Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2011 witii funding from

University of Toronto

littp://www.arcliive.org/details/patrologiaecur155mign
 PATROLOGIif:
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHEGA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, UECONOMICA,

OIHi\I(IM$$.PATRlJM,D0CmilMSCRIPTORIJUQlieeCCLBSI.Wimi]\l,
SIVE LATINOnUU, SIVE GR.ECOnUM,

QUl AB ^VO APOSTOLICO AD TEAfPORA INNOCENTII III {ANNO 1216) PRO LATINIS
ETCONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GRASCIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QIT.E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLlGiE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESI^ SJ;CULA,
JUXIA EniTIONES AGCURATI3SIMAS INTER SE CUMCJUE N0NNULLI3 C0DICIBU3 UANUSCRIPTI9 COLLATAS, PERQUMA
DiLioENTER castigata; dissertationibus, commentariis, variisque legtionibus coNTiNENTEn illustrata;
OIINIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.B TR1RU3 NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJU3
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
;

TITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPEnlOREM DISTINGUENTIBUS SUBJEGTAMQUE MATE-

BIAM SIGNIFICANTIBllS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN OnDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTI3 ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICI3, CHR0N0L0GICU3,

STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATIGUM, MOBALB,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PRM-
;

SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VEBUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO SGRIPTUR.E
;

SACR/E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIU.M QUINAU PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBBORUM 3. SCRIPTUB.B VERSU9, A PRIMO
GENESE03 USQUE AD N0VI3SIMU.M APOCALYPSIS, CO.MMENTATI SINT.
KDTIO ACCURATISSIMA, C^TERISQUE 0MNIBU3 FACILE ANTEPONENDA, 31 PERPENDANTUR CHARAGTERUM NITIDITAS
CHABT-E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPEKUM RECUSORU.U TUM VARIETAS, TU.M
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAU COMMODA 3IBIQUE IN TOTO PATROLOGI/E DECURSU CONSTANTKR
SIUILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET GHRONOLOGICA,
SEXCENTORUU FRAGMENTORUU OPUSCULORUUQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSOHUM, PRIMUM AUTE.M
INNOSTRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES -CTATES, LOCOS, LINGUA3 FORUASQUE
PKRTINBNTIBUS COADUNATORUU.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEDNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGCLESLE LATINJ:
A TERTULLIANO AD INNOGENTIUM III.

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

Bibliothecse Cleri nniversae,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTICifi RAMOS EDITORE.

PATROLOGI^ TOMUS CLV.

GODEFRIDUS BULLONIUS HIEROSOL. REX. RADULPHUS ARDENS. LUPUS PROTOSPAT.
ANSELMUS MEDIOL., BERNARDUS TOLET., ARCHIEPISGOPI. THOMAS EBORAG.,
ALBERIGUS OSTIEN., AMATUS BURDEGAL., POPPO MEIEN., EPISGOPI. RICHARDUS
DE DUMELLIS ABB. PRATELL. MANEGALDUS PRESB. GOSGELLVUS CANTUAR.,
SULCARUUS WESTMONAST., PAULUS S. PETR. CARNOT. MONACHI. FRATRES MAJORIS
MONASTERIL BRUNO.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGCESSORES,
IN VIA DICTA A VENUE DU MAINE, 189. OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
;

1880
Bi ijipii socielalls 111017 Societas annnyma impressioni^ et librairiae administrationnm viarnmqse ferrataniic.
PAULO DUPONT Directore, Parisiis, in via dicta Jean-Jacqaes-Roussean, 41. (Q.) 10.2.80.

IHE INSTITUTE OF fc-iLi ArvAL i7'-y.t3

ELMSLEY FLACE
10
TORONTO 6, CANADA.

DEG -51931
 ,

S^CULUM XII

GODEFRIDI BULLONII
LOTHARINGLI]: DUCIS
POSTMOnUM

HIEROSOLYMORUM REGIS PRIMI

EPISTOLiE ET DIPLOMATA
ACCEDUNT

APPENDIGES AMPLISSLMiE
MONUMENTA PERPLURIMA DE BELLO SACRO COMPLEGTENTES
SEQUUNTUR

ADULPHI ARDENTIS HOIHILIiE

DUOBUS TOMIS DISTRIBUT/E
tNTBRMISCENTUR

LUPI PROTOSPATARII CHRONICON

NECNON

ANSELMI MEDIOLANENSIS, BERNARDI TOLETANL ARGHIEPISCOPO^IUM^THOM.^ EBO-

RAGENSIS, ALBERICI OSTIENSIS, A>L^TI BURDEGALENSIS, POPPONIS METENSIS
EPISGOPORUM; RIGHARDI DE DUMELLIS, ABBATIS PRATELLENSIS, MANEGALDI
PRESBYTERI, GOSGELINI GANTUARIENSiS MONACHI, SULCARDI WESTMONASTE-
RIENSIS, PAULI S. PETRI GARNOTENSIS MONACHI, FRATRUM MAJORIS MONASTERII,
BRUNONIS.

OPUSCULA, DIPLOMATA, EPISTOL/E

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

BIbliothec«e Cleri univers»,

SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SmOULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC E RAMOS EDITORE

TOMUS UNICUS
nmr»

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCGESSORES,
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1880
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QU/E IN HOC TOMO CLV CONTINENTUR
r-i-.Ot —
GOSCELINrs CANTUARIENSIS MONACHUS.
Vila major S. Augastini Anglorum aposloli ... col. H
Ibid.
Vila minor ejiisdem
Hislona ir.mslalioiiis cjusdem i*
'7
Viia S. Swilhuni
Vila S. Ivonis episcopi Persa- . 79
Vita sancla' WereburtTH' - 93
Vita sancta' Eadftitlia» seu EdiliiH' 109
S. Laurentii elogium auctore Maliillonio
llo
LUPUS PROTOSPATARIUS.
Chronicon 121
FRATRES M.yORIS MONASTElilL
Episloia de raorte Bernardi al)balis 143
BRUNO
Gregoriale l-tS

BERNARDUS TOLETANUS ARCHIEPISCOPUS.

Sermones H7
M.VNEGALUUS PRESBYTER.
Opusculum contra NVolfelmuni Colonieiisem 149
PAULUS S. PETRI CARNOTENSIS MONACHUS.
Velus Agano 197
GODEFRIDUS BULLONIUS HIEROSOLYMORUM REX.
Epislola' et diplomata 389
Ad Godeiriduin appendices. — (Vide Ordinem rerum ad calcem voluminis.) 431
RADULPHUS ARDENS.
Homiliarum tomus primus 16G5
Homiliarum loniiis seciindus 1299
{Homiliarium Hadulphi tomum priorem, quem typographorum oscitanlia loco suo movit,
pust notitiam in Hadulphum, col. 1:29!}.)

THOMAS EBORACENSIS EPISCOPUS.

Epitaphium Guillelmi regis 1625
Epistoke ad Lanfrancum 1C23
Epistola ad archiepiscopos el epi.scopos per Angliain consiitutos 1626
RICHARDUS DE DUMELLIS ABBAS PRATELLENSIS.
Commenlarium in Genesin 1629
Epislola ad S. Anselmum Cantuaiiensem 1631
ALBERICIS OSTIENSIS EPISCOPUS.
Epistola ad monachosS. Orientii Auxilanensis 1631
SULCARDUS WESTMONASTERIENSIS MONACHUS.
De fundatione abbatis Westmonaslorion-is 1635
AJL^LlUS BURDEGALENSIS EPISCOPUS.
Epistola' 1637
Svnodus (^eruiulcnsis 1644
Synodus Rurdcgulcnsis 1643
Diplomata .- . . . 1647
POPPO METENSIS EPISCOPUS.
Diploiiiala 16.^1
Epislola ad LaiiilKTlum Alieb;itcn.scm I(i56

ANSELMUS MEDlOLANENSiS ARCHIEPJSCOPUS,

DijJomala 1657
 ANNO
I
GOSGELINUS
CANTUARIENSIS MONACHUS
NOTITIA HISTOIIICA
(OuDi.v, Commcnl. de Srriploribus
Ciotsennus, seu Goscelinus, S. Bertini in Artesia
monachus, natione, ut creditur, (iallus, ex orfline
divi Benedicti, monasticen in CLcnobio Bertiniano
primum professus, tum pnstea ad monasterium
bancti Augustini Cantuariensisin Angliam vocatus,
ob eximias observantia'. regularis ac doctrina; oni-
nifaria; ilotes.scripsit diligentissime omninm Vitam
sanrti Auyustini Canfuariensis archiepiscopi, post
Bedam, libro i Hislorix Amjlorum cap. 23 et se-
quentibus, et libro ii, capitibus 2 et 3,(luplici opus-
cnro, majorc scilrcct et minore, ut in praefatione sua
enarrat num. 4. lllorum alterum post Lanfranci
opera, tacito aucloris nomine editum reperitur a
Daeherio anno lG48,Parisiis,in-;"olio..4/to'um nempe
majus opusculum nusquam editum, cvulgutur Sci-
calo primo Sanctorum ordinis dici Benedicli, p. 499,
cum libro Miraculorum ab eodem Gotselino com-
posito. Prologus majoris opcris incipit Dominis
: et plures sanctorum Anglicanorum Vitas litteris
charissimis, etc. Libellus autem incipit : Potentissi-
mus triumphator, etc. Claruissc ipsum refert ad
annum 1096 Guillelmus Cavus in Historia rei litte-
rarix sieculo xi, pag. 629, ad annum 1110 Gerar-
dus Joannes Vossius libro ii De hisioricis Latinis
cap. 48, paa;. mihi 398, quorum utrumque \erum
esse potest.Praetcrea Gotselinusiste Hisioriam Irans-
lalionis sancti -lugustini dnobus libris sancto Ansel-
mo Cantuariensi episcopo nuncupatis comprehen-
dit, mss. penes Joannem Mabillon, quos dabit in
publicum ScVculo VI Sanctorum ordinis dici Picnedicti.
Commendavit quoque scriptis Vitam sancti Switlani
Winloniensis episcopi, quae ipsa vel saltem ejus epi-
tome apud Laurentium Surium exstat tomo iV, ad
diem II Julii. Praeterea Vitas S. Laurentii archiepi-
scopi Dublinensis, Grimbaldi abbatis, Erlienvaldi epi-
scopi, Edrjithse, Milpuryx Witheburgx virginum.
et
Itein librum. De origine sancti Ivonis et alterum De
translalione ac miraculis ejus de quibus Vossius loco
citato. Hanc habent .4cia sanctorum ad diem 10 Ju-
nii, tomo II, pag. 287, ubi de S. Ivone episcopo
Persa et tribus sanctis sociis in .-Vnglia.Quam scri-
psit Goscelinus monachus Rarnesicnsis abbati suo
Herberto inscriptam, creato 1087, ac post quatuor
annos episcopo Nortwicensi facto.cujus encomium
habetur in Monastico Anglicano pag. 1003. At Gos-
celinus postea monachus Cantuariensis ad S. Au-
gustinum scripsit Vitam S. Augustini Cantuariensis
archiepiscopi datam ad diem 26 Maii, atque alias
plures sanctorum Vitas, habitus post Bedam secun-
dus in laudibus SS..A.nglice celcbrandis, uti de ipso
testatur Malmesburiensis lib. iv De gestis regum
Anglorum, cap. 1. Hic infra in prologo cxplicat,
quajnam ab Andrea Leucandro abbate Rameseiensi
primo \itas hujus auctore acceperit, quidque ipse
Paxroi. CLV.
DOiMINI MC.
ecdesiastiris, II, 061).
\ o.xaliorum relatione addiderit. Quk autem cap. 4
habentur, ab eodem auctore adjur.cla sunl, cum
adhuc vivoret Herbertus Nnrtwicensis episcopus,
anno 1 1 19 22 Julii morluus.
Nullus qui pompa majore opera Gotselini Berti-
niani seu Cantuariensis monachi describat.IIcnrico
Warthon eruditissimo .\nglicarum rerum viro, qui
plura ejusdem opuscula ex mss. codicibus eruta
evulgavit, tomo II AngliiC sacrx, do quo ita in pra;-
fatione, num. 3, pag. 6.
« Gocclinus sive Gotselinus,Bertinianus vulgo di-
ctus, narrante Baleo, Cent. .Xlll, cap. 17,patria Mo-
rinensis erat, monachus ad S.Bertini fanum.Postea
crebrescente eruaitionis fama ab Anselmo arohiepi-
scopo in Angliam accitus, primo apud Ramesiam
sub Hereberto abbate, postea apud S. Augustini
Cantuariense ccenobium vitam monasticam duxit,
consignavit. Paria habet A'ossius, lib. ii De Uistori-
cis Laiinis,cnp. 48, nisi quod ordine inverso, illum
monachum primo Cantuariensem.posteaRamesien-
sem fuisse vclit. Male uteroue. Si enim Gotselinus
ip Angliam ab Anselmo archiepiscopo evocatus fue-
rit, neutiquam potuit inter Ramesienses degere sub
Hereberto abbate, qui abbatiam anno 1091 dcreli-
quit.Certiora hahet de Gotsolino Willelmus Malmes-
buriensis, lib. iv Dc gestis reijum Anglorum in line,
inquiens Goscclinus monaclius de S. Bertino, cum
:
Ilcrenianno episcopo Salesberix quondum Angliam
vencrat (Heremannus post trienualem moram apud
S. Bertinum factam, in Angliam rediit anno 1058),
insignis liuerarum et cantuum pcritia. Is multos epi-
scopatus ct abbatias pcrluslritns tcmpore, prxclarx
scientix multis locis monumenta dcdit, in laudibus
sanctorum Auglix nulli post Bedamsecundus, musicz
porro palmam post Osbernuni adcplus. Denique innu-
meras sanclorum Vitas stylo e.Ttulit, veteruni vel ho-
stilitatc amissas, vcl informitcr cditas comptius re-
7iovavit. Ilujus quoque (S. Augustini Canluaricnsis)
translalionis seriem ita e.vpolivit ut eam pra'scntibus
monstrasse digito, futurorumque videutur subjecisse
oculo. Se monachum fuisse Sancti Augustini Can-
tuariensis, Gotseiinus in utraque pra?fatione ad Vi-
tam S. Augustini tesialur. Scripsit enim duplicem
Historiam de cjusdem Vita. Fecimus (inquit in prffl-
latione ad Hist. raajorem) de eadem maleria duos eo-
dices, majorem et minorem. Majorem edidit Joan-
nes Mabillonius in .Aclis Benedictinorum SkcuIo I,
pag. 499, addito etiam libro ejusdem majorrOt' ))»'-
raculis S. Auguslini, ibidem pag. 535. Historia
minor De Vita, et alia minor etiam De miracu-
lis S. .iuijustini, in Bibliothecffi Lambethanc-e codi-
ce, inscriptffi Gotseliao reperiuntur. Ex hoc Fitam

11 GOSCELINI CANTDARIENSIS MONACHI
minorem dcscripsiinus ot lypis hoc lomo II, pag.
53, evulgari curaviinus, ne primo npud Anglos
fidei Chri^tian* praBdicalori sua apud Anplos laus
decsset, quamvis porpauca do illo (iolscliiuis noye-
lit, qu;e non antea Beila scripseriL Longc ainplior
est llistoria vvijor, ijua; tamcn si rubiilas et inanes
verboruin philcraH omittas, nihil llislori.r minori
intactum habct. ilinorein antca edidci at Uacherius
in appcndice ad LanlVanci opcra, Pari.-:iis IGW.
pag. 57, sed auctoris noinine et integro capitu]o36
deslitutam.Plurima Golsclini opera in codice per-
antiquoct pcreleganti Coltoniano Vespasmnus B,20,
istboc ordine exslant :
Hisiaria minor de Vita S. Auguslini Cantunrien-
t<
sis arcliiciiiscopi.
11 llisloria minor de miraculis S. Awiuslitii.
u Uisloria major de Vila sancti Auijustini
dcm.
11 nistoria major dc miraculis S. .\ujustini.
11 Sermo in FcstiviUile S. .Iwjustini. Incipit
f/(ini dici pr^csciitis solcmnitxis.
• Liljri 2 ad .Jnsclmum de tr<in.<:lalione S.
tini. aiino Septembris lacla. Hos S;eculo
Hiyi,
sexto Bencdictino in lucem proforrc cl. Mabillonius
spondel.S,jrM/«Hi VI snnclorum idv/ihi.s divi licnedicti,
quod csl ab anno lUlHl ad 1100 colligere Cffipit do-
niiiius Luca d'Aehery congrcgationis S. Mauri mo-
nachus,D. Joanncs Mubillon ct Theodoricus Ruinart
ejusdcm congrngationis, iilustrarunt el cum
bus necessariis edidcrunl, 2 vol. in-lbiio, Parisiis
1701, apud Caroluiu Robustel. liis libris conlinua
scrie subjungitur Vila S. Petardi.
« Vild S. !ilildred.r.
« Translatio S. Mildrcdw, et institutio monasterii
ejusdein.
« Viuc sanctorum Lautenlii, Melliti, Justi, llono-
rii, Deusdedit ct Thcodori nrchicpiscopurum Cnntua-
ricnsiuin. In his quidquid historicuin cst, ex Beda
totidem fere vcrbis dosumptum cst, ampliatis dun-
taxat magnificc Bedce sentcntiis.et miraculismultis
in singularum line appositis. In Vila S. Lnurenlii
auctor longa digressione facta, lidcm sui temporis
rairaculis conciliare nililur.
11 Vila Adriani abbalis S. Augustini, qucm anno
708 obiisse rcfert.
« Historia de translutione ejusdem, tempore Wil-
lelmi regis facta.
« LHjcIIus contra inanes sancUe Miidredse usurpa-
teircs, probans corpus ejus non in parochia S. Gre-
gorii (]antuariensis,in ecclesia ficto noniine Millru-
dis nuncupata, sed in cojnobio S. Augustini, ad
quod ab yElstano abbate tcmpoie Cunuti rcgis trans-
latum cst, adservari. llactcnus codcx Cottonianus.
S. AUGUSTINI ANGLORUM APOSTOLI
VITA MAJOR
{nde Potrologix tom.
EJUSDEM VITA MINOR
(f^ide Patrologix lom, cl,
;
12
A II Praiter haec a Gotsclino Baleus scriplas mcraorat
Vilas SS. Swithuni, Grimhnldi, ErUenwaldi. Eadgi-
tha', Milburg.v. Witbchurgx et Ivonis, ct llistorinm
dc translnlionc /roiiM.Porro vetustum calalogum san-
ctorum in Anglia sepultorum Sa.xonice scriptum,
Latine convcrtisse dicitur ab Usserio, Antiguitntum
Brilanni;i' cap. 2, pag. 15. Cujus vcrsionis plurima
exemplaria in bibliotnecis nostratibus reperinntur.
Ejusdem Cronicam laudat Guillelinus Thorn in //(-
storia S. Auguslini, col. 1783. Nec de alio intelli-
genda esse arbitror, qua antiquum Ecclesia; Elien-
sis rcgistrum habol, cap. 10. Tempore Symeonis
abbatis (Eliensis, qui ab anno 10.S2 ad 10'J4 pra;se-
dit) intereral inler monachos quidmn Gocnlinus no-
miiic, disserti.ssimus. undique pcr Angliam Vilns, mi-
racula cl gesln snnclorum sniictarumgue in Hisloriis,
CJIIS- in Prnsis dicando mulavil. Ilic scripsit prosnm
S. Etbcldrcdx. cujus initium cst : Christo Regi sit
gloria. Obilum illius Obituariurn Sancli Augustini
: Prx- Cantuariensis ita commemorat Idibus Mnii ohiit
:
Gc:iclinus, monachus cl saccrdos. Vilnm S. iVcrcbur-
.htgus- g;p virginis auctore Goscclino monacho, edidit Go-
delridus llcnschenius ad diem 3 Eobruarii tomo I,
pag. 380; quam illi asseril in commentariis ad Vi-
tam praniis paragrapho i, num. 2, pag. 385. Anno
quoque 1()88, Antuerpiai apud MichcleraCnobarum
Daniel Papebrochius in probntis sanctorum Vitis,
tomo VI, Maii mcnsis ad diem 20. pag. 375 et se-
indici- quentibus, edidit opuscula Gocclini omnia ad Vi-
tain S. Auguslini Cnnluaricnsis cpiscopi speclantia,
nimirum l)c viln cl iniraculis libros 2, Dc translatio-
ne libros 2 quibus commentarium p. 373 prKmisit,
ad paginam autem 443 pertingunt. In eadem autem
Cottoniana IJibliolhcca sub ofiigie Vibollii,liltcrac,
codice 8, n. 15, exstat Vita sancti Kanligcnni con-
fcssoris, qui et Ingalschu nominatur, per Josceli-
num. »
Commendat eximie hunc Goscclinum Guillelmus
Malmesburicnsis lib. iv De regibiis Anglorum, cap.
ultimOjCt in libro De Doroberncnsibus archiepiseopis.
Cajsar Baronius, in Annalibus ad annum 81J2, Got-
zelinum hunc Morincnscm appellat, alii monachum
Dcrtinitinuin.qux cum superioribus minime pugnat
nam ex oppido Sancti Audomari seu abbatia Sancti
Bethini in Angliam a S..\nselmo evocatus ost.Plura
dc illn Joannes Mabillon in obsorvationibus pr.^niis
ad Viiam sancli Augustini Cantuaria; archiepiscopi,
Su^culo 1 Sanclorum ordinis divi lienedicli, pag. 498;
quod anno IO(W Parisiis in-folio apud Carohim Sar-
retix im[irossum csl. Gcrardus Joannes Vossius,
lib. n Dc hisloricis l.ntinis, cap. 47, pag. mihi 398.
Valcrius Andrcas in liibliolhcca Dclgica. verbo Got-
selinus, pag. 298, editionis 1043, Lovani in-4".
ixxs., col. 41.)
col. 743).
13 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. 1/t

HISTORIA THANSLATIONIS S- AUGUSTIM EPISCOPI

ANGLORUM APOSTOLI
Aliorumque sanctoruin qici in ipsius monasterio Cantuariensi quifscebant.

AUCTOHE GOCELINO EJUSDEM LOCI WONACUO .EQUALI

(Mabill. Acta SS. Bciicd., tom. IX.)

OBSEUVATIONES PU/EVLE.
1. Golselinus seu, ut codex ms. habet, GoCi:/»iUS, monachus c Bertiniano in Cantuaricnse nionasterium
translatus,totuni sesc scnbondis sanctorum historiis ita dcdit.ut prircipuus post Dedam Venerabilemre-
rum a sanctis viris in Anglia gestarum scriptor a plerisque auc-loribus censealur. Jam e.x eo beati Augu-
stini Anglorum apostoli \ilam S;cculu I Benedictino ediiiimus ad annum G(I7, reservata ad hoc usque
tempus ejusdem sancti aliorumque in monasterio suburbii Canfuaricnsis quiescentium translationis histo-
ria, quod multum conlerat ad iilustrundas res ordiiiis nostri hoc prKsenti sajculo undecimo in Anglia
gestas. Pluradeeodem auctore hic congerere superfluum esset, cum jam satis superque notus essedebeat
ex iis quse loco SkcuH I laudato de eo prolulimus ubi etiam de sanctis in eadem translationis historia
:

memoratis plura diximus, quK hic repetere non juvat.

2. Superest itaque ut pauca solummodo dicamus de aliis sancti .Vuguslini translalionibus, qua: postea
variis occasionibus facta- fuerunl, ut ex \\ illelmo Thorno disemius.qui monasterii Augustinensis.in quo
degebat.Chronicon scripsit, adannum usque l3y7productum.Hic auctor ait Widonem abbatem annoluyi
slatim peracta sulemni, quam Gocelinus, describit, sanctarum reliquiarum translatiune, pleraque beati
Augustini ossa in ecclesia; niuro abdidisse: ne Ibrle irruentibusDanissive Northmannis.aut aliis barbaris
quod tunc in Anglia Si-epius contingebat, ossa beati pontilicis violarentur. ^iec inutilis fuit abbatis cautela.
Nam anno,ut idem auctor attestatur, 1 I68,die decollationis sancti Joannis Baptista?,combusta fermeinte-
gra Augustinensi ecclesia, beati ponlilicis feretrum ila deformatum fuit, atque exinde ita negleclura, ut
paulo post plane ignotum fuerit quo in loco sancti antistilis reliquia? haberentur. Id landem a?gretulerunt
Augustinenses monachi:quare anno 1221 instigante Joanne ejusdem loci priore,cum aliis monastcrii se-
nioribus, jejuniis, vigiliis,orationibus aliisque piis exercitiis vacare dccreverunl,quousque tanti thesauri
notitiam a Deo acciperent. Annuit eorum votis Deus, ac prior, aliquot fratrum consilio,qui hocsibi aDeo
revelatum fuisse fatebanlur.jnssit murum elfringi juxtaaltaresancti Augustini,ibique delectus fuitsaxeus
loculus, qui, indicante inscriptione, beati Augustini corpus continebal.
3. Aberat tunc Hugo loci abbas, ad Ludovicum Francorum rcgem legatus quo reverso, convocatis ad
:

solcmnitatem mullis abbatibus, aliisque Anglias proceribus, beati viri reliquiai in locis congruenlibusre-
conditffi sunt, exccpto capite,quod in vase auro argentoquc ac variis et pretiosissiniis lapillis ornato con-
clusum fuit, ut populorum venerationi statis diebus exponerelur. Ceterum vicennio postea, anno soilicet
12-40, restaurato monasterii sacrario, corpus sancti Augustini in ejus medio coUocatum est, habens ex
utraque parte aliorum ejusdem loci patronorum corporaingyrum disposita:annissequentibusduoaltaria
addita sunt, unum scilicet ex utraque parte, qua3 omnia egregia reprKsentat, tabula seri incisa, quam
tomo I Monastici Anglicani habes.eamque Papebrochius tonio VI Maii Bollandiani ad diem xxvi ejusdem
mensis inseri euravit, ne pereat tam illustris Anglicana? pietatis monumenti memoria, quam Henrici
octavi apostasia sanetuarii eversione alias abolevisset. Beati viri mentum hanc cladem evasit, quod reli-
giose asservatur in monasterio sancti Salvatoris ordinis Cislerciensis apud Antuerpiam, celebrem Bel^ii
urbem.Librum de hac re singularem reverendus dominus Franciseus Dierick,ejusdem loci abbas,edidit,
qui anno 1624 typis mandatus est.
4. Porro licet ad calcem Vitae sancti Augustini Saculo I polliciti fuerimus nos huc inlegram transla-
tionis ejus historiam prolaturos,cum tamen eam postmodum cum V. C. Daniele Papebrochio communioa-
verimus, qui illam ad diem xxvi Maii Bollandiani edidit.visum est satis hic ea solummodo exhibere,quae
magis conferre poterunt ad illustrandam hujus SkcuH historiam Benedictinam.relictis miraculis aliisque
minoris momenti actis, quse apud ipsos Bollandianos, qui plura cupit, inveniet.

INCIPIT PROLOGUS DOMNI GOCELINI

Ad venerabilem Canluariensem archiepiscopum Anselmum, dc translatione sancli Augustini,
Anglorum apostoli, et sociorum ejus.
Dux Anselme, Patrum Paler, et vignr ecclesiarum,
Quem ceJebral litulis Romanus et Anglicus orbis,
Ne spernas imi pronum munus Gocelini.

In arce sapientiae ad mensam cceleslis philoso- ferculum tibi aureum afferre gliscit cor meum, non

phiae,ecclesiastice princeps,principaliterpraBsidenti mei studii,sed Augustini summi opibus pretiosum,

310
13 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 16

cjusvirtutibus rcfcrlum, cjus charismalibus condi- tione seplenuium, lcstibus fidelium prsesentium as-

lum, cjus sanctoruiiKiue sociorurii ipsius auro cl pectibus clare patrata noscuntur. Beata tui pontifi-
gcmmis conreclum. Coriicellus csl recentis Iransla- cii tcmpora,in rjuibus tanta diulurnitateclausa par-

lionis, signorumque ipsius.suorunique consortum, turicnte sanclorum terra, rcluxit nobis cum suis

quae diversis locis per hoc fere ab ipsa Iransla- gemmis hxc angelica margarita ! ctc.

LlBl-r. PRIMUS
Capdt I. Tratislntionis htijiis feslum aliis SS. A ct MildrcthiE Christi virginis nardiflua pignoramira
comtnune- —
Post antiqua cvangelici protoparcntis suavitate vernantia solemniter exportari, et immi-
anglorum Angustini solcmnia coclo triumphata,qua! nentem casum cvadere fecit.

nuper egimus laudc fcstiva, nova nobis oritur glo- Cap. III. lllxsx inter ruinas SS. reliquix. — At
ria,novala>litia, solemnitac nova. Ipsa pst sna san- vcro ipsis primoribus,vidclicct Augustino.Laurcn-
ctorumquecollcgarum suoium translatio nova.qua; tio, Mcllilo, Justo, Honorio, Deusdcdit in pra;dicta

post centum (1) fere lustra in nova ejus facta jam obrutione rclictis,divina protcctione quasi manum
lucet Ecclesia, ctc. submittente,sa.Ka et ligna pepercerc.quibus durior

Cap. II. Sova cccksia amplior cxstruitttr. Sub- — humana obstinalio non pcperciU Nam ubi tanta;
limalum auguslius novaj Auguslini ccclesin! prc- moles lapidum.trabiumlcclorumqueplumbalorum,
sbyterium tolum illud cum uniplis porticibus am- quo! sacrosancta corpora obrucranl, sunt ablata;,
plcctitur spatium, quod sanctic Dci Genitricis ab omnes illa; illorurn sepulcralcs ajditiculaicumesscnt

oriente contiguum possederal oratorium, suo cm- IVactiles cl latcriti.-c, sed et sculptura? et imagines

lestiumque virtutum jugi solemnio ac signis illus- angclica; cum Dominica majeslalc(5)supcr tumbam
trissimum. Ilinc reliqua navis vctcris monasterii magnifici Augustini mirificc formata;,cunctismira-
ccdere jussa ajdilicio surgcnti.jamque rea minarum j,
cula Dci acclamantibus ill.nesa! apparuero.
excidii, nc obruat diruitur. Antc tamen cuncta snn- Cap. IV. — Restabat intcrim paries australis.qua
ctorum lurha omnibus sacrariis dilTusa a jactura parte almus Augustinus,.=accrque Dcusdedit quics-
eruitur, et novis tectis reponilur, sicut illi a mundi cebant; qui tandem multo ariete solutus,dum cerlo
ruina cum Loth a Domino liberantur. Sic apostolica nulu sanctos opprcssurus crederetur, protinus
Augustini aula ad dcstinatam metam tendebat, sed inajstimabili Dci virtute,quasi in saltum excutilur,

sua; dormitionis porticus obslabat.Quid faciat ergo et ad austrum contra impcllentes totus inlegra soli-

auctor ffidificii devotus abbas Scollandus, dum ncc ditate prosternitur;quantumque vastus et cacumi-
illasancla ponctralia tanto .-cvo intacla moverc pra;- natus eral,tantum spatii jacens occupabat.Vix eva-
sumit, nec opus cocptum, nisi ablalis obslaculis, sisscnt securi impugnatores, nisi his superna cle-
procedere possit ; maxime cum pra;decessor suus mentia sanctorum meritis pepercisset.Tum veroad
prajscriptam Dci Genitricis basilicam fractam morte tam evidens signum clamor laudisonus attollilur
fucrit. Sed ipso inter hccc superno arbitrio de nie- omnium.Nam qui suporius dilectos obrutos serva-
dio terrenarum curarum sublato, successit abbas veratjhic ne obrucrctur, vetabat.Sic plerumque ipse
Wido (2),cujus anno quarto (3) facta est qu<E ascri- sanctorum mirificator alios in mcdiis ignibus prote-
bitur translatio. Cui rex consullus favens jusserat, gebat, ab aliis ctiam ignes fugabat ; istos pcr pro-

ut cum pontilicum et abbatum populorumque af- C fundum maris sicco vestigio transtulit, alios super
fluentia deccntissime agerct ba;c solemnia, volcbat undas currere fccit.

et ipsc interesse, sed tunc ibat ('i) in expeditionem Cap. V. Sttb (lio rclictx. — Jacuere func per no-
Scottia;.Sed monasleriarcha, ubi turrim pr;efatis vcm hebdomadas illa; ccclestes exuvia! sub dio ac
porticibus supereminentem augusto fastigio oxtule- si vulgaria funera exposita!,et ad omnem impctum
rat,dum rcliquam tcmpli navim protendere flagrat, aeris ac sordium patuere. Adeo, proh dolor I terrcs-
Ulud bcatorum cubiculummora;inipatiens,quasan- trisdissiraulabal indignitas.quibus angelosconcivcs
cticruerenlur, iorli ariete subvcrtit, totque supcrni frequentasse crcdimus excubias. Certabat tamen
regni principcs longiturna pace soporatos,feslinata fratrum dcvotio pro suo modulo defensacula spe-
modo virtutc negligentiam cxcusanle obrifit. Antea ciali principi suo pararc Augustino.

tamcD coadignorum sanctorpm Adriani confessoris Cap. VI. Ncjligctis corripittir. — Composuere tu-

(<) Obiit an. 707. obilum die iii Nonas Seplembris consignavit. Scol-
(2) Id osl anno i()91. lando successit Wido, cx monasterii gremio as-
(3) Srnllandus, ul dicitur infra cap. ultimo libri sumptus.
II, obiil uno die anto Guillelmurn rogcm, id cst dic (4) Is crat Guillolmus nufus,qui ex Norlhmannia
VIIISeplombris anno Id.sT. (^iuillelinus enim Ciin- n hocanno.mensc Auguslo reversus, in Malcholmum
qucstorRothoriiagidcfunrlus est i.xSoptembriscjus- rcgcm Scollorum Northumbriam infcstantcm mo-
acm anni, cx Orderico Vitali et aliis aucloribus : vit.
bino emcndandus Guillelmus Thorn, qui Scollandi (5) Id est SS. Trioitatis scu Christi.
11 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. I. IR

guriiim assiculis (id cxt) parvis assoribus), ct unus A exsiliit, longcque vcntilatus, omnestanmiraquam
aut duo pro artitudinc vicissim agilataliantvigilias im^xperta prius dulcedine repievit. Quoquc magis
cum luminibus et canticis divinis ; ubi unumforte haic balsamatica apofheca reserabatur,eoprofusius
somno pra^gravatum vox audita increpuit :«Ethic, odor ccelestis jaculabatur. Continuo locus ob glo-
inquit, non dormitioniscdorationilocuscongruit ; » riam Patris et impelum populi eorlinisambitur,in-
qua corrcptione frater ille vigitantior est redditus tusque afidolibusdomesticisdcsidcrantissimusthe-
in prece. saurus perscrulatur.
Cap. VII. Ornamenta mire servanlur — Dcinde Cap. X. Aperilur lumulus. — Jam patente ostio
candela oblata, candelabronegligentcraffixa,super clara luminaria ingeruntur, etecce AngliteChristia-
tumulum sancti linteis et palliis solomniter orna- nitatis inslitutor priraicerius, tot sa;culisabscondi-
tum decidit, ibiquo trium pedum traclunisignanto tus, tam desideratus, tara magno quam fnsperato
favilla (aberant enim custodes) exarsit. Tandemsu gaudio ostcnsus, post annos fere quingentos conspi-
perventum est,candcla ablata, favilla excussa, lin- citur. Sane tot tempestalibus bellorum, tantodilu-
tea ct pallia prorsus intacta fulsere; quo miraculo viopaganorum,cxterminiopopulorum,subversione
omnes Deo gratias exsultanter reddidere. urbium et eeclesiarum, mira Dei protectione Au-

Cap. VIII. — Gundulfus ep. Roffensis translatio- T. gustinianum vestibulum, ut arca Noe, semperma-
nem fncit. — Jam dies propositusgratissimeillu.w- nebat intactum. Unde et ubi, et sicut primitus ipsc
rat sacrffi translationis. Adest venerabilis pontifex cum beatis collegis suis a die dormitiouis est con-
ecclesis Roffensis Gundulfus, qui tunc archipra^su- ditus, eodem loco et eodem modo immolissimus est
lis defuncti (5*) auctorali vico pollebat. Progredi- inventus. Patebat iorma et quantitas corporis, pie-
tur cum abbate et Patribus ac officialibus hymnidicis tas et qualitas antiquae obsecutionis, prima^quetu-
ad illud Sanctum sanctorum, adilludDominisacra- mulationis. Cernitur cum casula, alba, stola, ba-
riuni ac propitiatorium. Jubet primum summiAu- culo.sandaliis CcTsterisqne pontificalibusinstrumen-
gustini aperiri ; nemo approximare prnrsumpsit.ti- tis, ut putareUir adhuc carneai iategritatis, nisi
mor omnes absterruit. Videres artifices tanquam tactus probasset conditionem mortalitatis; qua; ta-
reos sub .judicibus et quffistoribusaofulminetrepi- men est adaugmentumgloriaeimmortalis. Omnium
dantes. Viderant pridemegregiumjuvenemmonas- ergo votis speluncam illam inestimabilis pretii
terii artificem celeri morle multatum,qui.jussuab- thesaurariam fratres idonei enm summo ingrediun-
batis primus hanc sacram porticum impulit ; nec tur tremore ac reverentia, cum prcce ct laude Da-
illc tam officiosus excusari potuit, quia praeceplori vidica. Colliguntin scrinia linteata, ct palliala illa
obedivit, quinpocnam pra3sumptrieisgrati£e luerit, aurea, ac gemmea pignora, compagincetharmonia
sed fidentissimus episcopus jam triduana abstinea- C corporali rite composita. Asserit etiam aliquis illo-
tia pr>Blibata a fratribus, armatus fide, prece ac de- rum veridica constantia se inter illum pulverem
votione, ultro ferramentum invadit, ictumintumbse pigmentarium solidas adhuc carnes quingentarii
frontem dedit, suoque exemplo et hortatu reliquos depositi manu contigisse, et supplioiter fovisse :

in opus animavit. unde hic merito estimatur hc-cc sacra gleba in cu-
C\p. IX. Odor suavis e sepulcro S. Augustini. — stodia superna; gratife, longiturna durasse incor-
Primo praestantissimus artificum magister,templi- ruptione.
que spectabilisdictatorBlitherus,expetitapontificis Cap. XI. Fit magna solemnitas. S. Augustini
benedictione, trepide, lacrymoseetprostratimacce- corpus transfertur. — Interea indicta a praesule
dit, summi Augustiniadpavimen-
altareque capitis summa omni nitore Ifetitiffi colcnda festivitate,
el
tum exhaurit. Ibi complanatum arcKParii marmo- totnm monasterium adornatur tanquam Paschali
ris candens saxum quadratum olfendit. Quopaulu- dignitaie. Extemplo tantoe novitatis fragrantiam
lum evecto, erumpens vapor nardifiuus qusesitorem procul odoratur turba rempta, confluit urbs tota,
suum in ora reverberavit, et se adcsse qui quaere- inUndat Cantia, undique concurrunt populorum
batur, sua suavitate pulsanti respondit. Intellexit examina.Gratulanturimmensum Augustinumsuum
vir prudens ultro oblatum, quem alto fossatuetla- n jam quasi de morte reduelum, etc. Exportatur ita-
borioso quEesitu formidaverat vix inveniendum ; que cum omni ornatu et processu acjubilocelebri-
stupensque et tremens lapidem reposuit,atquehoc cumvocum accymbalorummo-
tatisecclesiasticEB,
mirificum thymiamateriumocclusit,perpendenssa- dulatione, cum supernorum et inflmorum socia
pienter non sui esse offlcii ulterius progredi. Cedit congratulatione, atque cumhac aItisonagloria,ante
illico, testatus summisse quKsitum pignus adessc; authenticum altare summorum apostolorum,velut
nec tacebat intereajugis psalmodia. FYotinusjussu depositumca-lcstecomponitur,donecparatodecenter
abbatis fratrum manibus removetur prsedictus la- thoro collocetur. Tanta vero gratarum Christicha-
pis. Tum vero ingens spiritus suavissimorum aro- rismata refundebantur in populum de tanti Patris
matum relut a pectore et ore doi'mientisAugustini dulcedine, ut velut incensum passim stillarent la-

(5') Sedes Cantuariensis ab anr.o 1089, quo apud Boccum iu Northmannia monachus fuerat sub
dcfunctus est Lanfrancus, vacua fuit usque ad S. Herluino abbate. Ejus Vita edita esl tom.IIAngliffi
Anselmi ordinationem annol093factam. GunduUus sacrae p. 275.
19 GOSCELIM CANTrARIEXSIS MONACHI.
crymis liliti.T, quibus ilie dics palerna; praesentia;
00 tcnus ineslimatus potuissel clarescere.
Cap. XII. .Egri snninilur. — Nec vacat iulerca a
salute illc locus prioris quiotis, illelectulusproli.xa;
dormitionjs ; calel magni incols accubitu, sudat
opifera balsama, ot odore suo curatmorbida:.T>f;ri,
lanpuidi, debiles, contr.icli veniunlvespcre,et!nco-
lumes rcdeunt niane, etc.
C\P. -XIII. Inimii-i rfconcilinli. Magna crant — tinus una ejusdem diei celebritas uniusastringeret
tune de .\ugHstini praisidio miracula corpnraliuni
sanitalura, sed m.njora sunt cordium sanatorum.
Vidiinus hic irremcdiabilesinimicosconvenisse,gut
ad sanrti pr.rsentiam rcconriliati sunl , etc. In
nova tamqup pr,Tclara festivitale cpiscopus missas
candido rhoro conjubilante celebrat. el post ovan-
gelium de tanto tanti patroni Iripudio populo ser-
monera dispensat, tanla? lucis raysterium cum
boat.-c resurrectionis, visionis et cohabil.alionisejus
perpctu.T (Ideliter inlimat. Poslromo peccatorum
absi>lutionem, pa?nitentibus remissioncm,omnipo-
pulo confluo ejusdcm primi pra^sulis ct inslitutoris
sui vice alque aucloritatedatbenediclionem,peren-
ncmquc in Christo eonfirmat pacem.
XIV. Cinujnuilcnt angcli.
C,\p. —
Superna quoque
agmii.a his solemniis congratulari suntvisa.Conti-
gil hic celcbrabllis translafio in Sabbato, cuisan-
ct.-E Doi Genitricis Nativitassuccedebatdietertio.In
ipsoSabbatoctsubsc(iuentenocteDominica,pervigil
suorum custos Augustinus cum pcrnoctantibus
psalmicanis ante apostolicum altare pra;stolabatur
apparatuni requictionis sua;. Esl autem Canliensis
civis presbytcr nolissimus, probal.-e fidci ac verilo-
quii, qui tuncforlchospitalusWintoni.T; (HVHCCsfcr),
in ipsa nocte Dnminica circaluceraparabatdomum
redirc. Ecceautcniinlersomnolentiamvelexstasim,
viditeminuscfflum
ut illejurojurandoadslipiilatur,
apertunipupcr.\ugustinianunitemplum,sc.ilamque
flammeo fulgore radiantcm ab ipsa supcrna janua
usqueincaputejusderaecclesiae.quasanctusDomini
accubabat.quasi columnamIibratam,angeloruraquo
chonitn candidissimo ac splendidissimohabilupcr
illam descendentcra usqueinips.imaposfolicamau-
lani; tolum vero monasteriuni quasi ingensglolms
n.imniivomum tantusfulgorisradiuscumipsascala;
exlremitate involvebat, ut repercusso intuitu.quid
intrinsecus, vcl circa ca loca ageretur pcrpcnderc
ncquiret, etc.
Cap. XV. Populorum obtationcs. —
Dcindc posl
illa Sabbati^ fcsta rccenlia, affulgenlc Dominica,
alia Auguslino festivilatis secundalur gloria, cum
univcrsa chorca iterumcandidataetpurpurata.cum
pr.Tcipitipn|)ulorum fiuvio ot altisonolaudumjubilo
adnrnato solemnissimethalamocollocatur.ubinunc
a fronte et facic ccclesi.-c pervigil spcculator, et
custos domus, urbisquc^etlotiusAnglia^sua-aurosa
a-dicula cxcubans, rite abomnibusveneratur, atque
20
X ut omnium intervenlor arioratur. Quis vero tantam
vidit oblationem in auro, argento, cerisetcandclis,
aliisquerosellisrideIium?Miraculoeralomnibustam
insueta copia, non capicbant hajc altaria, non suffi-
ciebant colligentium ccrtamina, noctes et dies non
quiescebal oirerenlium lurba, etc.
Cap. .\VI. Transfcruniur cl alii sancti. Vole- —
bant tunc el beatos ejus consortes transferre, qua-
mentis collegas. Verum et ipso dieetseque.iti,qu<E
erat, ut proediclum est, Nativitatis Matris Altissimi
Verbigense, in uno Augustmo componendo manus
tam dedere ; nec suffecerant prorsus, intercurrcntejugi
plebium glomeratione, opus explere.Tertiodemum
sediculam etopertorium
dic, id est tortia feria, vi.v
accubantis ducis confecere. Quartatandemdie.qua;
spc csl quarta feria, quasi expeditislacertisad beatissi-
nios conlubernales ctsuccessoressuos, Laurentiura
ac Mellitum 0), adipsura principemdevehendosac-
ccssoro. Laurentiuscuniipsoduce.Auguslino primus
cum quo et diaboli aciftm primus rupit, pri-
vcnit,
musque ab ipso adhucviventeordinatusarchiponti-
fex, ut quondara sanctus Clemenssumrao Pelrosu-
perstiti successit; Mellitum veroelectissiniura prae-
cellcntissiraus Gregorius Augustino postmisit auxi-
liiriuminprocinctuChrislistrenue succenturiatura.
De beato Laurentio dulce cssetmeraoratuquomodo
mortuum suscitaverit, super undaa 3iaris pedibus
cucurrerit, igne de ca;lo evocato virtuteElia;irapio3
conflagraverit ; quomodo fontem aridislocisprodu-
ctura inperpetuumrivumeiruderit,quapa;naarcea-
C lur omnis feminarumaccessusabecclesia,quaeeju8
apostolalui cxstructa et consecrataestinScottia;ut
nupcr regina Scottiae inclyta Magareta (7), cum
oblationibus aditutn tentare ausa subito sit per-
cussa atquc repulsa, sedclericorumprccercslituta.
Verum ha; loci artitudino exclusus pra;termitto,
alibi Deo aspiranlc retexenda. Mellitissimi vero
Melliti, archipra;sulis a primitivo Augustino tertii,
probatissima sanctitas in HistoriafidelissimiBedae,
conflagranlem urbcm Dorobcrnia^scmetignibusop-
posilo liberat, nanimasrclforsumtempestaleettur-
binc violenlius propulsat, a cujus facic redidunt
ventiquo rogiquo, pereuntquecitius cum suo lerrore.
Ilujus eliara priniipontilicisetilluminalorisLundo-
nia; condignis raeritis adscriptumlogitur, quoraodo
n inclytam ecclcsiam Westmonastcrli yWcstminsler)
noele Dominica; diei, quadedicaturuseratinhonorc
1'rincipis apostolorum, ipse claviger arduum opus
pracvencrit^etpcrpiscaloremtransvectusTamcnsem
fluvium (/a Tamisc), omne officium et solemniade-
dicalionis ecclosiastico ordine cxegcrit ;quodclaris
indiciis intueri fuit, atque in signum facti xcnium
poiililici insigncm piscem miscrit.
Cap. .Wll. Quo ordinc disposila SS. corpora. —
Pium est etiam posteros audire, quod jam non est

(0) Eonim Vilara dcdiiiius S.tcu1o II Item^diclino. inler sanctas locum lucrucrit. Obiit anno 1097, dic
Laurcntius colituni Kcbruarii.McllitusxxivAprilis. X Junii.
(7) Malcolini u.xor, quas adco pictate cnituit, ut
21 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. I. 22

vidoro, quahic sancti prius requicvcrint positionc. A utrumquc habcmus verum hic uno doloro indi-
:

Primus Augustinus su,i3 porticusaustralelatus pos-
sidnbat, et sacris vcstigiis orientalom macoriam
pulsal)at;ab ojus l;cva primus successor et latcra-
lis Laurcnlius, ut prwmonstratum est,simili spatio
protendebatur, tantummodo remotus quantum loci
altare beatissimi auctoris sui Gregorii, binc inde
gnitas nostra tabcscit, quod dum scimus quid sit
quod habemus, quis sil nescimus, nisi quorl illum
dc intimis Patris Augustini pignoribus fuisso, qui
tali loco consepeliri meruoritautumamus. Xomen
vcro, quia antiquum perdidimus, novum et fami-
liare sibi fideliter imposu"!mus, ut usque in diem

utrumque adsciscons,occupabat. Cotora pars aqui- revelationis vocetur nobis sanctus Deonotus. Sub
lonarislatitudinisasinistraalmiLaurenliiAdrianum eodem itaque Gregoriano altari, sacrosancta glcba
sanctum exccperat; virgo autem Christi Mildretha, sepulli ad ipsum orientalem parietem contiguum,
unica patrum gemma, a boreali parietc australi sicuti ,\ugusti et Laurcntii porrigebatur, qui
Augustinoconcordirespondebatregione, quossupra lanquam fllius geminorum patrum a^que mcdius,
translato oxtulimus.Ejus vertici ut beati Augustini velut utriusque alis fovebatur. Reserata ergo illa
altare astabat;at capiti sacro Laurentii Mellitus ut aromatum apotheca magis ac magis annitentes po-
proximus succossor in producta ecclesia; area immi- pulos reficiebat divina fra,grantia. Undc raptum
nebat. Melitus .justifluum Justum secundum suam t) pulvisculum quidam naribus applicuit, ct paradisi
successionem sibi accommodat ad caput a Justi : amccnitatem ffistimavit;quoque magis stupeas,cum
vero dextera beatus Honorius successor Justi, a statim pulverem reposuerit.manusejusdiutiusinde
destra Honorii sanctus et a Deo datus Deusdedit Quia itaque die illa propter impetum po-
fragravit.
successionis suaj ordinc subjungebatur. Is nempe puli non poterant, ipsius Deonoti sacratissimam
ojusdem australis parie-
a capite sumrai ."Vugustini glebam plumbea theca susceptam mane, id est
tisthorum commoruit, quos tantum medium os- quinta feria, in novam ecclesiam transtulerc, et
tium, quo intrabatur discrevit. Sic tamen erant post novum altare novaj porticus memoratissirni
omnia illa angelorum Dei mausolea distincta, ut paps Gregorii decenter reposucre. Habemus unum
transitus haberctur inter singula. ex senioribus monasterii adco notffi probitatis, ut
Cap. XVni. Ignoti sancti tumulus. Appellatur dco- ejus assertioni non eredere injuria sit.Testatur hic
notus. —
Igitur ofTerendo beati Laurentii corpore, sibi postera nocte per soporem quasi hujus sancti

dum pavimentum, quod coram Gregoriano altare faciem et formam pra:clare conspectam, statura;
interipsumetprjeclarum Augustinum patebat.prius proceritate et monachili schematecondignam,seque
evellendum censeretur, quatinus a latere fracta ita allocutam « Gratias amicabiles habeo ct mer-
:

tumbafaciliorexitussanctopararetur,mirumdictu cedem perpctuam imprecor,aiebat,vcstra; fraterna;

!

ferramenta et ingenia omniumridebatduritieslate- ^ devotioni, pro diligontia et labore, quem pridie

rum- Sane ha!C tam solida structura prodebat the- exhibuistis moo transferendo ac componendo cor-
saurum nostra latentem saecula.Sedquoniam labor pori. At equidem non sum ille quem me esse
cen-
omnia vincit, imo fides, quae in Deo persistit, sude sebatis. Conferebant enim fratrcs inter sc, hunc
..

ferri robutissima ab anteriori margine suCfodiunt esse Rufinianum inum,quembeatus prpaGre"-orius

et impellunt. Tandem rebellis fortitudo crebris ic- quondam cum heatis Mellito ac Justo destinaverat
tibus subjicitur;ncctamen munitissimuslaterculo- in a.ljutorium Evangelii sacratissimo Augustino,
rum textus solvitur. Verum, mirabile visu quasi ! aut aliquem ex illius sacro contubernio..< Nescitis,
ligneum tabulatum conclavatum ad spatium amplse inquit, quis sim, nec adhuc scietis scietis autem ;

januae integer sustollitur. Dumque sic excrustalo postea ad nutum superna; dopositionis.
pavimento evulsa crates erigitur, sepulcralis cry- Cap. XIX. Transferuntur S.S. Laurcntius et Mel-
ptula, quae coram ipso, vel sub ipso altari latebat, lilus. Milus sanatur. — Isto igitur prc-eveniente vel,
evulso pariter lapillo violatur. Ita modico foramino ut jucundiusdicam,suppIantantepriorumLaurentii
facto, protinus ingens vapor inespertaj suavitatis ac Melliti translationem, ad ipsos cum nostr.o stilo
ebulIiens,non solum astantes ut vehemensflatusin redeatur. Enucleantur tumb,-o illorum a latere, nec
faciem percussit,sed et totumclaustrummonastorii J)
minus quam supra diximus.irruenti turba; cynna-
ac fratres in eo residentes nova aromatum virlute moma ot balsama sua effudere. Jamque paratus
perflavit. Ad tam insperatum miraculum dicebant I.aurontiusdignumconsortemMeIIitumprffistoIatur.
astantes:» Quis iste est?» dicebant absentes:<<Quid Compositis utrisque in adornatisdignelocuIis,prier
est hoc?» Itahic omnibusignotus personaetnomine, eflertur,alter subsequitur procedente candida
:

omnibus et praesentibus et absentibusinnotuitme- concione gloriosus in sanctissuis Dominus altisone

ritorum charismate. Adeo enim erat omni nostro glorificatur.Jam Laurentius ostium nova; ecclesias
aevo jam aboIitus,ut nihil minus quisquamanimad- intraverat, Mellitus exterius imminebat, ibi pium,
verteret.quam quod sub illa pavimenti planitio ali- ac celebrandum Deimiraculum ad intellectum bo-
quid prBeter humum latitaret.Gratias Deo omnium numpopulosanimavit. Aderat quidam miles, cujus
bonorum largitori pro noto patrono Laurentio,
! oculum dextrum carbunculus, quod malum Franci
quemqucerebamus,ignotum consortem invenimus; per antiphrasim Bonum-malannum vocant, adeo
crescitque duplicatum gaudium nostrum, dum possederat, ut non modo de visu, sed et de vita
23 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 24

pericliUretur. Ipsc orbis. ipsa supercilia.nasusquc A e^go interroga vitam almiflui Deusdedit,mira odo
spatium suum a tumore cxcesserant, tota facics ramentorum suavium gratia de ejus erumpens
largius cxlubcrabat. Instabat, impingebat, anhcla- tumba enarrabit.Sciscilare quis sit Justus.exponet
bat.ut ad unum nmciiiuni suuin Augiislinum per- tibi coeloslium aromatum domus Honorii quoque
:

tingercl; sed turba, sicut in Evangclio ca;co. cla- virtutes et merita ubcrrima loquitur apotliecse suae

manti obstabat, et conrortissinia acie reprimendo fragrantia. Omnium ergo horum patriarcharum
accessum vctabat sed vicit, ul assolet, perseve-
:
unica patcrni affectus viscera, et pectora una pro-
rantia, vicit ut potuit, et salutcm violentia rupuil. clamat divinarum nardorum prajrogativa.Translata
Itaquc impellcns cl irrumpens densatos cuncos sunt ilaque haec tria coram summa Trinitate ra-
elattim bracbium protendit, ac desuper nilens ex- diantia candclabra in bac die Auguslini octava,
tremam parlem veclis, quo bcati Mclliti fcrolrum quod ad hoc, ut credimus, superna distulit ac re-

portabatur, summis digitis contigit; ipsumque ta- tardavit bcnevolentia, quantinus, uti praeiulimus,
ctum quasi collyrium, quasi emplastrum, quasi amplius consecretur ct solcmnizclur in tot hierar-

optimum ungucntum morbido oculo infricuit, cbis bxc eadcm dies octava, lotaque septimana
simulqup, « sancle Augustine, subvcni, » pro- reddalur prima jamque my-
festive exact;i,octava :

clamavit. Dei polcntiam! o sanctorura gratiam! stcrium resurrectionis in his sanctis oporetur.qus
j^

o hominis confidentiam! cum illius niali tyrannis post septena volumina siculi,octavainterminabilis
aliqua lajsione irritata magis minetur cxitium,sta- na;cetur. Nec ab his scparamus beata: memoria!
tim ad sacrum tactum ul incantatus anguis crc- archipra?sulem et consortem suum Nothelmum,iii-
puit, sanics pcstilcra dcfluxit, visus ct vultus detu- tra altare sancli Gregorii inler cos ante recondi-
muit, omnemquc dolorem subita salus ct lux tcne- tum, ct nunc secundo cum eis translatum, qucm
bras profligavit, etc. auctorem et indiccm historiae Anglorum scriptor
Cap. XX. CcFca illuminaltir. — Interca depositis Beda pra;conatur (9). Ducebat hos diiccs suos ut
sanctis ante altare pra;sidiis Augustini, agitur dc priores solemnissima processio et canora laudatio;
ipsis missa celcberrima, ut decebat sanctos sa- ipsisque coram altare prajsidiis Augustini, donec
cerdotes Domini, in qua babilo scrmone ad po- suis sedibus intbronizarentur, missa festiva cele-
pulum, illorum pra;clara cxponuntur merita. Undc lcbratur.
fidc illuminala anus qua"dam, qu.-e inlcrerat, diu Cap. XXIl-XXllI. — llac etiam die irradiata cla-
carens lucc mund.tna, dum fidcliler clcmontissi- ris miraculis favere superna bcnignitas digiiuta
mos patrcs intcrpcllat, rcseralis cxtemplo lumini- cst sauctis suis, elc.

bus. clarc diem captat, ctc. Post missas adjungun- Cap. XXIV. Kova rcUquiarum disposilio. — Nunc
tur Augustino digni consacerdotcs, prior Lauren- C autcm hi senatores nostri et Patres conscripti pari-

tius a dexlris, secundus MoIIitus a sinistris. ter ut primitus compositi requiescunt, sicut unus
C.Ai'. XXI. Trntixferuiilur c:rtcri, Dcusdcdil, Jux- spiritus, una lides, una charitas, una rcligio ct
lus. Ilonorius, Notliclmus. — llis ita in quinta fo- grutia crat in eis.Majordomus Augustinus frontem
ria compositis, sextam feriam nanciscuntur reli- et principalcm ecclcsiae porticum possidclcum pri-
quis sanctis Juslo, Honorio ac Deusdedit (8) affe- mo succcssore laureato Laurentio, sibi proximo a
rendis. Scd nimirum divina dispensatio Sabbatum la;va, et mellinuo Mellito, successore secundo, ap-
bis intendit, qu.T dies translalionis .\ugustini jam posito a dextra. Ipse principale caput suaviter re-
erat ootava, quantinus istorum sanctorum amplius clinat assisto allari sanct» Trinitatis.Post Lauren-
innovarctur gratia.et omnibus pcr suos dies trans- tiumjustissimusJustusetDcidato assumptusDeus-
latis consecrarctur fcsliva, omnesquc conjungerel dedit subjuncti asinistris honorificentissimoHono-
ac solemnizaret pariter haic una dies ut charitas rio, ct theorilo Thcodoro respondcnt a dextris. Hi

una. Ipsa crgo scxta foria itum est ad pra;nomina- sunt septcm oculi Domini, per quos nos propitius
tos sanctos, qviasi faciHimc ac celcrrime adduccn- respicil.IIi septem stella; in dcxtera ejus.et septem

dos; accoditur ad sacntissimum Dcusdcdit, qul, ut candclabra aurea coram sc luccnlia, quibus septi-
pra;notatum auslralcm pariclcm post Augusli-
est, j)
formi gratia Spirilus sui stplempliciter Ecclesiam
num possedil. Increilidile scd verum dicemus. To- suain illuminat. Horum extcrioris ala;, borealis
tum illum diem,tolam sequentem noclcm in fran- Mildreda et australis Adrianus proprias tencntpor-
gendo vol rcscrando ipsius mausoleoaltritis viribus ticus, ct altaria ad capita ut Auguslinus, Mildrcda

consumpscrunt,manclaudcmSabbalianhelosudorc alluri pra2nitet sanctorum lnnoccntum,quos omnes

cryptiilam ejus p'rrupuorunt. Deinde crupta; boati virginali fovot gremio,et cum eis cytharizat et can-
Justi usquc ad horam primam altentius insuda- tatcanticum novuni Sponso suoet Agno.iUumquo-
runt, et vix cam tandcm rcscrarunt. Postremo cunque icrit parilcr sequendo. Adrianus Prolo-
sancli llonorii, qui horum mcdius accusabat, per- marlyris Stephani, nec non Laurentii ac Vincentii
tusa in lalcre cry|)ta sanclo cgressum dabat. Ilic martyrum tenens altarium, martyrali vita marly-
(<) Justus colilur ilio x Niivomb., Ilonorius xxx Marlyrologiis ut sanctus celebralur, dicitur a God
Sbptcmb., Ucusilodit xv Julii. vvino dic xvii Octobris, anno 741, obiisse.
•(Vljiln prologo Historia-. Nothclmus nusquam in
liliv 'ili li b-jb ,
25 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. I. 26
rnm testatur oonsorlium. Ilem e regrone boreali A quoque ad Christum converterit gentem. De ciijus
suum quique in niiridiem salutant succcssorem, nuperrima revelatione parum quid scd magnum fi-
Laurenlius Mcllilum, Justus Ilonorium, Deusdcdit deimonumentum hic inserimus. Derogabat qui-
Theorioruin, Mildreda cum temporali Ihalamo pa- dam a^mulus huic sancto, pra;ferens illi quemdam
trem Adrianum, omnesque ppKsidem efferunt .\u- opulentiK cpiscopum, qui Ecclesiam Dei
F.TCtilaris

gustinum. multis opibus et ornatibus e.xstruxerii, cum islum

Cap. X.XV. Jiisti elogium. Epistola Bonifacii pa- tale aliquid utilitatis in via sua fecisse nullum
pae S. Justo srripla. —
Sed quia borum tres allissi- vestigium sit. Quod ubi ejus alumnus prior
loci
rase Trinitatis confcssores, Justus, Honorius ac nuntiatum aegre ferret, nocte subsecuta cuidam
Deusdedit hanc hodiernam Augustini octavam,sua seniori aitate et moribus venerabili quidam ho-
propria translatione vindicant primam;illorumdis- norificenti.ssimus in visu adstitit, ita praeclare, ut
simulare dignitatem, aitimamus injuriam. Sanc recolat adhuc cujus formae illum assimilare po-
quia Beda Venerabilis in multiplici historiasua mi- tuerit, attonitoque de tam spectabili et magnifica

nus horum declaravit miracula, non ideo a fide persona ait « Quare ille talis hesterno sanctum
:

nostra obliterari debent tantorum merita an non ;

domini Honorium abusiva lacerare voluit detrac-
sufficere tarditati duritiae nostrae potuit, cjuod .\u- tione, in pontificis laudati praelatione ? Cur his re-
gustinum cum ipsis suis sociis apostolicam vitam latis, prior ex sancto Evangelio non respondit.quia
et virtutes cum innumerabilibus signis imitari,at- omnibus aurosis et copiosis largitionibus divitum
que pro ipsa quam praedicabant fide mori paratos plus duae minutae valuerunt pauperculae apud Ju-
descripsit.' ParvKne sanctitatis testimonium aasti- dicem juslum? »
mandum est, inter alia praconia, quod sacratissi- Gap. XXVII. —
Dsusdedit, etc. a Beda laudali. —
mus papa Bonifacius, a pPKcipuo Gregorio quar- Beatum quoque Deusdedit (12; sanctitate adjungi-
tus (10),beatum Justum apostolicis litteris collau- mus consilii, qui beati .Augustini apostolatui ses-
det,cjusque meritis ac ccelorum praemiis gentium tns subjungi, et eidem tam proxime meruit con-
conversionem adscribat, quod ipsa Epistola partim sepeliri. Hi sunt crgo omnes viri misericordiae,
annotata gratius clarebit.« Dilectissirao fratri Justo, quorum oblivionem non acceperunt quia
justitice :

Bonifacius.Quam devote.quamque etiam vigilanter enim pra;fatus historiographus (Beda) singulorum

pro Christi Evangelioelaboraveritveslrafraternitas, gesta describere nimium asstimavit.in fine omnium
non solum Epistolaj directae a vobis tenor, imo merita sic conclusit:De his omnibus recte et vera-
inducta desupcr operi vestro perfectio indicavit, » citer dici potest, quia corpora eorum in pace se-
etc. Integra habclur apud Dedam lib. ii, Hist., pulta sunt,et nomina eprum vivunt in generationes ct
cap. 8. C gencrationes. De ca;teris viro, id est, regibus, prae-
Cap.X-WI. — Honorii elogium. — Honoriumnihilo- sulibus, abbatibus, aliisque sanclis translatis nunc
minus sanctissimum Justi successorem (anno 634) est subsedendum; de quibus jam alibidictum est,
ab Augustino primario quintum, beati papa? Hono- vel suo tempore dicendum, cum parato templo
rii successoris pr«scripti Bonifacii apostolicee litte- thorum perceperint destinatum.
r£6 ut fortissimum Christi agonistam victoriosa co- Cap. XXVJII. Odor suavis ex S. MeUiti tnmba. —
rona triumphant.Pulchre vero et grata divinfegra- Post hoc ergo Sabbatum, cum in subsequente Do-
tiae consonantia, uno tempore eadem sanclitate at- minica tapelia, qu« fracta et exhausta sanctorum
que eodem nomine iste isti occurrit, ut Romanus corporibus monumenta tegebant, pluvia et lutum
orbis suum habeat Honorium, orbisque Anglicus sordidaret, custos illorum venerabilis haerebat ani-
pariter suum. Pulchre, inquam, ille huic univoca mo utrum auferre tentaret,anin ipsorumobsequio,
prsrogativa hoc unanime dilectionis mittit ese- qui meliora reddere possent corrumpi sineret;rur-
nium. » Dileetissimo fratri Honorio, Houorius. In- sumque recogitabat quoJ illorum gloria ornamen-
ter plurima quae Redemptoris nostri misericordia torum ecclesiae detrimenta non ambiret. Tandem
suis famulis dignatur bonorum munerapraerogare, accedens trepide cum incensu psalmodiae ad beati
illud etiam clementer collata sus pietatis munifi- Melliti similiter perruptam etevacuatamcryptulam
l^
centia tribuit, quoties per fraternos affectus una- pallium ab apertura paululum seduxit; et ecceex-
nimemdilectionem quadam contemplationeaiternis perlus pridie vigor ccelestium odoramentorum ver-
aspectibus repraesentat, > etc.Ititcgram exhibet Beda nantissime huncrepercussit.Illeperculsusprodigio.
lib. II, cap. 18. Xec illud parvas gloriae (ejus) praj- « Qnid est, inquit, Domine Deus, quid est hoc :

conium est, quod per sanotumFelicem (II) ase or- Unde spirat gratia? An quatriduo vacua tumba
dinatum Orientalium Anglorum praesulem, illam adhuc sudat etiam absentia balsama?)>Taliasecum
(16) Legendum quintus, nam hic fuit Bonifacius dem translatus est,quo anno mense Octobri exstin-
hoc nomine quintus, qui et quintus quoque fuit ctus est Bonifacius quintus. Justo, qui defunctus
pontifex post B. Gregorinm, et infra isti Honifacio est anno 634, successit Honorius.
suocessisse dicitur Honorius, numero sequenti. At (H) De boc Bollandiani die viii Martii.
quidem hic Bonifacius quartus esse non potuit,qui (12) B. Honorio successit anno 653. Cantuariensi
tertius postGregorium fuit, et obiit anno 614. Jus- Ecclesiae pri-efuit usque ad annum 604.
tus vero anno 625 ex Roffensi ad Cantuariensem se
 27 GOSCELINI CANTUAHIENSIS MONACHI. 28

senior illp stupido corde volufans,reposuil tcgmina A pial. Qiioil fnrlum est. Capp. 2 scqq. alia quoque ini-
nardifluo foraniini. ardons cujus csset ii.-cc gralia raculu narrnntur.
certius experiri.Iliico obtrusus odor velut oxclusus Cap. X.XXIII. Pulvis cl lateres cx tumulo S. Au-
lucis radius cvanuit. Rursus ille detexit, rursus gaslini pro rcliiiuiis. — Ueliquias de pretioso Au-
facta Nna eiTusus odor redolevit, etc. guslini corpore plurimi imploravere : scd nemo
(tanta tamque pia estpaternithcsauri scrvandi ava-
Cap. XXIX. Itcm cx S. Auou.<!tini tumha. Se- — rilia) vel unum capillum inde potuit obtinerc. Ve-
cunda dehinc feria, patente spatio, structura navis
rum de pra?scripto latere databeneficiaadhuc loqui
ecclesia: procedit fundalur columna spatiosa in
;
nos cogunt miracula, cujus servator supra memo-
aquilonari serie, ipso loco unde opulcntissimus ratus dumhospitatus ca;nobio Ramesensi (13) scr-
thesaurus Augustini corporis assumptus est. Cujus niocinaretur de virtutibus ipsius pra:stantissimi
tumbi vfl cryptulf sacratos latcrculos alvo capaci
patroni, narrabat etiam ipsos thuriferos latercs,
pro sacris pignoribus illa complcctitur. Substrati quibus incubuerat sepultus, sanitatum charismate
vero pavimenti.cui beatissima gleba incubuit.Iatc- rediindarc. Rogatus crgo a fratribus indc rcliquias
ros punicos, nitidos, plano tubulatu contc.\tos, et
sub conditione celebrand;e pcr|jeluo translationis
crocca nardo fumantes certatimexcrustonlur, et in
n su.-c, adduxit socum fratrem ex illo contubernio
altari nov.-e porticus beati Gregorii supra memoraio
idoneum, pra;mittensque eum cum signo ad con-
reconduntur. Sub his latcribus inventa cst terra dignum seniorem, dlctum Elfwinum, hujus fidei
mundissima semipedis spissitudine fundamento, amicissimumapud sanctum Augustinum^ipseoppe-
quod de pariete vetcri Augustiniana; porticus pra;- ricbatur cjus reditumad Bertingam.providescilicet
eminebat superjecta; ha>c quoque terra penetrante dissimulans, ne quis de ipso sacro arcano prajsen-
lateres Augustini odore, mirifica fragrabat suavi-
tisceret aliquid abduccndum. Ille particulam pul-
tatc. Quamad pra^dicti fundamenti siliccs cxhau-
veris, qucm de sepulcrali crypta sancti Augustini
stam per saerata busta Laurentii, Melliti ac Justi, e.\hauserat,et duo laterum fragmina.quibussanctus
qua; ccclesiastica; structura; persecutioncm evase-
indormierat, praefeto fratri remittit in bustula, qui
rant, distribuendam ac servandam censuerunt. Ne
Bertingensi (14) et Ramescnsi ecclesite a>que divi-
vero posteri noslri, hi qui fuerint filii dilectionis
deret utriusque gralia; xenia. Susceptor itaque
tanti patris,se nescire doleant hactenus descriptum
horum sacrorum, ut fuir metuens deprehendi, aut
ejus antiqui monumenti locum notet qui voluerit
;

ut thesaurifcr depraedari,ocius desancto Augustino

hanc columnam, quam paulo ante designavimus, occlesiam se rapuit,ibique consueta
ad Christi (1.5)
ejus continere lateritiam tumbam, numerctque et
bcnignitate fratrum susceptus, nocte illa cum ipsis
sciat ab illa. quae turri orientali arcuatur, tertiam.
Q requicvit.Mantica ejus scrvatrixsacri mysteriiforis
Quid enim piis haercdibus non videbitur dulce dc
cum famulis remansit:famuli autem insolcscentes,
tanto progcnitorc dinoscere"? Quid vero non sit
et tantae virtutis praesentiam vel revercntiam igno-
triste ejus gratiaj ignorarfit? Vcrum dc illis balsa-
rantes, ea nocte tanto terrore et horripilatione
maticis lateribus prajscriptus senior fidclissimus,
exagitaniur, quantum nunquam in vita perpessi
qui se hujus gratia; innotesci repcllit, unum clan-
sunt, ut jam interituros, aut in amentiam transi-
culo subduxit, ne dicam, furtim subripuit. Lau-
turos crederent,cum cur,aut unde ha;c formido es-
dabilis haec culpa,quam fidcs adornat, charitas ju-
set,aut quid portcnderet prorsus nescirent. Ipsum
stificat : quia illc langiicntium rcmedio pio sacri-
quoque fratrem vox divina increpuit per soporem:
legio hoc prospiciebal. Nam divino instinctu ha;c
« Quare, inquit, Irater, creditum libi pignus tam
sacra eum rescrvasse consequentia miraculorum
negligenter exposuisti? » Sequenti nihilominus
probat.
nocteipso in RofTensi ccclesia (fiochester) hospitato,
Cap. XXX, XXXI, XXXII. Miracula. --Oricnfa- rursus mantica s.icrorum thcsauraria cum famulis
lium Saxonum provincia illustrem virum Franci- relicta,itcrum brutos animos divinarum rerum in-
genam novit incolam, cujus uxor diutino languore dociles anterior pavor reverberavit, et plurimum
jam desperabat salutem et vitam revelatum illi :
J)
noctis ut vccordcs occupavit. Tertia die in Bcrtin-
tandem in somnisest, quantinus properc ad sanctum gam ad Augustinianum monachum Augustiniana
Augustinuin Canfuaria: mitteret, et latercm, qui pignora exhibuit, qua; ille la;ti3sime excipiens,
ipsius salntifcro corpori subjacuerat, aqua ablui nocte imminente secum servavit.
expetat; quae inde bibens de Augustini virtute con- Cap. .X.X.XiV. Monachi visio, et abbatissx. —
fidat, quia indubitata; sospitatis remedium perci- Ipsa nocte hic sacrorum a;rarius magnis visionum

(13) Dc Ramesicnsi cocnobio plura habcntiir in Cantuariam et Berkingam medio prorsus itinere
Vita S. Oswaldi, qui ejus monastcrii auctor fuit, sita est.
Sa!C. praiccd. ad an. 99'.^, pag. 727. (15) Id est de monasterio suburbanoS.Augustini
(l'!) Legcndum fortc Ucrkinijcnse, cujus nominis ad ecclcsiam cathedralom Christo Salvatori sao-
parthcnon exstitithaudprocul Lundonioincornitatu ram. Utraque ccclesia monachorum Bcnedictino-
EBSckiensi. Ccrte infra rcliquiarum delator per- num fuit ad Henrici VIII tempora.
noctasse dicitur in RofTcnsi ccclosia.qua; urbsinter

I
29 HIST. TllANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. II. 30

agitur mysteriis, etc. Ut crgo diluculum hausit,
las pulvereas sed iniriHcas reliquiasecclcsiffi intiilil,
ipsique Deo amabiii Anima; abbatiss<c,
gratiosam sinceritatem Charam-gratiam patros ap-
pellavere,rem oninem visionis et prodigioriim expo-
suil ordinc.Illa dum cjus miralur rclationcm, am-
il- A psalmis et orationibus intenta, aspicit palam prae-
signatum saccrdotem, sicut dominicis sacramcntis
quam ob conliciendis assistebat, etc.Eadem crgo solcmnilate
processionis, modulorumque et ornatuum, atque
missarum, suscepta est altera medietas ssepefati la-
teris et pulvcris qua3 obvenit Raniesensi monasle-

pliusadmirando propriam sic ingreditur codcm fcrc rio :ot ita colcbrari in perpctuum translationcm

tempore declaratam esponere visionem, etc.
Cap. XXXV. —
Ornatis itaque sacerdotibus et
clericis,nec non sororia processione festive induta,
excipitur sua medietas saerati latoris.et pigmentati
pulvcris a dcvotissima ecclesia cum
moda, altera medietate alteri ecclesia;, quam pr«-
monstravimus, reservata. Colligitur hoc pretium
dignissimi patris Augustini promissum ct conlir-
matum est sicut in Bertinga.
Cap XXXVII. Translationis feslum. Hanc ita- —
que semper recolendam sanctorum translationem
laude dulci- festivam, aunus incarnati Salvaloris millesimus no-
nagesimus primus, octavo Idus Seplembris noslro
eevo gratissime consecravit, quo juniorem Willel-

pompose dccorato scrinio, circumfertur claustro a mum regem Anglia, et Widoncm abbatem hujus
sacerdotibus in benedictionem cum jubilo.comita- _ festi latorem Augustinia habuit, cui RofTeusis prae-
tur paternis laudibus virgmalis concio. Agitur in sul Gundulfus momorabilis pro archiepiscopo ama-
beata Augustini memoria missa solemnissima,mo- biliter obseeundavit Ipso quoque abbate volente,
dulante angeiica camina,et superante cerea organa placuit pr;pstantissimo archiprassuli Anselmo caete-
virginum melodia.Tanto adeo decertant triumpho, risque pontilicibus,haberi in perpetuum hanc octa-
ao si Augustinum tenuissent corpore solido mis- ; vam praecipuam ac celeberrimam pro prima,quate-
sam personat Augustinensis monachus, servator et nus tam Augustino duci quim cffiteris collegis suis.
distributor suorum sacrorum lidissimus. llic ergo, Romans scilicet Ecclesiae alumnis et Iegatis,atque
sacra prffifatione fmitacum angelico hymno summa3 Angliaruin principibus, ipsorumque successoribus
grande apparuit prodigium, nos-
Trinitati sacraio, in commune omnibus consecretur in qua omnium
;

troquesKCulotamobstupescendum quaminsuetum. facla translatio,ut jam supra memoratum est,com-

G.\p. XXXVI. Apparel ipsc Awjustinus. Soror — probatur. Sequuntur miracula ad fincm hujus libri,

aevo maturior, quae admistrabat altari, dum adstat qux omisimus.

LTBER SECUNDUS
Primitivus noster Augustinus, cum posterius Q rus (16.;, quasi qucdam voto et praesagio futurae
translatus sit cum suis lateralibus,prima narratio- translationis, arcus et columnas super sanctorum
nis serie anticipatur : caeteri hujus amici ante ip- corpora Romana elegantia solemniter Edificatos
sum translati post ipsum recensentur.Ordo praepo- abstulit.quantumque audebat, viam exsurgendi illis
sterus, sed necessario commutatus. Quare?Quiaet paravit de ipsis vero columnis et arcubus mona-
:

cui potissimus haec solemnitas praescribiturprima- sterii sui claustrum exornavit. Hinc de abbate in

tus debetur, et esurientibus paternas dapes citius pontilicem mire renitens assumptus est Scire-
medetur, ne longo suspendio diuturns ambagis, bourne, Elfstano condigno, qui beatissimam Mil-
antequam ad triclinium perveniatur, Eeger exspec- dredam ad suum Augustinum transtulit,succedente.
tator exanimetur. Nunc ergo quia grata occasio Verum ipse judicio Dei misericordiae, verberantis
renovati templi hunc nobis in assumpto Augustino quos diligit, c;ecitate percussus, episcopatum tam
caeterisque primaiibus triumphum, con-
peperit voluntarie deserens, quam invite susceperat, ad
gruum videtur a superioribus patribus id ipsum paternum Augustini sinum rediit, et in cella infir-
parturientibus textum secundare, et,intercurrenti- morum degens,otium suum in psalmodiis et oratio-
bus miraculis, gratiam tam ipsorum quam nostro- nibus exercuit. Nec pra;termittenda est hic admira-
rum dierum celebrare.Sic ambitus causarum (pon- „ bilis super co visio.Jacebat ejus minister vir hono-
sabit) moras coUigendorum de pratis Elysiis florum, rabilis in ecclesia sancti Mauritii,adhaerento ipsi ccl-
(et) diversas translationes praecedentium sanctorum lulce infirmorum: vidit quadamnocte ut accubabat,

ad Augustini jam translati referemus sacrarium. plene vigilans, duas personas venerabiles episco-
Cap. I. Almerus abbas S. Augustini. Item Elfsta- pum de eadem cella,in qua quiescebat,hinc inde in
nus —Primo igitur Augustinensis abbas Alme- ipsam Thebaeorum martyrum basilicam adducen-
Seu Elmerus Vulfrico successit anno iOOC,
(16) ; credatur,ipsius tamen festivitas absque auctoritate
etanno 1022 faotus est episcopus Schireburnensis. apostolicae sedis celerari nequit.
De quo Wilhelmus Thorn ait quod licet pie sanctus
 :
!

31 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. n

tes, ibique illum sibi medium familiaritcr assiden- A rius ipse Vulfricus.pro ecclesiasticis magistratibus
tes,multamque cum eo sermocinationem,quam ille et gente sua responsurus, a rege scilicet Edwardo
contemplalor palam audire, etc. destinatus, ut erat in transmarina regnaetsumma
Cap. il. imp. dcsiderat reliquias S. Aii-
Ilenrii-iis negotia milti tam assnelus quam idoneus ; comites
guslini, — Prajstantissimus autem abbas yElstanus illiadduntur spectabiles, Dudeco Sumersate epi-
Romam proficiscens, a praicellonlisslmo imperalore scopus, et Ramesensis abbas ^EIfeuvinus. Tunc
Henrico ob gratiam famosissimi patris Augustini magnus saccrdos (Leo IX) Domini Remensem cccle-
magnifice suscipitur (17), ubi cum de tanlo hierar- siam Sancti Remigii dedicabat, et fidum Christi
cha sermones solemnizarent, exclamat impcrator dispensatorem miraculis ostendebat.Discussis ordi-
« Osivel minlmum articulum, vel aliquem capillum, nibus sacris,quis per ostium intraverit,quis ali jnde
veltandem extremiim pulvisculumde tanlothesauro asecnderit, Anglos innocentioros Christi consul in-
nancisci mercrer,quanlisrcrum pretiis idemptiim venit; .\nglos, ct maximc Augustinensem legatum
vellem!quod ina;stimabilis splendoris bravium pro tanti nominis dignitate, ampliori benignitate
quantum Anglia adeplum gaudet, tantum Roma excepit. Nam antea venerabilis memorire pontifex
ademptum fleret, nisi fides utrobique eum adesse, Scriberioe Heremannus (20),cui laterales adhajreba-
et ubique prodese de regno superno crederet.» Ha?c „ mus, Roma; in amplissimo pontificnm senatu (21)
dicens piissimus princeps insistcbal magnoperc lucide disputaverat coram ipso beatissimo Leone,
venerando abbati, quatenus illud tam preciosum de .Anglorum incxcusata omnigcnis,vel pereprinis,
decus Romani imperii, ac generis humani jam vel civibus hospitalitate de ipsa Anglia ecclesiis
;

transferret,sibique aliquid tam sacrorum pignorum ubique repleta,qua; quotidie novis locis addcrentur
conferret : quod si obtineret, quidquid vollet in ter- nova;; deinnumera ornamentorum et signorum per
ris, vinetis, argento subliniitcr impctraret;
auro ct oratoria distributione,regumque et divitum in ha;-
insuper ipsc tanti thesauri scrinium auro purissimo reditatcm Christi amplissima largitato. Gaudebat
pretiosissimisque gemmis augustaliter ainbiret.Sed summus amicus Domini Loo, adeo ut elatis mani-
abbas,quamvis cum accessum ad paternum aspec- bus gratias ageret Deo.Addidit etiam prajfatus epi-
tum,quem nostra dies meruit.cunclis opibus tsrrae scopus nobilitatem Anglica; hierarchiffi exponere,
prsponderaret,tamen pro cunctis opibus rerum,nec quod scilicct Cantuariensis praesul apostolica au-
suo, nec imperaloris desiderio obsequi auderet. ctoritate, Roma; assidere debcat sancta; Rufiina!
Regressus domum,dum post monastcrii sui provec- pontilici (22) Augustinensis vcro abbas abbati ca-
;

tum strenuissime actum quadrionnio antc obitum stri Casini. Qua;situm est in dccretis ct invenlum,

langucret, egregium sui gregis arielcm Vultricum ibique papa; atque omnium asscnsu corroboralum.
(18), sa;culai et ecclcsiastica ac litterali eruditione C Hujusmodi favoribusidem boatissimus papa Anglos
pra;clarum, abbatem sibi ad apostolicum sancti familiarius habuit; Vulfrico veroob sanctiAugusti-
Petri altarc, antiqua videlicet Romani privilogii ac ni gratiam.atque suam concinnitatem deditior exsti-
lilicrtatis consuctudino, aposlolica auctoritate pri- tit : onin ia remcmorantom dc pso sanclo suisque con-
i

mitus firmata, ordinari fecit. dignis collegis amantissimc audivit ; suggcrenti mo-
Cap. III. De Yulfrico ahbate. —
At Vulfricus, qui nasterii sui restaurationem gratissime annuit, ac
in dilatatione rcipublicae commissa; omnes anteccs- benedixit. Sic Nathan David regis desiderio in aedi-
sores sludebal a;quipararc, in ccclesiffi tandem sua; ficando templo lavit : sed cum csset uterque pro-
rcstaurationc omnos ccrtabat evincore. Verum im- pheta, uterque hic a Dei consilio ut homo erravit,
pncsumptum conatum vorcbatur inconsulto
cajtcris nccquisquam quicquam poterit.nisi cui ct quando
pra;sumcre,ct illud tam antiquum,tam primarium, Deus decrcverit. Hoc desideriosus abbas non per»
tam innumerabilium sanotorum domicilium sine pendens, ct ad sibi incessum opus frustra ni-
auctoritate publica temerare. Interea illud splendi- tcns, facta logatione.tcmplun; suum a fronte diruit,
dissimum ac sanctissimum jubarnostri saiculi papa boatissimam virgincm Mildrodam ante principale
Leo(l9)Simoniacarn hajresiin int>alliis debellabat. altare Apostolorum conditam in porticum patris
nummulariorum mensas ct catbedras vendentium r» Augustini transtulit,et juxta Aquilonarem parietem
columbas evertebal,omnemque ncgottationem ava- contra sanctum Augustinum coUocavit. Partem
ritia; de templo Domiui ejiciebat. Mittiturad illum quoqueab occidentc oralorii sanctje Dei Genilricis
Anglicaruni Ecclcsiarum principia Augustini vica- cum porticibus, quibus circumcingcbatur, dejecit.

(17) Id Romae seu in Italia contigisse videtur, Sajculi.

abi crat S. Henricus hoc ipso anno, quo y^Istanus f20)TuncHermannusWilloniensiseratepi3Copus,
iactus abbas Romam petiit. sea cum scdcm suam anno 1076 Sarisbenam Iran-
(18) Vulfriciis, hujus nominis secundus, /Elstano slulcril, noster auctor ex nova sede eum dcnomi-
successisse dicitur annn 10'i7. nat.
(19) Lco nonus.qui anno 1049 Simoniacos est in- (21) In concilio, ut videtur, Romano, anno 1019,
secutus in concilio llcinensi, cui Vulfricus abbas paulo antcquam Leo in Galliasad dedicandam basi-
cum Dudoi'ono cx .Angliu adruil. F)ius conrilii acta licani Romigianam venirel.
ct Hcmigi.ini arrhimonasterii basilic.T.in qiia habi- (22) Is erat unus e soptem
episcopis cardinalibus,
lum cst,dedicationis historiam habes parto i hujus cujus sedcs Portucnsi cpiscopatui unita est.
 :

33 mST. TUA.NSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. II. 34

et intcr utramqucecclesiam.fratriim cimiterio quod A abbatiani rnutavit.Augustinensi successori suajura
adjacebal purgato. totum spatium ad fabricam cor- alibi impr;csumpta rcliquit.
columnas cl arcus componit.
ripit, parietes erigit, C.\p. VI. Dc Scotlando ubbatc. — Intcrca \\'illel-

LaHabatur novo opere Gantia,quanquam monastica mus,dux Northmannorum, Deo dispensante erudi-
habitationi incongruum fecisset artiflcum impe- tionem plebis sua!,in regera transiil(24) Anglorum,
ritia. a iiuo domnum Scotlandum, virurn probum et pro-
Cap. IV. Vulfricus ob dirutam S. M. ecclesiam pu- digc eruditum.Augustiniana domus Patrem suscepit
nitus. — At offensa est Regina poli de injuria accommodum. Hic, ut CKtcri antecossorcs, ordina-
templi sui : hoc suum sacrarium ; An-
hoc, juxta tus in suo monastcrio,cum in ecclesiae suae longius
glicum elogium, suum vestiarium ; hoc multorum protcndendae a;dificium,largumextcndcretanimum,
sanctorum sinus erat et gromium.Hic,ut in conse- graviter offendebat eum adstans opus impediose
quentibus patebit.audiebaturconcentus angelorum, productum, offendebat et angustum dccrets machi-
hic organa virginum hic assiduabatur virtus mira- na; spatium terrebat vero Dei Genitricis in abbatem
:

culorum. HaQC rerum Domina per visum apparere superiorem de prarupta ecclesia sua judicium ter- ;

dignata cuidam anui « Vade,inquit,et die VuUrico

: rebat de veteri monaslerio longa carie consumpto
abbali, quia morte punietur ob dostructionem ora- „ ruinaj periculum.In his angoribus i'apitur legatione
torii mei.» Hoc semel.hoc denuo, hoc tertio mulier regia Romam ad Alexandrum papam.lbi post regia
admonitatandem per sororcm abbatis benc religio- responsa, consilium accipit ab ipso papa ct bcnedi-
sam.quia illum vcrebatur,mandat sibi coclicaman- ctionem de translcrendis sanctis, de deslruenda et
dala.lllerelbrmidans ad tants Uomina;majestatem, reformanda basilica sua pro suis votis.ac nutu su-
sed renuens credere quasi anilcs fabulas ad nuntii pernae largilatis. Dehinc reverendus apostolicus de
vilitatem, tenuit propositi intcntioncm, et siderc;e eadem antemurali ecclesia quam proximc muris
Ruil cnim plerum-
quercl.-B neglcxit satisfationcm. civitalis imniineret; pr;eccllenlissimus .\ugustinu3
que humanus impctus irrcvocabilitcr, juxta illud ct dcccntissimi consortes sui qua parte ecclesiae,
Nasonis : quo ordine, simul an distinotis porticibus requies-
cerent, cum diligentissime indagaret, et praeclarus
Difficilcs adilus impctus omnis habet.
abbas ad omnia optata satisfaceret : « Hajc.inquit,
Incidit itaque reus in sententiam*divinam,pcrcussns est arx civitatis prffieminentissima,ac decentissima
est lethalisa gitta ajgritudinis circa Ccenam Domini totius regni regia, ubi i)le dux suae propagationis

quotidie tamen et in ipsa Coena,et in Parasceve, et ecclcsiarum, princeps comitum beatorum, hoc est,
Sabbato sancto, et die Paschae, secunda quoque ac pi-inceps principum, et in suo apostolatu sanetus
tertia feria, majores missas in congregatione seipso G sanctorum Augustinus, suum thorum,suumque ad
et ipsa infirmitate fortidr complevit subsequenti ;coelos porrectum posuit triumphum. Quam prae-
vero necte, repentino transitu, priusquam fratres clara domus tot et tantorum coeli siderum! quam
accurrere possent, decessit (23), et festos dies suos veneranda aula universaj genti Anglorum quam !

eis in lamenta convertit opus autem suum, innu-

: bcala patria sanctorum radiis illustrata patrono-
meris sumptibus et laboribus frustratis,ad destru- rum ! »

ctionem aliis reliquit.Nemo tamen judicet tantum Cap. VII. ^gre destruit oratorium bcatse Mariae,
virum post ultionem Dei misericordia destitutum, in quo sepulti sancti abbatcs et reges. Tum ab- —
nec bonaj voluntatis sua; fructu exinanitum. Pro- bas fidelis ad tantum tauti viri testimonium obstu-
phetae inobedientiam qu«stor leo punivit, scd de pescens et gratias agens, domum pi'operat,inchoa-
exstincli cadavere, quasi jam purgati, jam justili- tam molem novi operis subvertit. Verum residua
cati, non comedere, nec ipsuin ejus asellum ladere pars virginalis oratorii summs Mariae ejus impctum
prKsumpsit. morabatur ; nostrae quoque orationis cursum hic
Cap. V. Egetsinus abbas privilcgio donatur. — Post modo remoratur.Occurrunt hujus superna
sacrarii
hunc domnus Egelsinus monasteriarcha attollitur, pr;econia,et in ejus gremio adjacentium sanctorum
et in palatio regis consecratur, qui Romam profec- r. miracula.Hic ipsa praecelsa parens Altissimi saepius
tus ab .A.Iesandro papa mitra et sandaliis sacerdotali- visa, et cum dulcimodo virginum choro ineffabili
bus donatur,hisque uti pontificali vice jubetur.Hunc, suavitate coelestis harmoniae noscitur audita. Huic
inquit, apicem habere perpetuo rectorem decerni- candidissimo contubernio angelum Domini exerci-
mus Augustinensem,ob ipsius scilicet et Romano- tuum, et post Augustinum suosque consortes niti-
r rum alumni et Anglorum apostoli.Augustini dignita-
tem.Hanc itaque prajrogativam illedomum revexit,
dissimum dccus Anglorum,familiarius ac frequen-
tiusinterfuissebcatissimumconstatDunstanum(25):
et interim in Augustini potentatu habuit : sed ubi et ut cervum sitienlem ad fontes aquarum, ita illum

("23^ Hinc patet falsos fuisse eos qui Vulfrici mor- Egclsino abbati .Agustinensi,quiregisindignationem
tem ano 1049 consignant. Hoc quippe anno mense incurrerat, non comparenti Scotlandus Nortmannus
Octobri Remis interfuit concilio in ecclesia Remi- suffectus est.
giana habito. (25) Ejus Vita data est Sceculo superiori ad an-
(24) Anno 1066 Willelmus Angliam occupavit. num ySb.
33 GOSCELINI CANTUAHIENSIS MONACHI. 36

supcrn* niodulationis duicpdine caplum incxplcbi- A raretur religiosc informavit, ornamenlis el opibus

liter assiduasse hnnc sanctorufn paradisuin. Ne icgiis, terris et rerum neeessariis abundanlissime
etiam nostris temporibus luijus fidei desit experi- ditavit, interque regalem villam Northbunia appel-
nientum, ipse Dominici grcgis custos Scoliandus, latam adjocit praeterea Christianaj (idei propagandx
;

quadam nocte ante nocturnasvigilias expergelaclus bealis Patribus adjulorem et cooperatorem devotum

a somno, uti accubabat in vicina ipsi ecclesiic colla, se exhibuit.

chorus mire dulcisonus alternalim auditur psallen- Cap. I.\. De Lolhario. — Secundus eral Lolha-

tium, lamquam virorum et puerorum gratissimam rius,rege Edbaldo avo,et rege Erconberto palre, ac

consonantiam diapason reddcntium, dnm modo Deo dilectae virginis Mildrelha; avunculo editus.Cu-
junclis mnilulis concinerent,modo distinctisorganis jus mater sanctissima regina Sexburga, in insula
parvuli viris responderent.Hajrebat in insueta me- Scapeia inonasterium Dei Genitrici prima fundavit
lodia, tamen nondum animadvcrtens eoeleslia car- et sanctimonialium choro inslituit, ibique, mutato
mina, cogitabat fratres jam expletis malutinalibus in sacrum velum regni diademate.ancillia Christi se

sacris processinnem,ul tunc dies el noctes solebant, conjunxit,ipso filio suo favente,terrasque et divitias
in ipsa agitasse ecclesia. Hogal excitatos socios an inibi suCfecluras regaliter adjiciente. Quse postca

signa matiitinalia audiorint, oiiinos noganl. Uogat prctiosiu virgiiii,gcrmana! sua; Ethcldretha; (28J, in
p
an sibi auditns ciinlns audiant, onines se plane au- Eligensis monasterii successil roginicn. Lotharius,

dire et monachi et laici asseverant.Mittilco lidelis- dum post fratrem suum Egbrihtum, Haculfensis

simum fratrom,Sinvoldum noniinc,rei certitudinem cojnobii fundatorem, duodecim annis regnasset,

exploraro : vcnit,et ostia clausa invenit,no.c qtiein- bcllo Australium Saxonuin a nepotc suo Edrico,

quain ibi cernit.nec ulUim jam sonuin audil. Ho- fratris sui Egberli lilio, oppugnatus, ubique vulne-

gressus omnes loclos fratriim circuil, omnosiiue ratus, dum medetur emorilur. Edrico autem post
dormiontes reporil. Qund ubi patri rotulit, ille in- annum dimidium regni adepti sublato,reges ex-
ct

clinis lectulo modico obdnrmivit, et ecce vocate si- terni (2'Jj et inceiti dorainati sunt tempore aliquaii-

gnum matutinorum intonuil. Tum vero obstupe- to quorum unus, nomine Mulus,consepultus crat
:

sccns,intellexit incunctanter cum omnibus audien- superioribus ordine tertius.

tibus vere in illo loco olympica convenisso aginina, Cap. .\. Dc SVilhrcdo. — Quartus erat legitiinus

saipiusque ante narrata miracula verissima sibi cla- rex \Vithredus,altersuperioris Egbrihti regis lilius,
ruisse experientia.et vere supernos cives ha;c inco- qui virtute et rcligione potens paternum regnum ab
lere habitacula. Nam huno locum Deo
omni sa;- et exteris tyrannis eripuit. Ipse, jubente sibi beato
culo amabilis Patris noslrique post summum Augu- Martino pcr visum,in ejus honore ad Doveram con-
stinum optimi institutoris Adriani (2(i), irradiahat C stituilprimus monasterium,ac Uei famulis regali-
pr.-Ecipue signi potenlissima gleba, siinul et sanoti bus doiiis perpetua reddidit copiosuin Augustinensi ;

Albini (27) discipuli ct succcssoris sui,neciion beati vero Mari;e el beatissimo incolae cjus Adriano intor
Johannis,superiori temporo abbatis,voneranda cor- celera niunera principe digna rcgiain mansionem,
pora.Ad hoc plures sancti episcopi ot abbates nu- quae Listleburna appellatur, perpetualitt^r largitus
merosi, quatuor quoque rcges, cum rcgalibus con- est; sicque in ea domo requicm ha;reditavil quam
jugibus et llboris ac longa nopotum geiiealogia au- opibus auxit.
lam Dominicam illustrabant cl nobilitabanl dormi- Cap. XI. Trausfcrtur S. Adriuiius. — Igilur tot

tione sua. sanctis cum subliraibus personis,ante ipsiuscccle-

Cap. VIII. Dc FAiiillo. — Horum autem regum sis dojectionem Iransferendis, pradustris abbas,
primus noscitur Edbaldus, tertii Anglorum regum, magna supreuii Hegis Genitrice suis devotorumque
sed primi Chrislicola; jEdclberti filius, qui ab cr- fralrum jefuniis, orationibus ac lacrymis placata,
rore idololatria; velul ab .\chcronte emergens, per priuio ad cvcrsioneraaltarisettumba;patrisAdriani
beatum archipra^sulcin Laurontium aposlolo Pctro exporlandi vcncrabiliteraccedil.Instrumentnm ope-
pro desperata ove pastorom verberanle ad Christi ris area; complanatur, cl Sancti scpulcralis lapis
sinum confugit, n "'^'^"''^*'"^^ expurgatur; thosaurus assumcndus
palerna;que piclatis a;mulutor
hanc ecclesiam prajcclsa; Dei Genitrici condidit et quasi ad manum elatus, in noctem dilfertur,ne quo
dedicavit;in qua hactonus rcquicvit, h.Trcdilans forle incxpcrla spcs laedatur. Noctc cum luminibus
quod fccit,et possidens quud dcdit,cuni justis scili- su;c lucisgaudiumabducere paratis animiaredeunt,
cet,quos in nomino Jusli suscopil. Ilanc abbato ot sepulcralein lapidein auferunt, prosperato sancti
ordine monastico ul Augustiniano cccnobio incorpo- corpore quasi parietem a tundamento surgentein

(26) Missus fuit a Vitaliano papa in Angliam, si- citur an. 018.
inul cum Thcodcro archiopisoopo.Ds his S.oc.II ad (28) Ethildritae Vila a Thoma Eliensi monacho
ar.num 090, ex Beda, otc. Colitur ix Januarii. scripla habctur Ssc.ll Bencd. ad an. 079, pag. 738,
(27j Is ex Anglis prinius Augustiniano monastc- ubi plura de Soxburga et Mildtretha hic memoratis,
rio pr.cluil Sioculo viii labcntc. Hed.To Ilistori.-c scri- sicut el de Eliensi monastorio.
bcnda; auctor fuit. Nusquam inlcr sanctos colitur, (29) Cedwaln, Westsaxia; rex, et Wolf, ejus fra-
sicut ncc Joannes abbas infra memoralus, qui se- ter,a nonnullis Mulus diclus.
cundus ejusdem monasterii abbas fuit. Ohiisso di-
37 HIST. TRANLLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. II. 38
invcniunt. E.\lcm]ilo confusa pcctora nox moeforis A itaquo dcsiderabilis Adrianus cum saxosa mole sua
occupat, gelidiis<|ue imv ima cucurrit ossa trcnior, spcciose adornala, robuslissirnis trabibus cxcipitur,
putantibus onmibus se. tanti Putris prssentia frau- cum dulcimodis laudum organis astra ferienlil;us
datos. Sod jussu abbatis illa obstructionc lapiduni elTertur, in porticum desiderantissinii patris Augu-
eversa, altius fodientibus, a lacva cryptula oirerlur, stini gratissimus collcga deponitur, el inter beatis-
qua pertusa, coelesti odore nuntio prorumpente, simos ipsius consortcs, ac juxta primum ejus suc-
sanctus .41binus ostenditur; a de.^tris vero ingens cessorcm Laurentiumjarchipri-esulem sanctissimum
candidi marmoris sarcophagum rcspiciunt, moxque condigna sanctitatc reconditur Fit ingens turbis tam
animi et gaudia dc invcntione optatissimi .\driani Francigenis [/</ csl NorthmannisJ quam Angligenis
rcdeunt. Quod circumfodientes dum amo- operculi exsultatio, fit irruendi et considcrandi summa in-
vendi casso laborare nituntur, ad pedes inductum currunt lacrymffi pra; gaudio. Addit sanctus
tentio,
sarcophago lapidem contemplantur. Hoc exempto, tripudium miraculo clementia?, qui terruerat mira-
subito testis et pra?co quajsiti desiderii exsiliit, para. culo poenK. Explcta celeberrime et candidissime de
disum Domini spirans fragrantia. Sed ad gratiorem ipsiusgloriamissa,supradictustentatoreumturgida
laititiam iterum tentantur tristitia, dum a quodam manu miscrabilis accurrit; candelam,cujus mensu-
fratretimide inspiciente proclamalur tumba vacua. n ra ejus tumbam circumplexus est, cum lugubri pce-
Ast aiiorum cura perspicacius intuita responde- nitudine.cum interventu fratum astantium obtulit,
tur polius vere plena vera sancti corporis gleba, et,o piissimi Patris virtutem illico omnis dolor eva-
!

quic ita videbatur formosa, ut putaretur adhuo nuit, manusdetumuit, salus et Iffititia post angores
sicut primilus erat impositus, carnc jacerc inte- gratior redit. Tum illegeminam expertus polentiam
gra. Tandeni ipse dux gregis inspexit, vidit, atque sevcram ct serenam, addidit de tam salutiferis pi-
iUico magna exsultatione, Gloria tihi, Christt;, pro- gnoribus aliquid exposcere, jurans super ipsa san-
clamavit. « Vere, inquit, hcec est beati Adriani pre- cta, si vel rainimura inde impetraret,quod suo loco
tiosissima corporis margarita, in splendoribus san- in Britannia monasterio Sancti Salvatoris Redo-
ctorum vere resuscitanda. » Ad ha>c unus fratrum, nis (30' deferre posset, se effecturum, ut annuatim
Duvid nomine, Britto genere, in sanctum corpus te- ejus festivitas in cappis celebraretur, uli monaste-
mcrarie extendit digitum, cxperiri curiosus an illud riali usu dicitur Cumque benignitas abbatis annue-
adhuc esset solidum. Expertus est autem ejus vir- ret, suLLptumque parvulum articulum sibi porrigi
tutem, cujus tentare ausus est conditionem. Coni- juberet; porrectum tanto tremore refugit, ut ad sus-
pungitur digitus velut acu coufixus, aut ardenti ferro cipiendum nuUa ratione persuaderi posset. Videres
aut virulento hydro percussus nec solum digitus, ;
hominem ardentem in sc faculam expavisse, acrius-
sed tota cum intolerabili cruciatu extuberat ma- C que repercutiendam dexteram,si auderet continge-
nus. Cumque prs angustia clamantem abbas inter- re. Percunctante itaque datore,cur tam pavide re-
rogaret causam, ostendit tumidam praesumptricis nueret,quod tam avide exorasset :« Totius, inquit,
manus poenam. Respondet Pater, jure id factum in mundi proraissio jam mihi hoc non infliget.» Ita pe-
tam temerarium. At ille reliquum nootis cum in- titore absterrito, sacrum munus suo reponitur locu-
somni ejulatu trahebat. Hinc princeps monasterii lo,integrum scilicet electo loco servare se dignante
incertus ajstuat duplici mole curarum cum nec tu- : sancto.
tum foret sanctum corpus tangere, nec cum tanto Cap. XII. Puella sanatur. — Clausa igitur odorife-
lapidis pondere videretur efferri posse. Absterruerat ricorporis apotheca, supervenit de suburbio puella
enim prssumptor et illos quibus sancti tactus foret jam multis annis intestinorum crucialu immedica-
salubris. Ponit itaque ut ad tantum thesaurum usque bili attrita, et post orationem sciscitaiur fratres de
in diem custodes, intus fratres oranles, foris mili- sui morbi medela. At illi abluta fralris manu, quae
tes vigiles. Jubet illico totum monasterium auleis sancti contigerat articulura, propinant morbida; po-
candescere, palliis, purpuraet auro omnique ornatu tum. fidem ad omnia potentem o Christi confes- !

paschaliter splendescere.Aderat tunc Cantuariae Ba. sorem ad omnia credentibus in Christo praistabilem 1

jocensis pontifex Odo, frater regis, et sub rege ab- j) tactus sancti corporis sicut prffisumpluoso obfuit,
sente praeceptor Anglias. Ipse lucis crepusculo ab ab ita officioso ut et aliis prodesse contulit. De hujus
bate adsciscitur, audit et videt virtutem soncti con. ; itaque taetus ablutione gustata plenam sospitatem
sultus hortatur abbatem ne eum emitteret ab anti- actutum hausit aegrota.
quo dormitionis suae toro, sed cum eo, quo primum C.\p. XIII. Transfenmlur alia corpora. — Sic ergo
a sanctis obsecutoribus positus est, efferret sarco- prffistantissimo Adriano translato et mirificato, jam
phago. Obsequiturconsilio auditor prudens, rebus- post praedicta missarum soIemnia,dum inter easdem
que paratis, cum candidata ac purpurata solemniter missas reliqui omnes qui erant transferendi eleva-
fratrum caterva, et populo certatim irrumpente, ad rentur a speluncis suis, et parentur ad exportan-
illa sancti sanctorum ornatissime procedit. Totus dura, dispensator Dominicae familiae regreditur cum

(30) Monasterium Rotonense in minori Britannia S. Salvatori dicatum, vulgo Rhedon, hodieque cele-
bre sub S. Mauri Congregatione.
39 GOSCELINl CANTUAHIENSIS MONACHl. 40
cnndidissima processione, transferensque prjesu- A pleclitur. In ipso priori atquc eleclissimo loco suo
lum, abbatum rt'liquorumquc sanotorum |iigiiora cryplani novam altissima Virgo nanciscitur, et K\i-
cum vocum clcymbalorum alta rcsultatione, in oc- guslini thalamus, cl principum apostolorum do-
cidcntaii turri monasterii omnia coujposuit ante mus desuper cacuminatur. Summa; autem Marias
sanota» Dei Genitricis altarc, donec, nova ecclesia suus torus receptabilis scquentibus signis decla-
rcaediricata,novo reconderentur honore. Nee defuere ratur.
quatuor reges supra memorati huic translationi, Cap. XVII-XXII. C.Tca ilhminnta. — Necdum erat
cum conjugibus et sua progenie cvecti. crypta regia pcrlecta, et regina; nostra; arrisit,

Cap. XIV. AUare li. Uari.v diruitur. Ihi reliqutx gratia. Erat alma Palmaram, in qua Filii Dei ct
dies
ignoUT. — Deinde principale altare virginalis eccle- sui mundus celebrabat triumphum. Fecit Ecclcsia

siJE diruitur, ibi quoque opus protelatur, noster fesliva floridam et palmatam processionem, susci-
etiam serrao subsequcns prolongatur. Affulserunt piens suum cum antiquis Hierosoiymitis regem,
ibi sacrosancta sanctorum pignora, eburneo can- apud homines scdentem, et super chcrubim
asello
dore ct rubore interfusa, omnique suavilate redo- cojlo regnantcm. Interca anus quajdam oculorum
lciitia, asanrtiibiino archipraisule McUito ibi quon- cajcitate et diutina a'gritudine tribulala,sola reman-
dam, quando hoc altare cum ecclesia consecrabat, d serat in crj'pfacum Salvatoris genitrice ac mundi
decentissimc reposita Nornina eorum et indicia salvatrice Maria. Miserata est mater misericordi»
chartulis inscripta, atque in modum crucis cavato misera; calamitatem, et ante peractam processionem
lapidi indita ac distincla, apparuit ibi aliquando caecae reddidit oculorum lumen, et languidae reliqui

flammis absumpla. Dolemus ct horura et tot alio- corporis plenam sospitatcm, etc. Sequuntur com-
rum saiiclorum nolitiam lcrris abolitam, cum hoc plura miracula, qu:e videsis apud Bollatuiianos.
damnum nostram rcdarguit inerliam, cum nec illos Cap. XXIII-XXIV. Alii ilem fratri, ajvo et moribus
digne laudarequos novimus, nec ipsa tot tam mul- vcnerabili,nominc Gregorio quadam nocte ante
torura gest» relegere assurgimus, etc. nocturnos hymnos adhuc sopito, clare auditur ab
Cap. XV. Parvulirorpus.— Igilur assumptis supra- eadem crypta inira supernae harmoniae modutatio,
dictis reliquiis, ante ipsum altare cxstirpatum of- adeo ut prae illo dulci sono expergoretur a somno,
fenountur ali;c opcs, alia; niargarita;. Germinal ibi Quiescebat aeger tunc, ul hodic tenus, in infirmo-
sacra speluuca unius parvuli nivea et lactea mem- rum cella fronli et ipsi cryptae monasterii contigua.
bra, ita niinuta ut vi.x. pos.senl lencri, ita dura ut Residet auditor lectulo et duscultat, cantabatur
difficillime posscut frangi. Miraiilibus cunctis in officium, quod ibi quotidie in gratiam Virginis de-
euetam ct tcnuitatcm et solidilatem atque cando volio fratrum assiduat Salve, snncla parens, enixa :

rem,quidam astantium jam maturi «vi prorupil in C puerpera i-et/em, et cajlera usque in finem, in ssecula
hanc relationem « Cum pucr essem, ego et coa;la-
: sxculorum. Putobat ille matutinis expletis conven-
nei mei pueri sacros cantus in hac ecclesia disce- tum fratrum assuetam missam celebrare, nisi quod
bamus. Inlerea cura quadam nocte, exiiletis matu- stupidum rcddcbat inaudita prius suavitas canti-
linis, concineremus ex more, contigit unum ex lenae. Feslinavit intcresse missae, venit ad ostium
nobis a;vo et anirao promotiorcm, quasi spasman- cryptae, invenit obstructum clave et vecte, stratus
tem subito concidere, et velut exanimem sine sensu fralrum explorat, cunctos sopor altus habebat, ct
et voce jacere. Tandcm respirans ac suspiraus, jam inexperta melodia tacebat.Undenecdum mota,
percunctantibus nobis trcpide quid paleretur An et postea sonala signa matutinorum certum sibi
:

vos, inquit, visura mihi miraculum non vidistis? dedere testimonium.quod mortalibus dormientibus
Negantibus omnibus. Vidi, ail, in ingrcssu chori coeleslem audicrit concenlum. Summa itaque devo-
parvulura astantera, instar nivis cadcntem, tensis lione est animadverlendum,quod [ad] noslros can-
in coelum palmulis orantem, post orationem flcxa tus, resultct chorus coelestium, el reginam coeli hoc
in mcridiem via ad altare properanlem, sicque in- dignatam dare indicium, se more noslri obsequii
ter sanctum Adrianum ac principale altare evanes- salutari et laudari dignari cantibus supero-
centem. « IIa;c dum ille contcmplator tremens et ]) rum, etc.
pallcns exposuissct, ita omncs magister et di-
et Cap. XXV-X.Wl. Sancti e vcteri ecclesia translati.
ecipuli cxlerriti suiiius, ut pariter ab ecclesia, ma- Lamhcrii Cantuarix virtutcs et mirnciiln.
episc. —
gistro pra;vio et hortatore, praecipiles fugeremus, Cum igitursuper cryptam rea;dificata et parata ba-
ptc. Sed te, o pucr, quem priEscripsimus, et forte silica fratres in choro suo ad divinas laudes rcce-
indisciplinatis pueris
indignatum pcnsanius; te, in- pisset, relitiuum corpus velernos.-e ecclesiae jam
qnam,licet noniinc ignoremus, meritis Bethlehc- ruitur.i; supra nicmoratus abbas Scollandu», ne
mitis innocentibus fide ascribimus. quem obruerct, parans diruore, sanctorum corpora,
Gap, .\VI. Crypta It. M. exslruitur. — Sic itaque quibus lota erat plena.curat prius cruere. De pluri-
predictaecclesiasuispignoribusevacuata.adsolum mis electissirai primo transforuntnr quinque Can-
evertitur et complanatur, moxque in ipsa fronte tuari.Tj a.chipr.Tsules,velut quinque Dominicae auloe
urietata nov.-c fiicies aul.-c lotumquc illum
eiigitur, pra;tores, prajcluontissimus scilicot ac sanclissimus
veteris spalii utcrum,cuui umpliori capucilate com- Theodorus, suique sancti successores Brituvaldus,
;i IIIST. THANSLAT. S. AUGUSTINI. - LII!. II. 42

Tatuviuus, Notlirhnus, L;uiil)i<rtiis (.31). Loiigum S_ pluiiiijiM illa saorosnncta pignora iitlenlissimo pro
cst do sinf;ulis dii'crr,cuiii in sin%'iiloriiin eli'valiono !,'iMnmis optimi.i coUccta; iiidiiiliir pr.icipuis orivi-

merita singuloruiii supernu proiliilerlt IVagruntia ac tibus; impoiiitur feretro a duobus quam lcvil.T

virlutum evidentia.Prinio aulem ultimosua mo-

i,'t fratribuii, vcrum non ea lovitate clferiu!'. liitonalui'

r.et, gratia paululum suppeditare. Lamberlus, e.t rcsponsalc pr;BConium; procedil solenino colle-

Augustinensi abbate in Cantuariensem archipr;D- gium; invadunt olecti quatuor fratres cxponcndum
snlem assumptus.multas persecutiones propter ju- rorculum; liKrct humi gleba quJsi radicala.
liicis

stiliam est passus.lnteralia cccpcrat rex Mercioruiu
Oira Dorobernensem archicpiscoiiatum in sui regni
primatum ad Lichleldensem Kcclesiarum translerre,
ut ubi de caitoro foret caput Ecclesiarum Anglia3,
coiitra perpctuam scilicet auctoritalcm primitiviu
inslitutionis beati papa; Gregorii. Restitil armiger
Duplicaliir auxilium; nituntur tolis viribus cum
precibus et octonis humeris vix assumitur; gr;i-
vissiine evohilur,ct cum summo labore vix ad gra-
dus presbylerii pervenilur. Ibi tandem omnium
ferentium vel succurentium conatus et robur con-
cidit; onus pro'pondorans omnes lixit quoqueplu- :

ChristiLambcrtus in virtute lleli;e, ct inter crcbras
regurn minas ac rcpulsas, atque itiunos IVequeates
ad apostolicam llomaj reclamaiionem, tandem pal-
mam justi primatus ad propriam revexit sodem.
Cui iiiter lias aliaaque praielara; sanctitatis virtutes
res suceesserant.eo inaniori nisu anhelantes velut
exanimes reddidit.Jainquo obruendi erant sua sar-
r, cina, cum taudeni ad preees et lacrymas conversi,
pectus tundere,indignilatemsuam accusare.veniam
poscere,cmendationcm vitas sponderc ctcpcre tan- :

tanta fuit virtutum thcsauraria liumilitas,ut sc ju- tum sanctus palcrctur efferri se. Ilis ille placatus
boret in capilolio fratrum apud priiiiieerium Augu- votis, conlinuo llt levis, et ad principale allaro lo-

stinum post obitum tumulari.iudignum se judicans
in sanctorum ecclesia, et inter tot sacratissimos
pra;cessores auos pontilices adinitti. Ita eum post
fincm in capitolio (32), velut abjcctiori loco,
tum sa;pe etfusa desuper yethero;e lucis
ecelestihonore sanetoruin probavit dignuin. Cum-
quc iUum tandem propter h;EC et alia miracula
reserato busto in ecclesia rocondend;.m curarent
cumque paratum gestatur a paucis,qui paulo ante
non poterat a cunctis.Mirantur gaudenterDci tem-
plum et Spirilus sancli habitaculum tam grave va-
sepul- cuis,tam suave devotis eircctum.lleconditur iiaque
colunina in lumba parata, in qua a
in doxtro lateri altaris
duobus laiitum iValribus deponitur cum tlunibea
quoquo quatuor supra nominali san-
theca. Reliqui
cti sui successoresetcoepiscopidum transfciunlur,

eflerre.totum undique claustrum miriflce redolebat cujus essent meriti ex odoris virtute produntur in ;

nardifluo thymiamate. Ibi etiam ab abbate illius quibus Dominum suavitatis porpetuam mansionom
temporis a dextro latere altaris ipso venerabililer fecisse, suique amoris incensuni cremasse mota
reposito,solita signa comitabantur favore supremo; C ipsorum sarcophagorum thymiamateria pra;dica-
quffi nunc preterimus tidiosis parcendo. Unani vore.
tantum ipsius subnectinus r;velatiuncult'm, qua C.vp. XXVIII. .'Elhclberlas rcx. Levaruus. Berla.
probenius ejus perpetuam super suaj dormitionis Ethclberti rcjis latides. Ecclcsias fundxit. Monaslerium
domicilium vigilantiam, etc. S. lUQustini.Pelri ahbalia sanclitas. Ejtis monastcrii
GAP.X.XVIL.S. Theodorus. — PraBnominatissimi au- laus. llcyis mors. Inler sanctos cultus. — Transla-
tem Theodoriremoto in translatione tumbajopercu- tus est etiam sanctus ac Dco amabilis rcx ^.thel-
lo oninibus affatim satisfecit thurificatio, ita ut in bertus (33) apostolici terapli ut primus conditor,
claustrum fratrum etiam hasc erumperet oblectatio. ita perpctuus heeres et possessor, terlius quidem
Jacebat, uti a primordio erat depositus, integra regum Anglorum, sed primus ascensor rcgni
.

forma, motropolitani sacerdotii pallio, et inonachii ccelorum; heatissimi quoque pontilicis Letardi(34),
tantum obductus euculla.Tanla erat gralia ut arbi- cujus sacrosancta ossa m;ijora abbas Vulfricusjam
traretur adhuc solida vigero carne,et apposilis m;i- olim aureo scrinio assumpserat, reliquum autem
nibus fratres eum nitercntur velut iutegrum assu- corporis in sarcophago remanserat. Sed et venera-
mere.Verum anteaimmotus pulvis integritatis pra:- bilis regina3 Be ta; agitur translatio pia, cum qua,
tendebat imaginem, tactus autem probavit resolu- n et pro qua in lide Christi servanda, non timuit
tionis fidem.resolutio vero gratiam sanctitatis addi- ipsc Doi athleta in hac vastissinia gentilitatis
dit venerabiliorem. Nam illo pretiosissimus cinis pcregrinari ac manere barbarie.Jacobant in portieu
gloriai beatae resurrectionis destinatus, ita ex tactu beatissimi pra;sulis Martini, rex in dextro la-

potentiori vernabat fragrantia, ut ex tritura solent tere altaris ad parietem australem.Pontifex econtra
prorsus redolere aroniata. Excipit itaque theca in sinistro ad aquiloneni, regina post regem. Illi

(31) Aliis Jambertus, ex abbate Augustinensi gliam advenienlem suscepit,a quo et ad fidem ad-
factus archiepiscopus an. 7G3. Theodori Vitam de- ductus est. Vide ipsius Augustini Vitam cap. 1(5,
dimus ad an.600. De aliis egimus Soeculo sequenti clc, SKC. .YI, pag. 511.
ad an. 732, pag. 528. (31) Do eo plura inferius. Fuerat Silvanectensis
(32) Papebrochius substituit pro hac voce, capi- in Bolgica II episcopuj, quem Berla, Chariberli re-
tulo; sed capitolium passim medii auctores voca- gis Francorum filia, cum iii Angliam vcnit jEthel-
bant. berto nuplura, secum addu.xit. Ejus festivitas infra
(33) Is Augustinum, ut omnes noruut in An- dicitur mense Maio celebris.

Patroi,. CLV.
43 GOSCELINl CANTUARIENSIS MONACHI. 44

Lubebaiil allaria sua ad luiuba; sua; verliceiu. De A sanclis derogant.in exemplum. Loci «ediluus ipsius
bcato Lelardo dicentur imposterum non posilia- saneum corpus de ecclesia ejecit in cocmeterium,

benda miracula. De .tlhelberto nunc te.vtum cxi- indignatus in ecclesia honorari quem ipse nescisset,
gunt evidentissima pcr Angliam mci-ita; scilicet cura etiam nesciret quantus essct quem inhonoras-
quod Anglia credit Christo suum est.yuidquid pro- set : qni cum censeret priores suos, qui sanctum
todoclor Augustinus suisquc coramani|nilaires cvan- sic honoraverant.errasse, suo potius captus est er-
gelici in vinea el mcsse Domini profecere, salva rore. Sequenti enim nocte cum lecto recubans ar-
pracvenlrice Christi gralia.huic debetur primo, ctc. rogaret se magnilicc tecisse,qui ecrlesiam purgas-
Construxit perAugustinum Doniini Salvatoris eccle- set a tam ignobili funere,supervenit ei repente ab-
siam et archiepiscopatum in rcgia melropoii sua, bas in cuculla et rambutta visus manilcsle. Quem
ubi ipse Augustinus et omnes successores sui prin- increpans aspectu terrifico ac minaci : Adeoae, in-
cipaliter pra;siderent; construxit et monasterium quit,placet tibi quod me de ecclesia projecisti? In-
principale extra urbis muros, a frontc orientalj, in terrogante .Edituo exlerrito quis esset : Abbas, ait,

honore principumapostolorum Pctri ct Pauli,ubi et sum, nomine Petrus, qui asto Deo sanctus inter
rex et pontilcx cum omnibus succcssoribus suis sanctos in ca;leslibus undc nunc scies qucm cla-
:

perpetualitcr requiescerent.Oricnlaliuni autem Sa- „ boraveris ante destitucre quam cognoscere. Inse-
!_.! »1 ii;. i--i-„-i;

xonumbeatissimusMellitusprimusdocler elprimus
*^«..;i..„ »v:»»n «ir.,-« «..u» »..-....1:» ..- «
quitur minas effera multa, percutit ac percutit
! -..»:» —
episcopus emicnit.quemhuicgenti auclor .\ugusti- ipsa quam manu gcstabat pastorali virga, ferit ca-

nus dedit ac consecravit.qui sibi posl in suum apo- put.tundil latera, conquassat omnia menibra; tan-
stolatura tertius succcssit.Hic quoque yf.thelbertus dein, illo semimorluo et iramobili relicto, divinus

Dei amicus in ipsiusprovinciae metropoli Lundonia
ecclcsiam apostoli Pauli, quaj usitale Paules-Berig
appellatur, eondidit,et ad hanc cpiscopium regali-
ter fecit ac provexit.Simililer Roffensis praisulatus,
cum pr.-BSulari basilica beati Andres
ipso principe primitus fundatus et sufficienter dita-
tus.Justissimum suoque nomine dignissimum sus-
cepit Juslum, quem inde Dorobcrnensis melropolis
ultor absccssit. Cumquc matutinae usque in ortum
solis morarcntur sonitorc damnato, nec esset qui
pulsaulibusctclamantibusapcrirct.tandemiufraclis
osliis, ad contrilum prorupere, auditaque ab eo
apostoli, ab querelosa causa, susccptura linteo exportavere, po-
slera die mortuuin in cucraeterio sepelierede fratre
gementes; sanctura vero de ipso coemeterio hono-
rifice receptum in ecclesia recondidere,tanto prodi-

abAugustino assumpsit quartura.Eligensis quoque gio proditum gaudcntes.Hujus fidei testis est hes-
monastcrii ipse fundatorin antiquis chartis legitur; ternus abbas ScoUandus, qui tunc aderat cum hoec
quanquam etiam beata virgo .Elheldrcda,post lon- reccnter facta celebrarentvr.
gara desolationem suam,liinc primalura mcrealur. C IIa;c in bcati regis .Ethelberti mcmoraverim reve-
Haec et alia inclyta vel pontificia vel monasleria, rentiam,ne quis ejus pra;judicet merita,quanquam
quantum liberalissimus rex et supcrni regni cnltor ignorcntur mirucula; seddeipsoacsua? habilalionis
amaulissimus, cum CKteris mlnoribus oratoriis ca;nobio cietcra soleranizet sermo. In proxima me-
sublimavcrit,non indiget exponi,quod rcipsa magis tropoli rcgnavit, hic rcquiescit; sic ct cvangclicus
hodielenus eluccscil. Illud vero aposlolicura domi- ejus gcnitor Augustinus ibi sedem, hic babet re-
cilium,quo cum suo aposlolo Augustino eunctaque quiem; ibi est suus thronus,hic thalamus; utrique
successione, ut proBuotatum est, ex dccreto beati ergo ecclcsiae sub Chrislo principatur; illam regit,
papae Gregorii requiem hsereditaret, tanlo scilicet hanc incolit, etc. Huc etiam suus post plurima lu-
pra;stantius nobilitare curavit.quantosperialius hoc slra coha;res sacratissimus Dunstanus.ut cervus ad
sibicura tot sanctiset cxct:lsisdivinituspra;rogatura lontes a(|uarum crebris noctibus vcniebat,et assue-
fore perpendil ; foris hoc regiis arapliticavit posses- tas sibi visiones,ct hymnos supernorum civium fre-
sionibus, iiitus dccoravit regiis ornalibus, regia li- qucnlabat. Qui hoc etiam fertur expertissimc di-
bertate cum apostolica auctorilate perpetuis stabi- xisse.quod ubirumque vel in eclesia, vel in coerae-
livit sanctionibus. terio pedem verlisses.super aliquem sanclorum cal-
Sunt charlaj.sunt privilcgia ipsius ac tot primo- n carcs.adco locus plenus csset sanctorura. Nec vero
rum testiraonio signata.Prinnim abbatcm huic sa- inagno carct sacramento, quod divinus .\ugustinus
cro contubernio a sanclis inslituloribus suis ele- cura suis extra portam locura elcgit,ab exilu mun-
ctura prafccil Pctrura(35),quera in sacra lcgationis dano velut in cxitu Israel de .dlgypto, ut videlicet
obcdienliaraarlyrialitermarisubmersura,elejectum cxirct cum Domino e.xlraportara passo. Verum
aBlherea; lucis radius singulis noctibus desuper affu- jEthclbertus migravit ad Dominum, mulato regno
Bus ostendil civeni supernura, donec digniori loco in co;lcstibus,die vicesimo quarto mensis Februarii,
habcat sepulcrum Rciuiscit celebritcrBononia; ;3r>) anno impcrii quinquagesirao sexto, adventus
sui
in ecclcsia canoiiicorum, ubi nuper fuclura prodi- beali Augustini ad se, ac susceptaj Chrislianitatis
gium vidctur meinoraiiduiu his adeo, qui ignotis vicesirao primo, Dominica; autcm Incarnationis
(35)De hoc Dollandus dic 6 Januarii. in trcs dicccescs diviso,episcopum proprium babet
(36)Ea in urbo altfruni (ilini scdeni habobat cjii- Bolonia qui suffraganeus est arcbiepiscopi Remcn-
scopus Morinorum. iiodic Tcrvanucnsi episcupalu sis.
45 UIST. TUANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIU. 11. 46
scsccntcsimo dccinio scxio. << Qui, ut Bcdae verha A Dom(»Hmdecantatnr,et piier a n.iluralibus vincul's
ponamus, inter c.xlera bona,f|u;e geuti suaj cnnsu- rcsolutus in claniore versatur. Solutis inversis
lendoconferobat,eliamdecretaillijuiiiciorum,juxla calcaneis, extcndunlur incurva; tibiae, fluxus dc
exempla Romanorum,cum consilio sapientum con- concreta carne ubertim cruentat pavinicntura, purr
stiluitqu.Tj conseripta Angloi-um scrraone hactc-
: extensis lacertis sancti tumbam apprehendere
nus habentur, ct observantur ab e;i. In quiljus pri- conlendit ; mox in pedes erectus constitit. Popu-
mitus posuit,qualitorid emcndare dcbcret, qui ali- lus ;id clamorcm
irrumpere cert;xvit; sed
pueri
quid rerum vel ccclesia; vcl episcopi, vcl reliquorum nunna ostium obdidit, donec fratres advenircnt,
ordinum furtim aufcrret, volens scilicet luitionem et hyranum laudis pro miraculo dccantarent :

eis, quos et quorum doctrinam susceperat, pra;- pucr domum redit peJibus propriis qui advenerat
idcm vencrubilis historiogra-
slarc. » Pi-osequitur alienis.
phus altam genealogiam regis, ad quem lectorcm Cap. XXXII. Ejus ope unnnhts amissus invenitur. —
millimus. Ejus autem sanctitatis testis est antiqui- Egregium artificem novimus abbatcm .\bbendo-
tas, veterumque sanctorura tavens auctorilas. Quod niae (38) pictus.!;, sculpturoe el aurificii probatissi-
scilicet antiquitus a primordio inter sanctos ipsius mum, Spcraver nominc. Is annulum reginae Edgi-
celebrata sit solemnitas. Quod nec amore, nec er-
P pretiosissimum perdiderat, quo ubiquc frustra
th.-e,

rore, nec temcrilate .ib aliquo inier tot sapientes et qua;sito, efiam spem omnem inveniendi perdiJeral.
religiosos, ut credimus, pra.'sumeretur, nisi ille TauJem ad sanctum Lelardum, nani hic tunc apud
vitae puritate et coelcstibus indiciis dignus probare- sanctum Augustinum invitatus ab abbale Elstano
lur; cum filii sui aliique successores, boni ac ma- opcrabatur, confugit, prccibus et lacrymis quas
gnarum virtutum reges, tantum inler fideles dcfun- angustia potcntis dcpositi extorser.at, ejus clenien-
ctos memorentur nec illum fiJcIis Beda prinum
: tiam cxposcit. Res mira! illico sibi annulus, ubi
Anglorum regum concendisse regnum ccclorum orabat, reluxit, ubi ille nunquam se posuisse, vel
scripsisset, nisi meritum diJicisset. Xam el mullos amisisse jurare innoxie polerat. Continuo rapit
post eum celeberrimae sanctitatis reges Anglia pro- cum tanta admiratione et laetitia,quantaperdiderat
tulit et veneralur, etc. desperatione et molestia; nec solus gaudebat, sed
Cap. XXIX. Leturdi sancUlas. — Nunc beali LetarJi et omnes fralres tanti relatione miraculi festive Ise-

exhibeantur inducia;.Dignus Deo antistcs Letardus, tificabat. Xoc solum tanti beneficii memor exstitit,

praecursor et janitor venturi Augustini apparuit, sed ut diutius ha;c memoria perseveraret elabora-
prsvenit hune ut Lucifer solem paravit ei viam,
;
Ejus quippe et venerabilis rcginaa Bertas, qus
vit.

ingressum et locum ut ilic pararet Domino. Prodi- sua; peregrinationis est corona, imagines enormi
gus ingentis animffi non timuit ferinam gentilium C maguitudine ao decore effigiavit, ac super ipsius
barbariem, sseculi principibus terribilem. Ipse Dei tumulum solemniter erexit. SejjnHiiHr alia miranda
famulE regina; Bert.-e, dum ^Ethelberto adhuc gen- qux omi.iimus ad enp. 40.
tili Christiana a paterno regno Francorum mittere- Cap. XLI. Scollandus ublas obit.-- Igitur omnibus
tur, dux, comes, doctor, servator ac totius pietatis et in paratiorem transla-
de veteri ecclesia sublatis,
instigator, etc. Quis digne eestimet quanta mira- tionem reconditis, sa;pe memoratus abbas ScoIIan-
cula post tot merita cxhibuerit in vita, cujus tanta dus ipsam ecclesiam jam excidium minantem, jam
crebrescunt nostris temporibus post tot sui obitus ruere parentcm diruit, et nova ibi acjificia usque
saecula, de quibus injuria est non memorare ali- ad ipsam porticum ac translationem pra;cluentis-
qua. simi Augustini ejusque consortum attollit; verum
Cap. XXX. Cxcam illuminat. — Sub abbate supe- hunc ulterius progredi superno nutu mors obvia
rius memorato Vulfrico puellam a nativitale e;ecam, vetuit. Praevenitautem faciem Doraini pia eleemo-
ut ipse testis erat idoneus, aJ ipsius sancti tumu- synarum ca;terorumque bonorum actuum exsecu-
lum a parentibus deductam, Dci lucifer ignota prius tionc, et famosissimo archipraasule Lanfranco om-
luce donavit, et natalibus tenebris obvolut® mun- nem ordinem obsequii persolvente, multis hunc
dum cum sole attribuit. j) lugentibus placido fine quievit. Pra;eessit uno die
Cap. XXXL Contractum erigit. — In quadam Qua- obitura regis Willelmi, qui cnndignum filium reli-
dragesima mulier natum suum inolitis in terga cal- quit ha;redem nominis et regni sui : cujus in ec-
caneis contractum ad ejus tumulum deposuit, et clesia et sanctis provehendis sollicitum deside-
hortatu nunnae (37) religiosa;, quae illum locum ser- rium, quod gratuit.c Dei largitati ac si jam pcr-
vabat, relicto misero, abscessit. Interea ad vespe- actum ad remunerandum sufficit, successor ejus
ras hyranus Dei Genitricis Magnificat anima mea exple^it uti primus libellus disseruit.

(37) Eo nomine, etiam Anglorum leges sanctimo- (38) Vetustissimum monasterium comitatus Der-
nialem feminam designabant. keriae ad Tamesis el Occce confluentes.
47 GOSCELINI CANTUAIUENSIS MONACHI. 48

VITA SANCTI SWrillUM EPISCOPI CONFESSORIS

M JNTOMJ; IN ANGLIA
AVGTOSIE GOSGEZ.INO
Apud Bolland., Acta Siwclorum, Julii, tom. I, dio 2, pag. 321.

COMMEMARIUS
§ 1.5. Swilhuni cullus, tramUilio corporis, mirii-
cula, reliquix, oralinncs projirix.
1. Nolitn hic iii coacervandis S. Swithuni elogiis
plus ajquo prolixus videri. Isthuc ante me stadii dc-
currerunl alii auclores, videlicet (luillieluius Mal-
mcsburieiisis iiLiro ii Ue gestis ponlilicum .\ngluruin,
PRtEVIUS.
A socioruin nominc hic probabiliter designari oenset
omnes pontilices et conllssores prajfata; Ecclesite
scu civitulis,quaravis fortasse diversis diebus cor-
pora corum Iranslerri contigcrit. Interea commodus
sese hic ct opportuuus ofTert locus agendi dc hu-
inili et abjccto tuniulo, in quem sanctus iste antistes

Joanncs Pitseus in Appendiccdc illustribus Anglia3
scriptoribus centuria iv, cardinalis iJaronius brevi-
lcr, tom. -X, ad annos Cbrii^li 847 el 8G2. Ne tamcn
nihil dc cjus laudibus dicani, delibo paucula ad
nrwsciis argunicntuin perlinenlia o Marlyrulogiis.
Brcvc S.Swithuni elogiuin c.\.bibcnt Fastl Uuniani
ad diein ii, Julii hisce verbis < Wintonia? in An-
:
glia.S.Swithuni episcopi,cujusgralia miraculorum
ctrulsit. In codicc Anivcrpiensi inajore, de qi;o
i>
consule pr;cl'atipncm ad novam Usuardini Marly-
rologii cdili jnem, sic breviter S. Swithuni laudatio
absolvilur Apud occidcntales Saxones, civitate
: <i
Wcnta, deposito S. Swithuni, inirilie;c sanclilatis
deferri post uiortem corpus suum pracepit, donee
inlerposilo ceiiluni unnorum et amplius curiiculo,
videlicet anno Christi 071, iiidictione xiv, detectum
pcsloa alqiie invcntum fuit divino monitu, ct in ho-
noratiorcm locum solemniter dolatum. Ea qua; ad
prKsens argumentum ex Wolstuno congessit Ma-
bilio, buc transcribo
Turris erat rostrata tholis, quia maxima qua;dam,
lllius anle saeri pulcherrima liniinu tcnipli,
Ejusdcni sucrutu Ueo sub honorc hierarchi.
Inter quam, templique sacram pernobilis aulam,
Corpore vir Uoinini sanctus requievit humatus,
Cxijus adhuc ipso latuil nos teinpore nomeu :

viri. Codcx Altempsianus,dc quo agitur in pra."ra-

)i
tione jam dicla, sancli nostri inemoriam recolit
die x.vx Ojtobris, sive potius ejus ordinalionem
« Ipso dic ordinatio sauelissimi antistitis ot patruni
nostri Swithuni. » lirevc cst illud, quod Rudbur-
nus es Lanllrcdo allegat, dc Switltuno carmcn di-
slichum.
Pauperibus viclum, nudis largiris amictum,
B Ncc luerunt nisi perpauci qui pundere nossent
Aut nomen merituniquc viri, juin lempore longo
:
Utpote transacto, postquam sacer ille sacerdos
Corpore ibi tumulutus erut; nam vilis apud se
Mente huinil! in tantum prxsul fuit inclitus idcm,
Ut pcrhibent omnes hunc qui novcre fidelcs,
Ut se post obitum sineret nullatenus intra
Eeelesia; Christi pcnetrsdia corpore poni :

Uividis ct miscris munera larga, pius. Sed nec in clectis loca per diversa scpulcriSj
In quibus anliqui Patres jacuero sepulti,
Sed vcrsiculos illos, a Wolslano monacho Wcnlano
Aurca sol oriens orbi quu spicula niiltit,
concinnatos, Vil;cque quidcm nictric;e Swilhuni
inserlos, scd in laudcm S. Adclwoldi ^Vintoniensis
Qua nicdiumque dicm fcrventc calore pcrurit :

Scd magis occiduo mandat sc climatc poni

cpiscopi,de quo inlerius recurrel sermo, pronun-
Illius illustris, quam sa;pc notavimus, aula;;
liatos.nemo iniicias ieiit,(|ui cilata; Vila! tinera in-
Contcstans lacrymando suum non esse locandum
spcxerit.excusa: apud Mabilioncm Anualium Honcd.
Corpus in xdc sacra Uomini, praiclara nec inter
Saiculo X, ])ag. C34.
2. Notarc obiter lcclorem jubeo, ipsos ctiam Pro-
Priscorum monumenta Patrum; moderamine Chri-
[sti]
teslanles, quos dicimus, iu Anglia degentcs, tam
Est ita quod factum justo, vir sanclus ut idem
honorillce ae pra;claro semper (lc S. Swithuno exi-
taclus viriute humili se sprevit, et cstra
stimasse,eoque in prelio habuisse annuam cjusdem C Oui
Est templum quasi vilis huino indignusque sepultus
meiuoriuiu, ul post inductuin schisma, ct caninain
Innumcris siguis, virlutibus at(|ue coruscis
advcrsus Ecclesiam catholicam cjusquc sanclos
Clarus, aposlolicam post transferrctur in aulam.
rabiem, nonnulla ciga ipsum vcnerationis sua: ve-
4. El ha;(: quidem Wolstauus apud Mabilionem,
sligia su;iere^.''e voluerint, rclin(]ueiido nomen cjus
8crii)luin in Kalendario reformalo nov;c su.-e litur-
postquam idem Wolstanus quosd;im versiculos su-
perioribus pr;cmiscrat, qui sic sonant :
pia;; queinadmoduin a roccntiorc quodaiu auctore
studioque require sagaci,
invciiio obscrvatum.
PivTsulis unius sancti sublime sepulcrum,
3. Ilisloriam translalionis, cujus sumraam com-
pendiose Irudit Mabilio in Actis CcncJictiuis aaj- Ouod super invenies positum tumulare sacellnm,
Parielibus structum, nec non et culmine tectum,
culo IV, uos iutegrum ])ruducemus o codice perve-
luslo Uigotiano.ccujus iurlasse apograjjho, aut sane
Sarcophagi inque iiiodum bis bina fronte locatum.
siiuili, sua quuuue dpsumpserit pra.'dictus auctor.
Hoc inter sacrumque crucem, qua; sistitur illic
Saxcca, soniniferam paulatim carpe quietem.
Sed de auclurc liisturia; i)i';crat;i; tiniislali(inis nos
plusculum ulibi. l'ro ea citat Matlicwius in Tro- Nec vero suis signis, suis prodigiis caruit isthaec
pha.'is Beiiedictinis loiii. II, die 1.5 Julii istli;cc, Mis- translatio, scd ab illaqui deponit potenles de sede
salis ct Breviarii SarisburiLiisis verbu :« Translatio ct exaltat huiniles [Luc. i, 52), magna miraculo-
S. Swithuni sociorumqnc cjus. » Prslibatus auctor runi multitudine ac varietate condecorala resplen-
 4» VITA S.
duit, qufnsic summatimexGotzelino complcxuscst A. ris cjus, Iionorificis vcrbis declaratur in cjusflcm
Surius, et post illum Mabilio. Elhclvoldi Vita, auctore,ut Mabilioni virictur, VVoi
5. « Eodem rtie, boc cst Mibus Julii, pucruni a stano monacho, ejus disripulo, conscripla, ct im-
nalivitato contractum sanavit, Iribus mulicribus pressa apud eumtlem Mabilionem Annal. I5em,d.
oculoruui luminc nrbatis visum resliluit, nexibus
fcrreis mulioreni, in carccrc compcilitam, ruplis
vinculis libcravit, paralyticum curavit, matronam
nobilcm,sedcff!cam,illuminavit,vip;inli quinquc bo-
mines.variis vexatos niorbis,uno dic pLTlccte rcsti-
tuit c.T^POs aliquot, duas contraclas rcminas inlra
; domo Dci fulscre luminaria, candelabris
unum dicm; triginta et sex c diversis loris vcnien-
tes, noc unius generis laborantes ,-ci;ritudinibns,
trium dicrum spatio, nequc diu posl, centum vi-
einti quatuor, intra dies quatuordccim curavit. d
Ita illic. « His unum addit,» prout scriplo prodidit
Mabilio, « Willelmus Malmesburicnsis testis ocula-
tus, his vcrbis : Vidi (quod mirum sil) hominem,
cui violentia raptorum elfodissct lumina.ooulos vcl
iilosvelalios (nam illi longiuscule projecti fucrant)
per Swithuni merita rcecpisse, cratquc pr.-BteritiB n
calamitatis indicium, quod aculci punctionum pal-
pebras deformali;'nt. » Annalcs Wintonienses apud
Warthonum in Anglia Sacra parte i pag. 205, cele-
berrimam nobis exhibentS.Swilhuni translationcm
hisceverbis: «.Anno 1093 in prajsentia omnium fcre
episcoporum atquc abbatum .\ngliae, cum maxima
exsultatione et gloria de veteri monasterio Winto-
niensi ad novum venerunt monachi, vi Idus .\prilis.
Ad fcstum vero S. Swithuni facta proocssione, de
novo monasterio ad vetus tulcruntindo feretrum S.
Swithuni et in novo honoririce collocaverunt. » Et
quoniamoccasionc translationis, simul dc miraculis
tractandumfuit,magnoquoquehacin parte subsidio
nobio et ad,jumcnto fuit tam dictum apngraphumo
pervetustoeodice Bigotiano,quam aliud ex antiqnis-
simis membranis reginas Sueciae dcsumptum.quod
non venit ad nostras manus nisi mutilum, utpote
capite ac cauda truncatum
"
6 Nonnulla quibus defectus iste utcunque possit „ reum, anlistitem Swithunum, moderna
6.
su ppleri, eruo ex laudato Sc-epius Mabilione,quando- ^ dignatus es mundo revelare, suppliciter tuam im-
quidem mirifice faciunt ad gloriam Sancti et propo
situm nostrum. Sic itaquc ipsc loqnilur in Actis
Benedictinis Sasculi IV, parte i, pag. 71. « Post su-
periorem translationem Wintoniensis ccclesia ab
ejus (Swithuni)nomine cognomentum aceepit. Alf-
xvoldus ex monacho NVintoniensi Wiltuncnsis epi-
scopus,apud Scbireburniam imaginem sanotissimi
Swithuni collocavit, facem venerationis extulit,
inquit Willelmus Malmesburiensis in lib. n De pon-
tilicibusAnglorum.Adhancstatuam.referenteGotse-
lino, praeclara miracula edi solebant in his leprosus
; et civium supernorum societate. Per Dominum no-
a lepra mundatus. Dcnique Emma rcgina mater
Edwardi regis.aGodwino comitc violataj pudicitia;
accusata, cnm in coenobium de Watewella retrusa
fuisset,fdii .jussu,candentis ferri examcn Wintonim
in ecclesia S.Swithuni subiit ad probandum suam
et AKvini Wintoniensis episcopi (qui ejus amasius
ferebatur) innocentiam.
7. « Emma tota nocte proxima pervigilavit ad D Quo te pro nobis intervenientc patrono
sepulcrum S. Swithuni. Die facto in pavimento
ecclesiffi scopato, novem vomeres igne candcntes
ponuntur in ordine, quibus brevitcr bcnedictis,
dctrahuntur regina; calcei. Tum posito peplo, suc-
cincta a duobus hinc inde episcopis, novem vome-
res illcBsa percurrit, stupente rege, et omnibus.qui
aderant,attonitis, uti fusius legitur maxime in Mo-
nastico Anglicano a pag. 33. Hffic, liberatori suo
non ingrata, dedit ipsa die in oblatione S. Swi-
thuno pro novem vomeribus novem maneria, Ed-
vvardo rege probante, et duo maneria de suo adji-
ciente. Denique anno 1052 Emma regina migravit
a saeculo et Wintoniae in ecclesia S. Swilhuni so-
pulta est. »
S.NecveromodicefamamposthumamS.Swithuni,
signis ac miraculis conflrmatam et propagalam,
contulisse ad promovendos laborcs apostolicos
S. Ethelwoldi,in episcopatu Wintoniensi successo-
SWITHUNI. 30
bffiCLdo V pag. Gll), ubi sic lcgitur « Cujus Athcl-
:
pr,'odicationem maxime juvit sanctus anlistos
»'()/r//
Swilhunus, eoilem tompore ca^lcslibus signis dc-
cl.'U'atus, et infra tcmpli rcgiam gloriosissimc trans-
lalus, ac decentis.sime collooatus. Ideoque gemina
simul in
aureis supcrposila, quia quod Adelwoldus salubri
vcrbonnn exluu-talione pr.-cdicavit, boc Swilhunus
gloriosa miraculorum cxliibitioncad laudem nomi-
nis Christi mirilicc decoravit. » Miracula qu.-edam,
ligata oratione conscripta, habcs paragrapho sc-
qucnti, ubi d.j scriptoribus. Dicendum etiam do
sancti proisulis nostri r^Miquiis. Edmerus sive Ead-
merus, individuus S. Ansoimi archiepiscopi comcs,
descripsit antiquamcryptameeclesi.-eCantuariensis.
Qua ex ilescriptionc omissis aliis, qua: huc non
— ''
pertuient,paucula '^
'
cxcerpo in rem nostram. « Porro
aliud altare congruo spatio antepositum pr.cdicto
altari erat, dcdicatum in honorem Domini nostri
Jcsu Christi,ubi quotidio divina mystcriacelcljran-
tur.In quo altari B. Elfegus caput B. Swithuni..,..
cum multis aliorum reliquiis solcmnitcr reposue-
rat. » .Vdisis partcm il supplementi mensis Junii
pag. 114. Dc reliquiis hoc lantillum duutaxat cst,
quod jam diximus.
9. Pro orationibus propriis seu collectis habct,
lector, ex codicc nostro ms. « ea qna; scquuntur ct
cxcerpta sunt ex Missali clcgantissimo, ad usum
.\nglicanos EcclcsitB dato, coenobio Gemmcticcnsi a
Rohcrto, qui ejus quondam abbas fuerat, tuncquc
episcopus Londoniensis circa annum 1050, ac tan-
dem Cantuariensis archicpiseopus, ctc.Missalis ta-
bula paschalis est ab anno 1000 ad annum 1005. »
Sic igitur ibidem lcgitur « Deus, qui jubar Kthc
:
temporum
ploramus omnipotentiam quatcnus pergloriosaip-
siusSanclimerita,qucm faciscoruscaresignis mira-
euiorum, prffibeasnobis, te supplicantibus famulis,
omnium incrcmcnta virtutum,ctsempiternce felici-
tatis tripudium.Pcr,etc.» Nulla est prsfatio.Oratio
ad complendum sive poslcommumo sic habet :
« Dens.qui pcr sanctum confessorero tuum antisti-
tom Swilhunum mcderis lauguoribus infirmorum,
concede nobis tuum juvamen.per ejus imploranti-
bus interventionem,pra;sentisvitce liingi salubritate
strum,>ietc. Vcrsicnlos sequcntes cum orationede-
sumpsi c ms. continente collectas et antiphonas
variorum sanctorum .\nglim.
« Swithune Pater, praesul mitissime noster,
Per quem mira Dous signa facit Dominus.
Nos fragiles animo petimus dcfende palerno,
Sanctis atque tuis protege nos meritis.
Possumus vitam scandere perpetuam.
« Ora pro nobis,elc.Deus, qui hodiernam diem sa-
cratissimam nobis in B. Swilhuni confessoris tui
atque pontificis dcpositione celebrarc concedis,ad-
esto propitius EcclesicTe tu.^e precibus,ut cu.jus glo-
riatnr meritis, muniatur sutfragiis. Per Christum
Dominum nostrum. »
§ II. De Scriptoribus viUr, miraculorum, ac transla-
tionis S. Switliuni.
10. Tria nobis suppetunt dc S. Swithuno illu-
stranrla instrumenla, nimirummiracula, ac
vita,
translalio. Ea quaj de iis scriptores ad posteritatis
menujriam litteris commiserunt, produccmus suo
loeo, et, quod necesse fuerit, notis illustrabimus,
prffimissa prius de illorum auctoribus brevi tracta-
tionc. Vita habctur descripta in Lcgenda. antiquis
typisimpressa.qufe vulgo passim Capgradio asc rib
51 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI.
assolct. Suiil qui hujusce Logen<l,e aucloreni cen-
senl fuisse Jomnem Tinmuthenscm, monachum or-
dini> S. Bcncdicti ad S.Alhertum.qui Joannescla-
ruitanno I3i3fi, veterumque monasleriorux scrula-
tushibliolhecas,adjecit animuin ad conscribendam
hisloriam ecclesiaoticam ct sanclorum Vitas. E\
ejus Sanctilogio, seu llisloria sanclorum utriusque
sexus, fertur Joannes Capgravius vel omnia, vcl
plcraque in prtenictam suam legendam transtulisse,
alnuo usus fuisse pro puis. Consule notam Joannis
Bollandi tom. II Fc bvuarii pag. 3)8, littera a.
11. Yitam eanuleiu, quaui et hic sunius daturi,
paucis mutatis el slylo hinc inde corrcelo, impre.«sit
Surius die ri Junii sub nomine Gosselini, de quo
mox. Vila pjrro apud Capgravium edila et a nohis
insinuala nimis concordatcumeaquam.ut diximus,
morc suo expolivit diclus Surius,quam ut diversis
e fontibus hausta; esse possinl, uti conficitur ex
utriusque inter se facta a me collationc. Juvcrit
audirc qu.TB de auctore ViliE commcntatus fuit Joan-
ncs Mabiiio in .\ctis Bencdictinis soeculo IV.p.igin.
69 : 11 Ilanc, inquit, e lenebris priinus demuin ver-
tente saeculo .XI cruere tentavit Goscclinus mona-
chus, ex Sithicnsi coenobio translatus in Angliain
cum Ilcrmanno episcopo Saresbericnsi, qui Gosce-
linus, referentc Willelino monacho Malnicsburicnsi,
in lib. IV Do rcgihus .Vnglorum, capile ultimo. innu-
meras sanctorum Vitas stylo extulit veterum, vel
hoslilitale amissas, vel informiler editas complius
renovavit.Abho' auctoroidem Willelmu^ innluiiins
cst qu.B dc Swilhuno rctulit,agcndo de Winlonien-
sibuF cpiscopis. Inslilit ulriusque vesligiis Ilarpsrcl-
dius, et pj.steum Thoraas Maihewins, aliiciua rc-
ccnliores. » iJe GotZ''lino sie loquilur \ossius
lihro II D.5 hisloricis Lalinis : «Claruil anno 1110.
Sign.ivit Vitam S. Swilhuni, Winlonionsisepiscopi,
q'ia; ipsa, vel saltem epitomo ejus exstal apud Su-
riurn, tom. IV, Jiilii ii.'i Gum igilur inter orudilos
salis conv.T.iint s;epc dictum Goscelinum litleris p
mandavissc Vilam S. Swilhuni, neque auctor huo ^
usque, quantiim ego quidem cxistimo, illo prior
assignari quoat, qui idem hoc lilterarii curriculi
stadium decui-i-erit anl.o. ipsins tcmpora, snporost
ut ad hunc unuin G isoelinum, tanquam a primumI
fontem, quidquid sivc Joannes Tiinulln^nsis sive
Capgraviiis sulisooutistomporibusedid :ro rcferen la
cs-so videantur. Nisi forlasse ipsi etiam Goscoliiio
aliquid lucis pr.i^lulerlnt Lantfredus.el forte etiain
Wolsianus, de quibus nunc tractabimus.
iZ. E>cponsis hiscc vcrbis, qua; auclor Iranslatio-
nis corporis sancli antistitis nostri, historia; a se
consciipt.T! ins''ruit: « Xos ila gostnin vidimus,
qiomaainodum pr;osens deinonstral codicillus » ;
et is'is insuper, que ibidcm dicit : « Qui noslra
tempostatedignatus eslsancluin suum signiset vir-
Inliliiis mirilicare;:) cvponsis.inqiiam.hiscc veib's,
liquet, pr.edictum auclorom Iranslationi corporis
S. Switiuini co.-Bvum fuisso, quin cliam oculatum
lostom, Jam vero quoniam saiis convonil inlercru-
dilos Lanirroduin piielibata; transhilionis historiam
sive niiraciila [inst moilem sancli patnila, consi-
gnasso nriitionc soluta;ct quoniain uliunilcnon mi-
niis corto constat ipsum floruisse cirra anniim 980,
non equidom vidco niiniini prohahilius ct ciiin nia-
jnre vorisimilitiidino triljui videatur posso hoc no-
striim iiis ,
qiioil typis damus, (|iiain cidem Lant-
fredo, hoc salleiii scnsu, quoti noslruiii cx ipsiiis
si'riplis sit de-^umpliim.et cxlractiim, omissis aliis
niiriiculis, qu.r scripsi,<so cum miijore in numero
pliinuni fiet ex iis qiiio dein diccnlur ox Mabilione.
Etqiiidiii hoc ipsuin sit idom.vel ex iisdem saltein
foniiliiis haiisliini, cum 00 qiiod in lucein niittcre
prictcrmisil Mabilio, conlenlum, niiracula S. Swi
lliuni siiminaliin t;inliim rctulisso, • nitus, ini|iiit,
l.aiitfroili cl Wolsliini opcra, qii;o nones iios habe-
nius, iion csso taiili ul luccm miljlicam nicrcan-
tur. In illis qua;dam dunlaxal obscrvatu digna in-
52
A venio.qua; in fine hiijus compendii rclaturus sum.
13. Nos, salva viri erudili paee, censemus con-
tra, apprimc esse consontaneum antiquitatis scru-
tatori, nequo dum ab cjus instituto alienum, vene-
rand.-c vetustalis monumcnta e tenebris eruere ac
profcrre in publicam lucem, nec non lucro apponere
quidquid hujusmodi, modo sit sincerum ac genui-
num.ad postcros Iransmitti possit.cujns vel solum
et unicum sa!pe prelium cst candida, anliqua ac
priin.Tva simplicitas. Fortasse hoc ms. nostrum
coincidit cum alio illo,qnod,sicuti scribit rccentior
quidain auolor, « exstal in cximi.-e anliquitatis et
pulchriludinis codicc bibliolhccae Cottonian;E sub
Nerom E. I. .\d pra^dictam translationis ac mira-
>>
culorum historiam prout in apographo nostro esl,
Lantfredo atlribuendam tanquam auctori, non me-
diocriter conducunt hiEc ejusdem apographi verba.
« Hujus tamcn miiabilis prajsulis vita et prisca con-
versatio nobis incognita sunl, quia scripta miniine
n habentur. » Ex quious apparet convenire auctori
hiijiis nostri apographi id (|und de Lantfredo ct
Wolstano asscrtnra ropcrio apud Mabilionom, qui
« conquoruntur quod pra- scriptorum socordia nihil
dc ejus (S. Swithiini) vita transmissnm sit ad po-
sleros. » Non oquiiiem conci[jio quomodo istha^c
coh;Brere aul conciliari possinl cum opinione Pilsei,
qui, testoMahilione, « in libro ile scriploribus eccle-
siasticis Anglorum, l.antfredo tribuit duos de S.
Swilhuni vit;i ct miraculis libros, tametsi, inquit
Maliilin, uniim duntaxat invcnio de translatione ct
miraoulis, ncc ulhini dc ojus vita scripsisse videlur
Lanllrodus, qui S. Swithuni gesla propt^r inopiam
scriptornm ignorata essc conquoritur. »
14 Poslromum ilhnl roslat iit miracula illa,qua;
Mabilio et Wolsliini ot Lanlfrcdi scriptis excerpsit,
hic produoamus. 1'rimum esl do hominc parricida,
ab annis novem, illud ob crimon ferreis vinculis
consiricto, etcatenis soluto, « quod niiraculum, ut
tradit praedictus Mabilio, in capile2i narral Lant-
fredus, » (et apud nos rcfortur inter miracula de-
sumpta ox anliquis membranis Roginae Sueci.T;
numer. 32). « lloc gonus ptEnitentioe, qualc sa-pius
alias obsorvaviiniis, ita sequenlibus versiculis de-
soribit Wolslanus lib. ii, cap. 7 :
Contigit interea quemdam palrasse realum,
Nain occidit proprium crudeli morte parentem.
Undo rco statiin pricccpit cpiscopus urbis,
Ferrous ut voiitrom constringcret acriter omnem
Circulus, et similem pateronlur brachia piEuam :
Continiiosque novcin semot cruciando per annos,
Atriii sacrorum Inslr.irot sa;po locorum,
Visorcl ct sajri pulch;^rrima limina Pctri.
Quo veniain tanta; mcreretur sumorc culpa;. »
Porgit dictus Mabilio.« Ilem aliud in capitesequenti
fiiclum rctcrlur do sorvo cnjiisdam Flodoaldi, pr.i;-
divitis mcrcatoris Wintoniensis, qui servus coram
Eadrico proeside incerti criminis insimulatus, jubc-
n tiir, ut
Porlarctnndaque manu carbona rubcntem
Ignilum calibem forot inculpabilis et si
:
PorgonH inoolnmis si vero noxius cssot,
:
1'Ioclorot hunc gladio tortor cervice retecto.
l."i. « Tortium osl in capito
1 de Hirfcrthi mona-
1
clii .\handunonsis ooiilis reslitnlis.Glgaro lum ali-
bato .\haiidunensi,cui suecessit Wlfgarus.qui Wol-
stano ha"c soribonte norcbat. Quartiini cst in cap.
i2 de ca'co illuminalo, qni die jojnnii Winloiiiam
adiens roligioni diixit solvere .jejiiniuin aiite solcm-
npni Iioram Nonaiii.Oiiintum csldeniuliere quadam
Gallicana, qii.c duin noole quadam oscitaret ncc ;
signiiiii crucis imprimorot, subito inaxillic infirmi-
tate poroussa osl. Soxtiim ost de lcge Uudgari
rogis, in liitronos conslilula, ntqiiisqui hujus sce-
^
loris rous de|irohondercUir, ciccatis luiuinibus, trun-
calis manibns, avulsis auribus, incisis naribus ct
sublractispcdibuscruciarctur diutius,ot sicdemum
53 YITA S. SWITHUNI. 54
dccoriata pplle capitis cnm erinibus pene mortuus A r ndam judicavi,np quis fortasse eruditus eam hic
reliniiueretur in agris dcvor.inrlus a feris et avibus desiderare possst.
atque nDCtnrnis canibus, quod postremum l.ant-
frodus in capitp ultimo commemorat. Qui ><
g IIL Hespondelur nonnuUis (iu,Tsitis ad vilam ac
islti.-pc
proxime commcmorata S.Swithunimiraculaconlu- morlem S. SwiUiuni perlincntihus.
leril cum iis qu.-p janijam nos sumus daturi, 1'acilc iS. Quo fuerit loco natali bcatus nostcr pr.-psul,
animadvertot pleraquc omnia ibidcm describi qu.T? quo genere oriundus, quod professus vit.-c institu-
hic reccnsentur. Nos putavimus lectoris intercsse, tum, antequam sacras infulas \\ intonienses gesta-
ut omnia hicqua; e Wolstani et Lantlrcdi scripfis rit.non puto in antiquis monumentis distincte ali-
a Mabilione excerpta sunt, ponerentur,cum facore cubi deliniri. « Nobili parentum stirpe cum ortum
possint si non ad notitiam illorum miracuioi-um, scribit Florentius Wigornionsis anno Christi 827,»
qua; aliundc habentur poterunt tanien lacere ad
;
ut videre est apud Maihewium;hoc parachronismi
majorem iliorum conlirmationcm. unde hauserit, non discutio. Quod attinet ad vita;
1(5.1«Ad apo£;rapbum nostrum,tractans dc mira- institutioncm ante cpiscopatum Wintoniensem,re-
culis Sancti nostri et extractum est a mcmbranis spon'et Mabilio « Eum VVintonia^in ccenobio ve-
:

antiquissimis regin.-e Sueci.T, quod attinct, nihil teri monachorum fuis e cpuscnt Harpsfeldius et
habeo vel de auctore qui illud scripsit.vel de tem- Maihewius;quoruni proinde h.fc sentcntiaest.Win-
pore quo scriptum est, certi aut explorati, prorsus tonienscm S. Petri cathedralem ecclcsiam medio
ut nihil dicere mihi sit in promptu.pr.-Eter paucula s.neculo IX a monachis excultam. subinde migrasse
qus ea occasione diximus paragrapno pr;ecedente, n ad canonicos sa;culares, quos .Eadgarus rex post
quo lectorem remitto.Suus bic quoque detur locus medium sajculum x monachis mutavit. Et quidem
epistolse Lantfredi, qu.i2 ab eo tanquam auctore ita disertc mentem suam explicat Maihcwius, ut
edita legitur in Angiia sacra apud Warthonum etiam Wintoniensem ecclesiam principalem, qu.-e
parte i, pagin 322, sub hoc titulo " Lantfredi epi-
: postmodum vetus monasterium dicta est, ab ipsa
stola pr.Bmissa his'orise de miraculis S. Swithuni sui institutione per beatum Birinur^ episcopum,
episcopi VVintoniensis. "Spero huc ipsam secundo monachis Benedictinis paruisse exstimet. Qna de
lectore insertum iri,quia tametsi non magnam ha- re fusius in sequenti sKCulodisseremus.» Habemus
bet alTinitatem cnm iis.quae sparsim per hujus pa- e VitaGotzelini.posteaanrbisproducenda,puerilem
ragraphi decursum tractata sunt propteroa quod
; ejussimplicitatem,morum innocentiam,clericatum,
nihil admodum novae lucis eruditionisve historice sacerdntium, institutionem Adulphi seu Etbolwlli,
praebeat, servire tamen eadem poterit loco prologi, regis Egberti filii,nihilquepr»tereaquod dislinctio-
historia? miraculorum a S. Swithuno patratorum, rem explicatioremque nobis rerum a S. Swithuno
pr.-emittendi.Epistola haec ita sonat; " Dilectissimis ante episcopatum gestarum mentionem ingerat.As-
iratribus Wintoni.-e commorantibus in S. Petri ca?- serit quidem Pitseus ex Lelando, ordinis S. Bene-
nobio.quod nuncupatur Vetustissimum. jugis con- dicti monachum fuisse Swithunum sed majorem
;

cordia, salus ac perbennis gloria.gaudium inenar- mereretur fldcm. si quara rotunde hoc dicit, tam
rabile, splendor sine fine, pax sempiterna, caritas verosimiliter probaret.
continua hic et in ccelio multiplicetur a Domino. 19. Hisce non obstantibus professio ejus mona-
Licet,charissimi ac affabilesadelphi,per universam ~ stica antc episcopatum, non obscure ernitur et
ferme Europam sintdivulgatapenitusmiracula.qu.ne asseritur apud Mabilionem in Annalibus Benedi-
'-'

praepotens auctor miraculorum dignatus estlargiri ctinis tom. IH, pag. 98, ex instrumento apud quod
gentibus Anglorum per S. Swithuni meritum t<a- ; sine dubio nondum habuit eo tempore,quo conscri-
men ne tanta Dei beneficia queant posteritatem la- bendis .\ctis Snnetorum ordinis S. Bencdicti dabat
tere succedentem, nequissimus cunctorum pravis operam, sed postea nactus fuerit quando ad con-
;

actibus hominum, utpote nuUa divinse pra^rogativa
scientiae, nulla fultus bonitatis auctoritate ; verum fertur illud instrumentum in historia majore Win-
vestris obtemperans jussionibus, vestris confisus
orationibus,tremensadtantampelagimagnitudinem
nccessi,et quasi stillam de undis Oceani,ita deplu-
rimis Sancti miraculis, perpauca decerpsi.
17.1. Quapropter efflagito Gonditorera rerum qua-
tenus non meum respici 't meritum sed affectus
jubentium. Vos etiam pro meis precor orare dilec-
scribendo" Annales prsdictos animumappulit.Pro-
toniensi tomo primo, .^nglifi? sacra;, de qua supra.
pag. 201 pt spqq.. in qua citatur professio Sancti
nostri, facta in manibus Colnoti archicpiscopi Do-
roveniiae antequam in episcoprm Wintoniensera
psset consecrandus, ubi inter alia, qua? edicit, ter-
minis expressis monachum antea fuisse se profite-
tur « E.go, inquit, Swithunus monachus.servulus
:

tis, ne me seducat spiritus falsitatis.Nimirum ani- servorum Dei.licct indignus ad episcopalem sedem
mus terrenis irretitus curis, nihil veritatis excogi- electus Wentana! civitatis Ecclesifc, in primis con-
tare poterit.nisi prius fallacis caligines erroris spi- fiteor tibi, reverendissime Pater, Celnode archiepi-
ritus scienti<E et pietatis expulerit. Et quoniam scop', continentiam meam, quam prius in profes-
perparum scimus de signis mirabilibus, prodigiis sione monachali e.Kpressi, et dilectionera meam ad
ac virtutibus,qu<-e Sanctus iste in sua gessit oratio- D te, quod absque ambiguitatis scrupulo, et absque
nibus vita nimirum, ut inquit Priscianus, auctor
: ulla falsitatis commentione esl.Crodo in Deum Pa-
grammatic.T artis peritissimus, studiis litterarum trem, » e'c. Itaque dubitari minime potest quin
transeuntibus in negligentiam pcr scriptornm in- S,Swithunus ante episcopatum, monastici instituti
opiam:veniamus ad ea qu<e post ejus obitum indubi- fuerit sectator, sed quale i^thuc fuerit.an Benedic-
tanter sunt peracta ad viri Deitumulum.Idcircoque tinum, an aliud, ab antiqnis non exprimitur.Vide-
accessimus maxime ad evolvenda hujus Sancti tur tacite supponere Mabdioinstituti Benedicti mo-
miracula; quoniam ut beneficia Doi dignissimum nachum fuisse cum in Actis Benedictinis suum
;

est laudare.et justissimum eum nescientibus prae- quoque locum ei concedat, non secus atque aliis
dicare; sic impiissimum est illa silendo negare, et praememoratis ordinis sectatoribus.
nequissimum eadem ignorantibus non enarrare. 20. Qu.eri pr.Teterea possit quo anno Sanctus
Humanus animus istius est naturfe,ut quotiescun- nost'T Wintoniensibus ythedni! administrationem
que icgendo didicerit, vel audiendo^ i^nTo* actus possoFsionemque adieiit. Contigisse illud s^tcuIo
antiquorum vel mores patrum,relinquatcordis du- nono salis consentiunt auctores, sed quoto pr.nedicti
ritiam,deseratque mentis contumaciamseotatricem saeculi anno id contigorit,major inter illos lis est et
vitiorum, et inclinetur ad misericordiam, sectetur- cnntrovorsia.Oertum pono et indubitatum, necdum
que humilitatem magistram virtutum. " Nihil, ut eum ad gcstamcn pastoralis pedi fuisse promotun^
vidisti lector, nov.ie lucis, nihil notititT? suppcditat anno 833.Assertionem meani ic stabilio.Anno 833
;

praedicta epistola, nihilo tamen secus hisce inse- Withlafius, rex Merciorum, cum, uti narrat Alfor-
55 Gnsr.Kl.IM CANTUAniKNSlS MONACllI.
•^us nosler , in Croylandcnsi srccssu jirofngus rno-
i-aretnr, dipl oinnlc rrpio sanxit se, si rcgniim re-
r'percl, illi loc o faclinum licnc; (judd stincMiliunflc
cl cumulatc p iJPRtilit, suhnotavilque 'n ronrilio
lx>nilonicnsi publ icuni instiumr^iiluni, quod ali In-
gulpbo, pr;cdicti nion.istrrii nlibatc rclatuni,videri
folcsl ajiud cumd cni AHordum cl alios srriptores.
'rivilrgio ifti icpio subscii|)?irunt, primo (juidem
loro <*hio'ilius aicb icpiscnpus IJirobcriiensis niijuo
alii dciiiccjs oriliro suo aicblcjiiscojii, cjiiscoiii, ct
alibatcs ; rjiiiii cl ipso po.~l illos rcx lCgbcrtus, cl
cjus bliufe Adc!->vllus, nec non duccs tros. VA t.iu-
deni niciiioiatoslioscromne.s subscripsilctiam
jiost
Swithunus bis veibis " Ego Svvilbunus presbytcr
: esse dcbcat, ul pra;pondcrel auctoribus antea al-
repis 1'gberti prasens fui. » llaquc anno 833 S.
Svvitliuiuis dunlaxal crat jircsbyicr rcgis Egbcrti
atquc adco nondiini crat cpiscopus.Asscro pra.'lorca
non lulsisseipsurndignilale cpiscojiali niilciinnum
'37, pJlelque c.\ co quod Hclinslanus, dcccssor
ejus in cpiscopatUj anno lautuni 837 e vita mi-
grarit.
21.Huc faciunl caqu babcnlprxlibalusAlfordus
inAnnalibusocclesiEad annum (!hristi pranlictum
<•Moritur hjc aiiiio llclmslanus, Wiiitonicusis epi-
scopus, cum quinquicnnio ccclciiam gubcrnasset.
Dc co ba:c habel Godwinus in calalogo « Obiit : in sua hisloria dc Britannicarum Ecclesiaruui pri-
•<Hclraslauus anno oclingentcsimo trigcsimo sc-
« ptimo.ct tuinulatus jacct supcr pariclcm scplcn-
«.trionalem pe.-bytcrii. Tum porRit Alfordus
>>
11Eunidem m
irtis annuni consignat Wigoniicnsis,
quod ideo non dcsuntcliam nobilcs
no:aniluni;qiiia
histoiici qui |iulcnlmoriuo Ho.lnislano ElbcKvol-
fum succcssisic rcgcm occidcntis.Sird q-.i rcgnum
ingrcssus csl iv rtliruarii, non poliiit cpiscopi sc-
dcni Fcplcnnii) occuparcul vcllc vidcntur aiirlorcs
aliqni.ltunc ij^ilur scripsit Godwiiius. " llac circitcr
« tcmpcstalc Albulfuui,sivc Albcluljibuni^qui post-
11 ca icx cpiscnpum Winlonicnscrn crcatum
fiiil,
n conlcndiiiil hisloricornm noslror m
non pauci,
" Simon Duncliiicn.^iisjllcnricus lluntindoniiis.Ro-
gcrus Hovc'lrni,aliiquc,el buic scdi aiinos septcm
I'
1'|ira>rnifse. bl quod niibi nullo modo probalur. »
Ila AHordus cx Godwino.
22. Mancat itaquc lixiim non occupatum fuisse
locum llclmslani Winlnnicnscm antc anniim 837,
cui Helnistano, non Athclwlfiis, ut nonnullis cajle-
roquin noii iiiriiiiic nol.-e bisloricis pl^cuit cnmmi-
nisci, sod S. S.vilbunus succossit idque vcl anno
; bunc modum:
jiroxmie scqucnti; vidclicet S'M, (|iicin praelaudalus
Alfordus dicil in fastis nolari;vel anno prjcccdenti
837,(riccnlc M.-iihcwio in lrnph;ci? Iicuc>lictionis An-
gli.-c ad dicin 2 Jiilii : « Agcntc Ethcluulpbo, jam
rcgc coiislitulo, iic projitcrca posl illius regiii ini-
lium, quod coiitigil 837, ciini s>;di illi cpiscopali
fuissc iir.-cposilum, consentiuiit omncs. » Consculit
cnimvcro Malmcsburiensis lib.ii Dc Gcstis Poulili-
cuin .Vnglorum:" Elhclwolfiis. inqiiil, Swithunum
ut ;illorcm doctorciiiquc suum suscipicns(sic ciiim
cuin vncabat) non jirius abslitil (|uain cpiscopatu
Wintonicnsi bonorarcl, consciiticnte clero, ordi-
nonlc arcliicpiscopo Canluari;c Ci-olnotlio.» Conso-
nal jir.-nlurca Fli)rciiiius Wigornicnsis, qui ad an-
uum 8.37 sic liiibcl « Ucije vcro Ethclulpho rog-
: riore, non nimiuni esse deferendum auctoritali
nanlc, S. Ilclinslanus cpiscopus vita dcccssil;cui
jussu ivgis U. Swiihunus succcssit. »
23. Tboiii.is lliidbuniiKi, siijira nicmoralus, or-
diuationeiii S.Switliuni f.iclam (|iiidom as<<crili'de-
fuiiclo 1'clinpslano, Wyntonicnsi anlislitc, » ac
rcgnantc .•\tbul;'o scu Elbclwol!'o,sed illani removel
uc di:Tcrt tisque ad anuuin 852;al quo iiixus fuerit
fundanicnto, iion salis asscquor. Et vcru idciii aiic-
lor aiitca jirnxime jiroduci! privilcgiiim, scii dona-
tionis charlul;iiu.i|u;c « scripla csl iinno llominica!
ii:cariiiilionis .';li,in.!i('lionc iv,» i(|u;c cst septimu)
ubi Switbunus uoininatur cpiscojius his vcrbis
" Placuil aulcin Itiiic poslca cjiiscopis
Alslano Shi-
rbeurncnsis ccclcsia;,el Switbuno Wyntaccslrensis
oG
A ccclcsifB cum suis abbatibuset scrvisdiclumconsi-
litim inirc. » Whartonus, coinmenlator citali Rud-
biirni scu schnliasles,censct inlroilum Swithuniad
scdein cjiiscopalcm recle alludburno positum anno
852 ; at spbalnia
irrep.-isse in diploma praidiclum,
scu rionalionis charlulam, ct pro anno 844 substi-
tucndum cssc 855; eo quod indiclio iv ibideni ap-
posiia ad amussim concordct ciim illo anno (quo
luit ind. III non iv} discordct autem cum anno 844,
in (|iicm non indictio quarta sed nona{seplima)in-
cidcril. llcm Wartbonus cx incurin lapsum arguit
Godwinnm.quin mortem Hdinstani consignat anno
837. Scd an ipsius in bac matcria judicium lanti
lcgatis? Patet contrarium vel ex erroribus indiclio-
num.
24. Lapsum majorcm patcntioremque coniraisit
Usserius, dum suo Chronologico statuit
in indice
SwitbunuminepiscopalisedesuccessisseHclmstano
11 anno 937, bis verbis « 937 Helmslano in Winto-
:
niensicpiscopatusuccessit Swithunus, quem in Ca-
tabricnsis academiie cathedra sacr* tlieologii pro-
: fessoram Inissc volunt; horum a?quali, Donagratia
de Villa Dci,in epistola ad nigros monacbos Anglia;
illud atlcstante.» Hajc Csseriusin indice,postquam
mordiis pag. 340 dixeral setiuentia: « Qui supercst
Swilhunus, ipse fuisse vi(lctur, quem anno 937
: Hclmslano in Winloniensi cpiscopatu successisse
not^it riorcntius W^igorniensis in chronico. » Sed
ibidem dise.rte signatur annus 837, nullaque aut
de Helmslano aui Swithuno, anno 937 fil mcntio.
Tum praifatus Usserius pergit:" Nam et hunc Can-
labrigiensem fuissc volunt,i(iqiieauctorc ISonagratia
de Viila Dci,ex cujiis cpistflla ad nigros raonachos
in Anglia a Tboma Rudburno Historia; majoris li-
bro 111, c. 2, et bistoriolae Wintoniensis EccIesiiE
scriptore,vcrba producuntur ista: Cum a propria
<•
p « exfulans patria, in Anglia apud sanctissimos ac
^ « rcligiosos monachos totius rcgni vestri degerem
« in Wentana urbe,Helmstanum vcnerabilem abba-
«tcmcalhcdralisccclesia;etvenerabilemS\vithunum
« ojusdcm ecclcsioB praepositum.et in professione sa-
studio Cantabrigiensi calbc<lra-
« cra? Ibcologiin in
« tum,meinlcr a;rumnosaexilii dtscriminaspeciali
« rcmuneranda; recreationis gratia coniovebant. »
25. In qua; vcrba Warlhonus commentalur in
« Vcreor ne Switbunus senior,Win-
tonicnsis etiam cpiscopus. SS. Dubricii et Davidis
familiaris ct lilterarum fama celeberrimus, cum
juniorc malc pcrmistus fuerit. De illo vide Galfri-
dum Mnnumctensem Histor. Brilan. lib ix cap.
12, el Giraldum Cambrcnsem in Vita S. Davidia.
De antiquilat*; acadcmiffi Cantabrigicnsis splendide
fabiilatiis erat Riidburnus in historia minori bisce
verbis « Anno Hoinini 871 corobusta esl univer-
:
« sitas Cantabrigiensjs, qus fuit asdincata anno a
« mundi crcationc 4815 a Canlabro duce, ct fre-
D « qucnlata a philosophis ante Cbristi incaruatio-
« ncm pcr annos 314. » Sic ille. Quibus attente
expensis ac considcratis, sequitur in hisce ct si-
milibus, uli eliam in ppochii chronologica 8Uj)e-
Uuilburni, atqiie adeo in admillcnda prspositura
Winloniciisi, cl professoratu acadciiiia" Cantabri-
gcnsis, qiiibus functum fuisse S. Swithunum vult
pr.Tdictus uuctor, non ero valde facilis, nisi ex an-
tiquioribus ac ccrlioribus argumentis probari boc
videro el ^-labiliri.
2(). " Porio qu.c de monacbis pcclcsiam Winto-
nicnsein ab ipsoannolGOinhabitantibusRiidburnus
rcfert rnera; suiil nu;nia;, » ul dicilur apud Whar-
lonum iu succcssione Priorum ccclesiiB Winto-
niunsis, atquc cx eo colligitur non una eum fabu-
: la infarsisse sua scripta. Sed quid ad fragmentum
cpistol.v,supcrius allata; ct citala;, tamquam a Bo-
nagratia do Villa Dei scripta»?Respon6i iatucacoipe
57 VITA S. SWITHUNI. 38
Dicere qiiod illinl fragmentum sil omnino siippo- A tum annis Burchardus Swithunum antecessorit. »
silitium ct !iiliiilL'rinum,vi(lelur iisscrtio duriusculre poslremo loco enumcratis,ao mor-
29. Auctoribus
digoslionis. Quid crgo? Fucrint tortassc pavliculne tem Swithuni anno 803 consi.gnanlibus, adh.erel
aliqu.-c ax affcclionc ct gcnio parlicuUiri ab intcrpo- Mabilio loco proxime cilato; ubi cumdcm quoquo
latore huo intrusic vel si hou non vidcatur similc
; annum notat. Quid coegcrit ipsum rcceilcrc h scn-
vero, confusio Swithuni scnioris cum juniorc siilis tcntia Goizelini, supra num. lipluribus laudati
fccunda potiiit csse niatcr, ut 1'abulam pncdiclam ex eodem Mabilione,ignoraro mc faleor,ncquo satis
enixa sit. Hoc tamcn ultinium non videlur suriiccre vidco subessc causai cur rclictac.jus scnteutia,Sancti
ad prsscntem conlrovcrsiam dipimendam.qiiia ha- nostriobitum fi.tjenlis annoSOialiorum rcccntiorum
bctur adjunclum nomen « Helnistani, vcncraliilis auctorum placito mc conformem.dictum obitum
an-
abliatis cathcdralis ccclcsia!, » qui Ilclmstanus vixit nectcntiun) anno dunlaxat proxime sequenti, vide-
cum juniorc Swilhuno: nisi fortcduo ctiam Hclm- licct 863. Prajferemlum ilaque ccnseo annum 802,
sfani fucrint, quorum primus fucrit abbas tantum Majorcs nostros sccntus.qui.jam pridem ad diem xi
calhedralis ecclcsiw, secundus vero ejusdcm ecclc- Aprilis; pag. 5'i in annotatis litt. l, c,jusdem fucre
sia; episcopus et synchronus Swithuno nostro. Id scntentia; « S. Swithunus... scdit ali anno 838 ad
:

qnod non vaeat indagare. Verum de his plus quam
satis.Nunc ad alia properemus
27. Extrcmus jain labor sit, discutere, quo anno
sanelus Pra\sul c vivis eesserit. De hoc tcmpore
salis convcnit inlcr auctores, exiguo duntaxal in-
tcr eos relicto unius anni discrimine. ti Ejus ob-
itum, inquit Mabilio in compendio vila; S. Swi-
Ihuni, plurics .jam citato, in annum Chrisli 8G2
referunt Gotselinus, Matlha?us Westmonasteriensis,
802. » Ex dictis lapsus errore convicitur ac crisim
meretur, aliorum tolies hypcrcriticus Bailletus,dum
in Vita S. Swilhuni asserit,quadraginta pcne anno-
rum spatium in epi copali munere eum impendisse.
p Corollarii loco ad.jicio ea quK notavit scholiastes
Historia; Winloniensis in parte prima Angliajsacra:
a \^'arthono euita^qui in h.Tc pncdictK historire vcr-
ba,« Deccssit autcm S.Swithunus, anno Dominica;
incarnationis 803," ita commenlatur " Sio quidem :

Florenlius Wigorniensis, et cum eis cardinalis Ba-
ronius. Annum sequcntem prffilc.runt Wilhelmus
Malmesburicnsis in Pontillcibus, Symeon Dunel-
niensis in lib.De gestis rcgum .^nglorum.ct Roge-
rius Hovedenus.Diem sexlum anle Nonas Julii ad-
signat idem Golselinus, et eum eo Martyrologiura
Romanum, ct alia recenliora- Longe errat Egil-
wardus in libro De Vita S. Burehardi episcopi
Wirtziburgcnsis,qui Burchardum ejusdem S. Swi-
thuni fratrem germanum fuisse appellat,cum cen-
Hovodonus, Mailrosensis ct plures alii. Vcre autem
obiit anno 8!^2, vi Non. Julii, feria v; quod ex Wi-
gorniensi et Wcstmonasteriensi constat. Sic et Hi-
storiola Wintoniensis Ms. qua; Swilhunum 802,
anno in Etholberti rcsris obiisse memorat. Crasso
errant .-Vnnales breves Wintonienses,qui nativitatem
Swithuni in annum 820, obitnm in 872 protelant.
« IhTC pr.cfatus pro lectoris inslitulionc de rebus,
ad S. Swilhuni Vitam ac miracula pertinentibus,
apographa nostra subjicio. »

VITA S. SWITHUiM
{Acla Snnctonim Bolland. uti supra ex Surio et Capgravio.)

i . Glorioso rege Anglorum Egberto (40) regnante, C idoneum et probabilem Deo semper exhibere, ver-
qui regi Kinegilpho (41), ab idololatria per beatum bum veritatis recte et catholice tractare,humanilati
Birinum (42) converso), octavus (43) in regni admi- et mansuetudini studere,opera pietatis ante omnia
nistratione successit, beatus Swithunus, Pater et exercere,non recte neque ordine viventes,virga ca-
pastor in Ecclesia Dei futurus, cursus sui in stadio stigationis corrigere, bumiliter omnibus inservire.
mundi hujus exigendi, divina ordinante misericor- 2. Ejus fama ubi ad regis aures pervenit, ab illo
dia,accepit exordium..A.nnisvero puerilibus pia sim- aceersitus est,et inter prKcipuos amicos numeratus.
plicitate transactis.jugum Dominicffi servitutis suis Commendavitque ei rexfiliumsuum Adulphum (4.5)
humerisimponivoluit susceptumquehumiliter viri- liberalibus discipHnis erudiendum.et sanctis mori-
literque portavit.Itaque in clerum adscitus,degradu bus instruendum; quem postea subdiaconum ordi-
in gradum, de virtute in virtutem,gressus e.jus Deo navit. Attamen patre ejus sine ha3rede ex hao vila
per omnia dirigente, conscendens, sub Helinstrano decedente, cum pra;ter eum nullus alius ha;res su-
(44)Wintano episcopo, ad sacerdoti honorem pro- peresset, Leone (46) pontifice dispensante, uxorem
vectus est.Porro autem curabat seipsum ministrum duxit. Defuncto vcro Helinstano episcopo, omnium
(40) Rex orientalium Saxonum. Rcgnare is ccepit (43) Juxta Alfordi indiccm ehronologicum, qui
anno 800, desiit sub inilium anni 837, die iv Fe- D habetur ad calcem tomi III Annal. eccl. Angl., Eg-
bruarii, uti tradit Alfordus in Annalibus Ecclesia; berlus a Kinegilso est numero undecimus.
Anglicanje tom. III, ubi plura. (.54; De Helinstano seu Hclsmstano satis multa in
(41) Al Kiiiegilsus. Auspicatus rcgnum anno 612, comm. pra;vio.
obiit 642, de quo plura apud dictum .A.llbrdum (4.i) Al., Ethelwoljjhus, Ethelvulphus Alidulphns. ,

tomo II. (40) Dispensasse cum illo refert sspe dictus

(42) Ad superos discessit anno 650, colitur die iii AHiirdus, tomo III, pag. 54, Deoncm III, Romanum
Decembris tanquam occidentalium Saxonum apo- pontificem itaque ante annum 817, cum anno prsa-
;

stolus, de quo alias erit pluribus agendum oxpro- cedente 810 obierit dictus pontifex.
fesso, eodem die.
59 GOSCELLNI CANTUARIENSIS MONACHI. 60
volisSwithunus electus est.Ejus precibus et exhor- A eadem hora niorbo, quo diu laborassct, illico es-
tatinnibus rexAdulphus permolus, ecclesiis Dci set recuperaturus. Addidil etiam ut ad locum
UDiversamdeciniam terraeregnisui benignedonavit, pultura; veniat.unum ex ferreis annulis,qui etiam-
libereque sibi vindicare concessit.Idem sanctus epi- num lapidi infixi visuntur.sine ulla lapidis lassione
scopus pontem Wiiitoniensem.qui est ad oi-ientem, extracturus, rursumque pari facilitate, nihil la-so

construxit.Cumque ei sdiflcando sollicitam navaret lapide, in suum loeum repositurus. Surgit ille

operam.quodam die, illo ad opus residente, qus- perfecte sanus, uti praedicta erant, omnia reperit,
dum paupercula mulier eo venit,ova venalia in vase cunctaque ex episcopo enarrat. Incurvum quem-
deferens. Quam apprchensam operarii lascivienles dam, et pecudum more, prono vultu terram res-
et ludibundi magno incommodo afrccerunt.ovis uni- pectanlcin, sanum et incolumem reddidit. Vir qui-
versis non ereptis, sed confractis. Illa igitur pro dam nobilis et dives, cum meridiano tempore ad
illata injuria damno dato, cum lacrymis et cjulatn fluminis ripam deambularet,vidit subito apparentes
coram episcopo conquerente, vir sanctus pielate sibi tres ultra modum horrendas, quasi mulieres
permotus, vas, in quo erant rcposita ova. corripit, statura immensa. Ese fugientem illum comprehen-
dcxtra sigaum crucis exprimit, ovaque incorrupta dentes, et multis modis affligentes, pestiferoque
et integra restituit. flatusuo pene suffocantes, incredibili horrore atfe-
3. Solebat vero studiose fabricare ecclesias iis ctum, insano similem reddiderunt.Adducto autem
locis quibus non erant, porro dirutas et confractas ad ecclesiam.nocte apparuit sanctus S\vithunus,et,
instaurare.Dedicaturus sacras iEdes,non equo vehe- omni pulso dolore, sanilati eum restituit.
batur sublimis, nec sa:cularis ponipaB apparatum 5. Cum Ethelvvodus episcopus corpus beati viri
sibi adhibebat; sed clericis et familiaribus suis co- e terra levaret, mira odoris fragrntia omnes per-
mitantibus,nudis pedibus humiliter incedebat. Ad vasit, mulier ca;ca visum recepit, et multi diversis
convivia sua accerscbat non locupletes, sed egenos pressi aegriludinibus, ejus merilis curati sunt. Ea
et pauperes. Os ei semper apertum erat ad cohor- translalio incidit in annum centesimum decimum
tandos peccatores ad agendain pffinilentiam.Mone- ab obitn illius,Incarnationis vero Dominics nongen-
bat stantes darcnt opcram ne cadercnt.Iapsos.ut re- tesimuia septuagesimum primum,et Idus Julii.Eo-
surgerent. Cibum non ut venlrem sarciret, sed pro dem die puerum, a nativitate mirabiliter contra-
sui sustentatione parce et moderate sumebat. Post
ctum, sanavit; tribus mulieribus,oculorum lumine
multas vigilias mullosque labores,ne deficeret^som- orbatis, visum rcstituit; nexibus ferreis mulierem
ni paululum admittcbat. psalmis et canticis spiri- in carcere compeditam, ruptis vinculis, liberavil;
tuulibus semper intcntus.Proximis semper,perinde paralyticum curavit matronam nobilem, sed cas- ;

ac sibi ipsi, quod utile, quod honestum, pium et C cam, illuminavit; viginti quinque bomines variis
sanctum esset, modesto et humili sennone propo- vexatos niorbis, qni e locis diversis venerant, uno
nebat. Vi.xit vir beatus usquc ad vitae exitum in die perfecte restituit cajcos aIiquot,duas contractas ;

vera observalione mandatorum Dei, omni custodia feminas intra unum diem triginta et sex e diversis ;

servans cor suum in omni munditia et spirituali pu- locis venientes, nec unius generis laborantes aigri-
ritatc,cathoIics et apostolica: doctrina; custos inle- tudiiiibus, trium dierum spatio, neque diu post,
ger, filiorum spiritualiter regeneratorum in sanctae centum viginli qualuor, intra dies quatuordecim
conversationis sludio eruditor pervigil et magister. curavit.
Humilitatem et mansuetudinem accuralius sectaba- 6. Rex Edegardus ob coereenda furla lege sanxit
tur. Denique pacem et sanctimoniam sequens,fon- ut in furlu deprebeasus oculis privaretur, auribus,
tem vitffi et sempiterna; bcatitudinis sitiebat.Atque manibus pedibusque prajcisis, cute capilis nudare-
ita feliciter migravit ab hoc saeculo ad sidereas man- tur, sicque feris et avibus laiiiandus objiceretur.
siones sexto Nonas Julii.anno salutis octingenlesi- Accidit vero iunocentem quemduin eu poena multa-
mo sexagesimo secundo (47). Jussil vero non intra
tum, pene amitlere audilum, obstructis sanguine
ecclesiam,sed extra ejus septa, indigno et vili loco aurium meatibus.Delutus a pareniibus in oratorium
se tumulari (48). n S. Swithuni,ut solus audilus ei redderetur, non id
4. Postobitum suum multis coruscavilmiraculis. modo iinpetravit, sed etium alia, quaj non rogave-
Inter qua; aj^paruit cuidam viro (49), incredibili rat. Mulierem quamdam dermientem ostio aperto
membrorum omnium infirmitate laboranti, admo- in villa civitatis \Vintoniensi8,lupus e lecto abspor-
nens, ut ElheKvoIdum Wintoniensem episcopum tavit in silvam,et horrendo ululatu alios ad se lupos
adiri:t, diceretque ei divinae providentiae ita visum ascivit.Mulier et inedia et aetate debilis, quid face-
ul corpus ipsius a loco, in quo conditum eral, ret ignorabat. Convertitur ad preces, divinam im-
sublatum, intra ecclesiam digniori loco honorifi- ploral opcm, S. Swithunum appellat. Lupus, cjus
centius tumuletur. Si diffidat et hffisitet, testimo- audito nomine,obdormivit, mulier se subdicit ; lu-
nii loco habiturum sanitatem, quam, proDigato pus evigilans, cum sociis eam insequitur, sed Itedi

(47) Annum hunc nos signandum diximus in (4S) Plura in comm.prmvio.

commcntario praivio num.2K,potius quam sequen- (49) Dc hoc et scquentibus miraculia adi quae
leni. infra dabuntur.
 : :

61 VITA S. SWITHUNl. 62

non potuit qnam Dci et bcati pontificis niisericor- \ illis, qui eo in loco precos funderent, stipem acci-
dia liberandam susccpcrat. peret, accessit. Cumque paululum illic obdorraivis-
7. Statuam quarailam S. Swithuni episcopus set, visum Swithunum adcsse, lepramip-
est ci S.

Schirahurncnsis a IValribus acquisilam, honorilice sius manu abstergere, et morbum illum omnem
in ecclesia sna coliooavit, ubi pr.rclara miracula repente ab ipso dcppllere. Evigilans, Inetus coram
crcbro edi solcbant. Ad hanc staluam quidam le- omnibus cingulum solvit, et se purgatum ostendit.

prosus non curalionis obtinenda; causa, sed ul ab

HISTORIA TRANSLATIONIS
LT MIUACULOr.UM
Auctore ul videtur Lanlifiedo (oO) mouacho WintoniensL in Anglia

Ex anquitissimo ms. Rigoliano.

CAPUT PRIMUM. B rogo.tibique !n nomine Christi praecipiout ad illum

S. Swithuni corpus divinUus ostL'>isum, ac mim- propere pergas, meaque jussa illi dicas IIoc tibi, :

cula. Eadsine, pra;sul mandat Svvithunus, quatenus ad

Temporibus felicissimi Fabgari (Eadgari) (51)
-I. VVintonicnsemfestinanterpergascivitatem,dicasque
regis Anglorum ac gloriosissimi totius .Vlbionis (52) qui modo tandem regit dicecesim.cui olim
anfistiti,

insuls imperatoris, anno Incarnationis Domini no- praifui, ut corpus meum de sepulcro clcvct, et in
stri ac Salvaloris mundi Jesu Christi 971, indic- ecclesia collocet, quoniam quidem coelitus illi est

tione xiv.cunctipotens Deitas dignata est ostendere concpssum quod tempore suo manifestandus sum.
Anglis (53) Sa-^conibus sanclum corpus beati Swi- 3. Faber vero ait ad sanctum Domine, nullo
:

thuni anlistitis, per cujus merita tot languentes, modo voluerit mei credere dictis.Vir sanctus inquit
Deo favente, pristins sanitati sunt restituti, quot Ut tuis credat sermonibus,dic ei,ad meum quo per-
nemo vivens unquam nec vulgante fama audivit, gat tumulum,et trahat unum annulum, ex his ter-
nec corporeo visu conspexit, nec legendo didicit, nis qui sunt flxi mei cooperculo sarcophagi. Si
ad sancti alicujus tumulum curatos fuisse. Hujus confestim subsecutus fuerit illum, hoc sit ei vere
tamen mirabilis praesulis vita, et prisca conversatio manifestum, quoniam te misi ad illum. Sin autem
nobis incognita sunt.quia scripta minime habentur ; p illum minime hinc poterit evellere.tunc nulla ratione
sed clementia omnipotentis Dei merita ejus mira- tibi debet credere.Potes deinde illi indubitanter re-
culis coruscantibus, evidentissime manifestare di- ferre quod si utriusque vita; desiderat perfrui sospi-
gnata est. tate,debet mores et actus commutare in melius, et
2. Triennio igitur antequam sanctae prffidicti prae- ad ccelestis patriae beatitudinem incessantcr festi-
sulis exuvi.TB de mausoleo,quo olim fuerant humata3, nare. Quin etiam omnibus vaticinando prodas quod
a reverendissimo ejusdem loci antistite Athehvoldo mos ut meam aperuerint sepulturam, reperient
fratribusque ejus essent sublatae.apparuit ipse san- thesauros tam insstimabiles, tamque pretiosos ut
ctus in somno cuidam veridico fabro.angelica prse- quidquid usquam est auri et gemmarum, vilescet
clarus effigie, dicens ad eum : Nunquid ad illum incomparatione horum.Postquam talia fabro edicta
Kgnoscis canonicum.qui cum cateris prave viventi- sanctus vates tradidit.ccelos subvolando petiit. Ve-
bus nuper a vetusto (54) expulsus est monasterio? rum faber ille.primo metuens videri falsidicus,hanc
Ut eum recognoscas dilucide,Eadsinus nuncupatur visionem prorsus nemini ausus est prima vice indi-
vocamine. Faber respondit Quondam illum novi, : care viventi.
Pater, modo tamen nescio ubi est. Cui pra;sul ait 4. Qui secundo commonitus ac tertio ab eodem

Nunc Wincelcumbe (55) degit. Et adjecit : Ego te sancto prmsule acriter increpatur cur nollet suis
D
(50) Tn commentario pra;vio attigimus ea qute pag. 254.
huc spectant. (53) Ea designatur hic .\nglia! pars in qua jacet
Edgarus scribitur. Alfordus noster tom.
(51) Alibi Wintonia. De Anglorum et Saxonum in Britanniam
Annal. Ecclesis .^nglicana; natalemejus ponit anno adventu agit Malmesburiensishb. iDegestis regum
943, ex antiquioribus mortem anno 975, qui et de
; Anglorum, cap. 1.
illo agit tomo
citato locis variis. (54) Dilucidationem hujus loci qusre ex iis quae
(52) Id est, Dritannij'. .Vristotelis interpres apud dicla sunt in comm. pra;vio sub initium, num.
Celiarium lib. iii Geographia; .\ntiqu5e cap. 4, pag.
280, dixit Albion et Jcrna, id est Britannia et (55) Locus mihi incompertus, Quid si fuerit pa-
Hibemia, ut conficitur ex eodem Cellario ibid. gus aliquiSjVel oppidulum ignobilioris nota.
63 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 64
obcdire prsccptis. Tandem acoessit ad lumbam al- A queretur, vicini illius et cognati ad sancti Dei tu-
mi ponlinclR, unum cx supradictis arripiens «nnu- muhim eum perduxcrunt, et illam noctem pervigi-
lum, tali voce, inquit, ad Dominum creatorem re- lem cum amico languente assiduis orationibus pe-
rum Domine Deus. universs condilor creaturaj,
: regerunt. Languidus vero mane oppressus somno,
concede mihi pcccatori, ut si sanctus iste, qui hic paululum obdormivit, el visum est illi quasi qui-
qniescit corpore, ter coraparuit meis obtutibus in dara ad cum accederentetalternmeicalceamentum
noctis soporc, hinc istam possim fcrream evellere de pede subtraherent. Qui statira cura amicis do-
sph<Erulam, sicut nuper in somnii visione idem vir mura sanus reversus est. Subtalaris lamen ejus
Dei raeis auribus studuit resignare. Qui statira ut nimium quxsitus est ; sed nusquam repcrtus. Cu-
traxit orbem chalybis, ita subsecutus esl illum ex rati sunt alii octo debilesad sanctivirimausoleura,
lapidca mole quasi forel fixus in raarino sabulo. antequam ossa ejus inde elevarentur.
Quem in propria reponens rimula,ita fixus perman- CAPUT IL
sit paululum pressuacalee iit post hocinde nequa- Corporis Iranslatio. alia miracula.
quam possit avclli a nemine. 7. Quibus transactis Idus JuIiisvenerabilisAthel-
5. Eodem vero die.dum peragraret forum.reperit woldus episcopus cura aliis coepiscopis, et abbati-
quemdam clientulum prKdicti clerici Vintoniam ve p bus, cum pluribusque monachis sanctasreliquias,
nienlem causa necessaria coemptionis.Cui intima- impcranle glorioso rege Fabgaro (Eadgaro) de mo-
vitea qu£e per somnia vidcrat.ct humilitereum fla- nuraento sublevantes, in basilica apostolorum Petri
gitabat ut taliasuo domino narraret.Quo postquam et Pauli cum magna veneratione collocaverunt. Ubi
ad proprium pervenit herum perlonginqui interval- omnibus vera fide petentibus.
beneficia prajstantur
lum temporis, illius rei iramemor siluit, sed post- Postea vero quatuor medelam accepcrunt ad
aegri
modura pffinitcnlia motus doniino suo cuncta quae ejustumulumperintervallum trium dierum. Deinde
a fabro audivit diligenter narravit. Qui clericus eo per quinque mensium spatia raro fuil aliqua dies
tempore non solum antistitcm Wintoniensis dicBCe- qua non sanarentur languidi ad ipsius sancti hono-
sis, vcrum etiam cunctos fratrcs ibidera coramoran- rabiles reliquias. Aliquando aulem tres, aliquando
tes pertajsos habens propter expulsionem canonico- quinque, modo septem, modo decem, nuncduode-
rum, nefandis moribus ac spurcissimis utcntium, cisn, nunc vero quindecim. Vidiraus namque plus-
pro quibus venerabilis AlhoKvoldus cos apriedicto quam ducentos in decem diebus «grotos per mcri-
expulcrat ecenobio.magis quam sancti Patris jussa tum sancti curatos, et in anni circulo, qui carent
implcre sluderet, audirc renuit.Postca vero expleto numero. Quapropter increduli ad sanctum Dei ve-
duorum curriculo annorum, favenle superni cle- niant, ut beneficia Conditoris agnoscant et Creato-
meutia Conditoris, qui cunctos, quos pressit in ^ rem laudent.
vineam laboraturos Dorainicara,gra'.is ad suam de- 8. Cognoscant denique fideles quia Dominus no-
ducit gratiam idcm clericus qui nuper crat,factus
; ster Jesus Christus, Dci unigenitus, qui in exordio
est... vcnerabilis monachiis. Xam nos ipsi ita ges- hujus .•ctatis vclatus aniictu carnis pcr scraelipsum
tum vidimus, qucmadmodura praesens demonstrat cajcos illuminavit, claudis olficium ambulandi pra;-
codicillus.Benedictus omnipotens Deus, qui pecca- buit, surdis auditum reddidit, paralyticos curavit,
tores justificat, qui in se sperantes salvat, qui su- mortuos suscitavit, supra mare siccis vestigiis ara-
perbos humiliat,qui humiles exaltat! bulavit ideni noslris teraporibusad clarificandum
;

6. Ipilur biennio ante sacri invenlionem corporis, sua!majeslatisomnipotentiam,etadmanifestandum

virquidamgibbcrosus,etpropteringentom strumam egrcgii sacerdotis Svvithuni meritum, confertsani-
valde incurvus.pcrsomnium audivit ul Winthoniam tatis beneficium .'cgrorum corporibus, prae mullitu-
veniret,el ibi per sancti meritum Svvithuni,sanita- dinc innumerabilibusutmarisarenff.quibusnonest
tera reciperel. 001 mane consurgcns, sicut valuit, numerus. Bencdictus omnipotons Dous, qui nostra
gibbum gerainis suslenLavit caraburtis (56), et ad tcmpestatedignatusest sanctum suuni signis et vir-
AVinthoniampervenit,ibiquediumansilans,angclica tutibus mirificare; qui cura Patre etSpiritusanclo
visitatione iterum admonitus ad tumbam sancti pra?-
D vivit et dominatur per cuncta sa^cula. Amen.
sulis Swithuni perrexit, et flcxis genibus, rogavit 9. In illotempore quo Dominus rcrum manifesta-
Dominum,quatenus ibi sanaretur ipsius sancti me- bat hominibus sanclum suura Swithunum, accidit
ritis,qucmadmodum in somnis audicrat. Qui mox, ut vcnisscnt Winthoniam in una die viginti sex
Uv surrexit a precibus, ita curalus cst divinilus ut ,Tgri, causa recupcranda; sanitatis. Ex quibus qui-
iiusquam deformis gibbi locus appareret.Appropin- dam erantcasci, quidam surdi, quidam muti, qui-
quante vero sacratissimfc solcmnitatis die,quo ve- dam etiam paralytici. Qui cum accessissentad san-
ncrabilis Dei antistcs Svvithunus corporcis nexihus cli pra;sulis monumentum et preces coram Deo ef-
solutus, de hoc mundo
migravil ad Dominum, vir fudibsent, per ipsius intervcntionem omnes curali
quidam daemoniacis deceptionibus, omnibus niera- sunt in spatio trium diorum, sicque leti domum
bris raiserabilitcr debilitalu.s cst.Qui cum diu tor- cum ingenti gaudio redierunt^magnificantcsetlau-

(56)Camburla8ignificatmfcnto<;uittmvelAa<;u/ttm.
65 VITA S. SWITllUNF. 60
danles Dominum. Npc mullo post accessorunt ad A qnando quator, aliqnando tcr. et simrierocoeperunt
eumdom sanctum cxdiversis.Anplorunif tSuxDnum Cictoris prave relinquere, quod imperatum fuorat pie
finibus contum quatuor intirnii, multi[ilici-
viginti illis Cuod dum incau!eroretpr;i;tcr-
a suo prasule.
bus constructi languoribus hi homnes pcr sancti
. missum per intervallum quindecim dierum, appa-
prffisulis moritum avariisEgritudinibusDoovolentc ruit ipse sanctus Swithunus cuidam fidoli viroper

curati in duarum revolutione hebdomadarum, et somnium, dicens ad eum Vade ad monasterium

:

benedicentes Domino rcversi suntincolumosadpro- vetus, ot dic quod oiiinipotonti Deo ni-
fratribus
pria, qui dcbiles convenerant. Ca;catus est quoquo mium displicet murmuratio eorum, quoniam quo-
quidam vir in Litania Majore causa iatrocinii: sed tidie miracula multa coram illis facit, et ipsi tam

qui innocens ctecatus erat, vcnit in Epiphania Do-
mini ad sancti Swithuni mausoIeum,preces humi-
liter elTundens. Et oculi ejus, qui erant ferro ex-
stincti, et omninocvulsi,illuminatisunt.Ethabebat
injuste agunt, quod ei non reforunt laudes, sed ca-
duca studia divinis operibus praiponunt. Adde etiam
ad hcEC quod si alaudibuscessaverint, protinusces-
sabunt magnalia Doi si vero non dcsinent glorifi-
;

postea claros oculos omni tempore vita; sua:.Ergo, care Deum, tot rairabilia ibidem faciet quot a ne-
quia cuncta miracula, quaj Dominus per sanctum mine vivente recordantur uspiam pcracta. Virvero
Swithunum dignatus est operari, nequaquam enu- t> prsBfatus post sancti recessionem evigilans, adepi
meraro valemus, rogemus ipsum sanctum pr;esn scopum Athelwoldum festinabat, et ipsi intimavit
leni, quatcnus animarum nustrarum languoribus omnia qua; sanctus Doi imperaverat. Qui commo-
mcderi dignetur, pro nobis apudDominumintcrce- tus animo, cur fratres nonegissentsecundumillius
dendo, cum quo pro bonis operibus sine fine per- pra!ceptum, rursus mandavit monachiscummagna
manere promeruit. Igitur dum tantasignaSalvator comminationo, ut ad omnes sanitates, quteadsan-
mundiadvcnerabilisPatrisSvvithunitumbamosten- cti tumbam fierent, factosigno, omnes simuladec-

dere decrevisset, beatEe memoris .\thelwoldusepi- clesiam pergerent, et Deoomnipotenti laudeshym-

scopus imperavit fratribus ibidem commorantibus nidicis vocibus canerent. Ouod ita deinceps hacte-
ut semperquandoquispiamffgerpcrmeritumsancti nus obsorvatum audivimus. Cui gloria et laus Deo
Viri mcdelam reciperet, protinus omnes ad ecclesiam omnipotenti, qui sic sanctura suum glorificare di-
pergerent et Deumhymnisetlaudibusglorificarent. gnatus est, qui vivit et regnat in sfficula sreculo-
40. Accidit autem ut quidam post aliquot dies rum. Amen.
graviter ferrent, quod excitarentur per noctem ali-

IRiCULI SWITUIVI
Ex anquitissiinis membranes in cod. i-eginx Suecis: num. 769.

CAPUT PRIMUM.
Pars prima miraculorum.
\. Post quam sanctissimi corpus pontificis infra
ecclesiam, sicut pra;dictum, est positum, quatuor
eegri, quinque, medelam receperunt ad ejus
sive
turaulum per intervallum trium dicrum. Expleto
autem triduo, ferme per interstitium
sium, raro fuit aliqua dies, qua in basiliea, in qua
viri reliquia;, non sanarentur
sunt repositae sancti
quandoque pluressedecim,veloctodecim,
languidi,
quandoque vero pauciores, quinquo, vel tres, cele-
berrime etiam septem, octo, decem, duodecim, quin-
decim. Vidimus plus quam ducentos in decemdie-
bus per meritum sancti curatos, et inannicirculo,
(
curati, Deo favente, meritis sancti ut etiam infra
basilicam vix quinque invenirentur languidi. Oua-
propter invidi sileant, acreprobi,quigloriosabuju3
sancti miracula aut negant, aut quod negare ne-
quunt, in sinistram partem vertunt. Incroduli quo-
que etiam ad sanctum Dei famulum veniant, ut
quinque men- beneficia Conditoris agnoscant, et Creatorcm lau-
dent. Cognoscant (58) denique fideles quia Domi-
nus noster Jesus Christus, Dei unigenitus, qui in
exordio hujus aetatis velatus amictu carnis, per
semet cxcos illuminavit, claudis officiuin ainbu-
landi prffibuit, surdis auditum reddidit, paralylicos
curavit, mortuos suscitavit, supra mare siccisves-
tigiis ambulavit idem, nostris temporibus ad cla-
;

qui carent numero. rificandam sUcB majestatis omnipotentiara et ad-

2. Vidimus etiam circa prKscriptura (57) mona- manifestandum egregii sacerdotismeritum, confert
sterium plateas adeo refertas uti obique turmis oejro- sanitatis beneficium aegrotorum corporibus prae
tantium ut quispiara viator difficile reperiret iter multitudine innumerabilibus, ut marisarenje, qui-
gradiendi ad ipsum. Qui post aliquot dies, itasunt bus non est numerus.

(57) Id est, prxdicium, prxfutum monastcrium. (58) Consonant hic aliquot periodi cum ms. Bi-
De quo actum esse supponitur abauctore,cujushic gotiano, de quo supra. Vide illud a numerooctavo
daiiius hiatoriam non integram, sed fragmentum, Unde colligas ex eodera profluxisse fonte tam hoc,
eatenus saltem quod capite seu principio ac fine quod hic damus, quam illud apographum.
sit mutila.
67 GOSCliLlNl CANTUKIENSIS MO.NACHI. 68

3. lu illis dicbus tres inulieres in Veclam caBcae A. manicis. Tum a quibusdam intimatumestejusdo-

dcsrbant insulum una lucem corporalem numiu iin

;
mino quod ad sanctum Dci Faniulum praefatacon-
dua voro per spalium eraul fugisset servula, et pcr ejus benericiaesseldecom-
coi)S|jexerat oculis ;

cajciila; nov<jra annorum. Quaj dum audireutadtum- pedibus absoluta. Quod cum audisset, permotus
bam Bancli pra;sulis c;ecos illuminari et per virtu-
iracundia, summa cum feslinatione illoperrexit,et

Domiui Jesu Cbristi inlirmos quoque curari, non sua sponte, sed Deo cogente manicas reserva-
tem
pri-dictam abire i!lu;sam sivit, ctdeillofaci-
rogaverunt cognatos carum et aflines qualenuscos vit, et

nore nibil mali

quamprimum transducerent (5'J) insulam, qu.-e un- iiitulil ei.

quidam niultos paralytieus peran-

Vir autem
dique undis Oceani est circumsepta, unde lacilius
6.

quivissent pervcnire ad locum, in quo quiescebat nos in Anglorum commorabatur, quae

provincia

somatc, (00) Cbrisli praesul. Cumqueextrainsulam

eorum lingua llamme dicitur, adco omnibusmem-
bris dcbilitatus ut de fulcro, quo recubabat, nulla
cssent expositiB, et flucluarent absque ductore, et
penitusignorarentquid agerepossent,clcmensCun- ratione surgci'cpr«valeret. Isaudiensmiraculaquffi

dilor crealurarum, uiiserLusinopia;earum,

cunlulit Dominus Wintoni.-c faciebat pcrsancti Vaiismerita,

(quenidam juvcuum a nalivilatc mutuni) (01) cocpit sagaci niente pnenicditari quodsuaviusesset
eis
aetate 20 annorum. Qui dum ad eumdem
circiter . illi, si antcsalutil'erasviriDeicxuvias,saltem unam
devenissentlocum,cu;perunteumviraginesflagit:ire pervigil ducerel noctem. Qui convocans cognatos
ct aniicabiles vicinos, quibus prajccpit flagilando
unanimi vocc ut eas ad Wintunicnsem ducerct ur-
nirniuni quatcnus falerarent sonipedes eorum, ac
bem, ubi sanctus poUebatepiscupussignismirabili-
semet buccaulo (.02) imponerent, atque ad sancti
bus. Qui mirabili disposiliune Dei, precibiiscarum
prtEsulis curpusculum dcfcrrent. Qui dictis amici
allubesccns, in reflcxo calle ca;cas pra;l'alum per-
duxil ad locum. Ipsa autem nocte, quaiutraverunt
obtemperantes a^gri, ocius poregcruut quod cis
pra;cepit. Vcrum antcquam a;gersermonem finiret,
basilicam in qua ossa Uei lamuliquiescebanl, pra;-
per pietalem gloriosi curatus pontificis, dc lectulo
dictK trcs ca;ca;,pcrsanclinieritunipr.esulis,a vero
oculurum. consurgens, iter arripuit pedibus, et universos co-
lumine Deo meruerunt rccipere luiiien
miles cursu pr.T;cessit equites, qui cuni ipso iline-
4. Juvenis vero viraginum duclor, clarescenteau-
rabant complurcs, vulucrigrcssuadvcnerandum
et
rora lucis, rcctc quivil fari quidquid voluit,etmox
custodi ut extraecclesiamexiret, qua- almi reliquias cpiscopi pervenit incolumis, udbuc
signum fecit
luqui potuisset.Qui admirans quiddicere sodalibus longc remanentibus, canterinis licct et
tenus illi

ad euni venil inlerrugans cur eum vucaret. adminiculis sulfraganlibus.

vellet,
7. Qua;dam etiam praepotcns matronacommane-
Juvmis illi ait Scias verisslme quod rnodo kxiui
:

Nunquid antealoqui
Custos inquit C bat in alia Anglorum provincia qu.-c eorum lingua
possum recte. :

poleras ? Qui respondit: Nunquam antehaclocutus

nuncupatur Bedeforshire (03), h.T;c erat spatio trium
audisti vcrba quae de ore meo adeo ca;cata annorum ut ncc splendorcm luciferi
sum, et nunc prinia
Ast ego heslcrna luce mutus, tres
suiit progressa.
posset solis oontemplari. Quk dum ingentibuscru-

rauliercs buc deduxi ca;cas, (qua;) Deo juvante,

ciaretur doloribus, promisit sanclo sc daturam
modo sunt videntes. Quapropter perge, voca fra- multa sancto pra;suli Swithuno lionaria, si per

tres, ut solito niore reddant grates. ejus meritum lumen recipcrot oculorum. Cumque
5. Eodem denique teniporequaedain ancillulapro ba;c a clientulis foret deducta ad viri beatissimi

parvo erat coinmisso religata a propiio Wintonia ossa, dedit Deo sanctoque Swithunovestemquara-
doniino compedibus ferreis, et exsecrabilibus ma- dam, quara dum altari supponeret, illico lumen re-
ha;c pertrahebatur in crasliiium crucianda cipcre mcruit, quod duduin amiserat. Qu.tb, mente
nicis ;

diris verberibus, ac nonnuUis vibicibus. Ha;c tota devota laudes Deo relerens alque post perceptam
non ccssavit nocte pcrfusis Dcum lacrymisexarare, salutem cibuin capiens, dumum rediit laetissima,

ut eam liberarel a pessimo tortore per sancti pra;-

quae adsanctimonumentum pontificisaccessit moe-
stissima, per virtutera omnicreantisDei elSalvato-
sulis interventionem. Rutilantcautemdieihora.quo
dcbebatur affligi gravi tortura, intcrprcccsctgemi- ris nostri Jcsu Christi.
p
tus, ceciderunt conipedes de ejus pedibus quae ;
quoque marterfamilias valida a;gritudine
8. Alia

ca;pit inlirmari eadem tempestate. Omnes itaque vi-

illico periculum evadens, dormientibus dominis,

confugil ad turabam sacri pontificis adhuc ligata cissim affines, cl faiiiuli ad cam accedentes, horta-

Ducercnt trans insulam. Vecta guippe insula

(59) dcbaturlogcndum.litteriscasupcneomninodeletis.»
in mari Britannico, Hantoni.-e provinci.-e, in quasita (02) Est ferclrum, in quo morlui cffcruntur, alias
est Winlonia, fcrc adjacet, et non nisi exiguo abea barapulu.i. haccitpulus, uti cst apud Cangium.
freto diriniitur. (03) llcilfonlicnsis comil'itus, provincia Anplia;,
(00) Id cst corpore. Ex Gra;co o<iii«, corpus. Vita in cjus ineditullio, satis parva, ctascptentrionead
ais. .Magnobodi episc. Andcg. cap. 51. » Ubi
S. meridiem exteiisa. Terminatur ad ArctosNortham-
plurima lidelium somata, digna veneratione habita ptonia, et lluntingtonia comitatibus, ab ortu Can-
requicscunt. » tabrigia et Harfordia, ab occasu vero et meridie
Uncis inclusa supplcvit P. Papebrochius
(01) Bukingamia. Primarium ejus oppidum dioitur£^-
propria manu, addons ad uiargiuem « Ita esse vi- ; fordia.
69 VITA S. SWITHUNI- 70

bantur eam gemcnlcs ut proprias disponeret pos- A. intervallum quindecim dierum, condolens snnctus
sessiones,antoquam necis intcrilus adventarol,qiio- Dei famuIus,quod fratres pr.-cfati bonum parvipcn-
niam arbitrahantur eam cito oljituram.Cuni autem deront opus. et prisulis illorum jussionibiis nrm
langunr augcrelur diclius singulis.po-
intoloraliilis obtompcrarcnt,nec flcbitasDoo laudcs porsnlveront,
sita in despcratione istius vitre, proxima; mortis sed in perniciosas Satan.T docipulas incidercnt, in
vicinitate, promisit Deo, sanctoquc prffisuli Svvi- somnis (64)apparuit quadam nocte cuidam venera-
thuno, quod si aliquid pcr ejus intervenlum per- bili matron.T, nivea indutus melote ac falari veste,
cipcre mercrcturffigritudinisremedium,cum multis gerens coronam in capitc aurcam,gemmis decontpr
donariis, quantocius pjus niausoleum
valerct, ad ornatam ct Indicis pulchre margaritis
preciosis
veniretjCt unam
noctem diiceret ante sacra-
vigiliis comptam, nec non sandalibus pulchcrrimis calcea-
tissimum Dei famuli corpusculum. Quod dumpro- tus, dixitqucilli blandissimis sermonihus Mox ut :

mitterct, potita est sanilate corporis : sed amisit vidcris Wintoniensem, dilecta Dei, antistitem, dic
vigorcm mentis, quoniam quidem Dei benificiorum ei ut imperet monachis degentibus ibidem ne ces-

immemor, promissiones quibus sese obligaverat sent glorificarcDeumomnipotentem quoticscumque

non observavit, ct gratias Dco debitas, sicut condi- quispinm .Tgrotus ad Swithuni tumbam prffisulis
gnum erat, non repcndit. .jj
reccpcrit curationem. Valde ttonim displicet omni-
9. HcBC dum post aliquod tempus, cum proprio potenti Dco, auctori miraculorum, quod quotidie
conjuge meditaretur ad quosdam nuptias equitare, miracula innumerabilia coram oculis sancto-
facit

ministris optimos prsccpit cornipedes pr.Tparare. rum, et ipsi tam injuste agunt, quod Deo laudes
Qui postquam decentissimo sunt ornati faloris, vir non referunt,sed caduca malum studia, quod nefas
ejus, cum paucioribus anteco?sit clientibus, quem est dictn, divinis operibus pr<Tponunt. Ne sit illis,

ipsa cum pluribus subsecula est citius. Qu», dum obseoro, grave per singulas omnicreantis Regisvir-
phaleratuni scanderet equum et dum eqnitaret post tutes gloriflcare omnium Auctorem virtutum, ne
maritum, dolorem non sensit ullum, nec penitus sentiant iratum Judicem vivorum atque mortuorum
aliquam segritudinis molestiam. Denique cum ad Quid plura?
praefatas pervenisset nuptias, in quihus plures ad- 12. Deinceps si quispiam cessavit a laude, re,-

erant consules et multi pra^pollentes regis satellites plelus na^vo invidi», torporis ac superbi.T, nisi
subito arripuit eam
ipse languor, a quo nupcr me- commissum hoc deleverit poenitudine, carebit mi-
dicata fuerat per sanctum Doi famulum. Tum illa nime vitiorum fraude. Nimirum idcirco Deus tot et
demum intelligens quod injuste egisset, quoniam tam inaudita, novissimis temporibus, mundo prs-
curata a Deo per meritum sancti, baud retulisset bct miracula ut mollescant hominum saxa ac resi-
gloriam Conditori, mox, inquantum valuit, pceni- C piscant pr.avorum corda, et festinent ad coelestia
tudinem agens, clientulos ad se convocans, quos, bonis operibus gaudia, quoniam signa infldelibus
secuudum quod fari quivit, suppliciter exoravit ut populis sunt tribuenda,fldelibusautemneqnaquam
eam, quantoeius possent, ad locum,in quo vir san- necessaria. Nunquid Deo rerum conditori obediunt
ctus quiescebat, deferrent, quo per Dei misericor- qui ejus beneflcia floccipendunf? Nonne Dominum
diam rursus reciporct sanitatem. Qua; dum illo ad iracundiam provocant qui silentio ejus magnifl-
delata foret clientum juvamine, in sequcnti nocte centiam negant? Adde etiam ha;c quod,si alaudibus
denuo recepit curationem. Postera vero die incolu- cessaverint fratres.protinus cessabuntmagnaliaDei.
mis ad supradictas repedavit nuptias, omnipotenti 13. Si vero non desiverint ccelestem magniflcare
Deo gratias referens justissimas. regem,totettantaDominumomniumpatrabitibidem
10. Dum mundi Dominus ac Salvator inclitus miracula quotetquantaaneminerecordanturviven-
mirificarot sanctum suum prodigiis ac virtutibus, te super terram peracta hactenus uspiam, postquam
prsesul venerabilis Adelwoldus, qui Wintoniensi divinitas,quK in unam Christi personam junxitge-
prserat dio2ccsi,in illis diebus impetravit fratribus, minam potentem naturam, Deum et hominem ser-
ibidem commorantibus, quod quandocunque quis- vum et seniorcm,creaturam et Creatorcm, vexit ad
piam aeger per virtutem Domini et meritum sancti n coclos nostram humanitatem.Sanctus Dei famulus,
antistitis medelam corporis optatam perciperet,pro- mox ut talia illi gloriose praecepta retulit matrona;
tinus omnes illius loci fratrcs necessaria relinque- in soporis visione,angelicum inde removens vultum.
rent,quaBque in manibus tenerent,ecclesiam adirent cum vibrante liice conscendit olympum.Mater fami-
et condigne Deum glorificarent. .\ccidit autem ut lias autem,post sancti recessionem evigilans a dor-
quidam,illecti dsmonum fraudibus,graviter ferrent mitionis gravedine, coepit multum dolere quod ca-
quod temsffipe excitarentur de nocturnis quietibus, rebat claritudine, quam somnium conspexerat
per
scilicet aliquando tribus,aIiquando quatuor in una inefTabilem; qus tam ocius quam valuit de fulcro,
nocte vicibus,ac suaderent Cceterosprave relinquere quo jacebat, surrexit, et accersito venerabili epi-
quod illis pie imperatum fuerat ab eorum pontifice. scopo, intimare studuit quidquid iu sommis ab an-
II. Quod dum incaute foret praetermissum per gelo Christi accepit.

(64) Apparitio hsc habetur supra in Historia e tulum adjunctis.

ms. Bigotiano sumpta contractius,mutatis aliquan-
71 GOSCELINI CANTUARHCNSIS MONACHI. 72

ii. Qui commotus paululum.ut decel sapienlem A sit ad sancli viri corpusculum, in ipso die curafus
viruin.curfratres nonegissent spi-undum illius pric- cst altero pcde, ct confeslim Ifctus rediit domum
cciiium, rursus praescriptis mandavit monachis de pedibus, magnilicans Dominum sermonibus.
palutio rcgis, in quo pro communi ulilitate regni, O.Venerunt aliquando ad sanctum Iiei famulum
Deo cnnctitonanli militabat in diebus illis.quod, si es diversis .Vnglorum proTinciis viginti quinque
quispiam adesset, qui Dco laudes non redderet, et infirmi, variis languoribus constricti, scilicet ca;ci,

ad ecclesiam festinus non pergeret illico,ut quilibet claudi, surdi et muti; qui in unius diei revolutione

jeger per virtutum sanctae Trinitalis sanitatem reci-
peret, pcenitentiam septem dierum ageret,nil man-
ducans nequc bibens prseter aquam et panem.Ex quo
tempore nequaquam est prjetermissum,quotiescun-
que ab beati viri corpusculum, sive in die, seu in
oranes per gloriosam egregii saccrdotis interventio-
nemaDoraino meruerunt rccipere curationem.Qui-
dam etiam comes multum dives habebat riliura,qui
a nativitate quinquennio ususest visu corporeo,quo
expleto illum amisit, et alio luslro caecus exstitit,

media nocte, actum est quoddam miraculura, ediii qui dum una nocte vigilaretur a genitrice, cum
paululum pulsante tintiun!ibulum,qualeaus fratres plurima clientum multitudine in tomplo.quo quies-
non udircnt canobium ad glorificandum omnipo- cobant venerabilis viri reliquia, aurora diem du-
tentem Dominum; cui honor virtus, atque impe- cente, glaucoma ex oculis ejus recessit, et Deo vo-
rium, doxa(65), majestas, paxque, tripudium per lente clarum videre potuit.
immorlalia sscula sKCulorum. C.\PUT II.
15. Quidam deiiique vir Londonionsis ita erat Uiraculorum pars iecunda.
eodem omnibus membris, quod
temiiore debilitatus 1S. Non silentio pra;terpundum quod
est autcra

proi-sus nullam jam posset sperare medelam.ldem ante inventionein sacratissimi corporis Swithuni
autem audiens miraculorum opinionem, quie per antististis, vir quidam nobili orlus prosapia.abun-

cosmi (66) Salvatoris pietatem patrabantur ad vatis dans opibus plurimis.in eadem degebat Anglorum
mausoleum, ab agnatis delatus est Wintoniam se- regione, qui cajcalus est casu evenientc. Is ilaque
cundum ejus desidcriura,cupiens accedere ad san- Romam pcrrexit cum omni
mentis devotione, qua-
ctum Christi famuli corpusculum, et inibi vigilans tenus ibi sanaretnr per benedicta sanctorum cor-
una nocte degere,sed minime quibat pra- nimiodo- pora,qua; ibi reiiuiescunt innumerabilia.Qui ferme
lore.Quo cumpost aliquot deportarelur dies,eadem per intervallum quinque annorum in orationibus
noctc cffilitus curatus est. Vir namque ipse tam permansil, et meilicinam propria; ca;citatis minime
gravi percussus erat iEgritudine ut manus et pedes impetravit. Qui dcnique.dum ibi degoret, audivit a
illius post tergum versi cernerentur. Verum Deus peregriniSjde .Anglorum finibus ad limina apostolo-
omnipotens,misericors ac clemens,qui non derelin- (-- rum Romam venientibus, quod Dominus a-grorum
quit omnes in se sperantes, per sancti meritum languoribus mcderet innumerabiiitcr pcr sancti
Swithuni, sua; misertus est creationi, tribuens in- Swithuni mcritura,ocius prafatam urbem deserens,
firmo pristinum vigorem corporis ad sui glorifica- ct ad regionem unde ortus fuerat regrediens ante

tionem nominis.qualenusincolumis cfTectus magni- sepulcrum sancti pr.-psulis rcquisivit quam [imo
ficaret Doininum, qui facit mirubilia magna solus, eum] partcm regni, do qua nalus fuit. Quo. cum
omnibusvita; suae diebus. perveniret,eadem noctc lumen meruit recipere pri-

16. Deniquc ex pra;fata urbe quondam pariter stinum, et a Domino raundi creatore illurainatus,
venerunt Wintoniamhominosca;ci numero sedecim incolumis reversus est domum, glorificans Regem
utriusque sexus. E quibus quindecim eprimacoeli- cmlorum et laudans omnicreantem Deum.
tus illurainati sunt die sextusautem deciraus altoro
;
iO. In illis dicbus, quidam mancbat in civitale,

lucescente mano cum mullis languenlibus aliis,per qua; Brofeceasternuncupatur proprio noniine,ca;cus
meritum sancti pra;sulis curationem recipere me- ot paralyticus in utrisque laleribus. Is aulem ab
ruit.etsic postmodum Deo justissimas persolventes agnatis deductus est Wintoniara, ubi sanitatem re-
sunt videntes Londoniam, qui
lati gratias, reversi ccpit per sancta; Trinitatis omnipotentiara.Nimirum

ca;cinuper venerant. n postquam accossit ad ccclesiam,in t]ua sanctiraem

Quidam claudus etiam ulroque pode commora- bra viri quicsccbant, tribus dicbus afquc noclibus
batur in eadem civitate Londonia;, qui sanitatem pcrseveravit in vigiliis ct orationibus. Quibus ex-
per diversas inquirendo provincias pene suam om- plfttis aperli sunt oculi ejus, ct vigor priscus rediit
nem consumpserat facultatera. Is tandem ad san- in lacertis ac manibus, moxque benedicens Deo,
ctum cquo vectus Augustinum (67) archipra;sulem inde recessit sanus.
Cantuariorum, per ojus intercessioncm, unius 20. Vir etiam degebat in provincia Anglorum,
pedos meruit recipere valetudinem, qui post ali- qua; vocatur hunum csecus spatio septcm anno-
quantnlum teraporis intervallum audiens opinio- rum. Is, dum haberct pra;vium ductorem, sicut
nem rairaculorum Wintoniam (6t() veniens, acces- oculis privati habere solcnt, qui cum vcl ad eccle-

(65) Id est gloria, Gra;ce 5(j;a. (68) In ms. nostro passim scriptum reperi Pinto-
(66) Id csl mumlus, Gra;ce %ii[io;. niam, pro quo substitui Winloniam,
(67) Fuse dc illu actuoi die ixvi Moii.
73 VITA S. SWITIIUM. 74

siarn ducoret, vel unicunquc illi nccesse foret, ct ^ fronlibus, et peificerc omniariuffi erant neeossaria.
deindcdomum reduccrct quandocnnfiuc vcllcl, trm- sic(|ue redeunles domum bciu-dixcrunl 1,'ominum,
pore quodam iralus duclor, nimium longe ab hospi- auctorem sanitalum.
tio rcliijuil c;ecum,qui cum prorsus ignoraret qua- 23. Eadem ncnipe lcnipestate viri cujusdam ser-
domuni rcmcaret, oravit ad Deum rectorcm
litcr vula furata fuerat in aquilonaribus Anglorum cli-
rerum subnixis clamoribus ,ut ilium respicerot matibus, alque deducla ab avidis niangonibus ad
clementius, talibus elTundens precibus. Doniine, urhem, in qua quiescebat sanctus eorpore Christi
angelorum duminalor et hominum, scio quia nihil cuipiam viro prffifala: oivitalis
prsesul, et distracta
potest luam latere pruvidenliam, vides me captum Urbano. Ha;c dum per longi spalium temporis inibi
luniine, longe reniutum a propria mausione, et a sub alio mansilaret duniino, contigit ut vir idcm, u
conlumaci dcscrtum ductore. Iluniililateni meam quo prius furto subtracla fuerat, Winloniam veni-
respice; acius proprios in tua voluntate dispone, ret, quatenus sibi necessaria emeret. Quod cuni

gressus meos ad te mihi nequissimo

dirige, et in ancillula audiret jam pnesignata, audactcr ad pri-
ccelesti sede lucem senipiternam cum sanctis et scum loqui venit dominum sine illius licentia cujus
cleelis conccde. Miserere niei, Duuiine, sccundum imperio tum erat subdita. Cum hoc ergo rescirct
vuluntatem tuam, et fuc niecuni Juxtu tuK piftatis dumina cui serviebat ha!C famula.quod fibularetur
clementiam. Ne derelinquas, me Doniine, amplius de alia cum homine provineia, jussit cam vinciri
in malignorum manibus, sed vel animam de hoc compedibus infesta nimium, ne posset ad anlicpiiim
corpusculo meam suscipe, vel per sancti mcrita ullu modo remeare patronum.
Swilhuni, caecilati meae lumeu clarum reslitue. To 24. Accidit autem in seiiuenli die ut mulicr ea-
eliam rogo, clemenlissime pnpsul, per quem Auctor dt-m lucescente cgrederetur manc, ad quoddam ne-
rerum magnillcus prasbet medelam diversis ,-egro- golium sibimet proruturum, ct domi compeditam
rum languoribus, quatenus mihi succurras tuis relinquerct famulam. Qu;e mox sicut potuit, foras
sacris precibus. Crcdo nempe quoniam impetrabis exivit, et juxla ipsius limen dumus miserabiliter
iliico quidquid petieris a Diimino. Quapropter consedit. Tum tota mentis intentione cuncticrean-
posce luuiinis Principem quo mihi oeulorum re- tem Deum ccepit exorare ut eam liberaret a diris
stituat lumen. pcssimK ligaminibus domiiue. Conversa autem ad
21. Curaque tales ckous ille preces cum iagenti templum illuil, in quo corpus sancti prKsulis vene-
gemitu profudisset, prolinus in eodem loco aperti rabatur dignis hunoribus,diligenter, per ejus inter-
sunt oculi ejus,et conspicere valuitclaritatem aeris, ventum,Dei exoravit beneficium, et confestim desi-
quam nequivit septem annis cernere retroactis, deratum adepta est suffragium.
atque sine praeduce rediit domum incolumis, vi- (
25. Interea quidam sacerdos eanitie venerabilis,
cinis et parentibus, ultra quam credi possit, ad- vestibus ornatus candidissimis, properanter ad ca-
mirantibus, quomodo cognatus illorum, qui iude tenalam accessit rauliercuiam, dulcibus aCfaminibus
paulo ante disoesseral luniine privatus, evidenter interrogans, quid haberet elegam (70), cujus bra-
a Domino sil illuminatus. Qui dum cognovissent chium dextera arripiens manu, eam
vexit ad sancti
qualiter venerabilem Dei pontificem amicus
per tumulum in pungenlis
atque interinnumerabi-
ictu,
eorum recuperasset sanitalem, unanimi voce Do- lem populi multitudinem,quio munitionis similitu-
minum glorificaverunt, qui facit magna solus mi- dine vallabat monasterii limen, infra aditum adhuc
rabilia, cui nomen et imperium sine fine permanet illigatam compede, exposuit juxta sacrum altare,
in saeculaSKCulorum. super quod vir sanotus requiescebat somate. Mirum
22. In etiam diebus quatuor homines utrius-
illis enim et mirabile fuit quod nemo circumstantium
que sexus degebant in parte regionis BritanniciE eam vidit, nec sacerdotem, qui eam illo detulit,

qua; nuncupatur Eastsexan (G9),qui per multarum donec exposita in sacello exslitit, quod obseratum
revolutiones a?statum cruciabantur doloribus, ac clave a custodibus, pci-esens tum cernebat populus.
diversis languoribus; duo manebant
scilicct viri Domina vero ejus,in quantum valebat,concita ser-
caeci, et binae mulieres utrisque manibus debiles, rv vulae subsequebalur vestigia
ac pedibus claudicantes.Qui,audientes Dei beneficia, 26.Gum autem hanc vidisset monachus qui cu-
quaj per suum oranipotens Deus famulum dignatus stodicbat sanctum.etdesacello habebat claviculam,
est largiri dissolutis artubus languentium, vene- quo quiescebat prKsulis corpusculum, admiralus
runt ad sacri pontificis mausoleum, supplici prece niraiura,dixit ad se ipsum Quis iufra saneti came-
:

exorantes trinum et unum coali terraique Deum. ram, quam cerno, istam clausit feminam? Putasne
Quo cum pervenissent in unum, illico aperli sunt januam reperit apertam, quam paulo ante opposita
oculi caecorum, sanitasque sincera protinus femi- clausi ipse serula. Qui accedens ad sacelli valvu-
narura manibus restituta est ac pedibus, et ambu- lam, audiente populo, inquit ad eam Quis
: te, fare
coram omnibus coepere circumslantibus, si-
lare mulier, intravenerandum,quo nunc stare videris,
gnumque crucis sanctae manibus earum imprimere introduxit locellum? Qua confisa temeritate clau-
(69) Vulgo Essex, Latine Essexia, provincia in (70) Id est tristem, Grascobarbara vox a Gra;eo
parte orientali Angliae. ti.z-',o<i, luctiis lamcntatlo.

Patrol. CLV.
 75 GOSCELINI CANTUARIENSIS MUNACHI.
slrum prspsumpsisli pcnelrare qiio Chrisli prsRsuI A. ctum ex dtversis Anglosaxonum finibus centum et
requiescit eorpore? Qua ratione potuisti latciv.quia vipinli quutor, mulliplicibus constricti languori-

le nequaquaiu vidi.quanHo osliuni clausi. Tum illa, bus. Ili omnes per sancti pra!sulis merilum, a variis
conspicicns quemdam
clericum juvcnem retro se (Tgritudinibus, Deo volente, curati sunl in duarum
stantem extra balconem (71), clili ijuidem respon- revolulione [dierum,] el benedicentes Domino ro-
dit, inquicns Memet renilenlc cloricus iste, me
:
vcrsi sunt incolumes ad propria, qui dcbiles et
supcr seapulas elevavit suas. al<]ue ad suuto depor- a!groti convenerant.
tavit loeum, modoquc cxposuil ante sanctuni. Qui 32. Indignum quidem sstimo prajterire silentio
econlrario respondit cum juramento Nusquam : te quod virquidam pro parricidio quod commisit
oculis ante bac conspexi meis. cbalybe fuerat diiissime, qui no-
illicito... illigatus

27. Mulier dixit : Tu etenim ipse huc dolulisti vem orbes lerreoe molis gerebat corpore, totidem
me. Clericus rcspondit Mallcm ut nocturni canos
:
annos peregre se cruciando pro scelere; fama vo-
le habercnt corrasam diris morsibus quam dorbo lanle, inclyta audicns Dei mirabilia qua; pcr sui
imponercm mco tam inhonestum pondus.Qua^, ad sancti merilum palrabantur in provinciaAnglorum,
se reversa, retulit lalia Presbyter quidam, canus
:
W intoniaui venit ca-litus de transmarinis parlibus.
oc valde vcnerabilis, amiclus induviis splendide p Oui,dum submissis precibus Deum deprecaretur
fulgidissimis, me Oenteni in Imine comperil Do- diutius quo per sancti medicabilem ponlificis inter-
min;c, dulcissimo ncc non est consolalus airaminc, venlionem refrigerarct iiitolcrabileni sui crucialus
qui arripiens dexteram mea; veslis mauicam, mox dolorein, Deo favcite ferreus, qui ventrem secabal,

ad istam ovcxit basilicam, cum tanta celcritalc cor- circuliiSjin tanlum ut vitaliajam penetrarct intima,

porisque suavitate quantam sermonc non possum disruptus prosilivit cxlra hominis visccra, qucm
enarrare ct quoniam postquam in isto me deposuit
;
cruciebat immcnsa; magnitudinis pocna. Alius deni-
adito, non viiii alium cireuin aslantem clericum que orbiculus,qui gravi torlura aflligebat brachium
prailcr juvenem istum ideo cogitavi quod ipse esset,
;
hominis illius,'quoniam turgesccnte carnis vulnerc,
qui me huc dctulissct. totus jam sanie tegebalur ac sanguine, confestim
28. Cumque ha;c audircnt lurba; populorum.qiiae antc podcs cjus cccidit, ct acre doloris tormentum
praiscntes adcrant ex diver.sis partiijus Angloniin, continuo ab eodcm recessit. llle nempe annulus in
admirata; nimium glorincaverunl Dominum regem tantum erat strictus ul vix esse trium capax videre-
omnium, hominum.qui tani inaiidi-
ac Salvalorem lur digilorum,el ideo fuit mirum (juoniam iiitcger

ta dignatus cst faccrc miracula pcr saucli gloriosa do hominis brachio, et in testimonium
posillivit

sacerdolissui merila.Ipsi gloria, laus el imporium, hujus miraculi in codcm suspcnsus est cucnobio.
quicuinGenitoresancloquePncumale(72)vivitunus, C deniquc temporibus, quidam ne-
33. Pra:signatis

et regnat Deus per infinita tempora saieulorum.
29. Tcmpore aulcm illo ex longinquis occidcnla-
lium (inibus bina} mulieres accesserunt ad
mausoleum una propriis lumen
precibus. E quilius
ncquibat conspicere oculis, altcra crat muta a nati-
vitate, usque ad seneclutem ferme.Muta eteniin r e
gebat toto ilinere ca-cam^quo pro ductrice a trans-
goliator, nomine Flodoaldus, vir in rebus prudens
sa;cularibus, plurimis abundans opibus, habebat
viri Dei quemdam famulum, quem diligobat nimium. Is,
pro quodam facinore coiuprchensus a regis praBside,
jussns est a regalibus custodiri clientibus, donec
ejus veniret dominus, et ignitum carbonibus ferrum
nudis manibus idcm portoret protinus, cl si foret

euntibus roquircbat anibulandi semitam. Cumque inculpabilis, relinquerctur incolumis, si culpabilis

paritcr ad lucum devenisscnl, in quo sanclus quic- iiivciiiiettir, ca|)ile pleclcretur. Audiens igitur se-
sccbat ponlifex; csca reccpit lumen, et muta lo- nior (73) illius, quod ipse servus in vincuiis tenoretur
quendi facultatem. Qua; coclilus medicala;, pcr vir' sub diris custodibus, festinantius quam potuit ilL
gloriosi mcriliim, mox redicrunt domum, glorifi perrc.xit, exposcens rcgis priefectum.ut dimiltcret

cantes omnipolcntcm Domiuum. judicium, ol servuli pra;scriplum conditione famu-

30. Venerunl deimlcWintoniani tiiginta scx a;gri lum possidcret ilK-esum.
causa recuperanda; sanilatis, ex quibus qiiidam n 34. Qiii minimc favens cjus sponsionibus, ullra

erant ca;ci,quidam surdi, quidam muti,quidam modum si;perbicns, pro mundanis fascibus servo
etiam paralytici. Qui, dum acccssissent nd sancli ferri culidam pr«ccpit gcrerc massam. Dominus

prajsulis monumentum, et prcces coram Deo cffu- autem ejus hoc audiens de servo, nimium perituro
dissent.per ipsiusinterventionem omnescurali sunt condolcns, rursus proeposito spopondit regio dare
in spalio trium dieriim ; sicquc liti domuni cum jiuii liljruiii argcnti, et similitcr concessit scrvuni
iiigonti gaudio icdierunt, magninraiites et laudan- illi possidere pr.cfutnni, cxorans, iil iiii(|iium di-

tes Duiiiinum. millcret judicium,quoniam dispendium tanli dcde-

31. Nec mullo post accesserunt ad eumdem san- coris minime quibat perpeli, ul mancipium illius,

(71) Ilalis bnlrnui. riullis bnlrons, siint excdra; (72) Id est, spirilu, a Graeco TtvEuijLa.
proeminenlos. De qiia voce Acharisiiis apiid Can- (73) Harburum a voce Gallico seiyneur, duminus.
gium :<< Quidum voccm propriam Venctorum, alii Vide Glossar. Cangii.
Genuensium csse uiunt. »
77 VITA S. SWITUUNI. 78

pro vili sceloro jiignlarelui' el ciiinine. Ainici iiuin A foclus esl ca'cus jii r iiilorvallum quindocim anno-
clium ct parentes culpali hominis tri.^tcs gastoklo rum. Is, dum niinia CMcitatc cruciarelur, comi;!uri-
(74} regis ingentia promiserunt donaria, gestientes bus pnractis mcdicaminihus, ustulalum est taiiut
cognatum nuignoperc eorum liberare do contume- cjus duodeciiTi adustionihus, qu;c nihil ci prorsus
liosa niorlc. profuerunt, vcrum multo inagis oliruerunt. Qui
:)5. 1'r.i'fectus vcrumlamen precihus foruui ah- domuin audicns qua; ct quanta clomentissimus
nuens, pricdictum compuiit hominem niula lerrc Auctor rerum miracula per suum dignatus est fa-
manu chalyhcni eximiiu molis l'erventeni,multoque muluin henignissimc hominihus prxbcre languen-
carhone ruhentem. Quem dum vir ilie coactus a tibus, Wintoniam nudis vcnions vcstigiis,ad sancti
pr.x.side, nianu goslaret timidcprotiiuis ingcns ar- corpus pontificis acccssit cum prccihus assiduis.
sura replevil ejus volam tergore adustara. Sigillata Quo cuin pervcnissct, et cadem noctc ibidem vigi-
eslaulem nianus ejus soliSo more, usque in tertium larot.crastina alhescentc aurora, lucem oculis con-
diem. 1'Modoaldus autem in sequenti dio convocavit spiccrc meruit,atquc Eospes doinum rediuns,omn:-
hominem,acreperit eum daranatuiii.acculpahilom. potcnlom Dominum glorilicare studuil.
Quinimii commotus dolore pro porituro homine, 39. Anno quiu ctiam
ipso, quidain ca;cus cx lon-

IVatrom convocans et socios (jui adcrant, domum ., Anglorumfinibus, audicns prodigiorumopi-

i;in(|uis

rcilire disiionehat, iiuoniam, uti priedi.^vimusjpatien- nionom, cuin puero ductoro pioperahat ad sancli
tom ferre non potorat quatonus vcrna illius se co- medicationem. Qui dum appropinquarel civitatcm
rain capitalem suhiret seutentiam. Wiutoniam,veuit ad locuin qucmdam, in quo fati-
30. Quid multa? Ipse do.ninus cum omni comi- gatus ex itinero ccepit paululum rcquicscerc. Erat
latusmultitudineexoravit rerumAuctorem supplici autein, ubi rcposabanl (77), ingens crux lapidea,
prece, ut liherarol illum hominem a contumeliosa tria passuuiu inillia peue distuiis a praifata urhc.

nece per sancti Swilhuni intercessionem, proces Cumque ibi aliquanluluui quicsccrent,puer famoli-
canvertens ad cosmi Salvatorem.loto mentis cona- cus ait ad c;i3cum senom : Manducoinus, pater, ali-

mine inquiens Libera, Domine Deus omnipotcas,

: quid, quoniam modo magnam palior famem, et
hoc mancipium,per gloriosi preesulis interventum, sumus prope civitatcm, ad quam cum vcnerimus,
et ego ipsi sancto tradam illum, per cujus sanas edcndi non habebimus possihilitatcm.Respondilcas-
meritum languoros diros a>grolantium, si ca'litus cus rili, congruum nondum adcst tempus. Puer
:

eripueris eum do nelandis mauibus mortiricaiitium. iniiuit:Ulique, pater, jam hora prandendi transacta
Transacta denique secunda die poslquam porlavit esl. C;ecus respondit Quantum vico adhuc superest :

chalybom, PhoBboque tertiam replicante hyme- hinc usquo adcivitatem?Pucr infit ad a;grum:Cito
ram (75), deductus est ad prajsidem, quo, si inun- C veniemus ad sanctum. Quaproptersuraamus cibura,
dus ab illato crimine Ibret, clientuli conspicerent antequain urbis subintremus murum,quoniamma-
circumstantes. Quid plura muUimodis prosequor gnus est tumultus.
dictis ? 40. .'Eger puero respondit Nondum nona sonuit,
:

37. Cumque porvenissent antc legislatores, virum exspectemus crgo usque ad horam, tc flagito, no-
inculpahilom ipsuin judicant hostes, et inimici illae- nam,et postquam convenerinius ad viri Dei corpu-
sum fore asserunt quem dominus ipse cernchat sculum, ibi cum Domini bcnedictione Christi, sol-
siippliciis dignum, et amici credebant illico morte vamus jojunium.Ductor rui-sus inquircre improbus.
ciudeli damnandum.Sicque mmror amicorumcon- Cum ergo inter se tales disponercnt scrmocinalio-
vorsus est in gaudium. Enimvero mirum fuit ultra nes, CKCus ille audivit homincs causa vigilandi ad
modum quod fautores arsuram et intlationem con- sanctum fcstinantcs, qui protinus ductorem inter-
spiciebant, criminatores ita sanam ejus videhant rogavit quo pergcrent. Ipse vero ait Winloniam :

palinam, quasi ponitus servum non tetigisset fer- grcssus diriguut ad beali venerandum Swithuni tu-
rum. Quod cuin vidissent comitcs, universi refe- mulum, quo per ejus intervenlum salulis medica-
rentes omnipotenti Deo laudes, Salvatoreinquc Je- mentum percipiant languidi illorum. Sencx innuit:
sum glorilicantes, reversi sunt gaudentes, unde t\ Qualis cst iste locusin quo nos consedimus? ruer
venerant tristes,agnatum esse induhitanter divini- respondit: Staurus (78) hic cst sa.xea, fulgens, gran-
tus liberatum eredentes,unaque oinnes vocc confi- dis, altissima, ad laudemChristi posita.Qui.consur-
teutes,per sancti proosulis proces Swithuni exaudi- gens ocius, Cbristura oravit precihus ut sanarctur
hiles... Vir autem,cujus ille prKtaxatus fueral ser- ccclilus per viri :nagni merilum.
vulus, contulit ipsum heato pontifici pncfato, qui 41. Domine Deus omnipotens, meas audi preces,
eum subtraxit a diro pesliferaj necis periculo. inquiens, redde propriis lumcn oculis, sufTraganti-

38 Prffipositus Ahundonensis (76) monasterii ef- bus meritis sancli Swithuni pra;sulis. si istam

(74) Ea nuncupatione gaudebant regionum et (70) Puto scribendura Abendoniensis, deqno con-
urhium pra;fecti, quorum erant partes, jura plehi sulc Malmcshuriensem 1. ii De gestis pontificum
rcddere, ac judiciis subditorum ignobiliorum pr;e- Anglorum.
es-se. Plura dabit Gangius. (77; Karharo, a Gallico reposcr, quicscere.
(75) Id cst dietn. Orcece •fijiEpa'/. (78) Id est crux, Grsce :nrjp6;.
79 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 80

claro lumine civilalom quandoquc raorcar conspl- \ comes idem diligei)at plusc.Ttcris.ruina propcranle,
ceregaudcnsIOglorioscccnfessorChristiSwilhune, caderet de sonipede, qui mox, ut cecidit,crus bra-
ora pro me niiserrinio peccatore.ne sit mihi grave chiumque fregit,clita oinnibus membris est disso-
dclictum, quod ante horam frango jejunium. Cum- omnes
lutug ut qui aderant crederent eum illico

que ca;cus ilie talcm cum gemitu fudisset or.-Uio- morluum.

nem, illuminalus cst ibidem per sacri sacerdotis in- 44. Paterfamilias autem cura viderct puerum
lenentionem moxquc ut glaucoma (79) ab cjus
;
sibi dilectura moricntera, amici nimium condolcns
oculis cecidit, suscipiens haud longe Winthoniam casun:,subnixisoralionibusexoravit Dominum qua-
conspcxit, quam tolo mcntis ardore paululiini antp tonus pueri illiusmoribundimisererclurpergloriosi
desiderabat videre, cl impransus, ut cupiebat, ad venerabilem pontilicis intercessionem Sancte, in- :

sancti vatis properans acccssil reliquias, magnili- quiens, Swithune, flagita mundi Redemptorem sup-
cans Salvatoris omnipolentiam. Quo cum vcuisset plici prece quod pra;stet puero vitam et sanitatera
intimavit fratribus loci illius qualiter curatus foret isti, qui, si concesserit petitioni, omnibus diebus
pcr Conditoris mundi famiilum. Qui, ad temphim vitsR moa; me habebil fideliorem. Quia ctiam.surame
convonicntcp, hymnidicis vocibus laudaveruntAuc- sacerdos, insontem dcducam infantem ad saluiife-
torem virtutura. j. rum tui somatis mausoleura, ut per niedicabilcm
42. Venit dcnique in dicbus illis ad sanctum Dei tuara intercessionem Christi sentiat beneficium.
quidam debilis,claudus utroque pede, el sic curva- 45. Cumque virille talibus Deum exoraret sermo-

tus tBgritudine ut penitus non posset sese de loco nibus, rtpente puer sursum prosiluit sanus qui ;

removerc,nisi binis sustentaretur scabcllis. Is con- paulo ante jacebat ruina morlis prajoccupalus.
iestim ut ad sancti lumbam acccssit antislilis, rccc- Quod, cum consul prospiceret, ultra quani elTari
pit sospitatem somatis,sed mente permansit debilis, pnsfet, laHus efl'i'Ctus est, et cum omni devotione
quoniam conditori Deo gratias non relulit, sicut racntis,Dcura glorificare cocpit, qui cor contritum
cstcri fecerunt «gri. Nimirum primo quam crectus cl humilialum noa spernit.
cst divinitus, sanctum reliiiquens, protinus fugam 46. Ncc solura in finibus Anglorum, sed otiam m
arripuit celerius, et a nemine postea in ipso visus provinciu Francorum miracula sunt pcracta per
est cujnobio. Scabella tamen, quibus sustentabalur, hujus sancli merita. In eadem, ut perhibent qui
acgritudincm prodiderunt, quod curatus inde reces- hoc viderant, regione cleptes (SO) quidam immanis-
sil pcr sancti Swithuni meritum.TurmaEetiaracir- simo deprehensus in scclere, tcDebroso custodieba-
cumstantium, qu.^ccunque ibi prasenles, aderant, tur in carcere, nefandis vinctus calenis, ct dira
conslanter asseruerunt ita fore gestum per omnia, compede, donec in equuleo poslridie tali suspeiide-
sicut scriptum continctur in hac pagina. C retur pro crimine. Is audicrat a negotiatoribus,
43. Eadcm quoquo tempeslato quidam consul Occanum causa commercii transmcantibiis, esse
regis nimium dilectus, in caducis praspotens rebus, sanctum inventum in transmarinis partibus, per
cum ingenticomitatu,sicut mosest Anglosaxonibus, cujus interventum segri sanarentur a raultimodis
properanter equitabat ad quemdam vicum, in quo languoribus, cujus in obscurje noctis reminiscens
grandis apparatus ad necessarios convivandi usus tenebris, Dei incomprehensibile cxoravit numcn
eral illi opiparc construclus. Accidit autom in ipso Omiiipotenlis, quatenus...
itinere, quod quidam puer eximiae indolis, quera Cetera desideranlur.

vitium oculi, cum priTter natu-

(9) r).j'j/u;ii est raji.
ram glaucescit, transmutalo huniore crystallino in (80; Id cst fur, a Gra;co x),£7rrT.;.

glauceum. Vide delinilioncs mcdicas Joannis Gor-

VITA S. YVONIS EPISCOPI PEUSiE

IN ANGLIA DEPOSITI

ET TIULM EJUS SOCiORUM

AUCTORE GOSCELliNO
(Apud Bolland., Acta Sanclorum, Junii tom. II, die 10, pag. 287.)

COM.MENTARIUS PR.*:VIUS
De selale Sancli el 1 it.v scriptoribus duobus.

Guilielmus Cambdenus in sua Britannia doscribcns comitatum Huntingdononsem, a prsBcipua urbe Hun-
lingdonia denorainatum,in meditullio Anglia; ad septcntrionaiem ripam UsaB flurainis sita « Hinc,inquit, :
 81 VITA S. IVONIS EPISCOPI. 82
Usa sc proripions, cum
Cuntabrigienses jam aditurus cst, oppido satis nitido, intcr amoonissima prataaf-
fundilur; (luod Slcpo oliin Anglo-Saxnnico, nuni; vcro S. Vivji dioitur, alj Vvono 1'crsa cpiscopo (|ui circu ;

annum Cliri^ti, ut scribuut, scxcentcsiuium, An^diam niai;na sanclitalis opiuiono pcrlustravit ; divinum
verlium scdulo proscininavit; suumquc nouRMi luiic ioco, iu quo fatis conccssit, ridii|iiit. Undc lamcn brcvi
corpus ejus Ramoscjam transtulerunt rcligiosi. » lla;c ibi. f]st Ramcseja abbatia in oodcm lluntinf,'do-
ncnsi agro versus septciilrioncm, quinquc leucis ali oppido S. Vvonis dissita, sub primo cujus abbatc
Ednotho peracta est ha?o translatio, anno lOOl, hoe dic .\ Juoii, quo ojus solcmnitas hactcnus fuit ccle-
brata.
2. Ednotho creato an. lOOS cpiscopo Doreastriensi, factus cx priorc ost abbas Wlsius quo a Danis intiT- ;

fecto, succcssit tcrtius abbas .\ndrcas Withmannus, sivc Andrcas Lcucandor an. lOlG qui quarto regi- ;

minis anno profcctus est Ilierosoiymara, ct anno sequcnti rcvcrsus, invcnit Kthclslanum abbatom. Hic vero
ei voluit ccdcrc, sod M'itlinianiius iioluit, et clcgit vilam solilariam apud Narthcje, ibiquc vixit plus^mam
viginti annis.Eodcm tcniporc idein \Vithmiiiinus(qund ctiam tcstatur Molanus in Auctario Usuardi ad nanc
diem) « scripsit olaborale Vilaai Vvonis, episcopi Persarum, in Anglia sopulti quam postea Goscelinus :

Rertinianus olegautiorem alii]uanto roddidit.» Priorcm illam liactonus non sumus assecuti posteriorem, :

in quasempcr Vroscribitur,danius,MaclovioarcvorondodominoLeandro rricharto Bonedictinosubniissam.

Inscripsit Gocclinusseu tloscolinus,tuiicmonaohusllaniesojonsis,hanc Vitaiiiabb,i(isiiiillprberto,crcatoan.
1087, ac post annosquatuor factocpiscopo Norwinccnsi cujus encomium liabelurin Monastico Anglicano,
:

pag. iOOX Goscolinusin prologo cxplicat quicuam a dieto .Androa abliate, prinio Vit.-e auctore, acceporit,
quidquc ipsc ex aliorum rolalione addidcrit. Qul-c capito i|uarto habcntur, sunt ab oodom auetore adjuncta,
cum viveret adhuc Herbertus opiscopus Norvvicensis, mortuusxxu Julii an. 1119, cumque regnaret Henri-
cus priinus, rox facUis an. IIOI, vita funclus iii Dccembris an. ^135.
3. Aliam Vilam edidit Joanncs Capgravius in Legenda sanetorum .Angliae, ex qua in Appendicc damus
miracula interecssione S. Vvonis palrata, qua;, aut saltem aliqua eorum, vidctur Gosoelinus a(Jjunxissc,
8cd nostri apographi scriptor omisisso. RoliquadeActis Capgravii observamusia adnotatis. Celobris ctiam
est momoria S. Vvonis Pcrs;e apud alios scriptores rerum Anglicanaium (|ui post Goscolinum vixcrunt.ut
sunt Florenlius Wigorniensis,WillielmusMalracsburiensis,HenricusHuntingdoucnsis,Malthu;us Wcstino-
nasterionsis, Joanncs Brompton.aliique et inter recentioros, Guilielmus Gambdenus supra relatiis, Nico-
;

laus HarpsfeIdius,Michaol .Mfonlus atquc alii.quorum aliqui in sul)junctis adnotatis refcruntur.Denique

memoria ejusdem S. Vvonis cclobralur in ms. Martyrologio, a nobis Romt' reperlo intcr coJicea antiiiuos
ducis Altempsii, in quo ista leguntur « In .\nglia apud Raraesojara translatio S.Vvonis arehiepiscopi,cum
:

Iribus sociis supcr cujus sacras reliquias candidissima porvolabat columbaper soptein milliaria,quoad-
:

usquc in lerram sanctam vehcroiitur.» In Martyrologio Riehardi Wilfordi.Anglice l.ondini an. 152(5 cxcuso,
ista habentur « In Anglia foslum S. Vvonis archicpiscopi. Ilic erat oriundus ex Porside ct regia familia
: :

qui post exantlatos plures laboros venit in Angliam, et habitavit in loco Slepe, nunc S. Vvonis dicto.propc
Huntingdoniam, octo milliaribus Rameseia quo per revelationem translatus, magnis claret miraculis. »
;

Seculi Molanus et alii.

4. r>e tribus sociis eorumque duplici translationc, agitur infra in .Actis, quorum ideo memoriam tilulo
ascribinuis. Horum unum Romanus, palricia; dignitatis, senatoris filius, idco patricius nuin,3 appcllatus,
alii etiam Pcrs;c ccnsentur qui, an Silhiusneposet Inthius cognatus apud Capgravium recle appellentur,
;

dubitamus idco solum tres socios nominamus. Tempus adventus illorum arbitramur fuissecirca initium
:

Sicculi seplimi, quo Anglia cccpit converti ad fidem Christi etsic possuiit circiler cenlum lustra ccnseri
:

antc translationem corporis, licotsex aut oclo luslra dcsint.Crelerum Yvonis nomen nc^iiiaquam cxistimes
vid Persicum esse,vcl ex Perside ;dlatum scd potius, latcudi facilius causa,assumptum inter percgrinan-
;

dum per Italiam Galliamve, fortassis ex aliquo oum patrio nomine affinitate vocis.

mcim viTA
PROLOGLS. A nus in parvij faeilius quam inter multa qtiod qua3-
1. Rectori Hereberto frater Goscelinus. Qua3 de ritur inveniatur, citiusque breviorivia quara longo
vita beatiVvnnis rcferuntur, a vonerabili abbatc An- ambitu ad terminum perveniatur, et de confecta
drea celobrata noscuntur qui de Anglia ad Domini-
;
mensula qnam de horreo paratius edatur, et de fon-
cam urbem Hierusalem peregrinatus, tam arduam ticulo gratius quam dc fluvio bibatur. Nec adeo ta-
vitam exerciiit, et ei credere nullus fidelis dubitave- men de copia fecimus inopiam, ut intellectus queri
rit.Testabatiir autem in Graccia ejus nomen ctvitam possit condimento huic nostro tenui deesse, quod
bono
gestis multis et miraculis haberi clarissima, ct illi alteri opimo supcrfluit sed modus servatus est,
;

odore Cbristigratiarum longalalequenotissimaejus
esse prfeconia. Ab inventione vero ejus rcvclationcs
et prodigia, qucB hic praecessor scribit, tam oculis
visa quam fidclium testimonio comprobata, adhuc
peneomnium fratrumRamesiensium nonnullorum-
quo ncc avidior nec fastidiosior otfendatur. Haec
amabili etajternas memoriffi tuae.honorificentissime
abba, in sacratissimo Patre Yvone condidimus, qui
cum suscepimus venerandum tuae salutis principem
cum principalu Ramesiensi quatenus sicut hic :

que rorensium cordibus, memorabilius quam in 11- ipsum honorilicasti et coluisti, ita te in fine assu-
bro, sunt scripta,et scriptis luculentius momorant mat in gaudia su;c lucis.
aliqua pra;tcrraissa. Ha;c igitur gratia hujus Patris
p CAPUT PRIMUM
sauctissimi,totiusqueConventus hujus charissimiet Vita mncti Yvonis episcopi.
venerabilis petitione, paulo brevius collegi quate- ;
2. Doetor (81) apostolicus, et veri solis nuntius,
(81) Qum apud Capgravium, de urbe nativitatis, scopafu rcteruntur, cum Goscelino omittimus, ut
et in ca cpiscopatu et parentibus, et dcin archiepi- non salis nobis prob;ita ca apud illum,et Alfordum
;
 ;

83 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 84

Yvo pra-sul inclylus, in Pcrside, ut orientalc siflus, X Yvo riomiui ivit ad Dominum, qui exivit a Patrc ct
cst ortus.finibus occiduis Britanni.T a Domino desti- vcnit in mundum, ac de mundo triumphato revexit
nalus. Rcliquil dulcem patriam,ut exsilium, ronci- electorum Iriumphum.Hic quoquc in pace factus est
vissupernarum virlutum; et pcregrinus Christi in locus ejus, el in pace sepultus cst : ubi quamvis cen-
totomundo,ad ailernum tendebat regnum.Quocun- tum circiter lustris (ut ex scquenli revelatione com-
que devenit, suis radiis refulsit omnia Evangcb'o ; putatur) latuerit notitiam hominum, nomen ejus
Christi seminiverbius rcplcvit ;
gcntes et nationcs vivit in ilernum. Quantus vero in tota viia, chari-

documentis ac cxempiis atquc innumcris miraculis tate,benignitatc, pietale, mansuctudinc.humilitate,

ad Salvatorem Iraxit. Post magnam Asiam.post II- modestia, constaulia, patientia, continentia, obse-
lyncum, pos=t Romam (S2), post innumcras urbes qucla, eleemosynis, jcjuniis, vigiliis, orationibus,
et populos transitos, Gallias penelravit ; ibique ni- pr.Tdicalione, omnique virtulum jubarc claruerit
hilominus tantis signis coruscavit, ut ejus ccelestem quanta signa vel in loco quictis sua; vel ubivis gen-
vitam et angelicam doctrinam mirifica; virtutes lo- tiumperpetraverit, fideliusquisinenarrabile credere
qucr;'nlur. Cumque cum (83) rex Fr.mcorum et op- quam rolligcre poterit. Benedicat terra nostra Do-
timalcs rogni ac populi, tanquam angelum Dei.di- minum.qui tanquam solcra ab Orientc in Occidcn-
gnis honoribus retinere tentarcnt ; ilie, qui parcnta- j. tcm, et tanquam angelum pcr mcdium coeli voiau-
lem mundi gloriam e.xsulando fugorat,et per multas tem, lam lucireruin noslro Occidenti destinavil Pa-
tribulationcs intrare in regnum Deidecertabat,nulla rcntem.
gratia terrcna rclineri potcrat. CAPUT II.

3. (S4) Omnibus crgo ci'ntirmalis fidc,transfrpta- Invenlio corporis S. Yvonis.

vit.cum dignis comitibiis suis acsociis.in Ciindidam 5. Dominoautemadleinpus quidom suslinentiam
.\lbioncm Britanni.i;;gentemquc candidam pafcrna docente, scd sempiternaliler intinita pra^miareddcn •

miseralus pielalc, lam signis quani praidicalione, te,ubitandempost lotannosplacuitcoclcstemlhesau-

prou; Dominus dedit,idololatria3 absolvit errore, ac rum abscondituni in agro propalarc hominibiis,
vcriuscandidinravilbaplisinate.Sequcbaturquoque queiii habereut prcliosum, ac de sub modio luccr-
amantissimum palrcm a-lolesecns patricia: dignita- nam ponere siiper candelabrum rusticus impresso
;

lis, vocatus Patrieius.cujusdam feuatoris filius.qui molitus vomcre lcrram, inipcgit in hoc sacrosan-
amorc Christi, ipsum per S. Yvoucm vocantis, non ctum sarcophaguin. Continuo altonilus ct spc lu-
soluni dulccs nalalesct patrios honorcs postposuit, cri erectus, bovcs hirentes revocat, et toto nisu lo-
vorum ctiam desponsatam sibi virgincm cum tota spe cum purgat..\tubi humanum sepulcrum oculishau-
soeculi inlaclam (:eseruit,dulciquemag'strotamcha- sit.consortesaratorcsadvocat. Qui, ablato operculo,
ritale quam iinitatione inscparal)ilisadhu;sil.Boalus C invcniuut sacerdotalis oestimationis veneranda pi-
qui intinii illius et pectoralis Christi amici Joannis guora.Capiuntur astantis calicissplendore radianti,
assecuJus csl cxr.mplum qucm argenteum rati.certatim confringunt.Rapiunt
Deinde saluiirer advenn Yvoin provinciam Mer-
4. pontificales fibul.is, vilreo nitore perspicuas, quas
cioruin progredilur, ad oppiJum qiiod Huuledun cura s;incto corporcetipsis fragmcntis calicisdeinde
app^^llaturjCl in proxima villa qu.-c (85) Slepe voca- Ramesienses li.Tredit;ivere. .\dvolat monachus (86),
tur; cum se intclligensa Domino ad certuin locum pr.Tpnsitus vill.T, rum fabro villico.Tunc proximus
dcductum, multis annis pcrscveraverit ad vitaj ex- Ednothiis cclcri accersitur nuntio, ct lota diligontcr
itum.Ilic verotantaflagrantia ccelestem conversatio- tam spcclabilis Dci fumuli mcmbra asportari in ec-
ncin induit, quasi hinc demum cu?pisset, et quasi clesiam, et Ju.vla altare collocnri fccil. Plebsaccur-
post longam siliui Ibnlein petitum reperisset. Ilic, rens arrectis aiiiniis ciptabat, ut Dominus, qui hunc
inquani, tam su;c quain omiiium saluli jugiter iuvi- dcdit iuveniri, darct ctiam quis essct agnosci.
gilanJo, hicDoininum usiiiicin finem exspectando, 6. Ul ergo clarcsccrcl non forluito casu, scd di-
ardculibns lucernis virlutum cum castitalis baltheo. vino nulu lianc invcnlionem faclain, nocle subse-
tandcni vonienti et pulsanti apcruitcum gaudio;et qucnle ejusdem vill.r ;.S7) fabro, innoxioet simplici

D
ad an. 000 lcgi po?sunt Klorentiiis Wigornicnsis
: nnso, vi.lculibus emenli;us,.\nglia:n landcm .adna-
maluil ad euindcin annum dnscribere hoc initiuin v!gavit: dclcclalus(]uo admodiim icnot.T! lingu.T bar-
Vit.x', a Goscelino proposituiii quod ctiuni postea : barie, (juod Quasi fatuus ab omnibus riilcretur, in
iiisertum c«l apiid Capgravium. lutosa provincia sub.jtitil ibiijue vitaiu suaui,
;

(8-.il A|)ud hunc sic legitiir << Cum Romam per- : qiiaiiU fuit, exegit. »
venisset concilin pi|irc. Britanniaiii iiitravit. n (8.5) Hurpsleldiiis s;cc. xi, cap. 22, de S. Yvonc
[n.i) i'oluit hic liiisse Clol,harius sccundus, qiii ista habel. : 1'ervenit ad qucmdam locuui, Slcpr
..

capil reiriiitrc an. .584, ractus nionarcha an. 013, .Angliee iippcllaluiu ((|uo(i esl, si interprelerc. Dor-
innriuu.s an. (j'^f<. milio; propo oppidum Hunlingdoncnsc et mouastc-
(Hl) Miiliiiesburicnsis lih iv Dc
pontilicum Cicstis riiiin Uainesieiisc. I.ootiain lociin Christo dormivit,
Angloruin pat;. -.iii-.i : « Yvo, deliciarum
ail, port.TSsus iliidciiiqiie sejiiiltiis est. >
qua.s aiiipli!.siniiis episoopatiis administralmt, leli- (KOr C.i|)iiravio pr.rpositus appellatur Elnolhus,
i|iiii cIhiii suis oiiinia.peiesrinatioiiem lonf,''ssiniam sod (|uia alibiiUs lidiiollii tiinc cvocali iib eonnnfit
trilMis liinliini soeiis aiigrcssiis. Mulloriim err,'iian- nionlio. videUir noiiiiniiin laota Cdiifusio.
noniiii iler pcriiiensur.. el riisliciiiii t.c, luibiui p;iM- (•7) Kiili'111 dicitur « fabcr Ezi vocalus. »
 :

83 VITA S. IVONIS EPISr.OPI. 86

viro (qualibus Dominus ore ad os loquitur, et sua A quamquamcompaterenturdispendiofraterno.Tum-
erodil nrcana, et sapientibus abscondita revclat par- que injungens omnibus orationum subsidia, currit
vulis) Yvogloriosussoporatoaslilit,staturaprocora, ad revelata Sancti sociorumque corpora, in ipsam
facie candida, specie vivida,oculorumacieflammca ejus villam Slope, octo lcucis .\nglici3 a Ranicsia,
cum pontificali insula el virga, alquc archicpisco- et tribus ab oppido Iluntendun distantem, Ousae
pali cruce praetensa; attonitumque hominem visio- fluvio imminentem. Pigri ei crant currentes equi,
nem insueta mulcet vocemclliflua.atquoait: Quem et omnes pennas antevolabat ipsius desidcrium.
modo in taii loco miramini rcpertum,ipsesumYvo Occurrcntibus orgo illi primoribus, et plebe l.-Etitii-c

episcopus, qui bic cum beatis sociis hactenuslatui indicedesccnditinagrum,Sanctnrum thesaurariam:

turaulatus. Accede mane, et metire locum octo pe- flcctit genua cum comi tibus fratribus, et adorato Dei

dibus a destro latere meimausolei,etinveniestum- adjutorio, ipse abbas ferramontumfossorium inva-

bam unius sancti socii mei .\lterquoqueconsepul- dit: ooque ordine nitens, quo sanctusYvodocuerat,
tus non longius aberit qua!renti,quiinecumtriuni- citiiis quaesitum desiderium leporit. Deinde ulterio-

phant in gloria. His ergo indiciis certillcatus, sug- rem spem percipiens, ulru?i|ue Sanctos, vero di-
gere ex me pra^posito, ut ipse nuntiet abbati Ed- vini praesulis indicio, cum supradicto sancto patri-
notho, quatenus me cum
eisdem sociis meis tran- jj
cio comprehendit ; raptosquc inde inecclcsia, cum
slerat ad Ramesiensecccnobium. » Verumdumhjec ipso beato Y'vone, in tempus descentioris transla-
prscepta supcrna homo pauper spiritu formidat tionis composuit.
refcrre, sequenti nocte increpata ejus negligentia, 9. At prspositus,utdiutinumforctcxemplumnon

eadem admonitus est auctoritato. Tertia nihi[omi- contemnendi cadestia utque diuturna pra;dicaret;

nus nocte adhuc dubitanti, ubi prioribus soporibus,
prcpceptor idem astitit jamque districtius inobe-
;
dientem rodarguit, trementemque et signum dari
debilitate.quem prcecipiti repudiaveratinfidelitatc;
quindecim annis, et ad ipsum vitae torminum, in
compedibus ipsius almi Patris debilis permansit ;

sibi postulantcni, episcopali virga pulsavit : " Et quod tamen illi diCfusu in sanctisDei gratiafructum
hoc signum, uiquit, habebis, quo nequaquam ca- salutis cumulavit. Nam scptimo die ante exitum,
rehis, nisi jussa nuntiaveris. » idem serenissiniusconsolator, splendido vultu el ha-
7. Ejc his evigilans, ifadoluiteo I020 quo se ictum bitu ei gratulantor apparuit ; ciquc refoventissima
senserat, ac si ferro confossus esset. Qui, ubi manda- quibus
voce dixit : » Jam tempus instat ut verbera
ta cum signo doloris retulit, ipse quidem convaluit: remediumtibi transeantsospitatis;et
te corripui, in
verum,ari majoremSancti declarationem, idem prs- pro longa nocte incolatus, l<etissimum diem possi-
positus credere noluit et rusticum, vclut phanta-
; deas a;t3rna; felicitatis soptimo quippeabhincdie. :

smata narrantem, repulit. » Et viles quosque, ait, C modo paratus esto, veniam te susciperein nostram
cineres cujuslibet sutoris transferreetcelebrarede- lucem de hoc carnis ergastulo. » H«c ubi ille con-
bemus pro sanctis » Sic refellentem nocturnus
"? fratribnsexposuit,obnixepra;veniensfaciemDomini
somnus corripit : quem sanctus prssul, austeriori in confessione, et transiens preedicto die, certissi-
modo et habitu visus, cum districtione excitavit mos omnes reddidit promisss graticc. Utetiamres
» Surge, inquit, surge quantocius. Nam ego ille, magis innotescat ex generis claritudine, is cratar-
quem tu sutorem hesterno die subsannasti, ocreas ctissimo atque illustrissimo Eboraci praesule (89)
tibi durabiles paravi. His indueris, his domum in Oswaldo nobili avunculo; germ.anoquoquepollens,
memonam mei equitabis. » Ad heec assurgente et coenobiali et priori aequivoco (90) Oswaldo, ut liber
assidente somniatore, justus castigator ocreas stri- ejus versificus- testis cst, erudito tam devoteinDo-
ctissime ejus informit cruribus. Sicitaqueconcus- mino ut abslineret oblato pontificio.Hicitaqnema-
sus evigilat, jamque arctissimus dolor totas tibias nifestationis ordo sacratissimi YVonis omnibusex-
a (icdibus consti-ixerat, ncc standi ncc progrediendi stat praeclarus : quisquis hccc minus exposuerit,
facultas erit. Equitabatadmonasteriumalienoges- scriptor copiosus non est.
tatorio ingressusque, propria (88) poena ex ordine
; 10. Facta est autem h;ec ejus inventio anno Do-
nuntiat omnia, qu® peralium credcrc noluerat: tam- n mini millesimo primo, regnante rege Ethefrcdo,
que a^gritudinc quam voce vcra pradicat, qui ve- octavo Kalend. Maii mense Aprilis. Aprilis autem
lut pliantasmata refutaverat. quasi Aperilis ab ajiericmlo appellatur, cum ca-lum
8. Tum vero abbas Ednothus, exhilaratus tam in aistivos solesclariusaperitur, etmundusinHores
insperato coilestis thesauri lucro, et cjus tam evi- el fetus animatur ; et tunc omnis ager, tuncomnis
dcnti indicio, devotissimasgratiasegit largifluo Do- parturit arbor ; tunc frondeni silva", tunc formisis-
mino, cum magno scilicet totius consortii gaudio, simus annus, tunc vireta noribus,etvolatiliacanti-

(88) Westmonasteriensis ad an. 1001

hanc poa- vimus.
nam ascribil abbati, eumque
non dis- a pri-eposito (90) S. Edowardus confessor et rex, instinctu
tinguens, inquit « Inventionem cum non rcveren-
: Oswaldi monachi nepotis S. Oswaldi, varia dedit
ter acceptasset abbas Ramesiensis, graviter puni- Ecclesice Ramcsionsi an. 1047, uti explicatur in
tus est. » M(inii.-iico Anglicano, tomo I, pag. 240. .\t librum
(8!)) S. Oswaldus vita functus cst anno 90^', die vci-siiicum hic citatum non reperiri dolemus.
ultimo Februarii, ad quem diem ejus Actailiustra-
 ;

87 GOSr.ELlNI CANTUAItlENSIS MONACHI. 88

bus, et omnia rcrum gauHia, Chrisli resurivclioui A sancti mailyris (95) Kenelmi Wiiickelcumbeprasfe-
ct paschulibus dicbus resiiitanl tali namque tem- : ccrat ; filius quoque Edgari successor Ethelredus
porc decuil haec beala pignorarepcriri.qujfin a?ler- coenobio(9G}Gclcsigeproposueral; quodsuggestione
nam gloriam novo ca'lo ct nova lerra debent resu- archiepiscopi (97) Sirici, paterna pietale construc-
scitari. tuin et flicatum raonachis, ordinaverat, pro sancti
11. Congruc eliam provida Dei gratia, tanto lu- Edwardi, regali martyrio et pro
fratris sui, scilicct

mine declaralo, ipso fralres eodi-ni die exhilaravit, regni muro. Cum
hoc ergo cgregio consorte Ger-
quo eos jam exactis dcccni annis obitus clarissiuii niano cgrcgius Pater Ednolhus, oratione et absli-
ducis (91) Etbelwini, rundalorisRamesiensiscoeno- nenlia prsaiissa, rege et episcopis faventibus, S.
bii, des titucrat :
qui-ni hicvelpauciscommeraorare Yvonem translulit in Ramesiense habitaculum. Hi

ad praliani ipsius perlinet Ecclesia;. Inter caelera gemini abbales, velutgemini boves Christi, ferebant
ofiicia, hoc monastcrium, annuentc beatissimo Kbo- arcam testamenti Dei, S. Yvonem antistitem. Csetcri
raci pontillceOswaldo.cocpilet perfecit; pr.-ediorum- fralres qui convenerant, reliquos sanctos cum illo
que ornamcnlorum opulcntia, ut haclcnus claret,
ct repertos evohehant. Ingens turba prosequilur, rura
exlulit, mouachorumque conlubernium insliluil. et oppida huc contluunt vix patentes camdi con- ;

martyrum quoque gemellorum (92)Etbelredi atque „ currentes populos admittunt. Preces et hymnilau
Ethelbricligcrnianorumcorporibusillustiavit:jam disoni acra pralificant :ccElumipsumsanctisfavere,
que ad altissimum principcm pulsante laiguorc sol totis radiis arlgaudere videbatur, adeo dulcis'

vocabatur. Qui a B. (93)Elfcgo tuncpi-csulc, deindc hora et dies scrcna illuxerat.

marlyre, confessionc solulus, olco unclus, divina Asserunt etiam plerique fideles quod tolo iti-
13.

communione retectus, fine urgente suppliciterorat nere hujus feslivaj translatiunis, columba candidis-
astantes scptem psalmos decantare pcenitcntiales. sima supervolaverit glebam beatissimi Yvonis, tam
His imponit extrenium FsaUerii organum,
finilis contemplabili mulloruin miraculo, ut eam ecrlitus

iMulalc Dimiiiiiiin. Uui vero ullimum verbum hujus advenisic in grati^m Sancti omniumessetattestatio.
ullimi hymni canebenl, ipse mcnte et oculis ctelo Oecurrit cum reliqua plebe Ramesiensis catei-va, ai-
intentus eum eis p?allebat,actertio repetiit: Omnk bis candidata, et purpureis ornitibns redimila, pras-

spiritus Imidet Dominum. Sicque inhoc verbo, cruce fcrens crurifera Christi vesilla et aurala Evangclia,
Domini se consignans dextera, et oculos claudcns et splendida sanctorum scrinia, el candulabrorum
sinislra. spirilum emisit in lidc Trinilatis elmise- liimina, et thuribulorum incensa thymiamata, et

ricordia, rcpullusqiie f.st ineodem monsstcr'Oquod quidquid potuit devotio votiva. Cantibus et cyinba-

aidificavcrat sanclo Palri Renediclo : qui sicut illi is et tintinnnbulis totoresultatinsula: resplcndent
mansionein pra^paravit in terra, itaab ipsorecipicr.- C slva; el f.uiiina. Sic angelis desupere.xsultantibus
dus crediliir in suam mansionem supernam, inter cum humano choro, pretiosa; margarila; volivo in-
nion.-ichnrum consnrliri, diccnlc S.alvalorisclemim- fcruntur tiniplo. Tum hyinnum
Ainbrosianum de-
tia : '• Qiii rceipil.iu:-tuin in iioinine jiisti, mcrccdcm ciintant laudisone, abbate Ednolho gralanter inci-
justi acci|iii:t (Mnll/i. x, 51). » Uujuscrgo Irisliiium pi -1110, Te dcum Inudamus, subscquunUir missalia
luneris iisdciii Kalendis, ut diclunicsl, abstcrsil il- solemnia, cl dics S. Yvonistranslatiunequurlaldus
luminalio B. YVonis. Junii consecrata, indicitur perpetuo eelebranda.
CAPUT III. 14. Cumque aflatim sollicilarentur, quoniam loco
Trnmlalio corpnris S. Yvonis liamesiam. decentii s eum thesaurizarent ipse pervigil sulTra-
;

12. Po?lquam sanctissiiniim corpus beati Palris gator Yvo, noctu visuscuidam fralri devoto,dcn]an-
Yvonis,diviniluspr.-nmonstratum,divinaaspiralione dat Patri niomslerii, ut eum tali loco reconderent,

plTicuil Ramesiam transfcrri; accersitus famosissi- quo cuique ad orationem accessibilis esset. Sicque
musubh.Ts(94)Germanus,Eloriaeensisinstitulioni3, relatis sacris artibus, ac prelioso panno involutis,

qui pradalo Oswaldo Archiprajsuli diu adliMSerat repositus est in ascensu presbyterii : ubi adhuc cla-
qucm inde glorisissimus rex Edgarus monastcrio rct, osculis et oculisattrectabilis.Apparet planecoeli

(91) In Vita S. Oswalili Ailiriiius dicilur cap. 2,

D (95) Colitur S. Kcnelnius, rcx Merciorum, 17 Ju-
ubi ejus gcnealogiam dediiximus. Donaria alj ipso lii, de quo et Wiuckclcumbe monasterio in agro
huic inonaslerio l'ae!a explicanturin Monastico.\n- Glocestrcnsi,consule Monasticum Anglicanum pag.
plicano pag. 23 i, el pag. ".^39 lcgitur <> donasse200 liS-> et sqi].
liidas terra!. > iii texlu est, astinmargineS/«;/itoHi'n,
(91)) Celesiije

(9i) Colunliir hi marlyrcs 12 Oclobris, U;iinc.«i.c Sliaxthurie in agro Dnrsctcnsi et ita d<-bcre esse,
;

scpulti, occisi inlra aniium ()(>8. coiligilur cx niox indicato Eduurdo rege mart.vre,
(93i Ellcsiis tunc cr.it cpiscopus Winlonicnsis, de <iiin cl diclo monasterio late actum est ad hujus
poslea .iirhicjiiscnpus ('.aiiluarieiisis, aii. 1012 oc- Acla xviii M.irlii.
cisus 19 Apiilis. quo die Acla cjus illusliaviiiiiis. (97) Siricius dicitur scdisse apud Cantuariinsca,
(94i Aiiiioinus iii Vil.i S. .Abbonis abbatis Eloria- ab an. 989 ad 995. qiio tcinporc regnabat Elhclrcdus,
censis, iin. IOO'i inlerciiipli, l3Novembris, meniinit scilicet posl S. Elii:iriliiiii fratrcm, an.97Snccisum,
bujns GiTiiiani " cx sacro Elnri accnsi assumpti nsque ad anniini toiil; iilco /,()H;/,ri't(.sdictus, apuil
niona.--lcrio ; » sed perpi;raiii al'lialcm Hamcsnisis lliintingdonenscni Dc Vitis sanctorurn Angli.T, ubi
!i/(;w((.v/(T('(' slaliiit : l'iii'lc nb liaiic liuiislaliiiiiciii ii: siib co corpus rcvclatuiii S. Yvonis ail.
crrorein adiluctus.
89 VITA S. IVONIS EPISCOPI. 90
civem, non hic lociim amhirc cmincntiorcm, sed A rum Yvonissociorumquc ojus corpora.ipsiusS.Yvo-
tantuin hominum ciuicrere salutem : nam sanclis, nis gloriusa rcvclatione invcnta, et liamcsiam cum
qui terrena contempserunl adhuc degenlesin lerra, digno honore a fratribus translala sunt,cr6bra diver-
qui nunc incoelis regnantibusconlerat infimamun- sornm debilium signia sanitatum divinitus perpe-
di ploria? trantur.Ouidam ctiam ojusdcm villae coloni,noctibus
etiam ad anliquam Patroni no?lri noti-
15. Illud multis,corusc;c lucis radium, ab ipso loco usque in
tiam perlinerc videlur,quod apud villam qua? Ilirst Raniesiam exlensum,aliquando in crrlum usque di-
appellatur,pratum Yvonis diciiur.Ante hipc quoquo rectum, manifeste se vidisse testantur. Villa autem
tempora in Roma vir grandmvus.quomdam ex An- illa non longe a Remesia,sod quasi soptcm millibus

glia ad orationem venientem allocutus.uhi.Vngliam passuum disparatur.

esse didicit, percunctatur atientius, utrum villam 18. Igitur quorumdam virorum illustriumhortatu
qu!B Slepe dicitur nossot : quam cum se optime atque consultu. fratribus Ramesiensibus placuit,
nosse advena respondisset, ha^c senior prosecutns trium B.Yvonis sociorum,inseparabiliterlateri ejus
est: Grede,et indubitanti serva memoria,quia non
(1 olim adha;rentium, reliquias,in theca argentea de-
longe a vado propinqui fluminis elarissima latent ccnter simul reconditas, ad ejusdem praedii eccle-
luminaria, qua: suo tempore attollentur perspicua siam, in honore eoruni constructam referri; ul et
P
notitia. » H.-ecAnglus revcrsusin patriam l»ta fide ipsa ecclesia ob reverentiam Sanctorum honoratior
vulgavit,qus postea revclata nobis hodictenus veri- atque celebrior haberetur, ct apopulis undiquedif-
tas probavit.Perduravit etiam ad ha;c quidam fide- fusis,pra5sentium intorcessione patronurum,affluen-
lis clericus.nomine Durandus.qui SiTpius promisit, tius atquedevotius frequentaretur:adjicientesetiam
qus faeta videmus. justum videri, ut magister majorem locum trans-
16. His ei^o rebus jam effectu probaiis, abbas lationis, discipuli vero minorem locellum inventio-
Ednothus voto omnium fratrumecclosiamcondidit, nis sua prffisentia honcstarent.Verum,ne temcraria
in honorem et memoriam B. Yvonis, in eodem sci- prKsumptione divinae disposilioni contraire,et sanc-
licet loco sua? tumb.-s atque invcntionis : qua; ita or- torum excellentia! vel venerationi derogare videren-
nata est.ut ipsatumba almiflua dimidium infra pa- tur^vigiliisetorationibus ac triduanojejunio volun-
dimidium e.Ktra protenderet quatenus
rietera, et ;
tatcm eorum hac de re consnlere dccreverunt.Quae
adventantibus, tam obserata janua quam aperta, dum agorentur,pueIla qusdam.a sinistra parte cor-
aqua gratis non deesset.Mirabili enim Domino exis- poris sui ssmiparah-tica, in somnis accopit, apud
tente in sanctis suis.qui flumina educit de petra,ip- memoriam beati Yvonis sociorumque ejus se esse
sum (98) mausoleum scatet unda dulciflua.et hic flu- sanandam. Qum cum illuc advenisset, et aliquan-
minis impetus leetificat eivitatem Dei in populo fideli. C tisper in oraLionc procubuissct,somnii suieffectum
Benequippeapparctin sepulcrali lapide.quod de in- in conspectu fratrum consecuta est. Cujus judicio
timo pietatis suk ventre fiumina quondam fluxerunt signi iK^tiores et fidentiores effocti, jejunii et ora-
aqua3 vivae et fons scatens in vitam aeternam, qui tionibus peractis.cum laudibus et hymnis atque ho-
docendo et succurendo in omnes effueerit paternam nore congruo arcam sanctam,coelesti manna refer-
venam.De multis itaque hujusaqu;e remediis.mul- tam,ad presfatam ecclesiam v Idus.Augusti transtu-
tisque almifici Yvonis signis atque revelalionibus, lerunt; depuiatis ibidem fratribus, quorum vigilanti
hic subnotamus pauca.juxta prioris scriptoris com- solertia ccelestis custodiretur thesaurus, atque di-
pertissima oculis vel auribus testimonia,quae et fi- vinum officium die noctuque devote perficeretur.
delium adhuc perdurant in memoria (99)... 19.Ut autem divina clementia piam actionem et
sinceram devotionem eorum approbasse se,etsan-
CAPUT IV. ctorum suorum praecelsa merita quantum sibi es-
Translntio socionim S. Yvonis ad hujus ecclesiam : sent accepla evidenter ostenderet qua die h»c age-
;

Rcliquix eorumdem, rcgnantc re^je Hcnrico, ad cc-

bantur,tcr quinos diversis infirmitatibus debililatos
clesiam Invenlionis revehuntur.
homines sanitati restituit; atque exinde in eodem
17. Apud prajdium quoque quod Ramesiensis ec- r\ Ioco,sanctorum suorum interventu,opem misericor-
cIesi«jurisestSiepevocitatum,ubiquondarasanolc- diae suac poscentibus conferre non Jesistit.

(98) Malmcsburiensi.'?, loco supra indicato, hajc humoris ore rejecit.De'umuit venter,remorcuerunt
ita describit i. Ex ipsis mausolei sinuosisanfracti-
:
crura : et ne plura, totus homo
in sanitatem revi-
bus erupit unda.bullis uberrima fugacibus. Manat ruit : tandemque gloriatuspro tam salubri vo-
est
ad hunc diem fons dulcis potui, accomodus om-
mitu,se aliquando satiari posse de potu.»Haec iMal-
niumvaletudini.Necpotest numeroaestimari,nodum mesbiiriensis,Goscelino aliquando junior.et an.l 142
comprehendi scripto, multitudo per beatum illum vita functus.
sanatorum adeo ut nullus in Anglia sanctus Yvone
;
(99) Hc-ec in nostrarelationedesunt aliquain Ap- ;

vel exoratu facilior vel cflectu efticacior. Yidi ego pendice ex Capgravio dantur.Sequentis voro capitis
quod dicam. Monachus quidam morbo intercutis speoialis titulus hic habebatur. « Ut sacrffi reliquiae
aquae languebat. Jam turgida pellis in altum creve-
soriorum S.Yvonis, triduano jojunio celebrato, rc-
rat: jam gravis balitus astantes submovebat ipse ; gnante rege Henrico, ad ecclesiam inventionis eo-
sibi epotaturus totos amnes, exsiccaturus plena
do- rum, V Idus Augusli, a fratribus Ramoseia?, reve-
lia videbatur. Admonitus in somnis ad
S. Yvonem hcbantur.» Regnavit aulim Henricusl ab anno 1088
perrexit : ibique tertio potata aqua.undam superflui ad HOO.
 a

9i GOSCEU.M CANTUAniENSIS MONACHI. 92

APPENDIX MIRAGULOUUM
Ex nova Legenda Anglix Joannis Capgravii.

20. Adolescens de Venctia, consularis dignilatis, A auditum,caecisvisum,desperatisctinextrcmisagen-

diabolico inslinctu sororenn gravidam interfecit.Poe- tibus conferens sanitatom.Duo lcprosi.eadem aqua
nitcntia ductum ferreis nexibus episcopus alligat; perfusi, sanantur; et caeci trcs oculorum luci resti-

Bcapulis ad rencs fcrro constringjt.ventrcm et bra- tuuntur.

chia ferro accingit
tur climata, sancforura poscendo suffragia.
S.Dionysium tandem deveniens, vinculum unum
Sancli prece rumpitur marequc transiens, et ad
: sicque vinctus mundi pervaga- 23. Puer quidam, a dominis suis mercatoribus
Apud viccm coquimsibi doputatam studiosc adimplcns,
aquam de tumba Sancti hauricns, ollx imposuit.et
:
ignem copiosnm accendit carncs tamcn discum-
:

turabamS.Yvonis pervcniens.cum Mnr/nificat inVes- benlibus apposit<T, cruda; et sanguine plcna; sunt
peris cantarciur ; et versus iste : El miscricordin ejits repertac. Rcs ut crat aperitur, aqua in olla omnino
a progenie in progcnics, diccrefur; invisibili virtule frigida invenitur aqua enim S. Yvonis, semper in
;

corripitur, totus a terra lcvatur, terrasque citius eodem stalu permanens nescit occasum, nec ali-
;

deponitur : rumpuntur fcrri ligamina.et vinculaci- quando patitur eclipsim et si quandoque in quan-
;

titis sunl discussa. Alii quoque quatuor, ferro per magna avidius sumaliir, sunicnti nunqnam
titate
episcopos in pocnilentia astricti.ad tumbam S.Yvo- malum inducit,nec bibentis ulerus inOatur.
nis a vinculis sunt absoUiti.
Mutiorcm,proptcr c.Tcitatis plagam a viro de-
B 2i. Mulicr qnffidam in tantum juri diaboli fuit
21.
mancipata.ut iJem malignus cumcain spccielepo-
rclictam, visu reddito, confortavit. .Vdolosccntem
ris frcqucntissimc coirct quod in ipso coilu
; ita
miracula sancti episcopi dcridcntcm,Sancloque dc-
infelix illa,quod dictu horrendum est,fluxum semi-
trahcntem, curvatis genibus ct rigidis, usquc ad
nis per os,ad majorem sui confusionom, evomeret.
mortem ad ambulandum reddidit ineptum.Monacho
Confessa esl tandom cum lacrymis priori loci de-
famulos suos in ejus feslo operibus servilibus in-
licta sua et ab eo vasculum cum aqua S. Yvonis
:

sistcrc cogcnti, sanctoque convitia inferenti, appa-

accipicns, ct de Dei misericordia coiifidens, videt
ruit, Tu, nunquid me nosti?
dicens : «
llle » vero
trcmens respondit, « Non. Ego sum,inquit,Yvo, — daeraouom,insolita forma aslantem, sed nullatenus
accedere praesumentem comminantcm tamen ct
quem nupcr te nescire dixisti, et fostum meum co-
;

incropantem,quia contra se murum aqueum erigere

lere volcntes prohibuisti zonam, di-
; » et dedit ei
voluissct. Mulier vero, de potestate diaboli erepla,
cens : • Ista zona praecingorc,et mei notitiam amo-
nihil confusionis pri-eteritae experta, incolumis et
do tcne ; " et pr.TEcingcns eum,abiil.Expergefactus,
gaudens ad propria remeavit.
quasi fcrreo vinculo arctissime se circumligatum
sentit : inlerius vitalium incisione torquebatur :
25. Mulier quidam, a nativitate ca;oa,sanctorum
exterius, carne in piitrcdinem deflucnte, venenosa (] pcr .\ngliam circumquaquc tcrens linrna, a B.

tabe et innalione vexabatur.Tandcm, quod in San- Thoma marlyre rediens, S. Yvonis petitura suffra-
ctum deliiiucrat lacrymabilitcrconlitotur; tumbam- gia, vill<-c illius prope sitaj appropinquans monti-

que cjus devole visitans,sanitatem rcportavit. ciilo, fossa rosidons, paulispcr dormire co-pit. Cui

22^ Cum monachus quidam, normara abhorrens, duo pr.Tclari viri in liabitu pontificali (unus itinere,
aufugere conalus essct.spiritus nequam eum inva- quo venerat, venions alter, via qua ilura crat) as- :

sit et circamcdiam noctcm.cum jam mcliushabere

;
tantes,duos oculos valdc lucentes (ut ei videbatur)
Ctrpisset.duos ad se telros homines venire conspexit, in manibus gestabant quorum unus unum quem :

qui dicunt ei « Quia dc loco isto fugero voluisti,

:
tencbat oculum, alter alternm capili suo adapla-

te ad inferni claustra rapiontes doducemus. » Quo bant. Kxporgefacta mulicr oculos sc pcrcepis.se ac

audito, concitus surgit, et Kyrie cleixon clamando, visum.gavisa est quod autcm hoc miraculum bcato :

ad monasterium confugit, in domum infirmorum martyri Thoraa; sancto(fue Yvoni sit ascribendum,
dcducitur; et apparentc sibi S. Yvone, et signum nulli venit in dubium.

crucis supcr ipsum faciente, sanus effeclus est. Ex 26. Viri tres, morbo hydropico inflati.aqua San-
tumba S.Yvonis, aqua perspicua, visu delectabilis, D cti hujus hausta, sedato tumoro sanitalcm repor-
gustu suavis, sumcntibus salubris erumpit surdis tarunt. ;
93 VITA S.
VITV SAMT:E WEllKBUllG/E VIHGINI.S
REGIS MERCIORUM FILLE
AUCTORE
(Apud .BoUand. Februarii lom.
COMMENTAHIUS PR.EVIUS
§ I. S. \Vc'rbiirg,TS progenies regin. Viln comcript-i.
Tcmpus pr;vfecturx moiuistiac.
i. Prognata est S. Wereburga patre Wulfhern,
Merciorum, Mediterraneorum Anglorum, et regno-
rum Australium rege Christitinissimo.pjusque piis-
sima conjuge S.Ermenilda regina.cui sacerest dies
XXIII Fehr. quo cum Actis ejusdem Ennenilda? ron-
jungeraus res pra>ciare a Wulfhero mari'o gestas,
unaque rcgni ^leiciorum in ejus prnavo flrida, scu
Creadda rundati.aliarumque annexariimdrin rcgio-
num situm condiliuucsque nec non variss ex eadem
Cridoe et VVuinicri succedentes reges in-
familia
quiremusque quomodo ab ereburga unica
aliis S.\A
S. Ermenild.-E proles habeatur; et tamen a nonnul-
lis Ceonredus, seu Coenredus rex (quem inter et
Wulfherum regnavit S. Ethelredus hujus frater)
dicti VYulfheri lilius prodatur.Sed vel maxime ibi-
dem expungenius fabulosum parricidium, quo a vi-
ris ctiam in antiquitate historica Anglo Saxonum t>
alias eruditis, creditur \\'ulfherus,aut accrrimus a
regni exordio Christianorum hostis,aut ftjedissimus
a iide baptismoque ante suscepio ad idololatriam
relapsus, apostata, proprios lilios in odium Chri-"
stiasffi religionis sua ipse manu interemisse doee-
bimusque SS.Wulfhadum et Ruirinum,quiob lidem
Christi occisi martyres coluntur, non fuisse fratres
S. Wereburga;, a dictis Wulfhero ct S.Ermenilda
genitos. Reliquam S. Wereburga' stirpem mater-
nam e regibus Cantiorum, eisque conjunctam legi-
timis conjugiis familiara regiamet .\nglorum orien-
taliuni,et Francorum transmarinorum infra ad.\cta
ipsa explicamus.In eisdum refcruntur \^'eduna,na-
tale S. Wereburgaj solum, ejusque miraculis illu-
stre Eliense monasterium, ubi vitam monasticam
: sterium S. Etheldredffi apud Ely, sicut legitur in
primo amplexa est Tricingham, vulgo Trentham,
: Vita sua, priusquara mater sua idem monasterium
altcrum monasterium eius morte clarum ac ter-
tium Ilamburgense, ubi ejus corpus conditum, ac
longo teuifiore divina virtute mansit iiicorruptum. ,,
2. .\cta S. Wereburg.-B damus ex antiquissimu
codice ms.ex Anglia a Guilielmo Cambdeno ad Ro-
sweydum misso. Xomen auctoris non apponitur
is cst.nostro judicio, Goscelinus ille.aut Gotzelinus
qui, teste Malmesburiensi,l.iv De gestis regum .\n-
glorum c.l, « innum.eras sanctorum Vitas stylo ex-
tulitjvel informiter edilas complius emeiiduvil,post
Bedam secundus in laudibus sanctorum Anglia;
enarrandis » Floruit is circa annnm Chr.llOO,a S.
Anselrao archiepiscopo Cantuariensi aliisque ob
doctrinam ac pietatem singularem in ,\ngliam evo-
catus e Belgio, ubi ante monachus S. Bcrtini apud
Audomaropolim varias sanctorum Vitas illustrarat
easque inter etiam stylo culliore emendarat Vitam
S. Ainelbeig;e virginis quam penes nos ms. liabc-
: p!l,fi'que ibidemfiliasuaErmenilda sub ea normam
mus, edituri ad 10 Julii, diem ejus natalem. Eam
autem Vitam dum hic c.G suo stylo recusam agno-
scit; et hujus sc auctorem esse prodit. Utraque
prsierea Vita eadem ratione suis est capitibus pro-
Wr.RERURG^ VIRGINIS. M
GOS€£LI2KrO
I, die 3, pag. 384, ex ms. Guilielmi Cambdeni.)
A priisque titulis distincta.Pra^terea quam ex Catologo
sci-iptorum Britannia; Molanus ad Usuardum viil
Julii, et hunc secutus Valerius Andreas in Biblio-
theca Belgica observant a Goscelino scriptam esse
Vitam S. Witeburgffi virginis, eam potius suspica-
mur S. Wereburgi-e Virginis esse,cujus illa magna
matertera fuit, seu S. Sexburg;p avis hujus soror :
quffi, ul infr;i dicemus. cum S. Wereburga ob no-
minis similitudineni confunditur quamvis,ut plu-
:
riiiiorum SS.Vitnm conscripsit (;oscelinus,itaetiam
utriiisque et S. Witebiirg;c ct S. VVereburga^ Acta
cr^arasse potucrit,cum R;imcsia; degeret non pro-
: cul a monasterio Eliensi, ubi et S.VVcreburga habi-
tarat, et tum requiescebat corpus S. Witeburgae,
Derha ex comitatu Norfolciffi, ubi constructo caeno-
bio vitnm monasticam sanclK egerat, istuc transla-
tum; appiisitumque reliquiis sacris duarum soro-
rum S. EtheldredaB ct Scxburgffi, hujusque filia; S.
Ermenildse. Ut denique S. Anselmus Hugoni co-
miti, de quo inlra.auctor fuit ut ecclesia monaste-
riuinque Gestrimse S. Wereburgae daretur mona-
chis; ita Goscelinum,ut hanc S. Wereburg» Vitam
conscriberet, facile potuit inducere. Compendium
hujus Vita; habent Joannes Capgravus in Legenda
: sanctorum jVngli.i; et codex ms. ccenobii Rubeae
Vallis prope Bruxellas.ipsis verbis Goscelini reten-
tis.ut vel hinc colligere liceat.alia ejusdem Capgra-
vii compendia St-epe ex eodcm Goscelino desumpta
esse : quod observaraus ad Vitam S. Ermenildaj
matris.ct S. Laurentii archiepiscopi Dorovernensis
II Februarii, ubi plura de Goscelino damus.
3. Partim ex eadem Vita, partim aliundeha;c le-
guntur iu Eliensi Historia ms. « Wcrburga lilia S.
Ermenildae, post mortem patris sui, intravit mona-
; inlravit:cujus sanctitatem cum rex Ethelredus pa-
truus suus comperisset, cam inde ccpit, et princi-
palummonasleriorum sanctimonialiumqueii; regno
'-'
suo ei tradidit. Sponsa igitur Domini VVerburga,
cum quibusdam Ecclesiis pra5esset,post dilecta; ge-
: nitricis sua;obitum,jure etiam monaste-
pi-felationis
rium Elg« suscepit. Cum ergo omnium familiaa et
monastcriissibicreditis.praenimia charilate ardens,
optaret adesse, et econtra nulli tolerabile videretur
sua dulci pr;esentia carere, elegit cum divina pr.-B-
soientia Hehamburgce monasterio corporc reqiiie-
scere. Quamobrem pra^cepit Hehamburgensi fami-
lioe, ut, ubicumque migraret ex hac luce, ipsi in-
cunclanter venirent, corpusque ejus ad monaste-
rium suum portarent... Legitur in Anglico, quod
Sexburga in ecclesia de Scepeia, quam construxit,
a Thcodoro archiepiscopo velamen sanctitatis acce-
religionis, sprcto regni culniine, postea sumpsit :
quffi, dum iter apud Ely paravisset, filiam suam
Werburgam pro se in monasterio ablatissam,sicut
diu optaverat, constituit. » Est autem Shepeia in-
 93 GOSCELINI CANTrARIEN.^IS MONACHI. 9i
sula Cantu orientalis, in qua ob monasferium san- A tropolis VenedotisB et Nortwalliae habetur, postea
ctirroniaiium tunc exstructum, vicus etiamnum in ronfinio .•Xnglorum ad conspectum Cambrije in- :

Afimter appellatur.
•4. De tcmpore quo aut reliquis monastcriis prae-
fiosita fuorit, aut ox jjac vita mortali ail
pn-iniura
aborum suorum abierit nihil uspiam traditum cst.
Monaslerium Eliense cocpit .cdiricare S.ElhroMrefia
an. 67:J,vila ot regno funclns est Wulfherus rex an.
675. a cujus obitii sub S. Etheldreda. an.<i7'.l mor-
lua, sacrjp religionis habiturn sumpsit apud Elien-
ses, quibus secunrla abbatissa tum flala est S.Sex-
burM : qufle Malmcsburiensi I. ivDe pnntificibus
ter duo marina brachia,sive duo ilumina Deo et ,Mo-
see sita. » Creditur sub inilium siculi septiini
adhuc a Britoiiibus detenta ejusque episcopiiscum
aliis Britnnibiis interfuisse colloquio cura S. .Kn-
gustino Dorovcrnensium archiepiscopo in tinibus
Wicciarum et Saxonum occidentalium instituto, de
qno agit Ueda I. ii, c. 2,et de episcopis Britonibus
varia dispulat rsseriusde Brilannicarum Ecclesia-
riim primordiis c. .5. Ranulphus Cestrensis I.v.Po-
lychronici e. I8,tr.idit T.Wereburgam Hamburgas
<i

Anplorum,(iicitursiib ruligioneet nomine abbatissEe sepiiltara usque ad adventum Danorum jaouisse.

consenuisse. Sert lum prorsus vctula, cujusex filia
neptis S. Wcrebui-pa jam priricm vivo palrc Wul-
fhcro nubilis sollicilantes ad matrimonium procos
repudiaral. Hinc Edowardus Maiheu in suo indice
chronolopico ad Tropha>a Anplicana ordinis Bcne-
diclini hwc habet an. Of<0.c' Eodcm lempnre claruit
S. Sexburga regina el abbalissa. llcm S.Erincnilrla
ejus lilia rc)^ina,deinde abbatissa; » quasi non diu
superfueril S. Sexburga.pique terlia apud Elienses
successerit S Ermenilda quod nobis magis proba-
: Cestria agunt, hanc a Danismiserc deformalain es-
tur,quam quod lepimus apud Wionem in notationi-
bus ad 13 Feb. S. Ermenildam factam abbatis-
sam anno Christi 703, quando cam, aut eliam ci-
tius, e vivis excessisse credimus. Qun autem tem-
f)ore illa ad Elienses migravit, S.
iam priEfecisse Sbepeiano in Cantio monaslerirD di-
cenda esset si Anglicano monuniento ab Eliensibus
Tuin hiemantibusDaiiisapud Ryperadon,fugetoque
Rege Merciorum Burdredo (quod factum esse anno
884 legimus in Ghronologia Saxoiiica), Humbur-
gensRs eives sibi timentes.cum ferelro corpus Vir-
giiiis continente, tunc in pulverera resoluta!,ad Le-
gecostriam, qu;e nunc Cestria dicitur, tanquam ad
j]
locura tutissimum eontra stragem barbaricam oon-
fugerunt, »
6. Volunt inlcrim Cambdcnus et Spedus, ubi de
se,sed piEclare restauratam ab .ligcinclda Mercio-
rum domina, sorore Eduardi senioris regis.qui An-
glis imperavit ab an. 901 ad 92.5. sub quo .Bgelfleda
cum Etnerendn marito usquc ad annum 912. et vi-
Wereburgam ti- dua septem dein annis Mercios rexit.Successit huic
Eduardus .Ethelstanus, a cujus tempore in urbe
Cestria, secundum Ranulphum, usque ad adven-
<<

citato fidendum est.lndc esset lum a patruosuoS. tum Normannorum, ranonici s.TJCularps,coIlatis vi-
Ethtldro Uege evocata, ct monasterii sanctimonia- cissira possessionibus. ad virginis laudes milita-
lium regni sui jure abbatissae (ul cxplicat Wigor- runt; at secundum .Malmesburiensem 1. iv.De pon-
niensis ad annum 676) pr.-cfecta ct siniul a morte
: tificibus Anglorum, ex antiquo sanclimoniamim
S. Ermenilda; matris Eliensis monasterinra fuit,inter quas S. WLTburgani cueli-
quarta abbati^sa fa-
cta. Ab eariem S. Wereburga Wedunam, \Vulfhera
batum professam phirimo temporum curriculo bo-
patrissui regiam sedem.in monasterium conversam nis emicuisse virtutibus, » male adjungit. Anno
esse tradunt post Ramulphum Cestrensem Cambde- Chr. 973 Cestria Eadgarum regcm pompa magni-
nus in Coritanis ageiis de comitatu Northainplonia;, p fica Iriumphantem vidit; quando llegibus Kynatho
Harsfeldius skcuIo 7,c.23,et Edovardus Maiheu in Scotorum, Malcomo Cumbrorum, et Macco pluri-
suo de S. Wereburg.-c Yita tractatu. S. Elhclredus marum insularum,et subregiilis Wallit-c quinque ad
relicto rrgno monachns factus est an.r.hristi 704, remos ipse clavo gubernaciili arrepto, a
locatis,
quo temporc S. Wrreburga adhuc supererat ad : palatio ad monasterium S.Joannis navigavit facta- ;

quam vcro scnectutem pervenerit.quove aiino deces que oratione ad palatiuin remcavil,ut pluribus nar-
serit, nusquam legimus.Ali(|ui S. Enuenildam ma- rant Wigorniensis aliiijue. Successit Eadgaro fi-
Irem scribunl ad annum 710 supervixisso, quod liiis S. Eduardus, dcin martyr, et post alios alter
nos de filia ejus dicerc malleraus si tamen diu- : S.Eduardus confessor; dc priore agcmus 18 Martii
tius non superfuerit. postcriorem celebravimus 5. Jan., ubi c. 7. Vila:
ejus, comes Lofricus vidit Christum in ara con-
I)

§ II. S. Werebtirg;c reliquix CeUrinm trmdatx ejiis

puhlicn veneralio.
5. Duplex apud Britannos Urbs-Legionum, vulgo
Cnertejion.seu Caerlinn, dicta ab hibernis vel stati-
vis legionum. Altera in Brilannia ii apiui Silures,
Isrn priscis, tum Letfio ii a Ilanulfn Cestrensi 1. i.
sistentem.dexlera super regem extentasignum san-
ctae crucis eum bcnedicendo depinxisse. Hic comes
Leofricus, et uxor nobilis comilissa Godiva, Dei
cultrix, el S.Maria? semper virginis amatrix devo-
la,monastcriuin Conventri a fundamentis conslru-
xerunt Ceoncnse etiam et Winlaconensc cocno-
:

Polychronici, c. 48,Demeliai, seu Suthwalli.T' ascri-
pla; in eaqiic illius parte ad fluvium Oscam sita,
qua; comitatu Monernuthensi rirciimscribitur. Se-
dem olini archiepiscopalem sub Britonibus
priiiiis
Christianis habuit, inde Landavam
poslea Me- ac
neutam, (|uam S. Davi^lix urhrtn dicimus, transla-
tam. IIiijiis Urbis-Lcgionum cives fiiisse SS. Aaro-
nem et .lulium in Dinelctiani persecutione martyrii
alma coronatos tradit libro de excidio Britanniaj
l ildas Britannicurura scriptorum antiquissimus.
Utri(|ue islic a Britonibus ecclesiam en-ctam esse
doeent (liraldiis Cambrensis I.i Itinerarii Cambria;,
(lalfiidus Moneniuthensis l.ix llist.Uritan.,
c. 5. ot
c. de quilius agemus ad l\al. Julias. Altera non
12.
minuH claiK pormansit Urbs-Legionum, Brilannis
Cacr-lxgitnt, Cier-Leon-Vniir, Saxonibus Lcijcfes-
bium, S Joannis Baptist.-r ac S. Wcrburga; virginis
monasteria in Leogeccstra sita, ot ecclcsiam S.
Maria; de Stowc prctiosis ditavcrunt ornamenlis.
D Wigornense quoque monastorium lerris, ot Eoves-
hammensc a!Qificiis,ornamcntis variis.torrisque lo-
cupletaverunt.Dcccssit Leofricus in bona scnoctule
II kal. Sept. anno 10.57, » ut ad eum annum refe-
runt Wigorniensis, llovedonus, Wostmonaterien-
sis,Cc-trensis, aliiiiue. Cambdedus addit. « a Leo-
frico ccclesiam Cestria; in honorem S. Wcrbuga;
positam esse. » Sub (luilielmo cnnqu.Tstore Petrus
episcopus sedein suam Lichfoldia (^oslriam, ntob-
servat Malraesburicnsis, transtulit: dein teste Wi-
gorniensi, an. 1102 Covenlriani relatani Sunt au-
tem Lichfiddia ot Cnventria urbes coinitatus Slaf-
fordiensis a quibus omnibus sodibus s.-rpo pi^isto-
:

ter, vulgii Aiiglis Chcstcr, et asilu Vestchestcr, La- rioros episcopi appellatinncm sumunt. Hic Ouilicl-
tine Ccxtrn et Cc.s/r/it.cnmitalui arljiinrlo nonien de- mus rex Hiigdnom Lupuni h.-creditarium palali-
I

dil llomanis creditur Ucvn, Dcunnnn. \ol Divana

: num, cicavit, cui ox h.Tredibus
Coslri.i' cniiiitem
dicta, a Uornaviis exculta, cl provincia; riavi.r C-c- scx Comitcs ordinc siiccessorunt.Hic ille ost Hugo,
sariensi aacripta Ilanulpho, qui hic suam Histo-
: pcr quem « loco sanctimcnialiummonastcriumCc-
riam claboravit, « tempore Britonum caput et Mc- strense S Wereburras monachis rcplctum fuisse »
 U7 VITA S.
IriiililMalmcsburiensis dc Pontif.Ancl.,lib.iv,quos
tiimcn " monaclios regularcs mavull (jcslrensissuc-
cessisse canoniluis s;rculai-ibus,iiuos paurulos cje-
clos focdo et paupcrc victu vilam transi^cntes »
scribit etiam i\lalniesburiensis lib. n. llo Goslis re-
gum .Anfil.. c. tum soli luerint, aut san-
lli, ut lii
ctimonialiLius divinuni oriicium di^ccntius
aililili ail
ccU'branilum.t'amlificnus addit.. ab Hugone comite
ecclesiam S. Wercburga; rcstauratam esse, mona-
chisque aucloro S. .Anselmo concessam » quod : 8. Agunt dcuiquc de S. Wereburga Forenlius
factum csse anno iOOz sub rcgo Guiliclmo Ruso
passim omnes scribunt cum AnnalibusStoi otMar-
tyrologio Anglicano prima; edilionis.ln cujus poste-
riorc editionc tum primo ex Hamburgensi ecclesia
trHduntursolenmi ponipa translata Cestriani ossaS.
^^orburga-.c^istructaque ab llugone ecclcsiailli di-
cata cum monaslerio, sedc nunc Cathedrali hono-
rala:postquam sacia^ reliqui.c a|uid Hamburgcnses
trcccnlos circitcr annos rc(|uicvissent, quos etiani
Ccstrensis annotarat quamvis n fugato rcgo Mer-
: r.
ciorum Burdrcdo,» ergo ann.8S4,ut supra demon-
stravimus, describat corpus cjus Ccstriam transla-
tuni,ut crrorc quodain amanucnsium 300 anni loco
170 videantur intrusi imo uti sub Guilielmo ii ea
; minarum et pueroruin vicino et conliguoauxilii pe-
translatio dicitur facta, ita octoginla circiter anni
ultra assignatos trecentos fuisscnt elapsi et si : centium Bellovacensem 1. x.xv Spcculi historialis,
cidem Marlyrologio credanius, in quo sub annnm
070 traditur obiisse,crunt anni abcjnsobitu plures
qnadringentis.
7.Sub tinem Historia^ ms.monasterii Petroburgcn-
sisobservatur, « S. W erburgam in Lcggeccstre re-
quicscere. » Referunt eamdeni bnc 3 Febr. pra;ter
Murtyrologium Anglicanum, Carthusiani Colonien-
ses in Auctario Usuardi his verbis « Item Were- : more nostro nova divisione.
burgE virginis. » Kerrarius in Catalogo generali
" In .\nglia S. Wetercburgtc virginis; » quam in no-
tis iVeieiuryam vocat. Mcnardus in I\Iartyro!ogio
Benedictino « In ccenobio Ccslrcnsi.S. Werburgoe
: III. Gonversatio matris suae in eodem monas-
virginis et abbatissa;,(ilice Vulfcri regisMerciorum.»
Edowardus Maiheu in Trophaeis BenedictiQorum C
Anglorum;« Tricinghamiiie, vulgo Trentam, in co
mitatu Stalfordia; S. Wercburga; virginis ct abba-
tissiB, splendore generis et sanctitate vits clarissi-
m.-e ; ejusque Gesla ex variis recenset. Ejusdem
» V. Werburga ut mater pia, ita fit omnium mi-
Vitte compendium refert hoc die Hieronymus Por-
terus in Floribus sanclorum Angl'a?, in quibus
etiam vita funcla dicitur « circa annum Domini
070,» quo vitam monasticam, patre Wulfhero anno
pra;cedente mortuo.forte auspicata. Arnoldus Wion
eamdem eum S. Witeburga, niagna matertera,
confundit et cclebrat 8 Julii. « In Anglia, inquit S.
WiteburgE virginis, Wulferi regis Merciorum filiffi
et sanctimonialis Eliensis, sanctitate et miraculis
clarae, » additque in notis alias dici Wereburgain et
Yereburgam, atque « ab Ermenilda matre regina
oblatam fuisse Ueo in ca;nobio Eliensicirca annum
IlNClPlT
CAPUT PRIMUM.
lUiistris ex qualuor rerjiis familiis progenies S.
reburgx.
1. Filia regum, et sponsa Christi decentissima,
virgo Werburgain Castria civitate requiescit.merito-
rum signis gloriosa.Clara est in tota Anglia.et pura
sanctitate, et regia dignitate, et virtutum attesta-
tione, atque Anglicarum historiarum celebritate.
(100) S. Ethelbertus rex abavus vita functus an-
no 010, colitur 24. Februar., quo die de ejus ma-
joribus agemus.
WEIlEBUItG^ VIRGINIS. 98
A llomini 070. » Floriarum ms. 19 Fcbruarii h.Tcha-
bct « In Anglia S. Wirburg.-c vtrginis:
: nt flubi-
>.
tari possit de S. Witburga an vcro Wcrburga au-
ctor agat.An non eliam S.Wcreburga cuni S.Wui-
burga virgiiic et abbalissa ab aliquibus confusa oc-
casioncin dcdcrit, ut h.Tc filia ivgis crediTctur, ct
p.-itcr e.jus S. Richardus Angli.T rcx halicretur, in-
quiremus 7. Fiibr. ail S. Uichardi Vitaiu, et 25
Febr. die S. Walburga; natali.
Wigornicnsis ad aiinum 075cl Westinonastcricnsis
ad 070 qiiibus dicilur (•magnarum virgo virtutnm,
multa Uco cooperante miracnla patrasse, quibus-
dam virginum Deodevotarummonasleriisprffifecta,
cum iis rcgularitcr vivens, illisque in omnibus pie
consulens, ad \-\lx flncm vero regi Christo mili-
tasse; sicque e sa-cnlo migrans ad complcxum et
nuptias sponsi ccclestis intrasse.» Apud Malmesbu-
riensem 1. ii De gcstis regum .Anglorurn, c. 13,
« S. Ermenilda; apud Hely,et pra;cipuo lilia; Were-
burgK apud civitatcm Legionem laudantur mcrita,
extolluntur miraciila.cumqueomnibus pclilionthus
sint incunctanter favorabiles,maxime oraliones fe-
dc attingunt.ii Quoe fere cadem leguntur apud Vin-
c. 32, et Petrnm dc Xatalibus in Catalogo, I. ii, c.
07. Earum virtutum illustres pra^oones etiam sunt
Polydorus Virgilius lib.iv Historiie Anglicana;,Har-
psfcldius sxcnlo v.i, c. 23. .\ndreas du Chcsne 1.
VI. Ilislorise Anglicana;, et passim alii.
9. Vita sequens in codice ms. his capitibns dis-
tinguebatur qna; hic pra;posuisse suflicit, facta
:
Cap. Genealogia S. Wereburgae.
I.
Conversatio in Elio monasterio.
II.
terio.
IV. Prseponitur monasteriis sanctimonialium
Werburga a patruo suo rege .-Ethelredo.
Idem rcx hujus sanctitatis exemplo fit pcr-
beatissimus monachus.
nistra pro magislra.
VI. Volatilium agmina praeceptocaptivat et re-
laxat.
VII. Humilitas ejus. Carnificem retorta in ter-
gum integrum cervice increpat,et suppliccm
reformat.
VIII. Transitus ipsius 3 Xonas Februarii.
I.X. Corpus ejus Triecengehamenses custodien-
tes obdormiunt et Hamburgenses divinitua
:
reseratis foribus auferunt.
X. Post novem annos elevata, inventa est toto
corpore et vestibus ut vivens vernantissima.
ViTA
D primis Anglorum regibus sublimiter splendescit; a
We- rege vero DoroberniiB, quod est Cantuaria;, poten-
tissimo (100) .Ethelbrichto, qui
primus Anglorum
regum per protodoctorem suum (101) Auguslinum
Christo sacrari meruit, imo a quatuor regnis al-
tum et sanctum genus tradit:quod hic sequenti or-
dine exponi dulce videtur: quo Dei gemmacharius
A appretietur, et quasi de prajviis sideribus haec ma-
(101) S.Augustinus colitur 20 Maii, ejus socius
et inarchiepiscopatu successor S.Laurentius 2 Fe-
bruar.
yj GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 100

fulina stPlla clarius spcctelur..K'.lielbnchtus igilur A nipnburga, ct .Ermcngida, vclut paradisiaci fontis
cx 1 102) Borla regina tUia rogis Kraiicorum (103) quadrilida eniicucrc flumina. Fratri vcrocjus .Er-
Eailbaldum cum .Ethelburga filia prucrcavit.quem gomborto rcgi (ilC>) Anm rcgis filia (il~) Saxbur-
sua; piclatis et regni optimum lu-credcm reliquit ga, soror pcrpctuai virginis (118) iElheldreth», re-
(104). .Ethclburga vero regina post proprii regis galiter conjuncta pcperit (119) .t;gbrichtumac(120)
Nordanhumbrorum (105) .Eduini interCeclionom, Lotharium reges cccioque dignas (121) Eormhil-
revcr^a ad fralrcm .Eadbaldum in villa (106) Lim- dam atque (122) Eorkengoddm rcyinas. Eormhilda
minga monastcrium a-dificavitjin quo cum (i07) S. (123) Wlfcro rcgi Marciorum (124), Penda; regis
iEadburga rcquiescit;Eadbaldusqiioquc e.\ allcrius filio,tradita,splcndidi?simani \Vcrburgam,cui ha:c
(108; regis rranco-um filia Emma ^109) Eoriurc- parcntalis purpura infloratur, gencravit.
dum atquc (110) Ergombertum principes sanctam- 2. Beatissima voro matertera ejus virgo Eorken-
quc virginem (111) Answylham,
apud (112) goda amoro sacra- religionis peregrinatatransmare
quae
Fiilcanstam deposila veneratur propagavit. Eorm- requiescil, ubi se a Domino susccptam tamquam
rcdo aulem c.\ inclyta conjuge Oslava nati sunt advenam suam mullis virtutibus ostendit.At bcata
(113) .^thelredus, atque .Ethelbrichtus, quos inno- et regia (125) Domncva rcgio \Mfcri gcrmano Mcr-
centcr jugu'alos, splendida lucis (114) cokimna de p wale conjugata, ad summa; Trinitatis gratiam tri-
ccclo prodiilit Christi martyres (juatuor quoque :plicera virginitatis [ rolulit lauream, sanctissimas
sibi filia; sancta; (115) Domneva, .'Ermcnberga, (Er- scilicct sorores (12G) MiJdburgam, Mildrydam, ct

(102) ncrta, S. Gregorio Adiiborga, filia Chari-
berli rogis Parisioruin, qui S. \Vereburg;e atavus
obiil anno 570. Chlolliarius I tritavus 562, Chlo-
doveus I, trilavi patcr, 5()'J.
(112) « Folhstonium, inquit Cambdenus in Can-
tii.",AngIo-Saxouibus religionis nomine celebrefuit,
a nionastcrio,quod Eanswida Eadbaldi rcgisCantii
filia viiginibus consccravit nunc viculus cst.ojus-
;

((03) Eadbaldus proavus rognavit ab anno 616
ad 040, qui, teste IJeda 1. ii, c. 6, » anatliematizato
oiiiui idololatrioe cultu, » in quem ab obitu patris
rolapsus fuerat, < ct abdicato cunnubio non legi-
timo, quod cum noveica contraxcrat, « suscepit
11
lidem Christi, et baptizitus, Ecclesio! rebus, quan-
tum valuit, in omnibus consulere ac favere cura-
vit. » De obitu ejus agit licda I. iii, c. y.
(104) Colitur .S.Ethelburga 8 Scp'ciiib.Beda3 I. ii,
cap 9. Edolburga, alio nomine Tate ; suo nialri-
i<
monio occasio fuit fidei pcrcipiend;pgeiitiNor!han-
hymbroruni.»Ouam illi epistolam inisit Bonifacius
V papa, referl Beda c. ii.
(105) S. Edwiiius, primus rc.x Chrislianus Nor-
thumbrorum, rognavit annis 17, occisus an. 633,
12 Octobris. De eo agit Beda a. c. 9, paucis inter-
positis, ad c. 20.
(106;« Hex Eadbaldus sorori sua; EthelburgE
deditvillani Limiiiing, in qua ipsa monastcriuin
construxit, ct a D. Ilonorio Arcliiijiiisc. Caniua-
que parlem maximam abrasit Oceanus,» cui adja-
cet prope l)ubrim versus occidentem.
(Il3j Culuntur hi fratres Ethelredus et Ethel-
brictns 17 Octobris,quo dic ad monasterium Uam-
scia: translati sunt sub rcge Ethelredo.
(114) " Radins prolixte immenssque lucis instar
fiagrantis tacis per sunimuni aulae regias culmen,»
ubi scpulti nocte ipsa erant,<'usquc ad cadum pro-
tendcre rcgi visus cst. >< Vila ms.
(115) In cadcm Vita dicunlur Dompncna, Ermen-
Imri.ia, Ethcldrithn el Ennen/jilha : cx his Ermcn-
n burgacolitur 19 No.xembris.
lil6) Anna alter proiivus, rex Anglorum orien-
talium, occisus an. 654. Ex decessoribus regibus
fuit S. Sigbertus niorlyr patruclis ejus, cui sacer
est 17 Septemb. Ipse .\nna Bcda! lib.iv c. 29, •< vir
bene religiosus, ac pcr oninia mcnte et opere egre-
gius, » in Eliensi Historia ras. etiani sanvtus appel-
latur.
(117) S. Sexburga avia malerna colitiir 6 Julii :

riensi velumine consccrata.mater [ilurimarum Vir- hujus ctiam sororcs S. Withburga et Ethelbuga, 8
ginum el viduarum fuit. » Ita Capgravius in Vita el 7 Julii.
S. Ilonorii. E::it autem Lijming Cambileno in di- (118) S.Elhildritha, Etheldreda.sive F.theldrudis,
strictu seu latha Sliejiwayonsi, propc oppidum primo Tondbcrto principi, tum Egfrido Nordlium-
Elhain, non procul a iiiari ct portii Dubrcnsi. broruni postca regi annis 12 nupta, virginilatein
(107) Eadburga, sive F.dhuryo, Capffravio in po- servavit. .Xgit de ea Boda I. iv, c. 19 et 20. Colitur
pna Vita dicitur filia S. Etlielhcrli,ulh\c lcgendum 23 Juiiii. Incixpit regnare Egfridus anno 670.
sit cum so7-ore .liadlnirna rcquiescil : quoil liuic (119) Egbertus avuuculus rcgnavit in Cantio ab
auctori magis congruit. Sed ca Edburga Capgravio aniio 66 4 ad 673.
cum altcra juniorc confunditur, (jua; in insiAa Ta- (120) Liilh;irius, alter avunculus, post fratrcm
ncto vixit abbatissa monasterii S. Mildred;c, cujus rognai'it ad annum 685.
corpus ea transtulit iii novam ecclesiam.dcdicatjim '

(121) S. Ermcnilda mater colitur 13 Februar.

a Cutbborlo archiopiscopo, (lucm " Nothelmo .\vi, tl22) Earcougota, sivc Erken(jollm,i^uh malcrtera
Kalond. Noveinb. anno 741 (lefuncto » successissc S.Ethelburga abbatissa vixit in monasterio S.Fara:
scribit Wigorniensis post Chronologiam Saxoni- diocccsis Meldensis, non prociil ab urbe Parisio-
cam. rum colnnlor S. Earcongota 25 Febr. et S. Elhel-
:

(i08) Quis fucrit hic rex, nusquam legimus, Ein- burga 7 Julii. Agil de iis licda 1. iii, c, 8.
ma nubeiitc regnabat inonaiclia Francoruiii Chlo- (123) Wulferus pater regnavit ab anno 657.
tarius II, cujus fueril aut filia, autsoror aut cog- : (124| Roguavit Penda avus p;iternus ab anno 626
nata a regibus Austrasiorum aut Burgundionum ad 655, cui tum Peadd alter lilius, huic Wulferus
orta. successit.
(109) Aliis Ercomrcdus et Ernwnredus, in Historia (125) Convenit Vila S. Milburga: apud Capgra-
Pctroburgensi ms. sanctus dicitur. vium, ct Vita Etheldredi et Lttiel-
ms. fratrum S.
(iiO) Ercomperlus, avus S. Werburga;, regnavit brecli. Contra, S. Ermcnburgam Mcrwalffi, seu
ab anno 640 ad 664. Ilic, teste Bcda I. iii, c. 8, Mervaldo, nuptam scribunt Malmeburicnsis lib. i.
idola destrui in to!o rcgno pra;ccpil, cl jojunium Dc rcg. Angl., c. 4, Wigorniensis ad annum 075,
quadragosimalc observari. Westmonastcriensis ad annum 676.
(111) S, Eanswida, sive Enswida colitur 12 Sep- (126) Culuntur S. Milburga 23 Februarii, S. Mil-
temb, dreda,8eu MiUhrida 13 Julii,De S.Milvvida egimus
101 VITA S. WEREBURGyE VFHOINIS. 102

Mildgylam, quae distinctis monastcriorum suoriim
lapidibus irradiant patriam. Natus ost ri i>t Mcrcvin
filius, qni ail sanctos iniiocontcs a baplismate
plus esl parvnlus. Alniillna' (inoque Werburg.T gc-
ncrossilatem ac sanctimoniam proximc cxornanl
sanctissim» amita; sua; Penda; regis filiae (127), Ky-
ncburga, ct Kynewida, qua; cum propinqua sua
bcatissima Tibba (I2i-!) Durgenscm snprrni janiloris
Petri illustrant ccclesiam. Suus vero genilor pra;-
A. Branlissima-n prolrm exercebat, quam ipsn nclhu:
Pub ,jupn niarilali pomilibns incnarrabilibus susjii-
ra- rabal. Veruni altissima l)oi providcnlia boni;;no <lis-
ponsans omnia, matrom eam in rogno statnil nm-
nium inopum, omnium nooessitudinum rcfngium,
simul etiam ut piis vesceribuspignusDco gigneret
acccplissimum, ct ampliorf m ooronam dilalorum
landem recipcret desidoriorum. Vilucrant divitia!
tam matri qnam filia; palatium babebant pro mo-
:

nominatus ac patrui reges, id est, Peada (129) .Edel- nastorio aurum, gemm;c, vcstcs auro tcxta', et
:

redus, ac pr.-edictus Mcrwala pra?dictarum sororum quidquid ferl pompatica mundi jactanlia, onerosa
fratres, Cbristian.t! institutionis non solum cultores, sibi magis erant quam gloriosa ot, si forte his uti ;

vcrum eliam primi atquc intensissimi fuere propa- ad tcmpus regia compellerct dignitas, dolebant se
gatorcs : ct sicut .Eilolbrictus Doroberniffi, ita Wlfe- potius vanitali subjectas famquam captivitas.
riis in Merciis Cbristianitatem primus dilatavi/. Sic 4. At vero virginalis li. Worburga' libertas, mox
ilaquc, ut pra^misimus ex qualuor rcgnis ct anti- , ut valuit, ha!o vincula exuit, cl ad (131) Eligense
quis regibus rosa Cbristi Werburga florcscit. A monasterium cum officio sublimium parentum hos-
principo susceptae fidei .EdclbrichtoCantuariorum, tia Dei commigravit ubi primum bcata, et inteme-
:

a Berta vel Emma

Francorum, ab Anna rege, et r;itamatertera sua (132) yEthcldreda, ac deinde so-
avia Sexburga Orientaliuin Anglorum, a patre vero ror ejusdem virginis, sua, ut priTdictum cst, avia,
Inculentissima facla Merciorum. Ha-c vero ad glo- principabatur Sexburga.Illico abjicitur cultus ter-
riam praidicand;E virginis pra^titulantur, ut de ra- roni nitoris, induitur habitns sacr* religionis, ve-
dice sancta ramum sanctum dcceat sanctitudo; imo stispulla pro ornamento gloriae, velum capitis hu-
de contempta regni excellentia major ascribalur mile pro regni assumilur diademate. Ita praeclara
claritudo. Restat nunc, ut explicem!/s sanclam ip- virgo cerlabat fastum mundi calcare ; mente et
sius conversationem, el probabilom in Domino fi- conversationo, velnt hic peregrina, ad supcrnam
ncm. patriam tcndorc ; tola animi submissione humili-
CAPUT ir. mani Christi exhibere ancillam, quam ipse exal-
Conversnlio S. Wcrchurgx in Elicnsi moncislerio ;
tare dignarctur in sponsam. Omnes monasterii fa-

prxfectura vai-iorum rnonastcriorum. mulatus anlicipabat : omnibus se inferiorem exhi-

3. A tenero ergo a3vi flore, cum form» pulchri- bebat erga omnium necessitates vulnerata; chari-
:

tudo insigniter responderct generosituti suai, ca^pit C talis viscera impendebat.

speciosa facie cum speciosissima mente ad illum 5. Jam Deo amabilis pater ejus Wlferus, mulla-

qui speciosus est forma prs filiis hominum (130)
Contendere:cujusutinaestimabilemdulcedinempr»-
gustare potuit, protinus in ejus amorem anhelo
pectore exarsit, et, ut cervus ad fonles aquarum,
virginalis anima ejus in ipso sitivit adeodulciset
suavis Spiritus Domini a Patre dilectionis procedens
rum ecclesiarum ajdificator, Christianffi fidei sum-
mus amator ac dilatator, quippe qui etiam subje-
clos reges (133) ; datis provinciis in mercedem, ad
Christi cultum attraxit, septimo dccimo imperii sui
: anno (134 de temporali regno ad perenne trans
ivit. Tunc beatissima regina Eormenilda post pios

illam attraxit, ccelestes concupiscentias incjuscor- fletus triumphans se solutam a mundiali catcna, diu
de accendit, terrenas extinxit. Illa amore perpetuae desideratam conversationcm arripuit, et cum beata
virginitatis ad sponsum Kternas integritatis convo- fllia in Eliensi monasterio jugum Domini suave

lavit, procos et amatores regificos angelica pndici- subiit. Hic deinceps tanta virtutum flagrantia in
tia repulit, imo Christus electam sibi inbabitans omni sanctitate et religione vixit infatigabilis, utet
omnibus appetitoribus eripuit Sanctissima parens virginibus exemplum esset castilatis ac totius vir-
non cessabat assiduis monitis irrigare hortum Do- tutis.Contendebant alterutra pietate materetfilia,
mini,et plantare in eaimmarcescibiliagerminapa- rv quae humilior, qua; possit esse subjectior mater :

radisi, et accendere lampadem ejus oleoetflamma sibi praeferebat ejus, quam genuerat, virginitatem;
charitatis inextinguibili. Ad illam enim vitam fla- virgo matris auctoritatem : utrimque et vincere et

17 Januar, ubi multa de Merevino puerodictasunt, cliam Merewaldus, hic Mervs-ala, sanctus habe-
de regno Mervaldi agemus 23 Fcbruarii. tur.
(127) S. Kineburga et Kines\vida,aliisC/i»H'fc!ir(ya (130) Capgrav. ct ms. Rub. val. consccndere.
etChineswida, coluntur G Martii. In vita S. Tibba (131) Eiiye Bedae I. iv, cap. 19 aliis Eliii el Eli, ;

conjungitur et 13 Decembris obiisse traditur. olim monasterium, nunc oppidum in insula coguo-
(128) Corpora harum anno 1005 dicuntur trans- mine ab anguillis ]\i\ia. Beclam appellata, ad fiuv.
lata ad monasterium de Bnrgo S. Petri, » vulgo
i<
Grantum in comitatu Cantabrigae apud orientales
Petrobnrgum, exstructum a Wulfero, ct fratibus Anglos.
et hisce sororibus. De eo agims ad Vitam S. Er- (132) Exstruxit illud monasterium an. 675, obiit
menildffi. an. 679.
(129) S. Ethelredus colitur 4 Maii. In Appendice (133) Ha;c plene illustramus ^3 Febr.
Wigorniensis alius frater adjungitur Mercelmus, ubi (134) Anno 675.
 :

«03 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 104

vinci gaudebanU Nunc autem in eodem cocnobio ad A fl""» autem regio patrimonio buo, quod cst in llam-
saluliferam ipslus bcnignissima? parenlis tuinbam tuiia provincia, jucundum ct celeberrimum a gene-

conspicuc clurcsrit, quibus cleincntiae visceribusse ralione in gcnerationcm hoc cjus miraculum asse-
in cunclos diirudcrit, dum corporaliter vixit adoo ; ritur ab ipsa plcbe tota.

ut experli ipsius benelicia audcant lidolitcr asse- ^O. Cum in ipsius Weduna; roansione moraretur
rere quod nullus credulus petitor frustrctur ejus regia virgo, agros ejus in solito infinila aucarum
ope. (139) indomitarum, quas gantas vocant, dcpopula-
6. Igitnrpatruus alraae Werburg.-e rex .'Etbelre- batur multitudo. Nuntiat domcsticas ruricola hoo
dus, qui fnitri Wlfcro succcsscrat, cum sancta (luninum domina; sua3. Tunc illa magnanimi flde
mcntetotius sanctitatis essct benignissimus, vidons prasccpit illi ul omncs adduccret, et includcrel,
in beata neptedivinam prudoiitiuni acsanctimoniain more scillicet animalium, qui dcpascunt alicnas se-

allius resplendcre, qui niniirum virtutem poterat gelcs. Vade, inquit, et omnes has volucres introduc
ultragermanitatem diligcre, tradidit ei monasterio- huc. Itabat illc altius obstupesccns, an garrirct, aa
rum sanctimonialinm, qtiai in suo regno pollebant, dolirarct ha>c jussio. Quomodo enim suspectusad-
principatum. 1'iLiiirc .'^anc supi'ina id aelum est vena tot volatilia ire grcssibus in vincuia cogeret,
providcntia, ut sarraj institutiouis, clijus pcrfocta quibus per C(jolum cvudere liccrct? Quoiuodo, in-
erat discipula, in salutcm multorum deccnlissima quit, id primum accessum meum in aithera fugien-
forct magistra. tes huc convertam? Tunc virgo propositum urgens:
7. 11p.\ vero magis ac magis cu;pit imperii tae- Vade, ait, quanlocius, ct ex nostro jussu omnes
derc.dum sereputaret inlcrsajcularia ncgotia quasi adduc in custoiliam nostram. llle timens vel super-
animai accline terra?, illam vero columbinis [ ennis vacuum dictuni div;c pra;ceptricis negligcre, pust
mcritorum ad ca;lum voHtare. Et quid plura?Non omncs vadil, dicensque illis Ite, ite ad dominam
:

quicvit sfstus spiritus sui, donec vigesimo no- (13.5) nostram omncs ante se, ac si captiva pecora, agit.
;

no rcgni sui anno in (I3G) Bardcnionsi cocnobiode Nulla avis de tanto ca;tu pennam lcvavit, sed quasi
rege erficeretur monachus, qui idem jam favore su- impiumes puUi vel alis excisa; pedetentim se per-
perno probatiir merilis vcnerandus. raovebant, pedcstri incessu submissis collis velut
8. Dilectissima autem Dco Wcrburga, orga sub- pro confusione reatus sui adventabant sic intra :

jectos itaerat magistra. ul potius viderelur ministra curiamjudicissua; trepida; et supprcssa" quasi dam-
ajquabat, velmagissubjicicbatse intimis; malens.si natae se coUegere, ibiquc (I40)retrudunturcaplivae,
liceret, locum extremitatis quara pra-lationis. Por- vel magis servantur indulgentiae.
tabat omnes quasi viscera sua, fovebat ac si ulerina II. Noctein illam lilia lucis, uli consucverat, in
pignora, erudiebat exemploattenliusquaraimpcrio. C hymnis ccelestibus ac precibus perpctua mane :

Totam possedcrat dilectio, et benignitas, pax et hi- omnes advenoe elalis vocibus concrepant ud donii-
larilas. Ad indigcntes promptissimu illi largitas : ad nam, quasi veniam et emigrandi poscenlcs licen-
afllictos corapationtissiraa eral pietas: adversaride- tiam. At illa, ut erat erga oranem Dei creaturain
bat patientia, vincebat fiducia, calcabat ccclesti la;- benignissima, absolutas jubot dimitti, intcrminans
titia: ad usum vero divinae sapientis accipiebat nc ullra auderenl in bunc locum regredi. Lnam
prospera,abstinentiam prodeliciis, vigiliaspro(l37) autem ex eis quidam minislrorum exiens furto
somno.labores pro V(jhiplate, lectiones el oratioiies abstulciat, ct occulueral curaque omnes clatis
:

sacras pro epulis habebat corporc in terris, animo

: pennis in tera se suslulissent, seseque circumspi-
conversabatur in coilis. ciendo requisissent, damnum contubernii aui una
CAPUT III. absenle (1-41) percensent. Exteraplo universus exer-
Obedienlia anserum silvcsirium : inobedienlia villici citus supra domum virginis (142) glomoratur, in-
punita. gentu strepitu injuriam coUegii sui conquoritur :

0. Sed jam forsitan lcclorera lassamus, dum mi- coelum undique diffusis copiis obtegitur, ut quasi
racula suspendiraus. Majoramiraculissunt mcrila, ha;c voce humana judicium misoratricis suas implo-
quibus ipsa sunt miracula quia possunt esseper- pj.rarc vidcrenlur: Quare, domina, cum omnes nos
:

fecta mcrita absque signis, signa vero nihil sunt relaxcverit tua clementia, una ex nubis teneturca-
absquc meritis. At voro multis mirabilibus efful- piiva? Et polest ha;c iniquitaslatcrein domosancta
sisse probatnr dignissima virgo, et in Elionsi coc- tua, 6t fa;da rapacitas valere sub tua innocentia?
nobio, et quocunque degebat loco. In (138) We- Egrcssaergo divina virgo ad niurmur tantaj plcbis,

(13.5) Anno 70-4 coeperat regnare a morte Wulicri fluv. qui inde Northametoniam deQuit, caput pro-
an. 07.5. viuciiB qua; hic Haraluna dicitur.
(13G) bardcna, Ucnrdcna, Pcarlancau, vulgo Uar- (130) Capgr. ct ms. Ilub. val. silvestrium auca-
dne{i, in comitatu Lincolnia;, ncc procul aburbead ruin, id est anserum.
ainistram ripam Wilhama?. (140) Ibid., rccludunlur.
(i;T7) Ms. Cambdcni s<ilrm>uis. (141) Ibid., pcriwndunl.
(138 Wcduna, in Itincrario Antonini, ut censet (142) Ibid., congregalur.
Cambdcnus, Uantivcnna, vulgo Vft,'il(/n,adAusonam
105 YITA S. WEREBURGyE VIIIGINIS. 106
el qucrinioniam, inlellexil causani, acai pricratis A. Deo NVcrburgam quam multis cmicuis
aliis signis

verbis auditum; protinus perscrututum i,l-'i.3j fur- se, ct ccclesti bencficio divcrsos agros ac debiles
lum reus ipse publicat, receplamquc volucrem sua: curassc. Potuit etiam divina inspiratione plura
genti pia conciliatrix associat, ct abire simul pra:- praescire ac pr.^edicarc, diemque ultimum, quem
(iii-ta conditione mandat. Quibus nimirum sic ges- semper pras oculis habcbat, totaque vigilantia cum
ticbat, dicebat benigno animo : Bencdicite.voiucrcs flammanti lampade eminus observaverat, jam pro-
Uomino. Nec mora; omnis illaconcio ita avo-
coeli, ximum ignorare ncquibat. Cum ergo omni fami-
lavit, ut nulla hujus generis avicula in ipsa tcrra lia;, et monasteriis sibi creditis prae nimia chari-
almaj Werburgae, ut famose menioratur, ultra re- tale jugiter optarct adesse; et econtra nulli tolera-
perta sil. Bene ergo illi pocualis crcatura parebat bile videretur sua dulci prsesentia carere; elegit
quoe omniuin Crealori tota devotione jugiter obteni) tamen divina Heamburgee
pra^scientia et voluntate
pcrabat. Tale prorsus miraculuni in Vita bcatissi' (149) monasterio requiesccre corpore, quE omni-
mx virginis Amelberga; (144), quam noslro stylo re" bus semper repraisentaretur mente. Quamobrem
cudimus, legitur, quatenus in codcm opere eadem pra;ccpit (150) Heamburgensi familia;, ut ubicun-
fides utriusque, licet diverso tempore et loco exsti- que migraret ex hac luce, ipsi incunctanter veni-
lerint, comprobetur. rent, corpusque ejus ad suum monasterium tran-
p
Quants autem humilitatis fuerit, quantse
12. sportarent (151).
etiam apud Deum sublimitatis, in eodem loco We- 14. Venit ergo coelicola; virgini diu desideratus
dunensi aliis conflrmatur indiciis. Erat illi armen- finisterrenorum laborum, ac dolorum, et ingressus
tarius, vir piae conversationis, et quantum licuit coelestium a;ternorumque gaudiorum nos immor- :

sub liumana servitute sanctaj vitt-e, qui ct suis locis talitatis processit, et dies aeternitatis illuxit : tene-
fania meritorum perpetuatur ac recolitur festi- brre transierunt, et lumen verum luxit, ac sol Isti-
ve (I i5), Alnotus nomine. Hunc villicus domince tiae perennis ortus est illi. Gaudebat beata anima
cum forte laniaret cruentissimo verbere, et ille quasi ad epulas invitata, videlicet de exsilio ad pa"
omniain Dei nomine toleraret mansuetissime, alma triam, de carcere ad regnum, de morte ad vitam>
virginis compassio non ferens dolorem, proruit ad de captivitate ad triumphum, de tyrannide saecul
psdes indignos lanistcc, clamans cum prece, et in- ad illum.quem desiderabat, sponsum sempiterns
crepatione :« Parce pro Dei amore,quare excarni- gloria;, trausitura. Deposita itaque in ccenobio quod
licas hominem innocentem, apud altissimum In- Tricengeham (152) appellatur, per languorem et
spectorem omnibus nobis (ut credo) acceptiorem. » mortem carporis ad immortalia solemnia ab ange-
Cumque ille vel prje furore vel prie superbia tar- licis choris assumitur, et in ccelestem curiam su-
dius flecteretur, continuo dura cervix et torva fa" '-'
pernis concentibus triumphatur : cujus depositio
cies superna indignatione in terga (14(3) illi reflec- tertioNonas Febr. celebratur.
titur. Sic demum, quod magis debuerat, ipse ad 15. Corpus sacrum in ecclesiam defertur, et in
pedes dominae provolvitur, et vcniam, quam in- medio populi Tricengehamensium obseratis dili-
sonti negaverat, suo reatu cum lacrymis depreca- gentissime januis custoditur, certantibus nequid-
tur statimque interveniente virginis clementia.
: quam omnibus, ut Heamburgenses excluderentur,
in pristinum statum reparatur. Vir aijtem Domin' et per suum obsequium vel defensionem prascep-
memoratus jacet ad Stovvam (I47J una legia a tum validiccB virginis vinccretur, sacerque thesaurua
Buccabrive, quem in silva anachoreticam vitam in eodem loco perpetim retineretur. At non egt sa-
ducentem latrunculi martyrizaverunt, et divina pientia, non est consilium contra Deum. Dum enim
signa Deo acceptabilem, uli celebratur, perdide- nocte ipsa altentius vigilarent, subito sopor gravissi-
runt (148). mus omnes occupat. Supervcnit iliico copiosaplebs
CAPUT IV. Heamburgensium cum Dei ministris; extemplo
omnia ostia monasterii, cadentibus in terram seris
S. Verehurgx mors, sepultura, translatio.
et vectibus, reserantur illis. Irruunt ergo omni cu-
13. Praeterea haud dubium est, amantissimam D stodum turba somno sepulta, rapiunt nullo se ad-

(143) Malmesbur. De gestis pontificum 1. iv, ad" 27 Febr., at 25 Novembr in posteriore.

jungit novum miraculum, quo vult « aucam illam (146) Ms. Bambdeni, integra; uti supra in titulo
«

a rustico comestam. Jubet ergo S. Wereburga ossa

<i
integrum; melius Capgr. el ms. Rub. val.
recolligi : nec mora; signo virgine» munus medi- (147) Vulgo Stciv et Stowc inter Wedunam et Buc-
cante, cutis et caro ossibus superducta, cutis ccepit cabrive, aliis Dugbrok, Biabroock; in ms. Ucca-
plumesoere, donec ales animata, saltu primo alacri, bruc.
mox volatu se libravit in fethera. » Qua; minus (148) Potius prodidcrunt.
probantur et Cambdenus 'n Xorthamptonia ait
:
(149) Vulgo Hundhurii in Staflordia australi.
« miracula ejus in fugandis anseribus credulos scri- (150) Capg. ei ms. Rub. val. suis omnibus.
ptores decantasse. » (151) Ibid : « apud Hamburgense monasterium
(144) Colitur 10 Julii in ejus Vita ms. idem mi-
: corpus suum transferrent, et incunctanter sepeli-
raculum narratur, aves gantx etiam appellantur : rent. »
una a puero officiali subtracta et abscondita tradi- (1.52) Tricingham aliis, vulgo Trent-hamm comi-
tur. et postridie quasi ad aliarum preces recepta. tatu Staifordic-e, non procul a fonte Trentffi, post-
(145) In priore editione Martyrol. Anglic. refertur quam ei illapsus est amnis Lyma.

Pateol. CLV.
 ;

107 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 108

versae parlis movente glebam (153) virginis, et au- A norum (155), ct diem malorum; quando justissima
ferunt, sccumquc cum ingcnli latitia ct gratiarum Dei dispensationc haec patria .\nglorum tradita est
actionc laudisona ad llcaraburgense monasterium gladiis gentilium. Tunc demum vitalis gleba voluit
confusis rcbeilibus deducunt. cedere mortali legi, atque resolvi, ne inipiis mani-
16. Quis ilaque pcnsare sufficiat, quanta solem- bus eam contingerent hostes, miraculorum Dei in-

nitatc ipsius anima suscepta sit Deo, cnjus corpiis creduli, et boneficiorum ingrati (156). Potuit plane
ad requiem pra;electam transforri tunlo dedit pro- Dei omnipotentia et in diemalorum dilectam suara
digio? In hoc ergo sacro loco Dei margarita cum protegerc, sicut servavil plerosque sanctos hujus
dcbita reverentia et solemui jubilo tumulata, plu- patriaeab iniqua contagionc, qui adhuc usquc jam
rimis signorum indiciis se probat vivere in ctelesti post quadragintos amplius annos vernant integro
regia sanitas igrolis, lumen csecis, auditus sur-
: et corpore, et poterunt indubitanter
incorrupto
dis, sernio mutis rcstituilur : lcprosi mundalionc, usquc finem pro divino arbitrio perdurare. Ve-
in

ct divcrsis languoribus opprcssi una salutc per- rumcnimvcro mirabilis ct gloriosus Deus in san-
cepta gralulantur. Tot ilaque post mortem suam ctis suis, mira et in.-estimabili providcntia alios in
vitae reformat qua; lam sancte vivebat. majorem gloriam resurrectionis ad tempus resolvit,
17. Post h.TC etiam inenarrabilis Domini gratia alios porpetua incorruptione in exemplum promis-
in ipsa carne virginali diulius incorrupta evidenter sionis suee custodit. Tot nobilissimi martyres et
ostcndere est dignala, qualitcr sibi placuerit inte- summi sacerdotes Domini a bestiis, vel avibus, vel
merata ipsius pudicilia cum mente, qua Deum vi- ignibus sunt consumpti. « Posuerunt, inquit Psal-
debat, mundissima. Post novcm siquidem annos mographus, morlalia servorum tuorum, Dorainc,
ejus sepultura;, suggerentibus Heamburgensibus, escas volatilibus cceli, carnes sanctorum tuorum
placuit regi Ceolredo (1541, qui tunc rcgnabat bcstiis terra; {Psal. Lxxviir, 2). » Quo major fuit
Merciis, quatenus sacrosancla ipsius gleba de tu- ignominia, eo major erit gloria. Summus marty-
mulo elevaretur, clamantibus cunctis indignum rum primiceriusStephanus,dum legiturmulta signa
esse, ut tanta lux multorum sub modio terrae ab- in vita fecisse, non ibi tamen legitur mortuos su-
sconderetur. Ablato ergo operculo spelunc», cum scitasse. Post mortis vero triumphum omniumque
putaretur ab omnibus more humanje conditionis membrorum rcsolutionem, plerosque mortuos de-
tota caro defluxisse et tantum nuda ossa supe- scribitur vita; reddidisse, ut a mortis injuria major
resse; inventa est potius virgo integerrima quasi nasceretur vita; potcnlia. Magnoe itaque gralije Dei
in dulci stratu obdormire, vestes nitidissimaj et respectus crat in B. Werburga; corpore solido, sed
san®, sicut primitus induta erat, omnino appa- major spes ajternae rcnovationis restat in jam con-
ruere; facies candida, et genoe roseaB, tanquam in C sumpto.
primaevo flore, amoto reverenter velamine, sunt 19. Celebrcmus ergo promptissima devotione sa-
visa;. Attollitur clamor gratiarum in ccclum, tan- cralissimam ipsius festivitatem, quia omnis ejus
taeque gratia; admiralio in laudes Domini accendit celcbritas ad Christi Domini pcrtinet honorem,qui
frcquenlcm populum. Assumilur ergo a sacerdo- itaeam condignis meritis fccit celebrabilem; quam
tibus solemniter adornatis, cum supplicibus vo- nimirum nobis providit ante se interventricem
tis et canoris chorizantis Ecclesia; modulis. Ex- qualenus per dilectae suae venerationem, suam me-
plorantibus adhuc diligcnti studio, nulla penitus reamur propitialionem, qui non habemus mcrito-
in ea l.TCsio, nulla rcperta est corruptio.lta denium rum exsetutioncm. Tanto quippe benignius illam
reconditur in theca sibi compclenter parala, ubi exaudict orantcm pro nobis, quanto acccnsiores
conspicue fidclcs populos illustral prasclara lani- fuerimus in ipsius Deo ofi^erendis pra;coniis. Annuat
pade sua. nobis semper memorandK Werburgas Coronator,
18. Duravit diutius sub angelica cuslodia hic ho- quatenus per ejus sancta suffragia, et hic profulura
nor illxsicorporiSjUsque ad lempora scilicet paga- desideria consequamur, et in aiternum bcatae visio

(153) Alii corpus. tradi restauratam sunra diximus. Demum anno

D 942 Eadmundus rex Merciam invasit, urbes Lindi-
(154) Ceolredus S. Ethelredi lllius, Ceonrcdo Ro-
mac an. 701) in monachum attonso, rex factus, an. coluiam, Snotingahamam, Stanfordani, Dcorbejam,
716 e vivLs excessit, Lichfeldiu; sepultus. aliasquc occupavit, tolamque Merciam in suam
(155) Alii Danorum. Cccperunt hi Angliam va- redegit poteslatem, ut his ferc vcrbis tradit chrono-
stare ab an. Kii, Beortullum regcm Mereiorum curu logus Anglo-Saxo, qui eo dccimo sa'CuIo scripsit.
exercilu an. H51 in fugam dederunt. Mcrcii sub Dani redivcrunt in Angliam anno 991, ac Mcrcife
Burrhedo regc cum Danis exire negantibus fuedus pi'ovincias vastarunt, potissimum ab anno 1010 ad
annis 808 et »72 pepigerunt: et rege Uurrhedo an. 10 0, quo Caiiutus Danoruin rcx septcntrionalem
874 Ilomam profecto, Thaiius quidam regnum ad- partcm Anglia; accepit, anno sequenti totius An-
ministravit, cujus pars an. S77 r-cgi Ccolvullb con- gliae impenum adcptus.
cessa cst sub quo regnum Merxiurum omnino
: (156) Capgr. cum S. Rub. Val. ita hic Vitam con-
emarcuit. Angloruindcin hc-ptarchia iri monarchiam cludit ." Translataquc lunc siinl ossa illius apud
coalcscente, Eadwardus i^cx sub inilium STCuIi Cestriam, ubi usquc in hodicrnum diem rcquic-
decimi Mercios libcravit, constilulo Mcrciorum co- scunt, mcritisque ejus crebra fiunt miracula. »
mitc Ethcredo marito jflgelfleda;, sub qua Cestriam
10'J VITA S. EADGITjE. 110

nis ac resurrectionis smc consorlia mcrcamur.An- A r''" Sanclo in oninia Hiocula rcgnat cl clominaLur.
luial, iuquam, ipse Salvalor, qiii cum PalreetSpi- Amen.

YITA SANCTJ EADGITJl

SEU EmmjE
EADGAUI ANGLORUM REGIS FILLE ET SANCTIMONIALIS WILTONIENSIS
AUCrORE GOTSELINO
(li)didit MiniLL. Acla Sanctorum Bened., t. VI, p. 336, ct tomo IX Surii, qui stylum nonnihil mutavit.]

OBSERVATIONES VWmiJE
i. Gotselinus scu Goscelinus monachus, cujus de saiicto Augustino Anglorum apostolo lucubrationem
supra retulimus, inter plurcs alias sanctorum Vitas, Acta sanct;c Eadgalnai virginis scripsisse dicitur in
Galalogo scriptorum Britannia^ et apud \\ ionem et Possevinum. Hanc non dubito csse Eadgitham seu
id'jHhiim Editliamve, Eadgari Anglorum regis fdiam, cujus Vilam stylo nonnihil mutatoSurius in lucem
prolulit.V^amdem hic exhibcmus, ascribendo loca seu testimonia Willelmi Malmpsburiengis,qui eaindem
virgincm Liudavit non semcl, tum in lib. ii ]Jc n^gibus Anglnium, cap. 13, tum in lib. ii De pontilicibus
Anglorum, can. '«. Eamdcm cclebrat Harpsreldius in Seculi x cap. 10, prailer Joannem Bromtonem,Mai-
heuvium, et alios rerum Anglicarum scrii^tores.
2. Eadgitha monasticum professa est in ccenobio Wituncnsi apud Occidentales Saxones.« Wituna.teste
Willelmo Malmesburiensi Ue pontificibus Anglorum, lib. ii, cap. 4, est vicus non exiguus supra Wile flu-
vium positus, tant;e celebrilalis, ul totus pagus ab eo voeetur,» olim episcopalis sedes. Asserus in libro
De Vita Alfredi nominat montem « Wiltun, qui est in meridiana ripa lluminis Guilou.» Ibi Eadgitha vixit
piissime inter sanctimonialcs, et sepulturam accepit.« Jacet in cadem ccclesia,inquit idem \Villelmus,ma-
ter ejus Will'rith,quam non sanctimonialcm,sicut opinio vulgaris delegat {(iL, delirat),sed subito timore
regis suo tanlum consilio velatam constat.abrepto velo regio cubili subactam. Unde ille, quod feminam
attigissel,qua3 vel umbraticc sanctimonialis fuisset, a sanclo Dunstano redargutus.seplennem exegit poe-
nitcntiam. Illa quoque partu explicito voluptati frequeniand;c non inhffisit, sed doluit potius et sprevit,
sanctaque pro vero asseritur et creditur.» Hanc post vim sibi a rege illatam Wiltoniffi monasticum habi-
tum suscepisse legitur in Vita sequenti.
3. De Eadgithaj sanctitate dubitare non sinit nos Willelmi in praelaudato loco testimonium. « Habetur
ergo, ait, in plurimis locis Anglia; fcstum ejus venerabile,quod nemo impune temerare prffisumat.>i Cnuto
rex apud Anglos Danus, quod perjooum sanctam non reverens,ejus sepulcrum reserari jusisset,vix mor-
tem evasit, ut idem auctor ibidem tradit cum VitK scriptore. Ad ejus scpulcrum Thcodericus, qui ob Na-
talis Domini religionem stupro et choreis violatam cum aliis ccelitus punitus fuerat, ad sanctae virginis
tumulum sanitati restitutus est. Harpsfeldius factum fuse commemorat ex Brunone Tullensi episcopo,
qui postea summus pontifex Leo I\ dictus est.
4. Eodem ebvo tres alise Editha; regiffi virgines in Anglia vixisse dicuntur praatcr Editham Ottonis M.
uxorem una EtheKvlfi regis 3lia, Alfredi regis soror,qua? sancta; Modvvennffi abbatissa; (de qua in sanctis
:

pra3termissis Sceculi IV) tradita est altera Editha, Eadwardi senioris filia, .Ethel^tani soror tertia Ed-
; ;

mundi regis filia, Eadgari soror omnes sancta3,et quidem sanctimoniales in ciEnobio Pollssvvortensi,quod
;

juxta silvam Ardcnniam in Cestrensi dicEcesi est. Prima laudatur in Actis sanctae Osithee apud Surium die
7 Octob. et sanctffi Modvenna; abbatissa; Screneshalensis apud Capgravium,qu;e Modwenna Pollewortensi
monasterio a se condito Editham, Alfridi regis sororem, prffifecisse perhibetur. Locus postea dictus est
sanelx Edithie Pollesworth seu de Pollesivorda, ut fidem faciunt vctera monumenta in Monastici Anglicani
tomo 1, pag. 179. Altera Editha, Eadwardi filia, Sithrico Northumbrorum regi ab /Ethelstano fratre in
conjugem data,sed ab eodem postmodum repuciiata,Pollesvvortum secessit,ibique reliquum vitae religiose
exigit, testante Matth;eo Westmonasleriensi ad annum Pio. Tertia est Editha, Eadmundi regis filia,Ead-
gan soror, neptis Edwardi senioris, cujus flliam fuisse Edilham sccundam diximus. Thomas Maiheuvius
ad diem 15 Julii.ubi de his tribus simul agit, suspicatur secundam et tertiam non esse diversas,ncc aliam
quam Edwardi nam nullam Editham Eadmundi filiam, Edgari regis sororem inveniri.
senioris tiliam :

Verum in Vila3 laudatur Editha, Edgari regis soror.

sequentis cap. 1
5. IIujus tamen difficultatis solutio non ita pendet ex sequenti Vita, ut nullum inde dubium relinqua-
tur. Nam si ejus auctor Gotselinus, qui ineunle skcuIo xi florebat,excjus sententia rem certo deflnire non
possumus fuit is, teste Willelmo Malmesbuqiensi in lib. iv De regibus Anglorum, cap. i, « Monachus
:

de Sancto Bettino, qui cum Hermanno episcopo Salisberiae venerat,insignis litterarum et cantuum peritia.
Is multo episcopatus et abbatias perlustrans tcmpore, pr;eclarae scientiie inullis locis monuir.enla dedit
in laudibus sanctorum Angli» post Bedam secundus.MusicK porro palmam post Obernum adeptus.Deni-
que innumeras sanctorum rocentium Vitas stylo extulit veterum vcl hostilitate amissas, vel informiter
;

editas comptius renovavit. Telix lingua quae tot sanctis servierit felix pectus, quod tot vocales melodias
;

emiserit, prcesertim cum in ejus conversatione certaret honestas doctrinae.» Hactenus Willelmus.
 ;

111 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI. 112

INCIPIT VITA.
1. Edithx parenles. Monastica; viuc institulio sub A nec ausus fuit in ea contristare summum judicem
malrc. — Beuta virgo Editlia filia fiiil Edgari rpgis Deum. L.Ttabatur potius Dominum in sanctis suis
el Wirirudis.regii ducisfili.f.Quam quidem Wlftru- omnia pro sua voluntate moderari,puramquemen-
dem rex sibi perpetuo regni ronsortio conjungere tem el in purpura et in sacro placerc Deo.
staluerat, sed illa a partu absoluta deinceps conti- 4. Crueis amor. Abhaltissx dignitas recusata. Mi^rs
nenter vivere quam illecebris scrvire roaluit.Christi frutris prxvisa. — Ubicunque Editha ingrediebatur,
amorc cam invitanle. Itaque monapharum habitum crux Chrisli illi comcs aderal : crucem in fronte,in
apud Willoniam c mauibus sancli Ethclwoldi epis- pectore, in itinere,omni opere suo pra;ferebat.Cum
copi accepit, exemplisque el virtutibus proficiens, aliquando escas suo more in disco efTerrct, in sinu
virginibus mater spiritaiis pr.-cfectaest.Porro beata pauperis condcndas, a lalere puer accurrit eleemo-
Editha sub matris cura relicta.tandcm rege assen- synam petens.Porrexit ca cum solito crucis signo :

tientc,in codem monasterio monasticam vestem in- mox puer disparuit, ita ut prorsus ab illa non
ille

duit.Eam vero mater non auro,non monilibus, non
multivario ornatu,sed litterarum ac virtutum splen.
dore instruxit.lnter niulta autem sanclorum bomi-
num exempla,qua? tum i.i codicibus leclitabat,lum
viderclur. Quindecim annos natam pater ejus rcx
Edgarus tribusmonialiunimonastcriisWinloniensi,
Berckinger.si, et tertio cuidam abbatissam pra^fe-
i^ cit scd ca ab illa domo.in qua Deo servire coepcrat,
:

coram intuebatur,aut auditione discebal, cognato- avelli non potuit.EfTecit autcm ut singulis illis mo-
rum prajsertim et propinquorum suorum vehenien- matres tanquam magis idonea;
nasteriis spiritales
tius accendcbatur virgine.T integritalis palnia san- praponerentur, mallens matri subesse quam aliis
ctissimai amica; suw Editha;, quso Edgari regis et matrcm quam aliis impe-
pra;esse,potiusquc limcre
patris ejus germana soror erat, et in monastcrio rarc. Dcfuncto autem palre Edgaro, et succedentc
Pollelwortensi praivincia: Werwici, mcritorum si- ei filio Edwardo adhuc infantulo, in somnis vidil

gnis.peaindc ul ipsa Wiltoni.-c, clrrebat. sancta oculum suum dextrum sibi excidisse, idque
2. Virtutcs ejus. — Sororibus quidcm Martham, sororibus referens simulquc exponons : « Videre,
Christo vcro se Mariam cxhibcbat, erga on;ncs inquit, mihi vidcorhanc visioncm fratris mei Ed-
officiosam se minisleriis impendendis praebebat. wardi portcndere casum.» Nec diu post Edwardus,
Hospites omnes in Christi visceribus complecteba- dum cupitinvisere fratrem suumEthelredum.afiliis
tur : ita abstinenticB dedita,ac si cpulis interesset ini(|uitatis, ut in ejus historia videre licet, occisus
itaad epulas accedens, ut a frugalitatis studionon cst. Cumque proccres virginem sanctam e
regni
dcflccterct.Terrenos favores prorsus devitans,mor- monasterio exlrahcrc,et in patcrno solio,uti pleris-
bidis ac humana ope destitutis sese impendcbat, nuc nationibus fcmina; dominantur, coUocarc vel-
liberisquc regiis lcprosos antclerebat : et quanto ^ lent, ct tandem etiam vini intentarent, adeo illa
quisquc videbatur morbis deformior,tanto illa pro- non assensit, ut facilius sa-xa in plumbum verti
pensiori animi commiseratione erga illum humanior quum virgo Christi a suo proposito et Dei servitio
el ad inscrviendum promptior crat. Recle ea dici abduci possc vidcretur.
poterat caicorum oculus, debilium adminiculus,in- 5. Edillix mors a Dunstano prxdifta. — Cum au-
digcntium veslis et alimonia, desolatorum omnium lcm in honorcm beati Dionysii ecclesiam condidis-
solamen. sct, et sanctum Dunstanum (158) ad ejus dedicatio-
3. Cilicium ac vestes. — Cilicio asporrimo ad nudam ncm invitasset, vidit is sanctus pontifex sacram
carnem utebatur, interim nitidis vcslibus extrinsc- virgincm crebro poUiccm dextrum extendere.et eo
cus induta.Cumque bcatus Ethclwoldus quandoquc signum crucis pingerc in fronte sua. Quo ille dele-
vidisset eam ornatiori habitu ingrcdientem, ail ad ctatus, apprchcnsa dcxtra manu virginis dixit :

eam : « Non his,filia mca.indumentis itur ad Christi « Nunquain putrcscat hic digitus.» Paulo post inter
thalamum, ncc exlcrno cultu corporis delcctatur missarum solemnia in lacrymas vir sanctissimus
sponsus coclestis.» Illa vero.interni conscia habila- prorupit, rogantique diacono suo cur flcret, suspi-
toris,ita respondit: «Crede mihi,Pater,ncquaquam rans, et ab imo pectore trahens voceni « Ha;c, :

detcrior mens, Deo uspiranle,sul) hoe lcgmine, de- D inquit, Doo dilecta anima, h.tc pcmma siderea.ad
get,quam sub peilo ciprina.llabco Don;inum meum, patriam sanctorum ab illuvic tcrrcna ot hac jBrum-
qui non tum vestem quuui mcntem attendit (157).» nosa vita rapietur,ncque enim flagitiosus hic mun-
Sensit ergo vir Dei in virgine gratia; auctoritatem, dus tanto; lucis prxscntia dignus est,tertio et qua-

(157) Rcctc hic nolat Surius id ab Editha faclum Anglorum, cap. 13, tum in lib. ii De pontincibus,
et dictum, ut vestis sure inlerioris, id est cilieii, cap 'i.

aspcritatcm dissimularot.Willilinus Malmcsburien- (1.'>S) Et hoc ipsum refort in duobus pra-missis

sismemorat hoo factum tum in lib. ii Dc rcgibus locis Willelmus,quod omittunt Acta Dunstani.
113 VITA S. EADGITH^. 114

dragosimo abhinc die occidet nobis h;BC slclla lu- A apud Wilthoniam postea abbatissa ctfccta, in san-

cuIonta.Ecce autcm cx crgasfulo nostro sanctnrum ctitatc vitam suam finivit.

lumina, et nos in tonebris cl umbra mortis sede- 8. Edithx corporis clevatio. — Post decessum
inus. Nos prigros senes damnat actas immatura, sanctae Edithte tredccim elapsis annis, illa beato
dum, noljis dormitantibus, illa coelos penetrat. » Dunstano archiepiscopo apparuit, dicens : « Romi-
0. Eitilli.T oljitiis tiniio 98-i.— .\ppropinquante vcro niscons Dominus misorationum suarum,assumpsit
hora qua de mundo erat migratura ad Dominum, mo, placetiiue inclTabili bonitati illius ut apud ho-
adest sanctus Dunslanus, et e.xhortationibus atquc mines in salutem lidelium ejus honore aniciar,cum
precibus animam ejus communien3,a corpore exce- ille me apud angelicos cives in coelis hbnorarit. Ito

dcntcm manibus Domini commcndavit.Interim so- ergo Wiltoniam, divinaque jussa capessens,corpus
ror quanlam tropida.e Sanoti Dionysii ccclosia, ubi moum e terra elevato. No dubites,nec uUo tc phan-
sancta virgo obiit.ad monastorium currit.auditque tasmatc doludi putes, hoc enim vcritatis crit si-
in choro tanquam psallentium magnam frequen- gnum quod praster officia membrorum quibus in
tiam.Itaque ha;renti ei occurrit quidam eleganti vul" puollari levitate abusa sum, puta oculorum, ma-
tu et habitu insigni.aitquead eam : « Noli huc pro- nuum, pedum, reliquum corpus meum uti illiba-

pius aceedere,angoli enim sanctiGoDAM puellam (ita y, tum, incorruptum invenies. Libidinis enim
ita et

enim majori gratia eam appollabat,quffi patria voco et crapulae expers semper fui. Pollicem quoque dex-
Bo.NA cognominabatur) hine secum asportaturi sunt trffi manus, quo mihi assidue sancta: crucis signum

ad gaudia scmpiterna,ut cum hac melodia coclestis impressi, UlKsum videbis, ut appareat clementia
esercitus in aulam perpetum jucunditatis ingredia- Domini in parte servata, et paterna castigatio in
tur.»Sicque anno vicesimo tertio aetatis suae,decimo parte assumpta. » Dunstanus ergo cum apud Sa-
sexto Kalcndas Octobris, migravit ad Christum, rum prope Wiltoniam pernoctaret, per visum trans-
circa annum Domini nongentesimum octogcsimum fertur in ecclesiam WiltoniiT; usque ad tumulum
quartum : sepelivitque oam heatus Dunstanus in sancta; virginis : et ecce videt angelica claritate
ecclesia Sancti Dionysii quam ipsa exstruxcrat. sanctum Dionysium altari assistere, et virginem
Hunc autem locum praesaga mente virgo sancta cre- Editham luce et candore conspicuam,dilectum pa-
bro inviserat, diccns : « Hic locus est requietis tronum hisce compellare verbis « Scis,Pater,quid :

me;B,» cumque assiduo lacrymarum imbre irrigans. de me divinaj gratiae placeat; tu ergo summi consi-
In ipso autem atrio monasterii xenodochium,in quo lii interpres, et divinffi voluntalis legate, huic ad-
hodieque tredecim pauperes retjciuntur, instituit. venae,quafide et auctoritate ipsum huc invitaverim,
7. Apparitio ejus. Brilhginm baptismus. Porro —
expone. » Sanctus Dionysius ait « Animadverte, :

triccsimo ab obitu suo die, apparuit virgo sancta C frater, visionem quam nuper vidisti, veram esse de
matri su.nc Wlftrudi, formosavalde et hilaris,atquo hujus dilectae dominae dcclaratione. Digna est enim
lumine sicut vestimento amicta et splendida.dixit- quam terrigen;e venerentur, qus inter coelicolas
que illi se Regi suo bene charam in gloria sempi- moruit coronari dignum est honore hoc corpus, ;

lerna Satanamque ipsam coram illo aocusasse,

: hoc templum virginalis pudiciticc, in quo amator
sed sanctorum apostolorum patrociniis se contri- virginitatis regnavit Dominus Rex gloriae. Ejus
visse caput ejus, et cruce Domini Jesu eum se etiam Christo gratissima sufTragia mortalibus sunt
prostravisse, atque ex illo triumphasse.Eodem tri- necessaria. » Ita ergo tertio Nonas Novembris cor-
cesimo die nata est ex illustrissimis parentulis in- pus sanctum e terra levatur, et omnia, sicut prs-
fantula, de qua ante ejus obitum rogata beata Edi- dictum erat, invcniuntur.
tha, ut eam e sacro fonte suscipcret, respondit se Monachus quidam Glasconia;,Edulfus nomine,
9.
suscepturam, quemadmodum Domino visum foret. collectam temere inrugam a corpore sancto tuni-
Sed cum ipsa prius nata esset Cffilo, quam puella cam prsscidit, simulque sanctum corpus ferro
mundo, allata est puella ad ecclesiam, et sancto percu.-^sit; confestim sanguis inde copiosus,perinde
Elfego illam baptizante, et cereum ei ofTerente at- ut solet ex vena incisa,prorupit, atque in vesies et
que dicente : u Accipe, puella,lampadem,cum qua n pavimentura manavit. Territus frater temerarius,
introeas ad nuptias Domini : » subito quasi sancta ferrum cum sacra rapina projicens,in faciem ruit,
Editha illam puellam tenente palmulam tenerrimam admissum facinus lacrymis expiare contendit ; sur-
porrigens, cereum suscepit ac tenuit. Mox vero gens inde nullura prorsus cruorem vidit. Itemque
sanctus episcopus Elfegus intellexit admirandum soror quaidara, ut conata est de vitta sacri capitis
hocesse divins electionis prffisagium,atque parenti- partem abscindere, miro raodo impedita est, vitali
bus puelice « Hanc infantulam soli Deo desponsan-
: capite se attollenle, et temerari.im minaci indigna-
dam nutrite,et post ablactationem,monasterio eam tione deterrente.
tradite.» Ea puella Brithgina (159) appellata est, et 10. Clerici Pictorum in capsa circumferebant

(159) /?r;rtmn vocatur ab IlarpbfcMio ;n S:cculi X, coraraemorat cx Brunonc Tullensi Episcopo, qui
cap. 10, ubi Theoderici cujusdam curationem ad postoa Leo papa IX.
sanctas Editha; tumulum sub hac abbatissa factara
Ho GOSCELI.M CANTUARIENSIS MONACHI. 116
sanctum confessorem Juvium.atque in sanclK vir- A. autem respirans, laetuserubuit.suseque temeritatis
ginis cccnobio honorificp suscepti, in all.iri beatjc veniam posccns, sanctani virginem deinccps in
Edithx sacras reliquias deposucrunt. Cumquc inde multo honore habuit ortaque quandoque in mari
:

recedere vellent, tanto pondere reliquia; illa; altari tcmpcstate, eam invocavit, et serenitale reddita ad
inha>serc, ut nulla ratione possont amoveri. Plorant portum optatum appulit. Aldredus quoqnc Ebora-
igitur advenje,eju!ant,vcstes sciniluiit.capillos vel- ccnsis 1,100) archicpiscopus, in niari .Vdriatico in
licant; landcm re dcspcrata.rcceptis duobus milli- magnum conjcctus diserimcn, sanclam virginem
bus solidorum a NVIflrude abbatissa, in sua tristes iuvocavit, eaque mox visibiliter ei apparens, « Ego
abiere. i-um,inquit,Editha,» et quam primum tranquiilitas
11. Cnulonis rcgis cachinus punitus. .4ldredi in- restituta cst.
vocatio. — Canulus rex in sacra Pentecosle apud Pr,Tdo datpcenas. —
Usurpaverat quidam terram
Wltoniam inlcr edcndiim crcbro cachinnum sustol- sanetffi Edilhs, morte obrutus sine pcenitentia
et

lens.nunquim se crcditurum aiebut Editham filiam docesserat e vita.Paulo post autem surgens dixil :

rcgis Edgari sanctam esse,cujus pater libidini scm- i< Succurritc, amici, subvenite, omnes fideles Dei.
pcr ac tyrannidi addictus fuissct. Contradixil au- Ecce sancta; Edithaj indignatiointolerabilis ab omni
tem illi Ednotus archiepiscopus, qui lum aderat, _ plaga ccbU et terrae banc infelicem animam excludit
statimque virginis tumulum aperuit.Illa vero cingu suique juris invasorein nusquam consistcre permit-
lotenus se crigons, in contumeliosum rcgem impe- tit, ct neque in hoc corpore durarc,neque mori me
tum facere visa ost. Tum ille prK metu constcrna- sinit. » Ileddita autem terra quam abstulerat,con-
tus animo, humi ceu exanimis corruit. Tandcm festim animam exspiravit.

(160) Ex monacho Wintoniensis antistes, idom- pontificibus Anglorum. Floruit medio sasculo ix.
que simul Eboracensis,te3te Willelmo in lib. iii De

SANCTI LAURENTII
EPISCOPI CANTUARIENSIS

LOGIU53 HISTORICLM
(Mabill., Acta Sanctorum ord. S. Bened. Saec. II, pag. 60.)

1. Beda et GotscUnits de Laurentio scripscrc. — C productum in perpetuum rivum cfrudorit.qua pocna

Pra;terVenerabilein I5edam,S.Laurentii Vitam a;quc arceatur omnis feminarum accessus ab ccclesia qu.-e
ac cjus deccssoris .\ugustini descripsit Gotsclinus cjus apostolatui exstructa et consecrata est in Sco-
monachus Bertinianus,qui in Angliam a S.Ansclmo lia, ut nuper rogina Scotia; inclyta Margareta cum
Cantuarionsi antistito evocatus, llamesia! primum, oblationibus adilum tentare ausa, subito sit per-
tum Dorobernia; habitavit, ubi varias saiictorum ciissa atque repu]sa,sed clericorum prcce restituta.
scripsit Vitas.Gotsclini do Laurentio lucubrationem Vcrum h.-cc loci artitudine exclusivc praetermitto,
cum repcrire non licucrit, juvat qua; de ipso ideiii alibi Dco as|)ii'antc rotoxcnda.»
auctor in Ilistoria traiislationis S. Auguslini, cap. 2. Quara hic promittit anctor S.Laurcntii Vilam,
IGjCommcmoravit hic insererc. cdidit sino dubio,tcste Willolmo Malmcsburionsi in
Laurenli factu e.t Gotselino. — « Quarta tan- lib.De pontif. .\ngl. his vcrbis « Huic (Augustino)
;

dem die, qua; est quarta feria, quasi expediti ad successit Laurenlius annis quinque, cujus virtutes
bealissimos contubornalcs et succcssores suos Lau- ot oa;tororum fde quibus Beda narrans brcvitcr por-
rcnlium ae Mollitum ad ipsum principein [Augusti- slringit omnia,ta;dii scilicetofTcnsam voritus) Got-
num) devchcndos acccssorc. Laurcntius cum ipso selinus quidam quaiitum volerum rclatione addis-
dure Augiistino primus venil, cum ([uo et diaboli r, corc pQluit,scripsit, miras prorsus et pra'dicandas
aciem primus rupit, primusque ab ipso adhuc vi- adjicicns quas oculata fide porspexerat virtutes. »
vcnte ordinatus archipontiiex, ul quondain S. C.le- Ilunc Gotsclini dc Laurentio fotum logrrat Moianus,
mens summo Pctro supcrstiti succossit.» Et infra : qui istius felus oxordium rcfert in Add. ad Usuar-
« De bcalo Laurontio dulcc esset memorare quo- dum Z Kfbr. Dominis cliarissimis et paternx, elc.
modo mortuum susoitavorit.supor undas niaris pc- Gotsolinum Joanncs Capgravius in compcndium re-
diliiis cucurriTil,ignc dc coclo ovocato virlule Eli.c dogit. Sufficiunt qua; ex ipso Gotselino superius dc-
impios coiiflagraveritjquomodo fonlcm aridis locis libavimus.
117 S. LAURENTII ELOGIUM HISTOIIICUM. 118

3. el monachus.
Lanrenlius prcsbytcr Dubitant — A Ch risti Ecclcsia tencrc cuj us videlicet epistola! prin-
;

noniiulli ;m Laurontius cx Itali,-i cum .\ugustino, an cipium hoc est « Dominis charissimis fratribus,
:

ex Gallia in Dritanniam ab ipso cvoeatus profectus « cpiscopis vel abbatibus per universam Scotiam,

sit. Dubitant etiam fueritne monachus, qucni Grc- « Laurentius, Mellitus et Justua episcopi,servi scr-
gorius passim (Greg., lib. ix, opist. 52, 55, 5G) et « vorum Dei. Dum noa scdcs apostolica more suo,
Beda preshytcrum appcllant. De primo explorata « sicut in univcrso orbc terrarum, in hls occiduis
videlur esse res, tum cx Gotsclino supra tum cx « partibus ad praedicandum gentibus paganis diri-

ipso facto Augustini qui « archicpiscopus genti An- « geret, alque in hanc insulam quic Britannia nun-
glorum ordinatus, » inquit Bcda in Hist. lib. i, c. « iiilroisse anlequam CDgnoscere-
cupatur contigit ;

26, i< misit continuo Romam Laurcntium presbyte- « mus, credentes quod juxta morem universalis
rum et Petrum monachum, qui B. pontifici Grego- « Ecclesiae ingrederentur,in magna reverentia san-
rio gentem Anglorum fidem Christi accepisse ac se « clitatis tam Brittones quam Scotos venerati su-
episcopum factum esse referrent » non niissurus ; « mus. Sod cognoscentes Brittones, Scottos melio-
profecto nisi quos Roma sccum adductos, Gregorio « res putavimus.Scottos vcro per Daganum episco-
Dotos habebat. Ex quo apparet etiam Laurentium « pum, hanc quam superius memoravimus in-
iu
monachum fuisse, cum nonnisi « monachos timen- n « sulam, et Columbanum abbatem in Galliis ve-
tes Deum (Beda lib. i, c. 25) » ex Italia Gregorius in « nientem,nihil discrepare a Brittonibus in eorum
Angliam miserit. Quoniam vero rariores tum erant « conversatione didicimus.Nam Daganus episcopus
in monasteriis prcsbyleri, hos prcsbyteros, non mo- « ad nos veniens, non solum cibum nobiscum,scd
nachos appellare solebant, quo nomine Beda prcs- « nec in eodem hospitio quo vescebamur, sumere
huter celebrari consuevit. Adde in Ecclesia Cantua- « voluit. »

riensi ab Augustino ad longa usque tempora, nul-

« Misit enim Laurentius cum coepiscopis suis,
los antistites nisi monachos prajfuisse. Bcdam de
etiam Brittonum sacerdotibns littcras suo gradu
Laurentio dicentem audiamus.
condignas, quibus eos in unitate catholica confir-
4. Laurcntius successor ab Augustino designatus,
mare sategit. Sed quantum hsc agendo profeoerit
strenue officium cxsequitur. — « Successit Augus-
adhuc praesentia tempora dcclarent. » Reliquum
tino, » inquit lib. i, cap. 4, « in episcopatum Lau-
epistoIcB desideratur.Non caruit fruetu illaepistola,
rentius : quem ipse idcirco adhuc vivens ordinave-
uti constat
ex Vita; S. Laurentii per Gotselinum
rat, ne se defuncto status Eeclesia? tam rudis vel ad
fragmento,quod Usserius in notis ad epist,
scriptae
horam pastore destitutus vacillare inciperet. In quo
7 Hibern. sic reddit « S. Tcrenanus archipontifex :

et exemplum sequebatur primi pastoris Ecclesi.-e,

P Hiberniffi ad eum transiit, vir tantae sanctitatis ut
hoc est beatissimi apostolorum principis Petri, qui,
tres mortuos suscitasse perhibeatur.Qui audiens B.
fundata RomaB Ecclesia Christi, Clementem sibi ad-
Laurentiumdc Paschae observatione aliisque aposto-
jutorem evangelizandi simul et successor^.m conso-
licis institutionibus mutuo convcntu disputantem,
crasse perhibetur. » Hoc et Valerium Hipponenscm
dedit manus veritati,suosque discipulos indignantcs
« contra morem Ecclesias » pra?titisse in magnum
quod tam divinus vir tali advenae subjaceret,ad ve-
AugustitinumPossidiusin.\ugusliniVita,cap.8,au-
ritatislineam suo exemplo cum sua gente correxit,»
ctor est. M Laurentius archiepiscopatus gradu poti-
id est arguit.Hajc enim qusstio agente S. Wilfrido
tus, strenuissime fundamenta Ecclesia; quas nobili-
anno Christi 664 definita ac pene sopita est. Lege
ter jacta vidit, augmentare atque ad perfectum de-
Bedi-B Hist. lib. iii, cap. 25 et 26.
biti culminis et crebra voce sanctcc exhortationis et
continuis piae operationibus exemplis provehere cu- 6. Gregem relicturus a B. Petro corrinitur. —
ravit. Denique non solum novae quae de angelis erat « Cum vero Laurentius, » ait Beda cap. 6, « Melli-
collectaEcclesiae curam gerebat, sed etveterum Bri- tum Justumque secuturus, ao Britanniam esset re-
tanniae incolarum, nec non et Scotorum, qui Hiber licturus, jussit ipsa sibi nocte in ecclesia beatorum
niam insulam Britanniae proximamincolunt, popn- apostolorum Petri et Pauli, de qua frequenter jam
lis pastoralem impendere curabat sollicitudinem. » diximus, stratum parari in quo cum post multas
D ;

5. Scotos ad ritus catholicos adduccre conatur. preces ac lacrymas ad Deum pro statu Eeclesiae fu-
Epistcdam ad eos scribit. —
« Siquidcm ubi Scotto- sas ad quicscendum membraposuissetatque obdor-
rum ipsorumpatria,quomodoetBrittonum
pra^fala misset, apparuit ei beatissimus apostolorum prin-
in ipsa Britannia, vitam ac professionem minus ec- ceps.et multo illum tempore secrctap noctis fiagellis
clcsiasticam in multis csse cognovit, maxime quod acrioribus afflciens, seiscitabatur apostolica distri-
Paschae solemnitatem non suo tempore celcbrarent, ctione quare gregem quem sibi ipse credidarat, re-
sed, ut supra docuimus {cap. 2), a quarta decima linqueret, ve! cui pastorum oves Christi, in medio
luna usque ad vicesimam Dominicse Resurrectionis luporum positas fugiens ipse dimitteret. An mei,
diem observandum esse putarent, scipsit cum co- inquit, oblitus es exempli, qui pro parvutis Christi,
episcopis suis exhortatoriam ad eos ppistolam, ob- qitos niihi in indiciiim sux dilectionis commendave-
secrans eos et eonteslans, unitatem pacis et calho- ral, nncula, verbcra, carceres, afffictioncs, ipsam
licae observationis cum ea qus toto orbe diffusa cst postrcmo morlem, mortem autem crueis, ab infidcli-
 ;

H9 LU1'1 IMIOTOSPATAIIII. 120

btu et inimieis Christi, ipse cum Christo coronandus, A paganis antistitem suae possel Ecclesiae reddere. Ve-
pertuli ? rumtamen ipse cum sua gente exquoad Dominum
7. Ostensis plagis ri'gem ad ftdem rcducit. — " His convcrsus cst, divinis se studuit raancipare pra?ce-
beali Petri flagellis simul etexhortationibusaniraa- ptis. Denique monasterio beatissimi apostolo-
et in
tus famulus Christi Laurentius,mox mane factove- rura principis, ecclesiam sancta Dei Genitricis fe-
nit ad regem (scilicct Eadbaldum), ct reteclo vesti- cil, quara consecravit archiepiscopus Mcllitus. »

mento,quantis essel vcrbcribus laceratus.ei ostcn- 9. Idera auctor paulo post S. Laurcntii obitum
dit. Qui mullum miratus,'ct inquircns quis tanlo perstringit his verbis : « Hoc enira regnante rege
viro tales ausus csset plagas infligerc, ut audivit, beatus archiepiscopus Laurentius regnum coeleste
quia causa suae salutis episeopus ab aposlolo Chri- conscendit, atquo in ecclesia et monasterioS. apo-
gti tanla esset tormenta plagasque perpessus,e.xti- stoli Petri, juxta praedecessorem suum .\ugustinum
mnit multum, atque anathematizato omni idolola- sepultus cst, die quarto Nonarum Februariarum, »
triae cultu.abdicafo connubio nonlegitimo,suscepit nempe anno 619, uti colligitur ex Beda in fine hujus
Cdem Ohristi, et baptizatus EccIesicB rebus quan- capitis, dum Mellitum Laurentii succcssorem post
tum valuit in omnibus consulere ac favere cura- regiminis annos quinque affirmat obiisse anno 624,
Yit. » o Laurentius prope S. Augustinum in suburbana S.
8. Mellitum et Jusluyn e Gallia revocat. — « Mi- Petri basilica sepultus, tale meruit epitaphium, si
sit etiam in Galliam, cl revocavil Mcllitum et Ju- Harphsfeldio credimus :

tum.eosque ad suas Ecclesias libere instituendas Uic sdcra, Laurcnti, sunt signa tui monumenti.
redire prsccpit. Qui post annum e.x quo abierant Tu quoquc jocundus Pater antistesquc tccundus.
reversi sunt. Et Justus quidem ad civitatem Roffi Pro populo Christi scapulas dorsumque dcdisti,
[Rochcster) cui prKfuerat rediit:Mellitum veroLon- Arlubus hui! laccris mulla vihice mederis.
donienses episcopumrecipere noluerunt, idololutris Wruni hi vcrsus Leonini posleriorem longe a;ta-
pontilicibus magis servire gaudenles. Non enim tem sapiunt, ct Ibrtasse ad s.TCuli xi finem, quando
tanta erat ei tEadbaldo), quanta patri ipsius, regni sacrum ejus corpus una cum aliis levatum est, re-
potcstas, ut ctium nolentibus ac contradicentibus ferendi sunt.

ANNO DOMINI MC.

LUPUS PROTOSPATARUS
NOTITIA HIS TORICA
(MuRATORi, Rerum llal. Script,, t. V, p. 36, Proccm. ad Lupum Protospatarium.)

Hic auctor,gcnere Apulus, in cujus rcgionis re- C cos impen.se se ostcndit amnrc. Mihi autom Apulus
bus est fere totns, Matorcnsis civis nonnullis rcpu- cst quam gt;alcm diu Groecisvariaquelortunaolim
;

tatus est, ex illa diccudi fonna sibi usurpata in
Chronico ad ann. 109T persu.isis, Urhanus pujia vc-
nit in Materam. Nescio cur hoc eodem argiimento
non illum fecerint Antioclipnum. qui ad an. liW.S
dical:£ kristiani Oellando venerunl us^iucAntiocliiinn.
At Latinissimi: dictuin, venire pro ire triluin est
illud minus, quod obscrvavit Salinasius ad Hadria-
num Spartiani.re^iVc pro ire, sicut reddcrc pro tra- coinperti nil haboo. Illud novi, in antiquissimi opc-
dcrc. Apud pra,'scntes etiain Italos priora illa duo
vocabula Sicpe conlumii vel pucii norunt.Aliiautem
Lupiiin crodidiTunt Harcnseui, quod illc siniplicitcr
ac qunsi anlinmwisliros ad an. HSi; cl S'JO linrii dtj-
naslam principcm vocnl.xh bis minimedissentirem;
suuditain ct couiiiiistam, pleraque illoruni vocabula
quiitidiano etiani in sermonc usurpassc, ac ut fieri
per fiictioncm solot, plcrosqiie .Vpulos etiam post
siccula Ijrajcorum ainorem aniino servasse, non est
diriitcndum. Verum fuerilne munere, an gentc di-
ctus Protospala ; fueritque ex Gra;ci protospatarii
muncrisuoiiiincgentiledeductum sui genti nomcn,
ri.s lapidca CDluinna apud Urundusium, roforcnte
Scipiuiic Ammirato, ubi do logothcta et protonota-
rii), iiisculptum littoris sequiuris ."cvi haberi hoc epi-
gr.imiiia: Protosp^ila Lupus, ni inverso ordiiifl Ic-
goi du n sil Lujius Protospata, uLpole inorbiculata
:

in relius enim Karciisibus multiis esl l.u|)us,si Ha- siipi rricicdoscriptum.in qiia non facile dixeris quid
rii, non liencvciiti priiiccps lu'sset .Ajo illo ii!rohi- pniiium quid sccuiulum. Si is fuil hic noster, ccrte
q^uo dcscri|)tus. Krut if;ilur. dicos, lionovenlanus. vcl atria, \x\ incolatu, aliave occasinnc Urundusi-
1

Kiit, quibus ca aiguiiicntatio probatur erilque niis cenriciidus est. II.tc dc auctoris genero
; dc ;

etiam gencre Ura;cus, quia scrpe grxcissat, ac Crx- iutatc vide ad an. 1088.
121 GimONICON. 122

LlIPl PROTOSPATAKII
C H 11 N C N
ACCEDUXT

AKNALES BARENSES
(Edidit novissime D. Pertz, Monumenta Gennanix historica, Script. tom. V, pag. 51.

ADMONITIO
Cycli decennovcnnales in Ecclesia Barensi adnotationibus aiicti compluriljns opusculis inde derivatis
originem dederunt. llabemus enim Annales Barenses, quos cx codice I) Vaticano inter Urbinates n.983
sigiiato et circa annum 1490 scripto ope Xicolai Aloysiaj descriptos Muratorius .-Vntiquilatum, t.I. sub ti-
tulo Chronici Barensis (I) primus evu!gavit,nosqne jani opore V. Cl. D. Heyse Pri. doctoris cum codice
coUatos multos cmendatiores sistimus. Qua in re usi sumus pneterea 2) C. regio Matritensi V. 83,_meni-
branaceo, Sffic. xv, qui magnam Anna'iuin iiostrorum partem Chronico Lupi Prutospalarii illatumin lin-
puam Italam convertit, atque ex codice velustiore, Urbinatis fonte, derivatus est; qui quo fato Matritum
pervenerit si nescitur,id saltem constat eum antea in Italia deseriptum fuisse.prout in codice Lupi apud
ducem Andria? olim asservato videtur (2). Complures etiam notitia; in 3) Chronico quod sub ignoti Ba-
rcnsis nomine a Peregrinio primum editum est emanarunt (3; —
Ultimam Annalium partem circa annos
1040-1043 adjectam luisse, facile credas.
Annalibus Barensibus usus est etiam auelor Chronici quod sub Lupi Barensis Protospata; nomineinde
a sceculo xv:i laudatur. Ediderat id Antonius Caracicolus in Chronolotris quatuorNeapoli a.l626 evulgatis,
i.93,ex apographo codicis Urbinalis male confecto.adhibita versione Itala ducis Andri;e; cujus editionem
.iluratorius (4), Burmannus (5), Carusius (6) el Pralillus (7) repeliverunt. Auctor quisque fucrit
l nam —
—
Lupi nomen codicum nullus profitetur (8) patria Barensis.cyclis antiquis et Annalibus supra Iaudatis{9)
usus, exeunte s»culo xi, fortasse annis 1082-1090, scripsisse videtur, nisi etiam annorum 1091-1102
bistoriam ei potius quam continuatori cuidam Matercnsi attribuas.Fontibus aut minusaccuratis usus aut
bonis abusus est, siquidem e. g. Ottonis I victoriam de Ungris anno 94.5,Ottonis II pugnam cum Sarra-
cenis anno 981, Ottonis III obitum anno 1000 tribuit. loco Mcinrici III Cononem pro Willelmo 1 Con-
guestore Robertum scribit. Annum nonnunquam cum Salernitanis ab Incarnatione Domini d. 25 Martii
inchoat (10).
Novam operis recensionem subsidiis compluribnsin rem nostram collatis instituere licuit,quorum pri-
mum locum obtinet.
Vaticanus inter Urbinates n. 983, supra laudatus, cirea a. 1490 exaratus, quem in usus nostros
1) C.
cum editis contulit cl. Heyse Ph. D. (II). Ad quem proxime accedit versio Itala sive.
la) C. Matritensis V. 83, membr., ssec. xv, a beata; memoria; F. Heinrico Knust Hannoverano. sodali
nostro nuper heu praematuro fato exstincto, exscriptus, quem ex Annalibus liarensibus interpolatum
!

supra monui. Versionis auctor textum nonnunquam male intellectum in universum tamen bene expres-
sit.Inscribitur ita I.^jcomincia il libro de li ax.\.\li de li gesti facti in Italia ab anno Domini Vlcmo ix
:

FiNE AD Mmo Cmo HJo.

2) C. Regius Parisiensis n. 6061,chart., in-8vo, ssc. xvi incuntis, in compluribus quidem cum codice
Urbinate consentit, inaliis tamen una cum reliquis ab isto recedit. Contulit eum cum cditis Bethmanus
noster.
Musei Burbonici Neapolitanus, chart..
3) C. vel xvii ineuntis, V. F. 52 signatus, cujus
in-^", s<-bc. xvi
in Annalibus nostris t. V, p. 157, mentionem 1822 a memetipso cum editis cellatus, in univer-
feci, jam
sum cum superioribus conscntit; et cum iis a corrupto.
4) Editoram textu reccdit, cujus singulavitia repetere nefas duxi, cum omnibus facile ad manus sit.
Adjeci lectiones paucas.
5) et 5b). Chronici sub nomine ignoti Barensis supra Iaudati,cuju3 auctor nostrum antc oculos habuit,
sed multa addidit, qu« utpote a re nostra aliena et librariorum incuria vitiata omittenda statui.

NOT.E.
(1) Recusum a Pratillo in Hist. princ. Long., IV, grinii pnef.
348seqq. (<d) Cf. a. 901, .924, 926, 927, 947, 994, 1002.
(2) V. Percgrinium in prffifatione ad Lupum. 1010, 1019, 1040, 1042. 1043.
(3) E. g. a. 1026, 1034, 1035, 1040, 1042. (101Anno 1067 cometam, qui a.d. vui Kal. Maii
(4) SS. Ital. V, 37 eqq. a. 1066 apparuit, et invasionem Anglia;, anno 1099
(5) Thes. Ital IX, 1, 411. svnodum Barensem tribuit.
(6) Bibl. Sicil. I. 35. '(11) C. Vatic. rcgina; Christin;e X. 378 est recens
(7) Hist. princ.Lang. IV, 17. apographum editionis Carracciolii, adjectis lectio-
(8) De Lupo Protospatario Brundusino v. Pere- nibus codicis Urbinatis.
123 PROTOSPATAHII. 124
Chronicon breveNorthmannicum annorum 1041-1085 a Muralorio in SS. t. V, p. 278-279 editum, ma"
ximam partem ex I-upi .\nna!ibus fluxit.

ANN.\LES BAREXSES. A LUPUS PnOTOSPATAniUS.

Anno 605 obitus sancti Gregorii pap>c. Focas re- A '^
transitu sancti Gregoril papa; anni 252, anni
gnavit annis 8 '. Domini 855, indictio 3.
782. Hoc anno Carolus rcx celebravit sanctum Anno 800 indictione 8. Hoc anno ' comprehensa
pascha in Roma, et baplizatus est Pipinus, filius est civitas Barum » ab imperatore ',

ejus, ab Adriano papa. , 861 (17). Mortuus ost Micliael imperator, et sur-
002, Hoc anno descendit Habraam rex Saraceno- rcxit Basilins parahcnumcuus '"[niius ejus "jet re-
rum in Calabriam, et morluus est in Cosenlia in gnavit ann. 21 ipse solus, et ann. 9 " cum filiis ".
ecclesia sancli - Pacratii '.
866. Intravit Ludovicus imperator
Beneventum.
925. Hoc anno Orie (12) capta est a gcnte Sara- 867. Incensa est Matera a Ludovico imperatore,
cenorum mcnsc Julio, ct obitus Eusebii in Clauso. et idcm Ludovicus imperator intravit civitatem
928. Hoc anno comprondit Michacl ', rcx Scla- Orm " (12).
vnrum.civitatcm Sipontum mcnsc Julio,dic sancloe 868. Exierunt .\gareni a Baro civitate per Fran-
Fclicitatis (13), secunda feria, indictione i5 [an. cos, tertio die intrante mense Februarii '*; eodem-
926, Jul. 10). que anno comprensus est pra;dictu3 Ludovicus in
929. Hoc anno Tarentum captum ost a gcnte Benivento
p (18).
Saracenorum mense Augusti, in solcmnitatc sanc- 875. Intraverunt Graeci in " Baro '^ mense De-
tac Mariae (Aug. 15). cembr., die natalis Domini, feria " 3 " Gregorius
*. Hoc anno intravcrunt Hungari in Italiam,
949. stratico, qui et Bajulus dicebatur.
etvenerunt usque ad Idrontum, et fuit interitus 880. Exierunt Agarcni de Tarento "(19).
]boum ']. Et Placipodi obsedit Cupersanum. 884 "•. Surrexit .\io " princeps ' mense Oclo-
979. Hic inchoatum est monastcrium Barense bris.
sancti Benedicti a domino Iheronymo, venerabili 885. Morluus cst " Basilius imperator, et ccrpe-
abbate. runt regere Leo et Alexander -*,Dlii " ejus, anni 26
Hoc anno feccrunt bellum Sipontini ct .\s-
981. soli, et " cum eo annis 9.
culenses in Vado Somilo. 886. Facta fuit perditio " in Baro mense Junii,
996. Hoc anno obsetsa cst Materies (14) tribus quando" princeps fccit proclium cum straticoTra-
mcnsibus currentibus ab iniqua gente Saraceno- pezi -' (20) ct Gra^cis.
rum; et in quarlo monsc,id est Dccembri, per vim 890. Obiit Aio princcps, et surrexit Ursus '" fra-
indo cam comprohenderunt; in qua quaedam femi- tcr ejus ".
na filium suum comedit. 891. Intraverunt Gra;ci Bencventum mense Oc-
1003. Hoc anno obsessa cst civitas Bari a Saphi C lobris, el stratigo Sabbatichi in Siponto mcnse ''-

apostata atque caiti (15), et perscvoravit ipsa obsi- Junii.

dio a mcnse Maio usquc ad 10 Kal. Octobr. Et li- 894. Exierunt Gra:ci dc Benevento in mense Aug.
bcrata est per Petrum, ducem Venctiarum, bona; per Francos.
mcmoria;. •"
900. Dcsccndit Melisiano stratigo in Apulia.
•lOH. Hoc anno rebellavit Longobardia (16) cum 901 ^*. Descendit Abrami rex Sarracenorum in Ca-
VARI.E LECTIONES.
' in ed. addilur 012 Domitianus regnavit annis 15. Quod ad amuim 80 rcferenium esl, cl nolas
: .\.
primi cycli majori eidcm paginx inscriptns /uisse oslendil; cf. infra a. 951. - alia manu in 1. ' itachael
c. * In ed. u. 931 addilur :'l{oc
anno obiil Ambrosius Mcdiolanensis antislcs, qux a. .399 pertinere cij-
clorum duplicium ratin dcmonstral. ^ ita supplcndurn esse, patet c.v Lupo. ' • ex Ann. Barensihus annorum
605, 612, 782 annotationcs repctit, '
lloc modo : Auro indictionc Hoc anno, elc. cujusque anni
. . . . . .

notatio incipit, ijuod e.v ci/clis dcccnnurcnnalilnts fluisse vidctur, hic tamen omitti placuil. ' bari 5.
" Cnnstantinopolitano aYWHrjy
3. 4. '"
paroscenumenus l. parast. 2 parasconsu 3. " f. e. desunt 1.1«.
'^octol. '2* f. suis 3. 4. '» oriem 2. '* Soptembris 3. deest 3. 4. '« bari 3. barum 4. " f. 3.
*<^

decst l. " III, ct G. 3. 4. '» taranlo 3. "883. I. " alo cod. omnes semper. '- princeps 1. ^^ deest
1. -' alexius 1. " filius 1. '« et c. eo a. 9. desunt I*. " prodigio 2 4. perditione el uccisione '•. —
'» quod 3. —
" st. detrapegi Ij. ^o „^^0 3. " ind. 4. addit 1. '' sabbathici 3. " meclitanus 3. "
902. ind. 5. la. qui hwc cx Ann. Bar. habet.
NOT.E.
(12) In provineia Ilydruntina. D drenus ib., II, p. 221 ; Zonaras XVI, 2, ed. Par. II,

(13) Dies 10 Julii a. 920 in fcriam secundam in- p. 170.

cidit. • (19) Cf. Theoph. cont. V, 66, ed. Bonn., p. 306
(14) Matera in Basilicata, haiid procul
Tarcnto. (Cedrenus, II, p. 233.)
(15) Militaris olicii non)cn apud Sarraconos. tt,; Tpam!;T|i; Simcon.ed. Bonn.,
(20^ KuvsTivTivo; i
(16) Apulia; pars qu.m Longobardis olim p.-.ruit, p. 701 Goorgius nion. ib.,p.852; Tiicoph.cont..
; cf.
(17) A. S67. '
VI, c. 5, cil. Bunn., p. 356 (Ccdrcnus.II, p.253).Cf.
(18) CIV Chron. Salcrn., c. 107, ot Simeon ma- ctiam Erchcmp., c. 76.
gister de Basilio c. 20, cd. Bonn., p. 094 sqq.; Ce-
125 CIIIIONICON. 126

ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIUS.

Mele ad ipsum Curcua mense Maio,9 die intran-
'" labriam, et ivit Cosentiam civitatcm, et percussus
te. Et fecerunt bellum in Helcto (21), ubi mulli est iotu fulguris.
*-
Barenses ceciderunt. Et lamacl fecit bellum in 912. Complentus ab obitu sanoti Martini 500
Monte Peluso cinn ipsia Gra;cis, ct cccidit illio Pa- anni '''.

siano. 913. Coronatur est Constanlinus imperutor,filiu8

anno obscssa est Hari a catcpano (22)
1013. IIoc pra:f'ati Leonis, (jui regnavit ann. 47.
Basilio cognomento Sardonti,undeoimo die astante 916. Exierunt Agareni a Garaliano ", et sunt
mense Aprilis,et completis diebus sexagintaunum anni 750 quo intraverunt Langobardi in Italiam
feoit pacem cum ipsis, et ipse intravit caslollum sub Alboin rcgo eoruni.
Bari.ubi scdes est nunc Gra-corummagnatum (23).
919 '-^ Explcntur octoginla ^*^
anni, cx quo Aga-
1021. Ilic focit pra'lium Basilius Vulcano '° eum reni introicrunt in Italiara ".
Franois, et vicit illos in civitate Ganni.
920. Introierunl Hungari,id est Hunni *',in Ita-
1027. Hio anno descendit Ispo ohitoniti (24) in
liam mense Februaiii.
Italiamcum cxercvtu magno, id est Russorum,
Guandalorum.Turcorum, Burgarorum, Vlachorum, n 921. Intcriit Ursileo stratigo in prselio de Asculo

Macedonum aliorumque, mense Aprilis, et apprehendit Nadulfus *" Apuleo

ut caperet Siciliam ". Et
=°
Regium restaurata est a Vulcano catepano. Scd (27).

peceatis pra;pedientibus, mortuus in secundo anno 924 Capla est Oria a Sarraocnis mense Julii,
='.

(25) Basilius imperator; qui omncs frustra reversi et interfeceruntcunctos marcs, reliquos vero du-
sunt ". lerunt in Africam, eos venundantes.
^035. Hic in epiphania Domini obiit Bisantius 926. Comprehendit Michael Solabus Sipontum
cpiscopus, qui fuit piissimus pater orlanorum, et mense Julii ^*.

fundator sanctcB ecclesice Barensis,et cunctce urbis 927. Fuit excidium Tarenti " patratum, ct per-
custos ao defensor, atque terribilis et sine metu empti sunt omnes viriliter pugnando; reliqui vero
contra omnes Grsecos.Et electus est in ipso episco- deportati sunt in Africam. Faolum " est in mense
patu ab omni populo Romualt prothospatarius. Et Augusti in festivitate sanctffi Marise.
in mensc Aprilis vocavit eum ad se imperator in 929. Nandolfus ™ et Guaimari principes intra- '"'^

exilium; et quinlo Idus intrante Augusto electus verunt in Apuliam (28).

est Nicolaus. 936. Venerunt Hungari in Gapuam.
1040. Hio nono die intrante Januarii obiit Nichi- 939. Obscuratus est sol etapparuermt stellaj

forus, qui et Dulchiano.catepanus in civitato .4sco- G mcnse Julii adstante tertia die, feria 3, hora 3,

lo.Et quinto die intrante mcnse MaiioocisusestMi- luna 29.

chael Criti ^^, qui vooatur Kirosfacti, sub castello 940. Intraverunt Hungari in Italiam mense Apri-
Mutulae ab ipsis conteratis *°
(26). Et septimo die lis. Et in ipso anno factum est prt-clium in Matera
astante venerunt omnes in civitate Bari cum Argi- a Grsecis cum Langobardis oum stratigo Imogala-
ro, filio Meli.Tunc ipse Argiro sauciavit Munsondo pto " Et neoavit =* Pao '^ in mari.
(29).
*', qui erat primus inter eos, et ligatis manibus, 942. Obiit ^" Nandolfus "' princeps decima die
misit eum in caroere cum Johanno Stonense. Et astante mensis Aprilis.
omnes conterati dispersi sunt. 945. Ceciderunt Romanus '^
(30) et »3 Ubo (31)

VARLE LECTIONES.
^'^
ipm suni 1. ^° uuh^no 1. si'd v. infva a. 1027. ^''
la quale presa, Rcgio fu eic. 2. " la vigilia de
sanclo Marlino. Et vivente cllo renuntio loimperio a Romano ct dedeliper moglieZohi sua figliola.c/'.
:

Lupum a. 1020. ^"

coirigo ; cati 1. ita "> eonterati cive rocti e vinti 2.
dc Calo S.. *' musando 2. **

quingenti 1. V. 2. quinque 3. LI. 4. " hxc desunl 1*. ** gariliano 2. 4. oarigliano 3. '^ 916. 2. 4. An-
noque eodem 3. *= 40 2. 4. *" h<EC desunt 1 a. *8 hunnil 1. *^ nandolfus andulph. 3. pandulphum
4. 5° apuleium 3. '^^
925. l' c.r: Ann. Baivns. '-juniol. ^^ zaronti 3. " a. Id f. 4. est hoc 3.
^'
2—
nadolfuj 1. nandulphus 3. pandulphus 4. ^^ graimali 1. grabimcle • guaymari 2. guaymarius 4. "
imo galacto 3. "^ negavit eum p. 4. '^ La30 3. paholo presclo anegho in mare 1*. '" obii 1. " nadol-
fus 1. nadulfo 1«. nandulphus 3. pandulphus 4. "- romano sxpiiis^,. romani 3. ^^ dccsl 3.

NOTiE.

(21) Fortasse Bitecto propre Barium. Prat. D (28) Cf. Chron. Salern., c. 158.
(22) I.capitaneo.
e. (29) Fucritne Gr;eoi hujus ducis nomen ex no-
(23) A. 1071 Bari a Northmannis capta est. mine ductum fyio-^il^i-^-oi, sive dicas agnomen,quod
(24) I. e. xoiTuviTr,?, cuhicularius. va'et col!act,:ncus, non delinio. Prat.
(25) Obiit, Basilius anno 1025, Gonstantinus a. (30) Imp. Gra'Corum a. 944, Dec, depositus, ob-
1027. iit a. 948, Jul.
(26) I. e. oonoivibus. (31) Hugo rex Italis a. 947.
(27) I. e. Landulfus Apuliam. Cedrenus, II,p. 355.
127 LUPI PHOTOSPATARII. 128
ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIUS.
1041. Hic venit a Sicilia in Lombardia '* Michael mense Decembri, el perierunt Ungari a rege Otto-
protospatarius et eatepanus.quiet Dulkianojunior. ne » (39).
Mense Novombri inlravit in Bari;qui et jussit '' in 946. Factum est bomicidium in Baro mense De-
palibulo furcas appendi quatuor homines " super cembris "^.

muram Bottontinum.Mense Martio decimoseptimo 947. Introierunt Ungari in Italiam, et perrexe-

intrante faclum est prcolium NormannorumetGrae- runt usque Idrontum. Et Platopodi obsedit civita-
'" "'
corum juxla fluvium Dulibentis (32). Et cccide- tem Cupersani "'. Fuit eodem anno interitus bo-
runt ibi mulli Russi et Obsequiani ^'(33).Ipse vero vum "'
per omnem terram.
Dulkiano cum reliqno exercitu, qui remanserat ex 950. Obsiderunt Graici Ascolum "''.

ipsopra;lio,fuf,'anipe.tieruntinMonlemPelosum(34). 951. Malechiano fecit proelium in Calabria cum

Deinde colleetis mense Maiiin unumomnibusGra;- Saraconis, et cecidit *'
(40\
cis apud Montem Majorem juxtaduentaAufidi.ini- 950. (41) Incensi sunt Marantius Clemeri "'
et
tiatum est proelium quarto die intrante, ubi perie- Excessula '» in Baro.
runt plurimi Natulichi (35) et Obsequiani ".Russi, 960. Obiit Constantinus iraperator, qui regnavit
Trachici (3G), Calabrici, Longobardi, Capitinates. ann. 47, et surrexil Romanus, filius ejus. Et fuit
j^
Et .\ngelus presbyter episcopusTrojanusatqueSlc- prfficlium inter Adralistum et Ismael.
phanus Acherontinus episcopus ibi interfccti sunt. 961. Insula Cretes comprensa est a Grfficis sub
Nam nempe.ut dictum est ab omnibus quiha?cno- Romano Mense Martii (42), et " Trabomen " cap-
verunt,aut (37) pluresquam duo ""milia Normandi ta est a Sarracenis, et obscuratus cst sol.
fuerunt "',Graeci vero ducem et octo milia,exceptis 963. Obiit Romano inperator, et elevatus est Ni-
servilorihus. Hinc rediens Michael confusus cum chiphorus, qui regnavit ann. 7; et Otto rex intra-
paucis,relictis seniivivis pro pavore Normannorum vit Romam, el obscuratus est sol.
servientium, scripsit ad Siciliam, et venerunt ipsi 965. Introivit Manuyli " patritius in Siciliam.et
miseri Macedones et Paulikani et Calabrenses et ; mortuus est ibi (43).
collectis insimul cum reliquis in catuna (38) Mon- 966. Introivit Nichoforus magister " in civitatem
tis Pilosi, tunc descendit catepanus filius Rudiano Bari, et sunt anni 400 ex quo intraverunt Lango-
in Apuliam; Michael rediit ad Siciiiam,jubente im- bardi *' in Italiam,
peratoro, unde venerat. 967. Descondit Otto rex et senex, pater Oltonis
1042 Hoc anno tertia dic intrantcmenseSeptcm- regis, qui pugnavit cum Bulchassino roge Sarra-
bri Graecorum exercitus dcscenderunt ex Monte Pi- cenorum et interfecit eum *^.
luso, et Normanni ex castello Siricolo; intcr duos C 969. Infroivit Otto rex in Apuliammense Martii,
montes inierunt conflictuni maximum.iiiquo omnes et obsedit civitatcm Bari "'.ot in alio anno intravit
miseri Maccdones ceciderunt, et pauci de rcliquo in Calabriam menso Octobris.et sol obscuralus est
remanserunt cxcrcilu.lbi quippe Dugiano vivus ca- in nicnse Decembris (44).
ptus, et portatus est per totam Apuliam usque Be- 970. Occidit Simischi " Nichiforum imperato-
neventi patriam.Nam,ut aiunlveraciter qui in ipso rem, ct elcvatus est ille.
bello inventi sunt, Normanni soptingenti, et Groeci 972. Pugnavit Atto «', filius Transamundi »" (45)
decem millia fucrunt.Postmodum peractobello lertio marcise ",cum 40 milibus Sarracenorum.Caytus "
jam diclo,inierunt pactum cum ipsisFranchis Ma- eorum Bucoboli vocabatur; et vicit Atto " cum 60

VARI.fi LECTI0NE8.
" et poi in Apulia
perperam. ^' qui ejussit 1. '* principali cictadini Barensi 2.
2. ^'
Olibenti con- !

""
jccit Pralillus. «« molti Grcci Russi
et Obsoquani 2. ^' obsequani 2. quatro 2. "' furnno morti 2.
" octone 2. 3. othone 4. "'' intor civos (iiiilmit 4 1*. ''* convcrsani 3. " intorritus 1. ''' bonus introitus
3. 4. " et obtinuerunt addiml 4 !. "* 3. 4. addiint .••Anno 955, descendit Marianus patritius in Apt;-
liam. " demori 2. cremeri 1" cleri (clcricus ?j 3. cleri 4. *'' thessula 1». " tertio 1. " titabomen 3.
4. ctrabomen 1". *' manuli 1. manuelis 3. manuyci 4. "(teM. " long. 1. 2. " et furonvi morti
quaranta milia pagani add. l' cj. infra a. 9.S2. " irritu conatu addunt 4.1". '" simihi 1. simjchy 2. si-
mischi 3. 4. "' aplo 1. acto 2. actho 3. asto 4. octo 1*. '" transmundi 1. 1«. " marase 1. marchisii 3.
4. " caycus 2. »' asto 1 ? 4. acto 2. actho 3. octo 1*.
NOT^.
(32) Videtur csse Aufiduminnucnsrivus Olivcnto D Prat.
prope Venusiam. (391 A. 9.55.
(33) Auxiliares esse videntur. (40) Cf. Codrenus II, p. 358.
(34) Mons Pilosus ab oriente Venusise. (41) Cf. Theoph. cont. VI, 30, p. 453.
(35) I. e., Anatolici ; orientales. (42) Cf. Leo Diacon. II, 6-8.
(36) I. c., Thraces. (43) Gf. Loo Diac. IV, 7, 8 Cedrenus ;
II, p. 353,
haud.
(.37) I. e., 360. (Zonaras XVI, 24.)
C;ituna adhuc vulgariter apud Calabros
(3S) (44) A. im, d. 22. Deccmb.
Catajo, locus cavernosus palustris ct subtus mon- (45) Spoletani.
tcm aliquem situs, in qua arracnta asservantur.
 ;

129 CimONICON,i 130

ANNALES BARENSES. A LUPUS PnOTOSPATARlUS.
terienses et Barenscs, duai non esset qui ox ipso- milil)us »» suis, pcrsequens '»"
Agarenos usquc Ta-
riim manibus cos criperot.Deinde mense Februarii rontum.
Normanni et civcs Barisani elcgcrunt Agiro, qui et 973. "" Obiit Passarus prothospatarius "".
Mcli, principem ct seniorem sibi.Mcnse Aprilis de- 075. Ismacl interfectus est, et Zacharias Botun-
sccndit Manichi in Tarentum, (|ui ct magistcr, et tum '"^ accepit.

coadunavit omncm exercitum fir.-ccorum, et 1'ocit 970. Sarraccni obscdcrunt Gravinam "", ct obiit
suda (46) in loco qui diciturTara.Tunc scripsit.^r- Simischi ">'•
impcrator, qui et Joannos.cl cocperunt
giri in Avcrsam ad ipsosNormandosctin Meliriam, regnare Basilius '"^ et Constantinus germani.
ot omnes vcnientcs quasi " scptem miliain Mutu- 977. Incenderunt Agareni eivitatem Oria; "", et
lam. Tunc ipse iniquus Manichi una cum cuncto cunctum vulgus in Siciliam doduxerunt.
agmine hostiumpavorenimioexterriti,noctcfugien- 978 "". Mortuus est Joannes cpiscopus, et sur-
tcs reclusi sunt in Tarcntum..Uipsi Noruiannicum rexit Pao '"^ arcbicpiscopus indict. 6.
starent ante portam tcrrancam,qua;rentespugnam, 979. Occidit Porlirius '">
prothospatarius An-
ctminimcesset qui eispercunctarct.dcprcedavcrunt dream episcopum Oretanum '" in mense Au-
tolam tcrram Oria;, et sic reversi sunt ad sua. gusti.
Mcnse quidem Julio miscri Juvcnaticnses (47),per- 981. Fccit prmlium Otto rex cum Sarracenis in
acto fucdere cum ipsis Graecis manenlibus''in Tra- Calabria in civitato Columna; "-,ct morlui sunt ibi
no, ipse princeps Argiro circumdedit eandemmise- 50 milia paganorum "^ cum rege oorum, nomine
ram Juvenatiam cum Normannis et Barensibus ;
Builicassinus "'.
et eo (48) flebilis tertia die sue obsessionis pervim 982.Tradita est Barus in manuCalochiri patritii,
capta est et expoliata omni suppelloctili ; ot Grfeci qui et Dalfina "'',a duobus fratribucSergioetTheo-
nec non interfecti in eademsunt.Populum veroipse philacio onsc Junii 11 die. Et Otto rex obiit
princcps virorum ac mulierum multapr.-ccc libera- Romae.
vit ex Normannorum manibus. Postea vero dum Oca.Coniprehendit pr«dictus Dalflna "« patritius
Tranenses non acquiesccrent Baresanis malum in- civitatem Asculum "' mense Dccembris.
gcrere, ultima hebdomada mcnsis Junii ipse prin- 9c5. Desccndit Romanus patritius cuni filio suo
ceps cum ^ Normannis et Barensibus obscilerunt in .\puliam.
cam triginta sex diebus. Quam proeliis vcl aliis 9S6. Sarraceni comprchenderunt sanctam Chi-
calamitatibus angustiavit
„ candom rortitcr.Na.ii ta- riachi "« civitatcm (50;, et dissipavorunt Cala-
lcm turrem ex strue lignorum ibidem oomponere ^ briam '"
fecit,qualis humanis oculis nusquam visa est mo- 937. Occisus est Sergius prothospatarius a Ba-
dernis temporibus. Sed ipse Agiro, susceptis im- rensibus mense Februarii quintodecimo die. Et
perialibus litteris fcederatis et palriciatus an cathe- in ipso anno morluus est .A.ndralistus '-" a Nico-
panatus '" vel vestati (49) honoribus, .jussit argu- lao Criti mense Augusti die 15, et obscuratus
est
menta incendi. Et reversi Bari, ad laudem dodit ^' sol.

sancto imperatori Constantino Monomaoho cum 988. Sarraceni depopulaverunt vicos '-'
Baron-
suis concivibus. Hactenus facit talia;nunc ad Ma- ses, et viros ac mulieres in Siciliam captivos du-
niachi impietatem reducam articulum.lgiturremo- xerunt.
tis, ut dixero, Norraannis ab ejus finibus, conglo- 989.Descendit Joannes patritius.qui et .\mmiro-
bato in unum exercitu, mense Junio Maniachi sub polus,et oecidit Leonem Cannalum '--
et Nicolaum
nocte una ad Materiem civitafem profectus est Critis '^' ct Porfirium.
ubi quantos per segetes et undecumque homines 990. Occisus est '-'•
Bubali et Pelrus exubitus '-»

capiat, ante coram Materialis oculis plus quam (51) mense Martii.
ducentem occidi fecit impius. Similiter secunda D 991. Fecit bellum Atto '-^
comes cum Sarrace-

VARI^ LECTIONES.
" quas1. «» mantibus 1. ^<^deesl\. ^"
cathepanus 1. »'d'd'l. '» //« h LX 1— 4. ""> prosoquens
1?2? ""977.1. '»2 protospatha 2, (W?sto??fe'r. '»' butontem 2. botritum 3. '"* irrito conatu orf?;?;;?/ 4.
i*. '"^ simichi 1. simichy ""^ basulux >"" '"^ lotits annus deest ">^
2. 1. horia; I. i'. paulus 5b. '"•
profreus 2. '" horetanum 1. oratanum 3. "- colupna 2. colunin-i 3. cotruna 4. "^ pcenorum 2
'" bullicassimus 2. bulcassino 3. bulcassimus i. horum loco 1» itolam a. 982. Ann. Barensium
4.
"^
—
rcfert.
delfina 3. 4. "« delphinus francorum c. a. 3. "' ascoli 1. "* kyrathy 2. chirachi 1". "9 totam addit
'-" andraliscus 2.
4. '-' vichi cio et casali )\ '-- canutum 3. '"-^
cretis i. '-* descendit 5. '-^
exsu-
bitus 2. '^^ apto i. achto 3. octo 1«.

NOT^E.
(46) Vallum, castrum. (49) Dignitas quffidam palatina.
(47) IncolaB civitatis Giovenazzo. oO; S. Chiriaco.
(48) I. c, ab 60. |51) Excubitor, munus in aula Byzantina.
131 LUPI PnOTOSPATARll. 132

ANNALES BARENSES. LUPUS PROTOSP.\TARIUS.

pro''ectione in Monopolim iniquus facere non ti- nis in Tarento, ct ibi cedit illecum muUis Baren-
aiuit. sibus.

I(ti3. Hoc anno mense Seplembri descendit Tu- 992. Facta est fames mstgna per omnem '" ha-
liam '".
bacchi prothospalarius ct Pardus patricius etNico-
'"
laus archiepiscopus Idruntum cum Chrysubulo 993. Defunctus est Pao '^"archiepiscopus.etChry

et Simpatia. Tunc ipsc iniquus Maniachi pacifica sostomus elevatus est '".
fraude cis obviam cxiens, slatim occidi jussit Par- 99i. Obsessa est Malera a gente Sarracenorum

dum gladio, ct Tubachi rctrudi in custodia, quem tribus mensibus, et in quarto mensc comprcbensa

mensc Octobris oecidi similiter fecit. est ab eis.

997.0ccisus cst Marco '" Theodorus esubitus '•»
in civitate Oria; a Smaragdo '^* et Petro germanis.
9'j8. Venit Busitu caitus '^' cum Smaragdo praefato in Barum mense Octobris, et prnefatus Smarag-
dus cques intra\it Barum '^" pcr vim a porta occidentali, et exiil iterum ; tunc Busitu cognita fraude
discessit.
'ss.ias,
999. Descendit Trachamoti '" calepanus qui et Grogorius, et obsedit civilatem Gravinam, el
comprchendil Thcophilaclum.

LUPUS PR0T0SP.\TAR1US.
Anno 1001. ab incarnalionc Domini indict. i3. B 1015. Apparuit slelia cometa' mense Februarii,
captus est prKdictus Sinaragdus "" a Tiachamoii et Saniuci rcx obiil, ct rcgnavit lilius cjus.

mensc Junii 11. dic, ct in ipso anno obiit rex Otto 1016. Occisus cst ipsc filius prjofati Samnclis "*
'*' in llnma. a suo consobrino, filio Aronis, et rcgnavit ipse. Et
Barum astanle Maio 2.
lOOi.Obsedil Sapi caytus civitas Salcrni obscssa est a Sarraccnis per mare
tcrram '".
die usque ad sanctum Lucam mcnse Octobris; et pcr

tuncque liberata est pcr Petrum ducem Veneto- 1017. Obiit in Butruntio Marsedonici ''' calepa-
rum. nus, ct in mense Novcmbrio interfcctus est Leo,
^003. Obsederunl Sarraccni Monteiii Caveosum frater Argiro.Et inhoc anno dcscendit Turnichi"''
"- mense Marlii "''. catepani mense Maii.Et fecit proolium cum Mele '"
100.5. Uediit Durachium "' in inanus imperato- ct NormannisLeoPatiano exultilus.Ueruminmense
ris per Theodoruin. Junii 22. dic pra>lium fccit prai^fatus Turnichi '"
1006. Descendit '" Siphea "" catcpanus mense calcpani, ct vicit Melem et Normannos, et mortuus
est Paliano ibi '" Condolco descendit in ipso
Julii. ;

K)07. Derunctus esl prKfatus calepanus in civi- anno.

tatc Bari '". p 1018. Descendit Basilius catepanus, qui et Bu-
1008. Dcscendit Curcua '*» patritius in mense gianus, et Ablanli patricius mcnse Dccembris.
'*^

Maii. Et Ligorius Tcpoterici "' fecit prfflium in Tranc,

1009. Cecidit maxima nix, ex qna siccavcrunt el occisus est ibi Joannatius prolhospatarius, et
arbores olivae, et pisces et volatilia morlua sunt Romoald '«' captus est, in Constantinopolim de-

Et in inense Maii inccpta est rebellio, et in mcnse porlatusest.

Augusli comprchenderunt Saraceni '*' civitatem 1019. Fecit proelium supradictus Bugiano in

Cosentia; ruplo laidere nomine cayti Sati '^<'.

mcnso Octobris cum Francis et vicil. Et Mcl fugit
1010. Obiil Curcua, ct descendit Busilius catepa- cuui aliquantis Francis ad Enericbuin impcrato-
nus Marsedonici "" mense Martii et Sillictus '" ; rcm.
incendit ipsos homincs in civitatc Trani '". 1020. Dcsccndcrunt Sarracnni cum Rayca "°, et

1014. Venit Hcnricus'^^ imperalorUomam mensc obsederunt Bisinianum et apprchenderunt eam ; et

Fobruarii,ct Cassanum ''-'

incensum in mense Au- mortuus cst ipseadmira "*' ct Mclis diix Apulea;.
gusli. 1021. Captus est Dactus '" et intravit in civita-

VARI/E LECTIONES.
"
chyrisubulo 1 "' totam . annona; caritas orf(/un« 3.4.
3. 4. '-» "» pau 5.
ct '" hsec (U^sunt U.
'" nearco 2. marcus 3. marcho '^ excuLitus 2— 4. "* smaralgdo L
4. "= kaytus 2. chaytus 3. '" in
baro2. '^Mrancmonli 3. ''«-'"' catapanus (•s/i.sraHfc'?- 2. "" S. in tracainotlo 3. '*' opto f. '*' scaueo-
sum I. '" ct nihil pioreccrunt arfi/init 4. 1". "* craclius 1. '*' descendi I. "«xyphca3.4. "'baro2.
'*" curcira 1* '*' saraceni conatanter 1. ubi cliam normani. "" nominati 1. n. c. s. dcsunt 3. '" marce-
donico 1. a. mascodonili 2. macedonia 3. mcsardoniti 5. '"siliclusl. "" trane 2. '" cnrichus 2. "•
cassanus incensa 2— 4. '"= re dc Africa «(/(/(7 1«. "' cl niliil profccerunt addunt i. <•. '•' marscdoniti
2. masardoniti 3. mesardoniti 4. '" turcini c.""incse I."" liirniki 2.'" ot c.d.i.i.a. rf«HH» 3.4. l.a. '" ab-
abanti 1. ablaiilius 4. '«* tcpotcriti 2—4. '" romoala 1. la. romoal 'A. "• raliica la. '«' ammira la.
amira 2. amitaS. '•* dictus 1. dattus 2. 4. 5.
 . 1

133 CimONICON. 134

itpm Hari oquitutus in asiiui 15. mcnss Jiinii. ^V 1032. Dcsccndit Ilycliincon "' kctoniti '»*, et se-
1022 Vcnit Encrich imporator in Bonc\'cnlum cum iidduxit ipsos Anatolichi '"'.

mcnsc Martii, ct obsedit civitatcm Trojorum "^'. 1033. Priina die intrantc Maio dcacondil Con-
1023. Venit Rayca cum *'"
Jaffari '"'
criti in civi- stantinus prothospatarius,qui et Opo "" vocabatur

tate Hari in mcnsc Junii, et obsedit eam uno dic ; (54), catcpani Italia?.

etamoti c.\indcconiprchcnderunlPahigianum'"'(52) 1034. 1 . die intranto mense .\prilis obiit Roma-

oppidum, et fabricatum cst castcllum Mutulai '"'. nus imporator, ct surrexit Michael imperutor. Et "'
1024. Factum est signum magnuuiin cpiscopatu Argiro Barcnsis obiit Constantinopoli.
Achcrontino sub prssule secundo Slephano Mate- ^038. Descendit Michael patricius et dux, qui et
riensi in sancto '''* die paschas crucifixus magnus : Slrondili "^ vocabatur, et transfretavit cum Mania-
argentcus concussus est tribus vicibus capite, bra- chi '" patricio (5.5) in Sicilia.
chiis et pcdibus, cunctis hoe aspicientibus. Et in 1039 "'. In mense Februarii doscendit Nichifo-
hoc anno cecidit nix magna. Et in hoc anno trans- rus "^ catepani.qui et Dulchiano *"" dicebatur (56).
fretavit Bugiano in Chorvatia '", et comprehendit 1040. Pra;dictus Dulcbianus excussit contera-
ipsam Patrocissam uxorem Cismigi^^ct direxit
'"''
tos "" 201 de Apuiia, et pra;dicti conterati occidc-
illam Constantinopoiim. Et hoc anno mortuus cst runt Chirisfactira^"^ critiri ^"^ imperator'"* 204 sub-
Enerich '"' imperator, et surrexit Conus '"», nopos tusMutulam et Romano Materiense*"^ mense Maii.
ejus. Eodcmque mense obsedit Argiro, filius Melis, Ba-
102'. Descendit Oresti (53)chetoniti '*" in mcnse rum civitatcm, et percussit Musandum ^"^, et ligavit
Aprilis, et tunc obiit Barensis "' episcopus Joannes, eum vinculo -°", et introivit cum eo in Baro.Et con-
et factus est Bisaneius archiepiscopus. terati dispersi sunt.
1029. Venit Eustachius cum filiisBasiIisco"-ct"' 1041. Descendit Dulchiano -"' a Sicilia ivitque
Mandatora, et adduxit honorem catepani ad Chris- Ascohim, mcnse Martii Arduinus Lombardus
et in

toforum ; et Orestes praefatus descendit in Constan- couvucavit Normannos ^°'' in Apuliam in civitate
tinopolim cum Bugiano. Et hoc ai;no mortuus Gon- Malfioe, et pra;dictus Dulchianus fccit proelium
siantinus imperator in vigilia sancti Martini, et se cum Normannis fere *"' tribus milibus, et cecide-
vivente imposuit in sede sua Romano, et dedit ei runt Gra;ci ; et mensc Maii iterum prceliati sunt
uxorem Zoi, filiam suam. Tandem Raycha et Zaf- Normanni feria 4. -" cum Graecis, et 1'ugit Dulchia-
fari "' obsiderunt castellum "^ Obbianum ;
qui Ob- nus in Baro (57).

bianenses, extraneos tradentes, pacificavcrunt cum 1012. Venit Exaugusto *'^

(58) fecitque bollum
ipsis. Et in mense Julii "* venit Potho "'' catepani, cum Normannis '"
mense Septem-
3. die intrante
fecitque pugnam cum Raycha "' in Baro. floc "" C bris, et comprehensus est ille ibi et in Melfiadepor-
anno Guamarius princeps Salerni.
obiit tatus est. Et in mense Decembris obiit Michail im-
mcnse Junii Sarraceni comprehenderunt
1031. In perator, et -" elevatus est c»sar *'^ nepos ejus no-
civitatem Cassani; et tertia die astante mense Julii mine Michail imperator. Et in mense Febr. factus
fecit proslium Potho "° cum Sarracenis, et cecide- estArgiroBarensisprincopsetdux Italiae.Etinmense
runt Graeci. Aprilis descendit Maniaki ^'^ (59) magistro "^ Ta-
VARLE LECTIONES.
'^^ '"" '"- '"'
in Capitinata nddil A. bayca 3. ''''
taffari 3. safTari 4. zaffari la. pelag. 3. disu-
''^
tile (a.
'''*
sccundo
curbatnia 2. 3. 4. curbachia la. corbatia 5. •''' palricissa 5. prin-
2.
cipissam 2? 4. ^''' cosmigi 2. cormici 3. cosmici 4. cosmizi 5. '* anarich 1. 2. henricus 3.
analio la. ''^
constantinus 3. "" chetonici 1. ketoniti 2. chetensi 3. "" baronensis I. '*^ ba-
silicho 2. '*' dcest 1. "* zafari 2. saffari 3. 4. "= dcest I. '*« aghosto ^a. '"''
protho la.
'" raicha I. "' Hoc —
Salerni 1. alia manu in marg. 2. "" prothocatapano la. '" ykyaconi
2. ychiachon 3. ichiacon 4. ykraton la. '*^ keconiti I. et inscrunl \. 2. 3. 4. '^^ anaoolichi 1. ana-

colitiy 2. anacoliky la. anatholicii 3. Hxco.ita habct: Uescendit Michail protospata criti tu bilu ke tu ypo-
dromu, et adduxit .\natoliki epi tu Ykyacon catp. "' qui ropo I. la. '^° et Argiro obiit in c. in mnrg.
alia manu 2. desunt 3. 4. cerigo 1. '"^ sfondili 5. '" mamachi I. maniaky 2. muniachi 3. "" 1038. la.
"' nikyforus 2. ^" dulkyano 2. constanter. '•" contractos constanter 4. -"* hyrifactora 2. christophorum
3. xELprayixxf.pi. 3. s»3
'"' imperatorem 2. 4. imp. 3.
critim '"^ materiensem 2. 3. 4. -"'^ musandrum

4. ^"^ eivincula dulchia 1. *"^ deest I. 2.

\. *'" f. t. m. desunt 2
-"" 4. *" normanni quadringenti —
\. 2. exagusto 3. mense aug. 4. Exagusto catapanus filius Bugiano. Iterum fecit 5. ^" et
-- ex augto 1.
cum .Atinolfo dux eorum de Venebento sub monte Pelusio 5. -'* et e. e. c. n. e. n. M. i. desunt I. la.
"5 cesarus 2. -"^ raanniky 2. ma.xiachi 3. ^^' magister 3. 4.

NOT.E.
(52) Nunc Palesciano. Cedrenus I. I., p. 546.
(57)
(53) Cf. Cedrenum, II, p. 479. Grcecum patritium qui in praslio captus est,
(58)
(54) Idem ut videturqui Gedreno, II, p. 503 .^swv appellat Boianncm Cedrenus II, pag 546. Sed Guil-
5 >,evdu.Evos '£2-0i;. lelmus .^pulus, lib. I., et Ostiensis, lib ii, cap. 67,
(55) Cedreno, II, pag. 512. rewpvio- i^xipUio^ 6 Exaugustum, cognomine ex occasione, fbrte, illi
MavJjxT,?. cf. ibid., p. 520, 522, 545 Zonoras XVII, imposito. Pereg.
13. (59) Idem qui supra a. 1038 ; cf. Cedrenum I. 1.,

(56) Jli/3[T,X TpuTooxaeapio? 5 ioxeiavd;, Cedreno, p. 541, 545, 547.

p. 545 ; Michael Dochianus Guillelmo Apulo lib. i.
135 UJPl PROTOSPATARII. 136
rentuiii *", el in uiensc Junii deportavit Monopolim A cundumMichaii**°,tertiumConstantinum Monoma-
civiLutcm, abiitque in civitatem Malberiem, et fecil chum -" regnavil cum his tribus viris annis 22.
;

ibigrandc homicidium. Et in mensc Septembris Post morlcm vero pra;dictae Zoi rcgnavit -" ipse
Guiielmus "" electus est comcs a Matera. Et hoc ConstantinusimperalorcumTheodora,suacognata,
anno depositus est pr.-cfatus cajsar "'" Micbail a " jam annis novem.
regno, CKcatusquectZoi et Theodoroe sororum jus- 1051 *". Descendit Argiro magister'** vesti '•'^
et
sione, el Constantinus Monomachus '" fartus est dnx Italia;, filius Melis, in mense
Marlii et abiil Ba-
imperator. Et 3 die intrante Juho caplum esl Ju- rum ; et non rcc«-perunt illum Adralislus '" et Ro-

venatium (OOj ab Argiro duce et in mcnse Au- ; moaldus cum Pelro ejus germano. Scd non post
gusti ivit praidictus Argiro ad obsidcndum Trancm, multum tempus Barenses rcceperunt illum sinc vo-
seditque super eam mense uno. luntate Adralisti et aliorum; scd Adralistus fugiit.
1(U3. Reversum csl Barum ad manusimpcratoris. Romoaldus vero el Petrus fratres ab Argiro sunt
Et in mense Seplewbris descendil Pardus (01) pa- comprehensi, ac catenis vincli Constantinopolim
tricius auro, (juem Maniaki "^ fecit oc-
cum multo deportati sunt. IIoc anno Drago "' occisus esl in
cidi, *-'
in,peiatoiem ab oninibus appellari.
seque moule lldri a suo compalre Concilio '", et frater
Et mense Octobris venit Barum, minimeque illuni t. ejus Umfreda "' factus est comes.
recepil. In mcnse vcro Februarii descendit Theodo- 1053. In feria 6. de mensc Junii Normanni fece-
rus Canus magister et calhepunus.ct Maoialii pra;- runl bellum cum Alamannis, quos papa Leo '" con-
diclus perrc.xil Durnchium '-^ (02j. duxerat, et viccrunt. Et hoc auno fuit magna famcs.
lOU. Guiloimus --'^, lilius Tancrcdi "", dcsccndit 1054. Obiit Sico prothospalarius Matcriensis "'.
cum Guarimari principe in Calabriam, f<>ceruntque 1055. Obiit Constantinus imperator, qui et Mo-
ipsam Stridulam '" caslcllum. nomachus -'*.

10-46. Perrcxit Argiro patriciusConslantinopolim, 1050. Cujpit regnarc pra;dicta Theodora augusta,
etPalatiiius calhopanus, qui et Eustasius -'', rcvo- soror Zoi imperalricis. Et Lmrrcda obiit,ct Rober-
cavit omnes exiliatos in Rarum perrexitquc Ta-
;
tus, frater ejus, factus est dux. Et hoc anuo obiit
rcntum. Et 8 die intrante "" mcnsc Maii commisil Petrus arrhiepiscopus Coscnlinus.
prffilium cum Normannis, et ceciderunt Gra;ci. El 1057. Mortua esl Theodora augusta, et Michail
hoc anno venil Conus ^' rex Alemannorum -'* Ro- Bringa *^^ faclus est imperator.
mam, co quod craiit ibi Ires papae, Silvester in ec- 1058. Trombi patricius fecit occidere Scribo-
'''
clesia sancti Petri, in l.alcrano" Gregurius,el Bene- nes in Culroni civitate.
dictus iu Tusculano;quibuscjcctis, consecratusesl 1059. Mortuus cst Michail Bringa "', ct Isaki
Clcmens a praediclo imperatore deinde pra;dictus C o (04) Comni *'' laclus est imperator.
;

imperator venil Beneventum. Bcnevenlani vcro ad
ejus injuriam absciderunt strennas "' ,03) equi
ejus. Et hoc anno obiit Cuilelmus"',el frater ejus
Drago -^^ factus est comcs.
1047. Comprehcnsum est oppidum Slira *"> a Gua-
rangis "'' in mcnse Octobris, et in men-e Decem-
bris dcpopulavcrunt Liccem "', et in mense Junii
supradictus papa Benedictus per poculum vcneni
occiilit papam Clementom.
1000. Eleyatus est imperator Constanliuus o '"
Ducos "'.
1001. Robertus dux ccpit civitalcm Acheronti-
nam.
1002. Factus est papa .Vlcxander Lucanus. Et in
hoc anno intravil Robcrtus duxincivitatem Oriem,
etiterum apprchcndit Brundusiumet ipsum miriar-
chum "'.
•1063. Coniprehensumest Tarentum aNormannis.

10.50. Obiit Zoi impcratrix, soror Theodorae, 1064. Coniprchensa cst Matcra a Roberto mense
quae fuerunt filia; Constantini imperaloris. Zoi Aprilis.
enim habuit viros tres, primum Romanum "', se- 1005. Robertus dux intravit Siciliam, et interfecit

VARI^ LECTIONES.
'" tarenti 1. •'" guidelmus guidelmo
la. gulielmus 3. constanter.
-1. 2. '"> cesarus 2. "' tYa 1.
"• monachus 1. monacho la. monomacho 2. et elevalus est C. monomachis in imperium 3. "' manachi
\. s.vpius. '" sicquo ab. 1. '" dyrrhachium 2. 4. ilccsl 3. ""^ guidclmus 1. 2. '" t. de sicilia
d. 3. --* inedulam 3. squillaci 4. scridula la. '" eustasium 1. custachius 3. ''"' in Trano 2. 4.
"' conrarius 3. "- alnian. conslanter 1. -" sercunas I. slrcuuas 2. frenos 3. strenutas 4. le scrcuc (a.
"' puidelmus I. 2. 4. "' drogo 3. la. -'" scyra 2. 4. stila 3. '^" garangis 1. guaragnis 2. "' liticcm 3.
litiuin 4. '^' romano 2. *"' michaelcm 2. 4. *" monachum 1. "-.jam nono annn regnavit impcrator
Constantinus 2. 3. *" 10.52 1. "' niagnus 3. "' vetri 3. '*" adrilastrus, adrilistus, udrilastus I.
adralistus magnus (magister) 3. "" drogus 3 drogo 2. 4. *" Con. 3. decsl 't. "" uinlVedus 4. "' q.
prcpleo I. '^' nianlucnsis 1. la. '''* monachus 1. -'•' brinza la. '*' scribonem 2. 4. *''' brinza 1 a.
"^ korani 2. coni 3. -'" dcest 2. 4. "'» ducas 4. "' ipsam mariarcan 3.

NOT.E.
(60) Giovcnazzo. D (031 I. e. strepas.
(61) Cedrenus, p. 548. (64) Articulus.
(62) Cf. Zonar. XVII, 22.
137 cmiONICON. 138
Agarpnorum miiltiludincm, et tulit obsides -^" cx ci A mitc. Sed Robertus diix, cjccto Petrono -", intro-
vitato Pnnhnrmi. ivil iii ipsam civilatem in piirificatione sancto- Ma-
)0G(). come?, lilius Pclronii. voliiit
LolVedus -'"'
t\x.
ire in llomaniam cum multa gcnle, scd obstitit illi 1076. Comprehensus est quidam ncpos Africani
quidam ductorOrwcorum nomine Mambrita. Et lioc rcgis a Rogerio, fralre ducis Roberti *", qui prm-
anno princeps Ricardus intravit lerram rampa- eral Sicili.-B, cum 1.50 navibus in civitate Mazaria
niae "^•, ohseditque Cipcranum, et comprehendit **. Et hoe anno dcdit pnefatus dux filiam suam
eam, et devaatando usquc Roriiam pcrvenit. (66' nurum '•' imperatori Constantinopolis.
<067. In niense Maii mortuus esl Constantinus o 1077. Obsessa est civitas Salerni a Roberto ducc
Oucos imperator, el Michail, Tilius ejus, suscepit Normannorum, et comprehensa est ab eo.
imperium. Et hoc anno apparuit stella cometis et 1078. Obsessa est Ncapolis a Ricardo principe,et
;

comes Normannus Robertus tecit bellum cum .\ral- minime comprehensa ot Robertus dux obsedit Be- ;

do *^ rcge .-^nglorum, et vicit Robcrtus -*', qui et neventum, sed ejus obsessio dissipata est a Rodulfo
factus est rex super gentem Anglorum. Pipino coniito. Et hoc anno obiit pr.-cfafus Ricardus
1068. In 16 die mensis Februarii Robertus dux princeps.
ohseditcivitatemnomincMontempillosum; ubinibil „ 1079. Intravit Petronus in Tranem et Barum re- ;

Droliciens,cum paucis abiit Obianum, et cepit eam. bollavit, ejecto exinde prmsidio ducis.Et Bajalardus,
Et ex traditione cujusdam Gotifredi intravit ipse liliusUmfreda;^'"', comprehendit.Ascolum. Et in hoc
dux in prMfafam civitatem Montispillosi. annoejectusestimperatorprasdicfusMichailarogno,
1069. In mense Septembris pr.TlUtus dux Rober- et Botoniati -*' quidam factus iniperator, qui abstu-
tus^*^ obsedit civitatem liari et Romano Diogenis,
; lit pncfato Michail uxorem, et abusus est ea (67).

qui cum praefato Miehail privigno suo tenebatimpe- Hoc anno fuit mortalitas hominum in Matera.
rium, fraude prsedicti Michail privigni sui apud 1080. Inventum est corpus beatiCanionisin Ache-
quandam civitatem Armenia; -''' (65) comprehensus runtia -'^- ab Arnaldo archiepiscopo, et idem archi-
et ca?catus est. episcopus construere ccepit novum episcopiuni, id
lOTO.MenseJanu.iriimagnumhomicidiumfactum est ecclesiam sanct;e Dei Matris Maria;. Hoc anno
est in civitate Brundusii nam Normanni volentes
; civitas Bari rcversa est in potestate Roberti ducis;
eam comprehendere, tenti sunt ex eis quadraginta et idem dux obsedit civitatem Tarenti,et in mense
cum aliis eorum ministris quadraginta tribus, et -^''
Aprilis comprehendit eam et *'^ iterum obsedit ;

capita omnium prsdictorum ad imperatorem depor- Castcllanetani -^**, ot cepit eam. Et hoc anno irnpe-
tata sunt. rator Michail descendit in .\puliam,qua;rendo auxi-
1071. Robertus dux intravit C lium a Roberto duce contra Botaniati -"' {6S). Et in
Brundusiapolim, di-
missa ante Barum obsidione nam ipse dux fecit ; mense Julii 26-'^ die ejusdem mensis mortuus est
fieri pontem in mari, quatenus**' concluderet por- Robertus comes eximius-*'', et ejectisunt Normanni
tum pra;fatae urbis Bari. Hoc etiam anno dolo cu- de Matera secundo et coepit regnare Lofredus co- ;

jusdam Argirichi ™, filii Joannaci, occisus est Bi-
santius cognomento GuirdeliliU -'"in Baro. Et -'' in
15 die mensis Aprilis cepit Robertus dux civitatem
Bari, et in mense Julii dux prsdictus transmeavit
Adriatici maris pelagus perrexitque Siciliamcum58
navibus.
1072. Mense Januarii *"* die 10 introivit Rober-
mes, filius ejus, pro eo in Matera, in vigilia sancta
Marije mense Augusti.
1081. Robertus dux intravit Tricarim mense Oc-
tobris.Et in mense .\prilis Archirici perrexit ad Mi-
chalam regem Sclavorum,deditque ejus filio suam
filiam uxorem, et Robertus dux cum prsfato Mi-
chaele imperatore perrexit Idrontum missisque an- ;

tus dux in Panhormum oivitatem Sieilioe. tea navibus in insula Corifo ^^*, quae apprehende-
1073. Intraverunt pnmo Normanni in Tra- runt eam, ubi et ipse post ^*' paululum una cum
nem *' in octava epiphaniae cum Petrono ^'^ co imperatore transfretavit,posueruntquein mense Ju-

VARI.E LECTIONES.
-5" obsidionem
4. la. ^ei
loffredus 4. ^" capitania; 3. '^^ arnaldo 1. la. 4. -" deest 2. 3. -"^ deest
2 — 4. -"'5
arthemiffi I. arthenie 2. arteria 3 arctenia la. -'^'
reliqua anni desunt i. la. -"' quantus 2.

4. conantis 5 -'^'
arzerizi I. argirigi 3. -"''
girdeliku 1. guirdclithum 3. guinderiichus 4. guirdeliku la.
'' et— Bari desunt la. *- junii 4- ^'^
ples (plures?) 1. -^* Baro la. trane 2. taranlo 3. trano 4. *» petro

1. *'« patrono
1. »" deest 2. 3. 4. -"Smarzaia^. "' uxorem 3. »«0 umfredi 1. -«' botamiti 1. '«^
acherunfa 1. "^ et— eam desunl la. -«' castelanetam I. -'^ bocthamati I. *'^ XXVII. 2. -'" conte
magnanimo et eximio la. *'* corfu 1. 5*5 prius 3.

NOT.«.
(65) Apud Zahram Armenice urbem 1071, 24.\ug. (67) Nicephorus Brienn. III, 24, 23 ; .\nna Com-
victus est. —
Cf. etiam Niceph. Brienn. I, 25. Zo- nena ed. Par. III, p. 73 ; Zonaras XVIII, 18, 19.
nar. XVIII, 14, 15. (68) Non verum fuisse imperatorem sed mona-
(66) Helenam sponsam Constantino Duce. Cf. chum quemdam.qui haec flnxerit, tradit Anna Com-
Anno Comnena ed. Par. I, pag. 23, 27, 28. (Zona- nena 1, p. 28, 29 ; Michael patriarcha Ephesinus
rus XVIII, 17.) ordinatus obiit.

Paxrol. CLV. 3
 ;

i3'.l l.llii riKCIOSPATAIUI. 140

lii ante Durachium obsidioncm per inare el per ter- A cipans, direxit plus quam Irigiiita milia soliilorum

ram (69) ;
quam slulus Venelicorum "'vcniens dis- Uoraanis.quatenus sibi eos papa?que reconciliaret;
sipavit, aporlumque est mare Durachii (70). lloc quod cl facluui esl. Atlamcn rex Romam advcniens,
anno liolaniatim "' factus cst monachus, ct Alexius ccpit totam rcgionem Irans Tyberiui, in qua apo-
factus cst impcrator. Et Alamannorum rex llonri- slolorum principis cminct tcmplum. El in niense
cus '" venit Romam, papam Gre-
ut ejiceret exindc Junii,rciiclo ibidem suo praesidio ac lilio in castel-

gorium. lum, quod iile "* illic constru.xit, ad debellandum

anno complentur ab initio mundi 6281
<082. Hoc Gregorium papam, qui in Laterano "° ac in Coelio
et ab Urbe condila 1824 ''". Et hoc anno Aloxius montp se contincbat, ablatis secum quadraginta a
imperator collocto "' grandi exereitu iniit bcllum Roma obsidibus, secessit in partcs Tusci;c ; ct du.^

cum llobcrto ducc aut *'= longe a Durachio -'S rt in niense Maii Caiinas "" civitalem
posuit antc
terga vcrsus fugit, cccideruntquc in ca pugna pius Apuicaj obsidionem, et in mense Junii '" conipre-
quam 0000 ex suis fuerunt autem in ejus c.xer-
;
hcndit eara.
ciiu 70 milia hominum (71). (El -'' doniinante islo 0S4. Robcrtus dux, collccta mullitudine Nor-
Alcxio imperalorc cpiscopus Rubonsis noniinc Guis- mannorum, Longobardorum aliaruraquc gentium,
pcrrcxit Romam, ut papam Gregorium dura obsi-
iiberius don avil priori Montispilosi ccclcsiam
saucli Sabini -'',
''"'
quo; ost in civilalc Rubi ;
•-
qui "prior
:
j,

dionc rctenlum "° liberaret ;

quod ot factum est
tenebatur omni anno ad quatuor libras cersin dic nam Romam adveniens, Urbis maximam parlem
sabbatisancti,et mittere unum hominem equestrem cepit, et papam exinde viriliter abstrahcns, sccum
ad suasexpcnsas,quandocpiscopus Rubcnsisibulad adduxit Salcrnum.
Daronsem civilatem '"" seu ad Canusium). El in I0S5. Prajdiclus dux grandem apparalumnavium
men.~e Januarii Robcrtus dux ccpit civitatcm Dura- niuUiluiiincniquc hominuui '-" innumerabiii e.xer-

chii "" traditione quorumdam Vencticorum (72). El cilu brundusiopoiim ibidem na-
venit, et disposila

boctemporepraGdiclusrexHenricusobseditRoniam, valimachinatione,ingressusest Adriaticum pelagus,

ut ibi '"* introiret et faceret ibidcni papam Raven- pcrrcxitque in insulam nomine Cassopim '", ubi
nensem archiopiscopum "". Et dux Robertus '"' slolus Vcncticorum ct fiiius ducis Venetiarum cum
rediens ab Epidauro, roiiclo ibi '"' Boamundo (ilio plurimis "-^ navibus erat infestus duci Roberlo ;

suo, perrcxit Romam, forens auxilium papa; Gre- scd bcilo in mari intcr eos confccto, victoria ad
gorio, cum jam rcx in partilms moraretur Ligu- Normanuos conccssit. Ca;si sunt in ea pugna pius-
ria; '"^ ad debeilatidum Mathildaj '"''
provinciam, quam mille '*' hominum, prielerea naves quinquc
quffi cum papa tencbat Grcgorio. IIoc anno Baja- caplK ; dua; cum hominibus submersaj sunt, ita ut
lurdus porrexit ad Conslantinopoiitanum imporato- C qui gladiura potuerunt evadere bellatoris, peiagi
rom .McLium caiisa auxilii. El in eodoni anno 10 die cos ^-' vorago glutiret (73). Hoc anno mense Maii
intrautc Matora novum
mcnse Maii dcdicaium est in pra;dictus papa Gregorius dum morar^-.tur '''
Sa-
templum in honorc sancti Eustachii ™' ab Aruaido lcrni, diem clausit cxlremum quo moricntc, lanta ;

archiepiscopo sub domno Slephano abbale,aucture fortur grandinum lonitruumque extilissc procclla,
^"^ ipsius tcmpli. nt onines illic positi hujus^'* terribilitatis procella

Hoc anno compicnlur 517 "" anni, ex quo

1083. pularenl intorire. Mense Julii dum jam diclus dux
inlravcrunt Longobardi iu Itaiiam. Hoc auno cycius Robcrlus ^Guiscardus •''") murarolur in ioco, qui
2i8 jg Vencticis, excrci-
soiaris 28 e.xtitil cyclus
lunaris 17 ot cyclus
et dicitur jciis

novcnnalis primus, et epacta '" luna nulla. Ethoc tusciuc cjus ob quandam civitatem capiendam "" in
temporc Roraani a papa; Gregorii socictate '" disco- Cefalonia moraretur insula, ipse autem in prajdicto
prKdiclum dircxcrunt rogcra,
dentes, lcgalos ad loco cuni parlc exercitus resideret, pncparans se,

quo "^ eum Roma; miltcrot "" scd dux hoc anti- : qualiter^^'' cum grandi apparatu navium '" et mi-

VARI.E LECTIONES.
"«vcnetorum I.
"i i,oii,jn,atini 1. "' enrichus 2. »' 824. 2— 4. "'elecloi. «'^ ;. <-. haud. "' lo-

cusvacat3. '^' lixc desunl l. 2. iii. -»'guisbotus 3.dirach. «»s/./rt- -»» sal)biiii 3. ad barura
'<">
4. ^<"
ler 2. ^" ut vi 2. 4. conforza la. "'" scd minime potuit inld. 4. ^"* ila 1. 3. ^"' lorabar- dccsl 2—4. '"
dia; 4. la. '" mathildam I. ^os 6^5,^5;; 2. 4. '"» ot domino 3. ^io ^(^XVil. 1. "'cpactonS. »" a
popa grcgorio sequuti 1. d. subjoclione se humilianfes 3. ^'-^ qui 3. "* millerent 2. 4. mittcre 3.
"^ ipsc 2. 3. 4. 2'^ latio 3. "" cannam 1. vacat in 3. "'julii2. 4. '" dentum 1. '*" grandi appa-
ratu navium hominumque 4. ^si 2—
g^sopim I. casoppi 3. cassiopim 4. ^" drcst l. la vacal 3. '^" p.
^-^ equo superscriplo ^'' dum Moinurctum Salerni esset die 3.
q. quiuc|uc miiia h. 2 -.5. polagi I.
^" huju.smodi turbinilius pulareut 2. 4. "" deest i. la. =-' d. Vencli vicli a. d. V. 4. locus vacal 2. 3. "'
capicnda i. dccst 3. ^™ deest 1. 2. pr;oparavil 4. naviiii cum 3. '^' dcest 3.

NOT.li.

(69) Anua I. 1., I, p. 37 i) ; !ll,p.9^>-97 sqq.; IV, (71) Cf. Anna IV, p. III sqq. (Zonaras XVIII,22).
p. 1O3 sqc]. (72) Anna V, p. 125.
(70) Ib., p. IUj sqq. (7:j) Auua VI, p. 15'J-1GI.
141 CUUONICON. i42

liluni innumera multitudiiip ad rcgiam toiulercl A I0'.)I3. Obiit abbatissa Eugenia Sancli Eenedicti
navigio '^- urbom ^" (74), jussu misoricorJis.siiiii nionaslcrii Matcriensis mense Octobris ^"'. Et in
omnipotentis Doi, qui dissipat ac reprobal
'"'•
co- eodcm mcnse ipsiiis anni Urbanus papa venit Ma-
gitationes atque consilia "^ principum ^^'^
non ex lcriem, el applicuit Cffiiiobium '''-
sancli Eustaohii
suo procedentia, profluvio ventris '" extinclus cum grandi plebe hominum suorum.
'^'
cst "« (75). 1095. De mense Aprilis in nocte quinta feria

1086 '". Rogcrius, filius pra?ilicli Uoberti ducis, subito visi sunt igniculi cadere de ccelo quasi stolltD

factus est du;;. per tolam Apuliam, qui repleverunt univcrsam su-
mensc Maii corpus beatissimi Nicolai
(087. In perliciem ^" terra;. Et cx tunc ^'^^ co-perunt Galli.T^
Mirrcnsis episcopi a quibusdam Harensibus a prs- populi porgere, immo totius Italia;, ad sopulobrum
dicta Mirrca ablalum, in Barum devcctum, caput Domini cum armis, ferentes in humero doxlro cru-
civitatum Apuleaj. Hoc anno abbas Desiderius San- cis vexillum '''•.

cti Benedicti montis Casini, consensu quorumdam 1096. Rogerius comesSicilia; cum 20 milibus
nobilium Romanorum, faetus est papa Romanus, Sarracenorum ct cum innumera ^^" multitudine
vivente adhuc Clemente papa, qui iuerat Ravenna; aliarum gonlium,et universi comites Apulea; obse-
archiepiscopus. t> derunt Amalfim ^^*, el cum ibi perseverarent, su-
1088. Mense Septembris factus est grandis terre- bito '=' inspiratione Dei Boamundus cum aliis co-
inotus per Apuleam,ita ut inquibusdam locis
totaiii mitibus et plus quam 500 equitibus, facientes sibi
turres ac domos subruisse fertur; tunc enim cccpta signum crucis super pannos in humero dextro, re.
csi guerra inter Rogerium ducem et Boamundum liquerunt obsidionem "^"; et transfrotantes per-
fralrem ejus.Hoc anno comprehensa est Syracusa, rexerunt in regiam urbem, qualenus cum Alexii
Sicilia; condam ^'^ caput, a Rogerio comite; in qua imperatoris auxilio bcllandum "^' cum paganis pcr-
fertur homines comestos '*' ac infantes ob diutur- gerent '^- Hierusalem ^'^^ ad sanctum sepulchrum
nitatem obsidionis. domini Jesu Christi, redemptoris ncstri.
1089. Facta est synodus omnium Apuliensium, 1097. Boamundus cum comite Sancti Egidii et
Calabrorum ac Bruziorum episcoporum in civi- ^** cum comite Normanniie et aliis ^'* comitibus occi-
tale Malliae '*^, ubi afluit ctiam dux Rogerius et dentis cum innuniero multitudine in mense Aprilis
universi comites Apulea et Calabriae aliarumque a regia urbe se moventes transfretaverunt, et eepe-
provinciarum. Qua sLatutum est, ut sancta treu- runt^^^ terras,quas Turchi imperatoribus abstule-
va ^" Dei teneretur^" ab omnibus sibi subjectis. rant: et facto bello cum Turchis, victoriamque
Hoc anno obiit Ursus Barensis archiepiscopus et ; Christus suis concessit ehristianis; fertur cnim
papa Urbanus nomine venit in civitatem Bari, et C fuisse de paganis 140 milia ^'^'^.
Hoc autem est justa
consecravit illic confessionem sancti Nicolai et He- Nicenam civilatem.
liam archiepiscopum ^'*, qui venerat adhuc cum 1098. De mense Octobris apparuit stella cometis,

praedicto papa Clemente, et consecravit Brundusi- et christiani bellando venerunt usque Antiochiam,
nam ecclesiam praefatus papa Urbanus. et obsederunt eam. Et de mense Aprilis comprehen-
1090. Mense Augusti Acheruntia^*" cremata est dentes interfecerunt ibi plus quam"'" 60 milia ho-

a se ipsa. Et hoc anno mortuns est Jordanus ^*^ minum. Iterumque commissa pugna, christiani vi-
prLnceps. cerunt, et ceperunt multa spolia Turcorum. Et hoc
1091. Jurata est treuva Dei a Normannis, et anno comprehensa est Capua a Rogerio comite
complentur ab initio mundi anni 6291, epacta 29, mense Maii.
1092. Dum obsideretur Ories civilas a Boa- 1099. De mense Octobris papa Urbanus congrega-
mundo, ausilio quorumdam Orietani ^*' dissipave- gavit universalem ^*' synodum (70) in civitate.Bari,
runt ejus obsidionem, et ipse Boamundus fugam in qua fuerunt 185 episcopi. Et hoc anno in mense
petens, cunctum ejus apparatum et signa ^^" cepe. Junii in festivitate sancti Petri apostoli comprehensa
runt. D est civitas Hierusalem per pugnam a christianis, et

VARI.E LECTIONES.
^338 navigum 1. ^' civitatem 2.4. ^34 regit 3. ^^^ a. c. tlesunt3. ''^ p. fluvio ventris procedente defunctus
^^'' '^s
addit hoc loco qux ibi et anno sequenti leguntur : filius prtedicti
est 3.
roberti
p. V. e. e. desunt
"
dux; ita et
ducis factus est 2.
'
1

'
. 2. ['.
Itujm .. .
1». „
.
.j

.^. ...
anni desiint 2. " 310 quoiidam 4. dcesl
.

3.•

^*' comesos 2? 4. ^'- brieziorum 1. brieziorum 2. brutiorum 3. 4. abruczesi 1" ^" mellia 2. ^** trevia
2. 4. trecia 3. ita et infra. 345 deten. 3. relin 4. ^'^ a. vivonte adhuc p. 2 4. viv, adhuc desunt h. —
spatio relicto. ^" admirandum in modum addit i. ^ts jorfjanus 3. ^" orientani I. 2^" insignia 3. le
bandere I». ^^' decembris 1». 2. ^'- ad c. 2? 4. '" n. die quarte ferie 2. 3. n. die IV. 4. ^•'* u. terram
'^" signum ^o? '^" obseditio-
extetius I. 4. segno 1'. nimia i. ^^' amaltici 1 ' dcest 1.

nem 1. ^" bellando 2, 4. —

^^- perrexerunt
1. ^os
iherus 1. constnnter. ^''" alii 1. omnem terram
quam 4. ^66 centum quadraginta milia 1. CXL™ 1". CL milia et XL milia 2. centum milia e XL milia 3.
-
\bQ milia 4. =67 q, deest 1. ^^^ deesl 3. universam 4.

NOT^.
(74) l. e. Conslantinopolim. -6) Anno 1098.
(75} Anna VI, p. 162.
 143 EPISTULA E.NCYCLICA. 144
omnes. quos ibi invenerunt, occidenint. Fcrlur aii- A ad solum usque peruncta. Et in hoc anno de mense
tem occisa esse ibi 2(K) miiia bominuin. Et lunc Seplembris morliiu? est Goffridus comes.et .\lexii s
levaverunt sibi cbrisliani regeni Oololredum, qui ^^, lilius pjus, intravit Materiem, et superiora ''•

fuerat Suevorum dux. Et de mense Julii pr«di- coeperunt habitari^'" a Montensibus '"'.
IIoc anno
ctus papa Urbanus obiit, et clectus ^»' cst Pascbalis obiit Arnaldus archiepiscopus Acherontinus, et Ro-
papa. gerius conies Siciliae mense Junii ^.
^'•'
in
llOrt. Mortuus est Golofrcdus pra;diclus ab urso ilO-2. De mense Xovembris obiit Stephanus ab-
'"", egrediens a sallu '', quem antea '"- eum ^''^
Las Materiensis, et Symeon abbas successit ei. Et
fortiter feriens '•*. in mense Maii electus est Petrus Acherontinus ar-

Comprehensa est Ca;sarea a christianis et chiepiscopus ^*'.

1101.

VARI.E LECTIONES.
3" eleuatus 3.
'"" '"- ante I.
ursa 3. »' e. ex alto 1. »"- '"'
'"'ipse2?4.
ipse 2? 4. ^:» ferierat 2? 4. «^^ alexander
'"'
2. 4. alcxii 3. super ca 1. supcria 2. supra 3. vaait 4. el s. c. h. a. m. desunl 1«. spatio reliclo.
a montisibus I. Amantensibus 3. ^'" deest i. "" iulii 4. '*' Finis 3. Finis Lupi
'"" '"*
habitarc 1.
Protospat.x^ 'i.

AXSO DOMINI MC.

EPISTOLA E[\(;YCLICA
llOWCIIOIIli! SiUOillS SIOMSTEiill Tri{0\E\SIS

DE MORTE BERNARDI ABBATIS

(Mabill. Annal. Bened., V, 6G8).

In Majori Monastcrio cx bac lurbulenla vita hoc anno (1100) ad coDlcstem requiem migravit piissimus
abbas Ijcniardus, postqnam sacruiii hunc lcieiini annis amplius ijuiiidecim per varias lurhas rexisset,
pjusquo ropularem disriplinain ot libertatem slrcnue conservasset. EncycJicam dc ejus obitu ppistoliim
scripsere de more Majoris Monasterii fratres, in qua orbitalis sua; intolerabilem dolorein teslantur.

Omnibus Ecclesiae Dei ubicunque diffusrB filiis et B nosa carnis mortalitate, cui nihil mundan.-c con-
filiabus, Domini servitio dicatis et conservis suis et tagionis inhacserit, et probatissimorum sanctorum
comparticipibus spei, quaj est in (!hristo. Majoris cxemplis ot divina; Scriptur.^c tpstimoniis cogno-
Monasterii fratros mulu.-c charitatis in omnibus bo- vimus, ei ahquid carnea; rubiginis, quod purga-
nis parlicipationem. loriis p.-enaiibus sit expiandum, ex parte aliqua
Quoniam, Apostolo docenle, nos omnes qui Do- inhaesisseformidamus. Ilinc est quod petimus, in
miiium Jstum confitemur, si fidem nostram male quo a vobis pite compassionis adjutorium postu-
vivendo non mortificamus, mcmbra corporis ejus, lamus, scilicet ut ne forle propler aliquam car-
quod est Ecclesia, esse didicimus; cuin aulem pati- ne.-E fragilitatis maculam januam debitae quietis
tur unum membrum, cslera commembra oportere ail lcmpus purgationis ei contigerit obfirmari, vos
compali, eodeiii insinuante, nun ignoiamus. Vobis oratioiuim vestrarum clavibus et piarum obla-
comraembris nostris, ut nobis coinpatiamini, sicut tionum impulsibus impetretis festinantius aperiri.
ratio charitatis exposcit, orbitalis nostra; importa- Uogamus otiam ut pro nobis communem omnium
bilcm passionem nuntiamus. Orbati sumus etenim exorctis Creatorem, qualenus ad beneplacilum
patie noslro Bernardo, viroadmodum venera- suum vivere, et nos regere faciat Palris defun-
bili, utpole vere, qiiod primuin est, catholico, p, cti successorem. Et quoniam pius Paler nostcr
dulci, sapionti, pio, et ut quid de eo sine crroro vir sanctaj scvcritatis fuit, el non solum verba
scnlire deljcatis breviler pandamus, actu ct habitu ppccatricia, scd ct vana et scurrilia, et quaicun-
verae religionis et sanctilatis reverendo. Unde ab- quc modo inutilia exosa habuit, et ab auditu suo,
sque dubilationis ha;sitatione confidiinus quod ei quanlum potuit, rejecit; sanctitalem vostram pre-
sit pr.eclurus quictis locus in sanclorum bealilica camiir ul vcrsum namias et derisiones, qu.-e po-
mansioiie pr;i'paratus. Sod qiioiiiaum nullum ila tiuR qiiam prosint dcfiincto, facicnlibus accu-
circonspccte vel elimate vivere in hujus a;ruiii- mulaul amnalionem, ab hac charta summovea-
143 BERNARDUS TOLET. - NOTITIA. 1'.6

tis,tantumque simpliciter locorum vestrorum A P^tro et Spiritu sancto unus beatus el Ijcatificans
nomina, et quid pro dffunc'o Palrc nostro et pro Deus per omnia sapcula s.Tcnlorum Amcn.
nobis feceritis adnotctis, ut quid etiam nos pro Obiil aulom hic piissimus Pator noslcr anno ab
vobis debcamus facere cognoscamus, sicque pr.-e- Iiicarnalionc Domini 1100, indiclione viti, epaeta
ceptum apostoii Jacobi compientes Orate pro : VII, coneurrente vii, idibus Aprilis, in ipsa hebdo-
invicem ut salvemini, ad Salvatorem nostrum nos mada Pascha;, Sabbato quod est in Albis, in ipso
mutuis orationibus perlrahamus Domiiium nos- diei exortu, tanquam qui de tenebris egredcrelur
trum Jesum Christum, qui vivil et regnat cum ad lui-em.

AN.NO DOMIM MC.

BRUNO
NOTIIIA HISTORICA IN BRUNONEM
(OuDi.N. Script. Ecdes. II, 96,S.)

Bruno quidam hoc anno 1100 vel Q tum cerneret, reparare jacturam eamdem voluit.
lllOcIaruil,
de quo plura scirc non licuit. FuiissevideluroetatisUnde quia operis Pateriani seu Colleclanei in libros
ejusdem cum Alulfosub Sccculi xiiinitium,quiambo Scripturs potiores pars prima tanlum superstes
CoIIectaneum Paterianum ex opusculis divi Gre- esset, addidit primae huic Paterii antiqui parti, par-
gorii in libros Scripturffi compositum, iiijuria tem- tes socundam ct tertiam, ipso nomine etiam Paterii
porum perditum, reparare voluerunt. De.\IuIfohsc rclicto, hic Bruno de quo !oquin>ur unde contingit
;

habet Hcrmannus in Historia rcstaurationie mona- ut mss. omnibus bibliothecarum, Paterii cre-
in
sterii Sancti Martini Tornacensis tomo XllSpicilcgii, dantur, quia illius nomine insigniuntur. Spectant
num. 38, pag. 395 et sequentibus. << Is primum cle- tamen hae partes secunda et lertia Paterii ad Bru-
ricus, deinde monachus in praefato monaslerio, nonem, ut ex epistola Brunonis ad Wernerum
armarii scu cantoris officium 47 annis tcnuit, om- quemdam constal, quam Dencdiclini monachi edi-
ncsque libros beati Gregorii saepius relegens, imi- derunt in editione ultima Operum di\i Gregorii
tatus Palerium, universas tam Veteris quam Novi papoG omnium, Parisiis, quatuor in-folio volumini-
Testamenti sententias ab eo expositas excerpens, bus anno 1705 facta, lomo IV, parte ii, sub pr^fa-
trcs exindc codices composuit, et quartum dc valde tionis fineni, quam operi Pateriano a se edito prae-
utilibus sententiis superaddidit, eisque Greyoriaiis miserunt, Ex hac igitur epistola. constat Paterium
nomen Hsc Hermannus de .\luIfo, qui
indidit. » quem Benedietini monachi Galli velut genuinum et
Grcfjorialem componens ad imitationem Patcrii, inlegrum produxerunt, esse mulilum, ac partem
illius operis jacturam.cuiprimaparstantumsuper- tanturamodo primam ad Palerium pertinere par- ;

esset, resarcire voluit. .\Iter autem qui resarcien- tes autcm secundam et tertiam essc hujus Bruno-
ds Paterii jacturae laborem suum contulit, fuit nis, qui anno circiter 11 10 Paterium deficientem
ille Bruno de quo loquimur, qui cum Collectaneum supplevit, illique duas partes adjecit, qus tempo-
Paterii in libros Veteris ac Novi Testamenti exGre- rum injuria perierant.
gorii libris conscriptum et injuria temporis perdi-

BRL^OINiS GREGORIALE
{Vide Patroloyix tom. LXXIX, Opp. sancli Creijorii Mayni tom. V, col. 681.)

ANNO DOMINI MC.

BERNARDUS TOLETANUS
NOTITIA HISTORICA
(Fabric, Bibliotheca mMix et infimx Latinitatis, 1, 234.)

Bernardus.archicpiscopus Toletanus, interfuit conciliis Legionensi, Nemausensi et Gerundensi an. 1091,

1096 ct 1097. .\uctor Scrmonum qiia'uor in antiphijna:u Sdlvc, ilcjina niiscriconli^', editorum iiitcrOpcra
S. Bernardi Clarffivallensis.
147 MANKGALDI. 148

BEKNARDT SEUMONES
(Vide Opera divi Bemardi, inter Pairologix tomos proxime edendos.)

AKNO DOMINI HC.

MANEGALDUS
NOTITIA HISTOIUCA KT LITTERAHIA

Fabric, Biblioth. med et inf. Lat. IV, <2 )

Manegaudm, Maneaaldus, Mnnegrldus de quo J^ tnm in divinn qtiam in humann philosophia flonicrunt
Anonymus Mellicensis cap. i05. .Vinwijoldus presbtj- Liinfrancus Cantuariortim episcopus, Gtiiao Lango-
ler. modenwrum maijister mmjislrorum. strenuus us- bardus, Miiimjaudus Teutonicus, Bruno Bcmen.i!is,
sertor verilatis fuit, a qua ncc pronnssis nec minis qui postea vitam iuxil eremilicam. Fuit hic magis-
scliismatici rcgis flecli potuit. Quin imo in dissensionc icr Mancijoldus dc Lutenhach inter primos canoni-
illn VU ct Ucnricum IV cxorta
qu;c inlir Grcijivium cos el pr.rpositus canonicoruin rogularium Murhu-
fuit, pro tucnda justitiu liihoravit usqnc ad vinculn. ccnsiiim in .Alsatia, de quo Bcrtholdus Constantien-
E.tstiit ad eum scripla iiu.rdnm cJ:hortalorin Ivonts sisin appcndice ad Ilermannum Contractum ail
episcopi Canwtcnsis epistoln (quarlragcsima inter A. 1093 et 1098, et auctor inccrtus ad A. 1090,
Ivnnianas.) Hic textum Isaise prophcUv paginiilHus apud Irstium tom. II, pag. 83. Diversus adeo a
clnusulis di.<lin.rit. Siiper Mattha^um vero glossns duobus ejusdcm tcmporis. Mancgoldo ahhate S. Gcor-
continuiis scriljit. Scribit ijuoquc super Psalterium, gii in Suevia, nuem a monachis suis occisum (1)
opus prxstiintissimum super topazium et auriim
. refcrt idem Bertnoldus ad .\. 1100, et a Manegoldo
ohnjxum preliosum. Hujus ul videlur opuscuium liailcnhiirchcnsi decano, cujus librum pro defen-
pro Gregorio VII, sed jam dcfuncto, et post A. lUSO, siono Gregorii VII ccmpositum ipso adhuc vivente,
ante A. 1101, scriptum advcrsus Wollfclmurum Co- lamcn ab ipso non approbatum mcmorat Gerla-
lonionsem edidit laudatissimus Muratorius tomo chus praepositus Reichersbergensis apud clariss.
quarto Anccdotorum Lalinorum, Patavii 171,3, 'i" Pozium tom. II Anecdolorum, parte ii, pag. VJl.
Quaj autem conlra Epistolum Wciwrici scipturum Confcr e.jusdem prologomena ad illum tomuin
sc promiltil, nusquam cxslant. Ilaud dubie idcm pag. XXIX sqq. et Diariuni eruditorum ItaliaB
p
Manegundus est, quem Henriciis Gandavonsis toni. XV, pag. .32 sqq. (Opusculum a Muratorio
cap. 28, ait ingcnii sui monumenta in e.rpositione edituni longe diversi csl argumenli ac censuit hic
Psalmorum et Epistolnrum Pauli posteris reliquissc. Fabriclus. Totiis enini in eo cst ul demonslret
Huic Mancgoldo Teutoni tribui a nonnullis Com- haud itii probanda esse vcterum paganorum scripta
nionlarios in Psalmos, Coloni.-c I53G, foi., e<iitos, ut omniaindiseriininalira admittantur, cum plura
Mir.-Bus ex Joan. Molano adnotavit, quos tamen Rc- in esse evincat qu.T- dogmatibus fidci nostrse
eis
migii .Anlissioderensis ppiscopi csse communis est advorsanliir. Ha^c oontra Wolfolmum usque ad cap.
persuasio. Verisimile etiam clarissimo Muratorio 23 dispulantur tuin vero duobus tanlummono
;

visum de eodem menlionem fieri in Plolem.-ei Lu- capitibus de causa Gregorii VII agitur, qunc adje-
censis Annalibus ad .\. 1000 : Pcr idcm temjius flo- cisse sc in pr.-cfalionc operis auctor prolitetur eo
ruit in Tcutonia quidam philosophus, ciii nomcn Mc- quod scirct Wolfolmum dominum papam Grego-
ncgaldiis, cujus iixor ct jili/f in philosophia fucrunl polluto ore lacerasse
riiini ; idco ait : aliquid de illo
pcrmnxim/p, Anonymus apud Andrcam du Chesnc aduectendum duxi. ma>si.)
tom. IV, dc rcbus"Francor., pag. 89: Hoc tempore

(1) Acta Sanctor. tom. III, Februar. pag. 52.

L. A. MUBATORII
IN OPUSCULUM SUBSEQUKNS ADMONITIO
{.\nerdota Latinn IV. Patavii 1713.)

Ex codice ms. 305, lit. S. Ambrosian.-c bibliothec.-c descriptum esl hoc opuscuhim. Ejus auctor nomine
liintum ac magislrali inunora niihi notus. ciot^Ta ignolus, de illo nibil aflereiilibus oelobrioribus histori.o
litlcrari-TBscriptoribus. Nequc porro mihi aut satisolii ut exquiram, aut satis librorum ut inveniam aliquam
 :

149 OPUSC. r.ONTISA \V(>Ll'F.I,M[:.M. 130

de de Wolfelmo Coloniensi fortasse ampliorcm notitiam. Quod mfmini mc legerc olim, in clariss,
illo et
Baliizii Miscollaii. tom. IV niemoratur Miiiiegnudits quidam, qiii vixisse et scripsisse nonnulla vidctur cir-
citer an. (,h. 11.50. In schcdis quoque meis inss. reperio brevcm catalogum liljroruui nondum cdilorum
cxhiLiitum olim cruditissimo Ilolstenio,Iiibliolhec,-E postea Vatican.c pr.Trecto, uhi h;ec hahcntur Mene- •.'<

gaUwi vcl Menentjalilua, Latiiuis hi^torieus llistoria eeclesiasliea.Qm plurima e Trogo Pompeio ct Justi-
:

no quoail prolana transcripsisse videtur.lnilium operis hoc est /ssiirionim ref/um jwtenlissimus nlim fuil
:

Mniis.tjui hellum finitimis inferens regibus, etc. Sequilur adnotatio. Luens Holslenius : lo creiln ehe sia un
Manitjoltlo tiuetor nullius jwlieii nee pretii, qiioruin centuriie reperiuntiir piissim in bilAiolliecis mnnnste-
rioruin^qualis Petrus Comestor, Vineentius Dellorneensis.iiliiiiue ejus farina^ eonsarcinatores, qui cuni nullum
suis Itistoriis initiitm reperire possent, iib e.ronlio innndi repetel>ant. ut mali poet.T Trojnnum bellitm i/emino
O^diitntur nli ovo. Forte sitb fviem tid pnrliciilarem alicujus ijentis Ilistoriam, et iid sua tcmpora deUibitur,qua;
usui esso jwsscnt itd illorum teinporitm coiinilioiiem : quod ile jiro.iimo, et in pr,rsenti desperandum. At incer-
tum milii aii ista ad Manegaldum sive Alancgaiidiiin noslruni aliqua ex parte pertincant.
Quo tamen teinpore scriplor hic florucril.coii.jectura assequi non ditticile possumus.Agil ille de celeber-
rimis Gregorii VII pontificis maximi controvorsiis cum llenrico IV imperaiore, alque ita agit ut rem non
antiquam, sed recentcm, ct lites ante paucos annos agitatas.non obscure innuat. Carpit enim cap. 22 in
Wollelno ejusque sociis conli'ntiones et dissensioncs qmius vos opernrii cnrnis mnxime totis liis lem/wribus
sttiduistis. Tuin cap. seq. apertius de his agil,Grcgorii VII causam doteudens,at(|uc iuter ca^lera scri!/it :

Non defuerunl co tcmpore viri maijni et religinsi. quibus iniquitns lantn non phicuit ; hodieque supersunl in.
eodem ?Y3«o(TeutonicoV/i((im plurimi, qui inisernnte Dco nondum Baal genwt C!iri'((i'tv«H<.,etc.,iiil'rasulidit
Pudori snltem vestro suf/icere poterant discreti viri in circuitu vestro constilitti, ctc, sehisma vestrtim libcra
detesMione impuQnantes.'S,c\\\smd.\.e igitur adhuc sejuncli erant ab apostolica sede Gcrmani ilenrico fa-
ventes, et adhuc nulla ferc civitas, iit ipse ait, in tota Lntinitate erat quae non haberet divisum in varia
studia popu'um, his pro Gregorii Vll, jam vitafiincti, memoria, illis vcro pro Henrico IV, ut rejr, vivcnle
pugnantibus .\ddit insuper Slanegaudus Vos nd irritandum ./Itissimum, et nucjmentuin profnuitionis, in
:

sncrifieiis vestris pro Wi/terto tnnquiim Patre ct pontilice animarum vestrnrum divinam liemcntiam iinplorn-
tis. Quas smnia suaderc vidcntnr adhuc in vivis 1'uisse Guiberlum antipapam eum hffic srriberet Manegnu-
dus. Roliqua legantur qus idem auclor habet capite primo et postremo, actandcm,ni fallor, stalu*»lur,
compositum fuisse opusculum islud ante annum Ch.niillesimum et centesimum primumfquo verisimilius
est e vivis excessisse pseudopapara Guibertum aut saltcm non ionge ab iis temporibus In eam iiaque sen-
tentiam feror non aliuni fuissc opusculi hiijus scriptorem a ManegaldOjCujus menlionem forte ostondi in
Annalibus Ptolcmaei Lucensis. pag.952. tom.XXV Dibliolh. Palr. Ita vero scriliit historicus illc ad annum
Christi lOPO n Per idcm tempus floruit in Teiilonia quidam philosophus, cui nomen Menegaldus, cujus
:

uxor et liliK in philosophia fuerunt permaximiB. »

Juvabit autem hinc dicere cap. 4 rationem cur vetercs Christiani antipodas negandos sibi censcrent.
Nimirum qui eos statuebant, tellurom excogitarunt in quatuor habitabiles parlcs divisam, quinim duse
saltem a reliquis pr;ecis,-e ila ess^nt causa interposit^ zon.-e torridoe.ut nullum hominum iniereascom-
mercium intorcodere posset qiiare his posilis excidebat certissimum, divinitusquc traditiim dogma de
:

humani gi n-^iris cx Adamo propagatione,et de annuntiando Evangelio per totum terrarum orbem.At Co-
lumbus, ac CTteri .\meric;e Indiarumque lustralores primi. tum elhnicorum hypothesim,tum Christiano-
rum melum hac de re omnem sustulere. Deinde cap. 23 discas histonam rerum gestarum a Gregorio VII
papa clucubralam fuisse por Salisburgensem archiepiscopiim.quem Gebbardum sive Cebohardum fuisse
arbilror, in Baronianis Annalibus memoratum.An autem llisloria h;cc idem sit ac epistoln S.Geblinrdi ar-
chiep. Snlisburg. ad Hermannum Metrnsem. qus^ a Tengnagclio odicta e.^^t Ingolstadii an. 1612 intor l'elcra
Monumentn contrn schisinntieos.e.tc., aliorum erit inquircre. Itoriim habes cap. 24 auctorcm epislobn; cu-
jusdam dolosae admodum et calumniosa» contra Gregorium VII fuisse Wiricum Trevirensem magislrum,
qui Virdunensis episcopi personam induit. Tu reliqua ad theologiam et philosophiam spectantia per-
pende.

MAGISTHI Mi^NEGAI.BI
OPUSCULUM

CONTRA WOLFELMUM COLOiNIENSEM

Cum nuper in hortis Lutenbach conveniremns, A divinis littcris crudilum, innata feritale et studio
etmore scholarium de Scripturis, qu.-e tunc inter conlradicendi, qu.o nescire velle defendere, aut si

manus erant, sermo mihi conlra te oriretur,multa ita senlircs ut dicebas, planc a rationibus sincerae
oratione decursa in hoc quasi quemdam nodum in- fidei deviasse Et quia coutingerc solet quosdam
cidimiis, et trahere coBpimus contentionis funem, strepitum verborum et superficiem narrationis at-
ut tu pauca, quae tibi displicerent, philosophos.at- tendere, non expendere sensum mentcmque scri-
que Macrobium Dc somnio Scipionis, de quo tunc bentis,velut qui sine gustu ct odoralu radijem qui-
verbum erat.dixisse contendercs; cgo e contra plu- dem rerum,sod viui saporis et odoris sensu perdito
rima fidei et saluti nostroe contraria in ipsis me in- non discernunt; quosdam vero per oraiionum sn-
venisse assererem ; ac eo usqiie ci:rsus verborum nuiii sou^uum socicla rimari, et sicut frigida exte-
prolapsus est, ut facile patere possct aut tc parum riiis sepnnunt a calidis.ita interius bona scccrnunt
 I
151 MANEGALDI. 132

a malis, qua; tanto validius reprobaut, quanlo in \ Virjine natus sil, destructa philosophorum conse-
bonis fuerint delectati ideo accessi propius, el
; quentia.
per te ipsum cognovi morbum tuum : obtcslans CAP. XV. Quc proventu natus sit.
ulrum ita tibi in perceplione illarum sententiarum CAP. XVI. Dc Deo nato quod oinnis veritas Scriptu-
acquicscercs ut eas crpdcnlibus non inleliigeres csse nirum ab codcm apcrta sil, ct de suscitationc ani-
damnosas.bic salis temerarie rcspondens subjecisti mnrum, ct doctrinn huinilitatis.
nescirc le quidquam in eis.quod multura tuus ani- C.\P. XVII. De siniplicitalc Petri apostoli, ct merilo
mus aspernaretur. Itaque mullis a te conviciis la- fidei sux.
ccssitus furibiindum minantemque reliqui.Propoiio C.'\P. XVIII. De duohus sarranientis reijeneralionis et

ergo aliquid indo ad te scribere, ulin eorum libris rcfcctionis ante passioncni in Cirna instilutis.
et sensibus de ijuorum errore dissimulas.manifesle C.\l'. XIX Qitod in crucc Jcsu Christi sit rcmi,<:sio
cognoscas ha;reticam pravitatem contineri. Simul pcccatorum, ct redemptio omnium, et priorum san-
etiam arbitratus sum de domnopapa Gregorio,quem ctoritm.
polluto ore laeeras, aliquid adnectcndum, ut reco- C.\P. XX. De gloria rcsurrectionis, et quod diseipuli,
gites quia amplioris poccali causa solet esse prwcc- non ad phitosoptianditm, sed ad vitam xtcrnam an-
dens peccatum. nuntiandum voccntiir.
"^
CAPITUL.VTIO SEQUENTIUM. CAP. XXI. De adventu Spiritus, et qttid in eis cffece-
CAP. I. Quod non omnes philosophorum senlentix ril, el quod in prxsentihus non sil perfeetio,sed in-
abjicicndx sinl,scd ilLv, in quibtis dccepti sunt, ct choatio heatitudinis.
decipiunt, ctdc Pylhagorx senti-ntia dc anima vit- C.\P. .XXII. Quod brcviter de istis diclum sit, ut
dc dclcstanda. ostcndatur qunntuni pcriculum sit acquiescere illo-
C.\P. II. De Ptutonc, et ejus involucris, (juibus ost<n- rum scripturis, qui nihtl de eorporum resurrectio-
dit e.v quibus constet anima, et quod in dislantin ne noverunt, et quod eorum definitio destructa sit
penetrct corpus. ct hoc spiritus carni suhditus non capit.
CAP. III. De divcrsts scntcntits philosophonim de CAP. XXlll. Qitod Teutonici quidam ab obedientia,
anima. et unitate Hoinnnif Ecclesix e.rciderint, dicentes se
C.\P. IV. Quod in m^^nsurando solem, et lunum, ct non hahcrc pontificem nisi Cxsarem.
hahitahitiljus muculis dccepti sint, el si quis inde CAP. XXIV. De epistota ah eis contra sanctum papam
Jilacrobio credidcrit, in jide facilc pcrictilelur. Grcgorium facta. ct quod ei epistolx per gratiam
C.\P. V. Quod secundum Apostolum talia probanda Dei rcspondendum sil.
sunt. ct ad sobrietiitcm Christiunx rcgulx rcsc- CAPIJT PRIMUM.
canda. (
Primum discretionem legentium volumus esse
C.\P. VI. De non sana corum conlcsrione, et d.'. casu prsemonitam nos id ncquaquam de philisophis suscc-
Oriijciiis, qui se nimis eorum dogmalitms affeut. pisse, ut omnes eorum sentenlias damnabiles sen-
CAP. VII. De snncU) Spiritu, ct ejus sana ct modcra- tiamus, quariim quasdam pro sua subtililate vi.\
la doctrina. quod supcrbos deserat. cl immundo .Spi- pcnctrarc sufficimu^, quafdam vero a sanctis viris
ritui dissccandos permittat. suscoptas non ignoramus.Vertim lemeritatini tuam
C.\P VIII. Qiiod philosophi patriarcharum hencdi- velle compescerp, qui sic corum subtilitates com-
clionibus privati nihil diyne de Trinitatis mysterio mendas.ut multifarios errores (igmentis illis impli-
scnlire meruerint. cilos non altendas.Neque enim in illis usque adeo
CAP. IX. Quod a Spirilu matigno talia orta sint, el primi parcnlis culpa dotcm natune damnaverat,
divisionis auctor idolotatriam niutlis argumeuiis tc- quarumdam re-
qiiin scciindiiiii liunKinas rationes
.Tucrit. rum commiinitatPs.et disprepantias diligenter satis
C.\P. .\. Quod ipsi stint .F.ijijptii a nohis dcprxdan- commodpqup dislinguercnt, quantum homo de sc
di, et qttoil nobis cloquiorum thesauros et oriialiis ipso pracsumerc poterat.Sed quiasine Spiritu illius
pivaverint. crant. qui docel omnem i>eritali-m, citjus sapientia
C.\P. XI. De Deo, qiicm habenius tniiucmti miitcri'im, p attimjit a tiiie iMi/wt; ad fincm forliter, ae disponit
et de recta eonfcssione, et crcatione angctorum, cl eitnrtit suavitcr, ncccepsc erat sicut homines,et ideo
hoininum, circa quoi'um casum senlcntia Domini mendaces, cos interdum fines veritatis excedere.et
nmcricoriUlcr temperata est. semcl suscppto patrocinio falsitatis per varia dece-
C.\P. .VII. Dc prareptis obediendi, quibits homo re- ptionum argumenta raplari. Inde fuit quod Pylha-
paratur contcmptos mandati, qux repnralio niuttis goras intcr primos duceshujus traditionis quibus-
modis designala sit, ila ut casus priorum patriim tlam utillter inventis et traditis.cum tandem ralio-
ad dcsiijnandani niiignititdincm gratix pcrniissi nalis animalis scrutaretur arcanum, et eam natu-
sint, sicul David, de cujus generc Auelor venix na- ram, qiifc sine auclore nalura? male sciri potest,
lus est. morlalirationpper.sequietcomprehenderc nitcrctur,
CAP. XIII. De prophetis duos advcntus prxvidentilius, rxinanilum cjus infjeniumadtanlam demurabeslia-
ac desideranlibus. iitaleni reductuni ost, ul humaiiam aniinam perpc-
CAP. .\IV. Quod ordinutis qux oporluit, Deus de tua ralione donatam aliquando irrationabilem fieri
133 OPUSC. CONTItA WOLFELMUM. iU
mentirelur.Eo sciliccL iiioilo c|uo a simplicitato .sui A easdem tenebras quodammodo elucidandas susce-
dimota voluntato incorporanfli ad hsc infimaluljc- pit, baec animadvcrtcre poterit; mirum tamcn erit,

retur; qu;e quiilem si in primo corporo malc vivc si non audita contc.mnat.
ret in prKsenti sajculo, vcl aliquo SiTCulorum fulu- CAPUT III.

rorum, quorum iulinitam scricm promittcbal, cor- Uabcs ibidem cuadunatos F'ylhagoram,Platonom,
puscieteriussortirctiir.etita multiplicatisscolci^iLius Xcnocratcm, Aristotclcm, Possedonium, llippocra-
ad lioc ultimum dcvenirct.ut qui ante fuerat homo, tem, Horaclitum, Zcnoncm, Dcmocritura, alium,
ad vivilicandum quodlibet fcjodissimnm corpus,hor- lleraclitum, Crisolaum, Hypantum, Anaximenem,
ribili carcere truderctur. Ecce ad quem provenlum Empcdoclem, Parmenidem, Xenophontem,Boetem,
sublimis meditatio illa cvascril i[ualcmquc ncocssi- atque Epicurum, quorum plures diversis errorum
tatem secundum stultitium cordis sui illt crcaturae, siiirilibus devii.et sensu carnis suse inflati,tanquam
qu» ad imagincm, ct similitudincm Crcatoris om- per qu;pdam abrupta dispertiti, contra se dissonas
nium condita est indiccre non expavit. Uic, qujcso, et controvcrsas scntentias in animaesua?judicioedi-

si a sententia ista non dissides, quid honestaj spei
concipere potes, quidve de illorum beatudine exs-
pectas, qui in perfecta corporum ct animarun; re-
surrectione dupliccm stolara recepturi s;int,Fecun-
dum ea qu;e inlerim oculus videre non sufficit,
nec auris audire, qua; vidolicet in abundantia gra-
tia; et gloriae su» prsparat Deus diligentibus se?
derunt.Quorum Plato,quod ad verum satis videtur
accedere,animam deflni^ it essentiam se moventem,
c>
aliusnumerumsemoventem,aliusenteIechiam,quod
intcrpretantur corporis formam, alius harmoniam,
aliusideam,aliusexercitiumquinquesensuum,alius
tenuem spiritum,alius luccm, alius stellaris essen-
tiae scintillam, alius spiritum concretum corpori,

Hoc enim sensu philosophico flt, ut tu et cBeteri alius spiritum insertum atomis, alius de quintacs-
complices tui in regno Teutonico constitufi, qui ab sentia, alius ignem, alius aerem, alius sanguinem,
apostolica sede, et obcdientia sancli papjc Gregorii alius ex terra et igne, alius ex terra et aqua, alius

ob innumcra flagitia damnationis

dissensislis, et ex aere.et igne et spiritu niistam In tam varia igitur

sententiam excepistis, a pra;senti corpore separati divisione considera si te unum omnibus sano sensu
infuturum s»culum corpus turpius subintretis, accommodare possis,acsi conscntire potes animam
quod cum rursus ferina confagione pollueritis per tuam jure sanguinem nuncupari, dic rogo,quai coe-
inlinitas species animandorum corporum prascipi- lorum rogna exspcctes? IIoc enim modo tu cons-
tati,ad ultimum in visceribus terrae ac sordidis lo- tauSjSanguis etcaro,regnunineipossiderenonpotes.
cis conclusi oiterna salute in perpetuura careatis. CAPUT IV.

CAPUT II. Quod autcm de

orbibus, et ccelesti sphasra,
Verum nec in tempore illo asuccedentibus philo- ^ harmonia, de fallaci mensura solis et luna>, et or-
sophis,qui dignius de sc ipsis senserunt,crudclilas bis terrai, de quatuor habitabilibus maculis in cir-
(/. credulitas) isla approbata esf, sed per leviores cuitu terreni puncti secundum fidcm tui Macrobii
iusanias temperata,inter quos Plato acutius ca?teris constitutis, et dc antipodis, seu Antoecis per eas
rerum primordia perscrulatus compositionem ani- incommeabiliter dispositis afflrmatur, in quantum
mt-B quibusdam involucris pra?gravavit, et ex indi- periculum talia dicantur, parum mihi attendisse
vidua et dividua essentia.uatura eadem et diversa, videris. Suscepto enim semel, quatuor habitationes
eam constare afnrmans, sic ccxlestia, et tcrrestria hominum esse.quorum ad seinvicem nullapcnitus
corpora per ipsam vivificari commeniatus cst,ut iUe possit esse per naturam commeandi licentia, dic,
vigor perpetui ignis pro natura corporum ase vivi- age, quomodo vcrum erit, quod sancta et aposto-

flcatorum propriae virtutis dispendia pateretur.Quod lica rationabiliter conlitctur Ecclesia, Salvatorem
Macrobius Ciceronem, Virgilium et alios Latinos videlicet, per primos Patres ac ipsis, ut ita dicam,
philosophicffi disciplinae seclatores sensisse testatur, hujur, pr.-esignatum et a patriar-
mundi cunabulis
sicut manifestius cognoscere poterit qui tractatum chis et prophotis consequenter multifariect multis
ejus De somnio Scipionis videre curabit. Hic itaque cvidentibus modis pr;«nguratum,tandemin ple.iitu-
inlroductum discipulum suum Timoeum
sicut per ])
dine temporis,inetrabilibus humilitatis et charifatis
commemorat, ut per quaedam quasi deliran.enta a su» operibus cognitum ac clarificatum, in salutem
numeris tracta consideratione eamdcm animam tofiushumani generis advcnisse, si t-ia hominum
quodlibet animatum corpus indistanter ponetrare genera excepta sunt.quK pra;dictus Macrobius prae-
et viviflcare ostenderet.cum de Heo fabricante ani- ter hanc habitabilem quam incolimus secundum
mam locjueretur, prsdictarum essentiarum com- zonarum cceli et terr» temperiem possc esse pcrsua-
mistionem fermentum appellans Primain, inquit,
; det, ad quae tantse salubritatis notitiapervenire non
ex omni fermento pnrtcm lulit, hinc sumpsit duphnn potuit? Ubi est, quod ille fidelis quem invenitDo-
pnrtem prioris, terliam vcro hemioUnm serundx, et minus virum secundum cor suum, in spiritu ve-
alia qnaBdam, qua' pro nihilo ad mcmoriam rcduce- ritatis clamat : Ante conspcctum gentium revelavit
remus, quoniam ipsa sua; obscuritatis insolentia justitiam suiim Deus. Kt ibidem : Videbunt omnes
animuni auditoris oblundunt.Si quis vero ea audire fines terrx salutare Dei nostri, si aliqui fines terrae
desiderat, ab eodem Platone, sive a Macrobio, qui sunt ab hominibus, inhabitati, ad quos sonus pro-
 ;

155 mankgald; loO

phetarum apostolorum nostrorum prohibenle

et A Origencs magnus divinorum elo-
vir in Ecclcsia, et
natura per inaccessibiles aquarum, frigorum calo- quiorum mirabiHs tractator, Iremcndo Deijudicio
rumve dislantias transiro nequivit? cvadorc non nicruil ;scd cum posl multos (raclatus,
CAPUT V. quos utilitcr et exccllentcr ad bonorcm sanct» Ec-
Equidem legi hajc lecum. et, ut recordor, fre- clesia; cdidit, ad enodanda doinuru (".antioa acccs-
quenter dicere solebam ha;c ita debere accipi, ut sisset, asscruit, Patrem a (ilio, Filiumque a S.Spi-
spheras tantum nolilia haberetur, non ut veritate ritu non videri. Quod
Hieronymus in epislolis
B.
munita crederenlur, quia sccundum Apostoli prK- suis significans,ct tanti doctoriscasum gra\iterin-
ceptum omnia probanda sunt, et puro monlis intui- gemiscens Oriymrs, inquit, ciim in altis cxlrms
:

tu examinanda quoniam sicut in his qu.T sensibus

;
vicissel, in Cnntico canlironm sevicil. Cujus lauda-

subjecta sunt, ila quoque in inlclleclualibus, prre- bilc ingenium quandiu charitate ducc incaluit,ct ab
serlim in scicnliis,lam multa; et varia; specics sunt, apostolica; doclrinK lumine non recessit, per dire-
ut nisi spiritus pietafls ailsit, cujus regula diriga- ftum gradicns, allitudinem spiritualem intcllectus
mur, cor hominis pravum et inscrutabiic pronum salubriter aliis ministravit; rbi vcro profunditatem
sit vcrisimili ratione seduci; et nisi sobrielate qua- sapicntia; et scientiffiDoi incomprchensibilcm, et
dam intclligcntia refrcnctur, aliquando in allum j, homini per se fatuo non potestato, sed dignatione
clala ipso tandem tumore in immensum crescente capabilem, r rofanis Gra;corum dogmalibns, quibus
rumpetur, quandoque vero sinistrorsum nimis ad sc fortassis prius nimis affcccrat, commiscere ten-
ima devergens in tenebras fatuitatis submergetur. tavit, sicut quando de resurrcctione tractans solidi-
Providebat hoo animus .Apostoli, Spirilus sancti tatem el veritatemresurgcndorum corporum dene-
gratia illustratus, qui inter regulas fidei quas nobis gavit, miseranda humana; fragilitatis sorle, vir
imitandas pra;fixit, suramopcre adnionuit, hoj! /^(hs egregius et sublimis considerationis.quasi de altis-
sapere (juam ojMrtct, sed sapere ad sobrielalcm, sima specula lapsus gravissimc corruit.e.xcmplum-
Proinde cum aliquid mcntl nostrse occurrit quod que posteris factus est.cum quanta rcverentia et ti-
ipsa sui sublimitate alquc probabilitate dcloctat, more divini consilii celsitudo et profunditas mystc-
habcmus quadraturam Cliristiana: doctrina;, quam riorum Doi altingonda sit, ol ut quisquc dc sc sciat
juxta ponere debomus, et si
intelloctis ct cognitis quia quanto volocior est aninue sua; motus, tanto
quid dc meditationibus nostris excesserit, ad nor- paratior illi casus est, nisi cum cautela et cfflosti
mam illius festinato judicio resecare.Itaet damna- preesidio movcatur. Quod Salvator discipulis indi-
bilium errorum periculum devitari, et philosopho- cat cum ante potcslates mundi, quarum limorc vol
rum peritia, quae tanquam supcrflua quL-edam im amore de Spiritu sancto facile labi posscnt,pra! tc-
mensitas nostris studiis apta est,commodo salubri- C stimonio fidei sistendos pr;cmunit. Nolile cogilare
terque poterit,famulari.Ut autem indissimulabilitcr quomodn aittquid loqunmiui ; non cnim vos eslis qui
pernoscas quam perniciosum siteorum imitari fidem loquimini, sed Spiritus Palris veslri qui loquitur in
quorum ingenium admiramur,aspice quid prretcn- vohis.
dat in prima parte sui philosophica; coufessionis CAPUT VII.
assertio, quam ab cisdeni sumptam Macrobius libro Hio cst illo Spiritus qui disciplina; cffugit fictum,
suo apponendam curavit his verbis. quem corpus pcccatis subrtilum non mcrctur, qui
CAPUT VI. unde vult rccedit,et sinc difficultatc loci et temporis
« Deus,qni prima causa et est, et vocatur, unus quocunque vull venit,et signaculum sui veniens sc-
omnium.qufe sunt,qua;que videntur esse, princeps cum alfert quod enim suggerit, rectum et pium
:

ct origo cst. Hic Deus superabundante majcstatis est quod emittit,robustum ct sanum quod fructi-
; ;

fccunditate de se mcntem croavit. Ibrc mons, qua; ficat, suavc et jucundum. In co onim est gratia vo-
voj; vocatur, qua palrom inscipit, plcnam simulitu- ritatis, per ipsum nobis cst spos vila^ et virtutis.
dinem servat auctoris; anima voro de se ipsacrcal Cum habitaculum infantium ingrcditur, disertos
posteriora respiciens. Rursus anima voO; patrem reddit,et cum frigenti et tcnebroso cordi supervenit.
qua intuetur induitur, ac paulalim rcgrciiionle re- n vitiorum sedem puritatis tribunal facit. !n pra;sen-
spectu in fabricam corporum in corporea ipsa de- tia sua nihil fatuum vcl inutilo csse potest nihil di- ;

gencrat. » Nonne si horum verborum sensibus ac-
quieveris, dcnuo suscitare videris multos crrores
qui in primo statu Ecclesias vigili solcrtia Patrum
convicti el suffocati sunt ? Intcr quos Arius ina=qua- mco parum videtur quod mcrcor,in plenitudine ta.
litatem personarum in simplicitatc divinilatis indu-
cit. ManichiTeusautcm parlcm divinilalis dcgcnorom
diabolum,eumdcmquo malarum croaturarum con-
ditorem affirmat.quorumnefundapcrvcrsio quantas
strages (idci dcderit.quantumqne fructum malilin;
feccrit, nullus qui ecclesiasticas historias lcgit,
ignorat. Cujus^philosopbica; musciiiulo laquruni
ligit singulare vel iiissonum,nil immodoratum amat
ipsc cnim modus cl immcnsurabilis mcnsura ost
omne donum ei sufficiens cst, quia etsi dcsiderio
mcn corporis Ecclesia;,quam ipse Dcus vivificat.to-
tum possidons nulliusegestatis dotrimento confun-
dor. Ilic ilaque Spiritus cuni mcntom de se pra^su-
mentem cernit, quia amalor humililatis esl.super-
bi.E locum cnntomnil, ct quia ipsc unus et idcm.sic
praliarum suarum dona multiplicat, ut lamcn pcr
diftribuliouom illam unum simplcx ct verum inso-
157 OPUSC. CONTUA WOLFKLMUiM. 158

lubilis cliarilalis corpus cfHciat, scissuras ct scan- A. ccndo impietatem, pietatis spem gerit, laxat jura
dala detestans. Quo fit ut aniniam sectionibus va- imperii,ut fautores sui in quamdam partem ad vir-
cantem Spiritus imnuindus invadat, eamquo suis tutem se crigant,in altera partcprcniit,ut familiari

qualitatibus et polontiis inlbr-inatam
distrahat, et pcr varios errores discerptam ad per-
ditionis interitura pcrducat.
C.APUT VIIL
Hoc contingit his de quibusloquimur,quos prior
miserabililer sibi fwditati subjaceant, et pro lempore suuminli-
cit eorum bonum miserandoque nimis conmicrcio
de pretioso alieno vilitatem suc-cconfusioniscircuni-
tegit.Non locorum angustiae.non longitudo tempo-
ris incentivorum cjus spiculis renituntur.In prom-

aetas gentilium philosophos appellavit.quorum pa- ptu sunt ci secreta natura;,illam solam arcem sub-
tres a patriarcharum Israelitici popuH genere pro- intraro vorctur cui prc-esidet ille Spiritusqui diligit

flucntes, hajreditariis benedictionibus privati, vera sanctitatem.Hic tam potens et efficax^cum prostra-
Domini Dei nostri notitia caruerunt, eamdemque tam et jacentempraedictaegenerationismassamcon-
ignorantia; jacturam filiis suis reliquerunt, donec spiceret.CQspit in ruinas quas feeerat debacchari.et
semen benedictum venit, cui haireditatio gcntium sicut est discissionis actor, animalem hominem,in
debebatur.Interim ergo naturali fame torqueri cce- varia dogmata et contrarias sectnsparlitusest.Inde
pcrunt, et sicut qui panem in caute, seu in siUce n Socratici, Pythagorei, Platonici, et aliM innumera?

auvum, el solem in cavernis terrje qucerunt, ita in professiones diversis tramitibus aberrarunt.etcrro-
inquirenda natura rerum,et cognoscenda universs res suos argutis inventionibus adjuverunt. Profi-
fabricK mundi elementorum con-
subsistentia, et ciente quoque et invalescente diaboli seminario,
cordi discordia alii autem in causa-
occupati, alii subsecuta est poetarum turba, qui tanquam jocu-
rum provenlibus dignoscendis, quos indici sibi fa- latores ad nuptias idololalriKConcurrentes,figmen-
tali necessitate per concursum planetarum et si- tis et immodestis laudibus auimas vanasectantium

derum opinati sunt,his quasideviis disparati,circa oblectati sunt causa enim quajstus ad adulandum
;

summum bonum frustra consumptismultis studiis et maledicendum parati sceleratos principes etvio-
erraverunt. Quod si inler eos "exstiterunt quos pu- lentos prsdones deificando,et inflatorum verborum
riprliboriorqueratiostimularetaliquidesseinsisten- tinnitu et sententiarum ornatu, nulla veri puritate
duin,quod antiquius et melius ipsa creatura foret, munito,iuutili memoris et inani glorias serviendo,
cujus potentia totius creationisuniversitas ambire- obscena ct turpiaquibusdaminvolucrisadornarunt,
tur,cujus providentia sub certis ponderibus et nu.- et prout natura singulorum viguit,aHicomQBdi, alii
meris cunctorum existentium contingenterque tran-
, lyrici, satyrici, tragcedi effecti multis phantasmati-

scuntium series nccteretur;tamen ciim ad illud lu- bus animas peccantium seduxcrunt, simpliciores
meninaccessibiIo,quod omnefirmamentumomnem- L quoque.qui honorem suaj conditionissub profunda

que coslorum altitudinem excedit, perventum est, nocte ignorantia; non inteUigebant, comparabiles,
ineffabilisTrinitatis venerandam adorandamque imo dcteriores jumentis usque ad culturam lapi-
simplicitatem, ejusdemque simplicis majestatis tri- dum ct turpitudinem curaverunt.
nummysteriumsentirenullatenusmeruerunt. Unde CAPUT X.
factumestut tria sibi principia ponerent.artificem, Isti sunt -Egyptii quos dispensatio Doi sancta;
formas,et materiam intelligibilem esse.mundumin Ecclesia; depra;dandos exposuit.quorum spoliis fa-

mente diWna collocantes.qui exemplum hujus sen-
silissecundum numerorum rationem cuncta qua;
sub sensibus casura erant,in se intelligibiliter con-
tineret in quibus principiis omnipotentiaB Dei de-
; bitos retc.rserunt, nihil de suis juribus pra;sumen-
rogabant, nihil ex nihilo fieri sancientes.Haec sunt
in quibus addiscendis te multam operam consum-
psisse gIoriar)s,qua3 tecumipse legi et lecta exma-
xima sui parte reprobare curavi. Habebant enim
difncultatisplurimum,utilitatisparum,salutisnihil. [)
Cum tamen experiendi causaquorum evaderentin-
ciem templi Dominiadornamus,et naturaledonum,
quod ipse in superbia et abusione addamnationem
suam dotinuerunt,amatores humilitatis in ususde-
tes, nil ascribentos sibi, nec qua^rentes qu» sua
sunt, sed gloria regni ceterni annuntiantes, sim-
pliciter prudentes, et prudenter simplices,armatu-
ram porfidi;e iu cultu fidei transtulerunt, et scien-
tiam inflatam et mortuamspiritucharitatis anima-
verunt. Hi sunt de quibus ad nos dictum cst Ali :

sectarer, quasi per quosdam fumorum orbes im-
mensis tractibus involutum,quo tandem vellentpo-
nere admirabar,nisi quia suspicabar profecto quod
nequaquam veritatis exitum promittebant.
C.\PUT IX.
Talia sunt nimirum illius semina qui per super-
biam Deo suo esse similis atfectavit^quicum genti-
lium menses serael sibi permissas invasit,si.blimia
promisit, eduxit in altnm, paravit casum. Nec po-
tuerunt ad cavendos ejus doloset millenocendi ar-
tes raortalium corda suflicere,quia interdum indu-
laioravenmt, et vos in lahores eorum inlroislis. Om-
nis sapientia in altissimisqusstionumpu-
quorum
teis devorata quibus fons aquae salientis in
est, in
vitam Kternam a perscrutantibus noninventusest,
sed copios.T verborum divitis, et eloquiorum the-
sauri nobis, quibus scientia salutis in remissione
peccatorum per viscera misericordiffi Deidonataest,
commodissimepraeparati.Itaquelaqueosetsensuum
fraudes, quas velut aranea tabescentes et interiora
sua exhaurientes vane conturbati stultorum imita-
tioni pra;texebant,tamquam retiaculumdiaboli per-
159 MANKGALDI. 160
rumpcntes, cadavcr idololalria- nuduni reliquimus, A lis effectus irrevocabilis damnationisjudiciomulla-
et ornatum orationum et quaruindani consueludi- rctur.Persuasil itaque,et auditus est ; pugnavit, et
num, quo vasa conturnelia; lonjro tcnipore niorlici- vicit.Et licet pius Dominus figmenlo suo pra;ter li-

num suum celaveranl, Salvatori et Lil)eratori ani- bertatem arbitrii.quia nonpeccarepoterat.cautelam

marum nostrarum obtulimus. contulisset mandati sciens tamen dcceptibilem
;

CAPLT .\I. limum aliunde consilium superbiendi accepisse,ila

Materia vero.circa quam supellectilem verborum circadeceptummiserum severitatissuce sententiam
expendimus, \(\um ille nnbis est, de quo nnnquam tempcravit,quatenus et ex prajcepto suo morlalita-
satis potest essc quod dic-ilur, Sapientia videlicet tisnecessitas solverctur, et tamen infra niorlis de-
Dei Patris, consubstantialis el co.rtprna illi cum bitum per meritum obedicntiuj resurgendi acquiro-
Spiritu sancto, unus Dcis immortalis, invisibilis, retur facultas,qua3 intcrim anima; pra;standaforet;
cujus soHus honori et gloriae cuncta ca!lestia,terre- finilo vero pra;sentis vitoe spatio, corpori et animi
stria, et infera, voluntaria vel invita famulantur. pariter restituenda.
Qui cum omnia quffcunque voluit, fecit in ccilo ct CAPUT XII.
in terra, inmari et in omnibus abyssis circamisc- Obediendi itaquedocumcnta primispatribusante
rabile genus humanum, misericordi prudentia re- pra;rixit,et ut res magnas compendio Iransi-
p legem
flexit justitiam voluntatis, et charitate temperavit gamus,per Melchisedech sacrificium,per Abraham
fortitudinem potestatis.Non in aliqua parte suiali- circumcisionem et immolationem, per Jacob tituli
quo modo degeneraus, sicut insusa philosophorum erectionem in figuram summisacerdolii veriquesa-
confessio persuasit, nunqu^im deficit^nequc rccipit crificii, qum per Filium suum opportuno tempore

aliquid essentialiler quod ipse inripiatessc etante Ecciesia;exhibenda crant,pr,Tordinavit.Per Moysen

non fuerit ubique totus, et nullus loei anguslias
; quoque famulum suum pr.Teceptisctlegalibus insti-
sustinens",semper existens,sed condilor teniporum, tulis carnalem populum pr.-cgravavit.tanta; profun-
certus librator omnium numerorum et ponderuni. illisomnibushumaniEsalutis
ditatis mysteriis,ut in
De quo tunc recte sapit rationalis bomo.cum perti- eladvcntussui SapicntiaDci Patrismultifariismodis
mendam et laudabilem nimis ipsiusmagnitudinem sacranienta signarct, et illius populi actiones veri-
recognoscit.Cujus sapientia ct providentia iufatitra- tatem in novissimis temporibusagendorum mystica
biliter ct sine errorenonsolumelementorum distin- denuntiatione concluderent.Ncc enim aliud insislit
ctionem, sed ex elementis constantium rerumcau- tota tabernaculi et holocaustorumdescriptioetlem-
sales provcntus serie admiranda connectit. Ilic cst pli Domini cultus.nisi ut pra^sentisEcclesiseslatus,
Dominus noster.et non est alius futune figurctur. Porro quanta cura Deo fuerit,
ad ipsuin,i|uicum et
in se perfectus forot, nec alieni favoris vel laudis C hominem cxsuscitarc ad sciendum et intelligendum
indigentiam pateretur,socundum boneiilacitum vo- reparationis su« sacramcntum.nonservientis crea-
luutatis suffi coBlum, terram et univcrsa qnae cadi tura: secreta rimari nec animum sterili medilatione
ambitu continentur.Dnminusunivorsorumdenihilo Iassare,intueri licet etiam ex casibus virorumprio-
condidit. Inter quae nil aiquale quiilem sibi, scd si- ris populi, inter quos maxime Itavid lapsumsancli
mile, rationalem angolum ercavit, ot hominem, ut nostri altiori intuitu cousiderante3,magnumgratiie
Deoperinnumeraassislen-
et incirloslibusinvisibili revelanda; praiconiuni continerc arbitrati .«unt, nec
tium spirituum agmina a^terna laus persolveretur, sine causa vel ndei,qua; in patriarchis gloriose re-
et in terris ab hominegratiarum nihilominusactio- fulsit,commcndatione factuni essc intelligunt,quod
nes pro facultate transitoria cxhiberentur, et ipsa post adulterii crimen, cui nulla ex legis littera re-
laudum exhibitio pro alfectu expensa laudantium missio debcbatnr, ad exemplum misericordia; scr-
hoc tantum laudato Doniinograta forf"t,quo adcon- valus est. A Domino quippc.qui non impulsor, scd
sequendum .-eternitatis ])ni'mium laudantibus pro- ordinator malonim est, salubiifcr provideri dece-
fuisset. Ab assiduitatc cujus laudis priorille dcsti- bat,ut qui per fidei meritum de inioad regnisubli-
tit, qui cunctis sublimior factus erat non enim ; niitatem pervenerat,per libidinisculpamdesublimi
cogente Condilore, sed ipso abnndantia sui arbitrii n dejiccretur in imum, et elcctus Domini specialis
abutente,et in superbia elferente, mentilus cst sibi vicin.e gratia; pr.Tdicatorexperiretur seinipsoquan-
ipsi,immoderatam rapinam.equalitatisDei arripere tiim indigerct misercntis Dei auxilio miscr homo.
concupiscens.Lnde quia altissimnCreatorisconsilio Qui cnim dc carnc sua peccavit, Iruclum carnis,
irrecuperabiliter factus est casus ejus, coapil uni- Absalonem scilicet, persecutorem sustinuit; et qui
versitatem creationis circuire quKrcns qucmruina; obediendo Deo gloriosus exstiterat, superbicntis
sufe asciret. Pr.Totermisit legiones angelicas, dc carnis secutus lasciviam eo usqueignominiosusfa-
quarum stabilitatediflidebat;irralionabilem creatu- ctus cst,ut servorum lapidibus impetitus, ct laces-
ram neglexit, cujus lincm velucissimum scnticbat. situs maledictis,regalciii digiiitatom fugitivus amit-
In solum hominem, quem, sive staret sive labere- teret. Vcrum postquam in so rcvcrsus de gravi
propagatum videbat, lotius maligni-
tur,;jElernitati inlerno, ad qucm propinquaverat, humilialus ad
latis sua; argumenta contorsil, totis nisibus in co iiiiscricordia' fontem, de quo Sffipc prius polave-
contendens imagiiieui abolcrc Factoris.ut sui simi- rat, pudibundus nculos clevavit, ct dc profundo
161 UPUSG. CONTliA WOLFELMUM. 102

cordis clamnvit ,-i(i mulliliHliiiein misrrnlioinun jlci, A ini|nMm,el in nljlcnlu illius snrnniis desideriis su-
qui nullam silii spi-m per legem inrlultam senlie- Vcrum oum vidcnt desnrlnm mnndi ple-
s[ ii-abant

bal, tanquam signifer subseqnentis Salvatoris efro- num amaritudinilius, et convaliem iaorymarum :n-
ctus, haustum gratia» pcccantibus se propinalurum tcrjeclam, in terra terrenoe repromissionis pnsiti,
promititt : Doccbo, inquiens, i<i(ts tiia.i inii]iios, ci vaiidiorem et mcliorem Moyscn assiduis gemitibns
impii ad le convcrtcntur, ut ex eo a(i vaticinium Do- implorabant ciamantea : Veni, Domine, ct noli tar-
mini veniens ardentior reus fieret, quo fle legali dare ; c.rcita pnlcntiam tnnm, dominator Deus. N'ec
soveritate, redemptus, nec iniamis regno. nee vita ante venerabilis ordo iliorum Patrum vociforari
privarolur adultcr. Imo tant.-e dignitntis privilegio quievit,doncc inslante nativitate Jesu magni ducis
rex humilis cumulatur, ut stupendo divinfc digna- perurgentibus gaudiis cxsuitaret, ct dicerct Ecce :

tionis miraculo confitcntis genus abundantia fidei advcnit dcminator Dais, el reqnum in manu ejus, el

justifieatum, et gratia Spiritus sancti, quem idem imperium. Ilis et aliis tulibus pr.-epara-
potestas ct
prnpheta ad innovanda viscora ct cor suum sineero bant mentes carnaiium ad susoipiendum Salvatoris
aifeetu pnposccrat, emundatum, aptum fieret mini- humilcm ortnm veridici prsecursores, certisque si-
strare virgintilem illam creaturam,quara virga Aa- gnis et potentiaa sna; indiciis nascituri in salutem
ron contrihulis ejus sine terrena fomento florens et ^ omnium magnitudinem notaverunt, ne perfidus
fruclificans insolito miraculo designarat, et Isaias Judffius, et vanus gentilis dissimuiaret agnosoere,
s'atim evidenti oraculo prffimonstaturus crat, Spi- qucm tot sibi prajsagiis cerneret indicatum. Ouo-
ritu operante ineffabiliter ooncopturam totius propi- rum prnphetarum scripta si secundum interiorcm
tiationisfontem,et totum serviret gratia;, quod de deguslare ruraveris, experieris profecto summs
semine poenitentis actor induigentiae nasceretur. Hoc dementiffi fore ita insistere mundanae scientia; stu-
verbum bonum, hoc opus sanctum, hoc canticum dium, ut non colaturet ametur spiritalium salubris
novum rytharista,qui poenam legis evaserat, tan- profunditas Scripturarum.
quam jam junctus fuluro populo, et quasi ante tha- CAPUT XIV.
lamum perpelua; Virgiiiis saltans, spirituali jubilo Ordinatis igitur et deoursis omnibus qu.-e ad in-

prsecinebat : Suscepimits, Deus, misericordium tucm sinuandum nnvi hominis ortuni figuraliter opor-
in inedio templi tui, et alia plurima qua; magis imii- tcbat prsemitti, secundum pr.xdestinationcm ante
care videntur pienum gaudium assecuti quam de- omnia sfecula apud miserieordis Dei consilium ha-
s derantis affcctum. bitam, in plenitudine tcmporis misit Deus Filium
CAPUT XIII. suum in terris factum e.v mulicrc, factum sub lege,
Nec tempus remissionis tantum sancti prophot;e ut non solum eos qui sub lege erant redimeret, sed
praenuntiare contenti sunt, sed alternatim ad duos t' quia neminem perire volebat, neminem a salvatinne
adventus Filii Dei fideles oculos retorquentes, indi- excluderet. Cum_ autem audis, mwi7 Deus, nnn in-
cant humilitatis unum, alterum sublimitatis, pri- telligas majoritatem mittentis, nec missi mutatio-
mum mansuetudinis, secundum potestatis. Et quia nem,quia divinitas non recipit vioissitudinem ; sed
humana superbia contemptui habere solet quod hu- aocipe bonam Patris voluntatem.et piam Fiiii obe-
mile est, cum quanta reverentia pra^cedens susoipi dientiam, compietam per oonsubstantialis Spiritus
debeat,ostendunt per magnificentiamconsequentis, cooperationem. In hujus incarnationis opere si de
ut absque omni tempus modo qu.T?ris,nesoio quidcommodedici possitquam
pra-judicio, qui indulgentiie
contempserit, terribilem in dio ir» sententiam me- quod ex inquirente Virgine et arohangeio respon-
reatur. Hoc evangelizans Isaias,et Jeremias lamen- dente peroipitur, videlioet quod superveniente Spi-
tans, prius vocationem gentium et oompactos parie- rilu,et obumbrante eam virtute .A.Itissimi, oum vir,
tes in unum angularem iapidem significant, et sub ginea carne divinitas uniretur, tanta efficientia san-
deslructione popuii et HieroRolymitanae urbis oom- ctitatis,ut Fiiius Dei, dnte omnia tempora Deus de
munis captivitatis srumnas deplorantes, manentem Ooo genitus, de Virgine sub tempore nasceretur,
civitatem, in qua nos Dominum majestatis cum credibiliter, non eirabiiiter faotus caro, non confusa
carne nostra jam sedentem aspicimus, inquirunt. n substantia. sed Dei,et hominis, una persona. Sio do-
HcBC est repromissionis terra et regio vivorura non cet Vas gratiffi postquam squamoe perfidiae ab ejus
;

ilia in qua frequenter cecidere multa millia, el in ooulis ceciderunt, qui raptus ad tertium coelum ea
qua prospiciebant fiiios et nepotes suos violentia etiam arcana andivit quK homini loqui non iicot. Ut
reguai, fame, gladiis et aiiis mortis generibus pe- enim indicnret ex naturaii et insito Patris et Fiiii
rituros, sed iila de qua inter alios prKdictus David simpiicissimam unitatem,/())-w«MPfl/rwFilium ap-
clara veritate admiralur dicens : Quam diljcta tater- pellavit, ubi nihil rapin.-E intervenit propter ejus-
nacula tua, Domine virtutum. Et beati qui habitant dem majestatis aequalitatem. Nec propter formam
in domo tua, Domine, in sxcula swculorum laudabunt verbum,quod tibi significat apud homines, aliquid
le; et ad quemanimam suam converti hortatur, a formato diversum facias; in subjecta sectione ex-
postquam Dominus benefeoerit ei, quod tuno futu- tendit nos praidioator veritatis,et perverbum sensi-
rum intelligit, cum eripietur a morte, pcdibus a bilibus commodatum ad sapiendum ineffabiie Ver-
lapsu, et oculis a lacrymis liberatis. Aspiciebant, bum mortalium intellectum traducit, ut fide capian-
 IGT MANliGALDl. 164

tur, quae verbo humano enarrari non possunt. Qui A convcnienti DeoperVirginemedilo,utrum ipsecsset
ul incarnationis mysteriuni ad salutem crcdcntium qui ex legc et prophetis pra?nuntiatus fuerat, singu-
ap^^riret, consequentcr suhjccit, c.tinnnivit semeli- laris opcrationis privilegio declaravit, ct prius lega-

p.wn. el ut exinanitionis vcrLuni circa immutabilcm
deitatem non imminulionis vcrbum, scd significati-
vum dignationis adverteres,circumspecte subdidit,
fonnnm sen-i aecipiens.ljlraque igiturnativitasadmi-
rabilisest.In utraqiiehumana;iiivcntioni.'5 argumen-
lem circumcisioncm passus est, ut pra;ccdenlis te-
stamenti probaretur non destructor, sed actor, et ho-
micida Juduius interficientem litteram persequens
pcr observatum cxterius ad interiorem vitam salu-
brilor traherelur. Quaproptcr scriptum sustinuit ut

tadeficiunt. 1'rimaenim proplerunitalcniTrinitatis, exhiberet sentcnliam, complevil littcram, largitus

angelorum cL hominum supcrgreditur intellcctum • est spiritum.rcmovit figuram.aperuit veritatem, et
secunda proptcr insolitum nasccndi modum lotius sicut in Mediatore duse naturo; convenerant, ita in
philosophica; ralionis evacuat firmamentum. Con- libcrandis hominibus ct de tenebris ad lucem ra-
stanti namque consequcnlia proponcbant Si pepe- : picndis quemdam ordincm conservavil, dum lex
ril, cum viro cnncubit. Vcrum nalus est puer for- completur, ut ingeratur gratia, rcstituunlur viti
tis, angelus coiisilii, philosoplius castitatis, et pcr moriui,ut vivorum anima; siiscitentur, ut utrinque
venerandam dc perpotua Virgine nativitatem pra;di- „ validissima probalione conslaret ex subjectione le
ctam proposit'onem cassavit, cum de matre natus gis verus et justus homo, ex doctrir.a et operalione
sit quEB virum non cognovit, et ideo nuUa ratione omnipotens Sapientia Deus. Hanc animarum susci-
cum viro concubuit. taliuiiein triuni mortuorum resurrectio distincta si-
CAPUT XV. gnilicat, quoniam qua;cunque anima peccatorum
Quo autem proventu novum istud siipcr lcrram iiiorte damnalur,aut intus adhuc cst cum archisy-

factum sil, redeamus ad magistrum gentiuni, qui nagogi (ilia, ut tanquam et vicino niorti tradita vitae
hujus nalaliseCfoctum ostendens : ./pparuil, inquit, facile reducalur.aulconscientijB bonae portasegrcssa
rjratia Salcatoris noslri Dei oynnihus liominibus. eru- turbis circumstantibus niortuadeporlatur, aut diu-
diens nos, ut abncijnnlcs impiclatem cl s.veularia de- turniurimorle jam fetida ctausa sub indurationis
sideria, sobrie et jusle vivamus in hoi- s.vculo, crspe- lapiile coarctatur,Sed accedente omnipotenle me-
ctantes beatem spem et udventum yloriw mayni Dci. dico nianus puella; tenctur, et surgit; adolescentis
Itaque erudimur in novi hominisortu, ut desideria loculustangitur.et vocatus mortuus reviviscit prae- :

S8eculi,qua; salva pietate amari non possunt, abne- missis compatientis lacrymis tumulatus clamatur,
gemLis,et sicut Patros sancti prioris populi sub de- et prodil; nullaque est passio anima; penitus mo-
siderio primi adventus anhclaverunt.ila nos,quibus ricnlis.qua; mcdentis Salvatoris supcrat facultatcm.
jam veritas de tcrra orta est.sub exspectatione se- C quia ipse csl, qui propitialur omnibus iniquitatiLus
cundi gemamus, patienter beatam gloriam sustinen- luis, qui sanal omnes infirmilatcs luas, qui redimit
tcs. Ante adventum gratiE humanum genus soli etinm de interitu vilam tuam. Ut enim velit, propi-
vanitati et superbi;e vacans male securum vivebat, tiatorest; ut possit,Dominus; qui potentia sua in
prster paucos Israelitas qnibus datuin fuerat pra;- suscitalis inortuis usus est. ut quod cernis in toto
ecntirc mysteriuin regni Dei.Pro qua vero Rex hu- homine factum, in parte posse lieri non despcres,
militalis apparuit magna sollicitudine mansuetudi- idcirco in paucis ut antequam tumuleris acccleres.
nem ejus sequi et castitatcm ainplecti jubemur, ut Nec de indignitate vel infirmitate sua metuat miser
jugiter cruci ejus affixi membra nostra,qua; sub ve- homo,quia nullus accedcns indignus sanari videtur
leri hnmiiie immunditiae servicrant,in sanctificatio- Deo, qni, ut omnes accessum habeant ad ipsuni,
pe.m iinmobilia conservemus, et omni superbia; hu- dignatus est licri pauper homo. Ha;c cst voluntas
miliationis Dei signiim tanquam vexillum victoria; Patris, ha;c est obedientia Filii^nt in assumpta
opponamus. Et, licct huicsigna slultitia gentilium, carue humilitatem veram et spontancam, cujua
et Jud;ei pcrfidia contradicat, qus ineslimabilis bo- specialis doctor advenerat, edoceret, tt superbum
nitatis Dci ignara idcirco tantum ingrata fit, quia hominem ebrium vanis mundi, et inter corruptelas
niinis propter sefactus esl humiliisDcus,nos taiiicn, n concupiscentiarum carnalium delirantem, ad se
qui cum Apostolo audiiiius quid ipse loquatur in ipsuni reduceret. Hoc egit nativilas de paupcrc ct
nobis, lignum vita; superbia; opponimus, responden- humili virgine, hoc angusti prssepis positio, hoc
tes Juda;o cum eo eleclo ex Juda;is Paulo : Ghristus circumcisionis et oblationis legalis perfunctio, hoc
factus esl nronohis obediens usqne admortcm Crucis; susceptio baptismi a Pra-cursore.ct maligni spiritus
gentili vero de inani scientia glurianti : .\/hil judi- congressus, atque jejunii sanctilicatio, et postrcmo
camus nos scire inter vos, nisi Jesum, el hunc eruci- electio disci|nili)ruin,qua; ila solo rcspectii liumili-
fixum, quoniam firoptcr hoc exnUavil itlum Deus, et tatis,et cliaritatis facta cst, ut omnis superbiendi
dedit illi nomcn quod esl super omnc nomcn, ut in occasio de discipulalu suo penitus amputaretur,
nomine ipsius omne genu /leetatur ; humilitatis enim cum illi pra;cipuo clecti sint, qui nequaquam pos-
finis exallatio est, sicul superbientis casus. sent de dignilatibus relictis sivc divitiis aliquando
CAPUT XVI. gloriari. In quo ctiam magna eligcntis providentia
InclinatoergoIlegeJuda;orumolgentium,eLmodo cautum cjusdcm gratia; alioa pro-
csL ne consorLio
IG.-) OPUSC. CONTllA WOLFHLMUM. 166

plerterrcnonum paupcricm indignos arbitrarentur, A IIoc licet ante resurrectionem immortalc taraen et
in quibus dc humana gloria nihil inventum cst unrlc incorruptibilc, potcntia divina porrigitur, ut cum
eligi nicrcroiitur. audis Dominum ad ccelos corporaliler ascendissr-,
CAPUT XVIL nnn idco.Tslimcs fidclcs suos tanto munerc deiVau-
Assumitur pr.-pterea Simon Harjona, nmnsueti d;iri ; sed licet irrcvocabilitor sodo;U aVl dcxteram

conventus magister.qui pncrogativa simplicitatis et Patris,eadcm tamen potentia illud idem etiamnum
amoris in Christum in sublimcm illam spceulatio- arcipit in altari fidclis quod tunc dedit discipulis
ncm erectus, non carnc et sanguine, sed Patrc lu- cum adhuc intereos appareret mortalis. Sicut enirn
minum revelante, puram dcSalvatoro conressionem in bnptismo Cbristo conscpeliris in mortem, ct ba-

et univcrsis fldelibus tenendam, collegis h;rsitanti- plizantis nianustanquamquKdaminstrumcntaoxte-

bus, feslina responsione deprompsit Tii c$ Cltristus
: rius ministrant, mcdius autem stat,de quo dioitur:
Filiiis Dei vivi, qui in hunc mu7idum venisli. Pro- Hic cst qui baplixat, quem fidelis videt, inlidelis
ptcrea tam pcrspicacis fidei soliditas ab ipso Dei ignorat, qui elfectum operatur salutis;sic in mensa
Hlio fundamentum Ecclesia; facta est, super quod Chrisli ojusdcm non figurativo, sed vero corpore
tolius ;odi(icii strucluni consurgoret.et ipse Petrus reficcris. quantum fide capis visibilitor, quantum
divino testimoiiio licatus regni ccelorum clavigcra- adost ille invisibilis sacerdos propositai creatura;
lum suscepit, tanta plcnitudine potestatis, ut quod " mutator, atque assumptor tanta efficacia sanctifica-
ligaverit, ligatum, et quod solverit, solutum sit in tionis, ut sacerdote verba Domini, qus viva et
ecelis pariter et in terris. Proinde quia revelationcm sanctificatoria sunt, proferente, attendendum ctsu-
iliam in Petro Pater Deus per Spiritura sanclum mcndum sit, tcste B. Ambrosio, non quod natura
fecit, vis solutionis, ct collata potestas, qu.-e ex formavit, scd cjuod bonedictio conseravit.
merito confessionis descendit, socundum interio- CAPUT XIX.
rem maxime expendenda est, quam experiri non Quo sacramento cum discipulis celebrato et insti-
potest nisi qui fidei oculum adhibebit, quanquam tulo, post sermonem mysteria charitatis et unita-
ligationis poena interdum in quibusdam, sicut in tis capitis et corporis inffistimabili dulcedine con-
Anania et Saphira, usquecorporalem quoque
ad tinentem, sicut S. Joannis evangelista; narratio
damnationem proruperit. Quocirca si mundo corde qua susceperat animam
indicat, volcns uti potestate
crcdis, absolveris ; si vero ore confiteris, s.alvaris : ad doponendum eam,ul eamdemresumerct.infirma
quia corde creditur ad justitiam, ore fit confessio quidem carne, sed prompto spiritu processit ad
ad salutem,et boc modo aidillcatussuper fundamen- crucem, ut fuso sanguine testatoris firmum fieret
tum apostolicae confessionis justificaris, et justifica- testamentum. De cujus :^anguinis cfTusione, quid
tus ex fide vivis. Hujus profeclo justificantis fidei (]
quorum redemptioni
salulis contincat.quidve ab his
pru-vius est apostolorum princeps, cui primatum fusus moreatur, hoc sentiendum est quod ad
est,

coeli et terra; inter coeleclos fldei copia contuIit,hac retribuendum omnis humanarum actio gratiarum
excellentia dignitatis, ut gratiam Domini obtinere inferior sit. Est tamen pia praesumptio Christiani,
omnino indignus sit, qui clavigeri hujus obedicn- ut vitalem mortem pretium redemptionis suae con-
tiam non custodit, nec regnum Dei intrare permit- tinua memoria celebret,et intus applaudcns Uomino
titur,cui non pnestat introitum clavis Petri;cujus Deo sjo tantum beneficium inconcussa fidei firmi-

cnim peccatum rctinet, retentum cst, et cujus di- tatc amplcctatur, recolens pro se fuisse mortuum
mittit,dimissum. Iloc coeleste munus, et spiritualis quem surrexisse ex virtute Dei et in Patris dextera
potentia, quamvis largiente Redemptore cunctis consedentem omnis creatura rationalis adorat. Hu-
apostolis data sit, specialius tamen in illo cminere milietur ante crucem Domini sui,configens timore
videtur, qui ct de amore an plus aliis discipulis dili- illius carncs suas,et si forto multitudine criminum
geret,saepius pr»tentatus est, et peculiarius de sol- gravatur, vel angustia tcmporis ad pendentem la-
licitudine ovium pascendarum admonitus. tronem elevet oculos. Sanguis enim ille sempcr la-
CAPUT XVIIl. vat nos a peccatis nostris, qui nec in fundendo ab
Electisautem discipulis, et in regnum flliis ado- etfectu salutis vacavit, dum sub ipsa damnationis
platis,miraculorum qnoque signis, qua3 nunquam pcena et mortis articulo iniquitates longo tempore
pnsset facere tantum homo, et qua; operatriocm contractas absolvit, et cui prc-esens vita claudebatur
Divinitatem inesse corporaliter Filio hominis indis- ex scelere, aperta est per confessionis meritum
simulabili verilate arguerent,abundanter exhibitis, requies a;tcrnitatis ex fide. Sanctificavit etiam tor-
cum instaret hora in qua ex hoc mundo trangiret mentum suum Christus, et crux, quse ante fuerat
ad Patrem, susceptae humilitatis et cbaritatis pro- ignominia damnatorum, eo faciente, apud quem
positum servans, ut cohceredibus suis certam spem blasphemantis conscientia; horrenda; immunditiae
h.-ereditatis relinqueret, novum in se ipso condidit ajstimantur.facta est terror immundorum spirituum
Testamentum, secundum quod vetus homo in no- et gloria Salvatoris. Hanc quicunque Jesum scqui

vam creaturam convertendus ablueretur per lava- desiderat,se ipso abnegato, portabit, qua initiamur
crum regenerationis, postmodum de Christi cor- ad vitam, roboramur ad pugnam, et contra mundi
pore reficerelur, quod de Virgine sumptum erat. pericula superbiam caleaturi prsferimus, ut in quo
 lci MANEGALDl. 168

magisler oblatus esl, discipuliis iiiuniHliir. lloo li- A rrucrentur, quod hic intcr.ium imtnortalilatebeatifi-

liationis suae signum cum Dominusad iiil'iv'1''' suos calum moitalibus oculis vidcre non possent. In qua
liboraturus desccnderot, ctrraclis portis niortis. ct sui ostensioiie nec sanctarum feminarum taclum

tenebrarum principe debellalo, cognovei-unl vasa rclugit.scd siveconlingendo.seu convcscendo, more

fidei, antiqui scilicet sancli, qui sedebanl in tene- suo humililatisDominus usqueindiem quaassum-
bris cl umbra mortis, exspeclantes ut viam pacis ptus est, familiarium suorum animos loquendo de
interclusam sibiper mortilicantem Adam, per vivi- regno Dei ad inquircndam illam patriam incilabat,
ficantem rccipereiit; quibus ulique ad h>-creditatem iii qua illi masculus et femina, niutato qiiidcm
percipiendam quantum ad lldem nihil dct'ucrat, vitio, scd naturs veritate servata. nccursuri erant
quam quod nobis dc cortum est, hoc illis
pr.-eterilo in monsuram a?tatis plcnitudinis suk. Cujiis rogni
spe certa dc fuluro constabat. Sed quos prius sub hic habcmus initium per ipsum, in quo fact<c sunt
IKcdagogo positos scrvile jugum legis gravaverat, primilia; resurgentium, ettunc perficietur in nobis,

conclusi sub peccato ditferebanlur a regno, douec cum ca?perit esse coronasanctorum. Unde ciim
A^nus ille vcrus levanHur in crucc,cujns sanguine riidos adhuc endem do baplismo Ppi-
discipuli ab

signatus Israelilicus populus libcrarotur, sub quo ritus audirent.et in virtute illius temporale regnum
Fiiio tanquam potentissimocunctorum rege,seniorirj Israel restaurandum putarcnt, ct qua;rerent Do :

-.
et juniori populo eadem resurgendi facultaset gra- mine, s> in tcmpore Itoc rcstitues regnum Israel.-? Nc7i
•

lia pra-slaretur. Quod in quibusdam de prioiibus est vcstrum, inquit, nas.tc tempora, vcl inomenla,quw

jain contigisse, Evangolii testinionio coinprobatur, PcWr poauit in .•iua poteataW, sed accipiclis rirtulcm
quanclo crcaluris virtutem nr.oricntisSalvalorisindi- .sup.-rvcnienlis sanci in vos, et critis milii
Spintus
est, el petrx scissx sunl, ct
cantibus, sol obsciiratus l::stcs in Hierusnlcm, el omni Jud;pn, el Sama-
in

apcrlis monimentis mulla corpora sanctorum, qui ria, ct usque ad ultimum terrx. Non enim creator

dormicrant, snrrexerunt, et venerunt in sanctam civi- temporisaddimeticndasplagas coeli et planetarum

tati-m Hierusalem, et appnruerunl mullis. roncursus sive motus siderum discernondos.seu ad
CAPUT .\.\. mundan.T3philosophia!studium,quod totumpenecir-
Glorilicata ilaquc morlui contumclia per gloriam ca peritura expondilur,amatores perennis vita; voc.i-
resurgentis, tunc demum conipleri ccepit <|uod ad- bat, sed iccipiclis, inqiiit, supervenicnlcm Spiritum
huc passibilis dixcrat : Cum e.valtatus fuero, omnia ad tcslificnndum nomen nieum. Tanquam pauperi-
trahnm ml me quoniain non soiuin priorcs Patres, bus ppiritu ct mundi contemptoribus diceret: Nolite
ut diximus, qui ailvenlum prinium desidoraverant, in(|uirerc snlis anfraclus, vel evagalionem lun.i?,

de tenebris evocati sunt, veruni eliam genles, qua; quibus nimis mundi philosophi studuerunt sed ;

profundo viliorum jacebant, niox C ignari adhiic quid vobis qua;rere,ct amare utilissi-
in lacu miseri.-c et
post advenluTn Spiritus lumcn lidei susccporunt,ut mum sit, exspcctate promissionem Palris, quam au-
apostolis nuntiantibus virtutos ejus qui in susci- dislis )>er os meum, et sedete doncc induamini virtute

tato corpore suo cvidontissimo declaraverat quid e.r allo. Cum cnim venerit Spirilus veritntis, docchil

fuluraessonl ndelinin corpora.firmiter spcrarentde vos omnem verilalem, et qux ventura sunt annuntia-

se ipsis,quod in eadeni natura priccossissc consta- hil vohis.

bat. Neque enim ob aliud Deus Vcrbum susceperat CAPUT XXI.

corpus etanimam noslram,nisi utulruinque unum- Hanc promissionem Christo ad cmlos illis viden-
quod(|uc in suo tempore suscitaret. Quocirca licet lilius clevato, et ad Palris dexleram ultra omnem
adhuc morlali homini dominetur prima malediclio- sublimitalcm colloc.alo, post complelioncm dierum
nis sentenlia, qua mortis debilum solvil, tamsn Pcntocoslcs acccpere, Cacto rcpente do caAo sono
anim;E humana; resurrcctionem, cui propler digni- taniiuam spiritus vehcmontis.apparentis illis in spc-
tatem sui volocius fucrat succurrendum, nulla cun- cielinguarum et ignis. In quibus quid effecerit,
ctatione distulit misericordia Dei,sed clementissime non est pusillanimitatis nostr.-c disscrcre, sed adsit

et ante legem. etsuh loge pcr lldem Jesu Chrisli, ipsc et nobis, ot doceat infantiam nostram, ut se
qu» vila esl, electnrum animas suscitavit, quibus £) digna sentire et cloqui valeamus. Quis enim, nisi
vivilicatis nihil damni paterclur, etsi solvorctur (luinina de vonlrc cjiis fluant aqu.T vivK, conciporo
carocredentium, cum apud prajdcstinationcm (yus sufliciat qualilor advcnicns Spiritus sanctus C03

in fincs.-eculorum procul diibio futura esset rcsur- baptizaverit, et purgata lolius iniquitatis rubigine,
rectio morluorum. Cujus resiirrectionis vcritatem ropleverit omnitim virtulum muncrc, ut reponlc He-
usquc adeo nobis cortam Dei Filius pr.Tparavit, ut renl fortcs ex limidis, ex faliiis prudentes, ferventcs
corpus innorruptibile discipiilis contra naturum in- cx tcpidis, ca abundantia piotalis,ut csset illis cor
corruptibilium palpabile cxhiberfit, el gomino docu- unum, ct aniina una, charitale Dei diffusa in cordi-
menlo dubitantibus sese videndum et non vidcn- bus corum per divinitatem ejusdcm Spiritus, qui
dum pra:stabat, ut ox altero dubii munircntur ad copiose dalus ost eis ? Tunc enim dcmum opcre Dci
fidem, ox altero dcsiderium fcstinandi ad illam vi- confirmalo in illis,vcra libertate donati, voluntaria
tam concipcrent. in qua ocniis mutaiis in nielius, munora lidelium onrdium Chrisfo Domino obtulo-
jucundissima visione Uominici corporis scniper runt, el qui prius sicut servi limuerant, vivilicanto
 ;

m OPUSC. CONTUA WOLFKLMUM. 170

eos Siiiritu, magnalibus Dci ednrti in conppectu X numerum dicrum mcorum, qui est, tit sciam guid ad-
iiKilignantis coiicilii iiijuncti.im rcsurrccliunis tcsli- huc citra mortis debituin commovanii dcsilmU:i.\d
nioniuin virtute invincibili rcddidcrunt. Tunc verc hunc niancntiumdicrum numcrum inrinitura trans-
cccli enarraverunt gloriain Dci, firmamento apo-
et ilirequandoque nos facit spiritus pietatis, et un-
slolico opus Spiritus nuutiante, vos majcstatis de- ctione sua, qua docct de omnibus, suggerit, ne
scrtum concutientis intonuit in virtute et magnifi- totura nos comprehcndisse arbitremus, sedpra;scn-
ccntia. Nec fuerc diversitatcs gentiuni apud quas tilius sacramcntis initiati, cum aposlolo in ea quaj
voces eorum non inteliigerentur, itaut diviiii iguis ventura suntcxlendainur ad bravium supernffi voca-
incendio scintillante in omnein lcrram sonus eorum tionis Dci, mcmores illius ha^rodilatis in qua de
e.\iret, et Spiritu uuinia continente, ac idco orLiem manu omniura iniraicorum invisibiliura seu visibi-
replente terrarum, multis eliara nationibus vocis lium liberati, in sanctitate et justitia coram ipso
scientia traderetur. Hic dona sua dividcns, prout corporaliter pra2sentati,omni tempore serviemusci.
voluit, aliis gcnera linguaruin contulit, aliis yratiam Sicut enim priora signilicaliva sunt praescntium, ita
snnitalum, quiljusdam discrctioneni spirituum, omni- ista effectiva quidera salutis sunt, sed praesentatio
bus in Salvatorem credentibus peccatorum remis- futurorum spe enim salvi facti sumus, et videraus
;

sioaem, et quod bis cxcellentius est, indeficientem _ nunc per speculura, tunc autera facie ad faciem vi-
Dei et proximi dilcctioncm. Inflammavit linguas do- suri sumus, cum apparuerit Christus vita nostra,et
centium et auditorum duritiem emollivit. Complevit cceperit apparere quid erimus.
loquentium ora,et ad capiendum vcrbum vita; corda
praevenit discentium, ut essel magisterium sine mo-
CAPUT X.XII.
ra, disciplina sine difficultate, doctrinae salutaris Breviter longam seriem operum Dei attigimu3,et
verax et jucunda perccptio. Tunc compleri ccepit subjecimus conspectui tuoEcclesice status,ut exinde
illa effusio quam
per Joel Duminus Deus ante prae- judicares quam inconvenientes in plerisque et dis-
dixerat dicens Ejfundam de Spirilu meo supcr om-
: institutioet humanorumversutiae
son.TS sint ccelestis

nem carnem, et filiis Judaeorum, sanctis videlicet
apostolis, vitam futuram prophetantibus. Hinc Syn-
agoga perdidit cruorem animalium, illinc gentilitas
culturam idolorum.quoniam Spiritus, qui per lati-
bula prophetarum signaverat adventum suum,emis-
sus a Patre et Filio, discusso legis velamento, pro-
cessit in publicum, ut nova creatione facta terrs
faciem renovaret.et remotis idololatrarum sordibus C tamen cura ad corporum nostrorura disputationem
disparatos parietes in unam domum Domini coad-
unaret, et fieret (;«is sancta,populus acquisitionis,elec-
tum genus, rcgale sacerdotium, omnibus vocatisin ad-
mirabile lunien Dumini J. C.Hoc Paraclito suggeren-
teomnia, et efficiente per apostolicam manuum im-
positionem,sacrorum ordinum institutum estsacra-
mentum,et venerandi conoilii pia collatio.Quam for-
mam sequentes Patres imitarentur,quatenus eodem
Spiritu illustrati subrepentes haereses devitarent, et
protemporumatque locorum ratione sancirentregu-
las moderamine mansueto.Hocipsoanimatitamapo-
figmentorum. Quamvis enira in morali discretione
praeter ea qu£e ad fidem sanctilicantem cuncta perti-
nent,in pluribus pbilosophicae rationes a catholico
sensu non discrepent,sicutin descriptione virtutum,
quas politicas, purgatorias et purgatas appellant,et
aliis multis, ex quibus ecclesiastici rectores et gu-
quaedam sumpsere,
bernatores divinae reipublicffi
ventum est, miserabiliter desipuerunt, statuentes
sibi perniciosas sententias quas veniunt contra re-
surrectionis mysteriura, circa quod maxime divitiae
quod nimi-
bonitatis et humiliationis Dei versantur,
rum nec natura duce comprehendere, necinspirante
Deo cognoscere meruerunt. Corpus namque ex ele-
mentis corapactum arbitrantes, quod ipsius ponde-
rosum erat opinabantur in terram inevitabili ncces-
sitate redire, ut spiritu ad stellam couipare;n
redeunte, singulaex quibus concretura corpus con-
stiterat, in matrices essentias retexerentur unde ;

stoli quam apostolici viri constanter caducorum re- nihil aliud corpus quam carcerem
sepulcrum pcc- et
gum superaverunt tormenta, et fide,verbis,moribus nitentis anima; ajstimabant. Proinde quicunque illa-
Deum in se glorificantes robustiori amoris astu ex- rum scripturarum sensibus, sicut veris,acquieverit,
ustiones corporum contempserunt,in patientia san- n quae reparationem corporum in ajterna vita impos-
ctas animas possidentes, et usque ad hujus vit« ex- sibilem esse contendunt, tanquam verius reputans
itum et coronam martyrii thesaurum fidei in vasis quod ab ethnicis sancitnm sit, omnia scilicet pon-
fictilibus conservantes. Hujus inspiratio est, quod dera suo nutu in terram ferri, iste absque dubio
ubique sentit catholica confessio sacerdotuin, et hostis est sui ipsius, et ingratus elementorura Au-
quicunque de incarnato Verbo, sive ad alioruin eru- ctori, qui omnia quajounque voluit fecit, cui pro
ditionem,seu ad sui consolationem sano intellectu certo tam facilc est unum in supremo locare, quam
non aliunde quam ab illo hauserunt
locuti sunt, facilefuitin primacreatione compugnans chaos ele-
nemo enim amat Dorainum JesuTdChribtum nisi ia mentaria distinctione stabilire. Et in hoc, ut opinor,
Spiritu sancto, qui adveniens electorum cordibusin mecum convenis, quod omnia quae vult possit Deus.
amorem coasterni sibi Verbi accendit, et postulare Sed fortassis inquies : Licet cuncta faciat quscun-
eosfacitgemitibusinenarrabiIibus,et cumPsalmista que velit, neo aliud faciat, et aliud velit,sed ea etiam
geinere Nolum fac mihi, Domine, finem rncum, el
:
velit quae facit, quia voluntatem ejus nemo compel-
Patrol. CLV. 6
171 MANEGALDI. m
lit, philosophanli tatnen indubio raanet utrum ipse A. pctatur quidquid inhonestum et turpe est,quidqiiid

volueritquod eum voluisseet fecisse beata simpli- damnosum ametur,ct homo in honorem Dei condi-
citas fidelium credil.Hic quaeslionis nodus sicutnon tusjumentis insipicntibus simiiis redigitur in dcde-
credenti difficilis, ita facilis cst credcnti, et quan- cus bestiale. Sine ditTerentia namque de vitio iturin
tum in homine cst, ut p\istimn, insolubilis, nisi vitium, ubi etiam peccati causa fit pra;cedens pec-

adsit clavis David, quae claudit et nemo aperit, ape- catum,et assidua peccandi delectatio reprobum sen-
rit et nemo claudit. Nobis autem boc sohitum est in sum in profundum pertrahit peccatorum, ut jam
fideli Abrabam, in ciijus scmine ctiam crerlens pbi- nulla vidcatur sibi possc fieri remissio delictorum.
losophus benedicitur,in colunina nubis et ignistem- Tunc quod omni victima potius est, obedientiae bo-
pore Moysi, in divisione maris Rubri, ct ca;tcris a num contemnitur,ubi nimirum dcfuncfotimore Dei,
nobis supcrius comprehensis, in quibus consuctudo soh dominanti libidini obcditur.
naturic toties vicla cst, ul jam ipsa do se natura CAPUT XXIIl.
parum ultimum natus est homo
confidere possit.Ad Confusionis tanta baralrum,nisimajorDei mise-
Deus de perpetua Virgine, idemque homo sepultus ricordia perditioni vestrae subvenire dignabitur,vo-
resuscitatus est in aeternum cum voro corpnre, qui bis et sibi pra-parasse videntur, non qualescunque
priusin argumenlum virtutis suae felidum cadaver p person», sed quos archiepiscopos et episcopos ap
Lazari veraciter rcstituerat mortali vita>. Mentitur pellatis,quorum furorintantumabundanteiniquita-
ergo philosophus enuntians oninem hominem csse te desipuit, ut non dubitarent contemnere salubres
animal rationale mortale,quiaGhristus resurgensex admonitioneselcanonicadecrctasanctiviri.videlicet
mortuis jam non moritur, mors iili ultra non domi- GregoriiVII,Romana!sedisepiscopi,etabrumpere sc
nabitur. Ac pro hoc quidam bomo factus est animal avisceribus apostolica; Ecclesiai, universorum ma-
immortale, qui salutare dogma imitatoribus suis tris.CumenimabeodeniGregorioprosuiscriminibus
confert, et in disputando adjuvat, quatenus diabolo, canonicis rationibus urgerentur,et vel damnati vel
qui exslinctor fidci est, ct membris ejus virilitcrre- mctuenles damnari nullumsubprudentietinstanter
sistenles, credant et clament velociter futuruni esse agenti viroimpietati suae evadcndi aditum cernerent
ut coliata homini immortalite, qua Deus differe- derelinqui, involverunt eadem damnatione regem
bat ab eo, removeat mortalilatcm, quahomo miser suum Henricum, quem sus
sicut acforem haeresis
recedebat a Deo, et sic pcr Christi sapienliam et habuerant, ita et defcnsorem haberenLCrevit rabies
gratiam sub una dcfinitione conveniant, quos mor- regni Tcutonici in immensum,et ultra modum pec-
talis philosophus per infatuatam prudentiam trans- cantes, imitatorcs Judaic;c perfidia; factiestis, dum
itoria qualitate dividebat. Hoc non percipitur post- objicientibus vobis his qui de parte calholicorum
quam spiritus subjectus esl carni, quoniam cum C stabant, non sic agendum esse contra riagistrum
caroadversusspiritumconcupiscat,si spiritus abnc- totius Ecclesia;, summa; sedis episcopum, postha-
gatis fructibus suis,qui sunl sccutidum .Apostolum bila totius divini cultus revercntia, sipe clamare
Galatas cohortantcm,charitas, gaudium, pax.fides, non erubuistis Non habemus ponfificem nisi C.Tsa-
:

continentia, castitas, et alia talia, quae cogenti legi rem. Ut tamen corpus Satana: suam integritatem
non subjacent,sub dominio carnis transierit,et tur- obtineret, petiistis virum homicidam donari vobis,
pissimus servus lascivientis dominaj pressusimpe- VVipertum scilicef, exarchiepiscopum Ravennalem,
rio, sensualitatis jugum portarc consueverit.statim quem pro certis et publicatis sceleribus prius in
longaniinitate, qua mansura bona sustinentur, ab- plenaria synodo, eodeni Gregorio pontifice prajsi-
jecta, implicatur et confunditur operibus carnis, dente.Romana Ecclesia condemnaverat. Diseipulum
quaj sunt fornicatio, immunditia, avaritia, quoe est vcro Jcsu, qui in hoc se totum impendebat ut san-
idolorum servitus, sub qua idololatria comprehen- cla Ecclesia addcbitum honorem et necessariae li-
ditur, inobedientia; sceIus,coiitentiones etiam ct dis- sfatum repararetur, quantum in vobis fuit,
bertatis
sensioncs, quibus vos operarii carnis maximc tolis expellendum et crucifigendum votis et actionibus
his temporibus studuistis, qu;tlia (nii aguiit,rcgiium ncCariis postulasfis. Verum quia novit Dominusqui
Dei non consequuntur ; sicque privafus gratia Dei, n sunt ejus,ct in omni gente elegit viros acceptabiles

quaj cst vita a!terna,militat slipendiis peccatorum, sibi qui eum timeant et operentur justitiam, non dc-
qua; sunt mortis perpetua! indeficientia tormenta. fucrunt co tempore viri magni et religiosi, quibns

Sicut enim carnem spiritus magisterio virtutum et iniquitas tanfa non placuit, hodieque supersunt in
sanctorumexercitiomorum adcapcsscndam immor- eodem regno quamphirimi qui miserante Deo non-
talifiifis stolam erudire et promovere debebat, ita dum Baal gcnua curvaverunt, qui pra;claras digni-
caro eumdem exca;catum et praifocalum demergit tafes prefiosiores quam salutem suam facere no-
secum ad recipienda pra^mia inferorum. Ilinc deni- gloxerunt, sed cuncta quasi stcrcora reputantes.ut
queperit fides, qua;perdilccfionem nperatur,fortis- Christum lucrifacerent, ad apostolorum principem
simuin argumcnfum fulurorum bononim.cf succc- clsuecessorcm ejus Gregorium se pro defensionQ
dit perndia,dcsperafioniscrcatrix,exstinctisqucocu- fidci conlulerunt. Contra quem quam impie etiam
lisrationis, quilius verum lionestum et purum ulile secundum leges sjcculi actum sit ' totius quoquo
discerni solet, vivitur in servitufc sensuum, ut ap- gesfionem negotii, in quo deccnnio et eo raagis in
173 OPUSG. CONTRA WOLFELMUM. 174
Vita sancti papa; non sincgraviquassationesancta; A validissimc coarctari sentatis, insumitis aliud suf-
Ecclcsia; laboratum ost, ex liistoria, qua; viri in illas fragium cvadendi, sicut furcs dcprohcnsi, qui pcr-
partcs illustris et apprimc in cadem rc pro justitia ncgant quidquid sibi nociturum prfcvident, confin-
lutigati, Salscburgcnsis archicpiscopi esse dicitur, gunt autem quidquid putaverint profuturum, men-
manifestius cognoscetur. Ex qiio magis niirandum tientes illum nunquam fuisse papnm, quem sanctc
esl snpcr imprudcntia tua ct alidrum, qui in causa et gromio ejusdcm Ecclcsia; a pucro
religiosc in
Ecclcsi» contra rationos fidci tain frequontcs ct ina- educatum, in temporcnccessitatisquandoingruon-
ncs vcrborumpugnasfacitis.ncscicntespcnitusquid tibus vitiis virum plenum fide et Spiritu sancto ad
loquamini vel de quibus afnrmetis. Si enim Scri- suscitandos canones oportebat assumi, eadem ca-
ptnrae sacrae, quas duritia vestra intclligcrc non mc- tholica matcr per celcbrom elcctionem eorum om-
retur, minus satisfaciunt vobis, et Salvatoris verba nium qui pro instantia tcmporis intercsse debue-
testantia non cssc discipulum supra magistruni ; runt ct potuerunt, piM^fccit sibi rectorem et gubcr-
Spiritus sancti quoque auctoritas, qua statutum est nalorcm omniuminChristo regcnatorum. Hunc non
summum pontificem a nemine judicandum, et prae- solum Gallicana; Ecclesiaj, sed Teutonicae et Hi-
terea concordia dccretorum, qua; non solum impiis spana;, postrcmo GraecEB et Latinre sine contradi-
manibus vestri judicii gladium, quo patriarcham j, ctione cura debila veneratione susceperunt, et usque
Christianitalis jugulare intenditis, extorserunt, sed tantum pontificcm hahuisse
in pr<Esentcra dicra se
ccrvicositatem vestram jugo obedientias ipsiusmo- non sine gratiarum actione reminiscuntur. Talia
dis omnibui subdiderunt: pudori saltem vestrosuf- eos canones docuerant. Hoc Spiritus, qui a Patre
ficere poterant discreti viri in circuitu vestro con- procedit, columbs ruga et macula
sucC, quae sine
Domini, legales quoque prin-
stituti, eruditi in lege esse cupit, inviolabiliter scrvandum mandavit, ut
cipes Deum honorantes, poslremo monachi, ere- successoresillius, qui Barjona, id est filius cotuinkv,
miti-e, omnium propositorum religiosi, schisma a Domino dictus est, summi pontificeshabercntur,
vestrumliberadetestationeimpugnanles.Quodcnim in quos sicut succedcntor ejusdcm apos!oli semel
canones canonibus objioitis, vecordisimperitia;est, suscepta potcstas transfundebatur, ita honor eccle-
pra;sertim ubi res nulla ambiguitate implicita est, sistici culrainis et aliorum negotiorum pondera re-
quo minus, ubi volueritis, vero judicio demonstre- ferrentur, nec in dandis judiciis de apostolica digni-
tur ; ubi autem velle viribus, ubi judieiamanifcsta tatc quidquam adimeret vita infcrior succedcntis,
sunt, violentorum est et de justitia despcrantium. ubi pcr catholicam ordinationem adesscnt et Spiri-

Itanamque usque in hodiernum diem dua; civitates, tus sancti gratia et Petri meritapraesidentis. Utrum
quarum una est Christi, altera diaboli, a principio autem vos eumdem rcceperitisaliquandosumraum
negotii hujus insuiscivibusdistinctffimauserunt.ut C pontificera,arguit post priraam excoraraunicationem
nulla fere civitas in tota Latinitate non ha-
sit qu.-e satisfactio regis vestri tacta in Italia, quando rerum
beat hujus causae oppositosdcfensores, quorumalii desperatione compulsus nullus vobis miseria; exitus
cum sanguinario Cain in spicis coram Deo ofTcrunt occurrebat praster absolutionera ipsius, quem, licet
aristas exacerbationis, alteri cum Abel justo in sim- jierfidis mentibus Pastorem tamen ctDominum co-
pliciagno innocentiam vcritatis. Unde est etiam gnovistis. De quibus plura scibere omittimus, cum
quod vos ad irritandum Altissimum, et augmentum in praefati viri historia de his omnibus plene luci-
profanationis in sacrificiis vestris pro AVipcrto tan- deque digestum sit.

quam Patre et pontifice animarum veslrarum divi- CAPUT XXIV.

nam clementiam imploratis. Nos eumdem hominem Illud vero pra;termittendura nobis nulla ratione
haereticum, qui viventc patre et domino nostro pcr visum est quod raalignitas vestra confinxit de epi-
cruentam manum facinorosi et excommunicati regis stola quadam ad corrumpendos minus intelligentes
adobligandasobligationesinpeccatissacratissimam eumdera sanctura Gregorium composita, et ad
in
sedem apostolorum usurpare et polluere conatus sit,pcrsuadendum, et ingerendum scelus vestrum raen-
daranatissimum exsecramur. In quo nihil medium tibus simpliciu:n, quasi quod agitis, ex a;quitatis
est aut vos, si vcrum dicimus, tanquam qui per- n zelo non ex odii falsitate procedat, per diversas
:

niciosissime diabolum pro Christo colunt, indissi- partes regni directa, ut indiscreti horaines qui non
mulabili condemnatione teneri aut nos, si menti-
; recogitant utrum sit sicut dicitur, sed credunt ita
mur, intolerabili et nimis odiosa super innocentis esse quod sic scribitur, adjuvent partes vestras, et
pr«judicio praesumptionc seduci. Restat ifaque ut, mendaciorura qua; inlenditis horrorepermotiinau-
eo probato quod objicimus, aut furor etindignatio ditara crudelitatem vestram excusabilem opinentur.
Dei vos perseverantes corripiat, aut misericordia In qua liquidum est recte sapienti, quod vos per
respiciat poenitentes. Sed, ut existamus, nullus ve- quorum ora pater mendacii ex propriis locutus
strum qui ipsius patrocinium suscepistis, adeo at- est, ex patre diabolo estis, qui in veritate non
ut quod de invasionc dicitur, au-
tritcB frontis erit stetit, sed talia de Christo Domini et beatorum apo-
deat diffiteri, cum universus pene Romanus orbis stolorum successore, vos dicere et scribere com-
his veluti diffamatis et publica notitia eonvictis at- pulit, qus nec verisimile est in quemlibet ple-
testetur, Cum igitur protervitatem vestram in hoo beium bominem cadere potuissc. Sed quia in toto
173 PAULUS
malignantium conventu, in quo Treveris. ut au-
divimus, consilium opprimendi justi liabitum est,
nemo illorum qui in calhedris pestilcnli.c si.de-
S. PETni CAnNOTENSIS MONAGHUS m
A ret, refellere calumnias objectopum. Sed oplimua
amicus maluil domini ct magistri sui fictaconvicia
decantare, quam offcndere impiorum cuncessum ;

qu.-E, si pie saperet, combureret debitis flammis

runt idoneus inventus est qui sciret ad increpan-
dum innocentem et subvertendam Juslitiam verba potius, quam susciperet deleganda. Et pr;edictu8

componpre, sermonibus verita-

et ornatc detrabere
quidem Domini servus Gregorius absconditus in

tis, injuncta ferlur esse hujus negolii cura

cuidam abscondito faciei Dei a conturbatione vestra, et
homini grammalico AVirrico, Treverensi niiit;istro, protectus in labernaculo ejus a contradictionc lin-

qui sub pcrsona Eliphat Temanitis, Virdunensis guarum vcstrarum, perfruitur decore domus Dei,

scilicet episcopi, fraudulentis verbis et dolosa pcr-

cujus honorcm et liberlatcm aniavit, prffidicavit el
cunctatione augeret dolorem sancli Job in stcrqui- docuit in verbo veritatis et virtule Dei, cum prae-
linio mundana; tribulationis sedentis,et scaturientes dccessore suo B. Paulo in conspectu hominum in-
vitiorum vermes de corpore Ecclesi.i; radentis com- cedens armatus justitia per infamiam et bonam
passionis manu ct tcsta veritatis. IUe vcro gramma- fumam, ut seduclor et verax.quasi moriens,el ecce
ticus ad exprobrandum Deo viventi de Phiiist;eorum vivit, ad horam contristatus, seinpor autem amodo

coetu electus,gaudens suscepit operam,atque more r. gaudens.et locum habitationis gloriae Dei adeptus,
scholarium rhetorum,qui in suscepto themate non inebriatus ubertate gratioe ejus, et torrente volu-
attendunt quid gestura vcl non gestum sit, sed in ptatis a;ternae potatur, experiens cum fideli David
fictis causis praeacuentes linguas, tantum eloquun- quam magna multitudo dulcedinis lua;, Domine,
tur quantum quilibel vel inferre injuriam, vel ipse quani absconJisti limentibus te. Ideoque linguis

sustinere potuerit, fecit epistolam contumcliis san- vestris terram serpentibus, benciiicit
acihuc per
cta2 Ecclesia;redundantem,cui velocius respondere Doniinum, qui lairilicavit misericordiam suam sibi
deliberamus, adjutorium nobis praislante ipsius in civitate muuila superna scilicet Hierusalem, ad
gratia,cujus dono scimus disccrnere quid sit supcr- quam stultitia; et maledicta vestra aspirare non
bia et obedicntia, quid turpitudo et castitas, quid possunt, quia ibi prajsidet veritas Palris, qua; de

distct a falsitale vcritas, et angelus SAtanae, cum loco sancto suo prodit ouines qui loquunlur men-
transformat se in angelum lucis. lla enim intro- daciuui; propugnatores vero a;quitatis et defcnso-
ductus episcopus in verbis illius epistolae amicum res Christianismi sui indubitanter animat, ut con-
se simulat, ut tamen sub habitu inquirentis totum fidant, quia ipse vicit mundum. Quoniam et si dif-

inimicorum virus ellundat. Qui si verus amicus fo- fert, non deficit, sed praesens auxilium omnipoten-
ret, non patcrctur sub suo nomine sacrilegorum tiffi suae scmper illis coramunicat, quibus dicilur :

blaspheraias publicari,cum facile illi esset, si cura- C Ecce cijo vobUcum sum in consummalionem saruli.

ANNO DOMINf MC.

PAULUS
S. PETRl CARNOTENSIS MOXACHLS

NOTITIA HISTORICA
(WiS/. !>. liUdrairc d: la Frnncc, t. VIIl, p. 254.)

Paul 6tait moinc de Saint-P6re en Vall^e ^Char- D 1029 1. Lvi,

Ircs el temoignc y avoir vecu avec Arilfaste, ou
Arefaste, seigneur noruiand, homme dc probite,dc
bon conseil cH i;loqiinnt,c|nc Kichard ll.cluc dc Nur-
mandie.avail souvimiI cMuiiloycdans les nc^gocialions,
aupi'esiio roi de 1'Vance eldaulres souvc^rains. Nmis
avons quui lixcr les coaiuienccnnjnls de
pai- \h ile
rhi>tiiirc de iiolrc aulcur. Ce l\it en 10li2 qirArc-
fastc decuiivrii ccllc' cs[iOc'c de maiiichecus qiii sont
devcnus faim-iix ilaus rhislciire (M .u. .1« 1. i.v,
n. 2); el apres le concilc d Oilc;ans,leiui a lcur su-
jet, il se retira k abb^yo dn Saiul-Pcre, oijil em-
1 lieu de sa naissance. Sa ctnclciir, sa sinc(>.ril6 et sa
Lrassa la professiou uiouaslique.ct vivaitcncorccn
{ibid., n. 561. Paul qui y 6lait de.ji
inoiiie,pouvait par consequent i^tre ne apres les
prcmicres annees de ce xi« siecle.elne mourut ()U6
ibrt longleinps apres, commo on le verra par la
suile.
Gelait un homme desprit, dc merite, fort stu-
dieux.qui se lit une occupalion particuliere de con-
servcr k la poslerite les monumenls historiques
(liiil pul (lccouvrir, avec les evijneuients dc son
siecle.priiicipalciiiciit ceuxqui regardaicnt son mo-
nasterc et la villc de Chartres.qui etait peiit-Mre le
boijuc foi lui miiritereut la conliancii Ue se^ ^bes.
177 .NOTITIA HISTORICA. It6
Des 1038 Tabb^ Landri l'envoya b. Clois porter une A est un cartuIairecelebre,connudeplusicurssavant3
sominc d'argent;"l iin nomnie Raht'ri\ponr l'ongager du dcrnicr siecle, qui y ont puisc avec fruil. TeU
h so tii''sister dcs pnHonlioiis qu'il avuit surlacha- sonl entre aulres Sainle-Marthe, dom lluaues Mo-
pelle royale donncc Jl Saint-Pere. II avait fi son scr- nard, dom dAchcri, iloiii Mubilli)n,qui,en le citant,
vice un valct noninie Tescclin, commc on lapprend en ont un pcu change le vcrituhlc titre.le nommant
d"iin monumcnt de ce temps-lk, ce qiii rcraitcroire Lihcr Aijanonis, ou llaijanonis, et quelquefois .l/io-
qu il uurait ete quelquetempscellerier ou procureur tlicca, parce que c'est un recueil dc divers monu-
(ie rabhaye. On est conlirme dans cctte pcnsee en mcnts. II comprcnd cent trcnle-huit feuillets de ve-
lisant qiril planla des borncs pour marqucr les li- lin in-4", d'une ecriture du xi» siecle dc sorte qu'il
;

mitcs dii lerritoire de ce monastcre; iivnjttis lijii-
dihua a Pauto monacho solo infi.ris, ce qui selitsous
Tabbe Landri {Mab, ib. 1. lxii, n. 83), et par conse-
quent avant rannee (065, qui fut le termedelavie
de cet abbe.
II e>t au moins vrai que Paul rcmplit pendant
plusicurs annecs les fonctions de chancclicr ou se-
cretaire de la maison de Saint-Pere,ce qu'on expri-
mait alors par le terme de notaire. On en a la
preuve dans plusieurs chartes qu'il rapporte lui-
meme, et dans lcsquelles se lisent les traits sui- n cription suivante qu'il a mise en tcte Scriptum
ne parait pas v avoir de dilliculte que ce nc soit
loiij^inal dc I'autcur. II n'y cn a point non plus
qiril naparticnne au moine Paiil. C est ce qui est
deji prouve en parlie par le recit de son hisloire,
et qui se trouve confirme par un autre cartulaire
que lon conscrve aussi k labbaye de Saint-Pere,et
qu'on nomme ordinairemcnt le Cartulaire d'Ar-
gent. L'auteur de celui-ci, qui vivait environ un
siecle apres, transcrivant un morceau du premier
cartulaire, rattribue disertement a Paul, par lins-
:

vanls Srripsit Paulus monarhus ; Paulus monarhus

: Pnuli monarhi.
scripsit Paulus monacltus exstilit notarius. Lors- Paul commence son recueil par donner une idee
qu'il etait absent, et qu'un autre tcnait sa place, de son ilessein.II averlit que, 1'ayant enlrepris k la
celui-ci avait soin de marquerquil Tavait fait par sollicitation de ses freres, il se propose d'y recucil-
lordre de rabbe par exenple, sous Tabbe Landri,
; lir toutes les chartes et privileges dc son monastere
dont Paiil etait Ihomme de confiancc,/{o^)('r/i;5 mona- qui avaient echappeauxincendiesetautresmulheurs
chus srripsit hanc chartom juhente Landrico ahhate. dfs teuips, et qu'il avait pu recouvrer, alin de les
Au lieu que quand Paul ecrivait lui-meme, il mar- conserver d la posterite, et que ceux qui y auraient
quait simplemenl qu'il le (aisait sous tel ou tel abbe. inleret y trouvasscnl rhistoire de abbaye de Saint-
1

Ily adcces sortes de chartes au moins de.puis 1040 Pere.L'auteur a divise son ouvrage en deux livres,
jusqnen 1077 iiiclusivemcnt. au premior desquels il a donne le titre de Liher .\ija-
Paul conlirme lui-me:ne par plusieurs faits,qu"il noni, parce qu'il contient les donations failes sous
a fait entrpr dans son ouvrage, le temps ofi l'on lepiscopat d'Aganon, evequc de Chartres.Et comme
vient de montrer qu'il florissait. En elfet, il dit ex- le second livre comprend celles qui ont ete faites
pressenieni qu'il vivait sous re|iiscopat d'Agobcrt, sous Tevfique Rag3nfroi,restaurat«ur du monastere,
mort vers (060. ct fait mention des eveques.ses suc- il Ta intitule Liber Haijcnfredi. Mais c'est du pre-
cesseurs, Roberl et Geoffroi. 11 rapporte un evene- mier tilre que le cartulaire a pris sa denomination ;
ment qui arriva en 1075, et auquel il eut part (Mab. et on ne le nomme d'ordinaire que Velus Ajanus,
ih., 1. Lxiv.n. 2).L'eveque Robcrt.qui etait de Tours, „ doii Ton a lait Liber Ajanotiis, comme il a ele dit,
voulut donner k Saint-Pere pour abbe le moinc Hu- ^ et quil se lit mcme <ila lin du livro.Cependant,maI-
berl, qui elait accuse de suivre rheresie de Beren- gre cet ordre ainsi elabli. il ne laisse pas de se trou-
ger. Mais il n'y put reussir, ajoute notre ecrivain, ver, duns la prciniere partie, une charte qui appar-
par 1 reclamation que nous y fimes de vive voix,
1 tient a I episcopal de Ragenfroi de quoi rauleur a
:

et la Ibrte opposition que no»s y appurtames nohis:
acritrr renitcntihus, ac viva voce refiUantihus. Ilu-
bert ne laissa pas cependant de porter le rcste de
ses jours le tilre d'abbe, quoiqne Eustache, dont
Paul fait aussi mention,eut ete subslitueasa place.
Autre fait qui prouve ce qu'on vient d-etablir, et
qui montre que notre auteur ne vecut pas au delS,
de ce siecle. Paul nous apprend que le comte Ro-
trou doiina a rabbaye de Saint-Pere le monastere
de Saint-Denys de Nogent, et qu"elle en jouit jus-
qu a la niort du comte, c'est-a-dire jusqu'en 1079,
ou, au plus tard, (084. Mais qu'alors Bealrix, sa
veuve, 6ta ce monastere k Saint-Pere pour le don-
ner ci Cluny, ce qui fut un sujet de contestations
entre Ics deux abbayes, qui ne liniront qu'au com-
mencement du siecfe suivant par un accord fait B gressions, qui ne doivent pas, dit-il, etre desagrea-
entre elles, dont notre ecrivain ne parle point, qnoi-
que son dessein lexigeai, s'il n'eut eerit qu'alors.
Enlln on trouve dans les titres du pricure de Leon-
court. appartenant alors k rabbaye de Saint Pere,
quen 10-i8 Ibert d'Erigni donna k ce prieure les
dimes, qu''il fit voir au moine Paul monte sur un
coursier blanc. II n'y a nulle apparence quc Paul
ait vecu au dela de cette epoque. Ou'on se sou-
vienne qu'il etait moine avant 1020, et que des
1038 il gerait les affaires de sa maisun. Nons nous
sommes un peu arrete a son histoire, parcc que
jusqu'ici elle n'etait pas connue. et qiie ceux qui
ont enlrepris den parler, nommeu.enl rautcur de
la Bibliotheque Chartraine, sont tombes dans plu-
sieurs fautes qu'il serait inutile de relever; ce que
nous en venons de dire est tire de Tecrit menie de
notre auteur.
L'unique ouvrage qui nous reste du moiuc Paul
soin de rendre raijon,en disant qu'il Ta rungee dans
la premiere classe paroe qu'elle regarde les cha-
noines qui etaient alors elablis ci Saint-Pere,et que
cette elasse est deslinee k toutes les chartes de
celte nalure, comme la seconde acelles qui concer-
nent les nioines.
II ne faut pas, au reste. regarder ce carlulaire
comme une eompilation seche et denuee de traits
historiqurs, autres que ceux qui se Irouvent epars,
comme noyes dans les chartes qui ic composent en
partie. L'auteur a ele attentif k le rendre interes-
saiit, en y faisant entrer grand nombre d'evene-
ments qui s'etaient passes en son siecle, ou qui
1'avaient meme precede et qu'on ne trouve pas
ailleurs pour la plupart. Cest ce qu'il nomme di-
bles au lecteur. Bien loin de \k, on lui sait tres-bon
gre d'avoir ainsi inlerrompu la snite de ses pieces
originales, pour varier aussi agreablement son
ecrit.S'iIavait moins craint lajalousie de certaines
personncs.qui en tous les siecles no traversent que
trop souvent les louables entrcprises des autres,et
qu'il eilt un peu plus presume de sa capacite, il
nous aurait donne une hisloire en forme et suivie.
II en avait d'abord le dessein. mais il futarretepar
les reflexions qu'on vient de marquer. 11 craignait
si tbrt d'y revenir, qu'aprcs avoir decrit certains
evencmcnts, il s'aricte aus-itflt par la consideration
qu il pourruil paraitre passer les bornes dun com-
piluleiir, et fairc le personnage d'historien.
Toulcs ces precautions n'ont pas empeche notre
ecrivain de nous donner une histoire abregee de son
monastere, suivant ce qu'il en avait appris des
anciens, ou lu dans les monuments qu'ils avaient
179 PAULI S. ri:TRI CAHNOTENSIS MONACAI. 180

laiss^sMa postdrit6.L'onyvoitrancienne situation A ''i'^",'"''^. «''!''^!"<'"0'^ «««••• «f^ conmis pas un

de Tabbaye hors des murs de la viilc, un ctat de tel
'
'"' lieu, "
mais je
-'"•'•"-
"" doutc
" ne —
^f
•'»-
pas qu'il -.^
exifte, parce
-...»
que
t'crit.l\ va quelquefois.jusqu'^ mar-
je le trourc ninsi
son lerritoirc et de ses bornes; dcs diH;iils de scs
ruines r^it^rccs par ies Normands, de la dcroute de quer premiere source doii il a appris les cvenc-
la

ces barbarcs par la vcrtudc lasainte cliemise,qu'on
montre encorc ii 'Jliartres,du zeic dc revOque Aga-
non pour retablir le nionasterc, ct dcssoinsde Ra-
genfroi pour le dcdommagor de cc quc revfiquc Elie
lui avait enleve. On y trouvc dc nK^me plusieurs au-
tres evenements memorables qui concernent lab-
bave de Saint-lVre. Ce qui donne uii nouvcau prix
k cc moreeau d"histoire est la description que au-
tcur y fait de la ville dc Chartres, de son enccintc,
de ses portes et de la plupart de ses rues.
Paul ne s'est pas borne au.\ evenemcnts domes-
tiqucs.il a 6te encore soigneux de nous apprcndrc
ments dont il parle. Par exemple, en parlant dc la
decouverte du chef de saint Romain, il aveitit que
ni lui ni celui (]ui la lui avait racontije n'en avaient
ete temoins.mais quc ce dernier la tenait de larchi-
prfitreAgobert, depuis evCquc, qui s'y etait trouve
present.D'autres fois il revient sur ses pas,lorsqu'il
s^aper^oit avoir fait quelque ecart.et nc rougit point
1 de rtjtracter ce qu'il avait avance contre l'exacti-
tude des 1'aits.
Cest de ce recueil que dom d'Acheri a tir(5 rhis-
toirc des nouveaus manich<Jens, decouverts k Or-
lijans au eommenecmont du xi« siccle {Spie., t. II,

plusieurs faits qui regardent rhistoire publiquc.
Tcllc est la decouverlc des hereliques, h l'occasion
desqucls l'at asseniblc en 1022 le conciled'0ilean3.
L'aulcur de la Uibliotheque Cbartraine n'avail pas
lu cette rclalion duns Toriginal.pour la eroire de la
facon d^Arcfaste. Mais c'e6t d'.-Vrel'astc,autour de la
decouvcrtc, avec qui Paul vecut quelquc lenips,que
cclui-ci cn avait appris rhistoire, et c'est (l'apres
lui qu'il Ta ecritc pour la posterite. Telle est en-
core la decouverte du chef de saint Romain, qui sc
fit h Brou lorsqu'on crcusait les fondemcnts pour
y elever une eglise de pierre, i la place d'uno autre
qui n'ctait quc de bois. Telle est eiilin, sans entrer
dans un plus grand detail, la relation abregee des
miracles de saint Sigismoud,chanoine de Charlres,
On ne doit pas omeltre, pour faire connaitre tout
le merlte de ce recueil, que Tauteur est attcntil' ii
y donner les choses pour ce qu'elles sont, et qu'il
y pousse rimpartialitejusqu'il ne pas dissimulcr les
Vautes de ses frercs. 11 doute la oii il croit qu"il y a
raison de le faire. De \ti ees expressions assez fre-
quentes }'i<jnore, dit-il, qu'eUe fut rissiic «/c telle
:
p. G70-(j7(i),histoire qu"on a fait cntrer depuis dans
la coUeetion gen(Jrale des Conciles (Co»c.t.IX,p.838-
!S4'.J},et quon netrouvepoint aillcurs aussi detaillee.
q Ces
st
'''
il la les auteurs du Gullia
mi5me source que
Chrisiiana (11,48.3-87; IV, 720-24) ont puisrj tout ce
qu'ils disent de plus av(;rt5 des (iveques de Chartres
et des abbes dc Saint-Pire au ix= siecle et aux deux
siecles suivants. Cest encore de louvrage denotre
ecrivain quc dom Mabillon a pris toul lo lond des
eloges des ven(irables abb(3s Alcvec et Arnoul (Jtfafi.
Act. t. VII, p. 27'.i--2S,5; t. VIII, p. 315-319).
L'abbe Landri (M\n. An., I. lxii, n. 83),sous qui
lc mcine l'aul passa la plus grande partie de sa vie,
mourut en 1005, ou selon d'autres seulement deux
ans plus tard, et fut cnterre i Saint-Pere. On lui
dressa une epitaphe en seize vers eliigiaqucs, qui
nous a ete conservee, et qui est un peu moins plate
que les aulres pieccs de cette espcce du mtime sitj-
cle.Nous n'en parlons apres tout que sur ce qu'il y
a bien de rapparence qu'il est dc la fagon de Tau-
teur du Cartulaire.

VETUS AGANO
(Edidit domnus Goftn.vRD, Collcclion des Cartulaires dc Francc, tom. I, p. i, p, 1. Tribus partibus constat
(iodcx diplomaticus monastcrii S. Petri, quarum primam tantum, qu.i^ 1'iiulum monachum auctorem
agnoscit, reeudimus.)

MOINITUM
Ex Vrolegomonis D. Giidrard ad Ckartularium S. PetriCarnotcnsis, p. cclxvij.

Le recueil ecrit par le connu sous D qui se rapporlent au temps des deux abbes Landri
moine Paul est
le nom de Velus Ayano, ou de Curtulaire d' -iijanon. et Ilubert, parcc que ces actes se m(51ent les uns

Dans sa prijlace, qu'il appelle epiloijus, il annonce dans les aulrcs.sans (-gard M'ordre chronologiquc.
avoir donni3 le nom de Itber Hagani son premicr
fi Ce livre conlient aussi dcs chartcs des abbes Gisbert,
livre, qui comprend les donations faites ii rabbayc Magenard, Arnou et Eustache, qui appartiennent
de Saint-Pero pendanl repiscopat dllaganus ou Aga- aux livres iv, v, vi et viii. On y trouve mfime une
non,(3vi;'(iue de Chartres ;etle noin de libcr lidijcnfrcdi charte de Tan 954, dont la placc devrait (5tro dans
k son deuxiemo livre,parcc quc cc ful r6vt;'i|iie llain- le deuxifeme livre. De plus, nous rencontrons dans

froi,siiccesscurd'.-Vganon,qui rendilcettc abbaye flo- lc livre ilAganon des actcs qui sont rapportfes au

rissante et rtitablit sur des fondcmcnts intibranla- tcmps tlc Uainfroi, son successseur.Enlln, quoique
blcs.Quant aux livrcs suivants.il n'on est pas ques- Tauteur avertisse qu'il transcrira seulement los
tion, ct c'est nous qui les avons dislingui^s en lcur actes des huit premiires annees de Tabbd Eustache,
donnanl a chacun le nom de rabb(i sous le(|uel lcs qui finissent au plus tard k 1087, un de ces actes
actesqu'ilscontiennent ont ct(;ccrits.Toutcfois,iious cst datii de Tan 109('),et priiciide dcs ehartcs dc datc
avons (it(j forc6 de riiuiiir dans le livrc vii lea actcs plus rtjccnle ; on doit donc lc csnsid6rcr commc uno
 181 VETUS AGANO. 182
additinn faito k roiivrage.Ce defaut d'ordre chronn- j^ Arrive
repoquederexpulsionderabbfi Hubert,
Ji

lo£;i(]iir parnii lescliartesn"adailleurs rienqui doive que rabbe Thierry de Vcndi^me, qui le
il avcrtit
nous surproniire dans le plus grand nombrc des
: rcmplacamomentanement,n'alais«e ju^qu'&present
cartulaires, en effet, les pieccs sont classees moins qu'unc charte k la posterite,et annonce qu'apr^s
d'apres leurs dates que dapres le rang des person- l'avoir transcrite il transcrira de mfime cellcs que
ncs dont elles emanent,et suivantles temps ou les firent les moinespendant letempsqu'ils furent sans
licux qu'i>lles concernent (I). abbe (2),
liitt (le laulcur du Carlulaire d'Jganon. Quant aux chartes du temps de Tabbe Arnou, il
L'auteur, commc il le declare dans sa preface, n'a transcrit que cellos qui lui paraissaicnt avoir
ne consentit k pnhUeT,edere, un recueil des chartcs encore quelque utilite pour l'abbayc; il a remplacii
de labbaye de Saint-P6re, eonservees en original les autres par une relation abregee des maux que
dans les archives de cette abbaye, que sur les in- cet abbe eut h souffrir dans sa vieillesse. Enfin il
tances reiterees et pressantes dcs moines. Son in- n'a rapporte de Tabbe Eustache, comme nous Ta-
suftisance,dit-il,et la rusticite dc son style lui con- vons dit,que les actes passes pendant les huit pre-
seillaient plutdt degarderle silcncequede s'exposor mieres annees de son administration. C'est d'un
aux traits empoisonnes des envieux, qui se plai- p ecrit de Fulbert, depuiseveque de Ghartres, qu'ila
i \ j '
1-1- lA i__ __i* i____i.
sent h deverser le bl4me sur les actions les plus
:-avk;„*^: — j„ i„ ;__i:-_j_t\t___'
tire rhistoire de la nomination de Magenard k la
j,i
louables des gens de bien. Cest donc seulement dignite d'abbe de Saint-Pere.
pour obeir aux religieux, ses freres, et non par un Parnii les veillards qui lui ont fourni des rensei-
esprit de vanite, qu'il s'est decide, malgre lui, h gnements pour son ouvrage.il nomme le moine Ro-
recueillir leurs privileges echappes k Tincendie du bert, ancien abbe de Saint-Maur-les-Fosses, qui
monastere (1078), pour en former un petit ouvrage d'un accord passe entre Eudes Il.comte
1'instruisit

facile h sauver du feu etdes autres dangers forfuits. de Blois, moines de Saint-Pere. II r.omme
et les
et commode k consulterpourladecision des atfaires aussi Tarchipretre Agobert, devenu plus tard eve-
du couvent.Il sest aussi propose de deerire,autant que de Chartres, qui lui raconta eomment le chef
qu'il en aurait le loisir et le pouvoir, les villages, de saiut Romain fut apporie de Rome au chateau de
les terres et les autres lieus donnes aux freres pour Brou.
leur entretien.afin qu'ils eussent de leurs biens une Outre les ravages des Normands, la destruction,
connaissance aussi exacte que les personnes char- puis la reslauralion de Fabbaye de Saint-Pere, et
gees de les faire valoir. Enfin, il lui a paru conve- en general rhistoire ancienne de cette abbaye,
1'heresie des nouveaux manicheens, ainsi que les
nable de rapporter, tels qu'ils les avaienl appris de
propres G autres evenements qu'il raconte dans son ouvrage.
la relation et des ecritsdes anciens,!es faits
k demontrer que son abbaye mer:te, par son illus- il fait encore connattre plusieurs particularites re-

tration comme par la richesse de ses ornements et
de ses autres biens, un des premiers rangs parmi
les plus celebres abbayes de la Gaule.
Composition dc rouvrage.
Aussi Touvrage du moine Paul, au lieu d"etre un
simple cartulaire,contient-il a la
fois un recueil de
chartes, un terrier et ua melange de recits. II a
compose son ouvrage d'apres les documents laisses
par les anciens.comme d'apresla relation desvieil-
lards qu'il a consultes et la connaissance directe
qu'il a eue des evenements de son temps. La plu-
part des documents dont il a fait usage etaient gar-
latives aux comtes de Blois, et beaucoup d'aulres
relatives aux troubles de Tabbaye, excites par les
eveques de Chartres Thierry, Robert et Arrald. Le
premier expulsa de 1'abbayeune partie des moines,
qui se retirerent avec leur abbe Arnou a leur tete,
dans leur terrc de Jusiers,Robert tint pendant trois
mois le monastere sous 1'interdit, a Toccasion d'un
moine de Marmoutiers,sectateur du celebre Ceren-
ger,qu'il voulut en vain mettre k la tete du monas-
tere. Son successeur continua de maltraiter les
moines.
II rapporte.dans Iesdescriptionsqu"ilfait despos-

des dans les archives de Tabbaye de Saint-Pere. sessionsdu monastere.plusieursdetailsrelatifsk des

Pour la description des anciens biens et droits de D evenements anciens,et place tres-souvent,a la suitc
celte abbaye, il s"est servi de deux volumes ou des chartes qu'il transcrit, des notes explicatlves
r6\es,rotuU : car, pour les titres originaux,il n'a pu sur ce qu'elles contiennent.
les decouvrir, soit qu'ils aient peride vetuste, soit Apres avoir ete force d'interrompre son travail,
par le feu des ennemis, soit
qu'ils aient ete brtjles par les desordres qui regnerent dans rabbaye pen-
meme qu'ils n'aient pas ete rediges faute de per- dant trois ans, et que susciterent les rivalites in-
sonnes capables de les ecrire. II a copie toutes les domptables de personnes depourvues de chefs, il
chartes passees sous 1'administration des abbes reprit la plume, afin qu'on ne dit pas de lui qu'il
Wibert, Gisbert.Magenard, Landrie et Hubert,qu'il avait commence a batir et qu'il n'avait pu achever.
a trouvees dans les archives. Manuscrits du Cartulaire d'Aganon.
II a du ecrire a la fin de son livre larelation des
(1) Paul lui-meme dit qu'il a mis ensemble les
actes concernant la terre de Jusiers. celles qui furent redigees pendant la vacance du
(2) Une charte de 1077 est classee au milieu de siege abuatial.
 183 PAULI S. PETItl CARN0TENS1S MONACHI. (84
6v6nement9 recents concernant son abhaye mais la A ; le compte de son abbaye D'apr6s la commission que
.

miitilation que les manuscrils ont soufferto nous a Tabbe Landri liii donna. ii lit un voyage h Blois,
prives des derniers luits de son travail. 11 nexiste et remit, dans le bourg de Viennc sur la Loire, Jl

de son ouvragequedeuxmanuscrits ancicns.appar- Raherius, gendre de Berlhe, une somme de 40

tenanl h la bibliotheque de la villc de Ohartres. Ils sous, pour prix d'un arrangement conclu avec
sont du xii' siccle (3). en parchcmin et de format celui-ci par rabbe (5). En lOsS il sc rendit dans la
in-quarto. I/un est moins detaille que Tautre.dont tcrre de Lianoourl, ct la, monte sur un palefroi
il semble mfme n'^tre quunecopieun peu abregee ; blanc, reconnut les terres dont la diine vcnait d'etre
mais on y Irouve des parties ou des passages qui c6dee aux moines par le chevalier Ilbert d'firigni.
manquent dans celui-ci, et nolamment le huitieme Cc fut aussi lui qui planta do grandes pierrcs pour
livre et la fin du septieme (4).Celui qui pcut pas- servir de bornes h des terres situ6es au couchant
ser pour roriginal des deux a 138 feuillets.la copie de la villc de Chartres. \o\\h h peu pres ce quon
en a 110. saitde la vie de rauteur,et ce que nous aurions pu
Le moine Paul, rddacleur de cc Cartulaire. passer sous silence sans faire tort h rhistoire, si
Le moine Paul, Tauteur mfime du livre ou nous avions eu quelque ehose de plus remarquable
Cartulaire d'Aganon (car le titre du premier li- h mettrc h la place.
B
\Te cst devenu celui de tout le recueil).est souvent Qualil<'s de scs ^crits.
nomme dans son ouvr&ge. Le plus ancien acte de Son ouvrage,danslosparliesqui lul appartiennent
datc certaine oti il figure est de 1060, et le plus en propre, ne se dislingue ni par Tordre des ma-
recent de 1088. Dans les deux il cst qualifie sim- tieres, ni par la liaison dcs id6es ou par ladiction.
plement de moine. Un autre, passe en 1079 et Assez souvent la phrase est obscure, et la latinit6
1088, lui donne le titre d'cdiluus; un autre, de manqucen general,non-sculement d'elegance,mai8
1036,celui de monachus et edituus, nolnrius : ce qui oncore dc correction.On doit toulefois tenir compte
nous apprend qu'il etait,au moins dans les derniers de la barbarie de Tage oH 11 norissait, et considcrcr
temps, concierge, ou plutOt Iresorier de Tabbaye que s'il au-dessous des ecrivains tcls que
cst bien
de Saint-Pere. IJans la plupart des actes qui le les celebres eveques de Chartres Fulbert et Yves,
mentionnent, il est designe comme le notaire ou qui vecnrcnt dans le mfime siecle,il 6crivait raieux
redacleur de ces actes memcs. Ainsi donc, parmi que la plupart des autcurs de son temps.Du reste,
les ehartcs copiess par lui, il y cn avait plusieurs il fait preuvc de jtigomont, de candour ct de bonne

dont il avait lui-meme ecrit les originaux.Lesnom- foi, ct ne deguise pas m6me lcs faits peu .lonora-

mes Ernutfus Niger et Tescelinus, qui paraissent bles pour ses freros.
dans les actes au nombre des temoins.avec la qua- C Tcmps ou il a vdcu.
lification de famulus Pauli monaclii, etaient appa- II est d'aillcurs impossible de fixer Tepoque de sa
remment dcs esp6ces de freres lais attaches k son naissance et celle de sa mort. On lit dans VHiatoire
service. lilti^rairc dc la France (fi),qu'il devait etre fort Age en
Le recueil de Paul temoigne de son zelc pourles 1088,ctant nc vers commcncement du
lc xi«-iecle;
interijts dc son abbaye, ct du soin qu'il mit h. faire mais c'est une opinion qui manque de preuve, et
la rccherche des possessions et des droits qu'elle peut-6tre aussi de vraisemblance. Do ce que nous
avait ou qu'elle pouvait pretnndre.ll eul beauroup lcvoynns rette annec mfime voyager h chcval,nous
i soulfrir avec les aulres moines des troubles qui devons supposcr qu'il n'ctait pas alors fcrt avance
affligerent le couvent, et dont il ne parle qu'avcc en age (7).
douleur. Orthographe dcs nom de lieux.
Ce fut peut-6tre en sa qualit6 de concierge ou II est inutile d'avertir que nous nous sommes fait
trcsoricr qu'il fut charge de plusieurs alfaires pour une loi de publier lcs textes dans toute leur inge-

(3) Lcs Ben^diclins [lliH. litt.. l. VIII, p. 257)
jiigi'nt qiic lc plus ancien dcs dciix, celui qui a l.'W
reuillcls, remonte aii xi* siecle, elqu'il esi inc^me le
manuscrit original de lauteur.Mais j'ai examinele
inanuscrit.cl .le nc le crois pas aussi ancien, s"il
n'csl permis de doiiner un avis difi'crcnt dii leur.D.
Mulcy estirnc ce ms.iiu xii',et rautredu xiii«siecle.
(4) On Irouvera lili. i, cap. 6, 8. des paragraphcs
lires dii second manuscrit. Ils sonl enfcrmtis dans
descrochots.
(5)P.lu"i.LosBenedictins,dans !'///.•!<.
p. 255, supposont que c voyage de Paul se fit en
1038; mais cette date est inrt doiitcuse, attondu
qiie la chart6qui scule nous fait coiinaitre le voyago
ne Paiil n'est pas datec.Seulement cllo ost au nom
di; rabbc Landri, el cllo dcsigiio Thibault 11111
comme etant alors li; comte de Cliarlros. t)r, rabbo
du comte Kudo II snn pere (Doyen, I, 139). Donc
le voyagc do Paul,qui n'a giierc pu se fairo avant
p. 1038, s'e9t fait Ircs-probablomenl plusicurs anncos
aprcs, niais aii pliis tard on 10(59.
(6) T. VIII, p. 254. Du reste, sauf quolques pe-
tites inoxaolitudos, larticle consacre par les Beno-
dictins aii moinc Paiil et h son ouvrago (p.254-26())
est tros-bion fait el digne des auteursdo YlUst.litt.
(7)Do cc quc Paul sc dit conlomporain dArelasto,
p. 109, et dc co qiio coliii-ci vivait oncoro en 1029
Iitt.,l. VIII. dans rabb.iyedo SaiiitPoro.ofi il avait ombrasso la
vie monaslique,los licnodictins ont conclu que Paul
etait paroillomont moine dcs 10'29, ot qu ainsi il
pouvaii olro no aii coiumencement du xi' sieclo.
Mais Aiolasto a prolongc sa vio beaucoup |iliis tard,
piiisqn'il ligurc aii nombre dcs lenioins dans unc
chartc do abbo Landri (p.l9l), redigeo par conse-
1

l.;iiiilri n'est mort (|u'oii 10G0,ot Tliibaiilt nodovint quont entro rannoe 1033 et Tann^e lOG9,si Ton suit
coiiite quo lc 15 novoiiibrc |(t37, jour de la iiiort lcs calculs du Gallia chrisliana.
185 VETUS AGANO. 186
nuife, on pourrait quplquefois dire danstoute leur A Ainsi par exemple, nous avons ^crit Mnmts
baibarie. Nous avons suivi, nuime duns la repro- Yillarc, Mainvilliers ; Fracla Viillis, Freteval Cam-
;

duction des nonis propres.la variete d'or(hograplio pus Fauni, Champhol ; Germinionis Yilla, Germi-
donnce par les manuscrits. Mais nous devons faire gnonville, parce que les mots Villare, Vallis, Cam-
observer, & Tegard dos mots villa, villure, curlis, pus, Yilla, cntient dans ia composilion du nom.
mons, et autres seniblabies, ecrits isoU^ment, que Au contraire, nous avons imprime Cruriacum villa,
nous avons pris pour regled'imprimer par une ma- Cruce ; viUa Urili, Lcri ; Gesiaci cclla. Jusiers,
juscule le mot qui faisait parlic inlegranle du villa Condalum. Conde ; Lupiniacus villa, etc,
nom tandis que, dans les cas contraires ou dou-
: parcc que lcs mots villa et cella sont restes hors
teux, le mot a ete ecrit par une minuscule. du noni.

TITILUS AGANONIS
IN LIBKO CARTARUM SANCTl PETRl

I. Opus hujus libelli ex privilegiis quee in nostri B sanctissimi ovilis mandras spontaneo voto sunt in-
CQsnobii sacris scriniis invenire potui, a fratribus clusi, mundo quidem moriui. Deo autem viventes
sspissime rogitatus,usque nunc distuli perordincm carnis desideria jugiter mortiticant, bonis moribus
colligendo edere, cum, propter ebitudinem (9) mei animas suas adornant.habeant videlicet prae mani-
ingenii, vel rusticitatem inculti sermonis, quod bus noticiara suarum rerum ad instar illorum qui
magis esse rebar utile silentio togere, quam,impe- pra;vident eas.Oportet enim omnes scire resquibus
riti stili officio blaterando innotis (iO),ejus nudita- victus et vestituseisadministratur,ulsacriIegorum
tem detegere, tum propter invidentium virosa ver- ambitio,qu.-e litibus etminissempersimplicesviros,
borum jacula qui, solito more, laude digna bono- ut ab eis aliquid extorqueat,exterret.possintrepel-
rum facta virorum semper conrodendo vituperant, lere.In causis quidem plus valetplurimorum quam
idque boni quod in sua conscientianon agnoscunt, unius assertio. Placuit quoque huic inserere pagi-
in aliis dum viderint, serpentini sermonis fuco nula3 quod locus iste,sicut ab antiquorumdictisvel
obumbrare festinant,ut rectorum innocentia laudi- scriptis didiicimus,inter regalesperGalliam nobili-
bus minime extollatur debitis. Unde, patientia co- ter fundatos,et augustalibus tituIis,auro vel argen-
mile, virtus probitatis pressa iniquorum sutelis, to, seu ingcnti ornamentorum copia oranibusque

opinione vulgi videtur jacere in imis, instar imbe- p rebus mundanis quibus attollitur humana fragili-
cilis. Nunc vero, fraterno imperio, non prffisum- tas, comptus et praeclarus extitit.
tionis supercilio,privilegia quse ab incendio nostrce Verum quia saepe flt ut ubi superhabundant di-
aecclesiae nostrarumque edium non sine periculo, vilis, ibi, socia impunitate, ingentes exaggerantur
sunt liberata, ignorantis stimulis atque caninis culpae, quibus miseri homines impliciti largitorem
subsannantiumpostpositislatratibus,inhocopuscu- rerura ceca mente neglegunt, et, dum in peccati
lo,velutinparvo cibuto,stolidi sermonis stilocollige- sumno sopiuntur,hostem secuntur,poBnis plectendi
re studui,ut ab incendio seualiisfortuitisfaciliustu- porpetuis;sepe tamen omnipotens Deus et affligen-
tari possint periculis,nec non si quando,quod sepe do miseretur peccatoribus, et miserando affligit
fit,aliqua queslio de conscriplis monasteriiposses- fllios quos recipit.
sionibus surrexerit,citiu3 legendo inventasolvatur. Il.Uaque memoratus locus,non longe a menibus
Malui denique fronte rupta vestris obtemperare Carnotin.-e urbis normaliter situs, non modico mo-
jussionibus quara non obtemperando deses silere, nachorum ccetu resplendebat,qui,in Christiamore,
tacens timore obloquentium qui,simplieium studia carnis vicia mortiflcando compriraebant et beato ;

pro nichilo ducentes, ipsi in suis voluptatibus so- Petro apostolo famulans, velut Lucifer tunc omni-
pientes, ab hominibus sine ullo boni opeuis effectu bus virtutum luce radiabat. Urbs denique supra
volunt videri sapientes. U memorata.populosa admodum atque opulentissima
Decrevi etiam villas singulas, vicos, agros, silvas inter XeustricE urbes, murorum magnitudine,ei]ifl-
et CKtera loca, religiosorum virorum largitione in ciorum quoque pulcritudine, vel arl'um libcralium
illorum stipendiis data,si forte fuerit datum michi studiis, habebatur famosissima.
ocium vel facultas, terminis propriis sive arciflniis III. Quadam vero tempestate, de transmarinis
dissidere ab extraneis,ut hi quiintrraparadisiacas partibus cum rostratis navibus gens pagana ebul-
Prologus in librum cui titulus Agano,
(8) II. e.
: (9; Ita codd. pro hebctudinem.
in codice chartarum Sancti Petri. pagina Summa (10) Ita codd., ut alibi, pro ignotis.
scriptum est manu v&ceniioK-.Liber Aganonisvetus.
187 PAULI S. PETRI CAHNOTENSIS MONACHI. 188

liens, evaginato susenequili.-e glaHio, totam pene A valde munitissimam vidisset, quadam dolositate

Neuslriam crudeliler devaslabat. Nonniilla quippo conoepta,non vi set strophoso ludo delegat capere.
loca smctorum depopulans, voraciljiis traiieljat Fingens ergo se Kgrotare, urbis antistitem ad se
flammis;civitatps vero captas solo lenus evertebat, accorsiens,suramissa voce pelit,sesacribaptismalis
atqueChrislianosaut insatiabili ferro laniabat, aut unda a peccalis ablui,et eum sibi patrinumficri.si

in captivitate ductos sub inrevocabilicorona vende- ad pra;sens emori;quamobrem a malis quaefecerat

bat. Cujus raliies in fanlum efferbuit, ut per Se- intimo corde penitere ac toto corde ad Christum
quanam fluvium rem^gio ascendoret.omniacircum- converti, Diabolo et ponpis ejus velle se abrenon-

quaque loca depopulans, ad urbcm Carnotcnsem ciare, quatinus vel in mortc sanctum lavacrum
tandem perveniens. anclanti peclore cupiobat ever- consecutus, evadcre quivisset pocnas infcrni.Cujus
tere;et, omnia qua; in circuitu urbis altingere dictis antistes, actutum credulus, sine mora eum
potuit, vastando inhabitabilem reddidit. catezizans.instar moricntium lavit aqua baptisma-
IV.Cum vero urbs, oxigentibus incolarum meri- tis (16), eumque de sacro fonte levavit (17). Ex hac
tis.per multa annorum curricula, tantis afficprctur re civos cum suo prcosule, falsa spe securi, cum
angustiis, occisis tandem eivibus, opibus sublatis barbaris fodus iniunt,urbis portas apcriunt, rerum
atque totis viribus fractis, ex improviso etiam omnium venalium copiarn foris intusque emendi,
quadam nocte capitur. Christiani omnes diversis velut sociis et amicis tnbuunt. Qui, possibilitate
mortibus vclut pecudeslaniantur.Urbsquoque,qua3 nacta,tota ebdomada ostiatim urbem perlustrantet
quondam a Julio Caesare olisessa dcconnio perstitit vicos ante sibi innotos efficiunl notos.Octava deni-
inexpugnabilis et a se Romanas acios Argolicasquc que dic, civibus in foro intentis, quaterni vel seni

pepulit indefessa phalanges(crat enimexquadratis paulatim per vicos civitatis barbari se ingerunt

et immanissimislapidibusconstructaaltisqueturri- taciti, portis singulis ponentes custodiam,atque in

bus munita, ac iccirco urbs (ii)Lapidum vocitata, foro plurimos quasi aliquid mercaturos remittunt.
aqusductibus jocunda,viis subtorrancisla;tabunda, Hi.s^ita patralis, Astingus in feretro armatus. velut
quibus omnia subportabantursibinecessaria),nunc mortuus collocatur,et,in oecclesia asuisdeportatus,

ab inopi divins virtutis gente.Deo permittcnto.solo patrino suo pra^suli cum siinulato fletu exibetur,ut

tenus everlitur et ignibus concrematur (12). Dci chistianorura ex hoc seculo decedentium festinus
tamen patientia,quae sicsuorum corrigitproterviam offleium perageret. Qui devote humanitatiofficium

ut in futuro non pereant, impiissima? gontis crude- peragens,cum in sepulcro ex more cadaver mor-
litatem ad propriaredirononpermisitinuUam.Nam tuum, ut eslimabatur, deponi juberet, barbari in-
Franci, undocumque conglobati (13), ad stationem gontis vocibus clamarecocperunt^maledietaperstre-

navium pervenire maturantes, revertentibus illis punt,totaque Kcclesia attonila in voces simul attol-

cum spoliis multis,ad rates occurrunt,ilicoque au- litur. Quid plura? llle funestus satclles, de lecto
dacter cum eis condigunt ;
quorum primo impetu subito cxiliens,evaginato gladio.facinus conceptum
cadere cffiperunt,ut in adulta hiemencmo-
ita cesi satagit peragerc.Etpriraoqnidemin patrinumsuum
rum folia, flante Borea, solent caderc. Videres cos antistitcm, qui, ut ojus animam factoriDco com-
deniquo,prisca ferocitate deposila, alios quidem ad mondarct,infuhilus adstabat,ensem lcvat.eumque,
necandum sese in (lumine,vocabulo Diva, prajcipi- crudoli crudelior,capite truncalo,martyrem efficit.

tare, alios vero incassum ad rates confugere el
pedibus equorum miscrabiliter conculcari gladiis-
que pcrsoquenlium confodiri ; ita
multitndine vix pauci evasisscinvenlronlur in cap-
tivitate ducendi.
V.Dux(14) autem eorum .\stingus vocabatur.qui
Cujns militcs per totam quidem fficclesiam, multi-
modam neccm peragentes, nuUi aetati, nuUi sexui
ut ex illa tanta parcentes.mortuorura cadavcribus, velut manipulis
spicarum Sirius ardens agrum,ita sitiens sanguine
gladius corum cooperuit pavimentum, quod etiani
usque atriis sanguinis rivo manare fecerunt.
in

quants dolositatis vir fnefit,ex unare abipsofacta Quorum voces ut eorum complices per civitatem
assignare curavimus is nainquc, mare navigans
: sparci audierunt, quoscumquc obviant velut oves

terrasque plurimas dcpopulans, ad Luncnsem per- mactanl,(jui totius humanitatisatquepietatisobliti,

vcnit urbem (15),qui eam undiqueperlustrans,cum senes et juvcnes,conjugatas ct virgines,parvulos et

(ii) A tir.i.
: —B
ubrs : (sic). manno duci, qui, « pra; timore, inquit .Mhericus,
(12) H Dci tnmen xapicnlia, qux .<:ir suorum cor-
:
vi-ndita Thoobaldo civitatoCarnotena.clam discessit
riuit prulcrviiim ul in futuro non pcrcanl, impiissi- ol post in rranoia non visiis ost.» lllo autem Theo-
morum barhnrorum crudcUtotc sojiila, 7rcersis (uiji- lialdus. lloliorti Forlis, duois Francia^.gener^filium
tiris ct rcliiiuiis populi mnnilanam pnccm rcdiliilil. habuit Tboobaldum dicUini lc Tricheur,q{i\ primus
Qui lotani urbis suljcersionon rccdificare minime habotur Blosarum ol Carnntum comes.
mlcnlcs,cicitiilis ani/ulum udliuc muro circumdatum B plura transposuit, totam de As-
(li) llio, cod.
ad ahitanilum cliijunt, cl c.r murorum ruderihus. nd lingo iiarrationcm infra re.jicicns, non sine qua-
inslar muri, sinc cemcnto, posito inibi Inpiilc supcr dain lcctionis varietato et omissione, compendii
lapidcm, sirul usi/uc nunc apparct, se munirc salu- causa, ul vidctur.
gunt. (1.^) Anno 8.")8, ut opinalur D. Muley.

(13) .Vliti-r narral fu,i;am llaslingi Alboricus (ad

(lCi) \ : haldismatis.
ann. yo'i), in cujus chnmiou, iiiinaliir Tlieobaldus (17J .\ddit Dudo Sancti Quinlini, p. 04, c, comi-
Caroli Grossi imperatoris proximum impctum Nor- tom cum opiscopo fuisse Aetingo patrinum.
189 YETUS AGANO. 190

pcnrtcntes ad iiljcra, iniquo mncronc porimcrunl. A faccre, ine convertam primum iter pcragere,
jam
Simili modo vagabumli per rostrum (IS), emenles ct (]u.Tprima ir.vcnire potcro data vel possessa sive
paritor et vcndentes, euntes et rodeuntes, crudoli a clericis hujus supra script,-E a;cc]esia3, sivc mona-
ensD perfundunt sanguine, venalii quoque qua; in chis.moderno temporc a venerabili Ragenfrcdo prae-
rostro reppererunt ad rates exportaverunt. Qui vero sule divino nutu constitutis, sunt reddita,vel ab uliis
civitutem pervascrant, aurum et argentum varias- religiosis viris pro suarum salute animarum largita,
que opes in ea invenlas diripientos, eanique con- sicut in nostri aTchistcrii scriptis repporiri potest,
cremantcs, ilidem ratibu» commendantes abstule- veri calami officio transcribere curabo.
runt, citiusque revertentes ad urbem, muros ejus VII. Prius (23) tamen quod assertionc veridica
evertcntesfunditus.mortuorum cadavera, in cineres nostrorum didici seniorum summatim perstringere
redacta, inter rudera rcliquerunt quasi scpulta. libuit, qualiter a quodam Elia episcopo (24) a pri-
Deinde, positis in malorum summitato suparibus sca nobilitate sive maximo honore deciderit,qui au-
(19), prora navium versus occidenlcm, flante africo, regia,quam forte emerat pecuniis, supcr-
ctoritato
vertunt, atque more piratarum maris scmitas pe- eam, potestate indepta, usurpare cum armis non
rambulantes, insulas locaquc maritimapopulantes, timuit, in ipsius eecclesiai liminibus multo cruore
inventam gentem ferro Irucidabant (20). « effuso (25) dum monachi priorem statum colerent
VI. Verumenimvero conditor rerum, qui verbe- atque episcopum abhorrerent. Unde factum est ut
rando suis fidelibiis misercri solet, atque iniquos monachorum plurimi locum cui se devoverant dese-
tolerando ad inferni claustra exercet, hujus pba- rerent,et in Burgundia; partibus aput beatum Ger-
langa; sceleris enormitatem diu regnare noluit; set manum Autissioderensem commorantes, prssentis
pro peccatis justo verbere correptum christianum vit» cursum ibidem finierunt. Pr«dictus ergo prae-
populum paulisper respirare voluit et iniqua? gentis sul, nacta occasione praeciosa, quab ibi repperit or-
malis operibus imponere finem decrevit, suorum namenta vasaque diversa aurea vel argentea, quae
fidelium sanguinem vindicaturus in perpetuis Iled- concupivit, absportavit alque distraxit, terras quo-
nx (21) flammivomis ignibus. Itaque cum in finibus que sanctuarii quas religiosorum virorum munifi-
Armoricanorum remigio pprvenisset, aput pontem centia dederat, in quibus extendere manum poluit,
Divje fluminis aplicans, laxa corpora recreare a propriis usibus stipendiariis mancipare non timuit,
tanto labore sine ullo pavore coepit. Tunc a Deo, suisque domesticis, ausu temerario, in beneficio di-
quem multi mode malis exacerbaverat operibus,de- videre prcesumpsit. Imbecillis autem turba mona-
relicta, terr» marique admodum perosa, a Francis chorum, qua; ibi remanserat, nescio quo pergeret, a
inibi undique circundata, et, sicut supra diximus, _ prssule parce ac inclementer alebatur. Interim lo-
ita cst gladiis depasta, ut ex tanta multitudine non cus olim celebris atque opinatissimus paulatim de-
legisse me memini quempiam evasisse, neque ali- crescens, pristina quidem dignitate oflicioque solito
quem, pr<-eter unum, in captivitate ductum(22). De viduatus, a populo nulla veneratione dignus habe-
quorum sanguine madid;e bibula? arena; per undas batur.
sui fluminis, quasi pertesum habentes, ipsum san- Post non multum vero temporis, mortuo episcopo
guincm evomentes, longo ordine mare contiguum Elia, qui hunc locum regalibus titulis insignitum,
inmundo cruore inflciunt. demonis face succensus, ad nihilum duxit, atque
Set quia calor dicendi me compulit digressionem alterum sanctimonialium coenobium in monte Leu

_
rostrum pro foro videtur usurpari, nisi
(18) Hic,
sit aliqua vocis corruptio.
(19) Ita cod. pro supparis, nempe velis navium.
(20) Dolum Astingi Lunamque urbem ita subrep-
tatti fusius narrat pr^ omnibus Dudo Sancti Quin-
tini,primo operis sui de moribus et actisNormano-
rum capitulo {Hist. ^'ormaiui.script. anliq. p. 63 sqq.)
Quem sequitur Guillelmus Genieticus, cap. ix el x
(ihid. pag. 220, c, d), addens barbarum ducem,
Lunae esse potitura, dum Romam cepisse putaret.
Primam Lunae expugnationis mentionem in vetere
chronico incerti auctoris, scd qui monachus Flo-
riacensis fuisse videtur,edito ab Andrea Duchesnio,
invenimus. Tacet de dolo Normanni, nec aliud re-
Normanni.T antiqu.T recentiorhistoricus.Theodorus
Licquet, vir qui Rotomagi in patria sua eruditus et
sagax merita sane habebatur, omnia qu® vetera
chronica de prisco illo barbarorum septentriona-
lium duce tradiderunt, mcras fabulas doclarare non
timuit. Conf. Th. Licquet, Histoire de Normandie dc-
puis les lcmps les ptus reculcs jusijuo. la conqucte de
V.inqtctcrre en 1065, t. I, p. 5.S, note 2.
n (21) Leg. Elnx.
Paulus de Hastingi in Car-
(22) Quffi bic narrat
notensem pagum invasione et de Northmannorum
ad Divo ostium clade inter fabulas ableganda.
fluvii
(23) Hicparagraphus in cod B. cum levibus va-
rietalibus legitur sicqre incipit Qualitcr aulem a
:

fert de urbe Lunensi quam pauca h.-ec verba :« Al- prima nobitilatc atquc ma.rimo honorc priefatus lo-
stagnus a Francorum terra per OceanimT pelagus cus Sancli Pctri decidcrit. sicut veridica asscrlione
Italiam tendens, Luna: portum attigit et ipsam ur- seniorum dedici summatim pcrslringere curavi. Fer-
bem continuo cccpit. » [Hist. Aonnann. script. antiq. tur crgo a quodam, Hclia nomine, qui quadraijesimus
p. 32, B.) Ibi dux Normannus vocatur .\lstagnus; a sccundus anlistes fiujus urbis extilif, auclorilale rc-
Gemetico autem Astingus. At in Dudone' San ti gia, etc.
Quintini, majore varietate, legitur et Anstinnus, et (24) .\b anno 840 ad annum 846. D. Muley.
Alstignus, tum Adstignus, Astelmus, tum s.-epius (25) Cod. B, pro dum monachi, etc. habet Inlroi- :

Anstignus, ut nomen ducis istius barbari. de quo tum suum tuguhrem utquc initialem exhibuil, et inex-
nullum reperimus vestigium in rorum Italicarum tricabites dividmis habilatoribus injeeit. Unde factum
scriptoribus a Muratorio collectis. Inda fortasse est, etc.
101 PAULI S. PETRI CARNOTKNSIS MONAr.IlI. lOB

garum non loneeab iirbeCarnotum clejiantersitum A masjno gaudio recedtis, atque adnitente totius po-
obsi- pub' consensu, supra memoralo Alveo abbate sa-
solo tenns destruxit. ho?lilis manus civitatem
dionccepitet,sicutpr.Tmisimus,ipne?urccndit(26). eralo, victum et omnia necess.-iria largiter eis ac-

equidem s.-piie dictus locus ab bo?tibus pro- commodavit,apcclcsias ctiam atquevillai- quas anfe-
Tunc
cessorcs sui prava nsurpaverant ambitione, omni
phanatus. ifinibus etiani concremaUir.
reddifa. a excluso dubietafis bithalapso subfrahens
YIII. Pace vero,d'vina propiciatione, (31), sibi,

quodam episcopo (27) divino insfinctu, parvo licet stipendiariis usibus jamjamque redivivi ordini ala-

redificatus 12^) clericorum officiis cum criter reddidit. Viridiarium qunque quod silum crat
scemate
juxla CQsnobium terramque contiguam, priscis lum-
modico sensu tradifus csse perhibetur.
culpis cxi?entibus, a poribus, ad episcopis male retentam, per ingens
IX. Verumtamen, civium
paganis transmarinis urbs rursum vastatur, et ipse quoddam turibulum argenfeum libens contradidit.

locus funditus destruitur, et usque ad

fempus Ha- Quia vero fam ab Elia quam
aliis post eum
ab
ganonis, gloriosi pr.-esulis, ita permansit. Qui cla- episcnpantibus reddere terras nequivit sine quoli-

rus generis nobilifate ac humanarum rerum copiis Let recuperafionis respcctu, milifibus in casamento

habundans, bonisque virtutibus emicans, condoluit dafas, XII prebendas in ma.jnri aecclesia monachis
locumolimquidemabhominibusvenerandum.nunc g adtribuif jure perpefuo possidendas, anathematis
et in solifudine reda- .jugulo feriens aliqua dolositate hujus largitionis
autem admodum neglectum
ctum. Divinae virtufis zelo succensus, accersiil
lapi- donum adnullare volentes vcl aliqua exorbitatione

durn cesores atque cementarios. impensas tribuit,
magnopere locum ipsum restaurare
stauratumqueponfificali benedictione sacrarodecre-
vit. Clerinomiae quoque seriem
insfifuens.qua? per-
dia pernoxque laudes Deo debitas inibi redderet;
et inusus necessarios tribuens ei vineae clausum
ferramque contiguam. quam antecessores e.jus, sa-
minuere machinantes. Itaque monachos in summa
(29).jubens, re- pace degentes a.simcnfando. quandiu vixit, fovcre
non destif it, ammonif ione paforna persepe exortans,
firmo gressu in sancta rcligione persistere, corre-
ctionis sarculodesidum vicia evcllere, bonos ut in
melius proficerent .jugi informare eulogiis, rudes et
inscios sancfarum Scripfurarum oraeulis imbuere,

crilego voto, sibi subripuerant, rura quoque qua? ad gaudia uranican patriac totis praecordiis annelare,
credidit Rufficere clericorum numero perpetua lar- Quo felici obifu ab hujusmundi fiucfuanfis naufra-

gilione condonavif. Qui, quandiu vixit, cordis in- pafriam transmigrante (.32), cjus
gio ad cffilesfem

tuitu sagire voluit, intentus utilifatibus atque pro- gleba corporis in coenobio supra memorato ante al-
vccfibus loci. Quo felici obifu (30) ad sanctorum tare beafi Pefri apostoli cum choris psallentium si-

consorfiade mundi hujus pela.eo ab angelis frnnsla- p mul ct flenfium honore dcbito est sepulla, adcujus
lo, in episcopatu ct venerabilis Ragenfredus succes
levam in corpore quiescit Guantelmus, venerandus
sit,qui quanto amore locum dilexerit facile scquenti antistes, qui proprio infervcnfu, atque osfensione

opere potest agnosci.Nam e.ius sagaci ingcnio at- interioris tunic-e semper Virginis Mariae, ab obsi-

que instanti suc.gestinne. clarus gencre et opere dione urbis odiosas Normannorum abegif phalan-

Alveus; e.jusdem loci abbas, cum canonicis quibus ges. Dcinde Fulbertus pra?sul (33) memorandus,
pr.-EPsse videbatur arfam viam ingredi cupiens qua qui quanfae fuerit sapientia; ejus agiographa niira

tenditur ad Deum, in Floriacensi coenobio clerino- dulcedine flagrantia legenlibus insinuant. Ad dex-

miae seriem religionis habitu exornans, per trienium
normam beati Benedicti sedula intcnliotie per obc*
dienfis bonum didicit, indeque, revocante scpe me-
morando episcopo Ragonfredo, cum suis instructus
regularibus disciplinis, ad locum proprium rediit
teram vcro, Theodericus episcopus,cujus .\mbrosiaB
opes velut torrens arfluentes, praeclarum opus almae
matrisDomini aula: complentes, perediae quoque at-
que bibesiae (34) inopum jugiter oviantes ;35), sucro
dignum pra?conio cfficiunt.

Carnotis, secum sumens et alios duodecim mona- X. Post obitum denique sepe memoriindi prapsulis
congregalione supramemorali coe- Ragcnlredi, episcopavit (36) fraler ejus Arduinus,
chos, quos ex
nobii maluit eligere, ut contra hostem antiquuin locum ejusobtinens, non religionpm qui fastu su- ;

ut robusHssimos tyrones in novo cerlamine ba- D perbis tumidusplusequosecularem sequebaluram-

beret adjutoref Episcopus ergo, per lofius intcrsti-
.
bilioncm.Unde facluin est ut monachos exosos ha-
ciuJn trienniiquo scin sancta religione infonnave.
bcret.aceorum commodum suum fore inagnuin pu-
runt, edes ad mancndum, claustrumque monachis taretdelrimentum.Quicquid enim monachorum usi-
cmgruum inslanti conslruxit opere. Quibus oum bus oximius praesul conccsserat oblucuvians quasi

(26) Bod. B subjungit : Alque chrisciani diversis (31) Leg. liitlialasso.

morlihxis velut pecudes laniantur. (32) Anno %0.
ifi) B : A successorc llclia, pro a quodam epi- (33) Anno 1007.
scopn. (3.'i) /'crcrfmtedendi aviditias; 6!6M(a bibendi avi-
(28) B : Reediltcaltir ccclesia, clericorumque officiis dilas, ex interpretatione Domni Mulcy.
cum modieo censu pcrliihelur es.^c tradita; deinde (35) Ita codex, fortasse pro obviantes, quod esset
mcliorato irmpore, monncliilis ordo adibclur. idem ac providentes.
(29) Anno eirciter 930. D. Muley. (30) Anno 960.
(30) Anno 950. D. Muley.
m VETUS AGANO. 494
sihi aubreptum deplorabal. In tiinta ilaquc cupiili- A niam qiuTi intoxui a noslro oprro minime fliscre-
tate cxarsit,ut ile xii prcbcndis (juas IVatcr ojus, ut pant, ncc lcgcntibns dcljent licri onerosa, maxime
pr;cniisimus,deficral,mfdietatcni cxtorquendo sub- cum non dclucerata scmpcressent,i)crobscura oMi-
ripcrc non timeret. Cu.jus sacrilegii tramitem nou- vionis palla cooperta. Qusedam tamen cudimus in
nulli sncoedentiuni cpiscoporum soqucntps,propria calcc oprris tam recenter facta.ut etiara non igno-
prolligantcs, aliena ciipicnles, occasiunculis niinia- rct pucrilis ajlas, set (|uia tam insolcntcr tamque

cbos sollicitantes.inimissioncs ac dolos prclcndrn- atrocitcr in nobis sunt opcrata,ct nos iit nt ca pci-
tes, ausu sacriicgo aulcrre dul^jilavcrunl niiniine; tulissc dinoscimur,posteros nostros ignorare nolui,
plissima(37) quK fidelium dederat largiHua caritas, ne forte minora vel similia,cum perfcrre temporis
et cum ipsorum essc dcbercnt defcnsores, mcntis malicia excgerit, intolerabiliter ferre velint, pree
cccitate corropti, facti sunt tiranni atque expila- oculos habentes, olim nos his malis fuisse tricnnio
torcs. ct eo amplius implicitos otfudis (4.'?) quorumdam
Ex quibus in hoc opusciilo litteris annntare
XI. nostrorum,postea quoque,repropiciunte Dci gratia,
curavi Rodbertum Turoncnsem qui, ob quendam
: liberatos ac rebus prosperis redditos.Tandem quo-
Majoris Monasterii nionachum, Berengarii scctam que in fincmsalicns epilogi,Iectori intimare curavi
sc(|uentein, ut a veris relatoribus audivimus,quem quod ea quae primo scripfurus suni a praesentiusu
in abbati;B suggesfu obtrudere non valuit, nobis admodumdiscrcpare videntur; nam rolli conscripfi
agriler [3Sj renitentibus ac viva voce refufanlibus, ab antiquis et in armario nostro nunc rcperfi, ha-
apDstolorum sacrosanctum altare, contra legem ca- buisscmiiiimeosfendunt illius temporisrusticoshas
nonicam, celcbratione mislerii corporis et sangui- consuetudines in reditibus quas moderni rusticiin
nis Christi tribus mensibus et eo amplius carere hoc tempore dinoscuntur habere, neque habentvo-
fecit; monachos quoque auxilium Dei et matris cabula rerum quaa tnnc scrmo habebat vulgaris.
cjus exorantes longe fieri ab eo, minarum spirans Unde interius,propria luce relicta. mens nimia ebi-
palam omnibus prophano ore contestatus, contra- tndiiic concutilur.quod per se ncqucas pcrpendcre,
diccnte aecclesiffi Roman;B legato, pariferque divi- biusus priscis temporibus monachorum fuerinf,an
num offuium eis intcrdixit ac publice in principali postmodum clericorum temporibus,quos prajsul ve-
secclesia excommunioare ausus fuit. Deinde Brai- nerabiiis Hagano in loco restaurafo instlluit.omni-
mensem abatem Arraldura, oui tanta dolosifas ine- potentiDeo famuIaturos.Verumquoruralibet fuerint
rat, ut, nisi eam lepos sermonis ejus obumbraret, legenlibus invcstigandum reIinquo,ne forfe a pcri-
non ipsae dolositatis habitum videretur habere, srt tissiinis vel sapienfibus periphrasfes seu alucinalor
eadcm dolositas esse putaretur. Tantum quippc in iusulo sermone inveniar. Explicit.
eo valuit, ut aurasife (39) cecitate, bonorum efiam C Ite.m.

oculos veritafis lumine scrmone sacrilego citissirae Xll. Quoniam quidcm

in epilogo prsscripto me-

carere faceret. Unde crocotillo (40), tempore, et mini me canonicorum famulatui hunc
scripsisse
abate locum privavif ct obtimam partem monacho- locum bis esse delegalum, postquam Helice insa-
rum expulii,atque quondam monachum abatem es tiabili est depravatum ambitione idcirco Aimerici

improviso fecit et quater xx libras sibi abstulil; ac prssulis scriptum, in archivis nostris inventum,in
nisi cito inaudita mortis atrocitas malis suis impo- testimonium sumpsi,qui multo tempore ante vene-
suisset finem,secundum nomen siium omniamona- rabilem Aganonem extitisse dinoscitur.Quem etiam
sterii exteriora etinlorioraabraderet namdicebaf: ; monasterium solo tenus a transmarinis dirutum et
aurumvelargentumpreciosaque fecclesiie ornamen- ipsius scriptis et eximii RagenlVedi ejus successo-
ta romenta esse monachissuperbia;atqueincitamen- ris, didicimus pleniter restaurasse atque canonicis
ta lasciviae. Pisces quoque monachos vel adipem co- cum victualibus stipendiariis tradidisse. Set quia
medere aiebat crudele facinus, eis amnuens nuda fidelium donaria,scriptorum penuria, illicointem-
edere olcra atque sine quolibet edulio suggerobat pore aut non sunt scripta, aut si sunt scripfa, ne-
xyrophagos (41) persisfere, cum ipse sibi magnos legentia archiscriniorum,pr8e nimia vetusta*e £.unt
pisces exoticaque edulia dari juberet, ventri suo n aboleta; ideo de antiquiscarfis nullam praeter isfam
casfrimargiam (42) semper habens vernaculam. invenire valui,quae subscriptainnuit regia dignifate
XII. Verum quia digressionem a coopto tramite privatum, ac propria habitudine exutum, canoni-
stili orficio satis superque fecisse me perpendo, re- cis hunc locum esse traditum. Sic itaque incipit
tro cupiens regredi, fafeor me ideo id egisse quo- Aimerici praisuUs scripfum (44) : u Cura christia-

(37) Hanc vocem plurima interpretatur D. Muley. (42) Pro rjastrimargia, gallice (jourmandise.
(3N) Leg. acriter. (43) Ita oodex; legendum putat D.Muley ojfuciis,
(39) D. Muley legendum pnM aurarix,quam\-u- quod infcrprefatur furd, fourbcries, tromperies,
cem interpretatur aduldliouis. fraude.
(40) Crocotitlus, Festo exilis, e.tiijuus. Crocolula (44) In cod. B. idem Aimerici scripfum (editum
vestis genus ad usum feminarura. Plaut. Epidic.U, in Gallia Cltristiana.i. VIII, instr., col. 287i hi? sub-
11, 47. jungitur verbis : Quod sequilur .ici ipsum Haimerici
(41) Pro xerophagos, S.-riaofi-{oui, id est sicca vel vencrahilis episcopi idco in e.recutione ejus opcris po-
arida edentes. sui ut prudens tector intelligat post desotationem hu-
 115 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 196

cissimus alquc catholicus, diva; moderationis ope A liberioris obsequii cultibus Domino valent famu-
suffraganle, invictissimus imperalor auguslus san- lari ; censum vero nullum cuipiam.sicut supra di-
ct;D et universalis Kcclesia; statum provcctioris ctuin est,exinde exsolvat, nisi illum qui ad divinae
fastigii dignilate sublimare cuperet, nc aliqua sui servitutis pertinere videtur militiam.Insupcr etiam
habitus parlc fuscare viderctur, pari voto parique ei liccntiam damus ut,salvo pontificali jure,vel sic-
consensu imperii sui obtimatum, prolulit edictum utin rcgali continetur pra;ccpto,cuicumquc conferri
ut universacanonicorum claustrain regno suo con- in eadcm canonica domino militanti libuerit pote-
eistentia,absque census conditione deinceps abso- slatem habeat eandem concedendi aut venundandi.
luta permanerent, quatinus, absolutiva libertate H.-EC vero cartula, ut per succedentium temporum
donata,sinceriorem per succedentia tempora divini curricula inviolabilem inconvulsamque oblineat fir-

cuitus Domino valeat exibere militiani.yuod eliam mitatem,inanu propria subter eam firmavimus, el
inclita ejus proles,successor vidclicet rex Karo- canonicorum nostrorum propriismanibus roboran-
bus imitamina sequens,sub auctoritatis
(-iS^^patris dara decrevimus.Data est anno secundo regni Odo-
suae praeceptoperpetimobservaudum mandavit.Ego nis regis (48) feliciter. Ingelgaldus, sacerdos indi-
igiturin Dci nomine Aimcricus.nullis pracccdentibus gnus, scripsit. »

stipendiorum nicritis,sed sola favente divina mise- Silcntio tradita corroboratorum nomina subscri-
Carnotensium episcopus, supradi-
ratione, humilis berem, si emohimentum pr.Tscntibus vel futuris
ctorum pripcipum sacrac constitutionis memores, aliquod scircm.Vcrum quia in his delrimcntum ne-
compcrtum esse volumus cunctis matris aecclesias que emolumenlumullumpcrpendo,ad domni Agani
sanctc-c Mariffi fidelibus nostrisque.qualitcr quidnm scripta stilus
('lO) vertalur, qui locum a paganis
diaconus et canonicus nostcr, Frotgingus nomine, dcstructuin, divina opitulantc gratia, decenter
ab cjusdem i-ECciesia! nobiliter educatus cunis, ve- rcslaurans clerimonia; sericm inibi Deomilitaturam
niens in prescnliam nostram,humiliter postulavit ut subrogavili]uadamportiuncularerum olim loco per-
es sua area quam quidam presbiter et canonicus tinentium delegata, qua; corporum nccessitatibus
Sancti Petri, nominc VVinemarus, viam universa: supplomenta suggcrcnt, atque, procul expulsa re-
carnis abiens,ei olim noctitur vcndidisse(4G!,iirmi- rum cxterorum(50) sollicitudine, clerns libera me-
tatis cartulKm exinde faccre ct roborare nostro no- dilatione divini? insisteret laixiibus. Undc (51) di-
mine dclegeremus. Quod quidcm, per consensum gnum duximus iitde mombranuliscolleclis donariis
canonicorum et fidelium nostrorum.dignum duxi- qua3 vel ipse alii devotissimi viri loco contulc-
mus faciendum. Est autem ipsa area in prospeetu runl, usque ad id temporis quo venerabilis Ragen-
civitatis Carnotis infra claustram Sancti Petri, ad fredus dccentiori statu atque religiosioricultu eum-
meridianam plagam.habens in longmii per- C dem locuni infastigiavit, liber Hagani vocitctur;
scilicct
ticas XXXVI, et in uno capite perticas viii et dex- in quo diligons lcctor omnia fcrc invcuiot qua; in
trum unum, in altero vero capite pcrticas xii et ipso intersticio duorum eximiorum pr»sulum a fi-
dextrum i. Terminatur autem ab uno latere et una delibus collata vel concessa esse vidcntur.
fronte terra fratrum Sancti Petri, ab allero latere Sequentisverooperis agiographa Ragcnfredi liber
via publica.et una fronte exitu-j (-47) in claustrum. noncupetur,quia,propiciante divina clementia.ejus
Infra has terminationcs prEfatam aream,ciim vinea stiidio gcminis provcctibus locus c*pit provehi,
qu;e cidem are;c superposita essc videtur, perpeluo a.quc pcr onine anum fundamentum quod jccit,
per hujusmodi carlulam ei habcndam concediinus quanivis cstuantcsaloperhiijus mundi pelagus pcr-
:

ita duntaxat ut juxta memoratorum prinoipum sepe naufragium perferat, victrici tanien patientia
decreta, absque census exactione cam obtinens, invincibile manebit in secula.

jus loci qu.T irpil ficri snfi IJelia cpi.iropo bis esse Ragenfredo atqxic sancli Carauni ahhhtc Gradulfo,
dclci/nlum dcriris ct liintinmlon montuliis, Conlinct dc rchus diilis vcl rcdilitis nlquc concessis Sancto
autem lioc modo : cum christiiiiiissimus, ctc. Pctro ab cis, dum adbnc canonici loco desrrvircnl.
(45) Carolus C.alvus, lilius Ludovici imperaloris. Dciiiilc rcs posscssds ab illis quns scriptas repperi in
(46) Ilic supcrscripliim rcliiiuissc. duohus rotulis, nlquc consuetudincs quas nb auricolis
(47) Fort. leg., etallern fronte exilu. accipicbnnt, qu,T niullum discrcpant a consuctudini-
48) Anno SKO vel 890. bus nostri lcmporis. Enrum dcniquc rerum cnrlns,
(49) B pennula.
. vcl nominii illorutn qui cas lari/iti .s»»/ minimc invc-
(.50) Ita cod. ni. Ulrum nulem
vctustatc abolil.r sunt. iiut bostiiim
(51) H : Vndc diijmim du.ri ad fincm liujus cpilogi ii/ncircmnt.T, aut nunquam siriplx, scribarum pe-
carlas scribere editas ab cpiscopis .[gano vidcliccl et nuria, minimc scio.
197 VETUS AGANO. — LIB. I. AGANUS. 198

52)
LIBER PBJMLJS
SIVE

11 A G A N 1 P R iE S UL I S
'Ab anno 931 ad anniinn 954,

CAPITULUM L A terminatur, ab uno latere, via publica ad Sancti

Scriptum Agani de clauso vinmrum, et dc tcrra non Martini quas ducit monasterium ab alio quoque, ;

lonye a monasterio rcddila. terra de eadem potestate ab una autem fronte,

;

(Circa a. 930.) lcrra de eadem potestate et Sancti Piati ab altera ;

*
§. 1' nomine Patris cl Filii et Ppiritus
In (53) autem, via qu» ducit ad jam dicti Sancti Petri mo-
sancti. Divinorum voluminum eloquia plena oculis nasterium.Ego itaque Aganus constitutus antistes,
ante et retro indicant unicuique praterita mala cui divinitus judicii statera et cequitatis est con-
sollerter cavere et bona sibi desiderabilius prospi- ccssa,una cum consensu et obsecratione fidelium
cere. Prerogativae igitur pontificalis reverentias, nostrorum.dantes reddimus juste eandem clausi in-
quK in specula Domini adornata consistit, oportu- dominicati terram,ut habeant secure.teneant abso-
num valde est ut, limpidius speculando,consideret lute possideantque jugilcr eam praelocuti fratres
vias aequitatis et per eas plebem sibi commissum Sancti Petri,in propriis usibus stipendiariis,absque
ire disponat, depravata corrigat, dispersa in die ulla repetitionis calumnia, et desuper securi edifi-
nubis et caliginis congreget, subtracta restauret, ccnt.plantent et construant,Christi juvamine, nulla
fracta consolidet, qua; abjecta fuerant reducat, refrangante inquietudine.Dedimus etiam in alio loco
fusciculos deprimentes solvat et omne onus secun- ^i similiter, ipsis quoque canonicis, terram prope ci-

dum justiciae normam disrumpat. His ergo divinae vitatem, quae incipit a loco ubi terminatur terra
commonitionis incitamentis admonitus (54), ego Sancli Aniani usque ad portam ejusdem Sancti Pe-
Aganus, nullis existentibus meritis, set sola Domi- tri monasterii, cum ascensu et descensu vallis.qus

ni gratuita pietate, episcopus Carnotensis ecclesi», terminatur ab uno latere via publica, a civitate
super quodam monaslerio nostro pene diruto, in usque ad idcm monasterium praetaxatum, ut de-
honore sancti Petri dicato, condoluimus, quod non super, nullo obsistente repagulo, ffidificent et
longe ab ipsa distat civitate,illudque afundamento extruant et quocunque meliorare modo meliuspo-
reaedificare et canonica institutione clericorum cun- tuerint, Christo adjuvante atque nostra licentia,
ctorum graduum inibi Deo servire, sanctam exer- habeant liberam facultatem. Si quis autem nostro-
cendo religionem, jussimus. Tempore si quidem rum successorum, quod absit, tam malesanus esse
pacis jam olim splendide locus ilie viguit, in cano- voluerit ut de hujus largitionis nostrs dono subtra-
Deo militantibus et in exercitiis bonorum ope-
nicis here quippiam (.56) conatus fuerit, quandiu in hac
rum bene decertantibus; set ingruentibus pagano- voluerit perslare voluntate, anathematis baculo
rum infestationibus ca;terisque supervenientibus percussus, ab omnipolenti Deo separatus, .\nanis
pressuris.ipsum pene desolatum invenimus. Nunc et Saphirffi morte multetur. Hasc vero cartula, ut
autem, adjuvante Dei gratia.cupimus pritinos (55) C firmior permaneat,manu propriasubterfirmavimus,
religionis renovare usus.ut ibi laus Dei perhcnniter et manibus tam clericorum quam fidelium nostro-
celebretur canonicali autentico in psalmis, ymmis rum manibus,roborandam tradidimus.Actum Car-
et canticis spiritalibus,pepetuali ritu observandum. notis,publice in domo matris fficclesiae.Aganus,hu-
Interea est quaedam terra in absitate redacta,Sancti milis episcopus. Graulfus, subdiaconus. Alcharius,
Petri haut procul ab ipso monasterio, ubi clausus presbiler. Ganzo, presbiter. Suggerius, canonicus.
fructiferai vineae indominicatus quondam fratrum Lambertus,canonicus.Bernardus,presbiter. Giroar-
ejusdem ccenobii extitit; set a nostrorum quodam dus.vicedominus. Aymo, Burchardus, laici (57). —
antecessorum alimoniae eorum subtractus dominio- Alios quoque ponere pertesum fuit. »
queepiscopali,inepta cupiditate.detentus.Qui etiam § 2. Set hoc quippe inserere dignum duxi, quod
(52) Cod. Incipit liher Hagani. (54) Superiora Bdhuc neglecta fuerunt ab edito-
(53) Chartce jam antea editae asterisco distin- ribus, in Gall. Ckrist.. t. Vlll, instr., col. 288.
guuntur. —
Scriptum illud Agani episcopi de mo- (55) Leg. pristinos.
nasterio Sancti Petri reaedificato, videtur paulo an- (56) Ita cod. pro qnidpiam.
tiquius charta capitis sequentis III, data Nonis (.57) Quae sequuntur omittit codex B, qui brevem
Juniis a. 931 ideoque circiter ad a. 930 referri
; hic inserit commemorationem : Felici itaque obitu
possit. D ad sanctorum comortia de mundi hujus pelago ab
199 PAULI ?. PRTRl CAHNOTENSIS MONACUI. 200

trrrailla quam praidictusAganus prajsul dedit.nuuc A candum in bac parte,cum sit superius dictum. Set
usque ad terram Sancli Martini, fidelium donis di- eamus ad portam Benedicti Clansoris et terram qure
latala, proceditur (58). Dividunlur vero a quadum estad hevain tnlrantibus vicum ducamusper atrium
vla, qua;descendit a regia strata, super clausum Sancti Ililarii, via publica qus pcrgit ad portam
nostrum eunti ad vicuni Sancti Martini, usque ad Cinerosam (65); cumque veneris ad angustam viam,
portam nosfri vici, ibique terra Sancti Martini ad ; quae descendit de roslro ac cimelerio Sancli .'Vniuni,
dextram intranlium vicum, us^iiie ad Guestraudi juxla Sancti Piati terram, sicut superius dixiinus,
putcum ib'J) incluvalur; pergens, sicut ostendunt ct superius et inferius terra Sancti Petri est usque
positi usque ad Auduram. Terra autem
lapidcs, in .Audiira, infra quoque civit tem a porta quse di-
Sancti Petri transit llumen usque ad Sancti Lauuo- citur Aquaria (GG) usque ad portam Cinerosam.
mari lerram,quae tantummodo vadit usque ad viam Prisci monaehi ac canonici post eos, juxta murum,
publicam, a qua iterum incipit Sancti Petri terra, sicut via dividebat, ab una porta pergens ad alte-
jam rructiferis vineis iuiplela,lendilurqucfercusquc ram portam, jure hereditario totam possederunt
ad crucem qua; est in atrio sancti Bartolo nei.Hanc terram sct a comite in civitato introducto facta
;

itaquc terram tam liberam voluit Sancto Petro in turri, ac in circuilu vallis ccnsum subripuit alios-
monachorum usus slipendiarios largiri venerabilis que consuetudinarios usus. Tamen comes, pro hac
prisul Ragenlredus, ut nullus exaclor exinde cen- ipsa re, singulis annis, ad occidentalem plagam,
sum vel dncimam exigendo, monachis ullam in- in campo Kabro, unuin modium vini jussit mona-
quietudinem faeeret. In qua etiam pra^sul,cum Ar- chis dari, quamvis possidentes vineam in hoc sint
duino fratre suo, fere xiu aripennos vinea; planta- negligentes. Iterum quoque a porta Cinerosa, terra
vil. Alveus (60) quoquc abbas faclus et alii mona- Sancti Hilarii incipiebat Pictavensis, quoB ferequa-
chi sensim totam plantavere, ut in toto videntur dram civitalis obtinebat, quam terminabat via
esse xxvii agripenni vine.-e.Terminatur autem ipsa pergens pcr mediam civitatem ad turrem. Ilaque
terra a cruce quam praediximus.via qua; descendit quidam miles hanc terrara quodam jure posside-
ad porlam Morardi, aliaque fronte, terra Sancti bat, set divino aniore Dagrans, Sancto Potro eam
Launomari, in qua fronle inclavatur quodam loco concessit, donans, eo videlicet tenore, ut in aliio
usque ad Auduram. Ad meridiem clauditur vineis Sancti Petri monachi in honore sancti Hilarii aec-
plurimorum hominum. Ad orientalem plagam ter- clesiam construerent, quod et faclum est.Selterra
minatur dnobus agripcnnis vinea;, quod dcdimus ipsa quam acceperunt a milile, vi potentum et
duobus nostris carpentariis, aliisque vineis. ab eis posessa, ut vix
inbecillitate propria, ita cst
Jamjamque ad terram Burgi vertalur pennula, sexta pars census eis reddatur ab incolis. Dedit
quae iterum incipil a via qua; ad portam Morardi C etiam miles de quo supra diximus, de cadera po-
vadit ab Audura, linquens in bivio terram filiorum tostate Sancto Petro in Manu Villure grandem
Belial (61), nostris semper odiosam, alque ab ipsa amplitudincm lorne in qua monachi in honore
porta usque ad viatn qu.-c in transverso vadit ad sancti Hilarii secundam a;cclcsiam aidilicavcrunt.
posticam qus TrievituUis (G2; vocitatur, indeque a Set et in circuilu urbis,lam iu burgo quam extra
leva rcdil usque ad .\uduram qua; fluraen transit
;
burgum, pluribus in locis est terra Sancti Petri :

per pontem Mergentis pediculi (G3),vadit juxtaflu- ad occidentalem quidcm plagam esl medietas terrs
men usque ad angiporlum quod a fliiminc pergit Pendentis Pediculi, Sancto Petro, modcrno tem-
usque Merdosam viam fii;. \\a quoque, qua; iiici- pore, concessa pro quodam milite facto monacbo,
pit a ponte praescriplo et vadit usque ad posticium reddens in psollennitate sancti Mauricii xii num-
Fulcherii Nivelonis, dividit terram Sancti Pctri a mos,nani ex ejus potcstate esse videtur.Fulcherius
Sancti Aniani terra Sanctique Piati ;
quae foro per- denique, de cujus beneficio erat, \l solidos num-
gcntibus est ad dextram, ad Iffivam vero Sancti moruin, Gungerius quoque, qui de co tencbat, xxx
Petri, videtur fore ab Audura flumine usque ad solidos,cx oonscnsu acceperunt nos vero in festivi-;

viam Sancti Michahelis, qua; pergit ad Sancti Mar- late sancti Remigii a cultoribus xxi solidos accipi-

tini monastcrium. Ubi voro liniatur non est repli- r\ mus.Dc ca autcm qua; solo tcnusest tantum spica-

angelis translUo, corpus ejus in cmnohio Sancti Pelri dice servatum est. Ab illo igilur incipit abbatum
esi humatum. In quo Ganiclmus, prresul vcncrnhilis, scries.
in c^r))orc rcquicscit; cique vcncrabilis Itui/cnfreilus (61) Docet D. Muley lcrram /iliorum Belial ab
prirsul succcssit, qui ijuunto umorc locum dile.rcrit auctore vocari locum situin post pontem Sancti lli-
sequcnti o/ierc potcsl iiijnosci. larii.fluvium inler et viani porta; Morardi adextra,
(5iS) Ita cod. Leg. pronrcdiiur. viam aiilcm ilc lu Grcnouill^rc h sinistra.
(.59) Puteus Gueslraudi (sic in cod.), gallice le (62) Unde nunc via nominata Tireveau.
puils Curslrund, s\lus erat in parochia Sancti Brixii, (63) Ilodie lc ponl Tnillnrd.
via des biisLounjs, jamque Domni Muley teinpore, (6-4) Postca ruc uu.t Fumicrs.
saxi fraRiuento clausus. (65) Ilac porla, Gallice porte Cendrcusc, propc
(60) llic Alveus, qui lemporibus UageiilVedi epi- crucoin Belli loci, oliin eral introitus civitatis.
scopi ejust|iie rralris Arduiiii, ct Gero.irdi viceilo- 166) Portam Aiiuariam jampridem destructam in-
mini Curnoteiisis vixit, noinpe ad aiinuni 950, tcr portus Willclmi ac Morardi silam fuisse idem
primus cst abbas Saapetrinus cujus nomen a co- docet D. Muley.
201 VETUS AGANO. — LIU. I. AGANUS. 202
rum mnuipulos suuiimus. Tcrniinatur itiiquc ipsa A Adhuc in territorio comitis.uon longc ab .-ccclcsia
terraduabus viis publicis, ad dextram pergcntibns supra memorata, quasdam vmeas habemus, olim
ad bospum, non solum via,set ctiam magnis lapidi- cuidam in bcneficio datas, postea vero, cogcnte pe-
biis a Paulo monacho (67) soio infixis. .\d orienla- nuria, Bcrta; comilissae, eo tenore, nostro assensu,
lem qnoquc plagam terminatur terris cultis ot in- vonditas, ut, post obitum comitisSiT, ab omni ex-
cultis dc potestate Sanct.-c Mariic actionc liberas,usibus stipendiaris propriis,cas sinc
Scquitur Manus Villare.cujus maxima pars tcrra; qualibot protelationc rehabeant monachi, quod
dividitur quadam meta csse videtur terra;
via qu;e postea frater comitissaj, coraes Tedbaldus, coram
Sanoti Petri terra-quc Sancti Mauricii.Ex ima fronte suis fidclibus amnuit.
tcrniinatur via publica qu.x' pergit ad portam Perti- Nunc ad septentrionalem plagara vcrtatur penna,
canam ; alia fronte, via qun' ducit ad portani sancti in qua super vallum, non longc a porta Drocensi,
Johannis Valeia;. Ad orientalem plagam colligit do- tenet in benelicio filius Geraldi negociatoris de san-
mum aurifabrorum et sic pcr sulcum vinearum in
; olo Petro terram reddentem solidos x nummorum.
transvorsum non longe ab eecclesia Sancti Flilarii quoque sancti Andreaj in dominicaiu san-
In vico
pergit ad viaui publicam, de qua nune superius clus Pctrus possidet duos solidos nummorum de
diximus, atquc ibi terminatur non longc a quodam censu, non longe a ponte qui respicit ad portam
prelo. .Ainboldi (69). A qua porta non longe est domus
Item XXX agripenni vinearum in Luciaco secun- Johannis cum vinea quffi solidos tres nummorum
tur, quae, una fronte.terminantur via quac ab aBccle- reddit.
sia Luciaci ad aecclesiam Manu Villaris pergit ; alia Quomodo autem campus Fauni terminetur, suo
fronte,via qua? ducit ad Seras ; tcrcia quoque fronte, loco dicctur. Nunc vero ad oa quae capitnla prs-
via qui-e terminat Manum Villaro terminat et ipsos. singnant redeamus.
Frons vero qu» prospicit ad civitatem aliis vineis CAPITULUM II.
terminatur. Fuerunt quoque dati ad plantandum De aijripcnno lcrrx ad planlandum vineam,a canoni-
monachis ab episcopo Ragenfredo, remota omni cis in ckuiso dominicalo dato.
exactione ab eis. (1 Ootobr. 940.)
Ad meridiem quidem est quaedam secclesia inter « In nomine sanotae et individusa Trinitatis. Nos
vineas, in honore sancti Leobini constructa, quu-e canonici ex monasterio sancti Petri,quod est in sub-
olim fuisse abbatia dinoscitur. Quam aecclesiam urbio Carnotis civitatis, divinis laudibus insisten-
matrona qusdam, Ermenlrudis nomine, uxor Ni- tes, notum fieri volumus cunctis sanctae Dei aeccle-
velonis, voto Sancto Petro dimisit moriens pro sia; fldelibus prKsentibus scilicet atque futuris,quia

anima sua, cum terris ac decimis pertinentibus ad C veniens quidam homo, nomine Teodericus, ante
ipsam fficclesiam datis viro suo, pro consensu,
; pr.-esentiam nostram, suppliciter postulavit ut sibi
monilibus suis et armillis aureis; erat enim aeccle- et uxori suae, nomine Dominicae, filiae neo non sus
sia ex patrimonio suo. Cum vero viam universs Gerois,unum aripennum terrs sub manu flrma con-
carois abisset, vir ejus, petitione conjugis postpo- cederemus ad plantandam inibi vineam, in clauso
sita atque suk promissionis oblitus, omnia suis dominicato fratrum, ab usibuseorum multis anno-
usibus retinere maluit et, quandiu mundanis
; rura curriculis abstracto, nunc vero, sicut ab anti-
rebus uti potuit, nunquam resipuit. Verum, cum quo,jusle reddito,qui prope sanoti Miohaelis aecole-
se videret extrema duci, monachus in cce-
ad siam consistit. Nos vero, ratam ejus petitionem
nobio Sancti Petri effici voluit; quod autem sanus considerantes, quidquid nobis supplicavit benigne
faccre noluit, cassa petitione assensimus et conoessimus praedicto scilicet Teode-
flliis (68) facere
monuit. Quo mortuo, filius uxorique suae Dominicas, flliojque eorum Ge-
ejus Paganus, modico rico,
tempore,patris beneflcio fungitur nam cum debel- roisa», eundem terrre aripennum ad plantandam et
;

laret eastrum quod vocitatur Fracta Vallis, patri a construendam inibi vineam, una cum consensu et
Gausfrido Martello sublatum.in ipso castri introitu, permissu domni Agani praesulis, qui in regimine
ab hostibus gladiis interimitur.Pro quo fraterejus n videtur habere idem coenobium qui etiam termina- ;

Fuleherius, jam clericus, mundanis armis prs- tur ab uno latere, terra sancti Piati, et alia parte,
cinctuSjSecularem miliciam est secutus. Cui vene- terra sancti Petri ab una fronte, via publica qus ;

rabilis abbas Landricus,vota matris petitionemque ducit ad sancti Martini monasterium alio quoque ;

patris replicans,impetravit ab eo Ecclesiam sancti latere et fronte, terra ipsius clausi eo scilicet ra- ;

Leobini cura quibusdam agripennis vinearum, de tionis tenore dedimus illis, ut annuatim festivitate
quibus habemus censum et decimam. Tunc etiam Sancti Petri, quae evenit viii kalendas marcias, cen-
censum remisit vinearum beati Siemundi, decima sualiter solidum i solvere studeant partibus fratrum.
sola retenta. Quod si es hoc censu tardi aut negligentes extite-

(67) Ipse est hujus operis auctor de quo vide ; baud, fuisse prope pontem Sancti Andreae, postea
VHisloire liuirairc de la France, t. Vlll, p. 225. Massncre, inter portas Drocensem et Guillelmi,
(/((

(68) Correctum vero filio suo. a D. Muley discimus.

(69) Portam antiquam quae vocabaturia;wrfej4m-

Patrol, CLV.
 ;

203 PAULl S. PliTRI GARNOTENSIS MONACHI. i04

rint, legaliler emendenl et quod lenere virlcntur A " Actum Carnotis civitatc, in domo matris a>cclc-

nullo modo perdant Dcdimus eliam eis licentiam siae publice. Aganus.humilis Carnotensium cpisco-
dandi vel vcndendi.prout oportunum eis fuerit cui- pus. Sanson, presbiter. Aimo, dceanus. Deolimus,
cunque voluerint.tantum ut vcnditiones in usus fra- presbiler. Adelveus, presbiter. Frodgingus, presbi-

trum veniant. Haec vero cartula ut verius credatur ter. Cleolinus, presbiter. Arcgarius, levites. ,\rdui-
et firmius per cuncta leneatur tempora, praidicti nus levita.Ansoldus,subdiaconus.Data Nonis Junii,
senioris domni Agani prajsulis manibus roborandara anno viii regnante Rodulfo, serenissimo rege. Ra-
poposcimus.et nos cxinde manu propria firmavinius. genfredus, huniilis levita, ad vicem Clemenlispra;-
Aganus, Carnotentium humilis episcopus. Alveus, sbiteri et cancellarii, scripsit. a

bumilis presbiter et archiclavus.Joannes.presbiter.

Majenfredus.presbiter. Airmandus, presbiter. Ber-
CAPITULUM IV.
De Germinionis YHln canonicis reddita et condonata
noardus prcsbiter.Bencdictus,presbyler. Odelricus,
ub episcdpo liagcnfredo. Ilcm in endem duo ailjn-
acolitus.Lamborlus, acolilus. Gulclierius, aculilus. renliu I laiscni yilla et ihiirollum Villare. Iletn
Hardradus, ciericus. Warengaudus, clericus. Data in eodeni de irsi yitlari xeilesia. In eodem de
kalendis Octohris, anuo v regnante rcge Ludovico. iccclesia Immonis Ville cuni viii numsis. In Gin-
nonis Villu de duol.us mansis. De Dodusi xcclesiu
Aregarius, ad viccra Cicmcntis, scripsit. » j»
et de terra infra niuros civiliitis.
Quoquomodo postea ha;c res prajscripta abierit
(Circa a. t)54.)
ncscio ; hoc tamen scio, quia domnus abbas L ;n-

djicus hunc aripennum vineaj, dum pra;esset ioco "Orthodoxorum patrumctfidcliuniprascedentium

Sancti Petri, a quodam
Albuino nomine,
clerico, maxinieciue ponlilicum cordibus divina gralia salu-
taxala pccuniacmit. Emit etiam alium aripennum briter inspiravit, ab exordio nasccnFis Christiana;
vine.E inferius in eodcm clauso a presbitcro Sancti reIigionis,ut sponsain Christi,sacrosanctam videli-
Emani, nomine Dominico, cujus nomen aripcnnus cet iEcclesiam,quaiii idcm mediatorDeiethominuiu
vinea;adhuc retinet. Iiomo Christus Jhesus,sibi insolubili glutino copu-
CAPITULUM IIL lavit, per diversa loca terrarum fundarent et de rc-

De area (urinarii Lupchiaci,duobus frulribus concemi, bus temporalibus honestare atque sublimare procu-
(5 jun. 931.) rarent.llorum igilur exempla pia,cum catholicis ct
<< In nomineDei «terni ct salvatoris nostri Jhesu rcligiosis quibus(juc in communc habeantur agen-

Christi. Nos fratres ac canonici monasterii Sancti da ct fidclitcr imitanda nobis procul dubio,ejusdom
Pelri,quod est in suburbio Carnolis civitatis,sacris scilicet sancta; malris /Ecclesia; provisoribus, vigi-

laudibus intistcntes, notum esse volumus cunctis lantissimasollicitudinespeciaiiusestprocuranduni.

ipsius monasterii fidclibus praesentibus ac futuris, C ob venerationem sponsi iirms,agni videlicct imma-
quia veniens quidam vir, vocabulo Adremarus, no- cuIati,eam,pro scire et posse nostro.congruis hono-
stram ante praesentiam,huiniliter doprecans ut sibi ribus decorare et rerum compelentium utilitatibus
et fratrisuo Ebboni.suaeque sorori Eldesindi,quan- ampliare. Talibus exemplis patrum informatus, et
dam aream, supcr tluvium Auduro;, cum farinario salubrium Scriptui-aruni documentis cxcitatus.ego
noviter ab ipso constructo, non longe a villa qua; videlicct Ragcnlrcdus, gratuita Domini clementia
vocatur Lupchiacus.per manum firmam cousualiler Carnotensis a;celesiae humilis episcopus.sanctorum
exnostroindominicato concederenms,quod quidem loca nostroe a;cclcsia; civitatique contigua, malis
unanimes assensum pra;bentes,benigno favore as- ingruentibus diruta, recdilicari desidcranlcs, anle
sensimus eandemque aream pcr hanc auctoritalcm
; reliqua omnia monasterium sancti Pelri,quod tem-
concessimus, ut dcsuper lirmiler edificent, cons- porc praedecessoris nostri domni Agani rcvercndi
truant et immeliorare sludeant; eo pacto ut annis plurima dona ad idem
praesulis,ipso pra;cipiente,el
singulis, in fcstivitute calhcdra; sancti Pelri, quae opus pcragendum largiente.AIvco quoque,ejusdem
cvcnit viii kalendas marlii.in censum canonicis hu- omnibus curam agente, restau-
loci pra;posit(), in

jus monastcrii,Domino famulunliljiis incunclantcr, ratuni erat; in ;)rislini honoris statum

quo antiqui-
solidos iii'"' persolvant ; ct si cx hoc censu in sol- j) tus vigucrat rcducere deliberavimus, et commoda-
veudo tardi aut negligentes inventi fuerint, legali- tibus rerum temporalium ac stipendialium canoni-
ter emendent et pra;fatum molendinum tempore vi- cos ibidtm Doniino sanctoqueapostolosuoPetrofa-
ta; sua; non perdant; ct aniplius eis in censuin non miilanlcs nuinerarc disposuimus, penuriam ab eis
requiratur, nisi quod superius continetur insertum auferre ambicntes quam pati videbanlurin ncccssi-
et habeanl licentiam vcnundandi aut condonandi tate colidiani victus. Quapropler notuni esse volu-
cuicum voluerint.salvo jure eccIesiaslico,sicut mos mus cunctis successoribus nostris et fidelibus sanc-
pagi est, vel sicut in archivo hujus ajcclesia; conti- ta; Dei /£cclesia; pra;sentibus et futuris, qualiter
netur.Quatenus vero haec manus firina Inviolabilis quandam tcrram cx nostro indominicalu, noniinc
per diulurna tpinpora perinaneal, nianibus doinni Gerniinioiiis Villain,ojusi|uo duo adjaceiilia.hoc esl,
Agani pr;csulis senioris nostri corioborandam ob- IMesciii Villam ct Moirollum Villare cuin suis ter-
tulimus.et nos similiter libenli animo,nullo contra minationibus, in pago Diincnsi sitam, jam dicti
diccnte, subterfirmavimus. monasterii canonicis tradimus ac donamus, et de

I
203 VETUS AGANO. — Llli. I. AGANUS. 206
noslro floiniiiii] iii coruni ililiunom transfundimus, A inaiui propria cam subtiTliiiuivimiis ot veiioralii
usibus iliorum stipendiariis (lolcganlcs, ct pcrpe- lium episcoporum manibus, ceterorumqucfidclium
tualitcr illistiabcndam dccorncnles.Donamusetiam manibus clericorum roborandam tradidimus. liil-
illiis, ad cosdcm usus,in ipso pago cademque pa- domanus, archiepiscopus Senonensis. Joseph, ar
roehia, sccclesiam villa; quic dicitur Ursus Villaris chie[iiscopus Turonorum. C.onstantius, episcopus
cum dccimis et ccteris redibitionibus suis.In pago Parisiorum. Ragcnfrcdus, episcopus Carnotorum
quoque Carnotensi concediaius eisaliamtTCclesiam (70). ..

in loco qui vocatur Ymonis Villa cum octo mansis Tcrram deniquc qux in Ymonis Villa a pnefato
de tcrra. Item in eodcm pago, in Bedasi Villa, red- cpiscopo data ac reddita fuit, sicut supcrius prMli-
dimuscis terciam a;cclesiam quamprtefatus Alveus bavimus, non plcniter possidemus, neque terram
ipsius monasterii tcnct, co paclo quo quandiu vi- civitatis in qna tui-ris et cetcriR ..cdcs comilis sunt
xerit eam tcneat.post obitum qno |ue illius in usus construot.v; pro qua coni""s, turris constructor, de-
illorum sine contradictione alicujus calumniatoris dit monachis in campo Fabri unum modium vini
vcl rcfragatoris redeat. In Ginnonis quoque Villa, singulis annis in censum. Scd vineam possidentes
in codem pago videlicct Garnotensi, donamus eis per insolcntiam in dando negligcntes existunt,dum
duos mansos de terra. Pra;tcrea ad peragendum „ non sit judex qui sectetur justiciam ac reprimat
lui.jus nostri desiderii negotium, perilucere cupi- usurpalorum violatiam(71)ncque habens Kquitatis
mus omnino in mcmoriam et noticiam omnium libram, ulciscatur sanctaa Ecclesia; injuiiam ; cpi-
successorum nostrorumreliquorumqueChristifide- scopi enim desidiae somno sopiuntur, superbiae
lium,quod terramquand 'm quam crebrodicticano- visco tumidi, adulantium vento de rectitudinis via
nici sibi reclamabant, asserentes eam a suis ante- exorbitati,instar mercenariorum,sanctarum edium
cessoribus, priscis temporibiis fuisse possessam, detrimenta villipendunt, et, ut ait papa Gregorius,

postea qusque malo ordinc sibi subtractam,eisdem (I Lupuni venientem fugiunl non mutando locum,
rcddimus,quatinus ita il.am justeet pleniterpossi- « sel subtrahendo solatium, do quibus dioitur per
dcant, vcluti illorum pra^dccessores eam tenuisse 11 prophetam Ve pastorihus Israel, qui cx adverso
:

multorum testimoniis comprobatur. Ipsa vero ter- II stare noluerunt, neque se ohposueiunt murum yro
ra conjacet infra muros Carnotis nostrcE civitatis, « domo Domini. » His et aliis modo sancta jEocIc-
juxta portam Cinerosam, terminata uno latcre vel sia diatim deoresoens,suis viduatur honoribus, nec
fronte via publica quse ducit ad supra dictam por- est rex, neque princeps qui ei condoleat vel qui
tam; altero vero lateie hairet muro civitatis; fronte ejus singultibus sivecotidianisfletibus quovisauxi-
vero secunda terminatur terra sanctee Pictavensis lio respirare concedat. Quare flagiciosi quique.im-

cBcclesiffi.Haecautem omnia pr3elibata,tam in terris C punitate freti, Doi cultoribus invidentes, de eorum
quam in supramemoratis ajcclesiis earumque deci- detrimentis temporalia sibi lucra comparant,dolis-
mis aliisque reditibus, sepc fati monasterii fratri- que colore mondatii oompositis, eorum bona usur-
bus donamus et reddimus, co pacto ut ab odierna pando auferunt et quce nequeunt, insaoiabili avidi-
die et in reliicum nullum debitum vel servitium cir- tate depopulando,vastant. Verum quia longum est
cadis, synodis, censibus et omni genere redibitio- rememorare omnia mala quae, Satana suggeronte,
num inde exigatur,nullaque repetitio abullosucce- nostra Kcclesia pertulit,de multis perpauca subin-
dcntium fiat ipsis canonicis, devote nostri ac suc- feram : sicut de eeclesia quam Ra-
Baliolis Vits
cessorum nostrum in psalmis, ymnis et canticis dulfus episcopus de dominio monachorum ad suos
spiritalibus memoriam agentibus, et divinis laudi- usus retorquens cum aliis rebus, beatum Petrum
busliberiusdesudantibus.Utautemhujusfactinostri apostolum vilipendit otfendere. Agobertus quoque,
auctoritas a nostris successoribus aliisque personis nostra tempestate prassul (72), oanonicis assensum
minime violetur, omnimodis interdicimus, et quod pra^buit usurpandi non modicampartemterrceoam-
a nobis coadunatum datumquoque ac redditumest pi Fauni.versus orientera;quam antecessoresnostri
quo nullomodo dirimatur, eis anathematis repagu- sine ulla oalumnia et nos moderni monachi longo
lum obponcre satagimus. Si quis ergo temerarius n usu posscdimus- Gauslinus denique de Leugis,non
raptor et ajcclesiasticarum sanctionum improbus longe a fluvio Audurae pertinaciter sibi retinetcen-
violator donationis sive redditionis hujus statuta sum nobis annuatim reddendum, de quibusdam
contempserit et ea adnullari nisusfucrif,quod pra;- vineis ab episcopo Hugone sibi reliotis. Herveus
sumpserit evindicare non valeat, sod asterna dam- etiam de Gualarilone non longe a suo domioilio,
pnatione.cum Dathan et Abiron,dampnatus pereat, quandam terram nostri juris usurpavit, qasa uni
cum Diabolo quoque et angelis ejus ultrices scele- bovi dicitur sufflcere. Set, his modo relictis,ad as-
rum flammas sine fine sustineat. Quatinus autcm signandas res vertatur pennula qu£B nobis divino
haec pagiua validioris flrmitatis anchora roboretur. nulu manent et manebunl in secula.

(70) Conf. hanc chartam cum alia ejusdom Ra- (71) Leg. violentiam.
genfredi, col. 219. (72) Ab an. 1052 ad an. 1053.
 ;

20- PAULl S. PETRI CAKNOTENSIS MONACHI. 208

CAPITULUM V. \ tcrren» substantis viatico, in pra;senti libcrius a

De duodecim ngripenriis rincarwna vcnciahHi Uojcn- (75) superna tendatur ct in supra dicta Petri apo-
fredo pr.vsulc cnnonicis dutis. stolorum principis a;cclesiapleniusdivina;servitutis
(13 jun. 949.) expleantur ofncia,nobisque in coelcstibusreddantur
« In (73) nomine sanctic cl indivirluaj Trinilalis. inde remunerationis pra^mia ccntuplicata. Si quis
Si.Condiloris oinnium instilutionc, ail laborem ho- autem successorum nostrorum vel alia aliqua per-

mo nascitur, id procul dubio sibi cst claborandum sona hanc donationis paginam violare pra;sumpse-
sumraoopere unde gcmmium valeat assequi com- rit, iram Dei incurrat, b"alus Pctrus ei contrarius
modum;ita quoquc,prudenti ratione, utrique ratio- fiat, et inimicus cum ceteris apoitolis omnibus
nabiiiter labori dcbct incombitrc, ut per ea qiu-c ccelestis regni ovile ingredi non mereatur, cujus
gesserit laborando,beatitudinisnomen ctpraemium claves ipse tenere, Domino largiente, dinoscitur,
consequatur, sese interius c.xteriusque pasccndo, caluraniatoristemeritaspoenitusfrusteretur.praesens
merito dicalur illi illud propheticum : Luborcs ma- quoque auctoritas inviolabilis mansura roboretur.
num luiirum manducnl/is. licnlus cs cl bene lihi eril. Quatcnus vero ha;c pagina validius lirinitatis obti-
Scd ct si prolicicnte laborc.cxtcrius divitia^allluunt, ncat robur.manibus propriis cani subtcrlirmavimus,
non apponendum est cor, quoniam in adquirendis j. et canonicis nostra; a;cclcsia; scu fratribusjamdicti
mundanis rebustollendaestsollicitudoetadibendus monasterii ac reliquis fidclibus nostrisroborandam
labor. Qui ergo utriusquc boni verus desidcratessc decrcvimus. Rangcnfredus.Carnotum pra!sul,hujus
possessor non bonorum teniporaliuin amorc est donationis paginani fecit ac roboravit. Graulfus,
astringendus, ne non dominus fieri vidcatur, set abbas. \Varacco, presbiter. Bernardus, presbitcr.
servus.quia, terrcnorum amore astriclus, non pos- Ragenbaldus, presbiter. Arduinus, levita. Alcarius,

set set possidctur ; ncque etiam qua; temporaliter levita. Airacricus, levita. Malbertus, levita. Ebroi-
adquirimus carni nostra;,sed potius anima; noslraj nus, lcvita. \Vido, Ardradus, presbiter.
levita.

darc dobemus (74),cuni, sicut scriptura csl, redcm- Isaac, presbiter. Ardradus, levita. Lambertus.sub-
plio unimx viri subslantia cst ejus. Hujusce modi diaconus. Gauslinus, subdiaconus. Hurabcrtus.cle-
igituratque aliissanctarumScripturarumdocumen- ricus. Heirveus, clcricus. Dodo, clericus. Actum
tis iustructus, ac superni amoris igne succcnsus Carnotis civitatis in domo matris scclesice. Data
ego Ragenfrcdus, sanctae Marioe matris aecclesiae idus junii anno xiii regnante Ludovico rege felici-

humilis episcopus, notura csse volumus cunctis ter. »

sanctae Dei jEcclesia; lidelibus proBsentibus atque CAPITULUM VL

vonturis, quoque successoribus, qualiter
nostris Itcm dc emlcm re scriplum Graulji nbbatis, in mo-
quendam vinea; clausum, proprio sumptu et la- C nnsterio sancti Petri monachis jatn positis.

bore a nobis plantatum atque constructum, pro (Ann. 949.)

rcmedio animoe nostra;, seu absolutionc parontum II In Christi nomine.Graulfus, qui abbatiam San-
nostrorura a peccatis aput Deum obtinenda, ca- cti Carauni, qua; est in suburbio Carnolis tenere
nonicis raonasterii Sancti Pelri, quod silum cst vidcraur,notuni essc volumuscunclissuccessoribus
in suliurbio Carnotina; civitatis, usu stipendario nostris et reliquis Christi lidelibus, qualiter quas-
perpetualiter habendum tradimus, ac donamus. dam vineas, a Ragenfredo episcopo et Iratre suo
Ad connrmandam ctiam istius donationis cau- Arduino nocnon ct ab Alveo abbate planlatas, et
sam, dignum duximus, ex pra;dicta vinca cartam monasterio Sancti Petri,quod situra estin suburbio
fieri jam dictis canonicis.cum asscnsu ac depreca- Carnotcnsi, donatas atquc rclictas, monachis ejus-
tionc Graulli, qui abbaliam Sancti Garauni tencre dem loci,cum conscnsu fidolium sancta; Maria:Car-
cernitur per auctoritatem nostra; largitionis. Est notcnsium matris ascclesia;, libcntcr concedimus.
autem ipsa vinea propo cimitorium ipsius videlicet Sunt aulcm ipsa; vinea; in tribus locis constitutffl
Sancti Garauai ad aquilonalem plagam ipsius loci. clausus unus videlicet ex xu'''™ aripennis et dimi-
habcns in totura aripennos xii cl di;iiijium,diraen- dio, Juxta nionastoriura Sancti Carauni, quem do-
sos singillatira perticis quinquagcnis. Terminatur n dorunt Rangonlroduset Arduinus,et iiilTaripcnnes
etiam duobus lateribus tcrra cjusdcm potestatis ;
ac dua; partcs quinli aripennis, non longo a loco
duabus quoque frontibus, viis publicis. Infra has qiii appellatur Ad ccucem sancti Carauni.Termina-
igitur lerminationes pra;fatam vineam ita eis, sepe tur autcm jara dictusclaususduobuslateribus,ipsa
dicto abbate Graulfo deprccante, conccssimus, ut potostatc; duabus frontibus, viis publicis. Quatuor
desuper securi ediliccnt et bcne conslruant, ha- vero aripcnncs quos dcdil AIvous tciminantur uno
beantque liccnliani vcndendi vol dandi eandcm vi- laloro, ipsa tcrra;aUoro lalcrc, lcrra fratrum Sanc-
neam quicumquo voluerint. Hoc dcnique di.num tiCarauni; una fronte,via qua; ducit ad civitatcm;
ideo etiam, tota animi devotione, procuravimus, altora quoquc fronlc, terra Sancli Martiiii. lll.-e

quatinus a pra;scriptis canonicis, habundantc illis ctiam dua; partes unius aripcnni tcrminantur uno

(73) Charta maxiina siii parle vulgata in Gall. (74) Ita, sed postea correctum habanus.
Christ., t. Vlll, instr., col. 269. (75) Leg. ad.
 ;

209 VETUS AGANO.-- ].in. I. AHANTTS. 210

latew, torra Sanctoc Mariaj ; altero, potestate fra- A (|uornm custosdc duobusmolioribus singulisannis
liiim Sancti Carauni ; duabus vcro 1'ronlibus, viis r. modios mixta: annouK solvcdat fratribus, duosque
))ublicis. Infra lias ilaqnc terminationes, prniratas fruinonti ot xiF'™ avena;, ad corvisiam faciendam ;

vineas conccdinuis pcrpctualitcr lencndas,ut desu- angiiillasr., porcos crassos 1111"'', gallinas vi cum
per securi ediliccnt, et habcant licentiam vendondi ovis, omni inonscbis eulogias ; roliqui duo farinarii
vcl dandi oas cuicunque voluerint.Quatinus autoni pr;cbendas fratrum molebant ct ligaa comparabant
cartula hasc firmior sit, manibus propriis eam fir- ad panem coquendum.
niavimus, ct canonicis Sanctai MaricC atque Sancti 3. [)c llodasi ViUa. In Bodasi Villa erat casa do-
Caranni roborandani pbtulimus. Actum Carnotis minica cum horroo ct horlo, cincta moderno tom-
publicc. Signum Grauin, abbalis. Sugcrii, docani. pore ab Ursonc monacho muro ncvo, juxta quem
Arduini, archiclavi. Marini, prcsbitcri. Alcarii, ad orientalem plagam cst vinca; clausus, v conti-
prcsbiteri. Tcodorici, presbiteri. Algeri, presbitcri. nons aripennos. Est ct fficclcsia bcati Laurentii
Josbcrli, prcsbitori. Odberti, presbiteri. Loobini, martyris, lapide cementoqiie conslructa. Eadcm
prcsbilori. C.irardi, diaconi. Evrardi, diaconi. Ade- villa intcr habobat de tcrra bonuaria
iiiio"' loca,
lardi, diaconi. » xvcim, agricolas v Tcogrinum, Ragenbaldum,
:

(Rcs (76) dcniquc quas scriptas inveni et ad ca- „ Frodoardum, Teotradum, Riculfum. Faciobat quis-
nonicos pertincre videbantur, deinde res quaj ad que rigam, ad hibernam it"' perticas, ad tramissem
luminaria aeccjcsia; et ad viclum editui delegataj perticam i et dimidiam, in corvedam tanlundem.
erant, et qua3 postca ab episcopis additae sunt, Pro qua aratura dabat quisque modios frumcnti
Agano videlicet afquc Ragenfredo, monachi modo 11"', ad hostem solidum i, caplim dios xv'^'"' facie-

nequaquam possident. Nam qucedam loca scripta bat, et carridium (78), manuum opera sibi injuncta.

inveni quorum nunc nomina ita sunt abolita et in- Roquisitam avenfe, modium i, solvebat, et pullos
nota, ut ab hominibus penitus ignorentur, nedum tres cum ovis. Solus RicuUus pro riga (79) ct cor-
habeantur. Sunt quae soiuntur et tamcn non haben- veda iiii""' frumenli modios dabat, ad hostcm soli-
tur, sicut in Vcrno terra Odulfi, quam promisit dos 11°', puUos VI, requisitam avena; modios ii"'

prMsul Ragenfredus post mortem Odulfi habori, et faciebat caplim. Erat quoquc mansus unus et dimi-
sicut Gundrevilla cum brogilo et pratis, quibusca- dius ibi absolutus.
rcrc videntur, et sicut in ImonisVilla ubi sunt dati 4. Dc Domani Villa ct dc Moris Vitla qu:c ju.rta
octo mansi, set minimc possidentur. Sunt etiani Uodaseni csse vidcntur. In Domani Villaunus erat
qu.-c possideiitur et possessa sunt ab antiquis, de mansus qucm Frogaudus illo in temporc toncbat,
quibus noticia littorarum de Bosco unde faciobat porticas iiir"' ad hibornara, pro cor-
periit, sicut

Medio in torritorio Dunensi, de terra Sancti C veda tanlumdom. Pro ipsa aratura dabat frumcnti
et sicut
Petri Pictavcnsis, qua; est intra civitatem Carnotis, modios iTli<"', ad hnstem iin"'' solidos, octo denarios
quam quidam miles, quodamjurepossidens,sancto pro multone, pro pastione frumenti modium i, ordei
Potro Carnotensi eo tenore concessit, ut in atrio modium i, de lignis carra 11". Claudit circa curtem,
Sancti Petri aicclesiam in honore sancti Hiiarii con- vel de fossato perticaiii 1. Facit manuum opera ;

strucront ;
quod et factum est, set vi potcntum et solvebat cc etxx scintulos, pullos tres vestitos (80),
mililuni in ea habitanlium detinetur census de ea- requisitam avenae modium i, facicbat caplim vi- ;

dem terra, ut vix sexla pars reddatur. Dedit ctiam nericia de carro dimidio. In Moris Villa simili modo
prffifatus miles Sancto Petro, de praedicta potestate, reddebant agricoIaB Balduinus, Vintbarius. Archa-
in Manu Villare grandem amplitudinem terra? pro rius, Fulcherius, Adalgrimus.
qua monachi in bonore sancti Hilarii secundam 5. Dc Cnvannis. In Cavannis Villa orant hi agri-

secclosiam cdificaverunt. — Jam nunc expletis cartis colo!: Teodradus, Winobertus, Amalbortus, Godul-
et rebus canonicorum, currendum ad cartas et ad bertus, Archenarius, Godofredus, Beneventus, Ma-
res redivivi ordinis, monaohorum scilicet qui sub dalgaudus, Beraldus, Ilildeboldus, Sadrius, Petrus,
vencrab'li Ragonfredo episcopo reformati sunt in Raduinus, Adalcarius, Ricbrannus,
C.uaningus,
coenobio Sancti Petri.) n Odoenus, Elocteus, Ingeraldus, Bornardus, Guine-
CAPITULUM VII. bertus, qui omnes solvebant sicut ceteri supra
De rcbus fralrum monasterii SancfiPelri Carnotensis. scripti.
1. Dc vincam episcopalem. Priscis
vincis juxta 0. De Cipedo. In Cipedo agricola? erant Adelar- :

temporibus, quia raro habebatur Carnotis usus vi- dus, Erchenarius, Petrus, Agifredus, Guineboldus,
nearum, juxta vineam episcopalemfratres habebanl Angenbertus, Gandremarus, Berncgarius, Goduir-
tantummodo tres ariponnos vineaj, sibi datos a quo- lous, lluncbertus; solvebant sicut supra scripti.

dam Bcrnoino nomine (77). Ihec villa modorno temporc translata estamonacho
2. De quatuor farinariis. Erant eis iiii'"' farinarii, Ursonc in loco qui vocalur Nova Villa, nam vicaria

(76) Qus! unois inclusa solo in codice B logunhir. (70) Deindo superscpiptum i aratura.
(77) Addit cod. B dc quihus si carl^!::i invcnisscin,
: (801 1'ullus vcstitus,cm nempo, opinor (Dnoangio
scribcre non piguissct. hic silontc), ova, numero plorumque quinario, ad-
(78) Idem videtur ac carrigium. junguntur.
211 PAULI S. PKTRI CARNOTENSIS MONACHI. 212
eam graviter afnigebat. Est autcm sita non longe A de quibus periit litterarum noticia, aut negligentia
a Bodasi Villa, ad oricnlalum plagam. oblivioni tradidit, ea quide.m scribere floccipendi.
7. De Comnuis VilUi. In Comonis Villa Albuinus, Tantummodo de quibus litterarum series certum
qui tenebat de terra liunuaria v, solvebat iii mo- me reddidit, vel semper a subslitutis clericis sunt
dios frumenti e' alios usus, sicut supra dictum est. possessa,pro modulo tenui ingcnii mei membranis
Rvinaldu.s tanlumitcm ; Adalveus vi bunuaria de inserere studui, ne forte lector hunc locum aut
dabat iiii frumenli
lerra, et (81) modios, et alios fuisse inopcm censu, opinione. Lo-
fallaci a?slimet

usus; Gindberlus similiter. cus denique qui Boscus Medius nuncupatur et cin-
8. De Moeitin YiW.i. In Moenis Villa habitabant iii gituraseptentrionali parte saltu non modico,atque
Erembertus, Benediclus, Amaltrudis ct solvebant ; ab australi parte rivulo Bders, s:mper habuisse
II frumenti modios et rcliqua sicut supra. fertur ab his qui hunc locuin noscuntur tenuisse.
9. De .\bhonis Villa. In Abbonis Villa scura do- Tenucrunt etiam in territorio Vilcasir.i Genet Villae
minica erat ; de lerra inler diversa loca bonuaria tcrciam par!em, quam regina sanctissima, nomine
XV. Ignorobonuaria quid sint set, sicut didici in ; Baltildis, in tribus partibus divisam, unam quidem,
hac habetur tcrra aratorum novcm. Miror.
villa, pro gloria ffilernaj vila; adipiscenda, huic aicrlesiae
quoquc quod, usu dissociabili ab aliis supra scri- beali Pelri apostolorum principis conlulit; aliam
ptis, in reditibus reddendis erant agricola; hujus qiioqucGemmeticensia:cclesia>almffi MatrisDomini,
vilK-E numero xx.\iii : Bortegaudus, Leobinu.«, Gar- atque terciam beati Remigii, Remorum archiepi-
nuinus, Godulgarius cum Dadonc, Rainaldus, Leo- scopi, basilicae usibus fratrum stipendiariis delega-
tardus, Radiulsus, Johannes,Sigaldus,liodobaldus, vit. Pars vero bealo Pelro data, a Guiberto abbate
Gualterius, Rainarius, Adalmarus, Elcctrudis.Gau- quondam iniprovide cuidam militi et duobus here-
rembertus, Guido, Chrisliaiius, Adiiardus, Renic- dibus suis in nianu firma conccssa esse dinoscitur.
dius, Guillelmus, Watraldus. Singulis soiiiiuin i. De qua, singulis annis.v solidi nummorumconsuete
solvebant. Municarius iii Agedarduset Ra-
solidos ; reddebanlur. Set, de hoc seculo dccedentibus,
illis

doardus solidum et i diniidium. Similiter Godoar- ex gencre eorum qua^dam matrona, nomine Addela,
dus. Benedictus solidos ii Raincarius ct Denedi- ; viribus pdtestateque subnixa, per vim cam tcnere
clus denarios viii Godovertus solidum; et dcna- i usquc ad senectam non timuil; donccobligala longo
rios liii"'', Goduinus viii denarios; Nalalis, Aloinus, excommunicalionis vinculo, gehenna; ignis timore,
Raduinus, vi denarios. Decima hujus villa; nostra cum cirographo, omni annuente parenlela, beato
est, quamvis ad aliam a;cclesiam pergant, non ha- Petro redderet. Quam cum aecclesia, jure heredita-
bentes propriam. rio, fere quinquennio possideret, surresit quidam
10. De Aliildul/i Yilln. In .\hildulfi Villa, qiiam C milos, Gaubertus nomine (82), habens neptam pra;
nescio ubi sit, ruricol.-e vcro crant Teodoaldus, : dici,-e matrona3, ab usu servorum Dci retorsit, suis-

Municharius, Adalgandus, Adalguinus, qui singuli que usibus impune manciparc non timuit. Non so-
solidum I solvebant; Frodegis vero solidos ii»s. Hi lum ha;c, set ct alia plurima ab usibus noslris in
omnes habebant de terra bonuaria tria, et facic- aliorum usibus f ransierunt sicut Gundre Villa cum
:

bant corvedas diesque vi in blado. Dabat iii pullos oclo mansis, brngilo et patris omnibusque appendi-
cum ovis ; requisitam avena; mcdictaton! modiis, et ciis ;
quam quidam abbas hujus loci cuidam puero,
denarium i. In loco qui vocatur Absa, tria tantum quem do sacro fonte susceperat.in aucmentum de-
crant hospicia : quem locuin penitus ignoro ; sct, dit ; cujus genealogia usque ad hanc diem, invitis
quia scriptum reperio, ideo fuisse non dubito. fratribus, lenere videtur. In Normannia denique,
\i.De Buxeto. In loco hoc, quo caremus modo, juxla mare, Tcdis Villam Robertus comes Sancto
qnem etiam ignoro, erat saltus fratribus, ad sa- Pctro absfulit et cuidam militi tradidit.Sublata sunt
ginandum quingoiilos porcos de terra dominica ; nobis in eadcm pafria et alia plura, tam in a?ccle-
tria bonuaria de pralo intor duo loca, unde exlii- siis quain in piscatoriis, qua; dcdit memorandus
bant III* carra feni. Agricola; : Teodardus, Bernar- comes Richardus.qua? a?cclesiam Sancta; Trinitafis
dus, Teodbaldus, Maimnenus, Adalgis.Hi faciebant D maris montem regaliler sublimavit et in Pcriculo
rigam ad hibernam pcrticas iii, ad tramisscm tan- Sancti Miohaelis regularifer, dafissumpfibus, ordi-
tumdem, et corvedam. Solvobant solidum ef dena- navif. Gu.jus bonitas in cvum laudem adquirens,
i

rium, Caplim omni anno carrada una cl carri- a;fernc vifa; gloriam cum oninibus sanctis fcliciter
;

gium pullos tres cum ovis. Rada vcro solidum i,

; adquisivit,
Teotardus iiii"' deiiarios. Leotrannus tantundem. CAPITULLM VIII.
,

Pro riga hibernatica solidum i et dimidium. In Secunlur rcs cdilui Sancti Pelri. \

monfe Ccnoso mansi duo ct terra arabili. I . De fiirinnrio propc urbem. Edifuo a>cclesias
12. Ila;c omnia qua; proposui et alia loca phuima lnijiis farinarius unus prope urbem, ad majorem
ab antiquis monachis sunt possessa et habila, sed mensuram, singulis annis reddebat x\x modios

(81) Cod. dabat frumenli iiii frumenti.

(82) Post Gauherlus nominc cod. li addit, ile Culido Monlc.
213 VETUS AGANO. — ],1B. 1. Afi.VNUS. 214

annon.r, tritici moiliuni i, anguillas xxx, porcuni A Magdalcna; in honore fundata, ibiilcm pcrlincbalad
ununi aut pro porco v soliilos unoquoque mcnso ; luminaria a!cclesia3 Sancti 1'ctri, et cjusdem a^ctlo-
fogatias II et scxtarium vini, pullos iii cum ovis. sia> presbitcr solvebat, unoquoque anno, iii soli-
2. Oe Giaco. Ibi erat pratellum de quo collige- dos. In oodom villa Capiliarius habebat de tcrra
banlur ii» carra feni. Agricolae iiii""' : Elisarrlus, arabili bonuaria 11.

AccuHus, (luaibcrtus Salomon, qui v solidos cum

et Ifi. Dc Walanlone. Juxta eandcm villam tcrra
culogiis in missa sancti Petri reddebant xv<:'m dics est Sanrti Petri, qu.-e unum
solidum solcbat rcd-
temporc messis ; rcquisitam avencP, sextarios xv ; dcre nunc vcro Hervcus, ejus loci dominus, suis
;

et V denarios. viribus confidcns, Dei timore postposito, neque

3. De Corlrone. Hujus loei babitatores erant : solitum solidum ncque ullam consuetudinom vult
Walterius,.\clarduset Aclulfus solvebantin ccnsu ; rcddcre.
solidos 1111"" et dcnarios vui'». Eorum quisque, tem- 17. De Niilo Corhino. Ibi de quadam tcrra ara-
pore messis, faciobal dies xi^''"' aut redimebat de- bili exibant ad lumen ccclesiffi denarii viiii", ad
narios vi ; solvebat pullos mi'"' cum ovis ; donabat opus fralrum denarii 11,1 '.

requisitum 1111°'' denario (83). 18. De Joiri Villa. Ibi mansellus unus, quem
4. De gcrcni Villare. Habebantur de terra, in tenebat .Vdalbertus, solvebat solidos tres, quem
dominicatu, juxta estimationem, bonuaria xxx", fratrcs reclamabant, sicut et illum de Wadriaco.
de silvula bunuaria iiii'"' ; agricolK .Xdelulfus.Godc- 19. Dc bencftcio Winemnri canonici Benencium
neus et llernes, solvebant in censu solidos 11 da- ; quod vivens Winemarus tenuit canonicus,moriens-
bat quisque pullos iiii'"' vestitos per focns dona- ; queSanctoPetroreliquit ad luniinariaconcinnenda,
bat requistum avena; modium i"u"', ad mcnsuram concessum ea tempestate fuit. De quo beneficio
venalem, et denarios n"^. juxta atrium Sancti Petri crant vii ares, solven-
5. De Tilido. Quintinus et Adalbcrtus ibi habitan- tcs solidos VII ; quorum incolarum nomina paginaa
tes, in censu solvcbant solidos iiu"''. Quisque eorum addcre operosum fuit, prffisertim cum utilitalis nil

solvebat pullos 11°* vcstitos, dabat requistum avenai attulisset, neque per eorum vocabula (llii vel ncpo-

modium dimidium, ad venalem mensuram,el 1111°^ tes quivisscnt agnosci. Juxta dominicum vivarium
denarios. ex eodem benefieio erant duo aripenni et dimidius
C. De Piucionis Villa. Adrevertus, ibi habilans vinea; cum preetello sibi juncto, unde v solidi exire
solvebat in ccnsu solidos 11°=, dabat rcquistum ct solebant. De eodeni quoque beneficio ante portam
denarios 11"'. fratrum, supra fluvium Audura?, erat aripennus
7. De Monticellis. Unus farinarius solvebat, sin- unus solvens solidum unum. Possidebantur alio in
gulis annis, xv«'" solidos Gislarius et Guauzel- ;
(] loco, ad ipsum lumen altaris pertinentes, duo ari-
mus tres solidos solvebant in censu ; et quasdam penni obtimaa vinca;.
vineola tenebat Hildegildis, solidum unum.
quam 20. Dc Capalicis. Isti omnts subscripti, de capi-
8. Dc Uaireni Villa. Electeus et Ercatringa, agri- tibus propriis reddebant unusquisque iiii'''' dena-
colae, incensu solvebant solidos iio^et denarios ii°* rios: BanegiMis, Ansgundis, Christianus, Flodega-
et II»' pullos cum ovis. rius, Saxenildis, Rainburgis, Lanbertus, Gode-
9. De Seresii Villa. Erat ibi de terra arabili unde nildis, Dominica, Frotlandus, Acehildis, Isentru-
exibant viii denarii. dis, Bsrta, Bertranna, Berlingu*, Dominicus, Er-

iO. Dc terra qiur csl in Berqvu (84). De terra qure menaldus et soror ejus, Widlegis, Aintrudis, Do-
est in eodem loco 11» denarii exiebant. minicus, Agenardus, Wandalgis, Lambertus, Leo-
H. De terra qux est in Duahis Casis. Est ibi de doardus, Anstrudis, Landrada, Anstrudis, Bracea,
terra arabili unde vi denarii e.xiebant. Savera.
12. Dc )Va(lriaco. Ibidcm erat unus mansus qui v 21. Quai huc usque novis paginis curavi intexere,
solidos in censu reddebat. De quo manso proclama- cx canonicorum hujus loci cartis nimium pcrve-
bant canonici e.jusdem ;ccclesia3, quod illjs Wenilo tustis acccpi, in quibus eliam usum fructuarium
concanonicus eorum, pro anima; sua3 reinedio, rc- rv clericis, singulis annis, ab agricolis reddcndiim

Hquissel moriens. Est etiam ibi man,;ellus unus rcpperiens, posterorum noticia; assignare volui,ut,
qui solvebat solidum unum. discropaute qualitatc vel quantitate ejus ab istius
13. De Cintriaco. Erat ibi terra arabilis solvens temporis usu, prudens lector animadvertat jam-
VIII denarios. jamque senio fessam tellus torpescere, dum silii

De rdchcrolis Villa. Erat ibi mansus unus

ii. credita seps numero scmina, inani spe dclusos,
quem quidam, Lanto nomine, Sancto Petro dedit; reddendo parca manu, metentes decipiat. Villas
unde filius ejus Hermarus duos solidos, singulis an- quoque et rura quae ab ipsis eanonicis, litterarum
nis, in censu solvebat. testimoniis, semper visa sunt possideri adnotare
15. De Mitanis Villare. Ecclesia Sancta; Mariaj malui,ut frigutientiumlinguasobstupescerefaciam;

(83) Cod. B. Requisitam avenx et iiii denarios ; et sic inferius.

(84) Sic.

r
213 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 162

quorum alii insanis vocibus Bodasem Villam ejus- A
que adjacentia ex episcoporum donariig, alii quo-
que ex comilum largitionibus fuisse proclaniando
afnrmant set falluntur, nain episcopi fere omnes,
;
sequentes Heliam qui temerario ausu et insatiabili
vesania locum primus pervasit, ct, sine bonitatis
respectu, ejecta religione, nuduvit, ejusdem morbo
laboraverunt, atque praeter paucos, ccca intcn-
beneficium facile flexiuius. Supplicamus autem
omnes succcssores noslros, ut quod benigne a nobis
actum est ipsorum quoquc benivoientia conservetur»
ut in divina retributione munificentiae nostrse fiant
parlicipes. » Archiepiscopi Senonensis nomen ve-
tustate exolelum in scriptum dimisimus. « Gisle-
bertus, humilis Carnotensium episcopus, huic de-
creto a nobis facto subscripsi.llildegarius. Meiden-

tione, qua; potuere suis usibus rctorsere. Inler sis ajcclcsia! prysul. .£neas, Parisii cpiscopus.
quos Gislevertus pra;s 1 munillcus emicuit, qui Folchichus, indignus episcopus Augustae Tricorum.
cernens in sa;pe mcmorato Sancti Petri coenobio Cristianus, Autisiodorensis indignus episcopus,
"modicum numerum monachorum, qui ex rebus egrapsi (85). Aius, Aurelianensium episcopus. In
angustis quK ab ipso Holia relicta sibi fuerant et Dci nomine ego Lupus, abbas Fcrrarionsis mona-
a paganorum frequenti infestalionc depopulata, sterii (.sf>). » H.nec autcm carta ideo est in fine libri

vix natura: necessitatem expiere valebant, bono conscripla, quia in quodam pitaciolo coopertura
usus consilio, depellere studuit, aut aliquatcnus illo- sero fuil invenla.
rum paupertatem temperare infra comprehensa ;
22. Post exilum denique Gislevcrti pra;sulis,
conlulit, ut libentius Domino famularcntur.ac devo- pagani transmarini, cum multa classe venientes,
tiorcs cxisterent. Ad thesaurum ipsius loci ot ad pene totani Europam flammis atquo prredis ferro-
luminaria ipsius icclesia;, sicut inveni in carta ab quecrudeli dcpopulando vastaverunl; nam Lunen-
ipso scripta, deiegavit niansum unum prope mo- sem urbcm, ut rctro affatim scripsi, dolo capien-
nasterio in ipso Nnco, in Maslaico mansa duo, in tes, cruenlo ense utrumque sexum percmerunt,

Calnaco mansa Campiniaco vine® aripennes

tria, in indequc, subversa urbe, levato artemone Affrico-
III, juxta a?cclesiam vinea; duas partes aripennis ;
que flante,redeunlcs Aquitanoruin regionem atque
siniiliter et aliis in locis x aripennes vines terras- Pictavorum juxta marc adjacentom, pra;dis et ini-
quc arabiies. Sot quia diu est quod a cultu discesse- qua ca;de depopulantes, intra parles Xcuslriffi navi-
runt ct ab hominibus deserta cssc noscuntur, no- gantes, in portum lluminis Diva; applicucrunt. Jam-
mina eorum adnolare litleris frivolum csse duxi- que securi, relictis ibi navibus et variis pra;darum
mus. Ad annum diem pcragendum quorumdam manubiis, ad hanc urbem pernici cursu pervenere.
parcntum suorum, in Maslaco duo mansa, in aliis Nocfu dcnique, circiinidala urbe et civibus ex
locis viii aripennes vinere; ad cameram, in quodau improviso obsessis, barbari pcr moenia ab hosti-
loco mansa iiii'"' et diinidium, in Parido mansum C bus pcrsepc dirula ac per portas irrueutes.obvian-
unum et dimidium, in alio loco mansa duo, in tes sibi, sine differentia, ferro necaverunt, atque,
Plancamansum unuin, in Campiniaco vinea; ari- intra matrem oecclcsiam, non modicam plebem cum
pennum unum ct vincam unam juxla murum ; ad suo cpiscopo. nominc Frodboldo, canonicisque a;c-

domum infirmorum, in vico mansuin unum ct ino- clesi.e ct nionachis qui ad eandemcon- .T;cclesiam
lendinum unum, in Campiniaco vinea; aripennem fugcrant, crucnlis gladiis velut ovcs mactavcrunt,
unum, in alio loco vineae aripennes quatuor, super urbeque depopulala atque succcnsa, iaeti el ala-
Aurosam hospitioja tria ; ad hospitale,in Saliniaco crcs, uti suK libidinis compotes, dum ad rales rc-
mansum unum, inGuarennovinea; aripennum unum lictas arbilranlur cum magnis copiis rcdire, inter-
et dc terra arabili anzingas xv, in Gerillas quic- venicnte beata Dei genitrice Maria, quam parvi
quid habuit ; ad cellarium, vinea; aripennes tres et pcnderant otrendcre, per os janitoris infcri ad in-
dimidium ; ad hortum, mansum dimidium ; in clomcntcmbarathrumunadie,meritamortc, descen-
Maslaco unum hospitiolum. Ad finem vero carta;, derunl; nam Franci, antequam adratessuas poluis-
hsc erant scripta : « Ha:c, inquit, pra;ter illa qu.-c sent perveuire, congressi sunt cum eis, et opitu-
habeban, largiti sumus fratribus opem postulanti- laulc Dco vicloria tx cis potiti, per campos cada-
bus ct ul ca sccurius nostris fuluris(]ue lempori-
; i\ vcra enrum Irucidata avibus cl fcris corrodenda
bus possidcront, subscriptiono propria roboravi. reliquerunl (87).
mus, Iralresquc et cocpiscopos noslros, utidem fa- 23. (Opera; (8S) prccium duxi huic orationi inso-
cerc dignarentur obsecrantes, ad idem pra'standum rerc obsidionem factam lcmporc Gancelini praesu-
(8.5) l'ro EYpi'j/a. Dcsingulari signo hujns cpiscopi riint. Pciptilu.'! dcniiitic qtii cffugcrc potuit gladiutn
gra;cissantis, vidc Mabillonium De re diptomat. I. liurlinrorum, ad concremalam urlem rcgrcdilur,
VI, tab. 57. aliiiic collcgit busia cremalorum, et in ptileo quodmn,
(80) Ob
ajtalem qua vixerunt subscriptorcs vide- intra ip.fam ,rcclcsiiim sito, projccit ; undeipsc putctis
tur cnarla circitcr ad a. 8t)0 referenda. Locus Fortis a civibti.'! usque hodie vocilatur. uhi jugi-
f87( De ca vittoria Francorum uberius codex 15 ; ter incrilis cortnn quorum ibi cinercs pr.vstolutitur
N<im Frauci unileciimijue ciimi/tobuti, nntciiuam cuin Chnsto rcsurgcre ulque in cwlis cum eo regnare,
liitrlari iiil rclictiis niivcs niltirii/crc pntiiisscnt, con- ipso coopcriinle. mulln /iunt tnirabilia.
ijrcssi stnit ctim cis. cl, Dco pr:i sulr, rirluriu c.r cis ( S) lianc de Uoiione digrcpsionem, quam uncis
potiti, sictit tisijtic liiiiUc apnrct. pcr cnmpos triiciilata inclusimus, solum dat codex B, codicc A reccn-
corum corpora avibus et feris corrodcnda rcliiiuc- tior.
317 VETUS AGANO. LIB. 1. AGANUS. 218
cum propter novitatcm tcmporis, tum proptcr A suo duce, pra;sidio fuga;, metis mortis carerc po-
lis,

memorandum miraculum quod in ca patrare digna- tuisscnt. Unde factum est ut, jam scro facto, in
tus cst Dominus Jhesus Chrislus, intcrventu ejus- monte Lcugarum dcvenirent, ibi castrametali sunt
dem genilricis bcatae Virginis Maria'. Nam transma- atquc dc coriis aninialium (90; se undiijue muniunt.
rini pagani, quihus dux prceerat RolU), marc trans- Christiani vcro cos insequcntes, montem vallant, ut
mcantes in Neustriae partibus, maximam terra: proxima die fugientes aggrediant. Qucm (91) vi-
partem virtute bclli invadentes, septem civitates dentes pagani pafevacti, machinantur quomodo a
jam obtinucrant a quorura vocabulo eadcm terra
: periculo mortis se salvare possent. Elegerunt deni-
sortita est nomen. Ipsi enim a flatu Norici (89). que trcs viros fortissimos qui latenter exirent de
Normanni vocantur a quo nomine Normannia
: castris,longeque positi a castris canerent tubis.
vocitatur. Visco itaque insaciabili avariti.-e laboran- Qui cum abissent et tubis canercnt, Christiani
tes, per Scquanam fluvium navigantes, Parisiacam audientes veriti sunt ne pagani complices illorum
urbem obtinere ambiunt. Qui cum dcsidua obsi- venirent in auxilium. T^nc se colligenles in una
dione et armorum exercitione, incassum laborare parte, expectabant eventum
Pagani autcm vi-
rei.

cernerent.proras navium retro vertentes, obsidio- deutes locum fugiendi, paulatim silenter eieunt a
ncm liquerunt. Itaque animi sui ambitionem ad p castris, impedimenta omnia derelinquentes; veloci
urbem Carnotensem toto nisu verterunt. .A.d quam cursu ad suas naves redeunt, indeque ad propria.
per Sequanam remis currentes, in Givaldi fossa Memorespue suae confusionis atque detrimenti,
aplicucrunt. Ibi dcnique navibus relictis, prapcti nequaquam ultra addiderunt reverti ad urbem Car-
cursu, ad urbem veniunt, eamque in circuitu obsi- notensem.
dione vallant. Verumenimvero prafatus pra>sul ven- His ita omissis,ad domni Agani priEsulis scripta
turam obsidionem divino rclatu prsnoscens, Picta- vertatur pennula, qui loeum a paganis destru-
vensem comitem venire sibi in auxilium mandat, ctum, divina opitulante Gratia, decenter rcstau-
ducemque Burgundice atque duos potentissimos rans, clerinomiae seriem inibi Deo militaturam
Franci» comitcs, qui,die constituto a pri-esule, pari subrogavit, quadam portiuncula rerum olim loco
voto curo exercitu maximo parati, Christiano popu- pertinenLium delegafa, quce corporum necessitati-
lo duxiliuraferre adsunt Cumque pagani viribus bus supplementa suggereret, atque procul expulsa
ct armis confidentes admodum insisterent, etcivi- rerum exterorum sollicitudine, clerus libcra medi-
talem eapere festinarent, pontifex, die qua noverat tatione divinis insisteret laudibus. Unde dignum
supra dictos comites sibi venire in auxilium, valde duxi ad finem hujus epilogi cartas scribere editas
diluculo jubet omnes suos armis muniri et ad por- ab episcopis Agano videlicet et Ragenfredo atque
tas ventum ire. Trahens itaque interiorem tuni- C sancti Carauni abbate Gradulfo, de rebus datis vel
cam Dei genitricis Mariae super portam qu.ie Nova redditis atque concessis sancto Petro ab eis, dum
vocatur, obtutibus paganorum obtulit portasque adhuc canonici loco deservirent. Deinde res posses-
urbis apcruit, et Christianos fidenter praeliare ju- sas ab illis quas scriptas repperi in duobus rotulis,
bet. Tunc Christiani, ab omnipotcnte Deo viribus atque consuetudines quas ab agricolis accipiebant,
sumptis. fortiter pugnant. Pagani vero a Deo desti- qucB multum discrepant a consuetudinibus nostri
tuti, omnium membrorum viribus perditis, ex una temporis. Earum denique rerum cartas, vel nomina
parte a civibus mactanlur, et ab alia partc a super- illorum qui eas largiti sunt minime inveni. Utrum
venienti exercitu velut fcBni sternuntur. Ex
agri autem vetustate abolitae sunt, aut hostium igne cre-
quibus tanta cedes mortuorum cadaveribus
fuit, ut matffl, aul nunquam scriptac, scribarum penuria,
aqua fluminis excluderetur, atque omnes pariter, minime scio.
ipsa die ultrici, gladio sternerentur, nisi ultimi cum

(89) Pro norlhi, q. e. septentrio. (91) Ita cod. pro rjuod, mendose, ut videtur, etiam
(90) Cod. animalium. in hoc infimae latinitatis stylo.

ExpUcit liher Haganonis prxsulis.

219 PAULl S. PETIII CAIINOTENSIS MONACHI. 220

LIBER SECU.NDUS
SIVE

!\ A G N !•: F n E D I 1> 11 .E S U LIS

(Ab anno 954 ad annum 960.)

INCIPIT PR.EI--ATIO
In sequenti opusculo videor viderc
w P.l P.AOEXfUEDI.
solummodo ad
A crudelitatis universa metenle. Tunc omnia hujus
cpiscopii destructa sunt ignc, monasteria consum-
scribendum sufficcre episcoporum atque abbatum penc omnes fundc tenus (93) diruta;. Si
pta, ascclesi.c
S';ripta singulorum singula, ut quibus gradibus lo- qua vero eoruni evasere manus,domesticae opprcs-
cus iste p.-uilatim inoIeverit,quanlaquesollertiaejus sionistam privatorum quam potentum senserunt
quisque eoruni insudaveril, facile pru-
utilitatibus dctrimenta.Tandcm prospicicns de excelso propi-
dens indagator agnoscat legendo. Quod autem ea tiatio superna, indoluit afflictorum lacrimis et ge-
quffi in priori scripto domni Ragenfrcdi praesulis, mebundis miserorum querelis, sicque, ccclis misc-
sine capitulis, reddita vel concessa esse invenei it, ricordioc rorem stillanlibus obsidioni pene protrits
ideo actitatumest quia in primo opere capitulatim urbis,divina so subveniendo,induIsit,dum post illo-

eadem sunt scripta ab ipso pra;sule semel canoni- rum bcllorum validissimam oppressionem diu op-
nicis similiter reddita vel concessa. tata; pacis gaudia arridere concessil. Interea non
EXPLICIT PR.EFATIO LIBR! nAGEXFP.EDI multo post, .Agano.vir illustris, hujus aBCclesijE su-
De rebui quas dcdil vcl rcddidit liagcnfredus epi- blimitatis indeplus pontificatu, totam animi inten-
scopus sanclo Pctro. tionem in redificandis monasteriis res'rucndisque
(Circa a. 954.) „ ajcclesiis dirigcre sategit.
* '< In (92J nomine sancta; et individuae Trinitatis. « Erat in suburbio jam dicla; urbis Carnotis cele-
Ragcnfredus, nuliis extantibus meritis,sanctee scdi bre a pnscis temporibus monastcrium in honore
Carnotina! sublimatus antistes. Quotienscumque principis apostolorumdicatum, regularibusdiscipli
praecedcntium palrumad mediumdeducunturexem- nis assuetum, set, pracmissa vastaliono, ncglectum,
pla,sanis mentibus incitamentosunt virtutum,infor- vixdum in parvula ecclcsia in canonica institutione
matio mclioris vit.ne, inoffensa progrcssio vi,T manda- Iransduclum.cui, nostris temporibus, pr.Tcrat venc-
torum Dei. Divina autem quia sunt pleraque ralio- rabilis vir Alveus, quamvis sub scemate canonici
nis incapabilia ammirationis, nonnunquam subeunt amator et cultor religionis, qui persaepe cum pras-
conlcmplativa. Unde ego Ragenfredus vocatus epi- fato pontifice tractare cocpit qualiter quod animo
scopus, cum a sa!cularium negociorum tumultibus, delibcrabat, opcre ad effectum perduceret. Quod
quibus plus necessitate quam voto implicitus tencor, suijcnia aiinuente Gralia et antistis favorabili acce-
paululum animum expedissem, totum me intrame dente in hoc suadela,sui rompos effectus est voti.
colligens, coepi in ammiralionem habere bencficia Praeparatis siquidem impensis, non parva; jecitfun-
miserationis divinae erga salulem stirpis humanae; damenta fabrica;, et, procedcnte temporis spacio,
quemadmodum quos diligit vulnorando, medicabili superposuit basilicam quantitalis amplae, pulcritu-
dextra mcdetur, et paterno porcutii^nrio alfi^ctu, sa- C dinisoperosa;,sicut in pra^senli facilecst cernerc,ili-
lulis ac sanitatis pros[)i,'ra subministrat. Cujuscle- coque auctoritate pontillcali canoiiicorum servitia
mentiaemagnitudo, licet ubique terrarum se di- inibi delegavit. His ita se habentibus, ultimo voca-
gnanter impendat, ut michi tamen videtur, pra; tionis sua; diem praBsule sortito, cgo Ragenfredus,
reliquis, nostraesedisdiocesim sua;dilcclionis amo- quamvis nullius mcriti pasrogativo, in hujus catho-
re dignam duxit,dum, exigonte filiornin suorum pec- dra' fastigiatus sum solio; quo intronizatus, vigili
caminum mole, ila eam vcrbcre disciplinabilis cor- ineditatione coepi animo conferre, si quid acceptum
rcctioiiis submisit, et effcrum genteni paganorum oculis divae majcstatis valcrem offerre, et quod
quaquaversumca;dibus, incondiis.dcpopulationibus proficuum foret remedio animae meae.Ad quod.reor,
debachari sine aliqua retractationc permiserit. Nul- non se difficultcr obtulit materici pra'bitio; namquc
lus honor impendebatur locis,voraci eos indifferen- pervidens pra;missi Sancti Petri .Bcclesia; clcricos
ter (lamma lainbcnte, nulli dignitati, a;tati vel sexui proclive se agentes, et, relicta spiritalis militia;
accedebant remedia parcendi, gladio impiissima; exercitia, mente ct actu sectari terrea et caduca, et

(92) Hanc chartam babes editam, sed non sinc (93) Sic duo codices ; sed legcndum ,
fumio
omissio^ic in Gall. Christ., '
l. Vlll,> inslr.,. col. 289, lenus.
291.
221 VETUS AGANO. — LIB. II. nAGENFREDUS. 222

jamquc dictu committcre notaria.ruui consullii Im- A Mitani Villare. Has omnes (Ecclesias reddimus, eis
nae memori.T pr.Tuominati Alvei, abbatem ca-nobii concedentcs decimas, et rcmittentcs synodum et

Sancti Benedicti VulCaldum accersivi, in quo,salvo cirradas; simul etiam et dcccclesia in liodasi Villa,
discretionis bono, artius et perrectius religionis quam ipsi omni tcmpore tenuerunt, ita ut ncque a
censura valere prffidicabatur ab omnibus. Quo ad- nobis neque a successoribus nostris eis umquam
ventantecum quibusdam ejusdemordiniscomitibus ullo modo requiratur. Reddimusctiam illis in pago
una cum eo, in antiquitatis monasticie observan- Carnotino, in villa qurc dicitur Britiniacus, mansos
tiam ssepe dictum reformavimus locum. de terra cum mansuris terris quoque cultis et
viii

« Quibus monachis, ne incusandas egrstatis pc- incultis; in Campchiaco mansum unum cum man-
nuria subiret occasio evagandi foras qufficumquo suris,terris quoque cultis et incultis; in Cosentiaco
eidem loco a praedecessorum nostrorum aliorumque mansum unum in Emprani Villa et Concreciis quc-
;

invasionibus injuste videbantur subtraeta, tam cx quid ex ipsa potestate haberi dinoscitur; in Sancta
beneficiis militaribus quam ex nostro indominicato, Maria, supcr stratam mansum unum in Spotmeri ;

ut se temporis optulit ratio reddere studuimu.'; ;

Villa mansum unum; in Magnerias mansos tres et
quanquam, vita comite, si facultas subpeditaverit dimidium; Gondri Villa mansos viii cum brogilo
in
pluriora reddere michi animus suggerit, quorum ri et pratis; in Cepido mansum unum; in Fontinido
qua;dam huic pontificali privilegio, qu;edam aliis mansum unum, cum duobus aripennis de prato in
inscrerc ratum duximus. Villeta conjacentibus; in Levesi Villa unum man-
IIReddimus itaque eis terram quandam a suis sum; in Wadreio quartarium unum; in Teuvasio
antecessoribus, priscis temporibus, possessam, po- mansum unum ; in Vallis mansum unum, cum pra-
stea malo ordine subtractam,quatenus illam pleni- tis, aripenuis scilicet novem; in monte Otrico mo-
ter possideant veluti illorum pri-Edecessores eam lendinum unum, cum aripennis de prato decem in ;

tenuisse, multorum testimonio, comprobatur. Ipsa Mandri Villa mansum unum in Lotdreio mansum ;

vcro terra conjacet inrra et extra muros Carnotis unum.cum molendino uno in Bertoni Villare quar-
;

civitatis, juxta portam Cinerosam; terminatur vero tarium unum; in Saxna Villa,in eodem pago,man-
ipsa terra uno latere, via quas est exitus civitatis, sos de terra duos; in pago Stampense,in villaquae
altero vero terminatur terra Sancti Petri
latere dicitur Malaredus,mansum unum in Dunensi pago, ;

Pictavensis et Sancti Aniani set terra Sancti Petri

: in villa quae vocatur Alpedagnus, fficclesiam unam
Pictavensis terminatur infra muros civitatis, terra cum omni terra qus conjacet ibi ex ipsa potestate.
vero Sancti Aniani infra et extra. Una fronte termi- De cetero,Fub pontificali excommunicatione aucto-
natur terra Sancti Petri Carnotensis via qufe du- rabili et anathematis condempnatione. inevitabili,
cit por medium civitatis usque ad murum; altera C interminumus tam praesentibus quam cunctis insu-

fronte, via foris portam quas vadit ad ipsum mona- per venturis seculis fuluris,ut nemo antistitum,cle-
sterium. Commulavimus etiam.pro terra quam ha- ricorum seu laicorum nullus.eosinomni molestetur
bebant in loco Belmontus, alodum Oidolonis, juxta negocio, non in exigendo decimas et :ircadas, quas
supra terminatam tcrram in ipsa civitate, ante por- alii paratas nominant, non in terrarum invasione

tam claustri Sancti Petri, in via quae vulgo dicitur nuUa secularis dignitatis ambitio, ejus potestatis,
Merdosa; tantum eis restituimus de terra, unde homines distringere prssumat, non thelonea, non
exeunt solidi dccem et octo,non
longe a fossa Algisi, freda extorquere, non quaslibet vel minimas sibi
vinearum aripennos terram vero ad plantan-
viii ; suorumque servientium inrogare injurias; quin po-
dum, juxta aestimationem, bonuaria octo. In ipso tius.remota inquietudine soHicitudinis,tranquillam
situ ccenobiidedimus eishortum cumxv aripennis in Dei servitio et in monachico proposito ducant
vinearum,et non longe a Luceiaco campum vacuum vitam, memores, omni tempore, nostri nobisque
ad plantandum xxx aripennos. Facta est autem commissae aecclesi£e inter suorum tam privatarum
commutatio inter canonicos Sanctce Maris ct mo- quam et communium vota orationum. Quod si quis
nachos Sanoti Petri ex ecclesiis ipsorum dederunt
; his episcopalibus decreLis obviare pra^suinpserit aut
nempe canonici Sanctie Mariee fecclesiam Ursi Vil- j)
irrita facere, ceterna; maledictionis confodiatur ja-
laris cum uno aripenno de terra ad ipsam ajccle- culis et cum Juda proditore, Anna et Caipha, atque
siam pertinentem, et acceperunt in Centriaco xc- Pilato et, capite corum diabolo, per olvat pcenas
clesiam e contra cum dote. Dedimus etiam ex po- perpetuae dampnationis, gehennalibus deputandus
testate Sancta; Marias, in prffidicta parroechia Ursi nammis,nisi resipuerit et ab hac intentione animum
Vlllaris, Germinionis Villam in pago Dunensi, revocaverit. Ut autem hujus privilegii auctoritas
cum XXX mansis cultis et incultis. In pago quoque inconvulsam perpetualiter obtineat firmitatem.tam
Carnotensi dedimus a;cclesiam qu® dicitur Immonis nostra quam coepiscoporum manibus subterroburan-
Villa cum novem mansis et dimidio aecclesiam quo- ; dam decrevimus. Actum Carnotis civitate, publice.
que de Alona dedimus cum tribus mansis et dimidio Ragenfredus.Carnotis civitatis pr;esul,hujus aucto-
ad eam pertinentes; item capellam Sancti Victoris ritiitispaginam firmavit ac roboravit. Hildemannus,
in villa qua; dicitur Vernus cum molendino uno,et archiepiscopus Senonensis. Graulfus, abbas sancli
post obitum Odulfl totam villam; item capellam in Carauni. Arduinus, archiclavus. Teodericus, pre-
 223 PAULI S. PETRI CAnTONENPIS MONACHl. 224
jbitcr. Arcarius, presbyler. Adelandus, presbiler. X suo largita fuerant, subtrabere uon timuit
fratre
Gauzzo, diaconus. .Vr Iradus subdecanus. lladuirus, Unde dc co quod pagini (98) inscram niehil ;i!iud
presbiter. Bernardus, presbiter. Gerardus, diaco- habens pra^lcrquod inserui,nisi solumopus lamen-
nus. Lambertus. canunicus, Aymo, Walleranu.s, tabile quod priscorum relatione didici obstrusum :

Burchardus, militss subscripti inantea, postca fir- vidclicel sibi cpiscopatus adilum, quem ut faceret
maverunt. Josoph, archiepiscopus Turonorum.Con- pervium, abbatiam Saneti Msrlini de pofcstate cpi-
stanlius.Pariseorum episcopus. Gunhardus,EbroicrD scoporum ejccit, comitumquc habendam in perpc-
episcopus.Mainardus,Ciuoi]iannic;c episcopus.Mab- tun tradidit potestati.
bo,Paulinaui Britannia; episcopus. Nordoardus.lle- Itaquc, eo relicto, cum .\rcmberto quem, post
donensium cpiscopus. Tcdbaldus comes (9-4). Ilugo bcati Alvei excessum, patrem congregationi ppffife-
archiepiscopus,fllius Tedbaldi comitis. Odo comcs. cit, ad vencrabilem Widbertum transeundum cst,

Hugo, dux Francia;. Ilugo (95), filius ejus. Ledgar- quem Vulfaldus prssul abbatcm sacravit; qui quan-
dis ^90) comitissa. —
Scqucnti tempore Gdo, epi- : t;e doctrinalis scientiu; vir fuerit, beati Emani passio
scopus Carnotensium. Ottho, comcs Burgundia;. quam decenti stilo composuit declarat; quanta;que
Suggerius, dec;inus. » religionis extiterit, plurimorum fidelium donaria,
Post obitum denique clarissimi viri Ragenfrcdi qun; cartis inferius scriptis sunt adnotata, demon-
j^
prffisulis,(97), qui hunc locum pio afTectu in antiquo stranl multi enim ejus sanctitatem agnoscentes
:

gradu desudavit ponere, atque in sancta religione ejusque sapientia; sale verborum copia conditi,ler-
sluduil innormare, frater ejus Arduinus in episco- renas divitias vilipendcnles.pro regni celestis aditu
patu successit; set, sieut pra;di.Kimus,neque locum commutabant.
coluit,neque locupletare voluit; set qua^dam qua; a

(94) Tedbaldus I, cognomine le trichnir, illius (95) HugoCapito, Hugonis Magni filius.
Tedbaldiqui urbcm Carnotensem ab Ilaslingo cmis- (96) Tedbaldi uxorc. I

se ferlur lilius, obiit anno 97S, cum ScTculuni fere (97) Gbiit circa a. %0.
integrum vita sua adaequasset, unde etiam dictus (78) Leg. paginis vel pagin,T.
le vieux.

LIBER TERTIUS (99)

SIVE

WIDBERTl ABBATIS
(Ab anno 905 ad annum circiter 980.)

CAPITULUM PRIMUM. C sibi donatione pcrpelua,tali raiioneet convenienlia

De ecclesia sancti Georgii sanclo Pelro dnla (lO(i).
(Anno (965.)
« Auxiliante (101) Christo domino et salvatore
nostro, WaUcrius (102), comes Dorcassini comita-
tug. Notum esse volumus omnibus sancta; Dei a;c-
clesiaj lidelibus tam prcsentibus quamquc futuris,
quia adiit nostram prajsentiam nobiiis vassallus
Teodfrodus, postulans ut assensum ei pra^beremus
super quandam Ecclesiam beneficii ipsius,videlicet
in honore sancti Georgii consecratani, (]uam ipse
tradere disponcbat monasterio Sancti Petri Carno-
tensis ubi pr.-cesse videtur Guibertus (103), humilis
abbas. Siquidem eandem ajcclesiam cxpetierunl ab
eo monaohi sancti Petri omnes in commune tradi
Sequcntium librnrumdesunt incodiccnumcri n
(99)
quali inter eos deliberatum. Considerans igilur
salubrcmcjuspctitionem.ejusvoluntatilibentissime
annui, maxime propter anima> mea; rcmedium pa-
rentumque meorum et pra;decessoris mei Landrici
(104) comitis; quod simili de causa confirmavit
se idem faccre Teodfredus, pro obtcntu venia; suo-
rum parenlumque peccatorum, Ad cavendam aulem
(quod minimecredimus)subsequentium inimicorum
calumniain, causa recognitionis, singulis annis,
missa sancti Hcmigii qua; evenit Kalendis oclobris,
trium solidorum pensionem solvere eis statuimus.
Quod si quis contra hanc donationis traditioncm
venire lemplaverit, aut aliquam calumniam ullo
umquam lcmpore inferrc voluerit, a:cclesiaslica
(101) A Auxinnle.:

et nomina; quaa adjccimus ex indicibus c;ipitum
cuique novo abbati rursus incipicntium. Inde, post
duos primos libros Aganonict Hagenfrcdn cpiscopis
ab auctore dicalos, scqucntibus scx (sicut ab ipso
auctore claro dividuntur) abbatum nomina impo-
(102) W.iltorius I, comes Dorcassinuset Velcassi
nus, couiilis Walorani filius, S. Dionysii advocatus,
cujus anlc hanc chartam nulla mentio est in histo-
ria.alia deinde largilus diversis mona3teriis,vivebat
adhuc anno '.187.

nenda putavimus. (103) Viilo llist. litt. Gallir, t. VI. p. 406-421, in

(100) Apocryphum sirre dubio diploma. 1" Hic GuiuEHTo ablmlc.
comes^Valterus prKdium donat non sui,sed Richar- (10'i) Landrious comes Dorcassinus, pater
illc,
di dominii; 2" post coinitom subseriliit Richardus, cral ICv.T, Walteriiuxoris,ex qua Walterius comi-
I

vassalli instar; .3" nuiiiju;im Hiehardus (/i/.r audiit, tatuni Dorcassinuni tcnebat, cuni ex p;itre comos
sed.marckio Sortmannorum, ut.videre est in diplo- Volcassinus, cx matrc aulcm Eldcgardc Ambiancn-
matibus Lotharii regis et Joannis xiii papa;. sis jam csset.
9>
io VETUS AGANO. ~Lin. ill. WIDBEIITUS. 220
dampnctur auctoritate, et episcopali pcrcuti.il iir .V cuidam canonico Sancta! Mari.-c, nomino
i|iialitcr

cxcommunicalionis analhematc; nohis autcm no Ardrado, et duodus (ratrihus suis nenedicto alque
strisque successorihus, socio fisco coactus,v lihras Magenrrcdo.quandamarcsmrhiorummolendinoriim
auri cocti emcndanilo persolvat; monachis uiitom cum ipsis molendinis ah .Mhario suoavuncuK cjn-
nullo umquam temporeusque inflncm secuH nichil sliuctis,consenticntc seniore nostro Gdone.pcr ma-
aliud o.\inde requiratur, nisi quod supra scriptum numfirmamcensualiterconcedimus.Estautemipsa
est.ltaquc ut hx notitialns littera; stahilem ct incon- arca in pago Carnotino,supcr (luvium Aiiduram.in
vulsam ohlinoantfirmitatem,tamraanu noslraquam loco qui dicitur Ealiza.cum uno manso de tcrra.qui
Hichardi ducis in cujus comitatu esse videtur,quani conjacet in vallc sancti Carauni ct in alio loco qiii
etiam nohilium hticorum suhter rohorare decrevi- dicitur a Lupo Vullo. Ilanc itaque aream,cum mo-
mus. Actum Ehroico comitatu, puhlice. Signum Icndinis et pra^dicto manso do terra, ita eis ad cen-
WaltP-rii comitis, hujus cartula; auctoris. S. Teo- sum concedimus,ul desuper securi edificcnt et,an-
dlVodi railitis. S. Richardi ducis. Anno ab Incar- — nis singulis, in festivitate sancti Carauni, qua; est
natione Domini UCCCC" IX" V°. indictionc viii*, V Kalendas Junii, in censum solidos .\ porsolvant.
rrgnantc Glothario rcge anno xi. Scripta est ha>c Si dehoc nogligentes
extiterint.lcgaliler emcndent,
donalio a levita Gcrmano. » p et molendinos terram non perdant; set habeant
et
licentiam vendendivel dandi cuicumque voluerint,
C.VPITULUM II.
ila ut venditionesct censusadsenioremperveniant,
Dc coinmutiUiotie tcrrarum intcr monachos Sancli eis(iueamplius non requiratur in censum,nisi quod
Pelri et Ingelerinm.
superius est insertum. Quatinus autem hac carta
(8 Mart. 967.) firmior sit,manu propriaeam finnavimuset seniori
« In nomine Domini et Salvatoris nostri Jcsu nostro ejusque fidelihus rohorandam ohlulimus.
Christi.PIacuit atque convenil inter monachos San- "Aetum Carnote.Signum Odonis.prassulis.S.Sug-
cli PetriCarnotensis ccenohii.quihus prKCssc vidc- gerii,dccani.S.Eirvei,qui hanc cartam fieri jusit. S.

tur Wilhertus ahhas,et quendam virumnomine In- Alchcrii, preshiteri. S. Otbaldi, prcshiteri.S.Evrardi
gelerium,ut tcrras suas commulare deherent; quod preshiteri.S. Widonis, levita-.S. Teduini, levit<e. S.
et ita lecerunt. Dederunt itaque in primis monachi Johannis, Rogerii. S. Dolionis, majoris.
levitas. S.

jam dicto Ingelerio in Piei Villa.et in Sirei Villa, et « Data Idus Mai.anno xiui regni Clotharii re-
iiii

Adorlei Villa, et Atellei Villa, et Ahassinei Villa, gis. Grimuinus scripsit, ad vicem Suggerii. »
quicquid ibi visi sunt hahuisse.E contra dedit Ingc- CAPITULUM IV.
leriusmonachis sancti Petri villam Leptem Modio- Item qualitcr eadcm area ad monachos Sancti Pclri
los nuncupatam, cum silvis et campis et omnihus *-'
devenerit.
ad eam pertinentibus. Terminalur ipsa tcrra, ex (27 Jun. 971.)
una parte, terra Sanct;e Maria; ; es altera, terra <.In Christi nomine,Odo gratia Dei Carnotensium
Sancti Martini; tertia parle, terraipsius Sancti Pe- humilis episcopus.Notum esse volumus cunctis suc-
tri; quarta parte, terra Tetmaris. Ea ratione ha;c cossorihus nostris et reliquis Christi fidelibus,qua-
commutatio factaestut ah hodicrna die unaqua;que cuidam canonico Sancts Maria; et nostro, no-
liter

pars de jam diclis faciat quicjuid voluerit, et ut mine Rodbreto, quandam aream duorum molendi-
ipsa commutatio flrma et stabilis permaneat.placuit norum, pertinentem ad abatiam Sancti Caurauni,
exinde hanc cartam fieri et propriis manibuscorro- cum ipsis molendinis quos de Adrado, proprio
borari. Actum Carnolis, puhlice. Signum Wiherti sumptu,comparavit,per manum flrmam censualiter
abhatis. S. Ikrimanni dccani. S. Gisherti. S. Xor- concedimus.Est autemipsa area in pago Carnotino
boldi. S. Germani. S. Warengaudi.S Eberti. S.Du- super fluvium Auduram,in loco qui dicitnr Faliza,
randi, S. Alvei. S. Odonis. S. Bcrnardi.S..\imoni3. cum uno manso de terra,qui conjacet in valle Sancti
S. Fulcuini. S. Tedberti, monachorum. Caurauni, et in Dorulfo Monte, et in alio loco qui
Data viii Idus Marcii, aano tertio decimo
<c
re- dicitur Lupo Vultus. Hanc itaque aream, cum mo-
gnanle rege Lothario. £)
lendinis et praidieta terra, ita prKfato Rodherto ad
« Waldricus notharius, rogatus, scripsit. » censum concedimus,ut desuper securus edificet et,
annis singulis, missa sancti Carauni.in censum so-
CAPITULUM III.
lidosxpersolvat.Si de hoc negligens fuerit,legaliter
De tirca duorum molendinorum Fahix ab Ardrado
canonico eensuatitcr empta. emendet et aream non perdat, set quandiu vixerit
teneat; post ohitum quoque suum eosdem molendi-
(12 Maii 768.)
nos fratrihus et monachis Sancti Petri derelinquat,
nomine, Eirveus, qui ahhatiam
« (166) In Christi ut pro sua anima et matris suae Ermentrudis Deum
sancti Carauni per largitionem domni Odonis epi- jugiter exorent et seniori ejusdem abbatiae, sicut
scopi tenere videmur. Notum esse volumus cunctis supra dictum est,solidosxpersolvant.Quatinus au-
successoribusnostrisetreliquisChristianis fidelibus tem hoec carta firmior,sit;manu propria eam firma-

(103) Hsec carta deest in cod. B.

227 PAULl S. PETUl CAIWNUTENSIS MOiNACHl. 2^8

viiiiuset ndclibus nostris roborandam obtulimus. A. cxtinguitur.Sit illius perditiocum Juda proditore;
Si,^'num Odonis, Carnotcnsium prsesulis. S. Suggc- sentiat dampnationem cum Dathan et Abiron quos
dccani. S. Evrardi, presbitcri. S. Rogcrii, lcvi-
viventes terra absorbuit; perseverct super eum illa
rii,
perpctualis divinae ultionis indignatio qna dampna-
S. Ardradi. S. Teduini. Aclum Carnote,
publi-
tje.
anno xvn regni Clotharii buntur illi quibus dicetur injudicio. Disccdite, ma-
ce.Data V Kalendas Julii,
lcdicli, in ignem iTlerniiin qui panitus cst diabolo ct
romS.
"
»
a\PITULUM V. anfjclis ejus..\men.V,l aulem hicdonalio perpetuam
Dc terra vinroli qumn deilil Odo prwsut ju.iUi brogikim et inconvulsam obtin( at firniitatem,tam manu domni
episcopalem, el de Plarentiaco Villare. episcopi, quam totius a;cclesi.T; subter roborari cx
(5 Febr. 974^ animo dignum visum est,0do,Carnoten8isa;cclesia
• .< Venerabilis et Deo amabilis Odo.ponlifox aec-
pra;sul, firmavit. Suggcrius, dccanus. Salico, ypo-
clesia;Carnolensis,dum in eonventu nobilium clori- decanus. Suggerius, clavigcr. Lamberlus, archidia-
corum et laicorum consedisset, cccpil, prudenti conus.llodulfus^pr.Tcentor.Wido^archidiaconus.Al-
ratione et canonica auclorilate, traclare de stalu carius,prEpositus.Alto prsposilus. Bernardus,pra;-
conimissoesibisauclaciBcclesiai.et ministros quibus positus.Erembertus.archidiaconus.Ililduinus.sube-
aicclcsiaruin commissarum a se cura transfusa fuc- diluus.\Varacco,prejbiter.Ardradus,presbiler.Ebro-
rat, sagaci adhortatione monere, ut in sibi com- B inup,presbiter. Isaac, presbiter. Wenilo, presbiter.
mississcclesiis.diligcntissimis invigilarcntexcubiis liumbortus, levita.Winemandus,levita.Hildegarius,
et sancta! religionis cullum incrcprchcnsibili fun- levita. Eirveus, Ievita.Johannes.levita.Teudo,levita.
clione excqucrcnlur.Cumquc et alia niulla profluo
Gauzbcrtus, miles. Fulcarius. Romaldus.Ucbertus.
sermoeiuaielur eloquio,tandem ventum est ad cce- Hngo. Albcrtus. Salo. Gilduinus. Grimvinus, indi-
nobium Sancti Petri, siluin in suburbio Carnotina! gnus saccrdos, scripsit. Dala Nonis Februarii.anno
urbis.jam olim a monastica instilutionc.quibusdam XX Hlotarii rcgis (107). »
ex cauils, depravalum et canonicali sub regiinine prudens lcctor ubi sit terra vinealis
(108) Videat
redactum, set nuperrime ab anteccssoribus suis quam suum deditOdo praesul; quia
juxta brogilum
praBsulibus pristinum monastica; religionisreforraa- ncc terra a quoquam nostrorum scilur, ncc brogi-
tum esse gradum.Qui et eidcm loco, prout tempus lus alte noscitur, nisi qui videlur fuisse juxta Ba-
dictavit et ut possibilitas se obtulit, in stipendiis
lioleni villam.
monachorum undcadhucsustenlantur,inelemosina CAPITULUM VI.
obtulcrunt essetque eorum delibcralio impendere vendita Ceraldo canonico.
Dc ecclcsia BalioUs vill.v
;

pluriora, nisi subtracti (uissent funere mortis in- (Ante a. 977.)

vidaj. Cumque ha;c et nonnuUa alia erga eundem nomineDomini.Odo, Carnotensium,humilis
p " In
locuin benelicia ab eisdem antecessoribus c.xhibita, cpiseopus. Notum es?e ^volumus omnibus Christi
auribus sancti anlistitis promulgata essent.ille, eo- fidclibus qualiter vcnicnsquidam canonicus noster,
rum exemplis incilatus,quin potius divina; pictatis nomine Gcraldus.ad nostram pra;sentiam,doprcca-
gratia tactus, rcspondil narrantibus, non minori vit ut sibiac uni ha;redi ecclebiam ex villa nostra
affectu jam pridem circa idcm coenobium se te-
qu.T appcllatur Baliolus, in honore sancti Stephani
neri desiderio, seque alia ex parte ad cflicientiam dicatam, in Carnotcnsi pago sitam, per litleras fir-
perduxisse, nisi qux omiiibus nota; sunt.olficientes mitatis conccdcrc dignarcmur. Nos itaque petilioni
sibi cmersissent causa;. Intca ut hsc deliberationis ejus assensum dantos,cum eommuni consilioct vo-
volunUis omnibus cx partc nota ficret, dodit ad luntate fidelium nostrorum clericorum sive laico-
eumdem locum terram vinealem xx solidorum.quaj rum, conccdimus eis jam dictam a;cclesiam,ita nt,
est proxima civitati Carnotina;, sitam ad septem- Deo pra^sidcnte, nostris futurisque temporibus sic
trionalcm plagam.juxta brogilum episcopalem.Ter- eam possideant, regant atquc disponant.velut in ea
minatur, ex una parte, terra dc eadem potestate, pcr omncs gradus ordinati forent,nullusque cos in-
allcra parte, terra canonicorum; tcrcia parte, torra
quietare ac inde removere pra;sumat,nisi(quod ab-
Sancli quarla vcro purlc, tcrra (lOG) via
Mauricii
;
sit)a tramite dcviaverint veritatis; verum tamen se-
publica qu£E ducit ad civitatcm. Dedit etiam quan- D cimdum canonicam auctoritatem eam libera potcs-
dam villulam cx toto sitam in Belsia, nomine Pla- latc regant atque disponant, annisque singulis, in
sccntiacum Villarem, ut omni tempore utrumque fcstivitate sancla; Mari.T,qu.Tcst vi IdusSeptcmbris
possideant:tantum ut ipsius mcmoriam haboant in
in censum solidos v persolvant eisque amplius non
suis sacris oralionibus.Si quis autcm hanc donatio- rcquiralur in censum, nisi quod supcriuscst inscr-
nem irritain facere voluerit aut adnullHrcpcrpetua tum.Et ut ha;c auctoritas firma permaneat, manu
excommunicationisdclrimenta tam abipsoquam ab
propria cam firmavimus et fidclibus nostris robo-
coepiscopis ipsius incurrat, sociatus diabolo et an-
randam tradidimus. Actum Carnote, in oeeclesia
gelis ejus.et cum his qui mittendi suntin stagnum
Sancla; Mariee. »
ignis a;lerni, ubi verinis non moritur el ignis non
(100) Kxpungcnila, ut vidclur, vox lcrra. (KW) Dccst h.TC notula in codiec B. ubi tantum
charla in Gull. legitur llanc doiwtioncm posUa sibi cxtorsil Hodul-
(J07) Publicia juris facta cst
:

Qhritl., t. Vlll, instr., col. 292. fus prxsul.

229 VETUS AGANO. — LIB. III. WIDBERTUS. 230

C.^PITULUM VII. ^ episcopo datasApostolo.suis usibus usurpare non

timuil.
llcin dc eailcm ecclcxia qualitcr ad Sanctum Pclrum
dcvenerit (109). CAPITn.fM VIII.

Dc Crcscico (111') regali scdc, ct dc 1'intinido, e' de

(Febr. 977.)
J.imaio. datis Sancto Pctvo a noljilisiima Lctgardc
<i Npmincm ortodoxn; fulei et Catholic.-P profossio- comitissa.

nislutcreusqucquarinccredimus quanla execUentia l5 Febr. 978.)

tam in pr.-escnti quaii in futuro polleant qui, pro * « Mirabiliter (i 12) laudabilis et laudabiliter scm-
nomine Christi, cx propriis facultatibus aliquam permirabilis provida dispensatioConditoris nostri,
largitatem sanctis et lidciibus ejus hilari aiiimo a primordialis exordio mundi, qui redempti.s sui
pr.-cbent.cum Dominus dieat Pacitc vohis amicos de: sanguinis precio, et, sacri baplismatis ablutione,
mammona iuiijuitatiK, et iterum : batc et dabiturvo- originali mundalis crimine, praevidens
et prssciens
bis.His et cajtcris documentis bene instruct», et post ista omnia nec unius diei spatio a qualicunque
Spiritus Sancti flamine interius illuminatc-e, ego Go- peccato quempiam vivere immunem, nec humaniB
dclcvael compar mea tam astatequam gratia, no- corruptionis labem posse evadere, contulit multa
ujine Ciemenlia, quundam aecclesiam quam taxato
animee salutis remedia.quibus non solum vitiorum
precio a quodam canonico Geraldo,cum con- R curantur morbida, set etiam beatae immortalitatis
dieto
sensu eximii pontilicis domni Odonis Carnotin^e ci- adquiruntur gaudia; inter quas.elemosinarum plu-
vitatis, emimus, sancto Petro apostolorum principi, rimum valet largitas, cui non solum plurimorum
pro absolutione peccaminum nostrorum, quam illi patrumastipulatur auctoritas,set etiam ipsius voce
Deus tam in terris quam et in co^lis merito conces- Domini laudaturbeata dicentis Dimiltite ct dimittc-
:

sit; et animarum nostrarum.donamus

pro remedio mini.cl iiu.vcumquc feceritis uni c.t minimismeis,mi-
et Jatum csse volumus, a pra;senti die et in omni chie.ribchilis.Supet his etiam quidnm sapiens dicit :

tempore. Vocatur autem prsefata aecclesia Baliolus, Redcmptio animx viri,propria; divitix ejus; et illud :

in honoresanctiStephani dicata,inCarnotensi pago omnia munda sunt vobis; et

Date elemosinam, et

sita, ut monachi Domino et sancto Petro sub regu- multa his similiainveniuntur in dando elemosinam
lari tramite inibi famulantes teneant atque possi- ad hortationem pra=cipua, in quibus longum est ire
deant. Eo autem tenore pncfatus praesul pia devo- per singula. Talibus instructa exhortationibus prs-
tione concessit, ut memoria illius,tam in orationi- cedentium Patrum non improbanda devolio.utpote
bus quam in missarum psollenniis perpetuo celebre- filii ceclesiK multis praediorum suorum reditibus
lur, el ut omnibus annis in censum persolvant de- eandem dotaverunt ecclesiam, et multa ei contu-
narios xu, absque synodo et circada. Si quis vero q lerunt, variis necessitatibus profutura, quibus per
suecessorum ejns contrahanc donationem,avaritia3 quadrifidum decoratur orbem et rerum opulentia
asstu succensus, venire temptaverit et irritam fa- dilatatur, gaudet et exultat. Horum ego Lcdgardis
cere, salvo gradu pontilicali, Deo et sancto Petro (113) exempla secuta, instinctu divino ammonita,
rationem reddat in extremi judicii die pro tanta proposui in cordis mei secretario,quatinus deprae-
prMSumptlone. Et ul haecdonatio firma permaneat, diorum meorum possessionibus hereditariam fa-
eam subterfirmavimus et fidelibusejusdemaecclesiae cerem sanctam Dei ecclesiam. Verum, quia beato
nostra.lam clericis quam laicis.roborandam obtuli- Pelro apostolo specialiter collata est potestas sol-
mus. Actum Carnote, publicc. Odn, gratia Dei Car- vendi atque ligandi a Domino, ut quodcumque sol-
nolensis pra2sul,propria manu firmavi. Odo comes. verit el ligavcrit iu terris, solutum et ligatum sit
Suggerius,archiclavus. Rodulfus, praecentor, Salico, stalim in ccelis,nullum melius censui michi consu-
subJecanus. Atto, praepositus. Wido, prspositus. lendum et pro peccatis meis,aput eum quem tanto
Alcarius, prcepositus. Vitalis. Teudo. Romoldus. dilexit amore, miserieorditer intercedendum. Ergo
Rodbertus et alii. Data in mense februarii, anno
; tam pro meis criminibus vcniam impetrandis quam
xxlii regni Hlotharii regis. Grimvinus, levita, scri- pro nobilissimi senioris mei atque gloriosi comitis
psit Tedbaldi.ut utriusque Dominus indulgere dignetur
Quandiu vixit vir iste venerabilis, pr£esul " omnium peccatorum remissionem, eonsentientibus
(110)
Odo, firmitcr monachi possederunt prsfatam e»cle- omni honore dignissimis, archipraesule scilicet Hu-
siam, quam sibi religiose sanctimoniales feminae gone et excellentissimo comite Odone, filiis meis,
emerant; verum, ubi exivit ex hac vita, Rodulfus cedo ad locum Sancli Petri Carnotensis aecolesiam
praesul loco ejus subrogatus, avariciae aestu succen- in honore apostolorum principis clavigerique regni
sus, et ecclesiam et res ceteras, quas repperit ab coelorum, Petri, consecratam, in loco qui dicitur

(109) R : De xcelesia Baliolis villse, quam Rodul- (113) Heirberti, coniitis Tricassini. filia, primis
fus prxsul Sancto Pctro abslulit. nuptiis Guillelmum Longa Spata dictum, Xorman-
(110) Quae sequuntur desunt in codice B. nis ducem, sccundis vero Tcdbaldum lc Trickcur,
(111 A, in indice Giseico. B. Jcsiaco. comitem Carnotensem, maritos habuit. Inter prin-
(ll2)Exstat, nonnullis praetermissis, in Gall. cipes qui pietate monasterium Sanpetrinum dita-
Christ., t. H. instr., col. 7, apudque Ph. Labbe, Al- verunt facile primum locum obtinet hajc comi-
liance chronol., I. I, p. 579. tissa.
231 PAULI S. PETRI CAHNOTENSIS MONACHI. m
viil,'ar5tcr Gizei, cuni villa eodem vocabiilo dicta A CAPITULUM L\.
Gizei,cum mansisxvi, cum tcrris cultiset incultis, Dc alodo in ProUUa Filla a .tttnctimonialibus emplo.
aquarumque decursi-
hospiciis, pratis, vineis.aquis (16 Aug. 979.)
bus; in quoque loco quandam polcslatem, vo-
aiio « Ego in Dei nominc Ledgardis, devotissima at-
cabulo Fontenedum, cum ecclesia in eadem pole- que fidelissima faraularum Dei.Notum sit omnibus
stale posita, cum masingilis (1 14) et vineis,etcum orthodoxae et catholicx oecclesia: fidelibus,quod ego
omni inlegrilate ad ipsum pertinentc; et item in ipsa et quidam alia Deo sacrata, nomine Godcleia,
alio loco, in villa quae, lingua ruslica, nomina- niichitam corpore quam anima conjuncta, qucn-
tur Limais, quantumcumquo ad me videlur pcrti- dam alodum, conventione habita, emimus a quo-
nere. Sunt autcm prafat;c res in pago Velcasino dam viro, nomine Othberto, totum et ad integrum,
super fluvium Sequana;. Hsc omnia, ut prKscri- quidquid jure hereditario tam ab avis quam atlavis
ptum est, trado el traditum esse volo in perpetuas illi derelictura atque dimissum cst,in villa qua: com-
aiternitates. Si quis vero contra hanc donationem muiii vocabulo Prubata Villa dicitur, taxato prout
nostram (
quod absil) venirc aut eam infrin- oporlunum fuit prccio, in comitatu scilicct Carno-
gere temptaveril, aut aliciuam inferrc calumniam; tcnsi; ca rationc ut ab ejusdem persona et jure in
Dei omnipotentis indignationera inrecuperabiliter, j, nostram, ab hodierna die etin reliquum aevitermi-
nisi cito resipuerit, incurrat et «lernaliter inferna- num, transeat dominationem atquc potestatem. Esl
libus detrudatur cruoialibus, ubi vermis qui nun- autem h;cc cmptio tali tenore ct devotione habita,ut,
quam morilur ejus conrodal carnes, el ignis qui quandiu superstites fuerimus, in nostra; voluntatis
nunquam extinguitur ejus semper pascatur crucia- dispositione maneat; post depositionem vero nos-
tibus. Ut autem hac donatio inviolabilem obtineat tram, iu potestate et dominio Sancti Petri, in sub-
firmitatem, manibus propriis eam firmavimus, et urbio Carnotis constituti, ct fralrura inibi Deo fa-
fidclium nostrorum manibus roborandam docrevi- mulantium, cum omni integritate et absque ulla
mus. In calce quoquc hujus scriptura; intimare opposila persona huc calumnianti, transeat atque
volui quia, sicut pro anima mea oinnia praifata dirivetur. Hanc autem cartam, ut firmior veriorque
Christo et beato Petro apostolo monachis fainu- credatur,manu propriamanibusquefidelium sancta;
lantibus, in eorum usibus, concessi, ita pro ani- Dei a;cclesia; roborari fecimus. Actum Carnotis, pu-
ma patris mei Heirberti, Trecassini comitis qui blice.Odo comes. Conamus comes Britannia;. Lan-
michi prasfatas res in hereditatcm dedit atque con- dricus. .\rduinus. Rodbertus. Erchembaldus cleri-
cessit. cus. Teduinus. Data xv Kalendas Septembris, anno
« Odo comcs. Hugo, sancta; Biturigcnsis feccle- XXV regni Clotharii regis. »

siae archiepiscopus. Odo, Carnotensis prKsul. Led- C CAPITULUM X.

gardis comitissa, quae haec largita est.Emmacomi- De VI aripcnnis vincx beali Sigemundi presbiteri.
tissa Pictavae urbis. Landricus. Hilgaudus. Sugge- (Fcb. 981.)
rius. Rotrocus. Arduinus. Ucbertus. Fulcherius. « In (115) nomine Cunctipolentis. Fulcherius,qui
Teudo. Widgerius. Ercmbertus. llugo de Aluia, abbatiam Sancti Leobini, qua; est in suburblo Car-
Gelduinus. Avcsgaudus. Isaac. notis, pcr largitionem senioris rreiOdonis comilis
Huic materna; donationi iccirdo ego lIugo,pri-
« tenercvideor.notum esse volo cunctis successoribus
morum primus archiprn^sul, et Odo comes ditissi- mcis qualiter aripennos vi et amplius de vinea, cx
mus, asscnsum pra;buimus, ut cotidie, e.\ceptis potestatc supradicti Sancti Leobini,Sigemundo pre-
fcriatis diebus.psalmus nobis a fratribus pr.Tnoini- sbitoriOjCum duobus monachi Saneti I'etri,Petro ct
nati luci, htclina, Dominc, aurcm luam, dccantotur Durando,pcr manufirman ccnsualitcrconcessimus.
et mcmoria nostri assidue fiat in officiis matutina- Terminatur ex duabus partibus de ipsa potestatc,et
libus, quandin superstites vixerimus; post exces- dc aliis partibus viis publicis. Per ban( vero cogni-
sum vero nostrorum anniversaria dies nostrorum tionem ita uis ad censum conccdimus, ut hanc ter-
oniciosissime cum antiphonis et responsoriis, in- ram firmilcr tcneanlet possidcant.ct annis singulis
terpositis lectionibus cunsuctudinariiset missarum j) in fcslivitatc sancti Leobini,qua! est scptimodecimo
psoUempniis, celebretur. Adsitetiam pro nobis la- kalcndas octobris, in ccnsum solidos in dcnarios v
borantibus fratribuscopiosus in ciboct potu eadcm persolvant; et si de hoc ncgligenles fuerint, legali-
dio apparatus. Et hoc memoriale nostrum nulla ter cmendent, ct vineara non perdant; set habcant
oblivione dcleatur, dum duo fralres snpervixerint licontiam vcndendi vcl dandi cuicuraque voluerint,
in gencratione gencrationum, ante Deum et san- ita ut venditiones ctccnsusad seniorem veniant.Ut
ctum Petrnin, ejusdem loci custodein ct prutec- aulein ha;c carta lirmior sit, iiiiinu propria eam lir-

torem continuuin. Data nonis februarii die, rc- mavi.et seniori meo ejusque lidclibus roborandam
gnante Lothario rege, anno xxiv, propiciante Do- obtuli. Actuin Camotis, publice. Odo coraes. Ful-
mino. )'
chcrius abbas. Vivianus. Rodbertus. Teudo. Evrar-

{ilA Masnimjchim idom videtur ac ilfn.'i(yHc//i/m, dc quo vide Du Cange, G/ownr. in vocc.
(H5) Extal in Gall. ChrisC, t. VIII, inst., col. 293.
233 VETUS AC.ANO. - LIB. III. WIDBERTUS. 234

lus. Odo. Data in incnse Fcbruario, anno .\xvii rc- A vinuni venundaretur. Qui gauilio replcti ail ilomum
gni Clotharii rcgis. " viri sancti prajpctcs ansuque temcrario
curruTit,
llic bcatissimus vir SienuiniJus (116), in prescri- cellarium intrant, atque ex vino utres omncs im-
pta manufirma, secum duos monachos Sancti Petri plere accelerant, et impletos ad curiam reportant.
mors cuni prajveniret
ideo ponerc voluit, ut,si forte lutereavir Dci ab ascclesia regredilur.Cumque ad-
antequam votum almilUii sui desiilcrii complero po- huc pincernarum magistcr in cellario cum quibus-
tuisset, salteni quamdiu supcrsbitcs isti Cuissent vi- dani adessct, hominem Dei illic intrantcm subsan-
neam Sanctus Petrus possideret. Set quia Deus pia nando interrogans infit « Domine, dic michi istud
:

vota sibi placenlium scmper respicit, et ut digna vinum utrum valde sit obtimum, an non? » Cui vir
mercedc rcmuneret ad eirectum pcrlrait (117), vir beatus blando scrmone rcspondens dixit:i< Fralcr,
magnificus, antequam migrarct a sceulo, sicut in in promptu illud habcs; noncsttibi nccesse ul per

sequcntibus patct, pcrcgit ut beatus apostolus de alium discas quod, le magistro, quam cito poles
eadem vinca perpctuus licrct hcres. Quantaj vcro Qui cum
cxperiri. " sciphum quo biberct daii
sibi

bonitatis vir fuerit,quanta!que sanctitatis vita ejus requireret, ait ad eum rursum vir beatus :« Nequa-
cunctis adornata virtutibus, tam in clero quam in quam, in alio vase melius illud invenies quam in
populo,clarius luce cunctis innotuit. Fuitenim fide t^ illo in quo trahitur.'>Cumque ille miser cantarum
igneus, sermone jocundus, castitatc cgregius, humi ad os ut biberet posuissct, itastatim a morbo para-
litatc proecipuus, consilio providus, elemosinis lar- lisy cst percussus, ut spumans ad tcrram caderet,
gus, lectioni intcntus, orationi assiduus, omni hone- etomnium raembrorum penilus oflicio carcret. Qui
§tate morum pra:clarus. De cujus miraculis qu» illico armigerorum manibus in curia dclatus, a mi-
yivens in corpore edidit.vel quae a veris didici rela- litibus circumvallatur et a multis plangitur. Deindc
toribus.in hoc opusculo intexere curavi, nc in fu- comiti nonciatur.Qui cum rem quarc hoc
didicisset
luro de talcnlo michi crcdito et in secroto posito a ei accidissct, acccrsiri fecit bealum Sicmundum.
Dpmino reprehcndarquasi pigcr et iniquus servus. Qui cum venisset, pro injuria ei facta jussit comcs
Verum, nc notarii metas videar transgredi atque eurum oculos crui qui violentcr dc domo ipsius vi-
historicorum latam ingrediar viam,duo tantum de num absportaverant, idque in domum confestim re-
eodem beato sacerdote miracula dicam. portari. Cumque vir beatus comitis animum vidis-
Quadam denique die, dum ex more in a;cclesia set admodum bile succensum, non prius ab eo di-
alma; matris Domini adesset cum clcro, et inceptas scessit donec comitem verbis almifluis ab ira re-
piissa3 finem prcstolarelur, echonomus ejus ibi ac- vocaret, et reos a prena liberaret, et vinum ut co-
currens, silentio ei nonciavit privataa familiee victum mes biberet munere charitatis obtineret, atque
non solum in apotecis suis defecisse, sed quid indi- C ipsum pincernam paralisi percussum fusa oratione
gentibus largiretur poenitus non haberi. Nam mos pristinae sanitati redderet. His ita patratis, ab om-
beati viri in omni sua extitit ut a domo ejus
vita nibus magnis attollitur laudibus; pennulaque mea,
numquam pauper vacuus rediret. Cumque, expleto parum ab ordine disgressa, ut in eo redeat scal-
ex integro opere Dei, ante altarc Dei genitricis pello comitur.
Maria;, flexis genibus, parumper tacitus Dominum
exoraret, muniens se crucis signo atque surgens ab CAPITULUM XI.

oratione, domum rediit. Qui, accercito echonomo, De VI agripcnnis vinex siiprddictis a Siemundo cano-
«Vade, inquit, aperi michi omnes domus apothe- nico Sancto Petro datis.
pas. » Quae ut apertae sunt atque ab eo signo crucis
signatae, illico, Creatoria nutu, ita fuerunt plenae « In nomine Gunctipotentis. Fulcherius, qui ab-
inventae quasi a autunto (118) fuissent
praesenti batiam Sancti Leobini, quifi est sub urbe Carnotis,
impletae, stalimque convocans echonomum, « Noli, per largitionem senioris mei Odonis comitis tenere
inquit, esse in dando sollicitus timentibus enim
: videor, notum esse volumus cunctis successoribus
Deum nichil deest; set largiter qua; gratis Dominus nostris prssentibus et futuris, quia agripennos vi
nobis peccatoribus largiri dignatus est, manibus n vineaj et amplius Siemundo presbitero atque cano-
pauperum repone. Non enim h«c deficient donec, nico, et post excessum ejus Sancto Pctro Carno-
novo anno redcunte, novis supervcnientibus, vetera tensi et monachis ejus, per manuflrmam censuali-
quo facto illius prophetK non impar
projicies.)) In terconcedimus. Terminantur autem ex dnabus par-
esse videtur, qui lechitum olei ac pugillum farins tibus terra dc ipsa potcslatc, de duabus aliis par-
prsdixit non minui,donec infunderet Dominus suam tibus viis publicis. Per hanc vero cognilionem ita ad
benedictionem super terram (1 19). Denuo comes ci- censum eis concedimus, ut hanc terram usque ad
vitatis Odo, longe lateque famosissimus, dum qua- crucem firmiter teneant et perpetuo possideant, an-
dam vice esset pransurus et a pincernis per opidum nisque singulis in festivitate sanctiLeobini,quaB est
obtimum vinum sibi quereretur, didicerunt a qui- XVII kalendasOctobris, rectori ejusdem terr* solido
busdam quod in cellario beati Siemundi honorarium 111 denarios v incunctanter persolvant; et si ex hoc

(116) A : sic. (118) B : autumno.

(117) Itacodd. 119) Reg., 1. III, c. xvm, §§ 12, 14, 16.

Paxbol. CLV.
 PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 236
235 PAULI S.

negligenlcscstiterint.emcndentlcgalilcr.etvineam A subdiaconus. Arembertus subdiaconus Suggcrius

claviger. Ailbcrtus subdiaconus. Romoldus subdia-
non pcrdant, set habeant licenliam vendendi
vel
carta conus. Gauzbertus miles, »
dandi cuicunque volucrint. It autem ba;c
seniori CAPITULUM XIII.
firmior sit, nianu propria eam firmavi, et
roborandam De alodo dato Sancto Pctr» a Lamtierto in villa prisco
meo Odoni comiti c.jusque fidelibus
nominc vocitata Guadresii/ia.
obtuli. Actum Carnotis publice.
(.\nte a 980.)
(qui
« Odo comes. Fulcherius abbas. Viviiinus
cum ap- Posthabilis aliquantulum mordacibushujussa;-
«
postea factus monachus dedit Pomerelam
culi curis.in quibus la>tatur caro,spiritus contrista-
pendiliis suis, terris cultis et incullis, cum
bropilis,
tur, tactus quodam spiramine intrinsccus.ego Lam-
Vilia quic-
arbutis ct frutectis; dedit etiam in Lavis
bertus, audicns dcficiam vocem dicentem : Faciie
habcro videbatur; cl quicquid dedit omni
quid ibi
voliis amicos de mammona iniquitalis, et Date et dabi-
mala consueludine carcrc vidcbatur. Ilarduinus.) omnimodis aliquam partem habcre
tur vohis; volens
Teduinus. Alcharius. Ebrardus. Gauslinus. Ilod-
cum his qui hoc pra;ccptum Domini, corde perfecto
bertus. >•

et obtimo, adimpierc studuerunt, cogitavi et volo

Censum supradicta; vineae, viveiite Landrico ab-
Nivelonis meliori stalim me obligavi de rebus mcis quas in
bate, Sancto Petro remisit Fulchcrius, g
aniniabus hoc pra^senli sa;culo videor possidere, aliquid pro
filius, pro incolumitate propria atque
amore et respeclu omnipotentis Dei conferre loco
parentum suorum, cum aicclesia Sancli Lcobini ac
Sancti Pctii el servis ejusdem inibi,sub levi jugo
quadam terra juxla cimiterium ipsius ajcclesi.T, x
Domini et sub regulari professione sancli Bencdicti
quoque solidos nummorum in psolennitate beati
commorantibus, quibus pra;esse vidctur venerabilis
Leobini.
abbas Widbertus, absque uUa dilalione, ne forluito
CAPITULUM XII. casu subripiente mortis articuIo,reus invcniarhujus
Dc commutatione facla intcr cutwnicos Sancta' ilari;f impcrfectx volunlatis. Ab odicrna ergo die et dcin-
Carnotcnsis ^TCclesiiC et monaclios Sancti Pctri, in
ceps, pro remedio anima; meae el u.xoris filiorumque
suhurbio cjusdem civilalis ad a slrulem plaf/am
conslructi.
meorum in succedentibus generationibus, trado ct
tradilum esse volo, ccdo ccssum sinc ulla calu-
et
(Ante a 986.)
mnia alcdum qucndam,
esse cupio, pra;fato loco,
In Dei Patris et Filii et Sprrilus Sancli
nomine,
totum ad integrum,silum in viUa prisco nominc vo-
qui est unus potentialiter el trinus personaliter. Fa- citata Guadresigia,ut habeant,tcncant et possidcant
cta est commutatio iiiler canonicos Sanct»
Maria;
omni tenipore seculi; conventione facta ut, dum
Carnotensis c-ecclesia; el monachos Sancti Pelri,in singulis annis missa sancti Pctri,
C vixero.leneamet
suburbio ejusdem civitalis ad australem plagam, quae est tercio Kalendas Julii, in censum persolvam
olim multa elegantia ac nobilitate nec minus modo xii denarios; post discossionem vero et corporis
quanlum ad prssens asvum attinet, construcli. De- mci dcpositioncm, sicut ha;c pra;sens scriptura tc-
deruntsaneprcraticanonicisanclajvirginisMariffiad statur, quo anima: mea; mox subveniat et occurrcrc
eundem locum Moris Villam el quicquid in Subri- dignelur primus ct pius pastor a-cclesia; Pctrus,
tana et in U iii Vi lla videntur habere, squo et prompto cum omni mcliorationc et integrilatc ad prefatum
aniino, proul dccet sanctos consuUum irc venerabi- coenobium revertatur. Hoc igitur omnibus ortho-
libus cl Deo dignis moribus. Econtra vcro, mulua vi- doxa; et apostoliea; fidci culloribus notum csse volo.

cissitudinc, receperunt a nobis monachis, videlicet Siquis vcro contra hanc donationem venirc quodam
Sancti Petri, in sua ditionc, totum quod in Ginonc ausu tamptaverit, malediclioncin Juda; apostala; et
Villa ct Petripertusa a priscis temporibus videba- traditoris Don.ini in corde et corporc ilico pcrci-
mur possidere. llarum autcm situs villarum in pago
piat.Hanc ergo donationem manu obtimi comitis et
Carnotensi esse dinoscitur. Quod ca ralione atquc senioris mei Odonis manibusque fideUum ejus robo-
intentione noverint tam prcscntes quam supervcn- rarc ciim manu mea decrevi. Actum publicc Carno-
inviola
turi fideles sancte dei a;cclcsia; factura, ut tis. Odo comcs. Rotrocus. .\rduinus. Tcdiiinus. Al-
bilis et semper beneficia caritatis custodia
conser- U ^^j^rius. Gauslinus. Lambertus, qui hanc donatio
vetur intcr utrumquc ordinom, prout tempus et ros, ^^^ (.g^jj

Deo provisore, dictaverit. Ut autera ha;c inconvul Set utrum habeamus an non,veI si modo alio
sam obtincat firmilatem, manibus clericorum obtu- nomine vocitetur, rclicto priori nomine, vel ubi sit
limus cxamussim roborandam. fundus islc, penitus ignoramus.
« Odo pra;sul. Suggcrius decamus. Salico ypodeca- CAPITULUM XIV.
nus. Laiibcrtus archidiaconus. lloduUus pr;cposilus. De arclesia Ermcnlcriarum, ct de omni lerra quam
Allo pr.Tposilus. llumbortus lcvita. Aimo subdiaco- emcranl mmachi Sancti Pctri ah Archinulfo quo-
nus. Hilduinus, levita. Isaac sacerdos. Warnerius le- dam milite.

Guido archidiaconus. Gauzberlus levita. Adcl- (Antc a 986.)

vita.
mus dccanus jul. (120). Morandus lcvila. Erberlus <• In iiomine Domini elsalvatorisnostri JhesuGhri-

^20) Sic.
237 VETUS AGANO. — LIB. III. WIDBEIITUS. m
sit.Comes \Valterius,noUim esse volumus omiiibus ^ futunSjquiaadiilprajscnti.imnostramvirnobilisAr-
tam prKsentibus quam futuris, quia adierunt prc duiuus, fidclis nostcr, manifestans nobis qualiter
sentiam nostram monachi SanctiPetriCarnolensis, venicntcs monachi sanoti Petri Carnotensis,qu;bus
ut eis cx nostra parte concederelur ([uatinuslicerct pra?esso vidctur abbas Wibertus, petentes sibi ut
cisconipararcocclcsiamexbencricioArciiinullilidolis cisquandara tcrrara cx bencficio suo ad censum
nostri, dccujuscstbencficionomine Ermcntoria;, si- conccderet.Quorura pctitionem ralionabilcm consi-
mulcumomnibusineademvillaclejusdcmArcbinul- derans, cum conscnsu ipsius Arduini ct aliorum
fibencficiopertincntibus.Quod^eoconscnticntosimul fidclium,tam clericorum quam laicoruui.asscnsum
el precantCjlibcntianimo annuimus.Tcrminaturau- dcdi ; eo tenorc ut omnihus annis fcstivitatc sanctc
tcm ipsa tcrra cx uno latcro lluvio Arva;, altero Marie; qurc est viii dccinio kalendas Septcmbris,
latere via publica,unafrontclluviolovulgarinomiue solvant vol ipsi aut illi qui ipsum bencficium te-
Berlo vocitato,quarta fronte dividilur ipsa terra ab nucrint in censum, solidum unum. Qui si de hoc
illa quaj continetur ab Evroldo Villarc. lufra has consu tardi extiterint aut negligcntcs, legc cmon-
terminationes, totum quod ibi cuntinelur concedi- dent sua, et propterea proedictam terram non per-
mus,terras tam cultasquam ineultas,tameam qure dant sed habcanl, ajdificcnt atque possideant pcr
;

videtur esse silva,pro proeio quod intcr Archinul- cunctasucccdentiatemporasine uUius contradictio-
funi ct monachos eomplacuit ; ea rationc ut annis ne.Est autcm ipsa tcrra in pago Dunensi super quan- ,

singulis in festivitatc sancti Marlini,qua; esliuidus damaquamquK noncupalurEdera, proxima villula;

novembris, dcnt monachi Archinulfo, ct post ejus vocabulo Buxidulo.Habet vero ipsa terrainlongum
obitum suis hcrcdibus, solidos duos pro caritale et perticas ducentas, in transversura quinquaginta,et
custodia loei ; et nulla omnino alia res ab cis re- terrainatur tribus partibus tcrra Sancti Petri Car-
quiratur.atque a;eolesiam omnemque tcrram quam notensis Cffiuobii, quarta parte supradictus fiuvio-
diximusjureperpetuo,sineullacalomnia,possideaut lus(121).Et ut ha;c donatio firmaet stabilis perma-
ac teneant nunquamque ammittant; alteram autem neat,eis has litteras fleri dccrevimus.et manu mea
iccclesiae, Roheria dicta, pro
quaj in vicino cst, et aliorum tam clericorum quam laicorum corrobo-
animceraeajremedioet uxoris meae Eva; voluntariae, rari dignum duximus.Actum Carnotis,publice.Odo
ipsis concessimus. Etiamque Archinulfus, qui in comes.Arduinus miles,hujus lerra; largitoris (122).

eadem Ecclesiapartem habebat,cumfiliosuoRosce- Suggerius archiclavus. Fulcherius. Teduinus. Ar-

lino, cxemplum nostrum secutus, eodem tenore si- chebaldus. Aldricus prfepositus. Stephanus vica-
militerfacit. Utautem hec traditionesomnitempore rius. )i

firm» permaneant.secundumpetitionem
et stabiles
CAPITULUM XVI.
monachorum, conscriptionis cartam cis fcciraus,et C
De nlodo in Erminulfi Villa mnjori monnchix Snncti
manu nostra ac fidclium nostrorum subterfirmare Petri vendilo a quodam nomine lleldeberto.
curavimus.Si quis igitur has donationcs irritas fa-
(Ante a. 986.)
cere voluerit, aut aliquo modo destrucre, aut plus
aliquid quam supra posuimus requirere,aut aliqua « In Christi nomine,convenit inter me Ileldeber-
prava consuetudine habitatores gravaro, iram Dei tum et monachos Sancti Petri Carnotensis, quibus
omnipotentis incurrat, et cum Dathan et .\biron pra;esse videtur Wibertus abbas, ut eis alodum ju-
atque Juda traditore et ipso .\ntichristo et angelis ris mei vendere deberem quod ex successione pa-
ejus infernalem dampnationem in flammam ignis rentura raichi contigerat quod ct fcoi cum consi-
;

ffiterni perpetualiter incurrat. lio parentum vel amicorum meorum. Est autem
" Actum Drocis, publice. situm in Errainulfi Villa majore et terminaturuno ;

« Walterius comes. Eva coraitissa. Erchenulfus latere terra Corbonis, altero laterc alodo parentum
et Roscelinus, filius ejus, qui venditores et datorcs meorum, una fronte via publica ct altero fronte
fuerunt prsfatarum rerum. Albertus. Baldricus. terra Sancti Mauricii. Acccpi autem in venditione
Urso. Marcuardus. Salieo. Hadebrandus. Gosfre- solidos quinque et tradidi eis ipsam terram per-
;

dus. Nanterus. Anseius. Rainardus presbiter. An- n petualiter, ut quicquid ex ea, a die prffisenti,facere
fredus. Erenbertus. Haimo. Gislebertus. Hubertus, voluerint, sine ulla contrarietate, firmissimam po-
Hugo. Emmo. Magenardus. Hilgaldus. Evrardus. testatem habeant earaque sub auctoritate cart® ;

AIo. Hugo. I) ipsis tradidi, manuque propria eam firmavi, stipu-

latione subnixa. Si quis autem contra hanc vendi-
CAPITULUM XV.
tionem vel traditionem venire vel calumniam in-
De tcrra jiixta Buxedulo, datn ah Arduino milite
monachis Sancti Petri, ad ccnsum.
multam auri libram
ferre temptaverit,inferimus ei
unam ; omni tempore rata
ac prcusens venditio
(Ante a. 986.)
permaneat. Actura Carnotis publiee. Signum Hel-
Ego in Dei nomine Odo,Carnotensium comes,no- deberti venditoris. S. Salomonis. S. Amalberti. S.
tumesse volumus omnibus tam prKsentibus quam Theodulfi. «

(121) Ita duo codd. casu nominativo. (122) Sic.

S39 PAULl S. PETIU CARNOTENSIS MONACHI. 340

CAPITULIJM \\ 11. A C.\P1TLLLM .WIIL

Dc tcrris rcddttis monacliis Sancti l'etri a pr^csute Dc loco (jui Atirion, vulyo vero Evron, dalo Sancto
Odone. Petri in subjcctione atquc abbatibus Curnotensis
ccmobii.
(Ante a. 086.) (Anno 985.)
« In (123) Christi nomine, Odo Carnotcnsiseccle- « Mundi terminum omniumque quaB ipsius compa-
sia;cathedra subliraatus, notum esse volumus filiis gine continenturevanescentemimmineretransitum
sanctx nostras acclesicE tam presentibus (luam lu- contiuuatio luultipiicium atteslatur signorum. Ne-
turis, quia adiit proesentiam nostram lurLa iiiona- miui itaque diflerendum seu procrastinandum; ne-
chorum,cuipra!essevidetur\Vibertushimnlisabbas, mini dum vaeat, de propriaB salutis acceleranda
in suburbio ejusdem urbis posita,ut eis videbatur, conversione dissimulandum, immo de inolitabeui-
quaedam a noslra mansuetudine exposccnsrationa- giiitatc Condilorisnostri miscrabiliterdiflidendum.
bilia. KeclaTnabant enira ipsi monachi, in proximo (Juocirca universalis acclesia; Dei prcseus utique
dicta; civitatis,quasdam terras nostro episcopio in- necne iiitura per succedentis kvI perpctuitalempcr-
termixtas, quas eis i-eddeiidas a nostra rcligione penderit milicia qualitervel quibuslacultalibusego
summopere deposcebaut. Set nos pra;cedcutium _ indignus Hodbertus, adraodum
perlascivis actibus
1...:. . i:.,
hujus sedis. —
;„„„„„„,,«, „/>.,, ,n.,(„^ „«« possejVesti
episcoporumsequentcs,pro «^oon ...,o<; " : i:-;i...
implicitus, pro adeptione
-j i: _..1
culparum „,1^ 4:^
seu adeptione
gia, qui eundem locum sublimare et, proul possi prajmiorum, intra locum in honore perpetua: Vir-
bilo luil,pussessionibusdilareiiialueruiil,non solum ginis ac pra'cclsK Dei genitricis dedicatum,in Cino-
qua; in calumnia crant restitiieredeliberavimus,sct mannico pagositum,qui dicitur.\urion,vulgotamen
etiam quK ex nostro ibi conligua erant iiululgere noncupante Evron, quem ex bcnclicio senioris mei
censuimus;qu;e et illis stipendia fierent, ct pro no- comitis Odonis, cum aliis multo amplioribus, te-
bis omnique statu nostrse ajcclesiaseotidianaoratio- nere videor, ut ab antiquiori fuerat, monEisterium
num ab ipsis impenderetur merces.Terraautem de inibi Deo, magistrantepatre Benedicto, servientium,
qua loquiniur, pars qu.-edain conjacet in villa quK deliberando, pro viribus, propicia divinitate, desu-
dicitur Manus terminalurexduabuspar-
Villaris.et daverim. Dum hx>c igitur mccum soUicita mente
libus lerra Sancta; Maria: de rebus fralrum dicta; deliberando pcrvolverem, revolvendo deliberarem,
sedis, uno latere terra episcopii et fratrum, altero atque id ipsumelficijuxtavirespropnetatisimpossi-
latere via qua; ducit ad Amiliaeum villam. bile fore decerncrem .monasterium bcatorum aposto-
K Concessimus etiam eis inaltero locoquidicitur lorum Petri et Pauli.in subuibanaCarnotina; urbis,
Campus Foliis,qua; sub nostra dicione|)artim vide- spcculativa; vita; institutis divinitus innormatum.
bamur habere. Qua3 ctiam terra terminatur uiiola- C opcre prelium duxi festine ac suppliciter expeten-
tere via publica, altero latere usque ad concessam dum cjusdcmque archisterii, qui tunc prajcrat,
;

prccariam quam Herveus tenet, una fronte terra magis tamen prodorat, abbati ct provisori, domno
Sancti Piati et de potestatc episcopali.altera fronle utiquc Wiberto vonerabili, ipsius quoque fralribus
propc vallem qua; dicitur Sancti Caurauni.Ha;c igi- ibideni alacriter agonizando, Deo non sibi viventi-
tur omnia sicut premissa suiit, noslra auctoritale bus,meianimi diutinum atquc votivumexintimopa-
ct conscnsu a;cclesiaj nostr;e,tam clericorum quam tcfcci desiderium.Complacuit ergoajterno el incom-
laicorum,eis concodimus,ct ut perpetuam obtineat mutabili omnipotentis Domini nostri Jhesu Christi
stabilitalem unanimiter decrevimus;et ut iuviolato consilio dominum mcum,utique Odonem,simul cum
robore conscrveutur, subscriptionc manus propriaj sua matre Ledgarde, pariterque dominam meam
oinniuinqucfideiiumnostroruniadnotalionecorrcxi- Bertani, ipsins a'que coujugem, huic vuluntati vel
mus.Si quis autcm contra hoc beneficicntia;nostraj dcliberationi mea; favorabiliter consentiendo, con-
donum se obponcrc volucrit, aut eum infringere currcre;eosdcmque cliam mecum pra;fati locillau-
temptavcrit, perpetuaj malcdictionis confodiatur rion oratorium, jam prajscriplo xenodochio (124),
anathcmate, partemque euin his Ir.ibeat, ;eternis sumini privilogii aposlolorum perhenni ditione.
dctrusus incendiis, qui dixcrunt Domino Deo Re- n subjugasscetsuljjugandoconccssisso; convenitquo-
:

ccde u nobis, scicntium virarum tuarum nolumus. (jue jam pra;dicluni bcat;cmeinori;e abbatcm exsuis
Signum Odonis pra;sulis S.Suggcrii decani. S. Ilu- monachos contuborniales, juxta professionis sua;
gonis archiepiscopi. S. Fulconis. S. 1'ulcherii. normam, ad famulandum Dco ejusque inlibaloe ac
S. Helgaldi. S. Giraldi. S. Widonis. S. Aimerici. pcrpotua3 gcnitrici devotius assistendum, adibito
S. Rodulfi. S. Attonis. S. Alchorii. S. Wigcrii. communi consilio fratrum, direxisse. Ego autcin,
S. Gclduini. S. Arembcrti. S.Ilildulni.S. Johannis. in recuperatione ipsius loci sive in alimonia seu in
S. Ilorivei. S. Adam. S. .Ardradi. S. Lamberti. vestiariis fratrum,vel susjeptionohospiluin,seu qui-
S. Uernardi. S. Dodsnis. S. 1'ulconis. S. Odilardi. buslibetneccssitatibusexplendis, proutpotui.cidem
S Romaldi. S. Alonis. S. Ysaac. S. Vulgisi. » monastcrioinpra;scntiarum restitui restitucndique

(123) Vulgata in Call. C/()7i<.,l.VIlI,inst.,col.293.

(124) Xenodocliium. A.
 241 VETUS AGANO. — LIB. IV. GISBERTUS. 242
votum tonco, tenebo ct trnui. Quo abbatc intra grc- A. ordinis, sexus vcl dignitatis, qiiicumquc hujiissecu-
mium placidae rcgionis recepto, ipsius nichilhomi- ritatis evulsor vel effractor persisterc prajsumpserit,
nus successorem, domnum videlicet ct imitabilis in proDsonti quidcm cum Giezi, mcrcatorc fraudis,
Gisberlum abbatem, supplex ac dcvotus suppli-
vitfc participationem adcptus, asternaliter autem cum
calor expotii, ut unum cx suis monachum bcnedi- Ualhan et.\biron tcni^brosis caliginibus mancipatus,
csndo in proedicto oratoriolo abbatcm substitueret. tunc vcniam consequatur ([uaiulo consecuturus est
Quod primo quidcm abnuit, tandcm aliquando mci diabolus.Obsccroitaqueclcmentiamregumomnium-
etiam domni meisque commilitonum quoquc raeo- quc in Christo dignitalum, ut, si subsequenti a;vo
rum preeibus,uteratbenivolus atque exorabilis, dc- (i|uod absit, quod ul'que, ut crcditur, aberit) aliquis
victus, assentiendoquod suppbciter cxoraveram,be- abba in Carnotensi cccnobio emcrserit, qui supra
nigne supplevit; ea scilicet domni mei, me depre- scriptum llaurionmonastcriolum, existentesineDeo
cante, promulgata conditione, regii insuper conscn- ciipiditate, qu.-c sua sunt, non qua; Jhesu Christi,
susacccdenteimmunitateconformidabilipontificum querens, dcsolare voluerit, nullum in prosecutione
interminationc, decreto quoque tam secclesiastica- obtineat effectum, et scpius dictum atabiliter perma-
riim quam SKcularium potestatum, una cum tolius neat Ci-eiiobiolum. Ut autem hujus securitatis causa
plebis scito, ut sepc dictus Haurion locus pro traden- perpetualiter consistat inconvulsa, suggillata poeni-
B
dis benpdictionibus, vel substituendis abbatibus, in tustotius fraudis vol calumpnio: controversia, domno
potestate prasfati archisterii suppremi apicis aposto- meo quoque cctcrisquc in Christo pro-
obtuli, duci
lorum, ejusdem loci provisoris, perpetualiter per- ceribus, corroborandam placuitquc atque convenit
;

maneat, quippe a quo sure rccuperationis seu instau- tandem in ulroque loco uno tcnore eademquohabi-
rationis summam habet et principium. Sepe scripti tudine conscriptam continori. Signum Hugonis du-
utique Haurion canobioli abbatem Carnotensium cis. S. Odonis comitis. S. Hugonis, santre (125)
pater, quem seeundum decrevit, subrogando Bituricensis archiprKSulis. S. Letgardis comitissa;.
substituat, accedente in unum suorum utriusque S. Bertae comitissae. S. Gauzfridi vicecomitis.
loci, fratrum consensu simul cum clectione ejusdem S. Hugonis de villa Aloya;. S. Huberti. Avesgaudi.
locelii defensoris vel advocati, si quidem Dei zelum S. Fulcherii. S. Landrici. S. Helgaudi. S. Rodberti,
sapuerit ; ipse autem ordinatus in prresentia sui ordi- qui hanc conscriptioncm fierijussit. S. Suggcrii.
natorisvel patris, non prioratus vel ffiquahtatis seu S. Rotroei. S. Harduini. S. Teudonis. S. Girduini.
parilitatisloeum,sctjuniorisetdiscipulihumilitatera S. Isaac. »
attendat,omnemqueeidemsubjeclionem,secundum Quantas invenire potui cartas, sub temporc Wi-
institutionem sancti Benedicti, vicino obsdientiae berti abbatis scriptas, inhoc opusculo perordinem
pedeexibeat;pareat,inquam,jubenti,obtemperetim- scripsi niinc autem aggrediar scribore eas quffi
;

peranti.Siergo tergiversatorautimpugnatoreupiens michi videntur edits' Gisberli abbatis sub tempore.

existere(quodabsit!)diabolie[fectusiinitator,dccollo
suo jugum debitc-e subjectionis procaciter excutere
voluerit.excommunicetur.Quodsiadhucimprobusin
suaperstiteritpcrtinacia, deponatur,eidemquealius
subrogetur, praeclaris atque victricibus obcedienti»
armis meliqs instructus. Ipse vero aut cujuslibet
(Hoc autem volo scire legentem, quod vir beatus
Wibertus moriens jussit corpus suum poni in com-
muni poliandro, dicens quod intra aecclesiam dum
ponuntur corpora peccatorum, augentur in inferno
poena; animarum corum.)

(125) Suppl. Ecclesix.

LIBER QUARTUS
SIVE

GISBERTI ABBATIS
(.\b anno 984 ad annum circitor 1001.)

CAPITULUM I. D rius, propicia divinitate rex. Sicut de tabernaculi

De privilegio a reye Clotliario firmato gloriae Dei decore in pra?s*nti soeculo cogitantibus,
(.\nno 985.) in domo aiternitatis ipsiusvitc-e reseratur aditus, ita
In (126) nomine sancta: et individuae Trinita- ejusdem pervasoribus procul dubio in inferni bara-
tis, Patris videlicet, Filii et Spiritus sancti. Cloth:i- tro pcrpetua; mortis patcbit ingressus ; huic spej

(126) Publici juris facta est ha3C charta in Gall. Christ., t. VIII, instr., col. 294.
 :

243 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 344

fideliterinconbendo invisibili veritate gaudcmus, A cunctis finibus rerum in universis comitatibus sive
huic inherendo firmaraur. Quapropler universalis memorati fidelis nostri Odonis comi-
beneficiis sepe
Dei ffcclesis omnium fidelium nostrorumque, tam adjacentium, universaliter ab omni respedtu
tis sibi

pra;sentium quam succedenti saeculo futurorum, judicum, ordine mundi decurrente inviolabili soli-
noverit pia sagacitas quia fideles nostri regni, ditale, solutum ct illibatum permanere ; ea si qui-
Odo Carnotensium praisul, atque illustris-
scilicet dcm ratione ut, ab hodiernadie etdeinceps, remota
simus comcs fidclis noster ac inter alios magis di- omnium potestale, nullo aditu, nullo tempore, ali-
lectus Odo, cum sua aque conjuge Berta (127) neptc quis principum a;cclesiasticorum aut sccularium
utique nostra dulcissima, magnificentise nostra; ge- pontificum, ducum, comitum, vicariorum vel quo-
nua suppliciter adierunt, accedente quoque etiam rumlibet diversi generis ofOcialium, in claustro
in hoc inciiti ducis fidelis nostri Ugonis favorabili pra;dicti monasterii, aut in cunctis rebus, juxta quod
obsecratione, ut quoddam monaslcrium quod in superius decretum est, ipsi adjacentibus, aliquas
suburbio priTuotat.T? vidclicet Garnotins civitatis in impetrat exactiones, id est, nequo bannum, nequc
honore beatifsimorum duodeni apicis principum districtum, aut quicquid in aliquo torrenae justiciao
Petri et Pauli, Dco propicio, constat nobilitcr fun- titulo dici potcst ; videatquc pia ac provida sollici-
datum, non minimo grcgc ibidem opinabiliter redo- tudine tum accclcsiastica tum secularis celsitudo
lente monachorum, contcmplativa; vila; institutione pra3sentis ac futura gencrationis, ut id quod pro
probabiliter retraclantium, nostrffiscrcnitatisaliquo Salvatoris cxobtabili amore, pro scelerum integer-
munere sublimius dignaremur decorarc. Est cnim rima ademptione, pro beatn; spoi perhenni perccp-
egregium decus, eritque, Christo favente, in sccu- tione, apostolis summi apicis conccdimus, castc ct
lorum progenics, ipsius monasterii celsitudo semper inviolabiliter, suggillatis penitus calumniis totius
in tripudio, gloria monachorum in triumpho, ct perfida; conceplionis, conservet in pcrpetuum ot
exultatio plebis spiritali in juliilo, quod (128) (prae roborante bonitate defendat in evum. Quoniam qui-
dicti fideles nostri screnitatis nostrae fundamine dem tunc servi Dei attenlius et liberius vacabunt
perpetualitcr cupiunl stabiliri. Nostra; siquidem orationibus non inquielabuntur corda eorum
si

altitudinis e.Korabilitatem prece ct voto supplici querimoniis forensibus. Ut autem in Dci nomine
adhierunt, principaliter tamen ac pra;cipue circa hoc edictum auctoritatis nostra; in saeculorum suc-
d3corem domus Dci mirabilitcrardcntissimo amore ccssione validiori innitatur vigore, manu propria
divinitus inspirati. Memorati fidolis nostri ac di- ipsum subslipulavimus ot anuli nostri sigillationc
lecti coniitis Odonis, in ciijus oppido pra;libalum informari atque nobilitari imperavimus. — Anno
disnoscitur esse cocnobium, ipsius quoque jam di- Incarnationis Dominica; dccccl.xxxvii (129), anno
ctaB conjugis Bcrta;, neptis nosirae, supplicia vota C xxxi regnante domno Lothario gloriosissimo regc.
benignc favore extitcrunt, quatinus ob nostrum et Actum Compendio palatio. Ego Arnulfus, notarius
suum ibidera memoriale actcrnum sepedicli sepius- ad vicem domni Adalbcronis archicpiscopi et sumnii
que dicendi archistcrii clauslrum, cum omni inte- canccllarii, recognovi. S. Odonis comitis. S. Gil-
gritate suoruni apcnditiorum, oorum scilicet qna- in duini. S. rulchcrii. S. Aicherii. S, Teudonis. S.
jurc beneficiorum aut comitatuum) pracfati fidclis lluberti et filii cjusHubcrti. S. Odonis. S. Hugonis.
nostri comitis Odonis sive propc, sive longe, in S. Rainaldi. S. Erchcmbaldi. S. Gilonis. S. Guas-
ejusdcm monasterii possessionc perlinere seu rcs- celini. S. Adraldi. S. Hervci. S. Ilaimonis. S. Nive-
picere videntur, vcl lidolinm dcvotionc futuro tom- lonis. S. Rodbcrti. »
porc ibidem confcretur, nostra; soliditalis procossu CAPITULUM II.
quasimiiroetquodam anlemurali ab omnicxaclione De Pomcrcda ct LovU Villa dalU a Viriano, fratri
quam terrena justicia liberum
videtur exigere, Fulcherii.
reddcrctur et immune. Igitur de Dei causa atque (Anno 988.)
ejusdem loci rcvcrentia pie pertractantes, per de- « Singularis iiecnec prfficipua ct divinae miseri-

precationcm praffatorum fidolium nostrorum, ma- cordiii; causa, qiiia bonignitali Salvatoris Domini

xime tamen supplicilnis votis consensu paritcrque n Dei nostri.oadignalionis ratinnc, humana; fragilitati
benigno superius nominati fidelis nostri Odonis co- naturae placuit providendo consulerc et consulendo
mitis necne ipsius praofata; conjugis, quorum, ut providcre ut in divinis voluminibus et sanis orna-
dictum est,suppliciler invigilanti sollercia pra;seus menta et egrotis congrua dispcnsaverit remedia.
nostrac auctorifalis supradiclo monasterio conferlur Cuni cnim non sit possibilo quonilibet hominum
anchora, cx morc regiae celsiludinis decrovimus corriiptionis sua; labcm effugoro, imniunemquc pcc-
atqucconslituimuspraenotatumoralorii locum, cum cati in hac corruptela viverc, providit pius et mi-

(127) Odo I, Carnotensis comcs, uxorcm diixit /((/ iim'ri!es dans ma

ropie de I77'i, ayant Voriijinal
Hcnani, Conradi rcgis Arelatum filiam, quae, post ilcvanl lcs ycu.r. » Quilius oniissis pariler in codico
mortem Odonis, anno 995, nupsit Roberto, regi, Lt, cunslat (ut sa;pc alibi) codicem illum cx codicc
Ilugrinis C.apilonis filio. A fuisso descriptum.
(i2>i l'ncis indusa sumpsimus cx apographo (129) Emondandum 985, cum auctoribus Galli.r
donini Muley. qui addidit etiam in ipsius codicis.A Christiim.T, t. VIII, inslr., col. 295.
marginc : " Vaulcur <i passd ici plmicurs lii/ncs que
 243 VETUS AGANO. — LIB. IV. GISBERTUS. m
sericors quasdam occasioncs souoportunitates qui- X dic ct dcinceps.monachi qui in prsedicto monastcrio
biis, ipsiiis propiciationo, nostra valeamus lacilo Deo sorvierint pra;libatam torram tonoant atque
poccala rcilimoro. E quibus omnibus illa duo sua- possidoant ct quioquid cx oa facoro voluorint in
vius rodolont modicamina egrolanti animo spocia- omnibus libcrrimam, propicio Christo,haboant
jius lamiliaria, dc quibus ipsius Vcritatis vox sio facultatem. Si quis vero contra hanc donationis
inlonuit beata Dimillitc ct dimitlclur vobis. Hujus
: cartulam insurgero aut ei calumniam inferre vo-
igitur tam obe-
praiclar.T pollicitationis vcritatcm luerit, rogio morbo porcussus, luminum cecitate
dientor accipions, zolo domua Doi oxanloscons, in- multatus, ct pr.-csentom vitam miserrimo exitu ce-
fmita fidclium dcvotio laude et imitalionc dignis- lorrimc finiat, ol scmpitornam dampnationem cum
sima, utpotc fdii a5cclesia3 amplissima pn-Ddiorum Zabulo subeat, ubi, igneis constriclus catenis, aBter-
suorum largitione eam ditavorunt, pluribusque naliter ingemiscat, vermis quoque nunquam mo-
propriotatis suaj eam sublimaverunt, quibus in hoc riens ipsius carnes conrodat,ot ignis qui ncscit ex-
temporum cursu cx fide vivens illara stabilitatem tingui pabulum ot esca perhonniter oxistat. Ut au-
a!ternoB scdis por patientiam oxpectans, omnia tem hujus traditionis noLicio porhonni in Christo
sancta et justa Dooque amabilia plenissimo dispen- nitatur anchora, pro mois culpis rcdimendis nccne
sat, variis usibus profutura. Exultant orgo jam spc „ pro patris mei Fulcherii, seu matris mca3 Anstru
^^^f^t^^Hn^^^c, rTi.^..,*.v. in
prestantioris gloriaj sometipsis :n^.^i.^(..»^
in c.^m.i+:.^..:,. impletum ;ii.,.i
illud
^ j;., ...,1 i..;_ n_j.-i/> ; j.p ...
i»
dis, vcl fratris moi Rodulfi, jam dofunctorum, re-
:

apostoli Ililnrcm
: datorcm diligil Dcus; illud ctiam quie, proque fratris moi Fulchcrii incolumitate et
viri sapientis Hcdcmptio anim;v viri divili.T iUius;
: ajterna remuneratione,propria manu oam substipu-
ei,Qui dat paupcribus mmquam ci/chit. Illud quoque lavi aliorumquc virorum nobilium manibus ao no-
dominicum Vcrumptamen: date clcmosinam, cl ccce taminibus corroborandam obtuli. Signum Odonis
omnia munda sunt vohis; et, Sicut aqua cxtinguit Carnotensium praisulis. S. RoduUi decani. S. Salo-
ignem, ila elemosina extinguit peccatum; et, Qui fc- monis ipodecani. S. Geroldi archidiaconi. S. Odonis
cerituni cx minimis mcis, mic/ii facil; aliaque pise comitis. S. Berta» comitissa^. S. Fulcherii fratris
adortationis exemplaria de quibus innumoris per- Viviani, qui hanc donationem fecit. S. Gelduini.
strinximus perpauca compcndii causa. llnde et ogo S. Teduini. S. Erchenoldi. S. Alonis. S. Alberti.
Vivianus tanta beneficia tamque prfficlara piissimi S. Rotroci. S. Balduini clerici. S. Rodberti. S. Teu-
Conditoris medicamina totis nisibus michimet in- donis. S. Einiardi. S.Arduini. S.Atthonis. S. Gradulfl.
dulgori cupien9,oorum quos pr.-elibavimus exempla S. Segenfredi. DccccLixxviii anno Incarnationis do-
secutus,deIibcrando in corde meo proposui ac pro- minicae. Actum Carnotis publice,in prssentia
ponendo deliberavi cx facultate prffidiorum meorum domni Odonis projsulis necne gonerosissimi Odonis
sanctama3cclesiam michi heredem substituere,fideli C (139) patricii, eorumque fidelium divcrsi ordiniset
devotione, Christi propicia divinitate. Verum quia aetatis. »

beati Petrus et Paulus, merito gloria; gormani in CAPITULUM III.

arce sanctitatis, asci specialius refulgere splendi- De Bon Villa data a Fulcherio signifero.
diusque prs ceteris creduntur enitescere, ipsis (Ante a. 1002.)
me ex animo commisi atque sub eorum protectione « Regalis (131)auctoritas et legum jura assonsum
me totum contuli, quia nec potioris potentiae in prebent ut quicumque alicui casae Dei pro remedio
criminum absolutione, neque clementioris anima; animoe suffi aliquid de rebus suis delegare voluerit,
ad placandum iram divinae justitife potui invenire. tradilionem ei publice facereprocuret. Idcirco reco-
Quapropter pro meorum redemptione peccaminum lens ego Fulcherius me in conspectu Dei oculorum
necne utriusquc parentis requie, patris scilicet et el sanctorum ejus multas ofTonsiones exercuisse,
matris,codo ad loeum beatissimorum summi apicis causa redimondaj anima; mea3 ac conjugis moae sive
apostolorum Petri et Pauli Carnotensis coenobii, filiorum moorum ac parentum mcorum, trado et
favore adhibito atque consensu fratrls mei Fulche- concedo potestati Sancti Petri Carnotensis, ad sti-
rii fidelium quoquo nostrorum, quandam proprio pendium monachorum quibus pra;esse videtur Gis-
tatis moa! villam, Pomorariam vocitatam, in pago q bortus abbas, alodum quem michi vidotur habore
Carnotensi sitam, cum terris arabilibus cultis ot m vUla qu.-e dicitur Bon Villa, intus vcl foris, ita ut
incullis, silvis quoque et pascuis, omnem rem qu» ab hodierna die quioquid exinde faccre voluerint
ibidem meaj esse dinascitur dominationis, rem uti- libcram faciendi potestatem habeant. Si quis autem
que tam exquisitam quam exquirondam ad predi- aut ego ipse, aut aliquis parentum meorum, ve'
ctum alodum, scilicet Pomerariam, aspicientem vol alia aliquasubinlroducta persona hanc traditionis
pertinentem. Trado eliam ad prfefatum locum in mea) donationem infringere vel litem inibi deser-
Drocensi territorio omnem rem portionis mes in vientibus monachis inferre voluorit, primo maledi-
Levoz Villa quioquid ibi videatur mea possossio esse ctionis ei excommunicationis anathemate perfodia-
seu dominatio, ea scilicet ratione ut, ab hodierna tur, et insuper, publioa potestate coactus, quinqua-

(130) Odo primus, comesBlesensis, filius Theo- dcmonstrat nomen Gisberti abbalis, qui obiit anno
baldi lcTrichcur (anno 978-995). 1001.
(131) Hanc chartam ante annum 1002 ponenda
247 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 248
ginta libras auri persolvat. Ut autem ha;c traditio A rum, quia beato Pctro apostolo specialiter conlata
firmiori ralione roborelur, cam manu propria sub- alque ligandi, nnllum melius
cst potcstas solvendi
signavi cum stipulalione subnixa. » censui michi consulcndum ct pro peccatis mcis
CAPITULUM IV. aput cum quem tanto dilcxit amore misericorditcr
De lerra data in villa nii.v Tlievns dicilur a Rolroro interccdendum. Ergo, lam pro mcis criminibus
de Nogiomo. vcniam impctrandis quam pro scnioris mei Walo-
(Ante a. 99G.) ranni, ut ulrisqueDominus indulgere ciigncturpec-
i< nomine, Rotrocus seculari milicice dedi-
In Dei catorum rcmissionem,consentiente Walterio comitc
lus et Odonis comitis fidelitati devotus,notum essc filio meo, cedo ad locum Sancti Petri Carnotcnsis

volo omnibus, tam prtTscntibus quam futuris.quia alodum juris mei, quem scnior mcus supra nomi-
potiit miebi Gisbcrlus abbas sancti Petri Carnoten- natus, pccundum legcm salicam et sccundum coh-
sis cocnobii et cuncta congregatio siiii commissa, suetudincm qua viri proprias uxores dotant,michi
ut cidcm loco concederem terram dc a;cclcsia San- in propriam concessit, nomine Gunlhcrii Villa, ct
cti nilarii^qui-e est in Thcvas.pertinentcm ad abba- dc dominatione mca in dominationem monaehorum
tiam Sancti Martini. Est autem ipsa ferra subtus ibideni servientium perpetualiler transfundo atque
monlcm cjusdem viliulaj, cxcludens aquam. Itaquc „ trariscribo. Suut autem mansi viii, habens unus
_
amnui .,„i;i:„_:
petilioni oorum, eo tamcn pacto
: i. ..i :_ . U „..;„„,,„
quisque K^ bonuarios xx. o: _..:-
;^ ,__ >
ut annis Si quis vero confra hanc
singulis in festivitatc sancli Rcmigii,quK cst kalcn- donalionem (quod absit) venire aut eam infringcre
dis Octohris, in censum solvant dcnarios
Quod xii. femptaverit, aut aiiquam inferre calumniam, Dei
si de hoc negligenles extiterint, legaliter emcndent omnipofcntis indignationem inrecuperabilitcr, nisi
et praidictam terram non perdant. Ul vero hsc cito rcsipuerit, offendat; et a?tcrnaliter infcrnalibus
cartula oI)tineat firmitalcm scnioris mci Odonis ct defrudatur cruciafibus, ubi vermis, qui nunquam
omnium oljlimatum ejus.roborandam obtuli.Aclum moritur, eorum conrodat carnes, et ignis, qui nun-
Carnotis civitatis, publice. » quam cxfinguifur, corum scmper pascatur crucia-
CAPITULUM V. tibus. Uf aufcni hrec donatio inviolabilem obtineat
De Gunherii (132) VHln dnla a comilissa firmitatem, domni Hugonis Francorum ducis, et
Eldcynrdc. nobilium virorum sibi adsidcntium manibus corro-
(Anto a. 987.) borarc congruum duxi, sfipulafione subnixa..\ctum
<< Laudanda (133) et nimium pr.Tdicanda cst P:ntis I.sera castro, publice. S. Hugonis ducis.
incCfabilis misericordia (londitoris nostri qui, ro- S. Waltcrii comitis. »
demptis precio sui sanguinis et unda ^dbri bapli- CAPITULUM VI.
smalis originali crimine mundatis, prajvidens el C be Vileta dnla a Teduino milite.
prffisciens post isla omnia, nec imius diei spacium (Anno 984.)
a qualieumque peccafo vivcrc immuncm nechuma- « r.ratuita benignifatis Christi clcmontia, omnc
n,'c corrupfionis labcm posse queniquam cvadcro, hominum gcnus ad cognifioncm sui venire dcside-
contulit mulla animfe salutis remcdia quibus non rans, corum corda divcrsis atquc impenefrabilibus
solnm viciorum curantur morbida, set ctiam in- tangerc consuevit modis, modo videlicet ad horam
mortalitatis adquirunfur gaudia. Infcr qui-e elemo- cisprospera multa tribuendo,nunc vero eorum pro-
sinarum plurimum valcf largifas, cui non solum speritatem in divorsa mutando. Altora enim parfc,
pluiimorum pafrum asfipulafur aucforitas, set ccbW sumus; alfera, terrs : in quanfum terrcni ter-
efiain ipsius Domini voce laudafur bcafa dicentis :
rena agimus, in quantum coelestes coelestia menfe
DimiUile cl dimillcmini, cf (jwcciiimiw fecerilis iini contemplamus.Set,heu! pro dolor! gravati nequitiis
e.xminimis, michic.tibchitis. Supcrhisetiam quidam peccatorum et luto fecis, obliviscimur tiatria; qua
sapicns dicit : Uedcmplin aninur viri,propria' diviti.v sinclinc tcndcrodebuimus; et,in bacincolafus nosfri
ejiis, et illud ; Date clcniosinam, et oninia munda percgrinafione, iniquifatcm semper supcr iniquita-
siinl i'o;iw.I*]tmulfa his similia invcniuntur in dando fem ailjicicndo,pra;stolamurtinem mortalitafismale
elomosinam adbortationum prascipua, in quibus ri vivcndo.lloc ferrorc ego Tcduinus corpore et cordc
longum est ire per singula. Talibus instructa cxor- tactus, destinavi aniino, ex rebus qus nie contin-
falionibus prcccdenfium patrum non improbanda gunt cx jure materno, pro rcmcdio patris mei Ade-
dcvofio ulpolc filii «cclcsi.T mulfis pra^diorum sno- lardi ctmatrismcTEldegardis.ctmeorum parcntum
rum redilibus oandom dotavorunt a!cclesiam ct romissione, quoddam alodum, vocifatum Vileta, et
multa ei confulcrunf variis necessitatibus profufu- aliud, alio in loco, nuncupafum Duplex Gurlis, ct
ra,quibus per quadriperfitum decoratur orbem et quidquid ad eadcm pertincnt, cum silvis, pratis; ct
rerum opulcnfia dilatafur, gaudct et exultat. Horum quicquid usque hodie visus sum inibi habere que-
ego Eldcgardis cxempla sccuta proposui in cordc silum cl inexquisitum, beato Petro Carnotensife
mco qualifcr de pra'diorum meorum possessionibus cirnobii,iuqno vcnerabilis abhas Gisbertus vidcfur
hcredilariam fauercm sanctam Dei ecclesium. Ve- precsse, cum consensu parenfum meorum, facta

(132) Itu codd.; infcrius aufcm Gunthcrii-villn, (133) Annum 981 huic charlas assignant Annaks
hodic, Gondreville. Ifencdiclini, t. IV, p. 3.
249 VETUS AGANO. — LIB. IV. GISRERTUS. 2-^0

sollcnniter donationc, publicc tradere.Ea tamcnra- A. plures qui in cartis ab antiquis pnsiti sunt, ct so-
tiono iit, quandiu ego .superstes fucro, in mea ma- qucnti tcmpore a successoribus corum, quibusolim
neant dominatione, ct omni anno, missa sancti solvcbatur, pro pr.-cmio vita; xterna;, salubri consi-
Petri, prorecognitionc, xiic'™ denarios Jam dictis lio, eos commutaverunt.
monacliis non ncglegam solvere ;
post obitum vcro CAPITULUM VIII.
mcum, absquc ulla contradictione, cum omni me- Dc Hainumr duahu.^ .wroribus cjus lihcrlnti donatis,
lioratione, jam dicti monachi tencant atque possi- ac dc duobus agripcnnis terrx ab cis datis

dcant. Est autem in pago Wastiniensi supradicta (An. 1000-1001.)

largitio mea, non longe a Soisiaco castro. Contra « In nomine sanctae etindividuae Trinitatis. Gis-
quam si qu^ quicquam inferre praBsumpserit, in bcrtus, Dei misericordia, Carnotensis coenibii abbas,
primis ira omnipotcntis Dci incurrat, et maledi- Notum volumus cunctis sanctae Dei a;cclesice
esse
ctioni perpetua! subjaceat; insupcrcui litem inferre fidelibus, quod quidam homo nostr.T! ditioni snbdi-
pr.Tsumpserit, coactus publice,libram auri cogatur tus, nomine Ilaimo, ad nos venerit, suppliciter po-
solvere, et sua petitio nullum obtineat effectum. stulans ut, accipientes ab illo quoddam prasdium

Hsec autem carta, ut firmior veriorque crcdatur, quod habebat in villaquK vocatur Pinus, sibi et
manu mea subtcrfirmavi, et manibus seniorum et
p duabus sororibus suis, quarum una Ermengardis,
amicorutn meorum roborandam tradidi..\ctum pu- allera Roscclina dicebatur, cum suis infantibus,
blice, CarnotiL civitate. S. .\ugonis, archiepiscopi censum capitis proprii remittentcs, libcrtate dona-
Biturigensis aecclesiae. S. Odonis comitis. S. Gau- remus.Cuipraidioquiaaquibusdamsuis parentibus
sfridi, comitis Wastiniensis. S. Rodulfi militis. imponobatur calunnia, qualiter in suam partem ve-
S. Adelardi, patris Teduini. S. Teduini, avunculi nerit libere dimissus ab ipsis benigne,ipsoque tra-
Teduini. S.Humbaldi.cjusdem Teduini avunculi.o dente. nos coepissemus possidere,prKsenti cartuL-c
CAPITULUM VII. mandarestuduimus.PredictusHaimo, quianatusde
De pratis de Teuvus ilnlis ab Amaldo milile. patre ingenuo et matre orta ex nostra familia, par-
(Ante a. 996.) tem hereditatis, quam ei pater dimiserat, reclama-
«In Dei noniine.Arduinus.seculari milicice dedi- bant. Tandem, ipso rogante, ad hoc sunt adducti,
tus, et Odoni comiti fidelitati devotus. Xotum sit ut, si tradito praedio,
posset fieri libertus, ex parte
omnibus,tam prsesentibus quam futuris,quiaadiit illorum amplius querela non fieret.Acoepimus ergo
prsesentiam meam abbas Sancti Petri Carnotensis in supradicto vico duos aripennos terrae, et in altero
ccenobii,nomine Gisbertus, cum quibusdam
fratri- loco unum; concedentespraedictohominiet duabus
ipsum locum
bus, expostulans eoncedit sibi et ad sororibus, cum suis infantibus, libertatem, sic fir-
snpradictum pratos omnes et aquam, quae habere C miter, ut ab hac die sit absolutus ab omni servili
videtur quidam fidelis meus, nomine Arnoldus, in lege censusque redditione, tam ipse quam sorores,
villa quae dicitur Teubas, ex potestate scilicet Sancti cum propriis infantibus. Et ut ne quis maledicus
Martini.Cujuspetitionem rationabilemconsiderans, contra hoc usurpare praesumat, nomina fratrum no-
voluntati eorum assensum praebui; eo tamen pacto, strotrum inculcare fecimus. S. Gisberti abbatis.
ut omnibus annis, festivitate sancti Remigii, quae S. Herberti, abbatis Latiniaccnsis. S. Durandi de-
est kalendis Octobris, illi qui beneficium tenuerit cani. S. Arnulfi. S. Giviani. S. Mainardi. S. Her-
solvant in censum duos.Quod si dehocne-
solidos berti. S, Bernardi. S. Reringerii. S. Walterii,
gligentes extiterint, legaliter emendent, et quod con- S. Gualdri. S, Richerii. S. Marcuini. S. Rodberti,
cessum est non perdant. Ut autem baBC auctoritas Actum monasterio Sacti Petri, in urbe Carnotis,
flrmiter habeatur, manu mea et senioris mei Odonis regnante rege Rodberto anno v. Alveus, monachus
comitis atque suorum fidelium manumissione corro- scripsit. »

borandam tradidi. Actum psollenniter Carnotis, in Cartas sub abbate Gisberto factas,quantas in no-
aree. S. Oodonis comitis. S. Arduini. S.Arnaldi,de stris scriniis invenire potui, scriptitare non renui.
cujus beneflcio largitio prfefata extitit. » Nunc quoque ad eas quas Magenardi abbatis tem-
Reticendum vero minime est quod census insori- n pore sunt adeptae, pennulae cursus pcrvenire tem-
ptus superius postea a successoribusArnaldi ex in- ptat.
tegro Sancto Petro remissus est, sicut ot allii quam-

^
231 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 2S2

liiji:k qlintls
SIVE

MAG E N A K D I A B B A T I S
(Ab anno 1001 ad annum 1023.)

CAPITULUM I. A sise a monachis translatum cst,ubi permansil (137),

De xccksia dc UcscoUo dala SancLo l'ctro a comitc donec a modernis monachis majorccmentoet lapide
Richardo. est odificata.

(Ante a. 1024.) CAPITULU.M II.

Dc eccksia Wadonis Curlis dala Sancto Petro

«Univcrsorum conditorDeusmirabiliis cst insuis a Bajenario.
operibus, dum ex aliis alia, ex minoribus scilicet (Antc a. 1024.)
portat(15-4)majora.Cujusrci sinceram consideratio-
grates debemus i< In noinine sancta; et individuae Trinitatis. Ego
ncm intus faciendo, et in hoc ipsi
Ricardus.Normannorum dux. Notum volo esse, lam
nou minimas, et in illo, eorde, voee, opcrc, quam
maximas, quod non solum, ut pra-libavimus, ex
priesentibus quam futuris, quia adiit praesentiam
meam meus, nomino Ilajcnarius, cum con-
fidelis
temporalibus fovet perpetua verum ;
etiam ea, ra-
tionabiliterdispensando.miserieorditerprovehitad- sensu sua2 conjugis, Wandelburgis vocabulo.humi-
tam obtabilis literpetens ut, pro remedio animas mea3,8ecclesiam
ceterna. Ad hujus itaque perfecti et
in comitatu Ebroico, cui nomen est Wadonis Curtis,
gaudii fidem lirmandam.inter cetera quac mortali-
seu pro filii sui anima, cujus vocabulum fuit Rod-
bus spcm sanct:c a>ternitatis ingerunl.ipsa ait Veri-
bortus, vel pro abolendis suis peccatis, monachis
tas per semetipsam : Facile vobis amicos de niam- B
cum dcfcccrilis, rccipianl vos Sancti Petri ca;nobii Garnolensis concederem. Qui,
mona iniquitatis, ut,
Quod dono sentiens ejus, JBstam petitionem tanti viri considcrans, assensum
in .rlcrna tabcrnaculn.
prebui, insupcr sanctiens ut, ab hodie in subse-
ejusdem nutu, Normannorum comesego Richardus,
qucnti generatione, nullus suorum, vel quorumlibet
inter cetera qu.-e, co inspirante, ei ex suo reddidi,
aliorum,jus dominationis seu violentiam cujuslibet
quandam a;cclesiam in ipsius nomine monachis
coinobii dedi, qua; in inruplionis, hujus firmitudinis nostrae compaclio-
Sancti Petri Carnotensis
Ebroice.nsi comitatu est sita,in vilia qnse est ex no- nem, temeraria procacitate, inrogare conetur. Ut
Hoc autem,hujus rei gratia, autem ha!c cartula in Dei nomine firmiori innitafur
mine Rescolium dicta.
exemplum et vigore, manu propria subcripsi, fidelibus quoque
credidi islis apicibus, ut dapsilibus in
rapacibus. Quod quis contradi- meis ad corroborandum tradidi.
testimonium sit si
R. Richardi comitis.S. Rodbcrti archiepiscopi.
ctionemdationifecerit suprascript.-B,quandiu in hac
<i

S. llerberli episcopi. S. Teoderici abbatis. S. Rod-

permanserit intentione,humana et divina multetur
berticlerici. S. Rajenarii,qui hancdonationem fecit.
malediclione. S. Richardi comitis. S. Rodberti ar-
S. Ilunfridi de Vetulabus. »
chipr.-csulis (135). S. Gunnoridis comitissa;. S. Ri-
comitis. S. Rodbcrti, filii comitis. S. Utrum illius tcmporis monachi possederint vel
chardi, filii
q habuorint prn;fatam Kcclesiaiu, penilusignoro nam ;
Unfridi (136). »
Resco- neque eam habuisse ab antiquis niouachis audivi,
Supradictus viculus, a rebus colligcndis,
quidem dicebatur:ibi enim res fisci colli- nequea modernis mentionem aliquamlieriumquam
lius olim
audivi.
gebantur vel congrcbaliaiitur. In quo.non longe ab
CAPITULUM III.
Arva flumine, propter quandam fontem, qusedani
De Blidun Villare a Tcduino milite Sancto Pelrg
fccclesiola lignea sila erat in honoresancti Rcmigii.
dato.
Denuente vero tempore, et viculus cum ajcclesia
(Ante a. 996.)
bcllis assiduis ad nichilum pene deducilur,et tunc,
annuente comite Richardo, parrocia ipsa unita est « (138) Ego Teduinus cum uxore
In Dei nomine.
Suncti (leorgi parrochia;, cujus .Tcclesia non longc mea, nomine Adalais. recognoscentes nos mullas
aberat; et allare Sancti Remigii in ala islius a^ccle- oflonsionosexercuisseantc oculos Domini et sancto-

(134) Verba, vel perpetrat, superscripta sunt in (137) B : Doncc moderno lemporc a monachn no-
codice A. mine lluhcrlo major ccmcnto cl lapidc esl edificaln.
(13.5) liichardi comitis frater archipraesul Rotho- fl3H) IKtc chaVta rofcrenda, ul vidctur, vel anto
magensis. n a. 9%, vcl ad ipsum a. 996, quo vita functus est
(136) Cod. B addit : dc Velulabus. " "''"
Odo.
 253 VETUS AGANO, — LIB. V. MAGENAMDUS. 254
rum cjuSjOb remedium nostrorum peccaminum scu A rum seniorum.set omnia cum his qui-c in ipso sunt
parentum, a quibus ea jure tenemus, tradimus et sciiicet molendinis, terris cultis et incultis, pratis,
concedimus potcslati Sancti Pctri Carnotcnsis cca- silvis, ad eundcm locum,
a quo acccpi, deveniant
nobii alodum, nomine Blidun Villarc (139), simul in usus servorum Christi.Ut autem absque calum-
cum broilo ; ibi insupcr quicquid habere videmur nia uUa vel contradictionchoc fiat,litleris mandare
jurc hereditatis : ita ut, post obituni altcrius no- studui; ob hoc maxime ne ali(|uis moorum succe-
slrum, monachis supradicti cocnobii, ibidcm Dco dcntium, noc etiam fiHus, si aliquis michi fuerit,
dcservientibus, jure perpetuo ad possidendum suc- sibi quoquc meo Gdoni, comiti
vindicet. Scniori
cedat, nullusque eis inquietudinem faciat filiorum inclito, proceribusque suis, trado corroborandum.
vcl parentuni.Quod si aliquis fecerit, malediclione ut sequens in evum firmum et inconvulsum perma-
perpetua dampnctur, et insuper coactus potestatc neat quod insertum est. S. Odonis comitis.S.Berta!,
quinquaginta libras auri pcrsolvat. Ut autom h.Tc malris sua;. S. Agnotis, fili.-n ipsius. S. Waltcrii
carta inconvulsa inposterum pcrmancat, ex con- comitis. S. Gausfridi militis. S. Hcrvci vieecomitis.
sensu comitis ejusdemque comitatus nobilium,pro- S. Rodulfi. S. Gausberti. S. Alberti. S. Wascelini.
priis nominibus eam subslipulavimus.S.Odonis co- S. Sulii. S. Joscclini, qui hanc cartulam firmari
mitis. S. Berta; comitissi-e. S. Teduini militis, qui instituit. S. Gausfridi, militis sui.
p
hanc donationem fecit.S. Gerardi, fdii cjus.S. Ada- GAPITULUM V.
lais conjugis, cum duabus filiabus eorum. S. ^'ul-
Conrentio comitis Odonis dc Bosco Medio.
cherii militis. S. Arduini. S. Gelduini. S. Rodberti.
S. Rodulfi clerici. »
(Ante a. 1024.)

CAPITULUM IV. « Notum sit, cum presentibus tum futuris, de

De alodo Sduscllaritm dalo a Gausfrido et Joscelino quadam conventione qua; facta est inter comitem
filio. Odonem (141) et monachos Sancti Petri. Habent
(Ante a. 1025.) enim prajdicli monachi quandain terram, in comi-
« Quoniam permanet scriptura atque sancitum in tatu Dunensi,qus vocatur Boscus Medius, de cujus
decretisveterum,si quisnobilium laicorum aliquam quadam parte contentio erat inter homines ejus-
aecclcsiam vel aliquod monastcrium de propriis he- dom comitis ct homines Sancti Petri,qua: etiam sa-
reditatibus honoraverit,vel donatior.em fecerit,nul- cramentis et judiciis inter eosdem est partita. De
latenus nec a filio nec ab aliquo successorc rcpe- ea vero parte quae ad comitem Odonem pertinuit,
tere (140) ; idcirco ego Joscelinus, Gausfridi filius, praafatus comes, pro animae sua3 reraedio, habuit
notum esse cupio omnibus,tam prascntibus quam conventionem erga Magenardum abbatem et mo-
futuris, qualiter et qua rationo pro his qua; apatre C' nachos ejusdem loci, ut eis illam redderet;ca
meo dimissa sunt atque tradita Sancto Petro Carno scilicet ratione, ut eara prffidictus coraes tantura in
tensis coenobii, post mortem ipsius, adierira dom- vita monachi unum colonum in
sua tenoret, et
num abbatem Majenardura et omncra ipsius loci vestituram; post mortem vero prrefati comitis ad
congregationera. Pator siquidem meus Gausfridus, eundem locum terra pr^edicta remaneret.Et ut haec
ob remedium suorum peccaminura,alodum,nomine conventio firma inter eos ficret, hoc scriptum
Exclusellas, in comitatu Dorcasino, Sancto Petro comes ficri jussit et ut in perpetuura ratum ct
;

delegavit,super fluvium Audura:!,me puero et matre firmum pormanoret, manibus suis illud roboravit,
vivente.Ego autem ipsum alodum expetii,non ideo et raanibus fidclium suorum roborandum tradidit.
ut velim retraherc ab ipso venerabili loco cui est S. Odonis comitis. S. Ermengardis (Ug), uxoris
traditus, nec ut aliqua fraude possideam, set eo te- ejus. S. BertcB regina;. S. Agnetis. S. Ivonis. S.
nore et tali conventione, ut, quamdiu vixero, ii'" Rainoldi vicedomini. S. Nivelonis. S. Wascelini.
solidos in censum persolvam, statuto termino, de- S. Landrici largi. S. Gilonis. S. Tedbaldi laici.
bitumque servitium persolvam noc ; umquam michi S. Odonis. S. Gausbcrti. S. Siebodi. S. Walterii.
liceat nec vendcre, ncc traderc alicui, nec filio,ncc S. Tedbaldi clerici. »
alicuimeorum propinquorum set semper,dum fla- D Hfec conventio secuta minime fuit nam, gladio
; ;

tum emiaerOjin mea manu meoque dominio habea- Lothariorum interfectus, non valuit sequi conven-
tur. Post finem vero mea;
vitae, ut major memoria tionem,nec filii ejus in propriis usibus terram pre-
sit partem valeam habere in ipsius bene-
patris et fataranequaquam habuisse noscuntur.Milites quo-
facto, non modo illud quod pator donavit, quod que qui eam possident asserunt eandem terram,
njinc teneo, dono domni abbatis Majenardi et alio- cum saltu adiacente,datam esse Walterio de Aloaria

(1391 B Blumvillare.
: nardus abbas conjicitur obiisse a. 1013, sed ex
(140) Sic. subscriptione Ermengardis comitissae,iteraque inde
(141) Odo II, comes Carnotensis, priorem uxorem quod .AdrefastuSjpost concilium a. 1022 Aurelianis
duxerat Mahildem, anno 1005; altoram autem habitrm, superstite tunc Magonardo abbate,in mo-
Francife Ermengardem, Roberti I, Arvernensis co- naslerium Sancti Petri secessit, vidotur hujusce
mitis, filiara, anno 1020. abbatis regimen usque ad a. 1023 producendum.
(142) In Gall. Christ., t. VIII, col. 1220, ^Mage-
255 PAULI S. PETRI CARNOTE.NSIS MONACHI. 256
ab Odone comite, in prwlio Pontis Levigati (143) A ram monachorum nomen : iini Tesnerias, et alteri,
ubi male pugnavit contra Fulconem (144), Andoga- sibi contiguo,nefiirium nomen,tamenvulgo,Grossu3
vensem comitem. Utrum vero verum dicant, an Testiculus. Terminatur autem ex una fronte, terra
non,CPrtus non sum tamen scio quia colonus,qui
; Sancli Petri.videlicet supradicta Pomeriata ; altera
sicut supcrius.dalus est a comile monachis in vos- vero, Sancti Marlini Carnotensis ; tercia si quidem
tituram, sub potestatc corum usque in pra>scntem parto, Sigenfredi hominis Fulcherii ;
quarta vero
dicm permanct. Termin.itur denique ipsa terra de fronte, terra filiorum Guaszonis. Infra has itaque
qua lnquor,ab orientali plaga, sallu magno, qucm terminationes, alodos Sancto Petro conccdo, ea
quantum arcus sagittam potest jacere tantum pos- conventione, ul annis aingiilis.in festivitate Sancll
sidere videmur, cum iilis qui participanfar nobis- Mauricii.duos solidos denariorum de censu persol-
cum ::ani; et ab occidcnt.ili quidem pla-
can-loMi ! vr.nt supradicto Unvero,vel illis ad quos beneficium
ga,diTiditurquadam via,subquaviausqueadaquam dcvenerit. Si vero negligentcs fucrint in solvendo,
vocitatam Ederam tota terra, ab antiquis tempori- legaliter emendent. el quod damus non perdant ; set
bus, mcnachorum potestati subdita, et usque ad desupersecuriedificent.etin perpetuum possidpant.
fontem nominatnm Meidlai, de quo mulicr aurire Ut autem ba^c noticia sit firmior in secula, manu
nullo modo valet inulta (nam fertur quidam temere j<
mea corroboravi,militumquc meorum manibus cor-
ausisse statimque lumen amisisse) ex altcra parte, ; roborandam tradidi. S. Ernicntrudis. S. Ermen-
terra Buxeduli,qu.-c a modernis monachis etiam et trudis, neptis ejus. S. Unveri.S. Erm.'c,uxoris ejus.
ipsa potestati eorum,jure emptionis, subposita esse S. Raherii, filii ejus. S. Arembugis, filias ejus. S.
noscitur. Verumenimvero de supradicta conven- Adelais, fili.T ejus. S. Ebrardi, nepotis ejns. 8. Hu-
lione, id quod domni Rodberti, nostri monachi at- gonis. S. Odonis. S. Giroldi. S. Urogonis. S. Os-
que Fossatensis cenobii quondam abbatis,rolationc mundi. S. Bemardi. S. Teudonis, filii Unveri.S.So
persepe audivi, silere nequen; quia, dum cordis lionis. S. Rorigonis. S. Gerardi. S. Rainerii. S.Ro-
caminus indignationis igne valde succenditnr, ne- gerii. S. Guidonis. S. Berionis. S. Germundi. »

cesse estaliquo aditu ignisfumum, ut ad alta evo- Census iste inscriptus constat essc concessus,
let, egredi. Unde ipse quod ab eodem viro audisse quia modo minimc datur neque a quoquam requi-
me memini palam proferam. Referebat namque ritur.

quia tunc temporis monachi quandam villam habe- CAPITULUM

VII.
Dc Jcrani Villnre per prccariam dalo Gradulfo mi-
bant, non longe a castro quod Provinus vocitatur, liti, ct de Palisiaco in rccompensalione ob eo
et ipsa Guuiz nominatur; quam statim, in prifata dalo.
conventione, Magenardus abbas cum omnibus fra- (Ante a. 1024.)

tribns comiti dederunt,ut partem ipsius terrs quam C i( In nomine sancta; et individu<i3 Trinilatis. Pa-
snpra diximus,post comitis mortcm.reliquas lerra;, Iris videlicet, Filii, et Spiritiis Sancti. Fulbertus,
qucB propria erat jurc hereditario, adjunctam.pos- pratia Dei,Carnotensiuni episcopus,et abbas Sancti
siderent. In quo, pro incertis cetera relinquentes Pctii monasterii Magcnardus, et congrcgatio fra-
mores canis sunt secuti carnis otfam ore tenentis, trum.Nolum esse volumus sanctse Dei ecclesia; flde-
cnjnsaviditastantaessocernitur,ut.fluminisaquam libus universis, pra!sentibus atque fnturis, qualiter
transmcans, dum viderit umbram carnis in fundo ante nostram prasentiam veniens miles quidam,
fluminis, hianti ore currens ad umbram nonquam nomino Grndulfus.humiliter expetiit.ut de quadam
sumendam, otfam perdidit, undis currentibus, fu- terra nostri pr.Tdicti monasterii precariam sibi fa-

gientem. ceremus, ct ipse, pro recompensatione, quendam

alodum suum delegaret nostris usibns ca videlicet
CAPITULUM VI. ;

ratione, ut, quandiu viverent ipsc et uxor ejus,no-

De Tesneriu et Grosso TesUculo Sanclo Pctro
(Antea. 1024?)
" In Christinomino, Ego Ermentrudis, Erchem-
baldi primum,posteavero Bernardi conjunx,iotum
csse volo sanctne Dei a;cclesia5 fidelibus, universis
pr.-esentibu3 atque fnturis, qualiter alodos meos,
qnos habebam in Carnotensi pago, juxta Pomeria-
dalis.
mine Oda, in cnjus dote cst praodictus alodus, ot-
ruraquc tonercnt; post decessum voro corum, ut-
rumquc fratribus remaneret. Cujus petitionibus li-
bcntcr adquiovimus,perassensum Odonis comitis,
jj
in cujus comitatu sunt ntra;que tcrra; de qnibus cst
sermo.Nostra siquidcm tcrra, quam per prccariam
poscit habcre.inCarnotensi comitatu posita,vocatur

tam.Sancti Petri monachorum terram,eidcmSancto Gerani Vilkire ct ille alodus quem recompensat.in
;

Petro.Carnotensi videlicet cccnobio,trado et perpe- Drocasensu (Uo) comitatu, super flumen Blesis,
tualiter babendos transfundo, per deprecationcm positus, nominatur Palisiacus. Nostram ilaque ter-

Hunveri mililis mei.pro anima Solionis filii mei,et ram Jcrani Villarc, eo tenorc Gradulfo supra nomi»
Bernardi mei seniori8,ct mea. Sunt itaque alodi de nato per precariam concodimus, ut, quandiu ipsc
quibus cst sermo juxta Pomeriatam,Sancti Petri ter- advixerit et prsedicta ejus Oda uior, utrumquc

(143) Commissum est id praslium Pontc Leyigato (144) Cognominc Nerra.

(Ponllevoi en Tourainc) pridie nonas Julii annHOlC. (145) Sio. B DorcasM. :
i37 VBTUS AGANO. — LID. V MAGENARDUS. aw
luneant; post dQpessuin vero oorum, elterra (luuni A propriu cuin signo crucis eaui subtcrlirmuvimus,
damus.ct aloduajam nouiinutus, quieta ct soliiluad nostris roliorandam obtulimus.
tidcliijus (|UO(iue

usus rratrum iiciveniaiit. l'iucuit iterum ut ha^o nos- [S. Odunis comitis. Ledgardis comilisfie. Holroci.
Iru convcnlio in (lualius carlis scrilierctur, (luarum GL'lduiui. llotberti. Hugonis. LandriLilargi. AlLurti,

unum pra;dictusmileshaberet, altera veronobiscum Gilonis. Nivelonis.] »

rcmaneret. Bt ut hiEC nolicia permaneat firma, Scriptis (146) autem, quas repperi, cartissub letn-
nostra nomina assignavimus et comitis Odonis, pore Magenardi abbatis editis, ejus introitum, a
eorunviue (jui huic ucgocio muxime interlucrunl domuo l-\ilbcrto, postea pra;sule, scriptum, buic
nomina subnotavimus. S. Fulborti episcopi. S. Odo- operi inscrere curavi, ut omnibus pateat non solum
nis pomitis. S. Wagenarcli abbatis. S. Dur«jndi de- simpiices, set etiam peritissimos viros, persepe ca-
cani. S, Arnulli. B, Marcuini. S. Richerii. S. Be- ducorum bonorum ambilione decipi.
ringerii S. Wuldrici. Letaldi. S. Gristophori' .\bbale (147) Sancti Pctri gravitcr egrotante, set
y. Guuzberti. S. Guinefredi. S. Otberli.S. Hubcrti. adhuc mcntis et sernionis compote, Mugenardus
S. Rodberti, et ceterorum. » monachus, ante michi non mediocritercarus, noctu
Post mortera quidem Gradulllet uxorisejus Oda;, sese de clauslro subripuit, et adTedbaldum comi-
; supradictis terris multa mala perpessi sunl mq- „ lera, qui Blesis tunc morabatur, abatiae petendae
naclii a parentibus priedictorum, dicenlibus jure gratia, properavit. Comes illum pos tridie remisit
sibicompetere quod parentes eorum ante se vjsi ad nos cum legatis, qui denonciarent recipiendum
sunt tenere. Unde monachi, infinitam peccuniam magnilice, sicut abatcm, canonicis etmonachis. At
duntes, tundem, Deo opitulunte, in suis usibus nobis fere omnibus ea res a;qua; nova et horribilis
relorserunt. fuit. Respondimus itaque longe aliter nobis videri;
CAPITULUM VIII. nec enim legitime fieri abatem, nec debere recipi,
De Agneis Filhi. qui abatiam alterius, ipso vivenle, perambilionem
(Ante a. 192-^) petit; qui a fratribus non cligitur et superillos ni-
De Agneis Villa litterus, preter subseriptas, in titur dominari; postremo qui noster neque mona-
scriniis nostris invenire non potui: unde, ut con- chus sit. neque clericus, et plures habeat testes
jicio, aliac minime lucta; 1'uerunt; set, per has, illi curialiter agitandi quam monastice vivendi. Hsc
quibus terra excambiata fuit a comite Odone, illenon grutanter accipiens. ad comitem redequitat,
donum Sancto, Petro et monachis lecerunt, et in iramque juvenis adversus nos vehementer inflam-
testimonio terra; data; usque in pru;sentem diem mut ;set,die quintopostquamsuumambitum publi-
sunt servata;. Littera; autem hujus modi sunt; cavit. pnedictus abbas suum egritudinem morte li-
u In nomine sancta; et individua; Trinitatis. Odo, mitat. Conveniunt ad capituluii nostri monachi et
Carnotensium comes. Nptum namque volumus esse quidam canonici, quos ratio postulabat admitti. la-
omnibus sanctae Dei ecclesiae fidelibus. nostrisque terrogavimus an aliqui fratrum incepto Magenardi
successoribus, prassentibus atque futuris, quia favebant.Negantsiuguli, negantomnes. Dccrevin-ua
quidam clericus, vocabulo Ledbertus, cum fratre quosdam eorum esse mittendos ad comitem, nobis
suo Heriberto, nostram ante priEsentiam postulavit, videlicet designatum episcopum, ut patris Gisberti
ut illis quemdam alodum, pro sua hereditate quam obitum nonciarent, et alterius eligendi regularem
habebant in pago Senonico,concambiassem, fii'mi- precarentur licentiam. Quibus missis, ecce alii duo,
tutemquelitterurumsibi corroborari fecissem. Quod Vivianus scilicet et Durandus, alter inlitteratus.
quidem et 1'eci. Estautem prffifulus alodusin pago alterlitterarum malesanusinterprcf, amboproeposi-
Dunensi, in loco qui vocatur Agneis Villa, et perti- ti, simulantes, causa communis commodi, ad obe-

nent ad ipsum dua; olcha; cum puteo alioque in loco ; dientias suas se velle exire, ac ne aliorsum perge-
campi duo, de terra arabiti agripenni duo;etin rent sibi interdicente decano monasterii, Magenar-
tercio loco, ad puteum Sichardi agripennum unum; dumtamensecuti sunt ; cui ceptam presumptionem
in quarto loco, qui vocalur Budelea, agripennum occulte persuaserant, et Blesis, in prcsentia domni
unum. Terminatur pra;fatus alodus ex una parte, pj
Tedbaldi, ipsum Mugenardum a fratribus peti et
alodo Ragenardi; ex allera, Ugonis; a tercia, via eligi perfide mentiti sunt. Horum suflragio la?tus,
publica; a quarta, terra Sancti Florentini. Dedimus comes statim eum baculo pastorali publice donat.
etiam jam dictis personis vendendi vel dandi eum Quo audito, fratres qui in claustro remanserant,
cuicumque voluerint. Si quis vero, quod minime contra hanc fraudulentiam zelo divina; legis accinc-
venturum credimus, qui contra hanc auctoritutem ti, libcllum reprobationis fecerunt atque subscrip-
insurgere voluerit aut infringere, iram incurrat serunt hujusmodi :

Dei, et quod repetierit non evincat, set, judiciaria « quiaMagenardum nostrum

Sciatomnisfficclesia
potestate coactus, libram auri cui litem intulerit abbatem fleri non eligimus, non laudamus, non vo-
solvat. Quatinus autem hsc carta firmior sit, manu himus,nonconsentimus. setreprobamus,refutamus

(146) Deest hic epilogus in cod. B.

(<47J Hoc scriptum Fulberti exstat apud gpuq.u,et, liec. des Ilist. de France, t. X, p. 444.
 as9 PAULI S. PETRl CARNOTEN&IS MONACBI. 260

eto:nnino contradicimire, non vidclicct de coDnobio A fortitudo, non comparet pietas Martini. Tu quoque
Sancti Petriquorum noniina subscripta sunt. Du- dereliquisti nos, sanctc paler llilari, qui olim unita-
randus decanus. Genesius. Isembertus. Alveus. Ri- tem aicclesia; Spiritus Sancli gladio tucbaris.
cheiius. Herbcrtus. Benedictus. Rodbertus. Evrar- derelicta! o mesta! o desolata Galliarum ecclosia!

dus. Arnulfus. Marcuinus. Warinus. Walterius. QuiX' jamerit spes salutis ulterioris? Ubi amplius

Guarnerius. Beringerius. Waldricus. Bernardus. >. anima Chrisliani afflicta respirabit? IIoc namque
Isti ilaque omnes sua nominaaul subscripserunl solum vel masime nos confortare videbatur, quod
aut subscribi jusserunt, me vidente. Die prosiraa. si contingeret ruinas mxntum tuoruni resarcire non

comes Tedbaldus redit ; set in monasteriumrecipi possc, liceret saltem ad firmum adhuc capitolium
cum processionc prsmandat. Monachi respondent vit<E monasticae eonfugeie.Quod etiamsifuribusin-
Ec libenter lioc agere, si pncsumptorem illum non reptare aul impune quibuslibet ambitiosisinvadcre
adduxorit secum. IUe dcnuo iratus ipso tamen dic licet, prodolor! lunditus cccidisli. Unde jam ad te

sustinuit, sct in sequenli, cum

cominan-strepitu reverlens, vcnerandc patcr, qucm cgo credo et vidco
tium, in Sancti Petri monasterium suum Magenar- adjutorem a Domino nobis esse provisum, cum
dum obtrusit. Ad cujus violentum ingrossum sancti domno meo tuoque fideli Rodulfo, deprecor ct ob-
fraties, contaminari ipsius comraunicationc timen- „ tcstor per ea qua; tibi data sunt sapientia; sancta
lcs, sanctuario Domini salutato cum lacninis, c.\ie karisinata, per dulcedinem fraterna; caritatis, si
runt,atque,aliudrcfugiura ncscientes,adliminaprin- quid potcs, impugna hostes Domini, fratres allisos
cipalis ajcclcsioe confugerunt; ibi quoque utroque refove, nec perire sinas, inopia solacii tui, proqui-
pastorcdesert» oves mestis sese vocibus consolantur. bus credis esse fusum sanguinem Christi.
Set rceipit eos sancta mater Domini, solita pietate. Inlcrea, orationis gratia, comes Romam perrexit
Reci[jit Rodulfus decanus, diilci benigiiilulo. Inde (1481, ct, indc redicns, in itincre peregrinus obiit,

transicrunt ad counobium sancti palris llerberti, atque veieulis deportatus Carnotis, in capitulo San-
cujus divcs caritas, de paupere censu. qua)que po- cti Petri,ad jicdcs fratris suiTeoderici, cum maguo

test illisnecessaria subministraUCeterum illefratcr fietu.collocatur. Deiude Rcdulfo decano a Rodbcrto

cujus importunitate depulsi sunt, ab Herviso quo- rege in cpiscopatu sublimato, amaritudinis zelus,
dam, utaiunl, liritannica; regionis cpiscopo, quarlo comitis timorc paulo ante sopilus, vchementer in
nonas Februarii, abbas simulalus est in suburbio Mageuardum abbatcm inflammatur atque in tantum
Carnotcnsi, absenteclero, indignante populo, lcgato progreditur ut, baculo pastorali auctoritatis manu
palam contradicente ne id fieret, re-
archipra;sulis extorto, in domo episcopi per dies aliquot commo-
clamantibus etiam quibusdam monachis qui in loco rari fecerint. Postquain vero instantem in orationi-
remanserant, vero vultu, viva voce atquc rcgulari C bus pcr noctcm in vigiliis, luculcntum in scrmoni-
auctoritate. Set et nunc ille primas in abuti;e sug- bus, pollentem in litteris, eum animaJvcrteruiit.
gestu scculari potcntia fretus, de poractri victoria postposita lite, et pastoralcm baculura et abbatia;

gloriosus,inauctorcs ejus, abbates.episcopos atque suggcstum,gratantianimo, reddidcrunt. Qui, quan-

ipsumpapamambitiendo, ne quid gravius statuatur
in illum modis omnibus claborat.Jacct intcrim victa
confusaquc fratrum cxpulsorum huniilitas, nec est
pr.-Bsul in Galliis, cujus viscera tangat alVcctio pie-
tatis aut zelus sacra; legis innamnict, ut consurgat
adfrangendos impctus hcrrorum,ad relevandasspes
dolore tabcsccntiura. Defuncta etenim est Dionisii
diu vitalis flatus ei comes fuit, pio amore oves sibi
commissas duplici victu aCfatim pavit.Quo mortuo,
antequam matri rcddcretur, .\rnulfus edituus a
Fulberto cpiscopo loco cjus subrogatur. .\d cartas
ergosuo tcmpore patratas noslra veridica vertatur
pennula, ut capitulatim conglobatas studiosus in-
dagator cito quod volucrit invenire valeat.

(U8) Anno 1004.

LIBER SEXTIS
SIVE

AKNULFI ABBATIS
(Ab anno 1023 ad annum 1033.)

CAPITULUM L D dotio Christi, mco tempore, constitutus, ego Odol-

De fjuerpo Vrsi Vitlaris ecclesix. ricus, Aurclianorum cpiscopus, notum lieri volo
(Ante a. 1028.) contcmporalibus atque successoribus meis modum
* « (149) Suba;terno regimine summoquc sacer- et finem causce qux inbac castula scripta est.Mona-

(149) Exstat ha!C charta in Gall. Chrtst.. t. VIII, instr., col. 491.
261 VETUS AGANU. — Lin. VI. AUNULFUS. 262
chi Sancti IVtri r.arnotensis cccnobii possidobant, \ illustralionem gratia;, istie fTuctuationis motionemi
ex longo temporo. quandam c-BCclcsiaiu in pago illic vero slationis vocationem esse percepi. Deinde,
Dunensi, in loco qui dicitur Ursi Villaris. Quidam simili ratione, in propalulo constitit non human.ii
vero casatus noster, nomine llilduinus. cum suis set potius divinffiesse concessionisme tanta; impu-
propinquis.inlendcbal calumniam de ipsa iTccIc-
cis riosiiatisdominio sublimari, nec ob aliud nisi ad
sia, dic(ms eam ad casamentum nostrum et ad sanctie matris tecclesia! defensioncm et constituens
suum boneHcium pertinere. Addebat ctiam tempo- dam juris publici normalitatem. Ilis ita per rationis
ribus antecessorum meorumse satisagitassecalum- indagationem cognitis, verilus sum nc illud evange-
niani istam,seljusticiamminimeconsequi potuisse. licum Omiiis arhor (jucc non facit fructum bonuin
:

Convenimus ergo domnum Fulbertum, cpiscopum c.vciddtur et in iijncm niittalur, michi inlructuoso
Carnolensem, el ArnulCum, Sancti Petri abbalcm, dcpularetur, si non per b(morum emolumentorum
ut dc ista causadarent nobisaudicntia; locum; quod fructilicationem cajlestis adquisitionis consecutor
ct lecerunt scmel in eadem villa quK dieilur Ursi fieri ineruissem, nec sancta; ecclesia; congregatio-
Villaris, et iterum in villa quae dicitur Gastanetus. nem, probitatis exemplo, ad meliora revocarem.Ac
Discussa itaque ex utraque parte controversia, invc- memor illius quod dicilur : Habentes donationes
nimuspartem monachorum ita scriptura cttestibus _ sccundum ijratiam qme data est vobis, possessionis
ctlouga vcstitura syflullam, ut nulla Christianorum niichi divinitus concess;e Deo portionem dare de-
lege posset supradicta aicclcsia ab eorum posses- crevi, quia qui in Christo thesaurizat non ignorat
sione aulerri. Unde contra jus atque fas contendere cui congregabit ea. Quapropter cunctis Christi
nolcntes, ego videlicet Odolricus episcopus, et Irater fidelibus.iunotescal qualiteregosupradiclus Richar-
meus Isembardus, ei predietus Hilduinus, cum filiis dus, pro animse parentnmque meorum remedio,
et ceteris propinquis suis, ex toto gurpivimus ince- tradidi Suncto Petro Carnotensis coinobii et mona-
ptam calumniam monachis Sancti Petri, annuentes chis ibidem servientibus quandam hopitalitatis
ut solide et quile possideant eeclesiam suam Ursi receptionem,cum terra ceterisque suppellectilibus,
Villaris in perpetuum, sicut justum csse comperi- in villa Lereti, incomitatu Constantini, dicto Tech-
mus. Interdixi etiam, episcopali auctoritate michi villam, cum ecclesia et molendinis, omnibusque
a Doo tradita, ne quis successorum noslrorum pra'- appenditiis, ritu videlicet consuetudinario in pristi-
diclos monachos Sancti Petri, perhujusmodi sacri- norum loco decretotum perpetualiter existendo et ;

legam calumniam, ulterius inquietet. Quod scilicet in comitatu Lesuin piscatoriam in fluvio Tolca, per
interdictum si quis temerarius violarc pra?sumpse- sabativesperum et diem dominicum integrum in ;

rit, sacrilegium prcesumptionis suce legaliteremen- Sequana vero, cum dierum noctiumque continua-
det, et punitus ab incepto desistat. Quod si perti- G tione, a summo sabati diluculo usque ad cumdem
nacitor odiosoe calumpniffi inherere maluerit, illo feria: secunda; terminum, tractus octo mearum sa-
quo Deus iralusincorrigibiles dampnat anathemate ginarum, duarum scilicet in portu Danes et quatuor
feriatur. Fiat, fiat. Nos vero qui calumniam supra- in portu Guellebod, duarum in fossa Helluini ; et ut
dictam gurpivimus, nomina nostra nostrorumque in omnibus mercimoniis ubivis locorum meae pote-
fldelium quiprfesentes aderant, in prssenti cartula, statis agendis nichil telonei persolvant, pro Christi
memoria! causa, fecimus adnotari. S. Odolrici, amore, perpetualiter perdonavi. In villa quoque
Aurelianensis episcopi. S. Fulberti, Carnotensis, Cadoni,supra memoraticccnobii monachis quandam
episoopi. S. Alberti abbatis. S. Isenbardi laici. mansionem cum omnibus intrinsecus et extrinsecus
S, Efredi clerici. S. Salonis clerici. S. Bovonis, appenditiis tradidi, eo rationis tenore, ut ex illis

decani Sancti I\lartini Turoncnsis S. Tescclini cle- ceterisque rebus prxtitulatis, absque omnis cen-
rici. S. Tedoini clerici, filii Alberici. S. Hilduini tradictionis molestia, liberam habeant potestatem
laici. Hilduini, filii ejus. S. Odolrici. filii ejus. retinendi. S. Riehardi comitis.S. Gonnor comitissa.
S. Pontelini, nepotis ejus. S. Godefredi laici. S. Richardi,fllii ejus comitis. S. Rodberti, comitis
S. Adroldi vicecomitis. S. Frederiei fr. laici S. IIu- ujusdem fllii. S. Willelmi, fllii ejusdem. Rolderici
gonis Radoardi. S. Gualoi laici. n cleriei. S. Rodberti archiepiscopi. S. Uerberti epi-
GAPITULUM II. soopi S. Teoderici, abbatis S. Hunfridi. »
Dc rebus quas Ric/tardus comes Santo Pelro dedil. CAPITULUM III.
(Ante a i028.) De rebus quas dedit Arefastus rnoachus Sancto
« (^50) In nominesanctaj et individua; Trinitatis. Petro.
Ego Richardus, Normannorum comes humillimus. (Ante a. -1028.)
Dum, catholica; religionis scripturam audiens per ((nomioe Domini. Ego Arefastus notum esse
In
verba ammonitionis oxponi,hujus transitoria; perpe- volo omnibus Christianis, quiares hereditalis meae
tualisque, seilicet seeularis et coilestis, conditionem Sancto PctroeoncedoCarnolensica3nobio,pro salute
adquisitionis mecumtacitusreputarem,quce harum mea et antecessorummeorum nec non et prosalute
praistentior flmiorque consisteret ; tunc, per divina! comilis Richardi (151) et matris suce Gonnoridis et
(150) Vulgata a Mabill, Sxc. Bcncdict. VI, part. I, (151) Hic agiiur de comite Ricbardo II, qui vita,
p. 282. functus estanno i027.
263 PAULI S. PETRl r.ARNOTENSIS MONAGHI. 2G4

niiorum utriusque, quorum consilio et favore id A. nominellerbertum.qui.lectioaisgratia, Aurelianam

Sunt autem ipsae res inpago Constantincnsi
lacio. urbem adirc decreverat. Verum dum verilatis au-
provineia; Normannis, per loca divisae, quarum ctores quererc safageret, ceco itinere in totius he-
nomina subscripta videntur. In villa scilicet qua; resisbaratro dilabitur. Nam ea lempestate in eadem
vocatur Hams, sextam partem de omnibus reditibus ci\-itate duo clerici Stephanus et Lisoius (154) aput
qua- de illaexeunt,videlicct de a;cclesiis,et de silva, omnes sapientia clari,sanclitate ac religione magni
et de plano, et de marisco, excepto molendino et fici, eleemosinis largi, opinione habebantur vuigi.
exclusa quam fecit Rogerius fieri. Set tamen in Eosdem memoratus expetiil clericus et.parvotem-

molendino illo. qua hora voluerint fratres, quibus poris interslicio, docilis discipulus, cum divini

haec concedo, molere poterunt, absquc respectu, si
doraiaica annona illius invenla non fuerit cujusest
molendinus, nulluniinde emolumentum reddentes.
Concedo etiam in aqua ejusdem viilse, cui nomen
cst Uldra (15?), duas piscarias et in eadem villa
; suum, quem singulari affectu diligebat, subtililate
manentes tros miHtes concedo cum beneficiis suis,
qui sic vocantur, Rollo et Angoth et Unbeina, ut
inde persolvant liberum servitium. Concedo etiam
de Torgis Villa lorciam partcm, hospitibus e.xceplis
duobus, Suedan et .\nschetil nigro, cum illorum
duabus salinis, quos meo nepoti Bosolino concessi
verbi dulcedine,abeisdebriatur mortifero nequiti«p
austu.Qui dementia et herrore diabolico inretilus,
tolius divinitatis expers,sapientia? arcem conscen-
disse se credidit. Qui patriam repedans, dominum
verborum in hcrroris viam sensim ammonendo,
„ sccum adtrahere cupiebat, tcstificans Aurelianam
urbem, pra; ceteris urbitus, coruscare luce sapientise
atque sanctitatis lampade. In cujus verbis domus
ejus. intellectualiauditu,ipsum animodvertit avia
justicia; devium, et cito comiti Richardo causam

ul de hoc pcrsolvat liberale servitium Sancto Petro innoluit, alque rogavit ut Rodberto regi, lilteris,
Ceterorumhospitum salin.-e, cum masuris suis,quas pcstem in regno ejus adhuc latitantem, anlequam
habent in illa terlia parte de Torgis Villa, Sancti propagaretur,patefaccret,et ut rex cidem .Arefasto,
Petri sint. Et unam piscatoriam in mari Sancto adexpellendam eam,oporlunum auxiliumnondeue-
Petro concedo, et unum melendinuui in ea villa garet. Ilaque rex^ insperata re altonitus, mandavit
quae dicitur Barna Villa. Si quis autem supradicti ut idcm vir, cum clerico suo,ad Aurelianam urhem
ccenobii, vel abbas vel minister, aliquid hujus do- cito gressum dirigeret, pollicens omnimodis in hac
nationis vel totum seu vindideritsivedederit.Sancto re suum auxilium. Cumqum, jubenle rege, ilcr

Petro, cui ego donn et ille lollit, rationem reddere ageret, Carnotis devenit, Fulbcrtum vcnfcrabilem
cogatur. Amen. » antistitem super bac re consulturus,qui forte tunc
Sciendumveroest tamprssentibus quam futuris, aberat; nam Romam, gratia orationis, abierat.
quoniam nos contemporanei Arefasti illos tres mi- C Tunc causam sui itineris cuidam sapienli clerico.
lites quos dicit esse ad serviendum nobis in Ham Ebrardo nominc,Carnotensis a:cclesia; sacriscrinio,
Villa, nec habuimus nec novimus, prKpter unum innotuit, (lagitans sui consilii opem, qualiter stare
Eolum, Rogerium nomine, qui, ut reor, septem deberet in aeie, et quibus armis se muniret contra
achras terra; in beneficio ex monachis possidet. multimodas artes diabolioa; fraudis, Qui, sapienti
Boselinus quoqne nepos ejus, qucm benenovimus, usus consilio,eum perdocuit ut cotidie,primomaQe
in Turgis Villa, hoc quod a nobis tenere videbatur Omnipotenlis opem qua;siturus secclesiam devotus
et a patruo suo datum fuerat, latrociniis et aliis adiret, orationi incomberet, atque sacrossancta cora-
nequitiis ita fuit obnoxius, ut totum illud bcnefi- munione corporis et sanguinis Christi se muniret,
cium nobis relinqueret ct in quodam croto, juxta deindefidenterad audiendum hcrcticampravitalcm,
peribolum quod edificavit venerabilis Landricus signaculo sanctse crucis proteclus, pergeret, nichil
abbas in circuitu cosnobii, cum omni domo sua, horum quae ab eis audirct contradiceret; set, simu-
monachorum prebenda, non parvo vixit tempore. lato discipuli vultu,omnia tacitus in pectoris domi-
Rursum (353) quod duxi dignum memoria; tra- cilio confcirct.

dendum de prafato viro, scilicct .Arefasto, quomodo Igitur Aurelianis dcvonicns, uti cdoctus fucrat,
in Aureliana urbc,divina ope suique ingenii salubri n cotidie sacra communionc acsnpplici orationcmu-
acumine, hereticam pravilatem latenter pullulan- nitus,ad eorum doctrinam veniens,ad instar rudis
tem, jamjamque per Galliarum provincias nefandi discipuli,ultimus, intra domum herroneprum, ulli-
ha;rroris venena exitialia propinantem, non solum mus adsidebatur.Cumque primum divinorum volu-
deprehenderit, sed etiam omnino compresserit.Erat mlnum esemplis eum et quibusdam rerum similitu-
enim de gcnere comilum Normannorum, eloquio dinibus informarent,atquc, more perfecti discipuli,
nitidus, consilio providus,bonis moribus comptus, subdita aure inlentum viderent, inter alias simili-
ac iccirco legationis officio, tam aput rrancorum tudines silvcstri arboris similitudinemeiproferunt.
regem quam aput proceres, notissimus exlitit. Ilic <' Tractanduses,inquiunt,anobisutarbor silveslris

in domno sua quendam clericum habuisse dicitur, quitranslatusin viridiario,tandiu aquisperfunditur

(152) Forlasse lOrnc. utconjicit D. Aluley. (I5'i) Sivc Lisovis, cum utramquc lccttouem pro-
(153) Deestha;c narratio de manichaus in codice ferant littera;.
B. Edita est in Script. Franc, t. X, p. 536.
^.>(i5 VETUS AGANO. - LIB. VI. AUNULFUS. 26G
donoc huino ruilicotui'; dohino spinis et rebua A. ut visibilis illa vidcbatur vi.iio, omnibus exlinctis
superfluis emundutur, ut postmodum tcrre tenus luminaribus,quamprimum quisque poterat, mulie-
truncfitus sarculo,moliori inscratur ramusculo.qui rem quoe ad mauum sibi vcniebat, ad abutcinlum
poslniodum lcrtilis sit mcllinuo pomn. lliuiuo tu, irripicluit, siiic peccali respcclu, cl ulrum mater

simili modo translatus dc iniijuo s.xcnlo in nostro aut soror aut monacha luibarotur.pro sanctilate ac
sancto collegio,aquis pcrfnndcris sapicntiic, doncc roligionc cjus concubitus ab illis ostimabatur. Ex
inlormeris, et gludio vcrbi Dei viciorum spinis quo spurcissinio concubitu infans generatus,octava
carere valcas, ac, insulsa doclrina ui pcctoris ab dic,in mcdio eorum oopioso igno accenso,piabatur
antro exclusa. noctram doctrinam a sancto Spiritu per ignem,morc antiquorum paganoruni, ct sic in
traditam nientis purilate possis excipere. » Al ille igne cremabatur.Cujus cinis tanta veneralione col-
de onmi vorbo ijuod prcrercbantsomperDoo gratias ligobatur atque custodiobatur,ut chrisliana religio-
rerorebat; unde rati sunt eum conversuui esse in silascorpusGhristicustodiri solet,a3grisdandum de
eorum herrorem, jamjamque sua2 nequitiaj senti- hoc seculo cxituris ad viaticum. Ineral enim tanta
nam, verbis divinorum librorum antea coopertam, vis diabolic» fraudis in ipso cinere, ut quioumque
seouri apcriunt,dicentcsChi'istum de Virgine Maria de prffifata heresi imbutus
et de eodem fuisset
non esse natum.nequo pro hominibus passum,ncc jj
cinerc, quainvis sumendo parum praelibavisset, vix
vcre in sepulchro posilum, nec a mortuis resur- unquam posteade eadem hercsi gressum mentis ad
rcxissc addentcs in baptismo non esse ullam sce-
; viam veritatis dirigere valeret. De qua re parum
lerum ablutionem.neque sacramentum corporis et dixisse sufficiat, ut Christicols caveant se ab hoc
sanguinis Christi in oonsecratione sacerdotis. Sanc- nefario opere.non ut sludeant sectando immitari.
tos martyros atque eonlessores implorare pro nichilo Veruni quia digressionem fecissc videor, ad eadam
ducebant.Cun)que ha;c et alia oxecranda perdidit et modo qua; dimisi verlatur oralio,ac succincto cursu
niiserrimi homines a fetido peetore evomerent, inlidelium crudelitas, transcurrendo peragatur, ne
Arefastus sic ad eos di.xisse fertur : « Si in his quee prolixior controversiaj sermocinatio fastidium gene-
enumcraslis salus hominum quse speratur nulla,ut ret delicato lectori.
dicitis, esse potest, a vobis obni.xe Igitur,ut dictum csl_ illis inlroductis ante rogem
rogo, michi
aperiri inquibus sperari poterit,no meus nnimus in ct episcoporum conventum, prior Arefastus regem
dubio positus cito cadat in desperationis ruinam. allocutus est dioens « Domino, mi rox miles sum :

— Procul dubio, 1'rater, inquiunt, in Caribdi fals« Richardi, tui fidelissimi eomitis Normannis, et
opinionis actenns cum indoctis jacuisti; nuncvero immerilus teneor viactus et catenatus ante te. »
erectus in culmine tolius veritatis, integrie mentis Cui rex ita respondit « Causam tui adventus cito :

oculos ad lumen verse fidei aperire ccepisti. Pande- C nobis indica, ut, ea agnita, aut reus in vinculis
mus tibi salutis hoslium.quo ingressus, pcr impo- tenearis,aul innoxius, a vinculis solutus, dimitta-
sitionem vidolicet manuum nostrarum, ab omni ris. Ad hajc ille respondit « Audita, sapientiaet
>i :

peccati labe rau..daberis,atque sancti Spiritus dono horum qui vincti adstant mecum ante te,
religione
repleberis.qui scripturarum omniumprofunditatem ad hanc urbem venire volui ut inde,exemplo bono-
ac veram divinitatem, absque scrupulo, te docebit. rum operum atque doctrina eorum, melioratus re-
Deinde ccelesti cibo pastus.intorna societate recrea- direm. Ha:c quidem causa est pro qua de patria
tus, videbis persepe nobiscum visiones angelicas, mea exire volui et hanc urbem petii.Quod si reatu
quarum solatio fultus,cum cis.quovis locorum,sine aliquo pro hoc opcre teneor, prffisules tibi assis-
mora vel difficultate, cuni volueris, ire poteris, tentes videant et judicent. >> Tunc prassules dixe-
nichilque tibi deerit,quia Deus omnium libi comes runt : » Si sapientae ac religionis modum quem ab
numquam deerit, in qua sapienticB thesauri atque his didicisti nobis proforas, nostro judicio facile
divitiarum consistunt. » dinoscetur. » At ille ait :« Regia majeslas et vestra
Inlerea rex et Constantia regina,sicut virmemo- aucloritas eis jubeat ut qua3 me docuerunt ea ipsi
ralus mandavejat, ad urbcm Aurolianam,cum epi- coram vobis dicant, quatinus audita a vobis, aut
scoporum collegio, venientes, die scquenti, illo j) digna laude habcantur, aut indigna oblivioni tra-
ipso suggerente,omnis illa nequissima congregatio dantur." Quibus rox atque antistiles cum juberent
simul porofficiales regiosdedomoubi eranl congre- ut suae fidei normam referendo patcfacerent, totius
gati sunt abstracti, et in aecclesiam SancUe Crucis veritatis inimici, alia pro aliis dicentes, intra suae
ante regem atqueepiscoporumacclericorumcoetum haeresis foeditatom nullo aditu inlroire volebant ; set
adducti.Set, antequam ad conflictum veniamus,de ut serpens quanto plus in manibus stringitur,tanto
eibo iilo qui celcestis ab illis dicebatur, quali arte amplius elabilur, Ita et isti, quo amplius conclude-
conficiebatur,nescientibus demonstrare curabo. bantur veritatis sermone, tanto magis labiliores
Congregabanlur siquidem cerlis noctibus in domo videbantur cfTugisse. Tunc .\refastus videns quod
denomiiiata,singuli lucernas tenentos in manibus, redimerent tempus,et sermonum clipeo feslinarent
el,ad instar letania;,demonum nominadcclamabant, obnubilare suae fidei herrorem, ad eos est con-
donec subito demonem in similitudine cujuslibet versus, dicens : « Veritatis magistros,non herroria,
bestiolee inter eos viderent descendere. Qui stalim vos habere putavi, dum constanter illam michi do-

Patrol. CLV.
267 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 268
ctrinam.quam salutiferam evangelizabatis.vidcrcm A nani multifaria elaborarent omncs, ut ilios a suo
vos docere, atquc pollicebamini.pro p;enis infcrcn herrore revocarent, ct ipsi, fcrro duriorcs, minime
dis et etiam ppo morte tolleranda, nunquam eam resipiscerent.jussisunt singuli sacris vcstibus indui
esse a vobis denegnndam. Nunc vero, oblita fide in suo ordinc,slalimque ab antistibus a proprio ho-
quam promisistis, ut video, timore mortis,ab illa nore sunt depositi, et, rege jubente, Constantia re-
doctrina longc vullis fieri,meque adhuc rudem dis- gina an!e valvas basilicae sletit,ne populus cos intra
cipulum in periculo morlis diinitlcrc parvipcnditis. aecclesiam interficerot; et sic de grcmio sanct<B
Unde rcgisB jussioni parendum est, ctobojilire tan- aecclcsiae ejecti sunt. Qui cum ejiccrentur, regina
torum praesulum auctoritati oportet, ut in his quaj Stcphani, sui olim confessoris, cum baculo, qucm
a vobis didici.si qua sunt christiana; religioni con- manu gestabat, oculum eruit.Deinde extra civitatis
traria, istorum judicio cognita, qua; sequcndasunt educti muros, in quodam tuguriolo. copioso igne
et qua; rcspuenda agnoscam.Docuistis equidem me accenso, pra;ter unum unam mona-
clericum atque
nullam iu baptismo promereri venium pcccatorura, cham, cum nefario pulvcre, de quo supra diximus,
neque Christum de Virgine esse natum,neque pro creraati sunt. Clericus enim et monacha nutu divi-
hominibus passum, neque vere sepultum, neque a no resipuerunt.
mortuis resurrexisse, neque panem el vinum quod r» CAPITULUM IV.
super altare, nianibus sacerdotum, sancti Spiritus De xcclesia de Fontinido, quam fecil liberam
operatione, effici videtur sacramentum, converti Rodhercus archiprxsul.
posse in corpore et sanguine Christi.»Cumque haec (Anno 1033).
Arefastus viva voce perorasset,Guannus, Belvacen- * « (156) Dco et Domino nostro Jhesu Chrislo
sis praesul, interrogavitStephanum et Lisulum.qui praesidente.Decernimus, ego Rodbertus, gratia Dei
hujus hcrroris videbanlur csse magistri.si ila sen- Rotomagi archipr.-csul, et coepiscopi nostri Herber-
tircnl ctcrcdercnt quce ab.^refaslo erant memoiala. tus Lisivaj civitalis, Rodbertus Constantiae, Radbo-
At ilii.cum diabolo in inferno jam mansionem para- dus Saxise, Hugo civitati.s Ebroicae; decernimus,in-
lam habentes, vcra esse memorala,et ita sesenlire quam, atque sanccimus, ut a;cclcsia de Fontinido,
accredere constanler assuerunt.Quibuscum praesul pro amore ct honore sancti Petri,apostolorum prin-
diceret voluisse Christum nasci de Virgine, quia cipis ct magislri nostri, ab hac die in pcrpetuum ab
potuit,et pro nostra selute pati in humanitate, ut, omni sit inquietudine tam episeopi quam archidia-
tercia die, devicta morte, resurgeret in sua deitate, coni remota; eodem modo quo et Gesiaci cella
nosque doceret esse ressurecturos in reformatione; Sancti Petri Carnotensis ccenobii cum illa aecclesia
viperino ore responderunt dicentes « Nos neque est subjecta, ab omni, inquam, respectu et inquie-
:

interfuimus, neque ha;c vera essc credere possu- C tudine permaneat secura, tribus his solummodo
mu3.».\t (155) ha3C pra;sul eos inquit inlerrogang exceptis videlicct, ipsius aecclesiae reconciliatione,
: :

€ Carnales parentes habuisse creditis, an non? » olci et sacri chrismatis perceptione.et poenilentium

Cumque se credere assererent, pra;sul respondit reconciliatione. Qua; omnia, sicut opus fucrit ab
:

« Si ex parentibus vos esse procreatos creditis.cum episcopo cujus cst diocesis postuIentur,et ab eodem
non eratis, ante saecula Deum de Deo genitum sine gratis et absque ulla pra;mii postulatione vcl da-
matre, in fine temporis, sancli Spiritus obumbra- tionc, propter honorem Sancti Petri, conferantur,
tione, de Virgine natum, cur credere respuitis? » ut et nos et successores nostros ab onini jugo pec-
At illi dixerunt : <i Quod natura dcnegat, seniper a cati dignetur absolvcre supradicti magistri iiostri

creatore discrepat. » Quibns pra?sul respondit, di- potcslas et misericordia. Et ut ha-c noticia incon-
cens : « Antequam quicquam fierct per naturam, cussa permaneat,manibu3nostriseamroboravimus,
non creditis perFilium Deum Patrem fecisseomnia signo quoque et nominibus corroboravimus,et Gua-
ex nichilo? » Cui alicnati a fide dixerunt : « Isla scolino archidiacono.cui sub me proprius intcrerat
illis narrare potes, qui terrcna sapiunt atijue cre- consignandaiii et confirmandam et aliis clericis et
dunt ficta carnalium hominum.scripla in mcmbra- laicis nostris proposuinuis.Si quis vero antichristus
nulis nobisautem qui lcgem scriplam
animalium ;
J)
hoc pietatis opus, quod in Dei nomine cudimus,
habcmus homine a Spiritu sancto, et
in interiori attaminare temptaverit, es ore veri Christi et nos-
nichil aliud sapimus.nisi quod a Deo.omnium con- trorum omnium,quos vocare dignatus estChristia-
ditore, didicimns,incassumsupernuaeta Diviuitate nos suos.anathematis gladio juguIctur.Hanc aulem
dcvia profers. Iccirco verbis linem impone, ac de sugillationcm vel, ut ita dicam, sigillationem sin-
nobis quidquid vclis facito. Jam regem noslrura in gulisingulorumnominibuscoepiscoporumsubscribi
cuelestibus regnanlem videmus, qui ad immorlales dcccrnimus. Rodbertus archipra;sul, qui hoc opus
triumphos dextcra sua r.os sublevat, dans superna pietatis inca;pit ct perfecit. Rodbertus Constantiae.
gaudia. > Roilbcrtus Lisiva;. Radbodus Saxia;. Hugo Ebroas.
Cuniquc ab hora dici priina usquc ad boram no- Maingisus Abrincarum. Willelmus, Richardus.Ro-

(155) Sic, pro ad.

(156) Edit, in Gall. Chris., t. VIII, instr., col. 297.
 !

2G9 VETUS AGANO. — LIB. VI. ARNULFUS. 970

(lulfus. Ilugo. Wascelinus archidiaconus Hcnrioug, A adquisivit suo cruore prccioso in ca cnim rena- :

abbas Saiicti Aurlooni. Buliluinus nrchiciiaconus. scimur per baptisraatis lavachrum, ac in ca re-
IleinricuSjprcsbiteretdccanus.Ilodulfuscapclianus. surgimus a morte aniraaj per penitenlim luctum, ct
Ilerluinus, lcvitaetcanonicus. Corbucio. Wilielmus. post vitae terminum nostra tumulantur cadavera in
Pascharius capcllanus. Rodulfus de Sancto Sanc- cjus alrium. Ilanc Christus supra lldom quam con-
sone. Atto, levita et capellanus. Odo praepositus. fessus estfidolissimus Pelrus l'undavit,duniDomino
Odo, levita et capellanus. Osrnundus Tudoborti. dixit:Tu es Christns, Filius Dci vivi. Fundaraentum
Rogcrius, filius llunfridi. Lcscelinus. Guimundus enim aliud ncmo potest ponere, praeterid quod po-
parvus. Rogerius,filiusOdonis prffipositideNoiomo. situm ost, quod est Christus Jhesus. Sunt vero
Albertus hostiarius. Rodulfus, filius Osberti. » beati qui calholice vivendo habitant ibi, ut David
CAPITULUM V. cecinit: Ueati qui habitant in donio lua, Domine
De recumpensalione Arnulft abbatis. in sccula scculorum laudabnnt te. His aliisque dictis
(Anno 1033.) quampluribuSjSanclorum dictis acsacr» Scripturas
" (i57) In nomine Domini nostri Jhesu mysteriis edocta et ammonita, ego Hildegardis,
Christi.
Ego frater Arnulfus, Sancti Petri Carnotensis cosno- vicecomitissa Castridunis, do sanctissimo Petro
bii, licet indignus, abbas, cum fratribus michi com- _ Carnotensis ccenobii alodum meum de Bello Monte,

cnissis. Notum csse volo nostris succcpsoribus, quia cum terris cultis et incultis, et silvis piscatoriisque
pro caritate et multa benignitate quam nostro loco ibidem pertinentibus, assentiente ct annuente fllio
ct nobis inpendit, propter honorem Sancti Petri, mco Hugone, archiepiscopo Turonorum, videlicet
nmplectendae memoriffi archiprEESul Rotomagi dom- eo tenore quo, post exitum meum, sepeliar in
nus Rodbertus, de aecclesia nostri siquidem coeno- claustrum monachorum, ut semper transeuntes su-
bii, de qua omnem violentiam archidiaconi et suc- per meum tumulum orent pro me jugiter. Hoc vi-
cessorum ejus removit in perpetuura, sicut in ar- derunt et annuerunt Castridunenses proceres, qui
chivo nostro continetur, scriptum quod quidem ipse sunt scripti subter. Si quis vero ex progcnie mea
frequenternominandus archipraesul domnus Rod- aut alius invasor, stiraulis vel sagittis exsagittatus
bertus coram se scribi fecit et nobis servandum diabolicis, vim
monachis, et elemosinam,
fecerit
perpetuo contulit ;
pro hac, inquani, benigna cari- quam Sancto Petro dedi, qnocumque
modo abstu-
tate, notum esse volumus, quia gratanter constitui- lerit, dampnatione darapnatus perpetua, pereat cum

mus ut, pro anima ejus, ab hac

atque sanccimus, Dathan et Abiron et Anna et Caipha auctoritateque ;

die in aeternum, unus pauper quotidie pedes lave- filii raei archipraesulis Hugonisanathematizatus per-

tur, reficiatur, vivus procuretur, mortuus sepelia- maneat. Hugo archipraesul. Gausfridi, nepotis ejus.
tur; oportunis diebus psalmus in convenlu plenario C Huberti.Godescalci, filii ejus. Huberti, thesaurarii.
pro eo cantetur: Exaudiut te Dominus, in die ; per Cinomannensis. Radulfi, legis docti. Fulcadi. Ga-
singulas ebdomiidas missa pro eo specialiter ceie- thonis. Odonis Brunelli. Huberti Brunelli. Helgaudi,
bretur, cum plonario conventu. Multa enim alia filii archiepiscopi. Helgaudi Nigri. Gradulfi. Fir-
prffiter hsc beneficia nobis largitus est, quK omnia mati canonici. Fredcrici. Hugonis vioarii. Bernardi
sibi recumpenset manu benignissima qui vivit et deBuslo. Junanigui,jussuarchiepisoopi,haslittera3
regnat unus Deus in Trinitate pcrfecta. Et ul haec fecit. »

reconpensatio firma permaneat in secula, manibus GAPITULUM VII.

nostris et nominibus confirmaviraus, et in nostro De exclusatio molendinorum Aneti.
aureo te.\tu sancti Evangelii, ad inviolabile testimo- (Ante a. 1034.)
nium, poslerisnostris scribi mandavimus. Arnulfus « In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Pa-
abbas. Ebrardus monachus. Beringarius decanus. tris videlicet et Filii et Spiritus sancti. Ego miles
Richerius monachus. Marchuinus monachus. Gaus- Urso, filius Germundi de Aisiaco notum esse volu-
bertus monachus. Rodbertus monachus. Hubertus musoranibusChristianis pra^sentibus atque futuris,
nionachus.Letaldusmonachus.Rogeriusmonachus. quiamedietatemdeexclusatio molendinorum Sanoti
Guiuefredus monachus. Berardus monachus. » n Petri Carnotensis ccenobii, qui sunt ad Anetum,
CAPITULUM VI. quam meus avus dederat Sancto Petro et mei ante-
De alodo Calidi Monlis (158). cessores auctorizaverunt, et ego per malum consi-
(Circa a. 1020.) lium calumniabar, ab hao die, Sancto Pctro quie-
i<
(159) In nomine sancta3 et individua; Trinita- tum diraitto, ut et habeam in elemosi-
ego partera
tis, Patris et Filii et Spiritus sancti. Catholicae nam raeorum antecessorum. Et ut hsc noticiaper-
vereque matris aBCclesiae populis in christicolis laus maneat firma, vos seniores de Castello Ebriaco, in
scmper viget, vigeatque perhenne. IIoc autem di- quorum pra?sentia hoc faoio, testes estis Sancto
gnissimura justum quoqueextat, quoniam est mater Petro, quia ego manu mea illam firraavi, et ad quos
nostra, Christi vero Dominl nostri sponsa, quam pertinebat coroborandam proposui. S. Ursonis,

(157) Hancchartam habeseditam in Gall. Ghrist., (159) Publici jurisfacta est eharta in Gall.
t. VIII, inst., col. 298. Christ., t. VIII, instr., col. 295.
(158) B: De alodo Belli Montis.
 271 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 272

filii Germundi, qui hanc carlatn fieri jussit. Ger- \ decimaoi a cocis, scu a piscaloribus, super ripam
mundi vicecomitis. Hugoois, priepositi clerici. Ger- Sequanae, supradicti monachi reciperent, non edere
vini. Aitardi, fratis Germundi, qui hanc cartam neque Carnotis fratribus niittere gratum esse dure-

fccit. Odonis, filii Ascelini llordcti. Hugonis, (ra- banl ; set, eorum precium ab emptoribus
pubiice
trisejus. Bodonis. Odonis, filii Ragfnadi. Borgereli. accipientes, in suis conferebunt crnmenis. Ex quo
Guiileliai, filii Guascclini, recto nomine Achardi. » opere ab omni plebc urbis Osi apul comitem fama
OAPITULUM VIIL pervolat, a quo etiam, propter hunc avaricifB mor-
Dc term data in villa qux dicitur Piiius. bum, jussi sunt a loco rgredi. Abbas vero, dum
(Antc a. 1034.) vixit, nullo modo tramitem regulae a quoquam pas-
1' In Christi noraine. Ego miles Guarinus de ca- suscst deviari sel. ipso pr.-rvio, onines magistram
;

stro Drocas> filius .Mberici, niilitis Riigenoldi vice- sequebantur regulam, et opcribus variis diatlm
domini, notum esse volo omnibus Chrislianis prx- affluebant in Domino. Unde diabolus, invidens scm-
scntibus atquc futuris, qualiler Sancto Pelro Car- per felicissimis artibus, per quosdam eorum, quo-
notensi ccenobiu, cui venerabilis abbas Arnulfus rum leve erat ingenium, perscpe inmeritas actitabat
pra;est, proanima mea vel parcntum meorum, dono beato et simplici viro injurias. SiH quia longum est
alodum ujeuni pago Drocassino ad villam quse n ''"6 pcr firgulas, unam oarum palam fieri volui,
in
vocatur Pinus, quantum suflicit ad duos boves ad quam ei huniani gencris inimicus congessit per
omnes sationes ea ratione ut quandiu vixero tc-
;
Walterium, monasterii decanum, qui, quamvis in
neam illam terram, et investituram habeat Sanclus studiis .Tcclesiasticis honorabilis haberetur, tamen
Petrus et campi partem etdecimam de me siculde in exteris rebus cor facile scquebatur. Hic cum
uno extraneo. Et ut hccc noticia sit firmiui perom- fautoribus suis aput Teodoricum, tunc teraporis
nia, mcis manibus islam carlani posui super allare anti.stitem, egit ut a monaslorio pellerenfur roli-
Suncti Petri, videutibus his quorum nomina sub- giosi et obtimi monachi, Ebrardus scilicet, abbas
scripta sunl et aliis quumplurimis. Et postea Dro- Britogili castri, qui tunc aderat ibi, ac certis ex
annuentibus meis sonioribus Ri-
cas, videntibus et causis eo tempore abbatiam suam reliquerat ; Gui-
boldo et Ansoldo, et contribulibus meis qui ad- nefredus, Durandus, .\refastus atque Ernaldus. Hii
crant, feci legere: et monachum Sancti Pelri misi in denique rrgula; vigorem cum abbate maximc fovere
alodum, vice Sancti Petri, et ille me foras, sicut est eorum consilio ubi ubi opus erat abbaa
volebant, et
consuetudo. utebatur. Cum ad hoc denique vcntum esset, epi-
In supradicta villa, post mulla curricula anno- scopus cum-magna clericorum etlaicorum caterva,
rura, quidam monaehus Sancli ad monasterium venit, et, anlc beati Petri apostoli
Petri, Ilildegarius
nomine, ab agricolis illius emil non modicam par- C scdens altare, aurea vasa ajcclesia» atque argentea
tem terrae. Guaszo quoque ille fainosissimus areas nrcnon et alia ornamenta in ceris conscribit jussit,
domorum et curlillos villte, pecunia data, emit ab deinde pr«latos monachos a monasterio abire
eis, penuria victus, dedilque Sauclo Pelro, pro sa- prscepit. Abbas quoque, pii pastoris sequens ve-
lute animae suse, et agricolas aput Sanctum Geor- sligia, testabatur quia, si illos ejiceret, sese cum
gium abitare fecit. eis profecturum omncmquc eorum laborem perla-
(IGOy Explctis denique carlis scribendo quas novi turum episcopus vero, ejus vcrba parvipcndens, ;

esse profuturas, illas esse rclinquendas existimavi domum suam rediit. Abbas ergo, die octavo, cum
inquibus rememorando nullu utilitas ad presrns pra;dictis monachis a monastcrio egressus, ab omni
putatur. Verum de beato viro, scilicet abbate Ar- plehecumnctibusprosequitur,et,non parva cquitate
nulfo, sub cujus diebus pr.efatas cartas novimus fi-etus, in Gesiacam cellam se recepit; ibiquecom-

fore factas, cudere dignum duxi uiala qua; a dome- morans per tres menses, per Odoncm comitem,
sua passiis est. Euit eniin a pucro
sticis in seneclute postmodum rcdions in abbaliam suani, cum honore
monucus adplene moniulibus studiis eruditus, pu-
el debitoest receptus; in qua ferepertrienniuin postea
dico agens adolescentiam suam, bonisifue operibus felieiter vivens, senox el plcnus dierum, laborum
quotidie exornans, meruit post Magenardum abba- j) suornm mcrccdom aChristoDomino reciperemeiuit
tera a domno
Fulberto prietiule sacrari et in regi- sine finc mansuram. Cumque humum foderent intra
mine abbatia." subroguri. Cujus vita et innuceiitia ea basilicam bcatri Pctri aposloli, vidclicet antc allare
terapestate eo rutilubut, ut ab Odonc, palalino co- marlyris Luuronlii, ad lcvam quidcm Rodborti filii

mite, admodum atque Richardi Nor-

diligerelur, comitis Richardi, nullum habentes sarchophaiium,
niannix comitis confessor lierol, cu jus scpe honori- invcntus cst ibi unus, ut opinor, a Doo paralus,
(jccnliis fruebalur. Inter quas KCclogiam sanctorum inira: pulchriludinis, ac si eo die a lalomis fuissct
Gervusii cl Protasii, cuui appendiliis suis, ei dedit. politus atquo bcati viri glcba; aptalus. Ibi menbra
Set in.«utidbili quurumdara monuchorum
avaricia illius posita reiiuiescunt secura de resurrectionis
quos ibi posuerat poslea perdidit. tst enim ipsa gloria. Tercia vcro die postquam obiit, in visione
aicclcsia non longe a inocnibus Rotomagi urbis sita. donino Ebrardo abbatc,juminabbatia sua regrcsso,
Cumquesingulisdicbusinquoqainacomitispisciura apparuil, dicens ad tum « Fralcr dilccliasime, ab
:

(IGO) Deest hiBC narrutio in codice B.

I
273 VETUS AGANO. — LIB. VII. L.\NDIUCUS ET HUBEUTUS. 274

huJLis niiinili turbinibus me erutum

scias,nuncque A laverit ut locus sibi commissus per locorum auc-
felici quibus fui in odium
requie porfrui; set hos menta suo in tempore cresceret,mulliple.\ cartarum
non diu esse gavisuros.» Quod et factum est nam : numerus ostendet,nisi obstet mutalatemporis vicis-
illorum pars in codcm anno ab hac vita decesf it, ct situdo.qu.-p ingrata et abbatem a loco pepulit.et nos
quos munilus vivos detinuit, temporum vicissitudo omnes pcrturliavit et quosdam, ccrtis ex causis
;

perlurbaia inclcmentrr ac duriler semper eos ejecto?, monasterium intronizans, nobis invisa su-
tractavit. per exaltavit. Set quia equanimiler toleranda est,
Verumenimvero.quoniam de parum
beati vita viri licel lemtim et tortuoso itinere, utpole longe posi-
elucidavi, jam vertendus est
stilus ad cartas qu» tus et ab idiotis eas inordinate recipiens,pro posse
factic sunt sub abbate Landrico (161), succossore meo scribere curabo.
scilicet praifati abbalis Arnuin. Qui quanlum invigi-

(16l(Hunc locum librarius in cod. B iidultcruvit ac intcr nisi ct obstet addidit sub Arraldo cpi-
adscripsitquc ad calcem libri Landrici abbatis; scojw.
prffitcrca mutavit aMjate Lnndrico in ahbate Huherto;

AHILR SEPTIMLS
SIVE

LXINDiUCI ET IIUBI;RTI ABBATUM

(.\b anno 1033 ad annum 1069; — ab anno 1069 ad annum 1079 (161 *).

CAPITULUM L B S. Gualterii de Bodacis Villa. S. Huberti, privigni

De Bcgia Capella. Adventi. S. Giraldi coci. S. Morardi. S. Ilugolini
(Ante a. 1070.) servientis. »
" In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.Ego
CAPITULUM II.
Landricus, abbas Sancti Petri Carnotensis,etoranis De altare Capcllx Regiae.
congregatio michi commissa. Notum esse volumus (Ante a. 1048.)
prescntibusatque futuris,quia adivimus presenliam * » (102) Si pietatis ac religionis constat esse ad
domna; Berta; matronffi et liliorum ejus, Walterii laudem, et gloriam summi etccterni Regis, aecclesiis
Hugonis, Tedbaldi. Sigefaodi.Engu-
clerici, Ilervci, hunore iiiartyrum seu etiam conlessorum cons-
in
cise; deprecantes ul, pro redemptione anima; sua;
tilutis a fidelibus, honorificentias exhibere; quanlo
et liliorum liliarumque suarum, terram dc Rcgia magis his quae in memoria illius sunt stabilitas,
Capella, qu;e proxima est terrse nostree de Bosco super quem catholica fundata est aecclesia, cui
Medio, nobis concederet, cum duabus
aecclesia et etiam a superno Gonditore, commissis ccelorum
areis molendlnorum omnibusque rebus quae ibi clavibus, ligandi atque solvendi pontificium constat
pertincnt. Qu;e libentipsime cum flliis et flliabus esse traditum. Unde, pro aeterna3 fclicitatis adquisi-
suis annuit.ea conventione, ut domuonostro comiti p tione, quam ipsius interventione apostolorum prin-
Tedbaldo, ex cujus beneflcio esse videtur, annuere cipis aput animarum liberatorem speramus facilius
facerent,et exomnibus calumniis quae inibi oriren- adipisci, altare, quod situm est in ecclesia quae
rentur liberam facerent. Quod ita factum est, vi- Capella Regia vocatur, concedo (163) Carnotensi
dentibus his quorum nomina subscripta sunt. Et aecclesia; in prcefati apostoli memoriaconstitutae,ad
concessit itafleri domnus nostercomes Tedbaldus, stipendia monachorum inibi Deo militantium; fea
pro salute anim.-e sus ac sui patris, et manu pro- conditione ut, ab hodierna die ei per succedentia
pria nominibusque suorum fidclium has litterulas tempora. ab omni conditione et comparatione, a
corroboravit. S. comitis Tedbaldi. S. Gilduini vice- sinodali circada, ab omni debito vel parata, abso-
comitis. S. Hugonis vicedomni. S. Ilervei viceco- luta permaueat ita ut nonquam nos, nequc succes-
;

mitis. S. Ivonis clerici. S, Fulcherii, fllii Gradulfi. sores nostri, ab ipsa Capella Regali horum aliquid
S. Ilberti, Xivelonis. S, Alberti, abbatis Sancti
lilii
umquam requirere vel recipere vel repetere praesu-
Martini. S. Richerii, abbatis Sancti Launomari. mat.Et ut nostraj liberalitatis muniflcentiaomnibus
S. Vigerii de Castaneto. S. Willelmi. S. Warini. sancta; matris .Ecclesi» fidelibus esset nota.summo
S. Herberti clcrici de Imonis Villa. S. Hermuini diligentia prscipimus; quatinus
exarari
studio et
majoris de Bosco Medio. S. Bernerii presbiteri. quod manu propria, signo crucis impresso, statui-

(lOr) In uno libro collegimus chartas,borum tem-

D
(lOi) Vulgat. in Gall. Christ., t. VIII, instr., col.
poribus abbatum datas, qua; in Codd., ordine tur- 298.
bato, confusa3 referuntur. B Ego Tlieodericus presitl concedo...
(163; :
275 PAULI S. PETRl CARNOTENSIS MONACHI. 276

mus esse ratum,per curricula succedentium tcmpo- A fero etiam eidem loco bannum Bermerii Villae,quem
rum maneat inconvul?um. Et si quis hujus olemo Redono etiam et alias consueludines ad me perti-

sinae porciunculam temptaverit esse violandam nentes, si forte ibi unquam fuisse mcmorantur;
(quod absil!),iram Dci incurrat, atque nostra nos- atque nunc, v idus julii, savinae ramusculo donum
trorumque omnium aucloritate conviclus abscedat, supcr altare sancti Petri apostoli, publice, pro salute
et pro illicita praesumptione, venturi in fine secu- mea, malui ponere. Et ut ba;c carlula inconvulsa
lorum judici sententia perpetuo anathemate se pcr- permaneat, mco nominc nominibusque fidclium
fossum atque in inferno inferiori retrusum sine mcorum corroborari jussi, ut, si forte aliquando
flne doleat. quislibet huic meae largitioni contraire temptaverit,
« Teodoricus prssul,qui dcdit hanc donalionem. ii e.\ adverso stcnt et eum commotum et confusum
Arnulfusprscentor.Agobertussuccentor.Fulcherius abire sine efTcctu cogant. Odo, palatinus comes.
archidiaconus. Ilildegarius subdecanus. Hugo prae- Sansgualo senescallus. Hugo de Melius. Hilduinus
positus. Guiddo Rubeus. Rodbertus.IBernerius.In- de liamerud. llugo Tronellus. Fulco vicccomes.
gelrannus. » Rugo de Versalliis. Ii.gelgerius de Islaris. »
CAPITULUM III.
CAPITULUM V.
De calumnia ejusdem Capellce'_Regice.
B De redditione VHlulx.
CAnte a. 1070.)
(Ante a. 1061.)
« Notum esse volumus omnibus christicolis,tam
* « (1G4) In nomineDomini nostri Jhesu Christi.
presentibus quam futuris, ego Landricus abbas
Ego Landricus, ccenobii Sancti Petri Carnotensis
omnisque fratrum nostrorum congregatio, quoniam
abbas, cum fratribus michi commissis. Notum esse
Capellam Regiam, quam, sicut, superius scriptae
volumus, tam pra!sentibus quam futuris sancti-e Dei
litterse ostendunt, a Berta matrona et filiis acfilia-
aecclesia!Cultoribus,quoniam adii pra;sentiam Gaus»
bus suis.probata peccunia,emeramus, postca gener
fridi, .^ndegavorum comitis, cognomine Martelli,
ejus Raherius, conjunx videlicet Engucis, calum-
niabatur. Pro qua re convenientes eum Carnotis
aput eum querimoniara faciens de ejus nepote Gau-
frido, territorii scilicet Guastinensis comite, qui
ante comitem Tedbaldum,et ipso comite atque ob-
terram quaeVilluIa dicitur,quondam aTeduino mi-
tiraalibus ejusnobis suggerentibus.spopondimusei
lile sancto Petro datam, suo cuidam militi injuste
XL solidos nummorum Carnotorum, ut ipse calum-
dederat, et sancto Petro usurpando tulerat. Quod
niam, quam faciebat ante comitem, dimitterct.
audiens praefatus comes, id egre tulit, et rem non
Quod et libentcr egit. Nos quoque postea, per Pau-
recte actam corrigens, illico praedictam terram
lum monachum,misimus ei solidos nummorum xl,
reddidit, et has litteras nominc pro-
quos ei Iradidit Blesis castro, in vico Vianae super C Sancto Petro
prio nominibusque primatum suorum corroborari
Ligeris ripam; et intra castrum, ante aecclesiam
jussit. Gausfridus, .\ndegavorum comcs. Bartholo»
Matris Domini, publicc calumniam missam fecit,
una cum uxore sua Engucia, et unico filio nomine meus, archiepiscopus Turonorum. Johannes de
Cainone caslro, fratcr archiepiscopi. Ivo Mala Co-
Rainaldo, nec non et filiabus duabus,Berta scilicet
rona. Teodericus, filius Unbergae. Rainaldus de
ac Adelina; ibique has litteras jussit fieri, et cas
manu proqria manibusque omnium suorum corro- Castello Gunterii. Richardus de Castello Landonis.
borari voluit, coram convicaneis et contribulibus
Guidbertus. Godefridus, filius Ansgardis. Radulfus
de Malli Villa. Ex nostris Gausfridus Bicotus.
suis. Raimundo de Viana. Theoderico de Sancto
:

Gilduinus major. Landricus major. Walterius cle-

Briccio. Gausfrido, filio Archembaldi. Pila de Lupo.
ricus. »
Rainaldo de Calido Monle. Herveo.Burchardo. Hai-
mcrico decano. Huberto, filio Gislardi. Guntcrio, CAPITULUM VI.
fllio Andreae. Herberto. filio Teduini. Rodberto cle- De vicaria Ermenteriurum villx.
rico. Huberto. Bernardo. Ernulfo Nigro, famulo (Ante a. 1070.)

Pauli (monachi, qui hane carlam scripsit). » nomincDomininoslri JhesuChristiconditoris

« In

CAPITULUM IV. „ omnium rerum.Ego Landricus.gratia Dei abbascoe-

De bannn licrmcrii Villx. nobii Sancti Pctri Carnotensis, alque omnes fratres
(Ante a. 1038.) quibus preesse videor,notum fore volumus omnibus
t Domino Jhesu Christo rerum conditore presi- fidelibus, tam praisentis quam futuri aevi, quod,
dente. Ego Odo,gratia Dei, palatinus comes,paren- poslquam ab antecessoribus nostris Ermenteriarum
tum meorum munificcntiam atquc benignilatem se- villa, tunc inhabitabilis, cum a;cclcsia, de quodam
quens, quam erga locum Sancli Pctri Carnotensis milite, Roscclini patre, sicut in archivis nostris
habuisse plurima locorum et maxima donaria, quaj habelur scriptum,omni consuetudine libera, pra.'lcr
eidcm loco contulorunt,tcstantur, omnibus sanctae duos solidos nummorum dccustodiaet pasnadium.
filiis, tam praisentibus quam futuris,
Dei accclesia: fuit cmpta; set idem Roscclinus, irreverenli et in-
notum esse volo, quia, intcr alia boneficia qua; frunito animo victus, post venditionem, vicariam
contuli, una cum consensu meorum fideiium, con- ojusdem villaj usurpare non erubuit. Qui tandem
(164) Vulgat. in Gall. Christ., t. VIII, instr., col. 302
1!
277 VETUS AGANO. - LIB. VH. I.ANDIUCUS ET HUBERTUS. 278
morieiiilo msipisccns.pro animaj suaE! remcdio,cum A nostro boneficio quod possidea, amplificet ; et quid-
assonsu (lomus suae, Sancto Petro reddidit. Cujus quid ei conferrc et annucrc volucrit, ita sit libo-

lilius Teudo postea, pravo consilio suorum.oandem rum atque ab omni judiciaria potestato solutum ;

vicariam per souum campanae fficclesiaa rursum in- ut idom fidelis noster .\lbertus, actenus a nobis
vasit. Verutn tamen, a Warino monacho, precibus tenuit liborum atque solutum, quatinus monachi
multis exoratus.acceptis inde solidis nummorum x, ibidem Deo famulantes, sine ulla inquietudine
ipsam vicariam, quam injuste invasorat, gurpivit, cujuslibet secularis hominis, noctcs dicsque ora-
habens secum llugonem de Manselaria el WaUe- tiouibus insistentes aliisque bonis operibus vaccan-
rium Chrislailum dc Senunchiis.Deinde hujus Teu- tos, quietam agant vitam. Placuit ergo serenitati
donis domnus Albertus,nibaldi filius.iiuadam occa- nostr>-n, auctoritate regia, inlerdicere ne quis
sione accepla, prwfatos duos solidos nummorum unquam,per succedentia tempora,huic nostras mu-
cum pasnadio et ipsam vicariam suis usibus man- nificentiae operi quod cudimus, aliqua temeritate,
cipavit. Qui, cum per plusculos annos tenuisset, prajsumat contraire; neque do rebus quas jam de-
sancto Petro aposto'o hanc ipsam vicariam, pro dit veldaturus esl prajfata? aicciesiae fldolis noster
animffi suai salute,jure perpetuo possidendam.red- Aibertus, sivealii homines, nec in magno noc in

didit,ac duos prffidictos solidos, cum pasnadio suo, Tj parvo minuere audeat neque hujus Ecclesiaj homi-
;

cuidam fideli Isnardo de Mori Villare condonavit. nes corvedis premat; neque banno, neque teloneo,
IIujus rei lestes sunt Guado, Uugo Drocensis.Uer-
: nequo neque exactione qualibet gravet, aut
vicaria,
bertus de Burseriis. Dodo senescallus. » sollicitet; set liberi ab omni consuetudine secula-
Inferius dicemus de rebus quae addita; sunt loco rium hominum,securi ac liberi inhabitent et mona-
nostro a viro nobilissimo, Alberto nomine. chis prKfatiB ajcclesiae serviant.et sua debita persol-

CAPITULUM VII. vant. Quod si quis presumptor aut insanus contra

De rebus dntis ct wcclesia data Sanclo Pctro ah Al- hanc auctoritatem nostram temere quicquam agere
bcrto, per consensim regis et apicibus. presumserit, quinquaginta libras pcrsolvat auri,et
(Ante a. lOGL) ejus inefficax remaneat conatus.Placuit etiam nos-
* «
(165) In nomine sanctee et individuaa Trinita- trae pietati huic operi addere atque cartam subs-

tis. Ego Henricus gratia Dei Francorum rex. Cum cribere, factam jussione fldelis nostri Alborti, de
regalis solium dignitatis multiplex virtutum cultus rebus quas ipse jam dedit prefatae aecclesiae et quas
exornet.liberalitas tamen et munificentia inter has post mortem corporis relinquere decrevit, necnon
precipuum locum tenet.quarum effectus multorum et cetera dona quae suo assensu fideles ejus largiti

necessitatibus condescendat et justorum petitioni- sunt, ut, in calce ipsius nostro nomine nominibus-
bus satisfaciat.Notum sit ergo omnibus sancts ma- ('
que primatum nostrorum atque regia; dignitatia
tris ajcclesiae fidelihus et nostris, tam presentibus sigillo corroborata, rata et inviolata in ajternum
quam et futuris,quod quidam meus fldelis.Albertus permaneant.
nomino,niiusscilicetRibaldi,nobilissimi viri,nostrffi « Ad occasum cuncta ruitura secularia,et e con-

serenitatis adiit pre3entiam,rogans et obnixe postu- trario coelestia aeternaliter mansura, divinorum vo-
lans, ut, regali pietate nostras munificentiae aurem luminum testatur scriptura.Precipit ergo fidelibus,
assentando, suis precibus inclinare dignaremur; Christi cruore redemptis,ut,dandoviliora,adipiscan-
quatenus quod,Deo inspirante, maturabat implere, tur nobiliora.Undc cgo Albertus.nobilissimi Ribaldi
nostrcB liberalitatis assensu, ad effectum ducere filius.cupienscoelestiumnaccisciconsortiumfavente
quivisset videlicet ut quandam acclesiam, quam
: mea
carissima conjuge,Adelaisa nomine.pro anima-
pater ejus.fldelis noster Ribaldus, in honore beati bus nostris parenturoque nostrorum, liberam ab
Germani Altissioderensis episcopi, ceinentariorum omni calumnia universorum hominum a;cclesiam de
opere, in Bruerolensi vico, pro salute animse suae Bruerolensi vico,quam pater meus in honore sancti
construxerat.regia quidem voluntate,liceret ei dare Germani episcopi construxit,cum atrio et sepultura
beato Petro, aposlolorum principi,et monachis sibi ac decima ipsius cBoclesice, qua3 in manu moa esse
famulantibus in coenobio quod situm est non longe n videlur.Sanoto Petro ccenobii Carnotensis concedo;
a moBnibus Carnotina? urbis; atquo ex rebus quas ut monachi ipsius coenobii, ab hac die in antea,
ex nostro beneflcio possidere videbatur, praefatam eandem aecclesiam habeant,teneant et in ceternum
aecclesiam, tam ipse quam ejus fideles, pro t)ei possideant. .A.ltare quoque ejusdem aecclesiae, quod
amore, nostra favorabili clementia locupletare libe- ab episcopo Carnotensi semper in fevo tenueram,
raliter quivissent. Cujus justam ac Deo acceptam huic laegilioni mes domnus meus Agobertus episco-
petitionem judicantes, cum episcopo Agoberto in pus, una cum assonsu canonicorum qui cum ipso
cujus dioccsi ascclesia eadem est,necnon etobtima- orant Drocis, in curiaregis, addidit,petitione Lan-
tibus nostris qui nobiscum praesentes aderant, di- drici abbatis et nostra flexus. Item, censum ipsius
gnumduximus,pro nostra salute et integritate regni vici cum decima mercati concedo, et quiequid ex
nostri, assensum praebere intentioni sue. Damus omni genere olerum, seu pomorum, potest accipi
itaque ei licentiam,ut et memoratam «cclesiam.ex jure mercatijUecnon et pugillum salis qui colligitur
(l65)Edit.in GalL Christ., t.XlU, instr., col, 301.
 ; ,

279 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 280

ab unoquoque salinario. Item, duas partes furni in A confugerit,in inferno trusus pcenas luat perpetuas.
ipso vieo,pra;ter quem aller minime sit in totavilla. S. Radulfi comitis.S. Walterii comitis,filii Radulfi.
Item.post capitium ipsius.-cceicsi.-E.duosagripennos S. Hugoiiis comitis. S. Alberli, qui hanc largitio-

terrsc et pratos,quos sub ipso vieo habuisne videor, nem fecit. S. Teudonis, fratris Alberti. S. Guarini,
concedo, terramque Walterii Costali, quam tenuit fralris ejusdem. S. Frederiei. S. Ualduini. S. Si-
dum pra;positus fuit. Concedo et lucum qui adjacet. monis. S. Agoberti episcopi. S. Ilugonis decani.
Terram quoquc qua; michi colitur, cum lucoadja- S. Guillelmi praepositi. S. Sigonis. S. Ascelini. S.
centi.cum hunc iniquum seculum vivus relini|uero, Gencelini decani. »

aut mortuus corpore diniisero, haliendo possideanl Post morlem autem Hcnrici regis, secundo anno
et possidcndo rol.int monachi supradicli eainobii, regni sui, Philippus rex, cum regina malre sun,
comraorantes ibi et pro nobis omnibus in pra>fata cartam.domno Alberto
Drocis, in sua camera, hanc
aecclesia deprecantes. In bosco dcnique, qui dicitnr exorante, manu propria firmavit manibusque suo
Sancti Remigii, singulis annis amnuo nionachis pa- rum corroborandam tradidit. Balduinus,Flandren- i'

snadium suorum porcorum, unumque agripcnna- sis comes. Simon.R.idulfi comilis lilius. Tedbaldus

rium, ubi subulci monachnrum, cum porcis suis de Monle Morenti.T.lIugo bulillarius.Adelarduscu-
dorniituri.reditum habeant domesticum. De cetero „ bicularius Ingerranus, pedagogus regis. Hugo Du-
omnibus meis tribuo licentiam,ut,ex rebus quas e.x blellus. Rodbertus Rufus. »
meo beneficio videntur habere, pro animabus suis,
CAPITULUM VlII.
prifatam aecclesiam ditent atque exornent,sicut jam
De terra Gualterii Costati.
fecit Walterius (166),prenomine Palardus, qui me-
(Ante a. 1080.)
dielalem terra; Bulfiniaci.pro anima sua,in stipen-
diis monachorum concessit post mortem vcro alte- " In noraine Domini Jhesu, conditoris omnium
;

ram partem terrfe quam vivens retinet, alteri parti rerum. Notum esse volumus, ego Hubertus abbas,
codem modo adjicit,sicut alio in loco habelur scri- successor Landrici abbatis,oranesque monachi San-
ptum. Item, Rodbertus de Fossatis terram unius cti Pelri ca'nobii Carnotcnsis, omnibus christianis,

aratri inFontanis concessitltcm.Hersindis qua>dam tam pr.Tseiitibus quam futuris, quia quandamter-
vidua Sancto Petro et Sancto Germano, in loco qui ram, qunm dederat venerabilis.MlierlusSancto Pc-
dicitur Juris Vena.terram quam ex nostro beneficio tro et Sancto Germano de Bruerolis,quae olim qui-
tenebat, cuni medietate aecclesi;e Cruciaci villa; et dem data fuisse dinoscitur cuidam viro Walterio,
casatis omnibus quos ex me habebat.pro reme-
ibi praenomine Costato,dum pra;positus fuit,atque ite-
dio anima sus, addens se prebenda; mona-
tribuit, rum data estRicbardopraeposito set.sicutdiximus. ;

chorum. Emptiones quoque et commutaliones vel C a domno .\lberto,apostolo Petro et sancto Germano
comraercia raonachi qua; fecerunt vel facturi sunt data.Quandiu vixit, de eadem terra siluerunt utri-
amnuo.Similiter monachis Sancti Petri concedo li- que et Richardus pra;posilus ct hercs Walterii Cos-
berum transitum per totam meam terrara,ut nuUa tati cum vero obisset domnus Albertus, surrexit
;

uraquam consuetudo ab eis rcquiratur de piscihus, ipsius Wallerii filius.Guinebertus nomine,et calum-
de coriis, seu de omnibus rebus quae monachorura niabiitur terraiii ipsani.qua; erat cum luco adjacenti
esse ostendcntur. Possem et alia adderc quae mei in prospeetu pra>fali vici diuque luctans in hac rc, ;

fideles loco praidicto contulerunt; set, quia alias tandem a nobis, pro ipsa terra, pecuniam,quanlum
scnptum est, et finem verbis facere el corroborare taxaviraus in invicem.id est XX solidosnummorura
hanc cartam sipillodoinni mei regis,cuin noininibus accepit, et guerpum super altare publice pnsuit,co-
obtiniatum suor'im,lcstino,hoc solum in finehiijus raru ti'atibiis in line subscriptis. Deinde Richardus
operis oranibus notiun fieri volo, quod, sicut egoa pr.Tpnsitus.succcssor Walterii,calumniani iiitulit ;

domno meo rege libere lenui aclenus, ita a mona- nuramorum.ipsara calum-
cui eliam datis VII solidis
chis libere teneanturea qua;,pro salute animsB mcin nifira gnerpire fecimus, corara omnibus his Rod- :

ac animarum parenUim meorum, dedi, el quae alii berto.quondara abbale coenobii Fossatensis Gaus- ;

contulcrunt sirnili iiiodo, pro animabus suis ul a n fiido Guiscardo, monacho,qui VII solidos Iradidit
:

raonachis (167), neqiie !ib hnniiiiilius terr.Ti eorum -

Rodlicrtu -
piiepnsiln.lUigone - „
de Famis, „
Bernardi) . .
. i

aliqua consuetudo a niillo hnmine requiralur. non Lameri Villa, IngenuHb, Richerio pistore, Ernulfii.
vicaria, non bannum, non corveda, non expedilio; Wiiiiundo puero,Rodberto mulnario,Huberto.,Rnd-
set, sicut snperius dielura est, monachi orationi berto (\inarno,.\delelnio et aliis quanipluribus.Has
insistant, et homines eoriim monachis solissua de- autcm lilleras qui contraire voluerit, aul terram
bita solvant. Si qiiis aulem hcrcdiini niunruni aut ipsam reclamare volnorit, C solidos numraorum Jii-
aliorura liominiim liuic nperi contradieere vnlucril, dici persolvat, et nii^us ejus inefficax remaneat cl, ;

cura .Anna ct Cai|ih.T, Anania el Saphira et Jnda tra- nisi rcsipueril.in baralro inferni cum diabolo trusua
ditore, nisi resipuerit et ad satisfactionis remedium ardeal sinc fine. »

(166) De qua concessione Walterii vide inferius, omiss.-Bsunl in cod. B.ubi loco eorum,q\ioA scqui-
cap. XIV, col. 2H4. tur legitur monachorum.
(107) Voces rt monuchis cancellalaj in cod. A,
 ;

281 VETUS AGANO. — LIB. YK. LANDRICUS ET HUBEIITUS. 282

CAPITULUM amicissimus prrcfatus Alhortus, liljcntissime

IX. A loci
Dc lcrra empta a Warino monacho. amnuil ca scilicct ralionc, ut, post mnrtem mnlie-
(Ante a. 1070.) ris, pars retempta ab ea, cum omnibus militibusad
(I In noniine Jhesu Christi Doniini nostri.NoUim ipsum fiscum pertinenlibus, et medietas fficclesie

esse volumus omnibus clirislian;r llrlci, tam pr;csen- Cruciaci villre quam Sanctum Petrum
tcnobat, ad
tibus quam 1'uturis, ogo L;indricus abbas,omnesiiuc rodirct. Qiio f;xcto, post mortcm amborum, abbatis
monaohi cirnobii Sancli Petri Carnotensis, quod scilicotL;indriciacsopiusnominandi domni Alberti,
quidam nonachus nosler, Warinus nomine, non pncdicla matrona. incurabili morbo porcussa, pra;-
longc a vico Bruerolis, cum assensu nobilssimi viri sentiam noslram adiit, et medictatem Cruciaci vill.Te

quandam tcrram cmit cum luco adjaccntia

Alborti, fficclesia;, quam tenebat perpctuo jure, beato
Petro
quodam homine,MasceIino nominc,riIio scilicct Ge- apostolo, ct cctcra qu;G pra;mi?imus contradidit
raldi de Ilest ;
pro qua tres libras nummorum pra;- eo vidclicct tenorc, ut viva procuraretur, mortua a
tato Mascelino, una cum cunsensu domni sui ller- nobis sepeliretur,et anima ejus ac unicee filiffi,Alpos
berti, de cujus benelicio eadem terra erat. Assen- nomine, ct conjugis Gauslini, necnon et omnium
sum etiam prtTbuit Hildcburgis, coi.jux ejusdom parcntum suorum animae, per apostolum Petrumet
Hcrberti, necnon et fdii eorum, Hervcus vidclicct oralionum nostrarum sutTragia, ab omni vinculo
atquo Hugo. Pro quo asscnsu eidem Hcrberto dodi- peccatorum absolutc-e, januam intrare mererentur
mus XX solidos nummorum, et ejus conjugi supra aeternae vitaj. Huic autem largitioni, ipsa inlerve-

memoratae X solidos filiis vero dedimus congrua

; niente, assensum prccbuit supramemorata Alpes,
dona. Deinde Carnotis omnes una simul venientes, filia ipsius, cum conjuge Gauslino et nepotibusSi-
donum prosfataD terrie publice super altaro sancti mone et Radulfo, quorum sorores Emmelina, Eva
Petri posuerunt, ac in nostris orationibus ibidem etElisabeth subscripserunt, et aput Sanctum Clo-
eos collegimus. Has autcm littoras ideo fieri volui- doaldum, oum matre, hanc cartam roboraverunt.
mus, ut, si quis aliquando huic dono contraire vo- Si quis voro huic dono aliquando contraire voluerit,

luerit, exeommunicationis gladio percussus, et judici prius C libras persolvat auri, et, nisi resi-

testimonioconvictuseorumquorumnominasubscri- puorit, cum his qui Dominum cruci fixerunt, in in-

psimus,sine effectu cum verecnndia discedat. Dom- ferno lapsus penas luat perpetuas.Acta est cartula
nusAIbertus.cujusIargilionisiniliumpIurimasubsc- Carnotis, viii kalendas octobris, et publice super
cuntur dona. Hcrbertus de Burseriis. Rodberlus de altare beati Petri apostoli positaaGauslino viro .M-
Fossatis. Rainerius Finemundus. Richardus praepo- pes, atque crucis signo ab eodem corroborata.Cum
de Ungena. Item.Gual
situs. Sulpicius. Gualterius quo fuerunt Albericus,clericus de Medanta castro, :

terius Pungens asinum. Haimcricus. Rodborfus C et Nivardus, filius lIugonis.Nobiscum vero fuerunt:
Mischinus. Guinebertus. Toscelinus, famulus Pauli Ernullus Niger, Rainaldus agaso, Gilduinis major,
monachi. Radulfus, faniulus Gu;irini monaclii. » Stophanus G;iloius, Fulchardus, Frodo, Adventius,
CAPITULUM X. Tescclinus, Leodegarius, Girardus, Rainaldu.s,Lau-
De ecclesioe Cruciaci medictnte, et tcrra data ah Hcr- rentius,itemLaurentius.AputSanctumClodoaldum,
side matrona Sancto Pctro. ubi .^lpes, uxor Gauslini hanc cartam, cum filiis
(Ante a. 1080.) filiabusque, firraavit, fuerunt hi Ogerius, decanus :

(I In nomine sanct» et individuje Trinitatis.l^^afris Sancti Chlodo<ildi ; Teudo,Othgerius,Radulfus;.\l-

et Filii et SpiritusEgo Ilubortus, nullis
sancti. bertus, filius Ingonulfi, Ernulfus Gunherius.filius ;

extantibus omnisque congregatio

meritis, abbas, Ernaldi de Vallo. Hanc quoque cartam firmaverunt
monachorum cccnobiiSancti Petri Carnotcnsis. No- filii Waszonis, Hugo vidolicet, domni Alberti heres,
tum csse volumus, tam pra^sentibus quamfuturis, et Guaszp,frater ejus. In fine quoque nomina eorum
sajictffi Doi ffiCclesiaQ fidelibus, quoniam qua3dam placuit ponere, de quorum beneficio pra^scriptalar-
mulier, Hersindis nomine, jam mcirtuo suoviro, et gitia desceiidit.utet pro ipsis jugitcr orelur:M;un-
orbata flliis,diu commorans in territorio Dorcasini gotus, vir Hersindis, qus hoc donum dedit Inge- ;

castri, in loco scilicet qui vocatur Cruciacus ; dum n nulfus, cujus filium jam prcemisimus, Albertum
ex more militari servire cogeretur, pro beneficio nomine. »
quod tonobat de domno Alberto, filio vidolicot Ri- CAPITULUM XL
baldi clarissimi viri ejusque servicii mole, ut fra-
; Dc molcndino MaLv Poinac.
gilis mulier, admodum gravaretur, salubre proposi- {Ante a. 1070.)

tum eligens, domni Landrici abbatis, anteccssoris cc In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Notum
mei, prajsentiam adiit, obnixe petens ut sua prece essevolumusomnibusChristiaecclesiaefidelibus.tam
obtineret aput domnum suumprc^edictumAlberlum, prosentibus quam futuris, cgo Landricus abbas,
quatinus.pro animasua et pro animabus pareutum uiunachique cccnobii SanctiPetriCarnotensis, quod,
suorum, daretur sibi facultas dimittendi terrae suae cum a^cclesia de Bruerolis a nobilissimo viro.\lberto
medietatem Sancto Petro propiis usibus altera me- nobis luisset concessa,visum est nobis profuturum
dietate retenta sine servitio dum adviveret. Quam es e,' tsub ipsa aecclesia stagnum construeremus.
rem.ut erat liberalissimus ac Deo devotus nostrique Quod cum minime posset fieri, nisi foret empta area
283 TAULI S. PETRI CAHNOTENSIS MOXACHI. 284
uniusmolendini, olim nominati Mala Poena,cuidani A collegit in orationibus nostris, ac in infirmitate
militi Walterio dc Ungena, cujus crat eadem area, jacentemciboaluit,etmortuum sepelivit. Post cujus
jussimusdareunumaequumobtimumelquadraginla mortem, fraler ejusVitalis terram atque lucumca-
nummorum solidos,qui dati sunt a Warino mona- lumniatus est, et, cum pertinax csset calumniando,
cho, provlsore ct cdilicatore ipsius ioci. Eo quidem pro eadem re a Gausfrido monacho X nummorum
tenore ipsam aream eniimus, ut, nuilounquum con- solidos accepit, et, cura Guarnerii guerpum
filio,

tradicente, in iBlp.rnura hubendo possideamus, et super allare Sanctl Germani posult,coram subscri-
singulis annis pro cadem area pradicto Waiterioet ptls testibus. Walterio de Ungena. Lamberto de

posteris ejus solidos duos nummorurain festivitate Lammeri Villa. Rodbertus Miscbinus. Sulpicius,
sancti Rem'!;ii «•ilvamus.Quod si in dando nogligcn- Ernulfus sutor. Wincbertus. Si quls au-
fillus ejus.

tes fueriinuo, lcguliter cmendetur, et arca semper tem huic emptioni contraire voluerlt et rera ad pla-
habeatur. Pi quis autem huic operi aliquando con- citum duxerit, iibram auri primura persolvat et ;

traire tcmptaverit, cum Juda traditore in inferno quandiu in pertlnatia perstiterit.ore Dci et sancto-
poenas luat, nisi satisfaciens resipuerit.Tesles hnjus rum sanctarumque omnium sit anathema. »
reisubscribere curavimus. Teudo, filius Roscelini. C.\PITULUM XIV.
Richardus de Bairo. Rodbertus de Fossatis. Ivo de De tcrra Bul/jniaci dnla Sancto Petro a Wallerio
B
Regemalasto.Sulpicius,fHius Hadeberli. Richardus Palart.
prKpositus. Rainerius Finemundus. RodbertusMi- (.\nle a. 1070.)
schinus. » « In nomine Patris et Filii et spirltus sancti.No-
CAPITULUM XII. tum esse volumus, ego Landricus abbas et omnis
De commuUitione terrx quam starjnum cooperit. congregatio raonachorura coenobii Sancti Pelri Car-
(Ante a. 1070.) notensis,omnibus tam presentibus quam futuris,
<i In Christi nomine. Ego abbas Landricus, et postquam vlr
sancloe Del fficclesioe cultoribus, quod,
omnes monachi coenobii Sancti Petri Carnotensis, clarusethonorabilisdomnus.'Vlbertus,prout tempus
nolum esse volumus praesentibus et futuris, chri- coutulit, loco nostro et nobis ajcclesiam Sancli Ger-
stianae videlicet fidaei culloribus, quod, annuentecla- mani dc Bruerolis, cum aliis rebus, est largitus,
rissimo viro, domno vidclicet .\lberto, pro quadam cujusdam sui nillitis aspexitterramquse Bulfiniacus
terra quam cooperit aqua slagni, infra vicum Brue- dieitur, in parrrechia Cruciaci villa; ; de qu;i terra,
rolensera constructi,dedimus in commulationeduo- tunc quidem inhabitabili,scpius ipsummilltem sub-
bus fratribus, Guauscelino scilicet atque Sulpicio, monebat ut cam beato Petro apostolo et sanctoGer-
aliam lerram non longe a vico ;
quaj terminalur ex mano, pro aniraoe suae remedlo, daret. Qui,diu dlf-

una parte, quadam piro, et ex alia parle rivulo C fercns, in bello quod longo tcmpore inter doranum
aqua; qu,-E vocatur Medua. Dedimus etiam, pro hac Albcrtum et Guaszonem fuit,idem miles,Walterius
ipsa re, Sulpicio V nummorura solidos el unam do- nomine, Palardus cngnomlne,ante Castrum Novum,
mum. Hanc quidem commutalionem factam annue- lorte accidlt ut graviter plagarctur, et dura limeret
ruut u.Kor pra?dicti Sulpicii, nomine Roscelina, et mori,dominum suum Albertum atque suoscomrai-
Rodbertus filius ejus.Subscripsimus etiam nomina Iltones advocans, medietatem predicta: terrae, cum
testium, ut insurgentes forte ex adverso, ratione assensu domni sui, sancto Petroetsanclo Germano
convicti, inefficax conatuseorum deficiat.Wallerius concessit, donumque su: er altare sancti Germani
de Ungena. Richardus pr.-cpositus.Raincrius Kine- transmisit : eo quidem tenore, ut suis usibu3,dum
mundus. Rodbertus. Guinebertus. Radulfus. Ilanc adviveret, raedielalem alteram retineret ;
post mor-
autem cartulam si quis tcmerarius contradicere tem vero corporis ipsa sua mcdietas, sibi retemta,
temptaverit, X libras argenti persolvat ; et, si per- alterijuncta medietatl,ad pn falum apostolum re-
tinax fuerit, sit anathema, donec resipiscendo ad dirct et adsanctum Gerraanura. Quod et factumesl;
emendationera veniat. " nura, eo mortuo, jubcnte domno Alberto, terram ex
CAPITULUM XIII. intogro habuimus,et eumdcm Waltcrium in nostris
De terra el luco empto de Guarnerio Gaicllo. n oralionibus, cum omnibus bcnefactoribus nostris,
(Ante a. 1080.) posuimus ac pro cjus anlma aepclesiae signa pulsan-
nnmine Domini nostri Jhesu Chrisli. Notum
« In tes, atquc Dco preces fudiraus debitas et usquc in
esse volumus. nos monachi Sancti Pctri Curnoten- ffilernum a nobis fundendas. In supradicto quoque
sis, sub abbalc Ilubeilo regulari tramite viventcs, dono, sepe memorandus domnus Albcrtus, sicut in
quod quidam miles, nomine Guarnerius, agnomine cetcris donis, tam a se quam a suis fidellbus lactis,
Guazellus, nobis vendidit portiunculam sui luci qui hoc addidit, ut si antea aliqua consuetudine gravn-
juxtalucum nostrum adjacct ;terram quoque arabi- batur, ncquc vlcaria, ncque banno, noque teloneo,
lem ante lucuin, versus lerruiii illam quuni emcrut ])ostquum datum fuerit, ulln modo gravetur. Hoc
Warinr.s monai-hus a Mascelino, Geruldi filio. Ac- quoquc sancto Petro et sancto Gcrmano, Deo devo-
cepitque prodlctus Guurnerius,tam de luco (juam de tus vir dedit.volcns ut quiete monachi semperinl-
terru, laxalam.pcccuniam a domno Ernaldo mona- bi vivant et Deo serviant. Voluit etlam maledictio-
cbo,qui lunc in vico Bruerolis commanebat,cumquc ncm subscribi, ut, si quispiam aliquando voluerit
 285 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 286
huic bono operi csse contrarius, ipsiim Diuun cl A pus- Cui dono si quis umquam contrairc volueril,
omnes sanctos, nisi resipuerit, sentiat sibi esso cum Anna ct Caipha et Juda tradilore in ignc in-
contrarium. et cum ipso diabolo ct angclis ejus fcrni positus, nisi resipucrit cl ad satisfactionis
ffiternis cruciatibus in inferno sc cruciari dolcat. rcincdium confugeril, a;ternis pcenis se doleat cru-
Testes harum rerum subscribcre curavimus. Her- ciari.Hujus rei testium nomina subscibcre curavi-
bertum dc Burseriis. Rodbertum de Fossatis. Ted- mus. Richardus prajpositus. Rodbertus Mischinus.
baldum de Vallc Grimoso. Ebrardum, fdium Wal- Ouiiu berlus. Gualterius de Ungena. Hubertus de
terii. DoJoncm senescallum. Waltcrium dc Un- Cantante Lupo. »
gena. » CAPITULUM XVII.
CAPITULUM XV. De wcclesia Fessonis ViUarc.
De xcdesin CastcUariorum.
(Ante a. 1070.)
(Ante a. 1080.
" In nomine sanctas et individua; Trinitatis, quae
« Domino nostro Jhesu Christo, omnium rcrum
unus est Deus.
pcrsonaliter trinus et essentialiter
conditore,pr3esidente.Omnibus sancta; Dei iccclcsiaj
Notum
volumus.ego quidem abbas Landricus
esse
filiis notum esse volumus, ego Hubertus abbas et
et omnis cmtus monachorum Sancti Pctri coenobii
monachorum conventus Saneti Petri cccnobii Car-
Carnotensis,omnibua sanctae Dei a;cclesiaj cultori-
notcnsis, quia quidam miles, nominc Rodljerlus B
bus, tam praesentibus quam futuris, quod quidam
Fossatensis, atque .-Vgnes, ejus venerabilis conjunx,
miles,nominc Guado, in territorio Dorcasini castri,
pro remedio suarum suorumque parentum anima-
illccebris atque hujus seeuli voluptalibus finem im-
rum, in honore beati Petri apostoli, in Pertico.non
ponere.Yolens, in servitio Dei et sanctis operibus
longe a Mori Villare, Castellariorum fecclesiam,
sese mancipans, habitum sanctK religionis, toto
cocmento et lapide constructam a sanctimoniali
afTecfu sibi perobtavit, ac,sub tutamine bcati Petri
femina, nomine Hadvisa, matre videlicet pra?fala3
apostolorum principis,a nobis raonachilem habitum
Agnetis, cum assensu et prompto affectu istius
expctiit, eximii patris Benedicti normam obsecutu-
sanctimonialis, pariter et filiorum filiarumque sua-
rus.De rebus dcnique quas in seculo tcnuerat, in
rum, nostro loco contulerunt; et ne sola videretur
usibus fi'atrum,assensu filiisui BaIdrici,prffinomine
esse heec eorum Iargitio,in eodem loco addiderunt,
Jhotardi, medietatem ecolesias Fessonis Villaris et
ad excolcndum, terram unius aratri duos ari- et
atrii Sancto Petro contradidit.Post eandem vero
pennos prati. Quorum anima', in gremio Aeraha?
a;cclesiam,deditterram uniusaratri,quse terminalur
patriarchcB colIoeatcB, accipiant a Christo prcemium
ab uno latere,ipsius eecclcsia; atrio ab alio vero, ;

asterntc vitas. Si quis vero hoc eorum bonum opus

via publica qua3 ducit Tegularias; aliislateribus,pi-
calumniari aliquando praesumpserit, cum Ncrone, p
ris aliisque arboribus terminatur.Hanc autem car-
qui Petrum apostolum crucis stipite extinxit, et
tam si forte aliquis sicophanta adnullare temptave-
coapostolum ejus Paulumgladio necavit,in inferno
rit,in judicio deductus,VI,auri libras judici persol-
trusus,perpetuis iguibus,nisi resipuerit, crucietur,
remaneat.Cuod si pertinas
vat,et nisus ejusinefficax
et a vermibus numquam morituris sine fineconro-
fuerit,anathematis gladio confossus,nisi resipuerit,
datur. »
CAPITULUM XVI.
cum diabolo et angelis ejus pcenas in infernoluat,
De decima Finemundi. veniam habiturus cum eam diabolus est eonsecu-
(Ante a. 1080.) rus. »
i< In nomine sanctae et individu» Trinitatis, Pa- CAPITULUM XVIII.
tris et Filii et Spiritus Sancti.Notumesse volumus Dc medictate xcclesix Cruciaci vilhe.
prssentibus et futuris ecclesia Dei cultoribus, nos (Ante a. 1102.)
monachi ccenobii Sancti Petri Carnotensis, quod c<(IG8)In nomine Domini nostri Jhesu Christi.No-
quidam miles,nomine Rainerius,vuIgo Finemundus tum omnisque
esse voIumus,ego Eustachius abbas
mortem petiit habitum mo-
vocitatus, egrotans, ad conventusmonachorumSanctiPetri Carnotensiscoe-
nachilem,proadipiscenda suorum delictorum venia. nobii, omnibus christians fidei cultoribus, tam
Quod quidem adeptus est a nostris monachis tunc n prsesentibus quam futuris, quod quidam clericus,
militantibus Deo et sancto Germano, in looo Brue- Hugo nomine,filius Gausceliui de Vernogilo,sponte
rolensi.DeditautemprKfatusRainerius sancto Petro adiit quorumdam monachorum nostrorum prEsen-
apostolo et sancto Germano,in stipendiariis fratrum tiam,Rodberti scilicetquondamabbatisFossatensis,
inibi Deo militantium,domno suo Hugone annuente, atque Gausfridi tunc provisoris loci Bruerolensis,
decimam quam tenebat in masingile, qui nomen offerens eis ad emendum medietatem aecclesiae Cru-
sortitur a Cantante Piea; ut ab ipso judice, qui in ciaci villa;, quae, sine ullo incoIa,in solitudine re-
fine seculi unicuique nostrum,prout quisque gesse- dacta tota ceciderat, nullum habens es ea emolu-
rit, sive bonum sive malum, accipere mereretur mentum. Quam quidem aecclesiam prsfatus pater
vitae aeternae pr^mium. Est autem ipsa decima in ejus ei reliquerat, hereditario jure, aliis fiatribus
masura,quffi dicitur Monticulorum; in alia quoque cetera beneficia relinquens : monachi denique,alte-
masura quae ante lucem est, vocata Grandis Cam- ram medietatemejusdeni aecclesisejam habentes,per
(168) Transferenda haec charta in librum Eustachii abbatis.
287 PAII.I S. PETHI CAn.XOTENSiS MONACHI. 288
assensum dorani Hugonis.nepolisviriclarissimi Al- A CAPITULUM XIX.
be'li,a prsflieto elorico, absque ullius huininis ca- Di' vicaria Ennentemirum
lumnia, emerunt ctiam et alteram niedielatem ;
(Ante a. 1080.)
dantes ei priniu.ii Yllsolidos nummoruni.rleindo V " Omnipotens Deus, inter alia salutis monita,
solidos,rursumquo Illsolidos; sepiusquc ad eos re- ortatur nos dare ut accipiamus, scilicet terrena, ul
deunti dederunt ci uiuiiuscula sibi ipsis ncces?aria. rccipiamus ccelestia ; iterumque,dare elemosinam
Testea hujus rci subscripios leclur vidore pulest. et omniam nobisessemunda.lccircoinillius noniinc
BaMuiiium prcsbileruni Wallcrium de Unhpua.ljal- qui talia nionet, Ego Hodulfus, pro salule animne
dricum Bncjliuiu.Riidbertuui Mischinum.C.uiniun- meseet rcniissione peccatoruramcorumet conjungis
dum et Sulpicinm.fratres.Osmundum.Slephanum. mca;, et filiorum meorum. Teudonis et Ingenulfi,
Morardun^Il.J;..! Juui praepositum.Rodbcrtum car- eeuparcntuni vel successorura meorum, concedo
pentarium. Sanclo Petro Carnotcnsi et nionachis ibidciu scr-
" In hac quoque carla cliam omnibus fidelibus vicntibiis vicariam et commendaliciam quam habeo
notum esse volumus, quod a pr.edicto Gausfrido in terraui ipsorum, scilicet in villa qua; dicitur Er-
monacho unusagripennus terrajest cmptus de quo- mcnterias. Et ut ista concossio in perpeiuum per-
dam milite,nomine Rodberto, dalis, pro eo, XXXla maneat, coram testibus lias litteras corroboravi.ct
jj
solidis nummorum. Quem agripennum Bardulfus, uxor mea seu filii piienominali. Quod si aliquis,
filiusBertranni, postea calumniatus est pro suo. flamma cupidilatisaccensus,pia>ralam eleinosinam
Proin convcnornnt snprr (erram domnus Ihigo cuin perpeluum de-
dclerc templaverit, de libro vita; in
suis Hdelibus alque domnus Gislcbertus dc Tegu- leatur.
lariis, et certa ratione invenerunt non esse prsceptum
verum « S. Rodulfi, qui hoc fieri jussit. S.
quod Bardulfus asserebat.Tunc ipsi domni omnes- Teudonis et S. Ingenulli, filiorum ejus.S. Agoverli
que alii milites supradictum agripcnnum terra; archiprcsbileri. S. Erurdi. S. Ilervei. S. Odse. uxo-
sancto Petro et sancto Ocrmann, pari assensu,am- ris Ragcnolcli vicedomni. S. Iluncboldi. »
nuerunt. Sct quia omnes pariter tam parvi quam Miiaris, lector, quodcarlam (169), de
alterara
magni deipso vico afTerunt, testium nomina subs- eadem vicaria, retro actaro inveneris, quod irapos-
cribere superfluum duxi, cum otiam assensum ibi siljilitas hanc habendi focit. Verum illara alteram,
pra;buorit Guarinus de Islo,cui propius ipsa terru- qua; prior scripta invenitur, sicut a vero relatore
la intercrat.In quo etiam loco Milcsindis matrona, didici, ita edidi.In hoc vero discrepat prior ab ista,
cunjiinx quondam Gualdini militis jain dcfuncti, quod in ea pervasorem vicaria; Roscclinum nonii-
pro anima sui senioris et sua, juxta torram nos- nat; in hac autem Radull'um:quod idcirco forte ac-
tram, quam eniit Warinus monachus, dedit por- C cidit, quia binoniius fuit.et usu quidera somper ost
tiunculam suae tcrra;, exorata a monacho fiuaus- Roscelinus orc vulgi vocilatus.et in lavachro bapti-
frido quoe terminaf ol tcrraui snpcrins dictam.qu^iin
; smatis a palrinis Radulfi nomen csl inipositum.Vc-
emit idom Gausfridus a Ri)dhi;rto milite; superius rum, quciquo rnodo sit, hanc, sicuti scriptam in-
quoque terminatur via qu<E vadit ad saltuin, pcr vcni, ila siibscriberc volui, ne todium vel pigricia
mediam terram noslram. mea fratribus inccommodum aliquod obiciat.
« Volumus denique ab oinnibus sciri, quod qul- CAPITULUM XX.
dam miles, nomine Hugo el Fainis,pio saliite sua, Dc xcclesia Ntinliliaci.
ultrastagnum, dedit sancto Petro, inter diias vias, (Ante a. 1070.)
particulam su.ie tcrrne adherentem ipsi slagno, ut «Nominem orthi)dox:p fidiii catholica; professionis
ruptum vidr-licct violrnlia aqu,e scmper reliciatur, lalerc usqucijuaquam credimus,(]uanla excelleiitiu,
unqnam coniradiccnte. Qui eum gladio Nor-
nnllo tain in praesenli quoin in fuluro, polleant qui, pro
mannorum interemptus fuisset, pro ipsius anima nomine Christi, ex propriis facultatibus aliquam
conjunx ejus, Hildeburgis nomine, cum asscnsu largilalem animo
saiiotis ac fidclibiis ejus, hilari
suorum fiibdiiim, dedil sanclo Pctro et saiicto Ger- prebent. (lum cnim non sil possibile quernlibet ho-
mano quandam terrain saxo.-^am et ineiillam. intcr n minum corruptionis suiclabem c(rugcre,inimniiem-
viam qua; ducit ad Fontanas villam, et viam qua; que peccali in hac corruptela vivere,providit pius el
ducit ad villam Malonis Villaris; qu.c a rupe in raisericors quasduin occasioncs, seu oportunitales
transvcrso incipit, qua; sila est juxta crucem Osan- quibus facilenostra valeamds peccata rcdimere.
noe, et descendit inler duas vias, iisquj ad id loci E (iiiibus omnibusilla duo suavius redolonl medica-
ubi conjiinct.c viam iinani faciunl. \d ciijiis divisio- niina, egrolanli aniiiia' familiaria, de quibiis ipsius
ncm atque ostensioneni plurimi de vico fuerunt, vcritalis vox sic intonat beata : Date el duhitur ro-
intcrquos Ilcrberlus pr.eposilus, Richardus, Rud- bis; el iterum : Fucite vobis amicos de vtammonu
bertus mischinus, Ilumbaldus miles Rodbcrtus ct iniquitaiis; ot illud : Dale elemosinam el ecce omnia
Albcrtus. » mwidu sunt vobis; el : Siruloqua extinQuil iijnem.ila
elfmosina peccnlum. Unde et ogo Bernardus miles
de castro Ebroico,lanta adortamina scriplura; divi-
(10'J) Vide hanc altcram chartam, cap. 0, lib.vii.
28«) VETUS AGANO. — Llli. VII, LANDIIICUS ET IlUnKHTUS. 290
1133 mciitc considerans, una ciun conscnsu scninris A. .\dclina,cognitum volumus fore presentibus el futu-
iiici RodlHTti filiiquc ipsius liofiljcrti. cx ciijus b.^- ris,qiiia adiil nos quidam Sancti Petri Carnotensis
ncllcio cst.ccilo ad locuin Sancti Petri Carnotcnsis, canobii monachus, nnminc Guaiinus, depr.cans
ct moiiachis ibidoia Dco lamulantibu.', riuardam nns.ut sibi teiTani, C videlicct aiipenni.s, quam in
a-cclesium, cum oraiii dccima qua? in mco domini- doniinicatu nostro, in Brogilo Amari, tenere vide-
catu erat. Est aulcm ipsa a;cclesia in prospcctu banuir, Sancto Petro censualilnr coneodercmns.
Kbroici castri, in villa qua? Nanliliacus vocatur; ost- Quod benivole concessimus ad censura.ut depreca-
que sacrata in bonorc clavigcri Petii. Do itidcm ius cst, ob remcdium animarum genitoris et geni-
liccntiara meis militibus, ut, si concpdcre volucrint Iricis mea; cl nostraruin. Kt conccssimus terrain ip-
cx dcciniis quas cx mc tencnl, eidem loco dciit sine sam ad viclum fratrum in loco Sancti Petri Carno-
ullo contradictu. Et ut lioc donum firmuni essct, tensis manentium, ita ul a modoperpetualitcr ipsam
gravi incomraodo tactus, ab abbate Landrico habi- teneant,et sccure in ea edificent, absquc ullo debilo
tuin monachilera ibidem suscepi. Si quis vero(quod et redditionc, cxccptis Iribus sc lidis, quos de censu
absit!) diaboli inslinctii, hoc nostcK parvitatis do- solvant in nativitate sancli Johannis Baptista; et :

num infringere tcmptaverit,iiam Dei incurral; bca- si npgligentcs ex hoc 1'uerint legaliler eracndent et

tus Petrus illi contrarius flat et inimicus, cum ce- ^ terram retineant. Ut autem ha;c donatio firma in
teris apostolis omnibus; ovile Christi intrare non seculum permaneat, hanc cartulam manibus pro-
inerca'ur cujus ille clavcs a snmmo pastore accc- priis firmavimus, et simul omnes mei homines ex
pisse creditur. Testcs hujus rei sunt ii quos subscri. hoc testes existentos. Quam donationem si quis fal-
psimiis Rodbertus miles, cnm .'Vlbereda uxore, et sare volucrit, libram auri componat, et, nisi resi-
Rodberto filio suo,et Hildebiirge uxore. Rodbertus puerit, dampnatus percat. S. Rodberti, largitoris
raonachus et Richardus, fralres. Gualterius prcsbi- bujus doni. Willclmi d£ Plancis, S.
S. Adelin.Te. S.
ter. Urricus clericus. Bernai-dus frater. Radulfus et Ernaldi, filii Ansgui. S. Gsberti de Orgulio, S. Lan-
Richardus, fratres.cum sorore Emma. Isnardus. Ra- celini, filii Willelmi. S. Rudbcrti, filii Aszonis. S.
dulfus Pinguis Lingua. Girardus. Tiberius. De ho- Fulberti, filii Bertranni.S.Hubclini, hominis nosfri.
minibus Sancti Pefri : Arnulfus, Rainaldus, Gualte- S. llcrherti, fratris Morini de Curba Villa. »
rius, Giraldus. De monachis:Odo,StraboGervasius, CAPITULUM .XXIII.
llerbertus presbiter, Arnulfus Rnfus. » Dc xcclesia Plancarum.
CAPITULUM .X.XI. (Ante a. 1067.)
De quadam tcrra in Capella Regia. « In nomine sanctfe et individuae Trinitalis, Pa-
(Ante a. 1070.) tris et Filii et Spiritus sancti, amen. Universorum
nomine, Ego Gualterius, privignus C conditor Dorainus Jhcsus Christus,qui a Deo Patre
« In Christi

Ansgoti, et mater mea Pleitrudis, volumns notura missus in mundum,utquae perditaerantreslauraret

ficri tam pra;sentibus quam futuris, quod abbas et restaurata conservaret, vivens incarnatus ex
Landricus monasterii Sancti Pctri Carnotensis se- semper Virgine Maria in nobis, docuit nos ea quae
pissime meam pra>senfiam adivit, deprecans quali- ad ulililatem animarum noslrarum forent profieua.
nus quandam terram, quae est aput Capellam Re- Inter quK raonuit nos dare pro se ex his qu<E possi-
giam,sancto Petro tribuerem.Quod priusquidem fa- dpmus,qnatinus centuplicatain futuro recipiaraus.
core nolui, set, ipso persistente in prece, aecepta pec- Deinde per apostolum suum, inter alia, monot qua-
cunia ab eo, ipsam terram sancto Petro dedi, an- ti.ius oremus pro invicem, ut salvemur. His aliisque

puente meo seniore Huberto, ex cujus beneficio ip-
sam terram tenueram. ("ensus terra; IIU'"' denarii
solvendi kalendis septembris, in nativitate sanctse
Mariie. Et ut ha;c cartula firma permaneat, mea
manu signumcrucis impressi. Si quisvero, aut ego
aut horedes mei, seu ulla opposita persona, conlra
quamplurimis pulsi suasionibus, ac moniti allocu-
tionibus,cgo Guidmunduset mea uxor Emma.cum
nostraprole, ut moles pecca^iinum nostrorum,alIe
viaretur, ct pio nobisdiatim orantes non deforent,
corde benigno promptaque voluntate, locellum san-
cta; Mariffi de Plancis concedimus sancto Petro ex

hanc cartulam venire aut eam infringcre conatus rv Carnotensi ccenobio, cum decima quoe ad locum
fuerit, una cura cogente fisco, auri solidos G com- perlinct, et suburbio ct teloneo et lera; eam scilicet
ponat, et qnod repetit vindicare non valeat; set partem qu;e ad me pertinet et unum larinarium, :

prcesens carlula omni tempore firma permaneat et cum tribus leugis aquaj ad piscandum, id est, in
inconvulsa, constipulalione subnixa. S. Ervci. S. Rislo et in Moira cL in Itone et unam piscatoriam ;

Rernaldi. S. Huberti, filii Magnonis. S. lluncbcrti in Terciaco, et decimam ex aliis piseatoriis et de

Firmitatis. S. Ernulti, filii Ansgoti. S. Ingelbaldi. esclusis quae ibi sunt perlinentes ad me. Do etiam
S. Laurentii. S. Martini. S. Rainaldi. S, Giraldi. » de pratis tres aripeunos ante ecclesiam,et de terra
CAPITULUM XXII. culta,quantum duabus carrucis sufficit.De Molinis
De terra Drogili A7na?-i. videlicct meo castro, decimam mercati totius anni
(Ante a. 1080.) concedo, et de omni tributo pcrtinenti ad ipsum
II In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.Ego castrum. Loculum quoque pnefatum ita adornent
Rodborlus, Guillelmi filius, et mea uxor, uomine monachi Sancli Petri et edificent, uli suum pro-
 291 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONAGHI. 292
prium, ut in hoc et Deus per
supcrhoc glorificetur A mus : setet.pro assensu, Gauscelino Pagani domno,
ipsos.Haec vero donatio loci ut firma in perpctuum XX ' solidos nummorum, et cjus tres solidos dedi-
permaneat.manibus propriis hanc cartam corrobo- mus;\Villoimo denique,domno utrorumque,Girardi
ravimus, ego et uxor mea et filii nostri ; et domno scilicet et Pagani.propter consuetudines quas vide-
meo Guillelmo comiti, es cujus bencficio tenerc baturhabere in ipsis terris quas remisit, X.XX»» so-
vidcor, roborandam tradidi, cpiscopoque nostro lidos, et uxori ejus Albercda; solidos V dcdimus.
Ivoni.et omnibus cnnvicaneis obtimatibus mcis,
et Qui adfuerunt viderunt ct audierunt.nolati sub-
et
qui subscripti sunt : idcirco ut si aliquando, insti- scripti sunt.Guillclmus presbytcr.Guiddo presbiter.
gantediabolo.aliquis sueccssorura(quodabsit!)hanc Guauscclinus,filius Ricuardi.riodbcrtus Lupeculus.
donationera et conccssioncm nostram infringere cu- Fnlco de Tcdis Villa. Ilugo de Chira. Herimannus,
picritjCorroboratores subscripti testes et derensores filiusHugonis Tronelli. Ebrardus de Rugia. Gual-
sint, vice [sancti apostolorum principis. Si
Pctri, terius de Aspcris. Paganus pra-positus. Richardus,
quis aulem banc donalionem infringere tcmplavc- fainulus Girardi et Warini. \Villelmus,famulusmo-
rit, nisi dampnatus pereat in a;ternura,
resipuerit, nachorum. Actum Plancis, publice, vivente Willel-
S. Guillelmi comHis (170). S.Guillelrai, filii Osbcrti, mOjinvictissimo Normannorura duce,Anglorumque
S. Guimundi,'qui[hanc donationera fficit.S. Emmaj, p rege; in Francia vcro rognante screnissirao regc
nxoris cjus S. Rodulfi, filii cjus. S. Rodbcrli, filii Philippo; indictione xv. Paulus monachus extitil
ejus. S. Antonii, filii ejus. S. Guimundi, liiii cjus. nolarius. »
S. Hugonis, filii ejus. S. Alanni, tilii ejus. S. Guil- Sunt et alia dona,supradicto loccllo pcrtinentia,
lelmi, filii ejus. S. Torcsgaudi, filii ejus.S. Guillel- qua; inscripta,scriptornm penuria, habentur : sicut
mi dc Pia:icis. S. Fulberti clerici. S. RadnUi capcl- aecclesia marlyris Laurentii, quse data est praedicto
lani. S. Guillelmi teloncarii. S. Fulborli, filii Bcr- loco ab Odonc Rufo. Est autem haec aecclesia ultra
tranni. S. Guiddonis clerici. » fiuviolum qui currit ante aecclesiam Sancti Mariae,
CAPITULU.M XXIV. sub cdibus monachorum.
De lerra Gerardi Capri cl Pngani prxposili. CAPITULUM X.\V.
(Anno 1077.) De xcclesia Saiicti liortmni, data sub Braiai castro.
« (171) Cum cunclos mortales insatialMli gullure (Antc a. 1070.)

mors inrcvocabilis semper devoret, ad exempla ta- « In nomino sancta; Trinitatis et unica; Deitatis,
men human.T propagalionis ulillimum foredecrevit Patris scilicct ctFilii etSpiritus sancli.Notum esse
priscorum industria, non solum memoriae postero- volumus, quod, communi consilio et pari aCfectu,
rura pia facta ^irorum fidelium,verum etiam litteris
ego Airardus de Buslo et Landricus de ToricUo,
mandarepaginulis:quatcnusmcnsipsorum,pluriraa C cum devotissimis nostris cocqualibus opidanis,
pcragrans, pro pnescntibus praiterita obliviscons, Gausfridumcnmmilitoncmconvenimuf.ulloculum,
non tantum qus se vidisse meminit, set ea qua; a in quo a;cclesia in honore sancti Romani martyris
principio faeta relegens, tanquam ea qua; viderit habcbatur. Sancti Pctri coenobio Carnotcnsi, pro
noscat. Unde ego Gausfridus, Sancti Petri Carno- remedio sua: suorumque animarum,concederel; et
tensis monachus, totius congrogationis assensu, quia non longe a castello Braiao distat, set tunc
atqcc Huberli abbatis praeceptione, super his rebus temporis et vilis et incultus aput nos estimabatur,
quae habere vidontur in Xormannia; parlibus custos quanquam in conspcctu divina;majcstatis praeclara
et provisorfactus, omnibus, tam praesentibus quam sanctitalc creditur, pra;fatus miles nostris precibus
fuluris, sancti Dci Kcelesiae fidelibus, notum esse annuit, consiliis paruit, de suo ibi dedit, et sic ab-
volo,quod quidam vir.nomine Girardus, prajnomine bati Landrico totum coramisit,quatinus in tanlum
Caper, pro animae sua3 redemptione, necnon et pa- celcbris habcretur in quantum prius despicabilis
rentum suorum.sanctas Maria: de Plancis et sancto putabalur. Qui abbas quinquaginta solidosnummo-
Petro apostolo, cujus cellacsse vidctur ipsa sancta rum, sponte sua, milili, et bonitalis gratia, dedit.
Maria, cum consensu matris sua; Emmolina; seu Unde quod divino instinctu fecimus, domno nostro
fritrum suorum Guarini cl Huberti, gratuita boni- r» Gausfrcdo et Mahildi domna; nostrae verbis muns-
tate, quanrfam terrara, non longe a terra sanctae travimus.Qu! devotissime laudaverunt.et dilare de
Maria;, conccssit,donumque,per Guarinum fratrcm suis facultatibus locum promiscrunt; atque licon-
suuin, super altarc sanct;e Maria; niisit, impoditus tiam dodorunt, ut quicumquo cx proprio jurc quid
quodam bello ad hoc peragendum.Cui facto assen- vellot ibidom Doo et sanctis,pro meliore recompcn-
serunt Guillelmus de Molinis castro ct u.xor cjus.\l- satione, largiri, lihera sibi lacultas permittcretur,
bereda. Inscro etiam huic paginoe terram Pagani, Quocirca hujus rei gesta; castulam hanc fieri postu-
quam dcdit sanctae Maria;, pro undecim libris num- lavimus, quatenus, subscriptis testium nominibus,
morum, quas debebat nobis de tcloneo supradicti ipsa testis et index veri semper lirma haboatur.
castri. Quam terram ipse Paganus inguadiavcrat Quod si quispiam huic contradicere pnesumpscrit,
pro viginti solidis nummoruni,quos eliam rcddidi- ct,(iuanlulumcumquc (quod absit !) donationis istius

(1701 Guillelmus Conquestor. quiquc incidit in tempora Philippi

cst indictio xv,
(171) Hanc chartam retulimus ad a, 1077, cujus Guillemique rcgum, ac llubcrti abbatis.
293 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBEIITUS. 294
roscindere seurepetcrc quoquomodoconatusfuerit, A Braiaum vicum devcniret, Osanam fluvium trans-
non ei consentiatur;set sub anatlicmatrconstitutua sions, egritudinc corporis ibidem detcmptus, Deo
ccntum liliras auriprincipi terra; pcrsolvat.Nomina disponente, glcbam corporis, cum thesauro (juod
tcstium. Gausfrcdus domnus, ciijus asscnsu actum dctulcrat, juxta parielem a;cclcsi;c, qu;e tunc ihi
est hoc. Mahildis, cjus conjunx. VVillelmus, lilius lulcrat, cum dcfunctus cssct.a christianis cuuiuia-
ejus. Airardus de Bulso. liernardus, frater ejus. nentibus exorando poni prascopit.Itaque thesaurus
LandricusdeToricllo,Willclmuspra;positus. Odo de et tam incomparabilc munus a Dco collatum, per
Domicilio.Gausfridus.Guarinus. Giusfridus. Raiar- multorum annorum tempora labcntia, hominibus
dus qui hanc donationem fecit. Rainaldus forosta- incognitum mansit doncc, propiciante divina cle-
:

rius. » nirntia,a monachis supradictis oflicia divina;servi-

Sunl (172) et alia dona data, quK, pcr negligcn- tutis inibi complerentur, et ab orani plcbe locus
tiam sive scriptorum penuriam, inscripta adhuc ipse cclebris haberetur, atque,aucmentando paula-
permanent.Quia vero locus et ociumscribendi tem- tim,longe lateque volans fama diffunderetur.Tunc,
pus congruum pra?bet pra;tercundum non estimo opitulante plebe, majora jacientcs ;ecclesia; funda-
qualiter beati Roniani martyris caput ad pnefatum mina, inspcratum thcsaurum repperiunt, corpus
locurasitaRomanaurbe delatum ct ibidem colloca- „ quidcra pr.-cfati percgrini, et, juxta cjus corpus,
tum,diuque abhominibusincognitum.Set.postquam psistarchiam ipsius illesam, caput supra mcmorati
moderno tempore, sicut superius diximus, sub po- martyris continentem. Quam quidam homo inme-
testate Landreci abbatis locus praediclus meliorari ritus cum a terra temere voluisset levare, pra;sun •

coepit, atque a poputo, gratia orationis, frequcnter tionis suae pa;nam statim ultione divina merito re-
repeti, monachi ibi commorantes, oratorium illud cepit nam infclix, antequam manu tangerct id ad
;

ligneum in meliorem statum construere volcntes,
terram fcedere coeperunt,ut majoris oratorii funda-
menta cemento et lapide stabilire potuissent. Set,
priusquam Romani martyris capitisinventionem ex-
plicem, exordiendum est qualitcr et qua occasione
sanctus martyr ibi, per queadam Britonem, caput
propriumdeferri voluorit.Fuit olim quidamlocuples
homo in hac citeriori Britannia,nobilibusnatalibus
procreatus, qui, divina propiciatione,christianitatis
titulo insignitus.in baptismatis lavacropompisdia-
boli abrenonciatis, sancti Spiritus illustrationc, ab C priodictum hominem lumine orbatum, ille qui ce-
omni piaculorumsorde mundalus.Paulinusestvoci-
tatus. Qui cum zelo deifici amoris estuaret.preme-
ditabat fieri quovis suorumprediorumaecclesiamin
honore cujuspiam martyris, si forte possetaliunde
quod extendcrat, oculorum iuminc caruit. Quo fa-
cto,loco illius hominesin unocuneoconglobati,cum
religiosis personis, ac bonore debito laudes conci-
nentes,tecam illam, cum sacris reliquiis sinedifli-
cultate levantes invenerunt,martyris caput etapices
inconvulsas, beati Romani martyris esse caput de-
monstrantes.Quod cum a terra levaretur,odorsua-
vissiraus tantus adfuit, ut oranes qui aderant se
sentire crederent odoramina redolenlis Paradisi.
Inter hKC denique raartyris virtus non defuit,nam
cura a nativitate non dedignatusest illuminare,ipse
bunc.meritis Romanimartyris,adlaudemetgloriam
nominis ejus clariori lumine illuminavit. His ego,
vel ipse qui michi boc retulit, non interfui set, ut :

adipisci reliquias illius ipsius martyris.Cumquesu- aflirmabat,Agobertus,archipresbiteret postraodum

per hac re hereret animo, a multis audivit urbem pr;BsulGarnolin;e urbis, interfuit, a quo et ipse hoc
Romanam, prse ceteris urbibus, innumerabilem didicit. Nuncquoquead sequentiavertatur pennula.
martyrum corporibus fore decoratam. lUuc, sine
mora, unum ex fidelibus suis, nomine Maupum,
CAPITULUM XXVI.
christianissimum et simplicem virum,misit,utquo- De ireclesia Buxcti in Perlico, data ab hnardo milite
Sancto Petro Caryiotensi.
vismodocujuslibetmartyrissomataindetransferret.
Qui cum Romam venisset,triaper anni temporaibi (Ante a. 1080.)

conversatus, nulli secretum sui pectoris patefecit, « Conditor atqueSalvator nosterDominus Jhesus
neque solum per se desiderium domni sui explere Christus qui omnes hominos vult salvos fieri et ad
Cumque intra se anxiari cepisset,etsumtus n agnitionem veritatis venire, oratur nos pie ac mi-
quivit.
pecuniarum jam pene defecisset,dumqueiteradpa- scricorditer dicens Honora Dominum de tua sub- :

triam repetere maturaret, hospes ejus animadver- «ta»(w ,• itemque : Date elemosinam et omnia sunt
tens animum egrotum,causamegro-
ipsius insolito vobis munda.ldcirco, ego Hisnardus, unus Christia-
tationis diligenter inquirit,et inventam amicee con- norum ejus filius Sulpicii, volens obaudire voci
solationis medicamine fovit, atque omne auxilii ejusdem piissimi Domini mei Jhesu Christi,concedo
robur, ut amico hospiti, impendit. Qui a quodam soncto Petro.cceli clavigero,ad ecenobiumejus, quod
archimandrita beati Romani martyris emens actu- situm est in suburbio Carnotensi,aecclesiam raeam
tum venerabile caput,caute inpsistarchiaperegrini quffi est in Buxldo, cum atrio, ob remediura patris
hospitis sacrosanctum thesaurum, sindone munda et matris meae et antecessorum meorum et senio-
involutum, cum apicibus posuit, pacisque osculo rum; annuente Teudone seniore meo, filio Bosonis,
dato,citato gressu eum ab urbe Romam exire prs- qui eam tenet exbeneficio regis.Do etiam terram juxta
cepit. Cumque, Dei nutu et prospero itinere, ad a;colesiam,quantum arare potest una carruca. Ego
(172) Quse sequuntur absunt a cod. B,
 295 VAULI S. PETHl CARNOTENSIS MONACHI. 290
ro in doniinicatu non leneo omnes dccimas, set A «lcferrcnl ; eo tenore ut ab illo die in ailernuin,
iu fisco tenenl niei honiincs plurimas, ijuibus con- rnonachi nostri loci lertiam partem Gausberti Villae

cessi, ut quisquissanctoretrodare vt'lucrit, ex niea possidcrenl, exceptis miiitibus, quiciiuid viilelicet

patle licenliam habeal.Donoctium paslumomnibus ipse posscderat iu domibus, jn tcrris, in pratls, in
porcis monachoruni Suncti Petri ca;nobii Carno- aquis, in aecclesia, in bobus.Impelrata quoque ab-
lensis, in mea silvai sine pusnatico. Ilem do deci- solutione, el, ex morc sanctae rcligionis, inter pri-
mam unius molendini quod situm est in Alneto; et matcs civitatis corporc sepulto.nomen ejus moino-
do decimaui denariorum quos accipio de pastu rialo fccimus, et faciemus diebus omnibus, cum
porcorum; et dono decimam nunimorum niercati ccteris quorum beueliciis vita nostra suslentalur,

Morti Villaio. El ul ha;c mea donatio firmissima Auctorizavit aulcm hoc donum gloriosus comes
permancat,donino meo Teudoni,ex cujus beiieficio sepe nominandus \Villelmus,pro coelcstis vila; pra;-

teneo, corroborandam tradidi, filiusquc mcus llis- mio, in villa qua; vulgo dicitur Curtis Dominicus,
nardus el tilia; mea; utra;que, cu.'n matre sua Al- non longc a castro lJrocis,coram ootimatibus suis,
bcreda, h«c ormla qua; dedi consentiendo annue- quoruin noniina sunl ha-c:\Villflmus,filiusOsbeiti;
runt,et annuv^iiilo conscnliuut, et niaiabus propriis Waltcrius Gilradus, Fulco de A;no, Iluberlus dc
has littcras corrobaverunt ; et ex hoc lestes sunt Rigia, Rodbertus Bcrliannus, Willelmus Marmio,
B
isti homines qui subscripli sunt.Si quisveroadver- Rainaldus Darsellus, Radulfus Falchemandus.Uun-
sarius, aut bci inimicus, aut infiilelis vcl laisus fridus, Turoldus \Villi.lmus, Corbucioiiis lilius;
;

christianus, hanc meum

donutiuncm culumniatus lienceliaus de Scoht, Rabcrius et Wilelmus de
fucrit.in thcsauros regis eentum librasauricoaclus Vernone; Ilugo, filius Gerelmi. Auctorizaverunl et
puuat, ct perpetuo anathomate ejus daninotur frutrcs defuucti, coram omnibus his supradictis,
anima, ct cuin Dathan el Abiron omnino pcroat. Willelinus scilicet alque Balduinus, ut et ipsi cum
S. Tcudouis,cx cujus bcneficio est. S. Isnurdi, qui frutre suo in recumpciisalionc participcsessemcro-
hanc donationem lccit. S. Albrrtda;, u.xoiis cjus. rcntur.Dc nostris adlucrunt Rernanlus, lilius Vul-
:

? isnardi,filii cju.-.S.Columbu;,lili;e cjus.S.Arcm- niari W arinus cocus, Waltorius inajor, OyJeleiius

;

burgis. S. Roduorti Rufi.llugo de Mor Villaro.Bal- stabularius.Si quis hunc cartulam conlradiccrcvo-
dricus. Mascelinus de Cuiba Villa. Gausfiidus de lucril,
' ' pcrpeluo unalheraatis jugulo feriatur, et,

Longa Guarinus de Puteo.ArrolilusdcCroto.

l.una. frustratus voluntate, Ires libras auri pcrsolvat ju-
Richardus frater. Rodullus dc Calluel. Ex nostris : dici.Concessa est et roboiatu ha;c dcnacio pridie
Bcrnardus, lilius Vulmari .\lbcrlns, Trodo, Ste-
; nonas Augusti, dic qua mortuus est Hainricus rex
phanus Gualoius, Ernulfus Rufus; llainalduslilius Francia; (ct scripta a Paulo monacho). »
e.jus; Fulchardus Tescclinus, filius llildcgarii ;
C
;
GAPITULUM XXVIII.
Arnulfus Nigcr, Giraldus cocus. »
De Haimberto scrvo el l'rodburga.
CAPITULUM XXVII. (Antea. lOGl.)
De terni Gaushcrli VilLc.
« In Dei nomine.Ego Odo,filius comitisManassa;,
(29 aug. 1060.) annuenle fratre meo Hugone ac sorore nostra Eu-
In niuninc sancta; etindividua; Tiinilatis.Notum
1. stachiti, notum esse praescnti populo el futuro, me
esscvoluinusomnibusC.hrislifidclibus, tainpra;scn- scilicet dedisse Carnotensi monasterio Sancti Pelri

tibusquam futuris, egiiLuinlricus, gratiaDci ubbas, ac Jociacensi ccUa; pra;dicti monasterii, ex nostra
omiii.squcconvcntus iiRinacburuiiiSuiicli Peliicieno- fainilia servum, nomine Raimbcrtum, ct ancillam,

biiCariiolcnsis, qualiter iioslro loco dalu lueiilkrra vocabuki Frodburgam ; fralrcm videlicet ac soro-
quampossidorevidemurinGausbcrtiVilla,aquodum rcm, cuin filiis ct liliabus eorum,pro salute patris
milile etclarogciiere, Richardo nominc,vel qualiter noslri anima; et malris nostra;. Huic crgo dono si
concessa sit a nobilissirno comile Norinanni;c Wil- quis nostroruai heredum aliquando conlrariusesse
lilmo,scu afrutribussiiprailicti milills,\\ itlelinosci- voluerit, cuin Juda traditorc el cum his qui Domi-
licctuliiucliulduino. liiannoigitur (luo liiiiiuiii csse [j num crucilixcruiit, a bcato Pctro, cui a Doinino
intcstinumbcllumdino.scitur.quodintorrcgonillain- Jhesu Chisto eoUataest ligandi et solvcndi potestas,
ricum et W illclmum comitem diuduravcral,supra- anathcniatizalus acextra porlas Paradisi exclusus,
dictus milcs Richardus a coniitc, cum aliis Nor- diabulo Iradatur in iiifcrioribus naminis,omni tcin-
mannis.missus fucral,custi)iru'ndigralia reilniurum poro cruciandus.Prccor igitur omncs quihanc lar-
caslrum quod custrurn cum habitaturibus suis
: gitionis nostnc lcgorint vol audicrintscripluram.ut
tunc anathcmatum erat. Qui dum ibiilcm esset,in- Dci pielutcm, pro patre nostro Manasse ct pro no-
firmilale corporis.qua et mortuus est, laclus, dili- stru matrc Constantia, seu pro nobismet ipsis ex-

genter anima; sua; dctrimcntum timeas, Nigcllo orarc studeant,quatenus,postmundi hujuscursum.

quodam ad se vocato.qui sororem suaminconjiigio pcr saiiclum Petruin apostoluin, cui supradictura
habcbut, scu aliis umicis, pctivit ut quiiiam inona- coiitiiliimisiloiinin,oninipolcnsI>ominusa>lcrn.Tvita5
chus noster Gausrridus, qui tunc forte adcrat, ad nubisupcrialjanuam. llanc auteiii curlulam scmpor
cpiscopuin civitatis currcrct,scquc, lain ipsc quam inviolutam fore cupicnlcs.V idus Augusti, in palatio
alii absolvi fucercnt et ad coenobium sepeliendum Meleduni castri,pra!3cnto domno nostro rege Hain-
 297 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDllIGUS ET HUBERTUS. 298
rico nianibus propriis corroboraviinus. manibusque A Ilic primum acomite Wil-
loculus prffimemoratus
pluriuiorum ibi astanlium corroborandam tradidi- lelmo dalus quidam monacho Bona2vallensi,Berin-
mus.Subscripsimusitcrum et nostranomina,facicn- gario nomine, dinoscitur csse set abbas consecra-;

tes signum salutifcra; crucis ot poncnlcs nominate-
stium utrarum partium. S.Odonis comilis,qui hanc
donationcm fecit. S.Hugonis comitis^fratrisOdonis
S. Eustachia^jSororis amborum comitum.Secuntur
testes: Guaiterius comes.Droco de Conflante, Gua-
tus,bellurum frciiucntiam atquc loci paupertatcm
cotidie crcscentem diu ferre nun valons, sponte ad
suum cccnobium est reversus, ubi postca suam trans-
egit vitam. Post morlem vers Willelmi comitis et
Rodberti filii ejus,quem securi inimici ejus in car-

lerannus de Parisio, Tcduinus vicecomes, Oidelar- cero positum interfeccrunt, Ivo, frater Willelmi,
dus Hugo, filius Richardi dc Distisiaco Guaszo
; ; in konore succedens, abbatem Landricum rogans
de Pissiaco ; llugo, filius Lipcrici ; Rodbcrtns Bu- expetiit, ut locum prrefatum Sancto Petro pcrpo-
dicus, Fulcuinus; Balduinus, archicapellanusregis; tuo habendum, susciperet et monachos suos illuc
Guiscelinus et Richardus,capellani ; Albertus^pree- dirigeret,ibidem militaturos. Cujus petitioni abbas
positus Jociaci cellceRodbertus de Fraxino, Ilul-
; obsequcns, niisit quosdam de suis, qui looum fere
gerins major. Johanncs cubicularius dictavit hanc per triennium tenuerunt.'.-\ccidit autem ut quidam
cartulara.Droco,archidiaconus Vilcasini. Qui vero, rj juve.iis, nomine SoIo,monachus, Deodatus a lavacro
diaboli instinctu, huic rei contrairc voluerit, fisco sacro vocitatus, ibidem, ut fercbatur, quedam ncfa-
regis persolvat centum libras colati auri, et cona- ria actitabat, et,zabuli instinctu,majora adhucfla-
tus ejus sine cffectu permancat. » gitia moliretur agere; adejus complicibusdenuda-
CAPITULUM XXIX. tus est ; et, prajsidio fuga; elapsus, in Britanniam
De cclla SancUv Gausbiirfjis. se suscipiens,suorum operum pedorem nobis gran-
(.\nte a. 1061.) dem relinquens, nos alienavit a loco, et locum a
<i In gremio sanct» matris ajcclesiiE cum fides nobis.
principatum teneat,misericordia, quae grece dicitur
CAPITULUM XXX.
elemosina, cum ex fonte caritatis proccdat, inter
De ficclesia sancti Dionisii Nogioni.
virtutes ca;teras non habetur ultima. Quae quidem,
dum minimis Cristi distribuitur, remissio peccato- (A. circit. 1078.)

rum adipiscitur,regnum coelorum operantibus eara i< gremio sanctoe matris secclesiee cum fi-
In (174)
aperitur, unde est illud Bcnefacit animx sux vir
: des principatum tencat, misericordia, qus grece
misericors, et plura his similia. Salvator elenim no- dicitur elemosina, cum ex fonte caritatis procedat,
Dominus, cum ipse sit potens,
ster, universitatis inter virtules ceteras non habetur ultima. Quae qui-
potentes non abicit, quoniam neminem vult (173) Li dem, dum minimis Chrisli distribuitur, remissio
ad agnitionem veritatis venire etperfru-
perire, set peccatorum adipiscitur, regnum ca;Iorum operan-
ctus honorum operum omnes fideles vocat ad se ; tibus eam aperitur. Unde est illud: Benefacitanimx
qui etiam, in Evangelio, mundi amatores terret : sux vir miscricors ; et plura his similia. Salvator et-
Omnis, inquit arbor qux non facit fructum bonum enim noster, universitatis Dominus, cum ipse sit
excidelur, ct in ignem mittctur ; et plura his similia potens, potentes non abicit, quoniam neminempe-
quee non sunt huic stilo credita. Unde egoIvo,eas- rire (175), set ad agnitionem venire veritatis, et per
sibus mundancB conversationis inretitus prae omni- fructus bonorum operum omnesfideles vocat ad se;
bus, peccatorum pondere pressus, verumtamen de qui etiam, in Evangelio, mundi amatores terret :

muItitudinemisericordiarumDominiprssumo indi- Omnis, inquit, arbor qua2 non facit fructum bonum
gnus opus bonum et quod creditur laudabile locel- ; excidetur,ct in iijnem mittetur; et plura his similia,
lum Sanctae Gauburgis, in territorio Belismensi qu« non sunt huic stilo credita. Unde ego Rotrocus,
situm, cum omnibus ad ipsum locum rebus perti- cassibus mundan» conversationis inretitus.militice
nentibus, Sancto Petro Carnotensi committo et dono, armis accinctus,prae omnibus peccatorum pondere
quatinus ibidem militaturus Deo monasticus ordo pressus, verumtamen de multiludine misericordia-
habeatur.Ut autem hoc donum stabile et inconvul- J)
rum Domini prajsumo indignusopusbonum et quod.
sumpermaneatvoloomnibus, tampresentibus quam creditur laudabilius monasterinm scilioet, quod
;

per succedentia tempora, notum esse,

et futuris, meus genitor Gausfredus in honore sancti Dionisii
domno meo Hainrico regi, ex cujus benedicio est, construere coepit,in territorio non longe distante a
me corroborandum tradidisse. Si quis vero,diabo- castello Nogiomo dicto, cupio amplius adornare et
licae pravitatis instinctu, huic facto (quod absit!) magnificaro.VenerandsquippememoriKabbasLan-
contrarius extiterit, irani Dei incurrat ; beatus Petrus dricus me adieus obnixe rogavit, quatinus eundem
illi contrarius fiat etinimicus, cum ceteris omnibus; monasterium Sancto Petro Carnotensi, ob mei
et propria praesumptioae confusus, mille libras auri memoriam et uxoris filiorumque meorum, et pro
regi Francorum, ob temeratem injuri», persol- anima supradicti genitoris mei et matris meae, do-
vat. » narem. Quod ego libentissime annui, ut idem pastor
(173) Sic, et superius, cap.26. I. VIII, instr., col. 304.
(174) Hanc chartam habes editam ia Gall.Chrisl., (175) Omissum vult,

Patrol. CLV. 10
 1»AIL1 S. PETKI CAnNOTENSlS MONACHl. 300

et princcps michi et animabus corum succurrere A. signo crucis eam roboravi.et filio meo robora dam
dignetur, aperiensnobisportasrcgniccclcslis.quas, proposui. S. Slephani comitis. S. Gausfridi de Ca-
a domino potestatc accepta,omnibus fidelibus ape- lido Monle. S. Widionis de Breina. S. Hainrici da-

rit.Ut autem hoc slabileet inconvulsum permaneat, piferi. S. Widonis de Monte Leodorico. S. Alcherii,

volo omnibus;tampra!senlibusquam et futuris, per filii Guauslini. S. Ilugonis, filii Tedbaldi. »

succedentia fempora,|fidelibusnotum esse.manibus C.\PITULUM .\XXII..

omnium fidelium mcorum me corroborandum tra- Donalio collibertorum a viccromitc Ebrardo.

didisse. Si quis vcro.diabolica; pravitatis instincti', (Ante a. 1070.)

huic faclo (quod absit') contrarius extiterit, ana-
thema sit, in infernoque infcriori retrusus, ubi
vcrmis,qui nonquammorilur, ejus corrodalcarncs;
et ignis, qui nonqnam cxlinguitur,
i<nominc Domini nostri Jhesu Christi, filii
In
Dei summi. Ego Ebrardus, Carnotensium viceco-
mes (170), notum esse volo pr.Tsentibus alque fu-
scmper ejus turis, quod adicrunt mcam pra;scntiam Sancti

pascatur cruciatibus. Petri Carnotcnsis monachi, deprecantcs, ut pro re-

Iste locus, quandiu vixit comes Rolrocus, per medio animse mea;, dimitterem calumpniam quam
plusculos annos a nostris monachisest possessus. immiseram in filiis Girberti, mei servi, de Ymonis
donec ab uxorc Gausfridi, nomine Beatrici, jussi ^ Villa, qui ex ancilla Sancti Petri Carnolensis nati
sunt egredi; occasione nacta,quod domnuslluber- sunt. Quod et feci.accipiens ab eis centum solidos
tus, quondam nostri loci abbas,officio abbatis non nummorum ct unciam auri et concessil Sancto ;

potcrat uti; cui vivens Rotrocus pcrabbatem Eusta- Petro Carnotensi et monachis famulantibusibidcm,
chium aecclesia; regimendcderat.virgaquepaslorali absque calurapnia, ipsos filios Girberti ct Beringe-
donaverat; et moriens,quicquid in auro et argento, rium, cognatum eorum, cum exore et filiis et filia-
vino et triiieo, posscderat, in usus monachorum bus suis, et progcnie ipsius Gisbcrti,qui infra ter-
totum reliquit. Quo mortuo, filii ejus onincm trili- minos Iraonis Villa; degit, pro remedio animae mcae,
cum et vinum mutuantcs,inimicum habentes fene- etparcntum meorum.uxorisque meae Hunberga; et
ratorem.si puando requireret quod mutuo prcstite- filioruni meorum; quatiuus abhodiernadie et dein-

rat Beatrix quoque, uxor majoris filii,intra arcem

;
ceps scrviant monachis, absquc uUo contradictu et
suam aurum et argcntum habens, se sibi propin- calurapnia. Ouod si quis hanc cartulam et donatio-
quiorem esfimans, preler calicem unum qucm fe- nem dampnare volucrit, dampnatus pcrcat in actcr-
cerat aureum, nichil omnino \oluit reddere. Dnm num. Ebrardi vicecomilis, qui hanc donationem
S.

vero persepe a supradicto procuratore loci verbis feciU S. Ebrardl, lilii ejus. S, Hugonis filii cjus.

acriter moneretur,ut elemosinam mortui redderet, S. Huncbergas, uxoris ejus. S. Odonis,filii Guazro-
ad terras emendas et edes contruendas, in fanta C nis. S. Guarini.filii Guarini de Turre.S. Guallerii,
monachos nostros a loco pelleret,
ira exarsit, ut et filii Eutismo. S. Gunterii, filii
Loscelini de Curte
et Clunienses monachos inibi poneret. Qui semel Haimonis. Guidonis Aposfoli, ef Gausbcrti, fra-
S.

anathematis pulsimucrone,rursum redicrunt,Allo- tris ejus. £x nostra partc Arnulfus Bigotus Ste-
: ;

brogum inediam fugientcs quoquo gentium; more phanus, Dodonit. filius; Gausfridus Tosardus, Te-
girovagorum arida ac maria fransmcant, ut inve- duinus major, Hubortus Bovardus, Gualleriolus de
niant escas. Monasterio. Rodbcrtus monachus hanc cartulam
CAPITULUM XXXI. scripsit, jubenfe Landrico abbate. »

Donatio quorumlam collilerlorum a comite Tedbaldo. C.VPILULUM X.XXIIL

(Ante a. 1080.) Agnitio de lerra Rodberti Comei.
« Quicumque sibi obligatum homincm, propter (A. 1028-1037.)

amorem Dei, a debito relaxat servitio, pra'mium < Agnitio qualiter terra, quam abbas Magenardus
sibi ab eo confidat.sinc dubio, rctribui infulurum; dedit Rodberto Curneo, rcvocata est ad victum fra-
diccnte ipso pcr prophelam Dimitlc eos qui cun-
: trum. Dum
Rodbertus Corncus mortuus fuif, vo-
fracti sunt liberos, et otnne honus diinmipe. Tunc in- luerunt monachi ipsam fcrram recipere; set uxor
vocabis Domimis exaudiet, clamabis ct dicet : Ecce
et j)
ejusjudicium porlare fecit,quoniam eaconventione
adsu7n. Quapropfcr cgo comes Tedbaldus, in Dci suo data fuit seniori,ut ipsa, quandiu viveret,eam
nominc, pro rcmedio animoe mea;, quosdani servos possidcrel. Quam feminam quidam miles.Sulio no-
mei juris, natos ex servis mcis ancillisque Sancti niine, in conjugio acccpif ;
qui mullis vicibus, scr-
Petri Carnotensis,cum uno servo meo libcro,trado vilium abbati Ariiulfo obtulit.Quod scrvitium scm-
monachis ipsius loci, ut, ab hac die, scrvitium dc- per abbas sprevit el nonquam rcccpit. Quo Sulioue
bitum persolvaut. Ea deniquc conventione hoc an- viventecum supradicfa femina, filiii Rodberti jam
nuo, ut omni tempon', ercceptis fcriatis diebus, in dictimortui fucrunt. Post morlem vero feminae,
pleno convcntu, michi psalmus post la;taniam ab rcclamaverunt ipsara tcrram nepofes ejusdem Rod-
eisdcm frafribvs decanfctur.El uthujus donationis bcrti ; sct monachi fortifer rcstiterunt cis. Tunc
carla sit omni tempore firma, cgo ipsc manu mea veneruntutiquc incuriara Odonis comitiselepiscopi
(170) llic vicecomcs ^Ebrardus, cum cruce ignatorum exercitu in Terram Sanclam profeclus, inters-
fectus est in Antiochena obsidionc, a. 1097.
301 VETUS AGANO. — LIR, VII. LANDUICUS ET IIUBERTUS. 302

Tcoderici, ct ibidcm factnm cst placitiim. Affirma-
bantque nepotcs Rodberti, quoniam eaconventione
judicium femina porlare foccrat, ut, post mortcm
ejusdcm fcmin.-c, heredcs llodbcrti ipsam terram
in fisco dc abbato tencrcnt. Ad hoccontradicendum
A Transgrandi Pontc. Rodulfus Musculus. Guarinus,
princeps cocorum vicecomitis. Durandus, pinccrna
comitis. Teduinus, major Sancti Petri. Ernulfus.
Durnndus Hugolinus cocus. Tedbaldus
cellerarius.
Boldardus. Ericus puer. III kalondas mai hoc auctum

satis habuimus teslcs. Tunc Odo comcs judicavit est, regnantc invictissimo rcge Henrico; secundo

campum fieri, scilicet ex hoc quodilli diccbanthc- anno post bellum quo captusestTedbaldus. comcs
redes Rodberti in judicium, quod femina Rodberti palatinus, a comite Andegavensi, Gausfrido Mar-
fecit portare, fuisse missos. Testis vero Sancti Pc- tollo. "

tri solummodo feminam. Tunc

dicobat non, nisi CAPITULUM XXXV
Rodbertus, unus e.x jam dicti nepotibus, dedit co- Emptio terros Gualterii et Guarncrii..

miti guadium. Teodericus vero, homo Sancli Pctri, (Antc a. 1070.)

qui jam major fuit, similitcr suum guadium comiti
dedit ad contradicendum. Postea vero, remanente
campo, concordia sic facta fuit. Abbas Landricus,
episcopoTeoderico rogantc, quadragintasolidos ipsi
Rodberto et Sancelino, fratripjus,dedit, et duosari-
pennos vines remisit, quos Rodbertus Corneus San-
cto Petro dedit,'dum ab abate Magenardo ipsam ter-
ram recepit. Ipsi vero fratros Rodbertus et Sancio
guerpiveruntterram,etfidcjussoresdederuntseipsos
et duos homines suos. Gilduinum et Emalricum, ut,
si quando ab aliquo, ex parte eorum, ipsa terraca-
« In nominesancta; et individusTrinitatis, Patris
et Filii et Spiritus Sancti. Ego Landricus, gratia
Doi, abbas coenobii Sancti Petri Carnotensis, quod
r, decenter et honorifioo, non longc ab ipsius civitatis
porta qus vocatur iCinerosa, priscis temporibus
situm est; in quo non modica monachorum con-
gregatio, secundum regulam sancti Benedicti ac
aliorum prscedentium patrura exempla, pie vivens
in hymnis et canticis spiritalibus, intimo cordis
affeotu pervigil,cetorarumque virtutum claris ador-
nata insignibus; perdia et pernox tendit ire, Petro

lumpniaretur, ipsi liberam eam redderent, et totam prassule, per hujus mundi numquam quietum pela-
calumpniam in curiam comitis eraderent. H.-cccon- gus, ad seternaj patria; portum scmper amoenum;
cordia in episoopi curia facta fuit; et interfuerunt Christum quoque sedula prece exorat pro cuncto
multi, exquibusquidamhicsubscriptisunt : Nivelo, populo catholico, specialiter voro pro bis quorum
Albertus de Gualardone' Rogcrius Podardus, Haimo beneficiorum atque largitionum juvaraine, in hoc
Barbatus, Girogius clericus, Herbertus Carnotensis. fragili carnis gurgustio, dum vivit, sustentatur.
Exnostris: Dodo, Herbrannus, Adventus, Teduinus, Cum hac, inquam, ego praedictus abbas notura fore
Lambertus, Labaddon ; Gauslredus, filiaster Os- voluraus cunctisfidelibus, tam presentis quam ven-
berti. » C quod quidam monachus noster, Warinus
turi evi,
CAPITULUM XXXIV. nomine, nostra; cujusdam cell» provisor, in finibus
Donatio consuetudinum burgi a Gilduino vicecomite. Normanniaein honore Dei genitricis Marisconstru-
(29April. 1046.) ctae, in villa quae vulgo Plancas vocatur, a quodam
<c Quoniam certum est aeternaque lege positum, presbitero, nomine Fulberto, jure perpetus emit
ut nichil contetgenitum,cunctiscongruitchrisciani emptionis terrara, videlicet Gualterii de Vico ter-
nominis in hoc fortuna^ salo positis, non credere ramque Guarnerii. Pro hac quoque XX solidos
fugacibus bonis pensandum est nobis itaque ut,
;
nuraraoruradedit, proalteratreslibras nummorura.
digno fructu pcenitentice pariter et eleraosinae, me- Doraini quippe supradicti presbiteri, duo scilicet
reamur gaudium sine fine, rapiente nos sero die. fratres, Willelmus de Fageto etGuimundus, utbuic
Hujns rei gratia, ego quidem Gilduinus, vicecomes venditioni praeberent assensum, XX solidos, tan-
Carnotina! urbis, uxorque propria, nomine Emme- tumdemque etiam dorano eorum dedit, Guimnndo
lina, una cumHliisnostrisdulcissimis, sancto Petro scilicet Felici, cujus tunc erat ipsum castrum de
apostolorum principi, consuetudines scilicet sui su- Molinis, de cujus beneficio supradicti duo fratres
burbii,qui-e nostri suntjuris, gratanterconcedimus, terrara illam tenuerant. Itaque, tam a presbitero
utmonachi devote ei servientes in cocnobio quod si- supradicto quam adomnis ejus supradictis, positum
tum est juxta praafatam urbera, jus habeant orandi est donum super altare alraae raatris Domini, viden^
pro salute nostra, et singulis annis, post mortem tibus et audicnlibus his quorum nominasub scribere
earnissingulorum anniversaria celebrent. Tribui- mandaviraus. Prius vero assignare curavimus, quia
mus etiamunum furnillum, excepto censu, ab omni Giraldus, supradicti presbiteri filius, adnisus est re-
consuetudine liberum, et ortulum arborum Istissi- clamare sibi supradictae terrae partem; set, convi-
mum. Hanc autem cartulam firmavimus horum te- ctus in curia de Molinis castri, coram domna ipsius
stimonioquorum nominasubscripsimus, signo cru- castri Albereda, soilicet filia Guiraundi Felicis, do-

cis eam corroborantes. Gilduinns vicecomes, qui num et ipse posuit super altare, babens inde quin-
hanc donationem fecit. Harduinus vicecomes, filius quaginta solidos. Cujus rei testes sunt hi Guido :

ejus. Elisabeth, uxor ejusdem. Joannes medicus. presbiter, Fulbertus de Plancis, Herbertus de Meli-
Guiszo medicus. Girbertus presbiter. Goscelinus curte, Seirannus de Plancis, Restaldus mediator,
presbiter, Rodbertus de Villa Pali. Herbrannus de Corbellus, Guillelmus vinitor, Turoldus famulus,
303 PAULI S, PETRI gA.RN/)TEMSIS MONACHI. 304

Wiilelmus GanuluSj Willelmus de Aspris. Willel- A sibi carnis deleclaiione adheserunt, pcpnitendo dc-

mus, filius Milonis; Ebrardus de Ruga. » fleant, et futura caveant, seseque bonorum operum

C.APITULUM XX.\V[. sinceravoluntateadhcrendoconjungant,actotonisu

De ascclesia Yilla; Villonis, ac dc lcrra ibi data. Conditoris jussionem sequantur dicentis: Qui reli-
(Anno 1059.) qucrit a;]rum fcl domum, seu aliutl aliquid in hoc

« In noniino sancts ct indiTidua? Trinitalis. Ego mundo, propter mc. ccnluplum in fuluro aecipiel, ac
Odo, filius Guazzonis, notum esse volo, tam prse- vilam a'tcrnom lalc pnssidchil.Hoc ego
dulcissonum
sentibusomnibus quam succedentibus, quia memor Chrisli eulogium patulaaure, Urso nomine, auriens,
divini eloquii dicentis : Date, ct dabitur vohis, ipse, unacumconsensudomni mci Walterii, filii Viviani,
inquam, pro saiute animae mea; ac conjugis, ex be- cujus beneficium actenus tenere visus suni, censura
denique temporalitcr possidere videor,
neficiip, qua; videlicpt a-cclesia de Salicioli, nccnon et XX'' III"

a;cclesiam, qua; olim quideu) sita ost in loco qui .jugcra terr.TC, juxta ipsani a?ccleciam, ad oricntalcm
vocaturVillaVillonis, nunc vero, imminentibus ma- plagam sitam, pro salutc animae raea: etparentum
lis, ad nichilum redactam, cum tLrraac docima ad meorum, Sancto Petro cccnobii Carnotensis, dona-
fficclesiam perlinenti, terramquealiam uniusaratri. tione direcla, concedo; ut, nullo unquam in evo,

sancto Petro atque abbati Landrico monachisque n aliquo modo, ad ullum horcdum meorum id retor-

ejus jure possidendam tribuo Agoberto, venerabili ;

queatur. Adibeoetiam conjugis mcE Augindisatque
episcopo annuente, necnon nobilissima domnamea mei unici Gislcberli et filiarum mcarum con-
lilii

Mahilde atque ejus filio Willelmo, de quibus id sensum, quatinus mecum retributionis parlicipes
possideo. Hancquidem Kcclesiam Richerius quidam esse in ®terna vita valeant. Quod si michi vita co-
miles actonus cx me tenuit; sct, a me nuper peccu- mes fuerit, ac propius ad ipsum cccnobium, mona-
nia acccpta, eam michi reddidit in conspectu pluri- stice victurus, quantum Dco fa-
accedere voluero
morum hominuri, de quibusin tcstimonium paucos cultatis aderit, augens donum supradictum, et, si-
subscribam Bernardum de Buslo Roduirum,niium
: ; cut aii Psalmographus: Placabo Dominuin nicuin
Hungerii; Gausfridum de Braiao, Guillelmum pra;- in vila mea; psnllam Deo meo quandiu.ero. Ut autcm
positum; RaduHum, filium Leodegarii. Quorum hEC cartulainviolabilis pcrmaneat, fidcjussores seu
etiam consultu supradiclam donationem fcci, ul ha- tcstes.subscribi volui : Ilicbardum clericum ; .\dral-

beam, videlicet ipse et uxor mea, nomine Ermen- dum et Bernardum, fratrcs ejus: Gualterium, ne-
gardis, es hac dio ct deinceps, beneficiorum suffra- potem meum, pr.'cnomine Postellum; Marcuardum
gia et orationum monachorum. Quod si alibi ipsi de Givriaco. Subscribi volui quosdarn audicntium
melius vidcrint supra memoratam aecclesiam reodifi el videntium, ut, si forte (quod absitj) aliquis huio
candam esse, ubi volucrint, in opus a;cclesia; seu C donationi contraire voluerit( omnes adversus cum
cimiterii tres aripennos terra;, in eadem villa, li- consurgant, et pro Deo videant, ut ejus nisus non
bentertribuam, reservato sibi locomutato ajcclesia;. valeat. Urso, qui hanc dondtionom fecit. .•\usindi3,
Quia vero ab apostolo scriptum esse audio, /((torcm uxor ejus. Gislebertus, filius ejus. Gualtcrius Dom-
datorem diliyit Deus, augeo huic dono quendam nus, filius Viviani. Vivianus, filiuscjus. Hildcburgis
meum militem, nomine Stabilem, cum terra seu uxor Walterii. Fulco pra;positus. Herbertus de Bur-
decima, quam ex meo beneficio in eodem loco te- seriis. Rodulfus de Calliolo. Amalricus. C.uido
nebat. Abbas itaque el monachi, pro is^tis rebus, presbiter. llerbertus presbiter. Giraldus decanus,
quinquaginta solidos nummorum niichi dedorunt Isengrius. Rainaldus de Harei Curte. Radulfug
caritatis dono. Uanc autem cartulam, nominibus (".ruellus. Ivo, filius Fulconis. Radulfusde Mercato._

propriis corroboratam, si quis contrarius nostrse WaltcriusPostcUus. Rodbertus, infirniorum custoau

saluti suggilare aliquando nisus fucrit.cum Dalhan Waltcrius deC.roslu. Leodegarius, filius Hildegarii.
et Abiron ignibus gohennoe subjaceat. Scripta est Guauscclinus de Villaris. Otrannus, filius ejus. »

denique Hainrico rege regnante, in eodem anno quo CAPITULUM XXXVIII.

subslituit sibi in rcgno Phylippum. filium suum. Dc vicuria atrii a-cclcsic Anctis villw, ct molendlno:
5. Odonis, qui hanc donationem fecit. S. Erraen- j
rum.
gardis, uxoris ejus. S. Avesgaudi. nepotis cjus. (Ante a. 1080.)
6. Ervei. S. llugonis de Barzilleriis. S. Herberti de <• In nomiue Ego
sancta; el individuas Trinitatie.
Teonis Villa. Ex nostra: Slephanus, Ernulfus, Adolina, parentibus orta serundum scculi dignita-
Fulchdus, Tescelinus, Gauscelinus de Eragante tem natalibus. clarissimo cuidam viro,noniine Rod-
Villa, .. berto, jam secundisnuptiis,nobilitercopuIata;cgo,
CAi ITULUM XX.\VIII inquam, notum essc voloomnibussancti-eDei a.ccle-
De oecclesice ccnsu S tlicioli ct lerra data sia;cuItoribus, quooiam, prosalutedomni mci Rod,-
(Ante a. 1080.) berti, qui tuctus gravi corporis incommodo, divini
K In nomine sanciaa ctindividua; Trinitatis,Patris verbi non immemor dicenlis: Qui amal patrcni aul
et Filii etSpiritusSancti. Omncs inChristo renatos, matrem aut uxorcm aut fxlios, plus quom mc, nen est
quique in ipso pie vivere volunt, sempcr inlentos me dignus; omnia qua; in mundo temporaliter pos-
esae condecet, utmaculas terrena; contagionis, qua; eidcbat derclinquens, sub abbate Landrico, in san-
 ; :

305 VETUS AGANO. — LIR. VII. LANDItlCUS ET HUBERTUS. 306

cti Potri, nposleloruin priiicipis, caMiobio, scilicet A c;irfam,(]ii.Tm sibi monachi Sancti Martini fecerant,
Carnotensi, comani capitis dcponcns, monastice pcr consonsum totius capituli, nobis reddidit, qua;
victurus,factori A'no se tradere stnduit ;ejusquidem usque in pr;cscntom diom, intcr alia agiographa,
doprceatione, pro salnte anima; sun; pariterque ani- pcnes nos servatur.
rh.T palris niei Ingenulfi,atque Johanis, primi nici CAPITULUM XL.
scnioris,sanctomonachorum cotui,inibi degentium, Dc septem acri terrx datis sancto Pctro.
concedo illam vicariam, qua; a parenlibus nieisvi- (Ante a. 1070.)
debatur mei juris esse, tam in atrio aecclesia; iiuain « In Chrislinomine Ego Landricus, abbas cce-
in molendinis, et in terra eorum'. ut perpetuojure nobii Sancti Petri Carnotensis, omnisque congre-
el vicariam et omnes consueludides judiciarise po- gatio nostra monachorum, notum esse volumus
testatis possideant, et sine ulla calumpnia teneant. omnibus christians fidei cultoribus, tam praesentis
Ut autem ccrtula in hac re (irmins valcat, manu evi quam fururi, quod quidam Normannus genere,
propria eam corroborari, manibusque multorum Herbertus nomine, de Meli Curte in territorio Mo-
testium corroborandam tradidi,quorum nomina linorum castri, septem accras terrffi, pro anima,
eliamsubscripta sunt..\ndreas de Moncollo.Guiddo, sancto Petro, cum omni consuetudine, tribuit, do-
filius Girelmi Malum Auxilium.Adraldus de Croto. numque superaltare sancti Petri manu suaposuit;
Frodelinus. Gualterins presbiter. Giraldus cocus. et pro hac reante ipsumaltare, per argentoum mis-
Rainaldus agaso. Frodo. Adventius. Richardus cle- salem, de orationibus, tom praesentium fratrum
ricus, et alii. » quam succedentium, eum revestiri voluimus.coram
CAPITULUM XXXL\. testibus his Hugone, presbitero Bonevullensi; Ar-
:

De (ecclesia supcrioris Croti. nulfoNigro; Warino cellerario; Hildulfo et Gausfri-

(Anno 1061.) do, fratribus; Ainerio lavendario, En-
Oidelerio,
« Guuctorum creatori famulans, cum duobus fra- gelberto coco. Si quis autem huic dono contraire
tribus meis, Richardo clerico et Berncrdo laico,ego, voluerit, auctoritate apostoli Petri, cui datum fuit,
inquam, Adraldus Sanclo Petro ecenobii Carnoten. sit excommunicatus; et,nisi vivens ad satisfactionem

sissnperiorem aecclesiam Croti.cum quatuor hospi- coufugerit, in inferno mortuus, doloatse sustinere
tibus, perpetualiter libens concedo, pro anima qui- pcEuas perpetuas. »

dem propria, atque animabus parentum meorum CAPITULUM XLI.

ut, sicut in oralionibus monachorum Majoris Mo- De consuetudinibtis Broillamat {<79.)
quibus eani primitus vendideram, collecti
riasterii, (Ante a. 1067.)
sumus, ita in istorum simus qui postea ab ipsis eme In nomine sancts et individus Trinitatis, in
rbnt. Habeant itaque ipsam C cujus regno viget quietudo pacis perpetuK.Omnibus
msnachi Sancti Petri
sBCcIesiam, ac aeterno jure possideant, ab hac die in irt comitatu meo degentibus, ego Willelmus, comes

antea, nulla refrontante calumpnia; et a quo vo- Normanniae,notum facio quod pcnes nos aclum esse
liierint sacerdotedoserviatur, priore poslposita con- perdocebit subscripta narratio.Est in partibus no-
ventione, qua firmavimus ut monachus ibi semper stris villa quaedam, Broillemat nominata, sancti
non deforet. Pro hac, inquam, re decem solidos Petri apostoli monasierio Carnotensi ab ejusdem
nummorum accipiens, deprecationeAscelini mona- constructoribus antiquitus data, quod ^idelicet
chi, consobrini mei, hanc novam cartulam mea saucti Petrimonasterium in Caonotis civitatis est
Irianu corroboravi, ceterispue inferius scriptis cor- suburbio situm. Hujus itaque monachus quidam,
foborandum dedi Gencelino decano, Gerardo pre-
: Gausfridus nomine, veniens ad nos, rogavit sancto
sbitero, Rainaido clerico, Godefrino, filio Raherii ;
Petro donari prKdict» vill» potestalem judiciariam,
Isnardo, Ursoni, Postello, Odoni, Fulberto, Berin- quam ego,Deo donante.inter alia plurima hactenus
gerio, Waiterio, Rodberto. Facta est hsc carta se- possedi per sortem hereditariam. Sperans igitur ego
(iundo anno Philippi regis regni,et rceitata ac robo- michi quandoque debere relaxari peccata, potestate
fata ante portas scclesia; sancti Stephani, Drocis solvendi pcr redemptorem sancto Petro collata,
castro. »
D ipsius monastorii abbatis Landrici et omnium fra-

Haec praefata ecclesia a quodam monacho Majoris trumannuo petitionibus.quasnobis prsfatus mona-
Monasterii, Ascelino nomine, empta fuit; set, cum chus suggessit,ipsis precipientibus. Quicquid igitur
v'.deret parum utilitatis inesse, atque diuturnam in prsdicta villa videor obtinere, sancto Petro, jam
inprobitatem (177) Adraldi, a quo emerat, vix egre ex hac die perpetualiter, trado; quia in futura vita
ferre valaret, ad abbatem Landricum se (178) con- id illum michi retribucre debere indubitanter cre-
vertens, petiitut ab eo eam emeret, quatinus aeccle- do. Subscriptis autem nominibus idoneorum viro-
siis Sancti Petri, inter quas erat, jungeretur. Ita- rum, scilicot in hac traditione presentium, ipsa con-
que abbas, providensutilitatem futuram, postposuit firmatur, ut a nullo successorum meorum posthac
prasentem importunitatom viri, quK cum carne fi- dissovatur. S. Willelmi comitis, qui hanc donatio-
niret, deditmonacho sedecim nummorum libras;ct nem fecit. S. Rodberti, fratris ejus. S. Willelmi,

(177) Addit cod. B: et insatialiilem rapacitatein. (179j In indice capit. scriptum est, Broidlamart
Vi)] Addit idem cod. : astu.
307 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 308
filiiOsberti.S. Corbutionis dc Falesia. S. Gislcberti, A dictione (183) III. Erbertus scripsit, monacbus ct
praeposili de Usmis S. Balduini de Gaci. S. Uer- levita. »

berti de Meli Curte. » Ha;c res gesta magnum nobis generavit detrimen-
Sopito persecutionisturbine, ct rcstinctis iracun- tum, sicut jam prtclibavimus nam, defunctis his
;

dia;flammisquasevomebalinsatiabilisacephalorum quibus prefata earta tenendi assensum praibuerat,

amaritudinis zelus, rursum animus inlimi amoris eorum superstites, vi et impunitae audaci<c pree-
ad cartas scribendas accencitur, quas omiseram, sumptione, per annorum multorum currieulatenere
tabescens scvissima; tempeslatis borrore; cupiens voluerunt. Quorum quedam mulier, nomine Adela,
ceptum opus ad finem perducese quatinus, pietatc secularibus fulta pra;sidiis, ictum colidianae excom-
divina propiciante, ab illa detestabili voee mancam municationis fcre pcr tria lustra sustinens,vixjam
immunis: Istc komo ccvgit edifieare, et non poluit scnio fessa et inrovocabili morte perterrita, dimisit
perficerc. invita, ferre timens excommunicationis vincula. Dc
Nunc ergo cartas Gesiaci cella;, cum pra; manibus qua re XXX nummorum sunl data; duabus ejus
iibrfp

habeam, libet contexere. filiabus et carumconjugibus, ut vel sic cxtinguerc-

C.\PITULUM XLII. tur immodcrata eorum cupidilas, qua; quinquennio
De mamu finna quam Gisbcrtus ahhas fccit p, nobisquidemtacita fructum fundi sumere permisit.
(29 Sept. 98G.) Nunc autem rediviva, ebulliens, fas et ncfas equa
nomine. Gisbertus, divina pro-
« (180) In Christi lance pensans, injuste usurpat quod reliquerat,
piciatione, abbas, omnisque grex Carnotonsis cu;- beato Petro apostolo inspiciente et adhuc pia manu

nobii summi apicis apostolorum Petri et Pauli,uni- retincnle vindictam.

versae militia; presentis seu futura; fidelibus. Quam- CAPITULUM XLIII.
vis a;terna lege sanctiatur nichil constare genitum, De consueludine data a Walterio comite (183).
nichilque esse diu quandoqueluturum; constat ta- (Circa a, 1006.)
men nullo melius gencrereformariposse memoriam II In (I8'i) nomine sanctse et individua; Trinitatis.
pra;teritorumquamattcstationeliltcrarum.Quocirca Salubrcatqueutile et proficuum anims nostra; judi-
universorum fidelium, tam prassentium quam succc- camus, ut ex his qua;in pra;senti seculo nobis a Deo
dentium, perpenderit industria, quoniam adierit collatasuntjDco servientibus,prosalute animarum,
quidam miles, Uertus nomine, nostra; devotlonis concedamus.Quicquidenimin hocmundoccrnimus,
unanimem conscnsum suppliciter deprecans,ut sibi momentaneum et transitorium et instabile omnino
sueque conjugi, vocabulo Aiga;, unique ha;rcdi eo- comprobamus. Idcirco ego Walterius (1S5), gratia
rum, in pago Vilcasino, cx abbatia beata; semper Dei, comes, proiectum et salutum anima; mea; et
virginis Mariae, quam illius loci incola; Avangliam ^ conjugis mea; Adelidis filiorumque meorum, quic-
dicunt, in loco qui vocatur Altera Villa, mansum quidconsuetudine temporaliadnospertinerevidetur
unum in dominicatu, cum universis ejusdem mansi de navibus Sancti Petri Jociaccncis, per Sequanam
appendentiis, sub annuo reditt vel censu conccdere- transeuntibus prope nostrum castellum.quod vulgo
mus. Igitur petitioni ejus concordibus animis assen- diciturMcdanla, pcr deprecationem Mainardi abba-
jam dicte uxori, uni quo-
tientes, sibi atque ipsius tis et cetcrorum frutrum, cidem loco conccssimus ;

quc heredi eorum, ut dictum est, pra;fatum man-
sum conccdimus, illa videlicet rationo servata, ut,
singulis annis in solennitale sancti Remigii, soli-
dos VI persolvant. Quod si ncgligentes aut rebcUes
de hoc censu extitcrinl, legitimc emendent, ct pra;
notatam terram non perdant IL-cc vero cartula, ad
obtincndum firmiorem,suivigorem,manibus nostris
adtrectataetplurimorumnominibushabeturinsigni-
taatque corroborata. Odocomes.WalteriusflSl) co-
mes. Abbas Gibertus. Durandus decanus. Erbertus
monachus. Alvcusmonachus. Tedbcrtusmonachus.
Johannes monachus. Benedictus monachus. Magen-
freduj monachus. Actum Gisiaco fundo, III kalcn-
darum ectobrium, primo anno regni Cludovici, in-
ea ratione ut neque ego, neque filii mei, vel aliquis
ministrorum nostrorum, per succedentia tempora,
accipere aliquid debeat. Quod si aliquis contra hoc
nostra; largitionis donuni insurgere temptavcrit.
maledictionis ct anathematis vinculoobligatus, pei^
patua>dampnationi subjaccat; etquiacum benefac-
toribuspartemhabcrcnoluit.cumblasphcmatoribus
et persccutorihusDomini, et Judatraditore,Dathan
quoquc ct .\biron, quos terra vivos absorbuit, in
D a;ternum dispercat. Et ut hoc nostra; aucloritatis
pra;ccptum inconvulsum pcrmancat, manu noslra;
illud subscriptione firinavimus, ct manibus filiorum
et lidclium noslrorum roborandum tradidimus.
S. Walterii comitis. S. Rodulfi, filii ejus. S. Dro-

(180) Hoc instrumentum tran.9fercndnm cst in li- Gemeticensi monasterio ab eodcm Walterio, Velcas-
brum Gisberti abbatis, supra col. 241-'.^'i2. .sini comite, dala, anno IdOii, de eodem vectigali a
(181) NNaltcrius 1, c#tncs Dorcassinus et Vclcas- navigiis per Scquaiiiim comineantibus exigendo.
sinus de quo videre supra, cap. I. Vide l'.\n dc vt'rif\cr lcs Datcs, t. II, p 082.
(I82i llic pra;tcrmissa vidctur in cod. lillera nu- (I8'i) Ista charta ad librum Magenardi abbatis
meralis x, quandoquidem dies iii kalcnd. octobr. pcrtinet.
a. 1 Ludovidi v, (juod tcmpus convcnit euni die (185) Walterius II, Albus cognomine, Wallcrii I

29 septcmbr.la. Chr. OSO, indict. xiv incurrit.! filius.

(183) Iliijus charta; tcmpus conjicitur ex cliarta
309 VBTUS AGANO. - LIR. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 310
gonis, lilii cjus. S. Walterii militis. S. Rorigonis. A ipsius herbaj prccem aratrum sive boum quasi per
S. Ilugonis. S. Sansnnis. S. Ubcrti. S. Ilugonis. consuctudinem rxlorquerc ab hominibus non time-
S. Adilonis. S. Guadsonis. » rct. Pro hac, inquam,consuetudinc mala quam ipsc
CAPITULUM XLIV. post eum usquc nunc usnrpavi,gravitcr mc pcccasse
De ancilla dala a Waleranno comile. confiteor; atque, llugone fratre meo annuente, si-
(Ante a. 1071). cut proposui, pro animabus nostris, coram omni-
« Tn nomine sanctffiel indivi(iua^Trinitatis,Patris bus, relinquo. Ilanc autcm cartam manu propria
et Filii cl Spiritus Sancti. Ego Guaicrannus (lcS6), cum crucis signo corroboro, nomenque mcum et
Mellentis castri comcs.notum essc volo sanctsc Dci nomina fidclium nostrorum subscribere jubeo. Si
eeelesisB fidclibus, tam presentibus quam futuris, quis autem malesanus aliquando hanc rem contraire
quia quiriam homo ex familia Sancti Petri Gisecii voluerit, nisi cito resipuerit, cum Dathan et Abi-
orlus, qui locus coenobii Carnotensis celia esse di- ron vivus absorbeatur humo cum Herode inno-
;

noscitur: homo quidem vocatur Walterius qui ac- ;

cenlum occisore, atque Juda, Domini traditore,
cepit sibi uxorem unam ox ancillis mcis.Quod cum tradatur ignibus gehennx. S. Hilduini vicecomitis,
rescissem.utrumquc et bominom et mulierem meo qui hano consuetudinem dimisit.S.Hugonis.fratris
juri manciparidisposui.Interveniente vero cum qui- t. ejus. Nomina testium : Gualerannus, monachus et
busdam monachis abbate prafati ccenobii, nomine proeposilus, qui pro hac re XXX nummorum solidos
Landrico, pro amore Dei omnipotentis, qui omnia vicecomiti dedit; Paulus monachus, qui hanc car-
necessaria sua gratuita bonitate amministrat suis tam scripsit; Roscelinus, Odo de Roscto, Aimar-
fidelibus ; cum consensu dulcissim» mcx conjugis dus, filius Guntardi; Adam de Buschelcdo Walte- ;

etsobolum fideliumque meorum.ipsam dimisi man- rius, filius Hugonis oe Aincurte Willelmus, nepos
;

cipationem,et mulierem qua; mei juris erat, simul ejus; Plicans Montem, Hugo Brustans
WiUelmus
cum viro suo, sancto Petro concessi, ut,ab hoc die Salicem, Hubertus de Roseto, Hurso mercator;
in antea, jure perpetuo possideat tam ipsos quam Turoldus, filius ejus, Hubertus Donzellus, Gausli-
quos qui ex his procreandi sunt.Si quis autem he- nus Normannus, Gambardus, Garnerius Bultio, »
redum meorum huic largitionis mcffi portiunculffi CAPITULUM XLVI.
contraire voluerit,sanctus Petrus ei obvius portam Dc fera quani usurparerat Droco conies.

claudat Paradisi, et, nisi resipuerit, gehennalibus (Ante a. (036).

claustris puniendum tradat. Ut autem ha>c cartula i< Veritas, qua3 est Dei filius, qui dixit : Ego sum
sit firmior, signo astipulationis mea', ante a;ccle- veritas, ov\.a.lur ct docet alicna non rapcre et propria
siam sancti Nigasii, eam signavi, et filiis fidelibus- largiri. Quapropter cgo Droco (187), comes Ambia-
que meis corroborandam tradiili.S. Gualeranni co- C nensium, ob amorem filii Dei et salutem anim«
mitis. S. Hugonis primogeniti. S. conjugis Adelidis. mcK,consuetudinem quam calunniabar me habere
S. Gualeranni filii. S. Fulcoisi filii. S. Teduini vice- in fcra Sancti Pctri Gisiaccnsis, quae est kalendas
comitis. S. Heluisi clerici. S. Drogonis de Coflante. julii et brennaticum quod injuste accipiebam in
;

S. Ansoldi Parisii. S. Hilduini,filii Hermeri. S. Wil- Calderiaco et sancto Cirico et Droconis curte, es
lelmi Calvi. S. Guarnerii praspositi. S. Odonis de toto dimitto; et ut h;ec remissio firma in perpe-
Porta. S. Bernardi Alba Sella. S. Guarini clerici. tuum maneat, manu propria has litteras corrobo-
Vitalis. Johannis. » ravi cum uxore et flliis et fidelibus meis. S. Droco-

CAPITULU.M VLV. nis comitis. S. Ehtde comitissffi. S. Fuleonis,fratris

De prava consuetudine usurpata a vicecomitc Ilil-

comitis. S. Rodulfi, filii comitis. S. Gualterii, alte-
duino. rius filii. S. Sansonis. S. Hugonis Brustans Sali-
(Ante a. 1080.) cem. S. Arnulfl prspositi. S. Agardi Fortini.S.Gal-
" In nomine Ego
sanctae et individuEe Trinilatis. terii de Gronniaco.S.Rodberti de Viri. S.Othmundi
Hiilduinus vicecomes,auditorquidem dicentis, quia S. Guidonis, fllii Sansgualonis. S. Ivonis Guespae.

gaudium est angelis Dei supcr uno peccatore poeni- S. Gualterii Franci. S. Huberti de Roseto. S. Urso-
tentiam agente, notum esse volo tam pncsentibus n nis archidiaconi. S. Hugonis Bascodelis. »

quam futuris sanctte Dei ecclesi;Bfidelibus,quoniam C.\P1TULUM XLVII.

pascua terra3 mea!,more antiquo jureque porpetuo, Dc liainbcrlo et Frodburga, ab Odone comite datis.

oranibus bestiis terrae Sancti Petri Jociacensis cel- (Ante a. 1061).

Ik, tam in bosco quam extra boscum, reddo, ut, <c In Dei nomine. Ego Odo, Manasse filius,notum
absque ulla contradictione, deinceps habeant el facere volo praesenti populo et futuro,cum Hugone,
pascant astn ac hieme; pro salute scilicet animaj fratre meo, annuente, me dedisse Garnotensi mo-
meae et pro remedio animfe patris mei Hugonis, nasterio sancti Petri ac Josiacensi cellas prKdicti
qui, absente .iustic'a, hanc pravam consuetudinem monasterii,ex nostra familia servum,nomine Raim-
intulit, ut et herbam vetaret quam Deus de terra bertum et dnciIIam,vocabuIo Frodburgam, fratrem
jussit omnibus bestiis producere, atque pro pastu videlicet ac sororem, cum filiis ac filiabus eorum,

(186) Gualerannus sive Walcrannus II, Mellentis (187) Droco, comcs Ambianensium, veneno ne-
caotri comes, obiit vel. a. 1069 vel sequente. catus in Bithynia, exounto. 1035.
 :

341 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI.

pro salute patris nostri anim.-n ct mafris nostra*. A rius Bodinus, Willelmus Eloqiiens,0do,l5ernardus'
Huic ergo dono si quis rontrarius cssc volucrit,in Hervisus laicus, Fulco dccanus, Ernaldus, Gualtc-
fernalibus involvatur namniis, cum Juda tradilore Achardus, frater cjus; Ro-
rius, filius Bebonis, et

Domini ; et ab eo anathematizatus, cui a domino dulphus Delicatus, Ivo dc Arcura, Hubertus de In-
Jhe.su Christo collata est polestas lipandi et solvendi, sula. llubertus Dunensis, Rainardus juvenis. De

extra Paradisi portas maneat,a diabolo omni tem- nostris Hildulfus, Rainboldus, Stcphanus, Gualo-
:

pore eruciatus. Precor igitur omnes qui hanc scri- nius. »

pturam lcgcrint, ut Dei pictatcm pro patre nostro CAPITULUM XLIX.

De tcloneo Andeliaci dalo a Matgcrio archiepiicopo.
Manasse pro matre nostra Constantia et pro no-
et
(Ante a. 1056).
bismot ipsis cxorare studeant,quatcnus,post mundi
<i In nominc sancta^ et individure Trinitatis.Opor-
hujus cursum, per beatum Petrum apostolum, cui
tunum vuldoest ct omnino necessarium cuique fide-
Eupradictum contulimus donum.dnminus Christus
lium Deum timentium
portionem habere cupien-
et
Klernc-E vit.-c nobis aperiat aditum. S. Odonis comi-
tium in regione vivorum.ut de rebus, quas tempo-
tii. S. Hugonis, fratris ejus. Corroborata est hsc
raliter possidet,Deum et sanctos cjus atque eorum
cartulaVidus augusti, Melcduno castro,in palacio
„ . -v
. j . j- loca honorare,ditare atque subhmare studeat cua-
/• , 1 ;

Hennci regis, manibus duorum fratrum praidicto- n ..

,. ,___. L -_-:___ 1. j " tinus pro temporalibusa;ternaadquirat,proterrenis , , .

rum etaliorumquamplurimorum hominum ;dequi

, _ r

coelestia obtineat.Ab exordio igilur nascentis aeccle-

bus paucos eligcnteSjCorum nomina subscripsimus
sia; fuerunt viri rcligiosi, Deum limentes et vera
in testimonium duarum partium Oidelardus Hu- : ;

bona promereri dcsiderantes, qui ecclesiam Uei de

go,filius Richardi de Bistisiaco ; Hugo.filius Liperi-
Buis possessionibus honoraverunt ct exaltaverunt
ci Rodbertus Budicus,Fulcuinus Albertus, mona-
; ;

unde a Christo dignam reecperunt mercedem.Quod

chus et pra?positus Balduinus archieapellanus ; ;
quidem cogitans et vigili mente sepe tractans, ego
Richardus et Guiscelinus.capellani Ulgerius m.ijor, ;

videlicet Malgerius (199), gratia Dei, sanctae Mari.-e

Johannes cubicularius.Droco,arehidiaconusVilcasi-
Rotomagensis tecclesiae archiepiscopus, pro divino
ni, hanc dietavit cartulam. Ouam si quis contraire
amore et remodio animae mese et redemplione ani-
voluerit, conatus ejus inefficaps remaneat,et regi C
maruni parentum nieorum, census telonei, quod
auri persolvat libras. »
apud Andeliacum a ministris meis accipitur,Sancto
CAPITULUM XLVIII.
PetroCarnotensiscocnobii^et monachis ibidem famu-
Dc consuctudine dimissa ah Uitgone vicccomite.
lantibus, perpetualiter perdonavi, ut nullum telo-
(Ante a. 1034).
neum in posterum persolvant de rebus Sancti Pe-
« In (tSS) Christi nomine. Ego Arnulfus, abbas
tri, per flumen Sequan.-e Rotoinagum adductis.Hoc
humilis Sancti Petri Carnotcnsis, notum esse volo
quoquc perdonavi, interventu videlicet Landrici,
omnibus,tam presentibus quam futuris.de Hugone
pra;dicti coenobii autem aECclesi.-c
abbalis. Si quis
vicomite Vilcasini.Vendic.iverat enim sibi violonter
rerum invasor hanc dotiationem voluerit delere,
idcm vicecoines vicariam quandam.in terra Saiicti
destruat illum Deus, ita ut non haboat partem in
Petri Gisiacensi,in maisnilibus qui vocitantur Droun
regno Christi et Dei.Quatinus autem hujiis donatio-
Curtis et Sanctus Ciricus et Calderiacus.pertinentes
nis auctoritas firma pcrmancat.manu propria eam
ad Fontidini poteslatcm.Quia gurpivit eam, viden-
cum signo crucis firmavi.et fidelibus meis.quorum
tibus pkirimis consoladil)Us'suis, quorum nomina
nomina hic scripta habentur, firmare mecum pra:-
subscripsimus, cum voluntate et jussu scnioris sui
cepi. S. Malgerii archiepiscopi. S. Osberni decani.
comitis Droconis, do cujus beneficio se eam fateba-
S. Ilugonis archidiaconl. S. Fulberti canccllarii.
tur tenerc comes Droco, cum
; in primis, pr.tfatus
S. Radbodi canonici. S. Rodberti lcvil.T. S. Gisle-
supra dicto vicecomitc Hugone, gurpiverunt eam
berti levitte. S. Gerardi, pincernarum magistri co-
super allarc Sancti Petri Gisiaccnsi. Et hujus roi
mitis Willolmi (191). S. Heriberli laici.S. Stephani
sunt tcstes audientes et Tidcntcs Gualorannus :

laici. S. Albcrti, monachi et pra:positi Gisiaconsis.

frateripsius vicccomitis Richardus de Nielfa,con ;

~ m j
sanguineus ejus; Sanson, vicecomes de Medanfa; n i-
S. Rainerii, monachi et editui. S. Mainardi, mona-
.
1 I

Landnci abbatis. ^
i j ,• n < j^ . . • • • •

rvj m
i .
^ chietbaiuli S. Gausfridi laici.
„ ,, .,,• V^j j T
•
r. • 1
Gualtenus,filius Odonis de Longa Essa Odo Morel-
.. -^

S. llaiinerici laici. S. Roscclini Rotomagensis. S.

lus, Rodbertus Friscus, Grurengarus, Gualterius
Oduini majoris. »
statualis (189); Addo, Guaszo, Ivo Guospa, Guillel-
CAPITULUM L.
mus, Guido Jerusalem Gualerannus et Richardus, De codetn teloneo ilcrum dalo a Maurilio archiepis-
;

fralcrejus; Arnulfuspr,Tpi)situs,Fukniinus(:landup, copo.

Ilugo de Aincurtc, Hildebcrtus do Grunniaco, Mas- (Ante a. 1068.)
cclinus de Gresiaco Medantcnses. Dc Mcl-: hi sunt (I Ego Maurilius (192),r)ei gratia,Rotomagcnsium
lento Teduinus vicecomes; Amelius, frater ejus;
: archicpiscopus,pro elemosina domni mei Willelmi,
Guarnerius pr,Tnpositus, Hcrvisus clcricus, Ilildega- comitis Normannorum, et pro salute anima; mca!

(188) 11.-CC etiam inter chart.as .\rnulfi abbatis re- (190) OViiit Malgorius archiepiscopus circa a.1053
poncnda cst. (191) Conquostoris.
(189) Snpcrscriptum cst in cod. A, vel sttttuerus. (102) Obiit Maurilius archiepiscOpus a 1067.
313 YETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET IIUBERTUS. 314

etantcccssorumsousuccossorummcorum.conrlono A scu parentum nostrorum, consuetudincm tclonei,

quod in suburbanis
cTaehobio accclesiaB Carnotensis, quod apud Vernonem castrum nostrum nunc usque
ejusdom civitatis situm ost, in honorc beali Potri, cst acceptus, Sancto Petro cccnobii Carnotensis at-
apostolorum principis, toloneum vini proprii.quod quc Josiaci 0011.1:, monachisquc illic Doo famulanfi-
antehac accipi solobat in loco juris nostri, cujus bus,porpotualiter cnncedimus, ut nullum in poste-
caput est Andcleium, ut aniodo ministri prrcdicti rum pcrsolvant tolnneum de rebus Sancti Petri,per
cccnobii securi eant per prKdictum locum, absque flumen Scquanae, sive per tcrram, Ilotomagum ad-
ulla exactionn alicujus tclonei, amodo et usqiic in duclis vel indc reductis. Hoc quidom per prKdica-
sempitornum. Actum Rotomagi, pridic idus octo- tionom Landrici prwfati cojnobii abbatis concessi-
bris, in prrcscntia domni Maurilii archiepiscopi, mus, a quo proinde ct oratlones loci ac unum
astantibus et faventibus canonicis,Bcncdicto archi- equum optimum rcceplmus.Si quis autem cccIesiE
diacono,Stigando canlore,Godberto canonico, Lan- rerum invasor contra hanc largitionem nostram in-
drico canonico, Walchelino canonico, Willelmo, surgere temptaverlt, insolublli maledictionis nexu
monachis etiam, Waloramo priBposito Gisiaci, To- ligatuSjCum zabulo tradatur perpetuis pcenis. Hanc
duino fratre ejus; laicis, Gelduino majorc,Dcodato, autom cartulam manibus nostris cum slgnis corro
Guisberto. » boravlmus,alllsque,quorum nomlna subscripta ha-
CAPITULUM LL bentur, corroborandam dedlmus.S.Hugonis mona-
Dc pascuis qux vctabat Tediiinus virccomcs. chi. S. Willelml, filli cjus.S. Riohardi vicecomitis.
(Ante a. 1070.) S. Rogerii. S. Schroc. S. Wlllelmi. S. Raherri.
« In Dei nomine. Ego Teduinus,vicecomes castri S. Willelmi pr^poslti. S. Godefridi. S. Osmundi.
notum fieri omnibus tam prwsenti-
Mellentis, volo S. Girelmi. S. Letardl capellsni. Hi testes sunt ex
bus quam futuris, quoniam consuetudinem illam, parte Hugonis, hujus rei largitoris. Ex parle abba-
quam actenus injustc in terra mea tenui, scilicet tis : .\lbertus, monachus et prspositus; Mainardus
vetuendi pascua bestiis Sancti Pelri Gisiacensis, monachus et bajulus; Gausfridus Bigotus; Bernar-
qnam injuste tenebam, cum meo filio Gualteri, dus, filius Vulmari; Hubelinus, Guiddo clerlcus.
praenomine autem- noncupato Pagano, astantibus Actum est hoc in Vernone castro, dle festivitatls

plurimis, ante altare ejusdem Sancti Petri Gesia- sancti Clementis martyris, regnante impavldo rege
censi dimisi; ac postmodum deprocatus sum mo- Hainrico, et Willelmo illustri comite tenente Nor-
nachos loci ipsius,utCarnotum pergerentabbatique mannic-e monarchiam.
monasterii Sancti Petri, videlicet Landrico, et
CAPITULUM Lfll.
omnibus fralribus dicerent, quatenus mihi absolu-
De servo cl ancitla data a Gamcnone.
tionem, de eo quod per tam longum temporis spa- C
(Ante a, 1071.)
cium ipsam consuetudinem injuste tenueram, da-
rent, Quod libenti animo adimpleverunt. Si quis « In Christl nomine. Ego Gameno notum esse

vero hanc consuetudinem iterare voluerit, anathe- volo tam prcesentlbus quam futurls, conventlonem
matizatus atque convictus testibus in perditionem quam erga monachos Sancti Petri Gisiacl feci, sub
eat,cum Anna et Caypha.Ut autem haec cartula in- quorum pra3videntia tunc locus ipse habebatur,
violabilis consistat, ante ipsum altare, mea manu sclllcet de quodam meo servo, nomine Reinerlo,
et manu mei supranominati, firniavi, coram
filii suaque conjuge et filii ejus. Interpellaverunt enlm
subscriptis testibus Johanncs prsepositus, Adelel-
: me praefati monachi de supradicto servo, ut trade-
mus de Feluix, Odo de Monte Morentii: Teduinus, rem illum Sancto Petro. Quod ego libenter annui
filius Viviani ; Walterius de Aneis,Rainaldus sene- petitloni eorum. Tradidi ergo eum Sancto Petro,
scalcus. Ex nostris Gausfridus Bicotus, Oduinus
: cum uxore et filii, tali tenore, ut tam ipse quam
major; Odo et Bernardus, fratres; Brunellus ;
omnis successio ejus perpetuallter permaneaut in
Stephanus, filius Aitrudis; Huboldus, Gislebertus, servitio locl ipslus.Et, ut haec conventio firma per-
Berneriu3,Gausbertus pistor, Herbertus pistor,Her- maneat. has litteras in membrana fleri jussl, ma
belinus de Rupe, Guarnerius, Constantius; Rosce- r> nuque propria eas firmavi, et signum sanctae (-93)
llnus, praenomine Equulus; Tedulnus, fillus Rod impom, cum uxore et fillis meis semori quoque ;

berti; Ernulfus, filius Oduini. » meo, nomine Waleranno (194), eas obtullt cojrobo-
C.\PITULUM LII. randas.Quas si quls parentum meorum sive succes-
De teloneo Vcrnonis castri. sorum meorum contradixerit, vel conventionem
(Ante a. 1061.) destruere temptaverlt,jacuIo eterna; maledlctlonis,
i< In Del nomine. Notum esse volumus omnibus cum Juda prodltore,subjacoat.Suhscripsimus etlam
Christicolis,tam prssentibus quam futuris, ego testes audientes et videntes.Hilduardus.Ricuardus.
Hugo monachus, cum fillo meo Willelmo adhuc Milo. Guinemundus. Johannes. Alhaldus. Guarne-
puerulo, quia, pro remedio animai im nostrarum rius. »

(193) Omissum crucis

(194) Isest comesMellentis castrijWalerannusII, de quo supra, cap. XLIV.
 ;

31S P.VULT. S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 316

CAPITULUM LIV. A tnajor, Gamelinus major, Hoduinus major; Odo,
ct turore et fnilre, dalis a Uitgone. filiusConstant ii;Rainaldus Cossardus, Albericus
De Letaldo
(Ante a. 1001.) bovulcus, Hilduinus Tirellus, Radulfus de Bello
«Quicumqup christianushominem pibi
fiJclis vel Montc (197), Berncrius. Germundus, Guiardus, li-

modo sen-itutis suhjuKatum pro Dei omnipotcntis lius Roscellini. Sienfrcdus scripsit, regnante Hcn-
amore liberum dimiserit, sciat sibi a pio Domino rico rege. »

reddi mercedem lcmpore perpetuam.Ipsa

cnimve- CAPITULUM LVI.
ritas, qua; Christus est, suos fideles ad bene agen- De teloneo Rupia, quod Guiddo el Riehardus dederunt.
dum insVruit, in cvanp;elio dicens Dimilte, et di- : (Ante a. 1080.)
mittemini: drte.el dnhilur voljis. Iccirco ergo,in Dei " In Christi nomine. Nolum esse volo lam pre-
nomino, Ilugo cum fllio meo Hugone et filia Bea- scntis quam fuluri cvi omnibus Christicolis, ego

trice. hunc mei juris collibertum Letaldum,

cum scilicet Guido de Rupe.unacum conscnsu Richardi
uxore sua Amalbergaet fralre Ilannullo, cum filiis fratris mei, quoniam, pro amore Crcatoris nostri
et filiabus qui ex eis nati fucrint, cedo ad locum ac salutc aniinarum noslrarum, ncc non et pro re-
Sancti Petri Carnotensis cocnobii.qualinus libcri in quie animarum parentum nostrorum qui de hoc la-
servitio ejusdem loci remaneant. Si quis autcm g b^-nti seculo transierunt,et eorum qui propagatione
hujusce donationis esse volucrit (195;, fisco rcgis nostra in carne sunt futuri. Sancto Petro Carno-
coaclus libram auri persolvere cogatur. Et ut tensis ccenobili et fralribus Christo inibi militanti-
ha;c (i95)donationis mea; inconvulsa mancat, mca bus, quibus jure debito subministrat obediendo
manu firmavi et manibus fidclium meorum corro- Gesiaci cella; ipsis, inquam, libcns concedo cx-

borandam Hugonis Brustans Salicem,

tradidi. S. actionem tclonei, per omnia succedcntia tempnra,
qui hanc donationem fecit. S. Hugonis, filii cjus. de navibus Sancti Petri qua; sub munitione nostra;
S. Beatricis, filia; ejus. S. Radulfi Mali Vicini. Rupis perSequanam Rolomagum transeunt etindc
S. Amalrici. S. Ilescclini. S. Hugonis de Arculo. redeunt. Ilanc autem cartam, tam ego quam frater
S. Rodbcrti, filii l.andrici. S. Gau?fridi. S. Huberti meus, manibus noslris publice firmjhfimus, impre-
de Roseto. S. Ansfridi Gabardi S. Constantii. S. cantcs Datlian el Abiron pcrditionem atquc Jude
Benedicti. S. Widonis. S. Tcdaldi sacerdolis. Ac- traditoris pocnas omnibus illis qui contradicere vo-
tum est hoc publice Gesiaco, regnante screnissimo luerint huic largitionis nostra; dono. »
rege Hainrico. » CAPITULUM LVII.
CAPITULUM LV. De eonsneludinibus datis a Ilugone Pirario.

Dc eonsuetudinc remissa a Hugone vicecomite. (Ante a. 1080.)

(Antc a. 1001.) C "In nomine'sancta; et individua; Trinitatis.Palris

« Ego Hilduinus,Ilugonis vicecomitis filius, pra;- vidclicet et Filii et Spiritus Sancli. Ego Hugo, qui
nntum facio.mc descruissc, ca-
sentibus et futuris cognominor Pirarius, et uxor mca, Ledgardis no-
lumniam quam injuste inferebam terraeSancti Petri minc, et filius noster Fulcoisus, audientes vocem
Jociacensi, quam eidcm Sancto Petro avus meus Pauli apostoli dicentis Dum tempas hahemus, ope-
:

Hilduinus vicecomcs contulit, sicut ipse cam possi- rcmur honum ad omnes; cujus vocis sentenliam im-
debat; hoccst scilicet omnesconsuetudines quas in plere cupientes, omnes consuetudincs quas ante-
ea habebat, videlicet cjllocationcm ct pastum cani- cessores mei habuerunt, el ego actenus habui,con-
num,et insuper omnia qua; perlinent ad vicecomi- tra jus cl legcm divinam,in Droconis curte, scilicct
tatum. Cujus terr.r, nomen Calciacus nominatur, et in lerra Sancti Pelri Gcsiaccnsis, amodo dimitto,
allerius tcrrt-e Berneacus. Cujus consueludinum ca pro lionorc Dei et sancto Pctro, apostolorum prin-
lumniam quam injuslc facicbam,mo dereliquis?efa- cipu; ut ipse animam meam ct uxons et filii mci

teor.Quarum rerum donum ctguerpum supcr altarc introducerc dignctur in rcgnum ca'lorum, Jhcsu
sancti Petri posui, simulque mecum frater meus Christo anijuente, qui vivit et regnal in secula se-
Hugo Dc qua calumnia me peccasse gravitcrconfi culorum. S. Ilugonis Pirarii. S. Lcdgardis uxoris.
teor. Hoc igitur scriptum qui dampnarc voluerit, ]) S. Kulcoisi filii. E.^ partc quorum fucrunt hii : Al-
in iiifcrno.cum Jurla traditore Domini,crucialioncm bcrlus presbitcr, Johannes cques Gualtcrius.pra;- ;

sustincut. Hujus rci auditores ct testcs sunt isli
quorumhic nominanotantur. Drocoarchidiaconus;
Ililduinus, qui hanc calumniam dimisit Hugo, Te-
dulnus, Wallerius statuerius, Odo Rufinus, llugo
Bruslans Salicem, Wiiiclmus dc Baccllo Monle
nomine Goscclmus; Bcrnardus,filius Ernulli; Gau-
slinus dc Alba Via; Ernulfus, filius Ermcnfrcdi
; Croculi. Ex nostra parlc : Hugo, vicecomes dc
Domicilio; llugo de Aiga Curte; Guidardus, filius
Uosrclini; Radulfus dc llcrii Villa,Ulgerius major ;

Odo, filius .\luzonis; Beraidus, Normannus de Anschcrius, liiius cjus; Ciirelmus, nepos cjus: Odo
Guadonis Curtc, Johannes pra;positus, Rainierus, major: Bernardus, Irater ejus; Elvisus milcs Te- ;

Nicholam de Julogilo,Warncrius dc Mcdanta,l!ugo duinus elBcrnardus,fratrcs; Brunellus et Morcllus,

dc Fagetusto, Johanncs cubicularius, Ilulgerius, fratres; Guamerius, filius Germundi; Guarncrius,

(195) Sic, codd. (197) B : (/<; Mollo Monle.

(190) Sic, codd.
317 VETUS AGANO. - LIB. VII. LANDRIGUS ET HUBERTUS. 318
Hilduini dc.\blaniMontc; Bcrnardus dePrato; A. a;cclesia5. Deindc, insligante diabolo, quaidam nc-
filius

Ihibnldus, filius Marlini; Gausbertus major Bol- ptis ejus,nomine Hildcburgis,uxor scilicet Rodberti
;

dardus,lilius Rainardi.Paulus scripsil monachus.» militis de caslro Ebroico,vi et soculari potentia in-
C.\P1TULUM LVIII. vasitomuia qua; sancto Petro matcrtera ejus, pro
Dc Aiij.v Curte data a Gcrctnido. sua contulcrat aninia, et Dominum et apostolum
(Anno 106'i.) ejus Petrum, tam ipsa quam praidictus vir ejus,
II In nomine sanct;c et individua; Trinilatis, Patris exhcrcditavcrunt, et mundanos homines heredes
et Filii et Spiritus Sancli. Cum cunctos mancat sors lacere malucrunt. Dc quorum facinore nos interim
inreparabilis horae,pra?cavendum est unicuique no- taccntcs, Deo, equissimo judici, examinandum lia-
strum, ne teneat levum tendentem ad pccnas
iter, quimus.
infcrni set summopere custodiat justitia; semitam,
; CAPITULUM LIX.
ducentem ad amoenas ffiterna; vitaj sedes, quam Dc rcdditione Gcncth Villx.
quidem custodire quisque poterit, si mandatis Do- (Anno 1066.)
mini iniantcr oboedire vuluerit. Dominicum quoque In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.
i<

prtecepium est, ut sua quisquc, pro Dei amorejar- Adela uxor quondam Huberti militis de Medanta
giatur: ait cnim Dale ct dahitur vobis; ct, ijuicun- „ castro,tam priTSontibus sanctee Dei iccclcsiae fideli-
:

quc dederit caliccm aqiix Irigidx tanlum in riomine bus quam futuris, notum esse volo, quoniam pater
meo, amen dico vobis, non perdet mercedem suam- viri mei superius memorati,Gisberti abbatis mona-

His et aliis Dei omnipotentis dtctis, cgo peccatrix> chorumque sanctorum apostolorum Petri et Pauli
Geretrudis nomine,secundum scculi dignitatcninon coenobii Carnolcnsis pra'sentiam humiliter adiit,
infimis parentibus orta, libentissimo, in quantum petens obnixo ut sibi et conjugi propria; uiiique
prsvalet mea pusillanimitas, obedirc studens, alo- eorum heredi, in manu flrma censualiter concede-
dum quendam,quem jure, videor, possideo in Aiga rent terram scilicet Geneth Villae, qus est in Vilca-
Curte, Deo omnipotenti et Sancto Petro Gesiaci, etiam pars villas videba-
sini territorio; quae tertia

eellK scilicet ccenobii Carnotensis, post mortem tur esse, cujus antiquura vocabulura, quia praesen-
meam, hereditario jure possidcndum, annuo; qua- tibus est perincognilum,futurisscribendumminime
tinus idem, eui a Domino est dictum : Quxcunquc perpendimusesse profuturum.Hancdenique terram
liijuveris super terram, crunt ligala et in ccelo ; et, dum vixerunt, jure beredes, visi sunt non injuste
quxcumque solveris super tcrram, erunt soluta cl in possidere.Cui autera post eos usurpando tenuerunt,
cwlo; vincula videlicet peccatorum meorum meique cura anims suae delrimento, sine dubio, esinde pa-
conjugis, nomine Hilduini,
Hermari, et paren-
filiiradisum perdiderunt. De quorum numero ipsa pec-
tum meorum,solvat, nc judesequissimus, in ultimo C cafrix, peccata peccatis adiciens, sub anathematis
examine, cum reprobis ad infernales pcenas mittat! vinculo, per XX et amplius annos post viri mei mor-
set illam nobis mellilluam vocem inferat, qua de- tem, contra fas non timui michi retinere. Verum,
mulcebit justis inquiens Venite, bcnedicti Patris
: qniajam anusin hujusvitne metis pedem impono, a
mei,possidcle rcgnum quod paralum est vobisaborijinc malo principio eum salubri consilio retraherecupio.
mundi. Concedo, inquam, ipsius alodi terram cul" Quo aditu id valeara faccre, ipsa coramunis ratio
tam. et incultam, irriguam et aridam, prata et sil- pandit videlicet ut hujus immanissimi facinoris
vam,ingressus ejus et exitus,atquo ascclesiae partes postulem veniam, qua; male tenui dimittens. Unde
duas quae sunt mei juris. Quandiu autem vivens nunc ipsam manum firmam primum reddo, ante
tenere voluero, de supradicto alodo duos hospites domnum nostrum comitem Radulfura cjusque fi-
tantum investituraSancto Petro,unum scilicet pro- nominc VValterium,terrara vero retinens bre-
liura,
pria voluntate, alterum pra;fati conjugis mei peti- vitae meae necessariam. Postquam ergo
vissim;e
tione. Hanc autem cartulara manibus nominibusque defuncta fuero, nulla refragante, habeant monachi
propriiscorroborare volumus,et nominibus aliorum Sancti Petri ipsam terram perpetuo possidendam.
corroborari dignum duximus, ut, si forte aliquando Iluic quoque redditioni praebuerunt assensum An-
fquod absit!) attaminare voluerit inscriptam no- D scherius gener raeus et filiae ejus, quarura nomina
stram hanc dationem quam fecimus, anathcmatis sunt hffic : Wavisa, Mahildis, Avicia, Adela, Ilelvisa
jugulo feriatur et ante judices digna lego acritcr quoque,jam conjugata cum viro suo statuali. Quia
mi-
castigatus, tres auri libras solvat et ejus nisus vero in locum unum eas coUigere nequivimus, et
nime valcat. Actum
hoc secundo anno regni
est loca singula in quibus assenserunt et singulorum
Philippi regis adhuc pueruli, gubernante abbate locorum separalim huic cartulae inserere curavimus.
Landrico locum nostrum. Paulus monachus scri- Itaque ante comitera Radulfuni filiumque ejus Wal-
psit. » teriura fuerunt hi Gausfredus de Gummeth,Simon
:

Hfecautem matrona Geretrudis antequam secu- de Monte Forti Mainerius, frater ejus; Radulfus
;

lum moriendo relinqueret, sancto Petro et nobis Malus Vicinus; Rodbertus, filius ejus; Arraldus,
pri-edictum alodum reliquit; et per plura tempora Sansgualo, Waszo, Urso de Fontanis, Albericus de
possedimus, non solum ea vivente, set etiam post- Blara ecclesia, Gualterius de Montiaco, Guidardus
quam mortua fuit etsepulta ante fores atrii Gesiaci de Stampis,Uubertus de Maisi,RodoIphus,Germun-
 ;

319 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 350

dus, bdo, filius Cuschae; Odo, frater Frohardi ; A roborationem propriae manus manuumque testium
Ericus, Rogerius Normannus, Ulgerius major. Odo subscriptorum,pQcnam exconimunicationis subscri-
maior; Bernardus ct Arnulfus, fialres; Gausbertus berc mandavi; ut quisquis buic cartula; contraire
major; Gualtcrius et Rainerius fratres, Ilubertus, voluerit, cum Juda traditore, cum Dathan et Abi-
Joannes.Letaldns.OIardus de Alto monte; llildui- ron, quos vivos terra obsorbuit; cum llerode.inno-
nus et Guarneiius, filinsejus; Roscelinus equulus, centium occisorc, et cum Ncrone, Pelri et Puuli
Rainardus; Odo filius Ogis. In vilia qu.E diciuirRi interleetoro, in inferno pereat. Paganus vicecomes.
annuit .\nschcrius gener Adcls, cum filia sua no- Rainsuindis, uxor ejus. Joscelinns de Rotigniaco.
mine Advisa. Hujus rei testes sunt : Gislebertus; Hugo Comedens Rusticum. Odo de Vernugilo.
Eustachius.filius Hugonis ex Ansellis Vilia; Rodul- i;hrardus,filius Ernaldi. Joscelinus parvulus. Fulco

fus; Gir-ird i=. fi'';is Hugonis de Dorlcch Adelel- ; pr.T!positus. Teduinus, filius Otoldi. Fulcolinus de
mup, fiiius .MCridi. C.orardus de Alleato. In Noviomo Nieira. Ilcrbortus virarius. Guibertus dc Maisi. An-
annucrunt Mahildis et Avicia.sororcs, filia; Ansche- soldus.Rodulfus et Odo,fratres. Teduinus Vivanda.
rii. Ilujus rei testes sunl : Gislebertus; Anscherius, Ex parte Gualcranni monachi Ulgerius major, :

filius Guantelmi; Guenelannus, filius Gisloberti de Odo major; Barnardus, frater ejus; Oduinus; Ar-
Portibus, Rogerius, filius Alfredi ; Girardus, filius ^ nulfus, liliusejus; Rainaldus Cossardus,Ilerbertus
Hugoni do Dorlech. Hugo statualis in Mcdanta ca llluns; Germundiis et Bcrnerius, fratres; imduinus
stro annuit, cum
conjuge sua llolvisa. Tcste sunl : ct Amalricus, fratrcs; Hilduinus Tirellus, Odo dc
Sansgualo; Odo, frater Frohardi; Almaricus Sine Alto Munte; Guarnerius, filius Germundi; Tedui-
Pilo, Tedbaldus de Episcopi Monte, GausfridusCo- nus,filius Rodbcrti ; Brunellus et Morellus, fratres;
cardus, Gadelo; Tcduinus et Johannes, fratres Sansgalo, Ololdus, Hubaldus. •

Ascelinus, Ebrardus, Odo major, Ulgerius major, CAPITULUM LXI.

Gausbertus major; Rodbertus de Botonis Curtoe, De qmrta parte GuariiKi.
(Ante a. 1070.)
Mauricius, Bernardus, Rogerius pistor, llcrbert\is,
Tedbaldus, llilduinus, Brunellus, Garncrius, Ilil-
(I Veritas,qua3 Christus est, suis sequacibns jubCt
alicna non rapcre et sua largiri. Idcirco, pro Re-
duinus Tirellus,Huboldus,Fulchardus. Hanc autem
cartam manu prnpria firmavi, manibus comitum dcmptorisamore,ego Hugo, Brustans Saliccm pra;-
filii ejus Walterii corroborandum tradidi^
Radulfiet
nominc, quandam terram juris mei, pro remSdio
necnon oblimatum eorum. lluic vero operi si quis
et
anim» mCcT uxorisque me» et filii mei, Sancto Pe-

heredum meorum contradicere voluerit, cuin Juda tro, Gesiacensis videlicetcellE cccnobii Carnoterisis,

traditore pereat in inferno sine fine. Actum hocVl concedo,qnartum seiticct partem ajcclcsi» ct villa?.
anno Philippi regis,indictione Vil (198). Paulus mo- C qua; vocatur Guairiacus, quartamque partem silva^

nachus perscripsit, et Gualerannus monachus pro et molendini atque praforum, cxcepto viridiario et
hoc ipso XXX libras nummorum dedit, prstor mi- culturis. Ut autcm ha;c carlula firma maneat.manu

nima exenia. mea et manu scnioris mei comitis Waltcrii.in cujus

CAPITULUM LX. comitatu cst, manibusque fidcliiim mcorum, cor-

De consucludine viiiex Guarini clerici et Gunltarii roboravi. Si quis autcm eontra hanc donationcm
Franci. aliquid tcmptavcrit agere, in inferno inferiori mit-
(Anle a. 1070.) tatur, ubi ignis, qui nonquam extinguitur',cum'ar-
« Notum sit omnibus sancta; Dei aecclesiae fideli- deat;et vcrmis, qui nonquain nioritur, carnes ejus
bus, tam prKsentibus quam futuris, quoniam ego conrodat..\dcns otiam huic dono, sancto Petro con-
Waltcrius, proennmine Paganns, Teduini filius, et ccdo qiiandam collibcrtam, nomine Ingelburgim,
Vicecomes castri Mcllensis, pro adipiscendis aiternae filiam scilicct Guasterii Caprac. Atqne ex 'ambabXis
patria; praemiis, dc his qua: in scculo pracscnti te- rebus donum super publicc po-
altarc sancti Petri
nere videor, una cum conjuge mea, nomine Rain- sui. Cujus rei tcstcs sunt hi Hugo, filius meus
:
;

suinde.pro anima patris mei ct matris mcse, sancto Beatrix, filia mea; Adelelmus, Erodmundus, Odo
Petro, Gesiacensis vidclicot ca;nobii Carnotcnsis r> Donzcllus, .\nsfridus Imbardus, nnboldus majdr,
ccll.^e^consuetudinem quam michi clamo vineam in llubelinus, Bornardus. Hugolinus. Ex parte mona-
Warini clerici rcmitto. Dono etiam consuctudincm choruui : tlausfridus Bigotus; Arnul, fraler ejus ;

vinea; Walterii Franci, quam dederat ipse sancto Oduinus,RannuIfus presbyter,RainaldnsC6ssardus,

Pelro ; ut nullushcreduin moorum deinccps audeat Advcntus, Gausbcrtus, Fulchardus, Rodbi^rtiis de
quicquam consuctudinis in his vincis repctcrc. Sunt Gizecio cl Arnulfus, lilius ejus.
autom h.i! vinci-c in tcrritorio Masiaci, vill.-e mca;. Ilic vir ex supcrioribus caslri Mcdante (<xtttit,

Posui denique,per dcprecationcmGualeranni mona. secundum seculi dignitalcm; pra^dia ct divitias

chi,melas pctrinas quas dividant sancti Petri terram tcrrenas pro Dci amore rclinqueris, Comarii fcapitis
ac mcam, ne amplins sit jurgium inler mc et mo- ct barbam, in hoc coenobio suh abbaie Caridrico,
nachos sancti Petri, scu scrvos mcos ct scrvos co- totundit, ct, habituin monachilcm suscipicris, de
rnm. Ut aulcm h.Tcc carta firmior permaneat, post scculo ncquam nudus tolutti se cortalit Mnis
((98) Indiclio VII convenit cum a 10(50, non aulcm rum a. I06G. Art. de vtr. Jesdat.

I
 ;

m VETUS AGANO. - LIB. VII. LANDIUCUS ET HUBERTUS.

qperibns informari. Qui, suniimim oboodienti.-c » contradiccrc voluerit, legibus convictus, ct aucto-
et humilitatis apicem consccndcns, a pr.-efuto ritate Dei exconimunicatus, libram auri judici per-
abbatc provisor et custos Gesiaci loci constitui- solvat, et conatus ejus inefticax permancat. Testes
tur. Quem. cum, sinc dolo ct ambitionc regcret hujus rei suntii : Radulfus, fllius Gualonis presbi-
feliciler, quanta; simplicitatis et casta; astutioe teri ; Gualdricus dc Rangisport; Sigismundus.filius
extiterit prudens.lcctor conicere in solo sermonc Ernaldi de Brugilo Guillidmus citbarodus. Testes
;

potest (199). Xam cum, quadam vicc, cum abhatc in Gibuini, vice sancti Potri, cui sc spoiilc subdidit :
villa qua; vocatur Fontinidus comedisset, et ad mo- Ulgerius major, Gausberlus major, nainaldus Cos-
nasterium festinus redisset, a fratribus inquisitus, sardus, Johannes, lladulfus, Amalricus Bornus,
utrum eo die comedisset an non in se rcversus ; Alelmus, Ernulfus. Facta est hnjc libertas sccundo
pauiulum herere ccepit animo et cpgitare, intra anno regni regis Philippi adhuc pueruli. »
se dicens : Si dixero comedi, forsitan jcjuni pr.-c- Nunc vertamus calamum ad cartas qum rcstant,
varicator esse reprehendar ; atque si veritatem de- quia Gesiaci, quas in manu habuimus, perscripsi-
nego, mendacii nevo correptus abibo. Tunc, fratri- mus.
bys interrogantibus, respondisse fertur: « Si do- CAPITULUM LXIII.
i<mn us abbas comedit, et nos set si domnus abbas ; De vineis et domo data a Firmato, canonico Sancti
1> Leohini.
« non coraedit, nec nos. » Postquam vero de pre-

senti scculo decessit, filius ojus, equivocis nomini- (Ante a. 1049.)

bus, functus sub balteo militari, bonis moribus a « (200) In Christi nomine. Ego Firmafus sacerdos
patre non discrepans, in pra;dicta villa, scilicet in Sancti Leobini Dunensis castri, nofum volo esse
Guairiaco, sancto Petro, simili modo ut pater ejus, tam prosentibus quam futuris, qualiter ob reme-
aliam quartam partem villa; concessit, doniimque dium anims mea et fratris mei Elberti, do Sancto
super altare posuit coram testibus, exeademparte Petro Carnotensi domum meam sitamincastro Du-

investituram modo unum hospitem relinquens ncnse, non longe a monasterio sanclas Dei genitri-

atque, post hujus vita; cursum, tota pars integra cisMariae tali si quidem ratione ut.quandiu vixero
;

existat quatinus heredes ejus, ex, tunc in antea, per voluntatem et jussionem monachorum Sancti
;

medietatem vilL-epossideant, et sanctus Petrus, pro Pelri, eam custodiam ipsique, jure dominorum,
in
ingressu ccelestis patriae, tantumdem habeat. perpetuo possideant. Si quis autem, pr<Bmonitus
a,

CAPITULUM LXII. diabolo, calumpniam vel vim Sancto Petro inferre

De Gibuino el Gualando, ct uxoribus corum. temptaverit (quod minime estimo), pontificali au-

(Anno 1061.) cloritate se dampnandum in perpetuum sciat, nisi

ciIn nomine sancta; et individus Trinitatis,Patris Q dignam fccerit pcenitentiam. IIoc ergo, ut firmum
et Filii et Spirjtus Sancti. Cunctis pateat fidelibus,
permaneat, meo pastori, domno Teoderico ponti-
tam praesentibus quam futuris, de quodam homino, fici,cujustempore hoc egi, corroborandum obtuli.
Gibuino nomine, qui in terra sancti Petri decem Do etiam beatissimo Petro, juxta SancfumAIbinum,
et octo annis libere mansit. Quem pater meus, vi- in territoriosupra dicti castri, tres quartarios vi-
cecomes, Teduinus nomine, vi et potestate sibi ne;e,absque ulla consuetudine item dimidium ;

jure servitutis usurpavit. Hoc namque accidit, ut aripennum vinea.juxta vineas fratris mei Ailberti.
summum jus summa sit injusticia, Tenuit itaque Hujus rei testes sunt isti Odo archidiaconus, Odo :

pater meus eundem hominem, et ego, post ipsum, decanus, Fredericus prcsbyter, Dago presbiter
per plqsculos annos. Verum, quia ex una re male Godescaudus miles Ascelinus miles et Hugo mi-
;

possessaplurimasustantia persepe corripitur,timo- les, filius ejus ;

Odo Brunellus Engelbaldus miles
;

re cruciatuum aeternorum ductus, pariter et amore et Rainaldus, filius ejus ; Dodo, Sancti Petri canoni-
Dei omnipotentis, dicentis : Solve fasciculos depri- cus ; Elbertus, llildierius clericus. »

menles etomne honus disrumpe ; ego, inquam, Wal- CaPITULUM L.XIV.

terius, prKnomine Paganus vicecomeg, et uxor mea Manus firma de Trunniaco.
Raisindis, perquam supradicti hominis servitutem
£)
(.A.ntc a. lOrO.)
possederam, versa Gibuinum, fratremque ejus
vice, « In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Ega
Walandum, et.usores eorum omnemque prolem Landricus abbas, omnes monachi coenobii Car-
et
atque omnem eiirum sequentiam, a jugo servitu- notensis, notum esse volumus omnibus, tam prae-
tis absolvo, et vineas quas idem Gibuinus ArnuUb sentibus quam futuris, quoniam ad nos venit qui-
de Medanta castro vendiderat dimitto. Et, ut hoc dam, nomine Roszo, postulans sibi dari nostram
facta libertas flrma in aeternum permaneat, propriis quandam terrulam quara ipse quidem peranteces-
nonainibus, cum signis manuum nostrarum, corro- soressuosreclamabat.Terra autem dividiturduabus
boravimus hanc cartam, etaliis corroborandam tra- partibus, una quoque in Trunniaco,altera Gommai
didimus ut,si forte aliquis male sanus aliquando
; sita est. Deprecatus est etiam ut fratri suo, nomine!
(199) Quae de Hugone inde sequuntur absunt a derici, Carnotensis episcopi, qui vita functusesta.
cpd. B. 1048,
(200] Hanc charlam retulimus ad tempus Theo-
323 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 324

AlcheriOjConcedercmus et uni hercdi eorum; quod A nostroca?nobio,propra;ralisrebusdatis,reciperctur;

quidem fecimus, eo quoque tenore, ut in natalfc si veromorseum in clericali hnbitu pra;veniret, cor-
apostolorum Petri et Pauli, qua; ost in mensc julii, pusejus in cimiterio humarctur. Quod libenti animo
.\!I denarios dc censu reddant. Quem tcrminum domni Bernardus videlicct de Buslo et Walte-
ejus,
si transgressi fuerint, cmendent, et terram pras- riusdeMnnloMirabili, assenserunt, et dc suis rebus
dictam teneant. Ul autem ha;c cartula inviolala pra-falum donum.ut insuis locis dicctur,augercma-
mancat, nostris eam manibus corroborari censui- luerunt et super altare apostolorum Petri ct Pauli pu-
;

mus. S Landrici abbalis. Rainerii prioris. Marcuini. blice, in prssentiaomnis congrcgationis atque plu-

Rodlicrti. Arcfdsti. Agenardi. Durandi. Raimundi. riniorum hominum.poni mandaverunt, et apicibus

Ernaldi. Alberti. Magenardi. Martini. Pauli. Ragc- oninibus postcris notiticari jusscruntomnes con- ;

nalili. " traire conantes nodo excommunicationis constrin-

C.\PITL'LUM LXV. gentes et eorum animas, nisi rcsipuerint et ad sa-
De dunbiis arcis redemplis n Landrico. tisfactionis remedium confugerint, in infernum
(An!e a. 1061.) imprecanles labi, cum diabolo veniam et requiem
Notum es=c vnlumus, ego Landricus abbas et habituras. Huic rci assensum prmbuit Gausfridus
onines monachi sancli Petri cocnobii Garnotensis, n de Medena, qui co tempore honorem Alogia; c.t in-

tam pra^sentibus quam futuris, qnoniam,III nonas tegro lenebiil. Assenseruut otiam Mahildis, conjunx
novembris, Walterius, cognomine Fugans Lupum, ejus, et Willelmus, privignus Gausfridi, atque Wal-
cum uxore sua Unberga atque privignis, Simone, terius, filius cjus. Alios testes subscriberem; si su-

MilesindeetOydcla, annuente domno suo Guarino, pcrfluum non videretur. »

cum uxore sua Adclaidc, duas areas terro!, cum CAPITULUM LXVII.
duobusincolis, sancto Pctro pcrpctuo habendasdi- l)c lcrra dala n Uahilde matrona.

misit; proindea nobis unuui cquum accipicns,tros (Antc a. 1070.)

libras valentem, etorationum bcneficia. Terra au- Quicquid boni agitur, in ipsius nomine agitur
«

tem ipsa esl super clausum nostrum, in vico qui
respicit ad portam qux est juxta Sancti Michaclis,
olim quidemabaljbate.\rnultb ad tempus conccssa
Teudoni, anteccssori N\arini de Turrc. IIujus rei
a quo homo ut bonum velit inspiratur et ad agen-
dum erigilur.et usque in fincm perseveratione fac-
tusperfcctusinajternum rcmuncratur.Domnaigitur
redemptione anima; sua; alque ani-
Mahildis, p^-o

testes sunt: Ansoldus de Mungerii ViIIa,\Vallerius marum scniorum suorum,Willelmi

videlicet atque

de Munheri Villa Gausfridus, filius ejus; Landri-

;
Gausfridi, ac parcntum filiorumque suorum, dedit

cus, filius Hungerii Slcphanus ct Advenlius, filius

;
sancto Gcrmano terram, qu;e, juxta ejusdem eccle-
ejus; Hugo presbiter, Fulco Eunucus, Oidclerlus ^ sia; cimitcrium sita, dividitur via, qua pergunt ab
;

Girogius, filius Gauscelini Ernienoldus, Slcphanus,

; eadcm basilica ad Colummerios, et ab eadem terra
Teduinus, Warinus pistor. Actum est Carnolis pu . terminatur; et hinc dc Monte Canori et ab Algunni
blicc, in ecclesia sancli Petri, regnante Henrico Villa, atque, ex altera parte, de Ulsiaco et dc

rege. Paulus monaehus scripsit. » terra Insula; el de tcrra de Balduino. Totam hanc
CAPITULUM LXVr. terram cum prato, sicul in dominicatu obtinuerat,
Dc snncto Germano Atoyiie. donum superaltare sancti Germani posuit.Cujus rei

(Antc a. 1070.) testes existunt : Algrinus ; .Adelclmus ac Natalis,

(1 In Christi nomine. Ego Landricus, gratia Dci, saccrdotes Guiddo Guarini, Rodberlus Lamberti.
;

abbas cocnobii Carnotensis, et omnis monachorum llocipsum donum, sicuti mater fecerat, ita domnus
congregatio michi commissa, notum csse volumus Willelmus filius ejus libenter concessit. IIujus rei
cunctissuccessonbusnostris,lam prcscntibusquam sunt tcslos Waltcrius, Hugouis frater Eirardus
: ;

futuris, quodquidara presbiterfficclesia^sancti (ler- de liusto Loco, VVallerius de Monheri Villa, Hamc-
maniAlogia;,Nalalisnomine,tanta;diIectioniselamo. linus Livarecus, Bricciusde Castello Leti, Gausfri-

ris locum nostrum extitit, ut, sanus mente

crga nos et dus, Hugo de Barzilleriis, Rajenaldus Gausfridi,
et corpore, quesierit adomnis suis, dcquibus pr.-c- j)
Bernardus de Villa .Vbonis. »

dictam ecclcsiam et alias res in beneficio tenebat, CAPITULUM LXVIII.

ut omnia qua; ab eis videbalur possidere, pro Dei De via data ab eadcm Maliilde.

amore ac redcmplione animarum suaruni, fuculta- (Ante a. 1070.)

tem ei tribucrent transfuudendi in potestatem sancti <( In nominePatris ct Filii ct SpiritusSancti. No-
Petri et monachorum ejus ;
quatinus jure perpetuo, tum essc volo omnibus sanctae Dei a;cclcsiae fidelibus^

sine ulla calumnia, possidcant ct habeant pra?fatam lam prcscntibus quam futuris, quod ego, Mahildis
scilicct Kcclesiam, terramque ad allare perlincn- noniinc, qua?, hcreditario jurc, honoris Alogia;,
tem, offercndam cl scpulturam, dccimulasquc iiuas divino nutu,do:r.na esse vidcor; pro Dci amore,de
tencbat, molendini unius medictatem, terranKiuc quo omnia qua; ad usum vita; humana; pertinent
aratri unius cl in Alto Pedaneo duos aripcnnos vi-
;
habco et cui omnia debeo, seu pro honore beati
neiP, eo quidem tenore, ut, si aliquando voluntas Pelri, apostolorum principis, cui, inter alia dona,

ei suggereret venire ad monachilcm habilum in Kcclcsiam sancti Gcrmani in ipsa Alogiaj area con-
 ; ;

32," VETUS AGANO. — LIB. VII. I.ANDUICUS ET IIUBEIITUS. 326

ccdimus; mnu' quidempublicamviam,qu.T;actcnus A fessionis, lam prajsentibus quam futuris, nos mo-
juxtaparietcm ipsius visa est ipe,pro rcmcdioanimaj nachi sancti Petri, quia, postquam vicariam do Mi-
mci-c vcl parcntum meorum, ab ipso loeo amovco, tani Villare emimus, sicut supcrius diximus, ab
nt, ab hac die in antoa, foris eat cadcm via prucnl omnibus his cujus esse videbatur, fiiii Fulclieiii de
ab .Tcclesia, ut monarhi inibi commorantcsa com- Scrincolis, vidclicct lliduinus ct \N'allerius, viva
meantibusatquoexacloribusti-ibuticonsuelndinarii, voco atque toto nisu.instinctu diabolico, reclainare
sinc inquiotudino aliqua, sint remoti. Ilanc autcm ca-porunt, variis modis injuriam nobis facientes ;

cartulam fieri jussi.ac donum via; prcefataBpeream tandemque resipiscentes,et de peccato suo veniara
super altareapostolorum Petriet Pauli posui,crucis postulantes, sponte, guerpum vicaria; quam rccla-
signum mca manu iniprimcns;idcm fierijubenshis mabant super altare sancti Petri ponentes,et vonia
qui mccum aderant prajscntos : Warinopra^posito, impotrata quam posccbant.nostrarum precumpar-
Eirardo, Bernardo do Harzilleriis, David. » ticipesnobiscum esse cccperunt. Testes autem ex
CAPITULUIM LXIX. hac de re nostra parte fuerunt:Frodlandus et Gun-
De vicaria empla de Milanis Villare. baudus, filius ejus Stephanus major, Laurentius
;

(Ante a. 1080.) cubicularius Ilerbertus et Warinus, pistoros

;
;

< Qiioniam, juxta veritatis sententiam,iniquilate Waltorius sarlur,lIubortus matricularius. Ex parte

habunduntc et multorum caritate refrigescente,res eorum Giraldus, armiger Wallerii. Si quis vero
:

qu;c a priscis fidelibus ecclesiis collatce suntabinfi- huic cartuke contraire temptaverit, nisi ad enien-
delibus insaciabilicupiditateinvadunturetdiripiun- dationem resipiscens confugerit,anathematisjugulo
tur, et, secundum prophetiae vaticinium, raro in- sauciatus, in infermo, cum Anania et Saphira sa-
vcnitur qui ex adverso ascendens obponal n urum crilogio peremptis, sine flne pcenas luat. »
pro domo Israel.perutileestecclcsiarum cultm bus, ,
CAPITULUM LXXI.
ad confutandam calunniam pervasorum, de bus r De mcdielale scpuUurie cl panis atque candelx xccle-
eisdem ecclesiis tradilis cirographum condorc et six Aloyim, data a Walterio de Monte Mirabili.
servare. Quapropter nos cenobil;c beati Petri Car- (Ante a. 1080.)
notensis studuimus litteris mandare donum quod <i Notum volumus omnibus successoribus
esse
fecit Fulchorius, Girardi lilius.apostolico Petro,pro nostris, videlicet nos monachi sancti Potri ca?nobii
sua suorumque parentum animabus, de vicaria Carnotonsis, quia, postquam Bernardus de Buslo
quam habcbat in Mitani Villare et in omni terra Kcclosiam sancti Germani de Alogia, vivente Lan-
beati Pelri. Ipse quippe, el omnes quorum nomina drico abbate,pro salute animaasuc-econtulitjquidam
inferius scripta sunt, qui in supradicta terra per clericus, nomine Walterius de Castello, cui voca-
eum habere videbantur, dederunt beato C bulum estMonsMirellus,ineadema;cclesiaclamare
aliquid
Pelro quicquidsibi cornpotobat jure; et acceperunt Cffipit medietatem sepultura3,panis et candelarum.

karitative a Gausfrido Nigro, domnus Fulcherius Tandem nostris flexus petitionibus atqne pccunia,
XL nummorum solidos; Ingelrannus de Nociaco X quicquid in pra;dicta aecclesia habere dicebat, pro
solidos; Ililduinus, filius Fulcherii de Scriniololis, animiE sus remedio vel parentum suorum, volun-
X solidos; llerveus de Caletulo XXV solidos; Hugo, tariic sancto Petro, in usibus fratrum, cunferre de-

frater ejus, V solidos et socictatem; Rogerius prsz- crevit; et filium suum Waltorium, jam cloricum,
nomine Cochinus, X solidos; Fulcho quoque, filius ad hanc urbem venire,atqueguerpumpra;dictarum
ejus,V solidos.et Rainaldus alterliliussemimodium rerum super altare Petri apostoli publice, coram
avenae. Hii omnes, quos memoravimus, donum nobis et famulis nostris, ponere jussit, ut, ab illa
praefata; vicariffi superaltare beatiPelri posuerunt, die in antea, possideamus et habeamus, absque
pra;sentibus his quorumnominamemoriaj mandare uUa inquietudine cujuspiam calumniatoris. Qui,
maluimus : Gauscelinus de FraganiViIla,filiusejus complens quod jusserat pater, XXlI sibi solidis a
Roscelinus, et Georgius, et Walterius, nepos ejus; nobis datis, ad patrem rediit.Cujusrei notitiamine
Rodbertus Adoratus, Gunterius Gruem Ad suam tradatur oblivioni, huic operi maluimus insererfe
sellam Galterius, Archenoldi fllius, Udo de Scri- n atque,si quispiara heredumpraefatorumcalumniam
;

niolis. Iste ex parte ipsorum. Ex nostra parte tomptaverit inierre,pecunia proinde dataobiciatur,
:

Walterius trapezeta Bernardus, filius Vulmari

;
et judices, ante quos cuiquam litom intulerit, auri
Bermerius presbiter, Landricus major, Walterius librara ab eo exiganl conatus quoque ejus inefli- ;

major; Durandus, Gualdrici fllius; Laurentius cu- cax perraaneat, et tamdiu excommunioatus pers-
bicularius, Gerogius canonicus, Giraldus archima- tet quandiu in hac pertinatia perstitent.Testeslar-
girus, Herbertus arcbimagirus, Guarinus echono- gitionis quam
fecit Walterius, praenomine Infans,
mus, Oidelerius stabularius; Tescelinus, fllius Hil- sunt hi quorura nomina curaviraus
et filius ejus,
degarii Frodo Gislebertus, filius Lorini. »
; ; subscribere. Ex parte ojus fucrunt hii Droco dc :

CAPITULUM LXX. Dom-rcilio, Nihardus, Hubertus de Monte Mirelli.

Item de eadem vicaria. Ex nostrisTedaldus, frater Huberti quondam
:

(Ante a. 1080.) abbalis; Fulcardus, Oidelerius Gausfridus et Hil-

;

Notum esse volumus omnibus christianee pro- dulfus, fratros ;

Gilduinus, major de Sesni Villa :
327 PAULI S. PETRI CAHNOTENSIS MONACHI. 3^
Durandus filius,rasalor:Durandus faher.IIarduirYus A vium.cum omnibus terminationibus suis.pcrlinen-

el Gaudius, fratrcs Rainaldus apafo, liildricus

;
tibus ad ipsum alodum.ln Rovredo quippevillaest

sutor, Herbertas pistor, Rainaldus adlocatus. Isti manaus unus cum tcrris et pratis, pcrtinens ad
et alii viderunt poncre guerpum supcr allare prin- praifatum alodum. Itaque,in commune consenticn-

cipali. » tibus omnibus propinquis nostris, pracdictis viris

CAPITULUM LXXn. ea ratione tradimus acvendimus alodumnostrum,
De terra diila iii Corboncnsi a Girvarcio. ut, ab hodierna die et dcinceps, eundem alodum

(Ante a. i070.) possideant, potcstatemque haboant vendondi et

<c Notum essc voluraus omnibus cbristianK fidei dandi cui voluerint,sine ullacalunnia. Tcrminatur
culloribus, tam priesenlibus quam futuris, ego deniquc ab uno lalere Odana fluvio;secundo)atere,
l.andricus abbas cocnobii sancti Petri Carnotensis, via publica tcrcio, terra sancti Launomari; quar-
;

cum oninibus michi coniniissis,quodquidam milcs, to, alodo Ruinnaldi. Si quis autem heredum nos-
Girvardus nomine, in Corbonensi torritorio olim troruiii hanc venditionem infringere vel calump-
qucmdam alodum emit aquodamhoinine,.\nsberto niarc temptaverit, iram Dci incurrat, et quod re-
nomine, ct ab aliis quibusdam,quorum nomina in peticrit non evincat; set cui litcm intulerit iibram

subsequentis habentur. Unde carta facta cst, et P auri persolvcre cogatur. Quatinus autem firmior
a ducc Hugone atque a comite piv-cfati territorii ha;c carta permaneat,manibuspropriiscorroboravi-

corroborata. Ouandiu et Hbuit, possedil et tcnuit mus, atque dueis Ilugonis nobiliumque virorum
;

poslea censualiter a Gisberto ahhate data est in corroborandum dcdimus, quorum nomina manda-
manu firma duobusprcefatiGirvardiparenlibusuni- vimus suhscribcre. S. Hugonis ducis. S. filiorum
quc hcredi eorum, eo quidem tenore, ut, statuto cjus, Othonis el Hugonis. S. Odonis comilis. S.
tempore et die, census redderetur; quod si in rcd- llugonis, comitis Cenomannorum. S. Hervei, co-

dendo tardi cxtitissent, legaHter emendarent et niitis Mauritania3. S. Lamborti vicecomilis. S. \Vil-

terram non pcrderent. Ex hoc carta facta et ab lelmi advocati.S.Sicfridi. S. Aimonis. S. Gualcranni.

omni fratrum (201) corroborata. Post quoddam S. Erlandi vicarii. Data cst VII kalcndas Julii,

interstitium tcmporis, in castro Mauritania voraci anno primo regni regis Chlotharii. »

ignecremataest.Nostraquidemtempestalecumeam Nostri denique antecessores hancsibi cartamsuf-

requirerem ad vidcndurn,confessi sunteamminime ficcre credentes, in archivis ecclesia; servare du-

se hahere, obnixe flagitantes, ut cis clcmenlia no- rantes,ad postcriorem noticiam, super hac rc alle-
slra eam renovaret, et, simili modo ut prius in al- ram scrihere ncglexerunt, pra-Her manuni firmam
tcracarta positum erat,duobus et unihcrodi eorum quamdatam esseah abbateLandricopraefati sumus,
conccdercm. Quod et feci, statuens, ut in fcslivi- C Nunc ergo slilus ad cellam Ledonis Curia: festir
tate sancti Remigii, sine dUatione, censum rcdde- nus vertatur, atque cartas tantumniodo duas qua?
rent,(iuinque scilicet sol. nummorum; qui si negli- Landrici abbatis tcmpore data; sunt scribentes,
gcntes in rcddendo extilcrint, legaHlcr emendent, finem faciamus, et sic ad abbatis Huberti (203) car-
et lerram non perdant, doncc dcficiat tercius he- tas pennula nostra currat.

res. Placuit eliam huic pagina; cartam Girvardi in- C.\PITULUM LXXIV.
serere, quam super altare sancti Pctrl, pra-fatam Dc cclla Ledonis Curix data a WaUcrio comilc.
terram dans, posuit. » (Feb. a. 1055.)
CAPITUIXM LXXIII. II Summe (204) ncccssarium unicuique nostrum,
De alodo cmplo a Girvanlo milile. ut ex his qua; in hoc mundo sunlsibiaDeocollata,
(25 Jun. 954.) propter honorilicentiam 0mnipotentis,a;ccle9ias in
« (202) In Doi nomine,Notum esse volumuscun-
sanctorum memoria late per orbem conslructas,
ctis fidclibus, tam pr;csontibus quam futuris, cgo
apostolorum videlicct ceterorumque sanctorumlo-
videlicet Lambertus, lilius Ansberti.cum Girhorga, cuplotare muneribus.Dignum est itaque apostolum
sorore mea.necnon ct propinquis nostris Guaiiingo Potrum placare quani optimis donis,qui summura
etfiliisejusGadiloncatquelngone, et filia Girhcrga, ^ tenet apicem a Domino ligandi solvendiquo pecca-
quia nostrum alodum,qucm in tcrritorioCorbonensi niinuin nexus in terra ct in cado.Idcirco cgo.comes
actenus hereditario jure possedimus, Girvardo mi- Walterius, prosaluteanimajmeaeet remedioanima-
liti fratrique suo Gerlranno, Odoni quoque atque rum antecessorum meoruni, laude fidelium nostro-
Hdpgario, transfundcmio dislrahimus accipicnles runi, supcrioremscclesiam LedonisCuria; fratribua
;

ab eis in argento .XXllI solidos nummorum.Estau- ccenobii sancti Petri Carnotcnsis,perdoprecationera

tem alodus ipsc, quem vondimus, in villa Condalo Landrici abbatis,conccdo alquesubmilto;quantinus
nomine, cum torris cultis et incultis, pratis et pa- monachi ejusdem coenobii liberam habeant et pos-
scuis, areaque molcndini unius supcr Odanamfiu- meus Droco comes, ha-
sideant, sicut ego, et patcr

(201) Sic in codd.

ojusdom abbatis,"qua;
editrc sunt; eas solo in cod.
(202) Confecla cst cliarta ista tempore Ragenfre- U releruntur, mox quoque prodemus.
di, episcopi Carnolcnsis. (204) Exstat in Gall. Clirist., t. VIII, instr., col.

(203) Complurcs hujus Huberticharta; jamsupra 302.

329 VETUS AGAiNO. — LIB. YII. LANDIUCUS ET IIUBEIITUS. 330
buimus possedimus, rrmota omni consuetuiiinc
ot A levam, atquo medietatem tribut, Calccd.c, sicut
el inquietudine archidiaconi. Concedo otiarn terram Trenna aqua currit. Quae, quaiuvis videantur esse
intra vallem.sicut olim castrum fuissc videtur; de- dona parvissima, tamen,quia fide plena el integra
ciniam quoquc pecudum atque junicntorum, can- dcvotiunc ha3C exequor, nequaqiram incredulus oro
delam ct panom, necnon ct sepulturum humiiiurn illius clogii dicentis : Qui dederil Innlum culicem
inibi baljitantium; inferius ([uoquc uiium furrium, aqu.v friijidx in nominc Domini, mcrccdem accipiet.
cum terra in qua situs est, qui oninibus incolis Ut cnim ait Scriptura': lieynum Dei tantum valet
superioribus et inferioribus sit singularis : quod si quantuni hahes. Placuit etiam hanc cartam, ut sem-
solus non suflicit omnibus, nemo alterum potesta- pcr inconvulsa permancat, manu domni mei Walte.
tem edilicandi habeat, neque inferius neque supe- rii comitis ct mea atque omnium nostrorum fide-
monachi quorum erit emolumentum fur-
rius, nisi liuin pi'cc3ontium manibus corroborari, et inter ce-
ni.Do etiam percampos terr-arn quantum aralrum tcradonaria in archivis monasterii reponi; quatinus
eorum arare poteril, cum decima; non longe quippe monachi prffifati ccenobii res datas a me, quandiu
ab oecclesia molendini unius medietatem et piscato- mundus perstiterit, habendo possideant et possi-
riam unam in Villa Nova. Assensiim denique omni- dendo habeant, atque semper pro nostris delictis
bus meis fidelibus praeboo,quatinus de rebus pro- P Deum exorent,ut,vel in ultimo examine, a justo ju-
priis quas ex nostro beneficio videntur tenere, tam dice Deo mereamus veniam nostrorum delictorum.
in terris quam in decimis, licentiam liaboant dand' Si quis aulem profanus aliquando hanc cartam vio-
sancto Petro, ut praefatus locus, cui dedimus ini- lare temptaverit, nisi cito resipuerit etad satisfa-
tium, deserviatur a monachis die noctuque et non ; ctionis remedium confugerit,cum Dathan et Abiron,
solum per me, sed etiam per fldeles meos, augmen- quos sua? presunlionis merito vivos terra obsorbuit,
telur, ut pariter, beato Petro apostolo intervenien- et cum his qui Dominum crucifi.xerunt, inferni igni-
te, a peccatorum vinculis absoluti, mereamur, in bus vermibusque nunquam morituris tradatur. No-
ccelestibus regnis sanctorum omnium consortes mina quoque corroboratorum subscripta lectori
fieri, bonis adepti aeternae gioriae. Si quis autem legenda ostendere curavimus, ut occasio in nostro
prophanus, diabolico instinctu, hanc cartam contra- opere nulla inveniatur ab aliquo calumpniatore.
dicendo adnullare temptaverit, ore Dei et omnium Data anno XXIX regni Hainrici regis,et posita pu-
sanctorum excommunicatus, nisi resipuerit sati- blice super altare sancti Petri Ledonis Curiae. Wal-
sfaciendo, permaneat, et auri libras X phiscis regis terius comes. Drogo,qui hoc largitus est. Guarne-
persolvat, nisusqueejus inefficax remaneat. Placuit rius de Ponte Iserae. Rodbertus Calvus. Balduinus.
etiam cartam hanc, ul inconvulsa permancat, ma- Amalricus de Ponte Iserae. Ericus de Medanta. Abbas
nu proprla cum crucis signo, corroborari; mani- C Landricus. Albertus monachus. Gislemarus mona-
busque meorum fidelium corroborandum tradi ra- chus. Rodbertus. Gausfridus Bigotus. Bernardus,
tum duximus,quorum nomina subscripta habentur. Vulmari filius. Oduinus major. Bernardus, nepos
Dioque dominica quae dicitur LXX, anno XXIIII re- Gislemari. »

gni Hainrici regis, super altare sancti Petri Gesiaco, CAPITULUM L.XXVI.
quae praefati cella est ccenobii, publice posuimus. De conventione Gauscelini de Fraganis Villa.
Teduinus, vicecomes Mellentis castri. Gualo, vice- (.\nte a. 1070.)
comes castri Calidi Monlis. Xivardus de Monte " ConventioGausceliniGausfridide FraganisVilla
Forti. Radulfus Malus Vicinus. Gualterius de Pen- cum abbate Landrico ccenobii sancti Petri, ut sibi,
siaco. Drogo de Cuflante. Guarnerius et Amalricus dum viveret, in Manu ViUare, aripennum unum
de Ponte Iserae. Radulfus Delicatus. Walterius Fran- terrae abbas concederet ad construendum ibi hor-
cus. Ericus et Ingelerius, fratres. » reum unum ; eo scilicet tenore ut quicquid vivus ibi
GAPITULUM LXXV. reponeret, sancto Petro mortuus dimitteret, et insu-
De terra data a Drocone in Loconis Villa. peralodum proprium in villaqucevocaturHulsetum,
(Anno 1060.) cujus alodi (205) cultor erat Suggerius rusticus.
« Cunctis sanctae Dei aBCcIesiae fidelibus, tam prs- n Non solum autem abbas hoc concessit, set etiam
sentibus quam futuris, notum esse volumus, ego domum unam,quae in Luciaco super praelum quodam
Dr'oco de Cuflante castro, intra Sequanam fluvium erat,ad construendum horreum, cum decem num-
quoniam, pro remedio animaj meae atque pro
sito, morum solidis dedit. Qui Gausfridus, prsnomine
animabusparentum meorum,assensu fidelium meo- Gauscolinus, statim ut impetravit quod petierat,
rum atque deprecatione Landrrci abbatis cenobii cum uxore et liberis, super altare sancti Petri alodi
Carnotensis, sancto Petro Ledonis Curias, qus cella donum posuit,et,dum viveret, statuit investituram
esse dinoscitur Carnotensis coenobii, data videlicet singulis annis quatuor nummos sancto Petro dari.
a comite Walterio, libens quidem donando, concedo Quo mortuo,filii ejuset plurimi nepotum,pro anima
in Leonis Villa VII hospites plcnarios,cum quadam defuncti et sua salute, publice, secundo, super alta-
parte bosci, sicut publica via Belvacina dividit ad re sancti Pctri praefati alodi donum reposuerunt.
(205) Hic desinit cod. A. extremis foliis avulsis. Qua3 ad hanc partem primam adjecimus, ea ex cod.
B sumpta sunt.

Paxrol. CLV. 11
 ;

334 PAULI S. PETRI CARNOTFvNSIS MONACHI. 332

Pro quare beneficium a monaohis orationum benc- A conjuge, qui alodum suum, in eodem loco, sanclo

ficiareceperunt. Placuit etiam, secundum morem Petro dimisit. Si quis autem prophanus ex his do-
fficclesiasticum.numina tam filiorum quam nepo- nis quicquam demere temptaverit, anathematis gla-

tum,quipraesentesfucrunt,necnonqubrumdamalio- dio percussus, cum diabolo in inferno trusus, penas

rum hominum, subscribere; ut, si aliquando insur- luat sine fine mansuras. »

gere aliquie insanse mentiscontra hoc donum tem- CAPITULUM LXXVIII.

ptaverit, testimonio horum cumvictus, ejus nisu3 De vicaria llunis Vilhr, el alrii ecclesix lieclamantis
depereat, et ejus anima in inferno pocnas luat. Ho- VilLr.

Bcelinus, Gregorius, Hugo, Fulco, fratres, fiiii de- (Ante a. 1080.)

functi qui hoc donum fucit; Guidbergis et Hersin- In (20G) nomine sancta; et individuae Trinitatis.
i<

dis, sorores defuncti; Gerogius, Gualterius, Stepha- Ego Hubertus, gratia Dei, abbas, et omnis congre-
nus, Ansoldus et Guarinus, nepotes ejus. Ex parte gatio sancti Petri Carnotensis cocnobii, notum csse
monachorum Gauslinus de Leugis, Ingelrannus de
:
volumus, tam pra;sentibus quam futuri evi, sanctae
Nociaco,Gualterius trapezeta Gualterius, filius Gan-
;
Dei ajcclesia; lidelibus, Waltcrium, videlicet filium
deberti Hildulfus et Gausfridus,fratres Gunbaldus,
; ;
Fladaldi, medietatem vicariK Ilunis Villae necnon et
Tescelinus, Adventius, Laurentius. »
Reclamantis Villae atrii aecclesiae, ac tocius terrae
jj

CAPITULUM LXXVII. quae ad istas duas villas pertinet, pro salute sua; et

De alodis MesUdci. conjugis anima;, atque pro animabus parentum suo-

rum, sancto Petro concessisse perpetuo jure; pro
(Ante a. 1070.)
eaque accepisse agripennum nnuni vinea3,qua; vo-
M Prssens a:cclesia per quam itur ad illam coele- culur Radlredus, pro quo nobis offerebantur XXV
stem quae nescit abire finem,semper quidem aChri- libre nummorum. Huic quoque dono assensum prae-
sti fidelibus beneficiis dilatari et aligeri solet, et, buerunt Walterius de Alneto, cujus benelicio hanc
quamvis diabolus dolis infestacionibusque suorum ipsam vicariam supra dictus Gualterius tenuerat
satellitum cam debellare festinet, tamen, fidei sta-
filiique ejus Gunherius, Gauslinus, Gualterius cum
bilitateatque caritatis firmitate subni.xa, immobilis patre,assenserunt.Subscripsimusetiam propinquos
usque in finem seculi invincibilisque permanebit. Walterii.eosque qui cum eo fuerunt, quando super
Itaque filii ejus, pro sui capacitate, fide et caritate altare sancti Petri hujus rei guerpum posuit, nec-
radicati, terrena prajdia mundanasque divitias sua;
non et famulorum nustrorum nomina, quos inibi
matri confcrunt, ut pro caducis et terrenis rebus habuimus; ut si quis unquam huicoperi calumniari
mercentur ccElcstes.Unde,sicut scribuntur in ccelo- temptaverit, prius a liminibus sanctoe Dei cccclesiae
rum albo, ita dignumeorum nomina apicibus C
est ut
sequestratus, et anathematis jugulo saueiatus, ab
memorioe fidelium tradantur, quatinus ab ipsis ad uno horum baculo ultionis propellatur, nisi resipue-
Deum pro illis semper oretur, ut in resurrectionis rit, in infcrno inferiori. Re.jcnaldus,fraterGualterii.
gloria inter sanctos resuscitati respirent. Igitur ego Fredesindis, conjux ejus. Hcliardis, soror ejus. Ra-
Landricus, cccnobii Carnotensis abbas, et omnis jenaldus, iilius ejus. Adelina, filia ejus. Gislebcrtus
monachorum grei michi commissus, in hac scedu- de Hritiniaco. Nobiscum Gerogius et Fulco, fra-
:

la, nomina eorum mandavimus ponere,qui in loco

tres et canonici; Erardus canonicus, Gualterius
qui vocatur Mesliacus, saucto Petro, pro animabus monetarius,Gilduinus major,Girbertus major, Ste-
suis, proprios fundoscontulciunt.Quorum primum
phanus major; Goscelinus et Rodbertus, telonearii;
poni jussimus Germundum presbiterum,qui, habi-
Guarinus pistor, Teodaldus, Fulchardus, Aventius,
tum monachilem suscipiens, et fundum et omnia
Lorinus, Gislebertus, Gunbaldus, Oydelerius, Lau-
qua;habuit sancto Petro reliquit. Secundum, Radul- rcntius, Rainaldus agaso, Ragenfredus dc Recla-
fum, patrem Gualterii monelarii,qui moriens fun- mantis VIUb (207). »
dum suum sancto Petro dimisit. Tercium eundem
Walterium,quiquo3 potuitcmerein eodcm loco fun-
CAPITULUM LXXIX.
Dc orto einpto supcr flumcn -tndure.
dos sancto Petro dimisit, pro anima filii sui Gaus- n
(Ante a. 1080.)
fridi clerici, ut ojus annivcrsarium annuatim fiat,
» Notum esse volumus, cgo Ilubertus abbas, et
cum signis sonantibus; redemit etiam nobis duos
aripennos vinea? in clauso nostro, juxla Sanctum omiies monachi coenobii Carnotcnsis, quia quen-
Bartholomeum.versus meridiem, pro anima patrui dain ortiim, in nostra terra juxta ortnm nostrum
suillalonis.utsingulisannisfiatejusanniversarium situm, qua:dam mulier, Roscelina nomine, pcr XX
cum signis sonantibus. Ouartum, Hervcum, patrem et amplius annos, a primo seniore suo Gausfrido,
Fulchcrii eanoiiici sancli Murtini.qui ibidem suum dotis jure,coneessum tenuerat; de quo nullum ha-
fnndum duubus modiis scmentis sancto Pelro rc- buit sobolem. Nunc, quadrigama, a nobis taxatam
peccuniam accipiens, reliquit perpetualiter possi-
liquit. Quinlum, Ansuldum, eum Ernicngarde sua

(206)Nonnullas jam chartas Ilubei-ti abbatis edi- (207) In cod. dicto Argenteo, post nomina testium,
dimus inler eas Landrici; dcqvie ordine lemporuin iiddila sunt ha;c Actum est hoc publiee Canwtis,
:

jn codd. lurbato monuimus supra, initio lib. VII. rcgnaiUe Philippo rege anno IX.
 ;

333 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDIIICUS ET HUBERTUS. 334

dpndum, donumqup vel guerpum.cum prasenli suo A CAPITULUM LXXXII.
scniorc lluborlo.nccnon et filius triljus quos hubuit, De vicaria Abonis Viilx.
dc Frodone, quibus etiiim dcdimus munuscula.su- (Ante a. 1080.)

pcr altare apostoloruni Petri ct Pauli jiosuit, sub <' Notum sit omnibus sanct.-c Dci ;ecclesia; fideli--

prjesentia nostri ac nostrorum servicnlium.quorum bus, quod Gualterius, filius Flcdaldi, el uxor ejus
nomina subscripsimus Bernardus, filius Vulma-
: Fredesindis, cum assensu Gualterii dc Alneto, de
ri Stephanus major et Salomon, frater ejus; Do-
; cujus fisco erat, sicut antea dedcrat Berardus socer
do major, Oydelerius Alchcrius mulnarius; Belod, ejus lisco crat, sicut antea dcderat Berardus socer
filiusejus; Fulcliardus,Rainaldus agaso, Ascelinus ejus,pro anima patris ac matris fratrisque Guanin-
major, Ilugo berbellus, Gislebertus. Ex parte mu- gi interfecti, vi^ente abbate Landrico, ita postea
lieris : Walterius de Alneto et Sugerius, quorum vivente abbate lluberto, vicariam Abonis VilltE et
prius astipulator constitutus est soliditatis. » totius territorii ejusdem villae,cum alodo Picati Vil-
laris,sancto Petro gurpivit,de eo quod injuste sibi
CAPITULUM LXXX. usurpaverat, post niortcm pra;fati Guaningi. Hujua
De farinario dalo a Rogerio, in Haraca Yilla Nor- rei testes sunt : Gualterius de Alneto et filius ejus
manni(e.
Gualterius, Evrardus de Levois Villa, Gualterius
(Ante
B
a. 1080.) Blancardus; Gislebertus, frater Beringarii Rainal- ;

I' Xotum quoniam Roge-

esse oranibus fidelibus dus,filius Hugonis de Reclamantis Villa,Germundu3

rius, miles oiim, postea monachus, ununj farina- de Sancto Albino, Gerogius dc Haimulfii Villa,Gil-
rium, in Normannia, cum terra unius aratri, san- duinus major, Stephanus major, Bernardus, Ful-
cto Petro dimisit, una cum consensu Eunardi,vi-
chardus; Ermulfus et Rainaldus, filius ejus; Teal-
cecomitis,ex cujus bencficio id tenebat; et per ma- dus, frater abbatis ; Gislebertus et Laurentius, fra-

num Anselmi,super altare sancti Pe-

Mainerii,filii tres; Adventius; Oydelerius et Rodbertus, fratres

tri ipse vicecomes hoc donum jussit poni erat :

Gualterius et Adventius,sartores ; Teduinus et Gau-
enim extra Ecclesiam. Cujus rei sunt testes \\i\- :
dius, fratres; Gausfridus carpentarius; Ingelbertus

lelmus Paganus; Ivo, filius Norberti Bernerius de ;

et Gausfridus, coci.
Britogilo, Stephanus de Briliniaco,Odo Sanglarius. CAPITULUM LXXXIII
Haimericus Bobinus,Gausfridus medicus; Rodber- De Sepultura et decima Gerardi de Buxeto.
tus, frater ejus; Guiddo de Mulceto.Ex nostra par- (Ante a. 1080.)

te Rainaldus major, Stephanus major; Hildul-

:
«Notum esse volumus,ego Hubertus abbas et om-
fus et Gausfridus, fratres; Fulchardus, Rodber- nes monachi Sancti Petri Carnotensis,quia,pro re-
tus pelliciarius, Gunbaldus filius, Frotlandus, Su- medio anima; sus seu parentum suorum, II idus
gerius. » Augusti,Girardus de Buxeto super altare sanctiPe-
tri publice donum posuit de sepulturadomus suae,
CAPITULUM LXXXI.
vel totius suae terre, est in parrocbia Buxeti
De saltu Munlicttlorum concesso a Haimcrico ile
aecclesia;. Dedit eliam, in dedicatione hujus aBCcle-
Vilereto.
sia;, medietatem suae decimae, una cum consensu
(Ante a. 1080.) Isnardi, domini sui, et filii sui,qui praesens aderat,
«Notum sit omnibus, tam prssentibus quam fu- seu etiam Gerogii, fratris ejusdem Gerardi, at-
turis Christi fidelibus, quoniam, Kalendis .\ugusti, que Alberedae, matris Isnardi. Testes sepulturae
in fcstivitate sancti Petri qu» dicitur ad vincula, sunt Stephanus major, Rotbertus telonearius,
:

Haimericus de Virello super altare sancti Petri as- Hubertus de aecclesia. Gaudius, Theodaldus, Frot-
sensum posuit de saltu Monticulorum, per depre- landus ct Gumbaldus. Testes autem decimae, om-
cationem Gualterii trapezeta;, qui ipsum saltum in nes qui ad dedicationem praesentes fuerunt, vicini
fisco de filiis Avesgaudi tenebat,illi quoque de Hai- sunt. »
merico. Fecit autem huno assensum, per partem CAPITULUM LXXXIV.
ferulcBjSeu per artavum manubrii almi.in presentia n De dono Fulcanii de Arro.
Huberti abbatis ac tocius congregationis,testifican- (Ante a. 1080).
tibus his quorum nomina subscripsimus : Fulche- In nomine sanctte et individuy Trinitatis, Patris
rius, filius Gerardi ; Gualterius trapezeta, qui sal- et Filii et Spiritus Sancti. Ego Fulcandus notum
tum dedit,cum omnibus appendiciissuis ; Ribaldus esse volo omnibus fidelibus,tam praesentibus quam
de Fraxino ; Salvisus, filius Odonis, ancipitrix. Ex futuris,annuentibus dominis meis, Gausfrido vide-
nostra parte: Frotlandus et Gunbaldus, fiiius ejus ;
licet atque Guillelmo, ejus privigno, necnon et Ma-
Fulchardus: Sugerius; Gislebertus et Laurentius, hilde,matre Guillelmi, sancto Petro coenobii Car-
fratres;Tescelinus, filius Hildegarii; Martinus, notensis concessisse terciam partem aecclesiae de
Roscelinus Robdertus,filius Gausfridi; Stephanus
; Arro, cum terra altaris, quam solebaut presbiteri
et Salomon, fratres; Adelandus, Rodbertus pellici- tenere, et medictatem ofTerendarum IV festarum,
arius, Huic rei assensit Vulferius Haimerici, indg quam michiretinebam; terramqueuniusaratari,per
babens scutum unum X solldorum. tria tempora anni, ubi monachi aspeserint, atque
 :;

S8S PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONAGHI. 336

duos agripennos prati item VI denarios de censu A

; subscribere curavimus. Cum ipso Hugone fuerunt
molendini Odonis; ilem sepulturam IV denario- Girogius, patruelis ejus; ilem Girogius deHaimulrt
rum, scilicet puerorum albalorum; item sepultu- Nobiscum.
Villa, llerbertus Corbonensis.Siguinius.

ram totam de Buxelo,quaj est terra sancti Petri, et Stephanus Gualoiusct tilius ejusAdventius,Stepha-
medietatem arehadii ipsius aecclesis; item melie- nus major, Oydelerius; Teduinus et Gaudius, fra-
tatem sepuituretoliusatriiquodinhabitari fecerint; tres; Gumbaldus, Laurentius; Isembertus, filius

item medictalem census et furni, atrii, necnon et Goscelini; Fulchardus; Ernulfus et Rainaldus,
omniscoDSuetudinisquachumanaconsuetudocxigit, tilius ejus; Rodbertus, frater Frodelini. •>

Concedo etiam decimam de Bruxedulo.quam ex meo a\PlTL'HJM LXXXVI.

beneficio videtur tenere, si forte monachi ab eo De vineis qvMS emil Berla comilissci
aJiquando potuerint emere. Actum est in Capella mai 10C9.)
(12
Regia, rcgnante rege Philippo, gubernante abbate « Notum sit omnibus, quod quasdam vineas Ra-

Huberto coenobium sancti Petri,atque huicreiinsi- dulfus, pranomine Calculus. in territorio comitis,
stente Huberto monacho, prasnomine Querco, et ex benelicio noslro tenens, nobiscum tradicentibus
matre mea Sufficis. Quam largitionis donationem comitis Tedbaldi sorori, nomine Berte (208), ven-
volui facere pro anima patris mei et matris meae, n dere voluit.Verum,quia fas non erat.adiit Landrici
necnon pro salute propria et conjugis alque filiorum abbatis praesentiam comitissa,ut eo pacto sibi con-
et Uliarum mearum,sive omniura parentum meo- cederenl, ut: quandiu viveret, eas leneret, ac post
rum. Cui donationi si aliquis contraire volucrit, morlem ejus,nobis dimitteret.Quod pactum poslea
CCC libras auri persolvat.et voluntas ejus inefficax ante fratrem suum comitem Tetbaldum recogno-
remaneat; atquc, nisi ad emcndationem venerit, scens, et jam, per deprecationem ejusdem fratris,
poenis inferni, cum Juda proditore, subjaceat.Sub- Crmavit, pro anima patris, matris, Iralris et suae,
scripsimus eliam nomina testiura qui ex utraque IV idup maii, prfflsentibus his : Gualeranno mona-
parte fuerunt testes donationis hujus. Herbertus, cho, Otberto monacho, Gausfrido de Calido Monte;
frater Fulcaldi, firmavit. Suflitia, mater eorum, Girardo,coquorum magistro; Radulfo praeposito.
Lulcaldus, hujus doni largitor. Lizinia, uxor ejus Actum Carnotis publice, inter turrim et portam Ci-
Joannes et Rotrocus et Herbertus,Clii ejus.-Milesin- nerosam. in camera comitisss, de qua scrmo cst;
dis, filia ejus.Aremburgis, soror ejus. Hugonis Pa- eo anno quo Rodbertus peregrc episcopus obiit
lestelli. Durandus presbyter, Lambertus.Odo.Asce- tunc etiaim sine episcopo urbe.et dum viveret Hu-
linus. Bernardus. Ex nostra parte llermoinus, : bertus, abbas a nobis electus. »
major Bosci Medii ; derbortus Canis Parvulus, Er- Ponenda; sunt hic domni Buberti cartarum
nandellus,Anastasius,nuarius; Lorinus, filiusGua- meta3, quoniam, flantevento nequitiaB,el quatiente
lonis ; Rainaldus de SanctoJRomano. » dolositatis turbine, fere omnes sui ab eo alienati,
CAPITULUM LXXXV. inextricabili modo constrictxm,ab honore violenter
De incaria Ahonis VilUc data a Pulcone. eitiunt; atque Teodericum (209j Vindocinensem,
(Ante a. 1080.) loco ejus, ab .\rraIdo praesule, velint, nolint, susci-
« Sanctae fidelibus, lam praesentibus
ascclesiaj piunt. Qui solum reguls vigorem retinens, exter-
quam notum esse volumus, ego Huberlus
futuris, minavit plurimos eorum qui antecessorem suum
abbas indignus.et omnis congregatio monachorum fecerant extorrem. Hic denique, in suo quo vixit
coenobii sancti Petri, quoniam quidam miles, no- tempore, in exteris rcbus multum ebes, vix unam
mine Fulco,moriens, viventc abliate Landrico, nna cartulam usquc nunc,nobis minus proficum,poste-
cum cunsensu filiorum suorum, Hugonis scilicetet ris reliquit. Qua scripta, vcrtemus stilum ad eae
Guarini,adhuc puerulis,et Richildis sororis^vicariae (]uas, dum pcnduli cssent monachi sioe abbatc,
medietatcm, quam habebat in Abonis Villa, sancto edidorunt.
Petro aposlolo ac monachis sibi famulantibus con- CAPITULUM LXXXVU.
cedendotribuit,prorcmedio unini.-csuaictanimarum Dc acclcsia sancUe Marix de Alogia,
parentura suorum atque inculumitate liliorum ; do- (Anno 1009.)
numquc super altare sancti Petri misit,pcr manus « In nomine sanctac et individuae Trinitatis, Pa-
Cliorum cl propinquorum suorum.Posl cujusmor- tris et Filii et Spiritus sancti, qui unus est essen-
tem filius ejus Hugo,jam aduUus,cupiditate victus, tialiter et trinus potentialiter.Notum esse volumus
postpositodonopatris,vicariam invasit; sed,anobis cunctis sancta; Dei ajcclesia; fidelibus, tam presen-
postca X\X numuiorum solidie acceptis, vicariam, tibus quara futuris, cgo Teodericus, ca-nobii sancti
quam injusto invaserat,reliquit, guerpuraque, cum Petri Carnolensis abbas,omnisque congrcpalio mo-
fratre suo Guarino.super altare sancti Pelripublice nachorum cui preesse videor, quoniam Gualterius,
posuit, sub testimonio horum quorum nomina praenomine infans, sancto Petro apostolorum prin-

(208) Berlha, uxor comilis Britanni.-c, Alani V, pleto, qno llubertus abbas elcclus est, i. e. I0G9.
sororque Theobalili lll, Carnntcnsis. comitis, hanc (209) Auctores Gall. Chritl. hunc Theodericum
chartam dedit annoquoLandricusabl aset Rodber- iater abbates Sancti Petri non inscripscrunt.
tus episcopus obierunt, eodumquc,nei taniencom-
 337 VRTUS AGANO. — LIB. VII. L.ANDRTCUS ET HUBERTUS. 338
cipi.pm anina siia ct con.jugis ac parcntuni flomi- A tiono prccii;habeantque altareetofferendas pnr cir-
noruniquc suorum, prcshitcriuni ancclesiai sanctic cuhim anni, prctcr quatuor fcstas, in quibus duas
Maria', qu.-p non longc sitaeslaflumincAlogiiE villce, partes ofTerendn:' adhuc in noslrisusibus rctincmus.
et omne quicquid ad ipsum preshitcrium pcrtinere Dimittimus etiam calumniam aecclesiiE sancti Ro-
noscitur, tam in altare quam in oITcrendis, sepultu- mani, qu.-o est ulfra fluvium supra memoratum, ut
ris, decimis, jure pcrpetuo concessit, ut habeamus nullus nostrorum hcredum quicquam audcat un-
atquc sinculla contradictione possidcamus.Donum quam cxigcre ah ea. sed cam monachi cx foto possi-
itaquo hujus largitionis, pcr asseusuin domna; suro dcant, ;cdificcnt ef secure haheant.
aiitem IIiiJus
Mahilda\dequa id bcneficium tenebat,suprraltarc donationis cartam nostram, videliccf jussione scri-
Rancti Romani martiris posuit, qui non longe a ptam,manibusnostrisnominibusquccorroborarivo-
Braiao castro apostolo quasritur et veneratur. Cujus luimus.ut scmper inviolata et inconvulsa manere in
fllius Gualterius clericus Carnotis poslea abiif, et sccula valeat. »
exeadem re donum supcr altare sancti Petri posuit ; CAPITULUM LXXXIX.
indcque XXX solidos nummorum a nobis rcccpit, ac De ccclcsia sancti Lcolini Castri Dunensis.
matri suffi VsoUdosin uno mantcUo empto detulit. (Ante a. 1080.)
Quam donationem quisquis retrabere voluerit ab
p « Terrenae divitia;, sicut earum, pro
libitu carnis
omnibussanctis Dci excommunicafus.cumomnibus ac desidoriorum luxu, profligatores, ad infernorum
Domini crucifigcnfibus ct cnm Juda proditore.nisi pccnas ; sic, pro Dci amorc, qui eas indigontibus
resipuerit,in infcrno pcrcat..A,cfum cst hoc publicc, largiuntur, ad ffitcrna deducuiif prcmia.Ouapropter
Brajao casfro, infra horrcum Sancti Romani, anno ego Willelmus, honoris Alogiee dominus, quantum
nonoregisPhilippi,assistentibushisquorumnomina ad seculi dignitafem attinet, clarus quidem genere,
subscripsimus Bernardo de Buslo Landrico de
: ; sed pravo perobscurus opere, inter hujus fluctivagi
Toriello et Odone, fratre suo ; Gualterio Infanfe, procellas seculi, armis praicinctus militaribus ac
qui hanc donationem fecit ; Radulfo prfeposito, mundanisinplicifusnpgotiis;dumnequeomeismeri-
Gausfrido, Raiardo, Rainaldo forcslario. Ex nostra tis,quce parva vel pocius nulla sunt, innumerabilia
parte : Girvardo majore, Laurenlio cubiculario ;
qu»cummisidiluerefacinora,donariorum pertemp-
Bcrnardo, filio Vulmari ; Frollando. » to largifionibus redimere. Undcratum foreduxi bea-
CAPITULUM LXXXVIII tum Petrum, apostolofum principem, cui Dominus
De junioralu a^cclesix sancli Lcohini Caslriduncnsis. suffifficclesiaecuramcummisif atqueligandisolvendi-
(.\nte a. 1080.) queanimaspotestafemcontulit,michiintercessorem
« ChristianaB religionis obtimi viri quondam, dum ascisci, eumque cx rebus propriis placabilem fieri,

omnibus florerent copiis, et ajcclesias, longelateque C gic enim Domini nostri prcecipitur eulogio : Date,
per orbem in honore Dei atque sanctorum sancta- inquit, el dabitur vobis ; et alio in loco : Facite,
rumquememoriisnobiliter constructas,religiosissi- inquit, vohis amicos de mammona iniquitatis, ul
mecolcrent, easdiversis donariorum titulis insigni- cum defcccritis, rccipiant vos in getcrna tabernacula.
tas,locuplctarevoluerunt;quorumprivilegiain ipsis Itaque,annuente venerabili matre mea Mahilde,una
fficclesiis, una cum eorum memoriis, servanfur et cum karissima conjugeEustachia,seu liberisnostris
servabuntur, Christo Domino annuente. Itaque ego, adhuc infantulis, Hugonc ac Willelmo pro re- ;

Albertus nomine, Hugonis sanctae a;cclesiffi Carno- demptione quidem animaruni anfecessorumnostro-
tensis vicedomini, filius, notum esse volo tam prae- rura, necnon et pro nostra incolomitate, concedens
sentibus quam futuris,ineis scilicet successoribus, dono et donans concedo beato Petro apostolo, ac
de cecclesia sancti Leobini, quae in Braiao castro su- ejusmonachissibinormaliterfamulantibusin coeno-
per fluvium OsanncB fundata est, et a domno meo bio quod non longe a mcenibus Carnotine urbis si-
Willelmo, ipsius castri domino,cum aliis rebus te- tum est, .Bcclesiam scilicet bcatissimi Leobini con-
nere videor; de ipsa, inquam, cum consensu mei fessoris et episcopi pradicta; urbis. Quae aecclesia,
carissimi fratris nomine Guerrici, qui nunc est post a prisco tempore, intra vallum Castri Duni decenter
patrismoimortem,vicedomiuus,junioratumquidem n canstructa videtur, atque a patribus nostris, jure
sanctoPetro, acmonachissibi famulantibusincoeno- hereditario, possessa est. De qua donum quoque
bioipsius, quod decenter in suburbio situm est su- super ipsius apostoli altare VIII idus Decenbris,
pradictae civitatis, concedens annuo et annuens con- posui, cum fidelium meorum assensu,qui tuncGar-
cedendo, pro animabus parentum nostrorum,necnon nolis erant mecum, quorum nomina in fine hujus
etprosalutetammeiquamfratrisantenominali, per- scripti notavimus. Habeant ergo, ex hac die in an-
petualiter concedo ea scilicet lege, ut presbiteri
: tea, jureque hereditario supradioti monachi eandem
ipsius aecclesiae nec a me nec a meis successoribus aecclesiam possideant,oum omni ornatu ejusvelre-
ullo modo dominentur, set ab ipsis monachis, ab bus omnibus, tam intus quam foris, ad ipsam parti-
hac die in antea, mittanturin ipsa fficclesia, domi- nentibus, quas videlicetin meo dominio videbantur
nentur et ejiciantur, si forte mereanlur. Habeant esse. Concedo etiam, juxta eandem aecclesiam,
tamen a nobis de decima cTJCclesiffl quain retincmus, areas qu;e dicuntur Arnulfi necncn et Bovoncm ;

perslngulosannos, duos modiostritici, sine ullada- militem, cum suo fevo, quid ad supradictam aeccle-
 ;

339 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 3-iO

siam perlinere noscitur. Si tamen ipse vertere vo- A struendisofTicinismonachorum.ethortumplantan

luerit, decimas denique atque census ad prefatam dis arboribus ct herbis, et terram aratri unius et ;

fficclesiam pertinentes libens concedo, ul a mona- molendinum Spinae, ct dimidiam clusuram vineae
chis, vel precario vel precio, redimantur ab ipsis el qiiicquid homiuibus nostris ex eodcm beneficio

militibus qui ex nostro beneficiovidentur possidere. addere placuerit,annuimus.Tesles hujus donationis

Heccenim omnia perexiguasuut terrenaenim sunt : sunt hii Ingelrannus decanus, Adelardus subdeca-
:

atque transitura ccelcstia quoque vel ajlerna emi-

;
nus, .\scelinus Britto ; Gausbertus, magister scole ;

nentiora et poliora sunt, qu», Christo presuie, pro Bernerius canonicus, Gerogius canonicus; F"ulche-
his miminis in futuro recipiemus. Profuit onim vi- rius, filius Nivelonis ; Gauslinus de Leugis, et filius

dua», de qua legitur, quod in templo obtulit duo ejus Gauslinus; Rainaldus.filius Flealdi ;Gauslinus,
minuta; profuit et danti aquae frigidae calix. Hujus filius Gausfridi ; lngenulfus,filiu3 Norbeli Ansoldus ;

ergo largitionis donuni.ut firmum et inconvulsum dc Mungeri Villa (211). »

permaneat, signo crucis, manibus propriis, firmare CAPITULUM XCL

censui, mcoruraque fidelium manibus propriis fir- De vicaria Imonis ViV/a", et de calumnia duorutn
mandumlradidi,quorumetiamnomina subterscrip- agripennorutn vinex qux csl juxla Sanclum Bar-
tainveniuntur.Quodsiquis aliquando huicme.-c lar- tholomeum.
gitioni, diaboli instinctu, contraire nisus fuerit, (26 nov. 1077.)

nisi cito resipuerit, praesumptionis suae veniam pe- Omnibus, tam presentibus quamfuturis,sanctae
«

tens,cum Dathan et Abiron, quos terra vivos Dei aecclesiae fidelibus, nos monachi sancti Petri

obsorbuit,cum Herode, innocentum laniatore,cum Carnotensis cccnobii, notum esse volumus,in anno

Juda proditore,etcum his qui Christum Dominum quidem quo nostri cocnobiicdiumquenostrarumtec-
inferno trusus, pajnas luat ubi ta vorax cunsumpserit flamma, Vlquoque kalendas
crucifixerunl, in ;

anguis gulosus non moritur.ncc vorax ignis extin- Decembr.(212),quod Robertus, prenomineAculeus,
guitur, nec umbr» mortis desunt. neo caligo tene- vicariam nostra tcrra de ImonisVilla^quam injuste
brarum. S. Mahildis, matris Willelmi. S. ipsius possidebatjSancto Petro dimisit,guerpumque super

Wiilelmi. Eustachiae, conjugis e.jus. S.filiorumejus, altare ejus publice posuit calumniam quoque II ;

Hugonis et Willolmi. S.Willelmi de Monte Boone. agripennos vinece, qui juxta Sancti Bartolomci sunt
Gausfridi. Warini. Osmundi. Guarnerii. Anisardi. cimiterium, in capite scilicet noslri clausi, missam

Hugonis, filii Burchardi. Rainaldi, filii Gausfridi. fecit, inde fratrum orationes accipiens alque equum
Radulfi, filii Willelmi. Gausfridi de Salmeredo. unum, VI libras valentem. Adfuit cura eo Ansoldus
Odonis Cratonis. Willelmi He Monte Mirabili. (a- de Mungcrii Villa ; Rainaldus et frater ejus, filii

rardi Brunelli. Willelmi.Bernerii. Gauslini. Helgot. C Walterii. .\obiscum vero Laurcntius cubicularius,
Walterii, filii Burchardi. Hildegarii archidiaconi. Laurinus agaso Gaudius et Teduinus,
; fratres ;

Rainaldi decani. Vitalis presbiteri. Bernardi de Stephanus major, et caeteri. »

Buslo. Radulfi Nothi. Landrici de Toriellis. Odo CAPITULUM XCII.
Radulfi. Gausfridi. Letahii. » De ecclesia Supcrioris Croti.

CAPITULUM XG. (Circa a. 1080.)

De ecclesia Treionis vici. « Notum esse volumus nos monacbi sancli Petri
(Ante a. 1080.) coenobii Carnotensis cunctis sancta; Dei a;cclesi«
i<Salomon,monensomnemhominemcuramanimaB fiilelibus, a monachis sancti Martini Majoris
sus, dum vivit, habere Quodrumque polest manus
: Monasterii quamdam ajcclesiam, sitam in Croto
luu, ait, faccre, instanler opcrare ; quia ncc opus,ncc superiori super fluvium Audurae, olim emptam
ratio, nec sapienlia erit apud inferos, quo tu prope- fuissc ab abbate Landrico, favcntibus fratribus
ras (210). Unde ego W'enricus, cum fratre meo de quorum patrimonio fuerat, Arraldo scilicet,

Alberto, votum patris nostri quod, dum viveret, Richardo et Bernardo, qui hanc ipsam sancto
solvere induciavit, vice ipsius perficientes, sancto Martino vendiderant, faventibus domnis de quo-
Petro contradimus aecclcsiam Trcionis, quE titulata
D rum bcneficio tres supradicti fratrcs tenue-
cst sub honore sancti Dei gcnitricis, pro remodio rant. Veium, quia paupertas sempcr claudicul.
ejusdem patris nostri, ct antecessorum nostrorum Arraldus persepe reditus a;cclesise in suis usibus,
atque nostrarum. Quam quia liberam ab omni pon- victus inoiiia, ct nobis invitis retinebat, obiciens
tificali exactione possedimus, excepta crismalis da- in coiivcntione fore eandem a;cclesiam cemento et
tione et a^cclcsiae reconciliationc, ita etiam, remuto lapidc a nobis deberc lleri. Quapropter, mullis vici-

impedimento taliura negotiorum, sancto Pctro et bus a nobis excomniunicatus atque iterum, specie
abbati, fratribusque inibi Deo servientibus, libcram tenus usurpatis rcbus dimissis,absolutus; tandem,
atribuimus. Insuper etiam adicimus curlim con- sapienti usus consilio, in sese reversus, ad limina

(210) Frcl., IX, 10. (212)0uod incendium.ul dicetur inferiuSjC. 104,

(21 i) Sequuntur inhoc cod. B chartae du.-e do vi- inciditiii anmiin primum Gausfridi, Carnotensis
caria Mittanis Villa;, quas superius edidimus.p. 194 episcopi in secundum autem ante Euslachii abbatis
;

el 195. electionem, i. e. in a. 1077.

 ;

341 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 342

sancti Petri vcnit, cum conjugo, nominc Adolirl,T>, A nugo Drocensis, patrocinante Ilubcrto abbate hoc
et fiiia I)a(ieiiilde,ante altaro dc comiiiissis vcniam oocnobium,medietalom a^oolcsicB dc Spclterolisvilla
pcciit, ac de ipsa ajcclcsia donum super altaro po- ot terraru duum boumsancloPetro dcderit.recipiens
suit;sub verbum pro missivis diccns se nun([uam, a nobis recompensationc orationos fratrum et alia
ab illo dic in antea, aliquam calumniam iulbrrc misericordi» opera. Sed, quia res nobis tunc mo-
nobis de ca, neque se uUa consuetudinem habitu- dica et infructuosa visa est, et filii praedicti militis
rum in canoque in terra ad cum pertinentem;nequc calumniahantur cam,minime fuit a nobispossessa.
de annonls qu;B in tBCclesiaponendcsunt molturam Post multum autem tomporis,prsEfatus miles effici-
ullam, sicut prius faciebat, nec omnino aliam ali- tur monachus in Rurgulicnsi C(rnobio,el inde postea,
quam rem acccpturum; sed ideo ita liberam dein- visendi gratia, ad nos redions, incommoditate cor-
ceps a nobis abendam,ut ascclesiam sanoti Georgii poris gravitor tactus,apud nos obiit.CuJus animam
et fficclesiam sancti Cirici de Aneto. Quam rem dum Christo ex more commendavissimus, glebam
postea annuere fecit filiis suis, Gualterioscilicet et corporis, cum fratribus nostris, congruo honore
Gisleberto, filia; quoque minori. Milesinde nomine. sepelivinus. Cxor quoquc cjus, nomine Olisia,
Actum est Carnotis publice, V kalendas Junii. Pla- quam rcliquerat in seculo cum Gausbertofiliis,

cuit quoque nomina eorum subscribere qui ex T> scilicct atque Guarino, ibidem adfuit. Qui simul
utraque parte fuerunt pra;sentcs Marcuardus : cum matre, post humationem patris, ante altare
Gualterius et Albertus, fratres; Walterius.Blancus apostolorum Petri et Pauli properantes, prajfatam
Oculus.Ex noslra pater:Gilduinus major.Walterius ecolesiam oumatrio etmedietatedocimaj.proanima
clericus, Richerius major, Stephanus major, Lau- patris, pari voto publice contulerunt, tcrramque
rentius, Gislebertus, Adventius, Gydelerius, Rot- unius artri ; ac donum supcr altare posuerunt, im-
bertus, nosochomiarius, Radulfus, Gilduinus, Gau- precantes AnncE et Caipha3,Anania! et Saphira; ma-
dius. >i ledictionem omnibus refragatoribus hujus largi-
CAPITULUM XCIIL tionis. »
De quinque olcis terrae dalis sancto Petro in CAPITULUM XGV.
Nantilliaco. De alodo dato a Haimerico de Yibrante Lupo.

(Ante a. 1080.) (Anno 1081 sive 1082.)

prior, cum « In Christi nomine. Ego Girardus
« Omnes
scire volumus qui has litteras sunt
lecturi,quoniam adiit quidam miles, nomine Her- omnibus fratribus ooenobii sancti Petri Carnoten-
sis, notum esse volumus cunctis successoribus no-
luinus, habens secum Germundum de Raschiniaco
stris, quod ea tempestate qua domnus Eustachius
et Isenbardum arraigerum suum,sancti Petri scili-
cet Carnotensis coenobii monachos petens ab eis Q abbas Romae morabatur, cum Gausfrido episcopo
;

orationum suffragia, ut ab illa die in antea, cum atque Parisiacensi episcopo, ut pariter ostenderent
ipsis monachis earum participes fieret, V olcas ter-
injuste prolatam esse excommunicationem in con-
cilio Exodunensi ab cpiscopo Diensi Hugone super
rae,non longe ab ecclesia sancti PetriinNantilliaco,
perpetualitor concedendo sancto Petro donavit.
Gausfridum Carnotcnsium praesulem, videlicet in
praesentia domni Gregorii papae Vlt, quem etiam
Cujus terrs donum super altare ipsius posuit, in
ootabas apostolorum videlicet Petri et Pauli eo ;
tunc Hainrious imperator, cum Alamannis et Lan-
gobardis, debellabat; ea, inquam, tempestate, qui-
quidem tenore, ut, sicutipse ab anteoessoribus suis
dam miles, vooabulo Haimericus Vibrans Lupum,
ipsa V olcas libere tenuerat, ita et supradicti mo-
corporis infirmitate laborans qua et obiit, ut eva-
nachi.absque ullius hominisinquietudine,habeant,
possideant, incolent, vel quicquid indofacerevolue-
monachus arud nos efficitur
deret inferni poenas, ;

fundos quos jure hereditario possidebat, juxta lo-

rint faciant. Si quis autem suorum heredum vel
alius aliquis hujus sua; largitionis donum oontraire
cum qui Miseriacus vocatur, cum tribus militibus
qui ex parte fundi ipsius fevati erant, una cum
voluerit, cum Dathan et Abiron, damnationem in
consensu filii sui Pagani. sancto Petro et nobis re-
inferno acoipiat, nisi resipuerit et ad satisfactionis
liquit. Cujus fundi donum filius ejus super altare
remedium confugerit.Testes ex nostrapartefuerunt
Gausfridus cocus, Johannes janitor
sanctorum apostolorum Petri et Pauli publice po-
hii : Herveus ;

suit, inde ibidem orationes fratrum recipiens. Cui

et Durandus, Teduinus, Gaudius et Hardui-
fabri ;

dono si quis inquam contraire temptaverit, nisi

nus, fratres Laurentius cubicularius, Laurinus
;

resipuerit, anathema sit. n

auriga, Adventius Sophia, Engelbaudus, Gisleber-
tus. >l
CAPITULUM XCVI.
De alodo dato a Balduino intra Burgum Camotinss
CAPITULUM XCIV. urhis.
In Dci ecclesia Speltereolis villse. (Ante a. 1080.)
(Ante a. 1080.) « In nomine sanctoB et individua; Trinitatis. Ut
(( In Dei et Domini nostri Jhesu Christi nomine. praesentes non amittant et futuri sciant, hoc scri-
Omnis monachorum congregatio sanotiPetricoeno- ptum in scriniis nostris reservabitur. Nam adiit

bii Carnotensis.notum csse volumusomnibusChri- pr.Esentiimi nostram, monachorum sancti Petri

stianas fidei cultoribus,quod quidam miles,nomine Carnotensis ctenobii, quidam miles, Balduinus no-
 ;

343 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 354

mine, poscens suppliciler qualinuscum faceremus A prsescntibus quam futuris, ego Landricus, mililise

monachum quori annuimus. Et proptcr hoc (iedit

;
sancto Pelro et nobis, excmpfione sua, terram in
qua quondam fuerc vineaR, et modo sunt in ca or-
tuli plurimornm hominum ct reddit in censu VII
solidos cl X denarios.in snncti Hemigii fcslivitatc
el est Hbcrrima ab omni vicaria. ct ab omni cap-
tione,et ab omnibus consuetudinibus.Quodfarfum
annuerunt uxor cjus et filius. Et ut libentissime
asscnfirent, dedimus eis, ex nosfro.tria modia fru-
menti et duo modica avenae. Et ipse Balduinus dc-
precatus cst,ut, si quis calumpniator ex hoc foret,
excommunicatus ex Dco et sancto Petro forct. Ut
autem firmiorha?c res esset.testes hujus rci hic ex
sua et nostra subnotavimus parle Ermengardis,
uxor Balduini; IIugo,filius amborum Ingenulfus,
Olbcrtus, Willelmus llamclinu?,filius Hcrbranni ;
De nosfra parte Guarnerius major, Guarinus et
: qu.-c de nobis possidet in ipsa villa.VoIumusautem
scculari dcditus,una cum uxore mea, Ermelina no-
mine,et llugone filio meo primogenilo, Deo omni-
polenli et bealo Pefro apostolorum principi, filium
; meum jam octonem.Ernaldum nomine,mancipans,
; trado in Cficnobio supradicti apostolorumprincipis,
ut ibi serviat omncs dies vit.-c sua; Dco ct sanctis
ejus.ac pro nobis et omnibus Deifidciibusdienoctu-
que prcces fundat. Pro quo praefato cocnobio tra-
dendo, concedimus, in loco qui vocatur Baliolus,
terram duum animalium, cum manso. Cui dono
addimns quartam partem brennadii quod actenus
habuimus in vico Pancti Romani, juxta Braiao ca-
strum, ut ab hac die et deinceps habeant monachi
: supradicli ca?nobii ct in perpetuum possideant.
; rj Concedimusctiamjunioratumrccclesiaidomni Petri
sicut Rainaldus dccanus tenere videtur, et omnia

Laurinus,artrocopi ; Laurentius et Gislebertus, fra- hanc largitionis nosfr.c carlulam manibus nostris
tres;Gualterius ct Adventius, sartorcs ; Joscelinus, corroborare et salutifcre crucissignum imprimere,
filius Gilduini ; Arroldus agaso ; Radulfus, filius ut nulli unquam refragatori sit fas ad hanc aspi-
Hildegarii porlarii. » rare. f Landrici. S. Ermelinoe. Hugonis. Rainaldi
C.XPITULUM XCVII. decani. Odonis (21'i). »
Ve lerra data a Roscelino in Pendenle Pediculo. CAPITULUM XCIX.
(Ante a. 1080.) Dc rebus datis pro Hugone pucro.
« Notum esse voIuimustamprEsentisquamfufu- (Ante a. 1080),

ri evi Christi fidelibus, nos monachi Sancli Petri. " In nominc sanctae ct individuae Trinitatis, Patris
quoniam terram Pendcntis Pediculi, in convcrsionc ct Filii et Spiritus saucti. Notum esse volo cunctis
Roscelini monachi,frater cjus Gcrogiusmedietatcm fidelibus, tam prKsentibus quam futuris, quia ego
quidem sancto Petro dedit in stipendiis fratrum, Hildegardis, praenomlne Franca, quondam uxor
per assensum Teudonis qui cognominatur Capul cujusdam militis, vocabulo Gausrridi Nigri. qui
Ferri, cui annuatim de parte nostra debentur duo- C spernens omnia hujus seculi caducaatqueperitura,
decim nummi in censu postea vero ipsa terra a Deo devote milifaturus, in sacrosancto cocnobio
;

Fulcherio,niio Girardi, et a Georgio de Curba Villa beati apostoli Pefri Carnofensis militarcm balteum
ambitione est invasa, de quorum esse videbatur deposuit,pt, socundum Domini pr.TCpptum,uxorem
beneficio.Quibus ul assensum pra?berent,Fulcherio et filios, agros, domos et omnia qu.n» habuit in
quidem quinquaginta nummorumsolidosdediraus, mundo rclinquens, obedientiae gressibus ipsum
et Gerogio XXX ; atquc ipsi super altarc sancti Christumsequens,adethcrisaulamanhelattendere
Petri guerpum ponentes, eandem terram possidcn- sio ifaquo ab eo viduata,duos filios,quos ei peperi,

dam concesscrunt, tanfum ut in festivital.'; sancti dum asfas in adolesccntiaj noreprovohcrct.orbafam

Remigii census pr.i^dictus reddalur. Actuin cst hoc (21,5) incognifas tcrras .Apuli.-nadcuntcs quorum
;

ifi ascclesia sancti Petri publice, videntibus et au- unus, Fulco nomine, de quadam puella filium par-
dientibus his quorum nomina subnotavimus:Gual- vulum eundem in cunis michi dimisit, quem loco
terio monetario, Gerogio clerico, Stephano majori, filii tcnere nutriens.in pucrili «clate sacris inbuen-
Arnulfo Rufu ; dum liltcris tradidi;dcindc jam octoncm in supra-
Fulchardo Slcphann, .\vcntio et
;

Laurentio, fratribus Tcduino, dicfo coennbio, in quo ct avus cjus ct consangui-

; .Vscclino majnre ;

Gaudio et Harduino, fralribus Willelmo, Arraldo n ncus, Fulcn nominc, Deo dcscrviunf, ibi, cum con-
;

Hildegario et Radulfo, filio cjus (213). scnsu Rotberti prioris cetcrorumque monachorum
CAPITULUM XCVHI. proanimameaetomnium parentum meorumdcpre-
De rehiis dalis pro Ernaldo puero. caturum.ut sub norma monachili Dco scrvialman-
(Ante a. lOSO.) cipari (210) ; dans pro eo in Belsia, in villa qua;
« In nomine sancta; et individuae Trinitatis, sci- Pantaginis Villa dicitur, tcrram quandam olim
licet Patris ct Filii et Spirifus Sancti. Notum essc datam in manu firma dnobus fratrihus Frogcrio et
volo omnibus sancta; Dci accclesiae fidelibus, tam Fulconi et uni heredi corum, a quibus ncribrar.no

(213) Charta qu.-e huic snbjicitur praefcrt titulum mus, p. 194,

illum De decima Itaitierii Finemundi, editaqui'. csl
: (215) Sic. Sensus lamen flagitat, duobus liliis.
superius, p. 13S. orbata sum.
(:il'i)Spijuilur charfa cui titulus:Dt' vin dala apud (216) Lcg., mancipavi.
Sanrtum Germunum de Alogia ; quam jam vulgavi-
3-4o VETUS Ar.ANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET IIUnEHTUR. 346
cuidam militi cst vcndita.cujus niinc filins, ITaimc- A tibus quam fuluris, quod quidam miles,llerbcrtus
ricus clericus eam possidet,dans in fcstivitato san- nomine,de Galardone castro,veniens ad conversio-
cti Carauni nummorum solidos VII ; itcm in tcrri- ncm sub abbate Huberto, pro redcmptione anima;
torio Dumcnsi, in parrncchia Sancti Ebrulll.in villa SU.1?, una cum conscnsu filiorum suorum, Ilervei

qua; dicilur Torcliclis, unam masuram (crro;, libc- scilicct atque Fulchcrii et unicffi filia;, nomine Gui-
ram ab omni c*actionc ct consuotudino cum domo burgis,ali)dos quos hahebat in torritorio castri Du-
et horreo Bahardi Villa a agrum unum in
; item in ncnsis sancto Pelro ct ejus monachis conccssit,
quo modius unus ct semis seritur.Hanc aulcmcar- unamquedomumintracastrum,in Premelisquidcm
tulam Carnotis publlce super altarc apostolorum vilhi, alodum quem mater sua Rotrudis possedit,

Petri et Pauli cgo Hildegardis posui, inprimcns nccnon ct manum firmam; itcm in Marlai villa, in
crucis signum. Quam si quis contraire voluerit ana- dextera parte via; Dunensis, VI aripcnnos terrffi, et
thema sit (217). n in sinistra parte ejusdem viae V aripennos; item in
CAPITUIAI?*! C. Angeliaco aripennos trcs et dimidium in Boardi ;

D(' alailis Guntnrdi. Villa quicquid hereditario j ure possedit in Isigniaco

;

(Anle a. 1080.)
terram quas Conslantinus, pater Vitalis,coluit, vel
B In nomine sanctse et individuae Trinitatis Patris
Rotrudis mater sua visa est habere dum vixit. Si-
et Filii et Spiritus sancti. Notum essevolumus B gnum Herberti, qui hoc donum dedit. Ilervei. Ful-
omnibus sancta; Dei ecclesice fidelibus, tam presen-
cherii. Testes hujus rei sunt Ebrardus, Gausce- :

tibus quam futuris, ego scillieet Rotbertus prioret

linusLupuIus,Normannus,Amalguinus,Frotlandus,
omnes monachi sancti Petri cajnobii Carnotensis,
Tescelinus, Gaudius. Si quis hoc adnullare voluerit,
quod quidam niiles, nomine Guntardus, de Garence-
nisi resipuerit, anathema trusus in infernopereat. »
riis,ad nos misit, obni.te petens ut sibi unum ex
CAPITULUM CII.
fratribus nostris concite mitteremus. Qui cum ad
De alodo PiciViUnris et lluni Villse et Argenlelx.
eum venisset,et sciscitasset quid vellet « Ego,in- :

(Ante a. 1080.)
« quit, infirmitate pressus qua et mori timeo, an-
« Innomine Jhesu Christi Salvatoris nostri. No-
« nuente Domino, cupio fieri monachus et, ut me-
;
tum esse volumus omnibus successoribus nostris,
« rear assequi delictorum meorum veniam, ex ter-
tamprt-esentibus quani futuris, egoWalterius, filius
« renis rebus, quas usque nunc possedi, sancto
Fledaldi, cum uxore mea et sorore ejus,quod guer-
« Petro donans concedo et concedens dono,directa
pum facimus de alodo Piei Villaris,quem dedit Be-
« largitione, alodum meum, in territorio scilicet
rardus,pater uxoris meaB, pro anima fratris suiGua-
« Abbonis Villa;; itemque alium in parroechia Imo-
ningi,et de alodo lluni Villfe, atque de alodo Argen-
« nis Villffi, in loco qui Rosetus nominatur. Hanc
« autem donationem, per assensum fiiii mei Gual-
C tels, qui m sancto Petro dederunt parentes uxoris
mecP, nepotesscilicetFulconis monachi; etquicquid
« terii.in praesentia plurimorum hominum faciens,
in his alodis invadendo pervaseram, pro remedio
« inprecor maledictionem omnibus nileutibns con-
animarum nostrarum, dimittimus, etguepum super
« traire prajtafe donationi, ut in inferno, nisi resi-
altare Sancti Petri ponimus; et has litteras fieri vo-
M puerint, cum Juda proditore ptEnas luant. » Ha3c
luimus. ut in his testes subscripti ex adverso stent
denique locutus, prsdictus homo, antequam habi-
omnibus qui, demonis instinctu,huic rei contraire
tum monachilem qui sibi ferebatur a coenobio in-
voluerint. Testes autem ex nostra parte sunt: Rai-
dueret, viam universfe carnis est ingressus. Cujus
naldus.frater meus ; Fulcherius. Hugo de Treione,
glebam corporis frater ille qui ad eum ierat assu-
Gislebertus de Britiniaco ; Haimericus, filius Heri-
mens, ad monasterium detulit, atque intcr fratres
branni. Tesles monachorum : Gualterius moneta-
monasterii honorifice curavimus sepelire. Nomina
rius, Odielardus trapezeta, Hiigo Berbellus, Baldui-
vero testium prKlibataedonationis voluimussubscri-
nus, Arnulfus, Rufus, Fulchardus, Arnulfns Niger,
bere ad memoriam posterorum et ad refragandam
Rotbertus,ejusfrafer;Slephanusma.]or;Tescelinus,
inquietudinem calumpniatorum: Harduinum,nepo-
filiusIliIdegarii;Stephanus,flliusDodonis; Bertran-
tcm Guntardi; ]Martinum,armigcrum ejus; Herber-
rj nus clericus.Si quis autem huic calumniamin- rei
tumpresbyterum,AIberlummajorem,Hildegarium,
reme-
tulerit,nisi cito resipuerit etad satisfactionis
Johannem, Mainerium, Guarnerium de Poponis
dium confugerit, anathcmatis mucrone confossus,
Villa, Vulgrinum de Sancto Scubilio. Albertum de
cum Juda traditoreininfernosine finepffinas luat.»
Segetis Villa (218). >>

CAPITULUM CIH.
CAPITULUM CI.
De alodis Herherti. Dc rcbus quas dcdit Willclmus prxpositus de Alogia.
(Ante a. 2080. (Ante a. 1080.)
« In nomine sanotas et mdividuae Trinitatis, Pa- «In nomine Patris et Filii etSpiritus sancti.No-
tris et Filii et Spiritus sancti.Notum esse volumus tum volumus nos monachi Sancti Petri Carno-
esso
nos monachi sancti Petri ccenobii Carnotensis om- tensis,quodquidammiles,nomineWiIlelmus,qnon-
nibus sanctoe Dei aecclesije cultoribus, tam prajsen- dam prspositus de Braiao castro, tactus corporis
("217} Subsequentem chartam, De medielale ecrle- (218) rost hanc occurrit charta, De terra data a
siee Sancti Germani,"T&iu\\mvi?, superius, cap. 71. Malthide, qnam jam habes, supra, cap. 67.
347 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI. 348

inflrmilate qua postmodum de hacvitaexiit.timens A itcrper deviaaggrediens; sibilumlegentiumetsub-

Inferni poenas, habitum monachilem apud nos su- sannationem floccipendens, ut spopondi fratibus,
scepit,et dc rebus mundanisquas in mundo posse- eorum parui jussionibus; ct,litteraria;artisexpers,
derat in Alogia. sanclum Petrum nosque heredes inpoHto sermonc, qualiter iste locus a splendido et
constituit.Quic liceta nobis admodum parvissima; nobili silu esse desierit.et rursus quo modoad sta-

sint visae,apud Deum forsilan sunt magna;. Qua- tum antiquum rcligionis, pii opcris venerabilium
propter in hac menbranula iitteris mandare curavi- pra;sulum studio comitumque donariis alque pluri-
muF aripennum unum tcrra;, videlicet ante fores
: morum fidelium, lemtim inolevcrit, enucleatim pa-
ecclesiaj Sancti Gcnnaiii; itcm in.-\gonis Yilla totam tefeci. Deinde abbatum nomina et eorum scripta,
decimam; simili niodo in Luftone et in Fnva Villa. qua; in archivis nostris sunt reperta, seriatim in
Quaeomniafiliuse.jusWillelmussuperstesconcessit.» unum collegi usque ad id temporis, quo,nostris ex-
CAPITULLM CIV. cessibus cxigentibus.edax llamma hanc aBCclesiam
De scx aripevnis alodi. cum cremavit (219) quo tempore praesLl
ffidibus ;

(Ante a. 1080.) Gaufridus et Eustachius abbas, Deo disponente, pre-

« In nomine Domini nostri Jhosu Christi.Notum
esse volumus omnibus Christifidclibuspraesentibus
et futuris, omnis monachorum congregatio sancli
Petri coenobii Carnotensis, quoniam, pro anima
cujusdamGausfridi,abhomtnibus.\lonis Villse tem-
pore messis interfecti et a nobis humati, fratres ejus
parentessex alodi diurnus, non longe ab
et ceteri
Impregni Villasitos, sancto Petro dedorunt,donum-
que super altare principali publice posuerunt, IIII
idus octobris, missamnobis celebrantibus,praesen-
tibus his quorum nomina inferius seripta habentur:
Rotbertus, praeshiter de Alona ;
Siguinus, venditor
sul quidem ante incendium, III Kalendas Augusti,
j^
abbas vero secundo anno post incendium, V Kalen
das Scbtenbris, sui honoris gradum uterque est
adeptus. In pretaxato itaque opere prudens lector
animavertere potest hunc locum ab hostibus non se-
mel esse destructum, cum ter legat monachis bisque
canonicis delegatum essc. Jam nunc ipse, ab anti-
quorum3criptis,quae memorie mandandaesse vide-
bantur, expeditus, legenti intimare curavi V car-
tas (220), quia michi tarde occurrerunt non esse in
his locis ubi fore debuissent: videlicet una Landrici
abbatis de quatuor autem
terra data a Mahilde ;

equorum; Hcrbertus pistor, Guarinus cellerarius, Huberti ahbatis, id est de tcrra Pendenlis Pediculi,
Gausfridus liguarius, Martinus Baiardus. Fratres de medietate aecclesiae Sancti Gcrmani, de alodis
vero interfecti Girbertus, Walterius, Oislebertus,
: Herberti de alodo Picati Villaris et Huni Villas et
;

Parentes:Girbertus et Ledgardis mulier. .\natheraa Argentelae. Hoc denique intuli ne fraudem fecisse
sit refragator hujus crocotilla; elemosina;. ». cuiquam videar.
Non superbia; flatu impulsus, neque Damivoma C Nunc ad eaquajababbateEustachiojamper octo
ingenii igne succensus,sed obedientis pede longum annos sunt patrata, subcinctus scribere maturabo.

(219) Julii die 30, an. 1077. (220) Vide capp. 67. 71. 97 et 102 hujus libri.

LIBER OCTAVIS
SIVE

EUSTACHII ABBATIS.
(Ab a. 1079 ad a. 1088.)

CAPITULUM I. D pra;dictaconsuetudine,ipseetfiliu3SUU9Godefridu3
De prava consuctudine uxurpnta a Fulconc dc Vadis Dco et beato Petro eam perpctualiter guerpiverunt,
in Ermenlcriis. et iccircode bono sancti Petri Vlllibrasdenariorum
(Ante a. 1088.) habuerunt.Tcstibus his:Hugone de Castello,Gisle-
nomine sanctae ct individua; Trinitalis. No-
« In berto dc Tegulariis, Isnardo supradicto, Chotardo,
tum omnibus sanctae matris aBCclesiac fidelibus
sit Rotherto Rufo. De parte abbatis:Arroldo deCroto,
filiis, tam pra;sentibusquam futuris, quod Fulco de Laurcntio camorario, Fulchardo. Lorlno auriga,
Vadis usurpabal unam tortam consuetudincm in Johanno coco, Durandulo serviente, Adventuo. »
Ermenteriis, villa scilicct sancti Pelri Garnotensis CAPITULUM H.
monasterii. Dnde, perjusticiam domni Isnardi, ad De rebus datis pro Widdone puero.
placitum contra domnum Eustachium,pra;dicti loci (Ante a. 1088.)
abhatem, venit, ct indc duellum apnt Drocas con- '< nomine Domiiii nostri Jhesu Christi, condi-
In
stitutum.Etcum non possetjus ostcndcre Fulco in torisomuium rerum.EgoEustachiusabbasetomnig
349 VETUS AGANO. — LIB. VIII. EUSTAGHIUS. 350

congrcgatio monachonim sancli PetrrcocnobiiCar- A Giiaszonis,et omnium horum quorum nnminasub-

nolensis.notum cssevolumus tamprespntihusquam scripsimus.cnnccssit. Isnardi dc Mori Villarc. Rod-
futuris sanetao Dei arcclcsisc rnlelibus.iiuia adiil nos- berti Rufl. VValterii, filii Nivardi. Cuarini,lilii Jos-
tram presentiam quaedam matrona bigama,nomine berti.Simonis de Monte Pincionis. Ranaldi de Bello
Gila de Pcrtico, habens puoros duos do llubcrlo Quteo. Guarini dc Islo. Symonis, filii ejus. Rainaldi
primo seniori suo, Vivianum scilicel ac Widonem; Corbiili.Advonlii. Laurcntii. Fulberti majoris. Hanc
quorum juniorcm obtulit Deo et sancto Petro, ad auteni cartam prcfalus Baldricus fieri voluit, ut si

scrvicndum ibi,qtuimdiu vivcret, in sanctae religio- quis aliiiuando (quod absit!) contraire voluerit, in
nis proposito et ahitu monachili; atquc de rebussui mallo convictus, auri libram judici pcrsolvat, et
juris largita cst sancto Petro mediotatem saltus de anathcmatis mucrone saucius, nisi resipuerit et ad
Bustcllo,et agripcnnosduos prati ; censumquc quem satisfactionis remedium confugerit in inferno de-
dabamus de Mala Cultura rcmisit,
terra qua? dicilur mersus cum diabolo penas luat. »
et in proprio boscopasnagiuniporcorumnostrorum
CAPITULUM IV.
singulis annis concessit ; et domos nostras et horrea
De pravis consuetudinibiis dimissis a WiUelmo in
de ipso bosco,prout opus fuerit,reedificare, ignem-
Plancis.
quedomus nostraj cotidie nutrire jussit. H<sc omnia n
(Ante a. 1088.)
Vivianusjam dictus,lilius ejus.assensit, donumque
cnm matre super altare sancti Pctri posuit. Hujus <c In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Patris
rei fidejussores ac testes fucrunt hii : Fulbertus, et Filii et Spiritus sancti. Notum esse volumus om-
presbiter de Roheria; Amalguinus, Sulpicius cleri- nibus christianae fidei cultoribus, tam praesentibus
cus, Rodbertus de Bodvers, Durandus Ketellus. Ex quam succedentibus, ego Gausfridus, praenomine
nostra parte Teduinus et Gaudius, fratres; Ste-
: Niger, monachus scilicet ccenobii sancti Petri
phanus et Salomon, fratres; Oydelerius et Rodber- Carnotensis, sub abbate Eustachio loci Plancarum
tus, fratres; Fulchardus, Aventius ct Lorinus, fra- procurator, quod, mullis precibus flexus, domnus
tres Laurentius cubicularius, Gilduinus matio,
; Willelmus de Molinis castro pravas consuetudines,
Guarinus cellerarius. Pro prefatis rebus dedimus quae paulatim inoleverant, per iniquos servientes,
WillelmosdeBaindisTerris,excujusbeneficioerant, in loco Plancarum suo tempore.eas quidem exinte-
X solidos nummorum et orationes loci et assensum ; gro Deo et ejus genitrici virgini Mariae atque beato
prebuit. Si quis autem profanus aliquando huic rei aposlolo Petro, pcr assensum filii sui Rodberti, pro
contraire voluerit, nisi cito resipuerit, in olla Vul- animae su« remedio, condonavit, donumque super
cani demersus,cum Theoderico profano rege, sen- altarc sanct» Maria3 Plancis publice posuit; eo vi-
tiat poenas perpetuas. » C delicet tenore,ut dcinceps nullus successorum suo-
CAPITULUM HL rum in prefato loco aliquam consuetudinem um-
De 3ecclesia Monnsterioli. quam exigat, non teloneum, non bannum, non in-
(Ante a. 1088.) cendium, non latronem, non carrucas; sed sit ipse
« In nomine Patris et Filii et et Spiritus sancti. locus liberrimus ab omni exaccione et consuetu-
Notum esse volumus,ego Eustachius, abbas ccenobii dine, preter unam rem, id est munitionem prefati
eancti Petri Carnotensis, cum omni congregatione castri ; atque,cum tempus exegerit, incolae memo-
michi commissa, omnibus aecclesise Dei filiis fideli- rati loci muniant ostensum sibi locum in predicto
quadam ascclesia, que Monasteriolus voci-
bus, de castro; teloneum quoque, quod pretermisimus tam
quam olim venerabilis ubbas Landricus a
tatur, ab incolis loci quam a forensibus hominibus,totum,
quodam milile,nomine Radulfo,adquisisse dinosci- sicut praelibavimus, remisit, exceptis solummodo
tur, eo quidem pacto ut medietatem 8BCclesi£e mona- burgensibus Molinorum castri. Unde cartulam hanc
chi in suis usibus haberent; alteram vero Radulfus, fieri voluimus,ut,si quis profanus umquam violare
quamdiu viveret,sibi retineret,et post ejus mortem vel contraire huic largitioni temptaverit, nisi cito
et aecclesia et res ejus qufe in supradicto loco, tam resipuerit et ad emendationis satisfactionem confu-
in terra quam in aqua, videbatiir possidere,tota ad n gerit, in inferno excipiat pcenas Juds traditoris et
sanctum Petrum rediret. Cum autem ita praefatam illorum qui Christum crucifixerunt. Testee hujus
fficclesiam per plurimorum annorum curricula com- donationis subscripti fuerunt hii : Gualterius de As-
muniter possiderint.surrexit quidam miles,nomine peris,et frater ejus Ingenulfus; Balduinus de Mel-
Vitalis, consanguineus predicti Radulfi, in eandem lente castro.Rotgerius dapifer, Willelmus sacerdos,
aecclesiam jus suum ostendit, atque medietatem AViddo de Medante castro,et Stephanus; Rotbertus,
obtinuit. Qui, quandiu vixit, partem a monachis armigerejus; Rotgerius,et Tescelinus de Scagiolis;
emptam sibi retinuit. Post mortem vero amborum Joscelinus,filiusRicoardi,etRotbertus,filiusejus.Ex
domnus eorum Baldricus, praenomine Chotardus, parte abbatis Eustachii : Guarinus sacerdos, Ernul-
cum quodam filio parvulo,nomine Eustachio,quem fusclericus, Rainoldus Rufus; Rogerius,filius Wid-
Dei servitio sub monachili habitu mancipavit,sancto donis presbiteri ; Corbellus et Beroldus,filius ejus;
Petro fficclesiam dedit, et quicquid in loco eodem Richerius et Gualterius, majores; Fulchardus.Gun-
sui juris esse videbatur, per assensum Hugonis,filii baldus, Laurentius,Rodbcrtus de Jesiaco, Raimun-
ssi PAULI S. PETRI CAI{NOTENSIS MONACm. 3^
dus, Johannes Brustinus, Leodegarius, Odelinus et A deleriuset Rodbertus,fratres; Adventiuset Lorinus,
Guarinus. » fratres; Laurentius cubicularius ; Ingelbertus et
GAPITULUM V. Gausfridus, coci ; Gislcbertus puer, Fulchardus;
Cuerpum dc consuetwline cibi Huijonis. Hildulfus cl Gausfridus, fratres.Ex patre Rodberti:
(Ante a. 1088.) Mainfredus preposiius, Richerius et Gauslinus.
« In Ejus noraine per quem cuncta sunt secula Actum hoc Carnotis publice, in monasterio
est
crecta. Cunctis saiict.i; Dei .-Bcclesi.t! cultoribus no- sancti Potri antc altare, regnante Philippo rege.
tnm essc volumus, ego Euslachius abbas el omnis Paulus ediluus scripsit. »
fralrum congregatio sancti Petri coinobii Carnoten- CAPITULUM VII.
sis, quoniam, tempore quidem lluljcrti abbatis, De domno Germano.
Gausfridus Niger. noster monachus, de llerveo, (Anno 1081.)
fratre Hu„'onis, emit vicariam de Miltanis Villare, " Domino nostro Jhesu Christo, omnium rernm

per assensum Fulcherii primicerii, de cujus benefi- conditore, propiciante. Ego Willelmus de Sumbone,
cio erat ipsa vicaria. Unde ipso Hugo quinqne soii- militia; armis accinctus, terrenarum rerum locuple-

dos nummorum pro assensu habuit. Nostra autem
tempestate addidit sibi esse datam hanc consuetu-
dinem, ut, dum veniret ad monastcrium, habens
secum sex aut quatuor milites,dandum ei consuete
panem,vinum,carnem sulTicicntsr,equisquoquesuis
itidem advenam et vinum. Cujus (221) importuni-
tatem conferre noluissemus, et ei consuetudinem
quam requirebat negareraus, assinos nostros,explo-
ratos quadam vice, tulit ;
pro
XX.\ dedimus solidos. Rursum, altera vicc, eos tu-
lit; sed pcr Willelmuni,praepositum comitis,invitus
Tunc denique per Bertam comitissam ct
reddidit.
praefatumproepositumipsampravamconsuetudinem
reliquit; et celebrantibus nobis sancti Firmini fes-
tum,super altare sancti Petri inde guerpum posuit,
alque a nobis .X.W solidos acccpit; et, si forle ali- doferrent, atque beneficii donum, quod pro se dari
quando monachus eflici voluerit, cum rebus quas
habuerit, recipiatur mortevero praeventus sepelia- C ponerent. Cui dono Ascelinus, filius ejus, postea
;
tissimus,atque Diaboloinstigante.malorum actnum
cassibus involutus; ego, inquam, omnibus sanctae
tam prajscnlibus quam <u-
Dei Ecclesia; Qdelibus,
notum esse volo, quod quidam meus fidelis,
turis,
nomine Sulpicius, votum habuil in coenobio sancti
Petri Carnotensis, ab hoc deceplibili seculo nudus,
veri Dei famulatui se mancipari,et benelicium quod
cx me tenebat, in territorio CarnoteTisi, clavigeri
quo redemptione (222) summo ac monachis inibi militantibus, in
slipendiis ipsorum, relinquere; sed, falso seculi
amore detentus, mors improvisa avida fauce eum
rapiens, non permisit volum ex toto perfici. Ipse
tamen animam intra peclus moribundum retinens,
suis fidelibus et conjugi jussit, ut corporis sui gle-
bam ad coenobium.poliandro fratrum mandandum,
devoverat, super alture sancti Petri coram omnibus

tur a nobis, suis eque rebus nobis relictis. Testes praebuit assensum,qui non longe postquadam plaga
hujus roi, ex sua parte, fuerunt Dodo, Guarinus, mortuus.et ipse pro hac re juxta patrcm est tumu-
:

Godefriduset Geraliius. Ex nostra parte Stepha- latus. Ilujus doni Gausbertus de Evroldi Villare,
:

nus major, Gilduinus major, Laurentius cubicula- Rainerius et Guaszo, corum milites, extiterunt
riuSjTeduinus matricularius,Johannes cocus,Gisle- tostes. Deinde Winebertus, frater Sulpicii, de terri-

bertus puer;Oydeleriuset Rodbertus fraterejus.» torio Vilcasinensi, per llubertum Querculux. addu-
CAPITULUM VI. ctus, asscnsum super altare sancli Petri popens,ia,
De lulela Argenlclx. oralionibus fratrum est colleclus. Nos autem duxi-
(Ante a. 1088.) mus illud beneficium quale sil ostendere, id est
« In noraine sanctae et individua; Trinilatis. No- quicquid in parrocchia domni Germani, in secclesia
tum esse volumus. ego Eustachius, divina ordina- videlicet, in dccimis, in lerris cultis et incultis sil-
tione, abbas, oranisque sancti Pelri congregatio vis et militibus, ac omnibus exquisitis et inquiren-
monachorum.supcr quodam tutela quam Rodbertus dis, Hoo totum pro anima
videbalurex me tenere.
porcariusde Curba Villa dicebat in terra quievoca- sua praifatus Sulpicius apostolorum principi et ejus-
tur.\ngentcla habcre; pro ()ua non modicura nobis n monuchis reliquit. Quod et ego, Eustachii abbatis
detrimentum inlulit, insupcr cl homicirlium pcr- et monachorum precc ductus, cum uxore mea Er-
petrare non timuit. Tandem ad hanc concordiam mengarde ct unico filio, vocabulo mei nominis
venientes, dedimus ei quinquaginta solidos nummo- nuncupato.pro redemptione animarum nostrarum,
rum atquoloci hujus bencficium, ut teiTam quam ficri volui; ct.dic Purificationisalma; matrisDominl,

habebat insuper mcraorala Argenlela, cum tutcla super altare Petri apostoli assensum posui, atque
quam clamabat, sancto Pclro dimitteret; qund li- hanc carlam publice astipulando crucis signo cor-
benter concedens fecil,donumque super altare beati roboravi. Pro qua re a pra:fato abbate cenlum soli-
apostoli Petri posuil, astante monachorum grege dos carnotorum nummorum accepi, meaque con-
turbaque famulorumquorumnominamcmorieman- junx duasauri uncias,et filiusmeus renon<>m unum
darc curavimus Stephanus et Salomon. fratres;
: varium.Testes ex parte mea fucrunt Rodbcrtusde :

Girogius clericus Teudo et Gauduus, fratres; Oy-

; Bello Montc; Jhotardus Willclmus et Renaldus de
(221) Fort. leg„ Cujus cum. (222) Sic.
353 VETUS AGANO. — LIB. VIII. EUSTAGHIUS. 354
Gaudcna, ot Gualterius. Ex purlo moniichnrum A vulenlem quadruginta solidos, ct XX solidos num-
Slcplianus et Salomon, fratrcs ; Oydeleriuset llod- morum, unumque scutum ac nostri loci orationoa
bcrluSjfratros ; Teduinus ct Gaudius,fVutrcs; Gun- dcdimus. Ipse quoque, per artavum sui arn^igcri,
rinus cellerarius; Tescelinus, llildegarii lilius; super altarc sancti Petri guerpum decimae vel as-
Luurentius cubicularius.Advontiiis ct Lorinns,fra- scnsum misit per Ilubcrtum Ouercnlum et mona-
tres, et alii. Si (|uis, huie carlulie conlradieendo, chum,au(licntibus ot videntibus is quorum noniina
extiterit contrarius.Janua cceli ci claudatur, el, nisi subscripsinius : Radulfn, Willelnio, Rodberto, Phi-
resipuerit,cum Juda prodilorc.sine Inie pauias luat lippo, lliigo lluberto, T(>tardo, Lodfredo, Fulberto,

in gchenna; ignibus.Actum est boc Carnotis publi- llainaldo, Guarnerio, Fulconi,Raimboldo,Rodberto,

ce, anno XXI regni Philippi regis. » Laurentio, Aszoni. Est autcm ipsa decima in loco
C.\PITULUM VIII. qui vocatur Caletulus. Actum est hoc Drocis castro
De (fcclcsia Stiliottis. publice. »
(Antc a. 1088.) CAPITULUM X.
II In Christi nomine, conditoris omnium rcrum. De triliulo concesso a Mninerio in Agili Villa.
Notum esse volumus cunctis sanctae Doi ajcclesiaB (.\nte a. I09L)
fldelibus atque futuris.ego scilicetWillelmusetuxor „ « Notum csse volumus, ego Eustaehius, abbaa
mea Ermongardis, cum unico filio mco Willelmo, coenobii sancti Petri Carnotensis, omnibus sanctae
pro animarum nostrarum redemptione, Doo omni- Dei ecclesice fidolibus filiis, dum
essem in cu-
quia,
potenti et sancto Petro, apostolorum principi, in ria Philippi regis aput castrum Stanpensem.et re-
cujus monasterio apud urbcm Carnotenscm sacrE gem pro utilitate nostri loci interpellavissem, con-
religionis habitum ipse suscipio, quandam aeccle- veni ibi Mainerium,fratrein Symonis dcMonte Forti,
siam in honore matris Domini fundatam.in Pertico ut.pro sui patris animanecnon et matris,atque pro
loco, qui dicitur Extiliolus (223) conoedcndo parli- incolumitate propria suorumque sobolum, Deo et
mur,ut in c-eternum possideant medielatem decimae sancto Petro liberum concederet transitum, tam
ac arehadii atque sepulturtc totumque altare.medie- salis quam
piscium, et nostrarum rerum quae per
tatemque atrii,atque duobus bobus terram quantum Agili Villam Carnotis ad usus fratrum veherentur.
sufficit, et aripennum unum prati atque harum ; Qui libenti animo ab omni consuetudine,VI iduum
rerum donum supcr altare beati Petri mittere.jussi, februarum, liberum Iransitum Deo et sancto
ita

et testium nomina subscribere volui.Et si quis un- Petro dimisit, ut,

ab iUa die antea, neque a se
quam heredum meorum huic dono contraire temp- neque a successoribus suis, ullum teloneum vel
taverit,excommunicationis dampno prius incurrat, consuetudo aliqua requiratur de rebus sancti Petri
deinde octo uncias auri cui litem intulorit solvat,et C transeuntibus per prasfatam villam ; sed, sicut pa
conatus ejus inefficax permaneat. Signum Ermen ter ejus .\malricus per totum ejus territorium iter
gardis conjugis,qu£e donum hujus largitionis super liberum de rebus sancti Petri concessit,ita et prae-
altare posuit. S. Willelmi fdii. Hugonis, avuncnli fatus Mainerius,episcopo Gausfrido (224) prssente,
Gausfridi cooi. » et Simone fratre ejus comiteque Belli Montis Ivone,
CAPITULUM IX. concessit. Simili modo assensum patris et fratris
De decima de Caletulo. alacriter per totam terram sus potestatis in supra-
(Ante a. 1088.) memorato ratum esse decrevit domnus Si-
castro
In nomine sanctaB et individu;e Trinitatis. Ego mon,fiIio suo Amalrico prffisente et assensum prae-
Eustachius.abbas Cffinobii sancti Petri Carnotensis, bente,atque Hugone de Puteolo castro.Si quis vero
cum omnibus fralribus ibidem Deo militantibus, assensioni contraire aliquando voluerit, quandiu
notum essevolumus omnibus orthodoxe fidei cul- pertinax fuerit, exoommunicationis baculo semper
toribus, quod quidam miles, nomine Guinebertus, feriatur,et nisi resipuerit et ad satisfactionis reme-
frater scilicet Sulpicii, qui moriens reliquit sancto dium confugerit, animam ejus vermis, qui nun-
Petro in nostris usibus scclesiam domni Germani quam moritur, in tenebris inferni sine fine depasn
cum omnibus rebus quas ibi videbatur tenere, ex q cat. »
beneficio Willelmi de Sumboone,sicut supra dictum CAPITULUM XI.
est, in decimis, terris, luois, militibus; postquam De decima Ledonis Ciirix, quam reclamabant Beccen-
quidem super altare sancti Petri assensum
et ipse ses nwnuchi.
posuit et in orationibus fratrum susceptus fuit,cui- (Ante a. 1088.)
dam mulieri partem prsfatae decima? XXV solidis « In nomine sancta? et individuse Trinitatis, Pa-
vendidit.De qua re in judicio appellatus,dixit deci- tris et Filii et Spiritus sancti. Notum essevolumus
mam illam pertinere ad fevum GuaszoniH frariris omnibus christianae religionis, tam praesentibus
Hugonis de Castello,ac ideo frivolum esse assensum quam futuris, nos monachi sancti Petri coenobii,
suum sine nulu domini.UndeWaszoni unum equum Carnotensis,Guarnerius scilicet ac Joscelinus Ledo-

(223) Extiiioius, Stilio, Steliones, hodie les Etil- sis episcopus, simoniae damnatus, episcopatu de-
leux. jectus est a. 1091.
(224) Gausfridus, sive Godefridus I Carnoten-
355 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONAGHI. 336

nis Curte, quae est cella prafati cenobii.sub abbate A loci perpetuo jure habeant, sine ulla calunnia : ita

Eustachio militantes., qualiter lis et caiumnia, videlicct ut inde aecclesiam, doxos et horrea sua,
quam nobis inferebant nionachi Beccenses, finem quando opus aadificent, agros et curtem
fuerit,

acceperit in camera domus Pagani, filii Hugonis suam omnia sua nccessaria exclu-
claudant, atque
Franconis, apud caslrnm Calidi Montis. Ibi qui- dant. Post mortem autem ejus, in cimitcrio sancti
dem aderal Anselmus, abbas cenobii Becci.etcum Petri corpus ejus est sepultum, V idus aprilis.

eo ex eJL's monachis Gislebertus, ortus de genera Tunc quoque uxor ct reliqui filii ejus rursum do-
Crispinorura, et Eustachius, prcenominc Paganus ;
num sallus praelibati super altare, pro anima pa-
aderant et meliores ex illo castro, lencntes placi- tris, posuerunt. Hujus rei tcstium nomina subscri-
tum de presbilero ecclesiae sanctae Maria;,quae sila pla sunt : Gerelmus presbiter, Milo presbiter, Urso
est inferius non longe a Ledonis Curte ; et volebant miles, Odo miles, Ivo miles de Kai ; Hilduinus.fra-
aut uxorem ejus illi excutere aut aecclesiam quae ter ejus; Givelinus; Rainaldus, filius ejus; Gode-
illorum erat. In medio quoque placito ab archi- fridus miles. »
episcopo RotomagL-nsi (225) missae sunt nobis quae- CAPITULUM XIII.
dam litterae,exoraiUes ut, pro archiepiscopi amore,
De vicaria Belsix.
decimas rerum sepulturam nostrae ecclesia;,
et
^ (Ante a. 1091.)
quam hominibus accipiebamus, intra
a nostris
Fossatos cuminanentibus, Beccensibus monacbis << nomine.Ego Wallerius,filius Flealdi,
In Christi
redderemus.Quod cum castrenses,tam clerici quam abbatis sancti Petri Eustachii et sibi commissae
laici,audissent, extranea eis res audita visa est, ut congregalionis precibus adductus,vicariam omnem
quod Gualterius comes sancto Petro, fore abhinc quam in omnibus terris sancti Pelri habebam,uxore
XS.X annis et amplius, contulerat, et optimates mea Fredcsindi et filio meo Rainaldo,cum fratribus
ejus assensum prebuerant, a monachis, nuperrime et sororibus suis,atqucetiam Lisiardo annuentibus,
aecclesiolam praedictam habentibus, injuste nobis pro animarum nostrarum et parentum nostrorum
toUeretur. Tunc omnos viva voce et indissimulato redemptione, per consensum domni mei Gunherii
vultu testimonium praebuerunt, quod, ipsis viden- ecclesiae sancti Pelri in peppetuum dimitto; acci-

tibus et audientibus, comes Gualterius sancto Petro piens michi in concanbium a prefato abbate et

dederat sepulturam et decimam hominum intra monachis tres agripennos vinearum, in convalle
Fossatos habitantium,videlicet de bubus.de ovibus, Sancti Bartholomei.in clauso qui diciturlngelbaudi.
de asinis, de equis decimam quoque de terra
; Unde etiam predicti monachi praefati uxori meae
quam monachi exararent; decimam etiam ari- duas auri untias, et filio meo equum argenti mar-
penni ubi furnus olim fuerat situs. Hoc audientes C cis sex comparatum donant,pra^dicto etiam Lisiardo
monachi, cum abbate suo, injustam ealunniam V addentes solidos. Quod etiam posleritati nostrae
deponentes, deinccps siluerunt. Testes hujus rei notum facere ct per succedentia tempora ratum
etiam curavimus subscriberc Manassem archi- : manere cupientes, littcrarum memoriae tradi volui-
presbyterum, Herbertum, Genricum, Gualterium, mus ; et manu nostra annotando firmavimus,atquo
Sansonem, canonicos; Odonem vicecomitem, ller- domnis et amicis nostris ad corroborutionem tan-
berlum pinccrnam, Rodbertum pra?positum, Roge- gendum obtulimus. S. Gualtcrii, filii Flealdi. Fre-

rium militem, Givelinum Rodbertum, militem de

; desindis, uxoris.Rainaldi, filii ejus.Heliae.Hugonis.
marina. » Lisiardi. Adeline, filije ejus. Elisabeth. Ex parle
CAPITULUM XIL Gualterii : Rodbertus, filius Rodulfi ; Hugo, filius

Item, donum de stillu Godefridi. Lamberti ; Ivo, filius Norberti ; Oydelardus, ne-
(Ante a. 1088.) pos Gualterii; Einardus, Raimbdtdus presbiter,
« In Christi nomine. Ego Guarnerius, una cum Lanbertus prcsbitcr. Ex nostra parte Gausfredus :

Joscelino,sancti Petri apostolorum principis Carno-
tensis cocnobii, atque sub abbate Eustachio, pro-
vlsores loci Ledonis Curtis, in territorio Vilcasini
castri, quem Gualterius comes,
comitis, regnante Hanrico rege, sancto Pelro per-
pra:sul, Ingelrannus decannus, Adelardus subdeca-
nus, Gauslinus archidiaconus. Guerricus clericus,
rv Ililbertus dc Gurzeis, Gerogius clcricus, Guerricus
filius Drogonis vicedomnus, \Villelmus praipositus; Tcdbaldus,
frater ejus Tcdbaldus Farsit, Willelmus Mordens,
;

petualiter habendum, abbate Landrico vivente, Jhotardus, Gunbaldus, Laurentius cubicularius;

concedendo tribuit; notum, inquam, esse volumus Fulchardus; leduinusct Gaudius, fratres Ilildul- ;

tam praesentibus quam fuluris santtae Dci «cclcsiae fus et Gausfredus, fratres Adventius, Stcphanus ;

fidelibus, quod quidam miles, nomine Godefridus et Salomon, fratres: Ingclbertus, Johannes, Gaus-

de Fluriaco, infirniitate qua mortuus est dewcm- frcdus, c^i Gualterius sarlor, Ribaldus de Frau-
;

ptus,per filium 6uum,nomine llugonem,et uxorem sino; Stcphanus, lilius Dodonis; Radul, filius IliU
suam, Adelam,donum sui saltus misit super altaro degarii. »
sancti Petri ponendum quatinus monacbi pra;fali

(225)GuiIIelmu3lcccIesi« Rolbomagcusi prccfuit ab a. 4078 usque ad a. 1110.

 ;

357 VETUS AGANO. — LIB. VIII. EUSTACIIIUS. 338

CAPITULUL XIV. A Salomon, fratres ;Teduinus, Gaudius et Harduinus,
Donum Gunhcrii de vicariis. fratros; Radulfus et Richardus, fratrcs Lcodega- ;

(Antc a. 1088.) rius, Stpphanus, Martinus, Rodbcrtus pclliciarius;

« In noniinc omnium Conditoris rerum. Notuni Gualterius, Aventius ct Durandus, sartores Engel- ;

esse volumus, cgo Eustachius abbas omnisque con- bertus et Gausfridus coci Durandus pistor. Actum
;

gregatio monachorum Sancti Petri Carnotensis,om- est hoc Carnotis publice in ajcclesia sancti Petri,
nibus fidelibus, tam prescntis quani futuri evi.quod anno dominice incarnationis millesimo nonagc-
Gunhorius de Monte Letardi, liliusvidclicpt Gualte- siaio VJ, rcgnantc Philippo regc in 1'rancia. »
rii de Alneto, de vicariis quasin Belsia nobis Gual- CAPITULUM .XVI.
tcrius fdius Flealdi vendidit, tam in Abonis Villa Donatio vicarix de Domna Maria.
quam in aliis locis, assensum libentissime prebuit, (Ante a. 1088.)
donumque super altare sancti Petri posuit. Non <i Non solum novailegis sedetiam veleris instrui-
solum de datis vel venditis. seteliam dedandis vel mur paginis, quia, merito bonorum, pec-
fide vel
vendendis, solidam nobis firmitatcm dedit, ut a suis catoribus vcnia prestatur suorum peccaminum, di-
milttibus acciperemus ; et non solum vicarias qua3 cente Domino ad Abraham: Si decem boni fuerint
de ejus beneficio esse noscuntur, sed etiam terras t» invenli ceteri salvabunlur propter ipsos (226). Hao
duas sui milites sancto Pctro dare vel vendere vo- adtestatione de veteri lege habita.de evangelica lege
assensum prasbuit ut habcamus. Quapropter
luerint, sumanus secundam, ubi dicit evangelista de sub-
nos eum collegimus iu orationibus et in omnibus misso paralitico in domo per tegulas ante Jhesum
nostris bonis operibus, ut particeps prfemii sit no- ait enim Quorum fidem ut vidit, ait puralitico
: :

biscum in regno ccelorum. Testes concessionis ejiis Fili, dimiltuntur tibi peccala tua. Tolle lectiun tuum

in hac scedula subscribere usu scclesiastico vokii- et andniln in pace (227). His et aliis multimodis ad-

mus. De sua parte: Ansoldus de Mungejii Villa.De testalionibus subnixus, egoquidem Ansoldus miles,
nostra: Balduinus, frater abbatis Wilbaldus et eum uxore mea carissima, nomine Hildegardi.nec-
;

Rainaldus, filius ErnuUi Rufi Fulohardus. Lauron-

; non et omni prole nostra, et assensu domni mei
tius, Durandus, Richerius, Rodbertus pelliciariiis, Gunherii, dans concedo concedensque dono vica-
Stephanus. Isenbardus, Gualterius deVer. « riam atque banneriam vel si est alia aliqua exactio, ;

CAPITULUM XV. quam cx beneficio domni mei supradicti actenus

Dc vicariis redemptis a vicecomite Hugone. visus sum tenere, in terra sancti Petri quje est in
(Anno 1096.) Domna Maria, pro remedio scilieet animffi filii mei
n In Christi nomine. Ego Eustachius, ccenobii Willelmi, gladii msrte preventi, beatissimo Petro,
sancti Petri Carnotensis abbas, et omnis monacho- C apostolorum principi, dono jure perpetuo et mona-
rum congregatio michi a Deocommissa, notum esse chis incoenobioejusdem noctediuquefamulantibus,
volumus tam praesentibus quam futuris sanctse Dei quod situm est non longe a mcenibus Carnotine
ecclesiiE filiis, quod, tam ab antecessoribus nostris urbis; ut, orationibus eorum absolutus ab omni
quam a nobis, vicari» quaj erant in terra nostra. vinoulo delictorum, in dextera Domini oollocatus,
vel tutela; per Blesiam, omnes quidem sub comite inter sanolos et electos suos in resurrectlonis gloria
Tedbaldo, ab ipsis ad quos pertinebant, datisjustio- resuscitatus respiret. Donum autem hujus nostrae
ribusetmelioribus rebus,emeramus. Sed, Stephano largitionis III idus Julii super altare beati Petri per
comite in honore patris succedente, Hugo viceco- hanc cartam ponere maluimus, imprecantes ut si
mesjure hereditario easdem vicariasreclamans, ab quis umquam huic eartule contraire voluerit, nisi
eodem comite suscepit. Nos vero ab inquietudine citn ad emendationis remedium oonfugerit. cum
securi vivere cupientes, precibus ad hoc vicecomi- Juda proditorc in infernum trudatur ignibus Hetns
tem fleximus, ut cum uxore
in nostris orationibus cremandus. Hanc autem cartam ut inconvulsa per-
collectus.easdem vicarias, an-
et tribus filiis etfilia maneat, prssenti seoulo permanente, manibus pro-
nuente Stephano comite, sancto Petro, sicut eme- priis et nominibus Oceterorum oiroumadstatiuro
ramus, concederet;et super principale altare sancti n corroborari voluimus. Ansoldi, qui hanc donatio-
Petri, cum uxore et filiis, donum posuit, videntibus nem fecit. Rainaldi. Gauscelini et Arnulfi, flliorum
et audientibus his quorum nomina subscripsimus: ejus. Gualterii, avunouli eorum. Gausfridi, patrui
Adelidis, uxor vicecomitis filii eorum, Ebrardus,
; eorum. Hilberti, clerici et consanguineii]lorum,qui
Hugo, Guiddo,et filia Unberga. Fideles eorum, Er- donationem hanc, vice patris et matris, super altare
nulfus de Domicilio, Gausfridus Boviculus, Petrns posuit. Gausfridi de Monte Boonis. Gausfridi non
Aper, Gerogius de Fraganis Villa, Guarinus de bibentis aquam. TeudonisTronclIi. Guerrici clerici,
AIona,Adelardus prt-epositus, Gausfridus de Novale, nepos (228) Fulcherii primicerii sanota Mariae.
.^nsoldus Infans, Rodbertus Paganus,Gualterius de Tedbaldi de Vidicis. De nostria Adventius et Lo-:

Alneto. De nostris Laurentius cubicularius, Ad-

: rinus, fratres Stephanus, Laurentius, Frodo,Dodo
;

ventius, Gunbaldus, Fulchardus Stephanus et ; major, Stephanus major, Oydelerius, Durandus

(226) Vid. Genes. xviii, 32. (228) Sic.
(227) Luc. V. 20 et 24.
 ; ;

359 PAULl S. PETRl CARTONENSIS MONACHI. 36Q

Gibk-bertus. Actum cst esl hoc Carnolis publice, A inferiori cum diabolo pccnas luat. Volumus etiam
regnante Philippo rege in Francia. » sciri in fine hujus carta;, quod, sicut dedimus prse-
CAPITLLU.M XVI'. fatas res, ita otiam dedimus viridiarium ex integro,
De a.'cclcsia Domni Peln. quod situm est ju.xta capitiura aecclesia?. .\nnuiniu3
(Aule a. 10S8.) quoque quod Odo miles nostcr decimam dedil de
nomino. Nolum esse volumus omni-
« In Christi novalibus quam de nobis tenebat. »
bus successoriLus nostris, quod ego Landrieus, CAPITULLM XVIU.
una cnm filiis mcis, ipsius eulogii dicentis: Datect De alodis Bernardi de Buslo.
daiitur vobis, non surdi auditores, sed quantum (Anle a. 1088.)
paupertus nostra permittit, pro animabus nostris " Innomine Domini nostris Jhesu Christi. Notum
parentumque noslrorumnecnon et pro incoluniitate esse volumus oninibus successoribus nostris, ego
Willelmi, senioris nostri, matris quoque cjus Ma- Eustachius et abbas omniscoetus monachorum coeno-
hilde, cum eorum assensu, jam olim prcsbiterium Carnotensis, quod quidam vir no-
bii sancti Petri

aecclesiae de Domnopetro et terram pertincntem ad hac regione valde opinatissimus, toto cor-
bilis, in

altare, sancto Petro, cccnobii vidolicet Carnotensis, pore plagis in bello debililalus, per multa curri-
dedimus, per'
dcprecationem
'' ' quidcm
- patris
»
Rai cula annorum
-
-i
_ _ recubans, ut nec sedere .._
_ , in lecto ne- - ,
j,
naldi decani, qui in prafato coinobio, sub abitu " que pcdem ante pedem ponere valeret, et tamen
monachili Deo militare in senectute maluit. Nunc consilio et salubri verborum auxilio nulli petenti
quoque damus medietatem dccim» praefatae aeccle- unquara defuit qui, locum nostrum valde diligens, ;

sis quae in dominicatu nostro secclcsiae esse vide- vivens in corpore, in quantum potuit semper nobis
tur, nccnon etmedielatemarchadii atque sepuUur«. profuit, sub abbate quidom Landrico, sancto Petro
Tribuimus quoquc res qus ad alture pertinent, et dodit aecclesiam sancti Gcrmani de Alogio et,ab hac ;

terram Ernaldi raediatoris quam patcr mcus Tedui- vita decodons, alodos quos habebal in Bolsia sancto
nus vivens concessit, pratumque desupcr, vivarium Petro reliquit, unum videlicet in Fontinidi villa,
quoque dc Mota libcrum. Qiiod si ibi aliquando alterura id Marchesi Villa, atque juxta Braiaum,
molendinus fieri potest, medirtas sil filiis meis, unum prati aripennum jussitque fidelibus suisut ;

nisi forte propria voluntatc suam partem sancto eo niortuo corpus Carnotis deferrenl, inter fratres
Pelro annuerint..\d dexteram partcm vero ecclesiae tumulandum. Quod et factum esl idus noverabris;
libere damusterram ubi habitatio monachorum et atque a paronlibus suis praDfatarum rerum donum
horreum eorum et coBterasibi necessaria sint. Quod super altare sancti Petri publice estpositum, quo-
ita libere damus, ut neque sepultura neque alia rum nomina subscripsimus: Ernaldus, fiiius Evoe
aliqua consuetudo a filiis mcis vel ab aliquo homine f,
Widdo de Barzilloriis, Alcherius, Hugo Clericus.De
esigatur. Medietatem quoquo furni similiter damus nostris: Slephanus et Salomon, Laurentius, Advon-
(229j.... Et si quis noslrorum fidelium de bene- tius,Stcphanns, Oydelerius, Martinus Gunbaldus,
licio, quod ex nobis tenet, partera dare voluerit, Fulchardus, el ca;teri. »
libere habeat sanctus Petrus ct monachi. Hoc do- CAPITULUM XIX.
num III kalendas Martii egimus, ego Landrieus Dc Uhcrtale aecclesix Bruerolis.
de Toriello, et filii mei, Gausfridus, llugo et L\n- (7 maii 1084.)
dricus, publice, donumque misorunt sancto Potro « In nominc Patris et Filii et Spirilus sancti,
per Eustachium abbatom, regnanto Philippo rege. ameu. Ego Gausfridus, quamvis indignus, ascclesiae
Volumus etiam omnes scire quod, quando opus Carnotensis episcopus, notum facio succcssoribus
fuerit, filii mei pro vicario XX solidos dabunt. meis et aliis a^cclesiae noslrae fidelibus, quod frater
Hujus rei tcstes sunt : Gilduinus de Domno Potro, Eustachius, abbas sancti Potri Carnotensis mona-
Gausfridus faber, Odo dc Floriaco Uainaldus, fra- : sterii, rogavil humiliter cum precibus parvitatena
terejus; Rodbertus major, et Willclmus, frater meani, ut sibi et congrcgationi monachorum ibidem
ejus Odo, filius Ingilsindis
;
Ernaldus, Bernardi ; servicntium darom allare dc Bruerolis, sine ulla re-
filius Rainaldus decanus, Odo presbiter; Froge-
; p. demptione ultcrius habondum.Quiacrgoista petitio

rius, mediator decani Willelmus jugulator, et ; et utilitati eorum mca; honestati convenire visa
ct

Gualterius, socius ejus; Rainaldus pellicoarius. Ex est, dono eis praidictum altare, non sinc assensu
cujus archidiaconatus est,
I
nostra parle: Gilo et Elias, filiusejus; Tcdbaldus, fratris Gauslini, in soli-

Dolardus Herbertus, lilius Fuicadi Vitalis prcsbi-

; ; dum et quiotum ab omni vonditione, a sinodo,
ler, Richerius major, Laurentius cubicularius a circada, ab omni ctiam consuetudine et ab omni
Rodbertus, raajor Capelle Regie Rainaldus, nepos ; inquielalione, sive exaclione justiciae a prcsbitero
Majenardi raonachi Tescelinus, filius Ilildegarii
; autem pcrsuccedentiatempork
scrvicntein loco. Ut
Advcntius, Beringorius agaso, Johannos cocus. firmum stabilemaneat hocdonum,praesenti scri-
et
Hanc autcm cartam si aliquis prophanus contraire pto mandavi, et signo crucis manu mca facto ro-
volucrit, nisi resipucrit satisfaoions, sicut Dalhan boravi, ct fidoliummcorum manibuscorroborandum
et Abiron, terra vivum absorbeat, ct in infcrno tradidi. S. Gausfridi episcopi. Hilduini precenloris.

(220) Sequntur lineae tres, quarum scriptura, pcnitus deleta, legi non potest.

11
 3t;i VETUS AGANO. - LIB. VIII. nUSTACHIUS. 362
Guauslini arfthidiaconi. Frodonis suCcentoris Mori- A. Amalnci clerici. Frogerii do Cataiaiinis. aodijerti
ni presbyteri. Landrici. Willelmi, nepotis episcopi de Riipc I''orti. Guausfridi, comiti.s Muritani.p. Ger-
Ernaldi, Tiepoiis Morini.Rogorii.Engelranni decani, vasi, da|)if'eri rogis. Pliilippi capellani. TeilbaliJi,
Adelardi subdecani. Ernalili pra?positi. Ililgoti. staljuiarii regis. Laiicelini, pincerne regia. Gislc-
Guerrici. Guarini, fratris Roberti suecentoris. Fro- berli do Tegulariis Hugonis de Curte Sexaudi.Ful-
donis, lllii Algisi. Stephani, (ilii Odilardi. Durandi. conis pincernm. Udonis, dapiferi episcopi. Wibaldi
Data nonas mai, indictione VII, anno ab incarna- clerici. .Adventii, Johannis Brustini. Arroldi. Ri-
tioneDomini millesimo oclogesimo IV, regni au- cherii et Girardi do sancto Goorgio. .\clum cst hoc
tem Philippi XXIV. » Drocis castro publice,anlo portamsancti Vincentii,
CVPITULUM .\X. anno ab incarnatione Domini millesimo LX.X.X^VI",
De vineis Herberti, concessis a Philippo rcjc in .-/rea indictione nona, regnante Philippo rege anno
Dracii. .XXoVP. Ergo Gislebertus nolarius, ad vicem Gau-
(Anno lO^C.) fridi, Parisiorum episcopi, summi canceUari regis,
« In nomine sanctce et individua; Trinitatis, Pa- relegcndo subscripsi. »
Iris et Filii st Spiritus Sancti. Cum
regalis solium
dignitatis multiplex virtutum cultus exornet, libe-
GAPITULUM .XXI.
B Dc liberlale V xcclesiarum qux suiit in Perticc,
ralitas tamen atque munificentia prscipnum locum
tenet, quarum elTectus multorum necessitalibus (4 rnart. 1086).

condescendat et vis eorum petitionibus satisfaciat. « In nomine sancta; et individua3 Trinitatis, Pa-
Notum ergo esse volumus.ego Philippus,gratia Dei tris videlicet ot Filii et
Spirilus Sancti, ab utroque
rex Francorum,omnibus sanct;e Dei a»cclesia; fideli- procedentis. Ego Gausfridus, licet, indignu3,sccle-
bus et nostris,tam praesentibus quam futuris,quod si» Carnolensis episcopus, notum volo fieri meis
Eustachius, abbas videlicet sancti Petrl coenobii Euccessoribus etaliis^cclesisnostra; f5deiibus,quod
Carnotensis, nostra; serenitalis adiit prajsentiam, frater Eustachius, abbas sancti Petri Carnotensis
obniso postulans, ut munificentia; nostr» aurem coenobii,rogavtt humiliter parvitatem meam,utsibi
ejus precibus inclinare regali pietate dignaremur, et congregationi monaehorum ibidem servicntium
quatinus, pro incolumitate nostra et statu regni darem plurima altaria.sine ulla redemptione ulte-
nostri.Iiberalitatisnostraeassensumpreberemuscui- rius habenda,aUare videlicet de Ermenteriis, et de
dam Herberto atque ejus uxori,Ingelburgi nomine, Roheria, et de Buxeto, et de Castellariis, et de
ut quod,Deo inspirante, longo tempore maturave- Cruciaco. Quia ergo isla petitio et mea3 honestati
rant implere, nostra licentia ducere quivissent ad et eorum utilitati convenire visa est, dono eis
pro-
gffectum; scilicetutderebuspropriisquashabebant C dicta altaria, cum assensu fratris Gauslini arch
in Area Braca sanctum Petrum et monachos ejus diaconi, solita et quieta ab omni venditione, a si-
heredes facerent videlicet de duobus aripennis et
: nodo et circada, ab omni etiam consuetudine et ab
dimidio vines,de domo sua,horreo et furno, omni- omni exactione justiti», fratre nostro Gauslino hoc
que eorum.Cujus justam petitionem ju-
supellectili tantum sibi, quandiu vixerit, retinente, justiciam
dicantes, cum nostris fidelibuj qui nobiscum pra;- de presbiteris in eisdeai locis servientibus.
scilicet
sentes aderant, dignum duximus.pro anima patris Ut autem per succedentia tempora firmum et sta-
tnei Henrici regisatque pro nostra salute, assen- bile hoc donum maneat, prKsenti scripto mandavi
sum prebere donationi praedicti viri et uxoris ejus. et signo crucis manu mea facto roboravi.et fidelium
Placuit etiam serenitati nostrs regia interdicere meorum manibus corroborandum tradidi. Signum
actoritate, ne quis umquam per succedentia tem- t Gausfridi episcopi. Adelardi decani,Hilduini pra;-
pora huic nostra; muniflrentiie operi, quod cudi- centoris. Widdonis, abbatis sancti Johannis. Hil-
mus, aliqua temeritate praesumat contraire, neque berti de Gurzeis. Rainbaldi de Galniaco. Ernaldi
de concessis jam dictis rebus, neque in parvo ne- de Curba Villa. Giraldi presbiteri. Mainardi pres-
que in magno, quicquam minuere audeat;neque biteri. Garini diaconi. Durandi.
1. S. Willelmi archi-

custodem, quem ibi monachi posuerint, qualibet n diaconi. Gauslini subdecani et archidiaconi.Frodo-
corveda seu exactione premat vel gravet, sed, "'^ subcentoris. Fulconis archidiaconi. Hilduini,
liber ab omni consuetudine seculiarium hominum Girardi fllii. Landrici. Odonis, nepotis Ernaldi.Mo-
secure ibi maneat, et monachis serviat tan- rini presbyteri. Gausfridi presbyteri. Haec carta
:

tummodo, statuto tempore, quindecim denarii tradita est a Gauslino cancellario, IV nonas Mar-
quatuor vini cantari, miua avene, panis et gallina cii, indictiOne VIIII, anno ab incarnatione Domini

una, nobis habenda, olflcio nostro reddantur.Quod millesimo L.\.XX°VI°, regni autem Philippi regis
3i in reddendo monachi tardi extiterint,emendent, XXVI.
ct res nominatas non perdant. Mandavimus itaque CAPITULUM XXII.
hanc cartam nostro nomine nominibusque prima- De pravis consueludinibus remissis in loco Sancti
tum nostrorum atque regiae dignitatis sigillocorro- Qcorijii.
borari, ut rata et inviolata permaneat in evum. (Anno 1086.)
S. Phjlippi regis. Gausfridi, episcopi Carnotensis, In nomine
« Siuctce et individuae Trinitatis,
Patroi. CLV.
12
363 PAULl S. PETIU CARNOTKNSIS MONACHI. 304

PaUid vidcllcct ct Filii et Spiritus Sancli. Omncs A Juda proditore, ct cum his qui Douiinum Jhc-
dcniquc qui Chrislum credunl lapides vivi dicun- sum crucifi.\erunt, in infcrno pocnas habcat ca-
tur, ut Aposloius ait : Vos fstis tapides vivi xdifi- rcntes fine. Data est haec carta Drocis castro
cnti, domus spirilales (230). Igilur, si volumus ut publicc,anno dominice incarnalionis millcsinio
inhabitet Christus in nobis ct nos in ipso, hostrs LX.X.WI", indictisne LX, Phiiippi regis regni an-
nostros, id cst vitia debemus inlcrficerc, Samuelis no XXV . Paulus,- monachus et edituus, notarius
propheta; sequentcs cxcmplum, qui, gladium acci- exlitit. »

piens, Agag, regem pinguisslmum (231), in Irusta CAPITULUM XXIII.

concidit, nob^s in hoc ostendcns facto, pugnanlcs De xcclesia Puleosx villx.
contra carnis vicia nulli omnino debcrc parccre, (Anno I08G.)

scd onmia interficcre, ne in niortis culpani iuci- « In nomiue Patris et Filii el Spiritus Sancti,qui
damus, sicut rc.x. Saul, qui Agag rcgi, coulra prc- trinus est peisonalitcrctunus esscntialiter.IJeserta; 1
ccptum Domini, pcpcrcit (232;, et idco Dominus ab gentilitati, id est ajcclesix dc gcnlibus collecle,pcr
eo rccessit, ct spiritus malignus eum arripuil. Isaia; prophcte vocem. Dominus spiritualium virtu-

lloc excmplo cl aliis quamplurimis Sanclarum tum dona promillens, iutcr odorifera arbusta ul-
Scripturaruni cxcmplis plcnc cdocli, notura cssc mum atquc buxum posui (233; dicens Ponam m :

B
vjlumus onmibus saiicta; Dci ;ccclcsi;c lidelibus, descrio alictem, ulmum cl hujcum simul (234). Nunc
tam prffiscntibus quam futuris, ego, vidclicet Ilan- autcm abielc in hac scric praitcrmisso, quo sancti
vicus, ct frater meus parvissimus, nomiuc Mori- honiincspanduntur,quorum mcnlesjugi mcditatio-
uus, militari biilleo ulrique accincti, quouiam ani- ne sancto desidcrioadcolcstiacontemplandaelevan-
bit oncm ncfariam, qua; nos, in adolcsccntia posi- mole iniquitatum pres-
tur, nos ijuoque fragiles ct
tos, aclcnus dccepit, a nobis abigimus, et, humili sos minoribus rcbus informari oporlet, ut vel ulmi
prcce l']ustachii, abbalis ca>nobii sancti Pelri Car- aut signilicalioncm bu.>iigcrerc videamur,torpcutcs
ad boc sunius pcrducti,ut,pro Dci amore
notciisis, in bonis oporibus,et hujus caduci alque fugilivi se-

et nostra salutc, pravas consuetudines ct intolera- ruli inservimushonoribu3:ulmusquidem

in altum
bilos, quas injusle accipicbamus iii loco sar.cti crescitjSed minimc fercns fruclum,ecs procul dubio
Gcorgii, qui situs csl non longe a Huuiiuc q.iod signilical qui, muudanis rebus admodum inrctiti,
Arva dicilur, ex tolo diuiiuimiis; solumniodo oas spiritualium upcrumfructu sunt vacui.Tamen,sicut
relinentes, quas pater noster Uainbcrtus, pro de- ulmus sepe vitem cum botris suslinel,ita et poten-
fensione hominum.precario habuisse refertur.rusti- tes hujus seculi servos Dei peraecclesias longelate-
corum videlicet boves ter in annos ad exercendam que bcneficiis inclitis sustentant.Inqua rc spiritua-
terram in eodem loco. Simili modo scrael in anno C lia corum opcra sua essc faciunt, et cum eis in fu-
et tempore congruo, dc arietibus atque agnis, si turo seculo a;lcrno remunerantur preraio. Buxns
fuerint, sine gravaminc incolarum, monachus loci denique, solam viriditatcm retinens, eos ostendit
rector rogatus nobis prebeb't, quritinus nos libenli qui vcra- fidei pcrfectioncm immutilato voto servant,
animo ab omnibus hominibus,pro posse nostro, et His prefatis rebus, ego Isnardus de Perlico, balteo
locum et omnem rem loci intus et exterius defcn- mililari accinctus,me adjungere cupiens.pro salute
damus. Negocium quidcm si fueril infcr ipsius aninKT mes' ac omnidiicctione amplectendae matris
loci homines, quod sine bello finire nctiueat, pra;- mcT .^lberpda-.illi cui a Dco collata cst ligandi sol-
sente monacho, fmiclur in noslra curia. Prandium vcndiquc potestas, quiquc coclcstis regni januam
vero quod in sancti Georgii festivitatc inverecunda fidclibus aperit ct inlidelibus claudit, sancto Pclro
fronte requirebamus, omnino dimittimus, quia vidolicet ca;nobii Carnotensis, ipse, inquam.et ma-
male solemnitatem cclcbrat qui se ab inlicitis non ter mea carissima libenti animo, damus, in Per-
custodit. Et, ul prailibavimus, omnes exccrahiles tico, ,-ccclesinm in bonorc sancli Johannis,sitam in

consueludincs quas usurpaliamus in pr.Tfato loco, villa qu;c nb incolis Puteosa vocitatur cum atrio ct

nunc el deinceps rcmittimus, praMer illas quas dccima.omnibusquc redilibusad nos pcrtinentibus.
patrera nostrum habuisse a plurimis dicitur; qua; Concedimus ctiam unum mansum terra; ejusque
J)
precario requirantur a monacho, non vi ab a;omi- consuetudines, ut deinceps monachi possidcant
ita

nibus cxlorqucantur. Ilas autem littcras, quas ficri sicut el nos aclenus posscdimus. Dccrevimus quo-
jussimus, signo sanctae criicis publice in 1'rocis que, ul,si quis noslrorum de rcbus quas de noslro
castro impre-socorroboravi:nus,p;irium.pic nnstro- bcnelicio (235), sancto Pelro aliquid dare volucrit,
rum ac lldelium manibus corroborandum tradidi- dcl fiducialitcr, nullo rcfruntante, sicut jara fece-
mus, quorum nomina inferius in tcstimonio jussi- runt moi fideles Bernarduset Rogerius, in prefalo
mus scribi. Si quis autem profanus huic largitioni cocnobio monachi cfTccti; quorum primus, in loco
nostra; conlrairc voluerit, nisi poenituerit, cum qui vocatur Manscleria, unum mansum ita liberum

(230) Vid. Petr. i. 2, 5. (233) Leg. posuil.

(231) Rcg. I, 15, 32 et c3. (234) Isa. xLi, 10.
(232) Ibid, 9, (235) Preeterraiassum, tenel.
 ;

;t(i3 VKTUS AGAN(t. - IJR. VIII. El-STAGHIUS. 366

dedit ut rto mo tcnnit ; alter vero simili mndo nnum A soliiiis dedimus : eo quidem piitlo, ut fralrem illum
mansum, non longe a prernta .Tprli^si.n qnnm ftorli- in pacc vivero dimilteret, et calunniam qunm de
mus. Dedit mater mea nuper inlirniitale delenta,
et ipsaecclesia faciebat missam faceret.ljund libenter
juxta Koclesiam de Buxelo, quam pater meus vivens anniiens, Carnotis publice super altare sancti Petri
dedit sancto Pctro, unum hospitem ego quoque ; guerpum calunniiE posuit, secum habens Rainbal-
alium in dedicatione ipsius Ecclesite. Dc quibus re- dum clericum. Nobiscum vero fuerunt, Gerogius
bus.domno meo Symone, lilio G.TUcherii, annuente, clericus; Stephanus et Salomon, fratres; Teduinus,
de cujuB benefioin h.-EC omnia sunt, nlibati I-^usta- Gaudius etHardninus, fratres Oydelerius et Hod-
;

chin,vice sancli Pclri, publice donum dedi in ipsa bertus, fratrcs; Hildullus et Gausfridus, fratres
SECclesia quam dedi ;
postca Garnotis, laude nostro- Adventius, Fulchardus, Stephanus, Tescelinus; In-
rum lidelium, donum super allare sancti Petri po- gelbertns et Gausfridus, coci llerbertus et Guari- ;

Bui.Data est hsccarta anno ab incarnationeDomini nus, pistores. »

millesimo LXXXVI, indictione nona, Philippi^regis CAPITULUM XXVI.

regni XXVI. n l)c toleneo ilnto ab episropo Gausfrido.
CAPITULUM XXIV, (14 nov. 1087.)
De calwnnia sallus MujUiculciriim, « In nomine sanctaj et individuae Trinitatis, Patris
B
(10S6.) videlicet ct Filii et Spiritus Saacti. Noverint omnes
II Dnmini nnstri Jhesu Christi noraine. Ego Eu.
In christianae religionis participes, tam futuri quam
stachins abbas.cum omnibus tratribuscccnobii san- prffisentes, et prfficipue pontificalis cathedree meae
cti Petri Carnotensis, notum esse volumus cunctis successores, ct ceteri a?cclesice nostrs fideles, fra-
sanctseDei cBcclesiffi fidelibus, tam presentibus quam trem Eustachium, sancti Petri Carnotensis coenobii
futuris, quod, lluberto abbate hunc locum guber- abbatem, cum maxima humilitate et multarum pre-
nante, saltus Munticulorum,cum omnibus appendi- cum prolixitate imploravisse me Gaufridum, licet
ciis suis, per assensum dominorum ad quos pertine- indignum.Carnotensis .<ecclesi;e episcopum, quate-
bat,in usibus fratrum,a (luallerio trapezeta sancto nus sibi et fratrihus inihi Deo militantibus, pnrtio-
1'etro est datns, et a fratribus fere per XV annos nem telnnei dc suburbio sunrataxati apostolorum
est possessus sine calumnia. Nostris vero tempori- principis, qua? jure episcnpali me conlingebat, per-
bus, quidam adolescens, Mainerius nomine, fllius petualiter roncederem. Cujus petitioni ego adquie-
videlicet Germundi,de cujus beneficio prajfatus sal- seens,et eorum utilitati providens.et mea; honestati
tus fuerat, ccepitquidem post mortem patris calun- consulens, integro el absque ulla mutilatione supra-
niari eum.Cujustandem calunniam extinsimus XXV dictum teloncum, a prsdecessoribus meis et a me
solidis nummorum sibi datisetorationibusfratrum. '' ipso hactenus babitum,eis tribuo;ea utique tirmi-
Unde ipse veniens III kalendas .Augusti^super altare tate, utnullus quocunquc tempore successor meus

sancti Pelri guerpum posuit publice,corara his quo. futurus hanc benediclionera infirmare praisumat.Ut
rum nomina subnotavimus. Ex parte ipsius Ar- : autem hoc donum persuccedentium temporum cur-
chenaldus et Savericus. Ex nostra parte Gausce- : ricula firmum et inconvulsum permaneat, prssenti
linus, frater Carnalis; Gumbaldus, Stephanus et commendavi et manu propria signo crucis
scripto
Salomnn ; Gausfridus et Hildulfus, fratres; Gisle- et manibus canonicorum fideliumque
confirmavi,
bertus,Teduinus,Gaudius et Harduinus, Rodbertus meorum corrobandum fradidi. S. Gaufridi epi-
nosocomiarius (236). » scopi. S. Adelardi decani. Willelmi archidiaconi.
CAPITULUM XXV. Widoni abbatis sancti Joannis. Ebrardi capicerii.

De calunnia Spelterolensis weclcsix reinissa a Giraldi sacerdotis. Warini diaconi. Warini succen-
Gualterio de Alneto. toris, filii Durandi canonici. Wauslini subdecani.
(Ante a. 1088.) Odonis archidiaconi. Ililduini, Girardi filii. Morini
« In Christi noraine. Notum esse volumus omni- presbiteri. Gausfridi presbiteri. Guerrici canonici.
bus nostris 8Ucce3Soribus,ego videlicet Eustachius Gisleberti canonici. Rainbaldi canonici. Hkc carta
abbas et omnes fratres ccenobii sancti Petri Carno- J)
data est aGauslinn cancellario VIII decimokalendas
tensis.quod, postquam Spelterolensis aecclesia data decembris, anno XXVII regni Philippi regis(287),po-
nobis est a Hugnne Drocensi et a filiis ejus, Gau- sitaque est ab episcopo pretaxato super altare san-
sberto et Guarino, nccnon et a matre eorum, no- cti Petri VIII kalendas rebruarii, praesentibus his
mine Osilia, frater ille quem illuc misimus frequen- quorum noraina subscripsimus Hilduino cantori, :

ter a Gualterio de Alneto injurias et damna pertulit, Hugone vicecomite, Gauslino de Leugis, Niveloni,
donec prefato Gualterio quinquaginta nummorum Philippo, Barlholomeo, Willelmo, olim preposito,

(236) .ictum est hoc ab incamatione Domini m° episcopo, qui obiit a. 1090, et cujus episcopatus
LX.xxvi anno, ind. ix, annoxwi. rcgni Philippi reijis. convenit cum regno Philippi rcgis, fuisse datara, non
Cod. Argent. autem a Gausfrido II, cujus episcopatus inilium ha-
(237) Super voces Philippi regis, recentior manus bens a. 111.5, nullomodo incidere potest in tempora
scripsit Ludovici Junioris, nescimus qua de causa ; Eustachii abbatis, de quo hic agitur, quique regi-
nam liquet hanc chartara a Guusfrido I, Carnotensi men abbatiee abdicavit a. 1101.
 »

367 PAULl S. PETRI CAltNOTKNSIS MONACHI. 3G8

Maffrido osculans Aculonem ct pluribus aliis, tam A. sancti Petri monachi. Pro hac itaque re a Gaurrido
suorum quam noslroruni. » monacho, pra;nomineNVischardo, L solidos nummo
CAPITULUM .XXVU. rum accepi; et uxor mea, nomine Hildeburgi?, tc-
Dc fumo Bruerolis. ristrum unum duorum solidorum filiique mei, Isnar-
(Ante a. (0S8.) dus et Hadulfus, singuli singulas crcpidas; necnon
« In nomine sanclee et individua; Trinitatis, Pa- et filia mea.\delina,quam dedi Rainaldo militi, cui
tris ct Filii et Spiritus Sancti. Omnibus sancta; Dei etiam pra;dictam furni partem dederam, anulum
tam pra?sentis quam futuri ajvi,
Kcclesia; fidelibus, aureum Warinus quoquc.domnus meux, X solidos,
;

notum esse volo ego Landi-icus, lllius Gisieberti, et lilius ejus tantumdem. Has autem litteras fieri

una cum u.^iore mea Hildeburgi, filiis atquc liliabus volui ad mcmoriam posterorum; atquc Drocis ca-
ineis,quia medietatem furni qui silus est in vico stro VIII kalendas aprilis publice corroborando as-
Bruer()lcnsi,quam olim quidem .\rnaldo monacho tipulavi; ut, si quis unquam heredum meorum his
pro .\XV solidis numraorum invvadiavcram nunc, ; contradicerc conatus fuerit, cogatur prius fisco r»-

inquam, pro anima mea ct antecessorum meorum denuo conatus ejus

gis auri libras persolvere XX.X,

atquc successurum animabus, annueii te domino meo ineflicax permaneat; et si pertinax fuerit, excom-
Warino de Islo, ex cujus bcnelicio eandem partcm municationis baculo feriatur, doneo resipiscat.
B Nosque et parentes nostri, cum domno nostro
furni tenere videor, necnon ct Symone, lilio ejus,
suncto Petro, apostolorum principi, cocnobii Carno- Guarino, pro hoc facto, fratrum orationibus semper
lensis,cui priesl Euslachius abbas, et sancto Ger- frui mereamur. Tcstes hiijus rci eliam subscribere

mano concedo juro perpeluo, ut habcant, tcncant et curavinius. S. domni llugoni. S. Gisleberti de Ti-
possideant, ab bac die in antca, sine ulla calumpnia lerias (238).

(238) Manca est carta illa, cujus finem repcries Bociaco, Urso de Tinniaco Valle, Erclienbnldus de
in parte II, lib. IV. In hoc cod. B, librarius, post Geremari yHla, liadulfus de Sibriaco, Bernerius de
istam chartam transcriptum, paginam complevit Ebriaco, Milo presbitcr, Ernaldus abbus, Johanncs de
subscriptionibus ad aliaui cbarlam pcrtinentibus, Saliciolo, Haimbaldus. £.r nostris Marcoardus prcs-
:

qua; sic habcntur Hi sunt lcslcs cx dono molcmlini

: bitcr; Miierius, fratcr ejus; bodo, tticlicrius, .Uvcti-
(lucm dedit G. filius .\. sanclo Pclro : ipsc C; Adc- tus. Laurcnius; Bcrengerius etJoltannes, fraterejus;
iina, lu-or ejus; Amulricus ct Sinwn, (ilii ejus; l'hi- llerlebaldus, Richardus
lilipa, filia cjus; Gualtcrius de Trotto, Gualtcrius dc

EPITAPHIUM LANDRICI ABBATIS

Auctorc. ttt vidctur, Paulo monacho

(Mabill., Annales ordinis S. Benedicti, tom. IV, lib. lxii, n. 83, p. 668.)

Huc fleclens oculos paulum subsiste, viator,

Disceque quis fucrit, quem tumulus tegit hic.
Uffic corpus parva Landrici continet urna, I
Nostri pastoris ct Patris eximii.
Vivere dum quivit, subjectos qui bcne rexit,

Ostendens factis, quod docuit monitis.

Mitibus cxstitit hic clemens, pius atque benignus;
Inflatos spernens, fortitcr hos reprimcns.
Vir bonus ct prudens ad grandem vexit honorem
Hanc sibi commissam digniter Ecclcsiam :

Ter denis et ter binis cui praifuit annis.

Tunc caput cxtulit ha;c, post similis vidua;.
Exiit hic hominom, sanctus sicut Leobinus.
Cujus Mars festum monstrat adesse dicni.
Pax tibi sit, Landrice Pater, requiesque pcrennis :

Cunctis cum sanctis gaudia jam tibi sint. Amea.

 ANNO DOMINI MC.

GODEFitiDus
LOTHARINGI^ DUX, HIEROSOLYMiE
wimm IIEX PRIMUS

NOMITIA HISTOIllCA.
[Histoire litleraire de la France, tom. VIII, pag. 598.)

§ I. — Histoire do sa vie. A (4) Par Mathildo, son a'ieule pater-

tesse Beatrix.
Godefrol, qui a fourni la matiere de tant de ro- nelle, de Gerberge et pctite-fille de Charles,
fille

mans francais (1) et italiens, et que presque tous premier duc dc la basse Lorraine et frore de Lo-
les ecrivains de la premiero croisade ont pris pour thaire, roi de France, notre heros descendait des
leur heros, n'a point eu cependant jusqu'ici un seul rois carlovingiens, et par son aTeule maternelle, de
auleur qui ait donne son histoire complete. Le peu ceux de Lombardie. Cest sur ce principe qn'Orde-
qu'en ont ecrit par ocx;asiou Tabbe Fleuri, rabbe ric Vital et rhistorien de la bienhenreuse Ida at-

de Choisy et le P. Maimbourg, n'est propre qu'i testent que le comte Eustache, son pere, etait de la
faire desirer de voir un aussi richc sujettraite avec race de Charlemagne (.5).
une juste etendue parquelque habile plume. Dieu (6) Godefroi naquit a Boulogne-sur-Merh. rextr(5-

VRuille que ce que nous en allons dire a notre mite de la Picardie, ou plutflt k Basy, dans le Bra-
tour puisse fjiire naitre ce dessein, et que Texecu- bant frangais, et eut pour freres Baudouin, qui lui
tion le suive de pres.Si la vie de cet incomparable succeda dans la suite au royaume de Jerusalem.et
heros presente de memorables evenements pour Eustache, qui herita des etats dc leur pere, et con-
rhistoire militaire, ecclesiastisque et civile, elle en tracta alliance avec Marie d'Ecosse, dont il cut une
ollre aussi pour Ihistoire litteraire. Cest k ceu.x-ci „ fille unique, nommeo Mathilde, qui epousa Etienne
que nous nous arreterons plus partioulierement. de Champagne, depuis roi d'Angleterre, k la mort

(2) II etait fils aine (3), selon Guillaume de Tyr d'Henri I.Guillaume de Tyr et quelques autres
(7)

6t Orderic Vital, ou seulement puine, sclon d'au- ecrivains donnent encore a Godefroi un troisieme
tre3,d'Eustache II, corato de Boulogne et de Lens, frere nomme Guillaume,qua les genealogistes com-
Tun des plus puissants seigneurs ct des plus braves ptent pour la souche desderniersducs do Lorraine.
capitaines de son temps, qui se fit autant de repu- (8) Mais une genealogie ecrite vers Tan 1095 ne re-

talion dans les pratiques de la piete chretienne eonnait que trois fils du comte Eustache et de la
que dans la profession des armes. Sa mere, qui comtesse Ida, Eustache Godefroi et Baudoin, De
ge nommait Ida, et qui ne sc rendit pas moins ce- meme ni la comtesse Ida, ayant occasion de parler
lebre par sa vertu que le comte son mari.etait ftlle de ses enfants, ni Godefroi, ^iarlant de ses freres,
de Godefroi le Grand, ou le Barbu, duc de la basse ne nomment janiais ce Guillaunie.Quoi qu'il en soit
Lorraine et de Bouillon, lequel epousa en secondes de ce quatrieme fils du comtc Eustache,(9) Gode-
noccs Beatrix, marquise ou comtessc de Toscane, froi eut une soeur, nommee Praxede-.Adelaide, qui
et se trouvait par la niece du pape fitienne I.X, et epousa Henri IV, roi de Germanie, puis empe-
soeur du duc Godefroi le Bossu qui epousa rillus- reur.
tre Malhilde, fille unique et heritiere de la com- C La Providenc6,qui destinait Godefroi a de gran-

)1) II se trouve effectivement au rnoins trois ou aufre elle nomme Eustache, son frere, avant lui.
quaire anciens romans de Godefroi de Bouillon en (4) Spic. t. VII, p. 584. 5S5; Mir. ibi., p, 262,
notre vieille langue francaise.On connait d'ailleurs 263.
la Jirusalcm d^livree, ou Godefroi, le plus excellent (.5) Ord. Vit. 1. iv, p. .508; Boll. ib., p. Ul,
poeme du Tasse) et la Syriade, ou Des expeditions n.3.
de Godefroi de Bouillon dans la terre sainte, en (6) Will. Tyr.. I. viii, n. 24; I. ix, n. 5, 6 ; Mir.
douze livres.par Pierre Ange de Barga, autre poete ibid., p- 2.59; Boll. ib., p. 145, n. 17.
italien. (7) Will. Tyr. I. ix, n. 5; Mir. Cod. don., p.
(2) Will. Tyr. I. ix, n. 5; Ord. Vit. I. iv, 9, p. 225.
508,509,743,757; Mir. not. Eccl. Belg., p.2.57- (8) Mir. Not. Ecoles. Belg.,p. 262, 263; Cod.don.
259. 262, 2(13; Roll. xiii .\pr., p. 1 i2 t. ',.
p. :'23. 22'!, 220. 2.'i0.
(3) Ida, sa mere, dans une de ses chartes le pag. .509, 639;-Berth.
(9j Oiil. Vii. I. IV, 7, Chr.
nomme le premierde ses trois fils; mais dans une an. 1095; Dod. Chr. an. 1093, 1097.
371 GODEF[UDUS IIIEROSOLYM.f: REX. 372

deschoses, le fil nattre avec toutes lesdisposilions A. 8'61evaient entre les Fran^ais et lcs Allcmands
necessaires du coeur, dc resprit et du corps. (10| (17).
Bienlftl on dccouvril en lui des inclinations nalu- La solidite de sa piete ne permet pas non plus
rellement portees ii la vertu, un riclic fonds de quon doute qu il ne fiit forl instruil de sa religion.

bonte, de generosite, de compassion,
les coupables, de douceur, de modestie.d humilite,
de craintc de Dieu, une probile de mceurs exemplo
de nuages et de variation, un esprit aise, vif,penc-
trant, eleve, capable des plus grandes entreprises,
meme pour Nous en avons un aulre indice, qui, bien que pris
deschoses assez communes,fail neanmoins prejugor
avanlageusement de ce qui se passait dans lcs plus
importantcs. (18)Godefroi ne voyait point d'images
et do ligures dans les eglises.quil ne vouliit savoir

une granJeur diuie dont on a peu d'exemples, un ce quelles reprt:sentaient. A cel efTet, il sadressait
courage inlrepide, soutenu dun temperament ro- aux clercs et autres personnes qui lui paraissaicnt
buste et d'une grande habilete dans les exercices plus instruites, et les priait de len instruire lui-
militaires.Ces heureuses dispositions lui donnaient uieme. Le rdle brillant qu'il joua en lant d'occa-

plus d'un Irail de ressemblaiice avec Charlemagne, sions, soit dans les combats ou dans les campe-
dont il deseendaitjCHi vere jAurimus inenit Cnrolus, ments, soit aux si(iges de villcs ou dans lcs nego-
lam Siinyuiite qunm menle. Rien de plus digne de ciations.soitenfiadanslegouvernement du royaume
louanges que lalliance admirable qu'ii savail faire de JtJrusalcm.quoique son regne ait ete tres-court,
de deux professious, incompatibles en apparence toul cela annonce qu'il possedait loutes lee connais-
aux yeux de la plupart du monde.(10*)S'agi33ail-il naissances nticessaires k un grand capitaine, h. uo
de Tart militaire? 11 quc le comte
y brillait autanl habilc pollti([ue, h un sage souverain.
son pere,qui une brillante reputation.
s'y etail fait Tel titait Uodefroi (i'J^ en 1076, anntie oft mon-
Etail-il question du culte de bieu? (jodefroi s'en rut le duc Godefi-oi le Uossn, son onele maternel,
acquittait avec la mfime pi6te que sa mere, elle- qui lui laissa le duchc de Douillon. II prit aussi-
meme.qui jouissait deji d'une grande repulation de t6t le titre de duc de Bouillon, sous lequel il est
saintete. (11) II regrettail, comme il sen c.xplique plus connu, et qu'il a inunortalise. II devait aussi
lui-meme, quc la profession des armes renipechat succtider i son oncle dans ses aulres possessions
de s'uppli(iuer aux choses divines autant qu'il Tau- puisijue celui-ci, n'ayanl point denfants, Tavail
rait souhaite. Cctait pour y suppleer, ct avoir plus adopte pour son lils el d^isigntj comme son heri-
de part aux bonnes oeuvres des serviteurs de Dieu, tier; mais le roi llunri tV, regardant les liefs de
qu'il se portait volontiers k les obiiger cl h. leur celte succession comme lui titant devolus, revfitit

faire du bien. II en avait re(;u Conrad, son propre fils, du duche de Lorraiue, et
re.xemple de ses
peres, qui sont reconnus pour fondateurs ou bien- C donna au jeune Godefroi le marquisat dAnvers,
faileurs de plusieurs monasteres (12). par une espece de dedommagement. Dans la suite
La bienheurease Ida avail ett3 Irop bien instruite cependant, Conrad ayant donnti sujet de mticonten-
dos lettres cu sa jeunesse, pour ntjgliger d'en faire tement au roi son pere, ce prince lui 6ta la Lor-
aussi instruire scs enfants. (13) Baudoin s'y ren- raine el la rendil k Godefroi, k qui clle appartenait
dit habilc, suivant le ttimoignage dun historien de droit, et qui d ailleurs Tavait bien merilee par
proche du temps. Mais Godtjfroi lo surpassa en ce les services signaltJs (iu'il avait rendus k Henri,
poinl comme cn tant d'aulres (1 'i). II esl visible comme on le verra par la suite (20).
par sa letlre au princc Bocmond (15) ct par une On distinguaitalors la haute et la bassc Lorraine.
de scs harangues que Guillaume de Tyr nous a Mais la haute Lorrainc n'(?lait presque connue que
conserv6e (IG), quil parlait aussi purement lalin sous le nom de W(;.ve//(iH(j,et par la denominalion de
qu'aucun aulrc ticrivain de son lemps. S'il a dictts Lorraine on n'entendait que la basse, qui n'etait
lui-mi^me les chartes que noiis avons de lui, on autre (luc le duchti de Drabant. Dans la suitc le
y trouve une autre preuve de ce que nous avan(,-ons nom de Lorraine passa k lu Mosellane.Cest ce qui
ici. commenga, ce semble, dus le temps de Jacques de
A la connaissonce dc la langue latinc il joignait ri Vtri qui, faisaiit rtiloge de uotre hcros, lc qualilio
celle de Tancien langage fran(;ais et de la langue duc de Brabant, quolque tous les historiens qui
tcutoniquo.Ccttc coiinaissancc lui scrvit pliis d'une lavaient prtjctid^ lui dunnent le titre de duc de
fois k la croisade pour apaiser les diCftjrcnds qui Lerraine (21).
(10) Rob. Ges. Kr. 1. ix, p. 70; »^^.^^--3.^^00^. (15) Will. Tyr., 1. 11, n. 10.

I2>, n. (-1; Mab. Mus. It. par. 11, p. IIO.

p. 121, 122 (10, ibid. 1. 11, n. 10.
VVill. Tyr.
Will. Tvr. I. IX,
IX. n. 5:
5; Ord. Vit. 1.I. d. 757;
ix. p.
ix, (17) otlo. Chr. 1. VII, c. 5; Ursp. Chr. an. 1099;
Malm. De reg. Angl., I. IV, p. 133, 142. Ursp. Chr. Alb. Chr. an 1099, par. 11, p. 180.
an. 10U7. (l.S^ Will. Tvr. 1. IX, II, 2.
(10*) nad. Ges. Tancr. ib.; Mab. ibid. (19) Lniiib. t?cbab. an. lOTO; Spic. t. XII, p.284;
(11) Mart. Anec, t. 1, p. 201. Mir. Nut. ib., p. 257, 258; Cal Hist. de Lor. 1. 1, p.
(12) Mir. Nnt. ih. p. 195, 19"J, 223, 220 McY. 1125.
An. lOOii. Boll. XIII. Apr.; p. \h\. n. 2. (2 ) Malm. ib. p. 143.
(13) Ord Vit. 1. VII. p. 030. (21) Marl. ibid. l. 111, p. 282.
(14) Guib. Ges. Fr. 1. 11, c. 7.
373 NOTITIA HISTOUICA. 374
Une des premiercs occasions oiiGodefroi signala A la ili'pcndancc duduche de nouillun li.>comli:doVcr-
son courapo (22) fut un combat singiilier qu'on le dun, qui cn dependait elTcctivement, commc on le
contraignit de soulenir conlre un autro jeuiie sci- voit,;i n'en pas douter,par lcsstatuts dc raVoul ma-
gneur du pays, son parent.lls ('taient on di-saccord tcrncl de notre heros (30),pour tenirdans ledevoir
au sujet d'une trrre considerablo, et il falliit ter- Ics avoues de cetfc figlisc. Afin dc micux reussir
niiner )o difTerend par cette voie meurtri6re,ce qui dans son projet (31), Thierri cngagea rempereurk
n'etait alorsque trop ordinaire, surtout parmi la ctablir vicomtc de Vcrdun Albcrt.comfe deNamur,
noblesse.Le jour venu pour raction.Iosdeux cham- scigneur puissant et rcconnu pour cnnomideGode-
pions cntrerent cn lice en prcsence de Hcnri,roi de froi.AIberl,soutenu par lcs troupes de Tevfique de
Germanio et de toute sa cour. Apres plusieurspas- Verdun, vint assiegcr Bouillon. A cette nouvelle
Bcs Godefroi porta sur le bouclier descnadversaire Godefroi y vole avec son armee, et en fait lever le
un si rude coup, que Tepee se brisa dans sa main. sii'geapresyavoirtuebeaucoup de noblesse. Ensuite
Les spectateurs, voyant que la partie n'etait plus par represailles, Gnrlefroi, ayant delivre Henri,
6gale, voulurent faire cesser le comliat. Mais tous comte de Graiidprcy,quc reveque de Vcrduntenait
deux s'yrefuserent.Godefroi. seservantalorscommc cn prison, le licha sur les terres de ce dernier, et
il put du tronQon d'epee quilui restait,en frappe si T> bAlit de son c6te une forteresse b. Stenai, sur les
rudement son adversaire h. la tempe gauche, qu'i! confins du meme diocese. La guerre s'alluma de
lc renverse denii mort et le d6sarme aussitflt;ma:s nouveau, et Thierri, aide du comte Albcrt ct d'au-
se voyant maltre de la vie de son cnnemi, au lieu tres trotipcs auxiliaircs,vint mettre le siege devant
de la lui 6ter, il pria les seigncurs presents de Stenai. On combattit de part ct d'autro avec bcau-
Tengagcr i accepter unaccommodementhonorable. coup de valeur, et la victoire resta doufcuse.Gode-
La generosite et la valeur que Godefroi fit paraitre froi envoya Eustache et Baudoin, ses frcrcs, lcver

en cette rencontre lui acquirent uue gloire immor- des Iroupes en France et cn Allcmagne, et avec ce
telle. renfort, il s'empressa de sccourir Stenai, dont Vn-
(23) II entra cnsuite dans lesarmees liu roi Henri, voquc de Verdun fut contraint de lever le siege.
dcpuis euipereur,ot servit ce prince avec beaucoup Cetait en la 40« annee de repiscopat de Thierri,
do bravoure et dc succes.II assista k la bataillequi vers 1086 et les choses dcmeurercnt en cet cfat
;

se donna en Saxe en 1080, et persnnno ne fut juge
plus digne que Godefroi dc porterraigleimperiale.
(24) La fortune scrabIafavoriserd'abord les Saxons,
et deji le roi voyait son armee fuir devant scs en-
nemis victorieux,lorsque Godefroichangea leurvic- C ce moment il fut dclivre d'une fievre lcnte que lui
toire cn defaite en tuant de aa propre main le roi
Rodolfe (25), causc de la guerre. Au bout de trois
ans, le roi Henri, toujours irrit^j conlre le pape
Gregoirc VII, ayant mis le siege devant Rome,et y
jusqu'au temps de la publication de la croisade.
(32) Alors Godefroi, anime d'un esprit de picte,
Ics cnne-
prit le parti de tourncr ses armes contrc
mis du nom rhretien,
cngagca par vceu. Des ct s'y
avaient laissee les fafigucs du siege de Rome,et sa
sante alla toujours se fortifiant do plus en plus, ce
qui lui inspira une nnuvclle ardeur pour la gucrre
sainle..-\fin dc rentcprendre avec plus de succcs, il

ajant perdu beaucoup de temps, Godefroi trouva fit genereusement la paix avec Richer, evequc de
cnrm le moyen d'y enlrer le premier, et en ouvrit Verdun, succsssour de Thierri. Non-seulement il
Ics portes aux assiegeants service signale qui mit
: lui ceda le comte de sa ville episcopale,queRicher,
Henri en ctat d'effectuer le dessein qu'il avait de- par esprit de reconnaissance, transporta sur-lc-
puis longtemps de se faire couronner empercur.ce champ k Baudoin, frere de Godefroi, et quc Bau-
qui se fii h Paqucs de rannee suivante (26). doin, a son depart pour la croisade, rendit h \'e-
II arriva cependant que celui qui avait si avan- vequc par un plus grand trait de genernsite; mais
lagcuscment servi cc princc se trouva dans robli- il rasa encore la forteresse de Montfaucon, qu'il

gation de lui declarer laguerre.IIenriayantoutrage avait construite dans le diocese deVerdun ctdonna
rimperatrice Praxede, sccur de Godrfroi, ce heros, k celte eglise Its placcs dc Stenai et de Mousay.
infiniment sensiblc au point d'honneur,ne crutpas Eu dedommagement Teveque et le clerge de Ver-
devoir laisser un affront de cette nature snns ven- dun donnerent au duc des sommes considerablcs
geance (27) II arma donc contre Tempereur, et fut qu'il employa aux frais de son voyage. Ceci ne suf-
assez heureux pour le battre et le mettre en fuite fisant pas encore pour sa depense, il aliena h. Te-
(28). glise de Liege son beau duche de Bouillou, moyen-
A la favcur do cette guerre, Thierri, supnomme nant trois marcs d'or ct trois cents marcs d'ar-
le Graud, eveque de Verdun (29), tenta de tiror de gent (33).

(22) Will. Tyr. ib. n. 7. (28) Ord. Vit. I. vn, p. 639.

23) Malm. ib.; WiL Tyr. ib. n. 8. (29) Spic. f. XII, p. 284.
24) Berth. Chr. an. 1030. Ursp. ib. (30) Mart. Annec. t. I, p. 189, 190.
(25) Will. Tyr. ibid. (31) Spic. ibid.
^26) Berth. ibid. an. 10S2 ; Malm. i'j. ; Ilug. FI. (o.) Malni. ib. p. 144.
Chr., pag. 227, 223. (3b) Ibid. Mart Amp. Cod. l. V, p. 1073.
(27) Berth. ibid. an. 1095 ; Dod. ibid.
?35 GODEFRIDUS HIEROSOLYM^ REX. 376
Apres ccs prcparalirs, Godefroi, comptant
(34) A los ennemis du nom chretien. Aussi soutint-il tout
cncore plus sur )c secours de Dicu que sursespro- le poids du commandemenl.^iii toliui cxercitus, dxi
prcs forces.partit des lc printcmps delann^e 1096, de lui Guillaumc de Tyr.un de scs plus fideleshis-
avec scs frercs Eustache ct Uaudoin, k la tete dc toricns, (juasi singutaris erat columna, Sous un lel
plus dc deux ccnl niille croiscs, tant Frisnns, Sa- chef rarmec chrolicnne aurail fait des mervcilles
xons ct AUcmands.que Lorrains ct principalcmcnl si les croises avaicnt ete plus susceptibles de dis-
Francais (35). Il prit sa routc par la Uongrie, apres cipline et quil eut regne plus dharmonie entre les
en avoir obtenu la pcrmission du roi qui le Iraila saigneurs qui les commandaicnt.
avcc beaucoup dlionneur. Godefroi de son c6fere- On coramcnQales opcralions de la Guerre sainle
tint son armce daiis une si exactcdiscipline,qu"elle par le siege de Nicee cn Bithynie (39). Godcfroi fut
n'v causa auciin decrAt.ll n'cn fut pasdc memeaux lc prcmior,avec le comle deFlandrea,qui Tattaqua,

approchcs dc Constantinoplc. Le duc ayanl appris ct eut bcaucoup de part Si la prise de la ville, qui
que rempereur Alexis, prince fourbe et rus6, y re- se rendit par composition (40). Baudoin, frere de
tenait captifs Hugues le Grand,freredePhilippe,roi notre duc.qui s'etait separc,avec quelqucstroupes,
dc France, ot quclques au'rcs seignsurs croises, du gros de rarmee, ayant ele reconnu prince d'E-
lui ccrivitpour le prier de lcs mettre en liberle. t» desse,oii fonda un puissant Etat, les aulres rroi-
il

Alcxis refusa, ct continua k fairc sentir auxcroises ses s'avancercnt en Syr

Syric ct allerent faire le aiese
les efTets de sa hainc contre lesLatins.il enfallutve- d'Antioche (41). Ce fut h cette expedition qui coilta
nir aux mains;et les troupes de cc prince malcon- aux chretiens beaucoup de monde et de fatigucs,
seille ayant ete battues, il craignit pour scs fitats que Godcfroi montra autant de constance que de
et comprit lcs suites de sa faus*c politique. II (it valeur; claruil ibi multum dujc Lotharingix. En ap-
donc sa paix avcc le duc et le rcnvoya ccmble de prochanl de la ville il se signala parune action he-
presenls. roique qui m6ritait de ne pas tomberdans roubli.
Godefroi, ayant donne en cette rencontre des Se trouvant avec douze de ses gens seulement, il
preuves de son intrepidite et de sagrandeurd'Ame, fut rencontre par un parti de Turcs au nombre de
eutencoreoccasiondefaireparattre sa douceur et sa cent cinquante.Tout autre aurait sans doutetrem-
moderation.(36, LecomtedeSaint-Giles etantarrive ble,et peut-6tre succombe enpareil cas; maii lin-
presque aussitfit pres de Constantinople, avec les trepide Godefroi, dont le courage 6tait superieur h.

croises qu'il conduisait.et ayanl reQU dumfimeem- cetle sorte de perils.chargea ccs infideles avectant

pcreur des sujets de mecontentement, voulaittirer de vigueur, cn tua trenle sur la place, cn fit
qu'il

vengeance de sa perfidie. Mais le duc Godcfroi lui trente

__ autrcs prisonnicrs,
^
et mil en fuite
_ les au- ,

representa qu'il ne eonvenait poinl qu'ils tournas- C tres qui perirent dans les marais el la riviere voi

sent leurs armescontredeschreliens,telsqu'etaient sme.

les sujots d'Alexis, et rengagea k aller trouver ce On n'est point surpris dun exploit aussi prodi-
mauvais prince jiour prevenir toute hoslilite. gieuxlorsqu'onlitdansles historiensdu tempsquel-
Apres que les difTerentes armees des croises se quesexemples choisis de la forcc cstraordinaire que
furent reunies pour agir contrc les infideles,siron la nature avait mise cn ce heros (42). .\yant ren-
n'elut pas en forme le duc Godefroi pour en 6tre le contre sur le pont d';\ntioche,durant le siege de la
chef principal, avec Adhemar, evequc du Puy, qui ville,un turc cuirasse,Godefroi d'un sculcoup deci-

cn qualite de legat et de lieutcnant dupapey tenait meterre le coupa par le milieu du corps, de fa{on
le promier rang.Jil esl au moins certain qu'il fut que la partie superieure tomba sur la place, et
regarde commc tcl (37).Onne pouvait efTeetivement rautro fut eniportee par le chcval quc montait cc
faire un meilleur cboix (38) puisqu'il reunissait en malhcureux. En une autro rencontre il fendit cn
sa personne, comme il a ete dit, toutes les vcrlus deux, aussi d'un seul conp de cimcterrc, un autre
chretiennes, civiles et militaires. II avait appris k turc depuis la tfile jusqu'k la selle de son chcval

fairc la guerre ila franQaisc ct s'y tHait dcjiacquis qu'il coupa mdme, et blessa le cheval h. repine du

bcaucoup de gloire. 11 avait d'aillcurs une forceex- D dos.(43) Dansunepartiedechasscqu'ilfitunjourpar

traordinaire, dont on rapportera quelques traits delassement avcc d'autres seigne-jrs croises^sc Irou-
dans depuis longtemps il n'avaitparude
la suite;el
vant daiis un bois eloigned'eui,il fitrenconlred'un

capitaine qui ciit et plus de courageet plus de va- ours de grandcur <inormc qui allail devorer un

leur.ll meritait donc ti justo titre de conduire cette

pauvrc homme qui ramassait du bois sec. Gode-
natjircllement compatissant, pousse son che-
multilude innombrable de chretiens armes contro froi,

(341 Ursp. Chr. an. 1066, 1097. Mart. ib.; Malm. p. 781. Raim. do Ag , p. 141.
ib., p. 133.
(10) Will. Tyr. 1. IV, n. 1, 5, 9, 13.
(41) llaiin. cle .\g. p. 147.
(35) Wiil. Tvr. 1. ii, n. 3.
(.36) Tud. Ges. Fr., I. ti, p. 781.
ib'. (42) Tud. ibid. 1. iii, p. 780 ; Malm. ib. p. 144 ;

NVill. Tvr. I. V, n. '.).

(.37) Will. Tvr. 1. iv, n. 2'i.
(38) Ord. Vit. I.(.ix, p. 757 Malm. ib. ;
(42)\Vill. Tvr. I. m, n. 17.

(39) Willclm. Tyr. 1. n\, c. 1 Tud. ;

ib., 1. u,
3-77 NOTITIA msToincA. 378

val pour delivrer ce pauvre miserablc. L'ours, lc A. geux, intr6pidc3,aucun copendantne prevenaitaux
voyant vonir, quitle sa prpmiorc proie et tournc attaqucs Ic duc Godcfroi. (49) II so porta k cellode

conlro lui toutc sa fureur. Notre heros en cottc oc-
casion cut besoin de toute sa forco ct do toutc sa
dexteritc. Force d'abandonner son cheval blesse, il
parvint k saisir la bele de la main gauche tandis
quc dc Tautre 11 la perQait de son epee. II en reQut
lui-memo des blessurcs graves qui lc condiiisirent
jusqu'aux portca du tombeau. Cest Guillauine de
Tyr,cet historien si veridiquc, qui nous a conserv6
Jerusalcm avcc tant de succes qu'il reussit le pre-
mier k entrer dans la ville.qui fut prise le lojuillel
suivant.(50^Goderroi,qui s'etait abstcnu du carnago
apres la victoire, laissa ses compagnons livres k
1'exces de leur joie, et, suivi de trois scrviteurs, so
rendit sansarmes ct nu-piods dans reglise du Saint-
Sepulcre. Cet acte do devotion edifia toute Tarmee
et lui rappela les dcvoirs de lapiete.

ce memorable evenement. Apres de Jerusalem on s'occupa d'en r6-

la prise
Guillaume de Malmesburi le rapporte aussi de tablir le royaume. Quatre personnages egalement
8onc6te,comraerayant appris d'un tiimoin oculaire. illustres, Godefroi, Raimond, Robert, duc dc Nor-

Mais au lieu d'un ours il dit que c'elait un lion.
(44) Cependant le decouragement s'emparait des
croises, retenua depuis six mois devant Antioche,
et ils songeaient scrieusement k lever le siego. Go-
defroi, h qui le bruit de ses derniers exploits avait
concilie une nouvelle confiance, s"en etant aperQu,
releva leur courage et les engagea k fiire de nou-
veaux efforls. II y fit lui-meme des prodiges de va-
leur; ce qui fut suivi d'une victoire sur Tennemi
et de la prise de la ville le troisieme de juin 1098.
(45) Peu de jours apres il leurfut encore d'un plus
grand secours,lorsque,assieges eux-mfimes par une
armee innombrable de Turs, ils se virent reduits h.
une telle extremite que les chefs memes des chre-
tiens etaient resolus de tout abandonner et de se
retirer pendant la nuit. Godefroi.qui ne savait rien
oraindre sous la protection dc Dieu, eut recours
mandie, ct Tancrede, pouvaient pretendrei lacou-
ronne.Dix chretiens,choisis parmi les personnages
-n les plus recommandablesdu clergeetde rarmee.fu-
rent appeles k elire le roi de Jerusaiem.Les electeurs
preclamerent le nom de Godefroi et rarmee regut
cette decision avec la joiela plus vive.On conduisit
le duc en triomphe kreglise du Saint-S6pulcre, et
Iji,il fit le serment de respecter les lois de
I'hon-
neur et de la bonne foi. La ceremonie deson inau-
guration se bornakcette formalite.car il nevoulut
jamais porter les marques de la royaute.disant qu'il
ne convenait pasqu'on lui vit unecouronne d'orsur
la tete dans le lieu mi5me oii Jesus-Christ en avait:
porte uned'epines pourlesalutdeshommes.IIrefusa
pareillement de prendre le titre de roi.se contentant
de cclui de duc et d'avoue du Saint-Sepulcrc. Tous
b. les historiens,quiont parle de cette eIection,et dont

8on eloquence, et seconde de reveque Adhemar, il la plupart avaient connu personnellement Godefroi,
reussit par ses pathetiques remontrances k les rete- C y applaudissenf.avec les plus grands eloges. (51) II
nir. II n'y eut qu'Etienne, comte de Chartres qui etait juste, dit Fun qu'en cette occasion Godefroi
quitta la partie. Les autros reprirent courage, et, eut la preference, puisqu'il etait au-dessus de tous
ranimes d'une nouvelle confiance en Dieu par la les princes dc Tarmee. tant par ses exploits herol-
d^couverte de la sainte Iance,ils firent untelelfort, ques et ses conseils quc par sa foi et scs vertus. II
que le 28 du meme mois, apres avoir estremement un autre, par la raison qu'il etait
la meritait.ajoute
souffert pendant vingt-cinq jours, faute de vivre3,ils plus propre k donner du relief k la dignite royale
mirent les ennemis en fuite, prirent leur camp, et qu'ien recevoir d'elle. Car ce n'etaient point les
firent sur eux un butin immense. honneurs qui le rendaient illustre, c'etait au con-
(46) Aprfes qu'on eut retabli toutes choses k An- trairelui qui relevait Feclat et le brillant des hon-
tioche,rarmee chretienne marcha vers Jerusalem,et neurs.Aiusi il arriva,que pour un duchaqu'il avait
yarrivale 7.Mais Tarmee necomptait plus que vingt abandonne par pitie, la Providence lui rendit un
mille combattants et tout au plus quinze cents che- royaume.
vaux,au lieu qu'il y avait dans la ville,disait-on,qua- Ce royaume,il est vrai,etait alors peu de chose.et
rante mille hommes bien armes.et fournis de toutes ne laissa pas neanmoins de subsister quatre-wngt-
sortes de munitions. (47) Godefroi se chargea avec n huitans. Les vilies qui en dependaient etaient en
Tancredede Fattaquer par Tendroitle plus fort.tan- petit nombre,et separees les unes des autresparde
dis quelecomte de Saint-Giles,le duc de Normandie vastes deserts. Pendant le peu de temps que regna
et le comte de Flandresrattaqueraient dedeux au- Godefroi, II pensa moins k faire des entreprises sur
tres c6tes. (48) Quoiqu'iI y eiit parmi les seigneurs rennemi qu'k conserver Ics conquetes des chretiens,
croises plusieurs capitaiaes experimentes, coura- une bonne police. II se presenta toute-
et a y etablir

(44) Will. Tyr. 1. v, n. 4-6. (49) Tud. ib. p. 811; Will.Tyr.I. vili, n. 18, 24.
45) Will. Tyr., 1. vi, n. 7, 10, 13, 14, 19-22. (50) Alb. Aq.
ibid., p. 281, 282.
(46) Will. Tvr., I. viii, n. 5; Raym. de Agil., (51) .\Ib. .A.quens. p. 284. Will. Tyr. I. ix, n. 1
p. 177. 2; Rob. ib. p. 76; Bald. Gest. Fr. 1. iv, p. 135-'
(47) Tud. ibid. 1. v, p. 809; Alb. Aq. I. vi, p. Malm. ib., p. 142, 144; Ord. Vit. 1. ix, pag. 757-
274. Fulch. Gest. Fr. I. i, pag. 836; Spic. 1. Xlli
(48) Malm. ibid. p. 293.
 :

379 GODBFRIDUS HIEnOSOLYM.E REX. 380

fois une occasion qui fit craindre et rcspacter fortau A. juillct 1 100 (53), fut pleuree de tous lcs chrdtiens.et
loin le nouveuu roi (52) Le sou']an d"Egypte, irrite mime de plnsieurs des infideles parmi les Turcs,
de la prise de Jerusalom, tsscinbla une armee in- les Arabcs et les Sarrasins. On cnterra son corps
nombrable de Turcs.ilArabes, de Sarrasins.et mar- avec la pompe convenable dans Tcglise du Saint-
cha avec le roi de Babylone, i>onr la reprendrc sur Sepulcre, qui devint depuis le lieu de la sepulture
les chr^liens. Sestroupes, selon divers auteurs, et des rois ses successeurs.
de Tavpu m<?:ne de Godiifroi dans sa lettre aii pape Fouchcr,clcrc de Chartres, chapclain,ct historien
Pascal II, allaiout k quaire cent milie gens de pied, dc Baudoin, frere de Godefrni, !i qui il succcda, fit

el ccnt mille chevaux. Le roi, en etant averti, lit un 6pitaphe pour orncr le tombenu de ce picux ro'.
faire dcs prieres publiques pour implorcr le secour.? Mais clle est d'une si grande platitude, qu'ellc ne
du Seigicuf-.el viiit avec les autrcs princes croisds m6rite pas d'6tre rapportee On cn trouvc unc aulre
au dcvaat dc l'cnnemi Ils le trouvere nt]campe dans commune aux deux freres, entre les oeuvres de Phi-
les plaines d" Vscalon; etquoique rarmee chrHienne lil^pe, abbe de Bonnc-Esp6rance en Hainaut. Mais

ne que dc cinq raille chevaux et quinze rnille

fiit en voici une troisieme qui nous paratt originale, et
honimes dc pied,ellp attaquacelle multilude d'infi- qui vaut micux quo lcs deux autres.
deles, en tua cent mille sar la place, mit les autres p EPITAPIin.

en fuite el fit sur eux un butin immense. Cetalth Miriftrum sidus, dux liic recubat Goflcfridus :
4 aodt, peu dc jours aprcs Telection deGodefroi; et .£ijyi>ti lcrror, Arabum fuga, Pcrsidis horror.

des lors lcs emirs ou princes d'Ascalon,de Cesarce Rcv licel elcclus, rcx noluit inlitulari,
et de Ptolemaide recherchcrent son amitie et S3 Xec diademari, sed sub Christo famulari
rendirent meme ses tribntaires. Cujus erat cura Sion redderc sua jura,
Apres cette triomphaute expedition la plupart des Catholiceque sequi sacra dogmata juris et xqui :

seigneurs crois6ss'en retournerent en leur pays; et Totum schisma xeu, [teri\ circa se pisque fovcre
Godefroi tourna tous ses soins au bon gouvernc- Sic el cum superis poluil diadema mereri :
ment de son nouvcl Etat. Sa piete lc fit commenccr Milili.v speculum, populi viijor, anchora cleri.

par le spirituel. II y fit etablir un patriarche, fonda Celte 6pita[iho, jointe k tout cc qui vient d'(Mre
et dota richement deux chupitres de chanoincs.rnn dit de Godefroi dans rhistoire dc sa vie, suffit

dans Teglise du Saint-Sepulcre,rautre dans reglise pour le faire connaltre tcl qu'il a 6t6. II reunissait
du Temple,et un monastere dans la vallce ds Josa- 6minemment cn sa personne toutes les verlus cbrd*
phat. 11 plaQa dans ce monastere les moines qu'il tiennes, civiles et militaircs.sans melange d'aucun
avait amenes avcc lui.apres les avoir tires des mai- defaut.Nous ajouterons qu'il avait la tailte au-des-
sons les mieux reglees.Apres quoi il truvailla k don- C sutf de la moyenne, la mine et le port majestucux,
ncr k ses sujets un code f!xe qui leur servit de rcgle et uno force extraordinaire. II v6cut sans contrao-

dans les atfaircs civiles. Ccst ce qu'on nomme les tcr d'alliance, ct mourut sans enfants. Aucun

Assitcs, ou bons usages du royaume de Jerusalcm, des ecrivains du lemp.«, ou de ceux qui les ont
et dontil scra parle plu:*en detail dans la suite. suivis de pres, nc nousa appris rftge auqucl niou-

U n'y avait pas tout k fait uu an cnticr que cct rut cel incomparablc heros. Le P. Maimbourg cst
exccllent prince regnait, lorsque Dieu, voulant re- le seul que nous connaissions entre les modcrnes

compenser ses travaux ct couronner sa vertu, Tap- qui Tait fixc k quarante ans. (53*) U cst certain
pela k un royaume qui n'anra point de fin.Godefroi, qu'il ne mournt pas vieux, puisquc sa m6rc vivait
intrepide dans lescombats, lc ful aussi aux appro- encorc en 100':!, ct m6mc qu'elle ne mouvut qu'cn
chcs de lamort. Intrc^pidite au rcslc, qui ne venait III3. Suivant ccttc supputation, il serait ne en
qun d'une fermcconfiance aux misericordcsdcDicu, 1(.K30 ou 1061. On dit qu'il vint au mondo avcc la
bicn difTerente de celle de ccs esprits prctendus figurc d'une 6pee, cmprcinte sur la partie cxl6-
forts et vains philosophcs. Gommesamaladie fut de rieure du bras droit, depuis repaulc jusqu'au poi-
cinq semaincs, et qu'on pleurait d'avance la perte gnet (54\
quon allait faiie,il avail raltcntion do consolerlui- [j
Guillaume de Tyr, en finissant son elogc, assure
momc les affliges.Etantconsull6 sur son succcsscur, qu'il mourut dans la p(5nitoncc,ct lui donnc lo tilre
il repondit tout simplement queccdevait 6lre celui de confcsseur dc Jesus-Christ. Molanus, Fiscn ct
qui en serait digne.Enfin sentant le mal s'augmen- les succcsseurs de Bollandus en lonl quelque men-

tcr.il se confcssa avec bcaucoup dc componctionct tion.Plusieurs monasteros,entrc autres lcs abbayes
d4 larmcs; et ayant rc(;u lc saint viatiquc, il s'en- de S.-Hubcrt, dAfnighcm, de Gorze, ct le prieuri
dormit d ns le Scigncur. Sa mort, qui arriva lc 18 do S.-Dagobcrt de Stenai, rhonorent comme leur

Will. Tyr. ib.,

(.52) n. 10-12; Alb. Aq. ib., (1.X, p 577,) en fait une plus consid^rable en don-
p.288; Dud. chr. an. 1100. p. 404, Sig. Chr. an. nant k Godefroi trois ans de rcgne.
1099; Tud. ib. p. 813,814; Raim.de Ag.,pag.l82' (53*) Mir. Cod. don. p. 230. Boll. ib. p. 144,
m. not.
(53) II unc fautc dans lcP,Maiinbourg.
s'c3tglisse (51) Andr. Bib. Bclg. p. 291.
oii on litbuitiemepour dix-huitieme. Ordoric Vital
381 NOTITIA TIISTORICA. 382

bienfaiteur (55). Les 6glises do Liegc ct de Vcrdun A ct dc Tavis du patriarche, des princes, dcs barons
sont cn droit dc le rcgardcr en ia nifiuie qualilc, Ji et des autcs tiui avaient plus de lumiero, on choi-
raison des grands bicns qu'il leur a lails. Nous sitdes personneshabilpsqui furentchargces defaire
finirons ce que nous avons b. dire sur la personne lcspcnjuisitiousnccessaircsauprcsdcsgcnsdupays,
dc co heros chretien par le bcau porlrail quo M. pour savoir quels etaient lcsusagcsetlescoutumes
labbe de Choisy en faiten peu dc mots (50)." Jamais dcleurs terrcs. On lour enjoignit de plus de mcttre
rautiquite fabulcuso, dit cet liistoricn si poli, ne par ecrit tout ce qu'ellcs en pourraient apprendre
s'estimaginc un herosaussi parfait en toutcs choscs ou dccouvrir, et de porter leurs memoircs au roi.
quela vcrile de Ihistoire nous represente Godefroi Godefroi les ayant reQus,asscmblalepatriarchc,le3
do Bouillon. Sa naissance etait illustre raais ce ; princes, les barons, et les leur communiqua. En-
ful 9on mtirite qui releva au-dessus des autrcs, et suite, de concert avec eux, il fit choix de ce qui lui
Ton peut dire de lui que sa grandcur fut Touvrage parutle plus convenable, et en forma son Codc. On

do sa vertu. » Horslius ct Picard, lun et Tautre luidonna le tilre dAssiscs, parec qu'il fut redige
6diteursde S. Dcrnard, donnent k notre hcros pour dans rassembleeou assisc des grands du royaume.
femmeMathildc, tbndatrice derabbayedcS. Satur. II fut ecrit en lettrcs majuscules dont la prcmiere
M ais il cst constant, par la suite de son histoire, „ tjtait en or et la table en rouge
qu'il ne contracta jamais d'alliance. De sorte que U semble qu'il y en avait deu.^^ cxemplaires, Tun

ce» ccrivains pourraicnt fort bien Tavoir confondu et Tautre signes du roi, du palriarche et du vicomte,
en ceci avcc Godefroi le Bossu, son oncle mater- et scellijs de leurs sceaux. L'un de ccs exeaiplaires
nel. etait Tusage de la cour haule ou souveraine, dont
h.

§ II. — Scs dcrils. le roi ijtait le premier juge ou president; et Tautre

Quant aux 6crits de Godefroi, Ton nc doit pas exemplaire h. Tusage de la cour des bourgcois, oii
s'attendre quils soicnt en grand nombre ni de.lon- prtbsidait le vicomte. Ces deux exemplaires etaient

gue huleine. II y en a toulefuis sunisammcnt pour conservijs dans un coffreauSuint-Stjpulcre, d'oiiil3

lui meriter le titre d'i3crivain. n't3taient tires, lorsqu'il etail qucstion dc les con-
1" Le plus ctslcbrc, comme le plus considerablc, sultLT,qu'avec beaucoup de precaution.
I! fallait que

sont les Assises, ou hons Usages du roijaumc de Jcru- ou dun de sos grandsof-
cefutenprijsence du roi,

salem. U n'y aqu'a lire linscription suivante,qu'el- ficiers en sa place, dedeux de ses hommes-ligesou

les portent en tetc, pour ne pas douler qu'cllcs ne vassaux, du patriarche, ou du prieur du Saint-Se-
soient originairement son ouvragc. La*voici dans pulcre en son absence, de deux cbanoincs, du vi-
lesmtjmes termcs qu'clle cst tjnoncee: Ci comiwnce comtc et de deux jures de la cour dcs bourgcois.
le livre des .-/ssises cl des bons Usagcs dou royaume C Le lieu oii se conservait cecode lui faisait quelque-

de Jerusalem, qui furent eslablies et mi»cs en escrit fois donner le nom de Lettres du Saint-Sepulcre.

par le Duc Godefroy de Douillon, lcquel fu chleu a Gode'roi le commence par invoquer le secoura
Roy et Scignor doudil royauiw, ct par le cotuciL des de la sainte Trinite, Pere, Fils et Saint-Esprit.et dtj-
autrcs Doys, Princes et Barons que aprc^ le Duc clarer les motifs qui leluiavaient fait entreprendre,
Godefroy furent, et p(tr Vordenemcnt dou Patriar- et le but qu'il se proposait dans rexecution. Ce
che de Jerusaletn. Dans le manuscrit qu'en avait qu il dit en cet endroit, qui faisait le premier cha-

Rcntj Choppin, elles sont intitulees : L>es Assises, pitre de la risdactisn originale et qui fait le cin-

et dcs Usagcs, et des Plais de la haute Cort dou quieme de que nous avons, est parfaitement
celle
royaumc de Jcrusalem ; et dans Guillaume de Tyr : digne de sa tendre piele, et annonce un prince at-
Le Droit coutumier, suivant lcquel se gouvernoit le tentif au bonheur spiritucl ettemporel de ses sujcts.
rogaume d'Orient. De \k il passe au detail des qualiti3s que doivent
Godefroi ayant conQuledesseindedressercc Code, avoir dabord le seigneur de Jtjrusalem, soit qu'il
ou recueil de staluts, lois, usages et coutumes, qui porte lo titre de roi ou tout autre titre,en quoiTon
servit de regle tantises sujcts qu'a tous lcs otran- reconnait le langage du duc Godefroi ; ensuite les
gcrs qui viendraient dans ses Etats, soit pour s'y n barons et autrcs seigneurs du royaume, qui
ont
etablir, ou n'y faire qu'une residencc passagere, droit de justice. pas de marquer entre
II n'oubIie
prit toutes les mesuresd^unhabile politiquepour y ces qualittjs, qu'ils doivent savoir lajurisprudence,
reussir. Apres la fameuse victoire remportee pres et etre attentifs k bien gouverner les seigneuries.
d'Ascalon et le depart du plus grand nombre des Puis venaut aux juges chargtjsde rendre la justicc,
princes croises, ceux qui tjtaient restijs en Syrie et il dtjcrit fort bicn,quoiqu'en peu L.e mols,leur3 obii-
en Palestine, avec presque tous les habitants chre- gations essentielles; leur recommandant surtoutde
tiens, s'assemblerent h Jtjrusalem h la fete de Noel craindre plus Dieu que les hommes, et d'avoirplu3
de la meme annde 1099. Le roi proQta de ce con- d egard pour le salut de lcur Jme et leur propre
cours pour y exposer son dessein,qui y fut applaudi; honncur que pour leur interiit temporel. II cn use de

(55) Mart. am. Coll., t. I^V, p. 996. Anec. t. I, p. 005.

261, 26i. Mit. Cod. don., p. 224 Spic. t. X, p. ; (56) Joum. des savants. 1712, p. 119.
383 GODEFHIDUS HIEROSOLYM.E REX. 384
mfime au 8ujet des qualiteset des devoirs de ceux A: blir ce quiconcerne les baux et les gardes une :

qui plaidcnt les causes des parlies. Viennent cn autrekdiscuter les matieres feodales, et principale-
suile les instructions qui concernent lcs prelimi- ment lesservices dus par lesvasseaux en guerre,Pn
naires de la procedure. justice et en mariage. Cest cc morceau en particu-
n serait fort difliciic de d6terminer sur re.\em- lier qui fait voir que le fonds de ccsAssises estlire
plaire imprime do ces Assises, ce qui appartient ori- de notre jurisprudence fran(;aise, el qu'elle8 sont
ginairemcnt h Godcfroi (.57), par la raison quVlles une des plus anciennes ct plus purcs sources de
ont ete, telics qu'on les a, rectifiees, augmentt-esel notro droit coutumier. Dans une cinquieme partie,
peut-iilre cliangees, cn ccrlains points, par lcs rois Godefroi traitait desdiverscs matiercs qui n'entrenl
ses succcsseurs. De sorte quela suite des temps en poinl dans les prectSdentes ; et dans une sixieme
a oocasionnti dl!rt!'rentcs rddactions. Jean d'Ibelin, parlie.des droilsduroi et dcs grands offlcicrsdela
Comtc de Japhe et d'Ascalon, mort en 1266, en fit couronne.
une vers 1250. Au bout de plusd'un siecle,en 1369, On a retenu le m6me ordre dans les rddactions
il y cn eut une autre qui fut failc par ordrede Jean qui ont suivi la premiere; et Ton y compte aujour-
de Lusignan, prince d'Antioch9 et builliiitro de d'hui trois cent trente-un chapitres, en y compre-
Picrre de Lusignan, roi de Ghypre, son neveu.Jean nant les additions. Ces Assiscs ont etti longtemps
de Lusignan y cmploya seize personnes choisies celtjbrcs en Orient, oii ellcs avaient force de loi.
dans rassembloe des Etats du royaumo ct leur re ; Baudouin.premicr empereur frantais de Constanli-
daclion fut mise au tresor de Ttiglise dc Nicosie, nople en 1204, les fit apporter de Jerusalem (58), et

dans un coffre scellti de qualrc sceau.x. Cest dans
celte derniere rcdaction, comme il parail, qu'on
ajoula ce qui regardc le royaume de Chyprc.Addi-
tions considtjrables, qui remplissent les vingl-deux
derniers chapitrcs, sans parl
ordonna qu'ellesseraient observties dans les pays de
son obtjissance. Cetait par conseqiient avant que
Jean d'lbelin en eilt fait sa redaction. En France
nos jurisconsultes de ces derniera siecles.et autres
t do quantitc de traits ticrivains, nommtjment Du Cange dans sa belle

sur le mfime sujet intcrcales dansles chapitrcs prti- ^dition De la vic cl dcs i'Uiblisscmenls de saint Louis,
cedents. en ont fail bcaucoup d'usagc. U paratt cependant
On ne laisse pas neanmoins de s'apercevoirvisi- que lcs anciens manuscrits de ce Code sont fort
blement, au travers de loutes ces addilions iJtran- rares,et qu'il n'y cn a point d'autre que celui dela
geres, que la rtjdaction originale commenfait au bibliolheque du Vatican, sur lequcl ont ete faitcs
chapitre cinquiemc de cclle qui est vcnue jusqu'i toutcs les copies qu'on en voit cn France. II y en
nous. II n'cst pas moins visible que ce chapitre ct les avait un cxcuiplairc entrc les manuscrits de Jean
auivants, jusqu'au vingtiemee.xclusivement, ont tjltj C Seldcn en Anglelerre(59), mais on n'est pas k portee
les plus respectes, et qu'ils sont tels que Godefroi de voir s'il est ancien ou recent. S'il remontait
les avait redigtjs. Toul le changement qu'on y a jusqu'au xn« siecle, ct qu'il representat rou\Tagctcl
fait, cst d'avoir un pcu poli la langue romance, cn qu'il ctail avant la redaction de Jean d'lbelin, il

laquclle cea Assises furent ticritcs diis la prcmitTO au restc qu'onen

serait prticicux.Il no paralt point

redaclion. Encore cetle languo relient-clle plus do ait de cettenature, quoique Tusage qu'onlit de ce

Bon ancicnno grossiSrelti dans ces chapitres, que Code dansM'empire de Constantinople,«ucommen-
dans le resto de Touvrage. Pour ce qui est des cemcnt du xiii" siecle, dut en faire multiplier lcs
quatre premiers chapitres, il est clair qu'il8 y ont cxemplaires. Lcs mr-nuscrits de la demiere rcdac-
6te ajoutes,ou par Jean d'IbeIin,ou parles derniers tion ne sont plus de grand prix, depuis qu'elle ost

r^dacteurs. impriince.
U ne paratt point que ni les uns ni les autres L't;dition cn est duo aux soins de M. Gaspar
aient touchtj k rordrc que Godefroi y avait elabli. Thaumas de la Thaumassiere.nvocat cn parlement,

Aussi est-il juslo et assez naturel. II avait divis6 qui y a joint les lignages de detji la mcr; les ancionnes
8on Code en chapitrcs, dontlespremiers traitentdc Coutumes du Beauvoisis par Philippc de Beauma-
la prooedure cl de tout ce qui y a Irail, commen- n noir; ccllcs dc Biom ct d^Orltians, ensemble dc
5ant, comme on Ta vu, par caracteriser lcs jugeset savantes notes cl observations sur lcs Auis^s de.
autres gens dejuslice. 11 einployait les chapilres Jt'rusalcm ct lcs Goutumes dc Beauvoisis, et un
suivanls h traiter des appeaux, ou appels,des gagcs Glossaire pour expliquerlaplupart dos vieux raots.
de balaille et des duels. Gctte partie cst curicuse, Toutes ccs pifeccs riiunies ensemblc forraent un vo-
en ce qu'on y voit toules les ccrcmonics, ct autres luinc !>i-/'t)/io, qui atittj imprim6 4Bourges,et vendu
circonslanccs des combats singulicrs entre los k Paris en 1090.
champions. Une autre partie etait destince h. tJta- Avant cette cdition, lo texto original des Assises

(57) II rcsulte du travailrecentdc M. Bcugnotsur par M.lc coinlc Arlhur Beugnot. Paris 1841, in-fol.,
Ics Assiscs dc Jdrusalcm que lcs titres primitifs sont liiiprim. royalc. Euit. Patrol.
pt^rduset ipril nc nous rcstc qifun tcxlc postiiricur (.'>S) Jouriial des Saviiitls, 1690, p. 309.
d'un sifclc h Godcfroi de liouillon, ojuvre tie deux (59) Ang. Bib. m». par. i, n. 3457.
jurisconsulles laifques. Voyse Assises de Jdnisalem,
;)85 NOTITIA IlISTOItinA. 386
aj-ant tilc traduit en Italien, fut imprime k Vonise A. suf eiix; ct la victoire signal6(S quMls remporterenl
d^s 1535, ot n'y fut dobitu qu'en l5'i3.Mais la divi- sur leurs enncmis au bout dc vingt-cin([ jours, h
sion originalc dc rouvragc a ule ctiangcc dans cclte com[)tcrdu troisieme dc juin qu'ils avaicnt [iris la
traduction. L'on y dislingiio deiix pai-tics Tune : villT',jus([u'au vingt-huiticniedu ni(5me moi3,(iu.; lcs
intituleo VMta Corte, lautre la Unssa Corte. D'ail- inlid('lcs cn levercnt !o sicgc, et furcnt d('fai(s.

leurs lo8 chapitres n'en r6pondent pas 4 ceu\ du L'autre pertie dc la lettre est employ^jo h annon-
texte original. Le P. Labbc, qui a fait entrer dans cer au papc la triste nouvello dc 1« mort d'Adh(Jmar,
son Abri'(jt! rogal dc 1'aUiunce ehroitolngiquc dc Vhis- evfique du Puy, qu'il avait (jtabli son vicairc pour
toire sacrA et prcfanc, quartite de clioses des Atn- la croisade, ct k lc prcsser do venir le remplaeer.

ses de Jtfruxalcm, a cu soin d'y marquer jes nutres Pour Ty detcrmincr, les princcs croises sc servent
di(Tcrence3 qui setrouvent entrc ces memes •(««« des motifs lcs plus puissants et (inissent par prier
en romancc, et lour traduction iatlienne. Dieu qu'il lui fasse executer ce louable dessein.
2" II y a sous le nom du duc Godefroi plusieurs M. BaUize, qui ne s'elait pas sans doute aper^ju
lcttres,dont quclques-unes lui sont partieuliercs,et que cette lettre sc trouve enchftssee drns Thistoire
lcs autrcs communes avec d'autres princes et pre- de Foucher,ra reimprimiie dans ses Misccllanea (62).
lats erois^s. Quoiquo celles-ci ne soient pas appa- Muis son (^dition, qu'il a donnee sur un ancien ma-
B
remment des productions de sa plume, plus d'une nuscrit de la bibliothfeque du Roi, n'est pas tont k
raison exige n^anmoins que nous en rendions fait inutile. Ello contient une addition, ou post-

compte. D'un c6te, elles porlent son nom et par ; scriptum,(\m manque dans rexemplaire de Fouchcr,
consequenl elles lui app rtiennent par quelquc en- et qui neus apprend la date prijcise de la lettre.

droit, comme y ayant cu quelque part,et pcut-etre L'addilion cst pour sc plaindre dc ce que le pape,
la principale en qualite de premier general (.la Tar- qui avait ele le pr(:dieateur et le principal auteur

m^e chretienne. De rauire, elles mdritent d'olre de la croisade,accordait cependant h. quelques croi-
connues, puisqu'elles concernent les aventures dcs S(23 dispense de faire lo voyage auquel ils s'etaient

croises ; el nous ne pouvons avoir d'occasion plus engag(3s,ce qui etait tres-pr(3judiciable k Texecution
convenable que celle-ci de les fairc connaltre. du desseinprojet(3. L'on y donne aussi avis au

La premiere dc eeslettrcsdansrordredes tcmps, ponlife. romain quo rempereur de Gonslantinople

et qui est particuliere h, notre heros, fut eerite des n'avait point tenu aux croises ce qu'il leur avail
environs de Gonstantinople au mois de mai 1096, promis. C'est un seul personnage qui parle dans
lorsque rempereur Alexis Gommene faisait sentiri cette addition, ynihi quidem relatum est, quoique la
Tauteur les eCfets de sa haine contre les Latins (60). lettre soit au nom de tous,et que tous y parlent en

Cest une reponse a celle quo lo prince Bo5mond, L commun, except(i Tendroit qui regarde la conven-
avant de partir pour la croisade,avait (jcrite h. Go- tion de Boemond aveo un Turc pour lui livrer la
defroi pour lui faire connaltre le caractfere de dupli- ville, et oii ce prince raconte ce fait seul,en parlant

eit(§et de fourberie de cet empereur, et Tavertirde en son nom.

s'en donner de garde. Godefroi, qui ne Tavait dtjjk
que trop connu par sa propre explrience, confirme
dans sa lettre tout ce que aon ami lui en disait.Elle
est bien ecrite a toua 6gards, et nous a et(3 conser-
vee par Guillaume de Tyr, qui lui a donne place
dans son Ilistoire de la gucrre sainle.
Du reste les differences qui se trouvent entreles
deux exemplaires de cette lettre ne sont pas fort
consid(irables. Gelui de Foucher, en marquant le
jour de la prise d'Antioche, porte le troisieme des
Nones de juillet, qui serait le cinquieme du meme
mois ce qui est une faute, comme il est clair par :

Foucher de Chartres (61), autro historicn de la le t(Jmoignage de Guiliaume de Tyr et d'autres

Croiiade,nous a transmis une autre lettre adrcss6e historiens. II faut lire de juin au lieu de;tn7/£'/,ainsi
au pape Urbain II. Gelle-ci fut ^crite d'Antiocho le qu'il est exprim(j dans 1'exemplaire de Baluze.
onzieme de septembre 1098, et porte en tele les Dans celui-ci le prinee d'Antioche, au temps de sa
noms de Boemond, nomme le premier parce qu'il prise, est nomm^ Cassien,ei Graticn dans Foucher.
avait et(i reconnu prince d'.\ntiocho de Raimond n Ici la forteresse de la ville esl toujours nommee
:

comte Saint-Giles, do Godefroi duc do Lorraine, Castrum; et Asylum dans Baluze. De memo emir 1

de Robert comte de Normandie, de Robert comte ou commandant qui la rendit aux croises est
de Flandres et d'Eustache comte de Boulogne. La nomme Admiratus dans Foucher, et Admirabilit
premiere partie de cotte lettre roule principalement dans Baluze, ce qui est une faute. Enfin rinscrip-
Bur la maniere dont fut prise la ville d".-Vntioche par tion originale de la lettre est plus entiere dans
les croises, ce qu'ils y eurent h. souffrir, lorsque rexemplaire de Foucher que dana celui de Ba-
trois jours apres s'en 6tro rendus mattros, ils s'y luze.
virent assieges par une multitude innombrable d'in- Dom Martene et dom Durand nous ont donne une
fldelea; la d(3C0uverte de la sainte lance, qu'ils re- autre lettre des prlnces croist§s (63): mais elle ne
gardferent commc un gage de la prolection deDieu porte en tete que les noms de Boemond,deRaimond
(60) Will. Tyr. 1. ii, n. 10. (62) Tom. I. p. 415, 419.
(61) Fulc. Ges. Fr. I. i, 15, p. 830, 831. (63) Anec, t. I, p. 272, 273.
387 GODEFIUDI IIIEKOSOLYM.E UEGIS.
de Saint-Gilos.dll duc Godefroietde Hugues
r.-imle
IcGrand.ElIe est circulaire.etant adrcssee genera-
lemnnt k tous les catholiques, pour leurapprendre
les progres de la croisade. Quoifjne heaucoup plus
courte que la precedente.elle comprond neanmoins
phis de faits, mais seulement en gcueral et sans
leurs circonstancf^. Elle remonte jusqua laccom-
modemcnt. quc Ics princes croises firent au mois
avec rompereur des Grecs, et touche
de mai 11*90
raclion entre Tarmee chretienne et celle des Turcs
k la fin Hu mi^me mois, dans laquelle les
croises
perdirent trois mille hommes, et tuorent trente
mille de ces infidcles. Elle passe ensuite t la prise
de Nicee et h celle d'Antioche, sans y joindre d'au-
tres circonstances, sinon qun cetle derniere villo
avait coilto rtix mille hommcs aux chretions, et
soixante-dLx raille aiix Turcs. La lottre finit par
annoncer anx fideles h qui ellc cst adrcssee que le
roi de Persc se disposait k livrer baUiille aux croi-
jour de la Toussaint suivant, et par
ses le
juror de leur obtenir le secours du Seigneur par
leurs prieros,leurs jeuncs.leurs aumOnes.Pour
los y
porter plus puissamment, elle ajoule que ce prince
avait assure remportait la vicloire, il ne
que s'il
cesserait, avec le roi de Babylone et plu=ieurs au-
Ires rois inlidoles,de faire la guerre auxChrctiens,
au lieu ceux-ci elaicnt les victorieux, il eui-
que si
brasserait, lui et tous ceux qu'il pourrait gagner,
la foi dc Jesus-Christ.
Les editeurs avaient dejJi publie cette lettre sur
un manuscrit de Saint-.\ubin d'Angers, cn la rap-
portunt k l'annee 1097, lorsque l'ayant trouvee
dans un aulre manuscrit de S. Thicrri pres de
Reims, ils lont donnee de nouveau (04),cn lui assi-
gnant 1'annee suivante, k laquelle elle appartient.
En elTet, quoiqu'elle soil sans date, il y a toute ap
parence qu'elle ful ecrile et envoyee eu Europe,au
meme temps que la precedente au pape Urbain 11.
peut raeme en doulcr en voyant qu'cllc fait
Qp ne
menlion de la prise d'Antiocbe, qui se lit le troi-
sieme de juin i098,el qu'elle ne parle d"autres faits
qni la suivirunt, que de ceux qui devaient arriver
i la Toussaint suivante.
Uans ce dernier c.xemplaire, la leltre cst accom-
pagnee d'un billet de Ilugues, eve<iuc de Gienuble,
chanoiiies.Uugues
k 1'archeveque de Tours et a ses
apportee k Gre-
y dit que cette lettre lui ayant ete
noble,il leur en envoic copie,afiu qu'ils la cuniinu-
niquent a tous ceux qui se trouveraient k la fete,
apparemmcnt de Saint-Martin,qui se colebrait alors
et que
avec un concours prodigieux de peuples,
dans les di-
ccux-ci h leur tour la fassent connaltre
pr^lat se pro-
vers lieux dc leur residence. Ce pieux
pos.iil par iJi, conime il lc declare
cxpressemcnt,
d'auginenter le noinbrc des croises et de leur pro-
curer secours spirituels qu'ils demandaicnt.
les
Dodechin dans sa continuation de la Chronique
iGV. Am. Co». t. I, p. 508, 509,
(05) Dod, Chr. an. UOO, p. 463-465.
38S
A fle Maiien Scot («5). nous a i-on?erve urie autre
lotlredu roi Godcfroi qui n'y prend neanmoins.par
une humble modestie, que la qualite d'avoue de
reglise du Saint-Sepulcre. Celle-ci lui est communc
avec Daimbert,archev6que de Pise,etabli patriarche
de Jerusalom. et Raimond. comte do sainl Gilos.
EUe est adressee au pape Pascal II, successeur im-
mddiat d'Urbain, et fut ecrite peu de temps apres
la cclcbre victoire que Tarmee ehretionnc remporta
sur les infideles pros d'Ascalon,le quatrieme daoOt
1099, et dont elle fait une relation un peu cir-
constancice. Le pape cependant la rcQut un peu
tard, puisqu'il n'y repondit que le quatricme de
mai de rannec suivanle retardoment qui fut cause
:
sans doute par les mesurcs qu'il lui fallut prendre
_ pour envoyer un logat aux croises. II paralt que
rintention des auteurs de la lettre etait qu'elle filt
circulairc. Cest ce que fait juger rinscription.dans
laqucllo ils joignent au pape tous les eveques et tous
les con- les fideles du mondc chretien. Outre la relation de
la journee d'Ascalon, dont il a ete parle, la lettre
contient unc recapitulation succincte des conquetes
de Tarmee dcs croises,depuis la prise dc Nicee jus-
qu'au depart du duc de Normandie et du comtede
Flandres, pour relourner dans leurs Etats, ce qui
arriva peii de tenips apres la vicloire d'Ascalou.Elle
liiiit pur coiijuier ceux i qui elle est adressee
d'avoirtous lcsegurds possibles pour les croisesqui
s'en revenaient cn Europe,etqui en furent vraisem-
blablement les porteurs, et de les aider k payer
leurs dettes.
C Martenc et Dom Durand.ayant trouve cette
Dom
lellredans un manuscrit dc rabbaye de Signv au
dioeese de Reims, l'ont publiee de nouveau (66).
Le texte dans leur edition est un peu plus entier
que daus rexemplaire de Dodechin. II s'y est cc-
pendaut glisse unc faute qui est i remarquer.On y
apres los premieres lignes, u/ dc ariete manmus,
lil
au lieu qu'il devrait y avuir, ul de arieU mtnimut.
Le defaut de poinls sur les i dans les ancieos ma-
nuscrits adunne occasion h. cette faute.
Valere-Andre
(67| temoigne qu'il y avait encore
une autre lettre du roi Godefroi,Ji qui elle etait pro-
pre.EUe se conservait au lemps de ce bibliographe
cbez les ehanoines roguliers de Tungrcs. Godefroi
radressait au pape, on nc dit poinl lequel,si c'etait
Urbain ou Pascal 11, et y traitait de ses guerres en
jj
"'---- '-i
Palestinc. - —
.-j-t.. j-
Si Valerc-Andre y a regarde de pres, et
que cette lettre soit effectivemcnt particuliere k Go-
dcfroy, elle doit ctrc difrerenle des deux aulres
adressees, Tune \ Urbain, Tautre
h. Pascal, et des-
quollcs on a rendu comptc.En cc cas elle meritorait
qu'on rechercbHt ot qu'on preseot au public
la ftl
qui y trouverail pcut-ctre des faits ou circonstan-
ccs dc faits qui ne sc lisont pas dans lcs autres,
quoiquo sur le nii^mc sujet.
Ue toutes les harangucs,remontrances ou exhor-
(60) Ancc. ibid. p. 2S1-283.
(67) Andr. Bib. Belg. p. 2i>l.
389 EPISTOL/E. 390
lations qu'ail faites Godcfroi, soit aux croiscs, cn \ d"4mc. Ellc cnt son cffet, en inspirant aux croig^s
qualitc de genoral dc lcur armcc.soit 5. scs sUjCts, un nouveau courage, ct los portant h. fairo dc nou-
cii qualite de souvcrain, on ne nous a conscrvo vcau.\ efiorts, qui furent suivis do la dufaite des
que collo quil fit au siegc d.Vntioche, loisiuo inlideles ot de la prise de la viUo.
toutcs choscs paraissant desesperecs pour Tar- Lc style dc cetlc pioce, et cclui de la lettre qui
niee chretienne, ollc elait sur le poiut do lc levcr. est particuliorc h Godcfroi, moi.trcnt que lcur au-
Xous cn soniincs redevablcs k Guillauinc do Tyr, qui tcur parlaitlatin assczpurement.et mfine avecune
a cu soin de la faire entrer dans sa bellc llistoire do certaine ologanco pour son siecle.On voit la mome
!a Croisade (68), honncur qu'il n'a pas fait i tant chose par tiois ou quatre chartres qu'on a de lui, en
d'autres, rapportOcs par lesautres bisloricns.Cctto favour d'autant do monast6rcs:suppose neaninoins
harangue est courto.inaispathetique, puissante fcu (jue ce soit lui-memc qui lcs ait dictees.
inotifs, ploine de traits dc piete ct de grandeur

(68) Vill. Tyr. I. v, n. 5.

ITISTOL^

EP1ST0L.\ PRIM.\. B EPISTOLA III.

PIliN.;:PIS ANTlOClll.E AO GODErUIUUM B0EMU;CD1. nOKMUNDI, HAYMUNDl S. .EGIDU, GODEtniuI ROBERTC

(Anno 1096, Mai.) COMrriS NOIVrH.MA.NM.E, IIOBEIITI COMITIT FLA.NDIIEN-
Ut Grrvcofnm vcrsutiam et ilolos cavcal. SIS, EURTACIIII COMITIS BOLONI.i: AD UBBAXUN
PAPAM.
(WiLL. TvR. I. II, n. lU.)
(Anno 1088, Sept.)
Noveris, vivorum optime, quod tibi contra ferani
Dc ohsidione et e.rpu(jnalione .4ntiorhix.
pessimam et cum hominc nequani incumbit nego-
sempcr fallereet omnom
tiuin,cujus propositum est (Vide in Urbauo II, Patr. t. CL, col. 55i.)

Latinorum nationem usquo ad niortem modis omni- EPISTOLA IV.

bus persequi;et quod dc eo recte sentiam,luo quo-
BOEMONni.RAIMONDl COMITIS SANCTI .EGIDII, GODEFRIDI
qucaliquundo approbabitur judicio. NovieiiiniGrffi- UOCIS, ET HUGONIS MAGNI AD UNlVERbOS CHRISTI
corum maliliam et odium adversus Latinorum flDLLES.
uomcn pertinax elobstinatum.Cede ergo,si placet, (Anno 1098.)
urbe rolicta, ad partcs Adrianopolitanas, vel circa De pace inila eumimperatore Constantinopolitano,
Philippopolim.et legiones tibi aUomino commissas, dcquc victoriis ab cxercitu Chrislinuorum reporta-
ubcribus.alimcnlis tis in Turcas.
in locis et otio pi-fficipc recrcari.
Ego autem, auotoro Domino, ciixa veris initium ^ (Martene, A/yipliss. Collcct. t. I. p. 568, ex ms.
feslinus adero,consiliuin et auxilium fraterna cha- monasterii S. Theoderici.)
ritate, tanquam domino meo, contraimpium Grae- BoEMUNDUS,riIiusRoberti,atqucRAY.MUNDuscomes
coL'um principem miuistraturus. S. .Egidii, simulque Godlfridus dux, atque Uugo
EPISTQLA n. MAGNUs,majoribus et minoribus tolius orbiscatho-
GODEFniDI AD BOE.MUNDUM. liccB fidoi cultoribus vitam adipisci pcrpetuam.

(Aano et mens. cod.) Ut notum sit omnibus qualiter intcrnoset impe-

Ad prxceJeiUem responsoria. ratorem lacta pax, et quomodo in terra Sarra-
Novi, dileclissime fraler, ct eenorum nobis postquam illuc venimus evenit, diri-
fama referente pri-
dem gimus ad voshunc nostrumlegatum,quiomniaquaB
edootus suin quod odio inexorabili Graecorum
astutiee populum semper nostrumpcrsequi ardentis- apud nos facta sunt vobis por ordinem diligonter
sime sluduerunl, et si quid mihi defuit prius ad edisserat. Priinuin dicendum cst quod impcrator
8oientiain,quotidie per experimentum addisco ple- medio mense Maio dedit nobis fiduciasatque secu-
nius; nec dubitoquinjustozeloadversuseos movea- ritatem cumjuramento, dando etiam nobis obsides,
ris, et de eoruni nequitia recte scntias. Sed Dei scilicetnepotcmatquegenerumsuum,adjungonsque
timorem habens prae oculis, et propositum meum D in his quod nemini peregrinorum S. Sepulcri contu-
considerans, arma infidelibus debita in populum meliam amplius infere conaretur. Postea misit
convertere Christianum reformido. Advenlum ta- proprium suuin... per omnem terram suam, diri-
mentuumnobisdesiderabiIem,etaliorumprincipum gens eum usquead Duratium,jussit ut aliquem pc-
Deo devotorum prasentiam avidissime Deo amabilis, regrinum tangere in malo memo ausus esset.Quod
qui nobiscum est, exspectat esercitus. si qui hoc infringeret, suspendii pcenam illico
m GODEFRIDl IIIEIIoSOLYMjE REGIS. 392

riignc subiret.Quid plura ? modo revrtamur ad ea A se et omTies quos adjungerepoterit.Christianos fu-

quibus maximo gaudio vcstra repleri debent corda. turos spopondit. Unde vos valdc precamur, ut
In fino vero mensis Maui pra-lium eum Tircis fieri indejejunia, ac eleemosynas missasquc assidue cum
stabilivimus.lllos autcm Deo gratias dcvicimusEx devotione faciatis. Specialiter autem tertium diem
illis autem procul dubio in ipso pralio xxx millia ante festum qui estdiesVeneri5,inquotriumphante
niortua sunt, ex nostris vero tria millia in pacede- Christo praelinm potenter csmmissuri sumusdcvote
functasuut,qui sine dubitationeuUa vitagloriantur cum eleemosynis et orationibus observetis.
aeterna. Ibi certc innunmerabilitcr copiam auri et Ego Gralianopolitanus ;09) episcopushaslitterras
argenti atijue pretiosarum vestium, noc non et ar- mihi allatasGratianopolimvobissanclic Turonensis
morum omnes nos recuperavimus.Xicjcam quoquc Ecclcsiae archiepiscopo ct canonicis niitto, ut per

ingentem civitaleK v-irtute forti comprehendimus, vos omnibns qui ad festum convencrint innotescant,
et ultra eam castra otcivitates.ct perdecem dietas el per eos diversis partibus orbis ad quas rcdituri
acquisivimus. Postea apud .\ntiochium bellum ma- sunt, alii eorum juslis petitionibus, orationibus et

gnum fecimus quod multum viriliter devicimus, elecmosynis subveniant.alii vero cum armis accur-
adeo quod ex eis sexaginta et novem millia occisa rere festinent.
sunt,ex nostris vero decem millia in pace defuncta „ EP1T0L.\ V.
sunt. Quis taie gaudium vidit? Sive enim vivimus, DAIMB£RTI PISA.NI ARCHIEPISCOPI, CODEmlDI BULLONII
$ive morimur, Domini sumus [liom. xiv, 8). Ad hKC ET RAI.MU.NUI CO.MITIS S. ^GIUII AU PASC1I.VLI':.M
PAPAM.
pro certo sciatis regem Persarum in festivate Om-
nium Sanclorum nobis prailium sc pcracturum man- (Anno 1100.)

dasse, asserens quod si nos devicerit, nuUatenus €c victoriis ith e.rercitu Christiano in terra sancla

aliis pluribus regibus paga- reportatis.

cum rege Babylonia: et
nis super Christianos cessabit. Porrosi perdiderit, (Vide in Paschali ad an. 1118.)

(69) Is erat S. Hugo, qui anno ^081, a Gregorio soliludinem ad novum vita; genus instituendum ibi-
papa Vll consecratus, paucis post annis S. Bruno- dem comn.isit. Pra^erat vero tunc Turonensi Eccle-
nem ejusijue socios excepit, atque eis Carthusi<e siae Radulphus II.

G0DEF11IDI BEGIS
CONCIO AD MILITES CHRISTIANOS
Ul pristinx virtutis memores oljsiiliotii .\ntiochix insistanl.

(WiLLEUM. Tyr., 1. V, n. 5).

Si ita, ut nobis nunliulura est, peccatis nostris C hostes de proesenti aliquantulum elati victoria, im-
exigentibus,Domino perniittente,dedominis et fra- prudentius se habebunt et de sua virtute pra;su- ;

trlbus nostris hostes nominis et fidei Christian;B mentes, per nos ad urbem redire, proedum et nia-
triumphaverunt, nibil aliud rcstare video, viri il- nubius inrerrc non vcrebuntur. Nos ergo,si tamcn,
quam ut cnm eis inoriamur, aul tantam Do-
lustres, ita vobis videtur, hic simus parati ; etjustam cau-
mino Jesu Christo illatam ulciscamur injuriam. sam foventes.de obtinenda vicloria, in co cui mili-
Mihi, crcdite, quia nec vita, nec salus morle, vel tare nos crcdimus, spem certam habcamus et ho- :

quolibct legritudinis genere, charior est, si tanto- stes, si per nos redire voluerint, in ore gladii, ho-
rum principum sanguis inipune elfusus est super stium more suscipiamu3,injuriae mcmores illatae.et

tcrram aut tanta Deo devoti populi strages matu-

;
u patcrnis virlutibus non degeneres.
ram non invenerit ultionem.Videturogo mihi quod

GODEFBZBI REGIS
DIPLOMATA.
Prxceptum Godefridi ducis ])ro cella Satanacensi (70) C et Filii, et Spiritus sancti. Godefridus, divina pro-
— Eccksiam S. Dagoberti martyris, apud Sata- pitiunlc gratia, dux et marchio.
nacumsitam et abAniulfo comite ouupaUim, Cor- j^g^^^^ ^^ ^^5,^, ^^^^-^ ^^^^ ^^-^^ ^j consideraro
menstbus monachis rrstuuu. , ,

debemus :
.

ut,
„ sxculans
qnoniam
.
, . .,.,.
militix negotii
(.\nno lOJd).
occupati diainis intendere, prout cxpedit, nequa-"
(Marse!*., Anecd., t. I. p. 162). quam valemus, saltem Deo et sanctis pecularius

In nomine sancla! el iudivividua; Trinitatis, Patris, in monasteriis Deo servicntibus consilium noslruiii

(70) Stenai.
393 DIPLOMATA. 394
et auxiliumexhibontas, por hoo bonoficentifo eorura A, ciente, laudasse. ILiic ejus confesfilone porcepla,
paritorijue mercodis, ipso Doo Honaiite, participes subsequentor eum monuimus, ut sancto et nobis
'

existorevaieamus.Undo notum essovolumus sanctiu cxindo facorot quod facoro jure dcborot, ot ipsam
universnlisKcciesiaMiliisliilolibuSitani futuris quam invasionom coram Deo ot sanctis einendans, doin-
prfcsentibus, quia dux GodolVidug avus mous cum cops ab ipsa ecclesia cum omnibus silii subjectis
Boatrico uxoro sua apud Sulhunacum juris sui vii- perpetualitcr abstinerct, et ipse jure obniti non va-
iam, in ecclesia sancti martyris Dagoborti pro sua- lens.ad opus Dci et S. Dagoberti sibique doservien-
rum animarum rpmedio monachos do monastorio tium monachorum ipsam ecclesiiiui nojjis iutegre
Sancti (jorgonii constituerunt, eisquo inter alia ad et sine omni in poslcrum reolauijlione reddidit, et
supplomentumvictus ot vestitusccclesiam villae Mo- vorpivit, et nobis ipsius occlcsis! donum sgjicto Da-
saci,qu£e sine contradiclione sum proprietatis erat, gobcrtosupcr altare restituontibus, ipse spontaneus
legaliter condonaverunt; quam etiam ipsi monachi Unde ul hsc rerum gestarum
interfuit et laudavit.
totavita ipsius avi mei etfilii sui avunculimei quiete memoria por tempora succedentia firma perraaDoat
et pacifice possoderunt. Postquaui vero ipsis dofun- et inconvulsa, hanc descriptionem memorialem
ctis in nostrasmanus honor eorum per successio- fieri jussimus. et sigilli nostri impressione ac tes-
nem devenit,et pene omnis rcgio ipsis ante subjecta j^
tium idoneorum affixione roborari statuimus.
in odium
nostri atque inimicitias grafuitas conjura- Signum Godofridi Dei gratia ducis et marchio-
tunc hostes nostri, causa odii in nos as-
vit, ipsi nis. S. Amalrici. S. Simonis fratris sui. S. Valteri.
sumpti.in ipsos quoque monachos insurrexerunt, S. Attonis. S. Dudonis. S. Gerardi. Signum Hem-
eisque per summam injnstiliam atque violentiara bardi. S. Helborti. S. Arnulli. S. Aleranni. Signum
ipsam ecclosiamde manibus abstulerunt, atque al" Simonis. Signum Ursionis, S. Heriberti, S. Hagi-
teriin beneficium tradiderunt, multisqueonnis, us- Hngo-
neri, S. Oilardi, S. Guigfridi, S. Franconis,S.
quedura videlicet erga nos in gratiam redirent. nis, S. Harmanni.
cceptam injustitiam Deo sanctisque sibi famulanti- Acta Bullioni anno Dominics Incarnationis 1093
bus intulerunt.Supor qua re cum apudSathanacum, indictione i, anno regni Henrioi quarti xxxvii, im-
nobis praesentibus, quastio oborta fuisset, et ipsis perii x, pontificante domno Fulberto Trevirorum,
etiam coessentibus qui ipsam vioientiam exerce- archiepiscopo, anno sui pontificatus x (71).
bant,concio monachorum nos super hac interpeliari II.
cocpisset, sequejam super hoc apud synodum Tre- Godefridus Bullonius, dux Lolharingix,
postea rex
verensem proclamationem focisse, et judicio syn- Hierosolymorum,copiosius dotat monasteriolum seu
odali ipsam ecclesiam suo adjudicatam fuisse
juri prioratum S. Petri, in mmicipio hulkmiensi, a Go-
r defrido Barbato, Lotharingix duce, fundalum.
et auctoritatc ponlillcaii pacem
et quietem possi-
dendi sibi imperatam esse dixisset, simulque adhuc (Anoo 1094.)
superesse testes qui praedictee donationi avi mei in- [MiR.EUs, Opp. diplom., I, 76.]

terfuissent efficaciter affirmasset, ipos testes undi- In nominc Patris et Filii et Spiritus sancti, Amen.
que evocari et ante nos coadunari,elfecimus, et ipsis Eho GoDEFniDus, legitimus successor et hajros ducis
testificantibus vera esse qu» ipsi asseverabaut omni (71*) Godefridi Barbati, filiique ejus potentissimi et
parte reperimus. Quibus omnibus auditis ct diligen- justissimi ducis Godefridi (72) avunculi mei, repras-
tiuB consideratis,visum est nobis comitem Arnulfum sentans, nec non beneficia, quae divina mihi gratia
qui princeps ipsorum fuerat ecclesis pervasorum, donaverat, recogitans, de iisdem donis suis, ad au-
sub nomine sacramenti et fidei conjurare, utrum- gendum servitium ejus, destinavi reddere aliqua.
nara hsec omnia cognosceret vera esse, an potius Et quia priefatus avus meus Godefridus apud ec-
ea vel vellet vel posset veraciter impugnare. Qui clesiam beati Potri apostolorum principis, quK sita
sine ipsa adjuratione confessus est. Heec ita, ut cst ante eastrum Bullonium, religiosos fratres ex
diximus, acta esse, seque et interfuisse,et audisse, coenobio beati Huberti pontillcis, concedente vene-
et vidisse et, ipso avo meo hanc donationem fa- rabili Theoderico abbate, pro remedio animae susb

(7l)nanc chartam edidit Miraus in notitiaeccle-
siarum Belgii, sed valde truncatam et cum nonnullis
mendis, integram hic ex chartario Gorziensi et sa-
nam damus.
(71") Godefridus, cognomento Burbnlus, Goziloni
patri, adhuc viventi, in ducatu Mosellano suffectus
est, juxa Hermannum Contractum. Ducatu illo
postmodum, ob rebellionem, ab Henrico IV rege
privatus, in Italiam se contulit, et Beatricem, Bo-
marcbionis viduam, Frederici II Mo-
nifacii Italia;
sellanorum ducis filiam, duxit uxorem. Exinde du-
catum Lotharingiae inferioris obtinuit.et anno 1070,
moriens, Virduni est conditus. Liberos reliquit Go-
defridum cognomento Gibbosum,seu Strumam,seu
Justuna ut apud Tyrium lib. ix, cap. 5, ct Idam,
D (72) Godefridus, cognomento Gibbosus, sou Stni-
ma, seu Justus, ut supra in hoc diplomate vocatur,
patri in ducatu Lotharingiae inferioris successit, et
una Marcam Antverpiensem tenuit. Uxor illi fuit
Mathildis potenlissima Italiae marcbionissa, Beatri-
cis paulo ante laudataB filia, quaj amplissimas pos-
scssiones Ecclesia? RomanE, testamenti tabulis, le-
gavit,etanno 1115 obiit.GodefriJus porro Gibbosus
anno (076 Antverpiae a sicario confossus est, et
Virduni juxta patrem humatus. Sine liberis moriens
Gibbosus nepotem suum ex sorore Ida Godefridura
Bullonium universi pairimonii sui (in his liullonii,
tesle Gomicurtio), scripsit hKredem. Tyrius lib. ix,
cap. 5, spectavit Bullonium jam olim ad suos ex
parte matris majores unde et Godefridus cognomi-
;

Godefridi Bullonii matrem. natur BuIIoniensis. Gom. ex Sigeberto.

Pairol. CLV. 13
395 GODEFRIDUS IIIEROSOLYM^ REX. 396

conslituerat, et camdem constilutionem suam de A trice (75) conjuge sua, S. Gorgonio Gorziensi pt
Henrico ipsius loci abbati venersndo, et monachis
nominatis ibidem rpfiditibus.auctorilate et privilegio
Alexandri papae connrmari fecerat, mihi quoque vi-
ipsius, cum omnibus appendiciis suis donata, etab
inspirationis, ut ejus (ilio Godefrido similiter duce, nostroquc avun-
sum est justum, cx effectu divin.-e
honoris, essem et particeps devotionis. culo, tota vita sua laudata; sed postea nobis in
qui eramcjus
Hanc meam intentionem rum relulissem matri eorum hacreditatem succedentibus, et multis gravi-

Ids, prsdicti ducis (ilia;, et fratribus

meis busquc contra nos excitatis bcllorum tumultibus,
meffi
Eustathio, eorum deinde consiiio et uno ab hostibus nostris, occasione nostri odii, per
Balduino ct
consensu voluntario, ecclesiam nostram, nostri
circuitum suum direpta est et vastata; ex alia, no-

propriiet hEcreditarii juris de Baseio,destinavimus

pjusmodi tempestatibus occupatis, non ita ul
bis in

etdonavimus.ad augmentum prffidictse.eleemosynaj dignum et necessarium fuerat, provisa est et de-

avi mei Godefridi donandam perpetualiter beato fensa.

Petro et beato Huberto.

Quapropter monachis, qui ibi dispositi erant, pe-

Quod donum ut ratum et firmum esset, eamdem nurias aliquantas patientibus, et super hoc qui-

matrem mcam et fratres meos Bullonium duxi, busdam honestis hominibus apud nostram audien-
et in pra;sentia optimatum meorum, vestituram „ tiam querimoniam facientibus,statuimus dominum
praedictae ecclesiaein Baseio(73), sincuUacalumnia
"' -
VVarnerum, "
Gorziensem abbatem, praedicti Henrici
'

et contradictione, simul deposuimus super

altare successorem, ad nos cum suis fratribu? convocarc;
beati Petri eamdemqae
;
donalionem ego ipse, qui et consiiio inter nos communicato, justum et utile
eram legalis advocatus Ecclesia; (seu monasterii S. visum est per nostram et ejus donationem ipsorum
Hubcrti), abbate Theoderico ibidem pra;sente, jure fratrumSathanacicommorantiumsubstantiam mul-
tiplicari et crcscere; quatenus dum minus rcrum
tuendam reccpi.
Actum publice Bullonii anno Dominica; Incarna- temporalium sollicitudinibus occuparentur, divini
servitii studiis efncacius insistere animarentur.
tionis 1094, indiclione n.
in. Pra;dictus ergo abbas cum consiiio fralrum suo-

Godefridua Bulloniiis, Lolharingi.r dttx, ejitsque fra- rum, ad supplementum substantiae,quidquid Eccle-
e.t ordinc
ter liitlduimts (qiti postea Ihcrosohjmilani sia Gorziensis in Gaudiaco villa, super fluvium Mo-
reges ftterunl) ecclesiam S. Daijoberti, in
Salhana-
sellam sita, possidebat, contulit et perpctuo possi-
co (74) Lotharingix oppido sitam, amplius dotan-
dendum rata donalione firmavit, scilicel in ecclesia,
dam curant.
decimis,vineis,campis, pratis, pascuis,silvis,tcrris,
(Anno 1096.)
et suisomnibus portinentiis; accepto tamen navaJi
[Min.Eus ubi supra, p. 365.]
Gode- ^ transitu et reditu, qui ibi inter monasterium et ci-
In nomine sancts et individua; Trinitatis,
marchio- vitatem decurnt.
FRiDis Dei gratia et misericordia dux et
negotiis saecularibus saiis su-
Nos autem quidquid primum praescriptus avus
Quoniam quidem
nosler Godefridus Barbatus, et conjux sua Beatrix,
perque detenti,divinis prout neeesse est intendcre
per hoc temporalia emolumenta
ad ecclesiam ipsametmonachorum in ea Dco famu-
non valemus, et
lantium suslinentiam et utilitatem contulerat, et
speclantes, animarum statum, quod nobis valde
postea vel quorumdam proesumptio hostilis abstule-
formidabileest, negligerenon limemus, opers pre-
rat, vel noslra occupatio et auxilii indigcntia etiam
tium est nobis sallem Deo regulariter servientium
quatenus, ipsis pro nobis a nostris contra ipsos violcnter teneri pertulerat,
utilitatibus providere :

porrectis simul manibus,sciIicetegoGodefridus dux

orantibus, mercedis eorum apud Deum in aliquo
ct frater meus Balduinus, integre et absolute reddi-
participes valeamus existere.
meus Ualduinus nolura faci- dimus; utque deinccps in perpetuum fratrcs prae-
Unde cgo et fraler
fuluris teinporilms sancta dicto loco deservicntes pacifice illud, et absque cu-
mus omnibus nunc vel
quod icclesia apud Satha-
et fidelibus
jusquam inquietudine teneant, per manus liberorum
Ecclesiae filiis
fidejussoruni, supcr altare S. Gorgonii donum ip-
nacura olim villam, nunc cislelluin, in honore S.
Dagoberli martyris conslructa, temporibus priscis, D sum poni et vestitura legali confirmari effecimus:
Bca- sciliccl ecclesiam S. Dagoberti, cum domo quffl
ab avo nostro duce Godefrido Barbato ct

natns est ac gi.T inferioris diiccm, et Idam Eustalhii II comitis

(73) ttaseio. Godefridus Bullonius,
nutritusin Baisu.jnxtaGcnappium.ut lcgilur ms. m Biiloniensis conjugpm, Godefridi Bullonii matrem.
chro- Malhildis virilis aiiimi n.ulier, anno 1077 et 1102
Nivellensi Genealcigia ducum Brabiintiu;; et in
varia Tusria; et Liguria; oppida S. Homanae Ecclc-
nico niagiio Belgii' est propc Villurs in Gallo-Bra-
siae dono dedit, qu;c hodie patrimonium S. Pctri
banlia, ad Tiliaiu.
est hodio nuncupantur. .Vnno 1 1 15 e vita dccessit, his quidem
(74j Salhanacum, vulgo S/CH'it/,oppidum
nupta, primum Godcfrido Gibboso supra nominato,
ducatus Lolhnringi.i;. ... ,i
Lotharingiae Mosellani
•

post, ann. 1087, Wclphoni, Welphonis IV Bajoarise

(75) Healrix, Fredcrici II
ducisliiia.primumBoniracioTusria-marchioni.post ducis filio, Azonis marrhionis Ferriarcnsis ncpoti,
sed scmppr intacta, ut Bi'rlholdus, Doinnizo, Leo
Godcfrido Magno scu Barbalo,ulriusque LothanngiiB
ct cx Gode- Osliensis, ct scriptor Cbronici de Guelfis, tom. II,
duci nupsit. Ex lionifacio Mathildein,
fridoMagnogenuitGodefridumGibbosum.Lothann- Canisii, narrant.
397 ASSISES DE JERUSALEM.— EXCEHPTA. 398
vulpo cella vocatur ct cuni omnibus ab antiquitate A Ut eliam haoc nostra stalula rata ct inconvulsa
appendiciis suis in dccirais, pratis, silvis, torris pcrmancant, hanc memorialem doscriptioncm (icri
cultis et incultis, viridariis, molfndinis, aquis, pi- jussimus, ct sigilli nostri imprcssione, tesliunique
scationibus, acquisitis pt acquirendis et omnibus idoneorum aflixione signavimus.
qufequocunqucmodonominari possuntpertinentiis. Signum Godetridi ducis qui hanc chartam descri-
simulque ecclesiam de Mosaco, cum omnibus utili- bi fpcit.

tatibus suis, et omnil)us, qum praedictus avusmeus S. Baldwini, fratris sui, S. VValterii, advocati,
superuddidit, donationibus pr.T;libatis. S. Henrici comitis, S. Amalrici, S. Richeri, S. Ulto-
Praetpreanequisunquanihuic nostrKconslitutioni nis, S. Ludonis, S. Horiberti, S. Evcrardi, S. Albri-
audeat rcfragari, nostra et om-
et vestiturae legali ci, S. Leudonis, S. Sihardi, S. Sozfridi, fratris sui,

nium successorum nostrorum auctoritate et banno S. Helgaudi, S. Franconis, S. Hugonis.

prohibemus quidpiam late prae-
et interdicimus, et Actum Sathanaci, anno Dominicaj Incarnationis
sumpserit, ad divinum eos judicium provocamus. millesimo nonagesimo scxto, indictione quarta.

ASSISES DE JERUSALEM
Rubricas et excepta nonnulla tantum damus cum preefatione editoris. Vide si lubet Assises et bons :

usages du Royaume de Jdrusalem, tirds d'un manuscrit de la bibliotht'qiij Vatican'- avcc les notes et obser-
vations de Gaspard Thaumu de la Thaumassidre, icuyer, seiyneur du Puy-Ferrand, avocal dn narlcmcnt.
— Bourges, 1690 vel hujus GoUeotionis proestantissimam recensioneai, quamnovissime edidit illustrissi-
;

mus comes Arthurus Beugnot, Paris, 1841.

PR.EFATIO
Edilionis Bituricensis anni 1690.

Les Assises de Hierusalem sont les loix, statuts, B tees idiverses foispar Godefroy et ses successeurs
usages ct coutumes accordees au royaume de Hieru- rois de Hierusalem, elles furent redigees par ecrit
solem par Godefroy duc de Buillon Tan ^099, par et mises en ordre par Jean d'Ibelin, comte de Japhe
Vavis du patriarche et de ses barons, apres qu'il en et d'Ascalon, seigneurde Baruth et de Rames, vers

eut ete elu roy. Elles sont appellee^ Assises, parce ran 1250. \\ etoit fils de Balian d'Ibelin et d'E3-
qu'ell6s furent faites en Tassise ou assemblee des chive de Montbeliard, et il mourut Tan 1266.

grands du Royaume,de meme qu« la celebre ordon-
nance de Godefroy comte de Bretagne et de ses ba-
rons de Tan 1185, pour le partage noble,est appellee
TAssise du Comte Godefroy. Et chez Houenden .-ts-
sisx Uenrici regis factss apud Clarendonum dans le
Regiam majcstatem g2 Er hencficio Cons-
lib. iii., c. 17,
titutionis regni, quse Assisa nominalur. L'assise du
roy Bauduin ch. H7. du roy Amaury ch.
L'assise
273. Assise du roy Amaury et du Roy Bauduin son
fils. Ass. ch.288. Assise du rovHugues ch. 309. Spel-
p
man. f. 53. in verbio Assisia.
Ces Assises furent ecrites par Tordre de Godefroy
une seconde fois revues le 3 novembre
Elles furent
^369, apoes la mort de Pierre de Lusignan roy de
Chipre, par rordonnance de Jean de Lusignan
: prince d'Antioche, baillistre de Pierre de Lusignan
roy de Chipre son neveu, par seize hommes nommez
et choisis en r.A.ssembIee des etats du royaume, et
apres elles furent mises au trosor de reglise de Ni-
cossie, dans un cofre scelle de quatre sceaux.
J'en 3.1 recouvr^ par le moyen de M. d'Herouval
un exemplaire en la bibliotheque de feu M. Brodeau,
transcrit sur le manuscrit de la bibliotheque Vati-
cane, et un autre dans celle de M. Colbert les As- ;

de Buillon, et scellee de son sceau, de ceux du
patriarche etduvicomte de Hierusalem. Elles furent
appelees les Lettres du Sepulchre, par:e qu'elles
etoient gardees en un cofre, dans Teglise du Se-
pulchre, d'oti elles etoient tirees en la presence du
roy,ou deceluy qui etait parluycommis,du patriar-
che, ou en son absence du prieur du Sepulchre,
sises onf ete traduites en Italien, et imprimees h.
Venise en Tan 1543.
Rhamnusio dit que Baudouin I, empereur de
Constantinophe les fit apporter de Jerusalem pour
les faire observer dans rEmpire, et pour regler les
services de fiefs ct des vassaux.
II est certainqu'elles ont et6 tirees des coutumes

de deux chanoines etdu vicomte, lorsqu'il y avoit et usages de la France, comme le justifient les cha-

debat sur quelque article de cea coutumes. pitres 194 et 295 et Willelm. Tyrius lib, xvi, ch. 2,
Mais.comme ellcsavaient etecorrigees et augmen- et lib. XIX, ch. 2.
399 GODEFHIDUS HIEROSOLYM^ REX. 400

Les Assises en Italien sont di\-iseesen deux par- \ Les chapilres 82 et suivans, jusquesau 113, trai-
ties, lapremiere iniitulee VAlto Corle. L« Assise el tenl dcs apeaux, gages de bataille, ct duels.
bonne usanz-e del Reame dc lUcrusnlcm. Les chapitres 1 13 et suivans, jusques a 137, des
La seconde partie. La Bassa Corle. Le Assise et Assises de difrerentes matieres.
bonne usance dcl licamc dc llicruxalcm. La table des Les chapitres 138 et suivans, jusques au chapilre
chapitres commcnce par ces termes. Qucsle sono 175, dela matiere des (lefs.
le Rubriche dcl liLro de le .issise de V.illa Corle del Les chapilres 17G jusqucs au 181, des baux ei

Reame de lliorusalem in pladeante, id est in forma gardes.

de liligio, composto per il Bon Joanne de Ibelin conte Dans les chapitres 182 et suivans jusqucsau 274,
del Zaffo, ct Ascalona ct .ngnor de Ramcs, avant le il reprend les malieres feodales et specialement des
ch. 163, quirepond au ch. 147 de nos Assises, Ques services dus par lesvassaux en gucrre, cn justice
est 1'Assise quand on aliene tout son fii' ou partie, au- et en mariage.
ttCTncnt que par l\issUe, il y a ce titre,Di fcudi. A la Le chapitre 275 et suivans, jusques au 281, con-
fin dc la premierc partie il est dit, Li Assise de r.4lta tiennent les assises de ditTerentes matieres.
Gorle del Rcgno de Hicrusalcm, el Cypro, traduite de Le chapitre 282 et suivans jusques au 292, par-
Hrancesse in Lingua ilalinnn, d'ordinc dc la Serenis- n lent des droits du roy et des grands officiers de la
sima Ducal Seignoria de Vcnetta pcr mc Florio couronnc.
Bustron Cosi Commandato de la Clarissimi Seignori Le chapitre 203 ct suivans, jusques au 303,
Rictori di questo Regno de Cypro, Como Nodaro de. cpncernent les differens pour le baiiliage et succes-
(j mngnifici dcputati a la ditla Traductione. II est dit sion du royaume, entre Hugues de Lusignan et le
& la lin que rimpression fut achevee au mois de comte de Braine, et Marie de Beaumont.
mars 1534. Les chapitres 309 et suivans, jusques au 313,
Le P. Labbe, jcsuite, dans son Agrcgd Royal dc contiennent les ordonnances et assiscs nouvelles.
l'.-tlliance Chronologique dc Vhistoire sacrde et pro- Les chapitre 314 et suivans, jusques au 3.j0 ct
fane. imprime & Paris en 16G5, p.ig. 560, a marqu6 dernier, parlent des services dus au roy par les
la dilforcnce qui est entre les Assiscs en frangois, et eviqnes, grands du royaumc, nobles et commu-
la vcrsion ilalienno.Le mcnie a tire lcs trente ta- nautez.
bleaux genealogiques quil donne dans le meme MousicurDu Cangc fait mention de ces Assises en
livre depuis la page 351 jusques h la 420 du li- sa preface sur les Etablissemens de S. Louis.oil il

gnage dOutremer qci fait partie de ces Assises, et
il a fait imprimer le lignagc dOulremcr depuis la
page 422 jusques k la 461, et le comniencemenl de
ces Assiscs depuis lechap. I.jusques au S.etla lable
des chapitres depuis le chap. 9 jusques au 281, ot
il fmit la premiere partie au chap. 281.
Et commence la seconde au chap. 282 qu'il fait
le premicr de la scconde partie, quil finit au cin-
quanticme chapitre, et commence le second livre
de ceg Assises par le chap. 282. « Gome doit cstre
le seignor et gouverncor dou paTs et dou peuplc, »
jusques au ch. 308, « Comment messire Hugues de
Lusignan arequisle royaume de Chypre Ji mcssire
Guy de Ibelin, » etc. II obmot les quatre chapitres
suivans, et donne ensuites lcs chapitres sui-
vans, conccrnaas les scrvices du royaume de Je-
rusalem jusques au chap. 330, « Des aydes que les
eglises ct les bourgeois doivent, ctc. par oCi il finit Q eussent pris le soin de les faire imprimer avec leurs
le second livrc des Assises. Mais, parce que jc n ai
pas trouvc cette distinction dans lcs manuscrits qui
m'ont etecommuniques,jcmesuiscontontede cotter
et nombrer lcs chapitres dans lordrc que je les ai
trouvez, sans rien changer. Le P. Labbe a aussi
imprimc le livre dcs Lignages d'Outremer qui con-
sistc en trentrc chapilrcs, qui sonl k la lin des As-
sises dans le manuscril quc j'ay suivi.
Voici Tordre quc garde Tauthcur de ccs Assises.
Les 81 premiers chapitres regardent la proc6-
dure.
enalu lule manuscritdans un desvolumes
dit qu'il
des Memoires de M. de Peiresc, copie sur celui du
'-' Vatican, doCi la plupart descopics qui sont dansles
bililiolhcqucs dc Paris ont etetirees. II dit au mime
lieu qu'il ne desespere pas ne se rencontre,
qu'il
avec le temps, quelqne personne assez curieuse,
pour donner ces Assises et autres anciennes cou-
tumcs au public, et pour entrcprendre untravail si
glorieuxctsi utile au public, el h. ceux qui font
profession de la jueisqrudence frangaise, il en rap-
porte plusicurs passages dans son docte Glossaire,
et dans ses notossur les EtablissemensdeS.Louis.
Chopin lcs a citez en sa Coutume d*.Anjou, et
M. Julien Brodeau sur le titre dc Retrait Lignager
de la Coutume do Paris, et autres lieux de ses ou-
vrage.
Je souhaiterais que ces doctes ct sgavans auteurs
notcs el obscrvations, mais comme lcurs grandes
occupations ne leur ont pas permis de le faire, j'ay
cru que je fcrois plaisir aux curicux, et h tous
ceux qui aiment les originesde notre jurisprudence
franfoise, on lcs faisant imprimer avec mcs note»
et observations. Cela servira pcut-6tro k exciter
quclquc autre h donncr au public les autres an-
cions docteurs et praticicns francois qui n'ont pas
jusques & present 6te imprimez, et qui meritent de
Vtire.

M
 .

^m ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 402

ASSLSES 1)E JERUSALEM

I.

RUBRICE
4. Ci comance lcs rubrices du livre desassiseset A 20. Pourquoi l'hom peut plaidoier cn haute
des bons usagos dou royaume de Jerusalcm.qui fu- court.
rent clablics et mises en escrit parle duc Godefroy 21. Des choses dequoy Ton doit pleider en la
de Bouillon.leqnel fu ehleu k roy et k aeignordou- haute court.
dit royaume, ct par le conseil des autres roys.prin- 22. Pourquoi Fon peut pleider contrc son scignor
ccs et barons, que aprez lc duc Godcfroy furcnt, ct et contre son home.
par rordencment don patriarche dc Jerusalcm. 23. Quel le bon pleidor doit estre, et qu6 li

2. Ci ditcoment le ducGodefroy establi deus cours convient faire, et dequoi il so convient garder au
seculieres, Tune ci est la haute court de que il fu plait.
governor et justicicr.et l'autre ci est la court des 24. Quel chose doivcnt savoir ccans qui s'cntro-
borges, laquelle est appellee la court dou viscomte. nietent de pleideer en la haule court dou royaume
3. Ci dit coment les assiscs et les usages doudit de Jerusalcm, et de celle de Chipre.
royaume de Jerusalem furent par plusieurs fois 2.5. Que doit faire qui est i conseil d'aufre, et
amendees parle duc Geodefroy,et parlesautres roys viaut dire la force de sa parole et seir h Tesgard.
et seignors que aprez luy furent. 2G. Qui se veaut clamer d'home o de feme qui
It. Ci dit comment le peuple des Suriens vint de- n est present en court, coment il le doit faire.
vant le roy dou royaume de Jerusalem,et hiy prie 27. Quanl home ou feme de qui Ton sest clame
rent et requistrent quc il fussent menes par Tusage n'est en la court,compnt Ton se doil clamer de luy.
des Suriens. 28. Que doit faire celui qui est droiturier et leau
5.Ci dit comcnt le seignor dou royaume do Jcru- quant Ton li requcrt aucune chose encontre, ou
salem, ei lcs barons qui ont coins, court et juslice, quant Ton se clame de lui.
doivent savoir lesassiscset usages doudit royaumr 29. Quans jours Ton a de respondre au noveau

6. Ci dit coment et quel doit etre le chel seignor clam quant Tassise no tot le jour.
dou royaume de Jerusalem soit roy ou autre,et tous 30. Quantes fuites principaus il y a en platt, et
lcsbarons et seignors doudit royaume,qui ont court, quelles elles sont au royaume de Jcrusalem et de
et coins, et justice. Chipre.
7. Ci dit de quel maniere doit estre le pleideoir. 31. Comment Ton doit plait fuir par la premiere
8. Ci cement et dequoy,
devise et pourquoi Ton ftiitc principau de plait.

doit demander conseil de court. 32. Coment Ton doit fuir plait par la segonde
9.Qui dcmande conseil de court, quel il doit de- fuite principau de plait.
mander h son conseil. 33. Comment Fon doit fuir par la tierce fuite.
10. Coment Ton doit demander conseil,si que ce- '-'
3't. Comment on I peut longuement plait fuir.

lui quc Ton demandera k conseil ne puissede celle .35. Comment Ton se doit defTendre quant la que-
qucrele conseiller son adversaire. dedcns vile.
rele est de heritage qui est

11. Pourquoi Ton peut demander conseil de court que por teneure que Ton face de heri-
36. Ci dil
par esgard. tage de mermiau.
12.Pourquoi Ton peut demander conseil de court 37. Neja por teneure de heritage de fors parle ne
sans csgard. li griege.
13. A qui rhom ne peut deraandcrconsetl de court 38. Coment Ton doit demander jour quant Ton
de son aversaire le contredit. veaut plait fuir.

i!l. A quels gens le seignor ne pent,ne doit neer 39. Coment le requerant se doit garder que le

conseil de conrt. fuiant n'ait plusieurs esgars et aprez le jour.

15. A qui le signor doit donner conseil de court 40. Qui veaut plait fuir roment il doit dcmander
quant on le requcrt. jour au clam dequoi assise tot le jour.
16. Quel differance il y a entre ce que Ic seignor /|1. Coment Ic requcrant se doit garder quc le

tient hom h. son conseil, et a sa parole garder. fuiant ne ehloigne son plait par demander jour.
17. Com le seignor doit retenir hom k son con- D Zi2. Comment te clamant doit plait abregier.
seil k sa parole garder. 43. Que doit faitre qui veaut tost son plait at-
18. Comment et pourquoy le seignor doit home teindre.
retenir a sa parole garder. hU. Qui veaut le plait atteindre coment il doit
19. Comment Ton doit pleideeren la haute court plei(leoir,et le fuiant fuit par la premiere fuite prin.
dou royaume de Jcrusalem, ou en celle de Chipre. cipau de plait.
403 GODEFRIDUS HIEROSOLYM.E REX. 404
43. Comment ron doit atteindre plait quand A, 61. Ci dit que chascun sage doit mout eschivcr
le fuiant fuit par la seconde fuite principau de plait k son pooir,et surque tout ison seignorplus
plait. que h. autre.
46. Se le fuiant fuit par la tierce fuite principau 62. Que Ton doit dire et faire qui veaut recou-
de comment lon le doit atteindre.
plait, vrer saisine de ce dequoi Ton Ta dessaisi.
47.Comment l'on doit demendcr jour k tous clams 63. En quel cas force de turs tot saisine, et en
que ron de luy en court.mais que h ceaus de-
fait quel elle ne Ta ti t.

quoi l'on est attaint qui ne respont sans jour de- 64.Quant lc pleideoir doit acuillir la preuve k soi,
mander. et quant doner k son aversaire, et coment ron doit
48. Quant aucun se clame d'autre,et il demande prouer la negative.
jour, et Ta par court, parquoi Tun et Tautre doit 65. Comment Ton doit deffendre d'acuillir la
metre en eseript le clam tel comme il a este. k soi quant son veaut qu'il prove k sien ce que il

49.Quant les parties sont ajournees par court.co- a et tient com sien.
ment et pourquoi chacun doit demander au sei- 66. Coment et par quoi et pour qui Ton doit pro-
gnor ou il comande que il garde son jour. ver en la haute court.
50. Quant les parties sont ajourneespar court.et -n 67.Comment lon doit eslre garni de previlegeou
il gardent bien lor jour si com il doivent, coment de recort de court.
le clamant doit renoveler son clam. 68.Qui veaut prover par guarens quiens et quans
51.Quant Ton garde le jour que Ton a par court, ses garens doivont estre.
et le clamant se clame si com il s'est autrefois cla- 69. Ques gens ne pcuvent porter guarantie en la
me, coment le fuiant doit respondre. hauteeourt dou royaumede Jerusalem et de Ghipre.
52.Quant celui de ceaus qui sont ajournes par court 70. Que doit faire cclui encontre qui Ton veaut
garde son jour si com il doitet Tautre ne le garde, prover par guarantie.
ne contremande sicom il doit, que celui qui le 71. Quant on veaut prover aucune chose par re-
doit dire et faire. cort de court,que celui doit dire et faire contrequi
53. Quant Ton vient garder son jour en leuc ou ron veaut provcr.
Ton Ton ne trouve le sei-
est ajorne par court, et 72. Coment Ton doit guarens empeschier, et co-
gnor, ne home quil aitestabli en son leur,que lon ment coment torner.
rebuter, et
doit dire et faire. Quant chevalier porte guarantie contre home
73.
5i. Quant gens sont ajornes par court, et il gar- qui n'est chevalier, ccment il le peut rebuter,et co-
dent lurs jours si com ne treuvent
il ment torner.
doivent, et il

hom devant qui le deffendant soit tenu de respon- ^ 74. Quel terme Ton a de mener ses guarens selon
dre, et le clamant se clame k ung auLre jour aprez le leuc ou il les a voches.

tout auci com il autrefois s'est clames, que le cli
mant doit respondre.
55. Quant gens sont ajornes par court, et il gar-
dent lor jour si com il doivent, et le seignorou ce-
qui est en son leuc ne veautcel jourentendreJioyr
cel plait, que lor doitdire et que li doivent respon-
dre.
56. Qui est ajorn6 par court,et il veautsonjour
contremander, coment il le doit contremander, et
par quaus et par quels homes.
57. Qui est ajorne par court, et il vient k oure et
h. tens son jour garder, et il a tel essoigne au che-
min que il ne peut son jour garder, coment et par
75. Quant Ton a amene ses guarens k court, que
Ton doit dire et faire, et que les guarens doivent
dire et faire a la guarantie porler.
76. Pourquoi le guarens vif peut porterguarentie
pour le mort, et comcnt il la doit porter.
77. Qui eonoist devant gent que il doit k aucune
persone dethe, ou que il est pleige,ou que il ait au-
tres convenans,et celui k qui il dit que il est de au-
cune desdites choses tenus est \k present.so ladito
conoissance li doit valoir.
78. Ou qui devant gent conoist que il a aucune
persone dnit dcthe, ou que il est son plcige.ou que
il ait autres convcnans, et celui k qui il dit que il

qui il le peu contremander.
58. Pourquoi home de qui Ton se clame en court
oii il est present, ne doit partir de la court sans
respondre au clan, ou demander jour.
50. Pourquoi celui k qui Ton met sus aucune
malefaite en court, ou h. qui Ton requert aucune
chose y doit respondre ou neer se Ton
D est de aucune desdites choses tenus n'est \k present,
ee ladite conoissanee li doit valoir.
79. Des choses quc Ton se peut clamer par Tas-
sise dequoi Tassise tot le jour.
80. De quels choses Ton ne se peut detfendre
par Tassise ou par lusage do aerdre se de ba-
li eulfre h taille.

prouer. 8t.Qu£s gens peuvent faire apcas do murtre,eti

60. Coment et pourquoi celui i. qui Ton mct sus qui Ton est tenu de respondre.
malcfaite en courle et la noie, et l'on ne li 82. Quant lon doit pleidoicr de murtro Routille-
euffre k provor ains que la court s'empart, co- ment ct ([uant sc cors huso.
luy iiui li a mi?e sus ne li poul aprcz riens deman- 83. Quclle soulilli>ncc, il y a cn plail de murtrc.
der. Bi Quollc chose ost murtre, et pourquoi ron doi
 40S ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 406
savoir, et quo doit faireet direqui veautfaire apeau A fondre, et comcnt sc il ne veaut dcCfcndre la elle
de murtre. 8'en pcut deffendre par champion.
85. Que doit fairc celui ou celie qui le murtrc a 106. Ques gcns ne peuvent deffendre par cham-
prcsente en court, ctil se sait quc lc murtricr ait pion.
este arrcste. 107. Qui se claimc dc force, ct no reuffrc h.

86. Qui veaut faire apcau de murire, ct le mur- prouer, parquoi celui do qui ron se clame n'cst te-
trier en est la court present quc ii doit faire et dire nus de non necr la.

quant il l'a apelle. 108. Coment toutes autres maniferes des gens au-
87. Quant l'on veaut fairc apcau de murtre par trcs quo chevaliers qui guagent bataille, doivent
champion comment on le doit faire. estrc armes k labataille faire.
88. Qui est cn fers ou en liens amenes en la court 109. Que les seignors doivcnt faire quant pore et
et hom clame de luy de murtre,ou d'aucunc au-
se fis, ou dous fraircs tendent lor guages Tun contre
tre malefaite,queil doitdire au seignor ains queil Tautre.
responde. 110. Qui veaut la court fausser qu'il doit faire et
personne qui aiteste
89. Qui veaut faireapeau de dire, et qui la fausse en dit coment ct pourquoi

tu6 autrcment quc en murtre que il doit faire pour p tous les homes de la haute court la doivent aleauter,
metre soi en droit guage.
'" ^'-
111.
"'^ i ..--
Ci dit coment Ton so^. ,:,
doit guarder que nul

90. Quand home se clame de murtre, et il a joint ne puisse lo fausser se il ne fausse toute la court.
homecide o le murtre, coment rapclloir s'en peut H2. Coment les assises doivent estre tenues et

partir sans bataille. maintenues fermement en toutes choses.

113. Quel est Tassise des bestes restives et co-
91. Quant home apelle autre de murtre,et il n'est
des ceaus vers qui Ton se peut deffendrc de respon-
ment I on se doit guarder.

com on se doit deCfendre. 114. Quel est Tassise dou cop aparant,et coment
dre,
Ton se doit clamer,
Coment et pourquoi Tapeau de homecide est
92.
115. Quel amende doit faire celui de qui Ton se
grief kamenor k bataille, se le deffendant s'en sait
clame par Tassise de lui de cop aparant,se il le noie
guarder, et comcnt Ton le doit faire, etcomentron
et k qui.
se doit garder.
116. L'amende dou cop aparant par Tassise dou
93. Coment Ton doit et peut avoir plusiors ba-
roy Bauduin d'autre persone que de chevalier.
tailles d'un home occis qui a plusiors cos.
\i7- Ques est l'assise dou chevalier qui doit dethe
94. Quant l'on apelle hom de traison etello n'est
et la conoist ou Ton la li preuve, et il n"a dequoi
aparant, et il s'en euffre k deffendre de son cors,et
p paier la
tent son guage.coment et quand le seignor peutla
118. Ques est Tassise d'autre hom quode cheva-
bataille deffaire.
lier quant il conoist dethe en court ou vers qui i'on
95. Qui apelle home de traison qui n'est aparant,
la preuve.
et il ne s'en ve.iut k lui aerdre, coment il ie doit
M9. Coment Ton se doit clamer de plegerie.
faire.
120. Que doit faire celui qui est pleige vers autre,
96. Goment et dequoy la traison^est aparant.
et il en est membrant.
97. Qui veaut faireapeau de traison aparant co-
121. Quel est Fassise de la cbose prestee queTon
ment il le doit faire.
pert.
98. Coment
peut avoir bataille d'atraire contre
il
122. Quand Ton dit k home que il est son pleige,
son seigneur chose a.son fie qui ne soit.
et il le noie.que celui vers qui rhome est son pleige
9j. Qui veaut apeller home de chose que il fait
doit faire et dire.
ataitre k son fie contre son seignor,coment il le
Quant home dit k autre que il est son
123.
doit faire.
que il nest mie membrant.
pleige, et celui dit
100. Comment toutes manieres des champions •124. Comentle pleige doit faire venir celui dequi
doivent estre armes quant il s'en vont pour offrir en
n Ton dit pour qui il est pleige, pour savoir se il
court la butaille faire. voudra rien dire contre les guarens.
101. Coment chevaliers doivent estre armes qui 125 Coment Ton doit faire que pleige par Tassise
combatent pour murtre,et coment pour autre que- et Tusage dou royaume de Jerusalem.
rele, et coment il doivent venir pour offrir, et oil,et 126. Qui demande guage a son pleige, et il dit
k quel oure. faites me membrant que je suis vostre pleige et je
102. Quant jours ron a k la bataille faire aprez le vous donrai, que Fon doit dire et faire.
ce que les guages sont dones et receus. 127. Se guage de plegerie est vendu pour plege-
103. Coment au jour de bataille sc doivent offrir rie quantil se pout clamer de celui pour qui il est
tes champions. vendu.
iOi. Coment Ton doit apeller home d'arap. 128. De qui est le saremeut do la value de guags
105. Coment qui apelle feme des choses en que il qui est vendu par plegerie.
ait bataille et elle ait baron,son baron la peutdef- 129. Pourquoi home qui est semons dou service
407 GODEFHIDUS HIEROSOLYMiE REX. 408

que il doit n'est lenus de faire quepleige tantcom A. ment peut et doit donner k son droit heir.
il le

il est en la semonce. fie de son conquest, et il le rent au

151. Qui a
130. Qui est semons dou semce que il doit pour- seignor de qui ii le tient, et le seignor le done au
quoi il ne doit amander guape qui ait est6 vendu droit heir de celui qui li a rendu, et quitle h ses
pour lui deplegeer tant com il est en la semonce. heirs bt qui cel fie peut eschelr, se il meut sans
131. Coment pleige et dethe est plus fort que heirs de feme espose.
plegerie n"pst, et plus perillouse au picige. 152. Quant fie escheil qui doit service de cors 4
•132. Quant home est semons d'aucun service home ou k feme qui a lie au royaume deiiuoi il a
parquoi celui qui cst pour lui pleige, ne doit mic fait homage, et autre (ie li eschcit qui doit tel ser-

faire que pleige tant com il est en la semonce. vicc et tel homage com est avant dit, el com il le

133. Coment celui vers qui ron est pleige et dethe peut avoir et deservir.
pour celui qui est enci tcnus par laquel des deus 153. Quant plusiors fies escheent en un jour ou
voies que il vodra tenir. en plusiors. pourquoi lainsne des ceaus a qui il
13-4. Quel est Tassise de la chose mal attiree, et es cheul qui est plus droit hoir de celui ou des ccaus
est de prest perdu, et comcnt l"on se doit clamer de par qui il escheent, les peut tous avoir se il Icb
par rassise. _ requiert.
''
135' Ques est 1'assise qui achete esclaf ou es- 154. Ci orres coment fie ou fi^s doivent estre
clave mezel ou mezele, ou qui chiet de mauvais partis entre seurs.
mau. 155. Coment et pourquoi le fils ou la fille se peut
136. Ques est Tassise de dethe dequoi ron ne meire de s'autorile elfie qui li est escheu de son
n'at gage ne pleige. ne guarens. pere, ou de sa merc.
137. A qui le sodoier se doit clamer de son sei- 156. Pourquoi le seignor ne doit souflrir que au-
gnor dc ce que il li doit de ses sodees, et quel est tre que Tainsne des fiis ou des fllles de celui oude
Tassise de ce. celle de par qui mete de s'au-
le fic lor eschiet se

138. Ques est Tassise quant Fon done congie h torite en ne en la teneure.
la saisine,
son sedoier, et ron ne le paie de ce que ron_li doit 157. Coment le lils ou la fille ne demoure en sai-
de ses sodees. sine dou iie dequoi son pere morut saisi et tenant
139. Quans jours Ji Tentree dou moi le seignor se il n'est le droit heir.
peul doner congie Ji son sodoier,sans ce que il soit Bourquoi fis ou fille ne se doitmetredes'au-
158.
tenu de paier le de celui mois.et quansjoursi lis- torit6en saisine ne en teneure de fie, que son pere
sue le sodoier peut prendre congie sans pcrdre les ou sa mere ue soient mors saisis et tenans coni de
sos de celui mois. C lor droit, ou que il en aient este les derrains saisis
140. Pour ques choses le sodoier qui est k foi et et tenanscom de Tor droit.
k fiance k son seignor, et k terme nome, s'en peut 159. Pourquoi nul ne se doit metre en saisine de
partir de lui dedens tedit tcrme sans sa foi mentir. fie que il li soit escheu dautre que de pere ou de

141. Qui fait chose vendre a renchantement par mere sil ne le lait que par le seignor de qui il doit
autre que par le criour ebtabli,pourquoi le seignor tenir le lie.

la peut prendre com sone. 160. Com Ton peut requerre la saisine dou fie
142. Qu6s est Tassise de bcsle vendue sains en- qui li est escheu de par aulrc que de par pere, ou
chantement. de par mere, et que le seigneur en doit faire, et
143. Ce est Tassise dcquoy les seignors sc doi- coment on le puut eloigner, et coment on le peut
vent plus pener de savoir, et toutes maniercs dcs attaindre.
gens. 101. Pourquoi le seignor n'est tenus de respon-
144. Coment le chief scignor Jou royaume de
fie (|ueautre ait et tiegnc dequoi il ait com
dre de
Jerusalem peu fie doner. de son droit par csguart ou par connoissance de
145. Conient ceaus qui sont homes dou chief court. ou par assisc ou usage.
scignor, et ont court ct coins et justice peuvent fie n 162. Ci dit del fie que le seignor encombre Co-
doner. ment il doit respondre.
quand on aliene tout son fie
146. Qucl est rassise Quant le fie eschiet b. plusiors gens, et au-
163.
ou partie autrement quc par rassise et par Tusage cun autre que le droit heir en requiert la saisine
dou royaumc de Jcrusaleiu. au seignor com droit heir, pourquo le seignor no
147. Quel ehose lo conquereour dou fie peul fairo le doit metre en saisinc, se il no le requiert com
dou liiJ que il a conquis. le plus droit heir aparant et requerant en la

148. En quel manicre celui qui a fie conquis, lo court.

peut doner au quau que il le veaut des scs hcirs. 164. En quel cas le seignor esttenusde respon-
149. Ci devise resclercissemcnt comentTon peut drc k qui li rcquicrt saisincdcfic que autre ait et
fie doncr de son conqucst au quau que il veaut dcs tiegne, et dcquoi il soit son home.
ses heirs. 165. V.n i]ucl cas le eoignor nc 9c pcut dclTi-ndrede
150. Qui a fi6 de son conquest ou d^scheete, co- rcspondrc k qui li requiert saisine de fi^ queaatre
409 ASSISES DE JERUSALEM.— EXCERPTA 410
aiL el liegne, ct dcqaoi il esl eu oniago,et cii sc A. 181. liuiuout nul ne peut avoir cscheete qui es-
vico dou signor. cheufi li suit, s'il ne so saisit personament
166. En (|Liel cas il ni a tornes de lialaille conli'c liS'^.aucun signor donc lie en besans k home
Si

lo guarent qui porte la guarantio de parento.eten ou h feme, ou Tessence en aucun leuc moti, et se
quel oas torne y doit estre par raison se il ni a
la de la defaut surtoutes les autres rentes que 11 aet
propreassise que en tel cas la tornc de bataillc.ou aurd, et aprez done i ung autre home fie, et ren
que en tous cas la bataille de preuve de parcnte, assonc fi un autre leuc moti, et il defTailli dou leuc
car se elie n'estoit, mout des maus en pnroient ou le promier est assene par nom.et il veullo estre
avenir, el des gens estre desheritos <i tort et sans paie avant de i'autre duii leuc dont il est assene,
raison. lequel des deus doit estre paie avant de celpy
167. En quel cas le seignor ne se peut deffendre leuc.
h celui qui li requiert saisine de fie qui fie en un leuc moti,
li est es- 183. Qui est assenes de son
cheu par droit que il n'a, nc tient cel fie, et que
une annec ou plusiors, si et il defaut do ccl fie

autre Ta et tient, qu'il aura h. druit seil se veaut quo celui qui est assene n'ait peu estre paio deson
clamer de luy. fie, et il rent une autre annee aprez el tens d'au-

168. Quant le seignor a et tient chose que Tau- p tre seignor ou bail tant que il puisse estre paiede
tre dil qui est de son lie, et 11 en rcquicit la sai- quanque l'on li doit de son fle de viel et de nou-
sine, coment 11 doit se prouer k son fie ou partie veau, coment et en quel cas il doit estre paie sans
de son fle, et coment Ton a use com de son fie ce que le seignor,ou le baill ne sen puisso deffen-
qu'on a et tient. dre, pour diro que se Ton vous doit ee n'est mie

169. Goment lon doit proucr contre son scignor de mon tens pourquoi je ne voiis veu paier que ce
tout son fie, ou partie de son (ie. que Fon vous doit de mon tens.
170. Coment ron doit requorre son fie, ou cequi 184.Quant homme ou feme qui a et tientseigno-
est de son fie. riemeurt. et que il a plusiors parens k qui ce fie
171. Qui veaut requerreauseigneurcarauouterre, peut escheir k qui il cschcit, et lequel doit avoir
ou autre chose que rante des besans disant que ce celle escheete devant les autres.
est de son fie,coment 11 le doit requerre,et par qui 185. Quant aucun home ou feme qui a et tient
il le doit ofTrir k prouer, et coment et pourquoi et seignorie ou fie meurt, et que 11 a plusiors fis ou

de qui le recort des homes de la court de* chose oii fllles, ou autres parens k qui le fle puisse escheir,
leseignor n'est present et porte conie recort de la et Tainsne des fis en a aprez luy la seignorie et la
court et des homes de court, et est tenu aucrcom saisine et la teneure, et ses freres ou ses seurs
recort de court des homes de courtlJi oh lc seignor ont enfans, et meurent avant de celui qui a et
n'est present. tient la seignorie ou reritage.et il meurtaprezsans
172. Que 11 convient k dire as homesdecourtqul hoir que de luy soit dessendus, lequel des heirs
rerordent salsine et teneuro et usage de fie si que qui seront dessendus de ses freres ou ses seurs.ou
le recort a avoir la saislne dou fie k celul ou k des ses autres parents doit avoir rescheete d'eri-
celle qui a oCfert k prouer par lor recort. tage ou de baliage.
173. Goment Ton peut prouer son fie ou partie 186. De quel maniere dc fle fome doit au seignor
de son fie contre autre que contre son seignor. de qui elle tient mariage de marier soit par se-
174. Goment enfant ii qui fi6 eschlet tanl com 11
monce et de quel maniero elle ne se peut marier
;

fu merme d'aage peut avoir cel fie quant II est sans rotroi dou seignor, ne il la peut efforcer de
d'aage. marier la semonce, ne autrement.
175. Coment qui veaut fie requerre quant pere 187. Dequoi les femes qui ont doaire le pevent
ou more meurt, et II ont enfans merme d'aagc, renir, et a qui le baliage peut et doit escheir par
qui doit avolr le baliage, et qui I'enfunt en garde. raison.
176. Goment il dolt estre garde se il est seignor 188. Quant baliage escheit k feme,coment elle se
de terre. peut garder que le seignor de qui elle le doit tenir
177. Ci dit k qui le baliage de fle dolt eschelr; et ne la puisse marier par baliage.
qui le doit requerre. ISO.Porquoi celui qui ne veaut son fie desservir,
178. Gi esclercisse lo fait par quol raison Ton le duit comander au seignor de quiil le tient,avant
peut demander baliage. que estree le.

179. Pourquoy ou cele qul tient baliage de

celui 190. Coment le seignor se peut et doit metre ol

damoiselle, le dolt tenlr tant que elle solt marlee fie estree, et quel perill et quel damage a et peut
tout alt elle douze ans ou plus, et coment peut avoir celui qui estreo s^Ei fie plus que cclui quitle
avoir le fle qui li est escheu quand elle a passe comande.
douze ans. IQl.Coment Ton peut et doit fie desmembrerpar
180. Coment damoiselle qui a passe douze ans rassisc ou Tusage dou royaume.
peut avoir baliage qul le eschelt. 192. En quantes manieres ronpeutsonfieesGhan-
411 GODEFRIDrS HIEROSOLYM.E REX. 413

comcnt Ton peul fie eschangiersi qii cs- A. ~ >' ti orros ques est Tassise pourquoi Ton fait
gier, ct
soit eslablp.
la ligesse par Tassise.
change
193. Pour quel chose Ton peut perdrc son fie an 208. Ci dit coment les homes des homes dou
jour, et coment toute sa vie, et
coment luy ct chief seignor se doivent contenir vers le chief sei-
et
gnor quant il ont fait la ligesse par Tassise.
ses heirs.
194. Coment et pnrquoi lon ne peut vendre, par 209.Encore dit coment les homes des homes dou
Tassise parlie de son fie, et
coment et pourquoi chief seignor doivent faire k la requeste dou chief
lout ven.lre par ladile assisc, et seignor et sans requeste, poursauver la foidequoi
hom le peut
coment il dnit estre coment Ton doit
vcndu, et il sont tenus.

fournir Tassise, et comcnt quand le fi6 est vendu 210. Dequoi le chiel seignor est tenus as bomos
coment et en quel tens doit faire paier lcs dethes de scs homes qui li ont la ligesse par fassise, et
dethes que coment et dequoi.tous les homcs sont tenuslesuns
de que lc f-'^ a ''«te vcndu, et lesquels
Ton doit k cchii & qui l'on a la dethe connue en las autres par lassise dou royaume de Jerusalem.
court, ou qui la prove.doit direet faire
quand ilen 211. Ci esclercisse coment tous les homes dcs
veaut estre paye, et quant home oufeme de qui le homes dou chiefseignor sont parladite assisetenus
fie a este cri6 k vendre
par Tassise ne veaiit four- g Jes uns as autres, et coment ils se doivent entre
nir 1'assise, que le seignor en doit
faire. aider et conseillier.

195. Ci dil coment celui qui a son fie livre k 212. Sc le fie d'aucun des homes est arreste par
vendre quand il est destourne de fournir Tassise le seignor sans esgart s-u sansconoissaneedecourt,
come l'on le doit conduire. celuile doil deslraindre par le conjureraent de ses

196. Coment celui k qui on a dethe connue en pers,

court ou qui Ta provee doit dire et faire quant 213. Et se le seignor defaut k aucun de ses homes
il

en veaut estre paie par le seignor. de faire esgart ou conoissance si com il doit, ou
197.QUCS gens ne peuvent fie achetcrparTassise, recort de court si com court a esgarde ou concu ou
pevent, et quel recorde, ou aucune autre chose, et le selgnor ne
la raison pourquoi il ne le fie li
et
et par quel raison elle le pcut tient ou fait tenir,et celui k qui lc seiguor faudra
peut feme acheter.,
d'aucune des avant dites choses requcrra ses pers
acheter.
celle de qui de ce que il devront, il deoivent lor seignor rc-
198. Qu'on doit faire de celui ou de
la dethe que il ou elle a querre que il le fasse et gagner de lor service en
le fie aura este vendu, se
la manic avant devisee, tant que il Tait fait.
connue, ou que Ton li aura provee en court, esl
plus que la vente dou fie, 214. Coment le guagement dessusdit fufaitmeis-
q
199. Sur lesquels des fies des homes dou seignor mes en Chipre k tens dou roy Henri.

son previlege ne peut, ne doit

porter garantie qiii 215. Se le seiguor congee son home de sa seigno-
et sur lesquels des fies des homes le rie sang esgart et sans conoissance de court de la
soit valable,
privilege de lor signor peut porter
guarantie. ou celui est son home,car Tome uuienciestcongee
Pour quantes choses et pour que Thon peut doit dire et requerre au seignor et k ses pers, ct
200.
scs heirs. que ses pers en doivent direet faire.
et doit estre desherite lui et
216. Coment et dequoi Tome ment sa foi vers
Pour quantes raisons Ihom peut et doit
201.
desherite de son fie toule sa vie,et pour quel son seignor,el coment etdequoi le seignor mentstf
estre
foi vers son home, et coment Tun peut altaindre
chose Ton le perd an et jour.
Tautre, et quel amende Tun en doit avoir de Tau-
Quant un home est forjuges par court com
202.
traitour pour traison que il ait fait vers son sei-
tre.

doivent estre 217. Ci dit que nus ne doit faire justice d'aulrui
gnor, coment et pourquoi ses heirs
desherites de sou lie et des fies dou traitour. en sa terre,et cil qui le fait si mf sfait vers son sei-

coment as livres dea empereors dient gnor, et quel amende le seignor en duit avoir.
203. Ci dit
coment les traitours doivcnt estre desheriles.
218. Si le seignor fait prendre son home et em-
jj
prisonner sans esguartetsans conoissancede court,
204. Coment Ton doit homage faire au
chief sei-
coment k celui qui nestchief que les pers de celui qui estencipris et emprisond
gnor dou royaume,et
doivent faire el dire a lui delivrer.
seignor, et dequoi Ton est tenus k son seignor par
dequoi le seignor est te- 219. Gi orres autremanierede conjurementquant
rhomage que il a fait, et
aucun home est menace.
nus k son home.
dit coraent le seignor est tenus ^ son
205. Ci 220. Et se le seignor no fait tenir & son home es-

home, dequoi par Tomage que il li a fait.

et guart ou connoissance que la court ail ou d6- fait

206. Coment les homes des homes dou chief sei-

faut ^ Tome de ce qu'il arequis enlacourt,coment
celui peut conjurer ses pers.
gnor dou royaume li floivenl faire la ligesse par
de quc il li sont tenus par la ligossc,
1'asFise, et 221.Coment ct pourquoi home qui a plusiorssci-
et coment lcs autres gens dou royaume doivcntju- gneurs peut porter armes contre son seigaor sans
rer au chief seignor feaut6. mcsprcndre de aa foy.

r
413 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 414

222.Comentscif;nnri1iiit fairc scm onfirrf77)liumc A nc lc fail qucl amcndo Ton enrioit avoir
scl.> soi;.;nor

ou 1'eme de faire droiten sacourt qnant on s'est cla- ct semons dou service que il doit, et il est
qui est
mes de lui ou d'ellc, et quant l'on est onci semons essoigne, coment et pouniuoi il dnit contrcniandcr
et lon a essoigne, com il doit contremander s'es- s'essoigne.
soigne, et par qui et se il ne vient k jour que il Quant home k qui lc seignor doit de son fie
232.
aura este semons, ou ne contremande"s'essoignesi est semons dou service que il li doit, et il en veaut
com il doit, que son aversairc doit requerre au sei- acueillir la semonce, coment il doit faire si que il

gnor ct que le seignor en doit fairc. n'ait damage et coment rome quiestsemonsdeson

223. Se le seignor fait semondro aucun home de service doit faire.

son service, ou est merme d'aucue chose de son fie 233. Que doit perdre home qui est en leuc par
que le seignor ait et tiegne sans esguart et sans semonce, et il s'en part sans le congie dou seignor,
conoissance de court, ou que le seignor li doive ou de celui qui est en son leuc.
aucune chose parfaire de son fie que il li ait requis 234. Coment le seignor peut faire son home se-
en court que il li parfasse, et il ne li ait fait, co- mondre en son hostel, et pour quel chose, et que
mentil se peut deffendre d'accueillir celle"semonce ceaus qui semonent doivent faire et dire k la se-
tant que le seignor li ait son fie parfait ou renduce D monce et aprez.
que il entent en la maniere dessus dite. 235. Qui est semons dou service que il doit au
223 bis. Ci dit coment quant le seignor semont son seignor, et le seignor li doit de son
fie de que le
home dou service que il li doit, et se le seignor li terme de sa paie est passe, que il doit faire et dire
doit de son fie, coment home se peut deffendre se il ne"veaut celle semonce acuiellir, tant que il
d'acueillir la semonce, et coment il le doit faire se soit paie de ce que l'on li doit de son fie.
le seignor ne n'a essoigne aparant, com de estre 236. Qui doil sorvice de compagnon, et il le fait
assiege de scs ennemis. semondre de tel service com il li doit, ou de celui
224. Coment le Banier doit semondre les homes
dou compagnon, et ledit compagnon est essoigne,
dou seignor. siqueilne puisse celui service faire.que lesemons
225. Encor de ceste raison meismes, et se le sei-
doit direet faire et garderaque le seignornepuisse
gnor semont aucun d'aucune chose. avoir de lui amende.com de hom quj defaut de ser-
226. Se home se veaut deffendre d'acueillir se-
vice.
monce de service que il doie quant le seignor a et 237. Coment le seignor peut faire semondre ses
tient aucune chose de son fie sans esgart et sans
homes de venir k court, et destraindre d'estre y
conoiesance de court, ou que il li doive parfaire
tant com la court se tirera hors.
aucune chose de son fie, et il n'a au seignor aucune C
238. Qui est semons dou servicedeson cors a aler
desdites chosesrequise,queildoit dire et fairequant
en un leuc k cheval et k armcs, et il n"a qu'un che-
11 est semon^ dou service que il doit.
val, et le cheval est essoigne, que il doit faire et
227. Quant le seignor fait semondre aucun par
direa|gardersoique son seignorn'ait de luiamcnde
trois de ses homes com court, si celui qui fist la
com de home defailli de service.
semonce au leuc dou seignor n'est present en la
239. Quant home a passe kge ou il est mehaigne
court, se les deus qui furent com court la ou il la
de mehain aparant doit estre quile dou service.
fist, la recordent sans lui en la court.sela semonce
vaut ou ne vaut, et se celui qui est en leuc dou 240. Coment
et pourquoi le seignor peut faire

seignor est en la court, et Tun des ceaus qui furent seraondrefeme qui tient fie qui doit service dou
com court faut, se
le recort vaut, ou ne vaut auci.
cors de prendre baron, et elle ne le prent, quel

Ques manieres de services doivent ceaus qui

228. amende le seignor en doit avoir.

doivent service de lor cors au seignor k il qui il le 241. Encor dit coment feme qui est semonce de
doivent, et en quel leuc il li doivent service. baron prendre, coment elle doit respondre.
229. Coment et ou le seignor peut et doit faire 242. Quant feme semonce si com doit de ba-
est
semondre les homes dou service que il li doivent. n ron prendre,et elle age.comment ellepeut
a passe
230. Pourquoi le seignor ne doit son hom faire et doit sa semonce refuser que ja leseignor n'aura
semondre de son service se il ne n'a mestier, et de elle amende de defaut de service.

pourquoi home ne se doit faire essoignes se il ne 243- Quant feme a et tient plusiors fie de plusiors
l'est, quant il est semons dou service que il doitau seignors,de quel fie elle doitlemariage.de qui elle
seignor. tient le fie.

231. Coment le seignor peut et doit semondre et 244. Quant feme tient un ou plusiors d'un ou
fie

faire semondre ses homes dou service que il doi- de plusiors seignors,et marie sans congie de
elle se

vent, et ou et quantil les a semons ou fait semon- celui k qui elle doit le mariage, quel amende, il et
dre, queil doit faire et dire quant Tome defaut dou les autres seignors en doivent avoir.
servlce que il doit, aprezcequeil en a este semons, 245. Quant home dou seignor prent feme qui tient
si com il doit, quel droit le seignor en doit avoiret fie dou seignor, et il l'espose sans son congie, que
(77) Ajoumer.
.415 GODEFaiDUS I1IEB.0S0LYM.£ REX. ,4^6

il doit faire si que le seiguor ne autre nc lc puijse A P-ut le seignor destraindre par trois manieres ci-

geter de sa foi. dessus devis6es.

aucun des homes dou scignor cspose fcme
246. Se 260. Comenl celui qui n'est home dou seignorle
qui tient dou seignor, et s'en saisit dou fie, quel
fie pcut deslraindre et faire destraindre dc faire lenir
amende le seignoren peut avoir, et coment un des Tesgart ou la conoissance quc sa court a fnit,

homes dou scignor le peu appeller de foi menlie. 261. Se un home est semons dou service que il
247. Ce sont ceaus qui peuvent guager ou se- doit au seignor, et il veaut comander son fie au
mondrc le seignor.ou conjurerdc sa foi,et coment, seignor.ou livrer le irendre por aucune des choses
et lesques non, par Tassise dou rojaume de Jeru- devant dites pour quoi Tom peul son fie vcndre, le
salem. seignor n'est pas teuus de recevoir le fie.et fairc le
248. Coment hom doit son seignor destraindre vendre, ne la coniande dou fie,puisqiie il Ta avant
que il lc ''as-e paicr se il li doil dc son fic, ou de semons de son service tant que celte semonce soit
ravoir se il aucune chosc de son fie, ou de
tient passee, ains le peut bien refuser par raison.
faire li abaltre force que crestien li fait de son fie, 262. Qui veaut son fie comander, et il le veaut
ou de parlie de son fie. faire sans perill.quant il le comande au seignor.se
249. Se un home est asscne en un Icuc moti de g ig seignor ne le rcQoit, si li die que Ll veaut que il

son fie qui ne rcnt tant que il soit paies cnterine-' le recoive par esgart.
mcnt de son fie, si com est a? senes d'estrc paies,il 263. Ci dit coment Ton doit requerre devise et
doit le seignor guager de son service, si com est partison de terre.et coment le seignor doit coman»
aprez devise. der k faire, et comenl ceaus k qui il lacomandele
un homc ou uno feme est assenes de
250. Se doivent faire, et dans quel lerme.
son fie en un leuc qui ait tant valu quc il puisse Quant fie eschiet a home ou k ferae, ct
264. il

estre paie, el le seignor lait pris, et que par cc li le requiertau seignor, il le doit reeevoir par la
est sa paie defaillie, il le doit requerre au.seignor preuve dou parente ains que par grace.
par la maniere ci aprez devisee. 26.5. Quant hom re^oit fie qui li esl escheu, le-
251. Ci devise comcnt Ton peut son seignorgua- quel tie Ton a requis au seignor et offert k prouer
gier et faireguagier dou ser^dce por la paie de son par Tesgart de la court, et on ne le preuve, ains le
fie en plus brief terme. reijoit par grace,coment il en peut cstre travailles.
252. Qui veaut son seignor dcstraindre d'avoir sa 266. Ce sont les;choses que le seignoralarequele
paie de ce qui il li doit de son fie, pour lui semon-
de son home peut et doit livrer sans clamor.
dre et conjurer de sa foi,iI ne le doit mie faire en- 267-268. Coment et en quel maniere ilniapoint de
scmble, mais l'un aprez Tautre. ^
bataille en chose qui monte k plus d'un niarc d'ar-
253. Ciorrescomeniron doit conjurcr son seignor gent.etcoment et en quel maniere y peut avoir ba-
et dequoi.et se il le fait autrement quc enci com il taille des un? as autres g»arens par.rassise.
est de\-ise, il doit amender au seignor.
269. (;i ores coment celui de qui Ton se clame
254. Quant home conjure, ou contraint, ou sc-
peutiisoi atraire la preuve,et tollir la au requerant.
mont son seignor autrcmcnt que il ne doit sans ce 270. Ci endroitores quel cst Tusagc dou fait des
que il ne Tait k faire, quel amendc le seignor en
doaires au royaumc dc JerusaJem.
doit avoir.
271. Coment seignoret homese peuent entrequi-
aucune chose dou fie de
255. Se le seignor ticnt
tor Tun l'autre de la foi que il s'entredoivent.
son home autrementqueparrassise ou parTusage,
272. Coraent ct pourquoi Tome peut vendre le
ou par esquart, ou par conoissance, il doit reque-
fi6 de sa feme sans son otroi avant que le sien, la-
re au seignor et par court.
quel vente est contre Tassise.
256. Ci orres coment je qui ais fait cestui livre
esconjurcmens destrcces 273. Gi dit dou chevalier palatin dc qui doil estre
fais ccrtainement ces
home au scignor. le fie, et que Ton doil faire dc lui.
dcssusdites de
257. Se aucun Crestien fait iaucun des homcsdou 274. dcvant moul des assises, et
Vous aves oy ci
{)

seignor force de tout son fiti, ou de partie, il so encor en ores aprez,vousor6sciaucunes parolesou
doit clamer au seignor de qui il le tient qui li abate il y a mout des biens. ^
'

la force, el sc il nc lo fait, il le doit dcstraindre par

275. Ci ores rassiscctrestablissement des vilaina

ses pers. ctdes vilaines.comcnt on doit user, elpremiercment

258. Ci orres coment un hoine ou unc feme
sc coment Ton les doit requerre.

est assencssur lcs rentes d'un casau que autre que 276. Ci dit quant les vilains s'en fuient, ou par-
le seignor tiegne, el le tcrme do sa paic cst passe tent de la tcrre de lor seignor, comcnt il les doit
et il n'a cst6 paic.il lo doit pcqucrrc au scignor, et recouvrcr.
le seignorle doit faire payer. 277-278. Ci dit quant les vilains se marient hors
259. Se le seignor ne tient uu fail tenir Tesgart do la terre de lor seignor sans le comandement dou
ou la conoissance que sa court a comentcelui
feit, seignor de la vilaine.
por qui lesgart, ou la conoissance aura cst6 faile. 279. Ci dit ques amendes doivcnt faiw jseaus qui
417 ASSISES DE JERUSAtEM. — EXCERPTA. 418
dclTaillcnl lc droit dcs vilains ou dcs vilu.incs dcs- A nienl ladlte court coneut quo il esloitlc droitlicir,
sus-dites. et li offrirent lor homages.
280. Ci orea quel aagc ot dcsqucs rnys furcnt les 303. Ci est comcut damdiscllc Marie filln de uics-
assises que vous avez loiios on ccstui livre, ct co- sirc Beaumont fit lire unc chartri! i>;ir un clerc en
iiicnt ellcs 1'urent f;iiti;s ot ordcnces. la prosence de la haute court de JerusulRm,fiiisant
281. Ci dit qucl homc doit estre scignor cl goucr- lor assavoir que elle estoit plus droit heir h. avoir
neor dou pais et dou pcuble. Icdit royaume que le bail n'e3toit, pour ce que elle
282. Ci dit de seignoric, et de ses pillicrs. estoit dessscndue de rainsnSe seur de la mere dou
283. Ci dit coment reir costecr ii qui esehcit lo susdit baill.
royaumc, le doii requcrre as homcs duu royaumc 304. Ci esl le rcspons que lesusdit baill fist con-
dc Jcrusalcm. tre la requesle de la susdite damoiselle Marie.
284. Ci ores quel csl le sermcnt que le chief sci- 305. Ce est la maniere coment les homes de la
gnor fait h. ses homes avant que il li facenl homage, haute court vindrent en presence doudit roy, et li
ne que il le rccoivent h. seignor. firent savoir coment il estoient venus laire respons
285. Ci devise quol sercment doit faire balll quant Masusditedamoisclle Marie sur la repuestequeelle
il regoit le baillagc dou royaume, et comcnt il se lor lit, et trouerent que elle estoit partie de la.et li
j}
doit contenir. manderent par trois homes qne si elle voloit atten-
286. Ci dit ou lc roy dou royaume de Jerusalem dre il li feroient respons de ce qu'elle a requis.
doit estre corone, et qui le doit coroncr.
306. Ce est le respons que le susdit roy ftt as
287. Ci dit quel manicre de scrcmcnt fait Ic roy homes de ladite court que nule chose n'estoit dite
dou royaume dc Jcrusalcm au patriarche qu^iul il
ou faite que il deust arrester de non faire envers
li mct la corone au chief.
eaus ce que il doit, et que il fissent vers lui ce que
288. Nous vous dirons ci aprcz lcs ofllces des
eaus faire devoient.
offeciaus dou royaume,et premierement dou senes-
307. Ce est la maniere dou reraede qui fu fait par
chau.
le roy Henry et ses homes des choses qui ont este
280. Ci dit r'ofricc dou conestable.
fuites au tens dou sire de Sur, k oe que la gent ne
290. Ci dit roffice dou niareschul. perdans.lequel fut
soit fait k mois de Jen de 1310
291. Ci aprez nous dirons roffice de chamhcrlain.
de Crist.
292. Ci sont les erremcns dou roy Huguesetdou Coment messire Hugues de Leseignan cone-
308.
conte de Braine surlcfuitdoubaillagcdouroyaume
stable dou royaume de Chipre a requis
le royaume
dc Jerusalem, et tout premier ce est le dit dou roy
Hugues. p de Chipre k messire Guy de Ibelin lieutenant dou
seneschau, et l'ot par conoissance de la court.
2J3. Ce est lo dit dou coate de Braine aprez que
309. L'assise des
oiseaus et des chiens, et des
le baill a fait sa requesto.
chevaucheurcs pordues.
294. Ce est le segont dit dou baill k premier dit
310. L'assise des esclas et des esclavcs.
dou conte.
311. L'assise des vilains et des vilaines fuitives.
295. Ce est le scgont dil dou contc au segont dit
dou baill.
312. L'assie deslarrons dou bestaill.

296. Ce est le tiers dit dou bail uu segont dou 313 Ce est rordcnance el le remede que il a cste
conte. par lassent dcs homes par courtle mardy a lOjour
297. Ce est le tiers dit dou oonte au tiers ditdou de jenvier Tan 1302. de Crist, lequel remede se
baill. doit joindre au livre des assises.
298. Ce est le quart dit dou baill au tiers ditdou 314. Ce sont les services dou royaume de Jeru-
conte. salem, aydes que chacun doit faire quant
et lcs

299. Ce est le quarl dit dou conte au quart dit besoing est audit royaume,et les gens qui ont court
dou baill. et coins et justice, et tous les perlas doudi royaume

300 Ce est la maniere coment la haute court dou q et lor suffragans deviserai-je Tun aprez Tautre, et
royaume de Jerusalem concut par fassise doudit tous par chapilres.
royaumc que le baillage de Jerusalem montoit au 315. Ci dit quans suffragans a le patriarche de
baiil pour ce que il estoit ainsne de son cousin le Jerusalem.
conte de Braine, et coment il li fircnt les homages. 310. Ci dit quans sulTr. a Tarchev. de Sur.
301. Ce est la maniore coment les homcs de la 317. Ci dit quans suffragans a rarcheveque de
haute court de Jerusalem receurent k seignorledit Cesaire.
baill, et fu corone roy doudit royaume aprez la 318. Ci dit quans suffragans a larchevesque de
mort dou roy Hugues qui estoit mermeaus, qui te- Besain.
noit son bailliage. 319. Ci dit quans suffragans a I'archevesque de
302. Ce est la maniere coment le susdit bail as- Bethsereth.
sembla la Eaute cburt dou royaume de Jcrusalem, 320. Ci dil quans sulfragans a rarchevesque de
et lor requist ledit rojaume com droit heir, et co- Babach.
419 GODEFRIDLS HIEnOSOLYM.E REX. 420

321. Ci dit quans suffragans arevesque de saint A 337. Ci dit ct parle dou lignage de ceaus de
Jorge de Lile. Ibelin.

322. Ci dit quans suffragans a revesque d'Acre. 338. Ci dit des heirs de Tabarie.

323. Ci dit quantes baronies y at ou royaume de 339. Ci dit dcs hiers de Saiette.

Jerusalem. 340. Ci parle des ceaus de Cesaire.

court et coins et 341. Ci dit des heirs de Isabeau la fiUe Pierre de

324. Ce sont lcs lcucs qui ont
royaume de Jcrusalcm. Baruch.
justice ou
3<2. Ci dit de ceaus de Saissons.
325. Ce que lcs barons et lcs autres
est le scrvice
343. Do ceaus de Monfort
gens dou royaume de Jerusalem doivent au chief,
344. D.es heirs dou Touron.
seignor dou royaume.
326. Ce est le service quc la sainte cite de Jeru-
345. Des heirs de Guy de Milli.
346. De ceaus de Bessan.
salem doit.
347. Ci dit des Contes de Rohais.
327. Ce est le service yue la cilo de Naples devoit.
348. De ceaus de Baruch.
228. Ce est le service que la cite d'Acre devoit au
349. De ceaus de Jor.
royaume de Jerusalem.
350. Des seignors de Giblet.
329. Ce est le service que la cite de Sur doit au B 351. Des seignors de Mareclee.
royaume de Jerusalem. 352. Dcs seignors dou Margat.
330. Ce sont les aydcs que les yglises et les bor- 353. Ci dit dcs heirs de Boulron.
gcois doivent quant il y a granl bcsoin en la terre 354. Des heirs d'Adelon.
dou royaume de Jerusal. 355. De ceaus de Mangastiau.
331. Ici comence le livre des lignagos de ga mer. 356. Des heirs de Caiphas.
332. Ci dit des roys de Jerusalem. 357. Ci dit des hcirs dou Conestable Menassier.
333. Ci parle des lignages des Roys dc Chipre. 358. De ccausde Mimars.
334. Ci dit des roys de Ermenie. 359. De ceaus dou Morfa.
335. Gi dit des princes d'Antioche. 360. Ci dit de ceaus d'Antioche.
336. Ci dit des contes de Triple. 361. Ci dit des Petis.

II.

EXCERPTA QUJIDAM

CHAPITRE PREMIER. C point, et en bon estat, et que ses homes et son peu-
Ci comence lc livre dcs Assises ct dcs bons usiiges ble, et toutes manicres des gcns allans et venans,
dou royaume de Jcrusalcm, qui furcnt cslaLlics et ct demorans el dit royaume fussent gard6s et go-
miscs en cscril pny
lc duc Godcfroy dc liuiUon, lequel verncs, lcnus el maiiitcnus, ct mencs ^ justice, k
fu ehlcu (i roy et a seijnor doudit royauinc, cL pvr le dioil el k raison.ll ehleul par le conscil dou palri-
conseil dcs autrcs roys, princes et barons que aprcx, le archo de la sainte cite et yglise de Jerusalem, et
duc Godcfroy furent, et par 1'ordenemcnl dou palriar- par le conseil des princes et des barons, et dea
che de Jerusalcm. plus sages honies qu'il pooit avoir, sages homes k
Quant la sainte cile de Jcrusalinii fu conquise sur enquerre et k savoir dcs gens de diverses terres qui
les ennetnis de la crois.ct Tan de rincarnalion nos- la estoient lcsusages de lors terres, ct tout quant
tre Seignor Jcsu Crist M.XCI.X.par un vcndrcdy, ct que ccaus que il ot chleu k cc faire en porenl savoir
remise el pooir des feaus Jcsu Crist par lcs pelerins ne aprendre il mirent et lirent metre en escrit, et
qui s'ehmurent Ji vcnir conquerre la par le prcsche- aportcrent cel escrit au duc Godefroy, et il assem-
ment de la crois, qui fu prcschce par Pierrc TEr- bla le patriarrhe ct les avant dis, et lor mostra, et
mite, et que les ptinces el lcs barons qui l'orcnt lor nt lirc par devant eaus cel cscrit, et aprcz par
conquisc orcnt ehlcu ct roy ct h seignor dou royau- j^
lor conseil et par lor accort il concuilli de ceaus
me de Jerusalem duc Godefroy de Buillon.et il ot
le escris cc quo bon li scmbla.et on fit assises et usa-
receu la seignorie, et il ne volt estre sacr6 ne coro- ges que Ton deust tenir et maintenir,et uscr au ro-
ne h roy el dit royaume, por ee que il ne volt por- yaumc de Jcrusalem, par lesquels il, ses gens, et
ter corone dor la ou lc roy des roys Jesu Crist le son pcuplc et toutcs autrcs manieres dcs gcns alans
Fis de Dieu porta corono d'espinelc jour de sapas- et vcnans cl dcmorans, fusset governda et men^s
Bion. II fu ententis k mettre le royaume en bon k droit ct Jt raisonel dit royaumc.
 ;

421 ASSISES DE JESUSALEM. — EXCERPTA. 423

CHAPITRE V. A Do murtre aparant murtre en court.
Ci dit camcnl seignor dou royaume dc Jcruankm
le Dc traison aparant.
et lcs harons qui ont court, coitis cl justicc doiriut Domecide aparant murtre en court.
saroir les ussiscs et ustujcs douilit roynumc.
l)c querele d'un marc d'argent ou de plus.
Pour cc que il iiie semble droit et raison que le De alraire :ontre soii seignor cliose queison fie
chief seignor dou royaumc dc Jerusalcm, el les ne soit.
burons et les autrcs riches honies (jui ont court, et Et de toutes autres choses qu'on pert vie ou mom-
coinset justice,sachent les assises etlcs usagcsdou bre,ou son honor qui en seroitattaint ou prov<i en
dit royaume,que le chief seignorjure ainsqu'!! soit la haute court.
reQeu k seignor, ne oint ne sacre k roy de lenir les GIIAPITRE LX.X.X1I.
k son pooir, el faire les tenir en son royaumc, et Quc's gens peuvent jaire apeau de murtre,et a quiion
que tous ses homes et los homes de ses homcs le est tenu de respondrc.

doivent auci jurer, et pour ce que lors homcs qui Pour ce quo le murtre est avant divise en cest
doivent estre juges de lor cors sacheiit bien et livreque lesautres choses dequoi ron sepeutclamer
droicturieremcntjugerles jugenientsque il devront par Tassise et avoir en droit, et auquel clam il n'a
faire selon celles assises et ceaus usages, ci que je point dejour, ety a tornes debataille parrassiseou
comance a faire cestui livre, lout soit ce que je co- B Tusage dou royaume de Jerusalem en parlerai je
noisse bien qu'en moi ne n'a scne conoissance par- premier,siveuil diuiser avant quel manieredegens
que je le mais la fianceet
deusse enprendre k faire, peuvent faire apeau de murtre, vers qui on ne se
Tesperance que je ay en Uieu,eten la puissaucede peut deffendre de respondre dou murtre parPassise
Dieu le Fis, et en beneurete dou saint Esprit qui ou Tusage dou royaume de Jerusalem.
nie donne sens et grace de bien faire le selou ce que Feme espouse dou murtri.
jay apris et rctenu de ceaus k qui je ais oy parler Hom espous de la murlrie.
et qui ont este les plus sages homes de mon tens,k Tous parens et parentes de sanguinite.
qui je ay oy parler des assises et des usages doudit Tous parens et parentes d'afinite.
royaume et des plais de ladite court, et por ce que Tous parains.
lor ay vehu faire et user, l'ay je empris en faire, si Tous maraines.
en pri la sainte Trinite que elle m'envoit la grace Tous nilous.
dou saint Esperit, si que je puisse mener cestui livre Tous filleures.
k tel perfestion qui soitihonor de Dieu,etau pro- comperes. Tous
fitde m'arme,etau droit gouvernement doupeuble comeres. Tous
dou royaume de Jerusalem, selon les droites assises, C Tous
ceaus et celles qui sont dou pais dou murtri,
et les droits usagcs doudit royaume, et au prouffit se il est pelerin estrange.
des armes et des cors de tous ceaus qui le liront, Tous ceaus et tous celles qui vindrent au passa-
lesquels jeprieet requiers et conjure delapartDieu ge a que il vint se il est d'outre mer.
que il de chose que il ait n'en usent malement k tol- Tous ceaus et toutes celles qui ont este avec le
lir ne chloigner le droit, ou celui d'au'rui aprochier murtri ou la murtrie an et jour si com est devant
ou deffendre selon ce que mestier li seroit, car m'en- dit.
tention n'a este, ne n'est de ce livre faire que pour Tous ceaus ou celles qui sont tenus de foi au
enseigner ceaus que mestier en auront et auront meurlri ou k la murtrie.ssit home ou feme.ou sei-
droit cl le requerront,de savoir le aprochier etdes- gnor ou dame,
reigner, et k ceaus k qui l'on requerra ce que est lor Tous ceaux ou celles qui sont dou comun ciou
droit, de savoir les ehloigner
et dessendre, et pour murtri ou de lamurtrie, se il est de costume.
ce il me
semble que ains que je parle en cest livre Tous ceaus ou celles qui sont de la frerie dou mur-
dcs assises et des usages, ne des plais de la haute tri ou de la murtris, se il est de la frerie.
court doudit royaume,que je doie avant parlerdou Feme se elle a ete soignant dou murtri.
roy qui est chief seignor doudit royaume tout ne p. Home se il a tenue la murtrie a soignanie.
soit il homes et barons
corones,et les autres riches Mais feme qui ait baron ne peut faire apeau de
qui ont royaume courtet coins etjustice doi-
el dit meurtre que par Totroi de son baron, et por ce le
vent estre, et que les juges et les pleideours et lor peut tel maniere degens appeleret autres non.que
cors deviserai je au comanccment de mon livre, ce il est bien semblant que amour les meine k ce que

que je ay empris k dire dou roy et des avant dis. il font Tapeau pour 1'amour qui a este cntre eaus et

CHAPITRE LXXXI. le murtri ou la murtrie.et non pour haine ou pour

Des quels chofes ion ne se peut dcffendre par iassise lover, ou pour malice.
ou par iusage de aerdre se de bataille.
CHAPITRE CI.
Ge sont les choses ds que il a bataille par I'as- Coment toutes manicrcs de champions doivent etre
sise ou Tu&age dou royaume de Jerusalem dequoi armis quand il s'en vont pour offrir en court la
Ton se peu detfendre par esgart ou par conoissance hataille faire.

de court sans bataille. Ci est la maniere coment toutea manieres de gens.

 4S3' GODEFRIDUS UIEllOSOLYM^ H£X. AU
champions, cheveliers etautresdoiventcombaltre, A,'sont en sa garde. Et quant il seront el champ le
etcoment il se doivent avant venir pour ofTrir au seignor y doit raetre de scs homes pour les garder,
seignor et ou et coment, et do quel nianiore il doi- et un des eaus doit diredevant lesaulros k chasoun
vent estre armes, et venir k rourt pour oflVir eaus des champions. choisisscs de vos armeures, lcs-
debataille, et comcnt et de quels arnieurfs il doi- queles vous vodres avoir h. la bataille faire et il le
vent eslre armes el champ et & la balaille el champ doivent faire et doiventtelles retenirel champ,etie8
k cheval,comcnt ct dequoi les chevaus doivent estre autres oster del champ.Et apr^s doivent faire jiirer
couvers, ii chascun dcs champions que il ne porte bref ne
CHAPITRE CH. cliarci, ne sorcerie, ne quepour ceste bataiile il
il

C»ment chevaliers dnivcnt eslre armes qtii cnmlalenl ne la fait faire, ne autre pour
lui que il sache, ne
pour murlre, et comcnt pniir autre querelc, ct co- n'a done ne promis k aucune persone quel qu'clle
ment il doivcnt venir jiour of]rir, etou et ii qucl soit en aucune maniere chose pour brief ou espire-
oure.
ment, ne charei, ne sorccrie qui h. celle bataille li
Les chevaliers qui se combatlent pour murtrc ou puisse aidier, ne k son aversaire nuirc, nc que il n'a
pour homecide se doivcnt combalre i pie et sans aucune autres armcures sur soi que celles que la
coitFc, et estre roignes a la reonde, et estrc vestus court avehues.Et puis doiventlcs champion mencr
•>

de cottes vermeilles ou de chemises.ou des doubles cnsemble emmi le champ,et avoir l&un Evangiie,et
de coude courtes jusqu'au genouil, et les manches le defTendoir doit premier jurer sur sains k genouil
coupees jusques dessus le coude, et avoir chausses la main destre sur rEvangile,et dire quo enci li ait
vernieilles de drap k estrier sans plus, et une t.argiie Dieu et les saints Evangiles que il n'a tel murtri et le
que ron ap|ielleharasse qui soit plusgrant de lui de nome. Et lappeloir doit dire que il mcnt et Ten doit
demi pie, ouplainpaume.enlaquelle aildeus perluis liever com esparjur etprcndre parlepoing,et jurer
de commun au grant en tel endroit queil puisse son que enci il ait Dieu et les sains Evangiles, que il a
aversaire veir par ceaus pertuis, ot doit avoir une tel murtri,ct le nome.Etapres ce lcsgardesdoivcnt

lance et deus cspees, Tune ceinte et Tautre attachee mener chascun des champions en une part dou
en son escu.si que il la puisse avoir quant mestier champ,ct lc bauc doit estre crie tel iquatrecantons
li sera, et il ni a que trois jours de rospit de tel dou chainp,que ni ail nul si hardidequel langage
bataille, puis que les gages son dones et receus. Et qu'il soit qui ose dire ne faire chose parquoi Tun de
quantleschampions quiont gagetelbataille se veul- ces deus championssoit en aucune chosc aidi^s ne
lent offrir Ji jour de bataille, il doivent venir fi pie vees.ne estro ne le puisse,el quese aucun le faisoit
enlre primcet lierce en Tostel dou seignor, et rapel quo son corps et son avoir seroit encheu en la merci
loir avant ensi vestus et chaussescom ilestdessus C dou seignor. Ft se murtri est cmprcsonte il doit
devise, et faire porter avant soi plnsiers harasscs et estre en uue part dou champ tout descouvert, et se
plusiors lances et espees, si que il puisse prendre k il y a home ou feme qui ait fait Tapeau par
rentree dou champ lequel que il vodra, car se champion,il doit est ede les le cors,en telmaniere
chacun ne presentait quo une, et clle cstait brisee qucilnc uuisse nc aidcJinuldes dcux partiesncen
fenduG ou empiree en aucune maniere ains que il dit ne en fait, neeucontenancefors dc Dieu proycr,
fust au champ, il ni poroit avoir nulc autrc puis fors on tel maniere quc los champions ne le puisseoyr,
celle que il aurait presontce au selgnor et a la court Et les armeurcs dou vaincu,etcellesqui cheent dou
et rapeloir sc doit veniravant pour olfrir, et dire vainquor brisees ei cntieres doivent estre dou sei-
co quanl il sera venu eiici enlacourt dou seignor. gnor, ct s'il y a conestable, dou conestablo; el se
Sire, je me presente moi et mes arnics k vous tlh. pais en eslfaite puisquil sontlaisscsaler onsemble,
la court,et voes ci mes armcs cl mostrer les,et moi ct aueuue des armcures douquel quo ce soit csl

pour euffrir k fornir ce que je ay olTort k faire,et Ji brisce ou cliiet au champ, elle cst dou seignor, ou
fornir de la bataille quo jo ay gagee contretel et le dou conestable se il y est. En aprfes les gardes dou
nome, El lors le seignor doit faire toutes ses armeu- chanip doivcnt partirle soleil siqueil nesoitcontro
res veir k la court se elles sont telles com elles n 'a chieio dc lun plus quc de lautre, puis doit diro
doivent estre, et puis livrer les armeures k ses Tun des gardcs au scigncr sircquecomandesvous,
homes et comander as champions que il allent el nous avons fait quan que nous devons faire, Et le
champ, et ceaus qui portent los armeures o lui. Et seignorlor doit dire Irrs laisses ler allerensemble,
le defendoir doit apres venir pour olTrir soi si com et traire se en une parldou champ, et laisser les
esl dessiis dit de lapeloir, et le seignnr doit auci convenir; et se le champion portc arme reporte
faire et dire k lui com k lappellDir, ct sc Tune des autrc quc colledelacourt, ot ilsen vcaut aidierpour
iances est phis longuc que raiilre, lo scignor la doil son aversaire gregicr, el lcs gardes douchamp s'en
roigner dou grant,et doit les deus champions faire apcrQoivcnt, si le doivent maintenantprendre,ct le
bien garder alant el champ quc aucun descaus ne seignor en doit fairc dou murtricr,et se Tun prend
s'en fuie ou destourne,ne quc Ton lor face mau ou lautre, ct il sentre abatcnt, les gardes dou champ
vilainic dou cors, no die ne faco honle ne cnnui, se doivcnt traire cellc part, et estre plus presqueil
car le seigaor les doii de ce tout fairo garder, que il porront des yaus, si quo Tun dit le mot dou
425 A SIPE5 VtE JKItUSALEM. — KXCEIiPTA. /.2G

rocrcanl quo il puissrnt royr, v se il Ir, riit ol il ^ IpI fiiil fairc ; et lors la courl doit les laucosmesu-
ro,vont,il (ioivent niainlciumt ilire 1\ !'iiutrc laisscs, rer,ct se Tuno cst plus grant querautrc roigncrla,
assos aves fait.et maintenant cciui Dr^ndrectlaisser si qu'elles soient d'unc grandeur, et sc Tunc des
un commandement dou seignor.et losetgnorledoit cs))ccs ou le fer des lances est tel queil puisse pas-
maintenant de la fairc traincr jusquosas lorchesct scr par la maillc dou haubcrtsansromprcettailller
prendre le par la goule et dccclui qui auraeslcoc- la niaille, Ton lc quc il nc lcs
doit fairc ohangior
cis tout n'ait il dit le mot rccrcant. aient tels com est devant dil qu'cllos dnivcnt cstro.
Et qui vcaut faire apoau do murtre etil nestche- Et quant ccla sera seignor doit direascham-
fait,le

valier.il doil faire si com il cst dcvanl dit detoutes pions que il armer detoutcslorsarmes
s'en voisont
choses fors tant quc les charapions doivent estre fors de heaume et de la lance. Le seignor doit co-
autremenl armes, et enci cn telsarmeures comest mander ses homcs quo il les metent au chanip,
ci

devisc en ccstui livrc et apros (jue les championa que Ton menc dcvant eaus lors chcvaus,et portcnt
autres quc chcvaliers doivent avoir, car sergens k lor escaus ct lors lancos etlor heaumes,etentrent i
pi(jsecombatentdetoutesquereles d'unos armcures. pie el champ, et mencr les a une part chascunpar
CIIAPITRE CIV. soi. Et quant ce sera fait, ceaus des homes que le
Cometit au jour rfi* baUdlle se doivent offrir les cham- n seignor a establi a gardcr le champ doivent porter
pions. une Evangile, et faire jurer a chascun dcs cham-
Au quatrieme jour des champions se doiventve- pions par soi que il ne portont sureaus ne surlors
nir offrir cn rostel dou seignor ontre prime ettier- chevaus armoures pourquoi il puissent Tun rautre
ce Tapeloir avant et le delfendoir apres et doit gregier autres que cellcs quc la court a vehues, ne
chascun des eaus avoir plusiors chevaus couverssi que il ne portent que il sachent sureausnesurlors
com est devant devis(i,etfaireapporterdesarmeures chevaus brief ne chartre.ne sorcerie ne autrc pnur
avant dites de chascune plusiors porce que se il : eaus que il sachcnt. Et apres ce sarement il doi-
ni portoit que une,etil ni faisoit mencr qucunche- vent faire venirlesdeux championscmmi lechamp,
vcau, et celui fust mort ou essoigne, ou aucunc des et avoir unc Evangile que un dcsgardesdouchamp
armcures fust mau mise ou empiree.il n'en poroit doit tenir, et doit dire au dcffendoir venesavant, et
avoir, ou recouvrer d'autre puis que il rauroitpre- jur(3S ce que vous deves, et il se doit agenouiller et
sente h. court. Et quant rapeloir vient devant le metre la main sur rEvangilcet dire enci,m'aidDieu
seignor, il li doit dire. Sire, je suis vcnu au jour et lcs sains Evangilcs que jen'aypas faitelatraison
que vous et la Courtm'avesdon(jsgarant etapareille que cestui me met sus, et le nome, et Tapelloir le
de ce que mestier me ait a ma bataille fournir et doit maintenant prendre par le poing, et dire lu es
euCfre k ma bataille faire en fait ce que jeay offert C esparjure,et je fen lieve com esparjure,etjure que
k frire en dit, et vous prie et requiers que vousco- enci m'aid Dieu et ses sains Evangiles que tu as
mandes que je aille au ehamp ma bataille faire.Et comise la traison que je te raeis sus. Et adone les
le seignor doit dire, soffres vous en taut que je ne gardes douchamp doivent mener chascundescham-
vous comraande. Et adonc il doit se traire en une pions en une part douchampetcomanderqueleban
part en rostel dou seignor, et quant le deffendoir soitcrie es quatre parties dou champ, et doivent
vient devant le seignor.il doit enci faire com il est chascun des champions faire monter sur lors che-
dessus devise de Tapeloir. Et quant il se sont enci vaus, et adonc baisse son beaume, et prendre son
venus pour otfrir, le seignor doit comander devant escu en satente,et les gardes doivent tenirchascun
\ rapeloir que il voise au champ,et apresau delfen- doschampionsparle frain dou cheval; et les autrcs
doir, et doit h. chascun bailler de ses homesqui les doivent partir lo soleil,et quand le soleil seraparti,
accompagnent jusques au champ,etquiles gardent et le ban crie, il doivent dire au seignor qui doit
que nus des eaus ne s'en destourne ne que on ne estre hors dou champ k cheval.Sire nousavonsfait
:

lor die, ne fasse mau ne vilenie, ne outrage, mais quau que nous devons, que comandes vous, fct le
quant il viendront pres d'ouchamp chascund'eaus seignor lor doit dire laisses les alcr ensemblo, ct
doit avoir tentes tendues ou logos faites hors dou n lor coaus qui les tionent les doivent laisser aler,
eharap \k oii il s'arraent, et le seignor doit \k ve- et Tun doit movoir contre Pautre et faire le mcaus
nir, ou ses homes, etli establir de ses plus prodes qu'il sauront.et se aucun des champions porte ar-
homes au champ garder, et doit avoir asses de ses meure, et il Ta trait pour son aversaire gregier, il
honies armes entour lechamp pourgarderquetort, en doit estre fait com il a est(3 dit laoiiil parlcdou
ne force,ne otrage ne soit fait a sa seignorie, ne a murtre et d'omecide. Et celui qui sera mort ou re-
aucun des champions.Et quant il sont \h. venus, le creant el champ, le seignor le doit faire trainer et

seignor doit faire venir les champions devant lui, pendre, et le cheval et les armes dou vaincu doi-
et dire k chascun lequel estle chevalquevousvoles vent estre dou conestable, et celles dou vainquor
ivoir a combattre, oh sont vos armeures de qui qui sont brisees et chieent el cbamp, et se pais est
^•ous voles combattre, et il lcs doivent mostrer, et faite de la bataille puis que leschampionss'ensont
e signor les doit faire prendre et faire veir en sa laisses aler ensemble, toutes les armeures qui sont
;ourt se elles sont telles com elles doivent estre a cheus el champ brisees et entieres doivent estre

Patrol. CLV, 14
42^7 GODEFIUDUM HIEIIOSOLYM^ REX. 428

dou cunc3table,et s'il u'a niconestabledoivenleslre A CII.VPITHE CIX.

dou seignor. Et se celui qui est aj)pele dc la trai- Cumcnt tflules nntres manicres dc yens autres quc
son est vaincu, il cst atteint de la liaison, car Ton clievaliers (jui ijuycnt Ijutaille doivent eslre annes u
la baUiille faire.
li a provee si com Ton doit, si doivcot eslre ses
heirs desherites com heirs de Iraitour ataint et Toutes manieres de pens autres que chevaliers
prove de traison.et se le seignor veaut avoir le fie, pour quehiue querele quc ce soit sedoivcntcomba-
et celui qui cst attaint et prove de la traison si tre a pie cn bleanl.ou en cotesrougesetchausses k
com est devant dit com ilaura este otree.et lajus- cstrier,el braies et braier tel com estusequecham-
tice cn sera faite, 11 doit faire assembler la courl, pions k pie les ont, et estre roignes k la ronde, et
et doit dire coment tel et le nomc fu appele de avoir chanevas et bastons de champions, et qui
traison, et que il en a este attaint com cclui a qui avoir ne les pcut, si ait autres bastons qui soient
Ton Ta prove par bataille, et qui en as cste vaincu
et lcs armeures dou vaineu et dou vain-
d'un lon,
par bataiUe, si requiert a sa court que eile con-
quor seront faites en la maniere devant ditc, et
li

noisse se ses heirs en sonl desheriles del fie de apeau qui esl fait de murtre ou domecide ne n'a
celui qui a esl^ allaint de la traison, par ce que respit dou jour que les gages sont doncset ressens
Ton li a prove en champ par bataille, el la court „ jusques au jour de la bataille,que trois jours.etde
doit connoislre se cuit quesesheirs ensont deshe- toutcs autres qucrcles jusques aujour delabalaiUe
rites del fie que il tenoicnl de lui, et de lout quau- quarante jours.et au jour que i! lor est done de ba-
que par lui lor est escheu si com heirs de traitour laille par le seignor ou par la Court, il doivenl
aparant, et altainl ct prove de traison. Et lors le venir et caus otTrir en rostcl dou seignorapareilles
seignor peut faire saisir son fie et avoir le et faire cnci com est devanl dit en cestui livre que le sei-
tenir, et faire en toutes ses volontes com dou sicn gnor le doit faire, et quant il seront au champ,les
que cnci Ta eu par esgard ou par conoissance dc seremens et les bans, etlesautresavantditcschoses
Court. doivcnt faire fairc lcs gardes dou champ si comest
CHAPITRE CVII. avanl devise en cestui livre.

Quds gens se pevent deffendre par champion. CIIAPITRE CX.

Se sont les gens qui se pevcnt dcffendre par Que seignors doivent faire quanl pere ou /!/s, ou
les

champion, ferae, home mahaigne, home qui a deux fraires lendent lor (jages Vun contre 1'autre.
passe aage de soixante ans, et se lor champion est II est assise au royaume de .]6rusalem quelesci-

vaincu, il sera d'ambedeus fait si com est dessus gnor ne doit reccvoir les gages de pere k lils,nede
dit. iils k pere, ne deus fraires Tun contre rautre.

ICY COMENCE LE LIVRE DES LIGNAGES DEgA MER.

CHAPITRE I.

Ci dil des rois de Jerusalem.

La sainte cite de Jerusalem, oil il plot k nostre C nc regna que un an,et moru sans heirde soncors,
Sauvour souffrir mortet passion pour nousrdcheter Aprez la mort doudit Godcfroi fu roisdeJerusalem
des pcincs d'enfer, fu conquise sur les ennemisde Bauduin scs frcrcs,lcqucl estait comtcdeRohais,et
nostre ioi par un vendredy a oure de Nonc il 15 dona lecoiiite i un sien cousin qu'il avoitnomeBau-
jours dou mois de juignel Tan de rincarnation de duin dou Bourc qui cstoit lis au comteHuetde Re-
nostr seignor Jesu Crist m. xcix et fut remisc el tel, et de la comle^se Melissent. Li dessus dis rois
pooir '!ps feaur- dc Criit.Li b.iron ct ii pelerinchleu- Baudui;:s fu mout prodhom et moru sans heir, et

rent k roy ct k seiguor rindeiroi dc Buillon duc de fiiienl c-crit sur s*> sepulture ces vers qui dient
Lorrai-io, lejuel ue sc vost i-oroiii''r, ne pnrter co- cnci. /ii.r Battdiiinn^ altcr Jndas Marhnli.rus, spct

ronc, car II dit qi:e en la cilfi oll nostre Snuvour palrix, tulor EtrUsLr, qucm jormidabanl, cui dona
porta corone d espincs le jnur de sa passion, ne cl Iribula rcddcliant Ccsar Dam Eyiplus ac homicida
portcroit coronc d'or,et quccelui coronement que Damascus, proh dolor! ut tam modico clauditur hoc
nostre sauvour ot en passion pournoslre ri^dcmp- tumulo. Aprez la mort dou devant dit roy Bauduin
tion sulfisoit pour tous los roysijMi dcvroient estrc fu roy de Jerusiilem Baiiduin dou Bourc comte de

de celui saint ro^aunie.Lcqucl Uodcfroi de Buillon Uoliais, ijui fu fis au conto Huon dc Retcl et de la

r
429 ASSISRS DE JRRUSALEM. — EXCERPTA. «0
comlese Melissenl com a estc dit. Icquol dona lc A murquis si com vous avez oy,lequcl son onclo lo roy
romtc dc Rohais b. iin sicn parcnt (iiii avait nom Mezrl avoit fait coroner en Taagc dc 7 ans, loquel
Jocclin dc Courtcnai. Lc devant dil roy Bauduin os- ful nome le petit roy et moru cnrant. Puis fu rois

posa femc la fille d'un richc home de Ermcnicqui de Jorusalem Gui de Leseignau maris do la susdite
cstoit slre dc Meletin,et nom avoit Gabricl, la(|ucle Sebillo, jaQoit cc que li baron olTriront h Aufroi
cstoit nom(;o Morfic, et ot d'elle 4 fillcs Melissent, dou Thoron qui esloit mari de Isabeau la fille dou
.^alis, Odiart ct Joic. Mclissont csposa Fouqucs lc roy Amauri ct de la royno Maric qui le feraiont rny,
contc dAngcr, Aalia esposa Beimont princo d'An- ctilfusi rhatifqu'il ne lc vost, ains ala au roy Gui.
tioche, Odiart fu fcme dou conte Reimontdo Triplc, ot il li fil homage. Au tens de celui roi Huis fut la
Joic fu nonain, et fu pour lui estorce Tabaic de terre perdue, puis aprez au siege d'Acre moru la
saint Ladre de Betanie. Aprez la mort dou dit roy royne Sebille sa femme,etful royne Isabeau sa seur
Bauduin fn roi de Jcrusalem f^ouques scs gendrcs, qui fut fcmc de Hauffroy dou Thoron,et e.xposaCon-
maris de sa fille Mclissent, et ores deus fis Bauduin rar lo marquis de Monfcrrat, et orent une fille qui
et .\mauri. Le roy Fouquos chassait un lievro au ot nom Marie que Ton apelloit la Marquise. Les
plain d'.\cres, ct scs chcvaus li chci sur le cors et Hassissins occirent le dessusdit marquis,ctla royne
fu mors. Puis sa morl fu roy de Jerusalem Bauduin n Isabel esposa lecomteHenry deChampagne,etorent
ses fils,et Amauri fu cuens de Jaffe.Li rois Bauduin 2 fillcs Aalis et Phelippe. Aalis esposa le roiHugue
envoia en Grece pour avoir feme, et ot Jodore la de Chipre, et Phelippe eiposa Gerart de Briene, et
niesse de rempereonr Manuel,et n'en orent nul heir. ot 5 filles et nn fis. L'une fille fut dame de Haute-
Puis la mort dou roy Bauduin,Amauri ses friires fu villc, et Tautre fut dame de Montmoreli,et latierce

rois, mais le patriarcho ne le vost coronertant que contesse de Grant-Pr^i, et !a quarle de 1'ieuvres, la
il se parti de .\gn(is, la fille dou conte Jocelin de quinte fut abaiesse de une abaie en Champagne,en
Rohais, laquele estoit sa cousine,ceste Agn6s avoit uns ville qni a nom de Nerru, laquelle abaie a nom
lianc(j Hues de Ibelin, et si com elle venoit au la Piti(3. Le fils a nom Gerart si comme son pere.

royaume elle arriva i JalTe^lecuens .\mauri pur le Le conte Henri de Ghampagne dcssusdit chei d'une
conseil de ses homes la prit Ji forceet resposa.et ot fenestre dou Chasteau d'.\cre au fosse, et moru,
d'elle un fils et une fille,Bauduin et Sibelle; pour ce et la royne susdit Isabel esposa le roy Eimeri de

ne le vost le patriarche coroner tant qu'il la laissast, Chipre, et orent 2. filles Sebille et Melissent, Se-
laquelle vint Sl Huc de Ibelin, et dit qu'il estoit ses bille esposa le roy Luion d'Ermenie, Melissent fu
maris, et il la prit. Li rois Amauri eiposa feme de feme dou prince Rcimont d'.\ntioche, que Ton
GreceMarie la niece de rempcreour Manuel,et orent apelloit le prrnce Borgne. Puis la mort de la sus-
une fille qui ol nom Isabeau. .\prez la mort dou roi C dite royne Isabeau escheit le royaume k Marie sa
Amauri fu roi de Jerusalem Bauduin se fis lequel il fille,Iaquelle elle avoit eu dou marquis de Monfer-
avoit eu de la susdite Agnes et fu Mezel. Sebille sa rar, ci com est dessus dit,laquele eiposa Jehan de
seur fu femme dou marquis de Monferrat, et orent Bricne et ce fut le roy Johan d'Acre et orent une
un fis qui ot nom Bauduin,et puis la mortdou dit fille qui ot nom Isabeau qui esposa Tempereor

marquis elle esposa Gui de Leseignau. Isabcau la Frederic, et orent une fille et un fis qui ot nom
fille dou roy Amaury et de la royne Marie esposa Conrat, et ce fu le roy Conrat qui fut pere de
Gaufroi dou Thoron. Puis la raort dou roy Mezel fu Conradin, k cui le roy Charlcs fit coper la teste k
roy deJerusalem Bauduin ses nies,qui estoit fis au Naples.

-s-» *»»*
431 AD GODEFHIDUM APPENDICES. — APPEND. I. 432

APPENDIX PRIMA

COMMITISS.E BOLONliE, REGIS GODEFRIDI MATRIS

VITA.
(boLLAND. Acta Saiiclorum, Apiilis, t. II; die 13, p. 139.)

COMMENTARIUS PR.EV1US.

g 1. Conjuuium P>. Ux. Ejus et inarili ijenus regium. A sepulli. » Hkc iijinon omni-
qua; ab aliquibus ul
Liheri prnnrati. modo autem comitatns
ccrta habentur. Traditur

1. Bononiam sive Biloniam, urbem Picarrtirc infe- Boloniensis dcvenisse ad Gulielmum Poativi comi-
rioris,in.Morinjs ad rrelum Oceani Britannici silam, lcm, a quo filius ejus Ernueulus sive Arnulfus co-
antiqui videntur Gessoriacum, Morinorum navale, mitatum Boloniensem habuit anno 972; eique filius
appcllasse, eique circumpositam rfgionem dixisse Balduinussuccessit,ac Iradidil suo Eustachi- I,
lilio

Gessoriacum pagum. In lioc naluscst el in mona- soccro B. Idffi, niipla; Eustachio Eus-
II, liJio dicti

sterio a se construclo mortuus, sreculo Christi sep- tachii I et Mathildis, filioe Lamberti comitis Lova-
timo.die 20 Julii, S. Vulmarus abbas, a quo mona- quam haec familia ex Ca-
niensis el Gerbergae; per

sterium ejus vocatur S. Valmari in Nemore, aul in roloMagno scitur exorta, scilicet per Ludovicum
Silviaco, aut in Bosco. Porro civitas Boloniensis Plum imperatorem, Carolum Calvum, Ludovicum
oppida duo continet; superius nem[ie cum castro Balbum, Carolum Simplicem et Ludovicura Trans-
aiiquo, et inferius. In superiori, prxler cathcdralem marinnm reges Francorum, et Carohim ducem Lo-
ecclesiam, qua; Deiparam virginem agnoscit patro- tharingia; inleriuris,cujus filia fuit dicta Gerberga,
nam,habetaliatempla ct monasteria, inler qu.-e fuit avia Eustacliii II, cui nupta fuit B. Ida. Ordcricus
abbatia S.VulmariordiiisS.Augustini,in quaPatrcs P Vitalis, lib. iv llisloria! ecclesiaslica; ad an. lG67,de
Oratorii Domini nostri Jesu Christi modo degunt. his conjugibus ista habet : Erat Eustachius comes
Hoc monasterium S. Vuhnari iutra muros olim magna; nobilitatis,ex prosapia scilicctCaroIi .Magni,
construxit B. Ida comitissa Bolonicnsis, vidua; et Francorum strcnuis^imi regis; erat quque magnx
aliud S.VuImari in Nemorc collapsum rcslauravit. potpstatis, utpote sublimis princeps trium comita-

2. Andrea Du Cbesne, in suis ProbationiLus ad tuum,Boloniensis,Ghisnensis et Tarwanensis gene-

historiam genealogicam famiIiarumGhisncnsis,.U- rosam et religiosam Itam habens uxorem. HaecOr-
drensis,GandensisclConciaca;,adJucit pag.Sextra- dericus. Verum lallitur in duobus coraitatibus Eu-
ctum ex antiquagenealogiacomituui Boloniensium, stachio attribucndis. Vivebat tunc proprii comites
conscripta tempore S. Ludovici rpgi.-; Krancorum, Ghisnensci, accurate descripti a Lamberto preaby-
ex quo ista huc transferimus : " Guido, inquit, tero Ardrcnsi in Historia comitum .\rdrensium
comes Bolonicnsis habuit tres lilios. Primogenitus quam anno 11«! absolvit, quaniquc htjbemus ma-
vocabatur Balduinus, cui palcr dedil Boloniam el nuscriptam,et cujus maximam partcm in suispro-
Lcns. Medius vocatus est Hugo, cui pater dcdit bationibus antc indicatis edidit Andreas Du Chesne
Sanctum Paulum, qui ful piius cumcs, qui Cuit comitatus ctiani Tauranensis a Mira;o et aliis cr«- :

unciuam apud Sanctum Pauhim.Terlius vocabatur ditur idem fuisse cum comitatu Sancli Pauli, qui
Willelmus.cui pater dedil Ghisncs,qui primus fuit C coniitatui Boloniensi fuit aliquatido adjunclus, sed
conips dc Ghisnes. lllo autem con;e3 Guido, post postmodum disjunclus et datus Hugoni filio seu
ha!c facta,obiit,et sepultus est apud S. Vulmarum Guidonis seu Guilclmi. An tamen Eustachius comi-
in Nemore, uli poslea (ilius Balduinus comes Bolo- tatusutriusque litulum gesserit nolumus divinare.
niensis, cujus lilii, pnrter Fulconem ejiiscopum, Dicilur superius una cum Bolonia comitalus Lens
fucrunt Gaufridus comes Boloniensis.et Eu.stachius taaditus,qui poslea datus fuit Lamberlo fratri Eu-
comes a TOel ambo apud
; S. Nuhuarum dc Nemore slachii II : qui, illosine liberis an. 1054 defuncto,
433 VITA BEAT.E ID^. — MONITUM. 434
eumdem comitatum simul obtinuit; uti infru ex A. tatis Jcsu communicato, in quo post Chronicon
fundationibua ibidem factis clare constabit. llugnnis Floriacensis continebatur, inde excusa a
3. Hanc marili sui nobilitatem nacta cst B. Ida, Mirino lib. i Donationum Bclgicarum c. 30 ct h.TC
cui non minorcm conlulit, ips.i ctiam c\ sliFpe On- indn damus Mathildcm, Ocrhcrg.T filiam,ut supra
;

rnli Magni prognata, per Ludovicum Pium, I.otlia- diximus, duxit uxorem comes Eustachius de Bolo-
rium, et Ludovicuni II imperatorcs : hujus ultiuii nia.et genuit ex ea duos filios,Eu8lachium ct Lam-
Ludovici, regis etiam ltali;E,filia Ermengardis.nu- berlum,Eustachius .iccepit filiam Godefridi ducis,
pta Bosoni provinciae regi, pcpcrit Chunegundem, Idam nomine, gcnere nobilem et moribus ct ge- :

matrem Godefridi Ardennensis, vulgo captivi; qui nuit ex ea tres lilios; Eustachium, Godefridum du-
comes Virduncnsis et Ethanensis, genuit Godetri- cem nunc Lotliaringi,T,et Balduinum : » qu.Teinde,
dum Improlem et Oothilonem Ma-jrnum.utriu^que
; ornissa particida nunc,descripta sunt inms.codice
Lotharingia' ducem, et B. Idse avum, mortuurn an- Xivellensi. Hic autem Godefridus, ab avunculo Go-
no 1044, Oothcloni successcrunt duo filii r.othilo, : defrido Gihboso, moriente sine liberis anno 1076,
Ignavus dictus,non diu post eum superstes; ctGo- hajres factus patrimonii sui,ac nominatim ditionis
defridusBarbatus,Audax,ctMagnus cognominatus : Bulloniensis.Bullonius est dictus . cui Henricus IIT,
qui contra imperatorem, quod sibi plena suecessio n imperator, IV rex Germania?, anno 1076 Marcam
et

negaretur, rebellis cxstitit tandem ei reconci

; ac Antuerpiensem contulit, et anno 1089 addidit duc.a-
liatus, utriusque ducatum obtinuil.
Lotharingice tum Lolharingia; Inferioris, in dicta genealogia in-
Duas hic habuit uxores; primam Dodam, matrem dicatum.
B. Id.T et Godefridi Gibbosi: secundam Beatricem, 5. Aliquis hic scrupulus movetur, num B. Ida,
Bonifacii Tusci.T marchionis viduam,cui illa genue- pra>ter tres memoratos filios, peperit marilo suo
ratMathildem marchionissam.sua generosa indole plures liberos, nominatim filium Guillelnium di-
apud scriptores notissimam. Andreas Du Chcsne. ctum, et unam alteramve filiani. WiUehnus Tyrius
sub initium praefationis ad Historiam genealogicam archiepiscopus, lib. ix Expeditionis sacrje circa
famili^ Drocensis.asserit, « primam Godefridi uxo- annum 1174 scripta^ de Godefrido Bullonio ita lo-

rem habuisse magnam aviam paternam Chunegun- quitur : " Fuerunt porro huic tres ex utroque pa-
dem, tiliam Ermengardis, > quam supra diximus rente fralres.quibus et morum dignitas et virtutum
Bosoni provinciae regi nuptam fuisse. pr.-cstantia taiiti dabat esse germanos
principis :

4. Nata videlur B. Ida circa an. Christi (040, dominus videlicet Ralduinus comes Edessanus, qui
itaque potuit nuptui tradita fuisse an. 1057, sicut eidem postea successit in regno. Dominus quoque
scribit Jacobus Malebrancus lib.viii de Morinis cap. Eustachius,comesBoIoniensis,quiinbonissuccedens
49, aut saltcm anno 1059, quem aliqui assignant. C paternis post patrem obtinuit comitatum. Tertius
Tres marito suo peperisse filios certum est, quos fuit dominus Willelmus. vir inclylus, a paterna et
Acta antiqua hoc ordine collocanl,ut primogenilus fratrum siniul honestale et strenuitate non degener.
sit Eustachius lil, nomine patris sui et avi ila Duo primi domiuum et fiatrem suum inexpeditione
appellatus,et post illos comes Boloniensis creatus. secuti sunt, tertio domi remanente. » Haec Tyrius
Alter statuitur Godefridus postea Bullonitus appel- quem s.TCulo xv secutus est S. Antoninus, et alii

latus,quo nomine avunculas ejusetavus maternus posteriores.Verum quiaillius non meminerunt ulli
vocabantur. Tertius dicitur Balduinus, nomine suo anliqui scriptores qui tunc in Europa doetrina flo-

repra!sentans ethiduo ultimi

proavum paternum : ruerunt, neque ipsa Ida in diplomatis eum inter
mortui sunt reges Hierosolymorum. Eodem illos filios suos recanset; non obtinet Tyrius sufficien-
ordine recenset B. Ida, in charta donationis, anno tem fidem apud Ludovicum Chanterellum Fabrum
1098 facli-e pro monasterio S. Bertiui. Ast in diplo- lib. ti De considerationibus historicis genealogiae

mate pro monasterio.\ffligemiensi, an. 1096 signato", Lotharingica; et alios.arbitrantes quod Tyrius fra-
S. Ida primum nominat Godefridura, tum Eusta- trem alterius principis,in terram sanctam profecti,
chiumet Balduinum; quo etiamordinc reccnsentur annumerarit inter fratres Godefridi Bullonii. Orde-
in secundaVita, infra ex ms. Hagiologio Rubeae- jp ricus Vitalis lib. iv, p. 509, nulla facta Guillielmi
Vallis referenda, in Chronico Alberioi ad an. 1090, mentione, aliis tribus filiis B. Idae relatis, addit
iet in Magno Chronico Belgico,ct ab aliis posteribus flliam, qusB nupsit qiiarto Henrico imperatoris Alc-
historicis. Ordericus Vitalis supra memoralus hoc mannorurn. Aubertus Mir.-eus, in Chronico Belgieo
ordine rccenset, Godefridum, Balduinuui et Eusla- pag. 26;-!, appellatam ait .Vgnetem aut Adclheidam,
chium. Lambertus Ardrensis cap. 18 B. IJam appel- Hcnrico IV regi Romanoruni nuptani,sed paulo post
lat Godetindi et Balduini regum Hierosolymorum, Idem Ordericus, lib. ix, pag. 755, intcr
repudiatair..
et Euslachii nobilissimi comitis matrem, respeclu sanctam profectos, refert
viros illust^es, in terram
ad dignilatem regiam habito.Verum in anliquissi- fuisse Cononem, comitcm Alemannum, virum pro-
ma Vita B. Id^e, Eustacbius primo loco eoUocatiir.et bum ac sapientem.ConsiIiarium,qui sororem Gode-
in antiqua genealogia, scripta autequam duo alii in fridi du'"is coijiigein l!abebat,Miraeus indicat fuisso
reges fueruntelecti.Genealogiam istam habemus in Cononcm Montis .\culi comitem,et ex iis prognatura
illustri codice, nobis exbibliotheeaBrugensi Socie- Lambertum In Historia ms.ccenobii Broniensis, in
435 AD GODEFRIDUM APPENDICES. — APPEND. I. 436
comitatu Namurcensi dicitur Godefrido Bullionis A 8. Acla ejushabemus triplicia horum antiquiora
:

duci, et Balduino regi, et Eustachio comiti fuisse damus ex pcrvcstuto codice ms. coUegii Brugensis
sororem.cujusfilius Manasses exstitit.possidensca- SocietatisJesu,composita(quantum assequi possu-
strum etoppidum quoddam.llirgiam nomine.villas mus) a monacho Wastensis monusterii, ab ipsa in
el reditus satis tenues, quantum ad tantac claritatis agro Boloniensi fundato, in quo et sepulla est. Cor-
virum. Num uni sorori haec omnia an pluribustri- pus post muUos dies inlegrum cum vcstibus reper-
buenda sint, non a;que duas illis
liquet. Mir.Tus tum esse, ipse auctor occulatus lestatur. Adduntur
fuisse sorores arbitratur. Dicta Hirgia, aliis Herca deinde aliqua miracula, aliorum testimoniis robo-
est oppidum agri Leodiensis vicinum Brabantiae.in rata : inler quae est fere ultimum, praestitura nepti
antiqua Hasbania situm. ipsius B. Ida; ex filio Eustachio, quo adbuc vivo
C. Cum Guiiiclmus dux Nortaemannia;, regnum scripta videnturdicla Acta,p03t an.II30,quo mor-
Angliae accepturus, in eam insulam anno KHJCcum tuus est B. Joannes episcopus Tarvanensis, quem
copioso exercitu navigassct, coactus fuit cum exer- titulopis meraoriae honorat auctor.Acta ha;c, prout
citu Anglicano condigere. Inter eos qui huic praelio habentur in diclo apographo, in varias lectioncs
interfuerunt, et victoriam GuiUelmo pepererunt ab sunt distributa, et additur sub finem trila lectio-
Orderico Vitale lib. iii primus nominatur Eusta- p num conclusio, Tu autcm, Domine, miserere noslri.
chius Boloniae comes. At postea, ut Ordericus ait Deo ijralias; titulus autem praefigilur hic : Vita B.
lib. IV ad annuin 1007, " multiinodis Northraanno- Idx, comilissx Bolonix, viduic, et in contextu ap-
rum oppressionibus .\ngli ad rebellionera lacessitis, pellatur sancta, snnclissima, bcala, icalissima, vene-
Boioniara legatos raiserunt,et Eustachio comiti, ut ratmima, vcncrabilis. et ad venerationem ejus post
cum classe.diligentorrailitibusetarrais instructa,ad mortera multi dicuntur accurrere.
suscipiendam Doveram accelerarel, mandaverunl. 9. Altcra Vita datur ex codice ms. monasteriica-

Qua expeditionc non succedente, non multo post
Eustachius coraes Willelmo regi reconciliatus est,
ejusqueainicitia longo terapore postmodum perfun-
ctus. Quandiu postea vixerit non constat. De ecclesia
Lensiensi restaurata, el privilegiis stabilila aniio
1070 infra agcmus. Exstat charta Balduini coraitis
Gisncnsis in Chronico Andrensis monasterii
nonicorum rcgulariuin Rubea;-Vallis prope Bruxel-
las, ex priraa parte Hagiologii lirabantinorura, col-
lecta el conscripla a Joanne Gillemans, qui aiile
ducentos annos magna industria et labore plures
sanctoruin Vitas collcgit, et huic Vita; ante suam
pra>lationem pra^po.^^uit hunc titulura : Vila S. Iilx
pro vidu,v ct Boloniciisis comitissx,d€ stirpe Karoliitarum,

fundatione dicti monasterii, relata ab Andrea Du nonnullaquc in Brabantia gesta addit, in priore
Chesne;in probationibusadHistoriamgenealogicam Vita oraissa. Aliud compendium babemus ex ms.
dictae farailia; Gisnensis pag. 25, in qua inter testes C codice Uitrajectino S. Salvaloris, cum hoc titulo

post Goiffridnm Parisiacensem episcopum, prima Vita sancLe Idx c/)mitiis,T Boloniensis, reliqua omit-
adhibetur IdaBoIoniensis comitissa. Facta autera ea tiinus, uLpole ex prima Vila contracta. Passim in

charta est anno Incarnalionis Domini 1084. Quanto utraque hac Vita, ut con-
in titulo sic etiam in ipso

tempore tunc vidua fuerat, non constat. Vixisse eam textu bistoria;,sanctaet beata Idaappellatur.Eodem
usque ad annum 1106, ex diplomatis variis infra modoGerbrandus Lcydensis etauctor Chronici Bel
proferendis manifestum fiet. gicisanctam Idam ci!mpelIant..Auctor ms. Florari
sanctorum tali eam clogio exornat ad hunc 13 Apri
§ II. Obilus B. Idx. Varia /icla scripta. lis ; i< Depositio S. Ida; vidua;, comitissae Bolonis
Titulus sanctx ct hentx.
matris Godefridi el Balduini fratrum Colo^iiensium
7. Mortuam esse B. Idam die Dominica Idibus postea regum Hierosolymilarum, de stirpeCaroIi-
Aprilis iVcta rcferunt. Eara ad annum 1106 super- dartiin. >>Eamdein celebrant Molanus in Nalalibus

fuisse testatur infra Lambertus episcopus Atreba- •sanctorum Belgii, Mira;us in Fastis Belgicis et Bur-

tensis in diplomate pro Lensiensi Ecclesia ct colle- gundicis, Ferrariiis in Catalogo generali,ct pas.^im
anno vii Idus Junii signato.
gio canonicorum, islo recenliores. Mulbranciis in liisloria sua dc Morinis

Post annum jam diclum dies Dominica iiicidit iii [) passim beataiii appfllat,et bb.lx.cap.SS, asseril se
Idus Aprilis an. 1113, cyclo luna; xii, solis ii, lit- in loco sepullura; cjus fuisse, « vidisse signunicjus
tera Dominica E, quando Pascha celebralura fuit c candido lapldc, quinquc ped(s altuin,in divi Mi-

dic GAprilis, et scquens Doininica in .Albis incidit cliaelis a;dc; ct velle incolas,illuc tumulum inagni-
in Idus Aprilis. Tiinc autem B. Ida erat aliquotan- licuin ab Eustachio cam consccutani,
lilio at(]ue

nis sepluugcnaria major ul non videatur ad niajus

: eliamiium ostentarc marmor supernura cum signo
senium, cujus acla non meminerunt, vitam pro- illo seu statua; quo: ab excidio illius templi inculta
traxisse. jacent. »
 437 VITA BEkTJE \J)M. 438

BEAT/E IDtE VITA

AUCTORE MONAGIIO WASTENSI CO.EVO.
(Ex ms. Brugensi Socicl. Jr.m.)

PEOLOGUS. A incepta descendat propositio, et qusnam sit,

Scripiurarum senescente,
i. Saeculo attcstatione vero manifestetur testimonio. Vox igitur et ma-
etjam pene ad linem.ut casusejus indicat,cadonto, nus scribentis concordent, quod utique esse ve-
prKsentium quia deslituilur nieriis, succiirrendum ritatis hujuscemodi notificent, quatenus legentes
est pra?teriloruni. Primi enim liominis peccatum, et audientes Deum inde non dubitantes glorifi-
sfficulo incipicnte, cum promissa morte apparuit.ac cent.
deinde illud non sine peccato mors sub pede tenuit.
C.4PUT PRIMUM.
Multiplicato quidcm pcccato, vidit Dominus terram
esse corruptam, et repletam iniquitate, omnesque /?. Iil.T pi-o.s(ipia, educatio, mntrimonium, Hhcri,
virlus in conjugio.
admalum tcndere; etjudicium pcr aquam Sc-ecuIo
primum intulit verumtamen non mullorum, qui
:
2.Fuit itaquo post multi temporis curricula.qua;-
tunc fuerant, justorum meritum; ne onr.ne periret, dam nobilissima exorta prcsapia, :nsignis adole-
profuit ScTCulo. Dcprecatio autem .VbrahK non poe- nomine Ida.Pater ejus supra potenles at-
scentula,
nitcntem Sodomam incendii minime liberavit a pe- que fama majores, coram imperalore Alcmanno-
non fidem .\brahae iinitari, nec
riculo. Qu;ire? quia rnm, gradum altiorem et quasi privilegium di"ni-
monitis yulucrunt eredere. Post legem vero, quasi atque potestatis obtinens
jj tatis fuit, nomine Gode
per nebulas ssculum juvantera, sancti Patres ven fridus (1), mater vero ejus, non minus egregia
turam sa;culo promiserunt salutem, atque frequen- Doda (2)vocabatur; unum habentes niium,sicut et
-tatam suis meritis sa;culi sustinuerunt incommodi- patrem (3) vocatum, mih'tari habilu et actu lauda-
tatem. .\ccedens quippc praedicata salus, stcuIo bilem, nalivitate pravcnicntem.ldam venerabilem.
labenti manifestavit,quas palitur diaboli varias in- IUis nimirum alta et humilia pro ratione gerenti-
cursiones. Sed adhuc velut doclinans et pendens, bus praedicta puella litteris imbuta est, rsque ad
juvant sanctorum merita et orationes.Semper
illud c-etatem congruam in annis suis puerilibus. Ditata
igitur mcrita praeteritorum, quos valere putamus, vero moribua honestis, non vita3 prjesentis in-
postulata fideliter saeculo cadenti supponamus. Ce- tendebat lasciviw, sed magis ac magis ad amo-
lebratis, siquidem et invocatis meritis ulriusque rem suspirabat ccelestis patri;c; per quod satis
sexus jam translati ad gloriam corroborati obnixe eompertum notumque cst, quanta qualive repleba-
atque viriliter.SiTCulo nequam contrttdicentes,egre- turgratia.
dimurobviam.NuUumnamquegraduspraetermissus S.Quadam namr|ue nocte cum se sopori dedisset,
cst,de quo non sit testimonium sanctitatis.Quibus- de supernis cogitans, vidit per somniura, qund de
dam a diluvio in arca salvatis, quibusdam per ccelosolomnisdescendisset.unumque tanquam mo-
circumcisionem sanctificatis.quibusdam per Ipgem ^ mentum in sinu ejus fecisset. Hoc autem
maKnum
magnum
justificatis; quibusdam per baptismum digne rena- quid futurum ostendebat somnium, quoniara ex ea
tis, concessum est ut saeculo [prodessentj meritis
procederent, qui ad tempus possiderent rcgnum et
sucE quara habueriiit semper benignitatis,verbi gra- imperiura... Signa quidem nonnulla ordinat divina
tia si beats illae quae non genucrunt testimonio
:
providentia ^futuraj quibusdam per aspirationera,
veritatis dicuntur; matres profecto supradiclo- pluribusque per visionera antequam fiant, demoa-
rum, in libro vita;, suis et filiorum meritis, scri- strans. El quia omnia tempus habent; significata
buntur. Et si bona prc-cdicatur, castitas
virginitas per venerabilis puellae, de qua nunc agitur, visio-
post filios, sine qua opus non est bonura, raagna nera tempore congruo atque a Deo prcedestinato,
probatur. Legis namque praeeepto prolis exsullat sunt notilicata. Quomodo autera vel quali ratione
fecunditas, et filiorum maledicitur non apparens ista fuerunt; charitati
atque benignitati tam prae-
posteritas. Melius est nubere quam uri ; unde lap- sentium quam Aiturorum fldelium enuclearecona-
sus Sc-eculi valeat sustentari. Jam vero ad illam raur. Fuit namque tempore praefati ducis Godefridi

(<) Godefridus hic cognominatur Barhatua, Au- marchionis ThusoicB et mater celebris Mathildis.uti
da.r, Maijnus, Gothelonis Magni ducis Lotharingic-e
p. ante indicavimus.
filius, mortuus anno 1070. Reliqua supra dixi-
^
(3) Hic est Godefridus Gibbosus, aliis Strumosus,
mus. dictus, a Sicario hesus, Jibsque liberis mortuus*
(2) Doda, uxor prima Godefridi qua moriua, :
anno 107G.
uxorejus secunda fuit Beatrix,tunc vidua Bonifacii
439 AD GODEFHIDUM APPENDICES. — APPEND. I. 440

heros quidam genere nobilissimus, Carolo(4)cliam A nerabilis Ida mater csset filiarum (11), adhuc illis
regi consanguinilatc proximus, corpore el animo in cunahulis .jaccnlibus,non sinebat alienis scd pro-

acluque ssculari validissimus, longe lateque fama priis lac dari uberibus.timens ut pravis contamina-

nominatissimus, nomine polens Eustachius(.5). Ilic rentur moribus.

autem Bolonia; comes ct dominus pnerat.qu.x' ci- 5. Omnibus amabilem, cunctis placabilem, per
vitas magno dominatu ct potentia tunc divulgala omn'a laudabilp.m cum illam comes conspicerct,
fuerat. Dicitur, et vcrum est; quia lama.probitatis non moleslc sustinuit verum etiam ut pcrscverans
:

sectatoresconjungit; cujusque ordinishomo proba- ad moliora omnimodo tenderet, admonuit. Tunc

tur.similem sibi qua?rit. Multorum quippe relationc quippe Uei famula, viri sui assensu et volunlate,
verissima comcs Eustachius mores el actus atquc imo replela superna gratia et divina pietate eccle-
pulchritudinem pra>dicta; virginis Idae, generisquc sias frequentans,magna et devota cum humilitate,
digiiitalem ejus audicns, misit nuntios (()!,sensu ct utilin ac apta divina; sorviluti acejus ministris pr«-

elo(iuentia instructos, ad pr;cdictum ducem tlode- parabat libenti assiduitate. Haec vcro dum ageret
fridum, ut liliam suam Idam sibi darct in conju- Ida, Dco dilccta ct hominibua.intra mocnia civitatis

gium; pcr quod in sempiternura cssel inter jllos absconsa sub chlamyde mentis sua!,ecclesias extra
generositatis ergo consi n fundare flagrabat.portans aut mittens munera larga;
eorumdem vinculum.lmito
,.
lio
K „,i..i: _..!..
, .1..I...:» ,:_
super hac petitione, quia non defuit gralia coc-
_ _. " charitatis.
-1 ;i..,;., a..j;
Audicrat „i. —
e!enim,quod «i— * *:
legem observanti 1 — ; 1 l

lestis, honorificam virginem.ldam,viris qui proptcr a Uomino pnccipitur Non apparebis vacuus in :

eam venerant, adjunctis nonnulli? personis hones- conspcctu meo, atquc vota cordis tui non dilfores
tis, tradiderunt parentcs. Appropinquantibus ergo rcdderc Deo : ()uod bcne intelligcns Psalmistaait :

illis Boloniensi territorio, urbs omnis cxiit obviam In mc siitU vola, quw reiidum, laudaliones libi, Deus
magno cum gaudio. {Psdt. Lv,12). kffic igitur audicns ot observans bea-
Rccepta namque, ut decuit, honorilice, copu-
i. lissima Idu, superna sibi gratia propitiante, vota.
lata est coniiti Boloni;c,scilicet Eustachio.pro more qua; reddcrc, illi qui dederat grata, suscepit in
Ecclesi;e catholics. Cclebrutis igitur nuptiis solcm- mcntc placida. Eminebat in ca humilitas, quam
niter, venerabilis Ida, qua; Dei erant curiosa sub Estherregina habuisse qua regia ornamenta
1'ertur

.consulari dignitale, amabal fidelitcr; qua; raundi coram Deo ajslimubat quasi menstruata indumenta
aulem vidcbantur.non inquirebat pcrlinaciter. Scr- Esth. XIV, 12). Non parvipendnns ergo ha;c imita.

vato nempc caste.conjugio, juxta pr.uceptum Apo- trix tam polentis rcgina; devotam humilitatem,prffi-
sloli,utens viro debite,tanquam non habens virum, sentis vita; superfluam in omni actu suo despexit
tres filios, sicut pra;indicatum erat, coram Dci clc-fclicitatcm. Agebat sollicitc pauperum curam.retri-
mentia genuit, apparenlcs per supradicta; visionis C bulioncm exspectans luluram; viduas et orphanos
vaticinium.Primus fdiorum ejus fuit EustachiusiT), circumquaqueet infirmos,raaxime domcslicos fidei,
vir potens in omnibus actibus s;cculi ac religiune oralionibus assiduisque juvabat muneribus. Casta
laicali egregius.lsteveropulrisimitans nobilitatcm, funiiliaritate puteiilcs,piaconsolatione senescenlcs,

ejus, ul noluni esl, tenuit haereditalem virililer. huniili vcrbo innocentes, vcnerabilis dominastude-
Secundus quippe fuit Godefridus, avi sui vocabulo bal hubere.
et posscssione dux (8) vocitatus, qul, Deo propi- GAPUT II.

tiaiile, Turcis Iriumphatis, sub nova gralia rcx (0) Viitutcs ejus in viduitale : monasterio fundaUi :

niiriiculn patruta.
priinus fuit in Jerusalein pi-a;desticalus.lluic autom
natu posterior, sed noii minus in actu potciUiaque 6. Istis et his similibiis dum polleret 8tudiis,no-
potentior fuit lertius, bona; momoria; Balduinus, bilis vir ejus Eustachius, intervenienle morte in-
Acconensis civilalis eidemque subjacentium pro- evitabilis, vita; hnjus luec caruit (12). Tunc v«ro
consul cl dominus, ac demum post obitum fratris venerutissima Ida, lege dissoluta conjugii, bona
sui (iodefridi (10), regis ul vices expleret, hunore qu;c faciebat opcra non deserens, sod mulliplicans
rcgio ditalus. Factum est autom cum tanturum ve- cst sceuta; iiuia (|uamvis viris consolalione (uisset

D
Videtiir jntclligi Caroliis Magniis, cii.jiis avus
(4) ram sanctam profeclus est.sed indc aono 1102 re-
fuit Carolus Marlclhis.ct nepos Carolus C;(lvus hu- : versus, in coinitis Boloniensi diu post matrcm su-
jus itcrimi nepos Carojiis Simplex, ct hi trcs rcgcs pcrslcs fnit.
Fruiicoriun IJItimi tiaroli itcruin nepos
lucriiiit. (.SlCodefridua diix Biillonins dcinde etiam Lorfha-
Ciirolus solum diix Lotliaringiffi,et prouvus Eu-
fiiit marchio .Vnlucrpiensis,
ringi;c,scilici't iiiferioris.el
slai-hii comilis, inariti B. IiI.t. (U) Ciiplu 15 .lulii aniio 1099 Uierosoljiiia, oiii-
(.5) EiistachiuR, aliis FAistuchius, ct absqiic aspi- nium consensu rcx llicrosolymitanus creutus est,
rationc Eusthacifis. (10) Mi>rluo Godcfriilo 10 .Julii anno UOO, subro-
(Gl Malbranchus dc Morini.i cap.47, tra-
lib. viii galus i'sl Italdiiinus rox uaque ad unnum IIJS,
dil Eustachium ud et nuptias
B. lilam accessisse, quanilo Irati-r Kuslacliius abacns eleclus, cessit af-
celflii-atas cr^sc Caiiii-raci anno 10.57, qiiod cuntra lini suo Baldiiiiiii di; Burgis.
hunc uuiioiein coi;vum dcbcrct plusquum siniplici (11) An plures liberi fuerint, supra examina-
scriploris liodlterni absertiuue proburi, ul lidem viaiiis.
adbii)i;ioinus. (i^) Post 1070 mortuus estjSed quo anno prajcise
(7 Eugtachius coincs ctiam cum fratribus in ter- assequi non potuimus.
441 VITA IIEAT.-E ID/E. 442

desolata supcrno amorc jugitcr cral ditata, filin- A niata; ditrutam ccclcsiam reparavit, ornamenlis et
rumque suorum nobilitatc l.-ctata.yErlificans.nempc codicibus adornavit,ut cum Psalmista Deo diceret,
prius in animo,Hocla instinctu divino; quac postoa Dominc, dilexi decorem domus tux {l'sal. xxv, 8) :

nunicro apparncrc trino. Cum itaquc lia?c pio ver- claustra quoque et domus rcajdificavit, et rcdditi-

tcret in peclnre, ut munirestarct.ur ejus sanotitas, busquc, ct multis opibus ilitavit; insuper ipsum
in AlcTnanniani parentum (13)suorum illam pcr- Incum (18) su.-i pr.Tsentia inhabitans dccoravit.Inte-
duxil cliaritas.Kactum cst autcm cum iter faccrct, rim ncmpc S. Ilugoni (19) abbuti, ut mitteret C.lu-
veait ad quamdam ccclcsiam in honore S.Walbur- niaccnsis ccciesiaa quosdam fratres,ad locum Wast
•gis (14) virpinis fabricatam ;
grandi quippc gratia, (20) appellatum institutionc monastica inornan-
ei ecclesiam inlranli,duplox patrandum miraeulum duni.supplicavit ; alque cum mulliplicatis et dcvotis
obviavit. Erat ibi ipupdam inlirma niulier, gressu precibus exuravit.quutenus eam in filiani adoptionis
destituta,nec non hydropico morbo per totum cor- redimcret,el intcr fratres spiritualiler hoereditaret.
pus involuta : eam vero dulcissima Ida propriis ma- Sanclus vcro ac Dco dilcctus Ilugo h»c audiens,
nibus e terra levavit.atque tumescentes artus pal- sciensquc sanclitatem et devotionem ejus,desiderio
pavit sicque sanala quibus tcnebatur infirmilati-
: atquc petitioni dominae devottP satisfecit. Tunc illa
bus.surgens cilo,eiim illa.cujus merilis crat iiicolu- fraircs transmissos vultu placido, animo Jucundo
P
mis, inlravil in ccelcsiam, extollens voceni mugis suscepit; alque cura diligenti et corde libeuti erga
cum laudibus.Visitatis consanguinitatc ctaffinitate eos extitit.
propinciuis, Ida eximia mutavit propter argentum, 8. Sic soUicita cum esset bealisslma Ida (21), op-
habebat cx gencre paterno, allodia. Quo
qu.i; illic portuna ratio transmoare illam lecit in Angliam :

facto quiE diu cogitaverat completura, repoda\it ad ubi claudus quidam, intrantibus in quamdam ec-
propria. Reversa siquidem ccelesiam locumquc clesiam.pefebat sibi dari eleemosynam.Factum est
Vulmari (<5), consilio simul ct adjutorio lilii sui, autem cum pauper ab illa, nulli negante charita-
tune holonia; comitis, intra civitatis muros adluic tem.eleemosynam accepisset in raanibus, sanus et
immincns honorificum construxit coenobium ubi : incolumis erectus stetit in pedibus Admirantes qui
etiam scrvientes Deo, et unde viverent constituit. eum noverant, et interrogantes qualiter ei subita
7. Tunc quippe vencratissima Ida, Doi gralia conligissct sanitas, rcspondil : Domina qua;dam
edocta,et ad meliora pcrficienda hilari iinimo at([ue mihi, non cognita, sed niultum venerabilis et in-
corde dcvoto scmper intcnta, locum quemdam in clyla, donavit quam quKsieram charitatem, simul
territorio magnis et devotis preeibus
Boloniae (16) et dcsperatam sanitalem. llla quidem beata, hoc
expelit cujus assensum et auxilium pia maler pro-
: faclo miraculo, populi laudes declinavit, atque hoc
meruit,et quasi ad resusoitandiim illum loeum per- C fecisse obnixe negabat. Multis vero infirmantibus
venit. Locus autem ille antiquitate rerumque tem- non carmine ficto, sed pia oratione et manus sua;
poralium felieitale famosus exsliterat; scd, mole imposilione, sanitates diversarum rcddidit infirmi-
peccaminum exigente, pene ad nihilum redactus tatum, quae non recilanlur.
erat. Adveniens illuc venerabilis Ida, piissimi Ge- 9. Crescente itaquc hoc in loco religione per
rardi (17)Tarvanensis episcopi assensu consilioque Cluniacensium fratrum institutionem, nec non pcr
roborata, redemit quie fueranl ejusdem loci calum- meritorumsanctissimffildaeperfectioncm, nominati-

(13) Per pnretUes more Gallico consanyuincimtel-
liguntur. Malbrancus censct lieatricem novercam
ejus adhuc vixisse in hisce partibus Lotharingiaj
infcrioris, quam auctor morc Gallico Alemnnniam
appellat.Verum diela Be_itrix,non diu post mortem
mariti sive post annum 107(1, in Italiam profecta
est, ct Pisis diem extremum obiit 1« .^prilis anno
i079, ut Domnizo, auctur coccvus, in Ilebus gestis
Mathildis filis, tcstatur.Quomodo ergo .Malbrancus
mortem Eustachii mariti ad annum usque 1090 dis
tulit? Quod ex Iperio sumpsit argumentum, infra 1)
rejicitur.
(14) S. Wnlburgis Acta lale deduximus die 25
Februarii,quu obiit et varias illi dicatas ecclcsias
; (20) Waslum in comilatu Boloniensi, ubi B. Ida
rccensuimus, quas potuit in hoc itinere invisissc.
Harum prima sit urbis Furnensis in Flandria pri-
maria et collegiata.ubi in suburbio alia ejus eccle-
sia exstat. Est Brugis in eadcm Flandriainter anti-
(15) Colitur S. Vubnarus 20 Julii : do duplici ejus
monasterio supra egimus.
(IG) Videtur monasterium S. f^ulmari in Nernore
seu Hosco indicari, nominc omisso quod istic ma-
ritus cum aliis majoribus esset scpulfus.
(17) Gcrardus prajfuit Ecclesiae Morinensi ab an-
no iOS3 ad annum 1090.
(18) Vidofur intelligi parvum Saulmerium, circa
annum 1098 per modum Appendicis adjunctum,de
quo infra agemus.
(19) Colitur S. Hugo 29 Aprilis, mortuus anno
1109, cum GO annos abbas fuisset.
est sepulla.Aberra'. Malbraneus dum canonicis re-
gularilius exstruclum scribit. Magis alii errarunt,
dum intellexerunt aut Wastinense monasferium ad
Lisam intcr Ipras ct Insulas aut Watcnense inter
;

quiores ecclesias parceehia S. Walburgis. Tertiain Audoninropolim et Brouckburgum.fundatum anno

Flandria Aldenardensis ecclesia primaria ampla et 1071 a Hoberlo Frisio comite Flandris sed h«c :

magnifica. Pra;tcrea Antuerpi.T, ubi filius eju? Cio-
defridus marchionatum possidebaf, cst teniplum
S. Walburgis cum crypta, in qua eam habitasse
aut hospitio exceptam fuisse pie creditur. Demum
Lcodii atiqua ejus ecclesia olim fuit,unde et aliqua
arbis porta inde nomen suum traxit et hactenus
iervat.
fuerunt canonicorum regularium ot extra comita-
turn nolnniensem, Infra de Wasto Boloniensi ite-
rum a;4mius.
(21) .Arbitramur aliqua istic aGuillelmo Conqn;e-
store dominia cotlata fuisse Eustachio marito, ob
beneficia pra:stita.
4i3 AD GODEFItlDUM APPENDICKS. — APPEND. I. i44
vus ille gralissitna vi- A. buerat nee non sibi data locutione, quatn non
locus, perfectissima et Deo ;

dua Ida vivente.longe latoquo babebulur.Et quarn- noverat, audiens et voces et melos psallentium
vis bealissima Ida morlali viduuta viro viderotur, fratrum, hanc primam enixa est vocem Mater, :

immortali sponso, per castam et ca;libem vitam,
piisque aclihus bonisque operibus replelam, nup-
sisse credcbutur.Vcrunilamen non jactanliam bonae
opinionis nco laudJL- bumana; appetebat, sod in sa-
mater. Accurrit itaque maler ejus audire (iliam,
quam ampliusloquentem non audierat Quo cogni-
lo,abbas Ravagorus Tc Deum Inudumus iterum in-
cocpit et in rrastinum concessa est sanatee puella;
:

crario cordisgratiam coilitus datam reponebat.Ha,'C ab abbate praebenda. Multa quidem mira eveniunt,
euim per sancla desideria qure sursum sunt sa- ut mirabiliora terapore congruo appareant. Nam
piens, ad eorum gloriam ajdiHcare cupicns, locum isla, de qua nunc agimus, puella.non post longura

vulguri £1''.) ;Mjp.;'.la'ione, qui dicitur Capella (22), tempus sua; curationis, araissa virginitate concepit
a;dilicavit : quem siquideui in honore Dci genitricis et peperit: et in priores, quibus sanata erat, infir-
et perpetua; virgiiiis Mariic fundulum, suis opibus apparentem
niilales niiserabiliter cecldil,atque per
propriisque redJilibus ampliavit,atque insuper jire- casum pra-bendam pcrdidit. C.ontigit vero quod
tiosisoimis sanctorura pignoribusditavit.Locus au- raater iterura in nocte cujusdam magna; festivilatis
tem quoniaii videbatur aptus et habilis ordlni mo- , ad ecclesiara adduxit miseram filiam qua; ob me- :

nastico, abbatem Ravagerum (23), et congregatio- rita sanclissim.c Ida; denuo consecuta est miseri-

nem fratrura, consilio et assensu Joannis (2-4) pia; cordiam.Tunc laudes et gratias pro duplici niiracu-
memorije Morinorum pontiricis,institutionera S.Be- lo fratres, qui viderant, Deo reddiderunt la;lantcs.

nedicti pro posse servaturos, constituit. Hunc vero Proh dolorl f.ecidit misera rursum in eamdem
locum tota virtutc corporis ac spiritu diligcbat, de culpam easdcmque infirmitates et quam habebat ;

fratrum et pauperum refectione sollicite agebat, perdidit ecclesia; pr«bondam. Sed quia miscricora
atque divinis intenta servitiis hurailiter et modo- csl Deus.qui B.Petro non solum septics.sed septua-
rantcr cura fratribus psallebat. gesies seplies poccanti diniiltorc pra;copit {Hlatlh.

CAPUT iir. XVIII, 22),hanc peccalriccm tertio, per fidem et

Puella surda el muta siepius isanatn. Pius obilus et sanctitatem sux famulx Ida;, sanitati restituit sa- ;

sepultuni B. hla\ nataque ilerum pra;bendam habens, castimoniam

10. Et quia sanctus ut sanclilicotur do virtulo in usquc ad fineni Pervavit..\t vero magn.i; devolionis
virtutera condescendcre conalur, ideni Ma fecisse compos et moriti nobilissiraa Ida, erga quos con-
veraciter notificatur. Eo lem naraque teaipore, quo struxorat locos curiosam se babens,uti omni corde
illa frequenter versabatur infraca;nobium,diu noc- suo inha;rens, altcrius omnino curam gerens, neu-
tuqueobservansfaciensquemonachoruraservitium, ^ trura nullatcnus descrcns, singulis et ulriusque
venit admirabilo prodigium fuctura. Erat autem ibi fidelitcr ministrabat.

qua;dara pucllula a nalivitatc surda et rauta.scd ct 11. nc*a igitur Ida, dcbilitatis nimirura viribus
temporalium comra jditatibus noccssariis mullum corporis, jrjuniis el vigiliis orationibusquc assi-
destituta cui venerabilis Ida manuin charitalis
: duis (25), el quas gercbat in anirao sollicitudinibus
extendereadquotidianum victura consueverat(Ps«/. fralrum et paupcrum, ad finem, quasi jam proxi-
Lxvii, 30). Deus enim, qui semper est iti sanclis mum, feliciter tendebat; non formidans de morte
suis miruhHis, huic in(irmilatem illain gerainatam sua, scd exspectans rctributionem a Domino perpe-
dedcrat.ut utraque infirmitatc sanatani inonstrarct, tuam : paulalim vero infirmata,.Tgritudine invales-
ad laudcm sui noniinis, et merita sanctissim.-c Ida; ccntc,in loctulum long.T infirinitatis devenit. Tunc
declaranda. Factum est autem, cum quadam nocte juxta Pauli dictum intrinsecus roborala, devotione
matulinis laudibus persolvcndis fratrcsintercssent, majore,charitate largiore,ft()r!Hm nnerabatur,mo.ri'm<
adcrat et Dco dilectissima Ida; suprudictam vero «(/ domcsiicot fidci (G«/. vi, 10). Mundanasiquidem
infirraam eadein nocte nialcr ejus ad ecclosiara,non proprielale nudala.viduis et orphanis et indigcnli-
sinc nutu Dci,curandam adduxit: tunc enim magn.-c bus omni qna utebatur vcste donata, ut .\postolus
feslivitatis erat celebritas. Cumquc puclla infirina J)
praecipit, sanctara unctionera, vcramque atque vi-
f.-igore opprimcrctur, toto corpore trcmuit quod : vificam communionem cum lacrj-mis atque pio
dalcillua domina cognoscens, innuit ad sc venire, aTcclu a fratribus quassivit. Audientes vero raona-
atque subter chlamydem suam beiiigne reeopil.Sen- chi do Wast, qiiod bealissima Ida agcret in cxtrc-
tiens autcm puellu vestlmcntorum boulissima; fra- mis, venerunt ejus inleressc officiis. Sacramcnlis
grantiam.imo mcritorum ejus deraonstrandam gra- itaquc catholicc susceptis,sancta et venerabilis Ida,
liam, raox nova auditionc usa esl, quam non ha- spiritu prophetiae.fratribus qui venerant.voce sup-

(22) Infra in Analectis late dc hac fundatione in quadicitur episcopus ordinatus anno l099,mor-
agimus, quod ea inarito liustachio ab Ipcrio et aliis tuus i;W.Hinc vidctur illud consilium initio datum
I

tribuatur. a U. Joanne necdum episcopo, et postea probatum.

(2:)) HuvciKicrus ab uliis scribitur, uti cliam in (25/ Nihil liic dc dccrepita scnectutc dicitur.quam
diplomatc .Mancssis comitis Gliisncnsis, anno 1()'J7 agnosccrc dcbent qui usquc ad annum 1122 aut
acto, suscilbit. 1127 vi.\issc tradunt.
(24) Vitam B. Joannis illuslravimus 27 Januarii,

J
445 VITA BEATyE ID^. 446

plicc ait : Itc, pro cerlo scienles quia proximo die A Ifl^G sanctissim.-e dccl.iranda translulcriint. rnma
Dominico, viva vel raortua, in ecolesia dc Wast itaqne non tacct, sed clamat; quoniam veritas pro-

niansura fuero. Cumquc mors iuevitabilis ad cam, bata compellit. Volavit igitur redolens attestatio

pracdestinata hor.i dcliitum suum susccplura, vc- miraculorura sancta; usque ad ejus propinquitatis
nissct, media noclc Doininica (2(')), Idiljiis Aprilis, proximos in Alcmanniara ([ui glorificantes Doini-
;

sanctissiin.-e Id^c spiritus carnis ergastidum vitam- num supcr his auditis, modum tamcn quo possent
que pr.-cscntem exuit ; atque vitani sempiternam corpus B. Ida; illue transfcrre meditati sunt. Sta-
possidcns, jucunditatis amictum induit. tuerunt aulem quosdam, tali negotio docliorcs, ad
12. Tunc quippe, ut justum fuerat, dignanter et locum in iiuo jacebat miitere sed nihil contra sta-;

valdc veneranter corpus conipositnni, in ccclcsiam tutum Dei prffivalucrunt. Cognita autcm fratrcs loci
ante altare, non sine lacrvmosis gcmitilnis suspi- ccu-iim IVaudulcnta calliditate, servarc thesaurum
riisque inenarraliiiibus, allatum esl a tVatribus.Vi- sluduerunl attentius. Opportuno deinde, ut exige-
duarum el orphanorum, et eorum quorum gcrebat bat ralio, consilio inito prudenf ium, fratrcs pra;dicti
curam.voces flebiles invalesccbanl quse multorum : loci, visitandi corpus constituerunt diem. Congre-
audienlium laorymas movebant. Fama quoque ve- gatis provincia", apertum est sepul-
autcm multis
locissimaobisscvenerantissimam Idara circuniqua- t» crum, et corpus sanctissim;e Idai integrum, et indu-
quc nunliavit.quffi usiiuead defunctum corpusejus mentura ejus mundissiraura,qui adfuerunt raerue-
utriusqne sexus multitudincm eonduxit. Abbas et- runtconspiccre. Nullavero raacula, nullaque conta-
enim et monachi S. Vulmari.quoniam vir illius Eu- minatio illam, quoe jam per multos dies ibijacu^rat
stachius (27) Senior apud illos sepultus fuerat, jure mortua, labefactare nunc usque convaluerant. Odo-
quasi ha;redilario corpus uxoris juxta virum qu.e- ris pravitas nulla astantes offendit, exinde egre-
rebant. Similiter et eanonici Bolonia; civilatis, ob dicns ;
hoc
sed suavitas rcplevit satis suffiL-iens ;

revercntiam lilii sui Eustacliii coraitis,idcoqucquia autem, utdignum est, fidelibus credendum magno
primo monasterium illorum rca3dilicaverat,sanctis- pro miraculo testamur.
simcB Ida;corpus examine sepeliendum requirebant; 14. Erat quidem interea, qua; praeclarae vita; illius
ecclesia; (28) autem fratrcs, ubi fmierat, justc illic rcfert insignia, ei etiam eollata post mortemvirtus
esse sepeliendum asserebant. At vcro utrorumque fugandi da;monia,sicut quorumdamobnixeasscrunt
facta petitio, ctcorum ostensa ratio, non pra:value- teslimonia. Cuidam nempe juveni, de villa quae vo-
runt contra pra;sagium, quod dixerat beata,vivam catur Verbum, spiritus nequam apparuit, ad simi-
vel mortuam ad Wast sc Dominico die proximo esse litudinem bovis, auferensque ab eo sensum,intravit
sine dubio mansuram. Sublatum exinde corpus, in illum faciemquippe miseri juvenis valde fero- :

sanctffi impleta prophclia, ad locum ubi jacet, de- C " cem, cassam et terribilcm vocem, ut mos est, fecit
portatum fuit. Gongregatis autera ibi nonnuUisre- dsemonium oculis oircumquaque respicere torvis ;

ligiosis personis, plcbisque coaccrvata multitudice, et terribilihus, fetidum eniittere sputum cx fauci-
scpultura;, post nimias a circumstanlibuslacrymas, bus, Proferre singutus, et stridere dentibus fecit
cum gemitibus multisque clamoribuseffusas,digne eum malignus. Illum itaque oum ad nonnulla pa-
atque honorilice traditur. Hunc ergo locum Dei fa- rentes ejus pignora sanctorum duxissent, nihilque
mula vivens corde animoque dilexit, et modis qui- profecissent, tandem ad sepulcrum B. Ida; adduxe-
bus potuit ad incrementura provexit. Nunc autera runt. Quem ex alto meritis sancta^ Dominus pro*-

et amodo etiam raortua, raeritis atque prodentibus spiciens, post triduum rediit sanus et inoolumis,et
.miraculis protegit et munit. Debiles namque sive in fide quam hostis ei abstulerat, nihil defieiens.
infirmi diversispro infirmitatibusadscpulcrumejus Aliud quoque non dissimile huic miraculo
15.
venientcs, si non hajsitant in fide, sananlur, praj- miraculum, per merita ejusdem Deo dilceta;, perpe-
stante Domino nostro Jesu Ghristo, qui cum Palre tratuni a multis asseritur, atque, ut dignum est,

et Spiritu sancto vivit et regnat Deus, pcr omnia meraoriter pro magno qua;dam no-
recolitur. Villa
sa;cula saeculorum. .\mcn. minc est sita non longe a monasterio, in quo
GAPUT IV.
l)
raulta infirrais nunc usquesanitatumbeneficia pree-
Corpus incorruptum. Miracula post mortem. stat. Ida beata; cujus ante tumulum quidam dffimo-
13. Sepulta quippo bcatissima Ida, in loco qui niacus, ex supradicla villa, ligatus adducilur, pa-
nunc usque vulgari sub appellalione dicitur Wast, rentcs autera et aniici ejus cura lacrymis pro eo
sicutilli divinapromiserat censura,cujusque sexus bealissimffi supplicesefflagitabant sufTragium.Quo-
nonnuUi a diversis languoribus sanari cceperunt ; rum devotionem fidemque, meritis et intercessioni-
.quos utique non ha;sitans ad sepulcrum ejus fides bus Ids venerabilis,suscipiens misericors et mise-
perduxit. Famam quidem miraculorum,non solum rator Dominus, siout paralj^ticum coram so per
per circuitum, verum etiam longe lateque merita legulas submissum sanavit, ita istum a da^monis

(26) Mortuam videri annoI113, septuagenaria Seni.ir appcUatur respectu Eustachii III ejus filii,
'majorem, supra diximus eratque Dominica in
; qui dum ho3C Vita scribcretur adhuc vixissc vi-
Albis. detur.
(27) Eustachius, licet filius Eustachii I comilis, (21^) EcclesiaB. Mariae de Capella.
447 AD GODEFRIDUM APPENDICES. - APPEND. I. '148

oppressione liberavit, et in se reconciliatum,exsul-'A. Surdus audit, mutusloquitur, possessus a daemone

tantibusqui eum adduserant, ad domum suam re- liberatur {MtiUh. xi, 5). Facto autem 'mane, pro
misit. audito miraculo, non solum parentes, Tcrum etiam
!C. .Vdmiratione dignum et recordatione aliud vicina; affinitatis mulli,cura oblationibus laudcset
manireslandu!!! tst fidelibus miraculum, quod ad gratifts Dco et S. Ida? gratulantes obtulcrunt, gau-
laudem sui nomiiiisot alveneralionein sanctissim.-G dentesque reccsseruut.
Ida; percgit, ob merila e.jus, divina clementia, su- 17. Boata ilaque Ida dilectionem Dei, quae prima
pradictis Eequale niiraculjs. Idem vero inimicusgc- csl, et proximi gonerat araorcra. quam vivens ha-

ncris humani, qui seniper titnqvnni lco rujiens cir-
cuit quxrens qucm devorel (/ Pclr. v, Sj, quamdam
delerrilor:.''!' 'iii^^nsi muliorculaminvasil,cjusque
'
spiritum bouura c.\pulil,ct in ea sibi sedem paravit.
Peragratis quippe cum illa multis sanclorum locis,
parenles non proficientes ad propria reversi sunt.
buissedignoscitur, post mortcmetiam non deseruil.
Hac igitur dilectionc propinquos, nec non natione
longinquos nonnullos, sanassc a variis languoribos
probatur. Contigit autem quod improba el misera
infirmitas febrium, filii sui filiam, Boloni» comitis-
sam, nomine Macbtildcm(29), acriter arripuit isla :

Torquebaliir acrius raisera quam prius a ditmonc, vero non raodicum per tcmpus nimlis attrita dolori-
amissisque anima? corporisque virtulibus, discer- „ bus, tandom confidens atquc pr.Tsumons de bcatis-
pens et dilanians se jacebat ligala. Malcr vero sua, sima; Ux .sanctitate, simul et ejus ex qua dcscen-
rccordata sanclitatis et potenliw sanctissima; Ida?, dcrat consanguinitate, sananda sopulcro venerando
super hujusmodi infirmitatem habitie, liliam nna cum multis so pra;sentavit : quaj, dum dcvolis et
cum nonnullis parcntibus,infirma! gavisuris delibc- multiplicatis precibus beatissim.-c merita postiilas-
rationc siniul et sanitate puell.T, ad S. Michaolis, in sct, post aliquantulum mor.-c sana ot incolumis re-
qua inultis Ida sanclissiraa operabatur salutem, vc- cessit. Sic utique, maDdalura, quod in lcgc amicum
nerunt ecclcsiam. Qui, dum anle cujusdam altaris diligerc pr;ocipit {Lev. xcx, 13), vcnerabilis Dei
prajscntiam cum infirma excubasscut pcr Iriduum, famula implevit Ida. lUud autcm Sapicntia; quo di-
magna cura devotione rogarunt, ut monachi eccle- citur Eyo dHiycnlcs tnc diligo (Prov. viii, 17),
:

s\3i infirmam portari sinerent ante scpulcrum sunitatuni gratiam largiendo famulantibus sibi,
S. Id.c ;
quiJem Vigilia
quiid faclura est. Erat tunc alienisque, si corde supplicant, adimplet.
B.Joannis Baptislae aulem peruclisoffi-
; vespertinis 18. Cuidam namque Hugoni monacho, ei devo-
ciis, per merita S. Ida;, utramque salulcm adepla tissime noctc dieque servienti, passione febrium ni-
puella, cirpit vocare matrem, et se sanam el inco- inium afQicto, nonsperata; sanitatis, ob familiarita-
lumera professa esl. Sic enim per islam Dei solitje tem et servitutem, quas sanctae viventi et mortua:
pietalis gratia,intorventu beata; ct venerabilis Ida;, C impcnderat, gratiam cxhibuit. Tu autem, Domine,
refulsit : sicut de alio por Evangelium dicitur : miserere nostri. Deo gratias.

(29) Machtildis sive Mathildis, nata patre Eusta- monachorum et mansionem eorum ipsa disposuc-
chio lil et Maria filia Malcomi regis Scotia;. .Nupla rat, uli scribit Joannes prior Hagustaidensis, qui
ea fuit Stephano coniiti Blesen.-^i ot Moritonii, et per tuiic vivcbat, in Appendico ad Sineonem Dunol-
eam Bolnni.-e, ncc diu post in regom .Angli.-c coro- monscm. Quia auctor Vita; hujus inatrimonii non
nato, scilicot Kalendis .lanuarii anni 111^6; et su- mominit, arbitramur anle illud tempus eum scri-
perfuit Mathildis regina usque ad annum 11.5.3, psisse.
Bepulta in viUa regia Ferasheim,in qua conventum

ALIA VITA
AUCTOIIE JOANNE GUILLEMANS CANONICO REGULAKI
{Ex 7ns. codccc flubcx-Yallis.)

PROLOGUS. D valeamus ; atque illam delectabilcm vocem Doriiini

1. sanctarum viduarum curriculosa
Feslivitates audire, dicentis : Vcnite, hcncdicti Patris mei, per-

pcr anni tempora dum revolvimus, imraensas divi- cipile regnuni quod vobis paratum est ab Oriyine
narun virtutum laudcs soli Dco refcriinus: earum mundi [Mdtih. xxv, 34), pro laboribus, quibus stn-
nibiloiiiinus cxemplis ad ainorem cuilostis patria; diose ccrtastis : ibique immarcessibilcs coronas
proporare conainur, quatenus ad mansioncm per- accipiotis ab illo qui dicit IVn/fc /id me, «innts qui
:

petui decoris, ubi lux sumra.-n clarilatis relulget, lnhonilis cl oncrnli cstis, ct cijo re/iciam vos; jugutn

Auclore sunimo juvante, per angustnm callom qui cnim mcum stiavc est ct onus ineum lcve. {Malt. xi,

cum oisdem
ducil ad viiam, conseculuri per eo3 et .30.) Et Apostolus ait : Quis nos srpnrnbit a rhariiate
fruclum soxagcsimura, pcrpctuis nisibus incedorc Christi ? Trihulalio an fdthcs ? 4n frr^^s ? «n mors ?
 —

AW \\A\ VITA BKAT.K ID/E. 450

au vita? aii pcrwulum? <in tjliidius.1 (!\om. vin, ?.?>.) jVvilcr cducavcrul, ad locum Wast nppollatum, in-
Et itoruin ip?e Doniiiuis in Kvangulio ait : Ignem stanler ac devoto supplicavit; alque obnixis preci-
veni mitlcre in /fjrm», quem volo ut ardcnt (/.nf. Inis cxoravit, ([uatenus intcr riatrcs eani haredi-
xiT, V.l). llis sobiti sacris adniinacnli?, liostis ;m!i- tarct. Sanelus autcni ac Dco dilcctus Iliigo Ii.tc
(]ui calccnius insidias: utcum beata Ida nobilissima audicns, cjusdcm petilioni salisfccit, dcslinans fra-
matrona (cujus gesla hic brevitor inscrere curabi- trcs ad monaslerium construendum de novo.
mus, tum quia virtuosa sunt, tum quia proposito .5. Post hicc contigit ut beatissima Ida in Angliam

nostro congruunt; cum ipsa, de qua hic litmentio, navigarct qu,T3,dum

: quaindam ccclcsiain ingrcdore-
de stirpe Carolidarum prodierit, ad scdcm pervenia- tur, obviain Iiabuit qucmdani claudum paupcrcm,
mus florigcram., perpctualitcr cum ca rcgnaluri in pot(.'n;om clceinosynam ab ca; qu;c non niodo pccu-
coclestibus. Amcn. ni.i^ stipem eidciu crogavit, verum cliam illi manum
HISTORICA UELATIO VIT.E. porrigcndo ipsum erexit ac sanavit. Dcliinc remeans
2. Fuit quKdam virgo, nobilissima exorta prosa- ex Anglia, apud Bruxellam, civilatem Brabantiae
pLa, insignis adolescentula, nomine Ida; cujus pa- nobilissimam, vol cirea eain, magna ex partc vitae
ler, nomine Goderridus, primus apud impcratorcm sua;, niansionem fecit et juxta Gcnepiam (31), :

exstitit, et comcs .\rdcnncnsis claruit; niater vero „ cum filiis honestissime conversans, habitavit. Mon-
_; l,;i;.. r\.,J.., .,««(...* t? — » 4,. ^' _t_.. :il* k„,i:- r i__i: _..•::_
ej.us non minus nobilis, Doda vocabatur. Erat autem
: *
stratur illic usque hodie fons sacri baptislerii in
;

80 tempore inclytus comes Boloniae, nomineEusta- quo Godefridusejus primogenitus ferturfuisse ini-
tius, filius Bustatii et Mathildis Bruxellensis comi- tiatus.
lissae,cujus secundi Eustatii uxor S. Ida effocta, 0. autem postha^c, cum quadam no-
Factum cst
tres ei filios genuit, videlicet Godofriduin, Baldui- ctc sanctissinia Ida una cum fratribus matutinis
num ct Eustatium. Ha?c (ilios in omni disciplina et interesset laudibus, venit ad eam supplex qua^dam
limore Dei educavit, et qua; digna sunt principatu niulier, habens secum filiam suam snrdam et mu-
agcre docuit, atque ad sanctos et bonos mores in- tain,qnain beatamatronapristina;sanitati restituit,
formuvit. llorum Godefridus, post mortem avunculi clut in crastina, ab abbate loci illius, puelliE sanatae,
sui Oodefridi Gibbosi, m.ijorem partnm Brabantias p:'a;b(?nda concederetur inipetravit. Quie puella non
possedit, el poslmodnm electus est rex et piinceps niulto pust, in;tigante gcneris huinani inimico, de
in Hierusalom, postquam terra sancta recuperata quodam viro concepit et peperit, ac perinde in pri-
fuit aChristianis, ac post eum frater ejus Baldui- stinas infirmitates decidit, prai'bendainque sibi im-
nus qui multis claruerunl victoriis contra perfidam
: petralam amisil. Sed tandem ob merita venerabilis'!
gentem Sarracenorum. Factumque est nt cum lan- Ida; denuo consecuta est misericordiam, et tunc
toruin B. Ida mater csset filioium, non sineref eos C gratias pro duplici miraculo fratres reddiderunt al-
alicnis, sed propriis lact.ari uberibus. tissinio Deo. Post modicum praefata puella, iterura
Cumqufi comes Eustatius vir suus illam eon--
3. recidivans,'concepit et pcperit; et ob hoc tertio ce-
spiceretomnibusamabiIem,cunctisque placabilcm, cidit in pristinas infirmitates, cui B. Ida tertio mi-
et per omniaJaudabilcm nequaquam moleste susti- sorta fuit, et cam oratione facla pristina; sanitati
nuit; verum etiam ut in bonis pcrseverans ad ante- restituit.
riora, ct meliora tendore conaretur, admonuit. San- 7. Tandem venerabilis Ida, dum debile ac tene-
Cta vero Ida ut cognovit erga se viri sui Eustatii ruin corpus suuui vigiliis, jejuniis, atque orationi»
comilisBoIoniensis voluntatem bonam,coepit eccle- bus conlinue castigasset, infirmari ccepit ac de die
sias construere, pauperes racreare ac ditare, ac in in diem nimirum deflcere; et sic ad finem quasijam
omni opere chafitalis et raisericordiae porfecta proximum tendebat. Audientes vero monachi de
existere. His igitur devotis studiis diim eleganter \\ ast, quod sanctissima niatcr eorum spiritualis

pollBret,vir ejus Eustatius cnmes in Domino mori- ageret in extremis, cttperunt valde contristari de
tur : quai post ba;c, ipso sepulto, ad parentes suos morte ipsius. Media igitur nocte Dominica, Idibus
rovertitur. Haec Bj Ida. post mortem viri sui san- Aprilis, sacratissimae Ida; spiritus carnis ergastu-
ctissime.visit; quin el in vitael post mortem suam j) lum deseruit, ac vitce prcBsentis exuvias subiit, at-
claruit miraculis. Denique primo venit ad quamdam que vitam possidendo perpetuam, jucunditatis ami-
ecclesiami, in honore S. Walburgis virg'nis dedica- ctiim induere meruit.
tam orandi gratia; et vidcns eminus mulierem hy- 8. Tandem, ut justum fuerat, corpus gloriosae

dropico morbo per. totum corpus oppressam, eam
propriis manibus.de terra Jevavit; et orans ac eam
sanans, ad propria repedare pormisit.
4. ,\dvcniens autem venerabilis 1$.
ccnsis ccelesiae fratrcs (30), S. Hugoni,
cle.3iae reverondissimo abbati, ut mitterct quosdam
de discipulis suis, quos in disciplina regulari gra-
matronas anie altare, non sine lacrymosis gemiti-
bus, allatum est a fratribus, ibique honorifice S3-
puItum.Hunc etenim locuin Dei famula vivcns di-
Ida ad Clunia- lexit,nunc autem et mortua prodentibus miraculis
ejusdem ec- munit ac protegit. Debiles namque sive infirmi.di-
versis languoribus obsessi, ad sepulcrum ejus ve-
nientes, si non haesitant in fide, sanitalem repor-

(30) Videtur potius per litteras aut nuntios missos (31) De Genepia et vico vicino Bascio allodio B.
ad S. Hugonem hffic peregisse. Idae, iafra agemus.
 4."ii AD GODEFRIDUM AVPENDICES. — APPEND. I. 4."2

Corpus autcm beatissimx Id.-e post mulla tem-

t.;'\t. A tebriuin nimis afnicto, ob fuuiiliarilatem et servilu-
liora illajsum invenlum est, atquo ab oninimoda tem; quas illi in vila et pnst n orlem ssepissimc
cnrruptione sriicnum ad cujus sepulcruni quiilam
: impenderat, graliam sanitatis cxhibuit; pr.-cstanle
obsessus liberalus est a da?nionio, similitcret qus- iJomino noslro Josu Christo, qni cum Dco Patre et
dam obscssa.Cuidam quoque viro nomine Hugoni, Spiritu sanelo vivit el regnat, Ucus trinus el unus,
ridcm matronas devotissimae scrvienti, el passione pcr infinita sjecula saeculorum. Amcn.

DE B. ID/E r.Er.US GESIIS

ANAI.ECTAS EX VA1{IIS AUCTOHIBUS

CAPUT PRIMU.M. B sui oppida ct ditionem templis ornat et sacerdotiis.

D.itclicia ecclcsic Lensicnsi cl coUcjio canonicovum Assurgit igitur Mariana basilica, cl eonsummatam
prxstiCa. ul vonit S. Lielbcrtus, Atrcljatium et Camaraceno-

Londium,quod Ixncnac cnslrum

rum prKSul, sacraturus, placuit Ida; et Eustachio,
I. Lensium sive
comilibus, S. Vulganium, cujus corpore potiuntur,
"dixil Baldricus in Chronico Camcracen.«i lib. u c.ip.
altorum jungero templi praesidem. Accedebal ot
22, cst oppidum hodiern;e Arlcsiie, qualuor Duaco
aliud ad id pnostanduni non leve incitamentum,
etqiiinquc Atrcbato distans loucis, cum nmplo tcr-
quod magnus illc qunndam Cantorberia? Anglicana;
ritorio, antiquis comitatu, qi.i ad Jurisdiclionom
archiprajsui, dercliclis suis transmarinis, in Mori-
comitum Uoloniensiuiii olini porlimiit, ct abEiisla-
nos angelico monitu transfretasset, et Bononnesium
chio I comite donatns est I.amlicrlo, filio suo se-
soptcm anuorum spatio egregie excoluisset nec ;
cundo gcnilo; quo de-
abstiuc libcris aiino 105.5
porro dcseruissct, nisi.-xcnodoxia!, pcr nimiam mi-
functo.comilalus istc devenit in poteslalem Eusta-
raculorum luecm insurgontis, mclus, ad aliam erc-
chii secundi et B. Idfle e.jus conjugis,qui coUcgium
canonicorum Lendicnsium pr.Tdiis ac privilogiis
mum qu.vrondum, propulissct. Hinc non mirum si
ab Atrcbatibus sacrum ejus corpus ad Ijensiense
dotarunt; an etiam ercxerint, vidctur eontroverli.
oppidum, tanquam Bononici principis comilatum,
Jacobus Moyerus, lib. ii .Annalium Flandri.r, ad C
transicrit. Imo divina providentia factum forsan
annum 1028 ista scribit. Ecclcsiu Lensensis sacer-
ulLcnsii dominatus transicrit Bononiensibus. Hkc
doteshabere coppit canonicos unde hanc ibi n;eir.o-
ulicri calamo Malbrancus de basilica erccta ad ho-
riam leges :

norem Deipar» virginis el S. Vulganii archipraesulis,

Anno miUcno, ter dcno, bis minus uno,
Ilunc intrarc chorum cwpit grex canonicorum.
Moycrum sequitur Georgius Colvenerius, in t-uis
ad Baldrici Chronicon notis, eladdil" eliamnum
esse ecclesiam collegiatam simulet parochialem, in
qua decanus et duodocim sunt canonici. » Baldricus
solum scribit « haberi monasterium canonicorum,
ubi sanctus quiescil Vulganius, » de quo agendum
erit ad diem secundum Xovcmbris. Scripsissc autem
Baldricum librum ct ii Chronici sui sub llnem vit.c
i quitur Malbrancus.
Gerurdi I episcopi Camcraccnsis.circa
quem alii potius confessorem appellant. Si tamen
cpiscopus fuissctjCx iis censendus esset, qui, Anglo-
Saxonibus ailhuc idololatris Britanniam obtinenli-
bus, in Cainbriam sive \\ alliam confugerant, el
inde in hascc parles Iransicrant, nti lalius dixiuius
4 Februarii ad Vitam S. Lielphardi, etiam episcopi
Cantuariensis apud dictos Cambros ct indo in Bel-
gium profccti, et martyrio coronati. Sed ad instilu-
tionem canonicorum reverlamur, quam ila prose-
annum lOiO, 3. " EximiusEcclesi.-e splendor Idam ad ulteriora

mullis probat Colvencrius. Non reftexil animum ad D meliora invitavil, atque ad illam insigni canoni-
ista Malbrancus, dum lib. viii De Morinis, cap. W. corum collcgio condecorandam. Confectis labulis
scribit templum Dciparffi virgini ot simul Vulgaiiio prxdia ct looupletes census attribuit, complura sa-
a B. Ida exstructumct collegiumcanonicorum fuisse ccrdotia institucndo, quibus pr.Tcssol dccanus, u ca-
inslitutum. Placet cjus vcrba ascribcre. nonicis ipsis ob vila; probitatom ct necessarias ad
2. Ida, Eustachii comitis uxor, animadvcrlit Len- id muneris doles deligcndus. Lensio inerant duo
sium oppiduai tcnui admodum ffido excoli unde : minora sacraria,divos Laurenlium et Leodegarium
apud Eustachium maritiim questa suaviter, dixit martyres in pra;sidem suspicientia eorum episco- :

sibi in animo csse inagniticum illic templum ad pales rcdditus in canonicorum usus ac dispositio.
Deipara; honorein iedincarc. Non illubcns annuit ncm converlit Lietbcrtus opiscopus. Caelerum quj
Eustachius, imo gralissimum esse sibi testatus cst in Lensiensi ecclesia olim lcgcbantur versus, lem-
uxoris extranea; animum, quo in mariti proprias poris horum inslitutorcm indiees, hisce interpun-
monumenlis adaugcndas fcralur.
ditiones ita piis tionibus sunt aflicicndi :

Quod magis Christianuin i/ossit o.xcogitari connii- Anno milleno, lcr clcno lis, minus uno,
bium,(juam ubi conjux, patria sua rclicla, conjugis Hunc inlrarc chorum capil yrcx canonkorum.
453 ANALKCTA DE l!. ID.K KEBUS r.ESTFS.

Gompcrio enim in libris luJ tiniuiin .\ diclione viii. " Uoliqua cum Rubscriptioniluis npiid
cdKis idroforri
1028 sic dcscribentibus lcr dcnuo, bis niinus uno J!iricum logi possunt.potissimum confirmalio rcd-
;

ct niale: cum satis appareat co anno Idam nccduni dituum et posscssioncm qua; ad dictam ccclcsiam
hanc lucis usiiram hausisse, ct nccessariobistcruL'- porlincnt.
nos annos supra niillc accipicndos,i]uus unominus CAPIIT II.

nunicrando annuni IH.V.) compcrios, scilicet Ida Moiuislcrin iii comilatu nnloiiiani c.rxlnirln clirslcm-
Ibalamos suos anno Ui57 incundo,ct lionorilico.suo ratii, moiKi.tlcriuin Cajiclliv fundaluiii.

ingressu Lcnsium condccorando,jusseritcani condi
basilicam, et biennio post collegium canonicorum
introduxerit. » II.-ec Mulbrancus subtiliterstitistor-
qucns antiiiuos illosversus.Arbitramur[iotius ecclo-
siam diu antc condilam fuissc,ct ab Eustachio pri-
mo comite Buloniensi ct Lensiensi ejusqueconjuge
Mathildc collcgium canonicorum anno 1028 fuisse
institutum. Movet nos ad id ita arbitrandumcharta
dunutionis Eustachii II ct B. Idce cxcusa a Mira;o
lib.i.DipIomatuni Bolgicorum cap.38 ct contractius
in notitia Ecclesiarum Uclgii cup.l01,unde ista hic
dainus qux ad institutum pcrtinent, et sunt cjus-
niodi.
i. Ego Eustachius Bcloniensium comcs, ct
5.De monasterio Vulmari, intra muros Bono-
S.
nienses a B.Idu jam tum vidua erecto, et alio mo-
nastcrio S. Vulmari in N'emore restauralo, supra
egimus. lliscc lorlium addilur Wastcnse monastc-
rium, ab oa conslructiim,ct S. Mict.uoli sacralum,
ubi ct scpuUuro; mandata est. Malbrancus lih. ix.
Dc Morinis cap.35 asserit se ibidem fuisse«et lcu-
cis binis nononia dissitum esse Wisantum vcrsus
et Wasconvillare » olim diclum; sed aberrat, dum
B
canonicorum collegium fuisso scribit. Fuit mnna-
sterium Bencdictinura, socundum reformationcm
Cluniaeensem, monachis ab ipso Cluniaco a S.Hu-
gone abbate transmissis:uti auctor VitaB,qui nobis
uxor V/astcnsis fuisse videtur, multis cxplicet :

mea Ida.ecclesiam in loco isto,quiappellatur Lens, 6. Quartum ab eadeni similitor vidua construc-
ab antcccssoribus nostris honorifice constilULam, tum est monastcrium S. Mari;c dc CapoUa diotum,
specialiter cupimus c.Kaltarc. In principio funda- in quo vitam hanc mortalem cxuit, ad meliorcm
tionis,terris et libris et conditione liberali fuit do- migratura.Joannes Iperius, in Chronico Bertiniano
tata : sed praesumptiotemeritatis et invidiadiaboli capitulo 39,par.2, hanc fundationem tribuil Eusta-
ecclesiam cum libris.etprivilegiumcumsigniscom- chio et B.Ida;, quasi adhuc ille anno 1090 vi.\issct.
burcns, annuUarc putuvit universa. Sed quod delc- Verba ejus sunt ista « .Anno Domini 1090, Eusta-
:

vit pcr invidiam, favente Deo et domino episcopo chius Bolonias comes et uxor ejus Ida, parentcs et
nostro Lietberto, volumus emendare per bcnevo- genilores illius clarissimi et illuslrissimi Godefridi
Icntiam. Liberam igitur potestatem conccdimus de BuUione, ac Balduini, postca regum Jerusalcm,
canonicis assumendi quemcunque voluerint advo- C fundaverunt monasterium B. Maria; de Cupella, in
catum, qui tandiu et non ulterius eorura rcbusvel terra de Merck, juxta Calesium, in loco qui prius
eorum causis pra;sit, quandiu eis placucrit.Altaria dicebatur l)rocham,et monachis Hamonsibusinsti-
eliam S. Marioe ct S. Laurentii ab omni servitute tuerunt ubi et ipsa Ida comitissa undecim de ca-
:

libera esse ostendimus. Et ut nostra ecclesia foret pillis B. Maria; virginis, quos ab Ilastulpho Hibero
eequalis aliis, qu» gaudent dote libertatis, scilicet reges magnis precibus impetravit,cumaliis sancto-
S. Maria; Atrebatensis et S. Gaugerici Cameracen- rum reliquiis ibidem obtulit." HaecJoannesIpcrius,
sis, multum laboravimus, et, Deo gratias, laudaiite abbas S.Bertini creatus anno 13G9,mortuus 1380 :

Lietberto episcopo, ad finem prffiduximus... Anno
ab Incarnatione Domini 1070, indictione viii, in
basilica S. MaricB ha;c peregimus. » Haec ibi, ex
quibus liquet ecclesiam ab anteccssoribus fuisse
constitutam, sed invidia malcvolorum combustam,
quo ducentis annis scnior Lambertus Ardrcnsis,
ascribit cam fundationem B.Ida; vidua; in suo Cro-
nico Ghisnensi, cujus hactenus inediti capiti 31
hic pra;figitur titulus : Quomodo Ida Boloniensis co-
mitissa fiindavil monaslcrium B. Marij^ dc Capclla :

ab Eustachio et B.Ida emendatam et restauratam, et cum cap.30 aclum fuisset dcAndrensi coenobio,
et donuo dedicatam:uti S. Lietbertus in subjuncto a Baiduino comite Ghisnensi intaurato, ista dicto
diplomate indicat his verbis:» Ego Lietbertus, Dei n cap. 31 rcferuntur.
gratia episcopus Cameracensis, justis petitionibus 7. Unde ad tam pise operationis imitationem Lo-
comitis Eustachii et uxoris ejus IdcE comitissa^cc- tharia; ducis Godefridi quondam filia, Boloniensis
clesiam,quam apud Lens in honore sanctffiDeiGeni- coraiiis Eustachii quandoque vidua, Godefridi et
tricis, Deicooperante misericordia, consecravimus, Balduini (in Jud;ea> regno,sancta Hicrosolymorum
et ejusdem loci canonicorum sustentationem sive civitate ab .Arabicis et Sarracenis aliisque gentibus
gubernationem, ab omni exactione episcopi et mi- alionigenis et incredulis, in manu forti et brachio
nistrorum ejus, censu videlicet vel redditu, amodo extenso cum Antiochia viriliter expugnata, penitus
liberam esse permittimus.Et,si quid ampliusliber- liberata, regum Hierosolymorum) ct Eustachii no-
tatis ecclesia S.Gaugerici Cameracensis.imo eccle- Lilissirai Boloni» comitis matcr, nomine et xitce
sia S.Maria .Atrebatensis habere dignoscuntur.ipsi sanctitate venerabilis Ida, Boloniensis comitissa,in
Leusenses canonici simili pace sua possideant.Ac- confinio Mercuritii, in villa Brucham olim nomi-
tum apud Lens in basilica S. Marice anno 1070, in- nata, sub honore beatae et gloriosse semperque vir-
ioo An GODEFIUDUM APPENDICKS. — APPEND. I. 456

t.'ini3 Maris fuadaviteclesiam, ei insigae i-eiigiiniis A <i') niissain dotnini papspiwsuuUmesseoontigerit,

laoiiasterium instauravil : et in
quos ab Hibero rege Anslulpho, non sine maximo
labore el sludii diiigentia, perquisierat ct impetra-
verat ejusdem beata; virginis Mari», super aurum
et lapidem pretiosum. pretiosissimos undecim rc-
condidit capillos et collocavit, et cum aliisinnume-
rabillbus sanctorum rcliquiis, sanclo loco oblalos,
eadem ecclesia, librum tenere debet subdiaconi,dum idem subdia-
eonus Kpistolain pronuntiaverit. Seil ne in dispen-
dium, militibus nostris muririuranlibus,vcrba pro-
trahamus, de hoc sanctissimo loco et monachis in-
habitantibusreligiosishoclantillumdixissesufTiciat,
quosque majori et ferventiori studio, loco et tem-
pore ad alia qua;dam interserenda,ad ipsos scriplo-

pra: omnibus instituit honorari : siinulque agium riani pennam convertamus. » Hsec ibi : el mox ca-
monachorum convontum ex llamensi monasterio, pite 32 agitur de constructione .\rdensis ecclesise,
ab Engclrainmo Lilerensidoniinonupercunslruclo, ct a<l imitationem pra;ponitur,"monasterium B.Ma-
cum vencrabili viro Ravengero abbate sumplum, ria;de Capella ab Ida Uoloniensi comitissa aedilica-
aliosque houest<B etreligiosa; vita;f'ratres,in memo- tum, > ubi sub finem dicitur,« ecclcsia B.Maris de
riam sanctae Dei genilricis seraperque virginis Ma- Capella fundata, anno 10'.)|. >
riae et veneiutionem in perpetuuni oxtollendani. Esl vctustissimuin et nobile monasterium or-
'.•.

perenni Deo perenniler et .jugiter servituros, insti- _ dinis B.Bcnedicti,in marchia pagi Pictonici situra,
tuit,et in praeparatum Uei introduxit hubilaculum. Carogum S. Salvatoris ex quo dictus supra Engel-
Uic siquidem locus S. Marioe celeberriraus, dum ramnius, dominus Lileriensis, monacbos adduxil,
npva adbuc et lcnerasancta;religionisibi puliularet et in monaslerio Hamensi, circa annum i084 inter
infantia,virtutibusinsignis,miraculoruni frequentia Lilerium et Aoriam consfructo.collocavit. Hinc vero
gloriosus.cbarilate ct roligione sanctissinius,rerum assumptus Uavcngerus cum aliquot monachis, pri-
abundaatia admodum locupletatus,porsonismorum mus constitutus est abbas S. Maria; de Capella, et
composilione et liberaliumartium,non minusquam donationi Manassis comitis Gisnensis factee mo-
theolugica; scriplura; iiifurinationc,cujiislibethono- nastcrio Andrensi, subscripsit anno iO'J7, apud ci-
ris sublimationc cl [ir.olationc dignis.abumjantissi- tatum anto Du Chcsne pai.;i8,ex relationcWillelmi
mus,fama> fabsit omnis invidi.e lividilas) pncconio abbatis in ilistoria .^ndrinsi. Inter successores fuit
nominatissinms, oiiinibus lucis cniinebul, ct pra;- Theuduricus, qui a Dahluino domino Ardensi ec-
eminebal adjaccntibus utpole quern divina inue-
: clesiam Ardrensem cum colicgiocanonicorumanno
sinenter sua Deus illustravit praesentia.elqueni ea, 1144 accc(.it,ila ut morluo aliquo ex dictae ecclesiae
qua olim perfusa est beata Virgo, cajlesti visilavit canonicis aut clericis substitueretur monachus :

gralia, el pie poscentibus il;i innumera pragtitit dcinde eliam ab coJem domino Balduinoemil mo-
beneficia. C lendinum de Bramis cuin adjacontibus tcrris, in
8. « Tanti ergo nominis el venerationis fuisse quibus cellam monachorum constituit.eisque Cara-
creditur locus ille,quod quidam adjacenlisteri;fiuo- dochum primum priorcm constituit, postea in Ec-
biles, aliique Christi fidolcs populi, si quas habe- clesia S- Maria; de Capella abbatem. Qu» omnia
bant ecclesiolas,vel alia aliqua ccciesiastica benefi- late describil Lambcrtus,nieniorati domni Ardren-
cia, vel eliam pra;diola, aut eidem loco ex integro sis lilius, ac presbytcr ecclesia; Ardrcnsis, in sua
ex toto conferre, autaliquo subjcclionislituloinno- Historia Gliisnensi cap, 137 et tribus sequcntibus,
dare. et subjugarc satagcbant; putanles et reputan- elcx eo Du Cbesne pag. 1009 et sequentibus. Fue-
tes, imo pro ccrlo credoules et aguoscenles, suas runt hBC accuratius dcducenda contra Iperium,
ecclesiolas libcriore stare cl mililare proventu, si cujus crrores Meyerus, Mira;us, Malbrancus el alii
lam sancto et voncrabili loco aliquo subjcctionis descripsorunt : et conlirniaiida eral auctoritasscri-

nodo subjicerentur, quam si in propria qualicun- ptoris,qui B.Mari.T; de Capella, supra

monastcrium
que, prout constilula; suiit, libe:'tale persistcrent B.lda vidua constructum fuisse.
in Vita, asscrit a
etpermanerenl:sic cnim ipsis et hoc ipsumadjudi- Munus undecim capillorum Deipara; virginis a B.
cantibus meliori nomine militarenl, et aniplioris Ita donatum ecclcsia; Capellae, acccptum erat ab

lilulo auctoritatis railiarciit.Locus enira illoubom- r. llibero rcge AnsculpholporioUastulpho.Malbranco

ni turpiludinis ot cxactionis cl indebita; consuetu- lib. viii, cap. 80 Haistulplio Hibornorumrege. Porro
dinis objeclu libcrriinus esse cognoscitur. Unde et plures tunc adhuc in Iliborniadominabanlurreges,
capella dicitur, capella, inquam, summi pontificis, postea sub annum 1172 ab .\nglis subacti : nomen
videlicet domini papa;, in honore B. Maria; virginis tamcn adeo manifesle et Gotthicum, ul longc con-
coustructa. In cujus libertatis auctoritatcm et me- sultius videatur intelligerc aliquem istius nationis
raoriani, illius liberi loci ccclesia singulis annis regiiluin, in Iberia sine Hispania. Situm fuissemo-
Ecclesia' Romana; debct duodocim denarios quos ;
nasteriuni Capella^ tradil Malbrancus, « Markium
simul coUcclos per quinquennium vcl decennium, intor et Scalas.sequenti s.ToculoCalisium dictum,in
abhas loci illius sanctissiiti mittit Romam,ad sua; pranliojuris liononici Broucham appellato, Mar-
libertatis, ut diximus, cognitionem. Ilabct autem kicnsis tcrritorii : al Lambcrto Ardrensi poniturin
abbus illius loci in Romana Ecclcsia taloni digni- cnnliniis Morcuritii. In gcncrali registro boneficio-
latem, quod si ipsum abbatem in Romaau Ecclesia rum dicBcesium GaIlicanarum,iadi(cccsiBolouiensi
457 ANALECTA DK h. ]\).V ItEBUS C.KSTIS. 458
memorantur pag. 10 » collutiones scu prasenlutio- A Goderridi, ct comitis Eustacliii ilnmini mei, ccclo-
nes cunilorum undecini, ot capelianiaruin noveni siam cum dccimis et universis cjus redditibus, pcr-
ahbate do Cupella depcndentes » inter quas sunt : petuojure tcnendam dedi supra dictis fratribus, in
eapellaniiB ecclesiaruni Ardiensis, Ogensis et Mar- iilipsum liliis meis Godeftido^t^uslachio ct Balduir.o
kiensis, e quibus optinie coliigitur quod anticiuus mihi coopcranlihus. Filius quofiue mcus dux Godc-
liujus monasterii silus fuerit per continua inter fridus in eadem villaGenapia quinque mansos terroe
Angios et Francos bella mutatus. douavit iisdera fralribus,ad quos egopostea in aug-
CAPUT III. mentum concessi i|uu.sdam partes circumjaccntes,
piane sextum mansiim continentes, ah omni comi-
Vuria beneficia piwstita iiwnaftcriis, Bullonien.^i.
^lffli(jemcnsi,Bcrtiniano et Lcnsiensi. Visa in exstasi taluetcensu tribulario liberos et expertes. Insuper
llierosolijma capta. autem quidquid sibi vindicabant, quippc quod a
10. Godefridus Barbatus, dux Lotharingia; et prioris doni temporo possederant, sive in silvis, sive
pater B. tundarat olim prioratum S. Petri in
Id;e, in pascui9,sive in satis, eis concessi eadem libertate

municipio suo Bulloniensi,accepti3 monachis e cce- qua tenui sed et omne participium in silva et reli-
:

nobio S. Huberti. .\djunxit aliiiuam dotem Gode- quo usuario communi,in hoc nihilominus meis filiis
fridus Bulloiiius.chartadonatioiiis signata Bullonii y.
consenticntibus mihi. Factum cst autem apud Trjf-
anno 101)4, a Mirceoin codice Donationum, cap. 67, jectuin in ecclesia S. Servatii confessoris, pra;senti-
et NotitiaEcclesiarum Belgicarum,cap. II, vulgata : bus etiam reliquiis S. Gertrudis, pro simili ncgotio
in qua ista hubet Godelridus : « Hanc meam inten- illuc tunc anno Incarnationis Domini 1096,
allutis;..

tionem cum retulissem matri mecc Idfe, pra;dicli anno profectionis Chrislianorum contru paganos
ducistili», et fratribus meis Balduino et Eustachio]; Jerusalem. »

eorum deinde consilio et consensu vulunturio, ec- l2. Cum pauiatim majore senio gravarotur B.
clesiam nostr.im, nostri proprii et hMreditarii juris Ida, non destitit piis operibus insislere, sed merita
daBaseio.destinuvimusetdonavimusadaugmentum sua auctura, dotavit S. Bcrtini monasterium cujus :

praidicta;eleemosyna; avi mei Godefridi, donandam
perpetualiter B. Petro et B. liuberto. Quod donum,
ut ratum et lirmum esset, eamdem mutrem et fra
tres meos mecum Bulonium duxi, et in praesentia
oblationis chartam edidit Mirsus in codice Donatio-
num cap. 70, et contructius in Xotitia Ecclesiarum
Belgii.cap. 121. Es priori hic inserimusquae sequun-
tur « Cum constet unicuique incertaet imminens
:

optimatum meorum, vestituram prcedictce ecclesis raors, quam necessarium nobis sit, saluti nostrae,
in Baseio, sine uUa calumnia et contradiclione, si- bonis operibus eleemosynarumquc largitionibcs,
mul deposuimus super allaie B. Petri.» Estdictum insistendo, consulere, quotidianus mundana; rei
Baseium vicus Gallo-Brubanti^, versus comitatum C defectus satis ostendit. Unde ego Ida.Boloniensium
Namurcensem, vulgo Basy, in territorio Genapiensi Dei gratiacomitissa, notif.ca tam futuris quam prae-
ad fluvium Tiliam in quo vicc diximus supra credi
; eentibus quibuslibet, quod ob salutem anims mes,
ab incolis Godefridum BuUonium natum fuisse et nec non pro anima domini mei comitis Eustachii,
educatum. Ipsu autcm Genupiu, seu Genapuin.Ni- et pro incoluiiiitate filiorum meorum Eustachii,
vellam inter et Gemblacum, illustre satis munici- Godcfridi et Balduini (qui contra paganorum incur-
pium cum veteri arce, ubi (orum est sive tribunal, sus ex prfficepto apostolico Hierosolymam profecti
quod vuigo dicitur summa cnriaLotharingia; in qua sunt) omnes consueludines et comitatum, et quid-
administrari solet justitia tam in civilibus et cspita- quid ad me pertinebat de terra quam Ondigir et
libus, quani in clientelaribus causis, et reprssentat Berewoldus Deo et S. Bertino ad eleemosynam
adhuc aliquam speciem Lotharingia; inferioris.Hu- pauperum tradiderunt, domno Lamberto abbatide
jus loci decimas concessit B. Ida monasterio .\ftli- coenobio ejusdem Ghristi confessoris Bertini etfra-
gemiensi, in eadem Brabantia Bruxellas inter et tribus ibidem Deo servientibus lerpetuo possiden-
Alostum sito cujus donationis chartam ediditMi-
: das concesserim, ea videlicet ratione, ut nullus de
raeus in codice Eionationum cap. 68 et in Notitia hffiredibus priEdictorum virorum de terra illa am-
Ecclesiarum Belgii cap. 119 ex qua hajc excer- n plius usurpare audeat, nec comes Boloniensis, ne-
:

pimus. que quisquam ex parte ejus de consuetudinibus seu

11. « Ego Ida Boloniensis comitissa, humilis comitatu illius aliquid exigere sed libv.'ra et quieta ;

Cbristi ancilla, notum fieri cupio tam prcesentibus
quam futuris,signum meae dilectionis erga dominos
meos et fratres, videlicet monachos Novimonasterii,
cui vocabulum Haffliugem inditum erut ab antiquis.
Quoniam quidem mihi multisqueeorura complacuit
conversatio et religionis affectus, dignum duxi me
commendare talium orationibus, nec in incerto di-
vitiarum 3perare,sedhaspotius cum eis participare.
ad usus paupcrum in perpetuum permancat. Actum
in villa Merck, anno Dominicos Incarnalionis 1098.
Signum IdiB gloriosaj comitissM. .. »
13. Praevaluerunt arma liliorum in tcrra sancta,
uB.Idseparenteardentissimisprecibus bellicum illo-
rumnegotiumcommendante,eteMorinisspectante,»
uti ex tabulis monasterii S. Vulmari explicat Mal-
brancus lib.ii de Morinis cap. 6 suis verbis « Quod :

Igiturin allodio meo et viUa quoj vocatur Genapia, insinuatum est de Ida malre sanctissima, planius
pro salute animae mes, patris quoquo mei ducis edisserendum. Cum ipia parvum Saulmerium, ut

Paxhol. CLV. 13
459 AD GODEFRIDLM APPENDICES. — APPEND. I. 400

Yocant, id est paivum cojnobium, quasi a majoi-e A cxtremos hominum Morinos rcgius ille apparalus,
S. Vulmari .Appendicem,e.\a;dificassel;et assumptis diadematis pia aspernatio pcrlata sunt ad
et regii

abillo monachis egregiam ascripsissel dotem, cura- oculos Id c, matris sanctissimae, sacris missae riti-

vit illud superiore vel hujus anni 1099 prioribus busoperam dantis, in novoillo Vulmarensium asce-
mensibus.pcrGerardumTarvannensem opiscopum, larum,lamentabundie Virginiob3equentium,moDa-
divs Virgini luincnlabundaj seu dolorosa; sacrari... sterio. »

Igitur in illo dolorosa: Virgiuis peculiari sacrario i4. .Mortuoanno 1100 Godefrido rege, in ejus lo-

B. Ida dies precibusextrahit;et apuddivam inatrem cum subrogatus est Balduinus, alter B. Id* filius:

el S. Vulmarum loci prssides, rem filii Gode- dein tertius Euslachius revcrsus est ad B. Idam
fridi bellicam agit ardentissime. Qui sane bonam matreiii suaiii etcomitatum Bolonienscm: qui cu-
feminaj mentem non sunt frustrati ; sed effpccre ut ravit a Laniberto Alrebatensi episcopoLensensium
inter precandum in cxstasi rapta.quodammodo cer- canonicorum coUegium, aslipulante B. Ida matre,
neret Godcfridum filium castello ligneo suos ani- confirmari. Diplonia episcopi ex mss. monumentis
mantem, tela in hostes creberrima ejaculanleui,he- Lensiensibus excudit Malbraucus in scholiis adca-
roica impressioneprimumomnium mtcniaconscen- put 16 libri ix hoc exordio « Ego Lambertus, Dei
:

dentem denique dici possct omnium qua; illic

: miseratione episcopus Atrebatensis, justis et ho-
gestse sunt rerum, ad prolem spectantium, species " nestis pctitionibus honorabiis cumilis Eustacbii et
ei ccelilus tanto tcrrarum intervallo fuisse objectas. iiobilis ejus uxoris Maris comilissx nec non et ma-

Nam, cum jam ab annis compluribus Bononice ver- tris praedicti comitis, Id» religiosae comilissiE ac-

saret, in eo divae Virginis et S. Vulmari sacrario quiescens, quod a ministerio nostro exigunt, scire
comperi in tabula exaratum. (Hic Idam, dum sacris volumus tam pra;sentibus quam futuris filiisnostris,
interesset mysteriis, vidisse filium Godefridum inliberlate spiritus Lensiensi Ecclesise et canonicis
Hierosolymam, eximio slratagemate ac viiibus he- ejusdem ecclesia;, ex petitione prxdictarum perso-
roicis, invadentem nec non in regem HierosolymE
; naruin, ratuni et stabile perenni tempore per no-
coronatum.) stra; auctoritatis privilegium confirmasse... Uatum
« Quae cum diversis lemporibus peracta sint, vi- Atrebati, anno Dei Christi itOG, indictione xiv, vii
dentur media et adjuncta etiam sub ejus nienlis Idus Junii, anno pontificatus domini Lamberti epi-
oculos cecidisse. » Deinde cap. 8 de Godefrido in scopi Atrebatcnsis xii, regnante Philippo rege in
regem coronato apit et de 1!. Ida ista addit. " Elsi Krancia, Roberto Juniore coniite Flandria;, Eusta-
id intra templi HierosulymitRni scpta gercretur, in chio comitc liononiensium et Lensensium. »

BEATiE ID^
EHJNATIONES ECCLESIASTICiE
{Vide supra col. 453, 454, 457, 458.)

OSMUNDI EPiSCOPl ASTORICENSIS

EPISTOLA .\D IDAM
(Edidit Mabill. Analecla, nov. edit., pag. 433.)

MONITUM.
Scripla est hajf epistola circiler annum 1059, qiio Ida, Eustachii comitis Bononicnsis uxor, in castro
Lenensi pagi Ati'pbiitensis,recentiorilius Lcnsio,Deipar.-c Virgini templiim construxit, instituitquecanoni-
corum collegium ['raetcren rcliqiiias nndeqiiiiqiie conqiiisivil.easqiie intulit in basilicam a se «dificatam,
scilicet reliqiiias «anrti Viiljxanii. nijiip pcirpiis Lpncnsi mnnastprio canonicoriim qiiicspprr tcstatiir Balde-
ricus in Chmnici lib. ii. cap. 22. Hiiic faitiiin piitn, iit Ida ex Hispaiiia ppr Usniundum epispopiim obti-
niierit papillos bcatic Marim, de qiiilnis iii hac epistohi agilur. Lege Japobum Malbranpura in lib.TlIl De
Morinis. cap. 48, ubi de Ecclesia Lciisiensi.
461 GENEALOG. COMIT. nUI.OiN. /,02

OsMUNDUs,Dei gratia Astoricensis episcopua.lD.r, A li:iliiifriint.(.iirn(|ui' ilcrum gens Snracfnoruni Ilis-

nobili Holoninnsi comitiss.T, sahitpm in Christn. paniam pfriirgcrct, npisrnpi ct omncs viri rcligiosi
Quoniam tua summa priificnlia invcsligarn.insu- ail uoslras .Mpcs, viilclicct Asloriccnscs, qure nh
per invenirc dcsiilcrat qualitcr civilas Astorica rcli- Aslorica habcnl nomcn, confugcrc, ct quiilquirl
quias tantas capilloruni sancta^ Mari,-c Dei Gonitri- pr.rcipuum rlucebant, asportaverunt, ct in civitatc
cis hahuerit, nt undc invenerit, sancfa; petitioni tuai nostra Astorica atque Oveto omnia recondirlerunt.
el investigalioni piissime satagere,
prout in sonten- Nos vcro postcri sic eas habcntcs, ct pricepto no-
tiislibrorum nostrorum invonimus, sub brevitate stri rcgis, vidciicet Adcfonsi, non obviantcs, misi-
decreviraus. Invcnimus namque quod.pcrsecutiono mus vobis dc mcliorihus ct dignioribus magnam
gentilium urgente,Ilicrosolymam scpteni discipuli, partcm,obsccrantcs ut sitis memoratri.v Astoriecn-
Torquatus ct Iscius, cum CKteris quinque, Hispa- sis Ecclesi.T.

niam navigarcnt, deferentes caset alias quampluri- Ego veroAdefonsus rex hanc chartam vidi et logi,
mas usque Toletam pervenerunt. Rcx vero Hispa- et quscunque in ea scripta sunt, propria manu
nia; ct omnis populus ejus honorifice susccpcrunt B conlirmavi.

eas, et in magna reverentia b-cti cas, sioutidccebat,

mmw m\m wmwmm

ED. L. C. BETHMANN.

(Ap. Pertz, Monumenta Germania; historica, Script. tom. IX, pag. 299.)

Carolingicx domns genealogia priwis lemporibnsvtfra Ansbertum non ascenr/if. Hcd posfquayn regnum
adepti sunt Camlingi, von defuenint r/uiensper Blitliildem a Meroringis deducerent,scitiret iit legitimo
hiereditatis Jure [wssidere viderentur id <juodrevfra per rim tantum ati/ue assen.su /loptili possidebant re-
gnuin. Hujusmodi sunf geueulugix infra p. 2Ul) et SS. II, 30S propositx. Eorum vero (/ai, hac stirpe a re-
gno Fruncorum dcJe(ta,perCarolum ducein e.c illa ]iroccsscrunt,genealogiam complures exhibent codi-
ces ; qui quamvis multum inter se di/jf' rant, ad unam tainen omnes reduci possunf.
A. Formam primariam, a>ino fere 1096 conditam, qux a Priamo usque ad Godcfridum Bullonensem
descendit. Eam continet.
\) codex BruxeUensisn. 9823 sxc. iii. olim Pamelii, tum soc. Jesu Brugensis, exhibens Roherfi et Ful-
chcri Ilisforias, descriptionem Terrx sancla\ cafalogos e/ip. Hieros , regum, /laparum, descripfioncm
sanctuarii Lateranen.sis,miraculuyn in Saxonia, sepfem mir. mundi, gencalogiam rcgum Francorum,
carmen de Mahumed, genealogiam nostram.
2) yaticanus Christinx n. 236 post Hildeberti cpislolas genealoijiam habet, qux fortasse ejusdem ge-
nerii est.
B. SecundK familia! codiees dicimus, qui eidem notitirim Quomodo disjunctum sit regnum Francorum
a genealogia Karoli Magni suhjecerunt ; scilicct.
f) Marchianensis, jam Duacensis n. 838 i. xii, dequo. cf. Pertz Archiv. VIII, '(30, eadem fere conti-
nens, qux A{ et Bi.
2) Bruxellensis n. 9837 «. xii, post Bedx Chronicoa.
31 Vaticanus Christinx n. .")96, s. \n, post catalogum pontificum.
i) Vaticanus Christinx n. l\1,meinbr.. contiiiens Robcrti et Fulcheri Hisforias. R. descrijifioncin
Terrx sauctx, catalogos e/ip. Hieros., descri/dionem sancfuarii Latei'anensis, catalognm ponti/icum,
hane genealogiam, descriptionem sanctuarii Constanfinopolitani, lameiifxun de Carolo Flandrensi.
5) yaticanus Christ. n. 637 chartac. s. xvii, eontinens Einhardi Yilam Caroli, Vitam Ludowici, hane
genealogiam.
6)S. Medardi Suessionensis, muttum intcrpolatus et ad a. 1211 deductus, quem edidif Dachen/ Spic.
II, m.
C. Terti® familias est qui a Carolo Calvo incipit et in Eustachio desinit code.v S. Quintini, dein Pame-
tii. tum soc, Jesu lirug, nsis, jam Bru.cellensis, a. i227 per Pe/ruiii inonachuiii e.curalus, pusl Hugonem
Ftoria'ensem, cf. Pertz Archir. III. y.U, cx quo cam edidcrunt .Mirxus Dipl. Bclg. /, 363. Lc Roy Bal-
duinus Avesnensis p. 2. Buthens Trophecs /, prcuves o.
D. QuarlK familii-e codiccs a Karolo Magno eam iiicipiunt et ad Balduinum .lextum sire ad annnm
fere \ (72 deducunt.
1) Aurexvatlensis, jam Luxemburgensis n. 22, dc quo cf. .Irchic. VIII, -^93, continens Freculfum, Jo-
hannem de rege et septcm sapient ibus, Tur/iinum, geneatogiam nosfram.
2) Lobiensis quem cdidit Marlene Thes. III, 531 el inde Brial .Vlll, 58.3.
1

3) Parisiense sxculiwn apographum infer Baluzianos arm. ii, j). \, n. 3.

L. G. Betiimann.
iQ3 AD GODEFIUUI M AITENU. 11. -- MONL.M. DF. RELl.O. 46*

Hajc csl genealogia regis Karoli, qui vocatus est Magnus, de cujus presapia oi lus est rex
Godefiidus ejusque frater rex Balduinus'.
Priamus gcniuit l-^aramunduni. Fdi-amundus ge- A. gnum regem'. Karolus Magnus genuit Ludovicum
nuit Clodioncm.C.lodio quia sine lilio fuil, successit Piissimum augustum. Ludovicus genuil Lotha-
ci in rcTno ncpos eju.s Merovecus.Merovecus genuit riuni, Pippinum et Ludovicum ex Ermengarde, et

Hildricum.Hildricus genuil Clodovcum, qucin ?an- Karolum Calvum cx Judith. Karolus" Culvus genuil
ctus Uemigius baptizavit, ct in bapli.-matc unilalo Ludovicum,de quo dictum est qui nichil fecit,quia
nomiiie vocalus est Ludovicus. Ludovicus genuit post morlem patris duobus' tanlum annis vixit.
Lolhaiium et fratres ejus. Lotharius genuit Hilpe- Ludovicusfilius Karoli ' genuit Karolum Simplicem
ricum cl fratrcs cjus. Hilpeiicus genuit Lotharium clKarlcmaonum.Karolusvero Simplex ab Heriberto
maijiium tx Frcdeguiide.Lotliaiius gcnuilUagobar- caplus cst.Qui Karolus cxOgiva genuit Ludovicum.
tum et Blihildcm sororem cjus'. Dagobcrlusgcnuit Ludovicus genuit Lotharium regem et Karolum
Clodoveum ct Sigebertum.Clodoveus genuil Lotha- ducem ex Gerberga. Lotharius rex genuit Ludovi-
rium Hildricum el Theodericum. Theodericus ge- cum juvenem*. et Karolus dux, frater Lotharii
nuitClodovcum et Hlldebertum. Hildeberlusgenuit regis, genuit Ermengardem et Gerbergam. Ermen-
Dagobertuin juniorcm. Dagobertus junior genuit gardis genuit .Mbertum (32) comitem de Namuco.
Lothai-ium. Hic Lotharius seplcm etate mcnsium Albertus genuit Albertum qui nuiic est ' (33), et

upudvillam regaim que Kaladicitur,ad nutricndum „
committitur,et majores domus llagcmfridus atque
Hilpericus regnum invadunt. Blihildis vero soror
Dagoberti scnioris gcnuil Af-noldum ex .\nsberto
illuslri viro. Arnoldus geiuiil Arnuiruni, pott Me-
Iratrcm ejus llenricum comitcm dc Durboio (34),
Gerberga vcro soror Ermengardis genuit (35) Hen-
ricum seniorem dc Hursella. llenricus senior genuit
(36)LaniLertum comitem et Henricum fralrem ejus
el Matliildem sororem corum. llanc Mathildem

tensem episcopum. Arnulphus dux, qui postea fuit duxit uxorem conics Eustachius de Bolonia, et ge-
Metensem episcopum
episcopus, gcnuit Aystulfum nuil ex ea duos lilios, Eustachium el Lanlbertum.

etQualchisum Clodulfum el .\nsigisuni. Ansigisus Eustaehius vero accepit ux,oreni tiliam Codefridi (37)
dux genuit Pipinum seniorem ex Begga filia Pipini ducis, Idam nominc, nobilem genere et moribus, et

majoris domui. Pipinus' scnior el dux gcnuit genuil ex ca tres lilios, Eustaehium '" et Godefri-

Karoluin Martellum. Knrlus dux gcnuit Pipinum duni qui nunc cst dux Lotharingia; " (38) et Bal-
regem Purvuui. Piijinus rcx genuit karolum Ma- duinum '-.

VARI^ LECTIONES.
') iln A. 113. ll;ec est prosapia, unde ortus est rex
Karolus, qui vocatus est magnus C2. Inciplt genealo-
gia, de qua ortus csl Carolus magnus rex Francorum et imperator Romanorum fl(J. * setiiientia us<jus

^ multum inti-rpoUita leguntur in B&. * qui ad defendendas rcs ecclesia; ab

ad Blihildis desunt JI6.
Adriano Lpapa Romx" convocatus, jus ot potestatem eligendi pontificis et ordinandi apostolioam sedcm a
supradicto papa el a 153 cpiscopis religiosis cl abl>atibus inibi ad conciliuin congrcgatis accepit; insuper
difnitatein palriciatus ei concessit, archiepiscopos, episcopos per singulas provincias etiam ub co inves-
tilurani accipere drlinivit; el ut nisi a retje laudclur cl investiatur, cpiscopus a nemine consecretur; et
cum qui coiitra hoc decrctum csset, analheinulis vinculo innodavit. Postea vero a Leone III papa, succes-
sorc prelali Adriani, Karolus rcx uiictiis cst in imperatorem in ecelesia beati Petri, die nutalis Domini,
qui addunt A. Celerum hic incipiunl D, prawdcnibus omissis. ^ hic incipit C. ' ita /)0. quatuor 6". Lu-

dov. q. n. f. q. quatuor lantum II' l.udovic-um baUjum qui duobus annis rcgnans intcriit D2. I.udovicus
' i. Ludovicus .iuvcnis rcx obiit, et successit in
ita correxi; f. Ludovici Hi. G. (). regno
'
Balbus D2.
avunculus eius,scilicol Karolus dux,fraler Lolharii.Sed impedicntc Hugone Chapet duce Francorum non
luit inunctiis in regora; sed prodiclus llugo ipsum pra'dictuin Caroluni captum expulit a regno,sicut su-
pcrius scriptuni cst. addit R6. ita /UJ (lui nunc mortuus cst C. qui n. e. dcsunl tii. 3. D2. et f. e. H.
'•"

c. d. D. desunt /i6. et C. i/ui corum loco

hahet : a quo procreati sunt qnutuor lilii. Frcdericus prepositus
"" comitcm Bolonia> addit Ui. ^'it'i B(>. God. ducem
sancti Lainliorti. Codcriidus, Ilenrlcus et Albricus.
uunc Lolh. C. et furtasse lit. p, n. e. d. L. dcsunt A. B. U. " reges Ih(>rosoli.-;ia; addunl A. Bi. 3. C.
proctd dubio iii cddicc oriijinario aliu inanu additum 1'ucrat. Totum locwn lli\.ila habct ct genuit ex ea qua-
.•

tuor lilios, Cuillerinuni.Godclridum, q. ii. c. d. L. Balduiiiuni ct Eustiicliiiim. Godefridus vero et Buldui-

iius fucrunl reges herosolimorum. Eustachius vero gcnuit liliain noniinc Matildem, quam postea duxit in
uxorem Stephaiuis rcx Aiigloruiii. —
l'osth;rc li addunt : Qui vero volueril agnoscere, (luoiiiodo disjun-
ctum sit rciinum Francoium a genealogia Karoli Magiii, binc poterit agnoscere, et cet. qtuv hrei'issima,ad
Gullicam lanluin liistoriam faciunt. At<iue B dcsinit in ivcihus Ludovicum. Iste est de progcnie Karoli Ma-
gni W2, /« Ph lippus genuit Ludovicum; fi3. in Philippus genuit Ludovicum, Ludovicus genuit Ludo-
;
:

vicuiii, Ludovieus g.;;.;iit 1'bilippuin, <iuihtis ahus ailscripsit : Philiiipus gcnuit l.udovicum, LudovicuSj
genuit Liidovicum bonuiii. I.iidovicus Philippum. /J5. in : pcr eain Pictuvos possedit omnemque Aquita-
niaiii; 116. aWcm tisqiic ad Dagobcitus .iuiii dcfuncii eiant, unni 1241, —llorutn omniinn loco D.post Gode-
fridum el liulduiiium conlinuo pcnjunl il<t, ut siipra exprcssimus.
NOT.E.
(32) Alii Ralbodum ?cu Robertuni II hic inserunt
qui obiit a 1015.
tanquam liliuni Eimciicsurdis aljjue |ialreni Albcrti. (3ii) Falsuni. Ilenricus senior non paler fuit Lam-

Cum nostro facil gencalogia Mclensis. bcrti alquc Mathildis, scd fraler.
(33) Tcrtius qui obiil c. ilO,'j. (37) Quarti, scii Harbati, ducis LotharingioJ.
(3i) Durljtii, in duc. I.uxciiiburg. (3S) Obiit d. 18. Jul. IIOO,

(35J Ue Luuiberto Barbato, comitc Lovaniensi,

 *6S RPIST. IMP. CP. .\D rilltISTI.\NOS. 466
addunt :
X bcrliis antcui (.S9j de Nnmurco gcnuit Godefridum
Eustachius,fralcr Bal 'uini r(\Q;is Jcrusalom, (hixit et llcnriciim oomilcm (V; llupc {40),patrem Mathil-
Mariatn Hliam rpgis Scoli.i!, ct penuil .Matliildcm. dis rium gcnuit Japnluim Avesncnsem ('«1). Gode-
Mathildis nupla Stephand, lillo Stcphani Hlcsensis fridus autcni fratcr ejus llenricum comitemXainur-
comitis, gcnuil Mariam abiiatissain. Cumque rlefe- censem.qui caruit liberis (4"^) et sororem cjus .\li-
cissent in Bolonia legitimi hercdes, Matheus filius thiam(43; ,qua} nupta Hainocnsi comili Balduino (44),
Theoderici comitis Flandrensis, licet illicite, duxit genuit Balduinum,qui duxit(45) Margaretam filiam
abbatissam, et suscitavit semen hcrcditarium duas Theodcrici Flandronsi comilis, et genuit lilium
filias generando.et remisit cam ad locum saum..\l- equivocum sibi " {.'iC)).

\\K\JE LEGTIONES.
" PoilhwcD\. 2. repelunl nomina soUi karolus magnus. Ludovicus augustus — Maria abbatissa, proidi
edidil Marlene p. 1432. Qux omisimiu, quippe nullius prorsus pretii.

NOT.E.
(39) Tcrtius. (43) Aliciam seu Adcliciam. Adclcidem.
(40) Ln Rorhe, cn Ardcnncs. (44) Quarto.
(41) Occisum a. 1192. (45) A. 1169.
(42) Masculis; lilias enira habuit duas. (46) Balduinum VI, natum a. 1171.

APPENDIX ALTEEA
MOI^XMENT/l Dl SJ

IMPERATORIS GONSTAiNTINOrOLIS
EPISTOLA
AD ROBERTUM FLANDRLE GOMITEM ET OMiNES CHRISTIANOS.

Ut sibi confra paganos opcm ferant.

(Anno 1093.)

[Martene Thes. Anecd. I, 267, es ms. duobus.uno monasfcrii S. Albini, altern monasterii
S. Ebrulfi.

(f)DominoetgloriosoFlandrensiumcomitiRoBERTO B terfectioncsetderisiones.Sed quia sunt multa:Tiala,

etomnibus lotiusregni principibus.Christiana; fidei qua; agunt, ct, ut diximus,inenarrabilia, dc multis
amatoribus, tam laicis quam clericis, imperator dicamus pauca, quae tamen sunt auditu horribilia,
Gonstantinopolitanus, salutem et pacem in eodem et conturbant etiam ipsum aerem. Nam pueros et
Domino nostro Jesu Christo, et Patre ejus, ac Spi- juvenesChristianorumoircumciduntsuperbaptiste-
ritu sancto. ria Ghrisiianorum, et circumcisionis sanguinem in
incIytissimecomes,et maximc fidei consolator, despectum Christi fundunt in eisdem baptisteriis,et
nottficare prudentia; vestra; voloquantum sanctissi- desuper eos mingere compelluui.ct dcinceps in cir-
mum imperiumChristianorum Grscorum anguslia- cuitu ecclesife eos violenter deducunt, et nomen et
tur fortiter a Pincinaois (2) et Turcis quotidie, ct fldem sanctffi Trinitatis blasphemare compellunt.
deprajdatur et acquiritur sinc intermissione,ot fiunt Illos vero nolcntes ex diversis pcenis affligunt.et ad
ca;des diverss, et inenarrabiles Christianorum in- ultimum eos interficiunt. Nobilcs vero matronasac

(1) Scripta fuisse vidctur anno 109.5, (juo Alexius jerrent, quam jam in iUis parlibus deleverant,
pai/ani
adUrbanumll concilium in Placeiitina rivitate ccle- qui parles usquc ad muros urhis Conslaatinopo-
illas
brantem legationem misit, ipsum, omncsque Christi litana' ciritatis ohtinnrrant, inquit Barlholdus Con-
imploravit,ut aliquod au.rilium silji
fideles supplicitcr p stanliensis.
contra paganos pro defcnsione sanctcc Ecclcsix con- (2) .\1., Pincinali^.
467 AD GODEFIUDUM APPEND. II. — MONU.M. DE BELU) SACIIO. 468

earum filias dcpraedatas invicem succedendo ut ani- A auxilium mri et Gra-eorum Christianorum, huc de-
malia aduUerando dfludunt..\liivero corrumpendo ducas.et sicut Galiciam et caetera Occidentalium re-
turpiter virgine? statuunl ante facies earuni matres, gna anno prsterito a jugo paganorumaliquantulum
conipellcntes eas nefarias et luxuriosas dcoantare liberavcrunt,ita et nunc nb salutem animarum sua-
cantilenas,donec complcant stupra ipsa sua nefaria. rum regniim C.raecorum liberare tentent, quoniam
Sic enim legimus actuni in Dei populo antiquitus, ego.quamvis imperator, nullum tamen milii reme-
quibus impii Babylonii post diversa delubria deri- diuni, neque idoneum consiliuin scio invenire, sed
dendo dicebant : Hymnum canUite nobis dc cantirLs semper a lacie Turcorum ct Pinemacorura (3) fugio,
Sion {1'ml. cxxxvi, 3). Sic et in stupro filiarumma- et tandiu in singula civitate maneo.donec adventum

tres compcllunt nunc canlarc cantilenas nefarias, coruin prope scntio.Et mclius subjectusesse vcstris
quarum voces non cantum.sed niagis,ut crediinus, Latinis cupio quain paganoruindelubriis.Ergo anle-
plus resonant planctum,Ricut scriplum est in niortc quam rapialur ab eis Cnnstantinopolis, ccrtare totis
innocentium : Vojr in liiima attdila est, ploratus cl maxime debctis,ut gloriosam et ineffabilem
viribus
ululalus mullus : Rachcl plorans /ilios suos, el noluil mcrccdem in coelo gaudcntes recipiatis. Nam mclius
consolari quia non sunl (Malth. ii, i8). Sed licct est ut vos habeatis Conslantinopolim quam pagani,
matres innocenlium, qua; per Rachcl ligurantur, quia in ea habcntur prcliosissiin.f rcliquia; Domini,
non valuerint consnbiri pro morte filioruin. value- id cst statua ad quam fuit ligatus, flagellum unde

runt tamen consolari pro salute animarum. Ista; fuit nagcUatus, chlamys coccinea qua fuit indutus,

tainen nullatenus, quod pejus est,consolari valent, corona spinea qua fuit coronatus, arundo quam vice
quia et in corpnribus et in animabus pereunt. Sed sceptri manibus tulit, vestimenta quibus ante cru-
quid adhuc? Veniamus ad dctcriora. Tutius a^tatis cem spoliatus fuit, pars maxima ligui crucis in qua
et ordinis viros, id est pueros, aJolescentcs, juve- crucilixus fuit,clavi qulbus aflixus fuit,linteamina
nes. senes, nobilcs, servos, et, quod pcjtis et impu- post resurrectionem in sepulcro invenla.duodecim
dentius est, clericos cl monachos, et heu proh do- cophini fragmentorum de quinque panibus et duo-
lor! et quo ab initio non dictum neque audiium bus piscibus, capul cum capillis integrura el barba
est,episcopos Sodomitico peccato deludunt,et eliam sancti Joannis Baptistae, rcliquia; vcl corpora multo-
unum episcopum sub hoc nefario peccato jam cre- riiin innocentium.quorumdaiii prophetarum,et apo-

puerunt. Loca vero sanctu innumerahilibus modis
contaminant ct destruunt, et pcjnra ris minanlur.
Et ad ha;c quis non plangit? Quis nonconipalitur?
Quis non horret? Quis non orat? Nam pene tota
terra ab Jerusalem usque Orsciam, et tota (jra^cia
cum suis regionibus suijcriuribus quae sunt Cappa-
docia minor, alia major, Phrygia
nor Phrygia, id cst Troja, Pontum, Galalia, Libya,
stoloruni, et marlyrum,et inaxime sancti Stephani
prntomartyris, et confessnrum et virginum.qua! ob
niniiuiu incrcmentum singulariterscribcre intcrmi-
simup. QucE tamen omnia pri-dicta Christiani magis
ti quam pagani habere debent, et miinimen magnum
erit oimibu.'* Chrislianis, si h.TC oninia habuerint;
et Bithynia et mi- detrimcntum vero.etjudicium.si pcrdidcrint. Quod
si ob hoc ccrtare noluerinl, et aurum magis ama-

Pamphylia, Isauria, Lycia el insulse principalcs verint, in ea plus inveniunt aurum qnam in tolo
Chios,et Militina.et multffi alia; rcgiones et insula;, mundo.Nain soli thesauri ecclesiarum r.onstantino-
quas non valemus modo enumerare, usque Thra- polis in argento,auro,gemmis et lapidibus prctiosis
cias, ab eis jam invasa; sunt, et fcre jam nihil ro- et pannis sericis, id est palliis, sufficere possint
mansit, nisi Constantinopolis, quam ipsi minantur omnibus mundi quos tamen omnes the-
ecclesiis;
citissime nobis auferrc,nisi auxilium Dei ct fidelium sauros inajstimabiliter thesaurus matris ecclcsiae,
Christianorum Latinorum velociter subvenerit.Nam scilicct Sancta; Sophia;, id est Dei sapientiae, supc-
et Propontidem, qui el Aridus dicitur, el ex Ponlo rat, et absque dubio thcsauro templi Salomonis
juxta camdem (.'.onstantinopolim in mare Magnum coa;quari potest. Quid iterum de infinito nobilium
dccurrit, cum duccnlis navibus invascrunt, qiias thesauro dicam, cum thosaurum negotiatorum rus-
Gra;ci ab eis praidati fahricaverunt, et remigiis, vc- ticorum nemo a;stimare possil? Quid invenitur in
lint nolint, deducunt, et niinantur tam per terram Q praiteritorumimpcratorum thesauris? Procertodico
quam per eamdcm PropontidemConstantinopolim, non crit linguaqua; illum recitare valeat; quoniam
ut diximus, veluciler capere. pauca de innu-
l!a;c non solumConstantinopolitanorumimperatorumibi
merabilibus malis, qua; ha;c impiissinia gens agit thesaurus habelur, scd etiam oninium antiqiiorum
diximus et scripsimus tibi, comes l"landrensium, Rnmanorum imper.itorum thesaurus ibi est trans-
Christianae fidci amator. Ca;tera v^ro ob fastidium latus, et in palatiis absconditus. Quid amplius di-
legentium diinittamus. cam? Quod certe patet oculis hominum, nihil est
Igitur pro Dci nomine ct pro omniuin GivTcorum quantum ad illud absconditum. Currite ergo cum
Christiaiuiiuiii piclate rogomjs.ul (]uoscun(jiic fidc- omnibus ve.stris viribus ccrtatc,
tola gciite vcstra,et
les, Chrisli brllatores,tam majorcs quam niiiiorcs, ne talis manibusTurcorum et Pincina-
thesaurus in
cum mediocribus in tcrra tua ac^juirerc poleris ad torum cadat, quia cum sint infinita, adhuc lx niil-

(3) Al., Vincinnlorum.

469 ANSELMI DE lUBODlM. EPIST. AD. MANASSEM. 470

lia exspcctnnlur quotidie.et timeo ne ppr iliiim Ihc- \ iictiinis. Agite nrgo diim lcmpus hnhctis, ne Chri-
sauruin paulntim nostros seducant cupirlns niilites, stinnorura rcgnum,ct,quod majns cst, Domini per-
qucmnilmodum Julius CaQsar olim fecit,qui regnum datis scpulcrum, ct indc non judicium,scd merce-
Friincoruin cniiiditate iuvnsil, cl quomodo Auli- dcin lialiratis in coduin. Amcn.
christus cupturus lotum niunduni in fine inumli ost

PATRIARCILE HIEI\OSOLYMI rAlNI

ET ALIORUM EPISCOPOnUM
KPISTOLA Al) OCCIDKNTALRS
Significant vicioriam a paganis repoi-tatam, peluntque 7iovas adversus cos suppctias.

(Anno 1097.)
(Makten. Thesaitr. Aiical., I, 271, ex ms. S. Ehrulfi.)

Jerosolymitanuspntriarcha, ctepiscopi.tamGr.Tci C mus, mntcrque nostra spiritualis clamat Venitc,:

quam Latini, universaque militia Domini,Occidcn- filii mei dilectissimi, venite ad me; susoipite coro-
tali Ecclesiic consortium coelestis Jcrusalem, et sui nam ab insurgcntibns in me idololatria^ filiis.ab ini-
laboris praemii portionem. tiomundi vobis pr,-Hdestinatam.Venite ergo,oramus,
Quoniam Ecclesiae incremento gaudere vos non mililatum in mililia Domini, ad eumdem locum in
ignoramus, et sollicitos ad audicnda, tam advcrsa quo Dominus militavit, in quo Chriftus passus est
quam prospera, credimus,ampliationis prosperita- pro vobis,relinquens vobisexemplum.ut sequamini
tem sic nolificamus. Innotescat igitur charitati ve- vestigia ejus.Nunquid non Dcus innoccns pro vobis
strcB Deum in xi principalihus civitatibus,Rt in du- mortuus est? Moriamur ergo et nos.non pro eo sed
centis castris sunj Ecclesiae triumphasse,tam in Ro- pro nobis, ut moriendo mundo, vivamus. Tamen
mania quam in Syria,et nos adhuc hahere de lori- non oportet nos niori, nec multum piignare. Quod
catis praetervulgus centum millia, amissis tamen enim fuit gravius gustinuinus, verum castra civita-
multis in primis pra;Iiis; sed quidha;c?quid unus in tesque rctinenda; anobis multum imminucrunt ex-
mille? Ubi noshabemus comitem, hostcs xi regcs; ercitum.Vcnitc ergo.fcstinate pramio remunorandi.
ubi nos turmam,ho3tes legionem; ubi nos militoin, Ecce nostri sanguinis cfTusione undique viae ; nihil
ipsiduoem; ubi peditem,ipsi quoque comitom; ubi r vohiscum a!Toratis,nisi quai pertinent usque ad nos.
nos castrum, ipsi regnum, Nos autem, non conflsi Viri tantum veniant, femina; adhuc dimittantur.De
multitudine, nec viribus, nec prajsumptione aliqua do.tio in qua duo sunt, unus veniat expeditior ad
sed clypeo Christi, ct justitia protecti, Georgio et bellum,et maxime ^ui vota fecerunt; nisi veniant,
Theodoro, et Demetrio, et beato Basilio,mililibus et vota persolvant, excommunicamus, et a commu-
Christiverenos comilantibus,hostiumcuneos securi nione eos EoclesiK removemus. Patriarcha, et
apo
penetravimus et penetramus, et in quinque genora- stolicus, et episcopi, et vos idem facite,
quod nec
libus bellis campeslribus,Deo vincente, vicimus. apud vos sepulturam haheant, nisi certam rema-
Sed quid plura? Ex parteDeietnostra,patriarchaet nendi causam habeant. Valete.
episcopi, omnisque ordo Domini praecipiendo ora-

ANSELMI DE RIBODIMONTE
EPISTOLA
AD MANASSEM ARCHIEPISCOPUM REMENSEM
Be expeditione Hierosolymitana.

MONITUM.
[Histoire litteraire de la Francc, ^'111, 496.)

An9elme,Gomte dc Ribemontet sei:j;nPMrde plusieurs autres terres,deja connu parses pieuses liberalites
envers les eglises,el par sa valeur extraordinaire a la guerre sainte, merite encore de rtitre entre les ecri-
vains de son temps.Il descendait des anciens oomtes de Valcnciennes,et apporta au monde d'excellentes
qtialites pour soutenir sa naisssance. On loue principalcment cn lui le grand cosur, la generosite, la ma-
471 AD GODEFlllDUM APPEND. H. — MONIM. DE UELLO SACRO. 472

gniQcence, de merveilleuses disposilions pour les arm^s, in regenda militia mire ivdiistrius : ou, comme
6'cxprimc Guillaumc dc Tjt (1), viy iii annis flroiuus.
La fameuse expelition pour la (lclivrance de la tcrre saintc ayanlele resolue au conciie deClermonl.en
1095, Anselme voulul cn tMre, commo tant daiilres seigneurs ciiretien-.La Chroniqueur dWndres faisanl
l^enum^raliin de ccux lie la secondc Itelgique qui furcnt du voyage.lc nomineavanl tous les autres{p.375),
immeiiatoment apn^s Oorlerroi de l!ouillin,qui cn ful le clief. Tous les historien» de cette guerre rendent
l6moignagc h la valcur heroique quy fit par><ilre Anseimc (2;. Mais apK-s avoir echappe aux perils des
sicges de Nic6c cl d'.\nlioehe, il vint cohouer devanl le chateau dArchos, ou Arcas, h dcux lieues de
Tripoli. Les croises nay.mt jju cmport';r dcmblee risolurent, sans ncccssite, d'cn fiire le siege, qui
I

dura Irois mois moins un .jour.depuis le quatorzieme ou quinzieme de fevricr 1099 jusquau Ireisieme de
mai suivant. Ansehne, un des plus zelcs raiiilaincs pour ravanccr,y fit de nouvcaux prodigcs de valeur,
Ct y perdit la vie dun eou]) de pierrc qu'il rcQul h la tete. Sa morl, qui ful rcgardee comme une espece
dc marlvre, suivant riiee qu'on s'etait formee de ce gcnre de guerre, arriva en fcvricr ou en mars,
puisqu'il cst nomuii^' cntre les premiers qui y furcntlues.
Tous les assiegcanls cn fircnt nn grand deuil ct ayant cnlevc son corps,ils renterrt^rent .ivec Thonneur
;

convcnahle (3)..\nsclnie, lanuit qui prcceda sa morl, en avait cu un presseutimenl dans unc vision.rap-
portce divcrscment jiar lcs histoiiens.mais donf il profila pour s'y prepnrer sericufemcnt(4).Pre8quelou9
ccs memcs ecrivains ne parlont de lui qu'avcc de erar.dcs elogcs les uns le qualiliant un illuslrc heros,
;

d'nulrcs, un hommc digiie d'unc mcmoirc clernelle, pcrpele iliniius mcmoria (.5).
Eiitrc les eloges que Guibcrt.ahhe de Nogcnl (0), donne & .Anselme de Ribemout,il rcleve principalement
le servicc quil avait rendu a tous lcs gcns dc lcttres, cn lcur apprenant ce qui s'ctail passe de plus me-
morable i la Croisadc, peudant lc tcmps qu'il y porta lcs armus. Service que Guilhcrt regardait eomme
unc insignc marquc, cl dc la vive foi ct de ringenieusc altcntinn dc co Heros. Da.ns ie compte qu'en rcnd
cel Ecrivain,on diHlinguc claircment deiix difrrTontcsrclalions d'.\nsclme ii ce suiet^lune dans laqiielleil
faisait le dotail dc la prise de Niceo en liilhynie par les croisi-s,ct de lout ce qui lcnr otait arrivc cn pas-
sant par la Romanie et l'.\rnienie rautre qui contenait le rocit du siege, dc la prise dAntioche ct de
:

leur? iuilcs, comine aussi des divcrs coiiibals que larnioc chretiennc avait cu h. soutenir contre les
6mirs, jirinccs ou gouverneurs de Calapie, de Damas ct de Jtirusalem. Cos deux rclalions etaient
Qdrcssees k Manasse II, archevoquc de Reims, k qui rauleur avail recomraande sa lerre de Ribe-
mont.
Malheureusement on ne nous a conserv^ que le second de ces deux ecrits et Ton y vnit que la netice ;

qu'cn donne Guibei t est forl juste. Anselme lc dressa peu de jours apres la fi5te dc S.Picrre,c'est-k-dire
au conimencemeiil de juillot, npres que les chretiens se furent rendus mattrcs dc la citadelle d'.\ntioche,
par cons'quent cn lannoe IUJ& (7). II y cnlre dans un assez grand detail des principaux evcncmenlg;
mais il les louche duiie maniere Irop precisc ct trop succinctc. Ses narres au rcste sont agrt-ables, vifs,
animes; el lon scnt bicn que c'est un temoin oculaire, et mome un dos aclours qui parle. P.n gont»ral le
style d'AiiFelmcest simpleet noble tout ensemble, naturel, et uieltj de Iraits dc piele qui lui donnenl un
xouveau relief.
L'oloigncment de son pays et le tumulto dcs nrmes ne lui fnisaiont point oublier ce qu"il devait h. ses
assaux.Ccst pourquoi il prie le piolat a qui il adresse son (3crit do maintcnir la paix dans ses tcrrcs, et
d'cmp6chor quc les ijglises ct les pauvres ne soient opprimi>s. En parlant dos prosperites de Tarm^e chre-
ticnne, il les attribue iiioins nux mtjritos et & la valeur des croistis qu'aux pritires qu'on faigait pour
eux. 11 eii prend occasion do conjurcr Mnnassti de continuer h hur rendre ce bon oflice, d'engager les
nutrcs i cn fairo aulant, el do n'y pas oubliei' ceux quo la niort lcur avait enlevtis. Le soin c)iaritable
qu'avait Anselinc dc fnire prier ceux-ci, on le prit pour lui-monie apres sa mort. Le mi'me archevi^que,
1annoii^anl ii sis conrrtires, les exhorta a recommandcr k Dieu le repos de Tame de ce brave sei-
gnour.
Anselmo, diis Ic commcncement do colte rolation, rappelle h. Manasse celle qu'il lui avaitd^jiL envoyee
touchant la prise do Niceo et lc passage dcs croiscsparla Roinanie ct rArmtJnie.Lahbe Guibcrt.qui avait
rune ct raulro cntrc lcs mains.ct qui y n puisti beaucoup de clioscs pour son Histoire de la croisade, en
faisait tanl dc cas pour la cortitude dos faits, qiiil cn profcrait lautoritt^ k celle Aq tous les autres
licrivains dc la guerre saintCj qui ijtaient dejii eu boii nombre, lorsquil entreprit lui-miJme d en
ecrirc.

(1) I. vii, c. 17.

(2) Rav. de Ag.. psg. 1G4; Mah. nius. U. p, 2(15, n. 97; Guib. de Nov., Ges. Yt. p. 645; Will. Tyr.
ib.; Du Chos. t. IV, p. 807, 808.
(3) Mab. ib. p. 211, n. 106, 105.
('.1 do Ag. ih. Mab. ib., p. 210, 2H, n. 10/i.
llav.
(.0) '^'i'11. Tyr. ibiil.

(6) (aiib. dc Nov. Ges. Fr. 1. vi, c. 8.

(7) M. Fahricius ne mol cette relation qu'en 10ii9; raais rAutcur, comme on Ta vu, avait perdu la vic
des lo mois de fovrior ou do mars de cettc aninM;.

IN NOMl.NE DO.MINl
Incipit epislola quain Iraiismiscrunl sancti peicgriiii qui amoro Dei perrexerunt Hicrosolyiuam,
aiino ab Incarnatione Domini 1099, leinporc Urbani papae, iiidictione seplima.

Domino suo et l'ali-i M. Doi gratia Romuruni vo- A Pciat sublimitas vestra, reverende Pater et do-
nerando nrchio|iiscopo,.\. dc RiuoniMONTE, (8) suus mino,(|uia etsi nou pricsentialiter, tamcn absentes,
fidolis lionio et humilis servus, salutem. in cordibus nostris a vobisauxiliuin quotidic poelu-
(8) liibnmontium, liiburijisnwns, liibodium, oin- ad ripas Isarae pra!tcrnuenlis,duabus leucis ab Au-
nium vero optime Hipcmoiilium, in monte situm gusta.
 473 ANSELMI DE RindDiM. EPIST. AD MWASSEM. 571

bamus; nec solum a vobis, scd eliam ab omnibus A ct lirrbam aufcrobat, obsidcrcnt. Communi vcro
sanctaB matris Ecclcsix llcmcnsis filiis, in quibus cnnsilio Boaniundus ct comes Sancti .Egidii portum
sane maximnm fiduciam habcmus. Quia ctiam do- adierunt, illos addicturi [f.
adituri) qui illic mora-
minus noster estis, et totlus rogni Francorum maxi- bantur. Interim qui remanserant ad sarcinaa, cu-
mc a vobis pendct consilium; notificamus patcrni- pientcs sibi acquircre nomcn, quadam die post pran-
lati vcstr.T aliqua dc his prospcris ct advcrsis qu.-c dium incaute illani occidentalom portam adierunt,
nobis evcncrunt. Crloris vcro pcr vos nolificotur; undo lurpitcr ropulsi alque Fugati sunt. Tertia post
ut paritcr in advcrsis nobis compaliamini, ct in dio Boamundus ct comes Saneti .flgidii rever-
h,-pc

prosperis nobiscum gaudeatis. tontes,miseruntad principes exercitusut illisoccup-

Mandavimus vobis obsidentes afquo capientcs rercnt.et sic pariter portam obsidercnt. Illis autem

Nicream.et indc recedentcs, totam R(imaniam atquc parumper moranlibus, Boamundus et comes Sancti
Armeniam peragrantos quomodo nos habuimus. /Egidii aTurcisvicti atque fugati sunt.Itaquc nostri

Nunc autem restat ut de obsidionc Antiochi.i?, de homines dolentes, atque suum dedecus pariter
multimodis periculis illic prslibatis, de innumeris gcmentes (nam illa die de nostris mille corrue-
prjeliis contra regem GalapicB, contra Damascum- rant), ao rebus ordinatisTurcos militum [multuml
contra illud ad ultimum Hicrosolymitauum pcrpe- t. repugnantes ac retinentes, vicerut et in fugam ver-
tratis, aliquantulum loquamur. terunt. Perierunt autem illa die de iuimicis fere
Obsessa est igitur .\ntiochia ab esercitu Domini milie et cccc tam armis, quam fluvio, qui hyemali-
nimis viriliter et audacius quam dici potest. Quam bus pluviis abundabat.
inauditos conflictus ibi ad quamdam occidentalom His ita patralis, nostri firmare caste.IIum aggre-
portam cerneres! Quam mirabiliter illos per scx diuntur; illoque multiplici vallo, muro firmissimo,
portas prosilientes quotidie, si praesens adessos, vi, necnon et duubus turribus munito, comitem Sanoli
deres! Utrisque, illis videlicet et nostris, pro liber- .Egidii cum balistariis et sagittariis illic collocant.
tate et vita certantibus. In illis diebus noslri prin- cum quanto periculo, cum quanto labore, illum
cipes, cupientcs civitatem magis ac magis arctare, firmavimus ! Pars quaedam nostri exercitus castel-
orientalem portam tunc primum obsodimus; castel- lum orientale, alia pars castra servabat, cum omnes
loque ibi firmato, Boamundus in illo posuit partem castellum firmabant. Ex illis, balistarii et sagittarii
sui exercitus. Principibus auleni nostris tunc lem- portam cuslodiebant. Reliqui, et ipsi prineipes,
poris aliquantulum intumescentibus, Deus, qui fla- aggerem jacere, lapides portare, murum struere
gellat omnem filium quera diligit, adeo nos castiga- non cessabant. Quidam numerare muitimodas tribu-
vitjUt vix invenirentur dcc equites in nostro exer lationes.quse tacita; etiam satis per se patent, vide-
citu,etnou ideoquiahominesprobielaudacesnobis C licet fames, aeris intemperies, timidorum militum
deessent, sed quia equi, aut inopia victus, aut nimie- fugas,quffi quanto asperiores, tanto alacriores no-
tate frigoris,fere omnes perierunt. Turci vero equis stri in suslinendo fuerunt. Verumtamen illud silen-

et omnibus necessariis abundantes castra nostra dum minime putamus, quod quadam die Turci se
I quotidie circuibant, fluvio quodam interposito, qui civitatem reddituros simulaverunt, et in tantum nos
pro muro nobis habebatur. Aberat et csistellum deceperunt,ut dc nostris ad illos exeiperent, et de
Turcorum fere viii milibus qui ingredienles et;
suis ad nos plurimi exirent.
egredientes,de nostro exercitu quotidie occidcbant. Dum hsc ita agerenLur, utpote nihil habenteg
Contra quos nostri principes excuntes, Deo adjutore fldei, insidias nostris posuerunt, ubi occisus est
illos in fugam verterunt,et multos eorum occide- Wallo concstables. Et alii,tam de suis, quam de no-
runt.Videns ergo Antiochensis se b-esum.Damas- stris, plures corruerunt. Post haBC autem transactis
cum in auxilium advocavit; qui, providentia Dei, paucis diebus,nuntiatum est nobis Corbaran prin-
Boamundum ct Flandrensem comitem,qui ad qus- cipem militiaj regis Persarum in nostram mortem
rendas escas ierant cum parte nostri exercitus, ob- conjurasse, et cum innumerabili exercitu magnum
vios habuit,eteiauxiIio pra;eunte,victusfugatusque flumen Euphratem jam
Deus autem. prasteriisse.
est ab eis. Adbuc Antioehensis cogitans de salute Q qui semper sperantes in se non deserit, non dereli-
misit ad regeni Galapis, pecuniaque maxima pro- quit suos, sed civitatem Antiochiam tribus civibus
missa, ad hoc ut veniret cum omnibus copiis suis, eam tradentibus in Nonis Junii misericorditer nobis
illum excitavit. Quo adveniente, nostri principes dedit. Depopulata autem civitate, ipsa die omnes
castra egressi sunt,et Deo adjutore, illa die cum dcc paganos in ea oecidimus, exceptis quibusdam in
equitibus et paucis peditibus, xv mfllia Turoorum castello civitatis se tucntibus.
cuni suo rege devicerunt, et in fugam verterunt, et Sequenti ergo die adveniens Corboran cum rege
multos eorum occiderunt. In illo igitur pralio no- Damasci.et duce Baldach,et cum rege Hierosolymi-
stri, non paucis equis recuperatis, cum victoria tano,et aliii quam plurimis,civitatem obsedit. Nos
gaudentes reversi sunt. igilur obsessi ab illis, et obsidentes praedictos pau-
Ex illa ergo die magis ac magis convalescentes, cos iu caslello civitatis, ad edendas carnes equorum
, viribus receptis, consilium iniernnt quomodo occl- etasinorum compulsi sumus. Secunda die adventus
dentalem portam, qus nobis portum maris, ligna, illorum, Rogerium de Barnonisvilla nobis occide-
47o AD GODEFItlDLM Al'PEND. II. — MON'UM. DE BELLO SACRO. 476
runt. Tertia die castellum. quod contra Antiochcn- A. mati.parati ad praeiium.portam egressi sunt. Egres-
ses firmavimus, apgrediuntur. Sed nil profecerunt. sus est primus omnium Hugo Magnus cum suis
Rogerium tamen ca.stellanum insula: vulneraverunt, Francis. Deinde couics N\rthmannorum atque Flan-
undemortuus esl.Videntes quia ex illa parte nihil drensis. Post islos vcnerandus episcopus Podiensia,
proficerent, montana ascenderunt. Nus autem contra et acies comitis S. .Egidii. Postillum Tancredus.
illos egressi, victi sumus ab illis atque fugati. Ipsi Ultimus omnium Boamundus invictissimus. Acie-
vero nobiscum muros ingrcssi, illum diem ct noctcm bus ergo ordinatis, lancea Domini praecunte et ligno
sequentem insimul fuimus, distantes ab invicem Dominico, cum liducia maxima co^perunt praeliaii,
quasi uno lapidis jactu. Sequenti die aurora appa- Deoque juvante pra;dictos principes Turcorum con»
rente, altis vocibus Baphometh invocaverunt; et nos fusos et omnino victos in fugam verterunt, et innu-
Deum nostrum in cordibus nostris deprecantes, meros eorum occiderunt. Revertentes igitur cum vi-
impetum faciriitos in eos, de muris civilalis omnes Domino egimus, et solemnitatcm apo-
ctoria, grates
expulimus. Ibi mortuus est Rogerius de liithiniaca- stolorum cum loetitia maxima celebravimus. Ipsa die
villa. Ipsa vero castra moventes, totas civitalis por- reddilum est nobis castellum, filio regis Antiochen»
tas obsederunt, ad redditionem cupientes nos com- sis cum Corbaran in fugam verso. Ipse rex, die qua
pellere inopia victus. reddita est civitas, fugiens a rusticis interemptus
Positis ergo in tanta tribulatione serns suis Deus
B fuerat in montanis.
auxiliatricem dexteram suam porrexit, et divina Haec idcircu mandavimus vestra; paternitati, utde
revelatione lanceam, qua perforatum cst corpus ereptione Ghristianorum et de libertate Antiochen-
Christi, misericorditer revelavit. Latebat autem in sis matris Ecclesi<e gaudeatis, et pro nobis omnibus
ccclesia Beati Petri sub pavimento quasi duas sta- Deum devotius exoretis. Conlidimus enim multum
turas hominis. Inventa ergo ista pretiosa margarita, in veslris orationibus; et quidquid proficimus, non
cor omnium nostrorum revixit; et vigilia apostolo- nostris meritis, sed vestris precibus reputamus.
rum Petri et Pauli acoepto inter se consilio, mise- Nunc ergo precamurut terram nostram in pace cu-
runt nuntios ad Corbaran, qui dicerent :i'|Haec dicit stodiatis.et ecclesias et pauperes de manibus tyran-
exercitus Domini Recede a nobis, et ab h«erediiate
: norum defendatis. Precamur etiam ut ne falsis pe-
beati Petri : alioquin armis fugaberis.» Quo audito, regrinis consilium capiatis, qualenus aut signum
Corbaran evaginato gladio juravit per regnum et salutifera; crucis iterum cum pa^nitentia assumant,
thronum suum quod defenderet se de omnibus Fran- et iterDomini peragant,aut periculo excommuni-
cis, et dixit se terram possidere efsemper posses- cationis subjaceant. Sciatis pro certo quia janua
gurum juste vel injuste. Mandavit enim quod nec terra3 aperta est nobis; et inter alios bonosnostros
verbum ab illo audirent, donec, derelicta Anliochia, C eventus, rex Babylonis missis ad nos nuntiis, dixit
Christum denegarent et iegem Persarum prohte- se obdire nostrae voluntati. Valete. Obsecramus in
rentur. Domino Jesu, ut omncs ad quos hmc epistola per-
His auditis, Christiani confessione mundati, per- venerit, pro nobis et pro murtuis nostris Deum
ceptione corporis et sanguinis Christi lirmiter ar- exorent.

ODONIS BAJOCENSIS EPISCOPI

CHARTA
Per quam Jarentoni S. Benigni Divionensis abbali monasterium Sancti Yigoris Bajocensis
concedit.

(Anno 1096.)

IDom PLiNCHEB, Hist. de Bourgogne, t. I, Pr., p. 32, ex archivis abbatiae S. Benigni Divion.J

In nominesanct«eetindividuffiTrinitati3,ego Odo D ccenobii futuris et prffisentibus, monasterium Sancti

peccaturum meorum
Bttjoceniis episcopus cogitans Vigoris de Monte Chrismatis cum appenditiis suis,
immanitalem, perpendens etiam districti judicis videlicet plenam decimam totius ville, in qua mo-
de aclibus meis discussionem, pro remodio animaa nasterium situm est, et omnium ad eamdem villam
meae et parentum meorum, et pro requie episcopo- pertinentium,et quidquid ad ecclesiam,qu«B ibi erat
rum hujus sanclae sedis Bajoccnsis, el canunicorum prius, pertinebat eum presbytero ct universis con-
qui dormierunt,qui sunt el (jui futuri sunt, consti- suetudinibus suis, medietatem ejusdem
et praeterea

tuo el do L)oo et Sancto Benigno, Jarentoni abbati totiuB villae, tam hominibus ct territorio, quam
in

Divioaensi el guccossoribusejus et fralribus ejusdeui in ca-tcris redditibus cum medietate annualis mer»
 477 HUGONIS EDESS. AHCIHEP. EPIST. AD R. REM. ARCHIEP. 478
cati qiiod ibidem,in festivitate oinnium Sanrto-
fit
A. idem Deo servientium onera quatuor asinorum de
rum,et quatuor Burpenses.duos in Canipo i''lonrio, viridi ligno in nemore suo Verncio ct quiequia dc ;

et duos ad Ponteni Oliborti eum tcrra et consuetu- terra sua aliquid de iuo praefato monasterio trade-
dinil)ua corum, ct apud quamdam villani.qu.r voca- ret.id aibi ratum fore concessit, ne occasione juris
tur porlus 1'iacatoris, cum terra in qua manrnt, et sui ullo modo revocari, et ut monasterium
posset
navi sua et consuetudinihus ejus. Et plenam deci- idem Ecclesia Divionensis possideret jure eempi-
mam de tota Cliricea villa, eum terra et omnibus terno. Quisquis igitur cartam hanc donationis in-
qusB ad Ecclesiam pertinent, et Ecelesiar» Detor,et fringere tentaverit, ira Dei veniat super eum, de-
de Crusseio et de Utferes, et de Colgrino, eum ple- lealur de libro viventium,et cum justis non scriba-
nis docimis et terrie quae ad ipsas ecclesias perti- tur,et sit anathema Maranatha, uaque in diem Do-
nent,et tcrris prcsbyteforum.Htec itaque omnia si- mini, nisi resipuerit qui autem ista laudaverit.ct
:

cut ea eliam jam pridem

tempore Guillelmi fra-
ct (idolis cooperator accesserit,pax super illum et be-
tris mei regis Anglorum, ac Northmanniae comitis, nedictio usque dum videat Deum Deorum in Sion.
prajfata Eeclesia sancti Vigoris possidere visa'est,et Et ut hsc eharla flrma et ineonvulsa permaneat,
quidquid ipsi dono, trado, laudo concedo Ecclo-
et sigilli nostri impressione eam firmavi, et testibus

siffl Divioncnsi.assensu et laude canonicorum.ot fl- „ corroborandam tradidi.

delium nostrorum, salva reverentia ct debita obe-
t EgOjOdo Bajocensis episcopus hanc chartam
dientia sanctaj Bajoeensis matris Ecclesiaj Consti-
leotam et perlectam confirmo et suscribo.
tuo etiam ibidem sepulturam corporis mei et
fieri
t Signum Roberti nobilissi comitis Northman-
successorum meorum et canonicorum ritu sempi-
nia.
terno laudc eorumdem canonicorum. Quod si adeo
t S. Wlllelmi decani.
creverit locus ipse ut abbas ihidem juste possit con-
t S. Rodulphi archidiaconi.
8titui,videlicet ut tanti sint rcdditus qui hoc possint
t S. Helgoldi archidiaconi.
pati,abbas quoque Divionensis et episcopus Bajocen-
t S. Roberti de Tribus Montibus.
sis communiter simul judicave-
id tractaverint et
t S. Willelmi de Archis monachi.
rint eipedire abbas Divionensis de suis in capitulo
;

t S. Eugebranni filii Ililberti.

Divionensi electionem faeiet, et personam electam
t S. Willelmi de Bretulio.
aseignabit episcopo Bajocensi,qui ordinatus sub eo-
t S. Willelmi de Similiaco.
dem abbate erit, et eamdem quam prius
potestatem
t S. Willelmi de Columberiis.
in praefato monasterio tam super ipsum quam su-
per caeteros abbas Divionensis habebit. Istud sane Anno ab Incarnatione Domini 1096, indict. iv,
donum laude et assensu riomini mei comitis North- C concurrente ii, anno xix principatus domini Ro-
mannia! Hoberti confirmatum cst,qui et dedit eidem berti, Willelmi regis Anglorum, filii ducis North-
monasterio Sancti Vigoris plenariam libertatem.vi- mannicB, hsc charta confirrr.ata est et sigillo suo
omnes consuctudines per totam terram stiam
delicet signata.
quae ad illum pertinebant de dominicis suis rebus. Actum publice Bajocas; mense Maio, diea4 ejus-
tam in passagio et teloneo.quam in caateris redditi- dem mensis, ix Kal. Julii, luna xxvii,feria septima,
bus.et de suo proprio in quotidiano usu fratrum ib- bissextili anno.

HUGONIS EDESSENI ARCHIEPISCOPI

I Epistola ad R. Remensem archieplscopum et canoaicos SS. Apostolorum et
B. Symphoriani.

Reliquias S. Thaddsei et Abagari regis mittit.

(Marlot, Metropol. Rem. II, Zk\.)

R Dei gratia venerabili Remensi archiepis- D Ecclesia vestra reperieiis, consilio cum illis habito
copoet canonicis SS. apostolorum et beati Sym- super ecclesia .^postolorum et beati Symphoriani,
pboriani, Hugo, eadem gratia Edessenre urbis ar- in qua eum prasfecistis, quas etiam antiquitus sedes
chiepiseopus, salutem et fraternam in Ghristo di- exstitit episcopalis.et quod nullum corpus nominatl
lectionem. sancti in ea jaceret illis intimavit, et quod petere
E regis Hierosolymorum et vester capella- vellet innotuit, et quod devote petiit re vera asse-
nus, post captionem comitis Jozelini cum prc-Bdicto cutus est. Tandem itaque Deo volente, et rege co-
rege ad Edessam urbem veniens et quosdam ami- adjufore.sed et nostra permissione ab Ecclesia no-
cos suos de partibus vestriSjhonestos valde viros in stra thcsaurum recepit pretiosissimum videlicet re-
470 AD GODEFFilDUM APPKND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 480

liquias de sanclo Thaddaeo apostolo el sanclo Aba- A nostrsE, Gerardi archidiaconi, Stephani dccani, at-
garo rege et eonfcssore, quot ul verum esse crcd.i- queTiicsonistbefaurarii connrmamus et sigilli no-
tis, testimonio nostro et personarum Ecclcsiie slri impressiono signamus. Valete (2).

(2) His litteris appendet plumbum cum filis sc- lalina circumscriptio Hugo, Dci gralia Edessma:
ricis rubeis. cui imprassa est effigies archiepiscopi archiepiscopus.
eum baculo ex uno la!cre,in altero vero lcgilur Iktc

FLLCOIXIS ANDEGAVENSIS COMITIS

DONATIONES PLE.

I. B cum omni integritatc,et omnibus quae ad ipsam in-

Ecclesix S. Mauritii Andegavensi prxdia quxdam sulam vcl aquam pertinent, exccpto quod si forte
conccdit. homincs mei pcr eamdem aquam transeuntes intir
(.\nno 10%.) se sedilionem quoquo modo fcccrint, foris factum
[GaU. Christ. ed. 1, t. II, p. 128.1 crit meum,quod si homines episcopi inter se sedi-

Iii nomine sanctae ct individu.-c Trinitatis, Fulco tioncm fecerint, foris factum erit cpiscopi, si vero
Andegavensis comes. homnies mci cum homiuibus epi8copi,vel homincs
Inter alia suae sollicitudinis studia quibuspccca- episcopi cum meis,seditioncm fecerint, inter roe et
torum sibi providere remedia humanam niiseriam episcopum crit foris factum,sed episcopus distrin-
oportet, illud non postremum esl, si juxta Domini get eos vel prajposituscjusetaccipiel de districtione
nostri Jesu Christi salutarc monitum dando elce- 11 solidos etdimidium. Itaqoe, sicut supradictum
mosynam de transitoriis hujus mundi rebus lucra est, donamusct lirmam forc hanc donationem ih

facere perennia salagamus : et qnidom id multis mi- perpetuum volumus tam ego, quam filii et filiaj,
sericordia; itineribus adiri posse vidclur, sed hwc acceptis tamen quinque mille solidis Andegavensis
compendiosior esse via eiistimalur,si per Ecclesia; monetae ab ipso cpiscopo Gauffrido.Et ulhfficdona-
sacrosanctsE universorum fidelium malris manum p
tio et concessio firmum et inviolabile in perpetuum
terrena facullalis temporalis possessio in ffiternam robur haboat,advocati8 tam de parte mea, quam de
transferatur possessionem,ita procul dubioctjugi- parte cpiscopietvidentibusetaudicntibus legalibus
bus Dei laudibus pariter el pauperum Christi usibus ac probabilibus pcrsonis,quorum nomina subscripta
collatura subsidium. Qua; profecto rcs hoc potissi- sunt, propria manu donum per cullellum super
nium teiripore magni potest esse et exempli et me- altare Dominicum fecimus et scribi jussimus, et
riti, cum mundo lam vehementer in maligna pro- S. Crucis hanc chartam subter firmavimus. Qttod
lapso instant tcmpora periculosa, et sunt homincs si quis successorum vel hajredum meorum, quod

nequam,seipsos ut arbitrantur,amantos,sed revera absit aul vi,aut malo confisus ingenio hanc char-
!

odicntes,ac si Dei direptores parati sunt innumeri, tam aliquando cassare tpntaverit,centum libras auri
BUstentatoresverovixinveniunlurpaucissimi.Igitur purissimi damnalus persolvat,et conatus cjus elTe-
in nomine Dei Salvatoris mundi, egn Fulco diyina ctum non habeant,et ante tribunal Christi rationem
dispensanteclementia.AndegavensiscomcsdeCrea- redditurus assistat, et Judae Iscariotis, vel om-
toris nostri miSeriCordia non despcrans.notum fore nium qui impias manus in Dominum injeccrunt
cupio tam prmsentibus quam futuris ad quorum socius perpetuo et indissolubili anathemate con-
nolitiam pertinere videbitur, quoniam aliquid,Dco demnetur.
placente,et S.Mauritio el S. Maurilio eorumque ser- D .\ctum Andegavis in camcra episcopi, ix Kal.
viloribus constituere divina deliberationc desidera- Julii,vigilia S. Joannis Baptistae anno Domini 1096,

vit, ac demum ad eircctum.Dco propitiante.ct filiis indictionc iv, epacta xxiii,anno qun innumcrabilis

meis, Gaufrido scilicct cl Fulconcllo, cl lilia mca populus ibat in Hicrusalem ad dcpellcndam Pince-
Ermingardc concedentibus et confirmantibus, pro- natorum perfidi.ti porsceutioncm. scilicet secundo
duxi.Dono ergo Deo el S. Mauritio, Matri Ecclcsia anno quo Urbanus papa Andcgavum visitavit, Phi.»
Andegavensi, cui dominus Gaufridus de Meduana lippo regnante supor Francos, Fulcone juniore

Deo ordinante pra^est episcopus,totum quod habeo dominante super Andcgavinos, anno dominationis
in insula Calonn» solutum ct quietum,sicut habco, ipsius xxix, suh Gautfrido de Meduana Andpgavo-
in perpetuum iiHbendum, tencnlum, vDndendum, rum cpiscopo,annoi ordinationis ipsius.quod vide-
Bcu donanilum cui vulucrit, vel succcssores ejus, runt pr.cscnlcs ct audierunt i:<ti canonici ct clerici;
eed ct aquam juxta decurrentem de parte Septen- de parte episcopi, Gosbcrtus docanus, Ilubertus
trionali qusc vocalur Mcduanilis tolam sicuthabco canlor, Bornardtis abbas S. Scrgii, Pctrns mona-
m PULCONIS ANDF.(i. CoMIT. miN.XTKtNFS PI.-E. 482
chua, Guillelmus Transligerensis architliaconus, ;V bcroi et quiftai eriint. Si vinuni rnouiii ciiin bnnno
Guarnei-iusTransniefluancnsisnrchirliacoiius; Kiifio vcndiilcro, bannerius iii(-'U3 (orrentiiluin do liarra
archipresbyter, GauCridus (iirbanoi, Vuillelimis de iioii transibit causa capiendi vasaensentium mona-
S.Laudo, Hadulphus de Valle,Uiclial(lus,Oaul'ri(lus chorum vinum. duellum inter homines insur-
Si
Guid Uedcon, Willelinus Musca, Uerncrius Macon- rc.Kerit. illic Hiiiatur si cum uno illorum hominum
:

duscanonicuscellarii, Alberius capellanusepiscopi, ct alio extraneo, similiter. PrKpositus, nec vicarius

Willelmus de Cuiniliaco, Juhellus, Gofridus dc de illorum homine non se inlermittat, nec terram
Castro (ionterii, Benedictus presbyter, Gosbertus S. illorum intret,ncc ju.stitiam de illorum hoinine fa-
Maurilii canonicus, Laurentius S. Maurilii canon., ciat; (luoadusque clamorem ad abbatom bis factam

Goffridus Cosin, Radulphus clericus, Rosocelinus habeat. Ad viUain vero Lanariain e.\artum dedi in
presbyter, Johannes de Ramorforti canonicus S. angulo. Sed non est tacondum quod ecclesiiB con-
Joannis ; et isti laici : GollVidus lilius Eudonis de meus ierit in terrani inimicorum
cessi, si e.xercitus
Calonna, Paganus IVatcr ejus, Eudo filius ejus,.\me- meorum, causa vaslandi aut castrum faciendi.non
rieus clericus ; de parte comitis, Leo de Brioledo, eat homo ecclesiae illius, nisi belluni insurrexerit,
Fulco lilius Ursonis, Segebrandus comes stabuli, plaustra nec boves, nec asini illorum a meis mini-
Petrus Rubiscallus,Giraldus praepositus,Cericus fi- „ stris non capienlur. Gmnia libera et quieta sinteis.

lius ejus,Herveus Rosondelli, Richardus de S.Quin- llanc autem donationem feci anno xxvii Roberti re-
tino, GaufTridus Trevis, Hugo de Vado, Rauullusde gis Hugonis Magni. Postquam vero Baldricus
lilii

Credone. abbas monasterium dereliquit, eremumque furtim

Signum Fulconis comitis ; S. Gofridi lilii ejus ;
peliit, ac postreinum majus monastcrium repatria-

Falcouis lilii ejus, Ermingardis liliaj. vit.apud Thabennensium monasterium vitam fini-
vit. Posthunc domnus Albertus Reginaldum mona-
II.

Chartd doniitionis pro monasterio S. Nicolui- chum loco ejus restituit, qui ante benedictionem ad

(Breviculum fundationis et serics nhbatum S. Nicolai filium meuin GaufTredum fugit, atque regimen mo-
Andegavensis auctore Laurentio Lepei.letieu, nasteriiiVindocinensis noviter constructi absque li-

pag. 5.) cenlia sui abbatis suscepit. Postquam ^idi esse illu-
nonnuUi reges ac principes
Priscis temporibus Bum a duobus abbatibus,iratus valde jussi ut mona-
nominc oedilicare curaverunt. Et
ecclesias in Christi chi alii ad monasterium suum cilo remcas.-ent,
ego Fulco comes Andegavorum, licet de ultimis et Deinde rogavi domnum Vualterium abbatem Sancli
desidiosis hominibus unus, in Dei nomine ati]ue Albini ut doinnum Hildinum priorem illius ecclesiae
summi prsesulis Christi Nicolai, ecclesiam in pro- concessissot. Qui ordinatus anno 1032 ab Incarna-
spectu urbis Andegavae aediOcare decrevi. Ac mille- C tione Domini, die Xativitatis beatae Mariae, qui est
simo vigesimo anno ab Incarnatione Doinini a annus tertius Henrici regis, monasterium regulariter
domno praesule Hubertonomiue urbis pra;dictae, regit.Res autem ecclesi® pra^scriptas a domino
feci sacrare. Post cujus sacrationem, non multo Berengario,atque domino Reginaldo scribere jussi,
post tempore, e.^ monachis Sancti Martiiii monaste- et priusquam ad Jerusalem ultima vice perrexissem
rii majoris nomine Baldricum abbateni constitui, manu mea corroboravi.
atque ad fratrum sustentationem.atque pauperum, III.
ex meis rebus propriis ipsam ditare curavi. Dodi illi .iltera donatio pro ecdem monasterio S. Nicclai
ecclesiu; super ripam Brionel vineas ac viridigarium [liid., p. 7;.

genitricismeE,cum culturis propriis quas exstirpavi Quantum intellectus sensusque humanus potest
et complanavi dedique illi in lupello duodecim et
; mente sagaci pensare, atque solcrti indagatione per-
eo amplius arpennos pratorum. Hfec omnia sine pendere, nihil amplius valet inter hujus saeculi fu-
censu et sine decima, libera et quieta ut regale alo- gitiva gaudia, ad aeternam retributionem promeren-
dium.Via autem triumphalis qu» ducit ad civita- dam, quam si res proprias locis divinffi venerationi
tem, dividit culturas has et terram ad eas pertinen- preeparatis in alimoniam curemus impendere,qua-
tem. Super ripam vero Brionel a parte meridionali, n tenus terrena bona per manum pauperia Christus
est mansio canum nostrorum. A parte vero australij ipse suscipiat,et nos de caduca substantia merclmQ-
mansio bubulconum nostrorum, illicque desc«ndit nia conficiamus aBterna. Quocirca in Dei nomine,
in fluvium. Dedique illi ecclesias terram Accisoriae, ego quidem Fulco Andegavorum comesetuxormea
liberam et quietam scilicet vicariam, foderum, Hildegardis, filiusque nosterGauffredus notum fleri
omnesque consuetudines,quas terra reddere solet. cupimus sanctcE Ecclesia; fidelibus, qualiter auctore
Hancautem concamibiavit mihi Vuido thesaurarius Deo monasterium in honore beati Nicolai confesso-
Sancti Mauritii ; et ille eam tenebat de .\lberico de ris, in prospectu urbis Andegav» fundantes, mona-

monte Joannis quondam optimate nostro. Concam- sticum inibi ordinem secundum beati patris Bene-
bia quae ei dedi propter terram, haec fuerunt me- : dicti regulam instituimus,ipsumque locumexrebus
dietas ecclesiaj, clausum vine« inter Meduanam et possessionis nostrae disponimus. Itaque pro divinae
Brionel, trans Qumen vero vineas alias. Si vineae majestatis honore, et spe retributionis feternK,pec-
cuna vinagiis monachis datie fuerint, aut empta),U- catorum quoque remissione, ac animavum salute,
483 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 484

per hanc concessionis scripturam, donamus,dona- A Lupcllus, in ripa Meduan<E pratorum arpennos duo-
tumque in perpetuum esse volumus ccBnobio sancli decim. Item apud villam Lanariam, inter saltum
Nicolai et congregationi monachorum inibi degen- Captiae, terram ad stationem modiorum Irium. In

tium de facultate nostra hoc est, in .\ndegavo pa-

;
vinearum arpennos undecim ad
terra sancti Petri,
go, non longe a civitate, terram qua? dicitur ad Ar- censum et decimam.
cisarias totam inlegre et quiete, sicuti cam ab Al- Signum | firmitudinis a comite Gauffredo manu
berico dominico vallo nostro Quidone sancti Mau- propria_impositum. llujus autem constitutionis seu
ritii edituum tenuisse, nosqueaVuidone thesaura- donationis aurtoritas ut in Dci nomine, per succe-
rio pcr concambia conimutasse constat. Donamus in dentia tcmpora,(irmioremobstincatrememorationi8
alio loco juxta monasterium, interfluente tantum- cl conservationis vigorem, manibus propriis eam
modo fluvio Brionello, de terra arabili ad stationem signo crucis insignivimusetfidelesnostros roborare
modiorum duodccim : et in ea viridegarium et vi- rogavimus.
nearum arpennos duos.Item in loco qui nominatiir

RAIMUNDI DE CURAMONTA
Charta qua Hierosolymam proficiscens, proedia quaedam monachis Tulelensibus
impignorat.

(Anno 1096.)
(Baluz. llisluria Tutcleiisis, p. 441.)

Noverint praesentcset futuri quod cgo Raimundus
de Curamoiita, quando volui pergere Jerosolymis
cumRaimundo vicecomiteTorennense.impignoravi
abbati Willelmo monachisque Tutelensibus quar-
tam parlem ecclesiae de Branceliis, videlicet quar-
tam partem decimi et profcrentii et fcvum presby-
B teralemeamque turrem ct alias domos, etc. Hoc au-
tcm factum est anno incarnali Verbi 1096, indi-
ctione iv, anno pontificatus domni Urbani papa; se-
cundi octavo, Philippo rege regnante, Lemovicina
sede episcopo carentc, Willelmo abbate Tutelensis
monasterii pastoralem curam agente.

RAIMU^DI COMITIS S. /EGIDII

DiPLOMA
De donalione medietatis villx Gibellet facta S. Victori Massilietisi.

(Anno 1103.)

(Edidit Mabtene, ampl. Collect., I, 600. Ex archivis S. Victoris Massiliensis eruit D. Fufnerius.)

In nomine sanctse et individuae Trinitatis, ego (1) C unigenito Dci Filio, ejusque venerabili matri S.Ma-

Raimundos, gratia Dei S, iEgidii comes et Provinciae rijE, nccnon pretiosis martyribus Victori et sociis
marchio, princeps autem, Deo auxiliante, militiae ejus,aliisque quorum reliquiaeapud honorabile mo-
ChristianaE in Hierosolymitano itinere, considcrans nastcrium Massiliense in Christo requiescunt, me-

peccatorum meorum immaiiitatem, atque parvissi-
mae qusB mecum est Christianilatis, pro divei sis ex-
cessibusimbecillitatcm.instante etiam omnibusquo
modis inquirente, laboresque suos et sollicitudinem
in mcn servitio cxpendente dnmno Richardo S. R.
dietatcin civitatis qna; vocalur r.ibellct, quae etiam
in littoremarisMagni, altis miiris, fir;nisque turri-
bus miinita intcr Tripolim ct licritum, et omnium
ad cam mari et terra pertinentium, videlicet in ec-
clesiis, villis, castellis, casalibus, terris cultis et in-

E. cardinali et Massilensi abbate, dono ct concedo cultis ; in portii, ac naufragiis, sive in cunctis ubi-

(I) Hanc chartam edidit Baluzius in suis ad Hi- truncatam et intcrpolatam, ut necesaario fuerit re-
storiam domusArvcrnica; probationibus, sed adeo cudcnda.
485 DEKMATII HIBERNIENSIS ITINERAUIA. m
que pertincntiis. Isla omnia cgo R. Dui grufia co- A i" futuro pcenis pleclendus subjicialur, et in pr.r-
mes immutabili donatione cunfirnio et corrolioro senti qucmudmodum Achab pro agroXabolhJesru-
Domino Deo, praidictisiiue sanctis ac monaslcric, male possidcre concupivit, dchoneste-
hi'lit,e,i|uiTii

praesenti quo^jue fjustleni loci abbuli R. vi^l
uionachis eliam ptvescntibus et luturis ibideni
servientibua, sine fraude et dolo omnique muloin-
genio, ut inperpcluum honorilicc possideant, po-
Hoc
testative teneant, feliciter honesteque habeant.
autem feci veneraljilibus commilitonibus meiscon-
sulentibuB, inio cohortantibus, Wilhelmo icilicet
Arvernensi comite, Biterrensi vero vicecomite B.
denique (2)Aicardo Massiliensi,BerengarioqueNar-
bonensi, quatenus omnipotens Deus per diclorum
sauctorum congregationis intercessionibus et
propitiari digneturiniquitatibus,etsu« paucissima;
qu» me sibi post ipsum in caputet
Cbristianitatis,
principem elegit,seopponatadversitatibus.Chartam
vero donationis hujus ita firmam et ratam inviola-
bilemque tam ego quam prsscripti nostri exercitus
proceres esse volumus, ct volendo sancimus, san-
ciendo ex auctoritate supernijudicis,beatiquePetri
apostolorum principis, cujus obedientiaacfidelitate
pragsentia arma gestamus,omniumque sanctorum,
et nostra, contradicimus quod nullus rei, nullus
princeps,nulli denique cujusounquedignitatisordi-
nisve, sive clericus sivelaicalis potestas, eialiquam
violentiam irrumpendo inferrepraesumat.Siautem,
quod absitlpost nostrum excessum,quia mortis le-
gibus subjaeemus, aut ante, quoniam judicia Dei
abyssus muUa,aliquis hujus noslrilaboris,Deoper-
mittente,potestate pr«ditus,cupiditatis sueb tyran-
nidem super eleemosynamautdonationemnostram C chartam
exercere,eam infringendo tentaverit, divinaBultioni
illius tur, ac judicio publico condcmnetur, omni honoro
Deo privetur,nisi quod injuste priesumpscrit,digna sa-
tislactione emendure curaverit, in pristinam dig-
nitatem honnrem restituens, et pro damno quod
intulerit, monasterio auri optimi libras mille com-
ponens, churtu istu donationc stabili immutabiii»
que pcrmanenle in perpetuum.
Fucta est autem charta donationis hujus anno
ab Incarnatione Domini 110.3, mensc Januario,sub
die XVI Kalend. Februarium, luna v, indict. xi,
meis in custello quod appellatur Mons-Peregrinus, et
est ante portani Tripolensem constitutum, reg-
„ nante etiam in Francia rege Philippo, epacta %i
concurrente.
t Raymundus comes firmat.
t Signum Arvernensis Willelmus comes flrm.
t Signum Bernardus vicecomes firm.
t Signum Aicardus firra.
t Signum Berengarius Narbonensis firm.
Signum Willelmus Ugonis firm.
§ Signum Petrus (3) episcopus Glandensia fir-
mat.
§ Signum Arbertus S. Evrardi abbas firmat.
Signum Pontius Grillonensis firmat.
Signum Willelmus Petri firmat.
Signum Berengarius Willelmus firmat.
Signum Aiefredus firm.
Videntibus Durando et Raimmundo, qul hanc
fecit monachis et Bernardo, et Stepheino
clericis.

(2)Baluzius scripsit, Aicardo reveremlissimo Mas-
siliensi. aiqueinde occasioncm sumpsit in indicead
tom.II Aicardum laciendiMassiliensemepiscopum,
quasi reverendissimi titulus nuUialiiquamepiscopo
convenire posset-Verum praeterquam quodillereiie-
rendissimi litulus in hujus chartaeautographopcre-
grinus est,avertere debuisset eum ab hac opinione
commilitionis nomen.quod hic ei tribuitur; nam vel
ipsa hujus loci lectio demonstrat omnes hic com-
memoratos csse illustres militescrucesignatos.Ba-
luzii opinio in errorem traxit auctorem novseGallis
Christians!, qui ut Aicardo pseudo-episcopo Massi-
liensi locum daret in serie antistitum Massiliensium.
Remundum qui tunc sedem illam occupabat, diu-
que post supervixit, bipartitus est, ut Aicardura
duos inter Raimundos collocaret.
(3) Hic episcopus hactenus ignotus desideratur
in vulgatis indicibus pr.-csulum Glandatensium,ubi
collocandus est inter Pontiumet Imbertum.

DERMTII CUJLiSDAM IIIBERNIENSIS

PROFICISCENTIS JERUSALEM

ITINERARIA SEU EXHORTATORIA

(Marten. Thesaur. Anecd., I, 340.)

Ego DER.MATius,^natione Hyberniensis, omnibus D Babylonis nomine,mundum hunc,charissimi,hio

qui manentem hic se cognoscunt non habere civi- vos intelligere volumus in maligno sic utiqueposi-
tatem, futuram inquirere, exire de Babylonia, et tum (/ Joan. v), ut nihil confusius sit, nihil turbu-
ire vel redire Jerusalem. Jentius.cujus omnijio nihil vel certitudine sjtiBcer-
 487 AD (;ODl:;rHlDUM APPKND. II. — .MUNUM. UK ]iVA±i) SACIUI. 488
tius, vel incerlitudine certius. Hic non jatn turrim A quippe cum et mitiusergaeosfiat,quostemporaliler
iediQcftt, quia, olsi non sanclis ineritis, tamen ad sic Deus perculil, eisque non cautum non sit,quos
sancta uteunque contendal asccndere, sed lodit la- et ipse aliorum hic mortibus emendat et corrigit.
cus, cisternas, puteos, pedicas ponit et decipulas, Cum gratiarum itaque actione, non ut indignatio-
quibus,si ficri possit,etiaui ccelestcsterrenos tentet nem.sed ut paternaui et piamhanc Doi suscipientes
el'ficere,coque jam loco est,sic in profundumvenit correptionem, nolite, charissimi, nolite negligere
ut jani pene ei congruat quod de pcccatoredicitur: bic correptionera, nc forte manum suam aggravet,
Peccator cum veneril in projundum,conlemnel {Prov. ne forte vos ia furore suo conturbel.ne fortevosin
xvui).Quis est enim qui recogitet, qui tribunalipse ira aua prjecipitet. E.xite, ut di.\i, exite de Babylo-
suK mcntis ascendens.ante judicium de judicio co- nia ; ite, aut redite Jerusalem : iapides sanctuarii
gitet?Nec tamen cessat pius ille nos Pater coelestis qui dispersi sunt recolligitemuros quos deslruxit;

monere, tanto quidem solito nunc 1'requenlius, .Nabuzaidam, princeps mililia Babyluiiis,restruile.
quanto posl pravitates cordis nostri ire nos vidct Sed quid putatis?foraan de Jerusalemhac terrestri,
pertinaciua.\'idistis hocanno,charissimi,millesimo, ad quam ire vel redire mc cernetis. Ouod dico, me
videlicet cenlesimo decimo septimo ablncarnatione dicere creditis.quanquam et ad hanc propterillam
Domiiii, quoties quasi descendit et venit ad nos, de qua hic intendo ire laudabile sit, non tamen de
nunc in virga,nunc in baculo.Quiil eMim'?Nun(]uid hac mcntionem hic lacio. De spirituali ago.charis-
aliquando inibres tanti vidistis impetus ? Xunquid simi, du ccclesti Jerusalem, 7110' adi/icatur ut cwi-
hujus fragoris audistis tonitrua?Nunquidaliqu;uido las (Psul. cxxi), in cujus nimirum sedilicationem
luhiiina tot sujvierunt in discursibus? Terra' aiLitus quas quisque virtutes acquisierit.tot quasi lapides
etiarn per loca tanti fuerunt ut non solum subrue- porrigit. Ad hauc, charissimi, cum de Babylonia,
rentur urbes, quod aliquando audivimus ; verum de munilo videlicet, vos exire moneo, vos provoco
etiam montes novo quodam stupeniloque miraculu ad hujus a;dilicationem vel reaidilicationem (|uali-
ab ipsis subverterentur radicibus. Terrores autem cunque mea hac exhortatione vos excito, ad hanc
de ccelo et signa hic qute prius a;tas 1'uisse momi- qui percgrini estis super terram, velut ad manm-
nit,noclistempore a regione aquilonis.coelum par- lem {Hcbr. fundamenta kabcntein civilalem
xiii) et

tim quasi clibanus succensus incanduit, partim (Hcbr. xi) de domo hac lutea vos evoco.Uajc utique
quasi die media ad ineliura fere noctis claraadmo- sita cst in monlibus, ideoque onustus ad eain om-
dum luce resplenduit. Has, charissiini, hus nobis nino aliquis asceiidere non pratvalet. Esoneretur
voces Altissimus dedit.his et terribiliter nos admo- ergo primum oportet, quisquis montana haec vult
nuit,et clementer exlerruit;nam et sialiquandoful conscendere. Sarcinam hanc mundanam, concupi-
gura multipllcans sic nos conturbavit ut etiaui in C scentiam videlicet, et curam sajcularem projicial,
ipsis ccclesiis morte corporali quosdam prosterne- seipsum abneget, extra portam cum Chrislo exeat,
ret, Leodii tunc positi quod contigissc vidinius, in impropcrium ejus tollat,cariiemsuam cum vitiiset
hoc ipso non crudelis in nos exstitit, sed pietatem concupiscentiis crucifigat. De bcnevolcnlia vero et
nobis suam eshibuit,disciplinae videlicetseveritate, communione ex ambulanti est eshortationem his
mortibus corporum longe mitioribus quam sint fieri,quibus,Apostolo docente, innotuil talibus ho-
aeterna supplicia gehennarum, perpetrata ihigilia stiis Deum promereri {Ilcbr. xiii). Hoc bonum illud

vindicans. « Mortibus eiiiin corporum,ait .\ugusti- est, quod, ju.tta eumdein Apostolum,ad omnes de-

nus, legimus alios iuortuos, proptcr non sua, sed benius operari, ruaximu ad doinesticos fidei [Gal.
aliena pcccata;ubi magis est in dolore cordisplaga VI).

viventium quam in resolutione carnispccnamorien- Pensate ergo quantuin,ve! quale bonum hoc sit,

tium ubi anima; de corporibus exeuntes, suas

; a quo conditionis humano; nemo excluditur; tanto-
causas habent, vel bonas,vel mala3,non proplerea que hoc milii ca;terisquc domesticis lidciimpendite
gravatae, quia cxutx'. b Ha'c .\ugustinus iii prinio propensius, quanto iiiliumunius nobis negabilis
conlra Mareionitas.In sccundo autcm quod dcbetis omnibus. Videlis (juod exsulemmefe-
: « Quisscit,
ail, quid vel eis post mortem bona; compensationis n cerim pro Deo, videtis quod crucem non hanc tan-

Deus tribuit, quorum mortibus viventes, autcman-
davit,aut terruit?Nani delicta, ait, quonimdam ad
poenalemanimidolorcm terroremquemajoremetiain
illorum qui ea non admittunt, non spiritualibus,
sed corporalibus mortibus plerumquc Deus vindi-
cat, et conditio qua sunt post paululum morituri,
etiam isto .modo serviatDei providcntia;,ct iiiusum
tum quo! in paano est:sed quod crucemChristiego
bajulo.^N^idelis (juod ad Deum non Jerosolyinis tan-
tuui, sed ubique, quia ubique est, confugio. Per
ipsum crgo iiioiieo vos, cavotc, quantum iii vobis
est, iie in viaJiac deficiam. Est aliqua profecto ad
Deum via, his qui in via Dei sunt, pro Deo mini-
strare necessaria hanc lene',e, ab hac deviare no- ;

nostra; cedat disciplina;. lito, per hane vcl voluntatis passibus indesinenter

Kcce charissiini, non me, sed .Xugusliiiu docento, incoditc. IIa'c rcvera via cst, (iu;u de cxsilio rcducit
didicistis in ultione pleruiiKjue alienorum peccato- ad patriam;ha'o via esl qua; ducit ad tmaKnicm el
rura aliquos hic a Uco perouti, nec peroussis ipsis fuiidtnnentu habentem civitatem ; hwc, inquarn, vit
obesse, uec mediocritcr non percussis prodcssc, csl,qua; rcctc dc Bubylonia duc!t,ct reducjtjgrusa*-
tS9 GESTA TANCnEDI, 490
lem. Si igiliir, (Viilres ch;uissinii, iil iii iiiili.) ilixi- X fi'(i-'<li-'<, "iHii li'(-i.stis (ilallh. xxvi), nisi sir fecpritis,

mns, manpntem his vos rivitatemhabere noii co- ne ir.iscamini mihi, ne commovcnmini ; pm voro
gnoscitis, si futuram inqiiiritis, hac via quasritop.t vohis iste rlicit Scotius, quia ibitis in i<inem leler-
invpnietis, hao via inreititP, Pt pcrvonietis; hac via nxiin, qui parntus est diaboln el nnqclis ejus (ihid.).

videre satagite, et Deum deorum in Sionvidebitis. Dato ersjo potius operam, charissimi, ut dicatnr
Nec niireinini quod mihi via ista est ; ctenim elsi voliis: VcnitfJiCiiedirti Patris mei, ^('rcipilc rcqnum,
llyberneiisis siim, etsi sum Scoticus, tanien sacra- quod vobis pnrnlum est nh ciriyine mwuli[ihid.\,c[\\cu{
mentorum Ecciosiaa vestra;que tidoi sum condomo- sic potoritis, si pro Deo ox eo quod ha-
asseiini
Quod ergo Si-epe jam di.xi erga domeslicum
sticus. betis in paupcres Christi beneficentissimi fneri-
hunc lidei vcstraj benificenlia; et comraunionis no- tis. Valete. Et cura, annuente Deo, vcstrara hanc

lite oblivisci; nisi enim mentitur Apostolus,/(i/j6!ts sonsero beneficentiam, etiam pro| Raimbaldo,
hostiis prome-rclurDeus (Hchr.ww). \An\i\m\n'\,(\\\m qucBso, Loodiensi orate, qiii proticiscenti mihi
adhuc estis in via, inter eos lieri, qnil)us diclurus hano pro viatico providit et conscripsit episto-
est Filius hominis Quandui uni e.v minimis meis
: lam.

GKSTA TAr\CREDI
IN E.XPEDITIONE JEROSOLYMITANA
AUCTORB

RADCLFO CADOiMENSI EJUS FAMILIAHI

(Marten. Tlics. Anecd., III, 107, ex ms. codice Gemblacensi.)

ADMONITIO PR^VIA

Chronici SiciliuV appendix est se^pums Tancrcdi historia. Rogerii enim illius erjregii bellatoris agnomitie
Wiscardi, qui Siculam genlem a .Sarnccnoruui jugo vindicacil, cognnlus ernt Tnncrcdus, ct suh Uonmundo
Rogerii ejusdem filio, in ccpeditione Jcrosolijmilann, qiiasi iii!\ «uh rejie el seciindus ab eo mililavil.
Qunmvis autcm nim omnem i'il,T srriem, sed ea solum h,TC historia rompleclatur, qu,v sub tanto principe
quin(jue annorum spalio duc illc inclylus pneclare gessit, nuKjnum elinsigne est virlutis illius monumenlum,
ipsumque ut maxinium xtatis suiv ducem extrenuc postcrilnti commendubit. Hwc ipsuin ostendet in recupe-
ralione terrx san'tx plurimum el feliciter insudnsse, cxterisque Chrisliuni e.rcrciltis ducibus, qms adeo
prxdicavit antii-iuitas, hmge ipsuin prxslilisse, et de vindirnln ecclcsix Pclxslina camdem ferme laude.m
quam de Sicilia Rogerius \Viscnrdi promcritum luisse. Islud porro tcshinlur qux Nircv. qux Tarsi et Ma-
mistcV, diim e.rpugnarentur ; que .\nliorhix ante et post e.rpugnationem omnium molestissima?n ; qux Jeroso-
lymis, qux in transfrelntione fluvii Bardal, qux cornm .ile.rio impcrnlore, qux timdem ubique legilur ges-
sisse : nec enim quidquam hoc beUo susceptum, nisi leve illud sit, cl feliciler consummalum [uit, in quo prx-
clara virtutis e.cimix, singularis sapieiti(e et cimsilii specimina Trncredus non dederil.
lis igitur omnibus enarrandis tnlus incumhil hujus aurlor hislori;r, nec nliud sihi proposuisse hac sua
lueubratione asserit expresse, articulo 5'ihis verbis : Gelebret suos Normannia Roherlos, reliquos duces oc-
cidens reliquus, mihi unus Marchisides sufficil, cui non suflicio vel lolus.
Quisnum vero is auctor fueril, qua e.r genle, qunve Xtnle vixerit, nonuti, ingenium, vitx institutum, operos
pretiutn est ex ipsius hisloria invesligare : nec cnim parum ad ejusdcm histori,v commcndatinnem conferre
hxc possunt. yomen ipsi Radulfo fuisse prima h,vc inscriplio prodit Timcrcdus Rddulphi, patrinm vero Nor-
manniam ex articulo lvii coHigimu;, ubi Antiochenam describens expugnalionem, quse inchoata anno 1097
producta in inlcijrum annum /uit, h,TC de se quasi obiter dicil : Sjgnuni illud, cum adliuc in palerna domo
Caduiui adolescenlulus degerem, nondura mihi visa seu nola nisi noniine lenus Anliochia, sed nec
Roma.
Nalus igilur Cadomi est anno circiter 1080 eadem vero in urbe educalus. et a leneris sub celeberrimo illo
Arnulpho, qui comitis ^ormnnni,v capellanus in bello sacro erat, el per obitum Adhemari Podiensis episcopi,
( hristiano prxpositus exercitui, Jerosolymitanam sedem sortitus cst, operam et sludium impendit optimis
disciplinis ; unde et librum ei suum dicut, et prxceptorem ipsum apjcllut. Elet;i le, ait in prxfatione, kv-
nul|jhe, palriarcha doclissime docloriini, qui pagir.* meae supeidua re^eces. rim.ns iiiiplc.Ts... raollila mihi
eril qua;cunque eril correclio lua.si quein sorliius sum prrcctpiorein puer juvenem, nunc quojue corre-
etorein le impelravero vir senem.
Quales sub Inli prxceplore, et qunntos in sludiis progressu-s Radulphus fecerit, judicet xquus lector ex
ipsius scribendi nwdo ; hanc vero litteraturam parvo admodum intervallo temporis consecutus est. Nondum
enim e.tcesserat e.r ephebis, quando in militi,v disciplinam vocntus est. Anno aulem circiler 1107 crucC si-
gnatus, sub Boamundo principe merilus est stipendia, et bicnnio post in expeditione Edessana utb sig7iis Tan-
creai militavic.

Patroi. CLV, 16
 :

491 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. i9i

Qiias tuiic in e.rercilu jiarlcs gcsscril silendvm jutnrii mfldeslissimus scrijUr, scd prj^fij uns ciedinius
ipsum cgisse, qui singulnrrm. uli siilis ins.nuiil iii citu u jc.m ]'r;i fnlionc, ulriusi^uc [irincipis bcnerolenlinm
consenilus esl. AVe levis nos movet eoiijcctura quin Uudulphum tllum de Acone, quem sub lio;/erio nepote
Taneredi, et in principalu .4niioclii;e strcnuum civilalis ejusi/cm ducem fuisse scribit Ciiulcrus conccllurius tn
libro cui titulus Bella Anliochcun, liiinc nostrum Hadulplium cristimcmus esse; cum nlias nobis non constct
de islo Hadulpho quisnum fueril. (Ju^m cnim Tnncredus, lum ut siti, tum ut Itojcrio consulcrcl, ipsiquc ul
principalum in cxtcrn regionc confirmiiret. huir dcbuit muneri destinnrc. nisi certc mililcm illum, de cujus
fide et integritiite maximc esset sccurus, cujus ct acies ingenii et belli usus rt slrcnuitas e.fscnt c.rploraln ?
Quamvis autem ea imprimis sibi proposucrit lladulphns describcrc. qux in Jerosolymitana e.rpeditione
Tancredus gessil, non lamcn iis eontcnlus limitibus, alienum omnino a proposito suo esse ]iutuvit, si eci in-
terdum tractaret, qu;v generalem CTpediliunis cjusdiin histuriam sjicclanl ; .<:cd velerum more .scrijilorum, si
celcbris pugna, si urbis crjiugniitio, si victoria. aul quodvis nliitd insigne suh l])sius Tancndi. iiut llnnmundi,
vel ipsis pror.^entibus sub (itiorum impcrio ]ir;i'clarc gestum etiam oh aliis esl, illud non ]>r,rlcrmisit, ut c.r
meritorum eollatione novus hcrois sui virtuli splendor acccderet. ll;rc itaque historia non uni Tancrcdo ]iro-
pria adfo esl cl simjuluris, quin ct compendiusa qu;i'dum ac digestn hclli Jcrosolymitani narralio dici pussil.
Quw quidcm omnibus qiui' Itactcnus ilc eodcm anjunicnto prudicrunt in litccm relalionibus perfccliur ct accu-
ratior nohis vidctur. FMritm namque fcre omnittm auctorcs rclntionum nullo delcctu adkibilo, sinijulorum
actus principum narrare ijesticntes, mulla simul congcsseruni inulilin, nec in lanta rerum varielate indaijare
quidquam vaUnles, et penilius examinare,nudam suis circunistiinliis histuriam confeccre. At noster liadul-
phus certis contcntus litnitibus, res solummuilo pr;rcipuas aggreditur, earum causas rimatur, initia el pro-
gressus enarrat, consecutioncs e.rquirit ; de singulis prxtcrca ailis milili;c jierilissimus, sancet inteijre judi-
cat, ncc tenwrc, sed scienter loquitur.
Quis exempli causa ^lexii imperatoris artes malits adeo plene copioseque descripsii? quas molilus fuerit
insidias. quid tentave.it ut Chrislianos princijics circumvcnirel, avcrteret a sanclo projiosito, aul gravibus
clienlclcb non debilx ohscquiis cussibi dcvincirety lerrorcs, 7ntn;i', hlandili;c,niltil umissum est, et h;rc omnia
refcruntur urticulis 9, 10, 12 qu:c nusquain lcgii^se me mcmini. I'turcs cl inimicas iidvcrsus Tttncrcditm di-
sscnsiones sa'pius cuncitasse Dalduinum cl Unimundum Si. .V.gidii contites, nee absque sanguinis cffusi mnyno
discriminc non unus auclor scriptis tradidit : hitjus vcro odii cnusas quas vi.v atliijcritnt. rctulit uuclornoslcr
quasi ex instituto, qu;c quidcm pr;rcipuurum quurumdum cveulitum rutiuncs indicant ct pntefaciunt. Qiuc
veio de Jerosolymorum expuijnatioiie scripsil idcin auctor, ipsi uni dchctur, si non fuerint omni prorsus de-
leta oblivionc ; nam qux anonymus illc a Mnbilluniu editus Mus:i-I ll.ilifi tom. I, ca de rc rctulit, a noslro
Riidulpho, ipsius supprcsso nominc, iicccpit. hi ne cui indubium vcninl. cvidens argumcnlum esl ms. codex
quo usi sumus, nam ct chnrnclcrc nurloris ,Tvum spirat. ct si noslrn nos non fnllit eonjeclura, ipsius est aulo-
grnphum. Istud snlis suadcnt frcqucnlcs quilius rcfcrlur additioncs, Irunslnlioncs, corrccliones, pcrindorum
inversiones, eadcni mnnit scrijila' qu;r e.vcmplaris indiccs primigenii cs,ie nemo vcl lcviter in iinliquitalc ver-
sntus nun vidct. Lntchnt is cudcx in insiijni bihliolheca Gembliicensi, qu;r quidem miuinui litterarum dctrt-
mentn Iriginln ahhinc nnniscitm moiinstcrio in cincres rcdactn pcne fttit, sed crcptits ah incendio cum pnucis
ejusdcm not;r est, euinquc optimns abbns monastcrii ejusdcm pro sua humnnitnte nobiscum communicavit.
Integerrimus nutcm viielur csse, scd integram cu contincri historinm lladulphi vix cretliderijn, nec enim
ipsum prubabile esl nd annum 1105, quo militix nmnen vix iledernt scribcndi finein feeisse. qui agens de An-
tiochena expugnationc, qiue gesta pr;csente sc fuissent prulixius sese trartaturum liis verhis promiserat
Ignosce, Gallia soriplonlius ilives, juval nin Anliocheno vacare principi, pra'senle me };esla lilieiius per-
solvain. Quidquid illud sit, ut ]mucis concludam : .<:cripsit llndulphus stylo eleijunli et omiito. cujus majestas
et pompa omnes lem]ioris sui scriptorcs longe supernt : scd neqiie minus vcraci, utjiote qui Tancredo ac Boa-
mundo sempcr adlurrens, res jiroul ah ipsis arceperat aut ipse vidcrnt. scrijito eommisit, multas etiam varia-
rum eventuum circumstantias refcrens, quns apud alios xvi scripturcs minime reperias : hine magno apud
mnncs in pretio ojms ejus futurum esse s]ieranius.

PR^FATIO.
Nobile cst studiiim res probe gcstas principum A Joppe videlicet; eonipluresqiie alix ruinam pressxde
recensere, cujus bencHcii largitas niliil temporis latcre surre.rerunt. llujus tam prajciari laboris co-
immune pra;terit,sepultos celebrat, oblectat super- oporatoribus me contigit militare Boamundo cnm
stitcs, postcris longc ante vitam praslruil doctri- Dyrachium obsideret Tancrcdo paulo post cum
;

nam; dum quod transiit refert, dum victorias pro- Edessam ab obsidionc Turcorum liberarcl:quorum
ferl, dum victoribus dcfert : segnitiem aufert. pro- utriusque sermo quotidianus Turcos fugissc,insti-
bitatem allert, vitia transfert, virtutes infert.pluri- tisse Fraiicos,nunc peremptos hostes, nnnc captas

mum confert. Debemus igitur suninia opc niti et urbes,.\nliocbiam noctu dolis, Jerusalemdie arniis
legere scripta,et scribere legenda;quatenuslegendo niemorabat;intcrque memorandum.papa;! aiebaiit,
vetera.scripititando nova.hinc nos antiquitasegcn- quonam modo segnities nos perdit ; cum priscis
tea satiet,inde postoritatum satiarinutriamusegen- summa vatibus fuerit scribore volnptas? Et illi :

tem. H;ec milii sa^pius altontiusque consideranti, qnid adinventiones fabulosas ordiuntur? militix
occurrit fclix illa porogrinalio.sudor ille gloriosus, Chrisli victorias taccnt hodiorni:ignavum oquidom
qui matri noslra; Jcrusalcm haM-cditatcm suam re- pccvis, et furis astruendi. llaic publice nKivcntos,
slituit, idololatriam e.xstinxit, fidcm reparavit : ut spccialitor in me, nescio quod auspicio sa?piusvisi
scilicot non absurdo qui in his applauserit : Eccc sunt oculos rctorgnore.ac si innuerent; tibi loqui-
filii iui. Jcrusalem, ile lomjc vencrunl, ct filix lux, mur, in te confidimus^sic me ulerque, at preecipue
493 GESTA TANCIIEDI. m
Tanoredi lamlliaribus acccii.iit,(|iio nullo ruil honi- A indigiialus. Vcrumlameu i|iioniam.
gnior dominus, nomo largioi- ncmo tam blaiidus : EH (juodiim prodire Winis, si non iliiliir ultrn,

huic, inquam, vehemenlius instnnti, tacita sic re- IIonAT.

spondcbat mens mca : quod petis vivus, si supcr- licct incomptam rem ud posteros Irans-
fuero,accipies sepultusinon te laudabo in vitatua; mitlam : ornabit.nuguror, bcnigna posteritas quod
laudabo post mortcm.magnificabo post consumnia- hodicrni inornalum niihi rcliqucrunl.Unde inviccm,
tionem tunc enim nc(]ue laudalus.neiiue lauduns,
: o lector, dcbcmus, ego tibi supplicure; tu igno-
aul in elationeni surgit,uut corruit in adulatiunem. scero mihi, (|uod nunc jejuna oratio,nuno pinguis,
Porro invidus tacebit, obmutescet susurro, cum te ut aiunt, Mincrva a sua; fastu materia; longc dege-
esstincto,muncra cessabunt, quibus nunc inccs- ncravit quippe cuni hrec vix Maronis perlingant
:

santer a supcrsliti' muuerulum, v^Mieuosd' linguai vcrlices, illus rerme iniililis lingua balbutit. Mo
fabularum me vcnditorem rircunmgcrciit,tc cmpto- i|uidem in hac parto sentio inlirmum : scd deejus,
rcm. Hanc igitur.sed cl aliam haliuil causHiii dila- id est Ghristi lirmitale totus pendco, cujus vexilli-
tio qiiod meis ipso viribus diflidciis, intcrim ex-
:
ferum et tritimphos describere intcndo; a quo se-
spectabam, si quis ad ha?c solertior slylum,si quis cundum elegi te, Arnulfe, patriarcha doctissime,
Tancredi muneribus obligatior anhelaret.Alios au- doctorcm qui pagina; meic superflua reseces.rimas
;

teni nogligere, abos torpere, alios, proh nefas! re- impleas, obscura illustrcs, arida snperfundas:nul-
niti comperio susurrones. Pap;p! ubi reverentia, iius etcnim liberalis scienli;e te cognovimus exor-
ubi liberlas, ubi munera, ubi toties ille principum tcm, prKsertim mellita mihi erit quaecunque crit
dccus obscuros illustravit,obnoxios ahsolvit, inope* correctio tua, si quem sortitus
pra^ceptorem sum
ditavit? Mihi ergo relictum suscepi laborcm non : puer juvenem, nunc quoque correctorem te impe-
utiquesuscepto dignus,sed quiadigni dedignantur travero vir senem.

INCIPIT TANCREDLS KxVDULPHl.

I. — Tanciedi parenles. C hostem feriendum non rodendum. De se ipse
esse,

Tancredus germen clarissimum,

clarse stirpis proinde
nihil dicere, al dici insatiabililcr sitiebat :

parentes eximios Marchisum habuil et Emiiiam : : somnos vigiliis, quictem labori, satietatem fami,
palre quidem haud ignobilis filius, a maternis otium studio,postremo superflua omnia necessariis
autem fratribus nepos longesublimior:uam c^etem postponebat. Sola erat laudis gloria, qus juvenis
familiee illius prsdecessio, a contermina sutis esse mentem agitaret, cujus quotidianos mercando titu-
duxit laudari vicinia; matris vero fratres militia; los, facilem crebri vulneris ducebat jacturam : eo-
sus gloriam extra supraque palriam, id est Xor- que nec suo parcebat sanguini, nec hostili dispu- :

manniam, extulerunt. Quis enim Wiscardi probi- tabat secuni in dies animus prudens, eaque fre-
tatem non probet, cujus signa sub uno, ut aiunt, quentior eum coquebat anxietas, quod militiae suas
die Graecus AIeniannus(jue imperator tremuerunt certamina praecepto videbat obviare dominico Do- :

victricia? Rnmam namque preesens, ab Alemanno minus quippe maxillam percussum juhet, et alium
liberavit. Grcecorum autem, in B, prole bellica vin- percussori pneberc; militia vero
sfficulari, nec co-

cendo regem, subjugavit regionem reliqui vero : gnato sanguiui parcere Dominus tunicam auferenti
:

fratres numero II. Campaniam, Calabriam, .\pu- dandam es3e,et penulam admonet; militia; necessi-
liam contenti debellare. Excipiendus est Rogerius, r, tas ambabus spoliato reliqua quae supersunt esse
cui subacta gentilitas Sicula, gloriam peperit inter auferenda. Haec itaque repugnantia, si quando in-
fratres a NViscardo secundam sed in his non diu-
: dullum est indulgere quieti,sapienlis viri audaciam
tius me sinit immorari cadem qua; in has me im- sopiebat. Xi postquarn Urbani papae sententia uni-
misit moras narratio. versis Christianorumgentiliaexpugnaturis peccato-

Regia Tancredi indoles; ub hellum siicrum se dis- rum omuium remissionem ascripsit : tuuc demum
ponit. quasi sopiti prius experrecta est viri strenuitas,

Nunc redeo ad Tancredum : ipsum nec paternse vires assumptae, oculi aperti, audacia geminata:
opes ad lasciviam,nec ad superbiam traxit potentia prius namque, ut praescriptum est, animus ejus in
cognalorum. Adhuc adolescens juvenes agililate bivium secaliatur ambiguus utrius sequereturvesti-
armorum, morum gravitate sencs transcendebat : gia; evangelii, an mundi experientia vero armo- :

nunc his, nunc illis novum virtutis speclaculum. rum ad Chrisli obsequium revocata,supra credibile
Extunc prseceptorum Dei sedulus auditor, summo- virum accendit militandi duplicata occasio. Igitur
pere studebat et audita recoIligere,et quantum per- dala commeatui opera, brevi quaj necessaria sunt
mittebat coaevorum conversatio, recollecta implere, parata sunt : nec magnas quidem expensas coegit
nemini detrahere, etiam cum sibi detrahebatur, homo qui in moreni a puero duxerat res antequam
dignabatur, imo bostics slrenuitatis preeco, aieoat, vcnirent iti suura, in jus traducere alienum arma :
 495 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. m liELI.O SACRO. 496
tamen niililaria, caballos, mulos, cl aliu hujusmo- A inveniebalui- deCccla, aut eis ripam fluvii rapacis
di pro commililonum suorum numero, sufficienler pedes vadatura: nam famelica; continuo cibus; va-
aptavit. dutur» equus pro navi, pro remigc eques, cques,
II. — Boamuntli elogium. inquam, ipse Tancredus libens supplebatur.
Erat iisdom lemporibus magni noniinis hcros, IV.— Flariuui Bardal rum suis Irajicil. Crxcos
cujus adolcsccnli;e supra menlio facla cst, Bua- superal.
mundus Robcrli illius cgrogii bDllatoris agnomine Tali pnpulns i!Ic bcatus pra-sidio,l'clicitor ad flu-
NVifcardi filius, patcrna; audacia; strenuissinius men quod Bdn/u/ dicitur, perducitur :ibi castrame-
a:mulator:bujus quoque animos eadem quae cajtc- tati dies aliquot in moraconsumpscrunt.Obsistcbat
ros per orbem principcs apostolica prajdicatio ad eorum transitui fluvius rapax.el utraque ripa minis
libcrandum ab infidclium jugo Jcrusalem excita- plcna hostilibus, plurimos tcrrtbat nani qui Irans- :

vcrat. Ejus inipcrio f]iiiilquid cst oppidoruni ct ur- cundo proccdercnthis rurcopolosafrontc; qui tar-
bium a Siponto ad Orioliiim iii muritinia, i)mnes darent illis a lorgn tiincnduni cssc videbutur. Al
prorsus in montanis et campcstiibus locis, omnes Tancredus ubi exercltum mussare videt, periculo
fere serviebantad ha;c sua tam urbcs quam oppida
:
vitam objicit; gurgitem transit, paucis sequen-
Apuli montes, Calabriquo plurima sustinebunt. Is tibus : his, inquam, coactis, ille ultroneus. Me-
Grfficorum inipcratorcm Alcxium bis sub patre in tuebanl coacti nc lurma; tam exili hostilis incur-
fugam convertcrat primo quidem in oculis patris
: rerct niul(itudi).Tancrodus conlra,ne dum transiret
sub Dyrachii mccnibus; secundo autem palre Ro- ad pugnani, terroret in fugain sicque audacia vi- :

mam reverso, ipse paterno cxercilui apud Laris- cloriam quidem pareret: verum altcro vicloria; pre-
sam vicarius relictus :quse victoria sicut prius glo- tio spoliis carerct.In qua sollicitudine flumine supe-
riam gcminaverat, ila modo, victorcm iicet, sub rato, in alterius votuin utrinsquo timoris pr;csagia
pacis nominc transrretaturuniacriuspungcbat nie- :
Cfsserunt : nam insidiatori» pluralitati paucitale
tuebantur enim GrKcorum insidiic, qui familiare oblata.visum ost gentis pradam venisse in pugnam,
habont quos etiam bcne meritos invitaverunl ad latebrarum ignaros, non pra;scios prosilientes :

munera, retrudere ad Quid ergo exaspe-

flagra. igitur e latibulis sagittK, terribiliter figurant dum
rati? quid victi SKpius moiiluri erant, quidve suis voiant, nubem; dum cadunt, grandincm; dum
de se dabant sporare vicloribus? miseris aut infc- Xondum ad Francos ventum erat,a.=tunt, scgetem.
rendam esso pernicioni.aut tcrrcntium in poteiilia nullum dimicandi latebat genus non cum jain :

cessaturam. Hkc igitur sollicitudo Boamund' navi- cursim, uon rapide, non saltim sed pedetentim ;

gio morasinneclebat; quapropter strenui cujusque obviabat, missa erainus tolerans spicula, dum eo
viribuspropriasvallare sapienter sibi consuluit,por- C usque processum esset, ut caderent post terga.
tibus interim exilu nogato..A.nditu3 vero eodem in- Qiiippe gentis illius pugnam congrossu plurimo
caluisse dosiderio Tancredus, cognati sullicitudi- e.'q)ertus, quo fucilius niore vincendi eranl cogno-
ncm et minuit.et anxit minuit,robur robori credi- verat idcoque uniuios per so elTrenes^per prudon-
: :

tus addere anxit, viam fu-deris improviduin co-

; liam refrenabat. Ut ergo cominus res geri potuit,
gcns providero. putiontia; mnras redimit copia subsecuta. Ilabenas
III. —
Cum co fcedus iniil Tiincrcdus. laxantjCalcaribus utuntur, lanceas vibrant, incum-
MultisitaqucopibusblunditiisqucprKniispis,ajiud bilnr vibrutis, pcltE (livocoruni fiducia incuinben-
Tancreduiii obtcntum ost ut sub Boamundo ipse tibus non rosistunt. Porro sagitta; hastis urgenti-
quasi dux sub rcgosocundus ab eo militarcl nam : bus, quo-um sarcinam
prius tutcla fucrant, in
pr.-eter blanditias, oblatasque opcs, urgebant cum convertunlur: nam postquam
ad enscsventum est,
alia duo : propinquitas generis,et difficultas trans- usus prffiteriit sagittarum.Sic Graeci tegminedesli-
fretatiouis; quuruin quidom h.-oc amoris, illi timo- tuli et juculo, vulnera tantum cxcipiuut, nec red-
ris poculum vicissim ei prnpinaljiin'. : ni.-i enim dunt.Misori! quibus sine dubfoctsinc niedio mor-
Boamundo in his qn;o rogabatur niorcm gereret, tem aut lugain pncsentemoniniaintentant! Miseri!
facilo ot dc invi.lia argui et a littore dignus videre- sed siculnullius misericordes,ita nuUi iniserabilcs.
j)
tur qui deberet rapclliproinde facilem viam ad : Sternitur plebs invalida, et docetur non ullra de
impetrandum meruil precibus donisquc cuniuluta Francorum raritale pr^Tsumcrc : sed in uno centum
pctitin.Confcederali igitur ambo \Viscardid;c,tolius formidare. lAncTcAns viam gladio aperit et quot ;

goncris sui pra;ccllens strenuitas, laxis navigio ha- aggreditur ca-dcndos, tot pnclerit ca-sos. lllum se-
benis.Epyruni diihtljnnlur.Tancrodus itaque nactus quentibus lacile qua se vertisset, vestigia doclara-
exerccn'l;B viriutis locum,modopra;viis insidiis oc- bant. Trnnci semineces a dextra et laeva medio
cursabat, iulerdum posl cxereilus vestigia arcebat cruoris alvco supplebant ripns.Nec passim vagandi
latrunculos. Sive praivius, sive seqnons, semper licentia: sed per elTusorissemitam currero dabalur.
utilis, semper armalus, poriculis gaudcbat exponi. Ilinc elTusor ipsc, non qui etfuderil! sed (jui edide-
Ca;tcris vino se|)ullis et sopore, ipso iicrMgil excu- rit sanguinem, apparcbat adeo suireclus, adco
:

bure in triviis, nivesque clypeo toiiiporare et grun- crucntaliia Tancredumdif(itcbaturincolore,sed non

dines.Felix anicula illa qua; aut e.\ inedia Tancicdo diflitcbuUir in opere. Simili iiiodo pubes socia fn-
497 GESTA TANCREDI. 498
gando, c.-Bdendo, prostorncnrlo, singiili pro suis vi- A tras solvcrc, pcltas dcmitlerc, thoraccs cxucre,
ribus arva crucnlabant. summum ad vitam supererat solamen. Quodcirca
V. ParlL'in e.vcrcilus rioamunili iiux iwndum fluincn multus ct multa politus artc, grandi redemptus a;re,
trinismiKcral, ujijrcdiuntur Gr.vci. diutino tractus molimine, labor vias, labor invia
Igilur Boamiindi oxercitns, adhuc cilra flii- (jui pariter dilabat. Yictricos oppericns manus sinepre-
minis ripani alloram pigritans, Tancrcilum pr;omi- tio,s;nc ccrlamine omnia rapturas :nccdcruittamcn
serat, Gr.ccos in Tugam versos prospiciens, moras qui ca tollerct,quive scqucretur auditoTancrodino-
solvit, (liivium alii tranant, pars remigare docta minc turbamfugicntom.Quoniam quidem c.-rdi prs-
cymbas traducunt, alii utriusque ignari, equorura inquam,quospra?sidium
dicti-esupcrstitesrolicti, hi,
caudis [iro rcniigio utunlur: sicquc brcvi spatio supervonicns liberavcrat, sino ordine fugientes,sine
tota illa niulliludiuc transvecla, quaii COO rcsta- ordinc soquebantur oneratos vacui, armatos nudi,
;

bant trunsvehendi ; non armati, non

non milites, lassos expediti :plurimi etiam in servitutem ducendi,
qui vel in hostem ruere, vel ruentem repellcre po- ruptis nexibus absoluti, suosversa vice nexoresne-
tuissent vulgus incrme, nisi si quos armatos aut
; xucrunt. Alii dumcreptasihi requirunt spolia,etra-
sencctus debilitasset, aut morbus. Tunc Graici qni ploris projecta inveniunt et sua: 1'uerunt etiam qui
missi ruerant Latinorum insidiari vostigiis. locum j, dum pr.Tcdicta quffircrcnt, quaesita iuvcniront, in
nacti ut sanguinc lcrruui imbuereut, irruunl in rc- vonta sustulissent : abjiciebant sublata.ut tolleront
lictos, seu lupi pastore orba et canibus ovilia tru- potiora. Sive autom alieno onsre, sive suo, nullus
cidantes. Fit clamor, moeret ripa utraque, hinc et castra non sufTarcinatus revisebat.
inde ncc querelas desunt nec gemitus. IJi dolent de VII. — Tancredi victoria prxdicatur.
mora, illi de festinantia hos pudet, quia non da-
: Igitur Tanoredus soeiorum ultus vulnera, nactus
tur invadore illos magis, quia evadere non licef,
; spolia, beatus gratia, omnes trans fluvium prMmit-
piget. Tancredus interea adhuc 1'ugientibus Grcccis tit, ipse omnium subsequitur postremus.O quantis

instans, sequentium instantiam ccleri cursuaccipit excipitur laudibus quantus ipse, quam majorsese
!

nuntiatam neminem resistere, succurrere nemi-

: cordibus omnium futurus apparet, quanta simul
nem, armatos ultro fluvium remigasse, inermes nobilitatis et plebis venerationc donatur Una !

citra, ipsos jam fere quasi mordicus dissipatos. puippe omnium et mens erat et fabula. ubi, et
Hjecut piibsimo et ad omnem promptissimo strenui- quando, et quisinliliishominum par tibi,Tancrede !

tatem duci comperta sunt, haud secus ab aliis ad a quo tam romota segnities ? tam disjuncta quies?
alios se convertit intrepidus quasi nacta pr^cdam : tamalienaformido?tamelimatasuperbia"?tamelimi-
lea, si quas ex adverso paratas, relictis catulis. in- nata luxuria? Quis vocatus velocior, quis rogatus
sidias respicit, e vcstigio ad prcedonem versa, pra;- C facilior, quis olTonsus placabilior ? fclices tanto pi-
dam siccis faucibus relinquit. gnore atavi, tanto atavo posteri, tanto alumno Ca-
VI. —
Quos, in flumcn insilicns Tdncrcdus fugaC. labri, tanta sobole Normanni folices illi quibus tu !

Reversus igitur ad flumen (1) Tancredus,remige contegisti gloria sua ac nos longe feliciores, qui- :

spreto, gurgitem insilit, equo navis, equo remigis bus estpro muroaudaciatua. Tua audacia adversus
obsequium supplente segnis quippe mora visa est
: impugnatores nobis est clypeus, adversus pugnan-
viro, et cognata timori, si dum navigium pararet, dos arous et gladius. Si periculum antecedit, illuc
parantes sequi milites exspectaret. Quapropter sio- prffimitteris item si sequitur pone, cfedis.Benodi- ;

ut praescriptum est, praeceps fluvium quasi cam- ctus Deus qui te reservavit praesidium plebi suae,et
pum ingreditur aquae vero cursu rapido exceptum tu benedictus qui eam protegis in brachio virtutis
:

submergunt at mox ripae alteri redditur illassus.

; tu;e. Talibus omnes at plerique majoribus victoris
Simili quoque remigio commilitonum acies,quee reditum gratati prfficoniis hcBC saepius ingeminantes,
domini prffieuntis vestigia sequuntur, utuntur. per vias et tontoria usque ad Tancredi ipsum pro-
Graica phalanx perterrita Tancredi simul adventu sequuntur. Extunc Tancredum sociare, securum
et nomine id enim unum utraque personabat
; fieri, sine eo in e.xercitu esse, quasi in exercitu
ripa, caedi metuens, caedere desistit, ad consuetum n non esse prce solitudine videbatur. Unde plurimi de
fugae praesidium studio redacto. Fugitur per abru- magnis quae viderant majora conjectantes, ejus
pta, per avia, per omne quod victis promittere la- dominio tain se quam sua mancipabant. Ipse vero
tebras, victoribus accessum negare vidubatur. At audaciam viresque juvenum eaptabat pretio.allicie-
victor nihilomiuus fugientibus instabut, illius ma- bat morito, merebatur oxemplo. Eo abundauto,
gis sanguinem sitieus, quom per inaccessibilia pes nemo qui ei militaret egobat : eo egente,aditioribus
raptabat fugacior : nam vertere faciem nemo victus sociismutuabalur, pecunia qua3 pauperiorum indi-
meminerat, nisi si quemgenibus victoris supplicare gentiam ditaret erogata. Rursussi repetereturquod
fuga coegerit deprehensa adeo inlepuerat ealor, : mutuaverat, alios itcm quffirebat croditores :sicque
resederat rabios, spcs tota ab armis in pcdum ve- ad alios proptcr alios quasi mondicabat, dum eum
locitatem transierat. Itaque arcus projiccrc, phare- seu projda opulentasset, seu bellum. .\deo vir pru.

(1) His consentit Robertus monachu-; 1. ii Uislorix J.-ro.wlnmilant uldit duo millia equitum fum
Tancredo flumen irrnpisse.
 • ;

409 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE DELLO SACRO. 500

dens his largiim. illis se vrridicutn, iino et omni- A. affluentia thesaurorum.Quidquid uspiam vidisti,ni-

bus veriilicum exhibohat. hil e#t ad id collalum quodapud mo est.Qua; omnia

VIU. — Mexinimjieratori nonmundi et Tancredi ad- parata tibi novoris, tanquam lilio si benignum te,
ventus el victoria nuntianlur. si lidum mihi paraveris tanquam lilius. Inve-
Interea imperatorem Aloxium aut hac aiit simili nios ergn fontem auri, ut quoties quaesita con-
narratione nuntius exploratum missus, perturbat sumpseris, totics consumenda repetas, repetita
reversus : Boamundus Wiscardigena Adriaticum sine difficultate sumpturus. Ut autem expeditiori
transivit,etiam Maredonia potitur. lllius vires sa;- viam pode arripias, paucis conlontus, adventum
pius jam expertus es magnas. at pra;teritas ho- liberius maturahis. Oa;tera! voro multiludini, du-
diernae non minus snperant quasi passer aquiti
: cibvis relictis, via eo commodior, quo segnior car-
collatus superatur.Olim quippeeit militesNorman- penda est. »

nia, Longobardia pedites suggerebat Normanni, : X. I'romi.isis .ile.rii seduclus. ei prxslal hominium
qui vincerent Longobardi, qui numerum augerent,
:
coaclus.

trahebantur horum popuhis.alter bolliger, Logafi his praeler suas instructi fallariis. exeunt,
in bella :

alter venerat mini:;trator. Ut autem ambo belligeri adeunt, obviant, elnquuntur. Boamundus itaque
tamen duo tantum, el de duobus pauci. Ad mollita verborum supopfirie debriatus, venenum
g lalons inferius non seiitit fallunteum oblata; uhro
conducti pretio. coacli ediclo, nnn ultronei,
;
h.-EC
Constantinopolitan.-B divitiae, proptor quas terrara
non gloriffi avidi militabant: nunc contra gens to-
ac polagus sanguine multo diu asperserat. Ad ha:c
tius Galliae excita, totam quoque Italiam veniens
ab usque Occa- tam facile indultura quod in Graecos
esse gaudet,
sociavit. Ultra ei?quo .\lpes Iliyrico
diulina expugnalione deliquerat. Undc placuit, ut
num nulla est regio qua- Boamundo arma negaverH.
ipse rum pauris qiio vocabatur praecederot Tan-
Milites sagittarii, fundilores prce multiludinc sua
;

credus voro cum roliqua multitiidine tardior seqiie-

nullum turbae imbelli locum inexercitu reliquerunt.
ab ipsis retur.Quod Marchisidae aurihus non displicuit il-
Cismarinus panis arm.atis non sufficit :

nedum plebs inermis ab otio

lapsum nam qua sedulilate accipilor laqueos. aul
:

terra; cavernis erutus,

inediam transrerret.Om- hamiim piscis ea is fraudulentam Graecoriim fami-
;

sc et copia ad laborem et
liaritatom horrobat. Ideo regis miinera aspornatiis,
nes armati, omnos bellici, omnes laboriferi, qui-
jam lum pnesontiam ojus subtorfugere proposue-
cunque Wiscardigenoe castris faraulantur. Adde
rat. Igitur Bnamundus. ubi quos ductu, quos di-
Wiscardidas Tancredum et fratres Willelmum Ro-
missu dignaretur, deliheratum est ab eo quod ;
bertumque Pocnis leonibus audaciam similem tam
Chympsala oppidum dicitur, digredifur. Dumque
cosnatione generis, quam bolli studio Boamundi
^ fatigant proniissa animum animus equilem.eqiies
germanam. Quorum nominom, ut quondam ipse. ;

caballuni, infra dios paucos Constantinopolim ve-

co^^it sed transfretavit omnium supplicationo
:

nitiir. Illic Bnamundus oblatus .Mexio, eijugo,quod

coactus. Unde raro abrumpi poterunt, quos vnlun-
studium idem in concordiam hommagium vulgo dicitiir, subdilur. Coaclus qui-
tas una, par intentio,
dom, sed tamen tanta Romania; dimensione dona-
fa'doravit. »
IX. — Alc.rius ad Boamundum epistolum mitlil,
tus, in qua equus dios quindccim per longum.octo
autom expenderet por Iransversum. Nec mora fama
His versutus imporator percussus rumoribus,
volans, noviim Tancredo p-tofarit eventum et ad-
novos cordc dolos, nova pcctore versat consilia.Ue-
dit. Siinilis quoque deditin ipsiim to qui sequcris,
tibus studol leones iniplicare, quos vcnabulo laces-
nianot oo vilior, quo inerces minor.
Fore non audol. Igitiir nuntios laqueis onerat, qui
Boamundo venienli cum hujusmodi hlandiliis oc- XI. —
Moamundi casum oic^lte gcmil Tancredus.
currant Taucredus, his auditis. Boamundo condolet.silii

« Rex Aloxius Boamnndo salutom.

timet,qiiippe proxiinum vidcnspaiiolom accensum,

« Nunliatum est mihi de tuo adventu, quem pa- suo non dubital imminere incendium. Itaque aiiinio
siiscopi auditum. Quia nunc qui- vjlvit, studol, rccogital qua via praelerire, quihus
ternis visreribus
dem moribus tuis dignuni npus exerres, ciim bolli j) artibus fallere, quibus viribus dolos perfidi regis
studium aii barbaros convertis. Aspiravit.ul \ideo, valeat piiniro. Confert aulem hinc vires, inde dolos,

Deuscoeptis Francorum, quos tanto comite municn- Ir.nc auda'iam, inde potontiam hinc niilitos, inde :

divitias: hinc paucitatom, inde multitudinem. Quid

dos prjEvidit. Meis quoquo desideriis efficaciam
tuus singulariterproniittilaeccssus:uaui,ul ca;lera slruat ? diiuicet ? at potentior hostis : supplicet?at
taceam, ipsi etiam valos Turci de gente sua tibi inexorabilis idem : ti-anseat? at pelagus intersa;vit.

destinaut frinmphos. Euge igitur, accelera, lili, ot Videns orgo Francos duces implicitos donis, Boa-
te prajstolantium apud mo moras ducum vouieus
nuindiiui dolis. se aiigustiis, sir adeo insistit, so-

absdve. Ad te duces, ad tc proceres, ad te populus ciimquo ita cnrdc voiutat « Proli scolus iibi lidos? : I

omnis suspirat. Sunl apud me Latini heroes, ot iihi prudentia ? honinum corda 1 hiijus porlidiini,

ipsi magnis muneribus dnnali s<'d quanto lu mihi

:
illius improvidum hiijus ad nocendiim impudens,
:

cailoiis n'itior, t^uiln majora rostas accopturus. Ilic illiiis ad cognoscondum impriidens. Kxiit hornoad
palli.i, liic aurum, hic calialli, hic to omuiuni manet divilias nomiiie filii olicitus, palris visceribiis am-
501 GESTA TANCREDT. 502
plectfndus. Venit ad rpgnum, invpniljugum.Vonit \ Illis itaque fulminantibus, simul intonanle minas
ut sublimior fierct : alium vero eoactus est subli- gutlure, velit nolit, Boamundus jurat sc Tancredi
marc, raetus ipso humilior. Nimirum fraudis igna- manus regis hnmmagio reddilurum alioquin nec :

rus, blanditiis crcdidit fraudulcntis .\t ju^sus cst, miincro tutum fuerat, ncc oxirc.
exercitu relicto, cum paucis pr.TCcdcre qua?i turlj» XIII. — Boamundo tcjalos mittil.
sarcina absolvendus. Nonne hoc vel solum sufTeco- Dum liffic agorcntur, Tancrcdus milites duos
rat.ut inique spingos ambages solveremus ? illa una .\tropium et Garinum Constantinopolim remittit,
determinatio, si mens non la?va fuisset, etexclusc- qui Bdamundi mnras increpcnt, quiquc Turcorum
rat insidias.et clauscrat vias.ltuin est tamen comi- bolla nuntiont advontare : nisi miituravcrit, ejus
manus inor-
tantibus paucis,quasi pr.Tsidio fucrint spos oassandas fore, quippo sine eo hostibus su-
mes non armalm.Nani quid de ducibus Gallia; dixc- poratis quod noc ignorante Aloxio potuit nuntiari.
:

rim, quibus ipsa sua multitude non modo jugum Quapropter ad se nuntios vocat,cum eis de domino
hommagii subtrahere, verum etiam rebelles quos- suo acturus.et quasi nnvnm aliquid sua; metu prs-
que debuerat subjugare? Miseret me hominum.pu- senti<e extorturus.Legati vero cujatos ot cujus.et ad
detque quos tamen ipsos sui nec puditum est, nec quid missi essent rogati : Normannos se aTancredo
miscrtum. Viderojam videor rei exitum, cum ab- ad Boamundum eliciendum missos esso securi re-
sumptos sumptus poena, penuria, poonitentia se- spondent. Videns autem rex nihil mussare intrepi-
quentur. Pcenitebit utique cum se viderint ad in- dos, dimittit impunitos,quorum pcenam vidobat si-

justa cogi, et gravari coactos, et non posse erui bi inutilem futuram. Cum ergo hfec tum a legatis,
gravatos. Tunc, inquam, pcenitebit : sed quis poo- qui redeundo praecesserunt,oum a Boamundo qui
nitcntiae locns, ubi nullus? nam quae
correctioni secutus fuerat,Tancredus accopisset neque dictu :

jam ultra restat correctio?Xunquid abjurari potorit facile est, neque creditu quam a;gre tulerit, quan-
quod semel juratum est? nunquid sui juris esse po- tumquc vigilantiam suam aliena somnolentia indo-
terunt, qui se alieno sponte subdiderunt? nunquid luerit deceptamnec cohibere flammas potuit for-
:

liberi, qui venditi?nam uter justius servit. qui nax accensa,rumoris rapidi turbine ventilante, un-
ipso se venditore emitur; an qui pra^donis violcntia dantcs.Quapropter fortur intrinsecos gcmitus prae-
vaenum producitur? Mcrito igitur poenas dabunt fu- senti effudisse quere'a. « Heu ! ca;cas futuri mentes
turoruni securi, pra;sentibus contenti. » mortalium ! quas, cum visa3 sibi fuerint cousum-
XII. —
Ad Alexium fugit accedere. masse, tum de integro incipere oportet. Frustra
Tancredns his Boamundi conquestus casum, prudentia, ubi invida adversatur ibrtuna sicut .

Alexii tegnas, Galliae jugum; hoc effugere, illum contra; cui numina tavent,frustra adversari. Pro-
solari, illas punirc sapienter decernit. Constantino- C visum satis mihi esse putaveram, nihilque loci so-
polim igilur veniens, non sicut ca;teri doclinat ad gnitie neque socordis relictum,Muneraspreveram,
regem, non classica praemittit, non tuba intonat, solus aufugeram, fefelleram excubias,evaseram in-
clam transit.Nam exuto milite peditem induit;qua- sidias.quod vix afTectarc, mihi fuerat eflicere con-
tenus vestis rustica dum Tancredum tegeret, cessum. Proh ! quantum
erat hostem per laqueos
Alexium falleret.Itaque naulo,reniige, borea velum illaesum transisse, quos eliam insonlibus evadere
urgentihus.refugit a tergo Europa, Asia festinanti- non licct illaesis? Videram viros nobiles, alios du-
bus occurrit.Wisoardides interira nautas ad renios cum,alios regum progeniem ultronoo regna exsilio
invilat,et ipse remo Hellesponti versat cerula. Nec mutasse, venisse pacificos, loca immania, regna
mo rapuppis optato infigitur littori fcstinantium vo- barbara venientibus inclinasse non terram obsti- ;

tis brovitate ifineris suffragante.Asiana igitur poti- tisse, uon pelagus. At simul ad id, quo triformis
tus arena,Marchisi filius nomenque resum-
habiluni chyrnera monstrum orudolius non fuit, venlum est,
psit jam tutior : sicque ducibus CKteris NicKam nullus fuit pegasus qui expedirot implicilos,nullus
proficiscentibus, comes additur. Boamundus vero qui asportaret attonitos. Omnes quasi sub domiua
Tracium littus nondum reliquerat, rogante Rai- hasta transire,omnes omnia quae jurare jussi sunt.
mundo Sancti vEgidii comite moratus : quem mo- n coacti sunt. Ut ad me redeam,exactorem districtum
rari quidem et intercedere ea compellebat neccssi meritus, districtissimum verebar ultorem unde ;

tas, quod rex prsscriptus comiti logem quicsteros tanto vigilanlioreui me qui eruorcr esse oportuit,
praecedontes obligaverat, subsequenti imponere vo- quanto utionis zelus in me major cxarserat, inde
lebat. Comes autem longe jucundius sibi esse res- erat quod castrorum regimen adhuc, et meipsum
pondebat mortis compendio hanc conditionom prae- abjeceram, dum me inclinarem, ut alii, et liberius
cidere atque definienda valde ei necessarius erat
: iras ulcicerer aliorum. Nam quid de hominc queri
Boamunei accessus. Igitur ubi iMexius ab explora- attinet.qui in eam quam abruperam compedcm me
toribussuisVViscardidam clam transfretasse cogno- redegit? oui nexuisse suum, nisi etiam meum ne-
vit,elusum se dolens, a praeaentibus exigit absen- cteret colum, non sufficit quem invidisse felicitati
:

tem eorumque dolo imputat, quod suum Tancrc-

; maa; forsitan os negat;verum illud.jusjurandum de
dus sapienter evaserit. PrKcipue in Boamundum fonte invidiiB manasse, et lippis patet,et exitus pro-
oculi retorquentur, quos faciebat ira novercales. bat. Ipsius quidem in dubium venit.majorne pigri-
 ;

603 AD GODEFIIIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. m

tia, iin imppritia in liunc ine
Quippemagnautr.-iqnc.ptutraqueprosppritatismcK
noverca. At coaclus in perniciem meam juravit,
quasi his vcrbis invidiam dissimulet.indignationcm
mitigft.excuset factum.absolval actorem hac vero,
ut innocenliam prTdiccnt.-mor.-is tamen innocentes
non faciunt, ncc moranlis somiios a criminc (lefen-
conjecerit «lolorein. A utraque erravit.Sii|uidem misericordiam ejus iin-
misericordem sensit Xormiiniiia, dum eo consule
pcr impunitatem rapinarum nec homini parceret,
ncc beo licentia raptorum. Nam sicariis manibus
: latronum gulturi,ma;chorum caudse saiaci,eamdcm
quam suis se revcrentiam debere ronsul arbitraba-
tiir. Quapropter nullus ad eum vinrtus in Licrymis

dunt. Verum esto salvabo volum.rodiinam pcrju-

;
trahebatur, quin solulus mutuas ab co lacrymas
rium,mei,inquam.mei periculo redimaui alieiiuin. continuo impetraret. Ideo.ut dixi.nullis sreleribus
Elusus sum, sed non mca incuria, supcratus; sod frenum,imo omnibus additum calcarea tempestate
alterius debilitatc : caplus,scd cognati libcratione. Normannia querebatur.llujus autem pietatis soror-
Profccto hu.jus victor crrtaminis, odium.si vixcro, culam eam fuissc p;Uet largit;itciu,qua; accipitrem
efTerassfi dolebit, nec moruisse concordiam. Nam sive c;iuem argenti suinnia quantalibet compara-

pro lcvi duco irritum facere,quod non ultro jurare bat. Cuin interim mensa consiilaris unicum habe-

sed dictaute tyranni violentia subjece- ret refugium rcpinam civium.atque ha;c tamcn in-
appclivcrim :

rim invitus prEsertim cuin promissi illiusobscr- tra patriam; verum fiucs patrios cgrcssus, magna
:
g ex parte luxum domuit, cui ante per magnarum
vantia damnum sit puldicum conlcmptio autem ;

commodum generale. » opuin ainuentiiim succiibuorat. Tertius in hoc or-

dinc lioamundus fulgct, cujiis repclcre hic genca-
XIV. — Dc nhxiiUmip Nicnr, el primo dc ducilm.s ol>-
Ligiiiin supcrfluiim^niores et animos adnotare pra;-
aidinitibux. Gvili'1'ritius Bullio.
maturum vidotur : pra;sertim cum de ejus genere
Sed jam his qus aut qn.Tstus est. aut qnreri po- superior pagina egerit. Inferior vero circa fortunas
luit Marchisides evolutis, respiret paululuni
ipse;
ejusdcm et infortunia quasi quemdam cardinem
dum obsidione Nicaeam cingere,dum castra metari, fere tota versotur. Hugo magnus, Franciae regum
dum ::omina, genus, moresque principum, quibus Philippi frater, Ilonrici filius, (pinrtuin obtinel io-
urbs ca oppugnata ccssit, recolere libet.lb-ec enim
cum ; magniis gf;uere, magniis rognomine,m;ignu9
hnjusmodi sunt,nt cf l.mdibus non obvienl pr.TScri-
probitate, magnus etiam ct potens tum sua, tum
ptis.et ministrent scribendis. Igitur
clariores iain.e
fraterni regni militia : venerabilior tamen regii
aticcs,a quibus alii.non qui ab aliquibus
Martialica
gloria sanguinis,(|uain aut opuin uberlate,aut prae-
receperunt, bi fuerunt Du.k Godefridus,senis Eu-
:
cellontimultitudine, aut triumphalibus meritis.
Stacbii DoloniaB comitis filius, cui dignitalem ducis Quintus Blcsensis comcs Stophanus, et ipse regiim
nnmenqne Bultio idem (^ui cum miserat. dederiit. ^ proximus, quippe Galloruu: proncpos.et gcncr An-
oppidiim. .idja-
Est autem Bullio in Loth.irii regno glicoruin : cujus sl largitatoiii hilaritas,si audaciam
centis caput ducatus, a duce avunciilo
Godcfrido
fervor, quanti debuorant.illuslrassent ; nihil ei dee-
sene .juniori rcrKtum. Junioris hujus nobilitas mul- rat ad ducem, nihil ad stronuissimum militem.Sc-
tis polluit virtutibus cumulata cum siECularibus,
quilur hunc coinos Flandri;c Uobertus, Flandria;
birgitatc in p.iupcres, erga
cum divinis. Divinis,
nutricis equituiii, llaiidriic fcracis equoriim, Flan-
delinquentcs misericordia. Porro humilitate, nian- dria^ Cercris, Flamiria; poriculorum, qua' puellari
insignis;
suetudine, sobrietiite, justitia, castitatc iiuoque pulchritudinc pr.TBcellcns, reges Gallirum,
potius mon.achoriim lux, quam niiiitum diix enii-
.Vnglicutn et Dacuin moruit goneros : quibuscomcs
sfpcui; snnt.nove-
cabal. Nec minus tamen ea qii.-c
pra;sens subliiiiis ;iriiuis.popiil;ire fastidit regimen,
armis eccle-
bat tractiire, prmliari, ordinare acies, dum ipse supor oiiincs oxoroituum rcctorcs in cnse
Primus aut in primis ferire ho-
siam propagare. ct lancea laudarotur : unde postoa contigit.ut ipse
scnex
stem, aeolescens didicit, juvenis assuevit, quidem multo plus ea;teris ducibus celebraretur
comitis.s;r re-
non det^titit.Adeo be.lligcri romitis ct habcre de milite ; at ncglccta regiminis cura,multo
filius, ut etiam ab femulo
conspectus,
ligiosissimtE minus de diice. Novissiinus omnium Ilaimundiis
andire mereretur ab belli studium, ecce pater;
:
coincs Sancti Fgidii emic;it obsessor. Novissimus,
circa Dci cultum, ecre mater.His
duc«m prraditum D
inquam, tcmpore, non diviliis, non potentia, noij
belUttores ad prtBdicta; urbis
moribus innumeri consilio,non militari multitudine nam in his :

mania priraum prosecuti sunt obsessorem.

omnibus a primordio claruit inter primos, et mox
XV. — lUihertus S„rmunHi,TComes,Boamundus,Hucjo
aliorum cuin cfiluxissct pecunia.hujus affluxcrunt
Magms^Sleiihniiu.^i nniies Bl<:-ienm, nnherlu.i
flan- nimirum gens frugi
ot pr.Tcellueriint diviti.i;. Illa

driic comes, liainiiuiilus annes

Sanclt yhijnln.
non prodiga,parcit;iti polius quam fama; serviebat
pxomploquc territa alieno, non. ut Franci, in de-
Subsecutus cst inilcin Uobertus Normanniaj co-
trahcndo, sed semper in augendo subslantiain
mes, Willelmi rcgis et expugnaloris Angli;e lilius;
genere.diviliis.facnndia quoquc non secundus duci,
desudabat. Ergo suum comitem egere rerum sagax
qua; tosaris sunt; quie utilium, divinusquc futuri populus iion permisil :
spjI superior; par in his

Dei. minor : cujiis pielas largitiisque valdc fuissenl

virum .Tqiiitatis ciilloroin, iniquitntis ullorcm ;

mirabilos : sed quiii in iicutni modum tcnuit, iii virum ad timidos agnuiii. ud tiimidos leonem.
505 GKSTA TANCREDI. 506

XVl.—Urbscircumdatur.TancrethispnmuscmniumXdc^leTaSyiter homagii fidcm adjuratus, ad cum

Turcam occidil, alios fiignl. navigat, sccum, sicut promiseral, Marchisidcm
nis igitar e.tpugnaloribus Nicivam circumdari, rcducens. Ubi ejus hommagio Alexius magisterre-
debellaii, postreino ad deditionem cogi, Galliacer- factus quam tutus, multo dcjectior quam erectus,
tavit, Gi\Tcia adjuvit, [)eus perpetravit. Sed dum exaggcravit iram, non impetravit reverentiam. Xam
novissimus, ut Raimundus comes ante portam
di.\i, vehil divino oraculo iustructus.nietiebatur vir pru-
orientalcm tentoria figeret, illa enim area cicteris dcns illos qui deinceps seculi sunt rcrum exitus.
jam occupatis, unica vacabal ecce per coropendia : RegniGra^corum non longitudinem immensilate sua
montis pro.ximi Turcus descendensexercitus,quasi llierosolymilanum attingere. Tanli spatii urbes a
urbem ab eadem porta ingressurus apparuit, Testino Turcis captas, Christiano cultui fore mancipamlas.
impe;u cupiens subvenire obsessis.Exoritur rlamor. PorroGra;cis ereptas talibus non oportere reddi lu-
Comes proximus loco, primus obviat; mox c;eleri toribus. Francos csse qui hujusmodi tutcls soli
duce?. Pars armati, alii semiermcs, ut ardor bclli suincerent;alioquin urbes et oppida rcslitui GnTcis,
quemque exciverat, occurre festinant. Tancrcdus id esse restilui Turcis se simul duobus dominis,
:

spatio remotus.in cquo advolat ardens quod ei vul- scilicet reipublica; et regi Grxcia; famulari non
neris primi gloriam locus inviderit. Itaque quod abs- _. posse. Ilcec animo volvcns vir providus, fertur re-
nam absente eo,fuga
B
tulerat locus,reddit animus : gias aures siraillinia huic implesse quercla « Co- :

et impetus nunc hi3,nunc illis varias spei ac metus gnatus sanguis Boaraundus tua impulsus poteutia,
distribuerant vices at postquam is qui unus pro
: huc me. o imperator, impuUt retransire. Si pro-
multitudine,miles pro agmineet habebatur eterat, missa tua, si muncra, si familiaritas me cepissent,
superveniens irruit c«sa illico cervix Turca, Christi
; non deerant aditus per quos irrumpere licebat.Cae-
etferavit milites.effeminavit hostes. Exanimatiigi'ur terum ubi ea disjjlicuerant, fruslra mihi tuus pla-
ad montesora, ad Francos terga, ad lugam studia cuisset accessus. Ilcec attendens operam dedi,qua te
convertunt; animatos vero audacia comes, fuga practerirera liberior, vigili cura liberatum tua me
hostiura, morarum pudor, fugientibus immittit. huc violentia retrusit invitum ;
quominus tibi confi-
Quod montis proximi asylum refugos subito
nisi dendum noveris, si quid hodie pepigcro coactus.
recepisset, paulo tardius sanguis barbarus Latinas His te prcemonitu-n, sequentia quoque attendere
cuspidis sitim imbuisset ad satietatem. Quia vero ventum est, ut cognati fccderis
oportet. Ecce ad id
montis vicinis timor,cujus est pedibus alas addere, saeramentum absolvam. Verum ea lex aderit media,
subitus accessit, facile qua descendendo invasum ut tc Uierosolymi petas adjuvante, stet fcedus mox
fuerat, ascendendo evasum cst, illa tantum absente casurum, cum eorum aut successibus invideris.aut
anima quam Tancredus suae pneconem audaciaesub C inforlunia nonlevabis.Absit verout aliquandofidum
tartara miserat.Multi tamen inhonestatergovulncra me habeat.quisquis ab eorum fidelitate discesserit.
domum reportarunt. Christicolffi hilarcs in castra Si ego dominari desideras, famulari stude, de
revertuntur, hi cruenta, illi recurva cuspide, alii Tancredi certus obsequio, ubi Christi exercitium
fraxino trunca, pars hebete gladio insignes. Turci cerlificaveris de tuo. Omniura minister, tibi quoque
capitis spectaculum vulgo pra3sentatur. Tancredus pro omnibus non abnuo ministrare. Summam au-
per universi exercitus populos, linguas, aetates, tem horum compcndiosus sermo diffiniat. Qualis
sexuSj professiones prinius Turci vertici? celebrutur autecedet tua ersa Francos dcvotio, talem meam
unius abscisor, et innumerabiliura fugator. Quod Graeci erja se exspcctent secuturam. » His de arcano
non sine quodam futuri Tancredi praeraonitorio pectoris prudentios tabernaculi, sapienlia; domicilii
quisquis rem com-
diligenter attenderit, actura esse fonte derivati3,laudatur animus qui et tam fideliter
periet. Sane tales coelitus oblats decuerunt virum pro republica intercedit,et tam constantcr ncc pro
primiti», qui jam extuuc, imo a saeculo pra;lectus domestica tiraet, nec a justitia recedit. Tollitur
erat,ut omnium invictissimus bellica subire dcbe- clamor Gallicus, Gra;ca quoque murmura meritum
ret, et in nuUo superari discrimine. non abnuunt favorem.
XVII. — Urbs redditur. Alexio sistitur Tancrcduf.
XVlII. — Ipsiuspelit tentorium.Indignatur imperator.
yerha Tancrcdi ud imperaiorem.
Postquam obsessi obsidentium vires auctas.suas Postquam Alexius viri mcntem videt pecunis
exspeclatis diu subsidiis destitutas viderunt.simul contemptricem,neque aureo sicut cceterorum posse
territi quod Raimundus comes, quia ultimus mce- vinculo irretiri, quia eum post se nequit trahere ;

nia foderat, acrius sufTossa funditus quatiebat, ur- trahentem sequitur, et sermonibus consonat dicti-
beni eo tenore reddunt,ut quam rem emere sibi non tatis. Jungunt dextras, stomachante tamen intus
licet.liceat saltem perdere illiesis. Plactt utrobique Marchisida, extra vero torvis luminibus crudes-
conditio.sicque ad imperatorem mitlitur. Imperator cente. Geiebrato rituquem,ad hsc foedera principes
autem felici rumore impertitus, et munimen
illo oLservant, innitatur Tancredus,ut quidlibet a rege
mittit.et ipsemissos usque sinum, qui vulgoSancti pctat, nuljanj passurus de petito repulsam a;stima- :

Georgii brachium dicitur, sequitur. Inde munita batur euim aurum, argentum, gemmas, pallia et
urbe, Boamundus per pacta fu;dcra, pcr junctas his similia petiturus, necessarium via; subsidium
 ;

S07 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 808

et avari animi blandimenliim. Spretor peciini», A fortuna simul et vocatur et adest.Transfretat nihil
sublimatisque regii animus semulator, vulgaria morans,is cui adeo ingratum nihil quam mora.Boa-
temnit.quem duces alii obiatum pra» onere honorem mundus autem paulo tardior egressus, regias fure
rccusarent,illum affectat,el solum de regalibusait e.xspectavitet incurrit insidias : sedlalenteredoctus,
pr.Tpiacere. Erat namque
tentorium.quod arte
regi verlitse ad fug.im,alioquin ad catenam.Deinderegis
simul et natura mirabile duplicem spcctafori jacta- nuntius rcclamans, rcvocans secutus est egressos :

bal stuporera ad Ii.tc urbis instar turrita atria,

: verum donati rude,extricati nodis, procellis emersi
camelos viginti gravi sarcina non fraudabant,capa- rursus iisdem noluntexponi turbinibus.Sordetrevo-
citas conveniendiB mullitudini opporluna apex ; calio absentis.cujus prsesens contempta est persona,
tantum ca;teris prseeminens. neque adituri summi regis cunabula, tlerodis au-
Quantum /;"i.'.7 solent intcr viburna cuprex.si. diunt pcriidiam revocantis.Immissavearatromanu,
(VlUG., I Dticol.) lumina non rellectunt, semel quam sit illa reflexio
Hoc ergo magnanimi Wiscardidae menlem munus damnosa experti.Sed et illje quarumallera cahosSo-
unicum capit, hanc sibi destinat aulam idoneam dom« respcxit altera Trelcio conjugi est respccta,
; ;

onusquideminutile prcesenti,sed signumhaud igno- emersos ad lucem rursus prohibent tenebris im-
bile futuri. Quo comperto, Alciius sic fertur a;s-
p mergi. Tot admoniti exemplis, omnia haec visi sunt
tuasseadpetentem sieut olimDelius adPhaetontem; sibi evadere tormenta; dum hunc unum prseter-

nisi quia illic paterna pietas trepidabat, hic saevie- eunt tortorem. Igitur longo morarum tractu affli-

bat indignatio hostilis. Phoebus ingemiscebat de cti Latini duces, taedia vincunt, necessariisque
periculo filii,Alexius supcranimo sublimi.Phoebus justa sibi acvectnribus jumenta onerant alimentis :

Clium ad salubriora nptandum hortatur « Aleiius : nam media quae fertilitatem submovebat sterilitaa,

sic optatum negat, ut pnst negatum his increpet : per dies plurimos transeuntibus occurrebat; nullo
Ergone, Marchisides, confert se mihi, regalia pe- frugis solatio inopiam levatura. In cujus confinio
tendo insignia? sordent vero ei communia,nisi sin- Solymannus rex Turcus oppericbatur venturos,
gulare meum in loto orbe atfectet palatium? quo quatenus ignaris incurrerent providi, famelicis
impetrato, quid restat ultra, quin capiti diadema opulenti, fessis alacres, languidis robusti. Consul-
meo detrahat,suo imprimat? at pulodesunt ei atria tum est vero quasi divinitus fideli populo, ut vi-

congestos sutis explioitura clientes, neque tantae ctualium copiam pcr incullam solitudinem tradu»
milituracopiaeintra septavalentconcludidomestica. cerel, quae vecta, suos quodammodo veheret ve-
Itaque rcgia pctitur, quae suis dimensionibus ira- ctores.
raensa, domino sufficiat magnifico. Ut autem cedat XX. — Exercitu.s Christianorum in bivio dividitur.
ei petita, ubi muli, ubi muliones, aptum tantce C Sed cum penultima circa exitum illius ariditatia
moli vehiculum? nimirum hanc adepto rclinquitur, transiisset dies, pene fortunae ludus suum illum
ut ipse pedes impositam quasi numina sequatur. favorem a Christicolis ad Mahumicolas convertit,
Recolat vero asino se dissimulanti, fuisse damno et in partes Tancrcdi ausa est nimium.Nam redin-
leonis exuvias quibus indutus ut terreret, meruit
:
tegrato sicut soliti erant quotidiano, vel, ut ita di-
rusticum sentireterribilem.Quo admonitusexemplo cam, quolinocturnn calle, secla est in bivium via,
ne affectet mei umbra nominis terrerc ignaros. ne et exercitus Christi factus est biviator. Plurimorum
demum cognitus pateat Tancrcdus. Metiatur se au- opinio errorem illum induslris; deputavit quo terra
;

tem modulo suo ac pede, sarciat sibi pro se tento- genti opulentius serviret diffuse spaliosa, quam
riura; hujus vero spem omnino deponat. Quod si Huc accedebat quod casus idem
stipatc contracta.
irasci pergit de repulsa, floccipendo iras, et quan- Normanni» comitem, Boamundumque Tancrcdum-
tum iras, minas. Jam cnim magis magisque men- que scorsum a turba diverterat, quasi ut unigcns
tem hominis stolida mihi ambitiu reseravit. Doncc uno consilio unam patriffi sua; gloriam pnrogarent.
tacuit, philosophus credi : insanus autem, os ut Alii vero non ultroneum sed casuale, nec tam prae-
aperuit,meruit. Eia igifur quidquid fraudis,astuticB sulum quam invisum fuisse, ipsis qui diverterant,
irarum ac furiarum habes Marchisida, in meum p divortium asserebant, sane miserantes fortunam,
ventila caput excipio ardentem
: Ego nec hostem :
et lenientcs invidiam qus quidem sententia his
;

mihi dignor nec amicum.D llascAlexius ira simul

te sutTulta lirmior stabat pra5sidiis,quod prajmemorati
et astutia dictantc profatus partim dissimulabat ; duces doniitis plebecula; non amoverant sarcinam,
limorem,partim tumorematrncissima^bilisleniebat. quod alienigenae mililiae comitatu gaudebant,quod
At Tancredus quasi jocosaeillius imaginis imitator suam denique, quo; maxima aberat, non praemu-
ullima de multis vcrba arripit nullique libentius nierant.
unquam responsurus.ait • Hostem mihi tedignor,
:
XXI. — lii mutuo occursu aeies Lalinx el barbar.v
nec amicum. Ab his digressum est, neque ultra concurrunt ad arma.
congressum. » Igitur ubi Normannornm vexilla minas belli

XIX. Ex ipsiu.i manihus .sc eripiunt Tnncredus cl Turcis denuntiant (nam Tancredus impiger mo-
boamundus. rcm suum prajcurrendi obtinens, primus et con-

Tancredus ad littus redit, ubi parato rcmige, spicere et conspici maturaverat). Dispositum est
 809 GESTA TANGREDI. 310

utrobiquii, ut a fluvio. qui modius disrurrobaf, vo- A pauliUim lucratiir iras latratu,lilun,clamorc,jaculi8
loeiorcs tardos arccro dcliuissont. Coepernt aulcm lascessitua, ettanquam non sua cujusque, scd una
cropusculo vcspor ccdcro, cuni Lalin;o barliaraHiuo utriusque ab altcro discurrat ad alterum quanto
acics mutuum compcrcrunt occursnm. Rxpcnsa ita- acrior ira acccnditur leonis. tanto tepescit scgnior
quo noctc instanti ad mcdiam in quictcm.a mcdia vcnatoris Pari forma
. dum fidelis populus crudcscit,
in laborcm pars fidclis promplior, mauo circa ho-
: infidelis remittitur,ncque ultra uudcl invadere,
ram primam ad ripas pra;scripti fluminis prffivenit quem ccEpcrit nil timere. Rcspirant igitur ambrc
infidclem, ubi vix metator sodulus prima infixerat partes, alios, ut dictnm est, remorantc audacia, et
castra, eum : Eccc hostis! occc hostis ! ct ingcmi- alios metu.
natur acritor, et occurrit audactcr. Armantur qui X.XIll. — Murina fidcliinn straijcs.

armandi vencrant; al qui armati, in licUa fcruntur : Interoa nuntius mittitur, qui evcntum rci exerci-

retunditur sagittipotons manus, nunc pcrtbssa lan- tui doclarct ignaro, festinetquc abesse, ut adcascab
ceis,nunc ensibus decisa. Retunditur, inquam, ut illis festinctur. Ast adversarii alios et ad aliud emit-

quse prima 1'uerat, in mediam reforri quK vero ;

tunt, spiculatores scilicet ad cladem, non opis im-
media, prae tutcla ficri cogeretur. Cum igitur eo ploratores ad salutem.Turba itaque illa cquitcsno-
usque Normanni fugientibus inslitisscnt densati ; -n stros pra;tcrvolans, ad plebeculam transilit,numero
cunci vires resumunt, el qni modo fugaverant, ipsi tamen maximam, scd viribus imbccillam. Ili palan-
in fugam sunt conversi. Interca Normannia; comes tes prKfestinantis mditias vestigia legcliant, muros
et Boamundus duas tantum, singuli suam.instruxe- periculis opposuisse putantes, cum subito irruunt
rant aoies jamque gradatim alacres praelium
:
primo sagittis,mox ensibus ssvientes Turci,adepti
inibant. Instantibus itaque Turcis,coutraque Chri- ultra spcm praedam, citraque bellum victoriam.
stianis subvcnientibus, magna vi hinc et inile certa- Trucidanlur itaquc senes, pueri abstrahnntur, aetas
tur nihil arcus, parum lancea, ensis plurimum
:
mcdia ulrius partis expressius figurat facicm, ejus

agit. Turcos fua numero carens numerositas defen- patitur sortom: saepissime tamen ac sffivissimemu-
dit nostros autcm loricae, seuta et galeae. Multum
; cro et de impubibus prKsumit, praeda; copia saevio-
cruoris utrinque funditur, plus barbari illius qui- rem dc saevissimo facicntc pi-aedonem cui cum
I dem non eessat strages ; attanquam
:

recidiva hydrae Briarei manus non

:

sufficerentad rapinam,caedibus
capita, ubi pauci occidunt, innumeri succcdunt. insistit,quatenus vcl sic animum expleat voracem.

XXII. — Christinni in fiigam vcrliintur.Robertiiscomes Unde factum est, ut de tanto numcro perquam ra-
Aormannis animos
colliyit. rissimos praeteriret aut vulnus aut vinculum.Neque
At vero fidelis legio communem cum his qui in tot usquam seu qui praecesserunt, seu qui ven-
dem habet occasum sed non commune supple- C turi erant, bellorum casibus tantum de Latino san-
;

mentum.lgitur lassata dum pcrculit.quassata dum guine gladio licuit gentili.Quid plura Caedentium "?

resistit,inaminata dum rarescit,dat terga : quodquc lassata, nec dum satiata rabie, victi victores in ca-

nunquam usquamante didisccrat,in momcnto docta stra sequunfur suaptc sarcina seu socia oncrati :

est fugere. bcllnm miscrabile fuga lugubris militiae nostraj spectaculum satis miserabile nulli
I damnum in damno! invulnerevulnusl militaris
! !

veroaudaciffi satis miseratum quippe quorumvota

:
;

fugaeimpetuspedestremconculcat tarditatom, inque his contenta finibus, haercbant, ut oppugnatoribus

vicem densissima pedestrium hastarum silva nunc suis rcsistercnt non ut cessanfes interim aliqua-
;

fugam impedit, nunc exstinguit: fitque vel hostimi- tenusjippugnarcnt.

seranda clades, cum terga sagittis horrent, illa lan-
ceis velut torrendorum verubus aninguntur. Dum
itaque non parcunt,aut qui fugant arcubus, aut qui
fugantur calcaribus, relugitur in castra,
tamcn solatium, sed unum.
XXIV. — Acrilcr rvsistit Tancrcdus.
Porro Tancredus ex adverso castrorom latcre
hostes dcbellabat, qui tentoria dirimentem conscen-
minimum derauttumulum ;unde facilius !aedere,difficiliusque
Uii denique rcgius san- potuissenl. His, inquam, uno et rapido incursu
lcc.di

guis Willelmides, quis,cujus stirpis, cui militet me- dejectis, vir fortis oecupaverat ascensum, multos
mor, verticem nudat, Normanniam exclamat, Boa- j)
adorsus, paucis adjutus. Boamundo enim invito

mundum collegam,imo confugam suum his incre quin prohibente, res coepta vix comites aliqunt eli-

pat : "Boamunde, quorsum fuga Longe

Eho ! '? cere impetravit autem prohibente, quod exer-
; ideo
Apulia, longe Hydruntum,longe spes omnisfinium citus hostilis diffusus nostrum quadam fheatrali
Latinorum hic standum, hic nos gloriosa manet
: specie circumsepserat, ex omni parfe necem signi-
aut poena victos, aut corona victores ;
gloriosa, in- ficans inclusit. Quamobrem Christianorum provi-
quam, sors utraque, sed etiam eo beatior altera, juvenum animis ad congrcssum
dentia,£Estuantibus
quo celerius efflcit beatos. Ergo agitc, o juvenes, egressum negabat,ne forte paucorum temeritas rei
moriamur, et in media arma ruamus. » His admo- ordiuem turbaret universum.
uitiagglomerantseseducibuscaBterajuventus, morti XXV. Et i[jsius fratcr Willchnus, hostcs cxdunt.
deinceps quam fugae paratior : astant intropidi,eeu Willclmus tamen Marchisides.dum fratri metuit,
quaudam(/'., quaedam) venabulo in furore operiens sui non mcminit,qui nec revocanfem Boamundum,
leo, qui modo longa quiete piger a latibulis excitus, nec hostilisviresmultitudinis veritus, fraterna; fieri
 ::

311 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 312

eomos ardet audaci». Oh! faclo misoratque beatus A. noslri, dum degrandinet, sustinent;siquis alicunde
eodem, qui in mortom ruit, ad vitam transiturus ! turbo perflans tantam telorum nubem discutiat.
nara repulsa, ut pra-scriptum esl, a tumulo turba, Cognatae acies juxta, hostis undique, adjutor nus-
non tam ccsserat, his quorura prtBsenserat gladios, quam, intcrea geinunl saucii. Hie manuni pcrfos-
quam quos fruslra tiniuerat sccuturos. Igitur ubi sus, ille oculum effossus ; alii sufTossi pedem, pars
quot, non quos fugerit respicit, numerum librans, verticem euperfossi. pietas 1 o dolor ! o luctus!
ncc animus rcdit quippe cujus laborem
: acrior Clypeus aliorum Marchisides et ipse cum aliisaffigi-
dolor, doloreui pndor cumulabat. Irruunt itaque tur Willolmus. Aliorum dolor ha:rebat in vulnere,
primi arcubus proj^^ct^s. audacius strictis mucroni- hujns vulncra usque suh mortcm doluerunt. Labi-
busssvituri.Quibus quiJem jamnon putabuturhax tur corpus nobiIe,socii cxceptuin in castra referunt,
pugna, scd pccna : nec adversus hobtes confligen- paupcr, bolli causa, aggcr rclinquilur. Quis libi,

dum, sed t:inl..in de capilalium rerum condeinna- Tancrede, speclanti talia sensus? quosve dabas ge-
tis, ultiosecunda. At vero numcri parvissiml robur mitus ? viri corda, cui modo robur et a!s triplex
ma.\imum, muralem contra olijcclat audaciaui, noii circa pectuseral jam mulicbrcs mollescunt ad la-
;

si vel rex ipse Soliraannus cuni omnibus suis copiis crymas,ora femineum ululant ejulatum ;digiti men-
in eos sa-viat cessuram. Kit fragor ; hi lanccas vi- tuin, gonas, caput decalvant: postremo quajcunque
B hominem armant reliquas inermes cru-
branl,illigladios, ut dictum cst, stringunt, hi pecto- particul.-e,

ribus loricas, loricis scuta, munimon adhibent; illi dcli seditione dilaniant. Multi quoque hcroum fide-

peltas.Horum pugna a summo descendit ; illorum lium in eadeni laraenta resoluti, superMarchisidas
ab imo nilitur. Illos pudori mistus dolor stiinulat ;
lugent neque minus hujus laorymas quam illius
:

hos ceu in specula stantes, tot urgent stimuli.quot necem miserantur. Dum ha;c agerentur, vix debel-
spectant oculi. Aliis ergo loci situs, armorum com- latus Turcos reccperat tumulus, et ecce Christicolas
modilas,quin ipsa sua paucitas praesidin erant aliis : pulvis testatur adesse cohortes, submissi tolluntur
ad incommodum cuncta.etiam in qua confitebalur, animi, contra clati sui mittuntur.ExcIamatur, Ochs

pluralitas.Enimvero ascendenti Turco fraxinus ob- hnc cnim nostri intcrjiciebant la:tantes. Adver-
!'!///,

jecta eminus obviat, casuroqnc similom vi tacluni, sarii, Heu, et, At, at, murmurantes, ingeminant :

impactum facile aut conficit aut dejicit. Confectus quippe non tam spes ablatas, quam oblatos mctus
autem dejectusve unus, plurcs dum rotatur, parili trepidantes.
impetit ruina. Unotamen cadente, ut fit in numcro
X.\Vn. -• Hugo Magnus uislat.
ingenti, mox plurimi subeunt.rursusque his pluri-
mis alii ilem plurcs ; sicque factum ost, ut qui in Advolat ante alios regum clarissima proles
furore, in indignatione, incontemptu bollatum vo- C Magnns Hugo, galeis conte tus ferme treccntis.
nerant;prius ipsasuiruinaaggoremaequarentquam Irrnit in medios non ut qui pugnet in hostes,

calcarent contraque numorus Christi necminutus

: Sed qui post pugnam fugientia terga sequatur.
est nec la!sus. Adeo cuspis fraxinoa largie prodiga Sic rapidns, sic intropidus, sic undique tutus
opis,usum simul ulrumque et sruti supplot et gl.a- Aggreditur, lacerat, fngat,insoquitur,premit,arrtat,
dii.Quid contra ha'C mnoro? Mucro, inquain.cujus Fulminat, oxsultat, fremit, exclamat, furit, ardet.

est proximum caidere, remotis parcere immorgi ; hunc aciem forratam rex Solymannus
Mitlit in ;

cominus, minari eminus utque paucis ejus faculta-

; Ingentem numero, virtute, nimis, feritate,
tcm includam, cujus licenliffi pares habet lerminos Qun; nuraero superet segetes, o Gargara, vestras :

longitudo, evaginatus minari poterat, Iredere non Qua; virtule suis »quet convallibus Ethnam,
polerat vel emissus.Undornmperiens utpote experta Qua; feritate minis totum sibi vindicet orbem,
acies fracta in audacos, tulam non esse audaciam pcrferre graves, et rcddore gaudeat iotus.
(Ju.TC

jam non ultra viribus contravires decernere satagit, Ergo alacres hinc tanta cohors, tot tela, tot arcus:
artes arcusquc quos abjoccrat rosumens.Quod si ut Inde comcs magnus quam nomine tam probitate
primo coeperat, pcdem podi, manum manui,'unibo- Occursu parili, numero sed dispare freti,
ncm umboni conserere nliquandiu inarsisset, pro- n Bollum inounl, stant oppositi pars obvia Gallis :

feclomagnanimi sa^va; stragos hnic colliita succuni- Consorti clypeos clyiieis, atqua ensibus enses :

beret id tanlum
; solatii nbjoctura.quoi! ipsa unum, l'ars latcris dextri gyrum, pars altcra l.Tvi

ha!C soBvas omiies suos habuerit bollatorcs. Ocoupat, ct volucres mitlunt utrobique sagittas.
X.\VI. — Cadit Willelmux. Undique scpta armis audacia Gallic^ et hoste,
Sed resumptis arcubus,grando volans quibus on- Ail quos se vcrtat, nisi sc convertat ad omnea,
ses pepercerant, non parcit quos non altigorant,
;
Ignorans: modo ad hos, mode se convertit ad illos,
perfudit; ubi nec ascendorant, desccndit. Uactenus Qualis apri, quom turba canum circumvcnit ingens,
ergo sarcina tantum gravis, lorira;, scutact galea; Eulmineus nunc hos dcn», nunc evisccrat illos;
nunc gratissimus obex, vitoe mortisque fines dister- Nunc retro mordaces, et nunc a fronte minaces.
minat. Eatenus tamen, si quatenus molesta, qund Sic vir magnanimus, el eo duce freta juventus
levilas captata ad liiuon sa-pius artifices manus re- Innumoros ardcns so circumfiectit in orbes,
ioreerit.PluenlibusitaqucvulneraTurcorum uervis, Et qua;cunque ruit cajdens, caBSUs ruit hostjs.
 ; !

513 GKSTA TANCURDl. ;i4

XXVI il. — Tuvciis fuijitU A Rollandum dic;is Ulivo.i-iuniqiic renatns,

Krgo rccons ncios jarn mulla caMlo cruonto, Si comitum spoclcs hunc hasta liunc onso funnlos
Jamque fatignto coinili congresss, Inhnrcm XXX. —
Godcfridus iti hostcs niit.
Sudorcmque exaggerat ira.
viri crudeli Dux Godefridus homo totus bellique Deiqua
Sauciat ante, retro, dextra lajvaquo, ncc ullam Oujus non fervor, non viros, non animosus
Dat requiem graviLiis, nuUo sudore gravata. Spiritus Hoctorcis cessit; prnjfuit armis,
Postquam nulla valct via innunioros revocaro. Liotus iidost. qu:is aoios, qu.-e pectora forri
Ad numcrum, majorquo redit quam corruit hoslis, Qunm longuin calybom latoris muniniina l.vvi

Magna comes parva; miseralus funera turba; Ccrnoro orat comitala ducem ! quis llatus oquo-
Ora in torga relert, hsc sola timcntis imago : [rum,
Ca;tera victoris lacerantis, dejicienlis, Quis fremitus honiinum,qu!Egloria Lotharidarum?
Alque fugantis erant in terga fugacia cuspis
: Dux orgo Turcas acies preniit, insequiturque
1'jiisis dimiilians, equus ardens, di;xtora llagrans, Non astu vigili, non commoditate locali,
Quippe relrocoasit, qui rolro occidorat hoslis : Non quai vel tiinidos in fortes excitat, arte
Ul versam faciem videt, aspectumque minacem, Adjutus : verum turbans his omnibus hostes
Expers qui mortem fugiens incurrit eidem, „ Scilicct adjutos astuquc, locoque, doloque.
Tulius ignotis spcrans occurrere multis, XXXI. — Arjgere jwtitur; fugienles insequitur, mons
Quam semel expcrtco restare ad verbcra dextra;. vicinus liosli favct.

Consul agit trepidos, gravilerquo inslatur agonti, Stabat in occursu ducis agger, agerque sub ipso
Et iugit et sequitur, paritor fugat atque fugalur. Retrocedentem dirimehat ab aggere montem.
XXIX. — El cuin eo Roberlns comes FkmdrLT. Huc ihi fisa dolis gens plus quam fisa sagittis
Obviat his hasta mctuendus, et ense Rohertus Ditfugium fecit : ratus aggere velle pofiri,
Flandrigena, effrenique volans ad pra;lia cursu, Ad pugnam refugos, dux fraudis et arfis iniquas
Damna morasquc levat, dum quam ultimus hau- Ignarus, belli faciem converlit in illos,

[serat aure? Et celori incursu tumulum prius hoste gravatum

Primus inardescit pugnam impinguare cruure. Liberat, inde fugam ad montem per plana coactum
Obvius ergo fugs;, pertransit in usque fugantcs, Sfrage premit multa, hostis scilicet atque suorum.
Quaque videt densas acies fervere sagittis, Nimirum gens illa dolis armafa sequentem

Et stridere minis; ihi fervere stridere tendit. iEque transflgit loricam, quam fugientem :

Incurrunt Turci in comitem, comcs acer in illos
Flandrensesque fere numoro,et virtute phalanges
Igne pari accensre; pede, strage, fragore sequuntur. C
Slernitur arcitenens acies, sparguntur et arcus.
Rumpuntur pharetroe, calcantur nt alga sagittae,
Peltic, thoraces quasi stamina linoa ad enses,
Sarcina sunt tectis, et non tutamina Turcis.
Sic comes armipotens Gallorum terga sequenfes,
Rursus terga dare et versa vice pectora Gallos
: Anxius objecti dux frendens in pede montis
Vertere compellit; numeroque carentia primum
: Et nisi equus velox fugicntihus iggorat hastas,
Quo magis effugiunt magis horrida vulnera spar»
[gunt,
Ut faciat Turci fuga, quod victoria Franci.
Monte recepta cohors, non fere gravata nec armis,
/Ere graves, armisquo viros post ferga rucntcs
Evadit facilc, et facili pronaquo sagitta
Sauciati, intorfffi contemptrix eniinus hastae.
Rursum in plana redit si quos mons invidet hostes
:

Agmina sub numerum sternendo necando reducit. Eliciant, vacua arva duci ropetitus ef aggor.
At Turci nec ulla quidem, nec multa rependunt. Ilostis ad hrec gaudet, doscendit, ct ulfro lacessit,
Vulncra, spes quorum ferrata; nescia calcis, Semper discurrens,
scmper vulnera spargens. et
Tota relrosuad» de verhere pendet hahensi; Fretus equo celeri, montisque favore propinqui,
More tamen patrio fugiens quo vulnerat arcus Dux iterumque iterumque sequens in pecf ora multos
Sed tremehunda metu ferit, et non laedit arundo, Excipit, et plures in terga remunerat ictus.
Tantus ad internas pertransiit usque medullas. Monte tamon incritos semper curfanfe triumphos,
Papa: quem genuit Flandrensis flamma tremo- n Quippe sinu victis, vicfricibus obice signis,
!

[rem Ce^ quondam accipitrem qui oircinat aera gyro,

Dum comes indomitus domat hostcs, densaque Ceu qui in fronte sedet querularum turba volucrum
[spargit Circumagit, variaque replet virgulta latratu :

Agmina; sparsa secat, secta ahruit, obruta caleat Tum si forfo procax cornix propiore volotu
Magno magnanimo comite stipatus Hugone. Jam fumidum osfondif, ille indignatus ct ardens
Nec cessat strages, donec socia arma fugatos Fe-fur in aeriam toto conamine furham :

Excipiunt; nectuntque moras, arcentque fugantes. Illa fugit trepidis repetcns cunabula pennis,
En iterum viresque novas animosque recentes Cum similem hesuro porrectis unguibus arctae
Congressusque manus avidas, et csetera ad usum Saxi seu terris cohibent te pra;do lafebra; :

Congrua bellorum, nova cuncta recentia nostri Ungue oamen plumas referens insignia palmae,
Inveniunt, multaque licet jam ca:de gravati, Nacla sede dolos, alasque expansus hianfi
Accipiuat acres, et reddunt acriter ictus, Rostro, luminibus flammatis, pectore anhelo.
51S AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. M
Suspicis elapsae plumosa rcpagula praedae. tum sociare loricas contenlus es arcuum iuorum :

Haud socus ira ducom turbat, dum pulsus ab arxis numerus vix ducenti in hismillibus Syriam oppu-
;

Turcus habet tutas lalcbras conlinia montis. gnas?Pauco3 adhihes supple nuinerum,mulluscst:

hoslis tuus, multi adversum to gladii, hostis tuus

XWll.— Hugo Maynus suhfrnit iliiri et cum liaimundo
comite montcm superat; Tcrror invadit Turcos. plures armat populos quam tu viros. Ut te patroci-
Scd cum Magnus Hugo divcrso pr.-Elia tractu nandum vocent quae adversarium cxspeclant oppida
AggrosFus, montis latus ox facili supcrassct eturbes paucos ducis cuslodes. Purgat, qucBso, sur-
Pervium, cl hoslo vacans : moxnec juga, nec via gal in quinluplum summa municipum; nc saltem
[priTCops custode vacot nuinerositas municipiorum. alioquin
Doprensos inhibont,quin laxis cursor habonis vocatus tutor non suflicis tutela; ; ut singulls plebi-
Raptot equus, refugos per plana, per ardua Turcos. bus singulos distribuas assortores. Praeserlim urbs
llinc igitur comitom, inde ducem fugiontc calcrva Antiochia munita armis, stipata armalis, assuota
Ilostili, comos ancoh^rat inetuens Uaimundus bollis, suporba triumphis dominando insenuit.do- :

Ne sibi nove .uis desit qui dimicot hostis : minari nonnovit. Moderare prscipitis cursum ani-
llunc suus, hunc aiii peditos, oquites comilati mi, et sapientis cujusdam viri sentontia pro freno
BcUi ductorem, logionum disposilorem utore. Dux ille et milcs, quid ducis, quid mililis re-
Tanlo dilabant numoro, munimino, signis : fert oxpertus.Sic ait, et priusquam incipias, consuito,

Ut credi posset absentum nuUus abesse, et : Quod con-

ubi consulueris, malure opus est facto
Qui meriti fuorant credi, nulhim superesse. sulere. adducem; quod ad militcm, agonizare re-
Ergo fnrniidans ne forniidabilis csset ^ foreiidum est, ctiam simplicibus quibusque palam
Prscidendo melum, ruplo petit ordinc bellum, est verumtamen, vel alter utri utrumque vel utri-
:

Si furor Idens quorcus ad littoris ima que allerum iino utriquc ot hoc et illud saepius in-
:

Sigsi rapiat, tremat omnis proxinius Ida; cumbit et te quidem utriusque nominis acccndit
:

Et mons et vallis, laleat sub pulvoro Phcebus : gloria, sod ab huniiliori superbiam tanlo petis incau-

Si lucem dcmas galois aul frondibus nddas : tius, quantai a sublimiori eflicacius impetrasses.
Hie status, ha^c spccics, siniiHs fromitus, tromor Miles (lagras inlrepidus appellari eoque prudens :

[idem. fueris, ut imprudens furere dicaris; dumque levem

Turba sodalis crant comitis, turbaeque sodalis hanc emis auram; projicis vitam.perdis operam,
Qui fragor attonitas Turcorum ut perculit aures, lucraris invidiam, incurris inCamiam. Redi ergo ad
Alqiie oculos fulgor totani occursaro paventos
: te,reduc tc in ducem, prius consule, et ubi cousu-
Europam, nullo duce, consulo, rege relicto. lueris, cxplica cohortem; alioquin namque, cum

Primo stant dubii mox ut Raimundica cuspis vontum in pcricula fuerit, scro consules, cito fa-
Obvia puseque rolat, colliditur, et subit ensis : tisccs; voles consultus venisse in prajlium, non in

Tunc noc Arabs jaculo, nec fidit Turcus in arcu, consilium pr.Tliatus.
Sed ncc equus frenum, nec equum via, ncc fuga XXXIV. — Tliarsum ohiidet; insidias parat.
(gyrum Hac simili et Tan-
foisilan dicatiori revocatione
Senserunt, adeo fugere est sporaro salutein. credi aures obtundcnle, ipsc in aspidem surdam oh-
Ergo Cylix Tharsum, nemora .Etboritanga Coatra?, duratus, vel ut incantatores excludit quos habet
Antiochena Syrus, Sidonia mcenia Phainix, monitores quin et coeli llammis, tigride feta ocior
:

Arthasium Jacobi, lurres Elamita Calepti. Bylhiniam transvolal,Tauros montcs, Buteoti valles;
Pnctorea innuuiorae nolas sibi quisque latehras has Bnritis, illos polo contiguos, pcrcurrit. Cilicia
Diffugiendo pelunt, sino more,sine ordinc grossus. positus,Tharsum obsidet. Indignatio Turcis, exsul-
XX.XIII. — Dures, hosle disperso. versus Antiochiam tatio Gr.Tcis.oxhortatio Armenis, stupor universis.
inetantur; Tancrcdi audaciu. Etnaniquo tempestate Turcis dominari contigerat,
Triumphato, coeso, disperso hoste; victore re- Grajcis famulari, Armenis raontium arduitate tueri
vorsD, ditato, jucundato; via solilum revocat viato- libertatom. Sed eminus tamen conspecta urbo, ad-
reni,(]uojam lutior, oo diirusiorom. Duces turmis miratusfastigiaturriuni,spatiamonlium,9uperbiam
podestribus Antiochiain vorsus gyro prolixiori, sed domorum. tonlare vires propcrat incolarum. Igitur
facili cultain planitiein mi'landam provident, jirovi- dispositis insidiis ubi S tis qu.-c providenda
samque metantur. At Tnncredus nemorum devia, erant provisa sunt prKmittunturarcitencntcs Mar-
:

montium ardua, Cylicum llumina prsetervolanda nys Turcopoli,aIiquot tamcn loricatis suffulti no-
eligit, qua ad pra»diclain nrbem semila accolerabat stratilius, hi pr;cstruuntur,abstractis perpascua ar-
directior. bollHtorem slupondum, cui voluptati moiitis, (|uo ordine, quo diffusio divertcrat, ne rui-

labor, cui securitati bellum.cui otium diflicilo, cui tuii per pii-dam hostes,et antc deprehendant insi-
facilis quojvis difllcuUas, cui postremo nihil dulcc dias, quam
deprchensi ipsi dcnt pa-nas. Dictum et
nisi fuerit sudore condilum! Stupeamus interini ho- factum pr«doncs emissi, volant,suburbium popu-
:

minom qui nunquam stupuil,eique inetuamu9,quia lantur.cooperto simulato metu, qua jussu fuerunt
nil meluit. Papa;! qua^nam ha^c est audacia, imo rccursant.Urbsoxcilat quidquid armorum,quidquid
fttncntia, Tancrede? Anliochiam praedaturus cen- viriuiu habel, post vestigia immitit; interim vix
517 GESTA TANCREDI. >18
numero portaruni cuslodiju paiicos rcliiu|iiciUr.lgi- A CLila rlaiiial di' inonlium nasci arma, ,]1UII-
pailii
tur accclcrant hi,accclt;rant illi cupli ab. . . . Mox qup arva discurrenlihus scaturire armatis.Quo Mar-
igitur iiiii fugiiint, ail sulutprn : qui fuganl, ail nc- cliisidcs frcmitu cxcitus sociam e\cit
cpin; qui fugiuut ila vincunl,iiui fugant ut viiicun- militiaiii,nioxque ipse accito equo, priinus cvolat,
tur. Interea fieri tiuin instatur.Fugien- socii pone subcunt..Sc moveratautem a frequentia
tem instans crchro pcrfodit, succurrens velocior, pcriculosa; multitudinis idcm propagandi nominis
contraquclanceafugiensdumse inslantiam ardor qui et Marchisidein, et fortuito eadem conti-
fcrre nequit, couverlitur; et suljvertit, has ludeiito gcraiit egresso vestigiu.is a Godefrido
duce coniite-
fortuna viccs aliis cvasum est, aliis supcrvasuni. quo Kustachio proles Eustachidcs de niilli-
Dato igitur a speculo signo,vallis gravida armis pa- hus complures sihi dedoraverat comitos, in quihus
lam fundit quos conceperat armatos,ac primo qui- Gono comcs plurimum sonabat, suas etiam vires
dcm fremere incipiunt hastilia prajferrata, moxque Normanica augente militia, cujus ipse sub comite
iu silvam surgunt qucrcus et fraxinus, pari modo Roherto gerehat principatum.Pra;tereasua sihi ju-
irruentihus galcis, clypei succrescunt, post loricse, vonlus non deerat annorum
postremo et equites et equi Cadineo semini ortus si- avidi.uvidissimuni hunc prxelcgerantducem.Virum
millimus, quos uhi audax compertit Turoorum ra- liheralein pecuni;e,studiosum militia;, alfatu humi-
bies, ultro converaa torridam morc suoemittit ur- lem,magua suhlimem, cujus proceri for-
vi,pietate
bem ferratam ante, post alatani. mam corporis a planta ad verticem contemplatus :

XXW. — llostes avdil ct fuijat. ecce di.xeris quem natura iu militem manu propria
Tancredus clicitos ad pugnam vidcns, u'pote exsculpsit totvitc-eintervallisor-
numero suorum maximo nostratum niinimo
freto naii, qu« a Francorum soeptro lucem ingressa,ab
ipse primus mediis prailium iiifert, ohvium qutm- Hierosolymitanorum erat egressura; utque liqui-
que aut ense dividen3,aut cuspide configcns,juven- dius claret,amagno illo rege Carolo genus trahens,
tus fida Turcorum ctedunt primo pectora, mox super solium David sessurus divinitus trahehatur.
terga:nudi quippc la^vam aliqui,pectus nonulli. . . Jure ergo ac merito .\lexandrum vivehat.cujus illu-
pus universi galeas scuta loricas non sustinent, ct
;
strabant Carolus ortum.David occasum nec dege- ;

vesfes amplectilur.Ergo porlareducesmodo quidem nerare debebat gladius hebes, cujus sic fulgorent
angusta quos paulo ante eduxerat spatiosa, adeo cunse et tumulus.His accensa super nobilitas faci-
confusi territi amentes congloberati limina suh- bus de magno exercitu segregaverat quos fervidio-
eunt. . gladio urgcnte victoris.Quod nisi niura-
. . res agnoverat socios, eratque numerus ejus quasi
lis custodia grandinem sa.xeam pluens consjrtam milites quingenti ac peditum duo millia, quihus a
umbonum cralem diremisset,uno impetu mcenia et C monte in platea jam progressis, Marchis ides arma
cives subiissent et bostes:aliis itaque admissisulii nostrata cernens, auxiliaria credens, nostrates ne-
repulsi pertrunca redeunt cadavera,Chri8to gratan- sciens,nesciens insidias, pugnam,victoriam hester-
tes. Intra mocnia dolor, extra gaudium intra spes : nas ostendit, spolia refert, relata profert, prolata
in timorem vertitur, extra converti ncscit, sed au- ofTerri dimidiat, illaesis sequentibus quod inte-
geri.Inter hcec dies clauditur,et deliberandi oppor- grum remitto repugnaverat praevius.
tuna consiliis nox ruit. X.XXVIII. —Balduini injuslilia erga Tancrcdum.
XXXVI. — Urbem aggredilur. At tutiagminis dui lojige tutior aut viritim
Tancredus sub exorto juhare portas frangere, scuta, tumque distrihuendum fore objicit, aut
fossa implere, scalas applicare, turres conscen- omnia inarmatis manus fortioris cessura; fugam
dere festinat, ct jam moras noctis annum vo- hostium non prscursorihus gladiis, sed suhsequen-
cat. Somnus illi nullus, aut si quis, brevissimus; tiumhorrorideputandam.Tancredum quidem dimi-
ab oculo tamen clauso ad actum crastini praesagiis casse,sed contigisse palmam Balduino quod non :

Turcos sollicitat suos. quippe quo ho-. •

fere secius Marchisides ohIatum,atque Telamonius
stibus tam suis civibus diffidentes territat, noctem Pelidae arma sibi accipit negata aestuat, fuerit,do-
;

diutinae imago pugn88,neque a quoquam fulminans n let, se non sibi tulisse vellera dolet,mellK,auri ve-
Tancredus
rejicit ac mentibus singulo- nam ah inlimis terrae eruisse cavernis ; ut prcedo in
rum. Itaque solem fiscum traduceret ingratus : nam de ea quae objecta
fugam committitur. est miserandadivisione quid attinet? Ipsa illa quae
modo placuerat ultronea, jam displiceret seu co-
(Lines hic desiderantur duodecim,qux lciji nequeunt.) acta. Translatio cnim victoriae suae titulo, non tam
et quos debelles haheaset quibus parcas pac. . . . ultra impertitor spontaneus,quam redditor videre-
lihertate concessis Tharsensium hic adhuc tantos tur ohnoxius. Quid ergo? pugnet? concivis est ho-
muros ad propria signum victoriaa, . . . stis ; laceret? Christianus est sanguis; Tharsum
XXXVII. — Inopinato advcnlu Balduini terretur. Eal- subeat? vile Tharsenscs; excitet cum
est iucludi
duini eloyium. barbaris in fratrem pugnare? id est spostatare.Ergo
Vexillum turris sublimior ventilabat, cum su- malum vinci,sed multo vincere pcjus.Mille semitis
bito, stupendum visu audituque horriflcum, suc- viam investiganti, sedet denique floocipendere de-
 :

?n) AD GODEFRIDIM APPKND. II. — MONUM. DE nEI.LO S.\CUO. ')2l)

hellata.feslinareaddebellanda.sicaqiiilse acccipitor. A tate suspicio, ex suspicione consilium, ex consilio

sic cedis.parde, leoni,pic licet iirgentps majori qiii- audacia, c\ audacia libertas : nam cum fenum
qup minores..\bit Marchiside? unum gnraens.Thar- plaustris illocarent, custode liberi, arbitrati sunt
sensiiim servitutem de Latinorum adventu liberatam eadem paritcr armis virisquc posse onerari,oceulta-
non esse, fed gravafam : abit, inquam, quo majo- rique intiis bellum circum circa pacom dopendere,
:

res vocant, ne qua ad aiiditum nnmen ejus diffugia allatis intra municipium armatis, facile Turco? aut
terrani paiiperent opulf^ntani. perimi aiit repelli. Hacc illis volventibus, ad me
X.XXlX. — Tam-rrtlo tiiliilotiiinus fcrittlrx niilluntur vi-nlum est; ubi in montibus.ut pr.Tdixi.manobam,
de Lriis reductione. cognitaque advenlus causa; gaudeo, moneo, urgeo,
Sed jain prsecurrerat fama velocior, quic de ne morenlur,neve impellenti coelitus so subtrahant
tanti viri indole nihil reticuerat Addianis, quan- gratia;.Vos, inquam, reditum maturale, eurate
tus foret christiani nominis defensor, quantus plausfra, ogo vobis quos invehatis parabo bollato-
pregi increduia! expugnator, quantae mansuetu- rcs. Illi accplerant jussa,ego proraissa impleo : nec
dinis ergu 81111(11111!», quaiit;c in reljolles duriti;e : his mora infodiunfur feno satellites, ogo ex adverso
civitas gratiis l.-etaultro leciales suos niiltit, virum pra^das simulo.quatenus eliciti ad pugnam exlerio-
cum hymnis et lympanis manibus inducturos. Mi- rem.oppidani,facilem reliquissent iagressuris vicfo-
sertus nainquo plebi sua: (.^hristus nuperabeorum " riam. Sicut pravisiim est, sic secutum nam cum :

cervicejugum excusserat dominaloribus expulsis, uibom exuissenl qui post rae irruebant, plaustra
ipsorumque retento in compcdibus Turco principe bclhim important mmnibus; pacc et feno prudenter
honiine.imo cane.cujus nec sedari ira?,nec ebriela- tunicatum:inducti orgo intra muros armati pacem
tes jucundari,nisi in oculisejus sagitlatoad palum exuunt, portis obdunt repagula, ipsarura caedunl
Christicol;c, consueverant. Quapropter is qui humi- cusfodes, ipsi custodiae succedunt; atque h^c qui-
lin respicil et ulta a longe coynoscit, eamdem ei qua dem secretoomnia.utporticusprKsensoccultp ctedi
mensus Tancredo dispensatore, mensurain
fuerat, arcus pra?struxcrat latcbrosos,inde passim per vias,
reservavit.Divinum id quidem,nec enini lex ajquior per palatia, per turres discurrunt ; vaeilli qui seu
ulla est, quam nccis artifices arte perire sua. cum arcu, seu absque, eques aut pedes, puer aul
XL.hique Vrsini industriii,ctijus hic narratur hisloria. senex inventus esl Turcus : nec Eetati, nec formaj,
Ursinus eo tempore ubi pra;crat, homo Chri- nec sexui parsum est omnes in gladio cornjunt,
:

sticola,.\rmenus isque.ut pra^scriptum pst, lega-

: huiniles et magni,semel omnia victor punit vulnera

tos miserat Marchisidam advocatum,qui quac a diobus antiquis portulcrat,in multimoda nece
et ipse in

adventum tanti hospitis egressuri dexlra et lide ob- cognata3 servitutis.Rcservafurtamen supersfes unus
vium mulcet, vires socias vel magis famulas spon- C Tuicorum,non minus scelerum quam sceleratorum
det, ad Mamystana; civitalis spolia invital, quam princops:is columbari gravissimo vinctus compede
loco proxima, fam capfu facillima nec minus ot in tormentis tormenfa.in temporalibus prsstolatur
:

ipse contra digna se accipit.quin sparso semine rle aeterna sed cum ca-feri-G infidelis turba; intemera-
:

messis resurgitincenluplum:in liismoonia subeunt tumnihil gladiusreliquissot,tympana scandunt mu-

non sine totius plebis plausu et cantico Cbi ergo ros,totumque usquequaque viciniarn lactabundo rc-
tapelis equus,epulis fames,Baccho curae cesserunt plent tonilru.Id enim pracepfidederam.utperactam
Ursinus supcr urbis ^.Tsentis statu pra^lerito quo- csdem plaudonles nobis concinere debuissent Cum
modn durare potuo.rif, qua vi cives protogcre lot ergo arroetis auribus turres Istisonas hausissem :

circiimventus hosfium iiiillibus potuerit rogafu.s,in- lo, romitfs, exclamo, conivrlamus fiicicm in tertja :

cipit. Noviim, ait,incolam ad velerem restituen-

(' buccinas arcipio ijnudii nuntias, urhs nos rcvocat in
dam libertatem missum me vides: cum enim campi cives,Miptam namque fingcnles pnrdtim, simtUato re-
et valles Turco subjecfi dominio, diu miserabilifer ditu in.^tantia^ hflslium. tcrga dederamus : sed ad ti-
servirent ego montes colcbam.liber quidem
: sed : tuos tuhasque convcrsi rcvocanles tiudacler aggredi-
Christian.-e plobis servitutcm non minus quar. qui mur.quihus tnt^do prudenter rrdehamus. llli ad inso-
paterenfiir,ingcmiscens ;
quodque mnlti jain aniio- n litam stupofaoti audaciam, cunctantur : paululum
rum curriculi etiam illatam viderent et perpessum; deinde nobis vices fugae mutuas rependunt, nos eo
cum mulfa sinistra agressis, una tandom certa securius insfare quo magis magisque civitas pro-
patuif vialibprtafis.Pratasuamreddidoraiitmesscm, piabat. llostes rerum ignari, aes linniens, tympa-
pa?is;p falccm telluris in fenum arucraiil coma^.quod num fonans, oppidum reboans, propera» opis suae
curriculis huc advihere (]uotidanus inslabal labnr : instrumeiifa pulabant : sic^jue configit ut et no-
rura aufem eo tempore incolebant,quos raodo nobi- bis pr.-eler spem gralia,et hostibus prajfer timorera
les vidisti in equo fremerc ct fulgere in purpura:» germinarofur pccna.Voxeadom, dictu mirabilc! no-
(viderat enim paulo antc plurimos e Turcis discur- bis verax,illis mendax; vcrosque reducit; nos indi-
rere purpuratis. qui cum s.Tpius^s.Tpiusque rccur- cit, illos seducit quorum recursus jam suburbii vi-
rondo soliv.igi plaustra ducoicnt,eo uno bobuscon- cinitafo gaudcbaf. cum fallucia sonifus se compe-
servispracellebanf qund suabovospromebanturcu-
;
riunt illiisos, prospocfis per raoenia discurrere Ar-
Btodia; ipsi nulla). « Orta est igitur ex opportuni- menis, Quid faciant? a moenibus spes elopsa est,a
 ; :

321 GESTA TANCIIEDI. 522

(iM'pi pliiilii iirfronl.oxtra ucf slari pntoat.iinp intra A la alvoi.solis iirbibus poiiLes coiiccsscranl; pop (jik s
claustra rocipi.Pnrni noc lociis fugrp,noc Idcus pu- luiu nou patiicrat aditus.quniiiam o;sTii'icrodi s
;i

g.ia; : lentiila esl lainen Tuga oinniliiis,soil iirc iiui soqiionlos arco:-o pnoceperat iiiilohiit oiiim sicut ;

omniiim henigna : nam nioiito impri)viilii,casui|iio fratrom jam appollare, qui eiim cxpollorrt siciit
inopinatn i'iiul'usi,qiiil)us mmlo ovasiiri liigoruutiit hostcui.lgilur lialduiiiiiscomos suburbanaiiiotalus
vivcront: iisilom mox vpstigiis roilihaiitut pnriroiil. caslra.pacom ab urbo non ,jam gra-
polit, victiialia
Doi sii[uiiloni i'cclosi;n proraiuitoros ociilosliabolianl, tis, noque raplim, sed ratione oratimpo- ot protio
noc vidobant : sic ol maniis, ot nrciis, ot glinlii in frari. Novcral enim viri mentcm reccnti adhue inju-
propriis usibus elanguerant,omnia nnbis coutravi- ria turbidam, soqiio qiii cam intulorat odiosum.
ros tam sua tristis quam nostra liilaris rortnnage- Porrii urbs muiiila tiirribus.populi capax,armisre-
minabat. Soil iio moa to oiromlat prolixitas, aggro- forta.nulla sui inliriiiilato spom raptoris lirmabat:
flimiir confiisain, amentonKpio tiirbam, noc unum pi\cloroa couiitoni illiiiu Gononom, qucm suporior
gluilius suporstitom rolinqnit surdus quippe inter : pagiua colohravil valolndo gravis lccto affixcral :
:

CBilentom.uon auclit pecuniam, qua> se crebro pro quare noc rolicLo oo proeodore volehat, nec eum
miseris obsidem spondct, ox illo AUuchUmr, quod abducere,nec ibi manoro Baldiiiiius commcrciopo-
iiilidolitas orando oxclamat, liac in urbe obmutuit, r. terat nogato, tot cur;o anxiuin do postulanda pace
ac pro eo Clinstus vincit, Cltristus rcf/iiat, Chrislus eum incusabant.Iles miralscd qiiantiimaliisigunta
inipcrat ; tanquam rodiens postlimiuio, reboavit. » principihus, laiilum Marchisid;e qiiadam singiilari
Ila;c Ursinus : eum loquentis verbo ultimo, Doo familiaritate conjurata,qui nudiustertianisdamno,
gi'alias Tancredus occinuit. injuria, convicio etTeratus, pctitam ab eo pacem,
XlJ. — Cives Tnncrcduin conveniunl. mox ei donat et pra;dicat. Qui lajtus, offcnsusve
\n his noctem diei contiuuant donee sopor intus nunquam claudicat, ad rectum invitatus : quem
diurno labore gravatos lovat, levalosque ad crasli- iuclinarc ad voniam,hoe orat iulorpollaro de venia.

num remittit: nondum euim luciferi bigas Phuebus RogaLus ergo. ut dictum est,pacom allerulro polli-

attriverat, cum acceleranlis iiicludere Mamystanos ceri respondet utroquo, ncc commercia renuiL :
;

Tanci'edi Mamysta galeas couiperit sublustros. At duuimodo vim non senLiant merces.Eunt,redeunl,
Turci quibus urbom diu induleseralmoratamjusto vcnduut, redimunt ab urbe in castra,ista a castris
longior,quam loiiga : tam rapacior quem delicata: in urbem,illi errant permisli armati inermibus et

tam delicatior quam secura:ab ipso permuniticon- contra quos forensecus aflligebat languor, torrebat
ticinio cesserant pugnae Tharsensis viceformidata: Phccbus, velociores spe remedii inter umbram et

quod ut sole orto cives comporiunt,egrediuntur ad mconia servantur:qua) dilatatio paucos hahuitdies:
fuedus, ut Tancredi vestigiis, et vix conquiniscens
'-' nam sicut heri et nudiustertius redintegratiscom-

suave jugiim onusquo levesuliiremerorelur:impiis- merciis ort;c sunt liies,ut fit,cum emptoris vendi-
simo quippe famulitio ercpti.regnapeautumantser- torisve a^stimatio dc prelii venaliumve quanlitate

vire ereptori.Facile igiturapud eumben«merentes dissentit.

i npetrant, a quo nec immeritus vacuus rediisset. XLIII. — Frangilur ; sinyularia ccrtuininu.
Potiuntur itaque sese vice mutua Tancredus urhis A porgula cauponse lixa,hoc genereincceptum ad
filiali obsequio ; urbs Tancredi regimine paterno. ipsos principes exundat be!lum:injuriam alter qui

XLII. — Reccdit
Halduinus ; qui suburbana melalus
pertulerat putat pr;csentem prffiterit;o ex usu suc-
castra paccin petil ; a Tancredo pacem obtinet et crevisse: at qui obtulerat talionem sihi roscrvatum
commcrciuin. veretur : sic varia ambos doludit opinio.dumuter-
Interea spoliis onustus, misericordia vacuus, li- que imputat, in quo quater peccarat.
id adversario
conlia abusus, illicita gatus Balduini comitis Surgitur hinc inde ad gladios.furor arma invasit,
Tharsum liquerat, Tharsum damno suo
exercitus, castrensos in mcenibus roperti,quilanguetcustodia:
Francorum millenaria cenlenariis commutans mancipatur, qui valel pugnis el fuslibus pulsatur,
comitis injurias abominans ad maj quos lcvi- pulsatorum vulgusexpellitur, nohililasservaturvin-
bus quihusdam viderat occupatos.... soliicite invi- p culata,similiter extra agitur de similibusoppidanis
tator suus Euphrates cujusadhucpra;senslegatio a in suburbio deprehensis. Parum id militia; visum
dextra alvei turhasso illuin.a laeva Edessam indesi- est,nisi pars extora portas urbis assultu quatcret
nonter promittebat.quorum neulerlocus parem di- intorna quassas ad hellumegrediens, aperiret. Ubi
gnabatur, aut hoc in cunctis Syri.-e citerioris oppi- ergo niiUa obslant aut his aut illis repagula: cam-
dum,aut illa trans Euphratoa; qu^eMesopotamiadi- pus tauLum medio, vexilla hinc inde disposila,
in
citur civitatem, utrumque divitis uber agri,multo- tum demum ducessuis adversariivirihuscollibratis
rum famulitio et oppidorum et urbium imperare tanto se discrimini invicem committere verentur.
gaudobat:ha!C nuntii pri-elato.hKC pr^elatussuhditae Balduini numerus, ut prajmomoratum est, multus
gonti frequenter commemorans, Tharsum exiorat erat, virosqiio pranalida; ideoque longiuscule se-
:

jamquo singularum singula .\ddans, MamysL-equo cesserat,ut a murali subsidio hostem eliceretpau-
vix flumina transvadatus vicino tentoria afflxerat ciorem. Tancredi valde minor, qus causa turres
Tancredo.lndignatinamquesupprimiarusticaplan- missilibus armarat ;
qualenus bello primaoocurre-

Patrol. CLV. 17
 533 AD GODEFRIDLM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. o24

rent, sicque pugns infcrioris paucitatem.supcrior A muiil, conscendit viam difficilem, sed cunctaruni
;

fulcircljaculorumdosrpn?us.T;ilibus ronlisi diffisi- ad Syros directissimam.Ilhicsvipcrno omniumcolle

que solatiis cl dosolatiisdurcsaltcraUcriuspncsto- superato. fertur Aiitiochiio rupcs, el plana, vias, ct
labatur incursum : neuter cnim prior impetcrc, devia,paludes et sicca oculo simul metirietanimo.
quam impetimalcbatsed c convcrso ulerquo.Plurcs Indo totam percurrit planiticm,quia modii Senchel,
Euberant causa>:haec aulem maxima.quodquiprior Spitiirhrlwt, Domilh, Commith, (luvii oppida, urbes
ad murum nofas irruerel.ipse nocentiorsonarot;in intervoniunt.
qua tamen mora, ut fort militaris consueludo, ali-
quot ex utrisque partibus adoVscentes singularem XLV. — Artnmnn veuil Tnnrredux, Bnlduinum ah
Antiiuiwnis cinumvcntum libcrut. Arlnaiuin ah
ineunt congressum, utra pars ergo juslioris causa;
liosle impugnatus.
tutelam susceperit, e.x his declarari posset, si alte-

rius tantum incursores succumboront, ot altorius Artasium vero nbi venitur; invonitur comos Ral-
pra;valeront.Quia veru ab utraque lucra,al) utraque duin\is folix ArtasionsiumTurcorum oxclusor:sed
damna, ab utraquo corruunt.ab utraque obruunt ab .•\nliochenismisorabililcriiiclusus.Oiiibussuper-
:

qui justius induit arma, scire nofas. Scd eorum venions visus .Marchisides.coUectis partimsarcinu-
qui medii ludum martium interludebant, Ricardus „ lis, partim missis, abscessum indixit.Putabatur in
de principatu nec genere minor nec animis,cogna adventu unius, omnes occursare magni exercitus
tas partos et liiigua siniul aiiiniabat, ot lancoa. Is duccs, taiiti soiiuobantur virum terror etfremitns:
comitis Vilholmi filius,Wiscar(li nopns,relicti fralri cujus tanien niilitia' altora apud Cylicas parsrolicta,
Tancredo Syracusa, Boamunduin secuiusamitalom do ccnturione quinquagorium roddiderat.Sed pra;-
suum, sociaverat Tancredum. Dumque intervolans nuntia vol fama,multi instar militis unum Marchi-
hunc pr«torit, illum proterit; insidiatrix ex trans- sidam pracinucrat. Subil Artasium hospes novus,
verso lancca latus foditiinprovidiim,poditemqiiode at hospiliirccompensatio valde esl minor a magni-
cquito mox substituit.Cui autemlapsoonsisstrictus tudiiie moritorum ab intcrioribns arcetur, conce-
:

quid conforl rotatus ? Hostilis in cum turba riiit, ut ditur veio habitandus murus exterior,seu ut oppo-
ipse paulo inconsultius sodalium exierat subsidia, sita urbemmuniretcustodia,scu ne intrinsecffrixas
adversariis propior.Solus itaquo tot circumvallato- renovarent angustijo, vel certe nuper abscisa; con-
ribus opprcssus, capitur, trahitur, exarmatur.sor- temptionis nondum penitus radix aruerat;qua!cun-
vatur. Sors eadom plurimos utrinque ab equo et que voro sufficit causa,muro adamantino se inclu-
sclla in pedes degradavorat cuni visum est majo-
; sit, quisquis poriculo Tanrredum objocit.Antiochia
rum prudontiffi, insaniae ascribendum egrossos in Latinorum vires auctas intolligens, quas cxperta;
arma hostilia unanimes in se sua vertisse discor- C senserant fugerant, nuntiaverantmanus, plurimo
;

des : ditiori turba adversus barbaros necesse est supplet infirmos robore,ot numero paucitatem; re-
nedum exiguam pauperare. mittitque secundo,septies, si septies remisorit, su-
perandos.lllijiic quis relictus tentaiidi luodusdesit
XLIV. — Pax renovalur.
etiam dolos struunt, paruni armis sibive
pra2sidiis,

Multa ergo in hunc modum sollicite pensantes, Nocturni subeunt umbras quK S. Palladii
conlisi.

pacem bello commutant viri sapiontos quod tamen virgultum vulgo appellanlur.Indcortaluce quinquc
suasu difficillimum aure snrda avortissct, injuriis pra?mittuntur, qui Artasium lacessant equiles : at
lacessilus Marchisides^nisi quiaavuncularis proles belluin in ramis latol et frondibus. Qui missi sunt
Ricardus lcnit aniinos rediturus,quosexacerbavorat nil niorali, siibitas ,\rtasio ostentaiil minas, qualis
abstractus, unus modo lit causa odii,
idemque et interim pastoribus pecora;talis liunt pecoribus tu-
modo pacis. Similiter Cono ille prajscriptus comes tela paslores. Trahuntur siraul hi et illa:nihil eva-

in urbe languens sociis mentem reddit.pacis com- dit a facic roptorum. Glamatur a specula, ululant
mercio reddendus. Redeunt itaque alternatiin ad pro foribus opilionos et subulci. Una hajc crat
propria hcros pro heroo, cques pro equito, podi's
;
omiiium quorola, nialo siio sibi advcrsus Turcos,
pro pedite,damna et lucra quo ordino roeponint^in n Krancos adveiiisse tutorcs. Inde sc gravius cruciari
eo penitus inconcussa consistunt;ut adha;c merito quod de advenarum patrocinio libertstcm sperave-
vuigaris namia reduci possit:qui habet, habet; qui rint quod Tancredus audicns, festinus exiil,bello
:

perdidit,pordidit.Nec cohabitant diutius, abit allor suspicans urbom circumdalam, sed viso exleriori
ut acquirat alter manot ot fruitiir. Vorum mansio
; reruni statu;iMico comporit patenles animos de la-
illa non segnis, neque longa moratur viruin:ciijiis tentibus pendere,audaciamqiie horumalicnam.plus
arbitrio vel brcvis quies,longa crat scgnitios.Igitur esse quam suam ad cujus lamen rci cTidentiam
:

paiilo moratus ad Syros exit foliciter Cilicia poti-

: Turropolos trcs obviam mitlit,ut si his crcderetur,
tus;at felicius multa Syria potiturus.Ante tamon et timida soliludo si obstaretur, deprehendetur spes
;

dc illo ncquam Turco.qucin Adana incarccravorat, subsi<liorum. At quinque non modo n<mceduntim-
poenas suinit;ot plus patoriias.quamprincipislcgos pctontibus, vcrum etiam vcrsos c.a^dunt impetcs.
Momystanis yuibus oxplotis, montcs <]ui
iinponit. Tunc manifostius eo quod latucral coinpcrto,para-
medii Alexandriolain Uastoneniqueoppidulumdiri- lur bollum, acies disponuntur, itur obviam,
62o GKSTA TANGIIEDI. 52G
XI.Vl. )liirs fdrii Tur, A innx ('.pdiMuli. Vi\ fiiin] |Miil.r luis (•lliiilfiMiil. fiim
(;;i'|prnm linstis sagittifpr plnrinio siii niinirio rrpiiili' iiiPidiiXlcicom linliain irniinjici r jiiii;,i'r:iii-

plurimum inunanis, nostro viso lalpbras sppruil, llMll pi'IU> SITO i'ppt'llniil.

oceurrit palam, pudet bituissp, qui hastassingulas .XLVIll. — Ohsidclur Anlirichia, cujux silus dc.icrihi-
deiiis et supra arcubns oppngn;ib;it. Congrediunlur tur.
itaqup Turci L;itinis, iiicohc pprcgrinis, gii;u'i locn- ltiii]uo, iilispss;i iirbo, obstrnsn riHlilii ; i|iiiiliiiiiil

rum, honiinumque locornmqne igiiaris. Primo in Liilini siuigninispgppssnm fnonil snlisopiiti autnrxu
congressu lancea viget, lancea pcrfodit, lancca do- aut gladio coniiciunt Turci. Misortum cst tamen
jicit qua; mo.\ tanto sub onere fatiscons, ut peno-
: coclitus alflictionis obspss.T, ut fpstinantibns ad ob-
trarppoltas,poctora,clavongos nequit intogra: quo- sidcndam Antiochi;un Krancis, Antioclipni cpdcrpnt
niani hancclili'll;T'dissiliontPS oxtonnant ; illam cus- obspssoiTS. Pertransicns igitiir nrlips, vicinaf|i!Pop-
pis truncata docurtat, ali;im Turcusensis ilimiili;il, pidii, llnriipn qni)i|iip l'urf(tr inlprflMpns VPiipnibilis
ut iKistilonpiis pntptnr pnlius voiiissp;irm;itiissudp illp rpgnni pxprcitiis : ;uihplat;L' tandpm Anliochia!
podos, (]uam huicoa miles : at frugaliorlongearcns suburbium mctanliir. Planitiei mediiTB latpra, gemi-
vulnerumquo ditior, scmpor mittit, crebro la;dit, ni altcrab Austro, allcr aBoroa, angustant montps:
numquam miltitur, sero hoditur : cominus, cminus, r> frontcm ab occasu pontiis vorber;it sed haic qiio :

anto, rotro fervidiis; otiam cnm ab intontiono pro magis orionlem versnm a littorosnbmovotur, tanto
pria casu s;ppo ministro, non pprmittitur
fallitiir, jam submovot. llanc a mo-
lafior, hitiorqnc riipps

Hac solante alios, alios desolante fortuna si-

lalli. ridie descondens Damasccnus Farfar interluit, si-
mul Balduini Tancrodique ducum altero alteri pa- nuoso tractu ad mare per planaillabens: montium
rum auscultante; in seipsos divisi, desolati sunt, et medius sub Australi vicinior adeo autem in ejus :

usquo snb mnjnia repulsi. At Turci ante urbem umbram inferdum vergens ut nil nisi semita in- ;

castra motantur, noctcm dioi continuantos porvi- tprsit medium: sed quajiim in angustias illas de-

gilom. scondore clivus incipif, sitaest civitas, hinc flumini,

XLVII. — lialduino Artasium committitur. indc monti inlougum colhiterans. Quinetiammon-
cum, reverso Antiochiam
Dies crastinus fulgebat, tis lctus licet in hospitale sibi continuat, mocnibus
hoste, amotus est metus. Tunc Marchisides oxire in summum eductis, ibidomquc munipio constru-
jussus, ut semper nulla tidos rogni sociis, ab ipso cto : at oadem sic ifem in fluvium desceudit, ut a
esteriori muro quK Barbicana ;ipppllatnr, pxpolli- sui medio cum flumino in occasumtendens, moxab
tur. Enstachidcs, B;ildnino, cujns consulatn longo 00 in cornn occiduo panlulum rocedat, in ortu us-
post tempore floruit Edessa, Artasii regimon tra- quo ad modium longe seposita: in qua tamen parfe
dit ipsecumrpli(iuisconsulibus.\irardoet Conone C muros duplices certius munit patus rcflua ipsasui
:

proliciscitur Edessam. Tancredus scionsquiamili- faemoris mollitio, super omnem saxi duritiam mu-
homins, sinuil bello nihil fuliush;ibons;
tia vita est nimoin firmius. Sola itaque frons urbis Phoebo na-
monfes proximos occupaf, manu parva niagnas ag- sconti obnoxia ad medium sui, id est a porfa (2)
;

grediens cohorfes, tanto nomine exciti colles bar- Jusum accessum patitur nam a porta Susum ru- :

bari; pars diifugium maturant, alii occursum, non- pis abruptffi prKcipitumhumanistantumpatetsus-
nuUi intrepidi manent ut quosdam fldes eadom : piciendum oculis, non grossibus adcundum.
Francis consecrabat roliquos abjungebat orror fci-
; XLIX. Ordo obsidcntium. —
naticns. Igitur qui Christum norunf, Christicolas kX vicina huic ex adverso rupes signaBoamundi
excipiunt venientes quibns vero hoc nomen aut
: tenet in eam usque qua; a porta exit doscendentia
nescitur tacitum, aut spernitur auditum Barisun ; viam hKC proximuui porta; cumulum erigit in
: :

et Hersen oppida relinquere timor suadet, fuga quo Tancredus castralocat, casterisquantnm funda
complet. Quffi relicta, vocant Marchisidem, ingres- jacit, urbi propior. Post oum comitesNorihmannus
sumque multa victualium copia opulentant. Jam et qui ei adha'rebant, ipsiusTancrediqueFlandron-
ergo mutata sede, exsul felicior urbis hospito, dain- sis mcdius. .\b altero aufem lafercBlesonsis, Bolo-
na, ca;dem, vincula non sentit nam solitos redi- n niensis, Albamarensis, Montcnsis, Sanctipaulensis,
:

tum et insidiashostisexercens, sepelitinfrondibus et Hugo magnus nam omneshicomitisNorthman- :

bellum pra;dam aufem mulos, muliones, rhedas,

;
ni muneribus, aliqui etiam hommagio obligabantur.
rhedarios urbano spectaculo exponit juinenta sub Ab his usque flumon eo tenoiit ordine planitiem he-
:

paleis quasi palliis onerafa goinunt, eunt giiara pe- roum castra, quo paginam nomina. Dux Godoiri-
riculi quasi periculi ignara. Jam proxima fluvio, dus, Podiensis opiscopus, comos Raimundus. IIa'C
qui Balona; oppidi jugera irrigat, pene simul urbi igitur primacastrorum positio quartum urbis cornu,
visa, captata, captaque sunt adeo praida socii alii Cffiteris vacantibus, obsidet quippohocplanitievi- :

alios praivenire satagebant. Heu miseri quid pra;- cina acconimodum, reliquis aut fluminis, aut fossae,
!

dam distrahitis mox distrahendi pra'da?quid c;cdi- aut montis obice inaccessis. Posfoa vprosuccedenti
tis, neclitis, angitis niox angendi, mox nectendi.
: dioi dio hunc immutare ordinem aliquando inva- :

(2) Porta Jusum est porta inferior, porta Susum est portu superior.
 :

527 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 538

dentishostisnecessitas.interduniinvadendihoslera A maccriam paralum sibi oppidum adesse dicil, vis

voluntas com[]iiloruiit. Kniiiivoi-o nipos qvia^ Boa- nitium parandi. lamlis anior o audacia o tc- I I

mundi immineliat casliis, licol aiiiludiriiciUimavi- nicrit s ad cvlora onimto,Tancrodo,stn>nuumdi-

'.

ea,tamcn est Turcis, in quam a montc ad sagit- xerim, hic temcrarium ad captcra constantem, hic
:

tandnm doscendcrent, opporluna sicque peracta ;

perlinacom. Casus ca>teros aut loci commoditas. aut
cidp, lcvibus armis ad murospatercrefugium, ubi spos subsidii, aut nocossilasirrucns, aut si quaalia

scquentium gravia nullum invenirent ascensum. Ad prudcnti semita patet, habuit excusare : hunc au-
his ergo resistendum incursibus. tumulus supra tom temeritatis omnia arguunt ; parielina velus,

Boamundi rupem muro cingitur, Hugnnis magni grassator robustus, propinquitas hoslium, rcmotio
\-iribus tuendo. Porro Borcales duae etrundcrc Tur- sociorum ca>tcra ul aspirent, Farfar transvada-
:

cos consueverant portn\ cistransque (luvium cxer-

qund absitTur-
tus, subsidia disjungit.onimvcrosi

citusnostridamno patul.e: quarum citeriorem dux corum armis traditussuccuniberes, velociusin vcn-
Godofridus aggrediens, egressum tandem cohibuit: tres hostium transissos coctus. quam adsociasau-
primo lamen congressu Guarnerii marcbionisnece res captus. Manes tamen manes, pugnas, obsides, ;

desolatus. At remotior per pontem contiguum trans- portani munis, portam quatis, nunc tu hoslicam,

fundere hostcs solita, Raimundo comiti placct ob- nuc bostis tuani. Totus occidcns quantus quantus
nam castris vacua spatiosior trans flu-
" est, in ortu pugnat tu solus ad occasum, paucis
struenda :
;

vagantiTurcoindulscrat ha- commililoiiibus gaudos,sed fortibus pr.^pscriptum

men planilies, laxiores
:

benas. bieosupernatantisfabric;np(instrajcctuBest, cnim illud munimen satis arctum multiludincm

cujus intcxtas Irabes subjoctarum navium onussu- non admitlcbal, paucos vix capicns.
perjectte crates onerarent. Ha?citaqueriparum con- LI. — Taiinrdus 700 Turros ad ]ir,vdandum cgressos
tinuatio transmeando alveo sei-viens, ad inhiben- dekl.
dum supradictK porta^egressum comitem traduxit. Studuit namque primo ulad initiumredeam.rom
Adjuvit autem ipse loci situs obsessorem, obsidio- clam gororc Tancredus, quatcnus laloret cives qui
nis firmand.-p utilis cnopcrator. E.xrreverat onimin nullo solo intermisso, in partcm illam egredi hcr-
coUem modicum tellus, cujus vertici fanuin quod bas mossuri consucverant indo fuit quorl clau- :

vulgo Mahummariam vorant, saxcuni superscbat slrum illud subiit noctnrnns illi vero nescio quo :

hoc fluviali porta- ctopposituinet vicinum opportu- auspicio in hanc ipsam suspicioncm ducti, primo
nitate sua comitcm invitavit. Comcs vero qua3 re- die paucos ipsos a longc emiltunt messores, quatc-
stabant munimini castrorum supplcvit ca^ora: fos- nus hoc palorot examine, si novas formidarc insi-
eam videlicct dias dobuissent quo viso, noslri mox se abscon-
porcircuitumduclam tumsuff conca :

vitatis depressionc, tum ejeclati aggoris arduitate C dunt, nec exit quispiam. Uodount itaque Turci qui
robur duplex: supcr hunc quoque fundatus est mu- pxierant intra mccnia.nuUoturbatiarmorumincur-
rus in se humilis sed tutoris sui audacia superbus.
: !iu : similiter die poslera exeunt, sed ot pluros, ct

His jam magis magisque Turci coarctati angustiis, castro propius ; fecoral cos jam tutiores dies he-
minus et minus la?dere poterant : quippe snlita va- storna, qu;c transioratlutahorbilogosincolumcsdu-
gandi licentia sublata. Rostabat tamen in occasu cens ac reducens. Tunc vix Tancrodus loones cohi-
porta ad nocendum cflicax, ad obsidendum diflici- bet, visis prope ovibus astarc. « Susiinetc, inquit,
lis. adhuc modicam hanc dieculam, viri forte3:cras,ni
L. — DifficuUas obsidionis. fallor, incidct jn retia nostra prsda uborlor. » Sic-

Obsidionem mcdi;c montis ct numinis angustia' ut pr<'cvidit, sic accidit : nam bis jam pruelontato
prohibobanl eisdem claustris, altoro vaduiu, altero
: adilu, ot biduaiia herbaj sustentata ponuria, die
descensum negantibus, ignari adven.Toxcludobaii- lortia hinc tuli egrodiunlur, hinc coacti ; ot quia
tur, gnari indigenffi transvadabanlur viam qu.-e ad : propiora urbi prata messuerant quia dc Franco- :

portum descendit obscrvantcs,Chrislianosanguine rum pr.Tsonlia adhuc ha;silabant^ot multi oxeunt,

frpqucnler aspergebant. Itaquc non nisi inacie,oa et Francos Iransount. Tunc ruplis claustris Tancre-
tamen interdum paruin tuta, aut a portu ad exerci- n dus irruons, quid prudonliaaudaciaqnojunct.Tpos-
tum, aut ab exercitu ad portum transmearo licebat, sont, subito ostcndit: qui in modios irrumpons,
tantopcreobseratosegressusport.x' uniusredimebat tanto avidius in orc gladii omnos absorbot, quo
licentia.Huic maloTaiicrcdus rcmedium invenisset, acrius eorum visccra torrontur, quibus suslcntacst
sicut posterior eventus indicavit: sed moenibus intcr pocula sitis triduana. No longum faciam : cic-

propior, primus Turcis obviabat furontibus. Qua- sis circitor scptingontis, c;csorum capila Tancre-
propler jojunus sub solo dioni, noclom sub roro dus 70 Appodicnsi tninsmittil opiscopo, docimam
pervigil transigebat unus ipse ot adhuc mndicus
: de triumpho quibus oblalis, opiscopus goniino
:

totius bclli sustinobatoccursum.Tantodoniqucviri perccllitur gaudio. Tum do amici victoria, tum de

sudore repulsi hostes, jain lacesseredesistunt, tur- sibi impensis in allegatione munoris honoro et glo-
ribu3 et lalibulis contenti. .\t, inquies, Tancredi ria.Eodem itaquc romunerat viclorem numero
audacia ab doiiiito ortu illico a.i indomitum so con- marcharum, quot et ipso donatusfuoralccrvicibus
vertit oecasum, illic in occursu hostium invenlam pcremptorum. Tancrcdus co mullum a;ristempore
 ;

S29 GESTA TANCREDI. 530

pommilit(iniiiii3 sui8 debebat, in Idinilis nihil ha- A aliqunnilo qnis ducet honoi-i, qni ai-matos tres uno
hons. Ciandiiim igilnr ot cxsultatio coniitata sunt ppriinoip inipi'tii durit pudori? quod si rcligio ;

pecnniam, qna' mnx duoom ahsolvit adohito, mili- monstri siinilc niiint piscos suh aralro scalcrfi, ast
tuiiiqiio iiuqiiani distributo relovavit argonto. Forlo opo lonpo monstniosins tam cupidnm laudis lau-
otiaiu contigit ut missum nuntinm alius
a pr;csulo dcin rugcro. Dc.niquc tam chu-issiinus hcihitor tota
pnoiorit iion missua ;
quo audito, statim dispcrgi- aggrcssus, tot aspcra porpcssus, tot corta-
dilfioilia

qnod nondiim habobatur mox aliosditat, qiii

tiir, : mina suporgressus,facile lidom impctrot,pra;sortim
onim dicob;it in cordo suo « Thc-
adliuc egohat, ita : strago armis vicinia testihus, ante omnia lingua
saurus mens sint militos moi cgpam ego dnm ipsi : ipsiiis, cui ut nnlli cortius crodohatnr : vorumtamen
abundent, non soUicitor habore sod habontihns :
hitonto causa cffoctus patuit, causa,inqnam,silontii
imperare. Onerenl hi argonto marsiipia ogo eos ;
offoctus c;cdis patuit etiam longo tomporo post roi

curis, armis, sndore, tremorc, grandino, pluvia. >> sorics, ut adjuratus armigor diom silenlii complcvit
Quos tamen die bellis, nocte vigiliis latigatos ipse prsfixum.
lonitor supporlabal vici dobittT suhoundo, quavul- Llll. — Clirixliaiwrum palieiilia in dtirn haccllonga
nus excusaret, sou morhus : suam voro nunquam obsidionc.
dominii roverentiadosidem fecit qnin ipso et som- n
:
Monot mc tempus ad intermissam redire obsi-
per oxplebat suam, ct non solum, ut prwscriptum dioncm, ut vel quantulam de sudorc tanto qui su-
est, snpplebat, sed ot prsripiebat alienam. davcre accipiant mercedem nam in ejus exercitu :

Lll. — SinguUiri ccrtaminc Tancredus Ires Turcox jam fcre octimensis mora multi strenue multa
confodit. maxime majores viri majora fecerunt socialitor au- :

Quod duin sa^pius ageret, contigit ut uno comi- tem summi, mediocres, et imi gravia pcrtulorunt,
tatus Achatc ad excubandum egrcdoretur,lorica ga- famem, terra;motum, aquarum inundationem,aoris
loAque cessantibus, accinctus gladio equitiibat, terrores varios, impetus puoque nunc cocli ruontis,
pucr hastam gcrcbat ct clypeum itom armati tros : fiunc bolli ingruentis : prodigia quoque et visiones :

excubahant Tnrci, quos Antiochia'. porta omiserat : hffi multis clam, illa cunctis palam coelitus effulse-
errabanl autom alii aliorum ignari nam longiiiscu- : runt : qnorum singuia si suis ordine, modo,digni-
lum castra ab urhe spatium dirimchat frutices, ;
tate oxplicem : nimis interim siloat Tancredus sicut
monticulos, convalles interjieiens, aptas insidiis quietis scriptor, ita silentio indignus. Porro cymba
latebras. At duobus tres eompertis,irruunt in quem nostra sero veniat in portum, si tanti procellas pe-
alterutrum irruant ignari. Quinimo miseri, fugite lagi sulcare aggrediar quis enim de Godcfridi viri- : :

1'ugito, iuquam, Castoris, Cyllarum, Achyllis fraxi- bns stupondis prffisumat, cujus cnse trajoctus Tur-
num dcxtram Moloagri, animos Tydoi, Horonlis ^ cns duo factus ost Turci ut inforior altcr in urbem
;
:

tridonom, Ajacis septemplicem hac enim omnia oquitarot, alter arcitcnens in numino nataret. Aut
:

unum hunc hellatorem armant frustra lacessitur quis illud Raimundidigne admiretur,quod sspius
:
;

ultro ipse occurit omnihus his armatus, qiiem fu- occurrenti Antiochis solus rcstitit, quod interdum
gere eautum est, exspoctare stnltum, impetere fu- fossas,interdum muros supergrossam viriliter re-
riosum vernmtamen quoniam invitum qni sor-
: pulit imo quod nnllo oxercitus romoti fretus auxi-
:

vat, idem facit occidenti, irruite ocius, ut quanto- lio,pontem obsedit. Nonne sola Flandrigen;o Roberti
cius corruatis corruite subito, ut supersit Mar-
: lancoa singulariter suum oxpostulat scriptorem ?

chisides in seterno. Qui occursum ascipiens demen- quem dum quotidianis mortibus Antiochiam ditat,
tem, volociorem, ul lit, arrepta fr;ixino occurso- quotidiano comes equo pauperatur, ut scilicet fal-
rem transligit. Polta ot thoraxalios tueri solent.sod lontedamnum ardore laudis, aliquando principi
alii objoct.o porlbssori : nnllam sinit
hic perfossor tanto deosset eqnus, nisi succurrorot vicatim mon-
osse loricam lidelem,nullam non fallacem hic per- : dicatus. Dcferebatur pelvis patula per tabernas,
cnssor do galoa facit mitram, de clypeo pallam,de qnam rom miserantia supplebant comi equum,ma-
thorace subuculam ;
pcrforat deniquo ut linnm li- coUum ex caupona. Porro quid simile illi sscula
gnum, ut cannabem calybem, ut lanam.lammam :
j) nostra vidernnt.quod ducenticircitersemiermes xv
sed primi medius, nece conspecta, lit tardior : ut millia armatos pars major asinarii caballarios,
tardioris,ultimisubsidiofulciretur.Infelixquimodo langnidi fugavoro robustos? cujus victorii fertur
vclociori pra!cursuin invidcbas:nuncsegniorisbea- Blesensis comes dux luisse Godefrido Boamnndoque
tam pricfors tardilatem ; ot id tamen frustra : uni sociatus, unde soptingentorum et eo amplius capi-
siquidem debentur dexlrffi velox et tardus, unns tum asportatio Antiocheno spectaculo facta est
quippe amhos aggredions, hiijas adhuc obvinntis ostentatio lugnbris, inter qua? sigillatim palis

frontem dissccat, illius fugam tergo sistil trajooto. aflixa,quantuain putas illud Blesensi gladio gloriam
Sed est quod stupeam, nec satis valcam stupore : contulit, cu.jus ooulornm distantia semipes fuit?
cum homo tam protiosus laudis omptor.raox pr;o- Horuni ut dixi via contilida iterum me revocat,ne-
scntis osa armigeri silcnlio concluserit adjurato : dum singulis vagabundusinsistam ; accepto tramito
pudorne, an religio, an adhibendi lidei diflidentia dovius aberrein. Celebront suos Normannia, Flan-
causB fuerint, prorsus ignoro : nam si pudor qnid ;
dria, Rober.tos, reliquos duces oceidens reliquus :
531 AD GODKFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACKO. 532
mihi iinus Marchisides sufficit, cui non sufficiovel A corroganlur,in cquis obviam profocturi. In his la-
lotus. Ignosee Gallia scriploribus dives, juvat me men asini bona pars supplont virom equorum :

Antioclieno vacare principi.prasente me gestalibe- nam gens nostra nil tale veriti, longe
forte cquos,
rius persolvam dcbitor creditori. Verumtamen ne miserant frumcntatum. Igitur tam oxilis numcrus
nulia bcne moritos silcntiiim nicum mcrcede remu- adversum quinderim millia, sicut ab his qui ad-
neret, compendiosum quippiara conabor perstrin- fucrunt dirlici.ad pngnandum ogroditur mira au- :

gere,quod scripluraposleritas prolixiori valeat stylo dacia ! omnibus pr;odicanda in pro-

s.Tclisquo !

explicare. cinctu Iioc ducos fuisse memorantur Godefridus,

LIV. — Graves ohsulenUum antjustix. Bcamundus, Blesensis Stephanus ii cum ad eum :

Igilur a tribus vcnlis urbe obsessa, Auster solis vcnissent.quom rorrupte vulgus pontem Ferri pro
nullum pcrnavit obsessorem in latere illo nihii ; Furfar nuncupat, visis ultra procul hostibus, non
huniidnm, nihil planum, qua? incommoditas com- roslunt ut timidi, transeunt ut timendi, pr.Tcedit
moda civibus clausores exclusit, clausos absolvit. Boamundus,subscquitur Godefridus,in subsidioest
Illinc insidia?, illinc duri \iatoribus occursus ;cum Stephanus.
aut cgrediens Francus victualia qua?reret, aut in- LVI. — llostcs ugr/reiliuntur pauri et fugnnt.
venta regrediens afferret. Ta-itus populus, tot gcn- Monticulus trans, et prope pontem in planitic
„
tes,tot millia multo indigebant pecore, multa ce- exstat,sub ipso exspeclant nostri, pcr ipsam qua;
rere. Syria, C.ylicia,
Rodus, Cyprus opulcntissima, ampIissiuiaeslTurci advolitant prospexerant enim :

qua-dam insula;,(|ua'dam regna exercitum alebant, noslros a longe,niirati qua fiducia gens tam modica
sed paree tamen : licct Chio, Samo,Crnla,Mililena, pontem transmoarcnt. llla autcm transmeatio tam
aliisque fama; minoris pene innumerabilibus iusulis prudens quam audax, magnum incussit terrorem
adjut;e. .^derat imperatoris Alexii pra-co, qui ad hostibus, nostrorumque paucitatem, plurima; mul-
comportandas segotes lerru marique populos urge- titudinis opinione cumulavit. Idco Turci cum ap-
bat. Cocpcr;it cum hyeme obsidio,per quam evoluta propiant substant, metuentes ne mons prsscriptus
universos hlcmis pertulit horrores aqua; diluvia, paucos ostenderet,multos absconderet ipsum hoc
;
:

nunc subita, nune continua, tantos coeli terrsque simulanles Christicola;,hastas vexillis armant, sin-
motus ut soluto elenientorum foedere, hac ad
; gula singulis aptantos, quasi tot abdcront agmina,
sumina siirgere, illud ad ima corruore videretur. quod proderent vexilla moxque nihil cunctati,erc- :

Nam quid de turbinibus, quid de ventorum rabie ctis h;"slis,tali bostes pcrturbant impetu, ac si fal-
dicam ! lllis grassantibiis.nec tentorium stabat,nec conum turbu fulicas impetisset. Surgil pulvis, so-
mappale,vix palutium seu turris. Durabat sub jovo nant arma,ungula; perstrepunt, clangunt buccina;,
jnxta cum plebe nobilitas, hiems neutri parcebat C oculi caligantur, aures vacant, corda hostium stu-
:

tanto tamcn nobilitati asperior, quanto cst durior pent,ut plura limeant e latebris surgore Francorum
rusticus niilito, laborifer delicato. Tot procellas so- iiiillia,(]uuni viderinl vexilla.Diclu mirabile et tan-
ciab;it osuricSjPsuiiem mors ; mors passim habenis quani a lide alienum ! terga quantocius vertunt,
laxis ethomines pra>currebat, et bellorum solatia multitudo tanla, paucis de Christi numero amis-
equos, rarum orat in castris stabulum, cui fumcs sis, majorc in his Gunano comite Rritannico,
novem snblatis, docimum reliquisset. Armorum qui animis furentibus, uno contentus socio, Per-
quidquid ferri crut et calybis corripucrat rubigo, saruin oxercitnm primus invadere prasumpsit.
clypeos diiniseraiit cluvi ct ma-
ooria ; hasta;,snll.-B lllius niihi juxla pontom in via longo tomporepost

teries lignea, paucoruni erant integrs, mullorum ostensus cst tiimulus, quantum licuit,ut gontis est
resiirt;e,iuillorum lucid.-n^noRnuIloruin nuIK-e : sine piotas,saxo et cruce dccoratus.Scd adepti victoriam
ncrvis varabant arcns,ct sinc arundinibus sagitt», Franci,fugam persequuntur, bre^i tamen instan-
undiquc inopia, iindiqne calauiirus, undique deso- tiam longam proliibentibus equitum raritate,equo-
lutio. rum turditute, utrorumque inedia. Referunt ad
LV. — .'iHni ChriHianorum fiiluciu. castra signum victoria: 700 ca;dis excrcit.i' capita :

Uura h;ec nimis ct lri.stia,cum subilo gravia gra- n prius tamcn pr.-cdicto comitc, sociisquc martyrii.
vibiis curaulantur, succedenlc Piscibus, Aricle.vere prout res tulit,consepultis. Illa,si memini,luce ha;c
hiemi ciijus tcmporis hcrba Modorum Pcrsaruinqiie acla sunt, (]ua Lutinorum gons venlri et carnis

equos bollo rediiitogrut. Improvisi ad^uiit Tiiri-i, edulio stuiliosius indulgonl.cinorc verticos in cras-
inimorus imiUiiSjOl viros ad pr.T,liu parat.r. Pr()|ic liiio usporsuri.
j;iin uderant, dic eudcni aut subituri mornia, aut L\' II.-- I'(itri(i auetori.f huju.^ h istoruT. Fames in urbe.
castra irrupturi, cum rumor praenuntius advolat, Nox sequens robore horribili cadum infecit, ui

qni rem, ut eraf, pandit Christianis. .-Vddit otiam qiii in nccidcnto positi cernorcnt ; orions pugnat
mon! suo.ot de mugnis m.ijora loquitur.Iiinc oxcili illico claniarcnt. Vidi egomot signuni illud cum
I..atliii prooeros obviaro parant.qund tamon diflioil- Cadumi adolosconlulus do-
adluic in ]i;ilornu ilonio
limiiin,inio qu;isi ob vil.Te t;edia in mortem rucre giToin,n()iiduiu niihi visa soii nota nisi nomino
poluil ;estimjiri. Nain de lunlo nuiiiero, de tuntis teiuis .\ntiochia scd nec Roma. Stupuerunt multi
:

militum qui urbem obsedcrant ropiis, vix 200 illn viso.qui omnes uno ore bellum indi.xcrunt ac
533 GERTA TANCKFDI. 534

sansjuiiK^m : soti, rovorsis ad sooiii arma victoribus, A 'Jucis civitas : porro Emma oi Tancredo
llaniir,

allata palis capita inliguntur. pali tellure ante mu- serviebant, cumquc hismulta et proxima castriset
ros in conspectu hostium seriatim. Invcntum est nbcrrima. Ipsc primus adventavcrat omnium.sicut
unum inter ca;tera et hoc memoriale ab oculo ad supra mcmoravi, prfficursor : qu.t! pra^cursio iilud
ocuium pouiipodalem distantiam liabens. Chimant vulgi olToctu suo corrol)orat, qui primus nascitur,
qui inligunt, spoctantibus do muris civibus pci\- : primus pascitur;nam ubi fames incrcbuit.ipseopu-
spes vestra, ccce mina; vestra!, ecce adversus Fran- lonlus nominem de domeslicis suis a mensaexclu-
cos vires corrogata;, eadem vobis stipendia rcserva- sit, multos ah aliis exclusos suscepit ac fovit.Vallis

mus, similis exitus similes manet. inclusi estis, Doxa Boamundum alebat, quaj merito tale sortita
erepta est fupi, consnmptaCorcs, lanios inducta, est nomen, si quidem ipsa inter ca>teras vallium
subsidium adomptvira, adversa omnia. Viso audito- gloria mcssibus, vineis, arboribus, rivis exuberat,
que quod gesserant Franci, ac dixerant Urbs tro- : ut antiquitus D<i/mc, quod npiid Ora^cos amccnitas
pitat, nec de CKtero sicul prius portas aperit. ta- sonat dici mereretur, Antiochiaicontigua ab austro
bescit in fame, luget in timorc ; in hac ver conti- magno indiguit tutore, qui esuriem civium arcere
nuum calamitato transigunt. panis inopiam verna sufticereta copia alimentorum. Habebant et alii
copia frondibus herbisqno mnro pocudum lovantes. j, principes alia oppida,quorum memoriam dieslon-
Tunc Cassianus, hoc erat principis inclusi nomen gosdelevit: non delevit tamen Raimundo comiti
dat edictum,ot qui scrutentur mittit, ut apud qnem Ruheain, Uufain, .-frcican, Belmesyn, municipia ser-
civium inveniretur annona ; dimidiam ipse ad cu- visse.

riam mitteretde reliquo ut posset, vitam sustonta-

; LX. — Gravis in excrcilu fames.
ret. hoc audito, grave ferunt, tolerant
Civitas, Sic primates provinciam occupaverant. Ast alii
tamen annonara dimidiant, hoc curiae illud vitae;
: fauiffi minoris, licet magnn; multa penuria atficie-

mitigat damnum usus ipso damnorum, maxime bantur quoniam quidem nec exiremors.nec manere
:

quod bollatricem manum sumptus ille ;dere de- fames geminae quasi sine medio augustiae populum
bebat. dimittebant.Induxerant enim famem moralonga,et
LVlll. —
Miilii (lures ab nhsidioiie recesserunl. populus infinitus porro non erat dies qniobsiden-
;

Abscesserant interea ex castris exosi taidio comi- tium aures deegressorum advictualianece non ter-
tes Blesensis in Cyliciam, Laodiciam Xormannus ; reret audita : principes tamen nunc hic, nunc ille

Blesensis Tharsum ob remedium cgestatis, Nor- vicissim prcesidium viatoribus ferebant,interdumet

niannus ad .\nglos, spe dominationis. .\ngli ea tem- ipsi prassidio egentes : nam supra memorata illa

pestate Laodiciam tenebant, missi ab imperatore australis porta semperinsidiis patens,nunquam de-
tutola cujus fines vagus populabatur exercitus,
;
C sistebat cohortcs fundere, qus augusta viarum ob-
ipsam quoquecum violontiairrumperc tentantcs,in siderent, sicqueviatoribus occurrerent ignaris.Jam
hac formidino .\ngli assertorem vocant preescriptum vero acrior altera, id est fames preeponderavit quae
comitem, consilium fldole ac prudons. Fidei fuit sprcta nece huc illuo palantcs, veluti apum exa-
fidelem domino suo virum, cui se manciparent mina misit exercitum. Quid fames non spernit?ad
asciscere, jugoNormannico se substraxerant,denuo quid non impellit"? quem pudoro sinit? Illa fuit
subdunt, hoc prudentise, gontis illius fidem experti etiam Guidoni Rubeo Wilhelmoque agnomine Car-
ct munera facile rcdeunt unde oxiorant. Igitur Nor- pontario absccssus causa, vins illustribus interque
mannns comos ingressus Laodiciam, somno vaca- palatinos regis PVanciae non obscuris: iis, inquam,
bat et otio ; nec inutilis tamen dura opulentiam abire parantibus, Boamundus adest. « Et quam,
nactus. aliis indigcntibus largo erogabat quoniam : inquit, vobis requiem qusritis, nihii de communi
conserva Cyprus Baccho, Cerere, et multo pecoro labore solliciti? nobiles estis,patet \ia, est hic ten-
abundans Laodiciam repleverat, quippe indigentem toria manebunt ad Kternum nominis imo generis
vicinam Christicolam et quasi collacteam : ipsa vcstri infamiam] publicae reservanda cloacae »
J'.,

namque una Syro et Christum colebat,et

in littore Discedunt illi infamiae securi, fames stimulis con-

Alexio serviebat. Sed nec sic excusato otio, praedi- q temnit infamiam: comitem sequuntur Stephanum
ctus comes frustra semel atque iterumadcastrare- qui in Cylicia; finibus quietem agere supra scriptus
vocatur. Tertio sub anathemate accitus, redit invi- est. Unius gonorationis, unius moris viri, unani-
tus :difficilem onim habobat transitum commeatio, mitor laborem oderant,otium sectabantur,pugnaces
qucB comiti ministrare Laodicia venions debebat. tamen : sed inter bella deliciis assueti.
LIX. — OhsidenUum ducum staliones. LXI. —
Provincialium inores.
Principes alii propiora occupaverant nnunicipia, Gentis hujus sublimis est oculus, spiritus ferox,
ideoque facile alobat eos opportunitas commodior. prompta; ad arma dexterse,ca3terum ad spargendum
Duci sedium contigerat copiosa, populosa civitas et prodigae, ad congregandnm ignavs. His quantum
vinosa. Vallom propinquamtenebat Fliindriajcomos, anati giillina, provinciales moribus, animis, cultu,
in qua Balena, Barthemolin, Corscliel. Barsoldan victu advorjabantur: pace vivendo, soUicife per-
oppida erant. praeter hKC complura inde est quod : scrutando, laboriferi: scd ne verum taceam minus
adhuc illa dicitur Valliscomitis, sicut etiam sedium bellicosi. Muliebre quidam esse, aiunt, ettanquam
535 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 536
vilc rcjiciunt corporis ornatum; equorum ornatui A L.XIIl.PmdiCur riiilax.
invigilant ac mulorum. Scdulilas illorum lemporc Multis ad hunc moduni ille niiserabiliter, sed
famis muUo plusjuvit (juanigenlos plurimi-.hellure inutililcr efrusis, spcrnitur, irridetur, rcp(^llilur.
promptiores ;ii ubi deeral panis, contenli radicibus Commissa fueral ab obsidionis exordio lurrium
ei

durabanf, siliquas non asporaantes, eoi'um dexlrJE unius cnslodia, longe ab exercilu in angulo civilatia
longi gerulae fcrri cum quo intra visccra tcrr.Te an- ad zepbyrum snpra montem sita :hujus proximam
nonam fascinabantur indc esl quod adhuc puero- : infcriorcm fratri ejus custodicndam Cassianus tra-
rum dccantal n.enia: Fiunci ad bdh, yrovincialcs diderat, ul dici posset sororcs duas duobus fratri-
cd viiitinlia. Unum quod cupide nimis
([uiJcni fuit bus esse commissas: nec lamcn incaute hoc, vel
commiltebant ac turpiter: eaninara carnem pro le- casualitcr actum cst: prudenter longe aChristianis
pore, pro capraasininamgeniibusaliis vcnditabant, dcputali sunt custodes, qui aliquando fuorantChri-
vcl remoto indice ad equum pingucm,sive mu-
si stiani,hoc provisum cst ct hoc actum. Scd ubi allcr
lum lic.^bat acccdere, per rctroneum seu putpato- fralrum ille repulsus ob.jectum sc contumeliisvidet,
rium foramcn in viscera vulnfra demittfbant, nio- nuilo irilercorlcntc, nullo misorante ;saluli rropria;
ricbaturque jumcntum. Stnporomnibus.qui ignari consulil, gencrali civiuni porditione suas ulturus in-
fraudis illud pingue, alacre, robustum, lascivum . jurias. Sopilis nocte inlempcsta excubiis, de muro
modo viderant nuUa coraparcbant vestigia vulnc
: cui junctam turrim observabat,funem domittit.per
rum, necis signum omnino latobat. Spectalores ler- hunc geraino coinilatus pignoredesc. ndit,longo fa-
riti viso monslro : < .Mjsistamus procul, aii'banl, tigalus circuitu ad Itoamundura landera pervenit.
d.Tinonis spiritus hoc jumr^ntum alllavil :his disce- Eura inlerca.'terosquasi principum prineipcraorien-
dentibus, necis conscii tanquam ncscii aecedcbarl, lalis ille populusarbitrabalur,quo(I olim Wiscardn

prohibitique tangore malumus, inquiebant.in h.TC: Grarciara (K'bellante,Roamundi fama terrueral Grie-
cscamori, quamjojnni.)iMiserabutur damni patiens cos plurimo ccrtarainc gloriosa ; cxtunc factus
illalorem, illator illi risum ropendebat. Tunc cor- Asiaj celebris,nunc quoque omnium dominus puta-
vorum in morcm ad cadaver gens illa advolanlcs, batur. Sed jiissus ad quid venisset exponore .Arme-
qu.is qnisque potci-ant particulas divulsas aut in nus urbis introilum pandere so pacisoitur, diom
:

ventrem aut ad macollum dcmittebanl. staluit ot hnrara. loctimi|ueadilui opportunuin.Miix

LXII. —
Cassiani crga Arinenum durilia. liliisobsidibus ultroobIatis,datisquc,solu3 adfunem
Scd jamexpertusmiseralusqucalhlelassuos Chri- revertitur,coraitantibustamenimpellcntibusqueira,
stus,la?tos ad exitus agonem ducit ; perusto solibus audacia, spe, liraore, sursura facile volat.
populo, urbom, ot umbram aporit hoc modo. Fuit LXn'. — llcamundus cpixropo Podiensi rcm nunliat,
inter eos, quorum Cassiarius annonam dimidiave- f' Oratio Podicnsis cpiscopi ad militcs.
rat, vir divcs .\rmenus, qui abrenuntiatn Chrisli .\i lioamuiidus uunquam pari cxcilus gaudio,
dogmatc errores gijntilium sequebatur :is pUirimam sole Appodiensem episcopum, virum quem
orto
hahebat familiam, jnxtaque familia; numerum an- papa Urbaniis tanquam alterum eumdera exercitui
nonara:quorl ubi fime crebrcsccnto Casfiano inno- pt;clocorat, iidit, ip^ius fidci sccrctum hoe commit-
tuit, d.^nuo illud dirairliat quod prius vita; miserio tit. Lpiscopus autoin el (ideliler rem tegore, el le-

roliquorat «olamen : prior fuorat por domos ct fa- ctarasedulosespondetpromovere.lgiturstatimexor-

milias goneralis rapina;h3?c singularis, coquogra- eiluum rectores cnnvocat, ct qui crunt in populo
vior, quasi damno adjccta injuria. Spolialusillo vi- majorcs; quibus congrcgatis sic fatur:
tae subsidio, lugubris et amons principis vcstigia « Mullum diuque, fratres, vcxavit noslabor prae-
osr-ulalur, liboris innpibns solatium ropelcrs arlom- scns, iiuillum diuquc, nisi oculus Domini super
ptum. Quom non niovoal lacrymarum fluvius, cla- nos vexabit. Macliinas slruximus, palain
fuerit.
raon|uc ailhera fcricns "? " Va; vobislibcris meis non obstilit mocnia fodimus. repulsi sumus pugnavi-
;
;

jain diecndis, ut prius, charls pignoribus.sed diris mus, hoc unum prospcre cessil scd timcndum est :

vulnoribus : veslra fames meam consumit, vostra ne haec quam instaro aiuntpugna,eositgraviorquo
cor meum pcnctrat, moain non sentio.Quid pro i) nuinornsior. lllchoslaim nunierusquindccira niillia
dost cib:spavis!^edcricatis, quibusraododcni\galur. fuit lii sunt, ut porhibont, qualcr ccntcna millia,
:

qiii servis datiir inulililms, panis?Satiiis patri mi- hostiuni vircs non cessanl crescere, ncc nostra; iiii-
scro fuerat vidcrc Irucidatos, quani incdiaainiclos, mii. .M respicite qu.-o osl firmitas urbis, quissitsi-
prius lance.Ti genitorera perfodiant, prius fulraina tus : fnssa; ejus Iria latera impervie ambiiinl;iiuar
croment, priiis mariasubniorganl,qiiiira voslrum il- luni piilus et tluvius, por cirouitum muri,quibus si

lu:.'i queni animamoaabhorret aspioiam linc:ii.V,"o: vciit imindus parcs astrucre non habct.fnulos intus
s'c orit: hnc unuin jam roslat mihi solatiuni.mors scaturiiiiil, c;p'ora ad usum vil.-c congrogare sufli-
moa me a conspoclu vostr.-c aul
pr-eilit, liborabit cienlor potuerunt, apurl quos per advenliis nostri
miicro, aul laqucus. Sed miseremini, o cives I in- minas annus transiit. Anliochia, aut nunquam
lerccdite pro innox'o, vo| corte pnniar cgo iit no- essos, aul niini|urm nbviasses caiisa vi.clerusalem
I

cens, dura mca famis lormcnto non cruciotur fa- est, quid Anliocbiai ctnobis? quodsi hanc posttcr-
inilia. » guinrliinittiraus.si ab liao repulsiultraprogrcdimur,
 :

8S1 GESTA TANCREDI.

niliil est actiim, nihil rcstat spfirandnm. Hanc, in- A prremittit, qui r-xrnliot, i|iii pr.midoat, si tulus sa-
qaRiTi, si dimittimus,non ipsanos dimiltct : sompcr tis est admo^nia accessus. Sanctus ille proditor
sequitur comps; sed ut verius dicam, ndvcrsatrix hujusmodi signum dederat abscedens « Cum vene- :

hffic vias obstruct, hrec a tergo, ha;c a IVonto pug;- ris, inquit, dominc mi, nuntium ad pedem turris

nabit, hrec resistens, rosistondi spcrn aliis dabit, me.T pr.Tmitte; cgo in muris sednlus excubabo si :

qiiiT captaonines alias forniidine involvissct. Omoc- prospera omnia, lapidcm post lapidein demittam,
nia! ulinam aut nunquam surgerctis.aut prorul ab si adest periculum, unus inriicabit.» Ad hKcigitur

oculis atquo auribus nostris! Scd dclibercmus, o discernendum excubator pra^missus, turri appro-
proceres ! conferamus in medio, proponamus pras- pians statim agnoscitur, agnitus prosperitatis si-
mium virtuti,excitabimus,spero, corda honiinum gnum acoipit, rcdiens annuntiat quod audivit.
audita summa pr.Tmiorum. Respicitc Saul quid tc- Boamundus ergo, sicut crcporat, ad mccnia pcrve-
cerit, et do antiquis exempla sumamu.^. Non fuit in nit, funcm deforis pendcntcm invenit, in co suos
Uebrseis, qui contra Goliath surqeret, donec rcgis ligat, Armenus trahit cumque satis firmos stru-
;

filia et tibertas patrias domui promissaDavid susci- xisset nexus, juventus volucris pennata corpora ac-
tarunt. .\iunt intra se mnlti, atque etiam pahuii : cincti gladiis per funes volant, Oouel Carnotensis
cui laboro? ad qnid me crucio? cnr vulnera pxci- n prinius, sicut aquila provocans pullos suos ad vo-
pio? cgo vitam meam pretium .^ntiochicc dabo? in- landum, et super eos volitans, vir ille nobilis, et a
gratus qnispiam nescio quis principahitur. Absit puero nihil esuriens ut laudcm neque sitiens, non
ego plorcm, alius per lacrymas meas rideat ingra- propter vitam laudari, sed propter laudem vivtre
tus.Quare agite,non moveat vos ambitus rcpnandi ccpiebat. Primo tacitum est, dum paucitas inulti-
sed pofiiis vi.T cceptre consummatio : mclius ipsa tudinem formidavit at ubi miiltitudo introducta,
:

civitas illi contingat merccs, si cujus one nos rece- formidincm exclusit jam in leones vertit animus,
;

perit,quam prsniii expers virtus torpeat, excusa- quos aquilis simiiaverat ascensus.
tionem quam audistis objiciens. Hoc est quod sa- LXVII. —
Cxdcs civium.
nius, quod effieacius, quod prsstantius, meditari, Currunl ad portas, quibus si quis occurrit,
indagare, excogitare mens mea potest discrotio : occumbit. Primus gladios eorum expertus est, in
vestra, o proceres! si quid minus dixerim, sup- cujus primam turrim descenderunt.illius sui intro-
pleat; si plus, adimat; si male, mutet: si bene, ductoris germanus, quem sccreti hujus frater rcli-
annuat. » querat ignarum, ne gnarum facere hoC esset sibi
LXV. — Prinripntus urhis ci jiromillilur pcr quem suisque patibulum struere. Illo itaque sociisque
in ipsam fulurus cst adilus. custodiae repentino gladio .iugulatis,flt cIamor,quo
Ad hsec universus consilii favor : prius qui primi, C turresalifle Iremiscunt, fugiunt vigiles quibus licet,

qui post primos posterius pro dignitate sua singnli aliis ipsa? faota^ tumuli, sepultos servant a quibus
assonant nemo non favct, omnes ei quicunque sit
: modo servabantur; sic ad portas descendunt nostri,
urbem annuunt, per quem aditus patebit. Tunc propiorem in occasu, repagulis excisis, Boamundo
Boamundus «Promissum,inquit,quodjurcjurando
: aperiunt alteram quje boream excipit et pontem
obsfringitur jam quasi datum est, ut Iranscat qno- Raiinundo.Ad illam por abrupta per aviaBoamun-
dammodo fiiturum in prssens, spea in gaudiuin : dus descenderat, hanc de proximo diu obsederat
quod si solutaabhocvinculotantum suntvcrba,quid Raimundus,qui audito tumultu de intus,mox adest
confert autem?poIIicitis divcsquilibet esse potest : nihil cunctatus. Fuerat illa curarum maxima, ille
quare si cupitisratumfieri,fixumquestare,quodpro- timor magnus,ne introductis nostris,occurreretcivi-
mittitis conjuretis." Nulla mora, uulla retractio,
fit tas, portas tueretur, auxilium excluderet; at mise-
sicut moniti sunt jurant, etiam si majora his mo- rante populum suum Christo, dum hi veniunt, illi

nuisset, in spem remedii parere non duri. Sic jam fugiunt; port» custodia vacantes facile patent, uhi
certiorexperrectiorque Boamundus aliquotprimati- secures altrinseca; in mediae trahis excidium labo-
bns consilium suum aperit.omnibus ad ingredien- rant.Nox hactenus Christianis obsecuta est,aurora
dum parandum esse manifestiusindicat, maturam p rutilat, dies accelerans tantum nocti gaudium invi
opem adeo sub certa spe piomittit.Tunc vale invi- det. Igitur orta luce, Christiani palatia irrumpunt,
cemdalo.ad propria redeunt,funibus struendisdant capt.T urbi insultant, latibula rimantur, aurum,
operam. lile maxime qui unus inter currentes bra- parvulos.matronas, puellas, prcTterea quid quisquo
vium comprehendere intendit; ille accelerat, ille invenit,arripit mares quod bellicosum esttrucidat.
;

cogitat, ille totus de noctis proxims adventu pen- quod imbelle reservat.At cives,qui promptus fugw,
det quK pigra sibi supra quod amicam exspectanti qui pede celer.relictis omnibus,in montem fugiunt,
vel opus debentibus videtur. saucium pater filium non exspectat, sed nec filius

LXVL — Tradihir civiins. pa'rem granda;vum.

Ea tandem cum advenissct, medio omnia tc- LXVIII. — Princc;'S .hiliochi.r Cfissinuus fuQn sihi
nente silenlio, Boamundus promissam sibi lurrim consulit.
non sine multo sudore pedes adit, neque enim loci Situm in surama rupe castrum multos recepit,
asperitas equos admittebat : eundo tamen nunlium quam plurimi cxcluduntur, quos Christianus ensis
 :

S39 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 540

obvius avcrtit : hi pars in montem corruunt, qui- A quod restat exstingueie. Quid plura? immcmor ho-
dam per interiores gradus ascendunt murns, dant ncsli,pietate noglccta, servus dominum clava sub-
saltum foras,exilialem aliis. alque aliis redivivum. lata dilaniat, cerebrum spargit, spolia satis arcta
Latus illud urbis, ut supra dictum est, obsessore ingentibus pra^ferens promissis.
vacaba<; ideoque quos eprediendi licentia expedie- LXX. — Tancrediis hujusce expcditionis se conscium
bat; visum esl illis aptum fuga divortium. Ipse non fuisse conqueritur.
etiam princeps Cassianus verticem gladio, tergum Tancredus inlcrea ignarus omnium quae accide-
lanceajaculosaucius femur hac evaserat.quantum- rant, (3) more suo vias procul ab urbe obsidebat,
que nox, diluculnni, ralcar, equus adjuvoranl, jam qiu-c intrnitum exitumque sa-pius indulserant urba-

propeRubram oppiJum elongaverat : illic equodo- nis : cum ergo a profugis illaeegressis captisque res
stitutus, ac tenebris in fruteto absconditur.sporans gestas accepisset: "Heu
niihi! heul ingeminat.qui
sive de prssenti luce viatorem opiferum.vel saltem in tanto tamgaudio solus cogor dolere.
inotTabili
de noete instanti tenebras fuga3 solatium : har in Proh pudor! quis labnravit, ot ego quievi? qualis
spc miser ille saucius, ut dixi, anholus, siticns, excubavit, et ego stortui? Boamunde, Boamundc!
arrcctis auribus, oculis ad vias inteiitis, in dumo aliis i)alam focisti, olam mihi : o cognate sanguis !

latitabat, lepusculo similis qucm catulorum fauci- n hoccine fuit cognati sanguinis? Absentasti me, cu-
bus ereptum vepris uelat. Pro mundi gloria! Quid jusprajsentiam noverasin hac tanta militia primas
nunc eo infelicius? idem heri .\ntiochia; princops, partes non declinare. Noveras si adessem, primus
Syriae dominator ac Phceniciae, Assyri;o terror, re- ad mocnia currerem, primus fuues apprehenderem,
gum orientalium potentissimus, uni Solidano qui primus supervolarem, primus detruncarem : hanc
regnum Persida regnaverat,secundus; sed dum tan- mihi gloriani invidisti, quanquam tibi eam vires,
tis miser vexaretur angustiis, sitis acrlor viscera aetaSjfortasseanimus negabant. felix ille, quicun-
torrebat, viso ruricola aquae amphoram bajulante; que cst.qui has Domino Deo nostro primitias liba-
illi innuit, accessit, bibit. .\spiciens rusticus habi- vit! sed properemus, o socii,pra;cursum araisimus,
tum, faciem contempIatur,stupensque ad casum et saltein subscquamur. Neque enim Iiec ille etiam
vulnera « Heu! inquit,domine mi princeps, cui de
: auforol, qui vos pauperes fccit, me ingloriura. At
te tantum licuit.cujusin te tantasurrexit audacia?» qui finxit sigillatim corda hominum, qui intclligit
agnoverat enim eum, ut semper plebis oculi ad re- opera ipsorum, ipse judicet, ipse vindicet. » Hajc
giam majeslatem intenduntur: stupebat ergo even- fatus Antiochiam venit, gaudium invcnit, et ipse
tus adhuc recentis ignarus. qui modo flebat cum llentibus. jam cum gaudcnti-
LXIX. —
4 rust\co nccidiliir. bus gaudot quippc gaudium cominune, privatam :

Tunc Cassianus misertori infelicitalis suk fidem C de corde nobili cxpellit trlstitiam. Accedit tamcnet
adhibens, simul meluens ne dissimulando diffide- com.Tiuni la;titia parva, quod relicti ad tutela cas-
ret, diffidendo vices hostis exsequi videretur trorum, pars militiaj audito turbarum scnitu, cum
:

«1Perdila est, inquit, Antiochia, Franci tencnt. Ego Boamundo introicrant,abscntique domino palatium
qualem vides terno lac vulnere vix aufugi at tu, praeparaverant insignc jamque introgressis omni-
: :

obsecro.ne palam facias vespcri scilicet fug.nj ope-

: bus qui principabantur, solus Blescnsis conies au-
ram dabo. Tu mercedem quam maximam a me, si fuit : seu merita superum ira, seu lortuna; invidia
evasero, c^specta.» Vulgus fortunam sequitur, qua pudenter exclusus.
ridente, multos in eo numerabit amicos; eadem LXXI. —
(4) Casus mirabilis.

tristi, difiugiunt siccatis cailis cum f.Tce, fcrre ,ju- Accidit per id teniporisquiddain inopinabile sinc
gum pariler dolosi. Altonitus tanto, tura rcpontino exemplo oasus, cujus gencris ncc antccessisse ncc
casu rusticus.apud senon cpt,inl'remit spirilu, slu- seculum esse prodigium a^tas prisca nieminit, aut
tandem quid in tanto rerum cardine
pet, deliberat pra?scns. Considcbant Boainundo vocati ad cocnam
sitagendum. Statim tractat interitum ejus, cujus coinitcs, Flandrcnsis dextcr, la;vus Boloniensis
modo vulnera miserabalur, in qua re duo pcnsat aderat niulta plebis palatio in eodem frequentia,
:

accessum facilcm.clTectum utilem. Si huncoocide- n pars discuinbcnlcs,pars ministri ,ut fit ubi prinjipcs
rit, pr.Tsto est merces, vcstes regiaj et equus, ad tanti tres ad mensam convoniunt. Cibus tacilos
ha3c Francorum gratia : prajfcrenda tamen his fue facit; potus.quod porquemdam prudentem diclum
rant amicusChristus,cujus inimicum inlcremisset, cst, loquaces : librabat Boamundus dextra cultcl-
etde tanli nece principis laus immortalis, qua; in lum post cocnam, cum comes alludensFlandria;
mortem nuiltos impulit iiiortalos sed ha-c aliona
: sic ait « Quid sibi vult ha;c libratio? manifestum
:

a menlc rustica nobile iiihil atlendcnte : sic utilila- est, video, solliciti signum, non egct curis hoc
tcm consideral. Porro fessuin, exsanguom, scminc- lemiius, hora ost gaudii, non curarum Inio, in- :

cem, soluin, incrmem videt, facilo arbitratur vita) quit Boamundus, domine comcs, alia est res, pra;-

(3) Econtrario Baldericus lib.it : Ttiiicrcdus cnim, geslis Tancredi assuta, sive ab codem auctore.sive
ah origiiic noveranl.
ait, siiiiiue roiisiliarii reiri loloni ab alio post modiiiii addita qu;6 lamen narralionis :

Sed niajor fides noslro Raduliiho. seriein interruinperc videntur.

(4) Quaj hoc numero contincntur,exslant in charla
 : ;

541 GESTA TANCREDI. 5i2

scntiavostranon mcsinit cssc sollicilum.cuiluduni A populos Irahil, nc fnrtc suis ipsc ;ilinicntis lioslcm

struo dum trutino cultellum Hunc cujus grossitu- : pasoeret instanlcm. Voluit C.iiidi), vixquc retcntus
do Cffiteros prcmil (et ardcbat coram eo CKtcris est, quamvis Gra;co destitutus auxilio, Ghristicolia

grossior super candelabrum cereus) liunc, inquit, opcm ferro inrlu«is : scd eodem quo imperator de-
semel ictum in diiodispertiam.') Visusest comilibus hortante retrahitur.
sermo dclirus, et quem nulla possit sequi cllectus L.X.XIII. — Dira finnc (i((li;juntur.

facultas : quapropter subjicit Flandrensis : ccAggrc- Interea septos ho?tili militc Francos,
derc quod jacfas, princeps, voti compotcm donabo Mocnibus inclusos, Persarum spicula passos,
chlamide mea tu vero impos me tua ne abnuas
:
Dira fames cruciat; res dura, sed asperior spes.
doniire.»Conceiliturqui moxsublnlo B. : ictu astan- Nulla quies miseris hinc monte pluente sagittas,
:

tem dissecat cereum,descendens quippe c:col)li(|uo lllinc plauitie, cohilient Iianc murus ot unda.
dextra facilem cautc impetravit sectionem. Fit ita- Montel nihil horum mons ncrvius incitat hostem.
:

quc ccreus unus duo, quod dictus est mirabilc, Ergodies bellum, bellum nox excit opaca
ardens ardentes : ardet quse ardens deciderat pars Summa tenent Turci, defendunt ima Latini,
superior ; ardet inferior qme fixa astobat, neminis Adversiim innumeras stat lancea pauca sagittas.
manu admoto ignc per se accensa. Aspicientium p Dispar ccrtamen, numerus, vires, locus arma ;

stupent mentcs, omine acti actor ipse terrctur Omnia disparia, prastant h.Ec oninia Turcis.
Volitante populum rei fama, ex omni atrio.ex omni Tanlum animi Francis animis pra^strntibus, om-
olTicina accurritur,stupelur,nequcunt explericorda [nem
tuendo, adhuc stiipentibus iis, adhuc mirantibus, Tristitinm pellunt : superant quibus omnia pre-
ille subito accensus subito quoque ignis exstingui- (stant,

tur,augurium trisle. Quod si societatem integram Consiliuin faciunt. qua declinare laborem
manendi pereundique cera et flamma conservas- Arte qucunt : oculique leves inducere somnos.
sentjlonga haereditas^longa promitteretur succesio, LXXIV. — ct propugnacula instrmmt.
Rcsistunt
ad supremum skcuH diem perducenda quia : vero Ca?mentum, lapides, perpendicula,artificesque,
ortus evanuit quod succreverat igniculus, sobolis Funes, vasa, dolabra parant; cunctisque paratis,
quidem aruspices promittunt spem futurae,at mox Nocturni fabricant, bona res, lucem tamen odit
transiturai. Ostendent, aiunt, terris hunc tantum Exit opus noctcm, redeunt in luce sagitt;e,
fata, nec ultra esse sinent, et caetera qua; subdidit Lancea stat contra, dumque instat, fabrica surgit.

Mantuanus quee nos in nece Boamundi junioris vi-

: Dum refugit, cessat; sio fortunam inter utramque.
dimus completa. Prodigii novitas comitem defendit Construitur murus, Turcis descensibus obex,
non est de oppignerata chlamide ramentum, imo Si sit opus lignis, ut materiam petatignis;
opes atque inopia, h« principem illa comitem cir- Illuc ad sparsas juga mitte bis octo sagittas,
cumvallantes. Itaque non solum quod debeturnon Accipias reduces fluidos sudore jugales.
exigitur verum etiam plurimo communere cumu-
: Nemo redit vacuus, pharctras implere paratus;
latur. Ego aliquam nactos, sed yix utcunque quietem :

LXXIL — Ghrisliani urhc potili ab infiilelibus iunu- Serius infligunt jam Partica spicula Francos,
meris obsidcntur. Jam versant aliasalio discrimine curas,
Dies illa dies gaudii fuit, at crastina mccroris. Omnimoda populus lacryma, anxietate, labore,
Corbozan regis Persarum dnx cum quadringentis Plagis, esurie, curis, algore, calore;
millibus equitum adest, urbem obsidet, inclusis Quod poterant avidi carpebant nocte soporem.
mortem minatur et carcerem. Hsec audiens Blesensis Ille loco panis ventres pascebat inanis.
comes, quantum licet maturnt fugam, instar victo- LX.W. - Dum induhjenl somno hostis iiistat.

TVR reputans, si evadere datur sociis, pr,T?sentibus Dum gens stertebat, murus custode carebat :

morti addictis. Igitur Gri-eciam versus revertens,im- Nam, sic vulgus ait, male servat qui bene stertit,
peratori Alexio apud Cuthai civitatem Lycice obviat Cnjus erant summs latebrosa palatia causa3,
cumGra?cisccntum millibusin auxiliumFrancorum j) Vicatim clamans, o surgite, surgite, prseco;
festinanti.Veniebat cum eo Guido Boamundi frater, Hostis adest, turres ascendit, jam tenet urbem :

et quidam alii Francornm nobiles circiter decem Vos quff pigra quies? miseri succurrite vobis.
millia armatos habentes.Cum ergo de obsessisFran- Htec dum clamat, ad hajc clamata ita surgitur ac si
cis, de obsessoribus Persis imperator a Stephano Ismarus et Rodope, quas durat Thracia rupes
rumorem accepisset fama estprimo eum voluisse:
Surgere jussa forcnt, jussi clamoribus iisdem,
succurrere, sed ejus qui incitarc debuit, verbis re- Hine proceres statuunt latebrasque sedcsque cre-
vocatum, cessasse. Respondit Stephanus, aiunt, de [mare :

Persarum numero consultus; si, inquit,doniine mi, .Edibus acccnsis, custodes murus habebit.
exercitus hic tuus illi pro esca daretur non sufli- : LXXXI. —
Rflbertus urbeni incewUt ut mo.v adsitmiles.
ceret ut unusquisque modicum quid accipiat.Ter- Flandrigena huic operi Robertus adesse monetur :

ritus verbo imperator, in Graeciam refugit, oppida, Impiger ipse pigros celer excit, et hac ope tardos,
rura, casas per qua? redit incendio vastat, post se Ne pereant magni, dum tractant otia parvi
 : !

S43 AD GODEFRIDUM APPEND. II — MONUM. DE BELLO SACRO. SM

Fit quod dictum ost, urbem Robertus et igne A Felix cui scala; vcl cord.T! contigit usus,
Vaslat, et urbanos dum sorval mocnia salvat. de moenibus
Cui neutrs infelix : exsilit altis
Si recte memini, Provincia miseral ilios,
Audax in silices, timidus strictos fugit enses,
Quos umbrae pi,?ros, celcres namma addita fecil; Dum tandcm exciti surgunt, urgent .\lemanni,
Illa secus montpm.sed non lamen in pede montis.
Turba Latinorum, pudor! ut testanlur el ipsi,
At vicina pedi gcns atria maxlma habebal, Per platcas Gra:ci clamanles Caco Alemanni.
Primos inlroitus porlis sortita reclusis,
Primo quas placuit summas eiegerat sdes,
LXXIX. — 0/i.S('.5.s'.)x /"«ni« urgrns ab urbe nobilcs
quosdam e.rire compeltit.
Principis hmc of-a-n Rairaundo contigit auUi,
Nec lunc destitit fortuna lacessere Christum,
Inde quies gCMti pailim ffigra, supcrbaque partim :
Seu Christi famulos, superata resurgere tentat
Ast ubi Vulcanus depascit culmina, surgunt
Aquila,succubuit scandens, ingrcssaque muros
Qui pigritabantur, piget indulsisse quieti.
Descensum egressumque parat : nihil inlentatura
Corrunt ad muros, propter tentoria figunt.
Liiiquens.nunc dextra lractat,nunc armasinistra;
Pars tcgetes rabricant, sic proxima perditioni
Dicens, si nequeo superos, Achcronta raovebo.
Mccnia servantur, sic damnis damna lcvantur, Chrislicolas clausos patientcs aspera lucc,
Sic generale malum cessans, in particulari Aspera nocte faraes omni crudelior hoste
fi
Sancit quod legitur dolor est medicina doloris. Aftligit, lacerat, consumit, macerat, inflat.
:

LX-XVII.— Tcmpla el pahilia ignis consumil. Trux horo,nunc trucior, cras, postcras 3«vior,alque
Urbs accensa magis accenditur, ac magis, cheu Sa!vior accedil, quanlo magis esca rocedit.
Excedit medicina modum, •iomibusque nocenti
Qua; tanta macie, tanta inter ta;dia vita;
Igne perreratis, innoxia tenipla cremantur pars militia; fugiendi
:
Expers au.xilii,
Templa, quibus visis stupuisset pictor Achivus, Consiliuin tractat proba, nobilis, inclyta bello
;

Auri fusor Arabs, sculptorcs Scottus ct Anglus.

Usque sub hoc tempus.dignissiraa laude juventus,
quantam, quam materiam dccor illc tegcbat Wiihehnus Iratresque .«ui, Albericus, et Ivo.
Quippecolumnarum pariis de cautibus ordo ; Isti tres cognomon habent de Grcntc Maisnil,
Formapavimcnti, vitreum mare, par cristalli De Fontenella Radulphus et is Turonensis :

De cedris Libani fragrantia tigna, Coatus At fratres, pudet, heu! pudet, heul Normannia mi-
Exsecuere trabes dc silvis itheritangis : [sit.
Marmor Atlas, vitrum Tyrus, eea Cyprus, Anglia Itlud ubique genus vicloria, gloria mundi,
[ferrum. Angiorum viclor populus, victor Siculorum,
Singula regna sua studuerunt mittcre gazas : Victor Gr.-Ecorura, Capuanorum, Apulicorum;
Et quamvisfLirnus latens coquat Antiochenus *J Cui Cenomanensis, Calaber, cui servit et Affer,
Plumbum, aiunt.templis misisse Amathonta tegen- Cui Japix, horura patitur de stirpc pudorem.
[dis, Admonili plures illorura voce fuerunt,
Alterius domini culturam materhabebat Ut licrent tanti comites ad fu;dera probri :

Altcrura erat Jacobi dubitatur an ense necati, Sed Deus, Arnulfusque suus parere paratos
An ligno necti de teraplo pri-ecipitati. Arcent, et turpi revocant a conditione :

Tales materiie, tantnm dccus, hoc perit igne. Ast oblita Dei, patriaique, suique juventus
LXXVIII. —Servatis tnuris, instalnihilominus itostis. lUa probrosa vi£e cu:ptrix, auctorquc pudcnda:,
Ssd jam servatis tanto discrimine muris, Perstat in incoBplo, nullo revocabilis ore :

Hostis adhuc inslat custodcs fallere teatal,

:
Egregiura faclu rata, praeclarumquc relatu :

Nox cavet insidias, lux spernit scire cavendas. Si reliquis ca;sis, h«c sc substraxuril hosli.
Qui spectanl altis de rupibus inferiora, Ergo slruit funes, struclis quibus atquc ligatis,
Cuncta palam spcctant, qui stertit, Pendula de muro fit noctua noote volando
quis vigilatve, :

Qu;b tulore carent partes, qua; pra?side gaudent. Sic noclurna fugit, fuga sole orienle patcscit,
Gens Alemannorum frontcm qu,-c spoctat ad Eurum Moxque llt cdictum ne quis dissolvcre funcs.
Noctu servabat, somnis in luce vacabat Audeal, opprobrii moniraentum postcritali.
D :

Sa;pius hn^c Turci summa do rupe videntes, LXX.X. — Obscssi letliiferis cibif uluntur.
Spem capiunt somnisascendere posse subillis. Ergo ubi jam palcas pepulcrunl vannus ct aura,
Scalas ergo parant, veniunt ad muinia furtim : Punim qiiod rcmanet frumontum, aurum igne pro-
Ilicet ascendunt, nullo prohibenle, jacebant [balum,
Custodcs miseri, qua?i iuortc soporo soluti : Purgalum lcrru;, gcns impcrlerrita constans,
Plurimus in turres jam scandcrat arcus et cnsis, Scd lacorata fame, raiserabilis, irrequicta,
Cum dc longinquo cerniintur talia muro. In spcm vivcndi currunt ad opes, moricndi
Fil clamor, frerait urbs tandem sopita rcsurgit Lethifcros guslus, ulsunt salvinea, cicuta,
Turba stupet, visis propu se discurrere Turcis. EUoboruin, lapan, loliuin, zizania mandant.
Pars gladios slringunt, pars dilfugiunt stupcfacli : His iniseri ad vitam dum vcscuntur, moriuntur.
Qui stringunt feriunt, qui dilfugiunt fenuiilur, Pr.oteica veutrcs solea; quocunque reposlae.
Instant Christicolee, fugiunt ad moonia PersaB. Et quidqnid corii inveQiunl ubicunquc rcjectum.
 :

S45 GESTA TANCUEDI. 546

Immissum oacabo, namniis mollcscilet umlis^ A Invcni praidam sod chuidunt mconia, frangam,
:

Indc struiinl cpiilns, fclix cui sors ileilit illus, Corpora vestra caiium dabn rielilius,alque lenniun.
At quiljus iuviilit niortom niorbosiiui: roliiiuit. Ilax moa vadc tuls rcspunde verba Latiuis :

PrcBsa malis, assueta bonis tam nobilisilla, Nam quid ogo Pctro,quid vestro rcdderc <;hrislo
Tam pr.TCclara ducum,comitum,rcgumquc prngago, Invcniam? Quanti Petrus, tanti mihi Chris'us :

Qualcm nulla prius sepscruut nironia ncc post, Gura niilii ncuter, risus mihi, i-isus ulcrque. »
Expavet csuricm : pro ncctarc vix hahet amncm. Pnst audita Pctrus spiramiiia lanta minaruin,
Hinc vcntris fluxus, fcliris, hinc pcstis aqunsa : Ad socios rcmcat, rabiem diicis ordinc narrat.
Nullum solamcn, partam viilct undiquc niorlcm. Protinos accingunt sc bcllo audacia Galli
Pectora;scd consumpta fame, ct sine carnibus
LXXXI. — Siugulare rertumen orc l'etri Eremitx fossa.
pclunl a Persis.
LXX.MIl. Fiileles irrujitiouii)} nwilitiiulur.
Multa studct, volvit, rimatur, circinat, anihit.
Qua vi quove modo, quanam rationc vel artc Arca lata jacet sub muro proxima port;e,

Declinet mortem, vitam rcvocet fugicntcm, Qua3 patet in Borcam,ponti contcrmina ct anini.
Sit nox, sitve dies Iractat, fecit ista palamquc Illuc conveniunt,ibi se metitur inermis

Consilioque inito lcgatos niittere ad illum Ille sacer populus,statuunt quis primus in hostes,
Pcrsarum salrapam, cui nomen Cohoran nudcnt : Et quis prima sequons tollat vcxilla secuiidus :

Quinquc, inquani, miltunt, intcr quos Pctriim Erc Sic reliqui certo disponunt ordinc bcllum,
[mitam : Quo stcut pila loco, quo lancea, quove sagitta;
Pfttrum cujus erant color atcr, spiritus acer, Unde eques, unde pedes aut irruat, aut stet in ho-
Pes nudus, stalura brevis, facies macilenta. [stcm.
Instar asellus equi phalerfc sibi sicut aselli. Grdine cuncta suo sic disponentibus illis,

Petrum moro crcmi vilissima cappa tcgcbat : Sol ruit, exlrahilur in crastina tompora bellum.
Scemate sub tali trabcati adit ora tyranni. Transierat Byssa;, rcstabat tcrtia noctis,
Cementes habitum, vultum, mox caetera Persae Cum suus Arnulfi cursu festinus anhclo,
Gaudent, et sperant procumbere velle miscllum Vore manuque simul didascalus atria pulsat,
Principis ante pndes, nt (lcxus flccteret ipsum Surge agc, surge cito, quid signa, polumque mo-
Poples, et ad paccm pricnuntius ante veniret. [raris?
Non sic impictas, non sic sed pulvis ut ille : Caditus mieat victoria, suspice stcllas
eccii :

Quem ventus rejicit, sicet tu rejiciere. Ante sequebalur modo qui pracedit, at illa
Tunc sic est orsus sed recto vertice Petrus :
I Quae nunc retromeat,nunc usque,Arnulfc,praeibat
« Gallica nobilitas Christi pcregrina scpulcrum. Surge, ducesque ciens, in prajlia eoge, pericli
Dum petit,egregia qurc nil timet urbc potitur, Si quidquam est, obses teneat, cremer aut crucifl-
Petrus apostolici dux agminis hic dominatur, [gar;
Hanc fovet hospitio, conservos gaudct habcre. Et conjux, et ulerque parens, et gnatus uterque :

Tu fines ejus popularis, et obsidione Namque et uterque parens, gnatique, uxorque erat
Claudis Ghristicolas : jubeo sub nomine Christi, [illi.

Sub Petri, discede suis de finibus, et cito
Jnstitiam sequeris, si Persica regna quid a^quum,
Quid rectum curant,armentur et cgrediantur
De vestris deni vel sex, vcl denique tcrni
Contra par numerus concurrat Christicolarum,
Vincat uter populus, sibi serviat Antiochenus
Victus uter fuerit, disccdat ab Antiocheno.
: vel si Doctus hic a pucro quo currant ordine stelh-E
Vel quid portendant, seu mutet rcgna comctos,
Sive senex gelidus pyrram minitetur et imbres,
: Seu Phaetonta;os currus, leo sffivus, et ignes
Aut latus ensiferi nimis a;stuet Orionis
: Auspiciam belli, vel quidquid quseque minetur,
Summus in hac dootor multos instruxerat iirte,

Aut si conditio gravis h«c tibi displicet, audi In quibus .Arnulfum, seminasRue osteuderat illi
Quid sequitur, quid nos proponimus, altera restat j)
Belli a principio prodentes omina stellas.
Fortassis gravior cum crastina fulserit Eos
: Altera Ghristicolis fatum dabat, altera Turcis :

Ne dubites, bcllum tibi noveris alfore partum. Ordine tuno alio currentes, ac prius illae
Haec sunt qua; populus mandat tibi vcrba Latinus.» Exitium Persis prodebant, gaudia Francis :

LXXXII. — Persarum responsio. LXXXIV. — Irruuut iu hoslem.

Dum Petrus mediis proponit talia Persis, Ergo ubi signa poli lingua digitnque magistri
Ridet turba ducum, ridet quoque gres popularis, Linceus Arnulfi percepit occllus et auris :

Subsannat miserum trabeati more locutum : Ad proceres summos citue exit et excit in arma :

Tandem dux tumido respondet gutture summus. Et verso versum cursus docet ordinc fatum :

<<Persarum regnum populantes gens peregrina Jam bona cuncta nova, quia transivere priora.
Offendere deum Mahumct,eique secundum Interea Phoebo nox cesserat, ergo reclusis
Solum Solidanum, perquirere,perdere missus, Esuriens bellum gens essilit inclyta portis.
 :

o4- AD GODEIRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 548

Nunc ope, nunc opus cst, nunc, Spiritus alme,vo- A Assyrii, Persae, Parthi, Libies, Elamytx,
[caiili Phocnicesque, Arabes(|ue, Indiijue, Tyrique, Mc-
Airor opem, qu.-c prima acics, vel i-uja secunda, [dique,
Quae reliquae fuerint, qui te sitit imbue vatem. Cumquc his multimoda; quas propter tsedia longa
Nemine quique suo prohibemur scribere gentes.
LX.XXV. — Ordo dutiiiti iii aggressione hostium.
LX.X.XV1I.
Primus Hugo magnus Franco educit ab urbe :
monlem
Transierant inler Chrislique cohortes
Pnvius ante micat, pioenobilis anle micabat :
Maxima Turcorum rabies, quasi millia centum,
Proxima Normanni subeunt vexilla Roberti. Scilicet a tergo missuri spicula, tanquam
Summi ambo comites, soli ambo regia proles Venato'- cervos indagine claudere tentat :

Clarior Hugo genus, Robcrtus ca;tera major, /Eneus his murus opponens se Beamundus
Non sine rc partcs belli merucre priores. .\d socios tergum, vultum convertit in hostes.
Terlius cctrahabcns Gorlefridus in agminemultos, Ergo pugna Deo bifrons, similanda bifronli :

Utpote Lotharidas cum Lotharidis Alemannos. Scu cui ponc caput geminat pictura draconi :

Quarlus Tancredo bellantum conligil ordo, Ilinc atquc indo suum pro Christi sanguinefundit,
Armis prfficipiius, scd non adeo numerosus. t> Inque vicem fusum de c.T?dibus expiat hostis :

Viribus et numcnj sublimis in ordine quinto Eia strenuitas, constanlia martyiialis.

Fuigcl vexillum Wiscardigena? pretiosum ; Athleta; Christi, totius gloria niundi,
Partim maleria, partim crucis indiee forma Utimini dextris : vos pauci, ceutuplus hostis,
Subsequitur sextus magno fremilu Raimundus, Utimini gladiis : cget his ha;c area marris,
Hic ut se Turcis, non ut se misceat armis :
Hic ager, ha;c messis reliquis vos pascet in annis.
Prssidio substet bellantcs, undique spectct, Allera frons helli lioamundus solus et expers
Pupe pcreniptura perimend.T; suppleal arina, Au.xilii humani sperans in numine cceli,
•
Sitrobnr belli, sit muru?, et instar azyli. Fidentcs numero, contisus praesidc Christo
Flandrigena; comitis vigilantia prasidet urbi, Aggreditur genles, crux pra?via nobile sgnum
Ipse regit portas, murum
armis ipse coronat, Signuni signorum praifulgurat, hostibus horror,
Turres omnimoda jaculorum nube, sagittis, Christi militibus spcs, murus, gloria, splendor.
Stipitibus, telis, suxis, sudibusve pcrustis, Miles in egregiis non ultimus admodum acerbjs.
Sa;pius ad fubricam convertens frena reccntem :
Fortis, uiagnaniinus Boamundiis, Martis alumnus
Unde raina?, unde nietus, ne rupta admittat et ho- Alque nepos, ilhid pnedictura insigne gerebal
[^tem :
Robertus celebris Girardi filius orbi,
Nunc ducis ore tonat, nunc mililis ense trucidal : '-'
Is dextra et lingua quin mente ct corpore Christi
Ille obex Turcis desccnsibus unicus illc Pronus in obsequium, pronissimus in quasi fratris
Mugno praesidio magni tutoris egcbat. Fraler, et in soeias quascunque vices Boamundi :

Pertransit Turcas iterumque catcrvas,

LXXXVI. — Terror Persas invailit.
llortando socios, hosti insultando ruenti.
Pcrsarum satrapam scaccis opcram dare fama Turcis Robertus, Robcrto instat Boamundus :

[est, Non illis ille, nec huic hic cessat adesse.

Gallica cum primus vcxillifer extulit arma :

Illicorumor adest exire ad pr.Tlia Francos :

LXXXVIII. — Tcrriti fiiganHir Turci.

Princcps nil motus ludum Iractabat ut ante, Ad crucis aspcctuin pcrdit gens Pcrsica visum,
Sed ncque cum magni comitis vexilla Robcrti Fit trcmcbunda, gcmcns qua; venerat acris el hor-

Surgere clamantur proh quanta superbial surgit,

: [rens.

Tertia cum subeunt,ingcns orat ille tumultus. Non est amentum, non est qui exerceat arcum.
Demum ca[)tivis nostra de gente vocatis, £i'fl.r, ha ! ha ! he ! vcrtuntur in al ! at ! et ht'u ! heu !

Nam (juosdam nostr.-n captivos gentis liabebat Ergo sc pccudes, Francos gcnus acre leonum
Quorum sint,quid signiliccnt vcxilla rcquirens n Fassa fugam morti pr.-efert, et vivere laudi,
Quidnam figurent,quorum sint protinus audit. Dum nequit ad montem regrodi refugit secus am-
Hoc est Roberti, Godefridi hoc, illud Ilugonis : [nem :

« Haec est nobilitaa, at major in urbc potestas. Victorcs instant,ct nunquam slernere cessant :

Vel jam pugnabis, vel pugnam scirc negabis. >< Doncc ulrasque acics socia; cxcopcrc cohortes
Slc fando Tancrcdus adcst, ct adest Boamundus, Victas, vincenda; victriccs vincere sancta^
Et robur belli cum signifcris Raimundi. Jam non pugna bifrons.jam certior uc fuit antc,
Corboran accinctos bcllo, jamquc irruituros Jam spcs aucta metus additus armis
aliis, uliis :

Chrislicolas coincns timet, accitoque repcnte His pugnare, pugna deeedere suadet
illis

Traduce verboruiii quam Christicol.i' priusilli

;
Multus adhuc populus, numcrus cui cedit aren.-E,
Obtulerant, quain rcppuleral modo condilioncm, El quod rarus equi preinit acris lerga Latinus
Ilursus eis offerl, at rursus spcrnitur illa. Chrislicoiis obstat, Turcis solatia pra?stat :

Tunc mora nulla citi pharctras arcusquc sibi uptanl Accedillamcn his aslutia; scd nihil astus,
 ;

541 GESTA TANGHEDI. 580

Nil dolus iii Clirislum, sino quo niliil csl niliil ac A. Qui fugit craersus ruit, avius, et stupefaclus.

[tuni. .\t cui scgnis ecpius, ncc pcs citus : ille vel armis
L.WXIX. — Aiircj's piijiKi. Occidit, aut sorvi trahitur ducendus in usum :

Venerat bellum rcgnis citus a Nabatlircis

in Ilac juvonisplantam memorant in ca'de rcpertam,
Confincsque suos Persas sociaverit Kurus : Qua potuit tecti vice sol imberve repelli :

Ipse rcgebat equos, ipse arcus, ipse pharetras : Tunc trahit occasus, trahitur quera miserat ortus:
Noc minus advorsis, obvcrso turbine, dcxtris Sic et opes reliquas, scutcllas, pocula, raensas,
Tcla relorquobat, tortorcs torta per ipsos. Urceolos, tripodcs, lecticas, labra, lcbotcs,
Vix stabat glailius contra Euri spicula Francus. Ollas, nasconcs, lenloria, pallia, vcstes :

Languidus Zephyrus torpebat in antro,

.£0110 Oninia purura aurum, opus pretiosus auro
vel

Traditor in bellum Francos a Gadibus usque, Victor habet. Populus de paupere jam fit opimus :

Atque Pyrensis nivibus, por et invia et Alpes, Jam sedct, Turcas avido vorat orc placcntas :

Per freta,pcr syrtes, pcr Syllam,pcrque Carybdim, Jam satrapis partam Persis plerique ferinam,
Fidus ubique comos adduxerat, at modo fallax Jam de captivo inter cos contenditur ostro.
Abdicat auxilium,dum Francia pugnat in Eurum : XCI. — Yictos Triincreiliis inscqnitur, corum mirain
HaBC animadvertons gens Persica, quod nequit ar- ^. struijem facil.
\\, proba Tancredi laudem esuriens sitiensque
Molitur haramis, fumo, et caligine terra Strenuitas, praeterlaudem nullius avara,
Chrsticolarum oculos seu nocte involvere tentat Pauper opes,jejuna cibum, in sudore quictem
Subdit arundinibus incendia, subdit et ulv», Spernit, quaque iter est inter duo bracbia fissi
Subdit viminibus, quantuni licot excitat Eurus. In bivium Farfiir, nusquam locus aptior illi :

Ille suas ncbulas, fumum de vepribus illo, Multos persequitur, paucis comitantibus armis.
De dumis, seu hamno, sive rubelis
reliquis Ergo inter Parthos et Persas, mistus et Indos,
mente phalangcs.
Perflat in obstantes furiali Inter omnigenum vires Mahumicolarum ;

Ergo dies piceas fulgens conversus in nmbras, Pardus stragem Wiscardida miscet
ut inter oves,
Fortes debilitat, confortat debile vulgus. Calcibus urget equos, retrosuadis urget habenis
In tenebris enses pugnant, in luce sagittse. Horritlcis urget clamoribus, et stimulandi,
Seu contra lines ineant certamina talpae : Qualibet arte fugax acies incumbit in armos :

Sic furiis Euri nutat sententia belli. Collo infert stimulos, mutilat quacunque gravatos
quotiens illa Zephyrus dum tardat in hora :
Parte, vel ante jubis, inutilibus retro caudis :

Clamatum est, Zephyri succurrite, surgite pigri : Ut mortcm evadat, nec sellas solvere tardat :

Eurus pro Turcis furit, et vos surgite nobis. C Ensibus et pharetris etiam fugat illa solutis.
XC. — Prarvalcnl Christiani. Tancredus virides respergit sanguine glebas,
Sic dum clamatur, Deus aftlictor miseratur, Tancredus fossas morientum stipat acervis,
Ihesaurosque suos aperit, producit et inde Vulnere multa perit, perit et sine vulnere multa,
Corum propitiumj qui (lando reverberet Eurum : Vulneradum metuens, declinat vulnera turba,
Inque suas cogat victum revolare cavernas, Quidam sponte ruunt, freno sellaque relictis ;

Fumo Turcorum qui lumina turbct eorum, Et subeuat dumos sperando latere sub imbris :

Liber ab Occiduo productus carcere Corus. Horum cornipedis eviscerat ungula partem,
Nec mora mandatis obtemperat omnia quassans, : Partem dum ruitur, tento pede, mors remoratur :

Omnia convellens, obstant qusecunque volanti : Quem pes non tenuit : cor huic crepuit,jecur illi :

Jamque in bella venit, veniens non arma virosque Flumine plurima posse putantss,
salvari pars
Tantum pulsat equos terret, tenforia vellit,
: Intromissa vadis perit auxiliaribus uudis :

Horrent atque tramunt mons, vallis, campus et Viva subit tumulos eques, atque equus intrat
[arbor. fapertos
Eure fugis, fumoque tuo tu involveris ipse, Ut ripas ineunt, palam hunc absorbet et illum,
Inque tuos Persas sua fraus, lex a;qua redundat. Ergo pharetrati, loricati, phalerati.
D
Tunc oculis clausis Turcus, sed Francus apertis Dum Styga sic adeunt T.anes, alii tremefiunt.
Dimicat, et subito versa vice prKvalet ille Ipse timet Pluto repeti, pavet, ac fugit uxor :

Qui prope victus erat ; superatur qui superabat : At vada certa quibus sors obtulit,ii quoque partim
Hic fugit, ille fugat ; Baal ruit, obruit alpha. Emergunt ab aquis, partim merguntur in ipsis :

Persarum velox equus est, et pinguis ot acer : Nec sic evadunt, qui sic evadero tondunt.
Contra Francorum tardus, macer, anxius, seger : Tancredus sequitur, valda scit quasi (5) Lynca va-
Ille fugit facile ; nequit hic instaro proterve : [datur :

Hle quasi innumerus : vix hic quasi sexcentenus : Usque recens, acer dum cuncta recentia, cuncta
In vigilando fugae post versa pericula Perss Acria parta suum sibi suggerat obviumHarengum:
Qui celer aut celcri raptatur equo velut igni, Natura pariler firmum munimen et arte

(5) Lynca Macedonia, qui

est fluvius in in Eri- Metam., hoc versu :

gonem excipitur, cujus meminit Ovidius lib. xv Hitnc fluit effectu dispar Lyncestius amnis.
 SSl AD GODEKRIDUM APPDND. II. — MONUM. DE BELLO SACHO. .^52

Non limuit Turcus in Unta pestc sagittas, A Non locus est motui, si vos committitis illi.

Uiidique lurritum, roljuslo millle rullum Quid nioror in verbis?rcs csl rem claudere paucis:
Nunc aperit portas diuturno teinporc claasas ;
Credilur, accilur, rcfcratur, abitur, initur.
Occurrit domino venienti congrua pubes, XCIV. — Podiensi.i episcopi moricHli.<i verba ad
ciens supplete novos, supplete caballos,
Ille e.rercilum.
Arma, viros, et equos simul invenit omnia parta. Interea prssul moritur Podiensis, et inlra
XCil. Basilicam Petri conditus conditur almi :

Planities super .\rtbasii, sub raajnibus Emma; At moricns proceres ad se vocat, hisque vocalis :

Herbida dividui cursu circumdatur amnis: Verba facit, monumenta sui, documenta salutis,
Illa viatorcs prius excludcLat, eratquc « Dum Deusindulsit.dumquc in me sospitamansii :

Circuitu longi propcranlibus invida causa ;

Nec studium fratres, ncc scdulitas mea veslro
Abscidit invidiam geminus de montc rpcisu.^, Dcfuit obsequio : vos sieut maler alumnum
Alque viatorem admiltcns, allrinsecus arcus. Sollicitus fovi, docui,moaui, stimulavi :

Hos inter pontes gens Persica jam quasi tuta, Lctbifera avulsi, vitalia semina sparsi :

Jam quasi nacta fugre posl ta;dia longa quietem Pervigili cura solvi mihi Iradita jura.
Fessa quiesceliat, bellum evasisse putabat. I^
Jam nunc delibor, jam vita; lerminus iuslat.
Cum Tancredus adest, et adest equus, arma viri- Sic nie doctrina; vobis papa ministrum
[que : Tradidit Urbanus sic vobis hunc ego Irado
: » :

Pugna recens, visis se muluo qui fugat Eva.v! Tradidit Arnulfum nulli hoc in agone sccundum :

Exclamat Turcus, fugions immurniurat al ! al! " Filius hic, inquit, meus est dilectus, in ipso

Magna fiiil CKdes sub mcenihus Antioclicnis, Est mibi complacitum,vos aures verlite ad ipsum:
Multus ubi atque reeens commisit pra-lia ca;sor : Tu vero, Filii, mouilus memor cslo patcrni :

lliuc est, atque illinc per mulua vuliiera flelum, Diviiii large documenli scmina sparge,
Hinc illinc risum, non est bic hac vice gestum : .\cceptum gratis semenlcm reddito gralis,
Altera pars risit tantum, tantum allera (lcvit : Pcccantcs revoca, benc agenles laude coronn,
Flevit Normanuica bellax.
Turca lugax, risit Urge propositum, Chrisli le ostende ministrum
Normannus Turcus cadit, ut subitarum
sternit, Sedulilatc proba, commissa negolia traeta,

Impetus bastnrum, geminiquc anguslia pontis, Nullu.* ad inju:^lum donis te flectat onustum,
EtTugium retinent, bellum conimitlere terror Utquc brevi brevitcr, vita, loquar, cslo pudicus :

Non atque fuga; labor, el vires Iabelact;c,

sinit, Sobrius, et prudens, humilis, pius atque quietu6.>'
Plurimus et sanguis multo de vulncre fusus : XCV. — Ejus epiTapliium.
Ut quot membra fere, tot gestent vulnera Persa; :
C Sic monet, el paulo cunctatus transit ad illum
Ergo va; miseris quidquid tenetur ab illis : Quem uicus, quem vires, quem vox coluit sua Jc-
Nam nec pugna fugam solatur, uec fuga pugnam : [sum.
Turcus utram tenet, neutraui procedere gaudet : Vir magni raerili, vir quovis dignus honore,
Ut pccus ergo perit, leo, cui lcopardus inhsesit. Vir dignus titulo, si non poliorc, vel isto.
XCIII. —
Artasium caslnim nuldilur. Conditus est Moysis clarissimus hic imitalor
De tanta turba paucos fuga salvat, et ulna : Doctriiia, sludio, moribus, oflicio.

Sic aliis stratis, aliis sternondo fugatis, I)ux populi Moyses, et dux populi fuit iste :

Caslrum adhuc Turcis, bcllo(iue referlura,

restat Ambo duces Chrisli, cttdilus ambo sati,
Restat adhuc, inquam,spd inexpugnabile lanquam Ambo justitiu;, doctrina; ambo studiosi :

Quiddam non hominum fuerit.scd fabrica divum : Ambo fucrc Dci vox mcdia et populi.
Pergaraa Neptuni, Phu;bi llium, utrumque utrius Causa; via; Moysis lellus Chanaam memoratur,
[que lluic quoque causa via; terra fuit Chanaam :

CoUata huic:tantum, quantum illis caetcra cedunt ;

Ccrnere, non uti Moy.-:i conceditur illa :

Illa tamcn pubes sociorum territa ca;de, lluic quoque non uti, cernere fcrme datum csl.

Nil sibi confidens opes, a;que pauper et expers :

J)
Longa Deo Moyscn jejunia conciliaruut :

Hinc item, inde moras cxamiuat ergo morarum : Ilunc quoque longa Deo conseciat esuries.
Sublata trutina, pr;epondcrat et placet ire: Ipse Deus Moysen, hunc papaUrbanus, ct ipse
Nil sibi cum Francis, nil cum coclestibus armis Pra;co Dei scquitur, misil utrumque Deus.
Aiunt : post victos superorum numine Turcos. XCM. — Ttincrcilu.% cum Normannix el Provineiee
Quosdam de populo Raimundi ; sive coactos comilibus Marram obsidet.
Esurie diras captosvc cupidine falso ;
Postquam urbs capta, vicores ga2is, victos caidi-
Christo postbabito, Mahumct jura colentcs, bus ilonatos, alios abhumili ad sidcra extulit,a]ios
Turcatos cadcm ((ua Turcos claustra lenebant. sub tarlara a luxu ct crapula submersit :I3oamun-
IUi consulli quis major Christicolarum, dus Anliochia; principalum adeptus, ad praesidium
Quisve fide polior, cui castrum reddere, cui se, manet ;Tancrcdus inlermissum via; laborem redin-
Cui sua sit tulum : Raimundo credere suadenU tegrat;algorem, aestum, inediam, sitim, moDtibus,
llle fido potior, comes, aiunt, robore major. vallibus,agris,municipiis,prffifert:ad quorum nmai-
 —

653 GESTA TANCfiEUI.

nilalcm Tempc Thcssala sordcscunl.bimma Ilclico- X nibilcunctalus Antiochiumvcnit,casirUQlorihu3hu-
ncm suum,//fl;'i'HC vii-cla, Burisan vitcs, Itcnni, sc- jus adhuc discordia; iguaris; obitcrautem suos in-
gctcs contcmnidolcnt : prrclcfha^cautcm.ct aliorum struit militcs^quomodo onsos clam teneant,cl quo-
oppidofumnumcrusingcnssinguiasuis opihus alio- modo dcpriniant.Indc capiiati tam ipse quam socii
nas priclerri. At Marciusidosaller Julius nilactuni castri) approprianl.jaiiitorcm vocant,januaj rcsoran-
rredcns, dum quid supcrcsset agcndum, causuni tur.pacifiee admitluntur qui pacera simulabant.In-
itincris Jcrusalem csse commemorat, et per Anlio- grcssi autcm unusposlalium.ubi primum numerus
chia ruissc peregrinaDdum, non pcr Antiochiam pugn;c sunicit,simul cuncti, ha;c simul euncla, la-
]ierof,'i'inatum.Igitur iiu;crcntcsbcllumconiilcs Nor- ccrtos, mcntcs, glailios niidant, Itaimundi milites
niannum cl Provincialcm social, cum cisdcm Mar- cxtru.sos adipsum nun sinc colaphis rcmittunt :

ran oppidum ct populosum ct uber aggrcditur.l^rav Raiuuindum Tancrcdus,po-

ultus it;iquc (pia licuil
viderant sibi Marrcnses scu capla.\ntiochia tcrriti, tcntiorcm astutior, corpori caput abscissum rcsti-
seuquiaplurimum Francisinobsidendoobstiterant, tuit,diim Troj.T su.-e Ilium Boamundo reddit : Doa-
scu volante fama ab .\ntiochcnis contriliulibus pra;- mundiiaenim dum adhuccxpcrssuspiceret oiipidum
muniti. llarum quapiam,rortasse oninibus pranno- adeo ipse sibi niutilus vidobatur, ut seniiprincipcm
niti causiSjtota usquequaque nudaia vicinia,urbcm p se,non priucipera dicorct,llaiinundunique collegam
suam implevcrant, obscssuro exercitui uihil relin suum in principatu Antiochia! nominaret Haec in- :

qucntes. Huc accedit quod suburbanos eliara ob- somnem,h£BC in somniis principem molestia torque-
stra.xerant puteos, alque inopia advenas repelli bat.Verum ubi odiumatqucdilectio altrinsecus col-
posse arbitrati.At ChristicoUe qui sublata cruce se- lidcntes mutilo, ut dictura cst, principatui cornu
mctipsss abnogavcrant, qni propter Dcum corpora rcddiderunt,tuuc elevatum est solium iJoaniundi,
sua ad supplicia tradiderant,nihiloniinus urbe cir- jaraque ipscexperrectiorcuni magna manu Tancre-
cumdata gratulantur, quasi ad epulas iuvitati : alii dum sociat Marram revcrtentom. Infestiambo Pro-
machinas struunt, alii struentibus ministranl : hi vincialium comiti,magnificc sua adversus hostium
iundis balearibus turres quatiunt,illi silices instru- arma munierui.t.
menta quassandi scapulisasportaut hosvideascur- : XCIX. — Discordia^ oriyo.
sitare agiles ad spera ccrcris,illos regcdi sub onere Ad hujus fontem recurrere Iibet,quo minus
odii
gementes : quidam puteosad priscurausum rcvoeo- ffistuantis impetura nuentidcrivantesmiremur.Dum
bant,quidam in fabrica novorum cxercebantur : adhuc Antiochia Galliae principibus clausa resiste-
nonnuUi de cataractiscoeliopemexspectantes,aquoB ret.Boamundi atque Raimundi ministros mediain-
coeleslicarcerem prKparabant Quorum intuens tercurrit discordia. Frumentum utrobique missi,
:

vota,is qui solus laborcm etdolorcm examinat.qui C annonam simul inveniunt et pugnam; ferro ceres
praesumcntes dcsenon relinquit.misso cttlitus im- dividitur, sauciant tanquam territao ambai partes,
bre, omnibus sufTccit adeo enim gravis imber et
: saucii populus uterque doraura revertuatur. Viso
uber secutus est, ut et qui pluvias ante postulave- famularis turba; sanguine principes turbantur:et si
rant, post depostularent, et lacuum opilices cassi quando similis occurrerit casus,sauciorum aiiimos
operis pcenileret. ad talionem accendunt in castris tegendum fore :

XCVII. —
Fames hovribilis in caslris fidelium. ignem praecipiunt, extra tiirbine rapido flammas
Inundantia hac nimia peperit fanem,putrescente suscitandas.Jussum hoc aures patula; iibenter ad-
in castris allata cerere,nullam de foris quoquam af- raittunt, quas dificile erat revocare prohibitas. Ubi
fercnte,proleIabatur victoria. Panis Iluxerat, faraes ergo exinde major alterius partis turbaminorialte-
invalescebat.Pudet referre quod audierim,quodque rius onustffi obviasset,depositis illico oneribus vic-
didicerim ab ipsis pudoris auctoribus. Audivi nam- tuaIium,oncrabantur colla procellis alaparura; sic-
que qui dicerint cibi se coactos inopia.ad huQianae que editior viribus, spoliis gaudebat imparautem :

carnis edulium transisse,adultos gentiliun' cacabo aliis non sibi desudasse lugebatspoliatus : qui al-

imraersisse, pueros infixisse verubus, et vorasse terutri linguE consonabat, modo cum ea verbera
adustos vorando aemulati sunt feras, torrendo ho-
: n bat,interdum pro ea innocens verberabatur.Narbo
mines.sed caninos.Hunc ipsum finem membrispro- nenses, Arverni,VVascones,et hoc genus omne Pro-
priis minabantur, cum aliena dcficerent niai aut : vincialibus : Apulis vero reliqua Gallia, prssertim
capta; urbis,aut cereris adveua; intercessio esuriera Normani conspirabant. Britones, Sucvos, Hunos
lenisset. Rutenos et hujusmodi linguae suk barbaries audita
.XCVIIl. Discordia inter Tancredum el Raimundum. tuebatur, et hoc quidem extra muros.
Haec dum ita geruntur, Tancredi Raimundique C. —
Commcntum dc luncca Domini.
ministros discordia agitat: moxque a ministris sur- In urbe quoque non elflu.vit sediiio,sed affluxit :

gitad dominos. Vix, ah! vix compescit Tancredus cum enim in supradicta fame populus turbaretur
animosquin Provincialium strage iram leniat, sed obsessuSjSurrexit degente Raimnndi versutus men-
occurrit viro ratio, qua; sanguinem vetat fundi daciique commentor Petrus,qui salutem populi re-
Christianum melius ipsa ad Wiscardi monet artes
:
velatara sibi praedicaret hoc modo : « .Apparuit,in-
recurrere per quas orbi gloriosus innotuit. Ergo quit, mihi gcmisopito beatus Andreas apostolus,at-

Patrol. CLV, 18
oofi AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DK BELLO SACHO. .^56

que hoc auribus meis praeceptuin indi.\il:S»r(;e,e/ A lata lancea, his implevil 1« Ecce, ecce quod ccclum
annuntia populo lnhoranti consolationem aelitus ela- promisit,quod tcllus conservavit, apostolus revela-
psam, quam lateris Dominici perforatri.r lancea con- vit, oratio populi contriti impctravit. » Vix hrcc

feret inventa : en inlra basilicum benli Petri sub terra fatum foras e.xtrahunt, hymnis et canlicis lanceam
latet : tu in tali loco (et locum designavit) pnvimen- proscquuntur.muneribus donant.auro involvunt et
tum solve, ibi fodiendo annunliatum invenies fcrrum. palliis. llfcc Huimundus ct qui ei favebanl concin-

Ubi ergo armorum liorror ingruerit, illud opponile nabat : scd et aliarum partium rudis simplicilas

hostibus; in eo vinectis. Experrectus delusum mc a oblationibus descrviebat ; ante victoriam quidem

somno arbitrabar, ncc palam feci in perpetuum ta- instanter, post eam vero multo inslantius, quasi
citurus, nisi secundo et tertio commoneror tcnc- : troph.Tei gloria pradata- in bellum lanccc ju.vta Pro-
bat me rursus secundre noctis quies, cnm rursus vineialium clainorem foret adscrilienda.Igitur Rai-
idem apostolus redit.ipsum idem quod prius inge- mundi ampliabatur fiscus, extollebatur animus,
minans.sed incrcpantisimilisetirato.Cunrc.inquit,, insolescebal exercitus. Favebant ei de principibus
contempto me siles; muUorumque salulem unus mo- aliqu', quos ipse modo blanditiis, modo obscquiis
raris? Uamavil ud Dominum populus, cl exmiditus sibi allexeral.

est, et adliuc cuyn tua nc(jUgentia facil quasi ncglc- n CiL — Bonmundus fnllaciam suspicatur in lancea
ctum : feslina iijilur quantocius hoc corriijere, ut pos- At I?oamundiis,ut ipse non imprudens,rci scriem
sis vivere. His perterritus, ubi somnum evasi, jain scrutatur, quisnam somniator iilc essct,quibus po-
simul certior factus sum et solIicitior:adhuc tamen pulum ambagibus involvisset, quem fossoribus lo-
ambigens clamne facerem, an palam in hac cura : cum significassct, utque ipss insiluisset, fodisset,

totum transegi diem, et bissem noctis oralinni et invcnissel stalim fallaciam deprehcndit.inventio-
:

jejunio vacans, poslulansque a Deo vicom tertiam, nem irritam,inventorem conjecturis falsilicat argu-
siduse ab eodem tuissent. Bis acclamaverat auro- tis. « Pulchcre, inquit, commentum est beatum

ram gallus,cum vix tandein sub canlu tertio fessos Andream apparuisse homini.qucm audio cauponas
artus sopor alligat nec moia, qui primo, qui se-
: frequentare, fora pra;currere,nugis amicum, Iriviis
cundo venerat, illico tertial vicem, sempcr terribi- innatum. Honestam elegit sanctus apostolus perso-
lior, semper imperiosior,.S'Hr(/('.«fl(',inquit, ignavum nam,cui cceli panderet arcanum narn de loco,cui :

pecus, canis mute, mora salulis, cunctatio Iriumphi, fictus non patet locus? si Christianus abdidit, cur
damuum civium,lioslium solamen; timore illic irepi- altaris proximi latibulum doclinavit? aut si gentilis
dasli,ubi non fuil limor : ubi est, illic non limcs.^.e- seu Juda;us, cur intra parietcs ecclesia;? cur secus
stabanl adhuc minaj et jurgia,cum prae timore ex altare? quod si neutri,sed fortunae ascribitur; apud
territus spiritus minis subtraxil se et sopori.Sudor C quem hisloriographum venisse Antiochiam Pilatus
pariter tremorque simul corpus alternabal.ac si la- invcnitur. Scimus nempe et lanccam fuissc niilitis.

tus alterum torreret ignis.allerum in glacie rigeret. et intlileni Pil iti : at vcro placet quod scquitur :

His gradibus ad doctndum vcni quod didici : vos au- quod audio inventorem illum, laboranlibus frustra
tem, patres ac fratres, ne tardetis rei sincerilatem fossoribus, insiluisse,concessumque uni esse in te-
experiri superest mihi locum dcsignare.vobis suf-
: nebris, quod multis palam cst negatum. n fatuitas
foderc» Qui rumor ubi Haimundi auribus est illa- rustica? rusticitas credula ! credulilas facile
psus,statim concione haluta,Pelrus ad Petri basili- convincenda! Esto,personam honcstas.Iocum vicina
cam vocatur,locum rogatus,sicut finxeral prius.al- crucifixio roborat : non satis vc! haic novissima ho-
tare significal, fodere monet; utque pondus verba minis illius fraus palet : si pure, si simpliciter in
habeant, vultum ctiam fingit.Koditur ergo,nec pro- via Dei ambulasset, si advocato sibi in apostolo
ficitur,suCrossahumus nequit reddere quod ncccom- non ferrct ipse inventioni su;c testimo-
confidisset,
missum fuerat,nec acceptum. Ilabeljat autem ipse nium, sed mercrctur alienum.Nam quid tants illi
clam apud se cuspidis Arabic.-c teniai.de cujus in- contumelirE re|K'ndain, quod nostrain ([une de sur-
ventione fortuita,materiarn Ikllcndi sibi assumpse- sum est descondens a patre luminum victoriaui,
rat Scabram quippe inluitus, cxKsam, annosam, n fcrro suo Provinciaiesdeputant? Dcputentipsi suam
:

usui nostro forma el quanlilatc dissimilcm,auspica- comes cupidus, et vulgus stolidum nos autcm in :

tus est illico hinc fidem novis figmentis adhrcsu- nomine Domini Dci nostri Jesu Christi vicimus et
ra^i.Nactus ergo fallendi tcnipus,ligone arreplo,fos- vincemus. Ilicc Boamundus et cum eo qui suinma-
sam insilit,conversusquc ad angulum :" llic, inquil, tum subtiliusdiscerncbant Normannusel Klandren-
fudiendum est, hic lalet quod qua-iiinus, liinc ex- sis comitcs, Arnulphusque viccpra;sul et Tancre-
ibit. • Tunc sa^pius saepiusque ictum multiplicans, dus.
demissam fraudulenter a selanceam fossorio illidit: —
CIII. In ijuo el lUiimunilo displicel.
cooperata cst dolis umbra unibr;c popujus Irequons
frequentiae loci angustia. Igitur Raiinundus acutis Boamundi argiimcnto-
Cl. rum spiculis saucialus, millc artibus,mille semilis
Coeterum ubi ferrum ferro illisum linniit, aurcs vindictnm investigatita secum sine mcdiodisjun-
:

simplicium arrectas idem fraudis co:r.racntor, sub gons WiscardiJa; contumelias, aut pra;moriar aut
 357 GESTA TANCIIEDI. 558
ulciscar. Si palam occursus non suppplil, suppi'tat A noclis hora peaultima ad tcrliam scqucnlisilios me-
occultus : ubi non valet luncen, valeat sica. (lia faligavcrut.
Doliis aii virtiis iiiiis iii liosW rcquiralf CV. —
.4rc,v ob.siihnlur.
(ViRG. .Eneid. lib. ii.) Juinque sspiusde valle lacrymurum ad montcm
r.um, inquit, mea est urbis tutela, prajsidium gaudii excelsum surgere assueli Cbristicol.-c succes-
montanum, mihi regia princeps, mihi forum, mihi sus urgcre suos, inslare favori numinis haud cos-
pons et porta parent lancca quoque, populi nume-
: sant. Arcas oppidum aggrediuntur, non impari ac
rus arbitrii est mei. Quicl rcstat, nisi ut exstincto, Marram nisu, scd dissimili eventu. Surgit in mar-
priiicipatum obtineam Boamundi? Il.ec et inullo gine plunitiei tumulus declivia Libani ab uustro
plura volventi, pr.T oinnibns sedet motum iri inter ])crtingens,mare ad occasum quasi stadiis viginti
plebcs seditionem, ut a pede ad caput oxundctur, remotus despectans ejus pcdein fluvius abluit.qui
:

proludant in Ibro hinc inde jurgia, surgat clamor ab ortu ad littora dcrivans,HierosoIymitano Ia,'vum
turbari populos, duces utiinque suis auxilium fe- latus imperio concedit, Antiochia; dcxtrum, inter
rant, in Boamunduni omnis arcus, omne juculum Tortuosam ct Tripolim liiiies notissiinus,munitum
intendatur. Ilas dum Ilaimuiidus Iftnquam leo in arte ct natura pr.x'sidium,diflieilijm hosli grassaturo
spelunca sua molitur insidias noluit taeeri iniqui- : ri aditum minabalur. (Jhristicol e uutem plurimojam
talcm Deus, quin Arnullb indicuta, ilicet pcr eum cerlamine, virtuti omnia cedorc cxpcrti, Arcas cir-
Boamundo indicatur. Sic elusa fraude, salvala est a cumdant, pars Ouvium transmeat, ut portarum ob-
morle anima viri, ciijus vita plurimum Jerosolymi- struat egressum pars citra manet, de opibus
:

petis jam profuerat, plurimum adhuc profutura. Crach. et Uaphani;B oppidorum, ac reliqu.-e hujus-
Ilanc igitur habuerunl ira; originem, hinc ccepit modi citerioris vicini.-e facilins alenda. Tancredus
odii fomes. inprimistransmeatoribus emicat summopereexsul-
CIV. —
Marra capilur. tans,quod desiderati regni oram ingredi meruisset:
Sed revocat meobsidio.tanquam messorem seges pons tamen saxeus antiqua fabrica continuabat
intermissa dum is retrogradus spicas recolligil cxercitum, ut facile ab his ad illos posset transmi-
Marram usquequaque bello circum-
elapsas. Igitur grari. Ergo ubi armis clausa sunt claustra ; fortia
septam sulfodiunt, MarrM supervolitant sagitla;, fortibus, genlilia Christianis, principes de more tor-
concutiunt fund.-e^tremefaciunt min®': undique cla- menta muralia struunt singuli singula, unum
:

mor, undique assultus, undique plaga contra ur- : comes Normannus, alterum Raimundus, tertium
bani quasi par pari reddunt, reverberaut balearica Tancredus nam Boamundus Marra eversaAntio-
:

tormenta similibus, missilia jacula eni'nus, comi- chiam redierat, ubi etiam dux Godefridus et comes
nus vomeres marmora demittunt plurimum sau- :
<-' Flandrensis adhuc hiemabant. Hugonem magnum
ciant,plurimum sauciantur hi moriuntur utvivant,
:
ad Ciliciam revocaverat
in quo sauciusbellum,
infirmantur ut valeant,fluunt ut durent illisinteii- : femur Tharsum fertur curandus, imo humandus.
tio esl coeptum, jamque semiactum opus peragere, Solis igitur tribus suprascriptis principibus obsi-
tanto labori finem qu.T!rere, adipisci gloriam supe- dionis labor incumbit, oppugnant incessanter, et
rando, superare fortunam patiendo sed dum cre- : acriter expugnantur. Dum gic autem certatur,quid-
brius crebriusque tanquam malleis incus, vcl fla- dam contigit quod praeterire socordia est, memo-
gellis area, silice infatigabili mcenia percelluntur, rare utile et honestum.
fatescitturris.murus solvitur, propugnacula ruunt, CVI. — Mirahilis visio Anselli pro.vinhT niorlis prx-
ruina simul et claustra pandit et gradus exstruit. saija.

Igitur vffi, va; Mahumicolis, Chrislicolis gaudium : Erat in exercitu nostro heros nobilis, cui magnum
quippe his prospcra omnia, illis omnia etiam ipsa; nomen contulerant hinc probitas, inde genus, tertia
suce spes adversantur. Nec mora, patefaclo aditu, honestas, quartus Ribot mons h.Treditaspropria mi-
aditor non deest, contra civitas obsistere nilitur, litiffi fetura praeclars notissimus. Vocabulum illius
quidquid virium habet, introitui opponit summo- : viriAnsellus regi Franciaj, imo terna; Galliic curias
pere certatur, dum haec invalescit pugna, dum hor- jj
celebre personabat.Is in meridie,ut est moris,cum
Bum fervet, aliorsum tepescit defensio, minus jam lassos somnus ocellos submisisbot, soranium vidit,
minusque scuta sonant, quale paulo ante ad gran- quod experrectus adito sapienti viro indicatori meo
dinem saxorum pene fatisoebant. Ergo applicantur Arnulfo indicavit. «Videbar, inquit, mihi per som-
muro 8cal«,superat turres ascensor, urbi captaj in- nium super csni congeriem stare, unde palatium
sultat sed audito strepilu, visoque diseursu, de-
: suspiciebam escelsum, cujus quam maxime simul
fendentis turbfe cadunt animi,pedes refugi latebras omnia communem usum excellebant : spatiositas,
petunt, arinis projectis vivere speratur. At nostri celsitudo, materia, lorma, soliditas,
ornatus.Pedem
urbe capta, alii ca;dibus insistunt, alii gazis ; pars ejusmarmor, ebur, argentum ibrmabant reliquum ;

victum quffiritat, pars rapinas exercet, vicloriam corpus aurum prorsus et gemms. Deambulabant
adeptos laborum juvat meminisse jocundius gravio- per porticus in e.>ccelso personae innumerabiles,
rum. Sic venatricem olim turbam et ipse venator quarum singulas tanti cedificii censura decuisset :

jocundaatem.licet jej unam vidi, qoos a preEcedentis adeo speciosi, adeo proceri, adeo ornati, adeo per
359 AD GOOEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 560
omnia venusti procereseminebant;cumqueperspi- A vincere, ubi frustra fuerit laboratum propterea :

cacius intuens admirarer, dcprohcndi quasdamproc- ex hoc in hoc sibi consulunt inclinare,utcunctando
cognit.TB mihi ligura? reliquia?, quibus comites mili- fame crucient oppidanos. Consilii magistra fuit
bujus nostra; hos fuisse animadverlerem.Tunc
tiffi ubertas cxterior parituram se intus minitans ege-
mihi corde et animo studiosius inhianti, et si quis statcm.
patuisset aditus anhelanti conscendere, apparuit CVIII. — Prolialione ii/nis iinpostura dc lancca
quidam ille noster, quoni taliter ibi tunc amisiinus: dccluralttr.
(nomenque et modum locumque et diem obitus Dum crgo vacant arma, dumque otium curas ex-
viri recolebat) ille mihi, inquam, sic ait : Hancrine cludit mavortias, oboritur qu.-cstiode suprarapmo-
leatorum lurbam (ujnoscis, AnxclU'?\ix, inquam ; rata cuspidinis inventinne exainon factura : vexabat
neque enim alia ad cognoscendum signa remanse- namque schisma populum.his factuin laudanlibus,
rant nisi qualihcl quinquagenarium quenipiam re-
: illisdamnantibus,neulra parteadmodum rata.Unde
gressum agnoscinius, qui a noliis puer soptenni placuit summis procerum ul qui orroris inilium fue-
est egressus. Tunc ille : Hi sunt Jerosolymij)ctir,qui rat, ipse litem finiret, ignito argumenlo rei dubise
viam Dei in qua adhiw et tu labora.i, ab initio aij- ndem facturus. Accito itaque in concilium Petro,
grcssi rebus liumanis excesserunt, el merucrunl ha- j> adjudicanturnovem passushinc indc ilammantium
bere coronas pcrpcluas . tu quoque in proximo, nc medii spinarum, qualenus hac examinatione aut
fortc invideas, ud nos consccndcs ; honum enim ccr- ilUnesi vera probelur inventio,aul fal.sa ustulali.Da-
tamen certavisti, cl cursum consummasti. Hic me turjejunio triduum, legitimc orandi vigilandique
stupefactum sopor dimisit et viaio tua, Domine, : inducia; : sic disccditur; at mox postridie iterum
sapientia mihi consulat. » Tunc Arnulfus raelum convenitur. Flammescunt ordine gemino spinx;
verbis a viri pectore solatoriis oxcludens monet : Potrustunica et braccis vclatus, nudus ca;tera per
tamen conlitendum peccataesse,accipiendampa^ni- medium gradilur, in exitu ambustus cadit, postri-
tentiam, el posl h;ec eucharistiam. Actum illico, et die exspirat. Videns quid actum ost populus, callidi-
ministris commilitonibusque suisstipendiareddere tate verbosa seductum se fatetur, errasse pa;nitet;
debita est adjectum. Jamque intrepidus equo insi- Petrum Simonis Magi discipulum fuisse testatur.
dens, stipante militum caterva, circa muros, utso- CI.X.

lent nobiles, spatiabatur : cum repente silex im- AtRaimundus et complices sui Provinciales ob-
provisa de turribus illapsa est, qua; Anselli occiput stinatisanimis reum delondunl,sanctum pricdicant,
sparsit etcerebrum, moxque labentem mililiaexci- ArnulCo minantur, utpote fraudis revelata; summo
pit ; corpus reportant cum lacrymis, undc
illuc scrutatori; denique manum armatam in eum mit-
modo gaudentes exierant,spirilus ad beatitudinem C tunt,domi improvidum oppressuram;nisi primoni-
ascendit promissam. tus ad Normanniic coinitom,cui militabat,ipse festi-
CVII. —
Oppidani Arcarunt acrilcr resisiunt. nasset.Comcsepulabatur et cumeoFlandrcnsis,am-
Condito, prout decuit, illustri viro, cum exercitus bo simuljunctidiscumbebant,sedaudlla fcstlnantiaB
noster nihil in obsidendo proficeret, pra?scriptodanl CQUsavocatur, in medium sessurus; comites allrin-
mandatum Arnulfo, ul Anliochiam revertatur, qua- secus secedunt,mittunlur arma armatis occursura.
tenus morantium Godefridi Robertique Flandren- Cslerum,illi,audito Xormannorum fremitu, territi
sis quietem increpet.bellumque adcsse nuntictOa- rcm dissimulant,aliud qua^rerc atquc aliorsum ten-
mascenura : Arnulfus autom ut semper ipso ad derc simulantos : hoc se artilicio tuentur; aJioquin
reipublicK utilitatcm promptissimus, libens ultro non tam frustra quam malc arma sumpsisse, si

scapham ascendit propter navalia hostium Tortuo-
sa;, Heraclia;, Valoni», Gibel landem Laodiciam
pervenit, indc Antiochiam pcr multa pericula, paucis
comitantihus eicurrit. lllic principos causum viji
nactus expergisci monot, docot hellum imminero,
quos absolvisset fuga, dolituri.
:
CX. — Proponitur fubricanda aurea Salvatoris
imago.
Postquam fraudis commentor Petrus,quam me-
ruit, po;nam luit; denuo fit conventus, ut elapso

cujus fortunam, nisi maturatum fucrit, horum ter- n cassata; inventionis gaudio, novum succedat sola-
minabit absentia. tium. Imago Salvatoris auro purissimo effigienda
Copnito autem belli rumore, Franci militia prin- proponitur, cx populo Israelitici striictura taberna-
cipalum stimulat, nec minus ipsa ab ipso t<timula- culi,quanla; in his,(iuant,-e in illis fuerint expensae;
tur, unanimiterarma frcmentes, breve tempusinter dcvotio illius saiculi retroclatur, nec pra;teritur
paraiiduin porveniendumque cxpondunt. Ergo ubi merccs incunctala, frequontes ex hoste victoriae;
exercitus congrogati faina ruiilimos pcrcurrit, cessat moneturque et pro amotis jam periculis Deo esse
bellum, satagit hostis se tueri, non alios gnissari: gratandum.et pro amovendis supplicandum. Hujus
at noslri pcrpetuo impetu,scd non eflicaci proposi- igilur exhortationis Arnulfus pra-dicator ipseaudi-
lum urgent : sagittas, jacula, silices, ot quidquid in tores suos quocunque volebat inclinabat. Marlhra-
turres hostiliter mittitur, iiu-unctantor mitlunt ;na- nensis aulem cpiscopus homo paulo rudibus orudi-
tura pro loco pugnat, iiihil proliciunt. Comporlum lior,et pene sine littoris litteratus prope astabat,ut
habebant plurimi el cxpcrluin quiesccndo intordum explclo scrmonc bencdictionisinsigne super popu-
 ;;;

561 GESTA TANCIIEDI. 562

lum dcxtram extenderet hos pencs quos jiis fabri-
: A metandis castris edicto, ipse procul solus sine
flfitf

C!B consjstpbat.reliqui omncs oblationibus injisfc-
bant. Itaqiie brevi opus magniiin consunmiattir,
quod nlsi scdula excudisset inslantia, massainfor-
mis Jerusalem perferretur nam tertii jam mensis :
labor in quartum exierat, cum pojnitet morarum
socio, sine armigero montem conscendit, undc ad
patrem Christum Deigenam ascendissc didicerat.En
temeritas, en novum obsidionis genus. Occasum
obsidct Tancredi miles, ortum Tancrcdus: partem
aliam pauci,aliam unus aiiam sine duce militia, :

principes, pudet quoque circa oppiduluin via inter- aliam siiio militia dux neutrius utcrque, imo :

missa, tandiu excubasse. nullius auxilio conne-us. Ille maxime qui quanto
C.\I. — Jerusalcin peiyit e.rerritus. ortui propior, tanto a Francorum subsidio remotior
Quapropter opera inutili dimissa ante iirbiiim erat; suorum longe in occasu metantium, exercitus
porlas Tripolis, Gibleth, Baruth, Sidonis, Tyri, sequentis valde remotius in occasu sequenti. Ipsc
Achon, Caiphas, Cesarea; feliciter transitur ab his : igitur eques, ipse pedes, ipse signifer Tancredus.a
omnibus a^s prande et victualium copia audacter monte Olivarum in civitatem obtutum fixerat, solo
exigitur, iiicunctantcr redditur, liberaliter eroga- vallis Josaphatintervallo abscisam.Inspiciebatenim
tur ; nam omnes h^-e liltus a borea in austrum ver- populum discurrentcm, turres arniatas, militiam
gens, turribus altis muniunt ordine prffimisso pere- „ frementem viros ad arma, nurus ad lacrymas, sa-
;

grinantibus obvi;c. At ubi dimisso littore a tcrgo cerdotes ad vota conversos ; ejulatu, strcpitu, clan-
Kamulam venitur, Tancredus pcrnox,castra movet, gore, hinnitu ^ias intonantes.Stupebat templorum
ante lucanus socios pra^venit, llierusalem pervenit, Dominici aeriam rolunditatem,Salomoniaci insoli-
muros circumvenit. (5) (.Veniens tamen, Bethlehem tam longitudinem, spatiosK porticus gyrurn, quasi
ab hostibus liberat, quoe obsessa ad eum pridie cla- alteram in urbe urbem. Saepius vero ad Calvariam
maverat per legatum.) Eminus tamen sub primo sepulcrique templum dominici oculos reducebat
aspectu visam Jerusalem salutat, genua humo affi- spectaculum quidem remotius.sed ai-duitatesua pa-
sus, oculos urbi, cor coelo, cujus videlicet salutis tulurn,ipse tamen loco sublimior. Adhaecsuspirans,
imago metrum est prssens. ad hiTC conquiniscens illa svum pro luce pascici :

Salve Hierusalem, gloria mundi, cupere, si quando cujus prospectabat fastigia liceat
In qua nostra salus, passio Christi sibi Calvaria; osculari vestigia.
Probris Judaicis ludificata —
Cui occurril eremila.
CXIII.
CoeIo sole solo testibus alma, Obtulerat autem ad haec discernenda op-
ei fors
Humani generis hoste perempto, portunum doctorem Turricolam consultum sibi
Immunes sceleris traxit ab orco, ereinitam, qui ipsum ubi praetorium Caiphffi, ubi
In te passa crucem clausa sepulcro C suspendium Juda;, qu« portarum Aurea, quae Spe-
Lux de luce, Dei dia propago, ciosa, unde Jacobus in prsceps dejectus, qua Ste-
Infernum penetrans inde reduxit phanus ad lapides ejectus, et hujusmodi prorsus
Quos seductus Adam sub Styga mersit. quaenam ha^c, qu»nam illa forcnt instruebat. A
At mox docuit tum redivivam quo et ipse muluo cujus esset sects, patriae, stir-
Surrexisse dies terlius illam. pis, nominis rogatus, Christianum se Normannige-
Post hsc aethereas scandit ad aedes, nam \Viscardidam Tancredum respondit. Sed au-
Nam suscepit eum splendida nubes, dila Wiscardi sobole, stupens ille ac perspicacius
Quem cum suspiceret gens Galila;a, intuens ait : « Tune
sanguis es ducis, quo ful-
illius
Audit : sic veniet seu petit astra. minante, totiens Graecia tremuit quo bellante, ;

Haec scis dicte sacer mons ab Olivis, Alexius fugit quo obsidente, Dyrrachium patuit
;

Salve prsterea, regia Sion, cujus imperio tota usque Bardal Bulgaria paruit
In qua discipulos, Kyrie eleison non loqueris ignaro neque enim mc tantus patriae
:

Clamantes, sonitu sub vehementi, meae fefellit populator. Hostis hic quondam meiis
Demisso veluti turbine coeli, nunc demum, te misso, oblatas mihi injurias deli-
Replestis subito, Spiritus alme, n nivit. Vivit in te adhuc, vivit illc formidatus popu-
In linguis veniens terror et igne, lis, audaciae avuncularis vigor; cujus pristini nova
Salvo stella maris, janua coeli, mibi refers insignia : stupebam primo hostem adve-
Partus psalma, tuae filia prolis, nam spreto consortc solivagum occursare, tantum
Semper virgo manens post in et ante armis et equo conflsum, socias sequi aut antece-
Partum, vel minimae nescia mendoe. deresperabam cohortes. Stuporis causa ignorantia
per circuitum fiumina, ripae, mea erat, cum qua et ipsum a me repulisti. Jam
Fons, nemus, urbs, casa, mons, vallis, avete. simul mihi creatus es, et de ignoto cognitus, et de
CXII. — Tancredus solttse inonte Otivarum uib.ni temerario strcnuus, de hoste veteri frater novus.
et

considerat. Jam le deinceps uon stupebo, si feceris stupenda :

Cumque vicina turri Davidicffi signa affisisset. imo stupebo, si stupenda non feceris ; exilla ortum

(5) Inclusa parenthesi erant in margine addita, unde non adeo oratio connectitur.
 AD GODEFRinUM APPEND. II. — MONUM. DE BELF.O SACRO, 564

faniiliacoramunem hominum viamtercrenondecet: A Dominica monstratur oratio. Porro ut rem ordine

atlamen cave, cave fili, ecce hostis. » proscquar,ibi pyramides duae, superior regis Josa-

CXIV. —
Irructiles ab iirhc mUiUs solus fun.lit. phat rotunda, inferior vero beati, ut fertur, Jacobi
Ecce porta milites effundit, qua? lunc, ut ad eum quadrata infra Siloc, infra puteus Jacob, circum
:

conscendcrent, in vallcm Josaphat quinijuc dcmil- circa ab utroque vallis latere eremilalis plurima
tebat : tanto fiducialius adventabant, quo abun-
illi crepido. Item a mcridic montem Sion ab
vallis

dantius suporat comitem dux, quinarius unitatem. AchcUemach disterminat ;juxtaputeumpr«scriptum

Ergo alii alios quisque rcliquos ad diripienda spolia
pra;currere festinabant : at
colloquium dimittit, ad incursum os, animum, so-
nipedem, Praxinum convcrtit, et quem primum re-
perit in montv.-madvolasse,primi cogit spiritum sub
Styga, corpus in vallem corruerc. Idem manebat
a valle Josaphat exiens, et usque sub turrim David
Wiscardides vale dato, gyrum ducens.huic fronti latus praibet continuum
monticulus in urbis cornu a Zephyro descendens,
in dcxtro latere paulo erectior, in siiiistro viciniae
humili fere coa;qualis: sed hoec vicinia usque Josa-
phat quartum sociat latus castris accommoda fi-

secundum casus sed damnatus ruins equus equi-

: gendis.
tem salvavit : illum, inquam, cquitem inlbrtunio CXVI. — Disposiiio e.rcrcitus.

fortunalum, cujus frons hunium dum reperit, cu- n Igitur comitcs Normannus et Flandrensis hac in
spidi ob\ia: pcctus non est reperlum pra;cidit ita- ; parte obsident, ei qua; adhuc S. Stcphani dicitur
que ruinam ruina aperatam insperata quaj tamen... porta; oppositi. Dexter ab hisTancrcdus imminet,
dium facit magis dcjccturo quam dejiciendo si... silamen ad Phocbi ortum terraj situm metiris,tunc
tit odiosa. Nam licct ambohus ulilis hunc a laboro, quidem infcrior:si voro ad depressionem tumorem-
illum a nece liberarel ; damnatur tamcn ulililas.ubi que loci, paulo superior. Ipsi praescriptum illud cor-
damn.isa utriusquc impeditur voluntas. Tcrtius ac- nu cxpugnandum contingit,unde adhuc expugnata
celcrabat, et hunc quoquc rclicem dixerim, si ipse turris, Tancredi appdlatur. At ducis castra vallis

jacens jacentem se pariter lugeat infelicem. At opacat,eujus frons supradicta eminentem Tancredi
voti compos, impotem se fecit, qui dum ad con- pertingcbat viciniam. Porro mons Sion Raimundo
gressum ruinam distulit, in congrcfsu durius et mi- comite metatore gaudet, solo muri humilisobice ad
serabiliusruit.lli.Tsi restabantduoquorum stamina Jerusalcra submotus ; nunc suburbium,antiquitus
rumpentes retinuit parcas.In cgrediendo rumpi ccc- pars urbis, imo urbs, eamquje nunc est Jerusalem

perant, atmox refugis redi:itegrata; sunt colus suburbium habens.Tribus itaque portis ternadepu-
:

quippe Tancrcdi plusquam leonino atlonitos fremitu tata cst obsidio e regione, dualms tertiae id cst : :

adportani luga celcris reducit:sic quondam catuli occidentali, ex obliquo banc subjccla valle ab oc- :

ovile repctunt, ubi claustra feram summovent,

G cursibus facientc liberani, illas vicina planitic as-
quam in ipsos tutores fames egit accrbior. Victor a sullibus opportunas. At viillis Josaphat vacavit libc-
moenibus rcpulsus supcr spoliis nil movotur oblatis, ratum loci situ, tum popiili statu liborata : si qui-
equorum discursu libcro, phalerafo ornatu, divite dem pars illa urbis timere ncscia valle reducta,ag-

armorum, huc illuc sparsorura, aureo fulgore re- ; gere, arduo muro inexpugnabili munitur.
ditadsuos solaturus rcditu quibus jam ingcmina- CXVIl. —
Boatnunilus nbcsl el alii duccs.

bat mora dcsolationem desolatis absressu. Intcrea Porro exercitus advena partim bellis partim mor-
frequentes copise, subsidium libens. juventus for- bis attritus, proesertim Gallorum comitum Stephani

vidaadvcnlavcrant ;
quin el lenera, duriorque aitas, Hugonisque absentationibus, nec non Doamundi
sexus quoquc mollior, omnes adcrant adeo flrmis : principantis absentia minoratus, nec muro bumi-
infirmosin concurrcndo asquabatsequa sivc unacon- liori sufficiebat oppugnator.nedum munitas natura

currcntum devotio. tiirres in ortu occasuve cingere tentaret sed duo- :

CXV. —
Descriplio civilalis. rum u'.cunque latcrum, utriusqiio autem quasi ad
Ti-mpus csl in explanando sanctae civitatis situ modiuni*longiluriinoobarmnta, tanto acrius Christi-
pauliilum dolectare ut (iiiorum oculos pascere non
:
cola populus oxpcrgiscitur, quo ampliorem inva-
valctprop!erremotionem,sallemanimns.juvettrans- J)
serat hostem nuincrus minor; quo augendam forc
missa ad manus el fusa pcr aurein. Hujus ergo hostilem, suam minutum iri turham certissime
sancti anibitus qiiadrangularis est forma,capacitas constahat; quoaridiore siti mensis Junius torrebat
ampla; Eoa frons lalr... borealo dirccla, altora ve- castrensos. .^d interiores, satiem,umbram,quictem,

ro et allcrum sinuosa : nam medii inlorvenientes otia, somnos ; ab extcrioribus fame, sole, laborc,
anfraclu uustrali in Gulllica occiduo quod frons bellis, vigiliis laceros cogens.
altcr.i... talum ost ad turrini David lattribus nor- CXVIII. — Aptanlur machin^T.
mam... di'!it lincarcm sod ab co quod in Eurum...
:
Igilurnvidi quictis Inbori insistunt, qu.rrunt sol-

vallis Josuphat innnlem Olivcli submovct... situ hu- liciti ninchinas, [iroxim.T pnrascovcsauroram muris

milis conlentorum lamen dignitate prascollens

;
: destinnnt scandendis. Sic onim pr.Tinemoratusmihi
ibi namquo Gesscmani, ibi torrcns Ccdron, ibi Dci pr.Tmonucrat illo tiirricnla monachus,Tancri'do in-

aula> aula, cculi rcgina» sepulrrum, ibi proloniarly- dice,nostratibus oa die assultum indiccns. Cjetcrum
ria Slrphuni lapidiitin. ilvi ruin fiinguinoo sudnro porliislrnt.'i rirciimqiiaquc virinia, niillum fuit ne-
5Co GESTA TANCIiEDI. S66
mus, non palutium, non lurris, quai ad scalaruin A C\X. — Liyiiii ohsidimii opta fruslra qmrsita (jiiu.si

fiihricaui lignuiii iiiittcnmt.Mcmphis ah Ilierusalem dirinitus repcriuntur.

nninascum oxpullricem suamvcterem nova veetri.ic Consulunt iii modium proceres scrutari latebras,
cxpulcrat, irleo reccns afUiuc ille /Kgyptiiu cxpcdi- vias atque invia peragrare, undecunquc ligna cor-
tionia annus nihil siccum, nihil viridc rcliqucrat rodcrc statuunt, ut nulli ha;c indagatio parcatprin-
intentatum : secretae tamen latehraj aliquantas ce- cipi : mox quod statuitur impletur : laborantibus
laliant trahes, qu.-r solertem nequiverunt Tancredi Tancredus a dcsiderio suo non est
caetcris frustra,

('allcrc solliciludinem. Ahstracl.-c igitur ot allata:, fraudatus, Miraculi specicsostquodnarrabo.nequo

unam duntaxal scalam implent,h()c in tempore om- tu, quisquis rcm beneconsideras,aclumcoeIitusnc-
ncm rcmovisse inopiam a>stiinatiT', aderat namquc gabis.
dies capiendis armis prcefinita, citra quam uitraque Tancredum gravis dissenteria torquebat, cum
hinc coarctavcrant, inde immincbant gravcs ulro- tamen ipse sibi equitando non parceret. Vix equo
bique angustiaj cilra, quoniam invesligandcB sca-
: insidens, pestis illa crebro descendere, longc absce-
larum maleri» arctas conoesserat inducias breve dcre, latebras quaerere viruin compellebat. Saepenu-
biduum ullra, si quidem post iilum, nec in illo
: mero hao molestatus angustia, cum fatigatis ex iti-
die prffifixo muros invadere, hoc eral datum a mo-
P nere sodalibus ipse labori cederc ingloriusque re-
nacho oraculum annullarc. Propler hajc igitur scala, verti disponeret solita augente molcstia, gravari :

et una non hahuit sociam et sine socia gratati sunt cocpit, elongavit, descendit, descendcns sociorum

unam. Itaquc muro applicatur qui turres continuat oculos cvasissc putabat, cum rcspicicns compcrit
laevas Tancredi, secundam tertios Jamquejastahat non essG evasum. Longius ergo latcbras quaerens,
:

sublimis.et quasi sesquipedalia haec jactans «Quo- alios denuo passim aspicit vagantes, sicjam tertio,
:

niam quidem socias cum exspectarim non habeo, sic quarto sedem mutans: demum in secessu longo
deinc ps ut haheam non exspectabo. » sub rupe cavata, arboribus clausa cireum atque
horrentihus quietem invenit. Papae quis utDeus? !

CXIX. Munis consrendilur. o qui de petra aquas, qui do asino sormonem, qui
de nihilo omnia eruit ipse de perculsi vulnore mi- ;

Igitur vicinia, inventio, opus, propinquo reper- litis exercitum sanavit,,de infirmitate firmavit, de

tori opifica ad reptandum in muros ducatum Tan- plaga vili prctiosius quovis metallo antidotum con-
credo dabant quem tamen si cujus alius invila
: fecil nam|dum ihidemvirtusexpulsivaoperaretur,
:

sors vcrtissi;t, auimus aecr hanc sihi tantam arro- vcrsa ad oppositae rupis concavitatem fronte, ligna
get laudem. Itaquc morarum nescius, jam primis quatuor intro patent, quihus nulla proposiloopera
innitebatur gradibus,jam stricto ense dextra fulmi- C desidcrari poterant aptiora illa ipsa, ut fertur, :

nabat. Porro majestas generis, dignilas nominis, erant quorum ope rex iEgyptius Hierusalem expu-
gratia meriti, spes merendi binc plebs reclamans,
: gnaverat ;|quihus visis, ipse adhuc, tanta sunt gau-
inde nobilitas reluctans, incceptis obviant; jamque dia, nec sibi credens, nec oculis, surgit ct accedit,
haerenlis dextram exarmant apprehensam. Su-
Iffivae palpat, rem Ergo hcus hcus o comites!
perspicit. ! !

bit revocati oflicio juvenis,et ipse si fors juvet, gau- huc, huc accurrite, clamat huc, huc, ingeminat,
;

dere dignus si invideat, fiere dignior. Felix ille per

: Deus en plusquam petimus dat quaesiimus lignum :

omnes ab imo ad supremum gradus in summa ; rude, reperimus fabrcfactum. Vocati adsunl extem-
operis infelix. Arripuerat enim jam lieva murorum plo socii, unde gemuerant gaudent, ille gementem
apicem,cum adversarius ensisineum descendit,ut adhuc exercitum, misso nuntio, Cestinat consolari.
qui biinanus el fulminans modo conscenderat vix Promulgato per populum gaudio, tullitur vox lajti-
descendorc orbus gladio el manu hac fere illo peni-
tiae ct exsultationis in tabernaculis Francorum,
tus poluisset. Refertur itaque in castramedicandus proceditur sicut in litaniis cantando obviam.
auriga currus Tancredici, quem Simon tenuit, ma- CXXl. Robertus Flandrigena opificum tutor cons-—
gnis tamen excidit ausis. Neve tacitonomine auda- lilutus.
ciam mililis meritus non remuneret favor, nomen Q Mox tunc eligitur operi Flandrigena Robcrtusopi-
erat juveni Raihaldns,Francia tellus.agnomon Cre- ficum tutor, dum Hgna cffitera fabri quaesita reperis-
mium, Carnotum nohilis ortus, vires et probitas scnt,repertaincidissent,incisaretulissent.Lucuserat
;

haj magnae, major at illa, refertur saucius. Nemo in montibus.et montes ab Hierusalem remoti ei quae
autem relati utile duxit supplere vices, qnippe gla- modo Neapolis, olim Sebasta, antc Sychar dicta
dios verens descensores, mille in unum unius as- esl, propiorcs, adhuc ignota noslratibus via, nuno
censoris. lllum enim in angulum tota convenerat cclebris ac ferme peregrinantium unica. Illuc prae-
pugna interior,cum totus reliquae civitatis amhitus dictus comes solitis comitantibus quasi ducentis
ab exteriori vacaret sopito similis. Vidcns fraudata missus, innumeris hostium millibusexponitur,ante
sedulitas defensoribus favere fortunam, oppugna- et retro, dextrorsum et sinistrorsum circumfusis.
toribus autem adversari, scalam refert non modo Ipse non secus turmas actubasquam patriametti-
inutilem,vcrum et damnosam si tamen ad siiigu- :biam perhorrescens luce intcr per q... fabricam,
laritatem recurratur excusabilem. jaculabatur feras, nocte cum fabris in ferina epula?
 :

5G-; AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MOXUM. DE BELLO SACItO. 368

batiir. Itaquc labor illc et doniino crat cum utilitate A. lae, cratcs, nexus, inconnexi, annecti ct erigi sed
voluptas el laborantibus famulis parta sine mctu prius transfcrri indigebant.Ad transferendum ergo
refcclio. Utque satis cajsi feliciter ncmoris, comes nox cligitur, dies craslini jacentia erigit,sparsaque
redit sapieiiter viain arniispricniuniens, ipseauda- huc m.^mbra in suuiu redintograt corpus.Tran-
illuc
ctcr cum retroneis scquensvulgusdiligenterin mc- slalas (luoqucmachinas mox transpositio sequitur
dio tuetur, per arcus Daniasci per cannas .\rabia", castrorum.ut jam non minus obsessis quam obses-
per pila .Ethiopia: indemnis transmeat ; sedaudita soribus palam fierct, quoniam murusille bellofue-
comilem comes nusquam dcscivisse prosperitas ; ril destinalus. Ingravescit itaquc civibus malum,
cxitum reditum scmpcr prosccuta hymnos «t pom- turbaturomnium mensconsilii inops,qua pr.Tcisus
pam, a comiiluriniis impctrat favorcni, laudora ab fuerat ccrtaminis occursus : fastigioss molcs timo-
omnibus merclur. rem cxcluserant. Pra;lcrca partein illam multo ne-
CXXII. more sollicitus munierat labor, balearibus scilioct
Exstabat mcdium inter castra,etvallcmJosaphat tormentis ad hosliles assultus : frustra h.tc autcm,
pomcrium, quo nullum aptius aut aptum equcas- quippe amoto hinc et aliorsum admoto, ut dictum
suLibus hoslium, nullum civibus formidolosiusim- cst, melu, quod tamen in cxtremis rcbus solatium
minebat quippo illius cornunrjru.=paulohumilior „ restat, machina interior transplantatur, ubi oppo-
:

erat, turris rara, rnmpus, ul dixit, extcTCxlcnsior: sita revcrbcret cxleriorem transportatam.
area haec tamen hoste vacabat, stupor indigenis, at C.XXIV. Aries impdlil lurrcs. —
providentia ducum partem illam supremo bello rc- Parati ergo utrinque ad pugnam; alii tremefa-
servabat, dum turris lignca struoretur, dc cujus ciunl muros, alii tucntur.Aries surTossor a pede te-
culminc Francorum mocnia volarcnt. Igitur
ala; in rcbrans turres quassat.marmora arietem in collum
allata; abies, rypressus, et pinus veras dissimulant, super lapsa. Turris una et ipsa lignum, urbi con-
ficlas vcro assimulant minas malcria sciliict ru- :
grcditur : sed et volcns iuvita;; nutans stabili,altera
dis Ibrmam cxspectat ad Zephyrum ul formata ad occurrit immobiIi,aIlera stal ad occurrentem.At si
Eurum pugnet. elephasme-
liccat.ccdat. In cujus spectaculi stupore
C.X.XIII. — Dira olisidien/itiin faincs; muchinh ajiliU.v rito similandus rerurrat, quem narrant fabula; sub
ct iiuTiiibiis admoUv. aspcclu muris trcpidarc. Interca non ccssat clanior,
Interea vero tum cercris tiim und;c inopia, bclla nnn fragnr, nnn vulnus saxa, spicula, sagitta; :

quoqup, aliud minans, aliud inst ins ; ilud furor utrinquc volant : scula, gab^ae, crates.rauri ad ictus
hoc Palaestinus, Arabicus, Damasccnusim-
.'Egypti, remugiunt pr;e sonitu el jactu.oculi aurcsque non :

manitcr aisluabant; jam enim frutieatipercircumi- magis suum oxerccnt opus, quam altcrnum. Ca>-
tum, hastis ct cal.\be ipsa suafrugcquamgorniina- C ptani tanien moles lignoa non tardat viam. sallans
vcrant horrobant collcs utidc rarissima. inio eti.ira
; pr.Tstat ut post obrulam callis barbicanam jam pa-
nulla jamcaslrensiinodi.-cecrcsadvonasuccurrcbat. ^obat liberior. Al ubi co usque appropiatum est, ut
Quaisitis utcumquc ves^i, vescenda vcro quKrerc allern.p cuspidis obvium jam tinnircl ferrum.idcm
extra castra omnino non licebat ut quae prior oL- qui obstacula prius quasi prsco Grscus mylanys
:

sedcrat gens, jam muItovcrius,quamobsidciis,dici clamans domino soqnonlis removerat, arics consc-
posset obsessa. Unicus ot univcrsus orrabat per cut.T? modo turricukfc unicus obstabat. Procedcrc
e.xcrcitum plancliis ; frustra Uo:i)ani;cbclla, frustra murorum non permittebat objoctis : rccurrere ma-
Antiochiic lamein. IVustrareliquosliiborossupcralos china prohibcbat subsecuia ; dextram la;vamque
esse : quandoquidem tolum jam pelagus perva- diverticuln gradienlis natura negabat, cuja refert
datos apprehcnsi ;irona littoris naufragos feccrit diimlaxat, modo egrcdi. rcgrcdi modo.digrcdi nun-
lugubre igitur, verumtamen pium, et vel ipsius quam dcdit crgo pajnas Normannico torrc ambii-
:

hoslibus miscrabile solatium cerncrcs cum, vita : stus lalera, (juod a cornu slrenuo ungul.-c degcnc-
pcrosa, cohors moitcm uliro vocarct : fuerat ravit sognilics : id ipsum prius inlerior flamma ten-
namquc qui tanquam ad uxo-
conjurato impetu taverat.sed afnucnsinccndio occurrit unda cxlerior,
rios sic ad muralcs rueieat amploxus, quasi una n ille mansit illicsus. En iterum sumpto fulmine Chri-
mcns et ratio singulorura haic forel: Osculalor sticolis Midiumicolc pluunl, ut stillata nocentem
desiileralitm meivn llicru-ialein priiisqtiain tiwriar. amphora potct, (]ui.prius utilis pice cl sulphurc ot
Miscri 1 in qiiorum oscula modo forrum, modo sa.va, face fucrut ustulatus. P2.\pcrtus est ilaquc idcm bis
inicrduin sudcs perustas omiiia nerem subilam innammalus, bis aquatus, bis Mahummct victum,
osculati plucbant miiri. Ac nec sic quidem rccpta bis victorem Christum : ct hic quoquc elcmcnta
semel poluit terreri devotio:quinsa;piussa;piusque actorcm cognoverunt suum, ad cjus nutum.alteru-
alii in morte aliorum eosdcm repcloront ainplcxus. trum vicloria^ permutantia viccs; patonicto aditu,
Jam cxiorat in Juliiiin hibor, a diulini ccrlaminis machina procodil, somel atquc iteruni saltando
exordio quinquies jicr septcnarium rcvolutus. Con- fclix, flcbilis tcrlio, silva rccens sub onere faliscit,

summaliini cst oiuis. tormcnla fabrcfacla, cxslruc- obscquio inimatura.

ta: michin;c, parata omnia qua>pra;scntisinstantia ; CXXV. — Muchinarum cffcclus arlibus cludunt obsessi.
ncccssitatis postulabat ; adhuc tamon potes, tabu- > Ou.p vulgo soliva, quasi quia pcr lolum vadat.
SG9 GESTA TANCREDI. 370
nuncupaturtrabs fissalatusaUerum cncrvat.qiiippe A Gloria militi.-p, poncris quoqne pjloria clari.
JsBvo parieli pro funilamenlo snlijccla. L.rsa crgo licrnardus, tc sancto vocans Valcrico patronum,
pedcm altenim machina stiit immoljilis, proccilerc A quo cognomcn simul, agnomenque traheljat
et :

invalida, rclroccdere indignata, astare contonta. Vos tamen in muris repcritque doletque repertos
Ecce ilorum dolor ct vctus cx usu ot novus cx oasu : Nobilc par fratrum Lettholdo, secuteque fratrcm
renovata est desolatio, cicatrix vetus. « Bene, in- Engolberte ortu scansuque sccunde priorcm :

quiunt spcs quoque lcnta fuit; si quidotii inviti

; Quos scala in muros in scalam Klandria misit :

credidimus.a quo post crcditum i.Tdcndi fucrai us5 Mflcnia partiti discurrunl, illc per Eurum,
en exitus quom pr<esaga! al) cxordio mcntcs augu- Fratres por Zephyrum : lauiant laniataque tru-
rabant. » Inler hos tamcn Rcmitus.falcata acie ar- [dunt :

matur pertica.ad secandos funes calybs efficax.qno- Corpora quaquc niunt, fragor bos sequitur, fragor
rum nexibus implicitn' dcmuris minabantur trabo. [illum.
Horum igitur excisioncm.iliarum mox comitata ost Prinia tanirn ccrvix humcros qure cassa reliquit,
solutio, solutioncmquc ruina dextim.i? sinistim.T-
: G-ediferam sonsit doxlram qum tertia repsit,
:

que turris solalium cessabat, quarum remotiuicu- Stabat adhuc truncus, cum jam galeatus ad ima
lam Tancredus, propiusculam comes Normannus r> Deciderat vertex at mox hunc ille secutus.
:

funda; balearis turbine dissolvebant Suapte causa Et caesus calcem est expertus, et integer cnsem
sollicitre acclamantem non audiebant vicini mi.Praj- Sed jam crudescit bellum, jam crebrior arces
sertim Normannica tam noccntior quo propior, Irrumpit populus, veterem jam miEnia civem
ideoque odiosior facile jam succubuissot impulsi- Indignato novo superantc, stupent gravitatem
bus : sed objecta; tormento pale<B ruinam dilferc- Plantae victricis; quod dura quod improba cursus
bant; latebant enim post saccos mocnia.ut jara non PrcEgravis inculcct.rapida involet, horrida pulsel.
tremerent ad marmor volans. Erant itaque labor CXXVII. -
Urbs capilur.
multus, fructus minimus, planclus plurimus.risus Ergo fugam trepidi satis aspernata coloni
nullus. Sed quos ad risum lacrymabilcm non mn- Excutiunt tremulas transverso vertice plantas,
veat sacerdos bellicus, cum fatisccnle militia, illo Victori assultant; admissus victor inerte
dclicatus ordo in albis et stolis sealam vehentes, Plebe levat prcssos; assultus, prasmia, muros,
flentes vehendo gemerent, flendo psallerent; et haec Ascensus avidae graduum penuria gentis
quidem gestatio et opus erat, ct sormo, sod sormo Vota morabatur, vicinum limen aditur,
magis. Tuncque prae labore militaris torpebat vir- Frangitur, atque humeris pulsalo cardine solis
tus.visu insolito experrecla. llcdil ad muros, pium Mox Josaphatea; patuerunt robora port»,
iUud Kijric elcison comitans illud, inqnam, ct ab C Ergo ubi claustra patent,
;
cuncta aspirant,nihil ob-
imo pectore egressum, et ad summi aures judicis
[stat,
efficaciter progressum. Exaudivit enim Dominus Huc, illuc,doxtra, Isva, sursum atque deorsum;
clamorem contritorum, neque ultra sustinuit porn- Per sata, por dumos, per tocta, per arva.per hortos
dorum blasphcmias.();n' divisit mare Ruhriun in ili- Dissiliunt, intcrficiunt, rapiunt, populantur.
visitvics, et cduxit Isracl pcr mcdium ejus : modo Hic pecus, illo domum; pars aurum, par orichal-
solatusest desolatos suos,atque ubi jam spesexci- [oum,
,,
derat vitse, aditum reseravit victoriae : nam multa ralsa decepti specie, fnlvoque nitore;
expertis, at frustra caitera : flumina quoque qua li- Plurimus argentum, quidam gcmmas, alii ostrum;
cet placuit imitari, ut vel clamidatam possent
sic Servos nonnulli, cursim omnia et omnia raptim
arcem eAuere. Sitire cruorcm arundo solita jam rt tamen in vulgo fert fabula, qua sua cuique
flammas vomit, non jam, inquam, exstingui aut Est prurigo gravis, prior illuc invoiat unguis,
cxstinguere sitiens.sed aecendere furens, emittente Sic modo posthabitis ornatibus -.mbitiosis,
cornu spicula. tellurem putes versa vice in coelum Quo suo quemque rapit penuria, sistitur illic :

fulminare ideo fcrrum candons aera ab imo in su-

: Esuriens furno non esurit arma reperto,
blimo dissecat, dum penni! subsequentis remigio Q Nec sitiens unda sitit «ra pecusve reperta,
adjuta flammivoma cuspis paleas simul pcrfodit et Tecta subit laesus, ruit ad velamina nudus;
accendit, cujus incendii vires ejusdem artis tutela Ad calices bibulus, ad opes festinat avarus.
non ferens, ceduntflammis qui nec jaculis anto Sternere nobilitae, vulgus spoliare laborat :
cessarant,ncc balistis.Vacuos igitur civibus muros, Miles csde rubet, dux exhortatur et urget.
scala; hostibus mox replent applicat»; sed et pontis Hinc ambo validi.comites amljo, ambo Roberti,
instar trajecta palma, cives hostibus continuat, Hic Normannorum comes, ille Flandrigenarum,
lignum saxis,murum machinas hac quoquo ope in : Duxque Godefricus bello celeberrima virtus,
urbem repit juvontus avida manibus pedibus a pro- Hlinc magnanimus sancti comes jCgidianus
cellis in portum tranans. E regione ruens vicinas scanderat arces,
CXXVI. — Bernardus Suncli Valerici, Lettholdus et Et quam Davidicam vocat incola, cinxcrat armig,
Enijelbertus muros subeunt. Non sinemultorum nece pnccipiti refugarum,
Primus in his stricto juvenis praefulgurat ense, Quos luga de muris ad[asylum traxerat arcis.
 :

371 AD GODEFRlDrM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 572

CXXVIIi. — Unrrcdus. A Hinc revestivit nudos, et pavit egentes

At Tancredus hontio, qui non homo,sed leo,sed nec Hinc quoque militiae numerum quam sola voluptas
Os oculove quin imo cor ipse lconis,
leo, Auxit, et extcrnis sua fulsit signa maniplis.
Ad niajora furit; neuter quod somniet Ajax, Sub gemmis paries, sub gemmis multa columna.
Xon Hector, non H.-ccloreus suporator Achilles Multa sub argento latebat, multa sub auro.
Audeat hoc lacile et pronum Wiscardida ducis
: Insignis fabrica; decus, ars celebranda per orbem.
Curia templorum. nunc unius anteduorum, Materies oculis solamen deliciosis.
Nunc tantum domiiii. pi ius et domini el Salomonis : Tanquam conspectum fugiens, lucemque perosa
Hoc q'uidem adhuc gyrat latus, illud et auster ha- Talibus involucris obducla, sub a;rc latebat.
Ibebat, ReJdidil ergo diem, longo jam carcere clausis,
H®c spatiosa capax circumdata mocnibus altis, Et tcnebras passis Tancredi gratia signis :

Cardine tam wiirno fcrrala fugam atque timorem, Inque vacans aurum esuriens laxavit egentum;
Horrorcm, et bellum totam imo reccperat urbnm : Marmora dcnudans et Christi membra reformans
Hoc adamas ferrum, durum hoc, sed durior ille CXXXI. — llostes fiindit.

Tancredus pulsat, confringit, conterit, intrat : Porro disposits quae disponenda fuerunt,
Cujus ad introitum fugit irrovocabile vulgus r^ Post mirata sacri gemmas, a;s, marmori templi :

Et Salomoniacae quindeniforum latus aulae A prece devota Tancredus suscilat arma,

Irrumpunt; piger ense cadit, celer effugit ensem, Invenit obstantcs : sed eo penetrante catervas,
Compos effugii portam obserat, obice fulcit, Aut ruit aut refugit, medium non invenit, bostis
Aut vitae stabilis spes aut mora quantula mnrtis
; Jam vocat exterior, nec sentit pra;lia campus :

Ad Domini templum vertit se vertit, et ecce Curritur, et ceedem penelratur ad interiorcm,

Limina signifero patefiunt, culmina signo. Utque patem aditus,tunc quid Tancrcde,quid ensis?
CXXIX. —
Templiim spolial Quid probitas posses, docuerunt stagna cruoris :

Stabat in excelso simulacrum fusile Ihrono. Cui narrare vacet pcr singula sive peremptae,
Scilicet argentum grave, cui vi.x sena fcrendo Sive pcremptricis luctus, ac gaudia turba; :

De.vlera sufficiat fortis, vix dena lcvando. Tanlaque de Tantis orientia commoda damnis.
Hoc ubi Tancredus prospectat," Propudor! inquit, Mille modis, et mille viis, et mille ruinis.
Quid sibi vult prKsens, quae stat sublimis imago ? Mars fremit : ira furit, gladius voral, occubat ho-
Quid sibi vuit hac effigies? quid gemma? quid au- [stis.
[rum? Eia, sanctfi furor, saccr ensis, sancta vorago;
Quid sibi vult ostrum? nam gemmis totus ct ostro Spargite, sparpimini gcns prava, viri scelcrati,
Hahumct redimitus erat, radiabat et auro, C Sanguinis insontis fusor, sons fundcre sanguis :

Forsitan hoc Martis,vel Apollinis est simulacrum : Qui Christum totiens in membris dilacerasti,
Nunquid enim Cgristus? non hic insignia Christi, E.xcipe membra vices tibi quas reddunt modo Chri-
Non crux, non sertum, non clavi, non latus hau- [sti.

fsluni CXX.XII. — Urbis populalio; hosles victi anitnos

ErgonequehicChristus.quin pi-istinus Antichristus, cflUigunt.

Mahummet pravus, Mahummet perniciosus : Interea belli fremitu resonante per urbem,
si hujus socius nunc afforet, ille futurus Conveniunt illuc spe csdis hic, ille lucelli :

Jam meuR hic ambos pes supprimat .Vntichristos. Mox alios alios rapiunt sua quemque voluptas.
Proh pudor! arcc Dei potitur conviva barathri, Ergo calybs, ferrum, cedrus, ajs, cupressus, elec- |

Vernaquc Piutonisi, Dcus est operi Salomonis. [ctrum,

Corruat ergo citus, jam dudum corruat iste; Robur portarum, dccor, et Salomoniacarum
Slatue superbus adhuc quasi nos quoque sorpserit Fracta ruunt, latebras produnt, bello patefiunt :

[ipse?» Quid latitasse tibi Christi'scelcrate negator,

Vix jussum fucrat, videas jam stare peractum Quid prodest divi portas clausisse palatii?
Militc nil jusso complente libontius isto. Mille licct claudas aditus, latcasque sub ipsis
j)
Abripitur, trahitur, dirumpitur, obtruncalur. Mille tamen clausis, aditus per mille traheris :

Materia carum, sed forma vile metallum, Ecce fugam probitas, audacia nacta timorem ;

Ergo diffictus de vili fit preciosus. Quo pecus ore lupi fracto populantur ovili,
CXX.X. — Spolia distribiiit mUitur. Strage pari gentem patefactam Callicus ensis,
Intcrior paries pcr circuitum radiabat, Exilis numerus seeat innumerabile vulgus,
lammaquac lata fere cubitalis,
Ar.s;enli His jugulare senes, illis avnjlere parvos,
Ad spatium longum d^nsa ad qnnsi pollicis am- Multis cura fuit, gemmatas cxuere aures.
[plum, C.cde tamen visa, caisoribus advotat ultor,
Ducebat longos sinuosa per atria gyros, Mox quoque caidendus : numero sine ot ordine
Pondus eral lamma; quasi septem miliia marca' ;
[miles
lloc quasi segnejacens et inutiie traxit in usum Instar ab occulto conciti cxaminia antro;
Vir sapiens hinc et famulos armavit inermes,
: Quod vel aqaa pastor, vel fumo exire coergit
 ; !!

S73 GESTA TANCRRDI. .•J?/*

Eisilit, irrumpltiiuc aditus quod cuic|ae repcrlum, A niiippe cadcns stanleni sufTocat, slausquo caden-
Aut (rons, aut aurcs, aut narcs, coedit Iiiulcuui. [tem :

Sic ubi cognata! latebras solvere ruin;e, Sic quoque sopilum gladius nou pr.-ctcrit ullum,
Spicula niilli! volant, ct millo volant quasi verna! Costas rimatus, per colla, pcr illa duclus,
Grandinis ; irasudcs, numerus non colligit enses. Tergn per ct vcntres, larga sanic oblinit aidcs,
Glnria cunctarum quas mundus habet fabricarum,
CXXXIII. — -/ticepn puijiiii. fuf]tuilur fidcles. Ebrar-
Fit lacus horrcndi, velut aclor obhorreat undc.
dus Pusiateiixis fiujatfl.<< revoenl.
Quantus, quantus erut templi stupor ille capacis,
Gallica strenuitas, ingens ct parva, pusillus
Limina, niaccri:c, sedcs, tabulala, columni-c;
Grex, sed grex validus, numcro nequit obvia tanto
Umnia sanguis crant, nihil cxstabat nisi sanguis :
Pectora ferre diu, cedunt, cedentibus instant
Nanuiue pavimontum penitus sub strage latebat,
Qui modo cedcbant : et quantum frangcre, quan-
Ut nisi submersus non tangat marmora poples :
[tuni
Fracta subire prius victorcm liinina juvit, Quippe cruor tantus, tanta inficit unda penates :

Tantum prascipites juvat acceleraro recursus,

Quanta nec Emathiam sub Caesare, ncc sub Achivo
Perque suo patulas pulsu revolare fenestras, Marte firgcs (/'. Phryges), nec sub Mario, Syllave
Rursus et hos illi, rursusque bi, non minus illos, ]}
[Latinos
Hinc illuc agitant, mox illinc huc agitandi :
G.X.XXV. — Tanrredus invidenlinm inrurrit Arnul/i»
Hiijus adversus Taneredum iid procercs oralio.
Sic aliis alii modo cedebant, raodo versi
Instabant, vicibus variis fugiendo fugando Sed nec hsc tam festa dies nomine careat : ipsa
Christicolffi Mahummicolas, Mahummicolarum est qua illustrat Julius annum, Idus Julium ; ipsa
Christicolas turmaa, bellique erat exitus anceps, est in serie feriarum sexta,ab obsidionis exordio in

Et velut alludens Mars, hinc Mars inde favebat, quadragenis penuUima. beatus Idus ac pree cs-
Multiplicique fuga jam luserat agmen utrumque lcris gloriosus! in his si quidem divisi sunt,qui in

Cum tandem accurrens vis bcllica Pusiatensis orbem terrarum fidei rudimeniaspargerejussisunt.
Ebrardus, sic fama refert, unus clypeatus Ab iis ccepit exordium seminis Ecclesiai, in iisdem
Partibus in sociis ultro casu exclypcatis, seges rediviva horrreum cumulat, ecce in iis pater

Unus ad innumeras clypeus stctit, obvius hastas, illc familias operarios mane misit : ecce in iis ve-
« Et tonilru magno, pro Francia proh fuga tur- !
speri vinea penum replet. igitur merito Iduum
Idus sua gloria meruit indici Tancrcde,hic quo-
!
[pis
Proh pudor! exclamat bellatum vonimus, anve
:
quc post victoriam de victoriae fructu certamen, et
Saltatum? certe pueri sie fingcro pugnas post certamen certaminis fructum pacem invenisti

Sunt soliti solitae plausus celebrare puells.

'-' Orta est enim inter principes adversus Tancredum
;

invidia.quod uni super o.mnes cumulatius abunda-

Ecce minae totiens inter convivia jactas.
Vosne, viri. Franci? sed nec quos dicere Francas verit Deus, quibus armata jaculis Arnulfi quasi al-
:

Esse nurus digner, trepidas qui Irangere caulas terius Ulyssis facundia virum provocat.intus vocat,

Inclusumque pecus jugulare diu trepidastis proccres convocat.Consedere duces,surgitquc sccun-

:

Exuite ergo metum, patriasque resumite vires. dus Ulysses : tum defixo paululum in terram vultu,
En ego prima feram, mo caetera signa sequantur.» deinceps sic orditur :
" Mulfa me hortantur,o Patres
Sic stimulat frendens, sed agens majoribus urit
obsequium meum voluntati vestraj subjicere : inter
quaj haec ipsa etiam nuper mihi oblata injuria.Hasc
Spectantes stimulis, nam protinus obice parmae
Pectora protectus. dextramquc exertus enim me docet quantum distet ab homine homo,be-
et ensem,
Unus mille viros invadit Martius heros :
me de
neficus a raptore, ab invasore assertor. Vos

Voce satis, sed mota magis duce strago juventus, humili promovistis, vos de ignoto celobrem dedi-
stis, vos quasi unum ex vobis, et comparticipem
Seu cunctis idem fremitus, par ira, cor unum,
Mens eadem fuerit sic cursu perpete cuncti,
:
tributorum creastis,el hasc quidem gratia et a pri-
Horlantique favcnt, praecurrentemque sequuntur. sea proavorum liber.ilitas dcscendens nova.Vos re-
gius sanguis, o duces! bene a quo fonte decurristis
CX.XXIV. — Horrenda infidelium slrages.
j)
in me patuit, cui Iargi,cui divites fuistis ; cum vo-
Infinita licet debellent millia pauci, bis parci, vobis pauperes essetis.At Tancredus me
Non tamen aut nocet hos minor, aut juvat amplior tyrannidem exercet,in me srevit
pcrsequilur,s.x've
[illos, quod communis assensus vester mihi sanxerat.ipse
Gum damno est numerus,si quidem quo major acer- derogat,ipse mihi vices pontificis aufert, vos dedi-
[vus, stis ; ipse me spoIiat,vos investistis.Tuemini igitur,
Quo magis est densum, tanto plus debile vulgus, o fortissimi proceres ! jus vestrum, ulciscimini in-
Stipatim fodiunt alios alii, perimuntque, juriam vestram,punite injui'iam.Nenio putet meam
Etvariis vicibus modo saucia corpora sani, esse hanc contuuieliani,vestra est,omnium nostra :

Et modo dum casu casum est sine vulnere stratos. mihi quidem res imminuta est,vobis auctainjuria,
Vulnere prostrati vivos necuere necati : ad me rcdundat damnum,ad vos dedocus nam qui :

Quo major plebis cumulus, major quoque cladis ;

dispensationem concuIcat,nempe omnino dispensa-
 ;

AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. m

torem damnat scriptum est enim Qui tcmnille-
: : A et prioris quidem illius fug» modum hahui dispa-
gem, spcrnit regcm. Ciir autem vos non spcrneret, rcm, al mctum cumdom. In qua linterexilis prope
qui Dcum spernit? eur vobis parerot, qui aris non mocnia, pra?ter navalia, intra littora Marachefe,
parcit? cur vos patitur palliatos, qui templum Do- Tortuosa;, Valonia?, Gibelli, tandem Laodiciam mc
raini excrustavit? touiplum, inquam, Domini, non pcrvcxit; ubi vix cxpositus per mille pencula .\n-
ab heri et nudius tertius constructuni,nec quolibct tiochiam adii, moras ducura incropui. adducti
dispcnsante circumactum, non ubivis.non quando, proceres ! vos tesles habeo.vos adduxi.Ex illo usque
non quomodo, non a quovis fundatum ha;c est : in prKscns, neque vidit otium meum Phoebus, nc-
cnim domus Doniini Domi-
firmiter cedificata; ipso qne somnolentiam Ph(jBbc,noque facicm mcnsa ne-
nus funda\it eam.Hicillecst locus quo patriarcha in que animus quietcm,dum reipublica; inservio,invi-
Jacob vere Dominum esse asseruit, quem portam gilo, insenesco, immorior.Multo autem plura prae-

coeli vobavit.ubi sraiam cobIos tangentem et angelos missis subditurus eram,o patres, sed prae compen-
ascendculfs et dcsccndentes vidit. Hunc Christus dio dimissa ca;tera dicm advcrsario relinquara.»
Dominus et praisentatione sui illustravit infans, et CX.XXVI. — ficspovdet Tancrcdus.
revorenticc ztlo mcrcimoniis cjectis ambiguus.primo utrum sequeretur
sic c.xtulil ado- .\b his surgit

lcsccns Scripltnn esl. doinus mcci, domus orationis „ ducem fcrvOrem animi, an judicis favorem
: ergo :

vocnbitur. Longum est enunierare quibus paginse sic incipit {deest Tancredus) « Scitis, proceres, :

vcteris aut nova; laudibus hujus sancti-e domus cu- studium meum militia fuit,non persuasio nec lin- :

mulatur majcstas. Quod si satis, o Marchisida, nt- guositas me promovitsed ensis et lancea proindc :

tcndisscs, huic saltem popcrcisscs, quasi in terris indulgendum mihi fore postulo,si tractus ad lites,
coclo : huic, inquani, unico in terris, si quid tcrra artis ignota; excessero rationes : si tyro rudis aut
ccciis simile habct, coelorum simillimo. At indul- citra melam pressero aut ullra laxavero habenas.
gendum est Wiscardidaj : secutus estenim patrum. Id opinor consideravit me pro-
advcrsarius : hinc
suorum vestigia. Quis inter aCBplcxus. inter oscula vocandi sumpsit audaciara, qui sicut scorpius in
compatrem suuni a mojnibus rota dcjecit? nenipe cauda, ita oninem habet suam militiam in lingua :

Wiscardus? quis vivus i)ro morluo, incolumis pro inquam, vs lingua a cauda est scorpii.Audi- ViT, :

tuniulando in montcm Cassinum perlatus est? Uti-stis ipsi, non est externo opus teste,qua vi persua-

que Wiscardus Quis nepotem suum ad concor-

: denle genus meum corroserit.Wiscardo secunda; ab
diam elicitum, prius calida, mox gelida perfudit?
Alexandro audacicB detraxit,tanto principi homo de
Idem Wiscardus qui tamen fertur ecclesiarum
: cujus sobole quispiam principera non vidit.Wiscardi
fundator, non subversor nec denudasse, at mul- acta nota sunt orbi, non cst cjui possil detrahere,
:

tas ornasse. Papsi o Wiscardida, nesciebas me C nisi qui semper studuit candidum in nigra,nigrum
!

domus Dci ministrum an prudens, sciens, con- in candida colorare quid ijuod in opibus opitulari,
! :

templo mc conculcato jure, prolato scelere san- et postponerent necessitati delicias, auro vitam re-
tuarium profanasti ? si ignoranter peccatum esl dimere,gcmmis conculcare hostes? de argento mi-
cur posl notitiam non est ad veniam recursum? lites croare iste perverlendo et depravando vocat ec-

Quod si poccavit induslria; cur jam cessat rapina ? clesias excrustare? Nonnc bie est,qui sermocinari
Adhuc restant ecclesi.-c.adhuc in allaribus gemma! ; per parocbias solct,cIamans : Dicite, pontifices, in
quin, irrue, rape, e.jice minislros, succede ejectis, sancto quid faciat aurura? nempo ob reipubiicaB lu-
suadeat Tancredus. Atvos, o pro-
sileat Arnullus, telam.ob intidelilatera dcbcliandam, urgente peri-
ceres si quid bene merui, vobiscum laboravi,nun-
! culo, instante bcUo, necessilate coaclus, ajs vacans
quam descrui. Ab ipso bellorum prlmordio Nicsa ct quasi dormiens cxcitavi,ut qui servierat fulgens,
vitiilantiam meani sensit, ubi, mc inerepantc pigri- cidem melius serviret bellans non indc cudi mure- ;

tiain.strenuilas fervebat ; hurtanlc juvencs, senec- nulas neptibus meis gratiosus,res tantum Iranstuli,
tus juvcnebatur ; sopitas excitanle fundas, mu;nia non consumpsi. Prouiovi ut fruclum multiplicent,
tremebant. Mox in valle Dorccil circumsepti ab ho- quasi non sensissent raotum, non surgerent in au-
stibus,morlem ante oculos vidcntes, de vita dinide- n gmentum.Seniinavi ut melam, post messem crcdi-
banius; ubi tamcn nciiue meniom confudil timor, lori meo docuplum porsolvam. Vcrum nec erit Ar-
noquc fraus consilio adfuit, neque abfuil labori cf- nulfus.nec qui tot redimat neptcs lempli elaviger,
fcctus.Mitlcndum esse ad socios, ignaris nuntian- cum thcsauros ejus gazis cumulabo :intoriin eliam
dum, diffusos aggregandos memini ego consului, ; ungues tentabo arcerc,ncque dum Hierosolymis rai-
ego implevi. Non fraudulenter alienos humeros litabit Tancredus,templura Doraini spoliabit Arnul-

oncrc gravavi, quod mei recusarenl,uno comilatus fus. Animadvertite, o procercs quoenam cst,si non !

Achate, el ipso sicut imbclli sic inermi. Per miilia h.n^c in juria.Nobis adhuc forinsocus extorribus hunc

hostium aurugi,inlinitis sncjuontibus evasi,eventum ipsuin judicem elpgi,supor hac qua;stioneconsuIui,

nuntianivictoriam adduxi, vici.Antiochia; quis fue- suum ne singulorum quod quisque occuparet, sive
rim, testis est hoslis. Diutinum agonem illum h«c domus sivecuria foret :abinterrogutopicaccepi.Dcc-
non explicet dies : ul de Marra quoque propc re- rctumest,inquit,atqueuniversalitorsaneitum,id6uo
dempta sileam.redcat in memoriam saltem Archas, juricuique,quodcunquesit,relinquendumfore,cu,ju9
 :

577 GESTA TANGKEDI. 'i7.8

post ingressum iirbis primus lierot
forsitan ipsc pra-teriisse putat:cgo pra^scnlia habco,
non excitierunl, slant li\a. Pudcat juiiiccm in ilics
mutare sententias.nedum quod heri sanxerit,hodie
neget, et angui lubrico conformcturel Prothco.Nam
quo teneam modo mutantem Prothca vultus. Quod
occupalor. H.xc A Turbavorut cnini rcfrcni Memphios
vidit viclorcs.
Hicrusaiem capla, hinc totafremens .Kgyptusciiiii-
tum trccentis miljibus sexagcna cumulaverul, Uii-
scratque bcllatum pedilum nuraerus sicut maris
arcna. At ubi de advcntu bellorum nuntiatum est
Trancis illi velut a famc ad epulas occurrunt.fun-
;

si forlasse primos aditus sibi usurpat, in hac quo- dunt nostri quod dictum cst, et ubi dictum est,
que parte victus succunibit ,le?taturei lorsitan mi- pauci mullos quo autem : ordine, urgcns
les unus,sed exercitusmihi:quiaudieril,sedmillequi Jubct prstcriri Tancrodus: indulget tamen Asca-
viderunt.Kgo primus irrui,primus portas fregi, quo lonitas post victoriam vexillo comitis Raimundi
sequi non auderet, fgo pracessi, quos nec a tergo clato,seque suasqueturrpssubstringcremancipatos;
spcctare, cgo a fronte debellavi..\t fugas suas iiobis eo namquc pra^side, Davidica tulorcssuos immise-
jactat, pcriculisconsuluifse, suggcssisse de nuntio, rut ill.Tsos, cx quo lui.jus viri fidcs in populo illo
dcmum nuntiasse.Ouis adco stolidus, o procereslut magna cclcbrabalur. Sed exorla in magistralu de
ex his ejus formidinem non pcrpendat "?N'empe u pe- lite quod sorlito regnura Godefrido
magistratu ;

riculo uspiam mitti.hocest abesse a pericuioetlibe- „ Raimundus nollet suffragari ;urbs neophyta ad ido
rari. Quid quod ct persuasit, et se ingessit.et ultro atriam redit. spretus comiti siniul etjugo regis et
abscessit ? Nimirum ex his colligitur quod aufugit: subjugatorum habenis, quod nefas quidern expiari
neque enim h;cc abscessio, sed vero nomine fuga nonhabet; licet eumdcm multa jam clarificent
dicenda est. Justehoc vocabulum jactantifficjus in- probe gesta, et maneant clariora ;superba vanaque
tercidit; cujus tota inlentio, ardor unicus,solasitis indignatoris contemptio prssens totum deturpat co-
fuga fuerit. Sed excusatus abit proptcr suos quoa mitem et prffiterilura et futurum. IIcu miserlnescis,
enuraerat, quibus occurrit metus: altendat quid heu miser quas vincula, quas strages innoccntiseI

ista sonant mille modos inter lethi mors illa ti-

; struis, diim stragis vinculorumque instrumcntum
mori qua limidi Cttpere mori. Pudct me, o patrcs, Ascalonam solvis, nocentem non premis.jugum de-
hujus certaminis ad quod tamen, ne sibi imputet,
; trahis. Mcestissima haec tuae indignationis dies infi-
non me coegitadversarius ;reverentiaevestr£B ascri- nilam ad posteros perniciem transmittit.
bat, ea me impulit. Jam ergo fatiscenti equo lora CXX.XIX. TancrediiS oppidum Beian munit. —
supprimam quid de peracto cursu debeatur, vos
: XI Tancredus semper se transiens, semper de
discernite. » bono melior, semper Deo sublimante hurailior
C\X.XVI[. —
Sentcnlia proccrum. quamvis opum adeptione templaliura praj caeteris
Cumque hffic verborum in auribusprincipum con- C abundet; sub rege taraen novo militat, necjugum
sonuisset dissonantia : ipsi jam ad cequitatem re- indignans, nec solitudinera expavescens :in id enira
spondentis aequanimes redditi ; sopita invidia, ju- summe miles militcm redegerat haerentem abiens;
stitiam scrutantur. Medium quoddam inveniunt, ut congregatis omnibus, vix ducentK loricK Hieru-
quo nec frustra declamaverit Arnulphus, nec para- salera tuerentur. E quibus Wiscardides circiter
tis proprio sanguine opibus frustretur Tancredus. octoginta sibi ascitis, uberes prsdas et frequentes
Judicant ubera non debere relinqui arida,quce tan- undique corradebat, prsdones ab urbe vigilanter
tum lactis eifuderint, cum praesertim Tancredi libc- arcebat, ditator civium, hostium pauperator.Ea ni-
non desit ecclesiis :hanc praecipue quae
ralitas aliis mirum soUicitudo virura impulit ad munimen op-
indignum ditavit, debet etipse vcrsa vicefovere in- pidiquod nunc Bcwn, olim Bezamis legimus appel-
dignam. Quid plura ? septingentis templum redonat latum. Locus ille ab Hicrusaleraremotus,non saxo,
marchis consilio principum Marchisides, non invi- non palo, non aggero munitus squatore suo ter- :

tus hoc medio conjunguntur qui abjuncti fuerant

: robat indigenas, adveuis nihil blandus.Nara praiter
viriambo conspicui, ambo ab humili
: potentes, caetera, populi frequentiacircurafusi jaraobsidebat
ambo omniura invidia, cum neuter nisi forte alle- innocuuin, nocentera obscssura multo frequentior.
rutrum invideret. Do quibussimile illi quod deHe- n Verum id ipsum providerat audacia viri, et quem-
ctore et .Enaea edidit Mantuanus, contldenter et admodum venator nemus, aut dumeta auceps, no-
ipse protulerim. verat unde major prsdae copia deberet avelli.Igitur
Siduo prieterea misisset Gallica tales Bezan vallo utcunque circuraducto vestitum.caetera
Terra viros, per circuitum municipiaspoliat, arata disjungitju-
jam dudum Gallos habuissentregesMeraphiset Ba- gum a bove ad rusticum transfert, claudit merci-
bylon : tanta enituit virtus in hoc facundi^, in illo bus urbibus portas. Quibus plagis Caiphas
vias,
audaciae, in utroque liberalitatis, discretionis, sol- atllicta, quamvis mari et turribus septa civitas, fa-
licitudinis, justitiae, prudentiae. tiscit taraen primo quidera tormentis balearibus
:

CXXXVIII. — Franci sub Ascalone victores. obrula.mox per funes, per pontes,per scalas immis-
Jam transierant post prsdicta duae, et ab eadera sos mucrones passa.
quarta parasceve fulgebat, illa quopue geminavit CXL. — Boamundus ct Salduinus Jcrusalcm pcrgunl.
laetiliam: quippe sub Ascalonffi mcenibus Francos His diebus Boamundus et Baldojnus Gottifredi
 ;

579 AD GODEFltIDT'M APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 960

regis frater, de quo suprariictum votum eundi cst, A CXLII. — Godrfridt regii ohilus.
Jerusalem complere cupientcs,cum non parva mi- Sequilur e vestigio miserrimus casus, quo Jeru-
litum manu ilcr arripiunt : qui dum per vallem Ca- salem non minori luctu affligebatur.Nam Gottifre-
mel.-e et Damasci viciniam, nec non per Ca;saream dus, rex optimus el timens [)eum, capto mox Boa-
Philippi incederent, mirabile dictu per mediosho- mundo ex liac luce migravit, Eral enim jam annus
stes, qui circumquaque cxploraturi discurrebant, unus ovoiutus cx quo regnarc coepcrat, cum ad
liberi transierunt: orat autem quailragcsimalis diei nbitum pervenissot. Qui tamen antequam praesenti
tempus. Qui cuni Jerusalem properassent, gaudia liice caruisset, dum corporis infirmitate teneretur,
ibi paschalia cum rege Gottifredo celebrarunt. Quo a<l sc patriarcbam Daybcrtum atque Arnullum,caB-
videlicet tcmpore Daybertus Pisanorum episcopus terosquc acccrsiri jubet, quibusille : r.Ecce,inquit,
vir in litterispotentissimus atquceloquentissimus vinm universa; terrae ingredior.Modo ergo adhuc mc
qui in multis navibus Joppem aggressus fuerat, vivcnte consilium intcr voa habcalur, et quis vice
eodcm BoaiiiiHniu juvante, in palriurchatuni Jeru-
niei in Jerusalem regnare debeat prasvideatur.» At
salem subliuiatur. Arnuirus auteiu magna; indolis illi respondentes « Nos inquiunt, magis hoc in:

vir, quanquam dignitalis hujus olectione donatus

tua providentia ponimus, ct quem nobis ad hoc
fuerat,tamenlibentissimeannuit, speransChristia-p jpsu'n, elegeris, ei procul dubio subdemur. » At
nitatem ibi magis in illo quam in so profnturam iiio ; " Si, inf|uit, in mea dispositione statuitur,
Ordinantur ibi qnatuor episcopi, sciiicet Rnggcrius Balduiniim rratrem ineum ad hnr culmon suscipien-
Tbarsi, .Mamysta: Dartholomeus, Bernardus.\rtasii. dum idoneum judico.''At illi Balduinum audientes,
Benedictus Edessse.qui cumBoamundo et Baldoyno continuo unanimiterconsentiunt, laudant.ciqueju-
iu prcsbyleratus oflicio positi venerant. Expleta rejurando fidelitate firniata subduntur quoniam ;

itaque solemnitate pa8chali,Boaniundus cum tribus illum virum liberalem pecuniae, studiosum militia;,
suis patribus revertitur, reddens singuliscivitatibus afTatu humilem, magnanimitate sublimem cogno-
prKsules suos. Baldoynus quoque cum suo arclii- vcrant. Ha;c quippe omnia natura ipsa, ut ita di-
episcopn Benedicto Edessain, cujus ipsc comitatum camus, in eo manu propria exsculpserat. Erat
tenebat, rediit. cnim ille, sicut superius dictum est, in Rages quae
et Edessa dicitur, dui constitutus ibiquo tunc mo-
XLI. — Vrbcm MeL'Ui»iaiii ab oh.udionc libcral Boa-
rabatur.
miindus. Prxlio commisso a Tiircis captiis abdii-
ciliir.
CXLIII. —Bdlduinus succedil Godefrido in regno Je-
rosohjmiliino ; Antiochix .nifficitur Tancrcdus, qui
Ncc niora Boamundus ipse, cum audisset a rela-
Mamystam, .-/danam el Tanum sibi subjicit.
toribus,urbem Meletaniam Turcorumarmiscircum- C
dalam esse.qua; decem dierum itinere aut plus ab .\n- Sed interim sepulto ante Golgotha rege praecri-
tiochiadistabat ;concto in unumexercitu,adliberan- pto, miltitur Edcssam nuntius, cujus accitu Bal-
duin eam ire conatur.. Verum Turci cognoscentes duinus Jerosolymam vcniat, germani sceptro suc-
illumjam in proxiino adesse, obsidionem ex indu- cessor creandus idque magnse disscnsionis et belli
;

stria dimittentes, ut eorum est consuctudo, reces- flammam suscitas-^et sed eadem qua Balduinus
:

scrunt. Magisenim ipsi ad tempus vel horam terga accersitus necessitate, vocati ad regimen Antiochia:
vertendo,quamaccedendopra3valent.Nam et fugien- Tancredi abscessus litem pra;cidit. Substituti ergo
do spicula ejiciunt, seseque insequenles vulnerant. bsredes, Jerosolymis Balduinus, Tancredus Anlio-
Boamundus ergo cuni civitati appropinquans Tur- chiac, certatim ad famam currunt tum ne a senio- ;

corum aciem non repcrisset, consultura ost sibi a rum virtute degenoret junior, tuin alter alteriiis
suis qualenus urbcm ingressus paululum ibiprius invidia succensi. Pra;terea Marchisidam urget su-
requiesceret ; ac sic postea quiete refotis viribus specta dignitas, quod magis hospes, quam princeps
suis, contra Turcos ad debellandum eiiret.Qui non ipse sibi videlur: unde tanto experrcctiorem esse
credidit eorum consiliis, sed ex slulta audaciaim- cum oportuit, quo suspectinr eral brevitas princi-
modcrantor pr;csumens,absit,inqiiit.ul IJoamuiulus n paiuS sub Boamundi rcditum (inem exspectans.
quod nunquam fecisse iiieminit, modo facturus sil His oxcrcitus curis primo Ualduinum a scextermi-
;

hoc enim faciunt vulpes, quoe mox ubi latrantes nat, qui inter Antiochenos potentior, jugum novum
cancs audierint, latcbras qu.-crentes absconduntur, indignabatur.Is sub Boamundo militia» principfttum
Ivit igitur post Turcos, cosque inveniens, cum cis obtinucrat sed jam erexcrant ejus animos par-
:

pr,T;lium, quod utinani nunquam iniisset, mox in- tiin, ut (iori solet, princeps novus, partim tradita

choavit. Cumijue hi et illi ;imul pra;liarentur,Boa- sibi ad regendum Edossa. Quo expleto, moi ad
mundus retinetur,ligatur, Mahumniicolis magnum ampliandos fines animum Tancredus intendit.quos
gaudium, va; miscrabilc Christianis faclurus. Qui paulo ante, Boamundo rcgnante, Cira;ci contraxe-
deinde in Romaniam ad Anismam regem vinculis rant. Igitur Mamystam, Adanam, Tharsum, brevi,
mancipandus perducitur: de cujus post captione sed acri moliiiiino debellat, secundoque suis le-
Antiochia niisera facta ita mancbat, ut non csset gibus subjicit, praidecessoris incuria; primiluscla-
qui adjuvaret eam, nec[ue consolarclur. psas.
 1

58 GESTA TANCREDI o82

CXLIV. — LaotUciam e.vpwjnat. A iiiii portas frangunl, ipsa ijuoiiuc iiinu; disRiliiint,

Indc revprtpns Lnoiliciam totis viribus aijprcrli- 'lunc franguiitur.

tur sed iiiitur.-p pra'siilio munita, viro obst,itil,cui
:
CXLV. — HiiiniuniUis riiiitcs Tripulitn nhsiilel; aii.ri-
nec ferruni, nec calyl)s, noc marmor, ncc prorsus liiim ah iiitpcrnlnre ilcpo.iril ; capliis Anliochiam
hominum labor norant obsistere, Urbs oa, sirut cum opihu.^i ilurilur.

liodie cx ruinis ipsius deprehendorc est, quondam Scd dum sic pugnalur annus Iransit, in quo (a-
nobiiis, pcclcslas, popuUim, opcs, turres, palalia, men aliquando Raimundug comes Crajcis opitulari
lhcatra,e^t hujusmodi qu;u habcnt alia!,intcr alias volcns, ropcUilur : aliquando Turci principcs di-
cuncta habuit prarlara. Kxcipio Antiochiam, nulla spcrguntur. Postrcmo laboranti Ilierusilem strc-
pcr circuitum urbs tanta prisca; nobilitalis rcscrvat nuissimo subvenitur. unus omnia operalus
11,-bc

insignia.Columnarum ordo multiplcx, aqu» per est, sic tamcn ut obsidionem non solveret Tancre-
abrupta ductus,turrium ad astra educatio, effigies dus, illa semper incolumi. Ipse Pcrsas, ipso ."Egy-
per compita oxcubantes,omnia pretiosa, ars et ma- ptios, ipse Provincialcm, ut diximus, comitem de-
teria de praHcrita pra^senti, dc iiitcgra dirut.r, do bellavit. Comcs illo miro' auilacia; vir Tripolim
populosa dcsortffl testimonium pcrhibent, iitpote obsidcbat,tot millia unus circiter 400 partim pedi-
post tot soles, post tot grandines, opusadhuc insi- „ tes partim milites habens Christianos. Eo fretus
gne. Hujus longitudinem terminant ad ortum tu numero,colliculum urbi vicinum muro et turribus
mulus, ad occasum mare latitudinem hinc inde : munire coepit, quem etiam montem perogrinum,
planities per circuitum aut murus aut ruina in-
: : urbana quadam comitato.quod commune erat, sibi
linitas populi nil reformidans,ipsa coeteris grntibus minime usurpans nuncupavit.lllic residens,urbem
formido suo tempore multo aggore includi spre-
: proximam crebris assultibus infeslabat, nec minus
vit,pauco munimine contenta. Sed redeo ad turr.u- urbani novum illud municipium penc diruebant.
lum, quod jam solum adversus hostes supererat Perquam rarissimus fulgfcbat dies qui sequestram
munimen. IUe arduus atque in vortico spatiosior planitiom ulroquc,sive altorutro sanguinc consper-
cives receperat, qui dimissa planitie, illuc confiige- sam non vidoret.Adeo multitudinis oposalios, alios
rant bellici fromitus terrore perculsi. Arduilas ipsa paucitas inops ad bellum stimulubat :quoniam ubi
vel sine muro repellerel obsessores : quo tamon rarus ost bellator, ipsa sua raritas animos accen-
coronata, duplex robur adversariis objicit, hinc dit: ubi multus,dispendia cruoris facile tolerantur,
artis,hinc naturae.His confisi claustris Grsci Tan- fitque voluptati horror bellicus. Sic recalcitrando
credum exspcctant advontantem : at princops bellum castruni, et civitas, diminutio popeli sui Raimun-
et sciens et sitiens, aliquot pVtEmittit cursores, qui atque a dum torret : eadem ipsum transfretare
aut elicitos capiant, aut ejiciant capiondos. GrMci C Graeco imperatore auxilium implorare compellit.
verOjUt semper vigilantissimi, adversus haec prse- Fert secumapocryphamillam cuspidem,cujussupra
cavent : quatenus nec deprehendantur vagi, nec mentio facta,inventoremsuum per flammas tempo-
exeant provocati. Dementia; ascribunt portas egre- rales ad aeternas transmisit; hanc, inquam, secum
di : qui cum de turribus exclusos aspiciunt,inclusi asportat Alexio miinus. Romuneratur ot ipse sum-
tremunt.Ab hoc ipso princeps argumentum f imoris moppre,gratus quidem quod sua,longe autem gra-
accipit et, « lo! comites, exclamat
; aggrediamur : tior quod seipsum obtuIerit:eundo uamque Jerusa-
ovile hoc videtis arduum,scitote vacuum. Plonum
; lem invitatus nescivit supplicare,redux supplicat ;

est opibus, at sine viribus. Nulla est prorsus auda- inde,quanto ante fuerat sordior rogatus;tanto post
cia militis, qui non eruboscit includi portis. Con- fit exauditior, rogans. Ciimulat gratia concors
scendamus aggerera, murus, dico, aut securibus odium Antiochia tam huic, quam illi inimica. Re-
cedat, aut scalis. » Jubst princcps, accelerat miles, mittitur ergo cum magnis, ut dixi, muneribus ad
curritur ad muros : expugnandum hostemamborumMarchisidam.Deli-
malleus, ligo, securis, et hoc
omne genus ad quamvis dupli-
portas fremit beranl intra homines:judicat qui sedet super Cbe-
: illae

ces, quamvis ferreae, non ferunt tremunt quasi rubim in coelo Deus. Mittis Alexi Tancredo gazas,
:

simplices ac viminec-B. Vioens civitas ferrum, mar- n dum Raimundi biromes, donis tuis refoitffi pene
mora caBderc ictibus quin ipsam strenuitati natu-
;
submerguntur;qua! folicibus tamen auspiciis inul-
ram, diffisa claustris, ad arma vertitur. Molem ta infelicitatis loca praeterlapsae in hostilem fiscum
saxeam de turribus pluit, nullum teli genus jactu ad portum Tharso proximum deferuntur : nothis
vacat, nemo intra mccnia otiosus. Expulerat pavo- agitatae furentibus, inimicorum manus noqueunt
rem hostis necis pavor ; dumque effectus instat declinare. Volanteautem ad auros principis fama,
propior, efflcacius repollitur causa efflciens. Pra3- comitem Gra3casque opes Antiochiam
praecipilur
terea commoditas ipsa populum invitat : quippe de duci eum, ad servandum; eas, ad spargendum.
;

turribus saxa demittere pronum est cuivis aetati ac Neo tamen diu tenetur quidquid jubetur,abjurat et
sexui.Sagittae contra ad turros volant, quibus sa^pe jurat. Sicque adjurato claustrapanduntur.alioquin
aut efToditur oculus.aut perfoditur manus. His de- vita comite sorvando claudonda. Vohuntur caetera
cernitur vicibus ; doneo exhausta? tam vires, quam fortuns nutu,flt modo quispiam de paupere dives,
pharetrae refici postulant : prcescrtim ferrura calybs item pauper de divite,
 :

583 AD G0D1:FHIDUM APPEND. II. — MUNUM. DE BCLLO SACHO. »84

C.\LVL — Laodicia anno el semis c.rpugnulti Ciliciam confugiens, ubi ad Tancredura penenit,
capilur. Tancredum invenit. Omnium cnim bonorum opu-

At Tancredus sempcr in eodcm agone permanel, lentia cumulatur susceptus.qui omnium suscipitur
quod semcl cttpit nunquam dcscril. Laodiciamob- egenus esin confortatus, ad monlcm perogrinum
:

sidet, nec nisi eaptam dimifsui-us. Jam tanien an- transit, illic qui Jerusalem eant, a comilo accipit

nua; ac pene semis mornrum t;c(lere coeperat:cum comitatum.Ea tempestate Boamundi rcderaptio sol-
Deus arlem qua posset capi civitas inspiravit. As- licitat populum, praicipue Halduinum comitcm,qui

sueverant clausi insidiari clausoribus, el dum in Tancrcdi pra;cipuus erat inimicus. Is monendo,
meridic foris dormiretur aliquando cum impetu
: spondendo, increpando, Antiocbenos pulsal.ut car-
de intus erumpeljaat ul non sine ca^dc et rapina
: cerem Boamundo aperiant. Bornardus quoque pa-
somni rumpercntur. Clamore lacto cxciti Franci triarcha reccns summopcrc nititur,quasi rctribuons

armabanlur Laodicenses interim re peracta ill;csi

;
quod cuni de ipso carccre sublimaverit Boamundus :

redibant ita sciu^l, secundo,tertio quoque excrci-

: ncc Tancredus tamen huic studio obviat,licet Boa-
tum lallentcs, ipsos se lallendi viam ostenderunt : mundi rcdditio prospcritalicjusobviaturavidcatur.
quoniam ubi sa>pius nec dissimilitcridem itcratur, P;iitim his,parlim illis aspornantibus : Boamundus
Tancredus artem doludat, insidiis insidias
ut arte .. revcrtiturdecem miriadibus Micbelatorum ((i) vix
rependil. Pr.-ecipit tentorium eonslrui, ciijus capa- redemptus.Reddit ei T;incrc(lus quod aeceperdt, el
cilati par nuilum ante visum luerat ncc audituni : quod non accoporat altorum quidem libens, atquc
:

quoeritur quoque pinus altissima tanto oneri ro- altcrum coaclus. Laodiciam, Mamislam, Adanam,
lumua sustinendo.Dixit.ct lacta sunt. Igitur arbor, Tbarsum proprio sudore partas, reddere cogitur,
sinus spatiosi per gyruni e.xplicanlur.runes, latiuei alioquin calonis et firro mancipandus. Sic boois
telas et coronant ot tendunt. Putant qui vident su- ouinibus, socia otiam militia nudalo. vix landem
perbc aclum, uti solent,ob lastum sublimare pala- oppidula duosupplici supplentur.
tia in urbibus urbani.At Tancredus in ortuluciferi CXLVlII. — llellum movent .U.tyrii, ICdessam circum-
militiam vocat, et eam sub umbraculo stipatequis dant, pralium commiltunt.
insidiantcs, ubi opus '"uerit, nitiil cunctaturos, qui- IntGreabellummoventAssyrii,vicinamquein(inila
bus nec calcar deerat ad bellandum. Solc autem multitudineEdcssam circumdant.Volal Antiochiam
orto parteni non modicara exercitus in oculis ho- rumor Boamundus opera fcrre oratus non dilfert
:

stium frumentatum mittit, reliqui sumpto cibo so- transit Euphraten.patriarchacum eo et Tancredus,

pori vacare simulantes,spem rapinseatqucopportu- Goscelinusquoque,qui tunclemporisurbeni regebat

nitatem spectatoribus promittunt. Videnles oppi-
dani altum omnia teneiesilentium.sperantquoquo-
modo consueverdnt turbare e.xercitum, celerique
reditu improvisa; tarditatem evadcrcullionis.Egre-
Maresium, ct ipse transit, secum ducens quidquid
C virium habet. Turci adventu Boamundi audito,
Edossam dimittunt, abscedunt paiilulum Wartis
avidi,sed dissimulantes ea (]uippe astutia fugam
:

diunlur ergo certatim currcntes ad spolia,aliialiis simulant,ut fallant advenas inconsulte secuturos :
prsecursum invidentes. Paucis manentibus fere ut hi pcr nota ad tuta deveniant, illi ad poriculum
exeunt omnes, adeo incautos fallcbat opportunitas per ignota ; ut hi ad panem,illi ad famem ; ut hi ad
simulata currunt ad praidam et indulgctur: one-
: armorum supplemenla,illi ad detrimenla.Sic paula-
ratis jamque ad porlas rogrcdientibus, intercurri- tim triduo ultraCarras urbem eIiciendo,;iIii fallunt,
tur. Nam qui obumbruti et parati cxspectant, con- ;ilque alii falluntur : donec ad (lumen Chobar veui-
festim via patefacta accelerant, portis oppositi, re- tur et transitur. IUi urbi belli dilatio Turcis jam
ditum excludunt.Tancredus super exclusos irruit, sufficit obmissa simulatione, bellum cient,
; fugaj

sine cunctatione aut capiuntur, aut necantur. Per- bcllum voce, bollum uianu exercent consumma- :

territi itaque reliqui cuslodes ct paucissimi facti, tum csso de nostris putant, quasi transgressis flu-
neque muris, neque sibi confidunt petunt ultro : vium eroptasil fug;e libertas,faligatis ex itincro vi-

pacem,reseranda otrernnt claustra,adingrcssumin- rcs..\ec longe a vero putandumest sic est aclum.
:

vilant, tuti commercio egressus. Placel principi, Christiani ternisagminibus incedebanl,Boamundus

q
sicque post labores diutinos,quietis domum Antio- de.xtra : sinislra et parte ot sorte comos Balduinus ;

chiam revisit. ambo inermos, indoparati, iniprovidi.Tancredus in

CXLVII. — Archicpiiiropus Mcdiohwcnsis cum comite modio paratus, providus, arm;itus Turci antece- ;

PirUiirnsi contra Danismam superatur ; redimitur debant non loiige quasi pr.-cvii, prope habentes ex-
Uoannuidus. cubias qua; statumomnem Franeorum nunliarent.
Tunc temporis Anselmus Mediolanensisarcbiepi- Lucis quadrans supercrat, Iransicrat dodrans, cum
scopus, Willelmusque comes Pictaviensis contra Franci castramotari iiica-poniiit in ordine praescri-
Danisinam in Humania pr;eliati,archiepiscopus in- plo.Ergo ubi guis paratus, quis uon, ab exploralo-
terimitur: comes vero vix Turcorum manus cvasit ribus Turci ;ignoscunt : reponte conversi.armatum
fuga lapsus; tandem vero pauper, inops, nudusad Tanciedum dccliiiantes, hiuc Boamuudi, inde Bal-
(6) Genus aureorum tunc in publicis commertiis celebre, a quodam imperatoreConstantinopolitnno,
Michaele nomine.
 ' ;;

S85 GESTA TAN(:ili;i)l. 586

duini osiTcilum p(M'turbant : noutri tcgniinainduore A ctis cnsibus, arcuijusque intentisinfinitoavidercvi-
licet, nudo capito pugnant ct pectoro. AntiocluMii debatur. Quam turbatus erat a timore oculusijus,
resistere nituntur, nudi nequeunt, castriscxcodore non minus interiore cxterior Igitur consortcs ! fug,-n
cogunlur. Illic hostibus circasarcinasamljitiosam- rogans rngat : " Audite, fdii, audito patroin, absci-
quc suppolloctileni occupatis, noslri rcspirant sero : dite hoc quod a puppi pendel romigium, non modo
qua licet, bello se aptaiitos, rerum damno salvant cursnm non moderans, verum etiam tenens absci- ;

corpora, cas aniittorc iucrifacere vocant. dilo, inqnani, non erulicsco in tcmpostale hac ju-
CXLIX. —
Captivus durilur Daliluinus et Bcncdictus menti tergum preraerc decurtati, dummodo levati;
airhicpisrnpus qui a Tancredo tiberatur. absciditc, sic percata vestra Deus abscidat, ego au-
Al Edossani subito pereunt, nec sua,necsetuori tem abscissoris omnia absolvo. » Multi obsoratis
licet capitnr Balduinus, vinctusque abducitur
;
;
auribus transount, timnr creeus auros obserabat, ne
Bonodictus quoque inteli.x archiopiscopus captus minis alium misercbat, adeo sua singuli affligeban-
trahebatur, iniposita humoris geminorum sarcina tur misoria: jam rauscorat clamando,curo arailite
clavengorum. Is cum ante aciem Tancredi duccre- confuga, tandcm remedium accipit, rcmissionis ta-
tur Tancrede Tancredo fer opem exchimat, mo-
: ! ! men praiscriptae commcrcio. Absolvuntur scilicot
vcat to niiseri pucna Bonodicti. Audilusestclamor, duo in facto uuo miles a noxa, junicntuni a cauda
:
l>
atciuc ubi, cujus essot, I\Iarchisides agnovit; illico miles dum caudam metit, in benedictionibus somi-
incurrit, libcrat ac roducit, liberatum multo rosti- nat, metit quoque de bcnedictionibus : dum ei pa-
tuit, propter se dicit assistere, trementem solatur, triarcha ore et corde et dextra benedicit. Messor
pra;sente se docet nihil esse timendum. Dehincar- itaquo cum simul etcaudametbenedictionem mes-
dentihoslosaggredi,vesperobstat,milili;Bqnedohor- suisset, ad usque Edessam e.xinde sociat, cum eo
tatio, noctis viciniam adesse olijicions: oadom obje- currit cui facultatem currcndi roddidcrat ereplam.
ctio Boamundum tenet; placet in crastinum bellum CLI. — Servamla dalur Ede.mn Tijicrcdo; hosles,
differre. Interea noctis caligoorbem involvit, difpo- captis vicinis ojipidis, .irtliusium inyrediuntur.
sitis excubiis, principes corpora dant sopori ; at Populus quoque reliquus illucconveniunt, ct qui
vulgus, quos non alebat curia, fugs invigilant
et primatum obtinebant, postremi. Illic etiam confe-
(7), visam sortem visuros se die crastini formi- runt quem Balduino debeant creare successorem,
dantes. qui sua; tantae molis pondera valeat sustinere.
CL. —
Christiani fugam capiunl. Tancredus eligitur dignus, ipse manet et regit
Obstabat fluvius reditui, unum duntaxat habens Boamundus vero Antiochiam remeat. Igitur divul-
vadum, reliqui cursus ripasprominentiasuaimper- gatoperurbesfinitimas Francorum damno, Cylices,
vias, illam quasi portam unicam vigiles observa- C Syri, Phmnic^s exultant, subacti pariter atque
banl : ne per eani genti exterritcP rcfugium patn- subigcndi. Hi metum de corde excutiunt, illi de ver-
ret. Igitur tentatores fuga; dum pauci sunt, vado ticc jugum. Tharsum, Adana, Mamista in jus suum
arcentur: ubi multi, nequeunt arccri. Contemnitur revertuntur, Gra3COSSUScipiunt,nostratesextrudunt.
edictum principis, ubi populum conturbatformido Turci ingrediuntur Arthasium, totamusquepontem
mortis rumpunturque claustra prohibita, cum
: Farfar viciniara populantur. Postremo naves Grascffl
multiplicatur exundans turba. Sed et aliialiorsum quam maxima multitudo'LaodiciK portum replent;
a ripa ad ripam ligna trajecerant, quibuspro ponte et ipsaj ai'mis plenaenon minus fabrilibus atque bel-
utebantur custodes itaqueeeduntcoacti, Boamun-
: licis bellum simul gerentes et fabricam. Ca;mento
dum excitant, custodiae vim illatam quceruntur, fu- caementariisque advectis, fabricare incipiunt
saxa ;

gam produnt, Tancredum quoque jam excieratru- poscentibus parietinae abundant, munitur portus,
mor, parant reditum ambo, derelictos se a populo surgit fabrica. Yix Boamundus rumorem acceperat,
conspicantes. Aliis festinare libet ac praecurrero, cum imperfecti operis spe impulsus, adventans
Tancredo subsequi ac morari : ipse pro muro secu- omnia invenit imperfecta. Stabat supraportuspor-
turis hostium telisopponilur, alii fugam maturant; tam antiqua turris de nomine sancti Eliffi cognomi-
ipse frenis, alii calcaribus utuntur. Misertus est ta- j) nata, solius interstitio portusanovoopereadjuncta.
mcn plebi suk Deus. Turcis fugilur ignaris, illos Hanc quoque muniunt Graeci, et castro suo conti-
habebat sopor altus ; dum fuga vigil calles supel- nuant, fabricato arcu super portum, usus gratia
lectile ornat pretiosa abjiciuut vestes, papiliones,: inter se ab hac prsvii ad illud,et muniminis firmi
vasa argentea aureaque, et quidquid grave est fu- ad remigium hostile arcendum.
gamque moratur ipsa etiam vitae prfesidium arma.
: CLII. —
Boamundus revocat Tantredum.
Imbermale feceiat vias, pulverem in lutum conver- Videns Boamundus omniaadversari, Antiochiam
terat, equi et pedi lubrico, et caudas sarcina tarda- moxque de statu principalus sui in com-
reverlitur,
bantur. Aderat Bernardus patriarrha, et ipse cum mune tractare dieponit Tancredum revocat, cui
:

fugientibus fugiebat, et mula ejuslutosacumtardis cum partiatur curas,apprimenecessarium:vocatus

tardabatur. Nemo eis instabat, instantes tamenstri- ille nil pigritans adest, quinihilunquampigritando

(7) Hanc Christianorum militum fugam refert eliam Guillelmus Tyrius, lib. xi, n. 30, sed his omni-
bus circumstantiis destitutam.

Paxrol. CLY. 19
 .

387 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 588

fecit. Habita itaque iutra bi'ati Pelri basilicam con- A duni : vix, utinam Hoamundum audiant,
vix, ah I

cione, Boamundus sic ordilur: qui ad laborem vocandi, nunc placida com
exsilii

«' Magna opus est, o proccres, bac in tempestate posti pace principantur. Quapropterde c.Ttero jam,
providentia,quam si negligimus, pcrimus. Invaluit ne cujuspiam temeritas dispositioni me.Toccurrat,
contra nos gentilitas, vias nobis circumcirca obs- ire proposui: non cst mutabile, stat fixum, solven-
truxerunt Grsci ct Turci geminas totius orbis
: dum est votum, quod mea fecit ferro compedita de-
opulentissimas exaspcravimuspotestates; Constan- votio. Absolvcrunt me beati Leonardi suffragia, ego
tinopolim et Persida. Oricns nosperterram torritat, votum visilandi eum, aut praemoriar, aul absol-
occidens vero ct terra etmari namulaliaoaiitlam,
: vam. "

Arthasium hactenus Antiochire clypeus fuit, modo
arcus inlendit, modo innosacuitsagitlas:nospauci
sumus, et tamensemperdepaucisfimuspauciores:
valde imminutus est numerus noster, ubi unus est
amissus comcs Edcssanus. Proinde vigilate, consi-
dcrate attenti, quid in tanto rerum cardine sit agen-
dum cgo quod sentio brevitcr exponam. Expeton-
;
daesunt nobis vires transmarince [al transalpina;],
Galliarum populi concitandi, audacia illa aut nos
liberabit, aut nulia. Utimini me, me, inquam, hoc
in negotio ministro; cgo pro salute vestra non re-
cuso laborem,gratissimusest mihi mcus
CLIIL — liodtmindus relicld Tuticredo Antiochia om-
nibus destjlula transfrclal
Conticitum est de caetero, ncqueultraaquoquam
voluntati principis obviatum, quoniani quidem no-
tum est in populis proverbium, lex sequitur regem,
quo vult rcx ducore logem. Paratur crgo navigium,
^ habcnt rcmigcs paratosdena; biremcs, quibuslrinac
simplicis remigii sociantur. quas vulgo sandalias
voeant. Hoc Boamunduscontentus numero, in con-
spectu classis Pelasga; transfretat, relictaMarchisi-
da; Antiochia.Asporlantur aurum, argentum, gem-
ille hibor, m.-e, palliaurbs absquc tutela, absque slipendiis,
;

per quem vobis paretur quies. » absque stipcndiariisTancredo relinquitur. Habuisae

In his desinit et sedet ; surgit Tancredus, et ab me veridicos memini relalores, qui ea penuria
bis incipit. illum vini abstinuisse pra^dicarent, aquse simplicis
« Prudenter atque manifeste cxpositam, o procr- haustu contentum. Dumque vcl modico uti Lyaeo
reslaudististamroburhosliuin, quam innrmatatem proptcr stoniaciium blande moneretur : Siniteme,
noslram, originem quoque ac fincm, causas et re- aiebat, cum abslincntibus absinerc ; fixum fixi de
medium. Pulchre, bene, rccte super his disseruit genimine vitis noUc accipere, donec omnibu!) suffi-
dominusprincepsnosterBoamundus,necdedignatus ciam dare absit ego crapula distendar, coramili- :

est morbo medicinamquajreresGolTerreministrum. tonos mei inedia marccscant!

Verum, o proceresl quorsumnam istud'?an in nobis CLIV.
non estqui mitli possit?nisi isclongetur, qui polius C Jamqucsolesferequadraginta inopia pertingcbat,
longe positus fuerat acclamandus. Circumdantccau- cum plcno cornu copia adest, aurumque non modi-
las luporum agmine,pr«sentiapastorisopusestnon cum coeli pluunt. Quidam de civibus penuria curiae
absentia ;illepra;senspericuloscopponit,canesinci- motus Tancredum adit, postu-
audita, misericordia
tat, praedones arcet, gregem libcrat ; idem,siabsit, lansque mercedem slatim impetrat, ut penuriam
ccssat latratus, crudcscit rapina:ipscquicscit,grex levet, opem ferat. « Ilabet, inquit, urbs ista cente-
dissipatur. Valdc ot merito secordiam meam incrc- nos cives, singulis quorum niarsupiis facileestau-
pabit auditor, ubi sonuerit Boamumdum abiissn, reos effundere mill(>nos. Rogati non tenebunt tu, ;

mansisse domi Tancredum. At fortassein vcrbo illo domine, roga, cgo nomina patcfaciam quasroges. »
tentatus sum ut quid animi habcam, audito co,
: Obtempcratur consilio, nominantur scribendi, scri-
manifestem. Palam est voluntas mea, non reprimo buntur vorandi, vocantur rogandi, roganlur intus
sstuantem. Uoc pro salute comniuni periculum missi. Incusatur urgcns noccssitas, in quo petitio
mihi expostulo, tutus aggredior, pro munere am- pra!Sons cxcusatur, fulcit excusatani rctributio pro
plector utque petitio assonsum inipetret, coram
: missa, ut non tam sub nomine doni quam mutui
Deo polliceor sedulitatem in obsoquio, celeritatem peti videatur : nec reticetur vicina hostilitas, non
in redilu ; ac ne qua forte ingenium meum crapula j)
repcllcnda nisi armati occurrerint, nec occursuri
turbct, latico contontus, vinum ncsciam, donec re- nisi auro intercedente provocati. Tot confluentibus
ducem me Antiochia excipiat. Subindo ctiam fas in unum causis, demum officitur, ul praescriptas
mihi esto sub iisdem tegulis biduanam agero quio- aureorum numerusimpetretur;quibusreceptisMar-
tem ante vero nefas. Haec meis si jusseritis onera
; chisides confortatus, militiam confortat, jacentem
libens humcris impnnam gravioi'i!uis ultro oneran-
: suscitat, inormcm armat, supplet numerum qui ex-
dus, si grav''ora imposuciitii?. Objicit Boamundus- cidorat, nequc doncc doticiat aureus, cessat aupere
Magna res cst de qua .Tgitur, magno voluniine tra- militarcm. Exiiide prostrata rcsurgere ra'pil Anlio-
ctanda, scverae vix cuic|uam porsona! impenolrabilis. chia, et de territa Ibre torribilis. Arthasium stalim
Propositi est nostri gravcs excirc potestates: hoc aggreditur, qua; cum
infestabat, om- aliis matrcm
non cuivis hominum rontingit, non potest gravia nium tam acorbissima quam proxima Syrorum.
moverc nisi gravis, magno opus cst llatu, ul possit Ilaiic igilur priniam Tancrcdus circumdat ad cujus
quercus alta radicibus cvelli. Non audiont Tancrc- iclus vix stant turres sillicibus concussa; ;
quod au-
589 CiESTA TANCHKDI. rm
diens lladuanus (8) Kalepli rc\ cuni triginta milli- A opportunc importune super volilans. Arilnrc pari
busaccurriludvorsuspaucitatcm inmulliludinecon- Taiicrcdus inflammatur, ubi nactiis vicloriamjSpo-
fidcns Artliusicnscs quoquc illi sc jungunt,onincs
! liis Galepli ditescit. Jamque Landieiam novam ng-
advcrsus Antiochiuni. gressurus, monctur velcrcm mulliplicatis bollatori-

CLV. — Arlhasio Udduanum e.rpetlU.

bus fulcire : ipse Apamiam rcliquo cxcrcitu circum-
Tancredus Gra;-
sepiat ifactumque est ita.Rependit
Eratmedia intercos planitics scopulosa,pcrquam
cisvicom.qui castrum castro opposnerfint, nunc
utcunque caballis irc, currere vero omnino non li-
contra ipse Castrcnsibus Castrcnscs obfirmat :Apa-
ccbat vel si quando ad cursuni quispiam cogere-
:
miam vcro non plurimo,scd strenuo milite circum-
tur, ncc pcdem ungula, neo ungulam lerrum tueri
dal, quasi morti addicto et ipse addictus.Prope Sy-
potcrat, quin cautesaspera calcem permolerct equi-
sara, prope Haman, prope Raphania, prope alia
nnm, equus atquc eques rucrent prostrati. Tancre-
complura tam oppidaquam urbes,omniaminisplc-
dus, ea re cognita, paululum seccdit, illuc hoslibua
na ct hosle frcmiscunt. Obsident crgo Christiani
qua loci dil'licullasfugam renio-
permittit accedero,
urbein unam, Cfiristianos vcro urbes multa: ;anno-
retur, quod Raduanus aul negligens, autignorans,
nam qui quaM'eroegent nequeunt,nisi biportilo cxer-
bac mililiam impelit Christianam illa tanquam
torpida
'
., ,

loco manet, sustinet donec lancea suuni

,
.. , ,
;

,
"•,,,.,
u citu; pars altera maneat, altora e.tcat sic divisi
j <.^ . •

periculumdeclinant, quod vusutticiantcongregati.

:

habeat tempus. Jamque pra^tergressis loca aspera

Deo sunt hjec ascribenda,non viribus humanis,pa-
Turcis, Tancredus quasi a somno exeitatus in me-
lam pro Christianis Christus dimicat.
diis fulminat : illi facile terga vertunt sperantes.ut
est moris, fugiendo gyrare, gyrando sagittare. De- CLVII. — Summa Laodicensium necessitas.
lussBsunt aut eorum spes et artes, deluserunt eas
Nunliatumque ei dcLaodicensium suorum penu-
lancea et via altera urgens, altera cursus impa-
:

ria,quod data pascendis ipsis alimenta defectum

tiens : hffic tergum fodit, illa gradum sistit.Inutiles
minarentur in proximo aut ingrossuram fore ce-
:

igitur equi, pharetr<B et arcus atijiciuntur, confidi-

rerem, aut egressursm manum bellatricem.Ingres-
tur pedibus propriis,ubi diffiditur alienis,suis quan-
sum autem prohibebat magnus hostium numerus,
tum licet utuntur : humani sunt, malent esse cer-
qui per compita insomncs oxcubabant. Turbatus
vinos : ne tamen nihil Raduanus, paucos egerit
nunlio princops (noverat enim quia sola fames ur-
Christiani nominis sagittavit, reliquam operam de-
bes asserit, nescit plebes jeluna timere) in partes
dit fugae sagittarii ejus, pars evadit saucia, non-
;
varias animum
fundit anne habendum postponat
:

nulli cajsi prosternuntur.

habitum habendo. Durum est multuin
habito, an
ClVI. — .inliochiam victor revertilur. .ipamiam cir- C labore partam Laodiciam abdicere, grave Apamiam
cumdal. ex facili parandam dimittere : nam quasi impossi-
Victor itaque Tancredus Arthasium recipit: ea bile constat esse, ut et hoc faciat, et illud non
munita, Antiochiam revertitur confortata spoliis : omittat. At virtus quae sola resimpossibiles ad pos-
infidelium fides, imo quasi a mortuis resurgens sibilitatem redigit,virum confortat : monet petenti-
expergiscilur, renovato principe gaudot fortunam bus opem cursim succurrero, mansuros ad castro-
renovari : ipse etiam accipitri conformandus, cui rum regimen milites sic hortari « Eia, Christi :

ncgata diu volandi licentia, longus carcer animos martyres parate fundi atque fundere pro eo san-
!

tabefecit ea demum roddita, si missi ad rapinam

; guis constantes estote bene coepistis, bene con-
; :

primos impetus fortuna juverit, in desiderio sunt summate non vos terreat paucitas vestra ;non est
:

secundi, visaque gruum caterva, tenentem vexat, victoria in numero, sed in Dei virtute (2). »

(8) Wilhelmo Tyrensidicitur Roduanus.
(9) Itadesinit Historia Radulfi ;quis autem fuerit
tanti discriminis eventus, paucis his verbis refert
Fulcherius Carnotensis lib. ii Historiae Jerosolymi-
tan», ad annum 1105 Tuncredus autem, ait, non
in multa gente, sed in Domino spei sux figens an-
clioram, aeiebus suis bene compositis, conlra hostes
: D
illos inninctanter equilavil. Quid longius morer?
.\udacter unte Artasiam in ens irruit, et Deo suffra-
ijante illi protinus pavore circumfusi, dorsa fugie de-
derunt. Fugeruntet fugatisunt, qui fugere non potuit,
nec mortcm evasit. De intercmptis non fuit numerus.
De equis eorum plures hahuit Tancredus. Signum
quoque regis fugitivi retinuit, etc.
591 AD GODEFRIDIM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. o92

RASMUNSI 1D£ ilGI

CANONICI PODIENSIS

HISTORLV FRANCOHUM QLI CKPF.UU.M JFRUSALEM.

(Apud BoNG.\RS, Gesla Dci per Francos, sivc Oricnltiluni cxpcdilionum et rcgni Francorum Uicrosolymilani
Hisloria avariis, sed illius mn scriptonhus litteris commendata. —
Uanoviae, 1611, in-folio, p. 139.)

MON 1 T UM
Raimundiis de .\giles vel Agila?iis, canoniciis Podicnsis, et cpisropi sui, qui siinul conics Tulo?anusJS
erat, capellanus, cuni qiio an. 1005 in terrarn sanclani abiil, cl res ibi per quinquenniuni gestas teslis
slis
di-iTTTT,; descripsit. De comilc S. ^Egidii, id csl Tolosano, ct episcopo Podicnsi prsccipue scriplurum .im
se profitetur in pra^fationc. Adluil cum ciroderelur lancca, quam et in pra-lio tulit. pacerdotium pro-
ipsit precibus Punlii de Baladuno, et inscribit Orthodoxis
motus est in hoc itinere. Scripsit Orthof et Tra"salpinis
omnibus, nominatim episcopo Vivariensi. Fuit autcm hic Pontius miles, vir nobilis, el familiaris comitl
Tolosano quod, praster hunc, notat Tyrius lib. vu, cap. 17, alii. Manuscripta> Gallica; membranae vocant
;

Poinces de Buladtm ct lirilathm. Lapidepeirarirn interfectus in obsidionc Archados, lemcre a comite in-
coepta, dignus mcmoria posteritatis, poslerilatis ipse intantis periculis memor. Pontium Daloneusem vocat
RobertusiH/ni, col.lii, lin.32,33. Abeo scriplani hujus bclli historiam qu« Londini exstet, legimus in bi-
bliotheca Gesneriana quae et Haimutuluin tk Pmlio laudat auctorem scriptionis ejusdem arpumenti utra-
: :

quc, nisi fallor, eadem cum hac nostra. Pctavianus Lilicr jirincijjulis bcllorum [hmini, citat liaimundum
de .trguilliers, ut nos ipse Petavius per littcras doruit. Scd hanc habemus ex ms. uno Vulcobiano Guil-
lelmi Ancelii altero nostro, quem nobis dono dcdit Lingonensibus nuper juridicundo pra;lectus, reip.
;

studiosissimus Joannes Russatus. Libri extrema snnt ab alio auctore, quod dictioindicat ct testalurVuI-
cobianus ea uncis inclusimus. Incipit ab comilis Tolosani in Sclavoniam ingressu:et narrationem
:

ejusdem illius quinquennii persequitur, scilicel ad illam de Ammirato, ita enim vocat, Babylonisc vi-
ctoriam.

PR.EFATIO AUCTORIS. ^
invia ct montuosa, ubi nec fcras ncc volucres pcr

Episcopo Vivariensi domino meo, ctomnibusor- treshebdomadas vidimus.Incola;regionisadeo agre-

thodoxis, Pontius de Baladuno, ct Raimundus ca- stcs et rudes sunt ut nec commcrcium nobls, nec

nonicus Podiensis salulem ellaboris nostri parlici- ducatum pra;bcrc voluerint, sed Tugientes de vicis

pationem. Necessarium duximus vobis,ct Transal- et castellis suis,debiles, anus, pauperes et infirmos,
qui a longe pr.-c inlirmitatesua sequebanlurexerci-
pinis omnibus manifestare magnalia quaj Deus no-
biscum, solilo pietatis suae more, fecil ct assidue lum, ac si multum nocuissent, ut pecora trucida-

facere non desinil: maxirae ideo quia imbellcs ct

bant, nec facile noslris militibus erat latrones in-

pavidi reccdentes a nobis, falsitatcm astruerc pro ermes, locorum scicntes, per abrupta montium ct
veritate nitunlur. Sed qni apostasiiui eorum vide- condcnsa silvarum persequi, scd assidue cos sus-
rit, verba et consortiacorumfugiat.Excrci us enim tinebant: nec pugnare valentes, ncc sine pugna
Dci, ctsi pro pcccatis flagellum Domini sui susli- Cisc poterant. Quoddam vero facinus cgregium
nuit.pro ejusdem misericordia victor supcromnera comitis non pra;tereamus. Cum conclusus csset

paganitatem exstilit. Sed quiaaliiper Sclavoniam, aliquando comes a Sclavis cura quibusdam mili-
libhs suis, impctum fecit in Sclavos, atque usque
alii por Hungariam, alii per Longobardiam.alii per

mare vcnerunt, tffidiosum nobis ad scribendum de ad scx ex eis cepit. Cumque propter hoc Sclavi
•,

singulis luit. Quapr<ip',er, dimissis aliis, de comile vehementius imminerent, etcomessequi cxcrcitum
sancti ^Egidii, et cpiscopo Po.licnsi, etexercitu eo- compcUcretur, erui oculos eorum, el aliorum pedea
aLscidi jussit, ct nasum et raanus aliorum truncari
rum scribere curavimus.
pra5cepit, ut, talileralii2 detcrritis et doloris cogni-
CAPUT PUIMUM tionc occupalis, secure comes effugcre cum sociis

Illi igitur Sclavoniam ingrcssi, mulla dispendia suis posset. llaquo per Dci gratiara dc mortis an-
ilineris passi sunt, maxime proplor hiemem qucc gustia, cl de loci diflicultatc libcratus csl. Quanla
lunc erat. Sclavonia etcnim est tellus deserfa, ct vcro ibi forlitudine et consilio comcs clarucrit.non
 893 RAIM. DE AGILES IIIST. IIIEROSOL. 594
facilereferi^ndiimi^st.Ouaflragintaclnnim foro dios A iilqno phiriljus intorfectis, r.Tloros in fugam vortit.
quibus tantam spissituiii-
in Sclavonia fiiimus, in Occurrobant intcrea paciflo;e liltorac impcratoris
nem nchnlarum passi sumus utpalparo et por mo- circumdabant nos undique hostcs imperatoriis do-
tum rcmovere eas a nobis aliquatenus possemus. lis. Cum vero vcnissomus Thessalonicam, in-
Intcr haec comes assidue in postremis pugnans, tirmatus cst episcopus, ct rcmansit cum paucis
semper populum defendens erat;et nunquam prior, infra civitatem. Post haec vcnimus ad quamdam ci-
semper ultimus hospitabalur. Et lioet alii moridie, vitatcm, nomine llossam ; ubi rum manifeste cjus
aiii vesppre, comes vero froquenter media nocte, cives in nos multa mala molironlur, paulisper no-
vel galli oantu ad hospitium veniebat. Tandem pcr stra solita patientia displicuit.Itaque arreptisarmis,

Dei misericordiam et coraitis laborcm ct episcopi diruuntur antemuralia, capitur ingens praida, et
consilium, sic exercitus transivit ut nuUum
fame, civitas in deditionem; atquo illatis signis in civita-
nullimi in aporta congrcssiono ibi pordoremus. Ob fem, ct acclamata Tholosa, quod erat signum cla-
illam, reor, causam Dous exercitum suum
voluil moris comitis, discessimus. Vcnimus ad aliam civi-
transire pcr Sclavoniam, ut agrostes homincs qui tatem, nomine Rodestol, ubi cum militcs de roga
Deum ignorabant,cognita virtuto ct patientia mili- inipcratoris.proviudictasuacontranosagerevellcnt,
tum ejus, aut aliquando a feritate resipiscant, aut j) nmltiexipsisinterfectisuntjetaliquantulacaptaprffi-
; u;i.._r^*:..j.-: ij i.-„rn.-_j <t».l„\' 1:1. :_-i. 'i .-
incxcusahiles Dei judicioadducantur. Tandompost
. •
da. Vcnerunlibinnbislcgafi nostri, quos pracmisera-
multa laborum pericula apud Scodram, ad rogom musadimperatorem qui,acceptaabeo pecunia,om-
Sclavorum pervenimus, ae cum eo comes frciiuon- nia prospora nobis
apud imperatorem promiserunt.
ter fraternitatem coi firmavit,et multa ei retribuit, Quidplura'?eoverbalegatorumimperatorisetnostro-
ut exercitus secure emere et quaerere necessaria rum pervcnerunt, ut comes, relicto exercitu, solus
posset. Sed heec opinio soia fuit nam pacis petita;
; cum paucis,et inermis ad imperatorem festinaret. Di-
nos pcenituit, cum per ejus occasionem Sclavi, de cebant enim quia Boimundus,et dux Lotharingi;e,et
more solilo furentes, nostros interficiunt, et qute Flandrcnsis comes, et alii principes ho- preeaban-
poterant ab inermibusarripiunt. Qua?sivimuslocum tur,ut properaret comes convenire imperatorem de
fugae,non ultionis. Hactenus de Sclavonia. Veni- itinere Hierosolymitano, ut assumpta cruce dux et
mus Dirachium, credidimus esse in patria nostra, imperator in exercitu Dei fieret ad hac aiebant;

exislimantes imperatorem Alexium,etsateliitessuos imperatorem dixisse omniacum comite se acturum,

nobis esse fratres et coadjutorcs. Illi vero ritu leo- et de se et de aiiis quw itineris usui forenf.Praeter-
num incrudescontes, paciflcos homines, nihil minus ea nuntiabant bellum imminerc, et, si auctoritas
quam arma cogitantes, invadunt,pcr occulta truci- incommodum fore. Ita-
tanti viri abesset, fortassis
dant, in nemoribus, in vicis remotis a castris,qua3 C que cum paucis adventaret comes, ut cum exer-
poterant per totam noctem furabantur. Et licet sic citus suus venisset, compositis cum imperatore
insanirent, tamen dux eorum pacem promittebat, omnibus, nullis in moram fieret. Victus tandem
et per pacis inducias Pontium Rainardum interfe- comes est, ut hac so!a vice relicto prssidio in ca-

cerunt, et Petrum ejus fratrem mortaliter plagave- stris, exercitum praecederet, etsicinermis Constan-
runt, et erant hi principes nobilissimi. Cumque tinopolim venit. .

locus ultionis nobis offorretur, placuit iter, non in- CAPUT II.

juriarum vindicta, sed incepimus iter nostrum. Ha- autem res gesta hactenus me scriptorem
Facile
buimus litteras obviam impcratoris de pace, de fra- quibusdam lietitiae et prosperitatis gressibus comi-
ternitate, et, ut ita dicam,de filiatione; hac autem tabatur, qua; tanto acerbitatis et mosroris onere
verbotenus. Nam ante et retro, dextrorsum et sini- nunc prcmit, ut inccepisse me t.Tdeat, cum perfl-
strorsum, Turci, Comani, Husi et Tenaces, Pince- cere votum sit. Quid vero potissimum, et primum
nati et Bulgari nobis insidiabantur. Quadam autem aggrediardicere'?Animperatorisfraudulcntissimam
die cum essemus in valle Pelagoniae, episcopus Po- ac detestabilem admonitionis dolositatem'? An exer-
diensis, gratia convenienter hospitandi, cum pau- citus nostri turpissimam fugam, et inopinabilem
lisper a castris discessisset, a Pincenatis ciptus n dcsporationem'?Anmortestantorumprincipumenu-
est ;
qui dejicientes eum de mula, spoliaverunt, ot merando, perpetui mceroris monumenta relinquam'?
in capitegraviter percusserunt.Sedquia tantuspon- IKtc autem quicunque nosse desiderat,ab aliis po-
tifexadhuc populo Dei erat necessarius, per e.jus lius quam a nobis requirat. Hoc unum valde me-
misericnrdiam vitae reservatus est. Nam unus de morabile, silentio dignum excusamus, quod, dum
Pincenatis, dum aurum ab eo qucereret, a CiTtcris omnes nostri castra relinquere, arripere fugam, de-
eum defendebat. Interea sonus exit in castris, et serere socios, dimittere omnia, qua; de tam longin-
sic inter moram hostiuni, et impetum sociorum eri- quis regionibus asportaverant, meditarentur, per
pitur. Taliter per insidias cum venissemus ad quod- salutiferam poenitentiaj atque jejunii opem, ad tan-
dam castrum quod vocatur Bucinat, didicit comes tam constaiiliaj fortitudinem sunt reducli, ut solus
quod in angustiis cujusdam montisPincenati e.xer- pudor prius habitc-e desperationisetfuga; vehemen-
citum nostrum aggredi vellenl ;
qui cum militibus tissime eos alficeret. Et de his hactenus dictum
quibusdaminoccultisremanens,Pinccr:a'isoccurrit, sit.
 ;

595 AD GODEFniDUM APPrND. II. — MONU.M. DE BELLO SACRO. 596

a\PlJT III. A trione;dux et .\leraanni ab oriente; coraeset episco-

HonoriflccDlissime ilaque ab imperatore et prin-
cipibus suis suscepto coraite, poslulat imperator a
comite hominium et juramenta qum caeteri principes
Respondit comes sc ideo non venisse ul
ei fecerant.
pus Podiensis araeridic, nam Northmanniae comes
nondura erat nobiscum.Sed hoc unum reticendura
non credimus, quia, cum comes inibi cum suis ho-
spitari vellet, Turci de montanis descendentes in

dominum aliutn faceret, aut alii militarct, nisi illi duabus turrais, cxercitum nostrum aggredicbantur,
proptcr quetn patriam et bona patrtx su.v dimiscrat. eo n mirum consilio, ut, dum altora pars duccm et

Et tamen forc, si imperalnr cum excrcitu irct Jeru- Aleraannos irapugnaret, qui ab oricnlc erant, pars
snlcm, quod sc suosqne el sua omnia illi committcrct. altcra Turcarum.pcr meridionalem civitatis plagam
Sed imperalor excusat iter dtcens se pr,Tmetuere ingredicns, ac pcr alteram portam cxiens, nostros
.4lemannos, el Hungaros, et Comanos, aliasque feras facile a castris propeIIeret,nil similc cogitanles. Sed
genles, qu-Ximperium suum depojmlarcntur, si ipse qui consilium impiorum subvertere solet Deus, sic
transitum cum percgrinis faccrct. Interea comes, au- apparatus illorum exinanivit ut veluti disposito,
dita morte suorum et fuga, se proditum essc credi- ingrcdienti jam fere civitalem Turcarura turraz,
dit, el imperatorera Alexiura, per quosdam princi- hospilari volentem comitcra cum suis iramisit, qui
pes de nostro exercitu, facts proditionis commone- n primo impetu eos in fug.im vertil,alque pluribus in-
fecit. At Alexius dicit se nostros nescisse depopula- terfectis reliquos insecutus estusquead montis al-

tos esse rcguum suum, et suos multas passos esse in- litudinem. Pars altera Turcorum, quie Alemannos
jurias ; nihil esse quod comcs querebalur, nisi qund, oppugnare voIuit,exeraplo simili fugatur alquc pro-
dum cxereilus comitis solito more villas et castra va- sternilnr. Post hoc raachina; exstruuntur,atque mu-
slaret, exercitu suo conspecto, fugam arripucrit ; ta- rus impelitur, sed hoc erat fruslra. Nam murus
men se satisfacturum comiti, atque Boimundum ob- econtra firraissimus erat, et viriliter sagittis et ma-
sidem satisfactionis dedit. Ad judiciura veniunt chinis defendebatur. Sic pro nihilo hebdomadibus
cogilur comes, preeter jus, absolvere ob.«idem. In- quinque pugnatum esl. Tandem per Dei voluntalem
terca exercitus noster Constantinopolim venit ; et quidam de familia comitis et episcopi, satis pericu-
post hsBC consecutus est nos episcopus cum iratre losead angularera turrira, qu« respicit ad austrum
suo, quem infirinura dimiserat Dirachii. Mandat et accedentos, post vim facta testudine, unam de tur-
reraandat Alexius,poIl:cptur multa se daturum co- ribus cavarc cocperunt, et cavando ad terram pro-
miti, si quaesitura hominium sibi faceret, quod et straverunt. Itaquc capta esset civitas, nisi noctis te-
alii principes sibi fecerant. Meditabatur autem co- ncbri obstitissent. Inslauratus est autera murus ab
mes assidue.qualiter suorum injuriam vindicaret, eis per noctem, et laborem prislinum nobis inane
et tantap. infamiaededecus a se suisque depelleret. C reddidit. Attamen eo mctu perterrita civitas, ad de-
Sed dux Lotharingiae, et Flandrensis coraes, atque ditionem sui coacta est.Accedebateoquod irapera-
alii principes, hujusmodi detestabantur, dicentes toriae naves, per terrara tractae In lacum dcscende-

stullissimum esse conlra Christiiinos pugnare, cum rant. His igitur dc causis, cum jam ultcrius succur-
Turci imminereiit. Hoimundus vero se adjutorem sum niillum sperarent, et augeri excrcitum Fran-
imperaloris pollicetur, si qiiid(]uam conies conlra corum quotidie cernerent, dillisi viribus, .\lexio se
ipsum raoliretur, vel si hominium etjuramcntadiu- reddiderunt.Vcneratcoraos Northraanniae.Proraise-
tius cxcusaret. Consilio itaque accepto a suis comes, rat Alexius principibus et genli Francorum quod
Alexio vitam et honorem juruvit, quod ncc ipse, ncc totum aurura et argentura,ct equos, et oranem su-

pcr ttlium Cumquc de hominio appella»

ei aujerrct. pelloclilera, qua? intus erat, cis redderet, ct raona-
non se pro capitis sui poriculo id
retur, re?pondit, slcrium Lalinum et hospitiura pauperibus Franco-
facturum. Quapropter pauca largitus est ci Alexius. rum ibi faceret ;
priitcrea tantum de propriis uni-
CAPUT IV. cuique de excrcitu darel ut illi semper militare ve-
Itaquc mare transivimus, et ad Nicvam usque lint. Hn;c igitur Franci spcrantes verba fidelissima

pervenimus. Pra?ccsserant enim comitcra dux et deditioncm laudavorunt. Alexius ilaque, acccpta ci-
Boimundus, atque alii principes, et obsidioni ope- n vitatc,tantam gratiarum actionera exercituideditut,
rara dabant. Est itaque I\'icx'i urbs raunitissima, quandiu vixerit, pnpulus semper ei maledicat, et
tam natura quam ingcnio.Habet enira ab occidentc proclaraet proditorem eura.
lacum maxinium, muris innuentem a reliquis tri- ; CAPUT V.
bus partibus vallum de restagnatione quoruradam Gognovimus tunc quod Petrum Eremilam, qui
rivulorura plenum. Prwteroa raurisitaomincntibus longc ante exercitusnostroscuramagna multitudinc
cingitur ut nullorum hominura assultus, nullius Constantinopolim venerat, iraperator cum prodidis-
machina: irapetus verealur; balistaria vero vicin;]- set; etcnim ipsura, q\ii ignarus locorum crat, et to-

rum turriura sic respicientia sunt ad invicera ut tius niilitia!, ct suos transfrelare coegit.atque Tur-
sine periculo nullus accedere possit. Si quis aulera cis exposuit.Turcae autem de Nicaea, illamimbellem
projiius accedere volucrit,obessccuranoqueal,facilc multitudiiiem videntes, sine laborc et mora, ex eis
dc aititudine turrium obruitur. lianc igitur talera, dccollaverunt usque ad sexaginla millia. Reliqui
ut diximus, civitatera,Boimundus obsedit a septen- vcro ad munitionem quamdamconfugicntcs.gladios
897 RAIM. DE AGILES HIST. IIIEHOSOL.
Turcarum ovaserunt. Quaproptcr Turccc audaccs A bns crat comes, dicebant per Dei impiralioncm nos
ot supcrbi cfTocti.arma qu.-o ibi repcraiil.elcaptivos vniisxc, jicr ipxiin! miscricordiam nos Nir.ram muni-

ad nobilos sua? gentis ct Sarracenoruni, longc ra tiasimam urhcm ohlinuisse,atque pcr ejusilem clcmcn-
mittobunt.scribenlos ad populo3,ot ad civilatcs lon- tiam,t<irloriain ct scruritatcm ile Turris Itahuisse: pa-
gimiuas nihil valcre Francosin bello.Prolecti igilur ccm ct concoriliam in cxcrcilu nostro ftiisse, atque
a NiciEa civitate in Romaniam, secunda die temere ideo ipsi de nobis committcndum esse. Son oporte-

Boimundus cum quibusdam principibus.a comite, terc vereri reges, aut rcgum principes; nec formidare
et cpiscopo, ac ducc digressus est. Cumquo in dic loca, et tcmpora, cum Dominus de lam pluribus peri-

tertia digrossionis sua' tcntoria disponcrct ligcro, culis nos cripuissct. Igitur ad Antiochiam venimus,
contum quinquaginla millia Turcorum in pugnam alquo juxta castra posuimus, adeo ut freiiucntcr
advcntaro conspiciunt.Dumquc ordines pro tompo- do turribus hostcs, homines et equos nostros in
et

re instruit.etbellum disponit,plures qui sequeban- tentoriis vulncrarent. Et quoniam de Antiochia se

tur de exercitu suo perdidit. Inter haec comiti et occasio nobis pra;buit, de situ ejusdem loci dicere
duci mandavit, ut sibi succurrcrent abcrant onim ; nocessarium osscvidcturutfaciliusbollactassultus,
pcr duo milliaria.Uti autemnuntius Boimundiinca- sunt, ab his qui non vidcrunt, intolli-
qiii ibi facti

stra vcnit,certatim omnes,equos et arma arripiunt „ gantur. Esl qusdam planitios intcr montesLibani,
atque obviam irecontendunt.Utautem cognovitSo- qua; in latitudinem per diem unum,tenetviatorem,
limannus et qui cum eo erant.exercitum nostrum, et in longitudine diem et dimidium. Ha;c autem

id est episcopi, ducis, et comitis, contra suum in planitios habet ab occidente paludemquamdam,ab
pugnam concurrcrc, de victoria dospcrans fugero oricnlo fluvium, qui quamdam partem ejusdem
compulsus est, et qui captivos et tentoria plurima planitiei cingens ad pedes montium,quas in latere
de castris Boimundi acceperat.per Dei virtutemsua habet a moridie, ita recurrit ut inter montes et
roliquit. Fertur quoddam insigne miraculum, sed fluvium transitus nullus sit,et sic marr Mediterra-
nos non yidimus,quod duo equites armis coruscis, neo, quod Antiochiae proximum est, influit. In
et mirabili facie, exercitum nostrum prrBcedcntes, angustiis autem quas fluvius jam adhaerens
illis

sic hostibus imminebant ut nullo modo facultatem supradictis montibus facit,Antiochia sita est ut ab
pugnandi eis concederent;at vero Turcae,cum rofc- occidontc fluvius,inferiori muro influens,quamdam
rire coslanceisvellent,insauciabileseis apparebant. in modum sagitta; partem terrs, inter sc et ipsam
Hsc autem quac dicimus,ab illisqui eorum consor- civitatcm reIinquit.Hoc modo ab oriente urbs sita,
tium spcrnentes nobis adha:serunt didicimus.Quod surgit in orientem,atquesuoambitu triummontium
vero pro testimonio adducimus, tale est Per pri- juga complectitur. Ille vero mons quem a septen-
:

mam et alteram diem, per tolam viam oquos ini- C trione habet, quodam maximo praerupto ab aliis
micorum mortuos cum dominis ipsis roperimus. dividitur,ut ab illo ad alios nullus vel difficillimus
Itaque devictis et profligatis Turcis, pacilice et accessus habeatur. In colle autem septentrionali,
alacriter per Romaniam usque Antiochiam vcni- castellum quoddam est,et in mediocolliscastellum
mus. Sed comes aliquantulum exercitum rctar- aliud, quod lingua Gra;ca Colax vocatur. In tertio
davit, causa infirmitatis sua;. Quod si incredulis colle, tantum turres.Tenet autem civitas duo mil-
ingratum fore satis cognovimus,tamen quoddivina liaria in longiludine, muris, et turribus, et ante-
clementia operatur,reticere non debemus.Erat qui- muralibus munita ut nullius machinsimpetus,
ita

dem comes de Saxonia, in nostro exercitu, qui ad nullius horainum assultus, etiamsi genus omne
comitem Raimundum, venit, et legatum se Sancti hominum conveniat, vereatur, Hanc igitur, ut di-
asscrebat, ct semel secundoque sc admoni-
^^!)gidii ximus, talem tam munitissimam civitatem excrci-
tum.ut diceret comiti, aiebat « Esto securus, non
: tus Francorum a septentrione obsedit. Neque ta-
morieris de hac infirmitate;ege tibi indueias a Doo men, licct ter centum vel trecenta millia arma-
impetravi, ego semper tecum ero. » Et licet satis torum in exercitu essent, aliquam assultum ibi
haec comes crederet, tamen ita ea infirmitate afTe- fecerunt, nisi quod juxta castra sua posuerunt.
ctus fuit ut depositus de lecto in terram,vis eliam Erant prKtcrea in civitate duomilliaoptimimilites,
jj
vitalem pulsum haberet. Unde episcopus Aurasic-E etquatuor vel quinquemilliamilitumgregariorum,
urbis oflicium ei quasi defuncto impendit, sed di- atque decem millia peditum, el eo amplius. Muri
vina clementia quE eumducemperfeceratcxcrcitus vero ita eminentes, et vallo et paludibus munie-
sui, de morte eum illico relevavit, et sospitati red- bantur ut portae custodirentur,ca;tera securamane-
didit. Igitur cum Antiochiam appropinquavimus, rent. Igitur, ut venimus in principio, ita temere
non erat consilium multorumprincipumutcamob- castra posuimus ut si prc-ccogniti ab eis essemus,
sideremus, praesertim cum hiems imminerct et ; aliqua pars castrorum ab hostibus corripi potuisset;
exercitus tunc diffusus per castella, et imminu- cura inexercitunostronecvigiliae, nec modus hospi-
tus aestivo tempore fuerat. imperatoris etiam vires tandi unquam servatus sit. Accedebat etiam quod
oportere exspectari dicebant,et exercitum de Fran- omnia casteila regionis ejusdem, et finitimaB civi-

cia, qui venire nuntiabatur, sicque hiomarc usque tates se noslris rcddiderunt, tum timore nostri
in verno praecipiebant.At alii de principibus inqui- exerci tus, tum amore fugiendae Turcarum servitutis,
599 AD GODEFRIDUM APPKND. II. — MONUM. DE IIELLO S.\CRO. 600
QuaB res exercitutn nostrum muUum dispersit A impetebantur. Sicque facluin cst,
: per assultus
Yolebal enim quisquc privatam rem maximam fucere; bujusmodi, ul equos suos omnes deperderent,
de puhlica ivth viliil conilabat. Inlerea ii qui in quoniam Turci non lanccis,vel gladiis bellum con-
castrisremanserant tantam eopiam viclnaiium ha- ferro parali, sed sagittis eminus juxta metuendi,

buerunt ul de bobiis nil praMcr femora, et armos, dutn fugiunt, et dum insrqiiuntur. Cumque jam
ct rarissimi pcctus levare vellent,de annonavcroet in terlio mense obsidionis carius alimonio; mcrca-
^ino, non est dicendnm quam levissime aceiperen- rentur,electus osl Doimunduset Flandrcnsiscomes
tur. Cnmque ha^c in castris aguntur, hostes sese ut exercitum propler victualia in Hispaniam duce-
primo ita occultabant infra niocnia ut nullus, nisi rent, comite et episcopo Podiensi pra;sidio relicto in
Vigiles, in muris ccrneretur. Dum hic ita diiii- castris. Nam Northmaiinioc comes co tempore aberat,
cissent.quod palam et inermesnoslri viilasetagros et dux maxinie inliruiabalur.Hoc autemcumhostes

vnstarent, nescio vel de Antioehia liostes emissi, compwrissent, solitos incocpere assultus. Cogitur
vcl de alia civitate quas per dies duos aberat, no- autem comes atque com-
solito more eis incurrcrc,

mine Caleph, venicntes, nostros interficere cocpe- positis ordinibus pedilum, ipse cum aliquantis
runt quos palam euntes et inermesreperiebant.QuaB militibus assultatores persccutus est.atque duosex
res aliquantulum copiam in castris nostris imnii- „ ipsis in desccnsu monliculi cepil et occidit, et
niierat. Illi vero hostes, facultate ca^dis et rapina;, hnstes ingredi omnes per pontem cocgit. Quod ut
multo acrius vias obsidebant. Ut autem ha;c in pedites nostri viderunt,remissis stationibussuis et
castris manifeste comperta sunt, eleclus est Boi- relictis signis,usque ad pontem illorum perraislim

mundus, ut iret obvius illis. Profecti sunt aulem
eum illo comites Flandronsis et Northmannia^.Neque
seeum plusquam centum quinquagintarailitcsedu-
cere potueruut, et nisi pudor reverlendi obstitisset,
pro paucitate militum reverterentur. Itaque perur-
gente Deo profecti, hostes reperiunt, et persequun-
tnr, atque necari in flumine cogunt. Sic
toria, et spoliis,cum ingenli e.\suIlalione
redcunt.
CAPUT VI.
Interea Genuensium navesliltori,quodperdecem
milliaria aberat a castris, applicuerunt. Vocatur
autem locus ille portus Sar.cti Simeonis. Janique C jiibas, et caudas cquorum.vel ab equis dejicieban-
paulatim hostcs de civitate egredicntes, armigeros
vel rusticos, qui equos vel boves pascebant ultra
fluvium, interliciunt, atque pr;edum iufra civilatem
dcducunt.Posueramus cnim tentoria juxtafluvium,
el pnntein dc navibus ibi repertis feci^ramus. Ila-
bebat aulem et civitas pontcin quasi
angulo occidenlali.et monticulum(]aemdam adver-
sum nos, ubi dufe erant bafumaria;, et quffidam
concurrunt. Cumque jam ibi quasi securi facti,
lapidcs et tela in cos qni ponlem dcfendebant con-
jicerent, Turci, facto agmine, per pontem el per
vadum quod inferius erat, contra nostros currere
coeperunt. Interea mililes nostri equum quemdam,
unde dominum suum dejecerant, versus potitem
potiti vic- nostrum insequcbantur. Qua>populusnostervidens,
ad castra fugam milituni arbitratus ad incursus hostium,sine
mora hostibus terga pra;buit;Turci veroinccssanter
fugientes interliclunt. Cumque milites Francorum
resisterc ct pugnarc pro suis vellcnt,a multitudine
pcditum fugientium apprehensi, per arma et per
tur, vcl pro misericordia ct salute suorum, in fu-
gam fcrebantur. llostes vcro, sine mora, sine mi-
scricordla ca;dem persequi et spoliare mortuorum
cu'pernnt cadavera. Nostris autcm non satis crat
rclinciucrc anna,nrripere fugnm, conti~mnere pudo-
In infcriori rem.scd in lluvium immcigebanlur,obruituri lapi-
dibus vel sagittis bostium.vel subamnereinansuri.
Si quem peritia et vis nalandi ullra fluvium evexit,

sepulcrorum casalia. Ha;c autem ideo diximus, ut hicad sociorum castrapervenjt.Tenuitautem nostra
facile manifesta sint qua; ibi facta narrabuntur. fuga a ponte illoruin usquo ad noslrum pontem.
Sicut dixiraus, cum paulatim hostium audaciaa'i- Cecidcriint ibi us^iue ail (]uindecim militcs nostri,
quatenus crevisset, nostri audacter de castris egrc- pjditcs vero circiter viginti. Intorlectus est ibi

dicntes, licct hostibus frcqucntcr pauciores.tamcn vexillifer cpiscopi, ct captum esl vcxillum ejus.

illis incurrere non metuebant. Turcoe autem licot quidam nobilissimus juvenis Barnardus
Interiit ibi

froquenter fusi el fugati in brlliim illico resur- Raimundus,patria Bitterensis.Non causenturncque

p
gebant, tum quia velocissimos equos habebant, cl irascantur in nos,3crvi Dei,si tam aperte pudorem
expediti, nec gravcs aliis armis quam sagittis.lum nostri exercitus, memoriic mandamus, quoniam
quia in pontem, quem diximus, spes refugiendi Deus, qui hoc modo llagitiosoruiu, adulterii et

iJlorum erat.et de monticulo facultatem sagittandi rapin.TB mentes ad pu;nitentiam concuti voluit
eminuj prospicicbant. Aberat enim pons illoruma cxcrcitum nostrumin Hispaniis eoderatemporela;li-
nostro piinle, quasi per unuin milliarium. lu pla- ficavit. Rumor enim de castris nostris egrediens,

nitie autem, qute iiiter utrosque [lontcs fuerat, as- prospcra omnia,alque comitem nobilissimapolitum
sidu'! assultus, quotidie pugna erat. victuria Boiiiiunilo ct sociis ejus nuntiavit. Ihcc
CAPUT VII. autcm fama non mcdiocriter animos eorum erexil.
Contingit vero in principio obsidionisutcomes et Etcniiii Boimundus cum villam quamdam expu-

episcopus Podiensis juxta fluvium castra ponerent, gnurct, subito fugere et clamare quosdam rusticos
et ideo hoslibus viciniorcs frequcntissimc ab eis de suir uudivit. C.umijue obviam iP.is miliiles mi-
601 nAlM. DR AGILES HIST. HIERnSOL 002
sisset, Tiiroarum rt Arabum cx(^rci(um cominiis A disccssurum se aiebat, eo quod proptor honnrom
inspexerunt. Erat autcm intcr eos qui prorccli vcnerit, ot hominos et equos suos dcperire conspi-
fucrant,afl pro.spiricntlum rugc-c et clamoris caiisas, cerot, nec esse se divilcm dicebat, cui ad lam lon-
Flandricnsis comcs et cum co quidam Provincia- gam obsidioncm rei familiaris opes sufficerent.Qu.-D
les ; namqnc omncs dc Burgundia, ct .\lvernia, et postea comperimus eum ob hoc dixisse, quod am-
Vasconia.pt Gothi Provincialcs appellabanlur,ca!teri bitionc princeps civitati Antiochia; inhiabat.Interea
vpro Francipcnre, cl hoc in cxercitu : Intcr hostes terr.Tuiolus faolus est magnus in Kal. Januarii, et
autem Franci diccbantur. llic aulcm Flandrensis signum in coelo satis mirabile vidimus.Xamque in
comcs, ut diximus, pudorem arbitratus, prius de prima vigilia noctis, ila coelum rubicundum a sep-
hoslibus referrc quam eis incurrcre, irrevocabilis tcntrione fuit ut quasi suborta aurora diem deferre
in Turcorum cuneos ruit.TureoB vero insoliti agere videretur.Et licct hoc modo cxercilum suum Deus
bellum gladiis.fugam pro refugio arripuorunt. Nce nagollaret.ut himini quod in tenebris oriebaturin-
prius comcs gladium rccondidit quam centum dc tenderemus,tamon quorumdam mentes ita cneca! et
bostibus a vita subduxit.rumque jain victor c.d Boi- prrecipites eranf.ut nequc a Inxuria vel rapina re-
mundum rcvcrterctur, duodccim
Turcorum,
millia vocarentur. Pra'dicavit eo tempore episcopus tri-
post se venire conspcxit,atque a coUe qui proximus n duanum jejuniura, et cum processione, orationes,
erat a sinistris, innumcrabilcm peditum multitudi- et eleemosynas ad populum ad presbyteros autem ;

nem surgere vidit.Tunc communicato consilio cum mandavit ut vacarent missis et orationibus, et cle-
reliquis de exercitu, rursus assumptis pluribus, rici, psalmis. Rec?rdatus itaque pius Dominus mi-
viriliter hostes aggressus est. Boimundus vero sericordia; suaj, filiorum vindictam distulit, ne ad-
eminus sequebatur cum reliquis, ct agminaposte- versariorum superbia cresceret. Erat praeterea in
riora custodiebat. Etcnim id moris pugnandi apud nostroexereituquidam defamilia imperatoris,quem
Turcas est, ut, licet paueiores sint,sempcr nitantur pro se Alexius nobis tradiderat.Tatic nominp,nari-
cingere suos; quod ctiam in hoc bello fncere conati bus truncus, et omni virtute.IIujus ego peno obli-
sunt, sed prudentia Boimundi, hostium insidia; tus fuoram.quia oblivioni perpetua^ tradendus fue-
pra!vent3D sunt. TurCcE vero ct Arabes, qui contra rat.Hic autem quotidie auribus principum instilla-
Flandrensem comitem veniebant, ut videre quod bat, ut discederent ad castra finitima, atque inde
non jam sagittis eminus, sod cominus gladiis res froquenli assultatione, et insidiis Antiochiam pro-
gerenda foret, in Pugam versi sunt. Prosecutus est pulsarcnt. H;cc aiitem omnia ut comiti manifcste
eos comes per duo milllaria, atiiue ut in agros ma- comperla sunt a3gor enim fuerat,ex die quo fuge-
;

nipulos messis, sic in hoc agro spatioso ca^sorum re apud pontem compulsus est principes suos et
:

corpora resupina jacore videres.Hostium vero
diae quas Boimundus sustinuerat,simili modo
fugataeque sunt.Innumorabilis vero turbapeditum,
quam supra dixiraus, per loca equis invia, fuga
lapsa est. Auilerem, inquam, nisi arrogans judi-
caror, bellum hoc Machab.Torum bollis pra^.ferre,
quoniam,si Machab.xus intribu- miHibus,hostium
quadraginta et octo millia prostravit, hic, plus
quara sexaginta millia hostium, ope quadringe«to-
rum militum in fugam versa sunt. Sed nos nequc
Machaboeum contemnimus, nec virtutem militum
nostrorum praedicamus, sed Deum tunc in Macha-
bffio mirabilem, in nostris mirabiliorem annuntia-
mus.OperK pretium est, profligatis inimicis.nostris
audaciam decrevisse, ne auderent persequi quos
prfficipitari aspiciebant.
CAPUT VIIl.
Igitur regesso exercitu victore efvacuo, tanta
fames in castris fuit ut vix duo solidi
cerent in pane per diem, nec c,i!tera
accipiebantur.CcEperunt iraque discederc paupercs,
insi- C Podiensem episcopum in uuum vocat,atque habite
fusae consilio,quingentas marchas argenti illis largitur,
ca nimirum conditione ut,si quis militum suorum
equum suum dcperderet,deillis quingentis marchis
illi rcslaurarelur, ac do aliis qua^ fralernitati con-
cessa siint. H;oc autem conditio confratcrnitatis
in.ilUiiii illo teinpore profuit,quoniam pauperes de
nostro exercitu, qiii pro colligendis herbis ultra
fluvium transire volebant, frequentem hostium as-
sultationem motueb;int, et quoniam rarissime ali-
qui obviam hosiibus ire volebant.ciim equi famelici
et dcbiles essent, atque a-'modura pauci,ut in toto
cxercitu comitis et episcopi vix centum reperiren-
tur. Similiter Boimundo et reliquis conligerat.Hanc
igitur oh causam milites nostri hostibus occurrere
tv non formidabant.praesertim ii qui viles vel debiles
equos hababant, cum scirent se, pcrditis suis, me-
liores habituros. Acccssit autem et aliud,quod om-
homini sufli- ncs principes.pr.-Bter comitera,Boimundo civitatem
minus caro dum caperetur.pepigerunt.Hac itaque pactione Boi-
mundus, et reliqui principes juraverunt se ab op-

et multi divitespauperiem verentes. Si qui amore pugnatione Antiochiae non discessuros per septem
virtutis in castrisremanebant,oquos suos diuturna annos, nisi civitas caperetur.
contabescere fame patiebantur. Quippe nec paleoEj C.4.PUT IX.
abundabant, et annona tam cara erat ut septem vel Dum hsec in castris aguntur.rumor etiam exerci-
octo solidi non sufQcerent equo per noctem. Acce- tum imperatoris venire nuntiavit, qui de multis
debat etiam et alia exercitui calamitas, quod Boi- gentibus colleclus esse nuntiabatur.ut sunt Sclavi,
mundus, qui clarissimus factus fuerat in Hispania, et Pincenati, et Comani, et Turcopoli. Ttircopoli
603 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONTM. DE BELLO SACRO. 604
enim dicuntur, qui vcl nulriti apud Turcas. vel de A piunt. Hoc autcm totum.gaudium et exsultatio no-
matre Christiana, patre Turca procreantur.Hje au- bis fuit, ut alteram ^ictoriam de incenso castro con-
tem gentos, quia nobis in itinere nocuerant, se fitoremur.
praeraetuere consortium noslrum fatebantur. Hsec CAPUT X.
autem omnia Tatic iiie truncus composuerafqui.ul Eodem itaque die tanta pugna in castris fuit ut
discedere posset.lalia commentabatur. Hic non so- ibi nullus locus fuerit, versus civitatem,ubi bellum
lum commenlis, verum eliam maximis impendiis, non Composuerant enim bostes, ut, dum ab
esset.
proditione soeiorum ct perjurio cumulalis. per fu- obscssis impugnaremur, ab improvisis
acerrime
gam lapsus est. Concessit enim Boimundo, duas auxiliatoribus eorum, a tergo opprimeremur. Sed
nescio aut tres civitates, Turso, Mamistam.ct Ad- Deus.qui militibus nostris victoriam conferebat, in
devam. Taliter mercatus perpe-
igitur sibi ct suis peditibus no2tris praeliabatur.Nec minorem susce-
tuum pudoivni,«imulato itinere.quasi ad cxercitum pimus eo diedeobsessistriumphum quamdefauto-
imperatoris.dimissis tentoriis et familiaribus suis, ribus eorum milites nostri gloriam rctulerunt.lgitur
cum Dei maledictione profectus est.Xuntialum est potila victoria et spoliis, capita caesorum ad castra
nobis eo tempore quod dux de Calep, conducto dcportata sunt. Et ut hostibus timorem.et testimo-
magno eiorcitu de Corrozana, ad succurrendum p nium de profligato eorum succursu ostenderemus,
eivitati Antiochiae veniret. Quapropter habito con- delata capita in palis suspcnsa sunt.Quod disposi-
silio in domo episcopi, consultum est ut pedites tione Dei actum esse, postea credidimus. Namque
castra servarent et milites hostibus obviam extra
; capto nuper vexillo beatoe semper virginis Mariae
castra pergerent;dicebant enim quod multi de rxer- quasi ad opprobrium nostrum, cuspidem in terra
citu nostro, imbelles et pavidi, si vidcrent Turca- figebant. Itaque actum est ut, visi» suorum erectis
rum multitudinem, timoris potius quam audaciae capitibus,ab improperio nostro revocarentur.Erant
exerapla monstrarent. Igilur sub noctem profecti, eo tempore in noslris castris legati a rege Babylo-
ne ii qui in civitate erant perciperent,atque his qui niorum, qui videntes mira quaj Deus per servos
in auxilium eorum venerant nuntiarent, longe a suos operabatur.Jesum Maria; virginis filium glori-
nostris castris per duas leugas inter monticulosse ficahant,qui,per paupcres suos,potentissimos con-
occultaverunt. Mane autem facto, cum sole hostes cuIcabat.Hi autem legati,gratiam et benevolentiam
apparucrunt. Audiant igitur, audiant, obsecro, qui apud regem suum nobis promittebant ;
prasterea
aliquando exercitum laedere conati sunt, ut, cum plura beneficia regis in Christianos ••Egyptios.et pe-
magnificare Deum suam misericordjam in nobis co- regrinos nostros referebant.Itaque remissi suntcum
gnoverint, per poenitentioe lamenta ipsi satisfacere illis legati nostri,qui foedus amicitiamque cum rege
contendant.Dispositisitaquemilitibusin sexlurmis, C inirent. Eodem tempore visura est principibus no-
tantum eos Deus niultipliravit ut qui vix septingenli strisut in colle,qui supra tentoria Boimundi erat,
ante ordinationem apparebant, habita partitione castrum firmai etur,ne si rursus hostes nos venirent,
plusquam duo millia inesse unicuique ordine affir- nullo modo tentoria nostra impellere possent.Cum
marentur.De audacia vero eorum quid loquar,cum hoc factura fuisset, fuerunt castra nostra ita firrais-
etiam cantus militares tam fcstive milites agerent, siraa ut ad instar civitatis clausi, tam opere quam
ut quasi pro ludo imminens bellum huberent ? natura undiquc essemus. Erat enim ab oriente
Contigit autem in eo loco bellum fieri,quo paluset nobis castrum hoc, a meridie, muri civitatis, et
fluvius per milliarium vicina sunt. Hoc autem ho- palus,quoe muros muniebat.castra etiam nostra tue-
stibus evagandi licentiam vetuit, ne more suo ac- bantur, nec facultatem pugnandi, his de civitate
cingere possent.Namque Deus,qui caHera nobis de- concedebat nisi per portas egrederentur ab oc- ;

dcrat, sex valles continuas, prodientibus ad bellum cidente vero fluvius erat; a scptentrione quoddam
pra;buit atque una hora cgressi, campoque occu- vetus vallum, quod a monte descendens,ad fluvium
pato,soIe etiam refulgente,in armis et clypeis pugna usque perveniebat. Laudabat etiani populus ut ca-
committilur. Nostri autcm, primo paulatim coepe- stellum aliud in monticulo, qui supra pontem illo-

runt procedore : Turci; vero discurrere, sagiltare, n rum crat, firmaretur. Facta; sunt etiam in castris
tamen recedere. .\t nostri tantum patiebantur,dum machin.-p,qua; muros civitatis impcllcrent, sed hoc
priores de Turcis posterioribus infarcirentur. Ete- fruslra fuit. Cumque jam in quinto mensc obsidio-
nim, ut a profugis eorum didicimus, non minus nis nostr.-E naves undi(|uc cum alimoniis ad portum
quam viginti et octo millia Turcarum in hoc bcllo nostrum applicarent, Turcae civitatis, vias maris
fuisse referuntur.Utque salis prior acies Turcarum obsldere, atque portitores victualium interficere
subsequentibus inclusa est, invocato Deo, procur- CQsperunt. Nostri vero principes primo tantum pa-
runt Franci. Nec mora, adest I)omi<ius, forlis et po- tiebantur ; Turca; autem sceleris impunitate, spe
tens in pr.rlio (1'sal. xxni, 8) : protoxit fillos.cl pros- rapin.T, dienoctuque instabant. Consultumque eit
travit inimicos.Itaque prosccuti sunt eos Franci us- tandcm ut ad pontem illorura castrura firmaremus.
que ad castrum eorum munitissimum.quod a loco Sc(i,quia plurimi de nobis ad portum abieranl,cle-
pugn;e decera milliaribus abcrat. Castellani autem ctus esl comes et Boimundus ul eos inde adduce-
suorum fu^am videntes,incenso castro liigam arri- rcnt, cum rastris, ct aliis instrumentis quibus val-
603 RAIM. DF. AniLRS HIST. TIIRROSOL. 606
lum novicastelli ficrct.Ciiminie com|irrtum csset in A. <i miiltis rlc sua ^cnlc comprcbpnsus,ctabeqvio suo
civitato comitem ct Buiniunduni abcssc, assultus dcjectus, in modlo fluminis obrufus ost cum illa
autcm, nimis temcre at-
solitos incccperunt. Nostri multitudine qua; eum apprel-icnderat. Oper.-c pre-
que inordinate progressi.turpitcr fusi atque fugati tium est vidisse quosdam paupercs a victoria rever-
sunt. Cumque die quarto comcs et Hoimunfius,cum tcnlcs; alii namque intra tcnforia in cquis variis
mullitudinc maxima, a portu rcvcrtcrcntur,a Tur- diseurrcntcs, rcvelationem su.t; paupcrtafis sociis
cis explorati sunt; noslri autcm solo tumultu suo ostendebant ; alii autem duobus vcl tribus induti
securi esse arbitrabanlur. Sed cur pluribns moror? sericis vestimentis, largitorom victoria; et muneris
Ventum est ad pugnam autcm terga dedc-
: Nostri Dcum magnificabant; alii vero tribus vcl quatuor
runt. Perdidimus ubi usquc ad trecentos homines; niuniti clypeis, victori;e sua) triumphum alacriier
quantum vcro spoliorum ct armorum, non est pr.Ttendebant. Uumque his (^t aliis ostcntamenti,
nostrum dicere,dumque morc pecundum per'mon- lidem magnilicn» victori.-e nobis persuasissent, de

tes et abrupta qua-^que trucidaremur ct collide- multitudine intericctorum suadere non potuerunt.
remur, hi de castris hostibus obviam procedere Quoniam victoria sub nocte habita est, cajsorum
coeperunt sicque f?ctum est ut a cffide fugentium
: capitaad castra deiata non sunt.Cumque postridie
arenfur. Quid igilur, Dominc Deus; in castris t. casfrum ante pontem illorum aedificaretur, in valio
l'icli suiil; ct hi duo inaximi princijtes in cxcrcilu tuo, quidam de Turcis reperti sunt; erat onim monsille
extra ciistra vicli sunl! An ad caslra fugicidus} aii hi in sepulluram Sarracenorum. Ex his igitur eorum

de caslris ad nos? Exsurgc cl adjuva nos,Domiiie,pro- provocati pauperes, omnia eorum monumenta tre-
pter noinen tuum {Psal. xliii). Quod si in castris resci- gerunt. Elfossis itaque Turcis, qualis victoria fuerit,
tum est quod principcs victi sinl,vcl si iios castreiisiuin nulli dubium fuit. Namque numerati sunt circiter
fttgam nosse conligcril, coinmunis oinnium fuga ficl. mille quingenti; taceo modo et in civitatesepultos,
Surrexit itaque adjulor in Ojiporlunilalilnis Dominus et in tlumine tractos.Gum autem fefore intolerabili
(Psal. ix), atque quos prius truderat, priores
illos laborantibus in castello obstitissent cadavera, in
in pugnam animavit. Videns igitur Cassianus, qui tlumine projecta sunt. Nautee vero, qui in fuga co-
civitatis rector erat,et nostrorum spolia,et suorum milis etBoimundi dispersi et vulnerati fuerant, de
victoriam, et adhuc quorumdam nostrorum auda- victoria adhuc prae timore dubitabant. Hi autem
ciam, milites et pedites suos omnes emisit ; atque vidcntes tantam multifudinem, quasi de quadam
in spem victoriae adductus.portas civitatis'post suos multitudine convalescentes, Deum magnificare cce-
recludi jussit, denuntians militibus suis vincere vcl perunt, qui filios suos corrigere et laetificare con-
mori. Interea nostri paulatim, et pro imperio pro suevit. Sic itaque Dei dispositione actum est ut qui
cedere: Turcas autem discurrere, sagittare, nimis C victualium conductores, in littore et ripis fluminis
audacter incurrere at nostri intordum patiebantur,
;
peremptor,feris et volucribus dcderant,in locis eis-
dum densatis incurrere possent, noc ad impetum dem feris et volucribus viotualia fierent Gelebrata
eorum retardabantur. Tantus vero luctus et clamor itaque et cognita vietoria,et castro a3dificato,oivitas
in castris ad Deum erat ut affiuentia lacrymarum Antiochi» a septentrione et moridie obsessa est.
Dei pietatem descendendam putares. Gumque jam .CAPUT XI.
cominus res gerenda foret,quidam Isuardusmilesde Consultum est eo tempore quis de principibusad
Gagia.provincialis nobilissimus.cum centum quin- custodiendum castrum migrare potuisset, quippe
quagintapeditibus, invocato Dco, genibus flexis, so- rcs communis pluribus frequenlcr nc'jligilur,dum alit

cios hortatus est,dicens : Eia, milites Christi! Atque ali aliis custodiri eam arbitranlur. Dumque alii de
hostibus incurrit: similiter et aliae acies nostrae in- principibus,quasi pro mercede,vigilum sufTragia ab
currunt. Hostium itaque superbia turbatur; porta aliis qu^Ererent, comes, praeter suorum voluntatem,
clausa est, et pons striotus, fiuvius vere maximus. castri custodiam arripuit,simul ut dcsidiam et ava-
Quid igitur? hostes turbati prosternuntur, et cs- ritiam excusaret, atque prudentia3 semi-
et vigoris

duntur, et saxis in flumine obruuntur, fuga autem tam torpcntibus dcmonstraret. Namque prceteritaB
nulla patet.Quod nisi Cassianus pontis portam ape- [)
aestatis gravi ac diuturno morbo fatigatus, et adeo
ruisset, illa die de Antiochia pacem habuissemus. mollis pertotam hiemem fuerat, ut nec ad militan-
Audivi ego a multis, qui ibi fuerunt,quod triginta dum, neo ad largiendum promptus esse diceretur,
Turcos et amplius,de ponte sumptisspondalibus in et lioetmulta, quia plura posse credebatur, nullus
flumine obruissent. Claruitibi multum duxLotha- esse credebatur. Igitur nactus hanc difficultatem,
ringiae. Hic namque hostes ad pontem pr»venit,at- materiam virtutis.tantam omnium invidiam
scilicet
que ascenso gradu venientes per medium dividebat. passus est ut pene a suis privatis dissooiaretur. In-
Celebrata itaque victoria oum ingenti exsultatione, terea dum comes haec neglegit, sperans hostes de
et multis spoliis, et equis multis, nostri ad castra oivitate maxima ex parte oppressos, illico fugitu-
redeunt. Contigit ibi quoddam memorabile, quod ros,quodam diluculo ab hostibus oircumdatus est.
utinam qui nos suis prosequuntur votis,videre po- Claruit ibi magnum divinse proteotionis miraculum,
tuissent!Quidam enim eorum eques, timore mor- quod scxaginla viri de nostris, pugnam Sarraoeno-
tis, dum praeceps profundum fluminis ingrederetur, rum septem inillium sustinuerunt, atque, quo ma-
607 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MO.NUM. DE BELLO SACUO. 608

gis mirum llt, prasteritis diebus imbcr immodera- A. prompta cum fratribus et pro fratribus pericula
tus, terram recenlem humefactans, valluni novi ca- subire, venisset, r;uidam de Turcatis qui erat in
stelli compleverat. Sicque bostes nulla invia, sed civitate,ner Boimundum principibus mandavit nos-
sola virlus Dci retiird.ibat. Nou urbitror modo (luo- Iris.quod civilatcm nobis redderet. Igitur commu-
rumdam mililum noslrorum cgregiamvirlutemroti- nicato consilio principes, Boimundum (5t ducem
condam, ([ui praivoiiti ab inimieis,(ium eoriim pjn- Lotharingia;, et Flandrensem comilem, ad h.Tc ex-
tem custodiunt, ad casteilum refugere non poluc- perienda miserunt. Cumqueper mcdium noctisve-
runt; aberat euim castellum a ponte illorura,quasi nissent, ad collem civitatis, remissus internuntius
jactu unius sagittac. Igitur hi milites, laclo gyro ab 60 qui civitatem reddebat, dixit : Exspcrtale dum
inler hostium multitiidinoin,ad angulum cujusdam laiiinns trnnscal. Etenim Ires viri vel quatuor cum
vicina; domus pervenerunt,ibiquc hostium impctus, lampadibus pcr muros civitatis lola nocte perge-
etsagittarum r:iliiem,etsaxorum undiquc r."Lulam, commonendo vigiles. Post hajc
bant excitiindo et
virilitor ct iuiperterriti suslulerunt. Interea sonitus autem appropinquantes ad mucum,et crecta scala,
pugna; auditus in caslris nostros excivit,sicque ca- eoepcrunt ascendere nostri. Primusque quidam
strum ab hostibus liberatum est ; et licet a longe Francup, nomine Fulchorius, frater scilicet BudcUi
prospecto succursu ab oppugnatione destitissent,et „ Carnotonsis, murum intrcpidus consccndit; quem
licet ponte illorum proximo, tamen posteriorcs eo- comes Flandrensis conseculus, Boimundo et duci
rum intercmpti sunt. Rursus itaque inslaurato vallo, mandavit ut ascendercnt. Cumque omnes festina-
ct mcenibuscastri, victualium conductoros secure rent, ut aliusalium prsveniret, scala fracta est. At
ire etredirea portu potucrunl. Igiturinvidiaquam vero ii qui ascendcrant, descendentes in civitatem,
oomes pcrtuicrat, adco lenila cst ut ab omnibus poslerulain quamdam aperuerunt. Ingressi itaquc
pater et conservator excrcitus appcllarctur. Ab eo nostri omnes non ccperunt aliquem dc his quosin-
ilaque toinporc crevit oomitis nomen,co quod solus, venerunt. Cuinque dici aurora comparuisset, con-
hostium assultus sustineret.Obsesso igitur ponleet claraavcrunt. Ad hanc vocem cura omnis civitas
porla civitatis, ciEpcrunt egredi Turcae per aliam turbaretur, mulieres et parvuli eorum flere cocpe-
portam, qua; respicil ad meridiem juxta fluvium, runt. IUi vero qui in caslello comilis crant.ad hanc
atque cmittcre equos suos ad quemdam rpcessum, vocem omnes excilati,quippe propinquiores, diccre
qui inlcr montes et nuviumcratoptiiiia pascua.E.x- eajpcrunt ad invicem : Succursus corum vcnit. Alii

plorato itaquc loco a nostris, et terniinato dic, per autem econtra Non videtur vo.r i,sia Lrtdntium.
:

quamdam montis dinicuUatem circinata civitale.ad Curaque dies albescerct, in meridionali colle civita-
pascua illavcneruiit,atque alii pervadumtranseun- tissigna nostracomparuerunt.Turbati igitur cives,
tes, duo millia equorum inde adduxcrunt, exceplis C cum in monte super se nostros conspicercnt, alii
mulis et mulabus qua; recupcrata sunt; elenim, per porlas fugere ca;perunt,ali) se pra^cipitare res- ;

prEterito tcmpore hiemi.», in itinerc inaris, multas titit nuUus, quippe turbaverat eos Dominus. .lu-

nobis mulas abstulerant,qu.c modo captre ct recogni- cuiidum speclaculum tandem post multa tempora
tas sunla dominissuis,ct pristinaedictioniconcessa;. nobis factura,ut qui tandiu Antiochiam contra nos
Post hoc teinpus munivit Tancrcdus monastcrium tcnucrant, de illa modo fugoro non valerent; quod
quoddam ultra lluvium, i'l dedit ei coincs ob hoc si (]iiidam eorum arri|»cre rugam ausi sunl, lamen

ccntuin marclia.?argeiiti,et alii deprincipibus.prout morlem evadere non potuerunt. .^ccidit ibi quod-
potueruut, hoc enim multum hostes conslrin.xit. dam satis nobis jucundum atquc dclectabilc. Dum
Libet itaque attcndorc (juia quanto paiwiores numero enim per pr.-erupta, quae collem dividunt a seplen-
sumus, tnnlo fortiorcs nos Dch gratia fccil. Intcrea Irione, Ture.e quidam subtcrfugere nitercntur, no-
nuntii venire coeperunt 1'requcntissime, quod suc- stris qnibusdam obviaverunt; cumqueTurca; regre-
cursushoslibus veniret. ll.ec autcm lama non solum di compellerentur lanlo impetu se alTecerunt repnlsi
ab Armcnicisct Groecis iiobis vcnicbat,verum etiam omnos pariter pr.wipitarcntur. Gau-
fugicntes ut
ab his qui in civitate erant nobis annunliabatur, dium quidem fuit nobis de proscipitatis hostibus,
quoniamTurca;perannosquatuordccimAntiochinm n sed de equis plusquam trecentis inibi deoollatis
obtinuerant, atquc Armcnios Juvenes, et Griiecos, doluimus. Quanti autcm de Sarracenis et doTurcis
(]uasi pro penuria domoslieorum lurcavcrant, et tunc perierunt, dicere neseimus; quam diversis
uxores eis dederant. Ili lulcs, cum liberlatem lugas morlibus, et quam variis cccidcrunt, cxplicare cru-
habere poterant, cum equis et armis ad uosvenic- delo cst.Quantum vero spoliorum est captum infra
bant. Cumque ha;c lama de succursu hostium crc- Antiochiam,non esl nostrum dicere, nisiquod cre-
bresceret, multi de nostris pavidi,rugere ea'pcrunt, dite quantura vultis, et asstimate supra. Illi autem
et Armcnii mercatorcs. hostcs quicastellum de medio coUe servabant, vi-
CAPUT XU. dentcs suorum nocem, ct nostros ab oppugnationo
Intcrea militcs boni qui per i.-astc^lla dilfusi eranl, sui dcsislorp, castpllum suuin rctinuerunt. Cassia-
venire atquc arma emcrc, et adaptare el relicere nus autem cgressus per postcrulam quamdam, ab
cojperunt.Dumque salis contabescens lumiditas ab Armeniis rusticis captus et decapitatus.alquecaput
cxcrcilu nostro dcfluxissct, ct animositas, scmpcr i\jus nobisoblatum cst; quod ineffabili Dci disposl-
 :;

609 RAIM. DE AfilLES IIIST. HIKROSOL. ()l()

tione acluiii crcrio, ut qui muUos ejusrlcm gonlis A ""es. Igitur ingressi castellum Turctn, in civitatem
homines dccollari feccrat. Gapta est igilur civHas deorsum descendere voluorunt. Erat enim vall's
Nonas Junii, obsessa autcm circi-
Antiochi.c lcrtio inler castollum ipsorum et monteui nostrum, nun
ter undecimo Kalend.Xovemb. Interca, dum nostri magna quidom, ct cisterna qn.Tdam erat in modio
enumerando et recognoscondo spolia, ab oppugna- et niodica planilies. Ncc orat descensus in civita-
tione supcrioris easlris desistercnt,atque audiemio tem, nisi per mcdium Quapropter
nostri niontis.
saitatricespaganorum, splendide ac supcrbe epula- omni intentione ct omni
sua nos e.xpugnare,
virtule
rentur, nullatenus Dei memores, qui tantum benc- et removere ab itinere suo in civitate nos conton-
ficium eis contulcrat, post tertium diem in Nonis dunt, atque ibi lanta vi a manc usquo ad vespe-
ejusdem mensis Junii a paganis obsessi sunt. Sic- rum pugnatum est ut nus^iuam similc audiatur.
que actum est ut qui tandiu per Dei miscricordiam Contigit ibi quoddam nostris satis horrcndum,
Antiochenos Turcas obsedcrant, pcr ejus disposi- atque hactenus inauditum, quod inter sagittarum
tionem aTurcis obsiderentur.Atque ut magis time- grandinom, et saxorum atquc telorum continuos
remus, castcllum superius dictum, quod quasi ci- impulsus, et intcr mortes tantorum, nostri sopie-
vitatis custodia est, in manibus hostium eral : bantur. Finem hujus pugns si quffiritis,nox fuit.In
timore igitur coacti nostri,castelli obsidioncm arri- ^ nocte autem cum nostri Dci misericordiam sperare
puerunt. Corbaras autem, Turcorum dominus, in debuissont, multi desperare ca;perunt,atquc prEci-
priacipio adventus sui,sperans bellum illico futu- pites,per funes ab altitudine murorum dejicioban-
rum.longe a civitate, quasi per duo milliaria, ten- tur. Alii autem a bello discedentes in civitatem,
toria sua fixit,atque ordinibus factis usque ad pon- coraraunem omninm decapitationem venisse cunctis
tem civitatis pervonit. Xostri autem prima dic ca- nuntiabant; et quo magis timcri potcrat, dum alti
stellum comitis munierunt,meluentes,si adbellum alios a ihorlabanlur iit viriiiter rcsistcrent, ipsi in
procederent, ut ab hostibus qui in castello erant, fugarn vertunlur.
civitas corriperctur.vel si castellum quodantepon- CAPUT XIV.
tem erat desererent, et hostes illud occuparent, Uaque, ut diximus, dum nostri conturbarentur,
facultem pugnandi, et aditum egrediendi, nobis et in desporationom ruerent, divina eis clementla

recluderent. adfuit; et qua; lascivientesfilioscorrexerai.nimium

C.\PUT XIII. tristes tali modo consolatus est. Igitur cum capta
Erat autem in exercitu miles clarissimus,ct cha- esset civitas Ar.tiochia;,
usus sua potcntia et be-
rissimus omnibus,Rotgerins nomine de Barnevilla; nignilale Dominus, pauperem quemdara rusticum
hic, cum exercitum omnium revertentium inimico- elegit, Provincialera genere, per quem oranes nos

rura assequeretur, captus et capite truncatus est. C oonfortavit, et comiti et Podiensi episcopo haec
Invaserc igitur nostros dolor et timor,adeo ut usque verba mandavit : Andreas Dei et Domini nostri Jesu
ad desperationem evadendi multi ducerentur.Passi Christi apostolus me quatcr olim admonuit, et jussit
igitur Turca; semel,et secundo repulsam pugnandi, ut ad vos venirem, ac laneeam qux Salvaloris latus
tertia die castrum oppugnant,atque ibi tanta vi cer- aperuit, capta civitale, vobis rcdderem. Hodie autem
tatum est ut sola Dei virtus defendere castrum, et cum ad pugnam profectus essem extra civitatem cum
resistere adversariis crederetur. Xamque cum jam reliquis, atque compreliensus a
duobus equitihus pene
transcendere vallum et dirucre murum pararcnt, suffocatus in rcgressu fuissem; quasi exanimis illic
nescio unde, concepto timore, prjecipites in fugam supcr lapidem quemdam iristis recedi : cumque prx
ruunt Decurso itaque aliquantulo spatio,cum fugse dolore et timore, sicul tristis titubarem, venit ante
causam nullam conspicerent,tarditatcm suara cau- me beatus Andreas cum socio quodam, et multum
santes ad oppugnationera redeunt; et, quasi satis mihi intcrminatus est, nisi cito vobis reddcrem lan-
facturi pro pudore habita; fuga3,vehementius immi- ceam. Cumque ab eo comes et episcopus revelatio-
nent,rursusdiuvehementius pugnant.Itaque hostcs nis et visionis apostoliCce ordinem requirerent, re-
ea die ad castra sua redeunt. Alia autera die, cum gpondit : In principio tcrrx motus, apud Antio- q-i.i

maxirao apparatu ad castrura redire coeperunt,no- J)

chiam factus est, cum exercttus Francorum olsideret
striverocastrumincendunt,atque mccnibus civitatis eam me invasit ut nihil prxter Deus
tantus timor
se intrudunt. Auctus itaque timor Francorum est, adjuva diccre possem.Eral cnim nox,et ego jacebam
et hostium excrevit audacia quippe qui nihilexlra
;
nec in tugurio meo erat aliquis cujus consortio refo-
civitatera haberemus, et ab inimicis nostris, ca- verer. Cum autem, ul dixi, concussio diutius duraret,
stellura,quod caput civitatis est, retineretur. Igitur et tinwr ineus semper cxcresceret, coram me duo viri
confirmati Turca; ingredi ab nos per castellura dis- astiterunt, in veste clarissima; alter erat senior, rufo
posuerunt. Xostri autem loci opportunilate,et emi- canoque capillo, oculi nigri, et convenientes faciei:
mentia confisi,obviam hostibos contendunt,etprimo barba vero cana, et lata atque prolixa; et slatura
impetu eos prosternunt dumque imminentis belli
; ejus media : aller vero junior, et procerior erat, spe-

fugam
obliviscuntur et praedae inhiant,fcedissimein ciosus forma prce filiis hominum. Et ait mihi senior
vertuntur. Etenim plusquam centum homines in Quid agis"? Et ego maxime timui, quia nullum ad-
porla civitatis suffocati sunt ; equi vero quam plu- esse sciebam. Et respondi ; Quis es tu? Et ail ;
 :;

(Ul AD GODKFRIDUM APPUND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 612

Surge.et noli timere ; etaudi qua? egoloquarad le. A m<\T debililulcm recoyilam, limerc ccepi, si ad vot
F.go sum Andreas apostolus. Congrega episcopum venirem.famclicum mc esse, et pro virlu talia rcfcrrc
Podienscm, et comitem Sancti •Egidii, et Pelrum me prorlamareti.<!. Ilrque cl ea vicc conlirui. lie-

Haimundum de .\Uopullo, et haec dices ad illos : (luenle ilaque tcmpore, rum apud portum Sanrti Si-
Cur negligit episcopus pra;dicare, ei commonere.et meonis es.iem; atque cum domino meo Willelmo Pe-
cum cruce quam prajfert signare populum? etcnim tri, infra tcnlorittm itna recubarem,adfuil bcatus Jn-

multum prodesset illis. El addidil : Ycni,et osten- dreas cum soeio, ct hahittt eodem quo prius vetierat,
dam tibi Patris noslri Jesu Christi lanceam, quam atque sic mihi locultis cst : Cur non dixisti comiti et
comiti donabis,ctenim cam Dcus conccssit illi, ex episcopo, et aliis,quaB ego pra;cepcram tibi? Lt re-
quo genitus est. Surre.ri ilaquc, ct xcrulus sum cum spondi ^Sonnc ego precatussum te,domine,ut alium
in rivilalem nullo cirrumddtus umiclti, prxter cami- pro me miltercs, qui et sapientior csset; ct quem
siam. Et induxit me in ecclesiam beati Petri pcr Scp- vellent audire : pra;terca Turca: sunt in itincre,qui
lemlrionalcm pirtiim, quam antea Snrraccni Bafu- veiiientes et abeuntes interliciunl.E/ ait satictus .in-
mariam fcccranl. In fcrlesia vcro dux lampudes drens : Noli timore, quia uihil tibi nocebunt. Hsec
cranl, quic tantum lumcn ilii rcdilcbanl, ac si quoque dices comili,cum venerit ad Jordanem flu-
nieridies illuj-is.sct : Lt dixit mihi Exspecla hic. vium, non intinguatur ibi, sed navigio transeat
fi
Et jussit me assisicrc colum7t3e, qux proxima cum autem transierit,camisia et braccis lineis indu-
erat gradibus, quibus asccndebalur ad altare a tus,de flumineaspergatur.Etpostquam siccata fue-
meridie : et socius ejus a lonije slclit, ante rint ejus vestimenta, reponat ca, et conservet ea
qradus altaris. Inijre.^i.ius uutcm sub tcrram sanclus cum lancea Domini.E/ hxc dotttittus meusWillelmus
Andrcas, produxit lunrcam, alquc in manihus mihi Pelri audivit, licct tion vidcret apo,itolum. Couforta-
tradidit,ct dixit Ecce lantea quae latus ape-
mihi : tus igitur, ad exercilum reversus sutn. Cutnque vobis
ruit, unde totius mundi salus emanavnt. Dumque in hxc pariler dicerc vellem, coadunare vos non potui-
manibus eam tenerem, lacrymundo prx ijuudio, dixi llugue profeclus sutn ad portum de Mnmista. Ibi vero
ci : Domine,si vis portabo eam,ct reddara comiti. cum tiaviyarc in Cyprum insulam pro viclualibus vcl-
El di.ri mihi : Sine modo, ruturum enim ul civitas lem, comminalus est mihi mullutn bcalus Jndreas,
capiatur. Et tunc venics cum duodecim viris, et nisi cilo rcdiretn, cl vobis injuncta mihi referrem.
quferes eam unde ego abstraxi, et ubi eam re-
hic, Cumquc cogitarcm mecutn quomodo rercrterer ad ca-
condam. Et rerondidil eam. Ilis ila pcractis, super stra, abcral etiitn portus ille ab excrcitu quasi per
murum civilalui reduxit me in ilomum mcam, et sic a tres dies, aniarissime flere rwpi, cutn rcdeuttdi facul-

mc rccciscrunt. Tunc ego mecum rccogilnns. ct pau- talem rcpcrirc non possem. Tandcin a sociis et domt-
pertalis ttiew habitum, ct vestram mnynitudincm, ve- C no meo commonitus, navigium ingrsssus in Cyprum
ritus sum ad vos i.cccdcre.Post illud tcmpus rum pro- rctnigrare cxpimus. Et cum per totam dicm rctnis et
feetus essem ud quoddam castrum, quod est juxta prosperis ventis ageremur, usqtte ad solis occasum,
Rojatn, proplcr alimonintn, prima die Quadragesimx orla subito tempcslate, in spalio tinius horse vel dua-
in galli ranlu, adfuil tnihi lientus Andrcas in codetn rum ad rcliclum porluin reversi sumus Ibi langtto-
habilu, ct rnm eo quo prius vcnerat socio ; ct magna rcin yravissimum inrurri. Capta aulem rivitate, ad
claritas domum rcplevil. Et ail bcatus Andreas : Vi- vos veni.Et nunc si vohis plitjcl,cxperimini qux dico.

gilasne? Sic expergefartus, rcspondi : Non, nomine Episcopus autcm nihil esse, praeter verba pulavit
mi, non dormio et ait niihi : Dixisti ea qua; du-
: Comes vero illico creiidit, et ilium qui hoc dixerat
dum tibi diccnda mandavi? Et respondi : Doniine, capcllano suo Uaimunyo.rustodiendum tradidit.
nonne precatus sum vos, ut alium eis mitlcrelis ? CAPUT XV.
Etenim metuens paupertati mcffi, accedere ad illos Apparuit in ipsa nocte, quae secuta est, Dominus
dubitavi. Et dixil mihi : Nescisne eur Deus huc vos nostcr Jesus Christus cuidam sacerdoti,noniine Ste-
adduxit, et quantum vos diligat, et quomodo vos phano, lacryraanti pro intcritu suo et sociorum,
prscipue elcgit.Pro contemptu sui ct suorum vin- quem futurum illico sperabat. Etenim terruerant
dicta.vos huc venire fecit.Diligit V08 adeout sancti, rj eura quidam,qui de castello descenderant,dicentes
jam in requic positi, divina; dispositionis gratiam Turcosjam descendcre de monte in civitatem, at-

pra;noscentes, in carne esse, ct concertare vobis- que nostros fugere, et victos esse. Propterea sacer-
cum Deus,ex omnibus gentibus,
vellent. Elegit vos dos volens habere Deum morlis suk testem.ingres-
sicut triticeaj spica; de avenaria coUiguutur.Etcnim sus ecclesiam beats semper virginis Maria!,babita
meritie etgratia pra;ceditis omnes, qui antectposl confessionc,et sumpta vcnia,cum quibusdam sociis
vos vonient,sicut aurum pretio pra;cedit argcntum. psalmos cantare co^pit, dormicnlibuaque aliis cum
Post h,cc disccs.icrunt, cl mc lanta xgritudo oppres- solus vigilaret,atqueeum di.xisset : Domine,quis ha-
stt ut lumen oculorum pcrdcrem et disposilionem te- ; hitabit in tabemaculo tuo, aut quis requiescct m
nuissimx paupertatis mex faeerem. Tunc ego ccepi monte saticto luo (Psal. xiv, 1). Stetit coram eo tir
mecum cogitare quod, ob ncgliijcntiam apostolirx vi- quidam,ultra omnem speciem.habens pulchritudi-
sionis, hxc justc mihi continijcrcnt, Conforlatus ita- ncm, et dixil ei : llotno, quxnam csl hxc gens, qux
que, ad obsidionem revcrsus sum. /iursus, paupertals civitatcm imjrcssa efl1 Et ftit prosbyter ; Chriiliani,
 ;

613 IIAIM. DE AC.ILES HIST. niEROSOL. 014

Bt illc dixil : Cujuamodi Et succrdos, A.
Christiani'! '''li por fratres noslros,cl signum in ccoio mi-
Qui crcdunt Cliristum dc Virgine nalum,ei in crucc raljile, vidimus. Nam stelia quicdam maxima, pcr
pnssum, mortuum, ot scpultutn ; et refurre.visse tcrlia noetem super civitatcm stetit.quoe post paululuiu in
die,ntque in cwlum n.treiidissc. Kt dixit vir illi^ :
/,'/ tres partes divisa est,atque in 'rurcorum partes oc-
si ChrLUiani sunt, cur paganorum mullitudincm ce- ridit. (".onCortati igitur ali^iuantuluiu iiostri, diem
renturl Et addidit: Agnoscisnc mcl Etpresliylcr re- quintuin, quom pra;dixerat sacerdos, oxspectaliant.
spondit : Non aynosco te, dominc, nisi quod pulchcr- Die autem alia,pra;paratis necessariis,cuni honiino
nmum omnium video te. Et ail vir : Diligcnlissimc illo, qui dc lancca dixerat, ejectis de ecclesia Beati
intucrc me. Cuniquc in eum perspicaciter saccrdo- Petri omnibtis aliis, fodere ca^^pinius. Euit autem in
dos intendorot, dc capite cjus, speeiem crucis sole illis duiiclecim viris,episcopu8 Aurasicensis,et lUii-
multo clariorcm proccdere vidit. Et ait preshyter mundus comitis capellanus, qui ha!c scripsit, et
viro interroganti de so : Domine, imagines Domini ipsc comes, et Ponlius de Baladunu.et Faraldus de
nostri Jesu Christi esse dicimus, qu;e similem libi Thoart. Cumque mane usque
ad vesperum fodis-
speciem prxferunt. Et dixit illi Dominus : Bcne di.ri- sent, in vespere quidam de inventione lance<E de-
sti, quia ego sum. ^'onne scriptum cst de me quia sperare caeperunt. Discesserat enim comes propter
sum « Dominus fortis et potcns Doiitinus potcns in j, castolli custodiam ; sed looo illius et alioruin, qui
;

prwlio?
j.--r»
>i
/11, _?
[Psal. XXIII, 8.)
,) \
Et
r^. ,,.-•

quis cst Dominus in

n..',
.-.. " c.i:._ i_ r_i: -1: i.. ;.. ,..i
fodiondo fatigabantur,alios recentes induceliamus,
1 i .

exercitu ? Et respondit presbyter Domine, non fuit .• qui viiiliter operi insisterent.Videns autom juvenis
ibi unus solus Dominus unquam, sed mngis cpiscopo qui de lancea dixerat, nos defatigari, discinclus,et
credunt. Et di.\.it Dominus ; Hxc dices epi.tcopo : Po- discalceatis pedibns in camisia in foveam descen-
pulus istc malc agcndo me clongavil a se, et idco di- dit ; atque obtostatus est nos ut Deum deprocare-
caseis : Ha;c dicit Dominus, Convcrtimini ad mc ct mur, quatenus nobis lanceam suam rcdderct, in
ego revertar ad vos. Et cum pugnam inierint,dicant coiifortationem et victoriam sua; plebis. Tandem
Congregati sunl inimici riostri ; et glorianlur in vir- por gratiam suas pietatis commonilus Dominuslan-
tute sua, conlere fortitudinem illorum, Domine, ct ceam suam nobis ostendit. Et ego qui haec scripsi,
disperge illos, quia non est ulius qui puyncl pro no- cum solus mucro, adhuc appareret super terram,
bis, nisi tu Dcus noster. Et hsc quoque diccs ad osculatus sum eum. Quantum gaudium et exsultatio
eos ; Si feccritis, qux ego prxcipio vohis, usquc nd tunc civitatem repIevit,non possum dicere. Inventa
quinque dics, vestri misercbor. Haec autem eo di- est autem lancea octavo decimo Kalend. Julii.

cente, mulier quadam supra modum

XVI. inflammati CAPUT
vultus accessit. Et inluita Dominum, dixit ei Do- Secunda vero noctc astitit beatus Andreas juveni, :

mine.etquid huic viro dicilis? eillominus a.d iUam ^ per quem nobis lanceam reddidorat, et dixit ei :

Domina.quxre ab eo de hac gcntc. qux in civitale in- Ecce Dcus donavit comiti quod nulli alii unquam
gjv.^isa est, qux sit. Et ait Domina : Dominc mi, donare voluit, ct constituit ettm vcxilUferum istius

hi sunt pro qtiibus ego tnntum te rogo. Cumque sa- excreitus quidem perseveraverit in umore ejus.
si

cerdos suum socium qui prope dormiebat pulsaret, Cumque ab eo misericordiam pro populopostularet
ut tantie visionis testem haberepotuisset, ab oculis juvenis, respondit ei sanctus Andreas quod revera
ejus sublati sunt.Mane autem facto in montem sa- Dominus misercrclur populi sui. Et rursus cumquae-
cerdos ascendit, ubi principes nostri morabantur, reret ab eodem de socio suo quis esset quem toties
contra Turcarum castellum^praeter ducem,ille enim viderat, dixit ei B. Andreas Accede et osculare pe- :

castellum quod erat inseptentrionalicolleservabat. dem cjus. Festinus itaque volens accedere,viditpla
Convocata itaque sacerdos concione,habuit haec ver- gam unam super pedem ejus ita recentem, et san-
ba ad nostros principes, atque ut verum esse mon- guinolentam, ae si modo facta fuisset. Cum au-
straret, super crucem juravit. Incredulis autem sa- tem dubitaret accedere propter vulnus et sangui-
tisfacere voIens,vel transire per ignem,Yel praBcipi- nem, sanctus Andreas ait Ecce ille Pater qui :

tare se de altitudine turris voluit. Tunc juraverunt pro notiis vulncratus fuit in crucc,el hxc inde plaga.
principes, quod de Antiochia non fugerent, neque n Hxc etiani Dominus prxcipit ut cdebrem habealis
egrederentur, nisi de communi consilio omnium : diem illum, in quo lanccam suam vobis reddidit.
etenim populus ea tempestate existimabat quod Et quia in vespera non potuil dies
rcperta cst, et

principes vellent fugere ad portum. Conlbrtati sunt illa cclcbris habcri, sequcnli hcbdomada in octovis,
itaque multi. Etenim in nocte prsterita pauci ste- solemnitatcm celebrabitis ; et singulis annis dcinceps
terunt in fide, qui fugere non voIuissent.Quod nisi in die invenlionis ipsius lancex.Hxe quoque dicesad
episcopus et Boimundus portas civitatis reclusis- illos, ut contineant se sieut Epistola docet fratris mei
sent, admodum pauci rcmansissent. Fugit tamen Pelri, qux hodie legitur. Et Epistola fuit haec Hu-
Wilelmus de Granduna,simul et frater ejus,et mul- miliamini sub potcnti manu Dci (I Pct. v, 6.) Et quo-
ti alii, laici et clerici.MuItis autem contigit ut,dum tidie clerici ante lanceam cantent hunc hymnum.
cum maximo periculo evasissent, in
de civitate Luslra sex qui jam pcrncta.F.i cum dixerunt : Agnus
manus Turcarum majus periculum mortis incurre- in crucis lcvntur immolandus stipite, flexis genibus,
bant. Contigerunt eo tempore nobis plurima reve- hymnum fiijiant.Cum autem ad haec episcopus A^-
615 AD GODEFIUDIM APPE>iD. II. - MONUM. DE BELLO SACUO. 616

rasicensis, et cgo qusercrcmus si sn'n't UUfrtis, rc- A. mini, qui apostolos descruit, ct Dominum suum Ju-
s;ioDdit : Nescio : Existimans, si diceret scio, non daiis vcndidit. l'ugncnt vero in fide bcati I'etri,lencn-

ciedcremus ei. Et eral uliquantulum scicns, sed in lesquod Christus sibi promisit, quod post lcrtium
ipsa hora ita ignoravil ut noc litteras cognosceret; diem resurgerct, et ei apparcrct ; ei pro hac ctiam
ncque aliquid eorum qu.-e litlcns didieerat mcmor causa, quod hxc terru juris li. Petrisit,ct non pa-

esset, excoplis, P(iU'r noster ;

el, Credo iii Dcum, cl, yanorum. r.tsil signum clamoris vcstri,l)eus adjuvu,
M<i(inificat; et,G/<)rw in cMclsis Oco : et, Uencdiclus ct rcvcra Dcus aiijuvabit vos : Omncs ctiam fralrcs

Dominus Ucus Israel. t'.a;lera enim ita perdldcrat, ac vcstriqui obicrunt' ab incepto ilincrc, adcrunt vobis-

sl nunquam ea audisset : et licet cum maximo la- cu7n in hac pugna, cl vos expugnate decimam parlctn
borc, pauca postea rccuporare potult. Inter ha?c au- hostium, quia ipsi in virtutt: Dci, novcmparlcs cxpu-
tcm tanla lamcs in civitato fuit,ut,exccpta linpua, ynabunt. Et nc dilfcralis dc hcllo. Quoniam (subaud,
caputequinum duobusvcitribus solidis venderetur; si non eycritis qu;e dico) totidcm ab allero /«•
hostcs

intestina vero rap-a;, (juinque solidis ;

gallina,octo tere udducet Dominus, quot habctis ab uno : ct tan-
vel novem solidis. De pane quid dicam, cnm quin- diu voshic tenebit inclusos, donec aliicxnnMantalios.
que solidi non sufficcrent ad pcllendam famcm Scd .'icitolc profcclo quia advcncrunt dics illi, quos
unius? Nec oral mirum, ncc grave esse poterathis j,
promisit Duminus beatsp scmper virgini ilarix, el

qui tam care mercabantur, cum auro cl argento et apostolis S'.iis, quod clcvarct rcynum Christianorum,
palliis abundarent. IIkc autem ideo cara erant, quia dejcclo cl payanorum rcgno. Ad
coiwulcato tcnto-

conscientia; railitum audacia careb nt. Ficus autem ria corum ]rop!er aurum ct argentum ne diver-

imnialuras ab arboribus deccrpcbant;atque coctas tatis.

charissime vendebant. Coria vcro boum el equorum, CAPUT XVII.

et alia ncglixta ex longo lemporc ilia simililer dlu Statuit tunc Dei potenliaut qui nobis per aposlo-

cocta, cbarissime vendebantur, adeo ut duas soH- ]umsuumsupradiclapr;cdicariji:sslt,cordaomnium

datasquilibetcomedereposscl.Plcricjuemilitessan- adco coiifortavlt ut (ido ct spe jam se triumphasse
guinc suorum equorum vivcbant, ct exspectanles qalsque dc hostlbus suis viderelur. Adhortabantur
Dei miserlcordlam, nolebant cos adhuc occidere. aliialios,et adhortando vircspugnandi rcsumcbant.

H;ec autem et alia multa mala obsessis Immincbant, Vulgus ctiam, quod diebus proiteritis inopia atquc
quse enumerare dillicile est. .Vcccdebat cliam aliud formidine consumptnm esse vidcbatur,principibus
quod quidam de nostrio ad Turcos fu-
satis grave, modo conviciabatur, de belli dilatione. Constituta
giebant, et miseriam qua; erat in clvitatc cos doce- aulem die ad pugnam.miserunt nostri Pctrum Ere-
banl. Ilis autem atque aliis rcbus Turca; audaces mitam ad Corbaran ducem Turcorum, ut desisterel
vehementlssime nobis immincbant. Die au- C ab oppugnatione civilatis,quia juris erat beati Petri el
efrecti,

tem quadam mcdia, in turrem unam de nostris Christianorum. Ilespondit ille superbus^Mm jure vel
ascenderantcircitortrigintaTurci, qui noslros salis injuria Francos cl civitalcm haberc vulcbal. Atque

exhorruerunt. Tamcn nostri pro periculo certantes PclrumEremitaminclinarenolentemsuppllcarcsibi

Dei adjutorio,alios occiderunt, alios pra:cipitari co- coeglt. Quajsitam est, oo tempore, quis civitatem

egerunt. Ob hanc igitur causam, omncs Boimundo cusludiret contra illosqul in castcllocrant,dumalli
obedientiam prnmiscrmil.usquc ad qulndecim dies ad pugnam progredercntnr. Et fecerunl In colle

post bclluin.ut de cuslodia civilalis,et de bclloipse montis nostri, contra hostes murum calceum et
disponcret. Nam comcs valdc infirmabatur, et epi- propugnacula; el munlerunt ha;c multls petrarlis,
scopus.Stephanus autem comcs.quem anle captam etdimiseruntibi Raimundum comitcmqul usqucad
civilalcm pro diclalore alii principes elegerant, au- mortem infirmabaturjCt viros usque ducentos.Ven-
diens famam beili,aulugerat. Sicul dixlmus,ita no- tum erat ad diem pugnae. Mane communicavcrunt
stris devictis, et dcpressis, et angustialis, co-loslc omnes, et se Deo dedorunt, vel ad morlcm, si vcl-
auxilium adfuit.El quomodoanlc bcUum etin belio lcl,vclad decus Komana; Ecclesi;E clgentis Franco-
agere debemus, B. Andreas pcr juvcnem illum qui rum. Constllucrunl autem de bello slc utdegentc
de lancea dixerat, edocuil. Uffendislis, inquit, om jj
comltis et cpiscopi liereut duo ordincs duplices.ut
7ies grnviter, el idco humilitali estis : et clamaslis ad pedlles prajirenl militlbus,el pro impcrio principum
Dominum,ct e.raudivit nos Dominus. Et nunc pro irenl et starenl, ct milites sequcrcnlur eos alque a

suis offcnsis unusquLstiue se Domino committal, et tcrgo cuslodircnt. Dc gento lioiniundi el Tancredi,

quinque eleemoynas laciul, proptcr quinque plagas similitcr ;de gcnte comltls Northinannia;el Franci-

Domini. Quod si hxc nequivcril, quinquics dicat, genis, similiter; degcntc ducis et Burgundionibus,
Pater noster, etc. llis ita peractis.in ea sententia qua similiter. Ibantaulem pra;cones per civitatem cla-
cnnvcniant princi]ies de nominc Do-
bello, incipite in mantcs, ut qnisquc horao principibus dc sua genle
mini, pcr dicm .vvc vcr noctem, quia manus Domini adhaM'crct. Mandalum esleliam ul Hugo Magnuset

eril vohisrum. Si quis autem de victoriu dubitat, apc- •comcs Flandronsis,ctNorthmannla; comes.primi ad
riantur ei portx, cl vadat ud Ttireas, ct videhil quo- Ijolla procedcront, deinde dux ;po8l ducem eplseo-

modo Deas illorum,saloum faciel aulcmpu-

illum. Si pus, deinde sequeretur cos Boimundus.Congregati
gnare aliquis rccusavcril, sil cum Juda prcditorc Do- sunl crgo unusquisquc ad signum et cognatioucm
 617 HAIM. DE AGILKS IIIST. IIIKKOSdL. (i18

suiim, inl'ra civitiitom aiiti' iKirliuii i)on\\s. (juam \ ccrlern cos i'omi)ul(:rmit; hiihcljalcniin locus illc 1'c-

bcala (jciis, Dominus Deus ejus ! (Psal. xxxii

ciijux est nuni mullum et siccuin. lCgrcssis ilaque ordinibus,
cxLiii.) (luam hcatns populus, quem Deus etcyit(Psnl. stiiliaiit saccrdotcs nudis pedibus ct iuduti saccrdo-
xx.\ii.)C) iiuam immutalam faciem hujuscxcrcitus.a tnlibus vcstimentis supra muros civilatis, Dcum in-
tristitia in alacrilatcm 1 r.ujiis ([uippc, pmUcrilis dic- vocanlcs ut pnpulum suuin dcrcndcrot, al(|iic lcsta-

bus, ibaut pcr platcas civilalis, Dei auxilium appcl- nionlum (]uod sanguino suo sancivit, in hoc liollo por
lantes ad lOi-clcsias, priucipos, et noljiies.et ii qui vicloriiim Francorum, lcstilirarctur. Iii lioc autem
erant dc populo nudis pcdibiis lacrymantes, et pecto- spatio quod proccssimus a pontc usque ad montana,
ra sua pcrcuticntcs, adeo tristes ut patcr (ilium ob- maxinie laboravimus proptcr hoc quod ipsi hostes
vium non resalularct, ne(]ue rcspiccret, neque 1'rater nos volcbant accingere. IiiterhaiC, licct majoros ho-
1'ratrem. Modo vero ccrneres cos alacrcs equos cmit- stium ordincs, nobis qui in turina cpiscopi orannis
tere, excuterc arma et vibrarc hastas, ncc posse pati incumbcrcnl, tamon pcr prtcsidium Dominica; lan-
quietcm,quin dictuvel opere, aliquid jocundum fa- ccx, qu;e ibi erat, nuUum ibi vulncraverunt, scd
cerenl vel dicerent.Sed cur pluribus moror?Concos- neque sagittam nobis intorserunt. Vidi ego haec
sa cst illisegrediendi potoslas, et quaj a principibus qu» loquor, et Dominicam lancoam ibi fcrcbam.
consulta fucraiit, ordinc complcntur, Inlcr h;cc dux r^ Quod si quis Ilcraclium vicccomitcm, vcxilliferum
Turcorum Corbaras, infra tcntorium suura schacci cpiscopi, in hoc bello vulneratum fuisse dicat.sciat
]U(lcbat,ct accoplo nunlio quod Franci ad pugnam quod et vcxillum suum alii tradidcrat, et ordincm
jjrogrcdcrentur, turbatus animo,quod prailcr spcm nostrum longe rcliqucrat. Ut veroomnes viri bcUa-
hcBc audicbat,appcllavitquemdam Turcum,nomine tores de civitafe egressi sunt, apparuerunt quinque
Miredalin qui do .\ntiochia aufugerat, nobilcm et no- alise acies iatcr nos. Etcnini, ut jam dictum cst,
bis notum pcr militiam suam, et dixit ci : Quid cst oclo acics nostri principcs tanlum constituorant, et
Jm^? yoiine lu iiiiki (li.i-isli (juia Fntiici criiiit pauci, troilccim ordincs oxtra civilatpm fucrunt. IIoc unum
et nuiKiuam mecum puijnurcnt'? Et respondil ei Mi- valdc momorabilo non pr..;lcroamus : In principio
redalin Non ilixi qiwd non puQnarent, scd veni, it
: egrcssionis nostra; ad pugnam, imbrcm divinum
videho eos, et dicam tibi si poteris cos fncile superare. super omnera exercitum suum misit Dominus, par-
Etiam tertius ordo progrediebatur: Cumque vidissct vum, sed tam gratum quo qui tactus est, omni
ordinum dispositioncs, Mircdalin dixit ad Corba- gratia repletus est fortitudino, et hostcs contcmne-
ram Occidi quidem possunt isti, sed vcrli in luijain
: bal, et quasi in deliciis regiis sempcr enutritus e.\-

nequeunt. Et tunc Corbaras illi Nulii eoruin pro-

: siliebat: Non minus hoc idem mirabile, equis no-
pelii aliquatenus possunl^ Et respondit Mircdalin slris etians contigit.Cui enira dcfecit equus suus, nisi
:

Non quantum planta pedis hahct cedent, si omne geiius C peracta pugna etiarasi non gustaverit aliquid priE-
payanorum eis incurrat. Tunc ille, licet turbatus, ter cortices et folia arborum per septom dies'? Multi-
ordincs multos ct muUipliccs, instruit adversum plicavit insuper adeo Dominus e.xercitum nostrum
nos. Et cum primo potuissent exitum nobis prohi- ut qui anto pugnam pauciores eramus quam hostes,
bere, pacifice exire pormittobant. Nostri tamen acics in bello plures eis fuimus. Itaque, nostris progressis
suas versus monlana dirigebant, caventes ne nos et dispositis, non licuit nobis committere pugnara,

incingerent a tcrgo. Erant autem montana longe a quoniara ii>si versi sunt in fugam. Porsecuti sunt
ponte, quasi duobus magnis milliaribus. Procedcba- eos nostri, usque ad occasum solis. Operabatur ibi
mus ita spatiosi, sicut in processionibus clcrici por- mirabilitcr Doniinus tam in viris quani in oquis no-
gere solcnt; et revora nobis processio erat. Etenim stris; quippc viri, avaritia a bello non rcvocaban-
sacerdoteset multi monachi, indutialbis stoIis,ante iur,et illi equi fameIici,quos vix domini sui, in pra-
acics militum nostrorum, pergebant, Dei adjuto- lium pascendo deduxerant, Icvissime equos Tur-
rium et sanctorum patrocinia invocando cantantos. carum, pingucs et currentissimos, modo consoque-
At contra hostes nobis incurrere volebant et sagit- bantur. Ncc hoc solum gaudium voluit nos habere
tabant. Mandavit etiam Corbaras ad principcs no- Dominus. Etenim Turca; qui castellum de civitate
stros : Paratus erat facere modo quod nuper abne- q munierant.videntes suorum prascipitem fugam, de-
gavit, ut quinque vel deccm Turci pugnarent cuin toli- sperantes, alii lantum pacti vitam se noslris reddi-
dein Francis, el quoruin milites vinccrentur, pacificc dcrunt, alii pr;ocipitcs fugerunt. Et licet bellum hoc
aliis cederent. Responderunt ad ha3c nostri : No- tam atrox atque'timidum esset, tamen pauci milites
luistis, cum hoc voluimus, niiiic uutein quia paravi- de hostibus ibi cociderunt, sed dc peditibus eorum
vimus nos ad pugnain, deccrtent ^inguli pro suo jiire, vix aliquis cvasit. Omnia autem tentoria eorum
Cnmque, ut diximus, planitiem totam ocoupavisse- capta sunt, et auri etargenti multum, et spoliorum
mus, (luaedam pars Turcorum post nos remansit, plurimum annonas vero
; pecorum ac camolorum,
el
atque pedilibus nostris incurrit ;
pedites vero illi, sine rncnsura et numero. Renovalumque est nobis
facto gyro, impetum hostium viriliter sustinucrunt. illud Samariffi, de mensura similaginis et hordei,
Cumque Turci nullo modo eos propellere possent, qua; pro slatere accipiebantur. Facta sunt autem
ignem circa eos accenderunt, ut qui gladios non ha3c in vigilia apostolorum Petri etPauli, quibusin-
formidabant, salte.ii ab igne corriperentur. Itaque tercessoribus Jesus Cfaristus Dominus noster, con-

PATBOI. CLV. 20
619 AD GODEFRIDUM APPF„ND. II. — MONU.M. DK BELLO SACRO. 620
tulil hanc vicloriam pcrcgiina;Ecclesia> Francorum, A pusculum tncum pulvcri Iradilum cst. Heddidit mihi
qui vivil et inamtcum servis suis, propitius Deus per Dominus, inter ipsa flammarum tnccndia, vestimcn-
omnia sxcula sxculorum, Amen. tum quod vides, quia cum cpiscopatus ordincm sus-
ccpi, illud pro Deo cuidatn paupcri tribui. JCt licet
C.APUT XVIII.
enrstunret gchcnna, et insanircnt advcrsuni me mini-
Faclum est aulem post victoriam,quod principes stri tartarei, nihil tamen .^ublus irdcrc potucrunt.
noslri. Boimundus, ct comes, et dux ct Fiandren- Tamen nihil dc omnibus, quw de patria mea dctuli,
sis comes, communiter castrum civitatis reccpe- adeo mihi profuit sicut hxc candela, quam amici
runt, sed Boimundus altiores turres suscepit, jam mei hic pro mc obtulerunt; et illi Ires dcnarii, qw^s
tunc concipiens doloreni, qui protulit iniquitatem. eijo lancex obtuli. Il.rc etcnim me rcfcccrunt, cum
Etenim consequcnteri]ominesducis,et Flandrcnsis, usque ad mortem c.mricns de infcrno prO'jrcderer.
et comitis Sancti Fiiidii, violcnter dc caslello expu- Dominus m'Wi Boimundus di.rit, quod corpus meum
lit,dicens sc jurasse illi Turco, qui civitatem rcddi- in Jcrusalcm portaret. Sit illi pro ijrntia sua nc me
dit,quod ipse solus habcret eam. Ob hoc etiam,quia movent, quia de samjuine Domini adhuc ibi est, cui
impune id commiserat, caslclla civitatis, ct porlas mc socinvit. Sed ,si duhitat de his qux tibi dico, ape-
quas comes et episcopus et dux, ex tempore quo t> riut sepulcrum meum, et caput et faciem tneam vide-
obsessi fueramus scrvavcrant, requirere cccpit. hit pcrustam. Domino mco comiti familiam mcam
Concesserunt ei omncs pneler comitcm. llle cnim, commisi; hcncfacial ei, ut Dcus faciat sccum mise-
licet infirmus esset, tamen portam ponlis, nec pre- ricordiam. ct adimplcat qu,r illi promisit. El ne do-
ce, ncc promissis, nec minis dimitterc voluit. Nec lcant fratres mei si quoniam nun-
ego vilnm finivi,

solum principes nostros eo tempore discordia con- qwim lanlum eis qunntum prodcro, si prxce-
profui
cussit, verum etiam populi gratiam ita dissolvit ut pla Dci scrvare voluerint. Elcnim cum illis habitabo,
pauci essent, qui non cum soeiis vel domcsticis ct omncs fratres mei qui vilam, ut ajo, finicrunt; ct

suis. dc causis concertarent. Nec

fLirti,vel rapinse eis apparcho ct intillo mclius coinolahor eos quam hac-
in civitatc judex aliquis erat qui posset vel vellet lcnus. Et vos, fralrcs mci, estole mcmores pwnarum
dirimere causas, sed quantum quisque poterat, co infcmi, qux tam graves el horrendx sunt. Servite
modus injuria; venit. Conies autem et episcopus ilaque Domino, qui vos liberare potcsl dc his, alque
valde infirmabantur, ncc tueri eos ab injuria pote- uliis malis. El, o iiuam bcnc nulus, qui infcrni jkv-
rant.Scd quid morani in his agimu-s/Quippe nostri nas iijnorabil. Polcrit hoc illis confcrrc Salvator, qui
otio et divitiis rcmissi, de itinere propter quod vo- praxcpta ejus servavcrint. Quod supcravcrit de hac
nerant, usque in KaL Novcmb, contra Dei praece- candela in mane, conscrva. Et eligat comes, cum qui-
ptum, distulerunt. Etenim eo tempore, ita territa» C bus ipse voluerit, episcopum loco mci, quoniam non
alque confectE timore Sarracenorum civitatos in csl juslum. ul si cjo dcfunctus sum, bcata s'mpcr
fugaTurcorum tunc cquitassent no-
fucrunt, ut si virijo Maria cpiscopum non habcat. L'num de palliis
stri Franci, non csset usque in Ilierusalcm civitas, meis donate ud ecclcsiam bcali .\ndrc<r. Et beatus
qua2 lapidem, ut nos credimus, eis cremitteret. In- Andreas supplicavit ei. Post haec beatus Andreas
tcreadominus .\damarus episcopus Podicnsis, di- assislens propius, taliler locutus est : Audiani otn-
lcctus Deo et hominibus, vir per omnia omnibus ncs, quid per mc loquilur Deus, dicens : Mcmar csto,

charus,dle Kal. .Aug. in pace migravit ad Dominum. eomcs, illius doni, quod tihi tradidit Dominus; qux
Tantusque luctus omnium Christianorum ibi mo- opcraris, in nominc cjus opcrarc, ut Dominus facta
ranlium in morte rjus fuit ut nos qui vidimus, cum ci dicta tua dirigal, ct orationcs tuas c.taudiat. Pri-
pro magnitudine rerum scribere curavissemus, mum ilonum quod vobis contulit Dominus, scilicct

comprehendere aliquatenus nequissemus. Quam Nicxam, cst aversa ub co; Dominus donavil vobis
utilis autem Dei exercitui et principibus fuerat, post civitatem hiinc, et nhstulit cain ininiicis vcstris, ct

mortem cjus manifcslum fuit.cum iulcr sc divisi poslea non fuil ibi cojnilus. Et si aliquis ihi invoca-
principes, Boimundus in Romaniam est regrcssus, vit nomcn Domini. flaijcllalus fuit, ct opcra Domini
et dux Lotharingijc versus Roais profcctus est. Se- [)
non fucrunl ihi Scd proptcr bonitalcm suam
facta.
pulto igitur episcopo in ccclesiaB Beati Petri Anlio- noluil vos dcrclinquerc Dominus, quin conccdcrct ca
chia;, secunda noctc aslitit Dominus Jcsus, cum vohis qux pctiistis. ct plus etinm quam quxrerc ausi
bcato Andrea et ipso codem episcopo, Petro illi Bar- cstis. Illc cnim lanccam contulit vohis, qux corpus
tholom.co qui de lancea dixerat, in capclla comitis, suum undc sanguis nostrx rcdcmplionis cf-
pliigavit,

ubi lancea Doniiui crat. Et locutus cslci cpiscopus flu.rit. Ei non donavit vohis ila faccrc dc hac civitate,

dicens : Gralias Deo, cl omnilus fralribus meis, el sicut dc altcra fccistis : ei viderc polcstis quia pro
lioimundo, qui me dc infcrno lihcravcrunt. Elenim mcritis vcstris, non donavit cam vobis Dom'niu. Man-
peccavi gravilcr postijunm Domini lancea rc/icrtn cst. dat tihi Dominus, o comcs, ut sapias qui se dominum
Oh hoc itaque in infcrnnm dcducliis sum atquc ihi hujus civilatis volueril faccrc supcr alios, ct quxrc
flagrtlatus accrrimc; el caput menm et facicscom- ah co doininium volucrit porlarc proptcr Do-
quiilc
busta sunt, sicul vidcrc potcs. Fuit uutcm ibi anima minum. Quod si tu et alii fralrcs lui, quihus Dcus
mea, ab hora qua de corpore cyressa est, doncc cor- dcdil hanc civitatcm, cognovcritis quod fidelis sit, cl
 :

621 KAIM. 1)F. AGILES HIST. IllEflOSOL.

juslilinm lcnerc vel fticere voluerit, haheal : El ni ju- \ inilcui,qui Jani cunvaluorulc^ iiilii-mikile,ci. milites
dicium vet jusliliam tenere vel faeere noluerit, sed el pcdiles snos omncs pro causa [laiipcruni in iiniini
per polestalem suam vult leiiere eivilatem, lu per te cvocavprat, ut in Hispaniam dcpncdaluin eos (Jcflu-
ct per fratres tuos postula a Deo consilium, ct dabit ccrcl, multum rogavit, ul Turcis qui Dcum rcrla-
tibi Deus. Kt illi homines ijui viam rectain tenent, inabant, pro Dco ct pro gloria gentis Francorum,
vel Deum diliijunt, tibi non ilefieicnl. Illi aii/ein i/ui alquc pro se succurreret, addens quod contra ma-
viam rcetam tcncre nolunt, revertanlur ad illum qui cliinasobsidcntium Turcorum, obsessi Turci cru-
tioluit tenerc justitium; et videhunt quomoilo Deus cem prffitendercnt. Ilis atquc aliis hujusmodi preoi-
snlvahit illos. Seil hahehunl muledietionem, cx par.e bus, cum ducc comcs profectus est. Hacc autem ubi
Dei ct malris ejus, illam quani liahuit Lueifer cum a Turcis cognila sunt, ab obsidionc discedunt. Ut
de cwlo rceidit. Et vos, si unanimes cstis, postulale vero ad Asa e.\ercitus noster pervenit, suscepit dux
consilium in onitione, et Dcus dabit vohis. Et si con- obsidcs de castello pro iidelitate dcinceps, ct comes
cordia sit inter vos, tenete eonsilium de patriarclM, cum grandi exercitus, Antiochiam
dispendio sui
qui sit de leije veslra. lllos nulem homines qui de rcvcrsus Rursus comcs congrcgavit miiites
cst.
captivilatc ad vos venerunl, ut leijem vestram tenc- suos, ul plebcm pauporum in Ilispaniam conduce-
renl, nolitc solvere eos; sed et illos qui «miii/ace- y, rcnt.qua; lumc ct t;cdio Anliochi.T^ dcficiebat. Appa
runt in Corroianum, ul deum Tureorum adorarent,
•• .,..,.,.
ruit autcm sanctus Andrcas Pctro•
Bartholomaeo, eo
nolile recipere eos, sed habete sicut Turcos, et mit- tempore apud Rodiam, infra tentorium, ubi mane-
tite duos vel trcs ex his in carcerem, ct ipsi demon- bat episcopus Atensis.et capellanus comitis Raimun-
strahunt vohis alios. Postquam ista a vohis fuerin- dus, et alius capellanus, nomine Simon. Ilic auteni
acla, petite a Domino eonsilium de vin pro qu.i venit Simon audicns cos colloqiiontes sibi, scilicet san-
stis, et ille bene consulet vohis. Jerusalem est prope ctnm Andream cun Petro Bartholoma!0,caput suum
vos dcccm dies, et si non vultis tenerc supradicla, cooperuit, et ut ipse retulit, plurima audivit, sed
de decem annis, non ibitis in Jcrusalem. Et post lie- hoc solum rclinuit : Domir.e, ejo dicam, episcopus
ccm annos, reihteam infulcles in honore, et ccntum Atensis ait ulrum in somnis fucrit annon,
: Neseio
tle illis pnvvalchunt adver.^us niille de vobis. Et vos Quidain .scne.r stetit eorum nie, indutus slola alba,
homincs C.hristi, pelite u Domino petilionem quam atque in manihus suis Dominieam lanccam tenens,
apostoli petierunl ; sicut et illis donavit, ita et vobis ait mihi Credis hanc lanccam esse Jcsu ChristiJ et
:

nunc donuhit. Comes ct Boimundus, ite ud ccclesiam respondi Credo, Dominc, Idque cum sic secundo :

Beali Andrex, cl ille donabit vobis optimum consi- et tertio idem quaesisset a me, di.\i Revera credo, :

lium apud Deum. Et quod in corile vestro posucril ilomine, hanc csse lanceam, qu;e sanyuinem de latere
Deus, illud faeite. Et postquam visitavit vos heatus C Djinini nostri Jesu Cliristi eduxit, unde omnes redem-
Andreiis, visilale illum; et facitc ut frutres veslri ptisumus. Et post hsc cum impetu me Raimun-
visitenl illum. Intcr vos, comes et Boimundus, sit dum, qui prope dormiebam, excitavit. Ego autem
concordia ct dilectio Dci et proximi. Et si hene vos Raimundus, cum evigilassem, splendorem quidem
concordaverilis, nulla rcs polerit vos dissiparc. Pri- insolitum vidi, ct quasi quamdain gratiam animo
niiim jmliliam, quam debetis faeere, deect demon- concipiens, ab eis,qui aderant, qua?rere coepi utrum
stare. Sicut sunt homines de sinyulis episcopiis suis, quiddam, quasi plebis lumLiltuationom, sentirent.
pvofiteanlur divitias suas; et adjuvent pauperes dc pa- Et coeperunt omnes alii dicere : Minimc. Ille vero
triu sua, prout poterunt, et neeesse fucrit. Alias au- Petrus, cui hsc revelatio facta fuerat, cum ad invi-
lem, sieut concordavcritis, facite. Quod si hanc, et cem ea qua; supra diximus qu.^Ereremus, respondit
alias justilias tenere nolucrint, vos eos constringile. Et merito gratificum splcndorem hic conspieitis, cum
Et si aliquis nliani eivilalem lenere voluerit, dc his ille Palcr diittius hic sleterit,a quo omnis ijralia pro-
quas dahit vohis Deus, seeundum supraseripta facict cedil. Cum auleni ab co quffircromus, ut qua3 sibi

ut se contincat : Si autcm faccre noluerit, eomes cum dicta fuerant nobis manifestaret, hsc comiti et nobis

filiis Dei eum flagellet. Haec vero primum credita. dixit : llac nocte vcnit liic dominus ct bcatus Andreas
deinde oblila sunt etenim alii dicebant Reddamus
; : n in specie qua prius venire soliti sunt, et tertius qui
civitatem imperatori; alii autem non. Atque sic per dam, eujus statura erat parva, indutus lineis, et harba
hujusmodi discordias et seditioncs, res pauperum lonyissima. Et comininalus cst mihi multum beatus
annullatK sunt. De consilio autem quod apud San" Andreas, eo quoti reliquias corporis ipsius apud .in
etum Andream accipere principes debuerunt, nihil tiorhiam repertas in ecclesia ipsius, in quodam loco
fuit. indigno dcmiscrant. Et dixil Gum prcecipitatus :

CAPUT XIX. cssem de quodam monte ab infidelihus, duos digito

Inter h«c Turci de Calep, quoddam castrum ob- mihi confreiji; alque post mortcm nieani hie vir eos
sederunt. Afflicti igitur Turci qui intus erant, man- accepit, et ^nlioehiam detulit, ettueumeos invenis-
daverunt duci,qui in illis regionibus erat, ut ca- ses, ncglijcnter habuisti : allcrum passus es libi sub.
strum ipsorum reciperet,quia deinceps, non alium ripi; alterum ibi indigne tlimisisti. Et ostendit mihi
nisi de genere Francorum dominum habere vole- manum, sine duobus digitis. Dcinde de te, o eomes,
bant. Ob hoc itaque dux Antiochiam reversus, co- mullum conqueslus esl. iVuOT cwn venerabile munv^i
G23 AD GODEFRIDUM APPEND. IT. - MONLM. DE BELLO SACRO. fi^i

nuUifuc atii a Domino cimcessum accepcris, graviter A. mori quam relinquerc civitatem illam. Quae cum
cl ncquiter peccarc in conapcclu Domini non vercris. profitcrctur, unanimiter laudavit euro populus, at-
Unde libiDominus hoc signum dcmonstravit. N,im anle que Dco multas gratias egit, qui cpiscopum Roma-
quintum diem cum in fcstivilulc hcalc Fidis candc- num habere voluit, pro sui ad-
in oricntali Ecclesia

lam mngnam oltulisses, ut per Ires dics et tolidem ministratione. Concessit episcopo comes mcdieta-
noctes durare potuisset, nullum quidem illa splendo- tcm civilatis' ct totius"territorii. Erat autem Barra,
rem dedit; sed stalim liqucfacta, in terram corruil. ab .\nliochia longe perduos dies ultra Antiochiam.
In hac autem ncrte cum parvam candelnm olHu- Et jm inslabant Kal. Novcmb. in quibus oranes
lisscs, adeo itl vix usque ad galli cantum durare principes convcnire Antiocbiam promiFcrant, et
posset, ut dies est cl durat adhuc nec lerlia pars e.t incipere iter propter quod venerant. Igitur comcs,
ea comhusta est. Proplcrea hwc tihi mandnl Domi- relicto exercitu suo apud Harrara cum clecto suo,
nus : Nihil incipias, nisi prius pwnitentiam eocris. et multis captivis, et spoliis magnis, cum grandi
Alioquin tu et quidquid cgeris, ul candeia lii>uefncla, exsultatione Antiochiam reversus est. Convenerant
in terram corrues. Quod si p cnilcntium eijeris, quid- enim ibi omnes principes, praiter Balduinum fra-
quid inccepcris in nomine Domini, Deus perficict, cl trem ducis. Ilic vero Balduinus ante captam .\r,-

consummabit, ut ct candelatr. vides durnre parvam, n tiochiam versus Eupbratem profcctus Roais, di-
sic facietDominus magnum, quidquid cirperis, clinm tissimam civitatem atque famosissimam obtinuc-
si parvum sit. Cumque comes, se ila graviter pec- rat, et multa praelia cum Turcis feliciter gesseraf.

casse excusaret, tunc Petrus, ct pcccatum sibi nar- Scd antcquam ad reliqua per\-eniamus, hoc unum
ravit, et comes ita confessus cst, et pacnitenliam pra;teieundum nou videlur de duce Lotbaringia! :

egit. Et rursum dixit Pctrus ad comitem Conqueri- : qui cuni Antiochiam eo tcmpore, ciim duodccim
tur, comes, de consilinriis tuis hentus Andrca.i, co militihup vrnirct, cenlum quinquaginta Turcos ob-
qitod multa mala Quare lihi
tihi scicnlcr consilientur. viam habuit. Tnnc assumptis armis, ct cohortatus
prxeipilur ut illosad consilium tuum non admillas, milites suos, viriliter hostes aggressus esl. Turci
nisi prius tihi jurent quod scimler tihimala non ccn- autem, ul viderunt quia Franci morlcm magis pu-
silienlur. .4udi ndhuc, coincs : Matidnl liln Domiiius gnando quam fugam cum salule eligorent, qua^dam
ne diulius moram facias, quia nisi prius Jcrusaletii pars Turcorum descendil, ut aitcra pars sccurius
capln fuerit, succursum nullum hnhehis. Cutti aulctn piignarel, cum scirent socios suos a bello, dimissis
prope Jerusalcm jueris, nullus per duas leugas ibi ciuis suis, uon dicessuros. Sic itaque bellum in-
equilct.Quod si ita fecerilis, civitalem sunm donahit coeptum cum diu graviterque duraret, confortati ad
vohis Dominus. Post bocc multas gratias rotulil niihi inviccm milites ducis, quod et numcrura duodecim
sanctus Andreas, quod ccclesiam, quae suo nomiue C apostolorum continerent; et dominum suum quasi
fabricata fuerat, apud .\nliochiam consecrari fece- vicuriuni Christi haberent, impcrlerriti agmina
ram. Ilasc ct alia mihi locutus est sanctus .\ndrcas, Turcorum invadunt. Contulit ibi Deus tantam vi-

de quibus nunc non est locus dicendi, ct sublali ctoriam duci ut usque ad triginta ex eis occidcret,
sunt, ipse et socii ejus. et totidem capcret; reliqucspersecutus in paludibus

CAPUT XX. ct flumine,qua; vicina crant, alios necari, alios sub-

Igitur comescum populo pauperum,et paucis nii- mcrgi coegit. Et sic cum magna victoria Antioebiam
litibus in Syriam profectus, primam civitatem Sar- venit; fucicbat enim capila c.TSorum ab aliis Turcis
raccnorum, Barram nomine, viriliter e.vpugnavil; vivis deferri : quod nostris salis jucundum fuit.
et multa miUia Sarracenorum ibi interfecit.et mul' CAPUT XXI.
ta millia ad Antiocbiam rcducti venundati sunt. Et Itaque cum omncs principes convenissont in cc-
illos qui, dum oppugnarcntur, liinorc niorlis sc ei closia 11. Pctri, rie ilinorc nostro agore coeperunt.
reddiderunt, libcros abirc pcrmisit. Demum, babito Tunc quidam qui caslolla et rcdilus in rcgione. An-
consilio cum capellanis ct principibus suis, satis tiociiia; habcbanf, dixcrunt : Quid fiet de .hitiochia'!
laudabiliter et boneste quemdam saccrdotem epi- Quis servabit enm'! Impcrutor non veniet. Etenim ac-
scopum ibi clegit. Etenim eonvocatis omnibus, qui j)
cepto nunlio quod Turci ohsidcrent nos, non conlidens
ibi secuin adcrant, quidain comilis capcllanus, pa- virluli su;e, el hominum mulliludini, qur.m secuui
rietem quemdam asccndit, atque omni conventui, hahchal, aufugil. .\n adhuc e.rspectahiinus eum'7
comitis desidoriura manifcstavit. Cuinque populus Certe non veiiiet in auxilium nostrum, qui fratres
mullum instaret ut electio fieret, idem comitis ca- tiostros ad aujcilium Dei venientes, ut reverterentur
pellanus rursum cc^pit qua;rere, si essct ibi aliquis cocgit. El si dimitlimus hanc civilalem, ct Turci occu-
dc clero, qui ndclium-vola snsciperet, ct, quantum pcnt enm, crunt ultimu pejora prioribus. Scd omnes
posset, paganis resistendo, Deo ct fratribus ibi ser- concedanl eam Boimundo, quoniam et ipse sapicns
Cumque omncs tacercnt, Pctrum qucradam,
viret. cst, el oplimc servabit catn; ct nomen cjus tnnynum

Narbonensem gencre,ad\ocaviraus,cui in praiscnlia est itiler paganos. At comcs Raimundus, et alii c

totius consilii, laborcra episcopatus oslendimus, ro- contra dicebant : Imperatori juravimus sujmt Domi-
gantesut pro Dco et pro fratribus illum suscipcrc nicam crv.rem, et spincam coronam, et super multa
non dubitaret, si hoc in animo haberct, ut inallot ulia smicUi qucd tiec civilatcm, nec casteUum, de
 :

6i.) IIAIM. DE AGILES UIST. HIIillOSuL. 626

omiiihu.i jvrti)ir)Uihiis ad iiiijicrinin cjiis, irliiieiriiiiis A vironiin, per sata, more pccudiini, irc viilcros, fo-
siiii' ejiis i'()/i»(//(/('.Sii'. it.Tqiic aliis coiilrailicontibiis, dicndo, ot invosli^nndo si fortc uliqua grana fru-
hoc moiloctalio niodo.in tanlam discoriiiani conver- mcnti, vcl iiordci, vcl fabtc^sivc alicujus icguminis
tcrunt principcs noslri ut pcnc ad arma vcnircnl. ropcrircnt. Intcrca, licct comparcntur qu.-c supra
Etenim du.x cl comcs Fhmdrcnsis, leviter dc civi- diximus ad oppugnandum machin.-n, tamen quidam
tute Antiochi.TQ habebant, propterea, licet de Boi- dc nostris videndo miseriam populi nostri ct auda-
mundo vcUent, quod haboret cam, tamcn non audc- ciam Sarraccnorum, desperanlcs dc Dci miscricor-
bant laiidare ci, mclucntcs incurrcrc pcrjurii in- dia, aufugicbant. Scd Dcus, cui cura cst dc 1'amulis
famiam. lloc igitur modo dc itiiicre, ct dc aliis re- siiis,ultcrius niisorcri populo suo non di.stulit,qucm
bus, qu.i; itineri el paupcrilius iisui foreut, dilfc- in ultimis tribulationibus positum vidit.Itaquc per
rebatur. II.Tcautcra cum populus vidisset,CQ3pit di- bcatos apostolos Pctrum ct Andream nobis manda-
ccroquisqucadsociumsuum,dciuiicpalamomnibus: vil, per quos volunlatcmcjus scircmus,ctiram cjus
Qtioniiwi principes, vcl proplcr timoron vel propter gravem erga nos placarc possemus.IIIi igitur in ca-
jui-mncnta (jU,T inipcratori fecc)'unt,nos in lliei-usalcm pcllam comitis vcniontos, pcr noctis mcdium, Pe-
duccre nolinit, eliijainus <L' inilililius,aliijuem fortcin, trmn, cui lauceam ostendoiaat, c.xcitavcrunt. Tunc
cui fitlcliter servicndo, et tuti esse possimus ; et, si ^ iHe subito,vidcns cos dcformi vcstc el sordidissima
..•- n..- ... _,i .;.•.. .1 ... r ._i
gratia Dei est, codciii viilile duee in Jerusalem pcr-
" ;„M..i„.-
indutos, „„..;„;;„
scriniis .,i,: i:„.,:„
ubi rcliquia; manebant i . :,i»_i
assistere,
vcniamus. Heho! iwn suffieil principibu.^ nostris quod pauperes esse aIi.}uos credidit,qui aliquid de tento-
hic pcr annum fuimus, ct durcnta iiiiHia arina- rio vellent subripere. Erat cnim sanctus .^ndreas
torum hie consuinpta suiit ? llahcant qui volunt aii- indutus tunica vetcri, et ad humeros dirupta, ct in
ruin imperatoris, et qui volinit reddilus Antiociiix foramine sinistri huraeri pannus insutus crat, in
habeani. Nos auteni, Cliristo pro quo vcnimus ducc, dc.vtro nihil, ct vilitcr calccatus crat; bcatus vero

iler nostrum arjijrcdiamur . 1'creunt nialc qui volunt Petrus, camisia grossa,et longa usque ad talos in-
habilare .{nliochia\sieut nuper hahitalores ejus perie- dutus erat. Tunc ait ad eosPetrus Bartholoma:us:
runt, Quod si hxc tanta lis diutius, propler Aii- Qui cstis, Domini, vel quid quxrilis ? Et rcspondit
tiochiam, dutur, diruamus muros cjus, el pax qu.v bcalus Petrus . Lcijati siimus Dei. Ego sum Pctrus,
anle captani, civitalcm principcs tenuit, destructa et iste cst Andrcas. Scd voluimus tibi in hoc habitu
cicitate cosdcm tcncbit. Alioquin, antequam fanie apparere, ut cognoscas quantmn proficit qui Deo dc-
omnino et l,vdio hic deficiamus, ad propria revciti volc servit; liac in xtale et habitu, quales nos vidcs,
debemus.Ylis atque aliis de rausis discordcm paccm adDeum venimus, ettales sumus. Et hoc dicto tales
comos ct Boimundus intcr so fecorunt.Itritur termi- fueruntut nihil eis clarius, nihil pulchrius. Petrus
nalo dic, Jubetur populus pra^parari ad devotum G vero qui ha^c vidchat, subila claritate perterritus,
iter- veluti mortuus cecidit in terram,et prse nimia an-
CAPUT XXII. gustia sudans, nattam super quam ceciderat hume-
Praeparatis igitur necessariis, dic constituta,pro- fecit. Tunc elcvavit eum beatus Petrus, et dixitei
fectus ost comes Sancti ,Egidii, otcomos Flandren- Levilcr ecridisti. Et ille respondit : Ita cst, dominc.
sis in Syriam ;ibique Marram,dilissimam civitatem, Et rursus bcalusPotrus :Sic cadcnt omncs quiin in-
et populosain obsederunt.Eratautem Marra a Barra crcdulitalc vcl transgressionc mandatorum Dei sunt.

longe octo milliaribus. Et erant civcs Marra3 ita su- Scd si pivniteat eos de malefaclis suis, et ad Ueum
perbi, quia quodam temporc in quadam pugna de clamciit, criijit cos Dominus, sieut ego cum cecidisses

nostris multos occiderant, otcxcrcilui nostro malo- tc crexi. Et sicut sudor luus ihi super iiatam cecidit
diccbanl, ct conviciabantur, et ut maxiinc nos pro- ct rcmansil, sic peccata ad se clamantium tollit Dcus
vocarent, cruces super muros ponentes, multis in- ct aiifcrt. Dic inihi quomodo sc habct c.tcrcitus ? Ei
juriis eas afficiebant. Ilac itaque dc causa, sccunda rcspondit ille : Ccrtc, dominc, in magiio timore fa-

die adventus noslri, ita acriter cos oppugnavimus mis ct totius miscrix sunt. Et beatus Petrus: R
ut si quatuor scalas plus habuissomus,capta osset revera iii magno tiinoiv csse possunt, qui Deum om-
quoniamnonhabuimusnisi duas,etillas n nipoicntcm dcscrurrunt, ncc pciiculorum de quibus
civitas, sed
easdem brcves ct fragiles, adeo uttimide supereas ruitcos rccordanlur, ul aliquam gratiam ei refcrant.
ascendere timebamus, cousultum cst ut fierentma- Etcnim cum illic cssctis omncs, victi ct humiliati in-
chincB ct crates, etaggeres,quibusimpelleretur mu- fia .intiochiain, quia clamastis ad Dominum adeo,
rus, et effoderetur, ct coa;quaretur. Intcroa venit ut nos qui in cxlo eramus omncs audircmus, cxau-
Boimundus cum e.xercitu suo, et obsedit eame.x alia divit vos Dominus, et lanceam suam quasi pignus vi-
parto; rursus non comparalis armamentis quse su- ctorix vobis contulit dcinde mirifice et gloriose de
pra dixiiuus, quasi per cohortationem Boimundi inimicis vcstris, qui vos ohscdcrant, triumpliare fccit.
qui priori oppugnationi non adfucrat,voIuimus val- Et nunc quomodo creditis vos csse tutos, gui Dcum
lum complendo, invaderc murum. Sed hoc frustra gravitor offendistis ? Poterunt vos montes e.vcelsi, vel

fuit; nam multo dcteriusquam antea.tunc pugna- antra tueri? Etcnim si essetis in aliquo loeo excelso,
tum est. Post ha;c tanta fames in oxercitu fuit ut et firmissimo, ct abundarctis omnibus vitx 7iecessa-
quod dictu cst miserabile,plus quaui deccm miUia riis, non lamcn sccuri possetis cssc, cumunicuiquede
027 AD GODEFIUDUM APPLND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 628

vobis cenlum millia ailrcrxariorum immincreiit. Inler A extra muros.Sicquenon mulla spolia capla fuerunt
rapinx sunt, cl furla, nulla
vos cjcdct cl justitia, ct in civitate. Intei-ea ortaesl.contentiointer homines
plurimn adulteria, cum Dro placiluin sit, si u.rorc.« Boimundi et comitis, obhoc, quia cum milites Boi-
vox omiics ducatis. Dc juslilia vcro, sic prxcipit Do- mundi oppugnationi non multum institissenl.pluri-

minus, ut quicunqiic paupcri violcntimn intulcrit, mum turres ct domos, et captivos obtinercnt. Mi-
quidquid c.<:t in doino opprcssoris, publicctur. Dc dc- rabile (juoddaiu fecerat ibi Dominus. Etenim, cum
cimis autcm dico. quod si cas reddatis, quidquid vobis anlc captam Marram prjcceptasanctorumapostolo-
ncccssc fuerit, donarc paratus est. Civilalem vcro rum Petri ct Andrcffi, sicut supra scriptum est, ad
islam, pro .lua tni.^^cricordia, et non pro meritis vc- populum exponeremus, irrisit nos Boimuudus, et
stris, doiiahit vohis. Cum autem Ii.to mann comiti socii ejus. Itaquc nec ipse nec qui cum co erant,
nuntiassel Petrus, convoravit populum cpi.^^copus pugna; profuorunt.sed potiu.s oberant.?]t cum modo
Aurasicensis et Barra?, et supra scripta eis exposui- plurima haberent spolia.quidam de familiacomilis
mus. Adducli igitur fidcles in magnam spem ca- indigne ferebant.Tamen inler ipsos dominos malc
pipndie civitatis. largissimas eleemosynas, ct ora- conveniebant, ob hoc quod comes volebatdarecivi-
Deo omnipotenti ofrerebant, ut plebcm pau-
tiones tatem cpisropo Albariensi et Boimundus nolebat
;

pcrum suorum.pro solo nomine suo liberaret.Kiuut •n dmiittere quasdam turrcs, quK se ci dederant, di-

itaquc post bffic velociter scalw, et turrislignea cx- cens : .Sisi comcs dimiscrit mihi turres .Xntiochix,
struitur,et crates junguntur,ct tcrminata diepugna non ci consentiam in aliqua,

incipitur. At vero illi qui infra civitatem erant, in CAPUT XXIII.

nostros, qui murum sufTodiebant, lapidcs cum tor- Intcrca de itinere milites et populus qusrere coc-
mentis, igncm, ct ligna. et alvearia cum
et tela, et perunt, quando principibus placerot ut inciperetur.
apibus ct calcem permistim jaciebant. Sed, Dei Etenim licct ex longo tempore incoeptum esset ilcr,
virtute et misericordia,nullum velpaucos de noslris tamen quotidic videbatur nobis incipi, cum iter
isla laedebant. Noslri vero cum petrariis et scalis ageremus, quia nondum fuerat complctum. Boi-
murum impcrterriti aggrediebantur. Tenuitaulem mundus diccbat quod usque in Pascha differrelnr.
haec pugna ab ortu usque ad occasum,ita mi-
solis Et tunc erat tempus Dominica" Nativilatis.Despera-
rabiliter ut nulli unquani rcquics cnncedcretur et ; bant etiam multi.eo quod pauci essent equi in exer-
adhuc de victoria duljitabalur.Tandem exclamave- ciiu, et dux abcral, et mulli de mililil)us abierant

runt unanimiler omnos ad Dominum,ut plebi suaj ad Balduinumde Uoais.ltaque multi reverlebanlur.
propitius ficret, et apostolorum suorum promissa Tandem convenerunt episcopus .\lbariensis,et qui-
adimpleret. ;\dfuit illico Dominus, ct civilatcm,pe- dam nobilcs cuin populo pauperum, ct comilem
cundum aposlolm-um dii-la, nnbis donavit..'\sceudit C cvocaverunt. Cumque episcopus prajdicationcm
antc omnes GoHerius de Turribus quem sub.^^ccuti ; suam complevissct, procubuerunt milites.et omnis
sunt plurcs, qui murum etquasdam turres civitatis populus antc comilem; et cum lacrymis multis de-
invaserunt. Et nox supeiveniens, pugnam diremit. prccabantur cum, nt ip.$e, cui lanccnm sitam Dominus
Retinebant adhuc Sarraceui quasdam lurrcs, et cuntideral, diictor et dominus e.rcrcitus ejusdem /ie-

partem civitatis Ob hoc itaquc sperantcs milites rct, addcnles quod oh hoc lanccam Dominicam pro-

quod usque in mane, sc Sarraccni non dedissent, mcruissct, ul si olii principcs dcfccisscnt, ipse ob-
cxtra muros civitatis custodiebant, ne aliquis sub- no.riiis lanto bcncficio Doinini, serurus cum populo
terfugeret. At vero ii quibus sua vita non multum pcrgere non formidaret, .Mioquin, Iradercl lanceam
chara fuerat, quos longa jejunia in sui despcctum populo, cl irct pojiulus
in Jcrusalcm, ipso Domino

dcduxeranl, per noctis tenebras inferrc bella Sarra- ducc. Dubitabat aulcm comes.propteraliorum prin-
cenis non formidabant. .\tque sic pauperes, et spo- cipum abscnliain.nictuens quod si ipse solusdiem
lia civitatis,el donios habuerunt.Mane autem facto, itineris tcrminarct. ob invidiam sui ca;teri non is-

ingrcssi milites civitatem, qua?sibi tollercnl panca scnt. Quid multa? Vinciturromcs lacrymis paupe-

invenerunt. Sarraceni vcro concluserant sein spo- rum, et diem quintnm decimum ad iternorainavit.
cus subterraueos ; et nulli, vel pauci apparebant. j)
Quam ob rem indiguatus Boimundus,dicmquintum
Cumque nostri omtiiaqua^ super terram repererant aut sextuni obclamare itincri per civitatem jussit,
suslulissent, arbitrati omuia esse cum Sarraccnis, et post h.Tc. .\ntiiirhiain reversus est. Qu.rrcbat
igne et fumo sulphurco antra perquirclianl,ct quia comcs euin qiiomodo civitatem polnisset
episcojio,

non multa spoliaibi rcperiebant, quos potorantiu- rctinere et quos, et quantos vii-os, pro custodia ibi
;

vcnire do Sarraccnis, donec ad mortem,pro spoliis dimiltere possent. Intcrea mandavit comnsduciLo-
afliciebant. Contigit aulem quibusdam de nostris, tharingia; et ad alios qui Marra; non interfucrant,

ut cum Sarraccnos pro spoliis per eivitatcm duue-- ut congregarcntur in unum loeum, atque dn his,
renl, usque ad puleos S;irraceni nostros^ perduce- qu.e itiueri utilia foreiit ct populoDci.pnrtraelarcnt.
bant ;atque se si bito intus prfficipitabanl,oligcutes .\tque sic convcnernnt apud Roiam.qua; intcrAn-
magis morlis compendium quam suu vcl aliquude- tiochiam et Marram quasi mcdia nsl.lbitiun omnes
monstrare vellent. Quaproplcr omnes morti subja- principes habito colloquio, in deterius vcrtcbanlur^
cuerunt, ct pro.jocti sunt. pcr paludes civitalis ot Etcnim prineipcs se ab ilinere excusabant.et causa
629 UAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 630
eorum, alii mulli. Volobat tuno comes duci donaro A rum armatorum non cst (irandis numerus, ct alii
decem inillia solidorum et Rotberto Norlhmanni.-e ihunl in expeditioncm, alquealii hic crunt infra civi-
comiti totidcm, et sex railliacomiti Flandrcnsi, et tulcm hanc dcstructam, qux sine munimine est? Et
Tancrcdo quinque millia; ot aliis principibus.prout intendebant comiti nimiam levitatem. Ad ultimum
erant. Intcr luec.cum ad paupcros.eui apud Marram tamcn pro causa paupcrum comes profectus est,et
remansorant, pervcntum csset, qnod comcs in civi- castclia multa obtinuit, ct captivos; et maximam
tate Marra', nuillos militcs el peditcs do exercitu pradam cepit. Cumque revcrtcretur, cum grandi
pro custodia dimitten- vellet,dixerunt ad invieeir. : exsultationc ct victoria pluribus Sarracenorum in-
Eho! el propler Antiochiam lites, et proplcr Marram sex vel septom de nostris pauperibus a
terfectis,
liles; cl in omni loco quem Oeus dederit nobis, prin- paganis capti et interfecti sunt; hi autem omnes
ipum certamina, et imminulio exercitus Dci eril^ humeris habuerunt.
defuncti, cruces in dextris
Certe, proplcr hnnc civitalcm ullerius lilcs non kabc-CAPL'T .XXIV.
buntur. Venitc, ct iliruamus muros cjus; ct ftct pax ILtc autem cum comes et qui cum eo erant vidis-
inier principes, ct comiti securitas, nc perdat eam. sent,onmipotenti Deo gratias quantas poterantred-
Surgcntes itaquc debiles el infirmi de cubilibus debant, qui pauperum suoruni memor erat; et ob
suis, innisi baculis, ad muros usque pervenicbant, „ hoc maxime confortabantur. Itaque,ut omnibus qui
et illos lapides quos vix tria vel quatuor paria ad sarcinas, apud Marram remanserant, satisface-
boum Irahere possent, facile quidam famelicus re- rent, unum dc interfectis qui adhuc spiraliat detu-
volutos a muro longe projiciebat. Episcopus vcro lerunt,et mirum certe in homine illo vidimus; qui,
Albariensis, causando et interdicendo ne hoc ullo cum vis haberet integrum ubi latere posset anima,
modo fieret, circuibat civitatera, et pariter coraitis per septem aut octo dies sine victu permansit,testi-
familiares.Cuni aulem pertransissent custodes isti, flcans Jesum,ad cujus judicium erat venturu3,sine
statim revertebantur ad inca?ptum opus,qui se oc- dubiOjCrucis illiusDeum fuissc auctorem. Igiturpro-
cultaverant et qui declinav^erant ad adventum epi- ventu rerum et crucis eonfortati, in quodam castro
scopi et sociorum ejus. Et qui non audebant per qui vocabatur Capharca, et erat in itinere longe a
diem diruere, vel non poterant aliis intenti, per Marra quatuor leugis,spolia sua dimiserunt, atque
noctem instabant. Vix erat aliquis de populo debi- qui socios habebant Marrae cum comite eo
illi

lis vel infirmus,ad confringendum murum. Interea reversi sunt. Constituta itaque dic et incensa civi-
tanta famcs fuil in exercitu ut multa corpora Sarra- tate, proflciscebantur. Sed comes, cum clericis suis
cenorum jam fetenliuro, qu;e in paludibus civitatis et episeopo .\lbariensi,discalceatus incedebat,invo-
ejusdem per duas hebdomadas et amplius jacue- cantes Dei misericordiam etsanctorum prsesidia.Et
rant, populus avidissime comcderct. Terrebaut ista C consecutus est nos Taneredus cum quadraginta mi-
multos, tam nostrae gentis homines quam extra- litibus, et peditibus multis. Cumque hoc audissent
neos. Revertebanlur ob ea nostri quam plures des- reges de tcrra illa.\rabuin nobilcs,eumsupplicatio-
perantes de itinere, sine succursu de gente Fran- nibus, ct mullis donariis ad eoinites mittebant, di-
corum. Sarraceni vero Turci e contra dicebant
et : centes se nunc et deinceps tributarii eorum futuri,
Et quis jiotcrit sustinere hanc gcntem, qux tam obsti- et allaturi victualia gralis et pro commercio.Itaque
nala atquc crudclis est ut per annum non potuerit re- acceptis securitatibus ab eis per jusjurandum, et
vocari ab obsidione Antiocliia', fame vel rjladio, vel vadibus.pro conductu,ulterius tendebamus. Habui-
aliquihus pcricuUs, ct nunc curnibus humanis vesci- mus autem a rege CaesareiE duces,qui nos in prima
tur? Hcec et alia crudelissima sibi,in nobis dicebant die, ut nobis videbatur, male duxerunt. Fuimus
esse pagani. Etenim dederat Deus timorem nostrum etenim in hospitioillo,in penuria totius boni, prster
cunctis gentibus ; sed nos nesciebamus. Interea aquae; secunda vero die iidem duces imprudenter
comes a coUoquio principum regressus Marram, induxerunt nos in quamdam vallem, ubi armenta
graviter irascebatur de dcstruclione muri contra regis et totius regionis propter timorem nostrum
populum. Cumque expositum essct ei, quod neque confugerant. Etenim rex longe ante nos ibi ventu-
episcopus.neque alii principes sui possent amoveie, r\ ros sciebatjOt ut fugerent ante nos omnibus Sarra-
minis vel verberibus,populum a muri destructione, cenis mandaverat. Sed si jussisset ut omnes de
intellcxit illico divinum esse,et ut funditus murum regione illa obviam nobis venirent, non ita factum
diruerentprKcepit.Interimingravescebatfamcsquo- esset. Ruimundus de Insula et socii ejus ea die
tidie. Cumquc jam dies proposita itinori instaret, unum Sarracenum cepcrunt, cum litteris regis,
prKdicabamus eleemosynas et orationes lieri in po- quas deferebat ad omncs de illa regione, ut fuge-
pulo ad Deum pro itinere. Cum vero vidisset comes rent ante nos. Cumque haec regi cognita fuissent,
quod nulli d3 principibus majoribus ad se venirent, dixit : quidcm jusseram hominibus meis utfuge-
Eijo

et omnem populum contabesccre cerneret, in inte- rent ante faciem Francorum, quantum possent ; et
riora Hispani;u pro victualibus populum ire prcece- ipsi ud cos vencrunt. Fidco quia Deus hanc gcntem
pit, et ipse cum militibus i^roecessit cum. Sed hoc eleijil; propterea quodlibct faciunt, non ei.s nocebo.
non erat gratuin quibusdam suis privatis; diccbant Tunc Dcum ipse rcx bcnedicebat, qui sufficienter
enim In cxcrcitu vix sunt treccnti mUiles, et alio-
: providet nccessaria timentibus se. Videntes autem
631 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE DELLO SACRO. 632

tam subitam ac talem plenitudincm nostri milites», A nes pedites habuil pro triginta, septuaginla, et
el multi de plebe viri fortes,assuniptis omnibus pe- equites sexaginta, et amplius. Consultum est co
cuniis suis C.-csaream et Camelam adibanl.ut cquos tempore de ilinere noslro, ut dimittereraus viam
farios ibi mercarcntur, didcntcs Qiumidm Dcus dc : qua; ducebat Uamascum, et diverteremus ad marili-
victu noslro curam agil,nos dc jmupcribus et dc mili- mam, quoniam, si nostra; naves quas in portu .\n-
tia cjus curcmus. Sicque factum cst, ut usque millc tiochi.-c reliqueramus ad nos venirent, habercmus

optimos dextrarios baberemus. Convaleseebant commercia cum his de insula Cypri,et reliquarum
quotidie paupercs ; eonfortabantur quotidie militcs, insularum. Cumque ut consultum est, iter agere-
ct sic quotidie eicrcitus multiplicabatur. Et quanlo mus,relinquehant civitalesetcastra et villas.pleaas
ultcrius progredicbamur, lanto ampliora nobis bc- omnibus bonis, habitatores tcrra;.

ncficia providcbat [lcus. Et lioct oainia sufficienter CAPLT -XXIV bis.

nobis provenirent, tamen quidam comilem ad hoc Itaquc circinatis magnis montanis, cumin vallem
inclinaverunt, ut quasi causa Zibelli, qua; cst civi- quamdam opulontissimam venissemus, rustici qui-
tas in maritimis, deviare paulisper vellet. Sed Tan- dam multitudincsuaet castri suiraunitione superbi,
credus aliique multiviri fortes et boni, ne hoc ulio neque ad nos mittorc pro pace, neque relinquere
modo fieret cffecerunt, dicentes Dcus visittivil jilc-: „ castrum suum volebant.sed insuper armigeris nos-
bcm paupcrum, et nos dcclinarc ab itincre dcbemus ? inormes erant, et per villas
tris ct poditibus, ciui

Sufficiunt nobis prasteriti labores apud Antiochiam, discurrcbant pro victualibus,incurrerunt el quibus-
belli et frigoris, et ineiix, denique el totius miserix. dam interfcctis, spolia inter castellum suum mlse-
Niinquid non soli mundum c.rpuijnabimus ? et habitalo- runt. Indignati itaqucnostri.adcastellum usqueper-
res mundi omncs intcrftcianus? Eccc de ce ituni mil- autcm obviani nobis usquc ad pedem
vcniunl.llustici

libiis equitum, vi.c militcs millc hulicmus, et dc du- montis.in quo castcllum eral, vonirc non dubitave-
centis miUibus peditum urmatorum ct uinplius, modo runt.Tunc uostiisaccepto consilio,ordincs periitum
71011 quinque millia urmati, ct
.iunt in crercilu noslro et militum constituerunt et sic a tribus partibus,
;

exspcctabimus donce otnncs consum'imur? Nunquid pcr altitudinora montis asccndentes, agmina rosti-
idco venienl alii dc tvrra nostra,quia audicnt eapti.m corum fugore compulcrunt.Erant eiiim circilcrtri-
essc Antiochiiim ct Zihcllum, atque rcliquas civitaWs gintaraillia Sarraconi,et castellum ipsorum erat,in

Sarraccnorum, noslrns'1 Scd eamus in Jcru.uilem pro descensu cujusdam maximi niontis et propterea ;

qua venimus, el revera Deus eam nobis dubit. Et cum volebant refugiehant ad oastellura, et alii in

tunc, solo timore eorum qui venienl de tcrra nostract superiori montis parte,ct sic aliquantuluin nobis rc-

de aliis terris, alix civitales, seilicet Zimel et Tri- sistebant.Tandemexclamavimussignum solilum in

polis, cl Siir, el .4ccaron, qu;i' sunl in itincrc ncstro, ^ necessitatibus nostris: Deus.adjuva! Deus,ad.iuva!

ab ineolis rclinqucntur. Sic itaque cunianlerius pro- ot inimici nostri ita lurbali suut, ut usque ad cen-
grcderoraur,quidam Turci ctArabcs cxercitum se- tum, solo limorc ct impctu sociorum suorum, sinc
quebantur; et pauperes qui pro debilitate sua longe vulncribus, in ingressu caslelli.morlui rcmanerent.
post exercitum rcmanebant,interficiebant et spoha- Erat autem maxima prsda boura et equorum et
bant. Cumquc hoc semel et secundo fecisscnl, alia ovium cxtra caslellum, ubi populus noster occupa-
die remansit comes in occultis.doncc omnis exerci- batur. Dumque comes cum quibusdam mililibus

tus pertransiret. Hostcs vero, impunitale csdis el bcllo inlendorct, pauperes noslri accepta prKda,
spc rapiasp, exercitum nostrum more solito inse- unus pnst alium redire cccperunt, dcinde pediles

quebantur; sed cum jam insidias prscterissent, viara tcnebant, postca milites plebei. Erant autem
egrcssi nostri dc occuUis cum comite, agmina tcntoria nostra longo a caslcllo,quasi deccm miilia-
hostium invadunt,conlurbant et confundunt,att;uc ribus. Inlcrca comes, militcs et pupulum hospilari
ipsos interficiunt, ct equos eoruai optimos, cum jubebat. Vidcntes autom Sarraceni, qui ad superio-
grandi exsullatione ad cxcrcitum dcduxcrunt. Et lom inuntcm ;u5Ccndcrant,et ii qui oranl in castcllo
post hajc, nulli hoslcs exercitum asscqucbantur, quod maxiina pars nostrorum discesscrat.vcnlilane
quoniam comes cum armata muititudinc millitum [) ad invicem cocperunt, ut conjuugerentur; comes
post omnes debilos ibat. Ahi armali
autem raiUtes verodum pene se dercliclum u militi-
h.ec negligit,

cum comite Northraannia! ct Tancrcdo,et episcopo bus suis quo castcllum eral,
rcperit. Erat collis iu

Albarionsi Iroquenter cxercitum pr«cedebant,ne vcl inultuin aiiluus et lapidcus, et ardua semila, |»er

a tergo vel a fronte, improvisi, hostos conturharonl quam uiius cquiis post alium vix iro polerat. Hac
nos. Etenim comes quia paucos militcssccum ha- itaque diflicultatc compreheusus comes,quasi ver-
bebat cum a Marra proficisccretur, rogavit episco- sus illos, qui de superiori mont« descenderant,
pum,ut posito pnesidio Barr.c.ipsc vcnirct secum. pergore cum sociis cicpit, quasi pugnalurus; qui
Quod episcopus audieus, Guillolmura l'ctri nomine priinu puululum ad adventum comitis non dubita-
de Cimiliaco (luemdam militem suum ibi diiuisit, verunt. 'ruiic nostri vcrso ilinere, in vallem quasi
cura mililibus septcm ct pcditibus Iriginta, virum socuri tendobaut. Vidcntcs Sarraceni se frustratos
fidclem ac Dco dcvotum; qui rcs episcopi auxil, et uoslros securc dcsccndcrc, el hi de castello, et
adjut 'rc Dco, in docupluni,brcvi tcmporo.et hoini- hi do montibus paritcr noslris incurrunt. Coacti
«33 RAIM. DE AGILES IIIST. IIIEIIOSOL. 035

itaque nostri alii.ab equis suis descendcrunt.ulii so A cando veritalem qiiam in tcxendo mendacia.alicujus
prn^cipites per abriiptadcdcrunt.et siccum maxinio munoris captaro dispondia.Obiit cliarissinms mous
periculo mortem evascrunt : qnidam vero virilitor in Domino, Pontiiis de Haiaduno,sicul jam dictum

pugnando, mortui sunt. Hoc unum certum scimiis est, apud castrum Archados. Scd quia, secundum

quod nunquam fuit comes in majori pcriculo vita;
sua>. lta(|uc iralus sibi ct suis, reversus ad e.vorci-
tum consilium ronvocavit.ctconquostus cst mnllum
de militibus, quod sine liccntia rcdiisscnt, ct so in
pericuio mortis reiiquissent.Tunc promiserunt om-
nessenunquamacastclli oppugnationo disccssuros,
donec funditus.per Dci gratiara,eversum esset. Scd
Deus qui eos cnnducebat. no in quibuslilict vilil)us
impcdirt'ntur. ita terruit castollanos pcr noctem ut
nec interfectos suos sepultuno tradidissont, dum
fugam ferebantur. Mano autem facto
prajcipites in
eum vcnissemus ibi;spolia lantum et castrum va-
cuum ab hominiljus invenimus. Erant autem eo
tempore nobiscum legati ab .Ammirato jCamclae,
rcge Babylonis, et a rego Tripolis.Hi cum vidlsscnt
audaciam et fortitudincm nostram, licentiam aco-
mite deprecabantur, dicentcs se quam certissime
rcvcrsuros. Diraissi itaque illi cum nostris, brevi
Aposloium, charitns nunquam excidil [l Cor.wufi),
eadem charitate hoc opus agerc volo, au.xilietur
mihi Deus.
CAPUT .\XV.
Cumquo hac obsidione aliquam raoram fecis-
in
semus,vcncrunt ad nos nostrae uaves ab Antiochia,
et Laodicia, et multa; aliaj naves Venoticorum et
Gra5corum,cum frumcnto, vino, ct hordeo.et carne
porcina, et aliis venalibus Sed quia hoc castrum a
mari aberat pcr milliarium, nce in portu poterant
essc naves.revertebantur nautaj ad Laodicia; portum
; ,
etad portum Tortosa;. Hanc enim Tortosam, civi-
tatem valde firmissimam, muris et antemuralibus
exstructam.et referlam omnihus bonis,roliquerunt
cives cju? Sarraceni, solo timore nostri exorcitus.
Etenim tantum effecerat Deus timoreni nostrum in
Sarracenos et Arabes illius regionis, ut nos omnia
crederent posse, et qua; poteramus, velle extermi-

tempore cum magnis muneribus et mullis equis nare.Sod hoc antc obsidionom Archados. Hanc au-
revcrsi sunt. Terruorat enim totam regioncm illani tcm obsidioncm, quia maxime pro aliis contra jus-
castelli oppugnatio, quoniam nunquam antca ab titium, quain pro Deo posuimus, noluit promovere
aliquibus potuit cxpugnari. Propterea illius incolfe eam Deus, sed omnia adversa nobis tribuit.Et erat
regionis,cum multis supplicationibuset muneribus, mirum.cum ad alia bella et assultus omnes prompti
ad coraitem mittebant precantes, ut dum civitas et et parati essent, ad hoc segnes et inutiles invenie-
castella eorum rccipi faceret.interim signa et sigilla bantur. Si qui vero ferventes spiritu agere aliquid
6ua eis dirigerct.Etcnim mos erat in cxercitu,ut si vellent, vel ipsi vulnerabantur,vcl
quod incceperant
signum alicujus Franci, in civitate aut castelio re- fru^tra eveniebat.Migravit hie gloriose
Anselmus de
periretur, a nullo postea oppugnarotur. Quare rex C Ripamondi elenim cum surrexisset mane, vocavit
;

Tripolis signa comitis in castellis suis posuit eral ad so sacerdotes, et de negligentiis suis et peccatis
;

eo tempore tantum nomen comitis ut nullius un- confessus. misoricordiam a Deo et ab ipsis depre-
quamnomini priorumimparessevidorotur.Cumque cabatur, denuntians cis imminere vita; suae finem.
militcs nostri qui allogati Tripolim fuerant, regias Cumque admirarentur de hoc, quia sanum et inco-
opes, et ditissima regna, et populosam civilatcm lumen eum videbant, dixit eis ^olite mivari, sed :

vidissent, comiti persuaserunt ut castellum muni- audite me polius. Hac nocte vidi dominum Egelrun-
tissimum Archados et inoxpugnabile viribus huma- num d Sancto Paulo, qui upud Marram interfcctus
nis, obsideret, habiturus post quartum vel quintum est, non insomnis, sed viijilanter. Et dixi ad eum :

diem a rege Tripolis,quantum auri et argenti desi- Quid esl Iwc? quia vos mortum eratis, et ecce nnnc
deraret. Itaque obsedimus pro voluntate coruni vivitis.Y.t ilie respondit fi^i/idm non moriunlur ;

eastellum,ubi tantos labores sunt passi nostri viri illi qui in Christi servitio vitam finiunt. Cum vero
fortes ut nusquam amplius.Praetorca tantos ac tales rursus quaererem ab eodem.de pulchritudine ejus,
milites ibi perdidiraus.quod relatu
gravissimum est. qua; nimia erat, unde accidisset ei.respondit mihi :

Interfcctus est dominus Ponlius ile Baladuno,

ibi .\on dclics miriiri supcr pulchritudinc mea, cum in
cum lapide de petraria; cujus ago precibusad om- J)
tam pulcliram domum habitcm. Et continuo ostendit
nes orthodoxos, et maxime ad Transalpinos, et ad niihi domuin quamdam in coelo ita pulchrani, ut
te, reverende praesul Vivariensis, cui hoc opus scri- nihil pulchrius ego crederem.Cumque obstupesce-
bere curavi. Nunc autem quod reliquum est, Deo rem ad splendorem domus illius,dixit mihi : Mullo
inspirante, qui h«c omnia fecit, eadem hilaritate, tihi pulchrior prxparatur.usque in crastinum. Et his
qua inca?pi, porDcere curabo.Oro igitur et ob.=ecro dictis sublatus est. Contigit autem eo die cum ha^c
omnes qui hasc audituri sunt, ut credant ha;c ita pluribus enarrasset idem .•\nselmus,ut ad pugnam
fuisse. Quod si quidquam ego prreter creditaet visa progrederetur contra Sarracenos qui de castello
;

studeo referre, vel odio alicujus apposui, apponat latenter egressi, usque ad tentoria nostra venire
mihi Deus omnes inferni plagas, et deleat me de solebant, ut aliquid inde subriporent, vel alicui
libro vita. Etenim, licet ut alia plurima ignorom, noccrent.Sed cum h.T^c pugna invaluisset ex utra:jue
boc unum scio,quia cum promotus ad sacerdotium parte, et Anselmus resisteret, de lapide
viriliter
in ilinere Dei sim, magis debeo Doo obedire teslifi- tormenli in capite percussus est;atquesic ad locum
 ;

63o AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONU.V. DE BELLO SACRO. 636

sibi a Doo prseparatum, niigravit ab hoc s.tculo.
Venit hic ad nos lepalus (luidamarege Babylonia;;
et remiserat ad nos legatos nostros cum ipso.quos
A quas dederat illis Deus in
farios et divitias suas,
regionibus Sarracenorum, eo quod morti se pro
Deo exposuissent at alii pauperlatem suam pra;-
;

tcnuerat caplos per annuin. Dubilaverat cniiii an tendebant. Pra?dicatum est co lcmpore ul daret po-
faceret nobiscum amicitiam, an cum Turcis. Vole- pulus dccimas de omnibus qux ccpisiet, quoniam
bamus nos in hoc convenire cum eo : Si faccrct no- multi paupercs erant in exercitu, et mulli infirmi,
bis de JeriisalciH auj:ilium,vcl si redderel nobis Jeru- et mandalum cst ut quartam partem reddcrent sa-
satcin cum pcrtiiiLiiliis suiSjrcddcrcmus iios civitalcs cerdotibus suis ad quorum missas venicbant, et
oiiincs siuis, qnas ci Turci nbstulcrant cn:n capcrc- quartam episcopis, reliquas vero duas Petro Here-
vius cas: alias aulini cicitalcs Turcorum, qux de mii;o,qucm paupcrihus de clcro el populo pra^fcce-
rcgno ejus nonfiicrunt,si cum au.Tilio ilHusxapercn- rant. Idcoque duas partes accipiebat, unam videli-
tur, pnrtircwur. Turei vcro, ut nobis rclatum est, cet pro his qui erant de clero.et alteram pro his qui
volebant hoc faccre illi Si vcnircl contra nos in
: erant de populo. Multiplicabat itaque Deusexerci-
pr.rlium, ct colcrcnt .ilim, quciii ipsc colit, qni cst tuin nostrum, adeo in cquis et mulis.et camelis ct
dc gcncrc Haliumctli, ct accipcrcnl inonclain cjus, al'is vita; necessariis.ut nobis ipsis in mirum etin
et remittcrcnt triliuta quirdam, ct multa alia, quac n stuporcm Orta est itaquj ex rcrum opulen-
lleret.

ego non satis novi, facerenl ei. Scicbat de no- tia contentio atque supcrbia inter principes, adeo
bis quod paucicramus, et quod impcrator .\le.\ius ut illi qui Deum intime diligebant,rerum inopiam

usque ad mortcm nobis iniuiicabatur. Undc nos atque bella forniidolosa nobis imminerc prajopta-
lilteras imperatoris Alexii de nobis factas invcni- rcnt. Volobat nobis dare rcx Tripolis quindecim

mus, confccto bello cum eodcm rego Habyloniorum milliaaurcoruniSarraccna; moncta;,proptercacquos

apud Ascaloniam, in tentorio ojusdem regis. His et muIos,ot vestes rnultas et tributa deinceps singu-

atque aliis de causisAmmirat-isdetinuit legatos no- lisannis,muIto his ampliora, si non expugnaretur
stros pcr annum captos, infra Babyloniam. Modo a nobis.Valebat quippe unus aureus,octo vel novem
vcrocum audissolquod terrani suam ingrcssi, vilias solidos monet;c nostri exercitus.Erat moncta nostra
et agros vaslaremus, mandavil nobis wisinearmis hwc Pictavini,Cartenses,Mansci,Luccnscs,Valenti-
:

ducenti vcl treccnti, ircmus llicrosolijmam, ct ado- nenses,Mcrgorcsi,Qt duo Pogesii pro uno istorum.
rato Doniino nostro reccrlcrcimtr. Sed nos irri- IIIc ergo dominus Zibelli mctuens ne rursus oppu-

simus hoc, sperantes de Dei misericordia, minan- gnarelur.misit ad principes nostros quinque miliia
tes, qiiod nisi gratis rcddcret nobis Jerusabm, aureos, et equos, et mulas, ct vinum multum ; an-
lialiijloniaiii caluiiiiiiarciiiur ei. llabcbat eiiiin .\m- nonamcnim sufficicntem habebamus. Baptizaban-
iniratus Jcrusalein, co tcmpore. Klcniin cum au- C tur etiam aliqui Sarracenorum,tiinorootzeIonostr.T;
dissel quod Turci esscnt a nobis superati apud logis,analhomatizantes Hahumeth et omncm ejus
Antiochiam, venit ad oppugnandum Jerusalem, progeniem. Ob hoc itaque mittebant quisque de
gciens quod Turci toties fusi a nobis atque fu- principibus nostris ad civitatcs Sarracenorum lega-
gati, non occurrcrent sibi in pralium. Tandem tos, cum littcris, dicens se essc dominum tntius
dalis maximis muneribus iiis qui cam dcrcnde- cxercitus. Sic itaque agebant co temporc noslri
bant, recepit civitatcm Jcrusalem,ct obtulit cande- principes.Et maximc Tancredus rem conturbabat
las, et incensum ad sepulcrum Domini, et in Cal- qui cum Raimundo quinque
accepisset a comite
vario monte. Sed jam ad obsidionem redea- millia solidorum.et duos equos farios optimos,ut in
mus. servitio ejus esset usque Jerusalem, volebat modo
disccderc,et esso cum ducc Lotharingiae ct oh hoc :
CAPUT XXVI.
multa; litcs habita; sunt. Tandem male discossit a
Dum, diximus, exercitus noster multum' labo-
ut comile.
raret oppugnaLionc .\rchados, nuntiatum est
in
C.\PUT XXVII.
nobis quod papa Turcorum vcniret contra nos in
pr.-clium et qiiia erat de goncre Bahumcth, seque- [)
MuUk revelationcs eo temporc nobis dcnuntiatse
rontur eum gentessine numero. Igitur mandalum sunt, qua" nobis a Deo inandabantur. Quarum una
est nobis, ut nos pra>pararcmur ad pugnam.El mi- hiTC esl,qiKT3 sub nomino ipsius scripla ost qui vidit
seruntepiscopumAlhariensem ad ducein ctadFlan- eam .ln«o ab Incarnalionc Domini nostn Jcsu Cliri-
:

drensem comilem, qui Zibellum obsederant; quod sti inillcsimo nonagcsimo nono, indictioiie scptima,

est castrum supra inare, quasi loco medio, inter cpacta viccsiinascxla,coiicurrcntcquintoNonis.{pri-
Anliorliiam ct caslrum .\rehados,longo ab utroquc lis,in noctc.cum cgo 1'clrus juccrcm in capclla co-
duobus diebus. Illi vero,accepto nuntio de bcllo.re- viitis Saiicti V.gidii ad obsidioucm lrchados,cogitare
licla obsidionc, celeritcr ad nos vcncunt. Inlerim mccum cacpi, dc saccrdotc illo cui Dominus cum cruce
inventum est falsum, et quod Sarraccni illad com- apparuil,cum a Turcis obsessi in Antioehia lcnere-
posuerant, ut nobis taliler dctcrrilis.aliquantulum mur,atquc cum multuin mirarcr quod nunquam cwn
respiraro posscnt obscssi.Conjunclis itaquc e\orci- crucc inilii apparucrat, tidi illico Dominum ingre-
libus.ca-pcrunt oslcnderc illi dc partc comilis,cquos dientcm,etaposloloscjusPctrumeiAndrcam,ctalium
637 RAIM. DE AGILES IIIST. HIEROSOL. 638

qiictnilam mdiininii cl spis^iim. hruiin colore et siiliral- Etiam, Doininc. Et Dominiis Con-
Et dixi: :

VI), magnix oriiUs. Ht ail mihi Doriiiniis: Quiil

cl •ircijet comes prinripcs ct populum, disponalque de
agis? El rospondi Domiiic. rgn fto. Ei mi \lcvum
: licllo, vcl dc castri oppugnatinnc aliquid, rum tcmpus

Dominus Tu }irne riim aliis suhnersiis csses. Sed

: ftierit, proelametque notissimus prxco, Deus, adjuv.\,
guid modo rngitahas lOt rcspondi Domine Patcr, '.' : ter; alque dispositum complerc tciidat. Ttinc sicut

ego dc saecrdote illo, rui eum cnicc npiiaruisti, co- tibi di.vi, ordincs videbis, et tu et iilii qiii his ercditis

qitabam. Et Doiniiuis : Ego seio istud. Et deinceps : ct incredulos di'tinguctis. Et dixit: Dominc, quid dc
Crcdc quia cgo sum Dominus, pro quo cmnes hue ve- incredulia faciemus ? Et respondit niihi Dominus :

ni.Uis; ct qiii iiro pcceatoribiis in Jera.salem in eruee Non parcatis eis sed occidite, quia proditorcs mei
passm sum, sieut inodo videbis. Et in ipsa hora vidi stint, fratrcs Judx Iseariotx : lies vcro illorum his
quamdam criicem de duobus lignis nigris atqiio qtii de priorc ordine sunt concedite, proul neecssa-
rotiindis factam, nonpolitain nequeadaptatam.nisi rium fttcrit Si sic agitis, invcnietis viam rcctam quaiii
quod in medio traljes incisa; se inviccmcomplerle- hai tcnus circuistis. Et sicut cxtcra qtix eis di.risti,
bantur. mihi Dominus AVft' f)'M«v« 71/rtm
Et ait : incnmmulata provcncrunt, ct hxc qunqtie venient. .Seis

quivrclias. Et fuit in cruce illa Dorainus sic distcii- tu qiiam gentem prxcipue dilc.rerim. Et rospondi.
tus ct crucifixus, sicut intemporepassionis. Petrus Domine, gentem Judcorum. Et Dominus : Hi quoniam
B
autem in rapite suo, illamadextrissustinebat;An- increduli furunt, odio eos hahui, ct infcriorcs omni-
dreas a sinistris, coHo; tertius vero ille atorgo,
in bus gcntihus stabilivi. Vtdetc itaqtic nc increduli si-
manibus sustineliat. Et dixit mihi Dominiis Il.vr : tis : .Mioquin, vnbis rcmancntibus eum Judxis, alios

diees populo mco qiiia sic mc vidisti. Vidcs has quin- populos assumam, et pcr ipsos ccmplebo qux vobis

que plaijas mcas ? sie vos quinquc ordinibus consistitis. promiseram. Hxc quoqtie diccs ad cos : Ctir timcnt

Primus ordo cst non rcformidantium tcla vel gladios, faccre justitiam ? Et, quid tneliiis justitia ? Ilane ju-
ncc aliquod gcnus lcrmcnti. Ordo iste similis mihi stitiam volo ut teneant ; per familias et eognationcs
cst : Ego cnim in Jerusalem veni, gladios ct lanccus, pnnant judiccs. Cuin aiitcm quilibct offcndcrit alium,
cl fustes, ct baculns, dcmum ct crucem non dubitavi. dicat qui injuriam patiiur : Fratcr vellcsne sic tibi

Moriuntur pro me ; ego quoque pro eis mortuus sum. jicri ? Posthxc nisi malefactor desierit, e.r nn-
Ego sum in eis, ct ipsi sunt in me. Cum vero ii tales mine siise potestatis ci contradicat ; deindc li-

obeunt, a de.rtris Dci colloeantur, ubi ego post resurrec- center judcx a malelaetore omnia bona sibi au-
tioncm, in cadum asccndcns eon.n^di. Sccundus autcin ferat, et medietas sit cjus qui injuriam paticbatur,
ordo est eorum qui in subsidio prioribus sunt,atquca ivliqua vero, potcstatis. Si autcm jude.v uliqtia de

lcrgo eos euslodiunt, ad quns ctiam rcfugere illi possunt ; eatisa hxe faeerc distulerit, tu vade ad etim ct cor-
hi vero aposlolis sunt similes, qiii me sequcbantur, C ripe cum, ct dic ci quod nisi ille se eorrc.rit, non
vweumque mandueabant. Tertius vcro ordo est, corum, pcrsolvetur usque ad ultimum sxculi diem, nisi remi-
qui lapides ct tcla priorihus ministranl ; hi namque seris illi. Nescisne quam grave sit prohibitum ? Et-

similcs sunl iilis qui, cum vidercnt me in erucc, de cnim ego prohibui Adx dc arbnre scientix ne tangc-
passionc mca dolcntes, peetora siia pcrciitichant, in- rct ; trunsijrcssus mcum prahibitum, ct ipsc ct pnstcri
juriam mihi proclamantcs. Quarlus autein ordo
fieri stii iii captivitate miscra fuerunt, donee ego veniens
est corum qui videntes bclluin insurgcre, se domibus in carnc, cns, mortc crtteis moriendo, redemi. De deci-
intrudunt atque ad negotia sua convcrtuntur, non mis vcro, benc. Quidam fccertint, quod eas sicutprx-
crcdentes in virtute mca vietoriam consistcre, sed in ccpi dedcrunt. Mulliplicabn itaque illos, atqtie inlcr
homintim prnbitatc. Hi tales, illis sunt similes qui alins eognosctbiles faciam. Cum autem hxc dixisset
di.re7-unt: « lictis esl mortis, crticifigatur, quiarcjcm Dominus, cccpi postulare ab eo ut pro charitate sua
se fecil, et Dei Filium se dixit (Matth., xxvi). » Quin- litterarum scientiam, quam nuper mihiabstulerat,
tus autcm ordo corixm cst qui cum bclli clamorcm aii- redderet. Et ait Dominus : Non sufjiciunt tibi ad
diunt, dc Innge spcculantcs, enarrandum ea qux nosti, et tamen vis scire pliira ?
clamnris cuiisas requi-
riint, et ignavix nnn virtutis aliis c.rempla tribuunt Et continuo ita mihi visus sum sapiens, ut nihil
ct non solum pcricula pro me, vcrum etiain pro fra- n sapere ultra rogarem, etait Dominus: SH/'/i('/H»///6i

tribiis subire nolunt, sed sub specie cavcndi, alios udhnc qux nosli ? Et respondi Sufftciunt. Et Do- :

volentcs pugnare, vcl pugnatoribus arma ministiwc, minus rursum Quid di.vi tibi ? Rcsponde. Et ego :

secum ad speeulandum invitant. Hi Judx proditori, nihil sciebam. Cumque mihi instaret utaliquideo-
et Pilato judici similcs sunt. Erat autem nudus in rum qua3 dixerat responderem sibi, respondi Do- :

cruce Dominus tamen linteolo praecinctus, a geni-

; mine, nihil novi. Et ait Dominus Vade et annunlia :

bus usque ad lumljos, ct erat linteolum medio colo-
re, coloratum inter nigrum et rubeum. Et circa
horam habebat vittas albas, et rubeas atqiie viri-
des. Post sublata cruce remansit in habitu in quo
prius venerat Dominus. Et dixi ad eum Doininc
qux nosti, et sufficiant tibi qux scis.CM-.wa.nicmhs^c
fratribus ostcndissemus, eocperunt quidam dicere,
quodnunquam crederentquodhujusoemodi homini
loqueretur Deus, et dimitleret episcopos et princi-
pes, ct ostenderet se homini rustico unde etiam de: ;

Dcus, si lioc di.vcro, nnn crcdcnt mihi. Et respondit lancc-a Douiini dubitabant. Quapropter convocavi-
mihi Dominus Vis eognosccre eos qui his non cre-
: musfratrcs illos quibus de lanceaaliquando revela-
 AD GODEFIIIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 640
tutn fi!crat, et post hosc Arnolfum capellanum co- A pevcrit. Et dixit sacerdos:.Si aliquid horutn dubi-

mitis Northmauni». qui caput omnium incredulo- lafis, fiiit Dei nominc ,ct horumtcstimo-
ignis, et in

rum erat, et quia liltciatus erat, crcdehantci mul- nio, transibo pcr tncdium. Acccssit et alius sacer-

tum, el qua:sivinius ab co, quare ipse dubitarct. dos,nomine Stcphanus. cognomine Valcnlinus, vir
Cumque quod episcopus Podionsis indedu-
diceret magni tcstimonii, et bona; vitae: et dixit: Ipse Do-
bilavcrit, respondit quidam sacerdos Pelrus nomi- mitius Jc.sus lociilus cst milii inipsofcrvorctribula-
ne Dcsiderii Ego post oiitum ejus vidi cpiscopum
: tionis qusc fuit apud .intiochiuin, cl promisil inilii

Podieti.iem, ct bcotum yicolaum cum eo, et post coiain mairc sua, bcatissima virgine Maria: quod, in
multa alia, dixil mihi episcopus: Ego sum in uno quinia dicqu;cfuturacrat,niscricordiampopulosuo
choro cum bento yicolav, sed quia dc lancca Domini faceret ct laiorcscjusquamplurinwscomplcrct.sitid
dubitavi, qui maxime credere dcbuisscm, deduclus cuin rcvertercnlur cx loto cordc; clindicillatancca
sum in infcniuw, ibiqtic capilli mei, e.v hac j arte dex- Domini rcperta est ; ubicgoprotnissa Dotninicoinple-
tera capitis. et mcdictns barb,T combusla esl, ct liccl ta cssc cicdo. Si quid indc dubilalis, cpiscopo /'o-
in pirna iion sim, tamen clare Deuin vidcre non potc- diensi staliin uthucvidiohtuliprotcsliiuoniohorum,
ro, donec capilli et barba sicul antc fucrmil miki suc- corain multiludincomni,<iiwdsii))scvclUt,cgotrans-
crcvcrinl. ircni pcr igncs, vcl dc altissimalurreprircipitarcr,
P
CAPUT XXVIII. udlittchoc ipsutn vobis oyTifro. .\ccessitautemctepi-
HffiC ct multa alia ex parlc Deijpr.-Edixitsacerdos scopus Athcnsis, ct dixit: In somnis ego an cigilans
iste quae postea nobis evenerunt; scd h.tc suo loco ista vidcrim, certum ncscio, D( iis scit. f^ir quidain

dici polerunt. .\cccssit ct alius quidam sacerdns, venit iiidutus albis, cl stctit antc mc, et lencbat lan-
Ebrardus noinine, ct dixit : Eo tcinporc quo Turci ccam Dominicam istum in nianibus suis, et dixit
obsidcbant exercilum nostrum infra Antiocliiam, cjo mihi: Credis hanc lanccam cssc Doinini} Etrespon-
eram Tripolis. Vcneram cnim illue anlc caplam .\n- di : Credo, Doinine. Dubitaveram et ego aliquando
tiochiam, pro vil;c mc;c tiecc.^i.mriis. Cum vcio audi.^i- de ea. Cum id secundo et tertio gravitcr exegissct,
scm quod Antiochia capla cssct, cl no.itri ila inlus di\i ad rum: C.rcdo, Dominc, hanc csse lanceam Do-
tenerentur obscs.si ul nullus inrjrcdi vcl cqredi dc no- niini nostri Jcsu Christi. V.l post hxc dimisit me. Et
slris audcrct. et niulta mala alia qux obsessis im- cgo Rain)undus, qui hKC scripsi coram fratribus cl

inincbant, ct plurina falsa, qud' Sarraceni cl Turci episcopis, ha^c ibi dixi: Inlcrfui ego dum effodereliir
vcris malis addcbant. dc vila mea dubiiis, ad ccclc- lancea Uomini, et antrquam tota super lerrain appa-

siam quaindam confugi. Ibi antc majcstalcm quain- ruisscl,mucroncmosculatussum. Et siint in cxercilu
dam matris Domini procubui, lacryinisquc cl prcri plures, qui mcciim ista vidcriint. Kt addidi Et cst :

bus appcllare pcr cam Cum- C uliusquidamsaccrdos,Bcrlranniusiwmiiie,l'odicnsis

Dei misericordiain ca'in.

que per aliquot dics id fccissem, pcrmancns impraii- cpiscofjo 1'odiensi in vitaipsiusfainitiaris. Uicautcm
stis, et dicens ei Rcgina doinina, isli pcrcyrini
: sacerdos infirtnatus cst usqtic ad niortem, cumque
sunt qui dimissis parvulis ct mulieribiis, ct omnibus jaiti de vita sua despcrassct , apparuit ei cpiscopus

pro noinine /iliilui,cl prolc,liiiC(lc Itiii-

chtiris siiis, rodicnsis cuiii llcraclio vi.rillifcro suo ; (pti in bello
ginqiio vcnerunt, ct pro filio liio pugnuni , miscrcre maxiiiio faclo upud Anliocliiaiii, infacicinpcrcussus
eorum. Et, o domina, quid dicctiir de lc ct dc filio sagitla, ciim intrepidusugminalurcorumprostcrnc-
tuo, in terris ipsorum, si in manihus Turcoruin eos ret, et inde vitatn finicrat: Et dixitepiscopussacer-
tradideris ? H:ec et alia similia cnm mncstus clgc- doti: Bcrtramc, qiiid agis? Et dixit Heraclius : Do-
niens s.Tpius itcrassein, venit ad mo quidam Suria- tninc, infirmus cst. Et responditepiscopus: Prp/iffr
nus qui C;hristianus crat, cldixilmihi: Bano unimo increduiilalcm infirmalur. VA sacerdos ad ha»c: Do-
esto, ct vide tie ampliiis jlcvcris.VAii\\\\: Modorram minc, tionnc cijo de luticea Domini credo, sicut cl de
anle forcs Ecclesiie beat.r Mariie malris Domini, et passionc Dominil Et dixit ei cpiseopus : Et adliuc
vcnit qiiidam clcricus ad tne albis veslibus indutus; tmilta alia credere oporlet. Etlicet ad hocnegotium
ct cuin i/u;rsissem undc venirct,
ab eo fiuis essct, et non pcrtinoat, tamen quia egregium est, gratia bo-
respondit: l-go sum Murcus cvangrlislu, rt vcn/oab [) nnrum liominum aliqnid adjungam. Cum rcsedisset
.4lexandria ct diocrli huc proplcrrcclcsium lictitx
; sacerdos ad pitesentiam episcopi, ct Horacliidoinini
Marix seinpcr virginis. Et cum rursus qua-rerem gui inlirmus enim erat, nec starc polerat, vidit in
quo iret, Dominus nostcr Jesus Christus csl
dixit: 1'acicmDomini sui, vulnus non esse sanatum, Et ait
aptid Anliochiain ct mandavit omnibus di.scipulis .siiis, Quid cst hoc ? Et rcspondit Heraclius •
, saccrdos :

ut co venircnl, quoniam l^runci dclicnl pnynurccum Cum cgo vcnisscin anlc Dominuin tneuin ,deprecalHS
Tiircis, et niis crimus cis pr:rsidium. El iioc dirto suin cum, ul nutiqiiain h:rc pUigaclaudcrcliir.quo-
aldit. Cumqueego his parum credorem, nccadolore nium propter ciim vitam finicram. St hoc mihi con-
nec a lacrvmis cessasaem, dixit mihi isdcmSuria- ccssit Doininus. His alque pluribus auditis, credidil
nus: Intellige : In Evangclio beati Petri esl scri- Arnulfus, et confossus est, et promisit episcopo
ptum quo tios hahrmiis, quod gcns Chrisliuiioriiin .Mbarionsi,quod coram oinni inultitudino populi,
qu;r cajiirt Jeritsalcm, infra Anliocliiam clau.sa ri it, pro ineredulitaln sua voniam potercl. Die aulcm
nec inde cxire polerit, nisiprius lanceain Dominirc- constituta, cum venisset vocatus od consilium Ar-
641 HAIM. DE AdllJ.:- lilST. IIIKIIOSOL. (i42

nulfus, L'a>pit (licoi-p qurni bvnc rrederct ; scil cum A lialiebat super caput rcplicatam, ingredi in igTinui
domino suo volobat loqui, aiilcquam vcuiaui iurlc vidit, el cum vidcrct quod non cgrcderctur, existi-
peterct. Cum vero hoc audissct Pctrus Bartljulo- mans Pctrum I5artholoma;um cssc,lacrymaricu;pit,
mauis, iratus nimium, dixit sicut homo siniplcx, et credens cum pxslinclum nsse in igne. Erat aufem
qui vcritatem bene noverat : Volo ac dcprccor, ut fiat multifudo ibi hominum, ncc poterant omncs orrinia
ignis iwi.rimus, ct cum hincca Do-mini Iransiho pcr vidcre. Et alia niulta nobis rclata sunt, et facta, qii.-c

medium, ct, si lancca Domini cst, incolumis trans- nos metucntcs Icgenfibus lastidium, scribcrc nolui-
eam; sin autcm falsum cst, comburar in iync. Vidco mus,cuin ad omncm causam trcs idonei testes suf-
enim quia ncc sitjnis nec testihus crcditur. Placue- ficiunt. Unum vero non prajtereamus. Postquam
runt ha;c oninia nobis, etindicto ei jcjunio, diximus enim Pctrus pcr ignem transivit, licel adhuc mul-
quod eo die fieret ignis, quo Dominus nosfer pro tum exa^stuarcl incendiuni,tamen populus itaavide
salule nostra, plagatus, et in cruce fuit. Et post titiones collcgit, ct carlioncs cuin cinerc, ut in
diemcrat Parascevc. Itaque illuccsccnte die consti- brevi spatio iiihil inde apparerct. In fide etenim illo-
tula, ignis paratus cst post mcridicm. Convcncruut rum, mullas pcr ha;c virtutes operatus est postea
co priiicipes ct popuius, usque ad quadraginta mil- Dominus. Ut vero Pefrus IJartholomcDus dc igne
liavirorum, fucruntque ibi sacerdotes nudis pedi- r.
egressus esf, ita ut nec tunica ejus combusta fucrit,
bus, et induti saccrdotalibus vestimentis. Factus ncc etiam subtilissimus pannus de quo lancea
ille

estignisdeolcissiccis, et habuit inlongitudinc qua- Domini involuta erat signum alicujus la;sionis ha-
tuordecim pedes; ct erant duo aggeres, et erat inter buisset ;accepit eum populus, cum signasset eos
utrosque duos aggeres spatiiim quasi unius pedis, cum lancea Domini, et clamasset alta voce Deus, :

atque in altitudine aggerum crant quatuor pcdes. ADJUv.-v, accepit, inquam, et tra.iit eum pcrterram,
Cum vero vehementcr ignis acccnsus esset, dixi cgo et conculcavit cum omnis illa multifudo populi,
Raimundus coram omni multitudine : Si Dcus omni- dum quisque volebat eum fangcro, vci accipcre de
potcns liuic /loniini loculus cst facic ad faciein, ct bca- vcsfirnenlo cjus aliquid, et dum crcdebat eum csse
tus Andrcas lunceam dominicam oslcndit ei, cum ipsc quisquam apud alium. Itaquc vulncra vel qua-
tria
vigilaret, Iranseat iste illcesus pcr iijncm. Sin au- tuor fccerunt ei in cruribus, abscidentcs de carne
tcm aliter est, mendacium cst ; comburatur iste
et spinam dorsi confringentes, crepuorunt cjus, et
cnm lancen, quam portabit in manihus suis. Et oin-
cum. Expirasset autem ibi Pelrus, sicut nos credi-
nes flexis genibus responderunt .'iinen. Exanstuabat mus, nisi Raimundus Pelez nobilissimus miles, et
:

ita incendium ut usque ad friginta cubitos aercm forlis, facto agmine sociorum irrupisset in agmen
occuparet; accedere vero prope nullus poferat. Tunc turba; turbata;, et usque ad mortem pugnando libe-
Petrus Bartholom«us, in^utus solummodo lunica, C rasset eum. Sed nos in sollicitudine et angustia
et flexis genibus ante episcopum Albariensem, Dcum modo positi, amplius de his scribere non possumus.
testem invocavit, quod facic ad facicni ipsum in crucc Cum vero detulisset Raimundus Pelez Pelrum
viderit ; ct hxc, qiue supra scripta sunt ab eo audic- ad domum nostram, colligatis vulneribus ejus
rit, et a heatis apostolis Pctro ct Andrca, ct neque coepimus qu«rere ab eo quare moram fecisset in
quidquam eorum, qux ipse sub nominc sancti Andrex igne. Ad ha;c ipse respondil Oceurrit mihi Domi-
:

vel sancti Petri,vel ipsius Domini dixit se composuis- nus in medio igne ; et apprehendens me per manum,
se, et si quidquam mentitus crat, ptwsens incendium dixit mihi Quia duhitasli de inventione lancea?,
:

nunquam transisset. Cvlcra qux ipsc commisissct in ciim healus Andreas eam tihi ostendisset ,non sic trans-
Deum et in pro.iimum, dimitlcrcl ci Dcus, et pro his ibis ilLrsus, scd infcrnum non vidchis. Et hoc dicto,
oraret episcopus, atque oinncs alii sncerdotes, ct po- dimisitme. yidcie itaque,si vultisyidustioncm meam.
pulus qui ad hoc spcctaculum conveneranl. Post hajc Eleratahquaadustioincruribus, verum non multa;
cum episcopus posuisset ei lanceamin manusflexis sed plag.neerantmagnae. Post haec convocavimus om-
genibus, et facto signo crucis, cum lancea viriliter nesquidelaneeaDomini dubitaveranf, utvenirent et
et imperterritus incendium ingressus est, atque viderent faciem ejus, et caput, et rcliqua membra,
spatio quodam in medio ignis demoratus est, ct sic n et intelligerent, quod verum est, quidquid ipse
pcr Dei gratiam transivit. Sunt nonnulii adhuc, qui dixerat de lancea,et de &liis,cum pro testimonio eo-
signum hoc ibi viderunt; quod anlequam ingrede- rum non extimuisset introire tale incendium. Vide-
retur in ignem, qusedam avis desuper volans, lu- runt itaque multi, et videntes faciem ejus atque
strato igne, se intus misit El hoc vidit Ebrardus: totum corpus, glorificabant Deum dicentes Bene :

sacerdos ille, cujus superius mentionem fecimus, polesl nos Dominus cuslodire intcr gladios inimico-
qui Hierosolymis postea pro Deo remansit, et Wi- ram nostrorum, qui hominem istum liheravit de tanto
Ihelmus Boni liIius,optimus miles, et boni testimo- incendio flammarum. Certe non credebamus, qaod
nii, patria Arelatensis, hoc ipsum se vidisse testa- saijilta aliqua sic transire posset illwsa per iijnem,
tur. Alius quidem miles est optimus, genere Nite- qumnodo istc trnnsivit. Post h«c Petrus convocavit ad
Tensis,nomine Willelmus Malus puer,qui antequam se capellanum comitis,nomine Raiinundum,et di.xit
Petrus ingrederetur in flammam, quemdam homi- ei Quarc voluisti ut ego ob testiinonium Domi?iicce :

nem indutum veste sacerdotali, nisi quod casulam lancex, et cxierorum qux ex parte Dei dixeram, per
 0« AD GOnEFUIDUM APPEND. H. — MONUM. DE BELLO SACRO. (iW
i icndium transircm? Scio salis quia lioc cl hoc co- /^ immisit Dominus ut vix fugcrc, post primos ictus
fliUislui. El dixit ei qiiae ipse cogitavcrat. Cumquc eorum aliqui possent. Erat quidcmad videndum sa-
cogitasse regaret, rospondit Petrus tis deloctabile, cum aquaducti rivulus raptim trun-
i lc sc taliter
Barlbolomxus : ililii quidcm ncgarc non poles, quia cala cadavera nobiliunietvulgiincivitatcm inferret.
ccrtum lioc habco : Elcnim illa noclc fuit hic bcatis- Cecidcrunt ibi de nostris unus vcl duo; dc hoslibus
sima virijo Maria, ct cpiscopus Podicnsis, pcr quos vero, usque ad septingontos cecidissc audivimus.
ego qux tu negas didici. iliror salis cum de vcrbis Hoversi itaquc cum grandi victoria, et spoliis
Domini ct apostolorum ejus non dubitavcris, quarc iiiultis, dixerunl iiostri principos ad populum.
cxpcrimcntum cum pcriculo mco, de solis his hnbcrc Hodic vidit tios rcxTripolis,clnos vidimus viascivi-
volueris. Tunc deprehensam cogitalionem suam.ct tutis, ct consiilcravinius acccssus ; ct nunc,si lauila-
se culp.aljilem anlc Deum Ilaimundus videns,ama- tis, justum cssc ilcccrnimus ut cras sapiat rc.v qualcs
rissimc in lacrynias prorupit. Et Pctrus ad hajc ;
militcs siinius. Rcversi itaque altera dio,cxtra civi-
A'o/i dcsperare, qnia jiissima vinjo Muria, ci sanctus tatcm nullum invenorunt.Post ha;c autcm manda-
Aadrcas tibi veuioni aqud Dcum ohtincbunl. Tu vcro ad nostros principes si dcsisteront
vit rcx Tripolis

enixius eos deprecare. ab oppugnatione Archados, donarct eis quindecim

CAPUT XXIX. miilia auroos, et cquos mullos et mulas.ct vcstcs,
Interim lanlniac talcs litcs inter principcs iinstri et victualia, atquc mercatum faccret de omnibus
cxercitus obortoo sunt ut pcnc totus cxcrcitus divi- icbus omni populo; praitcrca reddcrct omnes capti-
dcrctur. Srd Deus qui ductor crat, ct Dominus vos, quos habebat dc nostra genle. Vcnerunl eo
noslcr, nc talia ficrcnt bcticllciis siiis prohibcbal. len.poie ab .Mexio imperalorc legati, cum maximis
Erat nominc Tripolis, cujus siiperius mrn-
civi'.as qucriinoniis do lioimutido,co quod rotinerot civita-
tio facla est, non tnultum longe a castris nostris. lem .\nliochia!, contra jiiramcnla qua' imperatori
llujus igilur civilalis dominus, cum discordiam fccoral. Ilabobat cnim lioimundus Antiochiam oo
principum nostrorum didicissct, respondit nostris, lerapore. Namquc cum audisscl de coinite, quod
qui de rcddondo tribulo eum ap|iellabanl : El qiii profcotus csset a Marra in inleriora Syria;, expulit
sinit Fraiici .' /-/ qiiaUs luililis siint ? lil <iuiinlii co- bomincs comilis violenlcr dc liirribus Antiochio",
rum potciitiu ? Kccc tcrtius nicnsis modo iiijitiir c.v quas soivabanl. El i)roptorca mandavit .\lcxius ad
quo crcrcitiis Francoritm ohsrUitrtisliiim ./i cIhuIos, principos noslros, quod donarct aurumcl argcntum
ct neqiie ttssitllum coruin liabiii, ncqite aliquem ar- mullum eis, et vcniret cuin eis in Jerusalem, si

maliim dc ipsis vidi, ct tiimcn siint prope vie pcr cxspectarent usque ad festivitatem sancti Joannis,
qualiior lcitgas. Scd vcniant hitc, ct vidcainus cos,ct et tunc instabal Dominicum Pascha. Diccbant ob
coiiiprohcnuis ndliliamcoriim. Qiiiirc cgo roriim ho- C ea nnilli in qiiibus coinos crat : Exspcctcinusiiiipcra-
71111111111 non vidi,ct
i.iiLutariusfirrcin, qiioritni facics torcni,ct liaOcbimtts donativa cjits, ct ipsuin,qui fa-

fortititdincm ignoro ? Ut vero ha;c rclata sunt ad ciet nobis vcnire mcrcatum pcr niare ct tcrram, it
exercitum nostrntn dixeriint quiquc ad invicem
; : siib ipsius dominio concorilabimus. Omncs civitatcs
Ecce quod iicquisivimits pro conlcntionihns ct tliscor- sc dabiint ci, ct illc vcslict qitas volucrit, cl quas vo-
diis tiostris lilasplicinatur Drus ;cl nos conlcniiii-
; liicril dcstruct. ViopUrca popiiliis istc nosli r, lonyis

niur. Ilaquo convcniciiics iii unum principos nostri, ct diutiii nis dcftiligalionihitscotiqitassatus, si vcncril

slatucrunl ul Albariensis episcopus cum parte exer- in Jcrusalcm,volct forlassc rcvcrli, ut tlcforis vidc-
cituscastrascrvaretjCtprincipcscumordinibuspcdi- rit caui. Quw vero ct quanla pericula inancant illos

tumctinilitum,sicut pugiiandimosest.usquead rau- qui pcrficcrc ilcr dcsitlcranl, perpcndilis, Adliuc au-
ros civitatis assultarent. Conslituta aulem dic cum tcmobsidciniis rastcllum Archatlos, ctusqucail nicn-
nostri taliler prolicisccrentur,cgrossi Tripolilaniob- scm vcl sc rvildcnt vclvicapicntur,ct cum loiigc no-
viam illis, in multitudine ct lumullu suo conlisi,pn- tuin sit dc obsUlionc ista, si dimitlainits cain ut in-
gnare cum nostris parabant. Est quidam murus ciplicabilcin, mulluincontcmnctur nostcr excrcilus,
flrmissimus aqureducti in civitalem el altus, inter quihactenus niliil incccpit qiiod incxplctum dimiserit,
qucm et inaro, non multum ampla via ost a tribus n At voro alii e rontra dicebanl:.ScHi;)t'i' nocuit nohis
;

enim partibus Tripolim niarc oingit. Ilunc igitur impcrator, scinpcr nicnlitus cst, scmpcr advcrsuin
murumaqua>ducli qiieni riiximus, Sarraccni munic- nos cogitavit. ICt iiiinc qiiia vidcl se nihil posse,cl nos
runt, ut quasi de castello castellum cxire et regredi valcic pcr graliam Dci,cxsludio agil quatcnus apro-
possent, siquidadversi conligissel. Yidentos ilaque posilo ilineris nos retraliat, ne hi qiti audierinl,
nostri hanc mullitudinem locoarmis confidcn- et cxcmplo nostri vcnire disponant. .Scd jam quos ipsc
tom, invocando Dcum, et crectis hastis conglobatim niultotics Li sil vcrbiscl opcrc,fidcicjus frustra ani-
pcdites ct militcs, more proccssionis, usquc ad eos mos adhibcrc cavcanl. Fidcntcs igitur, Christo ilucc,
venerunt, ut si noslros vidisses, amicos non hostes qni nos ilc tam multis, pni tcrspcm libcravil pcricu-
csse eos dixisscs, ut autem permisli sunt, hostes lis ct conlra omnia molimina impcratorisct fraudcs

csseetponamicos crcderes. Fedaturenim terra san- cjus nos contutatus cst, viam pro qua vcnimus ingrc-
guine Maurorum, el completur aqua;ductus cada- diaiiiur,ct facilc c.v l)ci promissionc,quod volumtts
veribus corum, Tantum namquc timorcm hoslibus conscqiicinier.El cum lioc uudieiU inipcra(<?r,captam

'
G1 liAlM. ni': AC.ILKh IIIST. lilEIKISOL. G4()

scilicfl cssc Jcniadlciii, liiiic libcriiin ilcr i/hik/ vcrliis A ciuccm iii haslilc positam, ct c|uiilaiii iiidulus sa-
simulahat, npcrc complcliit. Similitcr dc cjus ilona- ccrdotalibus vestibus sequebalur eum,habcns l;in-

tivis crit laus. Populus hanc maxinie iaudabat scu- ccam inlcr manus. Et npiscopus iiicccpit responso-
tpntiam. Sed quia comitis familiarcs erant nuilti ;
rium hoc : Cmde, Maria virgo, ciinclas hxrcses sola
fliiijipp cuin pro populo suo comcs,sinc aliis princi- inlercinisli. Et illico incoeperunt sinc nunicro cen-
pibus, niorti f.\posuisso,t,ct plurilius magna cl pri- tcna niillia virorum; alquc sic illud sanclum collc-
vata bcncficia conlulisset, proptcroa consilia prin- giuni abiit.Mane aulcni l'acto,vcnit sacerdos,ct pri-
cipura et populi vota im[)cdiebanlur. mum quaisivit, si habcremus lanceam ; et cum vi-

CAPUT XX.X. disset eam,cum multis lacrj'mis cccpil enarrare ca

Praedicavimus co tcmpore jcjunium, ct oralioncs qUiT superius diximus. Misit itaquc comes Guillel-
ct clecmosynas in po[)ulo, ut Dcus omnipotens,i|ui mum Ugonem de Muntilio fratrcm Podicnsis cpis-
cum dc tam niultis regionibus condu.Kcralilluc.in- copi Laodiciam, ubi crux dimissa fucrat, cum ca-
spirare dignaretur, ipiid crat gratum do liocitincre pdla ipsius episcopi.
in conspcetu suo. Itaquc fidclium vota quod qua:- CAPLTXXXI.
rcbant apud Dcum, facile promcruerunt. Apparuit Intcrca Petrus 13artholoma;us,morbo defatigatus
enim episcopus Podiensis Stephano Valentino, de ex conqnassatioue et vulncribus, convoeavit comi
quo superius mentionem fceimus, quia nominum
j.
'"" "' --•=
tem ct -' dixit
principcs ejus, ct -
-':--» --
cis
->---- •-
Finis vitx mcx -
:
-

cum cruce vidcrit, et pcrcussit eum cum virga.re- appropinquavit, ct scio satis quia de oinnibus, qiix
gredientem ad domum suampernoctemepiscopus, malc fcci et di.ri, vel etiam co(jituvi, antc Dcum ju-
ct dixit ei : Slcpluinc. Et ille respondit : Domiiic. Et dicabor ; in ciijus conspeclu, hodie tcstificor ipstim,
respiciens agnovit eum. Et ait episcopus : Qiiare coram vobis,me nihil composuisse exhis omnihusqiuv
ncijle.visti scnwl vel secundo quod libi di.ti de criice, e.v parte Dei, et apostolorum ipsiiis vobis nuntiavt, et
domin.T ct matris nostrx scmpcr virijinis Mari.c? de adhuc vohis dicain. Et sicut vidistis ea qiuc vobis
cruce dico, qiiain cgo piwfcni faeicbam, ul apporta- nunliuvi,sic sine dtihio videbitis ca (jux vohis dicam,
retur in e.ccrcHum. Et quod siijnum meliiis cruce? siquidein Deo fidcliter serviatis. Tu vero comes, cum
Jn non est sntis illa crux pro nohis lupiduta ? .hi vcneris in Jerusalem, fae ut exercttiis postulet Deum,
non illa cru.v hcnc vos condiixil,iisquc od lanccamDo- ut vitam luam prolonget, atque contintiet, et Detis pro-
mini ? Et nunc ait domina ct bcntissima scinper virijo longuhit cum tanlumdem quantum vixisti. Tu autem
Maria, quod nisi illam cruccm habcatis, non potcslis cum rcvcrsus fticris propequinque lcugas^in ecclesium
hahcre consilium.FA continuo ait sacerdos:Or(,'('i'WH- Snncti Trophiini lanccam Domini poncs, ct ccclesiam
dissime domine, et ubi esl bealissima virgo MsLria ? ibi fubricare facies, et ftet ibi moneta, quam tu jura-
Et statim episcopus autem C
eam monstravit ei.Erat bis ne falsa fiat. Sed 7ieque alitid aliquid falsum ihi
beatissima virgo Maria longe ab eoquasi novemvel pcrmittes. Yocuhitur uutcm locus Mons gaudii : Et
decem cubitis, specie et ornatu valde admirabilis; fient hxc intra provinciam. Elenim beatus Pctrus
et assistebant ei bcata Agatha, et quc-edam altera apostolus Trophimo siio discipulo promisit, qtiod lan-
virgo eum duobus cereis. Et tunc sacerdos ait ad ccam Domini ei mitteret. Post hffic Petrus Barthoio-
episcopum, qui assistebat ei : Domine, qtianta di- maeus.securus et in pace,hora sibi aDeo constituta,
cunlur de vobis in cxercitu, qiiod in infcrno vobis migravit ad Dominum;sepultusque est in loco illo,
burba ct capiUi combusti sunl, el ulia multa qtiibus ubi cum lancca Domini perignem transierat.
non crediliir? El ntinc oro, ut unain de cundclis is- CAPUT XXXIL
tis in testimonium hortim qiuv dicitis, milii donetis Interea comes atque alliprincipesdeitinereJeru-
ut dcferam iid comitcm. Tunc ait ille episcopus Vi- : salem, qua; mclius ac levius fieret,abincolis rcgio-
dens, vide faciem meum. Nunquid p^.rusta es^.' Post nis perquirebant.Tunc acccsserunt ad nos quidam
ha;c accessit episcopusad beatissimam Virginem.ct Suriani. Sunt enim ibi montana Libani,
quibus in
cognita ejus voluntate regressus estadsacerdotem, ad sexaginta miUia habitabant Christianorum, et
et dixit ei : Qtiod tu quxris,impctrarc non potes; scd tcrram illam,et montana multo tempore Christiani
hic anntilus quem habes in digito tuo,nectibi prodest, possedcrunt, qui propter civitatem Tyri, qus vul-
nec portare eum dehes : Vade, et dabis eum comiti, gariter nunc Sur appellatur, Suriani vocantur. Sed
dicens : Yirgo mater sanctissima, mitlit tihi htinc an- insurgentibus, per Dei judicium, Sarracenis atque
nulum, et quotics dcfeceris in aliquibus rebus, re- Turcis, in tauta opprcssione servitutis isti Suriani
cordare illitis dominx qtix tihi millil hunc annuluin, fuerunt, pcr quadringcntos amplius annos, ul et
et appellahis eam, et Dominus ati.riliabilur lihi. multi eorum compellentur patriam ot Christianam
Rursus, cum quaereret sacerdos ab eo
quid vellet deserere legem Si qui, per Dei gratiam, contem-
:

ut faceret frater suus, respondit episcopus Orct : psissent, cogebantur tradere pulchros parvulos
bene elcctu^n episcopum, ut pro animahus parcntcm suos ad circumcidendum vel turcandum,vel rapie-
nostrorum cclebrct trcs 7ni.s.sas ad Dominum. Et ait bantur de finibus matrum,interfecto patre elillusa
iterum Prxcepit mater nostra, ut deinceps lancca
: parente.Quippc in tantam malitiam cxarserant illa
non monstretur nisi a sacerdotc induto sacris vesti- hominum genera ut ecclesias Dei subverterent, et
bus (t crux ei prxferatur, sic- Et tenuit episcopus ejus,vel sanctorum ejus imagines delerent,et qua^
 G47 AD GODKFKIDUM APPliND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 648
n >n poteranl dclere per raoram,oculos eorumeruc- \ lisrc ct alix inullw civitales conquisitx crunt. Pro-
himi, vel sagittabunt, altaria vcro on)nia sulTodie- plcrca tu noli rssc niolislus libincifuc luis,scdquid-
b.int. In ecclesiis autcra magnis, bafumarias facie- qttid libi Dcus conccsscrit, in itomine cjtts libcHtcr
hint.Quod si aliquisde illisangusliulisChrislianis, distribue,atqitc tuis honoribus, socius ct ftdclisami-
imaginem Dci vel ulicujus sancti,domi suk habere cus cslo.Si sic cgcris,dabittibi DominusJcrusalcm,
vol(.'bat,vel rediracbat cam per singulos mensesvel et Mcxandriant,atquc Babyloniain : Quod silt.rcnc-
annos ; aut conculcata in stercore, corara oculis glexeris,ncc promissa tibia Deo conscqueris,ncc lc-
ipsiuS romminucbatur.Quodciue adhucrelatuniniis gattim cjus liabcbis.doncc in illuangustiaposilussis,
durumest, poncbant juvencs in prostibulisctcom- ut qiio dectinarc possis ignorcs. Acccpil ilaque co-
mutantes sorores eorum prn viiio, ul nequiusagc- mes h;L'c verba sacerdotis, accepit, inquara,verbis,
rent. Et neque his ncque aliis trislibus,illacrimari sed operibus abnegavit. Etenim cum acccpisset
palam ctiam matrcs audcbant.Et quid dehisraulta raullam pecuniam a rcge Tripolis, nulli unquam
narramiis?Conj'!ravorat cerle gens illa contra Saii- largiri aliquid inde voluit, sed etiam verberibus
ctura sanotorum, et ejus ha;reditatcra. Quod nisi atque contumelis quotidic suos lacerabat. Non so-
jussu Dei,Francorura gpntcs,his malis
et instinctu luin autein hic sacerdos verum etiain multa
di.\it,
occurrisFcnt, profecto brulu uniiiialiu contra iilos „ alia quu; relro acta sunl, de quibus quidara huic
Dcus arniusset; quod aliquando nobis pru-sentibus operi apponimus.Aliquando nainque cum profic
open proficisci
fecit. Et de his, hactcnus dictum sit. llli, inquam. vellcraus ab Antiochia, vcnit sacerdos iste ad me
Suriani, de quibus supcrius d).\iinus,qui ad corai- Uuiinundura, et di.\it raihi quod quidam sibi in vi-
tem venernnt, requi.iiti de meliori iiiiiere, respon- sione apijarnerit, qui di.\it ei : Vadc in ccclcsiam
dcrunt : Esl via per Damii.<icum plcna snlis, el pleua Dcali Lcontii. ct invcnics ibi de rcliquiis quattior
victiiiilium, scd non invniictis aquam pcr duos dics. sanctoritm, ct lollcs eas tccuni,atquc portabisinjc-
F.sl alia pcr montann Libani, tula satis ct copiosa ; ;-Hsa(cm. Et ostcndit ci in ipsa visionc reliquias,
sed gravis mulliim sagmariis alque camclis. Esl ct et reliquiarum Ioculos,cldocuitnominasanctorum.
ulia sccus mare, ubi tam mttlLs: uc titlcs angus!iv Cum vero evigilasset sacerdos, ot uon satis sua;
sunl ut si quinquaginta aut ccnlum Suiraccni cas rc- credcret visioni, cwpit agere precibus, ct obseci-a-
lincre volitcrint, prohibcre possint otnnc (jeniis huma- ad Deum, ul si hac revelatio ab ipso erat,
tioiiibus
num. Est tamen in livangelio bcnti Pctri, qiiod upud spcundo saltcm sibi innolesceret, Adstilit ei eidem
nos est, continetitr quod si vos estis gens illa qtt.v sanctua in visione post aliquot dfes,alque raultura
Jcrusalem capere debet,per maritima transire deletis, comminatus est,quod mandatum a Domino negle-
licet proptcr difficultalem nobis impo.';sibile videaliir, xisset, el nisi usque ad quintam foriam sustulisset
AoHSolum nulcm hoc.clc ilinerc vr.sfro;sed ct aliu '
illas rcliquias.esset sibi grave damuum et Domino
mnlta,ijiiomodo vos egistis.ct qualVcr ugcre dcLea- suo Ysoardo coniiti. Erat cniin Ysoardus comes
tis,in Ecar.gelio suo apud nos scri/jta coiilincnlur. Diensis, vir in quantum novcrat, Deo fidelis.etoin-
His itaque uliis modis persuadcntibus.et contradi- nibus nobis sapicnlia et probitatc utilis. Cum hoc
centibus aIiis,Guillelmus Ugo de Montilio revcrsus raihi Raimundo narrasset saccrdos, retuli ego ad
est cum cruoc, de quu superlus diximus. Ilanc au- Aurasicensera epi.scopum,et ad comitemsancti.Egi-
tem cruccra, cum viilisscnt etiura familiaros comi- dii, ct ad alios quosdam.Qui,acccptis candelis, vc-
tis, in tantam itineris commotioiiem devenerunt ut niraus ad ecclcsiam Sancti Leonlii.Obtulinius can-
pra;tcr comitis et aliorura principum eonsilium,ln- delas et vota Dco et sanclis cjusdein ccclesia;, ut
censis tabernaeulis suis, el primum coraitis fami- Deus omnipotens qui cos sanctillcaverat, nobis eos
liareSjObsidionem .\rchados dimittcrent. Conturba- consortcs, et coadjutores donaret ; et sancti illi,

batur itaque comes usque ud lacrymas.ct usquoad perogrinorum el exsuliim pro Dco non sperncrcnt
sui et suorum odium iiequc tanien ob hoc volun-
; consoiliuni,sed magis nobis conjungerentur,et nos
tatem plebis Deus imminuebat. Sed dus Lo-
su.-e Deo conjungcrent.Mane aulcm facto, venimus cum
tharingix, raaxi ne hoc iter volebat, et plebem ad sacerdolcadsanctarum reliquiarumlocuIos,ct,sicut
hoc monefacicbat. Ilaquc profecti ab invisa illa ct n nobis pra;diclum fucrat,invcninnis.Sunt autcm no-
odiosa obsidione .Vrchados^venimus antcTripolim. mina sanctorum istorum, Cyprianus, Oraczios, Lc-
Nitebalur etiam tunc comcs Raimundus, preoibus ontios, Joanncs Chrysostomus.Interipsos autem lo-
atque rauncribus apud omncs nobilps,iit civilalem culos, capsulainquamdam repcrimuscumreliquiis,
Tripolim obsiderent, sed oranes ei contradicebant. de quibus cum qua;roremus a sacerdole,cujus3an-
Appuruit eotcmpore sanctiis Andreas apostolusPe- cti cssenl illte reliquia;, se ncscire rcspondit, cum
tro Desidcrii,de quo supra mentiofacta est,etdixit vcrbo ab ineolis qua:reremus si scircni,cujussancti
ei : Vade ct dic comili: .\oli molcstus cssc tibinict, esseiit, so nescire dicebant;alii sancti Mercurii,alii
nequc aliis, i/uia nisi prias capta fiicril Jcrusatcm, Sanclorum aliorum. Saoerdos vcro lcvare et coUi-
ntilltim succurxum liabcbilis. Non tc motcstct incx- gerc cum aliis rcliquiis eas volebat. Cui cgo, Hai-
pleta obsidio .Ircltudos, non te gravel quod hacciii- mundus, corara omnibus, qui ibi adcrant (ortitcr
tas vel atix qu:c in ilincre suitt ad prvsens non ca- dixi:Sic vcnirc votucrit istcsanctus Jcrusalcin,iwmen
pientur, quia imminet vohis in proximo beUnm, ubi suum cl voluntaleiH manifcstct ; alioquiu remaneat
 6.{9 ItAIM. Ul^ .WALm IIIST. IIIEUOSOL. C50
hif ISumquid dc iijuolis os-iihu.s /tOKcn/fc/mMr? Ita- A. cos dics el sine impedimcnto vonimus Accaron.Rpx
que illo dio diinissa; sunt reliquia; ill.c. Cuiii vcro auleni Acraron,inotuous ne civitalcm suam o'.)side-
sacerdos alias reliquias coUcgissct, pannis atqiic ct remus,juravit coniili,propter boc ut discedcromiis,
pallio eas iiivolvissct,in noctc qun; sccuta cst, asti- sicaprrc,'nusjeru.siilein,velfiesscmus inreginiiejn-
lil ci vigihiiiti quidam jiivc]iis,(]uasi (luindccim an- (/,(,('. per viyiiili ilivs,el re.c Uutiijluninrum riolAs in
nuriim, pulchcrriums valdc, qui dixitci; Qnnreho- beHo noii orciirrcrel ; cel si po.sseiiius siipcrai r ijisuin
dic tum acc('pi.s!i.i reliiiuiti.i mcas cum caHeri.s ? Et regew,redderel nobis.se,el ciriia'em suam inlerim ;

presbytcr ad haec ; Et quis es lu,dominc ? Et illc ; vcro nmieus noster es.<:el .^voitcii igilur ab Acoaron

An iynoras quis sit vcxiUifer hujus e.rcrcilus ? Et re- una dic in vcspcro, ju.xta paludes qua; sunt prope
spondit prcshytcr ; Nescio,dotnine- Cunujiie secundo Cnjsarcam,castra tetcndimus. Dumque, sieut moris
eidem quicrenti, eadcm saccrdos rcspondisset, tcr- est.alii pro noressilato infra castradiscuncrent ; ali-
ribiliter comminatus cst ci,dicciis ; 7'« revcra mihi autom de sociis ubi hospitati cssent,a nolis sibiin-
diees. Et tunc ait sacerdos : Dominc, dicitur dc san- quireront, columbam desuper cxorcitum volantem,
clo Gcorjio, quod sil vexiUijer hujus cxercitus. Et accipitor in mcdio discurrentium, mortaliter plaga-
ille : Bcne sum ille. Aecipc iijilur rcli-
di.visti. E()o tam dejocit. Gum autem sustulissot cam episcopus
quias meas, atque seorsum cum aliis poiies. Cum au. „ Atensis,repcrit lillcras quas illa defcrebat; et orat
teni sacerdos pcr aliquot dies ha!c facore dislulis aententia Iittcrarum quasi hiijusmodi Rex Acca- :

set, advenit idem sanctus Gcorgius, et pra>cepit ron, duci Cajsareaj Generalioraninaper me trans- :

presbytero gravi.ter dicens ; yuUalenus dimiltas icit,gens stulta atque conlenlio.sa,sine regimine,qui-
quod mane reUquias meas non toUas, alque juxta in- bus pcr te et peralios, quanlum legemtuam diligis,
venies in ampuUulo, de samjuine sanct,x virginis el noccre desidcia.Quod si vis,facile poleris lluc idem
mnrtyris TecUc, iiuem pariter toUes, ct post Iutc mis- et ad aliasciviliites,rttqm- caslra niuudabis. In mane
.win eantnbis. IIsc atquo orania qu.o ci dixorat repc- autem cum cxorcitum requicsrero pra;cipercmus,
rit sacordos, et fecit. expositaj sunt litters ad priiicipos,ct ad omnem po-
Sed antequam ad reliqua perveniamus,dchis prae- pulum ; et quomodo Deus benignus esset ergo eos,
termittere non debemusqui pro amore sanctissimte adco ut noc etiam aves ad nocondum nobis transire
eipeditionis, per igoota et longissima a^quora Me- per aera possont, et inimicorum nostrorum etiam
diterranei et Ooeani navigare non dubitaverunt. nobis arcana reseraront.Undo omnipotenti Deo.Iau-
Etenim Angli,audito nominc ultionis Doniini nostri dcs et gralias referebamus. Atque indo profecti se-
Jesu Christi,in eos qui terram nativitatis Domini,et curi et alacres.et frequ ntes cum prima parte exer-
apostolorum ejus indigne occupaverant, ingress citus, et in ultima prfficedebamus. Cum vero au-
mare Anglieum, et circinata Hispania, transfretan- C dissent Sarraconi, qui habitabant in Ramulis, quia
tes per mare Ocoanum, atque sic Mediterraneum transieramus fluvium qui propoest,deseruorunt mu-
mare sulcantes, portum AntioehiiB. atque civitatem nitionem ot arma, et frumentum inultum in arois,
Laodiciae, antequam exercitus noster per terram et messos quas collegerant.Cum autem venissemus
illuc veniret, laboriose obtinuerunt. Profuerunt eo eo altera die,cognovimus quia Deus revera pro no-
tempore nobis tam istorum naves.quam etGenuen- bis pugnarct.Itaque obtulimus vota sancto Georgio :

sium. Habeiiamus enim ad obsidionom, por istas Et quoniam ducem nostrum profcssus est,visum
se
naves,et per securitatem earum commorcia a Cypro est a majoribus, ot omni populo ut episcopum ibi
et a reliquis insulis. Quippe ha3 naves quotidiedis- eligeromus,quoniam in illam ecclesiam interrals-
currebant per mare et ob eas GraDcorum naves
; rael,primam inveneramus,ac simul ut B. Georgius
secutae erant,quia Sarraceni eis incurrerc formida- pro nobis Doo supplicaret, et per terram incolatus
bant. Ergo cum vidissent illi Angli exercitum pro- sui nos fidelitor educerot. Sunt autem Ramula; pro-
ficisci in Jerusalem, et robur suarum navium a po ab Jerusalam.quasi sedecira milliaria.llaque ha-
longinquitate temporis imminutum, quippe qui buimus ibi colloquium,et diccbantalii Noneamus :

usque ad triginta in prineipio naves habuissent, ad prxsensm Jerusalem,sed versus /Egyptuin el Ba-
modo vix decem vol novem \\o.heve. ^oicTaxii, a\u ^ byloniani:el si,pergraliamDei,superarepolerimus
dimissis navibus suis et expositis,alii auteni incen regem jEgypli, non soUim Jcrusalem, verumetiam
sis nobiscum iter acceleraverunt. Ale.vandriam el Babyloniam, elplurima regna obli-

ncbimus. Quodsi inodo eam us injerusa tem,elnon iii-

CAPUT XXXIII.
venieiilesaquam svf/icientein (leseraiiiusohsidionem, -

Curaque anle Tripolim nostri principos mora« in- nechocnec illudposleaperficiemus. At\'eroa.lu econ-
necterent,tantum amorem eundi in Jerusalem misit tra dicebant : Vix sunt in e.vercitu mille cjuingenti
Dominus in populo, quod nullus se vel alium reti- mililes,et armatorum pediluin grandis ntimerusnon
nere ibi potorit; sed profocti vesperecontra princi- est ; el laudalur moclo, ul ignolas ct longissimas re-
pum decreta et contra amorem nostri cxercitus, gionos adeainus, ubi nec succursum de nostra gente
totailla nocte perambulantes,sequenti die
Berintum habere possimus, nec sanclam civilatem capiamus,
devenimus,atque posthcecproeoccupatisex improvi- nec prasidiuin ponere, nec etiam inde reverti, cum
soangustiis, quaeBuccatortanominantur,infra pau- necessarium fucriljcaleamus ?Sed nihilest hoc; te-

Patrol. CLV. 21
 ,

651 AD GODEFlliDUM APPE.ND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. G52

neamus viain nos/rain ; cl ilc obsidiuue, ct de siti ei A ibi beatissima virgo Maria de sa?culo ; coenavil ibi
de fame, et de aliis, Deus. providcat servis suis. Itominus,et rcsurgcns a mortuis, discipulis ibi ap-
Diraisso itaquc pncsidiocum cpiscopo novo in ca- paruit,elThoma: ibidem apostoli inilammati sunt
;

stro Ramulis,oneravimus boves et camelos.denique adventu Spiritus sancti.ltaque posita obsidione,una

et omnia jumonla noslra,et equos ct ad Jerusalem ; dierum cum venissent principes ad reclusum qui est
iter vertimus.\'erbum autem quod prKCopcrat noiils in monlc 01iveti,dixil eis : Si cras civitalcm oppu-
Petrus Bartholom;ous,ut nonnisidiscalciati,adJoru- gnaverilis us//ue ad cam Domi-
nonain, tradet vubis
salom per duas jougasappropinquaro mus,et obliti nus. Cui cum respondissent : nnna-
iVon /laftewiM.t
sumus,et vile habuimus,dum unusquisquc volobat menta yuibus oppugnari muruspossit. Ad h.rc ille
alium prsveniro, es ambilionc occupandi castella, rcspondit : Deu.<i omnipolens cst, guiin scala juncea
et villas.Erat enim ista consuotudo inter nos, ut si fiiurum opiAtgnabil ,si vulueril Pr.rslo . est Dominus
ad castellum vcl villam quis prior vonissct, el po- labordiilibuspro veriUde. Itaque comparatis arma-
suisset signum ouni cuslodia, a nuUo alio poslea mentis qua; por noctem illam poluerunt comparari,
contingcbatur. Ilaque hac ambitione, de mcdia no- manc usque ad terliam civitas oppu-
ita fortiter a
clc surgontes, non exspcctatis sociis, omnia illa gnataest ut compollercntur Sarraceni dcserere in-
montana obtinucrunt,et sunt in campe-
villas quffi j, teriorem murum fracto a nostris antumerali,et qui-
stribus Jordanis. Pauci aulcm, quilius hoc manda- busilam do noslris ascendonlihususqucad altitudi-
tum Dci charius cral.nudis podibu.s inccdontos,pro ncni inuri iiitci'ioris.Cnmque jam civilascaperetur,
contemptu divini vcrbi graviter suspirabant, ct la- subrcpentc dosidia ot tiiiioro,oppugnatio inlermissa
mcn nullus socium vel amicum, ab illo ambitioso est, et multos de nostris tunc perdidimus. Altera
cursu revocabat.Cum autem sic superbeincedendo vero die, nulla oppugnatio incoppla fuit. Post hoec
vcnissemus prope Jorusalem, egrcssi Sarraccni de profccti sunt omnes per regionem illam.ad congre-
civitate obviam prioribus de nostris, homincs et ganda victualla, et non crat verbum de neecssariis
equos gravitcr plagaverunt,et de ipsis ca die cecide- comparandis ad capiendam civitatem, sed quisque
runt tres vcl quatuor.ct multi plagati sunt.Obsode- ventri ot gula; scrviobat, et quod multo deterius
runt autem civitatem a septontrione dux et comes erat,non invocabant Dominum, ut libcraret eos de
Flandrensis, et conies Northmannus, obscdcrunt tam multiplicibus malis, in quibus usque
tantis ac
vero eam,ab ccclcsia Sancti Stephani,qua; est quasi ad niortem gravabantur. Etcnim ad advenlum no-
ad medium civitatis,a septcntrione usquc ad angu- strum Sarraccni clausorant ora puteorum,et cister-
larem turrim,qua; pro.fima est turri David. Comes nas dissipavoraiit, et obslruxorant vcnas Ibntium.
autem ab occidentc.ct obse-
et exercitus ejus,scdit Jam ipse Dorainusposuera/ /7i//«i)ia in desertuin,et
dit eam ab obsidionc ducis,usque ad descensum C c.citusayuarum insilim, a mulilia coruin qui terras
montis Sion ; sed quia non poterant honiines ejus illas iiicolebanl (l'sal. cvi, 33.) Proptorea cum ma-
plane acccdere ad oppugnandum murum civilalis, gno labore ibi aquaconquircbatur.Est quidam fons
quia vallis quaedam erat in modio, volebat mutare in descensu montis Sion,qui natatoria Siloe appcl-
castella sua ct locum. latur magnus quidem fons,sed non prollucbat nisi
;

CAPLT .\X.\1V. tcrtia die.Dicebant autcm incolaedo illo lonte.quod

Quadam autem die cum circuisset coraes civita- in sextaferia tantum eratsolitus profluere ;perreli-
tem,et venisset in montem Sion, ot vidisset ccelc- quos vero dies,orat quasi palus.Quid autcm id fue-
siam,et audisset mira qua; Dcus ibi opcratus cst, rit, prceter Dei voluntatem ignuramus.Cum vero,ut

dixit ad principcs,ct ad cos ([ui ibi adcrant : Si di- (liotum est.nobis in terlia die aqua docurroret,cum
millamus hxc sacra quxiwbis Dcus hic iiru:seiUav it tanlo impctu ct oppressione aqua hauriebatur, ut
et dcineeps Sarracenioccupeiilea,quid erit de nobis? mutuo se homines in eam projicerent,et jumenta
Quid siproplerudiuin noslruin conlaminenl ca,al(iu,e atquc pecora multa dcperirent.llaque repleto fonte
coiifriiigiinl'.'Qiiis scil , aii in lenUilionein Dcus nobis ot collisione ct cadavcribus animalium, ad exitum

dcderil Invc, ut coiiiprolnirct /juantuin diligcrcmus ipsius aqua, qua; pcr quamdam rupis incisu-
euiH ? Ccrlo hoc unuin scio, (/uia ni.si diligcnlcr con- ]) ram egredicbatur, fortioros sc usquc ad niortem
servemus hxcsacra, non Irudet nobis Deus itla (juce opprimcbanl debilcs autem nihilominus illam
;

sunt infra ciuiVa/ej/!. Itaque comes RaimuuduspraB- aquam immundissimam sibi tollebant. Jacebant
tor suorum prinoipum voluntalem,tontoriasua illuc autom mulli infirmi secus lontcm, ex ariditatc
transrerrijufsit ;unde tanlaminvidiam suorumpas- Iiiigu;e non valentes emiltcre voocm,sed tanlum ore
sus est,ut nocjuo lio=pilari,nequo excubias per no- a|)erto, raanus pra;tendebant illis quos vidobant
ctem agere vellent,sed manobat unusquisque in loco aijuain habcrc.Pcr carapos vero stabanl equi, muli,
suo.in quo prius hospitatus fuerat, nisi pauci qui boves,et plurima pecora non valcntia mutaregres-
cum coniitc illuc Iransmigravcrunt.Sed conduccbat sum,sed ubi ex ariditate sitis confeclaatque siccata
quotidie conios mililis ct pcdites,cum magna mcr- fuerant,ubi diu steterant, corruobant unde in ca- ;

cedc,(jui castra sua scrvaront.Sunt autom in cccle- slris nostris fetor gravissinius erat.Sic ilaque affli-

sia illa haic sacra : Sopulcrum regis Uavid.ct Salo- cti.ad fontos longc per duos lcugas ot pcrtros,miL
monis, el sancti protomartyris Slephani; uiigruvil tobuiil pariti.r,ut inde aquu deferretur, et animalia
G33 llAl.M. 1)K -AGILES lllST. IIIEIIUSOL. Uoi
adaquarentur.At ubiSurraceni cognovei-untnostms \ immincre hosles suos senliunt, piiniuin pri.jiLluiit
inermes disrurrcre ad fonlos, per nioutan:i ([u.tj arma,posl h.-ec vcsfimenta,deinde subsellia. Itaque
sunt asporrima, insidias eis tendebant, et quantos in hoc bello conligil ut nostri paiici milites, donec
c.v eis volcbant trucidabaiit, et c.ipfivabant ; ct ju- ad lassitudincm, ex illa mulfitudinc inimicorum
menta eorum et pecora dcduccbant. Itaijue si ali- occidorent, et reliquorum spolia retinerent. Colle-
quis detulisset aquam venalem in plateis.quanlum ctis igitur, el divisis spoliis, cum veiiissent nostri
volcbat indc accipiebat quippe quinquc vel sex militcs Joppcn, cum tanfa 1,-ctifia et securitate
nummi, non surncicbant alicui sitienti per
salis naut.-c eos susccperunt, ut navium etiain suarum
diem, si aquam limpidam mercari vclicnt. De vino obliviscercntur, et vigilias per mare non agerent,
autem nullus, vel rarissimus sermo erat; praeterca et panem ef vinum ef pisccs, qu.-e secum detule-
calor ct pulvis, ct ventus, si non satis per se sitis rant eis communicarent. Sic itaque es alacritate
possel,eam instigabant.Sed quid dc his multadici- et securitate uauta; negligentcs efTecfi, dum vigi-
mus?Pauci etiam Dei memores crant, ncc illorum lias per nocteni non iigunt, de improviso per
qua; vel ad oppugnandam civilatem opus erant,vel mare ab hostibus per noctem circumdati sunt.
q\ix misericordiuni Dei provocarent. eurain gere- Cumque vidissent diluculo quia non possent pu-
bant. Sicque neque Deum inter verbera a^nosce-
p gnare contra tanfam muUitudincm, exposifis navi-
bamus, neque ipse ingratis propitiabatur. bus suis spolia tantum detulerunt,atque sic parifer
CAPUT XXXV. victores et victi Hierosolyrais reversi sunt. Sed una
Inter haec vencrunt nuntii,quod novem navesde de navibus non est infercepta,qu.'c pra;datum abie-
nostris applicuerant Joppen, et mandabant nautae. rat. H.TC aufem navis cum maxima praeda regre-
ut praBsidium mitteretur illue, quo et turris Joppe diens, cum vidisset reliquas naves inclusas classe
custodiretur, et ipsi securi in portu essent.Est au- inimicoruin, remis velo,Laodiciam reversa
acf.q et
lem Joppe civitas destructa, prajter castellum ; et est, ibique sociis et amicis nostris, de nobis qui
illud etiam satis dissipalura, prster unam turrim. eramus Uierosolymis, siculi trat, denuntiavit. Sed
Sed est ibi portus, et prope est Jerusalcm.itinere hccc omnia adhuc jusfecontigissecognovimus,cum
diei unius ibi est mare propius Jerusalem. Au-
; et sermonibus, qui a Deo mandabanfur nobis, fi-
dientes itaque denavibus,omnes nostri gavisi sjnt, dem abnegaremus, et desperantes de Dei miseri-
et misit ibi comes Galdemarum, qui Carpinellus cordia,ad campestria Jordani descendebant,et col-
dicltur, cum viginti militibus, et peditibus circiter ligebant ibi palmas,et baptizabantur in flumine,el
quinquaginta, et post ipsum, Raimundus Peleth ob hoc maxime ut transferrent se Joppen,visa Je-
cum quinquaginta militibus, et Villelraum de Sa- rusalern et dimissa obsidione, atque sic quomodoo
brano cum sociis suis.Cum vero advenisset Galde- C cunque possent reverterenfur;s8d de navibus, pro-
marus ad campestria, quae sunt citra Ramulas.oc- vidit Dominus suis incredulis. Habuimus eo tem-
currerunt ei quadringenti Arabes, et Turci circiter pore conventus, quia principes male inter se eon-
ducenti. vero,secundum paucitatem, dispositis
Ille veniebant. Et quaesfio habita est de Tancredo eo
militibus suis,et sagittariis in prima fronte, versus quod Bcfhlehem occupassct,et super ecclesiamDo-
hostes tendebat nihil dubitans, conlisus in Dei au- minicse Nativifatis,quasi siiper communemdomum
xilio. Hostes autem credentes se eum posse absor- ve.^illum suum posuisset. Quoesifum est ut aliquis
bere, cum suis hominibus, et incurrebaut, et sa- de principibus in regem eligeretur, qui civitafem
gittabant et circumdabant. Ceciderunt ibi de parte custodiret, ne communis facta, si nobis illam tra-
Galdemari tres vel quatuor milites, et Achardus de deret Deus, a nullo custodia communiter destrue-
monte Merulo, nobilissimus juvenis, et inclytus refur. Quibus ab episcopis responsumest
et a clero
miles,et alii plagati sagittarii vero omnes cecide-
; non debere ibi eiiyi retjem, uhi Detts passus el co-
runt ; de parte vero inimicorum, multi cecidcrunt. ronolus est. Quod si in corde suo diceret : Sedeo su-
Neque tamen ob hocimminentiahostiumimminue- per solium Davii, et regnum ejus oblineo, degener de
bantur bella neque fortiludo nostrorum militum,
; fide et virtute David, fortassis disperderet eum Deus,
de Dei misericordia desperabat, sed ex vulneribus, n et loco et genti iruscerclur. Prxterea clamat propheta,
et ab ipsa niorte incalescentes, tanto acriores in- dicens : Cum venerit Sanctus sanctorum, cessabit
stabant hostibus quanto graviora se ab eis perpes- unclio, quod advenisse cunctis gentibus manifestum
sos sentiebant. Sed dum nostri duces, jam magis erat. Sed essct aliquis advocatus, qui et civitatem cu-
fatigati ex lassitudine quam ex timore confecti.de- stodiret, et c.ustodihus civitatis, tributa regionis di-
clinare ab acie vellent, cognito pulvere a longe. viderel et redditus. Afque his et aliis de causis
Raimundus Peleth, praeceps et festinus in pugnam mulfis dilata electio, et impedita, donec ad octa-
intravit,atqne tantum pulverem commovebat ut vum diem post captam Jerusalem. Xeque hoc so-
crederent hostes cum eo esse plurimos milites. lum, verum etiam aliud aliquid nobis non prove-
Sicque per Dei gratiam et nostri liberati sunt, et niebat, sed labor et tribulatio per dies singulos in
hostes fusi atque fugati, et circiter ducenti ex eis populo duplicabatur.
plurima spolia capfa sunt.Etenim ista
interfecti,et CAPUT XXXVI.
consuetudo est apud illas gentesquod sl fugiantet Tandem propler noTiem suum,misericors etpro-
G55 AD GODEFRIDUM APPE.ND. II. — MONU.M. DE BELLO SACRO. 656

pitius Domiiius, siuiul ne adversarii nostri iegi A "'»"« scculi sumiwi Doiniuum tuque ad locum ascm-

ejus insultarent, dicentes : Ubi esl Deiis eorum ? stonts ejus, el ulleritis pergcrc ncquimus, condonet

mandavit nobisperepiscopum Podieusemdominum unusquisfjue fralri suo qui hrsus est, ul Peus omni-
Ademarum, qualiter iram ejus placerepossemuset potens itobis fieri possil propitius. Quid muKa? Con-
impetrare misericordiam. Sed et nos, de mandato donaverunl nmnes, et largissimis clcemosynis Del

Doniini rcticentes,faciendum ease iliud pr.-Edicalia- miserirordiani appcllabant, ut in fine populum

mus,ne populus hoc mandatum pr.-nterissel.cul-
si suum Deus non desereret, quem usque ad fincm
pabilis magis, maxime affligeretur.Etenimtam bo- gloriose et mirabiliter adduxerat. Placatur itaque
nignus erga nos erat Dominus ut legatos suos ad Dei misericordia, quoniam omnia qua: prius no-
nos mitteret,sed quia fratres erant, non credebant bis adver=a fuerant, nunc commode nobis provo-
eis. Locutus est ergo episcopus Petro Desiderio.di- niebant.
cens : Loquere ad principcs et ud omncn pnpulum CAPUT X.\XVII.
et dices : \os qui vcnistis de tnm lomjinquis regioni- Sed licet multa praetereamus,hocunumprcelerire
bus, ul Deum cl Dominum exercituum hic adorctis, non libuit. Cum circuiremus civitalem de foris cura
sanctificami <ib immunditiis vcstris et revcrtulur processionis tumultu,Sarrareni et Turci infra ci-
unsquisque ab operibus suis pravis. Et post /«rr, t^ vitatem gyrabant.multimode nosderidentes.multas
nudis pcdibus circuite Jerusukm, invocunlcs Dcutn cruces supor muros ponebant in patibulis^afficien-
el jejunale. Si sic egeritis, et oppugnarevilis Jcrusa- tcs eas ciim verberibus et conturaeliis. Quibus si-

lem virilitcr usquc ad nmiem dies, capictur. Alio- giiis non c vicino misericordiara Dci sperantes, ad
quin, omnia mala qux passi estis, vobis a Domino cxpugnandam civitatem, riie noctuque opcribus in-

multiplicabunlur. Curaque ha;c dixisset saccrdos ad stabamus.Pra!fecerant itaque dux el comos Norlh-

fralicrn Jpsius episcopi Wiilelmi Ugonem el ad manni.-c et Flandria; Gastonem de Beardo opera-
Ysoardum comilem domiiium suum, et ad quos- riis qui machinas conslruebant, et crates et agge-
dara de clero coadunaverunt consilium die princi- res, ad invadendum murum componebant. Ilic au-
pibus, et de omni populo,et dixerunt Viri frutrcs, : tera Gasto nobilissimus principes.apud omnes ho-
vos scilis qux causa ilineris nostri sit ac tantx defa- noratus erat, utilitatis su« et probitatis merito,

tiijalionis ; ct negligentcr agitnus, adco ut ncque com- atque idooopus sibiaprincipibuscoraraissumsaga-

paremus ea qiuv ncccssaria ad oppugnandam ci-
siatt ritcr opcrariis dividcns.sapicnteraccelerabat. Prin-

quomodo Dcum nobis

vilalctn, neqtie curv.tn gcritnus ciposautem tantura gerebantcuramdecomportanda
reconciiicmus, quem tam multipliciler omncs in om- lignorum materia,cl Gasto, de rnnstruendis ncces-
nihus offendimus ;
quem a nobis expulimus, el longe sariis sollicitudinem agebat. Similiter comes Rai-
tnullum per noslra parva opera a nobis effugavimus. C mundus pra;fccerat Willelmum Richau operariis
Etnunc, si vobis juslutn videtur, reconcilictur unus- suis in montem Sion, et episcopum Albariensem

quisquc fratri suo qucm offcndil, ct frater bcnignc Sarraccnis,et aliis qui ligna dcforebant..\cceperant

fratri condoncl. El posl hxc humilicmur Dco, et cir- namque homincs mulla castella ot villas
coinitis,
Sarracenorum, et Sarraconis, quasi servis suis,
cumeamus Jerusalem nudis
diam,persanclorumpatrociniaappellemus, ul
pedibus,et Dei misericor-
ille Dcus opera Indiccbant qui quinquaginla vel sexaginta
;
i
otnnipotens, quia pro nobis, de nobis servis suis car- pnrtabant suo collo Irabem raaximam, quam non
netn assumpsil, cxinanita fonna dominii stii, el qui doferrent quatuor paria boum, ad raachinas con-

humiliter supcr asinam scdcns, passurus in cruce strucndas Jerusalcra. Quid multa?omnes uno ani-
mortis suppliciutn pro nobis.hatic civilatcm ingrcssus mo parilique consensu opus agebant.atque labora-
esl, turbis ei occurrenlibus cutn magito processionis bant.et construebant.ct adjuvabant, nullus segnis,

honore; ille nos ad honorcm et gloriam nominis sui, nullius raanus remittebantur. Omncs spontanei
et civilatem nobis apcrial el fucere judicium de ini- opernbantur, prater dabatur merecs
artifices. Illis

micis suis cl nostris, oinnibus nobis concedat, qui de collectis, qua; factoc in populo fuerant. Sod co-
locum pussionis stix el sepulturx ejus indigne obti- mes de ceiisu suo siiis operariis debita solvebat.

nanles conlaminant, cl qui nos a lanto beneficio hu- j)

Kt certc manus Domini operabatur, et operantes
mihtalis diiinx, el redcmplionis nostrx excludere adjuvabat. Cumque brevi intervallo oninia moli-

conlcndunt. Placuorunt hao verba principibus, et mina nostra et machinae comparatiB essent.habue-
omni populo, et idoo publice jussum est, ut in sexta runlnoslri principes cnnsilium, et dixerunt : Om-
feria qua; proxima erat, clorici prspararent so cum nis hoino prxpnret se ad pugnam iit quinla fcria.

crucibus et sanctor;im rcliquiisadproccssionem^et Inlcrim orationibus, cl vigiliis opcram dcinus, alque

milites atque luricssequtrentureoscum

omnes viri eleemosynis. Jumenla vcslra eum pueris urtificibus
tubis el vexillis, atque armati nudis pedibus ince- noslris el lignariis prxstate ut dcferant trabcs, et

derent. Qus omnia, sccundum jussionora Dci ct periicas, atque palos, cl virgos ad crales faciendns.
principura lactanter explcviiiius. Namque cum ve- Dito cl duo mililcs crntcin unnm cttrvam facianl, vcl

nissemus in montem Oliveti, et cssemus in loco, unain scalam ; et ne dubilelis laborare pro Dco, quia
unde Dominus post resurrectionem suara asccndit in pro.rinto laborcs vestros terminnbit. Uxc autcm
in coclum, procdicavimus in populo dicontcs: Quo- oniuiu libcntcr accopla sunt. Posl ha;c mandatum
657 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 6S8

estquis do principibus cuni sua gnnte qufim par- A ad prwscns se de hostibus vindicarent. Ficbatquo
tem urbis expugnarct, et quas machinae quibus lo- pugna nuilo indicio victorifBjSedcum jam proxima-
cis applicarontur. rent cum machinis ad muros.non solum lapideset
CAPUT XXXVIII. sagittac.verumctiam ligna et stipuia projicicbautur
Vii1('ntes autcm Sarraccni qui infra civitatem et super ha^c ignis, ot mallci iignci involuli pice,et

rrant.nuiltiludineniniachinarum qu.T construoban- cera, et suiphure, et slupa et panniculis igne suc-

tur, intirmiora mnrorum loca, atieo adversum nog censis projicicbanlur in machinas. Maliei,inquam,
municrunt, ut quibusdam despcrabile viderctur clavati ab onini parte, ut quaqua parte fcrirent,
posse expugnari.Instante autem jussffi oppugnalio- hairerent, et ha;rendo inflammurent. Ligna vero et

nis die,dux et comcs Flandrensis.atqne Nortliman- stipulas ideo jaciebant ul sallim incendia inde ac-
n\x comes, cum vidisscnt quod Sarraceni tanla ac censa rctardarentquosncquc gladiusetalla mocnia
talia munimina argumentorum contra omncs ma- rctardarentur, nec profundum vallum rctincre po-
chinas nostras composuissent,tota nocte machinas terat.Acta est itaqne pugna ab ortu solis usque ad
suas, et crates et aggeres transportaverunt contra occasum die iila, ita mirabiliter ut nusquam mira-
urbis parlcni, quae est ab ecclesia Sancti Stephani gestum esse credutur.Et adhuo Deum
bilius aliquid
usque ad vallcm Josapliat.Vos vero qui h.-ec legitis, n omnipolcnlem ducem ac conductorem nostrum ap-
non putetis parvum laborom atque industriam ibi pcllabamus, confidenles de ejus misericordia. Nox
fuisse. Etenim ferc milliarium est ibi, a loco unde autem adveniens,utrumque timorem nostrum con-
machina; dissoiutoe pcr membra comportabantur, dupIicavit.Metuebant enim Saraceni ne per noctem
usque ad eum locum ubi construebantur.Manc au- civitas a nostris caperetur, vel sequenti die, jam
tem facto cum vidissent Sarraconi omnia instru- fractis antemuralibus, et completo vallo, eitissime
mentaatque tentoria,nocturno tempore illuc depor- murus pervaderetur. At vero nostri hoc solum me-
tata, obstupuerunt. Nec solum Sarraccnis, verum tucbant,neadmotas machinas aliquo modo Sarra-
etiam nobis in stuporem flebat. Manifeste etenim ceni incenderent, et sic confortarentur. Proplerea
potuit quisque cognoscere fidelis quod manus Do- ab utrisque custodia!,ab ulrisque labor,ab utrisque
mini nobiscum erat. Ha;c autem transmigratio ob insomnos curae. Hinc, spes certissima; illinc, du-
hoc facta est quia locus planus erat, et convenions bius timor. Operabantur isti pro Deo, spontanei,
instrumentis ad murum adjungendis, qua; non po- opcra ad capiendum operabaniur illi pro iegibus
;

terant nisi per plana conduci et etiam ob hoc,quia

; Bahumeth inviti, opera ad resistendum. QuiE vero
illa pars urbis inlirmior esse videbatur, quia longe qualiamoliminaabutrisquepernoctem facta fue-
et

steterat a caslris, immunita ilta mirabile credite. Mane autem facto, tantus
pars remanserat : rint,

Ha^c anlem pars civitatis est a septentrione. Nihil C ardor nostris incubuit, ut usque ud muros progre-
minus laborabal comes et sui in monte Sion, qui derentur,et machinas illuc deducerunt..\t Sarrace-
est civitati ad meridiem, sed habcbat tunc multos ni antas machinas fecerant ut unicuique de nostris,
f

adjutores, scilicet Willelmum Ebriacum, et cum novem vel decem apponercntur, atque sic multum
eo omnes nautas Genuenses, qui naves suas, sicut molimina nostra impediebant. Et tamen haec dies
superius narravimus,apud Joppen perdiderant; sed nona erat.de qua sacerdos dixerat, quod usque ad
extraxerunt de navibus suis cordas et malleos ferri, eam civitas capcretur.Sed quid nimiam moram agi-
atque clavos, et ascias, atque dolabras et secures, mus? Jam machina! nostrae quassabantur ad tam
quaB permaxime nobis necessariae fuerunt Sed quid crebros lapidum ictus, et viri deficiebant nostri,
moramur'?Jamquediespugnaeconstitutaeadvenerat, multimode defatigati.Sed restabat adhuc Dei mise-
et oppugnatio inccepla est. Sed hoc unum in primis ricordia.nunquam expugnabilis,nusquam superata,
dicere volumus quod, pro opinione multorum et in tribulalionibus seniper opporluna. Sed hoc prcB-
nostra.usque ad sexaginta millia hominum bellige- terire non libuit quod dum duie mulicrespetrariam
ratorum erant infra civitatem, exceptis parvulis et unam de nostris faseinare vellent,lapis viriliter ex-
mulieribus, de quibusnoneratnumerus. Etdenos- cussus, mulieres carminantes cum tribus pueris
tris ad armavalentesjin quantum nosexistimamus, p allisit, atque animabus cxcussis, incantationes
numerumduodecimmilliumnontranscendebant sed avertit cumque jam circa meridiem omnesnostri
:

habebamus multos debiles atque pauperes.Et crant conturbarentur,tam lassitudine quam desperatione,
in exercitu nostro mille ducenti vel trecenti mlites, quippe cum unicuique dc noslris plures adversasii
ut ego arbitror, non amplius. llsc autem ideo dixi- resisterent; prajterea murus firmissimus et altus,
mus, ut intelligatis quod sive grande, sive parum etmulta copiaatque opportunitas,quae hostibus ad
sit, quod in nomine Domini incipitur, nihil frustra munimen, nobis autem adversa. Inter hujusmodi
evenire quod subsequens pagina continet. Ut au-
;
defectum noslrum. et hostium exsultationem, ac-
tem nostri turres ac muros minare ca?perunt, ab cessit mediatrix Dei misericordia, quae luctum no-
omni parte volabant lapides cxcussi a tormentis, strum in gaudium convertit, quod iiuUa dies nobis
atque petrariis et sagitta; ut grando innumerabiles.
; auferat. Etenim consilium quorumdam jam age-
Sed ista patienter servi Dei sustinebant, habcntes batur, ut macliina; nostrae redueerentur quarum
fldei propositum, quod vel occumbercnt, vel quod pars combusta,altera conquassstafuerat.Tum ecce_
 ,

639 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 660

milcs quidam, de monte Oliveti cum clypeo suo A fecit Donuiius, c.rsullemus cl hrU-mur in ea (Psnl.
ventiiare cccpit, ad eos qui crant de parto coraitis, cxvii, 23), quia in hac illuxit et benedixit Dominus
ct ad alios ut ingrederentur. Quis aulem iste miles populo suo. In hac die dominus .Vdemarus^Podiensis
fuerit, cogno.score non potuimus. Iloc signa nostri episcopus, a multis in civitate visus est. Et etiam
confortati jam languebant, cocperunl incurrere
qiii multi dc eo testantur quod ipse primus murum
muris, alii aulem scalas, et funes sursum injicie- ascendens, ad ascendcndum socios atque populum
bant.Praterea quidam juvenes ignierant sagittas, invitabat. In hac autem die ejecti apostoli ab Iliero-
ct sagittaverunt culcitras, quibus muniebalur pro- solymis, pcr universum mundum dispersi sunt. In
pugnaculum (]uod Sarraccni fecerant,contra turrem hac cadem die, apostolorum lilii, Deo et palribus
ligneam ducis ct duorum comitum erant autem ; urbem et patrium vindicaverunt.Ha;cdiosceIebratur
culcitra? de gambasio. Ibi ilaque ignis accensus ef- Idus Julii,ad laudem et gloriam nominisChristi,qui
fugavit eos qui defcndebant munitionem.Tum velo- dedit precibus Ecclesis sus urbem ct patriam quam
citcr dux et qui cum co erant solverunt cratem de. juravit patribus,et reddiditin fide ol benedicictione
sursum qua muniebantur anleriora turris conducloc filiis. hac die officium de rcsurrectione canlavi-
In
a summo usque ad medium,atque s'c facto pontc, mus.quia in hac,ille qui sua virtute a mortuis sur
virilitcretinipcrlerritiintrarcinJerusalemcccperunt, j, rexit, pcr gratiam suam nos resuscitavit.Et dehis
Inter primos vero ingressus est Tancredus, et du.\ hactenus dictum sit.
Lotharingia;, qui quantum sanguinem ea d ic fuderint CAPUT XL.
vixestcredibile.Post illasaulemascendebantomnes! Peractis igitur sex vel scptem diebus, solemniter
etParracenijamijalicbantur.Sedmirum quod modo in octava die cceperunt agerc principcs, ut aliquis
dicam Cumque jam civitas pcne correpta csset a
: eligerelur in rcgem; qui omnium curam gerens,et
Francigenis,adhuc tamenresislebant Sarracenis his tribula regionis colligeret, et ad quem plebes terraB
qui erant dc parte comitis ac si nunquam capiendi reverterentur.et qui provideret ne ulteriusdesolare-
esscnt.Sed cumjani nostris mffinibus potirenturci- lur. Cumque id agerent, congregati sunt de clero
vitalis, ct turribu.5, tunc eral videro mirabilia. Alii quidam, et principibus dixerunt : Laudumusclcrlio-
namque iilorum, qnod levius eral, obtruncabantur ncm vcslram.vcrum si rccL' cl ordinatc faciatis : sicut
capitibus, alii autcm
de turribus saltarc
sagittati, siint .rtcrna priora tcmporalihus, sic vicarium spiri-
cogebaniur; alii vcro diutissime torti, et ignibus lunlcm cliijilc priits post hwc qui rchus nr/cndis s,v-
;
adusli flammeriebantur. Vidcbantur per vicos et rularihus pnvsit : alioquin invalidam esse ccnscinus,
plateas civitatis aggeres capitum,etmanuuni atquc elcrtionrm vrslram. Principcs vero cum ha?c audis-
pedum. Per cadavcra vero publicc, hominuni et sent irati nimium, eleciionem tamen nihilominns
equitum discursus erat.Scd parva ot pauca ista quaj C accelerabant. Sed imniinutus erat clerus,ablato do-
di.ximus.Sed ad templum Salomonis veniamus, ubi mino Ademaro, Podiense pontifice, qui in vitasua,
suos ritus atque solemnitates canlare solebant.Scd alter Moyses, nostrum e.xercitum rebus et alloquiis
quid ibi factum est? Si veruni dicimns,ndcni exce- divinis ronrovcns.continebat.Post illum autem cum
dimus. Sed tantum hoc di.\issc sufliciat quod in \Villehnu= Aurasicensis, vir bona» memori.-e et epi-
templo et in porticu Salomonis,equilabatur in san- scopus,) ro viribus nobis prodesse vellet,brevi tem-
guine usque ad genua,ct usque ad frcnosequorum pore apud Marram in pace conquievit. Sic ilaque
justo m.iroquc Doi judieio, ut locus idem eorum bonis ablatis, humiliter se clerus agebat, praBtcr
sanguincm cxciperet,quorum blasphemias in Deum episcopum.\lbarionsem otaliosquosdam ;episcopus
tam longo tempore pertulerat. llepleta ilaque ca- namque Martrancnsi? alileri]uam reclo itinero gra-
davcribus ct sanguinc civitale; conrugerunt ali- dieiis,cum Dctliloheiuilicam Ecclesiam IVaudulcntor
quanli ad turrem David, ct poposcerunl a comite obtinuisset, terlio vel (]uartu die a Sarracenis ca-
Uainiundo securitatis de.\lram, et reddidcrunl ei ptus.nusquain inter nostros comparuit. Spreta ita-
arcem. que admonitione el contradictione clericorum,hor-
c\pi:t xx.xi.x. tabanliir principcs comitem Sancti .?;gidii,ut acci-
Capta aulem urbe oper.-e pretium erat viilere de- perel regnuni. At illenomen regium se perhorre-
[)
votionem pcregrinorumad sepulerum Domini,quo- score falebatur in illa civitate; sed pra>bere seillis
modoplaudebanl.exsultauleset cantantes cauticum consensum, si id alius acciperet. Ob hoc clegcrunt
novum Domine.Elenini mens corum neo viiiori et paritcr duccm, el obtulerunt cum od sepulcrum
triumphanti vota laudum ofTorebat, qua; explicarc Itomini.Post htec aulem requirebat dux arcem Da-
non poterant.Nova dies^novum gaudium et oxsull.i- vid a comite, at ille hoc excusabat, dicens se velle
tio, nova perpetua Istitia; laboris ct devotionis
et niorani agere in regione illa, donec in Pascha; et
consummatio, nova verba,nova eantica, ab univer- interim se et suos honcste haberi velle. .\t dux po-
sis exigcLat.Haec inquam.dies cclcbris in
omni sa;- tius se aiebat cajtera dimissurum quam lurrem.
culo venluro, omnes dolores atque labores noslros Inde multiplicabantur liles. Flandrensis et North-
gaudium et exullatitmem fccil; dies haee, inc|uani, manni.Tcoinile» favebanl duci,etomnes eliain pene
totihs Chrislianilatis confirmatio.et
paganilalis ex- de lerra comitis, credoiites reddita turrc, se conse-
inanitio, ,! (i,i,.i nosliw renovatio.
H.r,- ilirs i/udw qucnlt-r cum eo esse reversuros. Non solum autem
 661 RAIM. DE AGILES HIST. IlIEROSnL. CG2
provinciales in hor rlominn suo (omiti aflvpr>;;ilian- A bcncficia voliis rcliiliimus'1 Poslh.T deduxerunt eos
tur, vrrum ctiam niulta fli- eo tur[iia composuerunt, ad (juodrlam alrium ecclcssi,n,et ihi effodicutcs red-
nc oligcrotur in regcm. Dcstilutu^s itaquc comos so- didcrunt Ciavisi sunt itaque omnes nostri, ct Deo
oiorum et amicorum consilio, pro judicio subeunrlo omnipotenti laudes et gratias refercbant, qui non
tradidit turrem in manu Albariensis episcopi. Ille solum urbem in quapassus est, scd etiam insignia
vero, non cxspectato judicio, tradidit turrem duci passionis puk alque victoriaj nobis reddidit, ut tanto
Cumque appcllaretur cpiscopus de hoc facto, prodi. eum nianibus fidci arctius amplecleremur, quanto
tor dicebat sese coaclum fuisso, atque passum vio- ccrtiora nostra; salutis coutuercmur.
lentiam. Scd hoc ego in veritate comperi pkirima
CAPUT XLII.
arma csse illata in patriarchalcm domum, ubi epi-
Dumr(ue, sicut supcrius diximus, dc duce Lotha-
scopus manobat prope ecclesiam Dorainici sepulcri.
ringiiie r^rdinatum esset, r]uod civiLatem retinere de-
Sod dc violcntia sibi illata illediccbat; et frcqucn-
beret, et comes dolore et injuria exercebatur, eo
ter clam hujusce rei comitis familiares insimulabat.
quod arcem David, scilicet totius regni Judaici ca-
Reddita itaque turrc, in magnum odinm contra suos
put, leviter perdiderat, et ob hoc regredi cum maxi-
comes exarsit, dicens se inhonoratum, non posse
ma parte nostrae gentis disponeret, nuntiatum est
manere in illa patria. Itaque profecti ab llierosoly- n
nobis quod rex Babyloniorum Ascalona venisset,
mis Jcricho, et acceptis palmis vcnimus ad Jorda-
cum innumerabili paganorum multitudinc, et, ut
nem,et sicut praeceperat Petrus Bartholomseus, fa-
nobis relatum est, quod Jerosolimam expugnare ve-
cta rate de viminimus, ot imposito desupcr comite
nerat, et occidere Francos omnes a viginti annis et
transveximus eum quippe cum non haberemus na-
supra, et eaptivare reliquos cum mulieribus, datu-
;

vcm,sic nobis melius visum fuit. Postha?c convocata

rus viros mulieribus de sua gente, et juvenibus mu-
»multitudine exegimus, quatenus rogarent Deum pro
liercs, utBabyloniorum domini deinceps bellicosas
vita comitis et aliorum principum ; dehinc indutum
familias haberent, de gencre Francorum. Sed, non
camisia, et braccis novis, sicut nobis prsceptum
his adhuc contentus, similiter Antiochis et Boa-
fuerat peregimus, sed quare taliler homo Dei prte-
mundo facturum se aiehat, Damasci etiam, et reli-
ceperit, adhuc ignoramus.
quarum civitatum diadema capiti suo impositurum
CAPUT XLI. se dicebat, nihil Turcos, nihil Francos, Turcorum
(l)Hisque peractis, reversi sumus Jcrosolimam. victores esse dicebat, considcrata multitudine pe-
Eodem tempore Arnulfus capellanus Northmanniae dilum suorum et militum. Sed nec etiam his con-
comitis, aquibusdam in patriarcham eligitur, con- tentus, in Deum blasphemias intorquebat, dicens
tradicentibus bonis, tum quia non erat subdiaconus,
p quod locum Dominica; nativitatis, et pra^sepe, ubi
maiime etiam quia erat de genere saccrdotali, et in nominus reclinatus esl, et locum passionis et Gol-
itincre nostro de incontinentia accusabatur, adeo gotha, ubi dicitur quod sanguis Domini pondentis in
ut vulgares cantus dc eo inhoneste composuissent. crucc delluxeril; et locum Dominicae sepulturse, et
Sed ille nec canonum decreta reveritus, tanta am- aliaomnia loea sancta quae in civitate, vel juxta a
bitione tentus, nec genus, nec conscicnliae infa- populo venerantur Christiano, ita deleret, ut etiam
miam, contra bonos populum concitavit, atque se a stirpe, a terra abstraheret
comminueret, et
et
cum hymnis et cantibus in sede patriarchali, magno posthaec pulverem in mari projiceret, ut non esset
populorum plausu elevare lecit. Sed de episcopo aliquod Dominicum memorabile, quod Francorum
Malranensi,qui hujusce rei incentor et administra- gens in regionibus illis ullerius requirerent. Cum
tor fuerat, vindicta divinitussumpta non modo Ar- autem haec et alia multa, et de mnltitudine gentis
nulfum non insuper clcricos qui habe-
terruit, scd quffi cum ipso tyranno erat, nobis nuntiarentur, et
bant alteria in ecclesia Dominici sepulcri, vel qui- quod omnes isli congrcgati erant Asculonrc, quse
bus erant pro custodia merccdes constituta', privare proxima eral Jerusalem pcr diem, ct dimidium,
bcncficiisnon desinebat. Nactus itaque Arnulfus congregati sunt nostri principes et clerus, et nu-
hanc potestalem, coepit requirere ab incolis civitaSis, dis pedibus incedentcs ante sepulcrum Domini
ubi crux erat quam peregrini ante captam Jeroso- D cum mullis orationibus et lacrymis, misericordiam
limam aiorare consueverant. Quibus neganlibus,et a Domino deprecabantur, ut populum suum
juramento et aliis signis se nescirc prohare volenti- modo liberaret ,
quem hactenus victorem de
bus, tandem coacti sunt, et hcEC dixerunt : Mani- omnibus fcccrat; et qui locum sanctificationis suae
fcstum est quod Deus '.'05 clcijit, et ex omnibus tri- mundavorat, ulterius contaminari propter nomen
bulalionibus vos eripuit, el hanc civitatem ct alias suum non pateretur. Posthi-ec similiter nudis pe-
multas vobis tribuit, non in virlulis vestrx roborc, dibus incedentes in psalmis et hymnis, et sancto-
sed in furore suo cxcxcans impios, et civilates muni- rum prassidiis misericordiam Dei appellantes, ad
lissimns vobis aperuit, ct bella formidolosa vobis du- templum Domini venimus, ibiqun animo et corpore
gtor etDominus vcsler pro vobis ipsc perijit. Qua ita- ante efTusi, ut benedictionis su.-e iliirlem effusse re-
que pcrtinacia cum Dominus vobiscum videamus, cjus cordaretur : Si peccavcrit in te populus luus et con-

(1) Quse sequunlur non sunt Raimiindi.

663 AD GODEFniDUM APPEND. II. - MONU.M. DE BELl.O SACRO. G64

versus egeril pwnitenliam, veniensque oraveril in loco A ritas ideo nobis erat, quia credcbamus Dominum
islfl, lu cxaudies de ccelo, Doniine : et lihera cum de nobiscum esse, sicut et in reliquis negotiis, et pro-

mnnibus inimicorum suorum 111 Reg. vm'. Posl- ptorblasphemiassibi illatas.agore propt<>rseipsum,
si etiam causa nostra invalida fuisset. Unde in no-
hicc porceplabenodictione ab cpiscopis. statuerunt
principes de belii administratione, et de cuslodia stra parte dofcnsorem, ct in sua adjutorcs illi esse

civilatis. Profcctus est itaque dux et milites ejus ut voluimus. Deinde conclamalum ost pcr cxercitum
cerlissimuni comprobarent si dc Admiravis ita res ut mane art pugnam omnos parati essent, ct quis-

se haberct, ut fama fcrebatur; qui cum ad

campc- que principibusdesnagcntecnnjungcretur, et nemo
stria pcrveiiisset, causam ncgotiipir
Ramularum pra^dam tangeret.etexcommunicati suiit quicunque
episcopum Matroncnscm Hicrosolymis remisit ad eam tangorcnl, nisi prius bello confocto. Mansimus
comites. Uli autera ccrtilicati de bcllo, communem ea nocte pauperrime; olenim tentoria non
satis

pugnandi causam apud omnes fortes qui in civilale habebamus, panem pauci,vinum nullus, annonam
rcmanserant, dctulerunt. llaque supplicantcs l>eo alquc salem paucissimi sed copia carnis crat quasi
;

et acrcptis armis et Dominicam lanceam,

profecli arcna. sed vescebamurcarnibus; et pro pane^oxnum
sumus ab Jorosoliniis, et venimus ad campestria caro orat.Et jam aurora scquenti die oriebatur, et

dic illa. Allera aulem die conjuncto excrcitu, pcr pcrvigil turba, tubis ct comubus in pugnam ani-
j^
firmas disposilis prsesidiis ab omni parle, procedc- mabatur. Itaque summo diluculo profecti,dispositis,
bamus. In vespcre vero cum venissemus prope flu- ut jam diximus, ab omni parte praesidiis,exercilum

vium qui esf.in itinore euntibus ab Jerusalem Asca- Dci in castra Mahumet dirigebamus. At vero hosles

lonam,'pasccbant ibi Arabes greges ovium, et ar- infra castra siia domornbanlur, nunquam oxisti-

menla boum innumerabilia, el sine numcro camc- mnntes (|und infra mociiia ad advcntum corum vix
Ins.Cum vidissent autem nostri hanc multitudinem conlincrcmiir. Elcnim cum audissent de nece et

hominum et animalium^existimantes bcllum esse. fuga pastorum, dicebant : Propter pra-dam renerunt
et
arrjptis armis ad prospiciendum milites usque du- Pranci, et cum ea revertuntur. Quippe edocebantnr

centos pra;miscrunt c;etcri vc-o armati,ut dixinnis,

; quotidie ab hisqui fugerant ab Hierosolymis, et de

in novem tnrmis inccdcbant. Erant autem tres a tcr- paucilato nostra, ac dobilitalo vulgi el equorum.
go.tresafrontctrcsin medio.sicordinal.T ut ubicun- Pr.-cterca numero alque viribus suis confisi, in solis

que bcllum se emergeret in tribus ordinibus illis oc- sputis nos et castra nostra submergcre se posse
turma media manenle cunctis ad praisi-
currcrctur, crodebant. Cantcllatorcs etiam corum el augures,

dium.Vidcntcp aulcm pastores .\rabum nostros prrc- ut fertur, dixerant ut non moverent castella sua
missos mililcs.animalia dcscruc:'unt,ot tanquam.ii usquc ad septiniam feriam, neque pugnarent ad-
«quo modo ad illos iil ad nos rccipcret Peus, pugnair»
<-'
vrrsum Quod si malnrius aliquid de his agere
nos.

cum omnibus nobis inire dcbuisscnt. Erant in ar- vellenl, inadversum converterctur. Nos aulcm, ut
mis de pastoribus circiter tria millia; in exerciiu diximus,ordinali, in novem turmis progrodiebamur.
vero nostro supra mille duccntos dubilanler ascri- Multiplicavil Dcus cxercitura suum. adeo ul infe-
bimus; sed pcditum multitudinem ultra novem
ct riorcs numero hostibus non vidcbamur. Etenim

millia prjducerc non audcmus. Effugulis itaque pa- conjungerant sc nobis animalia quK dimiseramus,
storibus, crpimus pra;dam,quantam ante diem illam et faclisgregibus, ncmine compollentc, nos comita-
non vidimus.etaliqui dc pastoribus interfecti sunt, bantur, adco ut starcnt cum slantihus.cum curren-
et pauci capti. Posth.-cc aulem mansimus in codcm tibus currerent, cum prasccdentibus prscedercnt.
loco,quiavespcracrat.Ettunc cocgimuscaptivos ad Ha:c autcm prctiosarum inaislimabilis mullitudo
confitendum hnslium voliinlatem et habiludinom, erat. Armorum aulem alquc papilionum summam,
et numerum. f.onfessi sunt itaquc quod voluntas quis dinumerare sufliciat? Videntes igitur host*s
eorum erat obsidcre Jerusalem, et expugnare om- nostri,et suorum c.-csam multiludincm, et nostros
nes Francos.et inlcrficcre el caplivare; et addunt in castris suis ol pro victoria et spoliis secure et
quod Admiravis ibi propo quinque leugis eral in alacriter agere, reversi ad se dixerunt : Solum prce-

castris, postridio profccturus adversum nos. De nu- sidium fui/a est, ct quttl nwramur? Si hodie defiiti-

mero autcm vix ali()uis ccrtns orat, quia quotidie ijati e.r itinerc, fame ct sili pene semimorlui, amncm

mulliplicabantur. Dc sc vcro ct de sociis qui ossenl, noslram nudliludincm una impelu prostraverunt, quid
intorrogali, dixcrunt quod pastoros ossont anima- i-epaiisnii el rcfccti. et viclorcs cnnlra semineefs el

lium,qut-e dividenda erant in stipendiis per excr- imminulos atque pavidos facient'] itaque hostes, con-
cilum 13abyloniorum. Corti itaquc nostri dc bollo et turbatis animis revcrsi sunt Ascalona, qua; millia-
alacrcs, sociis suis noxarum causas atquc contro- rium a castris nostris aberat, sed non omnes, Tunc
versia; remiltcbant. PosHkec confcssi de pcccatis, plucuil coiiiiti Uaimundo, ut mitlcrol Boamundum
et de negligcntiis suis, adoo erecti sunt animis ut qucmdam. Tuicum gcnore. ad .Xdmiravis, obtenlu
vix credibiles eis ficret hostcs ad pugnam esse pa- ineunda! amicitia>. accusando cum quod noluerit
:

ralos. Innasccbalur cnim tanta securitas in cordi- liberam rcddere Jerusalcm, et qui ailvcrsum nos
bus singuloruui, ut credcrenl suos hostes cervis ti- arma detuleral, simul ut pra>seiitiret fugam an bel-
midiores, et ovibus innocenliores. Sed h.TC sccu- lum in animopararel.clquomodovictuni sohaberet.
663 RAIM. DE AGILES lilST. IlIEI{n?OL. 606

C.\PUT XLin. A a Domino.Summo vero diIuculo,intravorunt in val-

Interea nuntius venit Tancredo.et comiti Eusta- lem nimis pulchram, secus littus maris,in quaor-
chio, ut pra>pararent se, et pergerent ad recipien- dinavernnt suas acics. Dux
suam, comes instruxit
dam urliein Neapulim. Al illi cxicrunt,et duxerunt Northmannus suam, comes Sancti .flgidii suam,
sccum niultos mililes, et pedonos, et pcrvcnepunt comcs Flandrensis suam, comcs Eustachius suam,
ad urbem. Habitalores vero illius rcddiderunt se Tancrcdus et Gaston suam. Grdinaverunt quoque
iilico. Posthaec mandavit illisdux Godcfridus, qui pediles et sagittarios qui priTcederent milites; el
et rex Jcrusalem, ut cito venirent ad bcllem, quod sic ordinavcrunt omnia : Statimque prasliari cccpe-

Ammiralus Balnloniae prreparaverat eis .Aschalone. runt in nominc Domini noslri Jesu Christi. In si-
Illi aulem festinando intraverunt montanam, qua;- nistra partc fuit dux Godefridus cum sua acie, co-
rentes Sarracenorum liella, et veneruut C.-Esaream. mes Sancti jEgidii juxta maro, in dextra parte,
Venientes quoque juxta mare ad urbem Ramore, comes Xorthmannus.comes quoque Flandrensis, et
illic invencrunt multos Arabes, qui prKCursores Tancredus omnosque alii equitabant in medio.Tunc
erant belli. Quos nostri persequcntes, apprehende- nostri coeperunt paulatim ambulare; pagani vero
runt plures ex els, qui dixerunt omnia bclli nova stabant parati ab bellum.Unusquisque suum habe-
ubi essent, et (]uot, aut ubi bellare disponerent j, bat vasculum pendens coIlo,ex quibus potarent per-
contra Christianos. Quod audiens Tancredus, sta- scquentes nos ; sed illis non licuit, gratia Dci. Co-
tim misit nuntium Jerusalem duci Godefrido, et mes autcm Northmannus, cernens .\mmirati stan-
patriarchae, omnibusque principibus,dicens : Scia- tarum habentem quoddam pomum aureum in sum-
lis qmd nobis paralum est bcllum .Ischalonix ab mitate hastae, qus erat cooperta argento.irruit ve-
Ammiralo. Igitur venite festinanter cum omni vir- hementer super illum,eumque vulneravit usque ad
tute, quam habere potcrilis.Tunc jussit dux comnio- mortem. Ex alia parte comes Flandrensis, nimis
neri omnes.ut fideliter irent prseparati .Ascbalonam acriter eos invasit. Tancredus igitur impetum fecit
obviam inimicis nostris.Ipse vero cum patriarcha, per medium tentorium eorum. Qnod videntes pa-
et Roberto Flandrensi comite,exivit ds urbe in feria gani, continuo arripuerunt fugam. Paganorum au-
tertia, etMarturanensis episcopus cum eis. Tum tem multitudo erat innumerabilis,numerumque eo-
vero Sancti iEgidii comes ac Robertus Norlhman- rum nemo seit, nisi solus Deus. Bella vero erant
nus dixerunt sc non exituros, nisi ccrtum bellum immensa, sed virtus divina comitabatur nobiscum,
scirent. Jusserunt ergo militibus suis.ut pergerent tam magna.tam fortis quod statim superavimus illos,
videre si bellum vere esset, et revertcrontur quan- Stabant vero inimici Dei exca^cati, et stupefacti, ac
tocius, quia ipsi mox essent parati venire. Iverunt videntes Christi milites, apertis oculis nihil vide-
illi, videruntque bcllum paratum, et cito renuntia- '-'
bant; et contraChristianoserigerese non audehant,
verunt se vidisse oculis suis. Continuo dux appre- virtute Dei tremefacti. Pro nimio namque timore
hensoMarturanensi episcopomandavit in Jerusalem asccndebant in arbores,in quibus putabant se etfu-
quo milites qui ibi erant praepararent se.et venirent gere, vcl abscondere. .\t nostri sagittando, et cum
ad bellum. Episcopus vero Marturanensis rediit, lanceis et ensibus occidendo, eos ad terram prfeci-
reportans verba missa patriarch»,et duci exierunt- ; pitabant. Alii jactabant se in terram, non audentes
que Sarraceni obviam ei, et apprehensum secum se erigere contra nos. Nostri igitur illos detrunca-
duxerunt. Petrus vero Eremita remansit in Jerusa- bant,sicut aliquis detruncat animalia ad macellum.
lem, ordinando et prscipiendo Greecis et Latinis, Comes vero Sancti yEgidii, juxta mare occidit ex
ac clericis, ut fideliter Deo processionem celebra- eis sine numero. Alii vero se praecipitabant in ma-
rent, eteleemosynas orationesque facerent.ut Deus fugiebant huc illucque. Veniens itaque .A.m-
re, alii
populo suo victoriam daret.Clerici ct presbyteri in- miratus Babyloniae ante .\scalon civitatem, dolens
duti sacris vestibus ad tcmplum Domini conduxe- et ma?rens lacrymando dixit dcorum spiritus :
'.

runt processionem ac missaset orationes celebra-

; quis unquam vidit vel audivil lalia ? Tanla potestas,
bant, ut Deus suum defenderet populum. Denique tanta virtus, tanta militia, quse nunquam ab ulla
patriarcha et episcopi aliique seniores congregati J) qente fuil supcrata, modo a tanlilla gente Christiano-
sunt ad fluvium quod est es hac parte Aschaloni». rum est devicta. Heu milii, tristis ac dolens quid !

lllicquemulta animalia,boum, camelorum, ovium, amplius dicam ? Supcralus suyn a gente mendica,
atque omnium honorum depraedati sunt. Venerunt inermi et pauperrima, quce non habet nisi saccum ct
autem Arabes fere trecenli, irrueruntque nostri peram. Ipsa mcdo persequilur ct occidit (jcnlem .Eyy-
super illos; et apprehenderunt duos ex eis, perse- ptiacam,qux illi plcrunque suas largitaest eleemosij-
quentes ahos usque ad eorum exercitum. Sero au- nas.dum olim per omnem noslram patriam mendica
tem facto, patriarcha fecit praeconari per omncm rel. Huc condu.ri ad commuuionem ducenta millia
esercitum, ut in summo mane omnes in craslino militum, ct video illos laxis frcnis fugicnlcs pcr viam
essent parati ad beilum, excommunicans ne ullus Bahxjlonicam, et non audenl reverti adversus gentem
homo inlentlcret ad ulla spolia. donec bcllum esset Francigenam. Juro per Mahumet et per omnia deo-
factum; sed eo facto, reverterentur cum felici gau- rum numina, quod ultra non relinebo milites eonven-
dio,ad capiendum quidquid eis prsdestinatum esset tione aliqua, quia expulsus sum a gente aliena etad-
667 AD GODEFRIDUM APPE.ND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 868

vena.Condu.Ti omnin annorum qenera, et omnia ma- A exercilu.stalim suspenderunt vela.et impulerunt se
chinamenta, ut eos obsidercm in Jerusalem, ct ipsi in alta maria. Reversi sunt ilaque nostri ad eorum
vrxvencrunt me ad bellum itincrc duorum dierum.Hcu tentoria, acceperuntque innumera spolia, anrum
dicam? Inhonoratus cro semper
mihi'. quid amplius argentumque multum,omniumque animalium ge-
autem acceperunt stan-
in terra Balylonica. Nostri nera,et omnium armorum instrumental quae volue-
tarum, quod comparavit comes de Northmannia, runt asportaverunt, reliqua igni consurapscrunt.
^•ifinti marchas argenti, et dedit illud patriarchae Reversi sunt ergo nostri,cum gaudio magno Jeru-
in Dei honorem, sanctique sepulcri. Ensem vero salem^deferentes secum omnia bona,qus illis erant
emit quidam sexaginta Bysanteis.Superati sunt igi- necessaria.IIoc bellum actum est.prid. Id.Augusti,

tur inimici nostri a nobis, Deo annuente. Omnes iargiente Domino nostro Jesu Christo fidelibus suis
naves paganorum ibi aderant; hominesvcro qui in- vicloriam, ^ui rum /'a/rc et Spiritu sancto vivit et
tus erant,videnlcs .\mmiralum fugientem cum suo recjnatficus per infinila ssccula sxculorum. Amen.

IIOBERTI MONACni S. HE.MIGII

IN DltECESI REMENSI

HISTORIA HIEROSOLYIITANA
(Apud BoNG.\RS, Gesta Dei per Francos, p. 30).

MONITUM.
Robertus monachus hanc quam Hierosclymitanam Historiam inscripsit, composuisse testatur ipse,prs-
atione apologctica.in elaustro cu.jusdam cella; S. Remigii,constitutoe in episcopatu Remensi,jussu abba-
tis cujusdam, nomine Bcrnardi, ita enim plene in veten ms,nuperrime legimus cui hujus argumenti ab:

alio,nescio quo, conscripta narratio dispiicebat quod erat ct acephala, et stylo ncgligenliore composiia.
:

Ipse concilio Claromontis inlerluit.a quo hic Occidentis in Orientcm motus cocpit.Eum Blondus citat non
semel, sed ut expeditionis comitem "Delectavit nos, inquit ii decad lib. iv.Robertum vidisse mona-
: ,

chum, eas describcre niachinas, in hunc mortum, » ctc. Et paulo post " Robertus monachus, qui tunc:

Hierosolymis erat, et " Kaletur ingenue Robertus mnnachus, a quo scriptore ha^c certiora sumuntur.»
:

De eodem Tritheniius Rupertus monachus Cfflnobii S. Rcniigii in dioecesi Remensi, ordinis divi Patris
:

Benedicti, natione Gallicus, vir in divinis Scripluris jugi studio exercitatus.et saicularium disciplinarum
non ignarus, ingenio clarus et apertus oloquio.Scripsit nonnulla ingcnii sui opuscula,quibus nomen ejus
postcritali innotuit, e quilius cgo tantum vidi, Geslorum in lerra sancla per Christianos lempore
Vrbani sccuiidi, contra infrdeles, llistoriam insifjncm, lib. \. Iiiler omnes hislorioijr. De aliis
nihil vidi. Claruit sub Henrico V, anno IJomini il20.» Wxc Trithcmius; qui aut libro auctius exemplar
nostris.aut unum in duos divisura habuit :quoniodo in prioribus editionibusscptimusetoctavusin unum
coaluerunt. Defuit autem Trithcinio, ut apparct, pra-falio apologetica, quam edidit Reubcrus, qua; et in
nostris membranis lcgitur. Ordericus Vitalis tuiii styli eleganliam,tuin veritatcm in illo laudat et saipe
ipsuni transcripsil, .\uctor l.ibri principalis hellorum Domiui pro lcmpore nov;c lcijis, qui est ms,in biblio-
tncca P. Petavii citat Rohcrluin nbhaWm Sancli /{(Wir/ii.Posscvinus confundit cum Sigeberti continualore,
Apparatu, in Hohcrlus monachus : qiiem antea distinxerat, f"x Arnoldo Wione, in liohcrlus Jnfllus. Nos
usi sunius codicibus mss. Nicolai Tabri, Laurentii Bochelii, nostris imprcssis, nostro antiquissimo et
:

oplimo, nulla nec loci, nec topographi, nec tetnpnris nota; alio depravatissimo Basiliensi Henrici Petri
anni 1533, et Wechcliana Justi Reuberi, emcndatiore. Scias autem, lcclor, olim editum illum nostrum,
col. niinc 757, lin. 26, ex Fulcherio insterta habere plurima, nempo capita quindecim. a vicesimo ad tri-
cesimum quintum ita " pridie Idibus Augusti. His peractis.placuit quibusdam in patriam nationis sus
:

reverti, » etc, quae leguntur (ine capitis 19 Fulchcrii, paucissimis voculis variantibus; tandem redire
ad ea quibus opus suuni claudit Roberlus " Quia vero hic historicus sermo, » elc. Ha;c eodem omnino
:

modo habentur in ms. libro veteri, qucm hac editione absoluta fortc inter nostros lalentera reperimus.
Misit ct varias lectiones e suis Andreas Schottus quarutn usus erit tertio tonio, si vitam hanc Dcus,
:

aniniiimque servaverit. Versu.-< illius a;vi, ut crant in mss,, in extrema pagina posiiimus, ne quid non
exhibercmus. Initium scribcndi facit a concilio Claromcntano, anno 1095; finem, in illa dc Admiraviso
victoria.
 :

669 IIOBEIITF MONACIII IIIST. ITIEROSOL. — LIB. I. 670

INCIPIT
PR^FATIO APOLOGETIC.\ MO^ACIII ROBEUTI
IN II1ST0RI.\ HIEROSOLYMITAN.V

Universos qui hanc historiam lcgerint, sivc li'gi A test >'* lovitas carnninis, et minimc phalerata eom-
audierint, et auditam intellexcrint, deprecor, ut positio dictionis. Unde, si cuiacademicorum stu-
cum in eaaliquid inurbanecompositum invenerint, diis innutrito displicet ha;c nostra editio, ob hoc
concedant veniam, quia hanc scribero compulsus forsitan quod pedestri sermone incedentes plus
fui per obedientiam. Quidam cnim abbas, nomino justo in ca rusticaverimus, notificare ei volumus
morum probitate pr.Tditus,
N.,litterarum scicntiact quod apud nos probabilius est, abscondita rusti-
ostendit mihi unam historiam secundum haiic ma- cando elucidare, quam aperta philosophando ob-
teriam, sed ei admodum displicebat partim,quod
: nubilare. Scrmo enim semper exactus, semper est
initium suum quod in Clarimontis concilio consti- ingratus; quia quod difficili intellectu percipitur-
tutum fuit, non habebat; partim quod series tam surdiori aure hauritur.Nos veroplobeio incessu sic
pulchra; materia; incultajacebat,et litteralinm com- volumus progredi sermonem nostrum, ut quivis
positio dictionum incondita vacillabat. Pr.Tccpit cum audierit, speret idem;et si fortassis idem
ergo mihi utqui Clarimontis interfui concilio, ace- tentaverit csse, longe separetur ab idem. Si quis
phalffi materiei caput prceponorem, et lecturis eam affectat scire locum quo ha;o historia composita
accuratiori stylo componerem. Ego vero,quia nota- fuerit, sciat esse claustrum cujusdam cella; S. Re-
rium nonhabui alium nisi me,et dictavi, et scripsi r> migii constituts in episcopatu Remensi. Si nomen
sic quod continuatim parui menti manus,et manui auetoris exigilur, qui eam composuit, Robertus
pcnna.et pennae pagina,et fldem satis prsstare po- appollatur.

mCIPIT PROLOGUS
Inter omnes historiographos Xovi ac Voteris Te- strorumHierosolymitarum'?Quod quantostudiosius
stamenti Moses sanctus obtinet principatum, qui quisque adverterit, tanto uberius intra mentis suae
divino spiritu prophotia;.Hobraicis littcris, quarum dilatatossinus obtupescet.Hoc enim non fuithuma-
ipse autor exstitit, mundi exordium, et
descripsit num opus, sed divinum. Et ideo litterali compa"i-
primffi ajtatis ac sccunda» facta mirabiliora,nec non natione commendari debet
notitia; tam prjesen-
et patriarcharum gesta nobis adduxit in mcdium. tium quam futurorum, ut per hoc et spes in Deum
Hujus exemplum secuti sunt Jesus Nave,Samuel et Christiana magis solidetur, et laus ejus in eorum
David, quorum primus Josue librum, secundus et mentibus vivacior incitetur. Nam quis regum aut
tertiusRegum historias conscripserunt.Ex hoc ergo p principum posset subigere tot civitates et castella,
liquido colligi potest quod revera Doo sit accepta- natura, arte, seu humano ingenio pr.-emunita, nisi
'

bile, ut ad notitiam fidelium suorum litteris com- Francorum bealn gcns, cujus cst Dominus Deus, po-
mendetur, cum in terra peragit quod prsefixis tem- pulus quem clcijit in h,rredi/alem .libi? (Psal.xxxn, 12.)
poribus fieri disposuit, aliquod opus mirabile. Sed Inferat ergo nobis Dei sapientia qnod ad laudem
quid post creationem mundi mirabilius factum est, sui nominis proferamus. Et seiant,qui hasc legerint
prsetersalutifera; crucis mysterium, quam quod sive audierint, quod nihil frivoli, nihil mendacii,
modernis temporibus actuin est in hoc itinere no- nihil nugarum, nisi quod verum est,enarrabimus.

EXPLICIT PROLOGUS.

INCIPIT LIBER PRIMCS

CAPUT PRIMUM. tate quaeClarusmons appellatur. Cui papaUrbanns
secundus cum episcopis et cardinalibus praefuit.
Anno igitur Dominicse Incarnationis millesimo Fuit autom illud concilium valde celeberrimum,
nonagesimo quinto,magnum interfines Galliae con- convenlu Gallorum ac Germanorum,tam episcopo-
cilium celebratum est, in Arvernia scilicet, in civi- rum quam principum. Ordinatis igitur in eo rebus
 :

671 AD G0DEFR1DI:M APPEND. II. — MONUM. DE BELl.O SACRO. 672

ecclesiasticis, exivitdominus papa in quadamspa- A tum et conjugum continet aCfectus, en rccolite quid
tiosffilatitudinisplatea.quia non poterat illos capere in Evangelio dicat Dominus : Qui amat patrem aut
cujuslibetaBdificii claiifura. Qui tiac suadela rheto- malrem snper mc. non est me dignns {Matlh. x, 37).
rica; dulccdinis, generaliter ad omnes in h.fc verba Omnis qui rcliijuerit domum.aut patrem.aut matrem,
prorupit,dieens (1) : « Gens Francorum,gens trans- aut u.iorem,aut /ilios, aut agros propter nomen iru-ttm,
montana,gens,sicut in pluribus vcslris clucet ope- centuptum accipiet, et vilum xternam possidebit
ribus, aOeo dilecta et electa, tam situ terrarum {Malth. XIX, 29). Non vos protrahat ulla possessio,

quam catholic^.quam honore sanctse Ecclesiae,

flde ulla rei familiaris sollicitudo, quoniain terra haec

ab univerais nationibus segregata, ad vos sermo quam inhabitatis clausura maris undique et jugis
noster dirigitur, vobistiuc c\liortatio nostra proten- montium circumdata, numerositate vestra coangu-

ditur. Scire vos volumus qu.-c lugubris causa ad statur; nec copia divitiorum exubcrat; ct vix sola

vestros fines nns adduxerit, qua; necessitas vestra
cunctorunique lidciium attraxorit. Ab Hierosoly-
morum finibus et urbe Conslantinopolitana relutio
gravis emersit, et s.-epissime jam ad aures
pervcnit quod videlicet gens rcgni Pcrsarum, gens
alimenta suis cultoribus administrat. Inde est
juod vos invicem mordelis, et comeditis; bella
movetis, et plerumquc mutuis vulneribus occiditig.
nostras Cessenl igitur inter vos odia, contiocscant jnrgia,
r, beila quiescant et totins controversia; dissensiones

malcdicta, eitranca gens prorsus a Deo aliena, sopiantur. Yiam sancti sepulcri incipite, terram
generatio scilicet qu» non direxit cor suum,et non illam nnfariae genti auferte,earaque vobis subjicite.
est creditus cum Deo spirilus ejus (Psah Lxxvii, 8) Terrailla filiis /sraW a Deo in poteslatcm datafuit,
terras illorum Chrislianorum invaserit ferro, rapi- sicut Scriptura dlcit (jux lacte el mellc fluit (lYtwn.

na, incendio depopulavcrit ipsosque raptivos par- XIII, 28).Uierusnlcm umbilicus est terrarum, terra
tim in lerram suam abduxerit, partimque nece prae ca:tcris fructifera,quasi alter paradisus delicia_

miserabili proslraverit ecclesias Dei aut lundilus rum (2). Hanc rederaptor humani generis suo illu-
everterit,aut suorum ritui sacrorum mancipaverit. stravit advenlu, decoravit conversatione, sacravit
Altaria suis fcfiditatilius inquinata subvcrtunt,Chri- passione, morte rederait, sepultura insignivit. Hibc
stianos cireumcidunt, cruorem circumcisionis, aut igitur civitas regalis in orbis medio posita, nunc a
supsr altaria fundunt, aut in vasis baptisterii im- suis hostibus captiva tenetur, ct ab ignorantibuB
mergunt. Et quos cis placet turpi occuljitu mul- Deum ritui gentium ancillatur.Qu.-crit igitur et optat
ctare, umbilicum eis perforant, caput vitaliorum non ccssat imprecari.
liberari, et ut ei subveniatis

abslrahunt, ad stipitem ligant, et sic flagellando A quidem pr.Tcipue exigit subsidium, quo-
vobis
circumducunl.quoadusque extractis visceribus solo niara a Deo vobis collatum cst prje cunctis nationi-
proslraticorruunt. Quosdamstipitiligatossagittant; '-'
bus, ut jam diximus, insigne dccus armorum. Ar-
quosdam eitenlo collo et nudato gladio appetunt. ripite igitur viam hanc.in remissioncm peccatorum
et utrum uno ictu truncare possint pertentant. vestrorum, securi de iramarcessibili gloria regni
Quid dicam de nefanda mulierum constupratione? coelorum. »
Dc qua loqui deterius est quam silere. Ilegnum CAPUT II.

Graecorum jam eis cmutilatum est, et suis usibus Ha!C et id genus plurima ubi papa Urbanus iir-
emancipatum, quod transmcari non potest itinore bano sermone pcroravit, ita oinnium qui aderant
duorum mensium.Quibus igitur ad hoc ulciscen- affectus in unum conciliavit.utomnes acclamarcnt,
dum,ad hoc eripiendum,labor incurabit,nisi vobis, Deus vult; Deus vult. Quod ut venerandn» ponlifex
quibus prae c«teris geutibus contulit Dominus in- Romanus audivit, erectis luminibus, incoelumDeo
signe decus armorum, magniludinera animorura, gratias egit, ct manu silentium indiceus, ait :

agilitatem corporum,vii-tulem humiliandi verticcm i< Fratres eharissimi, hodie in vobis est ostensum
capilli vobis resislentium? Moveant vos et incitent quod Dominus dicit in Evangelio Ubi duo i'cl tres
:

animos vcstros ad virilitalem gesla prajdeccsso- fuerint congrcijati in nomine meo, ibi in medio corum
rum, probitas et magnitudo Caroli Magni rcgis, ct sum enim Dominus Deus
{Matth. xTiii, 20). « Nisi
Ludovici filii ejus, aliorumque regum vestrorum ; j) una omnium vestrum
in incntibus vestris fuisset,
qui regna Turcorum destruxerunt, et in eis fincs vox non fuisset. Licet enim vox vestra numcroBa
sancta; Ecclesiae dilatavcrunt. Prajscrtim luovcal prodierit, tamen origo vocis una fuit. Propterea

vos sanctum Domini nostri Salvatoris sepulcrum, dico vobis quod Deus hanc a vobis elicuit, quives-
quod ab iramundis gentibus possidetur, et loea tris cam pcctoribns inseruit. Sit ergo vobis vox
sancta qua: nunc inhoneste tractantur et irreve- ista in rebus bellicis militarc signum,quia verbum
renter eorum immunditiis sordidantur. O fortissi- hoc a Deo est prolatum. Cum in hostcm flct belli-
mi milites, et invictorum propago parentum,nolite cnsiimpelus congressio, erit universushasc ex parte
degenerare, sed virtutcs majorum vestrorum remi- Dci una vociferatio Deus vult, Deus vult. Et non
:

niscimiai. Quod si vos charus liberornin et paren- pra;cipimus aut suademus,ut senes aut imbecillea,
NOTUL.t: MARGINALES MS. COD.
(Ij Qui legis ha;c dicta,ne sit tibi mens male ficla : (2) Jcrusalem gaude, tibi constat laus sine fraude.
Urbani papa3, dulcia verba cape.
678 UOBEUTl MONACIII IIIST. IIIEROSOL. — LIB. I. f)74

6t usui ainnorum ininime idonei, hoc iter arripiant, A vcncrabile, et ad aures rcgum ac [irincipnm pcrvc-
nec mulieres sine conjugil)ussuis,aut fratribiis,nut nit concilii constitutum honorabilc. Placuit nnini-
lcgitimis testimnnii.s ullatcnns pronciscantur.Tiilcs bus, ct phis quam treccnta millia mento itcrconci-
cnim magis sunt impcflimcnto quam arijumcnto ;
piunt, etadimplere satagunt,prout unicnique posse
plus oneri quam utiiitati. Divitcs in opibus sulive- contulit Dominus. Jamque turmatim exsultare ccc-
niant, et cxpeditos ad tjeilum de suis facullatilms pit Francigena; gentisunanimitas ;ct desideriojam
secum ducanl.Prcsbytorissive clericis ciijuscunque cum Turcis pugnabat corum proba ferocitas.
ordinis absque episcoporum suorum licentia non C.\PUT II I.

licet ire, quoniam inutilis eis lieret Iiaic via,si ircnt
sine illorum licentia. Ouia nec laicis expedit perc-
grinari, nisi cnm sui benediclione sacerdotis. Qui-
cunque ergo hujus sancto! peregrinationis animum
httbuerit, et Deo sponsionem inde fecerit, eique se
litaturum hostiam vivam, sanctam, Deoiilacentcm,
devoverit, signum Dominica; erucis in fronte sua
sive in pectore pra>fcrat. Qui vero inde voti
ingredi voluerit, intcr scapulas retro ponat. Tales
quippe bifaria operatione complebunt illud Domini
pra:ceptum, quod ipse jubet per Evangelinm Qui
noii hajuliH crucem suam et vcnil posl me, non
Erat in illis dicbns qnidam, qui crcmita cxstitc-
rat,nominc Pclrus, qui apud illos qui terrena sa-
piunt magni ajstimabaturjetsuperipsospraesulcset
abbates apico religionis efferebatur, eo quod nec
pane nec carne vpscebatur, scd tamen vino aliisquo
cibis omnibus frucbatur,ct «summam abstincntiam
in deliciis quff-rebat. » Hic(3)ca tcmpestate collegit
compos „ sibinon modicam equitum peditumquc multltudi
nem, etitersuum direxit per Hungariam. Associa-
tur autem quidam duci Teutonicorum,nomine Go-
: defrido, qui erat Eustacbii lioloniensis comitis fi-
lius, sed officio dignitatis dux erat Teutonicus.Hic

estme dignus {Luc. xiv, 27). n Ilis ita complrtis, vullu clegans, statura procerus.dulcis eIoquio,mo-
unus ex cardinalibus, nomine Gregorius, pro om- ribus egregiu3,et in tantum lenis ut magis in semo-
nibus terrae prostratis dixit confessionem suam, nachum quam militem figuraret. Hic tamen, cum
et sic omnes pectora sna tundentes, impetraverunt hostem sentiebat adesse, et imminere prffilium,
de his quae malc conimiserantabsolutionem,cl facta tunc audaci mente concipiebat animum, et quasi
absolutione, bcnedictionem ; et bcnedictione con- leo frendens ad nullius pavebat occursuni. Et quas
secuta, ad propria remeandi licentiam. Et ut cun- lorica vel clypeus sustinere possot impetum mucro-
clis claresceret fidelibus quod hfec via a Dco non nis illius? 11 ic cum fratribussuisEustachio et Bal-
ab homine sit constituta (sicut a mullis postea com- duino.etmagnamannmilitumpeditumqueperHun-
perimus) ipso die quo haec factaet dicta sunt,fama gariam iter arripuit. Per viam scilicet, quam Caro-
prfficonans tanta; constitutionis totum commovitor- lus IMagnus, mcomparabilis rex Francorum, olim
bem, ita ut etiam in maritimis Occani insulis di- C suo exercitui fieri usquead Constantinopolim prs-
vulgatum esset, quod Hierosolymitanum iter in cepit. Primus Petrus Eremita cum suis, et
igitur
coneilio sic stabilitum fuisset. Gloria provenitinde magna gcnte Alemannorum, Constantinopolim ve-
Christianis et exultatio ;
gentilibus autem Persis et rit;et copiosam Langobardorum gentem, multos-
Arabiffi cultoribus, mocror ct trepidalio.His additur que alios ex diversislocorum spatiisaggregatos in-
animi magnitudo, illis incutitur pavor et mentis venit.Quibus imperator licentiam introcundi civita-
hebetudo adeo coelcstis tuha percrepuit.quod ubi-
: tem nunquam prasbuit quia virtutem Christianaj
;

quegens omnis infesta Chrisliano nominiintremuit. militiffi et maxime Francorum suspectam semper
Elucet igitur quod non fuithumans vocisofficium, habuit. Idem tamen mercatum eis habere concede-
sed Spiritus Domini qui replet orbem terrarum bat, quod et in civitate erat prohibueratque illis,
;

{Sap. I, 7). Ad sua itaquereversus est unusquisquo ne transirent illud vicini a;quoris spatium quod vo-
laicorum. Et Urbanus papa, in crastinum residere catur Sancti Georgii Brachium,quoadusque veniret
fecit conventum episcoporum quibusresidentibus
: formidabilis exercitus
Francorum.Turcorum enim
accepit consilium, quem numerus erat, qui adventum illorum be-
praeponeret tantce multitu- infinituR
dini peregrinari cupientium,quianondum erat inter stiali mente sitiebant. In quorum manus si ipsi,ab-
eos aliquis nominatorum principum. Universi vero q sentibus Francorum principibus,dcvenissent,sicut
elegerunt Podiensem cpiscopum asserenteseum re postea rei probavit eventus.omnes a;qualiter morti
bus humanis ac divinisvaldeesse idoneum,et utra- subjacerent.oSedomnis congrcgatio hominum quae
que scientia peritissimum, suisque in actionibus bono auctore non gubernatur, si ei languidum ca-
multividum. Ille itaque, licet inviias, suscepit quasi put dominatur, in deterius labitur et quotidie lan-
alter Moses ducatum ac regimen Dominici populi, guescit, eta salute elongatur. » Propterea et hi,
cum benedictione domini paps ac totius concilii. quia prudentem principem qui eorum dominaretur
quot diversse statis ac polenli» seu domesticaj non habebant, rcprohensibilia opera faciebanl. Ec-
facultatis homines in illo concilio cruces suscepe- clesias enim et urbis palatia destruebant,et qufe in
runt, et viam sancti sepulcri spoponderunt Hinc : eis erant auferentes, plumbum quo tegebantur ab-
divulgatum est ubique terrarum illud concilium strahebant, et Graecis vendebant. Unde imperator,
NOTUL.E MARGINALES MS. COD
/3) Dux prior iiicessit, nec retro postea incessit
 !

675 AD GODEFUIDUM APPEND. II. — MUNUM. DE BELLO SACIIO. 876

nomine, vehcmenter iratus fuit, ct a?quo-
.\lcxius A ad aquilonem devenil. Qui vero rcmanserunt, nec
reumSanctiGeorgii Brachiumtransmearcprajcepit; mutare vtducrunt, mortis
Cbristianee fidei titulum
qui ultra progressi, ducem sibielegerunt,pt quem- exlerminium pertulerunt.
dam Rainalduni sibi prajposuerunt ;
qui licetprin- CAPUT V.
cipcm haberont, eadem tamen rapinoc opera agere Igitur ex tota illa multitudine occiderunt Turci
non ccssabant. Nam domos quas inveniebant igni quos voluerunt, et quos libuit (uti placuitVaptiva-
comburcbant,et ccclesias bonis suis et facultatibus vcrunt. Quosdam ad signum positos sagittabant,el
denudabant. Sic Nicomediam usque vencrunt, et omni ludibrio, prout eis placuif,scrvos Dei contu-
inde Romanise terram intraverunt. meliis afficiebant, et maluerunt sic occumbere
illi

CAPUT IV. gloriose quam ncgantes fidcm Doi,cum eis infelici-

Tribus igitur diebusambuIandoconsumplis,ultra ter viverc. Dcus vero, ut crcdimus, reccpit eos in
Nicaam urbem pcrrexerunt, et quoddam castrum, septa scmpiterni paradisi sui.quoniam noluciunta
cui nomcn cral E.^crogorgo, gente vacuuni invene- fide sua peregrinari. Jam quippe diabolica legio vi-

runt ; in quod intranlcs repererunl magnam ubcrta- ctrix exsuUat, et contraPetrum Eremitam,qui crat
tsm fruraenti, carnis et vini.omniunuiue bonorum iii quodam castello,nomine Civito,dimicat.Erat au-
quE sunt humaaffl vita; sustentaculum. Turci vero j,
teiii castrum supra Nica^am civitatem cousti-
illud

melu Francorum perterriti,longe ab illa teria seces- tutuin. Contra quod Turcidum cursum suum diri-
scraut, sed tamcn e.xploratores suos diniiserant,qui gerent, obviavcrunt Waltero, qui erat primicerius
illis adventum nostrorum et quomodo se haberent, et signifer agminis Ercmita:. Sed licet miles egre-
nuiitiarcnt. Qui ut per intcraunlios compcrerunt, gius claruisset tot militiae titulis^his tamcn omnino
qiiod venerant rupere, non possidcrc ; dcstruere, resistcre non valuil, sed tamen pretiosam morlem
non retinere : prolinus contra illos accurrcrunt, et suam, multo Turcorum sanguinc commcndavil.Ir-
custellum in quo crant, obsidione circumdcdorunt. ruit enim in illosvelut ursus csuriens in animalia,
Erat quippe ingensjnumerus illorum et copiosa ni ul- et quos in occursum invenit, prostravit ct vitapri-
titudo. .\nte portam castclli cral puteus.ctjuxtaex vavit. Similiter et qui cum co erant armati, adhuc
altera parle fons vivus,juxla qucm Rainaldus prin- vivi jam necem quani crant passuri fortiter vindi-
eeps Christianorum eiierat, ct insidiia positis, eo- cabant, et quandiu cis arma valuerunt, hostes de
rum pra;stolabatur advcntum. Turci vero nil ha;si- victoria nunquain tripudiavcrunt.Sed ibi multitudo
lantes irruerunt in eum,et multosqui cum eo erant audaciam, non audaciaraultitudincm separavit,nisi
occiderunt autem in caslrum fugerunt.Illi au-
; alii quod animosilas numerositatem sextuplo minncrit.
tem aquam eis omnino abstulerunl, et in magno Fractis tandem armis et non animis,laudabili mor-
cruciatu per aqu;c penuriam Christianos iiumise- C te (5), sic in bello, sicut pro Dco, vilam terminave-
runt. Erat aulem feslivitas S. Miehaclis, quain vo- runt, eosque in sortcm ccelitum angelici spiiitus
nerari debct omnisanima fidclis.. Obscssi autem in transtulerunt. Tunc priinum Turci,revoIutis cada-
tantam sitis angustiam devcnerunt,quod venis equo- vcribus suorum, cognoverunt,quod cumquibuspu-
rum incisis boumque et asinorum aliarumquc pecu- gnaverunt,fuerunt Franci.llisita patratisparsTur-
dum sanguinem eliciebantct bibebant :.\lii terram coruin cucurrit ad castra Christianorum ct ibi ;

humectiorem fodiebant, et sie ori apponcbant, ar- unuinpiesbylcrummissii.mcelebrantcminvencrunt,

dorcmque sitis temperabant iQuidam uriiiain suam iiuem anle altarc delruncaverunt (0). felix felicis

in VA8C, aut in manibus suis mingcbant et quod presbytcri martyrium, oui pra-buit ducatuni Domi-
;

dictu mirabile [miserabile ?] est, absorbebant.Quid nici corporis viaticum ! Similiter quotquol invene-
plura? NuUum erat vitaj solatium, nisi sola mors runt, aut occiderunt aut abduxerunt. Petrus vcro
pereuntibus erat subsidium. Tandeiii princeps illo- Eremita abierat, et Constantinopolim rcmeaverat.
rum Rainaidus (-4)cum Turcis furtivum iniit fa'dus In castello autem quod supra mcmoravimus, cui
malens temporalcm vitam retincre quam pro Chri- nomen Civito, remanscrat Christianorum plurima
sto mortem in tali martyrio subire.Dispositis ilaque raultitudo ; et qui decattris sive de pra;lio vivieva-
agminibus sui8,simulavit cum advcrsariisinirecon- j)
serant,rctro ad iilud castellum counuxcrant ;
quos
gressionem,sed mox utexiit, fecit ad illos cum mul- Turci insoquentes,slrues Iignorum,ut nostros com-
tis aliis digressioncin.IIcu llicu 1 mcticulosus niiles burercnt, circumposuerunt. Sed qui obscssi erant
non ab austro, scd ab aquilone progrcssus, quam dc luitione vita3 solliciti, igiiem in strucs. immisc-
enerviter et effeminate pro ccclesti rege ct rcgnodi- runt, et Dei nutii flante vento,plerosqupdehoslibus
micavitlQui necdum vcl levi stipula tactus, raar- combusserunt.Turci tandeni illos vi comprehende-
tyrium subire pcrhorruit ; et lidei Christiana pro- runt, etsecundumludibrium suum variispoenarum
fessionem, saniis, e(jues, et armatus, abdicavit gcneribus affcctos^alios occiderunt.alios in captivi-

Jureigitur apudDeum ovanesccntis glori.TJacturam tatem vcndiderunt. Qui lamen aliquo casu seu in-
promeruit,et in sortem illiusquisedem suam clegit gcnio cvaserunt, ad Brachium S. Georgii reversi
NOTUL.E MARGIN ALES MS. COD.
(4) Nec leviter taclus, Rainaldus apostata factus, (51 Haec mors Walteri debet preliosa videri.
Abjurando Dcum, so probal csse reum. (6) Sic ct presbyteri mors hujus debet haberi.
 ;

677 IIOBERTI MOiNACIII IIIST. HIRROSOL. — LITi. II. (,78

suiit, et JLiljLMilo nequissiino impcrulore Constanti- \ pomparavit. Ilis ita gpstis, Iiuic iiafi-ationi tprmi-
nopolim rrgrpssi sunt. Imppralor fiuiilpm cum suis num ponamus, stylum rctro convcrlpntcs. ipio-
Pt
Gr.Tcis fii3 victoria Turcorum cxsullavit, et omnia modo illuo convcncrit nostra gcns Francurum. et
arma nostrorum, ut cos incrmcs rcdderct, callidc cum quibus principibus, disscramus.
EXPLICIT LIBER PRIMUS.

INCIPIT LIBEK SECUiNDUS.

CAPUT PRIMUM. usque pcrvenenint. Et, o gloriosa Christi militia,
(7) Intercadum aguntur.de remotis occidcn-
ha;c quam non potuorunt continere tam spatiosa; urbis
talium parlibus, aparte aquilonis cxcitavitDominus intra incolatus sui spalia vel domicilia! et ob hoc
comites duos, quibus unum nomen, unaconsangui- nuilti c.\lra urbom ex principibus sua fixere ten-
nitas, cpqua potestas, idem
armis et animis,
et diebus commorantes, loca sancta
toria, Ibi aliquot
etiam gloria consulatus compares, Northmannus peregrina consueludine perambulaverunt et se .

scillcet et Flandrensis eomes, cum quibus Ilugo sanctorum apostolorum, aliorumque meritis ac
Magnus, frater Philippi regis Francorum, qui ipso []
precibas commendaverunt. Ac sic apostolica bene-
tempore Franciam suo subjugabat imperio. llic ho- dictionc pprccptu, ab urbe discesserunt, et per
nestate morum, el elegantia corporis, et animi vir- .Xpuliain suas acies dircxorunt.
tute,regalem de qua optus erat commendabat pro- CAPUT II.

sapiam. Cuni quo et Stephanus Carnotensis comes, Cum vcro sic incederent, rumor tanti exercitus
qui a bonis initiis pravos deinccps obtinuit exitus. ad aures cujusdam terr» illius principis pervenit(8)
quam alii innumeri optimates et minoris lamae nomine Boamundi, qui tunc eral in obsidione
consules, cum his sunt associati tam ejusdcm Fran- Malphi super littus Scaphardi pelagi constituli. Qui
cis quam majoris et minoris Britanniae A ! parte hoc audiens, fecit inquiri quibus principibus tantua
australimota sunt castra Podiensis episcopi, et exercitus regatur, quibus armis muniatur, quo or-
comitis Sancti /Egidii, nomine Raimundi. Vir iste dine incedant, ulrum rapere venerant, aut sibi ne-
cum prEdives esset, et temporalibus bonis locuple- cessaria compararent. Cui ab inquisitoribus rela-
tatus, omnia sua vendidit, et viam deliberationis tuin est de principibus, quod
Hugo Magnus, Phi-
sancti sepulcri arripuit. Ecce praesentialiter Francorum germanus, signifer et dux
nunc lippi regis
videmus in re, quod olim Dominus promisit per sit tants iniliticE, Robertus comes Xorthmannus

08 IsaicB prophetcB. Ait enim Noli timere, (juia „ Robertus comes Flandrensis, Stephanus comes
:

ego lecuin sum. Ab aquilone adducam semcn tuum, Carnutensis, Raimundus comes Sancti yEgidii, et
el ab occidente congregabo te. Dicam Aquiloni : Da episcopus Podiensis duces erant et domini. Exer-
el Austro : Noli prohibere : affcr filios meos de citus autem sic devote et seriatim procedebat, quia
longinquo, et meas ab ex-tremis terrx (ha.
filias cui nocuerit nullus erat. Arma equitum tam idonea
XLiii; 5, 6; Psal. lxvii, 5). Nunc, ut videmus, filii erant, quia in tanto procinctu Dei conve- militice
Dei et Cliae, Hierosolymam tendunt ab extremis niebat. Nam quis carneus oeulus loricarum, aut
terrae; auster et aquilo nutritos suos non audent galearum, aut scutorum, aut laneearum, sole ra-
prohibere. Revera nuno Dominus ascendit super dianle, ferre poterat intuitum Pedites vero omni
!

orcfwum, quoniam requiescit
dentalium. Nunc occidens illustrare parat orien-
tem, et novis sideribus suis excitatis, qua premeba-
tur, depellere caecitatem. Et cum
na enitesceret terribilis fulgor
tamen reverberaret,
si intupri posset, splendor ani.
morum. ad bellum unanimiler incedunt, non ut
Ili
fugiant, sed ut aut moriantur, aut vincant. Mori
quippe nullum credunt dispendium; vincere
vitce
vero divini subsidii est praeconium. Hi ergo memo-
rati principes, quos supra diximus, satis congruo
tempore de suis sedibus exierunt, sed natale solum
transeuntes, diverso tempore et itincre transalpi-
naverunt. Itaque per Italiam iter direxerunt, et di-
vina praeeunte custodia, secundo appulsu
in animabus occi- genere lelorum sic prajmunili sunt, quia si obviam
sibi veniret, omni orienti terrorem incuterent. Et
cum sic telisetarmisaccingantur,tamenut inermes
inter tanta agmi- peregrini necessaria sibi mercantur. Quae cum au-
armorum, hunc disset vir circumspectus et divitiis opulentissimns
talia verba protulit coram omnibus:« Gratias a^ere
Deo omnes debemus, qui in sua potestate habet
D omnium corda et quo vult inclinat ea. Quis enim
tot principes, tantum populumin unum collecisset
nisi eorum mentibus ipse priBsideret? « Cumque
requireret quod signum gestarent peregrinationis,
didicit, quod aut in fronte aut in scapulis dextris
signum ferebant sancts crucis. Cum vero per
campos discurrendo bellico usui se exercerent, et
Romam jocando invicem alter in alterum hastas vibrarent

NOTUL.E MARGINALES MS. COD.

(7) Agmina conveniuut, numerosaque millia fiunt. Pro quo sic patriam respuerant propriam.
Quorum t» proceres, si consociari videres, (8) Circuiens mundum rumor venit ad Boamun-
Agmen tam pulcrum, laudares jure sepulchrum Idum,
 Jj"9 AD GODRFHIDUM APPEND. II. — MONU.M. DE HELLO SACRO. 060

o-unes una voce clamabant \dicentes : Deus vtilt, qiioniam duccm Godpfridum cum magno exeroilu
De.iS vuU (9). Et hoc signum crat beliici elamoris repcrerunt. Flere pr» gaudio potuit, qui Ilugonem

ipsorum. Et cum b.-cc iterum audiret vir prudens Magnum et duccra Godefridum invicem ampltxari
magis in Deo exsultavit, et osculari conspexit Gaudet Hugo Magnus se fuisse
et mcnte capax, magis ac

quia omnia h.-ec non lantum esse hominum intol- comprehensum,qnia mcruil hac occasione adduei
lexit. Qui statim eadem devotione
succensus, duo ad ducem Godefridum.Gaudeldux.quia amplexatur

prctiosa pallia jussit afferri,et ex eis corrigiatim pracordialem ainicum et cogna'um suum et tolius
incisis pr.Tcepit cruces ficri. Tunc di.xit
omnibus generositatis nobilem virum. Gaudet alter in altero

tam peditibus, quam mililibus « Si quis est Do- innovatum fu;dus amicitia", el antiqua familiari-
:

jungatur mihi.O militos nunc mei, estote tatis, ct quod in utroque inerat insigne decus pro-
mini,
Dei; etviamsanctisepulcri mccum incipite; etqu.-e bitalis. In his duobus viris prirao denudat» sunt

mea sunt, u/ vestra, assumite. Nonne et i:os Fran- fraudes irapcratoris, sicut mox sequentia decla-
ci"ens sumus? Nonne parcntes nostri de Francin rabunt.Dux Godofridus prior omnium Francorum
venerunt, et tcrr.im hanc militaribus armis sibi principum Consfantinopolim venil (13), quia per
mancipaverunl? Proh dcdecus! Ibunt consanguinei Hungariam reclo gros«u profcctus est. Venit alque

et fratres nostri sine nobis ad martyrium, imo

ad duohus dicbus antc Natale Doraini, et hospitari
paradisum! In omnibus futuris temporibus debct voluit oxtra urbcm; sed suhdolus imperator eum

ascribi lam nobis quam liberis nostris retrograda inter suburbana reccpit. Speravit interim dux ibi

animi inopi s nobis absentibus, agitur h.-ec di-

si, secnrum remancro se posse, donec venirenl agmina
vina militia.» (10) Et cum his et islis similibus ani- gentis Francigena>. Etcum pcr aliquotdies mittere
mosus milcs fincm darct, omnes claniaYcrunt qui CGjpit elicntns suos ad compaianda nccessaria, do-
adcrant, diccntes : « Nos tecum ibimus et absque losus imperator pr.-eccpit Turcopolis suis et Pin-
retractatione viam S. sepulcri promittimus. »Tunc cenatibus, ut in insidiis positi eos invaderent ct
vir sapiens el astulus cruces jussit airerri, quas occidercnt. Scd Balduinus frr.ter ducis, cognita
prKcepor.-it fieri. Quibus allatis dixit : « Si dictis eorum nequitia, occultavit se, et eorura praevenit

vestris facla unire vultis, dc unu- crucibus istis insidias,quia dum suos sc<]uorcntur ul occiderent,
squisque accipiat un.im et acceptio crucis, spon
: forti animo otvirili impetu illos invasit, et sic, Deo
sio via; fiat. » Tunc tot ad accipiendum confiuxc- juvante, illos superavit, plurcsque ox eis occidit, et

runt, ut multis accipcre ancctantibus cruces dc- captos fratri suo duci pra:sentavit. Quod cum au-
fucrint. Audientes igitur optimates Apuli.-e, et Ca- denuda-disset imperalor, iratus est, quia cognovit
labria;, et Siciliae (li),quod Boamundus crucem vis tas osse Francis dolositatcs et insidias suas. Dux,

S. sepulcri susceperat, omncs ad eum confluunt, C ut cognovit crga se suosque imperatorem iratum
et tam mediocres quam potentes, senes quam esse, de suburbanis illius exivit, et extra urbem

juvenes, servi quam domini,viam S. sepulcri pro- sua tcntoria fixit. Sole igitur occidcnte, cum nox
mittunt. Dux vcro Apulia;, ut ha;c vidit et audivit, superficicm terroe cooperuisset, satcllites impera-
vehementer indoluit, quoniam solus cum parvulis ac toris pr.-csumpscrunt ducem invadere, sed divina
mulicribus in ducatu siio rcmancrc portimuif (12). adminiculanfe gr.atia, cum magno sui dclrimcnto,
Erat autcm dux ille frafor lio.iniuudi, uteniiic lilii vix nianus illius pofueruntevadere. Alter in alterum

scilicel Roberti Wischardi. Dum vcro Boamundus irruif, sed aller altcro pra;stantior fuit; dux cum
vitE necessaria paravit, Francigens ad marinos suis frendens ut leo, illos cito dispersit, et septem
porlus pervencrunl : alii scilicct ad Brundosium, alii occidit, CBetcros insecutus usque ad portam civi-
ad Barim, Otrentum maro intraverunt. llugo
alii tatis (14). Dux iude ad tcntoria sua rediit, et quie-
siciuidem Magnus, et Wilermus Marchisi filius, in tus deincops mansit. Imperator autcm pacom ab co
portu Barim marc inlravcruut.et Durachium usque pcr internuntios qua;sivit, el tandem impetravit,
navigaverunt. Quos ut deprehcndit adesse dux loci et mercatum ei et suae genti, sicut in civitate erat,

illius,captus iniqua cogitationo, illos continuo jussit baberc permisit.

approhcndi,clapprehensosConstantinopoIimtrans- Inferca gensGallicana cocpit appropinquare rcgiae
p
duci. Edixerat onim subdolus impcrator, ut omnes civitati, Podionsis episcopus, ct comos S. ^TIgidii,

Hierosolymitani capercntur, et ad se Constantino- comifcs quoquc Norfhmannus, Flandrensis, et

polim ducercntur. Volebat namque, ul omncs sibi Stcphanus Carnufensis. Dum ha;c ilaquo aguntur,
fldelitatem facerent,ut scilicet suum essct quidquid uf diximus, prospcro succcssu Boamundus Apu-
per arma acquircrent. Sed deprehcnsi, cum ad ur- licnsis, parafis suis stipendiis tanto itineri congru-
bem vcnerunt, magnum sibi solatium inveporuuf. entibus, marc intravit, et in Bulgariam regionem

NOTUL.E MARGINALES MS. COD.

Sed tali vofo clammatur pcctore toto. (13) Dux quoque regalem primus pervenit ad ur-
(9)
pondus, nou respuit hoc Boamundus. [bem.
(10) Militi;e
'lllHuic Calabra; genfes sociantur ct Apulienscs. (l'i) Francigcn.-B gentcs, urbi simul advcnientes,
'12] His lieri pra:dux sprevil tamcn Apulia; dux. Tcrrorem mortis prajfendunt compalriolis.
081 lUlllKllTl MONAnHl IIIST. IllKliOSdl.. l.IIi. 11. 082

transnnvigavit.ciini qiioprantnohilissinii principrs, A n\inc, romlnctitii mililcs sunins iinpcraloi-is, ct do-

TancroHns vidclicct ncpos siuis, cl Marcliisi liliiis naliva nostra promercri ab co dcsiileramu3. Quo
RicliardLis princcps,et omncs lcrr.-o illins oplimatcs, ei libot vadimns, quo priecipit facimus, et magis
qni tantam in Bnlgaria copiam rcpercrnnf, qnod a illi quam Dco obcdimus. Nos tamcn benc recogno-

frnclu frnmenti, vini et olci onincs multiplicali scimus quod maijis ojiorlet obedire Deo (juum homi-
Eunt. Deinile dcsccnilpntcs in vallt>m Androno- uihiis (Art. v, 29). Imperator nosler magis porhorrc-

polis ibi tnndiii quiotavcrunt, qnousqnn onincs scit agmina vestra qnam cadi ruliuiaa, quia pkis
transrrctavcrunt. Illic Hoamnndns vir prudcns com- intellii,'itvosvcIle cnm regno privaroquam velle
siio

minaUis est suo exorcitui, ne aliquis aliquid alicui pcrcgrinari, ct ideo non cessat makiin erga vosma-
violonter auferret, sed unnsquisque quod sibi com- chinari. Sed propterDeum, cujus peregrini et mili-
petcbat compararet.Tandeni transfretatis omnibus, (es cstis, digncmini nostri miscrcri." Ad ha!C verba
in quanidam regionem inlravcrunt, bonis oinnibus vir cgrcgius commohis spirilu inisericordiK,condo-
ubcrrimam, et dc villa in vilhim, do castcllo in navit eis vilain et illwsos abiro pormisil. El dum
castcllum, de civitatc in civitalem progredienles, successu procederet, Krancorum exercilus
sic la;to

Castoriam pervenerunt, solemnitatcm Domi-

et ibi Constantinopolimconveneral, etejus prmstolabatur
nicic Nativilatis celebravcrunt, et per diesplurimos „ advenlum, quem audicrat illic in proximo alfutu-
dietavorunt. Cunique forum rerum venalium ab nim. Imperalor autem cum vidisset castra Dci un-
indigonis qu;ererent, impclrare noquivoriiiit, quo- diiiue sic ariluero, et exercitum suum,qucm miscrat
niam omnes afacie oorum confugicbaul,;eslimantes conlraBoamundum, sie dissipatumcssc, exKsluans
nostros advenisse causa proidandi.etoninem tcrram animo Cffipit admodum anxiari, el Iraudnlenl.-e co-
depopulandi. Idco nostri compulsi sunt ciborum gitationesin corde ejus versari (16). Tandem simu-
inopia, raperc, prajdari, oves, bovos. arietes, lavit unimum, et quasi de ejas advenlu gratulabun-

hireos, porcos, et quffi usui ciborum eranl utilia.
Egrossi de Castoria venerunt in Palagoniain, in qua
eratquoddam castrum haireticorum, quod undique
aggressisunt,etcrepantibusbuccinis,ettelisacsagit-
tis volantibus illico ccperunt, et spokatuni omnibus
bonis,cumsuishabitatoribusignicombu3serunt.Nec
idoisinjuriacontigit,quiaillorumdelestabilissermo
utcancer serpebat;janu[uc eircumjacentcsregionos
suo pravo dogmato fujdaverat, sieut et ipscs a recla
dus esset, misit obviam Boamundo, qui cum per
civitates ol castella sua gratanter exciperent, et ad
sccum bonorificentiaconducerent.Compertum vero
nostri habebant quod non agebat hoc de aliquo
famulatu amicitiae, sed secreta cordis simuhitione.
Indigonaj autem terrse illius, accepto imperatoris
imperio.catorvatim victui necessaria conferebantet
pretlo satis competcnli vendebant. Sicque venientes
adcivitatem, qua3 Susa mcmoratur, Boamundus ibi

sua foeda intentio abstulerat. Denique in crasti- C suuni dimisit exercitum, et Constantinopolim cum
fide
num ud flunien Bardarum venientes, pluresipsodie paucis perrexit ad imperatoris colloquium. Tancre-
transierunt, alii voro qui solo stanto transire noqui- dusaulemremansitduxotcustos e.xercitus, et noluit

verant, lemanserunt. !n crastinuni illos qui reman- ibidiutius mancro, quiaexlranci ibi erant cibi quos
serant, invadit exercitus imperaturia (15,\ summo sibi oportebat emere, eteduxiteos scorsum in val-
diluculo aurora jani lueescente, et omnes occidere lem satis omnibus bonis uborrimam et corporali-

aut captos vinctosque abducere, in animo habe- bus incrementis satis opimam.
bant. Quibus duin nostri fortiler resistorent^rumor CAPUT III.

pervenit ad aures Coamundi el Tancredi. Tancrc- Interea Boamundus duinadvenlarctcivitati,Fran-

dus vero non diu ferens suos equo
ita injuriis aflici, corumexercitusparsmaxima venitei obviam,otuna-
volitans ad flumen rodiit, et armisseeum equo et nimiterreceperunteum.sicut maler unicum lilium.
in illud injecit, eumque duo millia equitum sunt Boamundus autem ut conspicatus est tot consules,
insecuti. Qui protinus advenientes invenerunt Tur- tot duces, tot optimates obviam sibi occurrere, in
copolas et Pincenatcs cum eis dimicantes, in quos Cffilum manus erigens, oborlis pr.-c gaudio lacrymis,
subito,ul effrenati irruentes,muUos neci dederunt, flevituberrime, et osculatis pluribus, vix tandem
etplures captos in vincula conjeccrunt, et lorjsirre- [) rcpressis singultibus, ut loqui potuit, suffusus ora
tilos ad Boamundum adduxerunt.Quos ut vidit, Deo fletibus in haec verba exorsus est fari (17) : « bel-

gratias egit, et hilari vultu subridens, eisperinter- latores Dei et indeficientes percgrini sancti sepulcri,
pretem di.xit : « Gens male sana, quare quajrilis quis adh.Tec peregrina loca vos adduxit, nisi ilie qui

occidere gontem nostrarn et Dei ? nos Bumus Chri- lilioslsraelex.EgyptopermaroRubrumsiccovesligio

stiana; fldei consortes et domestici, et peregrini mi- transduxit?Quis alius inseruit vobis animum ut re-
lites S. sepulcri. Nos neminem vestrum qusriinus linqueretis possessiones vestras, et natalo solum?
Iffidere, nec imperatori vestro molimur aliquid au- Cognatos et afflnes, conjuges et liberos abdicastis,
lerre. » Ad haec illi respondentes dixerunt « Do- : irao et omni corporea3 voluptati renuntiastis.Nunc

NOTUL.E MARGINALES MS. COD.

(15) Invadit nostros exercitus imperatoris. Rex fuit insanus Constantinopolilanus.

(16) Utque Boamundus nostris est associatus, (17) Verba Boaniuadi non laudant prcsperamundi.

Patrol. GLV. 22
683 AD GODEFUIDUM APPEND. II. — MONUiNf. DE BELLO SACUO. 684

ilciuai secundo rcgcncrali cslis, por conrctsinnrni A " Aloxio imperalori Jnro, qr.od niiniiu;ini per nic
scilicet et poenitontinm, quam quolidie duris labo- aut per meos vitam aut honorem amittet, aut quid-
ribus exhibctis. felicos qui in tiili opcrcdoficient; quid hodie juste aut injuste possidet. » Ilanc illi
qui paradi:?um qiiam patriani
ante visuri sunt fiduciam juravitetimporatoracquievit ;juravitiloin-
suam ordo militum, nunc tonpie quiiten|uc
(181. de idem imperator dicons (i'J) : < Ego .\lexius impera-
beatus.qui huc usiiue luisti hnmicidii sanguinode- tor juro llugnni Magno et Godofrido duci, cn;teris
turpatus, nunc sanrlorum sudoribus comparmarty- qui hic a^tanl Francorum principibus, quod nun-
rum diademate laureatus. Hucusque ex-
coelesti es quaminvitamcainjuriaborullumpcrogrinumsancti
stitisti incitamentum ir;c Doi. Nunc voro reooncilia- sopulcri, aut permitlani injuriari,et quod cum illis
tio gratia; ipsius, el propugnaculuni fldei sua;. Qua- porgam in bcllicis negotiis,ct pro posscmoonicrca-
nuno primum inoo^pi-
propter, invicli niilites, quia tuni sufncientom illis conduci faoiam. » Nemo mi-
mus Deo non gloricmur in viribus sivo in
niilitare, rolur quod tot el tam nobilos Tranci, quasicoacti
armis nostris, sed in Deo potentissimo omnium, hominium fecerunt.quoniam si res ex rationo pen-
quoniam ipsius esl bellum nostrum, cl ipso domi- sotur, quia vcre coacti fuorinl invonictur. Intraturi
nabitur gentibup." Hoamundus cum h;ec et pluraid enim erant terram dcscrtam et inviam, lorram ab
genus praetendorot, concili;ivil in se animos audion- n omnibus bonis prorsus alienam, cl soiebanl quia
B
tiura, et magnam gratiam invonil mconspoclu oni- « diiiriium biborom ferro non sulficit, cui victus
nium. Tunc omnes cum eo ad civitatcm venerunt, quotidianns deficit.» Pro hujusmodi angaria, farta
et ad hospitium suum, quod ei imperator pra?pa- fuit h.-cc bominii pactio sed in mente impcratoris ;

rari jusserat cxtra urbem, deduxerunt. Subdulus
itaque imporator vidi'ns crosccre caslra Doi, et de
dio in diem augmontari, inops animi, cxpors sen-
sus, pauper consilii. ira vehemoiiti oa^pit iiiflam-
mari. Nesciebal quid ageret, quo se vertcrel,quor-
sum, si eum urgoret necessitas, fugcret. Timebat
enim ne tantus et tantorum exercitus insoconsur-
geret. « Mens enim fiaiido [jjona scmper auxialur,
etest sollioita, ct qiiod niiichinalur altori,portiiiio-
scitsemper sibi muchinari. » Sod nostri hoc pror-
sus non quaerebant,quia contraChrislianosprKliari
nolebant.Tandem jussit ad se vocari Doaniunduin,
etcum illoetcum Gnocis suis hiijusccinoiii liabuil C
sompcr mansit fraudulenta factio. Kt bcno compote-
rot homiiiii rata conciliatio, si apiid imporatorem
foret iiitegra? fldci asscrtio. Sed quidquid stipulavit,
tolum cum verbo cxinanivit, maluitqiie pcrjurii
noxani inciirrero qiiam gonlem Franonrura a suis
llnibiis non olongare.
CAPUT IV.
Sed nc oinninn videaniur ul elingues prsterisso
urbcm regi;im, loquamiir aliquid de oa, quoniam
dissonum non videtur ab historia. Legimus in qu;i-
dam hisloria quod Constanlinus imperator Roma-
nus, cum quadam nocte in civitate qua; Uyzantium
mcnioratur, ohdormisset, visionom vidit (20), qii.-e

consiliura. Roquisivit u nostris, ut sibi priucipos in huiio niodum ci apparuit. .Anus qu.-odam veste
exercitus facerent hominium, id esl, securitatem dissipata et quaei soiiiirinclis circurascpta, venio-
pacis, et ipse conducerel eis per desertas regiouos bat ad eum,etsune opis flagitabatsubsidium.Vesfem
quas ingressuri erant forum rorum venialium oni- exigobat qna indueretur,cooporturam quafegoref ur,
nium, et in omnibus bellicis nogotiis sui pra^son- alimoniam qua pasccretur promisifquo oi rex con-
;

tiam. et su.-e gontis au.\iliuiii;juraret etiam genora- linuo se subvenlurum, cl indubitantor postulata
litcr omnibusquod omnia quibus indigebanlin iir- coUalurum. Et sii; visio disparuit, Tunc vir poton-
mis nec ampUus ulli
et vestimentis, ipse suppleret, tissimus somno oxcitus.cum in corde siioqusnain
peregrino sancti sepulcri noceret, aut noceri con- esset visio ha;c vcrsarctur divino nulu intellcxif.ci-
sentiret. Hoc consilium cum deteclum fuisset, plii- vifatem ipsam in qua eral auxilium qua;rere cl .-^'

cuit in cordibiis fore oranium. qiioniam plorosque in niolius reslifui peroptare. Sicque Coiisfantinus ii

augebat nocossitas rorum toiiiporalium. Focorunt fuiidamenlis illaiii crexil, ct de suo nomiiie Cousliin-
igitur ei cum sacramento hoc hominium tali condi- tinopolini appellavil, quam lloma; mu;nibus alti^,

tione, ut tandiu duraret,quandiu ipse perscver;isset a;diliciorum sLruotura nobili cocequavit ct pari glu-
in sacramcnto suo et promissione. Coraes vero J)
riaet honore terreno sublimem reddiditrquaj «csiout
Sancti ^'Egidii cum requisitus fuisset de hominio, id IVoma esf caput occidenfis, ita et illa civifas deb. t

nullalonus fiicere voluit, sed si ei crcderotur, tota osse Oriciilis. » Est aufom sita inter .^driaticuiu
civitas cum siiis hiibifatoribus ct ipso imperatorc niare ct illud quod nunc vocatur IJrachium Saniti
destrueretur. Sod non erat ratio nl tani regia civi- lioorgii, supra quod mcenia civifafis locata sunt.
tas, tantaique Deo sacrats destruerentur ecclesia;, Ha;c prffi cunctis aliis urbibus lccunda csl pingui
et tot sanotoruni oorpora aut igne cremarentur, aut agro et omni inarinarum divitiarum mcrcimonio.
suis sedibus viduareiilur Tandem comes sancfi Hanc itaiinc divino nufu conditam nemo dubitot,
yEgidii aliorura suasioiiibiis evicfus,assensum pr,-c- quoniain pr.-cvidit f)ous quod eral fulurum quod
buit, et in lia;c verba ei lidolifalem promisit dioons nus niodo vidomus iiupletum. .Msi eniiii talis con-
NOTUL^ MARGINALES MS. COD.
(18) Militiamquepariim iioii laurlat Clirisfioiilaruin. Juraf ef abjuraf, qu\ do se non bcne curaf.
(19) Uoc quod rexjurat, uon longo tcmporc durat, {20; Visio per plana fuit hajc Consfanliniana.
os.'; lidllKIMI .M(tNA(:iil IIIST. IKliUSUL. — LIIJ. III. (;S6

liita ririssot civitas, iiiicnluli? dirislirtnitas ulii dif- \ lalis cfTecta cst urbs rogia Conslnntinnpolis,iit san-
nnnc rcccplacuhim hnbrnt
fiiprinm lialniissrt ? Ibi otarum,qnas snpra diximus, roliquiarnm fb"ot tn-
sanctissima? rcliquio? sfinctorum prophetarum et tisfima regia.El idoo dcbct bcne Uoma! coaeqnari
apostoIoruTi,ot innumerabilium martyrum sancto- dignitalc sanctuarii,cl cxccUenlia rogia>-dignitalis,
rum, qua; illuc translataj sunt a facio paganorum. nisi qnod Romacst papali apice sublimata.ct caput
Asia et Africa olim fuorunt Christianorum, qu.TC et summa totius Christianitalis. Do his orgo loqui
nnnc snbjicinntur immnnrlis ritibusgentilium.Idoo sufficiat,et hic sccundus liber (inem rccipiat.

EXPLICIT LIDER SECUXDUS.

L\(:iPIT LIBEIl TKRTIUS.

CAPUT PRLMUM. A porlus est,ct bovcs cum eis qui cas usquc ad lacum
Confocdcratis igitur cum imperatore Franeornm trahorcnt. Qni illico dictis parnil, ot juxta princi-
principilnis, jussit impcrator navos ad portum ad- pum velle faclnm fuit. Quid plura ? Dispositis circa
dnci.ut omnis exercitussine magnadilationc possct nrbom agminibusjl^hristiool.-c virililer insislnnt, et
transfrotari (2L) Primi it.iquo translrotavorunt Turci,quia dc vita eorum agitur. fortitor resistunt.
dux Godcfridus elTancrcdus.cl usqueNicon odiam Turii tnxiralas sagittas miltehant, ut quos vol levi
porrcxerunt,ot per tresdios ilii fori ti sunt. Vidons taotu sanciaront, gravi morto perimoront. Nostri
ergn dnx quod nulla patorct via transituris, pcr vero pro vita mori non formidantos,altas circamu-
quam tanlum (>xorcitum condncere possct.praemisit ros machinas crigunt, quibus infra se illos qni in
quatuor millia hominum cnm securibus ac vomeri- muris crant dcspiciunt. Ligne.s! turres lapideis tur-
bus.aliisque fcrramentis aptanda; via» convenicnti- ribus opponuntur.et jam cominus hostis lanceis et
bus.Erat autem torra illa invia,per .juga montium, cnsibus impugnatur.
per eoncava vallium,pcr dofossa torrarum nn.'!iquo Jamquc sudosquo, faces, lapidos jaculantur in ur-
pr.Tpedita. Constravcrunt itaquo yiam plurimo [bem.
sudore uspue Nicaeam civitatem, peditibus, equis. Hostis terrotur,quia jam dc mortc timetur.
omniquc transeunti satis idoneam posueruntqne ; „ Undc fragor turbae,cIamorque,sonabat in urbe (24.)
i; ^n.
ligneas cruces per refloxus ..:
viarum,in — j:.^, ...,:
™ :., tteslimonium,
.,
t> t^
Passim._ i.,,_:„i . /^i-._
. oi._ •_
fugiebant matres cum filiis et filiabus suis,
_ . ,. . . _

ut cunctis notum fieret quod via illa erat perogrinan- solutis crinibus,latebrasquo quKrobant, quia spem
tiura,sicquc suotractu pertransiit omnis multitudo, \itce nusquam habebant. Jamque ut se victum red-

excepto quod Boamundus remansit cum imperatore. dcre parabat hnstis,sexaginta milliaTurcorum emi-
dispositurus cum co de commeatus proroissione.Sed nus advenire conspexit. Ipsi eni"i de civitate pra;-
ulira modum protelari videbatur illa proQiissio, miserant ad i!los,dicentes,ut por mcridianam por-
quia antequam porvoniret,apud illos qui pauperiores tam voniront ad ipsos ot adjuvarcnt eos. Nostri
crant versabatur maxima famis cruoiatio. Ad Ni- vero interim obscderant illam portam magno comi-
CKam (22) urbem convenit robur exercitus, pridie tatu,ot custodiobant eam Podiensis episcopus et
Nonas Maii, et antcquam mcrcatum adducoretur, comes montanis dcs-
sancti /Egidii. Turci vcro de
vendebatur viginti aut triginta denariis unus panis. condentes,ut eminus nostrorum agmina conspexe-
Postquam voro Boamundi s cum commeatu venit, runt, timore perculsi sunt, ot nisi in sua multitu-
penuria evanuit, et ubortas omnium bonorum af-
dinc confidissent, fug« prsssidium, fronis retro-
fuit.Diesiquidem Asrensionis Domini urbem obsi- floxis, arripuissont feocruntquc trcs turmas, ut ;

dione vallavomntj ot balistas ariotes, et ca^tora id una supra dictam irrumperetportam, et duce
genus instrumenta quibus inhabitantes expugnari G confligendo, si necesse eis incumberet, liberius
quirent, apposucrunt (2.3.) A parte orientis, quia subsequercntur tcrtiam. SicTurci disposucrunt,sed
inoxpugnabilior et magis muniia civitas esse vide- Doiconsilio, nostrieruditiorcshanodofinitionem ali-
batur, applicuerunt sui robur exorcitus principes tor mutavcrunt.Nam Podiensis episcopus, ot corai-
isti Podicnsis opiscopus,comos Raimundus, Hugo
: tis Raimundi oxercitus, ut primum illos visu alti-

Magnus, oomes Northmannus, comes Flandrensis, gerunt, urbe rclieta, celerrimo cursu irruunt in
comes Stephanus Carnotensis a septcntrionc dux ; illos, non plus eorum formidantes multitudinem
Godefridus ; ab occasu solis Boamundus ab austro ; quam cancs fugientem leporem. quot millia ele-
voro pars nuUa fuit,quia lacus raagnus ibi proesidio ctorum militum illos sunt insecuti, paratiores de
cum navibus introibant.et ligna
fuit.ln illum cives Turcorum corporibus extrahere animas,quara quis-
et herbas aliaque necessaria afferobant. Quod ul quam famelicus eundi ad nuptias. Turci vero,ut
principes agnovcrunt, tum legatio ad imperaforem viderunt tot armorum prmnimium splendorem (sug-
cucurritjUt naves conduci faceret usque Civito ubi gercbat enim flamraantibus radtissol fulgorem) tot
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(21) Jam mare transitur.sed ad invia jamque veni- (23) Cum te vastabunt. et vastatum superabunt.
ftur. (24) Pro turba turbee fragor est permotus in urbe.
(22) Tu quoque, NicaBa, dabis islis ampla tropheea,
 AD GODEFIUDUM APPKNl).
li. - MONUM. DK Dl-LLO SACUO. GS8
087
civitas, cl cxpulsa ceI
.:.,rr. )ni hastas A di\iraus, libcrata csl Nicaea
ab ca omnis diabolica caplivitas.
\erinruni >o;,
contra se vibrantcs, lcrga
ad montana rcdire
volucri.nl, sod CAPUT IL
pigri cl inertcs
ascenderc non ita patratis, sua mox tentoria noslri
quicunque indc descenderant.rursus His
Defigunt, ahiro parant, sic urbc rclicta,
ot
potucrunl.
sunt cruriati Missis legatis Constanlinopolitanis.
Et male multati necc dira
AuxilianteDco, sic agmina nostra trophKO Postquam vero de eivitatc rocosscrnnt, duobus
diobus conjimcta agmina in unum
procossenint,et
Tali L-clantur, et ad urbem rcgrediuntur.
majorcm ad unum pontcm porvcnorunt,.juxta
quem duobus
ut
Qui ilcrum machinas ascondentcs, vironli gra-
fundis occi- diobus quiescontos loriati sunt, et dc
mctum hoslibus incutercnt,balistis el rcroi-illavcrunt. Quia ve-
projicicbant. mine equos ot bcstias suas
sorum capita Turcorum inlus tcrram doscrtam ot inaquosam,
ro ingressuri crant
temporis hnra
Nec tardanto mora, sunl ipsa consilium inierunt ut dividorcntur, et induo ag-
Naves allata; Constantinopolitana;. mina partirentur. Non enim una terra, una regio
^^^ illa ... lacum non
die in immiscrunt, sed noclo, hominibus, tot equis, lot animalibus.
Sed ,..,. .... siiflioieb;-.t tot
imperatoris bcne Magno commitli-
plenas Turcopolis, gcnte scilicet p ^.^^^ .^.^^^^, ^, ^.^^-^^^ ^^-^^^ IIuGroni
-" ..rncllniim
;i..,o I.. crastinum
doctact assneta navibus.lu
• snrconb; au
surpontc au-
.^,.^H(,,,a veri> r.oamuudo con.jungitiir. In prima
videruul naves bi qui oranl in civilatc, cum Hugone Magno Podionsis episoo-
rora, ut acie fucrunt
sunt, ct ullra noii ha- Godefridus, et Flan-
pra; nimio limore cxterriti pns, comes Raimundus, dux
jam mortui in tcrram cor- autem cum
bentos spirilum, quasi drensis comcs Roberlus, In secunda
ruerunt Ululabanl omnes filL-c cum malribus,
(2tV;. Boamundo, Tancredus, Robertus comes
Northman-
juvenes cum cum junioribus. Un-
virgiuibus,senes nus, ct muili alii principes,
quorum nomina igno-
miscria, quia cvadendi spos sucoossu por ilomiiiuani
dique luctus, undiquc ramus. Itaque prospcro
Intus crat mo-ror ct mcntis hcbetu- equitabant. Sed evoluto trium .li. -
non erat ulhi. jam quasi securi
do, forisgaudium et
cxsultatio.Tandcm invenciunt quarta jam dic, hora tertia, ii qui
rum rurriculo,
ovadendi consilium, quia pcr
Turcopolas impera- viderunt trcrenlorum Turco-
erant oum Boamundo,
civitalcm, si ilUesos vocibus, ne-
tori significarunl,ei se rcddcro
rum millia.sibi occurrore, ci clamosis
cum suis rebus cos pormitteret t-biro. Pro quornm im-
el incolumcs seio qnid barbarnin p.-rstridoro.
Quod ubi imperalori nuntiatur, admodum inde quidam ex nostris h.a^sitare cu;-
mcnsa niultitudine
sed et indo mento concipit
fraudcm.ut rcsisterent, aut fug.T divortiaqui-re-
gratulatur ; porunt, ulrum
deincepsparturiatiuiquitatem.Jubctutsuisrcdda- ^^'^'^^"^
Tunc Boamundus, ut \nr multividus,ct Nor
mullividus,ct Norlb-
rent. ^^^^
Turcis integra fiducia 'ribualur, et ad ^ __
tr
•

..^m,.* nt milosanimosus,
milesanimosus, ut viderunt
vi.lerunt quo-
qi
tur civilas, = comes ut mannus
con.lucantur. Quod idoo fccit tilubarc, praxipiunl omnes mililes
se Constantinopolim nimdam aniraos
ut cuiii tcmpus acco- iufigcre. Erat ai:-
(ut ros ipsa doinccps innotuit) dcsccndero, ct siulcs lcutoriorum
deret.ad dctrimentum Fraucorum paratiorcs invc- tem ibi quidam rivus cnrrcntis aqu.-u pneterllucns,
Turci Constanlino- ponuut.Concilo
niret.Itaque civitas rcddilur, cl juxla in longum sua tentoria
quem
polim doducuntur (27). Ncc immcmor
tamcn luit
Boamundus cclerem dirigit nuiitium
"lirovidus
pauporibus qui crant
imperalor tanti bcneficii^quia Qui coleri volilaret equo nostrosque
vocarct,
pra;copit crogan.
in cxercitu, largas elecmosynas Qualenus ad bcllum properarent jamquo puratum.
ct tribus diobus Ni-
Septem ilaque hcbdomadibus fuissent, ceutum
protcnsa cst cxpugnatio, noc ulla vi
Antequam vero lentoria tensa
ca;a3 civilatis advocti,
quinquaginta Turci equis veloccioribus
humana superata fuisset, nisi Dei adjutorio. Est appropiaverunt, et tensis arcubus suas
praimun- nostros
enim muris drnsissimis ct altis turribus loxicalas in eos immiserunt. Nostri
vero
toia Bomania.ln bac sagillas
ta, ul caput otnullicomparin
equis admissis illos exeeperunt, ct comprehensos
impcialoris, troccnti et
olim, tompore Constantini consueludo est ut
aggrcgati fuerunt,ctdc fidcno- occiderunl. Turoorum quippe
oclodecim episcopi
r;::jr=="==;^=;i>,^r::;;s--:™::^;tts,:i^
omnia, vcrsum vulnus inscquentibus
sicut tcnet se infligaiil,Scd lug;B
poris cranl, tractaverunt, ct ita occupave-
Ecclesia, omnes unanimitcr sanxe- nuUus locus erat, quia densitas h..stiuni
nune cathoHca Proptcrea nostri
ut inimicis sanct.-e fi- rat ipsa cacumina montium (28j.
runt. Et ob hoc dignum erat
trucidubant, et arcus
dcxtra levaque eos instanter
et sancta; nia-
dei auferroiur ot Dco reconciliaretur, locum habelxmt. Tandem
ut membrum suum, rcdinte- et s;igitt.x> inutilem ibi
tri noslra; Ecclcsi;e, corporibus impio-
fuit a Dco contractis lanccis Francorum in
grarclur. Et provisa fuit, et disposita quut ibi corpora conuc-
rum, res agitur gladiis.
quoniani plurimorum qui
hffic nova rcd ntegratio, mulilatis aliqu.bus
est martyrio. Talitor ut runt, ti-uncatis capitibus, aut
ibi occisi sunt consccrata
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(25) Jam Turci fugiunl.
pavidiquo .per omnia liunt. (27)
i^-l^l^^S^rllino^^luunis.
Uedd.tm ^'^"'^'«^"
(26 llostcs inclusi, manna orm.d.no us.. .
^ <;, qu.c ..u
„ ^-^-^ ^';„„;,,u, ^na
(2B) tLce im- pUo..j,
Quo sc convcrli vultant, n^n sunl b.r.c cerl..
 ;

089 nOBERTI MONAC'!I IIIST. IlIK.noSOL. — IJI!. III. 000

mcmbris! Illic virtci-os, qiiod posterior pars iHislium A fnililarcsigmimsuum altisvocibusconclamantium 1

impellcliat prioi'em in i;iadios trucidantium. Congcminantur ilke vorcs, dum eas rccipiunt, ct
Dum sic pupnatur, duin sic pars prima nccatur. recipiendo emittunt concava vallium, cacumina
Pars ca Turcorum f[u.T riviun transiit, illa monlium, scissura; rupiuni. Miscri quos primum
Protinus invasit tcntoria Christianoruni :
iiu-eniunt, quia nunc homincs, nunc sola cadavera

Diruunt illa; trucidant matres cum pueris.ct quos

sunt, qiios non rontegit lorica vcl clypeus, ct quos
imparatos beilo reperiunt ct sine armis. Clamor mo-
non adjiivat sagilta vel sinuatus arrus. Ululant.
gcmiint, terram morientes calcibus terunt, aut pro-
rientium Boanumdi pcrvcnit ad aures, et protinus
qnid cssct inlcllcxit. Brllum comiti Northmanno cumbentes herbam mordicus scindunt, Hos rcpcn-
commitlil, et ad tcuioria cuni paucis celori cursu
tinos sonitus dum longo positi percipiunt, alii

grafulantur, alii mrosti fiunt. Kranci intelligunt

repedavit.
Quos ul viderunt Tiirci, mo.x tcrgii dedcrunl.
militare signum suorum pugnantium Turci vcro ;

lamonlabiles gemitiis suorum moriontiiim. Torpe-

Boamundus aiitein conspicatus ibi jaccrc niiiUos
seit stupefacta manus iniquorum, convalescit jam
cxanimes, Cffpit hunentari ct Domiiuim, ut vivis
;
fatigata manus Christianorum.
ac mortuis essct rclu^iuin, deprccari. Ad bellum
festinus remeavit, sed tamen pro nuinimine ^ vallo ct GAPUT III.
in tcntoriis milites dereliquit. vero adAntcquam
Interca dum Turci qui nostros impugnabant ad
bellum rcdiret, fuerant jam nostri adeo fatigati,
montana respiciunt, conspiciunt Podiensem episcc-
siti, labore ct calore ksIus (29), quia nisi mulicres
pum et comitem Raimundum, cum reliquo exercitu
potum de rivo pncterfluenti attulissent, multi ipso
militum etpeditum de montibus desccndere, suos-
die bello succubuissent. Jam vero nostri Turcis ir-
que invadere obrigucrunt timore magno proe mul-
;

ruentibus semel terga dederunt, et nisi cito comes

titudine bellalorum (:)lj, pulaiites quod aut de
Northmannus aureuni vexillum in dextra vibrans
ipsis montibus emersissent. Iterum pra^lia innovan-
equum convcrtisset, et geminatis vocibus militare
tur, recenterque plurima Turcorum millia proster-
signuni, Deus vult, Dt'us vult, exclamasset :

nuntur.
Nostris illa dies nirais exitiabilis esset.
Quid faceret Turous, populusque per omnia spurcus?
Sed postquam viderunt reverti Boamundum ct co-
Ni sua terga daret quo venerat et remcaret.
mitem Northmannum,spiritum audaoia; resumpse-
Sed qui cauda prius fuerat, caput incipit esse.
runt, et magis mori quam ulterius 1'ugere elegerunt.
Sicque caput caudam sequitur, fugiens fugientes.
Tanta quippc erat Turcorum instantia, et unus ita
impcllebat alium,quod nusquam erat cuiquam pro Q Nostri quoque qui jam prope in suis erant inclusi
ullo commodo dilfugium. Nostros ita vallaverant tentoriis,iterum resumpto spiritu animantur, et
quod locum vacuum nisi circa tentoria non invenie- sua vulnera gravesque injurias de hostibus ulci-
bant. Multi de nostris tunc mortui sunt, qui Tur- scuntur.
corum sagittis perierunt. NuUus nostrorum vacabat
Qui prius inslabant, fugiunt (32) per devia quseque
ab absque minisLerio. Milites et
oflicio, nulluii erat :

Nec curant quorsum, vel in antea sive retrorsum

ad bellum expediti pugnabant, sacerdoteset clerici :

Sed miles Chrisli prosternit eos necc tristi

ploraljaut et orabant, mulieres lamentantes mor-
dum Sanguine terra madet, montis rubet undique clivus,
tuorum corpora in tentoria trahebant. Et sic
dum nube
volantium sagittarum Complet usque simul fluitanti sanguine rivus.
nostri coartantur,
Corpora c;esorum tot crant prostrata per agrum
obumbrantur, advoiat interea dux Oodefridus et ;

Hugo (30). Qui cum ad montana pervenerunt cum Quod nisi vix ullus currcre quibat equus.
quadraginta millibus electorum militum, aspiciunt Ab hora igiturdiei tertia usque ad iii.pefis crepuscu-
tentoria suorum undique circumsepta agminibus lum conHictus ille continuus fuit, esse ct minini
Turcorum, sociosquu sucs utcunque pugnantes, poterat unde gens tanta aggregata fuevit.Sed ut as-
mulieres in tentoriis magno ululalu vociferantes, -, serebant, qui se melius scire arbitrantur, Persse-
ardesount animo, et sicut aquila fertur in prie- Publicani, Mcdi, Syri, Chalda3i, Sarraceni, Agulani,
dam, Arabes et Turci ibi convenerant, et superficiem ter-
Quam vox pullorum stimulat jejuna suorum, r;e cooperuerant, sicut locusta; et bruchus quorum
Sic ira accensa, penetrarunt agmina densa. non numerus (Psal.
est civ, 34). Nox quippe litcra
quantus ibi fragor armorum, quantus slrepitus diremit, magnoquo illis fuit pra;sidio ;
quia nisi te-
confringentium lancearum, quantus clamor morien- nebrae eos occuluissent, pauci ex tanta multitudine
tium, et quam hilaris vox pugnantium Francorum, superfuissent.
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(29) Hinc labor, inde calor, sitis, improbus hostis (31) Milili;e tantaj bellum nunquarn fuit ante.
[et arma Hinc tiinor incessit quo trans ab inde reces-
Nostros invadunt, et ob boc jam terga para- [git.
[bant (35) Jam Sarraceni fugiunt, Arabes, Agareni,
(30) Assunt pra3sidio Dux Godefnduc- ct Hiigo, C.um Publicanis, Medis, Persis, Agulanis.
 :

691 AD GODEFRIDUM APPI-ND. II. - MONU.M. DE DELLO SACllO. 092

Gloria magna Deo, tali taaloque lropha:o A subjicilur. Et inde habet gaudium et la;liliam non
Qui pcrimit nocuos, gloiificatque suos. tantum in hac generalione pra;senti,sed et iu futura

Nostri ilaque, conipell(.nlibu3 tenebris, ad sua len gcncrationc sajculorum.

toria reversi sunt, saceiJolibus el clericis hynmum C.VPUT IV.

Deo dicentibus in hunc modum » Gloriosus es, Do- : .\!tera autem die, qua; crat tertia mensis Julii,

mine, in sanclis tuis, miiabilis in sanctilate tua, lenloria summo raaiic deli.xerunt, et vestigia Tur-
terribilis atque laudabilis.et faciens mirabilia. Dev
corum fugientium sequi festinaverunt.Sed illi sicut

tera tua Domine,percussit iniraicum.et in mullilu"

trepidfficolumba: a facie accipitris, ita ante eorum
facii-m fugiebanl. Igitur per quatuordies hur illuc-
dine glorioe tua; dcposuisti adversarios tuos. Di.v.e-
rat inimicus : Pcrscijiiar et compreUemlam illus, Soliinannus dux illorum
qi:e fugientes,contiuuit ul

dividnm spolia, implebitur anima mcu, cvaijinaho invenircl deceui millia Arabum venientia sibi in
gladium mcum, interjtciet eos mamu mea (£.ro(/ xv, 9). auxilium.Erat autem Solimannus filius Solimanni
Sed tu, Doraino, nobiscum fuisii, lanquam bellalor vutfris, qui loiani Romaniam abstulit impcratori.
forlis, eldux et proleclor fuisli in raisericordia tua llic quip|jc postiiuain de Xicaia urbe fuperal, gen-

populo tuo quem redeiiiisli. Nunc, Doiuino. cocino- tem hanc in unuui eoiigregaverat.et qnasi pro ulci-

scimus, quia portas nos iu forlitudiiie tua.ad habi. -n scenda sua injuria, super Ghiistianos addu.iierat.
' Uic cum eos vidisset el Aiabes illum, pro; niiuio
taculum sanctum tuum, ad Siinctum scilicet sepul- ' '

crum tuum. » His dictis vociis suppresscrunl, ct dulore equo lapsus in lerram,ca;pit magnis vocibus
sccuri jam ab hostibus nocte illa quieverunt. In ejulare, seque miserum el infelicem proclamare.
crastinum vero ubi sol nammanti luinine mundum Cui Arabe.-i iiirortuiiii sui casuin ignorantes,dicunt
venustavit. omnes ad campum belli cucurrerunt, I' U euiictorum honiinum iuipudcntior quid ita !

et de suis plurimos peremptos invenerunt, el nisi fugis !Multum degcneras (|uia nuiiquain paler
:

cruces fuissent, segregari abillisvix poluissent.Uli tuus de pra;Iio fugii.llesume animi consluntiam.et
vero, quibuserat sanior intellectus, ut Christi mar- reverterc ad pra;Iiuin,quoniam venimus tibi in au-

tvrcs vcnerabantur, et digniori honorcquo poterant xilium. » Quibus ille, suspiriis vocem interrumpen-
tumulabant (3:^). El sacerdoles et clerici sepultura; lil)us,ait (34). >> Magna vos vcxal insania; iiundum
dcbitos efTundebant cantus; malres pro liliis,amici vos eognovislis virtutem Francorum, ncc experti
pro araicis, lugubres emittebant plauclus. His ila estis aniraos eorura.Virtus eorum non est huniana,
completis,ad cadavera hostiura spolianda festinavc- scd cGcleslis, aut diabolica. Nec ipsi tantum iu suo
runt. Et quis referre potcst, quantam ibi abundan- conlidunt auxilio, sed divino.Nonnc in tantum dc-
tiam vestium, quantam auri argentiiiue copiam re vici-rainus eos,quod jara parabainus iliceos fuues et

pcrerint? quantain iiuiliitudincin equorum mu- ^ canabiiiiis,ut eoruni collo imniilereraus.Tum s ubilo
lorura, mularura, caiiielurum ct asinorum noslrj gtnis iiiiiumera,qu;e inoriem noii vcretur et hostem

tunc habuerunt Qui prius erant pauperes, Deo

: uon tiiuet,erupil de montibus.et indubitanier se ia-
opitulante, divitcs elTecli sunt. Qui prius serainudi, scruil nostris agminibus.Quorum oculi ferre polo-

sericis indumentis vesliti sunt Leguntur tela et sa- ranl eorum tenibilium armorum spIendorem?Lan-
gitta;, et vacuata; implentur pharetraj. Cura vulne- ce;e eurum micabant ut coruscanlia sidera,galca; et

ratis impenditur, et curs medicorum committun- lorica', ut vernantid aurora; lumina vibiautia,fragor

tur. arraorum lerribilior crat sonitti tonitruorum. Cura

Sicque die tota, non esi geus nostra remota. se bello praqiaranl creclis in ccclum lanceis, cerla-
Huic facto egregia; laudis, si quis nientis oculum tim incpdunl.ethacsisine voceessent,conticescunt.
velit apponere, Deuiu mirabilem in suis operibus Cuui vero suis approximdiit adversariis, lunc laxa-
poterit advertere. Esuricntes ctenim suos rcjdcvii tis loris lanto iuipeiu irruunt, ac si leoiies quos

bonis, divitcs vcro non suos dimisit inancs ; dcposuit stiinuhil .jejuna faiiies, et sanguinera animalium si-

polenlcs, el cxalluvil liumiles {Luc. i, 52, 53), po- tiunt. Tunc vociferant el strident dcntibus ct acra

lcntes ab.jcctos rcddcns, humilcs gloriosos. Hoc claniuribus implent.el pcregrini a misericordia m
ei-l qudil per Isaiam prfiplielaui spopondit sua; di- (j
rainciii capiuut, scd omnes iiecanl. El quid dicere

lecla;Jerusalem Ponam lc iii supcrhii.im sxrulorum,

: de tam crudeli gunte valeo?NulIa geus est quae Iiuic

quudium in gcHcrutionemct ijcneralionem,ctsuiics lar valeal resislere,qu;e liigiendi locuin possil iiiveniie,
gcnlium, d. mamilla rcguiu lacluhcris, ct scics quia quia aui divino aul diabolico fulciuntur auxiliu.
ego Dominus salvans le, et redemptor luus lorlis Ja- Onines alia; gentes nostros arcus expavcscunt, et
cob (Isai, LX, 15. 10). Supcrbia s;eculoruin. nobili- tela limenl;isli vero postquam loricati sunt,tanlum

las est viroruiii ilfuslrium ; iiianiilla re^iini, divitia; timcnl siigillam (|uaiilum el stipulam sic foriiii- ;

thesauros suos in terrani fodientiuiii. Qu;i; iiobililas daiit tiduui, sieut et fuslcm ligneum.Heu heu Ire- !

mamilla reguin pasciiur, cum ei mundaua potcstas centa scxaginta niillia fuimus, et omncs vcl occisi

NOTllL/E MAHGINALES MS. COI).

(33) Corpora nostrorum cum Dei laude tumulan- (3'i) Terror erat magnus, quo lerritus eslSoiiman-
[lur. [nus.
Corpora Tnrrorum por camiiuni dcspoliantur.
693 ItOUERTl MONACllI lllST. HIF.ROSOL. — LIB. III. m
sumiis iib islis, vol (lispcrsi fuftimiis.Ntinr quartus A ''erva sagittata. Noslri von) laiulantcs Dominum
dies est ex quo a lacie eorum 1'ugcre cicpiinus, ct sinc obstaenlo civitatem intravcrunt, et per dies
arlluic nnnliinore ininori quam et primo rtic trcpi- qnatuor diclavcnnt^din vcro quinta de civitate
ibi

daiiius.Qua do rc, si suno viiUis parere eonsilio, iiinncs exicrnnt. 'riine llalduinus comos,frater Go-
(puun prinuim valctis a tota Uoiuania al)sccditc;ct dcrridi ducis, et Taneredus, ali aliis se ciim suis
ne iUorum oculus vos vidciit.suinina caulcla provi- militibus diviscrunt, et ad urbcm Tarsum divcrte-
deie. Ihcc Arabes ul audicrunt, cum ipso Soli-
11 runt Erant autem miilli Tiirci in ea, qui con-
(.38).

manno 1'iigam concito arripuerunt,Christianiaulem tra eos exierunt ad proelium, sed diu obstare non
majori solcrtiasequcbanlur 1'ugicntiuin vesligia,scd potuerunt. Cum cnim veloces impetus nostrorum,
illi luinquam in codem statu morabantur, elipian- ct sinuafos incursus et diros ictus fcrre niui potue-

tunnis ciirum aniiniconfusi fuciint,adquasciinquc riint, pluribus suorum prostratis, in mnnilionem

lamcn Christiannrum urbes vel eastella 1'ugiendo urbis se recepcriinl : el sua antc ur-
nostri eastra
vciiicbaiil,hilarem vultum quasi politivicloria,pr;e- bcm locaverunt ct excubitnres posuerunt. IUi vero
fcrcbant (35), dicentcs « Gaudenles et cumkctilia
: qui erant in civitate Christiani,nocte media ad ca-
apcritc nobis januas vcstras, quouiam occidiinus stra veniiint, cuin magno gaudto clamantes atquc
vobis onuies Fraucigenas, qui vos ct tcrras vestras p dicenles « Surgile, invicti militcs Francorum,
:

depr;edari vener;iiit, nc unus quideni supercst de
illis quin aut mortuus sit, aut tencatnr in vinculis
nostris.Soliniannus etenim dux nosleralia viapro-
cedit, et captivos secum deduxit. » Quivero verbis
corum crcduli eraut, apcricbant, scdnelique gravcs
pocnas lucbant.Nam dcpr;cdantes corumpossessio-
nes, domos incendebant,ipsosquc aut trucidabant,
aut loris astrictos sccumducebant.Nolebantquippe
quoniam Turci omnes de civitate fugiunt et ultc-
rius vobiscum decertare non pcMsumunt. » Nostri
tamcQ eos persequi noluerunt, quia nox erat,tem-
pus seilicct ad persequendum minime idoneum.
Die vero lucesccntc nostri in civitate introierunt,
et civcs eos libentissime recppenint. Facta est au-
tem contcntio inter comitem Ualiluinumet Tancre-
dum, quis corum civitati dominaretur, an utro-

ut Franciqui eos inseqncbantur.uliquidinvenirent, rumquedoniiniosubderetur.Tancrednsrenitebatur,

ut vel sic inopia coacti p"rsequi desistcront.Qui in quia pro se eain volcbat habere, sed tandomcessit
hoc,prudcnti usi sunt consilio.qnia illis valdopro- Halduino, qui;i, major erat illi exeicitus fortitudo.
fuit,nocuitquc omni excrcitui nostro. Nostri enim Fucrunt autem eis in brevi toniporis intervallotra-

invenerunt tcrr;iin illam descrtam, et inaquosara, ditae dua; civilates : una qu« vocatur Athena, alia

omnibus bonis v;icuam (36). Vcllob;int spicassege- Manustra, et multa castella. Jam vero ibant
quffi

lum ad maturilatcm proximantium.et intor manus seeundis successibus,quoniam Turci jam non equi-
confricandocxpilabant,taliquocibofamomutcunque C tabar!t,sed abditi erant in munitissimis munitioni-
mitigabant.lbi mortua fuit major pars equorum.ot bus.]\Iajor autem pars Francomm ingressacstter-
multi qui prius equiles exsliterant, pcdites elTeeti ram Armeniorum (39), quia inhianter afTectabant
sunt.Cquit^ibant vaceas ct boves,et magn;e fortitu- inebriare terram sanguine Turcorum.Terra autcm
dinis et altitudinis terra illius arietcs et canes. omnis silebut in conspectuipsorum,eisqueArmenii
Tnmsiernnl ilaquosolumilludquamcitopotuorunt, obviam veniebant, et in suas civitates et castella
et intraverunt Lycaoniam, provinciam omnibus bo- recipiebant. Ad quoddain vero eastrum pervene-
nis ubcrriuiam,et vencrunt Iconium (37). Est antom runt, quoil ita n,Uiir;di positione munitum erat ut
Iconium opulentissima civitas temporalibus bonis, nulla aruia prorsus, nulla maebinamenta bellica

de qua meminit Paulus apostolusiuEpistoIis suis. metuebat. Sed tamen noluerunt ibi diu demorari,
Qui vero erraverunt in soliludine, in inaquoso, ci- ciim scilicet tota alia terra eis esset subdita, et ex
vitatem hospitio commodam invenerunt,et Domino alTeetn volobat inclinari.
suggercntc,bonis terrcnis roplcli sunt.Cumque di- CAPET V.
gredi a civitate placuit.guadentibus incolis.aquam Erat autem in exercitu quidam miles fortis et

in vasis et utribus secum lulerunt, quia aquam iii strenuus et ab illa regione oriundus,qui terram il-

crastinum nusquam repererunt. Die vero seeunda j) lam postulavit acnnctis prineipibus,ut eaminfide-
in vesperum ad quoddam flumen pervenerunt,ibi- italc Dei et sancti sepulcri et eorum oustodiret, ut
quc duobus diebiis hospilaii sunt.Altera autem die vitam et honorcm suum protogeret (40). Cui prin-
cursores qui prffiibant agmina, primo vcneruut ad cipes unanimiter assensum tribuerunt, quia scie-
civitatcru.quae Heraclea memoratur,in qua Turco- bant eum esse virum fidelem,et bellicis robusido-
rum maximamultitudoaggregabatur. Quiutalonge neum et fortem.Dehinc prosperosuccessu venerunt
depreh''nderunt vexilla Francorum volitantia, pro- ad Goesaream Cappadocis.Cappadocia autem regio
tinus effiigorunt ul damulus cruptusde laquco,aul est in capite Syria; sita, adseplcntrionalem plagam
NOTCL.E MARGINALE3 MS. COD.
(.35) FraudesfingebantArabes,dum sie fugiebant. (39) Gens fcra Fr.nncoriim terram subit Armenio-
(36) Invenere famoni nostri, pn=t f.TSilil-item. [rum.
(37) Haecurbssuscopit nostros,penitusquereccpit. (4U) Quod petil assequitur miles^patricUjua potitur.
(30) Hic agmen sparsum, petit urbem nomine
[Tharsum.
693 AD GODKFIliDU.M APPKND. H. - MO.NUM. DE DELLO SACP.O. 6'.K5

porrccta;cujus incolas civitatis ultro fctradiderunt, \ pendentia gestabant, omnes aequaliter pedites,quia
eosque benigne receperunt.Egressique deCappado- nulli corum cquitabant, plerique libentissime lori-
cia.prospere venerunt ud qu;inidamurbempulcher- cas, galeus, clypcosque suos vendidissent, si em-
rimara et satis ubcrrimam.quam Tiirci non miilto plorem invenissent; mulli quidem plurimalassitu-
ante obscderant.et per tres heljdoniadas inipugna- dine dclicientes ca projiciebant,ut saltem sic expe-
vcrant, sed expugnarc nequivcrant.Ad quam accc- diti ire valerent. Jumenla cum oneribus ire nulla-
dentes.mox cum summa la;litia cives obviamvene- tenus poteranl.sed plerisque in locis onera jumen-
runt, et bencvole susceperunt. Hanc iteruni petiit torum horaines ferebant.Starelocoautscderenemo
altcr milcs, nomine 1'etrus ab Alpibus,ct impotra- poterat, quia alter alterum impellebat.Nemopole-
vitcam celeriimiab universis principi!)us(4U*).lpsa rat juvare suuni comilem, nisi pra;cedontem ulti-

nocte quidam delalor nugarum vcnit ad Boamun- mus, quoniam qui pra;ibal vix converti valebat
dum, dixitque ei usquc ad vigintimillia Turcorum ad subsequentem. Tandcm linita lam infelici via,
in proximo adcsse, qui nondum scirentFrancorum et invia, venerunt ad civilatem, quae Marasim me-
exercitum illuc advenisse. Illc credulus verbismen- moratur, et ab incolis illis cum honore et gaudio
dacibus, elegit mililcs electos quos sccum duxit.el excipiuntur. Illic abundantiam rerum tempora-
loca iu quibus latitare diccbantur peragravit. Sed p liuiu inveniiint ; ibi sua; miseria; et defectus con
sicut delator inanis fuit,sic ct inquisitioniscfrectus solationem recipiunt. Ibi prior praestolatur ulti-
frustratus.Dehinc consurgentes venerunt adquam- mum, scd ante pertransiit intcgra dies, antequam
dam urbem, quE vocatur Cosor, quse plena erat cauda capiti cohasreret. Congregati vero et dieuna
omnibus bonis quxutiliasuntcorpnribushiimanis. quiescentes, secunda die venerunt in vallem, in
Ad quam accedentes, ab his (jui erant in ea Chri- qua cst .Anliochia sila, rcgia videlicct civitas ab
slianis, ofliciosissiinc suscepti sunt. lit ibi pertres Antiocho rego constituta, et ab ipso nuncupata.
dies feriati sunt. IUic unusquisque suas consuluit lla?c melropolis cst et caput totius regionis Syriae,
indigentiae, lassi invenerunl requiem, esuricntes olim insignita per beatum Petrura apostolorum
refcclionem, silientcs potura, nudi operimen- principcra cultu iidei catholica;: in ea episcopalcm
tum (ll).Providit itaque eisDeus talehabilaculum, Paulum
cathedriim i:0juit,el apostolos liarnabamet
quo facilius pali valcrcnt validuin supervciiturajfa- ordinavit. Nuiir veru Dominus ostcnderet oculis
iit

mis cruciatum. Iutcrea nunliatura esl coniiti Rai- mortalium quod non est virtus, nec uUa potcslas,
mundo,quod Turci metu territi,de Antiochiafuge- nisiab ipso,prius hanc acquirere voluit in humi-
rant,civitatemqueminimepracmunitamreliquerant. litatesermonis ore pra;dicantium, modo eam rccu-
Qiii inde accepit consilium, quod illuc quingentos pciarc voluit in sublimitate potenti^e armis dcbel-
militcs dirigerct, (jui arccm civitatis occuparenl, lantiuui.Sic nostri in virlule Dci ad civitatem pro-
antc(iuam ;diis coi;iiitum cssct. Et ut venerunt in perantes ad ponlcm Fcrreum vcnerunt;invenerunt-
vallcm .Antiochia; viciiiam,tunc primum audicrunt que ibi numerositatem Turcorum pontem transire
verum non esse qiiod Turci disccssisscntacivitate, cupienliiira, ut his, qui erant in urbe pra;slarent
sed omni nisu quo potcrantinolii,'banturdefcnilcre. auxilium. Sed non csl hominum dirigere gressus
Perrexerunt igilur usque ad castcllum Publicano- suos,scd ejus esl,cujus univcrsa subjecta sunt im-
riim,coque subjugato.alio secundo itineic divcrte- perio.Nostri protiuus irruerunt unanimiterin eos-
ruut ; et in vallem de Rugia pcrvcncrunt, multos- nulliiiue pepercerunt, sed in ore gladii magnam
queibi Turcoset Sarraccnos invencrunt quos in ore multitudinem ex eis percmerunt * alii mente con-
gladii superatos prailio occiderunt. Quod vidcntes sternati fugeruut, el sic vita pra;senti sucE consu-
Armcnii, terra; illius liabilati)res, g;ivisi sunt,qiiia luerunt. Sic politi Christiani vicloria, multa inibi
vidclicet a Christiunis; tam viriliter et Turci cl Pu- rcpcrerunt spolia, jumeula, asinos, camelos one-
liliciiiii sunt occisi.conlinuoquc cum tcrra suared- ratos vino, frumento et oleo, et rcbus aliis qua;
didcrunt se illis. Et Husam civilatcm obtinucrunt, obsessis sunl pcrncccssarias. Tunc castrametati
et plurima castella suo dominio mancipaver.unt. sunt super ripam fluminis, quod non longe distat a
Univcrsus vero exercitus qiii remanserat itcr'arri- mcenibus civitatis.In die craslina onusti bonisom-
puit, miseroque inlurlunii successu ('(2) pcr qua;- nibusadcivitatemiredisponunt;adquamDeoduclo-
dara montana.qua; nulli eraut nisi feris aut icpti- circumpn-
re perveiiieules in piirlibus lribu3C;islra
libus pervia,ubi seinita craliius noii ainpliiisquam iiunt Ex una enim paile montana prohibent ac-
:

unius pedid spatio dilatabatur, sed hinc ctinde ru- cessum, et omne bcllandi procul arcent ingenium.
pihus et densis spinarum seu vepriuin frutclis ur- Quarta fcria duodecimo K;il. Novcmbris obsidio
ctabiitur, ima vallium in abyssum videbantur im- circa Antiochiam positam fuit, ad laudem et glo-
mergi, cacumina nnuitium ad sidcra tolli; hac in- riam fuluram Domini nostri Jesu Christi qui seiii-
aequali semila militcs etarmigcri collosuoarmade- per cst niirabilis in opcribus suis.
EXPLICIT LIBER TERTIUS.
NOTULyE MARGINALES MS. COD.
(40*) Uuic cum Cssaria traditur et palria. Si bona pra;ceJit, sequilur mala, prospera ce-
(41) llic fame delela succcssit copia licta. [dit.
• "
(42) Mundi "Ibrtuna mutubilis cst (|uasi luna.
" •

Quod liquet in rebus multis, ul in his aciebus.

f.'J7 nOBEIlTI MOMACIII IIIST. IIIi:nO?OI.. — LII!. IV 608

INCIPIT LIBER QUABTUS

CAPUT PRIMUM A ^iini ciistellum quodilam erat in montaiiis non lon

Quia vei-o iirbs Antiochena, non solum naturnli
silu,verum eliam mccnibus excolsis,turril)usquo in
altum porrectis densissimisque in cacumiuibusmu-
rorum propugnaculis pra:munita erat, consilium
go a civilate nomincArech, quod crat plenum re-
bollantibus Turcis, qui nostris insidias prwtcndc-
nint, multiis vulneraverunt et plures occidrrunt,
et plcrosquo captos abduxorunt, CcEtcrosque turpi-

iniorunt principes.quod contraeam pugnarent,non tor injuriatos ad castra rcdirc compulerunt. Quod
virtute, scd ingrtnio; artc, non Marte machina- miscri casus infortunium ubi militia Dei cognovit,

mento, non conflictu bellico. Prius igitur pontem admodum indoluit; sed sibi deincops salubro con-

supra flumen statuerunt,ut expeditius llumen trans- silium invonit. Mille armigoros ante priemittunt,
irent, quoties transeundi necesse habcrent. Tunc
qu.os Boamuudus ol Flandrensis conies cum electis

quippe in conlinio urhis magnam bonarum fruc-
tuum ubertatem invcniobant, copiosas vindemias,
foveas Irumento plonas ot hordeo, aliisque ciba: iis,
arboresquemulti generis pomisrefortas.Uoc quoque
insinuabant eis Armenii qui in civitatc erant, qui
quo inde consentientibus Turcis ad eos venicbant
sed corum uxores et (ilii in urbe remanobant. Et
hoc totum,Iioot Christiani ossent, callido tamon fa-
militibus subsequuntur, prainominata valle.in qua
ad ipsos confugerent, si Turci eos insequerentur.
Quod ita absque dilationecontigit, quoniam Turci,
poslquam illos eminus agnovorunt, laxatis loris,et
cquos calcaribus urgcntos, insecuti sunt, eosque
'" !"S=^"^ vertorunt. Nostri vero ad suos, sicut ad
; B
tutissimum asylum, confugerunt et prssidium
divini subsidii invenerunt. Turci vero cum nimis

ciebant,r|uoniam dicta nostrorum sivo facta Turcis de proximo nostros milites paratos esse deprchen-
intus renuntiabant.Gonstruuntur a Ghristocolis bol- derunt, primo quidem hTisitanJes loco libontissime

liea machinamentaadoppugnandumcongrua,turres cossissent, si cedore valuisscnt. Ut tamen cognove-

lignejB, balists, falces, arietes, talpa;, tola, sudes, runt quia pauciores Christiani essent quam ipsi,

et funda;, et si qua alia potuerunt ulla excogitari belluin inierunt, tamen cura tremore, in sua confi-
arte. Scd quid valuorunt adversum urbem inexpu- dentos numerosa multitudine. Sed quid valet prae-
guabilera, prajsertim cum tot in oa cssent defenso- Iium,contra quod divinum militat auxilium? Deus
res, qui etiam cum nostris campestri pra;lio pu- enim fortis, ct jihtcns e^t, Doiniiius potcns in prxlio

gnarc potuissent? Postquam vero (Psal. xxiii, 8). Duo enim ex nostris ibi tantum pe-
rcmpti sunt. Sed de Turcis, quorum non est.nu-
Phosphorus aurora; rutilos pnecesserat ortus,
merus, qui et de manu Dei rcpulsi sunt, absque
Ipsaque roriQuo cum .jam candore vibraret,
nuraero occisi sunt. Multos ex eis captos ad castra
Solque venustarot flammanti lumine mundum,
condu.xerunt, et eoram illis qui supra mocnia in-
Exsurgunt propere proceres,proeerumque caterva;, Q
clyta; civitatis erant, decollaverunt. Et ut majorem
Armaque corripiunt, et ad urbis [uccma currunt.
illis dolorein incuterent ct terrorem, balistis incisa
Pugna quidem de.xtra forti fit ot iutus ct e.\tra.
capita in civitatem projecerunt. Dchinc expeditius
Illi defendunt, dum nostri spicula fundunt,
ire potuerunt nostri ad villas et vicos Armeniorum,
Telaque cum baculis,nec non lapidesque sudesque.
vietumqusrentes,et ipsiArmenii et indigenae terras
Fit labor immanis, sed profectus litinanis,
illius ad nostros nr.ercatum atrorentes. Advenit in-
Sicque recesserunt, quia sternere non potuerunt
terea sacratissima dies Dominicoe Nativitatis.quam
Turres et muros, vi nulla corruituros.
Deus cunctis fidelibus suis celeberrimam in hoc
Cumque viderent nostri quod nil proficere possent, contulit, quia qui creaturis omnibus nasci tribuit,
illamdimittunt pugnam,retinenttamensbsidionem. pro solishominibus nasci disposuit.Festivam igitur
Turci quippe in sua confidentes invictissima civi- illam Christiani fecerunt,sicut qui in tciitoriis erant
tatc,nocte januis apertis oxibant.et in castra sagit- agore potuerunt. Majus quippe gaudium erat in ca-
tasmittebant.Contigit autem ut ita sngittandounam stris quam intra moenia inclytfe urbis, inchiam
mulierem ante tentoria Boamundi principis occide- dico.non proptcr foedam gentilitatis habitationem,
rent,et ideo vigilantiores excubias per castra posu- sed proptor humanaa conditionis positionem, et
erunt, qui etiam portam per quam exire solebant
q pr;oscrtiin beati Petri apostolorum principis apud
custodierunt. Placuit itaque principibus militiae et Deum reconciliationem.
optimatibus ut castellum sibi coustruerent,quo se-
curiores essent, si inimici Dei uUo modo proevale- CAPUT II.

rent, qui undique sicut apes ad alvearia conflue-

Qua celebratione peracta, concilium acceperunt
bant. Quod et factum est. Interea dum rarescere quid agerent, quoniam in castris victus deficiebat,
coepit quotidiani victus impensa.consilium inierunt, hiems mercatum atferontes ad ipsos ve-
et glacialis
ut cibos qua3rerent,et ad quaerendum,armigeros et
non sinebat. Illi namque qui erant in urbe,
nire
plerosque milites ob custodiam traiisraitterent.Sed
quanto magis sciebant nostros esurire, tanto magis
qui praedari voluerunt,
incipiebant in illos desasvire.Hinc acris inclementia,
Partim praedati, partimque fucre necati. hinc miserae egestatis inopia, hinc opprimebat ad-
699 AD GODEFrilDUM APPEXD. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 700
vpr?arinrum vinlontin. Et siriit solet rontingoro in \ tatio fuit in illa die in castris, cuin talia dona vide-
miiltitnfiine rnngregatornm.non (iefiriebat vnx mnr- runtsammi procuratoris?Mirandum ot gaudendum
murantium. Ner minim erat, si humana (ragilitas erat, quod Dorainus de mcrcibus inimicorum suo-
sub tot lormentis pressa deficiehat. Grando, nix, rum de longinquo adductis, lideles suos reficiebat.
glacies, spiritus proceliarura, illos violentissime Esurinites boiiis implcbat (Lur. i, 53), quibus ad-
opprimeli.mt, quos nulla teclura conperiebat. Quid versarios suos spoliahat. Sic quoque liliis Israel
mirum si se male clementiibant, qui extra tentnria olim faciobat, ciini per tcrram genlilium regum
eranf, cum ipsa tentnria innatabnnt"? Propterea, ut transire cupiehant. et illi publicum viae rcgia; in-

supra diximiis.consilium inierunt quid agerent, et cessum eis denegabant. Omnes pari modo, qui con-
tale invieeui aToperunt.Boamundnset comesFlan- tra illos accipiebant gladiura, gladio pcribant, et
drensis ad hi;;aubveniendum se ipsos olitulerunt, corum tcrra et facullates dabantureisin possessio-
et omnibus placuit, et liljontissime concessenint. nem. Xunc vero idem Dnmiuus eadcm rccomponsa-
Hi itaque triginla millia e<]uitum peditumque ele- tinnc aufert suorum adversariis, ut isti credant
gerunt, et in terra Sarraconorum intraverunt. veraciter actum fuisse quod scriptum est de iilis :

rerum omnium mediator Deus, quam tempestive Peromnia sit Deus, qui benedicendus est, benedi-
subvenis in poriculis.ot in nocessitatelaborantibus, cttis sinc ipso nihil possumus.
p ;

ut impleretnr illud quod Salomnn scripsit in Pro- C.\Pl)T lli.

verhiis : Conscrralurjustosufif^l^mlia prrratnris (Proi'. Interim diim isti gloriosi principes abfuerunt, qui

22^. A Jonisalem et Damascn,et .\leph,c.Tteris-

XIII, in civitate crant, ropente de ea exierun!, nostrosque
que regionibus congregati erant, Pcrsae, Arabcs et inter castra invaserunt, et plurimos ex eis occide-
Medi, gens videlicot multa nimis, qu.-c ad Antio- runt. Ipso die Podiensis episcopus perdidit dapile-
chiam dispnsuerat veniro, eamque a Christianis rum suum, qui sua; aciei deferre solebat vexillum.
defendero. Sed ,aliter in cadn fuit dispnsitiim. qu.x' Et nisiniimon intor castrum et urbem (luxisset,
dispnsitin illonim nrdinationem incliniivit doorsum. majoribus iiijuriis ot freqiienlioriltus lacessissenf.
Cum enimaudissent quia parsChristiannrum intra- Qiiibusbelloruinevontihus.el maxime famis inupia,
vorant in terram suam, g.avisi sunt valdo.quoniam plorique nostrorum afflicti, abirc moliebantur,quia
in vinculis jam quasi irretitos arbitrati sunt. Tunc nimis graveerat invitis ferre jcjunium, et ideo ma-
divisorunt se in duas acies, iit sic vallati ah ois no- chinabantur ab obsidione dilfugium.Quos Boaniun-
stri, fugcTP pr.Tsidium nusquam invonirent. Quae dus vir faciindus et gratus eloquio, ila alfalus est,
divisio stulta fuit.quia ! slultitia in « viri, qui huc usquc fuislis bellatores
cordihus incre- diccns :

dulorum sempcr rcquioscit.» Nam ulr.-equo quos Deus per multa jam bellorum p<;ricula
acies ut egrcgii,
sose invicem aspexerunt, incunctanter altera inal- C victores reddidit, quosquc virtus experientiae ut
teram irruit, quia illa in sua raultitudlne, ista in illustrcs dccoravit, ut quid contra Dominum mur-
Doi omnipntentia cnnfidit, ot idon cvontus"holli miiratis, quia promit vos anguslia pauperlatis?
dissimilis fuit. Militos armali quotqunt in nccur- Ciim vobis porrigit manum. tiinc exsullatis ciim ;

sumsui vcncrunt,ut falcatormossom,prostraverunt. relaxat, tunc dc^spcralis. In hoc vidcmini uon dili-
Sed cum in gjTum reverti frenis voluerunl, quos gere donantem, sed dona non largilorem, sed lar- ;

itcnim percuteront nisi fugicntes non invenorunt. gicntis oblationcm. Cum largitur Dominus,amicus
Qui voro in manibus nostrorum poditum devenc- est cum ccssat,inimicus vobis videtur esse et ex-
;

runt, in immano pr.-ncipitium cnrruerunt. Sciuut trancus. Cui iinquam genti pr.Tstitit Deus in tam
cnim qiiibus hella nota siint, qiiia « gravinri atlri- brevi tempore tot bella committere, tot acerrimos
tione pcdites quam equites interficiunt. » Altora hostos supcrare, tot spoliis gcntium ditari, tot
vero acies qua; se ab altera scparaverat, ut nostros triumphantium palmis insigniri? Ecce nunc innu-
circumveniret, ut audivit voees bellantium, soni- morabiles hostos subegimus, ccce nunc eorum
tumqiie confrinpentium armoriim, laxatis habenis spolia ad vos attulimus. Quid est quod sic dillidi-
accurrcbat siiis in auxiliiim. Sed iit miseros illn- mus, cum sie quotidie vincamus? non longe est
rum casus agnnvit,fiigiontosqiie circiinispexil,timor n a vobis, qtii sic pugnat pro vohis s.Tpe (piidem ;

in illos vehcmontissimus irruit, fugiendique con- fideles stios tental, ut utrum diligant ipsiim inno-
tulit societatem.Sed qiiid :iliiid nostri facerent,nisi tescat. Nunc tentat vos per inopi.e niolestias, ct
ut porsequerentur? Nam,sicut in vulgari proverhio per assidiias iniinicantium vohis pressuras. Quod si

dicitiir : " Si est qui fiigiat, noii docrit qui pcrse- tantas inlulissent nobis injtirias, qiianlas el nns
qiiatur;»jam omnes nostri ons persoquohantur ois irrogavimus? si tot dc nobis occidissent, qtiot
qiioniam qui pedites voncrant, ascensores eqiio- de illis nos prostravimus? si aliquis de nobis supe-
rum efficiebantur. Quid plura? Qui cvadere potuit, resset, jiire ille conqueri potuisset. Sed pro cerlo
l.-etus et hilaris fuit; qui vero interceptus, miser- qiii conqueretiir nuUus ossot, qunniam nemo su-
rima neco occubuit. Quot asini et cameli, quotque pcrsles rcmansissct. Proptorca nolite dillidcre, sed
jiimonta IVunieiito, vino, cretoriscpio cibariis oiiu- cslcilc viri cnrdali.qiioniam si in ipso vivilis, aul pro
sla, Ibi capta sunt, qua; osurienti e.xercitiii Uei ipso morimini, estis licati. « llis et lalibus dictis
grata eraut? Quantum gaudium, el trijiudii oxsiil- animns enrum onorvatos, robustos reddidit, et in
701 RnDERTl MONACIII IllST. IIIK.UOSOL Lll!. IV. 702

cffeminatas mcntes virilitatem induxit. Paucis fli^- A CAPUT IV.

nique diebus evolutis hiems aspera inhorruit, et Ilanc itaquc famis aspcritatem,ut suos probaret,
in castris cibnnim ahundimtia cvanuit.llli qui ven- cvenire permisit Deus, ct ut tcrror ejus fieiet in
dere cibos snlchaut, nivilius et glncie prohih^nle, univcrsis nationihus.Na*i et snos premebatjejunio,
nulLitcnus vcnire valehant. C.ursores exercitus qui et vicinas nationes eornm distcrminabat gladio.

usque ad terram Sarracenoruin transcurrcbant.ni- Cadeliant mille a latcre unius, ct decem millia a

hil prorsus invcniehant, quia omnes de toto terra; de.\tris altcrius. Et ideo nunquam est a Domino
illius conHnio, aut longe fngerant,aut in speluncis, tali desperandum, quia qua;cunqun agit, dilujcnti-
aut in cavernis petrarum deliluerant. Cnmque .'\r- btis se coojiemntur in honum 'Uoni. vin, 2.''). \e dli

menii et Surani vidissent in tanto discriminr' lamis insolescerent lot victoriis belloruni.opprimebat eos
nostros csse positos, per nota loca gradiebantur, gravi inedia jpjuniorum. In toto nami[ue excrcitu
solHcilc inquirentes, si quid invenirent, quod ad non poterant, ad pugnandum
mille equi inveniri
nostros afTcrre valerent. Scd apud fantos parum idonoi, ut per hoc innotesceret quoniam in forti-

erat, nec tantjc multilndini suppetebat, et idco tudinecqui non habcrent fiduciam; sed in se, per
vendcbalur asinarium onus frunicnti septcm libra- quem, et quomodo volehat, et quando volebat, su-
rum prelio, ovum duodecim denariis; ct una nux. g perabant. Erat quidam miles in exercitu eod
"^ " "' ' ' '

uno (43). Ut quid universa pcrcurram, cum ca- nomine Tetigus, dives apud suos, et nnminatissi-

rum nimis vendehatur quidquid vilius habebatur; mus.in Romani;e partihus henc notus, palliato nu-
propter quod multi famo ihi pcrierunt, qui unde gacitatis tegmine velatus. Hic venit ad principes,

aliquid enierent,non habuerunt. Ccepit itaque oriri et ait illis » Ut quid hic ita torpescimus? Quare :

inter cos niagna inennstantia animorum,menfis de- qus no])is sunt profutnra no~. qn.Trimus?Si honum
fectus, et totius bona; spci difHdentia. Et qnid ini- vohis videtur, cgo in regionein Roniani.-e pergam,
rum si paupcrum, si imbecillium animi nutabant, ct indc in fidelitate imperatoris copiosnm mercatum
cum illi qui videhantur quasi columna; esse, defi- adducam naves onustas omnibus rebus, frumento
;

ciebant omnino? Petrus enim Ercmita, et Willel- vino, oleo, hordeo, carne, fariua, caseis, per mare

mus Carpentarius nocturno elapsu in fugam versi adduei faciam, et equos, mulos, mulasque per ter-
sunt,et asaera fidelium Dei societate disjuncti sunt. ram. Et ne ullam de mespem diffidentiai habeatis,

De Willelmo vero qui fuerit, dicamus.quoniam de papiliones omnia bona mea derelinquam,
meos et

Petro supcrius mentionem fecimus. Willelmus de
regali prosapia ortus fuit, et vicecomes cujusdam
regii castelli, quod
.^j,.. >,.,.....-..., .[„„... Milidunum dicitur, olim exsti-
^ , „
hoc solum excepto qued mecum feram.Et si adhuc
mihi decreditis,jurabo quod citius ad vos redibo.»
Principes mendacibus verbis illius crediderunt,sed
i
-

tit qui ideo Carpentarius ci.epit cngnominari, quia ^

: et sacramentum receperunt. Ipse autem nec sacra-

in helln nullus valehat ei occursari. Nulla enim mentum lcnuit, nec verherum sponsionem imple-
lorica erat, galea vel clypeus, qui duros lance.-e 11- vit.IIoc ideo de his duobus militibus refero,ut quis-

lius sive mucronis sustineret icfus. Unde miran- que percipiat quanta egestas in castris fuerit, quae
duni.et cum admiratione dolendum.quod in talem etiam fugere divites et perjurare compellehat.Cum-
ac tantum virum tanta mentis hebetudo ineesse- que jam sic arctarentur,et omnis humana spes om-
rit,qnod tam turpiter a castris virorum illustrium nino defieeret, plurima p.irs exercitus rctro eundi
recesserit. Sed hoc non mctu pra?liorum, ut spera- licentiam a prineipibus petierunt,et ipsi unanimiter
mus, feoerat sed tantam famis injuriam pati nun-
;
Ut quid enim retinerent,
flentes eis concesserunt.
quam didicerat.Quod fugae discidium ut Tancredus quos consolari non poterant ? Dum sic invalide
miles fortis et integer animo cognovit, vehementer desolatio pullularet in castris, et nullus uUum ha-
condolens, insecutus est illos et coniprehendit. et beret consilium,miseratio divina solitum eis prte-

cum dedecore reverti coegit,etad domum Boamun- stitit auxilinm. Affuit nuntius qui innumera Tur-
di adduxit. Non dicendum est si passus est vere- eorum agminuni millia prope adesse retulit, et in
cundiam.qui nullo fugante inierat fugam.Dolebant castro eis proximo. nomine Arech,quod supra me-
plurimi qui eum agnoverant convitiahantur omnes
;
D moravimns, illa nocte aggregari asseruit. Qui ideo
qui qualis cxstiterat ignorahant. Tandem multis latcnteretinmagno silentio vpniebant.nt imparatos
lacessitus injuriis, pro reverentia Ilugonis Magni, in custris invenirenl. Hoc dictum cunctis innotuit,
cujus consanguineus erat,et quia jam cum ipsisin et quos soiiino pigrifia; torpentes invenit.excitatos
pugnaverat,pacem
retroactis certaininibus honeste rcildidit. Salit et tripudiat,qui antea ambulare ne-
obtinuit, sed nunquam se amplius ita discessurum quibat. Revixit spiritus illorum, quos sopierat in-
coram omnibus juravit. Snd tamen diu sacramen- digontia ciborum.Efectis in ccclum manibus Deum
tum non eustodivit, quia quanlocius potuit clam laudant,et quasi jam vicerinl,manibus applaudunt.
di.scessit. Malebant enim honeste in bello mori quam esca-

NOTUL,f: MARGINALES MS. COD,

(43) Nus erat iu prelio, cum nummo vcnditur uno. Hic nimis atque novuin,cum bis scx venditur ovum.
703 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE liELLO SACltO. 704

rum inopia cruciari. Tunc procores exercitus ac- A tia socii qui in castris erant, quique tota die cum
ceperunt consilium,ut pars una omnium in caslris civibus qui egressi sunt de urbe pugnaverant, pal-
remanerct ad eustodiendum pars altcra obviam
;
mamque victorifc leporlarant.

venientibus iret ad praelium. Qui de castris nocte CAPUT V.

egredientes, in insidiis positi sunt, pra;lereuntium Tunc gominata Ixtilia duplicis victoria!,fcstivum
praestolantes occursum jacucrunlquc inter flumen tempus elTecit, et eos qui egestatis moerore con-
et lacum.Summo ilaque (liluculo,aurora himen ter- sumpti pene erant, refccit. Jam vero Armcnii et
ris defcrente, miserunt cxploralores, qui iilorum Surani, victum ad castra ferebant, et de felici no-
agmina vidcrcnt, ct esse eorum renuniiurent. strorum oventu congaudebant. Sic illi de civilate
Exploratores rcnuntiant lol illorum millia insimul cgrediobantur, el inter saxa montium latibabaiit,

se nunquam vidisse. Et ex parte fluminis duas insidiabanturque illis qui viclum aCfercbant, et
acies scparatas :! multitudine equis velocioribus ao- quotquot comprehendere poterant occidebant.Quod
currere.Tunc nostri in quodam clivo positi, crucis valde mcEslilicavit proceres.et super hoc consilium
signo cum armis se pra3muniunt,et manus in ccclum inicrunt, remediumque huic calaniitali repererunt.

protcndunt, Deoque se committunt, ejusque Ilagi- Gastruiu construxerunt antc portam civitalis,super
tant auxilium.Mox nostri supervenientcs illosexci- „ pontem juxta .Machumariam, quod illos valdc per-
piunt,et ictu pungcntes quotquot obviant.solo pro- domuit, quoniam deinccps nullus eorum cxire per
sternunt. Alii per campum dispersi circumvolant, pontcm ausus fuit. Et tunc quia castrcnses ad hoc
imbrcs(]ue venenatarum cmittunt sagitlarum.Stri- peragendum opus non sulficiebant, Boamundus et
dent dentibus.et more canum latrant, quia terrere comes saneti .Egidii a 1 Portum Sancti Simeonis
sic suos adversarios putant. Sed hajc nostri irride- perrexerunt, et inde operarios prelio adducerestu-
bant, et protecti clypeis, loricis, galeis, oorum im- duerunt. Quos cum adducorent, Turcos qui nocte
missuras vilipendebant.Scd cum innumcrabilis illo- illa de civitale exierunt, in insidiis positos invenc-
rum multitudo appropiavit, cum tanto impetu no- runt,(iui subitanoo incursu tani fortiter nostros in-
stros invascrunt.quod modice in fugam versi sunt. vuserunt,qnoadusque illos qui equites erant absque
Quod ut vidit 15oamundus,qui postremo obscrvabat uUa certaminis rcverberatione in montana fugave-
custodiam, cum sua acie prorupit in medium, so- runt. Peditcs qui fugere non potucrunt, diram nc-
ciosque recolligens,inimicos pcrduxit ad interitum. cem perpessi sunt; sed quanto fuit acrior,tanto et
IUi namque ut viderunt nostrorum vexiUa super gloriosior. Et qui ibi mortui sunt, fere mille fue-
vertices suos dependentia.nostrosque more leonum runt, sed occidentes diu gavisi non sunt. Relalio
rugientium, in medios hostes circumferri, omnes- enim hujus oceisionis ad castra pervenit,tantosque
que circa se laniari, pavent et conturbantur.versis- C principes procercsque commovit. Qui equis prosi-
que retro habenis equorum, ad Pontem Ferreum lientes ad ulciscendam mortem suorum ordinatis
quam cclerrime repedantur.Sed quid modo Franci agminibus pcrvolant, inveniuntque eos adhuc in
facerent nisi cominus ense ferirent? Sternitur via campo,occisorum capita detruncantes.IUi vero ne-
corporibus morientium, impletur aer vocibus eju- quaquani pcrterrili, in'sua confideutcs mullitudine
lantium.Tellus madefacta cruorc morienlium,per- ad pugnam congrediuntur scd nostris toto corde ;

foratur pedibus conculcantium equorum.Ut venitur tota virtutcconfidentibus, postquam peditcs nostri
ad pontem,via arclatur.el non omnes pons recepit. equitibus consociati sunt,in brevi superantur.Nam
Hinc quani plures in (himen pi\-ecipitantur,et quos ut viderunt illos quos ad montana fugere compule-
unda tenebat,celeri rotatu involutos absorbebat.Et rant accurrere, nostrorumque agmiiia fortiter cre-
cur per singula morarer? Major pars pcriit quam sccre, el crcsccndo fortius insistcre, terga vertunt,
evaserit.Piures occisi sunt quam vivi remanserint. et versus pontum fuga; viam arripiunt. Sed valde
Qui evaserunt,ad castrum suum quod superius no- impedivit diflicultas ilineria angusti, quia nec fu-
minavimus, confugcrunt.sed in eo non diu pecman- gere usquam poteranl, nec convcrti. R.cverti retro
serunt. Pi-aedatum enim, vacuum dimiserunt, ct fas non erat, quia hostis urgebat ; dexlra la;va(iuo
fugicntes abicrunt. Nostri voro illud accipiunt, el divorti, impossibilitas angusti ilineris prohibcbat,
q
custodos qui illud custodirent,et pontem posuerunt. prceire,vetabat densa multitudo fugientium.Sicque
Arinenii quoque et Surani fugientes insccuti sunt, eisdivino nulu contigerat, ut nec fugere, nec pu-
et arcla loca anticipando multos occiderunt plurcs- gnare licuerit. Ibi Turco nec toxicata sagilta profi-
que caplivos detinuorunt.Sic^iue filii diaboli sccun- cijaat,ncc equi volocitas subveniobat. Ibi majorem
dum suum meritum,dc ruina in ruiiiam receperunl stragem peditcs egerunt quam qui cquis insidcbant,
interilum.Nostri vero eum gaudio ingenti ad castra quoniaim certatim, ut falcator prala vel messem,
remearutit,adducente3 serum equos et mulosctmu- detruncabant. Illic saliari potuissont cnses et tela

las,et spolia plurima, et multa alia quoe indigenti- aliarum gentium Turcorum sanguine,sed quia Fran-
bus sociis valdc, orant nccessaria. Multorum etiam cigenarum erant,nec obtiindi poterant, nec rcplori
capitainortuorumsimulaltulorunt,qu.;!antcpoi-tatn cruore.Nostri tautum pugnabant, illi patiebanlur;
civitatis posueruiit, ubi .Adiiiiraldi l!iibyloni;i! halo nostri percuticbanf, illi moriebaulur. Nec tantuin
banl hospitium. Hccepcrunt illos cum summa lu;ti- infatigala manus dilaniare potcrat, quantum quod
7().-> !U)Ill',IiTI MONAClll IIIST. IIIBIR SOL. — 1.11!. IV. 700

(lilaniarcl, repcriolial. liilcr vivo.s niorUii s-talianl, \ lnil ; llurtiis vrro (pii ncrisornni corpora ahsorljiiit,

(iniM sufTnlli dcnsitato vivorum, cudcrc non pole- aliorum ietus niirabilcs occuluit. Scd j^icnt voMtus
rant ot calamitas tanta cos opprcsscrat qnoii allcr
;
tnibinis annosn;, arboris eonslringitbracliia.sic in-

allcrum in morlcm cpprimcl^at.Tantus illos timor cisa cadebant moricntium mcmbra. In Iioc pra-lio

invascral, quctl suliscqucns pr.TCCcdentom.ul fugerc persccutus cst unus millo.ct duo fugavcrunt deccm
possel, impclleljut. Dux itaquo fiodcfridus milili,T3 miUia (/.('('. xvi, 8). Qui in (lumcn rapido cursu im-
dccus egregium, ul vidit (|uod ncmo illos forirepo- mcrgcbantur, emergcnlcs pontis ligncas colnmnaa
tuit, nisi post dorsum, equo ccleri volitaus antici- amplcxubantur.scd nostri dcsuper illoslanccis per-
pavit pontis introitum. Et quK lingua valet expli- Ibrabant et perimcbant. Cruor clfusus sanguincum
eare quantas stragcs dux solus illie dcderit supcr tlumini dabat colorem,cunctisque ccrncntibus ma-
corporibus gcntis iniqua; "? llli fugerc Cffiporant, gnum iiicutiebat horrorcm. Quipp(! dcnsitas corpo-
aimaque sua in torram pmjeecrant,gladium ducis rum fluminis impcdicbat cnrsum,ct rctrogrado in-
ut mortom cxpavctcchant, ct tainen vitaro non po- ccssu ire cogcbal rctrorsum.Et quid mirum ?Siipcr
tcrant. Illc exsertis brachiis, ensc nudato, corum pontem etcnim quinque millia prostrata fuerunt,
cerviees amputabat; illi minimc renitcnles, nuda qu£B omnia dcorsum in aquam prcecipitata sunt.Et
corpora inviti olTercbant. Ibi ira, locus, gladius, q„jg numerare poluit quotmuero des;cviens pra:
g
valida^iuo manus pugnabat, et hoc totum in mem- piti saltu in amnem mcrgi compulit?Iu illo confli-

bris miscrorum rcdundaliat. Cumquc unus ex eis

ctu occisus est Cassiani magni regis Antiochiffi
audacior ca;tcris, ei niolo corporis pru^slautior, et filius, o: duodccim Admiraldi regisBabylonia;,quo3
viribus, ut altcr Goliulh, robustior, vidoret duccm cum siiis exercilibusmiserat adferenda auxiliaregi
sic immisericorditcr in suos SKvicntem.sanguincis Antiochia;. Et qaos Admiraldos vocant, reges snnt,
calcaribus urget equum advcrsus illum,et mncron^-: (jui provinciis rcgionum pr;csunt.Provincia (luidem
iiialtum sublato,toUim super verticem ducis traus- est, qua; unum habet mctropolitanum, duodcciin
verberat sculum.ot nisi ictui umboncm duxexpan- consules et unum regem. E.x tot itaque provinciis
dissel, et sc in alteram pariom inclinasset, mortis
convoncrnnl,(iU(..t ibi Adniiruhli fucrunt mortui.Et
dcbitum persolvisset. Sed Deus militem suum cu- qui sunt, pro septcm millibus computati
ibi capti
slodivit,eumque scuto sua; defensionismunivit.Dux suiil. Vestium, armorum, ca;tcrique cuKus adpara-
ira succensus vehemcnti, parat rependere viccm,
tum ncmo retinerc potuit pcr ullani mcmoriam.Sic
ejusque tali modo amputat cervicem.Ensom clevat, itaque superati sunt Turci magnanimiter aFrancis,
cumque a sinistra parte scapularum tanta virtulc siluitque deinceps garrula voxeorum,atque stridor
incessit, quod pectus medium disjunxit, spinam
aui et
c(,
denlium,et quotidianorumclamosilas conviciorum.
vitalia interrupit,, et sic Jubricus ensis supor crus ti . . ... ., , , .

^ 1
Jam vero demissis vultibus iba;it,et plerique
,
om-
dextrum integer exivit (44), sicqne capul integrum
nino diltldenles, furtim dn civitate exeuntes, tugie-
cum dexlrapartecorporis immcrsit gurgiti.partme-
bant. Nox snperveniens litem diremit, et nostri vi-
que(iua;equoprcEsidebatrLmisitcivitati..\dquodhor-
ctores ad castraredierunt;illi veroobseratisjanuis,
rendum spcctaculum omncs qui in civilate crant con-
crastinumut primum
intra urbem sc receperunt.In
fluuut, et videittcs sic mlminUi sunt, conturbati sunt,
lux matutina proces=it,Turcide civitate exierunt.et
conimoti sunt, trcmor apprehemlit eos : iii dolores ut
collcgerunl corpora mortuorum, quot invenire po-
parturientis {Psal. xlvii), ibi voces ejnlantium.quia
tuerunt et sepulturae tradiderunt. Quod Chrisliani
ille unus fucrat ex Admiraldis eorum. Tunc evagi-
exercitus juvenes ut audierunt,multi in unum cou-
naverunt gladios suos, intenderunt arcus suos, pa-
globati ad eiEmiterium cucurrerunt,et qua; illi cum
raverunt sagittas suas in pharetra (Psal. x, 3), ut
ducem, cupienlrs, eis permissum es-
magno honorc scpelierant, cum niagno dedeeore
sagittarent si
foras projecerunt. Subterraverant quippe illa ultra
set,tantam militiae Christiana; cxstingucre lucem.
pontem ad Machumariam qus erat ante portam ci-
Sed Deus eorum prav;c voluntati non eonscnsit,
vitatis^et plurima palliis involverant, et byzanteos
quia dux retrocessit ;suslinerc enim tclorum ac sa
gittarum grandinem diunon potuit.O pra^dicabilis! sag
aurcos, arcus, ctt sagittas et alia multa cum eis re-
J)
o invicta ducis dextra et animosi pectoris robur posuerant. Sic cnim est eorum consuetudo sepe-
eximium ! Laudandus et ensis,quod in sua integri- lire; nostrorum vero esllibcntisstme ea tollere.Ex-

tate pcrseverans, vibranti dextera; sui famulatus tractis itaque corporibus universis, capita abscide-

impendit obsequium. Et cujus cor eructarc, cujus runt,scire cupicntcsnumerumillorumqui ad ripam

lingua enarrare,cujus manus scribcre, quae pagina fluminis necati sunt. Truncata siquidem capita ad
valet suscipere aliorum facta principum, qui illi castra attulerunt, et cadavera feris et volucribus
compares fuerunt in omnibus victoriis praeliorum? inhumata reliquerunt. Quod ab altis moenibus et

Victoria ducis prae caeteris enituit, quoniam pars turribus excelsis prospicientes,vehementer indolue-
dimidiaticorporis quaeremansit,tcstimodiumlaudis runt,et genas scindentes et crines vellentes,Macho-

NOTUL^ MARGINALES MS. COD.

(44) Dux ferit, ille peril, et medius crepuit.

 7j7 AD GODEFHIDUM AI>l'i:.ND. 11. - MuMM. DE ni-.LLO S.\CnO. 708
i!ium praceptorcmsuum in au.\iliuin sui cccperunl quos Clirislus per suos mililes voluit extermi-
iiivocare. Scd Machomus non potuit restauraro, narp.

C.XPLICIT LIBKR QU.VRTLS

l.NClPir IJBEU Ql LNTUS

CAPUT PniMUM. A i'i communi odicite. » .\d haec communis sentenlia
Cumquc h.-cc crcliro vicissitudinum actitarcntur principum rcsiiondil, dicons Nulli sapienti ini-
: •.

impiilsu, pravnmbulus quiiiani advenit,qui nuntios
principis Babyloniaiin crastinum praiconabaturad-
voniro, et a principibus eastrorum fiduciani qua;ril
vonicndt socuro. Qiii libentcr
rum suscepliimi soloninitor pr.-oinnniunt. Tontoria
annuunt, soque eo-
randtim cst, si ad Domini nostri sopulcrum cura
armis venimus, gentemque veslram ab istisfinibus
eliminamus,quoniam quicunquo de noslris hiic us-
quo in baculo et pcru venire solili cnmt.turpi ludi-
brio affccti sunt ct ignominiam contumeliaruin
;

variis ornainontornm geneiibns veniistantur;torr;c tulorantos,ad oxtrcmum perinicbantur.Tcrra uulcm

infixis sudibus sciila npponuntur,quibus in crusti- gontis illorum non cst, licct diu possedcrinl, quia
niim Quintanae ludas, scilicet cqiioslris, pxcrcere- nostrorum apriscis teniporibus luit,eisque proptcr
tur. Aleae, scaci, vcloces cursus cqiiorum (lexisin inalitiam injuslitiamquc suain vestra gens adversa
t^vrum tVonis non dofuerunt, ot militares impetiis, abstulit ;qu;e tamonidoo vcslranon dcbetessc,quia
hastariimquc vibraliones in altorutruni ibi coiolira- diu cani tenuistis. Coilosti cnim censura nunc de-
tae sunt. In quibus aotilius mnnstnibatur, qiind cretumostut inisericorditer rcddatur liliis quod
nullo pavore trepidabant, qui talia operabantur. injuste patribus ablatuin est. Ne glorictur gcns ve-
Taliaquippejuventus excolebat.sod aetate scnsuque n stra, quia supcraverit effeminatam genlem Graeco-
Eoninres in uniim consederant, causasque consilii rum, quoniam, divina sufTragante potonlia, in ccr-
et prudenti.-e conrorebant. Inlerim Habylonicnses viciiiiis vostris mciitum rccompcnsabilur gladio

niintii cum approximaroiit. tanlosque lanlogandio Francnrum. Kt notum osse polerit, his qui igno-
tripudiantes conspicarcntur, mirati sunt, (luoniam rant, quod non est hoininum evertcre regna, sed
rolatio usque Babyloniam concurrerat,quiaet lame cjus per qucm reges regnant. Ipsi dicunt se velle
cruciabantur et pavore concuticbantur.Adducti igi- nobis indulgore,si in pera et amodo velimus
baculo
tur ante principes sunt;et in h»c verba rotulorunt, transire, in scipsam rodeat eorum misericoidia,
qu.-e eis commissa siuit : « Dominus nostor .\ilnii- qiioniaiii, volinl nolinl, tliosauris oorum nostra
ravissu? Babylouiae, rnandatvobis Kraiicorum prin- ditiibitur seu vacuabitur iiiopia.Jerus;ilom cum no-
cipibiissalutem et amicitiam.si ejus vciluntati vultis bis a Iteo conccssa sit, quis praevalct auferre eam ?
obodire. In aula regis Pcrsarum dominique nostri, Nulla virtus est huniana qua; nobis ullo modo tcr-
magnus causa congregatus est conventus,
vestri rorcm incutiat,quia cum morimur, nascimur;cum
septomquc diebus prolelatum est consiliuni, quid- vitam amittimus temporalem, rccuperanius sempi-
nam ois supcr hoc sit ai^ondiim. Mirantur (Miiia ut tcrnam. Idoirco reiiunliatc his qui miserunt vos
quid sic armati qu;eritis Domini vestri sepulcrum. quod aima qua; in p;Uria nostra sumpsimus,etiam
gcntem suam a linibiis (liu posscsis cxtcrminantcs, C cum capta eril Jerusalem, non dimiltomus (45).
imo, quod ncrarium est peregrinis, in ore gladii Confidimus enim in eo qui docelmanus nostras ad
trucidantcs. Qiiod si posthac in pcra ct baculovul- pr;pliiim, et brachia noslra iionit ut arciim a;roum,
tis iro, cuin honore niaxirno rcrunique opulontia quoniam ct via noslris gladiis aperictur, ct omnia
vos illuc faciont pertransire : de pcditibus equitcs scandalaoradicabuntur.ot Joriisaloiiic;i|iiotur.Tunc
facient ;
qui paupcros sunt, in toto itinere nec in nostra crit non per hoiniuis indulgcntiain, sed per
reditu amplius esurient. Et si per mensem ad sc- coelcstis censurffi ajquitatem.De vultuenim Domini
pulcrum vobis diurnare placuerit, bonorum copia hocjudicium prodiil, quia Jerusalem noslra erit.»
vobis non deeiit facultas eundi pcr univorsam
; Legati vero quidultra praetendcrent nnn invenerunt,
Jerusalem vobis concedctur, ut quo lionore placue- sod aiidito h(ic vcrbo S(and;ilizati suiit,Autiochiam-
rit, et lempluin et sopulcruni quilibct voneretur. quo nustris con enlientibus introierunl.
Quod si hasc vobis indulta contemnilis etin animo-
rum vestrorum magnitudiiie conliditis et armis.vi- CAPUT II.

dcndum vobis est ctiam alque etiam, quanto peri- His ita transactis, terlia die post peractum pra;-
culo vos oxponatis ; apud nos ccrte ducinius esso lium, castolliim ca-perunt de quo supe-
«Tedilicare,

temcrarium, quod ulla, qiiantumvis magn;i, hu n rius montionom constrnctum in introitu

focimiis,
m:in;i potcstas congrassetur contra Babylonios, re- pontis ante jaiiuam civilalis. Dcstruxerunt autcm
gemque Persarum. Jam vero qua; vobis applau- oranes tumiilos lapidoos mortuorum, et ex illis ca-
dunt super his, nobis aperite ;quse vero displicent, strum munierunt. Quod cum peractum fuit, com-
NOTUL.E MARGINALES MS, COD.
(45) Franeorum verba rosonant pietatc superbn.
709 UOBEHTI MONAClll IIIST. H1E1««0S0L. — LIB. V. 710
iiiiMKlaliim csl UaiiiiuniiocgrcpiocoiniliSaiicli.lx^i- A l'ii"S nDininiilitj^inuis, liic pcrliil.i; gcnti niiniunicn
dii.lloc lactum vuldc conslrin.\it ousi|ni in cisiliiUi lulus, quadam die pcr virgulta eorum spatiabatur,
crunt,quoniani ullerius ali illa parle non valucrunt ct locoruin amccnitiite oculos pasccbat. Ilunc, ut
pxirc. Noslri vcro jain sccurc ibanl quocuni|ui; irc incriucm, viriiin arinati canos agrcssi sunt, ct niriii-

(lisponcljanl. Tunc proceres clcgorunt viros ojiti- bralim divisum, mis(;rabili crnciatii disccrpscrunl.
iios, ei]uosi|iic vcliK-iores, ct uon longo ab urbe llcu, heu ! morte ^\alonis pax inrringilur('i(')j,(Iala

transicrunt nnviiun, ct prajdam maximain invenc- lidci sacrameiita violanlur, porta; itcruin urbisob-
runt, equos ct cquas, niulos ct nuilas, asinos etca- struuntur,et pcrfidi gcntilcsintramocnium turrium
niolos, et aninialium qiiinquo millia. Oinnia liKC que suarum cavornas rccIuduntur.Luctusiu castris
cgregia eoliors aililuxit ail castra, et cclcbrata est permaximus habctur,(|uoniam ab omnibus viris ac
apud Christicolus hctitia magna.Quod infortunium mulicribusmors \\'aloniscrebi'issingultibus lamen-
cives vehementer atlrivit, quoniam abuiulanlia rc- tiilur (47). Conju.x vero illius universos ad lacry-
riiin, quiE noslros roboravit, perdita, illos dcbilitii- niiis concilabat, quic sc ultra inorem aliarum misc-
vit. lHic vero ubi priEiIu capta fuit, cral antiquuin riibiliter laniabat, ot qua! alios ad luctum commo-
caslrum.scd iiicuria ct vctustate dirutum,ot adhuc vobat, proptcr crcbra suspiria singultusquo, nec
(luoddam monastcrium. Quod ut inugis _ loqui ncc claniaro poterat. Eral autom illa alto pro-
vigcbat
constringerent
" '
ibi
--•--•- suos, proccribus
inimicos ' ...:i ...
.1 :i
placuit — ccrumsanguincprocreata.etsccundum carnishujus
ricdilicare, munitione circumdarc. Quod
cl lurti iiinrriiitatem, forina pnc coctoris cgregia. Erat au-

ciim in brcvi peractum fuit, inqnisitio lacta cst leraplerumque immobilis volut columnamarmorea,
quis illud custodiret. Et dum tractarctur de custo- ita nt SL-cpius inortua putaretu!-, nisi vitalis calor
dia, et plurima in ventum proocderent vcrbu.Tan- palpitans in supromo peclorc scntirctur. Sed et ad-
ciodus illuslris prinecps ct cgrcgius juvcnis, sicut huo pulsitabat venalatcns sub cute minime pilosa,
erat alacer in sermonibus et lactis, in modiuni pro- pubem qufe ciliorum discriminabat. Cum vero respi-
siliiit.dicons Ego custodiam castelkuii,si cuslo-
: •> riibat, oblita fominei pudoris se in terram volutabat,
diiB meaj dignum recompensubitur mcriluni. > Pru- el genas unguibus secans,aurcos crines disrumpe-
tium ergo omncs in commune taxaverunt, ot quu- bat. Occurrunt aliiB matron.B, qucE de se illi lacere
dringcnlas urgenti niarcas ei conlulerunt. Tuncre- Uilia probibont, ct pia custodia observant. Quae
dus castelluniintravit, idque peditum turniis forli- cum loqni potuit, in ha-c vcrba prorupit dicens :

que milite plusquarn munitionem aliam lirmavit. \{a\ in pcrsonis trinus, miserere Walonis,
Quod feliciter, Deo opitulante, suscepit, quoniam Et vitic munus sibi confcr, ut es Deus unus.
ipsa diemagnus Armenioruin populus, et Surano Quid merui! Walo, quod mortuus est sine bello?
rum ad civitatcm vcniebat,ct urbanis opima victua C Virginc matre satus, Walonis terge reatus.
liii aircrcbat. Quos omncs in insidiis positus Tan- Qncm de bellornm tot cassibus eripuisti,
crcdus apprehcndit, nec tamcn eos, quia Christianl Et permisisti nunc tandcm, niartyrizari.
erant, occidere voluit, sed cum ipsis sarcinis ud « Hen quantum videre desiderabat tuum sc-
!

castrum suum conduxit* Quos tandem tuli condi- pulcrum.pro quocontempsit omnia suaquoe habuit
lione illdssos ubire permisit, quia promiserunt, ei, et seipsum. Quo infelici infortunio fuit elongatus
in lide Christiana, se allaluros Gbrislianis pro com ensis suus, qui sic convenicbat lateri ejus. me
petenti pretio neccssaria, quoadusquo capcrelur An- saltem felicern, si licuissct mihi in suprcno spiritu
liochia.Quod illi strenuo iiiipleverunt,sicut et spo- oculos claudere, vulnera lacrymis abluere, et ma-
ponderunt. Tancredus vero vias ac semitas obstru- nibus vestequedctergere,etduIciasepuIcro membra
xerat his qui eiant in civitatc,quod nullus audebat committere! » His queslibusEuvrardus frafersuus
e.xire.Propterea pacis inducius quicsierunt,dicentes intervenit, et in quantum admisit vis doloris, com-
quod illo tcmporis intcrvallo apud se tractareiit pescuit.
qua loge, qua conditiono, se et civitatem Christia- CAPUT IV.
nis deliberarent.' Crediderunt principes, et disposi- lllud sane praetereundum non est, quod ante
tis n mortem viri istius contigit, dum tempus inducia-
pactionibus, et tcmpore constituto, tcnenda? pa-
cis sacramenta dederunt et acceperunt. Portae civi- rum integrum et fldele mansit. Eratquidcm Admi-
tatis aperiuntur,eteundi invicem alteri ad allerum raldus de genere Tureorum in illa civitate regia,
facullas conceditur. Tuno libere Franoi per circui- cum quo Boamundus plurima et privataiiaois tem-
tum murorum ibant,et ad propugnacula cum ipsis pore habuit colIoquia.Hic inter caetera quodam die
civibus stabant, et cives cum gaudlo ad caslra venie- requisivit ab eo, ubinam castra posuerit ille candi-
bant. datorumexercitus innumerabilis, quorum in omni-
CAPUT ni. bus bellis fulciebantur auxilio. Dicebat enim quia
denique temporis, cum jum suprema
Processu adventum illorum nunquam poterantsustinere,sed
dies induciarum advenisset, Walo quidam miles statim ut videbant illos, incipiebant pavere illi ipsos
Christianus, et in armis egregius, et inter praeci- ut ventus turbinis opprimerent,et isti vulnerabant;
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(46) Walo truncatur, nece cujus pax violatur. (47) De nece Walonis dolor ingens coepit haberi
 :

-11 AD GUDEFUIDUM APPl-ND. 1! MONUM. DE BELLO SACRO. 712

illi isli occidebant Ciii noamunflus
obruebant, el A cuhim.quod per nos operatur Dominus JesusChri-
i.it Putasne alium cxercitum esse quam hunc
: i< stus,iu qiiem credimus?quiaquanlo nos pauciores
(juem vides uostrum ? Cui ille Pcr Machomum«' : << sumus,tanto et fortiores vos vcroquanto numero-
;

meum pra?ceptorem juro.quoniam si hic adesscnt, siores.fanto imbecilliores. Cui hanc virtutem attri-
tota hacc planilies illos non capeiet. Omnes habeiit buis, hiiinanifati an divinilafi? Ilomo nou est a
equos albos, mir;e cclciitati?, et vestimenta,' et soipso,sed a Creatore suo a quo habct esse,babet
;

scu'a, et vexilla ejusdem coloris. Sed forsitan ideo ct posse. Ex hoc igitur conjicere potes, quia licet
absconduntur, ne virtus vestra nobis manifestetur. unus Creator creaverit nosel vos,uberiorem tamcn
Sed per filem.quam habes iu Jcsum, ubi castraeo- abundaufiam nobis quam vobis
suae virfurlispra;stat
rum locata sunt .' •> Boaniundus itaque spiritu Dti Certi quippe in illius virfule sumus, ipiia non so-
illuslratus, illicoscnsit hancquam viderat.visioneni lum .\ntiochiam, verumetiam Romaniam tolam,et
Dei esse, nec quod qurerebat el tentatione, sed ex Syriani, ipsam et Jerusalem obtinebimiis,quia hoc
bona voluntatc proccdere : et respondens inquil promisit Dei FiliusomnipolensJesus. »Pyrrhusqui-
" Licel sis cxlrancus a lege uostra, quia video to dem h;cc et consimilia dicfa Boamundi prudenter
bona erganosvoluntate,bonoquespiritu animatum, iiifollcxit, eumque vehementer Boainundus suo
aperiain tibi aliquod fi(K;i nostr;e sacramentum. Si T» amori attraxif.(;iiiiiqLieeontigisset,iniinicohumani
tautum profundi intellectus Imbcrcs, gratias Crea- generis suadentc,quod superius dictum est de\Va-
tori omnium referrc deberes, qui tibi cstendilexcr- lone, Pyrrhus cuni suo Boamundo loqui ampbus
citum candidatum, et scias quia in tcrra non con- non valuit, sed tamen occultc periuternuntiumhaic
vcr.saiilur, sed in supernis mansionibu.s icgni ucelo- ei significavit » Novi te nobilem virum, atquc fi-
:

rum.lli sunt qui pro fidc Chi'isti marlyrium susti- dcleni Chrisfianuni ; romiiicndo me (ua; (idei et
iHii'ruiil. cl iii luniii terra contra iiicriMlulos diini- nieam domum; faciain fibi qiia: me hortatuses fres
cavcrunt. lloium pra^cipui sunt signilcri, Ceorgius, turrcs quas in .\ntiochia cusfodio, fibi fradam, et
Demelrius, Mauricius, qui in hac lcmporali vila unam de portis, tuEque genli Christiana!,et ne
tibi

mililaria arma gosfaverunt, et pro Christiana fide frivolum iilud esse credas,etnede meafide diffida.',
capite pb^xi sunt.Hi qiiolies uobis cxpedit, jubente mitto liliuui mcum fibi,quem unice unicum diligo,
Domino Jesu Chrislo, noljis suffragantur,et perhos euinque sicut el mo ipsum, tua; lidei commifto. »
inimici nostri pra'cipitaiitur. Et ut nie vorum cog- Qnibus visis et audifis, Boamundus magno succcn-
noscas profitcri, iuquire et hodic el cras, et in die sus est gaudio,niagnaquein eoapud Deume.xcrevit
aUera,an in tota regione haceorumeastrapoterunt devolio,Iacryma;abocuIis uberes erurapunt,etDeo
inveniri. Quod si invcniuntur, redarguli in con- gratias agens,manus in coelum letendit.Noc inora,
spectu tuo k mendaeio, erubof cemus. El cum in lota C principcs in unuui convccavit, cisquo talia retulif,
rcgionc iiequivcris illos invouire, si iiobis necosse dicens : « Egregii principos etviri bollatores,com-
erit, in erastinum videbis adosse. Unde igitur tam pertum ost vobis quantum injuriarumpassi surnus
cito venlunt, nisi asupornis sedibus in quibus nio- in hac obsidione, quantaqui' pafimur.et quam diu
rantur?" Cui rcspondit Pyrrhus:sic enim erat nomem voluerit Deus patiemur.Si Deus alicui hanccivita-
ejus « Et si de cujIo veniunt,ubi tot albos equos,
: lem per aliquod ingenium dare vellet, dicite, an
tot scuta, tot voxilia iiiveuiuntur? » Ciii Boamun- vestra auforitas oi eam coiicederet. » Ad hrc multi
dus :"Tu magna.et super sensum meuin rcquiris. evolamorunt in uuun, dicentes « Nos simul eaui :

Propterea, si vis, accedat capellanus meus,qui libi habebimus,qiioniam simulangustias necessitatum

super his respondebit.» AA ha;c capellanus: uCum loicravimus. » Tunc Boamundus modicum subri-
Omnipotens creator angelos suos, sive justorum dens, ail : « Va; civitati qua; tot dominis subjecta
spiritus mittere disponit in tcrram, tunc assumunt crit! nolile, fratres. ea dicere : sod ejus imperio
sibi aeria corpora, ut per ea nobis innotoscaut,qui subjiciatur, qiii eam poterit aequiroro. Qui utvidit
vidori non possunt in spiritali osseulia sua. Idoo quia uil proficiobat, ad castra sua rodiit, et tameii

armati nunc apparent,ut quod in bello laboraturis nunfios Pyrrhi, qui ad se venerant, detinuit. »

auxilio veniunt indicent. Si eiilm ut peregrini, vel j) Principesvero,amotoBGamundo, consiliuminierunt

ut sacordotesslolisdealbatiapparerent, nou belhiin, dicentes « Nos bonum consilium non habonius,
:

sed pacem nunliarent.Explolosiqiiidemnegotio pro qui vorbis Boamundi viri sapionlissimi contraimus.
quo veniunt, ad co-lestia roineaut,unde venerunt,et Si a priiiio die quo huc voiiiinus, hoc fieri potuis-
corpora, qua;, ut visibilos afiparerent, acceperunt, i^ef, niagiuim nobis commodum inde pervonissef.
in eamdem reponunt materiam quam sumpserunt. Nullus nostrorum propter ainbitionem urbis An-
Ne mireris,si omnipofons Factor omniumtransmu- sua exivit eam habeat cui Deus
tiocbia; de terra ;

tal matoriain a se faclam, in quanilibot specicm, dare voluerit, nostra omnium unasilintentio,sancti
qui univcrsa de nihilo adduxit in essontiam. » Et scilicct sopulcri deliberafio.Placuit omnibus ; Boa-
Pyrrhus ad ha?c ait : « Per ipsum quem asseris muiidus vocatur, cique .\nfiochia, si eamacquirore
Crcatorem, mira dicis, et ralionabilia, nobisque ha- potest, benevole ab oranibus conceditur. Boamundus
ctcnus inaudita. » His Boamundus adjecit et ait : itaque haud segnis viros sibi fideles, noctis cropu-
« Pyrrhe, aonne tibi videtur magnura esse mira- sculo, remittit ad amicum, ut ei renunlict el moduiu
 :

713 UOBKirn MONAClll IIIST. HIKnOSOL. — Lin. VI. '14

et tcrminiim. 1'yrrliui? nin;iiii!;il iit in cr.isliniim A nniiiiiic vnlorot, ossct. Qui proxime
iiu|iiisivit iilii

comniovcntur c\crcilus Kr.uicoruin, fiu;isi iro vclil adcssc dicilur, scd Pyrrhus de aliscnlia vrhcnicuter
aii pr.Tilanduni in tcrrani Sarraccnorum. Et cum contrislatus c?t, diccns :

nox otiscurarc ca~pcrit. rcvcrlantur ad castra cx (Juid lacit ille piger? quid tardat, quidve moratur?
partecivitatis, " in qua ipsocrcctis (incjuit)cxciibubo .Mittite qui dicat, quod citius vcniat.
auribus in turribus meis. Prope murum parati ve- Mittite qui dical, quia lux hodierna propinquat,
niant, et nihil prorsus timcant. » Creditlit hoc con- Et crcbcr cantus prncsignat adesse seienum.
silium Bo;imiindus quibusdam suis familiaribus Niintius eligitur qui nuntiet hs-c Boaniundo.
Hugoni Magno, ct duci (Jodcfrido, Podiensi epi- (Juod ut audivit, fcsiinus accuirit; sed cum ad sca-
scopo, et comiti Uainiundo. Dixit itaque eis iHm perveiiit.lractam invenit. IntereaFulcheriusqui
Nocte vcntura, divina opituiante gratia, Iradetur cum sexaginlajuvenibus armatis ascenderat, excep-
nobis Antiochia, » cxposuitque eis nuntium. Qui tis turribus Pyrrlii, trcs alias bcllica virtute occiipa-
aiiditis oinnibus, gralulali sunt, e! bencdixenint verat, ct in eis duos fratres Pyrrhi interemerat.
Uominum. In crastinuni congrcg;ivcruiit duccs bci- Quod lirctPyiThus non ignoraret, lanien a promisso
lorum, ingcntcs mililuni cuncos, pcdiiuinquc qiuira (idci paclo nou rctardavil, sed ut audivit quia scala
pliircs turmas.ctcgressi monlana transierunt, (juasi -n fracta csset, vcnienti Boamundo et omni Francorum
prajdaluri, in terrara Sarracenorum. Nocte adve- muhitudini portas aperuit. Et cum graves gemitus
nicnte cum summo silcntio rcdierunt, seque bonai ab imo pectore traheret, longaque suspiria, nulla
spei pricparaverunt. Boamundus vcro ad locum sibi tamen eum a promissa fide illata revocavit injuria.
ab amico destinatum pcrrexit cum suistantum mi- Quem Boamundus in ipso porta: introitu submisso
litibus, et cum paucis longe remansit a mccnibus, capite saluta'it, eique de collato beneficio gralias
cstcrosque cum una scala diroxit ad ipsa mccnia, egit. Sed cum causara lamentationisejus didicisset,
qua; erecta pertingcre potuit ad propugnacula. Oua; admoduin indoluit, et de militibus suis qui eum
cum crccta ex tanta multitudine nullr? prior
fuit, custodirent, resque ejus tucreiilur fidelem custo-
ascendcre prssumpsit. Cumque omnes sic haesita- diom dereliquit. Nec reticendura, quoniam sub illa

rcnt, tunc unus miles, nomine Fulcherius, Carno- nocte, conieta qu;D regni rautationem pr;Esignat,
tcnsis nalione, audacior ceteris, ait Ego in no- : i< inler alia cceli sidera rutilabat, et sua? lucis radios
raine Jesu Christi primus ascendam ad quodcun- producebat, et iuter septentrionem et orientem,
que me Deus vocaverit suscipiendum sive ad ; igneus rubor in ccelo coruscabat. His evidentibus
raartyrium, seu ad obtinendum victoripe bravium. » signis in coclo radiantibus, et aurora terris liicem
Quo ascendente, coeteri subser|uuntur, et in brevi reicrente, exercitus Dei portas Antiochias intravit.
ad ipsa murorum fastigia pervenitur. Pyrrhus autera C in virtute iilius qui inlerni portas ipreas contrivit, et
stabat illic, prajstolans eorura adventum, et a>gre ferreos vectcs confrcgit (Psal. cvi, 16), cujus potestas
ferens nimiam tarditatera. Qui cum Boamundum permanet in s;ecula ssculorura. Amen.

EXPLICIT LIBER QUINTUS.

I.N! IPIT LIBER SEX TUS.

C.\PUT PRIMUM. solutos, spiculis gladiisque confodiebant, etdesum-
Universi fideles hujus Pyrrhi, fidem altcndile, et mo ad terram projiciebant. Qui in
illarura fastigio
attendentes, si quid ex fide per fidem promittitis, domibus sopiebantur sonitu clanioris eseitali, scire
absque ulla contradictione perlicite. Nulla liunc me- gestientes quid hoc esset, cum foras exircnt, non
nioria fraternae mortis, nuUa vis doloris, nulla insti- revertebantur, quoniamgladios inveniebant paratos
gatio mseroris avertere potuit apromissa fidei sta- quibus excipiebantur. Qui Christiani erant Kyrie
bilitate magisque valuit apud ipsura lidei pactio
;
J) elei-scn, et alias Dco laudes personabant, ut per hoc
quam duorum germanoruin diri cruciatus in- scilicet nostris innotescerent, quod non Turci, sed
tcremptio. Et si illud antiquum problema Samsonis Christiani esscnt. Passim sternuntur plateae civita-
in medium volumus adduccre, huic squipollens pos- tis corporibus morientium, quoniam tunc nullus
sumus proponerc. Samson ait De comedenle exivit : eorura resistebat, sed quasrebant oranes latibula et
ciljiis,de forti egressa estdulfcdo {Jud. xiv, 14). Nunc
et fugje praesidium. Nulli honor irapenditur, pueri cum
vero de infideli, processit fides, et de extraneo, fami- pueliis, juvcnes cum senibus, matres quoque cum
liaris et integra dilectio. At ne fastidiosam videamur filiabus interficiuntur. Qui fugere poterant per por-
facere digressionem. ad inceptam redeamus hisloria; tas exibant,mortem taraen minime evadentes, quia
propositionem. Quarto Nonas Junii, Christiani ur- inmanus de castris veniontium incidebant. Contigit
bem Antiochise introierunt, et in ore gladii de suis autem ut inler fugientes Cassianus rex et dominus
eam invasoribus vindicaverunt. Fulcherius et sui civitalis, vilibus pannis obsitus evaderet, et in ter-
complices, qui cum eo muros ascenderant, turres ram Tancrcdi fugiondo perveniret. Sed malo suj
uudique invadebant, et incautos vigilcs Eomnoque infortunio Armenii eum cognoverunt, et ei illico

Patbol. CLV. 23
 ;

715 AD GODEFP.IDUM APPENl). 11. — MONDM. DE BELLO SACRO. ri6

cervicem ampulaverunt, cl caputillius ad principcs A. fessis dormiendi non tribuit facullatem. Ubi enim
attuleruntetballcunr.baltciqucprctiumi.xbvsanrcos intra niuros hnslis adest, niilla rcquicsccndi f;icul-
appretiaverunt. Pars magna lugil in castrum quod las esse polest. In crastinuui, id cst fcria sexta.alii
civitati imminet ;
quod ita loci positione et natura spoliata cadavera mortuorura extra muros foris tra-

munitum est ut nullius machinx artificium timeat. hebant, alii de turribus cum caslellanis, jaculis ct

IUic cnim est mons urbi contiguus, cujus cacumen sagittis decertabant.

porrigitur ad sidcra, quo vix attingere possunt in- CAPLT II.

tuentium lumina. Etdeipso potest circuaispici Inta r.umque sic re- agitur,ecceil!i qui stabapt in tur-
regio. In eum confugit numcrosa multitudo Turcn- ribus et muris, eminus contcniplantur immcnsam
rum, habuerunlquc illud solum rcceptaculum. Erat nubem agilati pulveris. De qua diversd scntientes,
autem huic castro una turris nimium vicina, quam alii Constanlinopolitanum imperatorcm
dicebant,
Boamundus cum suis salcUilibus jam obtincbat, esse, qui sibi inauxilium venichat: alii, quod verum
illudtiue castrum per eam impugnarc parabat. Sed crat, agmina Persarum. Sed qui primi vcnicbant, ut

illi rcsumplis viribus, tuiTi, satis emincntiores, vidcrunt urbem Antiochirp, in unum consedere,
sagittasct spicula, instar grandinis, desuper immit- prujstolantes retro veniens robur su;e milil'ap. Erat
tunt, ita ul nostris minime licuerit contra eos pu- _ autem Corbanan princeps militis regis Persarum,
gnare, sed se clypeis cooperire, et armis defendcrc qui ox longo tempore collegerat sibi illud agmen
cogebjnlur. Locus enim artus angebat, et hostis diversarum gcntium. ErantquippeibiPersa;elMedi,
desupcr opprimcbat, quia non erat alia via decer- Arabcs ct Turci A^imita;, cl Sarraccni, Curti et
lantium,quamprKstubatlatitudomuroruni. Propter- Publicani, ot divcrsarum nationum alii multi. Dc
ea contigit quia Turci irrucntcs contra turrim, Agulanis crant ibi tria millia, qui nullam armorum
unus impcllebat alium, nec relroire crat facultas, copiam nisi solos enses gestabant qui omnes undi- ;

nec in L-eva noc in dextra ulli erat divortium. Quot- quc ferro cooperti, nulla arma adversantia limc-
quot impctus irruenlium super noslros impingcbat, bant. Equi eorum vcxilla ct lanceas ferre asperna-
illi in lanceis, spiculis et mucronibus cxcipieb;mt, bantur, et in cos qui fcrebant, nimia ira succcnde-
et vulneratos ad terram projiciebant el cum eis banlur. Cumque hi omnes in ununi convenisscnt,
;

illos qui turrim desubtus moliebantur effodcre, cursorcs suos ante urbem direxerunt, qui noslros
proslcrncbant, sicque mortuus vivo necem infcre- ad bcllum provocarent, et de civilate exiro suade-
bal, ct cui in aniina vita dccrat, in corpore mors rcnl. Sed nn?lri qui do hesterno conflictu fatigali
apparebat. In quo conflictu Boamundus gravitcr erant, salubrius csso judicavcrunl inter ma?nia re-
sagittatus est in femore, nec jain nisi claudicans mancrc, quam extra bella movcre. Illi vero pcrcam-
valebat incedere. Sanguis ubertim de vulnerc cccpit C pos et plana currcntes, nostros ad bella ciebant.
stillare, etcor nobilissimi principisa\-irtutepristina diraque eisconviciaimproperabant. Lanceas et gla-
coepit deficere. Qui nolens et invitus, in aliarn tur- dios in altum c.jicicbant, ct in manibus recipiebant
rim rctroccssit, bellunu]uc dercliquit. In cjus intir- ludcntesetluxuriantes. Scd cumncininemde nnslris
mitatc aliorum virtus cnrruit, ([uoniam unusquisque potucruntcxtrahcrc,disposueruntreineareadrastr;i.
miscrabilcm casum sui ducis admodum doluit. Qiios cura roverterentur, insecutus est unus cx
Pugnam dimittunt, Turcos turrimciue relinquunt. nostris Rogerus de Bardavilla, cum aliis tribus
Unus tamcn in supcriori turris fastigio remansil, armatis, sperantcs quod aliquos possont clicere ab
cujus egregia funcra univcrsus nostrorum exercilus illis : cum paribus inireccrtamen,
sed ipsi nolebant
unanimiter planxit. llle enim ut vidit sesolum esse quia jam de
Francoruin mulla audicrant
pr;pliis

dcrelictum tamen in se animum gerens inviclum, enairurc, posueruntque insidias pnst se sub rupo
ut ursus inlcr molossos cccpit se utrinquc dcfendere cavata, ct quosdam ex suis dimiserunt qui eos
lapidesquc, et ca;mentum de parictibus avcllcbat, et quasi laccsserent in pugnam. Cumque nostri
super ipsos qui eum impugnabanl prqjiciebat. Tan- transirent insidiarum locum, lures de cavernis suis
dem mille sagittis onustus, ut vidit quod mortem oxierunt, eoEquc a tergo invaserunt. Qui pra;-
non evaderet, morlein sibi quoniam n ibunt rcveriiinlur in occursum, celeremque con-
accclcravit,
cuin clypeo ct armis ubi turbam densiorem esse Ira eos dirigunt cursum. Qui cum se comprehon-
conspexit, in medium prosiluit, suisque interfecto- sos esse cognoscerent, flexis frenis, fuga; lutelam
ribus tormentum fuit. Non est lingua carnis quEB speraverunt consequi, sed nullatenus potuit inve-
sutis valeat enarrare quid Francorura manus ibi niri. Uogerius socios pra;mittit antesuos vullus, ct

vuliiit pcssundarc, et nisi castclli mnnicipium tuin ipsc parraa post tergura rejocta, crobcrrimos illnrum
fortc fuissct, ipsn die vciiluris calamilatibus suoniin sustinct iclus. Juraquo peno evascrat,.jumque s;iluti
niagnum lovumon Dominus pr;cstitisset. Sed voluit proxima loca tencbat, cum cquus illius solo proruit.

Deus ut urbs Antiochcna difflcullor adipisceretur, el cadenli inhajrens ipse cccidit, qui nullo modo
ut adepta, charior habcrelur. Citius enim acquisila levari potuit, quoniam equi mole oppressus fuil.

vileseunl, diu desideruta charius ainpleclimur. Nox IIcu quantus dolor stridorquc dentium tiinc erat,
!

interveniens litem diremit, ct diurno labori eonlulit supor muros Autioehi;c, cum gcnerosa Francorum
inoderamen : quia pugna; ademit necessitatem, ?od pul.os vidcret inclytum militem suum rabidos canes
 717 IKiBEKTl Ml)NAt:ill lllST. llll.liOSOL. ^ Llli. VI. 71S

tain atrocilor oceiilero, sicqiic discerpero, Avei |o- ^ inlr.Tvil fincs Syri!n,murosquc rcgioe civitalis An-
bant oculos,nce vidcrc potcranl,cum cuni nicmbra- tiochia?. " llajc di.xit, notariumquo suum arcossiri

tim (lilaniubant. Ad e\trcmum caput cju.s ampula- jussitr Gui accersito, inquit : " Sume plnrcs schc-
verunt; contoquc infigenlcs, quasi triumphi voxil- dulas, et scribe religioso papa? nostro Calipha;, re-
lum, ad castra dcportaverunt. Erant nulem castra giquc Persarum Soldano super omnes glorloso.ma-
illorum ju-xta Pontem Kerreum. Sensadolus autem joribusquc regni Porsarum proceribus,ut longa;vam
filius rcgis .\ntiochia; nupor doluncti^ierat ad Cor- obtineant vitam, paccm continuam,saIutem corpo-
banau, supplcxque ad pedcs illius corruit, rogans rum diuturnam.Forlunufelix otjucunda bene nobis
ut sui misereretur, et contra Francos adjuvaret, prosporatur, secundisqne successibus arridot,quo-
qui patrem cjus occiderant, ct de inclyta urbc c.k- niam Francorum cxcrcitum intra muros Anliochiae
Non habebat refugium.nisi in solo
hajreditaverunt. inclusum tenco, et castellum quod civitati pra:mi-
urbisoppido, quoniam jam tota civitatis Francorum nct, jam in manu nostra habco. Unde certum sit

subjaceljut impcrio. « Pater meus, inquit, dum vobis.quia rumores quos dc cis audieratis,non sunt
adhuc viveret,Iogationom tibi transmisit utei sub- illius genoris cujus audistis,quia nec lupus tantus
vcnires, ut te aut niagnis muneribus ditatet, aul quantus et clamor qui cum subsoquitur.
eflieitur,
Anliochiam et univcrsum regnum de te susciperet. j, Quia vcro praicepistis, ut omnino eos de terra de-
Idem tibi promitto.quia si polcs rccuperare Antio- Icrem,gIadioquc vita privarcm, noUte adversum me
chiam, quod a te illam suscipiam, omnemquc tibi indignari, si quosdam de melioribus vinctos vobis
lidelitalcm faciam. Quod si non potes, fugitndum transmitto, quoniam tunc crit in vestra delibera-
tibi est, ot omnibus hominibus nostras gentis. Non tione, utrum velitis eos mori sive vivere. Nobis
enim Romania.sivc Syria, neque Coro-
eis sufficiet enim conveniens essc vidotur, ut qui captivare nos
zaim, quoniam Iliorosolymara dicunt essc suam, vonerant, captivi fiant,et d':ra apud nos exerceant
rognumiiue Damasci.»Erant autcm ibi reges liarum scrvitia. Ilonorifieum quippc erit regno Persarum,
provinciarum, qui audiebant illud verbum. llis di- si in eo exsulet frater regis Francorum.Vos autem
c!is Gorbanan rcspondit "Si vis ut te omnimodis
: in pacc et sum~,a tranquiUilale vivitc,omnique cor-
adjuvem, tuoque regno restituam, castellum quod poreaj voluptali operam impendite, fdiosque sine
adhuc habcs redde in manum meam.quia restitue- cessatione procreate, qui aliis, si necesse fuerit,
tur tibi per illud Anliochia. » Cui iterum Sansado- Francis obsistant, et cum nostraj defecerint vires,
lus .('Si prc-evales Francos eliminare ab urbe,mihi- tunc valeant. Faciei vestrte pra;sentiam non anfe
q:ie corum cervices c;esas deliberare, tibi tradam videbo, donec totam Syriam, ct Romaniam, atque
castellum, et tibi inde faeiam hominium. » Consen- Bulgariam vestrs ditioni subjugavero. » Ha?c Cor-
sit utoniue, et tradidit castellum. Et Gorbanan de- C banan locutus in superbia, et in abusione, qua? ei

liberavit cuidam fideli suo ad custodiendum. Tali convcrsa sunt in ignominiam et confusionem. Post
conditione recepit in custodiam,ut si Francivince- ha:e mater ejus venit ad eum moerens et tristis,lu-
rentur,eustodiret si vincerent, et ipse sicut etalii,
; gubromque aficrens vultum. Et cum in secreto cu-
rclicto eastro eonfugeret. Cui ille « Et si nosvicti bili ambo convonissent, dixit mater ad filium
: :

sumus.de castello quid faecrcmus? Dignum cstut « Fili, solatium mea; sencctutis, et unieum pignus

victoreshabeant easteIIura,quoniam victoria.eastel- totius mes dileotionis, ad te festina venio. fatigata

lo majus pra;mium. » His ita gestis, Corbanan
erit longinquitate itineris. Ego eram in Aleph civitate
super his conticuit, et ad alia instituenda tempus magna, cum de te gravis sermo aures meas percu-
disposuit. Et eum sederet in solio, attulerunt ante lit, suoque impulsu maximum cordi meo dolorem
eum Francigenam enscm valde dospicabilem et ob- impulit. Dictum est enim quod tua agmina dispo-
tusum,et foeda rubigine tectum. Attulerurvt et lan- nebas, et contra Christianos pugnare voIebas.Pro-
ccam eadem deformitate consimilem qure etiam ; pterea festina veni, a temetipso scire volens utrum
sua abjectione, ensem faciebat prffpollentem. Qubb se res ita habeat, an non. » Ait ad matrem filius :

cum Corbanam vidisset, ait "Quis dicct nobis ubi

: « Mater, nihil unquam verius audisti.»Et raater ad
suntarma hsec repcrta"? Aut qua de causa nostro r. lilium inquit :« Quis,fili,tale eonsilium iniquus tibi

conspoctui sunt proesontata? » Cum illi qui attule- dedit? NondumesexpertusvirtutemChristianorum,

rant dixerunt « Gloriose prineeps, et decus regni
: Francorum. Si legisses scripta
et prfficipue genlis
Pcrsarum, hacc arma cuidam Francigen» abstuli- omnium prophetarum, et antiquorum sapientum,
mus.et tibi attulimus.ut videas et agnoscas quibus profecto non ignorares,quia ipse est omnipotensct
arrais illa pannosa gens conetur nos et fines nostros Deus deorum omniura. Si pugnabis adversus Ghri-
dopr^edari, imo et omnem .Asiam depopuIari.»Tunc stianos.pugnabis cpntra ipsum et angelos ejus.Sed
Corbanam subridens ait » Liquet, quia satis est
: dementissimura est contraipsumomnipotentem pu-
gens illa insensata, et ratione parum utitur, qutc gnare quoniam id ipsum est velle se destruere.
;

talibus armis aestimat posse subjugaresibi regnum De ipso quidem invictissimo Deo dicit propheta.
Persarum. Gens quippe est prssumptuosa, et alte- Eyo occidam, el e<jo vivere faciam; percutiam, el ego
rius juris nimium ambitiosa. Gens videlicet qua2 in faiiaho: et non cst qiii de munu mca possit erucre.Si

sua confidit animositate, sed per Machomum,maIe acucro ut fulgur gladium meum, el arripueril judi-
;i'j AD GODKFRIDUM APrEND. II. — MONUM. Dl". BELLO SACIIO. 7-JU

ciuin manui mea, rcddum uHionem hoslibus meis, el A divituin slipatus,tantorum innumcrahilium salell'-

his qui odcrunl me, relribuum. Incbriaho sr.gitlM tum cat(-ra circumialiis, si supcratus cris, eum
iiieas sanijuine, ct 'jladius metss dcvoralil carms qiio ulterius pari aut impari numcro dcccrtabis ?
{Dcul. XXXII, 30-42). Foimiilolosum esl eop.lrahunc Tu cum paucis mullos solebas in fugam
qui olim
connictuminire.qui gladium suum nnvil sic acuere, vertcro, nunc disces eliam fugere cum ingenti co-
aculum inebriare, inebriato canics maeerare. Fili, piarura vi, el paucos cuni multis ut canem lcpores
Pharaoncm regcm .tgypti quis sulimeisit in mari priECursare. »Tunc filius.ira; impatiens, verba ma-

Rubro, cum omni exeicitu suo ? Quis cjecil Schon Iris diutius forre non poterat, sed ea inlerruini)cns

regem .imorHwrorum, cl Og rcgcm Ba.ian, ct omnia ait (i^) « Ut quid nialcr aeiem concilur iiiuiiibus
:

rcgna Chanaan, ct dc.dit suis in hxreditatcm} (Psal. verbis, nosquc ad fastidiuiii pi^rtrahis sermonibus
cxxxiv,H,l2).Ipseidem Deus ostcndit qu.inlo amore iiiiperitis? Niilla virtus bellorum nohis valct rosi-
diligat populum suum,quantaquelutela circumval- sterc, nec valet alter excrcitus nostro pricvalere.
let eum,cum ili.xit : Ecce cjo mittam angclum mcum, Sed mater mca, undo scis quod vinci debca-
dic,

qu'\ prxcedat te, ct custodial scmpcr. Ohscrvn cl audi mus in hac pugna. ot quod mori dobeo non hic,
vocem mcam, el iuimicus cro inimicis luis,ct odien- sed antei^uam Iraiiscat annus, iiiorte subitanea, et
les te afflifjam, et prxccdel le angclus mcus {Exod. r, quod gens Chrisliana fines nostros sit posscssura?»
XXIII, 20-22). Genti nostra; iratus ost Dcus illc, Cui mater ait « A centuin annis et infra invenc-
:

quiu nce audimus voccm eju:i, nec facimus volun- runt patres nostri in sacris deorum responsis,el in
tutem,et idcirco de rcmotis parlihus occidenlis ox- sortibus ot divinationibus suis ct animaliuin extis
citavit in nos gcntcm suani, deditque ci universam quod Christianagens super nos esset veiilura iios-
terram hanc possessioncm. Non cst qui possit
in que victura. Concordant itaque super hoc aruspi-
eam avertcre; nec est qui eam valeat amplius cx- ces, niiigi, ariuli.ct niiniiiiuin noslrorum rcspousa,

lerminare. -> Post ha!c inquit filius matri sua; : et prophotaruin dicta, in quibus dicilur : A solis

« Grcdo, maler, quod aut insauis, aul furiis infer- ortu ct occusu, ab aquilonc et mari, orunt lermiiii
nalibus exagitaris. Quis tibi dixil, quod gens i^Ua vestii, clnullus stabil coiitra vos. Credimu.';, quia
non potest cxtcrminari Plures mccum sunt opii-
.' hoc totum ventarum est,sed nescinius si nunc vcl
mates et admiraldi, quam sint oinnes Christiani in proximo est, scd prope quibusdani nostrorum

in simul congregati. Dic mibi mater Ilugo eorum : videtur.quia hoc assidua; rerum mundi ruinffiprjc-
vexillaiius, el Apuliensis Boamundus, ct gladiaior signant, ct astroriim intuilus prKnunliavil. Dc hoc
GodelVidus sunt ip.si diieerum? Nonne slcut et nos siquidcm priclio quod comniissnrus cs,dicam tibi
aluntur lcmporali cibo? Nonr.c corum caro sicul et veritalem, et dc morte tua (luam inde habeo, noli-
noslra potest incidi fcrro? « Ad h;cc niatcr rcspon- C tiuiu.Ex quo milites ad patranduin bolluin hoccol-
dit :« Non sunt dii quos tu nominas, sed homines, ligere ca'pisli, sollicita indagatione perscrulala
et milites Doi cxcelsi,qui dat eis aiiimas,exaggeiat sum, quicunque mihi possunt venlura prjedicere,
vires, reddilquc niagnanimos, sicul ipse pcr pro- et consonant, quod nullus omnino Christianos po-

phetam lu<iuitur dicens:PersoqueIur unus de vobis terit superare. Ciiiii aslrologis siderum cursus,se-

iiiillt', ct duo 1'ugaliunt decem millia (Lcv. \\l, 8) ptein scilicet planctas.et duodeciin sigiia sapicnlcr
:

quod jain in his experluiu est, qui nostros lugave- conlcmplata sum,et quidquid physicaculari potest
runt dc lota Ilomania. Proptcrea, fili, conlcslur tc cum aruspicibus,cxtis cl armis pecudum.cum sor-
per omnium noslrorum nuniinuin nomina, ut le tilcgis sortes temperavi, ctumnia in unuin concor-

avertas a facie istorum,et non ineas conlracosbel- dunt,genlique Francorum vicloriie litulos pra;nun-
lum. Stultum est eniin, ul superius dixi, contia tiant,ol ncccm tibi, sicut dixi suporius.intciilunl. »
Omnipotentcm sKvirc, ct in gonteiu suam debac- Tunc illo • Matcr, inquit, ces.^a ab his de cculero, :

charc. >< El rcspondil filius matii siia; : « Charis- quia cum Fruncis pugnaboquam primuin potero.»
sima.noli Iacrymari,noIi crebris gemilibus anxiari; Illa vidcns quod nil proficercl.non diu morala undc
quoniam nulla arte, nuI'o ingenio revocabis, etiam venerat rediit, secumque reportavit qiiidquid spo-
si in [ir.clio scirem meipsum intcriturum. » Tunc n liorum udipi«ci poluit.
mater trittiur e!rccta,itcrum filio suo dixit : u Scio C.\PUT III.

quia pugnabis, ct mudo non morioris, scd anle- Jam vero de his qu;e interim in urbe gcsta sunt,
quam transcat annus, de hac vita discedes. Modo aliquid referamus. Turcis libera facultas erat in-
es iii uiiiiil iT3'f>ne oricnlali faina lcudabili pra;di- trandi castcllum,et exeundi, nostrosque dic nocte-
tus; in aula regis P^rsarum nulli sccundus, cum que jaculando et sagittandoad bollaciebant,et cum
auteu) iiiudi) victus ruciis, juxla qua; nunc tibi ost ccrtaiitium vires deliciebant,novi recontesquc siibi-
gloiiu, iiigloiiosus cris. Quunto ciiiin quisque Cic- banl.Siciiuo novis jugitcr supervcnicntibus virlus
leros antecellit, tanlo magis sordcsijit, si turpius illorum crcsccbal; nostroruin vero quotidiana las-
ruit. Nunc vero omni flore orieiitalium re_'um ac situdinc dencicbat.NuIla enim quies crat,nec arma

NOTUL^ MAKGINALES MS. COD.

(48)Verba sua; matris Furiis malo sul.'d:'.'..3 a'i 's, Tcmnil Co:J;anan, mcntcmquc gcrit innle sanam.
721 ROTIERTT MONACni 1!IST. IIIRROSOL. — LIB. VI. 722
depdncljanl : sorl in proriniu iiiiliti:o s'^uqjprcrar.l. A invrnit. ciquf> secrcta allocutionc di\it : •<
Dnmino
Tclis cl sagittis platcoj civitalis inipcdicljantur, ct impcralor, nostri rovcra Antiochiam obtincnt;scd
tecla doinornm on.^rabantur. Omni dio antc caslel- castellum quod ei supcrest adhuc Turci possident,
lum fit nova congrossio, multoliesquc fieljat nostro- innumora Turcorum agraina eos de foris obsidont,
ruin ct ipsnrum una comniistio dc nnslris tamen ; ct qui in oppugnant. Sod qiiid
castello siint intus
Deo prntegento pauci mnrielKintur ; de illis vero ra- supcr iiis quiaaut mortui jam sunt.aut
restat, nisi
tervatim perimcliantur. lOt dum sic tempus prolalii- iii pro.\imo amnes morientur? Tu autem,rovorende

tur,fames nmni hostc crurlelinr noslros invadit,vi- imporator, si nostro crodis consilio, ulterius non
resquc eorum de dic in dicm attenuavit. Vultns progrcdieris, sed ad urbcm tuam revertcris. Nam
marcscunt, Ijrachia dcfieiunt, ct Iremula manus non potest humana eis potostas ulla subvenire sed ;

vix terra} vellLcat herlias, ct frondes art)orum, ot si illuc ioris cum tuo excrcilu potcris interire. » His
radiccs vaporum silvestrium. II.tc omiiiaenqueljan- audilis sormonibus iniporator valde tristis cfficilur,
tur, ot cnmedel)antur. Crus asini sixxaginta snlidis ct qund ei dixerat in secreto, principibus suis ac
comparahatur, et qui omebat dissipator substanti» niagistratibus propalavit in aperto. Omnes contri-
non .Tslimabatur Panis parviis apprctiahatur uno
: stantur, nostrorumquofunera lacrymantur. Erat ibi
bysantio. Garnes asinorum, equorum, camelorum, r> quidam miles, nominoWido, qui per militiam cele-
boum, hulalorum consunieliantnr, insuper corum bro silii nomen acquisierat, mulfumque ISoamundo
coria concoqucbantur. Matros liliossuos fame per- familiaris exstiferat. Qui cum hoo audisset, ita in-
cuntes, ad uhera suspendohant, scd pueri in ma- doluit, quod ac si mortuus csset, in terra corruit.
ternis uberibus nihil inveniebant, et pras inopia la- Et cuiu resumpto spiritu ab illa mentis alicnatione
ctis clausis oculis palpitabant. Quadam die Corba- reverteretur, flere immodcrate coepitjgenasque un-
nan incitavit nostros ad pradium, scilicet extra ur- guibus suloando,crinos manihus decerpondo,omnes
bem, ab illa parte in qua erat castellum sed militcs ; cogebal ad luctum, diccbatque (50) « Deus om- :

et eqiii fame cruciati, diu non potiierunt sufTorre nipotcns, ubi est virtustua? Si omnipotens es, cur
veloces impotus eorum. Gonglobati igitur in unum, bscficri consonsisti ?nonnooranlct militestui etpe-
nosfri ad rivitatem regredi salubrius esse intellexe- regrini? Quis unquam rex, aut imperator,autpotens
runt, sod oppressi aTurcis,portam nimis angustam Dominus familiam snam ita permisit occidi,si ullo
repercriint, in tantum quod quidam ibi usque ad modo oritunquam milostuus
pofuit adjuvare? Quis
ninrtem attriti sunt. Sicquc fiobat pugna intus et aiit peregrinus? Boamunde, honor aliorum du-
oxtorius, nec dabatur ulla quies nosfris fame,per- ciim, corona sapientum, gloria militum, solamen
cuntihus. Prnpter ha:c et his similia aliqui dc no- desolatorum, robur militias, et totius mundi decus
strls inilitibus imniodorate perterriti, fuga in ipsa '-'
insigne, cur libi tale infortunium contigit,ut Tur-
noctc dapsi sunt, funibus ad propugnaculaligatis, coruni ludibrio subjaeeres Hcu, heu cur mihi con-
? !

quibus inanus suas omnino decoriaverunt, et sic ad cessum est vivore post te? quae
niihi posthac lux
mare pedibus tctendorunt. Quo pervenientes dixe- grata, quaj spceies amffina.qum gloria deloctabilis,
runt nautis, utfugerent, quoniamomnos Ghristiani qua3 vita jucunda, te minime superstite? Deus,si
aiit mortui aut vincti cssent. Illi autem dolentes in verum cst quod iste nugacissimus et fugitivus comes
mare se miserunt, et Turcarum se potentatui sub- attulit, quid amplius erit de via sepulcri tui, qus
traxorunt. Slephanus Carnotensis comes, qui inter causa sunt quasi dominum non haborent
Ita occisi
alios prineipes videbatur magnus, eonsilin providus, sorvi tui? Bnamunde, ubi ost illa fidos tua,quam
morum honestatp praeclarus, antoqunm caperetur semper bahuisli in Salvalore tuo Domino nostro
Antiochia, gravi inflrmitate detcntus est ; et ad Jesu Ghristo. imperator et ogregii milites.qui me-
quoddam castrum, quod suum erat, secessit, cui cum tanta tantorumpue funera lugelis,quis perfecte
uomen Alexandreta fuit. Hic a fugientibus audivit credere potost, quod tanta militia sic perierit? Pro
hanc de nosfris relationem, monlana urbi prffiemi- certo si in mcdio campo ah omni orientali populo
nontia ascendit.ut videret quidnam esset.utrumue circumscpti fuisscnt, non ante omnes occiderentur
rolatio vera fleret. Sed inniimoraliilia Turcorum J)
quam ulcisccrentiir. Nunc autem ct civitafem habe-
agmina a longe conspexit, nostrosqueintra urbem banl, in qua se defendere potcrant, et ita intei;em-
inclusos esse doprehondit ; et perterritus timore, pli sunt? impcrator, cortissimc scias, quia si
aufugit (49), et ad castrum suum remeans funditus Turoi nostros occiderunt, pauci de ipsis remanse-
exspoliavif et sic versus Gonstantinopolim equitare
, runt.Propterea nc paveas illuc ire, quia Antiochiam
cocpit. Itli vero qui in urbo ohsidcbanlur, suinmo recipcre poteris. » Imparalor oonsilio illius noluit
desiderioadventum ejus prfEstoIabantur, putantes asscnsum praibere, verbis nugacis, fugitivique co-
quod imporatorem secum adduceret, el cum eo re- mitis nimium credulus, sed retro destinavit abire,
bus necessariis suecurreret. At ipse in diversum Bu!garia;que loca pracepit devastaro, ut si Turci in
tendens, ut ad Philomenam venit,imporaf.orcm ibi partcs illas porvenircnt, nibil penitus invenirent.
NOTUL.E MARGINALES MS. GOD.
(49) Gonsul Carnotis, urbs inclyta charaque notis (50) Guido nimis plorat, Dnminum cum fietibus
Territus aufugit, bellum sociosquo roliquit. [orat.
723 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 72-i

Cum ipso paritcr cL ipse \Vido,ct iUi qui cuin ipso A 'alio destiluti sunt ; ct per viginti fere dies, cum
impcratorc icrant, revcrsi sunt; quia ultra ire non ho^^tibus e! t^me,rum gladio et penuria indesineu-
proesumpscrunt.Sic igitur nostri omui humano so- tcr decortaverunt.

EXPLICIT LIBER SEXTUS.

I^^CIPrr LIBER SF.PTI.MUS.

CAVVr PRIMIM. ante casfellum pra>liante3 contra inimicos, et mo-
Superna pietas humano dc.«litutis auxilio nisi vcnles invicem liellum. Quibus convocatis, la;to et

pra-vidissct, cx Francigcnis, jam civibus .\nliochc- hilari vultu di.\it« belligeratores Regis ajterni,
:

nis.nulliis superessel.Sed eum jam vita difliderent annuntio vobis ex parte Salvatoris nostri gaudium
oniniaque morlfm inlenlarent, placuil Deo Salva- et exsultationem ; suamquc quam transmittit vobis
tori Regi rrguni Jcsu Chrislo, ut cuidam sacerdoti bcnedictinnem, et si ei obcdieritis.conscquimini et

suo apparerel (.51), ilum quadam nocle in ecclcsia graliam. >< Tunccimnibusattcnte audientibus ct un-
sua; sancla; casta; Genitricis dormiret.Eiant autem g dique connucntibus,omnem seriatini csposuit visio-
cum eo, ipsa Maler et Virgo Maria, et beatus Pe nem. Qua cxposita, subjecit et ait « Si huic decre- :

trus apostolus, cui pastorum ovium suarum dcdit falsamquceam suspicamini,quia vera
ditis visioni,

ipsc Dominus. Cui et ait « Agnoscis me? : » Cui esl faciam vobis quod libuerit expcriinentum, ct
sacerdos Xim. Tu qui es, Domino? » Tunc
: <• in ca si menciax inveiiiar, omni injuria aflicitc corpiis

pilc Salvatoris crux caqiit apparcre. Cui iteruni meum. » Tenc Podiensis cpiscopus jussit afferri
Dominus Jam ne agnoscis me? » Iterum sacer-
: « crucem, et sanctum Evangelium, ut coram cunetis
dos respondit » Non aliter agnosco te, nisi quia
: juraret hoc verum esse quod ita factum cst.Et ut :

crucem in capite tuo video, sicut in imaginibus, divina bouitas bona bonis accumularet, suosquc
qua; simt in bonorc Domini noslri Jcsu Cbristi, vi- lugubres scrvos magis magisquc ia-tiricaret afTiiit ;

dere soleo. » Et nominus ad eum : » Eccc, ego ipse ibi quidam peregrinus, nomine Pelrus, qui iianc

sum. » Sacerdos vero ut audivit quod Dominus est, visionem ivtulit roramomnibus : « Audite,populus
statim prosternabatsoad pedescjus, suppliciterob- Domini ct servi Dci e.\celsi,voccm meam,et sermn-
sccrans ut suis Christianis subveniret.fame et ho- nibus meis inclinale aurem vcslram. Dum in obf^i-
stiuni nppressione laborantibus. Cui ait : u Non tibi dione hujus civitalis eranius, quadam nocte astilit
videlur quod bene eos adjuvcrim huc usque, quia mihi in visione sanctus .\ndreas api)stiilus,dieens :

illis et Nicceam tradidi civitutem, et nmnia qua; eis ^ Bone vir, audi ct intellige me. » Et aio ad eu
supcrvenerc bolla, vincere feci?In obsidionc.\nlio- Tu quis es, domine? » Et ille : « Egosum Andreas
chia; eorum miseria; condolui nunc vero ad extrc- ; apostolus. >. Adjecitque : « Fili,cum urbem hanc in-
mum, ingressum tribui ;omnes Iribulalio-
civilatis traveritis, ct eam in potestate habueritis, ad eccle-
nes ct impedimcnta, qua; passi sunt, ideo evenire siam Dcali Petri celeritcr vade, el in loco qneni
permisi, quoniam multa nefanda snnt operati,cum mnnslravero tibi,invenies lanceam,qua perforatum
Christianis mulieiibus ctpaganis, qu;o valdc displi- cst 'alus Salvatoris nostri. « Hoc tunc solummodo
cent in oculis meis. » Ad haec mater misericordia; Apostolus dixit mihi. Ego vero tunc ausus non fui
piissima Virgo et beatus Petrus ecciderunt ad pe- hoc alieui indicare, existimans me vanam visionem
dcs ejus rogantes ut populi sui miscrelur. Ad- vidissc. Nunc vcro isla nncteilerum apparuit mihi
jecitautem beatus apostolus precalioni sua;,et ait : ilicens » Veni et ostendam tibi locum ubi lancca
:

c<Domine,gratias ago.qunniam Ecclcsiam meam

tibi abseondita esl, sicut promisi tibi. Festina igiturut
in potestate servorum tuorum dedisli, quam pco- exlrahas eam, quoniam portantibns eam sequetur
pter malitiam inhabitantium in ea tot annorum vicloria. « Et osteudit milii s anctus apostolus locuiii,
curriculis paganorum focdilatibus sordidari permi- quemveniteetvidetc,elindeeammccumextrahile.
seris Unde in coclis la;tantur sancti angeli tui, et D Cumquc oiimes ad ccclesiam Bcati Pelei currerc
:

consortes mei apostoli. » Tunc Dominus ait si- vellent, ailj"cil adhucet ait Maiuiat vobis sanclns :

cerdoti suo « Vadc, dic pnpulomeo iil reverlalur ad

: Andreas aposlolus Ne limealis sed ronfitemini et :

me, et ego revertar ad euro, ei infra quinquo pa-nitenliam agite a malis opcribus vcstris,quoniam
dies mittam auxilium, interim quo-
eis sufficiens infra quinque dies super inimicos vestros iteruni
lidie canlet hoc responsorium Congregati sunt : triuniphabitis. » Tunrnmnes unanimilerglorificavc-
inimici nostri et giorianlur in virtute siia : tnlum rnnt Uciun, qui dignabatur lonsnlari dolores ipsn-
rum versu. » Hnc itn visinne completa, venerabilis rum. Statiin vero cucurrerunt ad ecolesiam Beati
presbytcr soinno e.vcitatus surrexil, expansisquc Pelri cupientes locum videre, ubi debebat lancca
manibus oravit, prout Spiritus sanctus dabat clo- inveniri, fodcrunt aulem ibi tredecim homincs, a
qui Inde eadem die hora terlia immedialc ad
ilii. mane usquo ad vesporam.sicque eam, Domino dis-
principcs exercilus pcrrexit,iiivenitque ens sursuin ponenlc rcpererunl fuilque magna la;lilia in omni
:

NOTIL/IC MAUGINALES MS. COD

(51) Cui Dcus appaix't, quia sic sinc rrimine parct.
 :

723 IIOBERTI MONACIII UIST. IIIEROSOL. — Llfi. VI 726

populo, magnisque vocibus personabant: 7"(' Dcum A r"^'"""'- Convencnnit undique Turci, .lufllrc pcs-
taudamus. Gloria in cxceUis Deo. Tuno omnes in ticnlcs quid diccrent Cbristianorum nunlii. Erat
simul juravcrunt, ut nullus corum propter ullam autem Corbanon rcsidcns in solio, indutus cultu rc-
tribulalionem seu morlem fugeret, nec ab incepto gio, habituque pomposo, antc cujus faciem venientes
itincro sancti sepulcridiscederet. Omnis itaquc ple- minimc sc inclinaverunt, scd erecta cervice astite-
bcia multitudo gavisa cst, cum sacranientum hoc ruTit. Quod cum Turci viderent, a^gre tulerunt; et

jururcnt majorcs ; et alter alterum ad virilc robur nisi nuntii essent, supcrb.e contincntia; ignominiam
hortabatur, ct de divino adjutorio, quod nducialitcr vindicassent.Tuncnuntiinil cunctante.=, licctomnes
unusquisquc pr.-cstolabatur, applaudebat. Nocto igi- ira commoti, circumfremcrent, superbo principi
tur insccuta ignis dc ccelo venicnsab occidcnte ap- dixorunt (52): « Corbanan, Francorum procerestibi
paruit, et inter Tujcorum exercitum corruit, quod mandant: Unde tibi contigit tam temulenta auda-
sigiium corda omnium vehementer obslupcrecit, et cia, quod armata manu contra eos venisti, cum tu
maxime Turcorum in quorum tcntoria cecidit. InLer ct rex tuus gcnsque tua in eorum conspectu culpa-
33 cnim vaticinari coepcrunt, quod postea contigit, biles sitis, qui terras Christianorum immoderata
quia ignis de coelodescendens, iraDei erat, » quia cupiditate invasistis, cosque omnesinjuria affectos
vero ab occidente venerat, Francorum agmina dc- p occidistis. Infernales dii tui tc turpius
non potuc
signabat, per quos irse sua; animadvcrsioncm excr- runt dehonestare, quam quod
miserunt contra
te
cebat. Jam vero qui seniores erant, ca^perunt a fe- cos pugnarc. Si ratio juris tecum esset, et censura
rocitato sua quantiilumcunquo mansuescerc, et ab ffquitatis noljiscum agere velles, nos tecum juris
ea quam prius habuerant animositate torpescere. honore scrvato ratiocinaremur, et quod Christano-
Sed quia stultorum infinitus erat numerus, nostros- rum esse debet, incontradicibili sermone ostendere-
que ad prajlium concitabant, nec dic nec nocte mus. Quod si apud te squi ponderis sunt jus et ra.
requiesccbant, placuit senioribus murum inter seet tio, ut voluptosa voluntas, fiat inter tuos nostros
illos construere. ut vcl sic liceret ad modicum re- delerminata pugna. et victoribus absque aliorum
spirare. Unaenim tam acriter in nostros irrue-
dic sanguinis dispendio tota haec concedatur patria.
runt ut tres in una turre quae erat ante castellum Quod si nec ita, nec sic, complacet, aut fugam pro-
incluserint; ex quibus duo vulnerati de turre exire tinus inite, aut colla vestia nostrorum ensibus pree-
compulsi, el capite plexi sunt; unus vero, usquead parat. » His dictisscrmonis mediatorconticuit. Cor-
vesperam fortiter resistens permansit, duosque ex banan vero iramagnainflanmiatus, vixloquipotuit:
illis occidit, et sic deinceps gladio et tandcm in hffic verbaprorupit, dicens (53):
vitam finivit. Qui- Vero ..

bus, dum vivcrent, cum Boamundus vellet succur gens Francorum, gens supcrba; sed nostro gladio
rere, vix aliquom potuit extrahere, quia illos non C refronabitur eorum superbia. Ideo aulem requirunt
tantum hostis urgebat, quantum validdfames oppri- denominatum pra;lium, ut quibus cedet victoria,
mobat Unde iratus ignem poni prfficepit in domibus
: cedat ct imperium, quoniam sine aliorum sanguinis
qucB erant ab illa parte, ubi et palatium Cassiani dispendio, aut patria; volunt ditari, aut a manibus
saltemexirecom-
erat ut qui exire sponte nolebant, nostris liberari. Sed tunc salubre consilium non
pellercntur inviti. Tunc cum igne tanta venti tem- invenerunt. cum pro etfeminaiagentearmasumpse-
pestas exorta est, quod tanlum flamma invaluit- runt. Tamen adhuc ite, illisque renuntiate quoniam,
quod usque ad duo millia domorum eteeclcsiarum si \<A\xn\.Dcum suum abnegare suseque Christianitati

combusscrit. Boamundus ut vidit (lammam ignis ita renuntiare, in gratiam omnes recipicmus, ct ter-
insurgere. pa;nitcntia ductus vehenienter doluit, ram hanc eis donabimus, et multo meliorem: et de
quoniam de ecclesia Beatri Petri sanctseque Dcige- omnibus equites faciemus. Quod si facere neglexe-
multisque aliis pertimuit. Duravit-
nitricis Mariae, rint, omnes in proximo morientur aut vinculaii in
que incendium ab hora diei tertia usq ein noctem terramnostram captivabuntur. »Post h«c Heluinus,
mediam, et sic flante vento a parte dexteraj in se- qui illorum neverat linguam. subjccit et ait (54) « :

ipsam reversa est flamma. princeps nullius militia;, sed totius malitiaj, si scires
C.\PUT II
]j
quam dementissimum est apud Christianos dicere:
Lancea, ut supra diximus, nutu Dei inventa, se- Nega Dominum. nunquam de tuo ore polluto egre-
niores et magistratusmilitia; consiliumaccepcrunt, deretur tale vcrbum. Sciraus pro certo ipso Deo
ut ad Corbanan legationem suam mitterent, eique quem negare suades revelante, quia in proximo est
mandata suumque consilium per interpretem sui nostra salus, et vester interitus; nostrum gaudium
sermonis deferrent. Cumque
de mullisfieret inqui- et vestrum detrimentum. Quis verosero vobis trans-
sitio, nec aliquis prajsumeret ha;c ferro raandata, misit ignem, qui vos ita perlerruit, et de loco in
tandem duo inventi sunt, Heluinus, et Petrus ere- quo tentoria fixeratis ita perturbavit? Signum hoc,
mita. Hi cum interprete iter suum ad Turcorum iu portentum veniet vobis; nobis, insalutem: quo
castra direxerunt, dein ad Corbanan tentoria perve- niam ipsius Dei nostri ccrtam inde babemus lega-
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(52) Francigena; gentes natura Marte furnn'cs, (53) Corbanan fatur, et nostris conviciatur.
Hoc mandant Parthis ut sint ad bella parati (54) Servus et iste Dei conviciatur ci.
 AD GODErUlDUM APPEND. II. — MO.NLM. DE BELLO SACRO. 728

tionem. » Corbanan diu ferrc non potuit convilia A. raonticulo slans, exeuntesaspiciebat, etdum exirent
Hclvini, el prsccpit » conspeclu suoillum anioveri. dicebat: « Stale quieti, niilites mei, e; oninibusex-
Dixerunlque ei qui illic aslabant.nt cito rcccdcret, irc pcrmittito, ut eos melius valeamus comprchen-

alias nunquam ei legalio prolicerct quin

slatim in- dere. » Mabebat autem juxta se positiim Aquitani-

teriret. Ille cim sociis ita disccssit, et ad urLcm rc cum quemdam, qucm nos provincialcm dicimus,
meavit. Ncc priclcroundum quid islis rccedentibus, qui lidci noslraj abrcnunliaveral, et edacitalis gula
Gorbanan suis dixerit: Audistis nunc quid pan-
.< coactus de civitalo exicrat, et in adversariorum so
nosi vultuquc despicabilcs, cl nullius person;D
illi,
castra conliilcrat. Hicdenostris mullanefandadixc-

homunculi, et quam constanter locuti sinl ncc irani ; rat, quud lanicmoricbanturclomncsfuga! pra?3idia

nostram ct tela micautiaoxpaverunt. Unum de illis molicbantur, quod equos suns comcderant, et victus

est,quia dcspcrati sunt, el volunt mori, cl malunt inopia tabescebant, nihilque restare, nisi quod aut

mori quam caplivari. Proptereao fortissimi mililcs, lugcrent, aut ditioni Corhanan se subderent. Dum-
cum iid pralium vcnorint, nndiquc cos circumval- que divisaB acies suis ordinibus decivitato exirent,
late, ncalicui sit locus divertendi, nec spatiumdiu Corbanon cujus csset unaqu.T.qiic rcquircbat, qua;
quoniam si cisaliquandiu licct viverc, ante- Aquit;inlcus ci online rcfcrcbat. Sol voro super au-
vivcndi :

quam omnes interficiantur, magnas strages deno g

latas loricas ct lanccas radios infercns, oculos in-

slris facient. » In hoc apparct

quod Corbanan stul- tuontium reverborabat, et adversariis terrorem im-

tus cral, quiasicloquondosuorum

mcntibus tcrro- niittcbat, uldivinaScripturalestatur, quia lerribilis
rastrorum arics ordinnta (Cunt. Ut autem
rem incutiebat. Nec mirandum si insinicusloquitur est vi, .'^).

insimul omncs conspcxit, intra scnietipsum infro-

amcntiam, quia syiritux sapiciUiw iwii iiilnU iii ma-
animam [Saj). i,
muit, circunislaiitibusdicens: " Magnaestgensilla,
levolam 'O-

CAPUT III. honesteque armata: non mihi videtur quod velint

fugere, scd instare; quodve velint obsequi, sed per-
Potrus Kremita clHelvinusad principcs cxcrcilus
sequi. » Conversus itaquc ad apostalam suum, in-
rcvcrsi sunt, et qu.c Corbananrcsponderal narrave-
Fureifcr ornnium(]ui? scelcstissimc, qua;
runt.Tunc Podiensis episcopus nutu et asscnsu quit: << fri-

vola dixisti nobissiiperhoininibusistis, quod equos

omnium, triduanum omnibus indixit jejunium.
suos comedcrinl, et faine cruciati fiigam pararint?
Unusquisque puro corde confessus fuit, et qui ali-
quid ad cdcndum babuit, non
habenli distribuit. Per Machomum in caput tuum rctorqucbitur istud

dics dcdux^^rimt cum omni humilitatc ct mendacium, capilisquc lues supplicium. » Tunc oc-
lUos tics
puritalccordis.occlesiasprocessionandocircuientcs, cersitus gladiator, tyranni paruit imperio, et evagi-

misericordiam implorantcs. Tcrtia die nato gbidio caput illis pra;cidit; dignamquc su»
et Domini
celebral.-c sunt, ^ garrulil;itiset apo,etasi;B morlom subit. Tiinc quippe
illuccsccnte, miss.n pcr ecclcsias
omncsquc sancla Dominici corporis comniunionc laandavit admiraldo suo qui custodicbat suum the-

cnmmunicati sunl. Communi deindo consiho intra saurum, ut si ignein acccnsum incapite suicxcrci-
acies Cdn^-titiiunlur, ct qu;c prius. ct liis vidcrct, fugam prolinus arripcrct, ct oninia qu;c
urbcm si x
Prima acins fuil sua cianl, sccum pni-taret, aliosque fiigcrc compel-
qu:o posle.rius ircnt (irdinantiir.
Klandrcnsis comilis; secunda lerct; scircl ciiim (]iii;i Francorum gcntis crat bel-
Hugonis Magni, et

Godcfridi; in tertia vcro fuit coincs Ro- hiiii; sibi vcro vicloria ccsserutin contrarium. Nos-
vero ducis
quartafuit Podien- tri vcro militcs ut primum in quamdam planitiem
berlus Nortmannus cura suis;
qui sccum lanceam nostri
portavit vcncrunt, Podicnse cpiscopo innuonte steterunt, et
sis episcopi,
magnaparsexcrcilusco- ciira sunimo siicMitin sermoncm illius audierunt.
Salvatoris. ct ciim illn fuit
Erat autciii vesliliis lnrica. ct in dextcra manu illius
mitis Sancti yEgidii, qui ad custodiam
civitatis rc-
Hoamundi scxta, in alturn crcclaSalviitorislaiiccaqui ossiiuminhKC
mansit; quintaTancrcdi fuit ct ;

verba apericns, dixit; Omnes qui in Christo ba-

cum qun expeditiorcs ad bellum pcdilcs fucrunt, ct
«

vendidcranl. ptizali sumus, filii Dei cl fratres invicem sumus;

milites qui equossuos necessitate victi
clcrici. et monachi, sacris vc- quos crgo conjunxit unas|)iiilalisc()pula, jungat et
Episcopi, prcfbyteri,
portara civitatis D dilectio una. Pngnftmiis igilurunaninics, ut fratres,
stibus indulicura milUibus cxtra
manibus suis criiccs, quibiis pro animobus ol corporibus nostris, sicut positi in
exiorunt, portantes in
signabant, ct raagnis vocibus ad C(C- robus cxlremis. Memcntotc quantas tribiilationcs
Dei populum
extensis elamabant: Salruin far po- passi cslis pro pcrcalis vostris, sicut nunc vobis iii-
lum manibus
benedic htrredituti twv, et notesceic dignatus est in visionibus DominusDeiis
pulum luum, Domine, el

ecs nunr. el u.<iquc in a-trrnum. noster. Nunc vcro purgali eslis, Ueoquc pcr omnia
reqe eos, el e.rtoUe
iaiini- reconciliiiti. VA quid timcrelis? nulliini vobia con-
Eslo eis, nominc, turris forlutidinis a facie
psidmos conciiiebant, liiigcre jjotcst omiiirao inforluniuin. Quihicmoric-
rorum .suorum. Ho3 et alios
conveniebant. Simi- tur, vivriito fclicior erit, quia pro temporali vita.
illos pr.-ccipue qui Iribulationi
supcrmurun idem gaudia ailipiscctur aHcrna: Qui vero remanserit
liter llli qui in turribus erant ct
itaquc niililss supei-stes, supcr iniraicorum suorum Iriumphabit
facicbiinl ct canlabaul. K-rossi sunt
poi-lamqua- victoria, divitiisque illorura ditabitur, et nulla an-
Christi coatra satcllitcs AntichriMi, pcr
gSt antc Machumariam. Coibanan voro in quodam guotiibitiir inojiia. Vos scitis quid pcrpcssi sitis, et
 ;

729 noRi: RTi MONACin insT. iiiF.nnsoL. — i.in. vii. 7.10

quid iii iir.rsontiarum antevds viiloatis. Orionliilcs \ quod magnus amicus suus ila ci-leri cursu cum
divilias aililuxil vnbis Dominus vfster in lUcipm ve- omuibus suis discurrcbat, insocutus cst eum, quo-
stiMiri, inio in maniljiis verliis. CnnlVirtiiniini, ot niiuii ot ipsi" a liollo viiciibat. Illic quippe incumhe-
esluto viri roniati.quoninm jani mittcl Dominus lc- bat roluir milili.T, Porsarum, et majnr fortitudo et ;

giones, sanctoruni suorum, qui ulcisccnlur vos dc bcne decohal, ut illic currcrenl Godofridus et Hugo.
inimicis veslris. Hodie videbitis illos oculis veslris; Erat enini unus ab .iltero, quasi aiter idem, unam
et cum vencrint, dc corum tcrrihili fragore ne li- hidjcntes in sc amicifiam. Hugo Magnus cnm ad pu-
mcatis. Non cnim debct inassucta vobis cssc visio gna; connicfum prior vcnissef, intuifus est uiium
eoruni, quoniam vice altcra vencrunl vohis in auxi- dc advorsariis, qui crat audacior cetcris, aliosque
lium. Sed hunianus aspcctus pavcscit in adventu adpugnam clamando hortahatur qui spumantem ;

supernorum civium. GonsidSrate quomodo adversa- equum dirigit confra eum, et lanceaei gutturper-
rii vcstri cxtento collo, sicut ccrvi et damula; pave- foravit, ct sic 03 iliius oppilavit. Qiiid misor face-
scentcs, advcntum vcslrum aspiciunt. paraliorcs ad rct? solo statim corruif,et diis infcrnaliluis aniinam
fugam quara ad praMium. Et vos bcnc nostis eorum rnmmcndavit. Post hi-ec contigit nostris grande in-
jira-lia, quoniam tractasagitta.pUis in fuga qunm in commolum quia Odo Belrjcntmcus, qui vexillum :

pugna confidunt. Itc igilur contra oos in nomime „ ferchat, sagitta tnxicata vulneratus fuit ct dclore ;

Domini nostri Jesu Christi ad bcllum, et Dominus vulncris ingravescenfe, cum vexillo terrr.-c corruit:
Dcus nostcr omnipotens sit vobiscum (55). » Gum- scd Blemensis Guilelmus cnse nudato, via per me-
que omncs rospondisscnt /ImcH.cxtensis in longum dins hosfe? apcruif, et signum fellure levavif.Quid
Irgionihus, prior crocto vexillo antcccdit Hugo Ma- diixducum Godefridus,quid Boamiindiis, quid clara
gnus, qui jure vocatus ost Magnus, quoniam hoc jovenfus ibi egerint, nec lingua dicere, nec manus
privilcgium commendavit aclu et moribus. Ilunc scribere.nec pagina valet capere. Nullus nostrorum
suhsccuti sunt alii, sicut superius sunt nominati ibi iners fuit, nullus timidus, quia nec locum ha-
fuitqueeorum prolixa extcnsio, a flumino usquead bcbat, ct hosfis supcrominens unumquempue urge-
montana scilicet.cui spatio inforsimt duo milliaria. baf. Quauto magis enira occidobantiir, fanto magis
Tunc vcro Corbanum cccpit rctroirc et mnntnnisap- crescere videbantur. Sicut enim pufredini muscge
propinquarc. Nostri autem paulatim illum inseque- confluere solent, sic ct ipsi undique conveniebant.
bantur,quoniam moderatogressu omncs gradieban- Dumsic certatur, et tara longi certaminis prolixitas
tur. Tunc Turci in duo sunt divisi, quia pars una potorat f,-cdiarc, nec numorus hostium videbafur
a rcgione maris processit; pars altera majorin cam- docrcscore, albaforum militum numerahilis exerci-
pn ramansit. Statuerunt igitur nostros sic inter se fus visus cst de montibus descendore, quorum si-
inrludcrc, et a dorso sagittare. Sed ordinata est se- C gnlferi et duces cssedicunturGeorgius, Mauricius,
ptima acies,quffi contra partem divisam confligeret; Demcf rius (57) quos ut priraum vidit Podiensis epi-
ordinata cst autem e,x militibus ducis Godefridi et scopus, exclamavit voce magna dicens : O mililes,
Xorthmanni comitis; cui praefuit quidam dux, no- eecc ve?iil auxilium, qiiod vohis promisit Deusl Et
mino Riiinaldus, Hunccontra illos miserunt,et pnc- ccrfe nostri v:ildeoxpavi=senf,nisi fuisset spes quam
liati suut, niultlque hinc et inde ceeideruat. Et iit in Doraino habchant. Tuncfremormaximus irruitin
alia; sex acies ad jactum sagitlc-e pervcncrunt.Turui hostos, et versisvultibus scntis terga cooperiunt,et
vicinius ire recusantes, tensis arcubus trahunt, sed fugam quo unicuique locus dabat arripiunt. Pars
frustra, quia ventus ex obliquo flans eorum jactus illaqu» a partepugnabat maris, utvidit fuyam suo-
redegit in vanum. Quod Turci ut viderun*, versis rum, igncra sparsit siiper gramon carapi, quod ce-
frenis retro fugiunt, sicque prima acies quKsivit in lcritor ar^il, quia illud siccaverat ardor «sfafis. Hrec
bello bellum, nec invenit : quajsivit quem percutc- idco fccerunf,uf hoc signoilli qui in tcnforiis erant,
ret, aut a quo percutcretur, necrepcrit.Intereamis- sfatim fugercnt, et secum ditiora spolia toFlerent.
sus est nunlius a Boamundo Hugoni Magno, ut ei llli vero cognita signo, qui in montanis erant,proti-

ferret au.xilium, quia nimium urgebstur oppres- nus fugfwunt, eum omnibus spoliis qua; porfare va-
sione Turcorum. Mox Hugo eonversus, ait suis n luerunf. Sed quid eis profuif, cum diu eis ferre non
:

<< viri bellatores, nos pugna fugit, quwranius pu- iicucrif? Armenii ef Surani siquidem ubi videriinf,
gnam, eamusque ad Boamundum egregiumducem ;
quia vicf erant, et nosf ri eos
i insequerenf ur, obviam
illi est pugna, quam quaeritisl illic ferreus insfat illisveniebant et occidebant. Hugo vero Magauset
hoslis, quem desideratis. » Tunc citius dicto volat dux Godefridus et Flandrensis comes, simul cum
illucquisque satelles, jungunturque simul egregii suis agminibus equitabant juxta aquam, ubi ro-
comitos (5G). Quod ut vidit dux ducum Godefridus, busfior et dcnsior eorum erat excrcitus tanto- :

NOTUL.E M.ARGINALES MS. COD.

(55) Seimo finitur, sed et agmina consfituuntur. Quem sequifur juvenis Godefridus, clarusin armis.
(.56) Currif in auxilium Boamundo belligerHugo. (.57) Nomina sanctorum de coelo signiferorum.
 731 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM DE BELLO SAC^IO. 332
que impelu urgere ccpperuut, ut ad sua tenloria A talibus populum sibi commissum instruebat, et jo-
quo tendebant, rsmeare non potuerint. Et ut ci- cos, et risus oorum tcmperabat. Contemplatio enim
tius persequi valerent, iliorum equos qui mo- vulfusillius praisontiiTc ifa omnesreverberabat, quod
riebantur, asccndebanl, suosque qui erant ma- nemo eo pra:senle verba vana proferre praesume-
cilenliores et afflicti fame, frenis a capite de- baf.
tracti relinquebant in campo. miranda virtus CAPUT IV.
Dei omnipolentis, et immensa potestas! Milesluu? Peracfa nocte crasfinum quindecim millia
illa, in
longo afflictus jejunio, persoquitur lumentcs adipe camelorum sunt invenfa; equos vero et mulos, et
el pinguedine. ita ut etiam nec ad sua bona, qua re- asinos.oves, et boves, et omnis goneris pecora quis
liquerant, auderent respicere. Spiritus tuus bonus dinumerarcf? Invenfa sunt vasa aurea, ct argentea
crat in mentihus eorum, qui et vires suggerebat mulfa, plurima pallia, et spolia magna, magni pre-
corporum, ol aud.iciam praestabat animorum. Xon tii divers;cque varietatis. Cum hisomnibus ad civi-
illum retardat ulla cupiditas spolioruin, nulla uUius tafem triumphanfes vencrunt ab his qui re-
; et
rei avaritia,quoniam illius mentem niagis titillabat manscranf clericis ef presbyterisetmonachis, cum
victoria. Sicut in maccllo bestiarum corpora solitum solcinni processione susccpti sunt. .\dmiraldus vero
est dilaniare; sio et nostris licitum erat Turcarum qui in castello eral, ut vidif principea: suum,etcos
B
corpora lauiare. Evolat sanguis de corporibus vul- qui cum illo erant a campo fuga diverti, vidifque
neratorum, evolat pulvis.agilatusequorum pedibus innumera albaforum equilum millia, cum candidis
discurrcntium; a;ther obnubiiatur, et quasi crepu- vexillis per plana diseurrenfia, admodum expavif,
sculum fieret obtencbratur.Contigit autein quod l'u- unumquc de vexillis nostris ob futelam dari sibi
gienles in quemdam cuilem devenerunt, ct ibi se poposcif. Comes Sancti jEgidii qui ad custodiam
illic

contra noslros recolligere speraverunt. Tunc Ge- civitafis rcmanseraf, suum illi vexillum porrexit.et
rardus senex de Meleone, qui longo tempore asgeo- grafanter aeccpit, acceptum muro castelli aflixit.

tus jacuerat in obsidione, equo celcri transvectus, Sed uf cognovif aquibusdam Langobardis.qui asfa-
improvide incidit in illos, corumque jaculis esf con- banf ibi, quod Boamundi non esset, cuitota civilas
fossus, et sicdigna morte peremptus. Quod ut vide- concessa erat, signum suum rcddidit comiti, ct si-
runt qui eum vicinis subsequebanfur; Evurardus gnum quEsivif Boamundi ef Boamundus misit ei.
;

scilicet de Puteole, Paganus Belvacensis, Drogo, et Quod, cum reciporef, Boamundo mandavitut ad se
Thomas, et Clarenbaldus, caeteraque juvenlus Hu- veniret. Ille vicino pede lcgafioni ambulavit, et quid
gonis Magnijiiil haesitantes in illos irruunt:ef qui- dicere vellet auscultavit. Gentilis fidei pacfuni re-
dem forte bellum invenerunf, sed tamen, Dco ju- quirif, ut qui cnm eo eranl, et discedere vellenf,
vanfe, crescenfe caferva suoriim, viriliter dissipa- C et usque in
nullius injuria; laesionom paferentur,
verunt. Ibi mulfum cruoris elfusum est, multorum terramSarracenorumconduccrentur;quiverosecum
truncafa capifa, qui si, ut ecBperant,fugissent, eva Chrisfianusliieri vellet, faciendi liccntiam haberet.
dere potuissenf.Persecufi sunt aufem rsque ad ilios Boamundus immenso gaudio replefus dixit :<..\mi-
Ponfem Fcrreum, ef ad casfellum Tancredi et ul- ; ce, quod exposcis libentor concedimus tibi sed ;

tra non pofuerunf persequi, quia nox obscura [Inem pr.-psfolarc modicum, quia islud principibus nostris
rei imposuit. Mortui suntaufemillo die ccntum mil- rcnuntiabo, et celeriter rcverfar ad fe. » Ef moxfc-
lia equitum, sed propter fasfidium nullus numera- stinanter cucurrit, et aggregatis in unum principi-
tus est de fofa multitudino pedifum. Milcs fatiga- bus verba genlilis enarravit. Placuif omnibus, om-
tus, quia longe ab urbe eraf, ad tcnforiaquae suo- nipotenti Deo gralias agenfibus, Boamundus ab jam
rum erant inimicorum rcdiif multumqucquod ad
; domesficum rcgredifur gentilcm, cf rcquisifa; ab co
edendum sibi sufliciebat, invcnit. Ante enim quani convenfionis conflrmat sponsioncin.Ille vero rcddi-
timor Dei venisset in corda illorum, in sartagini- dit se episcopo Podiensi, ef sancfa; Christianitati,
bus ot cacabis et lebefibus et in ollis paraverant car- cum trecenfis suis milifibus valde speciosis etjuvc-
nes ad obsonium sed miseris qua: paraveranf, non
; nibus ; fuifque infer Christianos tunc majus gau-
licuit coquerc nec follirc. Ibi potuif videri vene- n dium do eorum Chrisfianitato quan de castelli tra-
randus sacerdos Podiensis episcopus, loricavcsfifus ditione. Boamundus casfelluin recepif, ef eos qui
et casside, ct lancea sancta in manibus, qui pra" ni Christiani fieri noluerunt, in ferram Sarracenorum
mio gaudio rorabat uberrimisora fletibus. Hicillos condu.vit. Iriduano peracto jejunio, bapfizati sunt
hortabatur, ut Deo gratias agerenf prr quem victo- geniiles cum l»fitia magna.ef crevit ibi laus Dei,ct
res exstiferanf, dicebafque eis « Ex quo milifos: gloria Chrisfiana. Ipsi referre postea solili crant
esse ca-perunf, nulli vobis compares fuerunt, quia quod, cum de castelli arce bellum aspicerenf, innu-
nulli in tam brevi femporc tottanlaque bolla bellati morasubifocandidatorum militum inilliaso vidisse-
sunt, quanfa et vos peregisfis, ex quo luare Con- quorum intuifus ipsos vehementcr ferruit. Nec mi-
sfantinopolitanum transiistis. Multum quippeesta rum fuit, quia omne caslellum funditus intremuit.
fide Chrisfiana alienus, qui videt qua; vos hodicvi- Cumque viderent eos agminibus Christianoruni
distis, et in Doi dilectionc non est continuus. » Uxc consociari, suosque ki cxcidiuiii fugamquc, verf;
et his similiaveneranduspontifexdicebat, etvorbis protinus intellexerunt coelestia numina esse, Chri-
 ;

733 ROBERTI MONACIII HIST. IIIEKOSOL. — UB. VII. 734

stianoruiiuiuc Ucum supcruri nou posso. Indc coui- A alligavil sibi luiliLuiu poililumqiic iniiUilndini'iii,ct

puncta fucrunt coriliiillorum.scque Cliristiauos (lcri in tcrram Sarraocnornm transduxit cam transiit- ;

spopoiulcrunt. .\ctum est siquideni bcllum liuc, i|uc duarum civitatum terminos, otpervencrunt ad
quarto Kalendas Julii, vigilia scilicct apostolorum (liiiidilani caslriini, qnoil Talamania vocabatur, cui
Petri et Puuli. Sicquo, divina rcspicicnte niiscri- gcns Suriana principabatur. Suriani nostros rcce-
cordia, procella Antiochenae tribulalionis, qua; ferc pcrunt, scque eorum libentissimedominio tradide-
pcr dccem mcnscs intumuerat, scdata fuit.ct rogio runt. Octo ibi dicbus transactis, porrexerunt ad
civitas qiK-c longo tractu temporum jugo diabolica; aliud castruin in quo latilabat multiludo magna
captivilatis sul)jcrta fuerat,amissam pristinan liber- Sarraccnnrum. Ad quod pervenicntcs, niilitari im-
tatis gratiam recupcravit. Ilostcs qui oani ineapli- pctu invascrunt, el in rcmissa manu tota die pu-
vaverant, fiuntet ipsi captivi ; et in latebris silva- gnantes, vcsperascente dic expugnaverunt. Quo ita
rum, cavernisquo pctrarum.ct fossismonlium sunt capto onines oceidorunt, prajter eos qui Chrisliani-
dispersi. Armcnii quoquo et Surani habitatores tcr- talcm reccperunt. Hae ilaque depopulatione facta,
ra; illius,pcr dics plurimos scrutati siint illos,clin- reversi sunt ad caslrum,
quod Talamania diximus
veniobant alios scraineccs, alios vulneratos, alios nuncupatum. In quo duobus percndinatis diebus,
parte capitis carentes, alios vontri suo, ne omnino n dic terlia omnes exierunt, et ad urbem qua; Marra
vitalia cxirent,manus suas apponentcs,ot detraclis dicilur gerrexerunl. Erat autem ibi aggregala non
eorum spoliis interficiebant. Itaque inimici Dci dc- minima multitudo Turcorum et Sarraocnorum, ab
populati sunt, ot Christiani, scrvi Dei oxcolsi iu Aloph aliisque civitatibus et castellis, qu;c in cir-
cum gaiidio ot ItOtitia aggrogati suut.
gloriosa urbo cuitu ojus sunt, illorum pncstolanles occursum.
Cumquo quadam dio convcniront, consiliaverunt ut Ad quam cum appropriare cn;'perunt, illi bar-
ad Constantinopolitanum imperatorem legatos mit- bari contra eos exiorunt; sed conflictum diu cum
tercnt ; suamque civitatem ut recipere veniret, do- nostris tenerc noluorunt, quia in fugam versi infra
nuntiaverunt. Et, proh dolor! judicavoruntomncs, urbom se receperunt. Nostri vero diu ibi residere
ut quia rcgi mittebant, rcgalis nuntius dcbeat iro; non potuerunt,quiaa?stivumcaumaeos vohomenter
et olcctus est Hugo magnus, vere regalis ot gonerc urgcbat, nihilque inveniri poterat ad bibcndum.
et moribus. Qucm nullatonus elegissent,
si non re- Jamque diei inclinantc umbra, reversi sunt ad ca-
versurum cumregi legationem suam
seiissent. Hic strum suum Talamania. Plurimiquidem Christiani
complesset, morte inlcrceptus occubuit,ot quo rc- patriaj illius incola; oum nostrisierant,sed cum no-

grcdi disposuerat, ad extremum non potuit. Cons- stris redire contempscrunt, Quos Turci in insidiis

tantinopolitanus autem imporator vulpinus pro re- occultati ceporunt et occiderunt; stultitia siquidem
ceptu tantaj urbisnon pr;esumpsit vcnire, quoniam ^ sua pcrierunt, quia si cum nostris revei terentur,
recognoscebat se fidem, et sacramenti jura,et data nemo tunc moreretur, sed sicut in communi verbo
pignora Francis violasse,el nequaquam custodisse. dicitur : « Nihil timet gens stolida, donec eam op-
Sicque omnes conventiones deletc-e fuerunt,qua;in- primit infelix fortuna. » Raimundus vero ad illam
ter eos factffi sunt. Interoa in urbe resiiientcs, tra- ulfra non rediit civilatem, quianon habebat oxerci-
ctare cocperunt de via Hominici sepulcri: quidagc- tum quo suousqucad
obsideret eam, sed in castro
rent, an mox inciperent.aut quandotempus termi- pra;finitum fempus Kalendarum Octobrinnireman-
narent.Ad hoc siquidemeommunis assensus addu- sit, scmperque interim terramSarracenorum capli-

citur, ut usque ad Kalendas Octobris reinoeptum viivit. Illi autem qui in Antochiaremanserunt,cum

visB protelatur. ^Estatis siquidom ardor nimis in- magna tranquillifato etgaudio fucrunt, quousque
canduerat et terraSarracenorum quamingressuri
; dominum suuni Podiensem opiscopum amiserunt.
erant, iuaqnosa et nimis erat arida. Proptereatem- Hic cum summa pax essct exercitui Oci, niense
pus exspectaverunt quod tunc humidum fit,et quo Julio cccpit inflrmari, sed non diu «grotavit, quia
tellus absconditos laticeserumpit.Deliniendum si- Dominus non est passus illum longa segritudine
mili modo erat, quid tantuspopulusinterimageret cruciari. Kalcndis .A.ugusti sancta ejus anima, vin-
et ubi, et quomodo viveret. Accepto inde consilio,
J)
culis carnis solufa, translata est in paradisum Dci,
pra;co qua;ritur inde, qui dicat,quid indedelinilur. in gloriosa festivitcite scilicct sancti Petri, qu;e di-
Praico quajsitus et inventus, ascendit etprKCOuatus citur Ad vincula Et ut censura divini judicii id
est, ut qui omino egens erant, in urbe remanertt, actuni esse clarcsceret, in die quoprincipisaposfo-
cumque illis qui ditiores erant conventioncm face- lorum vincula a Hierosolymis Romam sunt allata,
ret ac serviret. Principes autem divisi sunt perca- soluta est a corporeis nexibus pontificis anima.Nec
stella sua et civilales. unquam pro ulla tribulatione tantus fuitin illaDei
C.\PUT T. railitia mccror, fanfatiue tristitia, quanfa in morfe
Erat autem quidam milesdeexereitucomitisSanc- illius. Hunc omnes debito jure lacrymabantur,quia
ti iEgidii, nomine Raimundus, cognomine Piletus, consilium erat divitum, consolator mocrentium,su-
animo virilis, et corpore spectabilis. Ilic perfeclo stentator debilium, thesaurus indigentium, recon-
odio Turcis inimicabatur, nec diutius tolerare po- ciliator discordantium. Hic militibus dicore solitus
tuit, ut longo tcmporc feriarentur. Ilic plurimam crat : " Si vultis esse triumphatores ct amici Dei,
733 AD GODRFRIDUM APPliND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 736
munditiaii corporum cistoditc. et pauperum misc- A. Dc domibus vero saliunt pcr plana viariim
remini. Nulla enim resita a morlevos liberabil.si- Huc illucque sencs fugiunl.pueri juvenesque
cut eleemosyna, quia ct mrlius protegit quampar- Sed prorsus nulli profuit ulla fuga.
ma, et aculior est in hostem qnara lancea. Qui non Praeecpit enim omnes, ut omncs caperentur, et qui
eleemosynam.et ora-
est idoneus pro cc orarc, del in Chrislum crcdero nollcnt,dccollarentur. Illic visi

bit pro se. » et hujusmodi sermo-

Pro his operibus funt plurimi capile plecti, plurimisque pucris runi
nibus charus crat Dco et omni populo. Si quis au- pucllis subtracta cst vita longi tcmporis. Judicium
tem vellet omuium virtutum cjus charisraala cnu- enim Lomini fuit hoe, quiu Christianorum fuerat
merare, vidcretur jam ab historia clongare. Hoc civitasilla, eisque simili mortis ludibrio ablata
itaquc deceuter in ecclosia Ceati Pelritumulalo,co- crat.Nullus ex tanta multitudine reservatus esl.
mcs Sancli .'Egidii in terram Sarracenorunitransiit, Sicque mundata est civilas illa.etadcultum nostr.-e
urbemquc, qt:a;n Albariam vocant, adiit. Quara fidei revocata, Tunc comes cum suis optinialibus
undique lorti iuilite circumcingens invadit, diuquc habuit consilium, ut in ea ordinaretur episcopus,
missilibus et sagittiscum hisqui erant in mocnibus cujus consllio et auxilio civitas regeretur, el fides
decertavit. Sed ut vidit ita sc proficerc parum ere- Jesu Christi in cordibus novilcr baptizatorumsoli-
ctis ad murum scalis, loricati mililes asccnderunt, f,
daretur. Electus cst igilur vir ?npions ct pcrsona-
et in fugam hostes ire compulerunt. tus, litterarnmque erudilionc pollcus, et utraquc
Milcs utascendit murum, fit cclsior illis. scicntia pra;ditus, et ad ordinandum Anliochiam
Hostis et ille fuit viribus infcrior, cst missus.
Muro dcscendunt super abditatccta domoru.Ti,

EXPLICIT LlIiEn SEPTIMUS.

I^CIPn LIBEPt OCTAVUS

CAPUT PRIMUM conlurbaretur. TuncBoamundusmunivilcastelhim
.€stivum tempus solis ardorc reprcsso,cum jam quod supercminet civilati, ct omnes palalium Cas-
transiret, noxquedicmhorarumnumerositatetrans- siani, cl turrim qua; supra portam urbis est, a
scenderet, milites Christiquaquaversumjcstivarant parte portus Sancti Simconis. Quia vero nos longo
ad Antiochiam remearunt, et Kalendis Novcmbris, narrationis tractu Antiochi.T detinuit, notrosquc
die festo solemnitatis Omnium Sanctorumperegrinos milites per octo mcnses sua obsidione
ibi con-
venerunt. El bonedicla gloria Rcgis a-terni, quia C fatigavit, ncc ulla vi humana vcl artc, vcl ingcnio
tunc numeriosor fuit turba redcuntium quam fue- supcrari portuit do cjus silu et magnitudinc ali- ;

rat, cum se ab invicem diviscrunt. Excunctis cnim quid dicamus, eisque qui eam nunquam viderunt
mundi partibus secuti erant multi cgrcgii militesct aliquid indo aporianius.
pedites priorum vestigia, quoiidieque crescebat CAPIT II

Christiana militia.Cumque in unum ita rcsidercnl, Urbcm hanc, ul ejus hisloriatcstatur, scxaginta
et de via sancti sepulcri quo dirigerent iter.dispo- quinquc rcges constituerunt, qui omnes ejus prin-
nerent, Boamundus paetioncmurbis requiril.quam cipatui famulatum subjcrtionis cxhibuerunt. Cir-

sibi spopondcrant. Comes Sancti .Kgidii ilicebat id cuindalur autem muris duobus. Priorest ex ningnis
non posse ficriproptcrsacramentaquKperBoamun- lapidibus in quadrum sectis, et subtili artificio po-

dum fecerant imperatori Constantinopolitano. Inde lilis, et in eo ordinata; et distinctffi sunt in suis lo-

per dies plurimos factus cstin cccIesiaSancti Potri cis quadringenta turres ct sexaginta. Ilicseintuen-

convcntus, magnusquc vcrborum ex utraque parte tibus vcnustate su;e compofitinnis arridet, ct spa-
condictus.Cumque in communi conventu fieri, nc- tiosus est latitudine nimis ampla. Conlinentur intra
quiret ulla diffinitio qu.T paciconvcniret,ppiscopict septa murornm quutuor montcs magnict in altum
abbates, et consilii sanioris duccs etcomites,Iocum _. cminentcs. In alliore corum constructum est ca-

in quo est eathedra Sancti Potri intraverunl.etillic stcllum, quod ita nalurali positione munitur,qiiod
intra se diviscrunt.qualiter et Boamundoservarent nec bellicosum timet impetum, nec cujuslibct ma-
promissa, et imperalori facta sacramcnta. Cum ve- chinationis ingcniuni. Trecentas et scx.iginta Ec-
ro a loco consilii cxierunt, consilium tamcn omni- clcsias obtinct in sui coiifinii territorio, ct patriar-

bus palcfaccre noluerunt. Itaque dome^tico alTatu cha habet ccntum et quinquaginta et tresopiscopos

revclatum est consilium comiti Sancli .Egidii, et
ipse laudavit dispositum, ita tamen utBoamundus
pergeret cum cis itcr inccptum. Boamund\is rcqui-
situs, iden' laudavit, et utcrque in manibusepisco-
porum, fidci astipulationc, promislt, quod ab ipsis
via sancti sepulcri nunquam desereretur,
propter dissidum ullum quod inter sc habuerunt
sub principatu suo. Ab oriento quatuor magnis
montibus pra^mimitur, ah cccidenlc vcro quodani
fluminc alluitur, cujus nomen Farfar dicitur. Ilanc
Antiochus rcx cum suis, «t supra diximus, scxa-
ginta quinque regibus constituit, nomcnque ei dc
neciuc suo nomineindidit. Hancitaqucurbcm regiam lam-
(juc famosissimam obscdcrunt noslri peregrini mi-
7:i7 liOBEIlTl MONACIIi lilST. IIIISROSOL. - Llli. VIII. r;j8

litcs, porocto mcnscset diemununi, ct tribus hol> \ nis omnibiis qu.-D inlror.siis erant emiiienlior. Il.ibc-
floniarliljus inlus fucrunl inclusi a gcnlc Parloi-nm; bat autem triu solatia qii.T erant bone scutis el Irn-
qua liivino snperata siibsiflio, postca quicvcrunl in chleis pr.-cmunifa. In dunbiis suporioribiis eranl lo-
ra qualuor mcn?cs et dies oelo. Qnilins explicilis, ricafi ciim fciis et sudibus ot .^agiftis. et bipidibiis,

Rainunnhis comcs Saneti primus eum gonte

.Kgidii pilis, of faoibus; subfus orant nihilominus armati
suadc Anliochia exiif, et ad urhem qu.T Rugia di- qui rotasimpingebant super(|uas ipsam fiirrimcon-
citur pervenit, Alia die ad alteram venit civitatem, sfitiierant. Alii qiiidem factam testiludinem muro
quam nominant Albariam. Ilasduas civilates com- applicucrunt, et fossalum quod eral ingensad.Tqii;i-
peiidiosa sua militia suo subjugaverat impcrio, runf, ut turrim muro possont sociaro, ef ipsiiis mu-
C.hrisliquo maneipavorat servilio. (Jiuirto die.exeun- nimine protocti,ipsum murum valorent porforare,
le Novcmbre, venit ad urbem qua;Marra nuneupa- quod ifa factum est. Sed miseri cives contra fece-
lur; quam Raimundus Pilctus mllcs ejus primusin- rant quoddam insfrumentum, quo grandes lapides
vaserat, sed recessit fortitcr inde repulsus. Erat adversum tiirrimjaciebant,et ef iam ignom Greecum,
autcm ab omni gente qua;
civitas ilhi populosa, ct qiio eam ardoronf, einifteliant. Sed Doi gratia profe-
Qu.t gens advcrsa,
in cirouiUi crat niuiis eonstipala. gentc, omnis roiiatusodriim omiiiosque machinatio-
ut nostros eminus conspexit, quia ad comparalio- ,, nos frnsfraf.Tsiint.et ad mihilum redact.-e. Nam tur-
ncni sui pauei esse videbantur, dcspexit, cisque ris lignca ubi muro proxima fuit, omnes qui inilla

resistcre conHfa est. Sed protinus

e.\tra civilatem parte muri erant, ut sub se despiciens prosfravit.
agnoverunt quod gens eompendiosa et foilis pr.-c- Guillelmus de Monte Pislerio, (alias Pessulano)
ferfur temulent.-e mullitudini ; et pr.Tcipuc ponsilla ipse fuit cum multis aliis in superiori soUirio. Erat
cujus spes est et fiducia in nomine Domini, Xostri autcT. cum eo vonator quidam, nomine Ewardus,
enim ut viderunt illos ad resistondum pnra'cs, qiii spiritu buccinandi erat pra;ditus. Nam sonotu-
clypeis pectorihus opposilis, lancearumquc mnero- muituosae vocis adversarios exterrebat, et suos
et
nil)uspr.Tapositis,militari impetu in illos irrumpunt, ad bellaincitabat. Et dum Guillelmus cum suis quae
sicque per medium subeuntes disrumpunf. Ibi ci.)n- circa se sunt devastat; nam missis molaribus s.axis,

frcgit Dominus polontias arcuum, scutum et g!a- ipsa domorum fecta conlringobat; qui sub oo erant,
dium et belhim, quia postquam gladiis ogitur pu- miu-um fodiebant, et alii ad muri propugnacula sca-
gna, inulilis et arcus Qui pnrtaj civitafis
et sagitfa. lam erigebant, quam erectam, cum nullus auJeret
propinquior fuit, beatiorcm seesse existimavif; qui ascendere prior, non pertulit quidam Gulferius de
vero longe aberat, toto affectu peropfabat ut aut laTurre miles honestus, sod incunctanterascendit
porfre vicinior fieret auf ad se porta veuiret. Mul- murum,pluresqnc viri forfes secuti suntenm. Gen-
fum quippe iliis profuit, quia propo januam civif.i- C tiles vero, ut viderunt eos supar murum ascenden-
fis illa congressio facta fuif. Tamen non omnes qui tes, iravehemeiiti comnioti sunt, et undiquein illos
incolumesluerant cgressi, salutari recessu sunt re- consurguut, tantumque eos jaculiset sagittis coar-
grcssi. Uli potissimum malos regressus habuerunt, ctaverunt, ul quidam nostrorum qui murum ascen-
quos nostri primo impetu invenerunf, De nosfris derant, seipsos ad terram dejecerint, qui mortem,
equis plurimossagitfavcrunt, sed de suissessoribus quam evadere pufabant, cullisi ad terram invene-
ad terram devolutis, multo pluresroliquerunt, Ipsis runf. Quod cum vidissct clara juventus uosfrorum,
itaque intra urbem jactum sagit-
receptis, nosfri ad Gulfcrium cum paucis pugnaresupor propu-
scilicet
tas unius tentoria ponunt. Excubata igitur nocte gnacula murorum immemores sui.sedmemoresso-
tota, cum in crasfinum diurnE Inci solis se jubar ciorum, confestim ascendunt, partemque muri sua
immiscuit, nostri armis instrucii urbem undique multitudinecooperiunt.Stabantautemjuxtaligneam
vallaverunt, acerrimoque congressu invaserunt. turrim sacerjoics et levitiB, ministri Domini, invo-
Tela, sudeSjlapidesque volant,ignesque facesque, cantos propugnaforem gentis Christiana; Jesum
Ex quibus arderent introrsus tecta domorum. Christum Filium Dei, et dicobant: » Domine, mise-
Sed obsistcnte hostium immensa multidudine, illa rere nostri. Esto brachium nostrum in mane,et sa-
die nostri nihil prsvaluerunt, sed lassi ad tentoria n lus nostra; in tempore tribulationis. Efftinde iram
remearunt.Ipsa die Boamundus cum genfe sua mul- liKim in genWs qiuv tc non noveriint, et in regna qux
tisque aliis comifem secufus illuc pervenerunf, et nomen tiitim non invoctivertint (Psal L\X\IU, 6].Dis-
castra metantes undique urbem vallaverunt. Quod perge illos in virtiite lua, el dcpone eos, protector
\identes qui introraus erant, nimio terrore percel- nosler Dor.iine [Psal. LVIII, 12). » Dum sicagorefur,
luntur,omijesqueportaB civitatis objectu lapidum ab quod alii pugnabant, alii plorabant, et psallebant,
eis obstruuntur. .\cceperunt igitur comifes in invi- alii muros suffodiebant, Gulferiusgraviori pugna de-

cem consilium, quoniam ex aequo non fiebat pr£e- sudabat, quia omnes adversarii in eum et in ejus

lium. Prfficipiunfur fieri ariefes, ferrafce scilicet tra- consorfes, et ipse cuni suis confraomnes. Clypeus
bes, qua; manibus militum funibus appensae et tra- ejus erat omnibus suis protectio fortis, his videlicet
ctae in murum impellerentur, et sic crebris earum qui erant in muro. Muri brevis et arcta latitudo, so-
percussionibus muri destruerenfur. Facta est etli- cium sibi conjungi non admittebat, nec adversa-
gnea turris, lapideis turribus satis altior, et macbi- rium, nisi unum, venire permittebat : sed de Gulfe-
 739 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACHO. 740

Iio iiullus hostium Irlunipliavit, cuni lanica ipsc de A loU lamcn ficri poluil dic illa. In crastinum aulcm
compluribus triumphaveril. Pruptcreanemo illijam quicunque in quibuscunquc locis invcnicbantur, ci-

occursarepraesumcbat, quiaiurortunium quoil allis dcm pa-na; capilis subjiciebantur. Nullus crat locus

ense iliius conligerat, unusquisquc silji metucbat. iu urbe tota, nullaque fovca qua: corum radavcribus
Tcla, sagittas, sudcs,lapides,illi jacicbant, tuntum- seu cruoribus non essct inquinata.
que clypcum ejus ex his oncravcrant.ul ab uno ho- CAPUT III.

mine levari non poluerit. Jamque fortissimus vir Urbe igilur sic acquisita. et arebellibusTurcisli-
fatigatus crat, jamque sudores toto de corpore in berata, Boaniundus pacem comitis requisivil, ut
tenani dcnui.bant, jamquc ul ei alter succcderet Antiochiam absolutam sibi rcddcrct, el in
scilicct

grandis necessilas exigobat.cuin illiqui niuruuisuf- pace cam sibi habcrc pcrmiltcrct. Coracs vero con-
foderant, cum magno impetu intraverunt, dctrun- tradicebat id nullatenus sinc perjurio possc (ieri,

cantes universos qnos primitus invenerunt.Quu in- propter sacramentum, quod ipso etiam medianle
opinalae rei ailniiralione stupelacti sunt omnes qui factum fuerat imperatori .Mexio. Boamundus itaque
erant super muros, et rcvcrsus esl Anliochiam, suamqucibi dimisit socie-
Concito \italis calor ossa rcli(|uil coruni, tatcm. Dictavit aulcm in illacivitatc cxcrcitus Tran-
Frigidns atquc pavor posscdil corda reorum. coruni pcr mcnscui unuai eldics quatuor; ct in hac
P
Qnid facerot gens data neci,sensu(]uc alicna,quam mora temporis obiit morte prctiosa episcopusOrien-
sui undique hosles urgcbant cl intra ct in rauro? sis. Longo quidem tempore, uimiumque prolixo

Gullcrius enim qui paulo antc fatigatus deliciebat, hicmaverunt ibl, quia nihilquod edercnl, quod ra-
novas intcrim rcsumpscrat vircs,ct jam non clypco perent, potcrat inveniri. Sicque famis injuriucom-
pruteclus anl galca, scd enscm rubcuni tcncns in pcUente, contigit, quod etiam dictu iKUTibilc cst,
dextcra,fugicntcm ccler insequitur hosteni; plurcs- quod corpora gcntilium in frusta scindebant el co-
quemortificavit formidine quam gladi(j,qui scipsos mcdebant. Hac igitur incommoditate pcrmotusco-
prajcipilaverunl de muro.Erat autem super porlani mcs Saucti y£gidii mandavit cunctis principibus,
una turris qu;c pra;stantissinia ct furlior c;elcrisvi- qui crant Anti(jclii;e, ut ad Rugiam civitatcm convc-
dcbatur in cam mandavit Hoamundns ditioribusci- rent.ctdc viasanctiscpulcri ibi intcrsedisponerent.
vibus per interprctem, ul fugercnt, quoniam cos a Illiquidcm illic convcnerunt, sed dcquoetpro quo
morte liberaret, si sc ab ipso rcdinicrcnt, Quod ct vencrant minimc locuti sunt, sed de pace et concor-
illi fecerunt, seque lidci illius crediderunt.Ccssavil dia intcrcomitem el Boamundura colloquium ha-
igitur luue illa persecutio, quia ultra protendi ab- buerunt. Quibus minimc conciliatis, omnes princi-
nuebat vesperi obtencbratio. Sabbaluni vero eum pcs .\ntiochiam rcversi sunt, ct couiitemet viam di-
esset,ncc victoribus ucc viclis poteral esse requics. C niiserunt. Rcmanseruut aulem cum comite non so-
Misit comes circaurbeni cxcubitorcs,elintus et ex- luin sui, sed et multa juvcntcus, cui incrat ardor
tra, ne ullus fugcret.et spolia urbis secum aufcrrel. viain perficicndi, Ipse igitur plus in Dominoconfi-
In crastinum ut dics lucescere ca-pit. nostri ad dens, quam in principibus, ad Marrain, ubi cum
ariiia curruiit, et pcr vicos et plateas, lcctaque do- percgrini praistolabantur cstrcversus, fuitquedolor
morum, ceu lca-na raplis catulis, sasviendo discnr- niagnus in oinni excreitu Chrislianorum dc dissen-
runt : sioucprincipum. Omnesquidem noverantquod pura
Dilaiiiant, tradunlquc ncci pueros juvcncsque, justitia cum llaimundoerat, nec ullus amoraut am-
Quospucgriivat long;cva dies,curvatque scnectus. bitioeum ad indebitumdcclinarepoterat. Qui lamcn
Nulli parccbant. sed plures,ut citius linirentur, la- quod propter cuni impediretur via sancti
ut vidit
qucis suspcndebant. Mirares,mii'uni(ino spectacu- admoduni iiulolui!, ct discalcealispedibus
sepulcri,
lum, quod taiitaj gcntis multitudoet armala,sic iin- a Marra nsquc Capliarda pcrvcnit.
pune occidcbatur qiiod nullus eoriiin reluctabatur. Ibi (luatuor dicbus percndinatis, cum principes
Quiavero nostrorum crat quidquid qnisquc repcrie- iterum convenirent, et dc cadem revcrborum con-
bat.ipsa mortuorumextaevisccrabant,et bysanceos flictus habcretur, dixil comes Raimundus: « Viri
et nuinmos aurcos indc eriiebant. dctcstanda auri £) fralrcs el douiini, qui vcstris oiiinibusetvobismet-
cupiditas! Uiniie» vi:e urbis rivis saiiguinum iiilicic- ipsisabucgastis proplcrainorcm Uei, ostcndite mihi
baiitur, cl cadaveribus Ciulcntiuni stcrncbantnr, El an sino iiorjurio possuin cuni lioamundo, si rcqui-
gcns ca;ca, et omniino morti dcstinata! Nullus ex rit, pucilioari; aut si alitcr liori non potcst, an pro
tanta multitudine fuit, qui nomini Jesu Chrisli vo amore ejus debcam perjurare. "Cumquehujusser-
luerit confiteri. Uuamundus deniquo illos quos in monis judcx nullusesse pra^sumcrcl, et omnescon-
turris palatio jussoral includi, ad se venire jussil cordiani laudarciit, et quoniodo lieri dcbcret non di-
annos;cque ;clatis inulicrcs et aecrcpilos scncs, el ccrcnt, ab inviccm discesscrunt, et .Vntiochiam rc-
invalidocorpureimbecilles,pr;ecepit iiiterfici ;
pube- dierunt.Scd Northmannus comcs cum suisomnibus
res et majuscuL-e aitatis adultos, validoque corpore roiiiansit cum Raimundo, sciensct intelligcns. quia
viros rescrvari, et ut oinnes vcnderentur, conduci justiiia cral cum eo. Igitur hi duocomitcs agmina
Antiochiam. Tacla esl autem maccratio ha;c Turco- sua disponunt, ct ad Gaisarcain tcndunt. Rex enim
rum duodecimodie Dcccmbris,indieDominica,nec Cxsarex sxpius signiflcaverat comiti Marra et Ca-
7il IIOBEUTI MONACIII IIIST. IIIEHOSOL. — Lili. VIII. 742
l)h;irfi:r,qiiofI cum co paccm vollel hiihcrc,ciquc flc (|Uo loguminihus jaiii ad prfncocitatom maturanti-
suo gralantor scrviro. llac liflucia illur porroxoriinl, biis Ibi quiotavorunt Iriluis diebus, ot cuslddibus
ct prope civitatcm castra posucrunt. Rex auteuiut depulatis qui urbcm custodirent, qiucdaiii ardua
viflit agmina Francorum juxta se posita,vehemcn- montana consccnderunt,ot in vallem dcscenderunt.
ter obstupuit.et indoluit.etneillisullum mercatum Erat autcm illa vallis graluita, et oninium frugum
pra!sentarctur,prohibuit.Incrastinum misit comites fructuuinqueubortato plenissima; manserunti|ucibi
duos dc suis, qui ois vaila lluniinis ostcndcront, et per dics (|uindocim. 1'ropo vallom orat castcllum,
ubi pricdamcapcrc possont conducercnt.Krat autem Sarraconorum multitudine plenum. Quod cum die
nomcn fluminis rarrar.Conduxcruntque illos in val- quadam nostri aggrcdcrentur, Sarraconi dc muro
lem satis idoneam,bonisque omnibus locupletom. projcccrunt eis mult<is pecudes,plurimaqueanima-
lluic pr.rerat quoddam munitissimum castrumsub lia, putantcs quod nostris nil aliud qu^ercrent nisi vi-

(iuo invcnerunt viginti millia aniuialium, in vallc clum : qii.T nostri gralantcr receperunt, et ad lento-
1'ortili papcontium, qu.r oinnia nostri rapuerunt. Et ria conduxerunt. In die altera collcgerunt p.ipilioncs
castollum obsidcre vcllent,illico castellani se roddi- et tcntoria.et illuc castra direxerunt; sed cum illuc
dornut, pactumquo hujuscemodi tenendi in perpe- pervonoruBt, ab omni gente vacuum invencrunt :

tuum cum comitibus habuerunt. Id lule sua

laMlcris, illa cnim nocte omnes fugcrunt,sed magnam copiam
B
promiserunt.et super logem suam juraverunt quoJ frugura et fructuum.lactis et mellis dimiserunt. Ibi
nunquam amplius noccrent Christianis percgrinan- celebraverunt nostri Purilicationem sanctae Mariae
tibus, eisque sicut et hominibus sua? gentis pra;be- Dei genitricis, glorilicantes Deum qui lauta bona
rent mcrcatum ct hospitium. Manserunl autem ibi ministrabat ois.

per dios quinque. Sexto vero die oneratis camelis et CAPUT IV.
jumentis, frumento, farina, et oleo, et caseis, rcbus- RexdeCameIacivitatemisil(58)coniitibusiuintios
que aliis ad edcndum idoneis, gaiidentes cxiorunt, suos, dum ibi eranl, rogans ea qua? pacis sunt.pras-
et ad caslollum quoddam Arabum pervenerunt. Do- mittens dona concupiscibilia, et equos et aurum.
minus autem castelli sapienti usus consilio,obviam Misit arcuin aureum, vesles pretiosas, el micantia
venil comiti Raimundo. ct pacilicatus est cum tela; quae omnia nostri acceperunt, sed nil certi
illo. tunc illis renuntiaverunt.RexTripolis eodem terrore
Inde venerunt ad quamdam civitatem, in quadam permotus, misit equos decem et mulas qualuor; si-
valle speciosa et spatiosa constitutam,muris et tur- militer rogans ea quaj pacis sunt. Sed dona quidem
ribus bene munitam,et omni genere fructuum abun- rccepcrunt, illique quod nunquam pacem cum illo

dantissime refertam,quam incola; appellant Capha- haberent,nisiChristianuseflicereturremandaverunt.

liam. Hujus urbis habitatores audito rumore P>an- C Comes enim S. /Egidii multum desiderat terram
corum perterriti, proprias sedes deseruerant, et ad illius, quia optima erat, et regnum ejus, quoniam

alienas confugerant. Quippe infelicitas quae contige- pra3 caeteris eralhonorabilius. Itaque quatuordecim
rat Antiochia' et Marr^jOmnes perterruerat,ot fugae diebus explicitis.quinto decimo exierunt de optima
domesticos elfecerat. Cumque nostri tentoria circa valle, et abierunt ad quoddam antiquissimum cas-
eam vellent ponere, et in gyrum obsidere, mirati trum, cui nomen crat Archas;quod licet haberet
sunt quod de tanta civitate non aliquis obviam ve- nomen castri, tamen egrcgiis urbibus poterat a;qui-
niebat, necin exnelsis turribus aut moenium propu- parari, et loci positione, et clausura murorum, et
gnaculisapparebat; altumque silentium intus habe- eminentia turrium. Inhoc proptcr fortitudinemgens
batur, nec ullins vocis sonus audicbatur. Tunc mi- magna confluxerat,quia noc arma, ntc hostcm, nec
serunl exploratorcs qui rem diligenter inquirerent, aliquod ingenium motuobat. Hoc tamcn nostri, ce-
et inquisitam renuntiarent.llli autem profecti,cum leri obsidione vallantes, cum feslinatione aggressi
portae propius accessissent, januam quidem aper- sunt; sed CDrum impetum castollani viriliter susti-
tam invenerunt, sed intus neminem esse viderunt. nuerunt. Sa^pius illos invaserunt omni genere telo-
Tunc scuta vullibus prooponentes.cum aliqua adhuc rum et tormentorum et non pr;evaluerunt,sed ma-
;

cunctatione portas subeunt; sed nec viros nec mu- n gis quam lucrarentur perdiderunt. Tunc quatuorde-
lieres, nec aliquam bestiam intus invcnerunt. Pul- cim de nostris militibus otio vacare nescientes,erga
chros quidem apparatus ibi inveniunt, horrea sci- Tripolim perrexerunt, et sexaginta Turcos invene-
licet frumento plena, torcularia vinea redundantia, runt, qui multos captivos, et plus quam mille et
arcas plenas nucibus, caseis et farina. Tunc cito ad quinquaginta animalia rapuerant, et ante se duce-
comites redeunt, et quod invenerunt referunt. Non bant. Quos ut nostri vidcrunt,licet perpauci essent,
fuit ibi opus tentoria figere, quoniam Deus faciebat in ca:lum manus protendontes, regemque Sabaoth
illos in labores illorum sine ferro vel pugna introire. invocantes, mililariter invaserunt; et Domino exer-
Ibi actum est quod dicitur in proverbiis Salomonis : cituum adjuvante, superaverunt.et sex de illis occi-
Conservatur justo substantia peccato)-is {Prov. iiii,22). derunt, et eorum equos retinuerunt, et ovantes ad
Ibi invenerunt hortos plenos oleribus et fabis, aliis- castra cum immensa prasda remeaverunt. Ingens
NOTUL-E MARGIN ALES MS. COD.
(58) Rex de Gamela mittit splendentia tela.
 ;

743 AU GOUEFIUDUM A1'PE.\D. II. — MO.NU.M. DC BELLO SACIIO. 7li

paudium fuil in omni excrcitu de paucorum magna \ tos reperit hostes. Tensis onim arcuhus hostes sc

\icloria. elmulta rapina.Cuniquc Ii.tc vidercnl alii, nostris opposucrunl,S'^d nosiris pr jcotis clypeis ar-

c.\icrunt pluresde e.vcrcitu I\aimuii(lizclo probilalis cus corum et sagitlas velut sfipulas cortempjornnt.
acccnsi, quibus prajfuerunt Raimun.ius Pilclus, et Pugn.-* itaque commitlilur^scd nonapqualancp.quo-
Rainiundus vicecomes de Tontoria, ft vcxillis in al- niam traclis sagittis illi, ut corum consuctudo es',

tum prutensiF,i'(]Liilaverunt adversus civitatem qu;c fugore vo!uerunt,sed nostri intcripsoso* civitalom
Tortosu dicilur. /Vd quam pervenientcs forli impctu oBslaculumposuerunl.Et quid pluribusntar verbis?
a^Tediunfur; sed illa dic nihil fecerunt; noctcqus tanlum ibi luimani sanguinis fusum cst quod aqua
supcrveniente in quemdam angulum scccsscrunt rubicunda facta osl,qu.-E in oivitatom riuebat.ot co-
feceruntque lotanocte imnionses rogos ignium, ac rum cistcrnas rcplebat.Nobilioros ipsius civitatis ibi

si totus adessel retrocommancns exercitusChristia- oceisi sunt, et qui vivi remanserunt,dc conlamir.a-
noruni. Quibus flammarum globi-gens qua; cral in tione cisternarum mulluni ingomuorunt. Qna c.Tde
civitate perloirita, (ixi.~timanlps quod noslri onincs peracta, nostri minime ronlcnli, quia nihil ibi lu-
adessent, oum(;s subilo conriigorunt, civitaloinque crati crant, nisi tola et in iumcntorum spolia, in

plenam bonis opibus reliqucrunl. Est auteiu civilas supra dictam vallem Doson cucurrcnint, et absque
illa omoi necessilate prorsus aliena. optimo „ numero oves, boves, asinos, diversique generis pe-
ut in

portu pelagi constituta. In crastinum cum nostri ad cudos deprKdati sunt, ct tria millia camclorum si-
eam cxpugnandam vonerunl, oniiiino vacuam in- mul rapucrunt.Tantacopia hcsliarura unde convc-
vonoruiit. Summas igitur laiulcs Deo rcrerenlos, iii- neral,nostri vehomcnfcr mirati sunl.quia in oadom
truverunt eam, ct quandiu iipud .\rclias dura\it valle quindecim diebus hospitati fuerunt.

obsidio ibi rcmanserunt.

Illi cum tanla redeunt ad castra rapina.
CAPUT V.
Est autem et alia civitas non longo al> ea qua! diri- Nulla uuquam inopia fuit in obsidionc illa, quia
tur Maraclea, cujus princepw pacem cum cis iiiiit, na\os ad quomdam porlum voniehant, qucB omnia
ipsosque el eorum voxilla in urbem rccepit. mira noocssaria aifeiobanl. Donjinicum P;isch.T colcbra-
Dei virtus, mirandaque potontia! Cum procul ab- verunt ibi, (luod fuit lunc quarto Idus .Aprilis. Du-
essent principes.qui videbantur regere populum ct ravil autem illa obsessio Iribus mcnsibus, una die
suslentare, per pauciores et minoros cu:pit Domi- minus. Fuit autem ibi mortuus Ansellus dc Ribodi-
nus etiam ipsos reges superar(% ne dicat humana monte, vir pcr niulta laudabilis, et in suo mililari
piaisumptio " Nos Anliochiam aliasquo urbos sub-
: ordinc prMcipuus, qui dum in mundo fuit, multa
egimus nos tot ac tanta brlla dcvicimus » Quia
: dignarelatu peregit, quibus illud pra-forondum est,
pro certo nunquam suporassenl, uisi cum eis fuisscl C qu id .Xquiscingcnsis cmnohii indcfessus adjutor in
ille per quem reges regnant. Cum vero duxducum omnihus exstitit. Similiter ibi morluus est Pontius
etmilesmilituniGodefridusaudissct feliccscventus, Balonensis (vel dc Baladino),cujus tempora perfo-
insigncsquc triumphos pugnantium, zeio vietoria; ravit ictus lapidis,tormento jaculati.WillermusPi-

animalus tnnc priuium tam ipse quani Flandronsis cardus, ot Guarinus de Petra Mora, primus jaculo,
cumes(5i;)et Boaniundus, rastra ab Anliochia nio- alter obiit sagifta. Ilis vita functis, obsidioncm il-
verunt, et ad Liciam civitatcm vcncrunt. Ibiquippc lam nostri dimiserunt, quia illud irieipugnabile
divisit se Boamundus ab ab onini exercitu Dei,
cis et castrum nuUam limebatviolenliam impugnantium.
habuitque a p.ilre suo qui fuit Brancigena, optima Defensis igilur tentoriis, ad Tripolim pcrgunt, et
principia; scd a matre, ([ua; Apuliensis exstitit, re- paccm a rege ct civibus diu qua-sitam stabiliunt.
tinuil vestigia. Tunc dux el comes ad urbem, qua; Uatis igilur invicem dcxtris,fidei illorum in t;intum
Gibellum vocatur, aries suas dircxcrunt, evnniue se proceres oommendaverunt ut usque ad palatium
obsidione cinxcrunt. Illa siquidcm hora,venit nun- regis civitatein inlroiorint. Rex autem ut fiducia
tius ad comitem Sancti.Egidii quod Turci pra?para- pacis tenend;B ex sua partc certior credcretur, tre-
verant so ad pngnam contra cum.etsehiue fulurum ccntos peregrinos ex nostrisdissolvit a vinculis, et
belluni grave niniis ct pcrmaximum. Protinuscomos n prororibus donavit. Dodil ct quindocira millia By-
misit nunlium duci ct Elandrensi comiti, ut cclor- sanccoriiin, ct qnindocim eqiios multa honostate
rime ad illud veuirent i)r;elium, sibiquc auxilium prajditos, misilquc omni cxorcitui raeicatuin lau-
ferrent. Quod ubi dux audivit, princlpi civitatis dabilo, quod onmino privavit illos ab omni neces-
pacom, quam s.Tqic jam qua;sierat, mandavit. Pace sitato. Pepigilcliam et juravit illis ut si Jcrusalem

igitur lacta, paet;ni]ue proniissionis muncribus re- sihi pospont acquirere, cf belliimquod eisadmiral-
ceplis, ad speratum bcllum convolarunt,ct ad obsi- dns Itahylonia! inlcrre minahatiir, superare, Oliri-
dionem.qua; erat ad supra dictum castrum,conve- stianus efliceretur, et regis Jerusalem ditioni subji-
nerunt. et in alteram fluminis ripam castra posue cerefur. Fuorunt autem apud Tripolini perdies tres.
runt. Sed cum dux viderot (luod nihil proficoret, Vidcntes autem proccros ct viri botlatores, quod
coutra Tripolim direxil acios, cunctos^jue ibi jiara- jani toinpus novarum frugum insfabat, concordati
NOTLL.K .^L\nGlN ALES MS. VXm
(59) Dux Godolridus, cnsis ctyus benc fldus. (jousul Flandrensis, cujus non fallitur ensi?
743 HOBKIITI MONACllI IIIST. IllF.ROSOl.. — l.!I!. I.X. 74«

sunl, (luod IlierosolyniitaiiLim ili.T cx tolo arripo- X al) Ilcrodc regc nobilius ct pulcliriusot coulra vim
rcnt, et omissis omuil)us, rectiorem viuui teuereut. niaris utilius e.xstructa, in lionorcm Cujtaiis Au-
Erut auteui dies Maii quarta, eum de Tripoli e.\ic- gusti Caisarca est cognominala, cui eliam in ca
runt, et per quaidam ardua montana asccndenles tcmplum albo niarmore construxit, in ([ua ncpos

ad castrum, cui nomen Betelon, pervencrunt. Al- cjus llcrodcs cst ab angclo pcrcussus, Cornelius
tera die venerunt ad urbcm quis dicitur Zabaris, baplizalus, et Agabus propheta zona Pauli est li-

in cujus confiuio nihil aqu;c potuit inveniri, ([ua galus. Juxta illam noslri sua tentoria fixcrunt; ct
cxstiuguerctur corum niniia sitis. jtstus (]ui[)pe sauctam Domini Pcntecostcu cclebraverunt. Deiudc
erat, ct iqui el omnis houiinum multitudo silic- venerunt ab urbem Ramolam, quam Sarraccnj
liat, In crastinum vencrunt ad flumen.cui nomcn propter mctuni eorum dimiserant vacuam, juxta
Braini. Ibi igitur pernoctaverunt, ct sitim suam de- quam erat illustris ccclcsia Sancti Gcorgii marlyris,
posuerunt. Nox subsequens fuit Dominicffi Asccn- in qua sanctissimum cjus corpus rcquiescit quo in ;

sionis; el ipsi asccnderunt montem, in quo eratvia loco ipsc pro Christi nominc martyrium suscepit.
nimis angusta, in qua putaverunt occurrentes in- In ea milites Christiani pro veneratione mililis

venturos se hostes, scd Deus, quoniam dux eorum Christi episcopum elegeruut, clectum constitue-
fuit solus, et non erat cum
cis Dcus alienus, fecit „ runt constitutum decimis omnium divitiarum
cos inoffcnsos transire. Tunc vcnerunt ad urbem suarum ditaverunt. Et dignum erat ut Gcorgius
Baruth supra mare sitam deindc ad aliam, qua;
; inviclus miles, eorum militia; signifcr, istum ab
vocatur Sagitta; posl ha-c ad aliam qus Sur dicitur; eis honorcm rcciperet. Remansit itaquc illic epi-

dcinde ad Acram de Acra ad castrum, cui nomen

;
scopus cum suis, dives auro et argento, equis et
Caiphas; et sic ad Cajsarcam. Est autem Ca3sarea animalibus. Et ad civitatem statim Hierusalem
insignis civitas Paloestina:, in qua Philippus apo- direxit iter Christianus exercitus, in virtute no-
domum habuisse, quse usque hodie
stolus dicitur minis illius, qui in ea moiiuus jacuit.et die

monstratur, nec non et cubiculum filiarum ejus tertia resurrexit, cui est cum Patre et sancto Spi-
prophetantium. Est autcm in littore maris sita, ritu aequa potestas et gloria interminabilis. Amen.
olim Pirgos, id est turris Stratonis, appellata. Sed
EXPLICIT LIBER OCTAVUS

INCIPIT LIBER NONUS

CAPIIT PRIMUM C pararent; Raimundus Piletus, et Raimundus de
bone Jesu, ut castra tua viderunt, hujus terrcna: Taurina, et alii quam plures de castris egressi sunt,
Jerusalem muros, quantos exitus aquarum oculi ut finitimam regionem lustrarent, ne scilicet hostes
eorum deduxerunt. Et mox terrse procumbenlia improvisi super illos venirent,et imparatos inveni-
sonitu oris et nutu inclinati corporis sanctum se- rent. Invenerunt itaque trecentcs Arabes, et pugna-
pulcrum tuum salutaverunt, et te qui in eo jacuisti, verunt cum eis, et superaverunt eos, et plures occi-

ut sedentem, in dextera Patris, ut venturum ju- derunt, et equos triginta inde habuerunt. Secunda
dicem omnium adoraverunt.Vere tunc ab omnibus igitur feria hebdomadae secundae, quarto Idus Junii,
cor lapideum abstulisti, et cor carneum contulisti, aggressi sunt Jerusalem Christiani, sed eodem die
Spiritumque sanctum tuum in medio eorum po- non prsvaluerunt, ncc tamen fuit labor inanis. Ita
suifti. Itaque contra inimicos tuos qui erant in ea, cnim ante murale prostraverunt, ut ad majorem
jam scilicet longe positi pugnabant, quoniam ad au- murum scalam unam erexerint, et si tunc scalarum
xilium suum ita te concitabant, et melius lacrymis, copiam habuissent, labor ille primus ultimus fuis-
quam jacula intorqucndo, pugnabant,quoniam licet set. Nam illi qui per scalam ascenderunt, cum ho-
in terram defluerenf ubertim , in cirlum tarr. en ante te stibus diu corninus jaculis et ensibus decerlaverunt.
propugnatoremsuumconscendebant,quiaboratione p.
Multi de nostris in illo conflictu mortui sunt, sed
surgentes.ad regalem civitatem properarunt; inimi- multo plures es eis. Hora vesperi bello incompetens
cos Regis aeterni intus invenerunt, circa quos tali or- diremit Iitem,et nox superveniens utrisque contulit
dine castra sua posnerunt. A septentrione castrame- quietem. Repulsa si quidem ista, gravem et nimis
tatisunt duo comites, Northmannus et Flandrensis, longum laborem intulit nostris, quia panes inve-
juxta ecclesiam Sancti Stephani protomartyris, ubi nircnon poterant ad edendum per intervallum de-
lapidatus est a Judsis ; ab occidente dui Godefridus cem dierum, quousque naves eorum onustoe ad
etTancredus; a meridie vero comes Sancti .Egidii, portum nimia sitis prcssura
Japhiffi venerunt. Et

scilieet in monte Sion.circa ecclesiam SanctaB Ma- illos attrivit, montis radicem
quia Siloe, quae ad
ria: matris Domini,ubi Dominus cocnavit cum disci- oritur, non poterat nisi vix solos homines adaquare.
pulis suis. Tentoriis igitur in circuitu Jerusalem ita Equi vero et caetera animalia ad aquandum duce-
dispositis, dum vexatione itineris fatigati, requie- bantur per sex milliaria, et tunc cum magna mili-
gcerent, et machinas ad expugnandam urbem pree- tum custodia. Unde et chara eral aqua inter eos,
•

Patrol. CLV.
 »

747 AD GODKFRIDUM APPEND. II. — MONr.M. DE BELLO SACHO. 748

et charo venJebaturprelio.ConsilioigiLuriiilio,eIu- A ccpit. Et coulia \enerandus comes Sancli jEgidii

gcrunt militcs qui ad naves irenl, easque ab cxtra- ronsimile castrum constituit, ct a meridiana plaga
neagente cuslodirent. Itaque sumnio diluculo diei applicuit. Quinta siquidem fcria jejunia nostri cele-

egressi sunt centum milites de excrcitu eomilis San- braverunt et pauperibus elccmosynas distribuerunt.

cti .Egidii, nainiundus scilicet Pilctus.qui scmper Sexta vero fcria qua; erat Julii mensis dies duode-
fuitomni labori militia; domesticus,et prorsus otio cima, aurora sereno luminc coruscante, turres egre-
pcregrinus.et cum eo altcr Uaimundus de Taurina, gii hcllatores ascendunt, et scalas moenibus appo-

et Achardus de Monte Merulo. Guiilernuis ctiam nunt. Stupent et contremiscunt adulterini cives
Sabratensis. Et ibant, ut ad bellum parali, ad por- urbis eximi;c,cum se vident circumvallari tanta
tum maris. El dum irent, triginta ex eis diviserunt multitudine. Quiavero supremum diem sibi iinaii-

se ab aliis, ut semitas viarum discerent, et utrum nere videbant, et mortem super capita sua dcpen-
venirent hostes explorarent.Cumque paululum iti- dcre, acriter coeperunt resistere.ct sicut jam de
ncris processissenl, septingentos Turcos et Arabes morte non dubii, propugnare. lllic eminebat in sua
eminus conspiciunl; quos, licel perpauci essent, turri dux Godefridus, non tunc miles, sed sagitta-

incunctanter tainen invadunt. Sed numerositasini- manus ad pra.'liumet digitos ad bellum

rius, cujus

micorum tanta fuit ut paucitas nostrorum resistere ^ Dorainus dirigebat, quoniam sagiltis jactis, inimi-
non potuerit. Nostri tamen quos in primo irapetu corum pcctora, et utraque latera perforabat. Juxla
offendcrunt, neci perpetus destinaverunt. Sed cum quem fratres cjus Eustachius ct BalHuinus, velut
facto illo congressu regjrare posse a?stiinaverunt, duo juxta leonem leones, et duros ictus jaculorum
circumvallati iiiullitudinc, velle suum implere non el lapidum suscipiebant,et quadruplici fa-norc com-

potuerunt. Tunc ibi mortuus est Achardus vir bel- jicnsabant.Et quis omnium probitales referre vale-
lator, fortis et cgregius (59), et quidam cx pedl- ret.cum omnium qui nunc sunt philosophorum fa-
tibus. cundia tantis uiinime laudibus sufficerct? Et dum
Antcquani vero bellum inciperct, nuntius cquo sicdesupermo^nia pugnabatur,processio circa ipsa
celeri ad Piictum cucurrcrat, qui Arabes ct Turcos incenia agebatur, et cruces ac rcliquiae et sacra al-
nostros invasisse nuntiarent. Quod ut Piletus audi- taria deferuntur.
vit, absque niora equum calcaribus urget; sero Tota itaque dic alternis ictibus decertatum ost.
lamen cnim Achardus mortuus
illuc pervenit. Jara Sed ut appropinquavit hora qua Salvator omnium
erat, qui tamen antequam dccederet vilam suam mortem subiit, miles quidam, nomine Detoldus, de
multo sanguine, et morlein morte plurimorum com- quem Guicherius,
castro ducis priinus insiluit, post
rautavit. Ut vero nostros illi eminus prospcxe- qui leonem propria virtutc fprostravit et occidit.
runt, ut fugere accipitrem penna trepidante co- '-i
gtatim dux milites suos sequitur, et omnes alii mi-
lumba; assolent, sic illi fugiunt, et terga nostns litesducem suum. Tunc vero arcus et sagilta di-
dederunt. Nostri vero persecuti sunt illos, et mul- mittuntur, et fulminei enses arripinntur. Quibus
tos occiderunt. Et unum ex eis vivum rclinue- visis hostes illico murum deserunt, et ad tcrram di-
runt, qui Turcorum dolos cis refcrrct, et quid ma- cum magnis
labuntur,et militesChristi ccleri gressu
chinarentur mali pra;nuntiaret, rctinueruntque ab cum audiret co-
voeibus pcrsequuntur. Quas voces
eis centum et tres equos,quos miserunt ad castra, mes Raimundus,qui castrum sunm muro propiu3
et ipsi ad navcs perficiunt mandata.
injuncta apponere gcstiebat, protinus intellexit Krancos esse
Faraem quippe naves onusla cxstinxerunt,
cibis in urbe, suisque militibus ail :« Quid liic stamus,
sed vcheincnlcin silim exstinguere non potuerunt. el incassum laboranius? Francigena; urbem obti-
Tanta quiiipc sitis erat in obsidione ut tellurem nent; magnisquc vocibus ct ictibus personant.
cavarent, et glebas humectiores ori apponerent, ro- Tunc celeri gressu cum suo comitalu perrexit ad
rantiaque marmora lamberent. Coria boum el bu- portam qua; cst secus turrim David, et vocavit cos
balorum, aiiorumque animalium recentia suebant, qui in arce erant, ut aperirent. Protinus admiravi-
ct cum ad aquandos equus ire disponerent, usque sus qui turriin custodiebat, ut cognovit quis essct.
ad sex millia inilitcs arinati pergobant. Tunc ea J) januam ei apcruit, scque suosque et sua fidei ejus

aqua implebant, el ad castra refercbant, et ex illa commcndavit, ut se tucrctur ne destrueretur. Sed

olida aqua bibebant; plerique prout ferre poterant comes dixitquod id nunquam faceret, nisi sibitur-
jejunabant,quia jejunio sitim temperabant. Et quis rim dimitterct. Qui ei assensum gratanter tribuit,
crederet quod fames proticeret? dolor dolorem ex- cl comes illi, ut pelebat, oinnem fiduciam spopon-
pelleret? Diim ha;c patercntur, proceres a longo dit. Dux vero Godefridus, non arcem,non aulam.

terra; spatio ligncus Irabes adduci faciebant, quibus non aurum, non argenlum, non spolia, ambiebat,
lurres et macbina; lierent, qua; civitatem cxpugna- sed cum Francis suis,sanguinem servorumsuorum,
rent. Quibus adductis,duxducum Godefridus suam quid in circuitu Jerusalemcffusus fuerat,ab eis vin-
turrim construxit, et ab oricntaliplaga adduci pra;- dicare satagcbat, et irrisioncs et contumelias quas

NGTULiE MARGINALES MS. COD.

(59) Si foret hic tardus, non sic mororetur Achardus.
749 ROBEHTI MONACIII IIIST. IIIEROSOL. — LIB. IX. 750
porogrinis iiituliTiuil, iili'isi'i ciipielial. Iii luilioiiii- \ viiliTiiiil.oliviiun lunli^; onsiJHis viMiicl).'ui(, iiiali'iitea

tcm bello talem huluiit lu-iMilpnili liirnltatpm, noc citissima niorto occuniborc c|uam miser.T jugo ser-
pupei- spontcm AntinchiiB,cnm gifiantcnm dimidia- vilutis longissimc pcrire. Nam se tnrrffi prtccipites
vit gcntilom. Niinc vero ahsqun ulla rolragatione, dabant, et ad tcrram, quae cunctis mortalihus vitaj

tam ipse qnam Guicherius,qui modium secuitloo- priEbet alimenta, mortem inveniebant. Nec tamen
nem, multaque electorum militum milia, a capite omnes occiderunt.sed servituti su;e plurimos reser-
nsqnc ad rcncs scoahant huniana corpora,ot dextra vaverunt.Tunc constitutum est ut civitas munda-
laevaquc per utraque latera. Niillns ibi nostrorum retur; et injunctuin est Sarraoenis vivis, ulmortuoa
incrs fuit,meticulosus nuUiis, ubi nemo rosistcbat, foras cxtraherent, civilatom ab omni spnrcitia
scd pro posse suo unusquisquo 1'ugiebat ; sed fugere tanti morticinii prorsus mundarent : qui protinus
nemo poterat, quoniam multitudo a seipaa in soi- jussis obtemperantes,et lugebant et extrahebant,et
psam perplexa, sibimet impedimonto orat. (Jui ta- extra portam ingcntes, vcluli castellinas defensa-
men de tanta; eladis maoorationo elabi potuerunt, lesque, domos, pyras construebant. Membra trun-
templum Salomnnis intravorunt,otse ibilongodiei cata in sportis colligebant, ct foris deferebant ; et
spatio dcfcndorunt. Sed cum jam dies inclinari vi- pavimenta templorum, domorumquc a sanguine
deretur,no3tri timenlcs solis occasuni,animositate p aqna eluebant.
concepta, abdita templi irrumpunt, eosquc misera GAPUT II.

niorte pessundarunt (60). Tantum humani san-

ibi Eliminatis itaque ouinibus inimicis, ab iirbo pa-
guinis ellusnm est ut CKSornm corpora, unda san- cifici nominis, de ordinando rogo, qucstio ilebebat

guinis impollente, volverentur pcr pavimentiim, ot agitari.ut scilicet unus ox ipsis omnibuseligcrotur,
brachia sive trnncat;c manus super cruoroni fluita- qui tantae urbi tanloque pnpulo pra;ficeretur.Com-
bant, et extraneo corpori jungebantur, ila ut nemo muniigitur decreto omnium, pari voto generalique
valeret discernere cujus erat corporis brachium, assensu, duxGodcfridus eligitur, octavo scilicetdie
quod truncato eorpori erat adjunctum, Ipsi etiam quo civitas expugnatur. In quo bene assensus om-
milites qui hoccarnilicium operabantur.exhalentes nium convcnire dcbuit,quia in illo regimine talem
calidi fervoris nebulas vix patiebantnr. llac itaque se exhibuit, ut ipse magis regiam dignitatcm quam
inenarrabili caede peracta,aliqiiantulum natura; in- regia dignitas ipsum commendarit.Non honor illu-
dulserunt, et plures ex juvenibus tam viros quam strem faciebat eum,sed honori multiplicabaturglo-
mulieres vita: reservaverunt,etsuo famulatui man- ria propter eum. In tantum enim regis dignitati
cipaverunt. Mox per vicos ei plateas discurrentes, prffifuit et profuit quod, si fleri posset, ut universi
quidquidinvenerunt rapuerunt,et quod quisque ra- reges terrs juxta ilium adessent,censuraKquitatis
puit hoc suum fuit. L' omnibus principari judicaretur, et merito equestris
Erat autem Jerusalom tuno referta tomporalibus probitatis, et vultuosa corporis clegantia et nobilium
bonis, nec aliquo indigebat, nisi spiritalibusdcliciis. morum prasrogativa. Congruum quoque deinceps
Tunc quipae fllios suos, de longe ad se venientes, erat, ut qui sibi gubernatorem corporum decenter
ita ditavit, quia in ea nullus pauper remansit. Tantis et dccentem elegerant, rectorem animarum pari
itaque ditati divitiis,adsanctum Dominiscpulcrum modo sibi proponerent.Elegerunt itaque qucmdam
laeto incessu perrexerunt, et ei qui in eo sepultus clericum,nomine .^rnulfum^divina ethumana lege
fuit gratias referentes capitalicia sua obtulerunt. bene eruditum. Erat autem scriba doctus in rcgno
Ipsa die, sicut per Prophetam fuerat praedictum, cailonim,\& est in sancta Ecclesia, qui bene poterat
sepulcrum Domini fuit (jloriosum {Isai. xi, 10), cum de thcsauro suo proferre nova et vclcra (Mattli.xui,
omnes non incessu pedum,sed poplitnm etcubito- 52). Ejus siquidem electio facta fuit in festivitate
rum proni incedebant et pavimenta imbrelacryraa- S. Petri ad Vincula quse festivitas bene congruit
rum inundabant. Hac itaque oblationc solemni de- vinculat» civitati, quae dsmoniacis nexibus diu
votione completa, ad domos suas, eis a Deo desti- fuerat illigata, quoniam ipso die quo dignum habuit
nataff, redierunt, et natura; necessariisindulgentes. sacerdotem libera fuit tt absoluta. Gratias igitur
fessis corporibus cibum et somni requiem tradide- j) Deo salvatori et liberatori suorum, qui toties eam
runt. In crastinum igitur cum caput aurora terris destrui et ancillari permisit, totiesque dcstructam
ostenderet.ne ullus in urbe locus insidiis remane- resdiflcavit et ancillalam inirabili potentia liberavit.
ret, armati ad templum Salomonis cucurrerunt,ut His, ut prc-elatum est, bellorum conflictibus gens
scilicet illos delerent qui supra templi fastigia Gallicana flnes orientis penetravit, et ab immundi-
ascenderant. Maxima enim illuc copia Turcorum tiisgentilium,quibusperannoscirciterquadraginta
conscenderat, quae libentius fugisset, si sumptis Jernsalemfuerat inquinata, divina opitulante gratia,
alis volare potuisset.Sed quibus natura alas nega- emundavit. In qua sacerdote canonice consecrato,
vit, misera vita infolices exitus donavit. Ut enim et rege sublimato, Franeorum celebre nomen omni
nostros ex adverso sibi occursare supra templum Orienti innotuit, et omnipotentia Jesu Christiinea

NOTUL.E MARGINALES MS. COD.

(60) Anno milleno centeuo quo minus uno, Jerusalem Franci capiunt virtute potenti,
731 AD GODEFHIDUNl APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 75a

crucilixi oacnlibusetiam infidelium resplenduit. Quo A. retulerunt. Rex autem ut audivit, patriarcham con-

splendore renitcntis gratia-.runn sacerdotis ac regis vocari praecepit, et ab co consilium accepil,ut per

ordinatio solenini gaudio fuisset cxhibita.nuntii de totam civilatem prsconaretur, quo in crastinum
Neapolitana urbe ad regem Godefridum venerunt, summo mane omnes ad ecclesiam convenirent, ut
civium suorum mandata ferentes, ut ad ipsas, sci- post sacra missarum solemnia Dominici corporis
licetde suis, mitteret, et civcs et civilatem eorum eucharistiain percipercnt,ct ad bellum versus Asca-

in suo regimine, suaquc ditione reciperet; volebant lonam equitarent.

enim de seipsis suum dilatare imperium, niagisaf- Rumor iste minimc pcrturbavit animos audien-
fectantes suura quam alterius principatum.Est au- tium,sed nox subsequens visa est illi lardiori suc-

tem Xeapolis civitas Curic-e.quoe est provincia Asia^ ccssu prolensior ca;teris exstitisse :

Rex, accepto eonsilio, mi^it ad iilos Eustachium Ut primuui matutina capiit aurora levavit,
Ad niissam resoiiaus ciiDctos lauipana vocavit.
fratrem suum, el Tancredum, cum magna manu
.\li?sa peroratiir, ]io[iiiluf Douiino sociatur.
militum et pedilum quos iUi cum magn» venera-
; QiicB bcnediruuliir, sacra niunera duni capiuulur,
lionis officio susccperunt, et seipsos ct civitatem Eiil ab ecclesia plebs, alque cueurrit ad arioa,
in ejus ditiooem tradiderunt. El jejuna suum coutraria pergil ad hosteni.
postquaui rex exit ab iirbe,
Cl.issica, sistra, tubie,
CAPUT'III.
B Insonuere simul quoruni dangoribus ouincs
:

Cum ha?c ita fieri inciperent,ille tortuosus ellu- In pjrum montes, ciim vallibus pi-lionisabant,
bricus anguis,qui lidclium semperinvidet felicilati, Terroremque snis inimicis iuculiebant.
titulum scilicet Chrisliani nominis ita ampliari, et Ita proccdunt ud pra;lium Christiana; acies, Deum
rpgnum renovata: Jcrusalem ita dilatari.admodum victorem btlli, corpore et mente gestantes, et pro-
indoluit. El Clementem imo dementem admiravi- plerea non terrentur hominum ulla multitudine,
fum Babylonia;, contra ipsos felle commovit, et quia non confidunt in sua.scd in ipsius virtute.Pa-
cum ipso omnein Orientcm excitavit. Sporavit et- triarchaquidem dereliquit vicessuas Petroeremita?,
enim totius malitiacpnesumptor, omnes iliosetur- ut rnissas ordinaret, orationcs constitueret, et pro-
bem delere, et memoriam Dominici sepulcri fun- cessiones componeret ad sepulcrum, ut Dcus homo,
ditus abolere.Sed sicut cogitationes hominum va- qui in eo jacuit, populo suo fieret in pra>sidium.
ux sunt,ita et potenti» evanescunt. Collcgit igitur Cumque rex cum suo exercitu venirct ad flumen,
quidquid potuit hominum, et pomposo apparatu quod est circa Ascalonam, invenit ibi multa miliia
Ascalonam pervenit. Quo cum pervenisset,nuntiu» boum, ramelorum, asinorum, mulorum et mula-
ad regem feslinus venit, el rem ut erat, ei intima- rum qiia; non solum erant de civitate, sed etcum
;

_vit.Nec mora longa fuit.quod rex ad illos quosmi- exercitu admiravisi venerant. Qua; omnia centum
serat misit, ut videlicet festinarent ad bellum ve- C Arabes custodicbant, sed ul primum nostros vide-
nire, quod praeparaverat admiravisus Babylonia;, runt, et praedam eis dereliquerunt, et fuga; subsi-
Ipse enim jam cum innumera gente Ascalona; erat, dium sibi quajsierunt. Nostri vero persecuti sunt
et Hierosolyman obsidcre parabat.Quod ubi Eusta- illos, sed apprchendere non potuerunt nisi duos.
chius et Tancrcdus, catprique viri bellatores au- Pr«dam aulem univcrsam rapuerunt,et Jerusalem
dierunt,imminens belli ncgotium Neapolitaniscivi- ex ea copiose ditaverunt. Rex quidcm die jam ad-
bus ostenderunt, ct vale eis dicentes, cum bono vesperascente, vociferari pra;cepit per universum
gaudii ct amicitia; discesserunt. Nostri quippe Tur- agmen, ut omnes quiescerent, et prinio diluculo
corum occursum desiderantc?,montanaconscende- consurgerent, seque bcllo praepararcnt. Patriarcha
runt, et tota die ac nocte insomnes et inquietiCa;- vero anathematizavit omnes, qui in illo confiictu
saream pervenerunt. In crastinun ju.xta mare am- aliquid rapcre, ante conseculam victoriam.
bulaverunt, et ad quamdam urbem quae Ramola Nocte igitur transacta,aurorasolilo clariorincan-
dicitur pcrvenerunl, multosque ibi Arabes qui belli duit, et noslrosa somno excitavit. Erat autem feria
prajcursores crant, inver.erunt. Quos fortilcr nnstri sexta, in qua Salvator gcncris humani, diabolum
iusequentes,plures cx eis apprehenderunt,quiipsis regeui Babyloni.-e, tropha;o crucis proslravil ; et
omnem belli apparatum in veritate aperuerunt. r\ nunc itcrum admiravisum sua; Babylonije.per sa-
Quarecomperta,nuntio3veIocibusequis insidcntes, tellitcs Fuos Dominus supcravit. Rcx, ut superius

regi citius legaverunt, ut omnes absque dilatione diximus, flumen transmeavil, sed patriarcha cum
commoneret et contra Ascalonem ad bellura pro-
: episcopis aliisque religiosis viris, tam Gra;cis quam
cederet. Est autcm Ascalona civitas insignis Pa- Latinis, citra remansit. Descendit itaque rcx in
Krstina?, viginli quinquc milliariis distans ab llie- quamdam vallem speciosam et spatiosam cumsuis

rosolyma; quam quondam allophyli condiderunt, omnibus,pl secus littus maris intravit.ibique suas
et Ascalonam ex uomine Celon, qui fuit nepos suam constituit primam co-
acics ordinavit. Ipse ;

Cham et filius Mesraim, vocaverunt. Fuit autera mes Norlhmannus secundam;comes Sancti .Egidii
semper adversatrix Jcrusalcra, et cum vicina sit, terliam comes Flandrensis quartam comes Eu-
; ,

tamen nulta unquam familiaritateconjnngi voluit. slachiui et Tancrodus ct Guaston de Behert quin-
In hac igilur admiravisus Babylonia! erat, cum taiii. Univcrsique podites ciim sagittis, et pilis, et
nuntii ad rcgom venerunt, et quoe supra dixinnus, tc!i; pr;epo5iierunt sc militibus, et sic ordinati ob-
 753 ROBF.nil MOItACni IIIST. IIIEROSOI..— LIR. I.V. 75i
viam irc crepiTuntniiliyloniensibns.In lifxtcra purti; A slrnrnm f^lailina iinpcilflinnt. Tancredns cl Bolo-

juxta mare, comes Sancti .Kgidii fnit ; in sinistra nicnsis comos Enstachius irruorunt in oorum ten-
vero rex, ujji major iiostium IVirtitudo incumbcbat, toria, et multa ibi prcTclara egorunt; qu<c si scri-
equitavit. Intcr hos alii omnos fiierunt. berentur,digna essent memoria. NuUus noslrorum
Sel non est prajtereundum quid Clcmens admi- segnis, nullus pavidus reportns est.sod omnos uno
ravisus dixrrit, cum ei quod nostri contra eum spiritu animati, unanimitor prosequebantur inimi-
equitabant ad pr.tlium nnntiatum fuil.De serotina 003 crncis (Ihristi. Mirum quippe erat,quod tanto-
enim pr,rda quam noslri ccpcrant, nnllus ei nun- rum multiludinem armalorum paucitas nostrorum
tiavcrat, quoniam nisi lceta et prospera nulhis ei non oxpavescebat, sod divina suffragante gratia,
dicere prassumebat.quia in gaudio scmpcr csse vo- magis ac magis convalosccbat, et eorum cervicosi-
lebat. Quicunque enim ei adversa nuntiabat,nullam tatem inclinabat, sicque die tota pugna; conflictus
deincops gratiam in conspcctu cjus invcnicbat.Neo initur nsquoquo sol centrum poli conscondit, hora
illum tamcn nlla rcs posscssa suo distractn turba- vidolicct qua Dominus nostor Josus cruccm ascen-
verat tant.-e facultatis cral quod rcmaneliat. Et ne dit ipsa eadem hora omno robiir contraria; gentis
;

frivolum osso dicat quis quod dicturi sumus,a quo- emarcuit, qui ita sensu mutati eranl quod nec fu-
dam Turco, qui ha:c postea in Jerusalem retulit, gere poterant, nec se defendere valebant. Arbores
habuimns, qui sponte sua factus est Christianus,
B
ascendebant, putantes quod sic se tuerontur ne a
et in baptismatc vocatus ost lioamundus. Summo nostris intuerentur. Nostri voro sagittabant illos
itaqne mane dictum cst ci, qnod rcvcra Franci pa- sicut aucupes volatilia, et ad tcrram demersos tru-
rati erant ad proelium, et qnod jam prope essent, cidabant, ut in macello carnilioes animalia.Alii au-
venientes contra ipsum.Tunc fertur domons dixisso tem tenentes gladios in manibus, pedibus nostro-
nuntio Quod mihi dicis, non audeo credcre, quia
: rum provoluti, terrae se inclinabant, et erigere se
nec eliam inlra muros Jertisalem xstimo illos Inve- contra Christianos non audebant.
nire. Cui cl i!le Certissime scint, Domine, magni-
: Jam voro prima pars Babylonici exercitus tota
tudo tua, qiiia parati nd pr.rUum vcniunl, et jam fngiebat, et posierior de victoria cujus esset,adhuc
prope sunt. Tunc prffcepit ut omnes arma caperent, dubitahat, quia nihil unquam minus sperabat,
et ad bellum properarent, Cumqu^ parati omnes quam suorum fugam, et victoriam Christianorum.
ex adverso starent, et ipse nostros intuitus esset, Cum enim suos conspicabatur per plana camporum
disit : « regnum Babyloniae ciinctis regnis anto- fugicndo discurrere, aestimabat illos pcrsoqui Chri-
ceUens, quantiimdcdccus hodie pateris, in hoc stianos, et vclle occidere. Sed postquam comperc-
quod pr»sumit Ego
tantilla gens,contra to vcniro runt qnod Christianorum orat victoria, gaudium
!

vero nunquam Estimavi illos nec intra septa etiam C quod habuerant, superavit moeslitia. Tunc et ipsi
cujuslibet urbis invenire ; et ipsi contra me itinere perterriti fugiunt.et sequaoibus suis fugiendi prae-
dieiunius ausi sunt veniro?Aut sensum amiserunt, stant consortium. Et ut ventus aquilo dissipat nu-
aut mori sicut et vivere diligunt. Prscipio itaque bes, ct immissus turbo aggeres stipularum,sic no-
vobis, Bnbylonici bellatores, ut omnes istos de stri dissipabant alas et cuneos fugientium.
terra tollalis, nulli parcai oculus vester,nulliusque CAPUT IV.
misereamini. » Sic ergo commissum est prselium. Dum hsc ita fierent, dum sic milites Christi sa-
Primus siquidem comes Nothmannia? miles imper- tellites diaboli destruerent, et comes Sancti .Egidii
territus cum sua acie congressionem incoepit, in qui juxta mare piignabat, absque numero pcrime-
illa scilicet regione, in qua vexillum admiravisi, ret, et multo plures in marc pra^cipites irecompel-
quod standardum vecant, conspexit. Qui ferro per leret, quid Clemens,nunc vero domens admiravisus
mediasacies viam interrumpens,multas strages de- stans ante portam Ascalona! direxit, andiamus, si-
dit, ct tandem ad illum qui standardum tenebat cut snpra dictus proselytus Hierosolymis deinceps
perveniens, illum ante pedes admiravisi prostravit, retulit qui juxta illum erat, ut assecla,el domesti-
et vexillnm accepit.Admiravisiis autem vix evasit, cus et verna illius. Clemens igitur ut demens dice-
et Ascalonam fugiens, ante urbis januam constitit. q baf (61),dum gentem suam gens Ghristiana detrun-
Et miser miserrimam suorum cladem,a longe pros- cabat : « Machomet praecepfor noster et patrone,
pexit.Non dissimili audacia re.x et reliqui comites in ubi est virtus tua? Ubi est coelestium virtus numi-
oppositos irruunt; et saevissima multatione dextra num, cum quibus ipse gloriaris? Ubi est Creatoris
Isevaque perimunt quotquot sibi occurrunt. Ibi Tur- eflicax potentia, cui semper astat tua praesentia?
censis arcus nuUi eorum profuit^quia impetus no- Cur gentem tuam.quam immiserieor-
sic reliquisti
strorura tam celer tamque donsissimus fuit, quod diter dissipat,dostruit,et inlerficit gens pauporrima
nulli trah'ire licuit, sed fugere libuit.MuIta quippe et pannosa gens, aliarum gentium peripsema, om-
ibi millia raortua sunt.quae mortua non esset,si fu- niumque prorsus hominum fjex, rubigo et scoria.
gere praevaluissent. Sed multitudo tanta erat, quo- Gens, inquam, quas a nostra solita erat quaerere
niam qui retro erant, pra^missos in mortiferos no- panem,qua! nihil prorsus habebat nisi baculum et
NOTUL^ MARGINALES MS. GOD
(61)HeBC utdemenlissunt tristia verba Cleuicutis.
 !

753 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 736

peram? Toties eis eleemosynam
rura miserti sumus. Heu heu quarc eis pcperci-
! !
mus? Cur illorum miseriae indulsimus?Quare non
dcdimus.toties co- A degeneres efficimur,cum omnem tibi exhibeamus
honorem.et nullam nobis rcpendis vicem? Jeru-
salem civitas seductrix et adultcra.si ullotempore
!

omnes orcidimus? Nunc scire possumus quod huc contingeret ut in manus nostras devenires,tolam te
veniebant non ut veri adoratores, sed ut subdoli sepulcrum funditus
solo coaequarem, et sepulti tui
exploratorcs.Gioriam nostrae felicitalis viderunt,di- exterminarem.» (;um ha;c et his a^quipoUcntia Cle-
vitias nostras concupiprunt,conrupiscentiani sccum mcns admiravisus voce qucrula rotaret, nostri as-
in tcrram suam detulcrunt, et istis nuntiaverunt. suet.-p virtutis sus non immemores, ante urbis ja-
Nunc igitur isti sitiunt aurum argentumque nos- nuam tanto impetu in Babylonios irruerunt quod
trum,et ob hoc tam cr\ideliter erfundunt sanguinera nemincm eorum nisi mortuumaut plagisexhaustum
nostrum.Krgonc suiit homines isti.qui tantam ha- januam reliqucrunt. Tali it.ique modo divina
extra
bent potestatcm, aut ccrte infernaics dii? Korsitan virtus bellum dcvicit, ct nostros victoria comraen-
infernus ruptus est,et populus iste eruptus est.Abys- davit. Et quis ad pler.um valct referre quot occisi
sus crepuit,indo gens ista effcrbuit ; nuUa enim ha- sunt in angusto portae introilu? Tunc Clemcnsjure
bent visccra humanitatis; nulla indicia pictatis.Si flere potuit, cum tot ante se suorum cadavera cx-
hominesesscnt,mori timorent,sedundcemerserunt, stincta vidit. Quidam adhuc insupremo spiritu po-
in infernum redirc non expavcscunt.O gloria regni siti palpitabant,ct Clementi qui illuc eos adduxerat
Babyloni;u ! quam turpiter hodic dehonestaris,qua3 maledicebant. Fcrtur tunc Clcmcns ejulando (le-

bellatores tuos olim fortes nunc debilitatos amittis visse, et nostros maledixisse. Erant autcm in mari,
Quffi gens ulterius poterit huic nefaris genti re- quod adjacet civitati, nautaj el naves circumadja-
sistere.cum gens tua conlra eam nec ad horam po- centium regionem, qui jussu admiravisi attulerant
terit sustincre? Heu hcu! nunc fugiunt, qui nun-
! totius opulentia; supplementum ad obsidioncm urbis
quam fugcre didicerunt, ct turpitcr prostcrnuntur Jerusalem nccessarium. Qui ut viderunt suos et
qui alios prostcrnere consucverunt. Proh dolor! dominum suum tam turpiter confusum.timorc per-
omnia nobis cedunt in contrarium.Vincere soleba- lerriti vela suspenderunt.et in altum mare se impu-
mus, et vincimur.In la^titia cordis assidue versari, lcrunt.Nostri vero cum manibus erectis ad ccelum,
nunc mocrorc afficimur.Ouis cnim vaiet oculos suos cordibus Dco gratias retulerunt.ct ad eorum tento-
a lacryniis tcniperarc,ct crumpentes ab intinio cor- aurum et argfntum. et innumera
ria revertcntes
de singultus cohiberc? Diu cst qnnd in coUectione copiamque ciborum, multa gcncra
spolia vestiiim,
hujus cxercitus curam magnaj sollicitudinis cxpen- animalium omnium, instrumenta armorum,invene-
di.multumque tempus frustraconsumpsi.Fortiores runt. Invenerunt etiam equos et jumenta,mulos et
totius Oricntis milites innumcrabili pretio conduxi, C mulas, asellos et asinas, et dromedarium unum.
et ad hoc bcllum adduxi, et nuiic ad extremum et Quid de ovibus et arietibus, aliisque pecoribus re-
ipsos ot protium ainisi.Mullo argcnli dispcndio pa- feram,qua! ad csum parata erant ? Lebetes et calda-
raveram ligna ad construcndas tiuTCS ligncas, et ri.T, cacabi, lccti, corumque exuviac, cophini pleni

omnis generis machinas in circuitu Jerusalcm, ut auro argentoque, aureisque vestibus, omnisque eo-
eos obsidcrcm, et ipsi longe ab ea praivcnerunt fa- rum apparatus ibi inventus est ditissimaque praeda
;

ciem mcam.Quem honorem habebo ulterius in terra jomiplelati sunt, qui tentoria admiravisi regalibus
mea,cum sic mo dohnnestat gens advena, populus referta divitiis habucrunt. Stantardum quod in
alicnus? Machomet Machomet quis unquam
! ! ve- sumniitateargcnte.Thast.-R pomum habebataureum,
nustiori cultu te colitur, in delubris auro argento- comcs Northmaniii.i> obtulit scpulcro Domini.fuit-
que insignitis, pulchrisque do te imaginibus deco- que"appretiatum pretio viginti marcarum. Ensem
ratis,et caerimoniis ct solomnitatibus omniqueritu vcro alter emit sexaginta byzaneeis (62). Dum vero
sacrorum? Scd hoeest quod Christiani nobis insul- nostri sic triumphaliter revertercntur, inveniebant
tarc solent, quia major est virtus Crucilixi quam agmina rusticorum, vasa vinaria ct aquatilia defe-

tua, quoniam ipse potons esl in coclo ot in terra. rcntium, qua; necessaria cssc putabant in obsi-
Apparot autcm nune quoniam qui in co confidunt j) dione, suorum usibus dominorum qui, : velut be-
vincunt; illi vero vincuntur.qui te venerantur. Sed tia;, stupcfaeti nusquam divertebant, et inclinatis
hoc non cxigit incuria nostra, quoniam auro,gcm- verlicibus, enses nostrorura exspectabant. Plerique
mis,cunctisque opihiis prctiosis,magis insignitaost in mortuorum sanguine se volutaliant, et quasi
scpuHura tua quaiii Chrisli.Civitas illa qu.-e tno no- mnrtui intcr mortua corpnra latitabant. Ut autera
bilitatur curporc, nunqiiani dccisa cst ab honorc, noslri porvcncrunt ad flumcn, u!ii patriarcham de-
scd nijini siiblimilate scmper c.xcrevit,omniquc fa- roliqucrant, quicverunt, utque fatigati, somnum
iiiulatu dobiUo veneralionis enituit.Ista vcro in qua suum dormierunt. Utque dies terris aurora pra-ve-
crucilixiistumulatus est^nunquam dcinccps hono- nicnlc, rcddilur, exsurgunt, et iter cocptum prope-
rem lialiuit.scd destructa ct conculcata.ct ad nihi- rarunt.Qui ut civitali fcrc ad duo millia proximare
lum rcdacla muUnlios fuit. Ciijus igitur culpa ita ca-pcrunt, .'^icut Iriumphatorcs insonuere lubis,

NOTlILyli MARCINALES MS COD.

(Oa;MuiiuspuIchruiiulcforlcomcsantcsepulcrum.
757 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — PR^F. 758

sistris et rornibus,atque omnis gcneris musicisin- A vocatur,et a prophctis Sion dicitur, quod in nostra
strumentis.itii ut montes et collcs harmonia; modu- lingua intcrprctatur, pro co quod m
spcculatio
latis linnitilni» respnnderent, et quodammndo cum monte constituta^de longc venientia contemplatur.
eis Domiiio jnliilarent. Tunc re;iliter implchatur Jerusalem auten\ ifi nostro scrmonp.p«c(/5ra trans-
quod spiritu.ilitcr per Isaiam dc Ecclcsia lidelium fiTlur.De antiquJi hujua gloriosa npulcntia scriptum
dicitnr : Monlcs et cnllcs eontahunt coram vohis tau- invenimus in libris Regum, quia Salomon fecit ut
dein {Isa.Lv, 12). Erat autem admodum grata multi tantaabundantiaargenti essct in Jcrusalem,quanta
fidaque suavitate delectabilis harmonia, cum voci et lapidum.Enimvcro multo copiosius ditior enituit,

militum sonituique tubarum echonisarent tinnitus cum in ea Dci Filius,pro generali omnium redem-
montium.concava rupium, et ima convalliuni.Cum ptione,ci'ucem sustinuit, coclum suis sidcribus ob-
vcro ante portas urbis venirent, ab his qui renian- nubilavit.et terra tremuit.petr.r sciiss sunt,monu-
scrant, cum divinis laudibus, non jam a terrcnis menta aperta sunt,et multa corpora sanctorum qui
montibus, sed a ccDlestibus praJconanlur.Et merilo dormierant surrexorunt.In quacivitate contigitun-
Deus super hoc laudabatur, quoniam nunc pere- quam tam mirabile mygterium.do quo emanavit sa-
cuni laudibus,
grini sui portis aportis recipiuntur his omnium fidelium? Ex quo hoc conjicitur quod
qui olini cum mapna magnis injuriis „ liauc ita Dei Filius sua gluriosa morte illustravit,
dinicultute in
suscipiebantur,datis etiam muncribus.De his pcre- qniasi nostris placuissctauctoribus,non Jerusalem,
grinis et portis per Isaiam dicitur Et portx tux sed r in h mutata Jebusalem debuisset vocari.et sic
:

eis aperiuntur jwjilcr, die ac noctc non claudentur in noslro idiomate salus pacijica potuisset interpre-

{ha.L\, H). Heec prophetia nostris temporibus ad- tari. Pro his et hujusmodi figurativis actionibus,
impletur.quia nunc portte Jerusalem filiis percgri- forma est mysticum sacramentum illius Jerusalem

norum aperiuntur,qu3B eis antea die ac nocte clau- ccelcstis, de qua dicitur : JJrhs fnrtitudinis noslrx

debanlur. Factum autem hoc praelium ad lau-

est Sion Salvator, ponetur in ea murus et antemurale.
dem et gloriam Domini nostri Jesu Christi, pridie Aperite portas, et ingredietur gens justa, cuslodiens
Idus Augusti. veritatem (Isa. xxvi, i, 2). De hujus laude cuncta
referrre nonpossumus quaedict;i sunt aprophotiset
C.\PUT V.
legis doctoribus. Hasc veroterrena nostraffitate fuit

Quia vero historicus sermo iste ab Hierosolyma a Deo derelicta, et odio habita, a mnlitia inhahilan-
sumpsitexordium nominis,sui,etrmem retinet sicnt Cum autem ipsi Domino
tium in ta (Psal. cvi, 3i).

et medium, nulli inconsonum videatur, si Francigenam gentem ab eitremis

in calce placuit, adduxit
hujus operis, quis eam primilus fecerit, quis ita terr.-e, et per eam ab immundis gentilibus liberare

appellaveril, inscribatur. Melohisedech fertur eam G eam disposuit. Hoc a longe per prrphctam Isaiam
post diluvium eondidisse. quem Juda;i asserunt pra'diierat, cum ait Adducam filios tuos de lonije, :

filium Noe fuisse ((53). Uanc in Syria conditam Sa- anjcnlum eorum ct aurum eorum cum eis, in nomine
lem appellavitjCt in ea deinceps permulta tempora Domini Dei tui, et sancto Israeli,quia glorilic.avit te.
regnatit quam postea Jebusei tenuerunt,et partem
;
/Edificabunt filii peregrinorum muros tuos, et reges
sui nominls, quas est Jebus, ei addiderunt, et sic eorum ministrabunt tibi (Isa. lx, 9, 10). Ha;c et
collectis in unum nominibus, b in r mutata Joru- mulla alia invenimus in propheticis libris,qua! con-
salom vocaverunt.Postea vcro a Salomone nobilius gruunt huic liberationi fact» ajtatibus nostris. Per
composita et templo Domini et sua domo regia, omnia et super omnia benedictus Deus, qui justo
multisque aliisfabricis et hortis et piscinisllieroso- judicio percutit et vulnerat, et gratuita bonitate,
tyma Rppellatur,et quasi de suo nomine IHerusalo- quando vult et quomodo vult miseretur ct sanat.

monia intelligitur. Hac a poetis Solyma corrupte Amen. Exvlicil.

XOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(63) Monstrat Jerusalem, qui primus condidit illam.

AD PETRl TUDEBODI
SACERDOTIS SIURACENSI

IIISTORHM !)E HIER0S0LV1IIT1\0 ITIi\ERE

JOANNIS BESLY PICTONIS PR.EFATIO.

Jacobus Bongarsiua, de litteris bene merilus,ingens volumen auctorum Orientalis Historiffi utHanovise
anno 1611 ederetur, curavit.Horum primum,qui sine nomine agmen ducit,ex stylo et in Buamundum af-
 759 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 760
feclujtaliim cxistiniiWt ; quod utrutn vcrum sit nccne.ego nolim acriusaut pugnatiu? in dubium vocare.
Unum hoc audactcr aflirmavcrim.islum suum Anonymum ex Petri Tudebodi Pictonis Historia.quam in-
scripsit Dc Uicrosohjmitano itinere, fere onmia desumpsisse. Cujus ut exantlatos labores, cl fumam qua-
lem quaiem sibi rlanculum arrogaret, ejus nonien plagiarius expunxit.et genuini scriptoris diguosccndi
not.isJVequcntes ct indulnlatas, cx opere loto evulsit, criminc lccihus vindicando.Qua^dam tamcn aliunde
pplila, mihi quidcm non ingrata. r.aro scriptis interseruit. Scd plura qu.-c scire conducat, et in damno sit
ignorare, temcre truncavit ct rejccil sinc judicio. (Juam pluiima denique aut in sequiorem formam aut
non meliorem commulavit et si diccndi lacultas ei tanta fulsset qiiantam sibi pra;sumpsit,potuissct,pu-
:

lidiis magister, cdocorc Tudebodum Latine loqui. Quicunque ille liiit.forluna! dcbet lu(librium,qui dum
nltcri nomon cripere conalur.ipsc, non ille, suum amisit.Meliori fide Robertus monachus, Haldricus Do-
lcnsls archicpiscopus.et Guibertus abbas.omnes co.-planei,se interpretos alicna; historia; candide profcssi,
plcrumquc fusiori stylo.Iaxis habenis,quandoquc vcrbum vcrbo.semper cuin cura quantum possunt.istum
illum .\nonymum rcddunt.IpFi ctiam alia hislorii-e studiosis non puinitcnda,qu,-e ab his qui Hierosolymi-
tan-i; expeditioni iutcrfucrunt, didicerant, suis libris pcrmisla postcritati tradidcrunt.
Noster de soipso.de nomine,familia, patria, prnfcssione, libris, iibrorunniuc inscriptione, de a^tate qua
vixit cl scripsit, nos monitos voliiit, vcterum solomni more. Cum excrcitus Chrislianorum per Hicrosoly-
morum obsidioncm.mense Juiio.anno 1090 " siti ct lomporo anni fcrvehlissimo, et cirlo a-sluanti, et soio
toriido laborarcl (qua; vorba sunt .Einiliii obsccrationcs habitic,sacra loca suburbana nudatis pedibus re-
vcrentissimo, supplicum liabilu, peragrala, » ad hx-c Tudcbodus addit qua? ponam cx lib. v « (juo loco :

ad montom Sionis) cupioiis intrarc ecrlosiam, quidam clcricus prior in proccssionc vcniebat. Ad ostium
ipsius monastcrii cum qiiadam sagitla in mcdia fronte vulncratus cst atquo dclunctus cst.Crodcndus est
qui primus scripsit.quia in proccssione fuit, et oculis carnalibus vidil, scilicot Pkthls saeordos TfDEBo-
Dus SiuuACEvsis. » Nomon suum ct patriam indicat suam,.inxia vcrborum junclura. .Nam si, Siuracensis
sacordos, conneclerentur, ambiguus sermo nos ancipiles toi'querct,ot fortasse inducerel in crrorem.Siu-
rai-um autcm non obscura; nota; cst oppidum in Pictonum agro silum,hodic praitura; rcgia: scdos.una et
qualuor majorihus quibus amplissimaet (lorentlssima regio insignitur.Sonoscalias vocant.Tunc temporis
snb ditionc llugonis Liziniaccnsis ab invicto aninii rnliore cognoniine /)m/w/( crat.Meminit auctor Hainal-
di cjusdcm llugonis militia; magistri,quem Dapifcrum appellat.Is, cumnnstri iv Id. Junia9,quinto ab Ad-
vcntu die,annoll99 llierosolymam csscnt aggrcssi,etanlomuraIibus cirractis,ad interioraoccupanda sca-
las admovissenl, ipsc Hainaldus intcr acriores qui murns consoendcrat. ab inclusis cksus, non inulta
mortc.ibi poriit.Nam et si Guilliclmus VIII Pictavus enmcs ot dux Aquitanorum, bello sacro per se non-
duin militaret.turmas tamen sub signis armatas, ncque paucas nequo exiguas,princcps potontissimus sub-
miscrat.Ouarto Kal.Julias anno pricccdonti, pugnatum cst ad Anliorhiani rontra CorlJonam, et equilum
duccnta millia, pcililunique numcrum innumcruin. Kxercitus cunctus Christianorum in scx acies tribu-
tus Pictoncs eo dic Gasloni Bencainii viccconiiti, ducis clicnli,qui cura Tancrcdn acicm quinlam rexit,
:

parcbant.Tiidebndiis ipsc Piclo Pictonum sunrum.qui ad inimortalem do barbaris fusis fugatis trucidatis
victoriam dcportandam, aiiimum, vircs, sanguiuem suhministrarant, glori.c favons, patri.cque amore fla-
sjrans, id unus liltcris consignavit Anonymus, c.Tteri omnes qunruni non interat eommemorasse, si
:

fccntiotransniiscrc. Qnando Hiorosolymnrum iter sit ingrossus,oslcndit nusquam cl in Historia divinare, :

illicilum ost. Conjicio tamen Hugoni Magno ab initio sc dodi-ise comitom.Sed postquam Magnus apud Dy-
rarhium.quo se cum Guilliclmo marchisi ox sornre Biiamundi filio.intcmpestive tranxjcccrat^perinsidias
intorceptus, ad Aloxiiim imp.in vinculis, missus est nostrum Buamundo, qui nnndiim ex Apuliacopias
;

dcduxorat, tiinc adh.csissc, ot cum illn Constantinnpolim ivissc, coque pervenissexvi Kal. April.anno 1U97
aut verbis Alberti .Aquensis, cum jam P.ascha tribus seplimanis cvnlutis proccssissel. » llliusenim omni
c<

Pascha incidcrat in a. d. Non.April.Scribit pontilox Tyrius Hiiamundum Alexio occurrisse quinta fcria i<

anle Paschalcm snlcmnilatem, » paulo sorius, hoc cst ad diom iv Non. ejusdcm mensis Desein Historia
Tudcbodus dat intclligi tantum cx a. d. v Kalcnd.Martias ejusdemanni Qua tcmpeslale Tancredus et Ru-
scilionensis comes Alexii insidianlos lurmas.qua» cns imparatos, ct, ne in pacato,ab hostibus securos,cx
improviso orant adorta;, ad lluviuin Bardarum in Illyrico cruenla cladc alToctas, fudcre. « Hoc bellum,
inquit,factum esl in quarla fcria, qiiod est Capul Jcjunii.His ita transactis, imperator nequissimus prae-
copit quidam suo (idelissimo,nomino Cnrpnlatio,ut nos socure deduceret pcrsuam terrani usque dum ve-
nissemus Constantinopolim. » Ita deincops.
Duos habiiit fratrcs.Arvoum ct Arnaldum, roi militari doditos quos in siios pius tanquam « probissi-
:

inos ct uptinios militcs, » hoc ost bcllica virtutc ct moribus pr;cstan'.cs,commondat,noliili elogin.Origine
fiiissc Francns.si aliundc ron cnnstarot,vol nnmina doccrcnl. .\rvous.cum nostri antoa obscssnros, versis
falis Antioclr.T obscssi cssont.ct In Snrraconns cruptioncm magno animo fecisscnt,egrcgie pugnans occu-
liuit. Pclnis fratcr ci parontavit, ei ad D. Petri ante porlam, (jua; ad nccidentom vcrgit, dedil sepultura^.
Arnaldum iniqua cnnililione dccertanlem hostes prope Marram vulncribus confossum intcrcmere.Rober-
tus monachus nequidquam conquorilur,Ilistoriam anonymi « initium suuni quod in Claromonlis concilio
cnnsliliilum fuit non habuissc,et idon sc accphal.r materici caput pr.Tposuisso x gloriosiolus jactat.Tu-
;

d('bodus ei.im,ex quo Anonymns,ah codcm concilio Historia' principium sumit,sed orationom quam ipsc
Rnliorlus.aliiquc ccrlatim.cuni niagno ct ambitiosn .•ipparatu, Irbann PP. aflingunt^nostcr et ex eo Ano-
nynius,tribus verbis cxseiiuunlur.quisquo pro arbilratii ct caplu incnlis clingcnii. Narrationcm claudit in-
signi coronide,victoria nompi' illa nubilissinia quam Christiani principcsdc Ammaraviso Babylonis xix Ka-
londas Soptembrois anno Cliristi nali H9'.( ad Ascalnnnm niirabilitor obtinucrc.Noque Annnymus, noquo
Robortus,no(]uc Baldricus nltcrins sunt progrossi.Solus Guibcrtus duornm annorum additaiiionto auctior
cst. Srripsit ot Ilnom scribcndi focit duce (iodrfrido adhur siipcrslito, hoc est antc diom xv Kal. Scxtil.
anni ilOO quo magniis ille princops docessit.Libro cnlm i," illi ct cjiis fratii Italduino sapicntissimo Chri-
sti athlct.-n bitno ]irocatiir
)> « qiins. inquil. Dnniinus niumli g'nria muniat alquo rustodial. » Quod do
:

moiluo nomo san.T inonlis uiiquani dixoril.Ilislnriam suam libris (]iiiri]uc coinplcxus, illos Anonymus in
qualunr rontraxit, tolidcm Baldriciis Annnyiiium iiilorprolalur, Hnliorlus nnviMii, (luibcrlus soptem, scd
ullinium ;id Balduini regis annuin socuiiiluin prodiixil.F.am inscripsil Dc llicrosolijinitano ilinere. Qucm
I

lilulutn Baldriciis, ab Annnymn nuiluaUis, rclinuil.ol ulriqne rcstituondiim conscn, ox Baldrici ipsius ad
Pclium abbalcui cjiistnla « Libolluin, inquil. qiioin l)e llierosohjmilano ilinere quoquo modo compo-
;

sui, ad cuslii:anihiin libi transmisi, (]uom rogulari ccnsura voln cnmposcas, ol polias, et epistolam hanc
cnin ipso noii inronuinoinlam romitlas. » Heinissa ost opistola.atquc ipsissima ost quajpraedxa logitur Bal-
drici Iibris,(|uoruin inscriptioni idcm abbas cpistola sua rcinuncratoria vidctur allusisse « Librum quo- :
761 P. TUDEBODI HIST. DE IIIEUOSOL. ITIN. — PR^F. 762
que nierosolymitamim, inquit, Hierosolymitano niilii flireclum.rum einstola in frontc ipsius apposita.mi-
raque dulcedinc rcforta, remittimus." Cnniderii cudrx manuscriptus, (|uo usus cst lionparsius in Anony-
mo cdcndo, pt.-el'ercl)al in c;dce Ii.tc verlia : Explicit \ia boiia. » 1'/'/ hoiui illic nihil aliud est <iuani Dr,
>,

lliiTiKolymildiio itincir, pro, l)o bcllo lllrrosoliiiiiilaiio, aut De r.rjirilitioiic llirrosdli/initiiiiii. Torquatus
Tassus, poctarum Italorum su;c ;i;talis plucnix, opus di\inum illud suuni mut;do ronsilio puslea non Di
Cfrusnliiine ronqniestnla, sed l)i Grrii.^aluinr lihrratn, inscriptum nialuit. Et nustcr ;dieubi tituloflt' Iliero-
solijinitano itinrrr, arldit, <'/ lihrrntionr riiitatiiin, Via Dri, absolute morc illiiis .-nvi, idem signfficat. Gui-
bertus lib. ii : « Termiiiatd itarnie concilio quod (;laromonti liabitum, circa B.M;irtiiii iicl;ivas,Novcmbri
mensc,consedcral,magnus per univcrs;is Franeia; partes tumor emanat,de pr.-eponcnda \\.\ Dfi (sic cnini
antonomasice viic;ibatur contiguos sibi ;ic familiares qiioque soHieil;»!. " Celcrum Pclrus abbas, dr quo
'

Balilricus,erat M^illeaccnsis abbas,iion .Malleoeensis.quod essct erroneum. (iaufredus patruus.cui succes-

sit, ex monacho lUusonsi, renuntiatus est abbas MalleaScnsis anno I0.S3, rablricus vcro Biirgulium rexit
ex nnno 1089. Intcr utriusque monasterii abbales magna vctustas.magMa consiietudo inlercessit. 1'trum-
que monasterium agnoscit fundatoros Emmani Campanam et (Juillelmum IV lilium, ducea Aquitano-
rum. Hkc satis nodo dissolvcndo, qui quosdam nutabundos vexcrat. Intcrim ad Tudebodum calamum
vertamus.
Quam fidem et aiictoritatcm in his qujc memoria; mand.avit, mereatur,coBetanci interpretes melius suo
pcriculo sententiam ferant. Roberlus Sciant qui h;ec lcgerint sive auitiverint, qiiod nihil frivoli, nihil
: ..

mendacii.nihi magnum, nisi quod vcrum est, narrabiinus." Baldricus « Nescio quis compilator.nomine
:

supprosso,libclluiii supcr hac re nimis rusticanum ediderat.sed verilate texerat.» Guibertus abbas « Ea :

sane qiice ferebantur in libro, contuli crebrius cum ipsormii qui facla vidorant verbo, ct procul dubio ex-
pertus snm quia neutrum discreparct ab altero. » Qua' omnia quidem de .^nonymo, scd eodem judicio
Tudebodus comprchensus intelligitur, ex quo tanquam ex fonte, ut jam dixi,Anonymus omnia hausit.Ab
Anonymo autem omnes illa; scaturigincs fluxere. Quamobrem cum vult se credi primum scriptorem hu-
jusce sacrse expeditionis.in partes suas me facile impellat, quando eo antiquior nullus adliuc repertus est
qui tale onus humeris suis imposueiit.Siippar tamcn ei illius teniporis iqualis exstat Raimundus de Agi-
les, Raimundi Tolosanorum comilis a sacris, qui, qua? eo Ijello quoque die a nostris g"rerentur,adversa-
riis videtur excepisse. Is et nostcr, militiai contubcrnales, fortasse commentarios suos interse communi-
carunt. Sane invicem collati mire conveniunt.niiriiumque discrepant, atque etiamnum pagellam unam et
alterain eodeni tenore propemodum conceplam apud utruinque legere est.Utriusque quoque mnnumenta
in pra'lio Ascalonico conquiescunt.Ncque primum fragmentuin, ul vocat et putat optimus Bongarsius,de-
buit dubitare esse altcrius quam Raimundi sed maneum cst ct imperfectum.Aliud vero est pars recisa ex
;

suo .•\nonymo, fine lib. ult. Ideo non immerito quis miretur id non animadvertisse.cum libros recensuit.
Sed vir inagnus tot negotiis quapublicis quaprivatis occupatus,supersedit notare. Tudeboduset Raimun-
dus cum tales sint, digni sunt, meo Judicio, quibus fides pr.-e aliis de his rebus adhibeatur. Fulcherium
Carnotensem non moror.Nam Roberti Noithmannorum ducis, et Stephani Carnutuin comitis militares co-
pi.T, in quibus Fulcherius, cum pridie Id. Maii dux Godefridus, llugo Magnus, alii proceres,Nicsam ob-
sidione cinxissent,postremo tandein in hebdomada Junii prima (quod ipso fatetiir) ca>teris se conjunxe-
runt, anno 4097; tcrtio Nonas Quintilcis dedita est Nica>a; xii Kal. Novemb. perventum Antiochiam. Ali-
quot dies ante Fulcherius a castris jam recesserat,et Balduino Boloniensi addictus coiues,secum Euphra-
tem versus, inde Edessam profectus.harum partium factus incola, ibi mansit.donec duce Godcfrido diem
suum obeunte,Balduinus frater in defuncti locum suffectus est. Interea Fulcherius voti gratia exsolvendi,
llierosolyma semel sc contulit, Idib. Decemb. aut scholasticis suis verbis, « die illo,quo sol retrogradus',
descensu hiemali peracto.recursuni resumpsit ascensibilem,» aut ut exhibet GuillelmusMalmcsburiensis'
« solstitii brumalis die," anno 1099. « Sed die secunda anni sequcntis 1100 iter remeabile caepit.» Quare
quae a nostris gesta sunt pcr illud intervallum quo absens fuit.ab auditu tantum et .jejunc tradit.Noster
autem, ut semel sacras peregrinationis itineri se accinxit, infracta mente tenuif, nec alio flexit, tot bello-
rum,tot prfficlarorum facinorum oculatus.ut plurimum, tcstis. Neminem veterum aut recentiorum prffiter
Anonymum Bongarsianum legi.cui Tudebodus notus aut lectus,qui citet.aut ex illius dape auctiorem et
instrucliorem coenam suam faciat. Otto tamen episcopus Frisingensis et Chunradus Urspergensis abbas,
dubitationeminjicero qiieant,exhisqua3 de hoc bello commcntantur initio llenrici IV imp.Chunradus enim
ait « se legisse Hierosolyma; libellum a loco prKsenti (cum diix Godefridus, et alii procercs Constantino-
politanas attigissent arces; totam hujus historis seriem diligentissime prosequentem.plurimosque populi
Dei labores in capta- Hierusalem lcBtissiuia victoria concludentem.Quapropter sed hinc jam pauca de plu-
ribus allaturum." Noster quoque Historiam finit his verbis « Hcee de Hierosolymitano itinere in tribus
:

annis.et liberatione civitatum dicta suffici^int.» Certe ad liberationem llierosolymorum explendam, Asca-
lonica victoria plurimum erat necessaria. Qua parta, plene et perfecfe sancta civifas excusso prorsus im-
piorum Jugo,tum demum Christiano impcrio mancipata et confirmata potuit vere censeri.De quaChun-
radus etiam exeodem libello.Baldricus similiter Anonymi libros et suos quatuor,alio nomine non digna-
tur quam libelli. Deinde etsi Tudebodus incipiat a concilio Claromontano, nihilominus llistorije suae an-
nos putat tantum ab eo tempore quando principes Christiani Constantinopolim pervenerc, et Bosporo
transmeato in Asiam traJecere,hoc est ab anno 1079 jam inchoato.Tempnris autem quod in apparatu ar-
morum expediendo consumptum est,rafioncm non habet.Frisingensis nihil quidquam de libe!Io,ab eodem
tamen fonte eadem cum Chunrado et qua^cunque comprehendit Chronicis usque ad annum 1 i06 ex libris
:

eorum qui ante scripserant se mutuo accepisse profitetur. In contrarium urget magisejusdem Chunradi
locus : Ubi per duorum fere mensium novitios in dies suscepere exercitus Dyzantium',e quibus tandem
<'

absque vulei parvulorum ac mulierum incrcdibili mulfitudine,recensiti sunt ccc milliapugnatorum.» Otto
eipressit lib. vii quem rursus Paulus yEmilius lib. iv. De loco videntur dissenfire. Chunradus Ryzanfium
assignat, Chalcedcnem_ .Emilius. Utrum magis placet, neutrum oncedam. Enim vero apud Tudebodum
aut Anonymum nihil simile invenias, neque a properantibus librariis per ineuriam prc-etermissum possis
suspicari, cum Roberfus,et anonymi interpretes,ct Raimundus.et Fulcherius,et Tyrcnsis archiepiscopus,
veteres omnes denique,de hoc sileant.Factum certe ex disciplina par est,nec aliter putandum,sed non ibi
una vice de omnibus,quod Historia non patitur. Fulcherius « Non omnes in unum exercitus congregati
:

fuerunt, donec ad ?'ica!am pervenimus.» Potiussit ergo Chunradum et Ottonem,alios auctores pra; oculis
habuisse quos sequerentur. Atque ipsi plura afferunt"ex epistola Godefridi ducis a Roberto comite (puto
Flandriense) ad Paschalem PP. allata, quam Sigebertus, auctor coaitaneus.ad annum 1097, 1098 et 1099
esscripsit,etDodechinus abbas sub annollOO integram potuit.Fieri potest eos numerum incertum, quam
763 AD GODEFRIDUM APPKND. II. — M(»NUM. DE BELI-0 SACRO. 764

in eadem1 epistola invenerunt.pro certo habuisse.Epistola : «Cum capla NiciEa cunctus exercitus indedis"
cesserat, plus
, ,
quam ccc millia armalonim ibi fuerunt.» Sed et Urbanus II PP. in quadam ppistola ad Ale-
,

iinp. : « Tanta hominiim

jntinop. imp.
xium Constantinop. mullitiidojnquit.cruce sienala cst.ut ad ccc hominum mil-
hi)miniim mullitndo,inquit,cruce mi'
...
lia ccnsa fuerint." iilius libelli imposuil Ottoniet Cliunrado. Vir incomparabilis Nico-
erint." Quiiiquid sit.auetor illius Nic(
laua Vi^nerius viilt:ral .\nniiymum priusquam Bongarsius eumcornpedibus solutum asseruissct in libcrta-
tem. Nam ter citat.et ilKii Je Franci)runi bellica a virtute cclebernmum emblcnia, qutid cx ms. adduclt
lib. Bibliothcc :c,ad annum (097! liodie habetur in Ediio liongarsiano lib. iii.desuniptum ex Tudebodd
III

lib. oscitanler neg!ec'iiin a Roberto, cclebralum Guiberto lib. iii et Baldrico lib. ii, ex quo Ordericus
II,

lib. IX. Tudeboduset cjus interpretes quatuor Tyrensi incogniti fucre.qui duos, R.iyniundum de Agiles ct
Albertum Aquensem, sibi pra-posucrat in hoc itinere duces..Emilius Tyrensem et lialduinum aemulalur.
Id negabit neiuo cui volunlas el otiuni erit eBsdem omnes inter se coinparare.
Tudobodi sermosoliEcismis undiquescalet.estque omnis ruslicanus qun anle quingentoset quinquaginta
annos vulgo.qu- Rimanc loqui se piitabant, ulebantur hoc solum Lalinns, quatenus terminationes ver-
:

bornm et fNxioncF, u.scio quo quamvis aspero et rudi, Latinitatis sono aures noslras radunt, ct verbe-
rant quem t'a';ile pra;terire et evanescere patiainur,modo res delectationi el utililali in omne tenipus non
:

parum profulur;e, pondere et soliditate sua b.-ereant menti ct incuinbaut, eainque niira factoruni even-
tuiiinque varietale et veritale alliciant et perfundant. Nos eliam in puerulis nostris ciim primuni discunt
fari, veritatem balbutientem quaerimus et amamus. ("odex niembraneus ex quo descripsi, antiquissimus
est. et uniciis in Europa nostra, utexistinio. Eum mihi dono dedit i jjLixap-TT,; Pilingenius baro Cresso-
nerius, et nobilitate Pictonica vir nnbilissimus, el rcbus geslis clarissimus, niihiciue, duni fata sinebant,
amicispimiis. Rursus ego antigraphuin, nt publici juris l'acerct,concessi Andre.T Uuclicsr.io,regio geogra-
pho, mihi multis nominibus percharo, cui respnblira magna jam dcbet,et olim majora dcbituraerit,rum
guae molilur, et qua? adfecla exirc desideranl, dias in luminis auras emiscrit. Citcra tc docebunt ad Tu-
aebodum Collectanea.

PETni TUDEBOOI
SACERDOTIS SIURACENSIS.

HIST(3RTA

DE HIEROSOLYMITANO ITINERE
(DucHESNE, Rfrum Francic. Script., IV, 777, ex codice membraneo V. cl. Joannis Besly, Pictonis, iu prae-
tura Pontiniaci comitalis consiliarii et rcgii patronii.)

INCIPIT LIBIJR PRIiMUS.

Cum jam appropinquasset ille terminus, quem A ac deinceps subsequetur voslarga retributio.nCum-
Dominus quotidie suis demonatrat fidelibus, spe- que jam hic sermo paulalim per universas rcgiones
cialiter in Evangelio dicens Si quis vull posl me
: ac Gallorum provincias ca?pisset crcbrescere.Franci
venirc, ahncQet semetipsum el tollat crucem suam, e/ auc^ientes lalia eloquia, protinus in dextera fecerc
sequatur me {Luc. ix, 23), facta est molio in iinivcr- cruces suere scapula,dicentcsse unanimilerChristi
sis Gallorum nationibus, ut si aliqiiis Dominum sequi vestigia, quibus de manu erant redcmpti tar-
studiose puroque corde dcsiderasset, atque post tarea.
ipsum rrucem fideliterbajulare voluisset, non diibi- Jam jamquc Galli ex suis remoli sunt domibus.
tasset sancti sepulcri viam celerius accipere. Apns- Fecerunt denique Galli tres partes. Una pars in
tolicus enini Roniana; sedis qiiantocius intra monta- Ungri.T intravit regionem, scilioet Petrus Eremita,
neas partes profectus est, ciim suis archiepiscopis, et dux Godefridus, et sapiens Chrisli nthleta Bau-
«piscopis et presbyteris,caipitque subtilitcr sermo- doiniis frater ejus, quos Dominus mundi gloria
cinari el pradicare.dicens ut si quis animam suam muniat atque custodiat. Isti prudentissimi militcs.ct
salvani facere voluisset,non dubitasset viam Uomini alii plurcs, qiios ignoro, et ductore careo, vcnerunl
accipero, ac si denarioruin ei deesset copia, divina perviam,quamjamdudumCarolasMagnusmirificus
quippe domnus apo- P rcx Francia; aplari fecit usque ConstantiBopolim.
satis ei daret misericoi-dia..\it
stolicus Lrbanub « Fratres, oportet nos multa pali
: Petrus vero F>cmit« primus Const;uitinopolim venit
pro nomine Christi.videlicet miaerias paiipertatum, III Kal. Augusti,et cum eo maxima multitudo Ale-

perseciitionuin, egeslatuiTi,infirmilatiim,niiditatis, rnannorum Illieqneinvcnitllalicos,et Longobardos,

famis et silis, etalias hujiismodi, »icut isdem Do- cl aliosquamplures congregatos.quibus imperator
minus suis ait, dicens Oportel vus jiati pro iiominc
;
jussenit dari mcrcalum, siciiti fuerat in civitatc,
meo; el Nolitc erubescere loqui anto facies homi-
: dixitque illis « Nolite transmeare brachium,donec
:

n\ixa\ego vero dabo vobis os cl sapienliam{Luc.xx,l5), veniat maxima Christianorum virtus,quia vos tanti
 ;

765 TUDEBODI IIIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIR. I. 766

vos oslis, quod cum Turcis pr.rliiiri val Ui psi A. quod ncquirot rolincro indomitae genlis vesaniam ;

vero f.hrisliani noquiter so in omnibus lialjclKinl. qui nec in modico obtemperaro volebant saluborri-
Nam pulalia civitalis dcstruebant et ardcljant, el mis nionitis ipsius. Igitur Turci, irrucntes supor
auferebant plumbum.undo ccclesise eraut coopcrta: eos, multos oceiderunt, alios dormicntes, alios ja-
etvendebant Gnucis. Quaproptcr imperator Alcxius centes, alios nudos, ncc non et presbyteros missas
nimis iratus. jussit illos transmeare brachium. celobrantes supcr altaria martyrizaverunt. Illi qui
Postquam vero transfretaverunt, non ccssabanl potuerunt ovadore, fugerunt miserunt
Civilotii.alii

agcre omnia mala. Nam ardebant ct devastabant se in mare, alii in silvas, alii in montana. Tu-ci
donios ct ccclcsias.Tandcm pcrvcnerunt Nicomiam. namquc persc^iucntes oos in castrum,adunaverunl
lUic divisi sunlLombardi et Longobardi.et Aleman- ligna, ut eos ardcrent cum castro. Christiani igitur,
ni a Francis, quia Franci pleni erant invidia et tu- qui in castello erant, submiserunt ignem in lignis
mida superbia. Elcgeruntquc seniorem,nominoRai- adunatis, et ex Dei voluntato reversus est ignis ad
nalduni, et intraverunl Ilomaniam, et por quatuor Turcos, et idcirco eos roliquerunt. Igitur Turoi di-
dies ieruut ultra NicKuam civitatom, el invcnerunt vidontos quos apprchendcrant vivos, distraxe-
illos,

quoddam castrum Exerogorgo, quod vacuum"erat runt quosdam Corosanam, alios in Persidam, et
gente. Et apprehenderunt illud, in quo invenerunt alios per diversas provincias. Hoc totum faclum est
B
frumentum abundanlcr, et vinum, et carnes et om- in mcnse Octobrio. Audiens hoc imperator, quod
nia bona. Audicntes itaquc Turci quod Christiani Turoi ita dissipasseni noslros, K-etusetgavisus fuit,

essent in castro, venerunt continuo obsidero illud. fecitque cos romeare trans brachium.Post hasc com-
Ante portam quidem castrierat puleus, et ad pedem paravit oninia arma oorum. Ha>o omnia ita gesta
castri erat fons vivus, juxta quem exiit Rainaldus sunt.
excubare proptcr Turcos. Venientes itaque Turci Secunda vcro pars intravit partes Sclavinise, sci-
in die dodicationis S. Michaelis, invenerunt Rainal- licet Raimundus Sancti jEgidii comes, et cura eo
dum, ct alios omnes qui cum eo erant, et occiderunt honorabilis Podiensis episcopus.Tertia autem pars
multos ex eis. Alii vero qui remanserunt fugorunt perantiquam Romam venit. In ista parte praierant
in castrum, quod Turci obsedcrunt oontinuo, eis- Flandrensis comes, et Rotbertus Northmannus, et
que aquam abstulerunt. Fuerunt itaque nostri in Hugo Magnus, et alii plures. Hi omnes applicue-
tanta afflictione quod flebotomare facerent
sitis, runt portum Brundusium, et Barum, atque
ad
suos equos et asinos, quorum sanguinem bibebant Tarentum. Mox Hugo Magnus, et Guillelmus mar-
et alia quamplurima terribilia propter penuriam chisi lilius, mittontes se in mare porto Barum,
aquae perpetrarunt. Alii vero mittebant cincidas in transfrotaverunt Durachim. Quod audiens dux civi-
piscinam et postea dimittebant in os suum. Alii C talis, illos videlicet applicatos, continuo iniqua
quippe mingebant in pugillo alterius,et sic bibebant, cogitatione suocensus jussit illos apprehendi, et
Alii autem fodiebant humidam terram, et supini Constantinopolim ante imperatorem deduci, ut
jactabantse, et mittebant eam super eorum pectora ei fidelitatem facerent. Dux itaque Godefridus cum

aut corpora pro nimia ariditate sitis. Episcopi au- suo exercitu Constantinopolim adveniens pridie
tem et presbyleri, qui illic aderant, commonebant Natale Domini, hospitatus est juxta civitatem, fuit-
eos dicentes : " Estote fortes, dilectissimi, in fide que ibi, donec imperritor jussit eum in burgo recipi.
Christi, et nolite timere eos qui vos persequuiitur. Cumque receptus fuisset, eligebat secure ex suis
Nam Dominus dixit : Nolilc timere eos qui oecidunt quos per singulos dies transmittebat foras, ut as-
corpus, animain autem non possunt oceidere {Matth. portarent paloas et alia necessaria. Sed perfidus
X, 28). Haec persecutio fuit diebus octo. Interea do- imperator suis Turcopolis et Pincinnatis sub dole
minus Alemannorum consiliatus est cum Turcis, imperabat eos invadere et occidere. Quod animad-
qualiter traderet alios omnes. Et fingens se exire vertens Baudoinus frater ducis, mox sagaciterccepit
ad bellum, fugiit ad illos cum multis. Illi autem, qui perquirere an forte illos utcunque invenire potuis-
Dominum negare noluerunt, capitalem sententiam set. Tandemgeutemsuameosdevastantesreperiens,
susceperunt. Alios apprehenderunt Turci,et divisc- animositate invasit, et Deo adjuv-inte superavit. Et
j)
runt inter se siout qucelibet animalia. Alios mise- apprehendens ex eis sexaginta, alios interfecit, alios
runt ad signum, et sagittabant eos alios vendebant ; ante ducis conspectum deduxit. Quod audiens im-
etdonabant, proutillis erat^voluntas. Unusquisquc perator, tristis nimis efTectus est. Dux autem sen-
deducebat suos ubi ipsi manebant, alii in Carosa- tiens imperatoris stomachationem, jussit suos com-
num, alii in Antiochiam, alii Aleph. Isti primi ac- militones dc burgo exire, et extra civitatem sicut
ceperunt feliciter martyrium. Post hasc audientes prius castra ponere. Imperator vero sero superve-
Turci quod Petrus Eremita et Gauterius fuissentin niente misso exercitu fecit invadere ducem, ple-
Civitoth, quod est supra Niceenam civitatem, con- bemque sanctam. Quos persequens invictus dux
currerunt illuc cum magno gaudio, trucidare eos cum Christianis militibus, occidit septem ex illis,
cupientes. Et cum invenissent Gauterium cum suis persequcudo alios usque ad portam civitatis. Dehinc
miIitibus,omnesconrestimocciderunt.Petrusautem reversus ad tenturia, rnansit inibi per quinquo dies.
Eremita paulo ante venerat Gonstantinopolim, co Post haec transfretavit dux brachium Sancti Georgii
767 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACilO. T^
cum omni cxereitu, focderatus prius cum impora- A quod continuo in nostro subdunt imperio. Accenso
tore, tali videliret pacto. ut omnia qus sibi neces- itaque igiie combusserunt castrum illud una cum
saria forcnt multo viliori pretio exercituiv>nunda- habitaloribus suis, scilicet hierelicorum congrega-
rentur quam prius in civiiate emcbantur. Insuper tione. Postea eniinpervenerunt ad flumen Barda-
etiam promisit imperator, omnibus adventantibus rum. Perrexit ilaque Boamundus cum una parte
paupcribus alinionia ciog.ire, undc vivere abundan- gentis sua;. .Mia pars rernansit simul cum comite
tcr potuissent. dc Russinnlo, ct cum fratre suo episcopo. Veniens
Quomodo Uflnmuiiihi'! micein acrepit. nnmque exercitusexsecrati imperatoris, invasit co-
Boamundus,qui erat in obsidione Malphi,
Interea mitem cum fratrp suo, et aliosomnes. Audiens ita-

scilicct Caphardi pontis, andiensvenissp innumera- que Tancrodus prudentissimus miies, projectus in
bllem pentem Fnipconim, quatenus viam sancti se- ftumen natando pervenit ad illos. Duo millia mill-
pulrri de nT>iiii .>n|.'>rft pessimorum paganorum.ut tum miscrunt se in flumine.sequendo Tancredum.
ulterius fuisset liberata.et Christianis omnibus un- Novissimc invcnerunt Turcopolos el Pincinnatosdi-
dique slaret patefacta, continuo capit sapientissime mieantps simul cum nostris, quos repente fortiter
etdiligenter inquircre quse arma pHcnandi hff^c gens invascrunt, et prudenter eos superaverunt. Et ap-
defert, etqiiam ostensionem Christi portat in via, _ prehenderunt plurcs exeis, et duxerunt eos ligalos
vel quod signum in certamine sonat. Cui per ordi- anlcBoamundi pra-sentiam.OuosalloquensBoamun-
nem dii-ta sunt (imnia. Deferunt arma itaqne jugitrr dux, dixit " Quare, miseri.occiditis gentem Christi
:

ad belliim congruentia; in dextra vel intor ulrasque mihi subditam ? Ego enim cum vestro imperatorc
scapulas crucem Christi bajulant. Sonum vero Deus altercationem habeo nullam.» Qui dixerunt « No- :

hoc vult, Deus hoc vult, Deus hoc vult, simul una stri imperatoris jussis oblemperantes, nos quidquid
voce conclamant. Mox sancto Spirilu commotus, ab ilio imperatum fuerit adimplere festinamus. »

jussil quoddam pretiosissimiim pallium.qiiod apud Hos Hnaiiiiindus absque ulla impunitione permisit
se habcbat,defcrri.idque incidi pra^ccpit.quod et in abire. Hoc bellum factum est in quarta feria, quod

cruces totum e.xpensum. Cocpit namque ad eum est Caput Jejunii. Per oinnia sit benediclus Deus,
concurrere maxima pars militum, qui erant in ob- amen (1). His itaque transactis, impcrator nequis-
sidione illa. ita ut comes Rogerius pene soliis rema- simus praecepit cuidam suo fidelissimo eorpolusio,
nens. reversusqiie Sifiliam, doleret se gentem ami- ut nos spcure deduceret per terram suam, usque
gisse suam. Reversus itaque Romandus in terrani dum
venissemus Constantinopolim. Venientibusau-
Buam ilerum. Diligenter enim undique honestavit eorum, imperabat civibus
tem noliis ante civitates

sese ad incipiendum sancti sepulcri iter. Tandcm ut nobis secure apportarent mercatum, quod et
transfretravit mare cum suo exercitu, ct cum eo C ipsi faciebant.Tamen in tantum timebaat Boamundi
prudentissimus Tancredus marchisi filius, et cum gentem, ut non sinerent aliqua occasione infra ci-
eo nlii plures. Omnes transfretraverunl, el applicue- vitatem ingredi.Denique sic pervenerunt ad Rusiara
runlinHulgari.-eparles. invenerunt abundantiam
Ibi rivitatem. illicque hospitati sunt Tiinc Bnamiindus
frumeiiti et vini et alimenti corporis. Dcindc dr- dimisit gentcm siiam; perrexitque loqui cum imp»-
scendentes in vallem de Andronopoli, illicque appli- ratore, praecipiens suo comitatui, utipfum appro-
cantes, e.xspectaverunt gcntem suam, donec omnes pinquantes civitati insequerentur. Qui duxit secum
Tunc exeuntcs indo,
transfretati aiqualiter (ierent. paucos milites. Postquam vero imperator cognovit
venerunt per nimiam plenitudinem, et de villa in Boamiiiiduin ad se venire. jussit eum recipi, et ve-
villam.de eastrjin caftniin.quousque pervcniuntin ncrabilitcr hnspitari in civitatem. Cumqup taliter
Castoriam, ibique Nativitatem Domini sulemniter reccptus fuisset, mandavil imperatori quatenusiii-
celebrarunt. Egressi itaquede Castoria, intraverunt simul coiloqucrcnlur. Tunc concordaverunt se
in Paliigoniam in qua erat quoddam hiereticorum ambo. Naiu imperator permisit Bnamundo quinde-
castrum. Illi vcro undique aggrcdientes illud una [) cim dictas terra; in longitudinem Horaani;p, et octo
cum habitatoribus in lacum. iibi a?dincalum fueral, in lalitudinem.

IiNCIPIT LIBEK SECUNDUS.

Raimundiisilaque comesSancli.^Kgidii simulcum in terra sua, quia de inimicorum evasus est pessi-
Podiensi episcopo oxivit de Sclavinia, in qua multa morum manu. Gr.TCorumitaqupgensinsidians istos

pro C.hristi nomine et sancti sopulcri via fuit passus, prudentissimos milites Chrisli. quocunque eis no-
qu.-E minime pati deberet; in qua etiam plures ho- cere aut offendere potcrat, die et nocte latentcr et
neslissimos perdidit milites. Eiindc pcrvcnit Dura- occuhe non desinebat, Erat aulern ibi dux illiusci-

chim, qua? civitas impcratoris esl, putans jam esse vitatis, qui continuo eis fiduciam quosque in terra

(1) In cdit. hic explicit liber i.

7C)<J P. TUDEBODl IIIST. bi: IUKUOSOI.. ITI.N. — LIB. II. 770
fucrint siia gavisus spopondit. Infra istam namquo A. alios principcs.mandans imperatori,cur causa pro'-
fiduciam, quam eis dono concessit, homincs
ejiis ditionis cum Gonslanlinopolim vcnire fi-ci.^^sct, et
fraudulmtcr cx nostris interfecerunt quonulam suura cxorcitum Ia;dere consonsissct. Qui omnino
egrcgium militcm. cui nomen Pontius Ruinaldus cum atteslatione denegavit, dicens: " Floc in rei
orat. Fratrem quoquG suum vulneraverunt graviter. voritatem non ost facfum meo consilio, quamvis
Mox illi iter arripientes, invoncrunt nuntios impo- ccrtissimesciam quod tuus exercitus damnum mibi
raloris portanlc.* liltcras dc pace et firmilate eum maximuui infnlorit, castclla videlicot et oivitates
illis tencnda, sicut cum filiispropriis.InterhKcau- proprias depopulando.Tibi autem fidelitor satisfa-
tem Turci, et Pincinnati, et Comati, et Sclavi, et ctionem concedo. » Posthajc autem,antequam con-
Usi, et Athenasi insidirbanlur Christianis.ut in ali- venirent sd judicium,comes absolvit fiduciam. Ab-
qua parte eos kedcre potuissent.Quadam ilaque dio solufaquo nducia,exorcitus ejus venit Consfantino-
dum Podiensis opiscopus hospitatus essot, contigit pnlira. Tunc iraporator mandavit cnraiti, sicut su-
ut a Pincinnatis caperetur. Qul praecipitantes eum perius diximus, ut facorct ei hominium, quemad-
de mula sua, exspoliaverunt, et in vertice capitis modum alii latrones feccrant. Comes vero medita-
graviter vuIneraverunt.Sed quia lantus Dei pontifex batur qualiter se de imperatoris oxercitu vindicare
adhuc populo Dei erat necessarius, per cjus mise- pofuisset. Sed dux Godefridus, et Flandrensis co-
ricordiam vita? rosorvutus est.Interea sonusauditur mes, of alii principes prohibebont eum, dicentes
in lontoriis,concurrerunt omnes ad eum, et sine esse injusfum pugnare contra Christianos.Et Boa-
mora eripuerunt eum de illorum niani!n:s Taliter mundus dixif quod si aliquod injustum confra im-
itaque pervenienles ad quoddam castruni.quod vo- peratorem faceret, cl fiduciam ei facere noluisset,
catur Buinath,et dictum estcomiti quod Pincinnati ipse foret ex imperatoris parte. Igitur comes, ac-
insidiabantur ct in augusta via cujusdam montis. cepto consilio a suis, Alexio vitam et honorem ju-
Qui remansit retro cum pluribus militibus,et inve- ravit, quod nec per se nec per alium ei terram au-
nit Pincinnatos unam partcm illorum occidit, et
; ferret. Cumque de hominio appellaretur, respondit
reliquos fugavit.Interea imperator mittebat litteras se nec efiam pro vita; periculo id facturum. Boa-
suas ad illos pacifice ex alia vero parte hostes il-
; mundo itaque dixit imperator,quem valde timebat
lius undique insidiabantur illos. Tandem pervene- (nam saepe eum cum suo exercitu devicerat) quod
runt ad civitalem quamdam,nomine Rousam.Cives sl libenter jurasset, et quindecim dictas terras in

automiHiuscivitatisapertoquidquidpoterantcontra exfensione ab .Antiochia darct.ot octo in latitudine.

illos faciebant.Hoc cum vidisset comes, iratus ni- Eique tali pacfo juravit,ut si iUe fiducialiter tenuis-
mis jussit arripere arma, et impotumaximo debel- sol illud sacramentum,ipse suum nunquam praefer-
lantes civitatem,cui nnmen Rodesto est. Die autem C iret. Tunc gens Boamundi appropinquavit Constan-
illo milites imperatoris nvasorunt eos retro in cauda.
i linopoli.
Cum quibus comes pra.'liatus, inferfecit es illis tri- OmnesifaquoChrisfian.T rcligionissimul in unum
ginta, et sexnginia equos retinuit.lnterim vonerunt congregati pervenerunt ad portum, sicque una
legali ab imperatore missi,dicentes quod imperator transfretaverunt brachium, et applicuerunt Xico-
promitteret omnia perdita diligenter reintegrare,si miam, fueruntque ibi Dux itaqucGo-
pertresdies.
comes tantummodo cum paucis et sinc armis festi- defridus, et Flandrensis comes,obsederunt Nicsam
nare Constantinopolim dignarofur.Quod et dux Go- civitatem, quse est totius caput RomaniK,cum suis
defridus, et Boamundus, ot Flandrensis comes, et exercitibus. Juxta quos venit Roamundus, eamque
omnos alii principes deprceabantur. .A.icbant ctiam obsedit a septentrione in se.xto die in Malo; ibique
quod imperatorassumpta cruce spopondit se ven- castrametati fuerunt. Indie auLem Ascensionis Do-
turum Ilierosolymam, existens dux et caput Chri- mini cceperunt civitatem circumquaque invadere,
stianorum. Hoc comos audiens,illico dimissoexer- et oedificare instrumcnta lignorum extra turres li-
citu properavit Constantinopolim loqui cum impe- gneas,quibus possentmurales turrcs sternere. Tam
ratore. Cui dixit imperator ut ojus homo fieret, et fortiter ot tam acriter aggrediuntur civitatem una-
fiduciam ei faceret, quemadmodum Boamunduset n nimiter per duos dies,quod fodere quoque fecerunt
alii principes fecerant. Responditque comes « Ab- civitatis murum. Turci quoque,Iicet gens barbcra,
:

ait, ut in hac -v-iaaliquem dominumconstiluam su- miserunt nuntios aliis,qui venerant civita'i adjuto-
per me, nisi illum tantummodo quem habeo.cujus riurn dare, in hunc modum nQuod audacter secu- :

amore huc usque veni. At si crucem Domini dili- reque approximcnt, et per meridianam introeant
genter bajulare vis, et nobiscum Hierosolymam ve- portam, quoniam ex illa parte nemo eis erif obviam,
nire, ego et omnes subditimihi tuo imperio obtem- nec contristabit. Quae portaipsa die a comitcSancti
perabimus.» Inter hsc dum comos esset Constanti- iEgidii et Podiensi episcopo statim prospere hospi-
nopolim, esercitus imperatoris insidias exercitui tata est. » Qui comes veniens ex illa parte,prote-
comitis struentes, ex improviso invaserunt, pluri- ctus divina virtute, afque terrenis fulgobat armis
mosque cx eisvulneraverunt.Comes autem audiens cum suo fortissimo exercitu. Hic itaque inveniens
sui e.xercitus hssionem, ingemuit, nimisque tristis Turcos venientes undique,signo crucis armatus ve-
effectus est. Statimque invocavit Boamnndum, et hemcnter irruit super illos, et superati sunt, et de-
 771 AD GODEFRIDUM APPEND. ]I. — MONUM. DE BELLO SACRO. 772
derunl fugaui, fuilque morlua maxima pars illo- A lites canl illis obviam viriliter,et pcdiles prudenter,
rum. Qui rursum venipntcs nnntio aliorum gau- afquc citius tentoria extcndant.n Dumhaec agcren-
dcntes et cxsuliantcsad ccrtumbellum, deforcbant tur, Turci undique jam imminentes circumcinxe-
sccum funes undcnos ligatosin captivitatem duce- runt nos, dimicando. jaculando, spiculando, longe
rcnt Corosanum. V. nientcs autcm l.Ttantes in ca- latcquc sagittando.Nos vero postquam nequivimus
cumine montis, cttperunt paulalim descendere. resistere,neque sulTerre pondus tantorum hostium,
Quolquol vcro desccndcrunt in valle illa, capli a porsistimus immobiliter in uniim gradum.Fominae
Francorum manibus, rcmansorunt in cuslodia civi- quoque noslra? in illa die fuerunt nobis in refugium,
tatis. Ca;sis eonim capitibus,projecerunt illa
itaquc qu.-e afferebant nobis aquam.conforlantesnos, for-
in fundo cujusdam inslrumenti in civitatem, unde titer pugnanles, et viros protegcntes. Vir itaque
magis dolcrent. Comes namque Sancti .tgidii et sapientissimus Boamundus protinus mandavit co-
Podiensis cpisropus consiliali sunt in uniim.quali- niiti de Sanclo .f^gidio, ol inclyto duci Codefrido,
tcr fccissent fodero turrein.ct arb dista; el sagitlarii Magno,et honostissinio Podiensi opisropo
et llugoni

qui eos defonderont ulique.Foderunt namquc illam et aliis omnibus militibus ut

festinanter ad bollum
usque ad radiccs muri, submiseruntque poslcs et approximarenl. Qui hacc audientes, primum hunc
ligna, ac deinde miserunt ignem,Sero autem super- _ esse falsissimum pulaverunt. Non enim credebant
venionte, cccidit lurris nocte, et quia nox erat, quod illi scmel devicti aniplius udderent erigere se
nc(iuivcrunt pr.-cliari cum illis. Turci vero noolc ad pr.rliandum. Dux igilur Godefridus mox audito
eadem surrexorunt, ct rcstauravcrunt muniin tain nuntio.et Hugo Magnus.advcneruut cum suisexer-
fortcm, quod cx illa partc nomo oos la>dcro poluis- citilius. Hos autom insequcbaturcpiscopus Podien-

scl. Vidontes aulem Turci qiiod nullatonus habere sis, ct Raimundus comes cum magna gente. Hi

adjutorlum potuissent, per legationom imporatori cum viderent tam innumerabilem gentemTurco-
mandavenint,quod civitatcm eis sponlc rodderent, rum,multitudinem et Arabum atqueSarraeenorum,
si tantummodo cos abire vivos pormilterot runi mu- aliorumque quos eniimcrare longum ost,obstupue-
lieribus et filiis, et omnibus suis utonsilibus. .Mox runl,quippe quia omnes montes,et colles,et valles,
imperator plenus iniquacogitationcjussit illos im- etoninia plana intus et infra undiquc stabant co-
punitos absque ullo tiniore sibi eos Constantinopo- opcrtadftillaexcommunicata gentevcl gcneratione.
lim addnci. Quod annuerunt Christiani gratia im- Factus est itaque sermo secretus inter nos, lau-
poratoris. Fuerunt vero in illa obsidione soptem dantcs et consulcntes, atque dicontes: «Estoteom-
bebdomadibus.etmulti ex nostris perccerunt felix nino unuiiinies in fide (Ujristi, ct sanctE crucis
martyrium pro Chrisli nomine. vcxilli victoria, quia hodie onines divites, si Deo

Cum Solimaniw Clirisliani puymmt. C placct, effecti eritis. » Continuo ergo fueruni ordi-
(2) Interea reddita civitate, Tuicisque deductis natse acies.In sinistra itaque partc fuit Boamundus,
Const.intinopfdim, imporator magis niagisque gavi- et Rotbertus Northmannus, ct prudens Tancredus,

sus, eo quod civilas rodigerctur in suam potesta- et Uotbertus de Ansa, et llichardiis dc Principatu.

tdm,jussit copiosam ulimoniam pauporibuserogari. Episcopus naniqucPodiensis venitperalteram mon-

Nos vero postquam recessimusa civitale.primadie tancain, undique circumcingensincrcdulosTurcos.
venimus ad quemdam pontem, ibique mansimus In dcxtera vero parle fuit prudentissimus miles
duobus diobus. Tertia autem illucesccnte die, sur- Raimundus comos dc Sancto ^•"gidio, et vencrabi-
rexerunt nostri, et non videntes tenere viam.divisi lis dux GodolVidus ;ot acerrimus milcs Flandrcnsis

siint ab invicein. Nani pars exercitus,vidclicel l?oa- comos, et Hugo Magnus, ct alii plures quorum no-
mundus, et Flobertus Northmannus, et Tancredus mina ignoro. Statini aulem vonientibus mililibus
aliiijue quamplures, in diversa abicrunt. Alia vero nostris, Turci, et Arabes, et Sarraceni, et Agulani,

pars, scilicct Raimundus Sancti omnes barbar.^ nationes dedcrunt velociterfu-

.Egidii comcs, et et

dux Oodefridus, et Podiensis episcopus, el comes

gam, per compondia montis el plana loca.Eratau-
.Flandrensis ot pluros alii por aliam viam devene- teni numcrus Turcoruin, et Sarracenorum, Publi-

runt. Tertia vcro dio irrucrunt. Turci vchcmentcr n canorum, ct Porsarum, Agulanorum, et aliorum
super Boamundum.cl super eos qui cum co erant, paganorum, treeenta sexoginta millia,cxtra Arabcs,
clamantes videlicet alquc stridentes excelso cla- quorum numcrum nemo scit nisi Deus.Fugientibua
more, atquc diccntes nescio quid diabolicum in autcin illis nimis velociter usquc ad eorum tcntoria,
barbaralingua. Mox Doanimidus sapicntissirnus vir ibi diu morari non licuit. Ifcrum vero arripucrunt
videns innumcrabilos Turoos procul clamarc et stri- fugaiii, nosque persecuti sumus cos occidenfos per
dcre, jussit celeriter omncs mililcs dcsccnderc, ct diom. El accepimus spolia niulta, aurum et
lotuiii

tentoria cxtendcre. Sed antcquam tentoria extonsa argenfum, cquos et asinos, camelos.oves et boves,
fuissent.dixit militibus :<<0 fortissimi militcsCbri- elplurima alia qus ignoramus. Et tamen nisi Do-
sti, jamque hoslcs
ccce bellum in arcto situm ost, minus foret in bello, ct aliam cifo mitteret aciem,
undiqucnobis suporeminent.Quaproplcr omnes mi- nuUus nostrorum penitus evaderet. Sed oranipo-

(2) In edit. hic incipit libcr iii.

i
773 1'. TUDEBODI HIST. DE HIEHOSOL. ITIN. — LIB. II. 774
tciis Dcus, cl |iius, qui luiu pemiisit suos niiiiles A solumuioclo poterintscire, unus ex vobis vixuinplius
perire, nec in manus inimicorum incitlerc, festine vivet. " .\t illi aiidicntcs talia, cn^perunt rctrorsum
illis adjutorium misit. Quis unquam tam sapiens vertere scapulas, et sc cxpandcrunt per univcrsam
aut rioctus vir audcbit describere aut prjcmeditari Romaniam, sed excrcitns noster pcrsc(;ucbatur
prudcnliam, et niilitiam et fortitudinem eorum ? iniquissiinos Turcos quotidic fugicnlcs ante illos.

Qui putabant terrore gontem Francorum minis sa- .\t illi vcnicnlesad ciinrta castra. sive civitates,fin-
gittaruin illarum.sicut tcrruerunt Arabcs,ct Sarra- gcntes et deludentcs babitatores illorum, dicebant:
cenos, et Hcrmcnios, et Surianos et Gra;cos. Sed '<Nos devicimus Christianos omncs, atque supera-
boc,si Deo placct, unquam non erit visum, ncc fa. vimus illos, eo tenore quod nullus eorum jam un-
ctum, nec dictum,ncc cogitatum quod ipsi tantum quam audeat se erigcre ante nos. Tantum pcrmittite
valoant. Verumtamcn diciint se csse dc Francorum nos intus intrare. » Oui intrantcs spoliabant eccle-
generatione, ct dicunt quod nulius homo natura- sias, et doinns, ct alia omnia, ct ducebant seeum

liter debct essc miles, nisi Franei et illi. Vcritatem equos et asinos, et aurum ct argentum, et mulos,
quoque dicam per omnia, quam nemo audebit pro. ct ea qua; reperire poterant. Adhuc i|uoque et Chri-
hibere. Certe si in fide Christi, et Christianitate stianorum lilios sccum ducebant, et ardebant et de-
sancta firmi fuissent, ct unnm In Trinitate manen- vastabanl omnia convenientia sive utilia, fugientcs
P
tem natum de Virgine matre, et passum et resur- ct paventes valde ante faciem nostram. Nostri ita-
gentem, ac deindc consolationem sancti Spiritus que perscqucbantur pcr deserta et inaquosa, et in-
pcrfecte mittentem, in coelo et in terra ffqualitcr habitabilcm tcrram, ex qua vix vivi evasimus. Fa-
regnantem, recta mente et fide eredidissent, magis mes vcro et sitis undique coarctabat nos, nihilque
prudentiores, aut fortiores, aut bellorum ingeniosis- penilus nobis erat ad edendum, nisi forte vellentes
simos, aliquis invenire minime potuerit. Ibique in. et fricantes spieas manibus nostris, de lali cibo quam
terfecti sunt duo honorabilcs viri, Gaurredus de miserrime vivcbamus.Ibi fuit mortua maxima pars
Monte-scabioso,et Ciuillelmus marehisi tilius fratcr nostrorum equorum, propter quod mnlti ex nostris
Tancredi, et alii milites et pedites,quorum nomina militibus remanserunt pedites, et pro paupertate
ignoro.De prudcntia vero et animositate Turcorum equorum erant nobis boves in ordine caballorum, et
quid plura referam? Sunt namque ferocissimi, hu- pro nimia nccessitate sufnciebaut nobis capreae, et
meris et sagitt-s et pharetras toxicatis refertas por- portandum njstra. Interea ccepi-
arietes et eanes ad
tantcs, naturaliter bellicosissimi, gloriantes, ut di- optimam terram, plenam temporalibus
nius intrare
xiraus, de Francorum generatione. Sed omnipotens bonis et aliis deliciis, scilicet omnibus bonis, ac
Deus superbiam illorum antea indomitam debella- deiuceps adproximavimus Iconium. Habitatores
iit per humilitatem Christianorum. .A.b hora autem C enim illius suadentes admonebant nos, ferentes si-

tertia usque ad horam nonam perduravit hoc pr;; mul nobiscum utres plenos aqua, quia illic in itinere
lium. Factum est bellum hoc primo die Julii men- diei unius fuit maxima paupertas aquae. Nos vero

sis. Unde benediclus Deus per omnia, qui tradidit facientes ita, consensimus illorum consiliis, donec
impios. Amen. pervenimus ad quoddam flumen, ibique morati fui-
Hic Solimannus superatiu' a Francis. mus per duos dies. Cceperunt enim curritores no-
(3) Postquam vero inimici Dei et sancts Chri- stri anteire donec pervenerunt ad Eracleam, in qua

tianitatis omnino dcvicti fuisscnt, et per qiiatuor erat nimiaTurcorum congregatio, exspectans atque
dies et noctes fugicntes huc et illuc, eontigit dum insidians, quomodo Christi militibus noccre potuis-
Solimannus dux illorum, filius Solimanni veteris, sent. Quos Turcos milites Dei omnipotentis inve-
de Nicaea civitate fugeret, quadam die invenit de- nientes, audacter invaserunt. Superati itaque sunt
cem millia Arabum, qui dixerunt ei : « infelix et Deo annuente inimici nostri in illa die, fugientesque
miser omnium gentilium, cur tremcfactus adhuc scapulas dederunt. Nostri igitur intraverunt statim
fugis?» Quibus Solimannus lacrymabiliter ait : civitatem, atquc illic quatuor dies. Qui
manserunt
i<Verumtamen olim cum habuissem omnes Francos vero diviserunt se ab Tancredus honorabilis
aliis,

devictos, eosque putabam jam haberein captivitate
ligatos, dum paulatim' voluissem ligare ad invicem,
tunc respiciens retro^^adi tam innumerabilem gen-
tem eorum quam si vos, aut alius aliquis adesset
quod omnes montes, et eoUes, ef valles,
illic,putaret
et omnia plana loca plena essent illorum multitu-
dine. Nos igitur illos cernentes, statim ccepimus
capere subitaneum iter, timentes tam mirabiliter,
quod pene evasimus de illorum manibus. Unde
adhuc in nimio terrore sumus. Et si mihi et meis
verbis vultis credere,auferte vos hinc,quia
ji et acerrimus miles marchisi filius, et Balduinus co-
mes egregius frater ducis Godefridi, et insimul in-
traverunt in vallem de Borentot. Divisit enim se
Tancredus, et venit Tharso solummodo cum suis
militibus. Exierunt namque Turci de civitate, et ve.
nerunt obviam eis, atque in unum sunt congregati
et prasparaverunt se ad bellum contra Christiaaos.
Appropinquantes itaque nostri atque pugnantes om-
nes, dederunt inimici nostri fugam, revertentes in
civitatemceleri gressu. Tancredus verovir prudens,
si ipsi vos atque honorabilis Christi miles, pervenit laxatis lo-

(3) Initium libri iv in edit.

775 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO.
ris ad castra anlc civilatis portam. Ex alia igitur A illos quos ctiam invenire non
dimicaret undiquc ;

[lai .evenit vir sapientissimus comes Balduinus cum poluit. Deinccpsvenimus ad quamdam civitalem,
suo exercitu, postulans ct deprccans Tancrcdum nomine Coxan, in qua crat niaxima ubertas atque
accrrimum militem,quatenus eum amicissime in ci- slipata ornnibus bonis.qua; nobis erant necessaria.
vitalis societatem suscipere dignaretur. Cui ait Chrii^liani igitur, videlicet alumni illius civitatis,

Tancredus : " Te omnino in hac civitale dcnego. » reddiderunt se stalim, nosque fuimus ibi sitis op-
Nocle itaquc superveniente, tremefaeti omnesTurci time per tres dies, atquc illic maxinic sunt rccupe-
una arripucrunt fugani. Exierunt quippe habitatores rali noslri. Audiens itaque Raimundus comes de

sub ipsa noclis obscuritate,clamanles,atquedicen- Sancto .Egidio quod Turci,qui crant in custodia .\a-
les excelsa voce : « (jurrilc, invictissimi Franci, tiochiae, disccssisscnt, in suo invcnit consilio cum
currite, quia Turci expergefacti vestro timorc omnes suis hominibus, quoniam misisset illic qui eani dili-

pariter reccdunt. Recedcnle autem noclc, lux

» gentcr cuslodiront. Tandcm elegit illos quos logarc
coDpitpauladni insurgcre, vcnerunt quo civitatis ma- vokiil, videlicet Pelrum dc Casf(;Ilione vicecomitoro,
jores et redJiilerunt sponle civitateni, dicentes illis et C.uillclmum de Monlcpislerio, et .\ralium viceco-
qui ad invicem litigabanl Sinite nunc seniores, : mitem,ct Petrum dc Roias, et Petrum Raimundum
sinilemodo, quia nos illum flagitamus, et petimus j. d'A]phuI (4), cum quingentis militibus. Venerunt
dominari et rcgnare supcr nos, qui hcri tam virili- ergo in valleni prope Antiochiam ad quoddam ca-
ter pugnavit cum Tureis. Balduinus itaque mirificus strum Publicanorum.illicque audierunt Turcos for<3
comes allercans cuin prudenlisbimo Tan-
et litigans in civitate, camqiie fortiter defendere pra?parabant.
crcJo, dicebat Inlremus insimul, et exspoliemus
; « Potrus de Roias divisit se ab aliis,et proxima nocte
civitatem qui plus poteril habere, habeat et qui
;
; transivit prope Anliochiam, et inlravit feliciter in
potcst capcre, capiat. » Cui obstans Tancredus, vallem do Rugia, e!, invenit Turcos et Sarracenos,
dixit : M me Ego enim Chrislianos nolo
Absil hoc a ! et praeliatus est cum eis, et occidit multos cx eis,

esspoliare. Homines istius civitatis elegcrunt me el ulios pcrsocutus est valde. Misitque plcnam has-
illorum essc Dominuni.mcque habcre desiderant. » tam de labiis el nasibus Turcorum Raimundo co-
Novissime vcro nequivit Tancredus diu luctari cum mili. Vidontes hoc Hermenii, scilicet habitatores
Balduino doctissimo comile,quia maximus illi erat terra> illius, illum fortitcr superasse paganos, con-
esercitus. Tamen volens nolensque dimisit eum, et tinuo illi rcddiderunt sese. Ipse vero statim appre-
viriliter recessit cum suo cxcrcitu.Fuerunt que red- hendit Rursiam civitatera,etplurima castra. Nos au-
(lita; dua; optim^ civitates videlicet Athena et Ma- : tom, qui remansimus retro,exeuntes inde transivi-
mislr', et plurima caslra. Majorvero exercitus, si;i- mus per diabolicam montaneam, qi:x tam nimis
licet Raimundus comes dc Sancto /tgidio, ct Boa- C erat alfa ct angusta quod nullus noslrorum audcbat
mundus, et dux Godefridus, et alii plures principes, per tramitcm illius,aut per semitam,qux in monte
in Hermcniorum intraverunt lcrram, silientes atque patobat, anto alium praiire. Illic proecipitabant scse
ajstuantes Turcoruin sanguinem. Tandeni pervc- equi.ct unus sagmarius pra;cipitabat alium.Milites
niunl ad quoddam quod tain Ibrlo erat,
cas-trum, ergo stabant undique tristes, plaudobant manibus
quod ei nibil poluerunl laccrc. Erat au'cm ibi qui- pr£B nimia alque dolore, dubitantes quid
tristitia

dam homo, nomine Simeon, qui in ea ortus fuerat facerc debuissent dc semelipsis, et de suis armis,
regionc, quique hanc petiit terram, quatenus eam vendentes suos clypeos, etloricas nimis optimas.et
defendcrel de manibus Turcorum. Cui sponle illi galeas, solummodo per tres donarios aut qiiinqiie,
dederunt terram, qiiiiiuc reman.cit ibi ciini geiile sivc per id quod plus potoranl habere. Qui aulom
sua. Nos vero exeuntes inde, pervciiimus felicitcr vondore noquibanl, gratis et in niimerc jactabant,
usque Caesaream Cappadociaj. A Cappadocia egressi, ot ibant. Exeuntes igitur de exsccrata montanoa,
venimus ad quamdam civitalcin valde pulchram ct pcrvenimus ad quamdam civilatcm quaj vocatur
nimis uberrimam, quam paululuni ante nostrum Marusim Cullores voro illius civilatis exierunt
{."i).

advcntuin obscderant Turci per tres hclnlcmadas, obviam nobis hrlantcs.deroroiilcs maximum merca-
eainquc minimo superaverunl. Mox illic advcnien- rj tuin illicqiio satisbabuimusomncm copiam,exspec-
:

tibus nobis, conlinuo se tradidit in manu nostra lando donec venit Boamundus. Venerunt itaquc no-
cum magna hctitia. Hanc igitur pcliit quidam niilcs, stri milites, et ajipropinquaverunt in valle in qua

cui nomen Pctrus dc Aluph,ab omnibus senioribus, rogalis civilas Antiochia sita csl,qua! esl caput to-
quatenus cam defciidcret in fidelitate Dei, et S. Se- tius Syrix ;
qnam Dominus Jcsus Christus tradidit
pulcri,ot seniorum, alquo imperatoris. Cui scniorcs bcato Potro principi aposloloruiii.quatcnus cam ad
cum niniio aniore gratis concesserunt cam. Recc- culluni sanct;B fidei vocaret, qui vivit et regnat tri-

denle autem dic, noctc vero appropinquantc,audivit nus et unus Deus per cuncta swcula. Amen.
Boamundus quod Turci, qui tuerant in ohsessione Qtioinodo obscssa csl civitas Anliochia a Chrislintiis.
civilalis, prKcedcrent nos. Extemplo
frcqucnter Cumque civpimus ad Pontein Fcrreum appropin-
praeparavil se solummodo cum militibus^quatenus quarc, currifores nostri, qui solebant praicedero nos,

(4) De ./lliiinillii, R. de .Agii., p. 150, 1. xlviii. I. IV. p. WX

(5) Marasin. Ijal, 1. ii, p. 101 ; Marasin. Guib
777 1». TUDEItODI IIIST. DF, iIIF,li()F(*L. ITm. - I,T13. II. f7«

invenerunt Turcos iniuunorabilps cnn^rcgatos ob- A verunt consilium, dicpntes « Kaciamus igilur ca-
:

viam cis, quidarc adjulorium Anliociii.iUcslintibant. strum iu vorticG montis Maregart, qui mnns est
Irrucntes igitur nostri uno mrdo cl nicntp snper super lioamundi hoslem, quo securi et tuti possi-
illfis sapicntcr, Turci vclicmcnter superati sunt. nnis ra;inere de Turcorura fortitudine. » Facto itn^
C.nnstornati sunt oninos barbari, et dcdcrunt colo- (|ue cn.stro, et munito, omnes majoics studiosc ad-
rins rni^tam, ct mulli mortni sunt ex cis in illo ccr- inviccm illud custodicbant. Jam jaraquc eaiperant
tamine. Nostri igitur, snperantcs illos, Dco adjii- frumcntnm omnia nutrimenta corporis niraisesse
el
vante, acceperunt spolia multa, cquos ct mulos, cara ante Domini nostri Jesu Chrisli Nativitatem.
camclos et asinos onnstos tVuraento et vino. Yc- Foras nihil penilus audcbamus, nihil in terra Chri-
nicntcs ilaque nostri castramcluti snnt supcrripam stianorum ad edcndum pcnitus inveniro. In Surra-
fluininis. Protinns cqnitavil Boamundus cnm i|ua- cenorura namqne tcrra ncmo iutrare audebat, nisi
tuor uiillibus niilitum, ot venit ante portam civi- cura raaximagente. Ad ullimum statucrunlscniores
tatis vigilare, an forte aliquis nocte latenter exiret, nostri consilium, ordinantes quemadmodum rccte
aut intraret civitatem. Crastina vero die pcrvencrunt rcgercnt has gentes. Invcncrunt itaque in consilio
usqup Antiochiam civitatcm ad mcdietatem diei,in quatenus una pars nostri diligentcr pergat abstra-
quarta tcria, quod est xu Kal. Novcmbris, et obse- here stipcndium, inibique custodire exercitum; alia
dimus mirabilitcr trcs portas civitatis, quoniam in quoque pars liducialiter rcmancat custodire hostcm.
alia parte deerat nobis locusoiisidondi, quia nimis Boamundus ergo dixit : « Seniorcs et prudenlissimi
ulta montanea nos coarctabat. Tantum namque milites, si vos vultis, et bonum honestumque vide-
eminebant nobis undique inimici nostri Turci, qui tur vobis, ego ibo cum prudentissimo Flandrensi
erant intus in civilato, quod nemo illorum audebat comite. )> Celcbralis itaque gloriosissimc solcm-
olTendere aliqucm cx nostris, fere pcr spatium dio- nitatibus Nativitatls, dic Lunw, scilicel secundate-
rum quindecim. Mox hospitantibus nobis circa.^Vu- ria, egrcssi sunl, el alii plusquam viginti millia
tiochiam, reperimus satis illic de rore cccli abun- militum et peditum, et sai;i et incolumes intrave-
dantiam, videlicet vineas undique plenas, loveas runtSarraccnorum terram.Congregati quippe erant
plenas frumento, arbores refertas pomis jucundis raulti Turci, et Arabes, et Sarraceni, ab Hierusa-
ad edcndum, et alia multa bona, quic alimentis lem, et Damasco, et Aleph, ctab illa rcgionc... qui
corporcis suntutilia. Hermenii et Suriani, qui erant venicbant Antiochiffi fortitudinem dare. Audientes
intus in civitate, exeuntes ostcndebant sese, fugien- itaque Christianorum gcnteni esse conductam
isti

tes. Qui quotidie erant una nobiscum, -(uique habe- in illorum terram,illico praeparaverunt sese ad

bant uxorcs suas intus in civilate. lUi namque in- bellum contra Ghristianos, atque summo diluculo
geniose investigabant nostrum esse, nostramque venerunt in locum quo nostra gens erat in unum.
essentiam et qualitatem, et illis refcrebant omnia Diviseruntque se ab invicem barbari, et feccrunt
quEC vidcbant foris facta, vcl cis qui erant intus. duas acies, una acies ante, allera retro, cupientes
Postquam vero Turci fuerunt edoctidenostranotitia ex omni parte circumcingere nos. Egregius igitur
atquefactOjCceperuntpaulatim extracivitatemexirc, comes Flandrensis,undique regimine fidei ac signo
nostrosque peregrinos undique coangustare, non crucis, quam armalus, occurrit
fideliter bajulabat,
solum ex una parte, sed undique crant latentesob- illis una cum prudcnlissimo Boamundo.Irruerunt-
viam nobis ad mare et ad montaneam. Erat autem quc nostri unanimiler super iUos. Qui statim arri-
ab hoste non longe quoddam castrum, cui nomen puerunt fugara, ct festinantcr verterunt scapulas
Aregh. Illic congregati erant fortissimi Turoi non retro, et mortui sunt multi ex illis alii remanse- ;

pauci, sed plures qui frequenter conturbabant no- runt vivi, velociter fugientes. lerunt extunc et nunc
stros homines.Reperto itaque loco ubi illi latebant, in iram porditionis. Nos aulcm reversi sumus cum
noslri militesquisubtiliter quajrebant illos,obviam magno tripudio, laudanles et maguincanles trinum
veniunt illis. \i nostris paulatim rcdeuntibus relro, etunum Deum qui vivit et regnat nunc et semper
ubi sciebant Boamundum
reconditum cumsuoexer- inEvum,-amen. Turci vero inimici Dei videlicet et
citu, statim fuerunt illic mortui raulti ex nostris sanctae Christianitatis, qui erant in custodia civitatis
militibus. Hoc itaque Boamuudus audiens,surrexit Antiochi?e, audientes Boamundum et Flandrensem
continuo ut fortissimus Christi athleta. Barbari comitem in obsidione non esse, exieruntde civitate,
vero illic irruerunt contra, eo quod nostri erant et audacter veniebant pr»liari nobiscura, insidiantes
pauci taraen insimuljuncti inieruntbellura. Mortui
; undique, ex qua parte plus esset obsidio languida,
namque sunt multi exinimicis nostris, etcapli.qui acientes illos prudentissimos milites foris esse. In-
fuerunt deducti ante civitatis porlam, et decolla- veneruntque quod in una die Martis potuissentnos
bantur ibi, ut magis tristes fierent illi qui erant laidere et obsisterc nobis.Voneruntque iniquissimi
in civitate. Exiebant quippe alii de civitate, ita quod caute,el irruerunt vehemeutersupernosnescientes
si mittebant sagittas, cadebant in Boamundi pla- hoc bellum atque ignorantes,occideruntquemultos
team, et una die qucedam mulier occubuit iotu sa- ex nostris milites et pedones. Episcopus naraque
gittae. Podiensis Sancta Marise in illa amara die perdidit
Congregati itaque omnes nostri raajorcs ordina- suum senescalcum conducentem et regentem suum
Patrol. CLV. 25
/79 AD GODEFRIDrM APPENU, II. — MONUM. DE BELLO SACKO. 780
ve.\iilum. El nisi esset llunien,quod eral inler nos A unaverunt igitur sese omnes Francigena;, rogave-
et illos, sxpius invadercnt nos, alque masimam runlque humilitcr Boamundum, ne deterius ei ali-
laesionem in nostraai gentem facercnt. Adhuc et quid facere perniittat. \'\l vero ille : « Hoc enim pro
ip nostras laxalis frenis eoncurrerunt tcndas. Re- vestro amore libcntor faciam, modo toto corde et
si

grediebatur autem prudentissimus Roamundus si- mente juraverit, ita quod nunquam sit reversurus
mul cum Sarracenorum terra, ve-
exercitu suo de ab itinere sancli sepulcri, sive bono, sive malo, et
nitque in Tancredi montanoam, cogitando an forsan Tancredo ncquc pcr se neque per alios amicos suos
ibi inveniret aliquid quod defendere potuisset, to- aliquid mali fieri consential.» Qui stalim, auditis his
tamque terram in cxpiando (6) miserunt. .\lii inve- scrmonibus, libenter concessit. Postea vero Guil-
nerunt, alii vero vacui revertcrunt. llli vcro qui lelmus Carpcntarius, tuipitudine captus, non diu
invcnire non poterant, stalim revcrti tcstinabant. morans, furtim rocessit. Hanc paupertalem et mise-
Tunc Boumundus increpavit eos valde, diccns : riam pro nostris delictis concessit nobis habere
« miserrima gens o vilissima ac do-
infeli.\ et ! Deus. In toto namque exercitu non valebat aliquis
lentissima omnium Christianorum cur tam celcri- ! invcnire mille militesqui equos haberent optimos.
ter vultis abire? Sinite modo, sinilp. Ugqueijuo eri- Igitur (7) quidam miles de exer-
ct dives ct nobilis
mus omncs congrogati in unum? Nolile crrarc sicut „ citu impcraloris, qucm
imperator commiserat
oves non habentes paslorom. Si autem inimici no- Francis, ut ipse pulchre conduccret illos, etlerram
stri invenorint vos errantes, occident vos, quia die liberatamdeTurcorura manibus in iidolitate impe-
nocluque vigilant atque excubant, ut vos sinc uUo ratoris rccipcret ; ille, ille infclix audiens quod
ductore segregatos sive solos inveniant, qui nos oxercitusTurcorum vcnisset supcr nos, ingemuit,
quotidie occidere, atquc in caplivilatcm laborant arbitransque omnes perissc, atque incidissc in
ducere. Quid, miseri, facietisCumque finis osset : » manusinimicorumnostrorum,lingen3elcomponens
dictis, respiciens se cum jam inve-
ante et retro, ot omnia fallacia qua; jugiter machinari poterat,
nisset undique solum tamen cum illis quos reperire
; dixit illis : «Seniores, et prudentissimi viri, videte
potuit ad suum rcverterunt exercitum, plus vacui quianos sumus hicinhac nimia necessitate coacli,
quam onusti. Videntes autem hoc Hermenii, et ct ex nulla parte nobis adjutorium succedit. Ecce

Sarraccni, et Grajci, quod noslri penitus vacui modo sinilo me m Romani.-e revorli patriam absque ;

rediisscnt, nihilque sccum deferrent, consiliati in ulla dubitulionc revertarad vos. Egoverohuc faciam
unum abibanl montaneas, et pnescita loca,
per multas naves venire per mare, onustas frumento,
subtiliter inquirenles etementes frumentum,el cor- vino, bordeo, carne, farina, et caseis, et omnibus
porca alimenta, qua3 ad hostem deferebant, in quo bonis alimentis quae necessaria sunt. .\dhuc autem
fames eral immensa, el vendebant unius asini onus C ol equos faciani conducerc ad vcndcndum,et mer-
octo purpuratis, qui appretiati erant cenlum viginti catum per terrum imperatorishucvcnirccitofaciam.
denariorum solidis. Ibi quidcm mortui fucrunt mulli Ecce ha!c omnia vobis lideliterjurabo ad tenendum.
ex nostris militibus, non habentes pretium unde lam Adhucquoque domestici mei,etpapiliomeusjugiter
carum emere poluissent. in campo erit.Et nuUo modo nolite increduli esse,

Willelmus igitur Carpentarius, ct Pctrus Ere- sed lirmiter credite quia ego quantocius ad vos
mita, pro immensi infelicilate ac miseria quas in rcverlar.» Ivit ille inimicus, omniaque sua dimisit
se sciebant, insimul consiliati, lalenter reccsserunt. in campo.eo tcnore quod tunc,et modo,et scmper
QuosTancreduspersequens,apprehendit secumque perjuratus erit. Sic itaquc tali modo venerat nobis
duxit cum magno dedecore, et fidem illi dedit magna quod Turci undiquc constrin-
necessitas
Willclmus, (juod libenter rcdissot ad exercitum,ot gcbant nos, quod nuUus nostrorum audebat jam
satisfactionem scnioribus facerot. Tota namque exirc extra tcntoria: tantus oral Turcurum timor.
noctc, uti niala res, in tenda Boamundi jacuit. Illi nam(]ue conslringcbant nosinuna parte, coan-

Crastina autem die summo diluculo venit erube- gustabat nos crudelis famos in alia. Eramus nos
scendo ante Boamundi prKsentiam. Quem alloquens miseri valde ac dolentes. Majores nostri quoqucin
Boamundus, di.\it « infelix infamia totius
:
jj
nimio pavore crant. Succursus quidem aut adjuto-
Francia;! o dedecus et scelus Galliarum provincia?! rium nobis penitus deerat.Gens minuta otpauper-
et iniquissime omnium quos terra sutTert ! cur rinia fugiebant, alii Cypro, alii in Romaniam, alii
tam turpiter fugisli? Forsitan propter hoc nequam in monlancis. Ad mare utiqut non audcbamus ire
voluisti tradcre hos milites, et c.vercitum Chrisli, pra; timore pessimorum Turcorum nullatenus crat ;

sicut Iradidisli alios in Hispania? » Qui omnino nobis via patefacta.

tacuit, et nullus sermo ox o.jus orc processit. Ad-

(C) Eii i'jii(iiil ct chcrchanl de lous cfiles, quod in- luis vocalur el de hoc loco, iv, e. 21, p. 604.
terpolator non inlcllcxit. Gullicuni est. Talic. liaim. de AgiL, p. 145. Talinyus, Bald. I. ii,
(7) Teliyus. Tijr. lih. w, c. utl, p. 66i, ubi Tati- p. 103.
 781 P. TUDEBODI IIIST. 1)K. IIIEUUSOL. ITIN. Llli. III. 782

INCIPIT LIBEI». TElllIUS,

Itou Chrisliatu pugiianiiil niiii Turi A. omnia ([ii.i! ibi rcperire potuerunt, totum castrum
Inlorca nostri principps auilifntcs innuni(Taliilctn cxspoliaverunt, miscruntque ignem ct fugeruiit.
gpnteni TuiTorum venisso supcr no3,ocpci-unt con- Ilerracnii, ct S riani, et Grajci scicntes omnino
siliurn,dicentcs Eece innumerabilium Turcorum
: « Turcos perdidisse bellum, exiorunt et e.xcubavcrunt
excrcilus vcnit supcr nos, quid faciomus? Nos per arcta loca, et occidorunt, et apprehendorunt
quidcni tanti non sumus.quod in dualnis parlibus multos ex eis. Superati sunt itaquc Dcn anniiento in
pugnaro valoamus euni illis. Laciamus crgo cx illa die inimici nostri.Satis vero recupcrati sunt de
duas pavtes.Pars naiii([uo niilitum rcmanoat
iiohis equis, et aliis rebus multis, quaj crant illis valde
jugiter custodire papiliones nostros, et obsistere his nccessaria;. Accipientcs ilaque nrulta spolia, de-
qui in civitatc sunt. Et alia pars militum simul duxcrunt multos ex illis inimicis vivos sccum, et
e(]uitet obviam inimicis nosiris, qui hic hospitati plurima capita mortuorum detulcrunt ante portam
sunt propo nos in castcllo qnod vocatur Arcg, iillra civitatis, ubi legati Ammirali liabyloni.io castra-
Pontcm-Ferroum. » Scro autem facto, oxioruiit dc melati fuerant, qu;G mitlcbantur coiniti de Sancto
tonloriis,ot consilium foccrunt, diccntes : > Omnes .^•^gidio ot aliis senioribus. Illi, qui romanscrunl in
camus contra inimicos nostros, qui
sunt viginti tentoriis, tota die prffiliati sunt cum illis qui in
quinquo millia,sicut narratur nobis. Sod Podiensis p civitate erant, ante tros portas civitatis. Factum cst
cpiscopuSjOt RobortusNorthmannus, ct Eustachius
B hoc bellum in dic Martis ante Caput Jojunii, vldus
comes, rcmancant custodiro ab illis qui in civitato Fcbruarii, favonto Doniino nostro Jesu Christo,
sunt. " Summo
autcm diluculo remisorunt exmili- qui cum Patre et Spiritu snncto vivit et rcgnat,
libus suis,qui exierunt vidorc oxercitum Turcorum, amen.
et ubi sunt, et quid certe agant. E.\ierunt itaque Reversi sunt itaque nostri, hoc agente Deo, gau-
illi, et cccperunt subtiliter inquirere ubi acies dentes de triumpho,quem in die illo habucrunt do
eorum Turcorum sunt recondita!. Illico viderunt inimicis,qui sunt per oninia semper supcrali fu-
segregatos venire ex parto fiuminis divisos per duas huc
gientes, et illuc vagantes, et errantes ; alii in
acies, maxima vero illorum virtus veniebat retro. Gorosanum, alii vero in Sarracenorum intraverunt
Reversi sunt ergo coleriter nostri,dicentes : « Ecce, terram. Videntes autem nostri majores ac seniores,
eccc iam veniunt. Estote itaque omnes undiqne quod male tractarent nos et constringerent inimici
parati, quia jam prope sunt nobis, sicut potestis nostri, qui erant in civitate (die enim ac nocte
vidore. » Decrevorunt nostri se ut unusquisquo cx jugitor vigilabant et insidiabantur, qua parte
majoribusperse ordinaret suam aciem.Mox ordina- nos loedere ac angustari potuissent), congrcgati
verunt sex acies. Quinquc autem acies ierunt ad in unum consilium petierunt, dicentes « Prius- :

unatim invadere illos. Flandrensis comes fuit in C quam perdamus genteni Dei et nostram, la'
primo capite. Boamundus paulatim gradiobatur ciamus castrum ad Macomariam, quce est ante por-
retro cum sua acie. Juneti igitur prospere nostri tam ubi pons est, ibique forsitan poterimus inimi-
cum Turcis, unusquisque stornobat alium. Clamor cos nostros constringere. Consensere omnes con- >i

voro eorum rosonabat ad cirlum. Imbres tclorum silio, et laudaverunt quod bonum esset ad facien-

obnubilabant aercm.Postquam venit maxima virtus dum. Comes de SanctojEgidiodixit primus:" Estote
eorum.quK erat retro,acritcr invasit nostros, ita mihi in adjutorium ad faciendum castrum, et ego
ut nostri jam paululum recodorent retro. Hoc cum muniam et servabo. » Respondit illi Boamundus :

vidit Boamundus, ingomuit.Prfficepit ergo conosta- « Si vos vultis, et alii seniores laudavorint, ibo vo-

bili suo, scilicot Rotborto filio Girardi, dicons biscum ad portum Sancti Simoonis,diligenter con-
:

« Recordare prudontium antiquorum et nostrorum ducere illos qui illic sunt homines.qui hoc fideliter
fortium parentum, quales fuerunt et qualia boUa peragant opus. Alii qui sunt remansuri undique
fecerunt. » Fuit itaque ille signo crucis armatus ut muniant sese ad defendendum, si forte inimici no-
fortissimus athleta, et sicut sapions et prudens stri et Dei exierint de civitate, et in loco illo sint
invasit illos, doferons vexillum omnes congreguti in unum, scilicet ubinos demon-
Boamundi.Vidontos
autem alia; acies quod vexillum Boamundi tam pru- n strabimus. » Factumque est ita. Comes igilur et
dcntissime foret ante alios delatum, reversi sunt Boamundus perre.xerunt ad Sancti Simeonis por-
retrorsum, et ipsos unanimiter invaserunt. Fue- tum. Nos itaque, qui remansimus congregati in
runtque noslri numero septingenti, Turci viginti unum,ubi castrum incipere debuissemus,tunc Tur-
quinque millia. Sed gratia Dei omnes stupefacti ci videntes hoc prsparaverunt se, ot illicoexierunt

arripuerunt fugam, et vertorunt statim scapulas extra civitatem obviam nobis ad pradium. Sic ita-
retro. Nostrl igitur persecuti sunt illos.supcrantes que irruerunl super nos,et miserunt nos in fugam,
ac detruncantes.Reversi suntvero Turci festinanter et occiderunt plures ex nostris militibus. Unde nos
in 8uum castrum, Qui viviremanserunt,aeceperunt Iristes dolentesquefuimus.Crastino autem videntea
 ryj AD GODEFIMUUM APPENU. I!. — MONUM. DE BELLO SACHO. 784
Turci quoniam tnajorcs noslri non essent in obscs- A super illos,et fortitcr invaserunt. Illi autem arri-
siono, et quod hcfterna die militasscnl ad portum, puerunt celercm fugam per medium pontis angusti,
pra?paraveruntse omnesmajoresde Turcorum excr- ad illorum intcritum. qui vivi non potuerunt
llli,

citu, et militaverunt iliis obviam vcnicntibus e por- pertransire pontem nimia multiludinegentium
pra3
tu. Tunc videntes comitem et Boamundum venien- ct caballorum, ibi rcccperunt sempiternum intcr-
tes, ctconducentes gentcm de portu.continuo coc- itum,ct rcddidcrunt infcliccs animas diabolo et Sa-
perunt stridere et garrirc, et clamare vehcmentis- tana; niinistris. Nos itaquc supcrantes eos inipel-
simo clamorc, circumciiigentes undique nostros, lebamus in flumen cum nostris mortiferis lanceis.
sagillando et vulnerando, ac crudelitcr undique Unda quoquc rapidi fluminis ubique vidcbatur
detruncando cnsibus. Tam acriter invaserunt no- fluere rubea Turcorum sanguine. Et si forte aliquis
stros,quod illi inicrunl fugam per proximam mon- corum voluissct replarc super pontis columnas,aut
taneam,ac ubi palcbal via cundi. Qui potuit se e.\- natandu vulneralus ad terram moliretur exirc, nos
pedire celcri gressu, cvasit vivus. lUc vero qui fu- undiquc natantcs super ripam lluminis impelleba-
gcrc nequivit.pro Chrisli nomine marlyrium susce- mus,necantes eum impetu rapidi fluminis. Rumor
pit. rueruntquc in illa dic martyrisali cx nostr.s quoquc ct clamor nostrorum ct illorum rcsonabat ad
militibus sive peditibus phis quam raille,qui in coe- coclum. Pluvia; telorum el sagitlarum tcgebant po-
lum K-ctantcs ascendebant,candidatam ferenlesslo- lum et clarilatcm dici ; alt.e vocps intus et extraci-
lam rcccpti martyrii, glorilicantos et laudantes vitatcm crant. Mulicrcs civiiatis vcniebant ad muri
Deum trinum ct unum, in (juo felicilcr triumpha- fcnestras Chrislianoe,inspcctantcs misera fata Tur-
banl, el dicebant concordabili voce : < Quarc non corum, et plaudebanl manibus occulte, sicut mo3
defcndis sanguinem nostrum. Deus noster, qui ho- cst illarum. Hermenii, ct Suriani, ct Gra;ci, jussu
die est effusus pro tuo nomine? » Boamundus ita- majorum Turcorum lyrannorum quotidicinviti sivc
que viam.quam alii tcnucrunl, non tenuit, sed ce- sponte sagiltabant celeres sagittas. Mortui sunl in
lerius venil cuni paucis mililibus laxatis frenis.do- aninia ct corpore duodecim .Vnimiralii de Turcorum
nec properasset usquc ad nos.qui eramusin unum agminc in pra;Iio illo, el aliorum prudcntissimo-
congrcgatiultra fluvium 1'harphar.Tunc nos accensi rum milituni et fortiorum,qui melius pugnando ci-
in ira occisione nostrorum, Christi invocato nomi- vitalem dcfondebant, numerus quorum millc quin-
ne, et sancti confidcntes scpulcri Christi itinore, genti.Alii qui rcmanscrunt vivi, jam non ampllus
juncti insimul sic porvenimus cnnlra eos ad bcl- audcbanl clamarc, neque garrire, in die sive in
lum, quo usque invasimus uno cordc ct animo.Sla- nocte,sicut anlc soIcbant,Omnes ilaque nos ct illos
bant autcm inimici nostri et Dei undique stupetacti non soparavit quisquam nisi solummodo nox. No.x
et vchementer perterriti, ct putantes nos dcvinccre C itaque divisit utrosq"ue pra?liando, et jaculando, el
et occidere, quemadmodum gnntem comitis Rai- cagittando. Sicquc virtute Dei ct sancti sepulcrisu-
mundi ct Boamundi. Sed omnipotcns Denshocillis pcrali sunt inimici nostri, eo tenorc quod ulterius
permittere nullatcnus voluil. Tunc dux Godcfridus nonvalucrunlhabcrotalcm virtuleni noquein vocc,
Christi milcs potentissimus. irrucns in oos cvagi- ncqucinopcrc, sicuti j^rius. Nos itaquevaldcfuimus
nalo ense, percussit quemdam gentilem fcroc'ssi- in illarefcclidicdeillorumcquis.ctdealiismullis rc-
mum tam duas partes ipsum dividc-
viriliter,ut in bus qui satis nobis crant neccssaria?. Crastina autem
ret, a vertice vidclicet usque in sellam equi (8). die summo diluculo cxierunt alii Turri dc civitate,
Acturaque et ex Dci providentia ul,quamvis in duo et collcgerunt oninia radavora fetcntia Turcorum
discissus,minimc cx loto de cquo dilaberctur. Post mortuorum, qu.T rcpcrire polucrunt supcr ripam
hunc aggrcssus alium ex obliquo, sccuit eum per fluminis,cxccplis illis qua; in alvco habfbant flumi-
medium. Ex hinc maximus terror et horror omnes nis, et sepclire fcceruntad Machomariam, qua; est
inimicos Christianitatis non solum qui
perculit, ultra pontcm civitalis ante porlam. Simulque cum
pra^scntes aderant, sed omnes qui hoc ulcunque illis sepclicro pallia, bysantcos aureos.arcus et sa-

audircpotucrunt.Dcindeduxpcromniamcmorandus giltas.et alia quam plurima instrunicnla quw nomi-

illosin fugam versos persequens,nunchos,nunciIlos n nare ncquivimus..\udientes itaquc nostri quod hu-
ut leo fortissimus invadcns, detruncabat,et in ara- mare mortuos Turcos fccissent,omnes statim prae-
nem praJcipitabat.Simili aulem modoHugoMagnus, paraverunt sesc.ct vcncrunt fcstinantes ad diaboli-
cl comes Sancti yEgidii, ct Boamundus et Flan- cum atrium, ct jusserunt dcscpelire.et frangere eo-
drcnsis comes,nt alii proccrcs ipsos trucidabant, et rum tumbas.et trahoro illos cxlra illorum sepultu-
in amnem Locus vcro fugiendi non
praicipitabant. ras.Et ejeccrunt corum cadavera omni.i in quam-
erat.nisi solummodo per pontem,qui tunc illis pcr- dam foveam, et deportaverunt ca-sorum capita ad
angustus erat,ipsique scmctipsos prajpediontes in tcntoria nostra, quatenus perfecte scirclur eorum
flumine dcmergebantur. Milites igitur veri Dci un- nuinerus, exceplo quod equos onustos eorum capi-
diquesigno crucis prolccti irrucrunt nimis acriter libus riualuor fuoi-unt ad mare nuntiis Amiralii Ba-

(8) Videndus Tyrius, lib. v, c. G, p.TOl, ct Alber- lili. IV, p. 50, cll. y., p. 7.5.
lus Aquensis, 1. iii, c. G5, p. 238 ;ilobcrtus mo...,
783 P. TUDEBOni IIIST. DE IIIEIIOSOL. ITIN. LID. III. 786
bylonis dclata. Ouod vidcntes Turci, nimis fuerunt A. cidistis, videlicet duodocimAmiralioa.etraillequin-
tristcs, et dolentcs usquc ad ncceni. Qui quotidic gentos nobilium, nullusque remansit qui pi-cEliari
plorantcs, nil aliud quibant facere nisi plorarc ct vobiscum audcat neque civitatem defendcre. » In-
ululare. Tertia autcm die veniente, cceperunt gau- terrogaverunt autem Turci drograandum quid Rai-
dentes et exullantcs juncti insimuhEdilicarc eodem naldus dicebat. Qui dixit illis:" Nihil loquitiirboni
die castruin illud jain supradirtiim, de iisdcm la- do nobis. " Tunc Cassianus Amiraliuscontinuojus-
pidibus quos abstr.i.tiinus dosuper luiniatisTurco- sit cum descondcrc do muro, dixitquc ei pcr dro-
rum corporibus. Poracto it.ique castro, mox C(cpi- gmandura: « Rainaldus, vis nobiscum honcste vi-
mus ex omni parte coangustareprudonter inimicos vcre, etgaudere? « Rainaldus respondit: « Quomo-
nostros, quorum tumidacoila adniliilum jam erant do vobiscum honosle sino peccato vivere potero ? »
redacta. Quod castrnm unusquisque scniorum no- Dixilquc Amiralius : « .Vbncga Deum tuura, quera
strorum per partem immenso aggore etmuro,
fccit credis et colis, et crcdc Malphium, et nostris diis
et Kdificaverunt in eo duas turres
Machomaria. in aliis. Quod si feceris, dabiraus tibi orania qu.x pe-
Nos autem secure ambulabamus huc et illuc ad tieris,videlicetaurum etargentum.equos etmulos,
portum, et ad montancam,laudantes et glorifican- ct alia plurima ornamonla, qua; volueris.etuxores,
tes jocunda, lcPta et consona voce, Dominum Deum et ha3reditatos, et inaxirao honorc ditabimus te. »
nostrum.cui cst honor et gloria per cuncta saccu-
B
Cui Rainaldus respondit «Date mihi spatium.quo :

lorum sfficula, amcn. possira conciliarimecum.i>Et .-^rairalius respoadit.

Iiaimit7)dtis ere.ril castrum siiiim rontra civilatem. et libcnti animo concessit. Tnno Railnadusprojecit
Omnes vero seniores nostri et principes commi- se in orationibus junctis raanibus in terru contra
serunt illud castrum Raimundo Sancti .lEgidii ad orientem humiliter Deum rogans,ut ei subveniat,
;

custodiendum, eo quod ipse haberet plus milites in suaraque animam in sinu .\braha3 dignantersusci-
sua familia (|uam alii, etplus poterat dare.Ille quo- piat. Quod cumvidiaset Arairialus,vocavitdrogman-
quc conservavit castrura cum suo exercitu, et cum duni, cl dixit ei: « Quid ait Rainaldus?" Drogmau-
eo fuit Gastos de Biart cum dus respondit:« Dorainum Deum suum nulloraodo
suis horainibus, et
Petrus viceoomes de Castellsn, et negavit. » Quod audiens Amiralius, nimis iratus
Rairaunpus vice-
comes de Torena, et Guilleraus de Montopeslerio, fuit. Illico jussit eum decollari,etTurcicummagno

et Goffrddus, et Petrus Raimundusd'Alpoz,et Guil- gaudio decollaverunt eum. Cujus animara confe-
lelraus de Sabra. Omnes isti, et aliiplures cumho- stim suscipientcs angeli, ante conspectura Domini,
minibus suis, fuerunt cum eo. Rairaundus quoque pro cujus araore martyrium suscepit,gaudentesde-
Sancli .Egidii quos milites, videlicet clientes, inve tulerunt.Tunc Amiraliusiratusfuit vehementer,ideo
nire per consum potuit, ad castrum custodiendura C quod Rainaldum adsuosnonpotuitconverteredeos.
per conventionem retinuit.Una dieexierunt decivi- Statim jussit ad se oranes peregrinos adduci, qui
tate, et venerunt ad castrurn,quod undiquecircum- erant in civitate, ligatis post tergumraanibus.Cum-
dederunt clamando et sagittando.nostrosquevulne- que ante eura venissent, irnperavit ut nudi exspo-
rando et occidendo, ita quod etiam tentorianostro- liarentur oranes. Gura ergo cxspoliati fuisseni,fecit
rum erant cooperta infixis sagittis,etnisi essetsuc- constricte congregari in unura, et cura fune ligari
cursus qui vcnit de alio esercitu, maximum dam- omnes in gyrura, et fecit ligna, etpaleara,etfenum
num in eis fecissent. Hoc nostri videntes, statim circa eos ordinari ac deinde ac si inimicus Dei
ordinaverunt ut facerent maxiraam talpam, cum ignem fecit immitti.Christiani igitur videlicetChri-
qua -potuissent perforare pontem ; et fecerunt. sti milites, valde stridebant et clamabant ;quorum
Quadam die praelia verterunt super pontem, et voces resonabant ad coelum ad Deura pro cujus
duxerunt talpara, fuerunt que Turci mortui mul- amore eorem carnesetossa in ignem cremabantur,
ti,et pons perforatus est. Noote vero dormiontibus Et sic martyrisati fuerunt omnes isti in una die,
nobis, exierunt Turcidecivitateet arscrunt talpara, portantes in ctrlura candidas stoias anteDeum,pro
et restauraverunt pontem, unde nimis exercitus cujus araore fideliter \\xc passi sunt, regnante Do-
Ghristi iratus tuit. Alia die adduxerunt Turci super n raino Deo nostro, cui est honor et gloria in saecula
raurum civitatis quemdara miiitem nostrorum no- scECulorura, amen.
bilem, nominc Rainaldum Porchctura, quem diu Cum Jarajara omnes semitae prohibitas starent Tur-
tenuerant in malis carceribns dixeruntque ut lo- cis, nisi ex illa parte flumints, in quo erat quod-
queretur cura Christi peregrinis, quatenus eurare- dam castrum in qnodam monasterio, quod si
dimerent maximo censu,antequamcaputamisisset. perfocte fieret corroboratum, Jam nullus auderet
Qui cura esset super murum,loculusest sonioribus. extra civitatis portam exire, consiliati sunt fideliter
dicons nostris : « Seniores, tantum quidem valet nostri, concordali una voce dicentes « Eligamus :

quasi jam ergo mortuusessem. Et ideodeprocorvos unum quempiam cx nobis, quirobuste illudteneat
sicuti meos fratres, ut per me nullurafunus offera- castruin, et nostris inimicisprohibeatvirilitermon-
tis. Sed estote securi in fide Christi.et sanctisepul- taneas, sive planum, et introitum et exitumcivita-
cri, quia Dcus vobiscum est et sompor erit. Om- tis. » Plures vero ex illis prohibebant se illud ho-
nes majores itaque et audaciores hujus civitatisoc- spilari, nisi forte multi fuissent in unum. Tancre-
 787 AD GODEPRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 788

dns igitur primus protulit se anlo alios, diccns :

A mitarum, et aliarum pluriniarum nationum gcnti-
" Verumtamcn, si scirem quid proficui mihi atli- lium, quas numorare neque nominare nescio. Sla-
gerit, ergo sedulo folummodo cummeis hominibus timque adunavorunt seso omuesinsimulmajores.et
corroborabo castrum, et viam, per quam iaimici fecorunt consilium, dicontes " Quoniam si Boa- :

nostri solent 1'rcquenter saevirc, viriliterillisomnino mundus potuorit acquirere civitatem autper se,aut

devetabo. » Qui continuo spoponderunt eiquadrin- per alios, nos una libonti animo ultro ei donamus,
gentos marcos argenti. Non acquievil Tancredus, intantum quod si imperatorvcnoritnobis in adjuto-

quanquam solusesset tamcn perrexit cum honestis-

: rium, et omnem convcntionem, sicut nobis promi-
simis militibus et servicntibus.etextemplo abstulit sit atque juravit, attendere voluerit, noscieamred-
undique viam ct scmitam Turcis, neque propter dcmus jure. Sin autem, in suam potestatemhabeat

herbam, neque propter ligna, noque propter ulla lioamundus. »MoxitaqucBoamundusc(rpitquotidie

necessaria recessit. Remansit autem ibiTancredus humiliter suos deprccari amicos, petitionepnemit-
cum suis hominibus, et c.-cpit vehementer ubiquc tendo humillima, atque dulci voce in hunc dicendo
coangustare rivitatem. Ipsa autem die veniebat modum < Ecce vere tempus
: modo habcmus ido-
maxima pars llermeniorum et Surianorum secure ncum. quo possumus oporari quidquidboni vo-
in

de montaneis, qui ferebant alinienla Turcis in ad- _ lunius. Igitur adjuvet mc amicus meus Pyrrus. »
jutorium civitatis. Quibusobviam venit Tancredus, Qui satis gavisus de nuntio, ait se adjuvare illuni,
et confestim apprehendil et omnia quasdefcrcbant, sicut agerc debet.Noctc itaque veniontcinproximo,
vidclicet frumentum, vinum etoleum.et alia hujus- misil tilium suum caute pignus Boamundo.etquod
modi. Sic itaque prospere rohusteque deduccbatse mpgis (ieret sccurus deintroitu civitatis,amodomi-
Tancredus, etiam quoque habebat prohibitas et in- vcrba hoc modo " Buod cras omnem Fran-
sit ci :

cisas omnes semitas Tun-is, usque duni .\ntiochia corum gcntcm pncconiarc faciat,quoin Sarraccno-
fieret capta. Omnia qua; fecimus anlequaui Antio- runi terram vadat depra;dari, deinde celeriter re-
chia capta fuisset.nequeo cnarrare.Quoe facta sunt, vertatur pcr sinistram montaneam. Egoque ero in-

vel quomodo fuerint poslea, aliquantulum volo ex- tentione erccta, pra;stolans illa agmina,eaque reci-

plicare. Ideo aliquunlulum dico, quia nemo cst in piam in turres quas habeo in mea custodia. •
his partibus, qui omnino, sivc clcricus sive laicus, DeindoBoamundusconfostim ad sejussit vocari ser-
dicere sive narrare possit sicut res est acta. vientcm quemdamsuum, vidclicetMalam-coronam,
quidam Amiralius de genere
Interea igitur erat cique preecepit ut prioconiaret genlem maximam
Turcorum, cui nomcn Pyrrus, qui maximam ami- Francorum, quod fidcliter pr^pararet sc in Sarra-
citiam acceperat cum Boamundo. Hunc ssepe Boa- ccnorum eundi terram. Factumque cst ita.Credidit
mundus tangobat cum nuntiis ad inviccm missis, C itaquo Boamundus hoc consilium duriGodefrido,et
quo eum infra civitatemamicissimoreciperet,eique Flandrcnsi comili, et cumitide Sancto.f;gidio,atque
Christanitatcm libcrius promittebat, atque eum di- Podiensi episcopo. c< Quoniam si Dco placct, erit

vitem multo honore facerc mandabat.Consensit ve- nobis in hac noctc Antiochia rcddita. » Ordinata

ro ille dictis promissionibus dicens: " Verumtamen
tros turres custodio, easque libonter ei promitto,et
quacunquo hora voluerit in cas voluntarie rccolli-
gam. Erat itaquo Boamundus jara securus de in-
>i
troitu civitatis. Una ergo gavisus, atque placido
vultu, serena mente, venit ad aliosomnes seniores,
sunt itaque ha»c omnia. Milites tcnuerunt plana, et
pcdites montanca. Tota noctcmilitavcruntctusque
propo auroram diei.ctdcincepscceperunt appropin-
qnare ad turrcs quas ille vigilabat. Confestim de-
scenditBoamundus, et praicepit omnibus, dicendo
hKCverba « Ile securo animo, et felici concordia,
:

eisquc jocunda vcrba protulit in hoc modo: < Viri ol asccnditc per scalas in Antiochiam quam statim
prudentissimi militos, vidctc quomodo nos omnes haboliimus, si Doo placet, in nostra eustodia. »Vc-
in nimia paupertate ct miscria projocti sumus,ma- ncruntciuc illi usquo ad scalam, (juff jam crat di-
jores sivc minoros, ct ignoramus pcnitus ex qua recla ol lirmiter ligata ad civitatis micnia.Etascen-
parte melius succedat noljis.Si igiturvobis bonum deiunt per illam homincs feresexagintaex nostris,
ac honostum videtur, eligatsoante alios unusexno- n et divisi sunt per tres turres,quas illovigilabat.Vi-

bis quicunque vultis, utrum se illeullomodoautin- dcns autem Pyrrus quod tampauci fuissontasccnsi
genio civitatem acquircre, vcl ingcniarc,aut pcr se, cx nostris, cocpit pavcrc mox. Timens namque sc
aut per alios concorda voco dono pcrmittamus. » ct nostros, no in manibus Turcoruni evcnissent,
Qui omnino prohibentes cl doncgantcs, dixerunt : dixit Micro Fraiifos erhomai, hoc cst, paucos
:

II Nemini unquam erit ha!c civitas dimissa.sedom-
nes Kqualem illam habel)imus sicut a-qualomha-;
buimus laborcm, sic inde habo!)imus .Tqualom ho-
norom. > Sic ilaquo Boamundus.audilis his verbis,
paulo minus subridons prolinus rccossil. Non posl
mulfum verotemporis audieruut omnesmrjoresno-
stri muntios de exercitu nostrorum hostium.vidoli-
cet Turcorum, et Publicanorum,Angulanorum.Azi-
Francoshabeo. Ubi est Boamundus? Ubi cst milcs
invictus? »Interim desccndit quidam servicnsLon-
gobardus doorsum, et cucurrit quanlociusad Boa-
mundum dioens: « Quid hicslas,virprudens?quam-
obrom huc vcnisli? Ecce ,jam nos trcs turres halic-
nius. » Motus cst autcm vir ille cuni aliisouinibus,
omncs gaudentesatque lastantes pervenerunt usque
ad scalam. Vidcntcsilaquc illi (juicrant infraturres»
 ;

789 P. TUDEBODI HIST. RT IIIEROSOL. ITIN. — LIB. IV. 790

coepprunt jocunda voro clamare: <• Deushocvult. »

^ paritcr unsquisquo ad suain portam,ct intravcrunt
Nos vcro ?imililer diccbamus. Et cocpcrunt mirabi- in civitatcm, et interfecerunt Turcos ct Sarraccnos
liter continuo asccndcrc, ct asccndcninl in turrcm, quos ibi rcpererunt.qui fueruntcxtra castrum.Alii
et cucurrerunt fcstinantcr ad alias turres. Quos(]un vcro cx militibus Turcorum cxicrunt pnrlas, ct fu-
illic invcniebant,mortalcm cis conlinuo dabant scn- gientcs cvaserunt vivi.
tentiam; fratrem quoque Pyrri occidorunt. Interea Dc morte Cassiani, qiwmodo intcrfcclus csl a Surianis.

forte rupta est scala, ex qua noster crat ascensus Cassianus vero dominus illorum cxpavescens valde
undc inter nos est orta immensa augustia, sive (ri- gcnlem Francorum,dedit se omnino fug.ic cum mul-
stitia. et confestim fuimus omnes slupcfacti ac do- tis aliis qui crant cum en, et fugiendo pervcnit in
lcntcs. Ouanquam fuissct fracta scala, tamen qu»- Tancrcdi tcrram. non longe a civitatc. Fatigatiquc
dam porta crat juxta nos olausa in sinistra parte, erantcquioorum,ct miscrunt sein quoddam casale,
quce quibusdam manebat incognita, nox namque et intraverunt in quamdam domum. Cognoverunt

orat.Sed tamcn inquirendo, et palpando, et subtili- ergo eum habitatorcs terraj illius montanecB, scilicct
terinquircndo ubi ipsa latebat, omnes cucurrimus Suriani et Hermenii ; confnstim apprehonderunt il-

ad cam, ipsaque fracta intravinius per illam. Jam lum. et ceciderunt caput ejus, et obtulerunt illud
innumerabilis fragor mirabiliter resonaliat per uni- ,
anteBoamuudi pr.^esentiam, ut mererenlur liberta-
versam civitatem. Non acquievit illic Boamundus, tem perfecte recipcre. Baltheus quoque ejus, et
iraperavit honorabile vexillum deferri sursum coram gaina, id est vagina, fuerunt appretiati lx bysautos.
castello, in quodam monte. Omnes ergo pariter ni- Omnes vero plateae civitatisjam undique plena; sta-
mis in civitatc stridebant. Summo autem diluculo bant cadaveribus mortuorum, ila ut ncmo vix pote-
audientes iHi qui foris erant ad tcntoria, vehcmen- rat ire per semitas civitatis, nisi cadavera Turcorum
tissimum rumorem strepere per civitalcm, exicrunt calcando. H;cc oninia gesta sunt tcrtia die intrante
festinantes, et vidorunt Boamundum seorsum in mense Junii in die Jovis. Undesitbencdictus Deus
monte. Celeri cueurrerunt omnes cursu, et venerunt per cuncta sscula saeculorum, amen.

INCIPIT LIBER QUARTUS.

Curbalan autem princeps militise
dum adhuc Corrozanum Cassianus prsedictus,
est
Antiochice legationem eimiserat, quo sibi succurre-
ret inopportuno tempore, quoniam gens fortissima
atque robustissima Francorumeum impeditum gra-
viter obsidebat Antiochiae, et si
impenderet, Antiochiam civitatem in suis manibus
eum ditaret maximo munere.
continuo traderet, aut
Cumque jam habuisset maximum exercitum Turco-
rum cx longo collectum tempore.ct liccntiam Chri-
Soldani Persiae, C quatenus mihisuccurras, quoniam Franci undique
obsident me in Antiocheno oppido, civitatemque in
suo tenent imperio, nosque alienare a regione Ro-
mania?, f ive Syri», adhuc autem et Corrozani de-
poscunt. Omnia vero quaeeupiunt patravere, patrom
adjutorium fideliter quoque occiderunt meum, et nihil aliud est super,
nisi ut me et te, omnesque ex genere nostro interfi-
ciant gladio. Ego vero jamdudum tuum fideliter ex-
speetavi adventum, utrum mihi succurras inhocpe-
riculo. " CuiCurbalan respondens.ait « Si vis quod :

stianos occidendi accepisset a Calipha illorum apu- ex toto corde in luo sim proficuo,tibique fideliter in
stolico, illico inchoavit iter longE vis Antiochiae. isto succuram periculo, illud in mea prius manu
Hierosolymitanus Ammiralius cum eo et cum suo trade oppidum, et tunc videbis qualiter ero in tuo
exercitu fuit. Rexque Damasciiibi advenit cum ma- proficuo, idque vigilare faciam meis hominibus. »
xima gente. Isdem vero congregavit ex omni par- .Ait quoque Sancedola potes omnes Francos
: « Si

te paganoruminnumeras gentes, videlicet Turcos,et „ occidere, et detruncare, mihique capita diligenter

Arabes, et Sarracenos, et Publicanos, et Azimitas, tradere, ego predictum tibi dabo fideliter oppidum,
Et Curtos, et Persas, et Agulanos, et alias multas et deinde ero tibi tuus effectushomo, et in tua fide-
gentes, quosnominare, aut numerare nemo poterat. litate hoc custodiam oppidum. » Cui Curbalan
Et Agulani fucrunt numero tria miha. Ipsi neque ait; « Non ita erit ut lu putas atque cogitas, sed
lanceas.neque ullaarma timebant,quiaomneserant committe in mea manu castrum iilud. « Commisit
cooperti ferro undique, et equi eorum. ipsique nole- tamen, nolens, volens.eiillicocastrum.Tertia autem
bant in bellum ferre arma,nisi solumniodo gladios. die postquam civitatem intravimuSjpr.-ecursores eo-
Isti omnes venerunt inobsessione Antiochia; ad di- rum antecivitatem praecucurrerunt.Exercitus nam-
spergendum Francorum collegium. Et cum appro- que illorum ad Pontem-Ferreum castrametatusest,
pinquassent civitati, venit obviam eis Sanzedonati- et expugnaverunt lurrem Turci, etoccideruntomnes

lius Cassiani Ammiralii.-^ntiochiee, et continuo cu- quos illic invenerunt, et nemo evasit vivus, nisido-
currit ad Curualan, lacrymabilitcr rogans eum, ct minus illorum, quem postea ligatum reperimusin
dixit : « invictissime princeps, te suppliciter de- vineulis ferreis, facto, majore bello in vigilia beati
precor, tuam humili devotione prudcntiam rogito, apostoli. Crastina autem die moto esercitu pagano-
 : :

791 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONL\M. DE I3ELL0 SACRO. 79^

rura, appropinquavcrunt civitati, et castramelati A caslrum in mealibera volunlate teneo.Hli namquc
sunl inter duo flumina, stelcruntque ibi per duos deorsum sunt in civilate. Ego autem habeojamillos
dies. Receplo ilaque castro.tunc Curbalan conlestim omncs in mea manu, aut eos faciam capilaiem su-
advocavitunum Ammiruliumex suis, quom sermone bire sentenliara, aut eos deducam in Corosanum in
sciebat veracem, mitem, et pacificum, et ait illi : captivitatc nimia, eoquod minantur nos suis armis
IIVolo ut intres in (idelitale meahoc castrum custo- propulsare et ejicere ultra Corosani conlinia, aut
dirc, quod e.\ tempore longissimo scio te vaide (Ide- delereomnia nostranominauUra.\masonia (iumina,
lissiinum, ideoque precor te, ut surama cautela hoc aut ejicere nos ultra superiorem Judsara, seu ejece-
conlineas oppidum. Adhuc namque quia scio tein runt omnes parcntes nostrosdecuncta Romania sive
opcreprudentissimum,nuIiumque magisvcracemct Syria.Amodo vobis namquc juro per Machomet, et
fortissimuni hio modo reperire nequeo. » Cui Am- per omnia deorum nomina, quoniam ante vestram
miralius ait : " Tibi unquam dc tali vellem obedire non proreversuru?,pr;psentiamdonecregalem.Antio-
orficio, sed priusquara me tuo arguas stimulo, hoc chiam, omnem Syriam, sive Romaniam atque Uul-
faciam eo tenore quod si Franci ejecerint vos de gariam, usquc in Apuliam acquisiero mea forti dex-
mortali praslio, eisconlinuo hoc reddam castrum. » tera, ad deorum honorem, etvcstrum, omniumque
Dixitque Curbalan : « Tam honestum ct pruHenteui nostroruni Turcojum.» Sic itaque fecit finera dictis.
fi
te eognosco, ut omne quidquid bnni vis agere ego Matcr autcm ejusdem Curbalan qu.-c erat in Alcph
utique eonsentio. Revcrsus cst itaquc fcstinanter
» civitafe, statim accessit ei lacrymabiliter, et dixit:
Curbalan ad suum exercitum in valle illaubi erat II Fili, suntne vera ea quae audio? » Cui ille ait

caslramctatus.ProtinusturcideludentesFrancorum II Quffi? » El dixit illa : « Jam audivi quod bellum

coUegium, delulerunt ante Curhalan conspectum vis committcre cum Francorum gente. Cui ille

quamdam vilissimam Oiiscm rubiginc toctam, etde- ait: II Verumtamen verum hoc esscomnino scias. »
terrimum, valde arcum ligneum, et lancoam nimis Dixit illa : « Conleslor, (ili, pcr deorum nomina, et
inutilem.quamabslulerunt nuper paupcribus pere- pertuam magnam audaciam immensamque bonita-
grinis dicentes. « Ecce arma, quae attulerunt Franci tem, ne bellum simul cum Francis committere li-

obviam nobis ad pugnani. « Tunc Curbalan videns
hic arma, ca/pit suliridore in propalulo, dieendo
omnibus qui H.ccsunt arma
in illo erant collcgio
bcUica atque nitida qua: nttulcrunl Christiani super
nos in .^siam, orti in occidcnlali terra, sciiicet in
Europa,quseest mundi pars tortia, quibus putant ea
conlidunt nos expellcre et propulsare ultra Corosani
conliiiia, et delcre omnia nostra nomina ultra .\ma-
sonia flumina, qui propulscrunt
rentes a Romania et Antiochia civitatc regia,
honorabile est caput totius Syrise. » Continuoadvo-
cavitsuum (idelem notarium ad
Hic misil Carliihm Soldnuo Pcrsix epistotus;
apostolifum Caliphnm.
boat, quoniam lu es miles invictus, et nuilam im-
prudcntiam ex te aut tuo cxcrcitu unquam penitus
:ii audivi, et te ecampo ab aliquo victore fugientem
quisquam minimc invenit. Dilfamata est tua militia
ab orientc usque in occidentem, et omnes prudentes
mililes audito tuo nomine contrcn-.iscunt. Salis
namque scimus, (ili, quoniam tu cs bcllipotens, et
fortis, et hellorum ingcniosus, nullaque gensChri-
omnes nostros pa- stianorum nec paganorum antc tiium conspectum
qu,-c aliqiiam virtutcm habere potuit.Sed fugiebant, so-
lummodo andito luo nomine, quemadmodum oves
sc, et ait anfe leonis furnrem fugiunt. Ideoque obsecro te,
ct ad charissime ac dilecflssime fili, ut mcis acquiescas
ronsiliis, et ne unquani in tuo h.-csitet animo, aut

(9) Scribeergo cilo plurrs chartas, qu.r in Corosa- in fun inveniafur consilio, quod bollum, incipere
num sintlegcnda;, hoc modo : "Calipha; nostroapo- velis simul eum Christianorum coUegio. • Tunc
stolico, et nostro regidomino Soldano, militi for- Curhalanmaterna audiensmonita,feroci quandoque
tissimo, atque omnibus prudentissimis Corosani rcspondit sermone « Quid est hoc, matcr, quod
:

militibus, salns et immcnsus honor. Salis sint l.-cti mihi rcfcrs? Pufn namruc qiind insanis, aut furia
et gavisi joeunda concnrdia, et satisfaciant ventri- es plona. Enimvoro plus solummndo habco mecum
bus, voluntatem impcrent, et sermocinont per uni- Ammiralios quam iidom Christiani sunt, majores
versum rcgionem illam, et omnino dent sese ad Q sive minores. » Rospondilquc ei raatcr ejus « :

petulantiam luxuria?, ulrum roultos lilios patrare
congaudeant,qui contra Chrisfianos bcllare fortiter
pra-valcant, et libenlcr suscipiant h;pc tria arma,
qu;G olim abstulimus n Francorum turma, ef discant
moiloquaiarma adduxit super nosgens Francigena,
qualiler sunt oplima atque perfecta. IIcu ceitare
dulcissime lili, Chrisfiani noqucunt vobiscum bel-
lare. Ilnc cnim scio safis quod ipsi non valent pu-
gnam inforrc vobiscum, sed eorum Deus pro ipsis
quolidie pugnat, eosque die nocluque sua protc-
clionc dofimdit, etvigilatsuper eos, stcut pastorqui
vigilat super gregem suum, el non permillit eos
!

voluil contra nostra arma, qu.T; sunt bis aut ter sive l;i'di ipse, nec conlurbari ab uUa gente, et quicun-

quater purgata sicul argciilum, aut aiirum purissi- qiio voUiisset eisobsisfere, idem corum Deiisstatim
mum. Adliuc quoque si'iuiit smncs quiiiiiiiin ego conturbat illns, sicut idem ait por ns prophetn? Da-
o:iT,ics ("rancos inius Antiochiam habeo incIiisos,ct vid -.Dissiiia gcnlff qu.v iwwcti luum, Domim'. non

('J) Robcrtus mon., lib. vi, p. 57 et seq.

 :

793 P. TUDEBOUI UIST. DL UILIUU.SOL. ITl.X. — UB. IV, 794

invocavcniut {P.tal. lxxviii,6). Antequatn vero pra;- A. plus quam aliis quotidie ministrat illis.Nam Deus
parati sint ad bellum incipiendum,eorum Deusop- illorum.Omnipolenscstejus nomen,qui fecitcoclum
tiraus et bellipotens,siniul cum suis sanclis omnes et tcrramjCt fundavit maria,et universa quae in eis

jam habct inimicos devictos, quanto magis faciet sunt; cujus scdcs in eoelo est, parata in aelernum,
modo circa vos, ([uia ejus vos cstis iniraici, et qui cujus polrstas ubiquc est metuenda." Dixitque illi

pnparatis vos cis obsistcre tota virtule? lloc nam- filius : 11 causa,cum eis pra;liari non desi-
Si ita ett

que in veritate scias,quoniam Chrisliani isti Chrisli nam.» Audicns itaque mater ejus quod nuUo modo
filii vocati sunt,et per prophetarum ora filii adoptio- acquicscorct consiliis suis, vehcmenter dolens rc-
nis ac promissionis,et pcr Apostolum, hxrcdcs Dei, cessit refrorsum in Aleph civitate, deferens secum
cohxrcdcs uutcm vin, 17). Quibus
Christi {Hoin. cuncta spolia quae conducere potuit.
Christus h;creditates cis repromissas jam donavit, Tertia vero die arraavit se Curbalan, et maiima
dicendo » A solis orlu usque ad occasum, vel in
: pars Turcorum cum co, veneruntque ad civitatem
occidentem, erunt termini vestri, itu quod ncmo ex illa parte in qua castrum erat.Nostri autera pu-
audax stabit contra vos. » Et quis potest his dictis tantes resistcre, nolcntes volcntesque intraverunt
contradicere.vel obslare"? Certe si hoc bellum con- civitatera quibus fuit tam mirabiliter arcta et an-
;

tra illos incccperis, maximum erit tibi damnum et n gusta porta quod illic fuerunt multi mortui oppres
dedecus, et multos milites tuos perdideris, et uni sione aliorum. Intcrca alii pugnabant extra civita-
vcrsa spolia .^ua; apud te habes amiseris,el in nimia tcm,alii intus in quinta feria per totam diem usque
fuga eveneris.Tu autem in hoc bello non raorieris ad vesperam. In sexta feria similiter praeliati sunt
modo,sed orania habontia in hoc perdideris preelio. per totum diem,occideruntque ex noslris multos.ln
Propterea dico tibi,non raorieris modo,quia eorum illa die fuit sauciatus quidam probatissimus miles,

Deus non statim.judicat offendentem se exserta ira, vidclicet Arveus Tudcbodus, quem detulerunt socii
sed quando vult eum punit manifesta vindicta, ti- ejus usque deorsum in civitatem ibique fuit vivus ;

meoque ne te judicet pa;nali tristitia, et tibi dico usque in Sabbato.et inter nonam et sextam horam
modo, quia in hoc anno morieris. » Curbalan au- migravit a sa;culo, vivens in Christo. Cujus corpus
tcm valde dolens in intimis visceribus, maternis sepclivit Petrus quidam sacerdos frater ejus ante
auditis verbis respondit : «Matercharissima,qua3so, portam occidentalem beati Petri apostoli, habens
quis tibi dixit ista de Christiana gente, quod Deus maximum timorom sicut caput amittendi,et omnes
eorum tantum amet eos,et quod ipsc pugnandi vir- alii qui in civitate erant.Omnes legentes etaudien-

tutem in se retinet maximam,et quod illi Christiani tes deprecamur, ut dent eleemosynas et orationes,
vincent nos in Antiocheno pcKlio.et quod ipsi erunt et dicant pro anima ejus,et pro omniura defunclo-
et nos perse-
nostra capturi in pra;lio isto spolia, rum,qui inHierosolymitana viamortui fuerunt.Alia
quentur iramensa victoria.et quod in hoc anno cro die Guillclmus de Grcntamasnil.et .\lbericu3 frater
moriturus morte subitanea? » Tunc respondit ei ejus, Ivoque de Grentamasnil, et GuiUelmus de
matcr, dicens et dolens : « Fili, plus quam centum Bernonvilla, Guido Trosselus, et Guillelmus filius
annorum temporasunt, quod inventum estinvestra Richardi, et Lambertus Pauper isti omnes timore
:

pagina, et in oranium gentilium voluminibus,quo-
niam gens Chrisliana foret super nos venienda, et
nos ubique vincenda, et super paganos regnatura,
et nostra gens illis ubique erit subdita.Sed ignoro
amodo an retro erit venienda.Et ego dolens itaque
perterriti de hestcrno bello, quod perduraverat us-
que ad vesperara, nocte latenter dimiserunt se per
murum, et fugientes pede coutra mare, ita quod
neque in manibus neque in pedibus aliquid reman-
sit nisi soluramodo ossa sua.Multique alii fugerunt

non desivi sequi te in Aleph civitate pulcherrima, cum illis,quos norainare nescio.Venientes igitur ad
in qua speculando atque ingeniose rimando,respexi naves,quas erant ad portum Sancti Simeonis, dixe-
coelorum astra,atque ingeniando sagaciter,ac mente runt nautis Quid hic miseri statis? Oranes enira
: »

sedula scrutando coelorum planetas,ac in duodecim raortui sunt, ct nos mortem pene evasimus, quia
polorum signa, in sortes innumeras, in eis
sive exercitus Turcorura undique obsedit nos in civi-
reperi quoniara gens Christiana nos ubique foret j)
tate. » At illi audientes talia, stabant stupefacti et
vincenda.Ideo timeo valde doIens,et nirais raoestis- timore perterriti,et concurrerui.t in naves,et raise-
sima,ne ex te infelix ego remaneam orbata.»Dixit- runt se in raare. Deinde supervenientibus Turcis,
que illi Curbalan « Mater dulcissima, dic mihi
: quos invenerunt occiderunt, et naves quoB in alveo
omnia.qu» in corde raeo sunt incredula.» Qus re- flurainis erant remansae.corabusserunt igne,et ap-
spondens, ait :« Hoc libenter,charissime,faciam, si prehenderunl spolia eorura .Nos denique qui reman-
vero sciero ea quae tibi sunt incognita. »Cui ille dixit simus, nequivimus ferre pondus, neque arma illo-
Non sunt igitur Boamundus et Tancredus Fran-
i( rum qui erantin castrum,fecimusque murum iuter
corum dii, et non eos liberabant de omnium ini- nos et illos qui vigilabant die et nocte. Interdum
micorum persecutione"? » Responditque ejus ma- tanta oppressione fuimus oppressi,quatenus equos
ter:"Fili charissime,BoamundusetTancreduj raor- et asinos manducaremus..\lia parte fuiraus in maxi-
tales suntjSicut alii homines.sed Deus illorum dili- mo teirore Turcorum, ita quod multi majorura
git illos prae omnibus aliis, et virtutem pra^liandi nostrorum volebant fugere nocte,sicut alii fecerunt.
 :

793 AD GODEFRIDUM APPEXD. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 796

Quadam vern die stantibiis nnstris majoribus in A. misit,quandiH secum quadraginta milites haberet;
montanea sursum ante castellum,tristibusacdolen- quod non solum cx illa civltate sed etiam ab Hie-
tibus. nescientibus quid debuissent facere, venit rosolymitano itinere non esset reversurus. Undc
quidam sacerdos. cui nomen Stephanus, ad eos,et omnis Christianus exercilus. Erat
niinis exsultavil
dixit eis : <• Seniores, si vobis placet, audile rem autcm quidam peregrinus de exercilu nostro,
ibi

aliquam quam ecro vidi. Dum

hac nocte jacercm in Petrus BartholomTus nomine,cui apparuit sanctus
in ecclesia Sanctte Mari.-e malris nostri Jesu Domini Andreas aposlolus,antequam civitatem intraremus,
Chrisli. apparuit mihi Salvator mundi cum sua dicens « Quid agis,bone vir? » Cui ille respondit
:

pcnitrice Maria et bcaln Potro aposlolnrnm princi- « Tu quis es? » Dixit ei apostolus. « Ego sum An-

pe.stctilquc ante mc Dominus, et dixil mihi Ste- : droas aposlolus. Noscas, fili.quia dum villam in-
phane,apnnsc-'s me? » Cui ego respondi « Te ego : traveris, vade ad ecclesiam beati Petri apostoli,
alio modo non crucem in capite
agiioseo, nisi quia ibique invenies lanceam Salvatoris nostri Jesu
tuo cerno, sicut Salvatori nostro. » Dominusque Christi,ex qua dum in crucis penderet patibulo vul-
dixit mihi « Ego sum. » Tunc statim cecidi ad
: ncratus fuit. » Ha?c omnla diccnfe apostolo, conti-
pedes ejus lacrymando,rnganshumiliterul siihveni- nuo recessit.lpse aulem limcns rovelare consilium
ret nobis in oppressionc illius cxsecrat.-c gentis qure P apnstoli, noluit indicare nostris hominibus, scilicet

tenebat nos inelusos in ci\ntale.Responditquc mihi peregrinis. Estimabat autem se visum videre. Alia
Dominus : < Rcne adjuvi vos,et bcne adjuvabo.Ego quoque vice apparuit sanctus Andreas, dicens ei :

vero pcrmisi vos habere Nic.Tam civitalem.et omnia « Quare non dixisti peregrinis quod tibi pra?ccpi?«

devincens hella, ego conduxi vns usque huc, con- Et dixit ad eum • Domine, quis hoc crediderit? »
:

dolui vestr.-n miscri,-n quam passi fuislis in Antio- In illa cum sanclus Andreas, ct
vero hora accopil
chiae obsidione. Et modo in opportuno auxilio ad portavit eum usque ad locum,ubi lancea
in civitate
maximum succursum misi vos sanos et incolumos erat recondita in terra. Eo videnle, abstraxit san-
inlra civilatem. Sed mullum pravam rem facienles ctus .Andreas apostolus lanceam de terra, et misit
mulli Christiani,eo qiiod jacent cum paganis mulie- in manibuSjdicens • Haec esl lancea Domini noslri
:

ribus, undc immensus fetor ascendit in cailum. » Jesu Christi,quam misi hic, et frater mcus aposto-
Tunc alma virgo Maria et bealus Petrus aposlolus lus Pelrus. » Eo videnle, misil cam ibidem,el dixit
cccidcrunt anle pcdes ejus, rogantes et deprecantcs, Pctro postea : « ncvertcrc ad exercitum. » Cui ille

ut suum hac angustia manentem adjuvet popu-

in Domine, quomodo possum ire? Jam
respondit : «

lum.dicentes « Domine.pcr mulla tcmpora tenuit

: Turci sunt super muros civilalis, qui postquam
paganorum gens Ecclesias nostras.in quibus mulla audierint me, illico occident me. » Cui respondit
et inefTabilia mala faciebant. Modo vero Chrisliani C apostolus < Vade, ne timeas. » Tunc Petrus exirc :

expulsis inimicis, tui angeli I.Ttantur in coplis.» Et Cffipil de civilate videntibus cunctisTurcis,nihilque
iterum dixit mihi Dominus « Stephane, vade, et : ei dixcrunt. Turci namque, qui erant in castello

die populo meo ut revertatur ad me,cl ego reverlar seorsum, tam mirabiliter coangustabant nostros
ad illum : et infra q\iinquc dics mitlam ei magnum quod qiiadam die incluserunt tres mililes ex nostris
adjutorium,et quolidie (\pcaT\tel,Cnnrjre<jiHi sunt,elc, in quadam turre qu.Te erat ante eorum castrum.
cum versu.EI accipianl p<Enitentias,ct nudis pedi- Exierunl namquc gentiles, et Irruerunt supcr illos

bus facianl processionesperccclesias,et pauperibus tam acriter quod illi nequibant sufferre virtutem
dent elcemosynas,et facianl missas presbyteris cc- eorum.Duo vero ex eis exicrunt de turri vulnerati,
lebrare, et sint communicali corpore et sanguine el tertius viriliter per totam diem defendebat se de

Chrisli.Et sic incipiant bcllum, ct ego miltam cis Turcorum invasione ila prudentissime,quod in illa
adjutoiium bealum Oeorgiuin, et Theodorum, et die Turcos stravcrit supi-r adilum muri cum c.Tsa
Demctrium, et peregrinos qui ista via mortui fue- hasla. Tres haslas dctruncavorunt illi die illa in
runl Hierosolymilana. » Ista mihi dixit Dominus. manibus suis. Erat aulem nomen ejus Hugo lo

Et omncs scniores.si hoc non creditis verum esse, Forscnnet, de exercitu Goffredi de Monte-sca-
sinite me modo in majorem turriin scandcrc, mit- n bioso.
lanique mc deorsum; si fuero salvus ct incolumis, //(( jiissit Roaniundus igne civitat^m aecendere.
credalis hoc csse verum.Si aulem ullam l.esionem Vidcnles autem Boamundus
et Tancredus, quod

fuero passus, dccollate me, ct in ignem pro.jicile. nuUalenus potuissent eonducere gentem sursum in
Tunc Podiensis episcopus jussit afferri Evangeliaet monianea ante castrum ad bellum,scd crant inclusi
cruccni.el fecit jurare illud esse verum.Postea con- in domibus, timentes alii fame, alii timorc Turco-

siliali sunt omnes nnstri majorcs in illa hora, ut rum.nimis irati fuorunt. Jussit itaque Boamundus
jurassent qiiod nullus illorum fugcrcl de civilate, confostim mittere ignem in civilalem, in illa parte
quun<liu vivi fuisscnl,ncquc per morlcm,noquc pep in (]ua erat Cassiani Ammiralii palafium. Videntes

vitam. Primus diuitur jurassc Boamundus, dcinde vero illi qui crant in civitale ignem ardcre, et in-
comes Sancli .Egidii.et Robcrtus Northmannus, et tantum surgere, dimi.^erunt domos, et simul cum
dux Godefriilus, et Robcrtus comes Flandria, et spoliis fugiebant in montanoam, alii ante castrum,
alii seniores. Tancredus juravit tali modo, ac pro- alii ante portam comitis Sancti yEgidii, alii antc
 797 P. TUDEnODI IIIST. DE IIIEltOSOL. ITIN. — UB. IV. 798
portam ducisGodefridi, ct sic unusquisque adsuam A bamur advontum ejus, quatenus suljveniret nojjis
gentem. Tiinc Boamundus conlristatus est valdc, in adjutorio, qui cramus inctusi in civitatem saluti-
timens quod ecclesia Sancti Petri.et ecclesia sancta; fcro carenles auxilio. At illo postquam audivit gen-
Mariae ardercnt, quia ignis perduravit a tertia usquc tem Turcorum circumcingentem alque obsidcntem
ad mediam noctem. Tamen fuerunt crcmatcc tam nos in civitatcm, ascendit supcr proximam mon-
ecelesi.T quam domus, duo millia. Vcnicnte autcm tanoam qua; imminebat omnes montcs qui erantin
media nocte, cessavit ventus ct cecidit ignls. /taquc circuitu cjus, qu;c slabat propo Antiochiam.Vidcns-
Turci tiabitantcs in castello, intra civitatcm bella- que innumerabilia tentoria, vehcmcnterperterritus
bant nobiscum dic ac nocte, quod nihil aliud disse- rcccssit. Hoc itaquenimio correptus timore, repen-
parabat nos nisi arma. Aliquando cxiobant cum te cum suo exercitu turpiler fugivit cum magnafe-
aliis quatuor .\mmiralii qui crant omncs cooperti stinationc. Veniensque ad suum caslrum, cxspo-
auro, et equi eorum usque ad juncluram
simililer liavit cuni, et celeri cursu retro imprudcnter iter
genuum. Qui Ammiralii conducebant cos. Videntes rovortitur.
hoc nostri, quod non potuissent diu pati, quoniam Ilic recessii Alexius imperalor timore Tiurorum, et
qui habcbat panem non licebat manducare, et qui Guido phin.rit plringo mxKpw Iloamurnluin fnUrcm
ejus.
habebat aquam non licebatbibere. Tunc noslrirece-
runt murum intcr nos etmonlaneam, et ,-cdilicave- Postquam vonit obviam imperatori ad Phile-
runt quasi castcllum ct marhinas.utsccuri iuissent. miam, accessit ad eum secrcte, et soorsum vocavit
Alia vero pars Turcorum hospitata fuit circa civi- eum, dicens « Scias revera quoniam Antiochia
:

tatem in una valle ex alia parte. Nocte quoque ve- eapta est, et castrum minime adhuc captum est,
niente venil ignis de eajlo, qui apparuit ab occidentc, noslrique in gravi oppressionne obscssi sunt, et ut
et cecidit intra Turcorum Unde multum
excrcitus. puto a manibus Turcorum jam inlcrfecti sunt. Re-
mirati sunt Turci et nostri. Mane autem faclo trc- vcrlere ergo relro quam citius potes, ut ct ipsi non
mefacti Turci fuerunt, et fugiebant huc et illuc invoniant le, et gentcm quam ducis. > Tunc impe-
propter ignis timorem. Tamcn obsedcrunt nos ita ratortimore pcrterritusclam vocavit Guidonemfra-
circacivitatem quod nullus nostrorum audcbate.xire trcm Boamundi, omnesque alios, et dixit eis.- « Se-
civitatcm aut intrare, nisi nocte furlim. Ita vero niores, quid facturi crimus? Ecce omnes nostri di-
eramus oppressi, et ab illis paganis ita obsessi, et stricta obsessionc impcditi sunt, et forsitan in hac
sanctse Christianitatis inimicis. qui fuerunt numero hora omncs a Turcorum manibus occisi sunt aut
trecenti sexaginta quinquc millia, excepto Ammi- in captivitatc ducti, sicut iste infelix comes impru-
ralio Hierosolymitano, qui fuit cum eis cum sua denter fugiens narrat. Si vero vultis, revertamur
gente. Rex quoque venit Aleph civitate
similiter de '-' retro celeri cursu, ut ct nos non moriamur repen
Isti vcro profani inimici Dei ita tenebant nos inclu- lina morle, quemadmodum et illi mortui sunt. »
sos in civitalem Antiochia;, quod multi mortui fue- Cumque Guido bonestissimus miles hwc talia au-
runt famc, quoniam parvus panis vondebatur uno disset fallacia, statim cum aliis omnibus ccepit plo-
bysantio aureo. De vino non loquar, ut quem gras- rare, et ulularevehementissimo planctu,et unavoce
scm, id est non vinum. Unam gallinam xv solidos, dicebant «
."
Deus verus, trinus, et unus, quam-
unum ovum duobus unam nucem uno dena-
solidis, obrem ha!C fieri permisisti? Cur populum sequen-
rio, tres favas vel quatuor unum denarium, parvam tem te in manibusinimicorum incidcre permisisti?
eapream lx solidos et ix denarios, et linguam unius ct viam tui itineris, tuique sancti scpulcri Hberan-
cameli, quse est parva, iv solid. Carnem equorum tem tam cito mori concessisti ? Profecto, si hoc ve-
et asinorum manducabant et vendebant. Folia fici, rum est, quod nos ab istis nequissimis audivimus,
vitis, etarborum, coquebant in aqua, et manduca- nobis referentibus, nos etalii Christiani derelinque-
bant. Alii coria equorum et asinorum, et camelo- mus, te, necteampliusrememorabimus, et unus ex
rum et boum, sive bufalorum, sicca sex annos vel nobis non audebit ulterius nomentuum invocare. »

quinque mitlebant in aqua duabus noctibus et uno Et fuit hic sermo mcEstissimus valde in tota mililia.
die obtemperare, postea decoquebant et mandu- ]) ita quod nullus nostrorum audebat, neque archi-
cabant. Istas anxietates et multas angustias, quas episcopus, neque episcopus, neque abbas, neque
nominare nequeo, passi fuimus pro Christi nomine, presbyter, ncque clericus, ncque quisque laicus
et pro sancti sepulcri via liberanda. Tales ergo tri- Christi invocare nomen per plures dies. Nemo po-
bulationes, et fames atque timores, passi sunt servi terat consolari Guidonem plorantem, ct plaudentfem
Dei per viginti sex dies. manibus, suosque frangentcm digitos, et dicentem
Hic recessit comes Stephanus cum suo exercitu. « Heu me Boamunde, honoret decus totius mun-
!

Imprudens itaque Stephanus Carnotensis comes, di, quem universus orbis timebat, atque amabat.
qui erat caput nostrum, quem omnes majorcs nostri Heu me tristem non merui dolens tuam videre
I

elegerant, ut esset nostrorum duclor, maxima se honestissiman speciem, qui nullam magis rem vi-
tingens deprimi infirmitate, priusquara Antiochia dere desiderabam. Quis mihi del ut ego moriarpro
foret capta, turpiter recessit in aliud castrum, quod te, dulcissimeamice etdomine?Curexuteromatris
voeatur Alexandreta. Nos itaque quolidie praestola- exiens mea!, non statim mortuus fui ? Cur ad hanc
 799 AD GODEFltlDUM APPEND. II. — MONUM. DE BKLLO SACRO. 800
lugubrcm diem perveni ? Cur non necatus fui in A t-rra Dei et Christianorum, quam beatus Petrus
mare ? Cw cx equo non cccidi fracto collo, rcci- apostolus Jamdudum pra?dicavit, ct ad Christi cul-
piens repcntinum intcritum? Llinam tecum rcce- turam rcvocavit, et in<le primus episcopus clectus
pissem felix martyrium, el ccrncrem te recepisse fuit. Quod si feccritis, permittunt vobiscum dcdu-
gloriosissimum finem " Cumque omnes occurris-
! cere omnia vcstra, scilicel equos, et mulos, et asi-
scnt ad eum, el consolarenlur eum, ut jam finem nos, et caraelos, oves quoqueet boves, et omniaalia
daret planctui, rcvcrsus cst in se, et di.\it « Forsi- : ornamcnta. Tunc Curlaban princcps militia; Sol-
»

tan crcditis huic scniicanoiraprudenti militi ? Nun- dani Porsia-, cum omnibus Amiraliis, pleni luraida
qnam vere auiiivi dc militia aliqua loqui, quam is- superbia, feroci rcspondcrunt sormono « Quoniam :

dem fecisseU Sed turpilerct inhoneste recedit.sic. quippc Peum vcstrum el vestrara Christianila'cm
ut nequissimusetinfelix, elquidquid raisernuntiat, nec optaraus, nec volumus, vosquecum illisomnino
sclatis peron'i'ii.i ("alsum esse. » Intcrea jussit im- jam venimus. co quod valdc
respuentes, huc usquo
peratiir suis hominibus. dicens Ite, etconducitc : << mirainur quamobrcm majores et scniores, sive mi-
omncs honiines istins trrrK in Burguriam, et cxplo- nores vestri, quam vos mcmoratis lcrram, quam
rate, et dcvastate univcrsa loca, ne cum vcnerint abstiilimus prope m.'\ima virtule eireminatis gcnti-
Turci aliquid possint hic reperire. » Yolentes nolen- bus, et illi dicant esse suara. Vultis ergo scire,
p
tesque nostri reversi sunt retrorsum, dolentcs ct quid vobisdiccmus?ncvertimini quantocius,etdicite
mrercnles amarissime usquo ad mortem. Fueruut- vcstris sonioribus, quia si per omnia efficiuntur
que mortui multi ex pcregrinis, qui erant langucn- Turci, et Deum vcstrum, quem vos inclini colitis,

tes in nimia ajgritudine. Quique fortiter non prae- abncgare voluerint, nos illis hanc et satis plus da-

valebant militiam sequi, remanebant morientes in birai s terram, et civitates, et castcUa, et uxores,et
via, et omnes alii reversi sunt Constantinopolim. maximas ha;rcditates; adhucautcm quod nemo ve-

Qomodo fitit lancea Dotnini Jesu Cltrisli invcnla strorum rerasnebit pedes, sed eruntomnes milites.
primum. sicut et nos sumus, et habebimus cos scmper in
Igitur nos infra civitaicm detciiti, venit Pctrus magna aniicitia, Sin autcm. scianl se pcr omnia
Bartholomffius ad comitem Sancti /Egidii, et dixit capitalem subire sontentiam, autdoduci in vinculis
ei ut pergeret ad ecclcsiam Saneti Petri, ubi erat Corosanum in captivitatc perpetua, et servient no-
lancca reeondita. Ulc audicns hEC, cum magna la;- bis nostrisque infantibus per sempitcrna tcm-
titia venit ad ccclesiam. Et ille Petrus ostendit ei pora. »
locum ante januas chori in dcxtcra parte. El fode- Incipit bellnm.

runt ibi trcdccim honiincsdc mane usquoad vespc- Xun tii itaque nostri
frequenter rcvcrsi suntad Fran-
ram. Factaaulem nimisprofundafovca, ipse Pctrus L cos Christianos,rercrentesha;c omnia,et quemadrao-
Invenit lanceam Jesu Christi, sicut beatus ei An- dura respondit cis gens hffic crudclissima. Inlerea
dreas indicaverat, quarlo decimo die intrantc Junio. exercitus noster in utraque Iremcfactus parte igno-
Et acccperunt illam cum magno gaudio, Tc Dcitm rabat quid facere dobuisset. In una unim coangusta-
/nKi/njHw.^jpsallontes, dutulcrunt laudanlcs ad ultare ;
bat cos cruciabilis fames.in altera constringebat eos
unde maximalajlilia in tota urbe fuit. Ha-c audicns Turcorum timor. Tamen fccerunl, sicut mandavit
exercitus Francornm, cum magno gaudio ad eccle- eisDorainus Jesus Cbristus per sacerdotom Stepha-
siam Sanrli Petri venerunt, videre lanccam ct simi- : num, triduana jejunia, et de peccalis sunt confessi.
liter Grijeci, et Hermcnii, et Suriani, cantantes/ii/;'/c etprocessioncs fecerunt dc una ecclesia in aliam,
eleiscm, et dicentes ; Kalo Franci Cliri- atque absoluli, et fidelitercorporeetsanguineChri-
sto : hoc est, boni sunt Franci, qui habent lanroam sti communicati sunt, et dederunt cleemosynam
Christi. paupcribus, et fecerunt cantaremissas. Deindefeee-
Uic miscrunt Christiani nuntios ad Curbalun. runl scx acics intra civitatcm. In prima fuit Hugo
Postea facerunt omnes consilium, quomodo bcl- Magnus cura Francigcnis, et Flandrensi comiteRot-
ium inciporent rum Turcis. Sed primitus laudave- berto ; in socunda quippe, dux Godefriiius cum suo
ruiit omnes. quod misissent Curbalan, et aliis ini- cxercitu ; RothertusNortbmannuscum
in tertia,fuit
j)
micis Dei Turcis, qui diccret eis: «Quare introislis suis hominibus ; Adcmarus Podicn-
in quarta, fuit
in tcrram Christianorum ? Et miserunt Pelrum
)i sisepiscopus, portans scoum lanceam Salvaloris no-
Eremitam,etArIuinumdrogamundum,dicontcseis, stri Jesu Christi cum sua genle, et cum cxercitu
et intcrrogantcs eos « Cur audacter et
: supcrbis- Raimundi comitis Sancti yEgidii, qui remansitsur-
sinie inlravere in Christianorum terram. » Qui vc- sum ad castollum custodicndum in montaneam, pro
niciites dixerunt adeos:« Sciatisquod muUum mi- tiinore Turcorum, ne desccnderont in civitalem in :

ranlur nostri, quarc huc vcuistis. Sed forsitan huc qninla, fuit Tancredus marchisi filiu-, et Gastosde
venistis, quia vultis effici Chrisliani, et ut credatis 13earn cum sua gcnte, et cum gcnte Pictaviensis co-
in unum vcrum Deuni natum cx virgine Maria, mitis ; in sc.xta, fuit Boamundus cum suoexercitu.
quem nos crcdimus. Si vcro proptcr hoc minime Episcopi quoquc nostri.et presbyteri, et clerici, et
buc venistis. rogant vos humililer omncs majoros iiionaclii sacris vestibus induti, cuin illis de civitatc
nostri sive juniores, quod vclociter roccdatis de cxicrunt, inmanibussuis cruces defcrcntes, orantes
St>l P. TUDEIiODl IIIST. I)i: llIKItOSOL. ITIN. — l.lli. IV. m
r.t doprccantcs Dominum, nt illos salvos faccrfit,ct A ct sancli srpiil 'pcrunt bcllum, et Deo adju-
illos ciisloilircl, cl cripcret ali omni pcriculo, ct ali vantc dcviccrunt illos.Turci namquc trcmcfacli ar-
omni malo..'Miistal)ant.';upcrmui'um civitatisporla\ ripuci'unt fugam.nostriquc illos pcrsculi suul juxta
lcncntcs sacras crucps in manibus suis,signanilo et corum tentoria.Magis militcs Chrisli aniavcruntil-
bcuediccndo illos. llli itaque ordinaii, atque signo los pcrscqui quam ulla spolia acquirerc. Et persc-
crucis protccli, sic cccperunt exirc cxtra civitatem, cuti suiit cosusquc ad Pontem-Fcrrcum,ac deinde
per porlam (]u.-t!Machomariam, Postquam
cst antc usque ad Tancrcdi castellum. llli vcro diujiscrunt
Curbalanvidit 1'rancorura acies tam pulchrc ordiua- ibi pai)ilionessuos,aurum ctargcntum,etornamenta
tas cxissc unam post aliam, dixit : " Sinite modo mulla, oves et bovcs, equos et mulos, et asinos, et
omncs exire, ut melius capiamus capitacorum. » camelos, frumentum, vinum, et facinam, ct alia
Imprimis exicrunt pcdones Hugonis Magni, et co- multa quK nobis necessaria erant. Hcnnenii etSu-
mitis Flandrensis Uotbcrli, ac ilcinde unaqua^que riani,qui habilabantinillis partibus, audientcsTur-
pars pcr suum ordincm.Postquam fucrunt forasdc cos siipcratos esse, cucurrcrunt ad monlancam ob-
eivilale, vidit Curbalan insigncm Francorum gcn- viam illis.et quantos invcnerunt ex illis occidcrunt.
tcm, ac valde timuit. Mox mandavil suo .Amiralio, Nostriautemreversisuntcum magnogaudio,laudan-
i]ui omnia habebat in suacustodiaad tentoria.ut si „ tes etbcnedicentesDeum.qui dedit victoriampopulo
:ii, ..:).__. : :„ i-.-,:. .:
illc videret igncm acccnsum in :.
capitc hostis,proti- ^^^^ .\mmiralius ifaquc,qui castcllum custodiebat,
.

nus pra;coniare fecisset suum exercitum,ct rcdisset videns Curbalan ct omnes alios paganos fugienfes
rctro, scicns Turcos amisisse canipum. Continuo e campo, niniis iratns fuif,ct maximum timorem in
Curbalan ccepitpaulatim redire retrocontra inont.-i- corde suo habuit. Statim cum magna festinalione
ncam, nostriquc paulatim persequebantur ros.De- cfflpit petcre Francorum vexilla. Gomes Sancti iEgi-

ni(]ue divisi sunt Turci ;una pars ivit contra marc, dii, qui in montanea ante castellum astabat,jussit

et alii strtcruntillic, putantes nostrosincludcrc in- ei iiortaro vexillum. llle autem accepit illud cum
ter illos. Vidcntcs hoc nostri, feccruiit scptimam gaudio, ct diligenler misit illud in majorein tur-
aciein cx acie ducis Godefridi, rt coinitis dc Xor- rim.
thmannia.ct caput illius fuit coincs Rainaldus.Hanc Uic rcddidil se .immiriilius Boarnundo, qui custodic-
miserunt obviam Turcis, qui veniebant e marc. diebat castclttm. et acccpit buptisnium.
Turci autera prsliati sunt cum illis, et sagittando Postea peliit vevillum Boamundi.qui post factum
multos occidcrunt exnostris..\lia3autcm turmse no- bellum dedit ei vexillum, Accepit quoque Ammi-
stra3 ordinaverunl se a flumine usque ad monta- ralius illud cum maximo gaudio et la-titia, et con-
neam quod distat pcr duo milliaria. cordatus fuiicum lioamundo, quod illi pagani, qui
//;> vcncrunl S. Gcorijius, S. Theodorus, S. Dcir.c- C Christiani voluissent lieri, fuissent cum eo,qui vo-
trius, i» adjulorium. Christianis. luissent ireCorosanum, quod ille sanos absque ulla
Coeprrunt namque turm;o Turcorum ex utraque la!sione abire permisisset.Annuit quid- Boamundus
parte exirc, nostrosque undiquc circumcingebant, quid .Ammiralius postulavit, et misit suoshomines
jaculando, et sagittando, ct vulnerando. Exierunt continuo in castellum. Non post multos dics bapfi-
quoque dc monfaneis innumerabilcs exercitus, qui zatus fuit Ammiralius cum illis qui Chrisfum reco-
ducebant equos albos, quorum vcxilla omnia alba gnoscere voIuerunt.Illos,qui suas noluerunt dimit-
erant. Videntcs itaque nostrihunc cxercitum,igno- tcre leges.fecit conducereBoamundus usque inSar-
rabant qui cssent, donec cognovcrunt csse adjuto- racenorum terram. Hoc fuit bellum factum quarfo
rium C!u'isti, sicut mandavit illis per Stcphanum Kal. Jul in vigilia Apostolorum Petri et Pauli, re-
sacerdotem.nuorum ductores fuerunt sanctusGeor- gnanfe Doniino nostro Jesu Christo, cui est honor
gius, et beatus Thcodorus, et sanctus Demetrius, et gloria in sseculorum sa!Cula,amen.Ef cum essent
HcBC verba eredenda sunt, quia plures ex nostris vi- omnes inimici Dei devicti (Deo vero et summo atque
derunt boc. Illi autem Turci, qui stabant in parte sancfo sepulcro dignas referimus laudes)huc et il-
maris, videntes quod non potuissent sufTerrc am- luc fugientes, alii scmivivi, alii vulnerafi, in valli-
plius, miserunt ignem in herbam, ut videnfes illi j)ibus et nemoribus, et in arvis et in viis cadebant
qui, erant ad tentoria inciperent fugam. .\t ilii co- mortui. Quoniam Grasci, Hermenii, et Suriani,
gnoscentes illud signum, arripuerunt omniahono- scientes eos devictos fuisse in bello, insidiabanfur
rabilia ornamenta,ct spolia et fugerunt,Nostri vero eos in arcta loca, vulnerando et occidendo. Nostri
paulatim militabanf.ubi maxima virtus eorum crat, aulem peregrini reversi sunt in civilatem, gauden-
scilicet ad corum fenforia.Dux Godefridus,et Fian- tes et exultantescum maximoatquefelici triumpho
drcnsis comes Rotbcrtus, et Hugo Magnus, cquifa- de inimicis Dei et sanct» Christianitatis. Deinde
bant juxta aquam,ubi maxima virtus illorum erat. congregati omnes nosfri seniores, et in ecclesia S.
Isti primitus signo crucis muniti,unanimiterinvasc- Petri fecerunt consilium, quemadmodum hunc feli-
runt illos. ExclamaveruntTurci et alii pagani diabo- citcr valeant regere et conducere populum, usque
licos sonos in extranea lingua, et ceperunt fugam. dum sancti sepulcri viam incipere potuissenf, pro
Nostri itaqueinvocantesunumetvivum Deum,equi- quo lidelifer niulta passi fuerunt necessaria.Inven-
taverunt contra illos, et sic in nomine Jesu Christi tum fuit igitur in consilio,quoniain in illo tempore
S03 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 804
nonpoterantintroire terram Sarraccnorum,eo quod A castrum. Turci autem videntes illos recedere,illico
vuldc in a?stivo temporc arida el inaquosa esl. Per ca'perunt illos cum maximo tumultu
invadcre.Nec
Ijanc vcro viam non audebant transire.ncqueChri- mirum.Victoria enim illis ministrabat vires.Ibique
sti populum ducere, regere et conduccre. Tamen cum mullis aliis,qui Deo feliciler animas reddide-
accepcrunt ad Kal. Xovemb. terminum,videlicet ad runl, pro cujus amore illic congregati fuerunl.qui-
Omnium Sanctorum solemnitalem, quod in illo die dam optimus miles.^rnaldusTudebodusinterfeclus
essent omnesundique congrcgatiin.\ntiochia,etsic fuit. Peraclo itaque bello, reversi sunt nostri, qui

cum maximogaudio incipcrenl viamsanctisepulcri. \i\i remanserunl, in suum raslrum ;ibique morati

Onincs namque parilor laudaverunt consilium hoc, sunt per aliquos dies. Alii vero, qui in Antiochia
quod et honestum erat ad faciendum.Postea senio- remanserant, maximum gaudium et la:ti-
civilate
resnostriunusquisque profectusest in terramsuam, tiam habebant, quia hoc contigisse suis ignora-
videlicet incivitates etin castclla.usquc dum appro- bant.
pinquassct terminus.Feceruntquc omnes scnio-
illc

res prfficonuri i'er urbem universam.ut siquiscgens Hic ohiit boiuT memorix Ademarus Podiensis epi-
sropiis.
esset illic, qui uuro vel argento aliquuutulum care-
ret, et convcntionem cum illis rccipere voluisset, j, Inlerea Ademarus Podiensis episcopus,Pater per
non pigraretur fidelitor remanere, quia ipsi quod oiunia venerandus, ac Deo dignus, gravi invalilu-
convenlum esset libenti animo darent. Erat autem dine prKvenlus est,et ex Dei voluntate migravit ab
ibi quidammiles de cxercitu Raimundi comilis San-
hoc saeeulo, et in pace requiesccns obdormivil in
cli -Ejidii.cui nomen IlairaunJus Piietus eral. Ilic
Domino in Abrahaj videlicet sinu, et Isaac, et Ja-
quoquemiles multos retinuitsccum mililcs et clien-
cob, et in sancti Petria Vinculissolemnitale.Cujus
tes.Egressus ergo est cum eis de civitate,et in Sar- sanctissima anima exsultat cum angelis. Unde ma-
racenorum terram introivit, videlicet ultra duas ci-
xima augustia et tribuIatio,alque immensus dolor
vilates paganorum et pervonit ad quoddam ca-
:
fuil in tota militia, quia illcerat sustenlator paupe-
strum, cui nonien erat Tulomanite. Quod castrum
rum, et consilium divitum, ipseque ordinabat cle-
illius habitatores, sci.Iicot Suriani, reddiderunt ei.
ricos, et praidicabat etsubmonebat milites,dicens:
Hic siiperntur Raimiindiis Pileltis.
<< Quoniam ex vobis nemo salvus fieri potest, nisi
honorificet pauperes clericos: vosque non poteslis
Cumque morati fuissent ibi per octo dics,nuntii salvari sine iliis, et illi sine vobis vivere nequeunt.
vencrunt ad eum, iliccntes quoniamillic prope erat Oporlet ergo, ut ipsi quotidiana orationcDeum pro
castrum Sarracenorum plenum genle paganorum. veslris delictis deprccentur, quem vos olfenditis in
Ad hoc vero caslrum continuo miiilcs Christi per- C mullis, quod nunquam fieri debuerat. Vobisque
re.verunt, et undique invasorunt. Quod continuo ab oportet illos regere et nulrire, quia illi nesciunt
captum fuit, Dei adjutorio el sancti
illis sepulcri.
porquirere, neque invenire, sicut vos scitis. Ego
Apprehenderunt igitur omnes paganos illos. Qui
rogo vos,ut pro Dei amore eos diligatis,et in quan-
ChKstianitatom reciperc volebunt et sanclumbapli- tum potestis eos sustineatis. »
smum desiderabanl, conservabant vivos ; illos qui
Christianitalem noquaquam reciperevolebant,con- Qucmodo capta esl Albara ciritas,
fcslim capitalpm eis sententiam pra-parabant. Re-
versi sunt itaque nostri cum magno gaudio ad prius Non post multum vero temporis Raimundus ve-
caslrum. Tertia vero die exierunt, venerunt ad
et ncrabilis comes Sancti.-Egidii in Sarraconorum tor-
quamdam civitalem, cui nomen Marra, qua; illic ram introivit, et pervenit ad quamdam civilatem,
erat propc illos. In qua erant mulli Turci congro- qua; vocatur .Albara ;
quam invasit una cum suo
gati, .\rabes, et Sarraceni, et alii pagani ab Aleph exercitu, eamque Dei voluntate approhendit, et oc-
civilate, et Damasco, el ab aliis castris, qu.-c circa cidil omnes Sarracenos, scilicet masculos el femi-
illam erant. Exierunt ergo barbari conlra illos ad nus, majoros et minores, quos ibi repcrire puluit.
pra^lium, nostriquc ajstimantos c'um ills pr;eliuri, n Quam poslquara suo continuo rccopit imperio, ad
statim ipsi fugere ca-perunt, et ilerum reversi, pcr Chrisli revoravit fidera ; cirpilque inquirere eonsi-
totum diem cum nostris pra;Iiati sunt usqueadve- lium suis sapientissimis viris, ut episcopum in hac
sperara. Cumque nostri jara propter nimium xstum civitate devotissimo eligoret, qui illam ad Dei cul-
ferre tantam sitim nequivissent,quia nullus ibi fons lum fidelitcr convcrteret,et de domo diabolicalem-
ad illos reliciendos invcniri poterat, voluerunt ad plum Deo vivo ct vcro, ut oraculo purocorde san-
suum castrum rcdire sccure,sed non poluerunl.Pro clorum consccrarct. Poslea elcgit quomdam cleri-
illorum enim peccatis sive offensionibus, Suriani cum, qucni in Antiochia civitate duxit ad conse-
et gens minuta hinc maximasiti,hinc nimio pavorc crandum, qui postea tenebat consilia in loco Ade-
perterriti.stalim cocperunt fuglendo ad suumredire mari Podiensis cpiscopi.
80o 1>. TUDEHODI ITIST. DE IlIRHOSOL. ITIN. — LIB. V. s(i(;

IfVCrPIT LIIU-:U QLllNTUS.

I)i' iliiiciv llirrusdlciii. \ liim ;pdilicaluiii, niinis forte et v;ildo alliiiii. iJeor-
Anno millesimo noiiaj^csinio oclavo, appropin- sum est civilas honorabilis alque conviMiiens, omni
quante lermino, viilelicot Omnium Sanctorum 1'e- busque ornata honoribus, quoniam in ea sunt pul-
stivitate, regressi sunt nostri seniores in civitatem ehcrrimoe aqua; quie e.xeunt de raontaneis. Mille et
Antiochia?, exccpto Boamundo, qui erat in Iloma- ducenta! ecclesia; in ea sunt ajdificati, tercenta ct
niaj purlibu.s gravi iiilirmilate corrcptus. iilco ad se.\aginta monasteria in se habuit monachorum.
eunidcm terminum venire non licuit. Cum vero iUud Sub Jugo conliiiet patriarcha centum quinquaginta
t'_'mpus advenit in quo militari potuit, continuo episcopos. Glauditur autcm diiobiis muris eivitas ;

civitati Antiochiae, in qua cranl ulii congregati,
cito advenit. Deindc omnes seniores congregali
simul, cceperunt inquirere qualiter sancti sepulcri
iter valeant peragere, dicentes : "
et optimuni tenipus Quid nioramini aniplius?»
est.
Sed Uoamundus quotidie conventionem quKrebnt,
quam omnes alii seniores habuerunt, videlicet in
reddenda civitate. Magisque querebatur do Rai-
mundo Sancti .Egidii comite, eo quod ad imllam
convenlionem tenere erga Boamundum se volebat,
quia timebat se perjurare contra imperatoreiii. Ta-
men sspe fuerunt ad justum judicium laeiendum
unus erga alterum in Sancti Petri ecclesia congre-
gati,Boamundus, ct Raimundus Sancti vEgidii et
dux Godefridus, et Rotbertus Norlhmannus, el alii
seniores et minores, ut eos concordarent.
dus vero recitabat suam conventionem omnibus
audientibus, et comes Sancti -Egidii suam. Verba
narrabht et jusjurandum quod imperatori
pro Boamundi consilio. Episcopi vero et dux Go-
defridus, et Flandrensis comes Rotbertus,
tus comcs Northmanni;e, et Eustachius comes, et
alii seniores divisi sunt ab aliis, et
cathcdram S. Petri. Calhedra erat, ul in illa ecclesia
discernerent inler utrumque. Sed
sancti sepulcri via remaneret, noluerunt aporte ju-
dicium dicere. Quod cum Raimundus comes vidit
Sancti jEgidii, dixit: Priusquam via sancti se-
<(
pulcri remaneat, si Boamundus vobiscum venire
voluerit, quidquid episcopi, et
tbertus Xorthmannus, et Rotbertus Flandrensis co-
major quoque nimis est altus, et mirabiliter latus,
in- magnisque lapidibus compositus, in quosuntordi,
natae qnadringent;c quinquaginta turres, modisquo
(|uoniam Ijoiium oninibiis e.st civitas formosa. .Ab oriente clauililur
quatuor magnis moiitaneis, ab occidente secus mu-
ros civitatis fluit qiioddam fiumen magnum cui no-
men est Pharphar. Et ideo quod est tam bona et
p tam pulchra, noluerunt stulte dimitlere regalem ci-
vitatem Antiochiam, qua3 tantoe auctoritatis fuit,
quod eam priiis scpluaginta et quinque reges con-
stituerunt quorum nominasunt ha;c ; Murgulandus,
Elirandons, Lamulafres, Rademons, Elias, Bruman-
dus, Margorias, Pharaon, Brumandus, Brelion, Lai-
dus. Uudandus, JudasMachaba^us.Nuliles, Samson,
David h;ereticus, Satomon, Pilatus, Ilerodes, Eli-
Boamun- dius, Gaferius, Rudandus, Gaclerius, Morplurius,
Forlis Castrius, Maraon, .\rgolas, Ordocius, Fortis-
Lamustco,AlapresAmiralius,Morabilis,Orgilandus,
fecerat Morabilis, Morlianus, Organdus impius de Sarama-
nia, Br;ijerandus, Morus Rex, Fuleher, Darandus,
el Rotber- .Ariandon, Rex Thanas, Esconius, Duras, Dorman-
dus, Rex Vision, Sicharius, Thobias, Lintion, Ma-
intraverunt in lardus, Deiramordus, Mordandus, Oralionus, Bru-
C mornel, Apparandus, ECfrenion, Noirandus, Fortis-
illi timentes ne Bruas, Gorgandus, Udonus impius, Tomandus, To-
landus, Delufres, Troandus, Candelos Rex, Rambu-
landus, Gazami, Mirmion, Oringes, Brulion, Maxdo-
lienes, Bariandus, Barilion, Gazianus, Bronurius,
Antiochus qui dux fuit aliorum, et ab eo dicitur
Godefredus, et Ro- Antlochia. Istam civitatem tenuerunt peregrini san-
cti sepulcri obsessam, sicuti superius audisti. per

mes, et alii seniores laudaverint, ego libenti animo oclo menses, et unum diem. Postea intus fucrunt
perficiam, salva (idelitalo imperatoris. n (!}uod lauda- reclusi per 20 dies a Turcis, et ab aliis paganis. Ta-
vit Boamundus et annuit, et ita promiserunt ambo men adjutorio Dei et sancti sepulcri illis devictis,
in manibus episcoporum, videntibns peregrinis requieverunt peregrini cum magno gaudio et Istitia
sancti sepulcri. Deinde accepit Boamundus cum suis in .\ntiochia per quinque menses et dimidium.
hominibus consilium, quomodo muniret castrum Ciuilas Marru obsessa esl a Christianis.
de alta montanea de bonis armis et de victu, qui Postea octavo die e.xeunte Novembrio mense di-
non deficeret longo tempore. Et iiaimundus Sancti r. scessit Raimundus comes sancti .Egidii cum suo
-Egidii similiter munivit palatium Gassiani Ammi- exercitu ab Antiochia, per unam veniens civitatem
ralii, et turrim qu» est super portam pontis, quaj quse vocatur Lica, et per aliam qus vocatur Albara.
est ex parte portus Sancti Simeonis. Quarto die exeunte Novembrio pervenit ad civilatem
De situ Anliochix. quoe vocatur Marra, in qua maxima multitudo Sar-
De pauca loquenda sunt. Hsc quo-
civitate vero racenorum erat congregata, et Turcorum, et Ara-
que civitas valde est magna, et pulchra, et honora- bum, et plurimorum paganorum. Raimundus ergo
bilis, quia infra nSuros ejus suntquatuor montaneae comes cum sua gente crastina die invasit eam; sed
maximae et nimis altee. In altiori quoque est castel- capere non potuit, quia non venerat voluntas Dei,
 807 AD GODKFRIDUM APPF.ND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 808
Non post raultum vero temporis Boamundus cum A fiam prsBstet, suamquc sanctam Christianifatem
Fuo cxercitu soculus est Rainiund-jni, ct liospilatus exaltct, ct paganit.Tlem dcstruat. Tunc Golforius
fuit circa civitatcm in die Doniinica. Secunda vero quidam de Turribus honestissimus miles primus
toriatamacriterinva?eriint un(iii|ue civitatem, quod ascendit per unam scalam in murum, qu.-e continuo
si scal.-e fuissent erecta; ad murum civitatis, in no- fuit fracta multitudine illorum. Golfcrius vero
stra potestate esset civitas, ibique percuticbant se postquam fuit super murum, cospit cum illis pu-
coniinus cum lanceis et ensibus. Sod tam magna gnare cum lancea, eos occidendo. Alii vero invone-
fuit virtus paganornm. quod illi nihii illis nocerc runt aliani scalam, et festinanter ad murum ero-
potuorunt, sed multa niala ibi perpessi sunt. Nam- xorunt, ascendorunt multi milites ct pedites, tan-
et

que cibus deticicbat, quoniam non eranl ausi ali- tique ascendcrunf, quod vix illos capiebat murus.
cubi ire qua-silum ; tanta niultiludo paganorum cir- Sarraceni igitur tam robuste invaserunt illos per
cumcirca habebatur. murum perterram sagittando, et
civitatis, et inlus

Sanctus Aiidrrns apparuit Pclro llartholcmwo. cominus spiculando cum suis lanceis, ita quod
Quod pro^piciens boatus .Vndreas qui non dor- multi ex noslris timdre perterrili domiserunl se
mit, sed semper super anxialos Chrislianos vigilat, dcorsuni per murum. llli prudontissimi viri, qui re-
nuntiavit Petro Bartholomsio, quatenus si Chri-
P manserunt in murum, sullercbant illorum persecu-
stiani pcDniteront de malcfactis suis, atque unus tionem. .\lii, qui sub castro erant, fodiobant deor-
erga alium bonam haberent fidem, quod Dominus sum muros Vidcntes autem Sarraceni, qui
civitatis.

prfficepit, dicens: " Diligite fratres vestros tanquam stabant supcr mtirum quod nostri fodissent murum
vosmetipsos, » atque reddcront illam purtom, quam civitatis, statim timoro perterriti inierunt fugamin
ipse propriam retinuit, qnandn mundum ipsum, civitatem. Hoc totum factum in die Sabbati, ad ho-
omnesque creaturas, qua; in co sunt, crcavit, scili- ram vcsperi, occidente sole, undecima dic intrante
cet docimam omnium rerum qua; possidentur. ipse mensc Decembri. Boamundus igitur fecit per in-
daret illis civitati;m brevi tcmpore, atquc impieret terpretem loqui Sarracenis majoribus, quod ipsj

omnem suam voluntalem. Ouam pr.T.lictam partem, cum suis mtilieribus ot infantibus et aliis substan-
videlicetdccimam, jussit dividi in quatuor partibus, tiismisisscnt so in iino palalio, quod orat supra
una quarum dctur episcopo, altera sacerdotibus, portam; ipseque defendcrcteosdomortali sentcntia.
alia ecclesiis, alia pauperibus. Quod postquam fuit Intraverunt autem omnes nostri in civitatem, et
in concilio recitatum, concossorunt omncs. Non quidquid boni invenire potuerunt in dumibus et in
post multam temporis fccit Raimundus Sancti /Egi- foveis, hoc unusquisque ad suum eoutinebat pro-
quoddam cast-um ligneum forle, el valde
dii facere prium. Facto autom die crastino, ubicunque repe-
altum. Quod castrum iiigeniatum atque a^dificattim C riebant quemquam illorum sive masculum sive fe-
fuit super quatuor rotas, super quod stabant plures minam, capitalem eis dabant continuo seutentiani.
milites, et Euvardus venator lituos rorlitcr sonando, Nullus quoque angulus civitatis deerat, in quo non
et ante illum vontilabant honorabilia vexilla. Quod jaceret Sarracenorum cadaver, vixque poterat ali-
nimis erat pulchrum ad videndum Subtus vero quis ire per vias rivitatis, nisi calcando super Sar-
caslrum crant pUis quam rentiim milites armati, racenorum cadavora. Boamundus vcro illos, quos
qui doduxcrunt iliud prope civitatis murum juxta jusserut in palatio iiitrarc, apprehendit, illisque
quamdam turrim. Quod cum vidissetgcns pagana, abstulil omnia habcbant, vidclicet aurum, et
qua;
statim fecerunt plurima instrumenta cum quibus argentum, et alia ornamenta qua
illi habebant.

jactabant inaximos lapuios super castrum. ita quod Alins fecit occiderc, alios fecit couduoi ad venden-
pone nostrosmilitesoccideront. Vexillaquoque, qua; duni Antiochia\ Et ita multi fiiorunt ex noslris,
sursum orant, porforabant cum sagittis, et alii la- qui in civitate venerunt, quidquid ois orat ncces-
pidibus, et alii ruebant Gr.-ccos ignes supercastrum, sarium ad sumcndum, ot multi qui nihil invenerunt
eo quod putabant illud ardere. Sed pius Deus et mi • ad capiendum. Postea fuit tam longa mora in civi-
scricors quod ardcrct noluit. Crastina vero illud tate, quod multi fuerunt districti fame in civitate.
imminebat omncs muros civitatis ct turres. Militcs Q iilco quod foras non atidcbanl oxire ia terram Sar-

nostri, qui erant sursum in solario superiori, vide- raccnorum longc, prope ncquivorant aliquid inve-
licet Guillelmus de Montepislorio, et alii plures, ja- nire ad capicndum. Nostri quo(|uo paupcres pere-
ctabant immensos lapides super Sarracenos, qui grini coeperunt scindere corpora paganorum, eo
stabant super muros civitatis quoque percu-
; ita quod in vcntribus eorum inveniebant reconditos l)y-
tiebant eos super clypeos, quod clypcuset paganus santios, alii quoque fame cedebant carnes
districli
caderont deorsum in civitate mortui. Et mittebant eorum pcr coquebant ad manducandum.
frtista, et

in hastis vexilla, et sic cum lanceis ct hamis fer- Ilir comcitchmU carncs Turconim Chrisflaiii.

reis putabant peregrini ad se trahero illos. Milites ct Postquam vcro senioro» nostri hoc viderunt, fe-
clientes ita magnanimiter ptiguabant, presbyteri ccrunt paganos tradi extra civitatem ad portas; ibi
quoque et clcrici sacris vestibus induti, orantcs ct faciebant quasi montes ex eis, et postea facicbant
obsecrantes Dominum Jestim Chrislum, tit suum oos arilere. Hoamundus autem non v.alens ooncor-
defendat populum, el Chrislianis inilitibus victo- dari cum Haimundo Saooti /Egidii, reversus est
 P. TUDEBODl IIIST. DE llIEIlO.SOr,. ITIN. — F.IIS. V. 810
Anliochim. Raimundus quoquc Sancti MgidW non A nomino Caphaliam valdcpulchcrrimam, ctomnibus
post multos dies misit suos legatos Anliochiam duci bonis ornatam. Ilabitatores vero iliius civitatis,
Godefrido.ot Flandrcnsi comiti, acRolberto North- Christianosperegrinosvenirc audienfcs, dimisorunt
mannis, et Boamundo, quod ipse venirent ad Ru- civitafem vacuam, et hortos plcnos oleribus, et do-
&iam civifatem, loqui cum po. Vencruntque iiluc mos plenas plurimis alimentis corporum. Tcrtiao.u-
omnos illi seniores,et conrilium lccerunt, quomodo tem die, egrossi ab illa civifatc, pervenerunt pcral-
incipcre potuissent viam sancti sepulcri, pro qua lam ct immensam montaneam, ct intraverunt in
moti sunt, et huc usque vencrunt. Scd non potue- vallem de Issem. in qua erat maxima ubertas fru-
runt Uoamundum coneordare cum Raimundo co- menti ct pecudum, fucruntque pcr quindecim dies.
mite, nisi redderet ei Antiochiam. Sed Raimundus Ihiquc invenerunt aliud castrum vacuum, in quod
facerc noluit, pro fiducia quain fecerat .•Mexio im- igncm misprunl Sarraceni, et fugcrunf juxta quod ;

peralori. Ideoque dux et alii comites reversi sunt crat aliud castrum, in quo erat congrcgata multi-
Antiochiae. Raimundus quoque Christi athlefa re- tudo maxima paganorum. IUud aggrediuntur tam
versus est ad Marramcivifatem, ubi crantperegrini forfiter nostri pcregrini, quod in sua potestate ha-
sancti sepulcri, et misit suos homines -^ntiochii-c, buissent, nisi Sarraceni jactasscnt foras innumeras
ut ipsi munirent atque custodirent palatium Cas- turmas animalium. Revcrsi sunt autem nostri, de-
siani .\miralii, quod haliehat in sua potestate, ct ducenlcs sccum animalia ad sua tentoria. Summo
turrem qua; est super portam pontis contraMacho- autem diluculo collegerunt nostri suos papiliones,
mariam. In isla civitafc quoque fuit mortuus sa- atque venerunt ad idem caslrum jam supradictum
piens Oriensis episcopus, ibique morati sunt pcre- obsidere, et sua tentoria ibi voluerunttendere. Scd
griniper unu n monsem et quatuor dies. Boa- gens papana omnimodedit sesefugae, circamcdiam
mundus cupiens habere civitatem Autiochia; sua nocfem, et dimisit castrum vacuum sancti sepulcri
virtufe, omnes homines Raimundi Sancti .-Egidii peregrinis. Intranfes autem cpstrum peregrini, ibi
sua virtufe ejecit. Quod Raimundus cum auiisset invenerunt de rore coeli abundantiam, scilicet fru-
Christi athleta, parvipendit,et sicuti servusDomini mentum, vinum, et farinam, et oleum, etgallinas,
nostri Jesu Christi inca?pit viam sancti sepulcri, et et quidquid opus erat. Illic devotissime celebrave-
exivit nudis pedibus decivitafetertio decimo diein- runt fesfivitatcm sancla3 Maria; Purificationis, qus
trante Januario, ot pervenit ad castrum Capharda, secunda die Februarii. Veneruntque nuntii de
cst
quod distat per octo milliaria, ibique moratus est Camela civitate, deducentessecumequos etaurum,
oer tres dies. Illic adjunxit se Rotbertus North- quK mittcbat illius civitatis rex Roimundo Sancli
manniae cum eo. Rex autem Cajsareae multoties -Egidii, cupiens concordari cum eo, promittensque
miserat suos milites et nuntios Rairaundo Sancti C Christianos diligcre, et diligenter eos ubique hono
vEgidii ad Marram civitafem cf Capharda, quod cum rare. Rcx quoqueTripolissimilitermitfebat nuntios
eo cupiebat concordari, et suus amicus effici, et dc suos Raimundo Sancti ^Egidii, volensque cum eo
suo censu ei dare volebat quantum libet, nimisque pacem habere, si illi placeret; misitque ei decem
cupiebat Christianos diligere, etfiduciam eivolebat equos, et quatuor mulas, et multos bysantios. Sed
facere, quod quantum pertinebat ad suum regnuni comes ait nul;o modo p&cem habere, nisi Chrisfia.
securi fuissent sine ullo pavore, et promittebat se nus efficeretur. Quod rex promisit, et annuit. Ex-
dare mercatum de equis et corporalibus alimentis. euntes autem nostri de illa optima valle, pervene-
Exierunt autem peregrini, et venerunt hospitari su- runt ad quoddam castrum, quod dicitur Archas, in
pra flumen,quod diciturPharphar.justaCaesaream. die Lunje, scilicet secundaferiain medio Februariii
Rei autem, postquam vidit Franeorum exercitum circa quod tentoria fixerant. Quod castrum erat
tam prope civitatem hospitari, nimisin suo animo plenum innumerabili gente paganorum, videlioet
condoluit, et misit mercatum devetari, nisi a civitafe Turcorum, Sarracenorum, Arabum, Publicano-
discederent. Crastino vero misit cum iliis Turcos, rum, et aliorumpaganorum, qui munierunt mirabi.
quieis monstrarentfluminis vadum, eosque condu- liter illud castrum, et defendebant se fortiter. Ca-

cerent, usque invenirealiquid potuissentadcapien- q strum quoqueerat nimisforteet altum superquem-

dum. Deinde venerunt in quamdam vallem subtus dam montem, etclaudituraduobusmuris. Unodie
castrum quoddam, ibique inveuerunt plus quam exierunf quatuordecimexnostrismilitibus, et equi-
mille animalia, et satisfrumenti.et aliabona, unde tati sunt Tripolim civitatem, quas distat a castro

nimis fuit refectatota Christi militia. Tamen domi- octo milliaria. Isti fuerunt milites, scilicet Raimun-
nus illius castri concordatus est cum Raimundo, dus de Torena vicecomes, et Petrus vicecomes de
eique donavit equos, et aliamulta, et sualegejura- Castellon, et Amanevus de Lobreto, et Sicardus,
vit quod amplius peregrinis non noceret. Raimun- etBego de Riberie, Guillelmus Botius, et alii quo-
dus ibi cum suo exercitu per quinquediesmorafus rum nominaignoro. Isti quatuordecim milites inve-
est. Egressi inde pervenerunt Christi peregrini ad nerunt sexaginfa inter Turcos et Arabes, Sarrace-
aliud Arabum casfrum, cujus dominus similiter nos, et Curtos, qui deducebant ante se nostros ho-
concordatus est cum Raimundo. Inde exeuntes. per- mines, et animalia magis quam mille quingentos.
venerunt in quamdam vallem ad unam civitatem Quos invaserunt nostri muniti signo crucis: occi-

26
8il AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 81S

deruntquc scx c.x iUis, ct scxe.iuosrclinuorunt. Alia A ginta ab aliis, ct invenorunttria milliacamelorum.

die exierunt deexercitu Christi Raimundus Piletus, Omnia vero isla animalia dedu.xerunt adexercitum

et Raimundus vicecomes de Torena civilatc, et

vc- Christi, unde salis fuit laeta tota Christi militia.

nerunt ante Tortosam civitatemcumsuismilitibus; Naves quippe nostra; venerunt prope nos in quo-
priliatique sunt fortitcr illam, quje erat munita dam porlu, quandiu fuimus in eaobsessione, defe-
maxima multitudine paganorum. Sero autem jam rentes maximum mcrcatuni, scilicet frumentum, vi-

facto, recesserunt noslri in quodam angulo,

juxta num, ct carnes, et caseos, et olcum, et hordeum,
silvam, ibique hospitati fecerunt fierl innumerabilcs unde maximaubcrtasfuit intotohoste. Inillanam-
ignes, quasi adcssetomnisexercitusChrislianorum que obsessione fcliciter martyrium plures ex nostris
Quod vidcntes pagani, maximo terrore pertorriti, receperunt, videlice!, Poncius de Haulan, et Ansel-

nocte furtim fugerunt, et dimiserunt civilatem ple-
nam plurimis bonis quse sita est supra optimum
portum maris. Crastina autem die veneruiil nostri
milites, putantes undiquc invadere illam, eamque
invenerunt vacuam genlibus, ct inlrantes in
mus de Risbemund, ctGuillelmus Picardus, etalii,
quorum nomina ncscio. Ita verotenuerunt illudca-
slrum supradiclum pertresmenses, minus unodie.
Ibiquc fuit judicium factum de lancea Domini viii
ea ha- Kal. Aprilis, ibique Pascha Domini celebraverunl

bitaverunt, quandiu obsessio fuit antc caslrum Ar- „ IV Id. Aprilis.

chae. Prope istam est alia urbs, quE dicitur Mara- judicium dc lancea Domini.
Jlic fuit

clca. Amiralius, qui eam regebat, pactus est

cuni Rex quoque Tripolis saepe mittebat nuntios Rai-

uostris, et misit nostros infra civitalem, et vcxilla

inundo Sancti ^Egidii, ut dimisisset castrum. Au-
ncstra. dientes hoc itaque nostri seniores, videlicet Rai-

Ilic obsederunl Gihellum cwilalem.
Alii quoque seniores, qui erant Antiochi.-c, videli-
Rotber-
ccl dux Godefridus, el Flandrensis comes
mundus Sancti jEgidii, et dux Godcriidus, ct Ro-
tbortus comes Flandrensis, et RotbertusNorlhman-
nus, et pcregrini, et ex alia parle vidcntes
alii

tus, et Boamundus, vcnerunt usqucLichiam civita-
tem, sequenlos Raimundum Sancti iEgidii, Itaque
Boamundus separavit se abaliis.et reversusesl Xn-
tiochiam. Dux quoque Godefridus, et Flandrcnsis
comes, seqnenlcs Raimundum Sancli /Egidii pcrve-
nerunt ad quamdam civitatem, cui nomen Gibel-
fructus novos properasse,quoniam in mense Mar-
liomanducabant novas fabas, et in medio quoque
Aprili novum frumontum, consiliati majores sive
minoros dicebant, qnod bonum esset Hierosolymi-
tanum iler cum novis fructibus inciperc. Et ita
laudaverunt omnes facere placiluni cum rege. Dis-

lum, quam fortiter obsesserunt, et pra^liati sunt. cesserunt igitur a castro, et pervcnerunt Tripolim
Ruimundus quoque erat in obsessioneArcha;, vene- in sexta feria, 13 die intrante Maio, ibique per tres

runtque sibi nuntiiquod pagani vcniebant pr;eliari C dies morali sunt. Et concordalus fuit rcx Tripolis
quoque misit episcopum Albari.-c duci cujii Raimundo Sancti -lCgidii, et cum aliis senio-
cum eo. Ule
ribus, illisque continuo dissolvit plusquam trecen-
Godefrido, et Rotberto Flandrensi comiti, qualenus
venissent ad caslrum Archa?, quoniam pagani ve- tos peregrinos, qui illic capti crant dc priori bello.

niebant undique congregati pugnare cum eo et sua
gente. Quod cum audisset dux Godefridus, el Flan-
drensis comcs, fccerunt placitum cum ammiralio,
qui eis equosetbysantiosdedit, ctpromisiteisquod
in damno peregrinis sanctisepulcri ampUusnones-
Etdedit Raimundo quindecim miillia bysantios, et
quindecim equosmagnipretii, et fecit illismagnum
mercatum ficri de cquis, et asinis, et pune, et ca-
seis, et punnis, ct omnibus bonis. l'ndc nimis di-
tata fuit tota Cbristi militia. Et convenit illis quod

Flandrensis comes Rotber- si bellum devincere potuissent, quod eis .\mmira-

set. Dus Godefridus, et

tus, festinanter perrexerunt ad Raimundum Sancli lius praparabat, ol Hierusalem apprehendere vale-
suntsccuscastrum
/Egidii in adjutorio, et hospitali rent, illo Christianus efficcretur et terram ab eis

juxta fluvium. Itaque obsederunt easlrum. Sod illi acciperet. Talicpic conventu placitum locutum fuit

supradicti pagani minime venerunt ad pugnam. Non atque factnm. Postea discesserunt a civilate se-
post multos dies equitaverunt noslri contra Tripo- cunda feria medii Maii, transiveruntque per viam

lim, et invenerunt extra civitatem Turcos, et Ara- arctam ct arduam tota die et nocte, ct pervencrunt
q
bes, et Sarracenos, quos invaserunt continuo, ct ad caslrura, cui nomen Betholon. Deindeappropin-
miserunt eos in fugam, et occidcrunt maximam quaverunt civitati, quae dicitur Gibelon secus mare,
partem nobilium civitatis. Tanta fuit paganorum in qua passi fucrunt magnam sitim, ct sic defessi

occisio, et sanguinis illorum elTusio, quod etiam porvenerunt ad flumen, quod dieitur Braym. Deinde
aqua qua; in civitate fluebat videbatur rubea ruere transierunt die ac noctc Ascensionis Domini per

in cisternas eorum sanguine. Unde nimis fuerunt roontem quemdam, inquo nimis est via angusta et

alii tristes et dolentes, «lui in civitale vivi remanse-

arcta, ibiquo putaverunt inimicos nostros invenire.

runt. Jam vero erant tanlo timore exterrili, quod Sed, Deo annucnte, nullus eorum praeparabat sc

vix aliquis eorum audebat exire extracivitatis por- ante noslros. Ita porvenerunt ad civilatem, qu.-c di-

tam Alia vero die equitaverunt nostri ultra vallem citur Baruth, et dc illa ad aliam qua: dicitur Sagit-

Desem, et invenerunt boves, et asinos, et oves, et ta, etde Sagitta ad aliam quae vocatur Sur, et de
multa auimalia sine numcro, cl diviserunl se sesa- Sur ad Acram civilatem pervenerunt. De Acra Irans"
813 P. TUDEBODI IIIST. DE HIEUOSOL. ITIN. — LIB. V. 814

ic runtsccus castrum, cui luimnn Cayphas indc ;

A KP»los Arabcs, ct Tijrcns.ot Sarracenos, ([uosinva-
pcrvenerunt CcBsaream civitalem, ibiquc celcbravc- scrunt fortiter Ghristi milites.Scd tam magna fuit

runt Pentecosten tola die exeunto Main. Indo venc- virtus paganorum super nostros, quod undi^uecir-
runt ad illam urbem, qua; dicitur Rnmma, quam cumcinxerunt illos. et occiderunt Achardum de
Sarraceni vacuam dimiserunt metu Francoruui. Jlomnun-lo, et plur.-s liiimines pauperes qui erant
Juxta quam crat nobilis ecclesia, in qua requicvit pede. Cum autem tonerent noslrosita inclusos, qui
pretiosissimum sancti Georgii corpus, quia illic a omncs putabant niori,venit quidam ab eisnuntius,
perlidis paganis pro Christi nominc fcliciler mar- etdixit Raimundo Pileto: «Quid hic stas cum istis
tyrium suscepit. Continuo consiliati sunt nostri se- militibus? Ecce omnes nostri in nimia districlione
niores, ut ibi devotissime cligerent episcopum, qui Arabum, et Turcorum, et Sarracenorum snnt, ct
hanc custodiret et regeret ecclesiam cui suas de- ; forsilan omncsinhac hora mortui sunt. Succurritc
cimas dederunt, auri scilicet et argenti, et aninui- ergo illis. Audientos autcm nostri verba nuntii,
>>

lium, et equorum, ut honcstissime potuisset vivere
simul cum eis qui cum eo remancbant. Remansit
quoque illc ibi cum gaudin. Alii autem Istantes,
scilicel Raimundus Sancti /ligidii, ct dux Godefri-
dus, cum aliis peregrlnis, pervenerunt usque ad ci-
vitatem Hierusalem,tertia feria intrante diescptimo
statim cucurrerunt celeri cursu, et vcnerunl usque
ad illos, quos invenerunt adhuc prsliantes.Pagani
quoque videntes Uierosolymitanos milites,continuo
•n diviserunt se, et fecerunt inter sc duo agmina.No-
stri,invocato Christi nominc et sancti sepulcri,tam
fortiter incredulos invaserunt quod unusquisque

Junii,eamque robustissime prope muros civitatis stravit suum. Videntes auteminimiciquod amplius
obsederunt. RotbertusnamqueXorthmannusobsedit non potuissent stare contra Christianorum fortilu-
eam a septentriono, juxta Sancti Stephani proto- dinem, timore nimio perterriti, verterunt scapulas
martyris ecclesiam, ubi gratanter recepit lapidcs retro et fugerunt. Quos nostri persequentes fcre
pro Christi nomine, et juxla eum Rotbertus Flan- perspatia quatuor milliariorum, occi'lerunt multos
Ab occidente obsedit eam dux Gode-
drensis comes. ex eis, unumque retinuerunt vivum, qui nova eis
Tancredus cum eo.
fridus, el meridie obsedit
.A. per ordinem diceret, et rcliuuerunt tres [centumet
quoque eam Raimundus comes Sancti /Egidii, sci- tres iti edit.] equos.
licet in monte Sion, juxta ecclesiam Sanct£e Mariifi In Hicrosolymitana obsessione tantam .sitim fuc-

matris Domini, ubi migravit a sa?culo, et ubi Do- runt perpessi quod suebant coria boum, ac bufalo-
minus coenavit cum suis discipulis, et ubi sanctus rum,sive caprearum,in quiljus ferebant aquasper
Spiritus in corda discipulorum descendit. Tertia spatia sex milliariorum, et ita ex illis vasculis ute-
autem die exierunl de nostris militibus de exercitu bantur fetida atque olida aqua, nisi tantum ex fe-
sancti aepulcri cau3apra^dandi,Raimundus Piletus, C tida aqua, et hordeaceo pane in nimia districtione
et Raimundus de Torena, et alii cum illis. Invene- et afflictione quotidie erant. Siloc namque fons, qui

runt ducentos .\rabes, ct pra;liati sunt Christi nii- cst ad radicem montis Sion, parumper sustinobat
lites cum illis paganis, et Deo adjuvante, et sancto nos. Sed tamen cara vendebatur aqua inter Chri-
sepulcro, illos devicerunt, et multos ex eis occide- stianos Dei et sancti sepulcri, ita quod unus homo
runt, et equos retinuerunt. Secunda die veniente, non poterat exstinguere sitim suam per unum num-
aggrediuntur tam fortiter civitatem, quod si scalae mum. Sarraceni quoque ad cunctos fontes et uni-
fuissent parats, in eorum potestate esset civitas. versos putcos qui erant, latebant, insiliando no-
Tamen minorem straverunt murum, et unam sca- stros homines, et eos quos invenire poterant occi^
lam ad majorem ereserunt, super quam ascende- debant, et animalia secum in suis cavernis, atque
runt nostri milites, et cominus percutiebant paga- speluncis, sive montancis, deducebant. Alia parte
noscivitatis suis ensibus atque lanceis. Fuitque ibi occidebant eos, qui pergebant in vineis ad racemos.
mortuus Rainaldus dapiier Uugonis Liziniacensis, Quod cum vidissent seniores nostri, nimis irati fue-
etaliimulti, sed plures fuerunt mortui ex eis. Fue- runtetfecernntconcilium,inquo opiscopiet presby-
runtque ibi in teri laudaveruntut fecissent processionem circa ci-
obsessione nihil invenientes ad eden-
dum per decem dies, donec venit nuntius nostra- n vitatem. Ita episcopi et presbj"teri nudis pedibus,
rumnavium.quaeapplicueruntportuiJaii.Postquam ac sacris vestibus induti, et cruces in manibus fe-
venerunt nuntii navium, ceperunt nostri seniores rcntes venerunt de ecclesia Sanctae Mariae, quae est
consilium inter se dicentes quod milites et clientes in monte Sion.ad ecclesiam Sancti Stephaniprolo-
misissent, qui fideliter custodirent homines et na- Dominus Je-
martyris, psallentes atque orantes, ut
ves, quae venerant portui Jafi. Summo
autem dilu- sus Christussuam sanctam civitatem, et sanctum
culoexierunt milites centum de exercitu Raimundi sepulcrum, a paganorum liberaret gente, etinma-
comitis Sancti .Egidii, scilicet Raimundus Piletus, nibus Christianorum ad suum sanctum servitium
et Gaudemarus Carpinellus, el .\chardus dc Mom- faciendum tribuerctur. Clerici itaque erant induti
merlo, et Guillelmus de Sabra,et alii, quorum no- milites et clientes pergebant juxta illos armati.
mina ignoro. Cumque mililarent ad portum, divi- Sarraceni hoc videntes similiter pergebant permu-
seruntse triginta milites ex nostris ab aliis,scilicet ros civitatis,Machometinquadam hasta deferentes,
Gaudemarus, et Arachdus, et invenerunt septin- uno panno coopertum, Christianis pervenientibus
815 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 818

ad ecclesiam Sancli Stephani, ibique stationem fa- A ait « Sarraceni huc me miserunt, volentea scire
:

cientibus, sicut nios in proccssionibus noslris est, cujusmodi esscnt vestra ingenia.» Qui rcspondcnlcs
etipsi Sarraceni dcsuper muros aslantesclamabant Christiani, dixerunt bonum esse, atque eum acce-
el ululabant cuin buccinis, et onine genus dcrisio- plum manibus et pcdibus posuerunt in fun-
ligatis

nis, quodcunquc reperire polerant, raciebant. Insu- dara cujusdam ingenii, quod Perrea vocatur.atquc
pcr taciebanl de ligno crucem in similitudinem il- cumonmibussuiscogitantes eumprojiccre incivila-
lius, qui fundendo sanguinem suum misericors temnequiverunt. Namcum tanto impeluvenit, quod
Chrislus humanum genus redemit.eamque, viden- ruptis vinculis antequam pervcnisset ad murumci-
libus omnibus Clirislianis ut inlerrent dolorem, vitatis dilaceralus esl.Videntes autem nostri senio-
cum quodam ligno verberabant, et poslea ut ma- res, ex qua parte civitas cssoL languida, illic in qua-
jorem inferrent dolorem, ad murum civitalis cam dam nocte Sabbali deportaverunt noslrasmachinas,
frangcbant,diccntes alta voce: «Frangi, ogit salio,» ct lignca castra. Summo aulcm diluculo crexerunt
quod apud nos sonat, bona crux. »
« Franci, cst illa, et aptaverunt, et ornaverunt castra, in prima et
Quo viso, Christiani commoti dolore magno, ab sccunda et tertia feria, nocte et die. Et in quarta
orationibus non desislentes, cum processione sua feria usque ad primam,ctin quinta mirabiliterag-
ascendcrunt ad ecclesiani montis Olivcti, ex quo greiliuntur civitatem ex omni partc usque in mon-
scrmonem
B tem.Sexla vero feria suujmo mane undique aggre-
loco Christus in ecclum asccndit, el ibi
suum lecit quidam honeslissimus clericus, scilicet diunlur civitatem, nihilijue ci nocerc potuerunt,
Arnulfus, ostendendo misericordiam, quam Deus erantque omnes slupefacli, ac in nimio pavore po-
Christianis fcccrat, qui seculi sunt illum ex quo siti.

ascendit in coelum. Tunc ipsi Sarraceni vidcntes Sexta fcria capUi est Hierusalem.
Christianos ibi astantcs (quam optime cos poterant .-\ppropinquunte aulem hora, scilicet in qua Do-
videre), stanlcs intertempium Domini ct teniplum minus nosler Jesns Christus dignatus est passionem
Salomonis, cum
gladiis ct fustibus huc et illuccur- sufforre pronobis, nostri militcs forUler pugnabant
rentes, Christianis minabantur. Inde iterum Chri- in castello, videlicetdux Godefridus, cl comes Eu-
stiani cum moua-
eadera processione venerunt ad stachius frater ejus. Tunc
asccndit quidam miles,
sterium Sanctm Maris in valle Josaphat, ex quo qui vocabalur nomine Lelhot,ex nostris supermu-
monasterio sanctissimum corpus cjus raptum fuil runi civitatis. Continuo postquam miles Christi
Atque ilorum inde reversi sunt ad raon-
in coelura. ascendit super murum civitatis, seeuli sunt comes
tcm Sion. Quo loco cupieulcs intrare in ecclcsiam, Eustachius et dux Godcfridus. Omnes itaque defen-
quidam clericus, qui prior in processione veniebat sores civitatis dedcrunt fugam per muros, et pcr ci-
ad ostium ipsius monasterii, cum quadam sagitta C vitalem, nostrique illos erant persoquenlos, occi-
in media fronte vulneratus est, ibique defunctus dcndo cl detruncando.AlRaimundus comes Sancti
cst. Cujus anima, ut credo, regnabit cum Chrislo .-Egidii a meridie suum conduxit castrum usque
pcrinlinita sa;cula soeculorum,amen.Credendusest prope murum, scd inter castrum et murum erat
qui primus quia in processione primus
scripsit, qua>dam fovea, qtu-e nimis erat profunda. Consilia-
fuit, et oculis carnalibus vidit, scilicet Petrus sa- tus est ergo Raimundus in illa hora, quod implere
cerdos Tudebodus Sivracensis. fccisset illam foveam, fecitque pra;conari, ut si ali-
Statim seniores noslri ordinaverunt, quomodo quisinillam foveam portasset tres petra.s, quod illi

hanc civitatem ingeniare poluissenl, el orando ad daret per tres petras unum denarium.et potuithaec
tostri Salvatoris intrarent sepulcrum.Fccerunlque fovca impleri per tres dies et duas nortcs. Illi au-

duo lignea castra, et alias plures machinas. Dux lem, qui erant in civitatem in turre, fortilerpraelia-
Godefridus suum fecit castrum cum machinis, et banlur cum nostriscum igneellapidibus, intantum
Raimundus comes Sancli yEgidii similitcr. De lon- quod altiorem partem castri Raimundi Sancti .ligi-

ginquis terris altrahebant ligna, qux ligna apporta- dii fregerunt, ct ardere faciebant. Sic ilaque Rai-
bant collis suis (luinquagiuta Sarraceni vei scxa- mundo iralo atquc conlurbato, militibusque suis
ginta, qui in poleslale Chrislianorum erant, et sicut n propler castruui suum, cujus superiorem partem
Christiani Sarracenos per confundebant. Sarra- jam fregeranl pagani,alque ardere faciebant, vidit
ceni igiturvidcntes noslros facientes has machinas, subito ipse Raimundus Sancti /F.gidii tres milites,

mirabilitcr municbant civitatera, et turrcs dieac no- qui dc e.xcrcilu ducis Godefridi erant, pcr montem
ctecrescebanl. Quadamdie miserunt ipsi Sarraccni Oliveti venientes, cl clamantcs quud dux Godefridus
qucnidam Surracenum,ad vidcndum cujusmodiin- alque sui homincs jam cranl in civitalem. Audiens
genia Chrisliani faciebant. Suriani vero etGraecivi- itaque Raimundus Sancti jt^gidii quod FrancigensB
denles illum Sarracenum, indicaverunt eum Chri- jam csscntincivitatem.suisdi.xithoniinibus : « Quid
stianis, dicentes Matc Chrislo caco Sarrazin. »
: « tardatis? Ecce oinnos Francigcnas jam suntinsan-
Quod sonat in noslra lingua, « per Christum hic est cta civitate llicrusalein. » His auditis, acceperunt
ignavus Sarraccnus. » Quem Christiani apprchcn- scalas, et crexcrunl ad murum,ctsic pugnando in-
dcntes interrogaverunl per drogamundum, scilicot Iravcrunt civilalcm. Ammiralius quoque,qui eratin
per inlerprclem, ad quid venerat. Qui respondens, turri David, rcddidit so Raimundo Sancti i£gidii,
817 P. TUDEBODI IIIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. V. 818
eiquo aprruit portam, pnrquam perngrini dissol- A Poslquam cnpla csl Ilienisalcm, pugnaverunl Chri
vere solebant triliuta, tali pacto quod eum et alios sliani contraammiralium Bailylonia; propc Asca-
loniam.
qui cum eo erant in turre usque Scaloniam civila-
tem sanos et illsesos conducere fecisset. Quod fecit Interea nunlius vcnit Tancredo ct comiti Eusta-
libenti animn. Intravorunt autcm nostri perogrini cbio.ut prippararentsc.et |)ergerentadNeopolitanam
civitatcm sanctam llicrusaleni, persequentes ct oc- civitalem. Exicruntergo illi, et duxerunt militcs ct
cidentcs Parracenos usque ad templum Salomonis, pedites,et pervenerunt usque ad civitatem,cujus h.v
el templum Domini.Ibique congregati pagani dedc- hitatores se conlinuo iilis reddiderunt. Iterum per
runt npstris maximum bellura usque ad vespcram. nuntium dux Godefridus mandavitTancredo,etEu-
Nostriqnetantosilloruminterfecerunt.quodsanguis stachio fralri suo, quatcnus cito venisset ad eum.
pertotumtemplumSalomonisfluebat.et perplateam Audiverat namque quod ammiralius liabyloniae erat
qu8B est circa templum Domini. Tundem superatis Scalonia» civitati, ubi pr.-eparabat so qualiler pos-
paganis,apprehenderunt nostrimasculoset feminas set expugnare Hierusalem, deferens secum cate-
sat in tamplo,et occiderunt quos voluerunt,et quos nas, fct alia ferrea, cum quibus juvenes Christia-
noluerunt retinuerunt vivos. Super vero templum nos ligasset, qui in servitute amplius habeantur
Salomonis erat maxima paganorum congregatio -n illis, et eorum generi, senesque omnes utriusque

utriusque sexus, quibus Tancredus et Gastos de sexus jusserat interfici. Quod cum vidisset comes
Bearn dcderunt sua vexilla. Postea cucurrerunt pcr Eustachius.et Tancredus,cum vene-magno gaudio
universam civitatem, capientesaurum et argentum, runt permoulaneas, quajrentes Sarracenorum bella,
equos et mulos, et domos plenas omnibus bonis, ila muniti bello, Et venientes ad civitatem Caesa-

Postea venerunt omnes gaudentes, et prfe nimio ream.deinde venerunt juxta mare usque ad civita-
gaudio plorantes, ad nostri Salvatoris sepulcrum. tem quoe dicitur Rama.IIIic invencrunt multos Ara-
Mane autem facto fecit pr»conari Tancredus, ut bes, quipriecursoreseranlbelli arnmiravisi.Quosille
omnes templum Salomonis, et occiderent
irent ad persequens, apprehendit plures ox illis, qui voluis-
Sarraceno3,Ad templum postquam venerunt,coBpit sent noluissent, dixerunt omnia nova
belli per eis
unusquisque cum arcu suo trahere, multosque in- ordinem, ubi erant, et quot erant, aut ubi bellare
terficere..\lii vero ex alia parte supertectum templi contra Christianos volebant. Quod audientes Tan-
ascendebant.et invascrunt Sarracenos tam mascu- credus et comes Eustachius,statimmiserunt Hieru-
losquam feininas, decollantes eos nudis ensibus. salom duci Godefrido, et patriarch.-e Arnulpho, et
Quorum alii dabant se prajcipites e templo, alii sur- omnibus principibus.dicentes « Sciatis quod bel- :

sum moriebantur. lum paratum est Scalon.ns civitati.Qua de causave-

Ilic clejeruiit Godefrilnimiii rerjeni. G nitc festinanter, cum omni virtute quam habere po-
Aliadiefecerunt concilium ante templum Domini, teritis. » Tnnc jussit dux pr.-econiari per civitatem

dicentes ut unusquisque faceret orationes et elee-
mosynas.atque Deus eligeretsibi quempiamqui
ut
ei placuisset regnare suqer alios, et civitatem san-
ctam Hierusalem rcgeret.et paganos esprKliaretur.
Sed episcopi et sacerdotes laudaverunt.ut primitus
omnes Sarracenos mortuos foras ejicerent, ne ma-
gnus fetor, qui ibi erat, eis nocuissei.Omnis nam-
que civitas erat plena illorum cadaveribus, et sic
fecerunt in viis Sarracenos trahere mortuos ante
Hicrusalem ut fidciiter pergcrent civitati prsparati
ad bellum Scalonice, obviam inimicis Dei. Ille vero
cum patriarcha Arnulfo, et Flandrensi comite Rot-
berto,et Marthoronensi episcopo.in tertia feria ex-
ivit ab Hierusalem civitate.Riimundus Sancti.^gi-
dii et Rotbertus Northmannusdixerunt quod nullaj
tenus irent, nisi certum bellum scirent. Miserunt
ergo suos milites, ut irent visum si hoc bellum ve-
rum esset. Quibus dixerunt « Si hoo vcrum est,
:

portarum cxitus. Montes ex eis, quasi fuissent do- revertiminiquantocius,etnos erimus parati irecon-
mus, ordinabant, omnesque postea igne comhusse- tinuo.» Perrexerunt itaque illi,et viderunt bellum,
runt.Tales occisiones de paganorum gente quis un- et citius redierunt liierusalem,dicentes: « Certe ve-
quam vidit aut audivit Numerum quoque nemo
"? rum vidimus. » Posteadux
est, sicut oculis nostris

scivit, nisi solus Deus. Octavo vero die postquam J)

CodefridusmisitMarthoronensem episcopumllieru-
civitas fuit capta,celebraverunt festum peromnem salem Raimundo Sancti .Egidii, et Rotberto North-
civitatem Ilierusalem, eademque die feoerunt con- manno et aliis scnioribus quod cito pergerent ad
cilium,in quo elegerunt ducem (lodefridum princi- eura, si pr.'eliari cum paganis voIuissent.Episcopus
pem civitalis, qui prseliaretur
paganos, et custodiret vero Marlhoroncnsis rediens, recitata verba pa-
Christianos. Similiter elegerunt in loco patriarchfe triarch.B et ducis ferons, invenit Sarracenos qui ap-
quemdam sapientissimumethonorabilem clericum prehenderunt illum,secumque nescimus ubi duxe-
cui nomen erat Arnulfus, in festivitateSancti Petri runt. Raimunilus quoque Sancti yEgidii, et alii se-
advincula. Il.-cc civitas fuit capta a ChristianisDei niores exierunt de civitate in quarla feria, et mu-
feria, anno ab Incarnatione Do-
15 die Julii in vi niti signocrucis militaverunt usque ad ducem Go-

mini 1099, auxiliante Domino nostro Jesu Christo, defridum. Petrus veroEremitareniansItHierusalem,
cui est honor et gloria in saecula STouVirLim. ordinando et prffidicando Grajcis etLatinis,ut fide-
Amen. liter Deo processionem facerent et orationes, et
819 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 820

eleemosjTias pauperibus distribuerent, ut Deus po- A i'la erant immensa.quia paganorum multitudo erat
pulo suo victoriam impenderet. Et ita clerici lece- innumerabiiis. Sexcenti sexaginta miliia, sicut di-
runt processionem nudis pedibus, et induli sacris ctum est, ibi fuerunt, et tamen nemo scivit nume-
vestibus, et cruces in manibus ferentes, cum lilania, rum eorum nisi Deus. Sed virtus divina comitaba-
et aliis orationibus,de sancto sepulcro ad templum tur cum nostris,quK fam magna et tam fortis fuit,
Domini. Duxque Godefridus, el Raimundus Sancti quod noslri parvipendebant multiludincm iilorum.
jEgidii, et patriarcba, cl Rotbertus Northmannus, Stabant autem inimiciDeiexcaecatiatque slupefacti;
et Rotbertus Flandrensis comes, et episcopi, et videntes Hierosolymitanos milites Chisti, apertis
alii seniores omnes venerunt ad flumen, quod est oculis nil videbant, et contra Chistianos se crigere
ex parte Scalonia;, ibique congregati fuerunt in non audebant, virtute Iremefacti Dei. Prae nimio
unum. Illicque multa animalia sine numero inve- timore ascendebant in arbores, in quibus reconde-
ncrunt, boum, camelorum, ovium, asinorum, et bant se. At nostri illos sagittabant, et cum lanceis
aliorum pecudum, qua; miserunt Sarraceni causa occidebant eos.Nostri igitur illos postea cum ensi-
proditionis ; sed Dcus adhuc noluit deserere pro- bus et aliis gladiis frustatim detruncabiint. Alii au-
pter sanctum scpulcrum. Omnia vero animalia tem pagani jaclabant se in terram, non audentes so
apprehenderunt Christi milites, et clientes sancti t» erigere contra Christianos. Nostri igitur illos de-

sepulcri. Sero autcm veniente, patriarcha Arnulfus truncabant, sicut aliquis detruncat animalia ad ma-
portans secum Domini nostri Jesu Christi partem cellum.RaimunduscomesSancti .Egidii juxta mare
crucis, quam invenerunt peregrini sancti sepulcri occidit ex eis sinc numero, et qui non poterat fu-
in Hierusalem, el similiter capellanus Raimundi gere.mergebatsein mare,aut fugiebatin civilatem.
Sancti yEgidii portans secumlanceam Domini nostri Venicns itaque Ammiravisus ante Scaloniam eivi-
Jesu Christi, ea?perunt excommunicare ex parte tatcm, dolens ac ma;rens,atque lacrymando dixit:
Dei, ct sancti sepulcri, et pretiosissima; lanccas, et ic Machomet, et dii nostri.quis unquam audivit,
sanctissimaj crucis : " Ouod ne ullus homo inten- et vidit talia? Quod tanta poteslas, tanta virtus,
dat ad ulla spolia, donec bellum esset factum, el tanta forlitudo.tanta militia, qua;nunquam fuitab
inimici Dei fuissent devicti,et postea reverterenlur ulla gente superata, modo
a tantilla gente, quod in
cum felici gaudio, et maxima victoria, et capercnt pugillo potest claudi,est superata? Heume tristem
quidquid eis a Domino praidestinatum essct. » Quod ac dolentera ! quid amplius dicam?Cum superatua
cum audissent sancti scpulcri peregrini, ct miliics sum a gente menrtica, inerma, ct pauperrima, qua;
Christi, summo diluculo in sexta fcria intraveruntnon habet nisi saccum et peram,et modo persequi-
in quamdam vallcm nimis pulchram secus littus tur gentem nostram ..Egj-ptiacam, quae multoties
maris,et in ea suas ordinaverunt acies. Dux Gode- C suam eleemosynam ei largita est?Oui olim peruni-
fridus.qui jamclectuscrat ad regemin Hierusalem, versam noslram patriam mendicabant,et modo per-
suam instruxit aciom,ct Raimundus Sancti .-Egidii sequuntur quam adduxi innumerabilem multitudi-
suam, et Rotbertus Northmannus suam simililer, nem lam niilitum quam peditum, scilicet Turco-
et Rotbertus Flandrcnsis comes suam comesque rum, Sarracenorum, Arabum, Angulanorum, et
Eustachius suam et Tancredus, atque Gastos de Curlorum, ac Parthorum, Azimitarum, et aliorum
Beart. Sic ergo sex acies coeperunt militare. Sagit- paganorum quos omnes turpiter fugere, laxatis
:

tariiquoquc hoo pra;cedentes, et juxta eos in dex- frenis per viam Dahylonicam video.qui non audent
tera partc ct in sinistra omnia animalia superius se reverti ad hujusniodi fragilem gentem. Modo
dicta sine ductore pergcbant. Quod maxi.aium Dei namquc juro per Machomet, et pcr deorum nu-
erat miraculum. Cojperuntque statim militare in mina, quod ulterius non retinebo militesad conven-
nomine Jesu Christi et sancti sepulrri, deferentes tionemaliquam,quandoquidemdejectussumabhac
lanceam nostri Salvatoris, et unam partem crucis inertissima gente. Ego namque huc conduxi omnia
Ipsius Salvatorts, quam ipse patriarcha defcrebat. armorum genera, et omnia instrumenta sive ma-
In sinistra parle fuit dux Godefridus cum sua acie. chinas,et omnia vincuia ferrea,rum quibus putavi
comesque Raimundus Sancti yEgidiiequitavit jiixta j) cos duccre ligdto;Baliyloniam, vel ut eosobsiderem
mare in dextera parte, comes Northmaniae, et in Hierusalem, et illi contra me veni^runt ad bellum
Flandrensis comes, Eustachius, et Tancredus, et
et itinere duorum dierum, ut quid mihi esset si llie-

Gastos de Biarzt, et omnes alii equitaverunt in me- rusalem gentem meam conducerem? Hoc scilicet,
dio. Tunc nostri paulatim coeperunt ad hellum por quod neque ego, noc unus meorum.ut crodo, indo
gerc. Pagani namque stabant parati ad bellum. evadere potuisset. Quid amplius dicam ? Dedccoralus
Unusquisque vas suum habebat suspensum collo, ero sempcr in tota terra Babylonia;. » Sicque fecit
ex quo biberet, dum cum Christianis pa;liaren- (inem diclis. Unus autom nostrorum accepit stan-
tur. darum Ammiravisi.desuper quod erat aureum po-
Hic incipit drlliim conlra Turcos el cirlerax ijenlcs. mum hasta vero tota cooperta argento. Quod
:

Quos Rolbertus Flandrensis niniisacriter invasit, stantarum apud nos dicitur vcxillum, quod emit
Tancrcdusqee ct omncs alii simililcr. Conlinuo pa- comos llolbertus Northmanorum dundo 2u marcas
gani hoc videnlcs, inicrunl (ugam. Bella namque argenti,dcdilque monosterio sancti sepulcriEnsem
821 FULCHERI CARNOT. HIST. IIIEIinSOL. — NOTITIA IN FULCH.
quoque similitcr Ammiravisi quidam pcrogrinus, A Alia vero qua3 noluerunt insimul congregaverunt,
dando soxaginla bysantios. Supcrati itui]ac sunt ibique in ignem miscrunt.Rcvcrsisuntautem nostri
Deo adjuvante, omncs nottri inimici.eo tcnorcquod KTctantes et gaudcntcs in sanctam civitatem Hicru-
amplins virtuteni contra nos non habcnt. Omnes salcm, dovictis omnibus paganis : defcrentes secum
vero naves do omni torra paganorum aderant ibi. multa bona, scilicotcamclos et a.?inos onustos panc
Sed nautm illarum postquam vidcrunt Ammiravi- biscocto,et farina,et frumento, ct caseo,ct pane, et
sum cum suoexercitu fugicnlcm, statim suspcndo- oleo, et omnibus bonis qua; illis erant necessaria.
runt vela, ipsumque Ammiravisum recipientes in Unde tanta est orta fertilitas inter Christianos, quod
navibus suis, niiserunt se in alla maria. Roversi bos pro octo nummis vel decem haberi potcrat.
sunt itaque nostri ad corum tentoria,ct accopcrunt Modius vero frumonti pro 12 nummis,modius quo-
innumera spob'a auri ct argcnti, et palliorura, ct quc hordoi pro octo. Quod tandcm ne ignotam sit
mnlorum, et multornm bonorum cumula, scilicct Christianis omnibus, sciant boc bellnm factum
equos, et mulos, et camelos, et oves, et boves, et esse 19 Kai. Septembris in vigilia sanctissims Dei
asinos, et multa animalia. Omnes montcs namquc gcnitricis Maria;, anno ab Incarnatione Domini
et colles,et omnia plana stabant cooperta do multi- 1(109 regnante Domino nostro Jesu Chri.=to, cui

tudine animalium ot invoncrunt armorumcumula,

: est honor et gloria pcr innnita sajcula sjeculorum.
j^

quarum qus voluerunt dc illis recipcrc rotinucrunt. Amon.

Hxc dc Hkrosolymitano ilinere in tribus antiis, et liberatione civilntum dirfa sufficiant.
Per omnia benedictus Deus, qui Iradidtt impios. Amen.

FULCHERII CAMOTENSIS

Ab anno 1093 ad annnm usque 1127.

(DucHESNE, Franc. Script., IV, 816, exvetusto codice ms. ccenobii S. Quintini de Monte Prope Pe-
Hist.
ronam. —Initium historic-e bujus usque ad cap. 1!) libri i ex editione Bongarsii desumptum est,
quia in ms. codice deerat; reliqua cditis auctiora sunt, adjeeta;que etiam capitum inscri-
ptiones ex codice.)

NOTITIA IN FULCHERIUM
(Fabric. Bibliolli. med. et inf. Lal., tom. II, pag. 214.

Fulclierius Carnotensis Robertum Xorthmannias annorumque 1125, 1126 et 1127, a pag. 879 ad 889.
ducem an. 1095, secutus in Palaestinam, et deinde Liber primus incipit ab anno 1095, secunius ab
regis Balduini I ct II capellanus, circa annumil27 inito regni Bulduiui I, hoc est ab anno 1100 (edi-
scripsit Gcsla pcregrinantium Francorum cum armis tionis Bongarsiana> capite 22) liber tertius ab ini-
:

Hierusalem pergentium, sive Histonam Hierosolymi- tio Balduini II, A. 1118 (editionis Bongarsiana; me-
tanam et res quibus ipse interfuerat; quod opus dio capite 44). Denique Prxfationem cx codice
ab anno 1093 ad 1124 primus in Ificem protulit Ja- S. Gcrmani a Pratis vulgavit Edmundus Martenc
cobusBongarsius in Gestis Dei per Francos tomo I, tomo I. Anecdot., p. 364 scq., in qua Fulchcrius
pag. 381-440, divisum in capita 56. Gaspar Bar- ait comparium suoru)n quorumdam putsanlibus pre-

thius codice Basileensi (non auctiore tamen) usus cibus, aliquoties molum, ea sc qu£e oculis ipse suis
divisit in capita99 illustravitque notis, quasex ms. perspexerit, stijlo rusticano, tamen veraci, diligenter
bibliotheca; Ittigianae pnbticavit Joannes Petrus Lu- Ut a Vossio notatum
diijcssisse. est, reprehenditur
dewig tomo III reliquiarum mstorum.ctc, pag. 291- Fulcheriur5 a Guiborto abbate in bellis Antiochenis
360. Apud Andream vero Duchesne, tomo IV Scri- cap. 29, 30, 3t et 38. Sed a bona fide eum com-
ptorum de rebus Francicis pag. 816, exstat eadem mendat Ordericus Vitalis, lib. ix Historia; ecclesias-
Fulcherii Historia Hierosolymitana, ex codice coe- ticoB ; item Guilelmus Malmeshuriensis, lib. iv qui
nobii S. Quintini de Monte prope Peror.oim li'ihuta addil usuui esse slylo non quidcm agresti, sed ut
in libros tres, et auctior extrema parte anni 1124, dici solet sine nitore et palajstra, et qui alios
 M
823 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 8Si

commonere poluerit, ut accuralius scriberent. Wem A Et page 241 :

hic Fulcherius, qui in obsidione Antiochena A. Fulcherius ille

1093 caule ac fortiter rem gessit, de quo Gilo Pa- Suius Canioli, proceres prxceiere mille,
risiensis libro vii, aoud Edraundum Martene t. III Xon limrl invictx properans ad nuienia viUx.
Anccdotorum, p. 241. Non hunc tardat onus chjpei, sci ad ardua pro-
rius.

Fukheriiis imminel ante EvoUit arma gerciu scalxque viriliter h-aerens,

Per tenebras lcgit ilte vias gressu titubante, Illum Veneticus sequitur : slupel hoslis iniquus.

Illis temporibus radios ducente corncta Ut sletit iii miiris Fulchcrius, ense (1) necantur

PrcEmonstrabatur regiii mutatio Ixla, etc. Fulmineo vigiles, et ad infima prcecipitantur.

Exultat viclor, etc.

1) Ita legendum puto, non ecce, ut habet Martenii editio, nam apud Chesneum vox tola desidera-
tur.

PR-EFATIO

IN HISTORIAM HIEROSOLYM IT AN A
(Edidit D. Martene, Thes. Anecdot. I, 364.)

Incipit Prologus in Geslis Francorum Jerusalem peregrinantium.

Placet quidcm vivis, prodesl etiam mortuis.cum B ravi. quo disparantur hi postromi ab
Quin imo, in

gesta virorum fortium,pra?sertim Doo militantium, illis MachabKis, quos

primis, vel Isracliticis, vel

vel scripta Ie<;nntur, vel in mcntis armariolo me- qiiidem vidimus in regionibus eorum sspe apud
moriter retenta.inter fidelcs sobrie recitantur; nam noF, aut audivimus, longe a n'ibis posilos pro
qui vivunt in mundo, audita intentione pia pra;de- amore Chrisli emembrari, cruciligi, excoriari, sa-
cessorum fidelium, quomodo, mundi flore spreto, gittari, secari, et diverso martyrii genercconsum-

Deo adhajserunt, et parentes, uxoresquc suas, pos- mari, nec minis, nec blanditiis aliquibus posse su-
sessiones quoque quantaslibet relinqucntcs, juxta perari ;
quin poHus si non doesset pcrcussoris gla-

praeceptum evangclicum.Deum secuti sunt, ad di- dius, multi nostrum pro Christi amorc perimi non
ligendum Deum ardentius compuncti, ipso inspi- rccusasscnt. quot millia martyrum in hac expe-
rante, animantur. Mortuis siquidem in Domino ditione beata morte liaieruntl Sed quig tam saxei
valde prodest, cum auditis operibus eorum bonis est rordis, qui hsec Dei facta audiat, et pietatis su-

et devotis, fideles animam eorum proinde bcncdi- commot'i .inlaudes Dei non crunipat?0ui3
spiriis

cunt. et elcemosynas cum nrationibus, tam cogniti potcst nonmirar. luomodonon exiguus populus in-
quam ignoli, pro eis charitative impendunt. Undc ter tot hostium no ornm regna non resistere,sed
i

comparium mcorum quorumdam pulsantibus, ali- p etiam \nvere polcrar s? Quis audivit unquam t >

quotics motus, Francorum gesta in domino claris lia? Hinc .flgyplus e iElhiopia; hinc Arabia et
sima. qui Dei ordinatione cum armis Jerusalem Chaldaea, afque Syria; hincAssyria et Media; hinc
peregrinati sunt, stylo rusticano, tamen veraci, di- Parlhia et Mesopotamia; hinc Persidia et Scythia,
gnum ducens memori.-E commcndandum, prout va- marc etiam ma;';ium a Christianismo nos exclude-
lui,ct oculis meis in ipso itinere perspcxi, diiigen- bat, et intcr ui&nus nos laniantium, si permittcret

ter digessi. Licetautcm, nec Israelilicae plebis, nec Dcus, concludol)at. Ipse autcm in brachio forti nos
Machab.Torum, aut aliorum plurium prasrogativs, pie prfitogcbat.Beata cnim gens,cujus est Dominus
quos Dous tam crcbris et magnificis miraculis illu- Deus ejus^/^.to/.xxii, 12).Modumautcm hujusoperis
stravit, hoc opus pr.Tlibatum .-pquiparare non au- ct incfpptum, ct quomodo ad tantum iteragendum
deam, tamen haml longc ab illis gestis inferius omnis populus occidenlalis concussus, et mentes
.•cstimalum, qnia rei miracula in eo nosruntur ct manus in id cxlcndcrit voluntarius, verba bisto.
mnltiplicitcr pcrpetrata, scriptis commendare cu- rica, qua! sequuntur declarabunt.
 ;;

82a FULClIEItll CARNOT. lUST. HIEIIOSOL. — LIB. I. ma

FULCHERII CARNOTENSIS
HISTORIA HIEROSOLYMITAIXA
INCIPrr LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. A explosa eluvione, reperiri optavi. Quod si aliquid
Anno ab Incarnationc Domini millcsimo nonage- gibbosum tortuosum,modestia rationis justitim
vel

simo quinto,regnante iu Alemannia Hainrico impe- semota,contra legem Dei obsistat,prssentc subfra-
ratore dicto, in rrancia rege Pbilippo cum in uni- ganiine divino, diligenter expedire satagam. Domi-
vcrsis Europas parlibus mala multimoda.vacillante nus enim supra familiam suam, ut ei pro tempore
fide, inolcscerent, pra?erat urbi Romae papa secun- pabula modesto sapore condita ministretis, vos di-
dusUrbanus,vir egregius vita et moribus.qui sem- spensatorcs constituit. Beati autcm erltis, si fidelea
per Ecclesi» sancta; statum sublimiusprovehendum tandemdispensationisexactorvosinvenerit.Pastorea
super omnia consulte ac strenue modcrari sategit. etiam nuncupamini videte autem ne mercenarii
:

Videns autem Christianitatis fldem enormiter ab more fungamini. Veri ergo pastores,et baculos sem-
omnibus, tam clero quam populo, pessumdari, et per in manibus habentes, estote; nec dormitantes,
terrarum principibus incessantcrcertamine bcllico, gregem vobiscommissum undiqueconservate.Nam
nunc istis nunc illis inter se dissidentibus, pacem si per incuriam vestram, aut negligentiam, ovem

omnino postponi; bona terra; alternatim diripi, quamvis lupus abripuerit,mercedem nimirum vobis
multos injuriose vinctos captivari, et in carceres paratam apud Dominum nostrum amittetis et de- :

teterrimos truculentissimesubrui.supramodum re- lictorumflagrisprimitusasperrimecaesi.postmodum

B vero in custodiam funest» conversationis truculen-
dimi,vel intus trilariam angariatos, scilicet inedia,
siti, algore, obitu clandestino exstingui, loca sancta ter subruemini. Vos vero, juxta sermonem evange-
violari, monasteria villasque igni cremari, nulli licum, 5((/ csli$ tcrrx. (Matth.,v, 13); quod si defe-
mortalium parci,divina et humana ludibriis haberi ceritis, ambigitur quomodo saliatur. Oquantasali-
audiens etiam interiores RomanitE provincias, a tio vere necesse est vos plebem idiotam et mundi
!

Turcis super Christianos occupatas, impetu feroci lasciviiB supra modum inhiantem, sapientia: sale

perniciose subdi pietate compatiens,dileolionisque

: corrigendo salire, ne deliclis putrofacta, dum eam
Dei nutu permotus, Alpes transmeando in Gallias alloqui quandoque voluerit, Domino insalsa puteat.
descendit,atque in Arvernia concilium legationibus Nam si vermcs, hoc est peccata, causa desidiaj pro-
eompetenterundique prcemonitum.apud Claromon- curationis vestrie, in ea repererit, illico vilipensam
tem, quae sic vocatur civitas, fecit coadunari, tre- in prEEcipitium spurcitiarum eam subigi prfficipiet.
centis decem tam episcoporum quam abbatum assi- Et quia tantum perditum ei restaurare noquiveritis,
stentium baculis dcputatis. His itaque die ad haeo vos judicio damnatos a familiaritate dileclionis suae
prajnotato ad se convocatis,allocutione dulcitlua di- prorsusexterminabit.Sed hujusmodisalitoremopor-
ligenter conventus causam innotuit. Nam tet esse prudentem provisorem, modestum, edoc-
sub Eccle-
siae lugentis voce querulaplanctum non minimum C tum,pacincum,scrutatorem, pium, justum,ffiquum,
expressit, et de mundi fluctuantis tempestatibus mundum. Nam quomodo indoctus doctos,immode-
tantimodis, ut auperius pr«ratum est,iide subruta, stus modestos, immundus mundos efficere valebit?
sermonem proli.xum cum eis tenuit.Deinceps,rogi- Quod si pacem oderit, quomodo pacificabit? Aut si
t«tu supplici cunctos exhortatus est, ut, resumptis quis habuerit manus suas sordidas,quomodo sordes
fidei viribus.cum ingenti soUicitalione ad expugnan- alterius coinquinationis tergere, poterit? Lectum
das diaboli machinationes viriliter se animarent est etiam quod si cscus caecum duxerit, ambobus
et Ecclesise sancts statum crudelissime a nefandis cavea patebit {Mallh., xv, 14). Cieterum vos ipsos
debilitatum in bonorem pristinum competenter eri- prius corrigite,ut irreprehensibiliter subditos quea-
gere conarentur. « Dilectissirai fratres.inquit,a[jos- lis emendaie. Siquidem amici Dei vultis esse, quae
tolaius apiceDei permissu,orbi terraj praelatus, oc- sentitis ei placita libenter exercete. Resccclesiasti-
casione necessaria supereminente, tanquam mont- cas praecipue in suo jure constare facite, et ut Si-
tionis divinaelegatus, ad vos Dei servos hasin partes moniaca haeresis nullateuus apud vos radicet,cavete
condescendi Urbanus. Et quos dispensatores mini- ne vendentes aut ementes pariter flagris flagellati

steriorum Dei «stimavi.tales et fidele9,simulationis DominiciSjper angiportus ad exterminium confusio-

 827 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO.
nis miserabiliter propellantur. Ecelosiam snis ordi- A ribus quam divitibus, edicto frequenti, vos Christi
nibus omnimode liberam abomni srpculari potestate prajcones, suadealis,ut ad id genus neqnam e regio-
sustentate, decimasqnc Deo proprias de omnibns nibus nostratibus exlerminandum tempestive Chri-
terra; cultibus fideliter dan facite; nec vendantur, sticolis opitulari satagant. Prassentibus dico,abscn-

aut retineantur.Quodqui episcopumceperit.omnino tibusmando: Christusautemimperat.Cunctisautem

exlex habcatur. Quod quimonachos vel clericos, illuc euntibus,
si aut gradiendo,aul transfretando,

vel sanctimoniales, ct eorum famulos ceperit aut sive contra

paganos dimicando, vitam finierint,
exspoliaveril.vel percgrinns vcl mercatorcs, analhe- peccaminum remissio pr.Tsens adcrit quod ituris :

ma sit. Raptorcs. el domorum corabustores. el eo- annuo, dono tanlo investitus a Deo.Oquantum dc-
rum consentientes.ab Kcclesia extorres, anathemate decus, si gens taai spreta, degener et da;monibus
feriantur.Summoporo igitur considerandum est qua ancilla gentcm cunctlpotcntis Dei fide pra:ditam et
mulctandus sit poena qni aliena diripit, si infcrni Christinomine splendidam sic superaverit Oquanta !

damnationepercutitur qui propria non largitur.Sic improperia nobis ab ipso Domino imputabuntur.si
enim diviti in Evangtplio memorato contigit.qui non eos non juveritis qui prnfessione Ghristiana censen-
idcirco punitu? est quod aIienaabstuIissot,sed quia, tur, sicut et nosl
Procedant contra infidelcs ad pu-
rebus aceeptis, seipsum male dereliquit iLuc. xv). _ gnam jam dignam, tropha>o explendam, qui
incipi
His vero, ut dictum est iniquitatibus, charissimi, abusive privatum certamen contra fidcles coasues-
mundum vidistis gravissime diu confusum fuisse, cebant distenderc quondam.Xunc fiant milites,qui
adeo ut nullusin aliquibus provinciarum vestrarnm, dudura exstiterunt raptores. Nuncrite contra bar-
sicut nobis a referenlibus patefactum est, per imbe- baros pugnent, qui olim contra fratres et consan-
cillitatem forsitan justificationis vestrae virtute per guineos dimicabant. Nunc Eterna pra?mia nancis-
via gradi audeat, quin vel die a praedonibns, vel cantur, qui dudum pro solidis paucis mercenarii
nocte a latronibus, aut vi aut ingenio maligno, in fuerunt. Pro honore duplici laborent,qui pro detri-
domo vel extra, subripiatur. Quapropter treviam, mento corporis et anims se fatigabant.Quinimo hic
sic vulgariter dictam, jamdudura a sanctis Patribns tristes et pauperes, illic locupletes; hic inimici Do-
nostris determinatam.reformari oportet: qnam lir- mini,illic amici cjus erunt. Ituris autcm mora non
missime unusquisque vestrum in episcopatu sno differat iter.sed propriis locatis, sumptibusqne col-
teneri faciat, monendo Quod si aliquis sive
flagito. lectis, cessante bruma, verno snbsequenle,Domino

aviditate,sive superbia seductus, eam sponte infre- prsvio tramitcm alacriter intrent. » His dictis, et
gerit, Dei auctoritate ct hujus concilii decretorum audicntibns gratantor ad hoc animatis, nihil actu
sanctione anathematizetur. » llis et aliis pluribus tali dignius a3stimanlps,slatim plures astantium se

competenter dispositis,cuncli assi9tentes,tamclerus C iluros, et ea;tcros absentes inde diligenterse evoca-

quam populus, Deo gratias agendo, dictis domini
Urbani pontificis summi voluntaris aspiraverunl,et
fideli pollicitatione decreta illa bene tenendaconfir- gens apostolica, cunctum Dei excrcitum prudenter
maverunt. Sed aliud illico,non minus tribulationis
superiusmemorata>,sed et aut majus,aut pessimum,
mundi cIimate,Christianitati obesse adje-
ex altero
cit, " Quoniam, o filii Dei, si pacem apud
inquiens.
vos tenendam et Ecclesiaj jura fideliter conser-
vanda sustentare, virilius solito Deo polliciti estis,
exstat oper<E pretium ut insuper ad quoddam aliud
negotium Dci et vestrum, emendatione Dominica
nuper vegetati,probitatis vestra; valeludinem verse-
tis.Necesse enim est quatenuscum fratribnsvestris,
in orientali parte habitaiitibus, auxilio vestro
saepe proclamato indigis.accelerato itineresuccurra-
tis. Invascrunt cnim eos, siculi plerisqiic vestrum
jam dictum ast,usque mareMediterraneum.ad
quod Brachium Sancti Gcorgii vocantTurci
scilicet
et Arabes, apud Romania; fines; ct tcrras illorum
Christianorum magis magisque occupando.litc bel-
licajam vico septuplirata victos superaverur.l,mul-
tos occidendo vel captivando, ecclesiasque subver-
tendo, regnum quoque vastando. Quos quidem
sic aliquandiu quiele permiseritis, mullos latiusfi-
deles Dci supergrcdientur. Qua dcre supplici prece
hortor, non ego, sed Doniinus,ut cnnclis ciijuslibct
ordinis tam pedilibus quam equitibus, tam paupe-
turos spoponderunt. De quibus fuit unus episcopus
Podiensis, Ademarus nomine, qui postea vice fun-
et consuUo rexit, et ad negolia peragenda vivaciter
animavit. Taliter in concilio qua; di.\irnus statutis,
et ab omnibus bene confirmatis,absolutioni» bene-
dictione data, tunc discesserunt, et hoc nescienti-
bus, postmodum ad mansiones suas regressi,prout
gestum fuerat dilucide divulgaverunt. Quod ut pas-
sim per provincias edictum est, jurisjurandi firmi-
tudine pacem, quam dicunt Treviam, invicem te-
nendam conslituerunt. Deinceps vero multi cujusli-
bet arlis fungentes officio, comparata remissione
jam pcccatorum, se profecturos defa>catas mentis inlen-
jj
tionedevoverunlquorsumirejussum fuerat.O quam
lignum erat et amoenum,nobis omnibus cruces illas
illud cernentibus, vel sericas vel auro textas, aul quoli-
bet genere pallii decoras,quas in chlamidibus suis,
aul birris, sive tunicis, peregrini, jussu paps pree-
dicti, post votum eundi, super humcros suos con-
suebant! Sane pugnatoresDci merito victoria; signo
insignirl ct muniri debebant, qui ob honorem ejus
si ad pra;liandum se praiparabant. Et qui significans
sub agnitione lidei circa se sic pinxerunt, denique
dirivatum signilicatum verius adepti sunt.Speciem
insignierunt, ul rcm speciei conscquerentur. Patet
et quidem,quia meditalio bona bonum opus machi-
 ;

829 FULCIIERII CAMOT. IIIST. HIEROSOL. — LIB. I. 830

natur agendum.opus verobonum salutera lucratur A sum sibi fideliter procurare;et quae dignitati hono-
animJE. Quod si bonum est bene mrditari, niclius ris tanti pertinent, si dispersa fuerint, opportune
aulem est,post cogitalum opu?,justum palrari.Op- regregare. Nec mirum si mundus tunc inquietare-
timum est ergo compendium salutare, quod per di- tur totus, et conturbarelur, quoniam si Romana
gnam actionem animae victui nactum est. Unusquis- Ecclesia, in qua principalitas correctionis universa;
que igitur bonum cogitet, quod opere digno mclio- Christianitalis obtinctur, turbine quolibet confundi-
rando compleat, ut oplimum, quod non deficiat in tur, confestim accidit membra sibi subdita, a capi-
(pternum, emerilus tandem miles percipiat. Taliler taneis fibris dolore dirivato,passibiliter compatien-
Urbanus, vir prudens et vencrandus, est mcdilatus tia debililari. Ea enimvero mater scilicet
Ecclesia,
opus, quo postea floruit orbis. Nam pacem renova- nostra, lacte cujus educabamur, documento instrui
vit, Ecclcsiaeque jura modos in pristinos restituit. valebamus, consilio muniebamur, ab illo superbo
Sed et paganos de terris Christianorum inslinctu Guiberto vehcmenter percussa crat. Cumque caput
vivaci effugari conatus est. Et quoniam cuncta quac'' sic tritum ost, continuo membra la?sa sunt. Si caput
Dei sunt cxaltare omnimode studebat, omnes fere a^grotet,cstera merabra dolent. Sed, quia capite sic
paternilati sucesub obedientia libenter sc dedide- laeso, etiam membris marcescentibus dolore diri-

runt. Sed diabolus, qui ad detrimentum semper in- vato, quia in partibus omnibus Europae, pax, boni-
^
sistere nilitur, et veluti leo quaerit circinando quem tas, fides, in Ecclesiis et extra, tam a majoribus
devorcl (/ Petr. v, 8), huic adversarium quemdam, quam minoribus viriliter subigebantur, necesse erat
nomine Guibortum, superbia; stimulo irritalum,ad ut malis tanti modis dimissis, moniLione a papa Ur-
confusionem populi conoitavit qui dudum impera-
;
bano sic exorsa, contra paganos saltem certamina
toris Bajoariorum protervitate suffultus, dum pra;- inter se et contra se dudum consueta distenderent.
decessor Gregorius, qui et Hildebrannus, in sede Nunc igitur ad incceptum reverti congruum est.Nam
jure habebatur, apostolicatus officium usurpare ccc- de iter agentibus Hierosoljmam, et quid euntibus
pit, ipso Gregorio a foribus basilicae Sancti Petri ei- accidit, et quantum res et labor ipse paulatim, ju-
cluso. Et quia perverse sic egit.populuseum melior vante Deo,proficiendoclaruit,decetamplius nescien-
cognoscere noluit. Urbano autem recte electo et ab tibus enucleari.Quod ego ipse Fulcherius Carnoten.
episcopis cardinalibus consecrato, major et sanctior sis,cum caetcris peregrinis iens,postea,sicut oculis
pars populi,post Hildebranni excessum, obediendo vidi, diligenter et sollicite in memoriam posteris
aspiravit. Guibertus autem sustentamine imperato- collegi.
ris praedicti, ct plerorumque civium Romanoruin GAPUT II.

irritamento animatus, Urbanum quandiu Anno ab Incarnatione Domini millesimo nonage-

potuit a
monasterio Sancti Petri alienum fecit. Sed dum ab C simo sexto, mense Martio, post concilium, de quo
Ecclesia illa sic eliminatus erat, per regiones ince- dictum est, Arvernicum, quod in mense Novembri
dens, populum in aliquantis devium Deo conciliabat. dominus Urbanus tenuit, alii paratu pernicioresaliis,
Guiberlus vero ob Ecclesife principatum turgidus, iter sanctum carpere cceperunt alii quidem mense ;

papam proclivem oberrantibus se ostentabat, et Aprili, vel Maio, vel Junio, sive Julio, nec non .\u-
apostolatus ofliciu%,licet injuste, inter consentien- gusto seu Septembri atque Octobri, prout sumptuum
tes exercebat, et Urbani facta tanquam irrita vili- opportunitas occurrit,subsecuti sunt. Quo anno par
pendebat. Urbanus tamen eo anno, quo primitus et ingens abundantia frumenti et vini per cuncta
Franci, Hierusalem ituri, per Romam transierunt, terrarum climata exuberavit, disponente Deo, ne
totam omnino potestatem apostolicam adeptus est, panis inopia in viadeficerent,quicumcrucibussui3,
auxilio cujusdam nobilissimae matrona, Mathildis juxta ejusdem praecepta, eum sequi elegerant. Et
nomine, quae in Romana patria tunc potestate multa quia competens est principum sic peregrinantium
vigebat. Guibertus vero tunc in Alemannia erat. nomina memoria teneri,Hugonem Magnum.Phi-
in
Itaque duo papas Romae prserant, sed cui eorum Francorum fratrem,nomino,qui primus
lippi regis
obediretur, a quamplurimis ignorabatur, vel a quo heroum maro transiens, apud Duratam urbem in
consilium posceretur, vel quis sgrotis mederetur. n Bulgaria cum suis applicuit, sed imprudenter cum
Alii huic, alii alteri favebant. Prout aspectibus ho- agmine raro vadens, ibi ab ipsis civibus captus est,
minum patebat, Urbanus prosperior et justior erat et usque ad imperatorem Constantinopolitanum per-
putandus est recte fortior,qui cupiditates,tanquam ductus, ubi per aliquantum temporis non omnino
hostes subjicit. Ravennae urbis Guibertusepiscopus liber moratus est. Postque eum Bujamandus .\pu-
erat, honore et divitiis opulentus valde splendebat. lus, Roberti Guischardi filius,origine tamen North-
Mirandum, quare tam locupleti tantum non
sibi mannus, per cumdem tramitem cum exercitu suo
sufliciebat. Qui etiam ab omnibus exemplar justa; meavit. Godefridus quippe dux regni Lothariensis
actionis et humilitatis considerari debebat, cur te- per llungarorum patriam ivit cum gente multa. Ray-
mere philopompus invadere prasumpserit regendum mundus vero comes Provincialis, cum Gothis et
sceptrum imperii Dei?Sane non est vi rapiendum, Gasconibus, episcopus quoque Podiensis, per Scla-
verum cum ratione et devotione suscipiendum. De- voniam transierunt. Petrus Eremita quidam,multis
bet susceptor non pro honore tumere, sed commis- sibi adjectis pcditibus, sed militibus paucis, primi
 :

181 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 8S2

tus per Hungariam perrexit cujus gentis postea

; A positas, gladios suos in manibus tenentes, iniijue

satrapa fuit quidam Galterius,Sine-pecunia dictus. arripiebant ; alii vero super trabes ejusdem mona-
miles quidcm optimus, qui poslea intra Nicomediam sterii cursilabant, et inde deorsum ubi prostrati
et Nicaeam urbes, cum multis consociis suis a Tui- orabamus lapides jaciebant. Nam cum videront ali-
cis occisus fuit.Mensc vero Septombri Rnberlus quem Urbann fidelom, illlco trucidarc eum volcbant.
Northmanni.T; comes, Guillelmi regis Anglnrum fi- In arce aulem una monasterii inerant homines Ur-

lius, iter arripuit, collecto sibi exercitu magno de bani, qui eam sollicitc custodiebant in ipsius Ur-
Northmannis, et Anglis, atque Britannis ;cum quo bani fidelitatem, et adversantibus sibi, prout pote-
ivit etiam Stephanus comes Blesensis.Thcobaldi fi" rant,obsistebant. Satis proinda doluimus, cum tan-
lius, et Robertus comes Flandriae, adjectis his et tam nequitiam ibi fieri vidimus. Sed nil aliud facero
multis aliis nnbilibus.Itaquo tanto coHcgio ab occi" potuimus, nisi quod a Domino vindictam inde fieri
dentalibu? parlil.us proccdente, paulatim pcr viam, optavimus. Noc mora inde facta, multi, qui nobis-
diatira.de innumera gente concrevit exercitus exer- cum illuc usque venerunt, ad domos suas ignavi
cituum undique convenientium, ut de linguis pluri- rcdierunt. Nos autem per mediam Campaniam et
bus et regionibus multis videretis multitudinem in- Apuliam euntes, pervenimus Barrum, quae civitas
finitam Non tamen omnes in unum exercitus con-
p
optima, in maris margine sita est ihique in ecclesia ;

grcjjati fuerunt.donecad Nic.ram urbem pervenimus. Sancti Nicolai fusis ad Deum precibus nostris, por-
Quid ergo dicam? Insulae marium,et omnium lerra- tum tunc adeuntes, sine mora transfretare putavi-
rum regna concussa a Deo sunt, ut sit credendum mus.Sed absentibus nautis et pra;varicant fortuna
adimpleri Davidis prophetiam, qua in psalmo dixit tempus ctiam tunc erat hiemale, quod nobis noci-
Omncs gcntes qua^cunquc fccisti, venient, cl ndora- vum objeccrunt,oportuil Rotbertum Comitem North-
bunlcoram tc. Domine (Psnl. lxxxv, 9), ct ut dejure manni.-E in (".alabriam divertore, et toto brumali tcm-
tandcm dicant illuc pervenientes .idornbimus in : pore illic hicmare. Tunc tamen comos Flandrensis
loco ubi steterunt pedes ejus (Psal. r.xxxi, 7). Do hoc Rotberlus cum cohorte suatransfretavit. Tunc piu-
itinereetiam plurima in prophetiis legimus.O quan- rimi do panperibus vel ignavis inopiam fuluram
tus erat dolor quanta suspiria quot ploratus!
! ! metuentcs.arcubus suis venditis,et bacuiis peregri-
quol laraenta inter amicos ! cum maritus derelin- nationis rosumptis, ad mansiones suas regressi
queret uxorem suam silii tam dilcctam, pueros quo- sunt. Qua de re viles tam Deo quam hominibus
que suos, possessiones quantaslibet, vel patrem.vel facti sunt, ot versum est eis in opprobrium.
matrem, aut fratres, aut parentes. Et quamvis tot CAPUT in.
lacrymae pro amicisituris sicante eosdem ab oculis Anno igitnr Domini millessimo nonagesimo sep-
remanentiumfundcrentur, nequaquam proindemul- L timo, rcducenfo vorno temporo mensem Martium
cebantur quin propter amnrem Oei cuncta qus pos- comes statim Northmannus, ot comes Stephanus
sidebant relinquerent, indubitanter credentcs cen- Blesensis^qui juxla oum similiter tempus exspecta-
tuplum illud percipere, quod Dominus promisit so- verat oppnrtunum, mare repetierunt. Et classe pa-
quentibus se (Matlh. xix, 29). Tunc conjux conjugi rata, Nonas Aprih's, quod tunc die sancti Pascha
ponebat terminum reverlendi, quod, si vixerit, in- evenit, apud portum Brundusiai*m rates cum suis

fra tres annos ad eam repatriabit. Commendabat conscenderunt. quam incognita et investigabilia
gic eam Domino, oscultim porrigens, et pollieens sunt judioia Dei Vidimus enim navim unam intcr !

se rediturum. Illa autem timcns nnn amplius vi-
dere eum, non valebat prae dolore se Bustentare,
quin ad terram rueret exanimis, lugens pro amico
Euo, quem perdidit vivum, quasi jam mortuum.
IUc vero tanquam nil pietatia h,ibcns,et tamen ha-
bens, nec (letui uxoris sua", neque flliorum, neque
amicorum quorumcunque condolens, et tamcn clam
condolens, sed duro animo constans abibat. Tristi- j) nntas insignitas. Nam quod in pannis »uis vivi ges-
tia remanentibus, gaudium autem euntibus erat.
Quid dicere possimus inde'?.4 Domino fnctum cst
KEteras, qu.T non superveniente occasione aliqua,
per medium subito eventu prope littus maris subcre-
puit.Undeferequadringenti utriusquesexusdemersi
perierunt, de quibus laus jucunda Deo statim sonuit.
Nam cum cnrpora jam mortua qui circumstabant
pro possorecollogi6sent,invenerunlin carnibus quo-
rumdam, scilicot super epatulas, crucis in modum
taverunt,compelebat,Domino volente,in ipsis in ser-
vitio sun sic praeoccupatis idoin signum vicloriosum

iMud,el cst miruhilc in oculis noslris {PsnLc.\\i\,2^), sub fidei pignorc permanere etiam patoficriconsi- ;

Igitur nos Franci occidentales per Itaiium excursa dorantibustali miraculo mcrilo dignum orat, eos de-
cum usque Lucam pervenisse-
Gallia transcuntes, functos submisericordiaDeijamquietcm vita; peren-
mus, invenimus prope urbem illam Urbanum apo- nis adeptos fui3sc,ut verissimum pateret id compleri
stobcum, cum qun loculi sunt cnmes Rnberlus (]und scriptum est: Jusltu qua morte pr^rocrupatus
Northmannus, ct eonies Stephanus,nn3 ijunquc c.t- fucrit, in refrigcrio cril (
,Snp. iv, 7). De reliquis autom
tcri qui voluinnis. Et ab co bonedictione susropta, jam curn morte lurtanlibus,viri pauci vitam retinue.
gaudcnler Rnmam ivimus Et cum in basilicaSancti runt ;equi vero ct muli sub undis cxstincti sunt ;pecu-
Petri introisscmus, invenimus ante altare homines Quod infortunium cum
nia quoque multa perdita est.
Guiberti papa» stolidi, qui oblationes allari super- vidercmus, pavoregrandi confuti sumu», intantum
8SS FfJLGHEIUl CAllNOT. IIIST. IIIERUSOL. — LUi. I. S34
utpleriquecorde debiles.nondumnavesingressi.ad A nccessaria illiic afTenintiir. Ibi insuper, ut gpnro,
domos suas iwertcrcntur. perogrinationc dimissa, spadonos assidua babitatione con-
fcrc viginti inillia
dicentes nunquam amplius in uliquam sic dcccptio- vorsantur.Cum autem nos satis latigafos rcnu'e rc-
nem se infigere.Nos autera in omnipotentiDcospcm crcassemus.lnnc optimatcs nostri,acccpto consilio,
nostram pcnitus poncntes, artemonibus sursum !c- facti sunl hominos imp^iratoris.ct popigerunt fwdus
vatis.tuba sonantc multa Deum proclaniando.ct gu- cum ipso.sicut jam ipse pnftiiiavcrat ab cis. Quod
bernante ipso.in pclagus nos impcgimus.vcnto ali- similitcr jam fcccrant sub jurcjurando, qui nos in
quantulum flantc.Cumquc pcr trcs dies vcnto doii- itincro ipso antecesscrant, Boamundus scilicct, et
cientc in fluctibus altis dctineremur, in quarto die dux Godcfridus. Gomes autem Raymundus hoc fa-
juxla urbem Duratum.quasi deccm milliariis inter- cerc tunc rccusavit.Comos vero Flandriae sic, sicut
stantibus.portui sani applicuimus. Duo tamon por- alii, jusjurandum fccit.Nam erat ois necosse ut ta-
tus classem nostram susccpcrunt.Tuno nutcm qui- litcrcum impcratore amiciliam solidarcnt,ut tutius
dem itcr siccum Ijetabundi rcsumpsimus.ct antc ur- qua-rcrent, et accipcrent ab eo cnnsilium ct auxi-
bem prffifatam poslea perrcximus. Itaquc Bulgaro- lium,pra!scns et futurum, tam sibi quam omnibus
rum regiones per montium pra;rupta et loca satis qui nos secuturi erant.pcr eumdem tramitem.Qui-
deserta transivimus. Daemonis ad flumen rapidum „ bus idcirco ipse impcrator praebuit de numismati
« ..^^:™...,
convenimus omnos.quodj^;.,,!-.: 1:.,
sic ab incolis terr»
i ;i.,
vocila
^ ...•_ _i
i
bus suis quantum placuit,
i ;. j. ., ,. n-^
.•

de equis, et do palliis,et
tur,ctraerito.Vidiniusenim in illo flumine diabolico de pecunia sua, qua nimis indigebant ad tantum
quamplures.ifum vadare pedetentim sperabant,tor- iter explenduni.lloc explcto,mare,quod Brachium
rentis impetu diro, quod nullus cernentium juvare Sancti Georgii vocatur, transfretavimus. Tunc ad
poterat,raersu repentino perire.Qua de re lacrymas Nicffiam urbem properavimus,quam obsidione Boa-
multas ibi pietate dimisimus, et nisi equiicr cum mundus, et dux Godefridus,et comes Raymundus,
equis dextrariis invaso illo peditibus auxilium lcr- et comes Flandri.-c a medio Maii jam obsidebant.
rent, mulli modo similivitam ibi perderont. Tunc Quam urhem possidebant Turci orientales, pagani
juxta ripam castra nostra metati sumus, ct ibiuna acres animis, et arcubus sagittarii. Hi quidem de
nocle pausavimus.Montes vasti nobis undique prse- Perside,jam a quinquaginta annis, Euphrate fluvio
erant,in quibus nemo incola parebat.Mane quidem, transito,terram Romaniae totam usque Nicomediam
auroraclare3cente,c]assicis sonantibus.iternostrum urbem sibi subjugaverant. quot capita caesa, et
arripuimusconscendendomontem.quemBagulatum ossa occisorum ultra Nicomediam in campis jacen-
nuncupant. Postea vero, montanis postpositis,tan- tium tunc invenimus ! quos ipso anno, ignaros, et
dem pervenimus ad flumen,quod vocatur Baldarius. UEui sagittario modernos Turci peremerant ; unde
Et quod antea nisi navigio transiri solitum erat,opi- nioti pietate, satis Cumque au-
lacrymas fudimus.
tulante Deo,qui suis semper ubique praesens subve- dissent qui Nicaeam urbem jam obsidcbant, venire
vadando transmeavimus. Quo transito
nit,laetanter principes comites nostros, Rodbertum scilicet Nor-
urbem Thessalonicam,bonis om-
sequenti die ante tbmannum et Stephanum Blesensem,gaudenter eis
nibus abundantem, tentoria tendimus nostra. et nobisobviam venerunt,et usque ad locum ubi ta-
C.\PCT IV. bernacula nostra extendimus,ante urbem in partem
Mora autem per quatuor dies ibi facta, deinde australem deduxerunt.Jam semel Turci congregati
MacedoniamtransigentespervallemPhilippensium, se paraverant,voIentes vel obsidionem ab urbe, si

postque Lucreliam,et Chrisopolim,atque Christopo- possent, excutere, vel ue militibus suis urbem me-
lim,Coeteras quoque urbes quas sunt in Gra?cia,Con- lius munire. Sed a nostris fortiter et ferociler re-
stantinopolira pervenimus. Ibi quidem ante urbem pulsi,occisi sunt ex eis fere ducenti.Cum autem vi-
tentoriis nostris extensis,perquatuordecim dies las- derent Francos tam animosos.et probitate validissi-
situdinem nostram relevavimus. Et quia civitatcm mos, secesserunt refugi in Romaniam intcriorem,
illam ingredi non quivimus, quoniam imperatori quoadusque tempus opportunius aggrediendi eos
non placuit (timebat enim ne forte aliquod damnum senlirent.Nos quippe in hobdomada Junii prima,po-
ei machinaremur) stipendium quotidianum extra n stremi ad obsidionem venimus.Tunc de exercitibus

muros allatum nos emere oportuit, quod praecepto plurimis unus illic exercitus effectus est, quorum
imperatoris nobis cives afferebant.Nec permittebat centum millia loricis et galeis muniti erant quem, ;

imperator inlroire in civitatcm multos insimul,sed qui de numero sapiebant, sexies centum millia ad
honoratim vel quinque vel sex de potentioribus,ad bella valentium esse aestimabant, exceptis inermi-
horam in ecclesiis ingredi sinebat.O quanta civitas bus, videlicet clericis, monachis,mulieribus et par-
nobilis et decora quot monasteria,quotque palatia
! vuHs.Quid igitur insuper? si omnes, qui de domi-
sunt in ea,opere miro fabrefacta quot etiam in pla-
! hus suis egressi votum iter jam incceperant, simul
teis vel in vicis opera,ad spectandum mirabilialTce- illic adessent, procul dubio sexagies centum millia

dium est quidem magnum recitare quanta sit ibi bellatorum essent.Sed alii de Roma, alii de .^pulia,
opulentia bonorum omnium,auri et argenti.pallio- alii vero de Hungaria,vel Sclavonia,labore recusato,

rum multiformium sanctarumqe reliquiarum Omni domos suas redierant, vel in locis multis, millibus
etiam tempore navigio frequenti cuncta hominum multis occisis, et nobiscum multi eundo infirmali,
835 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 836
vitam finiebant defuncti.Multa ctEraeteria videretis A bus, qui Iriginta dierum itinerc, ct eo amplius, in
in callibus, et in campis, ct in lucis, de pcregrinis auxilium ejus mandati venerant ; aderantque cum
nostris sie sepultis.Sciendum quia quandiu Niraf am eo quamplures adrairati,vidclicet .\mudaradigium,
urbem cireumsedimus, navigio marino, consensu Miriatos, Comardigum, Amirchai, Lachin, Bolda-
imporatoriSjVictus nobis ad emendum illuc est alla- gis, Caradigum, multique alii qui omnes insimul

tus. Tunc heroes nostri fecerunt machinas fieri, erant trecenta et sexaginta millia pugnatorum,sci-
arietes, scrofas, turres ligneas. petrarias.Dislende- lic«t Mos enim eorum est talibus
sagittariorum.
bantur arcubus sagittae.jaciebantur lapides, hostes uti omnes.Nos autem utcun-
armis, Equites erant
nobis nosque illis vicem certuminis pro posse redde- que pedites et equites. Sed nobis tunc deerant dux
bamus.Si-epe cum machinis illisarmati urbem assi- Godefridus, et comes Raymundus, atque Hugo
liebamus,sed muro forti nobis obstante.eassabantur Magnus qui per duos dies insipienter se a nobis
assultus.Saepe de Turcis, sepe de Francis, sagittis subtraxerant cum gente maxima tramite bifurco.
vel lapidibus percussi, interibant.Vere dolerctis et Unde nobis damnum irrestaurabile accidit, tam de
pietate suspirarrtis, cum aliquem de nostris prope nostris occisis quam Turcis non retentis, vel in-
murum quoquomoHci trucidassent,et submissis un- terfectis.Sed quia larde logatos nostros inde habue-

cis ferreis.quos funibus deorsum dimittebant, cor-
pus interempti,aliquando loricati,sursum ad se ra-
piobant,quod nuUus nostrum audebat, nec poterat
ab eis extorquere. Corpore tunc espoliato, cadaver
foras jaculabantur. Sed cum quinque septimanis
r» runt,ideo tarde nobis succurrerunt. Turci autem
audacter ululatibus concrepantes, pluviam sagitta-
rum vehementer nobis jacere coeperunt. Sed icti-
bus tam crebris nos slupefacti,mortuique, et multi
Issi, mox timidi versi sumus in fugam. Nec erat

urbem circumsedissemus, et multoties assultibus mirandum, quia cunctis nobis tale bellum erat in-
Turcos pavidos fecissemus,facto interim placito per cognitum. Jamjamque ex altera parte arundineti,
legationes apud imperatorem,callide reddiderunt ei agmina densa ex eis adusque papiliones nostros
urbom, cum jam ipsa vi et ingcniis valde coercita veboraenter irruerant, qui de rebus nostris intus
esset.Tunc Turci intromisorunt in eam Turcopulos arripicbant, et de gente nostra occidebant, cum
ab imperatore missos, qui urbem cum pecunia in- forle, disponente Deo, Hugonis Magni, et comitis

terna domino suo imperatori,sicut eis praeceperat, Raymundi, et ducis Godefridi praecursores tali in-

servaverunt.Quapropter pecunia illa retenta, jussit fortunio a posteriore parte accurrerunt.Et cum us-
imperator de auro suo et argento atque palliis pro- que ad tentoria nostra jam fugati fuissemus,statim
ceribus nostris dari,peditibus quoque distribui fecit qui ingressi fuerant a papilionibus se removerunt,
de nummis suis aeneis,quos vocant Tartarones.Die putanles propter eos tam cito nos regredi.Sed quod
autem illo,quo Xicsa sic est comprehensa,sive red- C audaciam vel probitatem suspicati sunt, pavorem
dita, unius mensis solstilio repercussus est, tertio- nimium sperare possent. Quid dicam? Nos quidem
que Kal. Julii, cum barones nostri ab imperatore in unum conglomerati, tanquam oves ovili clausae,

concessum abeundi accepissent, a Nicsa discessi- trepidi et pavefacti ab hostibus undique vallaba-
mus inleriores Romaniae regiones adituri. Sed cum mur,ut nullatenus aliquorsum proccdere valeremus.
per duos dies iter egissemus nostrum, nunliatum Quod nobis visum est propter peccata nostra sic
est nobis quod Turci, praetentis nobis insidiis, in contigisse. Nam quosdam luxuria polluebat, quos-
planis,per quae transituros nos arbitrabantur, prae- dam vero avaritia vel superbia vitiabat. Clamor
liaturi exspectabant.lloc autem cum audivissemus, erat ingens aethera feriens, virorum ac mulierum,
nihil ob id audacitatis amisimus.Sed cum sero illo atque infantium, nee non et paganorum qui super
speculatores nostri pluros ex illis a longe vidis- nos irruebant. Jamque nulla spes erat vita>. Tunc
sent.statim nos inde monuerunt,propter quod ten- reos et peccatores nos omnes esse fatebamur, mi-
toria nostra nocte illa cxcubiis undique conservari sericordiam a Deo devote postulantes. .Vderat ibi
fecimus. episcopus Podiensis, palronus noster, et quatuor
C.\PUT V. alii; aderantque saccrdotes quamplurimi, albis in-
Mane autem quod accidit Kal. Julii, sum-
facto, duti vestimontis.qui Dominum humillime deposce-
jj
ptis armis, et monente cornu, advcrsus cos per bant, ut virtutem hostium proslerneret, et nobis
alas consecuti, tribunis et centurionibus cohortes dona miscricordia: suse infunderet.Plorando canta-

et centurias ducentibus, vexillis levatis, ordinate bant, cantantes orabant.Tunc currebant multi ad
ire coepimus. Hora diei secunda, ecce praeeursorcs cos, qui confestimmori tiraentes confitebantur eis
eorum spcculatoribus nostris appropiaverunt.Quod peccata sua.Tunc nostri proceres,Robertus North-
cum audissemus, prolinus tontoria nostra juxta mannia; comes, ct Stephanus Blesensis, et comes
quoddam arundinetum metari fecimus, ut expedi- Flandria;, Boamundus quoque, pro posse cis resi-

tius clitellis, id est sarcinis, depositis promptiores stere, et eos sa?pe nitebantur invadere. Ipsi quidem
ad pra;liandum essomus. Quo en Turci,quo-
facto, a Turcis fortiter impetobantur. Sed forsitan suppli-
rum princeps et admiratus erat Soliman, qui Ni- catione nostra Domiaus placatus (quia nec nobilita-
ciam urbom et Uomanium in poteslale sua tene- tis pompK,noc armis lucidis triumphare favet;sed
bat, congregatis sibi Turcis ab orienlalibus parti- menti pia;, et virtutibus divinis munils, ia noces-
 ;

837 PULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I. m

sitato pie subvcnil) paulalim vigorem lunc nubis A ''nguisdivisicrainus,tanquam(ratres,8ubdilettione
prceslilit, el Turcos magis magisque dcbililavit. Dei, ot proximi, unanimes esse videhamur.Nam,si
Nam visis consociis nostris, qui postremi propcra- de rebus suis aliquis aliquid pcrderet, per quam-
bant ad adjuvandum nos, liudantes Dcum, auda- plurimos dies id diligcntertandiuquiinvciiissetdc-
ciam resumpsimiis et per turbas et coliortes eis ferretsecum, donec iniiulrendo illiini qtiiperdidis-
resistero nisi sinius. Heu
quot de nostris die iilo
1 ct invcntum libcntcr rcdderel. Hoc
sct reperiret,
post nos lcnte venientes in via occiderunt l.*\prima enim compctit his quijustc pcregrinanlur.
diei hora usquc ad se.xtam, nos, ut dixi, anguste C.\PUTVI.
coercuerunt scd tunc paulalim nobis animatis et
; Cumautem adEracleamurbempervenissemus.vi-
de nostris sociis concretis, adfuit mirabiliter divina dimus signumincocloquoddam.quodalburnosplen-
gratia, et quasi momcnto subitaneo, Turci omnes dore fulgens tunc apparuit in modiim ensis figura-
Xos vero
visibus nostris dorsa fugitivi verterunt. tum, cuspide versus orientem prolento. Sed quid
post eos vehementer vociferanles, per montes et futurum promittebat nesciebamus, sed pra;sentiaet
valles persecuti eos sumus quos fugare non ces- ; futura Domino committebamus. Ad oppidum opti-
savimus, donec anteriores n:stri cursores ad ten- mum quoddam, quod Mariscum nominatur, tuno
toria eorum pervenerunt. Ubi alii de rebus eorum profecti sumus, ubi per tres dies quievimus. Sed
et de tentoriis ipsisoneraverunteorumdemequoset
B cum exhinc viam unius diei proculcassemus, et
camelos plures, quos pro timore illic reliquerant non longi ab Antiochia Syris, sed quasi tribus
alii vcro Turcos fugientes usque ad noctem perse- diebus essemus, ab exercitu discessi, et cum do-
cuti sunt, Sed quia famelici et fatigati crant equi mino Balduino comite, Godefridi ducis antefati
nostri, paucos ex eis retinuimus. Grande autem fratre, in sinistras partem provincise divertimus.
miraculum Dei fuit, quod die craslino ettertio non Erat quippe miles quam optimus, probitate et au-
cessaverunt fugere, quamvis eos nulius, nisi solus dacia famosus
valde qui antea relicto exercitu
;

Deus, amplius fugaret. De tantaautem victorianos cum illis quos secum duxit, urbem, quam dicunt
facti Iffitissimi, Deo gratias omnes e.\solvimus,quia Tharsum Siliciie, ausu magno ceperat quam ta- ;

noluit iter nostrum omnino adnihilari, sed ad ho- men Tancredo violenter abstulit, qui jam in ea
norem sui et Christianitanis, honorabilius solito homines suos, Turcis ei consentientibus, intromi-
prosperari undeab oriente usque ad occasum fa-
: serat. Relictis itaque ibi custodibus, Balduinus
ma personabit perennis. Tum quidem posteos iter ad exercitum rediit. Itaque confidens in Doinino,et
nostrum modeste calcavimus. Turci vero ante nos secum milites paucns, profi-
in valore suo, collegit
fugientes catervatim mansionesper Romaniam sibi ciscens versus Euphratem fluvium, et comprehendit
quKsierunt. Tum perreximus Antiochiam, quam ibi castra plurima tam vi quam ingenio. Interqus

prsnominant parvam, in provincia Psidie, deinde unum cepit peroptimum, quod vocatur Turberes.
Iconium in quibus regionibus, saepissimepano ci-
: Hoc pacifice reddiderunt ei qui in eo habitabant
bariisque satis indiguimus. Nam Romaniam quaj Armenii, et alia plurima huic subdila. Cum au-
terra est optima et fertilissima bonorum omnium, tem fama de eo longe lateque jam circumvolasset,
invenimus valde a Turcis vastatara et deploratam. misit ad eum legationem qui princeps eratcivitatis
Multoties tamen videretis tantam gcntis multitudi- Boais, id est Edessae, quae satis est nominata,et de
nem de raris culturis, quas interdum per loca in- bonis terrae uberrima. Est illa in Mesopotamia Sy-

veniebamus, bene refocillari, supplemento illius ria?, flumenprsdictumEuphratem vigintifere

trans
Dei, qui de quinque panibus et duobus piseibus milliariis,et ab .\ntiochia distans quasi centum vel
quinque miilia hominum cibavit ;.UaH/i.xiv,19-2i)_ paulo plus. Mandatus est itaque Balduiuus ut illuo
Inde satis laetabamur, congaudentes, dona mise-
et iret, et efficerentur invicem amici, quandiu ambo

ricordiae Dei hsec esse profitebamur. Tunc autem viverent, tanquam pater et filius. Quod si dux ipse
vere vel rideretis, vel forsitan pietate lacrymare- Edessenus forte obiret, statim Balduinus,acsifiliu3
mini, cum multi nostrum jumentis egentes quia ejus esset, urbem et terram suam,quantamcunque
de suis jam multa perdiderant, verveces, capras,
J)
Non onim ha-
possidebat, in hffireditate possideret.
sues, canes, de rebus suis, scilicet pannis vel pani- bebat nec filiam. Et qnoniama Turcissede-
filiura

bus, seu qualibet sarcina peregrinorumusui neces- fendere non poterat, volebat GrcBcus ille etse etter.
saria onerabant. Quarum bestiolarum tergavideba- ram suam ab ipso Balduino defendi.quemetmilites
mus, mole fascis gravis Equites esse corrupta. suos bellatores adiverat esse probissimos. Hoc au-
etiam supra boves cum armis suis interdum scan- dito,postquam legatijurejurandofecerunt ouminde
debant. Sed quis unquam audivittot tribus linguae credulum, cum minimoexercitulosuo,scilicet octo-
in uno exercitu, cum ibi adessent Franci, Flandri, ginta militibus, pergent transiit Euphratem. Quo
Frisi, Galli, Britoni, Allobroges, Lotharingi, .•Me- transito, nocte tota perpropere prope castra Sarra-
manni, Bajoarii, Northmanni, Scotti, Anglici, cenorum, hinc et inde linquentes ea, valde pavidi
Aquitani, Itali, Apuli, Iberi, Daci, Grsci, Arme- perreximus. Quod cum audissent Turci qui in Sa-
nii ? Quod si vellet me alloqui Britannus, vel Teu- mosate oppido forti erant, insidias nobis in via,per
tonicus, neutro respondere saperem. Sed qui tot quam ituros nos opinabantur, preetenderunt. Sed
.139 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — .MUNUM. DE BELLO SACRO. S40

rnm nocte alia qoidam Arnienius in caslello suo A corum diu exstiterant, Deus tamen cuncla prae-
(liligenternoshospilalusfuissel.inlimatumestnobis sciens, nobis eas integras reservavit, ut a nobis
quod ab hostibus illis insidianlibus prsccavere nos quandoque in eis honoraretur. Trederim ferc mil-

oporlebat. Quapropter diebus duobus illic delitui- liariis distat marc ab Antiochia. El quia Fernus
mus. Sed cum tantam moram fastidirent illi, dle tluvius inibi mare incidit.pcrcjiisdem alveumfluvii
tcrtia subita iusultu de loco insidialorio prosilie- usque propc Antiochiam nave de longinquis parti-
runt, el ante castollum, in quo eramus, signis le- bus bonis referla; omnibus dcducuntur. Itaque tam
valis accurrerunt, etprKdam, quam in pascuis ibi per mare quam pcr terram munita bonis, abundat
reperierunt ante conspeclum nostrum arripuerunt. civitas divitiis multimodis. Principes autem nostri

Nos auteui contra cos egressi, quia jiauci crainus, eum eam ad capiendum tam difficilem prospexia-
bellare cum non quivimus; qui cuiu nobis sa-
eis sent, jurejurando confirmaverunt invicem eam ob-
gittas jaccre cocperunt,nullum de noslris, juvante sidione rohibere, donec, Deo sufFraga-.te.aut vi aut
Ueo, sauciaverunt. Ipsi autem unum de sociis suis ingcnio possent eam capere. Tum vero in flumine
occisum lancea,in camporeliquerunt,cujusequum, pra;dicto invenerunt naves, cum juxta illud deam-
qui cum subvertit, retinuit. Tunc abicrunt ; nos de eis
bularent, quas capientcs, eoaptaverunt sibi
autem ibi remansiinus. Sequenti vero die iler no- ununi pontem, per quem postea transierunt adne-
j^
slrum rcsurnpsimus. Miraremini, cum ante caslra gotia sua facienda, cum antea pedetentim vadare
Armenorium transircmus, et nobis obviain cum pcr flumen illico non valcrent. Sed cum Turci a
crucibus et vex.illis pro amore Christo humillime tanta multitudine Christiana scobsideri circuraspi-
proceJtibanl, et pedcs nostroset pannososculaban- ccrenl, limentes quod nullomodo abeisesculi pos-
tur, eo quod audierant nos aTurciscosdefensuros, Gracianus Antio-
sent, inito consilio invicem.misit
sub qiiiiruin jugo tandiu dcpressi fuerant.Perveni- admiratus filiuin suum, Sansadolem nomine,
chia:
mus tandem Roais, ubi princeps urbis praidictus, ad soldanum, hoc est ad imperatorcm Persidis,
el uxor sua, una cum civibus suis, gaudonler nos precantcs ut eis citissime succurreret,quiain nullo
suscepcrunt, et quod Balduino poUiciti fuerant, in- alio spem auxilii habebant,praeterMahumelhadvo-
dilate compteverunt. Cuinque per qiiindecim dics catum eorum. Ille autem illuc sic destinatus, lega-

illic inorain fceissimus, cives urbis machinali sunt tioncm perpropere gcssit. Qui vero remanscrunt.
principcm illum scelcstc occidere,et Balduinum in custodicrunt urbein, interim auxiliumpraestolantes
palatio ad dominandum subliinare.Odio cnim eum mandatum, et contra Francos damna inultimoda
habL'bant. Dictum cst, et factum est. Unde Baldui- frequentcr machinati sunt. Franci quoque callidi-
nus tamen et sui valde contristati sunt, quia proeo tati eorum proposse obsistebant.Coiitingitenim,die
indulgentiam nequivcrunt. Cum aulem C quadam, scptigentos Turcos ab cis interremptos
iinpelr.ire
principatuin donooiviumBalduinus suscepis-
illius esse, et quia Francis insidias paraverant, ab insi-
sel, protinus adversus Turcos, qui in palria erant, diantibus similiter supcrati snnt. Virtus enim Dei
lilcm boUicam movit, qiios raultoties vel victos vel pra;scns ibi adfuit. Nam nostri omnessani rcgressi
occisos superavit. Contingit tamen denostrisplures sunt, excepto uno ab illis saueiato. Heulmultosde
a Murcis interemptos fuisse. Ego vero Fulchcrius Chrislianis, qui in urbc cooversabanlur, scilicct,
Carnotensis, capellanus ipsius Balduini eram.Volo Gricci, Syris, Armenlis Turci rabic occidebant per-
autcm de exercitu Dei surmonem quem dercliqui moti, et petrariis el fundibulis suis capila ocriso-
Fesurncre. rum, Francis cernentibus, extra muros ejiciebant.
CAI'UT VII Qua de regens nostra valdc tristabatur. Gdio qui-
Mense Octobri, pervenerunt Franci Antiochiam dcm Christianos habebant quoniam ne forte
illos

Syri», (lumine transito quodFeinum, vel Orontem Francos quoquomodo munirent melucbant. Gum
urbem jus<a sunttcntoria exteniii,
noininanl. Ante autem aliquandiu Fraiiri urbem circumscdissent,et
intraprimum ab urbclapidcm.ubi poslea ccrtamen provinciam afrmom rapinantcs pro victualibus ne-
pessimum uLrinque pcrsa^pe faclum est. Nam cum ccssariis sibi undique devastassent, et panem ad
de civitate Turci prosilirent, multos denostrisocci- p emcndum nusquam invcnire possent, contigit eos
dcbant vice tamen reddita, se quoque supcralos
; famcm magnam sustinere. Unde omnesvaldedeso-
lugebant. Est ncmpe Antiochia civitas magna am- latisunt,et multi lalcnterrogitaveruntdeobsidione
bitu, situ fortis, et niuro valida : qua; et ab hosti- aufugcre, sive per terram, sive permare.Non cnim
bus externis nunquam potcrit comprchondi.si tan- habebant quidquani stipcndii,unde vivcrc possent;
tum iubabilantes pane munitieam defenderevoluc- quosetiam oportcbat victum suum longe qusrere
rint. Estque in ea basilica una satis veneranda, in rum ingonti timore, elongando se ab obsidione aut
honore sancti Pciri ypostoli dedicata, ubi sedit in ([uadraginta aut sexaginta milliariis, ubi, videlicet
calhcdra, in episcopum sublimatus,poslquama Do- in monlanis, a Turcis insidiantibus pcrsiepe occi-
mino principatuin Ecclcsiae, clavibusacceptis regni dobantur. llaec autcm incommoila putabamus sic

coilestis suscepit. Est el altera in honorc bcata; Franris ronligisse proplerpeccalasua,quibus multi
Marix fabrefacta. Suntque aliaj plures ecclesiaj de- constringcbantur, et quod urbem tam longo tcm-
oenter composila!. Qu» quamvis subpoleatate Tur- pore capere non poteranl. Nam plurimi tamsuper-
841 FULGHERII CAUNOT. niST HIEKdSUL. — LIB, l. 842

bi;c qiiam luxui'i.T2 iitquR rapinoe immodcsLio dcljiii- iiudistis,qui ab obsidionc lam anxiu sc rcmovorunt.
tcibanlur. Tum proindc facto coiisilio, cjcccrunL lc- Alii propter egcstatem, alii proptcr ignaviam, alii

minas do exercitu.tani conjugcs quani inimaritatas, vero propter mortis limorem, primitus paupcres,
ne, luxuriic sordibus eoinquinati, Doniino displico- doindc locu[(lotes. Tunc Steplianus comeslllcscnsis
rent. llke vcro in castiis aflinibns lunc sibi hospi- ab oxcrcitu discessit,el per mare in Kranciam re-
liaassumpscrunt. Dosolati cnim omncs crant, lam patriavit. Unde doluimus omnrs, quoniam vir erat
famc (juam occisione quotidiana, lam divitcs quam probissimus ct valde nobilis. Quo discodente, se-
paupcres. El nisi Deus eos, tanquam bonus pastor quenli discessionis sua; die urbs Antiochia est tra-
ovcs suas, gregatini constringeret, procul dubio dita. Si pcrscvcrasjct, rnultum inde cum CKteris
omnino inde aufugerent, licet obsidioncm.jurAsscnt gaudorct. Idcirco factura cst opprobrium. oi hoc in
obtinendam. Multi tumon proptcr panis nocossita- Ncc prodcst cuiiiuam bonum initium, si bcne non
tem, per plurcs dios quicrcbant per castclla propin- liniorit. In rcbus autcm Domini, oo quod mentiri

quiora quai victui suo crant necessaria, nec postea nollom, cavendum est; ne in aliquantis deviem,
revertcntes ad exercitum, obsidionom penitus di- multa brcviabo. Ab ipso autem mcnse Octobri, tran-
mittebant. Tunc tcmporis vidimus unum ruborem scursa hicme scqucnti. et dcinde vcrno tempore
in coclo mirabilom, insupcr sensimus terra; motuni j, usque dum subintrarct Junius mensis, urbis ob-
magnum, qui nos pavidos rcddidit oninos. Multi sidio pcrduravit. Multoties intcrini invasiones et
etiani vidcrunt quoddam signum in rnoduni crucis insidiasque Franci et Turci invicem cge-
pra;lia,
figuratum, colorc alburnum, versus orientom recto runt.Vincebantctvinccbanlur. Nostri tamensa;piu3
tramite incedcns. quam illi triumphabant. Scmel contigit plerosque
CAPUT VIII. dcTurcis in flumcn Fernum fugicndo caderc, ct in
.\nno autcm Domini millesimo nonagesimo octa- ipso mcrsos infclicitor intcrirc. Cis FcrnTmi cl citra
vo, postquam illa regio .\ntiochona circumquaquo a Fcrnum, utraque gens invicem bellabant sa-pe. Ca-
multitudinegentis nostra; prorsusdovastata fuisset. stellaquidem ante urbem composuerunt optimates
magis magisque majorcs et minores fame nimia nostri, quibus poslea Turcos frequenti exitu assi-
vcxati sunt. Tunc famclici comedebant surculos lientcs, vehementer cohibuerunt. Unde bestiis eo-
fabarum in agris adhuc crcscentium, herbasque rum pascua »a;po abstulorunt. Nec ab exlarnis pro-
multimodas ct sale inconditas; carduos etiam, qui vincia; Armoniis quidquam allatum fuit. Sa;pe ta-
propter lignorum dcficientiam non bcne cocti lin- mcn ipsi ad Iec Icndum nostros proccdebant. Cum
guas manducantium depungebant, equos, asinos autem placuit Domino laborem populi sui consum-
camelosque, canes etiam et muros. Pauperiores mare, forsitan precibus eorum placatus, qui quotidie
etiam bcstiarum coria comedebant, et quod nefas C preccs indc supplices ei fundebanl, concessit pietate
est dicerc, mures ot grana in stercoribus repcrta. sua, per eorumdom Turcorum fraudem, traditione
Frigora, flagra, calores, pluvias densas propler clandestina urbem Christianis reddi. Audite ergo
Deum perpessi sunt. Tentoria etiam jam erant in- fraudem el non fraudem.
veterata, imbrium inundationibus putrefacta ot dis- CAPUT IX.
rupta. Qua de re, multi eorum nonnisi coelo lege- .\pparuit enim Dominus noster cuidam Turco,
bantur. Itaque illi, quasi aurum ter igni probatum gratia sua pra3lecto,ot dixit ei :« Expergiscere, qui
septiesquo purgatum, jamdudum a Domino, ut opi- dormis. Impero tibi ut reddas Antiochiam Christia-
nor, prffilecti, et in calamitate tanta examinati, a nis. " Miratus autem ille,visionem illam silentio
peccatis suis purgati sunt. Diu enim agonizantes, si texit. Iterum autem apparuit ei Dominus : « Redde
etiam gladius percussoris non deesset,martyrii cur- urbem Francis, inquit; sum etenim Cbristus, qui
sum multi voluntarie complossent. Forsitan a justo hoc libi jubco. » Meditatus autem ille secum quid
Job gratiam tanti exempli sumpserunt, qui in tor- indc facturus esset,abiit ad dominum suum, Antio-
mentis corporis sui animam purgans, Deum semper chia> scilicet principcm, et visionem illam innotuit
in mente lenuit. Cum paganis bellant, propler Deum ei. Cui respondit ille : c< Nunquid phantasmati,
laborant. LicetDeus qui cuncta creat, creata mo- n brute,visobedire?»Reversusautemille,postmo(ium
derat, moderata sustentat, virtute gubernat, possit siluit. Cui rursum Dominus apparr.it, inquiens
queeque vult momento uno destruere, sontio quod « Cur non explosti quod jussi? Ncn est tibi haisitan-
verbere Christianorum annuit paganos ita subrui, dum nam qui hoc impero Dominus sum omnium.»
;

qui tot temporibus cuncta qu» Dei sunt, permit- lUe autem non amplius dubitans, prudonler cum
tente ipso, viliter pessumdederunt. Christianos qui- virisnostris tuncegit ut sub machinationissuae stu-
dem ab ipsis Turcis permittit occidi ad salvationis dio urbem acciperent. Quo prolocuto, et filio suo
augmentum, Turcos autem ad animarum suarum Francis dato obside, domino scilicet Boamundo,
detrimcntum; quorum quosdam tamen jam saluli nocte quadam per scalas de chordis factas viginti de
pra;destinatos, placuit Deo tunc a sacerdotibus no- clientibus nostris permuri sunimum intromisit. Et
stris baptizari. Qiios cnim prxdestinavit, hos et vo- non mora facta,slatim porta aperta est.Franci omnes
cavit, necnon magnificavit (fiom. viii, 30). Quid igi- prceparati civitatem sunt ingressi. Et per chordas
lur? Fuere quidem de nostris nonnulIi,ut superius jam introierant quadraginta milites, qui quadra,-

Patrol. CLV. 27
843 AD GODEFRIDUM APPEND. II, — MONUM. DE BELLO SACRO. 844
ginta illico iavenerunt ibi Turcos, frium turrium ^ niundus tandiu illam servavit, donec eam nescio
custodes, quos occiderunt. Tudc alta voce Franci quo eventu perdidit. Nunc autem ad csteradimissa
omnes simul exclamaverunt Deus uoc vult, Deus
: revertar.
Hoc vuLT. Hoc erat enim signum exclamationis no- CAPUT XI.
strae, cum aliquid de negotio nostro agcre voleba- Cumque Antiochia civitas capta fuisset.ut dictum
mus. Quo audito, Turci omnes vebemenler exterriti est,sequenti dieTurcorum multiludo innumerabilis
sunt. Aurora quippe albescente, urbem Franci pror- circa eamdem urbcm obsidioncni opposuerunt. Nam

sus impetcre coeperunt. Cumque Turci primitus
vexillum Boamundi rubicundum jani in sublimc
displicari aspicerent, et tumultum tantum atque tot
cornibus in muri apice Francos sonare.et per vicos
et muros nudis ensibus eos late discurrere, et gen-
tem suam ferociter occidere : obstupefacli valde, et
hac De quibus mulli mox
et illac fugere cceperunt.
occisi fuerunt,pluresquefugiendo in castrum, quod
in rupe celsa est situm, se intromiserunt. Plebs vero
noslra cuncta.quae in vicis autdomibus invcnerunt,
soltanus, rex scilicet Persarum, unde jam parum
prasfatus sum, habita legatione quod Franci Antio-
chiam obsidebant, statim gcnte multa coadunata,
contra Francos exercitum suum misit. Cujus fuit
Corbagath dux et admiralus. Hi quidem ante urbem
Edissam, ubi tunc Balduinus erat, per tres hebdo-
madas stationem fecerant, sed nihi! ibi proficienles,
Antiochiam properaverunt, ad succurrendum Gra-
„ tiano.Quibus visis, non minus solito iterum Franci
desolati sunt. Propter peccata cnim sna pcena est

immoderate assumpscrunt. At militcs probitatis mi- eis duplicata. Nam cum civitatem ingressi fuissent,
litiam lenuerunt, Turcos persequcndo ct occidendo. confestim cum feminis exlegibus concubuerunt plu-
Tunc admiratus ,\ntiochiae, scilicet Gratianus, a ru- res ex eis. Tunc insuper ingressi sunt urbem sexa-
stico quodam Armenio fugiens decollatus est. Qui ginta fere milliaTurcorum per castrum sublime, a
caput abscissum Francis mox attulit ejus. partc rupis celss; qui nostros vehementissime cre-
C.\PUT ,X. bris invasionibus coarctaverunt Sed non fuit mora,
Contigit autem,postquam civttas captaest,a quo pa\ore pcrcussi magno, foras ad obsidionem relicta
dam hominelanceam unam inveniri quam in eccle- urbe exierunt. Franci autem inclusi, iiltra quam
sia beati apostoli Petri fossa humo rcpertam, asse- rcmanserunt anxii.Intereatamencorum
credi potest
verabat essc illam dc qua Longinus latus Domini non immcmor Deus pluribus sa;pe, quod dictis af-
perforavit. Aiebat enim a sancto Andrea apostolo flrmabant, apparuit, qui confortando eos promitte-
revelatumhoccssesibi.Yisione et monitione ab ipso bat populum ad pra;sens victoria gaudendum.
apostolo ter illi facta, fodit subter pavimentum, CAPUT XIL
ubi pcr visionem ei monstratum fuerat, et invenit Tunc clcrico cuidam pro timorc mortis aufugicnti
lanceam fallaciter occultatam forsitan. Hanc visio- C apparuit Dominus, inquiens « Quo, frater, proten- :

nem propalavit primitus episcopo Podiensi et Ray- dis iter? — Fugio, » respondit, « ne infortunatus pe-
mundo comiti. Quod tamen episcopus falsum csse ream.Sic fugiunt muIli,peroant ne morle maligna.»
putavit,comes vcro Raymundus verum esse spera- Gui Doniinus oil :» Ne fugias, scd vade rctro, et dic
vit. Sed cum gic reperta fuisset, et omnis populus cstcrisquod in prajlio cum illis adoro. Nam niatris

Deum exsultans glorificasset, et per centum jam fere mcac placatus precibus, propitiabor eis. Scd quia
dies ab omnibus in veneralione magna habcrelur, peccaverunt, fere perierunt. Sit autem spes eorum
et a comite Raymundo gloriose tractaretur; qui in me firma, et faciam eos in Turcos Iriumphare.
etiam oblationem a populo ad lanceam devote fa- Pa'niteant, ct salvi fient. Dominus sum,qui loquor
ctam egenis scepc distribuerat, quia lanceam illam tecum. » Mox illc reversus, quod scivit narravit.

custodiebat, forte contigit episcopum Bara", et alios C.APUT XUL

quamplurimos, tam clericos quam laicos, haesitare Interea dum plurcs noclu per chordas de muro
quod non esset illa Dominica lancea qu.-e speraba- descendere volebant, et fugere, quoniara contigit
tur, sed altera erat ab homine illo stolido fraudu- multis hoc fieri, qui formidabant vel inediavel gla-
lenter reperta. Quapropter consilio inito, post sup- dio perire, iterum astitit cuidam descendenti frater
plicationcm jejunii triduani, cum struem lignorum j)
ejusdem jam. mnrtuus, aicns ei :« Quo, frater. fugis?
in medio campi igni accendissent juxta castrum Rcsta, ne tinieas, quoniani Dominus erit vobiscum
Archarum, quod tuuc obsidione coercebant, octavo in prajlio vestro,et consocii vcstri qui in hoc ilinere
mense post Antiochiam captam, benedictione judi- jam vos morte antecesserunt, contra Turcos vobi-
ciali super ignem ab episcopis facta, invcntor lanceae scum prailiabunlur.» Miratus autem ille verba de-
pcr medium rogi flammantis ultro crleriter trans- funcli, ire drsiit : ct quod audivil ca?teris recilavit.

mea\it.Quo transacto, illum homincm quasi reum CAPLT XIV.

in cute flammis crcmatum vidcrunt, et in interiori Sed cum placuit Domino labori (amulorum suo-
parte corporis laesum mori inteiiexerunt. Quod rei rum fincm dare, qui ctiam angorem tantimodum
exitus monstravit.cum die duodecimo ipso angore amplius tolerare non potcrant, ncc jam quidquam
obiit. Et quia ob honorcni Dei et amorem omnes habentes quod comcdercnt, unde tam ipsi quam
lanceam vencrati fuerant, hoc judicio peracto, facti equi eorum dcbiles niniis erant, constitucrunl invi-
increduli, contristati sunt valde. Comes tamen Rai- ccm fieri triduanum jcjunium cum precibus etelce"
 845 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I. 846
mosyiiis, ul illis poenilcntibus, €t Domino dcvoto A Oiii'1 l'iit'»s ? » Hcspondit : liellinii rcor, imiiiit,
supplicantibus propitiaiTtur. Intcrim vero capto sed adhuc paulispor oppcrircSigua qu,cccrnoquo-
consilio, mandaverunt Turcis per Petrum quem- rum sunt non ignoro. » Iterum considcrans atti-n-
dam Eremitam.quod niai terram, qua; Christianis tius, cognovit vcxillum episcopi Podiensis cumtur-
pertinebat ab olim.quictam eis dimittcrent.die se- ma tertia proccdens.
quenti sine dubio bpllum contra cos iiiircnt. Quod Longius huud reslant, Corbagath tunc ait iilc :

si alitcr ficri vellent autpcr quiiuiucaut perdecem, « En Franci veniunt, vel nunc luge.vel bene pugna
centum mililes ub utraqueparte
sive per viginti vel
Nam signum vidco magni praicedere papa;.
bellum,ne cunctis simul bellantibus,
electos fierct
Et quos aestimabas jam omnino supplantari, hodic
mullitudo geulium moveretur;et quorum pars alte-
timcas ab cis supcrari. » Corbagath dixit:« Mittam
ram superaret, urbem ct regnum merito acciperet.
ad Francos, ut quod hesterna dic mihi mandavc-
Hoc mandatum cst.sed concessumaTurcis nonest.
runt, hodie concedam. « Amirdalis di.xit « Tarde :
Et quia multi erant.et equis muniti.proptcrea vin-
locutus es.» Attamen id mandavit; sed quod quae-
cere putabant ; Kstimabatur quidem numero sex-
sivit, non impotravit, Amirdalis autem mox ab eo
centi sa.xaginta millia, tam equites quam peditas.
discedens, equum ursit calcaribus.
Nostros vero milites sciebant effici pedites.debiles,
p Cogltat aufugiat, socios tamen admonet ipse,
pauperes. Regresso autem Petro legato, redditur
Fortiler ut pugnent omnes, jaciantnue sagittas.
responsum.Quo audito.paraverunt se Franciarmis
in Domino
ad prailiandum, nihil ha^sitantes, sed Ecce llugo Magnus, atque Robertus Northmannus,
spem suam penitus ponentes. Prinoipes Turcorum et comes Flandriensis in prima acie constituti sunt
multi erant, quos admiratos preenominabant. lii invasores. In secunda autem dux Godefridus cum
sunt Gorbagath, Meleducac, Amirsoliman, Amir-
: Alemannis et Lotharingensibus subsecutus est.Post
solendas, Amirhegibbe, Amirmazoane, Amirma- hos episcopus Podiensis.et gcnsRaymundioomitis,
hummet, Caraiath, Coteloseniar, Mergascotelon, Gascones et Provinoiales inoesscrunt Ipse vero co-
Baldus, Boelquenari, Boldagis, Armirrilias,Gersas- mes in urbe remansit ad custodiendum eam. Po-
lan, Gigremis, Amirgogus, Artubech, Amirdalis, stremam quippe catervam Boamundus solerter mi-
Amirmoxe,Amircharaor, et multialii.Francorum ve- navit. Turci autem oum considerassent ab omni
ro optimates isti aderant Hugo Magnus.Bobertus
: exercitu Franoorum se impetu ferocissimo invadi,
Northmanias comes,Robertus comes Flandrise,dux sparsim prosilire et jacere sagittas coeperunt. Sed
GodelVidus, comes Raymundus, Boamundus, et immisso timore Domini super eos, ac si repente
multi nobiles alii.Benedioat DeusanimamAdernari totus mundus super eos rueret, fugam omnes im-
Podiensis episcopi,qui,ut vir apostolicus, benigne C moderatam egerunt, et a Francis pro posse eorum
semper populum confortabat,et in Domino robora- fugientes fugati sunt.Sed quia paucos equos habe-
bat. pia res Jusserat ipse vespere prKoedente
! bant et fame debiIes,non quantum oporteret de pa-
cunota; militice Dei exercitus, sub edicto praecona- ganis retinuerunt;tentoria autem corum cunota re-
rio, ut unusquisque pro posse suo de annona nite- manserunt.De rebus quoque eorum multiformibus
retur praebendam equo suo impendere, ne in die ineisdem tentoriis reperierunt,aurum scilicet,argen-
crastino subter equitantes.horabellicadebiles fame tum, pallia, indumenta, ntensilia, et csetera multa,
defioerentJussum est,et factum est Igitur ad bel- qu» valde timidi per canipos sparsim fugiendo,veI
lum sic paratis omnibus, exierunt de oivilatesum- dimittebant, vel jaciebant, videlioet equos, mulos,
mo raane, quod iv Kal. Julii tunc evenit, vexillis camelos, et asinos, galerosque optimos, arcus, sa-
praecedentibus scararum et acierum,separatim per gittascum pharetris. Fugit Corbagath cervo velo-
catervas et phalangesconvenienterdivisarum.lnter cius,qui minis et dictis tam feris Francos jamper-
quos sacerdotes albis amicti vestimentis erant, qui sffipe occiderat. Sed cur fugit qui tantam gentem
pro populo cuncto Domino flendo psallebant.etpre- habebat,et equis bene munitam? Quoniam contra
ces multiplices mentibus devotis fundehant. Tum Deum pompametarbitrium
bellare nitebatur;cujus
quidam Turcus, Amirdalis nomine, militia probis- n prospiciens Dominus, omnino cassavit. Nec tamen
simus, cum vidisset gentem nostram contra eos permisit eum in manus Francorum incidere nec
signis levatis sic egredientem.miratusestvehemen- mililes suos,quia quotidie non se ulciscitur deini-
ter.Et cum signa procerumnostrorumvidisset.quae micis suis. Et quoniam equos habebant velooes,
sigillatim cognoscebat.quia inAntiochiaoonvcrsari elTugerunt; lentiores vero nostris Franois remanse-
solcbat, pra;Iium mox fore ratus est. Qiiod statim runt.MuIti autem ex eis et de peditibus Sarraoenis
Corbagath admirato majoriintimavit "Quidscaccis gladiis detrunoati sunt.De nostris autem pauoilaesi
ludis? En Franci veniunt. » Cui respondit « Ve- : sunt.Feminas vero in tentoriis eorum inventas gla-
niuntne ad bellandum ? » Respondit Amirdalis : dio interfeoerunt. Tunc omnes voce exsultationis
« Adhuc ignoro : sed exspecla parumper." Cumqiie Deum benedixerunt,et glorifloaverunt, qui in tanta
iterum prospicitvexillaprincipumnostrorumaltrin- neoessitate positos et anxietate,dexterapietatissu»
secus ordinate praeferri, et acies divisas dooenter sperantes in se,ab hostibus tam trucibus liberave-
Subsequi, iterum ait Gorbagath ; « Ecce Franci. rat. Sed et ipsis devictis, triumphatores inde facti
847 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SAQRO. 348
gloriabantur. Dc quorum etiam subslanlia locui>lc- A ctum castrum plusquam ccntum corum militcs in-
tes effecti, ad urbem regressi sunt jocundi. traverunt; ac pcr portam ipsius castriadcivitatem
sub castro constitutam.nobis illisquc communem,
Urbs cum capta fuit tam nobilis Antiochena,
irrumpero voluerunt.Nos aulem in alio monte exi-
Undecies centum, si subtrahis inde bis unuui,
stentcs ipsi castro opposito, viam intcr utrumque
Tunc tot erant anni Domini de Virgine nati.
exerciturn ad civitatem dcscendentcm,ne ipsi nobis
Sub geminis Phoebus cum his novies fuit ortus.
mullo plures irrumperent, custodientcs,et intus et
Tunc tcmporis obiit Ademarus opiscopus, Kalcnd. extra nocte el die bellantes.porlas eastri adcivita-
Ecilicet Augusti,cujus animaquietepotiaturajterna. tem descendentes intrarc.et ad caslra compulimus
Et tunc Hugo Magnus Constantinopolim conccssu rcmearc.Cum ergo vidissent quod exillapartonihil
heroum abiit, deinde in Franciam. nocere potuissent, ila nos ex omni parte circuie-
runt, quod nulli cx nostris ire, vel ad nos venire
CAPUT XV.
potuerunt. Qua de re ita dosolati et afnicti omnes
His gcstis omnibus.inclyta principum turma to- fuimus, (juod fame et mullis angusliis morientes,
tius exercitus epistolam hanc Romano ponlifici di- cquos et asinos nostros famelicos intcrficientes,
rexcrunt Domino sancto acvencrabili papa^UR-
: >•
j. mulli nostrum comoderunt.Sed interim.clcmentis-
BANO, BOAMUNDUS, ct RiYMUNDUs Saucti .Egidiico- sima Dei omnipolontis misericordia nobis subve-
mes, GoDEFniDUs du.v Lothariensis, et Rotbertus nicnte,et pro nobis vigilanle, lanceam Dominicam,
comes Northmannia;, RoTBERTUs Flandrensium co- qua Salvatoris nostri latus Longini manibus pcrfo-
mes,et Eustaciiius comes Bolonise,Salutem,ct fidc- ratum fuit, sancto Andrea aposlolo cuidam famulo
Fia servitia.ct ul filii siio patri spirituali vcram in Dei ter revelante, locum ctiam ubi lancea jacebat
Christo suljjeclionem. Volumus omnes et desidera- dcraonstianle, in ecclesia beaii Petri apostolorum
mus notum lieri vobis,quem magna Dei misericor- priiicipis invenimus. Cujus inventione, aliisque
dia,quamque evidontissimo ejus adminiculo anobis mullis divinis revelationibus itaconfortati et corro-
'capta est Antiochia, et Turci, qui miilta Domino borali fuiinus, ut qui anlea afflicti et pavidi fuera-
nostro Jesu intulerant opprobria,capti et intcrfecti mus, tunc ad prailiandum audacissimi promptissi-
sunt; et nos Hierosolymitani Jesu Christi injuriam mique alii alios horlabamur. Tribus igitur hebdo-
summi Dei vindicavimus; et nos, qui Turcos prius madis et quatuor diebus obsessi,in vigilia aposto-
obsederamus,qunliter postea a TurcisdeCorozana, lorum Petri et 1'auli inDeoconfidentcs,de omnibus
et Hierusalem, et Damasco, multisquc aliis terris iniquitatibus nostris confcssi, porlas civitatis cum
venientibus obscssi fuimus;et quomodo Jesu Chri- omni nostro apparalu exivimus; et tam
bcllico
sti misericordia liborati sumus. Cum igitur capla C pauci epamus,qiiod ipsi nos non contraeos pugna-
Nicffina illa,maximam multitudinem Turcorum, si- re, autem omnibus
sed fugere uffirmabaiit. Nobis
cut audistis,in Kalend.Jiilii nobis
ohviamincampo paratis, ettam peditum quam mililum certisordi-
florido devicissomus^et illum magnum Solymannum nibus dispositiSjUbi majoreorumvirtus clfortitudo
fugavissemus, suisque omnibus et terra et rebus crat audactcr rcquisivimus, cum lancea Dominica,
exspoliassemus, acquisita et pacilicata tota Roma- ct prima bclli statione fugere eoscoegimus.Ipsiau-
nia, ad obsidendum .\ntiochiam vcniinus.Ciijus in lem, ut mos eoruni est, undique se dispergere coe-
obsidionc multa mala pcrpessisumus,tum dcbellis pcrunt; occupando colles ct vias, ubicunquc potc-
finitimorum Turcorum et paganorum in nos tam rant nos gyraro voluerunt. Sic eniin nos omnes in-
frequenter et copiose irruentium, ut verius diccre- terficere putavcrunt.Sed nobis multis bcllis contra
mur obsessi ab cis quos in Antiochiaobsodcrainus. corum callidilatcs cl ingcnia cdoctis, gratia Dci ct
Tandem, superatis omnibus bellis, cx coriim pro- misericordia ila subvenit, ut qui paucissimi ad co-
spero eventu fidesChristiananxaltataost.hocmodo. rumcomparalloncmcramuSjOmnesillosin unum co-
Ego Boamundus, CDnventionc facta cum quodam cgimus,ct coacto3,dextcra Deinobiscumdimicante,
Turco, qui ipsam mihi tradidit civitatem, scalas fugere,et castra cum omnibus quse in castris erant
ante diem parum muro applicui ct sic civitatem ; rclinquerc compulimus. Quibus deviclis, totaque
anlca Christo rcsistentem in Nonas Julii acccpi- die fugatis.ot multis corum millibus intorfectis.ad
mus, et Gratianum ipsius civitatis tyrannum cuin rivitatem iocti ct hilares rcmcaviinus. Castrum au-
multis suorum militibus intorfecimus. Eorum- teni supradictum admiratus quidam,qui in co erat
que uxores, filios ac familias, cum auro cl ar- cum mille honiinibus,Boamundo se reddidit,cl per
omnibus eorum possessionibus, retinui-
gento, et ipsii;s manuni Christiana? se fidei unanimiler sub-
mus. Castrum aiitem Antiochianum a Turcis pra;- jugavit. Itaquc Dominus nostcr Jesus Christus lo-
munitum habcre non p^^ituimus.Sed cum in crasti- lain .\ntiochiam Iloman.TB rcligioni ac fidei manci-
num castrum ipsum aggrodi voluissemus,infinitam pavil. Verum, quia solct semper aliquid mo^slum
Turcorum multitudinem, quam multis diebus ad intorvenire lictis rebus, ille Podiensis episcopus,
debellandum nobiscum venturam extra civitalem quem tuum vicarium nobis commiseras, peruclo
exspectavcramus, per campos omnes discurrentem bcllo in quo honeste fuit,et pacificala civitate, Kal.
vidimus. Qui dio tcrlia nos obsederunt, et pra^di- Augusli mortuus cst. Nunc ergo, filii tui commisso
 ;

849 PULCHERIT CAHNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I. 850

liuliv orljalijlibl spiriliKili palri noslrii iiiaiulanius, A. prolrila, lioaniiindiis Anliochiam romcavit do qua ;

iit qui haiic viaiu iiu-u^pisli, ot scrmnnilius luis nos tiinc hominos llaymundi comitis, quos ilii posuit
oinncs, ct lcrras noslrus,et quidqiiid in tcrris erat, porlionis sua; custodes, climinavit. Quam urbem
rclinquere fecisti, et cruces bajulando Chrislum postea cum totaprovincia possedit.Aiebat enim per
scqui prKcepisti, et Christianum nomen exaltarc prolocutionem suamet maehinamentum eam tradi-
coniinonuisti, complcnclo quie hortalus os ad nos, tam fuisse. Comes vero Raymundus, juncto sibi
vcnias.etquoscunquc polcris ut tccum voniant sub- Tancrcdo inca-pfiini itcr lonuit. Sod et Robcrtus
moneas. Hinc cnim Christianum nomcn sumpsit Norlhmannus. qui dio secundo discesserata Marca
cxordium. Nam postquam bealus Pclrus in cathe- urbc quam ceperant, oidom exercitui aggregatus
dra quam quotidio cernimus inthronizatus fuit.illi est.

qui prius vocabantur Galila3i,primum hinc et prin- CAPUT XVIt.

cipalitcr vocati sunt Christiani. Quid igiturin orbc Anno autom millosimo nonagesimo nono ab Tn-
rcclius csse vidclur quam ul tu.qui patcr et caput carnationo Domini,profocti sunt ad castriim Arehas
Chrisliana! rcligionis cxislis,ad urbcm principalein dictum, ad radicem Libani situm,quod proptor si-
et capilalcm Chrisliani nominis vonias, et bellum tunrloci fortcm ad capiendum est difficillimum ab
quod tuum est ex tua partc conficias ? Nos enim n hoslibus externis. Ante quod, in tabernaculis ho-
Turcoset paganosexpugnavimns ;ha;reticos autcm, spitati, per quinquc ferc scptimanas astiterunt. II-

GrffiCoSjCt Arinenos,Syros, Jacobitasque expugnare
nequiviinus. Mandamus igitur et rcmandamus tibi
hoc, charissimo Pijtri nostro, ut tu Pater ct caput
ad tua; paternitatis locum venias,et qui beati Petri
es vicarius, in cathedra ejus scdeas, et nos filios
tuos in omnibus recte agcndis obedicntes habcas,
ct omnos hcerces cujuscunque gcneris sint, tua
auctorilate et nostra virlute eradices et deslruas.Et cos, quos ad bellum exspcotabant, confestim Gibel-
sie nobiscum viam Jcsu Christi a nobis incKplam,
et ato proedicatam,portas eliam utriusque Hierusa-
lem nobis aperias, et sepulcrum Domini liberum,
atque Christianum nomcn super omne nomen exal-
tatum faoias. Si enim ad nos veneris, et viam pcr
tc incccptamnobiscumperfeceris,totusmundus tibi
obediens erit. Quod ipse te facere faciat, qui vivit C quandiu ibi moram fecerint et castrum illud capere
et regnat Deus in sajcula sajculorum. Amen. »
CAPUT XVL
Cuin apud Antioehiam per quatuor mcnsos viri
nostri cum equis suis, rcquie et edulio rcrecti, vi-
res pristinas rcsumpsissent, qui tot diebus labore
fatigati fucrant, pars una exercitus sumpto consilio
Syriam adierunt interiorem,desiderantes tramitem
Hierosolymitanum amplius dilatare.In quo cxercitu
Boa^nundus et Ilaymundus comes,majores fuerunt.
Alii enim principes in parlibns Antiocbenis adhuc
morabantur. Sed ii duo cum gente sua duas urbes,
Baram vidclicet, et Maram, magncG probitatis in-
vasione comprehenderunt. Piiori quarum citissime
capta,et casdecivium prorsus depopulata,raplisque
omnibus quEe in ea reporierunt, fcstini alleram n cabulo dictam, in terra Pheniciffi, quam condidit
adierunt.Ubl obsidione pcr viginti dies peracta, fa-
lud oppidum anliquissimum condidit Araceus Cha-
naan filius, ut legitur. Dux autem Godefridus, et
Robortus Flandriffi comes, non multo post exerci-
tum illum subsecuti sunt.Qui antequam illuc per-
vcnissent,GibeIlum eastrum quoddam nominatissi-
mum obsidione vallaverunt. Sed legalione ab exer-
citu habila, ut eis festine succurrercnt contra Tur-
lum dimiserunt,et adnegotium mandatum profccti
sunt. Ad quos cum pervenissent.cum eis sederunt,
sed bellum, quod forte putabant, non habuerunt.
In illa tamen obsidione, Ansellus do Ribotimonte,
miles stronuus, iclu lapidis interiit. Tuno autem,
facto invicem consilio docreverunt quod, si ali-
non poterint, detrimentum irrecuperabile cunctis
inde evenict; dicuntque opertB pretium esse ut di-
missa obsidione vadant per viam quam commercio
expcrtem nosciint, dum adhuc tempus messionis
eos Hierosolymam ituros exspectat.et dum iverint,
de messe undique a Domino sibi praeparata vivant,
et tali stipendio adjuti,ad locura desideratissimum,
Domino dueonto, perveniant. Sic laudatum est, et
faclum cst. Tentoriis tunc collectis, iter agentes,
transiorunt urbom Tripolim ;qua transitajuxta Gi-
bellum castrum meaverunt. Aprilis erat mensis,et
jam de messibus vivebant. Ultra deinde progressi
haud longe ab urbe Beruto transientes, invenerunt
post eam urbem aliam,quam logimus Sidonem vo-
Sidon fllius Chanaan a quo Sidones exinde, Sa- ;

mem nimiam pertulit gens nostra.Dicere perhorreo rcptam Sidonia;. Dchinc invenerunt Tyrum civila-
quod plerique nostrum,exasperati famis rabie, ab- tcm peroptimam, unde fuit Apollonius,de quo legi-
sciderunt de natibus Sarraceni jain mortui frustum tur {l Machab, iii, 10). De his etiam duabus evange-
unum, vel duo. Quo paruin assato, manducabant Visla sonat In partcs Tyri et Sidonis {Mallh. xv,
:

ore diro. Ilaque plus obscssores quam obsessi an-
gebantur. Intcrea machinis faclis et tandem muro
admotis, magna; audacitatis assultu, suffragante
Deo,per muri fastigium Franci se intromiserunt
qui die illo atque sequenti cunclos Sarracenos a
21). Nunc autem regionis incols priorem Sagittam,
alteram vcro Sur nominant. Nam Hebraice Soor
dicitur, et est in sorte Nephtalim.Post has transie-
runt Ptolemaidam, priusAchon dictam ;quamqui-
dam crranles Accaron solcbant legere quod nos :

majori usque ad minimum occidoruul, iol.u.K^ue etiam lacicljanius, cum primilus terram PalKstino-
substantiam eorum sibi arripuerunt. Urbe itaque rum introivimus. Sed Accaron urbs est Philisthse
 :

851 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 85S

inter Azotum et Jamniam, prope Ascalonem. .\con A monte Sion subter decursionera torrentis Cedron,
vero, id est Ptolemaida, ab austro habet Carmeli quitemporehiemali per vallem Josaphatfluere solet,
montem, juxta quem transeuntes, od dexteram re- Cisternae autem multa;,et aquis satis abundantes in
liquerunl oppidum, Caypham dictum,exhinc juxta urbe habentur ;quae si bene procurata: fuerint, om-
Doram, vel Pirgui ;post ha>c,juxtaCsesaream Palae- nibus inhabitantibus,tam hominibus quam jumen-
stina incessimus. quaequidem dicebatur ct altero tis, omui tempore indeficienter haustum praebent,

nomine Turris Stratonis in qua llerodes. dictus

: hihernisimbribus reservatis.Gonstatquecivitas cou-
Agrippa, nepos iilius Herodis sub eujus tempore decenli magnitudine per circuitum composita,ita ut
Christus natus percussus ab angelo, consum-
est, nec parvitate nec amplitudine fastidiosa cuiquam
plusque a vermibus.infeliciter exspiravit.Tum qui- videalur. Habet quidem ab occasu solis turrim Da-
deni a dextera parte reliquerunt maritima, ct per vidicam,utroquelateremurumcivitatissupplentem,
urbem, nomine Ramulnm, perrcxerunt : de qua qu« usque ad medictatem sui a parte inferiori so-
Sarraceni inrola; jam obfugaverunt, pridie quam lide massata est,et de lapidibus caimentata quadra-

illuc Franci pervenissent. Illic annonam multam tis, etplumbo fusili sigillatis.Quaesl cibariis munita

reperieruot, de qua jumenta sua cuncta onerave- fuerit, si tantum viginti vcl quindecim hominea

runt, quam usque Hierusalem postea porlaverunt.
B
CAPLT .wni.
Mora ibi per quatuor dies facta, cum basilics
Sancti Georgii episcopum pra-posuissent^et in arci-
bus homines ad custodiendam urbem locavissent,
dcfensores inerint, nuuquam per vim ab exercitu
quovis comprehenderetur. El est in eadera urbe
templum Dominicum, rotundum, compositum in
eodcm loco quo Salomon altcrum prius instituit
mirificum quod quamvis illi priori scbemati nul-
;

Hierusalem iter suum praetenderunt.Ipso die usque lalenus sit comparandum,istud tamen opere mira-
ad castellum, quod dicilur Emmaus, ambulavo- bili et forma speciosissima factum cst. In cujus
runt. Noctc vero illa centum de militibus nostris medio est rupis nativa et ingens,de quadeturpatur
calliditate raoti, probitale prompti, conscendunt in satis et impedituripsum templuni.Nescio quarc ab

equos, qui, albescente aurora, prope Hierusalem a;terno permiltitur locura occupare, quin prorsus

transeuntes, usque Bethlehem properaverunt de exciditur. Sed dicunt illura esse locum, ubi stetit
;

quibus unus erat Tancredus,alterque Balduinus de angelus percutiens,cui David intuit pavidus nirais:
Burgo. Quod cum Christiani.qui inibi conversaban- /;";;o quideni sum qui peccavi ;isti, qui ovcs sun',quid

tur, comperissent. Graeci videlicet et Syri, Francos fccerunt? (// Rcij. xxiv, 17.) Aiuntque in ipsa rupo
illuc advenisse. gavisi sunt gaudio magno valde. arcam focderis Domini esse, cum virga, et tabulis
Ignorantes tamen primitus qua: gens essent, rati tcstamonti, bene sigillatam.eo qnod Josias rexJuda
sunt eos vel Turcos vel Arabes esse.Scd eum aperte C poni jussit eam in sanctuariotempli.dicens ^A^e^ua-
eos propius intuerentur, et eos Francos esse non qunm portabitis eam de loco isto (// Par. xxsv, 3.)
dubilaverunt, statim gaudentes crucibus assumptis Prsvidebat enim futuram captivitatem. Sed illnd,
et textis, obviam (lendo, pie cantando processerunt quod in dcscriptionibus Jeremia; legimus, obest,

eis : flendo, quoniam meluebant ne tantilhun gcntis quod ipse Jeremias cam in Arabia occultaverat,
a multitudinetantapaganorum,quos in patriascie- dicens quod non tnvcnicnda esset, donec gentes
bant esse,facillime occiderentur ;cantando,quoniam multae congregarentur [Jer. iii, 17).Ipse enira con-
de illis congratulabantur quos diu desideraverant temporaneus hujus regis Josiae fuit;tamen vivendi
venturos, quosque Cbristianismum.a nefandis tan- linemfecit,antpquamJoreraias obiret.Non credimus
diu pessundatum, in resumptum honorem relevare igitur arcam in tomplo esse. Non valeo nec audeo
sentiebant. Facta autem statim in basilica beataj recitare res tam sanclissimas, qua; inihi habentur,

Maria; supplicatione ad Deum devota, cum locum ne in aliquo auditores fallam.Sed, sccundum dicta
ubi Christus fuit natus visitassent,datoSyris osculo honorem et amorem Dei,haec tan-
quorumdam, in

pacis jocundo, ad urbem sanctam ccleriter sunt tilla in meinoriam collcgi.Haec est p'0 certo domus

regressi.Ecce subscquens txereitus noster civitati Dei, de qua scriptum est Bene fundata est supra :

tunc appropinquavit, relicta Gabaon a sinistra n firmain petram {Matlh. vli, 2,5). lu qua cum Salo-
parte, qu.-E ab Hicrusalem quinquaginta distatsta- mon devole Deo precem suam funderet,et utoculi
diis. Cumque praicursores signa elcvata civibus, ejus die ac noete supor eam aperli essent, et qui
monstrassent, prolinus contra eos inlerni hostes, ad sancluarium illud oraret recto corde,ab eo cxau-
exierunt.Sed qui sic festini exierant,fcstinantius in diretur, concessit ei Dominus.respondens prout ab
urbem mox repulsi, rccesserunt eo postulaverat. Hanc domum,hoc est Domini tera-
Septenas Junii Idus dabat annus usus, plum, in venerationc magna cuncti Sarraceni ha-
Lucis scptena: jam Junius igne calebat, buprant,donocois illud abslulimus,ibiquopraedica-
Hierusalem Franci cum vallant obsidione. tioues suas libentius quam alibi facere solebant,
Eii quidem civilas ipsa in monlano loco siia.rivis, quamvis idolo, in noraine Mahummelh faclo, eas

silvis, fontibusque carens, cxcrpto foiile Siloe, ubi vaslarcnt, in quod etiam nulluin ingrcdi Christia-
suflicientcraqua intnrdum habctur, inlenluiu vero num pormiltebant. .\ltcrum vcro tompluin Salomo-
raro hauritur. Qui fonticulus in vallis fundn, sub nis diclum, magnum est, et mirabile, sed non osl
833 FULCHERII CAUNOT. IIIST. HIEROSOL. — LIB. I. 834
illudidem qiiod ipsoSalomon fabricavil. Quod niinc A qua dux Godefridus erat, et Robertus Nothmanniae
salisdolcndum est, eo quod inopia pressi, non comes, ct Flandrensis Robertus, major erat muro
potuimustertiejus structuram rcformare.poslquam assullus. IIIo die sic fecorunt. Sequenti quoquedie,
in manus Balduini regiset nostrasdevenit. Sed ipse laborem cumdem facto buccinarum concentu, vi-
eliam plumbum negotiatoribus vendebat. cum vel rilius inierunf.itaut eum arietibus pulsando murum
de teetd aliquando decidebat, vel deorsum dirui pri- inuno loco perforarent. Pendebant nempe ante muri
cipiebat. Incst in.-uper basilica decens super Dnmi- propugnacula duo asscra funibus illic alligata. quai
nicum sepulcrum rotundilale facta, cujus rotundi- Sarraceni sibi pra;paraverant, ut irruentibus et la-
tatis summitas ita artificiose tegmine caret ut pides in eos jactantibus obstaculum
fierent. Sed
foramine illi) solis splendori patula clara semper quod pro incrcmenlo sibi feccrant, idem ad detri-
habeatur. Nondesunt etiani pivitati peromnes vicos mentum suum, Domino providente, acceperunt.
aqua! duclus.per quos imbrium tcmpore omnesim- Nam turri praefata muro admota, rudentibusque,
niunditi^ediluuntur. Hanc ctiam urbem Heliusimpe- quibus ligna pendebant pra;dicta, fasciculis sectis,
ralor Adrianus mirifice decoravit, et vicos et plateas deeisdemtignisunura pontemFranci tunc sibicoap-
pavimento decenter ornavit, de cujus nomine Ilie- taverunt,quem de turri supermurum callideexten-
rusalem Helia vocata est. Ex iis et cxteris multis, n sumjactaverunt.Janijamqueardebatarxunainmuro
civitas ipsa venerabilis est et gloriosa. Quam cum lapideasuperquammachinatoresnostritorresigneos
aspicerent Franci. et viderent eani ad capiendum injeeerantrundefoco paulatimintramateriem ligno-
gravem, jussum est a principibus noslris scalas rum nutrito, fumus flammaque sic prodire coepit ut
ligneas fieri quibus muro postea erectis, cum as-
;
nec unus custodum civium ibi ulterius morari pos-
sultu forti per eas in summum muri scandentes, sel. Mox itaque Francis hora meridiana urbem in-

urbem forsitan juvante Deo ingrederentur. Quod
cum fecissent, sequenti die septimo, monitu proce-
rum, buccinis sonantibus. mane claro, impetu miro
civitatem undique assilierunt. Et cum usque ad
horam diei sextam assiliissent, et per scalas, quas
frantibus, die quae Veneris habebatur, cornibus so-
nantibus, cunclis tumultuantibus, viriliter impeten-
tibus, Adjuva Deus esclamantibus, vexillo uno in
muri fastigio jam sublevato, pagani omnino pude-
facti, per vicorum civitatis angiportus, audaciam

fi.\erant, eo quod paucc-e erant, introire nequissent, suam in fugam celerem mutaverunt omnes. Qui
assultum tristes dimiserunt. Tunc autem sumpto cum velociter fugerent, velocius fugati sunt. Hoc
consilio, jussum est ab artificibus machinas fieri, Raymundus comes ex altera parte assiliens, non-
cum quibus muro adnotis, au.xiliante Deo, spei dum sciebat, nec homines ejus, donec Sarracenos
efTectum adipiscerentur. Et sic factum est. Inlerea p.'r muri apicem ante eos prosilire viderunt. Quo

nec panis nec carnis inopiam passi sunt. Sed quia C viso, adurbem Ijetissimi quantocius accurrerunt, et
locus, ut superius dictum est, inaquosus et sine cum caeteris hostes nefarios fugare et occidere cae-
fluminibus est, viri nostri propterea et jumenta eo- pcrunt. Tum quidem aliiSarracenorum, tamArabes
rum indigebant aqua vehementor ad potandum. quam -Ethiopes, in arcem Davidicam fugiendo se
Quapropter, proutmonebat necessitas.longe aquam intromiserunt alii vero in templum Domini atque
;

qua?ritabant,et a quatuor milliariis vel quinque la- Salomonis se incluserunt. In quorura atriis templo-
boriose ad obsidionem in utribus suis apportabant. rum impetns in eos agebatur nimius locus etiam ;

Machinis autera patratis, arietibus scilicet et sco- nusquam erat, quo gladiatoresnostros evadere pos-
phris, ad assiliendum itera se paraverunt. Inter sent. Supra Salomonis templum, quod fugiendo
artifieia vero caetera, nuam turrim de lignis exi- ascenderant, multi es eis ad mortem sagittati sunt,
guis,quiamagna materiesillisdeerat, compegerunt; et deorsum de tecto insanabiliter pracipitati in ;

quam noctu, edicto proinde facto, ad eornu civitatis quo etiam templo, decem ferme millia decollati
opportnnius frustratim portaverunt. Et sic mane sunt. Quod si inihi essetis, pedes nostri usque ad
ipso cuni petrarias et caetera adminxula paravis- bases cruore percmptorum tingueremur. Quid nar-
sent, citissime haud longe a muro eompactam rabo NuIIus ex eis vitse est reservatus. Sed nec fe-
'?

erexerunt, Quam erectam, et de coriis deforis bene rv minis nec parvulis pepercerunt. Mirabile quoddam
contextam, paulatim promovendam rauro propius videretis, cum scutigeri nostri atque pedites paupe-
impegerunt. Tum vero rari milites, tamen audaces, riores, calliditate Sarracenorujn comperta, ventres
monente cornu, ascenderunt cam, de qua statim
in eorumjam occisorum findebant, ut de intestinis by-
lapides et sagittas jacere caeperunt. Contra quos santios excerperent, quosvivi faucibus transglutive-
similiter Sarraceni defendendo se agebant, et ignem rant. Quapropter post dies aliquot acervo magno fa-
cum oleo etadipevividum faculis aptatis dictaeturri. cto de cadaveribus, ea igni eombusserunt, ut aes
et militibus qui erant in ea, fundibulis suis jacula- illud praedictum in cinere facto facilius reperirent.
bantur. Multis igitur utrorumque invicem sic cer- Tancredus autem templum Domini cum festino
tantium mors saepe aderat preesens. Ea quidem in cursu ingressus, multa aureaet argentea^quod erat
purte qua Raymundus comes et homines sui assi- nefas rapiendum.) lapides etiam pretiosos arripuit
stebant, scilicet in montem Sioii, cuai muchinis suis Sed hoc postoa emendans, eadem cuncta veleis ap-
magnum assultum dabant. Ex altera vero parte. preliata_ioco sacrosancto remandavit.
855 AD GODEFllIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACUO. 866
EDsil>us extractis curril geiis noslra per urbein. A sissent qiiem ipse laudaret prsflci. Interca Turci
Nec cuifiuani parcuul cliam uiiserere precanti. et Arabcs, nigri quoque /Elhiopes quingenti fere,
Vulgus eral slratum veluli cuni putriila iiiotis
qui ixi .irccm Davidicam seintromiscrant.petierunt
Poma caduiil ramis, nfiilataijue iliee glaudes.
a Raymundo comitc, qui prope turrim illam hospi-
Et post slragcm tantam ingrcssi sunt domos.etce-
tatus erat, ut pecunia conini in arce ipsa retcnta,
perunl quKCumque in eis invenerunt, ita sane, ut
vivos tantum eos abire permitleret. Hoc coneessit,
quicunquc primusdomuminlrassct,sivepaupcrsive
ct liinc Ascalonem adicrunt. Placiiit tunc Deo, quod
divcs csset, nullatcnus ab aliquo alio ficret illi in-
invcnta esl particula una crucis Dominica; in loco
juria, quindomum ipsam aul palatium.ctquodcum-
secreto, jam ab antiquo tempore a viris religiosis
quc in ea rcpcrissct, acsi omnino propria, sibias-
occullala nunc autem aquodam homine Syro,Deo
sumcret ct possiderot. IIoc itaquc jus tencndum in-
;

volentc, rcvelata. Quam runi patrc suo indeconscio

viccm stabilicrant. Undc multi inopesfacti suntlo-
diligenler ibi elabsconderat, et conscrvarat. Quam
cupletcs. Tuncautcm ad sepulcrumDomini, cllem-
plum cjus gloriosum cuntes, clcrici simul et faici
quidcm particulam in modum crucis reformatam,
aurea partim et argentea fabrica contectam, ad Do-
exsultationis voce altisona canticum novum Domi-
minicum sepulcrum, dehinc ctiam ad templum,con-
no decantando, loca sacrosanctatam diudesidcrata,
, f j- 1- .• -u u gratulantcr 'psallendo, et eratias Deo asjpndo,
b qui
cum , -11
•

oblationibus facicndis supplicationibusque hu-

T»
n " ,' -
i
'

per tot dies hunc thcsaurum suum et nostrum s>bi

omnes visitaverunt.
millimis, la;labundi tempus
ct nobis servaverat, omnes una in subiimc propa-
tam dcsidcratum! o lcmpus inter CKtcra lempora
latam detulerunt.
memorandum o faclum factis omnibus antcferen-
!

dum Vere desideratum.quoniam ab omnibusfidei

!
CAPUT XIX.
catholicK cuUorihus inlerno mentis desiderio sem- (1) Rcx autcm Dabylonis, ctdux militia; cjus, no-

per desidcratum fucrat, ul locus in quo cunctarum mine Lavendalius, cum audissent quod Franci jam
creaturarum Creator recrcationissalutifera; munus, circasibi subdondo Babylonico rcgno appropinquas-
Deus liomo faclus, humano gencri pielate sua mul- scnt, congrogata multitudinc sub edicto de Turcis
tiplici,nasccndo, moricndo, rosurgondoquc contulit clArabibus .•Kthiopibusiiuc, contra eos ire pra;Iia-
a paganorum conlagione inhabitantium quandoque tum festinaverunt. Et cum iterum per internuntios
mundatus, tandiu superstitione eorum contamina- audissent, Hierusalem tam ferocitcr jam fuisse ca-
natus, a credentibus et confidentibusin se, in mo- ptam, indignatus duxille prajdictus Babylonius, fe-

dum dignitatispristinum reformaretur. Et vere

suffi stinavit ut vcl praelium cum ipsis committeret, vel
mcmoriale, etjure momorandum, quia (jua^cunque cosdem in eademurbe inclusosobsidcret. Quod cum
Dominus nosler Jesus Christus, iu terru hon.ocum Francis assumpto magna; audacia;
nuntiarotur,
hominibus conversans, cgit ct docuit, ct mcmoriam consilio, versusAscalonem contra tyrannos illos
famosissimam revocata et reducta sunt. Et quod acicssuasdircxerunt, portantcs secum lignum salu-
idem Dominus per hunc populum suum tam, ut tifera; crucis jam superius memoratum. Cumque
opinor, dilcctum alumnum familiarcmque, ot ad dic quodam non longe ab Ascalonc eirciirnvagantcs
hoc ncgotium pneeleotum, explcri voliiit, usquc in Franci pra:dium e.xspeclarcnt, invencrunt iUic non
finem s*culi mcmorialc, linguis Iribuum univer- minimam pra;dam de bobus ct camclis, ovibus et
sarum pcrsonabit. capris.Quam carram cumjuxtalentoriasole ruente
Julius cffervens ler quina luce calebat congregassent, jusserunt sub edicto principes no-
Undecies ceutmii numero si ilempseris unum, stri,nunquamin crastino, quobcllum forepulabant,
Dicebant anuos Doniini tiinc esse peractos, socum minari, ut ab onini sarcina expediti.ab pra;-
Cum nos Hierusalciu, f?ens Galli('a, cepinius urbem.
Ter quiiia Jdlius spleudclial luce micauti,
liandum esscnt pronipti. Manc aiitcm facto, specu-
Urbem ciim fianci capiniil virtute potciiti, latoribus pra^missis paganos acccdcrc didiccrunt.
Aiino iiiillciiLi coutciio, (pioniiiiiis uno. Quo scito, mox tribuni et centuriones pcr alas ct
Virginis a partii, geuuil iiiia; ciincla rcgenleiu.
cuneos gentc suaconstituta, pra-lium agcndum pru-
Idus erat anno ab obitu Caroli Magni duccn-
Julii, dentissimeordin.averur.t,etoonlrahostcsvexillisleva
tcsimo etoctuagosimo quinto, et mortc Guillelmi D tisaudacilerprocessorunl. Vidcretispra;dictam pra;-
Angli,!! regis primoanno duodooimo. Quippo Godo- dani tanquam monilu ducentium a dextera etla;va-
frido patrijn mox princtpe faclo, quem ob nobilila- parte ucicrum grcssum suum rectcagore,licct a nc-
tatis exccllcnliam, cl militia; probitalem, atquepa- mine minarelur,ita ut multi paganorum camalonge
tientia;modesliam, nec nonclmorumelegantiam, in cum mililibus nostris cuntcm speclanles, totum
urbe sancta regni principom omnis populusDomi- a;s!imarenl exrcitum esso Francorum. Illi autem
ninioi oxerciliis ad illud consorvandum atquc rogcn- populus innumerus cum ad cuneos nostros appro-
dum elcgit. Tunc etiam locati sunt in ccclesia Do- pinquassent, tanquam ccrvus ramos cornuum pra;-
minici sepulcri canonici, atque in lemplo ejusdem tcndcns, cuneo suo antcriori faclo bifurco, disten-
ipsi serviluii. Palriarcham autem luuc deercve- sionc Arabum pra;currentium explicata, machinati
runt nondum ibi fieri, donec a Romano papa qua- sunt accingore poslrcmos, ubi dux Godcfridussub-
(I) Qua; abhinc seqiicntur, cx ms. codicis fide emendata sunt, et corrccta.
8S7 FULCHERII CAIINOT. IIIST. IIIEIIOSOL. — LIB. I. 838
sequcntcr agminc dcnso militum armalorum
ciini A suob reverli. Et cum inJordanc fluminc inililalo Inti

remigantlo postoritatcm sollicitaljat. Ca^tcri enim fuissent, etpaimarum ramosapud Jerlcho in horto
proccres alii in prima, alii in secunda aciepr.Tibant. Abrah.ie dicto rollegissent, Rol)crtus Northmanno-
Sed cum ab utraquo parte hostos hostibus.quantum rum comcs, Robertus comes Flandria;, Constanli-
jactus cst lapidis.vcl paulo plus, appropinquassent nopnlim navigio appcticrunt, dcindc Franciam ad
illico pcdiles nostri sagiUas in illos distondcntcs propria remeaverunl. Raymundus vcro usque Lao-
jecerunt.Congruentissime mox secutae sunf sagiltas diciam Syri;o regressus est, et in Constantinopolim
dum cquilcs nostri, tanquam jurejurando
lanccffi, rclicta uxore, in Laodicia rediturus. Dux autem

omnes invicem confirmassent,impetu vehementi ir- Godefridus rotcnlo sibi Tancredo, etaliis pluribus,
ruerunt in eos, et quorum quadrupedes cursu tunc principaUim Hicrosolymitanum rcxit,qucm consen-
non fuerunt celeres. continuo ncci submcrsi sunt su omninm susceperat obtincndLmi.
supra scssorcs ubi parv.-e hora; spatio multa cor- C.\PUT XXI.
pora palluerunt exanimata. Tunc multi eorum mor- Dc Ptonmundo et et corum percgrinationc.
Bnlduino,
tem metuentes, ascendebant arborum cacumina ;
Cum autem audisset domnus Boamundus, qui
qui tamen inibi sagittati, et morti Issi, ad tcr- Antiochia! tunc principabatur, vir prudens et stre-
ram infoliciter corruebant, incursu in eos penctra- |, nuus, etdomnus Balduinus prajfati Godcfridi frater,

bili lacfo undique Sarraceni pcrtimcbant. Tontoriis qui similiter Edessa;civitatis. patrircque afllnislrans
transactis, usqucad Ascalonis mccnia qui evaserunti fiuvium Euphratem dominabatur, Ilierusalem ab
fugati sunt. Qua; civitas septingentis et viginti sta- illisquiprffiiverant coUegis suis captamfuisse, laetis-

diorum spatiis ab Hierosoiyma distat. In prima qui- simi effecti Deo laudes exsolverunt inde supplices.
dem acie dux eorum Lavendalius, licet antea Fran- Quod si illi, qui festinatinne itincris prajcesserant
cos vilipendissct, non lonle fuglens dorsum vertit; cos, bene ot utiliter opcrati fuisscnf, quamvis eos
quibus labernaculum suum cum ca;teris cxtensum, tardius subsccuturi csscnt hi duo cum suis, parli-
et pecunia munitum, invitus reliquit. Quorsum cipestamen ejusdcm fore bravii non est dubitan-
Franci regressi, victoria jocundi, Domino gratcs dum. Erat enim necesse ut lerra et civitates cum
dando sunt regregati. Tunc ingressi sunt taberna- tanto laborejam Turcis ablata; solerter custodiren-
cula eorum, et invenerunt in eis gazas multas, au- tur, ne forte terraincaute etderelicta, si cancti Hie-
rum, argentum, pallia, induvias, lapides pretiosos, rusalem tunc abissent, rccursu repenfino a Turcis
quiduodeni sicnominantur: Jaspis,sapphirus,chal- usque Pcrsidam jam repulsis resumeretur. Unde
cedonius, smaragdus, sarconyx, sardius, Chrisoly- damnum Francis non minimum cunctis contingeret
thus, beryllus, topazius, chrisoprassus, hyacinthus, evenisse, tam euntibus quam redeuntibus. Forsitan
amethystus. Repererunt etiamvasu etutensilia mul- C divina providentia distulit eos, plus in peragendis
tiformia galeros auratos, annulos optimos, enscs
;
quam in peraclis negotiis judicans eos profuturos.
mirabiles, annonam, farinam, Cffiteraque muIta.Ea quoties interim ipse Balduinus in Mesopofamiae
vero nocte illic hospitati sunt, et pervigiles benc se finibus prailiis contra Turcos factis fatigatus est!
conservaverunt. Nam die sequenti putabant bellum quotque capita eorum cassa illic fuissent, recitari
a Sarracenis reiterari, qui tamen timore valdcper- nonpotest. St-Epeconfigit illumcum gente sua pauca
territi nocte ipsa omnes aufugerunt. Quo manc per contra multitudinem eorum magnam prsliari, et,
exploratores comperto, vocibus laudifluisDcum be- Deo juvante, triurnpho L-etari. Scd cum perlegatio-
nedixerunt et glorificaverunt, qui tot millia perfido- neseum Boamundus paaemonuissef, ut Hierusalem
rum raro excrcitu Christianorum dissiparipermisit. ambo cu "n suis iter nondum expletum ituri periice-
Bencdktus ergo Deus, qui non dedil nos in captionem suasresopportunedisponens,
rent, Balduinusillico
denlibus eorum {Psal. cxxxn, 6). Beata enim gens, seiturum praeparavit. Sed tunc audiens Turcos
cujus est Dominus Deus cjus. (Psal. xxxii, 12).Nonne unum cornu pafria; sua; ingressione pervadcre, in-
minati fuerant ipsi Babylonii, dicentes " Eamus, coepto dimisso, cum necdum excrcifulum suum con-
:

et capiamus Hierusalem cumFrancisin ea clausis? gregasset, cum paucis hosles adiit. Qui cum arbi-
Quibus omnibus interemptis, eradamus illud scpul- n trati essent jam eum ifer suum incccpisse, die qua-
crum tam sibi pretiosum, et lapides ipsius ffidificii dam cum in tabernaculis suis securi esscnt, viso
extra urbem ejectos:nec mentio ulterius umquam signo albo, quod bajulabat Balduinus, quantocius
inde fiet. » Sed Deomiserante, hoo in nihilum rever- pavefacti fugerunt. Quos cum parum cum paucis
so, de pecunia etiam illorum oneraverunt Franci fugasset, ad id quod prius incoeperat lediit. Et in-
equos eorumdem et camclos. Qui cum tentoria, et gressus iter, Antiochia dexferata venit Laodiciam,
tot jacula in campis jacentia, arcusque et sagittas ubi stipendio viatico empto, et cliteilis reformatis,
ad urbem sanctam deferre non possent, h.-ec cuncta abivimus. Mensis November erat. Cumque Gibellum
incendio commiserunt; deinde Hierusalem gauden- transissemus, Boamundum in tentoriis suis hospi-
ter redierunt. tatumanlcoppidumquoddamValenium nominatum
CAPUT XX. assecuti sumus.Erat cum eo archiepiscopus quidam
De reversione principum ad palriam. Pisanus, nomine Daibertus, qui cum quibusdam
His gestis, placuit quibusdam in patriam nationis Tuscanis et Italis Laodiciee portui navigans appli-
8S9 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 860

cuerat, et ibi nos expcclabant, nobiscuni ituri. A semus, die quarto Bethlehem adivimus, ut nocte
Afieratquequifiam episcopusde Apulia. Cum (iomno ipsa dominicJB Nalivitatis revolutionem celebraturi

Balduino cral terlius. Quibus ita amicabiliter glo- annuam,pra;sepio,ubi Jcsum Maria venerabilis ma-
meratis, astimati sumus numero esse 25 millia ter reclinavit, praescntialiler pervigiles in orationi-

utriusque scxus tam peditum quam cquitum. El bus assisleremus. Quo in noctem cum obsequio
cum (ines Sarrac^norum interiores introissemus,et condecenti cxplelo, hora diei tertia, missa quoque
ab incolis regionis nobis satis infestis nec panem, terlia celcbrata,Hierusalem remeavimus. Oquantus

nec aliquid edulii liabere possemus, quia nec eral
qui daret, vel qui venderet, stipeudioquidem nostro
magis maeisque consumpto, contigit multos fame
!'' iii qiioque et jumenta, deficiente annona
anxi.iri.
dolore geminalonimis angcbantur: iliant, nec man-
ducabant. Tunc aulem erant in ipsis agris cullis,
tunc erat fctor circa niuroscivilatis, intuset extra,
decadaveribusSarracenorumadhucibimarccntium,
quos urbe capta collega; nostri trucidaverunt, ubi-
cunquc eos assecuti fucrant. Cum autem et nos et
jumenla nostra quiete necessaria aliquantisper ve-
getati essemus, et patriarcham in ccclcsia sanoti

per quos euntcs transilianius.messes qu»dam,quas scpulcri tam dux quani c-cteri optimatcs prajfecis-
vulgus vocat Cannamctles, arundinibus ferc similes, sent, scilicet domnum Daibertumsuperius memora-

a canna et melle nomen composilum. Unde et mel t» tum, redintegralo stipendio,etjnmentisnostrisone-

silvcstre, ut puto, dicitur, quoddehis sapionter con- ratis, regredientes descendimus ad flumen Jordani-

ficitur. Has quidem famelici propter mellitnm sapo- ciim. Tunc placuitquibusdamdeexercftuposteriore
rem tota die dentibusnoslris ruminabamns, parum in llierusalemremanere, et quibusdan de priore
tamen proficiendo. Utiqne pro amore Dei ha;c et nobiscum remeare. Dux autem, sicut prius, terram
alia multa, famem scilicet, et frigora, et pluvias Hierosolymitanam strenue rexit :

nimias suslinebamus. Pleriqueetiam equos, asinos Idibus in lornis Augusti tunc salis aepris
camelosque, panis cgentes manducabant. Insuper Corruit Urbanus fira;sul Itouiie veDcrandus.

algore nimio, elimbrium affluentia sa?pissinie tor- CAPCT .XXII.

quebamur. nec erallanlum solis sstus, quo pannos De reversione Boamundi, ct comilis Balduini ad
nostros madefactos e.\siccare possemus, cum im- propria.

brium continualio vel perquatuor vel per quinque Anno ab incarnationo Dominica 1100 die anni
dies nos vexarct. Vidi tunc plnres tabernacuiis ca- prima, in Jericho ramis palmarum caesis, ad defe-
renles imbrium algore cxstingui. rendum, ut mos est, omncs assumpsimus, et se-
Ego Fulcheriiis
Carnotensis, qui his intereram, vidi quadam die cunda die iler remeajile ccpimus. Placuilprincipi-
plures utriusque sextus, bestiasque quamplurimas bus uostrisperurbemTiberiadem juxtamare trans-
hac pluvia mori aigidissima. Longum est rccitan- G ire. Quod mare de dulci aquacongregatum duode-
dum,etaudiendiforsan tc-cdium^quianullaanxietas, viginti millibus passuum, et quinque in lalnm,vel
nullus dolor defuit populo Doi. S«pe a Sarracenis juxla Josephum 40 stadiis in lalitudine, et centum
in via insidianlibus circa mealus arclos plures occi- in longiludine. iJeinde per C;csarcam Philippi, quae

debantur, aul cum raptum irent pro victualibus Paneas lingua Sjriaca dicitur, ad Libani, montis
qua;rendis. Viderclis milites nubiles, equis quoquo- radicem sitam, ubi duo fontes emergunt, unde
modo amissis, peditcs effici. Videretis jumentis de- Jordanis fluvius csoritur qui postea mare Galileae :

ficientibus capras Scrraccnis ablalas, vcrvecesque
superpositis sarcinis valde fatigari,ct dorsa eorum
mole illius sarcina; corrumpi. Bis in hac via, non
amplius, panem et annonam commercio carissirao,
scilicet a Tripolitanis et Caesariensibus habuimus.
Palet ergo quia poterit vix quis
nisi cum magno laboreacquirere.
secans, in mare Morluum se ingerit. Hic autem la-
cus Gcncsar dictus, 40 stadiis in longitudine, cen-
tumque inlatitudine.Juxta Josephum. Quod fiumen
deinpe per alvcum unum percurrens, ingerit se in
mare quod Mortuum dicitur, eo quod nihil gignat
magnum aliquod vivum. Qui lacus Asphaltites dictus sine fnndo csse
Magnum quidem credilur in abyssumibi subversis civilatibus, So-
;

fuit, cum usquc Ilierusalem pcrvenisscinus. Qua doma (iomorrha. Ego aulem callidiusde
scilicet ct

visilata,consummatus est labor diuturnus.Cumque j)

fonlibus his conjectabam, imitans beaUim Hierony-
sanclorum Sancta desideranlissima inspiceremus, mum, quem legi, in Expositione ejus super Amos
ingenti gaudio repleti sumus. quoties ad memo- prophetam, quod Dan in lerminis terrae Judaicae
riam reducebamus illam Davidicam prophetiamqua sit, ubi nunc eat Paneas, et quia Iribus Uan illic

dicit : Adorobimps in loco, nbi stclcnmt pedcs cjusl a;dincavil civilatem, qiiam nominepalris sui voca-
{1'salm. c>i.s.\i, 7.) Quod nimirum in nobis tuncim- verunt iJan. liac de causa scntio, fontem illum vo-
pleri vidimus, quamvis aliis multis similitcr perti- cari Dan, et alterum Jor, qui huic adjungilur. Veni-
neal : llluc quidcm ascendimus tribus Domini, musaulem adurbemforlissimam, quam Balac nun-
ad con/ilenduin nomini sancto ejus {Psal. cxxi, 4). cupant, a Salomone condilam, muris cminentibus
Dic illo quo Ilierusalcm tunc introivimus,snl rctro- circumtectam, clThadoraorab eo appellatam, duo-
gradusiliscensu hicmali peractorcpursum resumpsit rum dienim itinerc a Syria distantem, ela maxima
ascen^^ibilcm.CuinqucsepulciumDiiminicum, alqiic Baliyliinia sex mansionibiis procul distanlem, ab
templumejusgloriosum,ctca;teralocasanctavisilas- Euphrale vero diei unius. Hanc Gra:ci Palmyram
861 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 8C2
vocant. Illn in locn fcintfsot piitei nimisiiluinilint. \ quiliusTiirci nHilfnsnrridcnint.ct pocuniam onrum
Nam inlcrinri lcrra nusciuam aqua invcnitur. Ulii totam hubucrunt. lioaujundum verncomprehcnsum
Turci Damase in noliis obvii venerunt 400 lcrmc in captioncm scrum adduxcrunt. Ciinique hoc in-
milites. Et quia didicorant non esse inermes, ct labo- fortunium ab illis qui evaserunt divulgarelur, orta
ris causa vaido sunt nos quoqno-
fcssos, arbitrali est genti nostrso grandis inde desolatio. Vcrumta-
mudo debilitare. Quod si forte postrcmos die iilo men dux urbis Edessee Balduinus, congrcgatis
domnusBalduinussollicite etcautc nnnconservarct, Krancis qnolcunquc potuit, Edessenis scilicct el
multns de noslris occiderent. Inundationeonimplu- Antinchenis, hostes pr;edictos ubi eos esse audivit
viarumetarcus ct sagitta5detecerantcis,eisquiaeum qn.-crere non dislulit. Boamundus etiam, cincinno
gluline in locis illis adaptantur. Boamundus quippe capitis sui abscisso, mandavit hoc intersigno Bai-
in primo cuneopr.-eibat. ItaqueDeoauxiliante nihil duino prajdiclo, ut ei citato auxilio pro amore Dei

apud nos lucrati sunt. Tunc castra nnstra metati succurreret. Quod cumaudissct Danisman,mctucns
sumus ante oppidum praedictum. Scqucnti vcro die horum animositatem, non cst ausus ultcrius anle
plus mari appropiantcs, ante urbcm Tortosam, et urbcm Mclotinam morari,quamobsidionecinxcrat;
Laodiciam transivimus.Ibi (luoquollaymundumco- sed paulatim ante nos fugiendo,ad propria sua re-
mitem reperimus.quem illic roliqucramus.Et quia „ meare curavit. Unde multum doluimus, cum per
1 :i -1 ».1 ,
cara erat annona.nihil ibiademendnm invenimus,
:i. : -" *
1 — j: — :n.,„ ..i* -_i j:_i ••
tres dies illos ultraurbcm praedictam persccuti su-
; :

unde vivere possemus. Quaproptcr usque Edessam
properare nnn cessavimus.
CAPUT XXIII.
De captione Boamundi.
Boamundus igitur Antiochiam primitus advenit,
ubi asuis gaudenter est susceptus. Deincepsrcgnum
suum per sex menses utprius obtinuit. Sed cum
Julio mensesequentourbom Meletiamvocatamcum
pauca gente appeterot, quam ei qui urbis ejusdem
patronus erat, Oabriel nominc, reddituruserat.jam
per legationes amicitiaj mutuas conventione facta,
obvius illi fuit admiraldus quidam nomine Da-
nismam, cum gente Turcorum magna, moliens Boa-
mundum sic imprudenter ambulantem intercipere
El non longe ab urbe pra;fata insiluerunt in eum C ^^
•j^-
undique gens illa nefana, qu<6 m insidiis latitabat.
.. .,, <. • i^x L 1
• •
mus, qui libcntissime contra eos dimicassemus.
Cumque sicrcgrcdcremur, pravlietus Gabrielurbem
Meletinam Balduinorcddidit.QuibusamiciseCfectis,
et custodibus suis intromissis.Edessam urbemBal-
duinus rediit, et Antiochcni mcesti de domino suo
ad propria regrossi sunt.
CAPUT .XXIV.
De morte reyis Godefridi.
Cum antem ipse Balduinus frueretur suaprospe-
ritate.ecce nuntius voniens abHiernsolymis,intulit
ei quia dux Godefridus germanus ejus xv Kal.Au-
gusti diem clauseratapud Hisrosolymam.
Ad capnt tioc anni po?t captam contigil urbeni,
^^''"^'' i^iiiuulum Dominus tibi, dnx Godefride,
Coutiait hoc resnum. Sed tenipore nou diuturno
I

^^, i.erfoartus eo, natura dante ruisli.

Et non audentes nostri prseliari, quia pauci erant, Orto sole semel snli fervceceute Leone,
statim fugientes in dispersionem fugati sunt ; dc vEihera scaudisti l;etao5, .^lichaele levante.

INCIPIT LIBER SECINDUS.

DE GESTIS BALDUINI PRIMI.
CAPUT PRIMUM. potuerunt, ubi magis nobis officere arbitrati sunt,
Qualiter Balduinus ad rcgendam Hierosolymnm obviam armati venerunt. Tum quidem per Anto-
perrcxit. chiam ivimus, dehinc ante Laodiciam.et Gibellum,
Cum igiturintimatumessetdomnoBalduinoquod Maracleam, et Tortosam, Archas, et Tripolim per-
omnis populus Hierosolymitanuseum in regni prin- reximus.Tunc rex Tripolitanus legavit domno Bal-
cipem substituendum hairedem cxspectarcnt.dolens D duino sd tentorium suum panes, vinum,mcl sylve-
aliquantutum de fratris morte,sed plus gaudensde stre, id est chuerum, vervccesqne ad edendura. Et
haeredilate, accepto consilio, terram suam, quam mandando innotuit illi quod Duchat rex Damasce-
possidebat, locavit, cuidam Balduino comiti cognato norum, et Ginahadoles rex Calypti cum Turcismul-
suo eam commiltens.Et cnlligensexercitulum suum tis et Sarracenis, Arabibusque, in via, per quam
ducentis fere militibus, et seplingentis pcdilibus, nos ituros sciebant, congrcgati exspcctabant. Quod
iter Hierosolymitanum vi Non. Octobris inccepit. licet non omnino certum esse crederemus,postmo-
Nonnulli mirabantur, quod cum gente tam pauca dum verum esse porsensimus.
erat ausus per tot hostium regioncs incedere. Nam CAPUT n.
pierique propterea pavidi et timidi de collegio no- Uc insidiis Tureorum in via prxtensis, et miradili
stro latenter recesserunt, nobis nescientibus. Cum probitate Balduini comitis.
autem comperissent Turci atquc Sarraccni nos ita Erat quippe non longe a Borithn urbe,sed quasi
iter agere, congregatis omnibus suis qnotcunque milliariis quinque distans juxta mare in via publica
863 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 864

meatus arctissimus, nobis et omnibus
euntibus ponitus inevitabilis; quem si hosles pr.-c-
muniti vianlibus prohibore voluerint, nullatenus
centummillia militunitransire potucrunt,quin cen-
tu.ii aut sexaginta viri urniuti inlroilum iilum vio-
lenter contra illos obtinoant oxspectantos. Ideo ini-
mici noslri illic undiqiio inlercipern et occidere nos
arbitrabantur. Nos autcm illuc usque pervenimus.
Cumque praecursores nostri prKdicto meatiii appro-
pinquassent, vidernnt aliqnantos de Turcis illis se-
gregatos ab aliis. n.,n'ra procedentes,et non explo-
rantes.Quos cum speculatores nostri per.spoxissent
ralisunt majorem gonlem post illos insidiando la-
tere.Quod sicut vidorant domno-I5alduinoper unum
eorum stalim innotucrnnt. Quo audito, militiani
suam per aeies divisam corapctenlertunc ordinavit
ad praelianduni.Et signis levatis, paulatim advcrsus
cos progressi sumus. Qui cura belluin mox loro pu-
illac trans- A ctam psst nos descenderant,et sagittas multas jacic-
bant. Undique adversum nos vociferantes, et tan-
quam canes vel lupi ululantes,etenses suos vibran-
tes, conviciabantur nobis. Sed quid narrabo? Noc
crat uspiam locus fuga^.nec remanentibus spes sa-
lutis.Noc sapcret Salomon,noc posset vincere Sam-
son. Sed maguE Deus potontise atquc clcmentia!
proppiciens de ca-lo in terram,huniii;ialcm nsstram
atquc angustiam, nec non periculum, quod incide-
ramus propter amorcm ejus atque servitium.motus
pictate, qua rite semper praesens' suis subvenit,
tantffi probitatis audaciam mililibusnoslris prffistitit
ut rocursu ropentino fugarent oos fugientes,ut nun-
quam animum defcudendi se habercnt. Scd alii de
riipibus praruplis celsis in pracceps se dedcrunt,
alii vero haud lente ad locum salvationis fugcrunt,
^
alii autem eonseculi gladiis intcrempti sunt. Tunc
viderilis naves eorum celerrime propter timorcm

taremus, cordibus compuncli puris, auxilium de- fugere per mare,quasi possemus eas manibus ca-
cocloafforeprecabamur ad eosaccedentes. Continuo pere.Per monlescnim et coUes citopede fugiebanl.
autem primo cuneo nostro congressi sunt illi, de Ilaque de tanlo tropha^o gloriantes, ad clientolam,
quibus aliquanti confoslim occisi sunl dc nostris ; quai iiiterim quadrupcdiaoncrata in viacustodiebat,
vcro qualuor militos vitain amiserunl.Cumque cer- hclaliundi regressi sumus. Laudos igitur Deo lunc
tamen illud utrinque dimisissent, sumpto consilio gralissimas exsolvinius.qui in tanlaet ina:3tiniabili
jussum cl castra nostra deponi,ct ad lios()itandum necessilate adjutor exstitit magnificus.O quam ad-
extendi ubi prius accesseramus ; hoslibus ne vide- mirabilia Dei facta ! o quam magnum miraculum et
remur quasi timidi,si locum ceu rcfugi rolinquore- memoriaedignilercommendandum ! Victi eramuset
mus. Sed aliud monslravimus, aliud vero cogitavi- victi vicimus ; sed nos non vicimus.Quomodoigitur
mus. Audaciam finximus. scd mortcm metuiuius. nonvicimus'?Vicilenimillequi solusomnipotcnscst
Difficile remeare, sed dilficilius ante ire. A nostris Crcator omnium,creatura; sua; pic subvenicns.Quod
hostibus undique obsidebamur. Hinc isti niari- siDeus pro nobis,quis contra nos Vere pro nobis et
"?

nis lintribus,hinc illi a celsis monttbus indosinen- C nobiscum fuit, complens in nobis quod Israeliticis

ter nos urgebant. Die illo nihil boni, nihil quicti ha- per prophetam dixil Si pra;cepta mea servavcritis
:

buimus, noc jumcnta noslra, quamvis silibunda,
adaquala suul. Ego quidom vol Carnoli, vel .\ure-
lianismallemesse,alii quoque. Nocteipsatotaoxtra-
papiliones nostros pcrvigiles languimus. Diluculo
autem summo dura aurora lerris umbras dimovere
coepisset,sumpto ad invicem consilio, vol vivere-
mus, vel morercmur; tcntnriis colleclis rcgredi pcr
viam quam iveramus olegimus.jumontis nostris do
rebus onustis pra;euntibus, elientibusque minanti-
bus. Milites enim subsequentes defendebant ba;c a
Sarracenisirruentibus.Namcumillinefandividcrent
nos ita summo mane reverli, confcstin dcsecndc-
runt ad persequondum nos lanquam fugitivos.Alii
per mare cum carinis, alii vero post nos per viam
qua ibamus, alii per montes et coUes lam equites
quam pedites pcr angiportura sicut oves ad ovile
ante se nos minabanl, ut exclusos a plauitie qua-
hoc dono vos ditabo, ut persoquantur quinquc dc
vobis centum iilie)ws,et centum e.r vohii dcecm miUia
(Lev. XVI, 8). Et quia in Dei scrvitio laborcm multi-
modum die ao nocto tolerabamus, et in nullo alio
confidebamus,superbiameorum magnifice cassavit.
Et quia devotc ct in Iribulato corde Domino famu-
labamur, humililiitcm nostram rcspexit. Tune au-
tem tabernacula noslra displicari ct extendi jussa
sunt.Ubi ante domnum Balduinum pluresTurci lo-
cupletes vivi capli abducti sunt,cum spoliisocciso-
rum,ol armis similiter allatis. Equos cuin soUis et
lupatis auralis halniimus.Noclc autem illascqucnti
transacta, inane, prout astutius consultum csl, re-
q Iro seccssimus quatuor millium itincre. Ubi cum
rapinampra;fatam princeps nostor divisisset.nocle
superyenionte in castello quodara dopopulato sub
olivis in virgultis quievimus. Summo autem niane

dam, qu.-c ibi est in cxitu angustissimo inter sa- Balduinus ilcm probitatem suam solitani ample-
lum ot montem, ad inlerimcndum nos facilointer- ctcns, sumplis de militibus suis aliquantis usque ad
ciporcnt.Sed non sicut rebantur conligit. Virienim angustias mcatus jam dicti equitavit, scrulaturus
nostri slatuerunt inter se, dicontes: « Si in planitie si adhuc inibi Sarraceni essent, qui nobis viam
illa patula nos persequentes polerimus iulcrcipsre ante vetuerant.Qui cum nuUum invcnissct,quoniam,
illos, forsitan Doo juvanle contra illos roverlcntni, audita dispersionc facta, omnes aufugorant, laudcs
cl bene pugnanles.erueraur ab illis. > Jainjam au- dedit Deo, cl stalim in cacuminc ojusdem montis
tera e navibusi'xsiliebaiit,jam vi caplos projjo mare ascendi pro signo igncin focit.ul qui in castris no-
pcrgentes decollabant ;jamque in pluniticm proedi- slris remunseramus, viso fumu illo prompUus illos
8()a FULCHERII CAHNOT. IIIST. IIIEROSOL.— LIB. II. 806
proeiverant.Quo viso.Dcuin hui- A. remus.ct lcrram inimicorum nof;troruiii cti:au va-
sc([iii'i'i'niiu- iini sic

dantes,CRloritor secuti sumus cos, cl viam uoslrani
invcnimus lilioram.ct ilesideralum transivimus ilcr.
Die quidem illo prope urbem Beritum hospitati su-
mus. Quo comperto, admiraldus cjusdcm urbis
plus causa timoris quam amoris victualc diurnum
scafarum gestu domno Balduino misit.Similiter dc
civitatibns aliis, ante quas transivimup, feccrunt,
sciliect Sidonem, et Tyrum, atque Achon, hoc est
Ptolcmaidam.fingentcs amicitiam,sed corhabcntes
nequam.Jam possidebat oppidum Caypham dictum
Tancredus.qiiod ipso anno jam viri Hicrosolymita;
comprchenderant. VA quia Tancredus Balduino tunc
malevolus crat, non illud introivimus. Ipsc vcro
tunc ibi non erat, scd cives ejus pancm ct vinum
nobis extra vcndiderunt.llli enim nos tanquam fra-
slaremus.Euntcs ergo invoninius villas, uhi Sarra-
ceni incola; rcgionis illius in cavcrnis proptcr nos se
occultaverant cum Dr quibus
bestiis et rcbiis suis.
cum nullum possemus, acconso igni ad
extralierc
cavernn; orificium, mox proplcr IVmum ct calorem
intolerabiii'm aliuspost alium foras nd nos exierunt.
Erant quidam ox ois latrunculi, qui rite inter Ra-
mulam et Hicrusalem insidiantes, Christianos no-
stros occidere solebant. Quod cum a Syris quibus-
dam Chrislianis,qui cum illis in abditis iatitabant,
nobis intimatum fuisset,hujusmodiesse illosmalc-
factorcs, nioxcum dc caverna exibant decollaban-
tur.Syrisaulem eteorum conjugibuspepercimus.De
Sarracenis quippe centum ferme occidimus.Et cum
p cunctaillic jumenta, tam annonam quam bestias

Ires habuerunt. et videre nos desideravoruut.Tran- comedendo, consumpissemus, et nihil nobis utile
seuntes autem C.Tsaream, et Arsuth castrum.quod invenire aniplius possemus.inito consilio cum qui-
nos tunc ignari .Azofum esse putabamus (sod non busdam alumnis.prius Sarracenis.sed nuper
patria;
est. Quoniam Azotus una fuit de quinque civitati- Christianis, qui loca culta etinculta longe lateque
bus Philistinorum.qufeinter Joppem et Ascalonem sciebant, in Arabiam scedere dispositum est. Et
in viculum redactaest), et ,\ntipatrida tran.sita,tan- transeuntes montana.prope patriarcharum sepultu-
dem venimus Joppcm civitatem, qua; est in tribu ras, videlicet Abrahff.Isanc et Jacob, Sar;e quoque
Dan, maritimam. Ubi Franci nostri domnum Bal- ct Rebecca;, ubi corpora eorum gloriose sepulta
duinum utrcgem jamsuum gaudcnter susceperunt. sunt, ab urbe Hierosolyma quasi milliariis quatuor-
Et non mora ibi facta, Hierusalem properavimus. decimdistantia,venimusin vallcm, ubiscelestffi civi-
Cumque ad urbem appropinquassemus,exierunt ei tates Sodomaet Gomorrha Dei judicio subvcrsa; sunt.
obviam tam clerici quam laici omncs GrEci quo- ; CAPUT IV.
que ac Syri, cum crucibus ac cercis. Qui eum in- De morfuo Mari.
genti gaudio et honorificentia vocibus altisonis lau- quidem lacus nunc est mognus, quem mare
Ibi

des agcndo,nsque in ecclesia Dominici scpulcri eum Mortuum vocant, eo quod nihil gignat. Longitudo
deduxerunt. Huic celebritati patriarcha Dalbertus C quoqueejusquingentorum et octogintastadiorumin
non interfuit, quia de quibusdam apud Balduiuum nieridianam partem extenta, latitudine vero cl pa-
crat insimulatus,et discordes ad invicem habeban- tet.Qui adeo salsus est, ut nec bestia qufplibet, ne-
tur.Quem etiam major cleri pars exosum luno ha- que volucris ex eo bibere queat. Quod ego Fulche-
bebat.Quapropter in monte Sion sede privatus tunc rius experimcnto didici, cum in illum de mula
morabatur,et fuit ibi donec delictum ei malsvolcn- mea descendens, et ori meo manu haustum im-
tife solutum est. Sed cum per sex dies quiete op- mittens, gustu probavi, et helleboro amariorem
portuna in Hierusalem labore alleviati essemus, et esse inveni. A parte aquilonis flumen recepit Jor-
rex de ncgotiis suis aliquantis expcdiretur, iter re- danicum, ab austro vero nullum habet exitum ;

sumptum in expeditionem rerovavimus.Opus

ituri sed nequc flumen ex eo conceptum. Juxta quem
enim cst omnibus inimicos habentibus (quod secun- lacum oxstat similiter salsus mons unus ingens
dum hominem dieo) ut frequentissime illos enixe idem sal quasi lapis nativus, non
et excelsus, et
coerceant. quatenus certaminis tfedio vel vi supe- tamen totus, sed localiter glaciei simillimus. De-
rent,vcl ad pacis pacliones pertrahant. mergiaulem quisinprofundum ejusnec deindustria
CAPUT III. facile potes.Conjicio bifariam locum illum ita esse
De e.vpedilione Dah'iui)n iti Jrabiam. n salsissimum, et ex eo quod montis salsuginem
Igitur domnus Balduimus, gente sua regregata, concipiensglutit,quemundamarginalisindesinenter
profectus est Ascalonem, transiens per Azotuni : lambit,et ex decursione imbrium de monte ipso in
qu» civitas est inter Joppem
Ascalonem, una de
et lacum fluentium,sive abyssus intantum sit concava
quinque civitatibus Allophylorum. Accaron autem ut mare magnum,quodest salsum,invisibili refluxu
de dextcra assistentem habuimus prope Pamniam, in eamdem abyssum sub terra inlluat.Gyrato autem
quoB super mare sita est. Ante Ascalonem autem lacu a parte australi, reperimus villam unam situ
cum venissemus, qui foras contra nos exierant us- gralissimam,etdefructibuspalmarum,quosdactylo3
que ad mcenia vehementer impulsi sunt. Et quia vocant, valde abundantem, quibus pro cibario pla-
non fuit nobis utile majus incipere.ad tentoria no- cido tota die vescebamur. De cseteris rebus raro ibi
strajam extensa hospitaturi redivimus. Sequenti invenimus. Aufugerant enim illinc incolae loci
vero die regionem adivimus interiorem,ubi victum Sarraceni, jam de nobis per rumigerulos pra?scii,
nobis et jumentis nostris in locis opulentis inveni- exceptis aliquantis fuligine nigrioribus, quos ut
867 AD GODEFRIDUxM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 868
alguiij mai-is sumplos ibi diuasimus. lUic inter A. Dcum elcclus.benedictione authentica sanctiflcatur
ari:i>res caeteras vidi quasdam poma ferentes, de et consecralur.Qui cum suscepit regimen illud cum
quibiis cum collegissem,scire volens cujus nalura; corona aurca, suscepit quoque justitioe obtinenda
esscnt,inveni rupto corlice interius quasi pulverem onus honestum. Cui jure, sicut et cpiscopo de
atrum, et inde inanem prodirc fumum.Tunc Arabia; episcopatu.potest decenlerobjici : Bonum ojms desi-
montana ingressi sumus,in quorum cavernis nocle dt'ra/,qui rcgnum desuieral (/ Titn. ui, 1). Quod si

illa sequenti pausavinius. Mane cum montcsascen- jure non regit,nec rex est. » In modernitate autem
dissemus, invenimus slatim villas, sed onini bono rpgiminis sui adbuc paucaruni urbium possessor
vacuas.Nam comperto,cum
ailvenlu nostro in colle alquc genlis, per idcni tempus hiemale regnum
rebus suis in tcrra cavcrnisse absconderant.Quam- suum ab hoslibus undique strenue prolexit.Et quia
obrem parum illic profecimus. Ideo iter nostrum compererant eum bellatorem probissimum esse,
promptealiasextendimus,ducloribusnostrissemper quamvis gentem haberet raram, non tamen ausi
praviis. Tunc invenimus vallem unam do frugibus sunt eum aggredi. Quod si militiam majorem ha-
tem cunctis uberriniani, in qua etiam sanctus beret, hostes suos libenter adiret. Adhuc erat via
MoysPS, Domino intiiiuante, virga bis silicem per- peregrinis nostris satis impedita,qui interdum per
cussit, unde fons vivus emanavit, qui nunc nihi- Tj mare tam Franci quam Angli, sive Italici et Vene-
lominus quam tunc nuit,adeo ut molendini ex c_;us tici, in una tantum navi, sivetribus aut quatuor,

rivuli cursu volubiles ad molendum liant. In qua intcr piratas hostiles, el ante civitates Sarrace-
aqua mcos adaquavi equos. Invenimus insupcr in norum velificantes, valde timidi usque ad Joppem
montis apice monasterium sancti .\aron,ulji Moyses Domino ducente perveniebant. Nullum enim alium
et ipse cum Dco loqui consueverant.Unde multum in primis habebamus portum.Quos cum de partibus
Iaetabamur,cum loca tamsancta et nobis incognita nostris occidentalibus advonisse videremus, cx
intuebamur. Et quoniam ultra vallem illani tcrra Tripoli ad eos quasi ad sanctosjocundi procedeba-
erat invia, deserta, ct inciilta, ulterius inogredi mus. A quibus unusquisque noslrum de natione sua
noluimus.Sed per tres dies in valle illa bonisomni- et parenlela diligenter inquirebamus. Quibus de
bus opima otio habilo, et jumentis noslris refectis hoc intimabant prout ipsi sapiebant. Tum de pro-
edulio, et quadrupedibus oneratis de stipendio ne- speritateaudital5elabamur,deincommoditateautem
cessario, hora circiter secunda die in quartocornu tristabamur.Hierosolymam ibant,sancta sanctorum
monenteregio.recidivumlramitemrcsumerejussum pro quo venerant visitabant. Dehinc alii in terra
est. Redivimus ergo juxta lacum Asphaltitcm,sicut sancta remanebant.alii vero in terram suam remea-
prius iveramus, et pcr sepulturas patriarcharum bant. Qua de re terra Hierosolymitana remanebat
memoratorum deinde per Bclhlehem.et per sepul- C gente vacua, nec erat qui eam a Sarracenis defen-
;

turam Rachelis, Itaque die,quo solstitium hiemale deret, si tantummodo nos ipsi aggredi auderent.
accidil,Hierusalem sane pervenimus.Et praiparatis Sed quare non audebant? Tot populi, lot regna,
ornamentis qu^e regi competant coronando, pacifi- quarc regulum nostrum el popcllum invadere me-
catoque Daiberto cum domno Balduino, oi cum ca- tucbanl? Cur de jEgypto, de Pcrsida, de Mesopo-
nonicis sancti scpulcri aliquantis, quia viri sensati taraia,vel de Syria non coadunabant saltcm centies
de hoc tractaverunt, cessavit contentio oorum. centum millia pugnatorum, ut nos hostes corum
CAPUT V. viriliter aggredercntur, et ul solent locusta;, innu-

De substilutione regis Ualduini, ct exiguitate ipsius merae messem in agello, nos omnino consumerent,
rcijis. ut nec mentiode nobisin lerraab olim suaultcrius
Anno ab Incarnatione Domini fieret?Nonenim tunc habebamus plusquam trecen-
1101, in basilica
beatae Maria;apud Bethlehom die NativitatisDomini tantum de peditibus,qui Ilierusalem,
los milites,et
a palriarcha memorato,una cum ppiscopis,cleroque et Joppem, et Ramulam, Caypham etiam caslrum
ac populo assistcnlibus, in regem honorifice sub custodiobant. Milites ctiam nostros vix adunare
sacra unctione sublimatus ct coronatus est rex audebamns, cum insidias aliquas inimicis nostris
Balduinus. Et quod fratri suo pra;docessori non n nioliri volcbamus.timcnles ne interim munitionibus
fecerant, quoniam noluit, et tunc lauilatum a qui- vi.cuatis damnum facercnt. Undc liquet omnibus,
busdam non fuit, huic ratione prudentius conside- hoc esse miraculum valde mirabilc, quod inter tot
rata ficri decreverunt. « Quid enim obest,inquiunt, millia millium vivebamus, etiamque dominantes
si Christus Dominus noster in Hierusalcm tanquam oorum alios tributarios faciebamus, alios vero
sceleslus aliquis, conviciis dchoncstalns, et spinis dcpriLniando vcl captivando confundebamus. Sed
est coronatus, cuni etiam ad ultimum mortcm pro unde ha;c probitas? unde ista potentia? Vere ab
nobis pertulit volens? Corona quidem iUa(]uantum illo, nomen Omnipolens. Qui populi
cui sui pro
ad intellectum eorum non fuit honoris, nec regiaj nomine ejus desudantis non immemor, in necessi-
dignitalis, imo ignominia; et dedecoris. Scd quod tatibus suis pie ei auxilium impendebat, qui in
illi truces ad improperiuni ci fecerunt,gratia iJci ad nullo alio, nisi in eo solo, conli<iebat. Quem ipse
salutem nostram cl gloriam vcrsum ost. llcx etiam Dcus aliquando mercedula lcmporali la>tilicabat,in

contra jussa non prselicilur.Nam jure etsecundum luturo autcm oiterna gloriu rcmuucrare promitlebat.
 ;

869 FULCHERII CARNOT. HIST. IIIEROSOL. — LIIJ. II. 870

tcmponi roconl;ilionis(li^'iiis.'^iiiui! S;epL' iiuiilcm
A. e.-.euiiics dcluleriinl. Quos .Ascaloncm abcuntes re.\
contristaliamur, cum dc, transin;irinis amicis nnstris conviari tristissimos Indo nos
gratiasDeo
fecit. iTti
nullum auxilium habcro potcramus. Vcrcbamur egimus, co quod sine occasionc nostrorum hominum
enim nc inimici nostri p;iucitatpm gcntis nostra; hanc munilionem nobis lam adversariam comprc-
comperientes aliquando, accursu subitaneo nos h^-nderamus. Quod castrum a Salomone conditum,
undique impetcrent, ubi nullus nisi solus Dcus Francis valdo molestum, dux Godefridus in anno
nobis opem frrrct. Quihus nihil utilc deessot, si pr.Ttorilo obsederat, nec ceperal. Cujusetium inha-
tantuinniodo gcns ot C(iui non dccsscnt; et qui per bilatores perswpc dc nostris occiderant plures, vel
pclagus llicrusalcm venicb.int, cquos sccum addu- rcddidoranttristcs. Jam tamcn Francicominus com-
ccrc ncijuibant. Pcrterram vcro ncmo nobis subve- lirchcnderant muri propugnacula, cum forto lignea
niebat. Nec Antiocheni nobis, nec nns illis succur- turris forinsccus muro adjuncta, pra; multitudine
rere valebamus. incam asccndentium, fru^tatim corruit. Undcferme
C.MHiT VI. ccntum Franci dc ea cadentos insanabililcr sunt lassi.
De subslitulioiie Tnnn-edi apud .{ntiochiani. Ibi ali(iuantos Francos Sarraccni tunc rctinuorunt,
Eo tonipor", contigit Martio in mcnse Tancrcdum quos in conspectu omnium in cruce appenderunt, et
Caypham oppidum suum, quod possidebat, Tibe- j. sagittis sagittavcrunt. Quosdam occiderunt, quos-
riadem quoque Balduino regi relinquere, et Antio- dam vivos vilitcr apud se detinuerunt.
chiam cum suis pcrtcrram ambulare. Miserantenim C.\PUT VII!.
ad eum legatos suos Antiocheni, dicentcs : « Ne Quomodo Crsarca civila.'! capta sit.
moreris, sed veni ad nos, et dominans omnium Cumijue rex Arsuth, prout opus erat, de gente
nostrum possideAntiochiam, ot tcrram illi subditam, suamunisset, Caasaream urbem PalKstinorum adiit,
quoadusquedocaptivitateexeatdomnusBoamundus et obsidione coronavit, sed quia erat rauro valde
dominus iioster, et tuus. Tu enim es propinquus fortis, non potuit cito capi. Jussil ergo tunc tres
ejus, milesque probissimus et prudens, nobisque pctrarias fieri, ct machinam unam ligneam altis-
potentior. Tu quidcm nostram terram molius quam simam, de malis et remigibus naviuni fabrefactam.
nos obtinere valebis. Si quando, Dco volente,
Hanc, ut reor, arlifices nostri niuro altiorem longi-
domnus Boamundus redicrit, erit inde quod jus
tudine XX cubitorum erexerunt, ut cum ad usque
monstrabit. » Sic mandatum est, et sic factum niurum deduceretur, hostes internos de ea milites
est. nostri lapidarent et sagittarent, ut cum murum de
CAPUT VII. Sarraconissic evacuarent, ingressum liberum homi-
Dc obsidione casti'i .irsuch, et ejus captionc. nes nostri haberent, et urbem comprehenderent. Sed
Apud portum Laodicensem per idem brumale G cum per 15 dies obsidionem renuissent, etcumpe-
tempus stolus navium rostratarum Januensium et trariis arces muri superiores aliquantisper Ijesis-
Italorum, hiemaverat. Qui cum viderent vernum sent, necdum turrislignea essct penitus compacta,
tempus ad navigandum aptum et tranquillum, moram eis fastidicntibus, noluit diutius Francorum.
vento prospero usque Joppem navigaverunt. Et cum probitas prolongare, quin absque machina prsdicta,
portui applicuissent, gaudentera rege suscepti sunt. et ca:teris supplementis, die quadam Veneris civi-
Et quia prope erat Pascha, cujus solemnitatem ex tatem ansu mirifico cum scutis et lanceis, appete-
more cuncti qui possunt colobrant, navibus suis rent. Sarraceni vero, prout fortius valebant, se de-
ad terram tractis, Hierusalem cum regeperrcxerunt. fendebant, mutuo cohortantes. Franci autem, quo-
Peracta autem solemnitate Paschiili, ubi conturbati rum Dominus erat Deus, ereclis non lente scalis,
sunt omnes proptcr ignem, quem die Sabbati non quas ad id opus jam praeparaverant, per eas muri
habuimus ad sopulcrum Domini, profectus est rex fastigium ascenderunt, et quos sibi tuno obvios
Joppem. Et facta convontione cum consulibusprae- inveneruntgladiisillicoperemerunt. Quod cum Sar-
quandiu in torra sancta ob amorem
dictae classis, ut raceni gentem nostram sic efferatam, et urbem jam
Dei morari Deo concedente et juvante
vellont, si ab eis captam viderent, ubi diutius vivere po-
interim de civitatibus Sarracenorum aliquam com- q tuerunt, illuc perpropere fugerunt. Sed nec hic, nec
prehendere cum eodem regc possent, tertiam pecu- illic delilescere potuerunt, quin morte promerita
niae partem hostibus internis ablatam, nulla injuria trucidarentur. Pauci quidem de masculino sexu viise
Januensibus facta, eommuniterhaberent, rex autem Feminis quampluribus pepercerunt,
reservati sunt.
primam et secundam, vicum insuper unum in eadem ut molas manuales V(.ilvitura; semper ancillarentur.
civitate sic capta jure porpetuo possiderent et has- Quas cum ccpissent, alii aliis tam pulchras quara
reditario. Quod cum fidci nexu intorpositae ab utra- turpes invicem vendebant et emebant masculos ;

que parte firmatum fuisset, indilate oppidum illud, quoque. Admiratum ipsius urbis, et episcopum,
quod vocatur Arsulh, tam per mare quam per ter- quem Archadium praenominant, rex vivos habuit
ram obsederunt. Sed cum inhabitatores Sarraceni quibus plus pro pecunia quam pro amicitia pepercit.
sentirent nullomodo se posse defendi aChristianis, Quot utonsilia multiformia ibi sunt invonta, non est
prolocutione apud regem callide facfa, dio tertia dicondi facultas. Unde niulli pauperos elTecli sunt
muros regi reddiderunt pecuniam autem suam
; locupletes. Vidi de Sarracenis plurimos ibi pe-
871 AD GODEFRIDUM APPEND. II — MONUM. DE BELLO SA6R0. 872

rcmptos accrvo de illis faclo, ignibus concrcmari, A tus est mori. Ivimus ad pugnam, mortcm forle
vel

quorum cadaverum nimius fetor nos valde mole- paratam. llluc fecit rcs porlari Dominics crucis
stabat. Kiebat hoc bysantioruni invcnicndorum gia- sipnum, quod nobis preobuit salutaro solalium. Die
lia, quos ibi improbi transglutiverant, nolentes ut quodam de Joppc cxiviraus, sequenti voro contra
de suoaliquid Kranci habcrcnt, quos quidam eorum eos bollavimus. Cumquc ad eos appropinquassemus,
in oribus suis juxta gingivas abscondebant. Unde ct illi ad nos similiter, nobis ignorantibus, et cum

aliquando contingcbat, cum quis nostrum super
collum alicujusSarraceni pugno feriebat, uHOaut
IG bysanlios ab ore forasexcutcrel. Femina! quoque
impudonler intra se bysanlios occultabant. Quod et
nefas erat sic recondendum, el multo turpius mihi
ad rccitandura.
Annus milienus cenlenus erat, sed et unus,
speculatoreseorum de specula nostra prospesisse-
mus, subsequentiam c;cteroruni statira intelleximus.
Et cum rex cum quibusdam de suis ulterius progre-
deretur, prospectans a longc vidit tontoria eorum
extensa in planis candescere. Quibus visis, mox
equo calcaribus puncto, ad nos postremo cucurrit,
ct quod viderat cunclis manifostavit. Unde oxsultarc

Cum nos Osiiream cum scalis ccpimus urbem. cocpimus, cum bellura forc diilicimus, quoniara id
Cum Slratouis turrem sic dictam copimus urbem. ficridosiderabamus. Si enim ad nos non venirent,
CAPLT I.\.
nos ulique ad eos iremus. Melius enira erat nobis in
B
Quod iii Cxsarea episcopus sil ordinalus. planis vastis pra;liari, ut cum supcrati essent, Do-

Et cum
de Csesarca, et de his omnil)US qufe in ca raino suffragante, longior eis fuga fieret. Unde in

reperimus, unacum Janucnsibus, pn^ut iibuit.cgis- fuga majus haberent detrimcnlum, quam si prope
scm\is, el archiepiscopum rommnnitcr clectum ibi muros eorum cum eis congrcderemur. Tunc jussit
pra'fecissemus, relictis ad cuslodicndiim urbem pau- rcxarma sumi, ol armalis cunctis, acies uostra; de-
cis, fostinavimus ire Ramulam civilalem, qux cst ccnler ad bollandum ordinat;o sunt. Ilaquc nos in

prope Lyddam. Ubi per 2i dies exspectavimus bel- manus Dei fidenler committontcs, adversus eos
luni al) Ascalonitis et I.altylonicis ccintra nos fieri, equitavimus. Abbas quidam, cui res pra;ce-
ob id illic congregatis. Scd (juia gens eramus rara, perat, cruccm Dominicam palam cunctis gostavit.
contra eos ire metuentcs, non ivimus, ne si forle Tunc rcx militos suos his vcrbis pic affatus cst :

Ascalons eis apparcremus intra moenia et aggeres " Eia, militcs Christi, confortamini, nihil motuon-
suos recursu continuo nos inlerceptos inlerimerent. tes. Virilitcr agite, ct in hoc praslio fortes estote, et

Propterea venire contra nos nolebant, quia sic pro animabus nostris, quaeso, pugnato, et nomen
evcnire putabant. Quorum callidilato comperta, tan- Christi omnino exaltate. Cui degenercs isti semper
diu calliditatem eorum callidius callentes ealluimus, exprobrant, et viriliter conviciantur. Nativitatem
usque animis eorum pavore marcescentibus, ad- '.' ejusct rcsurrectionem non crodunt. Quod si hicin-
versum nos venire penitus dimiserunt. Unde multi terieritis, lieati nimirum eritis. Jam jamque aperta
moram fastiditi, et egestate pressi, abexercitu suo esl vobis janua regni calostis. Si vivi victores re-
discesserunt. Quo audito, Joppem regressi sumus, manseritis, inter omncs Christianos gloriosi fulge-

et l.iudcs Dco dedimus, co quod a congressu eorum bitis ; si autem fugere volueritis, Francia equidem
libcr sic facti cramus. longc cst a vobis. omnes ei assen-
>i Ilis ita dictis,

CAPUT X. scrunt. Ad pugniim propcrant, cunctos mora longa

Deprxlio salis crueiilo Chrisliaiiorum
iii quo Clirisliiiiii
Quod cum postea auribus adcos semper
per 70 dies quieti sustinuisscmus, inlimatum est
rcgiadversarios noslros animosilate ilerata commo-
veri etiam nos appetere parari. Hoc aulem audito,
fecit rex gentem suam prompte congregari, de Hie-
rosolyma videlicot, el Tiberiade, Caisarea quoque,
atque Turcorum, moleslat. Quom ieriat, vel pra;cipitet, jam omnis
viccrunt. cogitat. Et ecce gens detcslanda nobis occurrens,
intentis, dcxlra livaque vohemenler in nos irruit. Gcns quo-
quc nostra, licet paucissiraa, pcr scx acios divisa,
sicut solcnt aucupes in multitudinc avium, ita inler
cohorloseorura ingentes, Aujlva Dels cxclamantcs,
sc iiiseruerunt. Quorum mullitudo in tantum nos
illico obtcxit ut alius aliura vel cerncre vel cogno-

et Caypha. Kt quia necessitas nos urgi'bat, pro eo n scere posset Jamque rcpulorant, jamque quassave-
quam militum eramus egentes, monente rege, qui- rant duas anterioros acies nostras, cum huic ncgo-
cunquc poluil de armigero suo militem fecit. Ita([uc tio intuitus festinautissime rcx a parte poslrema

militos nostri omnes, 240 tantumraodo fucrunt, pe- subvenit. Ubicnim virlutemhostiumvalidiorcmesse
dites vero900. Qui aulem contra nos, 11 milliami- speclavit olcognovit, accoleralocursucumscarasua,
litum, et21 millia peditum simul erant. Hoc quidem impctui ncfandorum viriliter seobdidit.eteorampo-
sciebaraus, sed quia Dcum nobiscum habebamus, tcnlioribus corum hasla vibrala, in quasignum pcn-
eos aggredi non formidavimus. Ncc enim in armis, debat album, ictu lance;c percussit Arabcra unum
nec in genle multa confidcbamus, sod in Domin» sibi iibviuni ; in cujus oraonto cum ad lcrram de so-
Deo spom nostram omnimo posuerauius. Magna nipedcillum pra;cipitaret,idcm signum memoratum
audaritas, sed non audacitas erat, irao fideselcha- roraansit. Lanceam autem indc estorsam, sicul ipse
ritas. Quoniam pro amoroilliusspcrabamusdiligen- proi^riusastanscerncbam, ad la;dcndumalios prom-
tcr mori, qui pro nubis aiisericorditcr morte digna- plc dotulit. Ilinc isti, hinc illi forlitcr pugnabant.

I
873 FULGHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 874
Vidorelis uliqiie liora; spatio nuii modico mullos A urbem Pliilislinoium nunc deserliim transivim\is,
equos sessoribus vacuos. Videbamus lerram nimis Ibenium quam modovocant,obviosnobisaspeximu9
occupatam de scutis vcl pectis, de pngionibua ct Arabcs ferc quingentos, aJoppcrevertentes.Quidio
pharetris, arcubus et sagittisdoSarraceiiiset /Kthio- bflli cuciirrerant illuc, et pr;cdam,qun,mforin3CCus
pibus tain mortuis quain mortivuiiicratis.SimililPr inveiieraiit,arripucrant Nam cum
ea3dem dc pediti-
do iTancia, sed noii do tanlis. Aderat ibi crux Uo- bus noslris iii postrcma partc fecissent magnam,ct
minicainimicisGhristi valdecontraria ;contra quam in dextro cornu unam aciem penitus consumpsis-
gratia Dci ponipa corum prsvalere non poluit. Sed sent, et anteriorcs sicut postremos victos esse cre-
ac si pra;sentia ejusverecundielTecti.non solum nos dcrent, asumptis occisorum scutis el Ianceis,atque
invadere cessaverunt, verum cliam pavorc ccelitus galcis lucidis, de quibus se pompatice ornaverunl,
percussi omncs, in fugam celcrcm suam verterunt properantes statim usquc Joppem, monstravcrant
senter.tiam. Qui tunc habuerunt equum volucrem, arma nostra Joppitis, diccntcs regemetomnessuos
fugicndo evaserunt mortom. Tajdiumerat colligere in bello essc pcrcmptos. Quod cumaudissentqui in
tot scuta, tot missilia, tot Joppe custodes remanserant, quia veri erat sirnile,
arcus et sagittas, quas in
campis fugitivi jcccrant. Tot corpora, admirantes valde exterrili sunt.etdictis eorum fidom
qua"; ibi jace-
bant exanimata, si quis vellet ca diiiumcrarc,deri- P adhibuerunt. Arabes autem illi, cuin pulassent ab
corct utiquein computatinne. Ferturlamen quinque exterritis civilnis urbcm illico sibi reddi, cogitatio-
millia ex eisdemmilitibuselpeditibusibiperemptos nibus suis adnihilalis,nihil ibiampliusproficientes,
fuisse. Duxetiam Babylonensis militise.qui eam ad Ascalonem regredi coeperunt. Qui cum nos regre-
bellandum adduxerat, cum ca?teris interiit. Dc no- dientes ad Joppem perspexissont.suspicatisuntnos
stris vero militibus 80perdidinnis,de peditibus vcro esse de gentc sua; qui nobis omnibus inpra;Iiooc-
amplius. Probissime illo die rexsehabuit.Optimus cisis, reliquos Christianos versus Joppem coiiver-
consolator, rigidus percussor exstitit. Milites quo- santes appetcre vellcnt. Undc valde mirabamur,
que sui, quamvis essent pauci, erant probissimi. cum tantum nobis appropiabant, ncc Francos nos
Certameo illud non diu fuit anceps.Illienimtempe- esse cognoscebant, donec milites nostros cita inva-
stive fugerunt, hi vero prompte eos fugaverunt. sione aggredi eos viderent. Tunc vidcretiscelerrime
CAPUT XI. eos huc illucque fugere, ut neo alius aliumexspec-
Quanli de Christianis ibi corruerint. tare vellet, et qui equum tunc non habuit agilem,
bellum insontibus odiosum,et intuentibusper- caput mox gladio subegit.Sed quiaFrancivaldefue-
horridum Bellum, quia non bollum nam per an-
! rant fatigati, et in praslio plures vulnerati, non po-
;

tiphrasim est dictum.Bellum cernebam, mento nu- tuerunt eos sequi. Illic si abierunt, nos vero Jop-
tabam, ictus timebam. Omnes inferrum ruebant,ac C pem laffti pervenimus.
si mDrtem nunquam timerent. Dira calamitas, ubi CAPUT XIII.
nulla charitas. Fragor erat nimius de mutuis utro- De Joppitarum nmsa lcgutione ud Tancredum priuci-
bique percussionibus.Hic perculit, ille corruit. Hic pem Aniiochix.
nescit misericordiam, nec ille quasrit eam.Hic per- Quanta pulatis fuitexsuItatio,etgratiarum actio,
dit pugnum, ille vero ocuIum.Mensrefugithumana cum de mari summo nos ereclis vexillisrevertentes
ubi talis ceinitur miseria. Mirabilequidem dictulin cernerent, quos inJopperomanerefeceramus?Certe
cnpite vicimus in cauda vero superati sumus. In
; non est dictu minimum. Accurrcrant enim illic duo
cauda Christiani ruunt, in capite autemSarracenos nugigeruli, alter post alterum, qui Joppitasfefelle-
vincunt. lios fugavimus usque Ascalonem, illi au- rant, dicentes quoniam rex mortuus et cum suis
tem peremptis nostrismoxequitaverunt usqueJop- omnibus. Qua de re ultra quam credi potest con-
pem. Itaque die illo nulIusreiscivitexifum.Cumque tristati, opinantes hoc esse verum miserunl Tan-
tam occidendo quam fugando rex et sui campos de credo Iegationem,quitunc Antiochiajprincipabatur,
eis evacuassent, jussum est utin eorumdem tento- in chartula scriptam ;
quam detulit nauta quidam
riis, quae fugitivi reliquaerant nocte illa, quiescere- carinam suam ascendens, hoc tractante regis con-
mus. Jussum est, et factum est. n juge. Epistola quidem illa ha;c verba continebatsa-
Septenas Idus Septembris cum legerctur, lutifera Tancrede vir prajcipue,milesque quam
: «
Fecimus hoc belkim diguuiii satis ad recitandum, optime, accipe hanc schedulam, quamtibi qui Jop-
El fuit adjutrix divina gratia Fraucis.
pem inhabitant, regina scilicet et urbis paucicives,
CAPUT .XII. permelegatumfestinum mittunt.Et ut magisforsan
De sorte varia praelii hujus. scripturaj huic credas quam mihi, perlegifac eam,
Sequenti autem die, cum in papilione regis mis- quoniam, proh dolor? rexHierosoIynorum,quicon-
sam audissemusde Nativitatealm.-evirginis Maris, tra Babylonios et Ascalonitas pugnam commisit,in
unde solemnitas erat in illa die, oneratis jumentis congressu illorum devicfus, vel forsitan cum suis
nostris de rebus hostium nostrorum, de pane sci- omnibus, quos secum ad bellum perduxit, occisus
licot, et annona, farinaque,necnon tabernaculiseo- est. Nam qui calamitatis hujusmiseriamvixevasit,
rum, praeceptum est monente salpista Joppem re- Joppem fugiens, hoc nobis deprompsit.Quapropter
gredi. Qui cum regrederemur, et Azotum quintam ad te virum non imprudentem venio legatus,opem
Patboi. CLV. 28
875 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — AWNUM. DE BELLO SACRO. 876
qua;ritans,ut onini occasiunc remota, indilate suc- A prjelerilocumpcrRomaniamperegrellierosolymam
currere nitaris genti Dei valdeanxiK.etutreormelae pcrgebant, equos suos et omnia quxhabebantami-
vile jam proxiraa;. » Hoc dixit. Ule obaudicns pa- serant. Unde mcntio hic non incongrae intcrsercn-
rumper siluit. sed cum hoc verum csse crederet da est.
quod audierat,prE grandi trisiitiaetdolorelam ipse CAPUT .\V.

quam omnes alii qui aderant, lacrymari pie cocpe- De sectinila Fraiico) iini viiscrabili peregrinatione, el

runt. Et responsione legato facta, jussus est fieri
apparatus per totam terramsuamadsuccurrendum
Hierosolymilanis.Et cum jam parali essentad illud
iter agendum, ecce subito venit brevigerulusalter,
scbedulam deferensalteramprioridissiraileiii,quam
Tancredo porrexit. Nam quod de incoramodo scri-
ptum erat in priori, hoc de prosperilale rcpertum
est in posteriori. Lectum enimhicestrcgcmdebello
sanum Joppem remeasse, ct Sarracenos procul du-
bio magnifice superasse. Tunc ergo qui de dctri-
mento doluerant. de bono succcssu gavisi sunl.
mira Dei clemcntia Non in multitudinc gcntis vi-
! Slophanus Burgundio; comes nobilis.adjcclopopulo
cimus, sed divina freti virtulc eos dispersimus. Ila-
que ab hostibus sic crcpti, Hierosolymam onnles
dc mortc Hugonis magni.
Cum Francorum excrcitus ingens, ut dictum est,
Hierusalcm tenderct aderar.t in illa multiludine siraul
Willelmus Pictaviensium comes.etStephanuscomes
Blesensis, qui ab Antiorhia relicto oxei-citu discoa-
serat ; sed quod tunc reliquorat, nunc reslaurarc
satagebat. Cum his I!ugoMagnus_erat,qui posl An-
tiochiam captam inCallias ropcdavcrat.Aderalcum
his Raymundus comcs Provincialium, qui apud
^.
Constantinopolim moratus erat, poslquam de Hic-
rusalcii huc usquo rcgressusruorat..\doiat quoque
innumcro, dc cquitibus et pcditibusexercitu bipar-
lito. Hisin Romania; finibus obslilit Solimam Tur-

Deo reddidimus laudes.Dcinde por 8 menscs bello- cus,cui cui jamdiu Franci Nica;am urbrmabslule-
rum quievimus immunes,donec annirevolutiolem- rant.Sed delrementisuinon immcnior,cummultitu-
pus reduxit a;stivum. dineTurcorum inagna cxercitum Francoruminfcli-
CAPUT XIV. citer dispersit,et confudit,et lotum feread intcritum
De ewercilu Ilabylonico contra Chrislianos coadunalo. advexit.Sed quia Domlno providentecatcrvalim per
Anno autcm sequenti 1102mcdiante Maiocon,2:re- plures incedebant vias, nec contraomnesdimicare,
gati sunt apud Ascalonem Babylonii, quos rex oo- nec omnos occidcre pctuit.Sed quia eos fatigalos,
rum huc miserat, ut nos Cbristianos omnino de- ot fame et siti anxios, atquc pugna; sagiltaria; in-

struere niterentur. Erantcnimibi20millaequitum, doctos esse didicit,magis quam centummilliaequi.

et 18 millia pcdituin, e.xceptls clilollariis,qu; came- tum atquc peditum gladio percmit. De mulieribus
los asinosque victualibusonustosininabant.gcstan- nempc alios occidit, alios secumadduxil.Mullivero
tes in manibus ad pugnandum clavam et lissilia C pcr dcvia fugientcs ot montana,clsitiaugustiactcx-
sua. quidem die quodam urbem Ramulam ad-
Ili stincti sunt. Quorum oquos et mulos,jumenloquo-
ierunt, ct ante cam tabcrnacula sua cxtendcrunt. que ol ornamenta muUiformiaTurci habucunt.Illic
Porro in una civitatis arce munitaorant 15 milites, perdidit comes Pictaviensis qua;cunquc habebat,l'a-
quos rex ibi custodes posuerat anle quam Syri
; miliam atque pecuniam suam. Vix etiain mortem
quidam ruricola; versabantur quasi suburbani.Hos cvadons, pcdcs tantuin, et pr.-c miseria luguhris et
quidcm Christianos Sarraconi pcrsa;pc nocontcs ot confusus. Antiochiam porvenil.Cujusanxiclati Tan-
deturbantes destrucre conabanlur,et arcem illam cicdus, coinpations, eum pie suscepit, el do bonis
diruerc, quia propter eosinhabitantos nonpotorant suis sublevavit. Qucm Dominus ila easliyans casli-
per plana illa libere discurrere. Insuper ejusdem gavit, sed inorli non tradidit {Psal. cxvii, 18). Hoc
urbis episcopum, qui in ecclesia SanctiGeorgii ma- quippc. ut nobis vidcbatur, tam illi quam ca-toris
nebat cum clientela sua, comprehendere molioban- proptor peccala oorum el suporbiam contigit. Qui
tur. Quod monasterium cum die quodani incursu aulemevascriint,IIierusalem venironondistulorunt,
malevolo circuissent, considcrata loci firmitate,Ra- excepto Hugoiic Magno, qucm in Tharso Cilicia;
matha redierunnt. Episcopusautem illecum fumos dofunctum sepclicrunt.Qui cum Antiochiam pcrve-
flammasqueinspexissctjignibuscorumaccensisjam nisscnt, alii pcr marc, alii vero por terram Hieru-
^
iu cuhnis, timuit ne ab cis adeumremcantibusob- salem pcrrcxcrunt. Qui cquum habere potuerunl,
siderelur. Et prajcavens in futurum,mandavit con- lihontius pcr tcrram iverunt.
festim regi qui in Joppe incrat, ut ei fcstinanter CAPUT XVI.
succureret, quoniam Babylonii anto Ramulam ho- Dc captione Torlosx uriis.
dc quibus cohorsunajamcircamona-
spitati orant, Cumque usquc Tortosam venisscnl.quam Sarra-
sterium suum irrucnles cucurreranl.Quod cumau- ccni tunc possidcbant, non larduverunt, sed per
disset rex, sumptis armis suiseqnumascenditcon- niare ct por torram assilierunt. Quid morabor?ur-
citus, quem militia ejus, ipso jubonte,ot coriiu re- bcni ceporunt, Sarraccnos oocidcrunt, pocuniam
gio monente, citissime sciuta ost. Aderant tunc in coium habucruiit, ot postea itor suum carpcro non
Joppo militesquamplurimi,quivenlumpra;stolantcs dosieiuut, Sed molestum omnibus fuil.ciim Ray-
opportunum, in rranciam redituri transfretare op- mundum comitom ibi remanere viderunt. Quem
tabant. Hiequidemcquiscarcbant, quoniamin anno omncs Hierusalcm secum iturum spcrabant. Sed
877 FULCHERII CARNOT. HIST. HTEROSOL. — LIB. IL 878

luia uuliiit, ihi ruinaiisil, urbiMii obUnuil, mide IjJa. \ in cus probissimc ulti sunt. Num plurcs cx ois oc-
sphcmiain ri inrcrcbant. UUradcindcprogretliciitcs, ciderunt, ct de campis cjectos tabernaculis suis
transierunt Archas, ct urbcin TripoHni, GibcUum- privaverunt. Dcniqiic Dcn pcrmittcnte, a supcratis
que. Inde vencrunt ad mcalum coUis angustum, supoiati sunt. Evasit autcm rcx griitia Dei, et nobi"

prope urbem Berithum. IUic cos rcx Balduinus pcr liorcs militia; surc aliquanti; quicursu citoin urbem
28 dies cxspcctavcrat, cuslodiens interim viam Ramulam se intruscrunt. Non enim longius fugcro
illam, ne ibrte Sarraccni occuparent, et pcrcgrinis potucrunt.
transituin vetarent. Ipso cnim rex legationem inde C.\PUT XVIII.
precatoriamhabucral ab cxcrcilu illo venicntc. Cum- De fuga rcyis Balduini.
que regem sibi obvium illic invenissent, congratu- Rex autcm cum nollet se ibi includi, mallensalibi
latisunt valde, et osculis ad invicem datis, Joppem mori quam ibi utilitcr inlcrcipi, accepto protinus
profccti sunt, ubi jam applicucrant qui per raare consilio, committensse tam morti quam vita2, foras
iverant. exire conatus est. Et adhibitis sibi tantummodo
CAPUT XVII. quinque cnllcgis, quostamon non diu habuit, quo-
De miscrdliili prcvlio Chrislitowrum uOinc Turcorum. niam ab advorsariis rctenti sunt, cursu pri.cpctis
in Quo Chriatiani occisi, Turci viatorcs lucrunt. cqui montana fugiens petiit. Itaquc Dominus eum
j,
B de manibus inimicorum suorum fortiorum eripuit.
Prope erat Pascha, ct Ilicrusalem tuno adierunt,
quia hoc dcsidcrabant. Qui postquam solemnitatcm Qui lilicnter tunc Arsuth proficisceretur, si posset,
ibi,ut mos est. peregisscnt, Joppem regressi sunt. sed hostibus ei obsistentibus, illuc irc nequivit. lli

Tunc quoniani inops crat comcs Pictavlcnsis, ct ctiam, inurbc Ramulcnsi rcmanserant,postmo-
qiii

dcsolatus omnimoda egcslate, navim cum paucis dum extra ostium cxire non potucrunt. Ab impia
ascendens Franciam repatriavit. Tunc Stephanus enim gentc undique obsessi, denique, proh dolor!
Blesensis cum aliispluribus transfretarevoluit", sed ab eisdem sunt comprehensi.Quorum quosdam oc-
in pclago vento ei obstante, nihil aliud quam re- ciderunt, quosdam vero secnm vivos abduxerunt.
verti potuit. Qui tunc in Joppe jam dc mariregres- Episcopus autem cum in ccclesiaS. Georgii hocin-
sus erat, cum rex in equum suuni, ut dictum ost fortunium contingi audissct, Joppom furtive aufugit.
superius, ascendit, eontre hostcs iturus, qui ante Heu quam nobiles et probos milites ea tempestate
!

Ramulam sedebant. Adhuc inibi erat Gaufridus co- amisimus, tam in bello prius quam in turre jam
mes quidam Vendoniensum, et Stephanus comcs dicta posterius! Occisus est enim Stephanus Ble-
Burgundioc, et Hugo Liziniacensis frater Raymundi sensis comes,vir prudens ct nobilis Stephanusque
;

comitis. Hi cum cquos ab amicis suis ct cognatis alter Burgundia; comcs. Extorserunt se inde tres
quaerentes mutuati esscnt, mox
conscenden- C milites, qui plagis et ictibus vehemenjer afflicti,
in eos
tes, rcgem secuti sunt. Hoc siquidem
in modcstia cursu fugitivo Hierusalem nocte sequenti equitave-
regis magna fuit, qui gntem suam exspectare ne- runt, Qui urbem ingressi, infortunium quod acci-
glexit, nec ordinate, sicut oportct sapienter ire, ad darat civibus propalaverunt. De rege autem, sive
bellum processit. Sedabsquepeditibusmilites suos viveret, sive morluus esset, nihilse veri scire dixe-
exspectans, accoleravit hostesappctere, donec igno- runt. Unde statini luctus non minimus est ortus.
ranter intra multitudincm Arabum se infixerit. Et CAPUT XIX.
quia in probitate suaplusquam doberetconridebat, Quod re.c ingrcssus est Arsuth.
nec plurcs esse quam mille vel septingentos spera- Rex autem cum nocte sequenti pro timore .A.ra-
bat, idoo sic properabal, ut, antequam, refugerent bum montanis dolituisset, die tcrtio cum uno
in
obvius illls veniret. Sed cum exercitum eorum subito tantum milito ot armigero ejus de montanis cgressus,
intuitus esset, timore perterritus animo infremuit. tanquam quilibet incognitus erroncus, per dovia
Attamen consolationis valetudinem assumens, re- desertorum esuriens et sitiens, Arsuth oppidum
spexit suos, quos pie alloquens, ait « milites :
suum est ingressus. Una quidcm res illa saluti fuit,
bellum hoc respuere
Christi, et amici mei, nolite quod pauloante illinc recesserant quingenti hostiles
;

sed armati Dei virtute, pro vobismetipsis viriliter n milites, qui aliquandiu murum oppidi quasi explo-
pugnate. Nam sivc vivimus, sivc morimur, Domini ralores circuierant. Quos nequaquam evasisset, si
sumus (Rom. xiv, 8).Quod si quis fugere tentaverit, ab eis visus esset. Ingrediente autern rege Arsuth,
jam non est spes evadendi. Pugnando vincetis, fu- gaudenter a suis susoipitur. Comedit etbibit, et tu-
giendo cadctis. » Tunc autem, quoniam locus et tatus dormivit. Hoc cnim humanitas desiderabat.
tempus erat monstrandi probitatem, repente in
CAPUT XX.
Arabes forti impetu se impegerunt. Et quia non
Quod thigo de Tibcriade, patriarcha llieroso-
alqiie
erant nostri plusquam 200 milites, a 20 millibus
lymitanus, in auxilium propcraverunt, et de
rcijis
circumplexi sunt. Qui cum a pressura gentilium bcllo peracto Christiunis videntibus virtutc et auxi-
gravissime cohiberentur, et major pars nostrorum lio sanctse crucis.
minimK horae spatio perempta occidisset,onus hu- Ipso die ecce Hugo de Tiberiade civitate veniens,
jusmodi ferre nequiverunt, quin residui in fugam unus de optimatibus regis,qui jam confessione ejus
verterentur ;
sed licet tam male eis acciderit, prius audita ^olatium aliquod genti residuK impendere
879 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONU.M. DE BELLO SACRO. 880

optabat. Quo viso, laelatus est rex valde. ilabebat A nostram undique gyraverunt.Quibus inclusis, nihil

eniiu seeum octoginta milites, quibus opus erat ne- eis ulterius uisidiWnum auxilium prodesse potuit.
gotio immincnti. Lcgatione a IJierosolymis habita, Sed omnipotentia Domini prorsus confidentcs,
in

subvenire Joppitis accelerabat sed non est ausus

; ubi turmam densiorem et fortiorem viderunt,impctu
rex eos duccre per terram proptcr hostesviatoribus mirabili fcrire non distulerunt. Qui cum in una
insidiantes ; sed intrans in unamcimbam navigavit parteforliterpugnandoeospcnetrasscnt, illico alior-
Joppcm. Et cum applicuissct portui, cum gaudio sum eos recurrere necesse fuit.quoniam ut,pediles
magno susccptus csl, qnia juxta illud Evangelii : nostros absque protectione militum videbant, illuc
Morluus fuerat ct rcvi.ril, pcrierat ct inveiilus csl statim festinantes extremos occidebant. Pcditos ta-

{Luc. XV, 32). Et quem mortuum jam doplorabant,
nunc vivum et sanum vident. Sequenti vero die
egressus est llugo pra;dictus de Arsuth,et Joppem
pavidus properavit. Cui rex in adjutorium, propc
ravit, ne ab hostibus in viaoppugnaretur. Cumque
Joppempervenissct,consilionon diutiusprolongato,
regcra monuit ncccssilas, ut illos,
P
et apud Sanctum Abraham ierant, mandando vc-
nire Joppem faceret ut bellum item cum Ara-
: tcm sua Francis in campo reliquerunt cuncla, sti-
bibus committeret, qui Joppem machinabantur
comprehendere, prope hospitati. Dum autcm me-
ditareturj quem illuc legatum mitlcret, vidit ilii
queuidam Syrum hominem humilem, et habilu
vileni; quem obui.ve precatus est, ul pro Dei
men nostrinon ignavi pluviam sagiltarum invaden-
libus se tantam jaciebant, ut in visibus eorum et
peltis multas infixas viderent. Itaque cum a pediti-
- bus sagittariis vchementcr essent repulsi.cl a lan-
ceis militaribus multi sauciali, ct dc papilionibus
jam privati.opitulante Deo Francorum obtuti-
suis
bus dorsa fugientes vcrlcrunt. Sed non sunt diu
qui Uierusalem
fugati,quia fugatores erant pauci. Tabernaculaau-
pendiumque totum. Equos quippe suos omnes ab-
duxerunt fere, exceptis aliquantis plagatis, et in
fuga siti exstinctis. De camelis eorum ct asinis
niultos habuimus. Mulli corum cum fugerent.vel
la;si, vcl siti cxasperati in via sunt raortui. Yerc

amore hanc legationem facturus susciperct, quia
non inveniebat qui eam cxplere valcret. Non enim
audcbat per viam gradi quispiam proptcr ho?ti-
les insidias. Is autem, susccpta cx Dca audacia,
nocte sub opaca, ne ab inimicis vidcretur, per invia
ei loca satis aspera incedere non differens, die ter-
tio fessus valdeHierusalem pervenit. Cumquerumo-
rem desiderabilem de rego civibus innotcscerel, ct
vivumeum declararunt essc, Domino omnes debitas C tantcr opussuumpatrarepraesumunt, et inconsulte.
indc rereruntlaudes. Nec mora longior fuit. Scripto
quod tulerat lecto, parati sunt illico militesquot ibi
reperiri potuerunt. Nonaginta, ut reor, tam de mi-
litibus quam de illis qui equos habcre vcl jumenta
potuerunt,sed quamvisvoluntarie, lamcnsatis timi-
de ascendcntes, illuc ire non distulerunt. Hostium
quidem subsistentium insidias pro posse vitantes,
dignum erat et justum.ulqui ligno Dominicae cru-
cis muniti erant, super inimicos ejusdera sanctaj
crucis victorcs cxisterent. Quod si in anteriore bello
eadem crux alma cum rege defcrrctur, non cst hx-
sitandum quod populo suo Dominus propitiaretur.
Sed sunt nonnulli plus in virtute sua quam in Do-
mino confidentes,ctin suosensu nimium abundan-
tes, et sapientum consilium spernentes, pra^cipi-
Unde sffipe contingit detrimentum magnum non so-
lum eis cvenire, scd et multis aliis oporis ejusdcm
expertibus. Unde solent tales plus Dominum incul-
pare quam stultitiam suam recognosccre.Qui cum
stulte quidem inchoat, roi exitum non considerat.
Ec]uus paratur ad belhini,Dominus autom salutem
tribuit. Si justi precatio non semper a Dominocx-

et per devia euntes, a ptjrle Arsuth divertentes itcr auditur, quanto magis impii? Vel quare inculpat
suum deduxerunt, Qui cum juxla littus maris pcr- Deum, cum statim non ci adimplet dcsiderium
propere graderentur, occurrerunt eis gcns nefaria, suum? Cur exaudietur, cum nihil boni silpromcri-
qui sperabant eosillic inlorcipcre et occidere. Quo- tus? Nonnc ipse novit quid agcndum sit in omni-
rum aliquibus oportuit jumonta sua ibi relinqucre, bus? Boetius circa hujusmodi dicit: " Quidquidci-
et in maris undas ad natandum se jaclare, ut dolor tra spcm videas gori,robus quidem rectus ordo est,
dolori medicina fieret. Illo enim natatu ab impiis opinioni vero tua; perversa confusio. » Sed non re-
jumcnta pcrdiderunt. Milites vero equos n rum morita, spd fortuna; spectat evenlum stultus.
eruti sunt,
habentes agiles deferendo seJoppem pervcnerunt; Miiltoties quidcm existimat homo id tunc sibi no-
vix tamen evaserunt.Rcx autem adventu eorum ox- ruum, quod postoa vortitur ad proficuum, et con-
hilaratus, ct admodum vcgetatus, haud longius tiiigitccontra cum alicui bcne sncccdit, paulo post
negotium suum differri voluit; sed mane scqucnti eidcm evcnire quod multum officit. Explelo bello,
militibus suis cum gente pedestri ordinatis, contra iit supra dictum est, in quo rcx victor exstitit, ta-

iniraicos suos bellaturus exivit. llli oquidem non bernaculis eorum collcctis, Joppom regressus est.

longe ab Joppe orant, sod quasi milliariis tribus ;

1'ostmodum quiovit terra, bollorum immunis,
ubi machinas suasjam pra^parabant, ut indilate Jop- tcmpore sequenti, autumnali scilicet atque liie-
pem obsiderent, et coarctatam comprehcnderent. mali.
Sed cum gentem nostram contra sc ad pra;lium ire CAPUT X.\I.
spectarent, protinus sumptis armis suis, audacter Quod fe.v Achon urbcm obsedit.
excoperunl. Et quia mullitudomagnaerant,genlem Aiino 1103, lcmpore vcris, cum Pascha ex more
881 FULCHERII CAHNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. 11. 882
in llierusalem cclcbrassemus, urbem Aehon Ptolc- A. mundus nimia anxius,raro navigio transfretavit in
maiiiani dictam rex cum exercitulo suo aggressus Apuliam, terra sua tota Tancredo commissa. Cum
obscdit. Sed quia muro ot antemurali fortis crat eo tunc transiliit Daibcrtus,qui patriarcha llieroso-
valde, non potuit cam tunc coniprchendcre, pra'- lymorum fucrat, vir prudcns, et consilio pollens.
sertim cum miraliilitcr Sarraceni probissimc intus Ivit Hoamundus, ut de transmarinis partibus gen-
se dofondcrcnt. Cum aulem tam segetes quam vir- tem sccum reduceret.Ivit autem Daibertus,ut cau-
gula eorum, hortosque devastasset, Joppem re- sam suam et injuriam sibi a rege factam Romano
diit. pap;c innotcscerct. Ivit, et impetravit,sed non red-
CAPUT XXII. iit, quia in via oliiit.
/)(' principi' Boamuiulo n captivilate liberato.
( APUT XXVI.
De domino autem Boamundo dcsidcrabilis rumor Quomcdo .tntiochcni contra Parthos dimicantescapti,
exiil tunc divulgatus, quia de Turcorum custodia et quidain occisi sunt.
Dei gratia liberatus est. Ipse autem quomodo dc Hoc anno, commoti sunt Parthi et Medi, atque
caplivitate redcmptus exierat, per nuntium suum Chaldrei, et qui inMesopotamia habitabant affines
maudando notum fecit,et qui .\ntiochi« priusprin- nostri, ad nos Christianos impetendum, et omni-
cipatus fuerat, postea gaudenter a civibus suis sus- mode pessumdandum.Quo rumore ad nos usque ef-
ceptus, terram illam nobilitavit et possedit, Laodi- fuso, optimates universi ad excipicndos eos nihilo-
ciam civitatem, quam Tancredus postca ceperat, minus se preeparaverunt.Et praeparati sunt sub fe-
et hominibus imperatoris Constantinopolitani abs- stinantiadomnus Boamundus et Tancredus, Bal-
tulerat, suscepit insupcr Boamundus. Unde Tan- duinus quoque comes Edcssenus,necnon et Gosce-
credo de terra sua competenter tribuit,et eum sibi linus, et Daibertus ille Hierosolymitanus, atque
gratanter pacificavit. archiepiscopus Edessenus.nomine Benedictus.cum
CAPUT XXIII. et populari. Et Euphrate flu-
turba militari simul
Dc rege usqve ad mortem peiic vulneralo. mine Carraque deinde civitate prope
prffitergresso,

Tempnrc illo, rege Ralduino contra Sarracenos flumen Achabor nominatum, hostium phalangibus
more solito certante, contigit quodam die eum in obviaverunt, et eommisso prselio statim juxta Ra-
paucos eorum irruere,ct dum de inferitione eorum cha, peccatis nostris exigentibus, in dispersionem
jam certus sub spe gauderet, yEthiops unus pone et confusionem Christiani sunt dati.r uam pugnam
rupem delitescens.callide insidiatus est ei, ut inte- longe omnibus anterioribus bellis fuisse atrociorem,
rimeret. Qui missili fortitcr vibrato, propc cor re- rerum exitus monstravit. Ibi domnus capitur Bal-
gem profunde vulneravit. Quo ictu fere
a dorso duinus comes Edessenus,rex quidem Hicrosolymo-
usque ad necem eum leesit. Sed cum postea rum futurus,et a primo rege secundus, capiturque
SR medicari soUicite studuisset, post incisionem cum eo domnus Goscelinus cognatus ejus ; cum his

etiam cicatricis vexatas sospes tandem effectus quoque praBdictus archiepiscopus. Plurimi autem
est. in memoratum flumen obruti, exstincti sunt. Equi

CAPUT XXIV. et muli, et opum infinita copia est perdita. Dom-

De captiotie urbis Achoii, qux vulijo Achra dicitur. nus vero Boamundus, et domnus Tancredus, per
Anno 1104, transacta hieme, cum in llierusalem devia et per diverticula passim fugientes,nec viam
verno florente Paschae solemnia celebrata fuissent, nec semitam utiliorem eligentes, errabundi et con-
rex Balduinus congregata gente sua profectu« est fusi tandem evaserunt.MuIti etiamsagittisetpugio-

Achon, et iterum obsedit eam. Ad quod venerunt nibus transfixi occubuerunt. Et qui Carram sine
Januenses cum classe 70 na^num rostratarum. Et magna difficultate comprehendere possent, si eam
cum civitatem machinis et pervasionibus crebris in primis obsedissent.postea nec initio nec in reditu

per viginti dies circumcirca cohibuissent,perterriti quoniam securitas inferdum dam-

adipisei licuit.Et

valde Sarraceni, vellent nollent, reddiderunt eam num metus et sollicitudo emo-
fallcndo generat,ita
regi.Erat enim nobis valde necessaria,quoniam in lumentum providis et timidis parat. Nocuit enim
est ei portus adeo utilis ut inter mrenia secura na- D sspe, ut scriptum est, difl^erre paratis. Huic siqui-
ves quamplurimas sane concipiat. dem negotio sive infortunio duo nimirum hostes,
discordia ef invidia, genti nostrs obfnerunt; qui
Jam novies orto gemino sub sidere Phoebo,
L'rb; .4.chon capitur Ptolemaida quce vocilalur, etiam de acquisifis possessionibus ad nimiam
Anno miUeno ceuteoo necne quateruo. egestatem inclinare solent homines.Hoc saepe vidi-
Nan e?t urbs Acharon quam quilibet aestimat Achon. mus, hoo experimento didicimus. Non fallor, nec
Illa Philistoa, Ptolemaida dicitur ista.
commentor.
ambage deceptoria pelliccns, frivola
Urbe autem sic capta, de Sarracenis plurimos occi- Vere hoc itinere tam periculoso, tam formido-
in
derunt, quosdam vivere permiserunt res eorum ; .'oso,moIostis verbis ad invicem exacerbantes, ante
totas hahuerunt. ruinam istam fere ab alterutra voluerunt secedere,
CAPUT XXV. et foedus mutuum corrumpere. Qui male facit, et
Quod Boamundus in Jpulia transfrefare disposuit. bene sperat, ipse siquidcm delirat.Nam sine pace,
.Estivo deinde tempore evoluto, necessitate Boa- vel mntua diIectione,nihiI est Deo acceptEibile.Igna-
883 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 884
vum est igitur.vcl nequissimum dcseram ; ul illius A. viderent, utrobique sumpto invicem utili consilio,
societatem, cui prodesse debeo usque ad morlem. ad concordiam eos reduxerunt.
Adjuvit autcm Deus archiepiscopum Edessenum in
CAPUT XXVIII.
vinculis jam positum.Quem cum de reculis suiset
Quod Doamundus in G'illiiis Iransfrclavit.
utensilibus ut jumcntum Turci onerassent, palro- Tunc Doamundus in multis desolatus, ut supe-
cinio cujusdam Diilitis armipotenlis,qui proco ani- rius jam diclum cst,in Gallias transfrelans esl pro-
mani suam charitative posuit, opitulante Deo de fectus.Ubi inter ca^tera negotia Philippi regis filiam
manibus eorum miro suo ausu eum cripuit. Xon nomine Constantiam, uxorem duxit, et in .-^puliam
enim animam suam quam se pretiosiorem fccit. reduxit, de qua filios duos habuit.Quorum quidem
Multi itaque in hac nostra pcregrinatione zelo Dei
priore natu obeunte, posterior vero nomine quo
effervcntes, el vitam suam breviari optantes, beato
pater nuncupatus haercs rcmansit.
fine defungi,etcumChristofrui quicte studuerunt.
Sicut quidam, aliquibus de nostris audientibus et
CAPUT XXLX.
Quod Tancrcdus rum Turcis pugnans victoriam adep-
videntibus.dum cram apud Antiochiam.cum audi-
lus cst.
ret nomen Domini a quodam perfido cum magna Anno Domini mortuus
1105, cst comes Raimun-
dehonestione blasphemari, vivifieo spiritu anima-
jj
dus miles emeritus in oppido suo ante Tripolim
tus, dicto contradixit et facto. Et conlinuo calcari-
civitatem pridie Kal. Martii ; cui successit nepos
bus equum pungens.assistentibus in circo vicacis-
ejus Guillelmus Jordanus.Ea tempestate Sarraceno-
sime interrogando intulit « Si quis vestrum in
:
rum et Turcorum protcrvia solita non defuit ; cum
paradiso canarc dcsiderat, nunc mecum veniat, cl
dcindc, mcnse Aprili, rcx llalapia; (id est Calipti),
mccum prandcat. Jamjam enim abibo. Qui mox >.
R;iduan nomine, dc rcgione sibi confini exercitum
lancca vibrata intcrhostium millia se inscrens,pri-
adunavit non minimum, et contra Tancredum An-
mum sibi obvium subruens intcremit, licel interi- tiochi.-n principem cornu suum ad pra;Iiandum ni-
mens illico interimeretur. Ilaque fide circumfultus
mis accensum extulil.Tancredus autcm non in mul-
et spe,munitusque charitate.fclicitcr occubuit.Quis
ta gcnte, sed in Domino spei sua: figens anchoram,
unquam Adhuc positus in terris,jam
audivit tale?
acicbus suis bene compositis, contra hostes illos
gloriabatur in cjilis.Propterca l.-ctamini,cooli,ct qui
incunctanlcr equitavit. Quid longius morer? Au-
habitalis in eis. Et est nobis utique iKtandum, et
dacler antc Artasium in eos irruit, et, Deo suffra-
jucundandum, quia gaudent angeli de lanto con-
gante, illi protinus pavore circumfusi dorsa fuge
sorte augmentati.Prope autem erat qui eum audie-
dederunt.Fugerunt, et fugati sunt. Qui fugere non
bat, et donativum ei pensabat,et sedem perennem
poluit,ncc mortem evasit.Dc interremptis non fuit
parabat.
numerus.De equis eorum plureshabuit Tancredus.
CAPUT .X.XVII. Signum quoque regis fugilivi rclinuit. Cornu suo
sic quassato mutilatus abiit. Glorificatus est igilur
De Uheralione cmnilis Balduini, el dc pnrlio intcr
ipmm et Tancredum. Deus.qui suis scinper subvcnit fidelibus.De Anlio-
chenishoc lantillum dixiuuis.Nunc deHierosolymis
Cum autem annis fore quinque domnus Balduinus non taceain.
in vineulis tentus fuisset, datis obsidibus clectis, cAPUT XXX.
fidc iiitcrposita cum sacramentosubinterminatione Quod ilcrum rc.r Oahijloni.^i omnnn ctcrcilum suum
ut rcdemptiunem red(!eret,cum postea ipsi obsides contra rcgem Diilduinum misit, contra quos ille se-
carceris custodes callidissime nccassent,de carcere met prpeparavil.
evasil. Undc adjutorcm fidelissiraum Goscelinum Refcrendum e:?l c.iim qnomodo rex Babylonis
habuit ; scd cum ad Edessam urbem suam postea ipso anno gentcm coadunaverit multam,quam As-
rediit, introirc in eam non potuit, quia Tancredus caloniani per militi.r su.-c duccm ad pra^liandum
cum suis introitum vetuit.Dcniquc quia hoc ralio
ci conlra Christianismum misit, arbitrans el moliens
fieri permisit,et propter jusjurandum quod domnus
nos omnes de tcrra sancta exterminare. Uidicerat
Boamundus antea interponi fccit, ut quocunque n enim nos esse paucissimos, et sine succursu soli-
modo de captionc quandoque cxirct, sine contro- torum pcregrinorum. Conglobati igitur sunt apud
versia terram suam illi redderct, ncc poslmodum Ascalonem tam Arahcs equitcs ijuam .Cthiopes pe-
mora fuit,Ualduinus et Goseclinus duo conlru Tan- ditcs; cum quibus etiam fucrunlTurci Damasccni
credum lertium pr.clium commiscrunt. Cui sup- plus minus mille,qui sagittarii erant probatissimi.
pacem quasrenli, nullatenus acquicve-
plicanti, et Quod cum regi Balduino nuntiatum fuisset,congre-
runt. Sed Goscelinus.congrcgatis 7 Turcorum niil- p;ivitomnino genlcm suam,ct cxspectavit cos apud
lilnis,Tancrcdum importunead pr;clium lacessunl, Joppem. El quia neccssitas hoc cxposcebat, cuncti
el adjuvanlibus Turcis quingonti de cliciitela
Tan- qui in urliibus convcrsabantur arma ferre potentes,
crcdi cecidcrunt. Et licet primitus fere vinceretur ab bcilum pcrrcxcrunt, exreptis his lantummodo,
Saiicrcdus, tandcm, Deo juvante, cujus eqiiitaUim qui muros noclu custodirent.Timor et tremor tunc
semper vidil vullus victor,in campo rcmansit victor venerunt super nos. Metuebamus cnim ne aut de
honoris. Scd cum oplimatcs terr;e damnum nasci rivilatibus nostris aliquam gentc vacuam capcrent.
 ;

888 rULCHEIUI CARNOT. IIIST. HIEROSOL. — LIB. II. 886

aut rcgem cum populn suo in bcUo inlerimercnt. A. raverunt. Elocraosynae nempe uberos egenis inoper-
Auguslus erat mcnsis. Callebant cnim ab utraqun titre sunt. Hffic enim sunt opera, quibus Deus pla-

parle prKliari diircrentes ; nec nos illos, ncc illi nos calur, quibus ad salulem excitatur, quibus conver-
impclcliant. Tcrmino aulem, ul opinor, divinitus sus non relinciuit post se bencdictionem.
disposito, promovit sc gens ncfaria ab Asoalonc, et CAPUT XX.XL
ccrpcrunl ad nos approxiinare. Quo comperto, re- Piojna Hicrosnhimiliuiorum riim Tmris, et victoria
gressus est rex Joppcm, et equilavil usque ad Ra- ndeptii per virtulem sajictx crucis.

mulam civilalpra. Et quia bonum erat omnimodc Cum igitur Ramulam patriarcha, ut dictum est,
nostros Uomino adhwrere, Deo spem certam
et in pervcnissct, et aurora postcra stellas inciperet de-
ponerc (/'.s((/. lxxu, 28), inspirato a Domino Deo polloro micantes,gavisi sunt omnes de adventu suo,
consilio, misit rex in llicrusalem nuntium suum et cxcitati omnes cucurrorunt ad presbyteros, ut
festinum ad patriarcham.ot clcrum,atquc plebccu- poccata sua Deo et eis confitorcntur..\d patriarcham
lam, flagitans ut obnixe omnipolcntis Dei exorarct similitor optimates, verbum salubrc aliquod ab eo
misericordiam, ut Christianis suis in angustia po- audire, et a peccatis suis absolvi cupientcs. Hoc fa-
sitis opcm de excelsis darc dignaretur. Noluit ergo cto, veste pontificali patriarcha indutus, gloriosam

lcgatus satis precatus quidquam merecdis accipere, Tj cruccm Dominicam, quaj in talibus negotiis deferri
timcn? ne lcgationem illam non posset cxplore,
lorte manibus sumpsit,ct ordinatis ut decuit
solebat, in
aut mercedom illam vivus acquirore. Sed sperans catervis dc militibus et peditibus, advcrsus hosti-
quandoque de labore boc dcvoto remunerationcm lem exercitum progressi sunt. Milites nostri erant

se percepturum a Deo, commendansque animam quingenti, exceptis illis qui militari nomine non cen-
suam corpus suum in manus Conditoris sui,
et scbantur, tamen equitantes. Pedites vero nostri non
Hiorosolymam propere non distulit ire. Qui Domino amplius ([uam duo millia Kstimabantur.Pagani au-
ducente illuo pervenit, et ingressus civitatem quod tcm quindecim millia tam do peditibus quam de
Quo manifcstato, jussura est
qua!rebat non celavit. militibus deputabantur, qui nocte illa non longe a

a patriarcha campanam majorem sonare, etgentem Ramula quasi quatuor milliariis hospitati sunt.Qui
antc se totam adunari. « fratres, inquit, amici et cum regem mane contra se viderent cum suis pro-
servi Dei, ecce vere bellum quod audieratis futu- cedere, confestim ad prffilium se paravorunt. Atta-
rum nam hoc referente nuntio, procul dubio nobis
; men versutiacorum aliquantulum tune quassataest,
est paratum. Et quia sine divino auxilio nullatenus cum partem unam de exercitu suo, sed minorem,
genti tanlt-e poterimus obsistere, clementiam Dei ante Ramulam mittere disposuerant, ut exercitum
omnes implorate, ut regi nostro Balduino et suis nostrum fallerent; majorem vero partera mitti Jop-
omnibus clemens adjutor in hoc prrelio imminente C pcm statuerant, ut et eam assilirent, et nobis ne-
dignetur adesse. Distulit quidem rex hodie bellum scientibus caperent. Sed cum regem adversus eos
fieri, sicut per hunc brevigorulum nobis modo no- sic cquitare prospicerent, simul reglobati sunt me-
tum facit, quatinus die crastina, qu» dies erit Do- limine suo confuso. Nec mora longior, alii alios im-
minica, qua Christus a mortuis resurrexit, securius petierunt.Tunc clypei resonant, et ferri stridet acu-
praelietur, et adjunclis orationibus vestris et elee- men. Factoque impetu, utrinque exclamaverunt no-
mosynis apud Deum roboratus,conlidentius pugnet. stri omnes contra eos Christiis vincit, Christus re- :

Quapropter in hac nocte, juxta dictum .\postoIi gnut, Chrislus iniperat, sicut eis jussum fuerat. Illi
:

ViijiliUc, state in. fide, oinnia vestra fiant in charitate autem circumvallantes nos.conquassare et confun-
[l Cor. XVI, 13, 14). Cras ibitis per locain urbe hac dere putaverunt penitus. Turci vero ex more sagit-
sancta,affligentes vos et humiliantes pedibus nuda- tarii nos retro gyrantes, et sagittarum pluvia pla-
tis, et Dominum Deum nostrum pie deprecantes, gantes,jam arcuum offlcia dimiserantjam vaginis
ut de inimicorum nostrorum manibus nos liberet. enses extraxerant, quibus nos cominus feriebant,
Ego ipse jam illuc vado; jamjamquc a vobis discedo, cum rex, hoc comperto, audacitate munitus signum
monens ut,si quis ex vobis hio pesiduus arma ferre suum album dc manu cujusdam militis sui abri-
valet, meeum prompte Rex enim omnibus n puit,et cum paucis illuc celernme currens,oppres
veniat.
indiget. » Ut quid plus moror ? Conscendunt in sis suecurrere sategit.Qui cum statim, Deo juvante,
equos 1-50 simul tam equites quam pedites, et ita impelendo Turcos et occidendo dispersisset, ad ma-
nocte imminente celeriler perrcxorunt, et diluculo jorem multitudinem Sarracenorum et Arabum JE-
Ramulam urbem pervenerunt.Qui autom in Hieru- thiopumque recurrit sed nec in invasionibus, nec ;

salem remanserunt, precibus et eleemosynis affli- in percussionibus utrorumque amplius immorabor,

clionibusque studiosissime vacaverunt. Usque ho- quia volo arctare paginam limite parciore. Deus
ram meridianam ecclesias invisere non cessaverunt. enim omnipotens servorum suorum nusquam imme-
Cantando plorabant, plorando cantabant nam in mor, nolens Christianos suos a perfidis illis destrui
;

processione clerici hoc faciebant. Ego quoque cum qui pro ejus amore et nomine ampliando de longin-
ipsis nudipes orabam. Majores etiam natu usque ad quis partibus Hicrusalem venerant, dederunt gens
horam nonam die illa non comedoru:it,nec infantes impia fugam repontinam, fugientes usque Ascalo-
genitricum ubera suxerunt, donec fame vexati plo- nem.O si capi potuisset Semelumuch dux illius mi-
887 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO.
multa numismata in redemptionem sui regi
liii.T, A dictamen istud nondum a quo-
ritative indulgeat, et
Balduino exsolvercl Sed non effugit Gomelmulch
I libetcorreptum oratore jocatim si velit corrigat.
admiratus Ascalonae, qui locuples erat valdc. Quo Verumtamen historia; seriem propter pulchritudi-
intcrempto, illis omnibus orta est non mintma de- nem partium pompaticam non commutet, negesto-
ploratio. Alterum Admiraldum olim Achonitam vi- rum veritatem mendaciter confundat. His gestis
vum retinuerunt, quera rex nostcr redimi fccit 20 qu;c superius dicta sunt, ipso anno declinante sen-
millibus nuraismatum, pr«ter equos et res alias. simus omnes torrsemotum grandem.qui Ilierusalem
jEthiopes vero quoniam fugere nequiverunt.in com- incramus. Quod in vigilia Nalivitalis Domini valda
pis trucidati sunt. Quatuor millia quidem tam de nos lerruit.
equitibus quaui de peditibus eorum interfccti fuisse CAPUT .X.XXIII.
refcruntur. De nostris vero sexaginta tabernacula De signis iti cmlo apparenlibus.
eorum nobis rcmanserunt, juraenta quoquc multa, Anno deinde IKW, nihilominus cometa in aethere
camcli, asini, dromeda;. Tunc Deus iaudatur, glori- apparens nos illum suspicicntcs pavefecit. Qui in
ficatur, in quo virtutem fecimus magnam qui etiam ;
ea parte, quasol hiemali tempore occumbere solet,
ad nihiium deduxit inimicos nostros. mira divlni splendoris alburni radium ad instar telaj lineae in
judicii ordinatioIEcce qui dicebant « Eamus,Chri- : ., longum mirifice produxit. Hoc prodigium nempo
stianos illos omnes occidamus,et possidcbimus eo- mcnse Februario rutilaro incipiens die quo lunam
rum sanctuarium. Scd noii sic impii, non sic (Psal. pronunliabamus primam, futurorum prajsagiam
I, 4), quia vos posuit Deus lU rotam, cl sicut slipu- nuntiabat. Sed quia de eo nil augurari prassumpsi-
lam anle facicm venli in ira sua vos confudit {Psal- mus, totum quod significabat Domino commisimus.
Lxxii, 14). » In lege sua juraverunt etiam ipsi, nun- Quinquaginta et eo amplius diebus vespere quoti-
quam propter Francos fugere sed tandem cfrugium ; diano coracta ille per totuni visus est mundum. No-
salus tunc fuit eorum. Maluerunt pcrjuriuui incur- tandum quod ab exordio sui ortus, tara ipsc cometa
rerc quam morlc stulle periro. Regressus est autem quam sp'cndor ojus niveus do dio in diem paulatira
rex Joppem cum gaudio, ubi prKdam in bello ca- attenuatus est, adeo ut in ultimis diebns vira sui
ptam militibus suis et peditibus sub ratiocinio dis- luminis jamperdens.parere omnino cessaret. Indi-
tribuit. Adhuc erat anle Joppcm classis Babylonio- late autera mense eodem, die quo lunam pronuntia-
rum, qui jam aliquandiu illic exspeetaverant, scire vimus vicesimam, vidimus in ca;lo ab hora terlia
cupientes quomodo et quando tam per mare quam usque ad meridianara, ad dexteram et la;vam soli»
per terram nos omnes et urbes maritimas omnino parlem, quasi duos soles alios, nec tanlum tamen
dcstruercnt. Sed cum rex per nautas suos caput Ge- sicut major fulgentes, sed forma et lumine rariore
melmuch admirati in bello decollati in unam de C mcdiocriter rulilantes. In quorum gyro circulusln-
navibus eorumjactari fecisset, conturbati valde hoc super apparuit unus splendore candidus, exstanR
comperto, et exterriti, diutius ibi stare noluerunt. araplitudine tanquam quaevis civitas. Intra quem
Sed gentis confui^ionc comperta,paululum tunc au- allcr circulus claroliat dimidius, iris habons simili-
stro flantc, in portus Tyri ot Sidonis secesserunt. tudinom, quadruplici distinctus colore, et in parte
Quoc classis cum deindc Babyloniam revcrteretur, superiore solis amplcxione arcuata usque duos soles
spiritu procello!, Dei gratia nobis satis favenlc, por- jam dictos attingens. Deindc sequenti menso hora
tibus nostris sparsim naufragio raiscrabili advecla; noctis mcdia; slclla; ca;li pluere visae sunt.
sunt. Do quibus 2.5 navcs Sarracenis plenas habui- CAPUT XXXIV.
mus ; reIi(]u,T; vero vclificantes vix evascrunt. Igitur De prxlio Ckrislianorum contra Damascenos.
nobis Dominus adjutor in tribulationibus existens Postmodum vero llugo, qui Tiberiadem nrbcm
pius, sic manifestavit omnipotentiam suam. tunc possidebat, a;stivo lempore advorsus militiam
Ergo dlem cunctis volo certificare.
belli
Damasconara bellavit. Qui cum bis in ipso prBelio
Jam itocies orto Plia-ho ?ub Virginis astro,
Cum Pulida tcrras speclarct imapiiio hiua,
jam ab eis repulsatus cssot, tcrlio belli recursu Do-
Sexl.i K.ili'ii(liiruiii Spplombris cum lcgenHur, mino suHVagante victor victos oos supernvit. Dn-
Aniniit Omniiioleiis Francos gaucicre triiimpho :
J) centos siquidem ex ois occidit,totidemque de equis
Cum fu^iiint .\ial)(^s, Turci simul, .•Etliidpcsque, eorum retinuit roliqui vcro terga fug» dederunt.
;

Pars iiioiitaiia [>('tit, remanet pars mortua campis.

Mirum dictu sexies viginti quadragies centum di-
!

CAPUT .XXXII. spersorunt. Doindc mora non fuit, cum ipse cum
De lerrxmotu. regc Balduino in expeditione essct, in terra cudem
Quoniam quiileiii ne vel scriptorum ncgligoiilia ictu sagittoe Hugo interiit.
vcl impcritia, vel quod rari crant forsitan, vel suis CAPUT XXXV.
inipcditi curis insudabanl, ha;c gcsta oblivioni non Quomodo patriarcha Homam peliit, el de pr,Tliis Inp-
scripta darentur, malui ego Kulcherius scientia ru- pitarum alquc Ascalonitarum.
dis, ingenio dcbilis, tomeritatis nsvo notari, quam Anno 1107, transfrelavit patriarcha, Ebremeu-us
h.oc opera non propalari, prout nculis vidi, vcl a nomino, Bomam poloiis. Qua;siturus euim eral ab
relatoribus veridicis perscrutans diligeiitor didici. apostolicoutrum patriarcha remanerel. Nain Dai-
Prccor autem ho^c legenlem.ut nescicntia; mex cha- bertus superius memoratus patriarchatura recupo-
889 FULCHEnil CARNOT. IIIST. HIEKOSOL. — LIB. II. 890

raverat sed in reditu postmoduin obicrat. Mcnsc

;
^ proficions, nisi quod contra impcratorom aliquas
domum Novemliri ondcm anno,cum insolitam, sm- mnliobatur insidias, contra quem quoque impcrator
vitiam .\scidonita! efTorvcrent, ad radiecs mnnlano- faciobat, tanilcm pcr internuutios concordia prolo-
rnm nostrnrum inter Ramulam et Ilierusalem in- euta, cum etiam impcratorad cum cuni exercitu suo
sidias posuerunt, ut unam gentis nostr.i; catorvam, jam approximasset,amici adinvicem convcntionibus
qunm de Jnppc llicrusalcm tunc ituram didiccrant, intcrmistis facti sunt. Juravitcnim lioamundo im-
occursu repcntino invadcrent. Sed hoc Joppitis in- pcrator super reliquias pretiosissimas, percgrinos,
timato, in equos festini consecndcrunt. Et eum ad de quibus jam s.-cpo fatum est, tam in terra quam
locum insidiarum nuntio rei duetore pervcnorunt, in mari, quanto latius imperium ejus extondeba-
dubitantes adhuean verum dixisset, visisillisexter- tur, ab illo die et deinceps se salvaturum et con-
riti valdc timucrunt. Erant enim niilitos fere quin- vel male
servaturum, ne quis eorum diriperetur,
genti, et pedites propomndum milie. Nostri vero quoque imperatori juravit pacem
tractarctur. lUe
milites, mm phisquam 75. Quibus cum non liceret el fidelitatem omnimode tenendam. Qui postmodum
etiam meditari ([uid facerent, etnon crat eis salva- oecasione habita Apuliam remeavit,partem exerci-
lio si fugerent, et mors non dcerat si pugnam eom- tus sui minorem secum reducens. Pars enim ma-
milterent, graliiis elegerunt honorifiee si contingc- „ jor Hiorusalem, ut voveran!, per mare profocti sunt,
ret mori, quam fugas infamia postmodum notari. Ipso anno Philippus rex Franci» dedit finem vitaj.
Impctu igitur mox in eos facto momentaneo, mi- CAPUT xxxvin.
rum in modum hostilem acicm penetraverunt, pro- De obsidione urbis Tripolitanx.
sternendo eos et occidendo. \n <]uo certamine cum Anno 1109 et ab Hierusalem capta 11, Bertran-
acrius Sarraceni se vidercnt eonteri, audacitatem dusRaimundi comitis filius venit Tripolim.adhibi-
suam Domino volente perdentes, bellare cossavc- tis Januensibus secum, cum classe navium rostrata-

runt. Quod cum viderent milifes nostri, potentius rum fere 70. Qu« omnes ibi applicuerunt. Quam ur-
eos pcrvaserunt, etquos illi fugare putaverunt, eos bera, scilieet Tripolim,volebat impugnare,et sub pa-
nostri fugero compulerunt. Do quibus plures occide- trissuijure hccreditario propriam possidere.Quam
runt, et de equis eorum plurimos retinuerunt. De cum obsidione cinxissent, orta lite confestim inter
militibus nostris non plusquam tres perdidimus. Bertrannumet Guillelmum Jordanem cognatum su-
Sed clientela eorum de jumentis nostris aliquot um qui eam semper impugnavcrat, postquam Ray-
abduxerunt ; de suis nostri talionem duplicave- munduscomesobierat, etversabatur illicGuillelmus
TUnt. in oppido, quiMons-Peregrini dicitur, Tripoli proxi-
CAPUT X.\XVI. mo, Bertrannus dicebat Mea esse debet civitas
: <'

Quod Boamundus aggrcgato exercilu terram impcra- C h.Treditariojure, quiapater meus.qui eam primitus
toris vastavit. impugnare ccepit, in coarctando illam, oppidum
Eodem siquidem anno, postquam Boamundus de istud, scilicet Montem-Pcregrinum, magna probita-
Galliis regressus est, congregata gonte quantum- te ffidiflcavit, et post excessum suum mihi obtinen-
cunque Brundusino, qui est in Apu-
poluit, in portu dam dedit, dum vivebat.» Guillolmus vero dicebat:
lia,classem suam paravit.Qui cum tempus ad trans- « Mea utique debet esse, et merito, quia et hostes
fretandum exspectasset opportunum, vii Idus Oc- hujus terrs habitatore? post escessum comitis sem-
tobris naves ingressi Bulgariam navigavorunt, et per coercui strenue armis meis, et terram adjacen-
Avalonis portui applicuerunt. Et Avalone citissime tem urbi amplificare studui et laboravi. » Et qtiia
capta, Duratium urbem adeuntes, iii Idus Octobris sub discordia magna de statu suo solent labi,etin
obsederunt. Sed quia civitas illa tam hominibus concordia minima augori, Guillelmus malevolentiae
quam victualibus satis erat munita, obsessores diu causa de negotio illo retrahebat se, Bertrannus au-
fatigavit. Habebat quidem domnus Boamundus tem cum suis urbem viriliter cohibebat. Hic nollet
quinque millia militum, et 60 millia peditum. Fe- illum posse proficere, ille quoque nolletetiam hunc
minam quippe nuUam tunc socum transire permi- vivere. Certant pro incertis, et sunt incepti de in-
sit, ne exercitibus impedimento essent et oneri.
n certis. Contendunt pro momentaneis, et non labo-
EratquidemimperatorConstantinopolitanus, Alexis rant pro ajternis. Gurrunt qui forsitan non comprc-
nomine, genti nostr» tunc valde contrarius, otllie- hendunt. Remanebat igitur in bivio bravium. Non
rosolymam peregrinantibus vel fraude clandestina est currenlis igitur, neque volentis : sed est miseren-
vel violentia manifesta tam per terram quam per
tisDei [Rom. ix, 16). Necdum urbem ceperant. et
mare perturbatorettyrannus. Quapropter Boamun- jam de captura litigabant. Ad nutum Dei momenta
dus coUecto, ut dictum est, exercitu, terram illius transvoIant,et cogitationes hominum vans subver-
intravit, civitates et oppida comprehendere nitens.
tuntur.
CAPUT XXXVII. CAPUT XXXIX.
De concordia inter impcratorem et Boamundum sa- Quomodo urbs Tripolis capla sit.
cramento firmata. Et non fuit mora, postquam rex Balduinus ad ob-
Anno autem H08 ab Incarnatione Domini, cum sidioncm vonit illam, deprecatus est Januenses ut
ante Duratium jam per unum sedisset annum, nihil ipso anno juvarent eum ad capiendam Ascalonem
891 AD GODEFRIDUM APPEiND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 892
atque Beritura, necnon Sidoncna. Et contigit, dum A petebant; qui per regionem illam catervatim discur-
ordiebatur concordiam fiori intrr duos memoratos rcntes, regis cxspectabant adventum. Scd quia
comiles, nescio quo inforlunio, duni noctu cquita- sciebant militcs nostros esse probissimos bellato-
bat Guillelmus ille Jordanus, sagitta; ictu parvae res, et mirabiles de lanceis percu.«sores, non sunt
clam interiit.Sc^scitabanturomnesquisbocfecisset; ausi cum eis bcllum commillere,sed fugitiva calli-
sed hoc addiscere nequiverunt. Hi dolent, illi gau- ditate ab eis divcrlentes nec bcllarc audebant, nec
dent. Ili liigent aniiciim, illi laetantur snper inimi- in terram suam secedere volebanl. Et rum astutia
cum obrutum. Remansit Borlrandus regis Balduini taediosa per diesplurimos nolentos pra3liari nostros
homo cfTectus. Tunc civitas undique coarctata est. fatigaresluduissent,sumpto nooessitatis et utilitatis
Laborant externi, vcxantur interni. Sed cum Sar- consilio, munivit rex Edessam urbem annona, qua
raceni valde cnnrclarentur, et nulla spes jam eis multum indigebant inhabitantos, quia vaslaverant
esset ev;iJ>i;di, sub fidei pactione jurata, et a rege Turci regionem in circuitu.Comprehensis castellis
confirmata, ne occiderentur.sed quocunque vcllent et colonis, quibus civitas pr.Tdicta pascebatur,non
sine contradictiono abirent, permissi sunt eacondi- ampliusmorantesad nuviummemoralumrcdierunt.
tione rcx et sui in unam urbis partem ingredi. Quod Qui cum paulatim cum ratibus paucis et modicis
dum ita fioret, nescio quo eventu ortus est tumul- „ transissent,adfueruntillico post cos vcnientes Turci
tus niagnus inter minorcs Januensiuni ropcnlinus, versipolles el rapaces, qui multos de pcdilibusno-
qui per chordas et per scalas murum conscende- stris ibi arripuerunt, ct in Persidam abduxeruntde
runt, el urbom introierunt Et qui inventus osl ibi Armonis vidolicot inopibus, quos Turci jam impic
Sarracenus, illico capite truncalus est. Qui aulcm vastaverant. Et quia difficultas erat fiumentuncad
in circo regis fuerunt, juxta pactionera indc factam eos transraeare, satis indc dolentes viam incoeplam
ab eo defcnsi sunt. tenucrunt Tanorcdus eundo Antiochiam, rexvcro
:

Ter decies Cantro dederat jam liimina Pliiobus, rodcundo Hicrusalem.

Si tria de numero tamon fjiciendo recidas,
G.\PUT XLII.
Urbem cum Tripolim capiunt gentes bellica per vim.
Qitoinodo Sidon, qux Sagitta dicilur, a reije ct a
C.\PUT XL. Noroensihus obsessa et capta sil.

Quonwdo Berittts rivilas capla sit. Applicuerant interim Joppe gens quidam No-
Anno 1110, dum mensis Fobruarius adhuc inibri- roensis, quam de mari occiduo concitaverat Deus,
busbibernisterrascohiberet.profeotuscstroxIJaldui- ut Hierusalom peregrinarenlur. Quorum classis na-

nus Berithum civitatem, et obsedit cam. Cui vcnit vium 55 erat. Horum primus erat juvenis forma
in auxilium Bertrannus comes Tripolitanus, et con- valde speciosus, regis terras illius germanus. Cum-
sedit exeroitus ad primum ab urbc lapidcm. Cum- C que regressus rex fuisset Hicrusalem.adventueorum
que per75 dies, ut opinor, civitatem undique coar- gavisus, cum eis locutus est amioabililer, moncns
ctasscnt, et naves, qua; ad subsidium corum illuc cos et deprocans, ut pro amore Dei morarenlur in
conQixorant, naves nostrce intra portum conclusis- terra sua aliquantulum,ct juvarent Christianismum

scnt, turribus ligneis muro tunc admotis, Franci amplius provohendum ot amplificandum,utexpleto
nostri ausu magno dc illis super murum nudatis utcunque negolio Christi, in terram suani postea
cum ensibusprosilicrunl. Doscondcntesiliique inci- gratias Deoraagnificas redderent.Quam pelilionem
vitatem, oum pcr porlas etiam multi ingroderontur, illi bonigne suscipientes, responderunt non proalia

fugiontes hostes vehementer persequenles, denique causaHicrusalera venisse,sed quocunquecumexer-

peremptos superaverunt, eoruraque pecuniam to- citu suorexprogrcdivellet.ipsi marino itincrcsimul
tam diripuerunt. voluntarie proficiscerentur, tantum ut victum cis nc-

Anno niilleno cenleno, bis quoque quino, cessarium impendere curaret.Hinc est concessum,
Urbem Borilum vlrtns cnpil anuipotentum illinc peractum. El cum priraitus Ascalonem adire
His decies ortus sub Tauri sidore Ph(Tbus, dcmum sumpto consilio,
disposuissent, laudatiori
Tf'rf]uo qiiateniue fuit, cwin faolum contigit istud. Sidoncm civitatem adountes obscdcrunt. De Plole-
CAPUT .\LI. j) maida, qua; frequcntius Achon dicitur, movit rex
Quod re.v Balduiiius ct princeps Taitcredus contra eiercitum suum. Noroenses vero dc Joppe navigio
Turcos Edessam obsidenles profecli sunt. processerunt. Tunc elassis admiraldi Babylonii in
II is ila ge.stis, rediit rex Hierusalem, Deo laudes Tyrio portu latitaliat, qua Sarraoeni ritu piratico
debitas rodditurus, per quem triumphavorat. Doin- Christianis nostrisperegrinis persa-pe obcranl, etci-
de paravit so iturum contia Turoos, qui Edessam vitatos maritimas,quas adhuc rex Babylonis possi-
Mosnpotamiaj urbem obsidebant. Tuncquidem vi- debat,munienlesvcgetabant.Cumautcm de Noroen-
dimus cometam unum pcr noclos aliquod, ad au- sibus murmurare audissent, nec de portu Tyrio
strum radios suos cxlcndentem. Tancredus eliara cgredi, nequc cura eis congredi ausi sunt.Curaqnc
tunc adunavil gcnlem suam Antiochiam,quantam- ad Sidonem ventum est, obscdit eam rex a tcrra,
cunquc potuit, exspoctato jam rege perdics aliquot; Noroenses vero a mari. Et factis raachinis, lerruit
qui siniul congrcgali sunl ante fluvium Euphratom. vaide intcr nos hostes, ita ut quaircront a rege qui
Quo Iransito, invenerunt statim Turcos, quos ap- solidariierant, quatenuseossanosinde exire permil-
893 FULGHERII CARNOT. IIIST. IIIEIIOSOL. — LIB. II. 894
teret, cl si oi placeretjagricolas ad excolcndum tcr- A. CAPUT XLIV.
ras euusa utilitulis su;p in urbc rcmauercnt. IIoc Quod re.r Tiirum, qu.T Sur dicilnr, ohsedil, sed nihil

petierunt, lioc iuipetraverunt.Sino donativociuidcui profccil.

sic solidarii abierunt. lluricola; vcro sub pactionc Ncc mora indc fuit, apparalu uccclcrato aggrcs-
prcedicta pacifice remanserunt. sus cst rex Tyrum oivitalem,qua3 Soor Ncbraiccdi-
citur,et obscdit eam.Quam cum per quatuor men-
Jani decics iiovics sol viserat Architcucnlam,
sos ct eo amplius admodum vcxasset, idem etiam
Urbem Siiionii cnin reddunt mcuso Drccinl^ri.
cum suis tsdio et lahore valdcfatigatus,tristis inde
CAPUT XLIII. ahsccssit. Nam cum
duas turrcs, quas artificioso
De Turcorum pessima ituiuietalionc. nlijuc reyis Bid- ligncas muro ficri jusscrat, prope murum
altiorcs
duini, el Tancredi contra cos profeclione.
jam impegissct, unde civitotem comprchendere se
Anno lill,ebuIliilePersideTurcorumgcnsmaxi- pntabat, sentientes Sarraccni se morti proximos,
ma,qui, pcr Mcsopotamiam meantcsEuphratcm (lu- nisi artem arto fallerent,ingcniumingcnioopposue-
vium transicrunt,ct obsedcruntcastrum quoil Tur- fcfollerunt. Cum cnim
runt, prnbitatcm probitate
bczcl vocatur.morantes uno mcnsc.Et cum non
ibi allituilinem turrium nostrarum sesuperarcpenitus
possent istud statira comprehendere,quia forte situ _ conspicerent, confcstim egentes auxilii nocturna
est,tsdiomoIestatidimiseruntobsidionem,inpartes operatione duas turres murales insublimeadeocx-
Calipti urbis secedentes. Nam callide versutiantes, tulerunt, ut de supernis propugnaculis earum pro-
molicbantur Tancredum,utcontraeosexiret
irritare bissime se defendcrcnt,et in turres nostras inferio-
ad bellum, ut ab Antiochia olongatum possentcum res focum accendercnt et concreraarcnt. Quoinfor-
sua gcnte magna cum intorcipere, ct omnino de- tunio milites nostri superati,dolorequoqueeircum-
strucre.Sed Tancredus astutiam aslutia; opponens, fusi, rupto spei suk fune,regressus est rex Achon.
noluit perstultam audaciam suam confundcre probi- Vere verum est proverbium istud rusticani :

tatem, sed misit legatos regi Balduino.pcr eos hu- Inlerdum buccam cochlear frustratur apertam.
millime deposcens, ut Christianismo succurrere Jam gens nostra caplurara rapinarum distribuerat.
festinaret.Quo audito,spopondit rex auxilium facere Jam aliialiisproportionibusinccrtisinvidebant.Jam
petitum.Et terrasua custodibus commissa,propera- diem captionis tanquam sibi certum divinabant.
vitad bellum, ducens secum Bertrannum comitem Equus paratur ad bellum, ait Sa.\omon, Domimis ati-

Tripolitanum. Qui cum pervenissent ad oppidum, lem salutem retribuet [Prov. xxi, 31). Confidunt in
quod Rugeam nuncupant, prope Rusam, adfuitibi terdum homines in virtute sua, non considerantes
Tancredns,quiadventum regisjam perquinquedics quid apud Dcum promeriti sint, qui voce sa?pe il
exspectaverat. Quo cum gaudio susccpto, deposifa G lum invocant, et oporibus ncgant; ct plus probita-
sunt tentoria, et extensa secus flumen Fernum, tem suam in acquisitislaudant,quam misericordiae
hospitilitatem agentes Hierosolymitani cum Antio- Dei donum glorificent.
chenis. Et non ibi morantes, perrexerunt usque CAPUT XLV.
Apamiam urbcm, qua? jam sub Tancredo villica- De mor:e Tancredi iirincipis.

batur,dudum ab eo probissime capta. Dcindecontra Anno 1112, lethale dobitum Tancredus exsolvit,

Turcos progressi sunt, qui anle urbem quam dicunt qui Anliochcnum regebat prineipatum.
Sisaram castra metati sunt.quamurbem litteratoric Jam bis terdecies sol viscrat Architenentem_,
nominare nescio sed Ca;sar incolK regionis cam
;
Cum subiit quod erat, ut quod fuit id foret ipse.

vulgariter vocitant, quae ab Apamia sex millibus Succcssit ei Rogerus cognatus ejus..A.nno illo bello-

distat. Turci autcm, quia jam audierant Francos rum expertes omnino fuimus.
contra eos incedere,in virgultis et in clausuriscivi- CAPUT XLVI.
tatis antedictae se inseruerant, ut securius se tueri De signis apparcntihus.
possent, si impetu Francorum coercerentur.
forte Anni 1113 ab Incarnatione Dominica,dum mense
Vcrumtamen cum milites nostros appropinquarcad in Martio lunam habebamus 28, vidimus solem a
eos conspesissent,exierunt de munitionejamdicta, mane usque ad primam, et eo amplius, defectione
genti nostrcB se monstrantes. Attamen ca;lentcs,et quadam ab una parte minorari. Et pars, quae pri-
non prsesumpserunt bellare, et noluerunt fugere. mitus a summo tabescere coepit, tandem quasi in
Milites vero nostri per catervas ordinati,cum vide- rotundo ad ima devenit. Attamen sol claritatem
campos discurrere, et non ad
rent eos sparsim per suam non amisit. Qui non minoratus est, nisi, ut
bcllandumscaptare,vitantesdamnum noluerunteos aestimo, a quarta parte suae formffi aliquantulum
impetere.Itaque tam metu quara versutia utrinque cornutus.
circumflexi Turci inibi remanserunt.Nostri quoque Hoc eclipsis erat, quod sol ita deficiebat.
tramile recidivo revcrsi sunt. Et quoniam victuale CAPUT XLVn.
tam sibi quamjumentis suisdeficiebat,nequaquam De prxlio contra Turcos peracto in quo rex et Chris-
diutius eos ibi morari oportcbat. Rediit rex Hieru- timii vjcti sunt et pcr hoc multa mala venerunt.
salem, cum quo illic eram. Tancrcdus vero Antio- Ma\.\\o deinde tempore.congregati Turci transie-
chiam. runl Euphratem,Hierosolymorum partes adituri;et
893 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 896
nos Christianos,ut rati sunt.dcstructuri.Oui regio- A tim prodcuntcs.terram nostrara vastabant,prsdam
nem Anfiorhenam ad dciteram relinquentes, non ct annonam per Sarracenos nostros exercitui suo

longc ab ApamiaSyriam transeuntes,cl Damascum mittcbanl. Sichen.quam nrbem Neapolim dicimus,

ad Itpvam dimittcntcs.et inter Tyrum ct Ca?saream tam interim obtinuerunl quam dlripuerunt,addilis
Philippi, quac Pancas dicilur, per regioncs PhcEni- sibi Sarracenls, montanls poesidebamus.
quos In
ceas meantes, callucrunt appeterc regem Baldui- lamen
Ascalonita; vero, Arabes, et Sarraceni, gens
num. Qui adventu eorum audito, a PtoIemaida,hoc pauca, Hlerusalem adlcrunt. Quidam dle usque
est Acho,moto exercitu suo.jam contra eoscxicrat. antemuralc urbcm pervaserunt, mcsscs ibl coadu-
Provldentes autem quod sibiutiliusessetsenserunt, natas igni combusserunt,sagittis suisaliquantosde
cum etnostriignorarentquid facere mollrenlur, cir- noslrls in muri propugnaculis vulneraverunt. De
cuierunt marf^rialilaBajpcr terram Nephtalim ct ler- tamen plures ad mo.-tcm I.csi sunt. Milites
illls

ramZal>uIon,uaque dum in flnem maris jamdicti ad qulppe clvltati docrant, quia in hostem ivcrant.
austrum duo numina, Jor scilicct et Dan,se inelu- Nocte sequenti Ascalonilae isti abierunt,unde salis
derent. Insula quidem ha;c inter duos pontestanla noslri Ia;latl sunt, quoniam ab cis obsideri timue-
tuitione munitur.ut qui ibi fuerinl prnplerintroitus runt.
arctos ponlium non possint impeti. CumqueTurci n CAPUT XLYIII.
papillones suos illic extendlssen(,mox emiseruntde Dc melu nimio, qui nnivcrsos cohibehat.
suis duo millia transito ponte, ut insidias nostris
Ea tempeslate aut vlx aut nunquamvalebat nun-
pararent, quos illuc accurrejc indilate non dubita-
tius ad rogcm ab allquo noslrum mlltendus cxirc,
bant. Cum igitur rex illuc tenderet, ut prope pon-
nec ab co adcivltates nostras propter insidlastrans-
tem raemoratum.a quo Tiberiadem pergitur,pone- Ire; quod nescicbatur ab IIIIs quid isti, ner ab
Ideo
rct castra sua, visis Turcis fero quingentis, qui de
istisquid facerent illi.Rurlbus in multls marcebat
insidlis suis ut nostros invadercnt erumpebant, il-
messls adulta. Nec qui colllgercnt in agros exire
lico allquanti contra eos imprudentercucurrerunt,
vidercs.Non audebant enlm. Eo quidem anno mes-
et cffidendo eos persequi non formidaverant, quoad- sis abundans fuit. Sod dum mare turbatur, homi-
usque de insidiis duo milliaprodierunt.qui nostros ncs terret ne piscontur. Cuncta cunctis in dubio
vehementi aggressu repulcrunt.el trlplicatacajdein quibus triumphum daturus csset
pendebanl, et
fugam dispersi sunt. Proh dolor grande dedccus !
Deus, unanimitcr oxspoctabant. Chrlstlanl noslria
grandia peccata nostra die illo contulerunt. Fugit negottis ct opcribus cessabant,exceptoquodurbiura
etiam rex, vexillo suo ibi perdito, tentorioque
ct munitlonum fracturas resarciebant.
optlmo cum rebus plurimis et vasis argenteis, pa-
triarcha similiter qui adorat. Militos ferme 30 de C CAPUT XLIX.
meliorlbus, podites 200 perdidimus. De terrxmotu, el qmd rex comitissam Sicili^ duxit
u-iorem.
Ter quater exorto sub Cancri sidcre Plupbo,
Dissipat incautos truciter gcns perfiila Francos. Intorea tcrra; molum sensimus bis, scilicct xv
Nondum regis militia illuc aderat tota.Nec Rogerus Kal. Augusti, et v Idus ejusdem : primum nocte
prlnceps Antiochenus Richardi filius tbi erat, qui media, sccundum diei hora tortia. Turci autem
mandatus pro amore Dei et dilectione rcgis de .\n- versipclles,cum per duos monsos opportunltatem
tiochia illuc pr»ponere venerat. Pars quoque gen- vel dissipandl vel superandl nostros exspectassent,
tis Tripolitana; jam excrcitui rcgio conglobata.Unde nec potulssent, quia de transmarinis parllbus, ut
omnes istl immodestiam
contristati sunt valde, et mos esl, venlentibus peregrlnis, eo tempore diallm
regis vituperarunt, eo quod sine conslllo eorum exorcitus nostcr crescebat, nec gens Antiochena
et avixlllo Inordinate et inconsulte adversus hostes abibat, socesserunt in partesDamascenorum. Et
illos slc concurrisset. El quia nequivcrant tunc no- rex Baldulnus cum suls Ptolcmaldam reversus est,
cere Turcis in aliquo, hospltati sunt non longe ab ubi comitlssam Slcllls reperit, quae conjux fuerat
mutuoutriqueconspicerepossont.
els,ut tota die se Rogori comitis Robertl Gulscardl fralrls; nunc au-
Maledoctus vocabatur duxeorum militla;,quiregem tem uxor futura regis Balduini. Nec mora, postmo-
^
Damasci, Tuldcquinum nomine, in auxlllum slbl dum apud Damascum interemptus esf Maledoctus
conglutinavcrat.IUe gentcm adduxerat multam,lste [in edit. Maudulfus, ct Maulldulfus) a quoiiam Sar-
vcro de Syria slbi subjecta congrogavcrat innumc- raceno.Qui sicca sub veste occultata, et ter in ven-
ram. In valle Turci erant, In monte Franci consl- trem illius impacta, duplex illuc explevit homici-
debant. Noc Turci audebant de insula exire sua, dium. IUo enlm occiso. sic et ipsc confeslim ab
nec Franci potcrant eos asslllre. Isti callent, illi asslstentibus occisus ost.Dira victoria.qua quivin-
timent. Ili calltdl, istl provldi. Temporis a-stivi fer- cit vincitur.Itaquo contigit juxta illud philosophi :

vor cohlbeliat utrosquc nec tamen agnovi potcrat

;
finem daro tanto.Tunc abscntcsmlranturquldpra?-
sentes morabantur.Sarraceni,qui erant nobls sub-
dili, recesscrunt a nobis, quasi alieni nos undlquc
angustlanlos. Turei etlam, de exercitu suocatcrva-
IIForluna vltrea est, tunc cum splendet frnngitur
(P. SvRus, in Uim.). » Erat Maledoctus dlvesvalde
et magnipotcns,inter Turcos nominatissimus,ef in
actlbus suis astutissimus. Sed voluntati Dei resi-
stare non valuit.PermisiteumDominusaliquandiu 4
897 FULCHERUI CARNOT. HIST. IIIEKOSOL. — LIB. II. 898

nos llagellare, poslea voluil inoiic vili ct iinbeciUi A. ^ero rostrata;, alia: negotiationis annona onust;o.
nianu perire. Ili a partc maris egressi,et alii a terra parati assi-

C^PUT L. lierunt urbcm. Et cum pcr scalas, quas seciim ;it-

De lenwmotu miillis loeis exiitente. tuleranl, murum ascendcre pertent;ircnt, a civibus

Anno lli-4, multituilo locuslarum infinita cbul- licct paucis ct infirmitate debililius viriiiter repulsi
liit,a parte .\rabia3 advolans in tcrra Hicrosolymi- sunt. Scd cum vidercnt se non posse quidquam
tana, qua; per dics aliquantos scgetes mense Aprili proferrc, sicut rati sunt, praitcr portas urbis quas
et Maio multum vastaverunt. Deinde die festo san- igni combusserunt, timentesne forte Ilierosolymi-
cti Tempore au-
Laurontii tcrra; raotus Cactus est. tani Joppitisauxilium ferrent, quibus jam hoc nun-
lem scquenti, quod accidit. Idus Novembris, apud tiatum fuerat.reversi sunlAscabmem quiperterram
urbem Mamistriam,torr,-D motus partem subruit op- vcnerant qui vero pcr mare, Tyrum navigaverunt.
;

pidi. Item major et inauditus regionem Antioche- Post dies autcm decem regressi Ascalonita Joppem,
nam adeo per loca concussit ut oppida plurima sive arbitrantes providi iraprovidos assultu repentino
tola, sive dimidia, taui domos quam muralia solo confundere. Scd Deus oranipotens, qui eos primo,
tcnus subruerel qua etiam ruina pars pleb!s
; in similiter secundo eos protexit et conservavit. In de-
suffocata iuteriil. Mariscum liicunt civilatem ab p fcndendo etiam sc aliquantos cx illis occiderunt, et
.\ntiochia 60, ul «stimo, distantem milliariis, in de equis eorum retinuerunt.Cura fundibuliscoepe-
parle septentrionali quam subvertit in tantum
;
runt urbem cohibere,et cum scalis ut prius tenta-
commolio ilia, ut domus et muralia penitus cor- verant introire, quas in naviculis secum detulerant.
ruerent, et populum inhabitanlem, proh dolor! Sed cum per sex horas diei se fatigassent, moesti
cunctum exstingueret..\liud quoque oppidum.quod niinis cum morluis suis abierunt.
Traleth nuncupatur, prope fluvium Euphratem,ni- CAPUT LII.
bilominus subruit. De pugna Turcorum el .hitiochenorum, in qua .hitio-
CAPUT LI. clicni vicloriam adepli sunt.

De adventu Turcorum, etobsidioiw Joppilnrum ah Turci autem superius memorati cum gentem no-
Ascalonitis et Bab\jtonicnsibus. stram remeasse comperissent, regressi sunt ad sta-
Anno 1115, probitatem et audaciam solitam Turci tionem suam priorem.et discurrerunt per regiones
renovantes,menseJunio tacite satis flumine transito SyriiB, capientes castella quot potuerunt, villasque
Euphrate, ingressi sunt Syriam, et castra metati prsdando,atque vastando patriam captivos capti-;

sunt inter Antiochiam et Damascum, scilicet ante vasque secum abducendo. Sed cum hoc nuntiatum
Caesar civitatem. Ubi similitcr in quarto ante anno esset Antiochenis, qui se jam retraxerant recidivo
stationem suam fecerant, ut superius jam scriptum C tramite, haud lente ad Turcos reversi sunt. Et cum
est. Comperiens autem et sciens Tuldequinus, rex appropinquassent ad eos,et tentoriaeorum propius
Damascenorum, nihilominus se esse odiosum illis quam putassent aspexissent, ordinaverunt statim
quam nos Christianos, propter Maudulfum, quem acics suas, et descenderunt in plana.vexillis expli-
in praeterito, ut superius legitur, anno dolose con- catis contra eos equitantes. Juxta Sarmit oppidum
senserat perimi, qui magister satrapafuerat militicc fuit hoc proelium. Cumque vidissent eos Turci,pars
eorum, fecit cum rege Bahluino et Rogcro principe eorum una sagittaria illico fortiter obstitit. Sed
.\ntiocheno pacem,ut eis adjunctus duobus tertius, Franci nostri animositate valida commotl, eligen-
quasi funiculus triplex efticeretur,ne a Turcis post- tes vel eos superare, si Dcus concederet, vcl supe-
ea facile rumperetur. Metuebat enim ne,si solus re- rari sipermitterct,quam per unumquemque annum
maneret,ipse cum regno suo penitus confunderetur. ita ab eis confunderentur, ubi turbam densiorem
Necessitate vero urgente, et mandatione Antioche- conspexerunt, mirifice eos impetierunt. Turci au-
norum monente,ivit rex ad pra?lium foreputatum. tem aliquantulum primitus renitentcs, dein haud
Sed cum audissent Turci ad eos jam appropin- iente tam percussoribus quam occidentibus terga
quasse, quem Antiochenses et Damasceni per tres fugientes dederunt. De quibus sestimati sunt tria
fere menses exspectavcrunt, metuentes mortis suae n millia occisi, capti multi. Et qui occidi vitaverunt,
periculum, si contra tantam gentem bellarent, fuga se liberaverunt.Tabernaeulasuaperdiderunt,
quamvis multo plures essent, abierunt retro tacito in quibus multa pecunia et utensilia reperta sunt.
satis motu,et subieruntcaveas quasdam, non longe Cujus pecunia; pretium aestimatae,300 bysantiorum
tamen a nostris. Et cum hoc fecissent, arbitrati millia rcputata sunt. Captivos nostros ibi relique-
sant rex et alii quod a regionibus nostris omnino runt, tam Francos quam Syros; mulieres quoque
discessissent. Quapropter regressus est rex usque suas et ancillas, camelosque quamplurimos. Millia
Tripolim. Dum autem haec ita agerentur, scientes mulorum percensita sunt et equorum. Vere Deus
Ascalonitae terram Hierosolymitanam militibus va- mirabilis in cunctis mirabilibus suis. Dum enim
cuam, accurrerunt usque Joppem civitatem nos- Hierosolymitani una cum Antiochenis Damascenis-
tram, et apposuerunt ei obsidionem tam per mare que parati ad praeliandum fuerunt, nihil omnino
quam per terram. Adfuit enim ihi Babylonica clas- profecerunt.Nunquid in multitudinegentis constat
sis, 70 ferme navirm, quarum alire triremes, aliae victoria bellantium? Momentote Machabaorum, et
 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 900
(':fJeonis, et aliorum plurium, qui non in sua, sed A 3^^ dictam versus Septentrionem protectum, ubi
in Diimini confidontes virtute, rum paucis multa fincm facit non longe a monte Sinai, sed quantum
ir.illia prostraverunt. potest equo aliquis uno die prolicisci.A Rubrovero
His ila (iescriptis, erit actio nola futiiris. mari, vel ab Elim meuiorata, usque ad mare Ma-
Tres aberanl noetcs ul abiret Virginis astrurn, gnum.quod ab Joppe, vel .\scalone,vel Gaza,vfirsus
Cuui ujale deccptri.x Turcos forluna fefellit.
cavcndum,
Damiath pergitur, iter eundo dierum quatuor vel
Oinnibus uuJe satis liquiJo patet csse
Aiite rci liueiu niliil unquani credere cerlum. quinque equtis ambulatione sestimans. Quo sinu
inter haec duo maria cingitur tota jEgyptus, atque
Ipso anno iterum subvcrsa cst urbs Maraistria torra;
motu.Alias ctiam in regione Antiocbena non minus Numidia, noc non .'Ethiopia, quani Gehon paradisi
accidit. Aniio eodem venit quidam episcopus Aura- fluvius, qui est Nilus, circuit, ut legimus [Gcn. ii,

siccnsis ab Hicrosolymam, ot
apostolico missus 43).

doposuit Arnulfum patriarcham de sede sua. Qua- CAPUT LVI.

propler Romam a.'!it, et patriarchalum recupo- Dc jlumine Cehon.
ravit.
Possum mirari, sed nunquam rimari, quomodo
CAPUT Llll.
vel qualitcr fluvius isteGchon,qui deparadiso cum
De caslro in Arahia constructo.
tribus aliis legitur emanare, ortum suum videatur
Ex anno profcclus est rcx Balduinus in .\rabiam, ilcrum recuperare,cum ab orientali parte hal)eat
et ffidificavit ibi castrum uuum
monticulo quo- in mare Rubrum, ab occasu, in quo incidit, mare
ct

dam situ forti, non longc a mari Rubro, sed quasi nostrum. Ilabel cnim inter so el orientem niarc
dierum Irium itinere,ab Iliorusalcm voroquatuor, Rubnim, quo oriente intelligimus esse paradi-
in

et posuit in eo custodes, qui patri;e domina- illius

suni. Quomodo vero circu mare illud Rubrum ro-

rentur ad utilitatem Christianismi. Quod castrum sumit ortum suum,et quomodo transit illud mare,
vel non transit, vehcmenter admiror.
ob honorificontiam sui Regalom montem nominari
conslituit, quia parvo tempore cum pauca gente,
C\PUT LYII.

sed maxima probitate, illud a;dificavorat. De Euphratc.

CAPUT LIV. DeEuphrate simililcr addicimus, quod in Arme-
Arahiam, dc his qux nia ortuni suum habeat, et postea per Mesopota-
D' erpedilione regis in cl ibi
vidit. miam transeat, 24 milliariis, ut opinor, ab urbe
Anno 111, cum de Hierusalem castrum suum Edessa. Qua;rat qui vult, discat qui valet. Nam hoc
rcvisurus rex graderctur in Arabiam cum ducenlis discere a quampluribus persa:pe inquirendo stu-
ferme militibus,usquc ad Rubrum marc iter agcndo dui, scd qui hoc mibi insinuaret nequaquam inve-
expodivit, ut et videret quod nondum viderat, et C nire potui. Committo autem illi enuclearo, qui su-
fortuitu in via aliquid boni quod desiderabat inve- per cobIos etiam aquas niirilice inesse statuit qui- ;

niret. Tunc invenerunl Elim civitatem secus littus que eas in montibus et collibuset convallibus oriri
ejusdein maris, ubi populum Israeliticum post ma- facit, el per occultos meatus cursibus vividis vias

ris transituin hospitatum csse legimus(/^.rof/.xv,27). multifidas eis pivcbuit, et in niare drnique mirabi-
De qua qui ibi versabanlur, audito regis adventu, liter inducit et roducit.Exilu siquidem anni appro-
egressi sunt : et intrantes naviculas suas, in marc pinquanto, molestia corporis ingruente, quia rex
pavidi se impegerunt. Cum autem rex et sui locum mori tunc timuit, dimisit uxorem suam superius
illum quandiu libuit considorassent,revcrsi sunt ad memoralam,Siculorum scilicet comitissam, nomine
Regalommontomcastrum suum.deindcllierusalom. Adelaideni,quia injuste duxerat eam,eo quod adhuc
Qui rum nobis ea qu.x viderant narrarent, dolecta- vivcret sua,quam apud urbem Edessam anle recte
bamur tam dictisquam incocleismarinis,al lapillis duxerat.
quibusdam generis tonerrimi.qui nobis allata mon- CAPUT LVIII.
strabant.Egoipseavidocorde plenerimabarab ipsis, Dc ma.rima pestitentia locustarum.
cujusmodi mare erat, qui huc usque dubitaveram Anno 1117 ab Incarnatione Domini, regina me-
utrum salsum an dulceerat; stagnumvel lacus,aut n morata e portu Ptolemaida egressa, die qua ritu
intrans ct exiens ut maro tlalilaea;; sive mcla finali ecclesiastico litania major decantata est, septem
concluderctur ut mare Mortuum quod Jordanem cum navibus in comitalu suo Siciliam transfretavit.
recipit, sed postea nusquam eraittit. Nam ab aus- Deiudc Maio mense advolaverunt in terram llieroso-
tro apud Segor civitatom Loth finem facit. lymitanam locustarum infinita multitudo, amplius
CAPUT LV. solito devurantes tam vineas quam segetes, nec non

De mari I\ubro. arboros omnigenas, quas vidcritis accurate ad mo-

Hoc autem marc Rubrum diclum, eo quod sa-
burra et lapilli rubri sint in fundo. Unde intuen-
tibus rubrum palet; quod etiam in vase quolibet
haustum, tanquam aliud mare, limpidum est et
album. Dicunl illud a mari Oceano dcrivari a parte
australi, quasi lingua eruptum, et usque ad Elim
rom exercitus hominum pcr vias taaquam consilio
provido prolocutas ordine progredl. Et facta cxpe-
ditione sua diurna, alia; pedites, alia; vero volan-
tes, hospitium sibi communitereligebant. Consum-
ptis itaque hcrbis viridioribus,et arborum corrosis
corticibus, tam bruci quam locust» catervalim ab-

I
 ;

001 FULGHERll GAHNOT. IIIST. IIIEROSOL. — UH. II. 902

icruiit. Oiinpruljilas liominum pervcrsc inccssanlcr \ rcsccres()lct,cuinjiim sul uriii ilcljot.ln frontc elium
malignantium !Tot cttantis nos Conditornoster in- signi hujus.ineavidelicct partc,videbamus alborcm
crepationibus tangit, ct pr;umunit ; signis tcrrilat, quasi dcbcrctluna oriri.Undc terraunditiue, ol c.n^-

minis concilat, flocumentisedocet,nagcllis cocrcel; lcra loca circa noscxistentia.clarc candcbant.yuod

et scmpcr in iniquilalilius noslris persistentes,mo- si in matutino sir evenirct, diceremus omncs, quia
nita cjus contcmptui habcmus.ct pra;ccptiscjns su- dies clara est.Conjicicbamus ergo indc vcl sangui-
pcrbe contraimus! Quid mirum, si Sarraceni, vel nem multum in bello f'undcndum,aut aliud aliquid
iniqui domini, aufcrunt nobis terras nostras, cum non minuspriTsagiiminacis fore futurum;scd ciuod
nus in proximorum nostrorum agros manuscxten- inccrlum habcbamus, Domino Dco disponeiidum
(limus rapaccs, quos quidem aut aratri sulcationc committcbamus.Quod etiam portentum
huniilliino
IVauduleuter c\curtunius, aut circumvcntionibus ad dcfunctionem personarum, qua; anno ipso obie-
cupidis subripicndo privamus, et nostros malitiosc runt, significantes
aliquanti sortiti sunt. Subse-
ex his augmcntamus ?Quid mirum, Deo permit-
si quentcr enim mortui sunt, Paschalis papa mense
tcnte, sata nostra vel murcs in lcrrajam exconimi- Januario, Balduinus rex Hierosolymorum niense
nc radicata dissipent, vcl post in spicisjam adulta ,\prili, ncc non uxor cjus in Sicilia, quam dere-

icusla: dcvorent, aut cliam in granariis vermibus „ liquerat. Hierosolymis ctiam patriarcha ,\i'nulfus
(luibuslibet, aut nidore calcino hTdantur, cum dcci mperator quoque Constantinopolitanus Alexis, et
mas Dco debitas vcl fraudulcnter reddimus,vel om- ulii quamplures procores in mundo.

nino sacrilege rctincmus? CAPUT LXII.

C,\PUT LIX. De morle rcgts Bidduini primi.
Dc siijno luHcZ'. ,\nno a partu Virginis 1118, cum in exitu Martii
Scquenti quidem mcnse, qui Junius crat, appa- mensis urbejD, quam Pharamia nominant, Baldui-
ruit nobis in coclum suspicientibus luna post galii nus rex aggressus, hostiliter vastando diripuisset,
cantum, prius tota rubea, novissime vero, mutato die quadam.cum deambularet fluvium,quem Gra;ci
rubore iiigredine adeo fuscata est ut vim sui lumi- dicunt Nilum, Ilebraei autem Geon, oppido memo-
nis pcr duas fcre horas perderet. Contigit autem ralo proximum,cum aliquantis dc suis liTtus adiis-

hoc die quaeam tertiam decimam habebamus.Quod scl, et de piscibus inventis

eqnestrcs lanceis
illic

si quarta decima die esset illo, eclipsim nimirum suis caute cepissent, et ad hospitia sua ad urbem
cjusesseinlelligeremus.Quod ergo prosignoid acce- praefatam detulissent, et ex eis comedissent, scnsit
pimus, ex hoc quidam conjectabant rubore in prc-e- rex intrinseeus se angore
plagaj sue veteris gra-
lio fore fundendum sanc^uincm ;alii vero nigredine vissime renovato debilitari. Quo suis confestlm in-
significabant venturam famom. Nus vero disposi- C timato, pro infirmitate illius audita cuucli proinde
tioni et providenti;e Dei hoc commissimus, qui in compaticntos contristati et conturbati sunt. Reditu
sola et luna discipulis suis praedixit signa forc ven- autem .statuto, cum non posset rex equitare, de
tura (Lue. xxi, 25.)Qui etiam, quando vult, lcrrmn papilionum perticis leeticam ei apparaverunt, in
facit tremere (Psal. ciii, 32), et postea quiescere ; qua eum collocaverunt. Et praecone signum cornu
quod subsequenter accidit in eodem mcnse noctis dante, remeare llieru5alem edictum est. Cumque
intempesta; silcntio, vi Kal. Julii. usque villam, qua; dicitur Laris, pervenissent, in-
C,\PUT LX. firmitate ingruente, et illuin penitus cousumente,
De castro propc Tyrum xdificalo. defungitur. Et locatis ejusintestinis etsalitis,atque
Tu.ic a;dificavit rex quoddam castrum prope Ty- in loculo conditis, Hierosolymam propcraverunt.
rum urbem, intra quintum ab urbe milliarium, Die siquidem, quo palmarum rami ex more deferri
quod vocavit Scandalion,et Campum Leonis inter- solent, ordinatione Doi, et cventu inopinabili, ad
pretatum, etresarcivit diruta ejus, et posuit in co processionem, qua; de monte Olivfiti in vallem Jo-
custodes ad coercendum urbem prajdictam. saphat tunc descendebat, caterva lugubris, et do-
CAPUT LXI. lendi funeris latrix advenit. Quo viso, et sicut erat
De signo miiabili in solc apparente. jj
cognito, pro cantu luctum, pro lastitia gemitum,
Eodem anno, mense Decembri, nocte quinta post cuncti qHi aderant dederunt. Plorant Franci, lu-
eclipsim lunffi^qusc accideratcum tertiam decimam gent Syri, et qui hoc videbant Sarraceni.Quis enim
pronuntiabamus, vidimus omnes coelum nocte in- se continere possct, qui non ibi pie fleret? Igitur
ccepta in septentrionali parte velignei vel sanguinei tunc ad urbem redeuntes, tam clerus quam popu-
coloris fulgore respersum. Quod signum signis mi- lus, fecerunt quod doloriconvenit et consuetudini.
rificis plenum suspicientes, vchementer admirati Et sepelierunt cum in Golgotha juxta Godefridum
sumus.Xam per medium ruborem illum, qui pri- ducem, germanum suum.
mitus paulatim excresccre ca;pit,videbamus radios Cum res iste ruit, Francorum geus pia ilevil
alburni coloris quamplures ab imo sursum mirum Hiijus erat scutum, robur el auxilium,
iNam fuit arma suis, timor hostibus, hostis et
in modum nunc ante,
extolli, nunc retro, nunc in
Dus vali(Ju3 patriiE, consimitis Josue
illis :

medio. In parte autem inferiori cojlum parebat al- Achoa, Cfesaream, Berithum, necne Sidonem,
bum, ac si aurora esset diei, quae prope diem cla- Ahstulit infandis hostibus indigenia.
903 AD GODEFtUDUM APPENU. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. ao4
P.ist terraa Arabum, vel quie langunt raare Rubrum, \ Mensibus atque tribus iusuper appositis.
Adrtidit imperio, subdldit obsequio. Sex dccies Pho^bus Vervecis viserat astrum,
Fl rri|iolini i'epit, sed et Arsutli non niinus ursit, Cuj3 Balduinus rcx obit eximius.
1'luraque iir^terca feeit lionore ratn. Octies et decies faciens meuses duodenos,
Oblinuit regiiura rcx octo decemque per aunos Regls babes annos patriam quibus optime reiit.

I^CIPIT LIBER TERTIUS.

DE GESTIS BALDUINI SECUNDI.

CAPUT PRIMUM. Antiochia: princpps cum proceribus suis el gente

Qiioil dic Paschx Ilahhiiuus II sit iii regcm c.onse- sua contra Turcos pugnaturus exicrit, et prope
initus. Arthasium oppidum intercmptus ccciderit, ubi dc
Igilur defuncto rpge Ualduino,iiiito stutim Hieru- Antiochenis scptem millia sunt occisi, de Turcis
solymitani consilio, ne,regecarenles,a3stimarcntur vero nec etiam viginti.Nec mirandum si permiseret
debiliores, creaveruntsibi regem Balduinum comi- eos Dcus confundi, cum in divitiis multimodis
tem Edessenuni, regisdefuncti cognatum.
viilelieet maximo abundantcs, nec Deum timebant, nec ho-
Qui, transilo Euphrate fluvio, Hierusalem fortuilu minem in peccando revcrebantur. Nam juita uxo-
advenerat, cum prajdecessore locuturus.Gommuui- rem suara ipse princeps cum pluribus aliis adulte-

ter electus, die Paschae est consecratus. rium impudenter committebat. Dominum sunm
CAPUT II. Boamundi filium in .\pulia cura matre sua moran-
De exercitu liahyUmiro conijrcyuto. tem ex!KTredabat,et multa alia tam ipse quam pro-
cum lempus subsequeretur aestivum,
Ipso anno, ceres sui vivcndo superbe ct luxuriose agebant
congregaverunt Babylonii cxercitum valdc gran- Quibus competit versus iste Davidicus dici •.Prodtit
dem millia quorum aeslimabantur 15 equitum, et
;
quasiex adipe iniquitas eorum {Psal. Lxxii, 7). Vi.t
20peditum,arbitrantesIIierosolymitanumdeslruero enim inter delicias affluentes modus servabatur.
Christianismum. Quibus, cum uuque Ascalonem CAPUT IV.
porvcnissenl, re.\ Damascenorum ruldequinus cum Quod rc.c BaUuiiius. .suiiipla crucc Dominica,adaua:i-
genle sua in adjutoriuni propessit,Jordanem trans- lianiluiii projicravit.

gressus. Praeterea tunc classis non modica per Post hanc Antiochenorum occisionem secuta est
mare usque nocitura nihilominus venit. E.vin n sccunda satis victoria, qua;,propitiante Deo.Hiero-
illuc

lara bellica! ijuam mercibus onustae naves Tyrum
adierunt.Qui autem pcr terram venerunt,ante Asca-
lonem bellum cxspeclanles rcmanseruiit.Tunc rex
Halduinus cum Antiochenis et Tripolitanis, quos
ad hoc cerlamen vcnirc pcr legatos mandaverat,
adversus hoslilem excrcitum bellaturus properavil,
et Azoto quondam oivitate Philisth.ra lransita,len-
solymitano populo miriflce successil.Nam cumprte-
diclns Rogcrus regi Uierosolymitano per nuntios
notilicasset, utsibiadsuccurrendum festinaret,quia
Turci cum gentc muUa eum impetebant.relicrorex
negotio.ad quod cum suis non longea Jordane Da-
mascenos expugnaturus iverat, duclo secum pa-
triarclia cum cruce Dominica, cum de campis sla-

toria de sagmariis deponi, et deligi disposuit haud tionuni suarum cos ejecisset violenter,continuo An-
longc a Babyloniis.ita ut cxercitus utcrque quotidie tiochcnis auxilialurus recurrit,duceiis secum Cacsa-

alterutro aspcctu cerni posset. Sed quiaaliialios riensem episcopum,qui cruccm Dominicaro in bello
valde aggredi formidabant, et vivere quam mori postca contra hostes optime portavit.Comitem vero
malebant, cum per Ires fere menses differri tali ar- Tripolitanum rcx illuc sccum duxit.fueruntque s'-

gumento utrinque calluissent,t.Tdio affecti Sarracc- mul milites duccnti quinquaginta. Et cum Anlio-
ni bellare recusarunt,ct Antiocheni ad sua remca- chiam porvenissent,misit rex ad Edesscnos legalio-
verunt, trecentis mililibus de suis regi commissis, ncm, pracciplcns eis, ut ad bellum, quod contra
qui si opus csset regem ad pugnam roborarent, si
" Turcos facere satagobant, cito itinere festinarent.
Egyptii litem iterare pertenlarent. Quibus cum regc et Antiochcnis,qui de primo beilo
CAPIIT III.
fugerant, vel mortem aliquo evcntu evascrant, ag-

occisionc Anliochcnoruiii cum Turcis gregatis, coniniissum cst pra^lium prope oppidum,
Ue prxUo et
puijiuiKtium. quod Sardanium vocant, ab Anliochia 2i miUibus
Anno H19 ab Incarnatione Domini,Gclasius papa distans. Fueruntque militcsnostri scptingcnti.Tur-
successor Paschalis obiit iv Kalend. Februarii, ct ci voro 20 millia.Gazi vocabatur major eorum. Non

sepultus esl in Cluniaco.Post quom substitutusest putosilendum quodTurcusquidamadvertens unum

Calixlus, qui Vienna; urbis archiepiscopus cxtite- de militibus nostris linguam noscere Persicam,allo-
rat. Prolixitatem hisloriac faslidiemus, si cuncta cutus ost euni, dicens : " Tibi dico, France, cur
enarrare velimus, quie hoc anno in Antiochena nos despicitis '.'cur in vanum laboratis ?Contranos
regione miserabiliter evenerunt.Quomodo Rogcrus cquidcm nullo modovalebitis ;paucicniQiestis,nos
 !

903 FULGIIERII CAItNOT. IIIST. IIIEllOSOL. — LUt. III. 906

mulli.lino Dcus vestcr vos deroliiiuit, virlcns vos A. t'>s hoc poscebat, quatenus mortuorum proceruni
ncc lcgom vcstrain, ut solfliatis, tcncrc, nec (iilem lerras vivis sub ratiociiiio daturus locaret, ct vi-
nec veritatom invicom servare. Iloc scimus.iioc ili- duas quas invcnit illic multas maritis pio aUectu

(licimus, hoc advertiraus. Cras procul dubio vos conjungeret multa alia restauratione necessaria
et
vincemus ct supcrabimus. » quanlum dedccus reformaret.Sicut cnim huc usquo Ilicrosolymorum
Ghristianis,cum pcrlidi de fidc nos rcprehendcbant rex singularitcr cxstiterat,ita mortuo principe ,\n-
Tnde drbcromus vehcmcnter crubescere,et pcccata tiocheno Rogcrio, Antiochenorum rex addilo altero
nostra plorando poMiitentcs emendarc. rogno efflcitur. Moneo ergo rcgcm, et quajso, ut
C.VPUT V. Deum ex toto corde diligat, et ex tota anima, et
De bdlo el vieloria virlulc sanclissimx erueis adepla, omnibus viribus suis.cum gratiarum actionibus se
el de ejus reeeplione iii Anliochium. illi penitus ut fidelis servus subdat, cjusquc se hu-
Committitur ergo bcllum die sequenti.ut dictum milom fateatur servum, qui talom Dominum inve-
est, gravissimum, dc quo victoria diu anceps amicum. Qucm ergo antocessorem suum
nit sibi
utrinque fuit, quoad usque Omnipotcns Turcos tam sublimavit, quantum et illum?Alios unius,
fiigcre compulit, et contra eos Christianos magni-
hunc autem duorum rcgnorum possessorem fecit,
lice vcgetavit.Quos tamen impugnantes adeo cater-
_ qua: sine fraudo.sineotrusione sanguinis.sinelitium
vatim dispcrscrunt, ut,usque Antiochiam non ces- tribLilatione, scd divinaordinationepacifica acquisi-
santes, non valuerint ultra collegis suis in bello
vit..\b,EgyptosiquidemusqueMesopotamiamtradi-
congregari. Nihilominus autem Turcos dispersit dit ei Deus longe lateque terram. Manum erga eum
Deus, oum alii in Porsidem fugitivi repatriarent, liabuit largam. Caveat ne erga eum aretam habeat,
alii vero in Halapiam urbcm salvandi se gratia in- qui abundanter dat.et non improperat. Si rcx csse
troirent.Rex autcm Hierosolymitanus etcomesTri- desidcrat, studeat ut regat recto. Cum antem post
politanus cum suis, sicut socii gloriosas crucis negotia pleraque pcrpetrata rcx ab Antiochia regros-
exstiteraiit,ct qui eam dominam ad bel-
sicut servi sus esset Hicrusalera,cum uxorc sua diadematc re-
lum perduxerant, circa eam scmper lionorincc pu- gio die Nativitatis Dominica? coronatus est in
gnantes, nec cam doserentes, in campo bellico for- Bethiehem.
steterunt.Quos omnipotens Deus pcr virtutem
titer
CAPUT VIII.
ejusdem sanctissim;e et pretiosissimaj crucis dc De rcmissione exaclionum.
manu ncfandas gentis potenter eripuit, et ad aliud .\nno Incarnationis Dominicaj post millesimum
suum negotium quandoque futurum rcservavit. centesimum viccsimo, absolvit rex Balduinus II ab
Cumque per duos dies campum illum rex custodis- omni exactione omnes qui per portas Hierusa em
, „
. , „ n K
. j- i
set, et de Turcis nullus iUuc bellaturus rediisset, r rp„r,-,oT,t„„, „f^, „ u
11 .

irumentum atque hordeum,a \ „ .

_ . . . - - sive legumina, inferre
-
'-'

sumpta cruce Dominica perrexit Antiochiam. Et voluerint,ut absque molestia tam Christiani quam
exiit patriarcha Antiochenus obviam sanctissimaj
Sarraceni habeant liberam faculfatem ingrediendi
cruci,regi quoque et archipraesuli, qui eam defere-
et egrediendi, atque vendendi,ubi et quibuscunque
bant,et reddiderunt omncs Deo gratias, et exsolve-
voluerint. Remisit insuper mercedem modii con-
runt dulcissimas laudes omnipotenli Deo, qui per
suetudinariam.
virtutem gloriosissimaB crucis suae victoriam Chri-
GAPUT IX.
stianis dcderat, et ipsam crucem ad Christianis- De Turcis conyregatis, el cxpeditione regis contra
mum salve reduxerat. Pietate plorabant, lastitia
cos.
cantabant, adorantes repetitis vicibus antc crucem Cum autem sex hujus anni menses in Hierusalem
venerandam se inclinabant, resurgentcsque militi- evolvissemus, venerunt nuntii ab Antiochia, di-
bus erectis gratias agebant. cente rege, et nobis omnibus qui aderamus, Tur-
Praebuerat biduo sol lumen Virginis astro,
cos Euphratem transisse et Syriam ingressos
Cum belliim geritur, quo Parthi sic superanlur,
Claraque tunc decimae rutilabant cornua lunffi.
fuisse ad nocumentum Christianismi, sicut in prs-
CAPUT VI. terito consueverant. Unde accepto consilio, sicut
De receplione sanctx crucis in Hierosohjmis. j)
necessitas urgebat,petivit rex a patriarcha et clero
Cumque in Antiochia requie non longa se re- humillime victoriosam Domini ciucem sibi con
creassent Franci,statueruntHierosolymam be- cum tradi, dicens ab ca se et suos ad prsliandum del
nedicta cruce Domini, ut decebat, reverti. Et sum- bere muniri, quia sine gravi pra;lio credit Turcos
ptis militibus quot oportuit,remisit eam rexHieru- taxatos de patria, quam jam devastabant, non
salera, et die quo Exaltationis ejus festivitatem posse expelli, et quia non confidit in ^irtute sua,
celebrant, sicut Heracleus imperator de Perside nec in gente quam habebat multa, cruce ipsa, Do-
victor eam reportavit.cum ea urbem sanctam laetan- niino vegetante ct propitiante, pro multis millibus
t«s introierunt, et cum gaudio ineffabili cuncti qui potietur.Alioquin sine ipsa nec ipse nec alii audent
aderant susceperunt. ad bellum proflcisci. Unde ibi ratio bipartita inter
CAPUT VII. euntes ad bellum et remanentes in Hierusalem satis
Quod rex prineipatum Antiochix obtinuic. decens habita est.sive debeat pro tanta necessitate
Rex autem in Antiochia remansit, quia ncccssi- Christianitatis Antiochiam crux deferri, sivc Hie

Patrol. CLV. 29
 ;

907 AD GODEFIUDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. fl08

rosolymitana Ecclcsia de tanto thesaiiro siio tunc J^ Explicit hic annus in cunctis line secundus
privari. Dicebamusque « Heu miscri quid facie-
:
Pace quidem prospcr, et frugibus omnibus uber.
I

mus.si permittenlc Deo perdiderinms in bcllo cru- CAPUT XI.

ccm, sicut perdidcrunt Israelit^e nlim arcam lccde- De alia e^rpcdilione regis contra TrijwUlanii comilcm
ris"? » Quid pUira refcram ? Necessitas monuit, ra- deliinc ilenim contra furcos.

tio edocuit ; fecimus quod nnluimus, et quod nole- Anno Dominica! Inrarnationis 1122, prajficitur in
bamus voluimus.Et cum.multis lacrymis pie pro ca Hicrusalcm Ecclesia; Tyrix archiepiscopus,Odo no-
profusis et canticis in laude illius dccantalis, extra niinc.primus de genle Latina.Deinde abiit rex Pto-
urbem nudis pedibus rex,patriarcha, plcbs quoquc lemaidam. Unde gente sua congrcgata videlicet et
omnis eam conviassent, rc.\ cum ca flondo disces- equite,movcns e.xcrcilum suum.ol Dominicam cru-
sit,et populus ad nrbem sanctani rediit. Mciisis roni sccum doferons, profoclus est 1 ripolim, inju-
erat Junius.Antiochiam ergo abierunt, quum Turci riani ulturus ct cintcmpluin, quem rcgionis illius
adeo jam coarctabant, ut c.\tra muri ambitum in- comcs Pontius nominc incutiebat, recusans ei ob-
habitantes vix uno milliario procedere auderent. soqiii, nti Bertrannus pater ejus fecerat. Sed Deo

Sed,audito rogis adventu, inde statim se rcmoven- volcnte,et optimatum prassentium utrinque lauda-
tes, versus Ilalapiam urbeni, ubi tutius essc pos- tiono, amici facti sunt ad invicem, comite rationi
n
scnt, abicrunt ;
quibus tria militiim Damasceno- " assonticnte.Quibus siquidom pacilicatis,astitit illico

rum millia tunc aggregata sunt. Cumque rex bel- arcliiepiscopus quidam ab .\ntiohcnis illuc missus,
landi causa motu audaci ad eos accessisset, cl regein cohortans,ut Antiochiam quantorius prope-
ulrinque sagittis jactatis plures sauciati vel inter- raret, contra Turcos opem laturus. Jam enim ter-

fecti orcidisscnt, et bollare tamcn Turci recusas- ram illam devaslabant, nullo principe cis resistcnte.
si'nl,post triduiim lilis hujiis, nullo certo liiie ron- Qiio audito,rox conlinuo properavit, habens sccum
cluso, et Anliocbiam nostri romeavcrunt, et in trerenlus milites lcctissimosct 4(Wj clicntes adventi-
Persidem pars Turcorum major repatriaverunt. De tios probissimos.Caiteri vero vel ad lIiorusalcm,veI
cstero crucem sanctam rcx honorifice Ilierusnlem ad sua remeaverunt. Cum autcm pervenisset rex
remisit.el ipse in Antiochia; rcgione terram prolc- ubi Turcos audierat esse congregatos, circa scilicct
cturiis remansit.Tortio dccimo Kalondarum Novem- castrum quoddani.quod Sardanaium vocatur, quod
brium ipsam glorinsam Domini crucem in Hieru- rcmoverunt so inde vo-
.jam obsidionc cohibebant,
salem cum gaudio magno suscepimus. lontcs regom cxspcctaro. Quocomperto, secessitrex
CAPUT X. Antiochiam. Turci vero ad inceplum denuo rccur-
De expeditione rcgis conlra Damascenos. runt. Cumque rcx hoc auditu percepit, vorsus eos
.\nno ab Incarnatione Domini 1121, congregavit C prompte oquitavit. Sod qiiia gens illa Parthica in
rex gentem suam a Sidone usque Joppem, el iii procinctu vcl apparatu bcllico moralitcr nunqiiam
Noiias Julii transgressns Jordancm, adiil regem in codem statu pcrmanentes (nunc enim visum,

Damascenorum, qui cum Arabibus sibi foederatis nunc dorsum obsistcntibus opinione cclerius vor-
ct adunatis terras nostras Tibcriadi proximas nullo tunt, et prajter spem simulate fugiunt, el recursu
ei resistenle vastabat. Qui cum persensisset rogem rcpentino impetunt),non so ad bellandum cito apta-
nostrum curn exercitu suo adversum se appropiu- vorunt,sed rongresFiim pcnitus vitavoruiil:ot talitor
quantem, collectis illico labernaculis suis, bolliim cou victi Benediclum crgo sit san-
ab.scessorunl.

evilans refugus in sua recessit.Qiicm cumperduos ctissima; Dominica; crucis voxillum, et ubi(|uc
cl

dies rex insecutus fuisset, necbellare cumeo gens omnibus orthodoxis pra;sens subsidium, sub cujus
illa audci<ct, reversus est ad castcllum quoddam, protectione etconsolatione fideles muniti,sinedetri-
quod ad nocumentum nosirum anno praHorito Tul- mento aliquo Chrit^tianos nostros ad sua concessit
doquinus, rcx Dainasci, construi fecerat, quod a regredi! Illi oquidem 10 millia a;stimali sunt mili-

Jordane a;stimamus discrepare 10 milliariis. Id tuin, nostri vero 12(»0, absquc globo peditum. Et

rex obsedit, machinis coercuit, vi expugnavit, rcd- cum usquc Tripolim una cum cruce Doininica re-
ditum recopit. Cujus custodes et protectores, 40 p, meassct rcx, orto negotio, cum aliquantis reversus
vidcliccl Turcos,sub statuta conditione vivos abirc est Antiochiam. Et sicDominica cruxin Hierusalcni

permisit, ct oppidum doinde ad solum usque pro- delata, cum gaudio niagno in loco suo xvii Kal.

stravit. Jarras nominant hoc castrum regionis in- Octobris honorilicc est rcposita.
coIa;,quod,juxta civitatem quamdam mirabiliter et Tempus erat quo Libra pares cxtcrminat horas.
gloriose situ forli antiquilus fundatum, lapidibus Tam nunicro parili quam spatiu simili.
magnis ct quadris illuc creclum crat. Ubi autem C.\PUT .\II.

compcrit rex non sine gravilate magna obtincri» be comilc Edesscno eupto.
ncc sinc dinicultato gcntc et alimentis ut oportcret Intorca captus cst Goscelinus comes Edesscnus,
posse muniri, jussit illud dirui, et omnes ad sua Galcrannusiiue cum eo cognatus ejus, inlercmptis
regredi. Ha;c olim urbs insignis fuit in Arabia, Ge- quidcm de suis non minusquam ccntum.Quos qui-
sara nominata, monti Galaath adjuncla, in Iribu doiii Balac admiraldus quidam tam astutia qiiam
Manassae instituta. insidiis molitus intercepit.
 ;

909 FULGHEFUI CARNOT. HIST. IIIEUOSOL. — Lllf. lil. ;)10

Finit el hic aBinis i|u;uii i|iii iiniMcssit ii|iiiHus A in urlicui 1'liilriiiaiilam, riinsiliiini rapluii quid l'a-
Frngibus oiiinit;i'ius iiiia>cinii|uc iiu'Uiutur iu arvis,
cto opus cssot. El clcgcrunt ct coiislitucruiil tcrra;
Tritii'i'us iuoilius [iro nuujiuo vruililur luius.
Seu quiulragiutii qui vull iiuusare uiiuiisiiia. forc cuslodcm ct pra!ccptorcmEusta,cliium qucnidam
Tunc ncque Purtliia ncc"lialiylonia bclln niovcbat. homincm probum ct moribus honcstum, qui tunc
CAPUT XIH. Ca;sarcam possidebat ct Sidoncm. lloc siquidem
Dc i)(uv inlcr pnpitm el imjjcriilfltrin. patriarcha Hicrosnlymitanus una cum optimatibus
Anno ab orlii Uoinini ll^.T, inilictione i, rex Ale- tcrra; illius dictavitct tencri decrevit quoleuus de :

manni;u llcnricus cuin papaCali.xto pacilicatur.Dco rcge caplo rci oxitum certum andirent. Ila Maio
gratias, quia regnum et saccnloliuiu in ilileclionc mcnso mediante, cum jam audivissemus Babylonios
conlocdorantiir. Ascalonem usque pervenisse, bipartito cxercitu,ter-
CArilT XIV. restri videlicct itinere atquc marino, prajparata li-

De vcticticis llicrusnlcm propcrarc dispflttctililjiis. burna statini agillimn, statuorunl lcgationcm ad

Eodcin anno Venclici cuni navigio niagno in Sy- Vcnclicociim classcni niittcndam, cxhortando prc-
riam navigare commuti sunl, ut Ilicrusalem et lo- eantcs ut ncgotium incccpiiim accclerato navigio
gionem ci adjacentemCliristianismi utilitali ct c.x- noliis adjuturi succurrcrcnt.

altationi, opitulante Deo, amplificarent. Qui anno CAPUT XVII.

^
pra^cedcnti de tcrra sua egrcssi, in insula, qua; Quod itcrnm Jopjiilx a Babyloniis sunl obscssi, et
Curplio nuncupalur, tenipus cxspectantes opportu- valdc ufflicti.

num navigandi hiomaverunt. Classis quippe eo- Baliylonii autcm navigio ruo Joppeni irrueiilcs,et
rum 120 navium fuit, exccptis carinis vel carabis, do navilius pompaticc cum ingcnti sonitu ajrcarum
quarum alia; quidem rostrat;c, aliffi oneratoe, alia; tubarum exsilicntes, urbem obsidione circumdede-
vero triremes fuerunt. Triformi quidem fabrica runt. Et machinamentis suis et instrumentis, qus
compactffi sunt. In quibus materies lignorum ma- innavibus majoribus atlulerant, continuo ereetis,
gn;e proceritatis imposita non defuit : unde com- urbem undique assilicrunt, et pro valitudinenescia
positis ab artilicibus sapienter machinis, niuros ur- lapides torqucndo cohibebant. Erant enim tormcnta
bium sublimes ascendere etcomprehenderc posset. vehcmcntiora, quibus ultra jactum sagitt;B saxa
GAPUT XV. torquebant. Pedites nempe Arabes, vel /Ethiopes,
Que tcmpore iler arripuerml. quos secum adduxerunt, cum militum manu assul-
Igiturpostquam verno tempore patescunt viae ra- tum grandem civibus dabant. Alii tela, alii lapides
tibus, quod Deo diu devoverant oxplere nontorpue- vel sagittas utrobique jacicbant. Intcrim autem ex-

runt. Et viatico navali abunde sibi pra;parato,cum ternos ercbris ictibus sajpissimc trucidabant pro ;

tuguria,in quibushieme conquiverant,comrauniter C se enim viriliter pugnabant. iEthiopes quidem anci-

succendissent, concrepantibus tubis quamplurimis, liatenentes in manibus, se inde tegebant et prote-
carbasa,Dei invocato auxilio.gaudenter displicantur gebant. Mulieres vero civibus valde laboranttbus
et elevantur. Naves autem, qu« coloribus variispi- gratuito semper prajsto fucrunt adjumento. Alia? la-
cturata; erant, splendore nimis prospectantes satis pides subministrabant, alia? vcro aquam potui pra3-
delectabanl, quibus ter quina hominum armatorum bebant. Curaque murum
Sarraceni per quinquedies
millia tam de Veneticis quam peregrinis sibi adjun- jam aliquantulamlaesissent, etminas desuper dila-
ctis inerant. Porro equos secum 300 conveniebant. pidando plures diruissent, audito adventu nostro-
Itaque Borea tunc leniter aspiranle, ponlum decen- rum qui eis approximabant, significante buccina
tissime sulcantes, cursum suum versus Methonem certamcn dimiserunt, et machinamenta suafrustra-
dirigunt Rodum. Et quia necesse erat ut simul nec tim in naves rcporlaverunt. Quod si diulius ibi mo-
sparsim incederent, flabris etiam interdum alter- rari audcrent, procul dubio civitatem comprehende-

nantibus, ne siprovide iter suum modificarent, alii rent.Pauciautem erant,qui tuebantuream.Jamjam-

ab aliis cito discreparent, propterea diebus brevibus que locatim murum circumfoderant, nt spe velocius
die non vocte velificantes, portilnis frequenter in- eum pcnetrarent. Glassis quippe corum 80 navium
ventis necessario quotidie applicabant, ne regentis fuit.
J)
aquae penuriam patientes, tam ipsi quam eorum CAPUT XVIII.
equi siti gravarentur. De hello et victoria Christianorum au.iilio sanctx
crucis.
CAPUT XVI.
Quod re.v Balduinus sit caplus, et Eustnchius (luidam Cum igitur damnum immincre gsns nostra per
pro co constitutus. rumigeros unumcorpus undique con-
didicisset, in
Eodem tempore contigit Ealduinum regem Hie- gregati, ante castellum quoddam, quod Chacho in-
rosolymorum capi. Balac enim, qui antca Grosceli- nominant, de Tiberiade videlicet et
colae regionis
num Galerannumque ceperat, hunc etiam non in Ptolemaida, Ceesarea quoque et Hierosolyma, cum
hoc beneprovidum, sed imparatum comprehendit cruce Dominica ad illum conventum jam delata,
quo nihil paganis jucundius, nihil Christianis horri- contrahostesdimicaturi usqueRamathaurbem,qu£e
bilius. Postquam rumor iste usque ad nos in llie- est juxtaDuspolim, propcraverunt. Nos autem,qui
rusalem diffusus est, venerunt omnes in concionem Hierusalem remansimus,pro fratribus nostris in tri-
911 AD GODEFlllUUM APPENU. II. — MONUM DE BELLO SACllO. 912

bulatione sic positis orarc, et eleemosynas egenis
impertire, per universas civitatis sancta; ecclesias
processioncs pie fecerctam Datini quam Grmci al-
que Syri, inlrrim nudipedes non cessavimus. Pro-
ccresautemnostri manesunimo deRamathaconsur-
gentes, cum gentomnostram percohortcsprocedere,
utdecebat, ordinassent, lienedictione ct absolutione
a patriarcha populo data, bellum committitur apud
Azotuni urbem quondam quintam Philisthinoruni,
nunc autcm Ibonium dictum. Q\ik in viculum par-
vulum rcdacta cst. Porropupiia ista non longahora
protrahitur. Nam cum perspicerenl nostros probis-
sime armatos eos impetcre, continuo mililes
tanquam aliquo onere fascinati in fugam moti
et fuga pro ronsilio usi sunl. Pcditcs voro detrun-
cati sunt. Tcntoria eoruni cuncta cum
formibus campo remanserunt. Tria ni>mpe voxilla
in
prctiosissima, qu;c Slandarz nominamus, ab cis e.\-
cusscrunt. Utensilia etiam multiformia. culcitras et
pulvinaria. Carram quoquc multam cum sarcinis
secum Camelos vidolicet 400,asi-
nostri roduxerunt.
nos quingentos. Sedccim miiia e.\ eis pnelialum
vcnerunt, quorum sexmillia interfecti sunt. De no-
stris autem pauci. Gens equidem nostra octa millia
aestimatisunt, sed audacesprobissimi,et ad pugnan-
dum valde aniniati, et umorc Dtn freti, ct coiifidcn-
tia ejus penitus corroborali.
A Altcram vero partcm in altius pclagus prudentissi-
me misit, ut ignaris Sarracenis pcregrini esscHic-
rusalcm adeuntes a parte Cypri putarcntuc.Elcum
Sarraccni 18 naves de elasse Venetica perspicerent
ad se appropiare. lanquam de emolumento jam
acquisito ca-perunt exu/tare, et contra Vencticas
aptaverunt se navigare et ad pugnam eos aiidaclcr
suscipcre. Nostri autcm tanquam ad cerlamen bel-
licum verecundari sinuilantcs, ct astute aliam na-
vigii partem poliorem ct poslrcmam, in qua pra;-
dictusdux eraf, paulatim exspeetantes, nec fugere
disposuerunt.nec pugnare cum cis prasurapscrunt,
illi quotenus jamdictuin navigium postremum tanivs-
sunt, lisqiiam remis cxsurgere Sarraccni cernerent.Igi-
tur Veneticis crevil spiritus, et indicibiliter in eos
robus muiti- irruerunt, et undique ita eos accin.xcrunt utlocura
R
fuga: uspiam reperire non possent. Tunc mirum in
inodum Sarracenis coercitis, neque naves neque
nautas aliquorsum evadere poluerunt, scd naves
eorum Vcnctici ingressi, detrunravcrunt omnes.
Fidc earet qnod iiltra humanuin anditiim in navi-
bus b scs occidcntium sanguine fiiiido tingiTcntur.
r.aque navcs multis onusta; opibus capiuntur. Cor-
poribus quidem extranaves tunc jactatis, usquc ad
quatuor millia passuum saluin rubcsrcre circuro-
quaiiue viderctis. Deinde cum ultra Ascaloncm ex-
ploraturi aliquid proficui navigarcnt, obvias sibi

Sub Gemiuis Pliabo jam tunc bis sexies orto,
Gens niit iufamia Doiniui virtute suliacla
Corpora nunc quorum per cauipos Allopliyloruni
Fiunt esca lupis, fiunt quoque pastus liienis.
CAPUT Xl.X.
repercrunt lOnaves alias diversis alimenlis confcr-
; tas, quibus inerant ligna proceritate magna, et di-
recta, el componcndas machinas spectabilia. Illas
quoque cum munimentis plurimis, etiamque auro
et argcnlo.numisinatibusque multis pique quoque ;

De reccptionc stuictx crucis. et ciminum, et diveisas species odoramentorum di-

ripiunl. Navcs quoque aliquanlasad terram fugiti-
Bcllo aulcm per Doi potentiam sic supcrato, et ad
vas in littore ipso combusserunt igni,scd ctplures
gloriam ipsius el exaltalioncm Christianisuii, ut
intcgias Ptolemaidam adduxerunt. Laetificavit ita-
dictum est, facto, cum Dominica cruec romcavit in
qie Dominns clieiites suos, el donativis plurimis
Hierusalem patriarcha. Qua e.\tra portam Davidi-
multiplicitcr locupletavit.
cam cum gloriosa processione suscepta, et usquc
ad basilicam Dominicisepulcri honorilice deducta, a\PUT .XXI.
Quoil popiilus Hiovsolijmilanus adeo non sil despe-
Te Dcum lawldmus cantanles, Omnipotcnti dc bene-
ctus qunmvis re.v eju.i csscl captivus.
ficiis suis universi laudes rcddidinius.
quam bonum ct gloriosum hominibiis semper
CAPUT XX. Dcum habere in adjulorium suum quam beata 1

De advenlu, Venetorum, ct navali prxUo cnrum cnn- gens, cujus ost Dominus Deiis cjus ! Dicebanl crgo :

tra Surraccnus.
« Eamus, et gentjm Christianam omninoronfiinda-
Post triduumautem prospero successu ita politi, mus, et momoriam eornm de tcrra dcleamus' Re-
sccundirumorossubsocutisunt.DcVonetorumenim getn onini modononhabcnt, meinbra capito carent.»
classe in Pahestina pcr plerosque portus applicata Verum dicebant, qniaDeumnos haberc non crede-
cum audivimus, jucundali sumus. lloc cquidem bant. Baldniinini perdideramus, scd regem omnium
diu fama proiniserat, Cumque dux Vcneticoruin, Deum assumpsimus. lllum in nccessitutc iiostra
qui navigio huic principabalur, Ptolemaida; appli- invocavimus, et per illum mirabiliicr triumphavi-
cuisset,intimatum est ei statiin, j)roi;t gestum iuo- mus. Forsitan non erat rcx, qucm forte fortuitu
rat apud Joppem, terra scilicet et mari, et quomo- perdideramus. Sed hic,qui nupervicit, non solum
do Babylonii, prout valuerant, negntio suo explc- est rex in lliernsalcm, sed et iii omni terra. Vere
to jam illinc abierant. Quod si cclcr.ito ciirsu vellet fateri nos oporluil quod regcm in pra?liohal)uimus,
eos proscqui, Deo juvante, prociil dubio eos asse- eum in negotiis nostris pra; omnibus illum antici-
qui possel. Oui,consilio navitarum slatim adhibito, paverimus. Hic enim prasslo est semper, et piv-esena
bifaria navigatione adhibita,unam navigii sui. par- omnibus qui invorant illum in veritale {Psal.cxi.w.
tem, in qua ipsc dux erat, versus Joppem emisit, 13). Viderat enim nos in humilitate noslra valde
913 FULCHEini CARNOT. HIST. IIIEnOSOL. — LIB. III. 914
afnictos, ct respicions piehumilitatem noostram,li- A centum fero Tureorum.Et confestim clausi de car-
beravit nos. Hic pro nobis pugnavit, hicad nihilum cere rex et alii tunc ejiciuntur. Adhuc erant ali-
inimicos nostros reduxit. Ilic somper vincere con- quanti compediti, quando jam pcrscalasmuri fasti-
suevit, qui nunquam vincitur. Superat, ncc supe- gium insccndcbant. Kt elevato in arcis apicc Chri-
ratur. Non fallit, ncc fallilur. Ucx cquidem est.re- stianorum vexillo, rei veritas patefacta cst. In ea-
cle enim cpit. Quomodo crgo rcc erit, qui semper dem voro arco uxor erat Balac, cajtcris quas habe-
vitiis vincilur? Xunquid promcrctur dici rex qui bat sibi charior. Castro autem a Turcis mox undi-
semper habcatur exlex"? yuia legem Dei nec tenet, que cincto, ingressus et egressus intcrnis et cxter-
nec tuctnr. Et qui non timet Deum, timebit qui- nis et prohibitus. Portae eliam clauduntur vectibns
dem homincm inimicum suum..\duUcrcst,veI per- obditis.
jurus, sive sacrilcgus ; hic talis nonien regis per- CAPUT XXIV.
dit, men iax et frandulentus. Quis confidit in eo ? Qualiler eliam comes Edesscnus cvnsil dc carcerc.
^Equus est impiis. Quomodo cxaudict illum Deus? Hoc autem non puto silendum quod Balacquod-
Si ecclesiarum dissiputor, si pauperum opprcssor, dam
infortunium per visionem est revelutum.Vidit
tunc non regit, sed confundit. .\dhoereamus Regi enim (quod ipse postea retulita Goscelino sibi ocu-
supcrno, et spcm nostram ponamus in co, et non n los erni. Quo indilate sacerdotibus manifestato.in-
confundemur in ;Blernum. terpretationem somnii ab eis sciscitatur « Verc, :

CAPUT XXII. aiunt, hoc tibi contingct; auttalealiquid huicaiqui-

Demorte Euslaehii, et successionc WiUclmi. pollens, si in manus ejus incideris. » lloc autem
Tempore isto taliter mgro decessit Euslachius,in audito, citissime legationem misit ut occideretur,
custodem terr» nostrcB electus, xvii Kal. Julii. Cui ne posset ab eo occidi, sicut jum illi praisagiebant.
succederc Guillclmum de Buris statuerunt, qui Ti- Sed antcquam ad eum pervenissent lictorcs, Dco
beriadem (unc possidebat. gratias, jam de captione tali modo evaserat. Rex
CAPUT .XXIII. ergo et sui omnes sapienti ct communiconsilio usi
Qualiler re.v Dulduinus de vinculis exiit. ut salvari quolibet modo possent,cum tompus con-
Mcnse augusio dcinde mediante, superna cle- siderarent ad hoc magis aptum, posuit dominus
mcntia providente, rex Balduinus exivit decarccre, Goscclinus in periculo morlis animam suam, Con-
et de vinculis Balac, quibus vinctus tenebatur in ditori universorum se commendans cum tribus fa-

oppido quodam situ fortissimo.ctcelsitudinenimis mulis suis, tam pavidus quamaudax,extracastrum

arduo, el difficili comprebendendo.Gum quo simul per medios hostes, radiante luna, se eripuit. Qui
inclusi erant Goscelinus, comes Edessenus.cumali continuo unum ex eis regi remisitreportantem an-
quantis aliis captis. Hujus rei narratio satis est C nulum suum, ut taliter significaret se ab hostibus
longa, scd dona coelesti prasdita et miraculis bene obsessoribus cxtorsisse sic enim fieri invicem de- ;

ornata. Nam cum in eastro illo nullo freti adju- creverant. Postea fugitando et Ialitando,pIus noote
mento jam diu angerentur occultati, consilio et in- quam die pergens, disruptis calccis fere nudipes,
genio multimodo apud se tractare caeperunt, si usque ad fluvium Euphratem pervenit. Et quo-
aliquatenus inde possent egredi. Undc per fidelcs niam navis abfuit, quod pavor optabat facere
internuntios ubicumque amicos habebantauxilium non distulit. Quid igitur? Duo utres, quos secum
petcre non cessaverunt, et cum Armeniis circa cos dclulerat, vento iuflavit : super cos se collocavit,
conversantibus ooinimode machinare studuerunt, ei sic in flumen sc impegit. Quem collegaesui igna-
ut si quando ab externis amicis suis auxilium adi- rumnandicommodejuvantessustentarestuducrunt,
pisci posscnt, illi adjutores essc veri non desiste- ct ad littus, Domino duceDte,sanumdcduxerunt.Et
rent. Et cum post aliqua dona ct promissaplurima cum inde ilinere insolito valdc fatigatus esset,fa-
hoc fidei nexu utrinque confirmatumesset,de Edes- melieusquc et sitibundus anxius anhclaret,necerat

sena urbs sagacissime quinquaginta ferme clientcs ei qui manum pic porrigcret,sub nuccquadamillic
illuc ob id missi sunt, et quasi pauperrimi merces inventa sopore tactus. membra labore fessa itineri
ferentes atque vendentes usque ad portas interioris attribuit, obumbrans se vepribus et fructetis, ne
J)
castri, occasione quadam oblata,sc paulatim intro- visus agnosceretur. Interim autem praecepit uni ex
miserunt. Quod cum portariorum magistcr juxta famulis suis, ut exploraret et imploraret aliquem
portam cum quodam fideli nostro improvidusscac- indigenam, qui ci panem vel darct, vel utcunque
cis ludcret, clientes nostri astutiosime attcntiusap- venderet. Incdia enimvexabaturvalde.Cliens autem
propiaverunt, querimoniam injurije sibi factas ad illerusticum quemdam Armenium in campo prope
eum facturi. Et deposita omni ignavia et pavore,et inventum. et consulte allocutum, adduxitad domi-
vaginis cxtractis cultellis illumsic quantociusneca- num suum, caricas et raccmos apud se habentem.
verunt. Et arripientcs lanceas illic inventas, ferire iloc cnim fames dcsiderabat. Is autem cum domi-
et occidcre virilitcr non pigruerunt.CIamor ingens num Goscclinum appropians agnosceret,prociditad
illico attollitur, ct intus et foris omnes perturban- pcdcs cjus, dicens « Vale Gosceline!»Qui audiens
:

tur. Sed qui ad tumultumhuncfestiniaccurrerunt. quod nolebat, territus respondit : « Non sum ille

festinantius mox perempti sunt. Fucrunt equidem quem dicis, sed Deus illumadjuvetubicunquesit.«
91» AD GODEFIIIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 916

Rusticus ail : « Noli, qure^o, notitiamtuamcplaro ; A quenscrucem, qua? usquo Tripolimjamdclataerat.

quoniam procul dubio beno agnoseo. Sod rovela
te Iturus enim erat cumeaHiorosolymitanusexercitus

mihi quid ct quomodo in his partibus libi accidit, usque Cartapetam castrum Bulac.ubi rex ot quam-
nec expaveas monco. » Cui rursum comes « Mi- :
plures alii non in carcere, sed in castri firmitate

serere, inquit, mei,quicunque es, nec miseriam tenebantur. Benedictus autem situniversalis Domi-
meam inimicis meis innotescas obsecro sod ad ;
nus, qui voluntatem suam et potestatemitamodifi-
salvationis locum deduc me, ut unum promerccde cat ut potentem de eicelso, cum vull. pracipitet,et

numisma meroaris accipere. Ego enim de captiono de pulverc pauperem sublimef?Mane itaquoBaldui-
Balac,Dco propitiante,egrossus, aufugio ;de castro nus rox imperavit, sero autem sorvus servivit. Go-
quod Cartapeta nuncupatur, quodin Mcbo-
scilicet, scelinus quoque nihilominus. Liquet utiqueinhoc
potamia cis Euphralcm est. Bcne enim oporaberis, sajculo nihil essc certum, nihil stabile, nec etiam
si mihi hac necessitate subvenoris,neampliusin
in din gratum ideo terrenis inhiare non estbonux,,
:

manus Balac incidam, etinfortunatusporoam.Quod sed cor habere ad Denm sempcr intentum.neccon-
si usque Turbozcl castrum meum te mocumvonire fidamus in caducis, nec alienemur in apternis.
placuerit, omnibus dicbus vita; tuaj bene tibi erit. Jam muic terdecimum complens, proul aestimo lus-
Dic mihi igitur qua3 et quantainhislocis possessio ^ Rcgem [trum,
non vidi, velnl hunc in carcerc plectl,
tua, ut majora si vis apud me tibi diligentcr resti-
Signilicet si quid iguoro quidem, Deus lioc scit.
tuam. » Et ille : « Non quasro, inquit, a te quid-
quam, scd quo vis salvumte porducam.Olim onim, CAPUT X.XV.
ut reminiscor, me ante fecisticomodorcbonignepa- [)e expcditione Hierosoirimitanonim, el quod rcx Bal-
diiinus denuo sit eaplus.
nem. Quamobrem praestosumtiliiredderc talionem.
unicamque parvulam Euntibus ergo Ilierosolymitanis quorsumire fue-
Uxorem, Uomine, habei-,
filiam, simulque unam aseHam, duosoliam gcrma-
rat statulum, giomerantur eis apud Antiochiam
Tripolitani atque .\r.tiochemi. Sed cum Turbezel
nos,duosque boves. Committo aulcm me libi, quia
prudens.Jaraque cum mcis pervenisscnt, intimatur eis regcm denuo esse ca-
vir sapientissinius cs et
omnibus tecum vado. Poreellum unum insuper quo clausus erat Carram no-
ptuiu, et opi)i(ium in

haboo. Hunc ego coquam et huc tibi afferam. Sine

minatum. Hoc aufem audito, mutatur consiIlum,et
fratcr, inquit, unum enim porcum non esassuctus
jubetur illico e<iici rcditus.Et cupicntes sibi aliquid

uni prandio mandere, nec expedit :o aliqua suspi- prodesse, cornicine significante, diverterunt ad ur-

ciono vicinos tuos commovcrc. » Tunc ilie ivit, et bem Caliptum et vastaverunt ct dissipaveruntom-
;

nia qu.-c intrinsocus rcpcrerunt,cum primitus intra

cum suis omnibus sicut decrevcrat rediit. .^scendit
ergo comes rustici asellam, qui quandam solilus C mwnia fcrocitcr contra eos omnesqui exierant im-

crat equitare mulam pcroptimam, bajulans ante se pulissent.Scd cum par quatuor dics ibi morantes

infantom, fcminam videlicct, et non marcm. Et nil amplius sua remeare statuerunl,
fecissent, ad

quam non licuil gonerare, ac si genitorem licuit jam alimoniorum pcnuria vcxati. Goscelinus vero

gcstaro. Nonexprogcniehabcrotcontiguam.
ul sibi comcs in tcrritorio .\n(iochcno tunc remansit. Et
sed ut spem ncscientibusmonstrarctosse
filiationis cum usque Ptolomaidam regrcssi fuissont, ante-
certam. Sed cum cffipissct infans plorandoet voci- quam affincs Sarraccni hoc advcrtisscnt,Jordanem

ferando comitom assiduc molcstarc.necpossctcam subito itinere Iransierunt. Et cum per regionem

ullo modo pacare, noc adcrat altrix qum lactarot, illam, qua; monti Galaad et Arabia; contigua est,

aut quoe fesconninis mulccrot, meditalus ost rolle- porcucurrisscnt, ct dc Saraaconorum utroque sexu

gium ob id ci forte nociturum tiniidus doscrcrc, et basliisquc plnrimis grogosdiripuissont,cum ingonti

segregalim tutius incedere. Scd cum hoc advertit carra camelorum atpuc ovium, infantum quoqucac

rustico displiccrc, noluit eum conturbare, scd per-

puberum,Tiboriadem eis proximam redierunt, et
soveravil in cocplo labore.Et cum pervenisset Tur- dispertito pro more inviccm elemento, Hierusalcm
bczel, talium hospitum L-cta fuit valde susceptio undiquc convencrunt, et cruccm Dominiallatamin
Gaudet quippo uxor, exsultal familia. Noc ambigit j)
loco suo roposuorunt.Nunc autcm reverti dccet ad
id ([uod aliquanlulum pra^termiseram
nostra conscientia quanta gloriati sint omnes la:ti-
tia, ot qtianta; lacrymffi pra; gaudio funduntur et C.VPUT XXVI.
affluunt suspiria. Fit etiam rustico indilate de hu- Quomodo lialac rcgcm obscdit,et cum dcnuo in cu-
militatc digna remuncratio.Pro unoboumjugo ron- slodiam misit.
tinuo recopit duo. Si;d qnia non oportuit in his diu Cuni audissot Balac quod apud Cartapctam con-
morari, comcs indilate ivit .\ntiochiam,deind(' Ilie- quemadmodnm comes Goscelinus de oa-
ligorat, et

rusalem. Et redditis illic debitis Deo gratiarum ptione cvascrat, quantocius potuit illuc ire non
actionibus, obtulitgcminascompedessecumallatas, distulit. El regom blande tunc allocutus, flagitavit
quas devotc in monte obtulit Calvaria;, ad memo- ut rcddcret ei castellum suum tali pactione,ut,datis
riain caplioniSjCl ad gloriam sua; liberalinnis.Unn; obsidibus eleclis, oum quietum abire pormiltorct,
quidcni luerunl ferrcre, alicra; vero argontca;. Post ot usquc Edessam vol Antiochiam fidoliterdnri fa-
triduum autem cxiil dc IIiorusalem,Dominicamsc- ccret.Alioquin vcl uni corum, vcl ambolus in de-
917 FULCHERII nARNOT. IIIST. IIIEROSOL. — LIB. IIT. 918
terius fortiina prortiret. Scd cum rcx hocconcedcre A vianunquam mansupfieri potuorunt, nobis facere
nollet, diro cfTeratus animo, Balac minatus cst ct damnumpro possc nondistulerunt. Quadamquippc
regcm et castrum violentor comprohenderc, ct de die,tripartito exercitu suo, majorcm cohorfium
inimicis suis vindictam procul dubio facere. Qui suarum partem Ilicrusalcm adduxerunt, qui e.\cm-
jussit illico rupcm.super quam situm erat castrum, plo octo homines cxtra urbcm,qui vineas putabant,
subfodi, et pcrcumulum sudibus dispositis opcra trucitcr pcremerunt. Quorum advcntu comperto,
suspcnili, illataque silva ignem immitti. Suocensis super arcem Davidis tuba mox intonuif,hoc nobis.
autcm fulrimcntis,cavea repcntc subsedit,ct turris significans. Et proccdcntcs adversus eos Franci
quKdam proximacum magno soniiu
huic incendio nostri atque Syri,audacter obstiterunt. Et cum tri-
decidit.Primo quidemcum pulvere fumus excitatus busdiei horis altcrutro conspectuad tredium se fati-

est, cum ignem ruina concludcret. Scd postea ma- gassenf, cffectis quamplurinis sauciatis, moesti
leria.qun; premebatur,flamma.jam olariorapparorc abicrunt, nostri siquiilem paulatim eos inseouti
coppit, ct repcntini lacti regom oocupat stupor, qui sunt. Et quia mililibus carcbant, insidias eorum
hano molitionem.Tgre fcrebat,et ita spes eum cassa veriti, non pra^sumpsorunt eos diu sequi. Ad extre-

refrixit, qucm tantus casus terruit. Itaqiie totavir- mum tamendc capitibus eorura amputatis scptem-
tute sua cum sensu perdita, rex et sui clementiae Tj etdecem retenfasunt,totidemque equi. Tres equites
Balao supplices addicti sunt, nihil nisi supplieium vivi, alii vero ex eis sunt occisi. Quod si milites
secundum merita exspectantcs. Regi tamon indulta baberemus, pauci ex eis evasissenf.Equitafusenim
vita pcperoit, ct ouidam nepoti suo, simul etiam et noster in exercitu erat. Tunc Deus laudatur, cui
Gualeranno. Armenios autem, qui adjumento regi semperlaus debetur.
contra Balac exstiterant, alios quidem suspendit, C.\PUT XXIX.
alios vero excoriavit,quosdam nempe per medium De Tyro, el ejus nobiUtatc.
ense cecidit. Regem autem cum tribus de suis e Interea loci coangusfantur Tyrii in urbe sua
oastro ejecil, et ad Carrum civitatem adduci fecit. proxime inclusi, nec pacem quffirentes, nec capi
Et quia procul a nobis facta haec aberant.vix cerfi- cedenfcs. Divifiis enim opulcnfi, et maris praesidio
tudinem rei addiscere poteramus. Verumtamen, circumfulti,consueverunt semper esse ingrati.Haec
quam verius potui, a relatoribus mihi intimatum est quidem cunctis urbibus.quae in terra sunt pro-
chartae commendavi. missionis, ditior et nobilior,prceter Azor,quam an-
Sic pluviis artiis sitibundus desinit annus. tiquitus Jabin rex ChananKorum possedit, quam
Uude Uierosolymi crebro suul nuiriiuire iiuesti.
Josuc posfeacum plurimis dextruxit.Quaequidem,
Oesta quater dtnos ciirrunt Luc usque per anuos
ut legimus,nongentis turribus munita gloriabatur
Post iter iucoeptuuj peregxinis nndique notum.
C {Jud, iN,2,3). Josephus autem tria millia curruum
CAPLT XXVII.
falcatorum fuisse narrat. Armatorum vero trecenta
De Tyri ohsidione ptwparala.
millia, ef decem millia equitumhabebat eujusmili- ;

Anno a Domino Jesu nalo 1124, cum Nafale Sal-

tiaj Sisara dux exstitit. Ha; urbes Tyrus et Azor in
vatoris tam in Bethlehem quam in Hierusalem, ut
terra Phanicum fuerunt instifufa;. Iteo insfifori-
dux Venetico-
decuit, celebrasseraus,cui cclebritati
bus et negotiationibus munitissima illa vero infi-
rumoum suisdevoteinterfuif,confirmatum esf com- ;

nifa gente populosa. Haec in marino littore sita; illa

munief gratuita voluntafe sub jureJL:rando,obsidio-
vero in campestribus esf collocata. Quando Gedeon
ncm circa Tyrum vel Ascalonem psst Epiphaniam
vindicabaf lorael, tunc temporis Tyrus condita fuit
agere. Sed quia nos pecuniae inopia universos tunc
paulo ante Herculem a Phoenicibus. Urbs enim in
arcebat,coIligitur multa viritim militia;etclientelffi
terra Pha;nioum est. Hkc esf, ad quam Isaias
conductivK impertienda. Non enim poteranf tanfum
loquitur, minans eam propter superbiam suam
negotium sine donafivis expedire. Quamobrem
{Isa. xxiii), in qua .optima purpura tingifur
oporfuit nos etiam pretiosiora Ecclesiae Hierosoly- ;

unde Tyria dicitur nobilis purpura. Tyrus

et de
mifana; ornamenfa colligendo numismate crcdito-
inferprefatur amjustia, qus Scor Hebraice dicifur.
ribus oppignerari. Igitur sieut iaterminatum esf,
n Rexautem Assyriorum Salmanasar pugnans confra
et ubi nominafum est, undiqun csnvenerunt om-
Syriam et Phoenicem expugnavit eam, cum in ea
nes.
regnaret Eliseus. Xolebant enim regi Assyriorum
Cum ter fusor aqus valido reparatur ab igne,
Plebs de Hierusalem eommuniler exit in liosteni. Tyrii esse subjecli.Hoc equidemperquinquennium
Hoc iit et ia prima feria, luna quoque prima. actum est. De hocMenander
scribit, Josephus quo-
CAPUT XXVIII. que latius. Tunc femporis pelagus transfretanfes
Quomodo Tyrits a patriareha eta Veneticis obsessa sit. Tyrii,duceDidone,BeIi filia, Garthaginem in Africa
Itaquo Achonprofecti disposuerunt una cum Ve- coudiderunt. Cujus situs triginta millia paasuum
neticis Tyrum adire et obsidere. Patriarcha igitur muro amplexantur, et pene tota mari cincta ab
cum suis subditis,dus vero cum naufis et navibus Orosio historico fuisse describitur absque faucibus,
suis urbem lyrum obsidere xv Kalend. Martii ac- quK tribus millibus passuum aperiebantur. Is locus
cinxerunf, infroeunfe tunc Pisces sole gemellos. niuruT 3J pedes latum habuit, saxo quadrato ad
Hoc aufem audito, .\scaIonit<B, qui sullta proter- altitudincm cubitorum 40. Arx, cui Bisse [in edit.
919 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 920

Birse] nomen fuit, pauco amplius quam duo millia A. disposita Hierosolyma, ad relinnas civitates exerci-
passuum lenebat ; qua; scptingentesimo anno post tum suum ronvcrtit. Post annorum pluriumspatia,
conditionemcjusomnilapidpdiminiitnconfunditur. peccatis Jud.Torum exigontibus, .^ntiochus Epipha-
QuaeanteurbemRomamduosctsepluagintaannosab ncs lcgcm eorum impugnans, Machabeos vatde
Hclyssa condita invonitur. Hanc Pnblius Scipiosu- eoarctavit. Post hunc venit Pompcius, qui Hicrusa-
porioris anni consul supremasortemolitusest; qu.ne lcm infcliciter dissipavit. Ad ultimum vcro Vespa-
conlinuisdccemelseplomdiebusmiserabiliterarsit. sianus cum Tito filio suo venit, qui pcnitus oam
CAPUT XXX. destruxit.Itaque pcr varios rerumeventu? usquead

De Tyri raplivilalc antiqm, et a quibus antiquitjtis tempora nostra, et civitas sancta, et patria ei sub-
fuit e.rpuf/tiata. dita prKcipitanter exstitit vexata. Plorumque Pa-
Tyrus autein supcrius memorata 70 annis, juxta Ijestina,interdum PhaBnicea,qua> a Phocnice Cadmi
Isaiam, dopopulata elanp;uit. A qua roccdonfibus fratro nomcn accepit, cst vastata. Samaria, Tum
Cetheis, reduxit eos Eliscus rcx. Contra quos Sal- tum Galila-^a, qus tamcn bipartita determinatione
nianasar rex Assyriorumdenuoinsurgil.Recessita distinguilur. Nam altera superior, altora quidem
Tyro tunc civitas Sidon, ot Arce,el antiqua Tyrus, inferior appellatur ;
quas ambifariam Phffinice ct
simul urbes qus semctipsas regi
et multae aiiae ; ti Syria cingunt. lila nempe,qu8e est trans Jordanem
Assyriorumtradiderunt.OuiiproptorTyriis nonsub- a Macheronta in Peliani capit longitudinem, et a
jcctis, iterum advcrsus oos egressus cst, Phocnici- Phihidelphia usque Jordanem habet latitudinem.
bus ei navcs 70 exhibentibus, ct remiges 800. Con- Pclla quippe septcntrionilis ojus est tractus, Jor-
tra quos Tyrii navigantes in 12 navibus, dispersis danis vero occiduus: meridianus autem Moabitide
hostiumnavibus,ceperunteaptivosvirosquingentos. tcrminatur regione ; ab oriente Arabia ct Philadel-
Unde honor Tyriorum propter hoc crevit quani- phia, itemque Gerasidis clauditur. Samaricnsis au-
maxime. Uoverlens autcm Assyriorum rex, disposuit tem Galiheam sila est. At
rcgio inter Juda;cani ct
custodias supor fiumen, etaquffiductu eircuivit,ut Judaca; latitudn a Jnrdane usque Joppcm oxplicatur;
Tyrios haurirc pocula prohiberent. Et cum hoc media vero civifas cjus est Hierusalem,quasi umbi-
quinque annis factum essct, tolcraverunt,dc effossis licus cjus terrae sit. Porro inferior Galila!a, quas es
puteis bibentes aquam.Hoer itaquein archivisTyri Tiberiadc usque Zabulon, et usquo Ptolemaidam
de Salmanasar rege Assyriorum conscripta sunt. lcnditur,et Carmelum niontcm Tyriorum.continet
Hic est, qui Samariani ohsodit, ot cepit eam anno infra sc Nazarcth, ct Sophorum civilatom validissi-
rogis Ezec.iia^ sexto,ot Iranstulit Isracl in Assyrios. mam, Thabor efiam, et Cana, cum pluribus aliis.

Ante quem vcncrat eliam Phul rex Assyriorum, ct Uxc siquidem Libano accingitur,et
fontibus Jorda-
post eum TegladphulassarrexAssur,(iuiccpitCedes L pjg, ubi nunc cst Paneas, sive Dan alio nomine,sive
cl Azor in Ncphlatim, ct prope Paneas,ct Jaloe, et Gfcsarca Philippi, circa quam Turconifidis [m edii.
Galaad, et univi;rsani GaliUcam,cl transtulit eos in Traconitidis] cst rcgio, el Nabatoa. A meridie ost Sa-
.\ssyrios.Venif quoiiuo Sargon rex Aspyriorum,qui maria, ot Scitopolis, hoc cst Bcfhsan. Judn^Tautem
misitTarthampugnarccontraAzofum,et cepitcam. Hcrsabeo civitas dat limitcm, inlra quam sunt
Itaque propter pcccata populi vastataest terra pro- Tumna ct Lidda, Joppe ct Jamnia, Thccuc cl
missionis, et in captivitatcm ducta, prius Assyriis, Hebron, Astaol et Saraa, ct multae alia;. Nunc ad
deindo ChaldaMs. Nabuchodonosor enim tam Chal- callem redeo, qui diversas scmitas diu discurri.
da;us quam Dabylonius rex obsedit et cepit Hie- CAPUT X.XXI.
rusalem. Unde Sedecias rex fugiens captus est Dc licllo el vicloriii Aiitiochciiorutti ct dctnorte Balac.

juxta Jericho, et ductus ad regem liabylonis in
regionem, quae Reblala dicitur, in terra Emath.
llieronymus dicit Emath magnam esse Antio-
chiam, niinorem vcro Epiphaniam. Ibi
buchodonosor oculos iSedccijc erui, cl filios ejus
coram sejugulari.Tunc venitNabuzardam prinoeps [)
militia; eju8,et incendit domum Domini ot domum pcdituraperrcxitIIicrapolim,quam urbemMombech
regis, et totum murum destruxit per cicuitum.
Post, femporum autem intcrvalla venit Alcxander,
qui Tyrumobsedit,ctc;epit, subjugataSidone.prius
autcrn IJamasro.Cazaquoquoab eocapla pcrduiun
mensium spatia; quiciroaTyrum soplcm monsibus
fuerat, ad civitatomHierosolymamfe^^finavit. Ilono-
rifice susceptus, principem saccrdotum nominc Jad-
dim plurimis honnribus proscquitur,hal)enlcm thy-
darim supcrcapul ojns,ctplo!am aurcam hiacincthi-
nam, ct super laminaiu aurcam,in qua nomen Dei
scripfum erat, solus adicns diligentcr adoravit. Et
Cum igitur circa Tyrum in obsidione ad machi-
nas praeparandas laboraremus, nihilominus Balac
contra nos cornu suum cum complicibussuisextol-
fecit Na- lerc non cessabanl. Qui ex urbc Calipto ogressus,
quiPvulgoHalapianuncupafur, mensoMaioiufrantc,
cum quinquc millibus cquifum septcnique millibus
vulgus vocitat. Et cum possessor ejus eam illi red-
dcrc nollot, exlra urbcm eum ad sc tunc evocatum
nofariam decollavil.Qua urbe Balac prnfinusobses-
sa, nnn latuil rio.i^celinuni Antiociiiai lunc mnran-
tcni ot habita indc legatione, accelcravit illuc irc
cum Antiochonis. Licet enim paucissimu gens esset
Chrisficolarum, non pavitavit Goscolinus aggredi
multitudiucm perlidorum.Noc mora diu prolracfa,
oommifsa Cbl fcrncilcr )iugna. Dco aulem suf-
fragantc, postquani Tnrci tcr sunt confusi, ter
ud pugnam audaciter regregati, Balac in ea pres-
 ;

921 FDLCHERII CAliNOT. HIST. HIEROSOL. — LTB. III. 922

sura sauciatus ad mortem. pro posse divcrtit A murum url)is repererunt, diripiiorunt, duobus ibi

moribundus in partcm. Quod cum extcmplo sui cnpitibus amputatis.Qui tuncsine cunctatione cum
compcrissent,qui potuorunt fiigerc non lorpuerunt. luccilo suo gratulabuudi foras rcmcaverunt. Actum
Potuerunt quidem plerique fugcre.sed ncquaquam est hoc Sed minus valuit, cum paulo
XI ICal. .lulii.

effuperc. Reforuulur onim tria millia cx cis fuisse aute Tyrii liburnam unam noctu clepserint, et in-
interemptorum,quicquiteseranl.Depeditibusautem tra urbom pcr portura traxerint.In hujusmoili enim

ignoratur numerus. Do nostris vero HO niilites ibi certaminibus talia lieri s.cpo contingit.

pcrempti occubuerunt ;de pedestri autcm clicntela Hic oadit, hic surgit ; hic plorat, gaudet et ille.

60 fere.Volens autem certitudinem rei scire Gosce- C.\PUT .XX.XIII.

linus, an Balac esset mortuus,an aliquatcnus esset Dc pcssima inquietadine Axralonitarum.
vivus, cum sollicite hoc inter
pcrscrutarenlur (|ui
Scicntes autem .\scalonita; gentis nostrae pauci-
necatos exquirebant, armoruin indiciiscognitorum tatem, ubi magis oestimaverunt nos debilitare, vel
acognitis cognitus est.Cujus caput qui amputavit, damnum inferre, non pigrucrunt molestare. Nam
Oos ;elino gratulabundus detulit ;& quo numismata, prope Hicrusalcm viculum quemdam Birrum nomi-
sicut so illi daturum spoponderat.lucratus accepit. natum vastaverunt et concreniaverunt,et asportatis
Caput siquidem continuo Antiochiam ad declama- omnibus reculis illic inventis, cum aliquantismor-
]3
tionom rei gestas Gosoelinus defcrri fecit.Quod ipse, tuis et pluribus vulneratis abicrunt. Mulierculce
qui in starcia sua dctulit usque Tyrum, ilemque enim et infantes in turri quadam tempore nostro il-
Hierusalem,nobis universisel enarravit et declara- lic aedificata se intromiseruut, et sic salvati sunt.
vit,qui etiam in pra;lio memoratocum praeliantibus Itaquo per terram excurrcntcs, diripicbant, neca-
prssens fuit. Armiger quoque Gosrelini erat ipse. bant, captivabant ;
quodcunquc malum poterant
Et quia nuntium atlulit dosideranlissimumin oxer- faciebant, ncc erat qui cis resisteret. Intenti enim
citu nostro ante Tyrum assistentem, acceptis armis eramus omnes ad obsidionem, miscricordiam ex-
ab armigero in militem provectusest.Comes nempe spectantes supernam, quatenus laborem nostrum
Tripolitanus ad hunc gradum eum sublimavit. Deo factoreet adjutore valeremus consummare.Erat
Et laudavimus et benediximus omnes Domi- enim impatibile ct nocte lucubrare, et die labo-
num, quia suffocatus est ille draco saevissimus, rare.
qui Ghristianismum diu tribulaverat et pessumdc- CAPUT XXXIV.
de-at. De redditione urbis Tyrix.
Sol decies Dovies lustrarat lumiae Taurum Videns autem rex Daroasci Turcos suos et Sar-
Ouando Balac cecidit, tbI eum fortuna fefellit.
~ racenos,qui erant in urbe circumclusi, nuUo modo
Ecce sic interpretatio somnii superius memoratidc posse dc manibus nostris evadere, maluit cum ali-
clarata est.quod quasi vaticinans ipse Balac de se- quo dedecore \ivos eos rcdimere quam mortuos
ipso dixorat tcmpore illo, quo Goscelinus de ca- plorare. Quoesivit ergo per interlocutores sagaci
ptione mirabiliter evasit. Videbat enim in visu consilio, qnatenus homines suos cum rebus eorum
a Goscelino sibi oculos erui. Vcre penitus omnibus foras exciperet, et urbem vacuatam nobis
eruit, quoniam caput et membra illi penitus abs- relinqueret. In quo cum utrinque diu luctaremur,
tulit. ambifariam
obsidibus datis, illi de urbe sunt
Ncc videt, aut audit, nec fa'Hr, nec sedet, ant it :
egressi, et Christiani pacifice introgressi. Quicun-
Nec coelo, nec huuio, nec aqua locus ejus habetur.
que autem ex Sarracenis in urbe remanere volue-
CAPUT XXXII. runt, sub conditionisratiocinio in pace reman-
De his qux in obsidionc Tijri ycrelmntiir. serunt.
Quadam vero die,dumin obsidione memorata sccu-
Sub Cancro Pluebus fuerat sex decies ortus,
ri quiescerent qui circumsedcbant, opportunitate Quando Tyrus capilur, et redditur, ae superatur,
considerata, egressisuntde civitateTyriitam Turci Nam Nonas Julii coutigit hoc tieri.
quam Sarraceni, patefactis portis,et ad machinam Non est cessandum.non estetiam tardandum quae-
nostram inter cceteras fortiorem occurrentes, nu- Q rere Dominum nostrum adjutorem in tribulationi-
datis frameis unanimiter accurrerunt,et antequam bus, pium, benignum, et precibus pulsarc eum, ut
arma nostri caperent,quos in niacbinacustodes in- nobis pulsantibuspiumprsbeat auditum.Hocequi-
venerunt foras sauciando pepulerunt. Et incende- dom iu Hierusalem feceramus, persa?pe ecclesias
runt eam igni, qua solebant turres antea jactis la- visitando, lacrymas fundendo,eleemosynas imper-
pidibus conquassari et vehementissimc perforari. tiendo, corpora jejuniis afficiendo. Quod Deus, ut
In quaimpugnatione 30 homines perdidimus. Hli credo, de supernis aspectans, non reliquit post se
autem duplex repererunt damnum. Cives quippe benedictioncm, sed exaudivit deprecationem no-
per muri minas nostros tam sagittis quam lapidibus stram. Quod cum aliquem addiscerc rumusculum
sive spiculis crebro valde lasdebant et vulnorabant. auribus aportis exspectabamus, ecce lcgati tres fe-
Interim autem Venetici nostri secunda usi fortuna stinantissimc venerunt nobis nuntiantes et litteras
carabum suum ingressi, qui non erant nisi
satis, a patriarcha nostro deferentes, et urbem captam
quinque tantum, domunculam unam, quam juxta esse innotescentes. Quo audito, clamor jucundissi-
923 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — .MOXUM. DE BELLO SACRO. 924

mus attollitur, Te Deum laudamm illico vocibus A rusalemquoque duxGodefriduset domnusBoamun-

altisonis decantatur.Signa pulsantur, processio ad dus accepcrunt lerram suam a patriarcha Dalberto
Deum muris el turribus ele-
deducitur, vexilla in propter amorem Dei. Identidcm Paschalis papa
vantur, per omncs vicos ornamenta muUicoloria privilegiis suis corroboravit, el ea Ecclesia llicro-
extenduntur,gratiarum actiones depromuntur,nun- solyma; transmisil,quibus Ecclesia Romana sic au-

tii pro meritisdignereniuncrantur, pusilliet magni ctorisante jure perpetuo communictur. In quibus
pariler congralulantiir, puelke in cantilenis.in cho- privilegiis baBC inscripta continenlur.

reis deleclantur.Hecteniater Hierusalem gaudet de CAPUT .\.\.\V.

Tyro filia, cujus a dextera sedit amodo coronata. Pri.ilegium Paschalis papw.
Luget et Babylon, consolutione ejus perdita, cujus « Paschai.is, servus servorum Dei,reverentissiir.o
adminiculo dudum pxsliteratsufrulta,cujupclassem fratriHierosolymitano patriarcha? GiBEU.Noet suc-
quotannis nilp'-; li ^slilcm excipiebat. ILtdc vcro ctsi cessoribus ejus canonice promovendis. Secundum
minoratur pompa.augmentatur divina gratia. Nam mutationes temporum transferuntur etiam regna
quae apud Ethnicos civitas habuerat in magisterio terrarum. Unde etiam ecclesiasticarum parochia-
primiflaminem, vel archinaminem, sccundum Pa- rum fines in plerisque provinciis mutari espedit ct
trum institutinnom habebit primatem vel palriar- j^
transferri. Asianarum siquidera Ecclcsiarum fines
cham in lege Chrisliana. Ubi enim archiflamines antiquis fuerunt diffinitionibus dislributi.Quas dis-
erant, arcliicpiscopi in lege Christianorum sunt in- tributiones diversarura divcrsa; fidei gentium con-
stituti.qui singulis provinciis pra;sint. Ubi metro- fudit irruptio. Gratias autem Deo, quod nostris
polis erat, qu» interpretatur malcr civilas, melro- temporibus et .\ntiochia; et Hierosolyma: civitates
politani erant,qui de tribus aut quatuor civitatibus cum suburbanis suis et adjacentibus provinciis in
intra aliquani provinciain matri et majori aliarum Christianorum principum redact.ne sunt poteslatem.
civitati priTsidcbant. Ubi aulein minorcs civilates Unde oportet nos divinac mutationi et translalioni
habuerunt solummodo flamines vel comites, epi- manum apponere, et sccundum tempus quae sunt
scopi sunt constituti. Porro tribuni plebis non ab- disponenda disponere,ut Ilierosolymitanae Ecclesiae
surde intelligunturpresbyteri.sive reliqui inferioris urbes illas et provincias concedamus, quaiperglo-

ordinis clerici. Sic omnis mundana poteslas his riosi regis Balduini prudentiam.ac excrcituum euni

gradibus dignitatum a se invicem distat, id est ut
priraus sit Augustus, vel imperator. Deinde Csesa-
res, deinde reges, duces, comites. Sic
mens papa, Anacletus, Anicius, et plurcs
mus ergo laudes Deo altissimo,quia non
virtute,sed sua beneplacita voluntate, sine sangui-
nis elTusione nobis Tyrurr reddidit, urbein incly-
tam, urbem forlissimam et ad capiendum difficil-
limam, nisi Deus manum apponeret dcxteram. In
hoc quidem Antiocheni deliquerunt,qui nuUurri au-
xilium nobis proebuerunt, nec labori buic adesse
voluerunt.Uenedicatur autem Pontius Tripolitanus,
quoniam adjulor nobis fidelissimus. Pacilicet Deus
sequentium sanguinc pcr Dei gratiam acquisita;
sunt. Prffisentis dccreti pagina tibi, fraler charis-
dicit Cle- sime et coepiscopeGibeline,tuisque succcssoribus,
alii. De- et per vos sancta; Hierosolymitana; Ecclesiae pa-
hominum C triarchali metropolitano, jure regendas disponcn-
dasque saucimus civitates omnes,atqueprovincias,
quas sub praedicti regis ditione aut jam restituit,
aut in futurum restituere divina gratia dignabitur.
Dignum est cnim ut scpulcri Dominici Erclesia se-
cundum fidelium militum desideria compelentem
honorern obtineat, et Turcorum vel Sarracenorum
jugo libera, in Christianorum manu abundantius
exaltetur. »

Antiochenam Ecclesiam cum Hierosolymitana Ec- CAPUT .\X.XVI.

clesia, qua; dua; dissident de Tyria tertia.Illa dicit De portUmiius cirva Tyrum conslilutis.
hanc subdilam sub Graecorum tempore.
sibi fuisse Explelis autem apud Tyrum, prout oportuit, nc-
Haec dicit se communitam privilegiis a Ro-
esse gotiis.et tripartila divisione dispositis, et aoquipa-
mano pontifice. Natn in concilio .\rvernensi tam ratione rongrua duabus portionibus regia; scilicct
aulhentico et nominatissimo constilutum unanimi dignitati, el tertiahxrcditario jure Veneticis tam in
asscnsu fuit, ut, quaecunque civitas mari magno D urbe quam in portasingillatim contradilis.recesse-
transito a paganorum posset excuti jugo,sine con- runt omnes ad sua.Revertcnte autcm Hierosolymi-
tradictione perenniter obtineretur. Hoc etiam in tano patriarcba Hierusalem cum Hierosolymitanis,
Antiocheno concilio episcopo Podiensi magistrante crucem Domini sacrosanctam digna cum venera-
replicatum et concessum ab omnibus cst. In llie- tionc suscepit clerus ct populus.

{Hiic usfjue editio I Bongarsii. Qux sequuntur addita sunt ex ms. codice.)

CAPUT XXXVII. dam biformis transmutatus. Hoc accidit quippc iii

De siiino lunc apparcntc. Idus Augusti, horadiei jam pra;lercunte nona.Noli

Deinde ap])aruit nobis sol pcr unam fere lioram crgo mirari cum vidcs signa in cqdHs, quia nihilo-
fulgore colorifero, in novam vel jactivam formam minus operatur Dcus in terris.Sicut cnim in cocle-
commutatus.olin spccic luna; tanquam eclipsi qua- stibus, ita et in lcrrenis Iransformat cl componit
925 FULCHERII CARNOT. HIST. IIIEROSOL. — LIB. III. 926
i|ii>TCiinquc et quomodo vult.Qiiod si mirasunlqnK A. faciebat oplliones suos pasccre, insupor lac porum
lecerit.mirabilior est quieafccit.Consideractmcntc in mulctris facicliat mulgcri, dcinde coagulari,
reciigila qiiomodo tempore in nostro transvertit (oagulatum(|uo in fiscinis cxprimi,et fornuigia con-
Deus Occidentcm in Oriente. Nam qui fuimus oc- firi. Divcs cnim orat valdo omnigonum rorum pos-
cidcntales, nunc facti sumus orientales. Qui fuil sessione. Calixtus papa obiit xii Kalend. Januarii.
Romanus aut Francus.hac in terra factus est Gali- C.\PUT XXXIX.
l.Tcus.aut PakTStinus. Qui fuit Remensis aut Carno- De congregnto excrcitu Turcorum ud dispergendam
tcnsis, nunc efficitur Tyrius aut .\ntiochonus. Jam oljsidionem.
obliti sumus nativitatis nostrm loca,jam nobis plu- .\nno a Salvatore mundi nato 112.5, indictione iii,

ribus vel sunt ignola, vel etiam inaudita. llic jam cum mensibus una cum suis
5. Ilierosolymilanis

possedit domos proprias et familias qua?i jure h»- Halapiam urbcm rex cohibuisset, nec quidquam
reditario et paterno, ille vero jam duxituxorem non profecisset, Turci, ut solent, non torpidi, trans-
tamen compalriotam, sed et Syram aut .\rmcnam, gresso flumine paradisiacoEuphratcmagno.itinerc
ct interduijiSarraccnam, baptismi autcm gratiam citissimo properavcrunt ad urbem pra^dictam, ad
adcptam. .A.Iius habet apud sc tam socerum quam disperdeudam obsidionem, quam gens nostrajam
nurum, seu generum suum, sive privignum,nccne n diu apposuerat circa illam. Verebantur enim, nisi
vitricum. Nec deest huio nepos, seu pronepos. Hic citissime subvenirent.in proximo eam fore capien-
potitur vineis, illc culturis. Diversarum linguarum dam.Fuerunt autem septem millia oquitum,came-
coutuntur alternatim eloquio et obscquio altorutri. lorum quoquc annona et alimontis onustorum, ad
Lingua divcrsa jam communis facta utrique nationi quatuor fere millia.Scd quoniam adversus eos prae-
fit nota,et jungit fides quibus est ignotaprogenios. valore nostri non potuerunt, nccossario cesserunt,
Scriptum quippe est Leo et hos comedit paleas {ha.
: et ad oppidum elspro.ximum Careph nominatum dic

XI, 7). Qui erat alienigena,nunc estquasi indigena,
et qui inquilinus est, utique quasi incola factus.
Nos nostri sequuntur de die in diem propinqui ot
parentes, quscunquo possederant omnino rolin-
quentes, nec etiam volentos. Qui onim illic erant
inopes.hic facit eos Deus locupletes.Quihabuerant
sequenti divcrterunt.Erat enim illud nostrum.Tur-
corum enira pars unanostros aliquantispercumin-
sequerentur,duos dosuis probionbus equisdejectos
atque peremptos illic amiserunt.Nos vero clientcm
unum,scx quoque tentoria.Accidit adventus eorum
III Kalend. Februarii. Sed quia noctu repentini ad-

nummos paucos, hic possident bysantios innume- venerunt, propterea imparatos nos facilius invene-
ros,et qui non habuerant villam, hic, Deo donante, runt etconfuderunt. Vilis?imum ergo dictu, inhone-
jam possident urbem. Quare ergo reverteretur in stum scitu, tsidium relatu, pudor auditu. Sed qui
Occidentem, qui hic invenit taliter Orientem Nec C hoc narro, a veritate non devio. Quid ergo?volun
'?

vult cos penuria Deus afflci, qui cum crucibus suis tati Doi quis resislifPVerumest autemproverbium,

devoverunt eum sequi, imo denique assequi. Per-
cipitis igitur esse hoc miraculum immensum, in
universo mundo valde stupendum.Quid audivitha-
ctenus taIe?Vult ergo nos Deus omncs lucrifacerc,
et ul amicos charissimos ad se attrahere. Et quia
vult, nos quoque voluntarie velimus, et quod illi
placet benigno corde et humili faciamus, utcumeo
feliciter regnemus.
a\PUT xxxviii.
quod quidam Sapiens dixit:«Futura non pugnant,
nec se suporari sinunt.»Erat hoc verum futurum,
sed nemini pra;scitum. Si enim fuisset pra;scitum,
nunquam possct fore futurum.quia de meditatione
veniret ad nihilum sine voluntate.Namcassaretqui
pra!sciret, ne ad factum res exiret. Rex autem
deinde secessit Antiochiam, Goscelinusque cumeo.
Obsides vero,quos posuit pro se rexquando de vin-
culis exiit,neque sunt rodditi, neque redempti. Ita-

Dc regis u vinculis Uberatione,et ohsidionc urbis que tamHiorosoIymitaniquam Tripolitaniomnesad

Halapia. sua remeaverunt. Obviat autem divina dispensatio
Omnipotente Deo favente, de Turcorum custodia ei, quem prosperiorem facit hiimana probitas, ne

Hierosolymorum rex iv Kal. Septembris exiit, cum cui convenit ampliari patiatur. Quis enim alius vel
mensibus 12 pauloque magissub eorumvinculisde- n bonorum dator, malorumve depulsor, quam rector
tentus esset. Sed quia pro redemptione sui obsides aut mcdicator mcntium Deus, qui ex sumnia cooli
eis electos primitus contradereoportuit,nonomnino spccula universa conspicit et discornit?Qui Tyrum
liber exiit, cum se et illos incerta et pendula spe urbem forlissimam et gloriosissimam nobis Chri-
anxius obligaverit.Undeconsilionecessitatipostmo- stianis suis paulo antebenigne tradidit, et posses-
dum adhibito,urbem Caliptumobsidereacceleravit, soribus ejus abstulit, nunc ei manum retrahere li-
quatenus ipsa cohibita, vel obsides suos a civibus buit. Fortassis iiberioribus agricolis vineam suam
extorquerct,veI forte fame vosatam comprehendere excolere reservavit,qui fructum ei ubertimreddere
posset.Didicerat enim panis inopiaeamvaldeangu- velint vel valcant opportuno in tempore. Quidam
stari. Ab Antiochia magna 40 millibus civitas ha^c quidem cum plus habent minus valent, nec largi-
discrepat;quo in loco ab Abraham, quandode Car- tori bonorum gratias quantas debent exhibent ; ve-
ram in terra peregrinabatur Chanaam, pecora sua rum etiam Deo in his, quee votis illi promittunt,
tam fetentia quam fetata in pascuis illis uberrimis sese iallentes, item itemque fallunt.
02-i AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 928
C-VPUT .\L. A C.APUT XLII.
Quod rex Hierosotymis cum gaudio sil receptus. De mullis a Boneqiiino perpelralis, el prselio contra
Cum aulem duobus fere aniiis tenlus,et vinculis ipsum ijesto.
corapeflitus a paganisatrocissime re.xruisset.Hiero- Igitur Borsequinus, cujus tam probitatem quam
sol_vmam suam reversus rediit;qucm iii Non..\pri- improbitatcm ordiri jani cocpimus, cum paul itim
lis universi procesoionccelebri suscepinius.Qui.pa- per singulos dies ejus concresccret exercitus.oppi-
rum apud nos coinnioralus,.A.ntiocliiam festinanler dum quoddam vocitatum Caphardam obsidione
rediil.Turcis terrani illain jam vastantibus,quorum arcuit, et arcitum comprehendit. Quod ei tradide-
potentior Borsequinus erat nominatus,.junclis sibi runt qui tutorcs ejus erant, cuni diutius obtinere
se.x millibus mililum. ne(]uircnt,nec subventumaliunde haberesperarcnt.
CAPUT XLL Necdum rex nosler illuc pcrvcnerat,neccome3 Tri-
De Vemliiis, q:il revcrtentes Insulas imperatoris vas- politauusquem secum illuc ducebat.De Ilierosoly-
taverunt. mitanis autem paucoshabebat,quoniamin pra;senti
Tunc lemporis usque adnosdivulgaturVencticos et in praetcrito anno valdc fatigati fuerant. Nam
post Tyrum captam in repatriatu suoinsulasimpe- quomodo tot labo^-es assidue tolerare poterant,
ratoris, pcrquas pr.etcribant, Rliodurn videliret et rj i|uibus vix uno mense in domibus suis quicscere
Molhonein.Sanum quoque et Chium.violcntcrcom- licobat? Ccrte crudolis corde est, qui eis qui circa
prehendisse,pariterque ma^nia diruisse, pubcres et Ilierusalein inhabitant pie non compatilur. Qui die
puellas miserabilitercaplivasse,pecuniam mullirao- ao nocte in Domini servitio gravissimetribulantur,
dam secum asportasse. Sed quoniam nequivimus qui etiam, cum de hospitio suo exeunt, ne reverti
hoc commcndare.in visceribus intiuiis hoc audien- postea possiiit timidi auibigunt. Si longe tcndunt,
tej conduluimus. lli oniin adversus impcratorem, necessario alimentis suis et ulensilibus onerati iu"
hicquoque contra Veneticos crudelissime utrobi- ccdunt. Si pauperes vel agricola;, aul lignariisunt,
que desKviebant. Inimici enim erant ad invicem. in saltibus el lucis, ^thiopum insidiis aut capiun-
Sed vx mundo ab scamhdis ! vae illis etiam perquos tur, aut necantur. Ilinc Babylonii terra et mari,ab
scandala eveniunt! culpa est iin-
(i»/n«/i.xviii, 7).Si aquilone veroTurci plerumqueaccurruntsubitanei,
peratorii?, male quideni ipse imperal.Si aulpm Ve- Praesto quippe sunt aures et attentae ad cornicinem
neticorum, ipsi sibi daninationcm acquirunt. Dc audiendum, si forte increpuerit bellicus tumullus.
suporbia quippe peccataprocedunt universa.Nonne Quod nisi interdum peccando deviaremus, amici
superbit homo, quando facit quod prohibet Deus ? rcvera Dei omnino essemus. Borscquinus autem
Habent Venetici ulcisccndi se occasionem, habetet humilem Syriam proculcans, et quid ei magis sit
imporalor dofcndendi se, ut ait, justiorem. Inson- C commodumsolliciloexquircns,Sarianaiumcastrum
tcs autcm in medio positi, ot eorum injuria; non oljsedit. Sed nihil illic proliciens, ad municipiuin
obnoxii luunt,et injusto perdunt.Sed quid pr.eterca Hasar no.i.inatum exercitum suum convcrtit.Quod
dicendum est eis.qui raptu piratico pcregrinis Dci stalim obsessum niachinis et tormentis vehemcn-
et Hierusalem pro amore Creatoris, cum labore et tissime coercuit. Cui rex Damascenorum cum pro-
angore tantimodo eunlibiisin pelago mala qua pos- perassel mandatus adjutum, audito regis adventu,
sunt fucerc non desistunt? Si beatificari, Domino jam callidc Horsequinus tentoria sua coUecta cum
dicente, nierebuntur inisericordcs (.Vrt«/i. v,7),quid sarcinis suis formidolosus emiserut. Et cum usque
contrarii pietalis recipiunt proimpietate suaimmi- ad comprehensionom jani castrum angeretur, et
sericordes?Maledicuntur,cxcommunicantur, et im- tempus ad bellandi afTectiim nostros arctaret, ecce
poenitentes et perfidi moriuntur. Descendunt ultro rex vcnit cum 13 cuncisordinatissimc pra-paratus.
talcs in infernum vivcntes {Psal. liv, 1(5). Apostolico Ad cujus cornudcxtrum.\ntiochcni constitutisunt.
iion obcdiunt, patriarcham contcmnunt, sanctorum In Ijevo duo comites, Tripolitanus ct Edessonus.
Putrum dicta vilipendunt. Scio, scio quod eis di- Rex vero in tertio cum dcnsiore et posterior3,cum
cere non formido. Futurum enim est quod audient in 21 phalangibus Turci divisi esscnt ; multitudo
a Domino judice valde severo « : Nescio unde sitis n nempc erat copiosa. Jamjamquc arcus lentos in
(Luc. xiii, 27), qui januam vobis aperirc clamatis. brachia de manibusdeponebant,etconiinusensibus
Et tardc vcnitis,et nihil boni vobiscum airertis.Iino cxtractis nudatisque dimicabant. Cum rcx hoc viso
jaiiua jam clausa csl {Matth. x.w, 10). Noluistis haiit diutius tardans,oriitionum muniniine ct signo
eiiim mc
uudire.nec ampliiisdigiior vos auscultaro. crucis armatus, exclamando .4djuva, Deus, ct tubis
Qui quondam clamavi, Ycnilc (Matlh. xi, 28), nunc vchementcr sonanlibus, impctum in eos el fecit,et
omnino dico, Discedile (MaUk, x-wii, 41). Dico, fieri praicepit.Non enimpugnam incipereaudebanl,
dico, amcn dico datam sontontiam nullatenus
; quo usquc rcx jussissel, Turcis siquidem potcn-
commuto. Quod autem supcrest, horribilc est, et tissinie primitus rcsistentibus. Donique, Conditorc
inipatibile est, sed perpetuum pro incrilis va3. Re- universorum opitulantc,desperatione labuerunl, ol
ruin aiitcm ordinem continuandi gratia, et ne in- stragc sub magna confusi in fugam ct despcratio-
lercisa pendeat historia, summatim singula dcsi- nem quibus licuit conversi suut.
gnare satagam. Quinquies extoflis iii quiuis quinquc GemeUis
!I30 FULCllKltll CARNOT. IIIST. IIIEKOSOL. — Llii. lil. 'XM)

r.luruit lioi' liilliiiii, Domino praBstnnte Iriuirpliuni A K\ quo naliis sum, quond hunc pirvpnimiis nunum.
Miljiis iu lcrnis ciuu .Uuiiua iBstuat auris, Ouoii supcresl vita: Deus ordinet el regat ieiiiie.
lloc {,a'i'itur bellum Doniiui decus ail uicmorauduui.
CAPUT XLV.
CAPUT M.lll. De castello a rege xdipcatn.
Quatiti in piwlii' xiiit cirisi.
Iloc iu anno mcnsc Octobris .Tdilicavilrex caslel-
Dc iiuinoro uutLMn occisorum vpl snuritiUiriirn lum in monlanis Bcrithi, et tcrra bonorum satia
compreiu'U(li vorilasnec in lioc ncc in alio ininlihot feraci. IIuc montem Glavinum vocant, a digla-
bollo [lotest, cum nisi subwstimalionc talis summa diando, quia ibi rei digladiabantur, qui apud Beri-
a neminotaxptur. Sod multotiesvarielas scriptorum thunidamnandi judicabantur. .^best autem. ali urbc
ntiqucfallaciaestqnrcquidemrnnacijccnusaprorcoto ipsa sex miiliariis. Et quia ruricoit-c Sarraceni tri-
ailulatioest,dumvictorum laudcs accnmulMro,virtii- buta locorum redderc antea nolcbant, postea vi
tomi[ne patrit-c c.xtollcrc vel pr,x'sentijus vel poslcris cobibiti rcddibiles cxstiterunt.
sUidcnt. Undo lueidissimo palct quouium tali impu-
CAPUT XLVI.
dentia nicntiendi ct occisorum hostium numero
De cvpeditione rctjis, ct prxlio cum Turcis.
ndjiciunt,etamicorum damna minuunt, vel omnino
rehccnt. Retulerunt autem nobis qui bello inteiruo-
Deinde paravit rex profectionem suam inSyriam
,,

runt duo inillia milituai TuiTorum exstitissc pc-

versusDamascum, rupta pace interregem et Tulde-
rumplorum, ipsis qui evaseraiit Tureis testilican- quinum, ubi Ircs vicos optimos cepit, profligavit.

tibus. Sed de equis utrarumque partium infinitus

prt-ccipitavit. ct pncda rapla quantum potuit, ttd
numcrus fuit angore et fatigationc siti exstinetis. sua rediit. Quam quidem rapinam cum cqiiitibus
suis vel participibus tequc divisisset, vel solito jure
.Estus erat, magnusque calor geminaverat festuiu.
distribuisset, postridie in terram Philisthiim expe-
PuL;na gravis geritur, furit hic, occidit et illc.
Is fugat, ille fugit; post caeum nenio refugit.
ditionem suam convertit. Tunc apud Ascalonem
Sanguine ca^sorum caiu))iiine viseque rubescunt, novi recentcsque convenerant, qui de Babjlonia
Caudeut luric;e, luceut galea framereqiie illuc missi fuerant. Cuneus militum probitatem
Clarilica specie, per campos uudique jacta;.
suam in terra nostra monstrare cupientes, jam
Projicit bic scutum, pbaretrani jacil ille, vel arcum.
victorcs se fore arbitrabantur. Quos cum vidercnt
NoUet Borsequinus scutica tunc carere, et mallet civitati prcediclte levatis signis appropinquare,
Tuldequinus urbe Damascena nudipes inesse, et exierunt contra eos cum magna vociferatione et
suam toparchiam sollicite servare. Amiserunt audacitate. Et quamlibet rex nondum in primam
satrapas Turci 15 in congressu illo. Nostri vero acierum suarum rrontemadvenisset. quia in posle-
non amplius quam 20 homines, quorum quinque r riore parte sollicitus se retardabat, ut suis callide
milites erant. quidem centumque milites
Mille fugientibus, si necessitas urgeret, adjutorexisteret,
nostri fucrunt, quando prt-elium commissum est. anteriores nostri cursores animi non inopes adversus
Turci autem ^5 millia militum. De nostris vero eos indic-bili impetu, Adjuva, Dcus inclamantes,
duo millia peditum. irruerunt. Quos cum tanta virtute
animositate et
inculcantes intra portas urbis, reriendo, prostcr-
CAPUT XLIV.
Dorsequiriu,s in sun rcpatriat : rex de receptionc
nendo et occidendo impulerunt, ut, quantum sesti-
fllix in obsiihilu oliin datx, nec non de victoria mare licet, si aliquanto magisde gente parataillic
Deo gratias aijit. haberemns, procul dubio cum illiscommuniter in-
Cum autem nisi paucis diebus apud nos postea troire posscnt qui persequcbantur. Kemanserunt
moratus csset Borseqninus, prffitergresso Euphrate itaque Ascalonitt-e mortuos suos ultra 40 de melio-
flumine, in sua repatriavit, nihil honoris, sed dolo- iibus lugentes et lamentantes, et de hoc inspcrato
ris et plangoris, amicis suis in ptitriam relaturns. infortuniovehementer admirantes.Rexautem tubis
Et" qui huc venerat minax et eornutus, Dei gratia significantibus ultra et prope urbem,nocte illa sub
rediit mulilatus, et consolationo viduus. Deinde tentoriis conquievit.Quod si habuerunt gratia Dei
cum rex nostcr filiam suam cetatc quinquonnem, quictem, hostes nostri noctem duxerunt insomnem
-p,

quffi inobsidatu detenta fuerat, et aliquantos fami- et tristem. Nam, ut ait Josephus, nimis confldens

liares suos similiter compeditos redemptione nu- incautus est, metus autem providentiam docet.
mismatum adeptus fuisset, sicut utrinque pactum Sciendum quod die illa nuUam pra^dam nostri
fuerat, Hierusalem contendit gratiarum actiones cursores circa urbcm invenerunt. Nam de adventu
Deo acturus, et de preelio circa Borsequinum ma- regis prffiscii, jam pecora sua universa absconde.-
gnifice patrato eum obni.xe laudaturus. Et merito runt providenter.
laudaturus et gratias acturus, quia, cum jam diu- CAPUT XLVII.
turno tempore pessundatus, et in parte subteriore QuodSarraceni per colunibas suasiitteras transmiltant.
rotae locatus, et vilissime et miserrime fere fuertit Morale est Sarracenis in Pakestina degentibus,ut
traditus, nunc, opitulante Deo, in decus pristinum
per columbas ad hoc offlcium doctas de civitate in
restitutus est, el corroboratus.
civitatem litteras sagaciter transmittant ;
quje scri-
Sena dccennia bina tricennia priEterieruut, ptorum vectrices ad domicilium jam eibi dudum
031 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELIX) SACRO. \)3'2

c^gnitunQ deporlent. Qua; scripta in schedulis et A citaturque propter eum aer.Est autem crislatus. Si
sjpcr clunes columbarum consuta inventis legendo quem ligarit,orcidit,a quo nunc clephins tutus est
iiisinuent quid postea (ieri debeat. Quod tunc ita sui corporis magnitudine. Gignitur in India. et in

faclum clarissime est compertum. .^thiopia in ipso incendio jugis a;stus.Circasemitas

CAPUT XLVIII. delitet, per quas elophans graditur; solitis crura
De varictale consueludi>mm. ejus nodis illigal, ct suffocatum perimit.Pedes non
Igitur secundum divisiones terrarum varietales habent.ln Asia S(-ytbicasunt/"r(V?n';)A«alitesferocis-
ctistunt utique rerum el consuetudinuni. Alios simi ullra oranem rabiem sa;vientes. Sunt et hirca-
enira usus habet Francia, aiios equidem Anglia, nii gcns silvis aspera, copiosaimmanibusferis,feta
alios .Egyptus, alios vero India. Diffcrunt eliani in t(p>(7>u«. Quod bestiarum genus, insignes maculis
volucribus, dilTerunt in piscibus atque arboribus. nota; fulvo nitent.Pcdum motum nescio velocitasan
Xnnquam balenam, neque lam-
in PaJKStina vidi pervicacia magis adjuvet. Nihil tam longum quod
prcdam, ncc in viihiciibus picam, sive curucuin. non brcvi penetrenl adco anlecedit ut non
; niliil

Illic aulem habc:itur onagri, cirogrilli, nec non et illico assequantur. Sunt et pantherx in Ilircania
hyena, quae mortuorum effodit busta. In arboribus minulis orbiculis superpicta;.Tradunt odoreearum
illic non vidi populum, nec taxum, nequc corilum, _ et contemplalione armenta mire affici,atqueubique

aut sarabucum, aut ruscuin, aut acerem ullam. cas pcrsentiunt properato convenire,nec terreri nisi
CAPUT .\L1X. sola oris lorvitate. Eas vencno frequentius quam
diversis gencribus hcstiarum et serpenliuni ia
ferro necant lenta illis vivacitas. Est alce, mulis
De ;

terra Sarraccnorum. comparanda;adeo propensio labro superiore,ut nisi

Nuper vidimus omnes apud Neapolim bestiam recedens in posleriora vestigia pascinequeat.Carn^-
quaindam, cujus uomen nullushominum novit,nec icon nascitur in Asia plurimus, animal quadrupcs,
audivit facie qua hircus, collo ut asclli crinito, un-
; facies qua lacertae, nisi crura curla et longiora
gulis, bifidis, cauda vitulina, ariete majorem. In ventri jungerentur. Prolixa cauda, eademque in

Babylonia quoquc est alia beslia, quam Chimcram vcrliginem torta,hamati ungues subtili aduncitate,
vocant, qus non retro, sed ante alta est, super quam incessus piger.corpus asperum,cutis qualem in cro-
in diebus majoribus pallium extendunt optimum, codillis deprehendimus, hiatus ejus a;ternus, ac
principi suo cum raagnis alis apparalibus servituri. sinc ullius usus niinisterio.Impelibilis est coraci.A
Est crocodittus animal quadrupcs. In lcrra el in quociinque interlcctus est, victorem suum perimit
flumineparitcrvalet. Linguarn non habpt,maxillam interfectus. Nam si vel modicum ales ex co ederit,
movet superiorem, morsusejus horribili tenacitate illico moritur. Sed corax habet prjEsidium ad me-

conveniunt. Plerumque ad 28 ulnas longitudinis C dolam, sumpta frondo laurea recuperat sanitatem.
evalescit. Qualia anteres edit ova nec alibi fetus;Corpus sine carne, vitalia sine linea; cuicunque se
premit.quam ubi crescenlis Xili aqua^ non possunt junxerit,concoIor ei C\\..Salamandra Grnc^ vocatur,
pcrvenire. .\rmatus est enim unguium immanitale. Stcltio Latine,

Noctibus in aqua degit, per diem hunii acquie-^cit.

Stcllio nammipotens, SaJamandra, Cameleon hurrens,
Circumdatur maxima culis firmitale. In flumine Nomcn inest triuum, sed simplcx corpus et unum.
quadam Caisariensis Pa?lestinffi modo haec quadru-
pedia similiter habenlur, sed non ex longo tompore ,\les est pegasus, qua; nihil equinum prster aurcs

dicunt illuc fuisse allatade ipso Nilodolositatc ma- habrt.Quidam populi adeo sunt proceri ulelephan-
ligna;ubi janidanma quamplurima in terrilorio illo tos velut equos facillima insultatione transiliant.
sa;pe perpctrant, animalia dcvorant. Appotamus in Est ct gcns, qu.-c in juventute cana sit,nigrescat in
eodem flumine Nilo ac solo nascilur, ct in India, senectute. Leu^orro/a est bestia,qua; velocitate pra;-
maxime equo similis, el dorso, et juba, ethinnitu, cedil feras universas, asini fcri magnitudine, cervi
rostro resupino, ungulis bifidis, aprinis dcnlibus, clunibus, pectore ac cruribus leoninis, capitc ca-
caudatortuosa. Noctibussogetes depascitur,adquas meli,bi?ulca ungula, orc usque ad aures dehiscen-
pergit aversus, astu doloso, ut lallente vestigio re- ti te,dentium lucis ossc perpetuo.lIa;c quoadformam;
vertenti nuilaj insidia; prffiparentur. Sunt quidem nam voce loqucntium hominum sonos aemulatur.
corpore majores quam elephanti. Ha;c et alia, pusilla Manticho7-a nomine inter haec nascitur, tripliciden-
et magna, Dciis creat universa. Et quia placet ei lium ordine coeuntc,vicibus alternis,facie hominis,
creare, et nobis debent placere,el proindelaudes ei glaucis oculis, sanguineo colore, corpore leonino,
darc. Veris draconihus orasuntparva, et adniorsum cauda velut scorpionis, aculeo spiculata, voce tan-
non dehiscentia ; sunl et arctae per quas
fistulae, tum sibila,ut imitetur modulos fislularum.Humanas
Irahunt spiritus et linguas exerunt. Quippe non in carncs avidissime affectat, pedibus sic viget, saltu
denlibus, sed in caudis venenum habent, et verbcre sic potest, ut morari eam nec extentissima spatia
potius quam rictu nocent.Exciditur ex ccrebrisr/rfl- possint, nec obstacula latissima.Sed quis potest in
contias lapis. Draco maximus est omnium serpen- hoc mari magno el spatioso tot cttanta Dei magna-
lium, sivo animantium quae ? unt super terram ;qui lia vel scire, vel exquirere, in quo versanlur tot
S8Bpc a speluncis abstractus fcrtur in aerem, con- aninialia ct reptilia quorum non est numerus?
933 FULGIIERII GAHNOT. IIIST. llIEItOSOL. — LlJi. III \m
lldc aulftin quoil ilixi lautillum,a Soliuo rxiiuisiloro \ ctificato post missam auditam comniunicati csKcnt
sagacissimo et dictatissimo, prout malui,rxcprpsi. oinnos,ractus cst utrinquc congrcssus.ct bcllarein-
Scd quod itor Aloxauder Magnus in India ropcrit cipientos, Adjura, Dciis, exclamantcs, vocir.rave-
et vidit, si non cuucta, tamcu aliiiuanta iu poste- runt. Turci quoque et cxclamavcrunt, ct acerrime
rioribus indicabo. dimicavorunt. Et quos quasi jam victos antea vili-
Nunc nblt liic nnnus, rcctor Dcus exslct allus pendorant,eorum miram probitatem admirati sunt.
Temporis ail rltutn, niodo trausilit annus in aiinuni. Et doficiento illis spiritu,timore et pavoro extcrriti
C.\PUT L. do fuga cogitaverunt.Kugit Tuldo(|uinns,lugit lilius

Dc c.rpcdilionis lyjis Ilierosolymonim conlrci reijcm ejus. Et quamvis nostros illi ultra omnem modurn
Damascenorwn. coarctarent, crescenfe illis mugis magisque spiritu,
.\nno a Natali Dominico 1126,indictione iii.cclc- constantes et animi compotes exstiterunt. Tantus
bratis in Hicrusalcm Natalitii dicbus fcstis,conlla- tamon nindnis sagitfarum ingruebat a Turcis ut
vit rei excrcitum suum,
regem inccssurus Da-
in nulla corporis pars al) ictu et vulnero tuta csset
mascum.Et tacto extraventu suo monitu pra^^cona- Chrislianis.Nulla quippe nostris tiiinultuosior,nulla
rio.tota llierosolymitana regio ad hoc commotacst tcrribilior pugna fuit. Discursus circumcursantium
pede et cquo.Joppini et Rametenses,et qui crantin t» atque fremitus.itemque impelus erat nimius.Salpi
B
Lidda,mcantcs per Neapolim,itcr ogerunl suum per ces ct cornua vehementer concrepabant. Accincfi
Scitopolim.IbTc cst Besan. In septentrionali aufom ergo nostri a Turcis circumcirca jam plorumque
tractu AchonifcT et Tyrii. Hi vero, in quoriim rex sauciabantur, et cum quatuor milliariis fugitantes
prieeraf collegio.linquontes ad dexferani urbem So- tolerando calluissent, vellent noUent, convorsis ad
phorum et monfem Thabor, venerunt Tiberiadem. eos vultibus, spiritu repleti martio pugnare coepe-
Quibus Hierosolymitani simul conglobafi, Jordane runt. Sacra dio belli nituit Conversio Pauli, quem
transito, sub tentoriis suis cuncti jucunde quiove- Deus elegit. Hora diei tertia incoopta est lis bellica,
runt. de qua finem dat vespera diei data victoria. Gravis
Tempus orat olaruin, qiioniaui slnc nube, sereuum, quidem pugna ignominiosa est fuga. Sed tolerabi-
Et septeaideclmae reuitebant cornua luDiX". lius est infirmum vivere quam mortuum in a;ter-

Antelucanum autem,cum castris egrediendum erat, num plangere.Itaque Turci elegerunt fugam,utre-
indicium lituus fecit. Tunc vero tabernacula col- tinerent vitam.Duo siquidem millia, et paulo plus,
ligunt, et ad profectionem cuncta instruunt.Mulos de Turcis remanserunt in campis.De peditibus au-
et jumenta, camolosque sarcinis onerant, ad quod tcm non est numerus,De nosfris vero 14 equites et
mulfum turnultuabatur. Rudunt asini, blacterant 80 pedites. Optime se habuit rex noster in die illa,
cameli, hinniunt equi. Cum autem praeduces via- cum omni equitatu suo, nec non et clientela, cum
torum tramitem insinuare coepissent.cornibus item quibus omnipotens Deus in pr£Bsentiarum adfuit.
una personantibus,viam quam sibi utiliorem nove- Fugit rcx Syria; cum quibus potuit.Rex aulem So-
runf accurate earpserunt. Et cum terram hostilem limffi cum triumpho la;tus rediit. Cumque remeare

profundius introissenf, levatis signis incedere sa- statutum esset, accinxerunt turrim unam, et cepe-
pientius sategcrunt,ef armis suis se munierunf,ne runt eam cum nonaginta sex viris.Quibus interfec-
inopinate periculo perturbarentur.Tunc transierunt tis, aliam eomprehendit rex cum 20 Turcis in ea

caveam Boob.et terram Damascenorum introierunt, fugitivis.Quam cum viderent a nostris circumfodi,
et ultra Meddam duabus noctibus pausaverunt.Ubi et lapides ingentissimos extorqueri, et se et arcem
quoddam oritur (lumen, quod extra mare GalilKffi perterriti tradiderunt regi,quos eo pacto abire fecit,
versus Scitopolim descendit, et Jordani se jungit. sed turrim dirui fecit. Necessarium aufem valde
Tunc siquidem unam turrim ante se inventam pra;- videbatur hanc exscindi, ne multos sui munimine
cipitaverunt.Ifaque ad castrum Solone nominafum ad defectionem invitaret.Nam et salutis spem habi-
venerunt. Unde Syri Christiani habitanles in eo tatoribus certam, et aggredientibus hKsitafionem
cum process'one sua exierunt obviam regi. Post afque formidinem prffistare poterat.Ta^debit forsan
modum vero venerunt ad vallem, quam Marchiso- q omnia quae in bello, vcl belli
hisfori;e aunitores, si

phar vecant, hoc est imperatoris Sophar,ad locum, tam vi quam astutia gesta sunt, recitenlur.
gratia,
in quo Paulus apostolus a Domino colaphum acce- Assnmebant enim Damasceni lectos agilitate juve-
pit,per tres dies visum amittens,duobus ibi diebus nes, qui cum armis suis post equitum terga sede-
moram facientes. Illic aspexerunt tentoria Damas- rent,et cum ad hostem ventum esset, equis desili-
cenorum,exercifum nostrum ibi exspectantium. Et rent.et conlinuo pedites ipsi ex alia parte equitibus,
cum Tuldequini regis filius equitum circitcr tria per quos adducti fuerant,dimieantibus hostem per-
millia studiose adductans utcunque potuit contra- turbarent.
xisset,ad pafrem pugnabundus rediit,et die illo ante CAPUT LI.
bellum genti suk aggregatus est.Nec mora longior, Dc obsidione urbis Raphanio', et de Sabbatico flu-
ordinata; suut in parte nostra tam militum quam mine.
peditum acies 12, ut ab alterutra corroboraretur ca- Scriptum quippe est « Nihil ex omni parte bea-
:

terva, si necessitas adveniret.Et cum de pane san- tum.» Beari enim in hac parte non potuimus, cum
 AU GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACHO. 936

1 ; ibi militcs probissimos amisiinus, prseter pedi- A liantibus, addentibus etiam Saxonum ducem, no-
tPn, aliquot simililer strenuos.Sed quantum ad stra- mine Lotharium, in regom el imperatorem subli
gcm de iliisfactam.hocminimum est.Interpretatur matum fuisse.
autem Damascus osculum sanguinis, sive sanyui- Ouw ruit Heuricus Gcmiaorum claruit ortus.
Post (lucm Lulbarius rex impcrat, ex duce natus.
nem hibciis. Legimu? in Damasco sanguinem .\bel
fusum fuisse. De eruore cnim occisorum possent CVPUT LV.
Damasreni lambcre, possent eliam dc ipso cernui De rcijis profeclione cont'-a Btibijlonios.

potare. Regresso denique cum exercitu suo regc in Xon mullum postea processit temporis, cum de
Hierusalem,diemfestumctgratulaloriumuniversim Tyro rex exiens in Syriam humilom descendit.pai^
duximus.Et post pusiilum rex motus prece comitis tem de equitatu suo rclinquens, parlomque secum
Tripolitani. proficisciturin auxilium ejus, ad obsi- ducens,licet dc Babyloniis ad bollandum paratis,et
donduni oppidum quod Kaplianiam nominamus,ex- contra eos venturis,a rumigoris audisset. Expedie-
tra Libanum municui situni.In qua vidclicet rcgio- bat enim eum illuc prius properare,ubi hostes au-
ne,ut narrat Joscphus, inter Archas el Raphaniam diebat ingruere.More enim apri a canibus circum-
civitalesfluviusmodius nuit,qui quoddam peculiare dati, et morsibus creberrimis angustiosi.oportcbat
habet miraculum.Nam cum sit quando (luit pluri- ^ dextro lasvoque pedc feriendo se obnixo defendere.
mus,atque meatu segnis, tauicn interpositis 6 die- Solemus namquc parabolicc dicerc « Ubi dolor, :

bus a fontibup delicicns siccum cxhibot locum vi- ibi manus." Antequam autem rexilluc pcrvenisset,

dere. Deinde quasi nulla mutatione facta, septimo
die similis exoritur, atque hunc ordinem sempcr
eum observare pro ccrto corapcrtum cst.Unde eliam
Sabb^ilieus appclhitus cst, a sacro Judaeorum septi-
mo dic sic nominatus.Princeps vero Titus aliquan-
jam Turci quoddam pseudocastellum ob3ederant,et
vi ceperant.Quod quidcm illis erat contrarium.no-
bis aulcm nccessarium. MUites aulem astutissimo
exitu noctanter evaserunt, relictis uxorihus cum
liberis i^uis, malentes parlcm salvari quam totum

diu Berithi commoratus.el inde revcrsus,per onines penitus perdi.Tcmpore tunc a?stivo,mediante mensc
quas abibat Syriffi civitalcs magnificentissimacele- Julio,apparere cocpit comela inler orientem et sep
brans spectacula.hunc conspiciens fluvium natura lentrionom, qu.i; ante lucanum nascens, et versus
cognilione dignissimum.adniiratus ost valdc. horam nonam' radium suum cmittens,modiocri lu-
CAPUT Lll. mine sc monstrabat. Illum autcm per dies tcr senos
Dc alio quodam flitmine. cernore studuimus, significantiam cujus Conditori
.•\liud quoque idem hisloriographus miraculum omnium commisimus.Turci autcm.quorum Borse-
relert,inquiensjuxtaPtolemaidam urbem fluviolum quinus eral fortior, oppidum Cerepum nominatum
essc quasi a duobus stadiis prieterlabentem, quem C obsedorunt, scd audito regis adventu, qui jani cos
vocant Beleum, prorsus exiguum cui prope est ;insequobatur, spe sua fraudati ad tutiora pnesidia
scpulcrum Menonis, admiratione quidcm dignissi- seccsserunt. Non enim erant plus quam 6 millia
mum. Erat autcin spccies vullis rotunda», vitrcam militum : rex crgo .\nliochiam rediit.
emittensarenam.Quam cum hauserint,multa; naves CAPUT LVL
parilcraccedcntcSjlocusisdomrursusimplclur.Ven- De classc Babijlonica.

ti siquidem quasi cdita opera convehunt de circum- Ilorno autcm Babylonii classe sua reparata et
stantibus superciliis aronam istam utiquecommu- congregata,velificantes austri flatu intraverunt tor-
ncm.Locus autem motalli statim metalla in vitrum ram Philisthiim.transita Phara,Mialaris quoque et

qua; susceperit mutat.Mirabilius mihi quoque illud Gaza, Ascalone quoquc et Joppe, Csesarea et Ptole-
videlur, quoniam convcrs.-e jam arenae in vitrum maida,Tyro et Sidone,explorando ot insidiando per
pars qua!cunque super margines loci illius fuerit littus maritimum usquc urbem Berithum,aucupan-
jactata,in communcm arcnam denuo convertitur. tes et porscrutantes dc portu in portum, si quid
CAPUT LIII. possent invenire sibi commodum.quod Christianis
Dc acquisilionc urbis Raphania'. esset inrommodum. Scd quia dulcis aqu» penuria
Dc urbe autem Raphania,de qua narrare sermun- jj
tunc sitibundi valde angebantur, oportuit eos ad
culum jam cccpi, talis fuit exitus. Cumque rex et siccum egredi, ut de rivis et fontibus situlas suas
comes cum tormcntis suis lapides jaculando, per implerent, et sitim sutm mitigarent. Sed civibus
dies 18, Sarraccuos inclusos vchomcntissime eo- urbis pra;fatie hoc modeste ferentibus, ad eos ex-
hibuissent, et urbcm reddiderunt, et indemncs templo audacissime progressi sunt,additis sibi via-

abierunt. Accidit siquidem hoc ullimo Martii die. loribus, qui illuc forsitan accurrcrunt, et congrcs-
Itaque comes pra;dictus urbem pussessurus recepit sionc facta,tam de occisis quam ad mortcm vulne-
et munivit. Rex autem Hierosolymam rediit. ratis L'W, dc piratis illis prostcrnuntur. Erant qui
CAPUT LIV. esierant ad ccrtamon quinquc millia, exceptis his
Dc morle nomdni impcratoris. qui navcs intcrini conscrvaverunt, quarum 22 tri-

Et cum dics Paschales in llicrusalem celebrare- remes vel cautos nuncupant; ca;tcria vero 53 fue-
mus, exiit ad nos rumusculus a peregrinis super- runt.Itaque crudelitatcm suam in gentcra noslram
vcnientibus, Uomanum impcralorem obiissc nun- pompabant,ad raiscrandura inflexibilos et immise-

t
937 FULCIIEUII CAUNOT. HIST. HIEROSOL LIB. III. 938

ficorJes iii omnes quos prKoccupare poleranl. scd A Nisi vidercl ungelicam visionem in extremis vita;

Dco gratias, nihil hic sibi vcndicavcrunt, quoniam consolatricem, jam subibat vitas dcspcralionem.
et cquitcsnostricum lancpis.ctarcuarii cumsagittis CAPUT Ll.\.

in salum inculcantcs inojiinabilitcr fugavcrunt.Illi De mtiri mivjno.

autcm continuo carljasis levatis per niarc vclivo- Circa gurgitem Ilalia; multoties naves assucfiunt
lum versus Tripolim se dircxerunt, ct liiiu" Cy- periclitari, et flabra commoveri, qua; de
undiquo
prum. montanis per valestria prujcipitantcr per anfractus
C.\PUT LVII. subterraneos rite assuescunt intorqueri, et in verti-
De nttvi(jalionc adoksccnti^ Boamumli giucm voraginis mirabiliterconvoIvi.Quod si paroni

Quoties autem lcgati hoc anno.vel poregrini,Boa- aliquaudo naut;c obviaverint, et diripiuntur, et im-
mundiaiiolcscentis adventum nobisannuntiavcrunt pie confup.duntur. Sed, qui pro Doi amore hoc pa-
et allegaverunt? sed muItiplicatisrumoribusCcfelle- tiuntur,donativis suis nunquid impic frustrabuntur "i

runl. Meticulosus enim erat propter classem Baby- De hoc mari nostro tantillum sic habemus. Dc Me-
lonicam vel piraticam, quam in ponto audicbat late ditcrraneo autem non est omitlcndum, unde caput
diffusam. Insuper de terra sua sollicitus admoduni extollat. Existimant enim quidam sinus istos a Ga-
erut, quam nisi beneet lidelilms suis looarel, a ma- , ditano freto nasci, nec aliam esse originem quam
levolissuisinsidiatoribuscircuraventusfraudulenter eliquiaerumpentis Oceani. Qui contrarium sentiunt
amitteret. Scriptum est in proverbiis rusticanis : omnem fluorem aiunte ponticis faucibus inundarc,
« Qui habet malum vicinum habot malum matuti- idque fulciunt argumento non inani, quod a;stus e
nimT. >' Denique cum iter suum sxpius prajparas- pouto profluus nunquam reciprocetur. Laus igitur
set apud Hydruntum .\puliaE civitatcm, collectis et honor omnium sit Conditori, qui posuit finos
quol potuit navibus videlicef 22, quarum 10 longas, mari, apponens claustra et porlas. Dixit cnim ci :

et remis mnnitee erant, iter coepit expedire mari- « Huc usque venies, ct in te conterentur fluctus tui

nura.Postquam lerram suam .A.pulia; duci commi- (Job xxxviii, 11).» Quod ubi impc',i;m suum ad littus
sisset, qucm hsredem terra; suae suffecit, et substi- illiserit, in spumas resolvitur, et repagulis quibus-
tuit, si prior a vila discederet, idcntidem conflrma- dam aren.-e humilis repercutitur. Ca?terum, ni i jus
vit ei dux, et gratanter concessit, si primitus ipse statuti cadestis mhiberel, quid obstaret quin per
obiret, testantibus optimatibus eorum utrobique as- plana Egypti,qua; maximehumilioribus jacent valli-
sistentibus.Itaque Boamundus mediante Septembri bus, mare Rubrum Egyptio pelago misceretur? De-
mense mare sulcans, transitis Cycladibus per sequor nique docenthoe, qui voluerunt hjec duo sibi maria
sparsis, venitMothonem.Poslmodum veroRhodum, connectere, atque in se transfundere. Sesostris
Pamphiliam, ct Liciam permeat et ItaJia; guigitem '
Egyptius, qui anliquior fuit, et Darius Medus, qui
saepe navigantes conlurbat. Inde transiens .\ntio- majoris contuilu potentia; in effectum voluit addu-
chiam parvam, venit ad magnam, transeundo Isau- cere,quod ab indigena fuerat ante tentatum. Quae
riam, et urbem Seleuciam. Qui cum Cyprum liquis- quod superius est mare Indicum, in
rcs indicio est
set ad dexteram, Tharsum si quidem dimisit ad si- quo mare Rubrum,quia aequor Egyptium,quod in-
nistram, et Melotem urbem opinatissimam jamdiu ferius alluit. Et fortassis ne latius se mare elTunde-
vastatam. Eo tunc tempore plures bifarii et helluones ret, de superioribus ad inferiora prxcipitans, ideo
de mari recenter exeuntes vulgabant procul dubio moliraina sua rcx ulerquc revocavit. Hoc in Hexa-
nobis in Hierosolymis, eum procul dubio apud An- mcron Ambrosii sic habetur. Aliud vero in Solino
tiocham applicuisse, et mentiebantur, Verumtamen invcnitur. Mirabilia igitur opera Dei, multo autem
dicere se putabant, quia cum aliqua parte militum mirabilior qui facit et disponit ea. Quod si aliqua
suorum usque Pataram una venerant, et cum acci- nostris aspectibus videntur deformia, nihilominus
pitribus, etcapris,et aucupibus, atquecanibus,quos taraen sunt laudanda, quia Conditor omniura facit
ante praemittebat. ea, imo nec minus sunt utilia. Etiam in cimice dat
CAPUT LVIII. Deus medelam,etin polypo pisce immittitastutiam,
Dcpericulis in mari evenienlibus. I
vel echino. Serpentibus quoque dat prudentiam ;

Multa saepe turbulenta, vel Deo volente, vel per- aliquando prsebent medelam, aliquando inferunt
miltente,in mari navigantibus occurrunt; tum sol- pestem, vel etiam mortem. Interdum vero parant
vitur anchora,tum frangitur antenna, vel aplustra, obsequium, Interdum vero nocumentum. Quando-
vel rudentes rumpuntur. Cumque venti mutantur, quidem antidotum tyriacum de corpore serpentis
tunc ad cherucham respectatur, ut si prospere in- confici solere dicatur.quod utique virtuscorpusque
cedant, dislincte et solerter experiatur. Cavendum serpentis cum solum sumitur nocet, cum autem
nenocteunaperdatur. Cum enim stellajobnubilant, admiscetur aliis sanitati est et saluti,

si cubus ratis alliditur, mortem illico vel naufra- CAPUT L.\.

giumpestis imminens minitatur. Sicut in terra, sic De generibus serpentium.
etin mari pericula, Quiddenobis miramur,si Pauli Basilicus autem est ad semipedem longitudinis,
apostoli naufragium recordamur. Ad tentandam albus quasi mitrula, lineatus caput, nec hominis
abyssi profunditatem dimiserunt naucleri bolidem. tuntum vel aliorum animantium exitiis datus sed

Patkdi. CLV. 30
939 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACUO 940
lerra; quoquo, quam polluil ct cxuril. Ubicunquc A rat pum non esso ultra vcntu-
anno, opinahamur
fuerit.rerale sortitur rcceptaculum, denique e.vslin- rum, interminalum fuerat^et sicut fama pro-
sicut
guit hcrbas, necat arbores. Ips.Ts etiam corrumpit misorat.Ped,quiajuxtapropheta;eloquium,inmanu
auras, ita ut in aere nulla alitum impune Iransvolet. hominis via ejus non est, nec ab homine, sed a Do-
infecto spiritu pcstilenti. Cum movetur, mertia cor- mino gressus hominis diriguntur (Proi'. xx, 2-4),
poris parte serpit, media arJuus cst ct excelsus. spcm cx parlc magna dcfraudavit opinio.Non enim
Sibilum ejus etiam scrpcntcs perhorrcscunt.Et cum fit quod Immuna aviditas stabilit, sed quod Deus

acceperit fugam,qua;quequoquopossunt properant. arbitcr merilis humanis compelere judicaverit. Cum

Quidquid morsu cjus atteritur, non depascitur fera, autem per litteras suas rex mandando nobis Hiero-
non altreclat ales. Mustelis tamen vincitur, quas in- solymis innoluiteum jam Anliuchim appliratum,
ferunl hominoscavernisquibusdelilcscunt.Doniquc omnihus non mediocritor placuil. Sed Doum, qui
basilisci rcliquias amploseslcrcio Pergameni com- cum addiixit saiium, cuncti laudavimus. Jam sol
paravcrunt, ut a;dem Apollinis manu insignem ncc occiderat,cum porlum noclc subintrat. Advcntante
aranex inte.xeront, nec alites involarent. Amphisi- autem illo Anliochiam, ab omnibus gaudenter est
bena surgit in caput gcminum, quorum secundum suscoplus.Cui cum pro,ccssionc magna et laudibus
ea in parte qua cstcauda. Corastes pr.Tferunt qua- -r, populi coleberrimc rex obviam exiit, et alacritcr
drigemina cornicula, quorum ostentalionc vcluli oum suscopit. Et habita collocutiono ad invicem fc-
esca illice sollicitas aves premunl; nam reliqua cor- stina, continuo rex toriani suam trrdidit ci tolam
poris de industria arenis tegunt. Ilemorrois morsu et de liliabus suis in matrimonium unam.
sanguinem elicit,et dissolutis venis quidquid anima;
En soccr alquu geuer, pater liic ct lilius aller.
est evocat percruorem. Prester quem percusscrit, Uiligal liiinc ille, potlor sic liet ulcrque.
distenditur,onormique corpnlenlla nccatur, cxlubo
ratossoepiusputrodosubsoquitur.Suntot himodit.o, Tunc apparatis nuptiis, legitime suntexplclae. Con-
cst et Chenchcris, olophantic cholsidrica,Medracon- siiionlo autom Hoamundo super clioledrum suum

tes.Postremo quantum hominum, tanlus mortium principe clToclo, diploidcqiie dcccntissima vcslilo,

numerus. Scorpiones etiam, scinci, lacerl.o, qu.p convocatis oplimatibus suis omnibus,juraverunt ei

vermibus, non sorpcntibus asci-ibuntur. Mnn.slra hiimanilatis subditam fidelitatcm, prsesenlo rege,ot
ha^c si sibilant, clcmentius fcriunt, liabcnt alfoctus, eo favontc,ab co die et dcinceps sc servaturos. Qui-

non temere nisi ad conjuges evaganhir. Sunt ctja- bus geslis, rediil rex Hierusalem.
culi,qui penetrant animal quodcunque obvium for- Scorpio coeleslis cum fulserit ortus in astris,
tuna fecerit.Scitale tanta praefulget tergi varietate, Excipiliir rogno Douuiunilus iu Antioclieiio
u£ notarum gratia videntcs retardct. Deipsis siti in- C Orliila iiiiiu; aiiiii retrograda stat renovnti.
terfioit.Sippialcquod somno necet leste, etiam con-
sumitur ad mortcm. Aliarum virus quam mcdelas CAPUT LXII.
admittit minus, fame moritur. Bxc valde mina nihi-
De pcslilenlia intirium.
lominusque miranda, quas Magnus Alexander vidit
inlndla. Undc magistro suo Aristoleli,ct matri sua;
Anno 1127 ab ortu Domini, indictionc vcro v,
Olympiadi mandando itadicit » Non crederem cui-
:
cbulliit multitudo irurium imm.nsa in rogionc Pa-
quam tot esse prodigia,nisi sumpla ipse oculis mcis leslina,in tantum ut bovom unum a clunibus oppri-
pondcrasscm. » Vcrc rcx istc vir fuit oinnino magni- mentcs comedcrcnt,et suffocantes eum cum septem
ficus, et in negotiis suis sagax et circumspcctus,ct vcrvccibus devorarent.Dcnique cum satis sa;pius in
ingens viguit, et potens potuit, non ut pluma voli-
Achonitarum vaslasscnt, petentes aqua-
tcrritorio
tans, nec stipula fluitans.
tionom monlana Tyriorum conscendcrunt. Unde
CAPUT LXI. tunc conlinuo ingruontevento pcstilenti et truculcn-
De advenlu Boamundi udolescentis, et dc susccptione to cataclismo in valestria confinia millibus innume-
ejus in Anliochia. ris repulsantur. Dc quorum putore cadaverum regio
QuoniampraiterspemBoamundus tarde hocvcnc- D illa remansit valde infirma

E.rplicit historia Hierosolymilnna domni Fulclierii Carnotensis.

GENEALOGIA REGIS QUI VOCATUS EST KAIIOLUS MAGNUS.

De cujus prosapia orli sunt Godefridus et Balduinus rcges Ilierosolymte.

Ex veleri Codice ms. CcenobiiS. Quintini de Monte, ad colcem historix Hicrosolymilmuv Fulcherii
Camotcnsis.

Karolus rex unctus cst in imperalorem in Eccle- niiil Ludovicum Augustum. Ludovicus genuit Lo- ,

sia beati Pctri,die Natalis Domini. Qui Carolus gc- tliaiium, Pipinum, ct Ludovicum ox Ermengarde, 1]

f
 941 GILONIS PARIS. IIIST. IllRnnSOL. — OBSERV. PR^V. 1M2
et KaroliiniCnlvum ex JudiUi. Kiirolus Calvus gi;- A cum comiLem do Dufboio. Gcrbcrga vcro auror
nuit Ludovicum, qui nihii fooit, quia tantuni iv Ernicngai-dis gcnuit Ilfnricurn Scniorem copiitcm
annis vixit [/eg. ii annis rexifl. Ludovious lilius dc Hrusselia. Ilcnricus Sonicr gciiuit Larnbertiim
Ludovici [Karoll] genuit Karoluni Simplicem, ot coniitcin, ot llcnricuni fralrcin ejus, ct Mallildein
Karlemannum. Karolus vcro simplex ab Hcriberto sororcm ejus. Hanc Maltildem duxit uxorem co-
caplus csl. Qui Karolus cx Ogiva genuit Liidovi- mes Eustachius do Bolonia, ct genuit ex ea duos
cum. Ludovicus gonuit Lotharium rcgcm ct Karo- filios, Eustachium ct Lambcrtuni. Eustachius
lum ducom cx Gerberga. Lotharius rex gcnuit Lu- vcro acccpit uxorem rdi im Godcfridi, ducis, Idam
dovicuni juvenem, ct Karolus dux frater Lotharii nominc, nobilcm gonero ct moribus ct gcnuit
:

regis genuit Ermengardem et Gorbergam. Ermen- ex ea trcs fllios, Eustachium comitem lioloniie,
gardis genuit Albcrtum comitcm de Namuco. El ct Godcfridum et Balduinum roges Ilicrosolymse.
Albertus genuit Albertum, et fratrem ejus Henri-

HISTOKFA GESTORUM
VII NOSTlll TEIIPORIS IIIEROSOLYlllTAM
AUGTORE

GILOME FAmSIEMSI
(Martene, Thes. Anccdot. III, 211, ex ms. monasterii S. Germani a Patris.)

OBSERYATIO PRJEVIA
Inter varios bellorum evenlus, quibus prcesertbn illushatur sibi loeum vindicat sacra
hisloria ecdesiastica, pritiuim
expedilio lUerosohjmilana, tot pr(eclaris facnoribus illustrala, tot virorum nobilium suncjuine decorata, tot prodigiis ac
purtentis confirmala. Ilinc quicunque annales ecclesiaslicos aliquando scribindos suscepcrunt, sinijulas ipsius cirtumslan-
tias adamussim recensere, plerique etiam singulares de illa lucubraliones mandare curarunt Verum omnes inter
posleris .

illos auctores palmam apud erudilos facile refvrnnt antiqui prmserlim qui rebus gestis intcrfucrunt, aut eas
scriplores, lii

ab oculatis testibus acreplas posteritati transmiserunt ulpote qui cerliora prm se ferentes verilalis indicia, non solum suu-
:

viori cum delectatione, sed majori eliam cum fructu semper legunlur. Quapropler, tamelsi belli sacri scriptores quotqnot
repcrire poluerit, duos in lomos collegerit de re lilteraria optime merilus Jacobus Bongarlius, ediderilque anno 101 1, tan-
lus nihilo tamen minuB labor virorum erudilorum desiderium non omnino e.rplevit scd qui post ipsum rempublicam lil-
:

teruriam suis scriptis iltuslrarunl anliquilalis sludiosi, bibliolhccarum insigniorum furulos scrulando, veleresque manu-
senptos codices revolvendo,qu(\lquot hiijuscemodi expiscuri polueruiil, eos lanquain preliosa anliquilalis monumenla pu-
blicijuris facere non neglexerunt. Cerle duo ex noslris I.ucus Acherius et Joanncs Mabillonius suain lioc in gcnere
operam contulernnt : ille qiiidem cum Gosla Dei pcr Fraiu-os a Guiberto abbale Novigenli edita una cuin aliis ejusdem
scriptovis operibus recudit, isle cuin helli sacri liisloriam in manuscriplo codice Casinensi inrentam, suo Musceo Ilulico
inseruil.Et ante eos Gallicanm academim lumen Franciscus Du Chesne, Ilisl. Fraiic. lom. IV,Pelrum Teulboldum el Fnl-
cherium Carnolensein auctiores et emendaliorcs vulgavit, quibus Gilonis Parisiensis hisloriam cxpedilionis Ilierosolijmitanai
u Jacobo Sirmondo acceptam, addidit, licel lot lacunis fiedalam, ut Gilonem ipsum fere in ipso Gilone quw.ras ; quain ni-
hilominus tanli fecit vir erudilus, ut preliosum tanquam lliesaurum illud unliquHalis monumenlum publici juri, facere
non dubilaverit.
Cum vcro noslrcc Parisiemis S. Germani bibliotheco: codices manuseriplos cvolverem, incidit in manus meas idem Gi-
lonis Parisiensis opus cum hoe epigraphe Acherii noslri manu exarala : Setjuens histaria edita quideni est in fine tomi IV

Historiae Francorum Anclreae Dii Chesuc, at maxima PraHers cdita plena esl lacunis ea de cjusa h;cc ms. digna
ex parle Jifferl. ;

est prelo ii\ihm\\.U. Ilanc cum legissem, staliin rapuit me desiderium edilum cum maniiscripla cimferendi, excujui
colla-

tione reperi non soluin ducentas circiter lac.unas sarciri posse, pluresque locos vilialos emendari, sed partem libri quarti
cum quinto et sexto integro in edilis desiderari quapropler opporliinum esse exislimavi ut Tancredi Gestis, Gilonis liisto-
;

riam subjungerem, nec convenientiorem ei locum tribuiposse. CtBterum opcris ipse titulus auctorem demonslrat csse cocevum.
 :

943 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. '.Ui

LIBEU PRIMUS.
TE.XTUS GESTGRUM MEMORANDUS CHRISTICOLARUM.

Est ope dinna Turcorum facta ruina, A Et dum successit, per lurpia verba lacessit
Hoc pro laude Dei, licet impar materiei, Christi cultores, cavc, dicens, deleriorcs.
Carmine prestringo facili, nec ludicra llngo. Vocibus ingratis nostris satis exagitatis,
Christe, meoB menti tua bella referre volenti Altior ad duros portatur machina muros.
Adsis, laus cujus scries est carminis hujus, Gentilcs miseri tandem cccpcre vereri.
Ut bene proveniant, ct te ducc carmina fiant. Nostri non segnes lapidcs jaculantur el ignes,
Exercitus Christimus petit Nicxam. Turres impellunt, affixaque tcla revellunt
Christicola; gentes, gladioque fideque nitentes, A clypeis, hostes telo proprio fericntes.
Ut sacra purgarent a sordibus, et superarent Utque cadit spissus imbercum grandino missus,
Turcos insanos, fcedanles fana, profanos, Sic non vitata; milluntur ubique sagitta;.
Conjuraverunt, et Jerusaiem petierunt. Tela cadunt, miserique geinunt, moriuntur ulrin-
Ast ubi jam lassus, jam multa pericula passus, [que,
.(Equoreum liltus tetigit chorus ilic beatus, Hi gladiis, alii baculis pugnunt, sudibusquc,
Transit «quoream rabiem, petiitque Nic.-Bam, Magnus erat turba; clamor trepidantis in urbc
In qua ter centum ter quinque triumque parcn- Ergo plorantes munibus (luoque siguiticantes
(C)

[tum (I) n Orarunt pacem, clamarunt doditionem,

Conventus, mores struxit, docuitque^minores. Expcdiunt dextras viduntque recludere porlas,
Sed male mutata, Christique lide vacuata, Exsultunt noslri, laudant magnalia Christi.
Christum spernebat, gentilia monstra colebat. Primum purgari censent a sordibus urbem,
Et quoniam Christum prius haec coluisso putatur, Et consignuri per aquam prece sanctificatam,
Ad Christum corrupta prius mcrito revocatur. Cumque hymnis crucibusquc intrant reconcillatam.
MiXum (jhristiiini ohsidcnt. Mittunlur sacri portuiites sacra ministri,
Ergo disponunt acies, tentoria ponunt. Lustrant securos benedicta aspergine muros,
Undique conveniunt, et bello congrua fiunt. Canlantes modulos divinis ritibus aptos.
Partem,quam mundus vocat occasum, Boimundus Talia dum civcs visu audituque capescunt,
Occupat, et contra muros statuit sua caslra. Prolinus monstra recurrunt,
irati in gentilia
Qui locus e plaustro (2) junctus contrarius austro, Cuncta magica vertiginc dicunt,
piijfanari
Ule tuae forli, datus est, Godefride, cohorti. El prolurbantes extra sacra agmina trudunt.
In loca succedunt alii, qua; congrua^credunt, Sic irritantur iegioncs Christicolarum,
Cunctorum portus, vertuntur sulis ad ortus. Et delusa dolent mysleria coclicolarura.
Militibus densi Raymundus cum Podiensi, Acrius insurgunl celeres et in arma recurrunt
Hugo comes magnus, leo sajvis, militibus f.3) agnus, C Deque profanutis poinas cum sanguinc poscunt.
Et satis expcrtus per pra;lia dira (4) Robertus, Acrius incumbunt, balistas fundii)ulo aptact,
Dux quoque Fiandrcnsis, cujus non fallitur cnsis, Pcrfodiunl portas, miserosquasi carcerc vallant,
Et Stephanus muros expugnabant ruituros. E.xcubias statuunt noctuque dieque caventes
Tuta sed a turbis pars una remanserat urbis, Ne quis colloquio externus juvet interiores.
Nec timet assultus pars quara sol respicit altus. Dumque instant vigilos sibi succcdondo pcr horas,
Frustra securos pelieraut deaique muros. Repperiuiit <iuemdam per nigras iro tencbras
Nam lacus immensus, muitaque uligiiie densus Qu.-erentem vel portas ingrediendi
Hos defensabat, nostros transire negabat. Vel per cam clausis sermocinandi
Sed tamen hanc partem nostri teligere per artem, llli correptum graviter manicisque ligatum
Namque superjoctis ratibus, muUis quoque tectis, Cogunt, aul citius quoe nosset cuncta profari,
(5) Quas Caesar dictus, vinctis per terrea bobus Aut dura; mortis graviu cxperimenta lucrari.
Fecerat adduci voto tunc auxiliandi, llle metu victus nimio, nec longa moratus
Sic quasi per pontcs potuerunt tangere fontes, Diccre servata se devovel omnia vita.
Acriter insistunt nostri, Turciquc resistunt. Hinc ubi fecit eum pia convenientia fidum,
Acriter impellunt illos, illique repellunt. Q Exponit missum se civibus insinuatum,
Sajva venenatas gens mittit ab urbe sagittas, Nc desperarcnl, sed rem virtute tcnerent,
Cuique sagitta dabat leve vulnus, eum perimebat Namque sequente die plenum solaoien babcrenl

(<) Edit., pokntum. (4) Edit., .ixra.

(2) Edit., est infra. (5) Hi duo versus desunt in ms.
(3) Ms. militibus. (6) Uncis inclusa in ms. desiderantur.
 ;

94S GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. — LIB^ 046

Quando... obsessi mortificare. A Atque motu tacti, tandem cesserc eoacti
Possent atqne opilius cuin libertate vacare. Perque duos mensoSiObsess.Tc gentis habcnae,
Millia nam propins plns concodissc treccnta Dux tibi traduntur, Constantinopolitanas.
Sultano ducibus Solymannoquc eoaota. Mittuntur plena capitum quoque millia navi
Quie sic de propriis so viribus exhilararent, Servitium primum datur hoc a milite forti.
Ut quasi victorcs Jam facti glorificarent,
Agmin.i Cbristicohim quo jam delefa putarent, Turcorum milUa trcccnta Christianos agyrcdiunlur.
Solaque de spoliis intor se bella pararent. His ita devictis, victis sub rege relictis,
Maoe ctiam primo statuissent castra movere, Succcssu laeti nostri,nec cedere certi,
Illa quoque ante urbem, vacua statione, locarc, Castra movent,Dominoque vovent jejunia, cujiis
Quae fuerat tibi,dux Raymunde. tuisque relicta. hujus
Aiixilio viccre pio gcntis srclus :

Quando prima diices cccperuut ngero castra,

ibi Sed quoniam per dura viam fuerant habituri,
Qui retrorsus adhuc aborant ad millia bina Ne populi languorc siti caderent perituri,
Pro quibus est missum citius.jussique V3nire In turmas cessere duas, tibi traditur una,
Ipsa in planitic tentoria disposuere. Diix Boimunde, tibi, comes Hugo, traditur una.
Legatus porro jam factus sponte fidelis Sirque graves coUes nostri lieet ad mala molles,
g
Purgari sese expefiit baptismatis unda. Transivere tribiis non absque labore diebus,
Quod dum fitconcursu presbytcrorum,
citius Inqiie die quarta postquam via facta per arca,
Egregius ordine Cbristicolarum
fulsit vir in ; Illi securi quasi gens ignara futuri,

Mane igitur prirao nostri vertuntur in arma, Quos sibi commissos Boimundus ab agmine scissos
Urbis perfi(?iam punitum sorte suprema. Duxit la!tantes,grave nihil restare putantes,
Fit clamor multus, variatur... vultus Dum male se jactant, et dum bene facta retrac-
Isticc pugnantum,atque extrema gementum.
illinc [tant,
Tormentis,jaculis,gIadiis quoque bella geruutur, Turcis insultant,ter centum millia spectant
Haud multum distat quin protinus ingrcdiantur.] Turcorum mocsti,tant«que resistere pcsti
Sejcaginta millia Turcorum auxilium fcrentium de- Non ausi dubitant,prius ergo praelia vitant.
bellantur. Nicxa capititr. Sed nullam mortcm metuens, Boimunde,cohortem
Dum sic instarent nostri, miseri trepidarent, Instruis, ut vilis depellat cuspide miles,
Et jam constricti sua vellent reddere victi (7), Et ponis juxta rivos cx ordine castra,
Ecce sexaginta Turcorum milliastructa Quos nimis cxosos vocat incola turba lutosos :

Ensibus et clypeis, ad opem venere Nica?is. Sed nondum nostri fuerant ad bella parati,
Gens tua, Christe, nimis mefuens suspirat ab imis C Cum quinquaginta centum ferrugine tincta
Pectoribus, clari bello coepere precari Millia Turcorum cursn portantur equorum,
Supplice voce Deum, quod eis daret ipse tro- Et non paulatim veniebant, sive gradatim,
[phceum. Sed cito more canum quiddam grassando profa-
Ut conspexerunt Turci nostros fremuerunt. 'num
Mox ubi fecerunt tres turmas, disposuerunt Sese commiscent nostris,et prKlia miscent.
Quod pars intraret muros.inopesque (8) juvaret Noster commistos miles ferit eminus istos,
Viribus et telis,et opem prKberet anhelis Et fidei parma protectus, non timet arma.
:

Ipsi munirent portas.nostrosque ferirent. Turci vallabant nostros, cursuque volabant.

A gemina parte comperta protinus arte,
Nosler in bostiles multo ruit impete miles,
Pugnatur dure, sed non par actus utrinque,
Sed perimunt nostri, pereunt enormiter illi.
Franguntur rigida; validis impulsibus hasts,
Pectora saeva sonant, rivosque cruoris inundant.
Et nunc instabant, nunc Christicolas fugiebant.
Dumque fugit Turcus, sinuatus solvitur arcus.
Arcu quippe magis pugnant,et non sine plagis.
Dum grave cum,Turcis bellum Boimundus haberet
Inque vicem Turcus nostros fugiendo fugaret,
In fugiendo quidem vulnus facit, ct fugit idem ;

Trunca volant capila, tremula volut arbore poma ;

D Nam modo qui Turci, veteri sunt nomine Parthi,
Nec qui descendit montem.post hffic repetivit, mos est fugiendo sagittis.
Fidere quos versis
Et quod de nostris stolide praedixerat hostis, Magua cohors magni non hujus conscia damni,
Hoc patitur victus, nec duros sustinet ictus; Gente sub ignota quasi millibus octo remota,
Sed celeres finiunt.et tardi funera flunt. Colles gyrabat, nec tam prope bella putabat,
Dimissa parma fugit hic sua dum capit arma, Sed per legatum bellum scit adesse paratum,
Alter prostratus cadit.in capiendo moratus. Consilio nitidus, quem misit ei Boimundus.
Singula quid dico? nullus succurrit aniico. At dum dum
turba vocata moratur,
pugnatur,
His pietate Dei victis, timuere Nicaei, Pars ea Turcorum,quos altera ripa tenebat.

(7) In editis pro duobus hisce versibus quatuor Quic dum dissiliunt hinc per dcclivia nontis,
sequentes leguntur. Altera conligux properant per concava vallis.
Ecce repentino clamorc idulanle Nicoca (8) Edit., moresque.
Millibus nuditis montaiia vidcntur operta.
 ; ;

947 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 948

Ut faceret csdcm de nostris quam sitiebat, A Ast cques armatus, nihil ad pr«cepta moratus,
Per loca nota parum tentoria Cbristicolarum Montcs lustravit, crudeliter ense necavit
Attigit, et caedes facit hostis,et occupat »des, Mille viros fermc, mulieres, vulgus inerme,
Datquc neci lassos, ct piurima vuincra passos, Exanimes factos, nimioque metu stupefaclos (15),
Oppida servantes, ncc martem (9) fcrre valentes. Mullum fardalos, rcbusquc suis oncratos.
Oui si Martc mori possent, mors cssct bonori. Qui male sub rupibus (10) lalilantes non latuerunt
Malribus ha^rentes illic truncare videres. ExploratorESjSed turpiter intcrierunt.
Hoc ubi cognovit Boimundus, castra pctivit, Ttirci dchdlantur.
Sub duce Northmanno dimittens pra^lia damno, Eccc nihil timidus comes Hugo, dux Godefridus,
Hosque juvarc paral.qnos gens mala pene nccarat. Hortari fortem precibusque minisque cohortcm,
Protinus elegit paucos, paucisquc subegit Cursu certabant, sociosque juvarc parabant;
Hanc gentem fccdam.rcccpit tentoria, praedam, Utque vidcnt flcntes socios jam deficicntes,
Armatosque viros circum tentoria ponit, Dimitluntur equi,quamvis non viribus aequi
Castraque terribili pro vallo militc munit. Essent, non dubitant, nec tela volantia vitant,
Dum duplices pugnanl acies,
illic Boimundu?, Ergo ducum sidus cum paucis dux Godefridus,
Ex hac parlc comcsNorthmannus in arma timendus. y, In mcilium dcnsa; gentis stricto volat ense,
Francigena! tacti nimioquc timorc coacti, Et veluti diram sus postquam colligit iram,
Cum duce Norlhmanno fugiunt, et non sine da- Dcnte canis lassus, baculo vcl arundine ca;sus,
[mno. Dente canes angit (17) ruil et vcnabula frangit.
Marte (10), calore, siti crudeliler cxcruciati, Hos ita conculc.at Godcfridus,et agmina sulcat.
Et nisi dum fugerunl, dum palmam pcne tencrent At comitcs comitis dant multis tartara diris.
Turci, vinccntes se convcrtissot in hostes, Trans ripam rivi pugnantibus in pede clivi.
Dux Northmannorum signum chimando suorum, Islis prostratis, de clivo pra?cipitatis,
Lux ca plcna malis, nostris foret exitians, Ascendit clivum comes,implet sanguine rivum.
Ncc mora Fraucigenae ppe ducti sedis amocna?, Millia nam quinquc morti dcdit ipse decemque.
Despiciendo (11) mori bene pro vita meliori, Sed quid (18) juncta manus comiti fccit.rcferamus
Ad sua conversi.rircum tentoria sparsi, Omnibus accensis (19) ad pugnam, Podiensis
Facti rastelium, permisccnt dcnuo belluni. Atquc comes fortis Raymondus duxque cohorlis,
Dum uimis insistunt Turci, nostrique resistunt, Audacesque viri, velul ad belluni soiet iri,
Tela lcgunt pueri, cantant ex ordine cleri, Paulatim veniunt, et ab his nova pralia fiunt.
Fortes pugnabant, mulicres collacrymabant. Hi cornu dextrum caednnf, aliique sinistrum,
Altcra prostratum portabat in oppida natum, ^ Qui prius inclusi fucrant formidine fusi
(12) Altcra fle rivis tendebat pocula vivis. Fit strcpitus mullus.fif magnus utrinque tumultus.
Est aliquid quod quisque facil, tegit alter amicum. Ncc sonitu minimo dissolvitur arcus equino
Hic fugit, hic scquitur, raptum capit hic inimi- Ncrvo constrictus, sine quo salis est levis ictus
[cum. Horum,spcs quorum non est nisi cursus equorum,
Pene triumphantes nostros tc, Christe,vocantes Ut vulaus geminum jactu det Turcus in uno
Turci prosternunt, et eorum pra;lia spcrnunt. Cum serpenfino jaculantur fcla vcneno.
Utque lupus villas circumdaus qua?rit ovillas, Dum sic pugnatur, nostri ter ab hoste fuguntur :

Et quas doceptas stabuHs non esse receptas (20) Terque fuga; dantur genfiles, sed rcvocantur
Aspicit, has fundit miseras, et in ora recondit. Et solitos cursus faciunt et vulnera rursus :

Sic quoque vallantes Turci nostros trepidantcs,
Hunc quem spectabant extra easlclla necabant.
Nostri quid faccrent.nisi tanta pci-icula flercnt;i3).
Non poterant dorsum darc, ncc pugnarc seorsum.
Non satis est genti de palma non dubitanli.
Quod fuerant clausi nostri, pugnare nec ausi
J)
Sed monuit mille Turcos grex providus ille,
Ut quK transicranl noslri,montana rcquirant.
Hrec etenim de rc (14) dubia suspccla fucre,
Quod tegerent aliquos montana movebat iniquos.
Sed puto cessisscf (21), ncc bella pati potuissent,
Ni circa monfes quidam Turci latifanfes
Acrifcr arctarcnt nostros pluresque necarcnt.
Quos ubi senscrunt nostri comites, statuerunt
Ut magis audaces committere bclla sagaccs
Ad lafcbras irent, ubi prinio (22) Marte fcrirent
Hos qui pugnabant furcis, mullosque necabant
Protinus ingcnfcs animis armisquc (23) vigentes
Millc viri laudis cupidi suli tcgmine fraudis
Bella relinquentes, velut e bello fugientes,

(9) Edit., jam martem. (16) Edit., .fK.rw.

(10) Edit., morte. (17 Edif., figit.
(11) Edit., rcsptcieiulo. (18 Al. si ijuid.
(12) Hic versus decst in cditis.
(19) Edit.. c.Tlensis.
(13) Edit., ferrem,
(201 Hic vcrsus decst in nostro ms.
(14; Edil., fluhii limiiliijue.
(21) Edit., pressisseiit.
(15) Edit., E.raiiimcs fnrli iiimioque metu stupe-
' (22) Eilit., inopino.
facti.
(23) Al. annisquc.

I
 ;

949 GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 950

AscrniliiiU liuMli nionlcs, sod monlo potiti (2'i) A Et taudcm tulus sub eadcm nocto secutus
Non tiicuil Christi milcs, fugit hostis ; al isti S.cvos gcnlilos, redit ad tentoria miles
Ensibus hos angunt, arcus et spicula frangunt. Vcstibus ct tclis dives (20), multisque camelis ;

Non prodcst Domino nervo constrictus equino Mox proceres lajti sua membra dedere quieti.
Arcus non pharctra de cruda condita poUc, Solares orlus ubi lucifer attulit ortus,
Ncc oquus, aut cursus, non illila pocula follo, Surgunt, cognalos quondam, modo funera natos
Scd malc turbantur, moriunlur pr.Tcipitantur. Evcrlunt, fundunl gemitus, sua pcctora tundunt,
His ila disporsis, multis in tarlara mcrsis Quisque brevi fossa cognati colligit ossa.
Alloniti, bclli subiti formidinc tacli, Sicpe dabant aliqui tumulo caput hostis iniqui,
Post illos rcliqui fugiunt, darc terga coacti. Esse caput notum sperantos indc rcmotum.
Ergo rcsumentcs animos nostri, fugientes Vulnera contrectant, infixaquc spicula spectant
Turliant, funduntur Turci, fugiunt, moriuntur. Vuhioribus, plorant, ot dc pictatc laborant.
Tardius ogrcssi, vcl bclli turbinc fcssi Aspiciuntquo bonos equitcs in pulvcre pronos,
Acrius insurgunt, ct equos calcaribus angunt. Qui dum vivebunt supcr aurca slrata jaccbant.
Francigcna; pronos faciunt ad pectora contos (25). Inque dic tola non sunt tentoria mota.
Cornipodcs spumant, aspcrsi sanguine fumant, .^ Interea lassi recreantur vulnera passi,
Frcna tcrunt, dominosquc fcrunt nonimpcto parvo. Cunc traduntur medicorum, tola loguntur,
Dumquc ruunt, stratos loriunl ; nam muUus in arvo Et fiunl plcniE pharetr;c, solidanlur habeniP.
Turcus erat, gladiis aut cnse nccatus. Cuncta reformantur quorum manet usus egere.
Exsuperare pares certant, fiant non love narcs. Altera lux oriens, ubi noctis depulit aslra,
Albet intinctus tabo non pulvere victus, Castra movens miles, sequuntur gentilia castra ;

Hostem quisque premit sed nox obscnra dircmit

; Miles at ille Dei, cujusdam planitiei
Gaudia nostrorum, tristemque fugam miserorum Dum loca transiret, et tutus ab hostibus iret,
Et quod non potuit lcvis arcus ot irrcsolutus, Poste, calore, siti, moriuntur in agminc multi.
Nec sonipcs vclox et longis cursibus aptus, Inde recedentes securi nihil metuentes,
Hoc importuna potuit nox turpis et una. Omine felici loca vastabant inimici.
Quippe per exosam noctem, diram, tenebrosam, Hoslis iter tutum dabat illis, tcla tributum.
Gens inimica Deo Christi subdenda trophaeo Sicque metu mola patuit Romania tota,
Invenil latebras. Fugit ergo secuta tenebras, Nec sensit poonam quis, donoc ad Antiochonam
Atque per hanc noctem gens Christi perdidit hos- Urbem formosam muris opibus spatiosam.
[tem. ^

LIBEK SECUNDUS.
Anliochiam ohsidione cintjunt Cliristiani. Quaequc parare vident nostros, ut inania rident,
Urbis ut immensae tetigerunt mmnia mense Nam quis speraret quod gens una exsuperaret
Octobris, turbis pars maxima cingitur urbis. Militibus plenam tuam multis Antiochenam
Pons tamon in ferro fit pervius antea ferro. Urbem, quam clerus sapions aliquis, vel Homerus.
Multaque prsdati licot et multis onerati Si modo vixisset, doscribcrc non potuisset?
Essent, disponunt acies, tentoria ponunt GhristioolK fessi sunt ad sua castra regressi,
Inter inexhaustum fluvium murumque levatum. Et se securos intra sua castra futuros
Et quia munitce gcnti bellique periliB Nocte putaverunt sed et hostes nocte fuerunt,
;

Si contcndissent, per vires nil nocuissont, Et male tranquilli (28), nocuerunt pluribus illi :
Ingenio quajrunt quod per vim non potuerunt (27) Nec semol hac fraude nocuit gens callida valde.
Accelerant qu» proflcuo scit quisque futura. Nocte lacessebant nostros, et noctc petebant,
Ergo super flumen pontem Christi facit agmen Non clausis portis inimica? castra cohortis,
Per quem transisset, si grex malus invaluisset. J) Sed levis interea bellum fortuna gerebat,
Fiunt res plures, fiunt ex ajre secures, Inque vicem miseram gentem gens nostra preme-
Fiunt ballistm, plumbata, phalarica, talpae, [bat,
Falces, tela, faces, aries, fundteque minaces, Sffipc super nostros (29) Turcorum dextra valebat,
Multa pcr artifices celsas aequantur ad arces. Jamque fatigatis nostris, opibusquc minutis,
Turci a Boamundo el comite Flandrcnsi fugati. In pr>Edam pedites Christi misere quirites,
Et qu« paraverunt, quajcunque paranda fuerunt, Qui dum predari loca vellent hostis avari,
Muros impugnant frustra, Turcique repugnant, Partim prsedati, partimque fuere necati

(24) Edit., morali. (27) Edit., quxcunque vident nocitura.

(25) AI. conos. (28) Edit., sccuri.
(26) Edit., cives, (29) Edit., muros.
 951 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM, DE BELLO SACRO. 932
Sed tamen illorum morlem pauci sociorum A Et nil soUicltl gaudebant aere mlti,
Narrando tristes taciunt socios quoque tristos. Sed sub momento surgente per acra vento,
Inde nimis tristis Doimundus rehus in istis Aeris ingrati commotu prajcipitati,
Supplex divina; rogat auxilium medicina', Vlx subltsB pesti poterant obsistcre mocsti,
Insidiasque paral gcnti, qua; fraude necarat CuMCtaquc lustrabant imbrcs, et castra natabant.
Victum quirentcs, ni per montana timentes. Quique locaral cquum nocturno tompore secum,
Ad victus igitur qurerendos, ut prius, itur. Flobat eum mano, corpusquc Irahebat inano.
Cum duce Flandrensi Koimundus consociatur Militil)us mille, qul cinctus prius erat, ille
Armigeris, rcs armigeris pra?dicta dabalur (30), Pro nimia peste nec nomen habebat honeste
?ra;missis mille. Scquitur dux providus ille. Militis, atque pedes factus plorabal in aedes.
IIos ubi proedantes vidcrunl insidiantes, Turpc quidem dlctu, sed miles inops slne victu
Protinus e latebris salientcs undique crebris, Armigcrum flentfm flens ipsc fame pereuntcm
Vocibus insultant, ct cquorum pectora mullant (31), \ se pellebat, qula ncc slbl sufficiobat.
.'\rmigeros feriunt. Dum talia pralia (32J fiunt, Pro dolor I ipsc patcr nato, fralri quoque frater,
Cum parva gente Boimundus bella repente Quos sibl servabat victus, in mortc negabat,
Turbavit, multos porimit, socios nec inultos Attentis (37) ducibus, quos miserat undlque mun-
T«
Amjilius csse sinit, gemitusque suos ibi finit. [dus,
Hic quoque llandrensis multos necat horridus Cum ducc Flandrensl solatur cos Boimundus,
[ensis. Et bellatorcs jubcl armarl mcliores,
Sic Turci telis populi cessere fidelis. Ter decics mille pcdites dux cligit ille,
Oppida victores repetunt, priscosque dolorcs Armatlquc fere galeati millo fuere.
Poncre prajcipiunt (33), ponunt, solcmnia fiunt. Iliquo suos cnsos convertunt ad Syrienses,
Tempora tranquilla victoria pr.Tbuit illa. Oppida praedanlur Syrl.-n, nostri recreantur (38),
Victus de viilis (34). non insidlantibus uUis, Tellurls grata; dum
gaudet fertllitate,
Portabant gentes ad castra nihil mctuentes. Diriplendo sata Syria; gens illa beata
Chrislianos fames el hiemis indemenlia affliijunt. Tros admiraldi, sic rogos quippe vocati,
Ast ubi plona malls advenit hlems glacialis, Jerusalom, Calepi ductores, atque Damascl.
Venit tempestas, nostros afflixit pgestas. Ipsos invadunt, sod ot hi nostris sua tradunt.

Imbribus ct multis nivibus montana timebant(35), Quippe rocesserunt victi, plures perierunt.
Armenique cibo qul castra juvare solebant, Ilac palma freti, repetunt tcntorla la;tl.

Por nimios fluctus nimios exstinguere luclus, Dantur opos, gaudont inopcs, mcllusque futurum.
Non poterant, flel)at populus qucm grando prcme- C Essc putant, crcdunt ncc posse resistere murum,
Optima creduntur bona, qua; mala prima sc-
(bat (3(5).
Non inops tantum glacios, scd tela premebant. [quuntur.
Non aliqul portum Sancti Simeonls adibant, Christiani, e.vpugnatioue urbis desperantes, ab obsi-
Qui navale forum dabat omnl morce decorum. aione recedendwn clamant.
At fidei pugiles panas nimias fore vilos His ita transactls, mons cxstans mocnlbus altis
Corporeas putant, nec pa-nis gaudla mutant, Desuper Kqualur, et caslollo dccoratur.
Nec bona tormentis, titubat constantia mcntls, De quo spectarct speculator, si qua pararct
Quamvis pressuras patiantur corpora duras, Urbs armata dolis, de culmine pervia molis,
Sod quicunquo pati potuorunt tcla paratl, llic consumpsorunl vim uiultam, nec potuerunt
Parvam nec fortem vix exstruxerc cohortem, Castrum natur.i munilum vollero plura
Atquo manu parva prajdam rapuere per arva. .\gmina, nam natl (39) Chrisli satis exagitati
Miilli pr.vUis eljejiiniis occumhunl. Boamunihts Sy- Pclleljant contis civos do culmine mentls.
riam deprailalur tresque reges vincit. Cum viriu Virlbus Interea fraclls, ex urbe Lycea
spes Christianis rcdil.
Auxilium qufRrunt, quod non tamen obtinuerunf.
Quos tulit evcnlus Gallorum clara juventus, D Norlhrnanno comlti dederant hanc urbo potili
Enumerare llcct sed quis tot acerrima dicet
;
Angli victorcs, patribusque suls meliorcs,
pressuras, jejunia, frigora, curas?
Pra.'lia,
Nec gens Anglorum gcsslt pugnas allorum,
Pauca quidem dico trlstls, nec luminc sicco, Marte sed aequoreo (40) fult illa pollta tropha;o,
Millia ter centum fuerant, tunc Esllmo centum lloc genus oratum non ost hls (41)particlpatum
In bello clari vix possent adnumerarl. .Montis turma bon.-c qu.T gesslt in obsidiono.
Sa;pe quidem laetl de.derant sua membra quioti, Nam grex Turcorum divortia nota locorum
(30) Edit., dicalur.
(30) Edit., (jravalat.
(31) Edit., volvunt.
(37) Edit., ntlonilis.
(.32) Edit.,/);-,-p(//'(.
(38) Edit., rcticcntur.
(33) Edit., prcrcinitanl.
(39) Edil., fidi.
(34) Edit., ac vitlis minus bcne.
(50) Edit., xqmU).
(35) Edlt., tumebanl.
(41) Edit., bis.
 9S3 GILONIS PAIUS. IIIST. IIIEIIOSOL. — LIB. II. OU
Observans, noslris ('12) castella propinqua tenpbat, A Tureus equum frenis indulgens, urget habenis.
E quibus auxilium darc Christicolis prohibebat. Pr.Tcceps ille fugit, lellus pede concita mugit.
Auxilii postquam liducia non fuit unquam, In campo lentns jacet arcus pulverulcntus.
llos invaserunt mctus ct pudor, obriguerunt Istc jacit pictas pharetras, capit ille relictas,
Audaces animi, tropidant ct in agmino primi. Alter ciirrcndo se liberat orbe rotumlo.
Pccnitet auctores rerum tot inisse labores, Singula iiuid dicam? gcntcm sui)crant inimlcam.
Pconitcl inccpti, mox in sua castra reccpli, Vix evaserunt aliqui, plures pericrunt,
Dum perscrutantur quid agant, magis attenuantur Qui dum luctantur superarc vadum, supcrantur.
lllorum montes, mala qu;ncunque iutura pulan- In bello strati pauci sunt ense necati
|tes (.13), Christiani caslrum infidclium capiunt.
Quas poterant fieri.sed niens ost inscia veri, Ilanc slragcm ((uidani gontilos prospiciobant,
Mens sapit humanum,procercs dantdeniquc vanum CnstoIIum ([iioddam ([ui non procul indc lcncbant
Consilium turba;, quod quisque recedat ab urbc, fugcrunt et castrum deserucrunl.
lllico
Et se tutetur,ne turpi morte necetur. Huic proceres nostri custodes imposuerunt;
Turci virli mwvarc jnujnam lcnlanl. Oui custodirent pontem ;
post hEC rcdierunt
Dum sunt attonitoe tot gentcs, fania ropento T» Auxilio fulti divino, fortiter ulli.
Rem docet ingratam, pugnam prope castra paralam. Hos pxcepcrunt soeii, laetiqee fuerunt.
Nam tres prsdicti primo certaminc victi, Conflictu duplici quod conciderant inimici.
Turbas collectas castrorum solvera tecta Nam dum praedicti pugnant, ad castra relicti
Haud diffidebant, et adhuc taciti veniebant. Insignem palmam de civibus obtinuerunt,
IIoc ubi torpentes, quasi de somno redeuntes, Et multi virtute Dei paucos timuerunt.
Auribus hauserunt, alio alii monuerunt. Tiirci c civitale irrumpentcs multos Chrislianos
Albescunt vultus, auditur ubicjue tumultus C(edunt.
Et veluti ventus cum sit subito violentus, Non tamen audaci populo fiducia cessit,
Murmura parva sed-non omnino quieti,
freti, Nec sociis adversa suis fortuna repressit
Turbat, at inflatum resonat mare, reddit hiatum, Ergo ropente cavis de turribus egredientes
Res referens subitas, sic aspera fama jacentes Turci, turbabant victus ad castra ferentes,
montes, animos agit ira furentes (44),
Attollit Neve dolo tali paterentur sffipe ruinam,
Protinus e castris acies procedit equestris, Invenere duces nostri super hoc medicinam.
Qua; quadringentis armata simulque trecentis (45), Atque super montem, juxta fluvium, prope pontem
Examen (46) dira; gentis non horret adire. Castellum fieri statuunt, pontemque tueri.
Inde rigens (47) dextris pede prompta caterva pe- ^ Sed res difficilis ne conficeretur ab illis
[destris, Bello quassalis, et viribus attenuatis.
In numero parvo renitens cxponitur arvo, Mox Boimundus equo celer insilit, et quasi prcco
In qua qningenti pedites ibant numcrati. Convocat e castris aliquos, vergentibus astris,
Nec simul incedunt, sed in agmina (48) quinque ^gidii Sancti comes associatur eunti.
[recedunt, Ensibus ergo bonis flsi (50), Sancti Simeonis
Emensisque tribus leucis, aliisque duabus, Ad porlam properant, ut ab his sulfragia quserant,
Eminus optatos hostos videre paratos Qui sua vendebant illic, nostrisquc favebant.
Ad pontem ferri, nequeunt numerando referri Hi sunt Genuenses, Angli, Venetumque colcntes
Agmina Turcorum, nec vis eapit haec oculorum. Pisani,cuncti navali marte periti.
Christianos aggrediuntur a quibus fuganlur. Dumque duces aberant, reliqui torpescere sperant,
Hostes absque mora, sub cadem scilicet hora, Si non impeterent cives, urbique nocerent.
Nostros viderunt, et in ipsos se rapuerunt, Protinus alflatis animis'vento levitatis,

Spicula mittuntur, clamores tela sequuntur. Urbanum temere pontem nostri petiere.
Instant pagani, jactu fruslrantur inani. Sic inconsultas gentis facto grege, stulte
Turcuj equo gaudens, nec praelia cominus audens J) Provocat hostiles Turcos prope mocnia miles.
Exspectare, tonat verbis, nostrosque coronat. Funduntur portis subito clamoribus ortis
Nostri vallati stant in medio glomerati, Nudati peditcs, quorum vix spicula vites,
Et Turcis obstant, clypei galeajque resultant Prosiliuntque cili juvcnes vittis redimiti.
Ictibus immensis, ensemque reverberat ensis. Et procul exertis jaculantur utrinque lacertis.
Jamque fatigati Turci, latcque necati, Ille sudes jacit, bic lapides, hic tela, sed ille

Non spe vincendi contendunt, sed fugiendi. Dum trahitur gemit ; hic petitur per spioula mille,
Moxversis scutis petitur (49j fuga, causa salutis. Lumina nostrorum hebetant nubes jaculorum,

(42) Edit., nostro. (47) Edit., deinde vigens.

(43) Edit., timentcs. (48) Edit., agmine.
(44) Edit., ifsa furenles. (49) Edit., patilur.
(45) Edit., quadringintos et trcccntos. (50) Edit.. lUi.
(46) Ms., perficiam, forte perfidiam.
955 AD GODKFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGUO. 936
Atque coaretati crudeli cedere marti, A .Mterutrum viris rcsides anlmi rediere.
Qui tot vicerunt toties, prius hic (51) didicerunt. Exacuit Persas vlctoria parla rccenter.
La.xalis loris fugiunt, multumquc cruoris Erigltur sonipcs, domlnum gerlt impatienter.
(52) Amittunt Parthus confractos proterit arcus Arcus lunantur ncrvl, jam Turcl tela protervl
Hic pedis, hic oris viilnus gemit, ilie cruoris Intorquent, jam cornlpedes sallunt quasl ccrvl,
E.\hauslas venas dum habenas
respicit, intcr Jam tublcen telcr llluus (57i sonat, obstrepit scthor.
Labitur, ct plcnam mordct aronam.
ilefunclis Jam cava saxa datas voccs rcddunt geminatas.
NuHusequi frontem verlil, doncc fuga pontcm Undlque bellatur, belli fortuna vagatur.
Reperit, ut dl.vi, qucm dudum navibus Ipsi Nam odo terga dabant hostes (58), modo
! no.sfra
Struxerunt, sed ibirestant animl melioris [fuganlur
Agmina, qii.r rncdum fucrant oblita decoris. Agmina, pcr bcllum vcrsat Bellona (59) flagcllum.
Et se dcrcii.hiiit clypeis, hostesquc (53) rclardant. Diversum jacltur nec clsdcm misslic volis.
Plures dum trcpldi pontem consccndore lardant, ncsllnat hlc jaculuni prKScnlibus ille remotls,
Turpiler oppressi morluntur numine mersi. Ccdcrc crlnltus juvenis, non pcllere doctus
Turcl Islantur, flent nostri, castra petuntur. Fundltur in plano, jacto terlt aera vano.
Nec sic lassatus ferus hostls, at insidiatur, n Neve petat palmam, gens consplcicnda capillls,
Dum succedit ei malc callidus liinc acici, Llberlate fug.c llbcrtas claudllur illls.

Qu.-c ducishorlatu veniebat cum coraitalu Ergo Del proccres umbonlbus ordlne (60) junctls
hunc supcrant Inlmlci,
Fortl, mulllpllcl, sed et Slc clnxere (61; vlros, ut syha cacumlna monlls.
Alquc nccant pediles tria millia turma quirllum, Undlque slant turba;, Godcfrldus ab urbo'
Evaslt latltans per colles, proelia vilans. Immlnel a tcrgo, Bolmundus cominus, ergo
Nec mora gaudentcs de turribus iila vldentcs Pugna fil immitis, tanto minus apta sagit.is,
Persffi, rldebant nostros qul castra lenebant, Flectit cquum Parthus, nusquam vetat hoc locus
Remque doccnt signls,strcpllu,clamorlbus,hymnls. [artus,
hedinlcgralur prxlium. Turci cxduntur. Tlngit Pcrsarum cruor cnses Francigenarum.
Ergo vlr inlrepidus Flandrensis, du.x Godefridus, Eusis Inexpertl (62) studlo conantur inerti
Robertus, Stephanus, Tancrelius, Hugo, Stalinus, Turcl pcr mlnimam campo se reddere rlpam,
Qul, dum vlvcbat, naso, non laude carebat, Ut pateant adilus. rlmam possit tangere littus,
Et reliqui fortes armantur, et ecce cohortcs Se satis excrccnt, scd cos sllpata cocrcent
Proeedunt, plorant, quia saepe frustra laborant. Agmina, constrictus nequit hos praecederc vlclus.
Optat quisque mori, nl bellum cedat honori. Stat stupidus furor cjus, via nulla salutl,
Mors Ingrata gravis, foret illi grata suavis, C Non jaculis licet aut solitis anfractibus uti.
Integrat illorum mentes solator (54) eorum, Audax et tlmidus (63) pereunt slmul, huic (64) pro-
Et rogat intenlls prccibus prajsul Podlcnsis, [hlbctur
Ne desperarent, qula eredcntes superarent, In pugna pugnare sed huic fuga fida negatur.
;

Cervlcesque gregis summi slgnat cruce regls. Immodlca: turba; modlco capluntur ab orbe.
Plurlbus hortatl, mortemque subire parati, Turcus in oppositum dum saepius erlgit iclum,
Aut superare bonl proccrcs fidelque pafroni. Confossis costls so<"ii, partem juvat hostls.
llluc accelcrant, ubi se concurrcre sperant Pcctora pccloribus et membris membra teruntur.
Hostibus, et tacite graditur prior, et slne litc Soli bclla geruiit nostri, Turcl patiuntur.
ignarum Ilugo ductor Franclgenarum,
Corriplt Parthus, Arabs, proni (65) succumbunt ultro mu-
Amotique parum cursores Ghristicolarum. [croni,
Stantia summa (55) ducum ve.xilla vident quasi Ncc noslri tantum possunt prosternere, quanlum
[lucum. Agmina densa morl, claudil madefacta cruori
Nec mora pcr scalas Godefridus segregat alas. Tcrra viam, rimas quia jam compleverat Imas
En modo devictus dux ct de stragc relictus, Sangiiis cognatus, ncc habet quos pandlt hiatus.
Emersit subito dc montlbus, et repetito [)
Pulvls ubi ccssit, qucm sanguinls unda reprcs-
Mllitesigna gereas demissa, fugam slbi qua;rens, [sit (66),
Visa recognovit vexilla, metumquc rcmovil. Vinccndl cerfum signum campum per apcrtum
Prasclplt ct stare sua signa, lublsqiie sonare. Consplciunl noslri factos dc sangulne vivos,
Alterutrum gaudent soclorum slgna (56) vldere, Et sustentantes erepta (67) cadavera vlvos.

(51) Edlt., poU hoc. (60) Edlt., widiquc.

(52) Hi duo versus desunt in cditis, (61) Edlt. , succcxcrat.
(53) Edlt., hostcmque. (62) Edit., inc.rpvrlis.
(54) Edlt., solatus. (63) Edit., pavidus.
(55) Edit., sign-a. /64) Edit., hic.
(56) Edlt., scuta. (65) Edit., addil Indtti omisso proni.
(57) Edlt., /ituus. (66) Ms., recessu.
(58) Edll., Pcrsx. (67) Edit., erecta.
(59) Edit., fortma.

937 GILONIS rAUlS. HIST. UIEKOSOL.
Et quoniam lanlum licuit pro slrage noconlum,
Se stolidae genles rcputabant esse noccntos.
Milcs ul eoo videt arva cruore natarc,
Ccssit, et exliaustas vircs voluit (08) renovarc.
Rupit ut illa chorum nubos glomcrata virorum,
Convcrsis frenis in se ruit, urgct liabcnis
Lassos cornipcdcs, caruitque modo nova cKdos,
Hic fratrem terit, iile patrem, civilia bclla
Excrcent, dominumque premit super obruta sella.
Et velut in stagnis cum saspe rccluditur anguis (69),
Undc detcnt.p disrupto fonte rcpente
Prosiliunt, prima; fugiunt, rotiqua^que sequuntur.
Impcdiunt alias, ali;c ccrtarc videntur.
Haud secus ad planum prajparat vulgus
Et fugit ad pontem calcans dux Bullicus (70) hos-
[tcm.
Occupat ingressum pontis prohibetque regressum.
Ense cruentato, populo graviter superato,
Ira,locus, gladius, pugnant, vim quodque (71) duci
Haec animos firmat, hic impedit, ille
Dtix Godefridiis Titrcum incdittitt sccitt.
Dux spes nostrorum, Turcis confusio, luctus
Truncat equos, equites,recipitque cadavcra (luctus.
Quod non de Tydeo legitur, nec de Campaneo (72).
Quod non .Eacides (73), non Hector, nonDiomedes,
Dux potuit, neque nos latuit res digna relatu.
Mole sua terrens (74? proceres, multoque paratu
Dirus Arabs, gladium volvens radiante rotatu,
Prajcipiti portalus equo celerique volatu.
Constitit ante ducem putat hanc exstinguere lu- C
; Hic quoque, quo juvenes pradam cepere, notatur
Et super invictum caput altius erigit ictum,
Praecavet iratus dux, stat clypeo replicatus.
Moxque coruscantem gladium levat (75), et ferit
Os, caput illidit, vitalia tota cecidit.
Spargit arvinam rumpit cum pectorc spinam.
et
Sic homo truncatus cadit in duo dimidiatus,
Atque super scutum partes in mille minutum,
Pars cecidit, pars hsret equo, trahiturque supina.
Estque sui moderator equi non justa rapina.
Jesu, sic uno fit magna nec una ruina.
Dicere succincte si vellem funera
Gentis, quas mortes sunt passae mille cohortes.
At quid Northmannus egerit comes, aut Hugo
[magnus,
Flandrensisve manus; essem me judice vanus.
Non Maro, non Macer (76) quid ibi Tancretius
Fecerit exprimerent, et verbis facta carerent.
(68) Edit., titnuit.
(69) Edit., amnis.
(70) Edit., pttblicus.
(71) Edit., quseque ducebant.
(72) Al. Ganapeo.
(73) Edit.. Acaci.
(74) Edit., Turcus,
;
— LIB. II. 958
Regis Casinni /ilius nirutnljtt.
llic decuscorum cpcidit,nuliumquc Irophoeum
Hoc magis aCnixit civcs. Hic (77) dcxlra rcvixit
Mortua nostrorum satiata cruore virorum,
Hic admirati priniates sunt jugulati,
Ilio urbis magnai fracta; cccidcre columna;,
Hic quoque consilio rex designatus inani
Filius occubuit magni regis Casiani.
Corporibus plenum flumen stetit Antiochenum
Undaque pallorcm mutans imilata ruborem.
In pontis strata sunt millia quinque nccata.
Fitquc pavimenlum de corporibus morientium.
Jsmquc fatigati multis spoliis onerati,
male sa- Nocte duces Iseti redeunt, dant membra quicti.
[num, Sed vigilant sensus, hostesque fugare videntur
Quique suos, capuloque manus absente moventur.
Postquam (78) clara dies nituit, nostri nituere
Vestibus, OM-a suis victores distribuerc.
Tunc capti numerantur equi, septemque fucrc
Millia, tunc equites totidem proceres statuere.
[dat. His ita transactis, castellum turribus altis
trucidat. Et solido fundo stabilitum dant Raymundo.
Dum bene succedit, dum s;epius alea lati
Mergit gentiles, sunt extra castra vocati
A ducibus magis audaces. meliusque parati.
Quilibet hostili gaudens occurrere damno (79)!
Ducitur ad pr^dam, sed non hortamine magno,
Qui festinantes fluviumque sub urbe vadantes,
Mulas et mulos capiunt, multosque camelos,
Et subito rapiunt animalia millia quinque,
Cum totidem, licet urbani jaculentur, utrinque :
[cem, Quoddam castellum, vallumque vetus reparatur.
IllndTancredo committitur omine la;to
Nam prsmonstrabat minimi custodia muri
Urbis custodem prajnuntia facta futuri,
[hostem, Jam timet obsessus civis, clamorque repressus
Est insultantis populi de se meditantis,
Pluribus afflictus dolet, at penuria victus,
Acrius angebat, quia vix exire licebat.
Pax ad horam firtnalttr. Gualo perfide occiditur Chri-
sliani obsidionem qtialuordecim jtirant in atmos.
Post hffiC inter se statuerunt talia Persae
Ut pax ad tempus cum Christicolis habeatur.
\icta3 Qualiter interea se reddant discutiatur.
Sic igitur coram pax confirmatur ad horam.
n Ports celala3 sunt interea reserats
Muros hostiles posita formidine miles
Circuit et tuto Parthi tandemque soluto
Arcu, ridebant nostris, et castra petebant.
[acer At Gualo vir fortis, dnm lumina pascit in hortts,
Perfldia; geutis nimis immemor heec simulantis.
(75) Edit., gladio secat.
(76) Macer fuit poeta qui de herbarum virtutibus
scripsit.
(77) Edit., sic.
(78) Edit., post ubi.
(79) Edit., j.a)nqtie.
939 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 960
Cum delectatur, male tida lides violatur, A (82) Quid faciam procul a patria, procul a palre
Occubuitnempe loca dnm videt aemula Tempe, [degens?
Jura fides data sunt morte viri temerala, Quid faciet fragilis fcmina castra sequens?
Qucm simul clusit, sc civis in urbe rctrusit, Figile mc quihus est pielas, opponite telis
Audiit ut runiis Umbcrga decens el Hugoni?, Parthoruni miseram, mors mihi pa;na levis.
Filia nupta prius comitis, nunc nupta Gualonis, Mors, mors pocna lcvis, si jungar morte Galoni,
Pailuit; atque gcnas secat unguibus illa protcrvis, non sim Turco prajda futuratruci.
Si
Et sustentatur matrum stipata catervis. Nos Evrardus frater solamine questus,
levat
Dextracomas laccrat; scd qua; laccrat laceralur; Et reprimit blanda voce graves gcmitus.
Sublilisque manussublili crine secatur. Sic apud hostilem variis eventibus urbem
Examincmquc '1:11 vox pressa dolore reliquit (80) Duccbant longam nostrates obsidionem.
Sed tanJcin voci via laxatur, et inquit : Inlcr Chrislicolas et Christi nominis hostes,
Tantane sustinuit Dcus infortunia gentis Pugna trahebaturprope denos aspera montcs
Occurrisse sua-; plus inimica mihi? Inslabant isli fisi virtute superna.
Oceubuit ne dccus Francorum, maximus hostis Obstabant illi nib^ntes fraude patenti.
Hostibus ille mcus spesque salusquc suis? rx Sperabant si quidem nostros vcl deficientes
Lane;uet morte gravi,bella non languiQadextra(8i) Deserere in medio frustratos sspe labores,
Languet, et occubuit vir Gualo vita mea. Vel sibi myriadas Persarum gentis adcssc,
Me miseram non obsequium miserabile feci, More locustarum qui obstantia cuncta vorarc.
Vir tibi, cum caderis, compariter cecidi. Tali comperto rumore bcata calerva.
Hei mihi ! non fovi, non clausi,non ego lavi In conspeclii urbis producil pignora sacra.
Os, oculos vullus, veste, manu, lacrymis. Illic obsidio scplem juralur in annos,
Tumihi, tu certe, memini, jurarc solebas. Rursus et in totidem, nisi virtus ccelica muros
Te vitaturum cautius insidias. Panderet ante sibi, quae spem resecavit inanem
Sed quam non poterat gens pcrfida dcmerc bcllo, CivibuB, immodicumque incussit causa timorcm.
Est sublata tibivita beata dolor.

Edessani legationem miitunl Christiams,
Talia apud Syriam varia duin sorte gerunlur,
Nuncque hinc,nunc illinc mala vel
Venit ad heroas supplex logatio nostros,
Consilii poscens simul auxiliique ministros
Prjecipueque ducis compellat nobile
Vulgatum fama tcrram volitantc per omncm
Unde tamen vel cur lcgatio venerit isla,
Restat ut expediat narralio suppeditata.
Terra inter geminos dilissima clauditur amncs,
Tygrin et Euphratem, populos famosa per omnes.
In Grseco retinens...Mesopotamia nomen,
Ex habit consorvat nominis omcn.
A fluvio ad tantum distare videUir,
Qiiantum... pedibus soptem luce mcatur.
Hajc inter plures gremio quas continet urbes,
Urbs antiqua potcns, speciosa, etdivite vena,
Eminet antiquw Bahyloni nempe coajva.
Nain quo ChaldKam pharetrata Semiramis arcom
Tempore aonstruxit simul ha^c quoquo condila
Nomine corrupto qua; nuuc Rahasia dicla,
Temporis anliqui possedit nomen Edyssa.
llajc secus Assyrias jacet ad sex millia Charras,
LIBER TERTIUS.
C Romanis ducibus Crassorum morte perosas,
In quibus antiquus degebat Abram patriarcha.
bona distribuun- Cum de Chaldaica divino numine flamma
[tur, Erutus evasit fuerat, qua frater adustus,
Unde et voce Dei mox est excedere jussus.
Sed jam prajmissa; tcxtus repetatur Edyssa;.
nomcn In qua regna tenens fuit abgarus illc bealus;
Ex Domini Christi rescripto magnificatus (83).
Ac morbi veleris cruciatibus exonoratus,
IIsc ibi temporibus permansit epistola mullis,
Atque ca ab adversis tutavit ma;nia cunctis.
Nam si barbaricus furor illuc perveniebat,
Baptizatus cam pucr alta cx arcc legebat,
Moxque vel inpaccm gcns ex fcritatc rcdibat,
.\ut tcrrorc fugam divino tacta pctebat.
pv liic quoquo Thadsus in Septuaginta probatus,
Et fidei normam contradidit et requievit,
lliceliam ThomaB, qui Christi vulnera sensit,
Et dubilans nobis dubitandi crimen ademit,
Corpus ab Indorum rcgionibus cssc relatum
Crcdilur, et magnis hic honoribus accumulalum
(fulsit : IIsc semel in Christi postquam... amorem,
Nunquam sustinuit frigescere religionem,
Scd neque schismatis patiens concederc ad ho-
[rom,

(80) Edit., relinquit. (81) Hi duo vcrsus desunt in cditis.

(81) Edit., Eheu qtiis mihi det tniscra disccdcre (8.3) Nota de epistola Christi ad Abgarum.
vita.

i
961 GILONIS PAUIS. UIST IlIEilOSOL. — LIB. III. 962
Calholici loiiuit muderaminis integritatom, A Nec nisi qui latuit Franeoium vulnera fugit.
Unde et gcntilis mala pliirima condilionis. Nec qui dcsiluit sella post hanc repctivit.
Et tulit ha;rt>tica; foritatcs impietatis. Nec veniens vulnus cutis exteriora
Maxima sed fuit hsec odiorum primaque causa, Sed oassim punctimque animiE
Qna> sup(>r hanc gravius commovit finitiina arnia, Noc fuit his mirum Gallorum tela pavere,
Quod Syriic voniens Christi chorus ad rcgioncm Et collisa nimis posl pectora terga fovorc.
Antiochi (luatoret variis conflictibus urbem. Dum quorum fuerant virtutibus umnia prona,
Et nec eos magno valuisscnt vincerc bello, Solaque habebatur gcntilis gloria pugna.
Scd nec ab obsesso saltem depellere muro, Cum Gallis sueti pro sola bella salute
Indc graves ira; contra genus omne piorum, Ducere, sa;pe fugam sibi pro victoria habere.
El desidcrium delendi nomen eorum. Quos a se Crassimcminissent funcre victos,
Propteroa celsam circa concursus Edyssam Sublatisque etiam signis sua sub juga missos :

Vastabat totam rcgionis fertilitatem.
llluc vicini cuncta de parte gregati,
Illuc longinqui fama stimulante vocati.
Oppida, rura, oasas, castellaque concutiebanl,
Matres, prata, viros, animalia diripiebant.
Nonnunquam porlis quoque pugnabatur
Cum llomanorum per plurima numina gentis,
Obruit Euphrates, et multa cadavera Tigris
Detulit in terras ac reddidit. Ergo repulsis
Tj Ilostibus, ct caecis condentibus ora cavernis,
Omni pacata regione et constabilita,
in islis, Nulla se Uetis specie miseente maligna :

Mutna fervebant vulnera tclis. Urbis rcgnator fratrem ductoris adoptat,

Civibus fessis non futile visum, Utque patcr natum penitus sibi nectere certat.
Au.\ilium contra pepquirit Christicolarum. Delegat terram, regionem subjugat omnem,
Ilac causa legatio jam memorata, In sua pacta manus facit ipsam jungcre plebem.
Missa superveniens penetravit Gallica caslra. La;ta coronatur facies et concinit urbis.
Monstrant et socios in Christi religione, Diversis modulis jubilatio consonat astris.
Et conservata scmpcr lidei integritate, Quotidifi celsam fervet concnrsus ad aulam,
gravia haec sibi proveniebant, Unanimes nostram certant addiscere legem,
Auxilium per eos sibi dandum jure ferehant. Fundilur in cunctos pax et concordia cives.
Prscipueque ducis personam sollicitabant, Jur componunt undique lites,
Namque plus formidabilo norant. Militiam exorcet sub certo judicc liro.
Hinc eques hincque pedes recto movetagminagyro
Fil confiederalio cum Edessa, cujus custodia Baldttino Pellitur atra fames, opulentia regnat inomnes,
commitlitur. C Non aliquos patitur bonitas communis egentes.
Talia moverunt proecrum miserantia corda, Ductoris nostri nimio plebs ardet amorc,
Quud opus facto traclant indagine multa.
sit Nec satis expleri visu valet alloquioque,
Credunt proiicuuin sibi deinceps esse futurum, Felices sesereputant forejudice tali.

Si per se columen priEstetur rebus eorum. In quo non nisi pax poterat bonitasque videri,
[linc sibi juncturos socialia foDdera multos. In quo militiae decor et virtutis honestae,
Magnam vero sibi superhoc accressere laudem, Omnibus exemplo poterat communiter esse.
Spargendumque suum longe lateque timorem, Nam veluti Paulus omnibus omnia factus
sic

Si cum prffisentem retinerent obsidionem, Sic erat in cunctos moderanter morigeratus,

Largirontur opem longinquis auxiliarem. Fortibus ut fortis, infirmis pene sodalis,
IJis aliisque modis dicta ratione probata, Gauderet laetis, et compateretur amaris.
Ardor inest cunctis citius gnavare precata. Largus erat largis, quasi parcus denique paucis.
Sed quia pra;senlis domitandi fulmina gentis Mitibus et mitis, feritate tumentibus asper,
Major cura ducem socialibus abstrahit armis. Sic se conformans cunctis moderamine miro,
Quod pignus pro se daro carius esse probavit, Ut vclut in speculo se quisque videret in illo.
Fratrem quippe suuni poscentibus associavit. J)
Balduino nccem' medilalur Etlessx rex.
Cum quo miiitiaj partem quam mittere dignum Hoc inspectanti divini plasmatis hosti,
Credidit, emisit populatis suppetiatum. Invidi» patri non esse valebat amoris.
Isteminor natu fuit ejus denique frater, Unde sibi ingeniti livoris fomite moto,
Qui post se rexit Solymorum sceptra decenter. Collectoque suae impietatis in arma veneno.
Tunc proficiscentes longarum strata viarum, Rognatorem urbis prius hoc se laetificantem,
Nempe decem spatiis inter divisa dierum, Movit in invidiam mentis nimiumque dolorem :
Tandem perveniunt memoratam sKpius urbem. Crescere quidquid huic cernit de plebis amore
Conficiunt stragem de vastatoribus acrem. Diminui sibimet sperat dictante timore.
Arsacida^ victi, neque cominus arma ferentes Unde in dogma cadens perversum hffiredisiniqui,
Diffugiunt arcus ut inutile rejicienles. Et metuens ab eo de regni culmine pelli :

Dum non expertam nequeunt protendere... Hunc quem submissis precibus sibi muneribusque
In pedibusque citis totam posuere salutem. Ad succurrendum rogitaverat ante venire,

9fi3 AD GODEFHIDUM APPEND.
Ouique sibi patriam penitus tutore carentern,
Ptne ct ab hoste malo ferro flammaque ruentem,
C.i' libus et praedis omni de parte gementem,
Reddiderat summo conamine nil metucnlem,
Quffrit quo pcnere speciequc modoque vcl arle
Possit ad interitus casum foveamque rotare.
Si faciat, sceptri fructum putat esse retenti
Si non, desperat vita; momenta lucrari.
Et tam perversae menlis fuit invidi.-eque,
Ut cum Christicolam se dici vellct et essc,
Duxerit indignum se Christicolas adiisse,
Et iristaretur per eos sua tuta fuisse,
Optans idolatris potius sinehonore subesse,
Quam Christi fariiulis foedus sociale dedisse.
fucluiii init tum itifidelibus.
Sed quia piebis amor nimio favore favebat
IUi, cuimalus hic placituni lethale parabat,
Demonslrare palam timuit quod mente gcrebat.
Ergo legatos similcs sibi nactus iniquos,
Hostes vicinos aChristi milite pulsos
Invitat proprios veniant ut rursus in agros.
Poeniteatquod se socios coepisse alienos.
Hos se niissurum bellandi nomine ad illos,
Jussurumque suis ut primo limine belli
Destituant illos fugicndo, in terga regressi.
Hos permansuros fugiendi obstantc pudore,
Sic omnes posse simul una morte periro.
Exsullant Parthi capientes quod cupiebant,
Et celeres adsunt ut vota maligna capescant.
Ille acuit nostros penitus nil tale caventes,
Donat eis comites sibi proditione sodales.
Non tamen associat salteni de civibus unum,
Ne pateat ca^ptum pacto quocunque nefandum.
Extra quaesili subeunt ea castra manipli,
Indigenis ducibus concedere ad omnia jussi.
Procedunt alacres consueta ad ludicra nostri,
Occurrunt contra struetis legionibus illi.
Primo congressu penetrant mcdia agniina Galli,
Ctcdunt, proslernunt, via (it calcaribus et
Sed postquam infestis tcnebrarunt obvia telis,
Inque eadem versis referuntur praelia frenis
Ecce vident socios manifesta proditione
Diffugere, et rctro darc, nemine terga fugante.
Tunc intcllecta pcr signa patcntia fraude,
Mutuo adhortati, in manibusquc animas posuere.
Aroplexi clypeos, stringunt animosius enses,
Dam validos ictus in cominus atquc sedenlos.
Norunt in raanibus vitam consistere et armis,
In pcdibus vero stipendia mortis inermis.
Malunt nobiliter pugnando occumbere plagis
Quam paganorum trucibus dare colla catenis.
Non parcunt dexlris, non parcunt deniquc
Nulius hic est jaculis levibus locus atque sagittis.
Aspiciunt Parthi circuni jaculando vagantes
Pru tutela aninia- noslros jam rite gerentes.
Perpendunt quod erat,quia laus sibi nulla
Si morientibus his ipsi quoque commorianlur,
Vinccre quod nequeunt, dimillunt aufugientes,
Diniiltuntque viros damnata luce feroces.
;
II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 964
A. Desperata salus sic est pugnando reducta,
Ul spes nequitiaj in nibilum stercusque redacta.
Balduinus recedcre cogitat.
Egregius ductor fortcs afTalur amicos,
De fovea mortis propria virtute reversos,
Non bene barbaricis unquam permista catepvis
Agmina qua; fidei sunt enutrita tropha;is,
Esse sibi tutum comitatum linquere gentis,
Qua; specie blanda propinet pocula mortis.
Monstrari tamcn haec colleclis fa-dera turmis
Ut nosci valeat, placeant si talia cuncJis.
Cum dielo factum celeratur concio lola
Cogitur, el fit eis mox haec quajrimonia nota.
Ob qua; sinl missi se complcvisse perorant,
Tempus adesse sibi ut castra Antiochena revisant.
I>
Post hac auxilia si poscant nec mereantur,
IIoc sibi pro merilis fiori non diffiteantur.
Propter opem nece tractata se pcnc periisse.
His quod adhuc vivant se nullam gratiam habere,
Per Christum et dextras restare superstite vita.
Ergo recedere se melioraque qusererc pacta.
Sed populus reije prodilore perempto cum rctinel.
His dictis oncrant qua; deportanda fuerunt.
Qujeque gravi bello per se sua facta fuerunt.
Dispositi in turmas dant agmina bellica retro,
Et male mercato celerant abscedere regno.
Protinus in tota fit lamentatio plebe.
Ut pote quae fuerat non hujus conscia culpae
Se miseros clamant, inopes, rationis egenos
Et vice crudeli sine defensore relictos.
Postquam dicla satis quae dici digna fuerunt,
C Qua; dolor atque timor comites dicenda dederunt,
Protinus in belli rationem quecstio surgit.
Qua; sibi causa fuga; fcrvens quaerimonia poscit.
Ac primo tacitis gladium mortemque minantur.
Ni responsa sibi veracia mox rcferantur.
Nemo sponte luit peccata aliena silentcr.
Regcm sic nostri niemorant jussisse potenter.
vi. Tunc qua;cunque mali illius commenta fuerunt,
Et qua do causa concorditer edo"ucrunt.
: Ncc mora fit cclsam populi concursus ad aulam,
Et cum rege agitant rationem judicialem.
Non bcne purganli fraudis crimenquc retcctum,
Mox cst purpurca caput a cervice rcfectum.
Tunc oratorcs mox aJ tentoria mittunt,
Ut sibiconsultum redcant, lacrymando reposcunt.
j)
Quamvis invitus ductor mulla prece victus,
Consilii causa esl ad mmnia celsa reductus.
Utque fuit prinium portis murisque receptus,
Omnis eum propore circumstat lurma senatus.
Omnes se purgant a crimine proditionis,
lelis, Omnes deplorant mala prava; suspicionis,
Qu.-B sibi ductoris animum per cuncta benignum
Abstulcrat, cum nil foret a sc pcrgcre gestum.
Omnes poscerc se procibus lacrymisque profusis,
canatur, Nc sc dedecoret post ha;c infamia turpis,
Ne sc dcstitu&t tutela sua; pietatis, I
Neu sc mortiferis velit objectare periclis,
Ejus primatum super omnia vellol amaro,
965 GILONIS PARIS. IIIST. HIEUOSOL. Llb. llf. •IfiO

Non rcgnando mancrc.

iiulignclui- scclhh A Doncc sub Cyro .Medos Persasque regente,
llle nogat sese supcrillum proefore possc, Summo regno Deo sibi plurima subjicientc,
Quo se contigcrut urbcm invilantc petissc, Capta ct destructa quod fccerat est quoquc p.irsa.
ijuod Ec purgarcnt satis illis graliam habcrc, Prwdans pra-data. captivans exsiliala.
Ulius porro consorlia nollc tcncre. Atquc prophetarum juxta pra;dicta sacrorum,
Uii continuo nionstrant quK gcsla fuisscnl, Monslrorum facta cst habitatio mullimodorum.
Quaj pro pcrfidiae sibi erimine dona lulisscnt, At postqnam Cyrus Scythico fuit ense necatus,
Ostcndunt caput, hocque sui dant pignus amoris, Filius ipsius Cambyses patrem imitatus,
Quod fidci la^so! tulcrat vindicla lidelis. Qua; nunc incolitur liabylonem condidit, atquo
llinc votis vola jungunt, precibusque precata, Judsos, Arabes sibi sulididit, .Elhiopasque.
Vimquc parant, nisi nectalur sentcntia li.\a Sic es nunc et tunc liabylon -^^gyptia regnat,
Obstupuit ductor tanto se foedere qu«ri Et circum circa famulantia regna coarctat.
In Dominum populi pro se hac feritate severi. Hujus regnator nostris apud Antiochenam,
Qnid opus facto sociorum consulit agmcn,
sil Insignes misit legatos pcrfidus urbem.
Ciillaudant onmcs oblatum scandcre culmcn. Horum primus cral qni tunc fuit alterab illo,
Ingrcditur celsam cunctis L-etantibus arccm, Vir bonusct prudcns, non igenioquc maligno.
l^
Jurisjurandi capit undique condilionem. Nescius ergo doli, neque conscius insidiarum.
In sua sic totam componit foedera gentem, Simpliciter dixit sibi quod fuit imperitatum.
Defensamque regit propriis virtutibus urbem. Regem namque suum nostrorum gesta legentem
liex Bahijlouis doloxam ad Clirislianos Aiiliiirliiain Exposuit nostris multum mandare salutem.
obsidenles lcgationem mittit. Urbem llierusalem sibi nunc ditione subactam,
His ita compositii", ct, fama notificante, Hujus causa istos tantum sumpsisse laborem.
Nostros obsidio dum detinet urbis amo^nK, Velle aliquos sibi nostrorum properanter adesse
Aitera ad heroas legatio de Babylonis Visu, colloquio, victu cibi participare :

-Vrcibus advenit non expers proditionis. Si ibi vel ratio vel honestas religionis
}Ia?c autem Dabylon qua? nunc habilabilis cxslat, Suadeat ut faveat sua convcrsatio nostris.
Longe a Chaldaicae Babylouis climale distat. Jam
fieri posse ut gentilia monstra refutet,

Illa etenim vcrsus aquilonem ducitur, ista.
Euronotum spcctans frangit Mempbitica regna.
AUuit Euphratcs illam torrcntibus undis.
Fertilis hanc Nilus nigris fecundat arenis.
lllam post Nemrod fundamina pra?jacientem,
Inque polos turrim sustollere percupientem,
Struxit Semiramis quadro latere aqua tsneutem
Perquelatus quodquesexdenaque milliahabentem,
Millia circuitus sic sesagena ferentem,
Atquc quaterna siniul tota ambitione replentem.
Undique coctilibus forma ha^c circumdata muris,
Atque giganlaeis pcdibus fuit alta dicentis.
Et cum vicenis pariter spissata tricenis,
Prteterea portis tantum stridebat ahenis.
In medio turrim grcmio complexa superbam,
Quam scriptura refert gentem struxisse protervam
Cum post diluvium veniens orientis ab axe,
Repperit hunc campum medio telluris apert».
Cujus planitie mox delectata capaci,
Hanc statuit turrim facere asque ad culmina coeli. n Dlcere vel facere qu« sint se digna perorant.
Cumque evasisset jam millia ad usque quaterna,
.\tque foret totidem spatiosius undique lata.
Hanc ita stultitiam, pietas divina recidit,
Uniloquam linguam per multas extenuavit,
Sic intermissa est operum praesumptio
Xon intellecta alterutrum currente loquela.
tempora multa,
Taliter exstructa viguit per
Ut posito Christum dlademate primus adoret.
Tunc sibi Hierusalem fleri per cunctapatentem,
Tunc sacrum tumuIum,cunctumquoque cedereho-
[norem
C Tunc palmeta suis insontes suggerere hastas.
Inque Dei laudes habiles concedere spicas.
Lcrjationem regi mittunl Christiani. Legatos truneari
rex jubet, sed eorum ductore repugnante, seH'antur.
Exsultant nostri nihil hic hostile caventes.
Sed nomen Domini hinc celebrari suspicientes.
lUe etiam princeps aliorum mente benigna,
Constat et hortatur, spondens foreprosperecuncta.
Hos etenim incolumes deducere se fore certum,
Rursus honorifice reduces dare pectore fixum
Ergo inter primos bellorum laude potentes,
Interque eximios insignia clara lerentes,
Ductores vocitant, complnres digniter ornant.
Cunctis militia3 simul utilitatibus armant,
Et cum legatis legatos pergere mandant.
Quid multis opus est? sociali fcedere juncti,
Noslri et non nostri subeunt navalia cuncti.
Perque maris magni divortia plurima vecti,
Tandem sunt propius Babylonica mcenia ducti,
cassa, Princeps oflicii quosdam prasmittere curat,
Atque suo regi qua; gesserat ordine narrat.
Ille dolos versans praeceptum tale remandat,

Regibus ac populis compluribus imperiosa. Nc lucente die Francos in moenia ducat.

Multa mala exercens, crudelia cunctafrequentans, Neve situs urbis cernens manus extera noscat,
Reges excsecans, proceres populosque catenans. Sicque animos in se gens bellis aspera tollat.
Templa dei violans, sacra vasa per idola fcedans, Ille dolum metuens paret, sed pectore tristi,
Ignibus atque feris sanctorum corpora dedems, Inducitque viros in mcenia nocte silenti.
se7 AD GODEFHIDUM APPENU. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 968
Noc malus nos princeps pations asslstere coram, A. Cum vehemens bellum quasi quidam ludus eissit.
Onincs in quamdam deduci pr«ecipit aulam. Tunc sibi dissimilem post se locasnmmatcnentem
liluc inclusos, et nusquam progredientes, Convocat, et gestit facere ex ratione furentem.

Tempore nen modico tenuit suspiria dantes. Orat ut hos Francos, quosjussurus duxerat ad se,

Jussit abundantcm tamen illis affore victum, Quos perpendebat, sensu sua cuncta notasse.
Sic celare volens infandi pectoris rpstum. Ne reduces facti socios huc affore cunctos
Tandem conductor quscstu pulsatusab illis, Procurcnt, sibi clam procuret docapitandos.
El graviter motus pro crimine suspicionis, Illc velut gladii per pcctus acumine lixus,

Regnatorem adiit, qua;rit qua; causa sit isla,
Quod sc legatum Francorum accedere castra
Jusscrit. atque viros illinc dcducerc claros,
Quos a consperlu proprio velit essc rcmolos.
Si quid forte mali cnnlraderc cogitet
Non se posse pati ronsortia proditionis
Scd conalurum lolo diseriniine vita;,
Ut sua proccdat penitus legatio rite,
Aut det magnificos cornm se starc quirites,
Et p&lria dignos illis concedat honores,
Aut se de proprio donatos ac renitentcs,
Enicerc ut repetant sociorum castra cancntes.
Talia per socios,illo monstrante, potentes,
Obstupuit rcctor metuens offendereplures.
Imperat acciri personas, colloquioque
Participans illos, interpretc sed medianlc,
Qusrit dc sociis qui sint, quae nomina gestent,
Quidve potestatis propria in regione relentent,
Illi responsa digna et veraeia reddunt,
Et pavid.-B menti cremcnla timoris inurunt,
Ille,raetum cclans vultu fictuque renidens
Et gcstus, habitusque vicum spectando pererrans,
Suadet ut armati eampis potiantur apertis
Et sua demonstrent quid Gallia possit in armis. C
Parotur; capiunt celeres insignia ct acres,
Scandentes in cquos, geminas statuere cohortes
AspecUis galeis, loricis corpora tccti,
Ardentes clypcos et spiculu lucida nacli,
Aspera coriripiunt iinitantem pralia Martem,
Et variis monstrant patriam discursibus artem.
Confligunt dociles relegi docilesque relinqui,
Pessima mandantcm tali mox voce secutus:
Quainam vesani compellat rausa furoris,
L'tsanctnm nomen populis per sa!cula cunctis
Nomine sub pacis legatos evocet ad se,
illis, Quos mactare velit sub operta proditione.
: Nusquam tuta fidcs posthac, nil gentibus aequum,
Hac si contingat fleri damnabilc jussum.
Pacis in hoc equidem se processisse ministrum,
" NequiticB nunquam consortem sc fore vivum,
Si siccomplaccat quo Franci dccapitentur,
Cervix ante sua gladio grassante secetur.
Sed pcrpcndcndum quocunque hoec fama volaret,
Incurabiliter se infamia tanla notaret,
Esse quidem damnum probitatis militiaequc,
Si paucos istos contingerct oppetiisse.
Sed tamen amissis inter tot millia paucis,
Non mullum Gallos sensuros debililatis.
Sed tamen immensa dolituros esse dolore,
Atque in vindictam majore calere furore.
Non jam gentilem legatio sumpta juvaret,
Dum res facli hujus excmpla sc(juenda probaret.
Quin potius talcs magno cumularet honore,
Ditatosque opiLus praemittoret in sua abire.
Talibus inflexus rationibus ille tyrannus
Consilium mutat, sequitur quae dictat amicus.
Sic post immensum, miles, generose timorem
In tuaterga redis, claro duce fretus eodem.
Ac per Jordanem redeuntes Hierusalemque
Accipitis palmas, petitis loca sancta domosquc.
Omnia luslratis, pascentes lumina visu
Discitis, ignoto referentes digna relatu.

Nunc procul absentes a so, nunc vero propinqui, Et bonus illc comes non vobis defuit, usquc
Et nunc terga fugs dantes, nunc vcrsa 1'ugantes Dum vos securos sociis dcdit incoluniesque.
Impediunt cursus concursibus, orbibus orbes Sic igitur a celeri repetcntcs castra recursu.
Nunc velut infestis in mutua vulnera telis Loetentes comites proprio fecere regressu.
Itur ; at in rcrum sunt omnia tuta potitis. Sed quia jam textus capienda; texitur urbis,
Spectant Nilicolce, spcclat rex ipse malignus, Hoc melius refcret libri tcxtura sequentis.
Atquc hebelantur eis gelida formidinc scnsus. Nunc agc, virlutcm solitam, rex Christo, revela
Sollicitis quia si gens lalis Francigenarum, j, Quam neqiic vis huminum tibi dant, nec plurima
Ilierusalem capta fines pervadat corum,
" [tela.

Nil fore virtuti quod eorum obsistere possit.

LIBER QUARTUS
Nunc agc,Christo, tuia dasoepedatumMachabffiis Turci fotisilium ile Iradfiida civilale,
Divinum niunus, tot millia vineat ut unus. Ergo Dei piotas per pondera tanla malorum
Millia famosa; gcntis cives gentis populosije Inspiciens animos non defecissc suorum,
Urbis, Christe,fave,vim gentis coniprime prava;. Inspirat cuidam Turco misercndo laborum (84),

(84) Edit., suorum.

009 GILONIS PAHIS.
Ll nostris urbLMu traikit, murumquc decorum
Turribus, pro raunere culmen honorum.
et capiat
Ista diu secum vir versans, judicat Bcquum
n prius hsc pandat Hoiniundo; ncc mora,mandat,
llli (luanla parot, se nequid^iuum dubitaret,
l'rau'ipit ul capiat missum, dum rcs ra
.Nevo parando moram producant, tempus
Hic designavit, sed in hoc dux participavit
Consilio proccrum ; comitum pars maxima verum
Missum lcrre putat, duljitans pars altera nutat.
tamcn lioimundus colligit agmcn
Dicta nocle
armatum, belli sudore probatum.
1'ulchrius
Uux animo flagrat, divortia nola peragrat.
Quisquc pari voto suspirat pectore toto.
Pcr tenobras dux rapit iter, galeaquo nilcnte
Deposita silet, et graditur sub noote silente.
Est via militibus timidis, juga dcvia, valles,
Qu«que per obscuros lueebal semita calles,
Ne male res cadcret, ductor licet ipse timeret,
Quod tamen angebat mentem frons (85) lasta tege-
Dat spem tardanti, tristcmque serenat ovanti
Vultu, virtutem slimulat, populoque salutem
Ilactcnus optatam nunc innuit esse paratara.
Utque locum votis multoque labore petitura
Prospiciunt, hostemque «dent vigilare peritum.
Stant procul, et latebris tecti, noctisque tenebris
Collucere faccs speclant, arcusque minaces,
Et discurrentes per propugnacula Tureos
Purpureos cristis gladios versare coruscos.
Qui loca mutantes commissa, vices variantes,
Excubias noctis succcderent, ct faciebant, C Corpora trunca cadunt.lacerantur membra decora.
Militibus clamando. Quis est? nec adesse sciebant.
Nec mora, dat dux magnanimus dignas duce voces,
Instimulando viros verbis animosque feroces
Pluribus optatum votis, satis invigilatum,
(ITempus adest, proceres, Domini pietale paratum
Tempus in hoc protracta fuil victoria sera,
Perque novem monses Domini vindicta severa
Nos castigavit; sed sunt prope gaudia vera.
Ergo, viri fortes, forti persistite mente.
Vosque citi juvenes, muros superate repente,
Vincite sed celeres, pudcat vos vinoere lente.
lUe locus (monstratque looum), prius aggrediatur
Vos ibi palma fldens vocat, et prius inde petatur.
Dona manent omnes, sed non mea dona vocabo,
Quod sibi quisque dabit victori nulla negabo. n Frustra luctantur, trepidaque manu jaculantur
Sed raoror, ite, viri, cum paucis hic ego stabo.
Accelerate, boni proceres, ego tardius ibo.
Si sit opus, pedes ipse prior certamen inibo. »
Finierat, dubiusque silet dux, atque vagantur
Per totam mentem quscunque futura putantur
Accelerant juvenes. Fulcherius imminet ante.
Per tenebras legit ille vias gressu titubante.
lllis temporibus radios ducente cometa,
(85) Edit., mens etfraus.
(86) Edit., redeunt.
(87) Edit., matutina minus bene : est
tuta aurora.
Patrol. CLV.
IIIST. IIIEROSOL. — LIB. IV. '.»70
X Pra^moiistrabatur regni mutatio I.fta.
Astra polusque novo sunt obfuscata rubore,
Cordaqup sunt hominum nimio perculsa timore.
Traditur civitus.
Noctis orat mcdium oum milcs ad illa paratus,
fial, Constitil ad turrini, quam traditor illc boatus
et horam Servabat, stupuitquc nirais de turre vocatus.
Eia clamabat Turcus, conscendite muros.
!
Summa petat virtus, premat hostes jam ruituros,
Scalarumquc modo funos huc ferte plicatos.
Movit eos tandem latitantos, saipe rogatos.
Denique oalcata formidine, vi revocata,
Vepribus extraoti vix, vincentesque coacti
Sese confortant, scalas ad moenia portant,
Dantquo retro gressus iterum turpesquc recessus.
„ Fruotetis mersi referunt (86) ad tuta reversi,
Et licet instaret Turcus, lux appropiaret,
Nil tamen audebant, sed oorda gclata stupebant.
Increpat e rauris vir vocibus agmina duris,
Jamque recedebat nox, et Matuta (87) rubebat,
[bat. Gum stans in medio reliquorum junior unus,
Sic ait Oblatum, juvenes, ne spernite munus.
:
Surgite,primus ero. Parent, Fulcherius ille
Natus Carnoti proceres prxccJere mille
Non timct, invictaa properans (88) ad mccnia villse.
Non hunc tardat onus clypei, sed ad ardua pronus
Evolat arma gorcns, scalaeque viriliter h.-crens,
Illum Veneticus sequitur, stupet hostis iniquus,
Ut stctit (89) in muris Fuloherius, ecce necantur
Fulmineo vigiles, et ad infima prjEcipitantur.
Exsultat victor, laniataque proterit ora.
Aspirat fortuna viro, plebemque solutam
Turbat, quae requiem trahit inter pocula tutam.
Evellit postes, turresque subintrat, et hostes
:
Opprimit incautos, prospectus occupat altos,
Tresque capit turres propria virtute Boellus.
Hunc natura vooat tali cognomine tellus.
Germanos hio forte tuos, bone traditor urbis,
Sternit, quos pallet morientibus addere turbis,
Et fratres geminos impellit arce supinos.
Jamque viri fortes pendebant undique scalis.
Ncc dubitat quisquam niti per membra sodalis
.\scensu superant muros, fastigia dextris
Prensant, objiciunt clj-peos ac tela sinistris.
Instaurant animos Turci, detrudere primos
Fratrum fata dolens Turcus, sed de neoe nolens
Sumere vindictam, pacemque resolvere fictam,
Frena dat huic iraj, properat portas aperire.
Educensque graves gemitus de pectore, claves
PortK porrexit Boimundo, duxque reflexit (90)
Supplex ante virum corpus, vultumque severum.
Ditfugiunt miseri cives, ubi morte teneri
Cuncta vident, telis sternuntur moenia tota,
(88) Edit., properare.
(89) Edit., stent.
autem Ma- (90) Edit., dux quoque flexit.
3i
 ;

971 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 972

Et sunt de muris Parthi (91) rubra signa remota, A Viribus.ammentant Arabes de culmine montis
Albaque pro rubeis illic vexilla locantur. .\st alii conantur eum dcpellere contis,

Ad commune bonum sic agmina fida vocanlur, Perquc globos densant cuneos, et culmina prensant.
Clangoremque tub.T tulit ad tentoria ventus. Praelia committunt, vix primi spicula mittunt

Impcdiuntur cqui frcnis, fremit arma juven- Assimilanda nivi, calcantque cadavera vivi.
[ (92)

[tus.; Dux equitesque ducis consistunt, et morientes

Nec mora, prosiliunt de castris agmina densa, Turribus evolvuiit, civesque ncrant subeuntes.
Dcseruere duces campis tentoria densa, Nunc instant sude, nunc saxo, per tela ruentes
Dum sine lege ruunt, ex urbe viros fugientes Hos fugiunt, ho3 dejiciunt, dux summa tenenles
Excipiunt, lcrr.Toque premunt hos sponte cadontes. Amputat ense manus, clypeoque sonanle furenles
Sponte cadunt quibus cxciderant cum corpore mcn- Sustinet, hortatur proceres, telis oneratur.
[tes (93) Dum certant acies, jaculum femori ducis ha;sit,
Agmina per portas mox irrupere patentes, Atque virile femur gravitcr vulnus leve laisit.

Et pressere viri primorum lorga sequentes. Dux igitur rcprimens fugientis sanguinis undam,
Protinus invadunt urbem, dant vulnera multa, Deseruit primam turrim, petiitque secundam.
Passim turba perit vino somnoquc scpulta. n Utque sui videre ducis procumbere mentem,
Signa canunt, matresque gemunt, est luctus ubi- Apuluset Calaber fugiunt victam modo gentem.
[que, Sed tamcn amissa virsolus in arce remansit,
Perque vias omnes gentis cruor errat iniquae. Cujus honesta satis Boimundus funera planxit.
Ore vomit cerebrum capitis compage soluta Hostibus hic mediis ubi se videt esse relictum,
Infans, et foidant nutricem oscula muta (C4). Exagitans clypeum circum sua tempora pictum,
Ad matres tendunt captiv» lumina nata;, Territat inslantes turbas sub turre vagantes,
Lumina (namque manus rigido sunt fune ligata;), Obruit elapsis de summo culmine saxis,

Flent h.-erentque senes ; lemplis auro spoliatis, Mille manus lassat, manus una viros sude quassat,

Duraque percutiunt loca frontibus inveteratis. [(90)

Casi(u}us neci dalur. Frustaque caemcnti decrustans ungue trementi,

Emicat ante volans Godefridus, inertia spernil.
Corpora, quosque videt torquentes spicula sternit.
Loricas clypeosque simul socat cnse nitenti,
Territat instantes hoc, objicit hunc fugicnti.
A nece vix gladium dux ipse potest inhibere,
Stantibus indigit, ferro cava tempora figit.
Hunc sub pace vocant cives, succurrit at isti
Quam pulchrum sit martemori pro nomineChristi,
Jamquc superficiem ciypci densaverat hostis
jacet orbis iners, pondus grave costis
Missilibus ;

Quosque mori nollet gladio multi periere. C Protinus haud timide scse super agmina jecit.
Vulnere nam si quem parvo perstringere captat, Tormentumque novum proprio de corpore fecit,
Hunc rapido mucrone manus, licet inscia, mactat. Et fractus fregit multos. Hic .\pulus egit.
Dum qua;cunque suis suadet victoria Iffita, Sed quis id expediat verbis ? qua; lingua notare
Gens levis cxsequitur, licitis miscens inhonesta, Funera tot poterit, tot captivos numerare?
Celavit pannis regem rex obsitus annis, Nec turbare quidcm queat amplincatio verum ;

Victorumque manus sic evasit Casianus.
Non tamen est fatis creptus, sed bene nolus
Armcnio cuidam fugiens ct ab urbe remotus,
Perdidit annosis cinctum caput undique viUis,
Atque reporlatur cervix suspensa capillis.
Per vicos urbis caput applaudendo sequuntur,
Emenii (95) Turciquc suo pro rege queruntur.
Urbi contiguus mons est, montisque cacumeu,
Non leviter valethumanum comprendere lumen,
Stat supcr hoc caslrum, de quo patet Antiochena n Vcstes gcminatQS, auroque domos laqueatas
Pulchra nimis rcgio, cum lux solet esse serena.
Illuc evadunt Persae, nostrosque sagittis
Inde premunt, nec tota venit victoria mitis.
Cum legione sua Boimundus suscipit ictus
Ulorum, petit hoslis eum per mojnia viclus.
Cumque super murum tuirim dux fortis haberet.
QuiE munila parum castro vicinius hoerct,
Incumbebat ei saivissima turba, resumptis
Sufficiat mihi summa sequi vcstigia rerum.
Exercitus Chrislianus urbem inxjredilur.
Urbs antiqua, potcns, Petri cathedra decorata,
Ecclesiae scdes post Romam jure vocata,
Urbibus innumeris urbs assidue dominata,
Muris, delubris. felix, jucunda, salubris,
Ignorantis erat populi domersa tcnebris.
Inde scd erupit, nova facta, magisque celebris,
Agmen habcl nostrum, peregrinum possidet ostrum
Urbis et unius explcvit copia gentes,
Pauperibusque nihil possunt auferre potenles.
Scrvus in hac servos habct urbe, cliensque clientes.
Illam luce Jovis tuus intrat, Christe, satelles
Sed castellanos nequit exsuperare rebelles.
Ergo die tota pugnat, noctique laborem
Continuat, niilluinquc capit sub nocte soporem.

(91) Edit., parlim. (94) Edit., sordida sputa.

(92) Hic versus desideralur in edilis. (95) Edit., Armeni.
(93) Edit., llos non sponle cadunl quibus et cum (90) Edit., unaque viros sude quassat.
corpore mentes.
OTS GILONIS PARIS. HIST. HIEHOSOL. — LIB. IV. 974
Corhana inilitia' princcps, cum 1'ersariim cvcrcitu A Raptatoquc viro subito caput amputat cnsis.
contra Antiochiam tcndit. Tunc vero resonant clamoribus agmina densis.
Ast iibi manc datur, Vennrisquc dies rcseratur, Parthus ovat, digitis prcmilcaput illc cruentum,
Stans oques in muris, dum sustentalur ab hasta, [
(102) PriTrigcsque sudi madclactum sanguine
Siirtitusquc locum, loca lustrat lumino vasta, [mentum,
1'ulvcris obscuram prospexit nubcm.
in acro Ora rcfert ad castra nigro rorantia tabo,
Trislia mox reliquam vocat ad spectacula pubem. Urbis ad eventus nunc ingenium revocabo.
Suspcnsis animis pcr propugnacula stabant. Turci Anliorliiam inipiujnant.
Diversique viri, divcrsa vidcro putabant. Urbi quaquc die Turci sua castra propinquant,
Appropiare quidem Turcos (97) pars vaticinatur, Marte niinis clausis, suadcnt ut adepta relinquant.
Pars Bysanlinos Ibro credit quos spcculatur. Et castrum plures cx illis ingrcdiuntur,
Ardcntes ciypeos sol lumine pcrcuticbat, Intus et exterius ita nostros aggrediuntur
Paulatimque frequens exercitus adveniebat. Non igilur positis telis manus ulla vacabat,
Consedero tamen proeul, exspectando sequentes Nec galca quisquam prcssum caput exonerabat.
Corbana milili.-c princeps, rcliquique potcntcs. Nocto cubant toeti clypcis in pulvcre vili,

Sed quidam Persa^ jam mienia spe c\pientes,

Urbis in aspectu campos petiero patontes,
Diversisque modis gaudent ibi luxuriarc,
Turpia non cessantspeculantibus(98,)improperare,
Spumantes por gramcn equos dimittere certant,
Nudatos enses jaciunt, iterumque roceptant.
Exululant, passim volitant, clausisque minantur,
Telaque per vacuas auras temere jaculantur.
Tutius esse putant nostri loca certa fovere
Quam casus incerta sequi bellumque movere.
Sed cum jam Turci rcmearent vocilcrantes,
De Barnavilla sequitur Rogerus ovantes
Cum tribus armatis, quos postquam gens remo-
Respexit, facit insidias sub rupe cavata.
Dumque lacessentes aliquos nosiri sequerentur,
E latebris fures saliunt nostrique (100) tenentur
Inclusi, vcrsique stupent, animisque
P Membraquc dcficiunt ipso cruciata cubili.
Urbis turbabat, loca discursus jaculorum.
Turres inde rigent, hirsutaquo tecta domorum,
Se quoque gentiles in aporta pericula raittunt,
Et prope deeertant gladiis, arcusque remittunt
llostes, et nostri modicum discrimen habcbant.
Omnes quaque die sub castro conveniebant.
Jamque opibus minimis a pluribus attenuatis,
Vix aliquid victus restabat in urbe beatis.
Civitas fame cruciatur.
Ergo fames crudelis adest, crudelior omni.
Pestc, viri vigilant, fugiunt jejunia somni.
Deformat macies vultus, nigriora sepultis
[rata 99) Ossibus ossa micant, apparent viscera multis.
Vulgus iners herbas dubias lethumque minantes
Vellit, et in duro luctantur cespite dentes,
C Frondibus hi gaudent arbusta suis spoliare,
receptis, Illi morc ferae radices, prata vorare.

Vallanles penetrant, clypeis ad terga rejectis. Multa quidem comedunt hominum non cognita
Ut sit ubi canibus post ccrvi ci ura solutis, [mensis.
Hi pedibus prsedam, portum petit illo salutis Arida facla manus pondera sustinet ensi.
vix
His alas addit spes, fit celer ille timore, referenda Deo virtus, circumdata peste
Mox voti compos cervus canis exit ab ore. Nostra cohors saturo jejunam timetur ab hoste.
Nos (101) ita Parthus agit praaceps, in verbera pen- Res nova crus asini libris tribus appretiatur
!

[dens. Quique dedit pretium, non prodigus indeputatur.

Sic fugit ista cohors, ad vita? pra3mia tendens. Ora movent pueri, matresque vocant morientes,
Instigat socios Rogerus, et excipit ictus. Aera pro solitis epulis aurasque terentes (103.)
Nunc tardare facit probitas et conscia virtus. Cursor equus quem vix nupercarcer retinebat,
Telorum silvam vix sustinet horrida parma. Nunc avido morsu vacuum praesepe petebat,
Labentem sustentat equum, tinguit cruor arma. Et tandem posita feritate. furore remoto,
Oppressis fortuna nocet. Jam deficiebant. Labitur infelix singultans corpore toto.
Instantes, Rogere, tui jam tuta tenebant, rj Devorat hunc etiam praestans virtute juventus,
Cum te prascipitat sonipes male praecipitatus, Et cibus iste placet populis caro licet emptus.
Nec relevaris equi revoluti molo gravatus. Dum pereunt, dum qui poterat persistere fortis,
Qui non parcebas hosti, fcedaris in alto Vivit, si vivit quisquam sub imagine mortis
Vulnere, nec voluit Turcus tibi parcere capto ? Vir quidam data nocte sibi solatia sancta
/Estuat in muris confusa pudore juventus. In commune refert. Fidei fiducia tanta est,
Dum premitur jaculis vir fortis ab hoste retentus. Ille refertpalmam nostris post quinque paratam
Avertunt oculos proceres qui prospiciebant, Esse dies, hilaratque viros plebemque vocatam
Cum per saxa canes insignia membra trahebant, Prseterea mentes nostrorum laetificavit

(97) Edit., muros (101) Edit., hos.

(98) Edit., spcctantibus. 102) Hic versus deest in editis
(99) Edit .
, memorato. 103) Edil.. tenentes,
(100) ^Aii., iuvenesqtie.
973 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONU.M. DE BELLO SACRO. !)"()

Lancpa qua: Dotnini latus innocuum penctravit. A Dixit, eo silenle, sologens prona silcscil (109),

Petrns Eremita Corbanam dacem eonvenil. <i Rebus in estremis vires effundite totas.

Post haec conpressum caslellanis vetuere : procerees, renovate manus Turcis bene notas.
At murum nostri gentilibus opposuere. Itc pcr ignavos, gladiis disrumpite gentes,
Pluribus c.xemplis, ubi spes est reddita via;, Quas exarmant deficientcs.
prinii jaclus

omnes sicut Ninivita;.

Terlio jejunant Mittct in auxiliumDeus angelicam legionem ;

Tunc Eremila ducem Turcorum Petrus adivit. Opprimct (110) hunc populum velut oppressit Pha-
Corhana dux sublimis equo se forte ferobat [raonem.
Ad portum, lusciva cohors ulrinque fremebal, quanto rapitur gens insensata furore !

Cum subito Pctrus turbam subit impedientcm. Ha3c emit infernum proprio malesana cruore.
Nec tiniuil quemdam Turcum sibi pr.Tcipientcra, Denique lucratur pccnam, caro bis crucialur,
Et caput inflectat, vultumquepotentis (10-4) adoret, Atque per hanc mortem sine fine meretLir.
Pectore sic placido demissa voce perorct, At nobis sit sive pati postrcma necesse,
Dum negat hic homini deilatis riddere cultum, Sive Deus superel gcntiles, quod precor ess<5,

lllius incurval gcntilis dextera vultuni, Exitus cst fclix, orietur morte corona,
lUius a stolidis bona deridetur honcstas, „ Mililibus divorsa dabit victoria dona.
Sed tamen est illi fandi concossa facullas. Vincetis : virtulis erit vestra monumentum.
Pelri oralio ad Corbanam. Parthorum ccdes jam conspicio moricntium.
u Maxime dux, virparvus (102) ait, nos non aliena Ne dubitate, suos pugiles Deus haud patictur
Qu.-crimus ; ad nostros urbs pertincl Antiochena. Plura pati quam ferrc queant, ut glorificetur

Cur igitur nos a propria vis pellere sede? L.-ctili.T! stimulis agituri sentio gcntcm.
Si censura movcl te juris, ab urbe rccedc ;
Supportate, viri, me gaudia vestra trahcntem.
Aut si crcderc vis, erroris lege remota, Sint rata, Christe, precor, nostris gratissima vola,
Sit regno transcripta tuo Romania tota, Ut vincamus. — Amcn, » respondit gens prece
Fies rex Syria!, rcx istius rcgionis, [mota.
Tuquc potens mullum multis oneraberc donis. Intcrea mandat dux Persarum Boimundo
At si mente sedet pugnandi tanta voluntas, Primo suos cquites dici, noslrosque secundo.
Si mavis spectare manus ad pnclia junclas, Nomen el a reliqua jubct, hor abradere gente
In paribus sortem reliquorum prajcipe poni. Neve decus mundi mittatur in arma repente,
Quique pari bello ccdent, ccdant regioni, Pra:caveant, numcroque pari pugnetur utrinque.
Pugnent cum totidem Iriginta sive viginti, Tunc ita legatum dux increpat, ista relinque.
Disccdant, si sorle valent discederc victi. » L Desine vana loqui, nos ad majora vocamur.
Dixil. Ad hfficensem quatiens duxCorbananudum : Vincamus simul, o comites, simul aut moriamur.
« Tune putas(lOC) impune mihi talem dare ludum ? Respexitquc suos comites, vel mala vere.
Hoc gladio caput amittes, truncabitnr isto. Proveniunt sanctis, nihil interea timuere
Gensquaenesciocuistudetobscquium dareChristo.» Nostri, sed portas ingressi dislribuere
Discedit Petrus dictis conimotus acerbis. Per loca viros, dum tutus ab urbe recessil
Arma parant proccres auditis ordinc verbis. Nuntius, ita Deus lua dispensatio gcssit
lila nocle patres vigilant, crrata fatentur, Piesbyteri turrcs rara (111) cinxcre corona,
Turba gcmens aras tenet, ccclesiajqucreplcntur. lliorum jacct in muris pars maxima prona,
Ducc data tertres de tota gens statutae Ornatique stolis quas sumunt temporo raissae,
Sunt acies, propriumque duceni sunt quaque se- Altius hi psallunt, hi flent, orantque rcmisse.
[Cula!.
Turci fuijantur.
Quas habcant in fronte manus, ibi disposuerc,
Quos medio, vel quos cupiant cxlrcina tencre. Ut sonuere tubae, populos prior Hugo feroces.
Christiani nim
Turcis piuinare xc disponunl. Invadit, solitas emittunt undiquc voces.
I'odien.sis cpiscopi cxhoriatio ad c.rcrcitum. n Francorumque cohors longo distenta recessu,
Sistitur llugo prior, medium robur tenucre. In sericm conjuncta pari petit agmina gressu.
Magnanimi septem, Boimundo deseruerc Slant infra jactum tcli, totoque vigore
Ultima, custodcs per muros institucre (107). Inncctant arcus Turci nervo moliore
Hic ducis officium pra;sul Podiensis habebal, Inlensos, stridcndo volant per inane sagittas.
El populos (108).Tgri Raymundi ritc regebat. Inslat eis oblita brevis gens Gallica vitae.
Lancea sancta Dei pruivectn viros animabal, Paulatim dant prcssa relro vesligia Parthi,
Membraque pontificis lucens lorica gravabat. Vicinoqiie timcnt dcxtras comniitfere Mart.
Hic populi voccs, ubi voec manuque repressit. Spicula Turcorum divertit ab agmine ventus.

(104) Al, patentis. (108) Populus.

(105) Edit., mc parvus. (109) Edit., silcbat.
(106| Edit., luncputas. (110) F.dit., opprimat.
(107) Edit., constitucre. (111) Edit., muros parva
977 GILONIS PARIS. HIST. HIEKOSOL. — LIB. V. 978
Bonmundum circumdant. Acria pwjna. Yicloria ccdil A. Cumquc Drogonc Thomas, ct bellipotens Clarcbal-
Christianis [dus,
Evrardus de Pusiaco rcrvensquc juventus, Et rcliqui subiti sc mortibus oripucre,
In bello quffirunt bcllum, giadiosquo lcvabant Et rapido cursu bclli robur pctiere (lli),
Pcrcussi, quos percutcrent non invonicbant. Fortis ut ista cohors so magno junxit Hugoni,
Xuntiusccci; celcr venit a Boimundo, Immenso veluti ccdunt arnicnta leoni,
Qui dum pauca rcfertiSua priclcr radit arundo Sic Arabes illis, vetunfur scuta rejecta.
Tempora scd tantum ha;c,inquit,Boimundusutrin- Vicisti, Deus nmnipotens, clamat Godefridus,
[^quo Instat in patria, primusque volat Boimundus
Ilostibus urgctur. fugilivos, Ilugo, rclinquc. Corrigiis agit hostis cquo, insibilat ajthcr.
Conversis mox Hugo suis, .\rabes speculatur Pulvis ad astra volat niorientium sanguinc teter,
Ilastalos circa Boimnndum. Tunc ila fatur. Conligerant collem qucmdam populi fugienlcs.
Quod juvcnes optastis adcsl, huc ferreus hastis Tunc Parthi latus in laevum scse replicantes
Horret ager, vertamur ad hos ineumbere vastis Post longam restare fugam fortes voluere,
Viribus.Ergo manusjungunt comcs el Boimundus. Arcu converso nostros iteruui peliere.
Hic etiam du.\ ille ducum stabat Godcfridus. j. Impiger ergo sencx Goraldus de Melione,
A( oontra tendunt .Vrabes, regesque polentes, Tempore qui fueratlonga Kgerin obsidione,
Et re.x Damasci Lucas, illicquc furentes Sicut inermis erat, medios irrumpit in hostes,
Slantpro amici duo; namqueduo sic turbavocabat. Et meruit pulchram mortem confessus. In hostes
Dux lioimundus adhuc, Godofridus, et ipse voca- De nostris aliqui tribus invasere diebus.
[bat(ll2:i Sed tantis non sufliciot mea pagina rebus,
Bellum primus init magnus frcnnmquefuronti Quinque camelorum capiunt ot niillia dena.
Laxat equo, cuidamque viros in marte movcnti Pluribus inveniunt spoliis tentoria plena.
Hasta disrupit guttur, v-itamque loquenti De Turcis equites decies sunt mille necati
.\bstulit, ct voces hastilis lancea lenti Cum totidem, pcdites miseri non sunt nuinorati.
Frangitur, ille gomens petit ore solum moricnti. Pra3terea qui castellum civile tenebant,
Concurrunt .^rabes ot Francigena; violentcr. Castellum nostris reddunt, quia mira videbant.
Hugna gravis surgit, jaculis oljtexitur ffither. Regius inter eos juvenis de Perside natus
Hic Balgentiacus Odo primus ubique ruebat, Est cum ter centum sacro de fonte levatus.
Vexillum toncns, sc non retinere valebat. Deleo de nostro de qualicunque libello
Cum degustasset latus huic non visa sagitta, Hos quos non puduit esse subducorc bello,
Stridula signifernm privavit lanoeavita. C miseranda cobors velut ad vomitum revocata
Ilarc

Lapsus at ille cadens, humectat sanguine signum, Prsetulit exsilium patriffi, mnndo sociata.
Et quo conciderat trasit de vulncre lignum. PrcBtereo nostros quarc timuere juvare
Mox succedit ei. signumque
Boemensis (113)
levat Consilio Stephani Constantinopolitani.
Willelmua, juvenique virm suus ensis.
fecit Prima cohors, primique duces, locaprima tuctur.
Non procul hic ibat nostrorum parva caterva, Vulgus inerme tenet medium, murique replentur.
Quos nimis urgebat Turcorum turba proterva, Tunc rogalis Hugo, qui Magnus jure vocatur,
Turbaque fraude nocens ipsos per gramina sparsit. Xomen dole roplons, communi voce rogatur,
Quos aluit ventus, et sic ageraridus arsit. Ut Constantinam petat urbem nomine dictam,
Ardor at ille dedit fumum tenebrasque creavit, Induperatori regionem reddere victam
Pcrquc cavam nubem campo trahit hostis in iequo, Cura fuit ; lex, jura, fides data, pignora, pactum.
Atque negat pedites ter centum vulnere c^co. Vox populi mist«que preces misere coactum.
Tunc cum Pagano Belvaccncis Rainaldus,

LIBER QIINTUS.
Raimundus Piletns duo castra ca-pil. Marram urbcm Turba partita, loca sunt diversa petita
agyredicnli resistunt acriter Turci.
Et quisquis lucro gaudebat, in urbe manebat,
Ast alii jam mente propinqui
proceres voto Obsequiis erat hio studiosus, et a^ra merebat.
Utiliterstatuunt ad tempus bella relinqui Fx illis plures Raymundus miles alebat,
-Estus enim populos siccataque terra gravaret Quem cognomento Pilefum gens nostra vocabat.
Ureret a;stus eos, potum dare terra negaret. Otia cum multis hic non ignava secutus
Est igitur requios lassorum reddita membris, Providet, ut nequeat gentilis vivero tutus.
Dimittenda brevi sub prima luce novcmbris Ergo duas urbes pertransit, et a Talamana
(H2} Edit., vacabat. (H4) Hactenus editi.
fH3) Edit., Beniensis.
979 AD GODEFIIIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 980

Improvisus adest ; hoc caslrum gens Suriana A Urbis enim rector, moderatus ad omnia, lenis
Servabat, quae sponle viros recipit bene sana. Prisul obit, patremque suum dolet urbs obiisse,
Itur ad quoddam castrum, sed turba profana Hanc, cum capta fuit, non credo magis doluisse.
Obstitit, hinc nostris intorquens spicula vana. Episcopus Podierisiji moritur. .\lbariam capit comes
Sed tamen boc Domini manus obruit, et peregrini S. yEgidii.

lllic gentiles sunt ad baplisma vocati, Dum calet Augusti dictus de nomine mensis
Quique rejecerunt illud periere necati, Non sibi, sed populo praesul moritur Podiensls
Captivatur ibi puer, et quicunque senescit Pro Petro tracto de carcere dum tibi, Christe,
Occidit, ignotis breve regnum parcere nescit. Urbs canit, est tractus de carcere corporis iste,
Hostibus eversis, auro spoliis onerati Quaque die recolunt solventem vincula Petrum,
Ad castrum redeunt qui jam fueranl donati. Illa luce viri deploravere fcrctium.
Nec requie contenla diu, virtus animosa Post nimios luctus, post infortunia plura,
Uostis ad interitum manct assidue studiosa. Stans eomes iEgidii Sancti per tcmpora dura
Gentilisque legens vestigia sparsa per orbem, adAlbariam, quam multo milite cingcns
Ivit

Aggreditur Marram plenam gentilibus urbem. murus non profuit ingcns.

Cepit, et huic urbi
Duxerat in Marram, duce fama, turba remota P Ensibus hic incurva senum sunt colla resecta,
Urbis Aleph Roboam rex, et vicinia tota, Fcc minus infantum rumpuntur tempora grata
Gens ea non humili terrore repressa decenter Nec vetulas reverendajuvat rugosaque Persis,
Disposuit hellum, ruit in nostros violenter. Nec facies prodest non laedi digna pucllis,
Ferrea silva cadit passim, campumque cruentum Nec simplex via mortiserat, quia millc necantur.
Asperat, astra petit fragor et gemit morientum. Mille modis, merilique hominum merito lacerantur.
Concurrunt per mane sudes, hi spicula jactant, Albaria, sic ad Domini cultum revocatse

IUi protendunt hastas, iterumque receptant. Pra?ficitur prasul vitae persona probata;.
Fortius incursant, ipsisque cadavera portis Jamque vocabat hiems proceres, nova bella mo-
Affigunt nostri, jam stabat in aggore fortis [vendi
Miles, inundabant fossae, cum fcrte retortis Tempus dabat spem perficiendi,
erat, ca^pitque,

Veritur agmen equis, quam perfida gratia fortis Omnibus hinc sanctis dum feslum fit generale
Christicola! dant terga retro, formidine mortis Congregat absentos, edictum spirituale,
Turbat eos inimica cohors agitata furore. Jam varius populus confluxit in Antiochena
Tinnitum clxpei reddunt, galeaeque sonoraB, Mocnia, quam varii pisces in retia plena
Octenebrant oculos lapsus de cortice coni, Dissimilique placet similis sentenia genti.
Loriras odiunt juvenes ad verbera proni. C Jerusalcm loca snncta vident anirao cupienti.
Scinditlabra sitis, non sufficit umbo sagittis. Vis socura virum, jubet ipsos esse paratos,
UtRaymundus eos vtdit raresccre, primus, Deque suis abolent animis conjugia natos,
Respirate, viri, clamat, quo, proh pudor ! imus? Orbis ad ignotos tractus jam menle ferunlur
Taliter a tropido cursu proba gens revocata Parthoruraque pedes jam martis amore scquuntur.
Gentiles agit ad muros, simul agglomerata. Chrisliani Marrnm ohsidcnt.
Scd non vcrtuntur Suriani deficientes Conveniens comitesdux interca Boimundus
Nec socios vivere suos, sitis impatientcs Pactam qu.erit ab his urbem, negat hoc Raymun-
Aeris illa sui gens cmolHta tepore, (dus.
Non est marte, sed est martis superata calorc. Regis advcntum Constantinopolitani
Christiayii fuganlur. Exspcctare jubet, iiiunitquc domum Casiani.
Ut dare terga vident nostrorum castra secutos Sic duce turbalo, cumcs impatiens Rugiosam
Turci, Christicolasjam magna partc munilos Transit, ot Albarlam, Marramque petit populosam
Invadunt, dat eis vires animosquc sequcndi Ne dolorirati ducis ad communia damna
Gens fugitiva, monet timidos fortuna nocondi. Forle rcdundarct, procorum discrotio magna
Ordine non habito fugit amcn Christicoiarum, n Consulit liunc, mens alta viri multa prece mola
Non exspeclata revocantum voce tubarum. Praeposuit voto privato publica vota.
Segnius haud fugiunt equites peditumquc caterva, Protinuseduccns acies populi modo mcesi
Quam fugit ante canes latrantes territa cerva. Ad Marrani properat rcspectu victus honesli.
Sternitur heu felix populus per opaca vi;irum, Lex Domiiii specialis crat, cum signa replcrunt.
Exspositusque Jovi, fit martyr et esca ferarum. Urbis circuitus, et castra duces posucrunt.
Exspirant animas multi, ncc meus edet. Externos homines ubi vidit gcns stupefacta,
Versus, vix cquidem rccolo quae dicere ta;det. Quis rcferet quanta fuerit formidine tacla?
Ad castium rediit Raymundus, et jure quiela Omnis in urbe locus, feroce properante tumultu
Perfruitur rcquie, cum genlc doloro replcta. Discurrunt matres, tiinida;que nurus sine cultu,
Hic ali(juid tempus exegit, ad omne paratus rumor publicus edil,
llostos plus justo fore
Utile vir fortis, pi-r multa pcricla probatus. Con pluresque timor, ncc mons sua lumina credit.
Interea nimius dolor accidil Antiochenis. Si quisquis somnum recipit, somno cruciatur.
981 GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. — LIB. V. 9fi2

Vcxat, et insomncm res vuna, diemquc minatur. A. Haic indignalus vir de la Turro vocatus
Stant ad opus servilo duces cum gcnte minoro, Gulfcrius, pulchri quod diu facinus meditatus,
Ncc pudor est servire, carent extrcma pudorr. Turbidus arripuit erectaj robora scalr,
Exuit ut 1'hacbus tcrra caligine nigra, Quam vix sustinorant humeris sudantibus ala;,

Surgil nostra coliors sub pigro tcmporc pigra, Perque gradus trahit, ipse suis sua mcmbra laccr
Excitiquc probi juvcnes clangorc tubarum, [tis.

Corporisimmemores, haud immomores animarum, Nunc scquitur queni ducit ad hoc manus Gmni-
Ad Marlcm properant, jam circumfusus adaptat [potentis ;

Nervo pila pedcs, jam lactus ad ardua jactat,
Jactant saxa, faccs (lammas per inano fcrcntcs,
Quas hairere voiunl ad culmina suspicicntcs,
Dcsudant alii fossas implcrc patcntcs.
Pcr prajrupta ruunt cquites transcurrerc montcs.
Non sunt horror cquos in frena retro rcdeuntes.
Jamquc cava lalitans tcstudine, firma cavabat
MiTiiia lecta cohors, jam scaias turba levabat,
Cum subito cocunt Arabos, gravibusqiic lacertis
Saxa rotant, et vulneribus dant proxima certis.
Ac veluti nimbos cum torquct hiems odiosa,
Aera grando secat, vis austri sa^vit aquosa,
Imbribus insultant crepitantia tccta domorum,
Verbcrat unda sequens fugientia tcrga virorum,
Sic miseri quibus una salus inimica saluti,
Pellere tela, sudes jaciunt, clypeique muniti
Dant crepitum, fugiunt equites sub eis maletuti,
Ut tradet ex equo Raimundus bclla parari,
Altum de lignis castrum jubel a?dificari.
IUud montis habens instar, trabibus fit aeernis.
Quippc modum nostr.-c transccndunt talia mentis.
Sed dum turba frcqucns firmat gressus per inane,
Scalam Irangit onus, gentisque repulsa profana;.
At vir pr.-edictus tollendus ad astra favore,
Quo se jam tulerat virtute gravique labore,
Inter eos vix potuit conducere sursum,
Eminet ; utque canes depascunt morsibus ursum,
„ Cui plebs incumbens pra?clusit iter fugiendi,
Sic non a^qua manus premit hunc, populique pro
[mendi.
Ille per instantes fertur adculo (sie) venienti
Opponit clypeum, socio tutela sequenti
Nunc prior est, nunc posterior, similis fugienti.
Nunc propriis telis populo nocet ille stupcnti,
Nunc gladios, nunc pila fugit, nunc mille molares.
Jam fumant artus, jam spumant sanguinc nares.
Contra tot pestes manet unus integra vita,
Missilibus, jaculis, sude, fustibus, ense petita,
Dum quanlum deprensa potest gens, turba resistit,
Fida cohors iterum scalas ad moenia sistit.

Hujus ductores imis latuere cavernis. Mox oblita sui, sed non oblita suorum,
In summo venator, erat, cornuque strepebat Conscendit muros properans ad opem sociorum.
Ebrardus, delecta cohors in fronte fremebat. Nec mora, per turres sonitu concurritur orto,
Ergo viri pedibusque suis, pedibusquc rotarum C Non riget hic arcus contentus func retorto.
Adnixi, licet impediant loca stricta viarum, Res agitnr gladiis de mccnibus ordine fixa.
;

Adjungunt altfe turri castrum magis altum, Saxa trahunt, murisque suis mors frangitur ipsa.
Atque parant super attonitos subito dare saltum. Terga dedere prius nostri, numcroque furcntum
Tunc et ab urbanis fit machina, qua; jaciebat Cesserunt; pressilque sonum gemitus morientum.
Immensos lapides, et castrum concuticbat, Ad terram missi pleriqne necem fugiebant.
Grascorum piceos ignes rotat insuper illa, Quam tamen ad terram confracti comperiebant.
Et volat ante viros fctens et nigra favilla. Solvitur intcrea murus, cui se nostra juventus
Servat in igne suos divina potentia servos, Castro tecta subit, solida nec rupe retentus
Et dedit ardorcs non posse nocere nocivos. Est eques, ingrediens arcana foramine stricta
Murorum jaciunt, per propugnacula fortes Gens repit, tuba signa dedit tristissima victo.
Christicolae, castriquecadunt de culmine mortcs. Ut videre suis hostes in mcenibus isti.
Pislerio de monte furit Willelmus ibidem, Qui super astabant, nec eis jam posse resisti,
Robora, saxa, sudes, certatim mittit et idem. Per muros rapuere fugam, clypeisque rejectis,
Oppositus ta;dis rubet, et lustratur ab igne. Merguntur subito diversis agmina tectis.
Hujus ego nequeo virtutes dioere digne. i. Pars solo terrore perit, plebique cadenti
Illis non retinet frangendis congrua muris Mors ignava venit, non ense vocata rubenti,
Machina, sed gaudet, gaudet patientia duris. Maxima turba perit venientum turbine pulsa,
Non retro nioUitus vitas dulcedine cedit, Duris lixa rubent miserorum membra revulsa.
Nec, quamvis deouisset ibi fugisse, reccdit. Urbis ad excelsas turres ita dum properatur,
Hos necat, hos quassat, se circuit, arma repellit, Diversis mors una modis hos depopulatur.
Nunc muros, nunc scuta ferit, nunc spicula vellit Vesper eratnostais minus illo tempore gratus,
Nunc procul a castro, nunc adjuncta procul arce Paganisque dedit latebras nimium propcratus,
Turba sacerdotum clamabat Rex pie, parce.
: Noctcm pro lucro pffinas in luce daturus,
Parce, Dcus, metuatque tuum gentilis ovile. Cinis habet, multoque rubet jam sanguine murus.
Qui Christi nomen conatur reddere vile. Et dum Ista cohors urbem sine vindice vastat,
Si quis forte parat compagem solvere muri, d miseras turres gentilis pallidus astat.
Illius excussa damnatur dextra securi. "t unc monuit Boimundus eos interpretis ore,
983 AD GODEFIUDUM APPE.ND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 984

Ut sua lenirent mala consilio meliore, \ Et Marram populis minimum jam reddere victum,
Et subeant lurrem qua; pra?sidet ardua potta, Plus fidci fisus quam viribus, omnia Christo
Hos cquidem teget in misera sua dextera morte. Committit, fatique viecs duce non timet isto.
Victorem victumque facit nox irrequietum Tunc pedibue nuDis, solito cessante paratu,
Victa rapit victor, videt hic accurrere lethum. Egreditur Marram cum plebeio comitatu.

Jamque diem luctusque novos aurora vocabat, Qua;libet huic populo cessura pericula jurat.

Vicinae morti se civis in urbe parabat. Nec secura fides regum consortia curat.

Christicolae stringunt enses, ot tecta cruentis
Corporibus complent, populique cruore cadentis.
Hie etiam ^nrtulis opus gladiis iniere,
Corpore qui tenui vires modicas habuere.
Dantque senes decollandi poenam graviorem
Quam juvenei ;
producit enim vis parva dolorcm.
Cedere pauperibus fortis putat ille fidelis,
Audet et ipse ratcm laceris committere velis.
Plebs aggressa viam propter jejunia tarda,
primum venere Capharda.
Et comites comitis
Consul Northmannus, Northmannorumque cohor
[tes,

minimum potuissent esse nocere

Et veluti Quos reddit sun terra pigros, incognita fortes,

Tempora quorumdam laqueis sic implicuere. Hic animis et corporibus nostris sociantur.
Ut laquem baculus constringat, et intcriora De fidei zclo male qujeque subire morantur.
B quoque Ca?sarea;e nostris prailendit amorem,
Perforet ossa rigens funis, rruor impleat intra, Ilex

Tunc educta suisexstabant oribus horum Et ppecie pacis male palliat ille timorem.
Lumina, focdabat sanies barbas miserorum. Denique Ca!saream scrie firmata malorum
Talia fingebat auri sitis eCfodiendi. Turba pctit, quia longa quies labor essel eorum.
Namquidnonsuadetaraorimmoderatushabendi? Inseditque super fiuvium Farfar, quia tale
Viscera morte gravi jam frigida dextra cruenta Nomen habet flumcn hic urbi collalerale.
Scindit, et ex ipsis manus haurit avara talenta. Et muris admota nimis tcntoria vidit

Asl alios servarc ducis quos cura volcbat, commcrcia. pacta rccidit.
Rcx urbis, vctuit

Irrcvocabile vulgus ad impia fata trahcbat.
Ima senes erebi repetunt, venduntur ephebi.
Detinuit nostros in finibus his mora mcnsis.
Mortuus intcrea priesul fuit hic Oriensis.
Nostra cohors paucis consumsit multa diebus
Nocte scd exacta, populo jam progrcdiente,
His occurrerunt duo Turci, rege jubente,
Hostibus obsequium, licet hostcs, exhibuerunt.
Et vada quos nollent evadere pja-docuerunt.
Venit ct ad vallcm quamdam gcns nostra duorum
:

Nescit enim partis victoria parcere rebus. Conduetu, eepitque boves '115) et cquorum
Illic ergo famem gens pertulit immoderatam, Pra;dam; nempe boves et equi per gramina late
Et susccpcrunt mortem plerique vocatam, C Ibant graminca gaudontes lertilitate.
Et quia non habuit populus quod habere licebat, 1'tque ferunt quibus illa fuit pra;datio tenta,
Tcndit in illicitum, facit hoc quod jus prohibebat. Dppra^datorum sunt millia quinquc reperta,
Proh dolor! licu fucinus vcrubus posuere recentps
1 Aggorc mimitum forti, muroquc rotundo,
Turcorum carnes, lacerant cadavera dentes. Stabat ibi eastrum, sed rcdditur hoe Raymundo.
Uoamimdum comitem. S. .F.jidii. Hostibus in mcdiis per quiniiue dies habitare.
Discordio inler et
omnia Chri.Uianis snccedunt.
Faitsla Profuit, ei jumenta datis onerare.
spoliis

Tunc pcrscrutalur Bnimimdi eausa secundo
Nec coneordari potuit duxeum Raymundo,
Regem non recipi Constantinopolilanum,
Nec dare juratum, comes asserit esse profanum.
Ergo via; curam sanctae ducis ira rejecit,
Ira ducem, dux agmen iter postponere fecit.
Ille quidem cum principibus repetivit amata
Mmnia, plebsque dolet tantis patribus viduata.
Sed comes .Egidii Saneti manet irrequietus,
Anxius in multis, curarum mole rcpletus.
Sit modo salva fides placet ut desccndat ad ima
Qu.-nlibet, et procerum summetur res ea lima,
Mandavitquc viris alisenlibus ut Rugiosara
Juris amore petant, rem discutiant odiosam.
Conveniunt, rem discutiunt, sed fraus ibi dira
Dffimonis insedit, nec finem repperit ira.
Tunc Marram petiit comes exspectatio turbao,
CoUcgitque suacomites Boimundus in urhe.
Ut comes a cunctis se conspicit essc relictum,
Tune gcns illa fidc firmat se fojdus habere
Pprpetuum cum Christicolis, nullique nocere.
Non lanien huic (iili'i forct ulla fides adhibend^
Nec lovis illorum promissio suscipienda.
Post Arabum quod mox aperitur.
petitur castrum,
Proximus hos labor ad vallem perduxit ama;nam,
Fructibus innuineri> hiemali tempore plenam.
Urbs ibi grata situ manet alto splendida muro,
n Qua; quasi gemnia micat, auro cireumdata puro.
Incola Caphaliam vocat hanc qui tunc fugiebat,
Cerlius ut vidit quos jam rumoro videbat.
Civibus ogressis viclores ingrediuntur,
Trcs ot in urbe dies complcnt, opibusque fruuntur,
Hostica gens h;crere diu, montes superavit
ImTiensos, in vallo Desem sua castra locavit.
Hie quoque larga Dei pictas dedit huic aciei
Kructus, frumentum, vel sufliciens alimentum.
8ed qu,p provcniunt ail votuin despiciuntur.
Interdicta placcnt, magis intcrdieta sequuntur

(U5) Deest hic unum verbum.

 :

985 GILONIS PAItlS. IIIST. HlEilOSOL. — LIB. VI. 080

Et castrum confinn pcUinl. Tuiic hosLis liianli A. Ut praidam capercnt, sexagintaque repcnto
Projecit populo praidas, ct rcs ca tanti Inveniunt Turcos, quos, Christo suhvcniente,
Exstitit ut castrum victorcs fraudc subacti Invadunl, et sex perimunt, armentaquc plura
Desererent, mentia vitio, non ense coacti. Dum lajti rcdeunt cepcre per hostica rura.
Et tamen aggrcssi castellum luce scriuenli, Non procul urbs abcrat, ripa? vicina marina;,
Dcfonsorc suo vacuuni patct nggroilienli. Fertilitntc sua promiltens multa rapina;,
Annua feata Dci Genitricis ibi eelebranlur, Nomine ([ua; ccleliris ipso Tortosa vocatur.
Ilicc qua? eandelis speeialius irrartiantur. Impetit hanc Piletus Raymundus, et associatur
Munera tunc ducibus mittuntur ali urbc Camcta, Tentoriaj proconsul ei, qui par paritate
Aursus arcus, equi, vestes, et lucida tela Nominis huic erat, haud impar mentis probitate.
Legatique sui regis mandata ferentes, Hi duo Tortosam cum paueis aggredinntur,
Exorant paccm quos Christieoli! sapientes
;
Frustrantur(]uo diu, nec prospcritatc fruuntur.
Incertos faciunt, certum nihil institucntes, Sed tamen haud longe jam noctc supervcniente,
Rex etiam Tripolis formidine tactus, ut isti, Castra locant, nimium populo strepitum faciente
Seplem mittit cquos et mulas quatuor hosti. Accenduntque viri non ad sua commoda segnes
Dona duces capiunt. .Sed hsc incerta suspccta. n Per juga, per campos, plures vigilantibus ignes,
Cumque viris iffidus qua'situm non iniere, Quos postquam cives lucere procul speculantur,
Quindeeimaquc die caslellum deserucrunt. Quod mctuunt sperant vaticinantur,
Quindecimaquc die proceres iter arripuerunt. Ghristicolas castri procinctum dcscruisse,
Indc petunt .\rchas, castrum vetus a?quiparandum Urbis ad excidium tentoria jam posuisse.
Urbibus, et populo non absque labore viandum. Ergo solo metu supcrati, descruerunt
Hoc .-\rabes, Turci, Publicaniquo coronant Mcenia, terga fuga;, nullo cogenle, dedernnt.
Turres, arma, loca, muri munimina donant, Ast ubi sol rediit, nocturnaque lumina texit
Scd tamen hoc nostri clauscrunt obsidione, Lumine majori, nostris ignota retexit
Quod superare putant vel vi vel proditione. Gaudia, quos subitum regnum non pugna vooabat
PrKcipiti cursu muros nostri petiere, Exspectata diu, quibus urbs servire parabat.
Percutiunt clausos, graviusque repercutiuntur. Parthe fugax, ubi magna magis miracula qua;res ?
Non gravius Isedunt, quam dcsuper ejiciuntur. Advena sero tuus hostis modo fit tuus ha;res.
Arcu, balista, tormonto, gens furit ista. Sufficit bffic acies multis non multa ruinis.
Tormento lapis impulsus, magnisque virorum Est et ab Archois ter mors immissa pruinis.
Viribus adjutus, terit arcus oppositorum, Urbc viri fortes insperata potiuntur,
Funestum sibi pandit iter per scuta volando, C Hostiles portas quasi cives ingrediuntur.
Seminat iile neces quidquid petit exanimando. Bella Deus pro gente sua secreta rnovebat,
Hic procerum decus Ansellus de Monte Rihallo Militibusquoque viam dux prajvius expediebat,
Lustrat anhelanti dum moonia lafa caballo Datque suis aurum telluris ad ima retrusum,
Morliferum vulnus rccipit, vir viribus Hcctor, Nec cumularat opes nostrorum Parthus ad usum,
Vir Cato consilio, vir primus in agmine rector. Dum castrum tenet obsidio, nostri tonuerunt
Ssepius aggressi muros sunt s«pe rejeeti. Hanc urbem, portumque rates illic habuerunt.
Post hffic ad Tripolim sunt quinque novcmque pro- Rcx quoque Miraclese nostris obstare nequivit,
[fecti. Collaque submiltens optatum foedus inivit.

LIBER SEXTUS.
Gibellum obsidione einyitur, D Ast ubi proximus est metse, mox laxat habenas.
Jam duce materia, cujus pars magua peracta, Jamque meas ego laxavi, nam proxima meta est.
Inspicimuspropius portum, finemque laboris. Dum Deus abjeetis ducibus populique columnis,
Obscurat fateor puerilis pagina grandem Pauperibus dat regna suis, paucisque triumphat
Historiam, viresque leves onus aggavat ipsum. Ne sua quffi Domino sunt ascribenda potenti,
Quod tamen incw.pi, scd non quo tramite coepi Applaudens humana sibi natura vocaret,
Aggrediar, sensumque sequar, non verba sonora, Flandrensis comes atque duces venere Lycaeam,
Nec patiar fines sibi respondere vicissim, Sed Boimundus ibi consortia laeta reliquit.
Pruriet et nulli modulatio carminis auri, Emensumque remensus itcr, rcdit ad sua tristis
Quodque coarctabant humilis stylus et rude me- Magnus at illc ducum Godefridus liber ad arma
itrum, Evolat, ct patriam moto pater ense salutat.
Lassis effundet prolixa relatio rerum. Jam sordent terrena duci, jam concipit ipsum
Sic collum luctantis cqui frenumquc volenter iEthera, nec metuit certus de munere fatum.
Contrahit egrediens primus de carcere cursor. Hajret ei, studioque pari Flandrcnsis anhelat.
987 AD GODEFRIDUM APPEND« IIij^MONUM DE BELLO SACRO
Miratorqpie ducis, meritutn virtutis honorat
In duce, qucm raerito magni prsccllit honori?.
Hi licet exsultcnt de successu Raymundi,
Se tamen alterius non inserucre lal)ori.
Sed dcdignantes obsisterc viribus urbes,
Urbem r.ibellum cinxcrunt obsidionc,
Cujus prseoipitcs cingcbant moenia (ossa;.
Imjens cxdcs infidelium.
Nuntiat interea naymundo fama sinistros
Rumorcs, ad bella suis occurrere Parthos.
Tunc et legatos et verba precantia consul
Dirigit ad profpre<:. quos urbs obsessa tenebat,
Qui pro communi damno commune vocantes
Consilium, nec bella timent, nec ferre recusant
Auxilium, pulsatque viros spes lajta triumphi,
Ncc mora, cum clausis pepigerunt f<edus,et empta
Pax a cive fuit, sociosque suos petierunt.
Spe belli dercpta cohors, spe verlit ad Archas,
Atque tegunt castris (luvii Castrensis arenas,
Neve diu, Godefride, tuus refrigesceret ensis,
Ad Tripolim ducis proceres, ut certtor inde,
Praeda tibi quasi de pleno contingat ovili.
Hostibus occurrunt hostes levibusque sagitlis
Stulta graves animos fuit ausa lacessere turba,
Et velut improbitas muscarum ladere tantum
Nuda potest, abigique solet crepitante flagello
Oppositasque rei morsus infigit inhaerens.
Taliter instantes ventis commissa sagitta
Infestans, cifraque necem dans vulnera, caedit
Ensibus, et fit ei clypei prstensio murus.
Sed cur demoror hic, ubi non est palma morata
Armorum jam Parthus opc post terga rcjecta,
Qusrit opem pcdibus, desperataque salute,
Instans milcs cquos calcaribus, ensibus hostes
Urget, et in multa versatur ca;de cruentus.
Obtundunt acies gladiorum membra revulsa,
Quosque secare nequit trepidus muro, conterit
[ossa.
Civibus exstinctis, ingressus inhorruit urbis,
Testificans Cfedem Quvius trahit inde ruborem.
Haurit et in fluvio praeterita turba cruorem.
Cum rege Tripolis pax lirmalur.
Caede duces nimium, praedaque parum satiati,
Vexatam potiere Desen, praedataque rursus
Relliquiasque suas exquirunt irrequieti.
Hanc vailem velut intaetaiu mirantur ab omni
Partc, boves, asinos edurere, postque rapinas
Raptori toties immittere quod rapiutur.
Mox trahit in pr.-edam quidquid videt impiger ho-
]stis,
Hoslilesque manus replet iudulgentia vallis,
Quia camelorum Iria millia praibuit illis,
Castra replet, vulgus reficit prasdatio, datquo
Damna moras, animos externis obsidioni
Christicolis, ct alunt inimici rcs inimicum.
Sed ncc pugna valet clausos, nec machinn muros
Frangerc, quasque inanus Persarum Corbana vi-
[clor.
(H6) Hic versus claudicat uno pede.
988
A. Quas urbs Antiochi timnit, populus premit ultor
tempora grata.
Christicoln' socios perdunt, et
Poncius hic cecidit Balonensis, tempora cujus
Trans abiit lapis ingenti conamine missus.
Occubuit Guillclmus ibi Picardus, et una
De Petramora Guarinus, at ille sagitta,
His jaculo, venitque niodis mors una duobus.
Inter tot luctus paschalis in obsidionc
Lnx celebratur, et in castris festum fuit hospes,
Tcmporibusque suis caruit solemne serenum,
Neve diu naturaloci virtusque virorum
Illic dccerlaret, et inexpugnabile caslrum
Expuguare volens, labor expendatur inanis,
Mensibus obsessum tribus Archas deseruerunt,
.^tque petunt Tripolim, ubi cum primatibus urbis
„ Dcxtras jungentes, dubiis se credere muris
Audcnt, seque ferunt ad celsa palatia regis,
Et pacem jam multoties a rege petitam
Firmavere duces, ut fratrum vincla resolvant.
Tunc rex ter centum captivos Christicolarum
Compedibus vinclisque graves ab utroque rcsolvit,
Datque viris vir dona, viros dat dignius auro,
Addit cquos, aurum, populoque stipendia mittit,
Et se Christicolam fieri rex asserit ultro,
Si sua Christicolae valeant attingere vota.
Jam tunc reddebant ematurata calore
Arbor, messis, ager, fructus, frumenta, fabasque.
Fertilitas igitur rerum, novitasque recentis
Temporis ad solitos trahit agmina laeta labores.
Mensis erat Maius, cum fortes, urbe relicta,
Ad castrum rctholon venere, dieque Clieta
C
Transccndens, vix nocte gravi fuit exsuperata.
Indc maris littus vexata calore juventus
Radit, et ad Zebarim veniens, sitis immoderata;
Damna tulit, nec in urbe videt quashauriat undas.
Sed labor altcrius lucis duxit sitienlos
Ad vada magna Braym, populusque cucurrit ad
[amnes,
Quos super incumbens, vix flatu suffi^^ientem
Turba paruin vasi credens avido rapit ore.
Vcncrat ille dics quo \-ictor ad aHhcra Christus
Asccndens, exempla suis se praebuit astris.
Scd grave nostra cohors itcr emetitur in illa,
Etlocat ante Barulh posita juxta mare castra
Post ha?c transactis Sagitta Surque duabus
Urbibus, applicuit se prado beatus ad Acra.
p Hinc adcunt castrum Caiphas, castroque relicto,
Juxta Cajsaream figunt sua castra cohorles.
IUic laetitiae festum si tempore la;to
Occurrisset eis observare fideles (1161,
In quo discipulis Dominus dedit omnia posse,
Usus jure suo, mundo nova dona stuponte,
Excepit tandem pcregrinos Hamula civcs.
Cive suo vaouata, novos qui fugerat hostes,
Ecclcsiajque libi sacratae, sancte tleorgi,
Qua; spatiosa satis vicina; praeminct urbi,
Pontificcm decimasque suas gens sancta reliquit.
989 GILONIS PARIS.
Jerusalcm obsidctur.
Haclonus armonim gravitate calore reprcssa,
Pauperlate, siti, noclurno tempore, pugna
Excruciata cohors optatam venit ad urbem,
Quam Salomon opibus ditavit, Christus honore.
Junius ardebat, et sol ardebat in arinis,
Quando suis tc.xcre duces loco congrua
Pars en cui supercst septentrio caslra recopit
Northmanni comitis, et ei Flandrensis adhsret,
Solis ab occasu terret Tancretius urbem,
Solis ab occasu tendit Godefridus in hostem.
A media, Rayniunde, die tua classica clangunt,
Postquam Jerusalcm nostrorum cincta corona,
Eduxit levitate pares Piletus Raymundus,
Proxima dum lustratur equis oculisque remota,
Bis centum casus .\rabes prsdonibus offert,
Quos neque facta sui cultoris prodiga virtus,
Nec manus eripuit numerosior, at fuga turpis.
Hos fuga, sed pluree ex illis prascipitatos,
Nec fuga, nec gladius salvavit, quos spoliavit
Vita nostra cohors, et equos ad castra reduxit.
Pluribus aptatis qua; sunt aptanda ruiuce,
Festinant ad vota viri, murumque priorem
Invadunt, magnisque vocani clamoribus hostem.
Mox gentilis adest, Judsus, Turcu», Arabsque,
Missilibus, jaculis obsistitur, igne, veneno.
At nostri jaculis opponunt pectora nuda,
Proque Flagellato patiuntur dura flagella.
Nec mora, magnanimi per saxa per arma ruentes,
Muri preEcipitant irritamcnta prioris.
Dijecti fugiunt ad moBnia tuta manipli,
Et dum quisque timens eertat prior esse, priores C
Turba sequens inimica suis in limine port;e
Conterit, hicque suum Pilades prostcrnitjOrestem.
Maxima pars exclusa gemit, natique parentes
Orantes non excipiunt, pietate stupente.
Protinus ingenti conatu scala levata
Praebet ad alta viam,cui fortis miles adhsrens,
Rambaudus Giminum Dunensis alumnus
castri
Decertat gladiis, et coraminus impetit hostem,
Copia scalarum, si forte parata fuisset,
Innumeri labor ille mali labor ultimus esset.
Gbstitit hoc solum nostris, fortunaque belli
Juvit ad extremum ductos, alterna revisens.
Tandem castra cohors petit, et respirat ab armis,
Fercula qui quondam nova fastidire solebat,
Atque vocore famem dulcedine deliciarum
Irritando gulam, nunc sicco pane repletur,
Et mentitur ei pigmenti lympha saporem,
Quam sitiens miles pretioso comparat auro.
Montis quippe Sion fons a radice citatus,
Fons Siloe potu minimo longeque petito,
Innumeros reficit populos, et venditur unda
Quam natura potens gratis concessit habendam.
Dum vario premitur gens nostra labore, secut;e
Christicolas venere rates, quas Japhia portu
Excipit optata, nunc urbs, tunc urbis imago.
Ergo viri centum mittuntur ab obsidione,
Qui servare rates, Turcosque repellere possint.
IIIST. HIEROSOL. - LIR. VI. 990
A. Praifuit Acardus Mcrulo do monte cohorti,
Atquc Sabratensis Guiilelmus cum Raymundo
Sod probus Acardus cum paucis anto cucurrit,
Impulsus levilate sua plusquam ratione,
Hic septingentos .\rabes in valle profunda
Repperiens, irrupit in hos, hastaque rejccta,
castris. Fulmineo scindit gladio quem respicit hostem.
Tandem succubuit non pigritia;, sed honesti
Funeris exemplo, per quod monet ipse sodales,
E quibus elapsus unws crudcle cohorti
Nuntiat exitium, clamans crudeliter, Ecce
Exsequias sociis procercs date, quns dare vita;
Non licet, at mortem licct hostis morte piare.
Sitis ingcns Christianos cmciat.
Talibus hortati Piletus, Pilefique sodales,
Quos niagis hortantur virlus, vindicta suorum
Vera fidcs, alterius amor, requicsque laborum.
Interius mentes armis coelestibus ornant,
Exterius sua membra tegunt et viribus armant.
Inde repentino visu turbantur, et hostes
Digressi videre suos spoliare necatos,
Et licet innumeros videant hi qui numerari
Mox poterunt, tamen occurrunt, legitque virum
Prosternitque suum congressu quisque priori.
Protinus horribilis miscetur in agmine pugna,
Araittunt gales cristas, clypei sua signa.
Convertunt gladii facies hominesque recisis
Naribus, expavit liro de cognitione
Jam dubitans; hos non homines, sed monstra pu-
[tavit.
Hastis nostra cohors illos petit, ensibus istos
Impulit, hos currens casuque peremit amaro
IIlos morte timor subita prosternit inertes :
Casibus afflictus variis gontilis .\rabsquc
Dant facili sua terga fuga;, multisque necatis,
Uni victor ovans dilata morte pepercit,
'
Per quem Persarum secreta dolosa paterent,
Tres quoque miles equos et centum duxit ab hoste.
Dum vacat in castris populus, sitis immoderata,
Excruciavit eum, gladiis tellure cavata
Miles in antra caput mergebat, luce relicta
Pinguis ut humeoe et tellus arentia labra
Hie quod ab utre eadit resupino suscipit ore,
Marmora lambebat alius sudantia rore,
Aspiccres pestem languentum cuncta per ossa,
Jam rabiem traxisse suam nutare subactis
j) Viribus incessum, lingujeque retundier usum.
Si mactat quandoque bovem librata securis,
Carnibus abjoctis, sorbetur ab agmine sanguis.
Esuriem tolerare libet, dolor ille dolorem
Hunc minuit. Prodesse famem quis crederet un-
[quam ?
Clauserat occultos laticum gens sseva meatus,
Immensosque lacus observans, insidiatur
Christicolis, mortemquo dabat quasrentibus undam,
Cum gens lethifero siccata calore calorcm
\'ifalem perdit, nulloque liquore rigata
Intestina bonis naturae, destituuutur.
Construitur studio Godefridi machina formam
991 AD GODEFRIDUM APPEND.
multoque labore repcrta
Caslelli retinens,
Materiam dant ligna fabris, urbique timorem.
Par quoque castelluni Raymundi provida cura
Erigit, ct contra turrcs turrita parantur.
Exstupucre novas miscri consurgerc molos
Gentiles, ipsique suhs arcrescere turres
Nocte laborabant, studio fallente laborem
Nec minus ingentis castelli compositores,
Quos ducis urgebal prEsentia, sollicitantes
Norturnam requicni vigilant, variasque per arlcs
Intcmpestivum ducunt sub nocte laborcm.
Niix qu.T" Jul^cio requiem transacta reliquit;
Lucida velabat tenebrosa sidera paila.
Cum ducis artifices ad muros applicuerunt.
Robora castelli, minilantia solis ab ortu,
Nam levius poterant irrumperc solis al) orlii
Multiplicando prcces, lacrymas.jojunia, vota,
Circa Jerusalcm portant ijisignia Christi
Christicolae, vexilla, cruces, altaria sancta.
Dicere longa mihimora finem prospicienti,
Quotque, quibusve modis breve tempus comparat
Cujus Parca necans jam rurapore lila parabat.
Venerat illa dics qua mortificare magistrum.
Gens Juda3a Jesum cupiens se mortificavit.
Ilac in luce duces ad muros agmina ducunt,
Stans comes Eustaehius in castro cum
Susceptos ictus reddit cum focnorc duro.
llia Turcorum transverberat a duce missa,
Non tantum contenta latus transirc sagitta.
Dux ducis exsequitur curam, fortisque laborem,
Multis hortatur pugnantes, pugnat et ipso,
Pugnat pro duplici regno, quia qusrit utramque
Jerusalem, decertal in hac ut vivat in illa.
Saxa super crales venientia vimina frangunt
Robora, scuta viros de castri culmine nolunt.
Jerusnlem capilur.
Mortis in articulo virtus non defuit hosti,
Donec qua Christum crux sanctificata rccepit,
Adfuit hora, diem minuens, civisque vigorem,
Hac horaquidam de castro forliter inslans,
Nomine Letaldus, muro prior insilit urbis,
lilum qui nimia sccuit virtute leonem
Guicherius sequitur. Jam dux super alta coruscat
Mcenia, jam gladius latc per iniqua vagatur
jam murus ab ensibus ardet.
Pectora, fulmineis
Nescius istorum Raymundus mobilc castrum
Conduccbat adhuc, sed voces anribus hausit
Insolitas, turreraquc David cclcr ipsc pctivit
Nec mora Turcorum princeps, custodia turris
Cui commissa fuit, demissa voce, roganti
Vultu, dimissis oculis, a consulc vilam
Postulat, auferret quis inertis pra^mia victo.
Ecce pavens Turcus aperit sinc murmurc portam
Hostibus, a nostris toties majoribus cmptan:.
Turbidus optatam prorumpit victor in urbem,
Pra;cipitcs(iue viros gravitor suus impelus urgot.
Occurrit suprema dies gentilibus, iUi
Cc bello fugiunt in bellum, lapsus ubique
II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 992
A k nullo ferrum revocatur, Turcus, Arabsque,
Juda;ique cadunt, horum de funere pugna,
Sanguinca juval manu, gladiumque nitentem
ire
Ferre pudet, qui non dcsudet sanguinis haustum.
Inconsulta ruit gens ad lemplum Salomonis,
Quam mortis timor exagitat, velut esset ab illo
: Unica danda salus, talique tcgantur asylo.
Implcrant plerique domum quam diximus, illis
Victorum manus inchoans, pcr lubrica strage
Marmora se rapuil, numerum quis seiro cadentum,
Millia vel valeal? passim cum frustra per oranes
Sint dispersa gradus, longe cervice revulsa,
Rore capul niveo commista strage natabat.
Abscissas aliena manus ad corpora jungi
Aspiceres, truncos etiam sine poplite ferri,
^ Cunctaque membra loco vel c.-csacarere priore,
Saucia vcl remanere suo, tantusque cavernis
Sanguis plenus iit, ul flunien abire putares
In planum, velut a summis cum montibus ingens
Grando cadit, mistisque simul tonat imbribus
[.Tther.
[hostis, Tunc collecta petunt demissas flumine valles,
Sata trahunt, silvasque fcrunt, totaque vagatur
Agri planitie, gemitus dat rusticus uno
Pectore, non aliter cajsorum mcmbra feruntur
Sanguino rapta suo, totidemque vocantur in urbe.
Godcfrido Scd tanien illorum pauci vestigia tcmpli
Ascensu supcrant, et eis sua signn dederunt
Tancretius Guastonque piis affectibus acti.
Ilinc ad opes properant effrenes, lecta subintrant.
Vestes, divitias, et quod satis esset avaro
C Inveniunt, si divitiis satietur avarus.
Non perdit quod quisque rapit, nec vindicat alter
Quamvis nobilior, quod computat in sua pauper.
His ita completis, mundata taliter urbe,
Ad sua felices venerunt gaudia turha;,
Proslralique duces aspcrsi fletibus ora,
Pro Domino Domini \enerantur rite sepulcrum.
nicque suum capitale Dco dat quisque lidelis.
Mane dato, non plenus adhuc tot cludibus ultor,
Miles id exiguum, quod adhuc superesse sciebat,
Sanguinis in paucis furatur. et ardua templi
Asccndens tacito, subito turbavit inertcs,
Illi prajcipites sese jucuiantur ab alto,
El quoe dat vitam reliquis animanlibus illos
Terra repercutiens morientes mittit ad umbras.
p Occurrunt alii gladiis animoque virili,
Supposita cervice moras in morle queruntur.
: Ui sese ea^dunt, mortosque suas iuimicis
Eripuere suis, isli pugnando seeantur.
Naufragium dum quisquc facit sibi, quisque neca-
[t«r,
Corpora caisorum caudis roligantur equorum.
Atquc foras juxta muros glomerantur inusla,
Plura quidem divisa locis in frusla ,jacel)ant,
Pcrdiderantque notas humani corporis, illa
Gentiles nondum damnati llcndo lcgebant,
Et congesla simul duccbanl montis ad ima.
\
993 r.ALTElUl CANCEI.LAItll liKLI.A ANTIOCU. — NOTITIA. 'jy4

Godelridus rc.v Jcrmalem conUiluiliir. \ Ortava qui regna die suscepit ab iirljc

Qusritur interea cui regni cura regendi Capta, vir rcgno dignus cum regc beato.
Convcniat, quis digna sciat dare pra;mia Chrisli. Vivat in octava.
Militibus qui martc sciat superarc tyrannos Anno millono do centero minus iino
Molchisodoch exempla soquens, qui justa (idoli Jcrusalom capitur Julii cum dieitur Idus.
Victoviquo seni dala porrexissc rcfortur. lla^c cgo composui (iii.o, noniino Pawensis,
Divino tandcm nutu procorumquc salubii Incola Tucciaci non inliciandus alumnus.
Consilio regimen sortitur dux GodelVidus,

GALTEim CANCELLAilll
ANTIOCIIENA I5ELLA
(Edidil BoxGARS in Collcctione cui titulus : Gcsltt Dci pcr Fraitcos, pag. 441.)

MONITUiM.
Anliochcna Bella scripsit Galterius,qui ipse cancellarium sedicit.utriusqiiefortunae participem,col. 1009,
lin. 12, ct oancellariiiterum meminit, col. 1013, lin. 19. Lingua Gallum produnt verba Quntcr vitjinli millio :

pufjnalivum, quod nemo nisi nost as dixerit, aut noslrali liiigua tinctus.iVcf ohlitus mtitris sux ftlii ; Dis-
confcctura. etc. Galterium cancellarium citari Libro Bellorum Domini, auctor nobis ipse libri dominus
Petavius. Totum scriptum cancellari dignum, nisiquod historiaest, qu.-oquomodocunquescripta, servan-
da est. Ipse vi oarceris hebetatum ingenium queritur, col. 1001, lin. 29. Sed et codex quo usi sumus unico,
noster ab Joanne Russato, scriptus est vitiosissime nec rautare quidquam voluimus. Narrat autem ad
;

Antiochiam gesta feliciter anno 111.5, inleliciler 1119.

NOTITIA.
Plusieurs ecrivains ne fcnt qu"un meme homme de Gaultier Ic chancelier et de Gaultier, chanoine, ar-
chidiacre de Terouane, et un meme ocrivain de rhistorien des guerres dWntiocho et de rauteur de la Vie
de Charles le Bon, comte de Flandres (V.al. Axd. p. 21, etc.j. D^autres sont dans le doute sur ce sujet et
,

pretendent qu"il n"y a aucunc preuve ni aucunc raison capables de les decider. II est neanmoins certain
que Gaultier le chanoelier, et (jaultier archidiacre de Terouano, sont deux hommes et deux ecrivains dif-
ferents. Si Casimir Oudin '.Scrip. t. II, p. I0t>2) s'etait donne la peine de lire et de comparer ensemble
rhistoire des guerres d"Antioche et Ih Vie de (jharles le Bon, il y aurait Irouve dos motifs sufnsants pour
se dccider et pour se convaincre que ces deux ecrits ne peuvent etre la production d'une meme plume. La
dilTerence du style dos deux ouvrages est si sensible et si palpable, qu'il n'est pas possible de ne pas re-
connaitre deux auteurs. Celui qui a ecrit les guerres d'Antiochc avait fait le voyagc de la Terre-Sainte ;

mais rauteur de la Vie de Charles le Bon ne s'etait trouve k aucune de ces fameuscs expeditions, comme
le prouve assez le silence qu'il garde la-dessus dans plusieurs occasions naturelles qui se presentaient
d'en parler. En effet, Iorsqu'iI rapporte le voyage en Orient de Robert le Jeune, tils de Robcrt le Frison, et
celui du prince dont il ecrit la Vie, aurait-il manque de faire connaitre, au moins par quelques traits, qu'il
avait lui-meme fait ce voyage ? II est inutile de nous etendre davantagc pour faire voir que Gaultier le
chancelier, et Gaullier dc Terouane, sont deux hommes et deux ecrivains ditferents. Nous en verrons en-
core des preuves dans ce que nous avons a dirc de leurs personnes et de leurs ecrits.
Gaultier le chancelier etait frangais, comme le prouve Bongars, dans la preface de sa collection {supra).
Nous ignorons et son origine et sa patrie. L'auleur du Supplement au Diclionnaire de ilorcri dit qu'il ac-
compagna Godcfroi dc Bouillon dans son eipedition de la Terre-Sainte cela peut etre, maisil n"y a rien
:

dans son ouvrage sur quoi on puisse etablir qu'il accompasrna Godefroi. Quoi quil en soit, il prit part ala
devotion de ce siecle, et alla en Palestine, oii il fut chancelier de Roger, prince d'Antioche. Lui-meme se
donne le titre de chancclier dans le prologue de la seconde partie de son ouvrage Ego ipse Gauterius :

canceUarius, oii il dit qu'il a eprouve la bonne et la mauvaisc fortunc, qui fait Ic sujet de son ouvrage et ;

que rexperience qu'il en a faite lui a appris que la prosperite est plus prejudioiahle a Tame que radversite
ne Test au corps (1). Puisqu'il prend la qualite de chancelier, il semble qu"on ne peut pas douter que ce n

(1) Ego ipse Gaulerius canccllarius ulriusque forUmx particeps existens, cxpertusque magis nocere cary.i
prosperitalcm anima: quam adversitalem corpori.
 1

9J5 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 996

s^^it qu'il parle lorsqu"il rtit que le prince Roger, apres avoir envoye les barons prendre du
de lui-raSme
ri^;)Os, fit appeler secretement son chancclier pour le consuller sur letat present de ses afTaires. Mai? le
111 il etait sans rcmcdo le priiicc perdit la bataille et la vie, et le chancelicr la liberle, ayant ete fait pri-
:

sonnier par les inlideles. 11 eut beaucoup k soulTrir pendant sa captivite, cn sorte que sa tfite en fut forl
aflaiblie. Les tourmcnts de toute espece que les barbarcs firent soulTrir aui prisonniers, ct dont il fait la
description, etaient bien capables de procluire un tel effet. 11 est dit dans le Supplement au Diclionnaire 'k
Moreri que Gaultior, revenu de ce voyagc, ecrivit rhistoire du siege dAntioche, et de ce qu'il avait vu et
su .jusqu'en 1 1'.'. Geci n'est pasexact; car prerniercment on ne voii point dans son ouvrage la relalion du
siege d .\ntiochc secondcmcnt, il ne parait point, ni par lcs prologues qui sont k latete de chaque par-
;

tie, ni parle corps de Touvrage, qu'il Tait compose au rctour de son voyagc. Au contrairc, il y a beaucoup
d'apparence qu'il lc publia sur les licux nieuics oil s'etaient passes les evenements qu'il racontc tout :

concourt k en donncr cette idcc. L'autcur dedare quc cc qui Ta cngage k ecrire, c'est le desir dinstruire les
personnes sagcs, ot les ptincos qui devaicnt succeder h lloger, en lcur mettaiit devant les ycui les vertus
et les defauls de ce prince. Los exhortalions qu"il fait en divers endroits aux chretiens du pays, pourles
porlcr k la penitcnce et rl rcformer leurs moeurs, dont il fait unc peinture arfrcuse, monlre assez qu'il ecri-
vait pour eux et sur li's lieux mcmes.
L'uuviagc, qui est divisc en deux parties, est une histoire de la guerre que lcs chreliens ourent h. sou-
teiiir dans la principaute d".\ntiochc en 1115 et 1119. A la tclo de la premiere partie on lit ces deux vers
qui en exprime.il la niatiorc ou le sujet et nous apprennent le nom de lauteur :

Exstitil hic victor, Giittterius indicat auctor,

Anliochenorum dominux Uotgerius cl dux.
GauUier, sans donner rhistoire du sicge dAntioche, qui elait alors au pouvoir dcs ehretiens, sc ren-
fermc dans le recit d'evenements posiericurs. II conimence par le trembloment de terrc arrive la veille de
suiut Andre, c'est-i-dire lc i!9 novembie de lan 119. II rapporte ensuite la grande victoire remportee
1

par Roger. nrince d'Anli<)cho, siir les inlideles c'est \h ce qui fait la prcmiere partie de son histoire, qui
;

represente etat Horissant dc la ville d'Antioche sous Roger.

I

La seconde a pour objet les malheurs de ce prince et de sa principaute. Le sujet en est renferme, comme
celui de la preniicre, en deux vers :

Princeps valde probus liotgerius Antiochenus

Qualiter occubuit, Gnuterius hic recitavit.

Gaultier y donne la relalion de la malheureusc bataille que Rogor livra imprudemment aux infid^les
Tan 1119. Lheuroux succes qu'il avait ou contrc eux dans la guorro precedente lui ayant enfie le coeur, il
demeura dans une fiincste sccuritc cl negligea de prendre les mi'sures et les precautions ([ue la prudence
exige qu'on prenno toujours contre ronnemi et on ful la victimo il perdit la bataille et la vie. La plus
;

grande partie de rarmce y perit avec son chef le reste (umba cntre les mains dosbarbares qui exercerent
;

ies cruautos les phis inouies sur lours prisonniers, du nombre dcsquels fut rautour de cette histoire. La
dure et longue captivite qu'il souffrit parmi ces infidclos lui derangoa un peu la tote, comme nous ravons
deja dit. II en fait lui-mome raveu, par fornic d'oxcuse, pour sc justifier sur lcs defauts qu'on pourrait
truuvor dans un nuvragc qu'il a eompose, autant quil pouvait cn Otrc capable, ayant resprit afTaibli par
la duretede sa prison Pro capacilate ini/enii nostri vi carceris hehctati. L'oxcuseest assuremcnt bien legi-
:

timo et ce que dit notre autour merite qu'on ait de rindulgonco pour lui.
;

Bongars a publie cellc histuire dans sa Colloolion des hisioriens de la croisade, danslaquelleelle tient
le sepiieme rang sous ce litre Guallerii cancellarii Bella .Intiochcna. L'editeur ne Tauraiipas cru digne
:

de voir le ,jour, si ce n'est que tout ce (jui ost histnri(|ue doit (itre conserv(;, quel qu'en soit le style (2).
Cette histoire est ii la vi^-rite mal ecrite, mais clle n'cn est pas moinsint(3ressante. Cest un temoin oculaire
qui rend un compte cxrict ct fidole de ce qu'ila vu c'ost un historien qui rapporte dans un grand d^tail
:

des fait importants, avoc lant de candour, tant de bonno foi, tant de simplicit(^, qu'on ne peut douter de
la V(!rite do cc qu'il raconto, et qu'on le lit miimo aveo plaisir, malgr(iles defautsdu style enfin c'est un :

chrijtien plein de religion qui ecrit avec pitjtii, qui voit la main de Dieu dans tous les tnencments, regar-
dant les hcureux succ(3s commc des effels de sa bonto, et les mauvais coinmc la punition dos peches dos
hommes qui so glorifient dos biens qu'ils ont ro^us. Un tel (jcrit nioritait dc vnir le jour. L'auteur Ta com-
posi apres plusieurs ann^jes de captivile, c'est-a-(iire apres Tan 111(3, qu'il fut fait prisonnier. Cest tout
ce qu'on en peut dire. Du reste nous nc savons ni le temps ni lc licu de sa mort. II est fort incertain, pour
ne rien dire de plus, qu'il soit jamais revenu cn Krance.

(2) Nisi (juod hisloria est, qux quomodocunque scripta, servanda est.

INCIPIUNT ANTI0CHEN.4 BELLA

PARS PlilMA.
Exstilit hic victor, Gauterius indical auclor,
Anliochenorum dominus Holgerius el dux.

IXCIPIT PROLOCiUS. A chcni ox insporato gessit. Auditis etonim miracu-

Opera; protium est audirc, ot utililati congruit, lorum virtulibus proborumque virorum actibus,
quomodo, quibus miraculis,qua gratiaDeus arbiter mali prosternerentur facilius ; boni etiam incita-
bellum cum Parthis manu Rotgerii principis Antio- buntur ad melius. Undc lit ut cujus instinctu omnia
997 GALTERII CANCELLAltll liELLA AMlUCll. — PAItS L '.tllS

bona facta sunt.ipsiiis deprpcerauxilium.qui eidpm A summae justitioe signis, prodigiis, plagis, tribnUi-
principi Spiritus consilii el fortitudinis vires ailmi- tionc ctiam adversaruni gentium, multis annorum
nistravit, quibus superbiam gentium eliderc,el le- curriculis non perdendo, sed parcendo pii-
illatis,

ritateni dobellarc prrevaluit, mihi quoque rei seriem misit affligi Graicis namque regnantibns ipsorum
;

dcsideranlis litteris :ipsign(ire, ac posteritatis nie- imperio servisse eonvincuntur.Eisdcm cx .Xsia pro-
morisp coinmrndare, scribcndi potentiam et sermo- pulsis.Parthoruin regnanliuin cosserc doinino.tan-
nis copiani ccclitiis dignetur instillarc qualenus ra- dom, Doinino volentc, intolcrabiliori subcubuorc
paces ralionis et vors lidci defensores, audita veri- Gallorum posteritati. Qui cum neque hinc, neque
tate, Creatoris sui imperio et servitio viriliterinhoe- inde corrigerentur prtefati Syri el eorum dominato-
reant, adversarii vero divino terrore perculsi, tam res, tantani a contingenti terr;e motu passi suiit ca-
praesentes quam fnturi.non Domino.sed suis conlisi lamitatem et ruinam, quantam antca fuisse nulla
viribus,sagittisDomini tcrga prspbcant.ac rovcrti ad commemoravil hisloria.
opus simile non pr.Tsumant.Vcrumtamen inspectis GAPUT PHIMU.M.
partibuspugnaenecessariis.materiaquesumptameis Anno igitur millesimo centesimo decimo quinto
tequa viribus,anle pugnae narrationem.vidclur mihi ab Incarnationo Domini nostri Jesu Christi,in vi-
perutile pra;ccdentia niala prius indicarp,ut ex cau- p gilia festivitatis beati Andrea; apostoli sub temp
sis pra;liliatis, sequciitium eireclus perpcndatur fa- state noctis silentio, qua humana fragilitas habilius
cilius.Primum igitur locustarum agmina longe la- atque duleius quiescere consuevit, factus est terra;
teque sub metaphora hostium agitata, accolarum motus in Antiochiam et omnes partes immensuset
Syria; penitus omnia abstulere victui necessaria. horribilis. Ipso etenim ex insperato homines terri-
Dehinc partim humi serpentia, partim per auras bilitcr pulsi, sentiunt, vident, audiunt, murorum,
dilapsa, fere omnium orientalium Christicolarum turrium,aediru'iorumque diversorum ruinam sibi a
plagam ad idem duxere inconveniens. Qui licet se cajteris penitus imminerc. Quam nonnulli fugiendo

debere affligi digna ultione noverant, Dominum ta- putantes evadere,quidam elapsi amcenibus,quidam
men Creatorem suum, non soluro sibi fore placa- ab altis domibus in praecipitium se dedere. Plures
bilem non expetebant, prajteritis inhserentes vitiis ; equidem in somno cum ruina membra'.im ita sunt
verum etiam terminos pudoris excedentes, crimina rapti, quod manente etiam parte partis integra nus-
criminibus augebant.Quidam rlamque osores jeju- quam eomparuero. Alii vero terrore percussi, di-
niorum, sectantes epularum, gulae illecebris addi- missis domibus,spretis opibu.= ,reIictis omnibus per
cti.non bene vivcntium.sed bene pascentium mores plateas et per vicos civitatis, velut amentes se age-
vitamque imitari studebant. Alii vero incestitatis bant,expan3is tamen ad coelum manibus,pro diver-
atfectu.contubernia sequebantur impudicorum.au- C sitate metus et impotentia;, pro diverso linguarum
rum etiam publicarum reverentiam urbis invere- genere, voce lacrymabili, Paire Domine, parce po-
cundis incostarc nitebantur.facientes ambiguum pu- piilo tuo, clamare non cessabant.Mane autem facto,

tidiores ac facinorosiores existimarentur. Nonnulli cum sub ruina, lam hominum quam et aliorum,
autem habentium divitias injuste acquisitas, suis miserae cladis patorel humanitas,omnes unanimiter
etiam propriis abusi, vasa sibi fieri voluptuosis ex- Latini, Graeci, Syri, Armenii, advcnae et percgrini
cessibus apta,Salomonici operis arte insculpta, ar- suis peccatis exigentibus, id accidisse prolitentur.
denter inquirebant.uxoribusquo suis, famanarran- Nec mora,salubri utentes consilio, ad ipsam beati
te artificis, auro Arabico, pretiosarumque gemma- Petri aposloli oonfugiunt ccclesiam,perpetuae tutelae
rum varietate multiplici.putibundcB partis tegumina quaerentes patrocinium.Ipsum namque quem in pro-
studiose componi satagebant. Non obtegcndE tur- speris non cognoverant, in adversis operante ejus
pitudinis forma, vel refringendae libidinis flamma, summa honitate cum justitia, cuncti potentem ac
sed ut quihus ingratum erat quod licebat, eos acrius propitium recognoscunt,et eidem se graviter pec-
ureret quod non licebat. Qui cum hoc modo suam casse confitentur.suisque praetcritis et prssentibus
vellcnt incitare libidinem, mulieres dealbare et cis abrenuntiandovoluptatibus.DominoBernardoprimo
satisfacere putarent,ut praelibavimus,augebant cri- n patriarcha; Latino,emendationem promittunl devo-
mina criminibus. Mulieribus itaque nihil sancti, tissime,cujus fide mentis et orationibus, cum suo
nihil pensi erat in appetendis turpidinibus.Infruitae clero et caeteris fidelibus humillime Domino suppli-
enim, spreto viri thoro, in lupanari prostibulo in- cantibus, ut vcre credimus, residui sui populi An-
cestui serviebant. In biviis, in triviis, in competis liocheni misertus est Dominus. Celebrato vero di-
exquisitis potationibus, die noctuque invigilabant, vino oflicio, facto sermone, injunctisque mandatis
per plateas et per vicos se agentes, habitu etincessu quomodo se habeant, vel quid agere debeant, nihil
lasciviae, transeuntium obtutibus obsistebant, quo- gravius accidisse putantes,repente horribili terren-
vis aere mercabiles volentibussuccumbebant.NoIen- tur nuntio.Quidam namque a periculo ruinae oppidi
tes autem, quos ad suam impudicitiam irritare non Miragii divino nutu elapsi, ipsam civitatem cum
valebant,etiam dato pretio vix obscedere permitte- ejusdem domino et episcopo, cIero,etiam omni po-
bant.Hos itaquo perpetrata mala non plangentes,et pulo funditus cversam fuisse protestantur. Nec
plangenda voluntarie ac publice perpetrantes,auctor multo post recordatio oppidi Mamistrare, cum op-
99« AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. lOOt)

pidanis et majori parte civitatis. In feslo sancti A. rum gentium esploratores,ad illas Parthorumpartes
ilrictii, anteapossundali, mctum mulliplical. Quid mitterc deiiberat, quarum dominatores nunquam
(le Antiochcnis finibus? Quid de Cypro?
caetcris fraudati a rumoribus per suos eliam internuntios
pars tormentum pradicatur de disparibus. Metus Cbristian>c militia; prssidia ferrc solent. Ipsc vero,
ergotimoripermistusistamiseraeplebiingeminatur, dimisso ibi exercitu.cum paucis Antiochiam rever-
quod ubimaneantaut quo fugiant prorsusignorant. Eus accersito Antiocheno duce Radulfo de .-Vcon,

Ouaqucenimdio, horis despcralis instabant tcrrae- viro experienlis consilii.in primis quid sit agendum
motus. L'nde ad invicem ha?c pronuntiant : « ne- de emendatione,et dc statu tolius civitatis, cum eo
cessilas abjecta nascendi, misera moriendi, dura discernit de his eliam qua; cum domino et bella-
;

vivendi nostra necessitas. » Hi licet noverint Dei toribus fieri deceant ad belli necessaria,ipsum con-
potenliam nusquam et nunquam posso aufugi.eli- sulit.Dux igitur vicecomitem ad se vocari jubet.vi-
gunt tamen facilius esse cohabilare eum bestiis ex- cecomes practorem, praetor praiconem, pra;co judi-
tra.quiim inlus inccssanter aedilicia timere ruitura. cem.His advocatis agilur causa prffilibata injuncto ;

ijuocirca in vi:is, in plateis, in hortis, in virgultis, mandato domini principis rocantur majores,vocan-
dcsortis habitalionibus, aliis tentoriis pro domibus tur et minores. Nec mora, conveniunt. Dux itaque
suis potiebantur. Plures etiam, relictis civitatibus, pulchre eos alloquens,pra;sentis negotii causam et

de loco ad locum translationis raapalibus in campis
morabantur.Et qui patriarcha loei temporis omnium
peritissimus,per necessaria disciplinarum philoso-
phiai membra discurrens, desolatorum, otiam pene
de vita desperanlium corda, sancta; praedicationis
dulcedino rota,mitigavil.Ac lunc demum omni po-
pulo triduanum jejunium in gcmitu.cl spiritui con-
trilionisindi.\it,adjungons cliam mala opera vitare,
domini sui decretum indicat ita peragendum,si ip-
sorum consilio non displiceat-Auditacuusanegotii,
susceptoque decreto principis, omnium una fuit
senlenlia. Mensuratis igitur murorum ac turrium
dirutionibus, babentibus terras et honores, secun-
dum majus ct minus, reficienda praebentur. Prin-
ceps interim custodes cum cuslodibus, quos sibi
fideliores intellc.xit,lam in oppidoquam in civilate,

ac bonis omnibus invigilarc.Quid igitur operis? po- ut iturus ad bellum, diligentissimc poscit. Dcindc
pulus in Domini servitium rcdactus,lioc modo pcr- praemissis armis.aliisque belli etvictus necessariis,
hibolur.Comessaliones fugiunt,ebrictatcs detcstan- audito divino oflicio in bcatorum intercessorum ec-
tur,vitantbaidea(sw),exsecranturstupra,omnictiam clesiis.sancta; Maria; Virginis, Petri ct Pauli, Geor-
cullu corporis poslposito.habitu in cincrc etcilicio gii et aliorum plurimorum, facta oratione, accepta
mu!ali,de plateis in plateas, de ecclcsiis ad eccle- licentia, et palriarchali benedictione, Deo et do-
sias, semotim viri, mino, et patriarcha;, se ipsum et civilatem, et om-
semotim fcmina;, nudatis pedi-
buSjSolutis crinibus, pulsis pcctoribus, ubertim la- C nia sua commendans, valediccns omnibus,in expe-
crymis rigalis vultibus,de die in diem litanias fre- ditione profectus est. Hinc dominus in exercitum,
quentantDominomedullitus.Noctibussiquidemtam inde exploratores adveniunt. Interrogati, Persiam
in ecclosiis quam in cubiculis vacant instanter ora- gaudere ob ruinam et interitum Syria;, publice re-
tionihus ; dispersos revwcant, devios corrigunt, or- spondent. Ucfcruntque Soldanum Corocensem, a
phanis,Yiduis ferre solatium,et corum indigentiam sole et luna acceptis auguriis totius Persia: exerci-
supplere satagunt . suflicienti etiam hospitaiitate tum mandaret, et ipsam Syriam, a Deo derelictam
pauperum, inopum, et indigentium corpora, vultu signo lerrae molus,cum aliquantulo inhabitantium
hilari niluntur recreare, ac recreala datis oiunori- residuo, suo dominio ex facili posse subjici pro-
bus Quid ultra? Fructu pojnitentiio
e.xhilarare. fecto contirmare. Nova secreliora, admissi in can-
correcti, bonis opcribus adornati,a periculo terra;- cellis,soli principi cum interprcle, enucleare festi-
motus per quinque menses et ultra iraminentes, nant. Auditis gentium legationibus climinandi a
non suis meritis, scd Dei gratia liborati, Cuncti- velis, ne obstrepant, eliminantur, admittendi,
potenti referunl gratiarum actioncs,in Ecclesiasua sagaci consilio adniittuntur. Princeps crgo secum
la;ti. •
repulans, « jacula qujc providentur minus ferire,et

CAPUT II.
j)
post ronsilium sapicnlos non pcnilcre, legaliones >>

Princeps igitur memoralus, diruta tedificia sua legationumque causa seriatim suis indicans, quid
in castris etalibi visitans.perquantocius perquisitis utilius agendum sil ipsos consulit.Ventilataconsilii
necessariis, ea qua; defensioni su» terrai uliliora, causa ncccssaria, ad Cereptum festinare dignum
et hostibus propinquiora novit,etsi non ad plenum, ducunt. Audierant namque, fama narrante, Uama-
ad prffisentem tamen tulelam, rcparare ac munire scenorum regcm Holdechinum.cum .\mirgazi Tur-
maturavit. His peractis, redeunte a;slivo tempore, comanorum amirado decem milibus militum comi-
sicut mos est rcgiunis illius, proporavit ad fincs in ob fidelitatem nati Rodoam Calep pervenisse.
tatos
quibus ocius dc adventu Parthorum audire valeret, Sed res crat, ut ipsam, facta concordia, pro nece
et unde pernicius hostium lurmis occurrcre posset. Maledocti, molirentur Soldano tradere,si valercnt.
Pervenit itaque usque ad Fonlem Faris, ubi exer- Undo nostrates accelerant,ferventes concitato belli
citum suum sibi fore obvium pra^mandaverat.Ibiquc examine, ipsorum sententiam permutare.Quod ubi
eo Iractanlo cum suis de communi utilitale,diversa- comperierunt nostrorum ipsorum fincs attigissc,
I 1001 GALTKKII CANCELLAIIII BELI.A ANTIOCII. — PARS. L 1002
tiniore suhiicli uiiiiui sui liniiiluiii vncis iiulicio A vi IVirlior hoslis ingroriitiir.Qiiori fartiiiii niiii niiiii-

riissiniuhuil : iiiiiiil ciiiiii, inissis ;iri |irinciiicm in- iiium inliilit limorem popiilaribiis. Ingressi illico

ternunliis.ol) liniianduni la'ilus ;.iiiicili;c cuin ipso, ri.imiiiaiii oppirii exponunt, fortioribiisquc vilK-c,

el conlraParlliicum hostem se vcnissc expugnatuni. quibusdam expositis, quibusdam interemplis,ipso-

Doriechiiiusaute:n,licel viroruniChrislicokuaimPar- rum inter se distributis opibus, ibidcm custodes
thorunique polentiain formiriabilcm vcrcrelur, ma- suos arihibcnt. His pcractis, Fisaricnsis amiraldis
luit tamcu simnhita paec cum Christicolis concor- confisi amicitiam, apud ipsum volentes hospitart,
ad pcrniciem, (luam Parthis
dari, ut ipsos riuccrct Sisaram acccdobaiil. Ipso aulem liaud immomor
acquicscere, quos miillos crurieliores sibi, in pace Ilammensium incommodi, utilius secum reputat,
quani in bello cognoverat. Loco itaque assignato ipsis extra hospitatis pra;bere ncccssaria,quam in-
convcniunt. Ibique lirmatis conventionihus quasi trantium ferre incommoda.Timebatenim in suis re-
amici racli sunt. Disponunt igitur, contra hostium bus rcdundarehostium s;cvitiain,sod multomagisse
tur;nas quo ulilius sit eunriuiii,sori similiter;Dama- ipsum vcrebatur foro necis pra:dam.Pr;oinisit igitur
sccnus enim ari loca utriusquo IbrtunK sibi suisquo fnitrcm suuin, ul fama rctulit, Barbara,muncra ic-
utiliora ire pr«monet; .\ntiochcnus
vero, ad illa rontibus equis comitatnm,quo pretiosioribus Burso-
quibus recta fronte,hostescitiusaggredi potuissent. n nem prajdonaret, cajterosque magnates, prajsentatis
Quiri singula? prineipis stat sontcntia,cui jam prcB- aliis,acceptos sibi redderet,et ut co mediantc inter
riictum fncratexercitum barbaiorum pcr Salobriam ipsos firmaretur fojrius amicitia;, ita tamen, quod
vcnturum Sysaram, quK antea tribuiaria et nostris dum dominusSisara! maneretprffisidiooppidi,frater
scrviensjam versa fuit in conlrariuiii, illorum con- ejus,inriigenasciensaditus ot recessus patria>,ricvas-
fisa sufTragio quorum postea, actionc ulriusque tationi bellique necessarios, cum ipsis proficiscere-
partis,passa est dispenriia.Tanriem nostratcsmissis tur,riux eorum itineris,etprovisorutiIitatis.Sed utin
exploratoribus contra hostes, Apaniiam proficis- sequentibus dicam, Domino oporante, eontra spem
cuntur. Ubi velut filii et pureiites sucietate hospi- corum ros versa est in contrarium. Frater, fralris
talitatcm,vinculo etiam dilectionis intcgra; vidcban- imperio oblemperans,iujuuLl.am sibi negotium lae-

tur convenire, licet numeri ac probitatis dilferant tus exsoquitur. Exercitus autem ante cavernas Si-
quantitudine; pars etenim principis ultra duo mil- sari;B eastrametatus, iterum factis potationibus de
lia pugnatorum non poterant inveniri ;
pars autem die in diem,a longe positis e.xcubiis nostrates bello
diversae societatis a multis reputantur oequipollere laeessere tentant. Princeps igitur Christianitatis
decem millibus. IIkc autera quori inajns numero, sacramento, et fraterna regis dilectiono conjuratus
probitate quidem minus obtinehat. Siquidem ante tam proiluriium quam et ad belli aditum, erutione
Apamiam castrametati, per duos menses morati C oculorum interposita, geueraliler omnibus suis ab-
sunt, antequam eis certus Parthorum nuntiaretur dicat. Quo audito,pars hostium arrogans, ex inspe-

accessus. Mense veroAugusti,liurno Parthorumdus rato, Cafarda castrum tribus loucis a nostris se-
militiip, stipatus valiriissimis pugnatorum agmini- moluiii attigit quod s»pius aggrossum, licet pars ;

bu3,ullraEuphraten jam vcnisse,atruciterpartcsSy- interior crcbris sagittarum ao lapidum irtibus di-

ria; invasisse nuntiatur. Quod ubi princeps verum risquc vulneribus premeretur, ea vice capi non
esse comperit, regi Hierosolymitano, comiti Tripo- potuit. Sed quodam illorum amiraldo interfeck) et
litano, suis notissimis internuntiis, cum litteris pluribus vulneratis, reversisunt ad exereitum,
hostium adventum locumquc nominatum,
sigillatis asserenles ipsorum dolorem vindicta posse minui.
non multnm a nostris distantem apud Salinas indi- Qui cum molirentur quomodo atrocius nostros ag-
cat, ubi faclis potalionibus, caiterisquc voluptati- grodi fama nuntians
potuissent, rogis adventum
bus,crescentislun£R augurium exspeetabant, horta- proximum ipsorum aures perculit. Ipsi vero non in
turque eos pro suis viribus, cum celeritate, Chris- virtute sancti Spiritus,seri in multitudine exercitus
Rex itaque probitati
tiana; militiai adesse praesiriio. confisi, antequam rex accedat factis agminibus,
semper intentus, haud segniter agons, eodem die, habiliores pra^Iudio ad tentoria nostrorum dirigunt,
praemissis nuntiiis ad comitem ne moram faciat, n acies de more ipsorum ordinata; sparsim subsequi
quam citius potest ipse subsequitur : prc-emandat rieliberant, loco assignato, Bursone duce ipsorum,
tamen principi cum juramento Christianitatis et cum maximain expugnatorum romanente praesidio.
amicitiam fraternitatis, quocunque erant, vel ubi Quid ultra? Vibratis jaeulis, emissis sagittis, fere

consistant ne eos sine ipsorum adjutorio aggredi in casta nostra cursitant.Quo visoprinceps memo-
praesumant. ratus, velociequo residens, exempto ense castra
CAPUT IIL suorum circuit, asserens « Fide Dei, qua vivimus,
:

Interim hostes, ut fama pra;ciait, per Salobriam si quis egredi jam prassumpserit, meo peribit gla-
profeeti, acceptis ibi necessariis, Hammam perve- dio ; » quin imo, praecepit unicuique armata manu
niunt. Quod cum reperlssent ex parte soldani riari et vigilantianimo pro castro suo stare nec tamen ;

sibi ne habere minisaut precibuspotuissent,stipati prffisumi uUo modo vel signum conflictis ipsis de-
armatorum valiriissima manu, illud invadunt stre- monstraro. Mirantur itaquc Parthi, gentem bello
nuissime. Invasumque undiquc, truncatis pluribus, promptissimam, injuriffique semper impatientem,

Patrol. CLV. 32
1003 AD GODEFIilDUM API'END. 11. — MONUM. DE DELLO SACRO. 1004
toties sagittisprovocatam.toties conviciis atfectam, A itaquidem pulsant, quod factis muii dirutionibus
tam patienler ferre, quod dimicandi signum non ingens prsehetur aditus. Mox introgressi,pra?senles
ostendat, ct quasi illoruni timore devicla jam suc- suos interemptos, et pr.-eteritos vindicandos, quos-
cumbat. Quidam ct noslrorum, id facti timiditati dam interficiunt, quosdam altioris fortunae reser-
reputant; nonniilli autem capacioris ingenii, hoc vant, ul itisos pro vietoria" palma soldano pr.Tsen-
fleri de principibus induslriaconjiciunt,ul expioralo tare valeant. Sed prospera illorum poslea, Dci gra-
congrui temporis articulo, non admonitione hos- tia, cessere in contrarium. Castro illo funditus di-
tium, nec prajsumplione virium, scd sui, regisque ruto, perfinia devastando et truncando quos inve-
in proximo advcnientis, dispositione provisa, inge- ninnt, ad Marram pcrvencre, quani autea dcvasta-
nioquc c.Tpedienti,eos inipetere prKvalcant.Sa-pius verant. Ibiquc quasi in propriis remanentes,ingenia
etcnini, ut eiceplum est, pr.-cvalet in bcllo cum au- (juibus Sardonas capi posset,studiose prajparabant.
dacia et ingenio pugnatorum paueitas,quam inlVu- domino Rotgerio principi, exis-
Ila^c et his siniilia
nita ct vacillans armatorum multiludo. Quo audito, vi-
tenti Antiochia;, cito rcvclata sunt.

CAPUT IV. rili audaciamotus.sua tantum comitatus domestica

Interea, fania narrante velocioro faeto, regem familia,secessit ad Rubeam,pr.T3cepilque suis omni-
Bilduinum Pontiumque coinitem viriliter celeriter ^ bus, absque omni dilatione et exonioillic tendere ;

aceelerare eompe
compertum esf. Burso ifjitur dux dolosa; m patriarcham precatus esl cum
dominuin aulcni
calliditatis, retroeodeus lugam simulat,et quasire- summa devotione, illo pervenirc, ut suo officio et
patriare volens, per parles Sisara divortia faciendo, bcnedictione potiti,liberiuset securius Dci militiam
ad tempus suam occuUavil nequitiam : ut nostris rc- exercere valcant. Mense igitur Seplembrio, die Do-
trocessis ac separalis, valcrent tulius diruerc niar- minica, ante diem festivilatis Exaltationis sancta;
chitima municipia. Interim rex, de more pristino crucis, Antiochcnus, loco assignato Philacabas pa-
cymbalis resonantibus, tubis ubique elangentibus, triarcha festinus adcst. Distincte ctapcrteDco ma-
castra nostrorum ingrcssus cst. Statimque ut rex gis placita quam hominibus loculusest. Quidquid
compcriit hostes recessisse, admodum se sero vc- eniin reprehensibile,et quidquid Deo contrarium in
nisse conquestus est. Brevi lamen suinpto consilio, eis noverat, ibi quidem non tacuit, sed, sicut decel
cum ignorcntquo eos subsequi et ubi invenirepos- patrem, argnendo, obseerando,increpando, qua; vi-
sint, quoddam caslrum ea vice Parthis subdilum, tanda sunt et quae sectanda ipsos edocuit. Dco et
Gistrum nomine, oppugnatum ire deliberant, msti- domino patriarchse sua peccata fateri non erubes-
mantes eos hoc facto ad bellum posse revocari. cunt. Injunctumque est unicuique a domino patriar-
Nec mora,nostrates illuc perveniunt.Repente ordi- cha vice vera; pujnitentia;, pro posse cujusque, cum
natis agminibus pcrcircuitum,tam oppidum quara C Dci auxilio plenam justitiam tenere, tali, inquam.
suburbium aggredi strenuissimesatagunl; tandom modo ut qui in illo cmineiiti bcllo inortui fucrint,
suburbium ictibus ensium eomprehensum, partim sua absolutione, Domini quoque propitiatione, sal-
diruitur, parlim igne comburitur. Perses vero,Iicet ventur; cl qui rcdierint, in proximo festo Omnium
fumilerarum nubium iiitiinationc,propriorum ocu- Sanctorum,statuto concilio omnes conveniant, con-
lorum suorum intuitione.exustionem cjusdem mu- cilio Antioclii^c Ecclesi.-e inter se, tam in rebus pos-
nicipii a nostrisob illorum dedecus factam csse in- plenam
scssis quain et aliis, juslitiain facluri,hoc
tellexerint, verentur tamen illos aggrcdi, quos an- tanien supplemcnto quod si plenaiii, per ignoran-

tea invaserant. lloc namque judicio, pro ingcnio tiam vel impotentiam, adimplcrc nequiverint, illo-
audaciae etprobitatis sccum reputant quidquid anle rum consilio et judicio qui secundum justitiam ca-
castra pro inerlia et timiditatc duxerant. Cum au- paciorcs veritatis fucrint, acquiescere non rcnuant.
tem nec venerint, nec rumor audiatur ubi mansc- Sic tractum cl iujuinlum, ab omnibus concessum
rinl, agitur qnid super hoc fieri dcccat. Pars igitur est, et singiilaliin manibus oinnium inter
junctis
illaqu;c magissperabalbello acquirere quam domi manus patriarcha;, Deo el eidem lide promissum
sibi reliquisso, ropcnte subsequi bonum esse con- est per induciam et Ecclesiae propitialionem quod :

firmat. Pars cujus animuin res possessa dulcedine si fortc oberravcrit, per emendationem et satisfa-
[)

revocabat, cum hostis sit copiosus sitque valde ctionem EccIcsi.TD eos salvari posse.
fortis, unumquemque ad propria rcverti,causa sua Ilis pcractis, vencrabilis palriarcha missarumce-
tutandi municipia, utilius esse judicat. Rex itaque lebrans solemnia, pra?missa populo sibi commisso
Hierusalem cum suis Tripolitanis Tripolim, Dama- peccatorum absolutione, omnes patriarchali bene-
scenus Damascum, princeps Ar.tiochenus Antio- dictione confirraat, ct ipsos spirituali diligentia;
chiam reversus est. Ncc i.l fieri istorum polentia cpiscopi Gibbelli, ad bellum simul pergentis, hu-
intelligimus,sed illius procul dubio qui societatcm millime commendat, ac salutalis omnibus Antio-
Bclial a nostris separari vuluit. chiam repedal, assidue Domino supplicans ct ipsum
Nec multo post partes Sisaria; hostcs tyrannidem deprccanSjUt qui superbos humiliat etqui ab inilio

exercendo, quadam die castrum Cafarda, quo Jam bella conteril, ab impetu populi sui contcral ad-
damnum eis contigcrat, invadunt atrocissime.IIinc vcrsarios.
invadunt, illinc petrariis aliisquc machinamontis Scquenti autom die, expositis circumquaque cu-
 1005 GALTEUll CANCELLAIUI BELLA A.NTlUCll. — PAUS 1. lUOO
stodiis, agmina sua confidenter princcrs jubet pro- A Deo vindicante non differatur intcritus. » Cumquc
cedere, illicque cito grcssu leuderc quo Parlhos, pcrgcrentordinalisaciebus princcps generalilcrum-
vicinorum revrlatione, jamjam vcnturos audicrat. nibus pricipit, ut nulli cupiditate divitiarum moti
Cumquc parati in hostes irruerc assignato appro- ad rapicndum se inclinent,scd,sicut decct bellantcs,
pinquassent loco, cum ipso non inveniunt quos suam prolegendo,salutcm,hostium nitanturperdcrc
pcrdcrc jam quocrebant, antc Hapa eastramelati feritalcm. Pra-sul cgo memoralus, huic salubri scn-
sunf. Mane autem ex|ilcto, vivificcc crucis missarum tenti;o resistentcs corporali vindicta merito debere
cujus cxaltationis fcstivitas co dic contigit,
efficio, puniri pr»dicat, et quod intolerabilius est, perpetuo
Willermus episcopus Gibellcnsis, vir per omnia Liu- anathemalo feriendos confirmat. Sic factus, unum-
dabilis, populum a Dco sibi oommissum, verbiset quemqup ad cerlamcn accingit amimosius.
exemplis eidom festo congrucntibus instruxit, mo- CAPUT V.
nuit ct armavit. Quid ullra ? Omnes cum summa Interim contra arma nostrorum, sojis vibrante lu-
devotione ejusdcm Dominica; cruois lignum sacra- minc.Parthorumluminaobtunduntur,a3stimantium
tissimum, antequam itcr arripiant, properar.t ado- ol dicentium ibi non esse principem, sed tuentium
rare cujuslicentia et benedictione muniti, pra;mis-
; marchiam gyrovagorum plcbem.Burso itaquc,ipsos
sis exploratorum speculaloribus, ne subitus hostis
P a tergo rotortis manibus, ad se funibus adduciim-
in eos irruat, ordinata acie comilis Edessani, ex perat. Nec mora, vexilla principis prodeunt quae, ;

dono principum, piimi iclus in bcllo primatum ob- Deo rectore, sic a Parthis videntur dilatata, ut de-
tinentis, dispositisque ca;teris agminibus, ordinc albatis militibus et vcxillis, ipsam terram circum-
belli necessario, viam arripiunt. Repente Theode- quaque tegi crcdiderint.Durso tamen suique,omnes
ricus Barneville unus ex speculatoribus, festinus ad- erroris scarie imbuti, cum fratre suo et vi nimia
est, vultu hilari sic locutus « Ecce quod quK- :pugnatorum, ut ibi nostri resistant, montem, no-
rebamus, ecce quod cupivimus, divina operante nunc Daniz,asccndere non d-irerunt. In cujus cacu-
gratia ubi nostra figere tentoria disposucramus,
: mine eminontis mathcsis falsorum deorum auxilia
in vallc Sarmiti circa fontes, ibi hostes sua par- sibi adessc invitant. Tandem ipsum montem non

tim jam flxa, partim adhuc figenda explicant. » solum se ipsis, verum etiam divitiarum multipli-
Ah hoec princeps « In Dei noraine, ad arma, mi-
: citate visi sunt onerasso, Tumbaret ultra montem
lites! Sie fatus, virili fretus audacia, de acie ad cum sua acie latitantem pra^sidio. Caeteri vero, in
aciem celeri vectusequo cursitans, omnes admonct tentoriis ot extra prsesentiam divitiarum capti, suis
debere jam lajtari, cum certamen sit paratum, quo quidem, maxime autem principum suorum confisi
exercerideceat mililis officiuni. Imperatigitur arma viribus, superbepra;stolantur;quod nec poenitentia
bajulari, nec ulterius dilTcrre paratis. Illico praesul C juvatur, quia sera ; noc suorumprotectione releva-
memoratus, crucemDominici
in spirifu humilitatis tur, quia perdita. Adest namquc Rotgerius Chri-
ligni venerabilibus gestans manibus, totum circuit stianoB militii-e princeps elegantissimus, cum sua
exercitum, quam dum ostentat omnibus, asseriteos acie hostibus ferocissima, personantibus tubis por
in proximo per virtutem ejusdem victoriam adeptu- media castra, captos suos liberando et hostes ob-
ros, si prompto pectore in hostcs irruant, et in Do- truncando, divitias quasi fimum reputando, ad
mino Jes.u credentes certaverint. Continuo omnes montem, quo standarum et roburipsorum conglo-
corde et ore simul proclamantes " Sancte Deus, : meratum fuerat, iter dirigit. Comes vero Edossanus,
sancte fortis,sancte et immortalis,miserere nobis,» Fuidoque Capreolus, ad primos ictus ordinati, a
genibus coram ligno Dominico procum-
ter flexis sinistrisantecedendo, asserunt se, alterum recta
bunt, etipsoreverentissime osculato eidem se com- fronte super montem, alterum ex obliquo hostes
mendant. Hac consolatione muniti, boc signo si- impetere. Burso autem divini terroris jaeulo sau-
gnati, iterum atque iterum ipsam crucem salutan- ciatus, cum fratre suo et familiaribus, quasi bella-
tes, celeriterequos ascendunt. Princcps vero, intre- turus descendens, viriliter resistere montemque
pidum gerene animum.manu cajteris silentium in- tueri prsecipit seipsum, cum quibus potuit, fuga
dicendo, sic loquitur ipse : mei et u deliberat. Interim, hinccomes, inde Guido in primo
c Eia ! fratres
commilitones, tuque manus accedamus impetu fractis canceis, astrictis mucronibus hostes
pedestris,
jampropius.Mementotequantalaiide,quantavenera- percutiunt. Unde clamor,luctus, et armorum fragor
tione, quanta etiam litterarum commemoratione utriusque partis befiantium aures sic obturat ut nec
acta proborum virorum toto mundo ascribantur amicus amicum, nec frater fratrem intelligat. No-
memoriae. Ecce tempus adest quo vigor et probitas strates autem non clamoribus territi, nec labore
nostra vigeat, quo nomen nostrum victorabile su- devicti, pari audaciavires resumendo, hosteselimi-
per barbaros, orbis per climata clarius elucescat. nant, eviscerantet obtruncant. Quo viso, Tumbaret
Attendite etiam quialegitimecertantibus a Domino ex obliquo sinistrorsum prosiliens splendenti acie
coronajam promittitur. Festinemus igicur in ipsos trecentorum militum comitatus, post aciem prinei-
ingredi, et fractis lanccis, qnantociusnudatis ensi- pis cursitando, cum ipsam nec impetere audeant,
bus circa tempora accedamus vicinius, ut crebris nec crebis ictibus sagittarum ab inccepto gressu
nostris ictibus illorum superbia prostcraatur, et dimoverepossuntjTurcupuloscontraipsossagittau-
1007 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1008

tcs, plus cilis grcssibus intra nostratcs mcrgi fa- A. numcrum ? Cum sint innumerabiles, apud nos
ciunt : es ipso impetu cohorti Roberti Fulcoii pauci reputanlur. Princeps veropertres dies cam-
Retrorsum inccdenti.recla frontc obviant. Quam pum obtincndo, coram ipso allali.s opibus, quod
cum intuiti fuissent, Rotbertus Surdevallis, Bocar- dccuit tantuin principem sibi rcsorvari pra;cc[)it,

dusquc, raililes egregii, non veriti dcsperata: gentis ca;tera dividi, sicul dominatus et mos ejusdem
expetere fcrilatem, subilo inmedios bostcs se con- curiao cxigit.
ferunt,obtruncando perfidos, demum ct ipsi obtrun- Ilis peractis, princeps antc se diversarum gaza-
cati Christi martyres cffeeti sunt. Rotbertus vcro rum copia, captivorum pr.cmissa multitudinc, Deo
non moralus suorum ulcisci sanguinem, strenue supplicando, suisque omnibus gratias agendo, el
dccertando succisis loris equi sui, sagilla saucialus quod Dei scrvitium virililor sapienterqu.? pcrcgis-
occiilit, cohorte illius peniiusdissipala. .Vlanusado- sent, piae patcrnitatis amore omncs licenliavit.Pri-
loscens, Guidoquc Frencllus simul incedentcs voce matibus aulcm ad propria redeuntibus, uxoribus
viva hiTC pronuntiant « Commilitones nostri gro-
: suis ac liberis visitatis, ad tractandum de Chrislia-
batissimijjan.jamnostrisferendum cstsubsidium. » nismi utilitate, concilio Antiochena; Ecclesia;, tem-
Mox intromissi, peracto lanccarum officio, ielibus porc assignalo, Antiochiam rcverti pra;ccpit. Ipsc
ensium dcfunctos nostros rolinont, vivosque iiiius ., vcro cum manifesta victoria; palma rediens,pcrrura
aciei protegunl ; vicissim tamen hinc cl indc san- cl castcUa, cum hymnis ac canticis ab omni populo
guis immensus fundilur. Inlcrea nostrorum acics, luiluscxcipilur. Cumque appropinquassctAntiochia;
lamdextrorsumquamsinistrorsum,Parthorummul- urbi veneranda-, per totam civiiatem sonus adve-
titudinem undique fremcntum intuentcs, parivoto, nientisinlonuit.Sanctarum itaque reliquiarum pra;-
C11P.ISTE Jesu! proclamanles, in mcdios hostes ir- ccdeute ordine, venerabilis patriarchacum suoclcro
ruunt. Im primo aggrcssu, divino fericnte ghidio, ecclesiastica instilutione decoralo, virorum ac inu-
hostilis clamor, antea liorrilex el iinmcnsus,divcrso lierumsequentc mullitudine,exiiteioliviam :» Dcum
modo,moricnliumcrebris singultibus commutatur. timo,elmandataojusobserva(£cc/<;.xii,13),»vocibus
Quid singula?Quidam divcrsaj illationis poena,necis angelicis personantes,ipsumsuscipiunl,collaudant
fiunt materia; caeteri vero divina! ultionis jaculo ac vencrantur. « Ad honorem summi Regis, et ad
pcrcussi, lcrga vcrsidiirugiunt. Prinrcps igiturDeo cffccluin sui ivgis, liber, servus ct ancilla gratulan-
devotus, ipso dieper virlulem saiiela' crucis viclo- tur dio ilia. » Interim divcrsarum nationum popu-

riam adoptus est. Felix belli campus, Domino lar- lus, innitunturcoronare civilatcm floribus. Quisquis
glenle, eidem aperitur. Ipse itaquc, prout diguum carum seu rarum ornamentum habeat, tunc non
est, cum domesticis laudesuorum, in campo rema- celat, sed rcvelat, quo victori placcat. Vicos ster-
nens, protinus ad iuscqucndum cBleros dirigit.Oua C nunl et plateas ornamcntis scricis, auro, gcmmis
in rc,pra3 caeteris acies bcati Pelri laudis nomcn ob- adornant, ob advcntum principis. Divcrsarumspe-
tinuit. Ibi quidem planilios ita fuit partim mortuis cicrum tanlus odor funditur, quod tcrreslris para-
obsitacorporibus,partim camelorumcaeterorumque disus possit dici penitus. Princcps inlrat ;
plebs re-
animalium divitiis oncratorum referta multitudine, sultal laudibus hymnicis ; Deum laudant, hunc sa-
quod nostris occidcudi impodinicutuin, fugicnlibus liitanl vocibus altisonis, Sio ad lcmplum SancliPe-
cxstitit evadondi subsidiuni. Noslri tamen porcu- tri pervcncrc parilcr, ubi landcs Deo Pulri porsol-
tiendo, vulncrando.oblruncando.infra duo inilliaria viint alacriler. Ergo princeps ad allarc fcrt vcxillum
ullra Sarmitum hostes inscquuntur. Tandem victo- triumphale ; offert illud spcciale, posthajc minus
res reversi, diversa ferendo, mittendo,
duccndo, principale. Adorato Deo vero, reddidit grates omni
opibus onerati, Deo Creatori gratias agendo, ad clero, prece cujus decoratus, victor exstitil beatus.
ipsum dominuin Rolgoriumprincipcm campum ob- Ipso valvas cxounle, clamant omnes cordis vocc :

tincnlcm, cxhilarali pcrvcniunt. Quid refcram ca- << Salve, rcx ! alhlela veri, tc formident hostcs IJei,

plarum diviliarum scricm, cum ncc modus, ncc va- D tibique sit continua pax. salus ct vicloria, per sa'-
rietasabullopcrpendatur?Quid hostiumoccisorum. culorum s;ccula Amcn. » !

PARS SECUNDA.
Princeps volde probus Uotgcwus Anllioclienus
Qualiter occubuil, Gautcrius hic recitavit.

INCIPIT PROLOGUS. inoda causam inlulil. Ulud voro doloris dolorum ae

Inter diversos prisci t(!inporis bcllorum cvcnlus, totiusinl'elicilatiselogium,quod ropenlinacalamita-
profectoillorum aliquis ab hialoriographis assortus, lebclligeram parlom llolgcrii Antiochenorum prin-
seu mocstitia; seu gaudii mcntibus audilorum quo- cipis,ipsumqucprincipeni,molecriminum exigcnto,
1009 GALTEini CANCELLAHII BELLA ANTIOCH. — PAHS II. mo
siibintruvit, ita fiinditus gauilia rcmovit totiusquo A vitiis voluptatibusquc noxiis rosistendn. bellatorcs
miscria; terminos modumque oxcessit,utncc vorbis Doi (ieri incipcrcnt, quatenus in connictu contra
cxprimi, nec raento eoncipi valcat, quotquo qui- porfidos armis fidci pra^muniti, et Christi milites,
busquc pccnis et inaudilis mortibus extorniinii iin- cx ro dici potuissent.l'rincops veroea vice,prohdo-
manitatcm nostris intulerit. Undo neccssario fatori hirlaudondo non audcnda.ctpra^sumcndo agcre non
cogimur quod nec historiographus ad plcnum rci agenda.sui equidem suorumque salutem ignorans,
seriem describcre valeat,necaliusaliudqucmdivina lanti patris documenta suaj temeritati postposuit,
fuisso ultione diccre priesumat. Vcrumtamcn no ncvc timore hostium trepidassc, vel ullo modo
pcnilus a mcmoria labi vidcatur quod dignum posso nccli vidcretur,cujusqiie juris effectibus pr;c-
rolatu audilorum saluti possit consulorc, mutato tormissis,et in sc ot in aliis sibi subdilis nocontia,
slylo primi bolli, prosperc succodentis, ego ipse ac nocitura quibus pr.olicbantur, emcndarc tunc
Gauterius caneollarius,utriusquc fortunfcparticeps distulit.Rogatus cliam a multis affectu pietatis.et
cxistons, experlusque magis noccro carnis prospe- admonitus remanore, palam disseruit, se neminem
ritatom anim» quam adversitatcm corpori,partom ibi diutius pr.TStolari. Molusque quorumdam con-

secundi codcntis in conlrarium doscriborc curavi. silio baronum, res quorum hostes assueti singulis

cum ipsius adjutorio qui,nullispr.:eccdentibus bonis ri annis devastare, eo etiam temporc devaslabant
moritis,et lldcm ot amorom sui inspirat,ut ea qu:M vocatis ad se demcsticis curias^susque gentis pra?-
sibi fiunt placita implcrc valeamus.Prin.um itaque ordinatis, inconsulti animi vicc fruens, de frugi
divin» legi obtcmperare volentes admoneo, non loco cum tentoriis ad inutilia transire disposuit.
gloriari in malitia, nec esse polcntos in iniquitato Patriarcha vero luce veritatis intuens communis
{Psal. Li, 3), sod nec unquam in suisbonis actibus utililatis cffoctum,cum ipsum principem pluresquc
suporbire:hoc enim vitio de ipso fastigio pcrfoclio- alios inemcndatos, et contra justitiam iro persen-
nis dejccta; sunt animoe, eodemque et nos Dco sisset,evidentissimis rationibus,eos ubi erattimor,
ingrati, et immemores sui beneficii ex eventu prio- non trepidare, et ubi non erat, trepidare compro-
ris bolli nostris viribus victoriam imputando, in bavit,et quod ante figuratalocutione praidicaverat,
secundo quidam subito 1'acti necis
dotcstabili, aperte principi digilo, va3 va; illud demonstravit,
matoria ;
quidam voro diro longoque cruciamino sicut eidom majorique suorum parli, non multo
reservati cecidimus, sicut in subsequenti tractatu, posl contigit.Princeps itaqucvoce beati viriquoquo-
pro capacitate nostri ingenii vi carceris habetati, modo territus, prcesentibus his personis, videlicet
posteritaf is memoria; commendando designabimus. prwfato patri, archidiacono, et docano, curiseque
GAPUT PRniUM. capollanis, commissa quibus in mundi ludibrio
Forte Ibrtuilu contigit .Algazi Turcomagnorum '-'
vixerat, sccrotius in voce una confitcri
tentorio
erroris ct desidia) principcm, bellico apparatu An- non crubuit ; et utinam ad salutom Res quoque !

tiocheni honoris partes marchitimas attigisse.
audito,princeps suis undique congregatis Artesium
pronciscens,dominum Bernardum primum patriar-
cham Latinum illuc usque subscqui, supplicando
rogavit.cujus sacro dogmati ot consilio si acquies-
ceic fidcliler voluisset,ibi Balduinum,Deo vocante,
Quo suas ibidem scripto designatas pro velle suodividi
et erogari, si contigisset cum in bollo mori, coram
eisdem imperavit;et hoc utinam ad salutem! Pator
itaque memoratus.hujus actotiuspopuli infirmitati
compatiendo, vicc beati Polri functus,modum verse
penitentiaj perpetrata, inquam, mala plangere, et
;

Hierosolymorum regem exspectando, proinde sibi plangenda non perpctrare cidem principi, omni-
:

suisque consulere potuisset. Erat enim oo tempore busque suis generaliter injunxit;familiariusautem
situs loci victu potuque abundans et salubris, pro vita; mcritis profutura, injunxit in Domino.
nostrffique parti parentes ac tutos pra?bens aditus; Sic eisdem patriarchali benodictione signatis, va-
hostibus vero e contrario.Densitati etenim vallium ledicens omnibus, fusis lacrymis, crobrisque sin-
monlibus intermistis, scopulisque singulorum gultibus ab imis curdis crutis,pro populo Dei eso-
urgentibus aditum,et situ et accessu illorum parti raturus, ad ecclesiam remeavit.
magna; ruinee essentialitcr prajbet indioium. His GAPUT II.
])
utrinque officacis animi vivacitatc inspcctis, Patri- Nos aulem sinistro omine in pra;ceps rapi, non
archa vir vits vencrabilis, morumque honcsitssi- attondcntcs suporbosmeritodejici.humilescxaltari,
mus,in celeliratione diviniofficii,prophetia; functus quasi lconibns forliorcs, tigribusque immitiores,
adminiculo, de gestis rebus et de gerendis, eidem ad Agrum sanguinis castrametaturi, iter extor-
principi omniijuc populo sermonem edidit. De simus. Agrum, inquam, sanguinis, et re, nomine a
omnibus suppllcando utillas
gestis,patorno affectu vulgo nuncupatum ubi aliquandiu immorantes, de
intuendo morescorrigerent;degercndis,pr;edicendo dio in diem victus poliisque naturalis indigentia
futura, etexhortando, ut non suis viribus impu- coacti,non vi hostium nobis illata, sed raritate
tando, sed ad correctioncm morum conservato utriusque in illis locis exigente, mittebamus alio
Ecclesiarum jure, redditoque, vel pacto reddcre, ubi et undc, intus et extra castra existentes,posse-
tempore competenti.cleri actotiusGhriiLiuni populi mus indigentiam expellere.Tunc quoquead castra
justitia comitante. His modis,et aliis bene agendo, extera munienda, quidam nostrorum missi sunt.
10(1 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1012

Quod hostium lurmasdiunonlatuit;missisnamque A. mavit : « Adeste, sodales, adesto, subnixi militis

exploratoribus, quasi volatilium venditoribus, esse viribus. » Nec mora, conveniunt, eique altorum
noslrum quorunque modo se haberet, cisdem re- equum attribuunt quo asrondente, vibrato ense
;

versis, relatione lacta, ot dominus et primates, sociis inquit, allatum dolorem vindieta posse
i<

quasi propriis oculis inspexissent, lucide intendo- minui. » Mox illis junclus, iterum simul in hostes
bant.Ipsi itaque dolosan calliditatis viri.utdissimu- irruunt;robur vero.illationc sibi facta priori simili,
larent quod moliebantur, videlieet ex insperatonos pulsat humum.protectus elypeo,Dei.juvamine vitat
invadere, palam ordinatis aciebus,habiiioribusque exilium.Quid de sodaIibus?Ictus militia' probabiles
pr.Tludio jam pra"missis,quasi obsessuriCereptum, (|uiquo suo loco, donsis hostium gregibus, strenue
spectatum veniunt, ob boc itaque ut spectcnl, et inf'erunl..\liundc etiam.Manusojusdemcastri domi-
spectentur. Spectent, inquam, exteras meatuum nus, familia domestica comitatus, virilitcr egisse
partes, et interiorum caliium accessus, quibus sibi cornitur; nam hostibus resistendo, vice muri frui-
tutius, et nostris damnosius principem aggredi tur;ct in leo perhibetur.Quid de ca?teris?
sequendo
potuissent spectentur autem, ut ipsi multitudine
; ultum venicntes.prioresprioribus inagenda millia,
exercitus gloriosi habercntur,et nos a solita probi- et prfficssc otvidcricaptabant.Sed ut verius eloquar,
tateropulsitimoromultitudinisdofepissevidercmur. -n non uppcnditii,scd nuturales milites in dandisicti-
Quod in brevi, non vi illius muUitudinis, scd com- bus et prosternendis hostibus singuli singulispro-
missis et sceleribus nostris exigcntibus, justo Dei desse, ex re Christi miiitcs fieri satagebant. Multi
jndicio, in nobis completum est,ut paulo post,non tamen vocati in illo connictu, non strenue decor-
ex me, sed nutu ot auxilio Dei dictante, edisserero tando,sod nutu Dci rcsistondo,eonvaluerunt.Nostri
conabor.Prius autem,neprolixitato verborumvidoar voro, cjusdem nutu, non fcrentcs immanitatem
rei ordinem prteteriissc, sequitur; primatos ad hostium,sole vergcnte ad occasum,quisque tam in
Cereptum circumcirca sc ducendo militesCcrcbitas castro quam otalibi,arfectunimioqua!ritquicsccndi
manumque pedestrem illius castri, et quosdam ex aditum, haud immerilo;ibi enim minusdamnum.
nostris, qui noctc illuc ierant more propugnato- majus majori damno exstitit. Magis etenim paupe-
rum prope se, quasi bollo eos lacossentes, subito rcs cx minimo quum divites cx maximo l.iedi cre-
inspiciunt.Quibus inspectis hostcs, licel 60 milli- duntur. Ex his ilaquo in castro quidam hospitati,
bus militum vcl ultra, vallati viderentur, rctentis quidam in exorcitu suo reversi sunt. Rcfcruntque
tamen habenis, ac de parte pendula sumptis arcu- curialibus actadiei praiteritaB militioe illuxisse,undc,
bus, parmisque ab humcris ad brachia, a brachiis ut mos militum inolevit, quisque conqueritur ibi
ad pectora revocatis, quasi animo titubantes, et non fuissc. Quo audito, princeps citissime proceres
quasi pungere metueiites, terga vasi fremendo so C ad se accersiri jubot, ut supcr imminenti negotio
habcbant. Sed res erat tccta fraude et industria,ut pro relationc in conflictu existciitium, cum ois de-
his incidiis remotius a castris nostros extrahere cernat quid eadem nocte vet mane fieri deceat.Vo-
potuissent.Quod factum,S8epe a pluribus bollatorum cati adsunt, agitur causa prailibata. Auditisrclato-
cautis inspoctoribus, pro improbitatc rcputatur, ribus, ut decct militem animi strcnuissimi, domi-
licet multotios cx astulia; ingenio id (icri rompro- nus prior inquit: « Accedamus mane ad Ceropum;
betur. Nostri vero virili audacia freli, iliorum et arcodamus vicinius. Quo se venerint, slrenuitas et
audaciam ct ingcriium postponcntes,astrictis latori amor Doi militia?,quibus promoti ulcisci sanguinem
clypeis, palpatis lancois, pressis calcaribus, ut de- servorum suorum veniraus, perfidia; multitudinem
cet militcs, his simul omnibus, in medios hostes nnn formidet, sed strenuc dccertando, tyrannorum
se conferunt, ictibusque asperis militarie agentes nitatur pordere fcrilalom. Quod nisi venerint,sum-
quosdam prosternunt humi, vicissim effuso san- pto consilio sequonti die ad illorum tentoria iter
guine,quosdam compollunt ad tarlara dovehi le- dirigamus. »

thali vulnoro. CAPUT IV.

C.\1'UT III. His verbis pars procerum resistendo inhaesere ;

Hacc intcr prailudia Rotbertus de Vetcri ponte, rv pars autem ab illo loco retrograde tentoria juxta
haud segniter agens, more solito probitati inh;e- rupcm provehi consulere. Pars equidem consilium
rendo, cum impctu strcnui animi ot velocilateequi domini saliibie docrevit, et ei favendum consuluit.
sui ferocissimi, pluro.s illorum gregalim cquitantes Sic fucti volvcndo ot rcvoivendo quid decens, quid
impetiit et percussit, statimque in quadam fracta indocens, quid honestum, quid inhonestum, quid
lancea, astricto mucrone repercussit;demum
alios ulilo quidve inutile ocius ticri queat an non, pro

et ipse a pluribus repercussus, equo suo lelo pr.-csenti nogotio utilius autumantesoligunl eadem
multipliei perforato, vi incvitabili ingruonle, occi- nocte, ot melites et podites ad iir<T>fatum castrum
dit,ncc '< oblitus matri suae filii,» licot crebris lan- transmillere. Doccrnuntiiuc Malgerum de Altavilla
cearum sagittarumque ictibus humi prcmcretur, rum quailragintamilililiussnmmo mano ultradislri-
audacix tamen levilate vires resumendo surrcxit, cta mililaro, et ilccom milites spoculatores ad tur-
et ense reverberans eontra nititur,suisque visis ei rem in cacumine montis posilam dirigere, ut si
succurrcre propcrantibus,propcraus animosiuscla- hostos ud Gereptum itcrum vonerint,veloci equo et
iOI3 GALTERII CANCF.LLARII BELLA ANTIOCII. — PARS II. i014
Bstutn mililc principi luinlietiir. Actiimquo ost, P. A viva pontifiri confessus est, acceptaquc pcenilcntia
archiepiscopo Apamicnsi consulonte,utomnes una, prfcfato simili viatico Domini vegetatus, abiens,
lacto cdicto pcr cxercilum, ante luceni aficapcllam anlc tentorii ingressum pauperibus Christi, ab eo
convcniunt, quatonus ibi vitaet moribus cmenduti, alimoniam potonlibus, propria manu munus prin-
cibo potu(|ue ccclosli refecli, in Dei ?crvitio, et in cipale auri pondcracharitativocrogavit;paratusque
noniino cjus, ut (lccet milites, vivere vcl mori va- moro solito mane spatiari, cquum ascendit. Allatis
leant. Filque ediolum illico. Dum hacc agcrcnlur, sibi avibus, ailatis parvis canibus, adductis aliis,
affuit cxtra muiier lunalica, usa his vocibus •."Agite, sumptis venabulis, pramissis pueris cumvenafori-
agite nec diu utiquc. Cras cnim manu hostilipra;-
; bus, ut decet principem, ipse subsequitur hinc ;

valente, amputatis capitibus, quan hactenus abstu- agros ct vallos peragrat. indc montos et collcs cir-
listis, mea mihi rogimina dimittctis." Quae verba cuit,hinc aves capil avibus, indo feras prosternit
spiritui prophetin? coiigruere ab efTectu sequentis canibus. Subito autem motus animo futura sibi
dici pcrpcndinuis. Ilis auditis, quidam risere con- praitentante, spcculandi causadimissisludisad tur-
stcrnali anirno, quidam ulilius reputavcre,apud sc rem iter dirigit. Qno abeuntc, adestei nuntiuscqui
adniissa niala dcnercserio.Quid singula'?Liccntiatis cursu velocissimus, cui dominus: «Quidproserio?»
baronibus noctis quiotc recreari,vocalis donici^ticis n M ei nuntius Hisce oculis hostium turmas in
: •<

princcps impcrat,ut a signato termino expeditc fial tuens, montium et devallium loca, in-
pcr abrupta
quid docrcverant, monstratque ois quid ct ubi, ct quam, ctiamferarumgressibus nunquam patentia,
quomodo sit agendum. Vocatoque socretiuscancel- exitribus partibus triplici bello expedite in nos ac-
lario, cum eo discernit quid pro imminentinegotio cedere [iro vero nuntio, Innumerasque acies tam
fieri conveniat super his qufe bellotoribus oneri vexillis quaem ct aliis Zifeorum, hoc est mundoflo-
videbantur. Ilinc itaque et inde eventilata causa rentes, pompis decoratas, prioressubsequi firmiter
necessaria, vocato camerario, vocatisquo familiari- assero. » Ad h,-cc » Nobis datum est pro
princeps :

bus,actum ut vasa pretiosa et omnis supelie.x one- Christo non solum utineumcredamus.verumctiam
rosa, nocte ad turrem Artesii, episcopo commen- ut pro illo patiamur {Phil. i, 29), et ei quod debe-
danda deferrentur. Sequilur, vocanlnr Turcopuli, mus debitum jam reddamus, videlicet ut omnis
vocantur et famuli his id fiori imperat dominus
; nostra rationalis voluntas ejus voluntati subjecta
subito, paratu ominus parent impcrio. permaneat, ct qui honorem illius in nobis violavi-
CAPUT V. mus, secundum exhortationis factam modestiam
Exercitus vero haud oblitus edicti, antelucemad eidem Salvatori nostro, nos ipsos,cum ipsius adju-
ecclesiam convcniunt, ubi Deo altissimo corde et torio, non peccaturosrestituamus.»Hisfinitisaccer-
ore supplicantes,matutinislaudibusinvigilant.Qui- C sito agosone, acccrsitis prasconibus imperat domi-
bus linitis,archiepiscopus in utraquomilitiavirele- nustotum exercitum armis parari eminus,libelque
gantissimus, et de cffilesti et dc ferrestri sermo- prfficonari voce propatula ut universi,audito primo
cinando. « sic inhi-erendum tcrrestri Christianos sonitu gracilis, festinent bellicis indui,et secundo,
docuit, ut in ccclesli, gratuita pietate Dci,mercren- parati, aciebus sibi praeordinatis tam milites quam
tur ipsius milites coronari. » et pedites parati juncti conveniant,et ut audifo ter-

CAPUT VI. tio,singulse acies promotce signiferorum ductu ac-

Mane autem facto, divino officio cclobrato, publica cedentes.coram signo crucis Domini sepraesentent.
confessione, publica lamentationc, omnes secontra Nec mora liunt prKconia imperio domini, voce
;

legem Dei peccasse voce profitentur unanimes.Sin- propatula, ipseque vectus equo celeri,ante tentoria
gulique delictis omnibus quibus infecti fuerant arma bellica ante se praecipit advehi. Quo peracto,
abrenuntiando, confitendo, Deo et pontifioidevotis- prffisente priori nuntio, adest ct alius eadem belli
sime promiserunt quod in il]a,aut in hissimilibus, indicia asserens verbo dissimili ; ait enim Ellos :

gratia Dei cooperanle et protegente,nunquam am- « Citra montes citraque districta adsunt,vicimus.»
plius inciderent. Quo audilo, pra;sul momoralus Princeps itaque praecipit universos moneri sonitu
intuens bonae voluntatis afTeetum, nomine ct sub gracilis. Nec mora ;
primo admoventur, secundo
obtentu veroB poenitentiae injunxit cuique, si conti- parantur, tertio conveniunt
ante capellam, ubi ;

gisset contra pcrfidos certamen ingredi, non suis crux erat, Domino prajsentati conveniunt. Prtosul
viribus pra;sumendo bcne agere,etillorumsivemori itaque crucem Domini venerabilibus gestans mani-
sive vivere totum Deo committerc. Ilis itaque con- bus, inquit Quid ultra .\rmis fidei praemnniti
: •< '?

firmati et pontificali benedictione signati,corporeet hoc signo salutiferaj crucis pra;cedente nec veriti per-
sanguine Domini refecti, his armisfideipraemuniti, fidorum sententiam permutare, prodeamus in me-
bellum adhuc ignorantes, in sua quisque tentoria dium.»Et hoc dicto, princeps publice corporis sui
remeavit. Princops vero sufTultus divino Spiritu, voluptatibus, prffiteritis, praesenfibus et futuris
anlc altare fusis lacrymis pro omnibusqua;in Deum abrenuntiando, Deo, cl episcopo pro lege Domini
visu, audilu, gustu, odoratu ct tactu deliquerat, moriturum, uti decet Cbristianum, eisdem galeae
divina; majestati se roum tradidit, singulaque sua suiT laqueis se servum tradidit. Quem archiepisco-
delicta pro qualitate vel quantitate existentia, voce pus vice beati Petri suscipiens, ab omnibus pecca-
 lOlJS AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 1016

tis absoluturus, in notninc Domini, ct in noraine A hinc et inde de aciobus ad acies, volatilestam lelo-

verae poenitentia; praccipil bellum prccsens aggredi, rum quam et sagittarura, utraosbellantiumexigit,

•et agere vel rccipcre quod divina; majestati place- mitlunlur intornuntii. .\cies itaque beali Petri a

ret, mori vel videre. LkIus ilaque ct exhilaratus, dexlris antecedens, cujus juris est et anteccdere.el

manibus sacerdolis signum Dominicia; crucis ante primuni hosles percutere, laxis habenis, palpatis
se geri postulat, ut ei supplicet. Fitquc pro voto lanceis, impetuose ac strenuccohortemsibi obviam

illico. percutore maturavit, multosque perfidorum proster-

c.\PUT vn.
Interim Alberieus vice dapifer, non morc lugien-
tis, sed impetcntis mililis, pcrcussus lancoa in
faciem et aflixus sagitta ferme ad oculos, ut no-
stros prffimuniat, nuntius exstitit tertius hic
primo interrogatus ex pra;missis quadraginta mi-
nendo, pene totam dissipavil. Quo viso Gaufridus
monacbusinsigniaciecomitatus,virili fretus animo,
cohortcm perfidorum ad minus decemmillibusmi-
litum constipatam impotiit cl percussit, ita quod
: penc eaindem, et ca>teras propeexistentesin fugam
el disconfecluram impulit.

litibus cum quibus ierat, respondit :Quosdam am- Ncc minus, quantum ad se.acies Guidonus Fre-
pulatis capitibus, videlicet Jordanum Jordani- nolli cum suo possc, hostes invasitetconcussitjsed
dem, ct Udoncm de Koresti monasterio, plures- Tt quia nostri instanter persistere dcsierunt, ut opus
que alios, jam dc mundi ludibrio Deo militassc, essct, cl hi et alii plures passi sunt exlerminium.
Malgeriumque vi coactum intolerabili praisentom Perfidi namque, nutu Domini rosumplis viribus,
adcsse;fitque subito, adest Malgerus. Adcst contra noslros aggredi non metucrunt scd tolis, ; lanceis,
ventus;horum cquisagittisaffixi, plumbatisobruti, sagittis, plumbatis fcrratis, et crobis gladiorura
corruunt mortui. Statimque sumptis aliis coram ictibus rcinvadendo accerimc percusserunt, utro-
baronibus,inquiunt principi ;"Supcr his qu;c nobis rumque attestantc elfuso sanguino. Interim cohors
imminentconsultoopusest,utcor.sulto propere{.s'!V). llotberti de Sanclo Laudo, cum Turcopolis a sini-
Parali veniunt, strcnuc agite divisi ctenim cx tri-
;
stris antccedens, cum percuterc debuisset, sinislro
bus partibus, triplici bcllo qua:runl nos perdere. » omine Turcopolis prirao fugienlibus non volensre-
Undc tam proeorum quametaliorumquidaniassen- sistcrc, ipsorum pulsa irapctu etperfidorumclamo-
tientes salubri coiisilio ul putubatur, luudaviriint libusaciei principis contra vim nefandorum equi-
noslros omnes un.t,ut crant.orilinulis aciebuscirca tunti, obstitit, et ab inipetu fiigicndi,nonloris,non
tentoria sisti, manu non lunibus, scd ncc ulla animi securilatc
pedcstncircumi|ua(|ueantepo- IVonis,
sita.Sicque ferendo immanitatcm hustiuni, levius rcvocari potuit. Nam et quod detcriusexstitit, par-
salubriusque posse prajstolari assuer.nt. Supcr tcm cohorti principis sccumindispcrsione dcpulit.
his cquidem, hominum crat, provisu eorum.loqui, C Tuno quoquo, ut a malo indicio pejus sequeretur,
tractaro Doi autcm,» cui omnc cor patct,olomnis
; turbo ab uquilone prodicns, in medio belli campo
voluntas loquitur, > crut judicaro. Quid crgo? Su- cnuotis ceincntibus. b.-csit humi,humiqucserpendo
bito pcrfidorum vcxilla ct standaria cx latcribus pulvercm rapuit; qui bellantium ooulos ne bellari
montium inter oliveta prodcunt;quibus visis, prin- possent, infectos tenuit, et sepergyrumdeduccndo
ceps hoc modo intulit " Eia! milites Christi, non
: in modum dolii sulphurcis ignibus concremari,
nos deterreat ccrtumen mutiplex pugnatorum; sed quasi ad castra oxtulit. Quo viso.abuniversis scele-
jani cxcrceal quo vigere dcbcmus militis olTicium, ratorum partibus oritur clamor immcnsusethorri-
ut qui bactenus mundo militavimus hodie ab al!'c- bilis. Princeps lamen eonstanti animoincertamine

ctu decertando, sive wi sive mortui, Deo mililc- perseverans, suis imdiquc proslratis et oceisis,
mus. » His dictis imperatHainaldumMasuerumtri- nunquam retrorsum abiil nec rcspexit, scd parens
plici cohorle prannuniri citissime, ul inlrantes por imperio Domini el pontificis, paucis eliam comita-
districta Samartuni bclio percutial evidentissinie, tus, contra vim tolius stroniie deccrtando, ense
seque asseruit vim nelandoruniprincipuiii.iiuocun- militis percussiis per mcdium nasi rerebro lenus,
que cat vel ubi consistat, monte vel plano, cum in nomine Domini morli tributum persolvendcde-
Dei .juvamine, acccrime percussurum.Quid horum Q bitum, coram signo sancta; crucis corpus terrx, ct
singula ? Sicut sipius ante disposuerat acies sin- animam ca-lo rcddidit. Hac illationc facta,peremp-
gulas singulis ordinibus inccdcre,tunc quoque iin- to saccrdolc camdoin cruoem manibus deferente,
pcravit, sed mullo mclius. .\it enim : c In nomiiio pluros etiain perlidoruni ambitione auri prctioso-
Domini nostri Josu Chrisli, utdecelniilitcsprologc rum(iuc lapidum capti, vim virtulis Doi incrucola-
Dei tuenda, iter arripite, ct cum locus porculiendi tenlis ignorantes, ibidera inter se datis crcbrisicti-
atfuerit, baud servorum Dei eHusi sanguinis,
obliti bus necis maleria cfTecti, ad infcros, infernorum
crcbris ictibus insistcndo, iniquorum superbiam ignibus concremandi, non redituri elapsisuut. Sta-
prostcrncre, ot illorum sanguinem clTundorc me- tiiiiquc omnos una, ut erant centum inillia pugna-
mentote. >.Jlis dictis, adoruto signo sancta; crucis, torum, assignati a quatuor mundipartibus.atroris-
codom reverentissime osculato,singuli croctisvcxil- sime in nostros irruerutil. Nostri ilaquo nutu sum-
lis ordine assignato profecti, gracilibus tibiis tubis mi Judiois, divina ultionc subacti,ut eranl scplin-
clangcntibus, in Dei nomine,itcr arripiunt.Intcrim gcuti militcs, et tria milliapeditum pugnalorumre-
4017 GALTERII CANCELLARII RELLA ANTIOCII. — PARS II. 1018
puUili, rLim nuiltis aiiis (nii ml A noruin sccundi, plcbem .\ntiochcn,i' digiiilalis, va-
oonfliclum causa
nierciiti, vel pro amliitiono hostilis lucri ierant.in- stitate hoslili pcnc exterminatam.de oro loonum li-
valcsccntibus iterum utquo itcrum perfidorum cla- beravcrit,et (luomodo triumphalc nonien bcllo prin-
moribus, ct hostili gladio prfcvalento, quidam sau- cipali amissum, eidem plebi virtute crucis sanctis-
ciati, quidam ca;si, et qiiidam diversis illationibus simaj, bcllo regali exslitit reparatum. Revertar igi-
obtruncati, eoiiem in cam|)0 citra ad cxlerminium tur ordini inh.-Erendo. Sequitur.
dcducti sunt, ct ijuidam niiscrrime caplivitalis ia- C.APUT VIII.
queos,justo Uci judicio.inciderunt Itainaldus etiam Intcrempto principe in campo, pcremptaque non
Mansuerus, dum hajc apud nos agerenlur, cx sua minima multitudino a quatuor mundi parlibus de
parte viriiitcr bcUo decertans liostium intrantium forinsccus, prieter illos qui intus in nostros sa:vie-
per districta Samartani, non minimam niultitudi- bant gladiis, adeo belli cam[)0 claiiditur monlium,
nem prnstravil et devicil, ita ut pro cxistimationc valliumquo aditus, escaramisc.') obfuscantur, quod
utrurumiiue liellantiuni,nostri victores elhostcsvi- ncc unus fugientium illibalus pertransirc potuit.
cti reputarentur. Placuil autem Divinaj majestati, Nostri ilaque,quolquotin campo superfuere gladiis,
cui non placuit nisi quod decel ct cxpedit, ut victi, spe pugnandi ad tentoria,vel fruendi caute fuga stu-
resumptis viribns, victores habentur, et noslro- n pefacti deveniunt.Sed hccc iam manibus iinpiorum
rum prior pompa non manu bostili scd Dei cxcr- asportata, non inveniunt, oxceptis prineipis et ca-
cente potentia, baberetur ultima. Prostrati enim ct pclla; tcntoriis,in quibus nefandissimi certatim auri
devicti, quidam ibidcm hominem exuentcs, et qui- ctargenti ornamentorumque princinalium cupidine
dam fuga) impetu evadentes, eodem '|uo et alii capti, ensibus contendebant. Quo viso adest Euter-
plexi sunt exterminio. pius in certamine corporis et anims railes proba-
Contigit autem Rainaldura Masuerum,gravi vul- tissimus,inquicns his qui ante capcllam contende-
nere alflictum,cum paucis suorum turrem intrassc bant, et ictibus decertabant « Qux societas Chri-
:

Samartani, ut eam, ob relugium sui et aliorum eva- sti ad Belial (// Cor. vi, 15)? Vos dividitis, sod
•

dentium obtineret,et,si possct, ibidem Balduinum non est a;qua portio, )> Cum his verbis amiraldum
regem Hierosolymorum ad succursum Christianita- aurc textum ante ostium capellie lancea corde te-
lis proper.intem exspeetaret ; sed debilitas turris et nus perlbravit.Caiterosque invadendo,in constituto
victus indigentia, maxime autem .^lgazi illuc adve- Dei tcmino, quem prsterire non potuit, martyrio,
niens, efficiens causa exslitit ut ibi rcmanere non homiuem exuendo ad quietis beatitudinem feliciter
posset, et se captivum triumphanti reddcret; astu- transmigravit.tlaic inter discriinina, conventus no-
tia enira pra;raunitus, quasi in turre se defendere stri harnesii cum totius exercitus supellectili, in

posset, caute locutus est : .\it enim triumphanti : C quodam monle prope existente selocavit,existimans
« Me nequaquam tibi reddam, nisi to prius fide et ibi posse prajstolari aut advenientium militum
saeramento tuaj legis mihi asseras priesentis tutela; subsidium, aut aliquo modo inde carpere evadendi
patrocinium, et evadendi subsidium. » Astuto ita- rcfugium. Quid ergo? Non multo post a campo eva-
(|ue respondet astutior :« Quidni?Dura in bello dentes, visis nostris in monto collocatis, ubi mors
fuistis, in te et in alios agendum erat ut in hostes. erat vicinior,exstimabant et quserebant vivendi sola-
Nunc autem humanitus sentiens, recolo vos esse tium. Cassa namque spe decepti, hinc et inde con-
homines, et ne me suspectum habeas, sub obtentu fluentesmonli adhffirebant inculcato;quiin raomen-
mea; fldei et sacramento beata; legis nostraj annu- to ab irapiis sic obscssus exstifit,ut obsessi mallent
lum mcum suscipias,ut hoc signo.linito unius mcn- brcvi morte mori quam illorum tela pati : jure qui-
sistermino a me libertatem recipias. » Ipse itaque dem ; tantus etanim erat undique telorum ac sagit-
qui nec unius diei spatio se posse vivere intende- tarum impetus, quod ex illorum collisione mutua,
bat,audito raensis tcrmino intus tristis existens,ac- reverberatis ictibus, etiam perfidi existentes forin-
cepto tamen annulo,quasi laetus forinsecus,se cap- secus,acerrime plectcbantur ; nostri vcro raulto fe-
tum rcddidit,Nonnulli autem procerum,qui strenui- rocius. Nam ut aura, brevi hora magnis cedit im-
late et ingenio,ac generis nobilitate pollere viflehan- n bribus ; et ut fenum exsiecatum L-cditur grandinihus,
tur,etiam primos ietus non sufferentes, dimisso in sic gcns nostra cito Icesacessit crebris ictibus;inde
campo vivo prineipe,dimissis parentibuset araicis, tamen pars evasit, ductu summi Judicis et pars ;

antequam belli campus et montium introitus imma-
nitate hostium elauderetur,haud lento profecti,vice
optati portus,.\ntiochiam subcunt. Ante eos
ingressi sunt alii,more solito, « in portis primi,in
bellis ultirai. » Ne autem loquendo de illis qui eva-
serunt, nimia digressione frui videar, de gestis in
campo prius edisseram ut gradatim enarrando par-
tem malorum inter duo bella existentia ad id con-
descendam, et enarrem quomodo .\uctor summffi
justitiffi manu Balduini Hierosolymorum
capta, sorte mala, addicta suppliciis, ducta fuit ad
standale nefandorum principis.
tamen Sequitur pccna peccantium.Ibi etenim juxta belli
campum,captivi quingenti vel plure3,a tergo retor-
tis manibus, et vinculis ferreis astrietis pcdibus,
cum ca;teris poenis strictissime, de morc canum, a
collo bini et bini copulatifunibus,coram magistro
sccleri.s capitalcm scnlentiam ?ubire-pra;stoIantes,
in gyro humi versi, tenebantur. Impius autem exi-
regis Lati- tiali furia invectus, ministris caedis imperat,Iethali
i019 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1020
lenta caplivorum vulnera intcntari, et affliclos vul- A cruciaminibus mulcebatur impius.et quasi refectus
neribus cravibus virga capillis illita.loras ad docol- oblatis fcrculis, su.t crudelitati arridebant; nec ta-
landum extrahi, caterosquc nocturno cruciamine men id ei sufficit crudcliora cogitanti.Impcrat enim
afreclos, caedi crastiiia; roscrvari ; impii itaque la;to omncs simul quotquot fuerunt,in mcdio campo sis-
animo, scelerato domini sui parent iniperio.Sequi- ti,ut cui sanguis singultim cffusus floccipendebatur
tur autem ex scelesti iniperio elTectus srelestior. ad suflicientiam exterminii, saltem universalis vi-
Ducti ctenim ad (b-ci)llandum,alii el alii.non solum ctima quoquo moilo placuisset ad augnientationem
amputatis capitibus manibus impiorum corruunt, sui gaudii. Itaquc sistuntur in medio. Hujusjussu
veruni etiam abstracta cute vivi capitis, ei medio parantur mille milites, vel plures, enses nudalos
tenus detruncati, diraj mortis discidium subeunt. manibus defercntcs, ut simul datis ictibus, et hos
Re.«idui qi oque
prnmisso cruciamine,
illato sibi dilaccrare et profanum oxhilararc valcanl. Paratis
cum noctem illam teno-
contiiineliis ol '.crroribus militibus irruerc cura impctu.adest quidara admi-
brosam dcduccntes.mcnlibus obstant.vcrbis incre- raldorum polentissimus,flominum c.edis his verbis
pant mortem, saepe vocatam ct revocatam eisdem deponis lam brevi
allocutus.il Eia! legis stella,quid
mccstis non venire. Vicissim tamen apud se ropu- super his finiri tua gaudia? llis pcrcmptis, quid
tant.pra;scntis vitffi meritis exigentibus id eis con- triumphi exteris regibus el principibus nostra; lcgis
P
tigisse; fatenturque juste et merito dcleriora sibi pr;csontabis'?Desinc hoc modo istos morti tradere;
iraminero.et ha?c tplia hisquc similia.non ad puram miliiquc, ad honorem tibi coiisulenti, non renuas
sed ad corruptam hominis naluram pertinere. W- credere.Nihil cuim consulam nisi quod nostra; legi
tera enim, valet ad miseriam; et allera,ad beatiiu- suppetit et tuo honori congruit.Laudo itaque ct lua;
dincm.Pressi itaque tota nocte et constricti sequen- magnitudini consulo, ut ex hi.; canibus ditiores,
ti diei orto una sole, sole, inquam, eisdem nocte potiores,generosioresque eligi pra-cipias separalim,
tenebrosa tenebrosiorc,,jussi sunl sisli in tentoriis, qui aut redcmptione capiiis cvasuri, aut intus so-
quousque decernat princeps sceleris quid de eis lemnitatibus mathemacis,diversis tormentorum il-

animo suo sufticienler fieri valeat.ldque placuit ne- lationibus exterminandi, tibi reserventur. Et qui
fando principi. Hora diei tertia, captivi nudi, du- missi soldano caeterisque dominis et primatibus in-
jcnti vel trecenti, a collibus simul religati, cum clyta praconiatui nominis et triumphum quo viges,
gladiis et fustibus, flagellis ct restibus per campos voce viva repra;sentent el his separatis,residui luis
milliHrii spatio cardonetis et vepribus insitos.ducti ensibusmembratim ca;si,sentiant quid et quanlum
sunt in vineam, .ju.\ta Samartinum noviter excul- hioorumque parentes ct compatriotae in sanctissi
tam, ubi pietas humana naturali jure privata, in mam legem nostram deliquerunt.» Quod consilium
furorem sacrilegum conversa exstitit.tyrannoAlgazi C sceleris, scclerato placuit, et sic fieri pra-cepit.
tyrannidcm ibidem exercente,et hoc
in Ghristicoias Electi igitur separantur ad tormentum ; residui in
modo .Estus quippe eral non solum captivisvul-
; campo ad pnosens cxtorminium.Ait enim ncquissi-
neratis et a-grotis, verum etiam sanis hostibus et mus. " Eia ! milites, lcgis cximia- tutores et aucto-
liberis admodum intolerabilis,ita quod singuli cap- res, adest canum victima vestris ensibus praepara-
tivorum, pre calicc aquce frigidoe non renuissent ta. » E.xclamavitque : « Ehoe ! Ehoe ! prompte ac
porrigen!i,etiam mombra singula, vel ipsam vitam strenue in eos irruitc. » Impii itaque,cum uno im-
dare. llji quidem captivi visis botris vinca? humi petu feriunt gladiis necis materiei deputatos; nec
inhoGrentibus certatim super eos proni incidontos, ca;dcrcdesinuiit,quousquocaptivorum partium par-
gypsatos ctiam ore carpebant avido, pcdibusque tes integras non inveniunt.Ibicjue inetfusosanguino
conculcatos, quorura liquor ab ore prcmentis quo- provoluti, ut sus in volutabro luti, necdum ca;dc
quo modo esset clapsus,ore alterius suscipiebantur, virorum satiati, flexis gcnibus potentia; judicis sup-
sffipiusquc putantes elapsum liquorcm retinero,ar- plicant,exorantes ut simili ca;deelectos ipsiusjussu
dore coacti linguas propriis dontibus corrodebant,et cxterminare valcant. .Noluit autem divina majestas
aliorum barbis aliis inhajrcnles, visa liquori» stilla ut per omnia pra;valeret ipsius crudelitatis imma-
miscrrimo srevicbant, pluresque urina potiti, tunc r> nitas.Pra'cepit igitur clcctos tradi suo lilio,qui eos
primumsitiebant.Hocautemministercffidisintuens, tormenta inferendo in captivitatem Halapia; per-
et ipsemct frigido polu indigens,a remotis partibus du^issct. Nec caruit efTectu sceleratl patris impe-
aqnam oquis vectilibus pr.cceplt advehi : Quaallala, rium.Elcctos enim captivos recepit,cosquc in prima
priiu-em partem sibi suis^iuc jussit reservari,fcccm- nocte lapidibus et spinis curdonibusque his imrai-
que luti, captivis porrigi, statuilquc.ut bini ct bini stis hosjiites tradidit. His quoque, pro cibo scilicet,
ad utres ducerenlur, et si quia accederet, non con- ct pro potu duros iotus contulit.pro lecto, in pedi-
ductus, ipsum illico privari capitc imp»rabat.Aqua bus ct in collis laqueos astrictos intulit. Heu, nox
allata inmedium,vitam pro solo guslu cnmmutaro ilia inter infcrnales deterior exstitit computata, se-
cupicntes, non id rospiciunt, sed plures cum pluri- quenti vero die Halapiam ducti suntad patibulum,
bus pcr medios enses ad aquam corruunt. Ibi qui- ubi crcbris ictibus ct divcrsis tormentorum generi-
dani lapidibus obruti,quidam telis perforati,et multi bus passi sunt quidam exlerminium ct quidam, ;

sunt divcrsis modis detruncati. Ilis visis, horum propitiantc Deo, redempli sunt.sicul in Cne narra-
1024 GALTERII CANGELLAIUI BELLA ANTIUCII. — PAllS II, 1022

tionis rpgalis bclli cdissoram ; et est ratio. Contigit A admodum gravarc potuisset. Patriarcha vcro siiper
euim ex rcgalibus plures, sorle miserrimacum his his et aliis provido agens, vocatis ad se Francis,
admisceri.de quibus provisu et audilii rara discu- Dei virtute corroboratur, suiquc cleri munimine
tiam. Sed .le incepttc narralionis ordinem pra;tcr- frugi septus, cumsuper hoc decernit ut gens, si
eis

eam, ad id quod vicinius, Algazi post l)cllum egit, vclit, proditionc agere nequeaf, ot ut ipse custodiam
narralurus ipsius tyranuidem condcscendani. civitatis totius sibi et clcro cum Francis tantummo-
CAPUT L\. do assuninl ; statuitque ut ubicunque et undecun-
Viso essc Cercpi cuni exercitu Artcnsium profe- que sint in civitate diversarum nationum populi,
ctus est. Ubi turrem episcopalem facto placido sibi exceptis Francis, omnes inermcs cxistant, et nun-
subjugavit, hoc modo, quod episcopum cum omni- quam a doniibus suis nocte sine lumine egredi proe-

bus suis, tam clericis quam etaliis, libcruni, abso- suniant. Iili|ue actum est, ut nullo niodo proditio-
lutum, el quietum Antiochiam adire permitteret. nis ingeuii) inrccli viderenlur.et ut nullatcnus ctiam
Quod in parle coraplevit, et in parte promisso con- suspecti haberi potuissent. Statuit ut ubi totius ci-
trarius exstitit. Quidquid enim auri et argenti, or- vitatis inferior patebat debilitas, ibi tentoria sua
namcntorumque clericos deferre comperiit, vicecon- protectioni Christianitatis nccessaria ponercntur, et
ductorum missis raptoribus totum abstulit saccr- : -n ut singulae turres quotquot essent, monachis ac cle-

dotalia vero indumcntn, ut his nequiliam snam icis mistim cum laicis, pro posse et quanlitate
tcgere potuisset, palam reddidit et post illos abeun- Christicolarum eminus munirentur. Hujus patris et
tes ablata remisit, ibique ante Artesium fixis tento- doctoris prudentissimi omnes una diligenter parcnt
riis perhendinare disposuit, ut prius capto Artesio, imperio. Munitis itaque turribus, intrinseci et ex-
inde profectus .Antiochiam expugnaret. Placuitau- trinseciadhibentur custodes cum custodibus.Idem-
tem divina; dispositioni,ut ibi detineretur verbiscu- que patriarcha, magis precibus quam armis pugna-
jusdam hominis,nomine Joseph.viri prudentissimi, turus, pro salute ac defensione Christiani populi in-
qui, cum ipse Algazi qua^reret castrum sibi reddi, cessanter Deo supplicabat medullitus. Nec tamen
Joseph astutia prsmunitus, non repugnando, sed desiit, boris competentibus, nocte ac die cum ar-
quasi assentiendo, hoc modo respondit « Novimus : mato suo clero et militibus, more pugnalorum, por-
quia tuis ensibuset tuo dominio subjacet quidquid tas, ma;nia, et turres, murosque circumcirca, et
inhocprincipatuextraAntiochiamcontinelur.Ipsam ipsorum custodes vicissim visitare, consolari, et
itaque si acquisieris, cum ea et hoo, et caetera castra incilare ut vigilanti animo Christianae protectionis
in momento erunt tibi subdita, et ne credas te ver- curam adhiberent, et incepto bono nulla hostili per-
bis mcis illudi.Interim quemdam tuorum Sahenas turbatione desisterent. Quid singula?Clerus cum
mihi attribuas, qui vice toi mecum res tuas custo- C caDteris fidelibus provide et strenue, intus et extra,
diat, ct locum tanti domini possideat; te ipsum et- militaris officii vicefunclus, cum Dei virtute, civi-
enim si intus receperim, procul dubio hoc audilo 11- tatem ab hostibus intactam Balduino regi diu optato
lius raeus Antiocbiaj existens morte turpissima protegendam rcservavit.
perimetur et ego senex et plenus dierum, si hoc
; CAPUT X.
egcro, pro nequissimo proditore, quod absit repu- Inter bsec discrimina sicut certis internuntiis di-
!

tabor; etdecentius est, ut n:e innoxium quam reum dicimus,auribus Algazi insonuit regem Balduinum,
habeat.» His verbis deceptus castrum intactum di- Pontiumque cornitem Tripolitanum cum eo ad An-
misit,et ibidem Sahenas quemdam posuit;ipse vero tiochiam citis grcssibus festinarc. Unde illico sta-

potationibus intentus, et nutu Dei oblitus Antiochiae, tuit contraeos decem millia militum transmiltere,
per partes exteras et propinquas ssepius millia mili- et post illos totidem vel plures aut lente subsequi
tum transmiltcbat. Qui de die in diem, prasdis tam imperavit. Factaque eleclione quos transmittat, et
Dominum quam aliorum refecti, ad ipsum reverte- quos secum retineat, euntibus injunxit regis adven-
bantur onerati. Interim super malis et infortuniis tui sollicite insidiari, et quibuscunque modis pos-
quaeex proximo facta, et e proximo amissioni civita- sent Christianitatis invigilarc exterminiis. Moti ita-
tis Antiochiffi imminerecernebantur^quidquidcurc-e, J)
quc impii, jussu sui dominidemore solito ordinatis
Iaboris,timoris,metus,vel damniChristianitaticon- aciebus, versus Laodiciam et ad montana montis
tingere poterat, jam destituto militari offioio^et jam Palerii, quo et pra;dari, et regis equilatui insidiari

pene toto amisso Francorum civium auxilio, ea vice in valeant, nocte profecti sunt. Ad quas partes cum
clerum necessario totum redactum exstitit, ita, in- devenissent,divisisunt,factistribuspartibus, ut qui-
quam, ut multo acrius timerent interiorum hostium dam tendant regi obviam, et quidam praedis ca-
proditione falli, quam vi exterorum ullo modo in- picndis insistant, casteri vero ad portum Sancti Si-
trinsecus posse comprimi. Nec id mirum; gens et- meonis supra mare iter dirigant. Profectis contra
enim Antiochena, vi et pravo ingenio gentis nostras, regem ipse idem ad montem Hingronis ex impro-
privata suis bonis et addicta pravse consueludini, viso obviat. Hos itaque strenue invadendo proster-
sffipius moerore concussa, si, quod est vicissitudo nit,etperabrupta montium ita dissipat ut necsocius
justitia;, malum
pro malo reddere voluisset, eo tem- sdtium, nec par parem profuturum inveniat.
sibi
poris intervallo nostros proditione, vel alio modo. Quo peracto, rex ante latorum castrametari jubet, e
1023 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1024

indft mane profectus, se ipsum prascessurum, ut
primum hostcs inveniat, disponere curavit, comi-
temqiie cum Provincialibus rclrogradc cusloditu-
rum, subscqui imporavit.ut et ipse, si fortc hostcs
A omni populo Chrisliano exspeotationc magnus, ad-
vontu major, protectione maximus. Qui cum intel-
lexisset peifidorum fyrannidom in nostros,infra cu-
tcm carnem. ac medullilus exarsisse, nec ipsos
et

viderit, regi cito nuntio id insinuel, eteos pcrculcre alio rotentos militc nisi maris unda dehiscente, ta-

non renuat. Sicque his ordine inccdentibus, con- ctus dolore nimio, urbcm intrare feslinavit non ut :

tigit Provincialcs vidisse partem hostium ante se quiesceret, sed ut primum regnum Dei quajrcrel, et
pr.-cdani maximam cirugantiiim, quos citissimc ac ipse, propatria pugnaturus, in ecclcsia beati Petri,
viriiitcr percutcre non dilTerunt, ita quod ipsam ut docebat regcm, devotissime Dco supplicaret qua-
pra^dam ab eis rxcutiunt. Sorte orgo niiserrima tcnus inde libere, et absoluto ecclesiastico consilio
perfidi. rc*:'i:i;)''f viribns, Provinciales invadendo roboratus, iter sequenti pcrfidos tutius assuniere
ad hoc perducunt, quod ad regem illa die revcrli potuisset. Nec id distulit, sed facta orationc et vegc-
nequcunt. Quibusdam etenim peremptis, et quibus- talus palriarchali consilio, molus etiam ardore du-
dam pprmontana dissipatis, casteri vagando ince- plici, inlrinsecus, animi anhelantis ad vindictam,
denles, jam nocte apud Casam bellam regem hospi el cxtrinsecus, militaris officii incitanlis ad niili-

tatum inveniunt.lhiic sicut eis contigerat referunt. tiam, pra^missis speculatoribus, ad inscquendum
B
Ibi quidom rexhostium ccrta invonit indicia. Castra citis grossibus et ordinatis aciebus iler arripuit. Qui
etcnim quatuor millium militum patebant recentia cum nuntiorum relatu persensisset eos esse remo-
mortuis hominibus et membris animalium, qua; co- tos,et nusqaam certo loco pausanles,sed citius so-
mcderal adhuc turpiter infecta. Rex autem hisau- litos, quasi timore subacti cquitantes, suosque ex
ditis, a^stimans eos posse assequi, ut ille, qui com- ilinere fatigatos conspexissct, luude cleri totiusque
paliebatur pr;cteritis, pra?scntibus inleremptis, ct ordinis senatorum, considerata rationc, Antiochiam
cujus juris erat tueri patriam, valde conqucrilur, revcrsus est.Ulii, Deo vorante, et ipsius dono pro-

cum ignoret quo certiuseos sequi potuissot,secum
tamcn rcputat utilius Antiochiam adire, causa gc-
mina, videlicet ut et desolatos Antiochi» consolari,
et ibi audilis rumoribus, sumpto cum patriarchacon-
silio, hostes scqui valeat. Interini tria millia vcl plu-
res nocte ad portum Sancli Simeonis profecti,
motus, principalus dignilatem adeptusest,juro qui-
dem. llujus etenim manu, divina providcntia, cives
manibus, et urbem civibus, quibus dcslituta sorte
miserrima fuerat, reddere curavit. Eventilata ila-
quc causa pro imminenti negotio necessaria, cum
au- hiistes sint copiosi forles.sinlquc potentes in mali-

rora apparente subito soporatos percusserunl gla- tia, patriarcha et ordo clericalis, cujus juris est
dio ca;tcri vero evasciunt navigio. Impii autem,
;
biina monere, facere et docere, vi interioris homi-
hominum et aliarum rerum pra^dam colligcntos.per C nis suffnlti, inquiimt perfidos ol incredulos ex fa-
abrupla montium clapsi, moto jani sole horarum ciliposse flecti et prostorni, etiam paucorum Chri-
duarum spatio, non longe ab Antiochia erectis ve- sticolarum manibus, si, vcra justitia cum eis comi-
xillis apparucrunl. Undc visis hostibus. siculi mos tanle, legitimc pugnaverint, ot ul hoc fiat, rex ct ca;-
hominum exigit, circumcirca clamorimmensus ori- teri, mores corrigere horum consilio, et aliis bonis

tur. Ouocircaclerus el milites, qui de bello Antio- invigilnre satagunt. Statuto ituqueconsilio, in curia
chiam vcnerant, eteives,et quotquot fuerant, sum- beuli Potri ralione pernecessaria decrctum est ut
armis quasi pugnaturi exeunt, et stalim quos-
ptis rcx, cui ;rquus ct summus Arbiter fcre omnc rc-
dam ex his in hostes dirigunt scrutaluros quanta gnum orientalium Chrislicolarum subdiderat, pro
fucrit pars et vis illorum hostium. Conligit autem coramuni utililate filio Boc-
affectu juslitia; et pro
ex illis missis, duos in campis perimi, et ca;teros, mundi.cujus juriserat,principalum Anliochis cum
tmpctu hostium impulsos, celerilor rcgredi. Quo (ilia sua tradcrct, si etiam duclurus, et terram,
viso, nostri non longc ab urbe pra:stolantes, visa principatus, ipsius consilio ot auxilio protceturus
inermi plebe fugiente qua; cum ipsis ierat, cujpc- adveniret. IIoc etiam considerato moderamine ju-
runt moveri et titillare, Nec mora hosles qui se-
: stitios, decretum est ut illi qui in terra alicna, ex
quebantur primos, non retentis loris, sed pressis jj
dono dominorum, multiquc contumeliis et terrori-
eqnis calcaribus, simul in nostros irruunt, ita (|Uod bus, errusione etiam sanguinis sui cl parcntum suo-
quosdam etiam loricatos in fluminc mergi f ciunt, runi, iu dofonsione Christianitatis terraset honores
ca;lcrosque mistim percutiondo, usquc supor pon- acquisicrunt, nulla mulatione Chrisliana; dnmina-
tcm insequi non desistant. Ex quo impelu 37 ex no- tionishabita et possessa amittercnt, scdjurc ha;re-
slris perompti sunt. Nostri lamon in ponte resistcn- dilario possiderent. Idque verbis ct manu rcgia san-
tes, dimissis cquis ct cxtraelis cnsibus, pedetenlim citum et confirmatum exstitit.
resumendo, hostescliminant. Eliminati itaquc
vires CAPUT XII.
simul incodentes, ullra
ac caitcris pr.udis onorali llis poractis, rex Anliochia; cxislcns de remolis
Corbanam inter duas aquas paulispcr accubue- partibus, et proximis, cl undecunque polcst, no-
runt. minc belli gentem cilissime congregat; seque suos-
C.\1'L'T XI. quo armis bcllicis, oeeteroque bellico apparatu, ut
Nec nmlto post adest BaUluinus rex mcmoratus, deccbat rcgem, munire satagit. Hoc audito Algazi
I02S GALTEmi CANCELLAUll RELLA ANTIOCll. — PAHS II. 1026
tliinissointacloca.-ilro Arthesiiet Eiiiiao, :ib >
A pretioso suo sanguino rodcmil, ipsc sit clemcns et
dum Cercpum profeclus cst. Audiernt iianii|ue,r!un;i propilius diix itineris, el provisnr utililatis, ut ct
iiiultoruni onarraiilo, Alauuin illiuscastridoininuiii, euntos ct rcmanontes a pcccatis absoluti, liborc ct
cum suis militibus, Edessanos etiam mililes ac dc absolute eiilem famulari sic valoatis, quatcnii.-i ejus
aliis castris lcreomncs.jussu regio Antioohiam ad- dono consolationis et victoriaj triumpho politi, in
venire, ut indc promoti, ipsum ibi vol alibi oxi- ipso cl per ipsum gaudeatis. » Ilis dietis, hinc ct
stente, bollo percutiunt. Nec effectu caruit, super indc fusis lacrymis, pPKcedcntc signo sancta? crucis
hoc ot supcr aliis, quod Rex cffili et terr.-c licri rcx ad bclluni,clcrus lul ecclesiam, populus in sua
voluit. Alguzi vcro, cum suorum assullu castrum rcmeavit: exorantcs ct dcprecantes, ut Auctor sum-
capcrc nequeat, e.x diversis parlibus lacto specu nue justitia;, qui ab inilio bella conterit, ab impetu
subtcri^aneo inrodienles mittit homincs, igniforos- popiili sui suo nomini laudem tribuens, contcrat
que parat currus siccis lignis insitos, ul cum ad adversarios.
turres pervcnerint sub podial« postibus eisdem ini- CAPUT .\I!!.

missis ignibus corruant. Pr.Tter h.-cc de diein diom Eodem vero die et sequenti nocte, rcgi equitanti
tor vcl quatcr pelrariis diversorumque ingeniorum ad Ccrcpum adsunt illi obviam, qui cogente sorte
instrumcutis, cum assultu armatorum ordine Iri-
j^
misciTima hostibus caslrura dimiserant. Quibus vi-
plici invadentium, immissis sagittis cum immanitate mccroro concussus, stu-
sis ct audilis, rcx interno
telorum, ct turres propugnaouli.s privabant, ct de- pct et contristalur. Intuebatur enim ipso eodem
fessores sa^vis iclibus proslornebant.Tandcm oppi- attestanlo, ex rodditionc castri Christicolis prajsen-
dani, partim his torriti,et partim subterraneo igne tibus et futuris, duo damnosa imminere contraria :

lurribus immisso coacti, malentes adhuc mundo altorum ad lempus, Deo annuente recuperabile et ;

vivore quam in castro diuturno timore eiiici, vcl altcrum nunquam recuperabile rccuperabile castri ;

martyrio coronari, pudeado facto placito,

inf'elix,et damnum, irrecuperabile redditionis opprobrium.
ut securi vivi possent evaderc, sumpta periidorum His itaque accensus animosius,sumpto cito consilio,
liducia, castrum roddidere, et inde ficbiles et pudi- ad llubcam iter dirigit, ut inde cquitando, per Hap,
bundi ad rcgem iter extorsere. Perfidi vero ibidem ad monteni, nomine Daniz, caslrametari valeat. Ibi
missis custodibus, et aliis munitioni castri ncocs- enim sperabat se posse auditu vel visu certa ho-
sariis, ad obsidendum Sardonas profecli sunt. Intc- slium iudicia percipere. Nec efTectu caruit, quod
rim rcx ocstimans nefarios apud Cerepum posse in- pnetentabal habitu sui animi! Ipso etenim die quo
vcniri, paratis omnibus, quaj ea vice in hominibus in inonte fixis oastris accubuit, hostcs non longe
uliis belli necessariis habcre jiolerat, in spiritu hu- osse remolos certis indiciis comperuit. Relatu
militatis et in animo contrito, laneo indutus habitu, C namque audienlium et videnlium perlidos Sardenas
nudisque incedens pedibus in beatorum intercesso- obscdisse lucide intellexit et quod eodem die, vel ;

rum ccclesiis.Cunctipotentem exorare,eique medul- manc, e.x ipsis quosdam viderct, certo nuntio didi-
litus supplicare maturavit, ut cujus nutu susceperat cit. Contigit namqus in crastino summo mane le-

regni gubernacula, ipso inchoante et peragente, ad viores habilioresque militiffi sparsim pr;eludcndo
honorem ct laudem sui nominis, tyrannos et impug- circumquaquc emissis sagittis nostros impcterc.
natores Christianitatis, ab elatione praesumptuosa, Sicque diem deducenles bini et bini,pauci cum pau-
et a suis viribus, quibus se triumphare putabant, cis, plures cum pluribus, hinc et inde, cauda et

nihil triumphi vel inane laudis sibi usurpando, sed caput moliebantur partem nostri exercitus contur-
totum Deo committendo, virtute sanctse crucis, de- bare, vel quoquo modo impellere. Rex autem vi-
ponere et prosternere potuisset. Tandem congregato gore virilis prudentia; fretus, cum inspexissct eos
totius civitatis clero et populo in ecclesiabeati Petri, non more pugnatoriim se habcrc, nec ordinatis
pairiarcha cclebrato divino officio, ut decet patrem aciebus incedere, hortatur suos, imperatque omni-
filios suos ituros ad bellum, et domi in Dei servitio bus pro castris suis prudenter existere, constanti-
remansuros, prKceptis Dominicis inst,ruxit,monuit quc animo pati,et inspicere quousque loco congre-
et armavit, coclitusque benedictione signavit. Sum- n gatos, vel simul incedentes posset eos comprehen-
ptis processionis mysteriis, omnes una inclinatis dcre. Ipsi vero dolosa calliditate pleni, in sero etiam
capitibus ad altare, cum sacrarum reliquiarum fe- vitabant simul hospitari, sed in noctis crepuseulo
retris et signis, prsecedente cruce Domini, ordine circa exercitum hospitati sparsim, tenentes cquos
cleri ecclesiastiea institutione decorato, omnique manibus in singulis : ea noctc fuit idem servus et
populo subsequente, cum humanitate et mansuetu- dominus.
dine litaniis et aliis precibus Deo supplicantibus, CAPLT XIV.
ituri ad bellum et domi mansuri siugulis laneis in- Interim cum Algazi peliisset caslrum Sardonas
duti, et nudis pedibus profecti, extra civitatem ad sibi reddi minis, et blanditiis, terroribus, pollicitis,
divisionis metam devote perveniunt. Ibi iterum pa- nec habere potuisset, assultu et ingenio priori siinili,

triarcha sacram crucem sacratis assumons mani- inipetuose bis vel ler in die, nocte etiam castrum
omnes signavit.Domino-
bus, iterum virtute ipsius aggredi non desistit : ubi autem deficientibus her-
que meduilitus hoc modo commendavit « Qui nos : bis et segetibus,aquis etiam hominum et equorum vi-
 I02'7 AD GODEFRIIJUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 102&
ftui nccessariis, sub speeie acquirendoe munitionis A. misso signo salutifero, novem aciebus jussu regio
ct stipendii, perfidi gregatim Turcomagnorum et disposilis,Deo et virtute sanctEe crucis Christicoli
.\rabum factis millibus, per diversas partes quibus commendali,more bellatorum passim iter arripiunt
incedcbant de more luporum rapacium, perfidis in- hoc ordine incedentcs tribus aciebus ante positis,
:

h.Trendo devorando secumque abduccndo cx

cl manus pcdcstris ut hos protegat ct ab his protega-
raplo quidquid poterant, repatriare satagcbant.Ipse tur, relro sistitur; virtus vero regia harum et alia-
etiam rex Arabum, nominc Dcb('i!=, Bocardusque rum protectione parata, incessil ordinc omnibus
princeps suae gcnlis nominatissimus, et plures necessario : aeie comilis Tripolitani militis stre-
principum, qui cum Algazi in conflictu cxstiterant, nuissimi a dcxtris posita ; aclebus baronum a sini-
post primos recedentcs simiii modo profecti sunt. stris ct post.jussu regis quibusque suo loco positis.
(Juo viso,Algazi, antequam rex advcniiit,ad capien- Hostcs vero in diei crepusculo circumquaque positi
(kim castrum insistitsuis viribus; magis autcm tympanorum ac buccinarum cmittunt strepitum,
at^lutia fallenti (^ppidanos faliere nititur. Kisdem cum strepitiliusclamorcs,cum clamoribus latralus,
etenim spopondil (ide et sacramento suae legis, si cum latratibus audaciam. Et quia his ab incocpto
munifionem sua; dominationi subderent, eos sanos gressu Christicolas rcmovcre, et in dispcrsionem
ct iiitactos, suo deduclu salubri, ad metam tuta; aistimabant compellere, duplicatis clamoribus
evasionis provchi, rebus omnibus salvis et intactis.
B insistunt vehementius, hinc et indc sa;pius sa-
llis auditis, parlim coacti vulneribus, cx inc rlia giltarum ct telorum immissis soevis ictibus.
corporis privali viribus, sumpta principis quasi Qui cum hoc modo quod moliebantur efficere ne-
fiducia.petitioni nefandissimaj hoc pacto assensere, quivissent, et noslros audacter incedere et viriliter
omissoquc oppido, jussu profani principis, pro du- resistere persensissent, ex arrogantia multitudinis
cibus conductoriis se ipsos manibus carnificum pugnatiirum audaciam assumentes, ambitiosi ma-
ignoranter tradidcre. La;tus itaquc, la;lo animo op- num pedcstrcm prosterncre, qua gravius refrcna-
pidum suscepit. MuUo vero K-etiori imperal manibus bantur cum hanc pra^cedentibus aciebus, et aeies
;

suorum abeuutes Christicolas sa^vissimae morti hoc protcgi vidcrint, vi maxima accGnsi,animosius
tradi. Quid horuni singula? pene omnes uno mo- posl ictus illalos, lanceis et sagittis, arcubus im-
mento facli sunl nccis pra;da. missis brachiis, exemptis ensilfus noslros percu-
CAITT .W. tiunt. Itaque jam pluribus dissipalis, ipsam etiam
Nondum autem ad aurcs rcgis id pcrvenerat. Ea comitis acicm splendidissimam in regali acie mergi
vero nocte, qua apud Daniz castramctatus est, re- faciunt.Ibi quidem apparuit quia in comite natura
latu cujusdam curati Rotberti Fulchoii sic accidisse militiE nihil exaruit ; sparsis etiam suis ct penitus
intellexit. Nec tunc mirandum fuit, si rex, qui so- C elfugatis, sparsisquc tribua aciebus, ipse solus vel
lus pobt Dominuni,dominus et defcnsor Christiani- cum paucis mililarie agendo vicissim datis et vi-
tatis exstitit, ca vice iterum deti'iniento et dedecori cissim susceptis ittibus, bostibus resistebat, et se

Christicolarum condoluit, consolatus tamcn virtute eonstanti animo cuni cruce Domini et rege mori vel
sancta; crucis, se in mane pugnaturum contra hostes vivere applicuit. Interim pra;fafis aciebus efTugatis,
praeparavit virililcr. Algazi vero jam sciens rcgem major pars manus pedestris, permissionc
noslra:
apud Daniz immorari, rclatu illorum qui circa exer- Doniiiii concussa, hostium gladio corruit. Statim
citum nostrum pr.Tludentesexstiterant, niunito Sar- que a dextris ct a sinistris, a cauda et aeapite, ho-
donas, ipse et Dodcchinus cum omni exercitu suo stcs gravi impetu noslros perculiunt. In hoc confliclu
in sero,mililibus illis quos ante praemiserant,circa archiepiscopus Ca;sariensis, vir vita; vcncrabilis,
nostros exsultantibus et insidianlihus juncti sunt, nomine Kuzomerus, nou lorica, sed sacerdotali su-
utmane subito soporatos invadcre poluissent ; id perpcllicio indutus, crucem Domini venerabilibus
namquc sxpe multis pmfuit. Rex autem sonimo lcn- geslabat manibus; cujus prolectione ipsc etiam sa-
tus, scd provisor utilitalis, et munilus signo vcne- gilta percussus, nuiltis attestantibus, permansit il-

rabili quo ct reges regnant et hostes vineuntur,ipso la-sus, sola gutta sanguinis illi in tcstimnnio emi-
etiam die quo priores venennt, provide, ut ille, n nente.Ibique regis equus in collo exstitil vulneratus.
qui saspius hostium esse et bella expertus fucrit, Quod cum arcliiepiscopus comperisset, et perfidos
cum archiepiscopo C.Tsariensi ct aliis vcra; fidei nostros invalcscerc persensisset, in eos versa crucc
cultoribus, disposuit noctc tentoria sua colligi, mi. Domini apcrtissime inquit : « IIujus virtute sacra-
lites parari, el omnia bellatoribus nccessaria sic tissima analheinalizati sitis, nefandissimi et divina
decerni;quod si hostes subiti in eos irruerent, nihil ultione in dispersione eCfugali,cili3sime pereatis. »

pigrum, nihilque inordinalum invcniant sed in ; Rex itaque virili audacia fretus,qua parte hostium
datis ictibus el proslratis hostibus Christianos Dei turmas vi pugnatorum in nostros magis vigere com-
virtute et ejus signo vigorc compcriant ; sin aufem, peruit, illic cxelamando S. crucis protectioncm et
ut eos gregatim posset comprehendcre,disposuil sc auxilium, vclocissime irruil ;
pcrfidos prostravit,et
cum toto exercitu ordinatis aciebus die terris illa- in dispcrsionem impulit,ila, inquam.quod vicissim
bentc, versusHap equitare. Eo etenim modo aesli- anleriores, et vicissim posteriores percutiendo elTu.
mabat bellum, ct fuit, incvilabile. Manc itaquc pra;- gavit.Sicquc aclum csl ul in illo belIo,divinaagent6
102!» GALTEUll CANCELLAIIII BELLA AiNTIOCll. — PAllS U. 1030
[iroviilenlia, ul cx utiaque parte, ct vicli ct victoros A spirituidibus victoriose suscipitur, ilucluquc pro-
haberentur, sed dissimilitcr. Nostri clcnim victi ad cessionis salutiferae, ad ccclesiam bcati Petri.unde
ITap,ad .\ntiochiam el eliam rcmotius ad Tripolim iler ct initium bonao pxpedition's assumpserut, hi-
fiiga cvadentes, nostros ad cxlcrminiuin dcductos 'aris et l;ctus rcducitur, ad l;:u'lcm et gloriam
nuntiaverunt. .\liiinde etiain Turci cum impetu summi regis cl summi Domini," cui nemoaliundc
iiuorunidani noslroruni ad Alapiam cn'ugali..\lgazi placcre polest.nisi ex co quod ipse dunaveril," qui
ot Uodechinum cum omni Turcomagnorum c.xercitu vivit ct regnal Dens in siecula s;eculiirum. .\men.
ad intcritum dcduclos asscrucrunt. Auclor vero el CAPUT XVII.
inspector summa; justitiie id rcgi Balduino,pcr vir- Nunc autem quaedamillorumqua; Christicolarum
tutem S. crucis ct vitam ipsius cxigenlc contulit, captivorum extermii io discuticnda prffilibavi, pro
quod ct hostes elTugavit, et cum Iriumpho divina; visu et auditii seriatim edisseram. Eo namque die
vietoriw.belli campum libereetabsolulccum paucis quo Dodechiuus rcx Damasci ct .\lgazi Turcoma-
etiam obtinuit. gnorum princeps virtute S. crucis et manu regia
C.\PUT XVL devicti fuerunt,et in dispersione effugati.nuntiatum
Contigitautcmparleshoslium parlibusnostrcrum est filio Algazi, ea vice oppidano .\lapiae existenti,
ab impetu revcrtentibus fessis, ct equis eorum de- „ ipsos primates cury majori parte illorum excrcitus
ficientibus cum agasone, quoddam vexilloruin regi Christianorum gladio corruisse. Quo audito,poten-
defercnte, separatim obviassc. Quod cum perfidi tiores Alapia: quidatn anlea maiiu et jussu nefandi
sortc sinistra dcfatigatos conspexisscnt, immissis principis redempti, et quidam a domibus suis et
sagittis equos cx facili prostraverunt, et militesvi- aliis honoribus privati, eisdem Turcomannisattri-
telorum coactos quosdam morti tradidere,et quos- butis, sub specie publiei luctus et clamoris, intrin-
dam eaptivitatis laqueis astrictos, rcge nesciente secus gavisi, niolili sunt evasis fugicntibusdiversis
.\lapiam perduxerunt. licx vero campum oblinens, modis exterminii impedimentum inferre..\stute et-
audito nuntio quosdam ad Hap e[rugisse,et ibi pcr- enim rnilites alios raptores, post disconfectos diri-
manere, pro Hlis his et ter enuntiata victoria mit- gunt, qui fugitivos exspoliando Cffidant, el vice di-
tere festinavit.Qui licet certo signo et certis indiciis spendiorum Alapcnsibus illatorum, ira vindice
rege cum victoriK Iriumpho campum obtinere per- ipsos perdant. Sicque actum esl quod extra civita-
sensissent, ad ipsum tamen, partim timore coacti, tcin fugientes per diversas partes, diversis exactio-
etpartimverecundiapressi,accedereverebantur;ncc nibus plectantur, et infra a quibusdam veris, et a
tamen rcverti desinunt,nepenitus defecisse tenean- quibusdam fictis lacrymis cum immensis clamori-
tur. Rex itaque penuria victus potusque coactus, bus, pro peremptislugubres luctus deducuntur.ita
sero profectus ad Hap,mane in campum revertitur, C quod ipsa civitas in superficie et fundameutis mu-
vulneratos campi et defunctos, quod dccebat,utros- rorum ac turrium «difi iorumque diversorum non
que perduci imperavit, et circumquaque si quid secus inlonat, ac si tota fulgoribus et tonitruissub-
belli residui remansisset, ipsemet equilans specta- verti dcbeat. Idque actum exstitit, more illorum
tum, strenuos transmittere curavit,in campoetiam exigente cumenim vincantur,factoedicto,nuntiant
;

tam diu remansit,quod certisnuntiis et certis indi- se vicisse, et simulatis triumphi gaudiis tympani-
ciis perhdos devictos lucide intellexit. In illo con- stris, tibiis,tubisque clangentibus mentes desolato-
flicto, ut putabatur.ex nostris quingenti velseptin- rum, ne desperent, his inslrumentis adgaudia ex-
genli pedites, et centum milites perempti sunt -^de citant. Ea vero vice jocundius solito et animosius
Turcis vero, ut ipsimct fatcbantur, qui evaserunt, talibus insistebant ut captivi ChriiticolE, qui tunc
duo vcl triamilliaChristicolarum gladiocorruerunt. Alapia3 diversis tormentorum generibus astricti te-
Id victoriK, in vigilia festivitatis de Assumptione nebantur, hoc audito magis magisque animo cru-
beattB Maria; virginis, virtus S. crucis obtinuit.Ga- ciati quoquo modo decrcvissent : ipsi vero armis
visus itaque rex memoratus, annulum sui digiti, fidci prajmunili, licet cruciamine cordis et multis
patriarchae suaeque sorori principissffi bene notum, injuriis affecti haberentur, pro eoque relatu pertl-
fideli internuntio ad Antiochiam deferendum com- n dorum audierant regem suosque bello eecidisse,
mendavit, ut hoc signo victoriam S. crucis nuntia- nunquam tamen a cullu verae fidei defecerunt, sed
ret, et regem belli campum obtinere assereret.Nun- multo ardentius solito pro salute Christianae militia,
tius itaque haud lente profectus, omni populo An- et pro se ipsis Deo medullitus vigiliiset orationibus

tiochise in moerore constituto haec nuntians, in si- supplicabant. Contigit autem eos audisse, furtivo
gnum Christianae vietoriee ex parte regis patriarchce relatu quorumdam fidelium, et etiam infidelium,
annulum praesentavit.Quid ergo ?Deo altissimo om- gaudia et diversos plausus quae publice agebantur,
nesuna,re3umpl.is viribus,moribus etvitaemendati, ex re,ma;rore et luctu prsmaximo plena exstitisse,
retulerunt gratiarum actiones, in ecclesia sua laeti. super nefandorum exterminio,et Christianorum vi-
Post haec autem in divina potentia vivifics crucis, ctoria, quae patebat virtute S. crucis insignata, et
recuperato triumpho Christianitatis,rex Antiochiam prffisentia regis Balduini belli campum obtinentis.
rediens, extra civitatem,utdecebat,remotius solito, Audierunt etiam Dodechinum cum Algazi ad exter-
ab omni populo ac clero cum hymnis et canticis minium devenisse. Quid ergo? Quidquid amaritu-
 ;

1031 AD GODEFIIIDUM APPEND. II. — MONU.M. DE BELLO SACRO. 4032

ilinis ac doloris autea passi fuerdul.boc audito to- A bunc Doldechino, cxquisitori ct invcntori
fario, ut

ium in dulee convcrsuni rcpulanl.eique a quo bona diversorum tormentorum, ad puniendum dirigat.
cjncla proceduiit, devotc ac pnri cordis alFcctibus Mittilur itaque ct a collo ct a manibusvinculis ler-
supplicare non ccsfunt. lloc gaudio relecti die de- reis slrictissime rcligalus. Quo viso Doldcchinus
ducentcs ct ad noetis partcm lertiam vcl mcdiara vice gaudii pr.Ttendit os rictu fcrino dilatatum.
exbilarati, cert.-c spei victoria; congaudentcs,ex in- Miralur itaquc torvo lumine ipsum militem, cujus
spcrato audiunt cl diversis parlibus hominum cla- manu ct ingenio cum ca;teris fidelibus,sa;pius sibi
morcs prioribus dissirailes, gaudia c.Tteris altiora, contigerant rerum suarum dispendia, suiquc cor-
instrumenla, tympauistria, Ibrocius ante taclis so- incommoda. Quid ultra ? piias-
poris efrugati plura
nilusac tumultuscmittenlia.Mirantur ilaquc captivi scntatum suscepit, susccptum inspicit, inspcclum
ct admirautur, quid novi horum niuttUio insinuct, contcmnit, contcmptum ad exitium quo dignus
et quid insolitum populus tolius civitatis circum- fuerat cvenisse deccrnit.hoc modo inquiens :«Eia !

quaque accensis luminaribus cum altis clamoribus Rolberte, cia ! inspice quid utilitalis lex nostra
pr;edicct. Con;"g'raL autem Dodechinum et Algazi a quo vos crror et incredulitas compellil.
confort,
belloin parlcs r;erriKl'ugalos,inermc=ctdefatigatos, Unde ad hoc ducimini qnod legem nostram lege
cum paucis Alapiam ronieasse :et inde pr.tifata lau- P veslra et omnibus aliis mcliorem perverterc niti-
dum prKconia intus ct extra inter Alapenses admi- mini? ul ruid manus vestra, manus, inquam,
rative excrcvissc. Tunc iterum, quod captivis gra- quantula, in potentiam ct dominium nostri,ut ver-
tum fuerat et dulce, hoc inteilcclo sortc miserrima mis humi serpcndo se extollit ?Ecce bactenus fato
ccssit in contruria; suramo etenim manedum va- noslro cxigcntc,cadcndo et rcsurgcndo inccssimus.
careal orationibus.scrlcratorum principum adsunt Modo vcro codem pcrmiitato jus vcstrum in nos re-
internantii, et cum ipsis lui'ba pr.j'dictorum ni>n dactum, cx muncrc /)/•"/ crcdimus. Te aulcni rc-
miniiiia, atfercntcs scpl<Mn militum capita,cum nu- colo, niihi de tuo tribuisse jam in pra;terito unde ;

datisensibns ferratumimpetuosecarcerispulsantes ut te intcrficiam apud me hac vice non invenio. »

et impellcntes ostium, de more solito quocaptivos Remisitque eum ad Algazi, inquiens verbis inter-
de dic in diem ad decollundum extrabero consucvc- nuntii " Malo hunc luo quam meo perire gladio.»
:

rant intrantque carcercm usi his vocibus: « E.x

; Ncc ob aliudmorlcm inferrc distuli',nisi utvicissim
parte victoiisAlgazi nuntium vobisafrcriiuus,regcm illusus ab utroque, senlint quid utriusque terroret
vcslrum residuumqiic Cbristiani popclli.ipsius gla- potentia in eum exercerc valcat.In pr.-cscntia ilaquc
dio in bello corruisse, » el oblatis capilibus,capti- Algazi illusus, pra;fato nequam Rotbcrtus itcrum
vis inquiunt :« Ha;c fercula ut sint vobis inescam, pra^Fcntalur, cui,arreplo gIadio,Dodechinus inquit
hue dirigit ipsa lcgis stclla. Xcc mullo post ipsius C (f .\brcnuntia legi tuae, vel morcrc. » .\d h.-cc Rot-
vcslri regis viso capite el vexillo,cquidem sentietis borlus : Omnibus operibus Satana; ct pompisejus
qua; el quanta sit virlus eximiae noslrje lcgis, cui abrenuntio ;pro Christo vero non renuo. »His verbis
amodocontradicerc nonhabclis.»Sicfacti rei sericm profanus furorc arrcptus, illatione gladii caput
occult.intcs quasi lajti ad dominos cxira portam m Christiani a cor|)orc separavit. Quod deferendum
tentoiiis accubantcs, illoniin dcdccus ct dclrimcn- corpus vero ad
ptiblicc,.judiciario pra;coni tradidit,
tum vinipotationibusrevclantes.nuntiircvcrtunlur. dilac.Mandumvulgoproclamanti,munuspra;optatum
Caplivi autem ad pariotis rimulam, ubi rclalione contulit. Quid igitur? Lator capitis per plateas, ct
fidelium acta scelcratorum principum saepius intcn- vicos civitatis hoc ostenso et divitibus pra;sentato,
dcbanl, tunc quoque scrio intcliexcrunt utrique quingentis bysantiis, et diversis muneribusexhila-
parti dispendia contigisse pr.-cmaxima, ila, in- ratus, ad profanum rcdiit ; eisque pro illalo sibi

quam, quod profani, foris simulato gaudio, pro bcnclirio gratias agcns, flcxis gonibus medullitus
amissione triumphi inlus cruoiabantur animo. supplicavit, caput qusercddidit.Undc impius ille ali

Christianivcro recupcrato triumpbo, in Christo artilicc artis impia; vas sibi ad polandum auropu-
certa et pcrfecta gaudebant victoria. Quinto vero rissimo gemmisquiB pretiosis ac mirifico ornalu
die,RotbcrtusFulcoides,maViibusimpiorumabslrac- n conslructum, eitissimc ficriimperavit, quo sibi po-
tus et dilaniatus, Alapia; .Mgazi prKScntatur. IJnde tanti in fcstivis solcmnitatibus suis postcris signum
geminata hctitia ct inauditis laudum pr.Tconiis, audacia; et victoria; rcpaesentari valeat. Staliniquc
omncs una plaudentcs manibus, ad ipsum quasi ad Dodecbinus, elcctis sua; gcntis primatibus intcr-
monstrum confluunt non ut a pojnis redimant.scd nuntiis Algazi requisivit,ul pro remunerationc vera;
ut hunc admirando illudere, illudcndo cruciarc, et amiciti.-p.acccptisabcobysantiorumSarraccnatorum
cruciando membratim valcant discerperc, ct hoc 00 millibus,promississetcum carccrem Francorum
sajvo vindicta^gcncrc^dolorem suum ab ipsocisdcm ingredi,utoninibusqui in carcercilloerantmanusua
ex longo temporc illalum gaudcant minuerc. Do- priipriadctruncati-;,ipseinell'usosanguineviccoptati
mino vei'Oprobibentc,non audentcumtangerc.Quid balnei potuissct recreari, et ut aquila vivcntc reno-
crgo supcr hoc ?Cum populus id cfliccrencqucatin vari..Mgazi vcro accepto consilio, primalibns hoc
seipsum, el eapillorum ct barbaruni evellationcm modo respondit: « Pelitioncm lanti viri rectam ac
relorquere non cessat. Placuit autem principi ne- Justissimam essc fnteor.Esl autcm aliud quod prius

i
1033 GALTEllH UANCELLAUII BELLA ANTIOCH. — 1'AllS II. 1034
agenduui iiilucor.Icgi ctutilitutiuostra; profuturum, A porlido supcr pavimcntaui accrriuio icUgali, uLi a
quo pcracto,et in his ot in aliis lauti aniici voluntati circumslantibus illusi, contumcliis et terroribus
et dominio,runditus obsecundabor.Ne aulem vos ct alfccti, niullisquc alapis, et niisoriiirum stiniulis

ipsum alTectus mei consilii lateat, hoo vobis atlen- impulsi,barbarum capillorum evellationibus de-
et
denduui, et oi refercnduui prudentia vestra con- turpati, pudibunda nuditate pressi, slrident dcn-
cipial.Castrum l]asa,quod porta introitus et exilus tibus, trcnuint visceribus, inhiant cojlestibus. Ea
Hulapia' rcputatur, nonduni h.Thcrc possunuis. IIoo vice in mundo nihil ois ccrtius quam ictus gladii
eniui quod Franci rcsumplis viribus in uos conva- imminentes, mcnte et corpore crucianlur, singuli
luerunl, nimis impedit, et praifatum recuperare, et etenim unus post unum,coram impio advocati, ab
jam recnpcrata castra ab corum ingcnio ct potontia ipso verbis internuntii requiruntur: o Quid maluit,
intacla conservare.Quod si captivos quos habemus aut Ghristicolarum legi abrcnuntiare, aut illatione
ex eorum gonere nobiles et ignobilcs, hnc modo sui gladii in momenlo acorrimo truncari?» Ab cis

eiterminaripcrmiserimus,et in castris recupcrandis autem, contrarium nihil verbis, nihil

vera; fidei

et in aliis dispondia solito graviora profecto pa-
tiemur. Et est nobis consilium, moliri utrum ca-
ptivorum commulationc quoquomodo simulata va-
'leamus,vel in redditione castri,vel in aliis astutum
et providum ipsorum regom Eo ctenim vi-
fallere.
vente, puta dictum, nos nullatenus illud eastrum
sed ncc quidquam terr;o su« dominationi subdita;,
uisi vi aut ingenio possehabere.Ferendum estitaque
captivos adhuc vivere,ut prius ultrici manu gravatis
horumprincipibus ac dominatoribus,posteain ipsos
ipsoDodechinusretorquendo,quidquidobtat
animo Hoc audito, reversi nunlii, au-
satisfaciat. »
operis cxtorqucre potuit.Audita itaque responsiono
prooerum, fidci, spei,ac charitatisplcna,cumetmi-
P nas ipsius, et mortem pro Christo pati non formi-
dante assurgit, arrepto gladio profectusin mcdium,
in gyrumdcambulando,eltorvisluminibus intucndo
;
singulosajstimanssacerdotom csse,quicumcaptivis
adcrat,qucmdam militem jubet arripi, cujus caput
ipse idem manu propria gladio succidit. Revcrsus-
que in gyrum, in medio eaptivorum, ensem dedu-
cendo ante ora singulorum,expetiit bysantios cilis-
silienti sime sibi porrigi, non ut vellct i^os redimi ea vice,
scd quia ebrietate impulsus volebat eos perdere ;

dita suo referunt domino. Laudantque decens et statimque jubet arripi alium, Arnulfum nomine,
utile illud fieri quod legis stella consulit. His au- Mariensem dapiferum, magnaj roligionis virum.
ditia, Dodechinus, licet invitus, favet tumen et Datoque gladio patriarcha! Damasceno, inquitj
patitur. Uterque autem territus fuga et exterminio (( Percute, percute ; sic decet utique. » Quo acceplo
quodeiscontigeratpra2termissisa;quitatibusc;rtoris- Archadius mente compunctus cuidam Amiraldo
quM negotiis reipublicK profuluris, solis potatio inquit « Vice mei id honoris legi nostrs exhibe,ut
:

nibus invigilant.lnter quasnoctibus acdiebus horis C vir tantus manu tanti militis jam priveturcapite. »
desperati9,missis ministris ca;dis,ut oves gregatim Ipsoquedecollato,Algazi iterum acocpto gladio venit
captivos abduci et ante se sisti faciunf. Quorum in medium, non alia intentione nisi ut omnes una
quidam funibus ad stipem suspensi,seorsum plcxis simili Cccde perdat. Actor vero summa; pietatis id
capitibus, sursumque versis pedibus, durs c;edis caplivis contulit, ut quod perversitas illius inten-
materia, sagittarum praebentur crebris ictibus. debat agerent nutu Dei mutarctur, misso sibi mu-
Quidam vero pubetenus, quidam umbilicotenus, nerc. Contigit enim tunc ex parte Debeis regis
etquidam terrs specumentotenus infossi,manibus Arabii, equum mira; pulchritudinis illuc advenisse
impiorum, vibratis juculis, subeunt pro Christo freno et sella ac pendulis rara; ac pretiosa; artis
lamentabilis vita; discidium.Nonnulli equidom sin- ligulis adornatum,ab aure usque ad pedis rasulam,
gulis Cffisis membris,in viciset plateis projiciuntur, auro Arabico gemmisque pretiosis decoratum.Quo
Iranseuntibus mirae exactionis spectaculum, et quo viso,projecto gladio Algazi gaudiopermutatus cum
amplius perfidorum fervebat ebrietas, tanto magis primatibuB intrat thalamum,'seque induit orna-
tormentorum crescebat perversitas. Quod ab affectu mentis pretio et opere mirifico speeialissimis, pri-
potationis herili palatii expertum multis innotuit. matibus vero imperat ut captivos cito compellant ad
eo namque die quo post bellum Algazi in palatio n hoc quatenus a singulis audiant, quantum pro re-
vini furia inebriatus accubuit, omnes unaquotquot demplione vita; sua; quisque dare valeat.Sic factus,
fuerant Alapia;,Christicola; captivi nominati, ipsius equum ascendit ad Dodechinum tendens ministrum
jussu ante eum adducti sunt. Ibi quidem, ante in- Antichristi primates vero vice domini inquirunt a ;

gressum palatii congregato fermetotius civitatis po- singulisquantum possent redimi. Auditis singulo-
pulo, cisdem proclamantibus ac suspirantibus in rum pretiis secundum majus et minus, totum in-
aEfectu optati captivorum cxterminii, traditi sunt scribunt chartulis,et, his finitis,ad carceres captivi
ca;di miserrimas milites ac pedites27 exterminandi remittuntur.
pari cruciamine.Horum in momento corporibus de- C.4PUT xvin.
truncatis, totum porticus pavimentum aulae regia; Dc tormentorum generibus, qui-
diversis itaque
profluens aspergit unda sanguinis. Tandem prster bus captivi carceribus Sarracenorum conterebantur,
istos in exsultatione portationis horrifica", milites multa quidom miranda ac stupenda haberem de-
utriusque belli, tam proceres quam et alii, coram scribere,et verbis edisserere ; sed quia reges, prin-

Patrol. GLV. 33
1035 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAORO. 1036

cipes.mundique alii polentes, eliam et impolentes, A rum spatio jacuit,quagi mortuus,et hoc gcnere pas-
ejusdomronditionis,ejusdemqucfi(ieihomincscujus sionisturpissimcE in magnis potationibas ScTpissime
et ipsi sunt, aliquando juste, ali^juando injuste ca- terebanlur.
piunt. captosque pro extorqucnda ppcunia diversis CAPUT .\1.\.

poDnis,puniunt,ctcumpa^nsomnegcnusmorfalium, Post ha-c autem, cuin non valeat vi, nec ingenio
instinctudiabolico,amalispotiusquamabonisexcm- ea vice regem cum Doderhino
Christicolis fallere.a
pla sumere consueverint, utilius mecum reputo for- etprimatibus sumpto consilio, prostrato caslello
mamctquantitatemtormcntorumtacerecjuamexpri- Sardonas, munitisque suis oppidis a tcrra captos
mcre,ncChristicol«eChristicolissimiliainferant,Ptin proccrcs et quosdam alios impcravit rcdimi.nc pre-
consueludinem vcrtant. lllud vcro miraculi, quod tium redemiitionis militibus et servionlibus lerram
captivis in carcere contigit, eisdeni compatiendo, custodituris attribui.donec ipse ad Merdinum pro-
praesentibuset futuris littcrali memoria pando.Nocte fectus, ipsius honoris speciale castrum.ob Christi-
quadam cuni captivi sopori membra colarum detrimentum,Turcomagnorumgcnlemma-
dedissent, so-
pori.inquam, qualis habcri poterat in miseria, cui- jorcm solito congregaret et redeat. Quid singula?
dam militi Sansoni dc Bruera cognominc,per visum rrofectus, tam Turcomagnorum quam ct Arabum,
innotuit cadum apcrtum vidisse,et inde Dominum _ gcntem pnfmaximam congregat.Et his congregatis,
X 1 /^i._:~i j -i ™„i D ... „ *„„(_ — .,ii;(.,.4;,^rt ^ir^t.^^r, ;»,n^,^»^» .,..«.^-1.:-*
1
tanta mullitudine, clatione immensa superbia;
nostrum Jesum Christum,cum decorc et splendore visa
virtutum a summitate cocli usque super carcercm arrcptus, slatuit cum uno Scldanorum Cborocen-
consedisse.ipsumque Sansonem ut ad eum vcniret sium super regem David in evctiam equitare, ut eo
cum suis sociis imperando ter vocassc, et,ipsis ad- perompto vcl haredato libere et absolute valeret
venientibus,dextrum brachium a summitatecarre- liicrusalem et Antiochiam peremptis Christianis
ris usque ad finem extcndisse, dextroque pollice suo dominio subderc.Ipsi vero cura superbia equi-
intincto olco ct crismate,signum sanctoscrucis sin- tandi, ira Dei oxstitil. Eo namque die, quo Solda-
gulorum frontlbus impressisse. Inter quos, ex no- nus et ipse Algazi cum sexcentis millibus terram
mine assignatos,ppr visum affuerunt alii,quoscum legis bellaturi intraverunt, ipse idem rex David,
Dominus eodcm modo non signassct,interrogatus a signo sanrtin crucis pr;rmunitus,habens inter Medos
Sansonc quare eos dimiserit, fertur ei sic rcspon- ct Christianos quater viginti millia pugnatorum,

disse : « Nolo amplius alias, ubi mihi placuerit,

;
factis agminibus inter duos montes densissimis ne-

caiteros signabo. » Hac visione Sanson excilatus, moribus insistos, in valle resistit qua,ut fama re-
captivos fratres nocte media, more solito, ad oran- tulit, super eum hostes ingredi pr.Tsumebant. Re-

dum excital,eis llnitis matutinis laudibus hanc vi stitit, et sic locutus est « Eia Christi militcs, si
: !

sioncm insinuat. Quid singula? Eodem die, omnes C pro lege Dei tuenda logitime certaverimus, non so-
signati, et cum ipsis alii, cxtra portam ducti sunt
ad patibulum,ubi princeps sceleris cum primatibus
totius Alapis dignitatis, festivali potationi invigila-
bat.Quibus visis,magister sceleris exsultans prima-
tibus inquil Intucmini qua rcdemptione et quo
: <•
munere libcros milites istos velim addominum re-
gem suum regredi,et ut singuli a manu mea propria
munus suum recipiant unus post unum adductus,
sicut decet.jam veniat. » Primus itaquc Sanson ad-
duct«s,ipsius .Mgazi manu capitc plcxus, marlyrii
himinnumerabilesda'monumsatellitos,verumctiam
ipsos daemones ex facili superabimus. Est autcm
consilium quod intucor, si laudatis, nostro honori
iiostrsque utilitati profuturum, hoc videlicet ut
oroctis ad ca'liim manibus cunctipotcnti Deo pro-
mittamus,pro amore ipsius in hoc bolli campo ante
mori quam fugcre,ct ut fugere nequeamu5,etiam si
velimus,patentes hujus vallis aditus quibus intra-
vimusdcnsissimislignorumstruicibusconstipcmus;
ot constanti animo, hostcs e proximo in nos cer-

munere dccoratus ^um sanctis rcgnaturus Domino taro pnosumontes acerrime porcutiamus. » Quid
prssentatur idemquo de oaeteris 2i signatis, vere
;
singula? Tanti regis vcri ot porfectissimi Christiani
peractum comprobatur. laudala, probata ct porfccta stat scntentia. Ncc
Nec id tacendum intucor, quod inter istos qui- mora, dispositis aciebus singulis, rex ducenlos mi-
dam juvcnis exstifit decollatus,natus Acononsis vi- n lifos Francigcnas, quos habebat, ad primos icfus
cocomitis ; cujus corpus, a loco in quo jacebat,vir- infercndos anfoposuif,statimquc in altera parte vel
tute ac miraoulo Doniini, coram cunclis ibidom fronfe vallis,cum ingonti honiinum clamorc, cquo-
cxistentibus, ad alium locum se transvexif. Et hoc rum ot arniorum strcpitu constipafo, scoleraforum
facto,profanus viribus destitutusin effuso sanguine vexilla prodeuntferocissima ; ethisacccdentibusdi-
spumans et elisus occidit, torvo gonerc passionis vcrsorum insfrumontorum sonitu intonant undique
accrrime dcturpatus, ita, inquam, ut os cum auri- montes cum vallibus.Rox aufcm David fantorum lc-
bus,ct aurcs cum naribus chaoshorridum firmassc rocitafom huniillimc pnrsfolatur, sunsque invitat
viderefur. Hi'siiiui ita(|uc non sigiuiti, pulsi, (lagcl- virilianimo.ctcimsolatur.asscrcnsclafaminridolium
lati, et dctracfi, manibus, impiorum sa-vissimc ad multitudincm cooperante virtufc sancta; crucis,
carcerem remittuntur. Ipse vero Algazi manibus parva manu ac brevi posse contori.Nec multo post
suorum in tontorio collocatus, more solito a vino visis Chrisficolis, infinita multifudo, spirilu super-
guperatus in fetore sui ipsius fecis,quindocim die- bia; cxagitata,cum immcnsis clamoribus in eos ir-
 1037 FHKTELLI LIB. LOG. SS. TKHH^ JEHUSALEM. 1038
veroDominiimprimis iclibuscxcajcati,
ruit; virhite \ litcs pr.Tludcntrs advencnint.visuri Christicolarum
Franeorummanibuscorruunt indispersionem.efTu- excrcitum. Quid ultra? visis Christicolis hostilisfe-
gali. Ut quid singula? perfidi nutu Dei Christicolis rocitus timorc subacta, noctc colloctis tentoriis ct
et Medis una pra-bentur caedis materia.et ut scrio ante sc pr.Tmissis, castrum L-cdere desiit. Ipsc Al-
exislcntivmi in conflictu didicimus, in fuga spiitio gazi cum suis .\lapiam rcvorsus cst, arreptus ge-
triumdierumhabita, corrucrunt rcgaligladioquater nerc morbi paraiytici. Qui cum nollet istud prodi,
centuni miliia; idcmque.Mgazi in capite vuincratus, simuiavit se ilerum et in brcvi tam Arabum
percmptis penc omnibus suis permissionc Domini, quam Parthorum maximam gentem adductu-
el
cumpauciseffugatus.incrmisct famelicus conductu rum; quod si cssct sui juris, ardonti animo invi-
regis Arabum repatriavit semimortuus. Soquonti gilasset Christicolarum extorminio. Contigil au-
vcro anno convalesccns ad obsidondimi Sardonas, tem qua ferebatur pro honore et impo-
in loctica
qnod manu regis rofirmatum fuerat,quntquot potuil tentia,cum cgressione fimi vcntris ipsius sordidam
militum ac peditum constipatus agminibus, mcnse per annum oxiissc animam, et abstractam inferna-
Julio rediit. Quo audito, Coscelinus comes Edessa- lium scorpionum unguibus corruisse in inferni
nus, sumpto ab Antiocheno palriarcha consilio. inferioris ollas, plenas diris ignibus, ardentibus,
cum suis et .\ntiochenis bollatoribus, ad Samarta- ., sine fino comburentibus et inexstinguilibus; a quo
num profcctus est, ut obsidioncm Sardonas bollo nos liberet ipsius Domini nostri Jcsu Christi gra-
dissipet. Quo audito, rox Ilicrosoiymitanus cum tia ct misericordia, cujus imperio parent omnia
HierosoIymitanisadvenienSjCitisgrcssibusillucper- ccelestia, terrestria et infernalia, per saeculorum
venit,ante cujus tentoria e partibus perfidorum mi- sscula. Amcn.

ExpUciunt Antiochena bella, acta a Rotgerio principe Antiocheno bello; quod Fulcherius supra in hujus
voluminis exordio descripsit

FRETELLI ARGHXI^EikGONI
LIBER
LOCORUM SANCTORUM TERRiE JERUSALEM
(Baluz, Miscell., edit. Mansi, I, 434.)

JOANNES DOMINICUS MANSI LEGTORI.

Quem stalimevulgo Frelelli libellus nomen aucloris el titulum haud ignolum eruditis prcefert utrumque enim norant ;

ex Bibliotheca Latinn medicE et infimm celatis Joannis Alberli Fabricii. Sed nihil quidquam itscisse illos credo ullerius
sive de libro ipso, sice de lempore quo auclor scribebal. .Ac de tempore nihil ego habeo proferre, nisi conjecturas. Frelellus
opusculum hoc suum dicavit Haymundo comili Tolelano (Tolosano) : nunquid forle idem
Raijmundus comes qui rega-
est
libus nupliis cum Urraca, filia Aldefonsi VI regis Castellce, dignus est habilus '.'
Quo ad
vixit soeculo sacrce peregrinaliones
loca sancta obtinebant. Porro Raijmundus cx Urraca conjuge filium relulit Aldefunsum, qui, ineunle sceculo xii, anno
scilicel 1109, ad Tolelanum solium ascilus, sub nomiue Aldcfonsi VII regnavil. Ilinc de lempore quo Frelellus scribebat
conjecluram capere licet.Porro Frelellus isle archidiaconum se appellal, cuju,<i lamen Ecclesia' nec dicit, nec habeo unde
hoc investigem. Id conslal de locis sanclis ila illuni disserere, ul ibi egisse videri possH unde eum lanquam oculalum les-
;

lem Raimundus ea de re inlerrogavit. Ihijus igilur Fielelli libellum, quem el Adrichomius in suo Theatro Terroe sanctx
con^uluisse se profiletur, modo evulgo, acceptum ex Colleclaneis Xicolai Rossellii Aragonii, qui sub Innocenlio VI ponti-
fice ex monacho illuslris ordinis S. Dominici in cardinalium coUegium Iramlalus esl anno 1556, et sub Nicolai cardinalis
Aragonii nomine claruit. Ilis miscelluneis lilulum m(//(/i7 ; Cuniul.ilici fr.ilris NkoI.iI .\r,igonii i;x diversls rcgislris et libris ca-
marx, a|iostolic£, el aliis diversis liluis et Clironicis compilata quce verba sunl Jacubi Elrusci, qui anno 1 503 codicem ser-
;

fotum in ecclesiacalhedrali Lucensi scribebal exeinpbtuni, ut ipse addit ex veluslo cl forle originali codice.
Cumvero nemo huc usque divilem hanc colleelionem diligenler adhuc investigaveril ex hoc ipso pene eruere mihiplu-,

rima licuit, nunquam antehacin lucem extracta.

m9 AD GODBFRIDUM APPEND. 11. — MONU.M. DE BELLO SACRO. •lO.i0

LIBEH LOCORIM S.^\CTORl].H TERRE JERIS\LEM

PROLOGUS LIBRI.

Domino suo venerabili et fralri RAi.MUNDO, Dei A << Non est laudabilc in Jerusalem fuisse ; sed bene
gratia Toletano [Tolosano^comili.FRCTELLUS oadem vivere, ncc sacris locis oflerre nisi Icgitima acqui-

gratia archidiaconus, sub spiritu consilii ct fortu- quoniam devote,prout nobis visumest,
sita >'Ergo,

dinis Deo militare. imo catholice.huc transfretans de longe remotisHi-

Cum ad Orientalem Ecclesiam causa tuorumpec- spaniarum fmibus acccssisti, tu qui largus, et
catorum confugisli, et in terra promissionis,patria benignus es, bonis nec non omnibus in sancta Ec-
scilioet Salvatoris nostri Jesu Christi,peregrinares, clcsia Deo militantibus, Machabsorum etiam

e.\qua secundam Jerusaltm conlemplare, et ipsa commilito hospitatus apud Belhel regis Salomonis
Sion.qua; allegorice paradisum designal, et in qua Ln atrio, justa reclinatorium pii Jesu, bc torpes-

materia fortiores ex Israel novi Maehabaei veri Sa- casin labore tuo, sed Dco redde, quod Dei est.ima-
lonionis lectulum excubantes, inde Philistihim et ginem scilicnt quam in to reprasentat, quatenus
Amalec expugnant, postea vero sacra regni David per hanc peregrinationem tuam ascendens Liba-
loca, quae divina caUnilicis inforraant. qua sint, et num de flore Nazarono fructum gustans, et odorcs
urbi,etquidsignificentdiligenterintitularenepigri- in coelestibus, el in Sion stola immortalitatis in-
teris, ne quando revertens ad /Egyptum Balonis dutus, cum vero Salomone, cui omnia vivunt per
in terras incurras,ct hic quandiu moram fecerisil- infinita ssecula saeculorum sabbatizare merearis.
B Amcn.
lius sancli Hieronymi sententiae faveas dicenti :

ENARRATIO LOCORUM TERRiE SANCT.E.

Modo mi domine, quoniam a
airtem, reverendc tum profunde eCTossus, intantum Dei dispo-
altc ct

parvitate mealocorumsacrorum terrffipromissionis, sitione, anno finito rcddita gleba, gratus aperitur.
scilicet Israeliticae regionis,notitiam quffiroro digna- Juxta Hebron mons Mambre.ad radicem cujus est
lus es,prout sanius polero,subIimitati tuae diligon- illa terebinthus, qua3 dirps vocatur, id esl ilcr, vel
ter elucidare non dedignabor. Verlam ergo stylum quam permullum temporis mansit
quercus, secus

sumens initium a Charon, id est Ucbron.Olim fuit ALraham, sub qua quidem trcs angelos vidit, et
metropoliscivitasPhilisthinorum et gigantumintri- unum adoravit,h6spitioque susccptos.prout dignius
bu Juda,civitas sacerdotalis,et fugitivorum. llobron potuit, fovit ot pavit. Unde prima via crcdendi di-
sita est in illo agro in quo summus Dispositor pa- _ clus est ilex praedicta. Ex tunc usque ad tempus
trem nostrum plasmavit .\dam, et inspiravit in eo Theodosii imperatoris, testanle nieronymo, suum
spiraculum vitte. Hebron autem Anatarbe dicitur, esse dilatavif, et ex ipsa scissa perhibelur, qua; a
quod Sarracenice sonat civilates. Quutvior illi reve- possidentibus cahra tcnetur.qua; licet sit aridu me-
rendi patres in spelunca duplici in ou consepulti fue- dicabiJis perhibctur in hoc.quod quandiu equitans
runt. primus Adam, Abraham, Isaac, et Jacob, et quis se.cunj dctulerit animal suum non olfendet.In
eorum uxores quatuor; Eva mater nostra,Sara,Re- Hebron primum applicueruntcausaterraepromissio-
tecca ct Lia; ost autem Hebron juxtavallem Lacry- nis cxploranda; Caleph et Josue,corumque socii de-
marum slta. Vallis Lacrymarum dicta cst, eo quod ccm. In Hobron regnavit David anuis septem, et
centum annis in ea luxit Adam filium suum Abel, dimidio.
in qua postea monitus ab angelo cognovit uxorem Decimo milliario ab Hobron est lacusAsphalliles
suamEvam cx quageniiit filium suum Seth,de tribu contra orientem, qui mare Mortuum dicitur, vere

cujus erat Christus oriundus. mortuum, quia in eo nihil vivum esl, nec dat, nec
Secundo milliario ab Hebron est sepulcrum Lot, quod inslinclu
recepit, ct raare Diaboli dicitur, eo
ncpotis Abrahi. In Hcbron habctur agor quidam, quatuor illae civitatcs miserrimae, id est Sodo-
cjus,
cujus gleba rubea,quac ab incolis otfoditur et come- ma, Gomorrha, Seboim, Adama, perseverantes in
ditur, et /Egyptum venalis asporlalur, et quasi pro D turpitudino sua, igni sulphurco concrcmaln in illo
Bpecie emitur charissime. Prajdictus ager, inquan- loco subvcrsa; sunt.
1041 FRETELLI LIB. LOC. SS. TERRyE JERUSALEM. iO'42

Supra laciim in acrubitu Juda3.T3 Segor, qusa et A rat. Sexto niilliario a Sarphen cst Sidon civitas

Belzitra ilicitiir, una rte quinquc civitatibus illis pre- egrpgia, ex qua fuit Dido, quae Cartaginem constru-
cibus Lnt de inccndio ct pubvcrsinnc roscrvata est, xit in Africa.

qu.T usquc nunc ostonditur. In cxitu Scgnru\or I^nt Sexto decimo milliario a Sidone est Beritbus opu-
in slatua-cffigiem inutata fuit.cujus adhuc apparcnt lentis.sima civitas. In Berito est quacdam Salvatoris
vestigia.Siipra ripam pr;cdicti maris multuiu alumi- nnstri icona, non multum post passionem suamad
nis, multu.Tique Katraniiab incolisreporitur et col- ignominiam ejus ridiculose aquibusdum Juda;is cru-
ligitur, ct ex inaribilumc extrahitur, qund Jud.T.-n sanguinem prnduxit ct aquam, undeet
cifixa, ([u;e

in multis appellatur necessarium. Scgnr autem a multi in vero crucitixo crediderunt baptizati ;
qui-
compatriotis oppidnm Palina; vocatur. cunque etiam, ex illa icona porunctia quacunque
Supra lacum Asphaliitem, in descensu Arabia; gravabantur infirmitale, sani reddebantur.
Carviaym spelunca csl in monte Moabitarum, ad Arphax est urbs Damasci, de qua historia : " Da-
quam Dahac liliusEbor divino nutu adduxit Balaam mascus in Syria, » Damascus caput Syrias reve-
est

ad maledicendum liliis Israel, qui pro vehementi renda mctropolis, quam cnnstruxit Eleazar servus
praeruptu Excisus vocatur. Lacus .Asphaltitesdividit Abraha'. In agro illo Cain interfecit fratrem suum
Jud.T^am et Arabiam. Abol. Damasco cohabitavit Esau, qui et Seir et
B
Arabia teinpore filiorum Israel solitudo erat, et Edom Seir pilosus Edom rufus, vel rubeits ; ab
desertum, terra invia et inaquosa. In ea quidem de- Edon totailla terravocatur Idumaea, de qua in psal-
tinuit eos 40 annis Dominus, manna pluens eis ad mo : In Uumxam extendam cakeamenta mea {Psal.
manducandum. In ArabiaElmonfuerunt castrafilio- Lix, 10). Unde propheta : Qtiis est qui venit de Edom
rum Israet in deserto, in quo duodecim fontes, et linctis vestibus de Dosra"! (fsai. 1) Bosra est
lxiii,

septuaginta palms de mari Rubro exeuntes repert» quffidam pars illius terraB quae Hus vocatur, de qua
sunt. In Arabia est vallis Moysi,in quapercussitbis fuil beatus Job, quae et Suetadicitur, a qua Baldad'
silicemvirga, duos aquaerivulospopuloDei reddens, Suhites. Theman est metropolisin
IdumaBa,ex The-
de quibus tota illapatriamodo irrigatur. In Arabia man Themanites. Et Naaman est nppidum,
filiphas
est mons Sinai, in quo Moyses quadraginta diebus a quo Sophar Naamatites. li tres consolatores Job
cum totidem noctibus totius expers cibi moratus fuerunt. In IndumaeaefinibussecundomilliarioaJor-
fuit, in quo etiam Dominus Moysi legem dedit,pro- dane est fluvius Laboch, quo transvadato a Jacob
prio digitosuoscriptaroin tabulislapideis.In Arabia cum a Mesopotamia veniret, luctatusest cum angelo,
prfflcossit filios Israel columna ignis per noctem, qui de Jacob nomen ejus mutavit in Israel. In Idu-
iSubesque vallavit eos diebus singulis. In Arabia msea est mons Seyr subDamasco.Secundomilliario
sunt quadraginta Mansionesfiliorum Israel.In Ara- ^ a Damasco locus est, in quo Sauli Christus appa-
bia est mons Hor, quo sepultus quiescit Aaron. In ruit dicens : me persequeris?(Act.
Saule. Saule, quid
Arabia est Abarim, in quoDominus Moysen sepel- IX, 4.) In Saulum charitas de coelo non mo-
quo et

ivit,eju3 numquam apparente tumulo. In Arabia est
mons Regalis, quem et Balduinus, primus rex Fran-
CoruminJerusalem ad terramillam Christicolissub-
jugandam etadtuendum regnum David in castrum
firmum reddidit. Arabiajungitur Idumaea; in oonli-
dica circumfulsit. In Damasco baptizavit Ananias
Saulum, nomen ei imponens Paulum; demurisDa-
mascis missus fuit Paulusin sportam, persecutorum
saevam veritus rabiem. Libanusinterpretatur rfl«di-
datio, de quo in Canticis Veni de Libano, sponsa
:

nibus Botoron.
Idumaea est terraDamasci. Idumaeaest sub Syria,
oaput quidem Syri» Damascus. Iduma»am et Ph®-
niciam dividit Libanus, Phoenicia, in qua Sor, id
est Tyrus Phsnicum nobilissima est metropolis,
quae Ghristum perambulantem, maritimam, ut
mea, columba mea (Caut. iv, 8). Ad radicem Libani
oriuntur Pharphar et Abana, fluvii Damasci.Montes
Libani et planitiem Arcados transfluit ,\bana magno
mari se copulans, finibus illis in quibus Eustachius
sanctus, uxore sua privatuset filiis, desolatus reces-
Syrii sit. Pharphar per Syriam tendit repletam, id est An-

aeserunt, recipere noIuit,quaB etdivina testante pa- tiochiam, labensque circa muros ejus, decimo mil-
gina tot martyres Deo reddidit,quorum snlidus Dei liario ab Antiochia in portu Solymi, portu videlicet
J)
scientia numerum colligit. S. Simeonis, Mediterraneo mari se commendat. In
Tyrus Origenem tumulatum celat, unde apudTy- Antiochia sedit B. Petrus septem annis, pontificatus
rum marmoreus modicus, superquem
est lapis ille decoratus insula. Ad radicem Libani civitas Paneas
sedit Jesusmanensillssus; atemporeChristi usque sita est, id est Bilmas, quae et Caesarea Philippi vo-
adexpulsionemgentium ab urbe, sed postea defrau- catur. In illo Deus Petro potestatem li-
loco dedit
datus esl a Francis,nec non a Venetis, Supra vero gandi et solvendi. Libani oriunturduo
Ad radicem
rosiduum illius lapidis in honorem Salvatoris eccle- fontes illl Jor et Dan, de quibus sub montibus Gi
•

sia quaedam fundata est. Octavo milliario a Tyro belli conficitur fluvius Jordanis, in quo Christus a

contra orientem supra mare Sarphen est, qus et Joanne prKCursore ejustertio lapidis jactu baptizari
Sarrepta Sidoniorum, in qua quondam habitavit voluit; loco illo vnx Patris intonuit dicens: Hic est
Eiias propheta, in qua resuscitavit filium viduae quae Filius meus dilcctus in quo mihi bene complacui ; ip-

enm hospitata fuerat, et charitate foverat et pave- sum audiie(Mattk. m, 17). Super Jesum ibi descen-
1043 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. lOU
Sanctus in columbcc specie. .\ nionlibus
dit Spiritus A et mergonti ait Jcus : Modicx fidei, quare duhila-
usque ad lacum Asphaltitem, vallis, per quam Jor- sli? {ifatth. XIV, 31) ubi et alia vice discipulis suis
danis fluvius labilur, C.ortus appellatui- .Aulon.quod in mari periclitari timentibus mare quietum reddi-
Est Hebra?um noraen. .Appellatur etiam Vallis, illa dit. In sinistra parte niaris montis, in concavo Ge-
quamgrandis atque campestris ex utraquc parle ; nesarelh, Magdalum oppidum, a quo et Maria Ma-
vallatur montibus conlinuisa Libano usdue ad de- gdalena ; ha;c autem gentium in tribu
regio, Galilaea
sertum Faram, dividit Jordanis Galiloiam et Idu- Zabulon et Nephtalira {Malth. iv, <5). In superiori-
ma;am et terram Botoron, qu£e et Iduma;» secun- bus hujus Galilaea: partibus viginti fucrunt civitates
da metropolis. Jordanis descensus interpretatur. illa; quas rex Salomon Hiram regi amico suo dono

Dan vero ab ortu suo subterraneum ducitgurgitem dedil.

suum usque ad Meldam planitiem suam,in qua satis Secundo milliario a Magdalo est Cinerech, quae
patentersuum ostenditalveum.PlanitieillaMeldam et Tyberias a Tiberio Caesare cognominata, quam
vocatur, eo quia in ea melius est. Sarracene quidem in juvcntuto sua Jesus frequentare solebal. Quarto
sonat plalea. Latine \ero forum. Meldara vocatur eo niilliario a Tybcriade est Cethulia civitas, ex qua
quia, intrante ccstate, innumerabilis populus secum Judilh pro gente sua salvanda satis astute peremit
defercns omnia venalia convenit.ingensque Partlio- _ Holofernem in obsidione urbis.
rumetArabummilitiaadtuendumpopulum,etad pa- Quarto milliarioa Tyberiade contra meridiem est
scendumgregem suuminpascuisillie uberrimisper- Bothan, in qua fratres suos reperiit Joseph pascen-
totamaestateramoratur.Meldamcomponiture.\Med, tes suos greges,quem habenles odio Ismaelitis ven-
et Dan, etSarracene aqua, Dan iiuvium ex planitie diderunt. Decimo inilliario aTyberiade est Nazareth
praedicta. Dan sereddensinlluviumSuetan pergit.in civilas Galila;.Te domus propiia Salvatoris, eo quia
qua pyramis beati Job superstes adhuc est, quse a nutritus in eo fuit : Nazareth inlerpretatur, flos vel

Graicis et gentilibus solemnis habetur. Dan, contra virgultum, nec sinc causa, cum in ea flos ex fructu,

Galil.Teamgenlium se obliquans ab urbe Cedar se-
cus raedicabilia balnea spumati plena transfluens,
Jor copulatur.
Jor longe a campaneis lac reddidit, ex se postea
mare Galilsea; sumens initium inter Belhsaidam et
Carpharnaum, A Bethsaida Petrus et Andreas, Joan-
nes et Jacobus .Alphaei. Quarto milliario a Bethsaida
cujus sa;culum repletumest, flos inquam ille,quem
virgini Maria; Gabriel archangelus in eadem Naza-
relh liliuiii Altissimi de ea nasciturum nuutiavit,
inquens Ave, Maria, gratia plena, dominus teeum,
bcnedieta lu in mulieribus [Matth. i, 8), et bencdictus
fructus ventris tui. De Nazareth vero dictum esl:^^
yax-areth potesl aliiiuid honi esse? (Joan. i, k6.) Se-

est Corozaim, in qua nulrietur Anlichristus sedu- cundo milliario a Nazareth Sephoris est civitas,via
ctor orbis. De Corozaim et Bethsaidam ait Joanncs: C quae ducit Achon et Sephori Anna maler beata;
;

fcTS tibi, Coroiaim, vx libi, BethMiida {Mallli. xi, Maria; matris Jesu luit nata. Quarto milliarioaNa-
21 ; Luc. X, 10). Quinto miUiario a Corazaim Cedar zareth est Cana Galilsae contra oricntem, a qua
illa opulentissima civitas, de qua in psalmo : Cum fuerunt Philippus,et Nathanael.in qua etpuer Jesus,
hiibilatitiltus Cedar iiiullum iiicola fuil aiiinia mca discumbcns cum niatre in nuptiis, aquam converlit
(Psal. cxix, 5). Codar inlerpretatur teiicbrx. Ca- in vinuin. In Naz.irethlabiturfons exiguus,ex quoin
pharnaum in dexlcra parte maris sita esl, civitas pueiitia sua piier Jcsus aquam haurire solebat, ct
centurionis, cujus lilium in ca sanavit Jesus, de inde ministrare inatri suoe, etsibi. Miliiarioa Naza-
quo dicitur: Non inveni lantain fidcin in hrael relh contra meridiem est locus, qui et principium
[Matth. VIII, 10). In Gapharnaum multa alia signa dicitur. ex quo juvonera Jesuni praecipitare volue-
feclt Jesus doeeiis in Synajorja (Joan. vi, CO). Ca- runt parentosojus, .iMiiulantes prudonliam ipsius, et
pharnaum fiUa puleherriiim imprctatur, vel filia ab ois in momento disparuit. Quarto milliarioa Na-
pulchritudinis, qu.e nobis S. signilicat Ecclesiam, zareth contra orieiitcm est mons Thabor, in quo
ad quam cura Libano descendunt, id cst de candore transliguravit se Jcsus, apostolis suis videntibus
virtutum, ab ea et in ea lucidiores sunt. Petro, et Joanne et Jacobo, coram Moyse et Elia,
Secundo milliario aCapharnaum descensus mon- rv ubi etiam vox Palris audita est: llic esl l'ilius meut
quo Jesus sermocinavit ad turbas,
tis illius est in dileclus in quo niihi hene complacui (Matth. xviil, S,)
ct instruxit populuin suuin docens eos, in quo et et Joanni ct Jacobo dixit ne quod viderant alicui
leprosum curuvit. MiUiario a desccnsu illo est lo- revalerent donec Filius hoininis a morte resurgeret
cus, inquo pavitquinque millia hominum de quin- (ibid., 9). Ibi bonum esi
eniin Petrus ait: Domine,
que panibus et duobus piscibus, unde locus ille nos hic esse, faciamus hic unum,
Iria tabernacula, libi

mensa vocatur, quasi locus rcstitutionis, cui locus Moi/si unum el Elia' unum (Ihid., A). Secundo mil-
subjacet iile in quo Christus pust rcsurrectionem liario a Thabor contra oricntem est mons Ucrmon,
suum suis discipulis apparuit, comedens cum eis in dcscensu niontis Thabor obviavit AbrahaD re-
partein piscis assi el favum mellis; supra niarc ibi- dcunti a ca;de Amalec dominus Mclchisedech, qui
dem Dorainussicco pedeambulavit circa quartam
;
fuit rex el sacerdos, qui dicitur Saiem, pra;senlans
noclis vigiliam Pelro et Andreae piscanlibus appa- ei panem, et vinuin, quod significat oblationem al-
ruit, ubi et Pctro supra marc ad cum ire volcnli taris Christi sub gratia. Secundo milliario a Thabor
1045 FRETELLI LIB. LOC- SS. TEllR^ JERUSALEM. 1046
est Nnim civitns,nd riijiis portamrcstituitChrislus A cvangelizatur fessum itinero sedisse Jesum, et ser-
vitm liiimn vldu;n. Supra Naim
mons Endor, ad csl monem habuisso cum Samaritana, ubi nunc Eccle-
radicem oujus supra torrcnlem Kadmium, qui cst sia construitur. Juxta Siohem lerebinthus illa,sub
torrens Gison,cum filio Delboraj prophetissai.Barac qua Jacob abscondit idola. In Bethel milliario a Si-
lilius Abincooh dcvicit Idumaeos, Sisar vidclicct, chcm Luza civitas, in qua pcr inultum temporis
Ap;ol>cl uxorcm Abercnei, Zeb auteni, ct Zcbea3, cl si^atium habitavit Abraham,ubi et Jacob doriuiens
Sahnana trans Jordanem persc([ucns gladio pcr- scalam vidit coclum langentom, angclosque per il-
cmit, brachium in lindor, ct sub Kndor Cison cxcr- lam ascendcntes ot dcscendentcs; statim evigilans
citu, undc in psalmis Thabor, el Hermon in noniinc ait : liic locus vere sanctus est, et porta coeli [Gen.
tuo cxmUabunt, el tiiiim brnrhium rum potcntia Erigcns lapidem in titulum.et fundens
xxviii, 17).
{Psal. Lxxxviii, 13). Quinto milliario cst Anaiu oleum desuper, appellavit nomen loei illius Bethel,
Jezrael civitas, qun: et Zaraim, cx qua Jczabel im- Luza vocabatur. In Bclhel, angeli pra;-
iiuod prius
piissima regina fuit, qua; abstulit viiieain Naboth, cepto Abraham immolare Domlno filium
voluit
quae etiain pro importunitatesui de summo palatii suum Isaac. Est autem Bethel collateralis mons
sui prscipitata intcriit, cujus adhuc pyramis su- Garinim, respioiens mnntem Gcbal ad orientem, et
perstes videtur. Juxta Jczabel est campus Magedo, „ Stadam super Siohem. Vigesimo milliario a Si-
in quo Josias rcx, a rege Samaria; subactus succu- chem, quarto a Jerusalem, via quK ducit Diospolim
buit, deinde translatus in Sion, et sopultus. Millia- monsSyla ct civitas, quK et Arama,ubi arca testa-
rio a Jezrael montes Gelboe sunt, in quibus dimi- menti et tabernaculum Domini ab adventu filiorum
cantes Saul et Jonathas subacti siluerunt, unde Israel manserunt usque ad tempora Samuelis pro-
David Montes Gelboe, ncc ros nec pluvia veniat su-
: phetae David regis. Vigesimo milliario a Sichem,
per vos {II Reg. i, 21), etc. Secundo milliario a Gel- sexto decimo a Diospoli, sexto decimo ab Hebrom,
boc contra orientem est Schitopolis civitas,GaliI;eai tertio decimo a Jericho, quarto a Bethel, decimo
metropolis, qua; et Bethsan, id est donius solis, vel septiino a Bersabee, vigesimo quarto ab Ascilone,
civitas; super murosejus suspenderunt caput Saul. totidemque a Joppe, sexto a Ramatha, Jerusalem
Quinto milliario a Jezrael est oppidum illud a quo sanctissima Judaeae metropolis,quaB et Sion, de qua
incipit Samaria, qus ct Sebasten, et Augusta, ab dictum est : Gloriosa dicta suut de te, civitas Dei
Augusto Ca3sare dicta, in qua sequltus fuit para- ab /Elio Adriano, qui
{Psal. Lxxxvi. 3), quae et /EUa.
nymphus ille pra;curserDomini,Joannes Baptista ab eam construxit. Bethlehem est civitas Juda,qua; et
Herode decollatus, trans Jordanem infra lacum Ephrata dicitur Bethlehem (/om».s' ;ja;u'.s interprota-
:

Asphaltitem in castello Macheronta, et a discipulis tur, neo sine oausa, quia de flore Nazareno proces-
suis translatus fuit Sebasten, ibique sepultus intcr C sit in ea fructus vitcB de virgine Maria,videIicetFi-
Eliseum et Abdiam, et assumptum exinde postea lius Dei Ghristus Jesus,qui panis est
angeIorum,to-
eorpus ejus a Juliano C»sare Apostata, ojusque tiusquevita mundi.In Bethlehem, juxtalocum nati-
jussu crematum fuisse pcrhibetur, datis vento ci- vitalis prffisepo,in quo et ipse latitavitinfans Jesus,
neribus; sed absquc capile,quod AlexandriK antea unde propheta : cognovit bos possessorem suum, et
translatum fuerat, postea Gonstantinopolim, ad ul- asinus prxsepe domini sui (Isai. i, 3), ex quo feno,
timum in Galliam, in pago Pictaviensi, et absque ubi infans latitaverat,Romam delatum fuit ad ec-
indice qui venientem ad baptismum Jesum indica- clesiam sancta;Maria3 majoris.MilliarioaBelhlehem
verat, dicens : Erce .ignus Dci, cccc qui toUit peccata stoUa pastoribus Domino nato apparuit angolo di-
mundi {Joan. i, 29). Indo illud beata virgo Thecla cente : Gloria in ejccelsis Deo {Luc. ii, 14), etc. In
inter Alpes detulit, ubi sub veneratione maxima Bethlehem, nova venerunt Iresreges ab
stella duce,
detinetur in ecclesia Morianensi. Samaria est no- oriente venerari natum Jesum, et eum ut regem
men urbis et patris. angelorum adoraverunt, prKsentantes mystica mu-
Quarto milliario a Sebasten estNeapolis, quae et ncra aurum,thus et myrrham.In Bethlehem ejusque
Sichen, Sichem ante Veteomor nominata, inter finibus Innocentes jussitdecollari Horodos,quorum
Dam et Bethel posita; a Siohem vocata est tcrra n pars contra meridi-em quarto milliario a Bethlehom,
illa Sichen, ex Sichem Emor, qui Dinam
fuit filiam socundo miiliario aThecua sepulta quiescit. Quarto
Jacob, finibus illis deambulantem, violavit. In Si- milliario a Bethlehem contra meridiem ecclesia bea-
chem vero relata fuerunt ossa Joseph ex .'Egypto ;
ti Garitot est, ubi et ipso transeunte de hoc mun-
in Sichem juxta fontem fabricavit Jeroboam vitu- do, monachi, quibus ipse pastor praBfuerat,cum eo
los duos, quos adorari fecerat a decem tribubus, pariter devote mori desiderant, ooque Pater eorum
quas adduxerat et seduxerat unum ex eis posuit ; prius exstiterat,nec post mundo vivere vo- eum in
inter Dam, alium in Belhel. Sichem urbem illam lebant, ejus amore ferventes; quorum singulorum
deleverunt filii Israel Emorque,dolentes de adulte- compagines in Ecclesia videri possunt modo illo
rio Dinae sororis suee. Sichem his diebus Neapolis quo habuerunt in dcsolatione Patris eorum agoni-
dicitur,id est nova rivitas. Sicharante Sichem juxta zantes, postca translati in Jerusalem, inBethlehem
praedium, quod dedit Jacob Hlio suo Joseph, in quo infra basilicamnon longe a prajsepio requiescitcor-
est Fons Joseph,qui et Puteus dicitur, superquem pus U. Hieronymi, Paula quidem et Eustochium,
 A :

1047 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 101»

quibus ipse Hieronymus scribit similiter; a Be- sia quam ibi in honore Sancti Salvatoris constru-
thlehem via,qua3 ducit Jcrusalem Kabrata est locus, xit, et regiis bonis amplissimis sub monachali re-
in quo cum Benjamin pcperisset Rachel occubuit, ligionc locupletavit, quod usque modo ibi solemni-
ibique a viro suo Jacob lunulata quiescit.cujus in ter veneralur. In templo m Vpopanti suo Jesus a
tumuio supposuit Jacob duodecim iapides non mo- matro sua praesentatus est, el receptus a beato Si-
dicos testimonio (iliorum Israel, cujus adhuc pyra- meone dicente Domine, lumen gentium.et glo-
:

mis a transeunlibus vidctur. Jerusalem, gloriosa ria Israel, nunc dimitlis servum tuum, Domine, se-

Judaeae metropolis, juxta philosophos, in medio cunduin verbum tuum in pnce, quia viderunl oculi
mundi sita est.regnavit autem in ea David per tri- mei siduture tuum (Luc. ii, 29;. De templo ementes,
ginla tres annos et diniidium. Est quidera in Jcru- et vendentes ejecit Deus, in templo liberavit adul-

salem mons Moria, super quem videiis David ange- teram ab accusantibus eam diccns Qui sine pec- :

lum percutientem evaginato gladio, qui populum calo cst ex vubis primus in eam jncial tapidcm {Joan.

Dei graviter occidorat,timens ne in se et in urbem vm, 7) et illi mulieri diiit HuUer, vade in pace,
; :

ulcisceretur,quod in populum numerato delinquerat, jam ampliusnoli peccare {ibid., 10). In templo lau-
pronus in terra corruit vere pcenitens graviterque se davit munus pauperculae, quod in gazophilacio
affligens, a Domino cxauditus cst, et veniam me- „ posuit,quia totum quod habebat dedorat. In templo
ruit (// Ucg. xxiv, 16. 17), de quo ait Dominus : dum moraretur Jerusalem, docebat Judaeos, licet
Inveni virum setundum cor meuin. In monte Moria eum acmulantes. Supra pinnaculum templi statuit
rcgnante David florebat arca Ornam Jcbusai, a quo Jesum diabolus tentans eum, et dicena Si Filius :

et ipse David, cum emere voluit ad construendum Dei es, milte lc dcorsum (Motth. iv, 6J. De templo
ibi domum Domini in illo loco, eonsccutus fuerat praecipitatus fuit beatus Jacobus.primus subgratia

eo quod angelus Domini ci parcens ct urbi, ibi ste- pontifcx in Jcrusalom. In templo nuntiatum fuit
tcrat. Emit quidem, sod vetitum fuil a Domino,ne Zacharis de fulura nationc lilii sui Joannis Baptis-
intromitteret se, quia vir sanguinis crat, et ideo ta». Inter tcraplum et altare Zacharias filius Bara-

quas ad hoc praeparaverat cxpensas Salomoni filio chiae martyr occubuit. Super templum in Veteri

suo tradidit, quatenus inde domum Domino
strueret. .Edilicavit ergo rex Salomon templum
Domino in Bethel et altarc, quod aedificavit incom-
parabili sumptu, pctcns quod quicunque Dominum
consuleret in eo de quocunque exaudiri mereretur.
con- Testamento sacrificare solebant turlures, et co-
lumbas, quod a Sarracenis postea mutatum est in
horoiogium et adhuc videri polest. Per Speciosam
portam templi transiene Pelrus eum Joanne rcs-
pondil petenti ab eis eleemosynam Quod habeo tibi .

Quod concessum fnit ei a Domino ergo domus Do-

; do (Act. III, 6). In Jerusalem est Probatica pisciua,
mini consilii est. Illud autem postea pro inconti- C quam tempore Jesu certis terminis movere solebat
nentia principiset populi exspoliavitNabuchodono- angelus Domini, quicunque autem inlirmus post
sor,pcr Nabusardam,principem coquorum suorum, motionem aque prior intrabat, a quacunque deti-
lempore Sedeciae regis, ipsumque privatum ab nebatur infirmitate stalim fiebat sanus; probatio
urbe,totumque,quod pretiosum in aede, et in urbe ergo peculiaris dicitur, eo quia in sacrificiis sole-
fuit, jussitque prssentari in Babylonem et popu- bant inde ablui extrema pecudum; erat quidem
lum paulo post quidem Pharao necessario tem-
;
rubeu ex hosliis qu* ibi mundabantur. Ante proba-
plum ct urbem delovit. Modo vero rclatori auditori- ticam piscinam ianguidum sanavit Jesus dicens ei
que non videalxir tEdiosum sub quibusct aquibus Tolie grabalum tuum, et ambula [Mair. ii, 9). In

restructiones et destructiones primi,secundi et ter- medio Jerusalem excitavit puellam a morte Jesus;
tii tcmpli fuerint,enuntiare hic de praesenti omitto. sub Salomonis regia in valle Josaphat et natatoria-
Bcthel snb quo et a quo principe restitutum fuit Siloe, ad quam caecum ab eo illuminatura misit
ignoralur. Quidam cnim sub Constanlino impera- Jesus ul lavaretsuos oculos, ct abiens lavit, et vi-
tore ab Helena matre sua reaedilicatum fuisse perhi- dit ergo Siloe miiisui interpretatur, Siloe, sccun-
;

bent pro rcverentia S.Crucis ab ea repertae; alii ab dum tradilionem Tyrorum.ex Silo manare dicitur,
Heracleo imperatore, pro rcverentia ligni Domini, jj Siloe sub silenlio gnrgitem suum ducit, quia sub-
quod de perfldis Perside triumphans retulerat; alii terraneum. Juxta Siloe CKStat quercus, sub qua
ab Augustiniano Augusto alii quoque a quodam
; B. Isaias requicscit. In vallo Josaphat sepullus fuit
admiralore Memphis ^Egypti, pro rcvorentia Ala- B. Jacobus, inde translalus Constantinopolim. In
chiljcr summi Doi.et quoniam ad ipsum colendum valle Josaphat sub acuta pyramidc rex idcm Jbsa-
ab omni lingua reverendum vencraturprajsens hoc phat jacet sepultus.Soeundo milliario a Jerusalem
loco, in quo templuni qnartum praedicatur, cujus via, quae ducitSichen esl mons Gabaath, in tribu
in penultimo octavo dieNatalis puerJesus circum- Bcnjainin.Milliario aJerusalem in accubito montis
cisus, cujus pra!pulium in Jerusalcm in teuiplo filiveti est mons OlTensionis, et continuus contra

de (-Qelisab angcloCarolo magno regi pr»scntalum Asphaltilem.

fuit, ct ab eo Helatum in Gallias Aquisgrani, pnstea Helhania colluteraliB esl monti Olivcti et morw
quidem a Carolo magno Calvo translalum Aquita- OlTcnsionis est continuus. Dividit autem eos via,

niaB in pago Piclaviensi, apud Carnotum, in eccle- quaj de Josaphat ducit per Bethpbage. Diotus e»t'
f04» PRETELLI LIB. LOG. SS. TERR^ JBRUSALEM. 1050
autnm mons Offensionis, co quia rex Salomon in co A vitriue amaro, fugicns^iuo in cavea qurc modo appel-
idolum adoravit Moloch. Bethania oppidum illuil, laturrialli cantus. vulgariter quiE Galiloia est via,
in quo Simon leproaus s.Tope Jesum reccpit in lio- quan ducit Josaphal sub porta montis Sion Je<?um
spiteni, cui devote ministral)ant Maria et Martha. opprohriis, ct nimis afflictum, verberibus ca^sum,
Bethania; Maria ejus pedes lacrymis rigans.suisque cachiiinis derisum, crucis sureb.^julum, Pilati jussii,
crinibus extergens et ungens unguiMilo suoruin .Iud;i'nruiu impulsu in (inlgolha, (|Uiid cst Calvari.i;

meruilvcniam peccatorum Bethanire Marthamlau-

;
lorus, tunica exutum,felle el accto potatum, crucis
davit et Mariam, Martham in ministrando sollici- su« patibulo suspensum neci dcdcrunt, locus, in-
tam, Mariam in verbis ejus soUioitam. Quare pre- quam, ("alvaria! dictus est, eo quia in eo excalvari,
cibusearum et lacrymis mofus, friilrcm earum La- id rst daninari rei solobant ; CalvariaB dum in crnco
zarnm in monumcnto jam quatriilnanum vitn^ rcsli- sua paleretur Jesus, malrem suam amico suocom-
tuit.Bethania Homiis obedienli.v inlerpretatur ;
mendal, virginom Virgini Matri dicens : Eece Fi-
Bethphagc, qui et viculus sacerdotum, donuis Ime- iius tuus {Joan. ii.\, 2(i), deinde : Ecee mater tua
cse,ve\ maxillanim interpretaturvmons OlivBB.jnwis {ibid., 27). Calvariae dum in cruce paterelur hostia
ehrismatis, vel sanetifieatioms, vallis Josaphat vallis mundi dexteram ab eo petenti
latroni pendenti ad
judicii, Jenisalem visio pacis, Sion .s;jfr»/»m, vel r., veniam stolam immortalilatis promisit, crucis in
hunc tramitem ascendit Jesus
speeulatio Dei. Per palihulo perforatus lancea sanguinem emisit et
Jerosolymam, sedons super asinam die qua cele- ai|uam, ex siillaquorum aporti sunt oculi Longini
bratur ramis palmarum, sic et quisque Catholicus qui eum percusserat. Sub loco Calvarise ad dexte-
8ub obedientia summi consilii Angeli debet adire, ram introitus ecolesiae est locus, in quo Joseph im-
et inoedere ad saceniotis praesentiam, qui vcrbum petravit a Pilato corpus Jesusublatum de cruce,
Dei ruminat, ut ab eo corrigatur et instruatur, eo- lavitrcverontercharissimisliquoribus.eiaromatibus
rumque doctrina etconsilio subire vallem judicii, condidit in horto in monumenlo,quod novum sibi
id est constructioncm san.-e compunctionis, in qua de rupe sculpsorat. Inde desccndit ad inferos ad re-
videlicet et se affligat per portam immortalitatis dimendum hominem inde resurrcxit verusLeode
;

digneintroiturus sanctam Jcrusalem ccelestem Sion tfibu Jxida, morte subacta. ubi
et angelus Domini
stola jucunditatis Monte Sion lavit
docorandus. sacrismulieribusapparuit,jam ab ostio monumenti
Jesus pedes discipulorum suorum, dicens eis; Sic lapido rcvoluto, Jesumque vere a mortuis resur-
facile in meam commemorationem {Joan. xni, f5). rexisse nuntiatum est Ile, dicite diseipulis ejas et>
:

Monte Sion coenavit cum discipulis suis, dans cis Pelro, quia prxeedet vos in Gulila^am (Mare. xvi,.
i« pan-em corpussuum adlnanducandum, etinvino 7.) Sub loco Calvari ? in capite ecclesiae ab Helena

ssnguinem suum ad bibcndum; quodest viaticum G crux Domini reperta est.Secundo milliario a JerU'-
nostrseredfemptionis.MonteSionetiamincffinasnpra salem crevit arbor illa dignissima, in qua verusillo'
pcotus Domiiii B. Joannes recubuit, de fonte potans Leopependit qui morte sua mortem delevit, vilam
sapientiae. Monte Sion in ccena Judae traditori suo mundi reparans, unde propheta mors, ero mors :

panis buccellam intulit. Monte Sion ait Jesus Me- tua {Ose, xiii, 14). De caroere vero. et medio mun-
:

cum est in mensa qui intingit manum meeum in pa- do praedicaturfabulatione oum utriusque locidigni-
rvpside, qa\ me trradHurus est. Gui Judas: Nanquid tas reverenda sit. Locus namque, qui modo Garcer
ego sum, Rab.i? Jesus respondit. Tu dieis {Matlh. dicitur, in passione Christi campeslris erat, sed in
XXVI 23, 25). eo moram habuit quandiu machinabantur ei cru-
Ad sinistram montis Sion est ager peregrino- cis suspendium, illoque loco secundo manifestavit
rum, qui vocatur Acheldemach, id est ager sangui- so Jesus Mariae MagdalenjB, cum rediret ab infe-
nis. Seous viam quae ducit Ephrata est monsGeon, ris. Eadem die declinante .jam ad veaperam pere-

in quo fuit unctus rexSalomon, et regium diadema grini sub specie latitansapparuit duobusdiscipulis
suscepit.In Jerusalem vendidit Judas Jesum in ac- in via sub conquestu de morteilliusteudentibusab
cubitu montis Oliveti contraorientem trans Cedron, Enteropoliina, id est Emmaus oppidum sexto mil-
jactu lapidis Gethsemani.ibique oravit Cbrislusad n liario a Jenisalem.quem repertum cognove-
et ibi
Patrem suum dicens : Pater, ii fiert potest, transeat runt in fractione panis.sed statim disparuit ab eis,
w me catix iste {Matth xxvi, 39), ubi cx ferrore Monte Sion ootavo die Thomae cum illis omnibus
crucis.carnis sudorem,fudit sanguineum, ubidixit vulnera sua palpanda intulit, cui et inde Thomas:
Petro : Pfon poluisis una hora vigilare mecum {ibid., Dominus meus, et Deus meus {Joan. xx, 28). In Ga-
40); Utide regressus ast Gethsemani. Judas autem lilsa secus mare et in mari discipulis suis ter se
traditor acceptojam pretio ad id quod de Jesu rcd- manifestavit. Quadragesimo die in monte Oliveti
diderat, signum dederat cohorti, ut quemcunquees- susceptus a nube, manibus erectis ccclos asceu-
setosculatustenerent, quem cognitum fraudisoscu- dit, quinquagesimo die in monte Sion, qui nobis.
lo docunt vinctum in Sion in prffilati prietorio, jubilaeum, id est ceternam libertatem figurat, apo—
GrsBcenuncupatum Lithostratos, Hebraice Gabatha, stolorum suorum corda inflammantem Spiritumi
ubi et Petrus nega\-it cum ter unde audito galli ; sanctum lemisitParacletum.MontcSion Virgo Jesu.
cantu pie reminiscens verbi Jesu verepoenituit,fle- mater transivit de mundo, et in Josaphat ab' apo-'
1051 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO S.\CRO. 1083

stolis sepulta fuit.inde a Filio suo super chorosan- ,\ diabolus iterum Jesum tenta^it ostendens omnia
geloeum exaltata. Salomon,
Monle Sion Da\ id rcx et regna mundi, ct inquiens : Si cadcns adoraveris7ne,
et alii reges Jerusalcm sepuUi quiescunt.Anle por- }ixc omnia tihi dabo (tbid, 9). Sub Carentena est
tara Jerusalem quae respicit occasum, qua ex parte fontis illius rivulus, qucm beatus Eliseus ejus sa-
liberata urbs sub secundo Israel saxis obrutus nala sterililale de amara potabilem reddidit. Ante
beatus Stephanus inter Nicodemum, ct .Abilon tt Jericho secus viara stetit cacus mendicus audiens
Gamaliolem, postea Constantinopolim, Rom;e ad quia Jesus transiret, clamans : Jesii ftli Darid, mi-
ultimum B. Laurenlio coiilumulatus. unde et in serere mei {Luc. xviii, 38), ab eo illuminari meruit
tumuio : tam exterius quam interius. Terlio lapidea Jericho
Qtiem Sinn occidit nobis Hijzantia misit. duobus milliaribus a Jordaneest Bethagla,quod iu-

Ante portam Jervisalem, juxta lacura qui respicit terpretalur locits gijri, eo quia ibi plangentium cir-
meridicm, cavea ill.i in qua leo quidam jussu Dei cuissent funera Jacob (iliiejusgcnsque suareferen-
omnipotentis martyrura lere duodecim millia sub tcs eumdem ex .'Egypto in Hel)ron.
Cosroe perempta una in nocte detulit, unde carna- Engaddi in tribii Juda ubi abscondit se Davidin
rum Leonis dicitur. solitudinc, quae csl in .\ulone Jericho, hoc est in
Sexto milliario a Jerusalem via quae ducit Ra- ^ regione iila campcslri, de qua supra diximus vo ;

malha est mons Modin, ei quo Mathalhias pater catus Vicus pergrandis Judaeorum, Engaddi .juxta
Machabsorum, in quo sepulti requiescunt, eorum niaro Mortuum, unde pobalsamum aCferri solebatet
apparentibus tumulis adhuc.Octavo inilliarioaMo- oriri, unde et vineae Engaddi nuncupanlur. Octavo

din in via qus ducit Joppen Lidda, quaj et Diopolis, milliario a Nazareth contra Carmclum est mons,
in quo B. Gregorii corpus sepultum luisse manife- ad radiccm cujus juxta fontem, Lamech paler Noe
statur. Milliario a Ramatha, quarto milliario a Be- sagitta sua peremitCain.arcuque suo ducemsuum,
thlehem Thecua oppidum, ex quo Amon, qui, et unde furore repletus ait Occidi virum in vulnus ;

ibi sepultus quiescit.Quarto milliario a Jerusalem, mcwn, et adolescenlulum in livorem meum (Gen iv,

contra austrum, oppidum illud in quo morabatur 23). De Cein vero Dominus pra;dixerat : Omnis qui
Zacharias tunc temporis, quam Maria mater Jesu occiderit Cnin, septuplum punietur {ibid., 15). Tertio
festinans jam habens in utero Filium Dei venit ad milliario a Caim monle mons Barmeli, ne quo in
salutandam Elisabeth cognatam suam, jam gravi- Canticis : CoUum tuum ut Carmelus {Cant. vii, 5),

dam de Joanne filio suo, quem et ibi natum fuissc in quo et multum temporis conversari voluit R.
perhibent. Elias, ejusque discipulus cum eo B. Eliseus. Sexto
Decirao tertio milliario a Jerusalem contra bo milliario a Nazareth contra genu est locus in quo
ream, est Jericho. ex qua Raab meretrix hospitata C Jehu rex Israel percussil Ochoziam regem Judx.
est quatuor exploratores liliorum Israel,et cocnavit, Sexto decimo milliario a Nazareth contraorientem
fovit, et pavit, ex qua etZachKUs.slatura pusiilus, supra mare Ga!ii,-Eae est Gergessa viculus ille, quo
audiens Jesum partos illas dcambulantein, Sycomo- Salvator oos qui a da;monibus voxabantur sanitati
rum arborem ascendit, ut Deum videret, et cumeo restituit ex quo,et in mari porci praDcipilium sub-
loquerelur, so judicans ct pctens veniam,exqua et icrc. Sexto deciino milliario a monte Carmeli intra

pueri, qui B. Eliseura Jerosolyraam ascendentem meridiom est Caesar.ra Palestinae metropolis, ex qua
deriscrunl exclamanles : .^scende, calve, a.sccnile, fuit Cornolius centurio, quem in ea baplizavit B.
calve (IV Rcfj. Sccundo lapide a Jcricho ad
ii, 33). Polrus, et creavit in episcopum, in qua et turris
sinislram esl desertum, quod Carentona dicilur, in Stratonis, in Herodes contra adventum Au-
qua et

quo Jesus quadraginta dierum spatio totidem no- gusti Cajsaris construxit albo demarmore portum,
ctium jejunium complevit; eumque ibi esurientera ipse idem Herodosturrim, qu«6 Jerosolymam super-
tentans diabolus dixit : Dic ut Itipidcs isti pancs eminct, qua; et lurris David dicitur, Josepho te-
fiant [Mallh, 3). Secundo milliario a Carentena stante, fabricavit, et eam Antoniam vocavit.
contra Gallila;am est mons excelsus, in quo ille

Stiitim post hoc opusculum cardinalis Aragonius, seu forle idcm Frctcllu.'! ejusdnn .scripti aurtflr,subjeeit

nomina cjiiscorum qui in Jcrosolijma sacris pr.vfucrant. Desiiiunt in .\rnulpho Latino patriarcha Jcroso-
lymilano, qui s.rctiln xiii nondum iiiclinaln infulas illas hahchal. H.vc ergo namina, vclut appcndiccm quam-
dam libcllo prwccdcnli sttbjicio.

Sequuntur nomina episcoporum qui fucrunt in Jeru- D scha moro Christianorum. Symachus, Cajus, Ger-
salcm antcqmm cssct patriairhutus, qu.v juc- manus, Julianus, Capilo, Maximus, Antonius, Va-
TUnl XLIII.
lcns, Laycianus, Narcissus pius,TordiusNarcissus,
Episcopi Jerosolymitani Jacobus frater Domini, Aloxandor, Maxalemus Nihirmentus, Taldis, Iler-
Simon Justus, Zaccharias, Thobias, Bonjamin, mon, Macharius.In tempore cu.jus Crux Dominiab
Joannes, Mathatias. Philiiii)us,Soneca, Justus,Levi Elena Rogina fuit invcnta.Quiriacus, Maximus, Ci-
Effrcn, Jcsse, Judas. Isti (luindocim circuracisi fue- rillus. Istc conlruxit locum Doininici Sepulchri, et
runl. Cassianus, 1'ublius, Maximiis, Julianus, Ga- Calvaria", et Montis Oliveti, et Vallis Josaphat, ct
mus. Iste prius celebravit quadragcsiraam, el Pa- Bethehem.
1053 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERR^ S. 1034
Sequuntur Nomiiiii PiUriiurhanim Jcrusalempostqmm \ suuni ad flestruendum omnps Ecclesias Patriarrha-
fuit nnlriairhalus, iiu.c fuerunt xxvii. tug^ (luatuor millit)us inde dostructis avunoulum
Patriarchru Jorosolymitani.CyriUus primuSjJoau- suum Patriurchum duci fccit Habyloniam eumque
nes, Parachilius, Juvonalis, Joannes, Zacharias, in ibi occidit. Theophylus, qui hanc Ec-
reffidificavit

tempore cujus Cosdorc Rex Pcrsarum Jerosolymam
venit, et Ecclesias Juda;» dostruxit, et occidit
ginta scx millia Ciiristianorum. Modcstus ipse con-
Impcratore,quando
stitutus Patriarcha ab lleraclio
de Persido rediit, Uominicum deferens lignum.So-
phronius, in tompore cujus Sarraconi Christianos
clcsiam favonto Archisidoro. Sophronius, tomporn
tri- cujns Turci Jorosolymam cxpupnantes Sarracenos
occidcrunt, ot obtinucrunt Civilatcni; Christiani
autem in ea remanserunt, Guitinus, Simeon avus,
tempore Franci venerunt regnum David subliman-
tes, Ecclcsiasque Deo reddentes, et urbem.

omnes do Jorusalcm oxccplo Patriarcha cjecerunt

Sequuntur Patriarchx Jerosolymitani Lalini.
Thcodorus, llia, Grogorius, Thomas, Basilius, Ser-
gius, Leonicos, Athanasius, Christidolus Thomas, Patriarchs Latini Daybertus Pisanorum archi-
;

Joannes, Mostus.tempore cujus Archisidorus nepos pra^sul, Ibelinus Arclatensis archiepiscopus,

Arnul-
Orestis Patriarcha; Jerosolymam misit exercitum phus archidiaconus Jcrusalem.

JOANNIS WIRZBURGr.NSIS
PlilvSBYTEIil

DESCRIPTIO TERRJ5 SANCTJl

(Eruit cx cod. ms. inclyti monasterii Tegernseensis in Boiaria admodum reverendus et cl. D. Pater Ro-
manus Krinner, ejusdem loci coenobita Benedictimus. —
Edidit R. P. Bernardus Pezius, Thesaur.
Anecd., tom. 1, p. ni, pag. 486.)

MON I T U M.
Quidquid certi de auctore hujus Descriptionis terrcB sancts affirmari potest, id omne primo prcemii
versu continetur, in quo se Jnannem Dei gralia Winburgensi Ecclesia, id quod est, dicit, ex quibus
verbis eum saltem presbyterii dignitate in EcclesiaWirzburgensi pnedictumfuissestatuimus.Aitatem pra;-
terea suam nullibi porspicue signat, licet vel ox ipso menibranco codice Tegernseensi, unde non inele-
gans opusculum nostro rogatu A. R. et cl. R. Romanus Krinner eruit, cero porquam simile reddatur,
hunc Joanncm circa ScECuIum xiii.quo ille nompe oxaratiis est.animum ad ea scribenda, quEe suis ipse
oculis usurpavit, appulisse. PrKcipua Joannis cura fuit, ut loca venerabilia quw Dominus nostcr mundi
Salvator una cum gloriosa Gcnilrice sua Maria, virgine pcrpetua, ct cum vcnerando discipulorum suorum
collegio corporali sanctificavit piwsentia, prsecipue in civitalc sancta Jerusalem, quanto e.rpressius et studio-
sius, potuit, dcnolando in cis facla, el epigrammala, sive prnsaice sivc mctriee, stijli officio coUigerel, ut ipse
post initium Prologi scribit. Egregius gentique nostra; perhonorilicus locus ost cap. 9, ubi late Joannes
probat rocuperationcm terrae sanct» non sino Germanorum injuria solis Franois attribui, qux ulique
Christianitatis provincia, inquit, }am dudum suns lerininos ullra Nilum versus meridiem ct ultra Damuscum
versus orientem e.vtendisset, si lanta copia Alemannoruiii, quanla et istnrum cst, adessel. Gcrmann enim
militc iiidc discedenle, ac si rnbur omne Christiant excrcitus discessisset, cxlerse nationes oinnes parum am-
plius aut nihil prxstitenmt, etc.Caeterum hujusmodi Descriptiones terrae sanctaj ac Hodoeporica plura in
Austris ac Bavari<B bibliothecis offendimus, qu<E cum a nobis orania edi nequeant,hic nominatim saltem
recenseri merentur. In bibliotheca Tegernseensi exstant Joannis Iless., presbyteri Trajectensis dioecesis
Joannes Hess presbijter Trajectcnsis diwcesis fuit in Jerusalein, etc. Cod chart. 4. Ibidem habetur cujus-
dam Pliilippi liber de peregrinationihus Jcrusalem, ac tolius tcrrx sanctv, quam auctor peragrasse se dicit,
in cod. chart. fol. manu ssculi sv. Inc. opus : Istx sunt pcregrinalumes Jerusalem, etc. In bibliotheca
Sanct-Crucensi asservatur Anonymi llinerarium terra' sancta' hoc inilio Ego ivi de Acon, etc. Codex
:

—
membraneus quingentorum annorum est. Monasterium Mariajcellense in Austria retinet codicem charta-
ceum in fol. trocentorum annorum, qui Anonymi dcseriptioncm teriw saiiclx continet hoc principio Cum :

in veteribus hisloriis legamus, sicut dicit beatus Jcronymus. etc. In rine E.tpticit liber Descriptionis terrx
;

sanctx, cujus auctor ignoratur. Idem opus possidet bibliotheca Mellic. in cod. membr. 4, signato Iit.d.l2,
annorum circiter quadringentorum. Isee praetermittenda Dcscriptin locnrum tcrrx sanctx auctore Fr. Ni-
colao dc Farnad ord. Min, de Hungaria, cujus ne verbo meminit Lucas Wadingus in suo operc Dc script.
Ord. Min. Ejus exomplum typis ante annum 1500, in !>, Wicnnoe excusum vidimus in bibliotheca Doro-
theana. Inc. prEefatio : Cum res creala, etc. Opus Hierusalem civitas sancta, etc. In eadem bibliotheca
:

eyohnmus. Ludolphi rccloris parochialis Murice in Suehe Tractalum de terra sancta. in cod. chart. saeculi
XIV. Incipit : Heverendissimo in Chrislo Patri ac domino sun. doinino gralioso Baldernmn dc Scennrdia Pa-
derwornensis Ecclesix cpiscopo, etc. Simlerus eura anno 1330 scriptum dicit, nuUius tamen factae a quo-
 1035 AD GODEFRIDUM APPEND. II. -MONUM. DE BELLO SACRO. 1036

quam editionis meminit. Ibiiiom reperimus Joannis de MamlaviUc Ilinerarium lUerotoUimiianum, quod
incipit :Ciim terra JerosotyniiUina, e\.c.E,\us pariter meminit Simlerus. qu! tamen an et UDi tvpis expres-
suai sit non indicat. Certiorcs sumus de eriitione Bernardi dc Urcijdenbach, Fr. Gabi-iclis ilc Pcck \\'a-
radino, nalijmc Umjari, ord. S. Francisri, el llayllioni ord. Prxmonst. Nam in laudala saipius bililio-
theca Dorotheaiia primi Transmwin^ts pcrcgrinaliones in terram snnrtam, per Pelriim Drach anno 1502
Spir;e in folio excusas s<;can<i\ Compendium lororum terr.v sanct.r, incerto loco et anno. ante tamen
:

1500, in i editum: tertii l.ibrum hisloriarum partium Orieiuis sive P(utsa(jium terrj! sancUc scriptum anno
<300, impressum llaa;ano.e por Joannem Sec, anno ioiO, in 4, nostris oculis conspeximus.ln bibliolhcca
Claustroneoburgensi est quidam codex chartacens, in i, qui cujusdam Fratris Ulriri Itinrrarium terroe
sancl.v et aliarum pcrcqrinarum rcriionum, quod is Palavii fratri Wilhclmn dc /lalonca Latine dirtasse
dicilur.Sed in citato coJice tantum liabetur vorsio Germanica, quam laicus fratcr Chucnrnt Der Techcl vo
Tegernsee Wienn.-e anno 13.39 adornavit. Incipit Uo ich ron haym nusfiir in dcm mut, dass ich ivollt larn
:

yber Wer, rtr. P.irro Krater ille Ulricus vivit anno 1330. Egrer^ium etiam csl opus Burchardi dc Monte
Siion. qno l) -^ riptionem tcrr.v sancl;r nuncupavit. Id haljotur in codice chartac. fol., signato lit. II. 17,
I

bibliotheci! .VIclliciMisis, hoc exordio Dilcctissimo in Christo Patri, lertori fratrum ord. Pr.vd. frater Bur-
:

chardus de Montc Synn rum omni devolinue orationes in- Domino Jcsii Christo. Quirt vohis scribam, Pater
eJiiirissimrl etc. Manus nostri codicis cst sseculi xv. De fScorgii prioris carthusi;e Gc>nnicensi.'\ Epliemeri-'
diius perrijrinalionis in tcrram sanrtam, etc vide quae ari Thcsauri nostri toini sccundi partcm terliam,
,

ubi opus pdidimus,pr<efati .<uinus. Postremo monemus^/lMsr/m/ fratris ord.ilin. Dcscriptioncm lerr;c san-
Glx, ab Henrico Canisio tom. IV Antiq. Lect. a pag. 1289 editam, centum fere annis priits quam vir
eruditus putabat, typis commendalam fuisse uiia quibiisdam opusculis geographicis ^-Enca; Sylvii EJus
editionis in 4 Cracoviaj per Florianum Unglerium anno Domini 1512 adornata; cxemplum exstat in bi-
bliotheca Melliceasi. Sed hoc paucis notasse satis fuerit.

DBSCUIPTIO TERR^ SAtNCTJE

PROEMIUM. A h.TC cadcm loca non tantum in civitate pra;fata,sed

Jdan."*es, Dei gratia in Wizburgensi Eeclesia, id etiam longc extra posifa a qaodam viro reverendo in
quod est, dilecto suo Socio et domcstico DiErnico scripta rodacta fuisse; verum.quia postmodum por
salutem, et supernae Jerusalem, cujus paiticipatio tanti temporis spatium,eadem civitatc saepe ab bo-
inidipsum, contemplationem. stibus capta ct destructa, etiam oadem sacrosancta
Notamihimorum tuorum lamconformis omnibus loca intra muros,aut prope extra (ufpotcde quibus
bonis viris dispositio, ncc non et illa tam studiosa tantum intcndimus scribere), sunt eversa, et forte
ad cultum divini officii ct obsequii dovotio, praeter postea omnino transmutata,ideo haec nostra dcvotio
rationemeliam domcstici consortii,a[rectionein ani- juxta situm eorum,quem coram positi videndo ad-
mi mei tua; voIuntati,quam in mutua vicissitndinis notavimus superabnndans aut superflua non est ju-
compensationosemperpra}sumoaequametbenignam dicanda.De his autem quaj longeextra in adjacente
fore, sic obligaverunt,ut nulla vota tua, in quorum sunt provincia.non proposuimus dicorc.cognoscen-
tamcn completione sedulitatis me.T requiratur opo- tossufficienter jamabaliisdictum fore.Verumtamen
ra,quantumad possibilitatom virium mearum, pa- principium hujus descriptionis propter exordium
tiantur cassari optato fine. Inde est etiam quod ego nostrae redemplionis in civitato Nazareth por Incar-
in Jerosolymitana manens peregrinationc pro Do n nationem Domini angelicaonuntiationecelebratuni,
mini nostri Jcsu Christi amore, tui tamen absentis ab eadem civitate, quae Jerosolymis fere sexaginta
non immemor,dilectionis tuae causa.loca venorabilia milliaribus distat, constituerc. ct loca interjacentia
qiia? Dominus noster mundi SaIvalor,una cum glo- inter ipsam et civitatem sanclam broviter et sum-
riosa Genitricc sua Maria.virgine perpetua, et cum matim perstringcrc volumus, licet de his per alios
venerando discipulorum suorum collegio corporali etiam diffusius ct prolixius dictum jamesse cogno-
sanctificavit praescntia, praecipue in civitate sanrta scamus.
Jerusalem.quanto expressius et studiosius potui de- GAPUT PRIMUM,
notando in eis facta,et cpigrammata, sive prosaico, Describunlur Naiarcth, Acco, Coim GalilceX, Sallui
sivc metrice styli officio coUigero laboravi: quam Domini, nions Tliabor, el llcrmon, Naim, mofls
Endor, torrcns Cisson, Jcxrael, eampus Mageddon,
dcscriptionem tibi acceptam fore astimo: Ideosci-
nwiitrs Gclboe, Srythopolis, Cenunium, Dothaim,
licel, quia evidenter singula per eam notata, tibi Samaria, Sirhcin, Sycliar, Luza, mons Gariiim ct
quandoque divina inspirationc, ct tuitione huc ve- Gchnl, DiospoUs el Jcrusalcm paucis.
nienti sponte,et sine inquisitionis mora et diflicul- lliEC itaquo cadem civitas,decem milliariis a^Ty-
tato.tanquam nota tuis sese ingerent oculis; vcl si beriadc dislans,capul est GalilaBae,et proprte riyj/a»
forto illuc non vcniendo ha-c intuitucorpnreo videro Salvatoris dicitur, eo quod ipsc in ea conceptus et
non poteris,tamcn ex tali notitia et contemplationc " nutritus fuit; undc ct ipso Nazarenus nuncupatur.
eorum ampliorem,quoad sanclificationem ipsorum, Nazareth intcrpretalur flos vel virguUum. Nec sine
devotionem habebi.s. causa, oum in ea fles sit orlM^ ex cujus gratia est
Soio cquidem jamdudum ante tcmpora modema rcpletus mundus. Flos ilte, Virgo Maria, qua Ga- m
 :

10S7 JOANNIS WinZBURG. DESGR. TKRH^ S. 1058

ibriel arohangeihus in eademNazarethFiliuin Altissi- A. qua Jczabcl ini|)iissLina rcgiua tuit,qttae abfitulitvi-
mi nascitiiruni nuntiavit, inquions: Avc Maria, elc. ncaui Nabolh, ct pro impurtunitato sua de gunimo
Cui clilla tVcc anciUu Dvmini, etc. Ca^tcruni dc
: adhucpyraniis
palatii sui prKcipitata intcriit,cnjus
Nazareth, alias natalitia Davidisurbe.eotemporein nuper superstes videbatur. Juxta Jczrael campue
ore ferclialur hominum Dc NaMreth pofest aliquid
: Maggoddon,in quorcxOziasarcgcSamarix'subactus
ioni esse ? quasi vero magns ct sancta; anima", non occubuit, et cxinde translatus in Sion sopultusest.
Bisi in magnis urbibus nascerontur. Milliario a Jezrael sunt montes Gelboc,in quibus
Sccundu milliario a Nazareth, Sephoris civitas Saul ct Jonalhas filius ojus in pr»lio devicto coci-
cst, via qua! ducit Acho. Ex Sephori Anna, matcr dcrunt ; unde David -.Montes Gelboe, nec ros ncc plur
Mariae Malris Doraini nostri. In Cephori etiamdici- via, otc.
lur fuisse nata bcata Virgo Maria.Sed teste lliero- Sccundo milliario a Gelboc,contra orientem,Scy-
nymo, ut ait in Prologo sermonis illius quem lecit thopolis.Galriaiae civitas melropolis,(iua;et Betlisan,
ad Heliodorum De nalivitate sanctae Maria^ in ipsa id est domus sulis nuncupatur. Supra muros hujus

Nazareth nata esse dicitur

civitate et quidem in ;
civitatis suspenderuntcaputSaulis.Quintomilliario
eodem oubiculo ubi et posmodum exobumbratione a Jezrael, Genunium oppidum.quod modo crassa,
«aucti Spiritus ad angelicamsalutationemconcepit. vulgo major Gallina dicitur. Intcr hoc et Sebasten
P
4Ioc adhuc ibidem oslenditur in loco distincto, ut ostenditur planitics, quam vocant Uolhaim, ubi
ppicsens vidi et notavi. prope viam adhue apparet vetus illa cisterna in
Quarto milliario a Nazareth, secundo a Sephuri quam missus fuit Joseph afratribussuis.AGenunio
Cana UaJikew est ad orientem, a qua Philippus et oppido supradicto incipit Samaria.
Nathanael.in qua puer Jesuscummatresuadiscum- Decimo milliario a Genunio [aut Genuino] est
iLcns in nuptiis, aquam in vinum convertit. In Na- Samaria, quae Sebasten, et Augusta ab Augusto
et

-zureth laibitur fons ille exignus,sedtamen eximius. civilas dicta, in qua sepullus fuit illcprscursorDo-
ex quo iu pueritia sua Jesus solebat haurireaquas, mini, Joannes Baptista, ab Herodedecollatus,trans
-et inde ministrare Matri suje. Jordanem juxta lacum Asphaltitem, in castelloMa-
Milliare a Nazareth, contra meridiem est locus sconta, inde a discipulis suis translatus Sebasten,
.qui prajcipitium dicitur, ex quo Jesum pra;cipitare ibique sepultus inter Eliseum et Abdiam. Exinde
volu-erunt Judeei, sed ab eis inmomento disparuit vero postea a Juliano Apostata sacrum corpusrap-
himc vulgo dicitur is adhuc hodie locus Saltus Do- tnm concrematumque fuisseperhibetur,datis vento
mini. cineribus, sed absquecapite, utpote quodpriusjam
Quarto, milliario a Nazareth ; contra orientom, Aloxandriarn et postea Constantinopolim translatum
JDOiis Thabor est, in quo transflguravitseChristus G fuerat, ad ultimum vero inGalliamadpagumPicta-
*postoIis suis prsesentibus, nempe Petro,Joanne et viensem et absque indice manus dexters^quo ve-
:

Jacobo, coram Moyse ct Elia.Quod festumJerosoly- nientem adbaptisma Christum indicaverat dicens :

mi-s solemnitcr celebratur, cum ibivox Patrisaudita Ecce .i(jnus Dei, etc. Hunc ipsum indicem ante sx-
est •.lliccst Filius W(fU5,etc.QuidcindeSalvatorPetro, vas in sacrum corpus Juliani ApostataeHammasse-
Joanni Jacobo vetuit ne quod viderant, alicuirc-
et cum beatapvirgo Thecla inter Alpes detulit, ibique
flrelapent, ^0060 amortuisFiliushominisresurgeret. cum maxima veneratione detinetur in ecclesiaMo-
Ibi quoque Petrus dixit Domine, bonum estnos hic
: riacensi. Gaeterum Samaria est nomen urbis,et pa-
4:sse. triae.

Secundo milliario a Thabor, QuartomilliarioaSamariaestSebastemNeapolim-

contra orientem,
mons Ilormon. In descensu Thabormontis obviavit Sichem dicitur, a Sichem, patre Emor, no-
quffi et

AbrahsB rcdeunti a caede Amalech dominus Melchi- minata, inter Dan et Bethel posita. A Sichem est
Bedech, ex seraine Noe, sacerdos,et rex Salemprae- terra illa vocata Sichem, a Sichera scilicet, patre
sentans ei panem et vinum, per quod figurabatur Eraor, qui Dinam filiam Jacob rapuit finibus illis
altare Christi sub gratia. deambulantem. In Sichem vero relata fuerant ossa
Itidem secundo milliario a Thabor.viaalia, Naim n Joseph ex ^Egjpto. Porro in Sichem juxta fontem
civitas est, ad cujus civitatisportamJesusvitceresti- fabricavit Jeroboara duos vitulos,quos adorari fecit
4uit filium viduae, quem incols narrant Bartholo- instar Aaron decem tribubus, quas secumde Jeru-
BQaeum fuisse, posteafactumapostolum.SupraNaim salem adduxerat et seduxerat. Unum ex eis posuit
Dions Endor; ad radicem ejus super torrentemCa- in Dan, alium iu Bethel. Sichem urbem illamdele-
dumin, qui et torrens Gysson.consilio Deborff pro- verunt lilii Jacob Emor quoque peremerunt, do- ;

phetisss BaruchfiliusAmon devicitIdumseus,occiso lentes de adulterio Dinae sororis sua;. Sichem his
Sisara Zeb autem, et Zebee, et SalraanatransJor-
; diebus Neapolis dicitur, id est Civitas nova.
daneiB persequens, gladio interemit.Baruchveroin Sichar anlu Sichem, justa praedium quod dedit
Eador et subEndor,ca;so exercitu,undeinpsalmo Jacob filio suo in quo fons Jacob, qui et puteus,
: ;

Thnber, et Hermon in nc/inine tuo exsultahunt, etc. supra quem evangelizaturfessum itinereJesum se-
Quinto milliario a Naim Jezrael civitas, quK et disse. el sermonem habuisse cum muliere Samari-
Zaraim, «aoUo vero vulgo laiiior Galliaa diciturjex tana; ubi nuac ecclesia ooastituitur. JuxtaSicbem
 1059 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 1060
tTebinthus illa est sub qua Jacob abscondil idola A liario a Betblehem, sacundo a Thecua sepulta
iM Bethcl. quiescit.
Milliario a Sichcm Luza civitas, in qua per multi Quarto milliario a Bethlehem, contra raeridiem,
tpmpoiis spalium habitavit Abraham ;ubi et Jacob ecclesiahabeturbeatiKariton.ubi ipsodehoc mundo
dormiens scalam vidit, cujus scala-caputcocloslan- transeunte et obeunle, monachi quoque cjus, qui-
gebat, angeiosque per cam dcsccndenles et ascen- biis pius pastor prsfucrat, cumco pariter agoniza-
denles ; et statim evigilans ait : Hic locus veresan- vcrunt, quam ipsam mortis gratiam a Deo praisci-
ctus est, ct porta cocli ; erigensque lapidcm intilu- vcrant, eo quod Pater eorum pius existerat, nec
lum oleumijue fundcns desuper, appeliavit nomen post eum vivcre volebanl, ejus amore fervcntes :

loci illius Bclhel, qui antea Luza vocabatur.Est au- quorum singulorum compagines in ccclesia prtedi-
tem Bethel collater.ilis mons Garizim, respiciens cla vidcri possint ct quidcm co modo quo se ha-
;

inonlcm Gcbal,ad oricntemJiixtaDansupraSichcm. bucrant in desolatione Palris eorum agonizantes,

In hoc monte Bcthcl tlicitur Abraliam lilium suum translati postea in Jerusalem.
niactare voluisse. In Bethlehem, infra basilicam,haud longeapra-
Vigesimo milliaiio a Sychem, quarto a Jerusa- scpio Domini, in caverna quadamrequiescitcorpus
lem, via est qua; ducit Dospolim, ubi mons Silo, p beali llieronynii Paula vero et Eustochium.quibus ;

et civitas qus et Rama. Hic arca testamenti et ta ipse scripsit lIicronymus,siniilitcr in Bcthlehem se-
bernaculum Domini ab adventu tiborum Israel re- pulta! qiiiescunt. Milliario aBethlehem,viaqua! du-
manserunt usque ad tempora Samuelis prophetse cit Jerusalem, crypta, locus est in quocum Rachel

et Daviil regis. filium Benjamin peperisset, occubuil ibiquc a viro

Vicesimo quarto milliario aSiclieni,decimosexto
a Dio?puli, decinio sexto ab Ebron, dccimo a Jeri-
cho,quarto a Bethlehem, decimo sexto a Borsabce,
vicesimo quarto ab Ascalone, totidem quoque a
Joppe, decimo sexlo a Ramatha, etc, Jerusalem,
sanctissima Juda^ae mctropolis, quae etSion,de ijua
dictum cst Gloriosa dictn sunt dc te, civilas Do-
: urbe regnavit David triginta quatuorannoscum di-
mini qiue et .£//n al> .€lio Adriano, qui eam con-
stru.xit, aut potius in eivitalis formain transmuta-
vit.
suo Jacob tumulata quiescit. Cujusadtumulum Ja-
cub duodccim non inedicos lapidcs supposuit, in
tcslamentum duodeciin liliorum suorum.Gujus py-
ramis adhuc a transeuntibus videri potest.
Jerusalem, gloriosa Judaea; melropolis.juxtaphi-
losophos in medio mundi sita esse dicitur. In hac
midio. In Jerusalem mons Moria cst, super quem
David vidit evaginato gladio angelum quipopulum
Dei gravitcr percutiebat timens sibi ne in sc ct in ;

C.\PUT II. urbem ulcisceretur quod in populo numeralo de-

Bclhleheni, EcclcsiaS, Chtirilonis marlijris. Tcmplum C liquerat, quarc promus in terram corruit,vere poe-
Salomonis. cju.sdcmijue divcrsis Wmporihus restau- nitcns graviterque se affligens^a Domino exauditus
rationes.
vcniam meruit. De Davidait Dominus: Invenivirum
Bethlehem ilomus panis interpretatur.Bethlehem, ii^fujii/wmcornifJum.InsupcrinmonteMoriaregnante
civitas Juda?, quae et Ephrata, nec sine causa, quia David florebat area,sive locus ille Hornam Jebusei,
de florc Nazareno processit in ea fructus vitK de a quo et ipse David eam areamemcrevoluitadcon-
virgine Maria, videlicet Filius Dei vivi,Christus Je- strucndam ibidcm domum domini,eo quod in loco
sus, qui est panis angelorum totiusquemundi vita. illo David a Domino fuerit misericordiam consecu-
In Bothlehcm juxla locum nativitatis pra^sepe ostin tus, cum angelus Dominieirlemparccnsibidemcon»
quo ipse infans Jesus latilavit unde et propheta ; :
stitissct. Emit quidem David hunc locum.sed veti-
Cognovil bos possessorem suum, el asinus prxsepe tum ei a Domino fuerat ne inde se intromitteret,
dominisui. Ex hoc prresepi fcnum illudin quopuer. quia vir sanguinum esset. Ergo, quas ad hoc prae-
Jcsus latitav^rat, Romam delatum fuit ab Helena paravcrat cxpensas, Salomoni (ilio suo, cui a Do-
regina, et honeste rcconditum in Ecclesia Sancta; mino concedebalur, tradidit, quatcnus inde Domi-
Maria Majoris. In loco nativitatis Hominini cx mu- no doiiiuni construeret.
sivo opere deaurato hi duo versus leguntur appo- „ Igitur rex Salomon in pra;dicta area a;dificavit
siti :
Domino templum, id cst Bethel, ct altare quod et
;

.Angelicie lumen virtulis, et e/us acumen, dodicavit incomparabili sumplu, petens a Domino
Ilic nalus vere Deu^ est ile virgine Miitre. ut quiciinque de quociimqiio Doumineo templod^
Milliario a Bothleheiu rofulsit slclla pastoribus prccarctur, exauiliri mereretur ;quodetiam conces-
nato Doniino, eisque apparente angelo, etdicente: sum a Domino,
fuit ei
Gloria in excelsis Dco, el in terrapa.v hominibus hona; autem templum postea propterinconlinen-
Illud
volunlatis. In Bethlehem nova stella duce vcncrunt liam principis ct populi, Deo punionte, exspoliavit
trcs regos ab Oriente venerari natum Jesum;et re- Nabuchodonosor rexperNabuzanlam principemsui
gcm angeloruin adorantes prEscntarunt oiniystica cxorcitus tcmpore Sedecia; rcgis, quem captivum
munera :iaurum, thus et myrrham. In Bethlehem ab urbe totumquc quod speciosum et prcliosumin
ejusque linibus jussit Herodes innocentes occidii ffide ac urbe erat, tulit, jussitque sibi in Babylonc
quorum maxima pars contra maridicm quarto mil- prajsentari populum ;
paulo post quidem Pbarao
 ;

1061 J(»AN'NIS WlUZltUllG. DESCIl. TKIIH^ S. 11)62

Nechao tenipluin delevit, et urbeni. Modo vero ne A. rum in mentibus aliorum significet, lamen, quia
relatori videaturuhsurdum,auditoriquc ta;diosum, ad Vetus Testamentum pertinet.tanquam in eo con-
sub quibus et a quibus destrucliones ct restructio- summafionem accipiens, amodo ccssarc debruf.ut
nes primi, secundi et tertii cjusdem tenipli exstite- inter sacrnmenta Novi Testamenti circumcisio non
runt cnumcrare, hoc de pr»senti Hethcl, prout ve- compufefur. Ilinc non pcrtinet ad aliquod septem
rius qucam. tibi dilccte nii, elucidare conalior. sigillorum prn;dictorum. Sicut jam diximus,Domi-
De liethcl itaque,suh quo ct a quo principe rcsti- nus noster Jcsus Christus a sua Maf re in templo cst
tutum sit.vere ignoratur, neque in vcram notitiam prcBsentatus, et in ulnas beati Simeonis receptus,
rei devenirc potui. Quidam enim sub Constantino spiritu prophetico inferentis Nunc dimittis servum
:

imppralore ub Helena matre sua rescdificatum fuisse
perhibent pro reverentia sanctne crucis ab ea rcce-
pta;..\lii ab Ileraclio imperatore pro reverentia ligni
Domini,quod de Perside triumphans retulerat alii
a Justiniano Augusto; alii a quodam imperatorc
Memphis .f)gi'pti pro reverentia Allachibcr, id est
summi Domini Dei.Prjesens hoe, inquam,tcmplum
est de quo pncdicatur quod puer Jesus octavo
in co
natalis sui die fuerit circunicisus. Prieputium ejus
in Jerusalem in templo de cadis ab angelo Carolo
luum, Dominc, etc. In tcmplo Dominus noster Jesus
Christus, jam major faclus.cum morarctur Jerusa-
lem, ctiain duodennis disputabat cum Juda;is,et li-
; cct eum odio habuerunt, tamcn cos saepe docebat.
Nam in templo laudavit munus mulieris pauperis,
quod in gazophylacium miscrat, etc. Supra pinna-
j,
culum tempIi,quod reputatur supra lafus circuitus,
habens subtus se fenesfras quasi pinnas vel cinnas,
statuit Jcsum diabolus, ef tertio eum propter ba-
pfismum ef jejunium fentans dixit Si Filius Deics, :

Magno regi pra;sentatum fuit,et ab eo Aquisgranum mitte te deorsum.ln hoc ipso templo Domini xi Ka-
in Gallias delatum postea vero a Carolo Calvo in
; lend. Decembris dicitur beata Virgo Maria jam,
Aquitaniam translatum, in pago Pictaviensi apud trium annorum parvula, oblafa fuisse Deo, ut hi
Carusium in Ecclesia quam in honore Salvatoris versiculi docent ibidem inscripti :

nostri rex Calvus construxit.et regie bonis amplis- ^iiginibus seplem y'irgo comitata puellis,
simimis sub monachali religione locuplelavit,quod Seriitura Dco, fuit hic obliita triemiis.

ex tunc usque modo ibi solemniter asservatur et Ibi absque dubio sfepe divinum ef angelicum sola-
veneralur. tium percepit, undo rursus iste versus :

Pascitur augclico Virgo ministerio.

CAPUT Iil.

Enarmnlur ea qiuv in templo Jerosolyrnitano a Sal- De templo vendentes et emenfes ejecit Dominus
vatore mundi ejusque apostolis, etc, gesta sunt, ad cujus rei indicium ad- nosler Jesus Christus :

exposilis locis in quibus quxque contigerunt. huc in dextera parte templi ostenditur lapis cum
Primum, ut diximus, sacramentum in civitate C magna veneratione luminariorum, tanquam pede
Nazareth est per IncarnationemDomini celebratum. Domini calcatus et sancfificatus, eleganter ornafus,
Secundum vero per Xativitatem ipsius in Bethle- ubi nempe Christus solus virtute divinatot restitit
hem Judse est consummatum.Terfium, quod dici- hominibus, eos violenter ejiciendo ;
qui dictus lapis
tur Hypapante Domini,id est reprssentatio Christi, adjuncfus est lapidi super quem tanquam in altari
in quadragesimo Nativitatis fuffi die in lemplo Je- depingitur oblatus fuisse Dominus nosfer, uti de-
rusalem est ostensum. Verumtamen haec tria sub monstrafur in pictura et superscriptione, quas talis
uno comprehenduntur sigillorum, qua; sepfem di- est :

cuntur in numero, quo ille liber in .\pocaIypsi si- Hic fuit oblrilus Rex regum virgine natus,
gnatus, a nullo potuit solvi nisi ab illo Agno qui ab Quapropler snncius hcus est hic jure vocatus.

origine mundi est occisus.Unde et ille Dignus es, : Et paulo post etiam sequcnfes versus ibidem le-
Domine, aecipere, etc. Compufantur autem a qui- guntur.
busdam haec septem signacula apoealyptica in hunc Hic Jucob scn/am viiJit, construxit et aram,
modum,nempe quod haec sint l.NativitasDomini, :
Hinc locus ornatur, quo sanctus jure vocalur.
seu Incarnatio 2. Baptismus 3. Passio 4. ad in-
; ; ; Quod vero hoc ipso in lapide Jacob depingitur caput
feros descensio ; 5. Resurrecfio : G. Ascensio : 7, fu- n posuisse, qando dormiens vidit sealam in ca'lum
turi judicii repraesentatio.De his autem septem jam porrectam, per quam ascenderunt et dea-
angeli
sex in partibus Jerosolymifarum per Dominum no- cenderunt, salva reverentia templi,verum non est
strum Jesum Christum sunt soluta seu adimpleta; ubi et iterum versus hic appositus esf :

septimum complendum per eumdem Dominum no- H^c tua sit terra, >aeob, cum prole futura,
strum,cujus complefioni neo eerta hora.nec certus Sed, uf supra diximus,Ionge in alio loco accidit,
locus est ascriptus, licet a Joel prophcta in per- scilicet ad majorem Machumeriam ad Mesopota-
sona Domini dictum sit : Congregabo omnes gcntes miam eunti.
in valle Josaphat, et Aisceptabo cum eis. Sed de his In lemplo liberavit Dominusnoster adulteram ab
alibi.Nunc vero redeamus ad repraisentationem Do- accusantibus, dicens :Qui sine, pcccato est, etc.Qui
mini, adjicientes hoc de circumcisione ejus, qua; deinde.accusaforibus tacentibus et exeuntibus, fe-

facta est in templo Domini oclavo die, quod ipsa, mins dixit : Mulier, vade tn pacc, et jam amplius
quamvis in ea carnis abscisio depositionem vitio- noli peccare. Locus ille repraesentatur in parva crj--
 ;

i(\r,-^ AD GODEFRIDUM APPEND. II — MONUM. DE BELI.O SACRO. .1064

pta ejusdem terapli.ad quam cryptam introitus est A. per quam Petrus cum Joanne Iransiens pauperi,

in sinistra parte templi et vocatur Confessio. In eieeraosynam ab eis potenti, cum esset claudus,
cii-adem iocum dicitur ingressus fuisse Zacharias, dixit : .-irgentiim ct aurum non est mihi, etc.Utrura-
quundo ab angelo de conceptione Joannis est ccr- libet istorura duorum ostiorum, videlieet ab aqui-
tificatus;hoc tolum indicat pictura, et superscri- lone et ab occidentc, hahet sex januas, modo val-

ptioncs, quae tales sunt. Angelus ad Zachariam : varum conjunctas; nam meridiem ha-
illud versus

ivV limeas, Zticharia, e.raudila est oratio tua, etc. bet quatuor, illud vero ad oiientem duas tantum.
In superliminari conspicitur imago Chrisli cura Ei haec circa inferiorem parietcm.

bac epigraphe :
Jam in superiori parte ejusdem parietis, scilicet
Absolvo gentes sua criminn corde fatentes.
ubi musivum opus optimum appositum est, fene-
strae sunt intersert.-n sic, ut in quolibet de oclo late-
In templo ad altare quod extra erat sub clivo.re-
ribus sint quinque fencslra, praeterquam ubi sunt
inolum a templo plusquam xx passus, Zacharias
ostia templi,in quibus tantum quatuor continentur.
fliius Barachiae martyr occubuit supra quod in ;

Summa universa fenestr.irum ascendit ad triginta

Veteri Teolamnnto Judaei turtures et columbas sa-
duas. Inter istum cxteriorem in circuitu parietem,
«rilacere consueverant.sed postea a Sarracenis mu-
et inter interiores columnas marmoreas et raagnas,
tatum horologium, quod adhuc
est altare illud in B quae numero sunt duodccim,et suslentant illum in-
videri ct notari potest.cum plures Sarraceni,etiam
teriorem, ct strictiorem, et latiorem, ct penilus ro-
hodie, orandi causa ad ipsum, versus meridiem
tundum parietem, qui habet duodecim fencslras,
di.spositum, ad quem raeridiera ipsi orare solcnt,
suppiisitis etiam sibi quatuor quadratis basibus,
veniunt.Idem vero templum Demini mirn tabulatu
intcr hunc, iGquam, elillum parietem sunt sede-
marmoreo intus ct exterius, a quocunque demum
cim columnaB, et octo bases cum quadratis lapidi-
ex?lructu:n, forraam habct dccentem et rotiindam,
bus marmoreis, cum spatio octo passuum,abhinc et
imo circulariter octogonam, id est, octo angulos in
inde sustentantes tectum medium intcr interiorem
eircuilu habentem. Hujus templi paries de optimo
et exteriorem parietem, ct inleriorcm etiam slri-
musivo opere extrinsccus adornalus e?t usquo ad
ctiorcm cum pulcherrimis laqueariis
supra se :

medietatem ejus, nam reliqua pars cst de marmo-

etiam juxta tcclum locum deambulatorium circum-
reis lapidibus. Idem paries inferior est continuus,
quaque exhibentibus, et habentibus canales plum-
praeterqiiam quod quatuor ostiis interrumpitiir,ha-
beos, qui aquam pluviatilcm evomunt.
bens ad orienlem ostium unum, cui adjuncla est
Supcr hunc slrictiorem parielem erigitur in altum
capella in honorem sancti Jacobi consccrata. Nam
t^studo rotundus, intus depictus, foris plumbo coo-
ab ea partc de tecto templi ipse praecipitatus, per- p
pertus, cui signum sanctae crucis in supremo apice
tica fullonis est occisus, qui primus pontifex luit
a Christianis est appositum.Hoc ipsuin signura Sa-
sub nov.-e legis gratia in Jerusalem.Unde el hi ver-
racenis est valde contrarium,et multi auri sui dis-
sus sunt appositi in eadem capella, in latere pa-
peudio vellent csse remotum. Nam licet fidem pas-
rictis :

sionis Christi non habeant, attamen hoc templum

JncoUus Aljihiei, Domini simi/is faciei,
venerantur, el huic vim nullam inferunt quin imo :

Finit ;iro Clirislo, templo dei>uliiis nb isto.

in hoc ipso licet templo Creatorem suum adorent
Sic Jacohuin justum. prxilicnnlem publice Christum,
etiam,tamen pro idololatris teste Auguslino habendi
Plebs mala mul-.tnvit, futlonis perticn stravtt.
sunl,qui expresse asserit, idololatrinin csse quidquid
Et hi dicti versus intus el foris quasi per gvTum fit prwter fidcin Clirisli.
ejusdem capella; in circuitu continentur, una cum In circuitu templi quasi sub tecto extra contine-
istis : tur ba;c littera in ascensu versus occidentem : Pnx
Jacobus Alphxi frater ilomini Suzarei, xtema ub wtcrno Patre sit huic domui. Benedicta
Piscator, vito, vere fuit Isrnelitn gloria Domini de Versus
loco sancto suo. meridiem :

l)e templi pinnn comvulsui froude mnlignn, Bene fundala domus Domiiii supra
csl firmain pc-
Ad Christum Ixtus migrnvit vecte perempltis.
Irain. Rcati qni liabilanl in domo tua, in sxcula s:c-

Ab aquilone habens oflicium unum versus clau- culorum laudabunt tc. Versus orientem : Vcre Domi-
strum Dominorum, in cujus superliniinari plures nus csl in loco isto, ct cgo nescieham. In doino tua,
Saracenics sunt apposilae.Ibidem vero juxta
litterae Doinine, omnes diccnt gloriam. Versus septenlrio-
idem ostium est locus illius aqua; salutaris de qua nein : Tcinplum Doinini sanclum csl, Dei cultura est,

propheta : Vidi aiiunm eijrcdientcin dc lntcrc, etc. Dci a'diliciitio csl. Intus vero in tcmplo in superiori
In introitu templi, versus occidcntcm, supra vc- linea per circuitum oppositum est magnis littcris
slibulum Christi imago cst, circa quam hoc conti- illud Andi, Domine, hymnum, ctc,
re.«ponsorium :

netur epigramma : Hiec domus mea, domus oralio- cum vcrsu suo Rcspice, Dominc, etc.
:

nis vocabilur. Dcindc in inferiori ambitu cum aureis litteris

A meridie quoquehabet ostium versus aedificium quidam vcrsiculi de illo hyrano Vrbt Jerusalem :

Salomonis. Ab occidcntc eliam habet ostium ver- bcatii, ctc, contincntur inscripti.Idera templum sic
8us sepulcrum Domini, ubi et porta Speciosa, deccntcr compositum ct ornatum, circumquaque
106i JOANNIS WIRZBURG. nESCH. TEHR/E S. lOGf.

habet atrium latum ;tt(|ur, plunum conjunctis lapi- A nuentos, suIj montibus GclLiuc conjunguntur.confl-
dibus paviuientatum ct stratum ac in circuitu qua- quoquc sanctus in codem lcmpore,
citur. Spiritus
dratum,ad quod a tribus partibus multis gradibus quando Chrislus baptizabatiir, supcr ipsum vcnit,
ascenditur.Est enim idem alrium ab a^qualitatc ter- ostcndcns Christum, non Joanneni sanctificandi
rre satis artificinsc elcvalum,ot habct ab orientc in aquas potcstalcm haberc. Ibidcm quoquc prope,
paricte suo latum introitum per quinquc arcus, ncnipo pccundo lapidc ab Jcricho, ad siiiistram,cst
quatuor magnis coiumnis sibi connexos ct hio pa- : dcscrtuin quod Quarcnteua vocatur; in hujus de-
ries sic palet versus portam Auream, per quam serti quadam rupe susccpto baptismo Christus qua-
Dominus quinto die ante passioncm suam, sedens draginta diebus ct quadraginta noctibus .jejunium
super asinam, solemniter introivit,susceptus a pue- fomplevit, cumque ibi osurientem di;ibolus tcntans
ris Hebrajorum cum ramis pahnarum, laudantibus dixil : Die ut Inpidcs isti paiics jUint, etc. Secundo
ct direntibus : Hosaiiiia [Uio Dnviil, etc. Il;oo porta milliario a Quarentena contra Galila;am mons ille

CK divina dispositione, licet postca Jerusalem sa;pe excelsus, in quo spiritus ncquam Christum iterum
esset ab hostibus capta et destructa.tamen scmpcr tentavit,ostendens ci omnia regna mundi.ac dicens:
reraansit integra. Et hinc ob reverentiam divini et Ihec omiiia tibi dabo, etc. Sub Quarentena fontis
mystici introitus Doniini, a Bethania per montem ^ illius rivulus, qucm boalus Eliscus ejussanata ste-
-.."i:'-i- •-> :i— —11:1:1 «-i- i--:-u-
Oliveti Jcrusalem euntis, intus clausa, foris lapidi- rilitatc do amaro potabilom
-i
reddidil. Antc Jericho
bus obstructa, nullo teuipore patet,nisi in die Pal- secus viam cxcus mcndicans,ubi audiit quod Chri-
marum,quo die omni anno ob memoriam rei gestffi ttus transiret, esclamavit : Jesii Fili David, niiserere
solemniter aperitur processioni et universo populo mei, etc. Qui etiam ab eo illuminari meruit tam in-
peregrinorum ac civium.Tum facto apatriarcha in torius quam cxterius.
pede montis Oliveti ad populum scrmone,et oflicio Tertio lapidc a Jericho, duobus milliariis a Jor-
illa dic linitOjiterum cluuditur pcrlotum annum ut dane, Bethagla, quod interpretatur huus yyri, eo
prius, cxcepto Exaltatiunis sanctK crucis lesto, ubi quod ibi moro plangentiuni ciicuissent funera Ja-
denuo adaperitur.Circa eamdem portam inlia mu- cob filii ejus gensque eorum, referentes patrem de
ros celebris sepultura mortuorum habetur. /Egypto in Hebron.
Hujus porta; atrium a meridie habet patulum ac- Engixddi in tribu Juda.ubi se abscondit Dcivid in
cessum per tres magnos arcus seu forniccs.duabus solitudinc,qu;p est in Auloue Jericho, id est in re-
eolumnis marmoreis conjunctos et in eodem latere ;
gione illa campcslri de qua supra. Vocatur autem
habet alium accessum,priori laliorem.Ab occidente vicus ille Prxgrandis Judoeorum Engaddi,juxta ma-
vero,versus civitatem.idem atrium pulchrum habct re Mortuum,unde et opobalsamum oriri solebat et
accessum, perquatuor arcus tribus columnis mar- C afTcrri.Unde et vineee Engaddi nuncupabautur.
moreis junctos patens. Ab aquilone autem idem Octavo milliario a Nazareth contra Carmelum
atrium angustatur ex parte, propter adjunctioncm Karan mons,ad cujus radicem juxta fontem Lamech
claustri Dominorum.In reliquo cjusdem latcris sa- paler Noe sua sagitta peremit Cain, arcuque suo
tis pulchram habet latitudinem et accessum. Pul- ducem suum. Unde furore repletus,et ira ait : Oc-
chra quoque, et satis ampla planities a meridie et ctdivirum in vulmis meum, et aiolesccntulum iii li-
occidente, aliquantulum etiam vcrsus septentrio- vorem meum, etc. De Cain Dominus praedixerat.
nem, eidem atrio forinsecus adjacet in plano. Omnis qui occiderit Cain, scjiluplum punietur.
Atque hcec descriptio pra;fati templi.et adjacentis Septimo milliario a Karan monte mons Carmeli
loci sufficiat; potiora per hujus ulterioris sermonis de quo in Canticis canticorum : Collum tuuin ut
cursum videbimus. Carmelus.ln hoc monte per longum tempus conveiv
CAPUT IV. satus est Elias.ejusque discipulus Eliseus cum eo.
De Jordane Quarentena deserlo, Bethagla,
fluvio, Sexto milliario a Nazareth contra Genunium Ger-
Engaddi, montibus Gharan et Carmeli, Gerlico, licus, in quo Jehu rex Israel percussit Oziam re-
Gcrgessa, Cxsarea Palxstiiix, Hehron, valle Lacry-
marum, agro Gchal, querco Mariihre, Segor, spelun- gem Judffiae.

ca Karnaim, montes Siiuii, montibus lloreb et Aba- Sexto decimo milliario a Nazareth.contra orien-
J)
rim, Idumxa, Tyros, Sarephta. tem,ad mare Galilsa Gergessa, viculus ille in quo
Dominus uoster, sum viginti novem esset anno- Salvator eos qui a dasmonibus vexabantur sanitati
rum et dierum tredecim,ut Lucas ait, inciperetque restituit, ex quo in maris prfficipitium porcos sub-
quasi tricesimum annum,voIens circumcisionem fi- jecit.

nire,et veterem hominem aqua sanctificata renova- Sexto decimo milliario a monte Carmelo, contra
re, venit in desertum ad Joannem praecursorem meridiem, Cffisarea Palestinee, es qua Cornelius
suum,et baptizatus est ab eo in Jordane,in eo loco centurio, quem in ea baptizavit et in episcopum
qui distat ab Jericho lapide tertio ubi vox Patris ; creavit beatus Petrus.
sui intonuit super eum, dicens Hie est filius meus
: In hac Ca3sarea urbe turris Stratonis : nam Hero-
dileclus, etc. Jordanis autem est fluvius qui aduo- des contra adventum Augusti {de quo sibi suaeque
bus fontibus, scilicet Jor et Dan, qui ad radicem regni tyrannidi timebat) construxit de albo mar-
Libani oriuntur, et post longum tractum seorsim more portum et turrim, quse Jerosolymaeam, alias

Paxrol. CLV, 34
1067 AD GODEFHIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1068

Turrim Uavid dictam, longc supercminet, sedifica- A. et Hala vel Zara vocatur.Et haec quinta de civilati-
vit, Josepho attestantc, qui ait « Turrim fabrica- : bus illis, precibus Lot de subversione conservata,
vit, eamquc .\ntoniam dixit. >i usque nunc ostenditur, et niodo glorioso nomine
Ex altera parte Jerusalem, aliquantulum versus Palmaria dicitur. In exitu Segor uxor Lot, ut nihil
meridiem, cst civitas llebron, quau quondam erat iKlum sine adiiiisto tristi est, in effigiem salis est
metropolis Philistinorum habitaculum gipantum,
ct immutata, cujus prodigii adhuc vestigia apparent.
distans a sancta civitate perdietam unam ha;c ip- : Supra ripam maris prsdicti multum aluminis ab
sa crat in tribu Juda.deinde civitas sacerdotalis et incolis reperitur el coll1gitur,nec non ct bitumen ex
refugii.sita in agro illo in quo plasmator Deus om- mari cxlrahitur,quod Judaicum appcllatur, multis
nium patrem nostrum Adain plasmavit ct spiraeu- neccssarium. Segor aulcm, ut diximus, modo a
lum vita; illi inspiravit. compalriolis oppidum Palmaseu Palmaria vocatur.
Hebron Kariath-Jarbe dicitur, quod Sarracenice Supra lacum .\sphaltitis, in desccnsu Arabia",
sonat civitas quarla, nempe Carialh civitas, Arba, Karnaim spelunca in monte Moabitarum, in quem
quarta, co quod quatuor patres illi reverendi in lialach filius Behor Galaam adduxit ad maledicen-
spelunca duplici iii ea fuorint sepulti,scilicpt Adam, duin populo Israel hic mons proptcr vehcmens
;

Abrah:im,Isiaac ct Jacolj, ct coruiii uxores quatuor, j,

pncruptiim excisus vocatur.Caitcrum lacus Asphal-
ncmpc Eva matcr nostra, Sara, Rebecca el Lia.Est lilis Judicam ab .\rabia dividit. Arabia tempore fi-

autem Hebron juxtavallem Lacrymarum sila.Vallis liorum Isracl solitudo erat,seu desertum illud, aut
Lacrymarum ex eo dicta quod centum annis in ea eremus, terra invia ct inaquosa, in qua detinuii
luxerit Adam filium suum Abel. In qua, monilus Doininus populum suum quadraginta annis,plueus
postea ab angelo, cognovit uxorcm suam, cx qua illis manna ad nianducandum,aqua de pelra duris-

deindc genuil fiiium suum Soth, dc cujus postea sima producta.

stirpe et tribu Christus fuit oriundus. In Arabia hac mons Sinai, in quo Moyses qua-
Secundo milliario ab Hebron sepultura est Lot, draginta dicbus totidemque noctibus omnis cibi
ncpotis Abraham. In Hebron haljetur ager quidam expcrs moratus erat; in quo loco deinde Dominus
Gebal.cujus gleba rubea cst ; hacc ab incolis eirudi- Moysi lcgem dedit, proprio digito suo scriplam in
tur,et comeditur et per .Egyptum venalis asporta- tabulis lapidcis. In Arubia; vallc percussit Moyses
multorum salulem pro specie
tur, utpote quae in bis silirem, qui percussus duos aqua' rivulos po-
charissima venditur. Pr»dictus ager in quantum pulo Dei reddidit, de quibus adhuc bodie lola illa,
late et profunde effossus est, in tantum Dei dispo- antehac inaquosa,terra irrigatur.
sitione, anno finito,redintcgratus reperitur. In Arabia praccessit filiis Israel columna ignis pcr
Juxta Hebron mons Mambrc, ad cujus radicem C noclem, nubes vero eos vallavit diebus singulls. In
tcrcbinthus illa qu.T (///7« vocalur, id est ilcx aut Arabia llelim cst.ubi filii Israel castrametati,nempe
quercus, sccus quam per mullum tcmporis rnansit locus ille in dcscrto, ubi dicti filii Israel duodecim
Abraham, sub qua tres angelos vidit, et unum fonlesetsepluagintapalmas,quando de raari Rubro
adoravit, hospitioque prout dignius potuit, susce- exibant,rcpercrunt.In Arabia quadraginta mansio-
pit fovitquc. Hinc prima credendi via aperta est. ncs filiorum Isracl sunt. In Arabia mons Horeb,in
Ilex prajdicta ex tunc usquc modo ad tempus quo sepultus Aaron requiescit. In Arabia mons
Theodosii impcr., testanle Hieronymo, suum esse Abarim, in quo Dominus Moysen per angelos sepe-
dilatavit, et ex illa hffic fuisse perhibetur qua; in livit, ejus tamen nusquam upparente lumuli vesti-

praesenti ab illic praesentibus videtur et chara ha- gio. In Arabia mons ille regalis, quem domnus
betur. Quae :icet modo arida sit, medicabilis tamen Balduinus primus (l).rex Francorum in Jerusalem,
esse probatur; et quidem pi\-ccipue in isto, quod ad terram Christicolis subjugavit, et ad tuendum
si quis equitans de ea aliquid sccum detuIerit,non regnum David lirmum reddidit.
facile animal siium confundatur. Caeterum .Xrabia jungitur Iduma^a; in finibus Bo-
In Ilebron primo applicucrunt se,causa exploran- strom.ldumaM tamen sub Syria,Syria! autem caput
dae terrae promissionis,Josue,et Calcph,et eorum so- n Dainascus.Idumaeam et Phoeniciam dividitLibanus.
cii decem. In Ilcbron regnavil David annis septem lu Phccnicia esl Sors,seu Syris, dicta Tyrus, Phce-
et medium.Demum dccimo ab Hcbron milliariola- nirum nobilissima civitas melropolis, quae Chris-
ciis Asphallitis.qui et mare Morluuin dicitur,conti-a tum pcr marilima anibulanlem recipore noluit.Qua;
orienleni cst.Vcre mortuum ex co quod nihil mor- et divina testante pagiiia martjres Dco plurimos
tuum rccipit. Alias et marc diaboli dici consucvit, reddidit.quorum Dei solius scientia numerum col-
utpote quod instinclu cjus illae civitates celcberri- legit. Insuper Tyrus origincm (Origcncm?) tumula-
maj Sodoma!,Gomorrha,Sephon ct .^dama^perscvc- tum celal. Ante Tyruni lapis ille maruioreus haud
rantes in turpitudine sua, sulphurc concremante, modicus super qucm scdit Jesus, a tempore Christi
miserrime in lacum illum subvers;c fuerint. usque ad expulsionem gentium ab urbe sempcr
Supra lacum in accubitu Judicx Scgor esl, qus illacsus, sed deinde a Francis ct Veneticis fraclus.

(4) Id est primus hujus nominis,interregesHierosoljTn(e secundus.

<
1069 JUANNIS WIHSBUIIG. 1)1' SCR. TEKRit: S. 1070
Supra vero rcsiilumii illius lapidisin lionorein Sal- X illis, in (luibiis beatus Eustachius uxore sua priva-
viitoris (iu.i-(l;im ccclesia coiistructa est. tu.s et a liliis desolatus reccssit. Earfar pcr Syriam
Octavd iiiilliario a Tyro, cuntra orientera, supra tcndiC ad Antiochiam, labens secus muros ejus ;

mare, Sarphen cst, quod dicilur alias Sarepta Si- dccimo abbinc milliario in portu Solim, porlu sci-

doni;e in quo quondam habilavit propheta Domini

; licel Sancti Simeonis, Mcditerranco se mari com-
Elias. llic resuscitavit filium viduoc, Joanam vidc- nicndat. Antiochiai primo sedit sanctus Petrus apo-
licet, eo quod vidua prophctam Domini Licnignc stolus, scptem annis, pontificali dccoratus infula.
Ibverit et paverit. Ad radicem Lihani Pancas civitas sita est, alias Cx-

a\PUT V. sarea Philippi dicta.

ShUm, /?(';;/'/' "•'>', Danittscus, .irjilitit, lliiss, Sitild, Porro itcm ad radicem Libani oriunlur Jor et
Tlicina, tnons Scir et Lihtini, 1'nrfar cl
S'iiaiiion, Dan, duo fontes de quibus, ut supra memini-
illi

Abbana lliivii, Panens oppiilum, Dtin fons, Meilan, mus, snb monlibus Gelboe Jordanis conficitur. A
Jor, Belsaida, Coroz-aim, Cedar.
montibus Gclboe usquc ad lacum .\sphaUitis vallis
Sexto milliario a Scrphcn, Sidon cgregia jacct est illa per quam labitur Jordanis ; et ha?c vallis
civitas, cx qua Dido, qua? in ACrica Carthaginem vocatur, ut di.iimus, pr>-egrandis seu campestris,
condidil, oriunda. Sexto decimo milliario a Sidonc n quE ex utraque partc vallatur continuis montibus a
Berytus opulcntissima civitas. In Borylo qu.ncdam Libano, usquo ad desertum Pharan. Dividit autem
Salvatoris nostri imago, haud multum post passio- JordanisGalilKam et Iduma;am, et terram Bostrom,
nem ejus, aquibusdam Juda?is sub Crucilixi cffigie qu;e et Iduma;;e secunda metropolis.Cajterum Jor-
ignominiose et ridiculose posila sanguiiicm sudavit danis dcsccnsus interpretatur.
et aquam : q\ix causa fuit ut Sidoniorum multi, in Fonticulus Dan a!j ortu suo subterraneum ducit
verumJesumcrucirixumcrcdentcs,sacrumbaptismi gurgitem suum usque ad Medan, planitiem illam in
lavacrum susceperint. Quicunquc etiam ex stilla qua, adauctis aquis. satis patenfer suum foras emit-
dicta; imaginis pcruncti fucrunt,sani fiebant, a qu;i- tit alveum. Planities autem illa ideo Medan vocatur
cunque dctinebantur Deniquc et Arpbat
infirmitate. eo quod medius sit. Sarracenioe quidem
Dan et illa

urbs cst Damasci. Jam fusius do Damasco. sonat platea illa Mcdan, Laiine &niem plalca ; (o-
Damascus est caput SyriK, et reverenda metropo- rum vero vocalur Medan, eo quod intrante a;state
iis illius. Ilano conslruxit Eliezer, servus Abrahee, innumerabilis ibi populus secum omnia deferens
in agro illo in quo Cain occidit Abel fratrem suum, venalia convenit et insuper ingens Barthorum
;

Damascum habitavit Esau hinc et Seyr et Edom ;[Parthorum'?]el Arabum multitudo ad tuendum po-
dicitur, nam Seyr pilosits, et Edom riibeiis, seu pulum, et ad pascendos greges suos in pascuis illis
riifiis interpretatur. Ab Edom tota terra illa vocatur C per totam eestatem demoratur. Medan componitur

Idumaea; de qua in psalmo In Idumxam extcntlam :ex med et dan. Med, Sarrauice, aqua : dan, fluvius.
calceamaitum meiim. Et itcrum alius propheta : Ex praedicta planilie Dan se reddens in fluvium
Quis esl istc ijui venit de F-dom, tinctis veslibus tle Suetam seu Suitam peragratur, in qua pyramis
Bosra '? Est autem de Edom qua;dam pars terras beati Job adhuc superstes aregibus et gentibus so-
illius IIuss, ex quabeatus Job; qu« et Suita : hinc lemnis habetur.
de ea dictus Baldat Suites. In qua et Themametro- Denique Dan contra Galilaeam gentium se obli-
polis Idumaeas ex hac Thema Eliphaz Themanites
;
;
quans, sub urbe Cedar, penes medicabilia balnea,
in qua et Naamon oppidum : in quo Sophar Naa- Spincti plana transfluens Jor copulatur. Jor haud
matites : hi tres consolatores Job. longe a Paneas lacum illius loci reddit, facitque ex
Idumsa; finibus, secundo milliario a Jordane,
In se postea mare Galilajt-e inter Bethsaidam et Ca-
;

Jacob,quo transvadatoaJacob, cum redireta

fluvius pharnaum ex eo sumit exordium. A Bethsaida Pe-
Mesopotamia, luctatus est cum angclo, qui deinde ei trus et Joannes, Andreas et Jacobus Alphei.
nomen Jacob mutavit eumque tacto fe-
in Israel, Sexto milliario a Bethsaida est Corozaim, in qua
more claudicare fecit. In Idumaja mons Seyr, sub Antichristus seductor orbis nutrietur. De Corozaim
quo Damascus. Secundo milliario a Damasco est n et Bethsaida ait Jesus Vx tibi, Coroxaim ! vx tibi,
:

venerabilis locus iste in quo Saulo, postea dicto Bcllisauia ! Sexfo milliario a Corozaim est Cedar
Paulo, Christus apparuit dicens: Saule, Saule, quid excellentissima civitas, de qua in psal. Habitavi :

me persequeris'1 In quo loco Saulum non modicum cum habitantibus Ccdar. Alias Cedar interpretatur in
lumen de cojlis circumfulsit. In Daimasco baptizavit tenebris.
Saulum Ananias, nomen ei Paulus imponens. De CAPUT \T.
muris Damasci demissus fuit Paulus, persecutorum Capharnaum, locus Mensse, Magdaliim, Tiberias, Be-
tliulia, Dothaim, Carnarium Lconis, mons Modin,
rabiem veritus.
Diospolis, Tccua, Jcriclio, Sichcm, mons Offensio-
Libanus interpretatur candor, hinc in Ganticis nis, nalatoria Siloe, quercus Rogel, vallis Josa-
cant. Veni tle Lihaito, columba mea. Ad radicem
: pliat.

montis Libani oriuntur Farfar et Abbana, fluvii Da- Capharnaum in dextera maris civitas illa est in
masci. Sed montes Libani et planities Archados qua Jesus filium centurionis sanavit, de quo etipse
transfluit Abbana, magno se mari copulans finibus ait ^on inveni tantam [idem in Israel. In civitate
;
1071 AD GODEFIUDUM APPKND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1072

hac Capharnaum multa signa fccil Jcsus, docens in A Terlio milliario a Bethlehem Tccua oppidum,cx
Synagoga. Tandcm Capharnaum interprclatur villa quo Amos, qui et ibi sepultus esl.

pulcherrima, seu magis lilia iiulrliriludinis; qua; Quarto milliario a Jerusalem, contra austrum,
nobis significat sanctam Ecclesiam, ad quam cuncti oppidum illud in quo morabatur Zacharias tunc
qui de Libano, id esl de candore virtutum, veniunt, temporis, cum matcrJesu Maria fcstinans, jam ha-
ab ca el in ea lueidiores redduntur. bens in utero suo Filium Dei venil ad salutandum
Secundo milliario a Capharnaum descensus illius Elisabelh cognalam suam, gravidam de Joanne filio
monlis cst in quo Dominus sermocinatus est ad suo qucm et ibi natum fuisse perhibent.
;

turbas, ct instruxil apostolos suos, doeens eos in ;

Tcrtio decimo milliario ab Jerusalem, conlra bo-
quo et leprosum Dominus sanavit. Milliario abhinc, ream-, est Jericho, ex qua Raab, merelrix illa qua;
descensu montis illius, cst locus ille in quo
id esl a hospitio e.xccptos quatuor cxploratores filiorum
Jesus quinquc hominum millia cx quinquc panibus Isracl liberavit, celavit et pavit. Ex qua Zacha:us,
et duobus piscibus pavit. Undc locus illc Meiisa vo- statura pusillus, audicns Jesum perparles illasde-
catur, quod idem csl ac locus refectionis. Huic loco ambulantem, sycomorum arborem asccndit ut Je-
subjacelilleinquo Christus suis discipulis apparuit, sum vidorel et cum eo loquerctur, :;c judicans cl pe-
comedens cum eis partcm piscis assi, supra inare, _ tons veniani. Ex qua ct puori illi qui beatum Eli-
quod idem Dominus sicco pode perambulavit,cum seum Jerosolymam ascendentera deriserunt, dicen-
circa quartam noctis vigiliam Pctro et Andres tes Asccnde, calvc, asccndc, calve, etc. :

piscantibus apparuit ubi et Petro supra mare ad

; Secundo milliario aJerusalem via est qua) ducil
eum irs volenti et mergenti Chrisius dixit : Modir.v Sichem, et mons Gabaoth in tribu Renjamin.
/idei, ijuarc dufiiUisli'} ct ubi alia vice, suis discipnlis Milliario a Jorlisalem, in aecubitu montis Oliveli,
periclitantibus, mare quictum rcddidit. mons Ollensionis et Continuus. Dividit autem eos
Socundo milliario aGcncsarclh oppidum Magda- via qua; de Josaphat pcrBelhphagc ducil Belha-
lum, a quo Maria Magdalena. Haec autem regio alias niam ; eapropler dictus mons
OlTensionis quod in
vocatur Galila;a gcntium,et sita cst in tribu Zabulon co rex Salomon idolum posuerit Moiloch, adorans
et Xcphthalim. In superiori hujus GaliLTt-e parle illud.
viginti fuerc civitates quas rox Salomon Hiram rcgi Haud procul Jorusalem sub Salomonis regia, in
Tyri, amico suo, dono dcdit. accubilu in valle Josaphat, est natatoria Siloe, ad
SecundomilIiarioaMagdaIoChynerctcivitas,qua3 quam cajcum ab eo illuminatum raisit Jesus, utin
et Tiberiadis, a Tiberio C;csare cognoniinata ;
quam ca lavaret oculos suos. Qui abiens lavit et vidit.
in juventute sua Jesus frequentare solebat. Quarto Ergo Siloe interpretatur missus. Nou ad eamdcm
qua Judith, C aquam Naanian princcps Syria; missus est, sed ad
milliario a Tiberiade Gethulia civitas, ex
qua; pro gente sua salvanda satis astutc pcrcmit Ho- Jordancin,abEIiseopropheta,utinco terlotus cura-
lofcrnem in obsidione urbis. Quarto item milliarioa retur a lepra. Quam aquam ipse Naaman intucns,
Tiberiade eontra meridiem est Dothaioi, in quo Jo- quasi cum indignatione intulit : Nunquid Farfar et
scph fratrcs suos greges pascentes reperit, quem et .4bbania, noslne provincix fluinina, longe meliora
ibi ex odio Ismaelitis in .Egyptum vcndiderunt. sunt islo ? Tandem tamcn monitis scrvi sui con-
Ante portam Jcrusalem (juk respicit ad occasum, scnticns, mandatum prophcta; implcvit el curatus
saxis obrulus bealus Stephanus protomartyr occu- csl.
buit, et sepultus, cum cx loco martyrii in Sion fuis- Siloc sccundum traditioncm Syriorum ex SiTo
set translatus, inter Nicodemum, et Garaalielem,et manare gurgitem suum cum silentio
dicitur. Siloe
Abibon postea Constantinopolim, ad ultimum dc-
: ducit, quia subtcrraneum. Juxta Siloc exstltit
mum Roma2 beato Laurcnlio contumulatus unde : quercus Rogol sub qua beatus Josias sepultus
hic in tumulo versus : quiescit.
In vallc Josaphat sepultus fuit bcatus Jacobus
Quem Sion occidit, rwbis Byzantia misit.
AIpha;i, qui de templo, ut supra diximus, prajcipi-
Anle portam Jcrusalem, juxta lacum qui respicit rj tatus fuil. Est adhuc in eadcm valle pulchra capella

meridiem, cavea illa videtur, in quam Leo quidam, in qua scpullura; ejus indicium manct, cum his in-
jussu Dei omnipotentis, raartyrum fcre duodccim scriptls versibus :

millia sub Cosroe perempta, detulit noetc undeet ;

Vrgent Alpluci nalmn sine leye Judxi,
Carnarium Leonis dicitur. Cniisa 7iccis fit ci, nomcn amorgue Dei.
Scxto m'Hiario a Jerusalcm, contra mcridiem, via Alpfia-i nntus de tcmjAo prxcipitntus
Huc fvit allatus, et devote tumulatus.
est qua; ducit Ramalha, ct mons Modin, ex quo loco
oriundusMathathias, patcr Machaba;orum,in quoct Verum cxinde poslea fuit apostolus Dei Constan-
sepulti quioscunt, adhuc apparcntibus tumulis. tinopolim translatus.
Octavo milliario a Modin, via qua; ducit Joppem, In valle Josaphat sub aculo pyramidc re.\ idem
Lidda, qua; ct Diospolis, in qua corpus beati Georgii Josaphal tumulatus fuit, acujus nomine tota vallis
aepultum fuisse manifcstalur, milliario a Ramatha sortila cst nomcn. Inlcrpretatur autcm vallisjudicii,
dislat. juxta illud : Congregabo omnes genles, ctc. Porro.
1073 JOANNIS WIRZBURG. DESCIl. TRRR^ S. 1071
Eadein v.nllis cx omni partcplurcs habol caveas, A Dicunt ad li.cc quoquc aliam fuisse Mariam,qua3
in qiiilius rcligios.-p pcrsona; vitam ducunt cromi- soror crat Lazari et Marth.-c, qu.i! in Dethania, (lund
ticam.Tola vallis perlinct ad cccnoliium in siiinmi- oppidum illorum trium crat, fraclo alaiiastro prc-
tatc cjnsdeni vallis supra rivum torrcntis Ccdron tiosum unguontum fudit supcr caput cjusdem Do-
silum, juxla liorlum in quo sa3pc Dominus nostcr mini nostri. Cujus scpulturam adhuchodie in taba-
cum discipulis suis solebat convenirc. In luijus ria dicunt apparere, corpord ipsius ibidem scpulto.
CiTnoliii crypta adhuc hodie ostcnditnr scpultura Fatentur aulcm corpus Marise Magdalcnrc in parti-
bcatissim.n virginis Maria^jdc ([ua postca diccmus. bus nostris apud Virzlacum(Vizcliacum) scpultum
CAPUT VII. quiescero.Vorum hocutiquo illi duntaxatafnrmant,
De Bclhaiiia, Brthphage, vico Gethscmani, cvnando sieut ipse pra^sons audivi; sed, ut di.ximus, unam
Domini in monle Sion rebmquc in singulis locis eamdemque qua; unxit pedcs ct caput Jesu, dicunt
memoria diynis. Mariam,ct eamdem Lazari sororem,et quan-
fuisse
Pictum estJam dc duobus sii^illis qn.-c Dnmiiius doque peccatriccm. Interim tamcn lectio sancti
nostcr, tanquam leo de tribu Juda cmissus, in si- Evangelii dc hoc codem facto valdeesl implicita,ct
gnato Hbro Joannis solvit, scilicct de Nativitato ct eliam diligentcm auditorcm rcddil dubium dchoc,
Baptismo. Jam nunc do sigillis aliis loquamur. ,^ an scilicct Simon leprosus in Bcthaniahabuerit ho-
Appropinquante Dominic» passionis tempore vo- spitium,et quod invitaveritDominum; quod tamen
nit Jesus Christus DominusnosterBethaniam.sero, non videtur idoneum, cum dictum et scriptum sit
ante diem Palmarum. Tunc in sequenti die.scilicet quod totiim illud oppidum Bethania fueritLazariet
Dominico manc,cum ea solemnitate quamjam su- suorum suarum. Et si idcm Simon habuerit alibi
pra retulimus, civitatem sanctam est ingressus. hospitium, et forte in prsmonstrato loco, necessc
Dista autem Bethania a Jerusalem per duo millia- est dicere quod tunc vice prima non solum pedes,
ria, et estoppidumillud in quo Simon, velLazarus, sed etiam caput Jesu dicatur Maria unxisse, ut ex
ut verius creditur,sa;po Christum recepit in hospi- ipsius Domini verbis in Evangelio dicentis: Simon,
tem cui devoto ministrabant Marlha et Maria. In
; introivi in domum tuam, elc, potcst intelligi. Alia

Bethania Maria Magdalena fraclo alabastro unguen- vero vico in Bethania tanquam in domo suaeadem
tum prctiosum elTudit causadcvotionissupracaput Maria tanlum caput ejus unxit, fracto superipsum
Salvatoris in convivio recumbentis,cujus unguenti alabastro. Unde in Evangelio Ctim esset Bcthanix :

odore tota domus repleta est. Dicitur autem Maria Jcsus, etc Si quis de his amplius velit certiorari,
Magdalena in eodem loco, vel potius in alio, scili- veniat ipse, et a prudentioribus incolis terra; hujus
cet in doino Simonis leprosi, Jam dudum, cum ordinem et veritatem rei gosta; inquirat. Nam in
adhuc esset peccatrix, ductu ptcnitentiaj ad pedes C aliqua scriptura nec tantum de his reperi. Inter
Domini, similiter in convivio recumbentis venisse, eamdem Bclhaniam et summitatem montis Oliveti,
et suis laerymis pedes Jesu Cbrisli rigasse, tanquam in medio, erat Bethphage, vicus quidam
crinibusque suis extersisse, et alio quodam, scili- sacerdotum,cuJus ad indicium adhuc exstantquasi
cet compunStionis unguento unxisse, et sic pee- turres duae lapideae, de quibus est una ecclesia.
catorum suorum veniam apud Doniinum prome- In pede montis Olivetiversus civitatem,ubi modo
ruisse. Unde cum sacra in Scriptura alicubi re- ostenditur sepultura beat» Maria; Virginis,erat vi-
periatur, aliam Mariam ad pedes ejus accessisse, culus qui dicebatur Gethsemani.
aliam caput Domini inunxisse, etc, doctores Ec- Appropinqi:ante, ut diximus, Domini passione,
clesia; sancta; ita sensum exponunt; nempe aliam, post Lazari resuscitationem, dle Palmarum Jesus
id est alteram, seu altcratam Mariam, quia ibi, et venil Jerosolymam; eadem die solemnitate jam di-
usque tunc peccatrix, in amaritudine pojnitcntiae, cta peraota rodiit ad Olivcti montana,moraturus ibi
hic jam Jusliticata cum devotionis oxsultatione ac- usque ad feriam quintam;in qua facturus erat una
cessil. Est tamen qu»dam ecclesia infra muros cum discipulis suis ccenam Dominicaminqua vete-
Sanctam Annam, versus se-
sancta; civitatis juxta ris testamenti terminum et novi tcstamenti initium
ptentrionem, prope muros urbis in honore sancta; n poneret. Discipulis ergo suis inquirentibus ubi ve-
Mariaj Magdalen» consecrata quo loco habitant
;
lit sibi Pascha fieri,misit cx eis quosdam in civita-
monachi Jacoljit.-e, qui asserunt ibi domum fuisse tem, ut venirent et prtcpararcnt sibi habitaculum,
Simonis leprosi,qui invitavit Dominum nostrumad vellocum ad complenda hujusmodi sacroe coense,
convivium,in quo supervenitMaria Magdalena,pro- sacramenta idoneum;de quo plenius in Evangelio;
cidens ad pedes Jesu,quos lacrymis rigavit,etoscu- Itc in civilatem, et invenietis hominem amphoram
ungens unguento. IIoc, in-
latos crinibus detersit, aijux hajulanlcm; sequimini eum, etc IIoc ccenacu-
quam, quidem dicti loci monachi asserunt, et id lum in monte Sion est inventum, in loco in quo
ipsum loco in pavimento, cruois forma signato,uhi Salomoii quondam egregium dicitur construxisse
venit Maria ad pedcs Jesu,ct in pictura tabularum aediticium, do quo in Canlicis cant.: Ferculum lecit
sic fuisse comprobant, ostandentes insuper adhuc sibi rez Salumon, etc.Ccenaculum illud in superiori
capillum ejusdem Marite,qui continetur in vasculo parte grande et latum erat, in quo propter myste-
vitri perspicui, repertus ibidem. rii rationem Dominus noster cum discipulis suis
1075 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONTM. DE BELLO S.\CRO. 1076
dicitur coenasse ; ubi et proditorcm suum cauta in- A proditionis ct traditionis Magistri sui merccdc,pa-
dicavit descriptione,rpliquosconfortans de inslante ctis ct acceptis triginta argentcis.aggressus est in-
sibi passionc, et sub specie panis corpus
dans eis fandum scelus;, hoc, inquam, sciens Jesus, in ea-
suum ad manducandum, et sub specie vini sangui- dem caverna illa dixit discipulis suis : Suryite, ca-
nem suum ad bibendum Qitoliescunque, etc, di-
: vius, ecccappropinquavit, etc. Sic egressus Geth-
cens. semani,per osculum Juda traditus,et a transmissa
Facta jam in superiori parte ejusdem habitaculi cohortc cxinde cognitus, ab iis detentus, vinctuset
ecena, vcrisimile est ex ejusden) mysterii ratione, deductus est. Verumtamen in praefata caverna
Dominum nostrum in inferiori donuis partehumili- ostenduntur quinquc foramina in uno lapidc, tan-
tatis exemplum pedum discipulorum
in lavatione quam per quinque digilcismanusDomini impressa.
ostendisse ; mavis hoc ante coBnam vei post
sive Domini dico,sed jam capti, atque a persecutoribus
factum fuisse, ut quasdam expositio innuit super violenter tracti, ac si in eodem illius loci lapide
illa Joannis in Evangelio verba El fucla cwna sur-: sese voluissct rctinere.
re.rit, etc. Sive ergo hoc ante vel post coenam fa- Quidquid autem de hoc sit, nos procul dubio
ctum sit, parum refort sed hoc vel scire juvat
; scimus eum majoris potestatiset virtutis ampliora
quod divcrsitatem loci vel hodic adhuc descriptio U facere potuisse. Traditus itaque Dominus noster
rei gestae in ecclesia monlis Sion innuat. Nam in suo a discipulo,captus et ligatus amilile Romano,
sinistra parte ejusdem ecclesije, in loco superiori, reductus est ad montem Sion,ubi tunc erat praelo-
depicta apparet cncna, in infcriori autem, scilicet rium Pilati, nuncupatum Litliostrott^s, Hcbraicc au-
in crypta, lavatio pedum discipulorum ostenditur tem Gaballia. Tunc enim tcmporis optima pars et
exhibita. His itaque consuramatis mysleriis oratio- fortitudo totius urbis erat in altitudine ejusdem
nis causa cum discipulis suis rediitadmontemOli- montis, sicut etiam turris David, qua: erat spe-
veti,in cujus montis pedc et accubitudimitlensdis- cula et tutamcn reliqua; civitatis, esset in co ele-
cipulos suos solus secessit ab eis, quantum jactus vata;et hinc rationc matcrna! generationis, et pro-
est lapidis.Hic oravit ad Patrcm suum dicens: Pa- curalionis scu potius protectionis,infcrior ejusdem
tcr, u fieri potest, ctc, ubi et ex tremore carnis su- civitatis pars dicitur filia ejus : s^ecundum islud :

dorem fudlt quasi sanguinem; et ad discipulos autem destructaibidem

DicitCtfilix Sioh, etc.Postea
suos rcversus, et inveniens eos dormientcs, spe- civitate, et in alium locum, ubi nunc exstat,trans-
ciahterPetrum increpavit dicens Sic non poluislis : lata ac sub ^Elio imperatore aedificata, idem quo-
una hora viijilare mecum, ctc? Et ilerum Dormi- : que mons in sua celsitudine valde est humiliatus
tc jam, el requiescile, eum-
etc Sic usque et adajquatus, turre et aliis a;dificiis, et forlalitiis
tcrtio in
dem locum ab eis easdem preces Deo C exinde dojoctis, ne ex eodem loco novae urbi cum
scccdens, et
Patri suo porrigens,tandem secundum quod homo, tempore hostis noceret.
confortatus ab angelo est, et a seipso, secundum Interim taraen adbuc hodie ostenditurlocus ille,
quod Deus, tertio reversus ad discipulos dixit 17- ubi et prajtorium et turris David exsti^erunt. Tunc
:

gilale et oratc. teraporis quoquc versus meridiem in monte Sion

Istorum locorum distinctio, vidclicet, ubi disci- illud grandc aidificium fuit, ubi Dominus cum di-
puli remanserant, ct ubi Dominus oraverat, mani- scipulis suis ultimam coenam manducavit. Juxta
feste in valle Josaphat apparct;nam juxta majorem dictum ergo praitorium Pilati, versus orientem,
ecclesiam, in qua scpultura beata; Mariae virginis, erat atrium, seu polius carcer, in quo vinctus de-
de qua postca dicemus, adhuc hodie exstal.in dex- tincbatur Jesus, et tnta nocte illa inter mille sar-
cum caverna in qua tristes et
tera partc, capella casmos, opprobria ct ludibria a cuslodibus militi-
dormitantes remanserant discipuli, Domino post bus et Juda;orum principibus asservabatur, donec
passionem suam tcr veniente, et ter recedentc ab maturo mane eum judicio sisterent. In hoc ipso
eis; hoc adhuc indicat ibidcm pictura existcns. pra;torio Petrus ter ncgavit Dominum ante galli

CAPUT VIII. cantum. Ubi deinde audito galli cantu, et Domino

De ecclesia Salvatoris, jn-xtorio Piluli, lurri Duriili- n eum rospiciente, pie reminiscens verbi suavissinii
ca, et monte Calvarix. .Magistri sui, vere pocnituit, amarc fievit, ct in ca-
Locus vero ubi Dominus oravit circumdatus cst vernam, quac modo ijalli cuntus, vulgariter vero
nova ecclesia, quae dicitur ecclesia Salvaloris in ; Galila;a appcllatur, refugit.
hujus ecclesiae pavimento eminent tres non operati Porro, ut c.a;tera, qua; tunc in Sion auterantaut
lapides, velut rupes qua;dam. In his dicitur Donii- contigcrant memoratu dignum est
absolvamus,
nus orasse et ler genu nexisse. Quarc hi lapidos quod Dominus Jesus post rcsurrectioncm suam in
apud Christi fideles in hodicrnum usquc dicm in Sion suis discipulis apparuerit. L'nde in testimo-
maxima devotioneet vcneratiiinehabcntur..'\d paulo nium ejus hi versus in dextcro latere ccclesix ibi-
ante dictam cavernam Dominus noster, noscens dem apposili leguntur.
Judam cum appropinquarc (Judas cnim,
lurbis Christus nppnruil hic GaliUeis
ilis:ii)ulis
aliis discipulis post cocnam cumDoinino remanen- Surgcns ;
proplerea lucus e.<t ilictus Onliljea.
tibus, solus abiit ad JudKos, tractans cum cis de In via qua de Sion descenditur in vallem Josaphat,
1077 .TOANNIS WIHZBURG. DESCR. TERR^ S. 1078

sub porla montistfion,supersa!pc dictam cavcrnam A vcl potius ad scipsum faciens ;acsi diccrct :Mulier,
cst ecelcsia .'cdificala, quam hodic incolunt Gi\Tci ecce filius tuus : ha;c modo patior ex filiatione,

monarlii. quam ex tiia conlraxi matcrnitate ;non autem ex ea

Jani iiornin ad vinctnm Jesnin rcdeanui.s. Faclo habeo miracula faccr(!.L'nde et alibi in nuptiisCa-
ilai|ne mane, judicio iniquo innoccns Christns ad na; Galii.-ec-e Quid milii cl libi, mulicr ? sic ad ma-
:

moitem damnandus, anteprt-ctorinm in loco quodam trcm. Deinde vero ad Joannem Erce matcr lua, :

flagellatur, alapis caeditur, conspuitur, veste rubra quam nempe tibi dilecto praereliquisdiscipulo meo
in Indibrinm regii tituti quem dc Juda:is sibi attri- in filialis devotionis el administrationis curam
buerat, induitur, spinea corona punf;itur,et verbo, commendo.
nclandum dicln ! spurcissime Iractatur.Quod indi- In loro Calvariffi, cum in cruce patcretur hostia
cat versus ad eumdem postea lucum appositus,ila mundi, latroni pendenti ad dexteram ab eo pctenti
hiquens : veniam,stoIani immortalitatis promisit.Deinde cru-
Isle coroniittir, quo nmntius jiire regntur. cis in patibulo in latere dextro cordis lanccaperfo-
Eumdem locum dcsignat capella antc majorem Ec- ratus Jesus, sanguinem emisit et aquam. Ex cujus
clesiam Sion, versus Horpam sita, continens pi- sanguinis ct aquae stilla,motu pietaiis et confessio-
ctam bistoriam rei cum hac inscriplione :
n nis aperti sunt oculi Longini,quf eum pereusserat,
Stnirius snrictorum Jnnmntur vorr reoruni. ut et ipse credidcrit in Christum. Domino aute.Ti
Pro servis liel/uni pnlitur Deus, ntque flnriellum.
H.vc bonn crux C/irisli i<imi)ni suljvcnit isti; nostro in orucis stipite mortuo, et animam suam
Non ve/tit /lanc qrntis, qu.v ilnt bonn cunctn beatis. sponte deponentCjVelum templiscissum est asum-
M> eodem loco post sententiam crucis, et damna- mo usquc deorsum et eadem petra, cui crux erat
:

tionis in Jcsum prolatam,erucem ad lioc pnrpara- infixa, in ea parte qua Salvatoris sanguine tange-

tam imposuerunt humero Domini.ul bajulans sibi batur, est pcr medinm scissa ;perquam consrqucn-
crucem, hanc usque ad loeum patibuli sibi defer- ter scissuram ad interiora petra; sanguis Christi
ret. Es tunc adimpleta est Isaiae prophetia Et fa- : defluxit. Dicunt aliqni in eodem loco Adam fuisse
rtM est principatus. ejus super liumcrum ejus, etc. sepultum.et sic in sanguine Christi baptizatum.Ad

Cnm vero defatigatus Jesus ob gravem crucismolem cujus rci designationem asserunt quod ex hac ra-
trabendam retardaretur in eundo, et huic pene tione caputmortui ad crucifixi pedcs appingi soleat.
esset oneri impar,supervenit quidam Cyrena^us ;
Sed hoc facilins asscritur, quam verum cst. Nam
hunc angariaverunt eamdcm rrucem porlarejuxta ipsa sacra Scriptura clare testatur Hebron Adam in

ad Calvaric-e locum. fuisse sepultum.Per deformem autem bominis de-

Erat tunc temporis juxta silnm antiquK urhis, mortui faciem, quse subtus ad crucifixum apponi-
locns Calvariae extra civifatem, qui erat procapita- C tur, mors potius et ejus destructio dcnotatur ;unde
lis senlentiac damnatis destinalus. Hic locus ex Dominus : mors, cro mors tua, id est destructio
damnatorum ad mortem decalvatione, ex abrasis tua.
eorum crinibus, cx consumptis lenta aura eorum Ad dexteram majoris ecclesis, in introitu locus
capitibus, cliam carne denudalis, et tamcn non in quidam Calvariae est, in cujus supcriori partescis-
terram defossis dicebatur, el erat certe Calvaria; suri ejusdem pelra' ostenditur, et summa venera-
locus : vel demum, quod ideo tale sortitus sit no- tione recolilur,et adbucbodie vcnientibus illnccum
men, quod in eo rei decalvabantur, id est damnari magna pietate ostenditur.In eadem parte superiori
solebant. Idem vero locus, qui et Hebraice Golgo- prfficlaromusivo opere pulchrc depicta continetur
tha, erat in edita rupe, sicut et hodie passim extra passio Christi, et sepultura ejus,cum prophetarum
eivitatcs edita, conspicua, et eminentiora loca sup- lestimonio gesta; rei binc inde consono.
plicio damnatorum sunt destinata. Interim,dum in Nota quod in dicto Calvaria; loco crux sacra cum
eadem rupe pro crucifixione omnia adaptarentur. corpore Christi fuerit in rotundo foramine petrae
Dominus noster in quodam aCalvariaremoto loco, infixa et stabilita, utpote, cum adhuo hoc patens
qui tunc, utpote extra montem positus, campestris foramen et sit, et videatur, adeo ut in illud multffi

erat, vinctus quasi in carcere servabatur ; hic ipse fidelium oblationes immitanttur, prajcipue ubi crux
])
locus nunc modum capell» reprffisentat, et adhuc sacra stetit, et sanctissimus sanguis exlatere dex-

carcerDomini vocatur, etest recte in opposita parte tero ad dicta; petra; rimam defluxit.

Calvari.e in sinistraabsidaecelesia\.\lii tamenaliter Potiorum opinioni congruum esse videtur.faoiem

de eodem sentiunt loco, sicut praesens audivi. Domini in cruce pendentis,expositionis necessitate,
Postea inlocoCalvaria; Pilatijussu Judaeorumque versus orientem respexisse et fuisse.Juxta cumdem
impulsu Dominum nostrum tunica exutum,felle at locum saepe dictum in superiori parte ad dexteram
aceto potatum, milites Romani crucis patibulo af- est altare modo positum et in honorem Dominicae
fixerunt. In quo, dum pateretur Jcsus, Joannes passionis conseeratum,et totus illelocus ab eadem
matrem Jesu sibi commendatam in suam accepit passione denoniinatur. Inferior vero pars ejusdem
potestatem, ut virgo Virginem custodiret, dicente Calvaria; subtus continet allare, et vocatur ad
Jesu matri suk : Mulier, ecce (ilius tuus ; demon- Sanctnm Sanguinem, quia eo usque per rimam pe-
strationem, ut quidam asserunt, vcl ad Joannem, trffi sanguis Domini dicitur defluxisse, qui locus
1079 AD GODEFRIDUM APVEND. II.- MONUM. DE BELLO SACRO. !080

hodie a tertro eiusdem altaris designatus c?t pcr A Thomas intulit Dominus meus et : Deus meus !
II.-b

concavitutem cjusdem petraa ubi dcpen- app:iritione8 Christi rcsurgentis per picturam de-
quamdam
det ampulia cum continua illuminationc. monslrantur in loco montisSion, scilicctin erypta
In loco itaque Calvari.T, ut diximus, terlium sa- majoris ecclesi.T.ubi etiani depingiturOi.minus no-
cramentum eslimplelum,et lertium sigillum Apo- sler pedes suorum discipulorum lavisse.cum mani-

calyptici clausi libri solutum.Transeamus nuncad festa utriusquc facti dcscriptione.Post resurrectio-

reliqua, cl adhuc rcsidua hujus clausi libri si- ncm etiam secus mare Tiberiadis,et in mari terdi-
gilla. scipulis suis Jesus se manifeslavit : et prscter h(pc

CVPUT IX. alibi multoties ad plenamctindubitatamcomproba-

Locus mcdihdlii orlns krnintm, Emviaus, scpulerum tioncm sua; rcsurrectionisjam facts, et nostra; in

Domini, qua'd(im de iiuiguihus Gcrmanorum de l'ii- carnem resurrectionis adhuc futuraj.

lestina meritis adversus Francos. Cseteruni dispositio monumenti.in quoeslsepul-
In medio choro Dominorum, non longe a loco crum Domini, potest ila depingi.Nempe hujus mo-
Calvaria;, est quidam locus, elevalione tabularum numcnti locus fcre rotundam habet formam, intus
de marmore, ot rcticulorum ferrcorum concatc- musivo opere decoralam. Hujus ad introitum ab
natione in modum altaris designatus, infra quas . oriente parvum ostiolum patet, ante quod cst pro-
tabulas inpavimentoorbiculis quibusdam faelisme-
B tectum, scu porticus quadrala cum duabus januis.
ditullium terroB esse dicunt juxta illud Operatus
;
: Per unam harum intromittuntur ad sepulcrum mo-
cst salutem in mciUo lcrra'. !n codem quoque loco numentum ingressuri ;
per alteram dimittuntur
post resurrectionim suam asserunt Christum ap- pgressuri. In eo quoquc protccto resident custodes
paruisse Maria' Magdalen.ne.Quare hic locus in ma- sepulcri. Etdemum terlium habet ostium versu»
gna vcneratione habctur.lampade etiam intusjugi- chorum. Eidem monumento ab occidente,videlicet
ter ardente. Affirmant insuper qu;dam,quod in eo- ad caput sepuleri forinsecus appositum est altare
demquoque loco Joseph corpus Jesu a Pilato impc- cum quadam quadratasuper.T^dilicatione^cujus pa-
travcril, quod corpus deinde Joseph cadem die, id rietes tresde reticulis ferramcnti pulchreoppositis,
est feria sexta, de crucc deposuit, lavit, rcvcrenter et vocatur illud altare .id sepulcrum Domini.ldcm
pretiosis unguentis, liquoribus ac aromatibus con- monumentum salis aniplum habetsuperse quasi ci-

divit, insyndone munda hinchaud longe

involvit,et borium rotundum.clsuperiusdeargento coopcrtum
sepelivit in horto in monumento, quod novum sibi in altum elevatum, versus foramen illud amplum
de rupc sculpseriit.Jesusinlcrca in cruce pronobis in niajori illo .i^dificio superius patulum :quod .Tdi-
mortuus descendit ad infi'ros,ad libcrandos patres licium circulariter cuiii fornia rolundaeirca monu-
Et por hanc ad infcros descensionein quarluni sa- C incntumsatis amplum,inextrcnio habetcontinuum,
cramenlura,aeulibri Apocalypticisigilluni aChristo parielem,(liversisimaginibus,pluribusquelampadi-
apertum et solulum csse dicimus. bus illuminatum.In strictiori ambitu ejusdem ma-
Quod quintum sigillum, scu clausi .-Vpor.ilyiilici jnris a^lifieii oclo coluinn.T marmore.T rolunda". et
libri mysterium ac sacramentum conrernil, illud totidem bases quadrata?, totidcm tabulis quadralis
Cliristus de triuniphata morte gloriosc rosurgcns marmoreis foriiisccus ornata^ct circumquaque ere-
aperuit. In ecdem it.aquc loco sepultur.T! surrexit ctiv sustinent molcm superiorem sub tecto,quod,ut
Dominus vere a mortuis, lco dc tribu Juda, morle diximus, patulum est in medium.
subacta. Ibi etiam angelus Domini sanctis mulieri- Diximus quod column.T circularitcrcum praedicto
bus apparuit, Jesumquc vere die tertia resurrexisse numero sint apposil.-c scd modo versus orientem
:

a mortuis n\intiavit, inquiens: Itc, annunlinte frn- mutala est earum disposilio et numerus,propter ad-
tribus, etc. Et iterum : Uc, dicile discipulis cjiis, ct jectam nov;p eeclcsia!fabricam,ulpote ad quam inde
Petro.Eaidem sancli-c resurrectionis dic ad vcsperam est transitus.Continet autcni illud novum,et de novo
jam inclinante,peregrini sub specie latens Christus additum .Tdificium latissimura, spatiosumquc cho-
apparuit duobus discipnlis.de morte Dominiinvia rum dominorum, et satislongum amplumquesan-
sermonem et qua'stionem hiihentibu3,(iui Eleuthe- n ctuariuin,in quo majus allare in honorem iiua.<:ta-
ropolim,id est Emmaus oppidumiquodscxmilliariis ."iio.5, id esl sanclffi resurrectionis consecratum osl,
ab Jerusalom contra occidcntem distati, contende- quod ct superius apposila pictura in opere musivo
bant. Ilunc sub poregrino habitu in hospitem rece- decenter declarat. Continetur enim in ea imago
ptum recognoverunt in fractione panis, qui tamen Chrisli, confractis inferni seris resurgentis, etanti-
apcrtis corum ociilis, dubioque ex eorum mcnte quum palrem nostrum Adani inde extrahentis.Ex-
sublato, stalim iterum disparuit. E.xinde omnibus tra hoc altaris sancluarium.et intrn claustri ambi-
apostolis, solo Thoiiia tiiiic casu absente,in monte tuiii satis latum spaliiim est, circumquaquetam pcr

Sion, januis clausis, apparuit, dicens: /'a.r vobis. hoc novum,quam perantiqiium pra?fati monumcnli
Octavo deinde die in eodem monte et loco iterum «edilicium processioni idoneum :et fit heeo processio
apparuit siiis discipiilis una cum Tlioma congrega- sinpulis Dominicis noctibus.a Pascha usqueadAd-
lis : ad exiniendam a dubio
cl spccialiter Tliom.T vcntum Diimini in vesperis ad s&nctum sepulcrum
mentcm sua vulnora palpanda obtulit:qiio facto cum antiphona : Cliristus resurgcns, etc. Cujus an-
 ;

1081 JOANNIS WIRZnunC. DESCn. TERR.^. S. 1802

tiphon.i! textus etiam extra in extrorao margino mo- A viventis dispnsitione.Verumtami^n.quamvis sic ibi-
numenti litteri.'; in arsento plevalis continptur. ri- dem honoretur Gotefridus noster, tam expugnatio
nita ea antiphona cantor stalini inripit : rcs/icn' aii- sanct» Jcrusalom non ei, ct cum eo egregie
civitatis

tcin, etc.cum Psalmo Magnifical,et cum collecta de laborantibus, et cxercitatis militibus Alemannis, seu
resurrectionc : Omnipotrns, sempiteme, etc. pra:- Germanis, sed quasi solis ascribitur Francis, quod
misso versiculo : Sumxil Dominiix N B. de lioc se- tamen falsissimum. Et hinc detractores nostrfc gen-
pulrro. Siniilitcr per hoc inlegrum terapus, scilicet tis Germauic.t, insigno epitaphium iliius famosi

a Pascha usque .\dventum omni die Dnminico

arl Wiggeri per multa fortia facla approbati, ([uia non
missa : Resunr.ri, ncmpc de Uesurrectiono cclchra- potcranteum denegaroesse Alemannum.dcleverunt,
tur. ct alterius cujusdam militis de Francia supcrpo-
In capite eliam ejusdem ecclesia! novoe versus suerunt, sicut adhuc a praesentibus videri et notari
orientem juxta claustrum Dominorum, est locusin potest. Nam ejus sarcophagus,extra in angulo quo-
profundo, per modum crypt.T, cum magna satis sc- dam majorem ecclesiam,ct sancti Joannis Ba-
intcr
renitate.in quo regina Helena crucem Domini dici- ptisla»capellam, adhuc hodie exstans apparet, de-
tur reperisse, hinc in ejusdem sanctoe Hclenae hono- leto inde nomine suo, et apposito alieno. Ad com-

rem ibidem continetur altare consecratum. El hsec r> probationem et indicium despectus virorum nos-
regina majorem sacri ligni partem secum dctnlit trorum,el ad commendationem Francorum ad hoc
Constantinopolim : reliqua vero pars Jerosolyniis monumentum tale carmen extra in latcre appositum
relicla dlligentcr et reverenter asservatur in quodam legitur.

loco, in altera partc ecclesiae, ex opposito loco Cal- Aiino centeno niillcno qun mitius uno.
Virginis a pnrtu, Domini nui c/nruit ortm,
variae.
Quinderies .IhHo jnm Phirhi luinine tncto
Ejusdem Ioci,Iicet sanguine Christi ibidem copiose Jcrusalem Franci capiunt virtute potenti.
effnso jani ex tunc consecratus et sanctilicatus
Sed contra hos merito dictorum vertitur ordo.
fuerit, tamen in modernis temporibus licet ex su-
pcrabundanti) facta est a viris venerabilibus consc. Non Pranci, sed Frnncones gladio potiores
Jerusnlem sanctum longo sub tempnre captam
cratio quinta decima die
Cujus testimonium Julii.
.4 paganorum solvere jugo variorum

tales versus deaurato opere ibidem conscripti exhi- Franco, non Fraticus, Wigger, Gundrnm, Golefri-
bent. [dus
Dux, aryumento sunt hxc [ore cognita vero.
Est lociis iste sacer sacratus snnguine Chrisli
Pe- nostrum sacra^e sncro nil nadilur isti, Quamvis autem dux Gotefridus, et frater ejus
Sed c/omus, huic sacro circum supenedificata, Balduinus, qui post ipsum in Jerusalem rex est co-
Est quintn decima Quintilis luce sncruia. n
ronatus, quod ante eum dux humilitatis causa de
Eadem quoque ipsissima die, nempe 15 Julii, li- se fieri recusavit, de nostris essent Germanice par-
cet longe jam antcriori tempore, et longe prioribus tibus,tamen quia nostratium paucis cum eis rema-
annis, cum jam dudum eadem civitas sancta, sub nentibus, et quam plurimis magno desiderio
aliis

dominatu potestateSarracenorum diversorum gc-

et el festinaliono ad natale solum redeuntibus,tota ci-
nerum detineretur captiva, ab e.xercitu Christiano- vitas tali modo ab aliis nationibus in possessionem
rum Ad cujus liberationis commemora-
est liberata. est occupata, scilicet a Francis, Lotharingis,North-

tionem eamdem diem post consecrationisrenovatio- mannis, Provincialibus, Alvernis, Italis, et Hispa-
nem cum reddunt celebremin missa
spirituali officio nis,Burgundionibusque, simul cum Germanis tum
de cantando Lxtere Jeruscdcm, etc.Majorem vero mis- in eam expeditionem vcnientibus. Ab his ilaque
sara.seu officium solemnius celebrant deDedicatio- auxiliantibus Cbristiadum copiis tota urbs sancta
ne, quae incipit : Insuper ea dedica-
Terribilis est locus. inhabitabatur, ut neque una simul aliqua civitatis
tionis hujus ecclesiae die, quatuor etiam altaria ibi pars, aut etiam minima platea Alemannis esset di-
posita fuerunt consecrata.nempe altare majus.et illud stributa et assignata, atque hinc Germanis ani-
superius in Calvaria.et duo in latere ecclesia; ex op- mum ibidem remanendi non habentibus, nec urbis
posita ad invicem parte, unum videlicet in honorem £)
incolatum affectantibus, tacito Germanorum nomi.
sancti Petri, et aliud in honorem sancti Stephani ne a partialibus historiographis liberatio sanctffi ur-
protomartyris. Sequenti post annuam Dedicationis bis solis ascribitur Francis,qui et usque hodie cum
solemnem faciunt tam in eleemosy-
festivitatem die aliis praenominatis gentibus urbi adjacenti Provin-
nis,quaminorationibuscommemorationemomnium cia; dominantur. Quse utique Christianitatis Provin-
fidelium defunctorum.praecipue oceasioneexpugna- cia jamdudum suos terminos ultra Nilum versus
tionis hujus urbis occisorum, quorum maxime se- meridiem, et ultra Damascum versus orientem ex-
pultura apud portam Auream celebris habetur. In tendisset, si t:inta Alemannorum, quanta et
copia
tertia deinde die anniversarium ducis egregii Gote- istorum Germano enim milite inde di-
est, adesset.
fridi,felicismemoriae,iIliussanct«expeditionisprin- scedente,ac si robur omne Christiani exercitus dis-
oipiset magistri,exAlemannorum stirpeoriundi,tota cessisset, Cc-etera? nationes omnes parum amplius,
civitas solemniter observat, cum larga eleemosyna- aut nihil priestiterunt. Sed his imprcEsentiarum
ruminmaiori^oclesiadiatribjitioae.ex ipsius adhuc omissis, ad propo.sitam materiam revertamur.
4083 AD GODEFniDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 1084

CAPUT X. A pulcro corpus beatissima; Virginis non amplius est

Locus Ascensionis Domini in monle Oliveli, scpul- rcpertum. Undc pie creditur non tantum animam,
crum S. Marix Dei genitricis in vallc Josnphut, sed etiam corpus ejus a dilecto Filio Jesu cum glo-
etc. rificatione fuisse assumptum. Quod tamen Ilierony-

Ventum est ad impletionem sexti sacramentt, et mus potius h.esitando, .]uam asscrendo videtur in-

solutionem se.\li sigiHi,quam dicimus per .-Vscrn- nucre in illa Coijitis me, o 1'aula et Eu-
epistola :

sionem Domini nostri Jesvi Christi in
csse consummatam. In eo .Vscensionis loco, nemp",
in monte Oliveti hoiiie exstat magnaecclesiu,in cu-
jus medio, magno foraniino qiiodam aporto, desi-
gnatur locus .•Vscensionis Dominica:, ex quo loco
monle Oliveti slocliium, etc.Quidquid autem de hoc sit, nos cre-
dimus beatam virgincm Mariam, cx hoc solo quod
mcruit suum portare Creatorem, dignam fore omni
honore et bealificationc non lanlum in anima, icd
et in corpore ct Filium suum summe in Mariam
:

una cum ma-

discipulis suis aliisque viris Oalila^is,
tre sua,pra;si!ntibusetadmirantibus,inca;luni nube
bajula est elevatus, pra;inisso ad discipulos man-
dato, ne ab Jerosoljinis discederenl, priusquam
Spiritum Paracletum a Patre promissum ad plena-
bcnevolum, summeque potentein id velle ct posse.
Ca;terum honoratur et veneralur lia;c sanctissi-
ma sepultura ad similitudinem honorifieentia;, qua;
dilecti Filii ejussepulcro exhibetur. In introitu cjus-
y. dem cryptas talis pictura ct scriptura cernilur :

riam sui confortationem accepisscnt. Quod et fa llseretlcs litx Drtmimim laudnre leniie,

ctum est decima ab Ascensione, quinquagosima I'er ifunm vila dtitur, niundir/ue snlus rcparatur.

vero a Resurrcctione Domini die, videlicet in die Monstratur aulem sepulcrum ejus,ut ipsi nos vi.
Pcntecostes, discipulis in quodam conclavi, ubi et dimus, usquo in tempus pra;sens in valle Josaphat,
Christus Dominus noster ultimam cirnam habuit, in modio ejus ecclesiffi quae ad ejus honorem ibi-
in monte Sion remanentibus, ct implctionem dali dem est erccta, in qua sepulta fuisse ab omnibus
promissi insimul exspectanlibus. In eodpm loco affirmatur.
hoc ipsum pictura dc musivo operc in sanctuario, In dextera vero ejusdem introilus imago beati
abside ejusdem ecclesirc, exstans sat clarc demon- Basilii episcopi ista continet.
strat. Nam ibi duodenarius apostolorum numerus Mntris Chrititi ilignitale,
cum ipsorum imaginibus, Spiritu sanclo in forma Et excctsn potcstate
linguarum ad capita singulorum dc- Kst rrpcrlus Julianus
ignearum
Strvus litislis et prolanui,
scendente, per simililudinem pictura; continctur, Trans/ugfi et perpilus.

cuxi hac epigraphe Factus est rcpcnte de calo so-

:
Scd nunc iniser liitt pccnam,
Deturbntus in gehennam ,
nus, etc. S'nm, ut pia mater jussit,
In hac ecclesia, in introitu ejus ad dextcram al- C Chrisli luiirtijr liune percussit
Latircn .Mcrcnrius-
tare designatur in lococum politis tabulis do mar- Snlvntrici sil rcgince
more in modum ciborii, ubi beatissima virgo Ma- Laus, ct honor sine finc,
Qiue. elcgit kic humuri,
ria emissoSpiritu,pra;senti de sa;culo dicilur cmi-
linc Ihe.iniiro uohis ilnri
grasse. Ubi et Filius cjus Dominus noster Jcsus 1'otcrat qui'l metias'!

Christus sanctissimam ojus animani, in juxUi po- Ha;c el .iliaplurima ad laudem Virginis in introitu
sito pariete, prc-esentibus apostolis in crelum assu- cryptae pcr picturam sunt apposita sed interiori ;

mere depingitur. parte in parietibus, hinc inde circa tumbam exi-

In (Edificio autcm eidem loco suporposito per cir-
stentibus, et in laqueari talis scriptura est apposita.
cuitum talis reperitur inscriptio : Exaltata cst snn-
Et quidem in di'xtoro pariete : Maria virgo assum-
cla Dei gcnitri.r mpcr ehoros itngclorinn. Insupcr ea-
plii cst ad athcrcum t/ialamum, eic, deinde in cir-
dcm transmigrationis die corpus beatissim.T virgi- columbam, etc, usque
cuitu ; Vldi spcciosam sicut :

nis Marisc, a runclis duodixim aposlolis, ex divina tum subjungitur Viderunt

et lilium convallium ; et :

monte Sion in val-

dispositione tunc pra;sentibus,a cam pli.v Sinn. Hinc ccrte gloriosa Vinjo ccclos asccn-
lem Josaphat est delatum,ct ibidem in medio cry lit : rnijo. ijaudcte, quia ineffabiliter sutilimata cum
pt,-e, miro tabulatu marmoreo et egregia pictura „ .Usumpta
[) ^^,,^.,,„ ,.^,^„^, ^.^,^,.,,,,,,,. ,„ anlcriori :

modo insigni,honorificentissimeesl sepultum. Ilu:c

rt/ Maria coclum. Ex opposito latere
in Exaltala :

sepultura; loco, licet beatissim.x» Virginis corpus

est sanctaDci genitri.t, ctc. Et in mcdio, multitudo
non adsit, egregia tam in tabulato marmorco, ut
angelorum astantium in circuitu circa bcatam Ma-
diximus, quam in argcnto et auro etiam, in modum riam in Ihrono residentem, per quam facta via ad
ciborii superposita est insignis slructura, ubi tale
coclestia rogna declaratur.
carmen legitur.
CAPUT XI.
Hic Jnsnphiti vnllis, hitic esl nil sidrra cnllis, Redil auclor ad dcsrriptioncm sacrorum locorum,
In Domtno /ulta fuit hic Muria sepulla, muris Jcrusaletn inclu.^iorum, httspilalc S. Joannis
Hinc exnllata cwlos pctit inviolata, Daiilisl.v, 1'tirlhcnon Marix Majoris, cirnohium S.
Spcs caiitivorum, vin, lux, ct mater eoruin.
MarLv Latinicet Sancli Sabbx, ecclcsix S. Jacobi,
Hic, juita niorcm Hobraeorum, infra octavnm liospilale .ilemannorum.

beatissimi transitus diem visitato, ct inspccto sc- Jam nnnc his breviler visis, quae ad eoluticncm
losr; JOANNIS WIRZBURG. DKSCR. TKnR.E S. 1086

sexti sigilli portinobant, tamicm ad soplimi ailliuc A monachorum .'Vrmonoruin, in lionorc sancti Sabbm
artimplcnilam solutioncm transcamus : et h;rc, ut abbatisrcverendissimi, proquo oliam ndhucvivente
diximus.cst dies judicii.llis,in(iuain, visis, et sum- beata virgo Maria multa fccit miracula.
matim quibus hKC acta sunt, cum doscri-
locis, in Ibidem haud longe distat per desccnsum ultra
ptiono otiam aliorum locorum his adjacenlium do- aliam ccclcsiam magna illa ecclesia in honorem
notatis, ad ipsam ctiam sanctam civilatem Jcrusa- sancti Jacobi Majoris erecta. Ibi habitant quoque
lom per sancta,nova,ot vcneral)ilia looa de novo cx- Armoni monachi, magnum insiipcr hospitalo pro
structa.et incultum divinum niancipata.inlVa mu- colligciidis sua; lingua; duntaxat paupcribus haben-
ros descril)cnda,redcamus.Quarc hoc per adjectio- tcs. Inhoc ipso loco maxima veneratione colitur
nem cognito,quod Judas in cadem civitate triginta ejusdcm sancti apostoli de capite testa fuit cnim ;

argcntcos acccpit pro traditione Domini nostri, ex
quibusdoindcin dcsporationo Jud.i' ad Juda^orum ct
Pharisa'orum pedes projectis omptus est ager ille
Hacoldama,id est ager sanguinis, donutatus sepul-
tura^ peregrinorum.usquc in pra-sentem diem. Qui
ager situs est ad sinistram montis Sion, secusviam
qua- ducit in Eplirata : super quem agrum
Goon junclus.in quo rox Salomon rcgium diadema
suscepif, et alii regis in codem monte inungi con-
ab llcrode decollatus,cujus corpus discipuli ejusin
Joppc navi imposituin in Galil.ram dotulerunt, ca-
pito cjusin loco martyrii, scilicet in Pala;stina re-
mancnte. Eadcm testa adhuc in hac ipsa ecclesia
pcregre advenientibus ostenditur.In descensu ejus-
dem platea;, versus portam, qua ilur ad templum,
B ad dextcram manum cst quoddam diverliculum per
est mons
longam porticum,in qua via est hospitale ciim cc-
clesia, qua; fit dc novo in honorom sancta; Maria?,

sueverunt.Deinde in medio Jerusalem Dominus no- et vocatur Domus Alemannorum.cui pauci vel nuUi
ster suscitavit puellam de morte,et in ea multaest altorius lingua; homines aliquid boni conferunt.
operalus miracula. a\PUT XII.
Juxta ecclosiam Sancli Sepulchri,quam superius Carcer snnrli Petri aposioli. ererta inihi ecclesia,
descripsimus,ex opposito versus moridiom est pul- Porta Ferrca, pnlntium Salomonis, /Edes Templa-
chra ecclesia in honorem sancli Joannis Baptista^ riorum, domus Simeonis Justi. ecclesia Sanctse
Annx, ejusdemque Parthenon, piscina Prohatica,
constructa.Huic adjunctum est hospilale,in quo per
ecclesia S. Hfarix Magdalcnx, ct Sancli Cliari-
maximamultitudo infirmorum,
divereas mansiones tonis.
tam mulierum quam virorum coUigilur, fovetur, et In eadcm via versus portam qua itur ad montem
cum maximis expeusis,quolidie reficilur quorum :
Sion, ost qua?dam capella in honorem sancti Petri
summa, tunc cum cssem pra'sens, ab
temporis, 8edificata,in cujus capell» crypta satis in profundo
ipsis servitoribushoc relerentibus ad duo millia sita dicitur carcer fuisse,in quo beatus Petrus fer-
languentium fuisse cognovi ex quibus aliquando C reis catenis ligatus, custodia militum tam exlra,
;

infra noctem et diemplus quam quinquaginta mor- quam intus adhibita,jussu Herodis diligenter asser-
tui cxportantur, iterum atque iterum pluribus de- vabatur.Sed humana diligentia elusa cst divina po-
novo accedentibus. Quid plura? cadem domus tam tentia.Nam eadem nocte angeli obsequio inter me-
extra quam intus suis suslentat victualibus prffler dios custodes,vinculis ferrsis ultro ruptis, ultroque
infinitam eleemosynam, qua; quotidie pauperibus, ostiis tam carceris, quam civitatis apertis, beatus
ostiatim panem quKrentibus, et extra manentibus Petrus angeli ductu abivit illaesus, inquiens : Nunc
datur,ut certe summa sumptuum nequaquam pos- scio vere,quia misit Dominus angelum suum, etc. In
sit deprehendi,etiam ab ejus domus procuratoribiis
introitu ojusdem ecclesiola;,de eodem fac'o ibi mi-
et dispensatoribus. Praeter horum omnium insuper raculo tales appositi versiculi cernuntur :

expensam tam in inflrmos,quam in pauperee alie-

nos factam,eadem domus multas universis milita-
ribus rebus instructas pro defensione terrffi
stianorum ab incursione Sarracenorum.passim per
castella sua, sustentat personas. Juxta eamdem
beati Joannis ecclesiam et hospitale,est csenobium
sanctimonialium in honorem sancta; Mariae con-
Vestihus iniliilus Petre, surge, recede solutus,
Nanique calennrum sunt vinnitn rupta tunrutn,
Chri- Nunc scio rp certn cum portu milii sit npertu.
pietns C/iristi, quoniam me sa/vificasti.
In cavea ejusdem ecclesia; Sancti Petri ad vincula,
ri in celebri festo,missam celebravi cum coUecta me-
rito ibidem sic pro\a.ia. Deus,qui hcatum Petrum
:

strucium,et est fere contiguum in capite cum aedi- apoitolum a vinculis NB. in hoc loco solntum,ill3csum
ficiis praefatse ccclesiffi,vocaturque ad Sanctam Ma- abire jecisti, etc.EcclesioIa haec modica est, nec ad-
riam Majorem. Non longe abdinc in eodem ordine eo reditibus ditata, vel cultu ornata, sicut tantum
ejusdem plateae estcoenobium monachorum,itidem divinum miraculum et tantum apostolorum princi-
in honorem sancts Maria; fundatum,et vocatur ad pem deceret. Porta illa, quas dirigitur versus mon-
Sanctam Mariam Latinam ubi testa capitis sancti
: tem Sion,vocatur porta ferrea,qua; ultro fuit aper-
Philippi apostoli in magnaveneratione habetur,quae ta angelo et Potro. Deinde in descensu prioris II-

etiam cum devotione advenientibus,et illud postu- lius et majoris plateae, a qua via jam dicta decli-
lantibus ostenditur.Juxta illam plateam,quK a por- nat,est porta magna, qua patet introitus ad illud
ta David versus templum per descensum dirigitur, latum atrium teinpli. Ad dexteram luanum versus
in latere dextero prope turrim David est coenobium meridiem est palatium illud, quod quondam Salo-
i037 AD GODEFRIDITM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1088

mon dicitur exstruxisse. In hoc palatio seu acdifi- A etclnde ab eadem platea, qua: de porta Josaphat,
cio est stabulum mirae et tants cap;icitalis,utplus sursum in proxima vis qua; ab hac deciinat plalca,
quam duo millia equorum, aut mille ct quingcnla ad dcxteram, sursum versus miirum civitalis cst
camelorum capere possit. Juxtaidem palatium mi- illa ecclesia in honorcm sancl.e Marirc Magdalen.-c

lites Templarii habcnt plurima adjuncta a;dificia, facta. In hoc loeo sunt monachi Jacobil^, de quo

magna et ami)la,cura cxslructione novae ct magni- ipso loco et Ecclesiajcm diximus quae dicenda no-

ficae ccclcsia;, nondum tamen,

ut aderam, consum- vimus. In pr.-pfata platea de porta vallis Josaphal

matje.Eadcm insiipor pppumpla Tenipiariorum do- itur per directum vcrsus illam plateam, qu.-c ad
mus multas habct possessiones et reditus, tam in porlam Sancti Stephani ducit, a qua dcinde a
illa terra quam in aliis partibus. A(\ h.TC f lecmo- seplenlrione vcrsus plaleas illas triplices, imo mul-

svnam quidem facil satis magnam inChristi fidclcs liplices diversarum rcrum venalium repra?senlalri-

et paupcr'^?..':onon in decima partc talem qualem

; ccs, ad fronlem majoris Sancti Sepulchri ccclesiae

illud huspilale majus facit.Eadem quoque Templa- dirigitur in mcdlo,inquam,illius plateoe est quidam
;

riorum domus habet alitquequam plurimos milites
pro tuenda Chrislianorum tcrra. Sed ii,nescio quo
infortunio sive falso, sive vero, quoad fama! rela-
tionem aspersi sunt perfidis dolo.quod tamen ma-
nifeste probatum est pcr factum illud apud Dania-
scum cum rege Cunrado.
Juxta aedificia corumdem Templariorum,
orientem,super murum civitatis fuit hospitiura ju-
arcus lapideus et antiquus.ullra eamdem plaleam,
incurvatup. In hoc loco dicilur beata virgo Maria
cum felici et beala prole sua adhuc parvula et in-
fi
fantili quievisse, eteidem lac ibidem pnbuisse.
QucE res gesta ibi per picluram exprimitur, et hinc
idem locus circum aliquanlula .•cdificatione est a
versus publico usu discrclup, qui tamen sine appositione
ecclesioe venerabilis el habclur, et eolilur.

sti Simoneis, in quo suo habilaculo sKpe beatam

Item de platea, a porta S. Stephani, direeta sur-

Mariam virginem, matrcm Domini, hospitalitatis, sum ad latus ecclesia; Sancti Sepulcri,non multum
et familiaritatis causa dicitur rccepisse, fovisse, et longe ab ea versus septentrionem cst parva platca
alimenta prsbuisse sicut et ea noete fecit,quando
;
qu.-edam, juxta quam in quadam Syrorura ecclesia

in sequenti die, videlicet die a Nativilate Domini quifiicitsacrum divi Charilon martyris corpus :

quadragesimo, ipsum puerum, cum matre sua, in
templo oblaturus, in ulnis suis ad altare eum reti-
nens,et offerens, spiriluque prophetico cognoscens
eum illum fore, qui per tot et tanta retro spalia
temporum abantiquis Palribus inenarrabili deside-
rio esset exspectatus, intulit prophetice
mittis scruum tmtm, Domine, etc. In eadem domo,
quod ibi a Syris monachis religiose colitur, et fere
adhuc integrum in quadam lignea arcula recondi-
tum, elevato cooperculo, advenienlibus peregrinis
ostendilur.Idem sanctus Paler in ccenobio suo juxta
fluvium Jordanis sito, una cum monachis suis pro
: Nunc di- C confessione nominis Chrisli ab infidelibus fuitocci-
sus,sicul supra retulimns.

modo in ecclesiam transmutata beatus Simeon se- .\tque sic describendo venerabilia loca in sancta

pullus quiescil. civitate Jerusalcm, incipiendo ab ccclesia Sancti

In eadem ecclesia infra in crypla adbuc retinen- Sepulcri, circumeundo usque ad
a porta David,

tur, etostenduntur CbrisU de ligno incunabula. In eamdem itcrum sumus, plures capellas, et
reversi

opposito ejusdera atrii de templo, scilicet versus minus celebres ecclesias, quas ibi diversa- nationes
SBptcntrionem, qua itur ad vallem Josaphal, cst habent,omittentes.Sciendum namque quod jbi sint
ecclesia magna in honore sanct» Annae construcla, Grocci, Latini, Alemanni, Hungari, Scoti, Navarri,

in qua per picturam ostenditur, qua dispositlone Britones, Angli, Rulheni, Uohcmi, Gorgiani, Arme-

ct admonilione divina cx ipsa et Joachira sit con- ni, Suriani, Jacobila;, Syri, Ncstoriani, Indi, .F.gy-

ecpta beata Virgo, sicut in Vita bcal.-o Anna; lar- plii, Coplhi, Capheturici, etc, et si qui 1 aliud di-

gius lcgitur.Sancta; hujus matris festum in die san- versa^ lingu;i' et nationis datur, quas longum cnu-
cti Jacobi Majoris cum magna solemnilate ibidem merare foret. Nos inlerim prwsenti terrestris Jeru-
celebratur. Cui et pnesens ipse interfui. In eaiem salem descriplioni finem imponimus.cujus ea, qua;
Ecclesia servit Dco collegium sanctimonialium uti- jj
vidimus, in descriptione conspicienda dedimus, et
nain et sacrosanclarum! In cxitu ejusdem ccclesia; unice optamus, ul Deus nos etiam ad videndam
ad dexteram haud prucul per diverticulum est Pro- ca;leslem Jerusalom admittere dignctur. .\men.
batica illa piscina, quam tempore Jesu certis tem- G.VPUT XIII.
poribus angelus Domini movere solebat.Quicunque Misxa i>t ecclcsin S. Sepulcri dici sfllita dic annivcr-
aario Dediontionis de rccupcrntione urbis Jcrosoly-
aulem infirmus posl molioncm aqua: prior inlrabat,
mitun,T pcr Chri.stianos. Alia dc Transfigurationc
quacunque infirmitatc dctentus, sanuj liebal. Pro- Domini. Oratio in missa ilc fcito Prxscnlatumis
btiliin Gra^ce ptruliiiris dicilur,eo quod in sacrilic.iis S. Marix vinjinis in tcmplo. Divcrsx inscriptiones
inde solebant ablui pecudum exta ;
quare ut polis- in locis sacris c.r.<:lnntes. Finis operis.

simum rubea erat illa aqua.quiaibi hostia; munda- Sequunturadhuc aliacircaTerram Sanctam scitu

bantur. Anle hanc Probaticam piscinam Jcsus per digniora, qua; adhuc, velut cx abundanti, pio le-

triginta oclo annos miscrum et languidum sanitati clori communicamus. Sunl aulem ista :

restiluit,dicens ei : Tolle grnbutitm luum,ct ambuta, Ibidus Julii dedicatio ecclcsjae Sauicti Sepulcri.
1080 ANONYiMI NAnitATIO BELU SACRI. 1090
Item eadem die celcbi-is nicmoria sancl;c urbis Jc- A mus, ut divinis alimoniis in cjus mcrcamur mem-
rusaiem a Christianis rccupcraliB, ct cx polcstalo bra transformari, qui ha!C in sui racmoriam (leri
paganorum crcpta'. In hujus rci memoriamcoilcm pr.Tcepit Jesus Christus, Filius tuus, Doniinus aos-
dic cclcbratur missa ut scquitur. Iiilroitiis L.-ctare : lcr, qui tecum, etc.
Jcrusalcm.Kyrieclcyson.CunclipolensgcnitorDeus, XI. Kalend. Decemb. Pra;sentatio beatm Mariae
Oralio Omnipotens scmpiterne Dcus, qui virlutc
: Virginis in templo. Unde ha;c dicitur oratio in eo-
lua mirabili Jcrusaicm civitatem tuam dc nianu dem lcmplo. Oralio : Deus, qui sanclam Dci Gcni-
paganorum cruisti, ct Christianis Iradidisti, adesto Iriccm,tcmplum Spiritus sancti,post triennium in
nobis, qua-sumus, proiiitius, ut qui sanctam so- hoc tcmplo Domini prKsentari voluisti respice ad ;

Icmni(atem annua rccolimus dcvotione,aiI supcrnoc devotam tibi plebem, et praesta ut qui ejus prse-
Jerusalem gaudia pervenire mereamur. Per Domi- sentationis festa veneramur, ipsi templum in quo
num, etc. Epislola : Surge, illuminare, Jerusalem, habitare digncris efficiamus. Pcr Dominum. ctc.
clc. Mlcluia Dics sanctificatus ruin Crnilunli
: : Sequuntur aliiiui vcrsus, qui in locis sancta; ci-
(tmnes dc Saba, ctc. Eviinijeliuiii Cum intrarct : vitatis diversis leguntur. Et quidem.
Jcsus Jerosolymam, etc. Crcdo in unuiii. Ojfcrlor :
/. In superliminari ecciesix Sancli Sepulcliri, sic :

Dextera Domini, elc. Secreta. Hanc quajsumus, Do-

Quid inulier ploras ? en, jam, quem .:;uceris, adoras,
minc, hostiam, quam tibi supplices oHerimus, .\le diguuiu recoli, jam vivum taugerc noli.
dignanter suscipe, et ejus myterio dignos nos cffi-
II. Extra in introitu Calvariw, ita :
ce, ut qui de Jerusalem civitate, de manu pagano-
insiguis Calvaria sanctus habetur,
Ilie lociis
rum eruta, hanc diem celcbrando agimus, ca'lestis Pro duce, pro prelio, pro cruce, pro lavacro.
Jcrusalem concives fieri tandem mereamur. Per Nempe Jesu cruor, et titulus, sacra corporis unda,
Dominum, etc. Coininunio : Jerusalem, surgc, etc. Nos salvat, redimit, protegit, atqiie lavat.

ijuod sumpsimus,Domine,sacrinciumadcorporiset ///. Intus ad depositionem Domiui, hoc modu :

animse nobis proficiat salutcm ut qui de civitatis A cLaris caro chara Dei lacryuiata levatur
tuaj Jerusalem libertate gaudemus, in ccelcsti Jcru- A cruce ; pro miseris rex pius lia^c patilur,
salem ha;reditari mereamur. Per Cominum, etc. IV. Iiitus prope ad Domini sepulturam, taliter :

VIII. Idus Augusti celebralur Transfiguratio Do-

tumulo conJitus aromate Christus,
Coiiilitur in
mini in monte Thabor : Inlroilus, et niissa pcr lo- ToUitur ad su|ieros moriti moderainiue juslus,
liim : Benedicta sit : Deus, qui
sancta, etc. Oratio Gaudct homo, trepidaut manes, gemit oumis abyssus.
Est excessus Adoe, Christo veuiente, remissus.
hodierna die Unigenitum tuum mirabilitertransfor-
matum ca;Iitus ulriusque Testamenti Patribus re- Y. Item ibidem, sed per melium, hunc in modum ;

velasti,da nobis, quasumus, beneplacitis tibi acti- C Sub tumulo lapidis dum sic Cbristus tumulatur,
Ejns ad exsequias homini ccelum reseratur.
bus ad ejus semper contemplandam pertingere glo-
riam, in quo tuae paternitati bene complacuisse es VI. In loco Natioitatis Domini. Itidem

testatus. Per Dominum, etc. Sccreta : Suscipe, quse- Angelicoe lumen virlutis, et ejus acumen,
sumus, Ddmine sancte Pater omnipotens, munera Hic natus vere Deus est de Virgine matre.

quBB pro gloriosa Filii tui transfiguratione deferi- VII. In superliminart introitus interioris ad sepulcrum
mus : et concede propitius ut a temporalibus iibo- Domini.
remurincemmodis et gaudiis connectamura;ternis. Cbrislo surgenti locus, et custos mouumenti,
Angelus, et vestis, fuit, estque redemptio testis.
Per Dominum, elc. Coinmunio Deus, qui hanc diem :

incarnati Verbi tui transfigurationc; tuaque ad eum .Alios plures versus per Historiae contextum des-
missa paternitatis voce consecrasti ; tribue, quKsu- cripsimus.

BPiEVIS NARRATIO BELLI SACRI

(Martene, Ampl. Coll., V, 536, ex ms. cod. Florinensi.)

TITULUS SEQUENTIS OPERIS.

Historiam parvis scriplis tenet ille libellus ; D Quodque labore famis bello plures cecidere,
Ut fuit urbs capta a Francorum gente NicKa, Urbem qui claram vicerunt Antiochenam,
Pro qua Francorum ceciderunt millia centum, Et qui Jerusalcm ver.erunt pacis ad urbem,
Quos Soiyma stravit, princeps dum victus abivit. Ac Turcos sancto Domini pepulere sepulcro,
loei AD GODEFHIDUM APPENU. 11. — MONU.M. DE BELLO SACRO. 1092

Auxilio Domini sedesque ; fit inclyla regai, A In regno Chrisli, nunc sint sine line beati.
lloc regno rcgcs reprimcns populosquc rebellcs. Imperium quorum cognatus sumpsit eorum
llac pugna belli quicunque fuere pcrcmpti, Alter Ualduinus morum probitate decorus,
Qui(|ue laliore via; pcrcgrinantcs obiere, Quod per quindcnos rexit feliciter annos,
jungantur in arce.
Christi militia; cocli Excepto solo quo captivus fuit anno.
Hoc regnum solo Godefridus dux habcl anno. Rcgnat pro socero Volco comcs Andegavensis,
Annos octodecim Ralduinus eam rcgit urbem. Ilic in tredecimo regni defungitur anno.
Ili duo Gcrmani digni diademale regni, Post patrem ternis Balduinus tertius annis,
mctuendi,
.Militia clari, fortcs, bcllo Praifectus regno jam nomine clarus avito.
Pauca gcnle sua gesscrunt pr;clia multa Qui compilavit simul et conscribcrc fecit

lllis infe?tas stcrncntes CMde catervas, Hoc opus, a;tern.-E sibi sit rctributio vita;.

Perque Deum fortes fucrant Habylonis in hosles Inripit historia .Nic;ena voi .\ntiochcna,

Dilataverunt regnuni, iiuod tunc habuerunt Urbis praeclaroe necnon Jcrosolymilanae.

BREVIS NAURATIO BELLI SACni.

1. .-^nno incarnati Verbi niillesimo nongentcsimo
B 5. Obessa Antiochia, in tantum attenuati sunt

septimo occidentales populi, dolcntes loca sancta Christiani propter oninium rcrum ponuriam, ut in
Jcrosolymis agcntilibus prolanari, et Turcos ctiam loto excrcitu vix centum boniequi invcnirentur. Et

lerminos Chrislianorum jam multa ox partc inva- tamcn quamvis eadespcratione rcrum mulli sc sub-
sisse, innumerabiles una aspiralione moti, et multis slraxerint, multi etiam repatriaverint, nono obsi-
signis sibi ostcnsis, alii ab aliis animati, duccs, co- dionis mense capta Antiochia. Christiania paganis
milos, polcntcs, nobiles et ignobiles, divites et pau- versa vice obsessi, tanla fame afllicti sunt, ut vix

pcres, liberi et scrvi, cpiscopi, clerici, monachi, sc- aliquiab humaniscarnibus se abslincrent : sed con-
nes et juvcnes, ctiam pueri et puell.-e, nmnes uno Deoperinvenlam ipsius lanccama tcmpore
forlali a

animo, nullum ullo angariantc, undique coneurrunl, apostolorum non visam, ipsa lancea ipsos pra-cc-
ab Hispania, a Provincia. ab Aquitania, a Brilan- denlc, obsessi obsessoribus concurrerunt qunrto
nia, a Scotia, ab Anglia, a Nothmannia, a Fnincia, Kal. Julii, et hoc lertio bello virloriani adepli sunl.
a Lolharingia, a IJurgundia, a Gcrmania, a Lango- 6. Quarlum bellum fuit eis in Romania Kalcndis
b;\rdia, ab Apulia, et ab aliis rcgnis, ct virtute et Julii ct il)i Turci victi sunt.

signo sanctas crucis signati ct armati uUuni irepa- 7. Commissa .\ntiochia duci lioiamumlo, Chri-
rant injurias Dei in hostes Chrisliani nominis. Et „ slianiproptervitandumta;diumetfamem,et maximc
i|uanlo quisque hactonus ad exercendam mun Jinii proptcr discordias principum proficiscuntur in Sy-
liliam erat pronior, tanto nunc ad cxercendani ul- riam et cxpugnatis Marra ot Barra urbibus Sarrace-
tro Dei militiam fit promplior, firmissima paco in- norum, ct multis regionum castcllis, tanta ibi rur-
terim ubique composita, ct primo Jud;eos in urbi- sum fame affecti sunt, ut corpora Sarracenorum
bus in quibus erant aggressi, eos ad credondum jatn fetentia comedere compulsi sint.
Christo compellunt.credere nolcutes bonis privant, 8. Exercitus Dei divino monitu in interiora Hi-

trucidant aut urbibus cliTninant; aliqui poslad Ju- spaniaj (i) profcctus larga Dei manu refocillatus

daismum revolvunlur. cst, quia cives et castellani illius regionis lcgalos

2. Eminebanl in hoc Dei hostico duxLolharingiae cum mullis donariis ad eos pr.x>mitlebant, parati
Godefriduset fratres ejus Eustachius el Balduinus, ctiam oppida vcl urbes eis tradere, a quibus Chri-
Balduinus comcs Montensis, Robertus comes Elan- stiani, securitateaccepta, et indicto urbibus Iributo,
Stcphanus ccmes Blesensis, Ilugo frater
dronsis, interim etiam multis eorum qui se substraxeranl ad

rcgisFrancorum, Robcrlus comcs Northmannia\ oos apud Tyrum recurrentibus, landem perveniunt
Raimundus comos Sancti .F.gidii, Boiamundus dux Jcrnsalcni, caquc obsessa cum laborarent provictus
Apulis ot maximc pro aquof ponuria, omncs ex communi
3. Exercitus Doi aggrossus torminos paganoruni D decrelo nudis pedibus quolidie orando circuibant
viri Iilcragit,primumque eis fuitbellum ad pontem urbcm.
Pharphar fluminis ix Kal. Marlli, ubi multi Turco- 9. Octavo ergo talis humiliationis die, obsidionis
rum occisi suiit. autcm die .T,), capta cst Jerusalcm Idus Julii in

4.Secundum eis bellum apud Nic;eam iiiNo-

fiiil VI fera, ct intcmplo Salomonis et in porticu ojus
nas Martii, in quo ctiam pagani victi sunl. Capta Chrisliani cum paganis scxto bcllo conscrto, tanta
ergo Nica:a, capta etiam Laodicia, cuin essent plus in eis cajde debacchati sunt, utin sanguine oociso-

quam cfx niillia armatorum in excrcitu Chrisliano- rum oquitarenl usque ad gcnua cquorum.
rum, tanta cis omnium rcrum suppctebat copia, ut 10. Cum ordinalum esset qui Jerusalem debcret

aries uno nummo, bos vix duodecim nummis vcn- retincro, principibus jam de palriando agentibus,
deretur. eccc rcx Sarracenorum ad dubcUandos cos venit

(1) Para Syriaj. Edit.

1093 ANONYMI NAKISATIO BELLI SACIII. 4094
Asealonam ciim rontum millihus cquitum ct qua- A fcrcnsrruoem Chrlsti, alil)asolimCluniaccncis Pon-
di'ingentlsmilli')us peiJitum.Quibuscumoccurrissct tius profercns lanceani transli.xam in latere Christi.
excrcitus Domini, in quo non plus quam quinque Kpiscopus Bethlcemites ferens in pi.xide lac suncta;
millia equiluin et quindecim millia pcditum erant, Mari.u pcrpetu.TDvirginis.Sarraoeni vero quaquavor-
Deo pro servis suis ad se clamantibus puj,'nante, et sum cfTusi ox omni latoro in orbe::i circumcingunl
nubo cos ab .cstu solis defendente, Sarraceni solo Christiauos, ne (jnis possit eirugere [«/. evadere^.
Christianorum impotu lerrili, onines projectis armis Dum ita in procinctu hairent Christiani, vident
fugcrunt, et in hocsiextobeilo, IVKalendas Augnsti Dco auspiee splendorcm scisso aere super pa-
sibi
facto, c;csa sunt ccnfum millia paganorum. In porta ganos subilocecidisse, sed non prosperum.scd satis
vero .\scalone sufTocati sunt duo millia, et eorum nocivum, quamvishunc ipsi Sarraconinon viderint.
qui in mari perierunt, et qui inter spinota silvarum Illico enim omni virium roboro cnervati, passim
consumpti sunt, nuracrus nescitur. fugientes ca^duntur, non solum a viris, scd eliam a
II. huce (iodelVido electo ad principandum re- pueris ot feminis. Perieruntin bello septem millia,
manentibus in Jcrusalem, cajteri ppincipes repa- submersi sunt in aquis quinque millia.
Iriant. Capta est autem Jerusalem post annos cir- 13 In secundo autem anno post hsec Tyrus, He-
citer quadringentos sexaginta ex quo sub Hcraclio ^. braea linguaSur dicta, urbs maritima Phoenicis, et
imperatore
iperaiore secunda vice capta posse
possessa est a Sar- antiqua. in corde maris sita, Sydoniorum colonia,
racenis. Et post ha;c quintu anno Jerosolymita; negotiatio maris, emporium totius orbis. vaticinio
Accaron urbem capiunt, et in sequenti anno innu- Prophetarum cclebrata, et carminibus poetarum in-
merabilem paganorum multitudinem gloriosa victo- clyta, olim qnidem insula, sed a Nabuchodonosor
ria lerunt. vel ab Alexandro propler expugnationem multis
12. Et post hsEC omnia XVllI anno lialduinus (2) in brevi fretoaggeribuscomportatis,terracontmens
Jerosolymorum rex a Sarracenis capitur, qua da facta, pridem aNabuchodonosor oxpugnata, et par-
re mento excedentes, undique versum ovocati, ad tim captivata, et postea ab Alexandro penitus usque
sexaginta miilia oonglomerantnr, ut Chritianos a adsolumdirutaeldestructa, sedjuxtaprophetas per
finibus suis exterminent, et apud Ascalon impedi- sepluaginta annos reaediricata,et in antiq uum statum
menta sua commendant, scilicet uxores, soboles et re:^tituta, nosUis modo temporibus in fine mundi a
vietualia. Christiani in arcto Positi, nihil spei nisi Christianis terra marique obessa capitur, et Chris-
in Deum habentes, exemplo Ninivitarum utrique sti imporio subjugatur. In tertio anno post hasc
sexui jejunium indicunt, pueris etiam infantibus la- Bulduinus rex Jerusalem, data redemptione, a Sar-
otentibus, universo quoque peoori pabulanegantur raccnis dimittitur. Et in quarto anno post haec, ne-
DiespugnK indicitur,procedunt Christicum militi- C pos supradicti regis a Sarraocnis capitur, et in mo
bus,etpedibitusvixtriamillia;ostimati,principesgra- dum iigni per medium secatur,
diuntur in fronte, scilicet patriarcha pro vexillo of-

(2) Cod. in marg. : Isle Bnldiunus iyx fuit filius Uujcnis comitis de Rcitesta.

VERSUS DE VIRIS ILLUSTRIBUS DIOECESIS TARVANENSIS

Qui in sacra fuere expeditione.

(M..\rTiN. ihid., ex ms. lUustrissimi demini Chauvelin, regiorum sigillorum custodis.)

Contigit in nostris quiddam Tarvenna diebus,
Unde Deo laudes immensas reddere debes,
Qui dignando tuos elegit parroehianos,
Quos Hierosolymee reges dedit et patriarchas.
Primo Godefridus, Balduinus vero secundus,
Ejusdem frater. Post hunc regnavit uterque
Filius Eustachii comitis. quos nobilis Ida,
Spem tuae genti feliciter edidit omni.
Primus Evermarus sedit patriarcha sepulori,
Post hunc .Arnulfus oriundus uterque Cickes,
templo tuus archidiaconus ante
Praefuit et
Vir probus et sapiens et religiosus Achardus.
D Inde potestates alii tenuere minores.
Falkemberga suum dedit Hugonem dominum, qui
Obtinuit totam regionem Tyberiadis.
Harbel Kamensis fit princeps Caesariensis.
Eustachius notus miles, cognomine Gemirs,
Fulcho Gisnensis urbem tenuit Baruth, in qua
Antistes sedit Balduinus Boloniensis,
Et castrum quoddam quod sancti decitunAbraham
Hugo Rebecensis tenuit miles genarosus.
Hi reges, hi pontifices, dominique fuere
In Jerosolyma, nec non in flnibus ejus
Quas, Tarvenna, tuus emisit pontificatus.
 ;

11)95 AD GODEFRIDUM APPKND. 11— MONUM. DE BELLO SACKO. 1096

LAMENTUM LACRYMADILE
^uper his qui in expedilione Jerosolymilana liiversis morlibus, justo quidem, sed occulto
et inscrulabili Dci judicio inleriernnt

(marten. ihid., ex ms. Aquicinctensi.)

Jerusalem; lugc, medio dolor orbis in orbe A. Corrugas nasum, garrisque movesque cuchinnum,
Mollia commiit.i cilicio cinere, Pasceris hostili sanguine more canum.
Funde Sion lacryraas, et vosconfinia terrae, Ecce dies, jucunda, serena, salubris,
Pulvcre sparsa genas, inclyta terra, dole. Regno Francorum tristis. amara, gravis.
Regna, tribus, gentes olim suhvertere nosti. Quis furor? Unde tibi plebs ca>ca quod invaluisti

Hcu modo gaudet atros gcns tua colla teri

!
Vis tua constat in hoc nuUa, sed ira Dei.
Quanta subegisti loca, castra, duccs alienos, Francia crux .\rabum, victrix alicnigenarum,
Ecce sabacta premi cernis ad hostc tuos. En ubi fama prior, nomen et imperium?
Vox crucis intonuit, terras fretumqiic replelnr, Ferrca turris eras, gens insuperabilis hosli,
Vox crucis innumeros traxil ad arma viros, Ecce jaces volucri pr.fda rapina cani,
Occubuere duces, periit colleclio plehis Vis invicta, tenax vigor, inconcussa potestas,
Multa super numerum sicut arena maris. Ut quid et unde ruis, qua; decus orbis eras ?
Pigra pusilla prius, sed nunc armata triumphis Restat ut ipsa fide respircs, speque resurgas.
Imperiis curvat gens loca sancta suis. Respirare pium, surgerc noUe nefas.
Gallia, mater, honor, primatus, gloria, splendor, Gallia fortis eram, gladioqne manuque potenti,

Imperii, regni, militia?, populi. Tj Nunc cxhausta premor, cogor ad ima tcri

Oic ubi prompta manus, vigor, atque potentia, vir- Olim tuta, potens, et inexpugnabilis hosti,
]tus] ? Nunc infirma ruens, vincor ab boste Iruci.

Corruit ecce tuus nobilis ille status. Pulchra, plaeens, opulenta, vigens,praEcIara trium-
Famasilet, tua doxa ruit, blasphemia surgit. [phis,

Olim sparsus honor, nunc fit ubique dolor. Gens mea fcEda jacet, spreta, snbacta malis.

Pra;cones siluere crucis, tuba perstrepit hostis, Destituuntur agri, regiones, oppida, vici,

Nocte subacta dies perfidiaque fides. Et quibus indigen» dispcriere mei.

.\rcla fames,diulurna sitis, violentior hostis, Flet domus orba viro, lactens patre, sponsa marito,
Vobis Francigenae, causa fuere necis. Moeret iu exsilio plebs mea pressa jugo.
Et tu fraude nocens Conlantinopolis cxlex, Hei mihil terra ferax, species, opulentia, robur,
Spondens ohsequium, munera; robur, opes, Aret, fuscatur, deperit, obruitur,

Claudis aquas, populoque negas venalia terra?, Matcr ovans pridem, concepi fcta dolorem,

Deficiunlque sibi, pesle, labore, fame: AIvo tensa gravi, parturiens peperi,
Arte, dolo, subicis, gladio subjecta peribis. Suut moa progenies lamcnta, querela, dolores :

Te manct immanis plaga, ruina gravis. En mca prs lacrymis intumuit facies.

Vos Sarracenis gens improba, sa;vior hostis,

,
C Hci mihi quos genui pracdo rapit, advena tollit;
!

Vos arabes, Turci, gens inimica crucis Heu pressura gravis, crux mihi poena meis.
Perfida, plena dolo, ritu polluta profano, Lux abit, umbra subit, pietas dolet, ira superbit.
Mersa lacu scelerum, sordida fece, luto. Dulce datur felli, jusquc sacrum sceleri.
Quae spes, queve tuasacuit fiducia vires? Fasque ruil surgitque ncfas, nova miraque pcstis
Ut cruce signatos perdere non debites? Mitibus aspcritas obviat, ira piis.

Mos tibi, mos subici, succumbere, ccdere Francis, Vulpes erumpunt, mures nova cornua sumunt,
.Accelerare fugam, signa limere crucis. Dum leo rugit edax, agnus, ovisque tremunt.
Nunc spoliis locuplex,fera c«de, supcrba trium- Parthus, Medus, Arahs, insulat, provocat, urget,
]phis, Sibilat ore, fremit dente, movclque caput.
Laurea certa rcfers, hostis in hoste furis. Sibilus opprobrium, frcmitus magis exprimit iram,

Hos tormenta pati compellis, vincla, labores: Motio derisura; quid sequar, aut quid agam?
Horum strage truci foeda cruore mades. Regis honor, populique vigor, reverentia cleri,
Te furor exacuit, movet ira, superbia tollit, Poniificalis apex cogitur arctapati-
Subdila oolla premis, fortia facta teris. Ordo saccr, gradus infcrior. cuneus popularis,
Hostibus insullas, gratanter hnmum pede pulsas j) Infiinita cadunt millia millc modis.

Proh dolor! o facinus! proh pudor! imo nefos! His negat hostis itor, callisque reflesus et asper
1097 DE PIUMORDIIS SACIL-R HKMGIONIS JEHOSOL. d01)8

Hos nialo lorquct hicras, aisUis ct auru uoceiis. A Sed fracto cornu scntiat arma crucis.
Fraus inimica premit, furor afticit, ira fatigat. Francorum dudum concepit honorcm,
(iloria

Pulsat acerba lucs, planctus ubique sonat Scd gravis in parlu pepcrit, pcperitquc dolorcm.
Garnibus csuries vcsci compcllit oquinis : llcs miranda fuit, cum gloria culmen honoris

Fossam cogit luimum lambcre sicca sitis; Partiiricnibi ruil, lit gloria oausa doloris.
Virquc virum carnemque caro vorat, liostis hostcm Parturiunt montes, pcperitipic supcrbia murcs.
Pascil et illicitis proh dolor! iugluviem. Mons cadit, alta ruunt, pereunt in sanguine plures.
Si quid habct 1'ugiens ffitas infirma relinquit, Ad nihilum rcdit esurions esercitus iste,
Paupcr cgenus opes, fortior arma legit. Ablue noitra Deus, el niunda crimina, Christe,
Victa laborc (ugx, gravis, anxia, tarda soncclus Gra^culus esuricns nos destruit csuricndo,
Ollert sc gladiis, jungit utrasquc manus. Nos rapit ct vastat manus aspera percutiendo.
Pars consunipta famc, pars intolerabiliori Gncculus artc, famo, nos dcstruit esurientcs,
Exhalant animas aere, tabe, siti . Et Parthi gladio devastant delicientes.
Fortis ct incolumis trahdur, trahitur vagus, cxsul Dumque famem patimur, hostcs scntimus iniquos.
[ct exlex, Deficiente cibo, paucos reperimus amicos.
Mordibus in gladio corruit atque sencx; Fallitur ex toto gens inclyta panc remoto.
Corpora ca^sa locis inhuraata jacent inaquosis, Floria Francorum, timor hostis, et arma tuorum,
Esca volatilibus sparsa rblicta feris. Gcns pia, plebs celebris, quondam famosa trium-
Pauca tcguntur hurao, sanguis tcrraque mariquc [phis
DifHuit, arva madcnt, infieiuntur aqua;, Xunc Danaum malefisa dolis, ferrumque famem-
Lingua silet, mala juncta malis, neque tot capit [que
[auris : Immerito scntis, satiantur et hostibus hostes.
Singula nosse dolor, cuncta relbrre labor. Quis modo gaudebit? Ego non, dum Gallia flebit.
Galliamater in his doleo, mihi condolet orbis, Gallia tota dolet, et cgo, gens impia gaudet,
Tot queror acta mihi damna, Deurcque pali. Gaudet et exsultat, dum tantis viribus instat.
mons, murus, dextera, tur-
Sanctis, Christe, locis, Gens mala Parthorum, populi fera turba Medorum,
[ris Imperium vit» vendunt et emunt Elamitae.
Da spem, confer opem, respice probra crucis. Gloria flere potcst, non nobis gloria prodest.
Ne super hoste diu ferus ille superbiat hostis. Gloria cum luctu teritur, quasi flossinc fructu.

DE PRIMORDIIS
ET IPENTI0.1 mU Wmmm JEHOSOLYJIORil
{Monastiron Amjlic., t II, p. 489. ex veteri ms. penes Gilbertum North, armigerum, an. 1652.)

Maxima inter plerosque hactenus dubitatio fuit, C libertatem, populus proclamasset, ingentia bella a
unde et a quibus Hosp. lerosolimorum primordium finitimis regibuscum Iherosolimis gesta sunt. Tan-
sumpserit.Quidam vana sompnia ingerentes delira- dem, volente Domino, cum Macbabeus urbem,
menta pocius quam veritatem confinxisse videntur; arcem, et templum de prophanatis gentium ma-
veteres enim historias longissime ab invicem sepa- nibus vendicasset, et ad bellum iterum gerendum
ratas, composito quodam glutinco conjunxerunt. exeundum esset, prius compositis in urbe Jero-
Quorum vanas fabulas hoc loco mihi referre cura solima rebus, magna manu in hostes Machabeus
non est; sed ad rei veritatem, id quod de sacris profcctus est. Cumque multi de populo Dei ferro
annalibus decerpere potui, et quae conjectura et cecidisscnt, multique vul;ieribus debiles facti es-
ratione assequi, non prc-epositae rei seriem in me- sent, Machabeus in urbe Iherosolimitana, xeno-
dium adducam. duna, hoc est pium locum et debilJLm consti-
Sacram Jerosolymorum religionem itaprincipium tuisse dicitur; cui loco ingentes argenti et auri
habuisse reputo Cum exactis, mortuo .'\lexandrio
: dragmas, ad expiandas defunctorum animas trans-
Philippo Macedonum rege, de urbe Jcrusalem pro- misit; ibique, ut miserabilibus receptaculum, et
phanis gcntibus Machaboorum opera ad a. p. et defunctis piaculum constitueretur, imposterum de-

Patrol. CLY. 33
 ;

io;»9 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SAGKO HOO

crevit. Volvenlibus deinde annis, cum religiosa \ gerenl; proindc decretum est, ut et ipsi milites llo-
clarissimi Machaljei institutio lovarctiir, u?quo ad spitalis parlicipes fiercnt, et Christianam rcligio-
salutaris tempora processum est; ipscque
noslri nem defendcrent; unde et ipsi, pro nomine Christi
Jhesus Ghristus humile non dedignatus hospicium, pugnantes,anlo pectuscrucem gestarc inslituerunt.
multum pictatis opera monstravit. In codem pro- Crcscenle deindc apud Orienlem perfidia, fidc dcfi-
cum nullius rei
feclo, possessor existcret, dicente cicnte, factum cst ut llospitalc aSaracenis occupa-

illo : « Volucrcs cccli nidos, ct vulpes haljonl fo- to, Christi militcs undiquc dispergercntnr. Cumque

veas, Filiusautem hominis non habet ([uo rccli- in Acra ct Sarrya nuUum amplius rclugii locum

net caput suum, » non immerito hunc locum ip- haberent, in allum ascendere coacti sunt : prima
sum ineoluisse existimare possimus si enim di- : eis navigatio in Cyprum fuit, insulam Ihcrosolimis
scipulos moncbat omnia in communi habere, nec propinquam. Ibi a Christianis principibus recepti,
de crastino cssc sollicitos, si absque calccis et contra prophanas gcntes, pro Clirisli nomine, pu-
pera discipulos esse volebat, quis dubitet Mar;i- gnare non dcsliterunt. Multis deinde annis Uhodio-
strum talia monentem, omnia habuisse communia, rum insula Constantinopolitanis rcbellis facta est;
humilemquc locum inhabilasse? non valcntibus ipsis.ob ingentes Rhodiorum copias,
lliis igitur rationibus confirmati , confldenter _ in ditioncm vendicare insulam, ipsam Jhcrosolimi-
dicere possumns locum conimunem el hu-
liunc tanis militibus occupandam conccsserunt. Milites
milem ca'leslis Iniperatoris habilacuhun ruisse. vcro, paralis manibus, inslructis copiis, Uhodum
Hic discipulorum pedes Magister lavit, eosdemque navigantes, brcvi dicrum spacio in suam potesta-
presbyleros fecit, suique corporis preciosissimi me- tem redcgerunt; duplicique pra;sidio muniti, cx
moriam reliquit. Hic Pctro Kcclesia; potestatem ct Cypro et Rhodo advcrsus noslra; fidei inimicos bclla
clavcs tradidit. Hic Vetcris Testamcnti finis, ot gesserunt et gcrunt.
Novi initium fuil. De hoc loco acenti (>(>', ad glorio- Qualiler donius Hospiinlis S. Johainiis Jcritsalcm
sissimam passioncm, ut nostr.-c carnis ficrct re- fuil primo inveiila vohmlalc Domini noslri Jesu
demptio,Cliristus prolectus est. Hic posl ejus pas- Christi.

sionem discipuli cum Maria matre ejus, confu- Omnibus pra;sentibus et futuris notuni facimus,
gientes, admiranda; Rcsurrcctionis rcvelationcm quod domus Ilospilalis S. Johannis Baptista; et pau-
habcre meruerunt, ct post quadraginta dies pro- perum Jcrosolimilanorum fuit incepta a prineipio,
missum Spiritum sanclum acccperunt. llic, post tempore primi Julii Crcsaris, impcratoris Romani,
gloriosam ascensioncni,sanctum primum concilium
ct tempore Autiochi principis Antiochia?; ille qui
habitum est, fideique simbolum ad duodecim fa- fecit omnia, ct suus Filius benedictus nobis mittat
ctum. Cumque gloriosi principcs Christianaj fidci, C Spiritum sanctum, qui omnes trcs unum sunt in
inter sc ad pra;dlcandum, provincias sortiti essrnt, adjutnriuni sit, quod nos possimus diccrc et retra-
septem viros clegerunt,qui pauperum el Hospitalis here de Latino in grammaticam, ita ct taliter quod
curam habituri essent; quibus Stephanum prinium sit laus pra>dicto sancto Johanni Baptista;.

martyrcm pracpositum constituerunt. Et quia glorio- Supradicto cnim lemporc fuit quidam presbyler,
£us nova; legis proecursor Joh. Baptista, Christi bap- et dominus aliorum presbytcrorum in Jcrusalem,
tismum prffdicans, ab Ilerode nuper decollalus qui vocabatur Melchiar; qui fregit sepulchrum Da-
erat, cujus vita; testimonium cuncti admirabantur vid,etcxco cxtraxit magnum thesaurum, vidclicct
:

et quia hiis locis natus et usquc ad inlkntia' annos aurum ct vestimenta preciosa,qua' ibidem fuerant
educatus eral, ob vcncrandam cjus mcmoriam Ilo- posita ab aliis rcgibus post Davidem regem, dc
spitalis palronumappellaverat; subsedentibus post- quo quidem facto, dictus Mclchiar fuit accusatus,
modum temporibus, cum magna inter homincs de coram principc .\ntiochia;, qui tunc temporis erat
fide opinio esset, plurimi in societatc pauperum di- dominus el dux in Jerusalem, e.x pra?cepto Julii
scipulorum Domini confcrebant et ut participcs ; Ca;saris : Anti<Kbus vcro de hoc fuit valde turba-
orationum ficrent, vonditis rebus suis, ante pcdcs tus, et cogitabat intra sc qualiter posset honcslius
apostolorum prccia poncbant, comnmnem cum illis ri justiciam ministraredc furlo supradicto.El secunda
vitam ducentes. noctc sequcnti, jacendo in lecto, cogilabat multum
Vcrum,cumChristiana; fidei devotione crescente, quid laceret de tali rc ; et postquam satis cogitavit,
hujus sacra; domus facultatcs longc multiplicata; obrcptus fnit a sompno, et tunc angelus cepit
essont,qui eas tucrentur, conducli milites constituti cjus spiritum, et eundcm porlavit supcr monlem
sunt, ut el faeultatcs llospitalis doraus, sub fratre Calvarii. Cui P.cx rcgnum apparuit, ct dixit. « .\n-
Raymundo, a quo Regula pottea constituta est, tue- tioche,non ponas manum supcr islum sanctum
rentur, atquc paganos repellcrcnl : ipsi namquc sa- presbytcrum, et non eiTundas ejus sanguincm quo- ;

cerdotcssacris mysteriis ct pr;edicationibus occupa- niam in isto loro.quem tibi monstravero, lu et ipsc
ti, ea qua; milites factitabant exerccre non polcrant debctis faccre unam domum pietatis et misericor-
verum cum in lanlam vesaniam, impellcnte avari- di.T, communcm omnilms paupcribus ibidcin ad-
cia, milites elati essent, ut se facultatum Hospita- venientibus. Et ego prascipio tibi, Mclchiar, qiiod
lis profcssores constilucrent, sacerdolesque nogli- totum illum thesaurum, qui fuil cxtractus dc se-
111)1 m PltlMOUDIIS AXCWJE UELIGIONIS JEUOSOL. H02
liulchro Davidis, pnnulur iii jcdificio mansiouis A porlatus benignilcr, Et quando Juliauus vidit in-
paupcrum; quoniam Spiritus sanclus uhi vuU spi- fortunium quod cvoncrat, intcrrogavit Dominum,
rat. 'I Eailcm nocte, ipsc manilcslavit se sancto pre- « Quis estis vos qui extraxistis me de isto pcri-

sbytero Mclciiiar, et dixit eidt>ni : » Vadas ante mon- culo? Eldominus nostcrrespondit et dixit:« Ego
I)

tem Calvariuni, ct ulji tu invenics fundamcntum sum Filius Dci, qiii ordinavi te Ilospitalarium do-
aidilicatuni, ibidem facitc niilii unam doniuin for- mus pauperum Jerusalem, et in futurum vcniam
tem ct lirmam, quoniam in cadem recipi multa! corporalitor in illa domo ; « ct bencdixit ei. IUc
mansiones gentium, quia qui pauperes rceipit, me Juliahus rccepit ad gaudium benedictionem Do-
recipit, » quandode manein auroradici ille pre-
Kt mini nostri ; et venit in Jerusalcm ad sanctum
sbyter dcsceudit dc montc Calvario, obviat prin- Zachariam, ubi ipse Zacharias ct alii fratres re-
cipi, et iuccrperunt adinviccm lixjui, quomodo Do- ceporunt cum pro patre. Subscquenter, quando
minus noster Jcsus Christus unicuiquo ostcnderat Dominus nostcr vcnit in torram, pro salute hu-
bonani viam, cl illud quod Dominus noster osten- mani generis, el voluit manifestare gloriam suam
derat ambobus multum placuit et eorum loto con- populo, vocavit apostolos suos et discipulos; et
cilio ; cl (]uod ille sanctus presbyter donabat se et vcnit in Jerusalem, sicut praedixerat per sanctum
totum illud quod invenerat do thesauro in sepul- -n Spriluni provisoribus mansionis Ilospitalis. Et cxi-
chro David ad constructionem dicta; sacra; domus sicns honio corporalisdoproesenti, fecitmiraculum
causa serviendi pauperibus tolo temporo, sieut scri- prssentibus suis discipulis, et apostolis faciebat
ptum reperitur in libro de Machabaeis. salutem animarum. Deus qui fecit magna bona huic
Quando Judas Machabreus vidit ct cognovit bcne, domui, quod ipsomet voluit se ostendere eis, extcn-
quod bona res crat orare pro mortuis,misit in Jhe- dit manus suas supra suos apostolos et paupercs

rusalom XII dragmas argenti, et quod oQerantur mansionis prKdict*; el tunc dixit: » Qui vos ho-
llosp. pauperum qued ipsi rogarent pro mortuis, noraiiit, me honorabit, et qui vos recipiot, me
el placerct Melchiarstabilire fratrcs ad servicndum recipiet. Malodicatur homo qiii spcrnet unum de
pauperibusmansionis.lnillasacradomo, quam dixi- illis.Notum facimus quod ista est mansioiu qua
)>

mus, venerunt de omnibus partibus mundi multi Dominus noster dixit iili sapienti homini: « Tu
pauperes el infirmi, qui fueriut recepti et benigni- amabis Deum ex loto tuo corde, et ex toto tuo
ter pertractatipropter misericordiam Domini nostri cogitamine, » et multa secundum quod inalia
Jesu Christi. Princeps Antiochenus prfedictus, Evangelio reperitur. Item ista est domus in qua
quando obiit, donavit sacrae domui prKdicl.-e Jero- obscondiderunt se apostoli, et clauscrunt portas,
solimitana:magnam partem bonorum suorum. timore Judffiorum, quando Dominus noster Jesus
Nos faciraus vobis notum unum magnum mira- ^ Christus fuit crucifixus. In ista sanctadomo. venit
culum, quod auscultaredebcnt omnesinDeum cre- virgo Maria et sanctus Johannes evangelista ad do-
dentes. Dominus noster Jhesus Christus apparuil minum nostrum,quando ipsc eratin eruce pro no-
Zachariae prophetaB una die, quando faciebal sacri- bis peccatoribus, et dixit sancto Johanni, ; « Vide hic
ficium Deo, et in illa hora Filius Dei apparuit sibi, matrcm tuam. » Et postea dixit matri sus : Vide
et dixit: « Melchiar, frater tuus transivit de hoc hio filium tuum. »

secuJo, et anima ejus quo ego

est in paradiso, ex Adhuc cst ista domus Uospitalis, in qua venit
prfficipio tibi, et filio tuo, tuE quod vos et uxori Jhesus in oclavo die sua; resurrectionis, portis
veniatis in Jerusalem, et servialis mihi et pau- clansis, et intravit in medio suorum discipulorum,
peribus meis donec Julianus de Roma veniat in et dixil eis : « Pax vobis. » Et ostcndit eis manus et
Jerusalem. » Quando Zacharias complevit sacrifi- pectus, sed Thomas nonquando Je- erat cum illis,

cium, quod ipse facicbat Deo, in partefuitmultum sus venit. Et discipuli venerunt ad sanctum Tho-
la3tus, et in multum stupefactus.Et quando
parte fuit mam, et dixerunt ei « Xos vidimus Dominum no- :

venit in domum
suam, dixit uxori sua; et fllio plo- strum. » Et Thomas respondit et dixit. « Ego non
rando illnd quod Dominus illis prEceperat. Et credo. ego non tango, et video foramem clavorum
omnes tres Deo gratias egerunt, et quanto citius J)
manuum suarum et pedum, et misero manum meam
potucrnnt, iverunt Jerusalem, et reddiderunt se et in pectoresuo. » Prope istos octo dies, sicut san-
sua Deo et Hospitali pauperum, et servirunt mul- ctus Johannes evangelista testatur, quando disci-

tum benigne et longo tempore Hospitali prs- puli erant in ista sancta domo, et ssnctus Thomas
dicto. cumeis, venit Jhesus, clausisjanuis, et dixit: « Pas
Adhuc grande miracuUim, videli-
evenit aliud vobis, » Et dixilThomae » Mitte huc digitum tuum :

cet, quod Accamanus imperator Romanus, cum in foramen manuum mearum et mei costatus, et
quibusdam aliis honestis viris, causa recipiendi noli esse incredulus, sed fidelis. » Et in illa sancta
omagium a Judaiis; accidit quandofueiunt in mare domorecognovit sanctus Thomas suum Creatorem.
prope unam insulam Crcthii, qua; vocatur Rho- Cni Dominus noster dixit « Quia tu me vidisti, :

chas, puppis eorum navis fracta est, et omnes crcdidisti. Beati sunt, qui non viderunt et credi-

qui supererant fuerunt perditi, excepto Juliano derunt. »

Romano, qui per Filium Dci ad terram fuit es- Eodem lempore Ananias et Saphira dimiserunt
11Q2 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1104

scculum, et donaverunl se societati Chrisli el di- A per Saracenos qui custodiebant muros. Et Soldanus
scipulorum: et quia non reddiderunt Deo ct sacra- pra;cppit Saracenis, qui accusaverunt eum, quod
domui Hospitaliset pauperibns, etnon portaverunt quando projiceret pancm Cbristianis, ipsum cape-
ad pedes discipulorum illud quod habebant,morlui rcnt et ducerent cum sibi, cum toto pane, ct aliter

sunt subi'.anea morte; et sanctus Pctrus non per- cum non credcbat. Deinde vcnit unadies Conradus
misit ponieorum corpora in cimiterio, ymmo fecil vel Gerardup faciebat projiciendo panem
uti solebat,

tanquam cxcommunicatos. Et
eos sepiliri extra, Christianis; cl cum panc qiiem habobat
Saraconi,
tempore quo Deus misit nobis apostolos ct disci- in groniio, ipsum ccperunl, etdu.tcrunt eumcoram

pulos suos ad praidicandum, et illi erant antiqui, Soldano et quando Saraceni monstrabant panem
:

sicut sanctus Slephanus. qui fuit primus martvr, Soldano, tunc iile panis, virtnte Dei, efliciebatur
et Phiiippusprotbomartyr,Nichauome, Tbymoccnn lapis. Et quando Soidanus vidit maliciam Sarace-
Pcrmanan, Nycholaus Anliochenus. Isti custodie- norum, dimisit stare Conradum cl pracepit sibi, ut

bant domus Hospitalis ot serviebant paupcribus cx sine tiniorc Clirislianos, ut consueveral, debellarct.
prsecepto Domini noslri Jcsu Chrisli. In islo tem- El quando Conradus, vel Gcrardus, audivit tslud,
pore eranl in eodem loco multajct diversi genera- quolibet die projiciebat panem Chrislianis Dei.
tiones hominum; aliquando Gra:ci, aliquando Ca- Et Godfridus de Boylen tantum. cuni exer-
stetit

ryseni, qui tenebant civitatera Jerusalem et terram " eitu suo, antc Jerusalem, quod ipse cepit civila
promissionis et hoc, non obstante quod dicta do-
;
lem el inlerfeoit mullos Saracenos, et habetat ma-
mns essel in magna paupcrtate, laracn recipiebanl gnum gaudium de vicloriA habiia, (juara Dens de-
pauperes et infirmos. Et (juanio venil finaliter quod dcrat eis, et vonerunl ad sancluni sepulchrum Do-
Saraceni habucrunt domum Jerusalcm, et Grajci mini nostri, cantando, et gratias Deo reddendo.
pcrdiderunt; unus scrvulus JesuChristi, qui voca- Deindc iverunt ad omnia alialoca. Et deinde baro-
batur Conradus, custodiebat sancturadorauin hospi- nes possessioncs Jerualem, et donavc-
diviserunt
talis, et eleraosinas, quoe dabantur sibi a Sarace- runl dicto Conrado, vel Gerardo, magistro dicli
nis, ipsedonaJjat pauperibus, et serviebateis beni- Hcspitalis Jcrusalcm, magnam partem possessio-
gniter. num, ad honorem sanoi Jcdiannis Baplista:, palroni
Eodem tempore, quando Deo Placuit quod Chri- ejusdcm Hospilalis. Deinde, tempore dicti magistri
stiani haberent terram promissionis, Godfridus de Conradi. vcl Gerardi, Deus multiplicavit mullum
Boylon, et raagna nniltiludo barenorum et peregri- dictammansionera Hospitalis de reddilibus, posses-
norum, qni fuerint instructi per divinam gratiam sionibus et dominationibus pcr regnum Jerosolimi-
et pra;dicationem, venerunt per longas terras, per tanum. Et quando Conradus fuil mortuus, anima
montcs et valles, et pcr terram Romaniae, in An- C ejus ivit in paradisum. Et fraler Raymundus de
tiochara; et obsederunt eara, et virtutc Dei ccpc- Puy fuit subrogatus ejusdem, loco ejus; et ad
runt eam. In illa, perfldorura Saracenorum nia- laudcm Dei a>dilicavit casalia, mansiones et caslra;
gnam multitudincm pcrimerunt. De qua ivcrunt ct melioravit multura mansionem de magnis pos-

ultra ad civitatem de Trypoly, et ceperunteam. Et sessionibus.

exinde ceperunt Acrys : et inde iverunt ad terrara
Illc fratcr Raymundus stabilimenla man-
fecit
Jerusalem. Et in eorura exercitu habebanttam ma-
sionis Hospitalis, qua; in cadem domo scrvantur
gnam famem, quod quasi non habebant pancra ad
adhuc; et regulam; et a papa iunocentio secundo
comodendum. Tunc ille Conradus, qui serviobat
fccit ipsam confirmarl, elc.
pauperibus Hospilalis Jerosolimitani, quolibct dic
ter vel quater, ponebat de pane in suo gremio, cl Deus Grealor omnium liberet fratres Hospilalis
desuper muros terrie projiciehat pancm Christianis, ab omnibus malis et eorum peccatis, et eis conce-
loco lapidum; el iste Conradus, qui custodiebat dat gratiam veniendi ad ca;lestem gloriam cum om-
paupercs Hospitalis fuil accusatus coram Soldano. nibus eorum bcncfactoribus, Amen.
1105 CARTULAIKE DU SAINT SEPULCHE. 1106

CARTULAIRE
DE L'EGLISE

DLI SAINT SEPULCRE

DE JERUSALEM
PUBLIE D'APReS LES MANUSCRITS DU VATICAN

PAR M. El'Gii\E DE ROZIERE

PROFESSEun A L'ficoLE DES cuARTEs, AUTEUR DES Formulx Andegavcnses

PUBLIE D^APRfeS LE MANUSCUIT DE WEINGARTEN,
ACTUELLEMENT A FULDE, ET DE LA NUMISMATIQUE DES ROIS LATINS DE CHYI>RE.

Imprime par autorisalion du gouvernement a rimprimerie nationale. — MDCCCXLIX.

INTUODUCTION.

I.

L'eglise du Saint-Sepulcre, nommee aussi Eglise de la Resurrection de Notre-Seigneur, a toujours ete

une des plus celebres ct des plus venerees du monde chretien.Datie par sainte Ilelenc ct Constantin, elle
devint le siege du patriarche de Jerusalem et la metropolede toutes les eglises soumises k la juridiction de
ce pontife. Les conquetes des Croises, armes pour delivrer le tombeau de Jesus-Christ, la rendirent plus
que jaraais robjet d'un culte particulier. Les rois, lesprinces, les seigneurs et les eveques des nouveaux
Etats fondes on Oricnt s'empresserent a l"envi de rorncr et de Tenrichir ; les souverains et les prelats

d'Europc, qui n'avaient pu la visiter, voulurent au moins par leurs largesscs; les
lui proiiver leur respect

papes veiUerent avec un soin jaloux h. la conservation de ses biens et au maintien de ses privileges. Ce sont
les temoignages de cette veneration universelle, et la serie de ces pieuses liberalites, pendant laduree de
la domination latine en Syrie, que renferme le cartulaire du Saint-Sepulcre. Le nombre des actes dont il
cst compose, les noms celebres qu"on y rencontre h. chaque page, les notions qu'on peut y puiser sur la
geographie politique, la condition des personnes et des terrcs, Torganisation religieuse du royaume de
Jerusalem en font un des monuments les plus curieux et les plus complets de rhistoire des Croisades.

II.

On connait par le P. Hardouin (1) et par les 6crivains qui

les accusations dirigees contre les cartulaires
dans le siecle dernier s'etaient constitues les enncmis systematiques descommunautesreIigieusesf2).Les
auteursduNouveauTraitede diplomatique y ont repondu victorieusement,et leursconclusions sont admises
par tous les bons esprits. Aujourd'hui surtout qu'il ne s'agit plus d"attribuer auxcartulaires un caractere
authentique, et de les admettre commc moyens de preuve en justice, personne ne fait difnculte de recon-
na!tre que rhistorien trouvo dans ces recueils une foule de renseignements qu'il chercherait vainement

(i) L'ouvrage manuscrit dc P. Hardouiu cst conserveja la bibliotheque Nationale.

(2) Simon, Hisloire de Vorigine des revenue ecrl^seastigues, t. I. —
Memoires dii clerge, t. "VI.
1107 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELIX) SACRO. 1108
aillcurs. Plusinurs savanls lcs onl consulles avec beaucoup de fruit (3; et rimpulsion nouvelle qu'ont
;

rcQue les etudes historiques a naturellemcnt donne ridee dc reunir et de publier ceux que nous ont
l6gu6s nos anciennes alibaycs (4). Aussi n'ai-jo pas Tintention dc ranimer une guorre etcintc, ou d'ontre-
prendre une refutation desormais inutile. Je vcux montrer seulcmont que les circonstances particulicres
dans lesquelles le cartulairc du Saint-Sepulcre a6te rfidige.doivent luifaire accorder une foi coraplete, et
quelles le mettraient k iabri de toute suspicion, alors mfimc que les reprocbes adresses aux cartulaircsen
general trouveraient encore quelque credit. J'avoue qu'cn rabscnce de loute prouve positive il est impos-
sible de preciser Tepoque decette redaction; l'agc dcs manuscrits, que,j'ess.i.verai plus loin de diJtprmiiier,
ne saurait nous servir do guide, parce que ces manuscrits nesont probablemont quo dcs copies de Irans-
criptions antericuros. On peut copendant affirmcr que la rdunion des picces contenues dans le cartulaire
du Saint-Sepulcro n'a pas ele achevee avant la seoonde moitie du xir siccle, puisqu'on
y trouve le ser-
ment de fidelil6 prSte vers 1240 par Tabbe de Sainte-Marie Latine au patriarche Robert. Or Jerusalem et
toutes lcs villes de rinl6rieuretaientdeja tombeesau pouvoirdes Sarrasins,et les Chretien? ncpnssedaient
plus que les villes du littoral. Est-il probable quc les ohanoines du Saint-Sepulcro aient fabriquc de faux
actes pour se creer des titres do propriote dans los pays occupes par l'enncmi'? Ccst \h ccpcndantce qu'il
faudrait supposer, si Ton attaquait l'autorit6 dc lcur cartulaire, oiiTon voit que la plus grande partie de
leurs domaines etaicnt silues dans la vilie ou aux environs dc Jerusalem.
IIL
Cc un maiiuscrit apporte d'Orient parPhilippe de Maizieres, chancelier du roi de Chypre, qui fit
fut
connaitrc cn Europe le cartulaire du Saint-Sepulcre. Cc manuscrit, devcnu la propriete de Paul Potau,
passa dansla bibliotheque do la rcine Chrislinc, et dclk dans ccUe du Vallcan (5).Pendant qu"il ctait cn-
corc cn Francc, Andre Duchcsne cn fit quelqucs extraits pour ses propres travaux. Ce sont ces cxtraits,
conscrves i la Ijibliotheque nationale (fO, qui ont servi successivemcnt a du Cangc pour son Ilistoire, cn-
core inedite, des Famillos d'Outremer, au P. Ilelyot pour son Hisloirc dcs Ordres monasliquos, ct k M. lc
comte Beugnot pour son edition dcs Assises do JtTusalom.
IV.
Cos quatre savants sont jusqu'ici les seuls qui aient fait usage du cartulaire du Saint-Sepulcrc mais ;

s'il n'a pas ete plus souvent consultc, cela ticnt surtout ii cc qu'on ignorait assez generalemcnt son
con-
tenu, et m&me son existence. M. le comlc Beugnot, conduit par la nature de scs travaux h retudier on de-
tail,n'a pas tardek reconnaltrc tout rinteret historiquequ'iI presente il a publie la plus grande partie des
;

cxtraits copics par Andre Duehcsnc (7), en y joignant les reficxions suivantes, quc jo suis heureux de pou-
voir reproduire: « Si lc P. Paoli a rcndu un vcritable sorvicc fi la science en imprimant le Codediploma-
« tiquc dcs Ilospitaliers do Saint-Jean de Jerusalem, il ost ccrtain que la publication du Cartulairc du
'<Saint-Sepulcre ne scrait pas moins bien accueillie des savants qui s'occupent de rhistoire ou delaju-
" risprudencc du moycn-age Nous n'avons pas songe i inicrcr dans notre Appcndico un monument
« historique dont la publication cxigoi^ait beaxcoup dc travaux, dc tomps ot d'espacc.... Mais nous avons
(ctir(^ dc 1'cxtrait dc Duchcsnc cinquantc-dciix chartcs in.Hlitos, qui toutcs donncnt sur Tetat des por-
» sonncs, ct sur la transmission dc la proprietc chcz lcs Latins, des lumiercs qu'on dcmandcrait vainc-
M ment aux livres do droit. II est h souhaiter que cctte publication particUe decide quchiue savant h en
i< executer une complete (8). »
V.
Cette opinion d'un.jugc aussi onmpetcnt m'a donne la promiero idec <Iu travail que .j'oflre au public. Je
devais d'abordrpchoicher lo manuscrit dc Philippc de Maiziercs; je Tai rcncontrcila bibliothcque du Va-
tican, fonds Vatican, n» 7241 (9). L'identit6 nc saurail 6tre douteuse, car on lit ces mots surla feuille de

Voyez notamment rusagc qae Brussel ct Chantereau-Lcfebvro onl fait du rartulairc de r.hampagno.
(3)
Le soin dc cctte colloclion est conlie h M. Guerard lcs sepi prcmiers volumes ont deji paru.
(4) ;

(5) La celebro bibliothoque dc la rcino do Siicde avait cte composec, en grandc partie, des manuscrits
de la famille Polau. Cotlc bibliothequc, apres la mort do la roine, fut achctoe par Ic papo .Moxandre VIII,
qui donna ([uolques ccntaincs dc manuscrits h son novou, le oardinal Otloboni, ct reunil les aiitros Ji la bi-
bliuthequo Vaticanc, donl ils formont oncoro aujourd'hui un fnnils |)ailiculior. (Arokcnhnltz, ^t('iiioi>r.<:
coucmnnl C.hristine, rcim dc Siictlc, t. et II passim. 1 —
Blumc. Itcr lldicuni, t. III. —
Paulin PAris. Ca-
laldf/ue^ ilcs mmiuscrils franf(iis,t. IV.)
( .) Fonds dos carlulairos, n" 195. —
Colieclion Duchosnc, t. 56.
(7) Assises dc Jcrusalciu, t. II, dans lAppcniticc.
(8) Assisos di? Jerusalom, t. II, l>rcf(icc.
('.)) On sait quo la bibliolhcque
du Vatican est divisec on cinq fonds distincts; loancien fonds,ou fnnds
Valican proproment dit 2" fonds do la reinc deSuedc; 3° fnnds Ottobonien 4" fonds Palaliii .5° fonds
;
; ;

d l rliin. Le manuscrit du oarfulairo du Saint-Scpulcrc, provonant de la bibliothociiio deChrislino, devrait

iiatiirollement sc trouvor dans Ir. fonds dc la reino il ost mcnie oorlain qu'ilen a fait primilivement par-
;

lie, car Monfaucon Ty a vu,

ct I a onrogistro sous le ii" LiiO (Uihliollicca liibliolliccaruin, p. 44). Mais il
y ^ plusieurs.c.xcmples^de manuscrits qui, dans les arran.gements inloricursde la biblioth6quo Vaticuno,
ont ete distraits du fonds dc la reine
pour Stre incorporcs au fonds Vatican proprement dil.

I
1109 CAIITULAIRE DU SAINT SEPULCllE. IHO
gardo Isir lilvr fxl diiwiui. Philippi de Max-i^rii.t cancclhirii rcgni Cipri. CpsI iin pflil, in-V, rolic cn par-
:

chcniin lilanc, de 158 feuillets de pan-hcmiu,ecritnre du xiv» sieclc.U conticnt 184 docuincnts, donlil lanl
riiduirc lc nombre a 181, parcc qu'il y cn a trois quo le copiste a r6pct6s.
J'aitrouvc dans la mfimc bibliothoquc, m6mc fonds, sous le n» 40'i7,nn antro mannscril du cartulairo,
potit in-f° dc 129 feuillets de parcheniin.ocritnrc trcs-r6gnli6rc ct tres-soigncc du xiv« siocle (lO).Cema-
nuscrit est loin d'etre aussi complet i|uc !c prccedonl il ne conticnt guero qne lcs diplomcs 6man6sde3
:

rois.dcs cvCques ot desprincipaux seigneurs; r6dacteur ag6neralcnicnt n6glig6 lcs chartes dessimplcs
lc

particuliers. Lc nombre des documcnts qn'il renfermc esl do 07, sur lesquels 4 seulcment ne font pas doublc
emploi avec les picces contenucs dans lc n" 7241. Cest en reunissant ces 4 documents aux 181 du prc-
mior maniiscrit (jnc j"ai obtonn lo nombrc dc 18.5, qui conslilno dans mon 6dition ronscmblc dn cartu-
lairo.

Jc ne parlerai que pour memoire d'un troisicmc manuscrit, qui se trouve 6galcment a la bibliothoque
Vaticane, fonds Ottobonien, n" 985. Ge n'est point, ^ proprcmont parler, un manuscrit, mais seulcment
uni' copie moderne du n° 4947 (11.)
VI.
J'ai pou de chosos h. quo j'ai suivi. Lo mannscril 7241, qui dovait naturcllement mo
dire sur lo plan
rournir lc lcxlc principal, a 6t6 copie avec laplusgrando nd61it6 jo raidesign6 parlalettrc. A. Le manu-
:

srrit 4947 m'a fourni des variantcs nombreuses, mais peu iraportantes je Tai designc par la lottro B.
:

Quant au nianuserit 985 ct aux extraits d'Andre Duchesne,ils nc pouvaient 6videmment m'6trc d'aucunc
utilite.

J'ai longtemps hesite k imprimer documenfs dans Fordre oii le manuscrit 7241 los prcsente il me
les ;

paraissait plus rationel de les dans iordre chronologiquo. Ce qui m'a fait rononcer k ce projct,
etablir
c'ost quc le redacteur du cartulairc parait avoir voulu suivre une certaine methode de classification. Dans
la premiere partie de son travail, il a generalement rangeleschartes selon la dignit6 des personncs, com-
mcncant par les dipl6mes des papes, des patriarches et dos rois, fmissant par ceux des simplcs particuliers,
et mcftant ensomble ceux qui interessent la meme localit6. J'avoue qu'il n'est pas toujours demeure fi-
deleii ce systeme, et que dans la seconde pariic du cartulaire on trouve des pieces de toute nature accu-
mulees un peu de hasard. Mai j'ai rcconnu rintention premiere qui Tavait dirige, et,j'ai voulu la res-
pecter.
VII.
II mo rcstearomplir un devoir dc rcconnaissancc cnvers Mg-' Lauriani et Mg"' Molza,cuslodos dc la bi-

(10) L'histoire de ce manuserit se rattache aux vicissitudcs qu'a subies, avant d'entrer au yatican,une
dos plus cclebres bibliotheques d"ltalie, dont il faisaif primitivement partie, On m'exousera d'entrer k ce
sujet dans quelques d6lails,qui peuvont inf6resscr la bibliographie, et qui sont g6neraloment inconnuson
France.Marcel Cervino, qui dovinl pnpo en 1555 sous le nom de Marccl i/.fntle fondateur de cetfe biblio-
thoquc.En mourant il lalaissa JiSirlefo son secretaire, qui, ayant ef6 plus tard promu au cardinalat,aug-
mcnta consid6rablement le fonds qui lui avait 6f6 leguc. La bibliothequc de Sirleto, genercusement ou-
vcrte au public et consultee avec fruit par Baronius, Panvini et autres ecrivains, qui la dcsignent sous le
nom dc Sirlctianajul achetee,a la mort de son savant proprietairc, par le cardinal Ascanio Colonna. EIlc
prit alors le nom de Colonncse ; etc'est dans le palais dc cette illustre raaison que la virent le P.Sirraond
et Ant.Possevin.Dos difficulfes survenues k la mort du cardinal pour la liquidation dc sa succession con-
traignircnt ses h6ritiers a vendre sa bibliotequc. Elle devint la propriet6 du duc Alfaomps, qui fit dispo-
ser, pnur la reeevoir, les plus bcaux appartcmcnts ds son palais elle y porta le nom (VAItacnipsiana, ei
;

fut visitee par llolsten,Suarez,les IJoUandistes et les editours romains des Concilcs gr6co-laLins. Dans les
vicissitudes qu"elle avaft eprouvccs.eetle riche colleclion avait plueieurs fois failli ofro transporlec lom de
Romc.Philippc ll.roi d"Espagne, et le cardinal Fred6ric Borrom6c avaient tour & tour fait des demarches
pour racquerir: aussi le pape Paul V, craignant qu"ellc ne passat un jour entre les inains do quelque etran-
ger,fori;a le duc Altaemps k lui oeder cent des principaux manuscrits. qu'il reunit a la bibliothcquepon-
tificale, elablie depuis quelques ann6es par Sixtc V dans les sallos du Vatican. Lc carfulaire
duSaint-Se-
pulcrofiit un dos ccnt manuscrits choisis par Pau! V :c'ost donc sous le regnc de ce pontife qu'il est sorti
dc la bibliothoquo snccessivement possedcc par Marccl Gervino, Sirlefo, Golonna et Alfemps,pour 6trein-
corpore k la bililiothcquc Vatioane.La bibliotheque Altiicmjisiana i'ul ensuitc vendue au cardinal Ottoboni,
qui devint papo sous le nom AWIe.vandrc 17//; ollo domoura dans la maison Oltoboni, dont ollo a defini-
tivemonf rcfenu lo nom,jusqu'au regno do Bcnoit XlV,qui Tacheta pour lareunir aux autroseollcctionsdu
Vatican. Pendant qu"ello etait cncore !a propriole dos OfloboLii,elle s'enrichit, corame je Tai dit dansune
des notes pr6c6dcntos, de quelques-uns dos manuscrits de la rcine Christine, et rcQuf, entre autres
visi-

tenrs illustrcs.dora MontfauQon. Mabillon Favait eonsultcc quclquos annecs plus t6t,dans_lccourt inter-
valle de femps qui s"ecoula ontre la mort du duc .\ltaemps ot racquisition qu cn fit le cardinal
Ottoboni.
(Mabillon, Itcr Ilalicum. —
Montfaucon, Dibliotlicca Ijihliothccarum. —
Archenholiz, Mcmoircs concernant
Chri^itinc, rcinc ilc Sucilc, t. II, p. 322. —
Ruggieri, Memoric i.Uorichc della bibliothcca Oltoboniania.
(H) Cest la copie que flf executer le duc Altaemps, quand il fut contraint de cedcr son manuscrit h.
Paul V. La notc suivanle, mise en tete dc cette copie, ne peut laisser a ce snjet aucun douio :lnus c.v co-
al> Altacmps
dicilnis bibliothccx Altacmpsianx, d Paulo V nianu reijia cvccptis. nnnc vero a Johanne Anc/elo
duce propriis .siimplibiis fidelissimc ex orirjinalibiis transumptus, ut bibUotheca prxdicta tanlo honorc jam
decorata non careret.
1111 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 1112

bliolhequc du Vat'can. Lcur extrcme obligeanrc m'a pcrmis dc terminer en pcu dc lemps lcs differcnts
travaux qui mavaicnt appele h Rome; on eut dit qu'iis voulaient protcslcr par leur empresscmenl contre
les reprochcs si souvent adresscs aux bibliothecaires italiens. Je desire vivcmcnt que rexpression de
ma gratitude parvienne jusqu'^ eu.^dans rasiic oii les revoiutions les ont peul-fitre contraints dc se re-

fugier.

Juin 1849.

PR 1 V ! L E G I A

ECCLESfiE SANCTi SEPLLCUI

THERUSALEM
S'2>»€>«<

I'. A sinceras orationes in Christo. Veslrc constare cupi-

[Sine rubrica. musuniversitatiquodnos, cognoscentesprudentiam
Ego Peregrinus, abbasSancte MariedeLalina, ab ct honcstatem latorem ' prrcsentium dilecti cano-

hac hora in anlca fidelis cro sanctc lerosolimitane nici noslri N.,ipsum constiluimus priorem et pro-

ccclesic domnoque Roberto, patriarcbe ejusdcmcc- visorem omnium domorum etpossessionum nostra-
clesic, ct succcssoribus cjus canonicc intranlibus. ruin, quas in regno Thcsalonicensi tcnomus, ct
Non ero in consilio neque in facto utvitam perdanl aliarum in Romau' i]a, que subiecte non sunl nostre
aut membrum, vel capiantur mala captionc. Consi- domui Constantinopolitanc hoc tamen apponentes
;

lium, quod michi aut per so aut per nuncium aut
pcr lilteras manifcstabunt, ad eorum dampnum
nulli pandam. Icrosolimitane ecclesie patriarchatum
et rcgulas sanclorum patrum adiutor ero ad dcfcn-
quod tam ipse quam alii procuratores domorum
nostrarum non habeant potestatcm vendendi, obli-
gandi velinutiliferalienandiservos.anciUasautalias
ccclcsic possessiones unde,si quid talium ab aliquo
;

dendumel retinendumcontraomnes homines, salvo nostrum sine consensu capiluli factum fucrit, non
ordine meo.Bona ecclesie mee non alienabo neque habeat aliquam firmitntcm; rogamus igiturut qui-
de novo alicui infeudabo. Vocatus ad sinodum ve- libct vestrum super talibus non scripta sua confe-
niam, nisi prepcditus fucro canonica prepcditione. n rat ncc bullam. Dedimus autcm ei potestatcm fa-
Nuncium ' ccclo.sie lerosollmitane et domini pa- cicndi fiatrcs el sorores, quos utiles et ecclesie vi-
triarchc, quos certos esse cognovero, in cundo ct dcrit eTpcdirc. \"ostre doniquc supplicamus pietati
redeundo honorice traclabo ct in suis necessitati- quatcnus amorc Criicidxi prediclo N. priori consi-
busadiuvabo.lerosolimitadeecclcsieliminasingulis lium vcstrum et auxiiium, in quibus necesse ha-
annis aut pcr mc aut pcr ccrtum nuncium visilabo, bucrit, inpcnderc velitis,altcndcntes quod nos qui-
nisi eorum absolvar licentia.Ethec promitlo coram dem pro omnibus fidelibus. specialiter aulem pro
vobis domino Arnaldo, Liddcnsi episcopo, vicario nostris bcncfacloribus, iugiler Dominosuplicamus.
prcdicti domini patriarcho, nominc cjus ct sanctc IIP.
lerosolomitane ecclcsie. Sic Deus mc adiuvetcthcc LITTERE WILLELMI PRIOUIS ET CAPITOLI SANCTI SE-
sancla Deievangclia. PULCIII.

II''. Willolmus, Dei miscratione Dominici Sepulcri

[Sinc rubrica.] prior luimilis,cum eodem capitulo univcrsisfratri-
Archiepiscopis.cpiscopis aliisque prelatis, omni- bus inobedienciis Dominici Sepulcri in N.conslitu-
busquc Cbristi fidclibus in rcgno Thesaioniccnsi tis fraternam in Domino dilcclionem.(k)gnoscentes
constitutis, adquos littcre iste pervencrinl.Willcl- fidelitatcm et discrctionem latoris presencium di-
mus, Dei miscratione ccclesie Dominici Sepul- '-'
lecli canonici nostri N., ipsum statuimus priorcm

cri paior humilis, cum cjusdcm ccclcsie capitulo domorum, possessionum ct omnium, que in N. te-

' Cette charte sc.trouvc^Ians le manuscrit A, au vcrsodu fcuillel dc gardc cllc manque dans le ma- ;

r.uscrit U. -Corrigez nuncios.^X, f" i, r" manquc dans 13. * Corrigez /(i(ori.<. A, f* 1, r* ; manque
;
>•

dans B.
 ;

1113 CARTULAlllE DU SAINT SEPULCRE. 1114

nenius, iniungentes eidem ut,siquade8tructasunt, A IX'°.

pro posse requirat, et omnia sibi commissa ad ec- [Sine rubricd.]

clesie nostre utilitatem ctDomini dirigat honorem. l'ost caplum Antincliiam Podieiuis cpiicopus, scdis
Signilicamus autem vobis quod tam ipse quamalii aposlolice leyatus. prudcnti oplimatum usus consilio,
proeuratores domorum noslrarum non liabeant po- lcrosoliriiilano rcijno et Antioclicno principalui lcr-

testatem vendendi.obligandivcl inutiiiteraiicnandi minum posuit. [iuriiim scilicet, qui Tripolim ct Tor-

servos vel ancillas aut alias ecclesie possessiones losam intcrjluit; deccmens ut lerusalcm omnem ter-
unde, si quidcm ^ talium ab aliquo nostrum sinc ram a partc australi usque ad eundem fluvium iure
mandato capituli factum fuerit, esseirritumsciatis perhenni possideat, et Adliochta ex altera fiuminis
et omni robore carere nullus quoquevestrumpre-
; parlc nirhilomiuus oblinerel,
Bumat hujusmodi eicessibus concessum vel testi- 1'aschali papa apuil iSencventum concilium cele-
monium adibere.Dcdimus autem eidemN.priorcm'' hriinle, ah Antinchcno patriiircha et principe nuncii
potestatem faciendi fratres et sorores.quosulileset Iransmissi sunl, qui in eodem concilio Antiochene
ecclesie viderit expedire.Precipimu)^siquidemvobis iure ecclesiesibi reslilui poslulaverunl. Quibus hujus-
in virtute obodientie ut, visis hiis litteris, dedit rcsponsum
prefato Non solemus de tractatibus
modi :

manualem obedientiam fatiatis, dcbitam ci- r, ecclesiarum cito respondere sed petitioni vestre
priori ;

._ •,
T,w •_ ^ uia dej-
] ;-i;_
1 ,.;..,
...•_ ..^..^««(nt..n,1
1
longe venistis et longa viavosexpectatred-
..1 1 ^
dem reverenciam exibcntes. Monemus dLMiiquo ut
bonis operibus Dominum pre oculis sic habeatis, dituros",non est differendum quod haljemuspara-
quoc ab hujus vite miseriis perveniatis ad gaudia tum respondere. Sancte memorie venerabilis Urba-
eterne felicitatis. nus papa, quando eoncilium populosissime con-
IV 8 Monte Claro celebravitviamque le-
gregationi[s] in
DE OBEDIEXTIA QU.tM FECIT ECCLESIE [SANCTl] SEPUL- rosolimitanam suscitavit, decrevisse memoratnret
Cni MAURUS, .\BBAS TE.MPLI DOMIXI. seitur quod quicunque principes provincins vel ci-
Ego Maurus, ecclesie Domini Templiabbasbene- vitatessupergentilesconquirerent,eliminiatis'*gen-
dicendus, ab hac hora in antea fidelis et obediens tium ritibus, eorum principatibus ecclesie restitu-

ero sancte lerosolimitani ecclesie dominoque meo te pertinerent.

patriarche R[oberto]ejusquesuccessoribuscanonice X.
intrantibus. Non ero in consilio neque in facto ut PRIVILEGIUM PASCBALIS II PAPE.
vilam perdat aut membrum, vel in captionecapia- (Vidc in Paschali ad. an. H18)
tur.nec ut ecclesia Dominici Templi aiurisdictionc XI.
sua et obedientia lerosolimitaneecclesie separetur. PRTVILEGIUM LIUSDEJI.
Consilium, quod mihi per se [aut per] nuncium ^ (Vide uhi supra.)
manifestabit, ad eorum dampnum 'pandam. nulla XII.
Patriarchatum lerosolimitane ecclesie et ea que ad PRrVILEGIUM EIUDEM.
eandem perlinent, adiutor eao ad defendendum et {Vide ibid).
retinendum,salvo meo ordine, contra omnes homi- XIII.
nes. Vocatus ad sinodum veniam, nisi prepeditus PRIVILEGIUM CALIXTI II PAPK.
fuero canonica prepeditione.Nuncium ipsius,quem (Xide in Cali.rto II ad an. ii2i.)
certum nuncium esse cognovero,in eundo et rede- XIV.
undo honoriflce tractabo. Sic me adiuvet Deus et EIUSDEM DE CONFIRM.-VTIDXECANONICORU.M REGOLARIUM.
hec sancta evangelia, (Vide ibid).
V. XV.
DE SUBIECTIONE QUAM DEBET TiREXSIS ECCLESIA EC- PRIVILEGIUM HONORI II P.APE.
CLESIE lEROSOLIMlTANE. (Vide in Honorio II ad an. 1 130.)
(Vide in Innocenlio 11 ad an. 1143.) XVI.
VI. ALIUD EIUSDBM.
DE BEVERENTIA DEBITA CiNONICIS SANCTl SEPULCRI. Q {Vide ibid).

(Vide ibid). XVII.

PRIVILEGIUM INNOCENTII II PAPE.
VII.
DE OBEDENTIA QOE DEBETUR PATRURCHE lEROSOLI- (Vidc in innocentio lladan. H43.)
MITANO. XVIII.
[Yide ibid). ALIUD PRIVILEGiU.M EIUSDEM.
VIII. {Vide ibid.)

PRIVILEGIUN DOMTNI PATBIARCHE ET ECCLESIE lEROSO- XIX.

LINITANE. PRIVILEGIUM CELESTINI 11 PAPE.
{Vide in Lucio II papa ad an. 1145.) {yide in Cwlestino II ad an. 1144.)

'Corrigez quid. ' Corrigez priori. » A, f 1. v"; manque dans B. ' Corrigez nulli. '" A, f" 3, V, manque
inc R
dans " C.nrr]cTf>7
B. I' Corrigez '2 P.nrricrp? ^h',y,,'^n/,'i.
rflflitiirn^
'-
redituros. Corrigez eliminatis
 " !

fllS AD GODEFRIDU.M APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1116

XX. A corditcr coUocarel, nisi etiam nosindignos,paganis
EIUSOEH DE CONFmMVTIONB POSSESSIONUM ECCLESIE abolitis, hcredilatis sue misericordins heredes effi-
SANCTI StPULCRI. ceret. Sed antiqui hostis noctriquitia", dolens se
{Vide ubi stipra,) vasa irc pcrdidisse, qui ovilc dominicum, ut leo
XXt. rugiens, millenis artibusmoliturirrumperc,machi-
PRIVILEGUJM LUCII PAPE II. nari cepit qualiter vasa disperderet misericordie.
(Vidc in Lucio II ud an. 1145.) Novos quippc incolas dominici oblitos precepli de
X.XIL die in diem plus et plus cornipit qui, minorcs ;

PRIVILEOILM PAPK MC!I 11 DE CO\|-|RMATIONE. nichili reputans, ad cleruin ctiam Iranscendit. et

(l7</<' ibid.) suis cum prcstigiis agitans, sibi mancipavit ;qu^'in
XIIL enim doccbat ut devotior Dco cxisteret ctbonumde
PRIVILUGIUM tUOENII PAPE DE CONFIRMATIOXE.
III so exemplum minorihus preberet, proh dolor
(Vide in Eugenio lll ad an. 115.3.) voluptali carnis magis servivit '", et honoremsuum
XXIV. modis incredibilibus po|Iuerc non dubitavit.Etpius
DE CONFIRMATIONE OBLATIONU.M ALIUD PRIVILEOIUM Duininus,quiscpulture suelocumoculomisericordie
EUGEMI III PAPE. |, benignc rcspicit, nostris temporibus illoriimnequi-
{Vide tibi supra.) tias sua severitate correxit. Dcfiincto enim predc-
XXV '3. cessore nostro, domno Gibilino, cgo Arnulfus.
PRIVILEGIU.M AP.NULFI PATRIARCHE. omnium lorosoliraitanorum " humillimus a rege,
Transmulatio canonirorum tcculnritimin rcqularcx. pastorem elecliis et patriarchaii
clero ct populo in
quatn ^rnulfus patriarcha, n.iscnti('nle rcje
gecit hnnore sublimatus, animc mee pcriculum metuens
Bnlduino primo, et dc liix qtic eis ronstittiit ndricluin oorumque aniinabus medcri cupiens. criminibus
et ve.uitum cortim : videlicct mcdietalem obUitionum corum diutus csnsentire nolui, quos correctionc
Sancti Sepulcri, omnes oblationes sancte Crtieis, paterna, ut vitam suam corrigerent, multociens
nisi in parasceve, et dccimas omnes lerusalcm pcr- ammonui. Monebam enim ut communiterviventcs
tincntes, c.rccptis dccitnis funde, et ccclcsinm Snncti vilain apostolicam sequerenlur, et [pro]'- rcgula
Pctri in loppe ciim omni honorc suo el dinnitalc, ct eorum eanonicc rcgcretur, ut
beali .\uguslini vita
ecclesiam Bcali Laxari ctim onmibus appendiciix ; ct Doraino Ihesu Christo corum dcvotius placeretscr-
hec omnia luibeant libcre et ad voluntajem corum or- vitium, et nos cum eis in eternagloriareciperemus
dinent '*.
corum, Deo inspi- premium. Cum autem quidam
nominc sancte ct iiidividufi Trinitatis.
In ranto, salutifera amplcctercntur monita, quidam
Ego Arnulfus, Dei gratia patriarrlin lorosolimita- C vero abdicarent instigatione diabolica, hos ut
nus '^, servus scrvoruiii divinitatis ciusdemi^niini- Christi famulos in Sancti Sepulcriccclesiadocenter
mus.Balduino, Dei nutu lcrosolimoruui '' rohe glo- ordinavi. illos aulem ut inobedientcsetregularibus
riosissimo, imperante cl nobiscura in omni ijono preceplis obsidentcs ab eadem ecclcsia penitus eli-
tota virtute animi conscntiente, cuncfis pcr orbcm minavi. Presentium igitursancte conversationicon-
Christum col8ntibusnolincoprivilcgium,quodanno sulens et fulunirum bonopiopositioprovidcnscon-
incarnationis dominice mcxiv, nostri vero patriar- silio regis incliti Dalduini ct assensucleri et populi
chatus iii,rogni autem predicli regis xiv, indictione patriarchatus nostri, partem constilui, et ul
eis
VII, epacta .\ii, de renovatione ecclesie Sancti suflicientcr victum et vestitum
habeant zelo Dci
Sepulcri ipsius rcgis consilionobisestinstitutumet ordinavi. De cunctis namque oblationibus, que ad
confirmatum.Gum Doininus nosterlhosusChristus, Sepulcrum Doinini venicnt,inomnibns medictatcm
Dei vivi filius, ecclesiam suam in tantuindiicxcrit, aecipicnt dc cera vero ecclesiaduaspartcsadlumi-
;

ul pro oa hoino lartus oandem prociosissiino san- naria, tcrciain habebit patriarclia; dc Crucc vero
guine siio rodimerc dignatus sit. passionis ac glo- Domini, quam canonici custodiunt, oinni tempore
riosissine resurrectionis sue in finem sua locum oblationes habcbunt, nisi in sola die sancti pa-
inetfabili miscricordia adco dignalusest diligere,iit Q rasceve -', aut si patriarcha cara sccum dctuleril
oam de manu Turenrum el Sarracenorum cripcre pro iiliqua nccessitate. Dodi cliam decimas tocius
ac Christianis fidelibus suis innunieris airectis pro sancte civilatis lerusalem -'ellocoruni sihiadiacon-
eiusdem loci delibcratii)nc sola sua divina virtutc lium, cxceptis decimis funde,que sunt patriarche ;

placutrit tradere.Nichil enimhumana virtus.nichil dimidiam quoquc partem iliius benelicii, quod rex
sapientia, nichil e.xercitus nostri multitudo proll- Sepulcro Iradidilproexcambituopiscopatus Bcthlo-
reret, nisi divina virtus inexpugnabililer pugnaret emitici. Concessi eliam eis inloppera civitateeccle-
pro nobis '*, nisi cl nos in loco pascue suc miseri- siam Beati Petri cum suo honore ctcumtotadigni-

"Afo^S, f', 22, r".

r', 13," Cc soramaire manquo dans H, cl la rubrique y cst ainsi conijue : /)
trmnmiitnliimc canonicorum scculnrium in rcjidarcs, '!), Ihcrosolimitnnus. "' H, ciusdcm divinitatis.
'^ B, Iherosolimonm. '» B, pro nobis puijnnrct. " B, ncquilid. -" B, inservivit. " B, Iherosolitnilanonim.
"Suppl6e d'apres B. " B, paraschcve. " B, Ihcrusalem.
1U7 CARTULAIHE DU SAINT SEPULCRE. H18
tate, quo pcrtincl malri ecclcsie. Concessi etiam A. dererentur, vobismedietatem cnnccilimua,itatampn
ecclesiam Beati Lazari cum omnibus appendiciis, ut do cera solum ad luminaria concinnanda duas
que adiacentci, omnia quccumque anlea possedit
et ecclesia partes obtincat, tercia vcro tam nostris

ccclesia. Et res suas, quascumquchabentvel possi- quam sucocssorum nostrorum usibus etutilitatibus
dcnt vcl Dcus daturus est cis, lil)erc habebunt ct ccdat. Oblalioncs vero sanctc Crucis, que vcslre
prout volucrint ordinabunt. Si quis autem hoc pri- custodic dopulalur, omni tempore rccipiendas vobis
vilegium nostrum violare prosumpserit, illi pene et habcndas sancimus'-, excepta vidclicol feria
subiaceat, quam Dominus omnibusmaledictis pro- sancti parascheve,aut cum me aut succcssores meos
misit, nisi resipucrit gratia autem et pax a Deo
;
necessitas aliqua compulcrit eam uspiam deportare.
Patre et Domino Ihesu Chrislo sit ista custodicnti et Decimas eliain tocius sanete civitatis lerusalem ^' et
sancte ccclesic iura luenti. Amcn. locorum sibi adiacenlium vobis non minus conce-
XXVVK dimus, exceptis dccimis funde, que ad noslrum ius
PniVII.ECIVM'^\VILLELMI PATRLVnrHR DE C0XFIRJL\T10XE pcrtinere noscuntur. Dimidiam quoque partem
OMNIUM POSSESSIOMUM. omnium illorum que bone memorie rex lerusalem ^*,
In nomine sancto et individue Trinitatis Patris ct Bakluinus Latinorum primus pro concambio Bcthle-
Filii ot Spiritus sancti, anien. XX emilici episcopatus ecclesie Dominici Sepulcri tra-
Gullelmus, Dei gratia lerusalem»' patriarcha^ didit, simili modo vobis habenda sanctimus'^'', el in

karissimis in Christo filiis Petro, ccclesio Sepulcrj civitateloppe ecclesiam Beati Pelri oum dignitate
Domini priori, ceterisque fratribus in eadcm ecclcsia sua et omni honoris plenitudine, qui ad eandem
vitam profcssis canonicam, lam presentihus quam matrem ecclesiam noscitur pertinere. Ecclesiam
fuhiris, salutom. Officii nostri noscompellit aucto- prelerea Boali Lazari cum omnibus [suis]"^ perti-

rilas commissarum nobis animarum veslrarum nontiis ctquatuor casalibus, Bonahatie, Beneha-
luoris et profectibus insudarc, et ad communis vite bolh, Ragabam, Roma, que ab eodem rege Balduino
veslre sustentacionem paterne vobis cura sollicitu- Sepulchro Domini fuifse tradita ex eius privilegio
dinis providere. Si enim commissi nobis regiminis comprobantur, pari vobis modo concedimus, et "
dobito ecclesias intra patriarchatus nostri terminos villanos cum suis familiis, qui eiusdem regis dono
constitutas et earum filios lueri debemus atque dili- vobis per enndem scripti sui paginam contraduntur.
gcrc, vos, qui ut speti [ajliorcs^* lilii nobis vicinius De proprio quoque nostro ecclesiam Quarcnlcne^*
adheretis et quorum nobis omnimodis cura con- vobis deinceps possidendam adicimus omnesque ;

missa est, equius iudicamus in tuitionis nostrequos ex venerande memorie

furnos lerusalem ^^,

gremio confovere, ut tanto liberius in ccclesia quam ducis Godofridi " dono habetis, vestro iuri deinceps
Redcmptor noster passionis sue humilitate et resur- C mancipamus, exceplis Iribus, quorum duo ncccssi-
rcctionis gloria. illustravjt, exhibere possitis eidem tati paupcrum Hospitalis deserviunt et subioiuntur,

Redemptori devotissimo -' famulatus obsequium, tercius vcro ccclesie Sancte Marie Latine usibus de-
quanto in administratione tcmporalium nostrum putatur. Omnia etiam casalia, que idem venerabilis
filialitati vestre videritis non deesse suffragium. dux Godofridus*' ecclesie Dominice Resurrextio-
Predecessoris itaquc nostri pie memorie, domni nis'- concessit, vobis libere in perpetuum possi-
Arnulfi patriarche, instituta, que et apostolice auc- denda dccernimus, sicut in prefati regis Balduini
toritatis privilegio sunt et confirmatione sanctita^", privilegio continentur. Huic nostre concessionis
pia aviditate sequentes, quecumque inecclesia Se- muneri quatuor casalia, Gath ", Capharruth Cre-
pulcri Domini, cui auctore Deo nunc preesse dinos- fesilta, Porphiria, cum suis appeudiciis censemus
cimur^', de regulariura canonioorum suo tempore adiungere, que ex dono et concessione fratris et

constitutorum aut constituendorimi victu etvestitu coepiscopi nostri Rogerii, Ramalhensis episcopi
zelo Dei et honestatis gralia ordinavit, et in perpe- iuste in presentiarum disnoscimini " possidore. Et
tuum habenda privilegii sui inscriptione firmavit, ut cuncta breviter concludamus, non solum ea que
nos quoque tibi, fili Petre, ac fratribus tuis, tam nfra patriarchatus nostri metas vobis gratia divina
prosenlibus quam futuris, libere in perpetuum D concessit,verum etiam quecumque citra mare aut
possidendaconoedimus,et,utsufficicntiusnecessaria ultra mare possidetis, aut in futurum concessione
habeatis, eis ampliora adicimus. Dignum est enim ponlilicum, dono regum ac principum, sive oblatio-
ut, qui nostravolumus insliluta servari, pios prede- nibus fidclium iuste poteritis adipisci, salva dioce-
cessorum nostrorum actus etdispositiones non solum sanorum episcoporum reverenlia, iuri vestro per-
non infringere, sed etiam, in quo possumus, stu- petualiter subdimus, ita ut in omnibus patriarchalis
deamus omnimodis imitari. Omnium ergo oblatio- dignitatis, ius quoque ac reverentia conservetur. Ut
num, que ad Sepulcrum Domini perlinebunt aut autom hec omnia vobis integra illibataque servcn-
^s
«» A, f" 25, r" B, f° 25, r°. '« B, Ilcm priinleghim. -'
B. llwrusah-m.
'-^
B, spccialiores. Corrigez
;

devotissimi; B, devoti. •'»

B, saticcita, " Cette phVase ost redigeo dans A dune feijon mcomprehensible :

quecumque preesso disnocimur iii ccclcsia Scpulcri Domini ciii auctorc Dco nunc. ^- B sanccimus. B, Ihc- •*

riisalem. '^' B, Dierusalem. ^' B. sanccimiis. 3«

Supplee d'apres B.
^"
Dans Ail y a wL ^» B, Quarante-
nc. ^"B, Iherusdlem. '"B, Godcfridi. "B, Godefridus. '-}}, Desurreclionis. '^B, Gith. '"B, dmoscimim.
 ; :

1119 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 1120

tur, presentem paginam sigilli nostri appositione A tnr. Liborametiam potestalem locum mulliplicandi
sancrimus" et eorum, (jui subscripti sunt, altesta- et fratres aggregandi ct recipiendi sibi et suis suc-
tionibus roboramus. Inlerfuerunt cnim liuic nostrc cessoribus paritcr concesserunt.
concessioni Uec institutio facta est anno dominice incarna-
Gaudentius "', rpsariensis archiepiscopus. tionis Mcxxxiv, indictione xii. Cuius'" instilutionis
Rogerius, Ramatcnsis episcopus. auctores el tcstos sunt
Ansclmus, Betbleem episcopus. Domnus ^Villolmus "*, patriarcha, et domnus
Robertus, lerusalem '" archidiaconus. Petrus, prior. Petrus, subprior. Gillebertus.
Gaufridus, abbas ecelcsie Templi Domini. Anselmus, prccentor. Pelrus Bernardi. Gof-
Arnoldus ", prior Montis Syon. fridus, thesaurarius. Fulcherius. Magister
Henricus, Montis Oliveti.
iirinr Robertus. Willelnuis". Osheitus'". Haimc-
Rob.rlus, abbas ecclesie Sancte Marie Vallis ricus". Balduinus.
losaphat. De diaconibus vcro Valterius". Moyses. Ro-
:

Soibrandus, abbas Sancte Marie Latine, et aiii gerius. Pelrus. Geraldus, qui cartam istam
non pauci. composuit.
Si quis igitur predictas possessionesminuerevel „ De subdiaconibus: Geraldus. Petrus Clementis.
aufcrre, aut ablatas retinere tcmptaverit, et hanc Eurardus. Gervasius.
noslre difiinilionis paginam sciens, contra eam in- Ad hcc corroboranda domnus Willelmus" pa-
eurgere vel inlirmare presumpserit, post secundam triarcha, sigillum suum ct canonici suum apposue-
et torciam commonitionem si non ad congruam sa- runt ^'.

tisfactionem venerit, excommunicationi subiaceat, XXVIII 65.

atque, a sacra pcrceptiono corporis et sanguinis .\I.IID ^^ PniVILEGIUMWILLELMIPATRIARCHE DEDECIMIS
Christi Domini alienus, districti examinis ultioni lERICO ".

subiaceat cunclis autcm privilegii huius statuta

;
In nomino Patris ct Filii et Spiritus Sancti, amen.

servantibus pa.\ Domini nostri Ihesu-Christi et be- Hono rei daro consilium '''"
proscntis habctur vite

neficiorum nostrorum participatio in presenti seculo subsidium ctetorne rcmuneratinnis cxpectare cerni-
concedatur, ut per hec ad eterne beatiludinis gau- turpremium. Cognoscat igiluruniversorumtam clc-
dia provehi mereantur. Amen. ricorum quamlaicorum caritasquodego Willelmus,
Facta ost quoque pagine presentis " inscriptio Deigratia patriarcha lerosolimitanus ", cum licoat

anno dominice incarnationis mcx.\.kvii, indictione episcopo cuilibct occlosiam in parrochia sua pau-
prima, epacta vii, regnante domno eodem ^" noslro pcrtate dostitutam rebus ecclesio, cui presidet, tom-

ihesu Christo, Fuicon"e aulem rege Latinorum III re- C pcrantie tamon equitate servata, ditare, pic postula-
gno lerusalem ^' presidente, patriarchatus autem tione voluntatis filiorum meorum et canonicorum,

nostri anno vii. totius "• videlicet Sanctissimi Sepulcri conventus

XXVll ".
rogatu et consilio, Quarantene, id est loco glorio [si,-

ALIUD PRIVILEGIU.M WILLELMI PATIUARCIIE DE DONO ssimo, in qiio Redemptor noster, ieiunasset quadra-
QUAnENTENE-^'. ginta diebus ot quadraginta noctibus, postea esu-
In nomine sancte clindividue Trinitalis Patriset riit, quoniam hunc locum sanctum iam eisdem filiis

Filii et Spiritus Sancti, amen. meis et canonicisin possessione dederam, afquoli-

Notum sit omnibus tam futuris quani presenlibus borym eis olabsnlutam in eo locoponondi priorcm
quod domnus Willelmus ^^ Dei gratia lerusalom ''"'
quemlibet eldoponendi canonicc potestatem in per-
palriarcha, Sancte Quarantene locum cum univer- petuum concesseram, cum facultas predicto con-
sis,que ad eum portinent, canonicis Sanctissimi ventui non suppetat, qua loei illius paupertatom
Sepulcri perpetuo possidendum donavit. Ipsi vero relevare possit, oius quidera postulatione et conlau-
canonici pro dignilate et rcverontia eiusdem loci, datione, decimas lerico'" in pcrpctuum possiden-
pro sua eliam salute, ipsius domni patriarche el das prefalo Siinrtissime Quaranteno, ut in nostris
domni 1'etri
.
prioris
«^
coiisilio et
-'
conlratribus suis, videlicet Rainaldum, in eodeui
— -"-••'"> unuin de
assensu,
n
corain Deo rat;onibus imputetur, dono et
[cf"], ut firmius et magis ratum sit, eiusdem loci
'-
—
concedo

loco priorem fecerunt; ct, utprioratus in perpetuum altare consecrans, super ipsum altarc consecratum
ibidem foret, tali modo constiluorunt ul ipse scilicct ponens olfero.
prior quasi unus cx ipsis canonicis exislat, et Sancti lloc autem donum factum csl et concessum Rai-
Sepulcri oiusdem canonicis semper obe-
priori ol naldo, Quarantonc priori, et successoribus eiuspor
dial; successores autem oius dc supradictis cano- convenlum Sanct' Sepulcri canonice intronizatis,
nicis communi eorum consiliopcrpcluo constiluan- prcsentiuin nostrorum sigillorum cOnfirmatione to-

" sanrthnux.
B, "• B, Gaudencius. *' B, nieiu.taleiii. *' B, Arnaldus,
Anialdiis " B, presenlis pagine, B- •"'"

eodem doninn. "' B, llieruanlem. °* A, f" 26, v; B, f" 24, r" " Maiique dans B. ^' B, Quaranlenc-
•• B, ••« »» B, ''' «" B,
Guillclmus. B, Iherusuiem. "*'
B, Huius. Guillelmiis. li, Guillelinus. Osbeiiiis.
n, Aimcricus. " B, Galtcrius. ''^ B, Guillclmus. ^^' B, i, pnsuerunl.
piisuerunl. A, !>' 27, v" ; B, P' 2i, v».
'^''

"^ Manque
dans 11. B, Iherico.
' '* B, consulliim. 15
'•'»
ihcrosolimitatus.
.
"> B, locius. ' B, Ihcrico.
'''
Manquc dans B. Supplee d'apres B.
\m CAIITIILAIIIE IHJ SAINT SEPULCItK. 1122

tiusquc '' i'ouvi'iiUis yaiulissiiiii Sopulcri cetcro A. Sanctum Lazarum villauos cuiii ramiliis, quos Srin-
rumquc probabilium testium subscripticne.annoab cto Sopulcro tradidi et quatuor casalia supraSan-
;

inciirnatiouc Domini nostri Ihesu Christi mcxxxvi, ctum Lazarum, quorum nomina sunt hec, Bennba-
epacta xv, indiclionc xiv. IIujus rci teslcs sunt : tio, lienehubcth, Ragabam, Roma; et in terrilurio

RoLjcrius, Lyddcnsis rpiscopus. Anselmus, Bi> Ni;apolis mille niodios tritici unii(]uoi]iie anno et ;

tlilcom cpiscopus. Petrus, prior Scpulcri dimidiam partciii illiusposscssionis quam dcdiSan-
Doniini. Achardus, prior Tcmpli Domini. cto Sepulcro pro excambitu episcopatus Bethlc[e]
Ariiardus prior Montis Syon. Henricus,
''•'',
mitici. Et ut rnca regia pra;ceptio nostris futurisquc
prior Montis Oliveti. Robertus, abbas Vallis temporibus firmitalcm obtineat,huius privilcgii fir-
Josaphat. Soibrandus, abbas Sanctc Maric niamentiim auctoritatc mea roboro,manu mca sub-
Laline. lcrconlirmo.sigillo meo sigillo,ut sanctc congrcga-
Dc conventu Sanoti Sepulcri. Domnus Ri- tioni ipsius occlesie firmiter et inviolabiliter liceat
chardus"". Pctrus Barchinonensis. Robertus hec omnia possidere iure pcrhenni. Si quis autem
Arthasiensis. Gaufridus Constantinopolita- ex succossoribus meis, sive in clericali sive in lai-
nus. Anselmus, precentor. Radullus Pari- cali vivcns ordinavi °', contra hunc meam regiam
siensis. Pelrus Bernardi. Garnerius. Geber- _ iiistitutionem atque dccretum, quod absit! irc pre-
tus ". Robertus. Willclmus. Wlgriuus. Lam- sumpscrit ct infringere conatus fuerit,ct dc consti-
bertus. Item Lambertus. GodolVidus. Moyses. tuta canonicorum prebenda aliquiddiminucrit.eam,
Uogerius. Bartholomeus. Gcrvasius. Geral- quo sacrilogis debetur, penam in eternum sentiat;
dus. Eurardus. Dionisius. gratia autem et pax a Deo Patreet Domino nostro

XXIX ». Ihesu Chrislo oninibus sancte ecclesie iura tiienti-

CoiillniKitio mjis BciLluini priini de oinnibiis, qnc bus, canonicis quoque eidcm ccclecie scrvientibus.

dux Godcfridus ecdcsic [Sancli) Sepulcri contuUl : Amen.

s».
X.\X
videlicet casalium xxi, quorum nomina hic subscripla
PRIVILEGIU.M '^ B.\LDUL\I REGIS SECUNDI DE CAS.\LI
suiit, et furnoruin lerusulein, et vHlanorum apud Saii-
QUOD EST APUD TYRUJI.
ctum Lu^iiruin cuin fainitiis suis,et iv casaliuni supcr
Sanctum Liiiarum,et mille inodioruin trilici in terri- In nomine sancte et individue TrinitatisPatris et

camlitus episcopatus Filii et Spiritus Sancti.

torio IVeapolis, el dimidie partis
Bcthleemitici''^.
Ego Balduinus, per Dei gratiam rex lerusalem'*
PRIVILEGIUM CASALIUM Latinorum secundus, pro anime antecessoris mei
ET DECIMARUM CONCESSIONIS
BALUUIM REGIS PRIORl[s] '". digne memorie,regis Balduini,salute necnon remis-
In nomine sancte et individue Trinitatis. C sione peccatorum meorum in lerminis Tyri dono et
Dccet omncs,quosad regiepotestatiscelsiludincm concedoecclesie Sanctissimi Sepulcri Domini et ca-
divina gratia voluit sublimare, a sanctis iustisquc nonicis inibi regulari vita Deo ser^fientibus, presen-
peticionibus aurem clementie sue non averterc,scd tibus et futuris, casale quoddam nomine Derina
votis piis Deoque placitis desideriis, ut bene ampli- supra magnum fontem, de quo procedit conductua
ficentur, diligenter adquiescere. Anno igitur ab in- aquarum, cum omni suo territorio et pertinentia,
carnatione Uomini mcxiv, anno quoque regni mei exccpto alio casali.si quandoque ei subiacuit, quati-
xiv, indictione vii, epacta xii, ego Balduinus, re- nusprodictaecclesia sine omni caluinnia''' mea ineo-
gnum lerosuli.aitanum " dispositione Dei optinens, rumqne hereduin vel succcssorum habeat et possi-
a patriarcha ipsius sancte civitatis lerusalem *-, deatillud iure perpetue hereditatis; praeterea simili
venerabili Arnulfo,et a toto conventu canonicorum modo hortum'-'*, qui [est ^^] inter murum et antcmu-
ecclesie Sancti Sepulcri rogatus, volo et concedo rale eiusdem civitatis,ex parte maris; in contermi-
per hujus deoretum ut, quidquid *'
scriptionis nis vero ipsius casalis supradicti, circa montana,
ducem Godefridum, predecessorem meum et fra- tantum terre, quantum quatuor paria boum pote-
trem, eidem ecclesie dedisse eognovi,inviolatapcr- runt excolere de anno ad annum. Pro hujus itaque
maneant ** : scilicet casella'^ viginti et unum sic n mei doni securitate et confirmatione hoc privile-
nominata, Ainquine, Armotie, Kefreachab, Kefredil gium fieri et meo plumbeo sigillo corroborari pre-
Bubil, Hubin, Aram, Kalendie, Betligge*'^, Eyrra*'', cepi his coram testibus, quorumnomina subscripta
Subahiet, Ataraberet, Urniet, Zenu, Helmule, Bei- leguntur :

telamus, Aineseins, Barimeta, Beitiumen, Beilfu- S. Gedduini "', Sancte Marie Vallis losaphat
teir'',Betsuri''; et omnes furnos lerusalem '"', ex- abbatis. S. Pagani, regis cancellarii. S. Gual-
ceptis duobus Hospitalis et uno de Latina; etapud terii Brisebarre. S. Pagani de Mineriis.

^*
B, tociusque. " B, Arnaldus. '« B, Ricardus. " B, Gcrbertus. « A, f° 28, r», et f- 158, r" B, f° 35, ;

r° " Ce resume du diplome manque dans B. *" B, PrivHegiuin Balduinuin regis primi de concessione
doni ducis Godefridi. "' B, Iherosolimitanuin. *- B, Iherusalem. '' B, quicquid. " Corrigez inviolatum
permaneat. " B, easalia. «« B, Beitligge. «' B, Birra. "» B, Bcilfutcicr. *^ B, Bcthsuri. ^" B, Iherusa-

lem. *»
B, ordine. ^s a, f 29, r"; B, f° 37, r°. »3 g, Aliud privilcgium. »* B, Iherusalem. »= B, calum-

pnia. '•"*
B, ortum. '^ Supplee d'apres B. '^ B, Gelduini.
 i:-3 AU GODEFUIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1124
Willelmi de Sancto nertino. S. Sadonis, A. solo inluitu pietatis concedo ecclesieSancliSepulcri
[S]
marescalli. ct Petro priori et universo conventui fratrum sub

Lata est in palalio regis apiid '' Tyrum, anno regulari dcvotionc canonice vife ibidem Deo famu-
dominice incarnationis mcxxv, indiclionc iii. lanfium, tam presentium quam futurorum, domos
XXXI '"». isfas subscriptas, quc sunt infra muros lerusalem
J^RIVILECIUM KLLCONISP.EGISTEUCII DE DUAIiCS C.xnUU-
'-", scilicef domum domum
Petri Bernaroi canonici,
catis terre que sunt in TEnniTonio acconensi '"'. Eurardi canonici, itemdomum alterius Eurardi
In nomine sancteet individue TrinitatisPatris et canonici, domum Mcinardi '*', domum Garsionis,
Filii et Spirilus Sancti, amen '"-. doraum Gallerii Lentornior domum Bernardi '•*-,

Ego Fulco, per Dei gratiam tercius rex lerosoli- Bursarii,domum Herluini,doinum Mabilie, domum
morum '"^, cum consensu regine Milesensis "" ct Rogerii, frafris eorumdem canonicorum, et statio-
Balrluini filii mei, concessi et hoc privilegio confir- nem Guillelmi '" Basfardi, earaque parfem, quam
niavi ecclesie Sancti Pepiilcri ct Pctro priori ct fra- idein Guillelmu.^ in mensis nummulariorum '*'
ha-
tribus ibidem Deo lamulantibus duas carrucatas bebat. llas itaquedomos liberas et quictas ego rcx
agri integras et perfectas apud Mimas casale, quas Fulco concedo et confirmo habendas ct pos[sesjsio-
eidem ecclesie et eisdem fratribus Lambertus.-Msus nes '" possidcndas iure perpefuo predicte ecclesie
B
Neapolim in prescntia domini Guillclmi patriarche ct eiusdem canonicis et ab onini consuetudine so-
et mea ol rcgine Milesendis dederat, et hoc donum lulas, salvaiusticia regali, quam rex debet habcre
in manu prefati prioris posuerat in helemosiha '"' in helemosina '". quam ipse dat sancte ecclesie. Et
pro anima uxoris sue .\gnefis et sua et parontum ut hec concessio firina et inconvulsa in perpetuum
suorum. consistat, cartulam isfam placuit regio sigillo meo
Facfa est autem hec concessio apud .Accon '"*, ii munire et siipscriptorum '-" fesfium vcridico tcsti-
nonas decembris, anno ab incarnationc Domini monio corrohorare, quorum iiomina hec sunt :

Mcxxxviii, videntibus ct audientibus istis : Guillclmus, Icrusalem '-' pafriarcha. Roberlus,

Prefato Guillelmo,Ierosolimifano"'^ patriarcha. Nazarcth elocfus. Gaufridus, abbas Templi,
lohanne, ipsius Acon "" episcopo. Roberto, Guillelmus de liuris. Rainerus Bruns. Bari-

archidiacono. Balduino, cancellario. Pefro, sanus. Balduinus Ramensis. Roardus, leru-

rcgine capellano. Hodierna, Tripolis comi- salem '-' vicecomes, Anselmus de Bria. Gcr-
tissa. Haluisa"". Anselmo "° de Bria. Sada vasius Burgundiensis. Ulricus, Neapolis vi-
'", marascallo "-. lohanne, camerario. Ger- cecomes. Bcrnardus Vacers. lohannes, came-
vasio Burguin. Gunfiido de Freisnel. Ade- rarius.Meinardus '^ de Portu. Nichola.
lardo de Ilefest. Goscelino, camcrario, Si- C Facta est autem hec concessio Neapoli, anno ab
mone "''
de C.apella. incarnatione Domini .mcxxxviii ct anno liberationis
Ego aufem Ilelias, cancellarius rogis, hoc pri\i- sancfe civitalis lerusalem "' xxxix, indiclione pri-
logium dictavi. ma.
XX.XII"' Et hoc privilegium datum est per manum Hclie,
ALIUD PniVILEGIUM FULCONIS REGIS TERCII '" DE regifs] cancellarii.
DO.MIBUS lERUSALE.M '"'. XXXIII '".

In nomine sancte ot individue Trinitatis Patris ITEM ALIUD PRIVILHGIUM FULCONIS REGIS TERCll
et Filii et Spiritus Sancti, amen. DE CA.MBITIONE '^' TIIECUHE '^'.
Ad removendam in perpetuum cmnem calum- In nomine sancte et individue Trinitalis Patris el
niam "" vel confradiclionem seu quamlibet
inquie- Filii et Spiritus Sancfi, amen.
tafioncra omnium pervcrsorum,
cgo Fulro, pcr Dei Rogieunctionis professiorcgiequemaiestalisequi-
gratiam rex Latinorum tercius Icrusalcm "*, una tas exigit el honesfas ut is, qui in trono regio me-
cum assensu Milissendis regine uxoris mee ct Bal- retur divinitus sublimari,ecclesiarumstudeat deie-
duini filii mei, notum et ratum fieri decrevi tam clionem exigere '" ct sacre religionis cultum, in
presentibus quam futuris quod pro animabus pre- J)
qiiibus dignc poterit, ampliare. Huius religionis
decessorum nosfrorum regum necnon ef propriis '" ampliljcande intuifu, ego Fulcho '^", Dci gratia rex
nosfris et parentum nostrorum sive etiam omnium lerusalcm ''"
Lalinorum tercius, adspirante '"'
ad
fidelium defuncforum et maxime illorum, qui san- hoc Milesendi rcgina uxore mea,pro remedio anime
guinem suum vel sudorem suum pro adquisitione sui patris '" Balduini regis, predecessoris mei,
Sancte Terre dederunt,bona voluntate etgratuitact piequc memorie Balduini, primi in lerusalem '"
«« B, aput. '»» A, f-aO, v°; B, P 39, v. '»'
B, Aclionfnsi. "" Manquc dans B. '«' B, IherosoUmorum.
"" B, Milisscndis. '"'- B, clemosina. '»«
B, Aehon. '»" '»«
Achon. '»» B, ^lois. "» B,
B, Iherosolimilano.
Aiuelmus. '" B, 5nrfo. "
h, marescalcus. "^^, Symone. "* A, l" 30, r" B, f" 40, r°. '"^Manquedans ;

B. "8 B, //iOT(su/«m. "' li.cnluiiipniam. "" \i, Ihcni.wlcm. "« B, pro. '" B, Jtffli-
'-'<
B, Ihcnisalcm.
nardi. '" B, Lo Tornaor. '" B, Willclmi. '='
B, iiumiilariorum. '" Manque dans B. '" B, elemosina.
'^' Corngez subscriptorum. '"» Iherusalcm. '^' B, Ihenisalcm.
'^"
]i, Mainardiis.
'^'
]i, Iherusalem. '".\,
f :n, r°; B, f" 41, r°. '3^ B, concamhio. '•" B, Thccue. ''=^B, eriaerc. '^«
B, Fulco. '" B, Ihcrusakm.
"» B, aspirantc. "» B, patris sui. '*» B,
Iheruialm.
112.1 CAIITULAIHF, DTJ SAINT SKPULCHE. H2()

Latinoruni rcgis.et Iratris ipsius ducis Godcfridi '*'

\ ipsius pertinenciis ct adiaccontibus pascuis redditus
nostrarumquc salutc animarumet heredem scu :in- aliquos exsolvisse dinoscuntur aut dinosccntur,so-
tocosforum ct parentum nostrorum.a domno soilis lutum et (luictnm iurc perpetuo ea libcrtatc,qua '.e-

Icrosolimitano "- palriarcha Wiilohno atque a Pe- nuisse dinoscimur,damus ac dobitc vicis rociproca-
tro.Sopuiehri Doniini priore, ac tocius ojusdem ca- lionc a totius '°' impodimcnto nos
calumnie "'''

pituli Iratrihup, Uoberti) scilicct archidiacono, An- defensurosex nunc ctdeinceps pollicemur.Ad huius
selmo preccn(ore,Godefrido thesaurario '", Wlgrino prelereacommutationis nostreliberum munusregia
preposito, Petro Bcrnardi, Girberto, Goisberto, libcralitate adicimus utThecuani habitatores,prout
Oberto, Robcrto, Petro hclemosinario '*', Pctro ca- in nostris consucvere tcmporibus, a Mortuo mari
nierario, Lambcrto, Aymerico "'', Petro, Giraldo, bitumen illud, quod vulgo dicilur (v///i)-((h.'!, libere
Anfcherico, Everardo "", Burchardo, Willelmo Po- colligant,el non minus sal de locis circumadiacen-
dionsi, Willelmo Beritcnsi cum reliquo conventu, autem huius sanclc commutationis
tibus tollant.Ut
ecclcsiam Beati Lazari in Bethania sitam tam ego donum ct pactum ratum et incon-
et constitutionis
quam prefata uxor mea "\Milesendis regina,mul- vulsum permaneat.presentem paginam de predicla-
lis prccibus impetratam obtinuimus,ut,sicut dictum rum rerum voritate ac communi ordinatione con-
religio [so^ "* conventui
est, per nos ccclesia illa
p scriptam, patriarehalis ac regii sigilli noslri appo-
monaehorum seu sanctimonialium devotius quam sitione munitam, ratam in perpetuum manere de-
anlca deserviret, ac pcrpetuo in fidelitate et obe- ccrnimus, et logitimorum virorum, quorum hic
dientia ecclesie Dominice Resurreccionis '" et lero- subscribuntur nomina, veridico testimonio robora-
solimitani '^° patriarohe ea libertate et obediencia '^', tam,ut in perpetuum inviolata pcrmaneat, conscr-
qua liberior ejusdcm ordinis ecclesia in lerosolimi- vanilam secuture posteritati relinquimus. Interfue-
tana '* diocesi fungitur, firmilor permanorot. Et runt siquidem his omnibus assensum dantes et
[ut] '^^ in eadem Sancti Lazari ccclesia quicumque tcstimonium prolaturi :

regularitcr introducendi sunt sacre religionis cul- Gaudentius "^^, Cesariensis archiepiscopus.
torcs corporali sustentatione non careant, lauda- Rogcrius, Ramensis episcopus. Anselmus,
mento dono domni Willelmi patriarche, Petrus
et sancte Belhleem episcopus. Reinerius "^'',
prior et predicti Sepulcri Domini canonici ac fratres Sebastenus episcopus. Bernardus, Sydonien-
iili ob vite necessaria tam ediflcia quam beneficia, sis episcopus. Robertus, Nazareth electus.
domus scilicet ad eandem ecclesiam pertinentes, Gaufridus, abbas Templi Doniini. Arnaudus
lam extra quam infra lerusalem '" sitas, villanos- '^*, prior Montis Syon. Willelmus, abbas
que ac Beduinos seu eiusdem pertinentie casalia Montis Thabor. Heyias "", abbas Palmarie.
Benehatie, Bcnehabeth, Ragabam, Romha '" C Herbertus, archidiaconus Tiberyadis ''".
Gi-
omnia hec cum adiacentiis suis '^''
soluta et quieta, raldus, prior Vallis losaphat. Philippus, Ce-
sicut antea ab ipsis libere sunt possessa.concedunt, saree decanus. Bernardus (et) Arnulphus '",

et ab ornni decimc redditione libera dimitenles '^'',

Bethleem canonici. Petrus, capellanus. Bar-
'^'
a tocius caiumniatoris iniuria se dcfensuros fore tholomeus, presbiter. .\melius et Henricus,
canonica pollicitatione promittunt quornm
'^^. Pro patriarche diaconi. Balduinus, patriarche
omnium commulalione pari voto communique con- cancellarius. Radulfus, Montis Syon canoni-
sensu ego Fulco, rex lerusalem "5", et ego Milesen cus. Petrus, Sebaste canonicus '"*.
Baldui-
dis regina, annuentc filio nostro Balduino, assen- nus, Sancti Georgii canonicus. Adam, Accon
tiente etiam snpranominato domno patriarchaAYil- canonicus. Saginus '"^, Tyriensis '"'
cano-
lelmo, assentientibus quoque et laudantibus eccle- nicus. Willelmus de Buris, Tyberiadis domi-
qui '*' Cesaree dominus, Guido,
siasticis, interfuerunt '*-, personis, lauda- nus. Galterius,
mento etiam et confirmatione baronum, gloriose Beriti dominus. Balduinus, Ramensis domi-
Dominice Passionis ac Resurrectionis ecclesie et ca- nus. Rohardus, lerusalem '''' vicecomes.
''*
nonicisin ef canonicam vitam professis seu profes- Reinerius Brusch. Barisanus. Vivianus,
suris,tamprescntibusquamfuturis,casalequoddam, r, Cayphas dominus, Rainerus '" Parvus. An-
nomine Thecue, cum omnibus pertinentiis suis, selmus de Bria. Robertus de Franc Loet ''''.
tam in terrisquam in villaniset Beduinis eorumque Philippus, fllius Guidonis de Milli. Ulricus,
heredibus, omnibus scilicet qui ab obsiditione '''' Neapolis vicecomes. Petrus de Podio Lau-
Antiochie usque hodie dominis ejusdem casalispro rentii. Rollandus Gunterius. Olivarus, frater

'*' B, Godefridi. '" B, Iherosolimilane. "^ B, thesaunirio. '" B, elemosinario. »" B, Aimerifo.
"* B, Eiirardo. "" Manque dans B. "* Restitutj dapres B. '" B, Resurreelionis, ''" B,
Iherosolimita-
ni. '»' B, ohedienti'1. '"- B, Iherosolimitana. "^^ Supplee d'apres B. '»• B, Iherusalem. '" B, Roma,
'=^ B,
suis adiacentiis. '" B, dimittentes. '"' B, calumpniatoris. '^' B, promittunt. "" B, Iherusalem.
'*' B,
que. ">- B.
interfuere. '^' B, obsidione. '" B, tocius. "^ B, calumpnie, "^^ B, Gaudeacius. "^" B,
'Rainerius '«* B, irnaldus. "^', B; Uelias. '!>
B, Tybcriadis. '' B, -/rnulfus. '•- Les
signaturos de ce
temoin et des (ieux suivants manquent dans B. '''^ B, Sifjinus. ''* B, Ttjrensis. ''' B, Iherusalem. '''^
B, Raineriu^. '• B, Rainerius. '"*
B, Loeth.
n?7 AD GODKFKIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO S.\GRO. 1128
cius.lohannes Dunda. Godefridu? de Bursi. \ licel ecclesiam bcate memorie Celestinus papa, pc-
''". Arnulfus dc Hames.
Galterius Maldunz tente el assentiente Guillelmo '", lerosoliraitano *"*

Barnardus '*" Vacers. Thebaldus '*' Nazare- patriarcha, et conccdentibus universis ecclesic Oo-
nus. Willelmus, nepos patriarche. Tebaldus minici Sepulcri canonicis, in abbalie titulum su-
'" de Hcrlebeckc. Sado, niarescalus "' Gi- blimavil, et nonminus prcdictam commutalioncm
raldus Passerels, Eustachius de Roitest. ratam et inviolatum mancre constiiuit, vidcliccl
'*'
De Icrusalcm : .\lardus, niilcs. Hildrcdus. quod canonici Dominici Sepulchri casalc quoddam,
Sigerius. Ilumberlus cum barba.Milo.cauie- Thecue nomine, cum omnibus pertinentiis suis,
rarius. Bakelarius '**.
tam in terris quam in villis "", el Beduinis corum-
De .\ccon '*' : Meinardus "" de Portu. Nico- quo heredibus, omnibus scilicel qui ab obsidione
'»*
laus Dorcz. Albricus. Aurentius. Rotlan- .\ntiochic usque hodie doniinis eisdcm casalis pro
dus '** Luecnsis. ipsius pcrtinontiis ct adiacentibus pascuis rcdditus
De peregrinis aulcm Ivo de Nigella. Arnulfus,
: aliquos exsolvisse dinoscuntur aut dinoscenlur,
Teruanensis advocatus. Ingelramus de Bova. solutum et quietum iurc porpetuo ea libertatc, qua
Richardus de Ilerccurch. .\nskorius "" de patcr meus habuisse dinoscitur, ex dono raeo et
Encre, el quamplures.
alii tj concessione inea possideant. Et illud cis a tocius
Si quis igitur,tam lirmam huius rei insrriptionom calumnie -"- impcdimento me dcfensurum ex nunc
sciens, contra oam ausu tcme (ra) rio venire aut in deinceps polliccor, coucedens ut ^T; hecuani ha-
et
aliquo infirmare presumpserit,sicut nostre institu- bitatores a Mortuo mari bitumen illud, quod vulgo
tionis ct communis dccreli transgressor nostrc ma- dicilur catnw, libere colligant, et non minus sal dc
ledictionis et anima (d) versionissententia feriatur, lociscircuniadiacentibustollant.Obquorunioranium
et clcrno anathemate pcrcussus, si non rcsipucrit, coramutationem, laudamonto et dono doinni Guil-
ex prescriptarum indicio personarum inextingui- lelini '"', lerusalem ""' patriarche, Pctrus prior ct

bilibus gehenne ignibus tradatur, sine retractatione predicti SepulcriDomini canoniciac Iratres Matildi
perpctuo puniendus. Amen. abbatissc et sanclimonialibus in prefala ecclesia
Data lerosolimis, nonis februarii, per manum rogulariter statulis sive substituendis ad vite lera-
anno dominice incarnatio-
Helis, regis cancellarii, poralis sustentationem lam edilicia quani benoficia
nis .Mcxxxvm, indictione prima '" et domos ad eandem ccclosiam pertinentcs, tam

XXXIV '". extra quam infra Icrusalem '"^ silas,villanosque ac

PniVILEGIU.M BiLDUlXI, REGIS L.VTIXORUM QU.ARTI, AD

Beduinos seueiusdempertinentiecasalia, Denehatie,
avNO.NlCOS DE COXCESSIO.NE C.\SALIS QUOD VOC.VTUR Benehabeth; Ragabam, Romah, omnia hec cum
THECUE. C suis adiacentiis soluta et quieta, sicut antea ab
In nomine sancte et individue Trinitalis Patris et ipsis libere sunt possessa, concedunt, ct ab omni
Filii et Spiritus Sancti, amen. dccime redditione libera dimittentes, a tocius ca-
Que pro bono pacis facta vel pia fuerunt "" in- lumniatoris -"' iniuria se defensuros fore canonica
tentione statuta,a cunrtis, maxime autem a regia pollicitatione proraittunt. Ut autem buius sanctc
magnificentia, cura orani sunt soilicitudine obsor- conimutationis et constitutionis mea concessio rata
vanda, ne aut mutatiouc tomporum a scquentis po- ol iuconvulsa pernianeul, prescntcm paginam dc
steritatis mcmoria deloantur, aut perversorura ho- prcdictarum reruin ordinatione conscriptam, sigilli

minum sinistra perturbatione aliquibus dissensio- mei appositione munitam.ratam in pcrpetuum ma-
num scrupulis postmodum pervertantur. Proinde nere decerno, et legitiraorum virorum,quorura hic
ego Balduinus, Dei gratia sancte lerusalem '" rex subscribuntur noraina, voridico tcstimonio robora-
Latinorum quartus, nostre et ecclesiarum paci in lam conservandara secuture posteritati relinquo-
postorum providons, illam, quara pater mcus Kul- Iluius rei ergo testcs sunt"'
cho ''''
pie raemorie, illustris rex lerusalom '•'''
La- Guillelinus, lerusalem "" patriarcha,et qui se-
tinorum tercius, et mater mea Milesendis "'' regina quuntur -•"
Balduinus, archiepiscopus Cesa-
:

pro sua predecessoruruque suorum salute cum ca- j)

riensis.Robertus, archiopiscopus Nazarc-
nonicis Doniini Scpulcri '*' de lemporalibus be- nus*'". Helias, episcopus Tyberiadensis. Ro-
noliciis ad ecclesiam Sancti Lazari, quc in Uetha- gerius,Ramalhens;s episcopus.Rcinerius '"',
commulationem
nia sita est, pertincntibus fecerc, Sebastensis episcopus.
collaudo,et per presentcm paginam confirmans, in Gaufridus, abbas Templi Domini. Sehebran-
perpetuura illibatam custodiri deccrno.Quam vide- dus,abbas Sancte Marie Latine. Petrus, Do-

•• B, Malduii: ""> B, Bcrnardus, "" B, Tibaldus. '»'

B, Tihnldu.t. "" B, maresrakuji. '" B, Ihcrusa-
lem. "" B, llacliclarius. '"^
B, .4clwn. '" B, Maimirdus. '«"
B. I\'icliolau.<i. "» B, liollandus. ''•«
B,
Anschcrius. "" Cette derniere phraso manquo dans B. '" A, f" 33, r"; B, f" 4C, v». "" B, fucrinl. '"
B, Ihcrusalcm. "= B, Fulco. "" \i, IhcruMilcm. "" H, MihXscndis. '"» li, Sepulcri Domini. "» B, Willcl-
mo. -'"> B, llierosolimituno. "" La lcQon de B, qui ilnnnc vilhmis, mc parait mcillouro. "" B, calumi)-
'<" B, Willclmi. ">' B, Ihcrusalem. *"' "'« H, calumpiiiatoris. ''"
nic. B, Ihcrusulcm. B, IIuiiis eryo rci
suntustcs. ^
b, Iherusalem. "^' ]i, secuntur. "" B, .\auirctli. "' B, liaincrius.

I
 1139 tARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1130

minifi Scpulni prioi-. Hcnricus, Montis Oli- A siam sancti Sepulcri, oblacio illa iioii erit corum.
veti prior. Raimundus, llospitalis magistcr. Doditaiilem adhuc eis ccclesia[mj Suiicti I'flri ma-
Pctrus Quillelnii. Stcphanus de Capclla. jorem, quc cst apud "^ loppem, cum cimitcrio *-^
Guillelmus Fauco. Gaufridus ct Kulchcrius, ccclesie pertincnli, ci cum oranibus consuetudini-
ambo -" fratrcs Templi Salomonici. Gode- bus, quc ccclesic melropolitanc congruunt. Con-
fridus, thesaurarius pcclcsic Srpulcri Do- cessit eis insupcr digtiiltitem hanc, quc satis eccle-
mini. Guillelmus, prepositus. 1'elrus Ber- sie Saneli Sopulcri prcrogativa competit, quod si
nardi. Pctrus Barchinoncnsis. Nicholaus. in ecclesiis Ihcrosoliniilani rcgni pcrsona erit mu-
Lamberlus Grossus. fiertrandus de Podio. tanda, consilio eorum el eleclione perficietur, ubi
Magister Beda. Obcrfus, Gamaliel. Giraldus necossitas postulabit. Ilcc predicta sic co[njStituit,
Bastardus. Moises *'^. Bonofatius -'*. Eurar- ct istud inde privilegiuni sigillo regio signans,
dus. Robertus .\cconcnsis "^. Guillolmus Be- predicto rego laudante et concodcnte, confirmavit,
rithensis. Guillelmus .Xnglicus. salva dignilale sua ponlincali et revercnlia. Gratia
Dc baronibus Balianus. Rcinerius Ramathen-
: et pa.xa Deo Patre el Domino nostro Ihesu Christo
sis. loscelinus de Cortenai. Galterius Beri- omnibus hec huius sancte Ecclesie iura tenentibus--'
thensis. lloardus *", viceco mes. Sado, ma- t. canonicis cidem servitoribus, amen! Siquisautem.
Bernardus Vaciicrius. Gaufridus
roscalcns. sive la ccclesiasuco sive in soculari ordine positus,
.\cus. Tosctus. Imbcrtus de Bar. contra hcc pii patris statuta aliquid agere presum-
Facta est hec carta anno ab incarnationc Domini pserit, vel de constituta eorum prebonda aliquid
MCXLiv, indictione vn. diminuerit, in die indicii tremendo eam, que sacri-
legiis *-* debetur, penam merito meluat. Placuit
X.XXV.
autem patriarche bcnignitati in eadem ecclesia,
PRIVILEGIUM ALF.XANDRI PAPE DE CO.Nl-mM.VTlO.NE POS-
SESSIONUM ET UBEIiTATE ECCLESIE S.VNCTI SEPULCRI. cantorem et
ut decet, perlicere pcrsonas, videlicet
primicherium, hoo est maf^istrum scolasticum,
{Vidc in Ale.randro III, ad an. 1181).
atque thesaurarium, sacristitem quoque; prebens
XXXVI s'-.
cantori ullra prebendam solitam tantumdem, hoc
DE CO.MPOSITIONE PREBEND.VRU.M ECCLESIE est CL bizancios, scolastico
-'*.
similiter, thesaurario
IERUS.\LE.M
quoque, sacristiti autem c tantummodo. Placuit
In nomine sanctc et individue Trinitaiis.
quoque regi Balduino darc succentori cl bizancios
Anno ab inearnatione Ihesu Christi, filii Dei sum elernaliior de propriis redditibus suis. Patriarcha
[mji, Mcui, indictione xi, in Iherusalem domno Dei
autem
daturum subdecano cl bizancios. statuit se
gratia Ebreraaro patriarchalem obtinente ^^'^ se- c
post obitura tamen domni Arnulphi ^^= archidia-
dem, Balduino vero rege inclito et Christianissimo coni; ipse vero Arnulfus eidem subdecano c bizan-
regnum Babilonie atque Asie disponente, placuit cios, quaradiu vixerit, prebebit.
patriarche predicto canonicorum Sancti Sepulchri
prebendas sicordinare et secundum ritum anterio- XXXVII.
rem reforraare,ut singulis annis unicuique cl bisan- PRIVILEGIUM CALIXTI PAPE.
cios ^-" eterno iure preberet, donec [de] 221 poss- {Vide in Culixlo II ad an. 1124.)
[ess]ionibus ecclesie quandoque prebendas easdem XXXVIII.
eis perficeret secundum gratuitam voluntatem eo- EJUSDE.M, DE ECCLESIA SANCTl SALV.\T0RIS DE RUBO.
rum. Placuit insuper paternitatis sue bonignitati {Vidc ihid.)
in ipsa Sancti Sepulchri ecclesia duo altaria cisdem
XXXIX.
fratribus eternaliter dare, illud videlicet, cui deser-
PRIVILEGIUM INNOCENTII DE CONFIRMATIONE ECCLESIE
viunt in choro ipsi canonici, principale, cathedra B.\RULI ET BRU.NDISII ET QUARU.MDAM ALI.VRUM.
patriarchali addita, que est pone idem altare; alte- [Vide in Innocentio \l ad an. 1143.)
rum vero,quod [est] '-* ad capnt-" Sepulchri, par-
XL.
rochiale, exceptis ornamentis ecclesiasticis, si su_
I
PRIVILFGIUM CELESTINI PAPE DE DONO ECCLESIE, QUE
perposita fuerint altaribus ipsis, quo ecclesie rema-
EST IN URBE ROMA.
.Tebunt. Nec non ea cuncta, que ad manum sive ad
(Vidc in Cwlcstino II ad an. 1144.)
pedem eius, ubicumque missam celebraverit, offe-
renlur, aut sive |ipse] '** patriarcha sive episcopus XLI -'3».

quilibet ad principale altare cantavorit, ipsam obla- DE DECI.MIS CASALIS SANCTI EGIDII.

tionem canonicis prebuit; si vero in principalibus Willclraus, Dei gratia sancte Iherusalem patriar-
patriarcha missam cantaverit ecclesiis extra eccle- cha dilectis in Doraino filiis Pontio -^', ecclesie

515 Manque dans B.

'-^^
'&, Moyses. ^''' U, Bonefacius. "'- B, Achonensis. '-'^B, Rochardus. "'A, f°35,
r"; B, 21, r".
f" '" Dans B, la rubrique est ainsi congue : De prebcndis quas domus Ehremarus patriarcha
constititU cunonicis secularihus. -"> '--
B, oplinente. ^-" B, hisantios. '-' Supplee d'apres B. Supplee
d'apres B. -" B, capud. --' Supplee
d'apres B. 22» 13^ a^y^. 520 jj^ cimettcrio. --' B, tuentihus. --» B,
sacrilegis. ^^^ ^, Arnulfi. ^30 a, f" 38 r" ; B f"
27, v°. ^^^ ^, Poncio.

Pairol. CLY. 36
 :

1131 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. - MONU.M. DE BELLO SAGRO. 1132

Sancti Salvatoris,quc est in monte Thabor, abbati, A XLII «».

et monachis in ea communcm vitam professis ac COXSTITUTIO UT CANONICI INSIMUL COMEDERENT.

profcssuris in perpetuuni. Tradite nobis officium Gibelinus -'', Iherosolimitanus "" ecclesie servus,
exigit (lignitatis ut ecclesiis nobis commissis paterna domino cl fratri karissimo Balduino, Iberusalem
soUicitudine provideamus, et, si quid controversie rcgi glorioso, in Domino Ihcsu salutcm tociusquo
in eis ortum fuerit, removerc ac unitatem spiritus fraternitatis dilectionem. Providente Dei clcmcn-
[interjeasdemmodisomnibusreformarestudoamus. tia vcstreque nobilitatis postulante bcnevolentia *",
llis itaquc invigilantes atenlius "-, controversium quam milii indcsinenter ostendistis, in his extra-
de dicimis casalis Sancti Egidii, inter ccclesiam Se- ncis rcgionibus rcniansi. Instante vero arliculo

pulcri Domini et vestram diu babitam, communi mortis, vobis loqui, sicut sunimo amico meo, et
fratrum et coepiscorum noslrorum consilio ac di- filio meo Arnulfo archidiacono plurimum deside-

lecti filii nostri Pelri, Dominici Sepulcri prioris, to- ravi quod quia faccre non potui, pro tanta libe-
;

ciusque capituli nostri asscnsu sedavimus. Nam ut r[ali]late -*- veslra niibi imponsa gratias vobis mul-

inter casdcm ccclcsias pax elcrna conservetur"', timodas refero, corpusque et animam vcstram in

ecclesiam prcfali cusalis Sancti Egidii cum oblatio- manus summi Conditoris commendo; ct quoniam
nibus suis et suarum duorumque casalium, Turba- j.
Dei misericordia ecclesie sue sui sanguinis effusio-
saim videlicet ct Dere, decimarum mcdietate vobis ne rcsperse et suo glorioso Sapulcro insignite dc-
concedimus, ac ut trium vinearum
libere et absolute fensorem et proteclorein vos ordinavit, summopere
vestrarum, quas nunc babctis, decima similitcr, procor bcnignitatem vestram ut ipsam protegatisct
omni inquielatione sopita, iuri vcstro rcmancat adi- viriliter defondatis. Canonicis aulem eiusdem Dumi-

cimus; aliam vero decimarum partem ecclesie Do- nici Sepulcri, filiis nostris et confratribus vestris,

minici Sepulcri canonicis reservamus. Ex his qui- in ultimis positus, voluntatcm meam sic
omnem
dem que cx nostra concessione possidetis, eccle- plenissimc aperui, ut eis per obedientiam firmiter
siam et clericos in ea Domino famulantes procurare precipirom -" iiuatinus insimul comedercnt secun-
debetis. Si quc etiam, undc dccinia reJdi iiebu"rit, dum bonaium ccclosiarum, spctialius-" Lugdu-
postmodum acquirere potcritis, decimc mcdiolalcm nensis vol Rcmonsis, consuctudinem et hoc pro
;

ccclesie Sancti -^' Sepulcri Domini persolvctis. Scd testamonto contestans ei[s] mandavi, pro quo vos
cl ne hec a mcmoria future deleantur posteritatis, bumiliter postulo ut hoc ipsum conflrmetis, et, ul

cereum unius rotule in festivitate Iberusalem an- plcnius pcrficiatur, sicut bonus cooperator cos adiu-
nuatim prefati Dominici Sepulcri ecclesic horum vare studeatis. Proinde de his omnibus et de aliis

dabitis in recognitione. Uthec vobis, filii in Christo que pro rcmedio anime mce sub tcstamento fieri

karissimi, firma et illibata in pcrpetuum conser- C ordinavi et confirmavi, rogo et precipio vobis ut vos
ventur, per preseutem paginam, sigilli nostri appo- sic confirmetis et adiutor existatis.
munitam, confirmarc decernimus. Ilii quo-
sitione XLIII "=.
que, quorum subscribuntur nomina, huic nostre PRIVILEGR-.M DE QUODAM CASALI, QUOD DICITUn CAFER-
concessioni interfuorunt, ct suum cum consilio lau- MELrCH, SITO IN TERRIToniO NEAPOLIS *"•.
damentum unanimitcr attribucrunt, seilicct Iii nomine sancte et individiio Tiinitalis Palris
Balduinus, Cesariensis archiopiscopus. Robcr- et Filii et Spiritus Sancti, amon.
tus, Nazarcth, archiepiscopus. Rogerius, Ra- Ego Balduinus, Dei gratia rex Ihorusalom Lati-
methensis episcopus. Anselmus, Betbleem norum secundus, digne ralus maculas lidelium ani-
episcopus. Rainerius, Sebastcnsis episcopus. marum orationum devotionc el elcmosinarum lar-
Heylas -^^ Tiberiadensis "'^ episcopus. Gau- gitionc posse aboleri, pro aniina predoccssoris moi
fridus, abbasTempli Domini.IIonricus, prior bonc momoric, regis Balduini, et regine uxoris mcc
Montis Olivcti. Letardus, prior Nazarcth. parontumque meorum donaveram sancle ecclesie
Willelmus, Dominici Sepulcri prepositus. Sancli '*' Sepulcri et Willelmo priori ceterisque ca-
Sed et ccteri canonici nostri, (|ui subscribuntur, nonicis inibi rogulari tramitc Dco niilitantibus, tam
huic rei asscnsum prebuerunt :
q fuliiris qtmm presontibus, rasale quoddam in terri-

Gcdefridus, thesaurarius. Bcrtrandus de Podio. torio Neapolis, nomine Cuformelech, cum [omni-
-'* pertinontiis suis, exceptis
Nicholaus. Gamaliel. Robertus, cellararius, bus] terris et illis

omnes alii.
ct eiusdem casalis villanis, quos Romanus do Podio
Facta autem cst "" prcscns inscriplio anno incar- transmutavorat ad casale Betheflori ; ila quidom do-
nationis dominicc mcxlv, indiclione viii. navoram, sicut ipsi cunonici in alio privilcgio moo
Data Iherosoliniis, pcr manum Ernesii cancella- regali sigilb) consignato tonent scriptum, qnatinus
rii, XIX kulcndas scptembris. orclesia Sanctissimi Sepulchri et predicti canonici

"* B, atlcncius. '^' conservetur cterna. "' Manquo duns B. *^"'

B, Uelias. ''* B, Tyhcriadensis.
*" B, cst aulcm. ^' A, f" 39, r°; B, f° 28, v°. "' Los doux manuscrils s'accordcnt h donner Wiltclmus:
c'est une erreur (jvidonte, que les indications historiquos fouruies par le document nn^me permcltent dc
rectifior. -*" B, IherosoUmilane. *" B hcnirolcntin. " RcsliliKi d'apr(^'s B. '" B, percipcrem. B.
specialius. -''•
A, 1° 30, v°; B, P 33, v". *"' Cctto rubriquc osl ainsi "conguc dans B; Miud pririlcgium

Ualduini, regis secumH, deeodem. '*" B, Dominici. "* SuppliJo d'»pr6s B.

1133 GARTULAIHE DU SAINT SEPULGllE. Ii:i4

ipsumcasalehabcantpossideanlqiu^ pi-rpptiiojiiro'''" A impugniiro uiit cassarc lcniptavoi'il,aDeo, nisi resi-

sine omiii calumpnia li(M'eiliim mooi-uin ol successo- puerit.anathomatissonlontiaporcussus, noslr/rcgi:)
runi vcl quiirumliliotlioniinnin, Ipsi autom canonici meo dono
potostatl rcussiibiaeeat, nichilominiis boc
ob istius casalis donum c.c. bizancios,quos liabobant firmo semperconsistonte.Adhuius itaquc
et stabili

in reclditu Neapolis, mihi quiotos clamaverunt.Scd mei doni corroborationem Pagano, meo cancella-
postea amicicia "' ot rogatu eorumdem canonico- rio, scribi ct plumbeo regali sigillo confirmari pre-
rum, eosdem rusticos, quos prius exccptavoram, copi, prosoiite domno Stophano, vonorabili Iheroso-
cum omni prot;onie sua ct bcrodibus suis Sanclis- limorum palriarcha.ct coram aliis tostibus,(iuorum
simo Scpulcro atiiue Petro, cjusdem priori, cotoris- nomina subscripta leguntur :

que car.oniciscum supradicio casaliotcunctis cum'^' Milisonda "". lilia rcgis, hoc laudat et consen-

pertincntiis suis in presonlia comitis Andogavensis til. Willelmus, Nazarcnus arcbiepiscopus.

atquc Milisscndo filie ince, liisdcm approbantibuset Balduiiuis,Sebastinusepiscopus.Ansellus^^',
assentientibus, donavi etconcossi. Si ([uis vero, no- Bothlocmita opiscopus. (ielduinus, Vallis
quitiecommotusslimulis.teaorarioausu hoc racum losaphatabbas, Arnaldiis, priorMontis Syon.
logale donum ullo modo impugnareaut cassaretcin- lohannes, camerarius. Bernardus Vaccarius.
ptaverit, a Deo, nisi resipuerit,anathemalis senlen- rj Hugo, loppensis dominus. Ansellus de Bria.
tia pcrcussus, nostre regie potestati reus subiaceat, Henfrcdiis de Torone. Gualterius, Cesarce
nihilominus hoe meo dono (irmo et stabili semper dominus, Guitterius, sorori[u]s -'''*
regis.
consistente. Ilanc itaque mei doni corroborationem Roardus. Sado, marescalcus. Puganus, pin-
etsupradictorumrusticorumaugmentationom.\mo- ccrna. Romanus de Podio. Goffridus Tortus.
lino, meo cancollario, scribcre et plumbeoregalisi- Balduinus Sancti Abrahe. Hulricus, Niapo-
gillo confirmareprecepi,presente domino Willelmo, lis -'" vicecomes, et plures alii.

Iherosolimorum patriarcha venerabili, et coram Factum est et datum in palatio -"- regis apud
aliis testibus, quorom nomina subscripla legunfur: Achon -^^, anno dominice incarnationis mcxxviii,
Petrus, capellanusmeus. Radullus, camerarius indictione iv, mense marcio,
meus. Martinus de Nazarelh. Anscatinus, XLV "^
vicecomes Iherusalem. Olricus, vicecomes PRIVILEGIUM DALDUIM REGIS SECUNDI DE ABSOLUTIONE
Neapolim, et alii quamplures. CO.NSUETUDINIS PORTE IHERUS.VLE.M.
XLIV '-''-. In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et

ITEM D.VLDUINI REGIS SECUNDI "'' DE DONO CATALIS Filii et Spiritus Sancti.
CAFER.MELICH. Ego Balduinus, secundus Dei gratia rex Iherusa-
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et L lem, condcscendens precibus patris nostri domni
Filii et Spiritus Sancti, amen '". Guarmundi patriarche, cleri quoque ac capituli -^"

Ego Balduinus, Dei gratia rex Iherusalem Latino- sancte civitatis Iherusalem, eonsuetudinem, que
rumsecundus, digneratusmaculas lidelium anima- actenus exigebatur et dabatur in porta ab his qui
rum orationum devotione et elemosinarum largi- frumentum et ordeum et lugumina ^*''
inferebant,
tione posse aboleri, pro anima predcssoris mei amodoetdeinccps,assentientibusoptimatibus meis,
bone meinorie, regis Balduini, et regine usoris-" remitto tam proremedloanime domni[Balduinij-'^%
mee parentumque meorum dono sancte ecclesieDo- predecessoris mei, gloriori regis, quam pro mea
minici Sepulcri et Willelmo priori ceterisque cano- successorumque meorum ineolumitate et salute,
nicis inibi regulari tramite Deo militantibus, lam Consaetudo etenim illa duravalde et dampnosatam
presentibus quam futuris,casale quoddam in terri- peregrinis Sepulcrum Domini invisentibus quam
torio Neapolis, nomine Garermelieh -^*^, cum omiii-
ejusdem sancte civitatis habitatoribus videbatur.
bus terris, villanis et pertinentiis suis, exceptis illis Absolvo itaque ab omni exactione omnes qui
ejusdem casalis villanis, quos Romanus de Podio [per] "' portas Iherusalem frumentum aut ordeum,
transmutaverat ad casale Betheflori "". Itaquidem fabas, lenticulas et cicer inferre voluerint ; ha-
dono ut ecclesia sanctissimi Doniinici Scpulcri et J)
beantque liberam facultatem ingrediendi [et egre-
predicti canonici ipsum casale habeant et possideant diendi] -^" atqne vendendi ubi et quibus volucrint
iure perpetuo sine omni calumpnia hcredum meo- absque molestia tam Sarraceni quam Christiani.
rum et successorum vel quorumlibethominum.Ipsi Obsecro igitur etcontestor ne quis successorum aut
vero canonici ob istius casalis donum cc bizancios, heredum mcorum hunc constitutionis mee tenorem
quos habebant in reddituNeapolis,mihiquietos cla- alique modo violare autimmutare presumat, dom-
maverunt. Si quisvero, nequilie commotus stimulis, numque patriardham [et] totum clerum Iherosoli-
temerario ansu hoc meum legale donum ullo modo mitanum deprecor ut sentenciam -'" excommunica-

'" B,
et possidcaiil iurc perpcliio. -°'> B, amicitia. *^' B, cum cunctis.
-''-
A, f° 40, r° B, {<> 38, r". ;

'°'Cette premiere rubrique manque dans A. -" Manque dans B. "^ B, u.voris. ^^ B, Cafermelic. B, -'>''

lictelxori.
^'"^
B, Mili.ssemla '^' B, Ansclmus. -'"> Cette restilution est autorisije par B. -^' B, Neapolis.
-^^ B, palacium. "' B, aput .Acchon. '"^^ k, i"
41, r» B, f 35, v". -'^ B, popoli. -^^ B, lecjuminu. ^^' Supplee
;

d'apre3 B. •*' Supplee d'apres B. -'' Supplees d'apres B. -'•'' B, sententiam.

1135 AD GODEFRIDUM API'END. Il.-MONUM. DE BELLO SACRO i136

tionis promulgare non differant in quamcumque A pannis incisisetconsuetis*" ad induen-

attulerint,

personam, si forte, instigante avaricia aut falicnlc dum. Nec etiam dc omnibus aliis rcbus, quas sccum
diabolo, hoc violare temptaverit. Remito -•' quoque apportaverint, quicquam tribuent usquead valorem
mercedcm modii consueludinariam. XL bizanciorum quod vero huic precio xt bizan-
;

Factumesthocannodominice incarnationis mcxx, ciorum supcrcrit in rcbus peregrinorem, et pote-

indictione xiii,ct confirmatum in ecclesiaDominici runt supcrerit in rebus pere^rinoriim, et pote-
Sepulcri testimonio idoneorum virorum, quorum runt ipsi pcrcgrini lidem astringere custodibuspor-
subscripta sunt nomina : tus quia ad propriiim usum illud, quidqiiid"" eril,
Ego Guarmundus, Dei gratia palriarcha Iherusa- reservabunt, quieti erunt ; si autem illud idem quod
-"-
lem, subscripsi et secundura petitionem domni supcrerit neccssitas vcndere cogerit, de vendito
Baldu.ni regis huius donationis violatores cxcom- quod consuetudo ct instum est in portu per^olvenl.
municavi. XLVII.
Signum Ebremari, Cesariensis archiepiscopi. PBIVILEGIUM IXNOCENTII PAPE.
Signum Anschetini, Bethleemitani episcopi. (Vide in Iniiocaitio II ad au. 1143.)

SignumBernardi.Nazareniepiscopi.l^Signum] XLVIII »»3.

DE "" RE.MISSIO.XE CALUMP.NIE, QtlA.M nEGINA MILE-
Rogerii, Ramathensis cpiscopi. [Signum] Gel-
I Sr.NDlS FACIEBAT SLPEH VILLA.MS DE BETSUEIE ET
duiiii, Vallis losuiihal abbatis. JSignunij Ri- SUPEP. SIRIANIS DE CALANDRU ET DE RAMETHIS *"
cardi, Latinensis abbatis. [Signum] Gerardi, ET SUPER VINEA '*' DOMINE GEI.TIDIS.
Sancti Sepulcri prioris. [Signnm; Achardi, In nomine sancte et individueTriniialis Patris et
Dominici Templi prioris. [Signum] Arnaldi, Filii ot Spiritus Sancti, amen.
prioris Monlis Syon
-"''.
[Signum] Laurentii, norma tcmporibus
Imitan<la antiquc instilutionis
Montis Oliveli prioris. [Sigium] Pctri liar- quondain transartis non negligenter obtinuit.et ve-
chinonensis. LSignum] Paguni, caneellarii. tusta sanctorum tradiciopatrum nichilominuscon-
[Signum] Brandonis. [Signum] IlugonisCau- venientcr obscrvavit, sed et observandum exemplis
lis, constabularii. [Sigcumj Willelmi de suis ad nos usqiio succedentibus salubriter transmi-
Tiberiade [Signum] Eustachii Granarii.
•'^*.
sit ut, quociens "' cuiuslibet rei gcste series con-
[Signum] Herberti Piselli. [Signum] Radulfi texitur, ne temporum annorumve laben-
spatiis '*'

de Fontanellis. Signum]Guidonis deMiliaco. tibus curriculisparitera memoria hominum labere-

[Signum] Baliani.[Signum Roniani dePodio. lur, ad sui noliciam ccrciorem "' suiijue cfficatiem
[Signum] Amalrici de Frandrello. [Signuni] firmiorcm litorarumacipibuspaginisquc conservan-
Balduini de Sancto Abraham. [Signum] Ma- dum traderetur mcmorialibus. Eorum "" igitur
nassesdeCaypha.[Signum]Roardi. [Signum] C omnium vestigiis nos peromniainherere cupientes,
Anschetinij vicecomitis. [Signumj Pagani, ego Milesendis -", divina largienteclementia Ihero-
pincerne. [Signum] lohannis, camerarii. solimorum regina, omnibus hominibus.tampresen-
[Signum]Rainaldi de Pont. [Signum]Goifridi tibus quara eorum postcris, ratum rcrtumque fieri
Acus. [Signum] Porcelli. [Signum] Bertini. voloquod illam calumpniam, quara ecclesie Sancti '"
[Signa] Bachelerii ct Willelmi Strabonum. Sepuleri ejusdcmque loci canonicis, quorumdam
Ego Balduinus, Dei gratia secundus Latinorum suggestione, super villanis de Bethsurie, videlicet
rex Iherosolimitanus, subscripsi et sigilli mei im- Selmcn filio Maadi,Hapderahmen-",Selim, Hascm,
pressione signavi, anno regni raei tercio. Nase, Mclpedem"'. Seleemen Sade. Brahin, Kan-
XLVI 5-5. net, Naser, -", Ariz, Mahmut, Zafcr, Demsis "*,

PRIV1LEG1U.M -^* DALDUINI REGIS SECUNDI DE CONSUE- Resselm, Tameh, Rosee, Sahe, Salem filio Sade,
TUDIXE ACCONENSIS *"' PORTUS. et reliquis omnibus terraque ejusdem casalisfece-

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. ram,assensu et concessione filiorum moorum.regis

Ego Balduinus, Dci gratia rcx Iherusalem '"* scilicet Balduiiii ct .Mmarici, loppensium comitis,
Latinorum secundus, qiioniam inporluAchon que- etiam concilio ''''el laudamento bonorum virorum,
dam prave consueludines adolevcrant, que peregri- p liberoetquictedimitto;itascilicetutcanoniciabsque
nos permultum gravabant, rogatu et araonitu "' omni conlradictione seu reclnmatione mea vel ali-
domini S[tephani], venerabilis] Iherosolimorum cujus hercdum meorum prcdiclos villanos, super
palriarche, stalui proanima predecossoris mei bone quibuscalumpniaagitatafuerat,cumeorumomnium
mcmoric, regis -"• Balduini, et regine uxoris mce posteritatibus et prenominatam terram donatione
quatinus peregrini, undecumque vonienles, nullam et concessione nostra libere ct quiete in perpetuura
dationem census dent in portu de omnibus, quos habcant, teneant ct possideant, sicut a terapore
5^' B, RemiUn. »''
B, petirionem. »"'
Monlis Sijon prioria. '"»
B, Tyheriude. A, K, r '" f" ,

B, l» 37, V». »"" Dans B ce mot est remplace par Itcm. '•' B, .irhonensi.f. '" B, Iherusalcm, '' B, am-
monitu. ""> B, reyis Imne mcmorie. '"' B, con.^iutis. '" B, quicquid. "^ A, f» 4.3, i'» B, 1'' 44, v".
'» ;

Dans B la rubrique commence par ces mots Jtem Ncliscndis reijinc de... -*' B, liametis. "" B, vi-
:

neuin. '"" quoticns. 's' B, .'i;)a<;(i.'i. «*« B, ccrtiorem. '™ B, Ilorum. '" B, ilclmendis. "' B, Dominici.
"^ B, Htibdeialimcii -" B, Mckedem. "= B, Nasser. '"^ Dans le dipl. 53, ces deux noms paraissent n"en
.

former qu'un scul. '" B, coiisilio etiam.

1137 nAHTULAIllE DU SAINT SEPULGRE. 1138

illustrissinii dacis Godofridi -'"'

liberius ei quietius A Mczera, cum omnibus perlinentiis snis pro duobus
lialiuissp, tcnuissc el posscdisse noscuntur. Iluic alii Sancti Sepulcri casalibus, Cafermelich ct An-
donutioni cl concessioni Surianos de Caliindria '", quina, simililcr cum pertirwntiis suis. Quam com-
Gosmas, Soimaliian '""', Samucl, Ihanna, Mclcrrog, mutatiouem liabinus a quo idem lohanncs feodum
Gerges, pro quibus stationem, que quondam Wil- tcnebat suum '", concessit et in noslra approbavit
lelmi Uastardi fucrat, et partes quas habebant in prescntia; Pctrosus quoque, cognatus eiusdem,
duabus mcnsis nummuIariorum,nobis ad pcrficien- ipsam concessit factam commutationem; Bruna
dam ruam novam -^' in Ibcrusalcm de suo couces- quoqup, uxor lohannis, ac filii eius, Thomas et
scrunt, ct Surianos de Ramclhes, scilicot Bollerag', Eustachius, herodesque sui coram nobisct homini-
lacob, IJrahim, Ysaac, supor (luibus eisdem cano- bus nnstris factc assensere commutationi tali vide- ;

nicis quandoquc calumpniam movimus, ea vineam licct conditione ut,si qua in postcrum super prefata

iHam,quam domina Geltidis,uxcr domini Rohardi, casalium commutatione quorumlibet orirctur ca-
de hoc seculo migratura pro saluto anime sue eisdem lumpnia, ipse lohannes, commutationis actor, et
canonicis dcdit,adJicientos adiungimus,et, ut om- hercdcs ejus ac illi.ad quos hcreditas ipsius trans-
nes predictos Surianos cum omnibus de eorum ierit post ipsnm, ecclesie Sancti Sepulcri obligati

progenie sequatibus '"- et prefatam vineam juxta n perpetuo tenerentur ut,quidquid""dampni propter
forraamsupradictorumperhenniterhabeant,teneant motam calumpniameisdemcanoniciscontigcrit,sub
possidcant, conlirmamus. Ut hec igitur omnia que estimatione bonorum virorum ecclesicet conventui
preuotavimus, eo ordine quo proposuimus, remota ab ipso lohanne et heredibus suis in integrum re-
omnium personarum, tam sccularium quam eccle- stauretur. Verum quoniam in tempore domni Ful-
siasticarum, inquietacione ™, interpcl atione,cavil- conis regis propter quasdam emergcntes ex parte
latione, ecclesie Dominioi Sepulcri flxa, firma et lohamis controvcrslas commutatio pretaxata,prout
inconvulsa permaneant, placuit nobis eidem ™* ec- predicte Dominici Sepulcri ecclesie placuit,debitum
clesie canonicis praesentis paginule cirographum ™' ac pacificum finem sortiri non potuit,ego,que modo
scribere,et,ut do cetero tocius calumpnie auferatur rem et negocium ex onini parte positum in pace
occasio,ipsum cyrographum nostrorum appositione conspicio, que etiam commutationi factc interfui,et
sigillorum roborare.Hujus rei testcs habentur,quo- postmodum ab illis, de quibus supradixi.commu-
rum nomina subscripta videntur : talioncm concessam et conlaudatam audivi, eam
Rohardus scilicet et nepos ejus, Radulphus, firmam et ratam teneo et vivaciter affirmo, ac pro
Johannes de Valentienes ""^. Babinus. Fulco. anima supranominati mariti mei ac mea filiorumque
Salem. Bencelinus. Thosetus '"", qui omnes meorum salute, qui commutationem viderunt et
considerande terre, de qua calumpnia fuerat, C concesscrunt,ne aliquando temeritatc alicuius com-
convenerunt. mutatio etconcessio hecinfirmari possit,pra2sentem
Et alii qui secuntur, scilicet : paginamcommutationisetconcessionismodumcon-
Roches de Nazareth. Ermenaudus, Helias,
^*"
tinentem sigilli mei appositione roboravi, quatinus
frater eius. Nicolaus ^*", camerarius. Odo de ex nostra cura prcnominata Sepulcri Dominici ec-
Turcarme ^'". Radulphus Li '" Fanchenirs. clesia habcat unde pro nobis qui donum conces-
Herbertus de Regiteste, qui huic nostre in- simus, coram sanctis locis ^".Deum omnipotentem
terfuerunt concessioni. iuste orarc debcat.Interfuerunt siquidem huic con-
Anno ab incarnatione Domini mclii, indictione cessioni noslre in veridico testimonio, quorum no-
XV. mina subscribuntur, videlicet :

XLIX "^ Giraudus ^''\ Bethlemita 3-° episcopus. Arnul-

fus, eiusdem canonicus. Gaufridus, abbas
'"'
PBIVILBGIDM MILESENDIS REGINE nE CO.M.MDT.WIOXE
loH.-\NNis p.\tr;cii. Templi. Rogerius, eius canonicus. Amalricus
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris comes lope ^-'. Manasses, contabularius.Phi-
et Filii et Spiritus Sancti, amen. lippus Neapolitanus Rohardus.Radulfus Stra-
Notum sit omnibus.tam futnris quam praesenti- n bo. Orricus, Neapolis vicecomes. Balduinus
bus, quod ego Milisendis ''•, Dei gratia Iherosoli- 3", filius eius. Balduinus Bubalus, Gauterius
morum regina, concedo,laudo et approbo commu- Malduit. lohannes Vacher.
talionem illani,que facta fuit temporibus domini ac Burgenses :

roariti mei,iUustris regis Iherosolimorum Fulconis, Tosetus. Umbertus de Bar. Petrus de Perre-
inter Ihoannem"-'.Patricium et canonicos Dominici gort 3-'. Symon Rufus. Albertus Lombar-
Sepulcri de duobus casalibus suis,scilicet Megina et dus.

''^ '-^^
B, Kalandria. ^"^ B, inquieta-
B, Godefridi. ^'^"
h, Semhan. 3'"
B, novam. ^*'-
B, sequaciljus.
lione. ^"^
eju^dem.B, ™5 q ciirooraphum. ^os b. ralenrienes. ^o;
B,' Tosetus. ^o^ ]i, Pxorches,

3»9 B, Nicolaiis. "" B, Turcame. ="' B,

Le. s" A, f» 44, r": B, f" 43, v».
^'^ Cette premiere rubrique

manque dans A. ^" B, Milesendis. ^'^ B, lohanmim. '" B, suum tenebat.

^'^
B, quidquid. ^" B, locis
sajiclis. 3'^ B, Girardus. ^-''
B, Belhlecmila. ^si
hppe. "''--
Je crois que le copiste a ecrtt par erreur
g^
Balduinus, au lieu de llenricus. ^^ U, Peregort.
 ;

Ii39 AD GODKFRIDUM APPEND. II. — MONUM, DE BFXLO SACHO. 1140

Ab incarnatione Domini anno mcli, indiclione A nenliis.Quam commutationem Babinus,a quo idem
XIV. lobannes feodum suum tenebat concessit, et in
L. ^-'. nostra dominice ""^ regine approbavit presentia
ITEM PRIVIUEGIUM M.LESENDIS REOI.SE ^" DE COXFIB- Petrosus quoque cognatus cidem ipsam concessit
.M.\TI0.NE VUtT.M0.\MEL. factam commutationem Bruna eliam, uxor lo-
;

In nominesancteetindividue Trinitatis Patriset hannis, ac filii eius, Thomas et Eustachius, facte

Filii ct Spiritus Sancti, amen. assensere commulationi ; tali videlicet condilione

Nolum sit omnibus, tam futuris quara presenti- ut, siqua in posterum super prefata[m] casalium
bus, quod ego Mehscndis ^-^ per Dei gratiani Ihc- conimutationem quoruinlibel orirelur calumpnia.
rosoliraorum rcgina,venditionemetemptionem terre ipse lohanes, coramutalionis actor, et hercdesejus
Hugonis de llibelino '-' inter se el fratres nostros ac illi ad quos hereditas ipsius transierit post ip-
Dominici Sepulcri canonicos legitime factam,[vide- sum, ecclesic Sancti Sepulcri obligati perpetuo te-
licct] '-' Vuetmoamel cum villanis et omnibus per- nerentur ut, quicquid dampni propter motam
tinentiis suis.Dcrsabeth '-' cura villanis et omnibus calumpniamecclesieprcfatecanoniciscontigerit.sub
pertinenliis suis, Corteis cum villanis et omnibus estimatione bonorum virorum ecclesie et eiusdem
pertinentiis suis, et cetera omnia, prout privilegio _ conventui in integrum restauretur.Verum quoniam
regis Balduini dilccti mci continenlur, ipsius
filii intempore domni Fulconis regis, patris videlicet
regis prece et a^djmonitione '^'', similiter et Alma- mei,propterquasdamemergentesexparte lohanniis
rici ^", Ascalonis comitis, necnon volunlaria pcti- conlrover.^^ias commutio prelaxata, prout predicte
tione '" et rogatu prefati Ilugonis, qui hanc vendi. Dominici Sepuirri ecclesie placuit,debitum ac paci-
tioncm facit,et Ualduini fratris sui, similiter ct pe- ficum niicm sortiri non potuit, [cgo]"", qui modo
titionc"' domni Amalrici"%patriarche .\ntiocheni, rem et negocium es omni partc posilum in pace

quem predicti canonici inde rogaverunt, laudo et conspicio, qui cliam commutatioiii facte interfui,

concedo, et, ut firmius teneatur, postmodum ab illis, de quibus supra dixi, com-
hanc prescntem et

paginam auctoritate sigilli mutationem concessam et coUaudatam audiri,eam

predicta vendidit Hugo de Hibelino ^^' canonicis
*"Dominici Sepulcri pro septem millibus bizanciis
iure hercditario possidenda ct ab omni scrvi[ti]o
atquc dominio vcl exaccione '^' soluta, libcra ct
quieta. Huius siquidem rei testcs sunt
mei confirmo.Hec igitur
firinam et ratam teneo et vivaciter affirmo, ac pro
salute anime mee et parentum meorum, tam vivo-
rum quam defunctonim, oe quandoque temcritate
alicuius commutatio et confirmatio bec infirmari
queut,prasentem paginam comrautationiset confir-
:

Rainerius, Sebastiensis ^" episcopus. Gaufri- matioais modum continentem sigillii mci apposi-
dus,abbas Templi. Philippus Neapolitanus et C tionc confirmo et corroboro, quatenus ex mca cura
Henricus, frater eius. El Roardus ^'" de Nea- prenominata Dominici Scpulcri ccclesia habeatun-
polim, et quamplurus alii. dc pro me,qui commutationem jam tociens dictam
Factum est autem hoc anno ab incarnalione Do- confirmo, corara locis sanctis Deum omnipotentem
mini .mclv, indictione iv. iure exorare debeat.
Data per manum Guidonis, regine clerici. Factum csl autcm hoc anno ab incarnatione Do-
3'». mini mclv, indictione iii. Huius quidcm rei testes
LI
ALIUD I"UrVILEGItJ.M RALDUI.NI REGIS QUARTI ''''
DE sunt :

CO.M.MUTATIO.NE lOAA.N.NIS PATRICII. Andrcas dc Monlc Barro, magister Tcmpli.

In nomine sanclc et individue Trinitatis Patris et Ilumfrediis, conslabularius. Philippus Nea-
Filii et Spiritus Sancti, amen. politanus. Guilo, fratcr ejus, Francigcna.Hu-
Notum sitoninibus,tarn prcsentibus quam futuris go de Ybelino ^". Odo de Sancto .\mando.
^'-,quod ego Balduinus, per gratiaru Dei in sancta Ysaac, castcllanus turris David. Guillelmus
Iheruselem Latinorum re.x. quartus, assensu Mili- de Barra. Galvannus de Hochia Ilobertus
sendis ^" regine, matris siquidem mee, necnon et Asina. Thomas dc Satorono.
Amalrici, fratris mci, comitis .'Vscalonitani, nutu, r» Data Ibcrosolimis, per manum Radulfi cancclla-
concedo,laudo et approbo eommutationera tompore rii, v kalcndas iulii.

domni Fulconis, patiis mci, rcgis Ihcrosoiimoruni Lll ••"'.

[lohanncm]^" Pairicium et canonicos

illustris,inter ITE.M IIALDUINI REOIS QUARTI
DE REMISSIOXE CA-
Dominici Sepulcri factam de duobus casalibus, LUMPXir, Ql A.M RELIIXA .MILISENDIS FECERAT SU-
Mcgina Mczera,cum omnibus pcrtinentiis
scilicetet PER VILLAXIS DE UETIISURIE.
suis pro duobus aliis Sancti Scpulcri casaiibus,Ca- In nomine sancte ct individue Trinitatis Patris
fcrmelich ''" et Anquina, cum su!s siiniliter perti- ct Filii et Spiritus Sancti, amen.
A^f" io, r"; f* iC, r^. — '-'•
Cette premierc rubriquc manque dans A. "'' I!. Milessendi!!. B. //

bdino. '•^* Supplee d'apres B. '-' B, D.-rsnbcb. " amonidonc,

amo»i<-ionc, ™ 't
^" B, Amnlrici. ^" B, pelicionc '^'
B, pHi-ionc. •'"
B, Aimiriri. ^^' B, HijbcUnn. '^<^
canonicis. '""
B, exaclione. "• B, Scbaslensis. '"
B, liohanlus. "" A, l" 4.5, v»; B, f" 'iS. v". ^" Cettc premii-re rubrique maniiiie dans .\. "' K,lam
fu-
turis <iu't>ii prcsenlibus. ''•^
B, MileniLi. "* B, Suppleee daprcs B. '" Caphcrmelich. '" B, duminc-
<]uc. " Supple.i dapres B. '•' B. Hiibelino. "" A, f v; li. F' 49 v. '»° Cellc premiere rubrlque
i!ii">,

manque dans A. '"' U, ililesendis.

 1141 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 11 /i2

Egn nalduiniis, per gratiam Dci in sancta Ihoru- A Factum cst aulcm lioc annn ab incnrnationc Do-
salem Latinorum rex quartus, omnibus, tam pre- mini MCLV, indiclione ui. Iluius quidcm rci tcstes

sentibus quam futuris.notum Picri volo quod calum- sunt :

pniam illam, quam Milisendis ^^' regina, matcr (iaufridus, abbas Domini tompli "'^. Engeran-
siquidem mca.eecIesicDominici Sepnlcri ejusdcm- nus, prinr Mnntis Syon. Androas dc Monte
quc loci canonicis, quorumdam suggcstionc.supcr Barro, Tompli milicie "^' magister. Ilumfre-
villanis de Bothsurie, videlicet Se!mem filio Maadi, dus, constabularius. Philippus Ncopnlilanus.
Habderahmcn, Se!im,Hassem '"'', Nasen, Melicdcn, Hugo, Cesariensis dominus. Hugo de Hybe-
Soleemen, Sade, Brahin, Kannct, Nasscr,Hariz ^"'', lino.Guido Francigena.Odo de Sancto Aman-
Mahmut, Zafcrdemsis '^•, Rcssolom, Tamcth '•'', do. Guillelmus dc Barra.Iohannes de Valen-
Bosech, Sabe, Salcm tilio Sadcot reiiquis omnibns tines '^^. Ysaac castellanus turris David.
superquc tcrra eiusdcm casalis feecrat, asscnsu et Babinus.
concessione prediclc matris mee regine necnon ot Datalhcrosolimis,permanumlladuIfi oanccllarii,
Amalrioi fratris mei,comitis videlicet Ascalonitani, V kalendas iulii.

consilio etiam et inudamento bnnorum virorum, LIII =53.

pretaxate ecclesic ciusdomque canonicis iiboram ct r. ALIUD PniVlLEGIUM BALDUINl REGIS QUART; "'^ DE
quiotam prorsus remitto ;ita dumtaxat ut canonici CONFinMATIOXE OJIMU.M POSSESSIONUM.
in ecclesia Dominici Scpulcri Doo nunc ad presens In nomine sancte et individueTrinitatisPatrisct
scrvientes et in posterum servituri absque omni Filii et Spiritus Sancti, amen.
contradicione ^''
scu reclamationc mea vel succos- Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-

sorum meorum predictos villanos, supcr quibus ris,quod ego Balduinus, pcr gratiam Dei in sancta
calumpnia agitata fuerat,cum eorum omnium pos- Iherusalem Latinorum rex quartus, predecessorum
prenominatam terram cnnccssione et
leritatibus ct meorum filicis ''''memorie,ducis videlicet Gndefridi
confirmatione mea libere etsinc omni molestiavel fratrisque cius Balduini,^primi Iberosolimorumre-
''^'
impedimento in posterum haboantet iure perpetuo gis,Balduinij etiam secundi regis necnon et Ful-
possideant et tencant, sicutatemqore illustrissimi conis patris mei, eiusdem civitatis tertii regis, ve-
ducis Godefridi liberius ac quiotius ^^' habuisse, stigiis inherens, pro salute mea et meorum, tam
tenuissc et possedisse dinoscuntur.Huic etiam con- vivorum quam defunctorum, confirmo [et] '"" cor-
cessioni ct confirmationi mee Surianos de Calan-
roboroeccIesieDominici Sepulcri eiusdemquecano-
dria, Cosmas, Semhan, Samuel Ihanna, Meferreg, nicis nunc ibidem Deo servientibus et in posterum

Gcrges, pro quibus stationem, que quondam Guil-
lelmi Hastardi fuei-at, et partes, quas habebant in C iuste et rationabiliter dono, concessione.commuta-
duabus mensis nuinulariorum.dominc regine matri
mee ad perficicndam rugam novam in Iberusalem
canonici, de quibus agitur, de suo concesserunt, et
Surianos de Ramethes videlicet Bolferrag ^",Iacob,
Brahim, Isaac.supcr quibuseisdom canonicis quan-
doque calumpniam moverat,etvi leam illam,quam
domina Gislia, uxnr Rnahardi """, cx hoc seculo
migraturapro saluteanimesue sepedictis canonicis
servituris quecumque a tempore ducisGodofridi^"
tione vel emptione infra regni mei finos usque in
hndiernum diem impelravil.Seriatim igitur que vel
a quibus pretaxala ecclesia dono vel cnncessione,
commutatiene sive emptione huc usqueoptinuit,ut
sequentia dcclarant, ponere libuit. Primus itaqae
dux Godefridus xxi casalia, subscriptis nominibus
nuncupata, Ainquine, Armntie, Kefreachab, Kefre-
dil, Buhil, Ihibin, Aram, Kalendie, Betdigge,Birra,

dedit, addiciens adiungo,et ut omnes predictos Su- Subahiet, Ataralieret, Urniet, Zemo, Helmule.Beit-
rianos cum omnibus de eorum progcniesequatibus telamus, Baritmeta ^-, Beituimen, Beitfuteier ''"^,
35'
et prefatam vineam iuxta formam supradicto- Betsurie, Aineseins, ecclesie, de qua agitur, dedit
rum perhenniter habeant, teneant et possidcant, perpetuo possidenda concessit.Dedit insuper
et iure

iterum cnnfirmo. Et ut hec omnia, que prenotavi, eidom ecclesie omnes furnos Iherusalom, exceptis
eo ordine quo proposui, remota omnium persnna- dunbus de Hnspitali et unn de Latina.Et primus rex

rum, tam secularium quam ecclesiasticarum, in- r, Balduinus prefate ecclesie apud Sanctum Lazarum
quietatione, interpellationo, cavillatione, ecclesie villanos cum familiis dedit et tradidit,et IV casalia
Dnminici Sepulcri nmni tempore fixa, firma et in- supra Sanctum Lazarum,quorum nominasunt hec,
cnnvulsa permanoant,placuit nobis eiusdem ecclesia Benehatie, Benebabeth, Ragabam, Roma ;et in ter-
canonicis presentis pagins cyrographum scribere, ritorio Neapolitano millc mndins triticisingulis an-
et, ut de cetero tociuscalumpnio auferatur oocasio, nis accipiendoseidem dedit eccIesie.Que omnia,ut
ipsum cirographum '*- sigilli mei munimino robn- superius memorata sunt,ecclesie Sancti Sepulcriex
rare. parte mea concedn er perhenniter habenda decerno.

'^- B, Milesendis. ^'^ B, .Isem. ^'' B, lirii. ^ss

jjans le dipl. 48, ce mnt parait fnrmer deux nnms
distincts. B, Tayneh. '^' B, contradictione. ^»' B, Bolfcrafi
B. ijtiiecius. B, Rohardi.
'" B, sequacibus. ^^- B, cyrographum. '"^ B,
Tcmpli Domini. ^^* B, mililie. y^alantines. A, f"
47, v° ; B, f" 52, v". -" Cette premiore rubrique manque dans A, '"" B, felicis '" Supplees d'apres B,
^'^
Supplee d'apres B. ^si
q Godcfridi. -
U, Barithmeta. '"'
B, Beilfoteire.
il43 AD GODEFrilDUM APPEND.
Insuper cliam dimidiam partem illius possessionis,
quam prinuis rcx HalJuinu? pro cxcambitu cpisco-
patus Bethlccmitici ccclosie Sancti '' Sopulcri dc-
dit, confirmo. Casale insuper, nomine Dcrina, in
^rrilorio Tirensi '= situm.supcr magnum fontem,
de quo procedit conductus aquarum, cum omni
pertinentia sua, excepto alio casali, si quandoque
ei subiacuit, ot in conlcrminis prcrali casalis.circa
II. - iMONU.M. DE BELLU SACRO. U44
^ quas omncs patcr mcus jam tociens dictus ab orani
exactione liboras et quietas.salvo tamen regio iure,
quod in helcmosina quani rex errlcsie lacit '",
debct haberc, canonicis Sancti Scpulcri concessit,
suoque privilegio munivit, eisdem confirmo.De ce-
tero domum Achon sitam, quam Lambertus Als,
Agnelis uxoris sue consilio necnon et Fulconis pa-
tris mei consensu,ecclesie Doniinici Sopulcri dona-

montana, quantum torre quatuor paria boum do vit iuxta conditionem que in eorum privilegio con-

anno in annum cxcolere possunt, et ortum.qui est
inter murum et antemurale Tyri cx parte maris,
que omnia scilicet secundus rex Balduinus Domi-
nico dedil Scpulcro, confirmo.Prcterea in territorio
Noapolilano casale.nomine Carermelech '""^ex dono
regis secundi Balduini,prout in ipsius nolaturpri-
viiogio, eonfirmo. Porro medietatem casalisFieissc r,
'',nunc casale Sancti Sepulcri nuncupati, quam
cum omni portinentia sua Eustachius Ganerius^^",
tinetur,donum prelate domus confirmo.Inter cetera
vcro tria casalia, quorum aliud Capharuth, aliud
autcm Gilh et aliud Porphiria vocatur, que R,oge-
rius, Liddensis episcopus, ex possessione Sancti
Gcorgii cuni omnibus appendiciis suis et medic-
datcm ^" decinic mcssium eorumdeni casalium ct
aliarum omnium rerum deeima tota et integra ec-
clesie Sepulcri Domini iure perenni^' tenendacon-
ccssit, et quartum casale, Kefrescillanomine,quod

concessione etiam rogis Balduini sccundi, liboreet prefatus Lyddensis ""episcopus cum omni integri-
pcrhonniter habendam ecclcsie Sancli Sepulcri do- tate sua et consimilt decima, qua predicta tria,ec-

navit, ettotam torram iUam, quam Galtcrius, prc- clcsie pretaxate pro concambio tamcn decime ca-

dicti Eustachii filius, circa ideni casale canonicis stelli Arnaldi et decime cuiusdam casalis de Hospi-

Dominici Sepulcri ultra flumen habendam usque ad tali, nomine Bulbul, perhennitcrpossidendum con-

terminum dcsignatum '"", qui usiiue ia hodicrnum slituit, ratum decerno. Commutationcm insupor

diem apparent,dcilit, scpedictis canonicis confirmo-
Casale insuper Thecuc cum omnibusappcndiciis^"
suis, prout pater meus Fulco, Iherosolimorum rex
tercius, pro conrambio Sancti Lazari In Beth.inia»
assensu Miliscndis regine,matris siquidommee,
''*'
et Anialrici, fratris vidclicet mei, ca inquam liber-
talo.qua prffidirtus paler mcus cum Milisciidc rcgina
illud tcnuissG dinoscitur,ecclesicDominici Scpuleri
donarit, et suo privilegio confirmavit "-,cidem con-
firmo. necnon et a locius calumpnie molestia vel
impedJmcnto nunc et doinccps prefatam donationis
concessionem me dcfensurum poUiceor. Pra^terca
duas carrucatas tcrre plenarias,quas exdono Lam-
borti Als in territorioMimascasalissilasidom patcr
meus prenominate confirmavit ecclesie.et ego con-
firmo. Quinimmo duo casalia.Gebul et Helcar.cum
omnibus adiaccntiis suis,et piscarias peroctodics,
intor Dominici Sepulcri canonicos el lohannem
ratriciuni de duobus casabbus, Capharnelich ^' el
Anquina '''-, pro duobus momorati lohannis casali-
bus, Megina scilicet et Mczera,utriraque laudabili-
terfactamconfirmo.Dcmumcunctarumoblationura,
que ad Sepulcrum Domini vcnient, modielatem in
omnibus, proul vonerabilis Arnulfus patriarcha,
C consilio prinii regis Balduini, prefutis assignavit
canonicis, confinuo. Oblalioncs etiam oranes, quc
ad vivificam Crucem venient '"?, exccptis que sola
die sancti parasccve '" fuerint,aul si patriarcha se-
cum illam proaliqua neccssitate detulerit.illis con-
firmo. Core autem, quc ad ccclcsiam venerit, duas
partes ad luminana eisdem confirmo.Decimas pre.
terea tocius sancte civitatislherusalem locorumquc
sibiadiaceutium,qnas patriarchaprefatus illiscon-
funde decimis, que sunt pa-
ccssit, exceptis tanifn

et angariam per diem unum,etnavem assidue,iuxta triarche.eisdem eonlinno.Kcclesiam deincepsBcati

modum quo Guillelmus de Buris ecclesie Sancti Petri in loppe.quam patriarcha iam tocies '"diclus
Sepulcri canonicis concessit, et suo patrisqus mei cum honore suo integro et cum tota, que sanctc
privilegio roboratum esl, eisdem confirmo. Domos matri pertinct ecclesic, plenaria dignitate prcfatis
vero infra septa Iherusalem sitas, videlicet domum concossit canonicis, predicto modo confirmo.Dimi-
Pelri Bernardi car.oniri, domum Enrardi canonici, n diam quoqiie partem illius beneficii, quod primus
item domum alterius Enrardi canonici,doinura Mi- rex Balduinus Sanclo Sepulcro pro cxcambitu epi-
nardi '"% domum (^iarsionis, domum Galterii Len- scopatus [Bethleemitici] contulit,simililcrconfirnio.
tronior '",domum Bcrnardi Bursarii,domura Hcr- Ilec omnia, prout superius memorata sunt.ecclesic
domum Mabilie cum orto
luini, prope memoratara sepedicle eiusdem conventui nunc ct per succes-
domum posito, domiun Roccrii de Sancto Lazaro, sioneni ibidem Deo fanuilanti libere, quiete et sino
fratris Sancti Sepulcri, et stationem.que fuit Wil- omni calumpnia vcl impedimento in posterum ha-
lelmi ^'^ Bastardi, partemque illam, quani idcm benda et iurc pcrpcluo pogsidendaconcedo,et prc-
Willclmus '*''
in mensis numulariorum habebal, scnti scripto confirmo et corroboro. Et ut huius

'' B, Granfrim. '"» B. lcr-

'"'
Manque dans B. '•' B, Tyrenii. '" B. Cafarmclech. '"' B, Fifute. /

m in^a ilesiijnatoii. ™
li, appen (U\ttf.
di]tiii. "" M, .viie.scnais.
Miie.^cndis. '" B,
h, [irmarit.
fin
"' C, Maimmli. '" B, L>
"" B, faril cccle.sic. '"' B, nicdielale. '" B, pcrhcnni.
Torniinr B, Guillchni. ^»' B, Guilletinus.
=»« b, Liddensis. ^" H. Gnphermclic. ^»* B, Ainquina. ''^ B, veniunl. ^»' B, parcschcvi;. '" B, locieiis
 :

il45 CARTULAmi': DU SAINT SEPULCRE. 1146

confirmationismeopagina rafaetincornipta perma- A Insuper etiumdimidiam partcm illiusposscssionis,
neat, lestibus eam sul)scriptis sigiiliquc moi sup- quiim primus rc.x Balduinus pro cxcambilu cpisco-
pressione muniri precipi '"°. patus Belhccinitici ccc.lesie Sancti Sepulcri dcdit,
Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do- contirmo. Casale insuper, nomine Derina, in lerri-
mini mclv, indictionc iii. IIui\is qiiiilem roi testcs torio Tyrcnsi situm, super magnum fontem,dequo
sunt procedit conductus aquarum, ciim omni pcrtincntia
Amalricus, 1'raler regis et comes.Ascalonitatus. sua, e.\ccpto alio casali, si quandoque ei subiacuit,
llumfredus de Torono, constabularius. Guido ct in contcrminis prefati casalis, circa montana,
Bcrj-thcnsis "". Girardus Sydoniensis ''*. quantum terre quatuor paria boura de anno in an-
Philippus Neapolilanus. Guido Francigcna. nuin rxcolere possunl, et ortum, qui est intcrmu-
Henricus Dufalus. llugo Ccsaricnsis. Biildui- rum et antemurale Tyri ex parte maris, que oiiinia
nus de Insula. Odo de Tholenth.turris David scilicct secundus rcx Balduinus Dominico dedit Se-
caslellanus. Odo dc Sancto Amando. Guillel- pulcro, confirmo. Prcterea in tcrritorio Neapolitano
mus de Barra. casal, nomine Cafarmelie*"', ex dono regis secundi
Data Achon, per manum Radulfii canccllarii, iii Balduini, prout in ipsius notatur privilegio,eon-
idus iulii. y, lirrao.Porro medietatcm casalis Fieisse, nunc ca-
LIV 3M. sale Sancti Sepulcri niincupati, quam cum omni
ALIUD *'"'
PRIVILEC.tU.M BALDUINI REGIS QUARTI DE pcrtinentia sua Eustachius Garnerius '"^, conces-
CONFIRMATIONE OMNIUM POSSESSIONU.M. sione etiam rcgis Balduini secundi, libere et perhen-
In nomine sancte et individue Trinilatis Patris et niter habendam ecclesie SanctiSepulcri donavit,et
fUii et Spiritus Sancti, amen. totam terram illam, quam Galterius, predicti Eusta-
Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu- chii fiiiiis, circa idem casale canonici Dominici

ris, quod ego Balduinus, per gratiam Dei in sancta Sepulcri ultra flumon habendam usque ad terminos
Itierusalem Latinorum rc.\ quartus, predecessorum designatos, qui usque in hodiernum diem apparent,
meorum felicis memorie. ducis videlicet Godefridi dedit, sepedicte coufirmo ecclesie. Casale insuper
fratrisque eius Balduini, primi Iherosolimorum re- Thecue cum omni integritate sua, prout pater meus
gis,Balduini,etiam secundi regis necnonet Fulconis Fulco, Iherosolimorum rex tercius, pro concambio
patris mei, civitatis eiusdem rfgis tcrcii, vestigiis Sancti Lazari in Berthania. assensu Milissendis re-
inherere desiderans, pro salutemea et meorum,tam gine, matris siquidem mee, et Amalrici, fratris
vivorum quam defunctorum, conQrmo ecclesie Do- videlicet mei, ea inquam libertate, qua predictus
mini Sepulcri eiusdemqye canonicis nunc ibidem pater meus cum Milissende regina illud tenuisse
Deo ser%-ientibuset in posterumservituris, qiiecum- C dinoscitur, ecclesie Sancti Sepulcridonavit, suoque
quc a tcmpore predioti ducis Godofridi *"' iusfe et privilegio firmavit, eidem confTrmo, et a tocius ca-
rationabiliter dono, concossione, commutatione vel lumpnie molestia vel impodimento nunc et deinceps
cmptione infra regni mci finesusque in hcdicrnum prefate donationis concessionem me defensurum
diem impetravit. Seriatim igitur que vel a quibus polliceor. Necnon eliam carrucatas terro plenarias,
pretaxata ecclesia dono vel conccssione, commuta- quas ex dono Lamberti Alsi in territorio Mimas
tionc sive emptione huc ufque oplinuit "', ut sc- casalis sitas idem pater meuspretaxateconfirmant
quentia declarant, ponere libuit. Primus itaque dux ecclesie, ot cgo confirmo. Duo quoque casalia, Ge-
Godefridus sxi casalia, subscriptis nominibus nun- bul et Helchar. cum omnibus adiacontiis suis, et
cupata, Ainquine, Armotie, Kefreachab, Kefredil, piscarias pcr octo dies, et angariam per diem unum,
Bubil, Hubin, Aram, Kalendie, Betdigge, Birra, et navem assidue, iuxta modum quo Guillelmusde
Subahiet, Ataraberet, Uniet "'^, Zenu, Helmule, Buris ecclesie Sancti Sepulcri canonicis concessit,
Beitlelamus, Aineseins, Barimeta, Betuimen *", etsu? patrisque mei privilegio roboratum est, ei-
Beitfuteire, ecclesie, de qua agitur, dedit, ct iure, dem ecclesie confirmo. Domos vero infra septalhe-
perpetuo possidenda concessit. Dedit insuper eidom rusalem sitis, videlicet domum Bernardi canonici,
ecclesieomnes furnos Iherusalem, exceptisduobus J)
domum Eurardi canonici, item domum alterius
de Hospitali et uno de Latina. Et primus rex Bal- Eurardi canonici,domum Mainardi, domum Garsio-
duinus prefate ecclesie apud Sanclum Lazarum vil- nis, domuin Galterii Lenfronior *"", domum Ber-
lanos cum familiis dedit et tradidit, et iv casalia su- nardi Bursurii, domum Herluini, domum Mabilie,
pra Sanctum Lazarum, quorum nomina sunt hec, domum Rogerii, fratris Sancti Sepulcri, et statio-
BeneLaiie, Benehabetji, Ragabam, Roma etin ter- ;
nem que fuit Guillelmi Bastardi, partemque illam
ritorio Neapolitano mille modios tritici singulisan- quam idem Guillelmus in mensis numulariorum
nis accipiendos eidem dedit ecclesie. Quc omnia, ut habebat, quas omnes pater mcus iam tociens dictus
superius momorata sunt, ecclesie Sancti Sepulcri ex ab omni exactiono liberas et quietas, salvo tamen
parto mea concedo, et perhenniter habenda decerno. regio iure, quod in helemosina, quam rex ecclesie
3'« Corrigez prccepi. '' B, Benjtensis. ^^' B, Sidmiensis. ''» -•V, f" 50, r" B, {<• 5S, r». ; Manque dans A,
"' B, Godefridi. *"* B, ohtimdt. '^' B, "> B, Bdlnmen. *"' B, Cafarmelec. '"^ B Gratierius.
Urniet.
"''
B, Lo Tornaor.
Hi7 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1148

facit, debct habcrc, canonici? Pancti Sepulcri con- A que ad viviflcam Crucem veniunt exceptis quc sola
cessit, suoque privilogio munivit.eisdem confirmo. die sancli par.iscevo fuerint.aut si patriacha socum
De cetero domum Aclion fundatam, quam Lamber- illam pro aliqua nccessitate detulerif, eisdem cano-

tus uxorque sua Agncs, concessu regis ruleo-

.\ls nicis confirmo. Decimas quoque tocius sancte civi-

nis patrismei, ecclesie Sancti Sepulcri hac videlicel talis Ihorusalem locorumquesibi adiacentium, quas
conditione libere et quiete possidendam concessit, patriarcha supranominatus illis concessit, exceptis

ne venditionc vel commulatione sive quolibet alio solummodo funde decimis, eisdom conlirmo ckno-
modo a se eicere liceat, et, si fecerint, regia maje- Dimidiam partom oliam illius beneficii, quod
nicis.

stas ex ea servicium habcat, sepedictis canonicis primus rex Balduinus Sancto Sepulcro pro excam-
hac predicla ratione coarirmo. Intercetera vcro tria bituepiseopatus liethlemitici contulit, similitercon-
casalia.quorum aliud Capharuth, aliud autem Gilh firmo. Ecclesiam deinceps Beati Petri in loppe,
et aliud Por(,h;i'a vocatur, queRogerius, Lyddensis quam patriarcha iam tocicns diclus cum honore suo
episcopus, ex possessione Sancti Georgii cum omni- integro ct cum tota, que sancto matri pertinet ec-

bus appendiciis suis ct medietatem '"» decime mes- clesie, plenaria dignitatc prefatis conccssit canoni-
siumeorumdemcasaliumetaliarumomniumrerum cis, prodicto modocanfirmo. Hoo igilur omnia,prout

docima tota et integra ecclesie Sepulcri Domini iure „ superius memorala sunt, ecclesie iam sepedicte et
perhennitenendaconcessit,etquarlum casale,Kefre- " ---"
ciusdem conventui
'
'
nunc etpcr
'" ''-
successionem ibidem
' ' -

scillanomincquodprefatusLyddensisepiscopuscum Doo famulanti libere et "^ quiete et sine omni ca-

omni integrilalesuaetconsimili decima,quapredicta lumpnia vel impedimento in posterum habenda et

tria, ecclesie prelaxato pro concambio
tamen decime
castelliArnaldietdecimacuiusdamcasalisdellospi-
tali,nomineBulbuI,pergenniterpossidendumconsti-
tuit,ratum decerno.Confirmo etiam commutationem
inter prediclos canonicos et lohannem Patricium
dc
duobus casaliuus, Capharmelich""et Ainquina,pro
iureperpetuopossidendaconcedo,et presenti pagina
supscriptis tostibus sigillique mci suppressione "'
denotata confirmo.
Factum cst autom hoc anno ab incarnatione Do-
mini mcl.\, indietione viii. Horum quidcm omnium
testes sunt :

duobusmemorati lohannis casabbus, Mcgina scili- Petrus, archiepiscspus Tyrcnsis. Ernesius '",

cet el Mezera, ulrimque laudabiliter

factam.Qucre- archiepiscopus Cesariensis. Letardus, archi-

lam insuper que de Surianis inter mc et Do-

illam, episcopus Nazarenus. Constantinus, Saneti
minici Sepulcri canonicosextilit,quametiam,prout Gcorgii episcopus. Rainerius, Sebastien-
in eorum privilegio plenius continctur, el nomina sis "« episcopus. Osbertus, Tyberiadensis

prediclorum Surianorum in eodem conseripta sunt episcopus. Frcdcricus, episcopus Achoncn-

prefatis canonicis, sive justa foret injusta, libc- sis*". .\dam, episcopus Paneadensis. Amal-

ram, quietam et prorsus absolutam remisi, con- ricus, episcopus Sidoniensis"".Mainardus,

firmo. Nichilominus etiam calumpniam illam, que episcopus Berithensis"'. Gaufridus, abbas
in terminis finium territorii casalis Dominici Sc- Templi Domini. Rainaldus, abbas de Latina,
pulcri, quod dicilur Bcthsuri, inler Milissendom re- Guntcrius, prior Montis Syon. Aimericus,
ginam, matrem siquidem meam, etSancti S^^pulcri prior MonlisOlivoti.GuilloImus.comilitonum

canonicos aliquandiu versabatur, liberam, quietam Templi senescalcus. Frater Gaufridus Ful-
et sine quolibet vel a me vcl a successoribus
meis cherii.

vel a quibuslibet aliis impcdimcnto sive molcstia De baronibus vero cl hominibus regis :

ecclesie "° Sancti Sepulcri iterum ex toto re- Almaricus, comes Ascalonitanus. Hcnfredusde
molo*" et absolutam prorsus confirmo. Verumta- Torono*-», constabularius et filius ejusllen-
men casalia illa, Bethel scilicet, Odcmamol, Dehir- fredus. Galterius, Tiberyadensis "' dominus.

sabeth*", Cortcis, Deirmusin"», Huetdebes, quc
cum omnibus villanis ct cum omni
pertincntiis suis iam tociens dicti canonici ex Hu-
gone do Hibelino*" precio comparavorunl, ecclesic
Sancti Sepulcri coufirmo. Demum cunctarum obla-
Guormundus Tibcriadensis *". Girardus Si-
integritate et doniensis"'. Hugo Cesariensis. Philippus
Neapolitanus. Galterius Berithensis. Guido
Francigena. Henricus Bubolus. Hugo do Ybe-
lino*" ot fratcr ojus, Balduinus. Guillelmus,

tionum que ad Sepulcrum Domini veniunt et ve- marescalcus. Odo de Sancto Amando, castel-
nient, modietatem in omnibus, prout venerabilis lanus Iherosolimitanus.
Arnulfus patriarcha, primi regis Balduini consilio, Data Archon, per manum Radulfi, Beihleemite
pr.;rati3assignavit canonicis, confirmo. Coreautera, episcopi regisque canceUarii, vii kalendas au-
quo ad ecclesiam venerit, duas partes ad luminuria gusti.

oidcm confirmo ecclesie. Oblationesinsupcr omnes,

*»* B, medirlale. *<" B, Caphcnnelirh. Dans .\ on lit sicc ecccsie molcstia. *" Corrigcz
*" Dchxjrsahclh. *'^ B. Deirmuxun. '" B, Uyliclino. *" Manque dans B. "« suhpressionc.
rcmillo.
'" B, .Achanensis cpiscopus. '" B, Syilonicnsis. *" B,
B, Arncmtii *'* B. Schaslcnnis.
berythcnsis. '" B Toroue. "
B, Tyhcriailcnsi.t. »" B, Tyhcriadensis. '" Sydonicnsis. '•«

B, llybelino.
nio CAFrrrLATRE T)U SAINT SEPUf.CHE. H80
LV". k filius Goorgii ot fratcr cius Gcusot "', et lanna et
QUARTI DE
regis quarti
item"' PRiviLEGiUM b[alduini] REGIS de RE-
re- filius cius Guselh et alius filius C.eorgius et alius
MISSIO.NE CAI.UMPXIE, QU.\M KACIEBAT SUPER SU- filius Eiias.ct Camis filius Bolpharageet Eliasfratnr
RIANIS, ET ILLILS QUAM REGI.NA FACIEBAT SUPER Mon-
cins, el Scrget lilius Antoni, ct Belcaira filius
TERRk CASALIS BETHSURIE. ''' Georgii,ctGeorgiusfratcr
sor"", Pl lirahim filius

In nomine sancte et individue Trinitatis Pafris Salomonis ; <le Bolferage filius,soror et fratreseius
amen.
et Filii ct Spiritus Sancti, Hrabim »" lacob et Elias, et Brahim »" filius
et

Notum sil omnibus, lam presenfibusquam fufu- Georgii et frator cius Botros, etMunfcrrethetfrater
ris, quod ego ^lialduinusi,per gratiamDeiinsancta eius. Nichilominus et'" columpniam illam, que in
Iherusalcm Lafinorum rex quartus, ecclcsie Domi- terminis finiiim terrilorii casalisDominiciScpuIcri,
nici Sepulcri iura, prout condocef, in nuUo minui quod dicitur Bcthsuri, intiTcanonicosDominiciSe-
sustincns, quorclam illam, que de Surianis his, pulcri et Milissendem '•''reginam,matremsiquidem
quorum noraina subscripta sunt.infer me et cano- meam, aliquandiu versabatur, ecclesie Dominici
nicos Dominici Sepulcri venerabiles fratres meos Sepulcri liberam,quietam et sinequolibet velasuc-
extitit, sive foret iusta sive iniusta, memorate Se- cessoribus mcis vel aquibuslibcf aliisimpcdimento
pulcri Doininici ecclesie ex toto remifto,et prorsus vel molestia prorsus remitto corroboro. Ut igitur
liberam, quietam et absolufam oonfirmo ;ita dum- hcc omnia memorata superius eo ordine, quo pre-
taxat quod Surianis, de quibus agifur.sive eorum- taxatum est, ecclesia Dominici Sepulcri in omni
dem heredibus, ubicunique sunt,velubicumquein- pace nunc et usque in sempiternumhabcat et pos-

venianfur, a dominio prcfaxateecclesie deincepsse sideat, presenti pagina subscriplis teslibus sigilli-

subtrahere vel alicuius stirnulafione sive tergiver- que mei supprcssione denotafa confirmo.
satione ad alium quemlibet dominumseconverfere Factum esf'' hoc anno ab inoarnatione Domini
nuUafonus liceaf, sed sicut anfiquifus ef a priscis .MCLx"', indictionc viii. Hujus quidem rei tesfes
temporibus ecclesie DominiciSopulcridinoscunfur, sunt :

ifa in pcrpetuum ipsietipsorum heredeseidemsub- Letardus, archiepiscopus Nazarenus. Richar-

iaceant.iiNomina autem Surianorum hec sunt de : dus "*, Adriensis episcopus. Arnulphus *'',
casali Ramatha,Cosmas et filius eius Baraqueth*-', canonicus Nazarenus. Philippus, domini re-
et llubeit frafer Cosme et Theodros^^frafer eius,et gis cappellanus. Stephanus, regie cancella-
Ysaac frater Cosme Yuset et filiuseiusPetros,Ubeit rie secretarius.Radulf'us,archiepiscopi Naza-
et frater eius Elias, Meneiavenator,et Salem senex reni clericus.
et filius eius Ubeit, lanna etfiliuseius Saacet alius e baronibusveroet dehominibusdomini regis :

eius filius "' Elias "-, et Samuel '" filius Georgiiet .4malricus, comes Ascalonilanus.Henfredus de
frater eis Faet, et lanna filius Munsor, et Pefros Torono, constabularius.Guiho^^^Trancigena.
filiusPhara et frater eius Samuef * de casali Be- ; Guillelmus, marescalcus. Abraham, viceco-
thelegel, Salem filius Azar"^et fraterciusladna.et mcs Nazarenus. Githo de Risberge. Guigo'*'
Saba filius Sarsor et fratres eius Aaron et lacob, de Maneriis. Albertus de Retesth. Godescal-
Helias filius Coer et Brahin "^ filius eius, Oies, et cus. Pefrus, foresterius.
Georgius filius Zorech et fratres eius Feeth et Data .\chon, per manum Radulfi, Bethleemite
Hetnon, Aias et Pharas frafer eius, Georgius filius episcopi regisque cancellarii, vii kalendas au-
Saytb, Tedros *'" filius Brain "' et frafres eius Ubeit gusfi.
et Basilius, et Elias "' moniculus, et Helias Qlius LVI »«^

lumel, lanna filius Rofehe et fratereius Salem,Pe- »63

PRIVILEGIUM EIUSDEM"-' BALDUINI REGIS QUARTI DE
tros filius Georgii et frafer eius, Georgius filius la- CONFIRMATIONE VUETMOAMEL.
phar et filius eius Brahin et Saac frater eius, et In nomine sancte et individue Trinifafis Pafris
Georgius et filius eius Saba,et Elias^^cimentarius, et Filii cf Spiritus Sancfi.amen.
et Elias *" filius laphar; de .\ithara, Salem filius sit omnibus, tam presentibus quamfutu-
Nofum
Messalem, et Saac [ef] "- frafer eius Elias, et quod ego Balduinus, per grafiam Deiin sancta
ris,
D Iherusalem Latinorum rex quartus, instanti prece
Braim **' filius Georgii, et MartinusfiliusAyza"*, et
Salomon et filius eius Cosmas, et Thodroset lanna Ihigonis de Hybelino et concessione fratrissui Bal-
filius eius, et Y"saac*"; de Calandria"^, Cosmas, duini et sororis sue Hermengardis.domineTiberia-
et Semaan et fflius eiug Georgius, et Braym filius dis "'', ot matris sue Helois, et avunculorum suo-
Cosme et Samuel (ilius Barapueth "' et fratres eius rum, Philippi scilicet Neapolitani, Guidonis Fran-
Fimi el Nichola, et Meferut*" filius Chame,et Saac cigene, Henrici Bubali, et omniumaliorum,adquos
'" A, f» 53 r»; B, f" 55, v». "« Manque dans A. "' B, Barachet. «» B. Theodros. "' B, fllius eius.
"' B, Helias. "-'' B, Samuhel. »»* B, Samnhel, "^' B, Ja:.ar. "«^ D,Bra/i)/«. *'' BJhodros. "» B,BrayH,
"' B, ffc/irts. »»B. ffW/«.s. "' B, Helia.i. *"Supplee d'aprcs B. '" h, Braym. '-^ H, Aiza. "' B,
••' '••' B, Geuseth. ''" B, Munsor. ''" B,Braym.
Sanc. »»6
B, Cn/aw/w. B, Daraquct. ''^ n, Meferut.
=* A doune la
*" B, Braym. ^'^ B,Braym. »'' B, etiam. '" B, Milessciidcm. •"'^ B, ajoute «M/cm.
"" B, Gmdo. *«• B, Guido. *«^.\,
date evidemment fausse de mclv. »' B, Ricardus, "" B, Armdfus.
fo 54^ v»; B, f* 51, r». '" Manque dans A. *«' B, Tyberiadis.
 (151 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. H5J
prcscntis venditionis'vi(ieturpertinore eoncessiovel A pcrpetiio tenebuntur, ut quidquid '"'damnipropter
in poslerum predicte posscssionisvendile heredita- motani calumpniam eidcm canvenlui conLigerit,sub
ria posscssio, laudo "'', conlirmOjSigilliquc meiap-
estimalione bonorum virorum sepedicto conventui
positione corroboro vcnditionemetcu.ptioncminter ab illis in integrum restauretur.
llugooem de Aibclino"" ct fratres nostros canoni- Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do-
cos Sancti S'^pulcri legitime factam, cujus paclio- mini mclv, indictione iv. lluius quidem rci tesles
nem subsequens pagina declarat. Vendidit igitur sunt :

prediclus Hugo prciaxatis Iratribuscanonicissacro- Lcthardus *'", archiopiscopus Nazarenus. Con-

sancte Resurrecliunis ecclesic Vuctuioamelcumvil- stantinus, Liddcnsis cpiscopus. Gaufridus,
lanis ct omnibus pcrtinentiis suis,exceptis duobus abbas Templi. Aniilius, abbas Latine.Enge-
casalibus Arabict railitis, scilicct Odabcd etOamer- rannus, prior Montis Syon. Rogerius, prior
sor, vendidit ctiani Desabeb *''"
cum villanis etper- Sancli Abrahe, Ualduinus, archidiaconus
tinentii» suis omnibus.Corteis cum villanis et om- Lidde.
nibus pertincntiis suis.in Zibi quidquid "*ibiputer
Dc fratribus Templi :
,
suus die, qua vixit et obiit, babuit, ct ad domi-
Frater Odo, commendator. Frater Galteritis de
nium ipsius Ilugonis velsuccessoruinsuorumhere-
Berito, Frater Philippus. Fraler Lodovi-
ditario jure"^' pertinet, in civitate Dethel simililer
cus*".
'""
quidquid p.iter suus die, qua vixit et obiit, ha-
De baronibus regis :

buit, et Hugoni tociens dicto sicut beiedi vel suis

Humfredus de Toro "*, regis conslabularius.
successoribus obvenit. lIec,inquam,omnia predicla
lohannes Gothman. Ilugo Cesariensis.
vendidit tociens dictus llugo conventui Dominici
Sepulcri pro septem milibus bizanciisiureperpetuo Et de hominibus regis :

possidcnda, ab omni servitio '', dominio ex-

et Ode de Sancto .\mando. Willclmus de Barra.
actionc soluta, libera et quieta.Utautem hccvendi- Odo de Tholent. Hugo de Bezan.Vivianus de
tio *"- firmior rcmancrct '"^, ct nullius cam contra- Cayfas *"''.
Gocelinus"' Pesellus. Arnaldus
dictio vacillaret, sicut predixi,concessinieamfrater de Crest, constabularius Tripolis. Arculfus
suus Balduinus, ot non minus mater sua Elois'"', de Hissiguin, Willclmus de Monte Gisardi.
et soror eius Hermengardis,domina videlicet Tybc- Gocelinus de Samosac. Bartholomeus Sues-
riadis, avunculi etiam sui Philippus Xeapolitanus, sionensis. Arnulfus, vicecomes Iherosolimi-

Guido Francigena, Henricus Bubalus ;concesscrunt tanus.

etiam et cognati llugonis de Ybelino*'", Pbilippus Dc burgensibus ;

de Gafran, et frater eius et Potrus do Teireji. Pro C Hugo saliens in bonuni.Petus Petragoricensis.
iilis annos sunt, sicut cstBarisanus
vero, qui infra Bricius. Gaufridus Turoncnsis.
Willelmus
fraterHugonis deHybelinoelquedamsororsuapar- Normannus. Rainaldus Petrus de Sicarius.
vula, nomine Stephania, et si qui etiam in eadem Sancto Jacobo, Petrus Uugonis. Pctrus de
prosapia minoris etatis inveniuntur,vcIinposterum Sancto Lazaro.
inveniri poterunt, Augo de ilvbelino et frate." suus Data Accon **", per manum Radulti canc«I)arii,
Baldinus et Philippus Neapolitanus ctGuido Gran- \ix kalendas fcbroarii.
cigena et llenricus Bubalus fideiussoressunt,quod,
LVII ^.
quando ad annum legitimum pervenerint, infra
ipsum annum fatient *"^ eos predictam vendilio- PRIV1LEGII'.M nUSDEM*''' DE CO.N'FIBMATION& HUET-
'"' DEBES.
nem roneedeLre\Nonminusetiamipsiidemprcdi-
cti baronesplagii*"*Iegitimisuntabomnic:dunipnia In nomine sancte et individue Trinilatfs Patris
nunc et semper hecomniaprediclaadquietandi,hoc ct Filii et Spritus Sancti amen.
tanien tenore,quod quicunique istoruni plegiorium Notum sit omnibus, tam presentibus quamfutu-
superstes fuerit huniano more dccedentibus.
aliis ris, quod ego BaI[duinus],por gratiamDei insancta

ipse pro illis rcspondebit, et calumpiiiam adquieta- n Iherusalom Latinorum rex quartus, torram illam.
bit ; qua alinuando occasiono ex quncuni(iue ca-
si quam llugo dc Ybelino '*• a Musse Arabit el filio
lumpnia interim super istis prcnoniinatis exorta eius Georgio necnon et ab omnibuscorum parenli-
fuerit, quicumquc plegiorum predictorumprioroc- bus, ad quos iure hereditario perlinere vidobaUir,
currerit, ipse calumpniam pacificabit ;3i quis veroin sibi et absolutissimam rcddi-
prorsus adquietavit,
posteruin super prcfatamven^Jitioncmcalumpiiiam ilit, postmoduin spontanea voluntale sua alque
ct
indu.^cprit^illi.iid quos hcrcditasHugoiiispostip.suni comitis Ascalonitani concessione, de cuius feodo
transierit, conventui Dominici Sepulcri obligali movct, omniumque parentum suorum,ad quos ex

**" B aj.oule e«. ^'' Iliibelino. ^^'H, Dersabcb. *«« B.i/kic^hiVL "^ h,iurehcredilario. ^'"li.quicquid.
*' B, servicio. *"^ *'3 '"* *''
B,Hybclino. *'" Q.facienl. '""
B, vcu-
\i,vcnilicio. B,pcrmaneret. li,Uclois,
»'"
dicionem. iJans A on lit peluyii. ''•'
B, quicquid. '"° H, Lclardu.s. '«' B, Lodoirus. '*"
B, Torono.
''*' Cai/phas.
li, '"^ B,
Goxelinus. '^' B, Ackon. '« A, f" 50, r" B, f" 57, r*.
;
'" Cctte premiire ru-
brique maiique dans A. "" B, Hyhelino.
1193 CAHTULAIHE DU SAINT SEPUIXHE. ns4
iure hereditario spcctnre crcdobatur, eommuni as- A ^is terre, iuxta quod prr liiiinirics moos fuit eis tra-
sensii canoniris Dnminici Sopulcri vcnci-abilihus di!a, divisa, lcrmiuis ct motis prcsignata *"', deter-
fnitribus mcis pro tribus milibus bisanriorum vrn- minata. Donocliam ctconfirmo eisdom canonicib "»
didit, instanti preceprcdicti Hugouis,terram ipsam, confratribusquc meis unam domum in Ascalono et
(Ier|u,<i agitur, duo dunitaxal casalia cum omuibus duas carruoalas lorrc in casali, quod dicilur l!ai-
villanis ot pertinonliis suls cx intof;ro,ji!tcrum (luo- neolbodoran, in cambium cuiusdam inahumeric,que
rum nuncupatur Doirmusim c\ allerum lluoldebes data fuit eis in Ascalone a caplionc cinsdcm,quam
**', occlosic Dominici Scpulcri ct canonicis nuno ibi- predic!i canonici
""" mci in capitulo
suo pari voto
dem Deo servientibus et in posterum servituris asscnsuque domini patriarche A[malrici] omncs
laudo, et ab omni sorvitio, dominio, exactionc iam cquanimilcr mihi et suoccssoribus mois in commu-
(lictaduo casalia libera, quicla et soluta iurc(pie talionom harum duaruni carrucalanim domusque
porhonni sine omni impodimonto vol calumpnia prefafe coiicesseriinl, condoiiavci-unt, contradidc-
cuiusiibet in perpotuum possidondaconcedo,ot prc- runt hec aiilem mahumeria a Sarraccnis dicitur
;

senti pagina subscriptis tcstibus sigillique moi sub- Cathara, Latine vero Viridis. Confirmo pariter to-
pressione denotata confirmo. ciens dictis confratribus meis quatuor carrucatas
Factum autem hoc anno ab incarnationc Do-
est y. tcrre, qua; est supcr flumen anto loppen, sicut divisa
mini MCLX, indiotioiio viii. lliiius quidom roi testes cst et gardinum unum ante
terniinis mctala, et
Runt : loppcm vincam adiacenlcm, ct vineam illam ^»',
ct
Letardus, archiopiscopus.Xazarenus, Ricardus, quedatafiiitois in helemosinam^^-.Confirmoeisdem
Andriensis cpiscopus. Arnulfus, canonicus quidquid "'"^ iuste et legitime habent, et in pace et
Nazarenus. Philippus, domini regis capclla- sine ealuinpnia possident in Ascalone et tcrritorio
nus. Stephanus, regie cancellarie sorrola- eius, in loppe et territorio eius similiter. Ut igitur
rius. Radulfus Anglicus, Nazarcni archicpi- hec omnia libcre ct quiete, solute ^"* sine [omni]
scopi clericus. '"' cxaclione ac gravamine cumcanonici ^"^
et con-
De baronibus vero et dc hominibus rcgis : fratris '"'
mci protaxati in pcrpetuum possideant,
Amalricus, comes Ascalonitanus. Henfredus cartamprcsentemsigillomeo testibusque subscrip-
de Torono, constabularius. Guido Francige- tis communivi.

na. Guillelmus, maresoalcus. Abrabam.vice- Factum cst autem hoc anno incarnalionis Domini
comes Nazarenus. Olto de Risberge. Guido MCLx, indictione iv. Huius rei testes sunt :

de Maneriis. Arbertus de Rethest. Godcscal- Gunterius, prior Montis Syon. Aimericus.prior

cus. Petrus, forcsterius. Montis Oliveti. Raincrus, cancellarius. Ra-
Data Acchon *"'', per manum Radulfi, Rethleemite G dulfus, archidiaconus Ihcrusalem. Simon =™
cpiscopi regisque cancellarii, viii kalendas au- de Hosdenc ^'" locelinus de Samusac. Ber-
gusti. tram ='", marescaldus»". Rohardus de loppe
LVllI "I. et frater eius, Barisanus. Raynaldus ^'^ de
PRIVILEGIU.M *'- AMVLRICl CO.MITIS DE DO.XO loppc. Gerbertus. Albertus. Lambertus. Pila-
GrLADIE
ET DE CO.NFIRMATIONE O.MMU.M POSSESSIO.NU.M QUAS tus °''. Guillelmus Rufus. Gillebcrtus, castel-
ECCLESIA SANCTI SEPULCRI IIABET IX TERRA SUA.
lanus.
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris ct Data loppe, pcr manuni Radulfi cancellarii, ii ka-
Filii et amen.
Spiritus Sancti, lendas dccembris.
Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu- LIX s'*.

ris, quod ego Amalricus, per Dei gratiam comcs PRIVILEGIU.M AMALRICI COMITIS DB COXFIR.MATIOXE
Ascalonis, ex assensu et voluntate domini et fratris VUET.MOAMEL.
mei Balduini, Iherosolimorum regis, laudamento In nomine sancte et individue Trinitatis Patris
pariter domine et niatris mee, regine Milsendis, pro amen.
et Filii et Spiritus Sancti,
salute mea et pro animabus omnium parentum Nolum omnibus, tam prcsentibus quam futu-
sit
meorum, tam vivorum quam defunctorum, pro ex- [) ris, quod cgo Amalricus, per Dei gratiam comes
pensa etiam et mis[s]ione, quam fecerunt ad ca- Ascalonis, instanti prece Hugonis de Hybelino et
piendum Ascalonem, dono et "^ concedo [et] "4 concessione fralris sui Balduini et llermengardis
confirrao Dominici Sepulcri canonicis "= et con- sororis sue, domine Tiberiadis '"', matrisque sue
fratribus meis Deo nunc ibi servientibus et canoni- Alois et avunculorum suorum, Philippi scilicet de
*"' sorvituris in
cis perpetuum casale quoddam, Neapoli, Guidonis Francigene, Henrici Bubali, om-
quod vocatur Geliadia '"'j cum sexdecim carruca- niuniqus aliorum, ad quos presentis venditionis ^*^

^^^ B, Uetdebes. "» B, -/c/dm. "i a, fo 5(5, v

B, f° G5, v.
"* Snpplee dapres B. "= g^ concanonicis. "c 3^ canonice. *»' B, Gelndia.
;
"' B, Ilem. "^ Manque dans B.
B, desiqnnta. "" B, con- *'-'8

canonieis. 5»" B, eoncanonici. '"' B, aliam. '^"^ ^"^ B, quicquid.

B, elemosinam. ^^»»
B,' solute et quiete.
»"» Su|)ple(3 d'apres B. '^»8
B, concunoniei. mt Corrigez confraires. "»« B, Sijnwn. ="9 B, Osdenc.
="> B, Bcrtrandus.
^'° B, Tyberiadis.
=" B, maresealcus.
"^ B, vendicionis.
=12
3, Rainaldus. "3 B, Pylatus. ='* A, 1° 57, B, f" 61, v». v ;
 115S AD GOUErHlbUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO .SACllO. 1156
videtur pertinere concessio vel in poslerum prcdi- A. calumpniamcidcmconventuicontigerit.subextima-
i:Lcpossessionisvenditohereditariapossessio,laudo, tione ^-'' bonorum virorum convenlui prodicto ab
confirmo, et sigiiii mci appositione corrobore vondi- illis in integrum restauretur.
""
tionem et emptioncm intcr Hugoncm de Ybelino Factuin cst autem hoc auno incarnationis domi-
fratrcsque nostros Sancli Scpulcri canonicos legi- nicc .MCLv, indictione iv. Iluius rei testes sunt :

tinie factam, cuius paclioncm suliscquens pagina Letardus, archiepiscopus Nazarenns. Costan-
declarat. Vondidit igitur prediclus Hiigo prctaxatis t^nus^'*, Liddensis episcopus. Gaufridus,ab-
fratribus canonicisDominiceRcsurrectionisecclcsie bas Templi. Amilius, abbas Latine. Engel-
Vuetmoamel cum villanis et omnibus pertinentiis rannus, prior Montis Syon. Rogcrius, prior
suis, cxceptis duobus casalibus Arabici militis, sci- Sancti Abraham. Balduinus, Liddo archidia-
licet Odabob et Darmersor; vcndidit cliam Dcrsabcb conus.
cum villanis ot omnibus pcrtinontiis suis, Corlois De fratribus Tenipli :

cum villanis et nninibus pertincntiis suis, in Zimi Fratcr Odo, coincndator. Frater Gauterius de
quidquid pator suus die qua vixit et obiil,
''* ibi Berito. Frater Philippus. Frater Ludoicus.
dominium ipsius llugonis vcl succcs-
babuit, ct ad De baronibus regis :

sorum suorum hereditario iure perlinet, in civilatc j, Honricus "^ de Turone, regis constabularius.
Bcthel similiter quidquid ibi patcr suus die, qua lohannes Gotman '^'°. Ugo "' Cesariensis.
vixit el obiit, habuil, et Hugoni tocieiis dieto sicut Odo de Sancto Amando. WillelmusdeBarra.
hercdi vcl successoribus suis pcrtinct. inquam
Ilec Odo de Tolent. Ugo ''^^ de Betsan. Vivianus
omnia predicta vcndidit tocicns dictus Hugo con- deCayphas '^^. locelinus Pesellus. Arnaldus
ventui Dominici Sepulcri pro soptcm miHibus bi- dc Crcst, constabularius Tripolis. Arnulfus
zanciis iure perpetuo possidenda, abomni servitio, de Hysengihm ^^'. Gillelmus de Monte Gi-
dominio, exactione soluta, libora et quieta. Ut au- sardi. locelinus de Samusae.
tem hec eius venditio firmior permancret, et nullius Do burgcnsibus :

eam contradicio ^" vacillaret, sicut predixi, con- Arnulfus, vicecomes Iherusalcm. Hugo saiiens
cessit cam frater suus Balduinus et niatcr sua He- in bonum. Petrus Pelragorieensis. Bricius.
lois "" et soror sua Ermcngardis '-', doniina Tibc- Gaufridus Turoncnsis. Willelmus Norman-
riadis'--, avunculi quoque sui Pbilippus Ncapolis, nus. Rainaldus Siccarius. Pelrus de Sancto
Guido Francigena, llenricus Hub; lus concesscrunt ; lacobo, Petrus llugonis. Petrus de Sancto
et cognati Hugonis de Hybelino, Philippus de Ca- Lazaro.
fram '*' et frater ejus et Petrus de Teillei. Pro iUis Data Acchon ''% permanum Radulfii cancellarii,
vero, qui infraannos sunt, sicut esl Barisanus fra- C xix kulcndas febroarii.
ter Hugonis et q edam soror sua Theophanne '-', si
LX 53^
qui etiam in eadem prosapia minoris etatis inve-
niuntur, vel in posterum inveniri poterunt, Hugo PP.IVILEGIUM EJUSDEM '^" DE CONFIRMATIO.NK IIUET-
DnBES.
de llybelino et frater suus Balduinus et Philippus
de Neapoli et Guido Frincigena ct HenricusBubalus In nomine sanctc ct individue Trinitatis Patris
fideiussores sunt quod, quando ad annum legiti- et Filii et Spiritus Sancli, ainen.
mum pervenerint, infra ipsum annum falicnt '" Notum sit omnibiis, tam presentibiis quam futu-
eos predictain vendilioncm concedere. Non minus ris, quod ego Aiiialricus, per Dei gratiam comos
ipsi idem predicti baroncs plegii lcgitimi sunt ab Asralonis, instanti prece Hugonis de Hybelino et
omni calumpnia nunc ac semper hec omnia predi- concessione fratrum suorum Balduini et Barisani
cta adquitandi hoc tamen tenore quod, quicumque
; et llcrniengardis sororis sue malrisque suc Aloiset
istorum plegioruni suporsles fueiit, aliis humino avunculorum suoruin Philippi de Neapoli, Guido-
more dercdontibus, ipsc pro illis respondebit, ctca- nis Francigene, Hcnrici Hubali, omniumque alio
lumpniam adquietabit.Si qua aliquando occasionc rum, ad cpios presentis venditionis videtur pertinore
ex quacumque calumpnia interim super istis n concessio aut in posterum prcdicle possessionis
prenominatis exorta fuerit, quicumquo plegio vendilc hcreditaria possessio, laudo, confirmo, et
rum prcdictorum prior occurrerit, ipsc calump- mei appositione corroboro vcnditionem ct
sigilli

niam reinovcbit pacllicabilque. Si quis vcro in omptioiicm inlcr llugonem prcnominatum fralrcs-
posterum super refatam vondilionem culumpniam
•
qiie mcos Sancti Sepulcri canouicos legitime fa-
induxerit, illi,ad quos hereditas Hugonispostipsum ctain, ciijus pactionem subscquens pagina declarat.
transierit, conventui iam dicto obligati perpetuo te- Vendidit igitur tociens dictus Hugo pretaxatis San-
nebuntur ut, quidquid '*' dainpni propler motani cti Sepulcri canonicis "*. Huetdebes cum villanis

"" U. Iliibclino,"" H, (luicfjuid. '" li, contradiccio. "» B, Mois. =" B, Hcrnwnganiis. "» B,
Tilheriadis. "-'
B, Cafran. =-' U, Thcopliitnnin. '*'•
B, fncienl. "« B, iiuicquid. "' B, eslimatiotte.
"» H, Conslantinus, "" B, llenfrcdus. '"^ B, Gothmnn. B, llttiio. "
•" B, llugo. '•^* B, Cutjpha.
"' B, Ihiscnijhin. "" B, Achon. ""^ A, f" 5H, v, B, f" ()3, r". "'' Dans B cctte promiere rubrique cst
ainsi con^ue. Aliud privilcijium .linalrici comitis. '•'*
U, cnnonicis.

!
 ;

1157 CARTULAIUE DU SAINT SEPULCllE. 1158

et omnibus Deirmucsim etiam
portinentiis suis, A Dc liominibus meis.
cum viilanis ptomniljuspcrtiMnntiissuis,cum omni Simoii '-''
de Ilosdcnc. locclinus dc Sarausach
plcuituilini',(iuiun in cis linluicrutit cx dono picinc- "'-^
et fratcr eius, Balduinus, Gcrbcrtus, (..ui-
morie patris suis liarisani Muissc Arrabitfiliusque bertus. Alhertus. Guillolmus de Tiro '^*.
cjus Georgius, (lucquc ad succcssorcs eorum herc- Guillelmus de Tibcriade "^. Levcraldus. Oi-
ditario iure spectabat, i)ro tribus niillibus bisantiis raldus de Rumminhi ''•'•".

iurc pcrpctuo possificnda, ab onini servitio, domi- Dc slipendariis incis.

nio, cxactionc solula, lilicra ct quicta. Ilugo cnim Galfcrius dcHaino. Guillclmus de Rumbe. Al-
de Hybclino.pro imminente ncccssitate caplivitatis
bertus de Guarch. Ilobcrtus de Sancto Ka-
rederaptionisque sue compulsus, predictis homini- vilefTo. Fulco.
bus suis, Muissc Arubit ct filio cjus Gcorgio, dedit
Dc burgensibus rcgis
voluntatem ad eorum '" cambium pro prcdictisca-
:

salibus eorumquc pcrtincntiis illi vcnditionem ;

Ilugo saliens in bonum. Goffrcdus Turonen-
sis.
prKlatam iuramcnlo in capituloSanctiScpulcricon-
tirmavcrunt, et manutcnendam confra omnes LKl. '5\
pro-
miserunt. Ut vero hec venditio firmior permaneret, „ PRIVILECIUM EJUSnEM DE CONFIR.MATIONE VI.NEE, Ot-'E
ct nullius eam contradicio '*" infirmaret,concesse-
" FUIT NA1M SURIANl.
1 unt cam ^*', sicut predixi, fialrcs cius Balduinus In nominc sanote et individueTrinifafis Patris et
et Barisanus materquc sua .\lois et soror sua Er- Filiis et Spiritus Sancfi, ainen.
mengardis ^'*, avunculi quoque eius Philippus de
Nofum slt omnibus,fam prcsenfibus quam fufu-
Neapoli, Guido Francigena, Henricus Bubalus, et
ris, quod ego .\malricus, per Dci gratiam comes
cognati sui Philippus de Caphran =" et fratcreius-
.\scaIonis, ob rcmedium quidcra peccatorum mco-
dem et Petrus de Teillei ;
pro illis vero, qui infra
rura prescnfium,prefcritorum afque futurorum,pa-
annos sunt, sic [ut; cst quedam soror tocicns dicti
rcntumque meorum, tam virorura quara mortuo-
llugonis Stephania et aliqui de hcredibus predicti
rum, dono. concedo, afque conlirmo venerabilibus
Arrabit et filii eius Gcorgii, si qui ctiam in eorum-
frafribus meis Dominici Sepulcri canonicis, et tibi
dem prosapia minoris etatis inveniuntur, aut in
specialitcr, Ilugo dccane loppensis, qui diceris de
fulurum potcrunt inveniri, Hugo de Ybelino °" et
Tharso, unam pcfiam "^» vinec, que fuit cuiusdam
frater eius Balduinus et tociensdictiMuisse.\rrabit
Suriani, Naira "' nominc, quam tu, decane preno-
liliusque eius Georgius,Simon de Aia '".Ordelet et
minate, emisti ui bizanciis a predicto INaim ^^"
Ptephanus filius eius, .\dam dc Orgcol, Xicholaus
duas inquam partes, que fucrunt Naym, ab ipso
de Hibelmo Hosmundus, Radulfus fratcr eius, p
'•''•,

emisti,terciam vero parfem.quffi mei iuris esf,dono

Lebertus, Paganus de Rohais, Philippus de Ca-
et confirmo, sicut predictnra est, tociens dicte de-
phran ='", iuraverunt supcr sacrosancta, fideiusso-
cane, tibi cannonicisque =" pretexatis. Dono etiam
res quoque sunt quod,quando adannum legitimum
tibi.decane.et fratribus prenominatis partem ctius
pervcnerint, infra ipsum annnm faticnt ^" eos in
totum, quod ad me spectat, in vineaMenferretiSu-
capituluin Sancti Sepulcri venire ettociens dictam
riani. Iste aufein due petie '^- vineo sunt ab ortu
vendifionem concedere.Isti diem predieli non minus
solis juxta vineam Sepulcri Doraini.Pro hocautem
plegii lcgiti ni sunt abomni calumpnianuncetsem-
dono atquc confirmatione dedit mihi tua, decane,
per omnia hec predicta adquietandi. Denique si
paterna dilectio c bizancios.Ul igitur libere, quiete
quid °" de omnibus suprascriptisimniinutum fue-
omnique sine exactione usibus tuis, decane, et ca-
rit, oranes isti, qui super praBnominata empfione
nonicorum tociens dictorum petie^^' isfe duevinee
iusiurandum prcstiterunt,per capitulum Sancti Se-
'^"
fratribusque vobis canonicis '''* successuris in per-
pulcri sive per eiusdem internunciura subrao-
pefuum deservianf,cartarahanctestibus subscripfis
niti, usque ad xv diem a terapore submonitionis
et sigilli mei appositione communiri precepi.
infra mujDs Iherusalem uf obsides permanebunf,
Facfumest hocannoincarnationisDominiMCLViu.
donec res in integrum et solidum rcformetur.
U lluius rei testes sunt :

Factum est autemhoc annoincarnationisDomini

MCLViii,indictione vii.Huius quidem rei testes sunt.
locelinus de Samusac
et frater eius, Bal lui-

[Ricardus], episcopus Andrie. Gaufridus, ab- nus. Garcio. lordanus Bestia. Raphael. Pon-

bas Templi. Gunferius, prior Montis Syon. tius ^'^'. Thoraas Turchie et sororius eius,

De hominibus regis :
Herbertus. Lambertus Galiota.
.\dani Niger et frater eius, Fulcho ''^'. Rober- Dafa in .•\scaIone,per raanum Radulfi cancellarii,
tus de Retest. xviiikalendas dccombris.

^^' B, nd corum volunlalcm. ''^"

B, contrudicLio. °" B, cliam. ''''-
B, Hcrmcngardis. ^" B, Cafran. "'•*
B, Hybclino. ^" B, Snmon dc Haia. =*« B, llijbelino. '•' B, Cafran. "» B, facient. "9 On lit dans \. :

si quidcm. '-" B, intcrnunlium. '^^'

B, Fulco. ''^ B, Siimon. '"^ B, Samusac. °" B, Tyro. "= B, Tybe-
'^ B, pcciam. seo
riadc B, Girardus dc Ruminlii. ''' A, f"
60, r° B, f° 64, v° ;
B, Naijm. g,
Naym. •" B, canonicisquc. "^ B, pecie. ^^^ B, pecie, '^* B, canonice. ^*' B, Poncius.
 1150 AD GODEFlilDUM APPEND. II. — MOXUM. DE BELLO SACRO. iiiflib

LXII 55».
A. quos hercditas mca post me transierit, conventui
I iUVILEGiUM HOGONIS DE YBELINO DE V£NniT:ONB Sancli Sepulcri tcnebuntur obligati ut, quicquid
VUETMOA.MEL "". dampni proptcr motam calumpniameidpmconven-
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris sub eslimatione bonorum virorum
tui conligerit,

et Filii el Spiritus Sancti, amen. predicio convcntui ab illis in integrum rcstauretur,

Nolum sit omnibus, tam presentibus quam futu- et vendilio prctaxata rata in perpetuum mancal.Ut
quod cgo Hugo de Ybelino, concessione fratris
ris, igitur huius mei privilegii auctoritati nichil desit,
mei Balduini et sororis mee Ilcrmcngardis.dniiiinc tum quia hec omnia factasunt assensuetvoluntate
Tiberiadi,^ ''"',
ct malris nioe Alois et avunculoruni domini mei .\malrici, comitis Ascalonis, de cuius
'"'^
meorum,l'bilipiji soilicelde Xeapoli.Guidonis Fran- fcodo fuit prescntis venditionis possessio, tuin
cigcne,IIenriri Bubali,omniumquc aliorum,ad quos quia ipsc sigillum non habeo instanti prece feci
prcsentis venditionis videturpcrlinereconcessiovel presentcm cartam sigillo iam dicli domini mei.co-

in posterum predicte possessionis vcndite hercdi- mitis Ascalonis, corroborari.

taria po^scs.^^io.vendidi canonicis Dominici Sepulcri Letardus, Nazarelh archiepiscopus. Constan-
Vustmcamel ^" eum villanis ct pertineutiis suis tinus, Liddensis cpiscopus. Gaufridusabbas
omnibus.exceplis duobus casalibus Arabici militis, rj Tcmpli. .\milius,abbas Luline.Engelrannus,
scilicet Odabcb cl Darmersor;vendidi cliam Dersa- prior Montis Syon. Rogerius, prior Saricti
beb cum villanis et omnibus pertinentiis suis,Cor- .\braham. Balduinus, archidiaconus Liddo.
teis cum villanis et omnibus pertinentiis suis, in Dc fratribus Templi :

Zimi quicquid ibi patcr nicus die qua vixitet obiit, Odo, commendator. Gaulerius ds Berito.Phi-
habuit, et ad doininium nieum vcl successorum lippus. Lodoicus.
mcorum heroditario iure pertinet.in civitateBethel De baronibus :

similifer quicquid ibi pater meus die qua vixit et llenfredus de Torono '"', regis constabula-
obiit, habuit, et mihi ^^' sicut heredi vel mei suc- rius. lohanncs Golman. Hugo Cesariensis.
ccssoribus portinct. Ib.c inquatn omnia prcdicta Odo de Sancto Amando.Willclmus de Barra.
vendidi predictis fratribus Dominici Sepulcri pro Odo de Tulent. llugo de Bezan. Vivianus de
septcm millibus bizanciisiureperpetuopossidenda, Caypha. locclinus Psellus. .\rnaldus de
ab omni servitio, dominio, exactione soluta, libera Crecst, constabularius Tripolis..\rnulphusde
ac quieta. Ut autem hec mea venditio firmior per- Ysengihm^"'. Willelmus de Monle Gisardi.
maneret, «am conlradictio vacillarct,sic-
et nutlius locelinus de Samusac. Bartholomeus Suos-
ut predixi, concessit cam fratcr mcus Balduiuus sionensis.
et non minus mater moa llelois ''^ et soror mca C De burgensibus :

Hermengardis,domina Tiberiadis '^',avunculi ctiam Arnulphus,vicecomes Iherusalem.llugo salicnd

mei Philippus de Neapoli, Guido Francigena, Uen- in bonum, Petrus Petragoricensis. Bricius.
ricus Bubakis concesserunt et cognati mei Phi-
; Gaufridus Turonensis. Willelinus Norman-
lippus de Cafran et frater eius el Petrus de Tellei. nus. Kainaldus Siccarius. Petrus de Sanclo
Pro illis vero qui infra annos sunt.sicut Barisanus lacobo.Petrus llugonis.Petrus deSancto La-
fratcr meus et soror mea Slephania,si qui etiam in zaro. Andreas, lilius Toseti.
mea prosapia minoris elalis inveniuntur,aut in po- Data Aechon '"*, per manum Radulfi cancellarii,
slerum inveniri poterunt, ego ct frater meus Bal- XIX kalendas februarii.
duinus et Philippus de Neapoli et Gaido Francige- LXIII "».
na et Ilenricus Bubalus fideiussores sumus quod, PUIVILEGIUM EIUSDEM DE VENDITIONE IIUETDEBES.
quando ad annum legitimum pervcnerint, infra In noniinc sanctc et individue Trinitatis Palris
ipsum annum faticmus "* eos predictam venditio- et Filii et Spiritus Sancti, amen.
nem concedere. Non minus etiam nos ipsi idem Notum sitomnibus,tam presentibusquamfuturisj'
predicti barones plegii legitimi sumusab omni ca quod ego llugo de Ybelino '''", conccssio» frutrurii'
lumpnia nunc et scmper hoc omnia predicta ad- n mcjoruin Balduini ct Barisani el Herincngardis so-
quietandi hoe tamen tenore quod,nostruni [ilcgio-
; rorisnice matrisque moc Aloiset avunculorum meo-
rum quicunquc supersles fuerit.aliis buinano more rum Philippi de Ne:ipoli,Guidonis Francigcnc,llen-
decodentibus, ipso pro omnibus rcspondebit,et ca- rici Bubali,oiiiniumque aliorum, ad quos prcsentis
lumpniam adquietabit. Si qua aliquando occasione venditionis videlur perlinere concessiovelin poslc-
cx quacunque calumpnia intcrimsuper istis preno- rum predictc possessionis vendite hereditaria pos-
minatis exorla quicunique nostrum plcgio-
fu^irit, sessio,vendidi fratribus nieis Sancti Scpulcri cano-
rum prior occurrerit, ipsa calumpniam rcmovcbit nicis lluotdcbes cumvillanisctomnibuspcrtincntiis
ac pacilicabit si quis vero in posterum supor prc-
; suis et Deirmugsin etiain cuni villanis et omnibus
latam vcnditionem calumpniam indu.xerit, illi ad pertinentiis suis, euni omni plenitudine, quam in
='='!
A, P>00, ^-^; B. GG, v». ''"
li. IhilK^lino. ™
B, //(•ut'/»wric<d. ^i^^
B, Tiiberiadis. ^'o
B, Iluetmoiimel.
«"'
miM. "» B, Alois. •^'^
B, Tiihcnadis. "* B. fncieimis. "= B, voidicionis. »"'>
B, Turom. -' B;
-'«
Ysenyihi. ,lc/ic?!. "" A, 1" 01, v" B, 1" G8, r°. »«'' B, //i/Mi/io.
;

v(l
 :

1161 CAIITULAIRE DU SAINT SEPULGRE. 1162

eo3 hHbuiu-uut cx liuuo palris uiei Dasirani Muissc A Do fratribus Hospitalis :

Arrabit et filius eius Georgius, qucque ad succcs- Pctrus Bertrandi et Willelmas de Accr, Azo,
sorcscoruni hcrodilariojurc perlinebat vendiili, in- ; capellanus rasalis Uaineorum. Radulphus,
(luani,pro Iribus millibusbisantoriun iure perpctuo capellanusHamarum.Paletel.vicccomesYbe-
possidenda, ab omni caiumpnia, servilio, dominio, lini.

cxactione soluta, libera et quieta. Ego cnim, pro De burgcnsibus regis :

imminente nccessitate captivitatis el redemptionis Humlicrlus de Bar. Symon Buffus. Bricius,

mee oompulsus, predictis hominibus mcis, Muissc Gaufridus Turoncnsis. Guillelmus Nor- ™
Arrabit lilioque suo Georgio, dedi ad voluntalcm man.nus. lohanocs Raimundi. Guibertus Pa-
eorum cambium pro prcdictis casalibus ct eorum pais.Pctrus Burdinus.Pelrus dc Sanctolaco-
pertincnUis; illi vero venditionem hanc in capitulo bo. Hugo Salicns in bonum. Radulphus Bur-
Sancti Sepulcri iuramenloconlirmavtrunt,ct manu- gensis. Petrus dc Saucto Lazaro. lohannes
tenendam contraomnes promiscrunt.Ut autemhec Vitrarius. Everunimus "*". Anschetinus. lo-

mea venditio firmior permanerct, et nullus eam hanncs, filius Rainaldi, Pictavus.
contradictio concesserunt eam, sicut
vacillaret, LXIV =««.

predixi, fratrcs meiBalduiuusetBarisanusmaterque »% PR:V1LEGH.'M nKP.BERTI, ABBATIS SANXTOnUM lOSEPH

mea Alois et soror mea Hermongardis, avunculi ET ABAGUC '**. DE COMMUT.VCIONE ^"' BETHEL.
etiam mei Philippus de Neapoli, Guido Fran- In nomine sancte etindividue Trinitatis.
cigena, Henricus Bubalus coucesscrunt et cognati
; Nolum sit omnibus, tam presentibus quam futuris,
mei Philippus de Cafran el fralereius Petrusquede quod ego Hcrbertus "', per Dci gratiam abbas
Teilli. Pro illis vero qui infra annos sunt.sicut est Sanctorum Io.-;epb et .^bacuc, laudante et consen-
qaedam soror mea Stephania et aliqui do predicti tiente universo tam clericorum quam laicorum Deo
Arrabit et filii eius heredibus Georgii toticns ^" inibi famulante conventu, in presentia bonorum ho-
dicti, si qui etiam in mea et eorumdem prosapia minum,quorum nomina subterleguntur,commuta-
minoris etatis inveniuntur aut in posternminveniri vimus et reddidimus Hugoni de Ybelino, domino
poterunl, ego et frater meus Balduinus ct homi- Ramathensi, quecumque pater eius Barisanus nobis
nes mei, predictus Muisse Arrabit etfiliuseiusGeor- apud lielhel dederat, videlicet ipsum Bethel ctBeze,
gius, Symon de Haia, Ordelet ct Stephanus filius quod diuitur Bazirim,cumduabuscarrucatis terre.
eius, Adam
de Orgeol, Nicholaus de Ybelino ^*-, et quinque iornatas terre, quas ibi querebamus, tur-
Hosmundus Radulfusque frater eius, Lebertus, Pa- rim quoque et quidquid ^^- ibi edificavimus, ut
ganus de Rohais, Philippus de Cafrain, supcr sacro- prefatus llugo habeat potestatera exinde faciendi
sancta iuravimuset fideiussoressumusquod, quan- C quicquid sibi placuerit absque omni uostraclsuc-
doad annumlegitimum pervenerint,infra ipsum an- cessorumnostrorumcontradictioue.Capcllametiam.
num fatiemus°'^incapitulum Sancti Sepulcrivenire quam ibi construximus.tumprecepto domini patri-
et tociensdictam vennitionem concedere. Nosidem arche A[malrici],tumdominiHugonisprecibus, do-
predictinon minus sub praefalo iuramento plegii le- mino priori Nlcholao] et Sancti Sepulcri conventui
gitimi sumus hec omnia predicta nunc et semperab dedimus. Gonfirmationes vero quas in privilegiis
omni calumpnia adquietandi. Denique si quid ^*'' nostris super hisomnibushabcrnussupradictis,om-
de supradictis immunitum fuerit, nos, qui super nino cassamus et in irritum penitus ducimus.Que
prenominata venditione iusiurandum fecimus.per omnia in prescntia nostri fratrumque nostrorum et

capitulumSanctiSepulcri vel pereiusdem internun- Balduini, archidiaconi Sancti Georgii, cantorisque

tium submoniti, a die submonitionis usque ad xv
diem infra muros Ihcrusalem ut obsides permanobi-
mus, donec resin integrum etfirmum reformetur.
Ut igiturhuius mei privilegiiauctoritati nichil desit,
tum quiahec omnia facta sunt assensu etvoluntate
domini mei .\malrici, comitis .-Vscalonis, de cuius
feodo fuit presenlis venditionis possessio,
ipsesigillumnonhabeo, sedula preee obtinui cartani
istam sigillo iam dicti domini mei comitis corrobo-
-ari.
Factum est autem hoc anno incarnationis Domi-
ni 5" MCLviii, indictione vii. Huius rei testes sunt
Constantinus, Liddensis episcopus. Absalon,
eiusdem ecclesie Gisleberti ct magistri Anschetini,
Roberti de Git, Marsirii quoque et Andree
fratris
Andegavensis militum et Alberti Lombardi ipse do-
minus llugo conventui Sancti Sepulcri per manus
cannonicorum "^^ ipsius ecclesie, domini scilicet
Bernardi cantoris et magistriAchillis,in ipsaeccle-
])
»'' dedit, concessit et tradidit ii-
tumquia sia Sancti loseph
bere et quiete perpetuo possidenda, nobisomnibus
communi assensu et bona voluntato eandem dona-
tionem laudantibus,consentientibuset confirmanti-
bus.Pretaxatus autem Hugo voluntati nostre satis-
faciens et utilitati ecclesienostre consulensprohac
commutation- dedit nobispartem turonii,quod est

episcopus.Gaudefridus,abbasTempIi.Rainal- sub Mirabello ad surdos fontes, et duas carrucatas

dus, prior Latine. Petrus de Calvario. in eodem territorio. Ut igitur hoc ratum inconvul-

5", B, toeiens. '^- B, Hyhelino. '«^ B, faciemii.i. '»• On lit dans A si quidem.
'^'^
B, dominice. ='« B,
:

Wiltetmus. ^^' B, Ecerinunus. ^'* A f" 62, v°; B. P 69, v». *'^ B. Abacuclt.. "° B. commutatione. "' B Arber-
tus "* ~ quicquid. ^" losep.
"" B,

Patroi. CLV. 37
 :

Ufi3 AD GODEFRinUiM APPEND. II. — MONUM. UH BELLO SACRO. 1164

sumquo A sui piiori predictoque Sancti Sepulcri conventui
pcrnianeat.sigilli nostri impressione et fra-
trum subseriptorum testimonio confirmamus. communi assensu concesserunt atque dcderunt. Hec
Ego llerberlus, abbas, subscripsi signum crucis igitur oinnia pretaxata, concedcntibusetconrirman-
fatiendo "^. libus fralribus meis, Balduino et Barisano, sorori-
Fratres ;
Bonctus, Nicholaus, Mortinus. Ilar- busque meis, Ermengirde '^'- et Stphanjia, libere
duinus.Martinus.Robertus. Lanibertus. Lau- et quiete ipsi fratres mei Sepulcri Domini cannoni-

rentius ^'°. Petrus. Guillelmus. Raimun- ci '" perpetuo possideant, habeantque "" libcrani

dus '". Albertus. Ebroinus. Lmberlus. lo- facultatem quodcumque eis placuerit inde fatien-
hannes. GarinusAnselmus. Berniudus. ^"^. di •'' abspue mca ct herodum mcorum vel paron-
Christianus Gerardus. lohanncs. Sabcran- lum "^ contradictione. Ut autom hoc ratumincon-
dus "^ Galandus. vulsumque permaneat, sigilli Balduiniavi mei,Ra-
Ab corroboralionem presentis privilegii sigillum matbensis Latiiiorum domini primi, impressione
domini Constantini apponimus, Ramalhcnsis cpi- corro 1)010.
scopi, una cum sigillo noslro cereo. Quod factum estconsiliodomini Philippi Neapoli-
'^'
IIoc autem laclum est anno ab iucarnatione Donii- tani, qui ct ipso leslis [est]
ni MCLx, indictione viii,rcgnantc liajduino, roge La- „ Testcs etiam sunt :

tinorum qnarto. Radulphus, Iherosolimitanus archidiacouus.

LXV 600. Bernardus, monachus. lohannes, decanus
PniVILEGILM nUGONIS DK YBELI.NO, DE UONO Sancti Georgii, Balduinus, archidiaconus.
"'°. Gisbertus
BETllEL "'", eantor. Franro. Magister .\ns-
chitinus. Azo, Radulphus, Eichonbertus "",
Iii nomine sancte et individuc Trinitatis.
capcllani. Rainaldus dc Sancto Gallerico '^*"
Notum sit tam presontibus qnam futu-
oninibns,
ris,quod ego Ilugo de belino "'-, IH'i gratia Rama-
'^
Marsirius de Ramatha. Andreos Andegaven-

thensis [dominusj '"^, pro rommlio animarum,tam sis. Albertus Lombardus. Umbertus de Bar-

mee qnam parcntum mcorum, et pro magno a fra- Symen Unltus. Morbertus Tortus. lohannes
'"* Rainuindi.
tribus mei ccclesie Sancti Sepulcri cannonicis
Testalur otiam hoc Barisanus etconfirmat. Con-
in captionis mee liberatione mihi collato beneficio,
domino Nficholao] ""^ priori cl eiusdem ecclosie lirmat quoque venditiones '^-'
casalium,scilicetOdo-

convcntui in prcscnlia domini .\malrici patriarche mamel, Dersabe, Corteiz, Hodabet, Dermasun, que
ctdomini Constantini, Rainathensis episcopi, dono, ego prcnominatus Ilugo de Ybelino '", fratereius'^"
canonicis Dominici Sepulcri vendidi.
conccdo et trado quicquid pater meus liarisanus
'^"'^

dederat ecclesie Sancti loseph in helemosinam ^^' ^ Donationis mee supradiete '-' et confirmationis

apud Bethel, ipsum videlicet Bethel et Beze, quod fratrls mei testes sunt "''

Ordelez '=". Philippus de Caphran *-''. Paganus

Bazarim '"* dicitur, cum duabus carrucatisterrc,et
quinquc iornatas''''' tcrre, quasfratrcsSancli loseph de Rohais. Gcorgius Arrabat "'. Adam Dor-
ibi requirebant, turrim quoque ct quecumque ibi
niel. Osmundus. Paganus de Isengrin ''''

edilicaveranl, benigneconscntientibus el conceden-

Garinus. lordanus de Vbelino ''". Uadulphus
et Petrus, capellani.
tibus ipsius ecclcfie Santi loscph abbate llcrbcrto
fratribusquc ciusomnibus; quibusdcdiprocommu- llec autcm facta suntannoabincarnalioneDomi-
ni McLX, indictione viii, regnanle Balduino, quarto
tatione predictc patris mei Iiclemosinc, pro volun-
tate et arbitrio eoruin, in territorio de Mirabello
Iherosolimorum rcgc Latinorum.
partem turonii.qucd supcriacot surdis foinibus^et Ad conlirmalioncm ot corroborationom prescnlis
privilegii cgo Constanlinus,Raniathensis episcopus,
in eodem tcrritorio duascarrucatas tcrre quelongc
meliora et commodoria cis esse noscuntur Bethel ;
sigillum meum appono.
1.XVI "I.
enim,quia tcrmini eorum ibidilalaii non poterant,
PnlVILEGIUM DE REIllCLLIONE .\ PniOBE TT CANON.CIS
sicul ab eis scpe audivi,aut nichil aul parum''"' eis MONTIS OLlYtTI FACTA ADVERSfS CANOMCOS SANCTl
prodesse potcrat. Ecclesiam autem, quam ibi odili- D SEPUC.IIIU, I:T S.\TISrACTIONE ET DE lUDITIO '"'*
*
caverant,lam pro domini patriarche mandataquam PEnSONIS INDE FACTO.
pro mea petitione "" et precibus, abbas fratresque Scriptum csl : Caro corniptibilis ufjtjravat aiii-

'^»'
B, facicmlo. "'"' Louricncius. »" B, haimundiis. °" B, Guariiius. "» B, Siberiiiulus. 'oo \ fo
63, v" ; B, f" 70, v", ^o'
Ces deux nibriques manquont dans B. '^o- B, llybelino, ""* Supplee d'a-
pros B. ''o' B, cannnieis. '-' Su]]iilo6 d'apres ft. "'"^ B. conccilo, dono. •'o' B. Iiclctmsina. <"'• B, liaw-
"o* '>'"
B, aul paruin, aul nihil, "^" B, pclilionc. ^'- B, Ermcnganla. '^'^
B, canonici-
riin. B, iornatis.
*" B, et habcant. "^ B, farii inli. ""^ B, heredum vcl parcntuin incorum. "' Supplec d'apros B. '*'" B,
Gillchertus. "^ B, ErcUemhahlus. "^-o
B, Valcrico. '^" Ccltc phrase est conslruito dans B dc la ma-
nicro suivantc Teslatur ijiioquc frater ineus D. et confinnut noii solum hoc, vcruin ctouin ventlitioiics, ctc...
:

'" B, ilijhclino. '•-" Cos dcux mots manquent dans B. "' B, Suprailictc iijitur donationis
'
ct, elc... mc "
'" Dans A Ics mots tcstcs sunt se Irouvent rejctes apriis les signatures. "" B, Ordcleli-. B,
Caphrano. ''"' B. Arrabir..: "-" B, Hisemjrino. E, Hybclino. A, l»- 04, r° ; A. i« 92, y. B,
inaicio.
llfin CARTULAmE DU SAINT SEPULGllE. H66
mam, cl uthnhiuuio seiisum mulUi- A, rio convcntu,prcsumptionis ct indignatiunis supra-
dcprimil tcrrcua
coijilantem. Intuentem'^'' itaquo mentium'"* huma- memoratorum canonicorum scriem conquerendo
uarum con(]ilionum''^',quod facilc preteritarum sivc patcfccimus; sicquo post auditam nostram adver-
lircsoulium rorum gesla, nisi certis aliquibus signis sum eos qucrimoniam
ct illorum responsionem con-
artnotontur.ali omui tolluntur momoria,oomniO(ium personarum dccretum est ut disoaltiati ''" a
silio

duximus nos frati-cs in Christo canonici, sub regi- Monte Olivoti usquead Sepulcrum Domini venircnt.
mine venerabilis '"^ patris patriarche Fulchorii in Dominus vero P[etrus] Tyrientis"' et A[dam] Pa-
ecclesia Sanclissime Resurrcclionis Ihesu Christi neadcnsis et M[ainardus] Beritensis "", humilitate
Iherosolimis constiluti, ad mcmoriam tam presen- et pietatc commoti,cum prephato '^•'*
Montls Oliveti
tiuui quam surcedontium in pnrpetuum notam re- prioro ot cum ranonicis cjus, videlicet Guidone,
bellionis et indignationis redueere, quam canonici Bonitio "•'",
Johanne, Berruier, Durando, Odone,
confratres noslri in ccclesia Montis Olivcti cum Zacharia.podibus nudis '^^'^pro eorum satisfactione
priore suo Aimcrico adversus matrem suam, ecclc- in capitulum nostrum plcnarium vtnerunt. Dcfini-
'^"
siam videlicet prephatam cuius filii et servi su- tum temporo quo rcnovatum cst
cst etiam el ab eo
mus etsi indigni, moliti sunt faeerc, et satisfactio- Doi servitium '>°-
Jhcrusalcm post expul-
in sanota
nem presumptionis sue, [quam] iuste archiopisco- „ sionem Sarraconorum, ab omnibus personis ar-
porum, scilicet P[elriJ Tyricnsis, B[alduini] Cosa- supramemorato
chiepisoopis, episcopis etaliis,qui
rieiisis, L[etardi] Nazareni; episcoporum, R[aduUi coram domino patriarcha interfuerunt conventui,
Bethleomite, C[onstantini] Liddensis, R[einerii] Se- recordatum hanc esse Sanctissimi Sepulcri dignita-
bastensis, F[redorici] Acchonensis''-'*, A[rbcrti] Ty- tem et consuetudinem et debitum,ut,ad quamcum-
beriadensis, A[dami] Pancadensis, A[malrici] Sydo- que eoclesiam infra civitatem Jherusalem vel extra
niensis,M[ainardi] Beritensis ''-^;
abbatum,G[aufridiJ faciat processionem, sicut in die purificationis ad
Templi Domini, P[etri] Sanete Marie losaphat, A[mi- Templum, in die ascensionis ad Montem 01iveti,in
lii] Sancle Marie Latine, R... Sanete '^"' Samuelis, die pentecostis ad Montem Syon,in die vero assum-
H[erberti] Sancti Abacuc, E[ngerannis prioris Mon- ptionis sancte Marie ad Vallem Josaphat,conventus
tis Syon, H[ugonis] prioris Templi Domini, R[adul- ipsius Sancti Sepulori disponendi tocius servitii ha-
phi] prioris Sebasteni, iudicio "*' coram Sanetissi- beat primatione.^i cum plenaria stationissue digni-
mo Sepulcro coacli sunt exibere'^'-. dominus patriarcha defuerit, prior
tate, ita ut, si

Anno MCLvi incarnationis Domini, cum dominus Sancti Sepulcri missam in bis sollepnitatibus per
Patriarcha Fulcherius Romam pergeret propler si- unamquamque ecclesiam cantet, et sermonem ad
multates quorumdam parrochianorum noslrorum populum fatiat '^^ nisi alteri alicui id velit injun-
impie et inique contra Sanctum Domini Sepulcrum C gere.
rebellantium, adveniente sancte ascensionis die, LXVII •=»*.

predecessorum meorum ^*' ritum, qui ante nos PRIVILEGIUM WILLELMI, TIRENSIS ^" ARCHIEPISCOPI,
fuerunt, sed et patriarcharum constitutionem pro DE DONO ECCLESIE BEATE MARIE, QUE EST APUD
posse nostro prosequentes, cum solempni apparatu TYRUM.
processionis nostre secundum consuetudinem ad In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
ecclesiam Montis Oliveti venimus, debitam ea die Filii et Spiritus Saucti.
in ca stationem cum plenario servitiofacturi.Quod Ego Willelraus, Dei gratia Tirensis "^ ecclesie
videntes canonici illius loci cum priore suo, preno- archiepiscopus Latinornm secundus, do et concedo
minato Aimerico, moleste adventum nostrum fe- iirmiter et inconcusse ecclesie Sanetissimi Sepulcri
rentes, restiterunt nobis in fatiem ^**, dicentes se et canonicis fratribus meis inibi Deo famulantibus
nullo modo aliquam dignitatjm sive
velle pati ut ecclosiam Beate Marie Tiri *»"
iure perpetuo possi-
stationem ''^ es debito aut pro consuetudine in ec- dendam per manura domini patriarohe Stophani et
clesia sua, absente patriarcha, haberemus, equales AVillelmi, ejusdem Sanctissimi Sepulcri Domini'^^'
se per omnia ecclesie Sanctissimi Sepulcri compa- prioris. Et quoniam donationem hanc ratam atque
rantes, neque aliquam ei subjectionem se debere p, firmam manerevolui,quod sano consilio et filiorum
protestantis. Nos autem pro temporc et loco silui- meorum ecclesie nostre canonicorum assensu et
mus.et repulsam nostram ob reverentiam tante sol- voluntate feceram,presentis scripti pagina denotare
lepnitatis patienter pertulimus; sicque ad eccls- et sigillo meo sigillare et personaliura virorum qui
siam nostram revertentes, adventum domini pa- huic donationi interfuerunt, domini videlicet pa-
triarche prestolati sumus. Cui, cum a Roma tem- baronum suorum, testi-
triarche et cleri et regis et
pore succedente regressus esset,assidenti inepisco- monio corroborare dignum duxi.
porum et personarum sed et cleri et plebis plena- Factum est autem hoc publice, in urbe Acchon ^''

'^^ B, Inluentes. '^* B, memium, ^'' Corrigez

condiltonem. ^"' B, venerabili. ^^' B, prefatam. ^^ B,
Achonensis. ^^" B, Berithensis. "*" B, Sancti. "' B, iudiiio. '^*-
B, e.rhibere. '" B, nostrorum. "* B,
^''^ ^''^ ^'"
(aciem. B, stacioncm. B, discalciati. B, Tyrensis. ^''^B, Berilensis. ^*^B, prefalo. ^''''Bonicio.
^'^ B,
nudis pedibus. '''- B, servitium Dei. ^^ B, faciat. «^* A, /» 65. v°; B, f" 65; v°. ^'^ B, Tyrensis.

«=« B, Tyrie. «" B, Tyri. Manque dans B. "» B, Achon.

<^''»
U67 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 1168

anno ab i nearnalione Doiiiiiii mcxxi.\, prcsiilcnU' A EENJCILI CU.M 0[lLUUl.N0], VALLIS lOSAPllAT AB-
ecclesie Santti Scpulcri domino Stephano palriar- BATE.

cha, Balduino sccundo Iherosolimorura rege exi- Ego Petrus, Dci gratia Tyrensis ecclesie humilis

stcnte. archiepiscopus.uianifcslo cltestificor tam prescnti-

Huius igitur donationis testes sunl, qui in urbe bus quamluturis roncordiam faclam et in bonam'''
prephata ''" convencrant : pace conririnatain inter me, tunc temporis glorio-
In priniis dominus palriarcha Slcphanus. Wil- sissimi Sepulcri priorem, et G[ilduinumJ, Sancte
lelmus, Xazarcnus archiepiscopus,.Anschnus, MarieVallis losaphat abbatcm.dequcrcla terrarum,
Bethleomila episcopus. Acardus, Douiinici suc vidcliccl et nostrc, apud castrum, (juod dicilur
Templi et Arnaldus, Montis Syon
prior, Feniculi, quc facta fuit hoc modo : G(ilduinus] prc-
prior, Adelelmus
ct ecclesie Nazarene '^'^', dictus abbas cum
aliquibus de monachis suis,et nos
prior. Hugo, Belhleomita canonicus. Pclrus, cum aliquibus de canunicis '• ad prcli.vum diem
Galterius, lohannes, Hugo,ecclesie Tyri can- supcr terrain venientes, domino B[alduino], Cesa-
nonici. loliannes, ecclesic Acchon '" prepo- ricnsi archippiscopo, mediante, cx ipsius consilio

situs. viros Cesarienscs bonos ct lidelcs, qui ccrtissime

De laicis auteni :
Tj metas utriusque terre novcrant,convocavimus. Qui-
Rex Balduinus secundus. l'ulco, coracs An- bus convocatis,ut divisioncm utriusque terre oslen-
degavensis. Willelmus dc liuri. llugo loppen- derent eoruni lidclitati ex utraquc parte commisi-
sis ''', Barisanus. Gariuus ''''^,
vicecomes inus. Qui teriain a palmo usque ad carrobletum, [a
''"
Tyri, el alii quamplures. carroblclo usque ad cannetumj a ''' caneto '''•'',

"'•. usque ad llumariam recta linca el concorditer per-

LXVIII
ambulaverunl. Post [eal '^' vero nos ex gratia ct ex
PUIV LEGItJM PliTRI, TYRENSIS AnClIIEPiSnOPI, l)E
DKCI.MA CASAI.IS DEni.NE. bona vohmtale, et ut de cetero cterno pax inter
In nominc sancle el individue Trinitalis Putris el ccclesias nostraspermanerct, terram.qiie a caneto
'' in ultra, quc quasi lingua est, eis concessinuis;
Filii et Spirilus Sancti '^", amen.
Notiim omnibus, tam prescnlibus quam lulu-
sit
ita ul a canclo '^^"
per transversum ad tlumariara
ris, quod ego Pctrus, divina pielate et non merilis
divisa stabilis ac lirma fieret. Ilec divisa tali modp
Tyrensis ecclcsie archiepiscopus, ct eiusdem noslre facta,ut firma et stabilis in perpetuum pcrmaneret,
ecclesie capitulum Deo ct ecclesie Sancti Sepul-
'^'^" ex utraque parte conccssa fuit in prescntia doiiiini
cri eiusque veneral)ili priori, domino Nicholao, et B[ulduiniJ, Ccsaricnsis archiepiscopi '^'",aliorumque

universo ipsius convcntui lotam cujusdam casalis bonorum virorum, quorum nomiiia subscripta
decimam, quod vocatur Derina, de omnibus que ^ ^"'^^ •

modo possident vel pcr se vel per suos homines, Manasses. Gervasius. AerisdeArca. Eraelinus,
liberchaberc concedimus; etsiforto de cclcro ali- miles. .'Vrnaldus curta cappa. Gcorgius Her-

quid.quod de prefato casali dicunt esse,acqiiisierinl, minius. Rainaldus dc Bclgraiit, el alii multi.

ineadem mancal conccssione. Item cl aliam dcci- llocautem privilcginm factum fiiit anuo ab in-
mara de quodam viridario,quod estclausum per se earnatione Domini .mclxii, archiepiscopatus vero
cum berquilio inter Tyri et eius antemu- murum mci anno xiii.
rale,eodem modo
perpetuum habere pcrniil-
ois in LXX ^^'.

timus. Concedimus quoquc eis ecclcsiam Beatc Ma- PniVILEGIU.M EVREMARI, CESARIEMSIS ARCHIEPISCOPI, UE
DECI.MlS CASALIS DEFEEISSE.
rie,que Tyri prima fuil scdes,salva nostrc matricis
ecclesie dignitate. Uuius rei testes sunt : In nomine sancte et individue Trinitati.*;

A[malricus],patriarcha, in cuius presentia hoc Anno ab incarnaliono Domini noslri Ihcsu Chrisli

fuit Dominus Amicus, Sancti

concessum. Mcxxix, indiclione vii, ego Evremarus, Dei gratia
Sepulcri prepositiis. Dominus Gotofredus '"^', Cesarec Palostine arcliii'piscopus, a[d] Dci omni-
thessaurarius Dominus Uenaldiis, ct ma-
'''''. potcnlis laudom et gloriam ct bcati Potri, aposto-

gister Girardus, ct dominus Willclmus, Ty- D 'o™™ principis, honorem, disponens pro ratiouis
renscs canonici. mce lacultate ccclesiastica iura, et disponendo de
MCLXi Domini nostri existenti anno cum ix indi- bono in nielius cupiens ea promovere, presertim

ctione. coinpluribus occurrentibus et oppugnantibus rausis

LXIX <'-'>. vidcns cam auxilio ct consilio egerc pro temporeet
ALIUD PRIVlI.nniUM PETRI, TYRENSIS ""* ARCMIEPI-
'"' loco in utroquo doininoruin ot canonicorum Sancti
SCOPI, DE TESTLMONIO DIVISE FACTE APUO CASTRU.M Sepulcri, dignum duxi oi providere et consulere

^'^o
B. prefala, ««' B, .Uialelmus. «" B, .4rhon. '^'^
lopensis. '="B, GiKirimis. «" A. I* 00, r»,
C, f» 74, r<>. 'i'!-'
Lcs mots 1'alris rl Fiiii rl Spiritus Sonrti manquent diins B. ""' B, ecclcsie 7io^tre.

^^* li, '^"^

n, lJiv.murariu.1.
GoUil'ri(lus. '^'' A, f" 00, r"; B, P' 7 4, v". Manque dans .^. Mamiue '^"' '^*

dans B. bona. ''' \i,

''''' H, amcurnnicis.
^''*
Supplci'S d'apres B. '>'•
\ Anime ml ''" ^, contieU^. «"
Ueslitue d'apres B. '^''^ ^, cunnclo. '^*" H. canneto. '*'" Tout ce oui suit nianuuc dans B. ''"*
A^^OO, v<>;
B, ^75, V.
H69 CARTULAIRE Dll SAINT SEPULCRE. tm
cnntubernio. Pro ulililalo igitur ot honoro profiite A te, ost odita et corroborala meo sigillo et tcstibus

ccclosie nostro et filiorumnoslrorum canonicorum subscri[)lis.

in 0!i(iom Deo militantium, tam prcscntium quam Anno ab inrarnationo Domini nostri Icsu Chrisli
riiturorum, dono et concedo, eorum assensuet con- Mcxi.v, indictiono viii, tcstibus :

sultu, predictis fratribus Dominici Sepideri et ele- Doniino Bernardo, Sidoniensi '""' episcopn. Et
mosimo oorum, scilicet in cibos pauperum et refo- Rorgonc, Acchoncnsi ^'" cpiscopo. Ilostone
eillationem. decimas casalis, cognomento Doffeis- de Sancto Audemaro "'", et Radulfo dePatin-
se ''•',
ecclosie nostre porlinentes, tam in annona gis, fratribus militura Tompli. Roberlo de
qnam in animaiibus ceterisquc rebus doeimandis. Franco Loco. F.ustachio Escoflol. Arnardo
Ut vero hiiius nostro concessionis etdonationisscri- Cosla. Rainorio doCossia. Gonrgio Arinonin.
ptum lirmum, ratum sod et stabile permaneat pre- Gaufrido de Portu. Symonc do Castelliono.
sentibus et posleris, precipimus "'* illudsub festi- Petro Basso.
monio nostri noniinis scribi et plumboo sigillo no- LXXII "9.

stro iusigniri. Si tjuis autem hoc donuni evacuaro PRIVILEGIUM lOIIANNIS, ACCIIONEX?IS EPISCOPI, DB
vol irrituui facero presunipserit, gladio boali Potri C0NCESSI0>'E ECCLESIE rDIFICANDF. IN URBE ACCIION"'"
foriatur, et anatheniuli porpetuo subjaceal. lluius r. ET DE UONO ECCLESIE, QUE EST IN TERRITORIO CASA-
rci sunt testes '*" : I.IS, QUOD DICITUR AMIMAS '''-.
Raincrius, archidiaconus. Bonifatius ^*", Ay- In nomine sancte et individue Trinitatis Patris
mo "", Gosbertus, Alcxandor, eannonici ^*'
et Filii et Spiritus Sancti. amen.
et ecclesio nostre filii. Aymericus^*^, canoni- lohannes. Dei gratia Acchon '"^ opiscopus, karis-
''"
cus et helomosinarius Sancti Sepulcri. Al- simis fratribus et eannonicis Pctro, occlosie Do-
bertus. DalJuinus. Ricardus, Cosaroo da- miiiice ResuiTCctionis priori,cotcrisque fratribns in
pifer. cadom ccclesia canonicam vitam professis, tam
l'^acta fuit
""o
apud rosaream, regnanto
carta hec presentibus quam futuri.3, salutem. Sicut pastoralis
rcgo Balduino secundo Iherusalem, Stephano vone- curo amministratione in vinea Domini laborantes.
rabili patriarcha ibidem presidente, Willelmo se- animarum iubemus profectui deservire, ita et ad
cundo priore, posteritatis exemplum fratcrne gratie karitatem
LXXI «"'. ' verbis nosconvenit et operibus ecclesiastice utilita-
PRIVILEGIUM GALTERII, CESAREE DOMINI, DE DONO ET tis intuitu commendare. Proinde tuis, Petre prior,
CO.NCESSIONE CASALIS DE FRAISSE '^'-. tuorumquefratrum iustiset rationabilibus petitioni-
In noraine sancte et individue Trinitatis Patris ot annuentes, ecclesiam in honoro Sepulcri Do-
bus'"''

Filii et Spiritus Sancti, amen. G mini Acchon '''"', in terra scilicet quara
in civitate
Quoniam in rorum donationibus sepius oritur ex dono Lamberti Aals possidetis, vobis edifican-
dissensio,ideo ego Galterius, Cesaree dominus, me- dam concedimus huicque dono ad perhennem no-
;

morio omnium, tam presentium quam futurorum, stri memoriam aliam ecclesiam in territorio cujus-

tradendum decrevi, et in perpetuum ratum [et] '^^- damcasalis,noininoAmimas,tribusmiliariisdistan-

flrmum et inviolabile itidem fixum permanere dosfi- tom ab urbe Acchon ""', cum his que ad oam perti-
navi donationem illam, medietatem scilicet casalis, ncnt, pontilicali auctoritate adiciraus ; et utramque
quod vocatur de Fiaisse, et terrarum adiacentium, a vobis in perpotuum possidendamlibere et quiete,

quas pater meus Eustachius Granerius dedit Domi- salvo episcopali iure, daraus atque decerniraus. Et
nico Sepulcro et Girardo priori, et cgo postoa auxi ut hoc nostre gratuite benivolentie donum, ad quod
canonicis rogularibus ibidem Deo faniulantibus '''',
capituli nostri assensus ot consilium aspiravit, ra-
pro saluto aniino mec et patris nici parentumque tum etinconvulsum permaneat.presentempaginam
noslrorum, tam vivorum quam defunctorum,sicuti de his, que sunt predicta, tam sigilli nostri apposi-
idem pator meus divisit territorium a casale Sancte tione precipimus roborari quam eorum, qui fue-
Marie Vallis Josaphatet casale Saneti Petri Cesaree runt """, testimonio confirmari, Quorum hec sunt
et casale de la Forest et casale Sabarini et casale j) nomina :

Sancti lohannis Sebaste ct a meocasali, quod nun- Adam, ecclcsie nostre archiJioconus. Marinus,
cupatur de Bufles, et sicuti ego presentia mea sig- Nicholaus,IohannesPictaviensis'"''Robertus,
''"
navi et dosignafi leci in quibusdam locis percruces presbytcri. Gocelinus et lonathas, cano-
in rupibus faetas, in quibusdam autem in petris nici,Dodo, Iterius, presbiteri. Petrus diaco-
in tcrram flxis.Et ''''
cartula recordalionis et dona- nus. Stephanus. Leo. lohannos de Bru [n]
tionis tam patris raei quam mei, nullo contradicen- dusio. Willclmus Capperons ". Balduinus,

'i" B, Dcffiesse. B, jireripimus. '^' B, teslcs sunf. '*'• B, Bonifacitis. -" B, Mma. '='* B, canonici.
^**
"' B, Aimcricns. B, hec carta. '='" A, f 68, r» B, f° 76. v. '^'- B, de Fiaisse. '" Supplee d'apres B,
o'"'
;

'**
B, .ierrientibus. ''^•' .\ ajoute in, cc qui rendrait la conslruction de la phrase toute differenle. ''"', B,
Sijdonicnsi. '•^'' B, Arlionensi. ^^^ B, Audomaro. "'' A, f" 67, v"; 1!. f" 77, r".
'"''
B, Achonensis, '"' ^,Achon.
'»s
B, y,inas. ''" B, Achon. '"' B, coi,c.L.ijnicis. '">' B, peticionibus. '"» B, Achon. »' B, Achon. B, af\ue- ™
runt. "' B, Piclaviensis. "" B, Gonelinus. '" B, Capperuns.
1171 AD GODEFRIDUM APPEND. II.— MONUM. DE BELLO SACRO. 172
Iherosolimitani palriarche cancellarius, et A dendas. Hec autem tunc deserta et vastinc quedam
alii quam piures ''-.
existentia, que utilitatom eeclesie non gravanf,
''''
Facta autem pagine hujus inscriplio anno
est immo que predicta conditione data prosunt, dcdi et
ab incarnatione Domini mcxxxviii, indictione pri- concessi in presentia domini Willelmi patriarche,
roa. eo ipso laudante, tali quidem modo ne quis ulterius
LXXIII ". successorum meorum in ipsa occlcsia Sancti Geor-
PRI^TLEGIUM ROGERII, n.VMATHEXSIS EPISCOPI, DE DONO giisubstituendorum calumpniam aliquam inde mo-
ET CONXESSIONE CASALIUM CAPHARUT ET GITH ET veat, salva tamen christianitate et medietate deci-
KEFRESCILTA ET POBPHILIA. marum messium,
que ad eos pertinet.
In nominc sancle et individue Trinitatis Patris et donum anno incarnationis Do-
Factum est hoc
Filii et Spiritus Sancti. amen. mini .mcxxxvi, indictioue xiv, kalendis novemhris.
Liquetesseroncedendum,liquet esse ralum atque rognante in Ihorusalem Fulcone, Francorum rege
firmum cui plures et legitimi tesles auditu visuque tercio. Hujus vcro doni Icgitimi testes sunt :

peribere[n]t ''^ testimonium. Hac autem ratione
procedente, simulque cum inviolabilis episcopi ma-
neat sententia. que clericorum suorum et cannoni- n
corum "* confirmaturpresontia, ego Rogerius,pro-
vidente Deo Ramathensis episcopus, consilio et
assensu tocius capituli Sancti Gcorgi, Radulfivide-
Ansclmus, episcopus Bethleem. lohannes, epi-
scopus Acchon '". Achardus, prior Templi
Domini. Arnaldus, prior Montis Syon. Hen-
ricus, prior Montis Olivcti. Guido, Sancti
Abrahe prior '-".
Et de capitulo Sancti Georgii :

tunc temporis archidiaconi, aliorumque ca-

licet,
nonicorum,quod dcdi et eonfirmavi ecclesie Domi-
nici Sepulcri, domino videlicct
terisque Sancti Sopulcri canonicis ct suis successo-
ribus, concedo et confirmo eidem Sanctissimi Se-
pulcri ecclesie. domino scilicet Petro priori cete-
risque gloriosissimi Sepulcri canonicis et suis suc-
Willclmus Thuroldo lordanus.
. Balduinus.
Hugo, et quamplurcs alii.
Willelmo priori cc- Si quis igitur huius doni nostri concessionera at-
que domini palriarche assensura et confirmatio-
nom violare templaverit, anathematis gladio feria-
tur, quoad usque resipuerit et satisfecerit. Fiat,
fiat, amen, amcn.

ceesoribus, duo casalia ex propria possossione San- LXXIV !'.

cti Gcorgii cum omnibus appcndiciis suis jure PRlVILEGirM WIM.ELMI DE Hl RIS DF DOVJ DIORIM CAS.\-
hereditario in perpetuum possidonfla horum casa- Lll'M, GEBIB'-- ETHKLKAn"-', ET DE DONO PISCARIE.
;

lium aliud quidcm Capharuth, aliud vero Git ''" ,\nno ab incarnalione Domini mcxxxii, indictio-
vocatur ; hec autem casalia pradicte Dominici Se- nc X, Willelmo patriarcha Iherosolimilane ecclesic
pulcri ecclesie concessi in presentia domini Guar- ^ prosidentc,Fulcone regcFrancorumtcrciorognanto,
mundi patriarche eo ipso laudantc. Preterea cum ego Willelmus de Buris pro salute anime mee et
liceal ecclesie vcnerabili cum aliaveiierabili occlesia parentum mcorum ccolesie Sanctissimi Sepulcri et
rerum otiam immoliilium, concedonte patriarcha, canonicis ibidem regulariter Dco servicntibus,
Bi partibus ambabus placet, permutalinncm facorc, assonsu ct ooncessione supradicti rcgis nepotum
item consilio et assensu tolius capituli Sancti Geor- mcorum, Radulfii de Ysis et Simonis "-', dono et
gii, dono et confirmo profate ccclesic Sanctissimi conccdo duo casalia, videlicet Gcbul ct llelkar, et
Sepulcri, domino vidolicet Petro priori ceterisque omncm lerram que ad ea pertinet, libcre ct pcrpc-
canonicis Suncti Sopulcri et suis suceossoribus,duo tuo juro possidonda. Hujus autem tcrre longitudo a
alia casalia, Kerrescilta ct Porphiliam, ex propria montanis per phinum usquc ad lordanem elonga-
possessione Sancti Georgi cum omnibus appendi- tur '" ; latitudo vcio a divisione Bethsan et Tibo-
eiis suis,etmedietatemdecimarummessiuin oorum- riadis '^'' usqiie ad cavani, que est proxima casali,
dem casalium ct totam docimam aliarum rerum quod dicilur lluxonia, extcnditur, ct docet ct dirigit
omnium, cidem confirmans ecclesie predicta casa- rectitudinis lineam ad prcdicta montana flumenquc
lia, Capharut '"• et Gith, cum omnibus appcndiciis profatum. Insuper [eliam]''" orancs piscarias, que
suis et medietatem decimarura messium eorumdem
D ad me pertinent, per octo dies prefatis canonicis
casalium totamque decimam aliarum rcrum om- confratribus mcis solutas el quictas in unoquoque
nium;taliquideniconditionc ul predictus dominus anno habendas attribuo, srilicet a Septuagcsima
PetruspriorcetoriquocannniciSancliSopulcridonenl iisquo in Pascha, in quacumquc ebdomada accipere
concedant atqtie confirmcnt ccclesie Sancti Gcorgii, voluerint; ita tamen quod, si in hiis "" diebus, in
mihi mcisque succcssoribus et nostris cano-
scilicet quibus piscari incepcrint, marelurbatum fucrit nc-
nicis, decimas castelli Arnaldi ct decimas casalis que pro velle suo piscari valv.erint, in aliis, quibus
Hospitalis, nomine Bulbul, in perpetuum possi- olcgcrint, eis persolvatur ct recompcnsetur. Nccnnn

'" B, filii p/or«. "" B, ext

anlcm. ''* \. f» G8, v» B, {» 77, v«. "'5 B, perhiberet, '" B, canonicorum.
;

• B, Gith.-<' Capliarulli. "" I), .irhpn. "'» B, prior Snncti .Hni/.c, '»' A, f» G9, r° ; B. f° 71», r°. ""
B, (.cbiil. "
B, llclcar. ''-^ IJ, Si/monii. "« B, clonijanlur. '• B, Tijheriadif. "" Suppl6e dapres B, "" B.

I
 : :

1173 CARTULAIHE DU SAINT SEPULCRE. 1174

totam angariam ct nuxilium omnium piscatorum A debent. Ut autom hoc omni tcmpore ratum incon-
ineorum per unum diem ipsis annuatim concedo. vulsumquc permancat, presentis scripti pagina,si-
Prctcrea ut navcm unam iii mari Cialiiee ad piscan- giUi quoquc nostri imprcsslone communimus et eon-
iliim assiilue habcant cis simililer dniio.Hujus ita- firmamus,nam et curum,quorum nomina subscri-
que douationis testcs sunt pta sunt,attcstationil)us corroboramus :

Domnus Willelmus, patriarcha ct rulco supra- WiUelmi vidclicet, scnescalci. Fratris Gaufridi
dictus, rex. Willclmus, archiepiscopus Naza- Fulcherii. Fratris Thomc Hermoini. Fratris
renus. Ansclmns, cpiscopus Itethlcem. Pe- Bcrcngarii do Castcllo Pcrso.Fratris Galterii
trus, prior Sancti Sepulcri. Achardus, prior Heritensis. Fratris Odonis dc Avalonc. Fra-
Templi. .Vrnaldus, prior Montis Syon. tris Boncti. Fratris Maiuardi. Fratris .4mal-
Dc Tibcriade '''vcro eiusque conOnio testcs sunt rici dc Berno. Fratris Gaufridi, capellani.
Goffridus, capellanus Tiberiadis "". (iuala, vi- Fratris lohannis, capellani. Fratris Radulfl
cecomes. Guarmundus. Paganus de Monte Tyberiadis '''. Fratris Hugonis de Corbelio.
Regali. Mangoth. Uicolf. Hugo dc Badalone. Fratris Leonis. Fratris Stcphani de Iherusa-
Thomas dc Betlisan. lem. Fratris Hugonis de Vaudemon. Fratris
Ut autem supradictum donura lirinum sit,sigillo Willelmi de Filisteda. Fratris Bricii. Fratris

meo presentem cartam confirmo. Hysmionis.

Ego Fulco, per Dei gratiam rex Hierusalem, si- Factum est autem hoc in prescntia domini .\raal-

gillo meo supradicta dona confirmo. rici patriarche, qui et ipse tcstis est.

LXXV •". LXXVI -"'.

PniVILEGIU.M BERTRANDI, .MILITE TEMPLI M4G1STRI, "'- PRIVILEGIUM EIUSDEM DE CONCESSIOXE DECIMARUM.
DE REMISSIO.NE CL niS.VNTIORUM'^^, QUOS l.KM DICTE In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
MILICIE ANNU.VTIJI PERSOLVERE SOLEBAJIUS. Filii et Spiritus Sancti, amen.
In nomine sancte ct individue Trinitatis Patris et omnium.tam posterorum quam pre-
Universitali
^''ilii et Spiritus Sancli, amen. sentium.notum fieri vuluiius quod ego Bertrandus,
Notum sit omiiibus, lani fuluvisquam praesenti- militie Templi Dei gratia diclus magister "", et
bus.quod ego Bcrtrandus,per Dei gratiam magister omnis prefate militie convcntus domino Nicholao,
mililie Templi, communi assensu et voluntate to- Dominici Scpulchri priori,ct universo canonicorum
cius nostri capiluli, Nicholao, eadem gratia Domi- eiusdem Sepulcri capitulo medietatem omnium de-
nici Sepulcri priori, el universo canonicorum eius- cimarum, quas in locis ad eos vel ad eorum eccle-
dem Sepulcri capitulo dimittimus '"' et in pcrpe siam pertincntibus possidemus vel possessuri su-
tuum libcre et quiete habendum concedimus CL bi- C mus, videlicet vini et olei, frumenti et siliginis
zancios,quos ad sustcntationem nostram annualim ordei,avene,fabarum,cicerum,lentium, sussimanni,
persolvebant. Hanc autem dimissionem et conces- risi,milii,annuatim tam eis quam et suis successo-
sioncm illis facimus pro tribus casalibus cum omni- ribus omni nostra et successorum nostrorum ca-
"
bus pertinentiis suis tam in terris quam in rusticis; lumpnia et contradictione remota et absque ullo de-
si quos etiam rusticos ad ista casalia pertinentes ceptionis ingenio fideliter reddere concedimus. De-
alicubi adquirere poterimus,nubis concedunt,exce- ceteris vcro aliis omnibus rebus ipsi nobis decimas,
ptis illis rusticis"^, quos habent in casalibus suis. sicut in privilegio, quod ipsi nobis fecerunt, conti-
Quorum casalium ista sunt nomina primum dici- netur, integre habere et possidere concesserunt.Si
:

tur Bubin, seeundum Caphardin, tercium Betel- vero aliquod casale ad lirmam pro annona seu pro
canzir '^'. Facto sic fine et concordia inter nos et bisantiis ''- alicui dederiraus, mo lo predicto deei-
illos quod pro bac donatione, vidclicct trium casa- mas eis dabimus. Hoc autem, ut scmper ratum ct
lium, que nobis concedunt,predicti cl bizancii nec stabile permaneat,scriplo prcscntis pagine et sigilli
per nos nec per successores nostros ultcrius exi- nostri impressione communimus et confirmamus,
geutur, quia "' ab hao exactione ecclesia gloriosi nam et eorum, quorum nomina subscripta sunt,
Sepulcri libera in perpetuum pacifice ct quiete per- Q altestationibus '" corroboramus :

manebit.Ea propter pretaxati fratres nostri canoni- Willclmi videlicet, senescalci. Fratris Gaufridi
ci -^' Dominici Sepulcri predicta tria casalia,videli- Fulcherii. Fratris Thome Ilermoini. Fratris
cct Bubin, Caphardin, Betelcanzir, libere et quiete, Berengarii de Castello Perso. Fratris Galterii
salva medietate decime sue,sicutin ceteris decimis Beritensis. Fratris Odonis de Avalone. Fra-
habent, nobis nostrisque successoribus in perpe- tris Boneti. Fratris Mainardi. Fratris Amal-
tuum habenda sine omni sua et suc^cVssorum rici de Berno. Fratris Gaufridi, capellani.
suorum contradictione concedunt.Si vero aliquis de Fratris lohannis, capellani. Fratris Radulfi
tribus predictis easalibus calumpniam noliis in.^^erre Tvberiadensis. Fratiis llugonis de Coibelio.
voluerit.pacem fiobis de omnibus hominibus facere Fratris Leonis. Fratris Stephani dc Iherusa-
^" B, Tyberiadis. '^'
''-'
B, Tiirimt, "' A, f° 70; r-; B, f" 80, r°. ''''
B, miHrie. ''^
B, bizanciorum.
^^ '^'' Tyberiadmiis.
''''• ''' ''^ ]i,coiicanonici.
B, dimittimiis. ]i, rusticis illis. 'il P.ctlielciiiizir. B. ct.
"" A, f° 70; v° B, f° 80, v° •" B, mdQisler diclus. ''•-
B, biianciis. " B, attestacionibus.
H75 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. Ii76

lem. Fratris Hugonis de Yaudemon. Fratris A. tiono Domini mc.\xix, indictione vii, S[tephano] ve
Willelmi de Filisleda, Fratris Bricii. Fratris nerabili patriarcha presidente in pontiCcali scde
Ysmionis. Iherosolimorum.qui eam proprio sigillo insignivit,
LXXVII ". etBalduino secundo rege ibidem regnante.
PRIVILEGIUM WILLELMI, PRIORIS 7ERCI!, DE FEODO LXXVIII "».
S.\NCTI L.\ZAnl.
PRIVILEGIU.M EIUSDEM DE E.MPTIOXE Vl.NEE, QLE FUIT
Innomine sancte et individue Trinitatis. PETRI DE S.t.NCTO n.tUTEPJO.
Ego \YillcImus,Dei gratia prior tercius Dominici Quoniam exigente mole carnis humanc, que co-
Sepulcri, posteris nostris scriptum retinere curavi tidic oculis "" mortalibus consideramus, leviter
hec et niulla allia.Quidara PetrusSancli Lazari fra- oblivioni tradimus,ego \VillcImus,Dei gratia prior]
"^-
terDominici Sepulcri,moriens in manu ct consilio Dominici Sepulcri, posteris nostris scriptum re-

ca