis, in animae et

vcrbura tranrsuhstarjiationis (23) E, Victorino.

(22) iSota
 ;

777 SERMONES DE DIVERSIS. AD SAGERDOTES. 778

enim Domini expoaila est onanibus,qu8edoceat vos ^ inslrui.Undescriptum est in lege "Non maledicas :

a vitiismund.iri,et virtutibus decorari. Legite ergo surdo, nec coram caeco pones ofrendiculum {Levit.
Scripturas, vacate lectioni, ct ut vobis a;dificatio- XIX, H). » Suriio maledicil, qui absenti detrahit
nem paseua copiosa gregi vestro sug-
inveniatis, et cagco oirendiculum ponit, qui aliquem ignorantera
geratis « Qua^cunque euim, ut ait Apostolus, scri-
:
etignarum falsa praedicando offendit. Unde alibi
pta sunt, ad nostram doclrinam scripta sunt (/?oot. Moyses ait ; « Non seres agrum diverso semine
XV, i).n Non enim tantopere antiqui Patres prajlc- {ibid.., 19). » Ager et Ecclesia Dei, quem prasdica-
rita voluissent scriptis memorise commendare; nisi tores semine verbi reficiunt, ut ait Apostolus, ad
laborassentposteros per exemplum aedificare. A!i- subjectos Dei. Agrum autem Dei serit diverso se-
ter, sicut ait Dominus, eritis caeci duces caecorura mine, qui falsa comraiscet veritati in praedicatione.
{Matth. XV, 4),nisi viam cognoscalis qua fiat ducatus Quales autem sacerdoles esse convenit, quam for-
ovium. El valde periculosum est,ul ait Gregorius,
<(
tes, quam audaces circa agrum Dominicustodien-
ut qui nescit tenere moderamina vitae suae, judex dum describil Salomon in Canticis suis, dicens :

tiat aliense. » Caecitate enim in viis [/".unius] mul- « Lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt.ex
titudo caecorum peribit. Nam, « si caecus caecum fortissimis Israel, omnes tenentes
gladios, et ad
ducat, ambo in foveam cadunt {vL, ibid.). » Ecce bella doctissimi. Uniuscujusque ensis super femur
fovea.eccepraicipitium ante faciem vestram. Ecce ° 692 suum, propter timores nocturnos {Cant. iii,
inimicusspiritualis quotidie vobis ruin&m machi- VerusSalomon Christus esse
7). » intelligilur, quia
natur, et vos tenebras erroris veslri discendo, le- revera pacificus est, qui Patrera suum cum omni-
gendo, non curatis Proh dolor? cum
expellere. bus {supp. hominibus] pacificavit, ut ait Apostolus :

deberetis esse exemplum

bonitatis, estis exempla « Cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per
erroris Nam, si sacerdos c.idit, quanto 691 magis morlem Filii sui {Rom. v, 10). » Salomon autem in-
populus peribit? Undein Job legitur « Si Deus in :
Lectuius Salomonis congre-
terpretatur/;aci/icM,s.
angelis suis reperit pravitalem, quanto raagis hi qua Dominus habitat et re-
gatio fidelium est, in
qui babitant domus luteas, qui terrenum habent quiescit. Lectulum vero ambiunt sexaginta forles,
fundamentum, consumentur velul a tinea? {Job iv, scilicet praelati Scclesiae et sacerdotes, qui defen-
19.)»Hic per angelos Dei intelliguntur sacerdotes, dendo circumeunt civitatem Domini, et nituntur
qui salutem hominibus nuntiant: angelus enim contra vitia contra spirituales inimicos, qui ideo
el
nuntius interpretatur.Quod sacerdos angelus dica- sexaginta dicuntur esse, quia perfecti veniunt in
tur, audite Malachiamdicentera uLabiasacerdotis: praeceptorum Domini observatione. Sexaginta ex
custodiunt scienliam, el legera requirent ex ore senario et denario conficiuntur. Senarius veroper-
:>jus, quia angelus Domini exercituum esl {Malac. C fectionem designat, quia sex diebus opera sua per-
p, 7). » Sasculares autem homines domos luteas fecit Deus, et septirao requievil. Denarius vero
ihabitare dicuntur, quia corpora eorum luto vitio- decem praeceptalegis signiflcat. Itaque per sexage-
rum omnino foedantur et si Dominus in angelis
; nariumnuraerum,perfectiin praesentiinlelliguntur.
Buis reperit pravitatem, quanto magishi qui habi- Illi accepti sunl de fortissimis Israel.Oranes fideles
lant domos luteas, videlicel saeculares homines, Israel appellantur tanquara Deum videntes. Israel
i^consumentur velut a tinea vitiorum. autem, vir videns Deum interpretatur. Fortissimi
Tinea de veste nascitur, et earadera vestem de Israel Ecclesiamtuentur prsedicando, et ab incursu
jqua nascitur rodendo corrumpit. Eodem raodo caro daemonum; ab impugnatione haereticorum defen-
et
iveetis est animse. Sed haec vestis habet tineam dere noverunt.
jSuam, quia de ipsavitium nascitur, quo carojugiter
ilaniatur.Itaqueoportetut sacerdotes,bene vivendn, Sequitur Omnes gladios tenentes, id est spiri-
:

pibi caveant, ne male vivendo sibi et

aliis noceant. tuale verbum Dei. Verbum Dei ideo gladius voca-
plHm,si negligenti providentia eorum, vel mala tur, quia sicutgladius hostes impugnat, et ex utra-
|5xhortione oves Doraini pereant, dignum est ut que parte secat, sic et verbum Dei spiritualibus
I ocuium pro oculo » amittant,ut praeceptum estin D inimicis objicitur, et vitiapraedicantis paritersecat
ege( Levit.xwv, 20). Quoraodo autem in Ecclesia et audientis. Ad bella sunt foitissimi, quia necesse
)culu8 pro oculo datur, scire debetis. Sacerdos est ut spiritualis praelii arte sint instructi, qui
ad-
)culu9 est et provisor commissaj Ecclesiae, ne lu- versus spiritualeshostes sunt pugnaturi. Sequitur :

5US, subilis morsibus oves Domini dilanipt uniuscitjusque ensis super femur suum. Per feraur
sed, :

umoculumintelligentiaealicujussimplicisetidiotfe, carnales voluptates intelliguntur. Sacerdotes enim

'cl falsa praedicando, vel raale vivendo
pr#vertit super femur enses tenent, quia non soluin vcrbo
seu pervertit.], suum oculum amittere, id
debel et Dei subjectos debet defendere, sed etiam volupta-
istprovisionis otficium, nec oculus Ecclcsiffi in eisdominantur, codem modo oppri-
esse tes, quffi
)ermitlitur ulterius. Itaque desinat esse oculus mere et haec omnia sunt propter tiraorcs noclur-
alio- ;

um, qui exstinxtt oculos sujectorura. Si enim

e?t nos, id est propter orcnitas inpidias maligni spiri-
.liquis ignarusetidiota, noa debet
falsa prsedica- tus, qui rocte hujus sasculi sanctis, maxime quiin
ione perturbari, sed debel ad meliora converli,vel Ecclesia praeeminent, insidiantur.ut illis deceptis.
Patrol. CLXXI.
 :

779 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 780

lectulum Salomonis, id est requiem sanctorum A. Unde Ecclesia gratulatur, dicens : « Dominus reglt
fccdare possint, me, et nihil mihi deerit ; inloco pascuae ibi me col-
locavit {Psil. XXII, 1). » In loco pascuas, id est in
XCV [De diversis VIII]
Scripturis sanctis, qua pastum animae continenl,
SYNODICUS AD PASTORES DIOECESANOS (24).
me collocavit. Haecpascua tradidit vobis Dominus,
« Homo quidam peregre pronciscens,vocavit ser- 694 ut oves suas inde pascatis. Sed audite quo- .

« vos suos, et tradidit illis bona sua; et uni dedit modo Dominusde contemptibili pastorura scientia
« quinque talenta,alii duo, alii unoin. Hic vero qui conqueritur per prophetam, dicens « Cum voa :

« quinque talenta acceperat, lucratusest aliaquin- pastores purissimam aquam biberetis, reliquam
« que etqui duo, 693 aliaduo sed is qui unum
: ; pedibus vestris turbabatis: et oves meae, his quae
« acceperat, abiens fodit in terrara, et abscondit concuicata fuerant pedibus vestris, pascebantur,et
« pecuniara domini sui {Maith. xxv, 14). » quae pedes vestri turbaverant^haec bibebant (E^iecA.
Haec parabola,fratres charissimi, dicta a Domino XXXIV, 18). B Aquam purrissimam bibunl, cum
discipulis, non solum pertinet ad priores, sed et ad fluenta vcritatis recte intelligentes hauriunt ; sed
posteros. Homo quippe ille qui peregre profeclus tamen aquam pedibus perturbare est, sanclaemedi-
est,Redemplor noster est, qui, assumpla carne in 10 tationis studiamale vivendo corrumpere. Aquam
mundo, relictis hic servis suis, id est apostolis, turbatam pedibus eorura oves bibunt, cum sub-
peregre profectus esl, quando ascendit ad Palrem. jecti quique non sectantur verba quae audiunt,
Cojlum enim erat ei quasi peregrinum quantumad sed sola quaj concupiscunt exempla pravitatis imi-
carnem, cujus naturaliter terra palria est sed ; tantur. Qui cum dicta [non] faciunt, quae per
abiens noluit servos suos esse otiosos sed tradidit opera pervertuntur, quasi corruptis fontibus, in
eis thesaurum, quemlucrando muUiplicarent.The- pedibus lutum sumunt. Debet autem pastor prius
saurus autem ille sunt spiritualia dona^de quo ait prsedicare opere quam voce. Unde dicitur ei per
Apostolus : « Habemus Ihesaurum absconditum in prophetam : « Super montem excelsum ascende,
vasis fictilibus (// Cor. iv, 7) ; » et (radidit illis tu qui evangelizas Sion {Isa. xl, 9). » Ascende in
quinque talenta. Per quinque lalenta designatur ex- eminentiam virtutum, antequam Sion, id est Ec-
teriorum scienlia; per quinque enim sensus exte- clesiae, aliquid evangelizes Voluit Dorainus aliis

riora comprehenduntur et hoc donum maxime : aliospraelatos esse, quamvis unius essenl naturae :

aclivispertinet, aiqueiste multiplicavit quod acce- cum enim omneshomines naturagenuissetsquales,

perat. Sunt enim nonnulli qui, elsi non possunl variante ordine meritorura, culpa horainum alios i
myslica intelligere, tamen per exteriorem scientiam, aliis praeposuit; ipsaaulem adversitas [/. diversitas],

ut possunt, acquirunt, et quantitatem promissje ^ quaeaccessit ex vitio, divino judicio dispensalur ;

[f.
commissce] pecuniae sibi et aliis proficiendo ut quia omnis homo aequestare non valet, alter ab
congeminanl. Duo vero significant intellectum et altero regatur ; unde cuncti qui praesunl, non in se

operationem. NonnuUi enim subtilitatem Scriptura- debent potestatem ordinis pensare, sed aequalitate
rum intelligunt, et quod comprehendunt, aliis conditionis non praeesse gaudeant, sed prodesse.
verbo exemplo insinuant, et ita duplicatum lu-
et Antiqui enim Patres nostri, non reges hominum,
crum de negotio reportant. Duplicatum vero dici- seJ pastores pecorum memorantur. Et cum Noe
tur esse, vel quia sibi et aliis proficiunt, vel quia filiisque ejus diceret Dominus : «'Crescite et multi-

utrumque servum adDominum convertunt.IUevero plicamini, et replete lerram, protinus adjunxit :

qui solum talenlum in terra abscondil, nonlucrando « Et terror vester, ettremor sit super animaliateiTSB
duplicavit: formara illius geritqui acceptumaDeo (Gen.w, 1). » Et lamen necesseestulrectoresasub-
ingenium in terrenis expendit et implicat, neclu- ditis timeantur, quando ab eis minimetimeriDeum

crum spirituale quaerit,nec cor a terrenis cogitatio- deprehendunlur,ul humana saltem formidine pecca-
nibus levat. De quibus per prophetam dicitur : re raetuant, qui divina judicia non formidant. Ideo

« Sapienles suntutfaciant mala, bene autem facere enim qui metum sibi aperverseviventibus exigunt,
nesciunt {Jerem. iv, 22). » Vos estis, fratres cha- D quasi non hominibus, sed animalibus dominantur.
rissimi, illi Domini servi,quibus thesaurum sapien- Cum ergo bonus erit, sis ei aequalis cum peccave- ;

tiae tradens, Negotiamini dum venio (L«c.

ait : « rit, velis dominari. Petrus namque princeps Eccle-

XIX, 13),)) utusuram commissaepecunia; persolvatis. siae, a Cornelio bene agente immoderatius venerari
Ecce traditae sunt vobis oves Domini, Ihesaurus recusavit, seque illi similem recognovit, dicens
praedicationis,quem in eismultiplicelis.Noluitenim « Surge, ne.feceris, et ego ipse homo sum {Act. x,

Dominus oves suas in deserto hujus mundi sine 16). » Sed, cum Saphirs crimen repetiit
Ananiae et

pascuis esse, nedeficerent In via ; undeaitinEvan- [/. reprehendit], quanta potentia super caeteros
gelio « Nolo dimittere eos jejunos, ne deficiant in
: eniinuissel, ostendit.Hincnamqueeslquod,docente
via {Marc. viii, 3). » Deficient enim homines in hac Verilate, per Samaritani studium semivivus in sta-
via vitae praesentis, nisi reficiantur coelesti pane. bulum ducitur, et vinura atque oleum vulneribus

(24) E Victorino et Lyrano. Forte in synodo.

 781 SERMONES DE DIVERSIS. - AD PASTORES DIOECESANOS.
782
""'^^"^" ^ ^^^'^-
:^:'''^':::
vulnera, et per
:^::~!^':
695 oleum foveantur. Necesse est qmnquc
de peregnnatione. Ait eaim servo
reddenti
talenta duplica!a,et reddenti duo
enim pastori ut in vino aliquando morsun:i doloris
geminata
simihter. « Euge, serve bone et fidelis,
adhiibeat, et in oleo moliitiem pietatis. super quia
paucafuistifidelis,supramultateconstituam;intra
Sed timeo quod dicitur de vobis,quod non sokim in gaudium domini tui
{Malth. xxv, 23). » Servua
non reprehenditis vitia, sed eliam applauditis eis autem, qui operari de talento noluit,
ad Dominum
lingua veslra adulterina, nec consideralis quod cum verbis excusationis
« domine,redil, dicens :
riicitur per prophetam «Vae qui consuunt pulvillos scio quia
:
durus es
metis ubi non seminasti, con-'
;
sub omni cubito manus, et faciunt cervicalia sub gregas ubinon sparsisti,et timens abii,
capite universaeffilatis ad capiendas Sinimas (Ezech.
etabscond-
talentum tuura in terra. Ecce habes
xni, 18). Pulviilos sub omni cubito manus consuere
quod tuura est
{Matth. XV, 2;)- .)

(st cadentes a sua rectitudine animas, atque in

Notandumestquodinutilisservusdominumsuum
hujus mundi dilectionem reclinantes,blandaadula- durum vocat, cui tamen ad lucrum
deservire dissi-
tione refovere. Quasi enim pulvillo cubitus,et cer-
mulat, et timuisseae dicit in lucium
vicalibus caput excipitur, cum correclionis duritia
talentum ex-
pendere, qui hoc solum timere
debuerat, ne hoc
peccanti subtrahitur. Dicil ergo Paulus « Instaop- :
sine lucro ad dominum reportaret. Sunt plerique
portune g
» praemisit « importune (/ Tim. iv, 2), » inter sanctae Ecclesice
ministros,r,uorum iste servus
quia scilicet apud auditoris menlem ipsa sui vilitate imagmem tenet,qui melioris vitae vias
se destruit, ubi aggredi me-
habereimportunus opportunitatem
tuunt.ettamenjacereinsuicorporisignavianonper-
nescit (25). Contra nolentes enjm redarguere
ait timescunt. Dicit ergo dominus: «
Serve nequam et
propheta « Canes muti, non valentes lalrare {Isa.
:
piger, sciebas quia meto ubi
non seminavi, et eon-
Lvi, 10). » Canes sunt, quia debent vigilare
circa grego ubi non sparsi oportuit ergo
te dare pecu-
:

gregem Domini sed non valent latrare, quia, ve-

;
niam meam nummulariis et ego veniens,
nienle lupo, fugiunt vel recepis-
;

obmutescunt.Propterea di- sem utique quod meum est cum usura

{Matth. xxv,
3it « Non ascendistis ex adverso, neque opposui-
« Durus est Dominus,quia dura
:
26).
murum praecipil.Metit
itis pro domo Israel, ut staretis in prslio ubinonseminut.quia vindiclam accipit de
n die domini {Ezech. gentibus.
xiii, 5). » Ex adverso ascen- in quibus Deus non seminavit
legera. Gongre^at
dere, est pro defensione gregis voce libera hujus etiam quosdam de illis gentibus,
ub; non sparsit
mundi potestatibus contraire; Domini in
et in die semina Iegis,et exverbis suis
)raiIio slare, est
constringunlur,ac si
pravis decertantibus, ex amore dicat juxta sententiam tuam.illud exquiro
Si,
ustitiae resistere. Propterea
:
quod
etiam, cum deberes non dedi, quanto magis, ail, quod
.rayum ad erogandum
libi incorporare, ipse potius te vitce sus C dedi. Pecuniam vero nu nummulariis dare, est eis
pplicat; vox est omnium communis : « corruptus scientiam pr^dicationis impendere qui valeant
st mundus, ubi pecuniosus. Contra hos homines
hanc operibus exercere.De hoc ergo
'salmista ait servo Dominus
« Noli aemulari in malignantibus,
:
hanc ultionem accepit. Ait enim « ToIIite ab eo
leque zelaveris facientes iniquitatem,
:

quoniam lalenlum, el date ei qui habet decem

anquam fenum velociter arescent, et quemadmo- talenta {ibid.
28).» Dignius esse videtur,quod talentum
lum olera herbarum cito decidenl (P^a/. ablatum*
xxxvi.l).» daretur illi qui minus habebat,quam
^udite etiam quid [illijqui plus
illis gravius minatur « Quoniam :
id est habenti duo. Non habenti
fuimalignantur, exlerminabuntur deccm dari debe-^
;sustinentesau- ret. Sed subtiliter consideranti,plus
em Dominum, ipsi haereditabunt terram est habere duo,
{ibid. id est inlellectum et operationera,
).»Et:«Adhuc quara quinque'
pusillus, el non erit peccator seu exteriorura scientiara.
bid. 10). »
Dignum est igitur ut qui
Conquerimini de divitiis, sed audite unum talentum habet, id est intellectum Scriptura-
uid dicat « Melius est modicum justo,
:
super di- rum et eum negligit, dum in
sa?cularibus desipit
ilias peccatorum multas
{ibid. 16). » Et Paulus : divina ullione [illud] araittat. Et
Nerno militans Deo implicat se saepius evenil ut
sjEcuiaribus nego- ^^. fideliter in scieutia exteriorura
qui .

is Tim. inlelle- servit,

(// Quanto enim intolerabilius elt, D ctum
11,4). »
mysticorum mereatur Seouitnr «Omn; .n"-' •

duxal.orum decidat,quam si [errel]

.

og. tate quant. nobilitatis

ovis infirma? habentiLbitur^etalnd a in^^^^ bi^eSm
sitis, de quibus ait Pe- 697 et quod videtur habe ^ u eJeTu^reo (^^^^^^^

otis. S. s

omino, t pro pecc

ce dot 's vo
is
fjfrT
^^
on,
TVT
'1
'"'"'
'" 'P'"'"'"'
''
''^'^^'

^"°' '''''''''' "'^'^^"'•'

^"' ^"^^"^ ^''^" ^^^et charita.em,
^'^'''''- ^"1^* enim
i

'' °'" '" '"- '^P''"''' '' naturaliter acuti, si sunt desides,per-
mrnta^e debetis
«^""^ bonu"i n^tura^^et pra^mium quod eis
«96Vobis quidem dat« «„nf a , , .
erat pro-
'^'"^'' "* '"•«^"^^- ^idetur autem transire ad illos, qui
vmius-sed
^n U3 audrn^i
sed audite quid .
dominus servis dicat,
quod
minus habent per naturam, acquiiunt per
^
indu-

uu uuuuons mentem, ipsa

I
sua severitate, correctio
 : ; ;

783 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISG. 784

bonam volunlatem, A interius turpes.Nec solum illi qui emunt,ej.cieiidi

«triair. Vel qui habet fidem el
bouo judioe.Sed sunt ab Ecclesia, sed raulto magis illi praiali qui
8i minus habel in opere.dabitur a
virtutes, vendunt, «iuibus diclum est a Domino « Grat.s
aui fidem non habet, sine qua non sunt
:

Vcl, sumpsistis, gratis impendite {Maltk. x, 8). Qui >,

etiam virtutes, quas habet naturaliter, perdit.

emunt, non ex ea voluntate emunt, sed quia aliter
qui habet amorem verbi, datur ei sensus
inlelli-
habere non posount. Qui vendunt, emptores Simo-
gendi;quivero non habet charilatem,amittitomne
niacos, gratis dare nolentes, faciunt. Oranes [vero]
bonum quod habet. Sequitur gravior sententia
exteriores; ab Ecclesia ojiciendos, non verbo, sed faclo docuit
« Et inutilem servum ejicite in tenebras
{Matth. xxv, 30). » Dominus.Ingressus enim templum, flagello funicu-
ibi erit fletus et stridor dentium
Considerateergo,fratrescharissimi,sitalentumcoin- lario facto vendentes columbas, prius cathedras
praevertendo, ejecit (WaU^i. xxi, 12). Qui sunt qui
missum aliquis vestrura fodit in terra.Timete judi-
vobiscum rationemde commissa columbas imposilione
vendijnt,nisi qui de manuum
cem venlurum cl
pecuniam accipiunt, et qui dona Spirilus sancti,
pecunia positurum. Videte quia damnabilis eet ser-
in futuro quae per coiumbas significantur, vendunl? Prius
vus piger, quia in prsesenli damnatur, et
exlerlores deslruitur detruditur] Ccthedras eorum evertit,el postea de templo ejecit
in tenebras [f.
quia pnus eos a cathedra honoris su; deponendoa
Ante adventumejus,deponendaralionevigilemus, p
ccelocum prscipit, et postea a numero Calhohcorum sepa-
ul servos in commissa pecunia fidelesjn
randos: nec solura ejec.t, sed et Qagellavit quia
remuneret Dominus noster Jesus
aliis r/. an-elisl
;

Dominus nonsoium inpraesentidamnat,removendo

Ghristus, qui vivit et regnat in sscula saeculorum.
ab aliorum consorlio, sed etiam in futuro cruciat,
Amen.
damnando a^terno supplicio. Sed notandum quod
XGVI {De diversis IX).
dicit ; Habehit vestimenta dissutn, caput nudum, ot
CONTRA SIMONIACOS (26).
veste conlectum. Dissutis debet esse tunicis, quia
«Locutus est Dominusad Moysen, dicens Homo :

non ve- oranium consilia de errore ejus debent esse mani-

« de seraine Aaron, qui fuerit leprosus
festa, et ut oranes quare ejiciuntur scianl, et ullio-
« scetur de his quop sanclificatasunt {Levit. xxii,4).
« Quicunque maculatus fuerit lepra, et separatua
nem videntes, timorem habeanl. Caput ejus mens
est et voluntas, quse regil hominem, sicut corpug
« est ad arbilrium sacerdotis, habebit vestimenla
caput, deaudatum sil omnibus. Os vero sit con-
« dissuta, caput nudum, os veste contectum, con-
tectum, ne ulterius impia doceat, et alios in eum-
« taminatum ac sordidum se clamabit, omni tem-
« pore quo leprosus erit, et immundus,solus habi- dem errorem inducat. Est etiam aliud genus Sirao-
{Levit. xiii, 44). niae, quia complures sacramenta vendunt,et dimis-
tabit exlra castra
..

Timeo fratres charissimi, ne quosdam nostrum ^ sis baptisteriis, confessionibus, praedicationibus.de

sepulturis pretium exigunt. Qui autem missara ven-
tangat hcec sententia. Timeo ne aliquem nostrum
dunt,corpu3 Doniini venale faciunt,et comparabiles
contaminet haec lepra. Praecipiuntur leprosi a san-
praecipiunlur a ca- Judaesefaciunt.llle prolriginta numrais [Christum]
ctificatis Domino se continere :

quos Jepra contami- tradidit ; hi pro uno vendunl.«Gens absque consilio

stris exire. Qui ergo sunt illi

nat, (nisi) haeretici, qui variis coloribus haereticae cst,» ut ait 699 Moyses,«et sine prudentia;utinain
aaperent el intelligerent,ac novissima providerent!
pravitatisnotantur?Suntetiam quidam in Ecclesia,
XXXII, 28.) » Novissima vestra novissime
quos simoniaca occupat lepra. Simoniaciilli omnes
{Deut.
videte, quia quos eadem culpa alligat,cadem etiam
dicti sunta SimoneMago, qui dona Spiritus sancti
pecunia conabatur comparare {Acl. viii). Nondum culpa constringit.Quia debaptisterio et confessione
pretium exigunt, Giezi discipulo Elisaei compara-
enim est inortuus Simon ille Magus, quia multos
complices et imitalores in Ecclesia 698 Dei adhuc
biles s'.int. Cum enim Elisaeus Naaman principem
S) ria; a lepra in amnem Jordanis septies demer-
retinet. Alii enim emunt gradus ordinum; aliicurani
sum mundasset {IV Reg. v), et prineeps ei munera
animarum,perpecuniam facti pastoresEcclesiarum;
obtulissel, renuit propheta Giezi vero discipulos
aliiconsortiumcanonicorum.Quod genus hominum ;

ejus, currens,nesciente domino,post principem dis-

omnino ab his qui sanctificantur Domino, iJ est a D
corpore et sanguine Domini, et etiara extra castra, cedentem, raunus ab eo quasi sub specie domini
postulavit quero reversum, et de scelere quod fe-
id est extraEoclesiam sunt removendi.Siergo sunt ;

cerat convictum, ait propheta « Quia accepisti ar-

removendi a sacraraenlis, quomodo sacraraentaau-
:

debent exire, quoraodo gentura a Naaman, lepra Naaraan adhcerebit tibiet

dent celebrare ? Si a castris

audent inter castra habitare? Sunt tamen quidam semini tuOrCt egrcssus est ab eo leprosus [{IV Reg.
praesumptuosi,qui hujussceleris sibi sunt conscii V, 26\ Naaman leprosus mundatus in Jordane
..

ostendunt quod non sunt, quia videri sacerdotes pcr septenariam mersionera significat peccatorem

volunt. Sed, ait Gregorius: « Si non ante humaoos

baptizatum et mundatum a lepra haeretica pravita-
tis per septiformem gratiam. Giezi vero
significat
oculos, anle Dei oculossacerdotio privantur. «Ecce,
sacerdotes haereticos, qui de sacramento baptisma-
fralres, non estis sacerdotes, si hac lepra fueritis

(26) E Victorino.
 783 SEllMONES DE DIVEHSIS, DB EXCELLENTIA EGCLESI^, ETC.
786
tisrnunera exigunt, et ideo damnanturad lepram,
A ut pretium de sepultura acciperet.nominis immu-
quia damnatus est Giezi et semen ejus, id est se- tatione damnatus est et dictus Ephran, id est
quaces ejus,
m-
qui^ d.cunlur Giezitae. verfectus, quid de istis dicetur, qui non coguntur,
Hoc potestis dioere[h.nc potestis diseere] quam sedipsisponteexigunt?Nonne magis damnabuntur,
grave est de sacrament.s baptisterii pretium exi- et inter
imperfectos annuntiabunturfA annumera^
gere. De confessione vero nullalenus dubitandura
buntur]?Omnia isla, fratres charissimi.vos admo-
est,quia remuneralio non est quaerenda. Praecepit nent, ut ab hac lepra abstineatis, ne similes supra
enim Dominus in lege « Si attenuatus fuerit frater
:
dictis, eamdem damnationem incurratis.Quod
ille
tuus.et infirmus manu,et susceperis eum quasi ad-
avertere dignetur, qui vivit et regnat Deus in sa-
venam peregrinum, et vixerit tecum, non acci-
et
cula saeculorum. Amen.
pias ab eo usuras [Leiil. xxv, 35) » id est Si at- ; :

tenuatus in bono opere aliquis peccator,et infirmus XGVII [De diversis XJ.
manu, DE EXCELLENTIA ECCLESIJE ET SACERDOTII CHRISTIA-
id est in operatione peccando,et susceperis
eum in domum tuam,id est in defensionem tuam, Nl (28).

praedicando, hortando, pcsnitentiam dando, non 701 Spiritu sancto Isaias edoctus : « In anno,
exigas usuras pecunias in remunerationem. Qui- inquit, quo mortuus
« „ est rex Ozias, vidi Dominum'
cunque autem, ut ait Gregorius, ideo praedicat, ut sedentera super solium excelsum et elevatum, et
hic vel muneris mercedem recipiat,
laudis, vel plena erat oranis terra majeitate ejus, et ea quae
eeterna sine dubio mercede se privat et hujusmodi sub ipso eranl, replebant
;
templum (Isa. vi, 1). »
pseudoprfedicatorcolumbina [/'.concubinaj Domini Oziam regem Juda
{II Par.xxn, 19), quoniam de
n Canticis vocatur, 700 cum dicitur:« Salomonis sacerdotiopraesumen3,indebitum obtulit incensum,
suntsexaginta reginae,el octogintaconcubin<p(Can^ lepra percussura in fronte sacra docet historia. la
VI, 7), » Reginae sunt doclores Ecclesise,qui merito CKremonias legig evacuans,templum Dominiscele-
fidei et scientise toro Regis aeterni appropinquant, rum contagione polluit,iniquitatem malignantium
el spirituales filios Dei pariunt.Sexaginla vero sunt potius exemplis augeas, quam lege damnans.Ideo
quia numerus iste ex denario et senario multipli- vivente leproso rege \Uo,super solium excelsum Do-
cato conficilur,quod significat eos qui in praeceptis minus sedisse legitur,quoniam Dorainus ab eis [se]
legis perfecti sunt. Senarius enira perfectionem si- elongat, in quibus peccatum regaat. « Quae enim
gnificat,quia sex diebus Dominus omnia complevit. conventio Ghri&ti ad Belial ? Aul quis consensus
Goncubinae vero sunt falsi praedicatores, qui non templo Dei cura idolis? » (// Cor. vi, 15.) Veritas
sincere ipsum praedicant,sed
^ ^ propter , ——
lucra terapo
j.„^, ,^^,,^ ..oiLi^u-
raha. Non sunt uxores, quia licet Deo aliquando C
j quoque uii^ii,
.^uu^uQ dicit « nun
Non puiesns
potestis servire ueo et mam-
Deo ei .
:

monae {MaUh. vi, 24). Hinc est etiam quod cum ,.

praedicando par.ant fil.os, tamen non ex voluntate, Judsa verbum vits repellit,ad gentes discipuli coa
sed ex utilitale terrenae commoditatis qui merito
vertuntur, scientes apud illos non esse Ghristum,
;

sunt octoginta, quia octogenarius ex decera et octo

quijam circumferebant Antichristum.Mortuo au-
multiplicatus constat.et ex quatuor primus quater-
Dominus super soliura sedel,
tera rege nequara,
narius quatuor elementa significat,et quibus omnia quoniam ex quo in nobis peccatum moritur,Domi-
terrena facta sunl. Secundus, quatuor tempora nus in nobis regnat, in nobis principatur. Unde
anni.ltaque terrena temporalia per octo intelligun-
mortuo Pharaone, et egresso populo de ^gypto,
lur. Nunc de Scriptura. Gum
Sara uxor Abrahae fit « Judaea sanctificatio ejus, » fit « Israel potestas
mortua esset (27), Abraham rogavit Ephron,ut,ac- ejus {Psal. cxiii, 2), » Porro solium
quod super
cepta pecunia.looum sepulturae ad mortuam uxorem per prophetam Dominus sedens ostenditur, Ec-
tumulandam, sibivenderet {Gen. xxiii). Ephron clesia est Ghristi Jesu Salvatoris nostri, fidelium
vero noluit inde pecuniam accipere, sed lerram corda sunt. Quippe sedes Domini est anima ju-
gratis dare coactus tamen accepit, et vocatus est
;
sli.anima justi Dominus habitat, Dominus
In re-
postea Ephran, qui prius dicebatur Ephron.
Ephron quiescit, Dominus regnat. Attendite Prophetam sic
autem interpretatur confirmalus, vel
pe^rmMs ; D dicentem « Elegit Dominus Sion, elegit eam
:
in
Ephran vero infirmus, vel imperfeclus. Si ergo illei habitationem sibi [Psal. cxxx, 3). » Et Dominus
qui,licetinvitus,tamenquodamraodoadducipotuit, ipse Super quem, inquit, requiescet Spiritus
: «

(27)Hoc sumpsil e 0. Hieronymi libro Qutestio

rias yendere morluorum.Sciant igitur qui sepulcra
num Hebraicarum in Genesim,cap. xxiii, vers. 16.
venditant, et non coguntur ut accipiant pretium,
aujem h^[^g^ Et audivit Abraham Ephron, et
.
sed anolentibus quoque extorquent, immutari no-
appenau Abraham Ephron argentum, quod
locutum naen suum, el perire quid de merito eorum, cum
est tn auriiAis filiorum
Heth. (n Hebraeo, sicut hic etiam ille reprehendatur occulte, qui invitus acce-
posuimus, pnmum nomen ejus scribitur Ephron perit, Ila D.Hieron. lib. Quffistionum Hebraicarum
secundum Ephran. Postquam enim pretio victus in Genesim.Quo loconotat Marlianaeus noster,quod
est, utsepu.crum venderet argento, licet cogente
eodem motio nunc legiturEphron,7in2x,et Ephran,
Abraham,j»aulitlera,quae apud illos olegitur, ablata
1 12X, eine littera vav, ut erat in Hebraeis exem-
de ejus nom.ne est, et pro Ephron
appellatus est plaribus sancli Hieronymi.
bphran.s.gnificante Scriptura non eum fuisse
con- (28) E. msEbr. Peroniano^Q,
summatae perfectaeque virtutis,qui potuerit Victor. 272^ Germ,
memo- 381.
 ; ;

787 VEN. HILDKBERTI CENOMAX. EPISC. 788

meus, nisi supcr quielum et humilem, el tremen- A nuilum aliud est^nisi Gliristus Jesus. Uujua lunda-
lem vcrba meu ?(Pia/. lxvi,2.))) Uanc profecto se- mcnti positio est baptizari baptismo Christi. Gum
dem rcx Ozias niullis dicbus obtinuit. Multo tem- aulcra baptizaraur baptismo Ghristi, surgimus in
pore super hanc in mugna superbia scdit.PorOzium soiium Ghristi nec solum in solium Ghristi, sed
;

namquc, qui interprclalur Domini forliludo, prin- etiam in templum Glirisli. Tunc enim Ghristus et
ceps tencbrarutn iiilclligitur convenientcr, ct dia- nobis [/".ft in nobis] 703 apud
praisidere incipit,et
bolus aple figuralur.Ipse namque ad cxpugnindas nos fucere mansionem.Amplius uliquid loquemur.
infelices animas forlis est. Ipsura per hominem ab Tunc nos cura Abraham tres angelos recipimus ho-
homine vinci difficilc est. Quod autem fortis est, spilio, qui spiritui noslro de subacta vetcri carne
non ipsius,sed Domini est. Nil enimprajvalet ex se, et sterili, promitlunt Isaac nasciturum, scilicet ri-

qui hoc ipsum quod spiritus est, ex Deo habet,non sum,non qui dolore miscetur,sedquo sic Aposlolus
ex se. De forlitudine autem ejus, sic legitur in ait: « Fructus aulem spiritus, gaudium, pax, pa-
Evangelio « Gum fortis armatus cuslodit 702
: tientia, longanimitas,bonitas, benignitas,et caetera,
atrium suum, in pace sunt omnia quae possidet adversus quee non est !ex {Gnlat, iii, 22). »
armatus super so-
{Luc. XI, 21). » Iste igitur forlis vere praeclara, vere sublimis Ecclesia, quam Gdei
lium Domini fraudulentcr ascendit, superbe sedit, p fundamentum sic extollit,ut ipsa et soliumDomini
exactorie regnavit.Siquidem primospatres nostros fi;it, et templum Nec absolute golium,sed sicut di- !

astutia circumvenit, dolo vicit, non vi, consiiium ctu.m meminimus,et solium excelsum.Porro hujus-
simulan3,non arma promens.Quos itaque violentia modi celsitudo, sacerdotalis cst unctionis. Eminet
non poluit, fraude sibi substravit, gloriosum ratus haec in Ecclesia Ghristi, lux et sol Ecclesiae, testi-
triumphum, Qlios, in parentibus quocunque modo monio ipsius Christi. Eminet, inquam, et admini-
superare. Sedil auteui in magna superbia,quoniam slratione sacramentorura, et excubiis animarum.
tanlo frtctus est ex victoria elatior, quanto non novametdivinampotestatem,cujus ministeriopanis
de qualibet creatura,sed de imagine et similitudine angelorum mortalibus quotidie praeparatur gra- 1

Greatoris triumphavit. Exactorie principatus est, dum cum timore el tremore profitcndum,quera non
quiacumsibi duas tantum personas substravit,uni- filiushominum,scdFiliushorainiscviumsuaruracura
versis eorum filiis extorsit libertatem.Regnavit au- dignatur lOpraecelsumetinsigne solium,in quo pro-
tem a ligno usque ad lignum ;a ligno scientiee boni phela, sicut in excelso throno, videt sedere virum,
et mali, usque ad lignum crucis a gustu pomi, quem adorat multitudo angelorum Videt,inquam,
; !

quod erat pulchrum visu et ad vescendum suare sedere virum,quoniam videt sedere Christum,videt
usque ad amariludiaem passionis.At,ubi venit ple- Ghristura principari, videt Ghrislum jam regnantis
nitudo temporis,in quo misit Deus Filium suum in speciem gerere, jam vices agcre judicantis. In his
quo visitavil nos Oriens ex aUo,mortuus est lepro- enim ministrisEcclesiae suaj Ghristus ante judiciura
su90zias,altritae sunt vires ejus,debilitata fnrtitudo judicat,ante supremam ventilationem ventilal,ante
ipsius.Tuncaulemcaputantiquiserpentisconlritum iinplelionem sagenae bonos pisces colligil,malo8 au-
est ; tunc malleus universse terrse confractus est tera foras mittit. Judicat enim non judicio curijB,
tunc fortis armatus, pui custodiebat atrium suum, sed Ecclesiae non forenses causas, sed coelestes
;

supervenienle illo fortiore,victu3 est.Tunc ablata ei non corpora, sed animas. Ventilat idem, ventilat,
arma sua. Tunc dislributa spalia sua.Testatur hoc inquara,quia per eosdera ministros paleas iniquo-
ipse Rederaplor, qui instante articulo suse passio- rum projicit ab aera [f.
areaj Ecclcsiae ventilabro
nis, dixit Nunc judicium eslmundi nunc prin-
: « ; disciplinae.Bonos pisces colligit,malos autem foras
ceps hujus mundi ejicielur foras {Joan. xii, 31). -> mittit. Nemo est nisi Ghristus, qui pisces colligat,
Ejecto itaque foras lioc principe,et expulso desolio qui pisces foras mittat.Nondum sagena Petri plena
Domini exactore mundi, videt prophela Dominum est. Nondura ad littus educta est. Implebitur,et ad

sedentem super solium excelsum ct elevalum ; videt littus educelur. Quando autem futura sint ista,
plenam majestale ejus omnem terram, et videt ex Filius hominis se nescire confitetur; unde et ipse
his quae sub ipso erant templum repleri. D dicit: « De die autem illa et hora nemo scit,neque

Diligenter attendite, fratres, Ecclesiam Dei so- angelus, neque Filius hominis, nisi solus Pater
lium dici.Verum non absolute 8olium,sed cum ad- {Marc. xui, 32). » Ipse tamen interim bonos pisces
excelmm ;nec solum soliura excel-
jeclione, soliura colligit, raalos foras mittit. Yerum niliil horum per
sum, sed etiam solium elevalum. In quo sicut exi- se ipsum,s2d per ministros allaris quotidie utruni-
guitati nostrae videtur,triplex allitudo Ecclesiae de- que facit. Ex hoc enim magno mari et spalioso,
claratur.Tota siquidem solium est,id est sublimis ubi reptilia,qaorum non est numerus,educit bonos
et eminens, dignitate fundamenti. Eadem solium pisces qui colligantur etserventur.Educit et malos,
excelsum est, unclione sacerdotum solium eleva- ;
qui projiciantur, et a bcstiis conculcentur. Vocat
tura est praerogativa merilorum. Attendite Paulum enim justos, et colligit ad gloriam ; vocat injustos,
dicentem: « Fundamentum aliud nem,o potest po- et destinat ad gehennam 704 praecelsa, el om-
nere,praeter id quod positum est,quod estGhrislus ni potestate saeculari sublimiordignitas, per quam
Jesus {l Cur. m,11). Fundamenturn igitur Ecclesia Dominusjam omnia haec operaturl Quibus enim
 ;

789 SERMONES DE DIVERSI-^. - DE EXCELLENTIA ECCLESF^, ETC 790

£rv' uT^^n^^-f
"'• " '•"' ^""'^*^ A Idemquoque.cumadredimendumgenusbumanum.
°
(matln. V,
{Matlh. 14.1
V. 14.) (Juihns
» Quibus, innnnm
^"'"''i'
inquam, r.U.ir.
dicitur; « rv.,;
r1
Qui . .. ..• .

sicut Leo
^ '

papa testatur, multa suppeterent, ad

ei
vos tangit.tangitpupillam oculi mQ\'i{Zach. ii, 8.)» nostramtamen rcparationem.crucis ascensum ele-
Non imperatorum linguae, sed sacerdotum, cla- git. Quibus profecto
monslratur quod sublimis
ves coeli facti sunt. Soli sacerdotes cum Christo debeat esse vita sacerdotis, qui populo Domini fa-
aperiunt, et nemo claudit; claudunt, nemo aperit. clus est legislator, qui praedicat imitatione
Sacerdotum consilio subvenilur infi.-^mis animabus, geatan-
dum, quem Maria carnes gestavil ;qui suscipit ora-
franguntur compedes, via patet ad superos,uniun-
tionem pro reis agere qui transfigurandus est
; ia
lur lerrena ccelestibus, homines angelis, creatura omnes, propter omnes, ut omnibus omnia fiat ;qui
Greatori. Honor igitur ingens, honor sacerdotii. non bajulantes crucem Christi,denuntiat non posse
Sed grave periculum honoris istius. Quippegradus fieri discipulos Ghristi.
Judicialeest terrenis inhse-
iste.gradus causalis [/'.casualis] est, nisi illustretur
rere lalis negotii professorem. Vult enim
raeritis dignitas unctionis. Tunc enim
Dominus
sacerdos ut altaris minister professioni suae sit similis,
et
erficax est intercessor, cum pro reis ex officio sic sublirae prajtendat meritum,subiimibus offlciis
con-
agil, ut gratiam Judicis et merito vitae provocet.et —
j ' ' secratus.Vult illum ouuuu
— "v"^. "11. ijiuuj ambuiare,cui eiiam
spiritu uiiiuuiare.cui etiam SDi
spi-
, . .
TT . . , .
verbo doctrm^. H^c Ina (/ h^c duo) sacerdotem . riius immundos ipse subjecit.
Vult denique eum
perfectum creant. E.x h.s tnbus (et his duobus) sa- ^ dem fieri vas purum,
vas mundum, quoniam de
cerdoti prsestatur potestas, praestatur et gratia. sacerdotibus per prophetam dicitur « Mundamini, :

Siquidem ex unclione sortitur persona potestatt;m qui fertis vasa Domini {Isa. ui, ii). »
Sacerdotes
consecrandi substantiasconsecrandas.Sortitur effl-
sunt, qui vasa Domini ferunt, qui scilicet
sacerdo-
caciam benedicendi subslantias benedicendas. Ex
talis ministrationis exsecutione, in cceleste gazo-
vita autemetdoctrina promeretursacerdos
gratiam phylacium animas introducunt.Unde necesse
fideles
Domini sui; consequiturdilectionem Christi saluta- est ut qui vasa Domini portant,
vasa Domini fiant,
ris sui. Etenim pro exemplo sobrie, et juste el pie verum non vasa flclilia, sed aurea non vasa in ;

vivendi. et pro studio seminandi semen verbi Dei, contumeIiam,sed in honorem ; non in quibusbibat
bono et fideli servo Dominus dicit « Euge, serve
:
Balthazarcum concubinis suis, sed in quibus bibat
bone et fidelis, quia superpauca fuisti fidelis.supra
Redemptor de genimine vitis cum discipulissuisin
mulla te constituam, intra in gaudium domini tui regno Patris sui ; videlicet non vasa in quibus dele-
{Malth. XXV, 22). »
ctatur diabolus cum his quos ipse sibi ad omnia
Jam,dilectissimi fratres,jam vobis,nisi fallimur,
subjecit flagitia, quibus ad omnem utitur iniquita-
innotuil, cur so/zMmDomini, quod propheta
dixerat tem;sed vasa in quibus is qui discipulis ait :
excelsum, subsequenler dicat etiam elevalum.Vide- D « Ego sum vitis, vos
palmites {Joan. xv, 5), » cum
licet, propter viam, propter doctrinam vitam,
; eisdem bibat de genimine vitis, id est gaudeat
quam sanctimonia et
illustret ; doetrinam,quam cha- exsultat de effusione sanguinis sui,
ritas exornet.
per quem sibi
Hajcenim sunt,quibus ad coelum sa- tam pretiosa vasa com.paraverit, per quem
cerdos elevalur, quibusex luteis domibus eadem
ad sthe- jura diaboli in propriara redegerit potestatem.
reas subaidit mansiones.Heec universis
Ut
praeferuntur autem sacerdotes in hujusmodi vasa proficiant,tri-
votis. H.-ec Domino sunl omnibus hostiis gratiora. bus agi diebus sacra docet historia. In ea siquidem
Haec si forte defuerint,sacerdotis
excelsum quidera Moyses, ex praecepto Domini, ad Pharaonem lo-
solium est, sed adhuc eievatum solium
non est. quens, ait « Ibimus viam trium dierum in solilu-
:
Quippe sacerdotem sine sanctimonia Deus
nescit ; dine,» ut
->- sacrificemus Domino
"^"^"""-ciuuo uuiuuiu Deo nosiro
ueo
HaPorH/>)«rv, .>• j j • 1 ... nostro {Exod.
fia;t)a. V
v.
°<^«'d,t.Apostoli testi- 3). Non potest Moyses, non potest populus sacrifi
n on si .
«-e
Z^IhX iru 7" '^^"^7"'J"^^.-d^'^i^
"^°"'"' '"
Do-^ino in solitudine,nisi prius trium dierum

cerd^s JLl'
^" " '^'" ''' P'''S^'^'- Via autem illa. fides est, qua corde

dens
""" ^'netinunnabulisacce-
Snnft r ^"*' ''''""' °""^
creditur ad justitiam. 706 Gonfessio,
quam cre-
:'?r ""
''''''' ''''''^' '' -'"^^^- ^ola Ades isla via est,
acr fict e^ md.gnafonem. Ad vo- D qua de
TZZ T^""' muri
cem sacerdotal.um lubarum
H ;
Jericho cecide-
terris itur ad
ccelum, qua de ^gypto ad
terram promissionis transitur qua regina austri
runt, ut a
ostenderetur ad prasdicationem Eccle- finibus terrae venit audire sapientiam
S18B, altitudinem Salomonis.
superbiae saecularis inclinan- Caeterum diastae tres in isla faciendae sunt via,qui-
dara. Deinde ad eminentiam sanctimoni®
cre- bus peractis, ofl"eretur beneplacitum Deo sacrifi-
dimus 705 per prophetam vocari
sacerdotem cium. Torro desinere a malo, prima
cum dicit diaeta est
Super montem exselsum ascende
: « ;

tu' facere bonuin, secunJa diajla est

ascensiones in ;
lu. evangelizas Sion {Psal.
xl, 9). Super montem, ,,
corde suo disponere, terlia diaeta est. Quisquis igi-
nquit, ascende. Moyses, ut
legem Domini accipe- tur, credens in Patrem, et Filium, et Spiritum
-e ascendil in montem. Mariam, san-
,
conceplo Dei ctum, induit armalurara Dei, ut possit slare adver-
•ilio,statim ad montana transisse
Lucas comme- sus insidias diaboli, in via est, et facit secundam
norat. Christus et orandi
consuetudinem fecisse in Quisquis credens in Patrem, et Filium, et
diffltam.
nontibus, et transfiguratus in monte reperitur. Spiritum sanctum,sequitur beatam animam illam
 ;

VEN. HILDEBERTl CENOMAN. EPTSC. 792

^y^
deauainCanliciacatiticorumSaloraonait: .. Quaj est A el non sprevit precem eorum.Imploreniua lacrymis
et gf^mitu, ut ipse conterat Satanam sub pedibus
ialaquajasccnditpeideeerlumsiculvirgulta fumiex
noalris, ne pr^valeat nobis m v.a, ne usque ad vi-
aromat^bus myrrhs et thuris ? {Cant. in,6.) » in via
cloriam salutaribus diaslis adversetur, ne vasa in
est etlcrliamfacitdi.aara.TuliumproCectodiaUarum
hunorem vctustae sordis incrustet,ne super
«accrJos quolidie mcntioncm [acit,quolies Domino
«'..inisler

solium Domini leprosus Ozias rursus obrepat.lu eo

sacrilicans, dicit: [Undo et memores nos servi
lui,

Jesu Christu3 christos suos exaudire di-netur,m eo rai-

sed '-t piebs tua sancla ejusdem Domini noslri
boataj passionis, nec non el ab inferis nistrare auxilium grati^i suae. Qui vivit et regaat
Christi lam
pcr omnia sscula saeculorum. Araen.
resurreclioais.sed et in coclos gloriosoe ascensionis,
XCVIII [De diversis XI].
offerimus prsclarae majestali tus, de tuis donis ac
hostiam purara, etc] d^ pack in ecclesu sub summo pontifice in perse-
datis
cutione constanter .servanda (30).
Nulli dubiura in prfesenti capitulo morlis
Cbrisli,
infula- « Non esl potestas nisi a Deo. Qu^ aulera a Deo
et resurrectionis, otque etiara ascensionis,
sunl, ordinals sunt.llaque qui resistit potestali,
lura recordari sacerdotera (29). Recordatio
ista, re- «

morientesacerdos Dei ordinationi resistit {Rom. xiii, 1). »

cordatio salutaris,si cura Christo
« _

Audite,iratres charissimi.quid ApostolusDommi

commorilur peccato, carnera suam cura vitiis et r
concupiscentiis crucifigens, quod est in Catholica clamat nobis. Non sunl, iaquit, contemnendae po-
recor- iestales, sive mundi, sive Ecclesi«,quia
omnesor-
Isupp Ecclesia] primam lacere di.Etam.Vere
morlecarnis resur- dinat* sunt a Deo, et qui ordinal.s a Ueo conlradi-
datio salutaris.si cum Christoa
connnr.eham lacit.Oportel
gente sacerdos a morte spiritus resurgat, induens cit et resistit,ordinatori

igUur nosDominum paparapro.^latum nostrumcon-

nuvum hominem, qui secundum Deura creatus est
consiliator esl
injustilia et sanctitate veritatis ; quod est in
catho- siliatorem nostrum visitare, quia
venerari,quia pastor est.Sunl enim episcopi
h-ccle-
lica secundam facere diffitam. Rccordaiio, inquam,
Domini.
salutaris si cumascendente ad Palrem,
Christo sia;vonerandi sicut magistn sicut vicaru
suos
sacerdos'per scalam Jacob ascendat si canlet can- ; Tanta reverentia voluit Dominus sacerdotes
venerari et limeri, 108 quod la
Deuteronomio
licumgraduum cumpropheta;quodestinCatho-
minatus est, dicens « Homo quicunque fecerit
licatertiamfc;ceredi8Btam.Ecce,lratres,ecceviam, :

in superbia, ut uon exaudiat sacerdoteni, aut ju-

extra quam esse, evagari procul a patria est. Esse
ad patriara proficisci. Idem ad Sarauelera, cum
dicem, morietur (31). »
tamen in ea, non stalim est
a Judajis sperneretur, Deus dicit Non te
spreve-
« Fides enim sine operibus morlua est (Jacob.
ii, :

in Evangelio
opere,via sine p runt, sed me. Et Dominus quoque
:

(26).« Undeet in sacerdolesfides sine

^ Qui vos, » inquit, . audit,me audit.et eum qui me
diaelis est.Hanc ingressos viam adversarius noster,
.<

misit et quis vos spernit, me spernit {Luc.

x,15)..
diabolus,ita plcrumque retardat, ut in prima etiam ;

inquit.ostendf
diffitadeficiant. Ipsc siquidem hostis, ille est,quem Et cum leprosum mundasset «Vade, :

Et cum postea tem-

nec Filius Virginis 701 inlentaius transivit. Ipse te sacerdoli {Matlli. viii, 4). »

hostis ille est, cujus pharetra nunquam hauritur porePassionis alapam accepisseta servo sacerdotis
exhauriturj promere non desistat.Ipse
cum tela cumque ei dixisset Sic respondes adversus ponti-
:

[f
ficem ? Dominus nihil contumeliose
dixU,nec quid
hoetis ille ebt, qui cum semper la^dere non possit,
quara de sacerdolis honore detrax.t. Sed
innocen-
semper velit. Ipse hostis ille est, dc quo rara, et
male
uunquam secura,victoria.Si confisi viribus nostris, tiam suam magis asserens et ostendens « Si :

inquil, locutus sura,teslimonium

perhibedemalo
oum eo congredimur.sub eo credimus [/-.cedimus],
quonia.uleoovibusfortiorest.Sisperamusinfuga, si autem bene, quid me c$d.s ? (Joan. xviu.^d.
apostolu
iacilenosconsequitur,quoniamaquilisvelociorest. Item, in Aclibus apostolorum, beatus
quoniara ser- Paulus, cum ei dictum esset suraraum sacerdo
«
Si quaerimus eum fallere, fallimur, :

Imo ipse serpens ille est,qui tem Dei raaledicis ? Quamvis eorura tempore sa
pentibus astulior est.

ventrerepit et peclore,qui terram comedit omnibus cerdoliura Judaeorum crucifixo Domino destructun
(devolu
diebusvit8esua!,qui mulieris calcaneo insidiari nou
^ esset, quod deinde ad Cbristianos tantum

desistit.Ipse serpens ille est, qui veneno suotabifi- tum esset,) ipsum (tamen,) quamvis inane nomen
cavit omnes, prster cum qui sub ficu vidit oranes. Paulus venerans, ait « Nesciebam, fralies, qui
:

pontifex esset. Scriptum est enim Principi plebi

Habemus autem advocatum in coelis Dominum no- :

Btrura Jesum Christum,inquo promitliturnobisde

tuaenon maledices {Acl. xxiii, 4). » Cum igitu

antiquum sacerdotium legis veteris in tanta auctc

fcerpente victoria, de ejus infestatione quies, de
haberelur, ut (ei) resistentibus Dommus mi
vulneribus medicina. Ad eum igitur lola menlis ritate
naretur mortem, quales putabis eos, qui conti
iutentione festinemus, quoniara ipse refugium uo-
sacerdoLium novae legis hostes, et contra Ecclesiai
slrum et virtusest ipse adjutor in tribulalionibus,
;

quaj invenerunt nos nimis. Humiliemus ei animas Dei rebelles sunt,necpraeminentis Domini comm

nostras, quouiam respexit in orationem hurailium, nalione, nec futuri judicii ultione terrentur [f.tu

(31) Deut. xvii, 12. Non sunt verba^sed seneu

(29) Id est episcopum.
(30) £ Victorino et Lyrauo.
 793 SERMONES DE DIVERSIS. — DE PAGE ECOLESIiE. 794
praesentis, eeu praesenti Dominicomminatione,neo A est in Evangelio, quia milites qui crucifixerunt
futurijudicii ultione terrentur]. Ghore, Daihian ct eum, eo quod de superiori parte non consutilis,
Abiron, qui contra legem, Moyaeu, et sacerdotem, sed pertotum textilis fuerat, dixerunt ad invicem :

sacriflcandi licentiam sibi vindicare conati sunt, « Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cujus
poenas statira pro suis conatibus impenderunt.Terra s\t {Joan. XIX, 2i). » Indumenlum Christi de su-
enimcompagibusprofundumBinum aperuit.stanles periori parte erat integrum, quia Ecclesia Christi
atque viventes recedentis soli hiatus absorbuit,nec unitatem de coelo, id cst a P.itre et Filio venien-
lamen posqui auctorcs fuerant, Uei indignantis ira tem, et solidam firmilatera fidei inseparabiliter
percussit, sed caeteros ducentos (32) participesejus oblinet. Dominua
Noluit scindi vestem suam in-
furoris [/. sceleris] exiens a Domino ignis,compro- consutilem, quia non patitur Ecclesiae violari uni-
bata ultione consumpsit. Admonens scilicet, el tatem. Praecepit igitur Paulus de hoc unitate.
ostendens contra Deum fieri, quod fecerant ad « Obsecro vos, inquit, fratres, proptei' nomen Do-
eruendam [f. evertendam] ordinationem Deo hu- mininostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes,
mana voluntate conati.Sed etOzias rex,cum thuri- et non sint in vobis schismala » Et
(/ C<)r. i, •10).
bulum ferens, et conlra legem Dei sacrificium vio- iterum ; « Servate unitatem spiritus in vinculo
lenter assumens, resistcnte Zacharia sacerdote, r> [)ixc\s(Ephes. IV, 3). «Ouomodoenimmulti suntsolis
obedire nollet Ecclesiae, divina indignatione confu- radii, sed lumen unum rami arboris mulli, sed
;

sus.et leprjB varietate maculatus est in fronte ea, robur unum tenaci radice fundatum ; et cum de
parte notatus offenso Domino, ubi signantur qui eodem fonterivi plurimi defluunt, numerositaslicet
Deum promerentur. difTusa videatur exundantis copias largilate.unitas
Cavendum ost igitur, fratres charissimi, ne tamen servatur ia origine. Divelle 710 radium
conlra sacerdoles Dei aliquis audeat insurgere, solis, divisionem lucis unitas non capit. Ab arbore
ne Dominus illos, qui vice sua fungunlur, velil frangeramum, fractus germinare non potest. De
aspere vindicare. Hi autem posili 709 sunlinEc- fonte praescinde rivum, praecisus arescit. Sic Ec-
clesia ad humilitatera [f. ulilitatemj noslram, ut clesia Dei luce perfusa per totum» orbem, radices
nobis provideant,etDeo raticnem pro salutenostra suos porrigit unura tamen lumen, quod ubique
;

reddant, et unilatf-m Ecclesiae custodiant (33). De diffunditur, nec unitas corporis separatur. Ramos
qua unitate voluit nos Deus essft sollicitos, nede suos per universam terramcopia ubertatisostendit,
via recedentes, aut schismatafacientes, per diver-
proflueates iargiter, rivos latius expandit. Unum
jos errores ab unitate fidei divisi essemus. Sicut caput estet origo una, et unanimiter deitatis suc-
enim unus Dominus est et unus pastor, sic vo- cessibus copiosa propter hanc unitatem servandam.
luil unam familiam et unum esse gregem. Unde ^ Agaraus nunc de veteri lege. Qui iu figura Christi
Dominus dicit in Evangelio « Et erit unus grex, :
occiditur, in domo una editur. Dominus in veteri
et anus Dominus {Joan. x. i&). » El ad Israel inve-
lege praecepit, dicens: « In una domo comedetur ;
teri legeait « Dominus Deus tuus, Deus uiius est
:
non ejicietur de carnibua ejus foras {Exod. xiii,
{Deut. VI, 4).» Quod unus Deus sit, evidentius os-
46). » Carnem Ghristi et Sanctum Doraini ejicere
lendit in Evangelio, dicens « Ego et Pater unum
:
non potestis foras, nec ulla alia credentibus, prae-
sumus {Joan. xvii, 22). » Et iterum de Patre, Filio unam
ter Ecclesiara, domus est. Hanc doraum, hoc
el Spiritu sancto scriptum est : « El hi tres unum unitatis hospitium designat, et denuntiat Spiritus
sunt(i Joan. v, 7). » Voluil ergo Dominus suos si- sanctus in Psalmis, dicens « Deus, qui inhabitare :

milessibi existere, ul sicut unus erat, ita Ecclesia facis unius moris in domo {Psal. lxvii,
7), id est
una esset. Unde Dominus in Ganlicis ad Ecclesiam unanimi moris in domo.In dcmo Dei, id estin Eo-
ait: « Una columba mea, una est perfecta
est
unanimes habitant,qui concordes et simpli-
clesia
mea {Cant. vi, 8). » Hoc unitatis sacramentum lu- ces perseverant. Hujus igiturunitatis observatione,
nica Doraini inconsutilis figurat, de qua scriptura
fratres charissimi, voluit Dominus super unum aedi-
(32) Num. XVI, 32, habet ducentos quinquaginla auuum circiter 1111 dum adhuc Hildebertus esset
.

(33)Huncsermonem ab Ilildeberto sugpicarer ha- ^ Cenomanensis

episcopus ; quocirciter anno scripsit
bilum, cum jam esset archiepiscopus Turonensis,
amioocuidam suo, (forle Marbodo, episcopo Redo-
occasione schismatis Ecclesiam lunc varias in par-
nensi), epistolam xxii, lib. 2, qua deflet
tes scindentis, ob vitiosam electionem summam
Petri Leo- vim summo pontifici Paschali II Henrico V, impe-
nis, seu Anacleti, cui mitxime favebat
Gerardus ratore, ad extorquendum Investiturarura laicalium
ille, Engolismensis nequam episcopus, tot legatio-
nibus, et mGciliiis conciliis celebris, el misero
jus, ei et loti Romano clero crudeliler illatam, ex-
cusando interim epistola sequenti (xxii scilicet
tandem genere mortis ex ultione divina mulctatus.
ejusdem libri 2), quidquid idem Paschalis. illis in
Etquidem Anacleli parlibus initio arlh^serat Hil-
angustius positis, precibus ipsins cleri Romani,
debertus ipse, utpote cui plura sutfrauia
favisse adeo turpiter incarcerati et vexati, gesserat. Quas
acceperat sed a D. Bernardo amice de re
;
monilus epistolas consulas veliin cum notis paginis 107 et
statira transut ad Innocentium 11
ad cujuspartes 109. Vide
Baronium ad annum ^lll ubi ha^c
et
Hildeberlus, ut raetropoliianus Turonensis
totam omnia fuse narrat, et rescissionem ejusdem Pa-
Armoricara cura suis suffraganeis et
primatibus schalis illius extortaa concessionis in
araicis lelioiterlraxit. proximo co-
acto ad id concilio, ubi et Uenricum
Non absurde tamen referri
ipsum ana-
posset bic sermo ad themate percussit.
795 VEN. HILDEBERTI CENOMAN. EPISC. 796

ficare Ecclesiara suam ; superillum ecilicet,dequo A 14)- lUienim qui sacerdotes Dei inquietant, in
ait: « Tu es Putrus, 8t superhancpetram ajdificabo coclum ascendunt,supcr astra Dei volunl ascendere,
Ecclesiam meam.eltibi daboclavesregniccelorum ; super montera Teslamenti sedera ponere, qui su-
et quodcunque solveris supertcrram, erit solutum per episcopos volunt regnare. Episcopi enira sunt
et in coclis. Et tu, aiiquando ccnversua, confirma cceH, aslra Dei, mona testamenti nubes, latera
fralres tuos. {Mattk. xvi, 18). » Petrus ergo esl fun- aquilonis, Cooli, quia continent arcana Dei unde
;

damentum cui unilur Ecclesia ; fide enitn illius David:« Cceli enarrantgloriam Be\(PsiU. xviii, 2). »
omnia membra Ecclesia; adhajreot. Magister enim Astra, quia Dominus de
his ait « Vos estis lux :

et princeps apostolorum idem factus est, et pastor mundi {Matlh- v, Nubes, quia praedicationls
14). »
fidelium, quia ia fide praevaluit. Gum enim Doini- rore nubes [/. mentes] fidelium compluunt, de qui-
iius de fide suorum investigaret, dicens : « Vos au- bus dicitur « Qui sunt isti qui ut nubes volant ?
:

tem quem me esse dicitis?>)respondit Petrussicut {Isa. LX, 8). » Latera 712 sunt aquilonis, quia
robustior in fide : « Tu es Ghrislus Filius Dei vivi finitimi sunt peccatoribus, qui frigidi iu peccatis
{ibid. 15) ,))etaudita fidei ejusfortitudine,Dominus perseverant,vel latera praebent ad patiendum Aqui-
deditei ut esset fundamentum ejus[Ecclesia3,] 711
est diabolo, qui frigus peccali hominibus
loni,id
et ad coelos aspirare polens. Oportet g De ergo ut ali-
quo in Ganticis: « Surge, aquilo, perfla
infert.
quando conversus ad nos,cum periclitabimur[nosj hortum meum {Cant. iv. 16) » id est tenla Eccle- ;

confirmet. Pro ei enim rogavit Dominus nc deli- siam raeam, ut ex victoria de te habita accipiat
ceret fldesejus.Quiaigitur, fratres, magister noster gloriam. Mons teslamenti sunt, quia in eis est al-
est Petrus, Dorainus noster est vicarius ejus, ideo tiludo scientiae ulriusque Teslamenti. Sed vos, qui
nos oporletaudire luminaria[/. adire limina] apo> filii estis Ecclesiae, defendite Ecclesiam. Nemo se-
stolorum, et dominura nostrum pupam visilare, [et ducat vos inanibus verbis. Adulteraii non potesl
ab eo] consilium quarere, quomodo Ecclesiam Do- Ecclesia Christi. Incorrupta, pudica est. Non per-
mini in tot et tantisfluctibus hujusmundi possimus linct[/. perveniet] ad praemia Christi,qui relinquil
sine periculo gubernare. Insurgunf enim quoUdie sponsam Habere jam non potest Deum
Christi.
tempestates in Ecclesia Dei, quia vellent [quidam] Patrem, qui non habet Ecclesiam raatrem. Eccle-
ejus unitatem dissipare, el discordias seminando siam qui vult dividere, veslem Christi vult discin-
unionem pacis exstinguere. Aggrediuntur pastores dere. Nemo bonus Ecclesiam Dei deserit, nec a
membra terrore com-
Ecclesise, ut caput ferientes, familia Dei discedit. Verae, ut ait Dominus, cogno-
moveantur (34). Nec solum enim ab exlraneis pa- scunt eum oves, omnibusque clamat : « Qui non est
titur Ecclesia, sed etiani a doinesticis et fratribus p mecum, contra me est; et qui non colligit mecum,
suis; et pejora sunt bella intestina, a quibus non di6pergit(i,MC. xi, 13).»Triticumnonreperilventus,
cavetur, quam forinseca, quae praevidenlur. Inter nec arborera secura radice fundatam procella sub-
raundi invia [/. initia] Abel juslura occidil frater, vertil. Inanes paleae tempestatejactantur invalida9 ;

Jacob fugientem persecutus est Esau frater ejus. arbores turbinis incursione evertuntur. Appareant |1

Joseph venundatus est a fratribus, et a discipulo lilii Dei, ut eos stantes in fide ccelestis Paterremu- '

traditus eslDominus. Sed nobis non est ignominia neret, utin coelis, ubi unusDominus, una Ecclesia
pati a fratribus, quod passus est Christus,nec illis efficiantur (36) in saecula saeculorum.Araen.
gloria estfacere quod fecit Judas. Conviciaeorum, XCIX [De diversis XIlj.
quibus se et vitara suam quotidie lacerant (35) DE PRiECLARIS IN NOS CHRISTI BENEFICIIS (37).
non timemus fustes, et lapides, et gladios, quos
; « Spiritus cris nostri Chrislus Dorainus captus
verbis parricidalibus'jactant, non perhorrescimus. umbra
est in peccatis nostris, cui dixiraua: In
Quid de illis[dicemus?Homicid8e sunt apud Deum; tua vivemus in gentibus {Thren. iv, 20). »
necare tamen non po8Sunt,nisi eos Dominus necare Haec sunt verba Jeremiae in Threnis, imoSpiritua \

permiserit ; et cura nobis semel moriendum sit, sanctiin propheta loquentis, quibus utriusque na- i

illi tamen odio et verbis, et delictis euis nos quo- rj Christo expriraitur, et divinae cha-
turae veritas in i

tidie periraunl: nec ideo nos a proposilo justitis ritatis erainentia nobis commendatur. Cum enim i

movebiraur ;quiapropter timoremecclesiasticadis- Dominus et Salvator noster spiritus dicitur, Deus

ciplina non esl relinquenda, nec sacerdotali cen- esse indubitanter monstratur. Spiritus quippe Deus
sura solvenda. Similes sunt patri suo, qui slatim est, sicut et charitas veritas], « et eos qui ado-
[f.
postquam crealus est,in Creatorem suumcreatus, ranl eum, in spiritu et veritate adorare oportet
[/. erectus] ait : « In coelum ascendara, superastra {Joan. IV, 20). » In spiritu, ut sincero affectu et
Dei ponam sedera meam ; sedebo in raonte testa- imraaculata mente ipsum adorent ; et veritate, ut
menti, inlateribusaquilonis, ascendam super alti- non vana et transitoria, sed vera et indeficientia
tudinem nubiura, et ero similis Allissimo {Isa. xiii, bona ab eo poscant. Gum vero additur Chrislus,

(34) Forte bocad timultusab imperatoribusHen- (56) Lyranus, una Ecclesia, unum corpus efficia-
rico IV et V contra Paschalem II excitatosi mur.
(35) Id est Paschalem II et vitam ejus. Nota Hil- (57) Ex Andegavensi.
deberti zelum proecclesiastica diaciplina.
 ;

797 SERMONRS DE DIVEftSIS. - DE CHRISTI BENEFICIIS. 798

verushomoostenditur;atque,dumsubdiLur:6a/v^«5 A non rapuit. Rapuit enim Ada m
iicta qui solvit quce
estpro peccalis nostris, ejusdem erga nos eximia et usurpando lignum vetitum, praevaricando manda-
ineffabilis deckratur dilectio. Christus enim unclus tum, declinando ad impiorum consilium, ambiendo
dicitur, Messias quidem IJebraice, Cfiristus Grc-ece, fieri dominum. Solus aulem Christus,
pro lapsu
Latinc 71«$ iinctus a chritDiate, qm dicitur Ghrislus, reparationem, prctium pro rei justificatione, oblulit
id est ab unclione unclus, Chrisma enim Graece, seipsiim. Unde Apostolus : « Et vos, cum easetis
Latine dicitur unclio. In hujus uncti, id estChristi mortui in delictis, vivificavit Christo, scilicet do-
Bignum ungebantur In Veteri Testamenlo reges et nans vobis omniadeiicta, delens chirographum de-
sacerdotes. [His vero figurabatur] verus ac spiri- creti, quod erat contrarium nobis, affigens
illud
tualis [Rex et sacerdos,] qui fuit unctus, non visi- cruci, exspolians principatus et potestates, traduxit
bili vel corporali oleo, [sed] spirituali et intelligi- confidenler, palam triumphans eos in semetipso
biliSpritus sancti plenitudine, qui datus est ei sine {Coloss. II, 14), » Ecce quantus nobis de morte
mensura. Aliis quidem ad mensuram datur ilii au- ; Christi fructus peccata nostra donavit, et convivi-
;

tem non est datus ad mensurara, in quo omnis <.

ficavil ; nos justificans, spe di.ngens, charitate
fide
plenitudo divinilatis corporaliter habitavit (Co/. ii, accendens, ne qua vitiorum macula nostra pollue-
9),» id est solide et perfecte,non umbratiliter, sed g ret corda, ut jam ambulemus, chi
in novitate vitae
verc, juxta illud Plenuin gratiae et verilatis, de
: « rographum Decretum fuit, lexhomini
decreti tulit.
cujus plenitudine omnes nos accipimus, quod est, in paradiso indicla, ne comederel scilicet
de ligno
gratiara pro gratia {Joan. i, 14;, » gratiam utique scientiae boni et raali. Hoc decrelum dedit Deus ho-
justificationis, et pro ea gratiam glorificationis mini, ut ejus probaretur obedientia, exhibitaque
gratiam reconciliationis, el pro ea gratiam aeternae aeternilatis corona remunerarelur. Homo vero, cum
visionis. Coronat enim Deus i"n nobis dona sua, esset in abundantia divitiarum, libratis
[/. libertatis]
suamque gratiam in nostrura converlit meritum ; arbitrii exuberans, diabolicae persuasioni
divitiis
unde vita aeterna, non solum merces est pro justi- elatione superba acquiescens, a Deo in regione dis-
tia, scd et gratia pro gratia dicitur, et abilloigilur siir.ilitudinis abiit, a bono deciinans, malo adhaesit.
sine mensura unctio tanquam a capite, unctionis Illius decrefi violati chirographum erat memoria
gratia in merabra effluxit, secundum illud « Sicul :
iilius praevaricationis, qua scientia
[/. conscientia]
unguenlum in capite, quod descendit in barbam, nostra et antiquushostis in noslri accusationem et
barbam Aaron, usque in oram vestimenti ejus condemnalionera consurgebant. Sed hoc per crucem
{Psal. cxxxii, 2). » Aaron, qui interpretatur habita- delevit Christus, ac de medio tulit, ut jam nec con-
culum fortitudinis, Ghristus Dominus, qui in bra- scientia nostra timeat, nec diabolus inveniat quod
chio suae (ortitudinis superbura debellavil, princi- objiciat. Vetus quippe nosterhomo, secundura Apo-
pem raundi expugnavit adversus cum usus virtute, stolum, cum ilio crucifixus est, id est peccatura.
Qon aereis telis, quibus iiiimici jaculaexstingueret. quo veleres eramus, per ipsius crucera deletum est,
Hoc prfficipuo humilitatis pugione superbi hostis ita utdestruatur corpus peccati, id est coogeries
sonfodit vitalia, qui, ut omnem impleret humiiita-
peccalorura, ut jam non dorainetur peccatum in
tem, in tantum nos dilexit, quod non soium pro
nostro morlali corpore etsi ibi sit, dominiura ta-
;

nobis temporalem suscepit nativitatera, sed etiam men per crucis mysteriura perdidit, ne per liberi
aassionis acetum, ac raortis sal gnstavit. «
Cum enim consensum in suum revertatur dorainatum.
arbitrii
informa Dei esset, » ut ait Apostolus, « exinanivil Caveamus ergo, ne hosli inermi, in crucis trophfflo
3emetipsum, formam servi accipicus, humiliavit expugnato, vires reddamus, sponte a raalo
[f. ad
jemetipsum, factus obediens usque ad mortera, malura] declinando. Ipse idera etiam Christus ex-
Tiortem autem crucis {Philip. ii, 8). »Oquantaedi- spoliavit principatus et potestates, infernales scili-
ectionis indicium quantae charitatis experimen-
!
cet, quando fortior descondit in domum fortis, et
ura Per hoc eniin « commendat Deus charitatem
!
alligavit eum, et diripuit vasa ejus, Ghristus scili-
iuam in nobis, ut ait
Apostolus, quoniam cura ad- cet, quiestsuperomnes fortis et potens, in domum
lucpeccatores essemus.Christuspro nobismortuus D diaboli, id est in infernum, ubi est doraus principis
!st cujus sanguine justificati, salvi
erimus ab ira tenebrarura, quem non suavirtus, sed peccata ho-
3er ipsum {Rom. v, 8). » Id superius propheticus -minura fortem fecerunt ;sed [quem] homo fortior
sermo continet.
superveniens alligavit ejus rainuens virtutem, con-
Caplus esl, inquit, in peccalis noslris, id est pro fidenter 115
et palam triumphans eum in seraet-
peccatis non quod nostra peccata ejus meruerint
:
ipso, id est in praesentia suas majestatis, el diripuit
iiortem, ad quodetiara bona noslra non sufficiunt,
vasa ejus, id est justos, qui Dei sententia usquequo
ed postulabant nostra peccata et delicta ejus san- soluta ad inferos descendebant, inde eduxit eos,
:tissimam mortem, nostra scilicet muledictio suara
eversa domo, exspoliato scilicet inferno, cujus ad
lenedictionera, ulmors benedicti maledictorum inferos descendentis cum angelicis legionibus vir-
oiveret mortera secundum illud Osee « Eromors : tutem poteslateraque senlienles principes tenebra
Lia, mors I raorsus tuus 714 ero, o inferne rum declaraaverunt « Quis est
:
iste Rex gloriae ? i
Oie., XIII, 14) » ejusque gratia nostra lolleret de-
! {Psat> xxiii, 8.) Quibus respondentes virtutes
79ii VEN. IIILUEBKRTI GENOMAN. EPISC. 800

vita [f.ictus est.

Christum priEeunles, dixerunt « Dominus fortis ;n :
A P»"»^ qui pro oobis via, veritas et
rebus, ct potensomnia quae vult, potens in praelio via injexeinplo, veritas in proraisso, vila
Illa in [/.

in praemio. Vos ergo qui auditis, attendite diligea-

(Psal. xxiii, 8), » ubi conlra prineipem vestrum cer-
ampleclimini suaviter, reponite lideliter qu88
tavit, in crucis vexillo eum expu<^nan3. Fuso enim ler,

sanguine sinecuipa, omniuraculparumcliirographa reponuntur do haerili \f.

lierede] Filio, de sumrai
deleti sunt, de quibus debitores, qui [in] eum cre- Patris unigenito. In lali enim relutu non desunt
dunt, a diabolo ante tenebantur. Undeillud Evan- quae corda moveanl, quae menles penetrent, quaa
gelii : «Qui pro multis effundelur {ilalth. xxvi, 28). » aniraos leniant, quae ad diligendum Saivatorem ac-
Exspolians igitur principalus el potestates inferna- cendant. Non euim sine ratione tanta difficuUate

les, alios, quos ante tenebat, traduxit, suosscilicel redimere voluit, qui omnia verbo portans virtutis
longe ab illo regno ad allerum duxit, id est ad coe suae, solo poterat iraperio liberare ; sed vidit Dorai-

lum : « Ascendens enim in allura, » ut ait Propheta, nus ham;inai raalilife magnitudinem, attendit ho-
« captivam duxit captivitatem {Psal. lxvii, 19), » ut minis ingratitudinem ideoque, ne homo qui prim»
;

quos diabolus misere caplivaverat, et inferni capli- conditiouis ingratus exstilerat, Redemptionem
vos fecerat, Christus feliciter captivaret. quoque parvipenderet, eam sapientia in niulta dif-

ficultate et amaritudine procreavil procuravit].

Haec sunt spolia triumpbi, quae victor Chrislus g [f.

Unde Non dedignatus est enim ipse, qui est sapientia

debellans, principibus tenebrarum detraxit.
per Prophelam ait : « Laetabor ego sicut qui invenit Patris, qui est beatitudo ac vita coelestium spiri-

spolia multa (Psal. cxviii, 62). » Ecce in his Dai tuum, super nostrum defeclum et malitiae inore-
charitas nobis commendatur, qui nos tanti fecit> mentum,aporiantis suscipere personara,sicutIsaia8
ul pro nobis Filium suum unigenitura daret in ait: « Vidit Dominus, et malum apparuit in oculia

mortem qui cum in forma Dei esset, » id est in ejus, et vidit quia non est vir et aporiatus est, quia ;
;

plena essentia, et ex eequalitate Patris, « exina- non est qui occurrat {Psal. lix, 15). »

nivit semetipsum » quomodo ? Non substantiam

:
Attendite, fratres, modum visionis, ac rationem
evacuans, non formam Dei mutans, sed « formam aporiationis. Diciturenim vidisse malum nostrum,
servi accipiens {Philip. ii) ; » forma servi accessit, cujus oculis omnia nuda sunt et aperla dicitur ;

non forma Doi discessil. Ad majorem humilitatis aporlatus, in quo nullus mulationis caJit motua,
spmmendationem humlliavit semetipsum, causa apud (juem, teste Jacobo, non est transrautatio, nei
aliorum factus obediens Patri, non solum susti- vicissitudinis obumbratio. In illius enim ineffabil

nendo convicia el opprobria, alapas et spula, sed
etiam usque ad mortem. Quantahumilitas Humi-
p
liavil se Deus gloriaj usque ad incarnationem, usque
ad moitalitatis participationem, usque ad populi
simplicitate essentiae incircumspectae (38), et totiu
ubique non est Jocalis transmutntio, quia attingi
!
a fine usque ad finem fortiter, et disponit omni:
suaviter [Sap. viii) » inter omnia non inclusa, ei ;

irrisionem, usque ad sputa, et vincula, et alapaa, et tra omnia non exclusa sed nec temporalis permo) ;

flagella, usque ad morlem et, si parum est, hoc ge talionis alteratio. Sicut enim locali motu non val
;

riatur, nec affectuum vicissitudine alteratui

nere mortis addendum est, non quamlibet mortem, ita

tanquam gaudio succedat in eo tristitia, vel irai

sed mortem crucis, quae ignoriiiniosor est. Ecce
cundiae tranquilitas, et ejusmodi, qui per pwl
habemus humilitatis exemplum, superbiae medica-
mentum. Ecce perfecta obedientia, summa chari- phetam Osee ait : « Ego Deus, et non mu
tas, grandis humilitas .Haec alto consilio suscipere tor, et civitatem non ingrediar (39. » V(

voluit Altissimus pro nostra utililate, non pro sua non estapud eum transmutatio in essentia, se

Duo sunt miranda exinanitionis, scili,

necessitate. ;
717 nec vicissitudinis obumbratioin operibus, t

cet modus et ejusdem fructus, qui non fuit simplex quaedam bene, alia male faciat. Unde enim ips

el modicus, sed multiplex et maximus. Modus 716 senperest bonus,elnunquam malus; ita bonaseir
enim exinanitionis triplex Filius Dei descenditad per, et ounquam mala operatur. Eum tamen apc
;

carnem, ad crucem, ad mortem. Super hoc stupe* riatum propheta ait et videre malum. Nostraenit
Apostolus « Vivu
ccelum,terra miratur, homo contremiscil, ange- D omnia sunt ei pervia, de quo :

est Dei sermo, et efficax, et penetrabilior omt

lica reveretur ceisiludo. Opus sine exemplo, humi-
litas sine iT:odo, donum sine pretio, gratia sine gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisionet

merito. Et voluit nobis Altissimus cooptari, ut di- animae et spiritus, et non est ulla creatura invisi
taremur humiliari, ul sublimaremur, cujus omnis con?pectu ejus {Hebr. iv, 12). » Sermo ist
bilis in
;

actio nostra est locutio instructio] ;vita Christi, non est vocalis, sed substantialis, manens, no
[f.
transiens; Hoc est verbum in principio apud Deui
nobis regula vivendi ; mors Christi, noslra est a
Patrem, splendor gloriae, el figura substantiaeeju:
morte redemptio et liberatio. Vita Christi nostram
qui a Patreestei coaeternus, ut splendor ab igne,
<

instruxit mors Christi nostram destruxit. Pro-

;

pter nos dignatus est Christus esse aqua sitiens, coaequus [/. coaequalis], Patrem glorificans atqi

(38) Idem dicit in Prosa.

(39) Ego Deus, el non homo : in wedio tui sanctus,et non ingrediar civilatem (Ote. xi, «].
 801 SERMONES DE DIVERSIS. — DE CHRISTI BENEFrCIIS. 802
notiflcans, ut radius solem, a quo tamen alius est A malum nostrum, non approbando, nec noviter co-
in persona,3icul figura ab eo differt [iew.distingui- gnoscendo, sed puniendo, val miserando.Qui enira
tur],cujus est figura. Hic ergo sermone est vere vi- percutit, ipse medetur, sicutipse ait: «
Ego occi-
vus, quia ipse est vita et orania vivificans; ipse dam.etego vivere faciam; percutiam, et ego sa-
vita,cujus non est aliud esse,aliud vivere, et aliud nabo (Deut. xzxri, 39). » Prius ergo percussit in
bene vivere ; sed quod illi est essentia, hoc i!Ii vi- justitia; dein-Je sanavit per misericordiam;praece3-
ta,hoc idem beatitudo.Totum quod in eo est.unun sit juslitia ulciscentis.secuta estpietas miserentis,
eat, vita est, lux est. Ipse ergo qui est, vita est juxta illud : « Cuin iratus fueris, raisericordice re-
omnia vivificans, quia per ipsum facta sunt, el cordaheris {Habac. iii, 2). Vidit igitur misericor-
omne quod per ipsum factum est,in ipsovita erat. diter maiura nostrura, non ut damnaret.sed ut ab
Vivus est ergo istc sermo el officax, scilicet potens eo expiarel; et vidil quianon est vir, scilicet
qui
facere quod vult; et ideo potest damnare vel sal- non indigcrtt gloria sua. « Omnes enim peccave-
vare, si vult Et cum sit potens, est etiara sapiens, runt, ut ait Apostolus, et egent gloria Dei {Rom.i,
qnia est penetrabilior^ et acutior, et perspicacior 23), » id est raisericordia, per quam gloriosus ap-
omni gladio ancipiti, i'i est omni ingenio carnaii, paret Deus. Videt erfc'o, quia non estvirsibi suffi-
vel spirituali.Anceps enim gladius est hominis ani-
g ciens ad justitiam (vel) ad salutem, quia nemo po.
raus ; de quo propheta : « Profundum est (Vulg. test dare placationem pro se,vel pro alio,nisi Chri-
pravura est) cor hominis, et inscrutabile, et quis stiis. Unde Propheta « Frater non redimit, redi-
:

cognoscet illud ? » (Jer. xvii, 9.) Et est pertingens met homo {Psal. xlviii, 8) »
quia si frater, id est
;

cognitione ineffabili, usque ad divisionem animae Chrislus.qui est primogenitus in multis fratribus,
ac spiritus, id est sensualitatis et lationis. Scit non redimit, redimet alius (/. non rediraet alius)
enim quomodo dividatur seosualitas a ratione, et homo, quia alius « non dabit placationem suam,et
ipsa a se.dum pluribus dedita, infirnus rebus infe- pretiura redemptionis animae suae (ibid.).» Tantum
rior, vel ab his revocata dignior est. Videt etiam enim eratpeccatura humani generis, aliam ul per
quomodo a se ipsa ratio dividatur, dum vel in hostiam non posset dimitti, nisi unigenitus Dei
Deum inhiat,vel inferius coelestia coasiderat,vel in Filius moreretur pro nobis debitoribus morlis.
Apo-
lerra de mundanis recte agendis pertractat. Videt riattts est igitur Dei serrao, id est conlrislatus est,
Btiam quomodo a sensualitate discernatur, dum quia non eat qui occiirrat, id est tristitiam assura-
quod seinforius est superat, quod in illa altius est p<=it,non in deitate, sed in
humanilate; non neces-
(40j.... Videt ergo sermo Dei ubi terminetur in sitate suas condilionis, voluntate sus misera-
se-1
anima sensualitas, et ubi incipiat ratio,et, ut ge- tionis ;quia non est angelus,vel horao qui
occurrat
neraliter dicam.^nulla creatura est ei invisibilis Deo Patri, placationem dando, id est pretium re-
,

omnia enim videt, quia omnia condidit. Unde per deraptionis offerendo. Ideo leo de triba
Juda apo-
lerem-am ait « Putasne? Deus e vicino ego sum,
: riatus est ; enim nostram assurapsil,
tristiliam
st non Peus de longe.Si occultabitur quomodo carnem nostrara. Tristis enim fuit,quiin
virin abscon-
3itis,et ego non videbo eum ?Nunquid non ccelum Evangelio ait : mea usque ad
« Tristis est aniraa
Jt terram ego irapleo, dicit Dominus?» (Jer. xxiii; mortem {Matih. xxxvi, 38). » Qui
naturam hominis
13 et 24). Hic est puteus aquarura viventium, veram suscepi!,ejus idioraata 719 suscipere non
ha-
sens nomen videntis et viventis.
Undein Genesi :
dedignatus fuit.
118 •< Deambulabat Isaac per viam quse ducit ad Vere est igitur aporiatus {id est infirmatus),
puteum, cujus nomen est videntis et viventis ha- scilicet juxla horainis
; naturara, cui ait Jereraias :

litabat enim in Auslrali ferra (Gen. xxiv,62).» Cui f Quasi colonus futurus est in terra, et quasi via-
latur habitare in hac terra,inqua flal ventuscali- tor declinans ad raanendum {Jer. xiv, 8). » In ter-
ius.idest spiritus veritatis, viara habel eminen- risenim visus est, et cum horainibus conversatus
iorem,qua8 ducit ad puteura, cui nomen visus,
id est, ubi tamen non velut civis habitavil, sed ut
*slcharilatem, qua3 ducit ad visionem videntis et viator pertransivit tendens ad civitatem habitatio-
/iventis. De quo per Jcremiam ait « Duo mala : quia in via peccatorum non stelit,sed « exsul-
nis,
)eccavit populus iste. Me dereliquerunt fonlera lavit ut gigas ad currendam viam [Psal.xwn, » ;
6)
iquae vivae, et foderunt sibi cisteroas veteres, qucB qui prospera decliuavit, adversis se exposuit; re-
lonlinerenon valent aquas vivas {ha. ii, i3.) « gnum etiara hujusraundi fugit,raorti occurrit.quia
)ominus ergo vivens et videns,omnia videt,et ma-
regnum pjus non esl de hoc mundo. Factus est
ura apparuit in oculis ejus. Videre dicitur Deus quasi homo vagus,<]ui non possit salvare, tanquam
tiultipliciter. Videt enim cognoscendo, quoraodo non habenscertitudinem loci, seu verbi. Instabilis
mniavidet; videt approbando, qualiter respicit enira locali mansione videbalur, qui non habuit
umilia; videt ad punlendum, ut respexit Sodo-
ubi caput reclinaret; inconstans etiam verbo puta-
:iam videt ad miserandum, ut respexit
; afflictio- batur, dum coatraria tradere videretur. Qui enim
era populi sui qui erat in iEgypto. Videt ergo dixerat: « Nisi 720manducaveriiis carnem meam,
(40) Hic aliquid deesse videtur, v. g. suspicit, aut miratur.
803 VEN. HILDEBEllTI CENOMAN. EPISC. 804

el biberitissanguinem nieum.non habebilis vitam A sed iili bene,isti male;boni in vitam, maliin judi-
» ipse idem ait « Non hoc cium.Qui enim corpus Domini sumit indigne,judi-
in vobis {Jonn. vi, 54) ; :

corpus quod videlis, manducaturi estis nec

bibi-
;
cium sibimanducatet bibit,quia non est dijudicans
qui me corpus Domini {lCor. xi), id est non discernit ab
turi illum sanguinem, quem 1'usuri sunt
nul- aliis cibis, sed indiscrete et negligenter sumil, ve-
crucifigent (41). » Qu=e tamen sane inlellecta
nerationem singulariter debitam non exhibens ad
latenus sibi contradicunt. Ut enim ait ISisi man-
:

cujus comrnunionem devotissime accedendum est.

ducaverilis carnem, etc, de spirituali carne ait,
mortom, Hoc enim manna coeleste, panis angolorum (est,)
quam nemo sumit injuste,nemo sumit ad
manducat nisi bonus; de qua ait « Quid quo grandi cibo vescunlur angeli,saliantur archan-
nemo :

gelijin quem desiderant prospicere sublimes virtu-

paras dentem et ventrem? Crede, et manducasti
spiritualiler manducare, tes.Purificatis ergo mentibus, nosmetipsos dijudi-
(42). » lloc igitur carnem
cantes,deillo pane edamus,et calice bibamus,quia,
in ipso manere, inipsura credere, &icut ipse ait:
et bibit meum absque nostri dijudicatione accedere prajsuma-
« Qui manducat meam carnem,
si

sanguinem, ipse in me manet, et ego in eo {ibid. mus, a Doinino dijudicabimur.

qui in unitate Qui enim indigne sumit, reus erit corporis et
36). Spirilualiler enim manducat,
Ecclesiae.quamipsumsacramentum signi- g sanguinisDomini.Terribilissententia mortis enim
!

Garisti et
Christi posnas dabit, quia punietur ac si ipse occi-
ficat,manet.Qui autem discordata Christo,noncar-
qui pro nobis factus est quasi « vir
nem Christimanducat mysticam,nec sanguinembi. disset (eum)
quotidie ac- vagus,qui non possit salvare [Jer.wv) ;» quia enim
bit, 721 et si tantsR rei sacramenlum
quod a crucenon estereptu3,aperfidis reputatus est non
cipil ad judicium.Ubi vero ait :Son hoc corpus
videtis,eic. de sacramentali maoducatione ait, quia
posse salvare. Unde in ejus derisionem dicebant :

« Alios salvos fecit, seipsum non potest salvumfa-

boni et mali corpus Christi sumunt el sanguinem;

Ad liaec verba haerebit fortasse catho-
(41)
Hildebertum adeo catho-
licuri lector.mirabiturque
licum, el sacrae Scripturs peritum, verba re-
ferre quasi ipsius Christi, quae revera ejns esse
non apparet ex evangelico textu, et ex quibus he-
terodoxi novissimi, suos errores de sacra Euchari-
stia propugnandi ansam sumere posse prima fronte
viderentur.Verum.si considerentur attentius, ut ea
ipsa verbaretulit S. Augustinus, et ut illa ipse ex-
piicavit in ps. xcviii, nuilomodo derogare videntur
doctrinae toti orlhodoxas de reali corporis et san-
guinis Christi in sacra Eucharistia pr8esentia,quam
semper tenuil, et quasi pro aris et ibcis, lotis viri-
bus asseruit et propugnavit Hildebertus. Quodqui-
dem ex innumeris propemodum, seu sermonum,
seu aiiorum ejus opusculorum locisprobari potest.
Verbi gratia ex ser. 35, secundo in Ccena Domini,
ubi sic ioquilur Videtur quidcm panis el vinum,
:
sed caro Cfiriid esl, qui pro nobis pependit in cruce,
abstergamus a viro doctissimo.qui ut illam assere-
ret, tractatus integros, et prosa el metro edidit,
quos interius lector aequus reperiet,et qui primus,
ad staluendam divindm illam et realem panis et
vini mulationem in verum corpus et sanguinem
Christi,usus est verbo transsubstantiationis, quo
nonnisi post eum.quippe qui unoferesaeculo poste-
riores, Petrus Blesensis (serm. 84 et alibi), et Sle-
phanus Augustodunensis,quos nonnulli viri erudili
ejus primos auctores censuere.sunt usi.
'
Qui vero inter plures tractatus quod edidit, at-
tenttuslegerit Tractatum eximium quem expresso
edidit de sacramento altaris, nobiscum certe con-
senliet nil efficacius, nil expressius vel doctius ad
excludendum ex sacra Eucharistia figurae commen-
tum, et statuendam in ea realitatem corporis et
sanguinis Christi, inter orthodoxorum Opera legi
posse. Ibi enim ulitur ubique verbis id evincenti-
bus, qualia sunl haec Nec homo solum in spiritu
:

et sanguis qui pro nobi^ effusus est in remissionem suo, sed et in carne sua. Item : Corpus quod apud
peccatorum.lhidevn redarguit stupiditatem et intide- nos est,et in ccelis est^apud nos quoque diversis locis,
litatem Capharnaitarum, qui putantes quod Chri- in altaribus diuersis, non diverso tempore. ibidem :
stus prfficisurus esset particulas quasdam de cor- Nec phantasticum corpus est, sed verum, nec solurn
pore suo.et iilis datiirus, abierunl retro, dicentes :
in sacramenlo, sed et in semelipso. Ibidem Esl igi-
:

Durus est hic sermo,etquis potest eum audire^ldem tur ibi corporaliter propler veram corporis naturam.
etiam asserit sermone 38, quinto in Coena Domini, Sic cum agit ineodem tractatu de existentia corpo-
pag. 422, ubi fuse doctrinam suam proferens de ris Christi diversis in locis, ait sub qualibet parti-
sacra Eucharistia, sic concludit: Nec dubilare de- cula remanere corpus integrum et immensum et ;

bemus quin panis per sacra verba benedictionis sa- ideo sacramento in partes diviso, non tamen cor-
cerdotis, in verum Domini corpus immutetur, ita ut D r)u^in partes scindi. Denique, in hoc tractatu tam
panis SUBSTANTIA non rernaneat, sed colorcm et sa- lucideexponitquidquid ad realitatis corporis Christi
porem panis voluit Christus remanere, et sub illa circumstantias attinet, ut licet hunc tantum edi-
ne,si
specie veram corporis sui substantiam latere, disset,id ad abslergendam ab eo cujuscunque er-
in ea qualitate,in qua revera est, apparerel, verum roris labem,plu3 aequo sufficeret.
hominem animus hominis sumere abhorreiet. Idem, mente vel levissima
Absit ergo ab aequi lectoris
ser. 54, in Festo sanctissimi Eucharistice sacra-
manmet verba Christi, fit de Hildeberti fide suspicio, qui verba prtedicta re-
menti, pag. 495. Inler
animx Nolile, fra- tulit,ut objectionem sibi ipsi suscitet,quam statim
paniscaro Chruti, f\l cibus
qnaliter hoc fiat nolit'! dubilare Augustiniano sensu et ipsissimis quasi sancli do-
tres,nolile qugerere ;

ctoris verbis dissolvat nec magis ex illis verbis

ulrum fiat.... Deus et homo est. qui testalur panrm ;

nostri novatores qnidquam in erroris sui defensio-

veraciier fieri suam carnem...ldi\isum, o Chrisliane,
de vino sentias, id honores in vino. Creator vini est,
nem ossuin nt, quam exipsa sancti Auguslini do-
clrina,qua semper incassumabuti hucusqueconali
qui vinum provehu in sunguinem.
Paucade plunbus.imo paucissimade pene innu- sunl!
(42) Ipsa D. Augustini verba, tract. xxv, m
meris Hildeberti de reali existentia corporis etsan-
guinis Christi, testimonia proferimus, quibus vel Joan. v. 57.
minimam helerodoxies lab«m, ds lectoris animo
 -

805 SERMONES DE DIVBRSIS. — DE CHRISTO.

806
cere (Matth. xxvn; 42). Unde reputaverunt cum
» A liles. Iraraensurr fuit Drptinm «^^ ,. a-
virorum novissiraura.et qnasi leprosura,id est pec. ^''^^^7^^"^^*-
tio. Unde Isa as <
DaE t ran;,
catis po.lutura, et a Deo percussum
pro pecc^tis divitem pro ra^^t; st'
suis sed ipse vulneratus est propter
; >r iniquitates eentiles.miip.r^n^ sine .u„„-.u.'
gentiles,quierant c;„„ ..
'"P'os,ia est
theosebia.id est sine pietate
Lr.fror! ^t^^i
nostras.attritus est propler scelera
nostra ;
pro no- dw.n. cul us; et divites,id
esl Jud.os,divitiaslegis
bis factus est ma!edictum,ut nos a maledicto libe- et prophetarum gloriantes.dabitPatri
raret. Posuit Dominus in eo iniquitales omniura suo promorte
sua,et sepultura.id est
nostrura,id est pcenas iniquitatura permortem et sepulturam
nostrarum, et Eccequ.g raodus aporiationis.id
ipsepeccataraultorum est exarinatio-
tulit,ut aitlsaias (cap. liii), n's, etquantus
fructus.captivorura scilicet solutio
etprotransgressoribus rogavit, dicens « Paler' et regn.
:
pr^paratio, id est gratia et
ignosce illis,quia nesciunt quid faciunt gloria in an
{Luc. xxni, gust,a et d.fficultate
Ad quam vocem.secundum Evangelium multahoraini aDeo pr^parata
34). «
Na- ut que„. fecit
zarffiorum (43), raulta miilia ingratumfacilitasprim.condftionis;
Jud.eorum, circa cru- r dderet obnox.um difficultas
cem astantium, crediderunt. Non enim inaudil^ restauratio:
impotens y^-Sptrdusenvnorisvestn
fuitsalvareseipsum, v^... C.hristus Dominus captus
qui aiiuo
alios adivuB
salvos lecit.
fecit.
,
Non ei
iNonei ejf m
rn peccais.
peccaUs. Spiritus
Soiritu'? Hipifnn
dicitur ^t nu
et .
fmt .ns.p.entia, vel verecundia, Ghrislus, et
quod ipse non est utriusque natur. Ver
exauditus,cum
exauditus,cura pro aliis auditus sit.Vos
fi a" eolns .^ T
" f°
in
^P^e est
'*
autem non
sit.Vosautem Tk
raoveamini,si
cum ipse per
eum dicimus
Prophetam dixerit « Clamabo per
pro se non exauditum,
:
Zr
enim.i.as .emin.
ex
Zrl .
(us.Chr..stus vero simpliciter
^'"'T'"'^'^""*':^'f°™'^q"enatur.
S^"^^^t'°°^- Spiritusex temporali
'?T''^''^^-

spiri-
diemet noctem.etnon exaudies dicitur Spiritus, sed
;,

{Psal.xxi, 2). » Per add. ur oris nostri,

quia in eura credere
;,
dieraclamavitChristus,id estin luce virtutum.quia confiten debemus.
euique
ineo nullae tenebra vitiorum Gorde enim creditur ad
[erant]. Et nocte, id justi-
|;
tiara, ore autem confessio
fit ad salutem.Cui
Ijest in angustia passionis, dicens d.xi-
« Paler, si pos- : mus :lnumbra 723 tua
sibile est, transeat vtvemus. Umbra Ghristi
i:

a me calix iste {Mat/h. xxvi, grat.a est,per

quam nobis fit umbracuium et
;,95),» id est est alia refri-
:
si hostiaper quam fieriredera- ger.ura intus contra legem
ilptiopossit, transeata rae passio.quse diciturcalix membrorum ; et foris
con ra .stus tribulationum,
!quia placita hostia potio[est]. « secundum illud
Oblatus osl enira' Obumbrasti super caput meura
«
:

jut aitlsaias, 122 quia ipse voluit {.Joan. uii,7) >,' in die belli (Psal
Sivero non est alia hostia per cxxx.x,8).>,Etalibi:«Suburab,^aalarumtuarura
quam homo redimi protege me {Psal. xvi,8).» Ha,c
(Poss.t, fiat voluntas tua, non
mea, id est voluntas
est umbra juniperT
nostr. Divinitatis imp.^al^.^^r^l^L:^:!
man.tatis
voluntas rae^
,
^
Mlrrr^
Zl^ I!^ "r.'"^'^
Ii:;:^:
'
in
cum
'^^ ^P---De
sponsa.De qJaad
quaad
"^^^^"^^us superveniet
i|
-— rationisfiat,non
;"....^ iju„,m,n voluntas
vuiuiiias te et
^.P'f
LufAU J
me. sensu&litatis.
me^ sensualitatie. Cum
Cura ergo sic orasset, 11'" ""^^^^^'^ ^'^^ (^->. 35)..
'
orisset. non t
n est »^1::?:
Hac ^.
umbra cupiebat refoveri vir '

,exauditu3, ad corporalera propheticus, di-

sciiicet salutem. Ipse cens;
lemm a.t « Et non exaudies {Habac.i),n Remitte mihi ut
<<
.refrigerer
:
sed Aposto-
priusquam
abeam,et arapliug non ero {Psal.
|lus dicit quod «
exauditus est pro sua reverentia xxxvni 14) •
„ ac
\{Hebr. V, 7). » Nunquid
s.d.ceret:^stus patior, incentivis
ergo Magistro discipulus pe'ccarainura
i>ror, sed remittendo, refrigera
jContradicit? Ille inquit : Non
exaudies, h[c,exaudi- priusquam de hac
vita abeara, quia,
fus est.Sed Veritas verum loquitur,et
si non remiseris, abibo quidem
Veritatis dis- sed ampl.us non ero in
pipulus non raentitur. vero esse. Bona
Non est enim exauditus ul lubns hcBc umbra,quia,depulsis
est et sa-
pon raoreretur,sed est exauditus noxiis,verum esse
ut resurgeret In prsslat. Hacigitur refrigerati
locest exauditus,et non in ac recreati, vivemus
illo etquodnon inillo ;
non v.ta mortali veltemporali.sed
jionestilhad insipientiara. Videtur immorlali atque
quidem insi-' perenn,,quamnobis tribuat misericors
j'ientia,videtur nimis alienum
Deo.Stultitia repu- Dominus
^atur a gentibus,scandalura
Amen.
est Judfflis.Unde Isaias;
•
Ahenum est opus ejus, ut operetur opus G
" {De
^"'^ diversis auij.
"«/e;r*zs XIII).
suum,
eregrmum est opus ejus ab eo
(7«a. xxvi.i, 21). » D "^^ christo uthuman^ salutis postlapsum ad^ Rr-
•enura emm
l.enum enim videtur ut Deus patiatur,
patiatur. et nimis pabatore (44).
eregrinumut Deus moriatur.Ipse
quidem venit ut << Cantate Domino canticum novum,
iciatopus suum,id est redimat quiamira-
genus huraauum- « b.liaf