If :;.

.-:;;v4i'n:,
vi|;^;K!;;b5':^v
;'CH'

o;.: /.;! " '^i ^i

'!
* t:..t
>;;'':/^.;^;i)'i;-^';.S'^1^^&;i,-;:;-i';^>!'

:.V'''. I' '.'.;

4v!^:^
h r.V^A
Lik-
1 'V'^*
!!'t{'>-i:p 'i(':''H^i:^4' :r'::'-.'f:'

i:i''<,. W
!:;iii:;v'>

',,1' <.

:>4w

.iHi
\'l<i'Ji]
f m K' •'1,';^

'i'^iM .t >l '.* w .'

,f7.' ' j I,'.

V-':';*':
vjj..i:'y;i{
'i'A'.r.\'\
%. r-ii(j,-;
h'.i
i''i^;i'
;.; 'W ,
;!;,-*;!;''{:<
:':(>:
A.y-
,'.''

*^^'tfk':''''['i''''.
.. (.''•'^'!f:V: ;:':

'
%
iff;'''-
; ,,'(-rr:'i',;:j'f'.f:'.;.:': :
•
'

r,''<;'., -;

;>•!
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur146niign
 PATllOLOGIif:
CURSUS C031PLETUS
SEU BIBLIOTHECA IJNIVEUSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COiMMODA, OECONOMICA,

OMi\ll)MSS.PATRUM,D0CTOIlllMSCRiPTORlH0DEECCLES!miMM,
SIVK LATINOnUM, SIVIC GR.ECORUM,

QUI AB ^VO APOSTOUCO AD TEMPORA INNOCENTII HI {ANNO 121G) PflO LATIONIS

ET CONCILII FLOHENTINl {ANNE 1439) PRO GRA£CIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QTT.E EXSTITERE MONUMENTOUUM CATIIOLIG/E TUADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESI^ S.ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS INTER SE CUMQUE NONNULLIS GODIGIDUS MANUSGRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARI IS. VARIISQUE LECTIONIBUS GONTINENTER ILLUSTRATA;
;

OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS S.CGULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA INDIGIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SI VE AUGTORES ALICUJUS
;

MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DON\Ta; CAPITULIS INTRA IPSUM TE.KTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE-
RIAM SIGNIFIGANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CU.M DUBIIS, TU.M APOGRYPHIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM EGGLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFIGATA ;

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDIGIBUS AUGTORUM SIGUT ET OPERUM, ALPH ABETICIS, CHRONOLOGICUS,
STATI3TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELniONIS PUNCTUM, DOGMATIGUM, MORAI.E.
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLIN ARE, HISTORICUM, ET GUNCIA ALIASINE ULLA EXCEPTIONE SED PR/E-
;

SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RKRUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLU.M TALIS TALISVE PATER, VERUM ETI AM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
l OMISSO, IN QUODLIBET TIIK.MA SGRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO SCRIPTUR^^i}
;

SACR/E, EX QUO LEGTORI GO.MPERIRE SIT OBVIUM QUINAM P ATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUOBUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SGRIPTUR.E VERSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOGALYPSIS, COMMENtATI SINT.
EDITIO ACCURATIS91MA, C.ETER1SQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEHPENDANTUR CHARACTERU.M NITIDITAS
CHART.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORU.M TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.B DECURSU GONSTANTEH
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODIGA ET ClIltONOL 3GICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSGULORUMQUE HACTENUS HIG ILLIG SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA.EX OPERIBUS ET MSS. AD MNES /ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS COADUNATORU.M.

SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORKS SCRIPTORESQUE ECCLESI.E LATIN.E
TERTULLIANO AD INNOCENTIUM lll:

AGGURANTE- J.-P. MIGNE,

BIBLIOTIIECyE CLERI U.MVERSJE,
SIVE
CURSUUM COMPI.ETORUM IN SINGUI.OS SCIKNTI.E ECCLESIASTIC.-E RAMOS EDITORE.

PATROLOGIvE LATLNA TOMUS CXLVL

OTHLO MONACHUS S. EMMERAMMI, ADAMUS CANONIGUS BREMENSIS, S. JOANNES GUALBERTUS ADBAS VALLUMBROSANUS,
rVGUNDECHARUS EISGHTETTENSIS EPISCOPUS, LAMBEHTUS IIERSFELDENSIS, PETRUS MALLEACKNSIS MONAGHUS ;

ALEXANDER II, HUGO I TRECENSIS EPISGOPUS, DE0DUINU3 LEODIENSIS EPISCOPUS S. LIETBERTUS CAME-
,

RACENSIS EPISCOPUS, ROGERIUS JC. ITALUS, GUIDO AMBIANENSIS EPISCOPUS.

TOMUS UNIGUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FH.\TKES, ElJlTOHES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

1884
Clichy. — Ev lypis PAUL DUPONT, via dicta Bac-d'Asniercs, 12.-105.8.84.

Ihl INSTITUTE OF MEDIAEV/*?. STUDIES

JO ELMSLEV PLACE
TORONTO 5, CAfMDA,

DEG »51931
5 144,
 S.*:CULUM \\

OTHLONl
MONACHI S. EMMERAMMI,
OPEBA OKlfflA
aD FIUEM EDITIOUM MELIORIS NGT.E RECOGMTA EXPRESSA ET EMENDATA.

jVCCEDUNT

ADAMI GANONICI BREDiENSIS.

GUNDECHARI EISCHTETTENSIS EPISCOPI

LAMBERTl OERSFELDENSIS, PETRI MALLEA<;ENSIS.

ANNALES ET CHRONLCA.
INTERUI3CENTUR

ALEXANDRI II PAPyE, S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS VALLUMBROSANI, S. LIET-

BERTI CAMERACEXSIS, HUGONIS I TRECEXSIS/DEODUIM LEODIENSIS GUIDONIS
AMBIANENSIS,

OPUSGDLA DIPLOMATA EPISTOLJE

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

dibliothec.t: cleri laivers^,
SIVE

CURSUUM COMPLETORLM IN SINGULOS SCIE.NTI.E ECCLESIASTIC.E RAMOa EDITORE

TOMUS UNICUS

PARISIIS
.\PUD GARXIER FRATRES, EDITORES ET J.-I'. MIGXE SUGCES30RES,
AVE.YUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE. 1-27
IN VIA DICTA:

1884
 ELENCnUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC VOLUMINE CXLVI CONTINENTUR

OTHLONUS MONACIIUS S. E.MMKRAMMI.

Libelliis (lo siiis tcntationilnis, varia fortuna et scriplis. Col. t'.i

Dialonns do tribiis (iiuostionijjus, 61

Epislola (Jc poiniissionis jjonoruni et malorum causis. 137
Liber de cursu spirituali. 139
Narralio Othloni de niiraculo quod nuper accidit cuidam laico. 242
Libor de adnionitionc clericorum el laicorum. 243
Dc doclrina spirituali liijer melricus. 263
Liber provorbioruni 299
Sermo in natab apostolorum. 337
Liber visionum. 341
Fragmentum rclalionis de translatione S. Dionysii e Francia in Germaniam ad monas-
terium S. Emmerammi. 387
Vita S. Wolfi<anf;i. 389
Vita S. Boniiacii.' 427
Precatio Theodisca 427
ADAMUS CANONICUS BREMENSiS.
Gesta Hammaburgonsis Ecclesise ponlificum. 451
Descriptio insularum Aquilonis. . 619
S. JOANNES GUALBERTUS.
Preces 969
Epistol;e ad Iratres. 979
GUNDECHARUS EISCHTETTENSIS EPISCOPUS.
Liber pontificalis Eischteltensis. 985
LAMBERTUS HERSFELDENSIS.
Annales. 1053
PETRUS MALLEACENSIS MONACHUS.
De coenobio iMalleacensis insulse. 1249
ALEXANDER H PAPA.
Epistolae et decrcta. 1279
HUGO I TREGENSIS EPISCOPUS.
Epistola Hugonis ad Bartholomaeum archiepiscopum Turon. 1435

DEODUINUS LEODIENSIS EPISCOPUS.

Epistol» et privilegia. 1439
S. LIETBERTUS CAMERACENSIS EPISCOPUS.
Charla de constituendis canonicis regularibus in ecclesia S. Autberti. 1484

ROGERIUS JURISCONSULTUS ITALUS.

De diversis praescriptionibus. 1485
Dialogus dc pra;scriptionibus. 1495
GUIDO AMBIANENSIS EPISCOPUS.
Epis'tolae et chartae. 1587
Versus de Anoelranno abbale Centulensi. 1509

s»-®-<s
 :

ANNO DOMINH MLXXIII

OTHLONUS
PRESBYTER ET MONACHUS COENOBII S. EMMERAMMI RATISBONENSIS.

Dli: VITA ET SGHIPTIS OIHLONI

DISQUISITIO.
(Apud R. P. Bernardum Pczium, Disscrlnlio isagoyica in toin. III Thesauri Anecd., pag. x.)

Res Olhloni wl Olhlohi apud plerosque recen- A « antesolitumtempus discendi.sine jussumagistri,

liore3, Broweruni pulanius, Oudinum. Pinium, Ma- (I artera discere scribendi. Furtivo enim et insolito
billonium aliosquo, quotquot ejus mentionem inje- « modo, nec non sine docente nisus sura eamdem
cerunt, ohscurissimse sunt, licet eas ipse Olhlonus « artcin scribendi apprehcndere. Qua derecontigit
atnplissimecandidissimeque perscriptas ad posteros « ut pennaju ad scribendum inrecto usu retinere
transmiscrit. Paucis omnia compleclimur ille ipse : « consuesccrem, nec postea ab ullo docente super
Anonymus Ratisponensis, cujus Ubellumde suis ten- « hoc corrigi valerem. Nimius namque usus pro-
tationibus, vuria forluiia et scnptis ^onnncs Mabillo- « hibuit mc emendare. Quod cum viderent plures,
nius ex codice Eiumerammensi in tomo Analecto- « dixerunt omnes nunquain me bene scripluriim.
rum a pag. 404 inlucem exlulit, hicnosler Othlo- « Sed aliter evenit ex gratia Dei, sicut plurimis
nu9, monachus et Decanus imperialis monasterii « notumest. Nam cum in pueritia ipsoque tempore

S. Emmerammi luil. Idem conjecit quidem acutis- « quo tabula mihi data est cum aliis pueris, ad
simus Mabillonius in Admonitione praivia ad dictum « discendam scripturam viderer aliquid scribere
Anonymum, nihil tamen cerli pronuntiare ausus « nosse.rairaculum non parvum praebui videntibus.

est, non visis omnibus, quae a se edita fuisse cora- « Deinde vero non post longura tempus tam bene

memorat Anonymus,opuscuIis, praesertim Dialogode « scribere coupi, tantumque affectum ad hoc habui,
B
Iribus quxstionibus in quo personam et suam et « ut et in loco illo, quo talia didici, id est in coe-

Uenrici monachi Augiensis patefecisse se scribit. « nobio Tegernsee dicto, muUos libros scripsissem

Sed omne, si quod esse potuit, dubiuiu sustulere « et in Franciam {Orientalem seu Franconiam)
duo insignes umnuexarati codices, ambo quingen- « translatus adhuc puer, ibique in tantum multa

torum annorum,quorum unuiu in bibliotheca Lam- « scribendo laborassem, ut inde rediens pene visu

bacensi in-i", alterum in Sanct-Crucensi in-fulio « privatus fuibsem. — Qiiai idco, » subjungit Olhlo-
reperimus, in quibus ille Dialogus, expressis intor- nus, « proferre decrevi, ut
aliquos incitarem ad
locutorum nominibus, Henrici videlicet et Othloni, « similem alfectum laborandi, graliamque Dei,quaB
consorvatus est. L't adco nihil corlius esse possit « tanta mihi benelicia prffibuil, aliis narrans, eos
quam Anonymum illum Ratisponcnsem De lentutio- « ad magnificandam eamdem gratiain Dei mecum
nibus. varia fortuna et scriplis suis a Mabillonio « trahaui. » Et profecto tot volumina juvenis dili-
evulgatuni,unum eumdemque esse atqueOthlonum gentissimus conscripsit, ut, nisi ipse sub finem ci-
nionachum Emmerammcnscm. Itaquequi ejiis vitae tali libri singula rccenseret, nemo tacile ut credat

historiam noise cupit, citatum tomum 4AnaIecto- animum posset inducere. Quajdam ipsi in biblio-
ruin Mabillonii evolvat. Ne tamen quibus Analecta theca Tcgernseensi et Lmmerammensi spectavimua
ad manum ncn sunt, nihil dc Othloni viia dedisse C in manus et litterarum elogantiara et accuratissi-
videamur, en ejus velutiepitomen. Editus in lucem mam conforinationem dclixi. Cieterum Othlonus e
fuit Othlonus circa annum 1013, in dicecesi Frisin- Francia revcrsus pauio post liberaliuiu artium dis-
gensi, ut ex variis scriptorura ejus locisinteliigitur. ciplinis se imbuendum magistris
proBbuit, adeo
Ingeniura docile ac facile nactus a prima pueritia annuentibus Wusis ut contentionislaude omnes so-
singularis diligentia? spccimina aedit, artcm litteras dales facile antciret. Poeticis prajcipue, ut ipse
eleganter pingondi sine magistri ope ac institutione testatur, dfilectabatur, ardobatque tanto profi-
discerc aggressus. Rem ipse Olhlonus in libro De ciendi 2estu, ul Dcum constanter rogaret ut sibi
ientationihus el scriplis suis in hunc raodum enarrat « locum praestarct, in quo copiam haberet libro-
« Cum parvus scholari disciplinae traditus fuisscm, rum. » Inde e scholis egressus cloricali militiffl
« litterasque celeriter didicissem, coepi etiam longe ascriptus est, patre filium opulcnto cuidam sa-

r i'AT!;o;.. CXLYI.
 ;

II OTIILONUS MONACIIUS S. EMMERAMMI. 12

cordolio (levovcnto, Sed Dtliloniis u lihontius in- A " illorurn potitiono, quibus scriberc crepi, ad scri-
ter studiosos quosquc ct doctiorcs clcricos quann « bcnduin. » H.j;c ipsc Othlonus, qui quid 8ibi,dum
inter villanos vcrsari sajpe dcsiderabat. « Quae quemdam discipulorum acriuscastigasset^evenerit,
dcsideria ct conailia ut quantociua cxplerct ac in libro Fisionum, visione tertia, describit, quod iis
exaequerctur stitnulos ci addidit perrnoleata qu.T!- pucrorum rnagiglrig lorrori esse pOKsit, qui nullum
dann cum Werinhario archiprcsbytcrio, " in cpi- in punicnrlis oorumdcm erratis modurn servarecon.
scopatu I^risingensipraestantissimo, » controvcraia, sueverunt. Girca annum 1055dccaniam Emmeram-
quam ipse in Visiomm, visione
lihro late ac .'5, mensis monasteriiadministravit inqua« abbatcRe-
aperte denarrat. A qua ut se expediret, « relictis, •<ginhardo non juxta rcgulie sanctae instituta, sed
« ait, ad lempus mcis omnibus, pcrrexi ad Ratispo- sccundurii cpiscopi pncceptum, vcl juniorum quo-
'<

« nam civitateni, ibique Burchardum vencrandum « rumdamalfcctum plurimailluc disponente, Othlo-

« abbatem coenobii S. Emmcrammi pro mei susce- « nusjugiter, quantum potuit, praeccptis hujusmodi
« ptione rogans, cito impetravi rogata, pro eo scili- " consentire noluit. Qua de re inter ipsum etabba-
« cet quod coenobii ejusdem monachi prolectuosum « tem discordia magna exorta est, cum neque ille
« sibi fore arbitrabantur meum scire in scribendo sua, nec ego [vcrba Othloni sunt ex Libro Vision.,
« vel in docendocanonicosquoslibet. «Prapfuit Bur- « visione 4), mea vota mutare vellem. Interea vero
chardus, ex raonasterio Augiae JJivitis ad abbatiam
B « saepe per menietipsum, saepe per alios illum ro-
Emmerammensem assumptus, ab anno 1030 usque « gans, ut quiamores mei sibiomnino displicerent,
ad 1037 sub quo omnium loci ccnsuum et rediluum « me a decania commissa absolveret, nec hoc per
descriptio facta est anno 1031, Arnoldo seu Ar- « tempora multa obtinere vaiui. Unde factum est ut
nolpho,ex comite monacho etpraeposito singulat/w- « quia nulla apud eum impetrare potui, zelo plus
quirente, quam integram habes hujusce Thesauri « justo ductus aspera incautaque dicta quacdam ita

tom. I, part. iii, col. 07. Sub eodem Burchardo stu- « contra eum prolerrein,ut me quoque inelediclione

dia pietatis et litterarum egregie in monasterio Em- « connecterem. » Quem impetum animi qua ratione
merammensi floruisse mox memoratus Arnoldus luerit lege citatam Visionem quartam, quae gravi-
gravissimus testis est, qui eum « tali loco destina- tatesua omnes viros religiosos permoveat, ut vitia
tum esse ait, in quo hactenus ipso, donante et san- suorum praefectorum ferocius et impotentius ne fe-
ctissima Virgine Maria adjuvante, abundant Patres rant. Porro et pcenis sibi divinitus inQictis emer-
et fratres sive apud Deum, sive apud saeculum valde gens anno 1062Fuldamseces3it.«Cum enimj/iinquit
nobiles. » Ipse Othlonus in lib. De lenlationibus suis in lib. De tent., pag. 441, « monasterium nostrum,
testatur, « in eo loco, quo {an?io 1032) monachus fa- « in urbe Ratisbona constitutum, varia episcopo,-
« tus est, cum plurimos diversae qualitatishomines C « rum persecutione destrui viderem, ibique per tri-
« invenisset, quosdam libros quidem gentiles,quos- « ginta annos meliora sperans subsisterem, occulto
« dam vero sacram Scripturam legentes, se coepisse « Dei judicio ionge aliter quem sperorem evenit.
M illos solummodo quos videbatdivinae insi-
imitari, « Qualiter aatem destructio evenerit, quia nec
« stere lectioni. » Quibus sacris studiis dum se totum « breviter prolerri valet, nec ineptias tantas hic ex-
Othlonus immergit, incredibile est in quantas, ma- « ponere libet, aliis proferenda relinquo, hoc solum-
chinante malo daemone, tentationes et animi crucia- « modo enarrtins quia cum exteriora mouasterii no-
tus inciderit. Exstat deiis singularis liber, utsupra stri cornmoda penitus destrui sensissem.et contra
jam diximus, aMabillonio editus. Eamdem calami- « haec nil praevaluissem quin imo a fratribus qui-
;

tatum suarum historiam totidem fere verbis per-
texit in libro De cursu spirituali, a cap. 21, usque
ad 26, et in libro metrico. De doctrina spirituali, a
cap. 14 ad IQ.Othlonum scholis Emmerammensibus
praefectum fuisse discimus ex lib. De lentationibus
suis, pag. 449, ubi postquam narrasset, se
« suscepto monastico habitu, quorumdam
« pulsHtum, tanto iterum scribendi studio fuisse oc-
« cupatum, ut raro nisi in festivis diebus aut in aliis
« horisincompelentibusab hocoperecessaret,))Sub-
jungit, « intereasuccessisse et alium laborem.Nam
« pro eo, ait, quod saepius legere, aut scribere,aut
« busdam juvenibus, quibus dispLcebam, apudepi-
« scopum accusatus,varias mihiminasab illo illius-
« que familiaribus agi saepius audissem, tunc petita
M ababbatelicentia, admonasteriumFuldense quasi
« cito reversurus perrexi. Verumtamen non dubito
« mox a « quin tantam destructionem nemo in nos agere pos-
prece T\ « set, nisi justc Dei judicio peccatisque nostris exi-
« gentibus permissua ;
quod scilicet exinde palam
« datur intelligiquia inipso disccssionis meae anno
« qui erat ab incarnatione Domini 1062 miserando
«semperquelugendo ignecombustumestccEnobium
« nostrum. » Jam vero quo anno Ilatisponam rever-

« dictare videbar, scholasticorum cura mihi com- sus nuUibi sat clare explicat Othlonus. Si ratio
sit,

« missa est ex quibus nimirum omnibus ita per gra-

; habeatur opusculorum et variorum ejus diverticu-
« tiam Dei conslringebar, ut saepe corpus quieti ne- lorum quae in eodem De tentationibus suis libro tam
« cessariaenon permitterertradere. Cumquedictandi in accessu quam recessu Fuldensi fecisse se scribit,
« studium inesset,ad hocsaepissime nonhabui tem- anteannumlOBSjisreditusvixcontigerit.Peraequein-
« pus, nisi in festivis diebus, aut noctibus, constri- certumestadquemChristiannumvitamproduxerit
<< ctus videlicet et puerorum cura ad docendumj et vero tamen simillimum est eum.intra annum 1083 vita
13 DE VITA ET SCRIPTIS OTIILONI. 14

defunclum fuissc.Ejus nullaminmonasterio Erame- A. " quasiad mcnsam convescenlium

ponere.quae qui-
rammensi memoriam supcresse novimus, praitcr « libet lcctor avidus, licct indigno stylo edita,gcne-
solos ab eo relictos libros, quorum tamon major « rosa3 lamen matcri;r dignitatem retinenlia, pro-

pars nomine auctoris destituta esl, nec id adco fa- « dnpibuslaulis potuisset gustare.Nam quiescntcn-
cilesciripotuisset,nisiAnonymiisMabillonianus qui « tia lautior et suavior valet csse quam de gratia
sit, jam ante ex deleclo a nobis Olhloni diaiogo Dc « Dei,et cur credenda dicendaque sit gratia;judicia
Doprehendinus au-
tribusquxsliotubm^cowsidlssei, « quoque quam vera justaquc ct necessaria sint :

tem postea nomen Uthloni etiam in ejusdem libro « sed ctquanlam bcne agendi facultatem a nobis
metrico De doclrina spirituali discrte sic exprimi in « concessam habeamus, nisibua totis inquirere at-
fine prologi : « que pluribus testimoniis approbare?Ha;cquippe
« tria per trium qua;stionum solutiones in 'libro,
Lector ad exlreuiumprecor hoc quam maxime Bolum, « quem in tcrtio locavi ordinc, stylo quo potui per
QuHtenus Olliloni niiandoque velis niemorari,
Qui licet iudoclus lia-o snui componere uisus. « dialogum protuli, numero scilicct et ordine tali

« desiderans sanctam Trinitatem venerari. Sed

Qui versus si vel a Mabillonio vel ab Anselmo « et in hoc camdera Trinitatera vencrari studebam
Grabnero.qui Anonymum De ientationibus suis cum « quia in tcrtia quffislione, quam velut fercula
illo coramunicavit,animadversi fuissent,niillumcui-
B « quffidam prjEcipuu ritu sagaci contexta et allala
quam dubium reliquissent illum Anonymum essc « in extrerao ad lectionis cocnam considentibus ap-
Othlonum. Nam et easdem tentationes Otblo in li- « posui, de ipsa sancta Trinilate et Unitate, juxta
bro metrico De doclrina spiriluali canit, quas in li- « intclligcntiaB mea; vircs, brevi et aperta probata-
bro De tenlationibus suis soluta oratione Anonymus « que, ut spero, variis exemplis et argumentis ra-

Rotisponensisexponit;etutrumqueopusuno eodem- « tione disserui. Spcro eCiam me in eodem libello

que codice membraneo in-8", quem aulographum « omnibus tara in saeculari quara in spirituali vita
essc dubitari non potcsI,continetur.Sed jam Opera « positisaliqna aedificationis verba protulisse, per
Olhloni recenrieamus, non co quidem ordine quo « quac quilibet esurienles et sitientes justitam re-
Olhlonus in libro De tentationibussuis ea retulit,sed «t tici possunt. Haec quidem de libri extremi ordine
quo hic a nobis publicata sunt, strenue nos adju- « sint dicta, cui titulum imposui De tribus qusestio-
vantibus ven.P Leopoldo Wydemanno,R.P.Casparo « nibuSfkl est: de divinac pietatis agnitione judiclo-
Altlehner,qui maxiraa sedulitate Othloniana plera- « rumque divinorum diversitate, nec non de varia
que prelo paravit, et R. P. Reinero Reither, con- « bene agendi facultate. Deinde vero subjungiraus
turbernaii nostro, cui etiam brevi longe maximum « qua causa fueritscriptus.Quidam namque mona-
Gerhohi prcEpositi Reicherspergensis opus De Anti- « chus de Augiensi cccnobio,nobilissima Aleraanno-
ckristo et schismate, e membranis ejusdem manu « rum stirpe ortus,nomine Heinricus,cum abJeru-
exscriptum, debebunt eruditi. D salem reverteretur,apud nos aliquandiu hospita-
'I. Dialogum OtlUoni de tribus quvestionibus ex co- « tus est. Hic ergo quia in sacra Scriptura satis
dicibus Sanct-Crucensi ordinisCisterciensiset Lam- « studiosus fuit, me frequcnter quasi doctorem
bacensi ordinis S. Bencdicti nos edere cxsupradi- « adiit, suppliciter rogans pro quibusdam sacrae
ctis facile omnes cognoscunt. Illum nobis reveren- « Scripturae sentenliis, ut eas sibi exponerem. Ego
dissimus dominus Gerardus, praesul
et perillustris « autem, humilitatera atque iraportunitatem peji-
optimus, quem propterea Vindobonae conveniraus, « tionis ejus attendens, prout polui ad quaeque ro-
ex bibliotheca sua.prajstantibus mss.codicibus ad- « gata respondi. Curaque h;ec collatio saepius inter
huc referta hunc vero revercndissimus et perillu-
, « nos habitasibi placcret, postremo illuddesposce-
stris domiaus abbas Maximilianus 6 cp'.Xo|jLaOeTtaTo? « coepit ut eamdem collationem litteris exciperera.
iitendum benignissime praebuit.Operis sui sane prae « Quod licet diu tam pro desidia quam pro ignoran-
stantiset sacra eruditione pleni occasionem etratio- « tia differrem aggressus sum tandein, scribens
nem ipseOthlonusin libro i)e tentationibussuis, aT^ud « quidem per dialogum, sed sine titulo auctoriset
Mabillonium pag.4'i3,his verbis exponit « Tertium : rv « absque personarum notarum litteris, ne facile
« vero libelhim,quem ante annos xv, ut reor,scripsi « pateret cujus opus esset. Inter hacc vero ille ad
« cum inextremoordine posuerim,primodicendura; « monasterium suum vocatus proriciscitur,ct post
• deinde qua causa scriptus fuerit, subnectendum. « non multum tempus ad nos iterum revertitur.
« Qui enim multorum accuratis epulis coenantium « Tunc videns quae scribere coepi, qualiterque ea
« mos est ut in prima et secunda vice vilioraquae- « adumbravi, unice petiit ut et causam scribendi
« que fercula (quai non ideO viliora dicimus, quasi « illustrarcm Prologo, ct utriusque personae, mei
« sint vilia.sed quod sint inferiora,) in extrema vero « videlicet ac Bui,meinoriara patefacereui in dialogo
• lautiora, et aliqua arte praecipua cocta sibi appo- « quod mox, ut poteram, scribens implere stude-
« nere jubeant, cupicntes in hoc non tam suaegulae « bam. Hc-cc igitur causa Dialogum me scrfbere fe-
« quam aliorum qui forle invitati sunt ad convi- « cit ;
quam idcirco reseravi,ne videar frustra scri-
« viura, delectationi et honori deservire : ego econ- « plis alia addere scripta, utque cognita charitate
« tra simile aliquid inoliler volui in extrerao aliqua « qua impellebar ad scribendum, quilibet, in quo-
» lautioris sententiae verbulaante faciera legentium, « rum manus iste liber venerit, eadem charitate

8a
310
 ;

n OTIILONIJS MONAflHUS S. EMMEUAMMI 16

« iiicifiiriLiir ad Ingiiinluiii. .- liuciisqiir; do Ditiloyo A f^ (•nclo.n) coflifc arljnnxirDus /^v/jrw^n/um P,elationi»

triuni (jumslioiiuni ipsc ()lhifjnu.s,fiuiljUH (|ui'lfiuiiin de trunsldlione rorporis S. hionijsit e Franriu in

supcraddcre supcrvucancum fuerit. (iermaniam ad monnslerium S. Emmerammi, de quo
2. Epislola (le permissionis bonorum ci mulorum argumenlo plura dicemus, ab cruditis viris haud
causis. — OLhlonum cpislolas quasdam elscrmoncs 8perncnda,post intcgram Olhlonianorum opurculo-
scripsisse consLal cx iis iiuo.' in libro Ue lentatio- rum reccnsionom.
nibus et sc)i])lis suis prodidit. « InLer hajc,inquit,et 5. Libcr de admoniliofte clericorum et laicorum.
« sermones quosdam nccnonepistolaspro communi -— Hic cst illo libellus Olhloni, quem appellavit
i)uLilitate scripsi : quas si quis forte legercvolue- Manualem pro ammonitione clrricoruni el laicorurn,
« rit, apud nus invcnirc potcrit. » Ex his non uisi ab eo adhucFuldffi posiloscriptus cl editus.ut ipse
hanc unicam, ipsius Otliloni munu exaratam in testatur in libro De lenlalionibus et scriplis suis. In
codice membranco iu-'i" reperimus, in qua doctri- eo salnberrima sanctioris vitaj documenla e divinis
nam in pra?cedenti Dialogo traditam veluti com- Scripturis dcpromit OlhIonus,modumque tradit in
pendio jam senex repetit el inculcat. omni vit;je conditionisque gcnere probi ac perfecti
3. Liber de ru)-su spiriluali. — Librum liunc Oth- Christiani officia excolcndi. Prodit cx autographo
lonus collegitpostquam Fulda reversus pluscula g Emmerammcnsi codice in-i".
allia opuscula edidisset. De eo ila ipse loquitur in G. Liber metricus de doctrina spirituali. Ue —
libro De toUaiionibus el scriplis suis : « Post haic hujus opusculi scribendi occasione nemo accuratius
« autem cum viderem simul et audirem undique disseruerit quam ipse Othlonus cujus in liboo De
« Christiana3 religionis desLructionem, rectorum et tentationibus et soiplis suis hajc meinoria et consi-
« principum negligentiam in subdito9,tam in spiri- deratione dignissima verbasunt Primura libel- : «

« tuali quam Sc«culari vita positos,dolcremque jugi- « lum, metrice prolatum, cui imposui titulum De
« ter pro talibus,cogilare,ccepi ut quia nullus digna- « spiriluali doctiina,scv\bcie hujusmodi erat causa.
« retur me audire communi sermone loquentem, « Cum enini quondam, cx infirmitate raaximacon-
« pro miseraque tanta condolentem, vel scribendo « valesceus,ad monasticae professions vitam venis-
« oliqua sacrae SiripLurae verba proferrem unde « sem.tunc in brevi,plus quam credibile sit,factu8
« aliquos a^dilicare possera.Hac igiturcausa scripsi « sum sospes. Ex qua sospitate veritus ne aliquod
« librum mei quoqueoperis novissimum,cuititulum « damnum spirituale mihi oriretur perce Domiuum
« imposui De cursu spii-iluali. la quo videlicet libro « intima rogavi ne mein tanta sospitate positum
« quantum per sacrac Scripturee, maximeque per « otio inutili torpescere, sed aliqua tentatione,
« Psallerii et Evangelii,campuin currere potui,scri- « quara mihi congruere sciret, pulsari permitteret.
a bendo proluli.» Quce leie erdem repelit in prolo- « Post hancorationemnonmultuintemporis fluxit
go praesentis autographo codice in-^^
libri,eruti ex (( et ecce varise tentionum molestiae accedentes in
quem adhuc bibliothecaEramerammensis possidet. « tantum me circumdederunt, ut et incaute me
Aliud ejusdem operis exeraplum in codice Tegerns- « orasse et magis ad interitum quam ad proventum
eensi in-S'' viiiimus ub ipto etiam Othlono exara- " exauditura esse aliquando vererer.Sed seepiusre-
tum, et grati animi causa Tegernseensibus cum « tractans illud apostolicura : Fidelis Deus qui non
Proverbiorum libro, etc, donatum. « putielur vos lentari supra id quod possilis sed fa-
4. quodam miraculo etc.
Narratio de Narratio — « ciet cum lenlalione provodutn, ul potestis susti-
ha2C in eodem codice unde librum De cursu spi)'i- « ne)'c, laboravi non quantum debui,sed quantum
tuali accepimus, exsLat, et quidem una eademque « fragilitate mea permittente, ipsoque Domino ad-
manu, id estOLhloni, perscripta. Haec etsi brevis « juvante, potui, ne in conspectu adversariorum
sit, quffidam tamon conLinetquee veteris disciplinae « meorum corruerem. Ideoque in tanta molestia
consueLudines egregie iliusLret. Primo cnim lucu- « tentationis, quae eo magis imminebat, quomajor
lentum hic habes esemplum homines de crimine « sospitas corporalisinerat,oainimodo tractare coep
suspectos judicio aquae probandi. Alterum est, ho- « quali studio qualique labore corpus spiritui sub-
minein licet ejus criminis,cujus causajudicio aquae D « jicerem. Nam ea quae communiter cuni cseteris
commissus fueral, purum ac iunocentem, tamen « fratribus in ccenobio agere docebar, sed et illa

succubuisse,ob aliud crimen.quod necdum

scilicet
poenitentia eluissel; atque adeo judicium illud aquae
ferventis vel frigidaj ad convincendum de certo quo-
piam et controverso crimine reum, nequaquam
fuisse ejusmodi, ut innocens damnari non posset
nisi is non soium ab eo delicto de quo suspicicerat
sed et ab omnibus prorsus etiam alius generis pec-
« quffi speciali devotione scriLend(j aut legendo,seu
« etiam jejunando sponte subii, non satis aifligere
« corpus videbantur. Cumque diu tractarem quo
« polissimum sLudio memeL in tantis periculis con-
« stiLulum aptissimc jugiterque constringorGm,oc-
« currit animo ut in dictaiiine me occuparem ali-
« quo quod et saepe cxpertus sum raentem lasci-
;

catis immunis esset. Postremo ex hac hisLoria di- « vam cujuslibet scholasLice instrucli in nuUo posse
scere licet undecimo saeculo hiicis barbam radere, « magis consLringi quam sLudio dicLandi. Hujus-
clericis veroeamdemnutrire nefas fuisso.cujus rei « modi igitur occasione accepLa, libellum primum
exerapla forte alibi plura occurrunt.Narrationi huic « scribere ccepi metrico scilicet stj-lo quo maxime
 ;

17 DE VITA LT SCRIPTIS OTHLONI. 18

« in saeculari vita positus me exercobam, ponens A medii xvi, recentissime edita, ad annum Christi
« in 60 varias spiritualis doctrinae sententias, qui- 1502, a pag. 450. Ubitamen monendus est vir an-
« bus me solummodo contra tentationes imminen- tiquitatum studiosus ejusdem Henrici Elegiam de
« tes instrucns rcboravi, aut pravitatis meaj quan- diversitate fortuux et philosophve coiisolatione, jam
« titatem, quam cum Cccteris clericis comrauniter circa annum loi^O, atque adeo maximo ante Dau-
• in mundo exercebam, pertinaciaraque, quam mium terapore, integram typis excusam fuisse, cu-

« specialiter prae multis ibidem retinebam, magis jusmodi exemplar in-'io hisce oculis in bibliotheca
« altenderem, atque litteris exposilam majori pa^ni- Tegernseensi vidimus. Addiraus pruiterea in opere
« tentia diluendam asrnoscerem. Inserui in eodem Leyseri magnam vim mcdii acvi poctarum deside-
« etiamlibello sermonemquemdara lamentabilisty- rari,quam nobis nostra collectanea suggerunt. Imo
<< lo editum, prius quidem disputans de diversa cle- sinobis otium esset, facillimum foret Leyserianam
« ricorum negligentia nec non avaritia; deinde Historiam duplo vel amplius aucliorem rcddere.
« narrans dc miserabili improbitalis meaj vindicla, Laudandus taraen vir egregius qund vastissimum
« tam spirituaiiterquam corporaliter patrata. Igno- argumentum adeo loculento specimine illustrare
« rabam enim tunc si quo loco proferenda forent saltem aggressus sit. Sed hasc iucidenter dicta
« hujusmodi dicta, quae licet in modo sint posita, g sunto ad Othloui opera revertamur. :

« post cactera tamen, cu n me aliquid perspicaciori 8. Sermo in Natali apostotorum. Othlonum ser- —
" intuitu agnoscere coepissera, a rae constant cdits, mones scripsisse salis ex dictis pra;oedente numero
« iiuia metricis prolatus est verbis, quae puris et constare potest. Ex his tamen non nisi hunc uni-
« intrantibus ad discendas litteras a multis primitus cum in autographo codice in-4° postcris bibliotheca
« exhiberi solent. Imprirais quoque ponere decrevi Emmerammensis servavit. Forte in aliis Bavariae
« ut ex hoc quilibet ad verilatis viam conversus su- bibliothecis plures supersunt, quos ob Othlonianae
« mat quasi prandium conversionis suae congruum, manus elegantiam et rotunditatem ab aliis discer-
« sicque leviori cibo refectus ad lauliores dapes sa- nere nobis non admodum difficile foret.
« cne doctrinai capiendas aplior accedat. » Ilunc
9, Lil)er visionum. — Hunc insignem librum, ex
libellum excodice autographo in-8°, in bibliotheca spectantia,
quo multa egregia, historiam s.-cculi xi
Emmerammensi|servato,edidimus, adjecti varii ar- nec ullibi alias obvia intelligimus, Othlonus post
guraenti sacris odis, epigraramatis et poematis, dialogum De tribus
librum De spirituali doctrina et
qute omnia manu Olhloni exarata in laudato co-
quaeslionibus, FuMae agens composuit. Qua de re ita
dice sparsim habebantur.
ipse in libro De tentationibus et scriptis suis disserit
7. LH>ri Proverbiorum non nisi paucissimis in li- « Librum vero Visionum, licet post duos scripserim,
bro De lentationibus et scriptis suis Othlonus memi- « in ordine tamen secundum ideo posui,ut illa doc-
nit. « Item libellum Proverbiorum, inquiens, in eo- " trina,quaein priori WheWo (De trihus qusestionibus)
« dem
monasteiio Fuldensi positus, scribere ccDpi.» « variis prolata est sententiis, in hoc quoque variis
Et sub linera ait, pneter alia « multis dedisse se aut « corroboraretur exemplis ; eaque tenacius prae-
misisse aliquando sermones aut proverbia, seu ali- « missa amico inhaereant verba, quae majori testi-
qua aedilicationis scripta.» Proverbia haec sine dubio, « monio tam pietatis quam severitatis di vinae in sub-
diversis temporiiiusedita, po.^t ipse in hoc,quod hic « sequentibus commendantur, in morem videlicet
vides, corpus collogit redegitque, ex quo a.Iolescen- it
lautioris cibi, qui primo aqua pura coctus, deinde
tuli « possent apte instrul post leclionem Psalterii. « aliiiuaaceti vel etiam piperisadjectioneaccuratius
« Sunt enim,» ut alfirmat auctor in prologo, « multo « praeparatur. Sola enim lenitatis verba in docendo
« brevioris et planioris scntentiae quam illa fabulosa « prolata, quasi quidam cibi in sola aqua excocti
• Aviani dicta,se.J et ulilioraquam quaedam Catonis « possunt intelligi.Sed cumdehincaliquaseveritalis
" verba; qua; utraquc omncs pene ma^^i^tri legere « exempla admisceiitur, velut aniar(j acoti scu pipe-
« solent ad prinia pueroi-um documenta, non atten- « ris additamento condita fercula, nt suaviora eifi-
« dentes quia tam parvulis quam sen'oribns Christi « ciantur, non incongrue intrllignntur. Apparet
« fidelibus sacra potius quam gentilia rudimcnta jj «igilurquia sicut cibus tam aniaris quam suavibus
« primitussintexhibenda, ut in bis aliquutenus in « condimentiscoctus avidius suniitur,itaetdoctrina
« structi,
postea saeculares litteras arli Grammaticaj « blandimentisquidem inchoata,sed deindealicujus
congruas securius discant,» elc.Opus hoc extuli- « severitatiscommista exp.mplis studioi^ius auditur.
mus ex autographo Emraerammensi in- i°. Exstat et « Undft et Apostolus doctorem qucmlibot instruens
aliud autographum in biblruthccaTegernscensi,seJ « ait: Aryue, obsccra,incre{ja, iti ebt,blandimentater-
principio mulilum. Porro in eadem Tegernseensi « roribus admisce. — In Ful.lensi ip;itur monasterio
bibliotheca reperituretiam alius codex membraneus « positus, et optatff! tranquillitatis atque cbaritatis
in-8o,sub finem sacculi xn exaratus, continpns cu- " dono ibidem potitus, frequcntcr tractavi qualiter
jusdam Henrici proverbia caitum, hoc init Pax sit : « pro ejusdem tranquillitatis gralia Deo, a quo
Henrico Dti amico, etc; qui Henricus non videtur " mihi data est, grates rererrem.Magnucri quippe
diyersus ab illo Henrico Septimellensi, de quo eru- « Tiiihi tunc videbatur in eodem monasterio pacifico
dite agit Polycarpus Leyserus in Hisloria Poetarum « incessupossedeambulare. Quapropteranimumad
 ,

19 OTHLONUS MONACHUS S. EMMERAMMI 20

« deferendas Dco gralias ornnimodo convcrtens, cl A. Patres, ut ab erudito quodam coenobita Lunaelacensi
« si qua diclandi matcria aptc occurrfrit, diutius ca aliaque ornnia S. Wolfangi miracula idiomate
« exquircns, rcpcri tandcni quarndam didanfli oc- Lalino ccnscribantur, hoc non alio, rnodo 'n am-
« casionem, vmones videlicot.quas ct cgo quondam plissimum opus de Aclis Sanctorurn inscrenda.
« vidi.et ab aliis pcr locadiversa profectus audivi. 11. Passim in bibliothecis GermanifE occurrit
« Has namque ad multorum nntitiam dcfcrre idco Vita .S. Nicolai ep. Myrrhensls auctore Joanne dia-
« utiie esse arbitraljur, quia credo ad omnes homi- cono, qui se in prologo servum S. Januarii vocat.
« nes pertinere, quoties quilibel visitatur a Deo aut Ac ha3C Vita duplicis generis est.Una enim singulis
« per castigationem, aut per consolationem, sicut lemmata
capitibus metrica prajfixa habet, quorum
« et ipse in Evangclio dicit : Quod uni dico, omni- primum hujusmodi est :

« bus dico. Incitabar ctiam ex hoc ad scribendum, Hic liber ingenui Vitara narrat Nicolai,
« quiacumolim libellosduos ediderim,tertium pro Graecia quein novit, iJomini nec gratia sprevit.
« sanctae Trinitatis honore, si ipsa Trinitas digna-
Altera his lemmatibus carel, eodemque raodo quo
« retur inspirare, sscpius optavi addore.Tali itaque
prior, nempe his verbis incipit : Gloriosa quvLcm
« causa incitatus librum Fisioniim, dc quo jam lo-
acta sanctorum, quibus ab ortu nalivitatis, etc. Quam
« cutus sum, scriberc studui. » HucusqucOthlonus t»
harum Othlonus emendaverit incertum nobis est.
de isthoc suo opere, quo ex conevo et forte etiam
Conjicere tamen vel ex versibus licet priorem esse
autographo codice Emmerammensi in-4". R. P. Lu-
in quacxornanda saum Othlonus studium colloca-
dovicus Moidings, solertissimus et in his studiis,
verit. Forte etiam non nisi arbitrio scribarum ge-
quoad ei per sacraj obedientiae munia,quae cum laude nuinus Othloni prologus, in quo suam emendalio-
obit, licet, studiosissimus sodalis noster exscripsit.
nem intimari ait, praetermissus in scriptis libris
Dolendum sane, codicem a principio, nesi;imus qua
fuit. Sed haec conjectura lantum est. Caeterum etiara
causa, mutiiatum uno foiio destitui. Si libri mss.
a Rcinoldo episcopo Eystetensi quamdam Historiam
monasterii Pruelensis prope Ratisponam,qui anno
de S. Nicolao editam fuisse, jam in Itinere nostro
1547 ibidem exstiterunt, adhuc habentur, ex eorum
Bavar-ico monuimus, quod vide.
quopiam nostra editio aliquando resarciri poterit.
12. Scripsit etiam Othlonus Vitam S. Altonis una
Inter illos enim librum Visionwh Olhloni recensitos
cum quibusdam carminibus ad eumdem sanctum per-
fuisse,discimus ex eorumdem Catalogo, praedicto
tinentihus, quod ipsius testirnonium est in lib. De
anno satis accurate confecto. Ea vero recensio sic
tentat. et script. siiis. Porro autem ubi haec Vita de-
habet :« Sententiae divinae dcTrinitate et substantia
litescat nos nondum comperimus. Forte Vita Alto-
Trinitatis et alia hujusmodi. Item sententia^ divinae
nis, a Bollandianis ad diem 9 Februarii et a Mabillo-
quarum et sic sciendum est {ita cod.), quod Deus C
nioSaec. Bened. III, p. ii, a pag. 217, edita et illustra-
hominem formatum, et in eodem quaedam de Rhe- ta, ab opereOthloni distincta non est, praesertim cum
torica. Cronica Bonitonis, et in eodem liber sancti
fine, quem varia carmina consequi potuerunt, trun-
Ambrosii De vita episcoporum.Constitutio Gelasii,
cata sit, et ejus initium eodem fere modo, quo Vitae
qualis debeat esse pastor Ecclesiac. Exceptum de
S. Wolfgangi principium, concinnatura sit. Nec
Vita solitariorum. Sermo cujusdam in laude sanctse
quemquam moveat quod auctor editae Altcnis Vitae
Mariffi. Liber Holdeberti [sic cod.; leg. Hildeberti]
aperte se monachura Altomonasteriensem fuisse et
de Maria jflgyptiaca, et alia quaedam. Liber Bedae
saeculo undecimo ingrediente (apud Mabillonium ty-
De natura rerum. Idera de diversis fructibus. Pa- pographorum vitio saeculum ixpro xi excusum est)
therius. Duo Abecedarii. Libellus de Petro puero.
floruisse innuat, quod ab aetate Othloni alienum sit.
Liber Visionum, » etc.
Nam more suo Othlonus ejusmodi Vitarum non
Vitam sancti Nicolai, nec non sancti JVolfangi
10. primus auctor, sed interpolator duntaxat fuit, qui
emendans, sicut in ulriusque Vilx prologo infimatur, stylum emendasse, aut aliqua dempsisse vel addi-
scrifjsi antequam monasterium Ful-
proficiscerer ad disse contentus reliqua omnia dissimulavit, ut ut a
dense, inquit ipse Othlonus lib.De tentat. et scriptis suo tempore ac loco abhorrentia. Illustre hujus
suis. Harum altera edita est apud Mabillonium Sae- D exemplum, ne longius abeamus, nobis suppetit Vita
cul. Benedictini V, a pag. 812, sine Othloni tamen S. Wolfgangi in Actis SS. Benedict. Saec. V, pag. 81 1
•prxjatione, quam hiccumanaleclis quibusdam,quo- edita, quarn genuinum Othloni fetum esse supra
rum auctor nos Iatet,ex codice Meilicensi exhibe- demonstravimus, licet advertente Mabillonio, ejus
mus. Praeterea in graliam eruditissimorum Patrum auctor multa ab ore ejus, sancti scilicet Wolfgangi,
Bollandianorum notamus diversas egregias et accu- accepisse sc testetur, quod Othlono, centum fere
ratas collectiones Miraculorum S. Wolfgangi tum annis S. Wolfgango posteriori, convenire non posse
mss. tum typis editas in monasterio Lunaelacensi viro doctovisum fuit. Sed ea veteris auctoris verba
seu Monseensi haberi, ex quibus ea prsstat quae retinuit Othlonus, operis emendator tantum et in-
Pataviac vernacula iingua apud Georgium Holer terpolator, non primus conditor.
anno 1655 in-8'' sat spisso voliimine prodiit auc- Sed quid sus Minervam ?
tore revcrendissimo domino Simone, ejusdem mo- IS.Postquam Fulda Othlonus rediit, scripsit prae-
nasterii abbate. Sed optabunt vicispim doctissimi terea Vitam S. Magni, « compulsus fratrum duorum
81 DE VITA ET SCRIPTIS OTHLONI. 22
precibus intimis et assiduis, Wilhclmi scilicet ex A. " agerentur ibidooi. Qua de ro ad monasterium
« congregfttione nostra, » inqiiit in libro De tentat « Amerbach dictumperrexi, cupicns illic expectare
et scnptissuis, » ot alterius, qui ad nosdisccndicausa « quousque certus fierem demonasterii {Emmeram-
« ex monastcrio S. Magni venit, Adalham dictus, « >»r??5is) qualitate. Cumque abcjusdcm raonasterii
• in sancta; Afra) coenobio abbas est
quique nunc « abbate susccptus omni humanitate et pietate reti-

( constitutus. »Opusadhuclatet alicubi. Nam libri « nerer, et de sacra; Scriptura; quaestionibus multis
duo de Vita S.Magni auctore quodam Pseudo-Theo- « inter nos sermo assiduus ageretur, placuissetque
doro eremita, ab Ermenrico Elewangcnsi monacho « ei Sccpissime rcsponsio mca, accidit utjuxta
emandati et distincti a Goldasto dicuntur, qui eos « Paschalia festa dixissetad me : Credite milii, quod
primum lucem protulit tom. I, part. ii, rerum
in « si vobis prxcipere uliquid possem. absque dubio
Alamannicarum. Creterum ex citato Othloni loco « prseciperemutinhac solemnilate proximasermonem
supplendi suntabbatum S.Udalrici et.\fra3 Augus- « faceretis ad populum. Cui ego respondi dicens :

ta; Vind. catalogi, in quibus tolo undecimo sKculo « Cur talia dicilis ad me, qui nihit hvjus rei scio, qui

nullus .4(fa//irtm occurrit. « nunquam consuevipopulum alloqui in publico ? IIIo

Omniura Olholonianorum hactenus recensito-

14.
« vero eadem repetcnte, cocpi mox cogitare intra

rum operum praestantissimum est De Vita S. Boni- n « rae dicens : Quid facerem, si aliquis, cujus jussa

facii episcopi Moguntini et marlyris cuius hancnobis « transgredinonprffisumerem talia mihi praeciperet?
historiam texit in lib. Detent. etscript. suis : « Cum «Undehujusmodiopusassumendumestmihisponte
« igitur persecutionem quam in monasterio nostro «priusquamab aliquocompellar potente,ut sic pro-
« passus eram fugiens ad Fuldense monasterium « bem quid facturus essem.Continuoque stylo acce-
« venirem, ibique per annos quatuor cum tranquil- « pto scribere coopi in modum sermonis, sumens
« litate magna commoratus viderer, dictandi scri- « exordiura de Psalmistae dictis Dominus de coelo :

« bcndique studium frequentari postulabar a qui- u p7'otpicit super filioshominum. Qui nimirum dicta,

f busdam ejusdem monasterii fratribus, ut S. Boni- « quanlum potui, similitudinum argumentis robo-
t facii Vitam, difficili stylo editam, aliquid facilius « ravi, credens per hccc aliquos «dificari. Cui vide-
« ederem. Quam petitionem licet diu denegarem, « licetoperi titulum imposui Quomodo legendum sit :

« postremo tamen compuisus importunis precibus, « inrebusvisibilibus. Gum autemin eodemloco unum
« ut potui, quod petitus eram implevi. Causa ergo M pene annummanerera,vencrunt nuntii ex monas-
librum sancti Bonifacii promptus scripsi. »
« tali « terio nostro missi, cumquibus exinde ad patriam

Opus hoc, in duoslibellosabipsoOtholono divisum, reversus sum, » etc. Ex dictis Othloni habemus
«

quosjunctim /jtrum hic vocat, ab Henrico Canisio, opusculum hoc in modum sermonis contextum fuis-
Gretsero, BoUandianis, et postremo a Mabillonio ^ se. Forte id adhuc in Franconico monasterio Amor-
editum est in ActisSS. or. S. Bened. Saec. Ilf, parte bacensi, cujus bibliotheca egregia esse fcrtur, ad-

II, a pag. 28, cujus vel sola prajfatio si cum hacte- huc asservatur.
nus de Olhlono relatis conferatur, evidentissime ac 17. Ex toties citato libro De tentat. et script. suis,
planissime demonstrat illud nullius alterius Othloni pariter patet Othlonum etiam scripsisse librum De
esse posse quam Emmerammensis, Fuldce hospitis, confessione actuum suorum. « At si qua, inquit, in-
et S. Bonifacii, Fuldensiura patroni, aliquot annis « firmitas vel subitanea raors me in extremis impe-
alumni. « diret a debita confessione, saltera per scriptapa-
15. Browerus in Sideribus illustrium et sanctorum « tefacerem, qui ex memetipso, qui ex Dei gratia
virorum, qui 3ermaniam, prxsertim maqnam, olim « essem. » Hunc librum nondum reperimus, nisi
rebus gestis ornarunt, etiam Vitam S. Pijrminii « forte is ipsc sit quem De tentationibus et scriptis

chorepiscopi publicavit, pra;nxo Othloni coenobitae « suis conscriptum Mabillonius edidit.

FuIdensisnomine.VerumearalucubrationemOthloni 18. In tomi nostri I parte i publicavimus oratio-
essenon posse, sed Warmanni exmonacho Augiensi nem seu precatlonem Othloni idioraate Latino et
episcopi Constantiensis,jam erudite acsolide osten- Theodisco scriptam, qua? sine dubio illse dux oratio-
ditMabilloniusSa^c. Bened.III, part. ii, a pag. 136. D nes sunt de quibus in libro De tentat. et script. suis
Et vero quis credat ipsum Othlonum in libro De ita loquitur : « Adhuc proferre libet duarum oratio-
tentat. et script. suis, ubi minutissima quaeque « nura verba. Attendens enira sacpius quia plurimos
opuscula persequitur, VitamS. Pirminii solam silen- exemplis pravis seduxi, talia orationis verba scri-
tio praetermissurum fuisse, si re vora quid ejusmo- « bcre studui, in quibus unusquisque satis doceri
di olim condidisset? Igitur.aut conjectura, aut pseu- « potest quomodo pro se et pro aliis orare debeat.
doepigraphus codex Browero imposuit. « Qua; scilicet orationes cum a quibusdam jam ha-
Certum autem
16. aliud est opusculum Othloni « beantur, in hoc opusculo describere nolui. Hae
Quomodo legendum sit in rebusvisibilibus, quod tamen « autem orationes, aliaque superius de dictandi dono
anobis hactenus nullibi repertum cst. Idhis verbis « prolata, tanto magis pietati divinae constant refe-
describit Othlonus in lib. De tcnt. et script. suis : « renda, quanto amplius notum est me vitiis pluri-

« Ad monasterium nostrum prius pervenire nolui « rais quondara deditum nihil horum meruisse. »

« quam iQdiciis aliquibusexplorarem quallterumnia Orationes praedictas eruimus cx codice autograpbo

^ OTHLONU.S MONACnUS S. EMMERAMMI 24

Emmerammcnsi, cui simiilimiim cliaiu iii l)ii)Iio- A Nullus igilur ulius litulus nominatim S. Dionyaii
theca Tegprnsoensi conspoximuR. nierita implorandi Othlono erat, quam flrma per-
19. De libro Otholoni Dc lcnlationibux, varia for- suasio de ejusdem corporis in monasterio Einme-
tunn et srriplis siiis saiis hnrtoniis prfndicavimns. rammensi prffisentia. Idern Bpcct;it codex aliuB
20. PromisimussupriiafliiuartiimOlhloni opuscu- mernbraneus in fol. bibliothecic Emmerummensis,
lum nos hicfle magni mcmanW fr.i(jmc7ilo retalionis qui opera S. Dionysio vulgo altribula complectens
de translatione corporis S. Dicrnjsii in Germaniam ad nianu Othloni exaralus est, ut probant sequentes in

monasterium. .S. Emmerammi aciuros. Quouirca pri- fine versiculi :

nium omnium virlc notulam nostram ad cam laci- En efjo taDlillu.s Olliloh vulf^o vocltatus
(Juamvis oinnigenis corniptuB sioi nialefactif»,
niam, unde constat cliclum fragmcntum aulOlhlono
feat lanien istud opus scribeudo tuum tibi promiitus
multo antiquius, aiit salfcm certissime Othlono Siincle Uionifii marlyr celeherrime Ctirisli.
coaevum vpI ipsius omnino Othloni esse, id quod Unde iiiei qucftso prefibu.s sacria memor cMo.
Vo8 quoqiic qui lcf^ilis, veniKm mihi posco ijelali8.
quid in celcbri illa dn translatione corporis S. Dio-
Ubi vides Bionyslam celeberrimum martyrem diciab
nysii ad monasterium Emmerammeuse controversia
Othlono, quod de ejus corporis possessione ac re-
momenti afferat, nemo ignorat, qui pra^cipuum Ma-
centissima inventione, quaj circa 10G3 contigerit,
billonii argumentum, a silentio Arnulphi seu Arnol-
g omnis late Bajoaria gloriaretur. Nec videtur Othlo-
phi comitis in dialogo De miraculis S. Emme-
nus Opera Dionysii alio animo exarasse quam ut
rammi, etc. pelilumrecte unqviam expendit. Verum
recentem tutelaris sui gloriam et vencrationem,
id argumentum hoc fragmento nimium quantum
ostensa ejusdem doctrina et eruditione, apud suos
intirmatur. Cumenim ipse Mabilloniustom.IVAna-
augeret et confirmaret, quamvis ipse circa haec
lect.., pag. 403, fateatur, Olhlonum Arnolpho iEqua-
tempora Ratisbona abesset. Sed etante inventionera
lem exstitisse, quid traditioni Emmerammensium
corporis S. Dionysii Eramerammenses idem sen-
obsit silentium Arnolfiideprffisentia corporis S. Dio-
sisse constat ex alio codice membraneo in-4o, qui
nysii, quam Arnolpho synchronus, pietateque ac
libros quatuor Dialogorum S. Gregorii papae conti-
doctrina si non major, Othlonus adeo
certe par
net, ad quorum calcem hos versuslegas :

aperte prsedicat? Et profccto Othlono, corpus S.

Dionysii in suo monasterio Emmerammensi adesse Voti cepta mei calamo currente peregi.
Spoudet Udalrico mibi Suevo meta laboris
praesens.pnrsuasissimum fuisse, ex monumentisab PrEemia fixa polis, non lubrica dona favoris.
eo relictis nullo negotio confici potest. In Paraphrasl Emoieramme, Dyonisi, Wolfgange, Gregori,
Vebtro scriptori, dum mors premet, este patroui.
Latino orationis Theodiscffi rogat Deum ut sibi suc- Spes Lion confundet, quamquam rea vita repugaet..
currat per SS. martyrum Stephaui atque Laurentii, Pax sit Berngero, sub quo Patre vivere quaero.
Viti et Pancratii, Georgii et Emmerammi, Quirini et Quocirca observandum duos Peringeros diversis
Casluli, Sehastiani et Vincentii, nec non per Mau- temporibusregimea'Eramerammensi3 abbatiae ges-
ritii et Dionysii, etc, mcrila ; ubi nullo alio titulp sisse. Pi-iorab anno circiter 1046 usque ad 1049.
Dionysium nominat quam quod ejus corpusin Eccle- alter ab anno 1187 usque ad 1201 monasterio prae-
sia Emmerammensi asservari minime cum sodali- fuit. Itaque cum characterum quibus codex perscri-
bus suis dubitet. Nec opponi potest conscqui ex in- ptus estforma sfficulum unde.:iraum innuat,is circa
vocalione Othloni, etiam ccrpora SS. Stephani, annum 1047 atque adeo plusculis ante praedictam
Laurentii, Viti, etc, in monaslerio S. Einmerammi inventionem annis exarari debuit. Qu® autem,
quiescere, quod certo falsum sit. Nam ratio cur qua'SO, scribcB alia ratio esse patui, opemS.Diony-
alios sanctos invocaverit Olhlonus, facile ista reddi sii uti et SS. Emmerammi atque ^^'olfgangi implo-
potest quod in iis locis in quibus illorum sanctorum randi, nisi certa persuasio de possessione corporis
aut celebris veneratio aut reliquiiE fuerint, aliquan- ejusdera divi? Nihil itaque agunt qui unius Ar-
diu vitam exegerit, atque adeo eorum sibi cultum nolphi de S. Dionysii reliquis, e Gallia ad raonas-
familiarem fecerit, quod cx libro ejus De tentatio- terium EramerararaensetransIatis,silentiuraEmrae-
nibus suis confirmatur. Verum hoc de S. Dionysio rammensibus opponunt, cum alii Arnoldo seu Ar-

dici Iiaud posse constat ex recensione monasterio- D nolpho coeevi testes non desintqui \eterum illorum
riim omnium, ad qusB se adiisse, aut cutn quibus traditionem corroborent. Sed ad hanc universam
sibi amicitiam singularem intercessisse in citato rem accurate pertractandam non tumultaria quas-
libro testatur, in quoiuni nullo prcecipuus S. Dio- dam observatio, sed vix integrum volumen satis
nysio cultus exhibetur, saltem quod nos sciamus. fuerit.
95 DK VITA KT SCRIPTIS OTHLONI. 26

DE VITA ET SGRIPTIS OTHLONI

1N()T[TIA ALTEHA.
(Apud Pertz, Monumenia Germanuv hislorica, IVScript., 521, in proocmio ad Vitam S. Volfkangi.

Othlonus (1), prinQis saBcnlixiannisin episcopatu A. alque explicandis versabatur (12) semper voro ;

Frisingensi a pan^ntibus lihpris el honestis natns, eodem litterarum studio infatigabili e.xcellelial. Quo
jum puer litleris ediscemlis dostinalus est ;
quas factum est ut ci « licet immaturo doctori invisa
tum in Tegernseensi (2) tuin in Horsfeldensi copno- puororum disciplina » committerelur (13). Circa
bio (31, iibi anns 1024 morabatur (4}, doctus est annum 1055 decanns constitutus est (-14). Primura
Magna enim discendi fatilitate prafditusetsingulari liberumin monasterio ut variastentationes oirugeret
studiorum amore repletus (5) in disciplinis libora- se dictasse, id estcomposuisseipse dicit (15);postoa
libus celcriter proCecit (0), ct jam adolescens non vero tum ab aliis rogalus, tum proprio instinctu
vulgaremsibiconciliavitramam. Nama
Meginhardo motus, variis conscribendis operibus incubuit. Cum
« scribendicausa » invitatus \Virzburgum venit(7); dortis viris sui tempuris qnam plurimis conjunctus
postea in patria vixit, sed cum archipre?bytoro fuisse vidotur.Eli.im Viotorem papametHumbcrtum
Werinhario inimicitiis conflatis, Hali.sbonam con- cardinalem anno lOof) Rastibonai prresentes vi-
cessit, ubi a Burchardo S. Lmmerammi abbato dit (16). Sod cuu) monasterium ab episcopis Gebe-
libonter susceptus, postquam bis morbo dopre^sus hardo (17) et Otlone depressum seque Oltoni odio
fuerat, nnno 1U:^2 (8) monachum profcssus ost (9) ;
esse videret, anno 1062 Ritisbonam reliquit et
id quod,j.'tin puer voverat, sed patris procibus ce- Fuldam seccssit (18). Ubi per quatuor annoscom-
dens distulorat (10). Scriptoribus sscularibus, qui-
B moratus, prater S. Bonifacii Vitam et Visionum
bus antea dolectatus erat (11), rojecfis, jam in pacra librum (19) alia plura scripsit. Post a fratribus nt
Scriptura atque auctoribus ccclesiasticis legendis iu monastcrium reverleretur invitalus est, scd inte-

nomen
scripsisse videtnr, nam NauQ porscrutari cupiens subtilia quseque.
(1) Sic pleruraque
ita tn dialofjo de tribiis
Qnonini Lotitiani ninUos geslire vitletiani,
qttxslionibus occunit (v.
(Jlian.s ul, ia inundo necuou [jriBStaulior essem,
Pezni,p. x) ;
genitivus Othloni Pcz III, ti. p. 4'3, Oiune liicnuu slaliii geulilibu.'^ iissociaii,
vocativus 0//!/o«e ib., p 147. MOlhloh in inscri- Cuin quihLis est niajor studiis liljeiulilxis ardor.
ptione quadaiii ab ipso exarata (Poz III, p. xix) et Qiiiil uiilii tunc Soci-ates vel Hlato Aristotiiesque,
in cod. Windbcrg. Vilce S. Woltkangi legitur. — Tull us ipse rhelor, inuLddUce uoKiu;itis uuctor?..
De vita et rebus suo tempore gestis tam in Visiontim Quos si nou le^i, per tetnpora luulta cupivi ;

W)ro (Pez, Thes. 111. ii, p. 547-613; quam in altera Atfectuque ipso disceudi adii ioca qiiaidam.
libri quem De tcntationibus scripsit parte (Mabillon.
Qaoi pro mundanis mihi cultiljus optiiua duxi...
Illa Iripertiiia Aiaronis et inclyta verba,
Anal. ed. 2, p. 110-119) multa notatu digna tra-
I.ectio muxime tunc adamavi,
Lucuni, (luuin
didit. Et cui jani uiiper, divina? legis aduller
(2) Deient., p. 119. Postca quoque hoc mona- Sic intentiis erain, ijuox vix agerem reli([iiiiin i^uid...
sterium saejiius adiit. Visio 8, 9. (Jnam veniiC cinisam (lualemqiie iliibant medicinam,
(3) Visio 5. r Cum nec si^na crucis [lOtuissem ponere frouti ?
(4) De tenl., p. 119. Cum Kranciam dioit, Hors- De Lucano cf. vis. 3. Juvenalem airert Vilae Woll-
feldense monasteriuni intelligit. kangi c. 7.
(.5) De tent., p. 111 Qut ujitur ille etat, qucm tu
:
(12) De lcnl., p. 108 In eo aulem loc.o quo mona-
—
:

fde ipso Othlono sermo est) unice pro discendi chus fiictusest cutit pluriinos diuers/l-qualilulis hr^mines
fa^ilitate invocasti
; p. —
110: }\o<jnsli elium lihi invenisset, quosdum iibros quidem geittiles, quosdam
talem prxstari locum, in quo copiam habeves lihro- vero sacram Scripturam legenles, ipse ccenit illos so-
rum. lummodo imilari quos cidebut divinip insislere lec-
(6) De tent. p. 1:9 cf. ibid. p. 111. Visio l.pap;.
; tioni ; cf. De trihus qwestionibus prol. Mufor enim :

552, V. 2, pag. .5.55. curii mihi esl legcndo vel scribendo seqiti snnrtorum
(7) Visio 6. dicla qtiam Platonis vel Aristotelis ipsitisque etiam
(8) Post triginta annos a. 1062 Uatisbonam rcli- lioelii dogmata. Hunc jam vituperat, quod Lucanum
quit. De tent. p. 117. gentilem fauiiliarem suuin dixerat.
(9) Visio 3 cf De doctrina spirituali, c. 14.
;
(13) Visio 3 De tent., p. 119.
(0) L. I., De doctrina spirit. c. 15, De cursu spi- (14) Visio i, ante dccennium, quod scripsit inter
rit., c. 21. Tunc etiam invitis paronlibus vota sol- annos 1062-1066.
vit; De tent. p. 112 Arbitraris namque intcrdum,
:
(15) De tent., p. Ul.
eamdem professionem te frustra assecutum es.se pro eo 6) Visio 15.
(
scilicet quia lianc el sinc consilio omnium afftnium (17) Cf. vis. 10.
parentumque tuorum et ahsque cnnsideralione fra- j. (18 De tent., p. 117.
gilis ac lubricse xtatis immaturseque ad tantum slu- " (I9J Etiam in hoc opere Bonifacii epistolis usus
dium aggressus fueris. est, vis. 18, 19. Praeterea ex Beda; Hist. eccles.
(11) De doclrina spirituali, c. 1 i : multa hausit 19 seqq.
«27 OTHLONI MONAGHI S. EMMliUAMMI
gruni annum in Amorbucensi cocnobio vixit, " quo- A per scripta patefacerera qni ex meraet ipeo, quis
iisque cnrlus fierct de monastcrii siii qualilate » ; ex Dci gratia essem.
quo finilo, anuntiiscvocalus Uali8bonamrcrliit(20); Opcra ab Olholono confecta et ab ipso indicata
id quod anno iOOl vcl 1008 ffiolum fit oporlct. Ibi quam brevissime recenscbo. Paulo postannum 1032
reliqnuui vil;p lcrnpus in libris (Irscrlbcndis (21) cl in S. lOmmorammi monasterio scripsit : De spiritali

componendis exegit. Dcnique vcro << scneclus, in- doctrina iibrum hexametris (28) compositura (Pez,
quil (22), ct infirmitas me prohibuit, maximcque Thes. III, ir, p. 431-475) ibidcm inter annos 1032-
;

inquietudo diulurna, qu.-c mihi cx variis curis ct 1002 VitS.Nicolai(28), Aitonis (29), Wolfkangi,
:

mo^rorc pro monastcrii nostri destruclionc cxorta librum De tribus qu;esti'jnibus (Pez p. 143-2.56),
per tcmpora inovclit multa. » Senectute confe- fortasse etiam librumDe confessione actuum meorum
ctus (23) quo anno mortuus sit non constat, (prima pars operis De tentalione esse videtur, Ma-
Othlonus vir fuit pii etsevcri animi, morbis variis BiLLO.v, ^l«a/., p. 108-110) P^uldm interannosl062-
;

debililalus, sed acri litterarum amore recreatus et 10G6:VitamS. Bonifacii (Mon. SS. II, p. .3-57),

delectatus ; religiositati, imo superstitioni, nimiae Vision-is (Pez, p. 547-613), libellum quem dicit
se dedit, somniis faligatus ubique visiones et dia- manualem de ammonitione clericorum et laicorum
bolicas tentationes conspicere sibi visus est (24) ; t> (Pez, p, Proverbiorum librum (Pez, p.
403-428),
neque tamen vita? officia neglexit, sed docendo, 485-536); anno 1067 in Amerbacensi monasterio :

scribendo, monendo,castigando numquam destitit. sermonem cui titulus Quomodo legendum sit in
:

Quamvis plerosque ejus temporis clericos etmona- rebus visibilibus ; post annum 1067, cum iterum
chos scientia et doctrina u se superari ben6 sciret, Ratisbonae constitutus esset : Vitam S. Magni (Acta
neque alios haec celare studeret, modeslum tamen SS. Sept. II, p. 701), De cursu spirituali (Pez, p. 2.59-
ostendit animum et nusquam vana se extollit glo- 398, orationes et sermones varios Latino et Theo-
ria (25), Cogitationes et res suas proferre Olhlono tiscoquoque sermone scriptos (Pez I, i, p. 417-426),
fuit voluptali, itaut, Augustinum fortasse imitatus, quaedevita et scriptis suis libro De tentatione
libris suis saepius confessiones ederel, « ut, in- (Confessione) adjecit (Mabillon, p. 116 119), episto-
quit (26), si qua innrmitas vel subitanea mors me lam ad amicum (Pez, p. 253 256) et alia fortasse
in extremis impediret a debita confessione, saltem minora (30).

(20) De tent., p, 118. vet propfer revelationis ipsius rusticitatem haec parvi-
(21) Libros a se scriptos variisque donatos ipse pendaf, sed —
quocunque impolito sermone a mt,
recenset, De tent. p. 119 cf. Pez III, p. x-xix, qui
; prolata fuerint.
plures in Tegernseensi etS. Emmerammi monaste- (26) De tent., p. 119.
riis se vidisse testatur. C (27) Forlasse etiam versus quos Pez p.
475-482
(22) 1. L, p. 119. edidit in hoc tempore collocandi sunt.
ad amicum ap. Pez L 1., p. 253
(23) Cf. epist. : (28) Cf. Pez in, p. XVI.
Quoniam mese advesperascit et inclinata est
selati (29) Ab diversa quae edila est Mabill. Act. III.
illa
II, p. 217, nisi cum Pezio (III, p, xvii) dicas,
jam dies, qiiam in scribendi alque dictandi notitia cx ijuod
Dei g''atia quondam habui. Othlonus eodem modo quo in Wolfkangi Vita
(24) Vis 3 Pene per omne tempus, quo extra
: auctoris antiquioris verba retinuerit. Minus recte —
monasterium convalescendi gratiam pra;stolabar, Brower Vitam S. Pirminii, quam edidit, Othlono
visione varia in iomniis inquietabar ; cf. De doctr. tribuit Mab. 1. L, p. 136.
;

spirit. c. 14-18, iibrum De tent., de cursu spirit., (30)Exempligratia,narratiodemiraculoquodam.

ubi c. 21-25 primam libri De tent. partem red-
dunt.
(25) Cf. praifationes Vita^ S. Bonifacii et Wolf-
kangi De tribus quxstion. c. 49
; Non pro nullu
verhorum rusticitute vel viea vilitate respuantur
Vision. praef. Ne quis vel propter vilitatem meam
Pez p. 398. Quod ibidem p. 399 legitur fragmentum
de translatione corporis S. Dionysii nescio an recte
Othlonotribuatur.Multominushistoriaquamedidit
: J :B.Krausdetransl.S. Dionysii, p. 169 illi ascnbi
;
potest.

OTHXiO^I
LIBELLUS
(31)
DE SUIS TENTATIONIBUS, VARIA FORTUNA ET SCRIPTIS
(Apud Macill. Analect. nov. edit., p. 107.)

MONITUM.
In subjecto libello auctor, monachus utique Ratisponensis ad S. Emmerammum, suppresso nomine
proprio, varias tentationes suas spirituales variamque fortunam suam describit. Opusculum istud dividi

apud Mabillonium Anonymi monachi Ratisponensis libellus de ipsius tentationibus, varia

(31) Titulus :

fortuna ct scriptis,
29 LIB. DE TEISTATlOViBUS SUIS ET SCRIPTIS. — PARS I. 30

suas.in posteriori scnpta sua conaraemorat fn

potest in duas partes.quarum in priori varias tentationes
his Vitam S. \icolai, itemque S. Woirstangi. ot S. Magni se
emendasse dicit. Sed et Vitam S. nonitaacii
episcopiet mRrtyvis.difftnli shito editam, taciliori reddidit rogatu fratrum cx Hildensi monasterio.in qu o(i
anno Ex hoc unico oi.usculo (nam aliaroperirc non potui-
procella nescio qua exa-ilatus spcessorut iOtV>.
donayit amplificavitquo. Nam et
mus) coniicere licet hunc esse Othlonum qui aota.S. Bonifacii novo stylo
grese OTat.Unde mira ur se hac de re
tempusrecto conpruit.et Olhlonus ipse non ex Fuldensi.sed ex alio
peritis tam inter vos, ait Fuldenses ipsos alloquens, quam
a Fuldensibus fuisse interpel!atum/o< Patrihu^
circumquaniwcommorantilms /lurusf/ue rclirtis Quo minus tamen huic sentontue njmisquam fidentor inh.-e-
itam Ronifacu facilwrt tantum
ream, illud occurrit quod monachus ille, quisquis cst, Ratispononsis \
S.
multum eam au.xit,alque in duosHbros
stylo donaverit,Othlonu3 vero epistolis.actis conciliorum,aliisque
Willibiildi nnicum distinxit. Lectoris erit hac do referre .judicium. „
monachue ad S. Kmmerammum, cx
, ^ ..

Eodcm tempore quo sequentis liboUi scriptor, Arnolfus excomitc

ccenobio suo in Saxoniam abirc coactus est. fratrum suorum invidi.-n,
nempe quod acla S. hmmoranimi
depravata emendare vellet. codendum ratus. Sed is, ante conversionem non clericus sed comes non virte-
religiosus vir Anselmus Grabnerus
tur esse auctor sequentis libelli, cujus exemplum nobis flagitantibus
jam supra laudatus a se descriptum nobis humanissime transmisit. Votus codex hunc titulum praelerl,
Incipit liber de tentatione cujusdata monachi.

PARS PRIMA.
Fuit quidam clericus vitiis multis modis deditus, A efTectura,Deigratiaresiptente,non potuisset tentator
quicum saepiusaDomino commoneretur pro emen- nequissimus in me obtinere,ad maj oris excitatus est
datione sua,conversus tandem venit ad monasticam pugnamnequitiae.Namartesolita ad desperationem
professionem,nullis suorum amicorum scienlibus. mepertrahere studuit, inspirans scilicct incassum,
In eo autem loco quo monachus factus ost, cum me talem voUe reverti, qui tantis criminibus sum
plurimos diversae qualitatis homines invenisset, implicatus ut non solum principibus,sed etiam mul-
quosdam libros quidem gentiles, quosdam vero sa- titudini caeterae,ipsisque simul parentibus et cogna-
cram Scripturam legentes, ipse cccpitillum solum- tisexosus essem.Putasne, inquit.ut tara sceleratus
modo imitari,quos videbat divin.ne insisierelectioni homo apud Deum judicem districtissimum veniam
Quanto autem frequentior erat in hujusmodi loclio- possit promereri ? quandoquidem, sicut scriptum
ne.tanto magis molestias diabolicae tentationis sen- est : Vix juslus salvabitur. non
Ne cupias ergo quae
tiebat sibi inolescere sed ille in Dominoconfidens
; sunt cupienda,sed potius ad ea laboristui studium
gratiaeque Dei se jugitcr committens,eo animo quo converte quoc amodo possis obtinero. Si cnim ita,
ca:pit, in sacra lectione perseverare studuit. Cum- ut tu studiossime ;estimas,omnibus concessa foret
quepost multum temporis abhacimpugnationeeri- hujusmodi fHCultas, ut sciiicet ad regna ccelestia
peretur, cogit.ins qualiter per ea quae passus erat r» tam perversus quam .juslus homo pertingere posset,
tam ipse quam alii acdincari possent, scripsit non nequaquam Apostolus ille excellentissimus Paulus
solum illatas tentationis molestias,sed etiam sacraj diceret : !\'on enim est omninm fides.Et itcrum idem
Scripturae verba.quae ex divina inspiratione sibi pro- dicit: ^onomnes obediunt Evangelio ; ipseque Sal-
venerant,exquibus interea fraudi diabohcaj respon- vator et vcracissimus auctor haec rudimenta suis
dendo utebatur pro clypeo.Sic quippe incipit scri- mundoque dedit omni : Qui potest capere capiat. In
bere de tentationum suarum molestia : qua procul dubio sententia innotuit.quod non om-
DelusionesSatanajvariasvigilansacdormiens per- nisbona possit. Cum ego delusionibus torquerer
tuli.quaslicet universas nequeam promere, aliquas talibus,quis putasetiara tunc erat animus?nilaliud
tamen memoriac insitas,prout possum,volo referre: certe lunc prscvalui nisi flcre, eljuxta Psalmistara
et reor hoc primum de fraudibus his perhibendum fuerunt lacrjimx mex
panes die ac nocte. Fateor ni-
quod et ante monachalis vitae profes3ionem,et postea mirum ex intirao corde quod nullus, nisi per gra-
diu perpessus sum, quod scilicet satis stolida im- tiam Domini solam, talia potest vincere.
providaque etiam inesset voluntas conversionis ; Postquam autera insidiator calidissimus me ad
quia contra Scripturam quae dicit Omnia fac cum
: desperationis illat;EConsensum nequivitpertrahere,
con5t7io,sine consilio parentumet amicorum quam- conatus est per alia fraudis sut-c argumenta ad justi-
que in maximo juventutis fervore positus subito C ti;e blaspheraiam rae deflectere, non deter-
divinaj
vellem adire,nimisque foret inconsultum ut hujus- rendo et improperando, sed quasi condolendo et
modi homo quisquam tam periculosum susciperet compatiendo afdictioni rae.o, suggerens videlicet
votum ideoque multo melius csset ut
; praestolans cordirap.ohujusraodicogitationcs.Oquaramiserande
usque ad aetatis maturioris perfectionem, tunc tan- juvenis.cujusdolorem nullushominuradignatur at-

dem cum se virtus ingesserit omnis,sponte pro de- tenderelQuis autem hominura vcl excogitare potcst
Biderata tractem conversione. Uaicergo et his simi- tanta te.jara depressura affiictione? Unde nec illis-
liaimprimis etiam quasi compatiendo et consulen- debes imputare ;
quiaquod nequcunt scire, in eo
do intulit illusio diabolica. non possunt subvenire. Novit enira Dominus solus
Deinde vero cum talia ad plenum voluntatis suae omnia. Ideoque illi soli constat imputandum,quid-
31 OTIILONI M(jNACIII S. ICM.MEHAMMI 33
qiiid vidotur incplura fil imrrlinalurn. Cum ergo A brorum oifmiurn constringerer debilitale : sicque
8<'iat ot possit omniu.quurc non adjiivut tf! in Irilju- ad cccieBiarn rnutanti et difficiliimo greBsu perve-
lationctna, qni pro ojuH amorc reliquisti et prius nircm.
Sfficniuiii ct jam diu inffi.stimabilcm austines crucia-
Proferenda est adhuc tentatio et delueio una
tuin ! Qwp rogo ista orit ratio districlionis,qu.'i; ad quam tanto difficilins intimare queo.quanto minua
sc jugilor (:l;unan[cs omnibus cruciat modis ? Fac unqiiam ali([uid hujiismodi ]>',gebam aut audiebani
quod facturus dcpone supervacuas preces et
cris ;
ab ullo.I^ostquam enim suprascriplis etaliis raultis
luctns, (|uia illc iii hac so.veritate, in qua hactenus
tcnlationibus (quarura quasdam nirnine in memo-
eral, amodo etiam pcrscverat. Nam nimis stullum
ria habco, quasdam vero, ne legontibus sim taedio,
est ea procibus attcnlarc,qua! lescias non possc im-
hic proforre nolo,) sum impulsus, sed per Dei gra-
pctrare. Vcrumtamen noli tiraero, quia numquam tiam a fide ot spe ooBlostis auxilii nequaquam
unius potontis injustitiaomnes permittit perdere. evulsuSjtunc irnpugnatione tali diutius torqueri me
Quomodo enirn posset ficri ut homo quisdam mere- sentiebam, per quam et deScripturie sacrae bcientia
retur scmpnr affligi ? vel qui morlaliura .sine pec-
et ipsius Dci esseiitia prorsusdubitare compellebar,
cato valet esse ab initio usque ad finern vitae ? aut
In aliarum quidcra tentationum discriraine aliquid
parvuli innocentiaqualiter acqniripotestin senecta? r» retrigerii intervallum, aliquid spei prasstabatur re-
sirut Christus docet : Nisi, inquiens, conversi fue-
fugium ; in istis veroper horas continuas oranis
riiis ct ctfiriainini sicut parvuli, non intrahiiis in re-
fero solatii privabar cognitione. In aliis per sacrae
gnum m7(;/7/m.Nunquid et hoc te non movet quod documenta ScriptunB aliquatenusroboralus.contra
Ezechiel propheta comminatur dicens ; Anima qux illata mortis jacula (idei speique armis decertavi ;
peccnveril, ipsa morietur?^i eniin omnis qui peccat in ista autem omni dubitatione et mentis caecitate
morietur, proCecto nullus homo salvus eiit, quia
circumseptus,si aut uUain Scripturis sacris veritas
nemo absque peccato inveniri potest.Nonne simili-
sit ac profectus, aut si Deus ornnipotens CDnstet
mirabilem sententiam.quam paulo post
ter et illani
prorsus dubitavi. In aliis.inquam, tolerabilis aliquo
idem propheta dicit,tua mens attendit ? Ait ergo:S?
modo et temperata fuit impugnationis causa;inista
averieril se justus a justitia nia et fecerii iniqvita-
autem taliserumpebat non solum spiri-
violentia ut
iem, omnesjustilix ejus erunt in o bliv ionem. Uinc es,t
tuales, sed etiam corporales mei sensus vigore so-
quod ille Judas proditor DGmini, cura hoc unum lito destituerentur.Videbatur enim mibi interdum,
traditionis crimen admisisset.post multiraoda justi-
utquasi obvelato visu etauditu nil juxta vires so-
tiae opera damnatus est. Attende adhuc et alia duo litas videre aut audire possem. Interim ego quasi
maxima hujus rationis e.xempla, in quibus probari
cujusdam mecum colloquentis et ore etiara apposito
et defiiiiri potesl omnis nostra sententia. Legitur C
verbameis auribus susurrandoimmittentisaudirern
enim iii Exodi libro, quia di.Kcrit Dominus ad Moy-
dicentisque Cur labore casso tandiu fatigaris?ubi :

sen Miserehor cui volncro, et clcmcns ero in qnem

estillaspes tua quam usquemodo retinebas inScri-
:

milii placuerit;ruvsumqiie in Evangclio scriptum est

ptura ? Nonne, omniura mortalium stultissime.ca-
quia volens quidam discipulus ejus fieri,ac dicens:
sibus propriis poteris probare, quia et Scriptura-
Scquar te quocuyique ze?'zs,repulsus est ab eodem Do- rum testificatio; et totius creaturae imaginatio abs-
mino dicenle Vulpes foveas liahent,et votucres cceli
que ratione constat et sine rectore? nunquid expe-
:

7iidos, Filius aufem hominis non hahct ubi caput riraento non cognoscis quia aliud librorum relatio
suum reclinet. indiscreta severitas o miseranda !

divinoruui et aliud vita m.oresque probanlur esse

fflquilas !qua3 tantummodo voluntatis suae arbitrium
hominuin ? Putasne tot miliahominum errare,qui,
sequitur,el ad seconFugientes susciporc dedignatur.
ut ipse quoque hactenus cernebas, nec observare
Intolerabilis certe talis est disciplina nullique me- seu nec suscipere curant documentalibrorum?Cum
rito placitura. Hujusmodi quoque delusiones diu que super his moestus in corde tractarem saepius,
perturbaverunt cogitationes meas, in quibus satis
quasi interrogaadoetobjiciendo;Siita est.inquieus,
probari valet quantis periculis mons mea subja- cur tanta convenientia est in omnibus fere Scriplu-
ceret.
j) ris divinitusinspiratis, ut ratione pari et de condi-

Ad easdein delusiones videtur pertinere quod sub- tore Deo mandatorura ipsius observantia enar-
et de

sequenter volo referre. Sa^-pe namque contigit ut rent?Visum et hujusmodi verba iterum quasi

quia raatutinis horis ad signum primum, sicutre- respondendo mihi inspirari: Ideo utique, o insen-
gula sanctadocet, volui exsurgere, pbantasmatico sate, Scriptura in qua confidis de Dei persona et de

aliquosigno longe ante tempus surgendi excitatus, religionemultiplici verba profert quomodo homines
ad oratorium venircm festinus. Hoc etiam tandiu qui Scripturae ejusdemauctoresolimexstiterunt,
illi

credidi opus esse divinum, quousque ex tempestivi eodem modoquo etiam intempore praesenti vivunt,
soporis impediraento coactura me sentirem ad ipsi tunc vixerunt.Modusautem vivendi in tempcre
intempcstivum. Patiebar hoc per aliquot annos et prffisenti, sicut tu quoque scis, constat talis^ut ho-
in nocturnis horis, ut licet admodum sanus in neste quidem et religiose satis homines loquantur,
lectulo dormiens jacerera,cum ad matutinas laudes alitor vero longe sint actus eorum, eicut Ecilicet
surgere debercm, quasi compede quodara mem- expedit et fragilitas humana permittit. Nonne ergo
33 LIB. DE TENTATlUNlBUb SUIS ET SCIIII'TIS. — PABS I. 34
bae(; ila essequotidie polcs probare ? Unde piitoset A '«'stis adjulorii instrumenta ex lcclionf^ pari ogno-
auctores scripluraruni anliquarum religiosa quidem scens ; aut me victoriam adcptain, (]u;c mca nun-
honestaque dicta coniposuissc, sed non sccundum quam cst, mihimet deputasse arbitrclur; scu eliam,
eorumdem dictorum qualilatem vixi??e. Igiturse- qiKisi mihi dcfuissct protectio divina in mcis, in
cundum talem moduin omnes logis divinco iibros suis pariter idcm sibi vonlurum vo-
tcnt.itionibus
intellige conscriptos, ul videlicet religiositatis et reatur.Cui puspicioni nullum dans locum, fateorme
virtulis superficiera quamdam exterius habeant, contra diaboli insidiag omni modo per gratiam divi-
inlerius vero rationem aliam el inlelli^ctum exqui- nam instructum, seu desidia lasoiviaqiic aniini lor-

rant. Sicut in plurimis maximeque in divinis codi- pentem nulln unquani cortamino debito, aul vigilia-
cibus facile reporiuntur sententia;, aliam in littera, rum, autjejunii, seu cujuscunquc cnntinentim pro
aliam in intelligenlia ralionem retinentes. Ecoc au- viribus dalis pugnasse. Nam ut pr.-eteream collala
tem omnia ita essc uno Pauli tcstimonio approbo : scientia^^liberalis doiia (luaicircumspoclionis inslru-

Lillera eiiim, in<iuit, cccitlit. spiritus aulem, id cst menta constant maxima, mcmini me frequontor, et
scnsus vivifical. Nonnc satis apcrte per haic Apo- maxime cumprimum dostratumco in matutinis ex-
sloli verba doceris quia, si libroruni dicla sequeris, surgerem horis, mox a quodam quasi mecum sur-
maxima pericula patieris ? Idem quoque de Dei es- gente, mecumque simul gradiente, por incffahilem
n
senlia intelligendum est. Alioquin si aliqua persona modum nunc increpari, interdumlenilor admmeri,
aut virtus Dei omnipotentis esset, nequaquam tanla crobro etiam humillimo nisu obsecrariproomcnila-
confusio atque diversitas in rebus cunctis appare- tione morum ot vitiorum, eorum quidem imprimis
ret. Scd neque tibi d scrimina tanta contingerent, quae hestcrno forsilan dic ignoranter coinmittens
talisque dubitatio, quam modo pateris, minime im- pro nihilo duxi ;
deindo voro pro ooruin cmenda-
mineret. tione, qure in quocunque tempore admisi, aut
Cumquebujusmodi delusionibusplusquam credi- inepte ridcndo, autincautc loquendo,sou etiam in-
bile impugnarer, et propter inauditam ipsius
sit ulilia cogitando postremo pro emendatione cujus-
:

impugnalionis qualitatein uUi Iratrum aperte indi- libct vitii, quod longe jam antoa porpetratum vix
care vererer (nullum enim talia posse credere aut memini.
audire arbitrabar) ; tunc solo prostratus, et prae Cniuquc hujuatnudi inspiraliune et insLinctu cir-
amaritudine suspiria longa trahcns et vires animi cumvenlusecclesiam intrass^m, et ad orationis stu-
colligens, cmisi talem labiis et peclore vocem : si diuiu mesupplicitcr inclinassem aut prostravissem,
qui es, Omnipotens, et si sis undiquc prtes^ns,
Dous scit quod non meutior, videbanlur mihi
sicut et in libris legi soepissime multis, jam precor
p quod aliquid a me deposcercL codem studio orandi,
cstende quis sis et quid possis, eripicns ciliusme dicons SicuLi igitur tibi gratum Ot^t ut a me ro- :

a periculis imminentibus nam sufTerre magis ne- ;

gata consequaris, ita quoque mihi prctiosum con-
que*discrirainatanta. Nulla dehinc mora : et ablala slal, si lu precibus obedias mcis. Nonne ergo tu,
est per Dei gratiara non solum omnis illa dubitatio- quem siPpe rogavi, ut ne hoc aut illud vitiurr.
nis supradicta; ncbula, aed etiam scicntiie lux lauta gerae, adhuc in illis persevcras ? nunquid non ad-
in corde meo emicuit ut et nunquam postmodum hnc iu Lc residcnt carnalium rerum desideria, ser-
tales dubitationis mortirerae lenebras suttinercm, vituLis divinae uegiigentia, jactantiae ct arrogantiaB,
et ea quce minus antea cognovi intelligere coepis- nec non vestiLus superflui sLudiuin, iUius hominis
sem. Cujus etiam intelligentiaegratia iu tantam per odium, quem scis a te non csoe odieniluin, dicente
idem tempus milii augebalur, ul non eam facile Scriptura Omnis qui odil fratrera snum, homiciUa
:

possem occultare. Inatinctu cnim quod;im incffabili est. Si enim ille te frusLra persequens iniquus est,
el fervore insolito succonsus, aliquain laudis divinae quid ad te pertinct uL cuin similiter pcrdcquaris?
operam pro gratiacollataassumereincitabar. Cum- Nonnc scis scriptuin Mikivindiclam, ego rclribuam,
:

qae eamdem intelligentiaj gratiain nec prorsus ta- dicil Dominusl Si vero lalis est uL oum convertere
cere nec convenienli ratione possem perhibcre. posais, cur hoc negligis ? nonne ad hoc unicuique
tractare ccepi, quia forsitan dictando et scribcndo D ingenium libcralisque scicntia a Dco pr;nst;itur,
fervor insitus licerel proferri. Hoc itaquc modo ul alios aidilicare moliatur ? An arbitrar.s ut te tan-
occasionem scribendi sumens, et ea quaj superius tummodo in alios peccantcm velim tolorare, el non
deillusionc diabolica proferebam,etqu.e adhucpro- similiter alios in te delinquentes usque ad poeni-
ferre volo, de divin» iuspiralionis colloquio scrip- lentiam oxspecLarc ? (juin potius alleiide, quia sicut
si, ila incipiens. oujnium unum paLicntiaj cL palcrniLaLis habeo af-
Quoniam igilur delusiones diabolicaspeccatorum fectum vos autem hoinines hoc dccct oiTmimodo
;

meorum causa exorlas atque contra me suscilatas providere ut tanta pielatis mcae devotio vobis valeat
aliquanlulum protuli.consequens profecto el ralio- prodesse. Ubi ergo nuncest pationtia ot constantia,
nabile videtur, uL eliam divin;i) inspiraLionis modos, nec non illa perfeclio quam sa'pe Dco promisisli, si

quibus raens mea ad repugnandum insLruebaLur, illc te eripiens a periculis immincnlibuo constilue-
scribendo aperiam, ne forte aliquis delusiones eas- ret in habilu ruonfibterio ?Ea Deus efTecit quod
dem hic tantummodo scriptas, et non protinua coe- meas tua saepe rogavit ; tu quoque quare luura tar-
 35 OTIILONI MONAGlii S. KMMKIlAMMi 30
daspersoivcrc voLumVRogaslicliain libl talcrn pra)- A, nicnlis gruvibus, aut iulionesta mernbrorurn amis-
stari locum, in quo copiarn haberes librorum. Eccc sione vix praisentern vitnm rcdimere meruerunt, seu
audilus es, eccc libros rctinos flivorsum dogma ctiarn (quod miserabiiiuscst) aut g]adiis,aut bestiis,
fercnles, quibua ajternam potcris cognosccrc
in aut igne, sive aquis consumpti mortcm repentinam
vitam. Cur rebus variis mcntcm pcr inania spargis subierunt. Quae omnia licet midtis criminibus saepe
et minus oplatum fcstinas sumcrc domum ? Ad meruisses, non solum pietate divina protectus eva-
hfficetiam rogare studuisti, ut quia te ad tole- sisti verum etiam ingentia dona, quae rnortaiibus
;

randa adversa pra-paratum et promptum existi- plurimis sunt negata, tu velut ex meritis aliquiiius
masti, aliquam pormitlcrem vcnirc mo-
supcr te acquisita, ab annis puerilibus usqueinprajsens tem-
lcsliarn tentationis, per quam meruisscs aliqua- pus semper tenuisti. Nonne ergo haec tanta recor-
tenus expurgari a peccatis. Ecce et hoc ita exau- datione sunt digna? nunquid ullam in Deum habes
divi, ut non secundum nequissimi tentatoris vota, justa; querimoniaecausam ? Scio utique te eo majo-
sed potius juxta vircs tibi concessas ab eo fati- rcm pro tribulatione quacunque recenti qucrimo-
garetis et tamen curn ab hujusmodi cornpugnan-
: niam habere, quo minus in tempore praecedenti ad-
tia attingeris, mox velut ignarus vel inermis versa solitus eras ullasustinere. Ideoque contra Do-
victus abibis? Constat incptus homo,qui se scit sub- mini flagella peccatis tuis abolendis nimis necessaria
dere neutro, nec paci vidclicet nec bello. Paci qui-
B tanto magis modo rnurmurare soles, quantomajore
dem, quia cum nulla aderit pugna, se tanquam va- clementia patientiaque ille hactenus iniquitates tuas
lidum promptum sponte offert ad pugnandum,
et sustinuit omnes. Sed haec estinjustissima hominum
bello autera, quia quam primum insonucrit clangor recompensatio utcum a pueritia usque ad senectu-
pugn<e, mox depositis armis fugit ad solatia pacis. tcm omnigenis peccatorum sordibus involuti mira
Quem ergo sanctorum Patrum in Veteri aut in Novo Dei pietatesustineantur.et postea ne aeternis depu-
Testamento degentium tam graLura mihi tamquo tentur suppliciis, pro ecrumdem peccatorum ablu-
pretiosum esse unquara legisti, ut eura in tribula- tione aliquatenus affligantur ; nullus ei grates stu-
tionisaiicujusfornacenoluissem probari?Inquibus- deant impendere, autpro exhibitacompassione, aut
cunque igitur libris divins legis placeat hoc quod pro eraendatione. Noli ergo mirari, quia mihi placet
jam dixi exquirere, et invenies procul dubio mihi omnes probari nam nec sibi,nec aliis cogniti forent,
:

non in sua voluntale delicatos, sed rnagis, in tribu- nisieostentamentaaliquacertosacprobatosfacerent.

latione ac persecutione probatos semper placuisse Quis enim miles nullum praelii periculum expertus,
Unde in Evangelio dicitur : Bcati qui persecutionem prceliandi socius eritcertus? ideoque multiin otioet
patiuntur propter justitiam, qiwniam ipsorum est re- in pace inutili nutriti, quamvis fortes se esse cre-
gnum coelorum. Id ilem evangelica verba testantur: C dant, quando venerint ad bellum, continuo fugae
Regnum celorum vim patitur, et violenti rapiunt quaerunt praesidium. Sic etiam tu arbitratus es temet
illud. Itcm scriptumest in Arduaet an-
Evangelio : ante tentationis tempus validum ad omnia : et ecce
gusta est via qux ducit ad vitam. Hinc etiam Paulus quam infirmus sis ex tentatione apparet illata.
apostolus dicit : Ncmo coronabilur nisi qui legitime Nunquid adhuc nescis quanturn sitnoscere quid sis.
certaverit. Gura ergo haec multa in Scri-
et his similia Certe necdumtentatioaliqua fortiorem,tui tamen
si

pluris sacris scis esse scripta, quare tu, si aliquam te fecit certiorem, quia prius te (quod non eras)
vitae perenniscoronam vis percipere,niltribulationis credebas validum nunc veritatem proprie fragili-
;

autmolestiffi procrirainibus saltemcoraraissiscupis tatis expertus, agnoscis te infirmum. Haec est nam-
sustinere Attende itaque diligenter ad ea qu^ jara
? que illius agnitio infirmitatis de qua Apostolus
dicere volo, quoniara legisti talia crebro. Plurimi dicit : Virtus in infirmitale perficilur. Igitur Deo
namque sanctorum non tantum pro eraendatione quamvis invitum, te fecit jam tibi
gratias age, quia,
seu correctione peccatorum, quantum propter pro- notum conscium considera-
et proprie fragilitatis :

bationem aut perpetuse felicitatis corapensationem que simul, quia tanto majore devotione ac fide
tormenta in hoc raundo pertulerunt, sicut sancLi regimini divino debes amodo obtemperare, quanto
Job, Daniel, Isaias, Jeremias in Veteri in Novo ; r, pluribus experimentis jam probasti omnia in Deo
autera Testamento omnes pene martyrum chori le- tuta esse. Sufficere namque tibi pro fide et spe
guntur ideo magis passi, ut velut aurumin fornace retinenda deberet, quod saepe in Psalmista legis et
probatum puriores effecti, aeterna perfruerentur re- audis ; Quomodo miseretur pater filiorum, misertus
quie, quam ut pro sceleribuspuniri reatum persol- est Dominus timentibus se, quoniam ipse cognovil fig-
verent illatatribulatione. Tu vero nihil horum me- mentum nostrum. Et iterum : Dominus in
Fidelis
rito tibi vindicare potes, ut scilicet magis ad pro- omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus

bationem quara ad peccatorum absolutionem amodo suis. Itemque : Custodit Dominus omnes diligentes
alfligaris sed ad hoc tribulationes omnimodas tibi
; se, multaque his similia et in psalmis et in aliis co-
opus est tolerare, ne pro reatibus tuis aeternas dicibus invcniuntur scripta, ut in Isaia propheta,
poenas cogaris subire. Hoc quoque oportet ut jugi- qui ex Doraini persona dicit : Convertimini ad me,
ter recorderis, quia plurimi pro peccatis raulto le- et sutvis eritis, omnes fines terrse. Et iterum idem
vioribus quam tua sint, justo Dei judicio aut tor- propheta dicit : Derelinquat impius viam suam, et
37 LIB. DE TENTATIONIBUS SUIS ET SCRIPTIS. — PARS I. 38
vtrtiiiqtius cogilationes saas, el rcvertatiir ad Domi- X Nun(^uul pro munereparvo, autsinccausadatam
num, et miserebitur ejvs ; et ad Deum nostrum, quo- tibilitterarumscicntiam existimas?0 quanti prctii
niam multtis est ad ignoscendum. In Ezechiele quo- pensarentur ista apud multosquic tupronihilo de-
que inveniessimilia verba scribit enim Vivo ego, : : putas. Proindcveroquia nonsolum supra mcmorata
dicit Dominus Deus, noto morfem impii, sed ut con- scionti;u libcralis gratia, sed etiam ca qu<e ex ingc-
vertetur Et paulo post profert sententiam,
et vivat. nio naturali ipsoque usu communis vitfe velut cer-
ne de se aliquiil pra^sumant, pavo-
quffi licetjustis, tissima de Deo priussertiebas, nunc in oblivionem
remingerat, injustostamen verbis omnemhumancc et in errorcm ducto tibi minimc suppelimt, prore-
ciementiaj usum excedentibus consolatur dicens: tincnda inter tentationis ilialui molcstiaslidei spei-
Etiamsi jtislo dixero : Vila vivat, et confisus in jusli- quc constantia, libet illa refcrre Dci beneficia, qua;
lia sua fecerit iniquitatem, omnes justitix ejus obli- expertus es in pueritia ; ut dum hoc quod modo,
vione tradentur. Si aulem dixero impio : Morte licetphirimisdocumcnlisinstructus, utpote in rotate
morieris, et egerit pcvnitcntiam a peccato suo, fece- maturiori conslitutus ignoras, te olim in cntate pue-
ritque judicium et juslitiam, vita vivet et non mo- rili satis msse probavcro, aut sic confusus ad cor
rietur. In aliis etiam prophetis invenitur scriptum, redeas, et nun-
de Dei misericordia patientiaquc
quanta Dei gratia sit super omnes qui invocant .- quam diffidas,quolibct modo afflictus videaris, qua
illum. Joel quoque propheta dicit: Convertimini ad licunque tentalione impugncris. Diabolo enim juslo
Domintim Deuin veslrum, quia benignus etmisericors Doi judicio fatigare te ad tempus permittitur sed ;

est, et prsestabitis super malitid.ltem Amos propheta sollicitudo tua nisibus omnimodis hoc debet perpen-
dicit : Quxrite Dominum, et vivite. Non minorem dere, nc illc delusione sua te valeat subvcrtere. Quia
quoque atque spei doctrinam in Jona propheta
fidei igitur ille crat, quem tu quondam cum nuper ad
invenies, in quo commemoratur benignitas Dei im- scholam proliltcris discendis traditusesses, etsa'pe
measa circa Ninivitas delinquentes. Eadem itaque intercosevulosacscholasticosresidens neverberibus
rudiraenta ac solatia in omnibus sacraj Scriptura; ullis castigareris timuisses, unice prodiscendi faci-

libris reperiuntur, sicutet apostolusPaulus testalur litato invocasti et exaudivit te ? Quem, qu.ieso tunc
dicens : Omnis scriptura divinitus inspi>-ata utilis est crcdideras tam pium ut teparvulum a virgularum
docendum. Item Paulus inter innumera Episto-
rtrf plagis defenderet, tamque potentem utcapacitalem
larumsuarumdocumentaspecialiterqualiclementia sensus nec non ampliorem scientiae facullatemcon-
Deus in tribulntione aut tentalione positos tueatur, ccdere tibi posset? Nonne Deum solum creatorem
profert dicens : Fidelis Deus: qui non patietur vos et provisorem universorum ? nunquid non tuis tunc
tentari sup)'a id quod poteslis, sed facitt cum tenta sastisfactum precibus, quamvis tu nccdumadprofe-
tione proventum, ul possitis sustinere : illud scilicet C rendas orationes sinceras existeres gnarus? Certe
proventum vocans,quod variistentationibusfatigati temetipso consentiente, nisi forte oblivionis aut moe-
sed ad Dominum clamanteslibcratidiscimusquanta roris causa impediaris,testor, quia non solum prae-
nequitia sit diaboli nos impugnanlis, quantaque Dei monslratas a doctore, sed etiam nondum reseratas
gratia nos exinde liberantis. tam capaci celerique effectu di-
lectiones et cantica
Sed si de omnibus documcntis quoejam ex Scri- diceras, ut non parvum miraculum caeteris simul
pturissancti3prolatasuntaliquiddiflideres,aut quia disccntibusexhiberes. Quoniam igituradhuc parvu-
ex legis umbra, seu quia ex puris hominibus sunt lus, etin scholis positus,tantaraDoo gratiam potcn-
dicta ; saltem ea quae dicta sunt a Domino Jesu tiamque experlus es, cur etiam modo, cum viriles
Christo, qui Deus et homo est, firmiter credere de- annos retinercvidearis^cum per donascientia;plura,
buisses. Dicit enim, Matlhaiu evangelista narrante : nec non per experimenta mulla pietatis divinae noti-
Non veni vocare justos, sed peccatores. Itemeodem, tia potiaris, dissimilia deDeo credis ? qualis vir,
narrante : Venite, inquit, ad meomnes qui laboraris qui aliquantulum proficiens in pucrili, ad nihilum
et onerati estis, et ego vos reficiam. Luca enim perhi- tendit fungens «tate virili ! cum congruentior ordo
bente, discipulos suos pro quadam ratione increpat humani profectus sit dc puerili in virilcm animum
dicens : Nescitis cujus spiritus estis. Filius hominis n proficore, de magnis ad majora conscenderc, sicut
non v^init animas perdere, sed salvare. Item per eum- et Apostolus dicit ; Cum essem parvulus, cogilabam
dem evangelistam ait : Majus gaudium erit in calo ut parvulus, sapiebam vtl parvutus ; quando autem
super uno peccalore pcenitenliam agente, quam super factus sum vir, cvacuavi quve erant parvuli. Attende
monaginta novem juslis qui non indigent puenitentia. ergo quanta pietatis divina; experimenta teneas,
Joanne quoque perhibente ^lixit discipulis suis : et a fidei speique constantia deficere noli sed re- ;

Amen, amen dico vobis, quia qui verbum meum audit, cordare jugiter quia scriplum est : Juslus ex fide
et credit ei qui misit me, habet vitam xternam, et in vivit. Et : Omnia possibilia sunt credenli. Sed et il-

judicium meum non venit, sed transit a morte in vi- lud quod beatus Petrus apostolus admonet dicens :

tam. Sobrii estote etvigilate, quiaadversariusveslerdiabo-

Quia igitur tibi datum est nosse legendo et medi- lus tanquam leo rugiens circuit quxrens quem devoret,
tando hujusmodi documenta,cur quceso non sutfi- cui resislite fortes in fide. Quare autem adhucdubitas
ciunt, libi pro fidei et spei salutiferee constantia? de ineffabili Dei clementia, et de praecavenda dia-
39 OTHLONI MONAr;ilI S. EMMF.RAMMF 40
bolicJB Iruudis aslulia '/llusUsuaiiiquc latiLi iubiiJiaa A ali(|ua promcrc cupio. Conailium namque in bono
nullalenus vales evadcre, nisi firrniler credas quia et in malo potest fieri aed cum fit in bono, boc
;

uiiiil impos9il)iie est apud Dcum, el quoniam salvat cst propter ulilitatem animae aeu corporiB, otnni-
omncs spcranles in cum. modo anjplcctendum est ubi vero in malo, boc :

Iluic vcro fideilicct Lcnaoissima diaboli invidia le est proptcr carnalia solummodo vota implenda, aut
impcdiat inhucrcrc,suggerens videlicet cordi tuoob- commoda hujusvit;R noxia acquirenda, non Bulum
tinendae rcmissionis aulsalutisdirficultatem nec non fugiendum, sed etiam detestandum est. Unde Psal-
judicii divini auctoritatem tu tamendupradicta sa-
: niisla utriusque qualitateinsinuans postquam dixit:
cr.ie Scripturaj documenla ac pictatis divinae experi- Dominus dissipal consilia au- genlium, reprobal
monla sub tcnaci memoria ropone et procul dubio; tem cogiiationes pcpulorum, et reprobat consilia prin-
ab omni diabolica liberaberis delusione. Diabolus cipum, statimsubjunxit dicens Consilium aulem Do- :

enim nullo modo magis convincitur et coufunditur, mini manet in .r.ternum. Item de beno in Parabolis
quam cum ei a lidclibus Scriptura sacra ohjicitur, Salomonis Sapientia fatur: Eijo habito in consilio,
quod etiam ex JesuChristi tcsLimonio manircstissime Rursum in eodem Salomonis libro de consilii boni
comprobatur. Nam quamvissibimet maximavcrbo- qualitate dicitur : Audi consilium,etsuscipe discipli-
ruinscienliainessetjtentatoritamen cum nullisaliis, nam. Cum enim praemittitur: Audi consilium, ac
nisi quae ex sacra pagina protulit, rcsponderevoluit
B mox subjungitur, et suscipe disciptinam, patet pro-
dicens: Scnptum esl : Non tentabis Dominum Deum fecto,quia hoc est verum rectumque consilium,
tuum. suscipere disciplinam. Sed ut vulgari etiam more de
Intc", haec vero scire te convcnit, quoniam pro consilii qualitate dispulemus, nunquid tu semper
causis variis tcntationes diaboli perferre proderit, amicorum autparentum consilia quaesiisti, quando
Primo ut illius inaestimabilis malitiaet versutia de- aliqua flagitia perpetrare voluisli ? Veritusne ergo
tegatur : deinde ut uniiis-ujusque hominis tentati es tunc ideo Deumoffendere, quia taliasineconsilio
fragilitas et constantia agnosctitur, ac perhoc fragi- solcbas facere ? Ecce vides quam superfluum sit te

lis quidem et lapsus cum conversus fuerit, aliis in ex hoc arbitrari Deum offendisse, quod sine con-
tentatione et fragilitate quacunque adhuc positis silioamicorum utilitatem tractares animaB quan- :

condolere compatique sciat, sicut de beato Pelro le- doquidem pro explendacarnis nugacitale nullum
gitur, quia idcirco in peccatum fragilitate propria consilium requirens, minus ofTendere putasti. Quod
urgente cecidit, ut aliis peccantibus misereri didi- autem propterea animo saepius nutanti incedis,
cisset. Gonstans autem, et perfectus ideo in tenla- quia in fervore juvenili immatutaque adhucaetate
tione probatur, ut adhuc stanLibus in exemplum, positus, tam diff^cilem monasticae vitae religiorem,
et cadenlibus in venerationem assumatur, sicut et C quasi inconsiderata laboris tanti difficultateassum-
beati Job perfectio atque constantia cunctisest imi- psisti ; scias procul dubio nihil aliud esse nisi
tanda nec non veneranda. Hic enim ita pro Domino, causam illusionis diabolics ;
quia sicut expedit
et propriae carnis ulcera gravissima, etfiliorum in- omnibus ad me conversis, et ut tu quoque rogasti
visam mortem universaequesubstantiae pcrditionem diabolus juste permitlitur te tentando fatigare, si-
sustinuit, uxoris quoque convieta, ncc non amico- quidem tam in juvenili quam in provectiore state
rum opprobria invectionesque plurimas contempsit, debereet posse ad viam melioremconverti,testantur
ut in nullo Deum ofTenderet, sicut de eo Scriptura et exempla multorum et librorum scripta sacrorum.
commemorat dicens : In omnibus his no^i peccavit Dicit enim Ecclesiastes Memento Creatoris tui in
:

labiis suis, nequc siultum aliguid contra Deum lo- dicbus juventutis tuae. Item in libro Jesu filii Sirach
cutus est. Nonne ergo utilis exstitit tanta bcati Job legitur : Non tardes Dominum, et ne
converti ad
tentatio, inquaet ipsius constantia, et diversa Sa- differas de die in diem. lu eodem quoque libro scri-
tanae reserata est malitia? Eadem utilitatis cau3a,ea- ptum invenitur Quse injuventute tua non congrega-
:

dem pietatis cura semper etsemper erit Oeosu-

fuit, sti quomodo invenies ea in senectute tual Hinc et
per omnes quos tentari permittit, quamvis vos ho- propheta dicit Puer aut prophsta centum annorum
:

mines, efficientediaboliinvidiainfidelitateet despe- n maledictus erit.

ratione obcaecati, inutilia et impia de Deo arbitre-
mini.
Relinque igitur varium opinionis errorem, et ad
susceptam monastic;c rehgionis fide moribusquecon-
gruis temet praepara professionem. Arbitrarisnam-
que interdum eamdem professionemte frnstra asse-
cutumessoproeoscilicelquiahancetsineconsilioom-
nium affiniumparenturaque tuorum,et absquecon-
sideratione fragilisac lubricffi fEtatis immaturaBque
ad tanliimstudium aggressus fucris.Sed quamfacile
dubitatifinun talem evadere valcas oportet utatten-
das. Et primo quidemdeconsilio,dehiiic decceteris
Ad haec etiam rogo, cui validior et praestanlior
aetas magis congruit servire ? Deo, an diabolo ?
nunquid priusquam vires defecerint corporis, nul-
lushomo viam debet arripere perfectionis? Esl et
alia causa super molestia passionum tuarum tra-
ctanda, quam decetut menteperpendasintima.Nam
quanto majoribus beneficiis ditatus, et longiori pa-
tientia hactenus a me es supportaLus, tantodiffici-
liorem conversionis viam sustinere debes. Scio nam-
que in juventutedirficiiliniamessecujuslibetconver-
sionem.Sed elte convenit scire quam difficile,quam
laborioaum mihi quodam modo erat per illoruni
41 LIB. DE TENTATIONIBUS SUIS ET SCRIPTIS. — PAHS I. 42
scandalaqui per te depravati sunt quod tu pluri- : A Petri aposloli Icgitur : Deus, inquit, angclis peccan-
mis in utroque homine laureatus beneiiciis, pene tibus non ptpercit. Et in cpistola Judie ; Ancjelos qui
omne tempus praitcritum consumpsisli in flagitiis. iion scrvavcrunl sunm principatum, ned 7-eliiiucrunt
Finitis igitur flagitiis, finitis igilur solutionibus, suu)ii, doniiciliura in judicium diei inugni, aHernis
quas pro rebus quibusdara, quibus dubitando in vinculisreservauit. Nota quoque ct iliud, quia si
laborabas, protuli nunquid adhuc.o amator dubi-
;
iideni angeli in exordio creationis suae ita probati
tationis tolius, aliquid certum et delinitum proba- non essent, licet natura prajclarissima potircntur,
tioneuUa accepisti ? An ignoras quoniam docu- persctamen ali({uid posse cxistimantes, tanto ne-
menta tanta, quacunque ratione aut meditatioue quius quandoquesuperbicndo caderent,quantojam
concepta, nequaquam adeptus es frustra ? Ideoque diutius se viribus propriis stetisse crederent : et
in eorumdem documentorum cognitionc stabilem in hujusmodi dilatione non tantum angelicae, scd
mentis retine inb^-ntionem, hoc pra^para et per etiam human;u damna cvcnirent natura^, quia cura
animum tuura ad tentationcm.Nam quanto majore districtio divina angclis superbicntibus in initiomi-

inspirationis divinae gratia jam prajmcnitus instru- nime resisteret, humana profocto superbia impuni-
clusque es, tanto «alidiorem tentationis molestiam causa magis ao magis Deum contemncns,
tatis tantae

patieris.Iterumatque iterum eadem repetensadmo- graviori demum supplicio prosternenda cadcret.

B
neo, ne forte inter eos depuleris qui, ut scriptum Quara ob rera quid aut angelica,aut humana natura
est, ad tempus credunt, et in tempore tentationis per se possit, mox in utriusque initio apparere
recedunt. oportuit, ut eorum casus non tam sibi cueterisque
Mirari itaque noli si quid passurus es novi : ve- videretur delrimentum quam doctrina) exemplum
rumtamen prajscioquantainfirmilateetambiguitate et eo fortius postmodum starcnt mihique tenacius

inter novas tentationis molestias dissoivaris, arbi- inhaererent quo majori expcriracnto perseraet nihil
me ipsum Deum omnipotentem non
tratus scilicet posse didicissent. Caiterum hi angeli, qui arbitrii
esse, ethsc omniaquue de me perccpisti apud te libertatc dala probati, aconsortio subjectionis meae
quasi somnia videri. i^ecede ergo, miser, ab hac spontc discesserunt, ideo veniaj rcraedium non
dementia ;quia,sicut saepissimetibi patefactura est, meruerunt, quoniam extrinsecus nulla rerum ne-
delusione circumvaliaris diabolica.Attende, o ca- ccssitate, nulia intrinsecus naturae suoe ad hoc
ptive, ne tu sis iile de. quo dicit Psalmisla:Z)zx-zi t?t- coacti sunt irabecillitate, sed vitio tantummodo
sipiens in corde suo : Non est Dcus. Diabolus quippe superbiae ex ipsa libertalis claritatisquc suaj ex-
satisagnoscens universosconfugientesadmeveniam cellentia inflati, potcntiae meae praesuraebant re-
promereri posse, omnigenis delusionibus retrahit sistere. Homo autemprimus licet sapientia multi-
eos ab ipsius aditu veniae,hoc est alide, immittens C plici et conditione spirituali ita esset adiirnatus ut
videlicet fraude solita hujusmodi cogitationes, ut diceretur ad imagineiuct similitudinem Dei factus;
autindignummihivideatursceleratosquosquejusti- quia tamen compositus erat ex carne iutea, et dia-
ficare seu austeritatem tantam mihi inesse quam
; boli pr.Lventus seductione atque astutia, praecepti
nullus homo peccator, etiamsi pro poenitentiasem- mci transgressione vcniam meruit, ca tamen ra-
per castigetur, valcat minorare; sive ut de justo- tione ut ejectus de paradiso voluptatis operaretur
rum retributione perpetuaet de impiorum perenni terram, dequasumptus esset,in sudore vesceretur
dubitent pcena aut etiara judicia blasphemare au- pane. Quod scilicct et juxta litteram de corpo-
deant mea ;seii ut Scripturae sacra; dicta intentione rali,ut ea quac in hoc exsilio corpori essont neces-
Siibvertant sinistra ad cxtrcnum vero ut, sicutut
: sariacura excolcret varia, et de spirituali pane,
quoque modo delusus privaris, de certissima sub- id estChristo.potest intelligi ; ut cui priusfacillimo
slantiae meae priventur agnitione. liberi arbitrii nisu inhaerere,et in quo omnia habere
Sed quia insipientiara anirai tui huo usque praj posset, ad eum postmodum lapsus cumsudorema-
mortalibusraultissustinuiadraoncndoetinstruendo ximo pcenitcnliai rediret atqueejusdem arbitrii in-
cur etiam talia permittain contingere aliquatenus te geniique viree, quas ante transgfcssionem absque
volo instruere. Nunquid ignoras angelos etarchan- n sensus torpore ad cuncta bonilatis jura retinuerat
gelos omnesque coelicolas, qui longe sublimioris postea carnis fragilitale pra^pediente cum labore
natura constant humana,in eo voluntatis suaj ar- gravi obtincret. Cum ergo hac ratiocinatione agno-
bitrio relictos, ut sive mccum, sive cum principe scas non solura eumdem primum horainem singu-
diabolo vellent, permanerent ?Sic quoque oportuit lari conditionis humanae primatusapientiaque lau-
eos probari, ut et quid in me et quid in se essent reatum, sed etiam omnes coclicolas, quorum excel-
posset denudari.Undecum quitiam probati sinerae lentiajcreatura nulla comparatur,absquc probatione
nihil esse,alii vero in se aliquidesse ct posse cre- congrua non posse mibi lirmiter inha;rere nec non
derent :hi qui in rae suum tanlummodoessedecer- sui meique differentiam pcrvidere quem deinceps :

nebant, electionc et felicitate perpetua videbantur hominum cajterorum a primi hominis prudentia in-
digui; illi autem qui se viribus propriis commenda- sitaaliquiddislantiumarbitrarisessetamperfectum,
bant, ut patefieret quid sine me posscnt, irreme- ut sine tentalione meis magnificontiae suujque fragi-
diabili judicio sunt puniti, sicut in Epistola beati litatis certum capere possit experiraentum I

Patrol. XLVI.
A:i OTHLONI MONACHI S. EMMEIUMMI 44

(Juod si lcnUilionis insolil.T moieslias Huprir lo ir- A. piiHsi sunt diHcrimina, quanto non jam pr.i^sentia

ruisse cau8ari8,uU(!iifiu quoqucquia Lu pcricinKclilo iilla,8ed lantumrnodofuturaet a;terna desiderabarit

moregratiamrnearri hucusquemagisquam alii plu- pr.-Emia.Illi namque qui ante legem aut Bub lege

rcsadcplus sis.Nonnc tibi insolilurn videlur,apucri- rcligiose vixerunt, licet jusli s.inctiqne essent,
liausquoin pr;j38orisoniniriiodis le Bcclerihusirripli- niagis tamcn ab aliisqucrn a Bpmctipsis illatas tri-
catum, non hoIuiu pounas condignas evasissc, sed bulationcs siistinucrunt; isti autem quibusexortus

etiam quasi vice versa ha;c qua? multis dencgata est verus justitia; Sol, id est Christus, qui dixit :

sunt rc!igiosis,et (quod non absque admiratione Sifjuisvuttpost rne venire, ahnefjel semetipsum, et

magna pensari valot)curTi laborcmagno exquircnti- crucem suamct setjuutur rne et iterum
toltut Qui ; :

bus,ea nisu lacillimo dona

meaj ingentia
pietatis amat anitnam suam, perdet eam hujusrnodi rudi- ;

perccpissc?llecordare,qua;so,quidtu absque labore mentis incitati semetipsos offerebant tortoribus ;et

solito beneliciorum,etquid mei caiteri plures electi si lortor alius defuisset,sese cum vitiis et concupi-
expcrnrcntur augusliarum.priusquam pacem et re- scentiissemper crucifigebant. ideoque non facile
quiem uliam,nondico lutur-ai sed praesentis vita;, terrenam sortiti sunt dignitalem, sed jugiter inten-
obtinerent,quamvis nonnulli inter beneficia sibimet debant adspiritualem: ut videlicetipsisemetcontra
collataalfiictioncs variasperlerrent.Iitut ha;c aper- Tj diabolicas tentationes fortiter rnunirent, aliosque
anirno,quosdam qui hujusinodi
tius tuo innotescant exemplis suis erudirent. Verumtarnen priusquam
vitam ducebantjtam in Veteri quara in Novo Testa- passionum propriarura victoria et pace fruerentur,
mento per nomina recitare cupio. Scisne quantos aut aliquibus regendis praeponerentur,plurima per-
labores et tribulationes Jacob patriarcha pertulerit, tulerunt pericula, multa transierunt tempora. Qui-
priusquam ullam benedictionisperceptae a patre suo dam etiara in spirituali dignitate jam constituti,
Isaac gratiam promereri potuerit? nam,ut Genesis prseter afflictiones spontancas,flegritudinis aut per-
libertestatur,oderal semperEsau Jacob pro bene- secutionis varia; flagella obhumilitatiscustodiam a
dictione qua benedixerat ei pater ; ideoque, matre me transrnissa,usque ad finem vitae proesentis sunt
suadente,idemJacobpropterfratrismetumprofectus passi.Quamvisergo hujusmodiviros innumerabiles,
est in exsilium,ubi avunculo suo 14 annos serviens, ut supradictum est, in Testamento Novo possis
ignobilis personae sortitus est negotiura. Postea vero invenire.aliquos tamen exempli gratia nominare
cum rediret ad patriam, in tantum adhuc fratris volo ut, cum hos intestimonium surapsero.facilius
expavit iram,ut pro reconciliatione nuntios prae- agnoseas qualitatera caeterorurn. In primis itaque
mittens,non solum jam IVatrem, seJ et dominum apostolos Domini Jesu Christi attende quid labora-
appellaretjdicens Sic loquimini domino meo Esau
: verint, quid pertulerintantequam aliquera laboris
Exc dicit fraicr luus : Mitlo nunc legationem ad do- C sui fructum, antequam sublimitatis percipiendae
minum meum,ut inveniam ijratiam in conspectu tuo. gradura.non dico in futura,sed in praesenti tantum
Cum autem advenientem fratrem procul vidisset,prae vita, ubi Ecclesiae universae prajferendi erant, pos-
timore in terramcadensseptiesadoravitdonecappro sederint. Dicit enira,ut evangelica verba testantur
pinquaret.Videsne ergo quantas afflictiones ille tan- ipse primus apostolorum Simon Petrus ad Jesutu:
tus vir sustinucril,anlequam gaudia aliqua bcnedic- Ecce nos religuimus omnia, et secuti sumns te, quid

tionispromissajgustaverit? At si gustavit, magnus ergo erit nobis Quid autem in his verbis, ubi bea-
'/

timorhfecsuperavit. Eadem quoque de

suo filio tus Petrus se suosque coapostolos omnia reliquisse
Joseph proferri possunt;quera cumsomniapatefa- dicit, intelligendum putas,nisi (quod maxirae diffi-

cta fratres sui magnum quemdam sibique prspo- cultatis est)parentes,propinquos, dulcia matrimonii
neudum arbitrarentur, mox obliti totius fraternita- jura, filios, praedia, domos, posti-emo voluntatem
tis,contra cum omniraoda succensi sunt invidia, propriara omniaque carnis desideria?Quam obrem
adeo ut vix ab illius interfectione sese cohibentes licetapostoli,relictis oranibus suis,Dominum Jesum
venundai-ent eum Ismaelitis : a quibus translatus corailarenturjugiter et mente fideli,manifesturaest
in^gyptum,tantam ibi pressuramque
contritionera tamen eosdem pro rerura suarum diraissione, nec
sustinuit, ut sicut de eo Psalmista coramemorat, j) nonprohumanae fragilitatis occasione diutiusadia-
ferrum pertransiret animam ejus, donec veniret ver- bolo tentari et fatigari, maxime cum etipse Domi-
bum ejus {Psat. giv,18), id est, antequam perciperet nus tentationes ejus voluerit pati.Unde ad eosdem
proBsdestinatam et revelatam potestatem^quam non apostolos dicit : Vos estis qui pennansistis meciim in
solumsuper oraniyi^gypto, sed etiam supercunctis ?Hm. Praeterea tribulatione premeban-
tentationibus
fratribus suis ad se proinopia confugientibus pos- tur maxima, cura ipsum Dominum,in quo omnem
sessurus erat.Sirailia etiam invenire vales de pra;- spem suarn poncbant, comprehendi ab homi-
cipuo viro Moyse, et dc famulo meo David, et de nibus pessimis, et flagellari mortoque turpissima
sancto Daniele quiomnes,licetdisparibus modis,
: condemnari videbant.Huic autem tribulationi suc-
ante et post susceptam dignitatem tribulationes cessit et allera,quia scilicet propter inusitatam si-
periculaque maxima pertulerunt. bique invisain tanti Magistri passionem, licet argu-
Tales etiam viri multi inveniuntur in Veteri,sed mentis multispatelactam,vix ejus credebant resur-
pnulto plures in Testamento Novo,qui tanto majora reclionem.Inter hific quoque nihilominus persecu*
45 LIB. DE TENTATIONIBUS SUIS ET SCRIPTIS. — PAKS I. 46
lioneac mptu JudcTorum afficiebanlur.Tantis igitur A. quorumtanlo faeilius polcsrecordari, quanlomagia
tribulalionibus aposloli sunt alflicli ncc non probati, ex lectionc assidua tibi sunt noti. Illornm ergo vi-

priusquain in illo quo ponendi eranl totius Ecclesiaa tam legens, cito potes cognoscere quantara uterque
fundamento collocarentur, priusquara ullumlaboris pcrtulerit alllictionem proDei amore, quamdevote,
9ui fructum uut potestatcm in animabus lucrandis inprimis cura adhuc juvenilis essent astatis, mun-
meruissent adipisci. dana roliqucrunt Oinnia quantas deinde diaboli
;

Sed bis generaliter de apostolis omnibus prolatis, sustinucrint msidias et tcnlamenta. Unus naraque
nuiiclibet de aliquo illorum cicteroruraque Palrum eorum, id estbeatus Antonius, a quo etiara omnis
specialiter, exempli gratia, mentioncm tacere, quid fere exorta est eremitarum et ccenobitarura institu-

uniuscujusque eornra tribulationis et angustia) ante tio, tanta conversationis sanctitate pollereccepit, ut
aut post perceptam spiritualis gratiae sublimitatem ex hoc anliquus iioslis invidia3 iacibus omnimodis
pertuierit ; ut cuui lam pra;cipuos Patrcs innumcris acccnsus non solura spiritualibus et invisibilibus
Iribulationibus allIic'os agnoveris, insolitam magis eum irapugnaret insidiis, veruni etiam corporali-
gratiam quam molestiam ullius tentationis hacte- bus atque apcrtis al'liceret plagis. Sed et altor ni-
nus esse tibi collatam probare possis. Attende ergo hilominus Uci gralia repletus, raaxinia sanctitatis
ad sanclum Paulum et considera quot perpessus suae monimenta tam scriptis quam nioribus rc-
luerit genera persecutionem. Nam sicut in libro
B liquit. Quid multa? Quiquid afflictionis, quid-

Acluum apostolorura et in ipsius Epistolis vaiet quid constat laboris in vigiliis et in jejuniis, aut
agnosci, postquam Christo Jesu vocante ad conver- in solitudinis iiorrore, et in pretiosi vestimenti ab-
sionem venit, nunquara fere sine adversantium por- jcctiono, seu in desiderioruni carnalium devincenda
sequentiumqae periculis exstitit. Ejusquoque colle- passione, aut in omnigenis invidia) diabolicse dolis
gam in persecutionum duntaxat numerositate Atha- superandis, eosdem invenies diu tolerasse, ante-
nasium Alexandrinae Ecclesiocprcesulcmaccipe, qui, quam ad arcem pcriccLionis qua plurimis praefc-
sicut iu llistoria ecclesiastica lcgitur, mox post rendi erant, pervenirent.
susceptam preesulatus dignitatem, pro catholicae Uaec igitur, quaiso, diligenter adverto, ot tantas
tidei defensione laborans immensis ha;reticorum Patrum prienominatorum quas
atflictiones ad tuas,
persequentium insidiis pene usque ad vitte suse tu interdum iasolitas arbitraris, conter tribulatio-
linem alliciebalur. Sic quippe de eo sacraScriptura nes et tunc procui dubio cognosces quia parvi
:

relert : Hujus, inquit, tanti in Ecclcsia pro fidei in- sunt quos modo aut unquam pertulisli dolores,
tegritateagones fuerunt ut etiara de hocdictumesse quantumvis iidem Patres nullatenus, sicuL tu, pro
videatur, quod scriptum est Ego cnirn ostendam ei
: eriminura capitalium pccnilcntia mererenlur alfligi.
quanla oporleaL eum
nomine meo. In hujus C Pra^tcrea tibi
puti pro in tetate primieva niulto niajora quam
namque persecutionem universus conjuravit orbis illis humani soiatii adjumenta; niultoque plura
et commoti sunt principes terrae, gentes, regna, quam impcnsa sunt a me exteriorishoniinis so-
illis

exercitus conveaerunt adversus eum. Ille autem latia quibus jure incitatus, fide alque devotione
;

divinum illud conferebat eioquium dicens Si con- : raagna properaredebuisscs ad obLinendam intcrioris
sistanl adversum me castra, non liiiubil cor meum, horainis puritatera, qua3 nonnisipcrmagnamcarnis
si exsurgut prxlium, in hoc ego sperabo. acquiritur alflictionem. Si enim illi beneflciis parvis
Isti igitur duo viri in exemplum humauK perse- adjuti ita sunt inOamuiati, ut labores maximos pro
tionis sufticiant tibi. ut non solura nihil insolitum, consequenda vitai spiritalispuritalcsustincrcnt,cur
nihil inauditura te aliquando ab homine quoquam tibi, qui parvus adhuc dona adeptus es ingcntia,

pertulisse arbitreris, sed ncc particulam minimam videturgrave tribulationem saltemaliquampro pu-
earum persecutionum quas pertulerunt te pas-
alii rilate eadem tolerare .'' Dic, rogo, quis tibi videris,

sura esse noveris. Tu enim pro eo quod aliquan- utnec pro subsidiis prajsentiiius, ncc pro futura et
lulum adversilatis et persecutionis prius in Sieculo perenni merccde raolestiara ullam pcrlerre velis ?
constitutus pertulisti, et nunc in monasterio poai- Quid ergo olira, cum in schola positus esses, pro
tus parvissimis tentatiouum stiraulis, quibus etiam r. capacitate magna discendi laborasti:'' Quod deinde
Christianus omnis probandus erit, latigaris ;
majo insaecuIariviLapositushabuististudiura, utejusina-
ribus quam alii persecutiouum lentationumque pe- nem noxiumque evadcres luxura? Quid etiara nunc
riculis alflictum te frequenter arbitraris ; sed haec cura ad monasterium venires,jejunando,vigilando,
longe aliter quam tibi videanlur invenies, si veri- orando, seu in qualicunque disciplina regulari in-
tatem considercs. Nara quod In persecutiouibus sistondo plus aliis laboras, ut et pro pru3tcritis cri-
violentia humana illalis nii siraile aliis pluribus minibus consequaris veniara et de luturis habeas
perluleris, jam satis deraonstratum est exemplis. cautelam ? Denique qui proeterita rite emendare, et
Deinde vero oportet considerare quantum aliis in futura mala cupit devitare,necesse est ut in vigiliis,
omni contemptu vita hujus
alflictione carnis et in non in aliis bouis operi-
jejuniis etorationibus nec
sponte laborantibus succumbas. Attcnde ita([ue in bus carncm studcat edomare. Sed tamen quuntum
duos venerandos Patres et spiriLualis vitaj doclores, conversionis novitaset laboris tui perraitLit exigui-
sanctum videlicet Antonium acbeatum Benedictum, tas, curam assiduam tibi ioesse pro bia omnibu^
 47 OTHLONI MONAClll S. EMMERAMMI
asscquendis non dencgo. Unde et ego eadem pic- A ritaLisconslantia sicut prncul C8 efTcctus, ita etiam
lalismeaj Ijenoficia, (|ii;i; haclenus tibimel cxhi- corum laborem ot impugnationem nunquam iueraa
bui, amodo nou aurcram a lc ; tu tantum virililer cxpcrtus.
age, et confortetur cor tuuni, ct sustine Dominum Quam ob rem quia perfcctorum et in castitate
[Vsal. XXVI, i\). perseverantiura omnimodo discrepas raeritis alque
Adhuc rcatat alHiclio ct lcntalio una, id est passio laborc, videamuR «i aut eorurn.quorum impudicitiae
concupiscentia; carnalis diuturna, in qua quia te ct irrdigiositati minus diacrepare videris, tribula-
speciaiitor vexatum esse credis, ideoque in hac as- tioniet irapucrnationi, quara pro poenitentia agenda
sumenda sunt aliquorum Patrum exempla ut in cae- pertulerunt aliquatenus assiraileris. Legitur quippe
tcris. Sed hoc in primis pensandum est quia is qui in supradicta Vita Fatrum quia fucrit quidam vir
nunquam, et qui sajpius carnis corruptionem exper- vitamturpissimamsupcromnesvicinossuosduccns,
tus est, nullapossunt ooUuctationecoajquari. Quam- itautopinatissimus in flagitiis haberctur. Hic ali-
visenimutcrqueimpugnationegraviaffligatur, ista- quando Dei rniserationecompunctus ad pcenitenliam
men qui hujusmodi virofragilitatehumana devictus convertitur, ct inlra sepulcrum quoddam se conclu-
saepe succubuit, tanto longiora et graviora passio- dcns, priorum sceierum pollutiones lacrymarum
num cardinalium certamina sustinebit, quanto fre- ^ fontibus diluebat. Gumque in his posito hebdomada
.. j ., .- rJ .„ _i ,j . .„ j •

transisset, nocte veniunt ad cum dceraones in sepul-

. . , . • . • .. I
quentius eisdempassionibusconsentiensscmetsub-
jecit. Hac igitur re considerata, aliquos jam utrius- cro clamantes et dicentcs « Quid est quod agis, o :

que qualitatis homines ex Scriptura sacra probatos impurissirneetflagitiosissirae?Postquamomnispur-

ad exeraplum assume, ut perspecta aliorum tenta- citia satiatus es, nunc a nobis castus et rcligiosus
tioneatque labore facilius impugnationis etlaboris effugere cupis ? Nolis, velis, amodo unus ex nobis
tui quantitatem agnoscas. Et primum quidem illi eris. » Haec et hujusmodi plura exprobrantibus eis
qui pro castitatis intimae perseverantia, deinde vero ille jacebat immobilis, ne audilura quidera suum
hi qui procorruptionisIuxuriossequevitaepcBnitentia convertensad eos, nec ullopcnitusserraone respon-
agenda certaverunt, proponantur. Sicut ergo Dia- dens. Guraque illi saepius eadem repeterent, nec ille
logorum liber narrat, sanctus Equitius cum in ju- omnino moveretur,tunc in furorera comraoti daerao-
ventutis su» tempore nimio carnalium desideriorura nes, verberibuseumalfliseruntmultisquecruciatum
certaraine fuissetfatigatus,ipsissuaB tentationis ari- suppiiciis semivivum reiiquerunt. llle tamen tot
gustiis ad orationis studium solertior est factus.Gura- cruciatibus nec moveri potuit a loco in quo oratio-
que hac in re ab omnipotente Deo remedium conti- nis causa jacuerat. Sequenti vero nocle daemones
nuis prascibusquffireret, noctequadamassistentean- iterum venientes gravioribus eum verberibus cru-
gelo, eunuchizarisevidit. Eccequantuinsanctusiste C ciabant sed nec tunc quidemmoveri valuit a loco. ;

laboravit, qui quanto magis impugnabatur, tanto melius essedicensraortem subire quamultrodaemo-
studiosius oravit nevinceretur. Incollationibusquo- nibus obedire. Nihilominus tertia nocte multitudo
que Patrum de quodam abbate eximio, qui dictus daemonum convenit, et absque ulla miseratione in
cumpro interna corporis
est Serenus, legitur quia, eum irruentes, omnibus poenis cruciatibusque affi-
etaniraaecastitatenocturnisdiurnisqueprecibus,je- ciunt. Gumque jam corpus defecissetin suppliciis,
juniis, etiam ac vigiliis infatigabiliterinsisteret, ad- extremus tamen spiritus obsistebalimperio doemo-
veniens ad eum in visione nocturna angelus Domini num. Quod ubi viderunt, exclamantes voce magna :

ejusque velut aperiens uteruin, quamdam ignitam Vicisti, inquiunt, vicisti Quid ergo libiin hujusmodi
!

carnis strumara de ejus visceribus avellens atque impugnatione videtur ? Nunquid quiatesupra mul-
projiciens, suisque omnia, ut fuerant, locis inte- tos occultis etmanifestistribulationibus oppressum
stina restituens : « Ecce, inquit, incentiva carnis esse saepiussestimabas, tale aliquid unquam passus
tuae abscissa, etobtinuisse te noveris hodierna die eras ? Quinimo longe minoribus su bj acebas tentatio-
perpetuam corporis puritatem quam fideliterpopo- nibus.
sciti. « Ecce vides quantos sit passus et iste la- Sedlicet exemolo satis hoc sis victus ab uno, pro
bores. Quapropter ut nemoexcusationem aut diffi- n eo tamen quod in occultis et spiritalibus tentationi-
dentiam habeat ea qua; fideliler puscit impetrare bus maximo te vexatum arbitraris, aliud in quo spi-
non posse, quod uterque constanter petiit assequi ritalis tantum impugnatio decIaratur,proferre libet
meruit. exemplum. Legitur naraque de Maria .-Egyptiaca,
Et ut hujusmodi exempla non sulum in fortiori, quoniam inter caetera quae Zozimo abbati de vitae
sed etiam in sexu habeas infirmiori, in vitaPatrum conversionisque suee qualilate referebat, dixit:
narratur quoniam abbatissa quaedam sancta, no- « Grede mihi, abba, septemdecim annis terisetir-
mine Sara, 13 annis fortiter a fornicationis daemone rationibilibusluctabar desidcriis. » Et post pauca ;

sitimpugnata, et nunquara rogaverit ut discederet « Gogilationcs autem quae ad fornicationem ilerura

ab ea hujusmodi pugna, sed hoc solumdixerit «Da : compellebant tibi enarrare possum?
me quomodo
mihi fortitudinem, Deus. » Ecce fides qualis etquan- Iguis interim inielix corpusmeumnimiussuccende-
tusamor pietatis ;ecce quid uterque sexus labora- bat et mc per omnia exurebat, et ad desiderium
Veritpro virtute castitatis. De quorum oranium pu- commistionis trahebat. Dum erga talis accenderet
 ::

49 LIB. DE TENTATIONIBUS SUIS ET SGRIPTIS. — PARS I. 30

cogitatio prosternpbiim me in terrrnm. ef lacrymis A narrat,cuni ante perceptam regni diRnitatem humi-
eam infundens ipsam mihi v«^raciteradstare spera- lis mihique esset acceptus. postea vero eadem di-
bam qua) me fide.jusserat.id est sanctissimam Dei gnitate superhiens a me est repulsus. Ipse eliam
Genitricem : et sic perseptomdecim annos poriculis David, regum eximius et pietati mea? placitus
licet

multis; ut dixi luctahar.» Ecce vidos
solum virilis.sed etiam femineus sexus labnraverit
et pro inteRritalis constantia.et pro corruptionis poc-
nitcntia.Numquidergoseptemdecimannis.jamlaho-
rasti pupnas contra cngitationos dosiderinrum car-
quantumnon esset, priustamen quam ad regni elevaretur fasti-
gia majori se contrinxit religionis cura.Nam antea
hona pro maIis,postea vero mala reddidit pro honis
ideoque iniquitatissuse non immemor in contesimo
primo psalmo gemehundus ad me ait Quia elevans :

naiium ? Quid autem tot annos dico, qui ncc uno alUsisti me acsi apertediceret: Quanto sublimiore
:

passus estanta annointegro?Nondum igiturlahoris me dignitate elevasti. tanto majoribus peccatisme

viam cccpisti et tamen velut ex labore nimio ,|am fa- implicari permisisti.Praeterea quantae ruinae is.qui
tigatum defecisti.Sed et si quas tentationis et adver- pr.ne c.Titeris olcvatur, pateat, liber Paralipomenon
sitatis numquid propterea pa-
molestias perfcrres, indicat. De Joas namque rege Juda refert, quia
tientiae et spei solatia deponere dehes ? Nonne et post mortem Joiadae sace.rdotis,quieum ad regnum
exsupracommcmoratissanctorumPatrumexemplis D provexit, in tantam elationem venerit ut, relicto
cx aliis Scriptura? sacrae sententiis agnoscere potes, cultu Dei, a suis se permiserit adorari.Pro quo su-
utileesseacnecpssarium perferre tentationes?Petru9 perbia? flagitio quod regi eidem evenerit Scriptura
namque apostolus dicit : Charissimi nolite peregri- subjungit, dicens : Cumquc volutus csst^t annus,
tiari in fervore, qui ad tentalionem vobis stt, quasi asccndit contra enm rex Sijrix, venitque in Judam
aliquid novi vobis conlinqat; sed communicantes Chri- et Jerusalcm, et interfecit cunclos principes populi, et
sti passionibus gaudelc. Jacohus etiam apostolus do- universam prsedam miserunt regi Damascum. In Joas
cet dicens : Omne gaudium cvisfimate, fralres mei, quoque ignominiosa exercuerunt judicia et abeuntes
cum in lentaliones varias incideritis scienlcs quod dimiseruut eum in languoribus magnis. Ex quibus
probatio fidci vestra; patientiam operatur, patientia omnibus sentiri valet, quia nomo aut virtutis au*
atUem opus perfectum habet ut sitis perfecti et inte- dignitatis alicujusexcellentiasublimatus.mortiferae
gri, in nullo deficicntes. Item apostolus idem dicit supcrhiae ruinam absque magna contritione evadet.
Beatus vir qui suffert tentationcm, quoniam,cumpro- Sed et heatus Paulus hoc attestatur, qui patefactis
batus fuerit, accipiet coronam viix, quam repromisit quibusdam virtutibus sibi concessis sub.jungit,di-
Deus diligentibusse. Ilinc et Paulus apostolus ait cens : Et ne maqnitndo revelationum extollat me,
Gloriamur in tribulationibus,scientes qitod tribxdatio dalus est mihi stimulas carnis mex angelus Satanae
patientiam operatur, patieniia autem probationem. ut me colaphizet. Si enim tantus vir stimulis ideo
probatio vero spem, spesaidem non confundit.llu]us- premebatur carnalihus, ne pro concessis extolle-
n?odi ergo documenta et inNovo et in VeteriTesta- retur virtutibus, putasne tibi opus est aliqua ad-
mento inveniuntur multa quibussi.jugiterintendis: versitate fatigari, ne de perceptis beneficiis prae-
non solum tentationes quaslibet advenientes facilius sumas gloriari ?
devincis, sed et majoris intelligentiaj dona conse- Quamob rem perpende, quaeso, tentationis tuae
queris. Vir enim,\it scriptum csi, in multis expertus causam ordinem, exordium et finem, ut agno-
et
cofjitabit multa ; et qui multa didicil,nnrrabit inlell- scere possis,cui postremo amariori quam primitus
rfHm.Cujus videlicet reiindicium in temetipso pro- et illa, quam tu insolitam vocasti tentalionem, ve-
bare vales, quia.nisi varia tentationum molestiaet xatus fueris. In primis namque ideo levioribus so-
cura exercitatus esscs, nequam tanta Scriptura- litisque permissus es fatigari tentationihus, ut
rum documenta aut testimonia tractare studuisses quasi per gradus quosdam ad altiora paulatim as-
Plura quippe prius incognita jam indagationi tuae cenderes et disceres congredi quandoquecum gra-
sunt reserata. viorihus. Sed cum in tam levi et temperata impu-
Illud quoque summopere notandum tihi est quia, gnatione aliquantulum proficiens, ea quae in te
si absque tentatione et tribulatione aliqua diutius £) gr^^itia mea operahatur, magis ac magis viribus
remaneres,gravius periculosiusquedebeneficiorum mcritisque tuis attribueres ; in talcm tetandem
meorum largitate superbiendo caderes,quam cum permisi tentationem incurrere, cu.jus impugna-
sceleribusomnimodisquondamdedituscsses.Quan- tionis magnitudine depressus, agnosceres cui ins-
toenimexcellentioribus quisquedotatur donis.tanto tantem dcfectum, et cui printcritum omnemque la-
magis pulsatur vitio elationis.Undc et ille praestan- horis tui profectum debuisses impularo ac per :

tissims angelorum non sustinens dignitara suae do- hoc tanto certior de gratiae meae beneficiis existe-
num, eo gravius superhicndo cccidit quo subli- res, quanto minus de meritis tuis praesumeres.
mior caeteris exstitit, Saul quoquc, ut liberRegum
.M OTIILONI MONACIIl S. EMMl':ilAMMI 82

PARS SECUNDA.
IToc ideo clericns Hupr.-iflicliis ideo srripsit, uf A. gcndo, sou etiam j^^junando sponte suhii, non salis
his qui in convorsionis inilio sacrarn Hrriptiirarn affligere corpus videbantur. Cumque diu tractarem
legerc cupiunt, ostendcret immensam
qualiter quo potissimum studio memet in tantis periculis
diabolicc fraudis astutiam, qua omnes eamdem constitutum aptissirne jugiterque conBtringcrcm,
Scripturarn lcgcnlos impugnare solct, agnoscercct occurritanimo|utindictamine meoccuparem aliquo:
pr.ncavero, quuliteniuc ctiam divina) inspiralionis quod ctsaRpe expertus surn mentem lascivam cujus-
gratiam agnoscere et invocare debeant. Scripsit et libet scholastice instructi in nullo posse magis
idem clcricus multa alia,qua6dam quidem dictando, constringi quain studio dictandi.
qusRdam autem alio modo, quse scilicet utraque Ilujusmodi igitur occasioneaccepta.Iibollurn pri-
subsequcntcr pandcrc volo ; scd dictala [irius, post murn scribere coepi metrico scilicet styIo,quo maxi-
haecquoque cactera pandam.Sic ergo incipit scribere me in sajculari vita positus meexcercebam jponens
de librorum dictamine.Quia igitur alternis uti dele- ineo varias spiritualis doctrina? sententias, quibus
ctabile non solum ob depellendam tredii mole-
e.st, me solummodo contra tentationes imrninentes in-
stiam,sed ctiam ob recreandas animsc et corporis vi- struens roboravi ; aut pravitatis mese quantitatem,
res studui quondam d icta diversae qualitatis scribere, quam cum caeteris clericis communiter in mundo
sed nuncreserarelibetqusescripserim.Tres namque t» exercebam, pertinaciamque quam specialiter pra?
libellos diverso tempore diversoque stylo edidi in multis ibidem retinebam, magis attenderem atque
prirais.quos volui in unum volumen,quasi ad unam litterisexpositammajoripocnitentiadiluendamagno-
convescentium mensam colligere, instar videlicet scerem. Inserui in eodem etiam libello sermonem
trium pulmentorum,quae nobis sanctus Pater Bene- quemdam lamentabili stylo editum, prius quidem
dictus coenantibuslargiri jubet in regula,ut qui ex disputans de diversaclericorumnegligentianec non
uno nequiverit refici.ex alio reflciatur. Confido ita- avaritia :deinde narrans de miserabiii improbitatis
que in Domino,quiaomni spirituali cibo delectatus meae vindicta tam spiritualiter quam corporaliter
in aliquo illorum inveniat, per quod spiritualiter patrata. Ignorabam enim tunc, si quo loco profe-
refici valeat. Sed hsec de omnibus genoraliter sint renda forent hujusmodi dicta, quas licet in modo
dicta. Nunc vero reserare cupio qua^ causa fuerit sint posita,post caetera tamen,cum me aliquidper-
singulos scribere, ut lector aliquatenus exinde in- spicaciori intuituagnoscereccepissem,ame constant
structus noverit me nequaquam frustra in talibus edita ;
quia metricis prolatus estverbis quae pueris
desudasse. et intrantibus ad discendas litteras a multis primi-
Primumergo libellum metrice pro!atum,cui im- lus exhiberr solent.In primis quoqueponere decre-
posui titulum:/)e Spiritali doctrina, scribere hujus vi ut ex hoc quilibet ad veritatis viam conversus
modi erat causa. Cum enim quondam ex infirmi- C sumat quasi prandium conversioni sua; congruum
tate maximaconvalescens ad monasticae professio- sicque leviori ciborefectus adlautioresdapes sacraj
nis vitam venissem,tunc in brevi, plusquam credi- doctrinae capiendas aptior accedat.Librum vero vi-
bile sit,factus sum sospes ex qua sospitate veritus
: sionum,Iicet post duos scripserim, in ordine tamen
ne aliquod damnum spirituale mihi oriretur,prece secundum ideo posui,ut illa doctrina,quae in priori
Dominum intima rogavi ne me in tanta sospitate libello variis prolata est sententiis, in hoc quoque
positum otio inutili torpescere, sed aliqua tenta- variis corroboretur exemplis eaque tenacius prae-
;

tione,quam mihi congruere sciret, pulsari permit- missa animo inhaereant verba,quae majori testimo-
teret. Post hanc orationem non multum temporis nio tam pietatis quam severitatis divina^ in subse-
fluxit et ecce varia? tentationum molestiae acce-
: quentibus commendantur, in morem videlicet lau-
dentes in tantum me circumdederunt,ut et incaute tioris cibi, qui primo aqua puracoctus, deinde ali-
meorasseet magisad interitumquamad proventum qua aceti vel etiam piperis adjectione accuratius
exauditum esse aliquando vererer. Sed sspius praeparatur. Sola enim lenitatis verba in docendo
retractans illud apostolicum Fidelis Deus,qui non : prolata,quasi quidam cibi in sola aqua cxcocti pos-
patietur vos tentari supra id qiiod potestis, scd faciet sunt intelligi ; sed cum dehinc aliqua severitatis
cum tcntatione proventum ut possitis sustinere ; labo- t\ exempla admiscentur,vclut amaro aceti seu piperis
ravr non quantum debui, sed quantum fragilitate additamento condita fercula ut suaviora efficiantur,
mea permittente, ipsoque Domino adjuvante, potui non incongrue intelliguntur. Apparet igitur quia,
neinconspectu adversariorum meorum corrucrem. sicut cibus tam amaris quam suavibus condimen-
Ideoque in tanta molestia tentationis, quae eo ma- tis coctus avidius sumitur, ita et doctrina blandi-
gis imminebat,quo major sospitas corporalis inerat, mentis quidem inchoata, sed deinde alicujus seve-
omnimodo tractare cocpi, quali studio,qualiqne la- ritatis commista exemplis studiosius auditur.Unde
bcre corpus spiritui subjicerera.Nam ca qunj com- et apostolus doclorem quemlibet instruens ait :

muniter cumcajteris fratribusin cainobioagprcdoce- ArQue, obsecra, increpa, id est blandimenta terrori-
bar,sed ct illa quae speciali devotione scribendo aut le- bus admisce.
53 LIB. DE TENTATIONIBUS SUIS ET SCRIPTIS. - PAllS II. 54

His igitur prrelibatis de secundi ordine libelli, jam A tiuni, quasi ad mensam convescentium ponere, quao

vero subjungere volo ubi et qua ocoasione scri- quilibct lector avidus, licet indigno stylo edita. ge-

ptumfuerit. Cum ergo monasterium nostrumin urbc nerosse tamen materife dignitatem retinentia, pro

Ratisbona consitutum varia episcoporum persecu- dapibus laiitis potuisset gustare. Nam qure sententia

tione destrui viderem, ibiquc pcr trijiinta annos me- lautior et suaviorvaletessequam de gratia Dei, et

liora sperans subsislerem, occulto Doi judicio longe cur credenda dicendaque sit gratia Judicia quoquo ;

aliterquam sperarem evenit. Qualitor autcm destru- quam vera justaque et necessaria sint sed et quan ;

ctio tanta evenerit, quia nec breviter proferri valct, tam bene agendi facultatem a Deo concessam ha-
nec ineptias tantas hic exponerc liliet, aliis proCe- beamus nisibus inquirere atque pluribus te-
totis

rendarelinquo: hocsolummodoenarrans, quiacum stimoniis approbare? H.Tec quippe tria per trium
exteriora et interiora monasterii nostri commoda quaestionum solutionesin illo libro, quem in tertio

penitus destrui sensissem,et contra hoec nil praBva-
luissem, quin imo a fratribus quibusdam juvcnibus
quibus displicebam apud episcopum accusatus, va-
rias mihi minas ab illo iiliusque familiaribus agi
saepius audissem ;tunc, petita ababbate licentia, ad
monasterium Fuldense quasi cito reversurus perre-
xi, Verumtamen non dubito quin tantam destru-
ctionem nemo in nos agere posset, nisi justo Dei
judicio peccatisque nostris exigentibus permissus
quod scilicet exinde pdlam datur intelligi, quia in
ipso discessionis meie anno, qui erat ab incarna-
locavi ordine, stylo quo potui per dialogum protuli,
numero scilicet et ordinc tali desiderans sanctam
Trinitatcm venerari. Sed etin hoc eamdem Trlnita-
tem venerari studebam, quia in tertia quaestione,
jg
quam velut fercula qu.nedam pr.-ccipua ritu sagaci
conlexta, et allata in extremo ad lectionis cocnam
considentibus apposui ; dc ipsa sancta Trinitateet
UnitatR,.juxtaintelligenti?emeac vires, brevi et aper-
: taprobataque (ut spero) variis txemplis et argu-
mentis ratione disserui. Spero etiam me in eodem
libello omnibus tam in saeculari quam spirituali vita

tione Domini 10G2, miserando scmperque lugendo positis aliquaaediricationisverbaprotulisse,perqu3e

igne combustuni est coenobium nostrum. quilibct esurientes et sitientes justitiam refici pos-
In Fuldensi igitur monasterio positus, et optataj sunt. Haec quidem de libri extremi ordine sint dicta,
tranquillitatis atque charitatis dono ibidem potitus, cui titulum imposui : De trihus quxstionibus, id est
frequenter tractavi, qualiler pro ejusdem tranquil- dc divin.-B pietatis agnitione judiciorumque divino-
litatis gratia Deo, a quo mihi data est, grates refer- rum non de varia bene agendi
diversitate, nec faoul-

rem. Magnum quippe mihi tunc videbatur in eodem tate. Deinde vero subjungimus qua causa fuerit

monaslerio pacifico incessu posse deambulare. Qua- scriptus.

propter animum ad defcrendas Deo gratias omnino Quidam namqueraonachus de Augiensi ccenobio.
convertens, et si qua dictandi materia apte occur- Ci nobilissimaAlpmannorumstirpeortus,nomineHen-
reret diutius exquirens, reperi tandem quamdam ricus, cum ab Jerusalem reverteretur, apud nos ali-
dictandi occasionem, visiones videlicet, quas et ego quandiu hospitatus est. Hic ergo quia in sacra
quondam vidi et ab aliis per loca diversa profectus Scriptura satis studiosus fuil, me frequenter quasi
audivi. Has namque ad multorum notitiaro deferrc doctorem adiit, suppliciter rogans pro quibusdam
ideo utile esse arbitrabar, quia credo ad omnes sacrae Scripturae sententiis ut eas sibi exponerem.
homines pertinere quoties quilibet visitatur aDeo, Ego autem humilitatem atque importunitatem peti-

aut per castigationem aut per consolationem, sicut tionis ejus attendens, prout potui,ad quacque rogata
et ipse io Quod imi dico, omnibus
Evangelio dicit : respondi. Cumque Iutc collalio saepius inter nos
dica. Incitabar etiam ex hoc ad scribendum, quia, habita sibi placeret, postremo illud deposcere cocpit,
cum olim libellos duos ediderim, tertium pro sanctce ut eamdem collationem litteris exciperem. Quod
Trinitatis honore, si ipsa Trinitas dignarctur inspi- licot diu tam pro quam
desidia pro ignorantia dif-
rare, saepius optavi addore. Tali itaquc causa inci- ferrem, aggressus sum tandem, scribens quidem
tatus, librum visionum,"de quo jam locutus sum, per dialogum, s^d sine titulo auctoris et absque
scribere studui. personarum notarum litteris, ne facile pateret cujus
Tcrtium vero libellum, quem ante annos IG, ut j) opus essct. Inter h.-ec vero ille ad monasterium
reor,scripsi, cur in extremo ordine posuerim primo suura vocatus proficiscitur, et post non multum
dicendura, deinde qua causa scriptus fueritsubnc- tempus ad nos iterum revertitur. Tunc vidcns quae
ctendum. Quia enim multorum accuratisepulis cce- scribere crcpi, qualiterque ea adurabravi, unice
nantium mos est, utin primact sccunda vicc vilio- petiit ut et causam scribcndi illustrarem prologo,
ra quajque fercula (quji non ideo viliora dicimus, et utriusquc personae, mci videlicet ac sui, memo-
quasi sint vilia, sed quod sint optirais inferiora) ia -,
riam palefacerem in dialogo quod mox, utpoteram,
:

exlremavero lantiora, etaliqua arte praecipua cocta scribens implere studebam. Ha;c igitur causa Dialo-
sibi apponere jubcant, cupicntcs in hoc non tam gum me scribere fccit : quam idcirco reseravi, ne
suae gulae, quam aliorum, qui forte invitati sunt ad vidcar frustra scriptis alia addere scripta ,
utque
convivium, delectationi et honori dcscrvirc : epo coprnila charitate qua impellebar ad scribendum,
econtrasimile aliquid inoliter volui in extremo ali- quilibct in quorum manus iste liber venerit, eadem
qua lautioris sententiae verbula ante faciem legen- charitate incitentur ad legendum. Ha;c sint dicta de
 : :

5K OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 56

suprarlictis libris, quos in unum cornponere voiui. A. 'ogo intimatur, Bcripsi antequam proficiscerer ad
Nunc nliaii) lil)ctpandero qua cauHa studuerim alioH monaslcrium Fuldense. Scd et Vitarn sancti Alto-
liLclios scribcrc. nis, una cum quiljusdarn carminibus ad eurndem

Cum igilur persocutioncm quam in nionasterio sanctum pertinentibus. Postquarn vero redii, Vitam
nostro (ut supradictum cst) passus eram, fugiens sancti Magni scripsi, cornpulsus fratrum duorum
ad Fuldcnse monastcrium venirem, ihiqiic per an- prccibuH intimis et assiduis, Wilhelrni sciiicet ex
nos qualuorcum traiiquillitate magna coinmoratus congregatione nostra, ct alterius qui ad nos discendi
vidercr ; dictandi scribendique studium frequentare causa ex monasterio sancti Magni venit, Adalham
postulabar a quibusdam ejusdem monasterii fralri- diclus, quique nunc in Banctae Afraj ccjenobio abbas
bus, ut sancti Bonifacii Vilain difficili stylo editam, est constitutus.
aliquid facilius cdercin. Quam pctitionem, licet diu Post ha^c autem curn viderum simul et audirem
denegarem, postrerao tamen compulsus importunis undique Christiana; religionis dcstructionem, reclo-
precibus, utpotui, quod petitus eram implevi.Cau- rum etprincipum negligentiam in subdilos, tara id
saergo tali librumsanctiBonifacii promptusscripsi spirituali quam saeculari vita positos, dolcrcrnque
alium quoque libcllum qucni appeilavi JManualem, jugiter pro talibus, cogitareccr;pi, utquia nullusdig-
pro admonilione clericorum et laicorum scriptum Tj narcturmcaudirccornrnunisermoneloquentem.pro
ibidem positus edidi. Item libellum Proverbiorum miseriaque tanta condolentem, vel scribendo ali-
ineodem monasterio posilus scribere cojpi. Cum qua sacra3 Scripturas verba proferrem, unde aliquos
autem assiduis epistolis per rnonasterii noslri fratres aedificare possem. Hac igitur causa scripsi Jibrum
quosdam revocatus ad patriam nollem cito reverti mei quoque operis novissirnum, cui tituluin impo-
propter illorum fratrum, inter quas tunc commora- sui De cursu spiriluali. In quo videlicet libro
:

bar, petitionem (omnimodis enim precibus ut illos quantum per sacraj Scripturje, maximeque per
non desererem efflagitabant), vix tandein ab illis Psalterii et Evangelii campum currere potui, scri-
remeandi licentiam obtinui. bendo protuli. Inter haec et sermones quosdam nec
Verumtamen ad monasterium nostrum prius per- uon epistolas pro communi utilitate scripsi quas si :

venire nolui, quam indiciis aliquibus explorarem quis forte legere voluerit, apud nos invenire po-
qualiter omnia agerentur ibidem. Qua de re ad ino- terit. Scripsi etiam ante plures annos librum De

nasterium Amerbach dictum perrexi, cupiens '.llic confeasione actuutn mcorum, ut si qua infirmitas
exspectare quousque certus fierem de inonasterii vel subitanea mors me in extremis impediret a
nostri qualitate. Gumque ad ejusdem monasterii debila confessione, saltem per scripta pateface-
abbate susceptus omni humanitate et pietate retine- rem quis ex memetipso, quis ex Dei gratia essem.
rer, etdesacra? Scripturaj quastionibus multisinter C Adhuc proferre libet duarura orationum verba.
nossermoassiduusageretur, placuissetqueei saepis- Attendens enim saepius, quia plurimos exeraplis
sime responsio mea, accidit ut juxta paschalia festa pravis seduxi, talia orationis verba scribere studui,
dixisset ad me Gredite mihi quod si vobis praeci-
: in quibus unusquibque satis doceri potest quomndo
pere aliquid possem, absque dubio preeciperem ut pro se et pro aliis orare debeat quae scilicet ora- :

in hac solemnitate proxima sermonem faceretis ad tiones cum a quibusdara jam habeantur,in hoc opu-
populum. Cui ego respondi dicens Cur talia dicitis sculo describere nolui.Hag autem orationes aliaque
:

ad me, qui nihil hujus rei scio, qui nunquam con- superius de dictandi dono prolata, tanto magis pie-
suevi populum alloqui in publico? lllo vero eadem tati divinas constant referenda, quanto araplius no-

repetente, ccepi raox cogitare intra medicens : Quid tum est me vitiis plurimis quondam deditura nihil
facerem, si aliquis, cujus jussa transgredinon prse- horum mernisse. Ideo autera hasc protuli, ut juxta
sumerem, talia mihi praeciperet? Unde hujusmodi hoc quod ipse Dominus in Evangelio cuidara das-
opus assumendum est mihi sponte, priusquam ab moniaco a se liberato praecepit dicens
Vade in do- :

aliquo compellar poteate, ut sic probem quid factu- mnm narra quanta fecerit tibi Deus, ego
tuam, et

rus essem. Continuoque stylo accepto scribere coepi quoque narrarem quanta mihi beneficia Deus exhi-
in raoduraserraonis, sumensexordiumde Psalmistae q buerit.
dicitis : Dominus decodo prospicit snper filios homi- Unde adhuc libet enarrare, quanta scientia quan-
num quae nirairum dicta, quantum potui, similitu-
: taque facultas scribendi mihi data fuerit a Domino
dinum argumentis roboravi, credensper hasc aliquos in priracEva aetate. Gum igitur parvus scholari di-
aediiicari : cui videlicet operi tituluin imposui sciplinae traditus fuissem litterasque celeriter didi-
Quomodo legendum sit in rcbus visibilibus. Gum au- cissem, ccjepi etiara longe ante solitura tempus di-
tem in eodem loco unura pene annum manerem, scendi, sine jussu magistri, artem discere scribendi.
venerunt nuntii ex raonasterio nostro missi, cum Furlivo enim etinsolito modo, nec non sine docente
quibus exinde ad patriam reversus sura. nisus sura earadera artem scribendi apprehendcre.
ilis igitur dictis, dicam quoque qua de causa cse,- Qua de re conligit ut pennam ad scribendum in-
teros scripscrim libellos.Ex petitione namque Ira- recto usu retinere consuescerem, nec postea ab ullo
trum nostrorura, Vitara sancti Nicolai nec non sancti docente super hoc corrigi valerem. Nimius namque
Wolfgangi emcndans, sicut in utriusque vitae pro- usus prohibuit me emendare. Quod cum yiderent
67 LIB. DE TENTATinN'BUS SUIS ET SCRIPTIS. — PARS II. 58

plures,dixeruntomnes nunquam mebene scriptu- A. etquinque in aliis lociscommorantibus tres quo- ;

rum. Sed aliter evenit ex gratia Dei, sicut plurimis que libros Evangeliorum, et duos cum Epistolis et
notum est, Nara cum in pueritia, ipsoque tempore Evangeliis, qui Lectionarii vocantur. Ad h;cc ctiam
quo tabula mihi data est ciim aliis pueris ad di- scripsi quatiior niatutinalps libros. Postea soncctus
scendam scripturam vidercr alicjuid scribere nosse, et inlirraitas varia me prohibuit, maximeque in-

miraculum non parvum pra;bui videntibus deinde : quietudo diuturna,qua5 mihi ex variis curis et mce-
vero non post longum tempus tam bene scribere rore pro monasterii nostri dcstructione exorto per
coepi, tantuinque affeclum ad hoc habui ut et in tempora inolevit muita. Ei aulem qui omno bonum
loco illo quo taiia didici, id est in cocnobio Tegernaee prn?stut, et solus cuncta gubernat, quique milii in-

dicto, raultos libros scripsissem ; et Franciam

in digno concessit plurima dona, sit laus acterna, sit

translatus adhuc puer, ibiqae in tantum muita scri- honor per saecula cuncta.
bendolaborassem.ut inde redienspenevisu privatus Libet eliam proferre, quantum reminisci valeo,
fuissem. Hajc ergo ideo proterre decrevi ut aliquos quot libros quibusdam ccenobiis aut amicis tradi-
incitaremad simiiem alTeclum laborandi giatiam- derim.Et primo quidem fratresFuldenses nominare
;

que Dei, quc-e tanta mihi beneficia praebuit, uliis nar- volo, quia pro eo quod apud eos maxime laboravi,
rans eos ad magnificandam eamdem gratiam Dei n scribens libros multos, quos monasterio nostrotra-
mecum traham. Et, ut hoc ampliusfaciam, proTerre debam ideo apud nos quoqu'"- scripsi libros, quos
;

libet quantum laboraverim scribendo postea, cum ipsi non halicbant. Tradidi namque eis sicut me-
reversus fuissem de Francia ibi quippe fueram
: mini, vii libellos.IIerveldensibus autemduos libros.
quando obiit Caesar Henricus, et factus est rex Cumque ex parlibus illis remeassem, et ad Amar-
Conradus. ba h venissem, tradidi ejnsdom loci abbali unum
Postquam sancliEnmierammicGenobium
igitur in librum. Postoa vcio cum fratre nostro Wilhclmo
ad conversionem veni.mox quorunadam prece pul- profectus, dodi ei quatuor libros, inter quos orat
satus, tanto iterum scribendi studio occupabar, ut Missalis liber satis pretiosus : Abbati de Lawesheim
raro,nisi in festivis diebus aut in aliis horis incom- unum librum ; abbati dc Ehersperg unum librum ;

petentibus, ab hoc opere cessarem. Intereasuccessit amicis quibusdam in quatuor libros;

Bocmia positis
et alius labor. Nam pro eo quod saepius legere, aut amico cuidam in Patavia posito unum librum ad ;

scribere, aut dictare videbar scholasticorum cura raonasterium Tegernsee duos libros ad Pryelense ;

mihi commissaest :ex quibus nimirum omnibusita coenobiiim prope nos positum vokimen unum, in
pergratiam Dei constringebar,ut saepc corpusquieti quo tres libri erant. Scd ct lilio sororis meae ibidem
necessarias non permitterer tradere. Cumque dic- posito unum librum, variasque epislolas dedi. Ad
tandi studium inesset, ad hoc saepissime nonhabui C Ruperius {Ohermiinsler) quoque raonasterium tres
tempus, nisi in festivis diebus, aut noctibus, cons- libros ad Inferius (^'idernmunster) monasterium
;

trictus videlicet et puerorum cura ad docendum, et unum librum dcdi. Pr;cterea multis aliis dedi aut
illorum petitione, quibus scribere coepi, ad scri- rnisi aliquando serraones aut proverbia, sou aliqua
bendum. Ergo praeter Ilbellos a me dictatos, quos aedificationis scripta. Talia autera laboris moi indi-
tam sponte quam petitus pro aliorum aedificatione cia hic ideo protuIi,ut aliquos monachos otiositati
dandosscripsiunominusxxlibrosMissalesscripsi,
; deditos converterem, et ad aliquod opus monasticae
decemquidem abbatibusautfratribus inmonasterio vita; congruum incitarera. Si enira tam magna nc-
nostropositis quatuorautem fratribusFuldensibus,
;
queunt, faciliora agere possunt.
»0 OTllLUiNI MUNACHI S. EMMEIIAMMI 60

VENERABILIS OTHE.OnfI
MONACm SANCT-EMMERAMMENSIS

DIALOrTUS 1)1] TUIBUS QU^STIONIBUS,

Id est :

De divinae pietatis agnitione, judieiorumque divinorwn diversitate, et de varia bene

agendi facuUate.
Prodit nunc primiim in lucem ex codd. mss. inclytorum monasteriorum S. Crucis ord. Cisl. el Lamhacensis
ord. S. Bened. in Austria, opera et studio Ven. l). P. Leopoldi Wydemanni, Carlhusiani et bibliothecarii
Gemnicensis.

(Apud R. P. Bernardum Pezium, 'Ihesaurus Anecd., III, ii, pag. 141.)

INCIPIT
DIALOGUS M TlilBUS QU^STIONIBUS
PROLOGUS LIBELLI HUJUS.

Appetis, Heinrice, raihimet specialis amice, ut A inepte vel inique prolatum agnoverint, quod etiara
illam confabulationis nostrae ratiunculam, quam de sanctis Patribus legitur evenisse, imperitia? magis
pietate divina rebusquealiis fecimus quondam,lit- quam malitiaa meoe deputent, ideoque noxia sic
teris more dialogiinter nos habiti exponam.Quam resecent ut utilia non condemnenl. Scio enim quia
petitionem ex parte devotus, et ex parte studeo im- tam sanctam tamque arduam materiam nullo stylo
plere invitus : devotus quidem,ideo quia prae mor- aut sermone congruo promere potui verumtamen ;

talibus multis charitati tuas gestio parere ;

invitus ideo, utcunque proferre studui, ut a peritis aliqui-
autem, quia, sicut a me accepisli ipseque legendo bus proferretur in melius.
probasti, eamdem rationem sine preemio, sine au- autem dico magis illos qui in sacra Scri-
Peritos
ctoris tilulo volui proferre, ut, si forte quispiam pturaquam quiin dialecticasuntinstructi.Nam dia-
invidicc vel detractionis peste captus, dicta hujus- lecticosquosdamitasimplicesinveni ut omnia sacrae
modi rugosa, ut solet, fronte torvaque facie [cod. Scripturae dicta, juxta dialectica? auctoritatem, con-
S. Criic, acie] legendo adiret, nesciens quem operis stringenda esse decernerent magisque Boetio quara
hujus auctorem persequeretur invidendo vel de- sanctis scriptoribus inplurimisdictiscrederent. Un-
trahendoleviusinsaniret.Invidisnamqueetsuperbis de et eumdem Boetium secuti me reprehendebant
pene erit inevitabile [cod. Lamb. pcena erit inevita- quod personae nomen alicui, nisi substantiae ratio-
B
bilis|, ut cnjusquam notse vilisque personae scripta nali ascriberem. Quae reprehensio si justa est, jus-
vel dictaabsque irrisione possit agnoscere. tum est etiam ut alia nomina et verba, quae in lit-

Unde precor ut, quia votis tuis obtemperans per teris sacris inveniuntur aliter posita quam dialec-
alternantesdialogipersonasnominismeiiiientionem tica doceat, reprehcndantur,ut substantia, species,
cogor facere, tu quoque digneris hoc omnino pro- genus, sentire, et habere, aliaque plura.
videre ne parvitatis mese vorbula, ad gediflcationem Haec igitur omnia, secundum dialecticam,singulas
humilium solummodo prolata invidorum et super- solummodo interpretationis habent ; sed, juxta sa-
borum fiant ludibria. crae Scripturae usum, modis ponuntur nunc
variis :

Haec igitur dixi propter quorumdam insolentiam. quidem, ut in dialectica interdum vero, aliter.
;

Si quid vero in his desipui, ignoscant, quaeso, mihi. Unde et sanctus Augustinus, tam in divinis quam
Deinde omnes, qui hfBC legere vel audire dignan- in sa^cularibus litteris doctissimus, in libro Retrac-
tur, obsecro unice ut, si quid hic sapientiaB sale tationum non erubuit confiteri se errasse in hoc
conditum reperiant, Deo gratias referant, qui, quod, juxta quosdam, sensibilia solummodo de
quando vult, brutis quoque animalibus loquelam corporalibus accipienda quondam scripsisset. Est,
prsestatcongruam mihique, qui nil ex me, sed ex
: inquit, sensus et mentis.
ejus dono hac protuli, hoc beneficii munusimpen- C Cum ergo reprehensores mei ha3C omnia, quaa
dant ut pro peccatis meis intercedant. At si quid dixi, in sacra Scriptura emendaverint, tuncet illara
61 DIALOG. DE TniBUS QU^STIONIBUS. 62

rusticitatem, quam in personaB dicto scribens pro- A. Nam sacra Scriptura nomen et personam idem ei-

tuli, simul corrigant. Ad haec, qu.neso, dignentur gnificare perhibet, cum pro tribus pcrsonis, Patris,
attendere quia Deus omnipotens, sicut dialectiros et Filii, et Spiritus sancti, quas sicpissime legimus,
ct grammaticos ad agnitionis suce graliam traherc tria nomina interdum ponit, ut Euntes docete om-
:

solet, ita anr.borum dicta vel scripta accipere di- nes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii,

gnatur, dummodo veritatem fidemque sacram ob- et Spiritus sancti {Mattli. xvin). Quibus verbis colli-

servare studeant. Sed si forte sajcularium littera- gitur quia, et nomen, et porsona communionc qua-
rum eloquenlia non crcdidcrint, con-
inflati hicc darn jungunlur. Cum enini nonien pro persona po-
tenderintque Deum elegantia sermonis sui .magis nitur, nomen autem variis rebus ascribitur, per-
delectari quam ruslicilale nostr', aftendant, precor, sona quoque variis rebus ascribi valet.
quod Apostolus dicit : Sapjentia hujtis mundi stul- S;cculares vero littersD, quas etiam plurimi spiri-
titia apud Deum (/ Cor. iii); ct : Intinna mundi ele- tales viri sequuntur, simile quid tradunt. Cum in
git Deus, ut confundat (ortia (/ Cor. i). grammaticae pronomini et verbo tres personas as-
Inter hwc quoque pensandum est quia uomina et cribunt,ut:ego,lu,ille;et:lego,legis,legit.Quarura
verba quccdam, nunc quidem abusive, nunc vcro prima otsecunda persona proprie ralionali substan-
proprie ponuntur. Ut in Psalmis vcrbum persequor. tiae conveniunt, quia nemo polest dicerc Ego; :

B
In uno enim loco dicitur : Inquire pacem et perse- nemo potest intelligerc : Tu, nisi rationalis. Tertia
quere eam {Psal. xxxiii). Alibi vero alio sensu poni- vero persona, quaj dicitur ille, illa, illud, ad quam-
tur, ut : Detrahcntem secrelo proximo suo hunc per- libet irrationalem et insensibilem creaturam, dici

sequebar {Psal. c). Quorum videlicet unum necesse valet, ut : illc fons, illa aqua, illud aequor fluit.
est abusive, aliud vero proprie positum dici, nisi Haec igitur omnia dialectici, quaaso, attendant
forte, pro eo quod, vel pacem qua^rcntes, vel ho- mihique non imputent si, in opusculis meis, aliud
minem Iredcre enim persequentes
volcntes (hoc quid quara invenerint. Major
dialectica doceat
significat), utrumque sequendo agimus, utrumque enitn cura mihi est legendo, vel scribendo, sequi
etiam uno eodemque verbo prolerre possimus.Quod sanctorum dicta quam Platonis, vel Aristotelis ip-
si ita est, idcm de persona datur intelligi. Nam et siusque etiam Boetii dogmata. Qui, licet in dictis
Latinum nnmen est et ejus origo, juxta grammaticae plurimis orator fuerit excellentissimus, in quibus-
regulam, facile potest agnosci. De verbo enim per- dara tamen errasse invenitur. Inter quae illud est
sono personas derivatur nomen quod est persona, quod, ex persona philosophia?. loquens, Lucanura
penultima syllaba, discretionis causa, producta, ne gentilem et infidelera familiarem suum appellat,
imperativus esse putetur persona. Unde, sicut ver-dicens Et familiaris meus Lucanus. Quod enira :

bum persono non proplcrea dicitur quod aliquam C nulli convoniat dicere gentilem aliquem verf^ phi-
rem, vel substantiam proprie, sed indifterenter sophiffi, id cst divinae sapiontiae familiarom esse,
quamlibet rem personet, sive nominet, ita et per- fidelis quilibet advertere valet.
sona pro cujuslibet rei agnomine, vel deraonstra- Vcnerandus est ergo Deus omniaque simul di-
tione dici potest. vina laudanda sunt pro capite et post hffic possunt ;

Quod, nisi fallor, tam Sacrae Scripturae quam saj- laudari oaetera qusque.
cularium litterarum tradilione invenitur ita esse. Explicit prologus.

INCIPIT
DIALOGUS DE TRIBUS QU/ESTIONIBUS,
ID EST :

De divime pietatis agnitione, judiciorumquc divinorum diversitate, nec non de varia

bene ayendi facultate.

Quam pius et justus Dominus, vel quanfa facultas

Omuibus existat, bona uiti discere nisus,
IIuc humilis veuiat, et cuncta legeus sibi discat (32).

CAPUT PRIMUM. A Non ita, sed quoniam continuis tontationum

//.

/n divinis Scrinturis homo abunde docetur qux scitu etperturbationura molestiis adeo afficior ut quid
aa salutem necessaria sunt. ad salutem nostram pertineat providcre interdum
Heinr. Cur non, Othlone, cum convenimus, apte prorsus ignorem.
de salute nostra aliquid tractamus? quacumqiic inimici circumven-
0. Molestiis, quac
Othl. Quasi cuiquam aliud gerendum sit dicis. tione inferuntur, omnigenis tam Vetcris quam Novi
(32) In codice Crucensi hi versus prologo praemiltuntur.

b
63 OTHLONI MONACUI S. EMMEIIAMMI 64
Teslamenti rudimcnlis ila rJivina jam BtiBfocit gra- A. Kt ul cognoscas quam firmiter hanc teneam, sirai*
tia ut nihil fJootrinae nobis sit opu8 addere nihilqne litudinem quamdam rationi huic aptam subjungo.
aliud tractare, nisi quw ex eorum cdocemur lc- Crcdo narnque quia, aicut irnpossibile est maris
Ctionr. abundantiam ila exhauriri ut quidquam videalur
//. Provorbii cnjusdam rcminiscor, cujus et tc minui, ita etiam divinitatis supern;p majeslas ab
mecum reminisci precor. 0. Gujus, quceso? //. Quia humana ratione, juxta dignitatem, vel
usque ad
sciiiiiet omnos pene doctores indoctis quiljusliijct punctum, nequeat exponi. Mare enim juxta hau-
aut ignorant, seu dndignantiir compati. ricntis vires hauriri quidem vyjet, sed post hau-
0. Cur ista Quoniam ignorantise meaj
inquis? //. stum nuiia prorsus diininutionis signa pra?bet.
molestiis nihil addendum essc dixisti, nisi ul ea Haud aliter quoque de Deo aliquantulum potest
quaj jam scripta sunt legere conarer, quasi amodo disputari; sed profunditas et magnitudo sapienti»
nulius, nisi antea discussi erroris, oriri valeat cau- ejus disputatione nulla ita valet comprehendi ut
sa, vel enucleare per me possim universa sacrse qiiidquam patiatur exhauriri. Lcce credulitas,
Unde precor inscitiae meaj paulis-
Scripturfie dicta. quam de Deo per similitudinem prolatam indubi-
per condescendas et, si qua indiscussa, vel ignota tanter retinere me scias : unde prec' r mihi aliqua-
exquisiero, reserare studeas. •^ tenus ea qu;x2 superius expetii operias, qualiter vi-
0. Miror quid de his quae duntaxat discutienda delicet, juxta Psalmistam, « Misericordia Domini
"et requirenda [cod. Cruc. exquirenda] sunt exqui- plena sit terra : >> cum tanta afflictionum miseria-
rere cupias,quid non exquisitum atque di-scussum rumque, nec non fragilitatis humanae molestia om-
alicubi reperire valeas? Sed cur moraris proferre nis pene mundus laboret.
quid velis? 0. De hac quaestione, licet primum exhorruerira,

CAPUT 11.
jam delectari incipio, cum te tanta fide praemuni-
Quomodo misericordia plena diratur terra, cum tot
tum sentio. Sec sicut tu, ut apertius intimares te
malis affligantur homines. fide sancta imbutum, assumpsisti similitudinis ar-
gumentum, quoque, quia tanta quaestio non,
ita
Heinr. Quod igitur paulo ante dixisti divinam
exponi valet, me eadem fac-
nisi per similitudines,
gratiam in omnibus rudimentis satisfecisse nobis,
turum patienter audi. Res enim obscura expla-
ita esse fateor. Movet autem me aliquantum, quia,
nanda similitudine indiget aliqua.
cum scriptum sit : Misericordia Domini plena est
Igitur instar scholae, in qua sapientia omnimoda
terra {Psal. xxxii), et per eam vivere et esse nos
exstat discenda, praesens a superno summoque Ma-
credamus, multis tamen molestiis et miseriis in hoc
gistro constituta est vita. Sicut autem in schola ne-
sseculo, ab initio usque ad finem vitae, gravamur.
p cesse est esse varia disciplinae genera, non ob hoc
Verum namque esse non ambigo quod exqiiiro.
ul, vel quisquam per haec afflictus intereat, vel om-
Sed, quomodo verum sit quod in tanta diversitate
nes pariter, sed ut, proul aetas aut meritum cujus-
versatur, ignorans si quidquam exinde praeter fi-
que postulat, exhibeantur; ita in hac vita, quae
dem ratiocinari liceat, intimari posco Multa enim
schola maxima est, plurimis opus erit disciplinae
legi, sed nusquam hujusmodi quaestionem resolu-
instrumentis, nulli ad interitum, sed ad profectum
lam invenire potui.
praeparatis. Qua de re haec est prima pietatis di-
0. Rem a me exigis, quam lingua et mens pro-
vinae dispensatio ut, quia fragilitas humana per se
testari nequit ulla.
nullatenus valet subsistere, nutanti omnimoda oc-
H. Cur hoc modo objicis, qui prius, quasi nil
currat, aut lenitate, vel asperitate; multo enim me-
cuiquam fideli quaestionis amodo movendae rema-
liusclementiusque est ad praecipitia properantem
neret, loquebaris? suscipe igitur interrogata com-
aliquo modo impedire quam consentire,
patienti animo, et quae hinc scienda censes edicito.
Neque enim gratiam divinam, qua terra plena esse CAPUT III.

describitur quaque etiam ccelestis patria constare Deus singulari quadam pietate permisit ut homo in
creditur, incircumscriptam esse arbitror ut
ita bono et gratia non esset stabilis.
nulli sermonem, nulli saltem ratiocinationem hinc D Heinr. Cur ergo Deus, cum sit omnipotens om-
agitare liceat. niaque, ut scriptum est, quae voluit fecerit {Psal.
absque fiubio omnibus, prout possibile
0. Licet cxiii), non adeo stabilem ac robustum hominem
est, optima quajque de Deo ratiocinari et investi- condidit ut absque hac, quam dicis, necessaria di-
gare, Psalmista ex persona Domini attestante Va- : sciplinffi molestia stare posset? videtur enim ali-

cate et videte quoniam ego sum Deus {Psal. xlv). quod impotentiffi hoc esse indicium.
autem Dei cha-
.Quia igitur charitas est Deus, gratia 0. Non omnia, ita ut videntur, sunt pensanda.
ritas Dei gratia ergo Deus est. Quam ob rem cum
; Deus namque, sicut omnipotens, ita et justus simul
vacare et videre prsecipiamur quod Deus sit, inqui- et bonus cst, ideoque, quoniam voluntas ejus nuUa,
rere profecto prajcipimur gratiam Dei. Verumtamen nisi justa et bona, amplectitur, merito omnia, qu«
•pmnia divina sic inquirenda sunt ut digne ac per- Deus vult, facere dicitur. Cum ergo dictum sit
fecte a nullo dici vel percipi posse credantur. quomodo omnia, quae Deus velit, facere possit con-
//. Ilac nimirum fide arbitror me eatis imbutum. 6id«randum est quse in homin» voluerit, •aqua
65 DIALOG. DE TIUBUS QU/ESTIOiNIBUS. 80'
justissima et optiraa ?unt diccnria.LcgitLir nanique A. humililas sino superbia.charitaa sino odio,rastitas
quia Deus omnipotons, oninibus creaturis imperu- sine luxuria,abstinentia sine gula, lenilas sine cru-
tivotantum verbo conditis, ita ipso dicente Fiat : delitate.pationtia sine injuria, veritas sinc falsitate

{Gen. i) hoc et illud; liomincm autcm facturus, cffiterajque virtutessinevitiis contrariis vel agnosci

quasi coosulcndo et tractando cjus excelienliam, habcre potuissent? Si cnim nulla

vel aliquid raeriti

praeveniens dixcrit : Fiiciumus hominem ad imagi' rerum conlrarietas vel diversitas cssct, nec se
nem et similiUidincm tioslram. Et posl pauca, Scri- quisquam e.\crcere,nec cujuslibet meritum probari
ptura refert : Et Deus liomincmad
r/-eai'/f,inquiens, potuissct. Ad ha3cetiam si nulla pugoa, nuila esset
imaginem siiam [Ibid.). Quic nimiruni dicta omni- et victoria. 8i vero nulla victoria, nulhi quoque
modo sunt pensanda, quia ex his colligitur quanta sperandaessetgloriahis quibus est cortandum.Sed
Deus hominem condilionis dignitate e.\tulerit quo- nec luciferi diei clarilas sine tenobrosae noctis op-
que modo eum vivere voloerit. Nam nihil gra-
positione grata, vel prctiosa csset.
Sed ut omnigenarum virtutum, quas profecto tum,vcl pretiosum habetur, nisi quod coniparatum
imagini divin;e,ij est homini insitas esse credimus, allori excellenlius videtur. Sed quia con)paratio
scientiam facultatemque prteterujittamus, de ar- non minus quam in duobusagitur,ubicomparandae
bitrii libertate solummodo aliqua dicamus, quam j.
alteritatis copia deerit, gratia simul et pretiositas

accepissecreditur cum cateris virtutibus. Alioquin deHcit. Quia ergo per hujusmodi comparatioiiem.
Dei, qui libero arbitrio utique perlruitur, minime vel oppositionem gralia Dei etiam considerunda est;
exprimeret imaginem. Attestatur etiam hoc Scri- angelicae naturae dignitatem ejusque ruinam oxistia-

ptura, cum de Deo praicipiente refert talia : Ex bilem, in qua Dei judiciura primura apparuit; nec
omrn, inquit, ligno paradisi comede ; de liijno aulem non prirai horainis lapsum venial)ilem,in quo etiam
scientias boni etmali ne comcdas [Gen. ii). Cum enim in horaines lactaprima Dei gratia apparuit; sed
homini condilo quiedam conceduntur,quiedam vcro et multimodas Dei miscrationes, poslea oranibus
interdicuntur, patet profecto quia libero praeditus [cod. Lamb. hominibus] exhibitas, invicem confe-

fuerit arbitrio. Liber autem factus ejus jussa im- lens animo, quantuin possibile est, pertracta.Gum-
plere debuvt,a quo et libcrtatcm accepit.Hoc igitur que hitc anirao revolveris et quibuslibet culpis
cum juslum essct, volunlas Deifuitad implcndum. poenarura mcrita objeceris, fateberis procul dubio
Unde satis claret quia quod non est impleta hujus- « inisericordia Domini plenam esse terram. »

modi voluntas non ad libertatis Datorem, sed ad Quamvis enira plurimassaeculi generationcs,culpi3
praecepti divini referendum est transgressorem. exigenlibus, judicio Dei justissimo sint damnatae,
H. Gum verborum luorum seriem attendo, quor- idem tamcu judiciura evenisse creditur pro aliorum
sum tendant miror. C salule, sicut et salus gentiura daranatione evenit
0. Ut interrogationibus tuis satisfaciam. Inter- Judaiorura. Nara tantae scholae disciplina non sine
rogabas namque in primis quare Deus alflicLiones aliquorum lieri potost ruina, sicut nec granum
tantas in mundo permiserit; deinde, cur homincm absque palearum exculilur tritura, quamvis quos-
tam fragilem condiderit.Quae utraquequia ex primi dam, quos in liac vita damnatos videmus, in futu-
hominis conditione orta esse videnlur, ejuodem ra salvandos esse speremus.
quoque hominis originem replicare libuit, ut.dum 11. Jain satis declarasti quia flagella divina sint
in ortu causa lierel cognita, niilia deinceps quees- necessaria quodque gratiaj magis quara sint sup-
tio ageretur superllua. plicio deputanda. Sed et prirai homiuis lapsum,
H, Esto ut ista quaestio, quasi supcrflua, abjicia- quem imperitorum vulgus rcfert ad Gonditorem,
tur, quid, quaeso, divina; graetiae, qua plena esse tu quidem apertissime docuisti ad cjusdem homi-
terra describitur, in cjusdem primi hominis condi- nis referendum esse inobedientiam.
tione deputatur? GAPUT IV.
0. NuUa rerum qualitas, nisi per anlicimena, id In damnatione angelorum, apostatarum juslum Dei
est contraria,valet agnosci. Ideoque si gratiam Dei judicium; in reparatione hominis lapsi dioina pie-
tas upparct.
cupis agnoscere,ejusdem gratia^ oppositum,velcon- n
trarium quid sit prius debes attendere. Necesse est lieinr. Nunc ergo precor ut, quia paulo superius
enim cujuslibet rei agnitionem esse.Agnitio autem maximam pietatis divinae dispensationem humano
hujusmodi esse videtur distantia,vel diversitas,qua3 generi exhibitam in angelictc el humanaj naturaa
inter quaelibet opposita et conlraria reperitur, ut collatione scntiri post--e dixisti, de his etiam ali-
interalbum et nigrum. Album eniin in albo, vel quid planius disputare coneris.
nigrum in nigro piclum facile agnosci nequit sed ; 0. Ubscura sunt valde quae quieris et eo ad pro-
utrumque per oppositum, vel diversum coiorem ferenduni dilficiliora quo in quaesstione ranora.Sed
agnoscitur. Ita et gratia divina consideranda est per quia, ut Apostolus dicit Invisibiliu Dei a creatura
:

ejus oppositum, quod est divinum judicium. Ilis mundi per ea quie facla sunt intellecta conspiciunlur
namque duobus oppositis, vel utrumque
collatis, (Rom. i), aggrediamur aliqua, qua3 vel Dei gratia,
inlelligitur.Sic etiam bonura mali,virtusque omnis de qualoquiraur,vel fides sancta suggerit,hinc pro-
vitii contrarii oppositione clarescit. Quomodo ergo palare. In quibus tamen, ne quis nos terneritatii
 G7 OTIILONI MONACIII S. EMMFJIAMMI 6g
possit argucre, si quid ineple vel inccrie [cod.Cruc. \ non quac sit inassa, 6ed qualis sit artircx, cx ea
inreclc] prolorimus.ornni honiini tiifjiora srjnticnti quid facturus.altcndenlcH rrcdite quia majoris po-
ad cnitjidunduin nos Hul)jicirnu3. Vidctur namquc lciitiai est ex rcbus infimis maxirna quarn ex rna-

relurendum quidquid pietalis

divin.T) gratiai rnerito gnis facere magna. Sic ct majoris est clementia;
excogitaripotestactumcrga genus humanum.Quid- rnagnam quam parvam iapso dirnittere culpam.
quid autcin scvcritatis ct districtionis Judirio Deus Ad h.'/!c ptiam perpondite quia necesse est in ali-
in rnundo statucrit.non ut in hoc dclcntctur quasi quo probari argurnento quid dc suis meritis sit
crudelis, sed ut ejus gratia el potentia appareal, homo et quid de gratiai divinaj dono.
statutum credo, quia judicii sine oppositione, ut CAPUT V.
supra dictum e;-:!, nulla gratia valet apparere. In peccato orifjinali facto hominis meritum; in di-
Ut crgo ct nos gratiam judiciumque Dci possi- misso divinx pietalis donum probalur.
mus aiii|uatenus attendere, conleramus utrumque Argumentum autem peccatum cou3\.al[f. leg.
tale

in angelica et humana conditione. Si jgitur ad an- monstrat] originale,quoniam in hoc uno eoden.que
golicam respicias, quid ea in creatura praiclarius? probatur utrurnque in /acto quidem horninis me-
:

et tamcn post trangressionem, ncc vtniam habcre rilum in dimisso autem p-jr baplismum,divinae pie-
;

meruit ncc quidquam boni, vel velle potuit, atte- tatis donum. Haec est igitur causa originalis culpae

stante sancto Augustino qui,io libro xiv De civilate merito reputanda pro antidoto contra omnes mor-
Dei, ita scribit Propter meritum, inquit, primoe
: bos supcrbife qua;, vel ex natur.T3 excellentia, sicut
malse voluntatis suje ita damnatum alque obduratus et angeJis contigit, vel ex natorum profectu bomi-
est angelus malus ut jam voluntatem bonam ulterius nibus oriri posset, quia supcrbiam latentem nil

haberet. Rursum si humanae conditionis jura magis comprimit quam culpa patens.
post transgressionem imposita attendas, quid ea Quod si superbia, vel infideiitate aliqua obcaeca-
vilius excogitare potes ? Veruintamen post culpam, tis minus patet ex supradicto argumento velut ob-
et veniam et eligendi boni arbitrium habere meruit. scuro,quia in una eademque re, et poena probatur,
Quae utriusque naturae conditio si summopere con- et gratia inesse,addam aliud argumentum planius.

feratur, altera ab altera declaratur.Nam in angelis Multi denique vestrum, dum servos, vel quoslibet
peccantibus,quam tremendum horrendumtjuejudi- sibi coinraissos a nequitiis suis nullc pielatis mode-
cium Dei sit valet agnosci. In hominis vero culpa, ramine cohibere possunt, dolentes eos perirepeni-
quamvis pojna gravis et metuenda sentiatur, ma- membri detruncatione
tus,aut CKcitate, aut alicujus
ximatamen gratiae argumenta, si judicio angelicae ab incceptis reprimunt. Curaque haec fecerint, a
naturae conferantur, inesse videntur. Multo enim cunctis sapientibus plus eorum salutisquarn perdi-
clementius est ab infimis,ubi spes omnis est veniae, C tionis causa iecisse creduntur attendentibus, quia
ad summa quemlibet provehi quam in summis juxta evangelica verba, melius est ad vilam ingredi
constitutum, ubi locus nuilus est pcEnitenlias, ad debilem vel claudum, quam duas manus vel duospedes
intima dejici. habenlem mitti in ignern geiernum [Matth. xviii). Si
Haec igitur utraque maximanobis pensandasunt ergo talia unius forsitanhominis utilitaticonsulens
humilitate et pro continua divinae pietatis confe- homo non me in homine
novit agere, quare etiam
renda admonitione, ac si ipsis rebus collatis Deus primo,sapientia me imbuto et ob hoc
omnimoda a
homines admonens loqueretur, dicens : Attendite ad inobedientiae praesumptionem cootra me elevatu,
quae peccando meruistis et quantum poslea gratiam totiushumani generis salutem portendere arbitra-
exhibui vobis ; pensare nequitis.an-
et si haec alias mini,dum ejus dignitatis portem quamdam in ipso
gelici reatus ultionem recordamini, quia quidquid mox initio elationis tantopere abscindendam de-
huic dissimiie pro peccatis vestris est factum, crevi? Ut enim hominis est delicta solummodo
gratiae solammodo mcae constat deputandum. Illis omnipotentis est futura,
praeterita punire, sic Dei

namque post lapsum, nec venia, nec boni eligendi ne eveniant mala, occasione omnigena, praecavere.
facultas ulla relicta est. Vobis auteui non solum Haec igitur, o mortales, de originali macula pen-
haic reliqui ; sed et, ut vos de terrenis ad cffilestia, j^ santes, sentite, ut scriptum est, de Domino in boni-
undciidem maligni angeli depulsi sunt, transfer- tale [Sap. i). Recordamini quoque quod Psalmista

rem, humanitatis vestrae carnem assumpsi. In qua dicat Quomodo miserctur pater fili07'um, misertus
:

etiam, ut ostenderem quanta mihi obedientia debe- est Dominus timentibus se, quoniam ipse cognovit

ret homo subdi, ego honiinibus omnimodo subje- /igmentum nostrum [Psal. cii); et iterum Fidelis :

ctus exempia praebui.Scio deniquequia cunctis ho- Dominus iu ommbus verbis suis {Psal. cxliv).
minibus esset incredibile quid homo deberet Deo, Et ut nemo suspicetur quia pro crudelitate aliqua
nisi ipse tali probarem exemplo. Proinde si quid diabolum permiserim in multis dominari, attendite
vos moveat quod ex lam fragili massa origo humana quod ad Job me dixisse scriptum est Non quasi :

procedat, considerate in primis hoc inodo csse pu- crudelis suscitabo eum [Job xli), subintellige diabo-
nitam protoplasti inobedientiam ; dum enim prae- lum. Inter hazc etiam libet memorare quiade judi-
ceptismeis noluit obedire, merilo aliquam carnis ciorum meorum austeritatemultisolent murmurare.
eontumeliam debuit jnevitabiliter sentire, Deinde Sed eadem austeritas quam necessaria sit mundg
69 DIALOG. DE THIBUS QUtESTIONIBUS.
et hoc rnaximo probare potestis quia, cum phiri-
mos, ut et ipsi perpessis, et alii auditis fljigeilis
convertuntur, attligam, nihilominus tamen in ne-
quitia sua perseverant. Quod si eadem judiciorum
meorum austeritas penilus cessaret, quanta, puta-
70
A ranrlamquft promissionem. Sicqne confercnsel pcr-
miscens utraque timere simul et sperare in Domi-
no doceris.
Dcindo considorans famem.quatn pra-dixilJoseph
in /Kgypto, prossuramciue liliorum Isracl ab /Egy-

tis,pra!Sumptio quanlusque exitiabilis conllictus ptiis illatam, nec non plagas /ligyptiorum et eorum

inter homines StBviret ? Hoc autem habeant argu- demcrsionem in mari Rubro factam, haec omnia
mentum qui dislrictioni me» derogare conantur. potentiae divin;e signa fore scito ; attestante Scri-

CAPUT V[. ptura,quae Deum narratad Pharaonem dixissequia

Divina pittas el scveritas sunl duo retia quibus Dcus ad hoc ijisum excitavi le, ul ostendam in te vittulem

saivandos ad se trahere consueviL. meam, et annuntiatur nomen meum in universa terra

Hujusmodi igitur dicta, utcunque prolata, ideo [Exod. IX ; I\om. cnim de quibusdano hffic
ix). Licot
personiEdivincerationiassimilandastatui.quiasuper Dei verba taceantur, credondu sunt tainon. Quibus
his plurima imperitorum turba, indignatione nunc potentia; et judicii signis si mox contVras tritici
tacita, nunc eliam prolata eum incusare studet. copiam, quaefactaest antefamempr;ediclam, Israe-
Sunt praeterea alia innumerabilia tam districtionis „ litici populi ereptionem,Ninivilarumque conversio
etpotentia? quam gratifeejus indicia, quorum quaj iiem, necessariam iterum facis collationeni.quaj le
dam in sacrs Scriptura? libris, qusdam in quoti- docet timere pariter et sperare in Domino.
dianis inveniuntur experimentis. Ex quorum oin- Iterum si attendas Esau et Saulis regis abjectio-
nium collatione aliquatenus inspici valet quia, quasi nem, Core, Dathan et Abiron, Holofernis et Aman
quibusdam retibus, eos quos Ueus salvandos esse hostis Judfflorum mirabilom oxstinctionem, et gon-
praevidet, ad se trahere solet. Unde et in Evangelio tium illaruin, quas tilii Israel deleverunt, interne-
voce Domini nostri dicitur Nemo potest venire ad
: cionem, et haic omnia divinae tantum dislrictionis
me, nisi Pater meus traxerit eum [Joan. vi). Si ergo judicia esse credens, mox adhibes Job et Eliae san-
qusris quomodoad salutem traharis, intuerc, juxta ctitatem, David rcgis electionem, Moysis, et Aaron
Apostolum, pietatem simul et severitatem Dei etJosue dignitatem, (iliorum Israel in terram pro-
easque procui dubio retia salutis lu.-e esse scito, missionis introductionem, Aod, Gedeon et Samson,
Nam si soluramodo severitatem Dei attenderis. nil Judith quoque viutoriam, Ksther reginae contra hos-
ab eo praemii pro labore tuo sperans accepturum, tes Judaiorum defensionem, magnam nihilominus
pavidus, velut a facie ignis cera, liquescis. Si vero judicii graliaeque divinoE! facis collationem, qua ad
de sola pietateejus ita prsesumpseris, ut pro nullis timoris amorisque divini accenderis delcctationem,
sceleribus perpetratis districtc judicandum te ve- C dicens cum Psalmista: /n via testimoniorum tuorum,
rearis, eodem modo reraissus deficis. Domine, delectalus sum, sicut in omnibus diviliis
Haec igitur utraque conferanda simul et ample- {Psal. cxviii). Oransque simul cura eo Conftge li- :

ctenda esse Psalmistaconsiderans psallebat, dicens moretuocatnes meas,ajudiciis enim tuis limui{Jbid.).
Misericordiam et judicium cantabo tibi, Dumine CAPUT VIII.
{Psal. c). Hinc iterum dicit : Virga tua et baculus /u Veieri Testanienlo Dei judicium, in Novo gratia,
luus ipsa me consolata sunl {Psal. xxii). Sed quia ejusdem pietas speciali qxiodam modo inteLligilw-.
eum virga flagellari, baculo autera inniti et susten- Hkc quidemsupradictain Veteri Testamento con-
tarisolemus, congrue pervirgam Domiai, ejus se- tinentiir. In Novo autcin
Juda^ aposlalaj Simo-si

veritatem per baculum vero divinam pietatem de-

;
nisque Magi interilum quoque cailerorumque
; .\rii

signavit.eaque conjungcns,neutrum sine altenjsibi haerelicorum perfidiam, Judaicoe plebis, ncc non
sufficere consideravit, ac si aperte diceret : Seve- genlium illarum, quaj adliuc paganismi ritu deti-
ritas et pietas tua, simul collata;, salutis meae exi- nentur, infidelitatem conferas ad latronis et centu-
stunt causa. rionis evangelici fidem et sanctorum infantium pro
CAPUT VH. Christi nece occisonim dignitatem et ad gentiura
A/Jeruntur ex Veteri Testamenio divinse pietatis, et J)
pluriraarum religionem magnain, profecto ex eis
severitalis exempla. concipies timoris et amoris divini compunctioncm.
Sed hujusmodi collationem hoc modo in libris Sed ut brevissimam efficacissimamque omnium,
sparsim scrutare.Memorareinprimisprimi parentis qua; in sacra Scriptura conlinenlur, collationem
maledictionem et diluvii generalis horrendam inun- facias,Testamentum Vetusconfer adNovuni, in Ve-
dationem, nec non urbium SodpmsB et Gomorrhae teri quidem judicium,in Novo autcm gratiam intel-

tremendam subversionem, illaque omnia
signa fore crede. Quaj quia
vel districtionis divinc-e
per se nihil operantur, nisi pavorem vel desperatio-
nem,attende mox divinae pietatis indicia,id est ejus-
judicii, ligens. Quamvis enim in utroque utraque invenian-
tur, nullatenus tamen coaiquari possunt, quia in
Veteri habes Latorem legis de gravitate judiciorum
raaxime dictantem, eo videlicet modo Si, quis, :

dem protoplasti redemptionera, licet serara, Enoch inquit, illud vel illud focerit, morte moriatur. In
translationem.Noe filioruraqueejusconversationem, Novo autem inetfabilem Domini nostri Jesu Christi
pec non Abrahae, Isaac et Jacob raemorandara vene- gratiam, dicentis : Venile ad me omnes qui laboratif
 71 0'J'IIL()NI MONACin S. EMMKIIAMMI 72

et onerull cslis, rl cijo rcficiam vos (Maltk. xi). Oo A 'Ji^'" '^^ iiiiiltipliccin in vcnationibus solerlia, cat-
quaniminim ooilalionein JoannisEvangoliodicitur: tarum circa mures capiendos periliara, vari ani-
Lex pcr Moyscn data est, (jratia et verilas per Jcsum malium bestiarum utilitates, dulcerr. melUs li-
et

Chrishtm fucla est (Jouri. i). Curii igilur audis gra- riuorom, incomparabilem vini saporem, aliaque
tiam ct Ifigom, scilo (luia lex gralio; cst opposita potionum conrcctarurn gcnera, mirarn aromalurn
i<leoquc pro judicio posita. variorum fragrantiam, auri et argenti gernrnarurn-
liinc ct Apostoius dicft : Peccatum in vohis non que decorem, c;ftteraque rnetalli supplementa ne-
dominahitur : nonenim estis sub lege, sed suh (jratia ccssaria, structurai lapideaj munirnenta aliaque
[liom. vi). Hinc et Ezcchiel prophetaex Uornini per- pcrplura terrenae felicitatis commoda. Sicque ex
sona dicit : Dabe eis prxcepla non bona ; cl junicia utrisque, coUatione facta, intelligere potes quid se-
mca, non in quibusvivent (Ezech. xx),legis videlicet veritas, quidque sit pietas divina.

prfocepta volcns intelligi, quae quamvis sancta et Agenda est etiam unicuique collatio inter se et
mandatura sanctum et bonum, in comparatione quoslibetalios,attendendo videlicetjugiterquantum
tamen gratias non bona, attestante Apostolo, qui spiritualis seu corporalis gratiae minus, vel majus
legis et gratiae gloriam conferens dicit : Nam nec illis, a Domino acceperit. Nullus enim semetipsura
Qlorificatum est quod claruit proptcr excellentem glo- satis metiri praevalet, nisi alterum consideret, et
B
riam [11 Cor. iii). Omnis enim gloria, et bonilas et in ejus qualitate discat quid vel sibi desit, vel quae
virtusin comparatione majoris minus claret. Unde dona jam sufficienter habeat. Unde necesse est ut,
etiam in cornparatione Dei nemo bonus, sicut scri- cum videmur nobis tam mente quara corpore pau-
ptum est : Nemo bonus, nisi sotus Dcus {Luc. xviii). peres et infirmi, servitio nimio depressi, vel qua-
Multa quoque his similia inveniri possunt de colla- cunque miseria implicati, mox revocemus ad me-
tione Yeteris NoviqueTestamenli.Quae si diligenter moriam plurimos in utroque horaine pauperiores,
ad se invicem conferantur, quam inaestimabilis sit infirmiores, servitute et raiseria majori gravatcs.
gratia Dei circa homines consideratur. Curaque ita miserias alienas, coUatas nostris,
GAPUT IX. majores senserimus, facile quia nobiscum sit gra-
eliam vita ostcnditurmira divinxseve- tia Dei major quam cum illis scire poteriraus.
E.X quotidiana
rilatis pietalisque conjunclio, qua hominis salus Similiter cum superbia nostrahoc suggesserit ut
consistit. credaraus nos sanctos, sapientes, perfectos, recor-
His igitur de Scriptura praelibatis, libet etiam ali- deraur, mox multorum Patrum tam praesentiura
quantisper declarare quomodo in quotidianis quam absentium in quorura comparatione inve-
vitas ;

hujus experiraentis justitiae pietatisque divinae col' niemur stolidissimi. Sicque fit ut ab bujusraodi
lationera valeas facere, ut per haec dicas quia Mise- C collatione humiliemur, et de judicii pietatisque di-
ricordia Domini plena est terra [Psal. xxxii), quan- vinae consilio minus causeraur. Nam quod non ba-
doquidem tam districtione quam pietatesalus con- bemus, justo judicio Dei quod vero haberaus, ;
pie-
sistit humana. tati solummodo divinae referendum est.

Attende ergo aeris intemperiem,famera, pestilen- GAPUT X.

tiara, raortalitatemtamanimaliuraquarahorainum, In xterms damnatorum suppliciis et bealorum gau-
incursionemhostiura, venenosas mortiferasque her- diis eadem Dei severitas et pietas retucet.

barura vires, rapacitatem luporura caeterarumque Potest adhuc agi magna collatio, quae videtur
bestiarum, morsus serpentum, draconum, scorpio- etiam omnium conclusio, si inferni scilicet aeterna
nura, muscarura, aranearum, edacitatem vermiura supplicia, et regni ccelestis beatitudo sempiterna
minutorum,nobis jugiter adheerentiura,seu exnobis conferantur. Quae utraque sine fine idcirco pariter
nascentium,incertam et difficilem piscium captu- permansura esse credo, ut, sicut praesentis vitae
ram, locorum prsecipitia, multarum demersionem dona, collatione prfesentium judiciorum pcnsantur,
navium,ignisexustionem,aquaruminundantiumir- sic etiara futurae perennisque vitae gaudia, damna-
rupiionem,infinita paupertatis,et infirmitatis et fra- tionis aeternae judicio coUataj quae et quanta sint,
gilitatishumanaedamna,necnonprincipum pravita- rj attendantur. Quibus verbis beatus Gregorius in
tem; ha2C,inquara,omniaattende,etin his judicii di libro Dialogorum quarto concordat, dicens Iniqui :

viniseveritatemobpcccatorumnostrorummeritade- omnes aeterno supplicio sua iniquitate puniuntur;

monstranda et compescenda intonantera,cognosce, sed tamen ad aliquid ardebunt, scilicet, ut justi
sicut scriplum est : Pugnabit orbis terrarum contra in- oranes et in Deo videant gaudia, quae percipiunt,
sensatos (Sap. v). Et rursura : fievelatur ira Deisuper et in illis respiciant supplicia, quae evaserunt.
omnem impietalem et injustiliam hominum (liom. i). Neutrum enira, id est, nec malura nec bonum
Quorum terrore quia ad timorem Dei,qui est ini- sine altero declaratur, et utrumque miro modo
tiumsalutisnostrae,soIummodo inslruimur, necesse alteri famulatur. In illo namque malo bonura ser-
est ut etiara ea attendas quibus ad amorem Dei tra- viebat, qui, juxta evangelica verba, abiit in regio-
hiraur, id est,aeris lemperiem,frugura copiara,cor- nem longinquam, et ibi luxuriose vivens dissipavit
porum sanitatem, pacis gaudium, plurima salula- substaniiam suam. Guraque consummasset omnia,
jrjumherbarum medjcamenta,canura vigilen) custo- et egestate laboraret raultimoda, in se reversug
73 DIALOG. DE TRIBUS OUTlilSTlONIBUS. 74

dixit Quanli mercenarii in domo palris mci abun-

: X slruxisti, spe magna acccndor et illud a tc oxqui-
dant panibus cijo aittem liic famc parco ? Surgam, rerc : qualilor uno hominc peccantc gcnus omne
et ibo adpatrem meum {Luc. xv). Qui nimirum, nc humanum damnationis sententiam meruerit, sicut
consumeretur malis,respectus est spe paterna) pie- sa^pissimc sacra Scriptura prodit, ut est illud Apo-
tatis. Ecoalra vcro malum bono in beato Paulo stoli Sicut pcr unius delictum omncs homincs in
:

apostolo, qui dicit : .Y^* itHujiiitudo revelationum comlemnationcm, etc. {liom, v), Non enim ambigo
e.vtollat me datux esl mihi slimulus carnis mex, an- de justo Dei judicio in nobis facto,sed valde miror
gelus Satanx, ut me colaphix,ct {II Cor. xii). Qui quomodo per unum peccantemomnes meruerimus
nihilominus ne extolleretur in bonis,depressu3 est damnalionem. Unde precor ut, sicut superius
stimulo pravilatis. Ulrumque ergo famuiamen obscura reserasti pe argumenta plura, ita ctiam
quoddam dico, et hoc, quod egens rolcctus est, ne quiistionis hujus mystcrium,si non alias valcat de-
desperaret ,• et illud, quo abundans depressus est, nudari, argumento aliquo studeas reserare.
ne se extolleret. 0. Quod qucTcris, tam magnum et obscurura ar-
Cumquehajcethissimiiiu in tuocontuleris animo, duumque cst ut vcrear in eo quidquam vel medi-
perpcndens videlicet quam potens et dislrictus sit tando immorari. Scriptum cst enim : Altiora te ne
Deus in exercendisjudiciis^quai ideo mala videntur scrutalus (ueris ; sed quse prxcepit tibi Deus, illa
B
stolidis.quia aspeaa sentiuntur et amara,nihil enim cogita semper , et in pluribus operibus ejus ne fueris
est malum.scd abusive pro poena dicitur,co utique curiosjts {Eccli. iii).

genere loquendi quo flagella solent mala vocari ;

//. Fatcor ita esse ut dicis. Sed quia e contra-
quamque benignus et promptus in exhibenbagratia rio scriptum est Omnia possibilia mnt credenti
:

nulla prajteritorum criminum, quaj confessione et (Marc. ix) ; et rursum Virtus Dei est in salutem
:

panilentia diluuntur, indignatione retractus,nulla omni credenli{l\om. i), egoque credo te posse per
personarum acceptione impeditus, confileberis inspirationem divinam animariad hujusmodi quae-
procul dubio.juxta Psalmistam,quia Domini est sa- stioncm solvandam precor ut ea qua; exquiro, :

lus {Psal.iu} ; et juxta Apostolum,quia non volentis quantum possis, intimare coneris.
neque currentis, sed miscrentis cst Dei ; cujusque 0. Quacunquc fide quasras, magna sunt mihique
vult miseretur ; et quem vult, indurat {Hom. ix). absolvere qua; rogas. Sed verbi, illiusme-
difficilia

Ubi notandum est quia hoc est Dei misereri, mor, quod dicitur a Domino cuidam credenti -.Ma-
quemlibct castigatione, vel inspiratione aliqua a (jna est fides tua ; fiat tibi ; sicut vis {Matth. xv), ac-
malis operibus convertere; hoc autcm ejus judicarc cepta hinc fiducia aggredior exquisita, magis fidei
quemlibet innequitiissuisderelinquere.Omnisenim tua; quara scientiae meoe viribus roboratus. Et hoc

homo,tam doctus quam indoctus,tandiu id infimis, C imprimis dicoquia prius opus est tibi multis verbo-
quasi quidam aegrotus jacet,donec eum gratia su- rum instrumentis.ut per hasc ad tantae quaestionis
perne exinde aliqua occasione elevCt.Sed qus ratio sublimitatem agnoscendam gradatim ascendens,
vellingua de pietate et severitate divina explicare tantoaptiordemum, quanto magis instructus in-
potest condigna ? prorsus nulla. Unde et ea quK troducaris.
sunt dicta, habeo pro debitae rationis scintilla. CAPUT XII.
H. Cum audio talia, et expavesco, et gaudeo.
Deus severitute improbos et superbos compescit ; le-
Expavesco quidem, quia de imme;isa Dei potentia nilatc humiles in spem erigit. Ostenditur id plu-
vilia et superflua unquam cogitavi gaudeo autem ; ribus exemplis.
quia tanta pietatis divina; beneficia nosjugitercir-
Judex igitur etrector providus quodcunque agit.
cumdare agnosco.Si enim omnia qua; tu protulisti
doctrina erit. Nam ne aliquibus praesumptionis,vel
de Dei gratia, rationi nebitaj comparata,sunt quasi
superbinc occasionem lenitas ipsius pariat, severus
scintilla, quid putas perfecta crit scientid ?
et districtus intcrdum in judicio suo exstat, non
0. Cujus rei notitiam nt apertissime etcitissime
utique delectatus in districtione tali, sed saluti
comprehendas, recordare quid Apostolus dicat:0
,,•, I.- •,.

et invesligabiles
,
,-^
•,•,•

vix
. n
altitudo divttiarum sapientjx et sdcntice Dei
,
^
incomprehensibiliaet innumeraoiha suntjudiciaejus,
illius ! {Rom.
,

....

xi.)
., ,
! Quam T\
prospiciens
^ nequit
,\
.^

n
communi,
,

,
•
t^
provideri.llursum, ne aliquiseveritatis eius
n.mie atem plus justo ormident seseque sub ejus
.
qua3 sine distnclione
•
aliqua
>.a.i]uci
.

potcntia salvari posse desperent, misericordia ino-

CaPUT XI. pinata refovet et consolalur, non tanlum illorum
Quomodo nnius hominis culpa tolum genus humanum specialem quantum consolationem attendcns gene-
perierit. Difficultas qwdistionis.
ralcm.
Heinr. yolo tein his ampliuB immorari,quia satis Gum ergo hacc multi mortales noverint et ege-
declaratum est nihil posse Deo dignum dici.Restant rint, quid,puta3,Arbiter omnipotens in unoquoque
autem alia, quje ex occasione praecedentium ad gerit ?Denique non solum verbis,3ed etiam operi-
quajstionem meum cominovent animum.Nam cum bus omi.es in.struit nunc quidcm delcrrens, nanc
recolo quarn plura utilia dc originalis culpaj causa aulcm demulcens sic, verbi gratia, in Nabucho- :

protulisti, ei quam variis collationibus, nec non donosor rcgis suiquc ducis Holofcrnis clulicompres-
argumentis ad gratia; divinai agnitionem me in- sione, omnes elatoa principes edocet comprimen-

Pathol. CXLVI.
 :

7?) OTIILONI MONACHI S. EMMERAMMI 70

dos, ct nihilominus in David regis immilis exalta-

^ rr.aximc eum et in Pentateucho legentibua plana
tioiK!, oinncB humilcs nniitiiit suhlcvandos ;nt, in Hint, i)iotatis Bolurnodo fjns aliqua hic documenta
inurmurantiuinac impaticnliuni liliorum [Hraclcon- poncns.llfflc igitur quanta in illo (uerit ibi dignosci
tritione, omncs impaticntes indicat contercndos ;
potcrit,cum sibi in monte constitulo Dominusfiiio-
et iterum in sancti Jobet Joseph patientium corona, rum Israel delicta nuntiaret dicens : Descende :

oinncs paticnles denuntiat, coronandos ut, in So- ;

pecravU popuhis luiis,oAc. {Exod. xxxn), illic quippe
domitarum ct Gomorrhajorum lascivientiurn sub- primo objiciens,qua8i quidam
se districtioni divinae
versione, omnes in eodcm crimine perdurantcs, li- defensor respondit, diccnB Cur, Domine, irascilur :

cet in hoc sfficulo minime, in futuro tamcn osten- Jnror tuus contra populum tuum quem eduxisti de
dit puniendos. /Egyplo in forlitudine magna et in manu robusta ?

Similitcr in Ileli sacerdotis nogligentis casu, qui Nc, quxso dicant Aigyptii : Callide cduxit eos, etc.

filios pcccantcs non quanta debuit invectionc cor- [Ibid. Deinde paulo post eadem fecit. Tertio quo-
)

ripuit, omnes simul pastores ncgligentes urgi.it. Et que, cum

iidem filii Israel murmurassent contra-

econtra omnes zelo divino ferventes in laudato Phi- ipsum et Aaron dicentes Ultnam mortui essemus in :

JErjypto et non in hac vasta soliludine, etc. {Num.

nees zclo,quem,ut in libro Numeri Iegitur,in c;jede

explevit fornicantium, collaudat. Eodcm modo in xiv).Ubi videlicetapparuit gloria Domini videntibu8
r>

Salomonis regis sapientissimi apostasia admonet cunctis filiis Israel, et dixit Dominus ad eumdem

ne quis prudentiae suu3 confidens imitatur, sed Moysen Usquequo detrahet mihi populus iste?(Ibid.)
:

semper suspectus sit, ne in errorem aliquem ca- Mira ac placabili oratione iram Domini mitigavit
dere permittatur.
Quae omnia, licet exterius et juxta litteram, Moysi

In Absaloncnihilominus et duorumjudicum con- deputentur clementife,intimatamen fidead pietatis

traSusannam falsumtestimonium proferentiumda-
mnatione,omnes filiosetjudices terribilitcrinstruit.
Filiosquidem,nequam malitiam,vel injuriam in pa-
rentes perpetrare prajsumant ;judicesvero,ne quod
falsitatis crimen excogitare in subditos impune sibi
licere credant. Sed et in eadem Suzanna divinum
auxilium invocante citiusque obtinente,et generali-
ter omnibusinvoeantibus eum in veritate sese adfu-
divinse dipensationem referenda sunt, ut in his
pastoresdiscantquantum subditismisereridebeant.
Adhucetiam res alias satis memoranda in Moyse
videturpensenda.Nam quamviseum Dominusmira-
culis et signispree mortalibuscunctis magnificaret,
ipsique inter ceetera familiaritatis verba dixisset
Invenisti gratiamcoram me, et te ipsum novi ex no-
mine omne bonum ostendam iibi (Exod, xxxiii) ;
et

raultaqee hujusmodi, tamen absque peccato non

turum promittit, et spnoialiter conjugibus cunctis
ast inventus coram eo, ut Scriptura tcstatur de illo
fidem castitatemque debitam conjugii servantibus
magnam spem baata^ remunerationis ingerit. ^ et Aaron. Quia, inquit , non credidistis mihi,ut san-
ctificaretis me coram filiis Israel, non introducetis
In utroquc etiam Tobia, patre scilicet et fllio,
hos populos in terram quam dabo (Num. xx), ut
eis
magna documenta Scccularibus cunctis in conjugio
impleretur quod scriptum est : Quia non justifica-
positis exhibet. In patre quidem docens ut, sicut
bitur in conspectu ejus omnis vivens {Psal. cxlii) ; et
ipse fllium suum summcipere prasccptis divinis
iterum : Non est homo justus super terram,qui faciat
instruxit, ita omnes patres flliossuos instruere stu-
bonum et non peccet [Eccle.wi): Deoque soli anamar-
deant ; in filio autem promittens quia, sicut ipse
teton, id est, mpeccanim aptaretur, ut de eo legi-
patris sui monita sancta implere satagens,angelico
tur : Qui peccatum non fecit nec inventus est dolus
comitatu, non solum ad destinatam profectionem
in ore ejus (/ autemin his moveatur,
Pcfr.ii^.Nerao
duci, sed etiam ad ipsius conjugii jura peragcnda
cum scriptum sit •.Quia cceli nonsuntmundi incon-
edoceri, postremo quoque cum plurimis diviliis
spectu ejus {Job xv) sed attendat aliquam merito
;

nuptialibus ditatus, ad patrem meruit sospes re-

esse difTerentiam inter Deum et horainem.
ducijita omnes filii justis parentum suorum admo-
nitionibus obcdientes, et praesenti vitte subsidia,et CAPUT XIII.
gaudia angelico ductumereantur adipisci.In
ffiterna Eadem doctrina Novi Testamenti exemplis confirma-'
quo simul et illud intimatur ne quis iegitimis nu- D tur. Qvomodo daemonum tentationibus resisten^
dum, etc.
ptiis detrahat,qua3 sic angelico consilio peragicon-
siderat. Neque enim propter superfluos et illicitos Hujusmodiitaqueexemplis de Veteri Testamento
hominum appetitus instutio divina reprohendenda prolatis, jam vero de Novo proferaraus aliqua, ubi
est, imprimis eos qui etiam primitiae sanctorum vocan-
In Moysc quoque pluriraa exhibetdocumenta,hu- tur,videlicet sanctos infantesab Herode trucidatos,
mililatis scilicet et sapientia3,justi zeli et providen- ponere volumus in quibus nimirum hoc videtur
;

tia3, pietalisque immensa;. Humilis namque nimis Christus nos docere, ut credamus quoniam, sicut
exstitit,quando-Jethro csnsilium dante super rebus iidem infantes,nec scientia nec meritis ullis sufTulti,
quibusdam,ipsc quamvis cum Dco jugiter loquere- sed sola Dei gratia digni effecti sunt pro ejus no-
tur, mox conscnsit.Quoties vero sapienliaj ccetera- mine pati, ita omnes, in ipso regenerandi sunt.
rumquevirtuLum prjenominatarumindiciain cocla- vel credituri,licet aetatis parvitate aut morum sim-
ruerint,qui breviter memorari nequeunt,pra:lereo, plicitate nil videantur mereri, tamen si parvuli,id
77 DIALOG. DE TIHBUS QU^STIONIBUS. 78
est humiles esse student, quod est pueritice verae A instruit, ut nil nisijustum videatur quidquid ab eis

indicium, divina gratia efficiantur digni, vel in iniqua inlcnlione profertur, non attcnilcnlibus ideo
pace, vel martyrii palnia ccelesti rcgno associari. se hac falsitato deludi,quia nequam illum ocuium,

Quia ergo in his infantibus omnes in ae credentes de quo Dominus in Evangelio dicit : Si oculus tuus

piissimus Arbiter ita, ut dictum est, consolari cre- nequani fuerit, totum [corpns tuum tenebrosum erit
ditur, referamus aliquod in quo nihilominus om- (Mattti. vi), retinent,

nes perfidos arguere videatur. Nequam profecto est oculus illa prava intentio,
Sed quid apertius ad hoc reperire valeamus quam qua quilibet aliena appotens omni modo laborat
quod de Herode super Christo fraudulenter inqui- tam scriptis quam vulgaribus judiciis, qualiter
rente et Judseis respondentibus legimus? illi nam- pauperes etsimplices supplantans, antiqua sancto-
que, quia dolose Christum investigare studuerunt, rum Patrum decreta dissipans desiderata obtineat,
non solum eum minime invencrunt, sed etiam ad non attendens quod Dominus per prophetam com-
tantam, perfidiee su» causa, nequitiam perducti minatur, dicens : Vie qui condunt leges iniquas

3unt utet ipse Herodes, pro Christo plectendo, in- (Isai. x). Et iterum : Vx qui dicunt bonum malum,
fantium praedictorum innumerabilia agmina neca- et malum bonum, ponentes tenebras in lucem et lu-

ret, et Judffii in Christi quandoque necem conspi- cem in tenebras (Isai. v). Lucem in tenebras ponit
B
rarent. Quo sane actu omnes,qui Christum duplici qui sacrae Scripturae verba perversc intelligens in
corde sequuntur, increpari videntur. erroris sui supplementum sumit, sicut haeretici
Qualiter etiam tentationibus diabolicis resisterc multi fecisse leguntur.
debeamus, Christus nos edocet,qui tentatori.quam- autem ideo aliquid solito prolixius edidi,
Haec
vis sibi omnia nuda et aperta esscnt (Hebr. iv), ta- quia, pro dolor agnosco nunc pene omnes rectores,
!

men nullis, nisi sacrae Scripturse verbis, respondere tam clericos quam laicos, nil magis studere quam
voluit dicens : Scriplum est : Non in solo pane vivet aliena rapere. Verumtamen clericos ab hujusmodi
homo, sed in omui verbo quod procedit de ore Dei morbo nuUa cura plus quam Scripturae sacroe lec-
(Matth. iv). Et iterum Scriptum est Non tentabis
: : tio san.Tret, si eam studio tantum agnoscenda^ ve-

Dominum Deum tttum. Et rursum Scriptum est : : ritatis suaeque emendationis causa summa humi-

Dorninum Deum tnujn adorabis et illi soli servies litate frequentarent, Deum jugiter pro intellectu

(Ibid.). Quibus verbisomnes fideles instruuntur, ut puro exorantes. Nam qui alia intentione legere so-
in tentatione positi sacram semper paginam inspi- lent nullam aedificationem exinde percipere meren-
ciant, sacrae Scripturae verba scmper attendant. tur, sed fit in eis quod scriptum csi: Oculos habent,
DemonstravitetiamnobisDominus in sua tentatione et non videbunt ; aures habent, el non audient (Psal.

quanta calliditate diaboius sacram Scripturam ad C cxiii)

pravitatis suaj intentioneni fleclere conetur. Cum Eadem vero caecitas, quae clericis ex libralis
cnim supra pinnaculum tempH statuto suggere-
illi [sic utergue cod. ; forte leg. liberalis] scientiae eve-
ret, dicens Mitte tedeorsum (Ibid.), moxPsalmista;
: nit abusione, laicis nascitur ex saecularis sapien-
dicta.quasi adidquod suggerebat olim praenuntiata tiae praesumptione. Cum enim tantam peritiam di-
fuissenl, subjunxit : Scriptum est, inquiens, (juia cendi quaelibct et defendendi haboant, ut in eis
manibus tollant te,
angelis suis mandavit de le ut in ipsum Tullium disputantera putares, tantaeque sa-
ne unquam offendas ad lapidem pedem tuum (Ibid.). pienticetalentum ex Deo acciperent causa defen-
Hujusmodi igiturdiabolicaversutianequaquam cre- dendi simplices et pauperes, illi econtra, o nefas !

denda est frustra prolata, sed exinde edocemur avaritiae facibus inflammati, et ob hoc prorsus ob-
quanta cura nobis sit contra eamdem versutiam vi- cfficati, quorumquo bona possunt devorant, ven-
gilandum. Agit enim in nobis quotidie, quae semel trem pro Deo, temporalia lucra pro aeterna felici-

ia Domino praesumpsit agere, tentans videlicet nos tate amantes.

fraudulenta sacr* Scripturae illatione in errorem
aliquem inducere. CAPUT XV.
T\ Divinx pietatis est virtutum et vitiorum exemplis
CAPUT XIV. recta docere.

Contra pravam divinas Scriplurx interpretationem, et

avaritiam rapacitatemque clerirorum. Item ne de promissionibus suis unquam despe-
remus, exemplis quibusdam docuit nos Dominus.
Nec mirum, si Satanas sacram Scripturam simu- Promisit denique discipulis suis simulque cunctis
lata qualibet justa ratione ad suam nequitiam ver- in se credentibus, dicens : Ubi sunt duo, vel tres

tere valeat,qui se in angelum lucis transfigurat.Scd congregati in nomine meo, ibi sum in inedio eorum
quanto majori calliditate suam nequitiam conte- (Matth. xvin). Quod quia semper impleat spirita-
gere novit, tanto plus praccavenda est a cunctis liter aliquando demonstrare corporaliter
voluit
fidelibus, maxime a saeculi judicibus et rectoribus. Nam cum discipulis suis ad castellum quoddam
Illosdeniquesiavaritiasolummodocorruperitjtantis euntibus et de se colloquentibus, ipse Christus, re-
vel sacrae fc*criplurae testimoniis, vel saeculari lacun- pcnte apparens, ibat cum illis sicquc eorum con- ;

dia ad ea quae injuste obtiqere gestiunt, obtinenda viator effectus, licet ab eis dubitantibus imprimia
79 OTIILONI MONACHI S. EMMERAMMI 80

non csset ugnitus, ornnibus, qum flo ipso orunt, A CAPUT XVI.
Scripluris inslruxit. Dstenditur cxemplo Chrisli per fuciliora et pluniora
ail dif ficiliorum et otiscurioium cognilionem ,pro-
Docuit ctium quodam cxemplo non dc-
pr.tjlatos
Qrediendum esse.
inJudicio.Num cum quumdam
bere prajcipitcs csse
muliereni in udultorio dcprfihonsam Judaji ante Quamvis sint sancta et
Ileinr. necessaria vita;,
illum deduccrent, ct pro hujusmodi crimincjudi- qucc jarn protulisti, documcnta, ardore lamen so-
cium ipsius exquirerent, non statim pro exqui&ito lutionis, quam cxquiro, videntur taediosa. Unde et
respondit judicio, sed inclinans se aliquandiu in iioc mihi qua;so rcserari cur in his velis tam diu
terra, scribcbat digito {Joan. viii), admoncns vide-
immorari, quasi illa, quai petii, qujestionis propo-
licet omncs lidcles hoc faclo ut, cum quaclibct
sitae dicla prorsus omittens?
vitia proximorum conspiciunt, vel audiunt, non
0. Ipsius Domini nostri Jesu Christi verbis re-
ante reprehendcndo judiccnt [uterque cod.
hajc spondeo : Quod facio, tu nescis modo, scies autem
judicare] quam ad conscientiam suam humiliter postea {Joan. xin).
reversi discretionis digito eam diligonter sculpant
//. Sanctissima quidem verba audio sed quo
;

et in ea quid Conditori placcat, quidve displiceat tendant, ignoro.

sedula examinatione,'discutiant. Per inclinationem Dicam. Ubicunque igitur obscura,
B 0. vel ignota,
denique Jesu humilitas, per digitum discretionis vel difficiliasimplicioribus etidiotissunt tradenda,
terram vero cor humanum, quod vel
subtilitas, per prius aliqua plana et cognita constant edocenda,
bonarum, vel malaruro actionum solct redderc fru- ut, in his assuefacti, ad incognita et obscura faci-
ctus, exprimitur. lius capesscnda quandoque instituantur. Hunc
Similiter^quoque^vere poenilentibus et instanter namque morem Dominus tam in operibus quam
orantibus Christus exempladedit ;
pocnitentes qui- verbis suis observans et ea, quae nuperrime protu-
dem Maria Magdalena, instanter autem
in beata li, et alia infinita edidit dicta.

orantes in muliere Chananeea instrucns. Hocc igi- Et ut ita esse perspicacius intueri valeas, verbi
tur utraque exempla cunctis novitcr conversis propositi sententiam in medium proferamus. Petro
maxime attendenda sunt, quia nequitia diabolica, itaque interrogante et dicente Ghristo : Tu mihi
quamvis in omnes fidelesimpugnando desaeviat, Quod ego
lavas pedes ? respondit ipse et dixit :

amplius tamen eos, quos per veram peccatorum autem postea {Joan.
facio, tu nescis niodo, scies

suorum po^nitentiam et orationis instantiam ad xiii). Cumque nil plus de hujus solutione verbi

Dominum confugere perspicit, impugnat. Unde et addcret, sed lavansdiscipulorumpedes opere verba
plures conversi tantae impugnationis moiestia gra- p incognita exposuisset, tunc demum quid verba,
vati, desperantesque hanc in Domino posse supe- quid opera talia significarent intimavit, dicens :

rari, ad vitiorum consuetudinem, quasi canis re- Scitis quid fecerim vobis ? Vos vocalis me, Magister

versus ad vomitum suum {II Petr. ii), redierunt. et Domine, et bene dicitis, sum etenim. Si ergo ego
pedes Dominus et Magister, et vos de-
Simone etiam Mago, qui pro co quod spi-
In
lavi vestros

con>parare nisus est betis alter alterius lavare pedes. Exemptum enim
ritalia dona cum pecunia

{Act. viii), nam lcgitur id non perfecisse sed tan-

dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et
vos faciatis {Ibid.). Quibus nimirum verbis aperte
tummodo niti, non solum veniam nullam pro hu-
obtinuit, sed etiam malitia maxima demonstratur quia si ignota praecepta absque ex-
jusmodi culpa
emplis factorum, vel verborum proferret, fragilitas
obceecatus seternaque maledictione percussus inter-
iit. In hoc, inquam, Simone Deus omnes eccle- humana nequaquam caperet.

regimi- Sicutigiturhicdocumentasuapraemissisfactorum
siastici ordinis viros instruit ne, spiritalis
argumentisDominusnosterJesusChristusexpressit,
nis monarchiam pretio terreno comparare prassu-
ita etiam alibi saspissime verbis argumentosis osten-
mentes, similia patiantur. Semel enim, ut scriptum
dit. Sicut, cum Judaeorum novissima prioribus pe-
est, loquitur Deus ct secundo non repetit idipsum
{Job. xxxiii). Ideoque, qua: semel per beatum Pe-
jora demonstraturus esset, prius de immundo spi-
D rituab homine exeunte et iterum cum aliis spiri-
trum apostolum in Simone damnavit, in cunctis
tibusnequioribus revertente.quoddam similitudinis
simul perpetuo damnat, dicens ad omnem homi-
nem Simonis ejusdem sectatorem Pecunia tua te- :
argumentum sumpsit sicque postea ; intulit,dicens:
pessimx {Matth. xii). Item,
Sic erit et generationi huic
cum sil in perditione {Act. viii).
quandointimare voluitquomodounusquisque fratri
Haec igitur omnia aliaque his similia, quse repe-
suo ea quae contra eum commississet dimittere de-
riri possunt tam in Veteris quam in Novi Tcsta-
beret, argumentum similitudinis quoddam de rege,
menti historia, omnium fidelium sunt documcnta;
qui voluit rationem poncre cum servis suis, prae-
et in his valet admodum considerari quanta Dei
misit ; sicque demum subjunxit, dicens : Sic ct Pa-
sit benignitas circa homines, quibus, quid vel sibi
ter meus cwlestis faciet voliis, si non remiseritis unu.s-
placeat, vei displiceat, in quorumdam factis dig-
quisquc fratri suo de cordibus vestris (Matth. xviii).
jiatur jugiter intimare.
Item, quando explanare voluit quale gaudium in
ocelo sit super unoquoquc peccatore pcBnitentianj
 !

81 DIALOG. DE TRIBUS QU^STIONIBUS. 82

agente, similitudinem quamdam de ove perdiia et A qu;i;E omnia Justa et nessaria sunt,
generaliter
inventa prcemisit ; sicque postea intulit dicens : Ita specialitertamen quredam justa, quncdam vero no-
gaudium eril in ccclo super uno peccalore pccniten- cessaria quajdam justa simul et necessaria.quoedam
nam ageiife {Luc. xv). etiam occulta dicantur. Eaque omnia in quatuor
Cum ergo Doniinum nostrum, qui in omnibus, specics distinguentes, dc singulis, quantum Deus
prout possibilitas permittit, imitandus 'est, audias largiri dignatur,dicamus, ponentes in prima spccie
obscuris planioratotiesprajmisisse.nemiroris, cura justa,insecundanecessaria, in tertiajusta simul et

me audieris qutestionis obscurissimcc solutionem necessuria, quaj etiarn omniaexistunt manifesta, in

differentem, facilioribus te prius instruere docu- quarta autem specie, occulta.lGi-eteraea, quae mani-
mentis. Ad haec etiam denuntio quia,nisi illaverba festa dicimus judicia, judiciis quibusdam valent
judiciaque Domini, quac utcunque sentiri et promi agnosci ;justaquidem ex prascedentibus,necessaria
possunt, diligenter auscultas, attendens videlicet autem ex subsequentibus. Iliaverodicimus occulta
quam justa et vera, quamque necessaria oxistant, qufe ncc ex prfeccdentibus nec subsequentibus
facillime in his qus obscuritatis conteguntur ne- causisprobarevalent quae sint et quomodosint, sed
bula, infidelitate, vel dubitatione delinques aliqua. tantummodo credenda sunt justa, ideo videlicet
Neque enim sicut corporalia, quae solo intuitu di- t» quia, cum Deo futura quasi prselerita sint nota,
gnoscuntur, aqua aliaque his
ut, sol, ignis, terra, juste de utrisquc potest judicari.
similia, ita spiritulia atquc divina comprchendun- Interhcecquoquesummopere intuendum est quod
tur. Sed et hoc jugiter attendendum intimaque fide morehumano justum, vel necessarium dicatur. Ne-
retinendumquiagratia divinaomnia excedat merita que enimDeocdiud genus loqeuaj novimus prajbere,
humanarum virtutum. nisi quod scientia humanasolethabere, quia et 'ille

CAPUT XVII. quoties nobis aliquid innuit, cloquii nostri more

Proponitur quoestio de qualuor speciebus divinorum promit,
judiciorum. H. Licet sint obscura quae dicis, dulcia tamen
Heinr. Mira sunt quae audio, quia, velut incanta- moraliaque videntur convenientia sermonis. |Unde
tionibus quibusdam, ita me attonitum efficiuut ut, quodca2pisti,prosequcre, quoadusquevaleam intel-
ligcre.
cum prius animoimpatienti quajstionis cujusdam
solutionem a te exigerem, nunc, cogar eam relin- Jam diximus quodomnejustum,etiamverum,
0.

quere et alia quaedam obscura proposita ardore si- omneque verumjustum sit, et quodomnc verum et
mili investigare. Atque utinam ex hujusmodi inve- justum necessarium sit, et, quot speciebus omnia
stigatione ad superiora priusque exquisita quoque modo singulaproben-
judicia Dei diirerant,
induci
merear C tur. Et humana loquela deDeo loqui
quia non nisi

Othl. Fiet profecto quod optas, si tamen in

novimus,nuncvideamusquidapudhomine3 justum,
istis
quae prius dicenda suntstudiosusdiiigensque audi- vel neccssarium dicatur, ut perjustitiam humanam
lor existas. judicia divina agnoscere valeumus sicque singulas

//. Grates omni modo tibi propler tanta rependo.

judiciorum divinorum species propositas exemplis
Munc igitur,cum tantam curamhabeasnostri, additis approbemus.
solve
quaj nuperrimeprposuisti :quaesintvidelicetjudiciu CAPUT XVIII.
Dei justa. quac necessaria, qua^ etiam ita sint oc- Qux inter homines sint justa et necessaria, occulta,
culta, ut nuUo modo agnosci valeant. vel itianifesta, etc. Quse in Deo.

0. Faciam ergo quantum ipse annuit qui omnia Justitianamquehumanaestutunusquisquejudez,

bona tribuit. vel rector ea qua; iniqua sunt sub jure suo,aliquo,
Cum itaque audieris, vel legeris quia judicia Dei quatenusemendentur,manifestopra)moneatjudicio,
justa et veranessariaque sint, attcndc imprimis ut, sifortetransgrcssio qufelibet postea factafuerit,
quid justum verumque ac necessarium usibus hu- nullus se dc ignorantia valeat excusare in subse-
manis sentiatur. Neque enim Deushominem, quem quenti judicio, eoque licentius et justius puniendi
ad imaginem sum plasmavit, ila inscnsibilem re- D habeat potestatem, quo punicuda etdevitandapra:-
liquit ut haec aliquantuluminvestigareet intelligcre monebat. Justilia quoque humana est ut dominis
iionpossit.Cumquesinguladiscusseris et inveneris servi parentibus filiiobedientes sint ct subditi,caB-
Deo ita redde ut possimura invenlio docet esse. teraquemulta, quaememorarinequeunt. Quas tamen
Namsupranosse nihil exigit arbiter a te.
Sed ut dc omnia idoo probantur justa, quia tam humanitus
omne justum etiam
his latius aliquid disseramus," quam divinitus instituta sunt atque prcTcepta.
verum est omneque verum justum. Justumquoquc Necessaria autcm dicuntur Dominicaj incarnatio-
et omne verum necessarium constat. In hoctamen nis,passionis,resurrectioniset omnium, quaeinhoc
distant, quia omnejustum et verumsolummodo ad mundo, vel verbis, vel operibusDominus exhibuit,
Deum, necessarium autem ad creaturam referen- dispensatio ; sed et aeris tempcries, solis splendor,
dumest.Nullo enimindigetDcus Deoautem omnis ; ignis calor, victualium rerumsubstantia, rcctorum
creatura indiget. potentia,pauperum cura,servitutis impensio,nuptia-
nis ergos prolatis aspiciamus qualiter judiciaDei. rum copula, totius disciplin3estudia,etqua3cunquo
M OTHLOM MONA^HI S. hMMKIlAMMI 94
inlirinilus, vol fragililas humanu exigil: acA ot por- A. cordia non convetiit dicere justese eamdem miseri-
seculionP3,tontalioneHipHU(|uo soanflulu nocessaria cordiam percepisse, sed necessario, vel gratuitoju-
sunL, Domino diconte: Nea-xse esl ul venianl sran- dicisdono. Ne forte, si misericordiamadeptamjusti-
dala (Matth. xvii). Inter quaj omnia muxime con- tico meritoque buo deputaverit, judicis pietati dero-

stant necessaria contempiatio divina, quae ila pro- gare videatur

ponitur ounctis utde oa, quusi ipsa sola sit nocea- Idemde Dei gratia sentiendum est. Qui enimscri-
saria, dioalura Domino : Porro unum est necessarium ptum est: Omnes peccaverunt, et efjenl rjloria Dei,
{Ltir. x) justificati gratis per gratiam ipsius [Fiom. iii). Ideo
Quae nimirum cuncta, quianon Deo, sed homini- nullus debet dicere, vel credere eamdem gratiam Dei
bus Verumtamen,
sint necessaria, luce olarius est. se promeruisse. Alioquin non esset gratia, si ulli

quia orania a Deo pro nol)is ordinata justa sunt, fuisset debita.
justa sunt ergo omnia praedicta necessaria. Ex eo Quia igitur satis est dictum quid justum sit, vel
quidem ju3ta,quia a Dco ordinata ex hoc vero ne- ;
nccessarium ex justitia humana.nunc consideremus
cessaria, quia sinc his subsistere nequit conditio qua3 sit divlna. Nam denecessitatibushumanisnulla
humana. erit similitudo ad divina, Justitia autem humana
Quascunque etiamsolatia,velprae?idiamundo per -, superius est aliquatenus memorata, sed hoc iterum
:..j- j: •
u-u •j j- j 1» .1 r-.j o /> u:-
• £ i
judicia divina cxhibentur, ideo dicendasunt neces commemorare- voiui
•

com-
[ccd. S. Cruc, hie
-l
it.

sariaquianon itaper humana contingunt meritaut volo].Denique supradictum estjustitiam huraanam

possint nostra apartedicijusta [Cod. Cruc. ut post- hujusmodi esse ut omnis judex et rectorea crimina
svnt non apte dici justa], id est, juste et ex debito quae lege aliqua praemonuit ne fierent, perpetrata
nobis ooncessa ; sed sola Dei providentiaatque cle- licenter punire possit.Quae scilicet.justitia si subti-
mentia necessitati humanae proevidentur profutura liter pensatur, in omnium sapientium conscientia
Omne enim justum ex Deo super homines factum, reperitur. Quamobrem cum nullius sapientis con-
ex aliquo merito, vel debito eorum praeoedenti ac- scientia de hac dubitet justitia, necesse est eamdem
cidit. Necessarium vero dicendum est quod nuUis nos scire divino reddendam esse judicio, ut, sicut
praecedentibus meritis,sedsola Deigratia,'obtinetur. homo praepotens iniquitatem contra praecepta sua
Justum quoqueomne, pro eo quod Deus et justus perpetratam quolibet judioio solet punire, ita et

et bonus est, bonum necessarium vero, quia tam

;
Omnipotens omnem
nequitiam contra legem suam,
ex malo quam bono accedit, non solumbonum, sed quae vel ex naturali ingenio, vel qualicunque indicio

etiam malum dici potest. Nam mendaoium, quod indita est homini, effectam justo judicio, prout

absquedubiomalumest,inveniturs3epissirae neoes- vult, valeat emendare.

sarium. Omnis quoque culpa per se constat mala H. Hinc sapiens quisquam dubitare minua valet
;

sed ad bonum inhominefaciendumtunc erit neces- unquam.

saria, cum quis elatus,velproprisefragilitati3 igna- CAPUT XIX
rus in eam corruens, et inde quid sit dicens ad Exempla primas speciei divinorum judiciorum, qux
meliora conversusfuerit. Sicutdesancto.Petro mul- dicuntur jusla.
tisque aliis legitur, quiideodispositionedivina per- Otlil. Cum ergojuxtarationem praedictam justitia
missi sunt graviter delinquere,utetipsi perfragili- Dei aliquatenus queat inspici, libet modo, prout
experimentadiscerentquid essent et aliis
tatis sua3 possum, ea quae te instigante poUioitus sum de ju-
peccantibuscompatiscirent. Hocigiturmodomalum diciis divinis declarare, quae videlicet specialiter
constat esse necessarium. justa, quae specialiter necessaria, quae justa simul
Verumtamen omne malumnobisnecessarium,ex et necessaria quae occultaetiam dicantur quibusque
eo quidem quod estmalum, indehumanaepraevari- indiciis haec singula agnoscantur. Sed quoniam ca-
cationis insinuat meritum ex quaautem sitneces-
;
dem judicia in quatuorspecics distinota promisimus
sarium, inde divina^ pitetatis constat argumentum exomplis probare singula, in primis prinae quoque
Unde et omnia gratice divina; dona,quffi tantasunt speciei dicamus exempla. Scriptum igitur nosti quia
ut ea nullus valeat promereri, quamvis indisposi- D &odomoruraet Gomorrhaeorumurbessubversae
sunt
tione divina dicantur justa, ubijustum est omne judicio divino?
pium,piumqueomnejustum,necessariapotiusquam H. Scriptum profeclo novi quia subversae sunt
justa a nobis sunt dicenda. judicio Dei.
Sed ut hoo aperdiusclarescat, assumendasunt ex 0. Potes autem scire quomodo idem judicium
judiciis humanis exempla.Quotiescunqueigitur ju- fuerit justum ;'

dex quilibet reum quemlibet districte pro nequitia //. Minime,nisiin hoc quod judicium Dei semper
sua puniri fecerit, tara a punito reo quam a pu- justum esse credo. Alitert namquequomodo, vel in
nientejudicejustumjudiciumfactumessc dici valet. hac subversionne, vel ubi justum sit, ignoro, unde
Gum vero ouiquam realumdimittonsmisereri judi- precor ut tu, qui ha;c proponeba3,denudare studeas
caverit, ipsequidem judexaliiquedicere valent quia 0. Nonne subversionem urbium praedictarum re-
juste idem, pro pielatis sua? justitia,misertusfuis- perire potes aliqua divinae pietatis admonitione pr«e-
set et pepercisset reo. Cui autem facta est miseri- ventam esse ?
85 DIALOG. DE TRIBUS QU^STIONIBUS. 86

H. Nequaquam,ut reor. Nam nulliis divinre legis A audis, Nam

quos prajscivit incorrigibilcs, in paucis
monitor, vel praedicator, illuc pracmissus luisse probavit omnes.
legitur, scd pridie quam subvcKerentur,duo angcli //. Quid mihi dubictatis super hac sentontia
venisse dicuntur.ita reterente Scriptiira : Venerunt, inha-sit, aperta ratio dissolvit. Videntur enim mihi

inquit, duo angcli Sodomam vespere sedente Lotli in modo omnia, quae de justo Dei judicio in prasdicla-
foribus civitatis {Gen. xix). rum urbium subversione facto dixisli,lam lucida ut
0. Lege sequuntur, et invenies for-
caetera, quaj mircr quod non egomet pcr mc ex circumstantia
sitan judicia Dei^qui-e ibidem completa sunt.praemo- Scriptura? eadem sentirem. Jure igitur legitur, jurc
nitione aliqua denuntiata, ideoque vera et justa. cantatur Justtis es, Domine, et rcctum judicium
:

Neque enim a memoria tua debet evelli quid supra tuum {Psal. cxviu). Et illud : Justx et verss vix lux
diclum sit essejustum causaquejusti. Quamobrem Re.v sxculorum {Dan. iii).

diligentius Soripturae memoratic sequentia inluere, 0. Sentisme et hoc, an ex praecedentibus, vel

et reperies cognitione aliqua quara justa fuerintju- subsequentibus causis dicatur justum praedictum
dicia Dei in urbibus supradictis facta. Dei judicium ?

//. 0uo9 me jubes reperire nequeo : ideoque tu H. Sentiojam planc quia,juxtasentontiam tuam,
profer. quaeso. unumquodque judicium manifcstum ex praicedenti-
g
Nonne, post ea quse prnemisisti Scripturje
0. bus probari valet justum.
verba, scriptum est Egressus itaque Loth locutus est
:
CAPUT XX.
ad generos suos, qui accepturi erant filias ejus, et Deiis in quibusdam manifestis judiciis ostendit quam
dixit : Surgite, egredimini de loco isto, quia delebit in occultis juste judicet.
Dominus civitalem hanc. Et visus est eis,quasi ludens Olhl. Visne aliud exemplum propaJari, ex quo
loqui ? {Ibid.) judicia Dei similiter valeant probari?
H. Scriptum profecto ita esse recolo : sed H. Volo omnimodisque deposeo, quia quanto
quomodo per ha;c verba judicia divina probari va- apertius prasterita dcclarasti,tanto avidiorem me ad
ient justa ? futura prffiparasti.Condelector namque in hisquae-
O. Possunt plane. //. Quomodo ? 0. Ex hoc utique stionibus ac solutionibus, ut illam, quam summo-
quia cum Lot quosdam egredi de loco illo prffimo- pero expetii, libeas, quoad usque velis patienter
nuisaet et delendam civitatem esse ipsam prsdixis- praestolari.Prosequere ergo inchoata, quia plura
set, omnes, qui hajc dicta Lot audierunt, admoniti proposuisti explananda.
sunl ut judiciaDei intimata evaderent.Sed quoniam 0. Potesne attendere illud Dei judicium, quodin
praedictam imminentemque subversionem noluerunt mari Rubro circa Pharaonem omnemqueejus exer-
credere.patet profeclo eos flagitia sua nec pojnitere ^
citum legitur factum, quomodo sit justum?
velle. Qua2 de coliigitur et probatur justum verum- H. Ut arbilror, possum alioquin indagatio prae-
;

que esse Dei judicium, quod non ante, sed post terita incassum videretur facta.
monita neglecta delevit loca praedicta. 0. Unde, rogo, maximc patetjustum.
H. Jam pleuius agnosco quid sentiendum sit de //. Ex multimodis prodigiis, et signis plagisque

Verumtamen huic videtur quiddam

justo judicio. praecedentibus. Sedet si quid justissimum plus va-
eadem subversione. Nam omnes ibi
obsistere in let quam justum, juslissimum illud dico judicium,

nequaquam sunt praemoniti omnes vero, exce- ; quod tanta praecesserunt monita signorum.
ptis his qui cum Lot exibant, leguntur fuisse 0. Optime dixisti. Nam quo plus fuerat justum,
damnati. tanto districtius perculit ^lilgyptum. In hujusmodi
0. Judicium divinum non,ut humanum plerum- eliam judicium quandoque casuros scito,quicunque
que, errat. Quamvis enim Deus, priusquam quem- infirmitate, vel qualibet correptione a Deo praimo-
libet moneat, si cujus monitis obtemperaturus sit niti, a vitiis suis nolunt converti.
praesciat, quosdam tamen perituros ideo ad poeni- Justissimum prorsus judicium videtur,quod
//. in
tentiam praemonet.velut ignarus.ut in ipsaadmoni- eos, qui pietatis monita spernunt, cxercetur.
hominibus ostendat quia in caeteris
tione cassata D Duobus igitur excmplis prolatis addamus et ter-
non ostendit, minime errat. Probavit
judiciis, quae tium, ut evidenter agnoscas quoraodo judicia di-
namqne in his, qui moniti non sunt conversi, quia vina comprobentur justa. Ad quod congregatio
etsi omnes admonerentur eadem essent facturi. Core, Dathan et Abiron, sed et orancs filii Israel,
Quod nimirum ita esse aliter eiiam probatur.Nam qui egrcssi de .Egypto perierunt in descrto, depu-
priusquam duo angeli Sodomam venissent, cum tentur.Qui simul oranes justojudicio Dei probantur
Abraham colloqui ipsique Sodomorum et Gomor- daranati, quia leguntur orani modo correpti et
rhaeorura peccata denuntiare dicuntur. Pro quibus pra^moniti.
cum Dominura unice suppliciterque diu exoraret, Inter haec etiam magnopere pensandum estquia
pot plura orationis verba intulit, dicens : Quid si et hoc justum Dei judicium valet,cum qui-
inlelligi
invenli fuerint inter illos decem justi ? Cui rcspon- libct, vel naturali ingenio, vel scicntia quaccunque
dens Dominus, ait : Non delebo proptcr decem divinaj lcgis prffiraonili,sed non ronversi, damnan-
{Gen. xviii). Eoce Dei verbis quid venturum forct tur, sicut illi qui in prima mundi cetatc diluvio
87 nTIlLONl MONACHI S. EMMEMAMMI 88

pcrierunt. Hi enim omnea, qiioniain iiccflum pro- A videritur utjiiisi hoc modo pietas divinaper Joseph
lata est lox ulla, naturali tantummodo cx scicntia providerct, non solum pater fratresquc ejus, scd
damnati sunt. llnrle ct Aposlolus : llevelulur, in- cliam .^"]gyptu8 tota perirct.

quit, i7-a Dci super omnem impiclatem hominuyn, 0. H.-nc omnia igitur, quajso, ex prrficodentibus
guia, quod nolum est Dei, manifeslum est in illis. an suhscquentibus indiciis pensari valent?
Deus cnim illis manifestavit. Invisibilia enim ipsius Nullum sane meritum Joseph ex Scriptura
//.

a creatura mundi per ea qux facla suril inlcllcrta rcperio talc quod providentiam tantam potuisset
conspiciunlur [liom. i). Quod scilicct ita csse alibi obtinere. De fratruin vero rneritis hoc evenisse
idem Apostohis apcrtius dcclarat,dicens de quiljus- incongruumcst vel autumare,cum Scriptura narret
dam naturaliter sapientibus : Cutn cnim, inquit, his valde contraria. Refert enim quia post mortem
gentes, qux leqcm non habent, naturaliler qux legis patris venerint ad Joseph fratres ejus, et proni in
sunt faciunt, ostendunt opus legis scriptum in cordi- lerram dixerint : Servi tui sumus. Quihus ille re-
bus suis (Hom. ii). spondit : Nolite timere. Num Dei possumus resistere
Hujusmodi etiam ratione illud ultiraum tremen- voluntali'/ Vos de me cogilatis malum, et Deus vertit

dumque Dei judicium probatur justum,quia variis illud in bonum : ut salvos faceret poputos multos
correptionibus et monitis constat pra^dictum. Unde [Cen. L.)
et Psalmista dicit : Deus manifeste veniet {Psal.
B 0. Cum ergo tam neceBsaria divins pietatis ju-
XLix). Quidquid autem manifestum fit indiciis pro- dicia ex nullis praecedentibus meritis, vel indiciis
fecto variis probatur proenuntiatum. probare queamus, quid, nisi ex subsequente vel
Nonne ergo per ha5c omnia perpendis quia diffe- apparente Dei gratia, probanda sensemus ?

rentia congrua appellantur, illa judicia justa, qu» //. Merito, ut dicis, pietatis divinae providentiae
preecedit admonitio, vel correptio aliqua? solummodo esl deputandura quod nulla provisio
H. Ex quo super his disserere cropisti, jugiter praeeessit hominum. Sed et hoc video notandum
eamdem differentiam, licet hucusque inauditam, quia Deus omnipotens tam ex malis quam ex bonis
tantam reputavi ut eam sacra^ Scriptura^ necessa- operatur sua beneficia.
riam esse dicam.Quid enim per hoc pensari potcst 0. Gaudeo quia nequaquam in superioribus
quod in Scriptura sacra toties dicatur, judicia Dei frustra laboravi. Audio enim citius te modo sentire
justa nisi ut subaudiatur aliqua differentiae causa? quibus indiciis judicia prohentur diviua, unde pro-
Sensus non est omnino reprobandus. addamus exempla.
positis alia
CAPUT xxr. H. Deo gratias, quia haec omnia ita valent de-

De secunda specie divinorum judiciorum, quse raonstrari exemplisque comprobari.

dicuntur necessaria. C O. In Daniele igitur huic simile invenimus. Nam
Othl. Talis sensus non est omnino reprobandus. cum eum Nabuchodonosor rex una cum sociis suis

Proinde quia exemplis sufficientibus jam constat cunctisque sapientibus Babylonis propter indiscus-
declaratum quomodo agnoscantur Judicia justa, sam somnii interpretationera perdere decrevisset,

studeamus etiam declarare quae sint necessaria,sub tunc ipse sociique ejus, Ananias videlicet, Misael
specie secunda, distincta. Sed primum roganduses atque Azarias gratiara divinara invocabant, ut sa-
si quidquam absque nutu et providentia Dei credas cramento somnii revelato non perirent. Grantibus
geri? ergo simul, Danieli, qui inter ipsos Deo raaxime
//. Nihil omnino ;
quia, sicut a sancto edocemur placebat, revelatum est somnii mysterium. Quo pa-
Augustino, nihil fit visibiliter ac sensibiliter quod tcfacto, non solum ipse cura sociis, sed et omnes,
non de imhihWi 3Li(iaeinie\\ig\hi\\[sic uterque cod.j qui pro eadem reinterfici jubebantur.mortisdecreta
6ummi imperatoris aula aut jubeatur, aut permit- evaserunt. Per eumdem quoque Danielem multa his
tatur. sirailia operatus est Deus judicia, constituens eum

0. Cum ergo hcec attende ea quae de Joseph quasi raurura suis et terrorem alienis.
patriarcha leguntur,qualiter scilicetsuorum malitia Quaj nimirum omnia, quia nulla providentia hu-
fratrum ita contra eum invaluerit ut, vix a morte D mana, sed sola Dei clementia,necessitatibus huma-
ereptus, venundarctur, sicque in .Egyptum duce- nis consulens inasstimabiliter providit, merito non

retur. Gumque hajc et alia, quaj de eo Scriptura ex praecedentibus, sed subsequentibus causis pro
narrat, animo revolveris afflictiones videlicet va- bari dicuntur. Sicutenim nemo, nisi solus Deus,
rias et quomodo post interpretationem somniorum hujusmodi necessitates praevidit,itahanc mortalium
ob prasdictie famis metum obtinuerit totius yEgypti nullus providere potuit. Unde necesse est ut hu-
principatum,et deinde fratres,ob imminentis faniis jusmodi judicia ex solo necessitatis adjutorio,quod
refugiura ad se venientes, frumento consolatus fuc- a solo Dco procuratur, subsequente clarescant.

rit,qualiterque ad extremura patrem progeniemquo Apertissime igitur haec superiori sententiae

//.

simul omnera ad se venientera a farais interitu libe- conveniunt, quibus probatur quanta Deus provideat
raverit, quid aliud quara necessaria hujusmodi ju- sapientia,non solum suorura,sed etiam alienorum,
dicia Dci confiteberis ? id est, infidelium salutem Quia crgo saopius in
H. Ita profecto necessaria htec omnia mihi Scriptura sacra reperitnr, quantum gratia divina
89 DIALOG. DE TRIBUS QUyESTIONIBUS. 90

per fideles suos infidelibus ir.isereatur, nunquid A quidcm dc primo parcntc ponamus
^A primuiii
potest usquam reperiri, si per infideles fidelibus exemplum. Ipsi namque a Deo prajceptum fuerat
aliqua beneficia dignetur largiri ? ut sc a ligni vetiti osu abstineret. Ulc vero cum
CAPUT XXII. huic priTcccpto non obcdiret, inter alia damnationis
Labor infidelium lidtiilnis proficit cl prodcst.
genera, qua; pro tanti priecepti transgressionc mc-

Ottd. Maxima utique dona Dei inveniuntur ab ruit, peccatum originalc gencrando cunctis suis

infideiium pravorumque labore lidclibus conccssa, posteris attulit. Tale ergo supplicium sortitus est
sidiligenterfuerintexquisita.Gmnisnamque septem primus homo per justum Dei judicium.
libcralium artium scientia, qua nihil in rebus hu- Ecce audisti justum Dci judicium. Quod ideo
manis praistantius est, per infideles dicitur pri- probatur justum, quia non ante, scd post pncco-
mitus prolata. IIoc autcm ideo divinic pietatis ptum Domini ncglectum, constat illatum. Nunc au-
dispensatione factum esse credo ut pro scientic-e tem diligenter attendas quomodo idem judicium
tantff! investigalione non opus esset fidelibus, in factum sit nccessarium.
divino cultu laborantibus, nimis laborarc, sed Ejusdem namquc primi parentis postcri, id est
tantummodo de quantum necesse es-
investigata, omne genus humanum, quod ad vitam aeternam est
quia superflua multa sunt in
set, percipere, aut,
g praedestinatum, agnoscens se in iniquitatibus con-
ea, haberent quid pro Dei amore tam respucrent ceptum etprocrcatum omnimodaque fragilitate cir-
quam cligerent. cumdatum, fugit conditorem, postulans ab eo
ad
Non solum enim philosophia spiritualis, scd senlentiffi hujus absolulionem. At ille, omnia juxta
etiam carnalis vario modo necessaria consistit. congruam tcmporum scriem hominumque qualita-
Primo quidem, ut ex ejusdem carnalis considera- tem disponens, primo quidemperlegaliapraecepta,
tione et oppositione, spiritualis clarior potiorquo deinde per varia prophetarum documcnta salutis
csse probetur. Secundo, ut prudentes quippe ha- humauix jura instituit. Cumquc per hc-ec multis
beant quod Dei pro amore contemnant. Tertio, ut prffistaret dona salutis, novissime Filium suum sibi
stulti quique habeant quo quid sint ostendant. Deo coajternum, in carnis peccatricis similitudine ex
enim placuit hoc omnimodo providere ut tam stulti Virgine procreatum, pro omnium rcstauratione
quam sapicntes haberent in quo, suam qualitatem mortalium dignatus est mittcre. Qui scilicet veniens
ostendentes, et aliis et sibi noti fierent. omnes ad se confugientes suscepit, vita; prjBceptis
Sed his omissis ad proposita revertamur dicta, instruxit, et incorruptibilem honcstissimumque re-
duobus praedictis tertium adjungentes exemplum, gonerandi modum statuens, non solum in maturiori
in quo Esther reginam vencrabilem assumere volo aetato positos suieque doctrina; capaccs, sed etiam in
Sicut enim Joseph in yEgyptum et Danicl in Baby- '-'
infantia constitutos vivendique prorsus ignaroshac
loniam ductus, uterque a Domino praedestinatus regeneratione adeo extulit ut filios Dci vocaret et,

est aalvator multorum, ita et haec, assumpta in post temporalcm, vitam aeternam promitteret.
matrimonium regis Assueri, salutcm obtinuit Ju- Sicque factum est ut judicium Dei, quod ex prae-
daici populi contra Aman, crudeiissimum hostem cedenti transgressione protoplasti infercbatur ju-
Judaeorum. stum, subsequente gratia Dci, fieret necessarium,
//. Quanta concordia hoec superioribus respon-
quia videlicet deprcssi et humiliati sunt per hoc
deant, et per Dei gratiam, Scripturae verbis agnosco homines ne, vcl naturali dignitatc, vel peccandi
et tua attestatione approbo. Jam enim magis ac impunitate sese extollentes, instar angelicae natu-
magis attendo quia illa judicia censes dici specia- rae, aeternum perirent. Prebavit namque Deus in
in
liter necessaria, quae non solum, nullis praeceden-
angelis peccantibus quia sicut ipsi, timorc nullo
tibus meritis huraanis, sed etiam e contrario ex constricti, damnationem perpetuam superbiendo
malis orta, in bonum converluntur Dei gratia. Illa meruerunt, itaet homo, si timorealiquo non cons-
vero specialiter justa, quae admonitione aliqua pu-
tringeretur, eamdcm mereretur. Undo constringen-
niendos pra^cedentia, sed non aedificantia, ultionem dus erattimore tali quo et gratia Dci semperegere
inferunt dignam. D ostenderetur ct ad cam fugere jugiter compelle-
0. Ita profecto, ut asseris, ccnseo. Nam ut dissi- retur.
militer debeant appellari, differentiae ipsius ratio
Timoris autem tanti causa nulla potuit esse alia,
edocet. quam
nisi pcena aliqua. Neque enim quidquam aliud
CAPUT XXIII. pcna timetur ;
poena vero est culpa infici, fragili-
Quse quam sitd illa Dcijudicia, quae justa simul ct tate dcprimi. Quapropter quod Deus homincm, vel
necessaria dicunlur ? originali, vel quolibct peccato pcrmisit implicari,
Sed quia differentiam, quae inter justa et neces- sentiendum constat nisi ut eum hoc mo-
nihil aliud
saria Dei judicia videtur csse, exemplis sufficienti- do humiliaretet salvaret.Non enim homo salvatur,
bus monstravimus videamus eliam qua? illa sint nisi humilietur. Ilumiliari aulnm nequit, nisi aliud
quae justa simul et necessaria dicuntur. Quae vide- vereatur. Vereri ctiam non polcsl, nisi sc scntiat
licct sub tertia specie distinximus, eaque nihilo- aIiquapoena,vcI jamincIusum,vclcitoposseincludi.
minus exemplis subjunctis approbemus. Haec igitur omnia videntur ita connexa ut praece-
91 OTHLONI MONACHI S. EMMEKAMMI 92
deritia subscquentium sint cuusa. Nisi cnirn puiiiu A «ariurn voro, fiiiia sinoeodern labore et dolore nulla
prfficedat, Limor rion scfpitur. Sirnilitor nisi tirnor prolos humana nutriri valot. Sed ne ornnis rnulior
prfficedat, humilitas non scquitur. Sic etiam nisi hac HO legc constriotam quereretur, apposita sunt
humilitas pra^cedat, salutis joteruffi gloria non se- praeconia virginitatis et conlinentia}, dicente Apos-
quitur. llndc et nonnulli,quunlo plus .suporbirc so- tolo :Qui rnutrimonio junyit virginem suam, bene
lent, tanto gravioribus culpis, ut humilientur, im- fucit ; et qui non junrjit, melius facit (I Cor. vii).
plicari indigont. Pcr
humilitatem ergo redeundurn ICst etiarn aliud in hac dispensatione notandum
csthomini ad patriam,unde discessitpersuperbi/im. quia, cum ex mulieris primce peccato taata fuisset
//. Quam ratio dulcis et ad omnia verba fidelis ! orta subjectio,nulla deinceps mulieribus relicta est
Experior ccrtc tam prajclara ratione quod Dens, querimoni» occasio, quasi injuste fuissent viris
tanimala permittendo quam bona prajstando, cle- subjectaj. Sed ex unius peccantis merito argurnen-
mentissima semper ergo omnes in se credentes uta- tatur omnes idem meruisse. Et sicut Deus, in ea-
tur intentione. Hasc itaque Psalmista attendit, cum dem rnulieris primsj culpa tanta subjectionis et hu-
dixit : Fidelis Dominus in omnibus verbis suis ; et militatisbona operatus necessaria, nullum gloriandi
sanclus in omnibus operibus suii {Psalm. cxliv). Sed
et Apostolus cadem attestatur, dicens Conclusit p tot bona provenirent, ita in omnibus hominibus
na„r omnia
heus ^^^,;„ i^ 7..1.-..1. ..A
.•
in incredulitate, ut /
omnium
...o
misererelur
{Rom. xi). Quis ergo imperitorum tantam sperare
:

• , .1 1 ,
locum dedit eidem muiierij quasi de suis meritis

per quos judicia sua exercet, agere solet, hoc sem-

per providens, per bona quae operatur in illis, ut
.

potest Dei clementiam ut tam in infimis quam in nemo de suis meritis gloriari possit.
optimis rebus ostendat illam ? H. Quantse auctoritatis videantur ista, quaj etiara
0. Gaudeo quia tam efficaciter prolata sentis ut modo protulisti, nuUo possum sermonis indicio
etiam aliorum his similium reminiscaris. Ideoque propalare. Magnum enim quiddam et notitiae com-
nihil hic immorantes ultra progrediamur. muni neccssarium scntio in his latitare. Caeterum
CAPUT XXIV. quia simillima quaestionis meae verba jam memo-
Evas exemplo data doctrina confirmatur. rasti,dum videlicet ex unius peccantis mulieris
Supcriori itaque sententiee
meritoomnesdixisti mulieres subjectionem meruis-
proximam et sensu el
modo in exemplum ponere volo, Evam scilicet
loco,
se,precor ut ad hujusmodi quaestionera solvendam

omnium mortaliura matrem. Quae, cum prior prae- studeas properare.

cepta Dei sprevit et continuo idem facere viro suo O. Patienter praestolare, quia citius audies me
suggessit, priori quoque et graviori punita estsup-
inde dicturum quantum mihi Dominus dignatur
plicio, ut ex hoc etiam quam justus judex sit Deus
prsstare.
p
sentiatur judicio. Dictum namque est ei : Multipli- CAPUT XXV.
cabo Berumnas tuas et conceplus tuos ; in dolore pa-
Exemplo Judx proditoris idem roboratur et decla-
ries filios, et sub viri potestate eris,domina- el ipse ratur.
bitur tui {Gen. iii). Sic ergo punita est mulier pri-
ma, quoniam prior prsecepta contempsit divina. Duobusenimjamdictis, tertium restat exemplum
Quod nimirum quam justum fuerit ut scilicet prae- de judiciis,quae dicuntur justasimul et necessaria,
sumptio major, eo enim major quo prior, majori Nec non, quae sint occulta Dei judicia, prius est
quoque subjaceret supplicio in omnium cordibus dicendum; quae in specie quarta proposuimus dis-
sapientium scriptum. Proinde cum sit notum quo- tinguenda. Sed quod prior ordo exigit, prius quo-
modo ex praecedenti culpa in Evam illatum sit jus- que dicamus, exemplum videlicet propositum ad ;

tum Dei judicium, attende, precor, ex subsequen-
tibus quomodo idem judiciuin fuerit necessarium.
Ubi rogo, plures, vel saltem duo homines simul
commorantes, pacifici possunt esse unquam, nisi
alter alteri subdatur ?
H. Nusquam omnino
quod explanandum, treraendum de Juda apostata
ponamjudicium.Hoc namque duobus modis justum
dici valet. Uno quidem, quia cum caeteris apostolis
in omnibus bonis edoctus, postea in tantam mali-
tiam cecidit ut ipsum auctorem vitae morti tradere
D praesumeret alter vero modus ex ipsis Domini
;

0. Unde erat necesse ut homines, etiam primi, verbis, quae ad eumdem Judam dicta sunt, pensari
redderentur paciflciet suhjiceretur alter alteri. Sed valet. Quantum autem necessarium fuerit idem ju-
hujus subjectionis materia, gravior mulieris exsti- dicium hominibus cunctis, pro quibus est mirabi-
tit culpa. IUa enim plus debuit subdi, qus plus literordinatum, et nemo dicere valet et tamen :

egit peccati. Quamobrem satis patet quiajustum omnibus patet.

judicium Dei in illaniillatum constat necessarium. Quae duo contraria de uno eodemque judicio ideo
Neque enim primi homines aut scirent, aut forsitan protuli quia tam magnum est ut nemo dicere suffi-
vellent hac ut invicem subjecLionis concordia, nisi ciat et tamraanifestum utnulli opus sit dicendum.
aliqua divinas dispensationiscompellerentur causa. Quapropter nihilinde plus referendura videtur nisi
Similiter in dolore et labore puerperae justum si- forte pro excitanda memoria velis aliqua.
mul acnecessarium Dei judiciuminspicitur. Justum //. Licet hujusraodi historiam ex Evangelio sciam,
quidem, ideo quia dolore et laborare meruit: neces- desidero tamen ex te audire, quia dulcissimum est
93 DIALOG. PK THIBUS QUiESTIONIBUS. 94

hoc repeterequod fidolibuscunctis pra;stat semper A reprobalos quidem indicat. Sed cur ila sint parum
vivere. agnoscitur. Quamvis enim ex nece Jesu Chrisli in-
O.Coenantibus namque discipulis ait Jesus •.Amen telligantur daranati, tamen quare in tantam cacci-

dico vobis quia vestnim unus me tradilurus est{Matth. tatem,vel perfidiam inciderint ut talia perpetrarent
xxvi). Mox contristatis illis et interrogantibus quis nescitur. Similiter ex occulto Dei judicio contigit
esset, respondit eis dicens Qui intingit mecum ma-
: quod plurimffi adhucgentes in infidelilate,detinen-
num in paropside, hic me tradet, etc. (/6id.).Quibus turquodque multi,proh dolor! fidelium subitanea
profecto verbis in eodem Juda judicium Domini morte, vel aliquo exiliabili casu tam animae quam
justum manifestatur, quia, dum ejus malitia prae- corporis praecipitantur.
dicitur, arguendo praemonetur. Terrae quoque atque hominum sterilitas, varisB
H. Praemissa Domini verba longo aliler a pleris- mulierum gravidarum abortiones, insolitae tempe-
que sentiuntur. Videtur enim, quia idem infelix states, polentia impiorum, nativitas monstruosa

Judas ex supradictis verbis ita sit astrictus ut nul- quorumdam et hominum et animalium,hostium in-
latenus aliter quam Veritas praidixit agere posset. cursio,pestilentice,fame9 ignisque dcpopulatio alia-
0. Quaestio heec, si non in aliis Scripturte sacra^ que his similia eveniunt ex occulto Dci judicio.
locis soluta fuisset,raovere aliquos merito potuisset. Ex quibus omnibus colligitur quia per justa qui-
^
Qualiternamque hujusmodi verba,
sint intelligenda dem et occulta Dei judicia Deum timcre, ac vene-
Ezechiel propheta indicat ex ipsius Domini persona rari, eique omnimodo subdi ;
per necessaria vero.
dicens Vivo ego, dicit Dominus Deus, nolo mortem
: quae maximae pietatis divina? indicia sunl, Deum
impii, sed ut convertatur a via sua et vivat {Eiech. amare, spemque omnem et fidem in ipso ponere
xxxiii). Et paulo post apertius subjungit dicens : instruimur.
Etiam si dixero inipio : morte morieris; et egerit H.Jam satis instructus sum de judiciorum divi-
paenilenliam, vitu vivet et non morietur {Ibid.) Quaj norum qualitate in quadripartita distincta varietate;
nimirura dicta in Ezechia rege Juda, et in Achab ideoque perge, quaeso, ad ea quae diu promisisti.
rege Israel, maxiraeque in Ninivitis leguntur imple- 0. Instanter pergo sed tu quoque proximus esto,
;

ta, ubi sententiae divince constat immutatis facta. scilicet attendens jam dicla animoque revolvens,si
Unde quiaverba divina mortem in-
salis declaratur quid in his forsitan laleat quod te ignarum adhuc
ferant nulli sed nequitia huraana ila per infideli-
; raoveat.
tatem meretur deludi ut Deus videatur sibi nolle H. Nil prorsus me movet duntaxat quae
in his
misereri. discutiendo sunt prolata, quoniara raultimodis sa-
H. Utiliter igitur opinionem quorumdam intuli, crae Scripturae testimoniis constant approbata.

quia.dum eam aperta rationedestruxisti,rae simul C 0. Si ergo ideo quidquara restat ignotum, quia
docuisti. Unde rogo ne hic amplius imraoreris,sed sine discussione est prolatum, cur non in medium
ad proposita revertaris. Quia enim revelante Deo, prompsisti ad discutiendum? Profer igitur quid
ut credo, satis reserasti qua; sint judicia Dei mani- sit, si forsitan ante propositae quaestionis solutio-
festa sub tripartita specie distincta, id est, justa, nem solvi possit.
necessaria,justa siraul et necessaria,eaque singula
CAPUT XXVII.
ternis exemplis probasli. Nunc tempus exigit et
Qua ratione et quot modis gratia Dei hmnana merita
ordo ut quffl sint occulta prorsus et ignota studeas excedat.
enucleare.
Heinr. Superius itaque, cum de divinis judiciis
CAPUT XXVI. disserere ccspisli, hoc simul protulisti quia gratia
De quarta specie 'divinorum judiciorum, quae dicun- scilicet divina,orania excedatvirtutum humanarum
lur occulla.
merita. Quod quamvis certissime noverim,quiata-
Videntur itaque merito vocari illa Dei judi-
Olhl. raen interdum tentatione et illusione diabolica adeo
cia occulta quae, ut superius dixi, nullis praeceden- constringor ut id,quod certum et notissimum raihi
tibus, vel Bubsequentibus indiciis, cur facta sint prius erat, tunc vix agnoscere valeam, precor, ut
mon8trantur.Ut,verbi gratia.immutatio regnorum, D aliqua doctrincC verba a te audire merear, quorum
quae in Danielis et Regum libro multipliciter facta memoria tempore tentationis roboratus minusa
in
legitur, et reprobatio quorumdam, velut Esau, de vera flde notitiaque recedam.
quo dicitur Esau odio habui {Rom. ix) et illius
:
; O.Exquiritur et agnoscitur raerito unde subsistit
de quo in Evangelio scriptum est quia accesseritad omnis homo. Gratia namque Dei cunctis est causa
Jesum,dicens Sequar le quocunque ieris{Matth.viu).
: manendi. Quae, licet ineirabiliter omne raeritum
Sed reprobatus est a Domino dicente Vulpes foveas : excedat humanum,sex tamen modispraecipue vide-
habent, et autem hominis
volucres cieli nidos; Filius tur excedere. Et primo quidem excedit, cum homi-
non habet ubi caput suum reclinet {Ibid.) Sicut et nera, originali culpa justo Dei judicio inclusum,
illorum de quibus in Actibus apostolorum logitur absque ullis praecedentibus nicritis per baptismuin
quia prohibiti sunt apostoli eis verba salutis de- absolvit; sccundo.cum homini aliinenta innumera-
nuntiare {Acl. xvi). Utque est perfidia Judaeorum, bilia ex variis fructibus producta tribuit ejusque
quos tam quotidiana ex perientia quam Scriptura servituti cuncla visibilia subjicit; tertio, cum ho-
98 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 96
mini, in fiiiorunquo, virluLuni profoolu posito, (|uo- A Corlc si non in supcrioribus difJicisBcm verljorum
tidictamcn lal)criti cL cou/iicnti vcniam promilLil; tuorum ulililatem, vorba laiia jjro nihilo c(»mputa-
quarlo,cum instrumcnta.et incitamenta omnemquc rem. Unde rogo, proler in medium quid portendat
occasioncm bene agcndi tam ignaro quam conscio h.x'C circumventio quffistionum, ut bIc me, vel sci-
homini salvanrlo proviricL ct disponit; quinto, cum re, vcl ncscirc interrogata possim conjicere.
liberat a pluribus Lcntalionibus cL periculis, qu.-c O.Quaistio communis judicii plus valetquarn spe-
nullatenus prajcaveri, vcl prcEvideri ab hominibus cialis.Unde et Nathan propheta, David decommuni
possunt; sexto, cum tam magna et sublimia, non judicio interrogans, justiseimam quajstionissenten-
solum in futuro, sed etiam in hoc s;cculo dona di- tiam citius ab co extorsit, et quasi ad hoc incan-
gnatur largiri, quae nullatcnus meritis humanis tando cocgit, ut ncc sibi specialius judicando par-
valeant compensari.Quomodfienim quispossit pro-
ceret,cum communis judicii decrelaprotulisset. Sic
mereri illam virtutum miraculorumque operatio- et cgo necdum volo pandere quid specialiter desi-
nem, qua multi utuntur ut ciclo,
ila terra?, mari, gnet prolata quffistio, ut eo verius generale judi-
ipsique inlerno imperare vidcantur? cium proferas quo in eo nihil speciale inesse scias.
His igitur sex modis colligitur quia quantacunque verum par
//. Nescio si huic, tamen exprimo
sit virtus humana, comparatione taroen diviucc
in
p verbum. Videtur namque mihi idcirco fore iustum
justitiee et pietatis apparet nulla.Nam,si quid erit
judicium certamen singulare, quia ab utriusque
hominis merilo tribuendum,non ita constat intelli- partis principibus communiter est decretum et sta-
gendum ut per se quidquam possit mereri, sed ex tutum.
Dei gralia evenire, ut ejus meritum aliquod possit
0. Recte etiam hoc protulisti. Omne namque ju-
esse.Sicut Apostolus dicit Quicl enim habes quod
:
dicium ideo constat justum quia comrauniter est
non accepisti? il Cor. iv.) Ideoque omnia divina decretiim et probatum.Unde est illud probatissimum
beneficia, non ex meritis humanis, sed ex Dci
judicium Quod tibi no7i vis fieri, alteri ne feceris
:

gratia evenire credenda sunt,omnique homini cum {Tob. xvi). Uoc igitur, quia omnibus aequaliter pro-
Apostolo dicendum est : GratiaDeisvmidquodsum spicit, eequaliter dividit, ab omnibus jure probatur
{I Cor. xv).
justumque vocatur. Videamus ergo et nos quid de
Ecce et hoc, quod nuperrime quaerebas, omni singulis sit confectum, et sic probemus judicium
devotione amplectendum. Nil jam plus quaeras,do- rectum.Dictum namqucest in primisquiacertamen
nec aliquid super diu desiderata quasstionis tuaj singulare sit judicium; deinde cur idem judicium
solutione proferamus.
sit statutum pro aequitatis scilicet parte discernen-
GAPUT X.XVIII da; ad extremum vero, judicium ipsum ideo fore
Resolvitur quasstio de universali hominum interitu, ^ justum,quiacommuni voto est decretum.Ex quibus
capite 11 proposita. omnibus coUigiturquianecesseestjustumjudicium
Sed prius oremus ut rite loqui hinc mereamur. esse,quod pro aequitatis parte discernendacommu-
Deus ceterne, cujus vis regnat ubique, da mihi niter est statutum, vel decretum. Ad haec etiam si
de tanta re dicere nil, nsi recta. omne judicium juris est judicium, certamen autem
H. Impleat Dominus omnes petitiones tuas [Psal. singulare pro juris indicio agitur. Justum ergo
xix). erit judicium in certamine singulari statutum.
0. Gertamcn singulare unquamne vidisti, vel au- Hujusmodi autem judicium in certamine singulari
disti? expressum ideo protuli, quia argumentum videtur
//. Nunquam vidi, sed audivi tantum et legi, in judicii illius esse quod factum est in primo parente.
libro scilicet Regum,ubi David et Goliath congres- Hic enim.cum ad imaginem Dei condilus esset et
si sunt. omnium virtutum armatura indu tus totius humanas
0. Esto lectum, sive auditum, vel visum; scis posteritatis parens foret praedestinatus, electus est
hoc judicium fore? //. Scio. 0. Et cur sit statu- etiam pro oranium hominum parte ad certamen
tum? uno tam validotamque prudente
singulare,ul in illo

//. Ut arbilror, et hoc haud ignoro. Pro dissi- D omnis fortitudo ot prudentia probaretur humana.
dentium namque partium aequitate discernenda, Verumtamen quia primum Dei mandatum,diaboIo
quasi quoddam examen vcrissimum est statutum suadente, contempsit, ad primam certaminis con-
ut duobus singulariter concertantibus, qui vicerit, gressionem victus cecidit, sicque inillo uno omnis
omnes sua3 partis victores, qui autem victus fue- merito lapsus est homo atque satis probatum est ;

rit suae omnes pariter vicLos osLendat. ineo omnem humanae justitiae prsesumptionem,Deo
0. Recte quidem super hoc existimas. Sed cum congressam, nihil esse. nihil valere. Hoc autem
ita, ut arbitraris, pro judicio et examine justo sta- ideo justura probatumque esse dico, quia in omni
tutum et inventum sit, dic eliam, quffiso,undepro- singulari ccrtamine justum probatur, ut qui fuerit
bari possit hujusmodi judicium justumesse?Quod victus omnes suae partis ostendat simul victos.
enim dicitur justum, cur sit justum simul est di- //. quam robustum argumentum, per quod
cendum. tantum probatur judicium Videtur namque mihi !

//. Ncscio quid dicam, quia vcrbi nescio causara. idem judicium tam verum ut a cunctis sapientibus
97 DIALOG. DE TRIBUS QU^STIONIBUS. 98
\ ad imnginem el similitudincm nostram {Gen. i), om
probari possit justura, et tam subtile ut ejus intima
vix aliquis valeat sentire. Dic tamen, quaiso, si
ju- niaquc providentur et deccrnunlur.lla;c quidem de
dicium ipsum, quod primo factum est,
in parciitc utriusquc partis principibus sit dicta.
singularis certaminis cxprimit typum, quis congres- Ouid autcm do conccrtatoruin qualitate diccre
sor est ejus? denique certan.en auUum valct esse debeo, cum eorum cognitio sit in aperto ? Dc unius
per unum. namque, id est, raandali divini potentia et fortitu-

0. Congressor igitur, vel concertator, sivc, ut a dine Isaias prophcta cx Domini persona dicit : Quo-
quibusdam dici solet, adversarius, de quo interro- modo desccndit imbcr ct nix de coelo, ct illuc ultra

gas, mandatum Domini intelligitur. Quod ideo non revertitur, etc, usquf^, verbum meum,
ad- sic erit

versarii nomineexprimitur, quia omni negotio pcr- (juod egredietur de ore meo. Non revertettir ad me

verso, quod homo studet, adversatur. Unde et vacuum ; sed facict (jiuccunque volui, et prosperabitur
in

Evangelio Dominus dicit : F.sto conscnticns adversa- in liis ad quK misi illud {[sai. lv).

rio tuo cito, dum es in via cum co [Mattk. v). Verbum autcm ct mandatum in Scriptura sacra

Porro si dubitas quia adversarius hoc in loco raan- sajpissime pro uno sensu positum fuisse nullum reor

datum Domini debeat inteliigi, lege sanctos exposi- litteratum dubilare. Sed si quis fortc dubitat, exem-
tores, et ita procul dubio invenies. Cum erg(> duos pla a beato Joanne dicta audiat. Dicit enim in Epi
concerlatorcsjvel adversarios habeas,pro utriusque stola sua : Qui dicit se nossc Deum, mandala ejus
et

partis, id est Dei et hoffiinis, ajquilate singulare non custodit, mendax est. Qui antem servat verbum
certamen ineuntes, unumque, qui pro nostra parte cjus, vere in co charitas Dci perfecta est. El post
cerlavit ab altero, id est raandato Domini, persua- pauca : Mandatum, inquit, vetus verbum quod est

sionem diabolicara victum audias, nonne potes intel- audistis {I Joan. ii). Eccc mandatum
vcrbum pro et

ligere qualiter in omnes homines

uno homine victo una eademque re positum probatur quod in vicem
merito etiam omnes sustinent pocnam peccati? concertatoris ex parto Dei eligebatur.
//. Plane jara intelligo, sed fateor : quia nisi Alter vero, qui ex nostra clectus (uit parte, licct
pra?misisscs argumenta et similitudines quibus ad supra cxpressum sit qualis fuerit, addendum cst ta-
hanc intelligentiam attrahcror, nunquara sentirera. men hic aliquid. Dicit namque Scriptura sacra de
tanta: et
0, quanta et qualis Dei gralia, qufe tibi eo : Deus ereavit de terra hominem, et secundum ima-
talia inspiravit documenta, quibus me pedetentira a gincm suam fecit iUum, ct itcrum convertit illum in
minoribus ad majora attraheres, quousque ad ipsam [cod. Cruc. ipsa] et secundum se vestivit vir-

surama scientia^ divinaj arcana perduceres Summa ! tute {Eccli. xvii).

enim mihi videtur cognitio quoestionis tantae solu- ^ ^^ ^^ XXX

CAPUT
Nunc ergo sentire ineipio cur ^^^'^^^^ ^^^^ C
tio. qi^stio num hominrsupyetat}acultas superandidiff,
• ••
instillabasdudum illaDominica verba : (/itorf /«C20, cuUatem bene agendi et
-
quomodo illaobiineatur.
tu nescis modo ; scics autem postea {Joan. xiii).
Ileinr. De his inopinataet aperta ratione salisfa-
G.\PUT XXIX. ctum mihi essc videtur undiquc. Proinde quaiso ut,
Expediunlur reliqua, qux ad quxstionem prxmissam quia homo liberi arbitrii omniumque virtutum ex-
penitus dissolvendam faciunt. cellentia ita pra;ditus fuit ut, si praecepto Dei obe-
Othl. Quid, si adhucin hujus mysterio judicii la- diret omnia bona sine difficultate posset ; sed sug-
teat mirum aliquod quod ignoras ? gestione fraudulenti hostis inobediens effcctus,
//, Quare hoc objicis, cum etiam me nil videatur omnia quidem mala facile, bona autem uila difli-
scire, postquam tantum mysterium contigit au- cile obtinet, si qua facultas ei sit tantis malis re-

dire? sistere et bona ulla faciio promercri, pandas. Que-

0. lilud hoc singulari certamine restat
denique in rimonia itaque maxima cst dignum non posse
adhuc pensandum qui sint utriusque partis prin- resurgere post lapsum et quod casu scmcl male
cipes, vel judices inlelligcndi, a quibus judicium contigit, si non in melius rcparari possit.
tale potuerit decerni ? alioquin non est undique Quamvis ha^c sententia in multis reperiatur
0.
probatum argumcnti exemplum.
praedicti D libris, quia tamen a me exigis, eamdem, quibus
//. ad multa notanda videris.
Quccstor subtilis possum, explanabo vcrbis. Sicut igitur ad Dei et ho-
Mihi namque sufficerent praDmissa, sed, quia tibi minis distantiam declarandam judicio justissiino
aliter placet, audire quidquid adhuc inde dixeris apparuit delictum, itii Dco placuit ut immensas bo-
libet. nitatis suffi divilias in dclinquentis hominis oslende-
0. Utriusque ergo partis jiKlices, vel principes, a ret remedio, juxta illud Apostoli : Lex subintravit,
quibuscertaminis memorati judiciumest statutura, ut abundaret delictum; ubi autefn abundavit delictum,
Trinitatis summa personai sunt intelligendtc. Qua- superabundavit gratia, ut, sicut rcgnavit peccatum in
rum etiam eommunione ct unanimitate, qu.e utique mortem, ita et gralia Dei regnet per pislitiam in vi-

de universis judicibus justis credonda est, quasi ex tam xternam {fiom. v).
unitate, quia in Trinitate suraraa consistit unitas et Neque enim vel agnosci posset gratia, nisi aliqua
in unitate surama Trinitas, primi hominis conditio ejus prajccderent indicia ; indicium [cod. Cruc. jo-
provisa eat et decreta, dicendo : Faciamus liominem dicia ;
judicium] vero gratioe est districtio legis et
 ;

99 OTIILONI MONACIH S. EMMERAMMF iOO

jusliticc sicut supra muitimoda ostcnsum cst ra- A. dicndi. Alioquinhomo, conversus et in Dei gra-
si

tione. tia confidcna nequaquam vitiis potuisset eo niBU

Quamobrcm lioct protoplasti inobodientia mnrue-
rit ut omnis via virluturn itor liuijcat angustum,
tamen, quia eadcm ratio libcri arbilrii, et cognitio
boni atquc mali, ncc non spes veniae remansit om-
nimodo adnitendum est intentione ut, non co, quo
facilior et latior vitiorum, sed quo difficilior et an-
gustior cursus cst virtulum, transeamus, pensantes
quia omne latum facileque cito vilescit, et appeti-
tores suos fragilcs negligentesque reddit
vero ac laboriosum omne, quo penetraturdifficilius,
eo fit gratius sectatoresque suos cautos et sollicitos
efficit.
Quibus diligenter considcralis, omnis virtutum
resistorc quo oisdcm deditus Htudueratobedire, nec
liberi arbitrii nec ullius compos csset meriti,
GAPUT XXXI.
;
Quid sit hom''nis meritum. Homo tot modis bene po-
test agere quot modis mate.
Meritum autem hominis hoc esse reor: 8i,cum li-
beram habuerit facultatom male agendi vel cogita-
tionibus, vel verbis, vel factis, pro Dei solummodo
; angustum amore, aut timore etulta frangat vota, ut sequatur
meliora. Qui enim ideo mala devitat, quia facere non
pracvfjlet, nil ex hoc bravii inereri crcdendus est.
Unde dc unoquoque homine bona rite promerente
dicitur Qui potuit transgredi, et non est transgres-
:

adipiscendarum difficultas, non solum arcta et prn-
nalis ob praedictam proloplasti inobedientiam, sed
etiam necessaria prorsus.et utilis invenietur,in:imen-
saque Dei sapientia exinde tam miranda quam lau-
danda probabitur. Quae dona sua cl bcneficia effi-
cit sic pretiosa et grata ut tamen nulla
nulli] videantur vilia vel ingrata.
Haec igitur attendens, omnem
bene agendi diffi-
cultatem esse necessariam, itaque dispositam
cognosce, ut per illam probetur quo quis ad Deum
accedat corde, voto perseverantiae an inconstantiae.
Nam inconstans, conversationis sancttB^viam cun-
ctis pene noviter conversis difficilem initiatus et
conversationis ejusdem cursum provectiorem initio
fierileviorem minime arbitratus, cito in incoeptis
lassescit, ad tempus, ut scriptum est, credens, et
intempore tentationis recedens {Liic. viii). Constcins C maxima simul exinde vales praemia promereri, si
autem ordinem rerum considerans ita a Deo insti-
tutum ut omnis tam spiritualis quam carnalis vitse
disciplina inchoata quidem sit amara
processu vero temporis ipsoque usu suavior fiat
atque facilior juxta illud Labor improbus omnia
: bravium,quod pro hujusmodi passionibusdevincen-
vincit, dura et aspera sustinet cum patientia cre-
sus ; facere mala, et non fecit; ideo stahitita sunt bona
B
illius in Domino {Eccli. xxxi).
Cura ergo omnis virtus omneque meritum bene
agendi pendeat, ut dictum est, ex facultate male
agendi, claret omnino quia quot modis unusquisque
[cod. Cruc. potest male agere tot quoque possibile sibi est bene
agere. Nam, verbi gratia,3i victualem substantiam
retinens histrionibus aliisque saecularibus viris eam
vales expendere, potes et Christi pauperibus ero-
gare. Item si vales maledicere, potens es etbenedi-
autem praecisus es lingua, ut loqui nequeas,
cere. Si
mala nec bona. Similiter si visu cuiquam nocere
poteris, potes et prodesse. Si vero ita orbatus es
oculis ut non possis peccare visu, impotens es etiam
videndo bona aliqua perpetrare. Eodem modo, si
sano corpore uteris ad explenda desideria carnis,
eisdem desideriis pro Dei amore decreveris reniti.
At si abscisus es genitalibu3,vel in lali senio positus
et difficilis, ut nullas jam carnis tentationes et illecebras patia-
ris, scias absque dubio nullum te promereri posse
dis constat promissum. Sicut scriptum est Beatus :

dens, quia, juxta Psalmistam Qui seminant in: vir qui suffert tentationem, guoniam cum probalus
lacrymis, in exsullatione melent (Psal. cxxv) ; reco- fuerit, accipiet coronam vitae {Jac. i). Quibus verbis
lens etiam illud apostolicum : Nemo coronabitur, cum promittitur tentationem sufferenti corona, de-
nisi qui legitime certaverit {II Tim. ii). negatur ei qui non suffert. Haec quoque de cunctis
Initium autem legitime certandi vitia timor est carnalibus accipe membris.
Domini. Qui cum mentem possederit, ab omni vi- H. His quidem dictis aperte declaratur quanta
tiorum captivitate liberat et in amoris divini liber- male, vel bene agendi facultas in exterioribus mem-
tatem collocat. Ex quo jam bene agendi facultatem bris habeatur. Sed cum deinterioribus longe aliter
quasi pro munere accipiens gustat quam « suavis D sit sentiendum, quia nihil ibi carnaliter est abscin-

est Dominus » et quam « suave sit jugum ejus » dendum, quomodo supra dicta facultas ibi possit
nihilque magis desiderat quam ut in contempla- esse cupio agnoscere.
tione divina consistat. CAPUT XXXII.
Quae omnia quia inconstans et infidelis ignorat De interiori hominis bene maleve agendi facultate, et
perexperientiam, merito ignoratur et merito obcae- de circumcisione cordis.
catus laborat. Nullus ergo his, quasi pro conjectura Othl. Interioris hominis facultas ad omnia tanto
mca, dictis diffidat, sed attendcns ipsum Dominum estmajor quanto natura ejus pra;stantior. Ille enim
dicentem Omnia possibilia sunt credenti {Marc. ix)
: plura vitia, id est, superbiam, cenodoxiam, iram,
et Si quis diligit me, sermonem meum servabit,
: tristitiam, invidiam et virtutes, id e.st, humilitatem,
{Joan. xiv), credat quia in cujuscunque mente amor patientiam,tranquiIlitatem,benignitatem,continen-
Dei habitaverit, tantam sibi facultatem vitiis resi- tiam sua solummodo ratione sine exterioris actione
Btendi [forej quantam amor saeculi olim tribuit obe- interdum complet. Exterior vero nulla vitia, vel
101 DIALOG. DE TRIBUS QUiESTIONIBUS. 10B
virtutes contingitactione, nisi quaa interior concepit l^ jora pro hac quiiibet fidelis mercri vulct lidei pr»''
ratione, excepto, cum necdum, sicut intantes, ra- mia. Ad ctiam omnis Testamenti Veteris histo-
h.-ec

tiouis capax, vel cum peccatis exigentibus insaniae ria pertinct, quai carnaliter gcsta ita denuntiul ut

morbo laborat. Ideoque in interioris ratione omnis in eis spiritualis vitaj intelligentiam exquirendam
exterioris pendet actio. edoceat. Qua-" quia sunl tanta ut et peritissimi qui-
Abscisionem quoque, vel circumcisionera pati po- que vix ad hcec discutienda sutficiant et Sffipissime

test homo interior numerosiorcm, quam cxtcrior. a Patribus sanctis repcriantur discussa, univcrsa
Sed in hoc utriusquc circumcisio distat quia exte- sine discussione prstcrimus.
rior quo plus fuerit circumcisus, eo magis ad bona quoque et in rebus quibuslibet vita;
In elementis

et mala explenda redditur inlirmus. Interioris vcro praesentis, nec non in consecrationibus, maxima

circumcisio ad vitia quidem utrumquc hominem mysteria inveniuntur. Eiementa audiem dico, qua;-
reddit inHrmum, ad virlutes autem validum. Unde cunque sub corporali, vel invisibili substantia hu-
et illa omnino est exercenda quae vitia solummodo manis usibus deserviunt. Unde eliam elemcnta,
abscidit, virtutes autem non soium
nutrit, quaeque quasi elevamenta, id est supplemcnta dicuntur pro
in Novo, sed etiam in Veteri Testamento jubetur, eo quod humanee fragilitati pro supplemento conce-
attestante Jeremia propheta, qui dicit : Circtimcidi- duntur, ut sol, luna, stellffi, animalia, besti.n CcHte-
B raque hujusmodi. Non et Domini
eeternam Dei
mini Domino, et auferte prxputia cordium vestronim sol

{Jer. IV. nostri Jesu Christi claritatem, luna sanctam et ca-

Si autem quaeris quomodo cordis circumcisio tholicam Ecciesiam mystice designant, quoniam,
agatur, audi.Quotiescunque igitur eTeros animi im- sicut luna, ita et sancta Ecclesia, nunc incrementa,
petus delectationesque perversas represseris, toties nunc detrimenta sui patitur. Et sicut luna appa-
in corde agitur circumcisio ubi eorum fit repressio, rente claritate solis minimo lucet, occidente aulem
et unde cceperit eorum egressio. In corde quippe mox lucere solet, ita et Ecclesia, divince perfectio-
oriuntur et de corde egrediuntur, sicut Salvator nis claritati comparata, nullam justitiae lucem ha-
uoster in Evangelio dicit : De corde enim exeunt co- bel; per se vero, id est inter mortales, virtutibus
gitationes malse, homicidia, adulteria, fornicationes, plurimis luccl. Stella; singulos quosque sanctos
furla, faisa teslimonia, blasphemix (Matth. xv). denotant, quia sicut stella differt a stella rlaritate
Qua de re colligitur quia, cum interior homo non (/ Cor. .iv), ita et sanctus quilibet ab allerius san-
secus parvum membrorum corporalium numerum, ctitate.

sed juxta vitiorum muititudinem infinitam valeat Animalia vero illud mystice designant, ut sicut
circumcidi, innumeris etiam modis potest bene ipsa usibus variis hominum subjecta nihii renitun-
agcre se circumcidendo, vel male non circumci- C tur, sed usquc ad mortem patiuntur, ita et homo
dendo. Nara quotiescunque incitaris ad iram, vel poteslati divinae per omnia studeat subditus esse.
ad iuxuriam, vel ad rependendam contumeliam,veI Unde Psalmista dicit Ut jumentum factus suni :

ad avaritiam, vel ad infidelitatem, vel ad quaelibet apud te [P.ml. lxxii), ac si aperte diceret Sicut :

vilia, si haec constanti animo respueris et pro his
respuendis Domini auxiliura quajsieris, toties bene
facis et coronam vita; perennis promereri conaris.
Quoties autera ha;c non respucris et in eorum dele-
ctatione et perpetratione immoratus fueris, toties
mihi jumentum meum in omnibus est subjec-
tum, ita et ego tibi subesse volo. Quod autem ju-
menta tam occisa quam viva ad usus hominis
quoslibet cfficiunt, hoc designare videtur quod
scriptum est quia sive vivimus, sive morimur, Do-
:

male agis et inferni supplicia promereris. mini sumus {Hom. xiv). Sicut enim in potestate ho-
CAPUT XXXIII. minis est animal suum vel vivum, vel occisum ad
Deus in hac vita idcirco quxdam nobis obscura, diffi- quemiibet usum aptare, ita et potestas Dei est nos
cilia et adversa relinc^uit ut nobis occasio sil fidcm, in hac vita et in fulura posilos loco, quo vult, des-
spem et charitatem probandi. tinare.
Inter haec etiam pensandum est quia divinae pie- Bestiae significant leroces et instabiles quorum-
tatis dispensatio idcirco in hac vita quaedam myste- n dam animos,
quia sicut bestiae nulla ratione vcl
ria, et difficilia et adversa reliquit, ut in eis expe-
-•>•-•••
disciplina cohibentur, sed
•

quocumque eas impetus

•

riatur cujuslibet fides, spes atque charitas, qua;

non voluntatis, vel casus impulerit, illuc praecipitcs
nisi per dura et aspera probari possunt, et ut per fcruntur, ita et indisciplinali et inquieti laxata
haec unusquisque habeat facultatem atque occasio- raente, ubi volunt, vagantur {cod. Cruc, ubi ubi
nem bene agendi, nec non promerendi prsemia vagantur].
aeterna, credens raysteriis quidem virtutem divi- Haec igitur pauca de elementorum mysteriis dixi-
nam velari, difficilia veroetadversaper Deum posse raus, relinquentes raajora raajoribus, sed cum his
superan. tamen excitantes quosdam negligentes ad inqui-
Sed ad mysteria pertinet omnis Dominicaj incar- renda hujusmodi arcana, qua; et lidem roborant et
nationis, passionis, resurrectionis dispensatio, quia mcntem ab infimis elevant.
in eis humanae salutis causa ita est velata ut non Sirailia quoque raysteria inveniri queunt in rebus.
nisiavidaet fidelissima inquisilione percipi valeat. Res autcra reor aliquo modo posse dici orania, qiiaj
Quanto magis autem mystice est velata, tanto ma- non per substantiam propriam existunt, ut ele-
 103 OTHLONI MONACni S. EMMKHAMMI 104
menla, sed alicui subslanliaj accidentia inlcllectu, A. omnipolentcm in csflc perfeclum atquc simplicem
vel artu solo capiunlur, ut numcrus, dies ct nox utipsomulto indigcat,sine ipsonulla autcmcreatura
laiiguor ct mcdioinu, copia et i)cnuria c.«tcra(jue cxistcrc valcat. Dcindc cum idem Deus omnipo-
talia. Qu;b nimirum omnia licet juxla dialcctica:! tcns, et unus, ct trinus; unus quidern in substan-
artis sublilitatcm distingucre nequeam, non enim tia, trinus vero in peraonis; Palcr videlicet, et Fi-
merui iliius habore notiliam, si lamcn sententia lius, ot Spiritus, atque Dcus P;iter de nullo, Filius
juxtd morcrn sacr;c Soriptur» aliquatenus profcra- vero Deua de Patrc sine passionc, vel diminutione
tur, pcto nc j)roptcr rusticitatem sermonis rcspua- gcnitus, ct per ipsum omnc factum Spiritus quo- ;

tur, cum constet plurimos ecclesiasticos scriptores que sanctus non de Patrc et Filio genitus, sed pro-
parum excoluisse dialecticam, ctiamsi novcrint cedens dicatur, profercndum cst etsi minus digne
Malucrunt namque plano quam obscuro ser-
illam. (quis cnim ineffabilia valeat condignc fari?)tamen
monc spiritualia prorcrrc. Unde ct sanctus Ilicro- utcunque qualiter, hicc omnia per numcrum va-
nymus dicit Sint alii diserti, laudentur ut vo-
: Icant Quod ergo per unitatem per se
designari.
lunt, et iilfiatis buccis spumantia verba trulincnt; subsislentem Deus unus per se etiam subsistens
mihi sufQcit sic loqui ut inlelligar, ct ut de Scri- designetur, jam prolatum est.

pturis disputans Scripturarum imitcr simplicita- Qualiter vero unus idcraque Deus trinus intelli-
B
tem. Idem quoque alibi, Deus, inquit, scnsus gatur, per hoc exprimi videtur quia primus dici-
magis quam verba autem ideo in-
rcquirit. Hasc tur, sicut scriptum est de ipso dicentc : Ego sum
tuli, ut si quis forte me reprchendat rem solum- primus et Primus enim non
novissimus {Apoc. i).

modo pro accidcntibus posuistc, quam plurimi rainus quam inter tres dici valet. Ast quamvis de
nunc pro substantia, nunc pro accidentibus po- pluribus dici liceat, valde tamen incongruum ex-
nunt, noverit me sensus simplicitatem plus quam stat, ut cum Deum dicimus primum, hoc solum-

verborura subtilitatem exponere velle simulque modo ad creaturae ordinem et non potius ad
,

sciat quia in aliquibus auctoribus ita, ut a me oetcrnffi Trinitatis personas referamus, praesertim
dictum est, invenitur. His ergo prasmissis, jam ad cum omnia rclativa quae de divina proprie dicun-
noviter propositorum mysteria discutienda acce- tur substantia, nulla extra se substantia ad suam
dens, in primis quid numerus significet dicere indigeant relationem, ut Pater, et Filius, et Spiri-

volo. tus sanctus.

GAPUT XXXIV. Haec itaque tria substantiae divinae relationi con-

De tnysteriis numerorum, in primis unitatis et terna- gruerent, etiam si nulla angelorum, vel hominum
rii; quomodo sanctissimx Trinitatis et Unitatis substantia existeret. Neque enim pro eo quod an-
cognitionem deducant. C gelus et homo, Deum laudans, aliquando defuit
Numerus enim cum maximus sit divinaj scientise summae aeternaeque Trinitatis persons; relationis
delator, insinuans nobis per se quomodo Deus suae convenientia unquam carebant, sicut nec
cuncta sub mensura ct pondere atque ordine certo aqua, in terra.inhabitabili fluens, ideo ad haurien-
habeat {Sap. quanto efficacius omnia com-
xi), dura est inepta quod nerao ibi exinde hauriens in-
prehendit, tanto prsestantiora mysteria gerit. Quo- venitur.
rum ego imperitus vel aliqua ideo exponere gestio Quod cum ita sit, de primo, quod utique relati-
ut illis, qui scientia varia instructi, in multiplica- vum nomen est, nec minus quam de tribus valet
tione et divisionc numeri sese juxta litteram so- dici idem datur intelligi. Xam sicut Deus, prius-

lummodo excrcent magnumque putant, si quemli- quam ab uUo diceretur Deus, erat, ita etiara sem-
bet in sola numcrandi peritia prcecellant, aut inci- per in se babuit unde primus dici potuisset, in
tamenta spiritualis exercitii pra^beam, aut excusa- personis scilicet tribus. Claret ergo quia, cum
tionem negligentiae auferara. Mihi namque, qui Deum omnipotentem primum fatemur, trinum etiam
plus vulgaritcr quam scholasticae artis hujus noti- exinde fateri edocemur.
tiam parvam suscepi, amplum esset, ut credo, ex- Sed summopere observandum ut, sicut Deum
cusationis refugium, etiam si nullum exinde ex- n Patrera aeternura dicentes, Filiura quoque ejus sibi
quirerem spiritale studium. coaeternura ex ipsa Patris aeterni persona credere
Unde si aliquid aedificationis de numeri mysterio solemus, ita etiam, cum Deum Patrem in personis
tam imperitus protulero, tanto evidentius gratis priraum aliasque dehinc personas juxta ordinem
divinae erit donum quanto minus ab homine accepi dicimus, nullam earum,ut inter homines fleri solet,
hujusmodi documentum. temporis antiquitate priorem, sed totas tres per-
Caeterum quia oranis numerus ex unitate descen- sonas, Patris et Filii et Spiritus sancti, sub uno
dit et unitas, per se subsistens, tolius nuraeri aeternae Trinitatis primatu existentes credamus. Ne-
semen causaquc existit, de ejusdem unilatis mys- que enim ex eo quod nobis impossibilc est verbis
terio aliqua opitulante Deo in primis proferre simul edere personas Patris et Filii et Spiritus
gestio. sancti,dc Trinitatis hujus ffiternitate debemus du-
Quod igitur unitas totius numeri causa, utdictum bitare, sed quod labiis simul nequit proferri, mente
est, per se quidera subsistit, nullus autem numcrus et spiritu fideli valet utcunque contineri, et quam
absque ea subsistere valet, significat unum Deum congrua divinae dispensationis sententia, ut Deus,
 103 DIALOG. DE TRIBUS QU^STIONIBUS lOG
qui spiritus est, non nisi spirituali intelligi valent A. solcmus quaelibet,ut easciamu3,non utdissimilitu-
sapientia. dincm aliquain in eis dcsignemus,ila etiam divinae
Prolata itaque, ut potui, unitatis et Trinitatis Trinitatis porsona; idco nuraero sunt distinctie, ut
divinserationeraystica,aggrediar et hoc aliquatenus efiicientia! qu<Te per eas designantur, nobis semper
promere qualiter, per numeri mysterium, Patris sinlnotaeutquepersonaruraordinera debitum tenea-
Verbum,per quod omnia facta sunt (Joan.i),
ffiterni mus, non ut ullara inccqualitatera in essentia cre-
ab ipso absque ipsius passiono vel diminutione danius divina, Quamvis enim unurasit omne quod
genitum, Spiritus quoque sanctus quare non ge- in divina essentia constat, nobis tamen, qui ab

nitus, sed procedens,juxta fidem catholicam intcl- unilate procul secernimur, opus est ut Deus unus
ligatur. variis personis, variis modis, variis differentiis

CAPUT XXXV. variisquo argumentis pronuntietur sicut et infirrao

Quomodo, ex mmero primo et secundo,

fxde yossit
cuiquc ut solidus et perfectus cibus in varias alio-

percipi quod Deus Pater sit ingenilus, Deus vero rum ciborura species efiiciatur, vel sicut infanti
Filius genitus, et quod pcr hunc omnia facta sint. opus est ut plena ac perfecla verba in varios abru-

Scimus namque omnes quia, cura ab unitate ptac vocis ct inconditffi modos formentur.
numerus quiiibet creari decernitur, per eum qui P Et ut apertius aliquid et escellentius dicara,sicut
sibi proximus est, id est secundum, creatur. dicere soleraus : Ille fons,ille rivus. illud stagnum,
Secundum autem, qui, prseter personam, nihil ab et tamen unuraaqua) eleraentura significamus ; ita

unitate discrepat, idcirco dicendum

arbitror esse etiam de Dei Patriset Filii etSpiritussancti unitate
in personaFiliiDei,neforte,si binarium,quiduabus credi oportet. Licet enira in personis, ut fons et
unitatibus constat, nominari censeo, eequalitatera rivus stagnumque differant,in unatamen substantia
Patris et Filii,juxta mysticam numeri rationem, instaraquaepurissimaeconveniunt.UndeetDominus
denegare videar, Si cui vero aliter placeat, non noster, qui unius substantia3 est cura Patre, velut
respuo, dummodo aequalitatem ita ostendat in rivus cura fonte,dicit : Qui videt me videt et Patrem
numero, ut in Deo Patre credenda est ejusque meum {Joan. xiv).
Filio. Cum igitur eo quo dictura est modo Verbi superni
Quod si eliamab aliquocavillatore sententia talis personara in secundo ab unitate liceat designare,
ideoimpugnatur quia secundus quilibet primo infe- dicamus quia,sicut per eumdem secundum unitaa
rior apud homines dicitur,attendat in primis quia omnera nuraeruraabsque passionis suaeet diminu-
licet Unigenitus Dei,personam Filii, instar homiuis tionis vestigio creat, ita etiam Pater omnipotens
cujuslibet patre procul dubio suo junioris sortiatur per Verbum suum impassibiliter et indefective
non tamen idcirco coaeternum coaequalemque Deo G omnia creavit serael, si tamen semel recipit ffiter-
Patri credere desistimus.Deinde, quod missusqui- nitas. Et ineffabiliter hoc disponendo prffidestinan-
libet mittente inferior apud nos dicitur, et tamen doque agens per Verbum, quod nobis saepius, et
ipse Dominus noster Jesus Christus, qui Deo Patri temporaliter numerantibus unitas facit per secun-
secundum divinitatem coajqualis est, de seipso in dum. Neque enim, licet saipius repetatur, unitas
Evangelio dicit: Quem Pater sancLificavit et misit in est nisi una.Orania ergo,ut dixi,per Verbum Patria
tnundum {Joan. x). Et alibi Vado ad eiim qui me
: facta sunt, sicut omes numcri ab uno per secun-
misit [Joan. xvi), Apostolus quoque dicit Ubivenit dum creantur.
:

pleniludo temporis misit Deus Filium suum {Gal. iv).
Quibus nimirum dictio datur intelligi quia, sicut
Verbum Patris aeterni et Filius et missus dicitur,
nec lamen apaternjBgloriaeajternitatedestitutuscre-
ditur, itaetiara secundusin numeri mysteriopotest
dici sine controversia catholicaj fidei.Quaravis huic
rationi satis astipuleturquod,cumquoslibet nume-
rare voluerimus,dicentes: Ille primus,illesecundus, n dicitur,a duabus unitatibus quoe nihilominus desi-
ille sit tertius non per hoc dignitatem vel aetatem
; gnant Patrem ct Filium,creata invieera se generat,
primi majorem quam secundi vel tertii semper desi-
gnamus, sed quia pro usu habemus,imo pro difTe-
rentia indigemus ut post priraura, raox secundura
numerando dicamus" Si enim numerantes sem-
per dicamus:Ille unus,ille unus-, illeunus ;exhujus-
modi indifferentia nullum instruimus quera vel
primo, vel secundo, vel terlio, vcl deinceps dixe-
rimus. Omnis autem homo indiget instrui tam de se
quam de alio.
Quo cum Deus nonindigeat,numerus nulus cadit
in illum, sed in nos. Qui sicut nostra numerare
Patuol. CXLVI.
Ubi satis aperte probari videtur quia Pater sicut
unus gcneranSjFilius vero sicut alius genitus,et non
solum genitus sed etiam unigenitus dicendus est.
Quia cum ab uno non nisi aequalis sibi,id estunus
generatur,merito ipse unigenitus vocatur,Pluralitas
verOjid esl numerus, cujus principium est binarius
ab uno sicut dictum est, per aliura, vel, si melius
et gencratur per multiplicationem,tantoque longius
ab unitate discrepat quanto plus in varias nume-
rorum species derivatur.
Nam ut terrenae divina;qu£e generationis distantia
exprimatur, numeri quidem cujuslibet generatio
non minus quam per binas species multiplicando
agitur,ut quatuor per duos binarios,utque sex per
duos ternarios,unitatis autem generatio per unam,
id est per semet fit solummodo ut semel unum.
Hoc enim ita esse notissimum est abacistis, qui,
cum multipltcare voluerint unitatem,dicunt aemel
 ;;

107 OTIILONI MONACHI S. EMMEIIAMMI 108

unum. Gumque ita possil rimari, unum c duobus a A. unum conveniunt, sicut ct in stagno fons et rivus
nullo esse idcoque ingenilum, altcrum vero ab allcro confluunt nuUam inter se difTerentiam habentee.
esse ideoquc genitum, sicquc per hoc numcros cre- Scd ne impossibile vel incredibile tibi videatur
ari ; quoque valet pcrcipi,
fide quia Deus l*atcr in- quod in Doo I*alre ct Filio ejus tanta unitas et chari-
genitus, Dcus vero Filius gonitus, ct ([uia. pcripsum tas sit,altcndoquiade unitatcetcharitatcmultorum
omnia, ut scriptum est, facta suni, et sine ipso fac- fidelinm scriptum est : Multitudinis credentium erat
tum est nihil [Joan. i). cor unum anima una (Act. iv). Si igitur in multi-
et

CAPUT XXXVI. tudinehominurn,quibu3 unilas accidentalis est,po-

a primo sccundo tuitfieri unitas,cur non potius credenda eat semper
Sicut numerus tertius et est, ita
Spiritus sanctus a Patre et Filio non generatur, scd esse in Deo Patre ejusquc Filio, quibus coessentialis
procedit. [cod. Crtic. coaeternalis] et consubstantialis est? Non
Deinde, ut appareant personsc tres, quod est per- enim Deo sicut homini virtutes ullae ex accidenti
fecta Trinitas, dicamus a primo tertium, non terna- dono veniunt, sed in illa una substantia omnes sirnui
rium, in persona Spiritus sancti. Qui ideo, sicut a virtutes speciales esscntialiter consistuntomnesque
tanto numeri mysterio instituimur [cod. Cruc. in- ibi unum sunt. Nulla ibi juatitia sine pietate, nulla
struimur], non genitus, scd procedens dicitur, quia -n pietas sine justitia. Cumque his duobus virtutibus,
si genitus diceretur, non solum Patris, sed ct Filii id est justitiae et pietati, omnes concordcnt pariter,
genitus dictus videretur. Quod quam absurdum et merito virtutum omnium concordia, quae in Deo
incongruum sit divinee generationis quaiitati, ex hu- Patre Filioque ejus est, unitas dicitur ipsaque, quia
mana3 generationis ratione valet pensari. Quis enim ab utroque procedit Spiritus sanctus.
homo duorum genitorum fllius competcnter dici Notandum quoque quia unitas Patris et Filii ipsa
posset? aut quis se duorum patrum filium a quo- personarum distincLione declaratur. Si enim tres
quam dictum ad injuriam non reputaret ? unitates pro sanctae Trinitatis specie ponamus, duas-
Quapropter, quia quidquid Spiritus sanctus est que cx eis pro Patris et Filii dualitate, quia duo
hoc de Patre et Filio esse habet, sicut et tertius a sunt,colligamus, ipsaquae restat tertia, non dualitas,
primo et secundo est, verius et aptius ab utroque sed unitas appellatur. Quia vero eadem unitas non
procedens quam genitus dicitur Spiritus sanctus. ad se sed ad dualitatem referenda est, necesse est
Spiritus sancti namque proprietas est Patris et Filii enim ut alicujus et in aliquo sit unitas : et non ma-
Spiritum esse, ab utroque asqualiter procedere
et gnum est si unus unum sit, sed mirum et ineffabile
sicut et tertiusaequaliter a primo et secundo procedit. quod duo penitus unum sint, mihi videtur satis de-
Sed dum Patris et Filii Spiritus dicitur, per hanc clarari per tertiam personam, quae Spiritus sancti
personam nihil aliud nisi unitas et charitas, vel C est, qui a Patre et Filio procedit, sicut et tertia uni-
quidquid hujusmodi relative dici potest innuitur. tas, aduabus unitatibus Patris et Filii unitas, quasi
Unde et Dominus in Evangelio ait : Ego et Pater eaedem duae unitates Filii et Patris dicant Ego et :

unum sumus {Joan. x), quasi diceret : ego et Paler Pater unum sumus [Joan. x) illud scilicet unum
;

in unitate, id est in Spiritu sancto sumus. Qui ni- quod persona tertia, id est unitas, de nobis testatur.
mirum sensus, nisi fallor,in exituorationum multa- Dualitas namque duos esse, sed eosdem duos unitas
rum reperitur, ubi dicitur : Qui tecum vivit et re- unum esse significat. Omnes quoque qui ad hanc
gnat Deus in unitate Spiritus sancli. Quod ita licet unitatem spirituali dilectione confugiunt, unum effi-

colligi. ciuntur. Ergo quod dilectio sancta accidentaliter

Sienim omne quod Deus est substantia dici po- erit in multis hominibus, aptans eos in unum, hoc
test, Pater autem et Filius unum sunt ipsum ergo ; Spiritus sancti persona substantialiter et asternaliter
unum substantia est ideoque, duabus personis Pa- ad Patris et Filii personas constat.
tris et Filii commemoratis, tertiae personae memoria Exprimit ergo utriusque communionem et divinae
in unitate commendatur. substantiae unitatem, quae utique tanta est ut in
Sive ergo unum, sive unitas vel charitas dicatur nullo extrinsecus indigeat, sed omnia in se conti-
de Deo, non solum ad Trinitatem in unitate consi- n neat. Ideoque cum Patris et Filii persona dicitur
stentem,sed etiam ad personamSpiritus sancti spe- meritoque utriusque unitas, id est Spiritus sanctus,
cialiter referendum est quia cum non minus quam
: simul semper consubstantialis manens, simul etiam
inter duos unitas et dilectio esse possit, hique duo semper personaliter commemoratur. Deitati nam-
in personis duabus, Patris et Filii, sint intelligendi que nil magis quam unitas convenit ascribi.
unus quidem diligens, id est Deus Pater, alter vero CAPUT XXXVII.
dilectus, id Deus Fiiius, patet profecto ipsam
est Exempla quibus docetur quomodo trinitas in unitate
dilectionem, qua unum sunt, quaeque ex utroque pa- et uniias in trinilale sit inlelligenda.
riter procedit, accipiendam esse pro Spiritus sancti Ut autem haec unitas et trinitas quam de invisi-
persona, in sancta Trinitate, tertia. Quamvis cnim bilidivinitatissubstantiadicoapertiorcredibiliorque
alia persona sit diligentis, alia dilecti, alia dilectio. fiat, libet aliqua de visibilibus rebus ponere exem-
nis, in eadem tamen dilcctionc quae tertia persona pla quomodo unitas in substanlia et Irinitas in per-
est, et qui diligit et (lui diligitur unum sunt et in sonisexistat.Sed primo hujus mysterii similitudi-
109 DIALOG. DE TRIBUS QUiliSTIONlBUS. 110

nemin ifidificiis, dein in altera (luacramus materia. A pro ojusdem persona; typo, ne idcm
ti'co toties di-

Credo naraque quia providentia divina, sicut per ctum vidcatur ticdiosum.
plurimas similitudines ccelestis vita; notitiam nobis Nonnc ergo haec utraque, de ffidificio videlicet
tradidit, ita etiam multa unitatis et trinitatis suaj et candcla, dicta constant satis mira atque divina
argumenta reliquit.Unde ex multisduo hic inserere aptissiniaque ad agnosccnda [cod. Cnic. cogno-
volo, ut per hi-ec tam brevitati quam ;cdificationi scendaj sacra; fidci rudimenta/ ibi namque potest
tuae consulam. carnalibus eliam oculis comprehendi quomodo in
itaque scructura lignorum vel lapidum,
Omnis personis tribus subslantia una habeatur,qualitcrque
quamvis undique in parietibus peracta sit vel quun- personaruni trium nulla absque aliisquidquam ope-
toscunque parietes in se babeat.nequaquam domus rctur, sed onmes simul opus suum ef'ficiant,quam-
potest existere sine tecto. Si autem in duobus sai- vis singulis aliquod epccialius conveniat. Protegi
tem parietibuscoajqualis et perlectistectum super- namque iadorao et illuminari a candelse incendio
ponatur, mox domus dici valct pro co scilicet quia specialitcr convenit personaj tertia;, quia et tectum
omnia.quae his Iribus pcructis restant agenda,sunt indo dicitur quod sub eo commorantes ab aeris in-
quasi principalium adjectiva et ex iliis dimetienda. temperie pluviarumqueinundatione tegendo prote-
Duo autem parietes et tectum personas tres, sed „ gat ; et lumen, quod illuminet
unum substantiam significant,quia nec parietes nec Quae scilicet utraque satis conveniunt personae
tectum per se,sed hanc tria rite conjuncta unius do- Spiritus sancti. Ipse quippe in trinitate summa per-
mussubstantiam pariter efficiunt.Cum ergo haic ita sonam tertiam continens, protector consolando
sint, cujus.rogo, personae de Iribus pr^dictis typus maerentes et illuminator edocendo insensibiles di-
unitatem hujus substantiae, id est domus maxime citur. Unde Dominus noster ad discipulos suos de
ostendit? Quod si interrogaveris quomodovel quare, ejusdem Spiritus sancti missione loquens dicit:Pa-
ita collige. racletus SpvHtus sanctus, queni miltel Pater in no-
Cum construenda est domus quaelibet et
igitur mine meo, ille vos docebit omnia {Joan. xiv).
peracti fuerint duo parietes, duos personas expri- Ial.cr ha3C etiam illud merito pensandum videtur
mente3,unus quidemproeo quod initium operis est, quod in utraquc similitudinc, aedificii scilicet et
quasi non ab alio sed a se et in semet incipiens : candela;,tertiapersona,quam unitatera personarura
alter vero, cum priori omnino in latitudine, altitu- duarum exprimere dixi, addenda est desuper et su-

dine et longitudine ajqualis esse debeat quasi ab perna respicit semper, velut in domo tectum et in
ipso exorlus et emanans,necdum ad unitatem sub- candela incendium. Nun ergo sine causa sacramenti
stantioe suae domus aidificanda pervenil.Cum autem magni aestimo fore talia.
tectura tertiam personam exprimens supponitur, C Arbitror namque illud designare quod, cum in
tunc demum unitas substantialis domus efficitur. aliquo labore homo Dei cooperator et adjutor esse
Idcirco vero tectum personam tertiam exprimit possit,juxla illud : Dei cnim siimus adjutores {I Cor.
quia,sicut primo et secundo numeratis tertius mox iii), unitalis tamen donum,quod summum est bo-
numerandus ab eis procedit, ita etiam duobus pa- num, ({uo quis ad perfectionem de provecturus est,

rietibus in constructione praecedentibus tectum de- supernasolummodogratiadescendat;sicutscriptum

inde construendum sequitur; neque enim sinepa- est : Omne dalum oplimum, et omne doniini perfe-
rietum construclione tectum quodlibet ad habitacu- ctum desursum est, descendcns a Patre luminum
lum construitur. [Jac. i). Quod enim ex terra ortum vel in terra po-
Potest eliam hac ratione colligi quam congrue- situm datur, initium quidem vel particula aliqua
Deus domus [cod Lamb. Dei domus^ vel templum boni operis potest cssc, sed ad substantiam per-
dicatur, non solum ob praedictam sanclaj Trinitatis feclionis et unitatis non perlingit. Unde et idem
figuram, sed etiam ideo quia omnia quce in templo Spritus sanctus cum apostolos ad unitatis divinae
quolibet pro pace et 3ecuritate,pro umbraculo et rc- culmen erccturus et instructurus esset, non ut
fugio temporaliter habentur,in Deo sola aeternaliter prius, a Domino in terra posito datur, sed de coelo
possidentur.Cujus nimirum templi porta et ostium j) supra cos missus legitur.
Christus intelligitur. Unde ipse dicit Ego sumos-: Hajc autem dico, non ut in illa trinitate surama
tium [Joan. x). Haec quidem de structura sufficiant personam uUam superiorem vel inferiorera credam,
dicta. sed utostendam quia,sicut ejusdemtrinitatis figura
In accensa quoque candela inveniri possunt, ut in nulla substantia corporali vel visibili sinc aliquo
reor, similia. Nam cum ardens "elementis constet supcrexcellente potcst exprimi clemento, ita etiam
tribus, id est stupa, cera, luce, personarum trium in nobis nil boni valeat fieriabsque gratiffi supernae
figuram tenet. Sed sicut in domo persona tertia,id supplemento.
est tectum, ita el in ardente candcla, terlia, id est Ipsa namquc,cum nos quasi subpersonisduabus.
lux, operalur unitalem substantialem. In neutro id cst anima ct corpore, bonum aliquod in terra in-
igitur, id est in aedificio et candela nulla habetur choantes, divinum auxilium pro perfectione, id est
ulilitas, nulla substantiaj unitas.nisi tertia persona, invocamus, semper erit in nobis quasi
trinitate,
tectum scjlicetet lux,additafuerit.Personam autem persona tcrtia, oriens scilicet ex alto, et coaptana
ill OTHLONI MONACHJ S. EMMEIIAMMI. 112
utraque, id obI animio ct corporis opora divorna di- A I'^ccc crucis signum quam Bacrum,quam veneran-
vin<K unltati ct trinitali dum cur et adorari licitum sit mente fideli. Si
Sed et hoc detrinitate sancla commemorandum cnim trinilas et unitas divina est adoranda, crucis
puto quia, cum Spiritus sancli persona, Patris et aulcm signum trinitatis ct unitatis divina; conslat
Filii, ut supra dictum cst, unitatcm et .'cqualitalcm sf)cculum. Crucisergo signum pro trinitatiset uni-
dilectionemque commendet, congrue lii qui, hanc tatis divin.fi speculo cst adorandum, ea videlicet

personam imitanles, de sacrae fidei unitate vel de locutionis specie quia per id quod continet,id quod
pacifica Dei et hominis charitatc, scu dc consona continclur, significamus. Nam sicut in altari, non
virtutum omnium varielatc rite scribunt aut lo- ipsam altaris structuram, sed sanctorum reliquias
quuntur,Spiritu3 sancti gratia repleti dicuntur.Ejus in eo repositas, et quod rnajus est, per easdem re-

enim dono totius unitatis fit etad lucis

ratio, sicut quibus ante Deum credun-
liquias, illorum virtutes

pertinet donum illuminata acies oculorum, licet tur vivere veneramur ct adoramus, ita etiam in
ipsa lux non a se, sed aliunde procedit. sancta cruce, non qualiscunque ejus visibilis ma-
CAPUT XXXVIII. teria, sed invisibilis Dei virtus, quae per passionera

Sanclse crucis signum in summa Trinilate repcritur et Domini nostri Jesu Christi refulsit, quceque ibi in
et quomodo. •n sanctffi Trinitatis et unitatis specie jam dicta con-
Potest etiam sanctae crucis signum in trinitate et sistit, semper est veneranda et adoranda.
unitate summa inveniri. Si enim in modum trian- Est et aliud mysterium in sanctae crucis signo
guli tresunitateSjduasquidem quasiperlineac nor- expressum quod postmodumdenumeroquaternario
mam oequaliter stantes, tertiam vero superius in locuturus proferam. Adhuc qu^dam subtilia de
medio duarum, ponas, quod etiam triangulo omni sancta Trinitate scio dicenda mysteria : sed quia
convenit,ut scilicet in dualitate consistat,in unitate nulla ratione congruahaec promere valeo, ideo ipsa
autem respiciat hoc modo : penitus prsetermittere,et aliqua de mystico numeri
1 qualitate jam dicere volo, incipiens a binario.
1 1
1 CAPUT XXXVX.
Cumque ita triangulum posueris, si unitatem
De mystico numeri binarii, ternarii, quaternarii et
quartam medise signum sancta^
inferius opposueris, quinarii sujnificalu.
crucis habebis. Ubi juxta Qdem sacram magnopere
Hic enim quanto vicinior est unitati, tanto ple-
pensandum quem cuique personae debeas assignare
angulum,nevel dualitatem constantem vel unitatem namque congrue
nior est virtute mysterii.Significat

eminentem incongrue discernas. Quod, ut reor, ita q virtutera illam qua Deo
maxime appropinquamus
id est charitatem quia sicut binariusduabus uni- :

debetdiscerni.
tatibus, itaet charitas bina dilectione Dei scilicet
Quia enira aequalis dualitas in patre et Filio,uni-

Spiritu sancto intelligenda, est, ascri- et proximi consistit. Prseterea, sicutidem binarius
tas vero in
numeriest origo, ita etiam omnium virtutum radix
bendae quidem sunt duae,quae aiqualiter consistunt,
constat charitas, ut plurima sacrs Scripturs pro-
unitates Patri et Filio tertia autera in medio earum
;

bant te.stimonia, ex quibus unum sancti Gregorii

desuper posila et velut .-ib utroque [cod. Cruc. utra-
proferam Ut enim multi arboris rami ex una ra-
que] procedens, Spiritui sancto.
:

igitur ratio,nisi fallor,convenit trian- dice prodeunt, sic mults virtutes ex una charitate
Hujusmodi
quo etiam reor salis instrui posse generanturj
guli mysterio,in
eodem binario primus significari
Potest etiam in
de sanctae Trinitatis fidei omnes fideles. Deinde,
quia in Trinitate unitas et veneranda, unitas, quae
homo. Sicut enim ex binario omnes oriuntur nu-
meri, ita et ex primo horaine omnes exorti sunt
inferius posita restat, ascribenda est trinitatis uni-
homines. Sed incongrua forte videatur haec
si alicui
tati, sicque fit ut ex trinitate et unitate invicem se

sequaliter conspicienle et mediante signura sanctae homo ad Dei

sententia,pro eo scilicet quod priraus

ut haec flugura personarura pro- similitudinem in trinitate et unitate existentem

crucis efficiatur,
proprietate distincta docet :
D creatus est, quara binarius nullo modo recipit, at-
tendat quomodo priraus homo,postquam ad simili-
tudinem Dei, id est ad Trinitatem factus est, per
N^^"
o^^ \ ^C^.
inobedientiae
figuram
culpam perdidit ejusdem
et substitit [cod. Cruc. subsistit]
Trinitatis
in duali-

\
cn
tate, quae est in personis animae et corporis ; tertia
a
persona, id est unitate, qua Deo adunari et assi-

<^^
%.'^'» milari deberet, jam perdita.
speciem in pa-
Si quis vero similitudinis divinae
1 Patris aequa % litas et Filii 1 rente primoper ipsiusculpam negetesse corruptam,
a legat sanctura Gregorium in homilia quadam ita
P dicentem Quia imago exprimitur in drachraa;
:

mulier drachraam perdidit quando homo, qui coa-

113 WALOG. DE TRIBUS QU.ESTIONIBUS. 114

ditus ad imaginem Dei fuerat, peccando similitu- A codem quinario numcro comprehendunlur {Matth.

dine Conditoris sui recessit. xxv) ; ego tamen, quia omnem numerum infra de-

Ue tcrnarii vcro mysterio, pro eo quod in se tres narium positum aliqua spccialis mysterii virtutc
magnum quoddam senlio. Ipsum
unitates habeat, insignitum credo, hunc etiam aliquid boni specia-
namque Dominum et Salvatorem nostrum in hoc liter exprimere scstimo. Nam, qnia idem quinarius

exprimi credo, quia, sicut ille in duahus naturis, dimidia pars cst denarii omnigcna perfectione pras-
Dei videlicet et hominis, atque in una pcrsona, ita clari, et omne dimidium divisumque in seipso im-

et ternarius duabus partibus, homini Dcoquc

in pcrfectum consistit, potest convenienter ipsam im-
satis convientibus, et in unias numeri vocabulo perfectionis qualitatem, quae in cunctis mortahbus

consistit, Binarius enim et unitas cjus sunt partes, quantavis sanctitate praeditis invenitur, signifi-

quarum quidcm binarius homini, unitas vero dei- care.

tati omnimodo convenit.Sed et hoc non minus con- Si cui dictum hoc placeat, mecum sentiat ; cui

gruit quia, sicut primus Adam terrenus,secundu3

:
vero displicet, dicat melius, ut et [hoc credamus.
autem ccelestis dicitur, ita et binarius, quem pri- Ego interim, ut dixi, credo quinarium illam im-
mum hominem, ipsum scilicet Adam significari perfectionem, qua nemo in hac vita positus caret,
supra diximus, prior est ternario secundum Adam „ designare.De hac namque imperfectione Psalmista
dicit Imperfectum meum viderunt oculi tui {Psal.
:

Omnes etiara Christi vestigia sequentes tcrnarii cxxxviii), quasi diceret tu, qui solus perfectus es,
:

speciem recipere merentur, qui prius vitiis dediti his oculis quibusomnia vides, imperfectionem fra-
binario fuerunt assimilati. Ad quam nimirum re- gihtatemque meam maxime consideras ; vel alitcr:

ceptionem et conversionem, ita Dei et Domini no- tu qui omnia nosti, scis quia coram tc perfectus

stri Jcsu Ghristi gratiam proximam habent, sicut esse nequeo. Haec quidera de quinario.
unitas et ternarius binarium cirf umdantes cidem CAPUT XL.
proximi agnoscuntur. Quid mijstice numeri a senario usque ad denarium
Si quis vero subtiliorarimari solitus velit, ethoc significent.

in ternarii mysterio exquirere quodChristus Jesus, De senario autera hoc sentio quia, cura sit solus
non ut caeteri homines ex conjugio, sed ex Virgine infra denariura insuispartibusperfectus omniaque
sancti Spiritus virtutc impra?gnata gcnitus sit, ha- Deus in sex diebus perfecerit, sanctorura quoque
bet in ternario quaestioniscampum.Currat, si pos- perfectionem significet. Sed ne contrarium videatur
sit solvere propositum. Ego enim, etiamsi aliquid quod quinarium iraperfectionem, senarium vero
ex hoc sentiam, tamen, ut aliis tanta? solutionis perfectionem sanctorum designarc dicens, imperfe-
triumphum relinquam, hinc nil dicere volo. C ctum simul ct perfectum posui, opus est explanare
Per eumdem quoque ternarium possunt intelligi quomodo saiicti quilibctinhacvita,imperfecti simul
illae tresprfecipuae necessariaequeomnibus Christia- et perfecti sint.Ipsa nempe Veritas cum in quodara
nis virtutes, quas Apostolus commemorat, dicens : Evangelii loco universaliter negaret, dicens : Nemo
Niinc aulem manent, fides, spes, charitas, tria hxc bonus, nisi solus Deus [Luc. xviii), alibi econtrarlo

{I Cor. xiii). aliquera horainera bonum esse testatur, dicens :

Quaternarius deinde proximus satis magno re- Bonus homo de bono thesauro, etc. {Matth. xii).
fulget mysterio, quia quadrifariam sanctae crucis Quid igiturhac verborura repugnantia edoceraur,
figurara exprimit. Insummitate quippe ejusdem nisi ut hominem imperfectura siraul et perfectura
non in gerainis brachiis qua-
crucis et in basi, nec possc fateamur? ideo quidem imperfectura,
fieri

ternarius numerus invenitur. Haec quidem ita esse quod Deo comparatus perfectioncm nullam habeat;
ipso visu corporali possunt probari. Sed, si spiritiia- ideo autem perfectum, si imperfectionis et fragili-
Hter altiora penetrare velimus, maximum in ejus- tatis suffi quantitatem jugiter attendat. Hinc etiam
dem sanctaecrucis quadrifaria figura sacramentum Salomon dicit: Septies justus radit ct resurget {Prov,
reperiemus, quod sciiicet etsuperius hic dicendum xxiv). Cum ergo longe a sc discrepare videantur
promisimus. Nam sumraitas ejus supcrna, basis j)
justus et cadens,id est pcccans,quomodo idem qui
inferiora,utraque vero brachia totius mundi ambi- septies peccat perhibetur justus, nisi quia hoc est
tum eam continere significant. Unde nullus locus maxima justi justitiasuam injustitiamjugiter corde
a virtute sanct<e crucis vacuus esse credendus est. simul et ore Domino fateri, atquc crcdere per hoc
Possunt etiam per eumdem quaternarium qua- veniampcccatorumconscqui ? UndeetPsalmistaait:
tuor Evangelia, nec non quatuor virtutes, id cst Confitebor adversum me justitiam meam Domino, et
justitia, prudentia, temperantia, fortitudo congrue iu remisisti impieiatem pcccatt mei {Psal. xxxi).
designari. De hajusmodi perfectione et iraperfectione idem
Quinarius licet in geminam significationcm re- Psalmistaalias apertius loquitur.Cum cnira orasset,
proborum scilicet et flecti possit, vel ob
electorum dicens Ab occultis meis mundn me, Domine, et ab
:

hoc quia tam mala quam bona qiiinque sensibus alienis parceserro luo, mox subjungit, Si, inquiens,
corporis efficiuntur, seu pro eo quod fatuae simul et non fuerint dominati subaudis alieni: vel, ut in aliis
prudentesvirgines,3icutevangelicaverbatestantur. codicibus invenitur, dominata,subinteIligi3,delicta,

h
115 UTHLONI MONACm S. EMMKHAMMI 110

irmc immaciiliiUis ero {Psal. xxviii). Non dixit, sl A. sanctus nou carnalilju» honiinibus in duplicitate et
pcnitus carebo (lelictis, sod, si mci non fuorint do- rniiltiplicatione sui gaudentibus.sed spiritualibus in
minata, tunc iinmaculatus ero. Si autcm (luispiani siinplicitate ctunitate divina constantibus, inspira-
immaculatus dicilur, potest etiam dici pcrlcctus. tionis suae gratiam creditur infundere. Et si fas est
Ut autcm aliquid adhuc altius de praelato utrius- dici Spiriturn sanctum generare,nihil aliud intelligi
que numeri mysterio loquar, Ibrsitan et hoc rion debet nisi quemlibet per inpirationem suam in-
sine causa cst quia quinarium, quem imperfectio- strijere ct ad desideria sancta acccndere,quia .s/»m-

nem, senarius, qucm perfectionem designare dixi, tus, ubivult spirat(Joan. viii). Undeetiarn mosobti-
non omnino post sc,nec longe ante se,sed juxta sed nuit ecclesiasticus, ut hi qui alios ad vitam spiri-
pra?positura habeat. Quasi idem senarius diceret : tualem instruunt, patres dicantur {Eccli. viii.
qui mysterii velit perfectionem consequi, scmper Ha;c igitur de septcnarii mysterio in honoresan-
fragilitatis suiB mcmor, ante se quid sit statuat, cti Spiritus utcunque prolata, si ejusdem sancti

dicens cum Psalmista Quoniam iniquitalem meam

: Spiritus gratia congregans dispersa,vivificans cun-
ego cognosco, etpeccalum meum coram me est semper cta, dignetur aspirare, spero sacrjE fidei non di-
{Psal. L). screpare.
His dictis de senario, progrediamur ad septena- ^ Octonarius item perfectionem significat.sed eam
rium.Qui scilicet quid mysteriigerat quanto clarius solummodo qua? post septimanas hujus vitaj pro-
est, tanto clariori ct faciliori ratione proferri valet. mittitur. Sed et hoc satis cengruum. Sicut enim
Fateor namquequia superiora qua?dam difficulter septenarium, qui requiem significat, mox sequitur
protuli. Sed Deo gratias, quia jam ad memoranda octonarius, ita et ille qui in hac vita ob operibus
sancti Spiritus dona perveni seplena.Haec enim se- malis vacat et requiescit perfectionem beatitudinis
ptenarius significat numerus.Haec autem donaquo- Betern.3e consequi merebitur. Unde et Dominus in

niam sunt inaxime nota, dicamus alia. Evangelio octo beatitudines se sequentibus promi-
Potestnamque per se muliiplicatus etrequiem re- sit, per has scilicet significans aeternae vilae perfe-
missionemque designare. Si enim dicas septies sep- ctionera.
tem addita unitate fiunt quinquaginta qui nimirum ;
Qui arithmetca instructus est disciplina mul-
in
numerus et vitae praesentis et ceternBe requiem signi- to plura hinc edere volet mysteria, quia iliic,utau-
ficat. Unde et remissio vel requies, qus a Pascha divi, octonarius nuraerus vocatur cubus. Quod vo-
usque ad Pentecoston ubique in sancta Ecclesia ce- cabulum igaorans,unde
vel cur sic sit dictum nescio
lebratur,sub eodem numero quinquagesimo conti- mysterium. Cujuscunque enira non
pariter ejus
netur. Et quam congrue per septenarium perveni habetur massa, vel materia nulla prosus ex ea ef- ;

tur ad quinquagesimum, quia per sancti Spiritus C flcitur figura [cod Lamb. causa].
gratiam unusquisque incipit requiescere, et ad ve-
ram requiem tendere.
Est et aliud ejusdem septenarii mysterium.Omnes
itaque nuraeri infra denarium positi aut generant
aut generantur invicem,excepto septenario. Et ut
hoc ita esse agnoscas, incipe a binario nuraerare,
qui priraus est numerus.Hic namque a duabus uni-
tatibus creatus per se ductus generat quaternarium
Jam vero pertingens ad novenariura,dicara, prout
ingenii tenuitas perraittit, et ejus raysterium. Hic
itaque,ul mihi videtur,quanto majori circumdatus
est utriusque numeri, octonarii videlice,et denarii,
perfectione, tanto excellentioris mysterii refulget
dignitate.Significat namque angelicos ordines,quia,
ut Scriptura sacra prodit,novera ordines angelorum
sunt quorura quidam, angeli, alii archangeli, alii
;

Deinde hi duo binarius videlicet et quaternarius, principatus quidam potestates, quidam virtutes,
invicem ducti octonarium [ulcrque cod. octogena- nonnulli dominationes, nonnuUi throni, plerique
rium] generant. Idem binarius per ternarium du- cherubin, plerique seraphin dicuntur.Et notandum
ctus senarium ternarius quoque per se ductus pro-
; quanta consonantia sit numeri ad mysterium hujus-
creat novenarium. Quinarius vero in raedio corum raodi. Quicunque enim octonariam perfectionem
posituSjSi ducatur per binariura,generat denarium; consequuntur, noverario id est angelico ordini co-
sicque fit ut, sicut dixi, nullus absque septenario n aequantur,Domino attestante,qui in Evangelio dicit:
nuraerusinfra denarium reperiatur qui non aliquem Uli qui digni habehuntur sxculo futuro et resurrec-
generet, aut generatur. ciione cx mortuis, neqne ducent, neque ducent uxorcs
Quid igitur ex tanto dicere possura mystcrio? nequCultra mori polerunt. ^quales enim sunt ange-
Magnum quidem et speciale quiddam credo esse ;
lis, et filii sunt Dei, cum sint filii resurrectionis
sed ita videtur profundum ut virtutis suae penitiis {Luc. xx).
abscondat radium,nisi forte hoc quod non est geni- Sed hoc novenarius venerandus est, quia,
et in
tus significet quia Spiritus sanctus, cujus dona per cum oranis numerus per se multiplicans alium,ejus
eumdem septenarium designantur, a Deo Patro et quasi parens,qui autem per hanc multiplicationem
Filionon gcnitus, sed procedcns dicitur; quod vero procrcatus fuerit illius proles dici possit;novenarius
nullum generet,hoc designet quia,cum numerus in congrue tcrnarii proles exstat, qui sanctam Trini*
multiplicationem tcndat,multiplicatio autcmnumeri tatem significat.Si enira dicas ter trini, quod est

carnalcm significet generationem, merito Spiritus pcr seipsum facta multiplicatio numeri,no?enarius
H7 DIALOG. DE TRIBUS QU.ESTIONIBUS. 118
procreatur. Qua do re colligitur quia ct sancti an- A sint unum, sicut et nos sumus unitm (Joan.xvu). Hu-
geli et omne angelicam vitam secuti convenientcr jusinodi igitur unitatem,quam electi quiquc colle-
dicuntur filii Dei, cum sint sanctce Trinalis filii. ctione virtutum, quasi unitatum, adipisci possunt,

CAPUT XLI. denarius, ut dictum est.congrue significaf.Sed cum

tantffi perfeclionis excellentiamexprimat,patet pro-
De numero denario episqiie mijstico significatu. Di-
visio numerorum in eos qui ad se dicuntur, et in fecto quia ncmo inhac vita positus ita perfectus
eos qui relative ad alterius numcri consonantiam exstat ut ad eum oblinendum sufficiat.Credendum
dicunlur juxta musicam. sperandum de Dei misericordia ut ob-
est autem et
Tempus et ordo jam postulat ut e.\ denarii mys- tincri possit in futura vita, quando videlicct Pater-
rio aliquid parvitas nostra profcrat. In quo sane familias, juxta convcntionem factam, in vinea sua
reor hoc primo considerandum quia,sicut ex colle- laborantibus eum addiderit.
ctione constat unitatum, ita eliam coadunationem Ilis igitur utcumque prolatis de numerorum infra
atque copiam significet omnium virtutum, deinde denariumconstitutorum mysteriis,jamultraspecia-
quod imitetur quodamraodo ipsam unitatem.Sicut lem numerum aliquem rationemystica comprehen-
enim unitatescollectaj perficiunt denarium itaejus- dere facultas non est, tam ex facundiffi quam con-
dem denarii collectip repetita tendit in infinitum scientia! inopiu. Verumtamen ut his qui de spiri-
numerum.
B
quanta dignitas denarii,qui tam per- tualia plus quam carnalis prudentise cibi refici desi-
spicue assimilatur unitali,imitans illam coadunata derant aliquod gratum praebeam ferculum voluntas
numurorum collectione,quia nequit naturali unitatis est mihi omnes numeros in duas partes dividere ;

perlectione! Naturalis namque perfectio unitalisest in unam quidem illos,qui ita in arithmctica dispo-
per se posse subsistere; quod quianumerus nullus nuntur, ut nulla proportione harmonica copulentur,
per naturam valet, solus denarius, imitatione illa sed ad se tantummodo dicantur, ut duo, quinque,
quara dixi, id est collectione coadunala omnium septem vel tres, septem, decem, vel quilibet alii
numerorum implet.Hoc autem nonsine causa esse, ejusdem dissonantiae; in alteraravero eos qui rela-
sed unitatisilliusperfectionera, quaeinelectis fieri tive ad alterius numeri consonantiam dicuntur
potest, credo significarc. Ipsa denique,quantacum- juxta musicam, ut tres, quatuor, sex, octo, duode-
que virtutum collectione videatur consistere, nihil cim.
est per se; sed a vera unitate Domini habet esse. Quos nimirum numeros ita dispositos.utmedius
Haec ergo sola vera unitas est, quia non solum non ad minimum sesquitertiam, maximuavero ad me-
eget externa coUectionCj sed et aliis tribuit se imi- diumsesquialteramjitemquemaximus ad minimum
tari posse aliqua uuitatis participatione.Unde et Do- relatus duplam reddant proportionem, quia tales
minus noster Patrem,cum quo unum est, pro electis C specialiter harmonicE deserviunt consonantiae, hic
ovibus [cod. Cruc. omnibus] orans dicit Pater san- utiquc de ejusdem consonantiae mysteriis locutu-
:

cte, serva eos in nomine tuo quos dedisti mihi, ut rus, opus habeo exempli gratia coram ponere.

Inquarum scilicet partium duarum ratione desi- D vus est, satis speculatur qua; consonantia sit in di-
gnata tanta mysterii virtus inesse videtur.ut ctiam versitate corporalium artium ; ct qua? in diversis
sanctorum Patrum peritissimus aliquis ad hanc ple- opibus vel fructibus provinciarum ; et quae in varia
niter reserandum vixsufficeret.In primis eniminvi- dispositione virtutura; quae etiam inter coenobialis
cem oppositis vel collatis utrisque valet inspici, et saccularis vitoe horaines; nec non quanta conso-
quanta distantia sit inter carnalcs et spirituales ho- nantia sit in Vcteris ac novi Testamenti collatione,
mines tum ablata illius parte numeri.qui ad se di- vel qua5 aliarum rerum consonantiae.Postremo quid
citur,namita superfluus est in ratione, sicut et illi sit coelestis harmonia, reor hinc posse agnosci.
quos significat in compassione.In aItero,qui relati- Hacc igitur omnia quanta sit difficultas vel mente
119 OTIlLOiM iMONAC.ni S. KMMKHAMMI m
vel rationccomprehcnderc, prudcns quisqiie vaiet A similium convenientia.Proindesiin qualibet conve-
Sed dum niliil ex his possini, ut docct,
intf^lligere. nicntia est consonanlia; omnisaulem creatura,licet
aliquid tamen ulcunqun prf)fcrre licet.Et prirno fjui- dissimilis sit invicern, Deo ordinantc convenit ;

dem,quod ctin primis propositum cst,quid utriquc consonantia ergo habetur in ornni creatura.
numeri, ille scilicct qui ad se dicitur, et qui ad al- Nuncigiturillud primo considcrandumestjquod
terius consonantiam pertinet, oppositi significent. et in consonantiarum mysticarumordineprimo po-
Deinde istius, qui consonantiae solummodo deser- sui quae scilicet consonantia sit in cujusiibet cor-
:

vit, mysterium rescrarc cupio illud aliquatcnus : poris humani membris.

ostendere satagcns, quanta consonantia a Deo sint Ibi namque cum unumquodque membrum famu-

facta omnia tam terrestria quam ccelestia, licetho- latur alteri,omnia membra consistunt invicern con-
mo solus eamdem consonantiam jugiter cum vitiis grua. Visus quippe et Muditus, gustus, odoratus et
suis impugnet. tactus non solum sibi,sed etiarn aliis corporalibus
GAPUT XLII. officiis famulantur. Quapropter dum omnes corpo-
Quid mijslice significent numeri qui ad se dicuntur ? ris sensus ad se invicem conveniunt famulando,
Quid ii qui ad aliucl referuntur? consonantia utique in corporeis sensibus, velut in
Omnia itaque numerus qui,ad solummodo per-
se numero, efficitur.
tinens, nullam efficit consonantiam, hominem con-
B Videamus etiam quanta consonantia sit in diver-
gruesignificatcarnalem.Illeenim solaquaesibi sunt sitate corporalium artium. Cum igitur hic aurifex,
grata, id est temporalia, visibilia, carnalia diligit- ille ferrarius faber^iste caementarius; hio lignorum
Nulla sibi,nisi qucc concuspiscentia et voluntas pro- artifex.ille scriptor,iste pictor; hic in liberali scien-
pria suggesserit, placenl. Omnia quae aliis consona tia imbutus, ille mercator,iste piscator; hic in bel-
sive congrua sunt, displicent.Ad nihil aliud se na- licis rebus, ille in agricultura doctus; hic texturae
tum arbitratur esse, nisi ut desideriis suis omni- operarius,iIle medicus, ille sutor, ille sculptor, iste
modo famuletur imitans illum divitem, qui, ut in
: auceps, ille venator; hic coquus, ille pistor; aller
Evangelio perhibetur, ita sibimet soli vixit, ut nec alterius sit artis, quaj specialiter memorari nequit:
micas de mensa sua prolapsas alteri egeno poscen- nuUaque ars praedicta sine alterius ope peragi pos-
ti tribuere curaret. sit ;
quid aliud quam consonantia quaedam quasi
At numerus qui ad alium refertur, spiritualsm discrepantium vocum in omnibus hujusmodi arti-
significathominem; quia spiritualis quilibet aliena bus erit? [cod. Lamb. exit.)
damna seu lucra deputat ut sua; moribus alienis Consideremus deinde qualiter consonent opes vel
semel conformat et aptat, illud jugiter recolens fructus diversi provinciarum.Ubi magnam facundias
:

Alter alterius onera porlate {Gal. vi). Et Nemo quod C inopiam patior pro eo quod nec provinciarum, nec
:

suum est, tantummodo quserat, sed quod alterius quamplurimarum vocabulaagnosco.Sedremquam-

[l Cor. x). Unde et Paulus apostolus non sibi soli, dam profero,quae pro rae satis loquatur cunctorum
sed etiam prodesse desiderans dixit: Omnibus
aliis judicio. Omnibus etenim notam est quia negotia-
omnia factus sum, ut omnes lucrifacerem {I Cor. ix). tores quique in regiones ac provincias plures procul
Dominus etiam et Salvator noster,cum non pro se, positassaepius proficiscuntur,ut opes quasdam,quffi
sed pro nostra salute incarnari ac pati dignatus in illis aut raro aut nusquam habentur, illuc affe-
esset, relativus fore voluit. rant; et alias opes,quas in suis locis raras et pre
tiosas esse sciunt. inde nihilominus revehant. Cur
CAPUT XLIII.
Quam ergo haec faciunt, nisi quia unaquae regio et pro-
mirifica sit in corporis membris, in artibus
tum liberalibus tum mechanicis, deniaue in regio- vincia npes vel fructus illos habet quos altera mi-
num proventibus, ipsisque diversis, virtutibus har- nime possidet? Quamvis et hoc pro argumento ma-
monial ximo sufficiat quoniam mercatores nostros scimus
His igitur per utriusque partis praedictae opposi- aurum, pallia serica, nec non ignotas eximiasque
tionem breviter prselibatis, nunc vero, quia in har- bestiarum pelliculas ad nos detulisse; quae omnia
monicis instrumentis aliquoties lusi, libenterque n fatentur aut cum aere, seu cum vestiraentis vulga-
totius melodiae suavitatem audivi,libet etiam,prout ribus, vel vilibus domesticorum animalium pelli-
Dominus dederit, in harmonia spirituali et intelle- bus quibusdam provinciis comparasse. Undc
in
ctuali ludere:explanando scilicet quantaconsonan- aperte intelligitur quia et in hujusmodi diversitate
tiae mysticae suavitas in omnibus supradictis habca- invicem congrua consonantia magna habetur.
tur rebus.Sed priusquam dc hujusmodiconsonantia Dum enim unusquisque alterius indiget opibus,
eadem consonan-
aliquid audias,oportet ut,quid sit consonans profecto compellitur esse alteri.
tia,plenius agnoscas.Quia enim non solum in sonis Veniamus et ad variam virtutum dispositionem,
proportione numerorum rclativa coaptatis, verum qnantamque inter se consonantiam habeant, ali-
etiara in rebus quibuslibet rite ordinatis consonan- quantulum proferamus. Alii namque, ut Apostolus
omneque quod ordinatum
tia efficitur; constat, dicit, datur sermo sapientix, alii sermo scientix, al-

conveniens profecto et congruum efficitur : conso- teri fides,alii gratia sanitatum,alii operatio virtutum,
nantia) hujus dcfinitio videtur posse dici rerum dis- id est miraculorum, alii prophetia, alii discretio spt'
 :

121 DIALOG. nE TRIBUS QUiESTIONlBUS. m

rituum, alii genera linguarum, alii iiiterpretalio scr- A. Ad eamdem consonantiam pertinct ordinata ani-

monum (/ Cor. \\\). Ad ha^c eliam nos subjunginius mffi ct corporis compago ; viri et mulieris propler
quia alius eminet in humilitate. alius in charitate, necessaria utriusque subsidia multa conjunctio legi-
alter in castitate, alter in oratione, alter in discre- tima ;
patrum et filiorum, divitum et pauperum,
tione, alius in vigiliis, aiius in jejunis, alterin elee- dominorum et servorum, magislrorum et discipu-
mosynarum largitate, aiter in iniirmorum vel ho- lorum conjugum quoque et virginum mirifica con-
;

spitum recreatione, alter in patientia, alter in alia venientia quamvisenim virginitas longe superior
:

virtute. Sed nullus profecto in qualibet virtute praj- sit conjugio, nihil tamen resonat sine ipso ;
quia nec
dicta invenitur ita perfectus, ut non ope egeat alte- esse valet sine illo. Sicut et tonorura integritas,
rius. Cur hoc, nisi quia invicem sunt omnes virtutcs licetcomparationem nullara teneal ad semitonium,
referendfe, et plectro discretionis in consonantiam atquo ipso taraen nullum sonum, qui juxta musicaj
alternam coramutandaj? hujus namqueconsonantiae artis auctores proprie consonantia vocetur, efficit.
plectrum, discretio est virtutum. Sive enim diatessaron, sive diapente consonantiam
dicere velis, sine semitonio nequis,de diapason vero
CAPUT XLIV.
Qualis quanta reperiatur karmonin inter vitam
et
superduum est dicere quia, constat ex utroque. Qua
monasticam et sxcularcm, Vetus et Novum Testa- •n de re intelligi daturquia, sicut semitonium conso-
mentum, corpus et animam, diversorumque homi- nantiae necessarium est in melodia ita conjugalium ;

num staius ? suppleraenta necessaria sunt in spiritali vita.

Progrediamur et ultra, dicentesquae consonantia Notandura vero in his, qnia, etsi non orania ad
sitintercoenobialis et saecularis vitae homines.Igitur relativam consonantiam, ad probationem tamen
neminem in ccenobiali vita positum reor ignorare omnia conveniunt.
quia multipliciter egeat saecularium hominum ad- Praelati namque quilibet, excellentioresque in
Quomodo enim vel victura vel vesti-
minigtratione. Sfficulo, ut domini, patres, magistri, divites per
tum seu ipsum habitaculum sibi aptum posset subditos sibi et pauperiores jugiter probantur :

habere, nisi ex saecularium aliquorum labore ? quanta videlicet eis cura prffisint ;
quali flde nutriant
Unde omnimodo pensandum est cunctis in cceno- et succurranl. Subditi vero, qualiter pra^latis obe-
biali proposito constitutis quia non solum sibi, sed diant ; et pauperes, qualiter sufTerant paupertatem,
etiam illis qui hujusmodi supplementa praebent, cum divites omni modo fulciri perspexerint.
referenda est eorum spiritualis conversatio. Idem inter conjuges et virgines agitur. Magna
Sirailiter homines cuncti in sajcularibus negotiis naraque probatio erit in utrisque. In conjugibus
positi, jugiter pensare debent quantum indigeaut quidem, si se congruis temporibus rite contineant
spiritalium virorum oratione : ne, inter delicias vol C cum et virgines eadem fragilitate circumdatos,
curas vel pericula innumera praesentis vitae dcpressi, eisdem passionibus tentatos perpetuam habere casti-
aeternae salutis gloria priventur. moniam agnoscant.In virginibus autem,si, propositi
Curaque ab utriusque hajc necessitas pensatur.et sui^excellentiam jugiter attendentes,curent ne retro
pro Dei araore ab aliis adjuvantur, quasi alter-
alii cadant : quandoquidem multos licito matrimonio
nantes soni invicem suaviter resonant unus quidcm : copulatos, aut sub continentia debita vivere (quae
sonus superius, id est spiritualiter ; alter vero Deo tanto acceptior est, quanto liberius relaxari
inferius, id est sajculariter. Neque enim ulia fit potest) vel prorsus, vita sa^culari relicta, pro amore
consonantia, nisi ex aliqua suimet distantia. Dei desideria carnis cuncta respuissc audiunt.
Magna etiam consonantia, Veteris ac
dici potest Probantur et aliter virgines atque conjuges. Eo
Novi Testamenti convenientia. Nisi enim in Veteri quidera modo virgines, si attendant quantas gra-
praedicta fuisset gratia Novi, nemo per fidera in tiarum actiones Deo pro hoc debcant quod, eos ad
Novo potuisset salvari quia omnia fidei argumenta
; sublimissimum virginitatis gradum per inspira-
ab antccedentibus rebus sunt assumenda. Et, ut tionis suae gratiam eligens, ab innumeris huju8
sanctus Gregorius dicit, sequentium rerum cerli- saeculi raiseriis periculisque eripere dignatus sit,

tudo preeteritarum est exhibitio.Utrumque igitur ad Q cum plurimos in eisdem miseriis positos reliqucrit.
aliud relatum factum est nimis consonum quia Non solum autem virgines, sed etiam omnes qui,
;

omnia quae in Novo per adventum Doraini nostri ad sublimioris propositi

in quacunqueffitate positi,
Jesu Christi sunt impleta, in Veteri per prophetas arcem perveniunt, eodem modo probantur. Conjuges
vel mysticas rerum species fuerant praedicta. Ibi vero, omnesque in sajculari vita constituti, si atten-
namque ejus incarnatio,ibi ejus passio.illius resur. dant quanta gratia sit quod vel aliquibus deliciis
rectio et ascencio etiam omnia quaj ab Incarna-
: temporalis vitae ulla pietatisdivinae licentia valeant
tione Domini usque ad praesens, et quae in futuro sic uti, ut tamen ab aeternae beatitudinis participa-
saeculo, eveniunt, leguntur aut aperte prtedicta vel tionenon cxcludantur cum plurimis videatur ;

typice praefigurata. Sed cum consideratur quanta maximum, si cum contcmptn rerum saecularium,
consonantia sit in praedictis et irapletis ;
qua; quo- cum contritione et affiictione carnis ac spiritus
que in futuris fiat, facile potest credere quisquis oranigena postremo cum saevissima raorte, regn
fidelis. coelestis participes fieri mereantur.
 :

i23 OTIILONI MONACHI S. EMMEIIAMMI lU

Afl h.-pc ctiam nullusin netatc intclligibili positus A CAPUT XLVr.
relinquitur, fiui non secundum qu;ilitatom sibi col- f)e dirersis diei ct noctis mysteriis et significatio-
lata;, vel in scicnlia seu sospitule, vcl potcntiu a nibus.

Deo probetur quid pro [cod. Lamb. inj cjus amore Ilucusque de numeri myslcrio disserens, jarn ad
agere vcl pati velit. Et quanta consonantia, qua eorum quae deinde proposita sunt, id est, diei ac
unus quisque peralium probatur si cst intciligcns noctis, languoris ct medicin.-c, copia; et penuri»
aut requirens Deum? mysteria explananda transire cupio. Sed illa supe-
Sol quoque, luna et fructus terrae ; volatilia, ncc riora, id cst dies ac nox, pro significatione varia
non univcrsa animalia quaj in aquis vel in tcrra ponuntur. Dies namque Jesum Christum aliquando
dum nullatenus ad sc scu proptcr se, scd
versantur, significat, ut ibi Nonne duodecim horx sunl diei?
:

ad humanos tantummodo usus condita subsistunt {.Joan. ii). El nox diabolum, ut Noctem iliam te- :

consonantiae profecto velut numeri relativi deser- nebrosus turbo possideat [Job. iii). Intcrdum vero
viunt. Ex quibus valet probari quia, sicut scriptum dies fidem vel justitiam ; nox infidelitatera et iniq^ui-
est, nihil in torra fit sine causa, sed totum sub ali- tatem. Ut : Nox prxcessit, dies autem appropinqua-
qua ordinatum est consonantia. vit [liom. xiii). Et iterum : Eratis aliquando tenebrx,
GAPUT XLV. nunc autem lux in Domino (Ephes. v).
Be harmonia, quse in
B
beatis obiinei. Interdum etiam dies pro tranquilitate, et nox po-
Adhuc de unius, harmoniae ccelestis scilicct, qua- nitur -pro tentatione vel tribulatione. Ut In die :

litate, quee tanto difficilior est ad profercndum, mandavit Dominus misericordiam suam, et nocte can-
quanto minus habet ullum corporale vel visibile ticum ejus (Psal. xu). Ac si aperte dicatur In tran- :

instrumentum, dicere, prout fides exinde capienda quillita^emisericordiaedivinBcnotitiacommendatur,

suggesserit, libet. Nihil enim aiiud nisi quod fides sed in tribulatione ejusdem notitiae profectus pro-
capere valet, inde cuiquam dicere licet. Sed quia batur. Invenitur quoque dies pro spiritali, et nox pro
scriptum est : Fides sperandarum subslantia est re- carnali homine dicta, ut : Tuus est dies, Domine, et
rum, argumenlum non apparentium [Hebr. xi) ; et tua est nox (Psat. lxxiii). Ac si apertius diceretur :

Dominus et Salvator noster, ut in Evangelio legitur, Tua gratia, Domine, spiritualis homo efficitur, et tuo
plurima mysteria coilestia per aliqua terrenarum judicio carnalis esse permittitur. Gum ergo hac tam
rerum explanavit argumenta : hinc etiam ego in- varie ponantur, intelligi datur quia et adhuc ali-
structus arbitror, et credo quam significationem habere possint. Quam etiam
magna ccelestis harmo-
niae esse argumenta, omnia qua; etiam hujus ex meo addens, precor, ne dedigneris audire.
dixi de
vitae consonantiis, et quae usquam exsrcentur in Nox igitur, ut mihi videtur, non incongrue Vetus
musica arte instrumenta. Sicut enim in organis vel C Testamentum, et dies significat Novum sed et te- ;

in monochordo, quae videlicet praecipua sunt in hu- neram hominis infantiam vel conversionem nox,
jusmodi disciplina, varia discriraina sonorum, quo- dies autem maturos hominis annos et mores. Quae
libet modo se praecedant vel subsequantur, per- scilicetetin hoc valde concordant, quia sicut Apo-
diapason coadunantur : ita in ccelesti regno esse stolus dicit Non prius quod spiritale est, sed quod
:

credo : ut,licet ibi pro meritis diversis alter quidem animale {I omnibus praecedit animale et
Cor. v). In
sanctus ad alterum quasi sesquioctavus, id est tonus carnale ; sequitur autem quod est spirituale. Sicut
integer, alter vero, ut sesquialter, id est diapente ;
enim nox,carnalem utique vitam significans,divina
et alius ut sesquitertius, id est diatessaron ad alium institutione jam praecedit diem, quae designat spiri-
referatur : tamen omnes sancti per charitatis con- tualem ita et Vetus Testamentum, nec non teneri-
:

cordiam,quasi per diapason, unum rcsonent, unum tudo annorum simul et morum carnaliter conver-
sapiant ; sitque eorum laus et gratiarum actio tam santia [ita uterque cod.] praecedunt sequunturautem ;

pro Dei hominis (quia Deus homo factus est)

et Novum matura, spiritualem
et aitas et conversatio
nec non pro omnium saeculorum et elementorum intelligentiam sortitae. erat nox in mun- Magna ergo
atque rerum consonantia, quam pro gaudiorum suo- do, cum nulla pene nisi temporalia et carnalia
rum remuneratione,sempiterna quasi quaedam har- j)
bona homines amabant. Magna nihilominus noxin
monia habens varias differentias sanctitatis pro homine, quandiu nullam habet vim rationis et bonse
variis discrepantium vocum modis habens etiam ; conversationis. Unde his omnibus satis congruit
sanctiores quosque dispositos pro intensione infe- ;
oratio illa Zachariae : Illuminai-e Domine, his qui in
riores vero pro remissione. umhra mortis sedent [Luc. i). Sed et illa
tenebris et in
Hffic autem ita essc non affirmo, sed, ut dixi, verba quaj in hymnis nocturnis orando canimus :

credo, sciens scriptuin : Videmus nunc per speculum Tu, Christe, somnum disjice tu, rumpe noctis vin- ;

in senigmate, tunc autem, id est, in futuro sajculo, cula tu, solve peccatum vetus, novumque lumen
;

facie ad faciem (/ Cor. xiii). Et itcrum : Per fidem ingere.

snim nunc ambulamus, et non per speciem [U Cor. Ut autem hanc significationem a nobis prolatam
v). Rursumque Quod oculus non vidit, nec auris
: latius replicemus et conferamus, sicut in primo
audivit, nec in cor hominis ascendit, qux prxparavit noctis tempore homines somno gravi, tam ex neces-
Deus diligentibus se (l Cor. ii). sitate naturali quam aliquo labore diurno, solent de-
125 DIALOG. DE TlllBUS QUvflSTIONIBUS. 1S6
primi, nullo galli cantu aut familiaris curae strepitu A eo qui prosperatur in via sua, in homine facicnte
excitati prima mundiretate omnes peno
, ita et in injustilias. {Psnl. xxxvi).Disciplinam Domini, filli
temporaliumbonorumcarnaliumquevoluptatum tor mi, ne abjicias, nec deficias cum ab eo argueris.
pore jacebant depressi, nuUospiritali gallo vel cura Quem enim diligit, Dominus corripit {Hebr. xi), et
perennis vitoe ab hoc lethali somno revocati. Quod quasi pater in filio oomplacet sibi. Quodcunquo
scilicet ita csse apertissime Scripturasacra testante manus tua potest facere, instanter opcrare ; (juia

probatur ;
qua;, exceptis octo hominibus,omnes in nec opus, nec ratio, nec scientia erunt apud infe-
tempore illo, diluvio inundante narrat exstinctos. ro3, quo tu proporas. Memento Creatoris tui in die-

In tenera etiam setate vel conversione hominis, bus juventutis tuac {Eccle. xii), ct ne tardes converti
necdum capacitasrationis.necdum vigilat amor vit;v! ad dominum {Eccli. v). Quae enim ajuventute iua
spirilualis; sed imminetadhuc somnus quidem ni- non congregas, quomodo invenis ea in senectute
miaB fragilitatis et affectus sa^cularis. Deindc, sicut tua? Fili mi, accedens ad servitulem Dei, sta inti-
nocte media appropinquante galli cantus aliquos ex- more et justitia, et para animam tuam ad tenta-
citat et ad negotia hujus vitcc necessaria agenda tionem {Eccli ii). »
provocat, ita etiam in aetatis mundana; processu. Item pluribus dicendum, « Gustate et videte quo-
patriarchce sancti praeceptis divinis instructi, pluri- t> niam suavis est Dominus. Beatus vir qui [sperat in
mos mortalesmore gallorum cceperunt excitare', ob- eo {Psal, xxxiii). Nolite pueri effici sensibus, scd
servationesque varias instituere, quae tam anima; malitia parvuli cstote. Sicutcnim exhibuisLis mem-
quam corpori fuerant necessaria .Similia dc homi- bra vestra servircimmunditia; et iniquilati ad ini-

nisffitatevelconversioneproficiente conslant intel- quitatem ; itanunc exhibete membra vestra servire

ligenda. Tunc enim rationali [co(L Cruc. rationabili] justitiac in sanctificationem. Nolite prudentes esse
et spirituali sensu,quasi quodara gallicantu excita- apud vosmelipsos, nulli malum pro malo reddcntcs
tus, incipit inter bonum et malum disccrnere, ct in (liom. xn), et carniscuram ne feceritis in dcsideriis.
quavis discipiina proGccre. Stabiles estote et immobiles, abundantes in opere
Post haec vero aurorapropinquante magis magis- Domini semper, scientes quia labor vesler non est
que galliorum cantus solet perstrepere,et excussis inanis in Domino (/ Cor. xv). Vigilate, et state in
saepius pemis adeo insolescere, ut, sijuxtaeos lide ; viriliter agitc, et confortamini : omnia vestra
positi adhuc forsitan quiescere velint, vix eximpor- in charitato fiant (/ Cor. xvi). Humiliamini sub po-
tunis illorum cantibus possint. Sicnimirum,sicad- tenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore visitalio-
ventu Salvatoris nostri, solis videlicet aeterni, ap- nis : omnem sollicitudinem vestram projicientes in
propinquante, plurima prophetarum praeconia ac eum, quoniam ipsi cura est de vobis (/ Pelr. v).
documenta perstrepebant, et omnes secum conver- C Gum ergo his et hujusmodi verbis doctor quilibet
santes ad exsurgendum emendatione morum exci- studiosus auditores suos frequenter admonet, quid
tantes, venturum totius pietatis et justitiae diem nisi galli officium implet, annuntians eis viam veri-
praenuntiabant. Quorum unus dixit Paratc viam talis et lumen gratia; spiritualis ?Nam quanto plus
:

Domini, rectas facitc scmitas Dei nostri : quia revela- eos ad virtutum studia excitat, tanto propiussancti
bitur gloria Domini {Isa. xl). Et post pauca idem : Spiritus gratiam omni die clariorem sibi adventu-
Ecce, inquit, Dominus Deus noster in fortitiuline ve- ram denuntiat. Ad extremum vero, sicutorto sole,
niel et brachium ejus dominabilur{lbid.). Idem qui omnis mundus illuminatur, et umbra omnis effuga-
supra Egredietur virga de ratice Jesse, et flos de
: tur, ita advcnicns in carne Dominus omnesumbro-
germine eius ascendet {Isa. xi). Ast alter Propheta sas Mosaicae legis Cffiremonias [cod. Cruc. supersti-
dixit : Ecce dies venient, dicit Dominus, et suscitabo tiones] ad spiritualis vitae lucem convertit, omnes
David germen justum : et regnabit, vex, et sapiens annullavit.omniaqueinsc
idololatriaj superstitiones
erit,et faciet judicium et justitiam in terra (Jcr xxiu). credentium corda doctrina) sua) radiis illustravit.
Et alius propheta : « Cum venerit, inquit, sanctus Idem quoque intelligitur evenire in humanae aetatis
sanctorum, cessabit unctio. » Eodem modo caeteri vel profectus plenitudine. Tunc namque si praece-
prophetae vaticinantes diem verum, id est, Salvato- dentibus galli cantibus, id est admonitionibus ct
j)
rem nostrum praenuntiabant esse venturum. doctrinis 3piritualibus,rite cst excitatus homo,tanta
Similia etiam quoda modo in hominis aetate vel sancti Spiritus gratia, quam pro exorto die poni-
profectu maturiori evenirevidentur, dum ei tamex mus, in ejus corde refulget, ut, omncs carnaiium
humanainstitutionequamdivinainspirationcomnis effectuumtcnebrasomniaquemundanaiprospcritalis
disciplina exhibetur. Magnus"enim et frequens dici gaudia contemncns, sola Dei praeccpta tota virtute
potest gaili cantus varia admonitio etcorreptio, qua diligat, et cumApostoIo dicat '.Cum essem parvulus,
indiget adolescens et neophytus sed hujus admo- ; loquebar ut parvulus, cogitabam utparvulus : quando
nitionis verba hic dicere volo aliqua, ul quis sit enim fuctns sum vir, evacuavi quse erant jmrvuli.
spiritalis galli cantus agnoscatur aliquatenus. Haec igitur vcrba apostolica, quia tam spiritualiter
Dicendum namque est cuilibet auditori adoctore quam carnaliter possunt intelligi, et mundana; et
spirituali : « Deciina a malo, et fac bonum. Sub- humanae aetatis, nec non conversionis personaeapte
ditus esto Domino, et ora eum. Noli aemulari in conveniunt.
 :

127 OTHLONI MONACHI S. EMMEnAMMI 128

CAPUTXLVII. A vina in nornine I^atris et Filli et Spiritus sancti
Quid scnsu innuant lamjuor cl rnedicina
mii.<;lixo mcrH^alur in fontem, nullum ib iregenerationis agi-
corporalis, quid copia el penuria rcrum, otc. ?
lur mystcrium, nulla ibi percipitur romissiopecca-
Quid autem mysterii gcrat languor vel mcflicina lorum. Quapropter, ut fiatmysterium rogenerandi
corporalis, clarcl satis. Innuit nainquclangor quia, in aqua,agendaest sanctae Trinitatis invocatio prae-
sicut corpiis langiiiflum ad omnia natunc officia nominata.
neccssariaeritinvalidum,sicanimapoccatorummolc missarum, ubi corporis
Similitcr in celcbratione
depressa ad nuUos virtutum fructusexplendos con- et sanguinis Dominici mysteria in panis et vini sa-
stat valida. Econtra vero, sicut corpus varia mcdi- crificio sunt tractanda, nisi illa Domini nostri Jesu
cinae corporalis in:pensione curatur, itactiam anima Christi verba, quse cum discipulisin coma recum-
spiritualibus remediis, id cst oralione, vigiliis,con- bens, panemquc et calicem eis porrigens panem ;

tinentia cajterisque virtutibus curata sanitati reddi- quidem Accipite, inquit, et comedile ex hoc Iloc
: :

tur.Ideoque qui crcdit quod corpus possit langui- esl enim corpus meum; calicem autem Bibile, ait, :

dum curari, sciat etiam aliquo modo animam pec- ex hoc omnes : Uic cst enim calix sanguinis mei, qui
catricem posse sanari, si pro salute sua subsidium pro multis e/fundetur in remissionem peccatorum ;

divinum fldeliter et diligenter imploret. T^ hujusmodi, inquam, verba Domini nisi in conse-
Gopia quoqueetpenuria rerum victualium, eadem crandis panis et vinisacriliciisasacerdotedicantur,
mysteria gerit. Nam sicut copia substantiss corpora- eadem panis et vini sacrificiaincorporis et sangui-
lis Isetitiam vitaj pr.-csentis auget, sollicitudinem mi- nis Domini mysteria vivifica transfigurari minime
nuit ; rerum incrcmenta perennis
itaet spiritualium sunt credenda. Alia enim verba, qua? antea vel pos-
vitae praestant gaudia. Et sicut penuria rerum ea- tea sacerdos missas celebrans dicit, benedictiones
rumdem moerorem menti ingerit multiplicem, ita, vel laudes sive orationes aulem pra;-
vocantur ; sola
spiritualis vitee damna ajterna damnationis praefigu- missa Domini nostri dicta (quibus corpus et san-
rant lamenta. guinis sui mysteria, in pane et vino designata, per
Hsec et de rerum mysteriis pro exemplo diximus, se commendavit ac in sui commemoratione fieri
ut similiter exquiras raysteria in caeteris rebus, prascepit) transfigurationem et vivificationem eo-
sentiasque quanta bene agendi facultas sit in ele- rumdemmysteriorum,inhostiam veram, perfectam
mentorum simul et rerum figuris mysticis inqui- et immaculatam per sacerdotis cujuslibet officium
rendis et credendis invisibiliter operantur.

CAPUT XLVIII. Sed ut nulli incredibile videatur quod per verba

Elemenla rerum,qux per divini nominis invocationem divina eademmysteriaefficiantur vitalia, recolatip-
consecrantur, non soliim mijstica, sed et sancta et ^ sum Uominura discipulissuis dicentem Verba quse :

salutaria suni. Hacad altaris mysterium congrue locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Cvim evgo
ac apte assumpta simt, etc.
verba Dominica spiritus sint et vita, quid mirum si
Adhuc quoque dicendum restat qiiale in conse- quaelibet elemenla in mysterium assumpta per ea-
crationibus raysterium existat: cujus exeraplum dem efficiantur spiritualiaetvitalia ?Ubi notandum
habetur in omnibus quae rite consecrantur asacer- summopere est quia mysteria omnia per divini no-
dotibus,ut oleum, sal et aqua, fons batptismatis ip- minis invocationem facta, spiritualia quidem dici
saquB elementa hostiae salutaris. possint, pro eo quod spiritualiter consecrentur et
//. Cur, quaeso, hasc non cum superioribus admi- fide sola percipiantur ; nullavero vitalia vel vivifica
scenda decernis? si quidemjuxta rationem tuam, nisi sola Dominici corporis et sanguinis mysteria.
oleum, sal et aqua, panisque et vinum, qua3 sunt Nam quanta inter verum corpus etumbram ejus
hostia3divinaeaptanda,mihividenturinterelementa; imaginariam constat distantia, tanta creditur esse
consecratio vero inter res deputanda. inter illacasteraque mysteria. Cujusreiargumentum
0. Virtus consecrationis separat h;ec a caeteris. exinde potes caperemaximum,quia,cumcaetera sa-
In cunctis namque rebus et elementis vitae hujus lutis mysteria sumentibus velhabentibuseasolum-
mysterium aliquod quasi naturale inest, per quod D modo sint remedia, istudveromysterium singulare
unusquisque ad vitara futurara instrui potest. non solum celebrantibus, et gustantibus, sed et
Quaecunque autem elementa per divinam invoca- cunctisfidelibus tam defunctisquemvivisadeo pro-
tionem consecrantur, non solummystica, sed etiam ficit, ut et vivi infirmitate vel tribulatione positi,

salutaria et sancta esse creduntur, Unde jure sunt quamvis procul existant, ex hoc levamen sentiant
seorsum ponenda qua^ tanta secernit differentia. et defuncti, sicut sacra Scriptura testatur, pro se
Quia vero eadem solummododiscernit consecratio, offerri ejusdem mysterii hostiam pervisiones appe-
rite sub ejusdem consecrationis ponuntur my- tant. Et merito, quoniam, sicut unusquisque per
sterio. baptismum in Christo renascitur, ita et per corpo-
Sed ut mystica salutiferaque sit consecratio om- ris ac sanguinis suisacramentareficitur,ne deficiat
nis, semper agenda est per divini nominis invoca- in via, quandiu peregrinatur a patria ; et ut inuni-
tionem,et per sacram verborum divinorumcomme- tate corporis ac sanguinis sui fide et perceptione
morationem. Nara, nisi baptizandus juxtaverbadi- unum sit. Sicutipse dixit : Qtii manducal meam
129 DIALOG. DE TRIBUS QU^STIONIBUS. 180
carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et A autem probatio maxime per mysleria divina agi-
ego tn eo. tur, quia eorum virtutem fides sola argumcntatur,

Inter haec etiam considorandum est quam con- Per difficilia quoquc uniuscujusque lidcs proba-
grua elementa ad sanctissinuc oblationis mysteria tur, sicut Abrahic. Qui cum rem diniciicni sibi a

aint assumpta. Sicut enim panis corporalis exterio- Domino proini?pam aiuliret, mox alisque diilidentia
rem hominom maxime confortat.et vinum lictilicat, non considerans ut Apostolus dicit, corpus
credidit,
ita etiam cadem verborum divinornm virlute sanc- suum emortuum, cum fere centum esset annorum, et
tificata aptissime illius liguram exprimunt, qui, emortnam vulvam Sar;v. Sed confortatus esl in fide,
interiorem hominem confortans, dixit : Ego siim dans gloriam Deo, plenissimequc scieus quin quiccun-
panis vivus, qui de cwlo descendi. Si (juis ex hoc pane que promisit Deus, potens est et facere; ideoque rcpu-
manducaverit, vivet in xternum. Et iterum : Ego tatum esl illi ad justitiam [fiom. iv).

sum vilis vera. Quia omnes ad se confugientos con- Eadem etiam promcruit, cum Isaacfilium suum,
fortat, dicens : yenile ad vie omnes qui laboratis et super quo sibi scminis multiplicandi facta est pro-
onerati estis, et ego reficiam vos. Itemque Si quis :
missio jussus oirerre,non distulit propter promissaj
sitit, venial ad me, et bibal. Et, ut vulgariter loquar, posteritatis effectum, nec propler ipsius rei diffi-
cujuscunque eleitienti refectione exterior homo n cultatem; sed tantum quod jubebatur studuit im-
maxime confortatur et lietificatur, ejusdem voca- plere, credens filium moriturum possc resuscitari,
bulum Christus interiorem hominem confortans et ut in eo implerctur seminis multiplicandi promis-
reficiens apertissime sortitur. sio. Itaque meruit audire. Per memetipsum juravi,
Sed cum de mysteriorum ciplestium virtute lo- dicit Dominus, quia fecisti rcm hanc, et non perpe-
quimur, convenit etiam aliquatenus explanare cur cisii fitio luo unigenilo propter me, benedicam tibi;
aqua cum sacrai obiationis vino miscenda sit in et benedicentur in semine tuo omnes tribu^ ternB,
calice. Hujus ergo causam admistionis paucis ex- quia obedisti voci mex [Gen. xxii).
pono verbis. Quia igitur Christi de latere perfosso Idem quoque fidei meritum obtincre videntur
in cruce manavit pariter sanguis el aqua, sancto- quicunquevoluntatem propriamproDeiamore fran-
rum Patrum decrevit sententia vinum semper aqua gunt, vel varia vitiorum incentiva per Dei gratiam
misceri in mysteriis Chrisli, ut quae simul cum so superaturos credunt. Quanto enim haic sunl dif-
sanguine Christi fluxit, in ejus etiam sanguinis ficiliora, tanto prajmia merentur majora.
mysterio misceretur. Hkc quia sunt nota, breviter Quomodo autem fides cujuslibet probelur per ad-
perstrinximus ipsa. versa, plurima sanctorum martyrum testantur cer-

CAPUT XLIX. tamina. Fidc namque ita fuerunt muniti ut nuUis

Exponit Othlonus qua ratione ad hxc laiius expo- ^ pcenarum vel adversitatum afnictionibus possent
nenda delatus sit, pluraque de fidei efficacia sub- vinci, sicut scriptum cst : Sanctiper fidetn vicerunt
jungit. rcgna, etc. {llebr. xii).

His itaque de mysteriorum qualitate proiatis,

Ecce audisti quanta bona fides operetur, et quid

precor ut, si fidei sacrjc conlraria minime videan- inter alias virtutes mixta mereatur. Audi eliam
tur, pro nuUa verborum rusticitate vel mea vilitate
nunc quia plerumquc eadem fides, cum desit fa-

respuantur. Si vero, quod absit! reperiantur errore cultas aliarum virtutum, sola meretur regna cce-
aliquo involuta,corrigantur,quaeso, intentione pura. lestia, sicut dc latrone legitur. Ilinc enim.cum nihil
Verumtamen spero nequaquam
quia multiplici boni aliud quam credere potuisset, per ipsam fi-
traditus sum errori, cum tam sancta et praecipua dem, quam Deo exhibere potuit, maxima perennis
de mysteriis divinis credenda protuli; quia scri- vita3 praemia proraeruit [Luc. xxiii). Iluic simile
ptum est : Nemo potest dicere Dominus Jesus, nisi in quid in vila Patrum invenitur.
Spiritu sanrlo. Erat namque, sicut ibi legitur, meretrix quaidam
Porro intentio causa dicendi ha;c fuit hujus-
et multos homines trahens in perditionis foveam. Quae
modi. Cum enim superius de facultate bene agendi dum a monacho quodam, fratre scilicet suo corripe-
varia ratio ageretur, probare volebam quanta et jam ^ retur ct ad pocnitentiam provocarctur, mox obcdiens
facultas esset bene agendi in virtute fidei. Nam fratri suo rcliquit cunctas soliti oflicinas pcccati.
quanto latior et perspicacior est ad arcana quailibet Cumque egrederentur pariter frater et soror,videns
capienda fides, tanto ampliores bene agendi habet monachos quosdam sibi obviare, dixit frater sorori
vires ;
sed tamen non ita vires suas exercet, ut nulla chara' Secede paululum de via, doncc turba per-
:

patiatur oppositavel contrarii. Perfidia namque om. transeat ista, ne nos incongrue commeantes scan-
nisque error ei oppositus scntitur, dum fidelis quis- dalum patiantur videntes. Quo facto post pusillum
que varias erroris spinas tam in se quam extra se revocata est ad illum [cod. Cruc. per illum]. Ea-
ortas patitur. Juxta se quidem, per subtiles infideli- mus, inquit, precor, in viam nostram, soror. Illa
tatis cogitationes extra se vero per aliquos seducto-
; autem non respondente,qua;ren3 invenit eam obiis-
rcs.Sicque fit ut unusquisque, per aliquas fidei pro- se. Tunc nimis contristatus retulit rem sanctis Pa-
balus contrarietates,quot modis potest errando male tribus. Quibus pro ea orantibus, revelatum est
agere, tot modis valeat credendo bene agere. Hsec cuidam ccelitus quia pro fide tantum et devotiono

P
 !

131 OTHLONI MONACHI S. EMMEKAMMI 132

exhibila dimiseritoi Deus omiiia dolicta, el post A Uene docens cl male vivens virtutes, quas praedi-
hano vitam requiem ait udepta percnncm. catmoribuH infamat.
Qui crgo capit Christum imituri, habet undifjuc Bellum optimum agitur, cum spiritus carni ad-
exompla bcnc vivendi; habot ctiaiii cx alifpia parte vcrsatur.
facultatem bcne agciidi. Cajlcruni oniiiino crrat JJrevitas vitoe praBsentis pensanda est ab universis.
qui per pacem cl otium se assequi triumphum Cito in crimina majora corruit qui parva pro ni-
putat. hilo ducit.
Quam variis plena dapibus constat tua mensa)!
//, Curam in rebus niinime necessariis agere pecca-
Nam cum pcrpaucis recreari postulo verbis. tum est grande.
Mox mihi diversa doctrina; das alimenta. Caput cst discordiae qui ex communibus propria
Hanc igitur cocnam coelesti dogmate plenam studet facere,
Qui bona cuncla creat solila pietate rependat. Deo nihil mali est imputandum, quandoquidem
L. ipso malo utitur ad bonum,
Moralia, metra el sententix. Difficile corrigitur nequitia quam concipit quis

Ante Dei vultum nil pravi constat inultum, in pueritia.

Aut quis sponte sua mala punit, sive coactus? g De peccato in peccatum corruunt qui Deum ti-

Bellator fortis, qui se poterit superarc. mere et amare negligunt.

Bestia crudelis est cor pravae mulieris, Eleemosynam iliam Deus exsecratur, quae ex ra-
Communis morbus communiter est abigendus, pina praebetur.
Corrige te primum, qui rector sis Cilioium. Errat facillime qui non curat quo rectius pergat.
Doctor perfectus qua3 rite docet prius implet. Ex alieno periculo sapiens se corrigit et emen-
Divitise veras sunt virtutum bona quaeque. dat.
Eloquium sanctum pretiosum fit super aurum. Frustra pro salute corporis laboratur, nisi simul
Est quasi vas vacuum, cui cura deest animarura. animae salus obtineatur.
Fructibus ex propriis arbor cognoscitur omnis. Fallitur omnimodo qui spem suam ponit in ho-
Finis pra3cepti constat dilectio Christi. mine vel in hoc saeculo,
Grande scelus grandi studio debet superari. Facile offendit qui non optimis, sed pessimis
Gratia sola Dei quos vult facit alta mereri. placere cupit.
Uorrida bella gerit qui pacis foedera spernit. Gulae et luxuriae deditus comparatur jumentis
Uaerentes terrse nequeunt subdi theorioc. insipientibus.
Impia quaeque studens nequit in Christo fore pru- p Grave est peccatum unde aliquis peccandi sumit
Invidiae plenus super omnes exstat egenus. [dens. exemplum.
Charos nemo suos Christo praeponere debet. Gratis a Deo data gratis etiam sunt ab hominibus
Lux asterna piis, tenebrae sunt semper iniquis. danda.
Lumbos praecingit qui carnis vota restringit. Hoc studio converti quisque debet ad bona quo
Magna quies animi vitare negotia mundi. operatus est mala.
Mars mala vincetur, si jugiter ante timetur. Humilibus et fidelibus divinse legis mysteria pa-
Non poterit dici quam multa sit ars inimici. tent superbos autem et infideles latent.
;

Ne tardare velis, si quem convertere possis. Homines plus quam Deum timere non est reli-
quantis curis mens indiget omnibus horis ! gionis Christianae.
Orandum semper, ne seducamur ab hoste. Haeres et propinquus est spiritualis araicus.
Peccans quotidie studeat se mox reparare. Ignis concupiscentiae carnalis quanto diutius ar-
Praeceps ad risum praeceps quoque fertur ad iram, dere permittitur, tanto difficilius exstinguitur.
Quam tenebrosus amor, quo lucis spernitur Auctor Infirmitas carnis si patienter sustineatur, est
Quantum plus valeas tantum submittere Christo. quasi purgatorius ignis.
Rara fides homini tribuenda est, pro dolor omni. ! Juveni nil magis noxiura invenitur quam ut vo-
Rex pius et justus studet hoc quod dicitur esse. D luntatem propriam sequatur.
Si vis salvari, nil huic [cod. Cruc. hinc] praepone Injuriara magnara Creatori facit qu; creaturara
[saluti. ullam plus quam illum diligit.
Saepe bonum cupimus quod mox nos nolle probamus, Laudis humanae avidus divinae retributionis re-
Terrenis inhians vix spiritualia credit. spuitmunus.
Te laesum crede, cum cernis quemque dolere, Longo usu discendum est quando cuiquam loqui
Utilitatis araor cito suadet quid sit agendum. vel tacere conveniat.
Ut lapis omnis homo, nisi mollis agalur ab alto. Licet multis vita tua placeat, tibi placere non
Vis ingens animi nullius laude moveri. debet.
Arrogantia, quae divites in opibus extollit, ipsa Latentem superbiam nil magis comprimit quam
quoque divites in verbis saepissime subvertit. culpa patens.
Ardua scientiiedonahumilitate indigent maxima. Mores et studia rectorum, ex qualitate conspi-
Amor saeculi contemptus est Dei. ciuntur subditorum.
133 DIALOG. DE TRIBUS OU.Ii:ST10NlBUS. 134
MoUis et dissolutus non vir, sed mulier est di- j^ Salus cst divitum subvenire necessitatibus pau-
cendus. perum.
Mulier dans opora virtuti vir potest dici. Summi Principis ministri imprimis sunt provi-
Militis cujuslibet fortitudo non agnoscitur nisi in dcndi.
bello. Superbia sola corrumpit omnia bona.
Nescit pene quid labor sit qui nunquam contra Scriptur;e sacr» meditutio mentem retrahit a
spirituales nequitias certare studuit. cogitalu noxio.
Nemo peccantem
se credat ideo minus punien- Tcnax vel prodigus nimium, ambo in unuin ni-
dum quod multitudinem imitetur peccantium. mietatis confluunt vitium.
Nullum constat malum quo Deus non utatur ad Temperatum omne tam Deo quam hominibus est
aliquod bonum. acceptabile.
Negligentia et otiositas hominem ad inleritum Tepidc viventes Christiani diflicilius corriguntur
ducunt. quam pagani.
Omnis dies velut ultimus tractandus est. Tacere qui nescit, nescit et loqui.

Oratione continua superantur vitia. Viator ille stultus esl qui in itincre, amocna prata
Oculi petulantes, cordis luxuriosi sunt prodito- conspiciens, obliviscitur quo tendere disponcbut
tores.
t)
Ubi „^„
nu: „^f »:„,^„
non cst r\„;
timor Dci, ;u;
ibi
,.„ i:
rcgnum pcccali.
Opere melius quam verbis Deus praedicatur et Victus ab uno quolibet vitio ciLo labitur iu alia.

laudatur. Volens relinere sanitatem nullius irrideat infir-

Positi in deliciis attendere nequeunt quanta sit mitatem.

pcena perennis. Ultra modum sunt delicati qui nulla adversavo-
Parentes in tantum diligendi sunt ct honorandi lunt pati.
quantum illi subjecti sunt summo Patri.
EPILOGUS OPERIS.
Peccatum peccato adjicitur, cum id quod nequi-
ter gestum est nequiter etiam defenditur. Isthic conscripta legenles suppliciter posco ne
Plurimi infamiam, pauci vero reatus verentur solummodo superficiem verborum.qure alicubi for-
conscientiam. sitan prolata sunt incongrue, sed potius altendant
Qui nunquam didicit subesse, nulli potest rite intima sententiarura, scrutantes si qua in eis re-
proeesse. periri possit ajdificatio animarum. Quid enim illa

Quousque homini non displicent mala a se facta, prodest lectio, in qua legens nihil aliud studet, ni-
regnant in eo vitia. hit investigat, nisi ut scriptorem vel dictatorem
Quae quisque velit metere prius debet seminare. C reprehendat, quasi ipse tantae sit scientiae ut om-
Quantum quis in humilitate profecerit et casti- nia possit reprehendere? hujusmodi igitur lector
late, tantum Dco appropinquabit. quo plus aliis parat reprehensionis foveam, co citiua
Ratio humana quot perversis cogitationibus re- ipse incidit in illam, raptus videlicet subito in
nititur, tot coronas coelestes promeretur. reprobum sensum quo seductus aut secreto aut
Resurrectio prima est resurgere a vitiis in hac eliam publice aliquod commiltat peccatum. Unde
vita. omni crranti prius compassio quam reprehensio est
Raptores alienarum rerum ipsi quandoque ra- adhibenda, juxta illud Apostoli : Quis infirmatur^et
pientur ad interitum. cgo non infirmor? {II Cor. x.) Et itcrum : Aller
Reprobi in hoc sajculo fatigantur desideriis et in alterius onera portate, el sic adimplebitis legem Chri-
futuro tormentis. sii [Gal. vi).

OTHLONl SUMMA DICTOllUM DE MYSTERIIS NUMEIU TERNARII.

Quanta bona in trinitate consistnnt ?

Agnoscens omne bonum in trinilate consistere, J) diu ad Christum minime convcrsi fuerimus. Tres
studui explanare, quo modo tantum bonum agnosci quoquc diversilates in onmi creatura consistunt.
possit.Sed imprimis dicendum quod etiam primum Aut enim est rationalis, ut angeli et homo vcl ani- ;

est.et summum cunctisque fidejibus maxime atten- malis,utomnia qua3 flalu vitali sine ratione potiun-
dendum. In tribus namque personis, Patris, et Fi- lur aut neutrum habens, ut lapides et arbores.
;

iii, et Spiritus sancti, Trinitas suinma consistit; et Itemtres sunt gradussanctitatis.Primus quidera,
exinde omne bonum incipit. Deinde vero alia cupio qui ct maximus, constans in vita virginali secun- ;

proferre, in quibus trinitas aliqua simul invenitur. dus, in viduali ; lertius, in conjugali.
numero ad imaginem Dei refor-
In ternario quippe Item tres sunt qualitates hominem qure per nu-
mamur, qui per primi parcntis peccatum lupsi su- merum distinguuntur. Quarum primaconsistit in co
mus in binarium in quo tam diu inhaeremus quan-
; numero qui dividitur solummodo in ternarium ut
 135 OTHLONI MONACIII S. KMMEIIAMMI 136
novem, quiquetam angeloH quam homines angeli- A. ^unt etiam Ires virtules, id est fldes, apes, cha-
cam vilam sequentes significat; aiia in senario.qui ritas in quibus omnis spiritualis
: vita et incipit.et
quoquo et (lualitalem et trinilatom recipit, in vitiis maxime ad perfectionem tendit. Per charitatem
diu jacentes, scd tandcm convcrsos ; tcrtia binario enim omno honum perdcitur.
numeris dualitatem tantum recipicntibus,
aliis([uo Hajc igitur ac his similia spiritualis intelligentia?
per quos in malo pcrseverantes significantur. dicta, qua; in libris meis inveniri possunt scripta,
Sunt etiam tria gcnora opposilorum, in quibus et investigare et scribere sludui, cum multos pru-
quanta misericordia Uomini sit in homines valet dentiffis.ncularibug amatorcscernerem occupatosin
satis agnosci. Quorum scilicet unum in diaboloso- spiierfe ct horologii ct astrolabii labore, nec non in
ciisque ejus semel peccantibus et tamen sempor varia stellarum contempiatione. Quae scilicet quam-
damnatis consistit^aliud vero in hominibus quibus vis et ego dicere possem, pro eo tamen quod in
aut nulla salutis ffiternae cognitio data est, vel qui laborantes inspexi deficerein via Dei, id est in
illis
scientesnon ita a Domino coiriguntur ut veniam dilectione Dei et proximi, in humilitate aliisque vir-
mereantur tertium est in jumentis quibus nulla
:
tutibus, animum meum ab eis averti.
rationalis scientia dataest sicut nobis.Si igiturhaec
Et ut hoc melius credatur quod de prudentiae sae-
triaopponimus nobis, qui licet quotidie peccemiis,
J) cularis amatoribus jam dixi, exemplum referam de
venia tamen nobis est promissa si p(Bnitentiam ;
quodam homine prai multis prudentiam sajcularem
agamus, tunc merito dicemus quoniam misericordia
sequente, mihiquenotissimo.Huncnamquelicetper
Doniini plena est terra (Psal. xxxii).
multos annos docuerim bene scribere, recte juxta
Item tria argumenta inveniuntur, i;i quibus cun-
{.'rammaticam legere, rite juxtaBoetii monochordum
cta Dei flagella, in hoc ssculo iacta, bona et pia
ptallere, sa^pissimequeeum monuerim prajcaverene
esse probantur. Unum quidem est in his qui mit-
a prudentia saeculari deciperetur, licet etiam tanta
tuntur ad scholam vel ad quamlibet artem discen-
sibi beneficia exhibuerim, ut nequeant facile enar-
dam, quam nemo sine flagellis discere valet ; aliud
rari ; inveni tamen in eo quoddam genus sapientiae
est in his quibus pro infirmitate superandaamari-
quod et dictu et auditu constat miserabile. Ideo
tudo medicinae exhibetur magna tertium vero est ;
autem hoc genus sapientiae appello, quia ipse pro
in his qui ad tantam stultitiam prorumpunt, ut ne-
sapientia fecit et adhuc facit, ut scilicet mihi ma-
queant aliter ad debita jura subdi nisi variis modis
lum pro bono reddat.
fuerint afflicti. Hujusmodi igitur flagella cum fue-
Postquam igitur illum instruxi, sieut superius
rint ab hominibus gesta, nemo peritorum culpare
dixi, tunc ipse, juxta ritum prudentiae saecularis
solet illa. Unde et divina flagella tanto minus sunt
cuIpanda,quanto magis Deus est bonus;quia sicut C q^® ^go illi de communi re
^^^^"'' "<^" ^°^""i ^^
gula monochordi dixeram, sed etiam hoc quod qui-
scriptum est Nerno bonus, nisi solus Deus.
:

Sunt et triatempora, id est preeteritum, praesens

dam Patres scribendo proferunt contempsit, et
etfuturum:in quibus omne quod fuit, et e&t,quod-
potenter in carminibus antiquis, aliter quam mihi
rectum videreturemendavit. Tunc ego putans eum
que fiet, retinetur quasi collectum.
Tribus quoque modis Deus ad nos loquitur in
aliquid reminisci quantam benignitatem sibimet
Scriptura sacra, pronuntiando videlicet, et admo-
exhibui, saepius illum admonui tam scriptis quam
dictis ut attendere dignaretur quia non conveniret
nendo, atque increpando.Ibienimpronuntiaturom-
nibus, quae bona vel mala sint, et qucB gloria bono-
tam insolitaetimperita emendatio. admoni-
Atille,
tionis raeae verba pro nihilo deputans, in sententia
rum vel pcDena malorum repositasit infuturosaeculo.
sua permansit. Gumque super hac re quaererer, si-
Ut in Evangelio : Qui crediderit, et baptizatus fuerit,
bique querela raea a quibusdara suis atque raeis
salvus erit quiautemnon crediderit,condemnabitur.
;
amicis denuntiata fuisset loquebatur ita de me
Et in psalmo Custodit Dominus omnes diligentes
;

quasi nesciret quis essera, vel quid veliem. Tantam

se, et omnes peccatorcs disperdet. Ibi etiam omnes
igiturnegligentiara aprudentissimoamico raeomihi
admonentur ut fugiant a malo, faciantque bonum.
factam ideohic patefaci,ut,
j^]'^''^'^'^^''^'^'',''''^^ juxta hoc quod Dominus
Ut in Evangelio Vigilate omni tempore, ut digni
:

habeamini
eamini fugere qux ventura sunt. Et in propheta
fuqere qui :
"^ Hivangeiio aa monet, dicens Si peccaverit in te
:

fi'ater tuus, vade et corripe eum inter teipsum solum ;

Quxrile Dominiim, dum invcniri potest, etc. Eodem
usque si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut elhni-
modo increpantur ibi oranes peccatores curin man-
cus el publicanus, ego etiam Ecclesiae dicerem quid
datis Doraini sint nimis negligentes.Gujusnimirum
erga rae fecisset frater raeus, ipsaque judicaret
increpationis verba proferuntur ita : Ut quid diligi-
quid inter nos agendura foret. Nara quod de se-
tis vanitatem, et quxrilis mendacium? Et iterum :

creta adraonitione faciendura praeceptum est a Do-

Usque judicatis iniquitatem, el facies peccatorum su-
mitis ? Talibus autem verborura modis ideo nunc
mino, satis me fecisse spero.

utitur Deus,ut post hanc vitara nemo possit habere Praeraia fer digna scriptoris, virgo benigna ;

excusationem aliquam ignorantiae. Airararaum cognosce tuum, veniam sibi posce.

137 EPISTOLA AD AMICUM. 138

VENERABILIS OTBLONI
MONACHI EMMERAMMENSIS

EPISTOLA
DE PERMISSIONIS BONORUM ET MALORUM CAUSIS.
Ex cod. ms. inclyti monaiteiii S. Emmerammi Ratisbon. in lucem protracta
a P. Bemardo Pe%io,

{Thesaurus Anecdot. noviss. III, ii, p. 251.)

INCIPIT

EPISTOLA OTHLONI AD AMIGUM SUUM,

Cur Dens bona et mala hominibus accedere permittat.

Quoniam aetati meae advesperascit et inclinata est A {Psal. xxxii, 5) misericordia Domini plenam esse
jam dies, quam in scribendi atque dictandi notitia agnoscere valeamus.
ex Dei gratia quondam habui, nequeo proh dolor Bona igitur quaelibet nequeunt
a nobis aliter
talia modo proferre verba, quae vel sapientiee, vel prorsus agnosci nisi per contraria et opposita sibi
dignitati vestrae sint congrua. Verumtamen pro eo mala. Si enim dives, vel sanus existens nunquam
quod charitas vestra humiliter appetiit parvitatis te inopia vel infirmitate aliqua opprimi verearis,
meae litteras, aggredior aliquomodo vobis parere, minime attendis, quantum bonum sint divitiae et
eamdem videlicet charitatem cupiens exhibere obe- sanita3,nec Deo gratias agere pro hujusmodi donis
diendo.quam et vos exhibuistis petendo. Quid enim studes. Si vero his infirmitatem paupertatemque
dulcius vel delectabilus esse valetcharitate,quae in multorum opponens gratiam simulet judicium Dei
tantum laudatur,ut ipse Deus charitas esse dicatur? attenderis, dona profecto illius agnoscere poteris.
(/yoan.iv,16.)Unde precor placeat vobis me.quantum Dona quippe Dei per hoc maxime dona esse agno-
possira,de charitate eadem hicloqui,etjuxtaPsalmi- scunlur quod interdum auferetur, quodque oppo-
stam : Magnificate Dominum mecum, et ejcaltemus sitorum qualitate distinguuntur. Unde satis patet
nomen ejus in idipsum {Psal. xxxiii,4). Meritoigitur tamadversa quae dicuntur mala,quam prosperaquae
a nobis est omnino magnificandus qui nos et ad si- _ dici solent bona, pietati et charitati divinae depu-
militudinem suam creavit,et cunctis rebus visibili- tanda, et pro his diligendum esse Deum, qui sicut
bus praeposuit.Non minus etiam constat diligendus; perprosperaconsolari,ita per adversa corrigere nos
quia po3tquam in hominis primi reatu peccaviraus, aolet. Sicutet beatum Paulum apostolum, ne se in
non secundum potentiam suam meritaque nostra virtutibusplurimisquashabuitextolleretjcolaphizari
nos damnavit, sed secundum gratiam suam nobis permisit (// Cor. xn, 7). Denique multo clementius
quasi pater filiis condolens coaeternum sibi Unige- fuit illum per adversa oppressum salvari, quam in
nitum pro rcparatione nostra misit,uteju3doctrina prosperis permissum.etobhoc in superbiam delap-
salutifera instructi et pcEnitentiam ageremus pro sum pro crimine tanto damnari. Hiac ergo datur
commissis et beatitudinem ponsequeremur vitae intelligi, quia adversitas qua, tantus vir eguit, ho-
perennis. His itaque pro eo quod sunt notissima minibus cunctis est necessaria. Quod nimirum ita
pietatis divinae beneficia breviter prolatis, nunc ea, esse Psalmista intellexit,cum suplex oravit,dicens :

quffi aliquantum obscuriora et quibusdara incognita Bonilotem, et disciplinam, et scienliam doceme, Do-
sunt, prolixius comraemorare libet quoraodo scili-
: mine (Psal. cxviii, 66). Ipse iterum sentiens quan-
cet in his, quae videntur mala et saluti nostrae pe- tum sibi profuisset hujusmorli disciplina, collau-
nitus contraria, charitatem sapientiamque divinam dans Deum, dixit ; Bonummihi Domine,quia humi-
inesse, omnemque terram, ut Psalmista testatur, C liasti me {Ibid., 71).

Patrol. CXLVI.
 ;

139 OTHLONI MONACHI R. EMMEflAMMI 140

Est et allera charilatis divinoo causa in divcrsilale X. nis primi pracvaricationem in nos factum innuunt
bonarum malarumqucrcrurn nimis pensanda.Quia
enim homini liberum arbilrium gralia divinacon-
lulit, ut unu3(juis(iuc probafclur utrum bonis an
malis rebus scmet implicarovellet, necesse erat ut
et bona mala coram eo ponerentur, in quibus
et
sibimetipsi notus fleretexperimentumquc qualitatis
SU03 capcrc, et ut quasrimoniam nullam contra
Deum habere posset in hoc quod bene agendi fa-
cultas sibi data non fuisset. Tanta ergo charitas et
sapientia Dei semper est attendenda, semper ve-
«eranda ct dilgenda,mirandumque semper quod in
canes vcro et oves, ca;tcraquc animalia hominibus
ad subsidium concessa, virtutumquc omniurn quag
accipimus dona, infrabilorn divina? pictatis, nos
jugiter procurantis dispensationem ostendunt. Sic-
que fit ut nihil fiat in terra quod non cvenial aut ex
primff! prcevacicationis pccna aut divinae pietatis
causa.Quorum^juidem unurnDeum timere;aiterum
vcro eum amare nos docet. Qui velit ergo evadere
pccnam aiternam, fugiat nunc ad Dei gratiam, dis-
ccns in primis eum timerc, deinde vero amare.
Ilajc igitur omnia Psalmista considerans cum ad-

omui creatura nil existat sine causa. Aut enim ideo miratione dixit : Quam rnagnificata sunl opera tua,
diversitas est in creaturis,ul, sicut jam dixi,invicem hinc iterum alias dicit : Mirabilia opera tua, do-
oppositis melius agnoscentes bona, pro his gratias mine et anima maca cognoscit nimis {Psal.cxxxwui,
Deo ageremus, nobisque ab eo data penitus agno- Dominc! omnia in sapienlia fccisli [P sal. cxxxiWtik).
sceremus aut idco ut in arbitrio positi bene vcl
;
B ITfflc etiam mirabilia opera oportet nosjugitercon-

male agendi copiam haberemus. siderare, simulque aliis quibus opus est, quique
Est etiam adhuc latens divinoe sapientiae et cha- dignantur, audire, debemus intimare. Charitatera
ritatis causa jugiter in creaturis, rebusque diversis quippe, quam Deus nobis exhibuit corda nostra il-
pensanda, quae liceat aliquatenus ad supradicta re- luslrando,mundi contemptum inspirando.nos quo-
spiciat, speciale tamen quiddam in se gestat, Dico que aliis exhibere debemus, admonendo eos, ut,
namque sapientiam et charitatem maximam esse, cum tempus miserendi sit, fugiant a ventura ira
quodDeusetjudiciumjustumquohominemprobans qusrant Dominum, dum inveniri potest, invocent
permisit cadere, etgratiam,qua dignatus est illum Deum durn prope est [Isa. lv, 6). Nam modo cum
reparare, utrumque in creaturis rebusquc sibimet promittiturveniaconversis,propeestDominusomni-
oppositis ideo quotidie agit, quotidieque pandit,ut bus invocantibus eum in veritate [Psal. cxliv, 18).
omnis homo, agnoscens judicium quod meretur,ad Tunc vero cum judex districtus apparuerit, longe a
oblatam sibi gratiam fugiat et a malis operibus con- peccatoribus existit, quia peccatoris nullius preces
vertatur. Cujus rei explanada? gratia dicimus exem- exaudit.
pla. Omnis namque creatura quoe nobis adversatur Judicium tantum cunctis est nunc fugiendum,
ut leo, lupus et mures, vilitasque omnis qua carna- Cum tempus veniee concessum creditur esse.
liter circumdamur, nec non vitia qufe nobis spiri- Haec ego mortales attendere deprecor omnes.
tualiter dominantur,justum Dei judicium per homi- Explicit.

VENIiRiliBII.ES OTHLONI
MONACHII EMMERAMMENSIS

LIBER DE GURSU SPIRITUALI.

In lucem editus ex cod. ms. imperialis monasterii sanct-Emmerammensis Ratisbon. R. D. P. Casparo
Altlechner Renedictino Mellicensi.

(Apud R. B, Bernardum Pezium, Thesauri Anecdotorum novissimi III, ii, 257.)

PROLOGUS LIBRI HUJUS.

Audiens simul et videns longe lateque detineri illa D principesrectoresquehujusmundi videretfacientes)
erroris et afflicfionis signa,quae in Evangelio nec cogitare coepi quid ad haec facere possem. Dolor
non in aliis libris praedicta sunt de novissimis hujus namque,qui pro negligentia tanta mihi inerat.nun-
saeculi teniporibus, sed pene nulli valens prodesse quam me sine cura permiserat. Et quomodo pos-
consilio vel exemplo (unusquisque enim, quem sem,vel sinecura vel sine maxima admiratione esse
admonere praesumpsi, dicebat se necessario sequi cura peritissimos quosdam clericos audirem optima
aliorum gesta, nec aliud posse facere nisi quod quaeque aliis pro2dicare,sed mox post praedicationis
141 LIB. DE CURSU SPIRITUALl. 142

horam pessimajubere ct perpetrare? Quid enim ^ ct admoncnda. Quia enim pcr multos jam anaos
pejus potest csse.quam judiciaquieque subvertere, frugum laborabant ho-
pcccatis cxigcntibus pcnuria
nullam judicii veri spem subjectis rclinquere, res mincs.opus est rectoribus hoc providere quid agen-
alienas jugiter concupiscere.easquo occasione qua- dum sit pro ejusdem penuriae plaga mitiganda.Mul-

libet auferre.monasteria Deo sanctisque ejus man- tiplex namque doctrinatam in Veteri quam in Novo

cipata destruere? Quibus si vel unus ager ad corum Tcstamcnto invenitur hoc instruens.utquotiescum-
proprietatem pertinens auferretur.seu a censu sibi quc plaga aliqua supcrveniat.mox homines pro pec-
placito rainueretur, maximam sibi injustitiam fac- catis suis pccnitentiam agentes, seque emendantcs,

lam quererentur. Nec tamen scire valent quantam communiter invocent Deum pronecessitatibus suis.

ipsi injuriam Deo in locis sibi commissis faciant. Sic quippeNinivitffi convcrsi mitigaverunt iram Dei
Tantam igitur miscriam s.cpius attendens, nec {Joan. m). De filiis quoque Israel saepc lcgitur: Quia
emendare valens, tractavi vel scribere aliqua de clamaverunl ad Dominum cum Iribularentur ,et de ne-
Scripturis sanctis exhortatoria dicta,ut qui sermo- cessitatibus eorum liberavit eo5(Psfl/.cvi,6-28).Sub no-
ne communi dedignantur corripi, lcctione saitem stris etiam temporibus sffipius homines plagis mul-

sacra corrigantur. Unde prccor omnes (qui ha^c le- tis af.lictos audivimus; sed postquam pro peccatis

gcre dignantur) ut, et propria et aliena pericula suis confessionem ac poenitentiam agentes seemen-
altendentes, studeant se aliquatenus emendare, et
B daverunt, raox fiagella Dei cessaverunt. Hoc igitur,
quoscunque possint admonere, ne quis credat se qua;so,rectore3 pensantes provideant,qualiter innu-
peccantem ideo minus puniendum quod muititu- merabilis vanitas sub modernis temporibus exorta
dinem imitutur peccantium. emendetur,ut Deus placatus populo suo misereatur.
Est etiam res alia, in tempore instanti pensenda-

INCIPIT LIBEU DE CURSU SPIRITUALI.

CAPUT PRIMUM. sui concordia unum sunt, perseverans, unus idem-
Quid sit stadium et cursus spiritualis. que esse contendit? Quid vero per illos omnes qui
Vox apostolica, fratres charissimi, admonet nos simul curruntjSed ad bravii meritanon perveniunt,
dicens : Nescitis quod hi qui instadio currunt,onines nisi hos qui ad fidem quidem sacram venientes,et

quidem currunt, sed unus accipit bravium'1 Sic cur- bonorum operum initia arripientes,ad tempus cre-
rite, ut comprehendatis (/ Cor. ix, 24). IIa;c igitur dunt,sod in tcmpore tentationis recedentes,in bonis
verbajuxta litteram et carnalem intelligentiam re- persistere negligunt? llaec igitur,fratres charissimi,
ferunthoc quod apud gentiles quondam agebatur,et -, attendentes, sic currite, ut magis connumerari va-
adhuc apud quosdam agitur. In loco namque spa- leatis inter paucos elcctos qui unum esse cupiunt,
tioso et ad currendum apto convenientes, bravium et, in co usque ad finem vitre perseverantes, bra-
aliquod ad signum juxta mensuram sibi piacitam vium felicitatis aiternas percipere mercntur, quam
procul statuerunt, quod ille unus qui caeteros pro- inter infinitam reproborum multitudinera, qui sic
curreret accepturus erat quo facto, qui inter eos
: a sollicitudinibus et divitiis atque voluptatibus vita?
strenui et agiliores videri cupiebant, quot vicibus hujus suffocantur, ne in aliquo operc bono quod
placuit,certatim currcbant. Alii vcro ad hujusmodi cocperunt, pcrseverare valcant.
spectaculum visendi tantummodogratia conlluentes Pensalc etiam quanta distanlia sit interejus sta-
stabant. Unde etiara a stando, vcl, ut quibusdam dii quod ab hominibusstatuitur,ctinter illiusquo a

placct, a slatu ipsius cursus idem locus vocabatur. Dco statutum est cursum.Fbi quippe cunctis simul
Nuper quoque legi sladium Gracc, spatium Latine currentibus una mensura et bravii et currendi pro-
dici.Sed nos undecunque vocatus sit ille locus par- posita, nuUis nisi velocissimis et sanissimis datur
vipendentes, attendamus magis quid per eumdem spes cursura talem aggrediendi; in hoc autem sta-
cursum Apostolus nos intruere velit. Mysterium dio quod Deus statuit,tam debiles et claudi,senes el
quippe magnum in eo agnovit esse, cum dixit : infirmi,nec non paupcres quam juvenc3,ct sani at-
Sic currile, ut comprehendalis. Quasi diccret : D que divites currere possunt. Servulus namque ille

Sicut illi qui in stadio currunt omni modo student paralyticus,de quo in Dialogorura libro sanctus nar-
ut unusquisque alium currendo priTecedat; ita el vos rat Gregorius, cum aliis in hujusmodi stadio cur-
omni opcre
studete qualiter alios in virtutibus,et in reotibus satis celeriter cucurrit, cum ca qua3 sibi
bono prsecedatis.Talis enim cursus cunctis cst sem- possibilia erant promptissime peregit. Vidua quo-
per agendus. Sed et hoc sumraopere pensandum que illa pauperrima,de qua in Evangelio legltur.una
est, quod dicitur Omnes quidem currunt, sed unus
: cum divitibus cucurrit,cum illam quam potuit obla-
accipit bravium. Quid itaqiie per illum unum in- tionemminimamad templumdctulit^LuL.xxi).Nonne
telligere dcbemus, nisi quemlibet elcctum, qui ct orgo pcr hacc atquc his similia cxempla considcrare
in unitate fidei, et in caeteris virtutibus, quaj pro potestis quanlum dilforant huraana adivini8,quan-

M
 143 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 144
tuquc vanitas sil res transitorias el fallacos «tcrnaj A Dcindo diccndum qualis cursus sit sfficulariuno.
felicilati procponore? Sufficorc namquc noljis dcbc- eorum videiicct qui, quamvis in saicularibus curis
ret in paucis argumcntari, quanta vanitas et pau- posili, sperant tamen in Domino,et, quantum pras-
pertas socculi, quantaeque divitiaj sint pietatis di- mundana meditantur divina. Pcnsare
valent, inter
vinffi.Nunc, licct omnis crcatura in nos clamet quippedebent quia sicut in cujuslibet magni prin-
alicujus argumenti modis, nos tamen, proh dolor !
cipis domo aurea vcl argenlea vasa habentur, ita
velut surdi, nullumquc sensum spiritualem liaben- etiam lignea et fictilia, quodque nuUus recte valet
tes,audimus quidem prsecepta Dei, laudamuseliam dici dorainus, nisi cui aliquis sit servus. Praiterea
aliquando sapientiam pietatcmque cjus, sed post notandum quiasicutDeus multiformie estingratia
modicum tempus ea quae verbis iaudavimus operi- ct virtute, ita et in servitute. Placent enim ei
bus pravis reprehendimus, ita ut videamur nescire maxime optima.grata sunt etiam illi bona minora,
vel quanta poena male facientibus,vel quanta mer- quae si non essent, nequaquam diceret de Maria :

ces bene facientibus post hanc vitarn sit reposita. Optimam partem elegU,quse non auferetur ab ea{Luc.
Hanc igitur ncgligentiam in cordibus, quajso, ves- X, 42). Optima denique pars dici nequit, nisi inter
eam emcndetis
tris dolentes tractate qualitcr ; si- boni minoris partes. Sed et hoc, quod dicit /n :

mulque aures audiendi ad ea exhibete quac de sta- domo Patris mei mansiones multx sunt {Joan.xiw, 2),
dii divini cursu adhuc proferre cupio.Maxima ete meritorum diversitates ostendit. Ex quibus colli-
nim res exinde valet intelligi, quam juxta scicntiaj gitur quia non solura spiritualium hominum, qui
meae parvitatem cupio vobis aliquatenus denuda- per aurea et argentea vasa, optimamque partem,
re, ut postraodum intentione majori eam valeatis
sed etiara saecularium, qui per lignea et ficti-
perscrutari. lia, minorisque boni partes significantur, ser-
GAPUT II.
vitus necessaria sit in sancta Ecclesia, quae est
Quot sint currentium species, et quo modo cuilibet
summi principis domus. Haec autem,fratres charis-
currendum sit, si recte currat.
simi, ideo dixi,ut his qui in saeculari vita rite con-
Sed ut facilius ea quae inde dicturus sum in me- versantur ostendam aliquomodo posse cum spi-
moria teneatis,primoquidem quis sit cursus cujus- ritualibus viris in legis divinae stadio concur-
libet specialis, deinde vero quis generalis, dicere
rere, et coelestia gaudia promereri. Si enim
aggrediar. Aliter namque currere debent, qui ad
juxta substantias suae modura pauperes recreare
monasticge vitse professionera confugiunt, aliter qui
studeant,si fraudem nuliam in agricultura commil-
in saeculari vita consistunt,aliter pastores et judiccs
terminos antiquos transgredientes, si rerum
tant,
Ecclesiae, aliter qui litteris imbuti Scripturam sa-
suarum decimas tribuant si se a meretricibus :

cram legere solent quidam vero cursus est talis, C contineant,et liciti matrimonii copulam
:

sequentes,
ut simul conveniat omnibus.
in Quadragesima,et in aliis jejuniis antiquitus sta-
Qui in vita monastica commorantur attendere
tutis, nec non in festivis temporibus a conjugibus
debent quia hoc quod Psalmista ex persona Doraini
abstineant, si filios ad timorem amoreraque Dei
dicit Vacate, et videte quoniam ego sum Deus {Psal.
:

instruant, si turpia et inhonestaludicra devitent,

XLV,H),illis specialiter dictum est. Ipsi enim tanto
si fideliter his quibus subditi sunt servire studeant,
plus caeteris vacare et videre debent quid sitDeus,
si illas incongruae rasurae et monstruosi vestitus
quanto minus saecularibus curis premuntur, et
nugas,quae noviter a quibusdam stultissimis homi-
quando certiorem victumetvestitura aliaque neces-
nibus inventae vel allatae sunt huc,abjiciant (pecca-
saria ex irapensione communi statuta habent.Vaca-
tum namque raagnum est turpi et insolita rasura
re autem et videre qua3 sint divina, nihil aliud intel-
vel vestitu incedere),si ritus gentiles auguriandi in
ligimus,nisi contemplativae vitas perfectionem, quse
rebus variis prorsus contemnentes, universalera fi-
consistit in vigiliis,in castitate, in jejuniis, in cha-
dei sinceritatera, quantum possibile est illitteratis,
ritate,in contemptu saecularis curae, in patientia, in
humilitate, in obedientia, in benignitate etin caete
corde teneant : si, Deum tota virtute diligentes,

ris virtutibus, quae frequenter in Scriptura sacra n cunctis qu« possident prsponant, celerem cursum
commemorantur. Pensare etiam debent spirituales agunt cura aliis ad Deum currentibus. Dico etiam

viri et feminae,quia sicut lapides pretiosi pro totius adhuc aliquid amplioris gratiae, non ex mea prae-
fabricae praecipue ornatu ponuntur, ita et ipsi pro sumptione, sed ex divinae pietatis consolatione. Si
cunctorura in sancta Ecclesia degentium speculo quid in his omnibus, quae jam diximus, fragilitate
positi sunt, ut in eorum aliquatenus inspiciatur humana devicti peccaverint, et continuo pceniten-
sanctitate quid de divina credendum sit puritate. tiam agentes Deo sacerdotique suo confiteri curave-
Nam in nimio solis splendore possumus discere rint, venia promissa est illis, attestante ac dicente

quam sit imraensa oranipotentis Dei charitas : In- propheta : Si impius egerit pocnitentiam ab omnibus
visibilia Dei per ea quse facta sunt intellecta conspi- peccatis suis, qux operatus est, et fecerit judicium, et

ciunlur {Rom. i, 20). Hujusmodi igitur studiis quae jtistitiam, vita vivet,et non morietur {Ezech. xviii, 24).

jam dixiraus jugiter inhaerere et vacare,cursus ho- Et Psalmista : Confilemini Domino, quoniam bonus,
minum spiritualium est. quoniam in sxculum misericordia ejus{P.sal,cx\u,l),
 445 LIB. DE CURSU SPIRITUALI. 146

Siergo tantam gratiam sequentes saeculares viri A jnxla Psalmistam dicentem : Spera in Domino et
cum operibus bonis in hujus vitaj stadio currant, fac honilatem [Psal. xxxvi, 3) ; et iterum Viriliter
:

in domo Patris summi cum cfieteris Cbristi tidelibus age, et confortetur cor tuum, et sustine Dominum
aeternasmansiones obtinebunt. [Psal. XXVI, 14), Dominum, nec au-
clamaverit ad
Qualis etiam cursus specialiter agendus sit pasto- dierit daemones circumvenientcs et increpantes eum

ribus et rectoribus Ecclesiaj, jam volumus dicere. ut taceat, stat Jesus et dicit ei, sicut et quondam
Ad ipsos quippe dictum est Dili(jite justitiam, qui: caeco illi de quo in Evangelio dicitur : Quid tibi vis

juiiicatis terram {Sap. i, 1). Et : Qiuvrite judicium, faciam? (Luc. xvni, 41.) Quamvis cnim non audia-
subvenite oppresso, judicatepupillo, defendile viduam, mus vocem Domini, sicut ille cfccus audivit, crederc
et venite et arguite me, dicit Dominus []sa. i, 17). tamen debcmus camdem gratiam nobis praestari,
Illi deaique, cum non solum pro suis, sed etiam quae et ipsi praestita est, si hoc petimus quod ipse
pro cunctorum sibi commissorum delictis reddituri petiit, id est, ut videamus (Ibid.). Sed quia per hoc
sint Deo rationem, amplius quam dici possit indi- visibile lumen,quod ille petiit, intelligere debemus
gent ut, jugiter attendentes quia cui plus comrait- invisibile, id est spiritualem scientiam, eamdem
titur, plus ab eo exigitur, sed et illud Judicium : semper appetere debemus, ut hac instructi contra
durissimum in his qui prsesunt, fiet {Sap. vi, 6), et n spirituales et invisibiles hostes certare valeamus
cujus rei vocabulum gerant [pastor enim apascendo, Ipsi denique tandiu resistunt et increpant nos mul-
«t rector a regendo dictus est, pascant et regant sibi timodis tentationibus, quandiu arbitrantur nos va-
commissos in veritate, prout cuique agnoverint nitate aliqua seduci posse. Vanitas autem omnis et
opus esse, elatos impios reprimant, humiies et reli- otiositas nuUo modo facilius superatur quam sacrae
giosos,pauperessimpiicesquedefendendoextollant. lectionis studio ;
quia dum ibi inspicitur quae pec-
Recolentes quoque, quia qui in vice Christi sunt cata animam tantum polluant, ut munita et inevi-
Christum debent imitari,
positi, ita vivant ut nul- tabilia,de quibus scriptum est : In mullis offendi-
lum pravis exemplis corrumpant vel per elationem mus omnes {Jac. iii, 2) ; quae etiam penitus eam
quae principibus facillime subrepit, vel per vestium perditioni tradant, ut capitalia crimina, quibusque
praecipuarum superfluitatem quae a plurimis nec modis eadem curentur, timor Dei in legentis animo
credituresse peccatum,non attendentibus quod in nascitur, et diabolus fugatur^
Evangelio legant illum divitem, hic purpura et bysso Sed et illud ibi discitur quod utique necessarium
indutum, in inferno sepultum (Liic.\i) vel perfa- ; est omnibus, vel se vel alios regere volentibus ;

miliarium pravorum consilia, seu per avaritiam quas quia non solum pro peccatis nostris diabolicse ten-
in tantumpiurimosrectorestamecclesiasticos quam tationis molestias patimur, sed etiara ideo utomni-
saeculares obcaecare solet, ut munera super inno- C bus easdem molestias patientibus compati et con-
centes accipiant causamque justitiae non requirant, dolere sciamus. Pro qua re et sanctus Petrus apo-
sed omnia habeant venalia secundum speranda stolus priusquara sanctse Ecclesiai praeferretur,
pecuniae dona. Talia igitur sequentes non solum permissus est graviter delinquere. Unde audivit a
ipsi minime ad ccelestia currunt, sed et alios exem- Domino Et tu aliquando conversus, confirma fra- :

plis suis impediunt. Quicunque vero rectorum ea trcs tuos {Luc. xxn, 32). Cumque haec atque his si-
quae ad susceptum regimea pertinent, agere studue- milia in Scriptura sacra legens se emendare stu-
rint, non mihi opus estdicere quam salubrem cur- duerit, tunc aperientur ei hominis interioris oculi,
gum faciant, quid in hoc mereantur. Ipsi namque et intelligens quae nunquam antea intellexit, tam in
optime sciunt et bonorum praemia, et malorum poe- Scripturis quara in aliis rebus, miratur quod tam
nam futuram, et quoniam diligentibus Deum omnia surdus atque cajcus hactenus fuerit, ideoque magis
eooperantur in bonum {Rom. viii, 28). Sed satis hinc ac magis in lectione sacra proficiens, qui prius ti-
dictum. mens ne puniretur, pro hac solummodo causa legit,
CAPUT III. qualiter pro vitiis perpetratis veniam consequeretur,
Quomodo cursum suum instituant qui sacraruni tunc amare incipiens ob hoc etiam lectitat, ut sa-
litierarum scientiam consecuti suttt.
D pientiae pietatisque divins miracula agnoscat, gu-
Curramus nunc aliorsum, dicentes qualiter bene stansque quam suavis est Dominus {Psal. xxxiii, 9),
currere valeant qui Scripturam sacram legendo fre- in lege ejus meditatur die ac nocte {Psal. i, 2), ita
quentant. In primis itaque convenit eis attendere ut non solum in historia et superficie verborum ira-
ut inquibuscunque vitiis se reprehensibiles exinde moretur, sed etiam mystica rerum sacramenta
cognoverint emendare studeant.-Si enim pro hujus- scrutetur,quce maxirae inVeterisTestamenti lectione
modi intentione se ad legendum praeparant, primo reperiuntur. Ibi namque omnia, quae in Christo et
quidem varias tentationis molestias tam in corpore in Ecclesia sancta completa sunt, quibusdam argu-
quam in mente sustinebunt quia videlicet nequis-
; mentis vel rebus my.sticis prc-cdicta leguntur. Ibi
«imus hostis quanto magis perspexerit quemquam Domini nostri incarnatio, et passio, et resurrectio,
a peccatis abstinere, tanto acrioribus insidiis eum aliaque quae gessit, et pro nobis pertulit, aliquo-
per3equitur,immitten3 ei etcorporales.et spirituales modo prffifigurata noscuntur. Ibi etiam providentiae
molestias. Sed si in Domino spem suam ponens divinae immensitas. qua mundum regit universum,
 ;;:

147 OTIILONl MONACIII S. KMMI':itAMM 148

tanta discrelionc prolata continetur, uL iti (itiibus- A bonorum, nunc vero deterrens per lapsum malorum,
dam omnes salvandos instrucns ad se traliat, in sic curratis in pr<e.sentis vilaj stadio quatenus ad
quibusdam vero omncs perituros incrcpans cum ; ajtcrna) felicitatis bravium pervenire valeatis.
se tam subtili ratione corrcptos ncc attcndore cura-
CAPIJT IV.
verintjnecemendaverintjusledamnandos prajnun- Quot el quarn efficacia hcne currendi documenta et
tiet. excmpla in havide cjunque 1'saUerio reperianlur.
Sed prius salvandorum aliqua ponamus exempla, Jam diximus pauca de profectuoso cursu, qui in
deinde considcromus aiia. In AbrahtTR narnquc fide Vetcris Tcstamenti lcctionc potest agi. Sed quia
etobedientia omnes fideles et obedientes suis pra;ce- adhuc aliqua exinde libet proferre, curramus nunc
ptis instruit. In Joseph et Susanns castitate, omnes ad sanctum psalmistam David, in quo Deus locutus
castos. In Job paticntia,omnes patientes.In plurimis est tanta mysteria, tanta beneficia tantaque salutis
virtitutibus ct documentis Moysi populo suo prajlati illo uno cuncti fideles sufficientem
djocumenla, ut in
omncs utroquc Tobia, patre scilicet et
pra^latos. In doctrinam habere possint. Nam prajter illa, quaj de
filio, in patre quidem optime docente filium, in filio co in Rcgum libro referuntur, ubi et lapsi in scele-
autem obediente per omnia patri omncs patres, et ribus mullimodis ad ostinendam veniam confortan-
filiosper hujusmodi doctrinam et obedientiam ad- T. tur, ct stantes quadam argumentosa ratione ut in
monet. In talium igitur virorum virtutibus omnes bonis perseverent maxime incitantur, per hoc scili-
adhuc stantes ad se trahens Dominus admonet ct cet, quia Deus pcccatoribus conversis tantam gra-
promittit ut si in eisdem virtutibus permanserint, tiam conferre dignatur multo magis his miseretur,
;

non solum in hoc sseculo gratiam, sed etiam in futuro qui se continentes immaculati in via Domini perse-
praemia ffiterna percipiant. In eis autem, qui pro verant quis enarrare sufficiat ea documenta, quae
;

negligentia vel superbia, seu pro quibuscunque inPsalterioreperiri possunt? In qualectione,quaeso,

leguntur in Veteri Testamento, omnes
vitiis puniti invenitur major sedificatio, quam in psalmis, ubi
simul negligentes et superbi aliisque vitiis de- multimodae et orandi et docendi sententiae habentur,
diti nunc corripiuntur ct prsemonentur, ut si ubi modis variis persona Domini non arguentis vel
se non emendaverint, justo Dei judicio feter- consolantis infertur, ubi humiles et pauperes spiritu
naliter se puniendos sciant. In Heli namque recreantur, ubi pravi rectores et judices a Domino
sacerdotis negligentis casu omnes simul pastores increpantur, ubi conversis et poenitentibus maxima
negligentes Dominus arguit. In murmurantium spes veniae promittitur, impiis autem et negligen-
ac impatientium filiorum Israel contritione om- tibus mors sterna denuntiatur? Quorum etiam
nes impatientes admonet ut convertantur, ne pluriraa tam aperte breviterque proferuntur, ut
similia patiantur. In Nabuchodonosor regis Holofer- C nulla excusatio ignorantiae litteratis relinquatur.
nique sui ducis superbissimi
compressione omnes Et ut haec ita esse probemus, aliqua de praefatis
superbos principes judicat comprimendos. In Sodo- sententiis exempla hic ponamus. Quem ergo pro
mitarum etGomorrheeorum pessime fornicantium peccatis suis intimas preces proferre delectat, nus-
subversione omnes in eodem crimine perdurantes os- quam aptiora ad hoc verba invenit quam haec sunt
tendit puniendos. In Salomonis regis sapientissimi Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam
apostasiaad omnes clamat, ne quis prudentiae suse tuam {Psal. lx, 1). Et : Dclicta juventutis mese, et
confidens vel aliqua dona divina meritis suis depu- ignorantias meas ne memineris {Psal. xxiv, 7). Et :

tans in errorem similem cadere permittatur. In Ab- Adjutor meus eslo , Domine ; ne derelinquas me,
salom maximam patri injuriam machinantis, et in neque despicias me, Deus, salularis meus {Psal. xxvi,
duorum judicum contraSusannam falsum testimo- 9).Hujusmodi autem orationem, quam unusquisqe
nium proferentium damnatione, cunctis filiis et judi- pro se ipso efTundere potest, psalmi plures conti-
cibus terrlbiliter indicat, quia si similia in parenles, nent. Si vero pro aliorum salute communiter orare
velinsubditosgerantjSimilemquoquedamnationem, volup.rimus, verba nihilominus ad hoc aptissima in
nisi pocnitentia condigna emendaverint, incurrant. eis invenimus, ut : Salvum fac populum tuum, Do-
Talia ergo non propter illos solummodo, qui tunc j) tnine, et benedic ligereditati tuse, etc. (Psal. xxvii, 8).
damnati sunt, evenerunt; sed etiam propter illcrum Et : Convertere, Domine, usquequo, et cleprecabilis
correctionem,qui in tempore praesenti commorantur, csto super servos tuos {Psal. lxxxix, 13). Et : Domine,
gicut et Apostolus de quorumdam antiquorum in- misericordia tua in sivculum {Psal. cxxxvii, 10). Et
teritu locutus ait Hxc omnia iit figura contingebaut
: Opera mauuum tuarum ne despicias {Ibid.). Sed
illis ; scripta sunt autem ad correclionem nostrani, et pro sacerdotibus agenda oratio invenitur in psal-
in quos fines sxculorum dcvenerunt {I Cor. x, 11). mis, ut : Sacerdotes iui, Dominc, induu.ntur juslitia,
Hinc etiam alias dicit Quxcunque scripta sunt, ad
: et sancti lui cxsultent {Psul. cxxxi, 9). Profert etiam
nostram doctrinam scripta sunt {Rom. xv, 4). Unde, sanctus Psalmista verba, quffi nobis in tribulatione
fratres charissimi, rogo vos omnes, qui hsc ita scri- positis Bunt dicenda, ut : Adjuva nos, Deus, salutaris
pta esse non ignoratis, ut, atlendentes quae jam noster, etc, usque : propter nomen tuum {Psal.
diximus vobis, quam variis scilicet modis Dominus LxxviiT, 9). Et : Converte nos, Deus, salutaris nostcr,
nos admoneat, nunc quidem cxhorlans per exempla et uverle iratn tuam a nobis {Psal. lxxxiv, 5}. Et
149 LIB. DE CURSU SPIRITUALT. m
Ostende nobis, Domine, misericordiam luam,et salu- A minus {Psal. xxxiii, 9). Qucerite Dominum ei vivct

tare tuum da nobis {Ibid.). anima vestra {Psal. lxviii, 33). Laetetur cor quaeren-
Inter haec summopere pensanda suntet illa Psal- tium Dominum {Psal. civ, 3). Accedite ad Deum, et
mistcC dicta,edocemur nihil de meritis
quibus illuminamini , et facies vestrx non confundentur
nostris prsesumere, sed totum Deo deputare,si qua [Psal. xxxiii, 0). Moxque,velut aliquis ab eo exqui-
virtus vel scientia in nobis reperitur. Talis autem reret qua fiducia talia promitteret,subjunxit,dicens:
doctrina agnoscitur per haec verba Domini cst : Iste pauper (per quod videlicet semetipsum signifi-

saliis {Psal. III, 9). Et Domini est assumptio nostra: cat) clamavit et Dominus e.vaudivit eum {Psal.xxxiu,
{Psal. Lxxxviii, 49). Et : Scilole quoniam Dominus 7). Ac si aperte Sicut ego peccator poeni-
diceret :

ipse est Deus : ipse fecit nos, et non ipsi nos {Psal. tentiam agens pro peccatis mcis clamavi ad Domi-
xcix, 3). Docet quoque nos orare pro eadcm re, di- nura et exaudivit me, ita et vos exaudiet, si pceni-
cens : Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis tentiam cgeritis.IIujusmodi igiturverbis admonen-
{Psal. Lxvu, 2Gj. Horum quippe verborum doctri- tur omnes adhuc carnales,et variis illecebris dediti
nam quanto quis citius credendo apprehenderit, ad melioris vitaj conversationem.
tanto plu3 in cunctarum virtutum studiis proficit; et Cum vero aliquis per Dei gratiam conversus fre-
quandocunque ab hac Ode deficit merilis propriis quentare voluerit psalmos, quos ideo disponente
l^
deputansprofectumsuum,continuo,veiaperte in ali- Deo,ut creditur.pueri instruendi et primitus discere
quod peccatum seu periculum corruensconfundi- etmemoriterretinerejubentur,uteorum verbissalu-
tur, vel secreto graviores solito molestias tentatio- tiferis aliquando compuncti ad meliora trahantur ;

nis patientur. sciat hos versiculos oratione continua maxime sibi'

Sed quid super hac elatione vel pro qualibet vilio esse notandos Domine ad te eonfugi, doce me facere
:

perpetrato faciendum sit nobis, admonet nos item veluntatem tuam, quia Deus meus es tu. Nqtam. fac
VsAlmxsidiAic&Ti^-.ConfiteminiDomino^quoniambonus, mihi viam tn qua ambulem,quia ad te levavi animam
quoniam in ssculum misericordia ejiis {Psal. c\vu,i), meam {Psal. cxlii, 8,9). lllumina oculos meos,newt-
Post lapsum enim nihil prius gerendum est ulli buam obdormiam in morte {Psal. xii,4). Perfice greS'
quara confiteri Doraino, qui fragilitatera sciens hu- sus meos in semitistuis,ut non moveantur vestigia mea
manam semper paratus est ad veniam.Et ut effica- {Psal. XVI, 5). Vias tuas, Domine, demonstra mihi,
cius ostenderet omnibus, qui per confessionem pu- et semitas luas doce me. Dinge me in veritate tua, et

ram obtinere possint peccatorum veniam, hanc doce me, quia tu es Deus Salvator meus {Psal. xxiv,
gratiam.quam ipseexpertus est a Domino,aliis inti- 4, 5). Deduc me, Domine, in via tua, et ingrediar in
mare studet, dicens Delictum meum cogniium tibi,: veriiate tua.Laetetur cor meum ut timeat nomen tuum
DominQ, feci, et injustitias meas non abscondi. Dixi : C {Psal. lxxxv, 11). Gressus meos dirige secundum
Confxtebor adversum me injustitiam meam Domino, eloquium tuum, et non dominetur mei omnis inju-
et lu remisisti impietalem peccati mei {Psal. xxxi,5). stitia {Psal. cxviii, 133). Faciem tuam illumina
Cum enim post confessionem peractam subjungit, super servum tuum, et doce me justificationes tuas
dicens Et tu remisti impietatem peccali mei, hor-
: (/tzrf,,13o). Verba igitur orationis tantae, licet omni
tatur omnes ad confessionem.ut et ipsi consequan- homini gratiam divinam invocanti satis conveniant,
tur remissionem.Moxque juxta illud quod Apostolus illi tamen qui novi ter conversus fuerit aliquid specia-

dixit :Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies lius convenire videntur,quia pro eo quod viam ad-
salutis {II Cor. vi, 2), et propheta ex Domini per- huc sibi incognitam difficilemque in multis agressus
sona dicit : In tempore placito exaudivi te {Isa. cst, maxime indiget hac oratione quaDeum jugiter
XLix, 8), pronuntiat tempus confessionis dicens : petat se docere, et dirigere et illuminare.
Pro hac (subaudi re, quia tu, Domine,remittis pec- Sed quia et hoc indiget ut in qualibet Scriptura
cata per confessionem) orabit ad te omnis sanctus,id sacra sese occupet, psalmos cantans invenit in his
est, ad vitam aeternam praedestinatus, in tempore orationem, qua pro sacra; lectionis intellectu obti-
opportuno {Psal. xxxi, 6), temporc prae- id est, in mendo specialiter Deum invocare potest:quse videli-
senti.ltem exhortans omnesadpoenitentiam et con- D cet oratio in his versibus continetur : Revela oculos
versionem,cerlissimam peccatorum suorum veniam meos,et considerabo mirabilia de lege tua ; et : Legem
eis a Domino promittit, dicens Allevat Dominus : pone mihi, Domine, viam justificationum tuorum, et
omnes qui corruunt, et erigil omnes elisos {Psal. exquiram eam semper. Da mihi inlellectum,et scruta-
cxLiv, 1 i). Et Apud Dominum misericordia, et co-
: hor legem tuam et custodiam illam in toio corde meo
piosa apud eum redemptio {Psal. cxxix, 7). Et : {Psal. cxviii, 18, 33, 34). Lex enim a legendo dici-
Prope est Dominus omnibus invocantibus eum in ve- tur, ideoque qui legera, id est, sacram lectionem
ritate {Psal. cxliv, 18). legens ad ejus intellectum pervenire desiderat,prae-
Sed quia optime noverat variis admonitionibus missa orationis verba saepius orando repetat jugi-
opus esse his qui, in saeculari vita positi soUicitu- tcrque attendat.
dinibus, et divitiia, retrabuntur a et voluptatibus, Ad haec etiam cuilibet converso altendendum est
spiritualibuSjSaepius eosdem adraonetet confortat, ut sc preeparet ad bcllum contra spirituales nequi-
dicens : Gustate et videte quoniam siiavis est Do- tias agendum, quo, licetin conversiones initio, cum
181 OTHLONI MONAGHI S. EMMERAMMI 152
unusquisque fragilitate adhuc nimia dctinetur, pic A admonet nos, dicens : Viriliter agite, etc onfortetur
taB divina non permittat quemquamsupra vires de- cor vestrum, omnes qui sperati$ in Domino (Psat xxvi,
primi.in profectu tamen longiori positus Bcire debet l/i^.Item docens unumqueraque qualiter orarecon-
quia eodem tentationis igne quo non solum electi tra spirituales nequtias debeat, dicit : Deus, in ad-
quique probanlur, sed etiam ipse Dominus noster jutorium meum inlende ; Domine, ad adjuvandum me
probari voluit,probandus est. Idem namqueDomi- festina (Psal. lxix, 1), etc, usque ad finem psalrai,
nus no8ter,ut in omnibus exemplum nobis praeberet, Ad eamdera rera congrue adhiberi possunthi psalrai:
tentari se permisit a diabolo dicente : Si Filius Dei Judica, Domine, nocentes me (Psal. xxv) ; In te,

es, die ut lapides isli panes fiant (Matth. iv, 3). Et Domine, speravi (Psal. xxx) ; miserere mei Deus, se-
iterum : Si Filius Dei es, milte te deorsum {lbid.fi). cundum,eic. (Psal.h); Deus,innominetuo(PsaLLiu);
De electorum vero tentatione dicitur Tanquam : Eripe me de inimicis meis, Deus m^us (Psat. lviii) ;

aurum in fornace probavit eleclos Dominus {Sap. iii, Domine, exaudi orationem meam, et clamor meus, elc.
6). Et rursum Fili, accedensad servitutem Dei, sta
: [Psal. ci). Hinc et Apostolus adraonet nos dicens :

in justitia el timore,etprsepara animam tuam ad ten- Accipite armaturam Dei, ut potsitis stare adversus
tationem {Eccli. ii,l). Quae scilicet omnia praecipuus insidias diaboli (Ephes. vi, 13).
vitae spiritualis doctor Psalmista consideran8,dice- Interhaec quoque sciendura neminera flagitiosura
^
bat : Dominus interrogat justum et impium ; qui au- repente posse ita a consuetis permutari sceleribus
tem diligit iniquitatem odit animamsuam (Psal.x,6). ut,licet ferventissimo ardore hosti antiquo reluctari
Quasi diceret Dominus tentari permittitjustumet
: studeat, non absque vulnere aliquo victoriara obti-
irapium,sed justus resistit tentatori suisque suasio- neat.Sed Deus sciens et nostrara fragilitatera et ho-
nibus impius autem aut incredulus permanet,aut
; stiura fortitudineranequaquamnosvictoscito despi-
ad tempus credens,sed in tempore tentationis rece- cit, dummodo curemus ut nos iterum renovemus.
dens (Lmc.v iii), plus appetit carnalia et transitoria Cum ergo conversus quilibet in certamine magno
quara coelestia asternaque gaudia adipisci.Qui ergo positus vel pro vulnere alicujus reatus vel pro tristi-
iniquitatemodire etanimam suamdiligeredecernil, tia passionis insolitaa conturbari coeperit.non diffidat
necesse est ut per tentationem interrogetur utrum de Dei adjutorio, sed suam ignaviara increpans di-
in hujusmodi odio et dilectione persistere velit. cat Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas
:

Seepe namque accidit ut bona,quae coepimus nisuque me ? Spera in Deo quoniam adhuc confitebor illi (Psal.
toto perficere decrevimus, adveniente aliqua tenta- XLiii. 5). Jacta super Dominum curam tuam, et ipse

tione, aut ad tempus, vel quod est nequius omnino te enutriet (Psal. liv, 23). Qui propitiatur omnibu^

postponamus.Quomodo autem iapsum tantum agno iniquilatibus tuis, qui sanat omnes in/irmitates tuas.
scerepotuissemu9,nisiinterrogati?Unde oraniraodo C Quiredimit de interitu vitam tuam, aui coronat te in
pensandura est quamjustus,quam providus sitDo- misericordia et miserationibus. Qui replet in bonis
minus, qui nos dispositione tali interrogat quid si- desiderium tuum, renovabitur ut aquilse juventus tua
mi|s, quidque pro ejus amore facere veliraus ? Sic (Psal. cii, 3-5). Convenit etiam his coQsolatoriis
etiam Job interrogatus est, quando plurimas tenta- verbis adjungi illa orationis verba quae tam pro spi-
tionis molestias a diabolo immissas pertulit.Sed ille rituali quam corporali infirmitate sunt dicenda :
interrogationi huic fortiter respondit, cum penitus Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum : sana
deliberavit multo melius esse orania adversa pati, me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea.
omnia bona quae in hoc saeculo possedit, perdere, Converte, Domine, et eripe animam meam ; selvum
quara iniquitatera tara ab uxore quaraabamicis sibi me fac p?'opter misericordiam tuam (Psal. vi, 3-5).
suggestam contra Deum perpetrare.Ita et nos facere Conjunguntur et ista Non derelinquas me, Domine :

deberaus in tentatione positi. Cura enim diabolus Deus meus, ne discesseris a me. Intende in adjuto-
nobis sugesserit superbiara, inspirans videlicet rium meum, Domine, Deus salutis meae (Psa/.xxxvii,
cordi nostro multo melius esse super alios exaltari 22, 23). Deus ne clongeris a me ; Deus meus, in au-
quam cuiquam subjugari,nos continuo attendentes xilium meum respice {Psrl. lxx, 12). Intret in con-
i\\a.\erh3.Dom\nica.:Omnisquissee.valtat, humiliahi- n speclu tuo, Domine, oratio mea. Inclina aurem tuam
tur {Luc. xiv,H),aIiaque plurimdhumilitatis exem- ad precem meam, guia repleta est malis anima mea et
pIa,toto mentis nisu suggestioni diabolicae resistere vita mea inferno appropincuavit {Psal. lxxxvii,3, 4),
debemus. Intende ad deprecationem meam,quia humiliatus sum
CAPUT V. nimis. Libera me a persequentibus me, quia confor-
Alia documentu et medicamenta pro diversis morbis, tati me (Psal. cxli, 7).
sunt super
et vitiis animi ex psalmis depromenda. Ecce audistis, fratres charissimi, quam intimae
Eodera quoque modo caetera vitia, quorum dele- consolationis et orationis verba proferri fecit Dorai-
ctatione capimur, respuentes, attendamus sacrae nus per sanctum Psalmistara, quas tara facilia sunt
Scripturae verba quae saepissime de singulis vitiis omnibus litteratis ad intelligendum ut nusquam fa-
dispiUans nunc i9tius,nunc illius vitii sectatores nar- ciliora inveniri possint.Undedatur intelligi quoniam
rat ita supplantatos a diabolo ut aut vix aut nullate- maxima cura Domino fuerit, ut omnes tam planis
nus converterentur. Unde doctor noster Psalraista Psalmistae verbis instruensad se traberet.Nam sicut
453 LIB. I:E CURSU SPIRITUALl. 154

aliquis piinceps charissimis amicis suis ad se ve- \ immaculatum in justificatiombus tuis, ut non confun-
nientibus convivium praeparans ponit mensam cum dar {Psal. cxvni, 80). Et : Cor mundum crea in me,

diversfP qualitatis dapibus et potibus replctara, ut Deus, et spiriium rectum innova in visceribus meis
tam ex diversitate quam ex copia ciborum delecta- Psal. L, 12). Ubi notandum quia dum prius implo-
bile omnibus faciat convivium ila et Deus omnibus ; rat cor mundum in so creari, et deinde spiritum
ad se confugientibus mensam omnimodo spiritualis rectum in se postulat innovari, intimare videtur
vitae doctrina repletam apponit; nunc quidem pro- aliter nos non posse Spiritus sancti gratiam obti-

nuntians tantum quae sibi placeantvel displiceant, nere, nisi prius cordis munditiam obtineamus. Sed
quantae pratis3 novitas dc Christo nascituro prne- diabolus, quanto majorem fiduciam et gratian:

Btanda foret, quBs ctiam bonis vel malis pro merito- apud Deum habituros novit castos, tanto diutius
rum qualitate futura sint, ut per hoc omnes proben- eos omni modo impugnat. Scit enim scriptum :

tur utrum celeriter an tarde illius verbis credentes Beali mundo corde, quoniam ipsi Deutn videbunt
obediant nunc vero quoslibet hegligentes et pigros,
; {Matth. V, 8). Unde jugiter orandum et contra car-
ut ad ea quac jam pronuntiata sunt attendant
sibi nis immunditiam Deo supplicandum supradictis
admonens postremo autem eos qui nec pronuntia-
;
Psalmista? verbis.
tione nec admonitione conversi suntverbisasperio- Sed et caeterarum virtutum suffragia contra tan-
P
ribus increpans. His igitur tribus modis loqucndi, tum hostem sunt appetenda, id est charitatis et
id est pronuntiatione, admonitione et increpatione, humilitatis, patientiaj et obedientiae, nec non taci-
omnes homines Psalmista alloquens, interdum sub turnitatis. De quibus omnibus appetendis multifa-
Dei Patris, nunc in Filii, saepe etiam ex persona sui, ria exhortatio in Scripturasacra reperitur. Sanctus
ut ad Deum convertit aut justissimo judiciojdam- etiam Psalmista de his non tacet qui, ut alios in id
nandos praecidit. Duobus vero modis, id est ora- ipsum traheret, de charitate et pace quam habuit
omnes confugientes ad
tione et confessione, docet refert dicens Cum his qui oderunt pacem eram pa-
:

Deum ipsum alloqui.Quae nimirum omnia nunc cifictis {Psal. cxix, 7). Quam humilis vero exstiterit
quidem breviter protuli, sed postmodum, prout alibi enarrat, Uumiliatus sum usquequaque,
dicens :

Deus concesserit.exemplissufficientibus explanabo, Domine {Psal. cxviii, 107). Et iterum Domine, non :

ut conversis aliquatenus ostendam quam delecta- est cxaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei,
bile convivium doctrinae Dominus sectatoribus suis etc. {Psal. cxxx, 1). Item laudans Dominum pro eo
in sacra Scriptura maximeque in psalmis praepa- quod sc variis flagellis humiliasset, dicit : Bonum
ravit, ut et eo studiosius se a malis abstineant, quo mihi, Domine, quia humiliasti me, ut discam justifi-
certius adfuturam sibi gratiam Dei agnoscunt. cationes tuas {Psal. cxviii,71). Quibus verbis innui-
Attendant igitur, precor, quantacoronapromissa C tur quia flagella Dei sunt appetenda, ut per haec
sit his qui legitime certant contra diabolum, juxta correcti et humiliati divinis praeceptis mereamur
illud Beatus virqui suffert tentatiouem,quoniam ciim
: subdi. Quantum autem patiens fuerit sanctus Psal-
probatus fuerit accipiet coronam vitge {Jac. i, 12). mista ex hoc potest intelligi quod dicit Si reddidi :

Hujusmodi autem certamen quanto difficilius con- retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimicis
stat, tanto majori cura agendum est. In nullo nam- meis inanis (Psal.vn, 5). Docet nos nihilominusde
que tempore otiosus debet esse bella Dei gerens. obedientia Deo exhibenda, dicens Subdilus esto :

Unde doctor noster Psalmista unumquemque allo- Domino et ora eum {Psal. xxxvi, 7). Hinc etiam de
quens dicit Labores manuum tuarum quia mandu-
: se ipso refert, dicens : Nonne Deo subjecta erit
cabis, beatus es et bene tibi erit {Psal. cxxvii, 2). anima mea? ab ipso enim salutare meum et patientia
Dupliciter quippe est beatus in opere aliquo utili mea {Psal. lxi, 1, 6). Implorat quoque pro tacitur-
occupatus; habet enim inde aliquod subsidium nitate obtinenda, dicens : Pone, Domine, custodiam
corporale; habet etiam spirituale,quia,dum corpus ori m£0, et oslium circumstantix labiis meis {Psal.
servituti subjicitur, mens quoque lasciva deprimi- cxL, 3). Moxque omnem excusationem, quae pro
tur et ne in quaelibet desideria noxia defluat, refrena- nequitiis perpetratis committi solet, a se auferri
tur.Unde alias de otiosis dicit Psalmista In labore : postulat, dicens : Non declines cor meum in verba
j)
hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabun- malitiae, ud excusandas excusationes in peccatis {Ibid.
tur. Idco ienuit eos superbia, operti sunt iniquitate 4). His igitur atque aliis virtutibus suffultus contra
et 6). Contra eamdem
impietate sua (Psal. lxxii, 5, incentiva carnis fortiter pugnare valet.
snperbiam alibi orans alios orare docet, dicens : hujusmodi certamine aliquandiu labo-
Si vero in
Non veniat mihi pes superbiae {Psal. xxxv, 12). Qu3e rans minime senserit tentationis molestiam mino-
videlicet oratio, licet breviter sit prolata, insinuat rari, non ideo hac tribulatione perterritus certare de-
tamen copiose vires superbiae. Nam in quocunque sinat autdeadjutorioDei diffidat; sed attendat Psal-
dominatur, quasi pede quodam proterente eum in mistam dicentem : Juxla est Dowinus his qui Iribu-
ima dejicit, ne se sursum erigere possit. lato sunt corde, ct humiles spirilu salvabit. Multx
Orare etiam docetcontraincentiva carnis, dicens: tribulationes justorum, et de omnibus his liberabit eos
Proba me, Domine, et tenta me; ure renes meos et Dominus{Psal. xxxiii, 10,20). Perpendat et hoc quod
cor meum {Psal. xxv, 2). Et iterum Fiat cor meum : idem Psalmista alibi magniflcans Deum, quod se in
m OTHLONI MONACin S. EMMERAMMI m
tribulationc dilatassct, dixit : Cum invocarem, cxuu- A tamen se labiis ct corde fateantur, non solum ob
disti me, Deus; in t^nhulatiotie dilatasti me [Psal. iv, peccatapra:terita,8edctiamob iraminentiaquajdam,
2),Tribul!itio cnim diuturna, si cum patientia et spo in quibusquotidie inevitabiliterdelinquimus,id est,
divini audilorii sustinctur,duplicem sustincnti con- in visu, auditu, gu3tu,odoratu et tactu, nec non in
fert coronam ; a pcccatis namquc prajtcritis cum illicito cogilatu. Sajpc cliarii in verbis lam scienter
tanquam aurum in fornace purgabit ignis, et quasi quam ignoranterpeccamus.IIujusmodiigiturdelicta
granum frumenli, quod in terra projectum pro se- eciens Psalmista a nonnullis pro nihilo computari
minc multiplicatum fuorit, sic illc multiplicatur et dicit : Delicla quis intcllirjit'l(Psal. xviii, 13.) Cumquc
dilatalur in omnibus bonis. Ilinc ct Apostolus dicit : hccc quasi interrogans protulisscl et paucos admo-
Tribiilatio patientiam opcratur, paticnlia autem pro- dum delicta intclligere sciret, mox quid ipse sentiat,
bationem, pjvbalio autem spcm, spes vero non confun- subjungit,orans et dicens ad Dominurn Ab occullis :

dit, rjuia cluiritas Dci diffusa est in cordibus nostris meis munda mc, Domine, et ab alienis parce servo tuo
pcr Spiritum sunctum, qui datus est nobis {liom. v, {Ibid., i). Ac si apertc diceret : Multi quidem, Do-
3-6). De hac charitatis infusione et Spiritus sancli mine, ita negligentes sunt ut non curent te invocare
consolatione Psalmista salis gustavit, cum ad Deom pro maximorum apertorum criminum remis-
ct
dixisset Secundum multiludinem dotorum mcoruin
:
T. sione sed ego sciens te nimis districtum conlra
;

in cordemco consolationcs tux, Domitie, Ixlificave- tales.precor ut non solum ab apertis, sed etiam ab
runt animam 7ncam [Psal. xciii, 19). Quod est aperte occultis delictis meis me emundes quaj eniin me ;

dicere : Si mulliplices tribulationes in corde meo latent, tibi pro certo patent. Occulta etiam et
pertuli,multiplicesetiamconsolationes pietatis tuas, aliena delicta possunt ha^c dici quae
a parentibus
Domine,susccpi.Nam post tribulalioncm magnam, contraximus, qu;e, baptismate nobis dimit-
licet in
qua me propter peccata mea diu afflixisti, conso- tantur, tamcn sipostmodum eadem opere vel votis
lationes tuae ita me laetificaverunt, ut tribulatio sequimur, iterum etiam eorumdem reatu constrin-
praeterita videretur mihi minima. gimur. Unde Psalmista alias dicit Peccavimus cum :

Eumdemquoquesensum declarat,cum subjungit, patribus 7iostris {Psal. cv, 6). Peccdire namque cum
dicens : Nunquid adhgerct tihi sedes iniquilatis, qui patribus est eorum, ut diximus, peccatis aclu vel
fingis laborem in praecepto {Psal. xciii, 20.) Fingere consensu associari. Item occulta et aliena delicta
namque aliquomodo potest dici,cum rem quamlibet dicere possumus quae in alios committimus. Quis
aliter foris ostendimus quam in mente teneamus, enim ita cautus et religiosus esse valet ut nullum
sicut scilicet patres sapientes filiis, magistri disci- peccatis suis depravet? Ideoque omnes indigemus,
pulis saepe aspera fingunt in verbis et in omni ha- ut cum Psalmista oremus. dicentes Ab occultis
:

bitu exteriori, ut hac asperitate constricti in lasci- C nostris munda nos, Domine, et ab alienis parce
viam nullam prorumpant.Sedquamvislaboremdis- servis tuis {Psal. xviii).
trictionis tantae eos sustinere permittentes parvi- CAPUT VI.
pendere exterius fingant, intus tamen ita diligunt De mysteriis incarnationis, resurrectionis, ascensio-
ut ne lev' virgula illos frustra contingi velint. Sicut nis, etc, Domini nostri Jesti Christi a Davide in
igitur in hujusmodi disciplina patres et magistri psalmis prgenuntiatis.
exterius laborem fingunt et dilectionem interius Hactenus igitur per ama3na et lata psalmorum
gerunt, ita et Dominus noster in electis suis agit, pratacurrens atque exeisfloresquosdamsatis utiles
laborem videlicet in primis fingens in praecepto omnibus conversis decerpens, prout potui, qualiter
postmodum, cum viderit laboriosa
religionis; sed ad caput nostrum, id est Christum, pervenire de-
quaeque pro amore suo magis velle pati quam pro- beant, admonui. Nunc vero cupio exinde decerpere,
priffi deservire voluntati, tunc illis quasi pater filiis et illis intimare ejusdem Domini nostri incarna-
sub disciplina sufficienti nutritis ostendet amoris tionem, aliaque quae superius promisimus,qualiter
sui dulcedinem. De hac nirairum dulcedine in pri- scilicet pietas divina jugiter pro nobis laboret pro-
mis quidem absconsa, sed postmodum, ut dixi, nuntiando in primis qus nobis sint credenda et fa-
manifestata, alibi Psalmista apertius testatur et D cienda; deinde pro eisdem admonendo etincrepan-
admiratur, dicens? Quammaijna multitudo dulcedinis do. Ex quibus colligi potest, quia quanto plus pro
tuae,Domine, quam abscondisli timentibus te! {Psal. nobis Dominus laborat per supradictos tres locu-
XXX, 20), Cum ergo idem Psalmista Dominum talia tionis modos, tanto districtius judicat omnes qui
fingere per experimentum didicisset, alloquitur tantum ejus laborem pro nihilo computant, arbi-

eum, quasi interrogando, si propter hoc quod talia Irantes eum esse solummodo pium et non districtum
fingat iniquitas apud eum maneat. Hoc autem non contraomnes perseverantes in malo.Curramus ergo
quasi nescius interrogat; scit enim eum justum in eo, quo coepimus, psalmorum stadio, quaerentes

esse; unde et alibi dicit Quoniam justus Dominus,

: faciem ejus semper {Psal. civ, 4), qui pro nobis na-
et justitias ditc.vit {Psal.x, 8); sed ut nobis pietatis tus et passus est, pro nobis resurrexit et ascendit in
divinae secreta pandat. coelum. Quid enim delectabilius esse potest quam
haecquoqueconversosadmoneoutquantum-
Inter illum quaerere, illum sitire,in quo nobis datur vive-
cunque in timore et amore Dei proficiant, peccatores re? Sed ut tantgs sanctitatis verba melius proferre
137 LIB. DE CURSU SPIRITUALI. 188
po3sim,dicendum mihi cstcum Psalraista : Domine, A. misericordiadixijlibenter audite; scd etsanctissima
labia mea aperies et os meum annunliabil laudem Psalmista) vcrba tam supradictaquam adhuc dicen-
luam {Psal. simulque invocandus est Spiri-
i, 17) : da tota mentis intentione suscipilc. Jam onim ad ea
tus sanclus, ut eumdem Psalmistam ad tam
qui proferendaquicdeChristopronuntiavit,rcdirecupio.
sancta et veneranda dicta proferenda illustravit, Incarnationemdenique siinul etascensionem ejus
me quoque aliqua exmdo decerpere cupientem di- pronuntiavil ita diccns : .1 summo Ccelo egressio ejus,

gnetur illustrare. el occursus ejus usque ad summum ejus {Psal. xviii,

Sancta quippe sunt omnia quffi de Domino nostro 7). Itera de sola ascensione ejus dicit Elevata est :

perprophetassanctospronuntiatasunt; scdqujRdam magnifwentia iua super ccelos, Deus {Psal. viii, 2).

Psalraista3 verba tanto sacratiora mihi videntur, De rcsurrectionc quoque Doraini ex ipsius persona
quanto magis eadem noraina eamdemque senten- dicit : Domine,probasti me,et cognovistime; tu cogno-
tiam quam Christus ore suo protulit,et ipse prophe- visii sessionem meam et resurreciioncm meam {Psal.
tando praenuntiavit.Dominus namque nostcr, ut in cxxxvni, 2). Quod autein maximc pro salute gen-
Evangelio legitur, de se dixit Ego sum veritus : tium mittendus esset ita pronuntiat, refcrens eura
{Joan. XIV, 6); et Ego sum Itix muncli [Joan. viii,
: dixisse de Patre Dominus dixit ad me : Filius meus
:

12).Eisdem quoque norainibus Psalmista illura ap- Tj es fw, ego hodie genui te; posiula a me et dabo tibi
pellavit, cura eum nasciturum, quasi pra^tcrita gentes hxreditutem tuam,etpossessionem luam termi-
narrans praenuntiasset, dicens Yeritas de ierra orta : nos lerrx {Psal. ii, 7, 8). Eumdcm quoquc sensum
est {Psal. LX.XXIV, 12). Et : Exortum est in tenebris tanto apertius in psalino lxxi quam in aliis.quanto
lumen redis {Psal. cxi, 4). Ecce eadem nomina, et per tempus futurum pronuntiat, dicens: Etbenedi-
Psalmista praenuntians ante terapora multa Domi- ma-
cenlur in ipso omnes Iribus ierrx; omnes gentes
nici adventus dixit, et quibus ipse Christus adve- gnificabunt quo etiam psalmo
eum (Psa/.LXxi,17).In
niens se appellavit. Dicamus sententiasab utroque paulo superius de incarnationc ejus, nec non
pene similiter prolatas.Psalmista namque in psal- de sanctissima doctrina ejus commeraorat, di-
mo x\i, qui totus personas Christi convenit,de ipso cens : Descendei sicut pluvia in vellus, et sicut stil-
dicit : Deus meus, respice in me ; quare mede-
Deiis, licidia siillantia super terrani. Orieiur in diebus
reliquisli? Itom in psalrao xxx, Christum pra;nun- ejus justitia et abundantia pacis, etc. {Ibid., 6, 7).
tiat ita dicturura In manus tuas,Domine,commendo
:
Quod dicit : Descendit sicut pluvia in vellus, ita est
spirilum meum.Quas scilicet Sicut enim pluvia in vellus descen-
utrasque sententiasin intelligendum :

Evangelia legimus pene a Christo in cruce posito

ita dens nulla illud divisione rumpit, et iterum ab eo
prolata, sicut Psalmista praenuntiavit. Quis, rogo, recedens asuaintegritate non minuit; ita et Dorai-
non mirandara, non venerandam censeat tantam C nus nostermatrem suara nec conceptus, nec natus
Psalraistffi sanctitatem, qui ipsum Dominum no- ulla corruptione divisit.
strum tolius sanctitatis auctorem habere meruit Quod autera Judaios omnesque se perscquenles
verborum suorura imitatorem? Quis etiam non ob- sub pedibus calcalurus esset.in psalmo cix pronun-
stupescat tantam ejusdem Domini nostri bonitatem tiatur,PsaImistaitadicente Dixit Dominus Domino :

et clementiam,qfiara in Psalmista eodem agnovimus meo : Sede a dextris meis,donec ponum inimicos iuos
factam? Certe satis raagna pietas Dei esset, si ab scabellum pedum iuorum : qui scilicet psalmus de
homine in nullo capitali crimine prolapso praedice- Christo scribitur totus.Cui simile quid in psalmo
retur incarnatio Christi caeteraquc per illura gesta. cxvii invenilur, ubi in brevi versiculo mystice pro-
Quod autem aliquis insceleribus plurimisprolapsus lato orania continentur qu;e in Christo completa
post hujusmodi ruinam ad dignitatem tantara per- sunt. Sic enim dicitur : Lapidem, cjuem reprobave-
venire potuit, et sacraraentorum divinorum prodi- runt xdificantes, hic factus est in caput ««g-u/i.Undc
tor et divinae pietatis lator
eligeretur,quantam pu- ctquomodo repro-
autem Christus lapis sit dictus,
tamushancesseDeipietatem?InaestimabiIisnamque batus ab sdificantibus factusque sit in caput an-
sit
et inenarrabilis tanta Dei pietas merito vocatur. guli, quia in locis plurimis invenitur expositum,
Hsec igitur sanctura Psalmistara prius quidera pec- nos hic sinc cxpositionc relinqucntcs tendarnus
j)
catorera,deinde vero conversura ideo fecil talem,ut aliorum : verba namque sujpius prolata videntur
per eura ad omnes peccatorcs clamaret, dicens taediosa. Dicaraus ergo illa, qurn dictu sunt rara.
{Zach. 3): Convertimini ad me^omnes qui peccatis de
psalmo igitur Lxxxvni.multa pronuntiantur
I
In
gravati estis, et faciam in vobis eamdem gratiam non de
Deo Patre ad Christum Jesum Ioquente,nec
quam in hoc servo meo David-ad me convcrso feci. eodem Christo Jesu ad Patrcin dicente, ubi Dei
Nunquid propter multitudinera iniquitatura suarum Patris verba incipiunt ita : Posui adjutorium in po-
abjeci eum? sic
nec vos abjiciam, si ejus conversio- tente, et e.xallavi electum de plebe mea. Inveni David
nem sequentes ad rae venitis in terapore opportuno. servum meum, olco sancto meo uuxicum, etc.,usque
Nam in diluvio
aquarum multarum {Psal. xxxi, 6', perfecla in .eternum, et ieslis in ccelo fidelis
id est in conventu periculoso multorum
populorum, {v. 20 Quae vero sequunlur usque ad finem
30).
quod est dies judicii, ad me non appropinquabitis. psalmi, Christo ad Patrem loquenti congrue pos-
Haec ergo, fratres charissimi, quae de mirandum
immensa Dei sunt aptari.ln quo nimirum psalmohoc
489 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 160
Bimuletvenerandum vidotur.quod hujusmodi coilo- X ct soporatus surn, cl exsurrexi. Et in xxi : Diviserunt
quium Doi Patris et Filii ipse psalmista David sub sibi vcstimenta mea el super veslem meam miserunt
persona sua meruit proferre.De quo igitur lule aii- sorlem. Sed et illud improperium, quod Judasi
quid legitur.utChiristi Filii Dei mysterium eub per- Christo insultantes dixerunt : Confidit in Deo, lihe-
soaa propria in se transfcrrc praesumeret? Profcrl ret eum nunc si vult [Matth. xxvii, 43j. Bene
namque persona Dei Patris quasi secum collo-
et ex eisdem verbis Psalmista illic pronuntiat, dicens :

quentis illam in.-nstimabilem gratiam,quam ipse per Speravit in Domino, eripiat eum, salvum facial eum,
Christum operaturus erat in sanctae Ecclesiae filiis ;
quoniam vult eum [Psal. xxi, 9). Item illud quod
et rursnm Christi personam in se trahens, quasi Dominus ad Mariam dixit : Vade ad fratres meos,
respondendo superioribus dictis profert ea quae : Ascendo ad Palrem meum, etc. [Joan. xx,
el dic eis

Christus pro nobis passurus erat, dicens : Tu vero, eodem psalmo pronuntiatur ita JSarrabo
17). In :

Pater, qui mihi nuperrime promisisti ut et me nomen tuum frafribus meis (Psal. xxi, 23). Qui ni-
primogenitum excelsumque pras regibus terra3 po- mirum fratres discipuli Domini utrobique Eunt in-
neres,et si filii mei in aliquo delinquentes mandata telligendi. Uoc quidem inpsalmo xxi.
tua non custodirent, in iniquitates eorum visitares, In Lxviii autem similiter inveniuntur quae
post hujusmodi promissa me Christum tuum,in quo T» Christo specialiter conveniunt, ut : Confortali sunt
omnes salvare disposuisti, cito repulisti et a digni- qui persecuti sunt me inimici mei injuste; qux non
tate mea dejecisti. Hsec autem omnia despectionis rapui, tunc exsolveham. Quomodo autem Christus
verba sub persona Christi dicta in paucis completa solveret quaenon rapiebat, Isaias propheta aperte
videntur dictis quae Christusin cruce positusdixit: pronuntiat,dicens Omnes nos guasi oves erravimus;
:

Deus, Deus tneus, ut quid dereliquisiime? [Psal.L^n, unusqnisque a via sua declinavit et Dominus posuit in
2.) Ecce quam sacer dialogus Dei Patris et Filii in eo iniquitatem omnium nostrum (ha. liii, 6;. Et
uno eodemque psalmo est factus,in quo et dignitas quomodoChristus solvit quaenon rapuit? Passus est
Domini nostri secundum divinitatem,et injuria at- enim non pro suis, sed pro nostris peccatis. Itera
que despectio, quam secundum humanitatem pro in eodem psalmo In siti mea potaverunt meaceto.
:

mundi salute sustinuit,pronuntiatur. Merito itaque In II nihilominus psalmo pronuntiatur de Juda^is

huic psalmo,in quo tantas misericordiae commemo- aliisque Christum persequentibus Astiterunt reges :

ratio agitur, initium tale Psalmista imposuit, di- terrse et principes convenerunt in unum adversus Do-
cens : Misericordias Domini in minum, et adversus Christum ejus, (subaudi di-
eeternum canlabo :

[Psal. Lxxxxiii, 2). Disrumpamus vincula eorum et projiciamus a

Cantate et vos, fratres charis- cenies)
simi,canticum tale.et benedicite Dominum in omni nobis jugum ipsorum. Quod dicit, eorum, referri
tempore; semper laus ejus sit in ore vestro {Psal. C potest et ad praemissas personas Domini Christique
xxxiii, 2), qui et ante tempora multa misericor- ejus, et ad illius discipulos, quos a se projicientes
diam tantam praenuntiavit et eam in nobis jugiter ad gentes transire compulerunt.
implere satagit.Quid enim delectabilius esse potest De Juda etiam traditore tam ex Christi quam
ea laude, eo cantico quod cantamus Domino? Talis Psalmistae persona qusedam commemorantur. Ex
autem laus et talecantioum,quia nusquam inveni- quibus illud est, quod ex persona Domini dicitur :

tur amplius quam in psalmis,ideo redeamus ad eos Qui edebat panes meos magnificavit super me sup-
et, ut possumus, exquiramus in his divinae cantica planlati07iem [Psal. xl, 10). Ex Psalmists autem
laudis; quidquid enim pro ejus amore gerimus vel persona dici videtur Constitue super eum peccato- :

loquendo, vel legendo, vel scribendo, seu etiam rem; diabolus stet a dextris ejus; usque sicut %ona,
utilia quaelibet meditando,hoc ad laudem suam re- qua semper prsecingitur (Psal. cviii, 6-19). Quod si
fertur. alicui videantur haec verba melius Christi quam
CAPUT VII. Psalmistae personae convenire, non contradico :

De mysteriis passionis Dominicse in psalmis prse- quia forsitan utrique personae psssunt congruere.
monstratis et de mutatione personarum in uno Ipsa etiam malediclionis verba quae de Juda tradi-
eodemque psalmo loquentium. n tore sunt dicta congruunt Judaico populo. Nam
Jam diximus de sanctissimo Dei Patris et Filii quod dicitur in illo versu : Nutantes transferantur
dialogo qui legitur in psalmo lxxxviii, qui cunctis fiili ejus et mendicent; ejiciantur de habitationibtis
sanctae Ecclesiae filiis tanto magis est venerandus, suis (Ibid. 10), et juxta litteram videmus quotidie
quanto specialius agno-
in eo illorum praenuntiata impleri ineodem populo.Sed et hoc Psalmista non
scitur salus.Nunc vero dicamus quia plures psalmi tacuit quod caro Christi in sepulcro posita cor-
inveniuntur sub sola persona Christi ad Patrem ruptionem non pertulit, dicens ex ipsius persona
clamantis pro ereptione sua,in quibus et nos doce- in psalmo xv Non dabis sanctum tuum, Domine,vi-
:

mur orare qualiter spirituales nequitias possimus dere corruptionem.

Buperare. Quorum videlicet psalmorum sunt praeci- Inter haec etiam summopere pensandum est
pui tres isti, iii, xxi quibus praeter
et lxviii, in cunctis ad intimam psalmorum intelligentiam per-
orationem praedictam alia quoque ad Christum so- tingere cupientibus quanta personarum mutatio sit
lum pertinentia inveniuntur,ut in iii : Egodormivi, in quibusdam psalD3i8,quorum videlicet initium et
161 UB. DE CURSU SPIRITUALI. 162
iinetn personee Psalmiatoe invenimus dandum; quoe A. iidem tres modi, licet ordine dissimili. In primis
vero in raedio sunt nunc quidem Dei Patris et Filii, namque Psalmista ex persona sua pronuntiat,
nunc vero absolute Dei personre conveniunt. Ob dicens : Deus stetit in synagoga deorum; in medio

cujus rei notitiam capiendam trium hic psalmorum autem deos Ut videlicet terapus pra^teri-
dijudical.

verba subjungimus, hoc est ii, xlix el lxxxi. In tum ponens indicat, quia Deus
stetit pro prajsenti

secundo onim psalmo, cujus initium est Quare fre- : in synagoga deorum, id est reclorum ct judicum,

imiertmt gentes, in primis Psalmistainterrogans vel quos sacra Scriptura saepe deos nominat, consistens
admirans unde Judaeorum aliorumque Christi per- seraper prospiciat quid agant et quotiescunque
secutorum impietas tanta evenerit ex persona sua inique judicaverint, ipse in medioeorura stans eos
loquitur, dicens Quare fremuerunt gentes, etc,
:
pro tali culpa dijudicet. Moxque ex persona Dei
usque et in furore suo conturbabil eos. Quae sequun- eosdera rectores etjudices increpat dicens : Usque-
tur verba sunt Christi usque Dominus dixit ad me. quo judicatis iniquilatem, et facies peccatoriini su-
Post haBC loqui incipit Pater ad Filium, insinuans milis? Quffi nimirum divinae increpationis verba
per eum gentes ad salutem reparandas esse ;
quce superioribus dictis conjuncta hunc sensum habere
nimirum usque tanquam vas figuli con-
locutio fit videntur : Cum sciatis, o rectores et judices, me
fringes eos. Deinde vero usque ad finem psalrai ver- semper in raedio vestrum esse et prospicere quae-
B
ba sunt Psalmistae admonentis reclores quoslibet cunque agatis, cur saepius inique judicanles destru-

ut attendentes quae supcrius sunt a Patre et Filio ctores magis

(juara rectorcs Ecclesiaj estis? Post

dicta cum timore et amore sibi serviant, apprehen- hanc vero increpationem continuo quasi compa-
dantque disciplinam in hoc saeculo, ne pereant in tiens praeteritae iniquitati eorum admonet eosdera,
iuturo. Ecce quam diversas sententiae et personae ut vel postmodura se eraendent rectiusque judi-
secundi psalmi In psalrao autem quadragesimo
! cent, dicens : Judicate egeno et pupillo, humilem et

nono, cujus initium est Deus deorum Dominus: pauperem pauperem, et egenum de
justificatc. Eripitc

loculus est, inveniuntur illi tres iocutionis modi, manu peccatoris liberate. Quasi diceret Adjuvate :

quos supra de pronuntiatione, de admonitione

dixi illos raaxirae qui pauperes et contemptibiles sunt

et increpatione. In primis namque Psalmista lo- in plebe, quique ideo ab aliis opprirauntur quia
quitur ex persona sua pronuntians nobis extremi nullos defensores habere videntur. Finita autem hac
judicii tempus, quo ccelum et terram, id est coeli- admonitione iterum Dorainus, quasi praescius mali-
colas et terrigeuas pariter convocandos esse praedi- tiae et duritiae eoruradem judicum, quodque admo-
cit quo etiam ipsum Dominum manifeste venturum
;
nilionem suam contempturi magis diligant munera
indicat. Ideo autera manifeste venturum dicit, quia quam Dei praecepta, non ut prius praesentes, sed
quotidie ad nos claraat, nunc quidera scriptis, nunc C quasi absentes alloquitur, dicens : Nescierunt neque
vero vulgaribus dictis, interdura etiam rerum visi- intellexcrunt ; in tenebris ambulant; movebuntur
bilium argumentis, per quae edocemur invisibilia omnia fundamenta terrx.
quaelibet agnoscere, sicut scriptum est : Invisibilia In qua nimirum sententia, si temporura diversi-
Dei per ea qux facta sunt intellecta conspiciuntur latem sequimur, magnam difficultatem intelligentiae
{Rom. I, 20). Per haec ergo omnia Deus nobis jugi- patimur. Inprimisenimponiturterapuspraeteritum,
ter manifestatur et loquitur, ut scientes justitiam ut : nescierunt, neque inlellexerunt
deinde praesens, ;

ejus, annuntiemus oranibus quoniara justus judex ut : ambulanl; ad extreraum vero futu-
in tenebris
est. Curaque Psalmista pronuntiasset talia ex per- rum, ut movebuntur omnia fundamenta terrx.Qmdi
:

sona sua, subjunxit admonitionem ex persona Dei ergo in his faciendum est nobis, nisi hoc quod in
faclam, dicens Audi, populus meus, etc, usque et
: caeteris prophetiae verbis agitur? Saepe namque et in
honorificabis me. Ubi videlicet unuraquemque pri- psalmis et in aliis prophetarum libris prajleritum
mitus admonet, ut se ipsum plusquam alia quae- praesensque tempus pro futuro, saepe etiam futurum
libet sacrificiaDeo immolet; deinde vero eadem pro praesenti vel pro praeterito ponitur.Quod scilicet
persona Dei loquitur, dicens Quare tu enarras : Spiritu sancto dictante credo, aut ideo agi, quia cum
justitias meas et assumis testamentum meum, etc, n omnia tempora sive praeterita, sive praesentia, seu
usque statuam contra faciem tuam. Ubi nihilomi- iuturacoramDeoquasi praesentiasint.tempusquod-
nus increpat quemlibet doctorem verbis tantura- libet rem sibi placitam pronuntiantibus inspirat,
modo proecepta Dei intimantem, cur aliis enarrare aut pro eo quod interdura prophetse narrant illa
prassumat illas Dei justitias, quas ipse operando quae et in praeterito gesta sunt et in praesenti jugiter
non sequitur. Post hanc vero increpationem iterura geruntur tempore gerenda sunt^ sicut
et in futuro
Psalmista ex persona sua loquens et dicens intelli- et res in sententia psalmi proxime dicta probat. Ju-
gite hacc, etc, usque in linem psalmi, admonet dices enim iniqui et ab initio saeculi fuerant et in
orcnes ut altendenteset admonitionera in increpa- prssenti sunt et in futuro tempore fient, ideoque
tionem Dei ad illum convertantur, ne forte praeoc- illis omnibus congruit haec sententia Nescierunl :

cupati die mortis quajrant spatium pcenitenticB et neque intellexerunt; in tenebris ambulant; movebuR-
invenire non possint. tur omnia fundamenta terrx. Idera etiara sensus est:
In paalmo etiam octogesimo primo inveniuntur nescierunt, neque intellexerunt, et in tenebris am-
 m OTHLONI MONACin S. EMMERAMMI m
bulunlclmovebunturomniafundamcntalerrac.Qui A ctores, de nobis miscris curat; tu qui super omnes
enim ncsciunt ncjuc intclligunt bona, in lcnebris doniinaris, maxirnequo pauperes et egenos tucri di-

uliquc ambulant. Similitcr qui in tcncbris am- gnaris, oxsurge ct redirne nos ab omnibus malig.
bulant, inovcbunlur utique fJc fundamentis pro GAPUT Vilf.

quibus positi sunt. Pr;r;lati quippc ct judices uni- Juidem mutalio personarum in codem psalmo aliis
exemplis oslenditur, iloceturtjue quarn hxc doclrina
versi positi sunt a Dco pro fiindamcntis I']cclc3i.'c,
ad psalmos recte intellujendos necessaria sit; quam
ut cxcmplis corum instructi supcrponantur.
cffiteri vera et justa sint Dei judicia secundum psalmi
Undc sanctus Psalmista alibi dicit Fundamcnta :
xviii, V. 10.

ejus in montihus sanclis, Oomini scilicet, qui diligil Adhuc quiddam dicere libet dc psalmis duobus,
portaa Sion super omnia tabernacula Jacob [Psal. inquibus personarum mutatio continetur, id est de
Lxxxvi,2). Idcirco autemDominus fundamcnta sua decimo quarto et de trigesimo prirno, et post ha2c
posuit in montibus sanctis, quia hos, quos in sanctaj aliquandiu currerecupio in caeterorurn psalrnorurn
Ecclesia3 ffidificio prajfecit, virtutibus omnigenis stadio, deccrpens inde quoslibet flores ad explanan-
sublimatos et instructos esse jussit. Sed fundamcn- dos plcnius tres supradictos locutionis modos.
ta, qua3 ille in montibus sanctis posuit, tunc com- Magnarn denique intelligentiam prasbet cantantibus
moventur, cum hi qui aliis pro ffidiflcatione spiri-
j^
psalmos, si altcndantcui personaj unaquajque sen-

tuali prselati sunt a perfectionis et veritatis stalu tentia dcputanda sit, Dei an Psalmista; vel aliorum,
corruentes non solum semetipsos, sed etiam sub- et qua intentione quajlibet sententia prolata sit, an
jectos quoslibet in perditionis foveam trahunt. pronuntiando, an admonendo vel increpando; ipsa-
Unde illis aptissime congruit quod PsRlmista alibi que psalmorum verba, quaj orando proferuntur,
dicit Corrupti sunt, et abominabiles facli sunt in
: qnantam vim humilitatis habeant in se ad placan-
studiis suis. Sepulcrum patens est guttur eorum, lin- dum Deum. Si ergo hoec omnia attendere volueri-
guis snis dolose agehant, etc. {Psal. xin, 1, 3), quffi mus, tunc demum psalmos rite cantare et ad poe-
sequuntur penc usque in finem psalmi. Haec igitur nitentiam peccatorum nostrorum excitari poteri-
omnia maxime conveniunt pravis judicibus, quia mus. Pensandum quoque est, quae sententiae indi-
quanto cseteris sublimiores consistunt ex potestate, geant subauditionem qualisque sit ipsa subauditio,
tanto majorem nequitiam possunt exercere. et quae particulariter vel universaliter sint intelli-
Verumtamen non sine causa credo esse factum
gendffl. De his igitur omnibus, prout possumus,
quod tam variis modis judices eosdem
pietas divina aliqua dicere volumus. Sed prius de psalmis duobus
alloquitur, nunc quidem increpando, nunc admo- supradictis dicamus.
nendo, nunc quasi prassentes, interdum vero quasi Eorum namque prior, cujus initium est Domine, :

absentes, nunc nequitiam eorum, interdum vero C quis habitahit in tabernaculo tuo ? personas duas
beneficia sua commemorando. Quanto enim eos du- continet, Psalmistffi videlicet et Dei. In primis enim
riores ad correctionem praevidit, tanto magis duri- Psalmista Dominum interrogat, dicens : Domine,
tiam ipsorum mitigare studuit. Unde postquam eos quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requieseet
increpavit, et admonuit quasi prsesentes, postquam in 7nonte sancto tuo? [Psal. xiv, 1.) Cui mox a Do-
etiam de eorum quasi absentium errore condoluit, mmo respondetur ita dicente : Qui ingreditur sine
iterum convertens se quasi ad prajsentes comme- macula et operatur justitiam, etc, usque in finem
morat quantam gratiam eis prse cfeteris mortalibus psalmi. Hujus autem responsionis verba, quoniara
contulerit,quantaqueruinasuperillorumsuperbiam satis plana sunt ad intelligendum, precamur, fra-
ventura sit dicens : Ego clixi : Dii estis ct filii Excelsi tres dilectissimi, uteadcm attendentes aliquatenus
omnes; vos auteni sicut homines moriemini et sicut implere curetis enim nobis prodest legere,
: nihil
unus de principibus cadetis (Psal. lxxxi, 6, 7) ac si : cantare sacra verba, nisi pariter animo tractemus
diceret Ego quidem vos ad hoc elegi ut in vice
: qualiter exinde aedificemur.
mea judices in mundo essetis, et aliis bece vivendi Secundusetiampsalmus.dequonuperrimepromi-
exemplum preeberetis ; vos autem sicut carnales simus disputare,cujus initium est Beati quorum, etc.:

quique et imperiti spiritualem vitam adjicientes,

j) (P^a/. xxxi,),sub duarum personarum,Psalmistoe et
omnemque commissorum curam negligentes et, Dei, loquela prolatus est. In prima namque parte
quod adhuc pejus est, sicut diabolus qui unus ex usque a ci?'CU7nda7itihus rne, Psalmista loquitur; in
principibus coelicolis erat, vos in elationem contra secunda vero Deus usque in quibus non est intelle-
me erigentes damnatione perpetua peribitis. Hsgc ctus. Deinde iterum Psalmista usque in finem psalmi
igitur omnia divinna increpationis, et admonitionis loquitur. Hujus autem psalmi dicta non solum ob
dicta Psalmista spiritualitcr audiens, et quam incor- personarum mutationem explanandam, sed etiam
rigibiles sint judices iniqui prffinoscens, postulat propter supradictos tres locutionis modos hic com-
Dominum, ut ipse solita pietate et aequitatehomines memoravi. Idem quippe tres modi in tribus conti-
regat, dicens : Surge, Dcus, judica terram, quoniam nuis versibus prolati inveniuntur in illo; quorum
tu hxredilabis in omnibus gcntibus {Psal. hxxxi, 8). videlicet primus est : Inlelleclum tibi dabo; secun-
Quasi diceret : Quoniam, Domine, nuUus pene ho- dus Nolite fieri sicid equus et mulus ; tertius In
: :

fninum, qui super nos constituti sunt iudices et re- chamo et freno. In primo itaque Deus dicit Inteh ;
m LIB. DE CURSU SPIRITUALI, 166

lectiimtibi dabo, ct instniam te in via liac qiia gra- A tio. quam dc ipsa ro, undc diccre gcslio, id cst, do

dieris ; firmabo supcr teoculos meos.Qinhus nimirum divin;o pictatis clamorc in sacris Scripturis facto.

verbis a Oeo pronuntiatur unicuique homini, qua- Nunc elium, prout vaieo, profcrrc dcsidoro ipsius
liter illura prsecaeterisanimalibus rationis capacem clamoris modo, utexinde aliquis incitatus divinos
faciensinstruat ad rationabilia qoelibct ct spiritua- audirc discat afTatiis.

lia studia, quibusinvia vita; hujusgradiendum cst. primuni quidcm cx psalmis scntcntiam quam-
Et

Et ut in hac viacautiusgradiatur,ocuiossuossuper dam profcrrc cupio, (lujc mihi prasstuntior multis

eum jugiter ponere intimat. In sccundo autem ad- videtur, hoc cst JuUiria Domini vera justificata in
:

jnonet omnes fideles ut hoec qu.-c insuperiori vcrsu scmetipsa, (lesiderabilin super aurum et lapidem
jam dicta sunt attendentes, non sicut cquusetmu- prctiosum mullum, et dulciora super mel et favum
lus, quibus non est intellectus, sed ut rationabiles {Psal. xviu, 10, 11). Ilanc igitur sentcntiam Psal-
et ju.xta intelligentiam sibi datam vivant. In tertio raistaproferens pronuntiando (narahic raoduslocu-
autem versu, qui subjungitur a Psalmistadiccnte : tionis divina) primus cstquocuilibct pronuntiatur,
In chamo et freno maxillas eorum constringc, qui quid scirc vcl facerc dcbcat) insinual nobis quam
non approximant ad te, idcm Psalmistapostulat Do- vcra, quam dcsiderabiHa ct dulcia sint judicia Do-
minum, ut quicunque prffldictac intelligentia) dona, mini, ut omnis homo haec dicta audiens et intclli-
admonitionis beneficia spernentes irratio-
B gcnssecura tractet qualitcrexindesedificetur. In pri-
tantffique
nabiliter vivunt, hos flagcllis aliquibus constringat mis videlicet discuticndo quid verum, quid dcside-
et ad se venire compellat. Talis autom compulsio rabilo, quidve sit dulcc. Dcindc vero diligenter

licet a Psalmista petatur, dicivaletincropatio quia ;

cum pcrversus quilibet a Domino flagellatur per idem
nagellumincrepatur. Qua; sequuntur in hoc psalmo
ad Psalraisttc personamreferenda sunt. Ecco quam
pcnsandoulrumsibivideantur desiderabiliaetdulcia
judicia Domini.Judiciuranamquc Domini potest dici
non solura illaexlremaidiei examinatio quapravia
bonis discornuntur sed ctiam omnc quod in hac vita
;

varia personarura mutatio in psalrais supradictis dispositione divina geritur. Cujus vidclicct disposi-
invenitur. tionisjudicia, si juxta hoc,quod horo.ini possibile est
Eadem quoquc in psalmis plurimis quos prajter- attendantur quamvcrasintqualiterquc inscmctipsis
misi continetur non enim peritiamihiest tanta ut
;
justificcntur, desiderabilia pro certo super aurum
omnes eodem modo percurrere possem, in quo et pretiososque lapides, et dulciora supcr oranem mel-
peritissimi quique satis laborare habent, Verurata- lis suavitatera senticntur.

men quod ego de talibus locutionum modis crete- Sed ut melius eadcm pcnsare possimus, judicio-
risque rebus explanandis superius proraisi, adhuc rum humanorum falsitatcm illis opponamus IIu-
prout ingenioli mei parvilas perraittit, proferrecu- C raana cnim judicia, aut per gratiam aut perodium
pio.In quovo3,fratresCharissimi,me adjuvare apud alicujus, seu per malitiam vel ignorantiam,veI ne-
Deuradeposco,ut,sicut in psalmoproxime jam dicto gligcntiam sajpissirae ita depravantur, ut nec vera
promittit unicuique ad se confugienti, diccns /«- esse nec in semclipsis justificari valeant undo fit
: :

tellectum tibidabo, et instruamte inviahac,quagra- ut et falsitati subjaceant, el contrariain semetipsis

dieris, mihi concedere dignetur intelleclum, et in- existant. Nam cujuslibetavaritia alterius avaritiam
struat me in via hac explanationis quam aggredi impugnat, decertando scilicct, quis majora rapiat.
cupio. Ideo autem de ribus locutionum modis aliqua Eodcm quoquc modo luxuriosi contra alios luxurio-
cxplanare magnus mihi affectus advenit ut, quia sos, superbi conlra alios supcrbos ita sajpius in-
immensam Dei pietatem cum sacrisliterisadom- surgunt, ut non aliter quam morte eorum placari
nes fideles litteraseasdem scientes jugiter claraare possint. Eadem contrarietas docunctisvitiis referri
aliquomodo expertus sum, illud panderem, quam potcst. Sed longe aliter dc virtutibus sentiendum
variis mihi videatur ad nos clamarc. Non enim constat. Unaquasquc enim virlus aliamsicut proprii
frustra in Evangelio saipius legitur Qui habetaures : corporis membrum adjuvat. Nam copia virlutura
audiendi audint{Matth. xi,wii : Marc.iv Luc.\u,xiv). constat corpus velut unum,ita ut qui humilitatem
Et\n A^ocSilyps):Quihabetauremaudiat,qnid spiritus q adipiscistuducrint, alitcr nequeant nisisimulchari-
dicat {Apoc u,
Ecclesiis 7), Et in prophetis : Con- tatem obtinere studeant : cumquc charitatis ncc non
vertimini ad me, et salvi eritis {Isa. xlv, 22). Et in humilitatis posscssores fucrint, cito velut infirmi
Psalmis : Attendite, popule meus legem meam ; incli- viatores in via Dei lassescunt, nisi etiamcastitatcm
nate aiirem vestram in verba oris mei {Psal. lx.xvh 1). in adjutorium sumant. Ilanc autcm, quia obtinere
Multaque his similia in sacris Scripturis leguntur, nequeunt, nisi cum multarum virtutum suplemento
per quae innuitur magnum quiddam esse, pro quo aut easdem virtutes simul otinebunt aut castimo-
tantopere ad nos Dominus clamat. Qua de rc, quia nia perfecta carebunt. Idem de caiteris virtutibus
illud magnuranon temporale, scd aeternum constat, sentiondum est. Omnes cnim in unum ita conve-
oportet ut verba Dei, quibus ad nos jugitcr clamat, niunt, ut alia.aliam fovoat, augeat, justificet, pro-
omni modoattendcntes,vitampotiusa3ternam quam bando videlicet justam et bonam esse.
mortem aeternam obtineamus.Hajc ergo dixi tam de Exquibus omnibus coIligitur,judicia Domini,quae
causa, unde mihi suborta est quaedam dicendi devo- nihil aliud sunt nisi virtuteSjVera et justificata essQ
167 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 168
in semclipsis : quia ncc per gratiam, ncc odium ali- ^ Sed si forsitan aliquis dicat se libenter velle
cujus, ncc pcr malitiam, nec per ignorantiam.nec crederc judicia Domini vera esse, sed nescire
per negligcnliama vcritatia etjustitian statu flectun- unde hanc fidem satis possit concipere : dicam
tur,sedomniain una eadomquc dispositione convc- breviter aliqua ejus judicia unde facilius agnosci
nientia perseverant. Quaj igitur pia sunt testimo- possint caetera. Omnes namque scimua et quoti-
nium prafibent Deo.quia semper,dum tempus mise- probamus, qiiia liberum arbitrium a Deo
die actu
rendi est, paratus sit adignoscendumcunctisad se datum habemus, ut aive bona, aive mala veli-
conversis. Dequomiserenditemporelsaias propheta mus agere, posaimus. IIoc autem non aufficit no-
admonet nos, dicens : Qcerite Dominum dum inve- bis solummodo scire.nisietiamtractemuscur nobia
niri potest, invocateeum, dum prope est {Isa. lv, 6). sit data libertaa tanta vel male vel bene aengdi. Non
Hinc et doctor noster Psalmista dlcit Confitemini : enim cceli etterrae Creator, rerumque omnium gu-

Domino, quoniam bonus ; quoniam in sxculum mise- bernator credendua est tanta nobis praestitisae sine
ricordia ejus {Psal. cxvii, 1). Quse nimirum verba causa. modo attendendum quia ideo
Sed omni
hujusmodi sensum habere videntur : Poenitentiam homini, quem ad sirailitudinem suam fecit, etlibe-
agite, et convertimini ad Deum in hoc sasculo, in rum arbitrium et facultatem male vel bene agendi
quo tantummodo bonus est omnibus invocantibus P dedit,uthaberetundepromereri posset aliqua aeter-
eum. Quod autem dicitur Confitemini Domino quo- .•
naebeatitudinispraemia.Quis deniqueimpo3sibilita«
niam bonus quoniam in xternum misericordia ejus,
;
tis vinculo constrictus probare posset quid agere
de perennis vitae misericordia soliselectisexhibenda vellet ? aut quod praemiumiIliforetdandum,quiiiil
intelligi potest.Admonitionesergo tantse pietatis hoc potuit facere, nisi bonam ? Hancigiturinconvenien-
omni modo testantur quia Deus non vult mortem ,
tiam quicunque saepius attendit, citius agnoscit
peccatoris, sed ut convertatur et vivat {E%eh. multo convenientius esse. Quia, sicut Deus statuit,
xxxiii,). Severa autem judicia ubicunque legun- homo liberum arbitrium habens et bene et male
tur vel audiuntur facta, hoc nihilominus testantur agere valet, ut etille, qui mala pro amore Dei con-
quod Deu9 superbis resistat {Jac. iv. 6), quodque temnit, mercedem promissam, et ille qui bona ne-
juxtaPsalmistamterribilissit inconsiliissuperfilios gligitpcenampronuntiatam consequatur.Ecce quam
hominum {Psal. lxv. 5) (subandi,pravorum) qui ni- congrua et vera divini judicii dispositio. nullius
hil aliud nisi humana tantum et carnalia diligere gratiae,vel odiiinstarjudiciorum humanorum falsi-
soient ;
quorumscilicet filii vocantur imitatores eo- tate corrupta sedquasiinlatissimo stadio omnibus
;

rum : cujus enim quisque facit opera, ejus vocatur currendi spatium praebens, ante omnium oculos
filius. ponens bona et mala,aspera et mollia.areta et lata,
CAPUT IX. G ut per hsec omnium affectus probeturquid diligere
Amplius divinorum judiciorum quorumcunque veritas vel respuere, quid concupiscere vel contemnere
et justitia probaiur. Adhortatio ad diligentem divi-
velit.
narum Scripturarum leclionem, etc.
Inter haec pensandum quam necessaria sint
et Nonne ergo latissimum stadium merito dicitur,
severa Dei judicia. Plurimi namque qui nec lectione, quo tam variis modis unusquisque currere potest ?
nec admonitione ulla hominum a pravitate sua flecti Quot modis enim unicuique datur facultas male
possunt, per flagella Dei convertuntur ad ipsum. agendi, tot modis etiam datur facultas beneagendi
Nonne per haec pensari valet quia, dum pia Dei ju- Quia bene agendi occasionem praebent mala, cum
dicia conveniunt severis et severa piis, omnia ejus ea videntes, aut audientes, seu ad horam deside-
judicia sunt vera et justificata in semetipsa ? {Psal. rantes, mox contemnimus.
Et qui tanta possumus
xviii 10.) Sive ergo sint pia sive severa, ideo Deus contemnere, quanta concupiscere, ex ipso con-
operatur ea ut hos, qui salvandi sunt, quasi qui- temptu tot coronas per Dei gratiam promereri pos-
busdam retibus ad aeternam salutem trahat. Unde sumus,quot mala contempsimus.Ecce satis evidens
et Psalmista, qui et severitatem et pietatem Dei in exemplum, in quo probari potest verissimum Dei
semetipso expertus cognovit utramque necessariam judicium.Judicium quoque verum dici potest,quod
esse, postquam dicit Judicia Domini vera,Justificata
:
D fit in his qui negligenter vitam suam ducentes,
in semetipsa ; statim subjunxit, dicens : Desiderabi- nihilque magis quam aliis praeponi desiderantes,
lia super aurum et lapidem pratiosum multum, et permittunturtandemobtlnere cumquein regimine ;

dulciora favum. Quas nimirum verba

super mel et optato praepositi sascularia magis quam spiritualia
multiquidem dicere valent sed quam desiderabilia ; studuerint, timere et amare Deum neglexerint, in
nec non quam dulcia sint nemo sentire valet, nisi deliciis velut ille dives de quo in Evangelio legitur
qui fide ex opere pro agnitione eorum laborantes, qui induebatur purpura et bysso, et epulabatur quo-

intima eorum aliquantulum gustare merentur. Et tidie splendide {Luc. xvi. 19), omnimodo vixerint,
quam felices qui talia nosse laborant ut cum Psal- ; tuno Dominus aut eos patitur in eodem regimine

mista gustantes quam Dominus {Psal.

suavis est perdurare usque ad finem vitae, postea vero cuin
xxxiii, 9), et quam fidelis et sanctus in omnibus ope- supradicto divite delicioso ad inferna deputari ;aut
ribus suis {Psal. cxLiv,17j ,judicia Domini vera esse aliquandiu superbire in potestateet postea deponi
toto corde credant I
cum magna inbon^state, ut humilitati in bac vita
 !

169 MH. DE CUnSU SPmiTUALI. 170

pocnitenliam gerunt ;
quod lanien inulta rclicius A nli''!"*^ ad missas
de diversis scriptura) sucrje
leclio

constat quam cfEterum ;

quia nihil est infclioius fcli- librisadcedificalioncmaudienliuniexcerpta.noc non
citate peccantium.Quodlibct orgoliornm Deus ficri suncti Evangclii doctrina. Pro hoc Psaliuorum liber
judicaveritjudicium vcrum dici poterit quia scien- ;
qui, sancto Spiritu dictante,quasi quidam sol omni-
tes scriptum Omnis qui se cxalUil humiUabilur
: l)us iii ambulantibus verbis sapientia) divinsB
via Dei
{Luc. XIV, II). Et Dfus sui)erbis resisiil liumHibus
: ;
lucet pcr diurnas atque pcr nocturnas horas parti-
autem dat gratiam{I Pt'// .v,5;,multaque hujusmodi. tus cantatur.Quodet ipse Psalmisla prophetica^ &pi-
Sed h.tc omnia contemncntes mercnlur ad horam ritu plcnus personamquc sanctas Ecclesiae in se
quidem divitiis vel dignitate extolli, sed postca gerens praevidit, dicens Septies in die laudem dixi
:

dcjici tam in hoc sa;culo quam in futuro.De talibus tibi {Psal. cxviii, i()i); et : Mcdia nocte surcjcbam ad
el Psalmista dicit : Dejeeisti cos, Domine, dum 03 et iterum In ma-
alle- confitendum tibi [Psal. cxviii, ; :

varenlur {Psul. lxxii, 18) ; et iterum : Domine, quia fuisli adjutor

Dcus confrin- tutinis mcditabor in te,

gel capila inimicorum suoruni,vcriicem capilli peram- meus {Psal. iaii, 8). Ilanc igitur laudem, quam
hulantiutn in delictis suis [i'std. lxvii, 22). Et capita sancta Ecclcsia ubique tam in nocte quam in die Deo
inimicorum Dei,et vcrtcxcapiili perambulantium in dicit,nierito Psalmisla se dixisse rctulit quia a suis ;

delictis suis, quia una et repetita sententia est, dici „ diclis profcrendam praiscivit, prateritum ponens
possunt hi qui caiteros peccatores nequitiissuis ex pro futuro. Pro hac etiam admonitionepueri litleris
cellunt, et ideo extolli cupiunt, ut cx hoc majorem instruendi inprimis psalmorum lectione introdu-
peccandi licentiam habeant. cuntur, atque inemoriter retinere usu ecclesiastico
Sed et illud judicium Dei verum dicendum est, jubentur,ut in littcris sacris cnutriti,postea cum ad
cum congregationi vel plebi cuilibetsine disciplina ajtatem inlelligibilem pervenerint, facilius eas reco-
et religione viventi irreligiosi pastores atque recto- lant et exindc in aliis Scripturas sacra; litteris me-
res pra?ponuntur,ut per tales reclorcs iraDeiappa- ditari valcant. Pro hac plurima sanctorum Patrum
real quaj diu latcbat. Unde Scriptura sacra dicit : scriptura tam in Ecclesiis quam in aliis locis legi-
Propter peccala poptili recjnarc {'acit Dominus hijpo- tur, ul nemo litterarum scientia imbulus de legis
critam {Job. xxxiv, 10). Hinc etiam sanctus Grego- divina) ignoranlia se excusare possit. Nonne talis
rius dicit : (lccullcV et jugiter perpelrata' culjiie me- consuotudo, qxnB sine dubio ex dispositionc divina
rcnlur : uL regcs pasloresque pcrversi constiluanlur. processit, dicenda est iidolis et vcra ? Nonne Deus
Quodtamen judicium non pro subjectoruin damna- merito dicendus cst fidelisqui per tantam librorum
tione evenit, sed ut sub hac peccati pcena commo- admonitionem omnes hanc legentes et audientes ad
nili et compulsi coram Deo poenitentiam gerant pro a}ternam salutcm trahcre conatur ? Sed,proh doior
commissis, eumque invocantes pro necessitatibus C paucissimi invcniuntur, qui aures audicndi ita ha-
suis se emcndarc studeant.iraitantes videlicct filios beant ut attendere curent quid evangelistaj quid ,

Israel qui, ut in libro Judicum legitur, quoties prophetaj,quid Psalmista vel quid alii sanctaj Eccle-
Deum oCfendentes traditi sunt in manusinimicorum siic doctorcs nos admoneant.Verumtamcn non ideo
suorum, pcjcnilentiam egerunt ; deindevero clama- verba Dci incassum profcruntur.Aut enira corrigunt
verunt ad Dominum, et de necessitatibus eorum legcntesct audientes ea,aut in teslimonium damna-
liberavit eos {Psal. cvi, 13). Quaj verba eliam Psal- tionis in die judicii coram eis proferenlur.
mista sojpius repctens in psalmo ccntosimo sexto, Ilis igitur cxcmplis prolatis, peto vos, fralres
ubi varias ofFensiones et tribulationes eorumdem charissimi,ut attendcntcs pictatcm severitatemque
filiorum Israel commemorat, dat fidelibus cunctis Dei studealis litteras sacras non solum legere et
exemplum quid sibi pro oflensionibus ut Iribulatio- audirc, sed etiam operibus aliquatenus implere.
nibus suis sit agendum. Vcrbo quoque doctrinfc,qua3pro ajdificalione vestra
Dicamus adhuc et aliud exemplum unde judicia de psalmis protuli, ct adhuc proforre cupio, tanto
Domini, qucein rebus plurimis incomprehensibilia majori inlcnliono, precor, suscipito, quanto distri-
sunt, nimisque profunda,sicut et Psalmista testatur ctiora esse judicia Dei ex supradictis Psalmistae ver-
diccns; Judicia tua,Dominc,ahiissus mutta{Psal.LU\, n bis jam audistis.ldcirco cnim sententiam tam piam
(), aliquaDtulum agnosci,sicque
vcl alicubi possint taraque terribilem intcrca^tera sermonis mci verba
in his, quaj aliquatenus agnoscere possumu.^^quam protuli, ut vos sollicitos et intenios faccrcm ad au-
congrua et vera atque fidclia sinf, instructi, creda- dienda legis divinae prascepta. Sed nec aliter judicia
mus etiam similia esse orania illa qure sentire ne- Domini desidcrabilia et dulcia videntur, nisi tota
quimus. In librisnamque sacris tam Veterisquam intcnliono legantur vcl audiantur. Quamobrcm au-
Novi Testamenti quotidic omne»instruimur ut mala diamus quid loquitur nobis Dominus per sanctum
relinquentes bona faciamus. Hoec igitur instructio Psalmistam.per quem variis modis ad nos clamat,
dispositione divina et anto tempora multa jugiter nuncpronuntiandoea quaescienda vel faciendasunt,
facla est, et quotidie agitur ; ut si qua igncrantia nunc admonendo pro eisdcm; interdum vero incre-
vel negligentia seu oblivione per diabolicas insidias pando pro ncgligcntia nostra. Qui ergo tam variis
admoneamur ad
a lege divina fuerimus relracti,raox modis ad vos loquiiur, maximam curam nostri ha-
meliora reverti.Pro hujusraodi admonitione legitur bere probatur.

Patiioi CXLVI. 6
 171 OTIILONI MONACiri S. K.MMKMAMMI 172
CAPUT X. A oinrii i)usdiligendumacveneraiidum,ut8criptume8l:
Varia moralia documenta ex diversoruin psnlmorum Dilvjcs Domiiium Deum tuum ex tolo corde tuo ; hoc
versihus coUecta. maximum primum manaatum
esl el (Mallh.xxu, 37).
Sed quia superius dc pronunlialionc cnrjpimus Jsim diximus, proul polnimus, do Capitis nostri
loqui, nuno ilerum indc lo(|uuinur.Psal:niHLa nam- qualilale.Nunc vero dicamus quomodo ipsum Caput
que pronuntians noljis sanctitatem Domini ac Sal- nos instruat per Psalmistatn. Sicut enim Dominus
vatoris nostri, dicit : lieatus vir qui non abiil in noster dives et potens est ad salvandos omnes qui
consilio impiorum, el in via pcrcalorum non stetit, et invooant eum iii veritate.ita eliam mulliplex et latus
in calhedra pesfilcntix non sedit (l*sal. i, 1). Qua; ost in mandatorum suorum pronuntiatione,semper-
videlicet sanctitatis verba,quia nulli hominum nisi que prospiciens quig in hujus vitaj stadio prje c!p.-
soli Christo congruunt, omnes enim peccaverunt, ut teris ad eum currat ejus praecepla sequendo. Quod
ait Apostolus, et egcnt (jlorla Dei {liom. iii, 23) ;
scilicet Psalmista agnoscens pronuntial nobis, di-
itemque Scriptura dicit In multis oljendimus om-
: cens Dominus de cceIo prospicil super filios liomi-
:

nes [Jac. iii, 2) de Christo autemdicitur

; Qui pec- : num, ut videai si est intellirjeus, aut requirens Deum
catum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus quibus verbis hoc imprimis est
[Psal. XIII, 2). In
(7 Petr. II, 22), ipse credimus quem Psalmisla r» notandum quod Deus qui omnia, antequam fiant
ita heatum virum dicit ut nec abiret in oonsilio im nnvit, non ideo nos inspicere dicitur ut ex habitu
piorum, nec in vita peccatorum stetisset, nec in vol motu nostro quid in nobis sit quasi nesciusdi-
cathedra pestilentiaj sedisset. Abire cnim solum- scat ; sed ut nos discamus et admoneamur attendere
modo in impiorum minimum quoddam pec-
consilio quam clementer atque subtiliterhoc Deus jugiter in
catum est quod vel illicite cogitando, vel incaute
;
nobis exploret,quid circa salutem nostram nostra-
loquendo,vel in aliquo quinque sensuum lapsu per- ctemus quantaraque sollieitudinem non solum pro
petratur stare autem in via peccatorum est in quo
; praesentis vitaj subsidiis impetrandis,sed etiam pro
aliquandiu quis moratus alios etiam peccare facit, ffiterna vita obtinenda habearaus.Hujusmodi quippe

sicut, cum quosdam homines prava agentes ali-
quando propter amicitiam laudantes ex hoc dete-
riores facimus,vel cum aliquod leve peccatum tam
in nobis quam in aliis pro nihilo ducimus sedere
intentio primitus, ut dixi, in Psalmistae verbis jam
prolatis constat retinenda.
Deinde altius considerandum quomodo id pro quo
Deusnos prospicit aliquatenus implere possumus,id
;

autem in cathedra pestilentia^ et pessima quaeque est ut intelligamus et requiramus Deum. Quidquid
non solum facerero, sed etiam ducere,benefacientes enim intelligendumetrequirendumestde Deo, inte-
irridere et odire. Quia igitur ab his et ab omnibus rioris hominis studio constat agendum, quia, cum

iniquitatibus immunis erat Christus, ideo a Psal- C uterque sit invisibilis, et Deus scilicet et noster in
mista merito dictus est heatus vir. teriorhomo,utpote quia ad Dei similitudinemfactus
Sed tauta beatitudo.licet minime conveniatnobis, est, uterque etiam invisibiliter sentit quae de aitero

qui in delictis nascimur et quotidie peccatis poUui- sentiendaet acquirendasunt,quamvis Deus incom-
rnur, ad hoc tamen prodesse polest ut per opposi- parabiliter excedat.llle naraque per seipsum omnia
tionem jugiter attendentes,quanta distantia sit inter novit ; horao autem nec a semetipso.nec sine addi-
nos et eumdem Dominum nostrum, poscamus, ut taraento aliquo scire quidquaravalet.Additamentum
misereatur nosiri et henedicat nohis, illuminet vultum vero dico omnia visibilia.per quae instruimur ad in-
suum super nos, et opera manuuni nostrarum dirigat visibiliaintelligenda, sicut scriptum est : Invisibilia
[Psal. Lxvi, 2). Si ergo tanti viri beatitudinem re- Dei per ea qux facta sunt inteliecta conspiciuntur
colentes simul etvenerantes quaeramus faciem ejus [Rom. Item additamentum esse dico illa in-
I, 20).

semper, non secundum peccata nostra faciet nobis dona quse in nobismetipsisexDei gratia
telligentise

neque secundum miquitates nostras retribuet nobis ; jugiter retinemus ex quibus est illud : Quod iibi :

quoniam secundum altiiudinem coeli a terra corrobora- nnn vis fieri, alii ne feceris [Tob. iv, 16), Nam si
vit misericordiam suam super timentes se,et quomodo alii nibil horum quae nobis fieri nolumus agere de-
miseretur pater filiorum, sic miseretur timentibus se, ]) bemus, raala autem nulla nobis agi omnimodo vo-
quoniam ipse cognovit figmentum nostrum (Psal. cii luraus, mala etiam nulla alii agenda esse apertis-
10-13). Haec et his similia Psalmistac dicta, quae sirac scimus. Tertium quoque nhditaraenti genus
utique Spiritu sancto iuspirante prolata sunt,quem per quod instruiraiir intelligere ac requirere Deum,
non excitare possunt ad exquirendam Dei gratiam? in omnibus sacraeScripturae litteris habetur.In his
Non homo, sed durus lapis est hic jure vocandus, ergo tribus additamentis omne genus humanum
qui non exquirit tantam Domini pietatem. quod ad intelligibilem duntaxat aetatem pervenerit,
Inter ha;c quoque pensandum est quam congrue probatur quid de Deo intelligat et quomodo illum
in capite libri psalmorura Psalmista loquitur deCa- requirat. Talia igitur Psalmistae dicta,quibus nobia
pitis nostri, Doraini videlicet Jesu Christi, beatitu- pronuntiatur quia Deus super nos prospiciat ut vi-
dinc et sanctitato,ut per hoc cunctis sancta; Eccle- deat si in nobis sit iatelligens aut requirens Deum,
siae niiis, qui membra ejus esse debent, insinuaret jugiter pcnsare debemus.
jpsum semper imprimis esse invocandum, et prae Pensandum est etiam quid idem Psalmista de
473 LIB. DE CUHSU SPIRITUALT. 174
verbi divini praedicatoribus pronuntiet, diccns:6'<i?/t A mortuos ;
ilios autcm qui in Ghristo jam vivunt,vi-
cnarranl(jlorium Dei,et opera manuum ejus auminliat ventes appoliot, dicens : .Vom mortui laudahunt te,

firmamentum {Psal. quibus proiccto

xviii, 2). In Doniine, netjucomnes qui descewlunt in inlernum; sed
verbis intimatur quia gloriam operaquc Dei ncmo, nos, qui vivimus, benedicimus Domino ex lioc nunc et
nisi c(eli,'\d est ccelestis et spiritualis vitae amatores, ustjue in sxculum{Psal. cxiii, 17, 18). Quamobrem,

enarrare possint. Unde apostoliis Paulus,qui gloriae si Deum laudare velimus, tales fieri studeamus, ut

diviniB ma.\imus praedicator erat, de sc aliisque sibi placeat ipsius laudis servitus.

apostolis dicit : JSostra conversatio in ca'lis esl G.i^PUT .\I.

(Philip. iii, 20). Talium ergo prjKdicatoruin sonus, Quam uberes in psalmis sentenlix occurrant qux tri-
ut in ejusdem psalmi dictis subsequentibus reperi- bulalis solatio sint, quamque Psaltes divinus omni-

tur, in omnem terram exivil, et in fines orbis lerrx bus omnia faclus jueril.

verba eorum [Psal. xviii, 6). quantus propheta His igitur prolatis de illa puritatequam laudan-

fuit Psalmi3ta,qui pene oninia qux» de Christi gloria
erant futura,qusque in sancta Ecclesia crant ge-
renda, quasi jam prceterita pronuntiare potuit!
Ideoque.quajde prcBdicatoribusGhrisli pnndixit jam
quasi pr«terita enarravit,dicen3
exivit sonus eorum,et in fines orbis terrse verba eoruni.
Audislis itaqiio, fratres charissimi, quales esse
tes Dominura debenl amare,videamus quoque quid
aliundo clamet ad nos Dominus per Psalmistam.ln-
numerabiles namque sunt ejus senlenti.-c ad varias
r» personas pro variis doctrinis prolat», quas ego
: In omnem terram universas nequeo proferre.Sed aliquas exinde libet
decerpere,quae et penc omnibus litleratis sunt pla-
nre et maxirac videnlur necessariflc tara ad piorum

debeant qui gloriam Dei enarrare desiderant. Au- consolationem, quatn ad irapiorum terrorera. Sed
dite etiam quid sanctus Psalmista dicat de his qui prius consolationis dicta proferaraus.
ad peragenda divina; laudisofficiaconsfituti sunt in Dulcis et rectus Dominus: propter lioc legem dabit
Ecclesia. Pronuntiat namque de his, dicens .Yo/t : delinquentibus in via. Dirigct mansuetos in judicio,
vwrtui laudabuni te, Domine, neque omnes qui de- ilocebil mites vias suas.iniversa' vix Domini miseri-
scendunt in infernum. Sed nos, qui vivimus,benedici- cordia et veritas requirenlibus testamentum ejus et
inus Domino ex hoc nunc et usque in sxculwn {Psal. testimonia ejus. Firmamentum est Dominus timenti-
cxiu, 17). Ubi imprimis notandum quos mortuos bus eum, et testamentum ipsius ut manifestetur illis

vel quos vivos appeUet.Si enim de his quos vulgaris {Psal. xxiv, 8, l'i). No72 in finem oblivio erit paupe-
ususappellal mortuostaliadixisset,ridicuiuramagis pauperum non peribit in finem{Psat.ix, ris, patientia
quam rationabilem sententiam proferre videretur 19). Lex Domini immaculala convertens animas, te-
;

quod de viro tali minime oportet credi. Sed hoc stimonium Domini fidete sapientiam prxstans parvu-
magis credendum est de illo qui spiritualiter vivens C lis : Justitix Domini reclx Ixti/icantes corda, prx-
spiritualiter otiam loqucbatur,hos videlicet vocans ceptum Domini lucidum illuminans oculos {Psal.
mortuos qui.vitiis et carnalibus desideriistantuin- xvui, 8, 9). Qui non accepit in vano animam suam
modo deservientes.nullam curam de animarura sa- nec juravit in dolo proximo suo, hic accipiel, bene-
lute retinent; hos autem vivos qui,secundum Apo- dictionem a Domino {Psal. xxiii, 5). Dominus -'i,

stolum, carnem suara crucifigentes cura vitiis et virlutem populo suo dabil, Dominus benedicet populo
concupiscentiis {Oal. v, 24), Ghristo qui vera vita suo in pace {Psal. x.\wiu, 11). Quam Tnagna mulli-
est vivere student ejus praeceptis obediendo.De hu- tudo dulcedinis lux, Domine, quam abscondisti ti-
jusmodi raortuis et vivis Scriptura sacra sa3pe lo- mcntibus te! Abscondes eos in abscondito faciei tuxa
quilur.Demortuisquidem in Evangelio Dorainus ad conturbatione hominum. Proteges eos in tabernaculo
qucmdam dicit : Sine mortuos sepelirc viortuos suos tuo a tinguarum {Psal. xxx, 20 21).
conlradictione
{Matlh. viii, 22; Luc. ix, GO). Hinc ct A;)oslolus Beati quorum remissx sunt iniquilates, et quorum
dicit : Vidua, qux in deliciis est, vivens mortua esl fecla sunt peccatu. Beatus vir, cui non impulabit
(/ Tim. V, 6).Et Psalmista in psnlrao quodam lcsta- Dominus peecatum, nec est in spiritu ejus dolus{Psal.
tur, dicens : Universa vanitas omnis homo vivens x.xxi,I, 2). Hectum cst verbum Domini et omiiia
{Psal. subaudi mundo. De his autem
xxxviii, 6), q opera cjus in fide. Diligit misericordiam et judicium,
qui morlui sunt mundo, sed vivunt in Ghristo per misericordia Domini plena est terra {Psal. xxxii, 4,
prophetam dicitur Vivenl mortui lui, Domine {Isui.
: 5). Beatu gens, cujus cst Dominus Deus ejus: popu-
XXVI, 19). Et Apostolus Si comp[antati,\riqml,facti
: lus, quem elegit in hsereditatem sibi {Ibid., 12). Ecce
sumus similitudini mortis Christi, simul el resurre- oculi Domini super metuenles cum, et in eis, qui spe-
ctionis eritnus [liom. vi, .5); ct iierum : Si mortui rant super misericordia ejus; nt eruat a morle ani-
swHus cum Christo, credimus qulu simul etiam vive- mas eorum, et alat eos in fame {Ibid., 18 19). Im-
mus cum Christo {Rom. vi, 5); et itcrum : Si ^norlui mitlit angelus Domini in circuilu timentium eum, et
Evangelio unicuique, quanliscunque peccatis fuerit eri^det eos {Psal. xxxiii, 8). /1/0:/« esl Dominus his
deditus, si in eura credens ea deserit, promittitdi- qut tribuluto sunt corde, et liumiles spirilu salvabit.
cens Qui credit in me, etiamsi mortuus,fuerit, vivet
:
Multx tribulationes juslorum, et de omnibus his li-
[Jon. XI, 25), Ex qiiibus omnibus colligitur quia berahit eos Dominus. Cuslodit Dominus omnia ossa
Psalraistaeosquivitiisadhucomnimododeserviunt, eorum, unum ex his non conterelur {[bid., 19, 21).
 -

175 OTIJUJNI MONACIll S. KMMKUAMMI 176

Melius esl modicum jtislo supcr divilias peccatorum A. dinem dierum {Psul. xcii, ."j;. Lux orta est justo et
mullus. Novil Dorninus dies immaculalorurn, el lue- rectis corde Ixtitia (Psul. xcvi, li). Dominus in Sion
redilas eorum in xlernum crit. Non confundclur in magnun et excelsus super omnes jiopulos {Psal. \cw\\\,
temporc malo, cl in diehus fumis saturubunlur, tjuia 2;. Misericordia Dornini uh ;j:lerno et usque in i/;ter-

peccalores perihunt. Apud Dominuin yressus hominis num super timentcs eum, et justitia illius in filios

diriijentur, ct viam cjus volet. Cuni cecideril non col- filiorum his qui sercunt testamenlum ejus, et merno-
lidelur, quia Doniinus supponil niunum suarn {I'sal. rcs sunt mandatorum ipsius ad facicndurn ea {Psal
XXXVI, 10, 24). Bealus vir, cujus cst nomen Domini cii,I7, iH). Liiitclur cor qmrrcntium Dominum [Psul.
spes ejus, et non respexit in vatiilates el insanias (;iv, 3). Beati, qui custodiunt judicium, ct fuciurd
falsas {Psal. xxxix, 5). Quae scilicet sententia spe- omni tempore {Psal. cv, 3;. Magna opera
juslitiam in
cialiter dicta conlra cos qui, juxta morern ethnico- Domini exquisitu in omnes voluntates ejus. Confessio
rum, auguriandi vcl lurpitcr ludendi utuntur va- et magnificentia opus ejus, et justilia ejus rnanet in
nitate, cammeniorat eum beatum esse qui hujus- sxculum sxcuU. Memor erit in sxculum teslamenli
modi vanitates respuit. operum suorum annunliabil populo suo,
sui, virtutem
Dominus virtulum nobiscum, subaudi est, susce- ut det iliis hxreditatem gentium, opera manuum ejus
ptor noster Deus Jacob [f^sal. xlv, -12). Beatns, qui jy veritas el judicium. Fidelia omnia mandula eju^,
intelligit super egenum et pauperem, in die mala confirmalu in sxculum sxculi, faclu in veritule et

liberabit eum Dominus {Psal. xl, 2). Haec autem xquitate (Psal. cx, 2-8). Beatus vir qui timel Domi-
sententia particulariter est intelligenda quia, sicut num, in mandatis ejus volet nimis {Psal. cxi, 1).
non omnes egeni et pauperes beali sunt,sed solum- Ilaec sentenlia universaliter est inteiligenda, quia
modo pauperes spiritu beati existunt; ita quoque omnis vir qui timet Dominum et in mandatis ejus
ille qui super eosdem ita intelligi, ut illismiserea- vivere cupit beatns pro certo est.
tur, beatus solummodo in hoc facto dicendus est. Potens in terra, subaudi vivorum, erit semen ejus,
Laetetur mons Sion, et exsultent fdix Judse propter generatio rectorum lenedicetur.In memoria xlernaerit
judicia tua, Domine {Psal. xlvii, 12). Gujus scnten- justus, ab audilione mala non timebit {Ibid., 2-7). Au-
tiee sensus est iste : gloriam tuam, Domine,specu' ditio mala quam justus non timebit signiticat illam
lantes et nomen tuum confitentes laetenlur in te. terribilem sententiam, quas in judicio extremo di-
Sacrificium Deo spirilus contribulatus, cor conirithm cenda est reprobis a Domino : Discedite a me,male-
et humiliatum, Deus, non desjncies{Psal. l,19). Uea- dicti, in iynem xternum, etc. {Matth. xxv, M). Ex-
luft, quem elegisti et assumpsisti, Domine, inhabilabit celsus super omnes gentes Dominus et super copIos
in atriis tuis {Psal. lxiv, 5). Dominus dabit verbum gloria ejus; qui in altis habitat et humilia respicit in
evangelirMntibus virtute 7nulta {Psal. xlvii, 12). Deus C ccelo ct in terro, suscitans a terra inopem et de ster-
noster, Deus, subaudi est, salvos faciendi, et Domini core erigens pauperem, ut coUocet eum princi-
Domini exitus mortis {Ibid., 21).Quce sententia,quia pibus populi std {Psal. cxii, 4, 8). Preliosa in con-
obscura videtur, opus est ut explanetur. Sic enim spectu Domini mors sanciorum ejus {Psal. cxv, 5).
intelligendam esse arbitramur Deus, quem nos ; Vox exsultulionis ct satutis in tabernaculis juslorum
Christiani colimus, ille solus potens est salvos fa- {Psal. xcvii, 15). Beati immaculati in via, qui am-
cere, et in sua potestate est quemlibet a mortis pe- bulant in lege Domini. Beati, qui scrutantur testimo
riculo liberare. nia ejus, in toto corde e.vquirunt eum {Psal. cxviii,

Quam bonus Israel Deus his qui recto sunt corde i, 2).Pax mulla diligenlibus legem tuam, Domine,
{Psal. Lxxii, 1). Beati qui habitant in dorno tua, Do- et non est illis scandalum {Ibid., 1G5). Qui confidunt
mine,in sascula sxculorum latidabunt lc {PsaLLxxsm, in Domino, sicut mons Sioti; non commovebitur in
5). Misericordiam ct veritatem diligit Deus; gratiam ieternum, qui habitat in Jerusalem. Bcnefac, Do-
et gloriam dubit Dominus. Non privabis bonis eos mine, honis et rectis corde (Psal. cxxiv, 4). Qui
qui ambulant in innoccniia. Domine virtutum, beatus scminant in lacrymis, in exsultatione melent. Euntes
homo, qui speral in te {Ibid., 12, 13) Deus, qui glo- ibant, et flcbanl, mittentes semina sua. Venientes au-
rificatur in consilio sanctorum, magnus ct terribilis Q tem venient cum exaltutione,portantes munipulos suos
super omnes qui in circuitu ejus sunt {Psal. lxxxviii, (Psal. cxxv, 5, G). Cum dederit dilectis sins somnum,
8). IIa3C tam ad piorum consolalionem
sententia eccc hxreditas Domini {Psal. cxxvi, 2). Somnus hic
quam ad impiorum terrorem intelligi potest. Qui vocatur mors sanctorum quffi,dum venerit mox hce-
habitat in adjutorio Altimissi in protectione Dei cocli reditas, id est merces magna a Domino promissa,
commo}'obitur (Psal. xc,i).Qu<B sententia sic est intel- aderit.
ligenda: qui in adjutorio Dei quasi habitans jugiter Beali omnes qui timent Dominum, qui ambulant
confidit,talisvir Deum certissimumprotectorem ha- in viis cjus {Psal. cxxvn, 1). Apud Dominum mise-
bebit. Justus ul palma florebit, sicut cedrus Libani ricordia et copiosa apud cum redemptio. Speret Israel
multiplicabitur {Psal. xci, 13). Beatushomo,quemtu in Domino ex hoc nunc et usque in sxculum {Psal.
erudieris, Domine, et de legc tua docueris eum {Psal. cxxix, G, 7). Quia igitur Israel vir videns Deum, in-
xciu, 12). Testimonia tua, Domine, crcdibilia facla terpretatur, hac sententia fidelis quilibet, qui Do-
Sunt nimis; domum tuam decet sanctitudo in longitu- minum merito videre dicitur, ad hpc incitatur ut
 ;

177 LIB. DE CUHSU SPiniT(TALl. 178

spem suam in Doinino ponat : liculus qui ienchil d A quando Dominic;c incarnationis, passionis rcsur-
allidet parvulos sms «</ petram {Psal. cxxxvi, 9). Cu reclionis et ascensionis ejus mystcria sludet pan-

jus sententiie sensusest iste : Beatus qui cogitatio- dcro ; nunc divinorum judiciorum subtilitatem et

nes malas, mox cum oriri cccpcrint et adliuc parva? verilatcm pronuntiat ; interdum judiccs iniquos
sunt, confiteturChristo, qui petra est dictus, rogans admonet etincrepat; nunc divin.T! pietatis suavita-
eum ut ipse eas prius a se expellat quam ad majoris tem omnes gustare exhortatur nunc sapientiae ;

nequitiae effectum perveniant. Suavis Dominus uni- divinaj inmensitatem admiratur ;

sa^pissime ad lau-
versis ct miserationcs ejus super omnia opera ejus. dandum Deum fideles omnes invitat ; interdum vero
FidelifDominu^ in omnibus vcrhis suis, ct sanetus in quales esse dcbcant laudantcs Deum indicat ; uli-

omnihus operibus suis. Allevat Dominus omnes qui quando ctiam hoc pandit quod Dcus jugiter super
corruunt, et erigit omnes elisos, subaudi ad se eon- nos respiciat, ut videat quis ex nobis eum requircre
versos. Prope est Dominus omnibus invocantibus eum studeat ; saepe omnes ad Deuin confugientes conso-
in veritale. Voluntatem timcnlium sc fuciel, et deprc- latur tain separatis quam oppositis sentcntiis malo-
calionem eorum e.vaudiet ct salvos faciel cos {Psal. rum et bonorum,quorumalterumjam protuli ; alte-

cxLiv, 9, 10). licatus, cujus Deus Jacoh adjulor cjus, rum vcro adhuc annuentc Deo proferam.
spes ejus Domino Deo ipsius, qni fecit c(vlum et
in r. CAPUT XII.
terram, mare et omnia qux in eis sunt. Dominns solvit Quibus psalmorum scntcntiis percatores tcrreantur.
compeditos, Dominus illuminat ctecos. Dominus erigit Cum igitur tam variis modis roboraret atque do-
clisos {Psal. cxLv, 5, 8), subaudi 5; ad eum converian- ceret omnes in fide stabiles, recordatus est etiam in
tur. BeneplacitHm est Domino super timentes eum et in psalmo septuagesimo secundo eorum qui adhuc ve-
eis qui sperant supcr misericordia ejiis {Psal. cxlvi, lut infirmi in fide scandalizantur facilc de judiciis
11). Beneplacitum est Domino in populo suo, et exal- divinis. Postquam enim dixit ex persona firmiter
tahit mansuctos in salutem {Psal. cxLix, i). Haec igi- credentium : Quam bonus Israel Dcus his qui recto
tur orania ideo disponente Deo pronuntiata sunt a sunt corde ! mox ex eorum persona qui adhuc infir-
Psalmista, ut omnes fidcles in hujusmodi dictis ha- mantur in fide subjungit, diccna : Mei autem pene
berent consolationem contra universam pcrturba- moti sunl pedcs, penc cffusi sunt gressiis mei, quia %e-
tioncm. lavi supcr iniquos, pacem pcccalorum videns, etc, his
Quibus et illa congruc possunt adjungi qua; in similia qua; in eodem psalmo inveniuntur. Si vero
quadragesimo lertio psalmo proferunturex persona aliquis contendat Psalmistam talia verba magis ex
martyrum et omnium qui persecutioncm patiuntur propria quam ex aliorum dixisse persona, attendat
propter justitiam. Quoniam proptcr te mortificamur qualiter alibi unumquemque admonens super hoc
tota die,xstimali sumus sieut oves occisionis. Exsurge, C errore dicat ISoli xmulari in eo qui prosperatur in
:

quare obdormis, Domine, exsurge,
finem, et caitera his similia quse in
continentur. Ejusdem quoque sensus dicla invc-
niuntur in psalmo septuagesimo nono, ubi dicilur
Posuisti nos in contradictionem vicinis nostris, et ini-
mici noslri suhsannaverunl nos. Deus, converle nos,
etc. Noverat enim Psalmista elcctos Dci
ct ne repellas in via sua, inhomine faciente injustitias {Psal. xxxvi, 7)
eodem psalmo et : Qui matignantur cxterminahuntur ; sxntinentes
autem Dominuni ipsi hxreditabunt terram {Ibid., 9).
: Multaquoquehis similiain psalmisinveniri possunt.
Sed et in hoc satis excusatur abhujusmodi insi-
pientia quod in loco quodam sc perhibet devitare
sic ab ea otiosa verba, dicens ad Dominum Igne me exami- :

consolari, ut tamen aliquando illos permitteret aut nasti, et non est inventa in me iniquitas ; ut non
publicis pcrsecutionibus aut occultis tentationibus loquatur os meum opera hominum (Psal. xvi, .3, 4),
fatigari.Ideoque utrumque pronuntiavit, consola- subaudi pravorum scu quorumlihel hominum, quo-
tioncs scilicet et perturbaliones eorum. In quodam rum opera multa, licet sint neccssaria, non tamen
etiam versu utrumque comprehendit, dicens Mull.v : convenit de eis turpiter loqui, nc forte aliqui irra-
trihulationes justorum, et de omnibus his liherabit tionabilia verba audicntcs scandalizentur ;
quod
eos Dominxis {Psal. xxxiii, 20). mirac sanclitatis enim turpe est facere, turpc ut est et dicere. Et
virum et cunctis fidelibus vencrandum, qui tanta j) adhuc aliud tcstimonium infcram ad cxcusandum
prajnoscere et pronuntiare meruit! Nam quod apo- Psalmistam, lcgamus scripta Apostoli qui, licet in
stolus Paulus dc semetipso dixit : Omnibus omnia omni sanctitate vixerit, ex peccatorum tamen per-
factus sum, ul omnes lucrifaccrcm {I Cor. ix, 22), sona dixit : Infelix ego liomo, quis mc liherabit de
de isto quoque viro potest aptissime dici qui ut corpore moriis hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum
omnibus divina? pietatis divitias", quas ipsc experi- Dominum nostrum {liom. vii, 2'i,25). Ex quibus
mento didicit, pronuntiaret, nunc quidem docct eos omnibus colligitur quia Psalmista nullo modo cre-
orare tam pro se quam pro aliis, profercns ad hoc dendus est a fide moveri, cum impios ac sceleratos
talia verba qu^c peritissimi quique possunt plus quosque in hoc saiculo vidissct prosperari.
mirari quam dictu imitari nunc confitendo et poe-
; Jam satis dictum ost quomodo Psalmista consolc-
nitendo peccatorum veniam a Deo quaererc nunc ; tur omnes qui esuriunt et sitiunt justitam, dicamus
pro qualibet virtute obtinenda, interdum vero pro etiamqualitcrdctcrreatomnes iniquos,nuncquidcm
quibuslibet viliis depellendls Deum invocare ;
ali- pronuntiando quanta sibi mala futura sint, si per-
f-JO (nill.OM .MONACIII S KMMKIIA.MMI 180
niunouni in pcccalis minc ; auloiii incri'|)uiifl() t;o;i ; \ auul, ijuia rioalcr houdniis cal? Ilbid., 5.) QufC vorba
inU'nlum etiani oiundo ut vcl vindictmii dcljitain sui)crbi;i; scnsum talcm vidcntur haljcre : 1'criliam
recipiant, vel contralidelcs nequitiam suan-i implcrc tantam cx labore nostro acquieivimus, utetdia pu-
nequcant. Scd de iniquorum omnium capite, id est possimus respondere. Dicentes enim
tationi (Jivina; :

Antichri.stoimprimis (licamus, f|iii licct in tcmpori-
bu8 novissimis vcnturus sil, Psalmista tamen more
suo futura quasi pr.iitcrita. narrans dc illo in psalmo
nono, loquilur (|uasl jam vcnisset, dicens inter cae-
tera : Non esl Dcus in ocnspectu
sunt vix illius in omni lempore. Auferuntur judicia
Quis noatcr Domivus est, ostendunt se dubitarc de
immensaDci virtute. Talia autern in corde, cl corde
loquuntur, non attendentes quia scrutans estcorda
et renes Deus {Psat. vii, 10). Sed viri dolosi non dimi-
ejus, inqtiinalx diabunt dies suos iPsat. mv). Et sagitlx parvulorum
plagx eorum iPsat. lxiii, 8) quia in tanta
farA.x sunt ;

tua,Domine, a facie ejus, omnium inimicorum suorum arrogantia et superbia posili saepe ante maturarn
dominabitur. Dixit enim in corde suo, non movcbor a aitatem subitanea morte rapiuntur, et tunc omnis
generalione in (/eneralionem sine malo. Cujus male- eorum disputatio, quam invincibiiem credebant, ad
dictionc os plenum est et amaritudine et dolo, suh lin- nihilum velut infantium aut insipientium garrulitas
gua ejus labor et Item in persona Doog
dolor. redacta in damnationem eorum vertitur, sicque
[Psal. X, 5, 7). Idumaei persequentis sc Psalmista n compietur in eis quod Psalmistaalibi detalibus te-
eumdem Antichristum quasi pra^sentem alloquitur, statur, dicens Gludium evaginaverunl peccatores, :

dicens in quinquagesimo primo psalmo : Quid glo- intenderunt arcum suuin, ut decipiant pauperem et

riaris in malitia, qui potens es in iniquitale '!

Tota die inopem, ul trucident rectos corde. Gladius eorum in-
injustiliam cogitavit lingua tua (Psat. li, 3, 4). Ilic tret iK corda ipsorum, arcus eorum confringatur
igiturin quantam malitiam etsuperbiam prolapsu- {Psal. xxxvi, 14, 15).
rus sit, tam ex supra dictis Psalmistas verljis quam Haec igitur quoniam dicta sunt de his, quorum
exPauIi apostoli scriptis agnosci valet, in quibus de lingua est quasi gladius acutus, quique alios dolosis
ipso ita legitur Qui adversatur et extollitur supra
: verborum jaculis confundere moxPsalmista
solent,
omne quod dicitur Deus aut quod colitur, ita ut in subjungit, dicens : Melius est modicum justo super
templo Dei sedeat, ostendens se tanquam sit Deus divitias peccatorum multas {Ibid., 16) per hoc vide- :

(// Thess. II, 4). Hsec ergo sint dicta de iniquorum licet insinuans parvam spiritualis sapientiae notitiam
omnium capite, non, ut ipsum credamus ullo modo meliorem esse quam multiplicem saecularis pru-
deterrendum aut in melius convertendum, sed ut dentiae versutiam, quae pro divitiis maximis diligitur
illi qui adhuc in malitia sua perseverantes ejus a pluribus. Ideo autem hujusmodi homines appellat
membra sunt deterreantur et, cum tempus sit mise- peccatores, quia maxime peccant qui prudentiam
rendi, ad Ghristum convertantur. C carnis, quae secundum Apostolum mors est, plus
Jam diximus de iniquorum omnium capite, dica- quam necesse sit amant. Tanta namque superbia
mus nunc de ejus membris, quomodo Psaimistae eis exinde oritur, ut cuncta legis divinae statuta aut
terreantur verbis Non resurgunt i?npii in judicio.
: blasphemare, aut pro nihilo computare praesumant,
neque peccalores in consilio justorum {Psal. i, 5). quasi non sint tantae sapientiae, tantaeque perfe-
Filii hominum, usguequo gravicorde, ut quid diligitis ctionis ut merito debeant observari. Pro qua nimi-
vanitatem et quxritis mendacium? {Psal. iv, 3). Deus rum superbia idem saepe quidem peccatores ; inter-
judex justus, fortis et putiens, nisi conversi fueritis, dum vero viri sanguinum et dolosi appellantur a
gladium suum vibravit, arcum suum tetendit, et pa- Psalmista. Apostolus quoque similia de ejusdem
ravit illum (Psal. vii, 12, 13). Virum sanguinum et prudentibus relert, dicens Quia cum cognovissent :

dolosum abominabitur Dominus {Psal. v, 7). Disper- Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias
dat Dominus universa labia dolosa, linguam magnilo- egerunt {Rom. i, 21). etc. In circuitu impii ambulant
quam {Psal. xi, 4). Viri sanguinum et dolosi non di- {Psal. XI, 9).
midiabunt dies suos {Psal. liv, 24). Filii hominum Qua sententia arguuntur non solum hi qui per
dentes eorum arma ct sagitta, et lingna eorum gladius oca plura vagantes in temporalium rerum varietate
acutus {Psal. lvi, 5). Sagittx parvulorum factge sunt j) undique quaerunt, quomodo voluptati suae satisfa-
plagge eorum et infirmalx sunt contra eos linguae ciant sed etiam hi qui in uno loco otiosi existunt,;

eorum {Psut. lxiii,8). Quibus sententiis iicet genera- nihilque aliud nisi circuire et visere aliorum opera
liter omnes iniqua loquentes corripiantur, speciali- student. Inveniatur nianus tua, Domine, omnibus
ter tamen si qui dolis versutae rationis utuntur ad inimicis tuis. Dcxtera tua invemat omnes qui te ode-
decipiendos simplices quoque, ut dialectici, nec non runt {Psat. xx, 9). Confundantur omnes iniqua agentes
prudentiffi saecularis gnari. Utrique enim in tantum supervacue {Psal. xxiv, 3). Qui loquuntur pacem cum
saepe inflantur magnac verbositatis scientia ut pro.vimo suo, mala autem in cordibus eorum; da illis,
divinac rationis subtilitati credant se posse contradi- Domine, secundum opera ipsorum, et secundum ne-
cere.Unde etiamPsalmista postquam dixit Dispcrdat
: (jhitiam adinventionum ipsorum {Psal. xxvii, 3.) Eru-
Dominus universa labia dolosa, linguam. magniloquam bescant impii, et dedticantur in infernum, viuta fianl
(Psal. XI, 4), statim sul)junxit, dicens: Qui di.rcrunt: labia dolosa, qux loquuntur adversus justum iniqui-
Linguam nostram magnificahimus, labia nostra a nobis tatem in superbia et in abusione {Psal, xxx, 18).
 ;

181 I.IB. Dl-: CUHSU SPIlllTl^ALI. 1K2

Ecce quam saepe loquitur Psalmistacontra dolosos, A properiorum luorum, corum qux ab insipiente sun
nuiic dcterrendo, nunc orando. Orat eliam ne ipse tota die.Ne obliviscaris voces inimiiorum tuorum,
tantic nequitia3 laqueis conslringatur, dicens : Do- superbia eorum qui te odcrunt, ascendil sempcr [Psal.
mine, libera animnm meum a lahiis iuiquis et a lin- Lxxiii, 22, 23). Inimici Domini menliii sunt ei, et eril

gtia dolosa {Psal. cxix, 2) ; et : Son declines cor meum tempus eorum in sxcula [Psal. lxxx, 16). Inimici Do-

Unde, quaeso, fratres

in verba matitix [Psal. cxl, 4). mini dicunlur qui baptismo abrenuntiantes dia-
in

charissimi, abstinete ab hujusmodi pravitate num : bolo et pompis ejus postea mcntiuntur, ct nullam
mnrs cl vita in manibus lingiui' [Prov. xviii,21). Et pro hoo poenitentiam gerunt, quorum /m/)Mse;-/Y in
si in vobis sit aliquis in dialectica peritus, utatur sxcula, quia dicitur eis in judicio. Ite in iijnem xter-
ea sicut milites boni gladiis solent uti.Quamvis enim num {Matth. xxv, 41). Onines principcs corum, qui
secum Jugiter portent gladium, norunt tamen eum di.verunt : Uxreditate possidcamus sanctuarium Dei
non nisi contra hostes extcndendum. Sic et dialec- {Psal. Lxxxii, 13), id est destruamus vel perscqua-
lici in subtili ct argumentosa rationc facere debcnt mur homines sanclos, qui sunt templum Dei. Deus
nullum domesticum, id est fidelem et simplicem» meus, pone illos ut rotam, hoc est permitte illos in
sed sacrcTC fidei hostes, hoc est, ha^reticos solum- maiitia et in instabilitatc sua perdurare, et sirut
modo gladiis verborum subtilium petentes, sicut t> stipulam anfe faciem vcnti {Ibid., li); ut scilicet le
sancti Patres fecisse leguntur. vitate sua moti facile rapiantur ad malum. Ecce ini-
Dominus dissipat consilia gentium ; reprobat autem mici tui, Domine, peribunt, et dispergentur omnes,
cogilatione.'! populorum, ct reprobat consilia principum qui opcrantur iniquitatem {Psal. xci, 10).
(Psal. XXXII, 10). Consiperat peccator jusluvi, et qux- Usquequo peccatores, Domine, usquequo peccalores
rit morlificareeum. Dominus autem non derelinquet gloriabuntur? {Psal. xciii, 3). Dcficiant peccatores
eum in manibus ejus, nec damnabit eum cum judica- et iniqui, ita ut non sint {Psal. ciii, 3.5). Confundan-
hitur illi {Psal. xxxvi, 32). U^iiversa vanitas omnis liomo tur omnes, qui adorant sculptilia, qui gloriantur in
vivens {Psal. xxxviii,0), subintellige mundo. Ilomo simulacris suis (Psal. oxvi, 7). Peccaior videbit su-
cum in lionorc esset, non intellexit, comparatus est baudi cornu justi exaltari, ut in superiori versu di-
jumenlis insipicnlibus, el similis facfus est illis {Psal. citur, et irascetur; dcutibus suts fremet cl tahescet,
XLViii, 13, 14). Hxc via illorum, id est ha;c actio subintelligc prx dolorc perenni, ubi est flelus et stri-
illorum.quacomparati sunt jiimentis insipicntibus, dor dentium, desiderium peccatorum pcribit {Psal.
scandalum, id est, ruina et damnatio est ipsis, et cxi, 10); quia malum quod semper desiderabant,
postea in ore suo complacebunt {Ibid., 14), id est in- bonos certando,veI_semet maculando, in
vel contra
terdum ore suo benedicunt, sed corde Deo maledi eorum pccnam vertetur. Longe a peccatoribus salus
cunt. Sicut oves in inferno positi sunt, mors depascet C quia juslificaliones tuas non exquisierunt{Psal. cxvm,
eos. Et dominabuntur eorum justi in matutino {Ibid., 1.5.5). Dominus justus concidet cerviccs peccatorum,

15), id est in extrema praesentis vitae die, cum ccc- confundanfur et convertanlur 7'elrorsum omnes qui
perit clarescere qualitas bonorum et maIorum,vel oderunt Sion {Psal. cxxviii, 4). Vir linguosus non
cum illuminantur abscondita rerum et manifestan- dirigctur in terra, virum injustum mata capient in
tur consilia cordium; tunc justi dominabuntur su- interilu {Psal. cxxxix, 12). llomo vanitati similis fac-
per injustos, autjudicantes eos,autgaudentes quod tus est, dies ejus sicut umbra prxtereunt (Psal. cxliii,
pcenas eorum evaserunt Et auxilium eorum vete-
: 4). Talia igitur verba terroris, quae ad deterrendos
rascet in inferno a gloria eorum {Ibid.). Deus dissi- aliquos jam protuli, idco a Psalmista credo per di-
pavit ossa eorum qui kominibus placent, confusi sunt, vinac pietatis dispcnsationem esse pronuntiala, ut
quoniam Deus sprevit eos {Psal. lii, 6). Alienati sunt pervcrsi quilibet contemnentes, ut solcnt, dicta
peccatores a vidva, erraverunt ah utcro locuti sunt consolatoria, qua; supcrius dixi, saltem pcr hajc
Jalsa {Psal. lvii, 4). Mienali sunt a vulva, ct : erra- terribilia vcrbaad salutiferam compuuctionem moti
verunt ab utero, unum idemque est, sed duplici- ad Christum convcrtantur.
ter intelligi potcst : peccare cnim potest unusquis- CAPUT XIII.
que ab utero matris suae, id est ab initio vita; sua;;
j) uit^ina justitia et elementia ex oppositornm nalura
peccare nihilominus potest ab utero sanctffi Eccle- ostenditur, ct selcctis psalmor^iim senlentiis eadem
sia?, id ab eo tempore quo ccepit credere, vel
est doclrina confirmalur.
errando a fide, vel deserendo opera quaj professus Deinde vero colligere cupio sententias, in quibus
est in baptismate. per oppositionem consolationis etterroris dicla pa-
Furor illis secundum similitudinem serpcntis^ sicut riter continentur; ut pcrhoc disputandi genus.quod
aspidis surdx et obdurantis aures suas. Deus contcret cfficacissimum conslat, adeo ut(|uasi in medio vita
eorum in ore ipsorum,7nolas leonum confringct
dcntes et morte posita Icgcntes et audicntes quodammodo
Dominus (Ibid.). Exsurgat Deus et dissipenlur ini- compellat vitam, hoc cst meliora, cligere aliqui :

mici ejus, ct fugiant qui oderunt eum a facie ejus, altendentes clenientiam sevcritalemque Dei simul
sicut deficit fumus deficiant, sicut fluit cera a facie prolalam eligant potins clernnntia Dei salvari,quam
ignis, sic pereant peccatores a fucie Dei{Psal. lxvii, 2). scvcritatecjuspuniri.TanlceenimcIemcntiffiCstDcus
Exsurge, Deus, judica causam tuam, memor esto im- ut omnem sevcritatem suam, ijuae interdum more
ih; ((TIII.OM iM(iN.\(,lll S. KMMICIIAMMI 184
oloiiuii rio.stri ira Doi flicilur idoo coulra (]ulii)qu(;n- A denjiis ila cs.se; scd quia alius alio magis minusve
tcs in hoc s.touIo cxcrc^jat, (luatciius ci« a pravitalc pcccal, iii potestate Dci cst (juem velit rnagis, velit
sua correctis iii ruluro nusercri valcaL. Undc el minus pro peccalis suis punire; quem velit humi-
Psalmista dicit SHtujuid obliviscetur misereri Deus,
: liarc vel exaltare; quem velil eligere vel reprobare.
aut conlincbit in ira stia miserirordias suas ? {Psal. Ipse enim dicil : Misercbor cui voluero (Exod. xxxiii,
Lxxvi, 10). Ouam niinirum senlcnliain non affir- 19). Et Apostolus : A'on est, inquit, potestas, nisi a
mando, scd denegando prolulit, quia non oblivi- Deo; qux autem sunt a Deo ordinatx sunt : itarjue
scctur misercri Dcus, ncquc conlincbit in ira sua qui resistit poleslati Dei ordinaiioni resistit [liorn. xiu,
miscricordiani, id cst, non doscrii miserieordiam i.~). Cumquc h;('c ornnia ila cpscperpcnderint, nihil
propter iram,scd polius intcrscvcrilalcm suam,qua! in dispositionc divina reprehendant, scd cum Psal-
abusivc ira ejus dicitur, miscretur his qui invocant mibta dicant : Quoniam rectus Dorhinus Deus noster,
eum in veritate [Psal. cxliv, 18). Ut autem dispu- et non est iniquitas in eo {Psat. xci, 16); et iterum :

tandi genus per oppositas sentcnlias factum appro- .Juslus es, Domine, et ixclum judicium tuurn [Pial.
bemus, intueamur qualitcr oinnipolons Dcus non cxviii, 137).Ecce quam necess-iria oppositionis spe-
solum homines atque animalia, sed etiam ipsum cies est, in qua aliquatenus agnoscere possumus
mundi statum per aliquas oppositas species quoti- ^i judicia Doraini esse vera,et quia non juslificabilur
die disponat. in ronspectu ejiis omnis vivens (Psal. cxui, 2).
Et primumquidemde hoininibusdicamus.Nonne Pcr cjusdem quoquc opposilionis speciern omnes
ergo spiritus et caro, unde subsislit homo, in tauta virtutes clarescuni, si luerint vitiis contrariis oppo-
oppositione sibi invicem adversantes laborant ut sita3. Quid multa?Nulla prorsus bona saiis agnosci
non nisi difficillima ratione convcnire valeant? Cflro possuut, nisi pcr opposita ei coniraria sibi mala
enim, ut ait Apostolus, concupiseit advcrsus spiritum, autenim viIcscunt,autpro nihilocomputantur bona,
et spiritus adversus carnem {Gal. v. 17). Sed hujus- nisi opponaniur mala. Sic etiam pietas Dei in equis,
modi oppositio non ad damnum, sed ad profectum in bobus, in ovibus, et incanibus cffiterisque ani-
nostrum judicio divino decreta est ut, cum ex nobis malibus necessariis considcraiur, si leonum, luno-
nequeamus coadunari, quaeramus auxilium Domini rum aliarumque bestiarum ferocitas in nos jugiter
sicque discamus quia nihil boni sine illo facere pos- propter peccata nosira deseeviens opponaiur. Simi-
sumus. Sed et vir et mulier si ita fuerint oppositi ut liter lux per tenebrarum oppositionem non solum
attendatur quia Deus nequaquam fruslra mulierem tempora diurna
clarior, sed et graiior videtur. Sic
viro infirmiorem creavit viroque subditam esse de- per nocturna, sic aestiva per hiemalia, sic calida per
crevit, sed utprobaret utrumque in alio; virum qui- frigida temperata efilciuntur grata. Sic aurum om-
dem, si riie praeesse mulierem vero, si rite subesse C neque pretiosum metallum per vilioris metalli spe-
;

vellet;vel si vir graies ullas Deo pro prioratu tanto ciem quale sit declaratur. Est etiam in hoc inaesti-
agere, vel mulier pro culpa suggestionis illius, qua mabilis gratia Dei consideranda, quod supradicia
virum decepii, vellet se humiliare, si, inquam, talis quajdamoppositisvariata utrinque efficiantur delec-
oppositio inter virum et mulierem a Deo facta pro- tabiliora. Unde Scripiura dicit Altertiis uti delecta- :

bationis causa creditur, magnus utique profectus bilc est {II Mach. xv, 40). Cum crgo ex his omnibus

exinde oritur. Ejusdem oppositionis specie omnes quffi jam vobis, fratres charissimi, diximus, satis
praelati et subdiii, omnes domini ct servi, omnes pateat magnam vim habere oppositionem rerum,
sani et infirmi, omnes divites et pauperes quoiidie attendentes, quaeso, quia eadem vis est in opposi-
probantur; isti scilicet qualiter praesint quantasque tione verborum, audite Psalmistae verba quae Sa-
grates Deo referant pro sanitate vel abundantia con- pientia miscuil divina, dans ex una parte quasi ca-
cessa, ast alii qualiter sini subditi et si quid peccatis lida, ex altera vero quasi frigida, ut cui non con-
suis infirmitatem vel paupertatem imminentem de- gruit merum vinum, quia calix in manu Domini vini
putent! Omnes namque jam proenominati, si invi- meri pknus misto {Psal. lxiv, 9), id est qui negligii
cem rite opponantur, alii quidem viri, alii vcro mu- bibere de sincerissiraa Dei graiia uiriusque Tesia-
personam gestare videntur. Et sicui mulier
lieris j) rnenti doctrinis mista, bibat feces, id est, de ira Dei,
virum seducens meruit subdi, ita omnes qui infir- unde bibent omnes peccalores terrx {Ibid.). Fecis au-
miores vel pauperiores aliis in Ecclesia existuni, tem nomine nequaquam proprie appellatur ira Dci,
credendi sunt hoc meruisse ui caeleris subderentur, sed abusive, eo quod omnibus videaiur amara. Sed
vel infirmitate vel paupertate gravareniur. de oppositorum qualitate satis dictum est; dicamus
Sed si forte aliquibus hffic videantur incrcdibiiia nunc ipsas senlentias per oppositionem prolatas.
et inepta pro eo videlicet quod mulier, sicut legiiur, Novit Dominus viam juslonim, et itcr impiorum
pro suggcstioneiniqnamerucrit virosubjici,ilIi vcro peribit {Psul. i, (i), subaudi nisi converianlur. Qus
iiihil lalc couimiscrint, altcndant,qu;eso,(iuia in hoc niiiiiruinsubaudiiioaddendaest in omnibusscnten-
similia merueruni, quod unus(iuisque pcr carnis tiis, quibus de peccatorum inleritu disputatur,
in
succ concupiscentiam aliquando seduxit spiritum, ut anima, qux peccaverit, ipsa morietur {E%cch.
:

siciit mulier virum.Quod si Iiuic rci objicitur omncs xviii, 20), subaudi ?»'.s? pcr panitcntiam converta-

mortales in codcra criminc prolapsos esse, rcspon- tur. Et si quis forte haic dcnegare voluerit, legat
185 LIB :UI5SU SPIUITUALI. I8G
in Ezechiele ipsius Doniini verba dicenlis : .S? rf/.rpro A vero .judicium sine misericordia exhibenli-s non
impio : Morle morieris, el egerit p(f)nieiUiiim a pec- approbo ; tibi autem, Domine, soli, qui utrumque
cuto siio, feceritque judicium et juslitiam, vita vivet exhibere studes, sed tamen misericordiam prius et
et 71011 morielur {Exech. xxxiii, 1'j, 15). Moxque deindo judicium exhibcns, omnia rile disponis,
ejusdcm sententia? opposilum, quod in omnibus merito laudem dico.
sententiis de consolatione Justorum dictis subau- CAPUT .\IV.
diendum subjungam. Lcgitur namque in eodem
est,
Sentcnlix pf^almorum, quihus omnes generatim fidc-
E/.echieie quia ante promissa consolationis verba les ad studia sanclilatis incitentur.
Dominus justos, ne de se aliquis pracsumant, de- llt arbitror, jam satis dixi quanlum profectum
terreat, diceus : Eliamsi di.rero justo quod vita vivat, unusquisque possit acquirerc in collationc etoppo-
et confisus in justilia sua fecerit iniquitatem, omnes silione tam rerum quam sententiarum vel in psal-
ju.^tilix ejas ohlivioni Iradentirrilbid., 13). Ecce quam mis vel in aliis libris positarum nunc autem consi- ;

terribilis sententia consolatoria a Domino opponi- deremus illa Psalmist.no verba, qua? spocialiter ad-
tur, unde omnia dicta terroris et consolationis monendo vcl exhorlando protulit. Haec aulcm maxi-
separatim posita exponuntur! me ad secundam personam dicta inveniunlur, quia
Populum humilem satvum facies, Domine, et ocu- t» sicut nobismetipsis minime solemus imperarc, ita
los superhorum humiliahis {Psal. xvii, 28). Multa eliam usus non est nosmetipsos admoncrc, nisi forte
flagella pcccaloris, sperantem aulem in Domino mise- ad nosmetipsos quasi ad alios admonondos, admo-
ricordia circumdahit {Psal. xxxi, 10). Divites cgue- nitionis dicla pcr secundam personam vertamus,
lunt ct esurierunt: inquirenles autem Dominum non sicut et Psalmista semetipsum admonens in luco
minnentur omni bono {Psal. xxxiii, 11). Oculi Do- quodam dicit Converlere, anima mea, in reqnicm
:

mini super justos, et aurcs ejus in preces eorum ; tuam, qiiia Dominus bcnefccil iibi {Psal. cxiv, 7).
vultusaulem Domini super facientes mala ; ut perdat Dicamus ergo ea quce ad fidelcs omnes admonendo
de lerra memoriam eorum {Ihid., 1(3, 17). Injust^ protuiit : Servite Domino in timore et exsullate ei cum
punicnlur et semen impiorum perHiif justi aulcm ,•
tremore. Apprehenditc disciplinam ncquando irasca-
hxreditabunt terram, ct inhahitabunt in sieculum tur Domiuus et percoti^ de via justa (Psal. ii, 11, 12).
saeculi supcr eam {Psal. xxxvi, 28, 29). Brachia pccca- Sacrificale sacrificium justitix et sperate in Domino
torum lonterentur; confirmat aulem justos Dominus {Psal. IV, G). Altollite porfas, principes, vestras et
{Ihid., 17). Injusfi disperilnmt simul, reliquix impio- elevamini, portx xternales, el introibit rex glorix
rum interibunt; salus autcm justornm a Domino, et
(Psal. xxiii, 7, Hccc vox est coelestium Virtutum <,}).

prolector corum in lempore trihulationis {Ibid.,^38, Ecclesiaruin principes,qui civitatisDei port« dicun-
39). Omnes Dei gentium dxmonia ; Dominus autem ^ lur admonenlium, ut tam se quam sibi subjectos ad
ca-los fecit {Psal. xcv, 5). Custodivit Dominus
omnes suscipiendam Dominica; incarnationis gloriam vir-
diligentes se et omnes peccatores disperdct {Psal. tutibus congruis praeparent. Exspecta Dominum, vi-
cxLiv, 20). Suscipiens 7nansuetos Dominus, Inuni- riliter age, et conforletur cor tuum, et sudine Domi-
lians autem peccatores usque ad terram {Psal. cxlvi, num {Psal. xxvi, 14). Afferte Domino, filii Dei,
6),Ecce audistis, fratres charissimi, quam fortes afferte Domino filios arielum {Psal. xxvii, 1). Hcec
sunt oppositae sententice, quas Psalmista, more me- verba ad apostolos vel cffiteros sancta) Ecclesiae pa-
dicorum, amara et dulcia pocula offerentium omni- storcs dicta intelligi possunt, ul eos quos pcr Evan-
bus protulit, ut cui unum rainime convenit, alterum gclium genuerunt ad Christum offcrant.
accipiat, et qui de sententiis vel de severitate vel Psallite Domino sancti ejus et confitemini memo-
de
pietate Dei absolute dictis corrigi nolunt, saltem rix sanclitatis ejus {Psal. xxix, 5). Diligite Dominum,
talibus, qua; utrumque proferunt, corrigantur. omnes sancti cjus, quoniam veritatem rcquirct Do-
In tantum autem collationem vel oppositionem minus, et relribuet abundanter facientibus superhiam.
sevcritatis et pietatis divinae prolectuosam esse Viriliter agite, et confortelur cor vestrum, omnes qni
Psalmista sensit ; ut ipse fateatur quanlum exinde sqeratis in Domino (Psal. xxx, 24, 25). Nolite fieri
profecisset, dicens Virga iua, Domine, el baciilus
:
D iicid cquus ct mulus, quiljus non est intellcctus (Psai.
tuus tpsa me comolata sunt {Psal. xxii, 4), per vir- XXXI, 9). Exsultalc, justi, in Domino : rectos decet
gam videlicet cum qua flagellamur, severilatem laudatio {Psal. xxxii, 1). Magnificatc Dominum me-
Dei per baculum vero, in quo inniti et sustentari
;
cum, ct exaltemus nomen ejus in idipsum. Acccdife
solemus, pietatem Dei significari volens, ac si aporte
ad eum et illuminamini, et facies vestrse non confun-
diceret Quandiu, vel in sola severitate tua, Do- quoniam suavis est Domi-
:
dentur. Gustute et vidcte
mine, vel in sola pietate me posui, paru«i pro- audite
nus. Dealus vir, qui sperat in eo. Venite, filii,
feci ;
cum autem utramquc in cordc meo conferens me, timorem Domini docebo vos. Prohibe linguain
timere simul et amarc tunc tandem mc
tc coupi, tuum a malo ct labia tua ne loqiantur dulum. Divcrle
proficere et consolationem perleclam adesse sen«i. a malo et fac bonum, iuqui>c pacem el persequerc
Hinc autem alibi dicit Misericordiam
: et juUicium eam {Psul. xxxiii, 4-15). ^pcra in Domino et fac ho-
canlaho tibi, Domine {Psal. c, 1). Quasi dicerct : nitalem ; inhabita terram el pa.iceris in divitiis ejus.
Alios quidem misericordiam sine judicio
;
quosdam Deleclare in Domino cl datnl tihi petitioncs cordis tui.
Jh7 OTHLOiNI MOXAf.HI MMEUAMMI 188

Revela Domino viam tuarn, et spera in eum, et ipse A meus, legem. meam. Inclinate aurem vestram in verba
faciet. Noti xmulariin eo (jui prosperatur in via sua, oris mei {Psal. lxxvii, 1). Exsultate Deo adjutori no-
in homine facientc injustitias. Dcsiiie ab ira et ilcre- stro, jubilate Deo Jacoh. {Psal. ixxx, 2). Judicate
linque furorrm. Noli armulari, ul mulifjneris. Dcdina egenn etpupillo, hunutem et pauperem justificate. Eri-
a malo, cl fac honum, et inkabila in sxcutura siX'culi. pite pauperem, et egenum de manu peccatoris tiijc-

Exspecla Dominuui el custodi viam ejus, et exaltabit rate {Psal. lxxxi, 3, 4). Intelligite, insipientes in
te, ut hxrcditaie cajiias terram : cum perierint pec- populo, et stuiti, aliquando sapite {Psal. xciii, 8).
catores vidcbis. Cuslodi innocentiam et vide iFrjuitafcm, Venile, e.Ksultemus Domino, jufjitemus Deo satuiari
quoniam sunt reliquiie homini pacifico [Psal. xx.wi, nostro, prxoccupemus facicrn ejus in confessione, et
3-37). Audi, fxtia, et vide, et inclina aurem tuam, et in psalmis juhilemus ei {Psal. xciv, 1, 2). Canlate
ohtivisccre populum tuum et domum palris tui {Psal. Domino canticum novum, cantate Domino omnis ter-

unamquanique fidelenn
xLiv, 11). H.-EC sentenlia ad ra. Cantate Dom-.no, et benedicite nomini ejus ; an-
animam admonendo, ut inclinans aures au-
dicitur nuntiate de die in diem satutare ejus {Psal. xcv,
diendi ad Dei summi Patris monita obliviscatur Qui diligitis Dominum odite malum, custodit
1, 2).

pristinam conversationem et pompasdiaboli patris Dominus animas sanctorum suorum, de manu pccca-
omnium infidelium. torum liberabit eos. Lietamini justi in Domino, et
B
Venite et videie opera Domini, qux posuit prodigia confitemini memorix sanctificationis ejus {Psal. cxvi,
super terram, auferens bella, subaudi infidelitatis, 10, 12). Cantate Domino canlicum novum, quia mira-
quadiabo]usuniversumirapugnabatmundum,MS7Me bitia fecit {Psal. xcvii, 1). Hajc vox est Psalmista?
ad fines tcrrx [Psat. xlv, 9). Omnes qentes, plaudite adhortantis omnes fideles ad laudem Oei et ouasi ;

manibus, jubilate Dco in voce exsuKalionis {Psal. aliquis Psalmistam interrogaret qu.-B mirabilia Dei
XLvi, 2). Haec vox est exhortantis omnes geates, quas significaret, mox addit, dicens : Salvabit sibi dexte-
jam crediderunt vel credilurae sunt, ut plaudant ma- ram ejus et brachium sunctum ejus. Notum fecit

nibus et jubilent Deo in voce exsultationis, id est Dominus salutare suum ; in conspectu gentium revela-
concordent operibus et lingua in Christi laude. vitjustitiam suam {Ibid., 2). Per dexleram brachium-
Audite h3ec, omnes gentes, auribus percipitc, omnes qui que Dei Jesus Christus intelligitur, quem Pater om-
habitatis orbem {Psal. xlviii, 2). Heec vox est exhor- nipotens tunc salvavit, cum eum in mundum mittens
tantis nmnes qui habitant in terra, ut, audientes a cunctis mundanis periculis eripuit, et quod mira-
quse in hoc psalmo dicuntur de divitibus homines sine peccato vivere
et rectori- biiius est, soium inter
bus iniquis, quomodo scilicet propter honorem sibi feoit. Ipse etiam salutare Dei,quod notum fecit, ipse

tributum et vanae gloriee appetitum comparati sunt justitia, quam in conspectu gentium revelavit, dici-
jumentis insipientibus, caveant ne illis eadem con- ^ tur. In quibusdam libris habetur Salvavit eum dex :

tingant. Immolat Deo sacrificium laudis et redde Al- tera ejus : quod scilicet si apud nos diceretur ita,
tissimo vota tua {Psal. xlix, li), id est iramola Deo ego quoque eadera sequerer verba sed, ut mihi ;

sacrificium quod sibi est gratissimum, vota scilicet videtur, quodlibet horum dicatur non erratur.
tua, ut abncgans temetipsum sequaris Christum. Exaltate Dominum Deum nostrum, et adorate in
Hinc et in alio psalmo dicitur In me sunt, Deus, : monte sancto ejus, quoniam sanctus Dominus Deus
vota tua, qux reddam laudaliones tibi (Psal. lv, 12), noster {Psal. xcviii, 9). Jubilate Domino, omnis

quasi diceretur Licet extrinsecus non habeam

: terra; servite Domino in laeiitia {Psal. xcix, 1). Bene-

sacrificium tibi, Domine, oflerendum, in me tamen dicite Domino, omnes virtutes ejus, ministri ejus, qui

habeo quod tibi pro laudis sacrificio offerre valeo : facitis voluntatem ejus {Psal. cii, 20). Confitemini
Invoca me in die tribulationis, et eruam te, et hono- Domino et invocate nomen ejus ; annimtiate inter
rificabis me {Psal. xlix, 15). Jacta super Dominum gentes opera ejus. Cantate ei, et psallite, narrate om-
curam tuam et ipse te enutriet ; non dabit tn geternum nia mirahibilia ejns. Quaerite Dominum, et confirma-
fluctuationem justo {Psal. liv, 23). mini, quxrite faciem ejus semper {Psal. civ, 1-4).
Si vere ulique justitiam loquimini, recte judicate, Confitemini Domino quoniam bonus, quoniarn in ssR-
filii hominum {Psal. lvii, 2), hoc est, si veram justi- J) cula misericordia ejus {Psal. cv, 1). Laudate, pueri
tiam scitis et loquimini, facite etiara judicium rec- Dominim, laudate nomen Domini {Psal. cxii, 1).

tum ; bene enira loqui et male facere nihil est aliud Laudate eum, omnes gentes, laudate eum, omnes po-
nisi se ipsum damnare. Nolite sperare in iniquitate et puli, quoniam confirmata est super nos misericordia
rapinas nolite concupiscere ; divitix si affluant, nolile ejus, et veritas Domini manet in xternum {Psal.

cor apponere {Psal. lxi, 11). Jubilate Deo, omnis cxvi, 1). Rogate qux ad pacem sunt Jerusalem, sub-
terra, psalmum dicite nomini ejtis, date gloriam laiidi audi ccelestis, qux xdificatur ut civitas terrena variis

ejus {Psal. Lxv, 1,2). Benedicite, gentes, Deum no- suraptibus {Psal. cxxi, 3, 6). Laudaie Dominum,
strum auditam faciie vocem laudis ejus
et {Ibid., 8). quoniam bonus Dominus ; psallite nomini ejus, quo-
Cantate Deo, psalmum dicite nomini ejus, iter facite niam suave (Psal. cxxxiv, 3). Nolite confidere in prin-
ei qui ascendit super occasum {Psal. lxvii, 5). Vovete cipibus, in filiis hominum, in quibus non csi salus

et reddile Domino vestro omnes qui in circuitu ejus {Psal. cxLV, 3, 4). Lauda, Jerusalem, Dominunif
affertis munera {Psal. lxxv, 12). Attendite, popule lauda Deum tuum, Sion {Psal. cxlvii, 1). Juvenes et
 :

ts9 L1M. P!" rUHSU Sl'HUTUALl. lUO

virgineSfSeues cuin jnmoribus laudeul nomcn Domini, A C.^PUT XV.

quia exallatum esl nomen ejus solius (Psal. cxlviii, Qua: sit ronfessio pwnitenlix, qux laudisf Documen-
la moralia e.v tihris Salomonis, Job, haix, Jerc-
12, 13). Sed et omnis spiriius laudet Dominum^Psal.
miu\ etc
CL,6).
Ouac dc Iribus modis loculionis divina;, id est, de lllud vero, quod necdum me dixisse recolo, jam
pronuntiatione.de admonilione.do increpationc ex- profero; quia confessio iu Scriptura sacra duas spe-
planare promisi, jam satis, ut reor, iraplevi, iicet cies habere perhibetur:una quidem est po^nitentia;,
pauca de increpationc ipsaque juxtaordinem propo- quam conHlendo peccata nostracoram Deo gerimus;
situm minime dicta sint. IIoc autem ideo factum altera vcro laudis.Sed utraque saepius invenilur in
est, quia cum idem modus inveniatur rarius quam pbalmis.Undc est illa sententia ad pa^nitentiam per-
coeteris, locutionis ejusdem ordinem observare ne- tinens : Confessio et pulchritudo in conspectu eius
quivi ; sed quovis ordine, dummodo satis apertc [Psal. xcv, 6); ut intelligatur quia non nisi per
sint dicta, precor, fratres charissimi, ut attendatis confessionem et pccnitentiam oblinerc valeamus
quid pereademdictaDominusnobisinnuat.Magnum pulchritudinem Deo placitam; ct : Confitemini Do-
quippe est quod tam variis modis insinuatur, quod mino, quoniam bonus; quoniam in sxculum miseri-
ego, quantum valeo, vobis refero. Cum igitur Deus t^ cordia ejus (Psal. cxvii, 1). De confessione vero lau-
.. _. O * i_______ \' _i ___._. _i*_i J*_ J*— ri /^ — /. 1^1..^.. A ^
. J T\ A «^ M TP n« 1 A* « >i » /1 / y» •* n
ma- \
Confitebor tibi, Domine, in Ecclesia
I 1 - . t.. . /i/\ i-f

per sacram Scripturam nobis quajhbet pronuntiat,

. . .

dis dicitur :

sive consolando, sive deterrendo, nam per has gc- cjna, in populo gravi laudabo te {Psal. xxxiv, 18) ; et:

minas species omnis divina pronuntiatio agitur : Confitebuntur coeli mirabilia tua, Domine {Psal.

unde in Evangelio Dominus, utramque proferens LXXXVIII, 6).

dicit : Qxii credidcrit et baptix^atus fuerit, salvuseril: His igitur omnibus prolatis adhuc quiddam dicere
qui vcro non crediderit condemnahilur (H/a/r.xvi,16) cu{.io, quod licet alicui reprchcnsibile videatur :

auferl a nobis omnem ignorantia; excusationem,ne spero tamen quia plurimis placeat.Perpendens nam-
quis nostrum merito possit dicere, quia nemo nos que quara multiplex doctrina divina; laudis et to-
conduxit [Matth. xx, 7). Cum autem nos pro his, lius utilitatis essctin psalmis; intcllexi et illaverba
quaejam pronuntiata sunt,admonet,paternum affe- inesse, quibus saluberrimum est uti in cujuslibet
ctum ostendit, sciens quia humanum est etmaxi- studii vel operis licili initio,et quibus utendum est
mum accidens negligentibus oblivisci. Adraonet ad orationem intimam in congregatione positis,
etiam propterea ut et nos illis,quos vel spontesus- quaeque conveniant dicere ad bencdicendum quem-
cepimus,vel ab aliiscommissi sunt ad instruendum, piam.Ad initiumquippecujuslibetoperis bonis salu-
simiiiter faciamusadmonenteseossajpius ut intima- berrimum est dicere Adjutoritim noslrum, subaudi :

lam sibi doctrinam attendant. Deinde vero cum vi- ^ sit, in nomine Domini, qui fecit ccelum ct terram

derit nos parum profecisse ex assidua lenique ad- {Psal. cxxviii, 8). Quod scilicet et Apostolus obser-
monitione, non idcirco nos deserit; sed adhuc nos vandum praecipiens dicit Omne quodcunque jacitis :

sustinens quasi pater pius addit increpationes,nunc in verbo aut in opcre, omnia in nomine Domini Jesu
verbis, ut est illud Ut quid diligitis vanitatem, et
: yratias agentes Deo Patri per ipsum {Coloss. iii, 17).
qucVritis mendacium [Psal. iv, 3); aliquando flagel- Cum verohi qui in congregatione positi sunt,pro
lis.juxta quod ipse dicit Ego, quos amo, arguo et
: necessitatibus suis preces intimas agere voluerint,
castigo [\poc. iii, 19). nusquam, ut reor, verba ad hoc apliora inveniunt,
Haec igitur tria omnipotens Deus cunctis homini- quam hi psalmi sunt Deus misereaturnostri{Psal. :

bus non solum ad exempium exhibet.utnemo alios Lxi, 1). Ad te levavi ocnlos meos {Psal. cxxii, 1).
cito deserat.vel despiciat,3eu condemnet; sed etiam Ecce quam bonum et quam jucundum.{Psal. cxxvii, 1 ).
ad testimonium extremi judicii,ut qui hic per tam Gum precibus istis Propilius csto peccalis noslris :

variam institutionem nullatenus corrigere et eraen- {Psal. Lxxviii, 9). Memento nostri, Domine, in bene-
dare se volunt, illic merito se damnandos sciant.Et placito populi lui {Psal. cv, 4). Esto nobis, Domine,
ne quis ex conjectura propria hsec mc dixisse arbi- turris fortitudinis {Psal. lx, A). Da nobis, Domine,
tretur,audiatquid ipsc Dominus in Evangelio dicat :
J)
auxilium de tribulatione{Psal. lix, 13). E,tsurge,Do-
Qui spernit me, et non accipit ve.rba mea, habet qui mine, adjuva nos (Psal. xliii, 26). Quse ergo supra-
judicet eum; sermo quem locutus sum ille judicabit dictis psalmis et precibus verba aptiora ad invo-
eum in novissimo dic {Joan. \u, 8;.Talia ergo atten- candum Deum possunt inveniri his duntaxat qui in
dentes jugiter, qua?so,vobiscum tractatc; quianu- loco uno positi unanimes in Dei servitio consistere
la excusatio, nullumque restat -refugium evadendi student?Oh hocetiam psalmumapposui tertium, in
judicium divinum his qui modo contemnunt ip- quo Psalrnista fratres unanimes laudat, dicens :

sum. Ha2C itaque ideo dixi, ut modos causamque Ecce quam lonum, et quam jucundum habitare fra-
divinae locutionis co magis, quo saepius vobis insi- tres in unum {Psal. c.xxxii, 1). l"l cx hoc cantantes
nuarem. Spero etiam me satis dixisse de illis duo- aliquid admoniti studeantimilari ambulantes indo-
bus modis, quibus nos ad Deum loquimur, hoc mo Dei cum consensu, ne fortc pro discordiaj ncqui-
est, de oratione ct confessione, quos cum caeteris tia, si sit in medio eorum, venfat mors super illos, et

explanandis superius explanare promisi. descendanl in infernum vivenies {Psal. liv, 16),
 ;

101 OTHLOiNM MONACIII S. KMMlillAMM! 192

siibaudi peccalis, (mlerjuam alxqua pn-nilenlia morli- A. ibi jjarvulis adhiic infirmis lac pcr simplicia dictu
ficentur : illi cni;ii ([uasi vivonlc.s in inrernurn rlc- cxhil)(!tur; ibi inansuoti atquc humiles, studiosi et
scenduiit (jui nullatenus hic pcr paenitcnLi.iij] uior- Deum timentes.italaudanturuteos possit magis de-
lificanlur ante([uain moriantur. lectari optima quar;quc sectari. Econtra vero suporbi
Ad bonedicendnm autnm ((uomlibet aptissimus et arrogantes,oliosi et ncgligentes talibus verbis ibi
invcnitur hic psalmus : Levari oculos meos, cum increpantur, corda eorum stimulare et
ut etiam
precibus islis,sumptiB sunt ex psalmis
(juaj : flagcllarc videantur. Cumque
ex eis fiores senten-
Salvum fac servum tuum, Domine [Psal. lxxxv, 2). liariim aliquos dccerpere interdum vellem circum-
Nihil iiroficiat inimicus in eo (Psal. lxx.xviii, 23). spiccremque ubi polissimum hoc facere possem,
Exuudial le Dominus ir dic iributationis, mitlal iihi mox muititudino corum ffiquali docore rutilan-
pra;
auxilium de suneto (Psal. xix, 1). liemdicat te Do- tium impediebar, nesciens quae magis carpcndae fo-
minus ex Sion,qui fecil coelum et lerrram (Psal.xcn], rcnt. Unde vos, fratres charissinni. quilitteras opti-
3).Quis igitur hffic supradicta orationis vel bencdic- me scitis,admoneo ut eosdern Salomonislibros,nec
tionisverba, atquehissimilia qua3 plurima in psal- non Jesu filii Sirach librum sapientia plenum, sffl-
mis inveniuntur, secum jugiter ruminans et atten- pius legentes cxinde maxirae
eligatis quce vobis
dens ad eedificationem non trahitur? Quis autem ea t) necessaria magisque desiderabilia videantur
:„i„1l; :J.._
.•
i-i .._!_. Jl-i .1
intelligcns jugiter cantat vel audit, et
. , , ,-. " T
Jam _ ,• T
_ 11-1 . T
non attendit vero ad sancti Job librum currere cupio,non
ut aedificetur,nisi qui perditioni asternaj
jam deputa- ut cx hoc sententias aliquas, sicut de psalmis de-
tus est? Non autem ideo illuc quisquam deputatur, cerpsi,capiara,sed ut hoc soluramodo coraraemorera
quia ei modo pulsanti non aperiatur sed sicut om- ; qualiter ejus mirabilis patientia cunctis fidelibus,
nis qui petit accipit, et qui quffirit invenit, et pul- raaximeque dolentibus et affTictis jugiler sit atten-
santi aperietur; ita nullus qui non petit, non acci- denda,quodque necesse sit ut attendentesquia eara-
pit; qui non queerit non invenit.et non pulsanti non dem versutiam eamdemque nequitiamquam diabo-
aperietur, exceptis his qui necdura ad intelligibilem lus in illum exercuit, in nos quoque et in omnes
setatem pervenientes, nec petere, nec quaerere, nec homines exercere studeat si tantum permittatur,
pulsare noverunt. Unde, fratres charissimi, quibus praeveniamus ejus dolos tam sacra lectione quam
notitia litterarum concessa est, cantantes psalmos, continua profectus nostri meditatione. Sicut enim
precor, attendite quid cantetis, quam consolatoria illum nunc per substantiam perditam, nunc per
vel terribilia sintqucedam psalraorum verba. filiosinteremptos, interdum vero per amicorum
Attendite etiam quanta pietatis divinae dispensa- uxorisque consilium perversum tentavit ita oranes ;

tio sit in hoc quod per illum hominem talia dicta
profecta voluit, qui quanto majora crimina perpe-
travit,tanto magis divitias supernos gratiae post con-
versionem experiri potuit,juxta illad Apostoli Ubi
abundavit iniquitas, superabundet gratia {Rom. v,
20), ut nulla excusatio possit esse his qui non cre-
dunt tant« pietati. Quanto enira quis raajoraperi-
cula vel beneficia in se expertus fuerit, tanto cer-
tius de utrisque aliis enarrare poterit
Dorainus, qui tam varia ratione Psalmistam sanc-
tum decreverat erudiendum, ut pariter cuncti va-
Hucusque per aiiKEna lataque
leant exinde doceri.
Psalmorum prata cucurri, tara admirando investi-
gabilera sapientia? divinae latitudinera,qua3 in
homines, quantum a Deo permittitur, per rerum
'-'
damna, per prava amicorum consilia tentare non
cessat.Et sicutille in tentatione tanta minime supe-
: ratus a Deo coronari meruit in hac vita per duplam
omniura rerum suarum, quas amisit, recompensa-
tionem-, ita omnes qui fortiter tentationibus diabo-
licis resistunt,duplicem coronara vel in aniraa et
corpore, vel in hac vita et futura recipient. Hanc
quam duicis ergo adraonitionem licet breviter de sancti Job li-
bro factam dignanter, quaeso, suscipite.
Deinde vero ad prophetarum libros currens, hoc
in eis quara maxime considerandum existimo quod
omnia verba, quae vel ad filios Israel, vel ad Chal-
eis- dffios, vel ad quaslibet gentes prophetando, seu ad-

dem psalmis continetur, quam decerpendo exinde monendo dixerunt, ad nos simul et ad omnes fide-
flores quosdam studiosis moribus utiles,ita ut nul- les eisdem vitiis deditos dicta esse, credenda sunt.
lum ex centum quinquaginta psalmis relinquerem, J)
Et ut haec ita esse firmiter sciatis, audite quasdam
de quo non aliquos flosculos rationi illatae conve- prophetarum sententias. Isaias namque dicit Au- :

nientes decerperem. auribus percipe, terra, quoniam Domi-

dite, cceli, et
Jam vero cursum libet tendere aliorum, ad li- nus locutus est [Isai. i, 2) subaudi quae ego loquor
bros videlicet Salomonis, in quibus, quia tanta est vobis. Cura ergo dicit : Audite, cceli, et auribus per-
multitudo proverbiorum quibuslibet personis con- cipe, terra, non specialiter quoslibet populos, sed
gruentium, ut in his pene tanquam in psalmis re- per ccelos spiritualiter viventes, per terram vero
creari possint omnes esurientes et sitientes justi- carnaliter conversantes significans utrosque ad-
tiam, praetermisi aliqua deccrpere. Ibi enim elo- monet ; illos quidem, ut in ci^lesti vita perraaneant
quentissimi quiqiie unde sufficienter satiantur, ibi istos vero, ut a carnali conversatione recedant.
et simplices unde recreari possint, inveniunt; ibi Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum
sapicntissimis per argumentos averbaquasi mensa vestrarum ab oculis meis, quiescile agere perverse,
exquisitis deliciosisque dapibus plena praeparatur, discite benefacere, quxrite ^udicium, suhvenite op-
193 LIB. DE CURSU SPIRITUALI. 194

presso, judicnte pupillo, defendite viduam, et venite ^justus a justitia sua, et feceril iniquUntcm secundum
et arguite me, dicit Dominus {Isai. i, 10-18). F;p, qui nbominationcs, quns opcrari sotet impius, nunquim
snpienles estis in oculis ccstris, etcoram vobismetipsis vivcf! Omnes quas fcccrat, non rccor-
justiticc cjus,

prudcntes ! Vx,qui condunt legesiniquas

{Isai. v, 21.) dabuntur {Eiecli. 2i). Convertimini cl ngitc p<enitcn-

ct scribentes injustitiam scripserunt, tit opprimcrcnt tiam ab omnibuspcccati^ vestris, et non erit vohis in
tn judicio paupcres ! {)uid fucietis in die visitationis rninam iniquilas. Projicitea vobis omncs pnevarica-
ct calamitatis de lomje venientis? {Isai. \, 1,3,) tiones vestras, in quibus pr.vvaricnti estis, et facite

hcce dies Domini venit crudelis et indiijnationis ple- vobis cor novum ct spiritum novum {Ibid., xx\,5).
nus nd ponendum terram in solitudinem et pcccatores Taliaigitur verba, quaj detribus prienominalis pro-
ejus conleremlos de ea {Isai xiii, 9). Vx qtii profundi phetis jam protuii, cxmiiltis diiVicilibus pro cunclo-
estis corde ; ut a Domino abscondatis consitium, quo- rum admonitione fidoliiira (looorp.iro studui, existi-
rum sunt in tenebris opera ! [Isai. xxix, 15,) V^e, qui mans paucis prodessc, si quu difficiliaexoisstude-
proedaris ! nonne et ipse prmlaberis ? et qui spernis, rem proferre.
nonne ipse sperneritl {Isni. xxxiii, 1.) Confortate Sed et per hisloriam, quoj in libro Danielis
manus dissolutas et genua debilia roborate. Dicite propheta; scripta est, onincs fidelos admoneri
pusillanimis : Confortnmini, nolite limere ; Deus ipse possunt, si altciiderc sludeanl quiasicuL illos trcs
xxxv, 5, Convertimini
B
veniet etsalvabit vos {Isai. 4). pueros, licet in captivitate ct in peregrindtione
ad me, dicit Dominus, et salvi eritis, omnes fines essent, nuUatenus tamen vel per minas V(;l per
lerne [Isai. xlx, 22). Audite medurocorde, qui longe supplicia rex Nabuchodonosor amoverc potcrat a
cstis a justitia {Isai. xlvi. 12), Quoerite Dominum cultu Dei ita etiam ipsi debcnt nulia pravorum
;

dum inveniri potest, invocate eum dum prope esl. hominum suasione a lege divinaamoveri. Non enim
Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogita- sine causa Dominus olim fieri permisit talia,sed ut
tiones suas, et revertatur ad Dominum,etmiserebitur proesentid tomporis homines quibus Craus, falla-
in

ejus, et ad Deum noslrum quoniam multus cst ad cia et contemptus Dci, noc non omnis iniquitas
ignoscendum {Isai. 0, 7). Haec ilaque Isaiae propheta; regnat plus quam in temporum pr.-pcedentiuiu
verba, nunquid specialiter dicta sunt vel ad filios hominibus, juxta Apostolum dicentem In novissi- :

Israel, velad alios quoslibetpopulos? Nonne magis mis diebus erunt periculosa tcmpora, cterunthomines
dicta sunt ad omnes (ideles,ut exindeadmonili effi- semetipsos amantes {IITim. iii. 1), admoneret ut
ciantur meliores ? fidem,quam sancti martyres tam in Veteri quam in
Jeremias quoque propheta admonet nos dicens : Novo Testamcnto pcsiti inter supplicia horrenda
IIxc dicit Dominus ; Pion glorictur sapiens in sapien- constantcr retinebant, ipsi vel in pace sancta;
^m 5Wfl, et non glorietur jortis in forliludine sua, et C Ecclesi;c studeant retinere. Quae scilicet admonitio
non glorietur dives in diviliis suis ; sed in hoc gloric- non soluni in libro Danielis, scd etiam in cunctis
tur, qui glorialur scire et nosse me, quia ego sumDo- sanctorum martyrum passionibus inveniri poiest.
mintis, qui facio misericordiam et judicium, et justi- De aliis quoque prophetarum libris sententias
liam in terra, hcec enim placent mihi, ait Dominus aliqiias vobis profcrrcm, nisi quod nimis difficiles
(Jer. IX, 2.5,24). Maledictus vir, qui confnlit in ho- sunt tain ad inlelligendum quamad proferendum:
mine, el ponit cametn brachium suum, ct a Domino quod cnim coram multis refertur debet esse aut
recedit cor ejus. Benedictus vir, qui confidit in Do- planum aut facili ratione explanandum. Verumta-
mino,eteril Dominus fiducia ejus {Jer. xvu, 3, 7). men pauca vcrba profcram de propheta Sophonia,
lliec dicit Dominus liepente loquar adversum gen-
: quK etsatis plana etcunctorum noliticc sunt neics-
tem et adversus regnum ; tU deslniam et disperdam Nam cunctis est necessarium ut credant tre-
saria.
illud. Si pcenitetiliam egerit gens illa a malo suo, mendum ultimumqucDei.judicium, et ut se praipa-
quod loculus sum adversw^ eam, agam et ego poeni- rentadipsum.DequodjudicioSophoniasita scribit;
tentium super malo quod cogitavi, ut facerem ei. Et Vox diei Domini amara, fribulabitur ibi fortis. Dies
subito loquar dc gente et regno, ut oedificem et plan- irce. dies illa, dies tribulationis et augustice, dies
tem illud. Si fecerit malum in oculis meis ; tit tion n ctdamitatis et miserice (Soph. i, 11. lo). Et post
nudiat vocem menm, pcenitentiam agam super bono, pauca subjungit, dicens Antequam venicnt,quixrile
:

quod locutus sum, tit faccrem ei {Jer. xviii, G 10). Domintim, omncs mansucli lerr.v, qui jndicium cjus
Quis rogo per hacc verba Dei non dcterretur ? quis esiis operati. Quoiritc justum si qiiomodo nbsconda-

etiam non consolatur, si tamen crcdit ad omnes mini in die furoris Domini (Soph. ii, 2, 5). Ilaic de
fideles esse dicta'' prophetis brevitor commemoravi, ne tant.-c sancti-
Audite quoquequid perEzechielem prophetam ad tatis libroa in Scriptune sacnn cursu penitus pra;-
no3 dicat Dominus : //nima, qttcc peccaverit, ipsa terisse vidcar.
morietur. Jtistitia justi super eum erit, et impietas CAPUT XVI.
impii supcr eumerit. Si autem impius egent pceniten-
Doctimenta moralia, wl rccle currendum necessaria
tiam ab omnibus peccatis stiis, qunc operatus est, et ex diclis et gestis Christi in qnutuor Eoangcliis
cusiodierit universa prcecepta mea, vita vivet et non relatis, e.xcerpta et e.cplicata.

morietur {Ex,ech, xviii, 20,21}. Si autem averteritse Nunc igitur licet gressu claudicante ad totiug
 : :

19.1 OTflLONI MONACFII S. EMMKKAMMI 498

ScripLur.n sacraj arcem, id est Evangoliiim currere A. dorot. Himilis doctrina in Kvangeiio eodom inveni-
libet, quod quia instar montis excelsiinter CJEtcr.i- tur, ubi Dornino loquentc ad turbas, dixit ei qui-
riun sublimitatiun scri|jtuninim it.'i Huporcminct, iit dam : lu:i-e maler tua, ci fralres tui foris stant rjux-

ad suminitatcm oju3porvcnircnoqiicam,tum meritis rrntes te {Malth. xu, 47). (>u; Dominus respondit
(]iiam 9ciontia(|uasi utroquepedc,proh dolorlclau- Qux est mater mia, et qui sunt fratres mei ! lit
dus, magnum mihi videtur, si saltem ad radices exendens manum in discipulos suot dixit : Ecce ma-
ejusdcmmontisperveniens, aliquos ibi flosculos ca- ter mea ct fratret mei, (juicunque enim fecerit volun-
pere potero. lalem Patris mei, qui in cvtis est, ip.se meus fruler,
Hoc autcin imprimis inde carpendum videtur. et soror, et mater est {Ibid., '58-150). piissima
quod Dominus et Salvator noster, cujus ibi gestaet diapensatio Domini nDstri Jesu Christi, qui ideo
miracula veneranda leguntur, Deus et homo verus voluit a matre cognatisque carnalibus tunc qu.3F;ri,
esse credendus est. Quod cnim Dcus est, iilasan- ut congrue nos instucre posset quanta differentia
ctissima Joannis verba declarant In principio erat : sit int^.r carnales et spirituales fratres, quodque
Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat omnes voluntatem Dei facientes dici possintfratrea
Verbum {Joan. i, 1). Quod autem factus est homo et matres, atque sorores ejus.
illa nihilominus dicta probant : Et Verbum caro n Ejusdem doctrina; causainvenitur ibi,ubi Scribis
fadum est, et hahilavit in nobis (Ihid., i-\). Item et Pharisseis ad Dominum dicentibus : Quare disci-
utrumque sanctus Matthoeus teslatur, narrans de puli lui Iransgrediuntur ncn traditiones seniorum,
Domino, quia esuriret et tentatus csset a diabolo enim lavant manus suas, cum panem manducant
ut homo, quodque ei angeli ministrnroni ut Deo. [Matth. XV, 2). Ipse respondens eis, in primis qui-
Multa etiam his similia tam verbis quam operibus dnm exemplis convenientibus increpavit eorumhy-
declarata testimoniain Evangeliisinveniuntur ;
quae pocrysin posteavero discipulis inquirentibus ex-
;

ideo inprimis ex historia evangelica protuli, quia planavit, quomodo magis coinquinet hominem sor-
ad fidem sacrampertinent,quce totius religionisdi- dida mentis conscientia, verbaque prava quam
fundamentumconstat.In quocunque enim ho-
vinifi manus illatae, dicens : Homicidia, adulteria, falsa
mine hujusmodi fides et scientia solidatur, facilius testimonia, blasphemiae, haec sunt, quce coinquinant
omnia inteliigit qua3 scriptura Veteris et novi Tes- hominem ; non lotis autem manibus manducare, non
tamenti de Christo testatur.Ad haec etiam pensan- coinquinat hominem {Ibid., 19-20). Disposuit pius
dum est in Evangeliis, quia a quibuscunquevel bo- Dominus et causam, undedoceret quam necessaria
nis vel malis Christus interrogabatur, communi
in Chananaea mu- sit fides, constantiaque orandi
salutis humana^ causa factum ab eo tamsilentio quam verbis con-
est ut dispositione iere quae, licet
taliprodereturveritas doctrinaeperresponsaChristi. C tumeliosis contempla et indigna ejus miseratione
Nisi enim prjpcederent interrogationes aliquorum, videretur, non tamen destitit a precibus, donec ipse
non poterat omnibus responderi, non poterat quo- coUaudans ejus fidem,constantiamque orandi dice-
rumdam malitia apte increpari, non poterat quo- ret Magna est fides tua, fiat tibi sicus vis {Ibid.,
:

rumdamignorantiacongrueedoceri.Sed ut haec qure 28). Hujus igitur mulieris fide et constantia omnes
dicimus apertius innotescant, exempla proferemus. fideles instruuntur, ut inprecibus suis sint stabiles
In EvangelionamqneMatthseilegitur : Quiadiscura- et in divina confidentes eadem namque
pietate :

bente Jesu in ejusdem Matthsei domo cum publica- Domini pietas in omnes ad se clamantes constat,
nis et peccatoribus, Pharisaei de tanta pietate Providit etiam Dominus causam qua doceremur
scandalizati dicebant ad discipulos ejus: Quare recte in eum credere,quaque pasloribus sanct.-eEc-
cum publicanis ct peccatoribus mandurat Magister clesifc potestas ligandi atque solvendi daretur.
vesler "i {Malth. ix, 11-) Haec Jesus audicns, ait Nam cum in loco quodam interrogasset discipulos
Non est opus valentibus medicus ; sed male habenti- suos, quem vel homines caeteri, vel ipsi eum dice-
bus : non enim veni vocare justos, sed peccatores rent, respondens Petrus pro omnibus dixit Tu es :

{Ibid., 12). Nonne atiendere valetis: quiatantoe doc- Chrislus filius Dei vivi {Matth. xvi, 16), Qui mox
trinffi tantae pietatis responsio a Christo prolata non £)
pro tantae fidei confessione beatus a Domino respon-
maligna Pharisaeorum
esset, nisi interrogatio licet dente dictus, claves regui coeloruni et postestatem
praecedcret ? Ejusdem quoque doctrinaecausa inter- ligandi atque solvendi tam in ccElis quam in terris
rogatus Jesus a discipulis Joannis ; quare discipuli accipere meruit. Unde et cunctis sanctae Ecclesiae
ejus noncum aliisjejunarent, respondit Jesus : Non pastoribus eadem potestas ligandi atque solvendi
possunl filii sponsi lugere, quandiu cum illis est tradita creditur. Notandum quoque quia cum alia-
sponsus {Ibid., 15)- Quibus verbis magnasanctaeEc- rurn rerumnotitiaper interrogationes tam malorum
clesiae consoiatio traditur in eo quod etse sponsum quam bonorum a Domino tradatur, praecipua fidei
Dominus, et discipulos suos filios sponsi vocare sanctae confessio per solam Dominicae interroga-
dignatus est, concerdans videlicetaliis qui oum eo- tionis causam panditur. Cui rei pene simile est
dem nomine Verumtamen tantae
appellaresolcbant. quod Dominus assumens quosdam discipulos,
ipse
consolationis verba Dominusrespondcndonon pro- duxit cos in montem cxcelsum, ubi vox audita est
ferret, nisi interrogatio jam commeraorata praece- de nube, dicens: Ilic est Filius meus dileclus in
 :

197 LIB. DIC CUKSU SPIRITUALI. m

quo mihi complacui, ipsum attdite [Mattli. xvii, 5). A ncc nobis debita nostra, id est peccata, a Domino
Qua? scilicet verba, quia spccialiter divinitatem Do- diniitti.

mini nostri testantur, qua nihil excellentius est, Ilem si quis rectorum,quibus cura ecclesiastica
congruum fuit ut, sicut superius sancts fldci confes- cominissa est, ut provideant licita matrimonia; vel
sio a beato Petro apostolo prolata est ex Dominica3 si quis illorum qiiibus iixores acciporecongruit, tra-
interrogationis causa, ita etiam verborum illorum, ctare volueiit optimi conjugii causam, interroget
quffi de supernis divinitatem Domini nostri tcsta- si ipse nescit, Domi-
per aliquos iitteras scientes,
Dominus
bantur, nulla efficientia alia esset nisi ipse num,qui postvcrbaqiia^damde conjugii institutione
ducens illuc discipulos quo audila sunt eadem prolata in Evangelio sic concliisit sontentiairi di-
verba. Mcrito enim ea, quaa inferiora sunt, ex cens : Quod Deus conjuu.rit liomo non separet {Matth.
inlerioribus causis; quae autem superiora sunt, ex XIX, G; Murc. x, 9) : qu.x! videlicet sentcntia vide-
superioribus quoquc causis efficiuntur. II;bc ergo tur panderc causam quomodo vcl roctc retincnda
subtilis adnotatio verborum, simul etgestorum Do- enim conjugiuin,
vol recle dimitlenda sit uxor. Si
mini nulli, quseso videatur inepla. Justum namque quod Deus conjunxit, non est ab homine scparan-
est ut juxta vires nostras pensemus et veneremur dum, patet profecto quia quod ipse nequaquam
omnia Salvatoris nostri gesta.Quje nescimus, vene- „ conjungit separari liccat. Nullum quippo conjuj^ium
remur;qua3 autem aliquid inLelligimus, cum timore ideo jungit ul illiu.'; vola atque pr;ccopla popt[Hinan-
et amore proferamus. Nam quid alii credant vel tur.sicut verbi gratiaille postponitqui continciitiam
sentiant de evangelicis dictis ignoro ego quidem Deo vovens postca matrimonio et negotiis sicculari-
;

credo quia nulla dicta vel gesta in eis scripta ca- bus se conjungit. IIoc itaque conjugium, quoniam
reant mysteriis maxime utilitatis, adco ut cuncto- Dpus non conjunxit, hoiiio scparet. Conjugium au-
rum cogitationibus in eis respondeatur. tem, quod Deus staluit, arbitror, hoc est ut pro fi-
Et ut hffic ita esse probemus, dicamus aliquem liorum procreatione et pro utriusque viri scilicet et
cogitare quid facere debeat de parentibus vel fra- mulieris adjulorio uxor ducatur ab illo duntaxat
tribus, seu quibuslibet amicis perversis :utrum sci- qui ncc sc ipsum vovit, nec a parcnlibus suis.cum
licet cum eis maneat an illos deserat, quos ita in- essct parvulus.ad spirituaiis vitaj obscrvantiam da-
corrigibiles esse sentit ut nullatenus eos cedificare tu8 est. Similiter intelligendum esse videtur quod
possit? Quisquis igitur ille est qui talia cogitat ; sj paulo post Dominus subjungit, dicens Quicunquc :

litteras scit, in eisdem litteris consilium quajrerc dimiserit uxorem suam. nisi ob fornicalionem, et aliam
debet a Domino. Ille vero inquisitus pro causa talj du.xe''it, mxchatur [Mallh. xix, 9) ;
quibus verbis
respondet in Evangelio, dicens : Si manus tua, vel colligitur quia si aliquis dimittens ex quacunque
pes tuus scandali'<et te, abscide eum et projice abs te; C causa uxorem, nisi ob fornicationem mocchatur,
bonum tibi esl ad vilam ingredi debilem vel claudum, apparet utique quia qui solummodo pro fornicatio-
quam duas manus, vel duos pedes habentem mitli in nis causa uxorem dimiserit, sicut videlicet is qui
ignem xternum {Matth. xviii, 8). Ecce quomodo Do- uxore accepta postmodum in adulterii, homicidii,
minus per verba evangelica respondet omnibus latrocinii et in alia his similia scelera cadit,et deinde
super re jam supra dicta interrogantibus : i\Ianus pro fornicationibus tantis congruam pccnitenliam
enim vel pes noster scandalizans nos est aliquis agerecupiens.uxoreoranibusquc mundialibus ncgo-
amicus qui pravitate sua nos a via Dei cupit aver- tiis relictis, ad monasterium confugit qui ergo pro ;

tere, quem videlicet abscidere et projicere, id est, hujusmodi fornicationeuxorem dimiserit, non mce-
separare a nobis prcecipimur, no forte proptcr ejus chatur. Alioquin si semel susccpta in conjugium
amiciliam, vel aliquod temporole subsidium sibi mulier qu.nelibet postea nullatenus dimitli liceret,
cohcErentes indamnationem perpetuam simul ve- quomodo illaDomini sententia intelligendaesset,per
niamus. Nonne hujusmodi responsum in Evangelio quam etiam vitae aeternae pra^mia relinquenti uxorem
continetur aptissimum? repromittit, dicens :Omnis qui rclinquil domum,vel
Similia quoque responsa iliic inveniuntur de re- fratres, aul sorores, autpatrem, aut malrem, aut uxo-
bus aliis. Nam
hoc quaerimus quid facere ei n rem, aut filios, aut agros proptcr nomen meum, cen-
si et
debeamus, qui mala nobis multa faciendo noster luplum ar.cipiet, et vitam xlernam possidebit? [Matth.
quodammodo debitor est, ut pro his puniatur, sed XIX, 29). Ex hac igitur scntentia colligitur quia huic,
veniam omni modo postulat, promitlens sc emcn- qui pro Deisolummodo amon; ct non propler odium
dare, nec ulterios contra nos talia perpetrare? Re- aliquod irrationabile uxorem rcliquerit, licet contra
spondet Dominus in Evangelio per parabolam illam fas eam susceperit, vitae perennis merccs rcpromit-
Simile est regnum ccelorum homini regi, qui voluil titur. Fornicatio quoque congruc dici potest omnis
rutiouem ponere cum servis suis, elc. {Malth. xviii, illiciti conjugii causa, qua; in canonibus aliisque
23). Inqua nimirum parabola pariter intimantur libris scripta continetur. Talibus itaque verbis re-
et responsum divinum quid super inimico veniam sponderi potest ct illi qui pro justissima conjugii
petente facere debeamus, ct poena, si hoc minime causa uxorem ducere et qui cupit eaui licen-
quffirit
fecerimu?. Dicitur enim quia si nos debitoribus ter relinquorc. Si autem tanta cura agenda est,
nostris veniam petentibus dimlttere noluerimus, quomodo uxor vel legitime ducatur vel licenter
VM) OTIILONI MONACHI S. EMMKMAMMI 200
relini|iialur, r|iii(l sil dc illis qui, sc oonciibinis ol \ gitur, indigne Iftrebanl gentibus prajdicari verbum
mcretriciljiis plurirnis .jugilcr polluonlcs, nil cu- Dci prius r|uam ipi«i8,qui longc antca in Icgc Domini
rant qiialilcr honcste vivunl, SPfJ lanlurn niorc pe- convcrsantos, quasi in vinca laborabant. Potcst ct
cudum irrationaljilium omno tcmpus vitce su.t; pcr- hoc ad rnurmurationis verba referri quod plurimi in
agunt? Has crgn sentontias dc Evangolio decorpsisse cordibus suis sajpius admiranlcs judicium Dei di-
me nulli, qiifeso, displiceat, scd atlendat quia qure cunt : Gur Deus quosdim noviter converfjos prius ex
Dominus dignatus cst loqui ct doccre nohis otiam hac vita subtractos ad cadcstia regna ducat quam
licct proforre. illos qui a pucritia usque ad senectutcrn surnmopore
GAPUT XVII. certaverunt sibi servire? Gui ctiarn numerationi sa-
Alia ejusdem generis documenta e.x sacrosandis tis convenit quoi paterfamilias ud quemdarn mur-
Evangeliis. murantium dixit An : oculus tuus nequam est quia
Item si aliquis in corde suo tacitus quaerat utrum honus sum? [Matlh.
erjo xx, L5.) Quasi diccret : Nun-
homincs tam ab initio mundi quam a pueritia sua ad quid intenlio tua ideo perversa est quia ego piuset
Dei cultum veniant sponte et suis meritis, an voca- misericors sum,et quibus volo prius quam tibi pra;-
tione Dei. Legat illam parabolam a Domino dictam : mia dabo? His igitur verbis possunt omnes
ffitcrna

Simile est regnum cwlorum homini patrifamilias, (jui .^

edoceri,quia nemo, nisi gratia Dei ductus, in cullu
exiitprimo mane conducere operarios in vincam suam piae actionis laborat; sed nec nullus judicium Dei

(Matth.xx, 1). Quod enim dicit patremfamilias pri- reprehendere debet cur aliura sero, aliurn autem
mo mane exisse, ut conduceret operartos in vineam citius perennis vitaj pncraiis remuneret.
suam, significat quia Dominus et in initio mundi Cunctis etiam pa§toribus Ecclesiie, qui tantum-
et in prima cujuslibet hominis ajtate quos vult ad modo laborant semet prceferre aliis fastu superbiae,
gratifB sufe notitiam eh'gil. Quod autem circa horam non fcona actione, in Evangelio pronuntiatur quali-
tertiam exiit significat quia in lertia mundi, ncc non ter se prasfcrre debeant, ita Dornino dicente : (j^ui-

in tertia hominis ffitate quosdam ad se eligere niti- cunque volueril inter vos major fieri, sit vester mini-
tur. Simile mysterium sexta et nona hora continet. ster, et qui voluerit inter vos primus esse, erii vester
Quod vero circa undecimam dicitur exisse et quos- servus : sicul filius hominis non venit ministrari, sed
dam, quos otiosos invenit, sicut et prius, in vineam ministrara [Mallh. xx, 26, 27). Omnes naraque, qui
suam conduxit significat quia Deus et in line mundi a Domino cupimus coronari, debemtis prius ejus
et in senectute sua homines multos a bono opcre diu mandata atque exempla imitari, quoniara et nos a
vacantes ad salutis a^ternse gratiam vocaturus est. nostris amicis atque subditis hoc exigimus ut, si
Quod tempore vespertino adveniente palerfamilias aliqua a nobis praemia vel commoda voluerint ob-
procuratorisuojussitutoperariis mercedem tribuat, C tinere, ipsi prius voluntatem nostram studeant ira-

incipiens a novissimis usque ad priraos, significat plere.

quia Dominus in cujuslibct fine hominis in vinea Et ne quis propter aliqua opera bona humanae
Domini, id estin Ecclesia sanctalaboranlis, angelos laudis appetitu impulsus superetur, attendat illam
suos mittit ad suscipiendam illius animam, maxime parabolam :regnum ccelorum thesauro
Simil^j cst

tamen eorum animas qui sub illo tempore quo Chri-
stus in hunc mundum venit, hoc est in fine sse-
culorum, credere coeperunt. Reccperunt enim
quodammodo mercedem circa undecimam horam
venientes prius quam antea veniontes, quando
apostoli , martyres, confessores,
omnes sancti post adventum
abscondito in agro, etc. (Maith. xm, 44). Nisi enim
actio bona interdum ab hominibus abscondatur, a
malignis spiritibus velut a latronibus pecunia male
prodita aufertur.
His simul qui saepius Deo promittunt benefacere,
virgines atque sed non faciunt, respondetur in Evangelio quia ne-
Christi eirecli magis quiores suntillis qui non promittunt, sed tamen

in Ecclesia sancta venerari cocperunt quam illi qui aliquando bona faciunt quse non promiserunt. Hoc
ab initio mundi usqne ad Chrtsti namque Dominus indicat per illam parabolam,quam
adventum sanctifi-
cati sunt. Est et aliud quo novissimi prius quam ad Pharisaeos dixit Homo quidam habuit duos filios, :

primi mercedem accepisse credi possunt, quia non n et accedens ad primum dixit : Fili, vade hodie ope-
solum apostolis, sed etiam cunctis Ecclesiarum pa- rare in vinea men; ille autem respondens ait : Nclo,
storibus data est a Domino nostro potestas ligandi Podca autem p<Enitenlia motus ahiit. Ad altcrum vero
atque solvendi.Haec autcin potestas illis sauctis qui similiter dixit; qui respondens ait : Eo, dominc, et

ante adventum Christi fuerant minime legitur con- non ivit. Quis e.v duobus fecit voluntatem pairis ? Di-
Quod vero dicuntur hi qui prius in vineam
ccssa. cunt illi : Primus. Dicit illis Jesus : Amen dico vobis,
Domini venientes laborabant et post novissimos mer- quia publicani etmeretrices prxceduntvos in regnum
cedem acceperant adversum patremfamilias mur- Dei {Matth.xxi,28-'3i). Hac igitur parabola admonen-
murasse, juxta litteram nequit accipi quia nuila tur non solum Deo legis
Judaei, qui promittentes
murmuratio inter quoslibet electos aeterna; beatitu- prascepta scrvare non impleverunt, gentes autem,
dinis merccdem adeptos accidit,sed mystice possunt qua3 non promiserunt, conversi ad Christura, ejus-
intelligi murmurasse hi, qui ex Judffiis crcdentibus dera legis praecepta implcverunt, sed etiara mona-
inprimitivaEccJesia, ut in Actibus apostolorum le- sticee professionis homines, qui saepius Deo promit-

I
201 LIBER DE CURSU SPIHITUALI. 202

tuntspiritualem vitamsectari.saeculariarclinquerc; A neulra parte fuisset vel tactua. Dixit cnim el CiB-
scd.proh dolor plurimi nonfaciunt.SaJcularesvero
!
sari qUc-G sua lorcnt, ct quse Dei forent Deo rcddon-

viri, licet nihil tale Deo promiserunt, operantur ta- da. In quibus verbis duo pensanda sunt : quorum
men sajpius ea quae ad spiritualcm vitam pertinent, unum jam diximus, quia obstructum cst os loquen-
ideoque, sicut Judieos publicani et merctrices, sic tium contra Dominum alterum vero est, quia ille
;

monachos negligentes praecedunt in regnoDci saecu- qui super omnes, et per omnia, et in omnibus do-
lares viri. minatur dignatusest decernereterreno principi vel
Notandum quoque quanta sit pietatis divince di- ulla commoda dari. Merito itaque sapientiam simul

spensatio in eo quod documenta salutis nostrs qua3- et clementiam Domini jugiter veneramur, dicentes

dam, qu;e, nullis accidentibus causis, per inlerroga- cum Psalmista Magnus Dominus noster, et magna
:

tiones aliquorum vel per gesta miraculorum suorum virtus ejus, cl sapientix ejus non est numerus {Psal.
proferendaesse pr.Tividit, per parabolas et similitu- cxLVi, 5), Et itcrum Universie vix Domini miseri-
:

dines a se excogitatas protulit. Si quis vero dubius cordia et veritas, requirentibus testamentum ejus et
nosse cupiat si quid humana versutia et sapientia testimonia ejiis {Psal. xxiv, 10}. Hacc igitur verba
valeat contra divinam, legat hoc quod scriptum est sapientiae et pietatis divinae, quae de evangelicae le-
in Evangelio, quia scilicet abeuntes Pharisxi consi- j. ctionis expositione, nec non de psalmis nuperrime
lium inierunt ut caperent Jesum in sermone {Matth protuli, dolosos quosque precor attendere, ne forte,
XXII, 15). Qui licet eum dolosis verbis primilus lau- obcaecati pro temeritate sui, similes efficiantur Pha-
dantes extollerent, cunctisque hominibus perfectio- risaeis, qui foris quidem hypocrisis moribus deal-

rem dicerent, et sic demum post tantam laudem bati, intus autem crant pleni spurcitia omni.
tentantes interrogarent,aestimanleseum,ut ccEteros CAPUT XVIII.
homines, laudatum facilius posse decipi, ille tamen, In quibus Evangeliorum locis perpetuo vigilare, frau-
priusquam aliquid ad interrogata responderet, eo- dulentis cogitationibus resistere, semper proficere
rum nequitiam potenter increpavit,dicens: Quidme jubeamur, et quid prosit baptizatis parvulis fides
offerentium.
tentatis, hypocritity {Ibid.,i8).ln quibusverbis pen-
sare possumus quia, nisi Dcus essct, tam cito ver- Et ut aliquid studiosius vigilent ad melioris vitae

sutiam tantam nosse nequiret. Sed et hoc potest conversationem, audiant quid Dominus in Evangelio
omnis intelligensetrequircnsDeum ineisdemverbis quoslibet admonendo dicat : Vigilate, quia nescitis
perpendere quia nemo alium, non solum Dcum, sed qua hora Dominus vester venturus sit {Matth. xxiv,
nec homines, tentare et invadere debet per vcrba 42). Dominus quippe ad unumquemque venit cum
dolosa. Postquam autem Dominus Pharisaeorum ne obitus sui hora appropinquaverit ; ad cujus adven-
quitiam increpavit, jussit eos ostendere sibi dena- C tum vigilat qui se bonis operibus ad obitum suum
rium, ut per denarii ostensionem congrue posset prsparat cujus etiam adventui similitudinem bre- ;

respondere ad interrogata interrogabant enim, si ; vera et notissimam adjungit, ut unusquisque se eo

censum dare Ca^sari licet. Cumque denarium ob- magis illuc praeparet, quo certior factus est exinda
tulissent, interrogavit et ipse Dominus eosdemPha- cum adjuncta similitudine. Haec est autem simili-
risaeos de denarii inscriptione, quam aspiciebat. tudo quam Dominus subjungit, dicens lllticlautem :

lllis vero respondentibus quia Caesariis esset imago scitote, quoniam, si sciret paterfamilias qua hora fur
inscripta, tunc tandem protulit sententiam, pro qua veniret, vigilaret utique tt non sineret perfodi domum
interrogatus erat, dicens : Ptcddite ergo quae sunt suam {Ibid.43). Qua similitudine omnes tanto magis
,

Cgpsaris Cxsari, et quic sunt Dei, Deo {Ibid., 21). admoneri possunt, quanto sibi constat maxime nota.
quam pennalorum !
frustra jacilur rete ante oculos Si enim scirent qua hora fur veniret, vigilarent
{Prov. I, 17). quam frustra Deo opponuntur sub- utique et non sinerent perfodi domum suam sic :

tilium jacula verborum sicut enim putverem proji-

! etiam si mortis suae horam, quae per furem signifi-
cit venlus a facie terrx{Psal. i, 4),sicutPharisaeorum catur, pracscirent, bonis utique operibus, etsi non
versutia projecta, et redacta esl ad nihilum a Do- antea, in proximo tamen se ad hanc praepararent.
mini sententia. Ipsi denique insidiantes illi, ponen- n Sed si omnipotens Deus, qui omnia in sapientia
tesque sub una sententia duo retia, in quorum fecit, et cujus misericordia plena est terra, sciret
alterutro non dubitabant eum capi, dixerunt Licet : omnibus utile esse mortis suaj horam prajnoscere,
censum dare CcCsari, an non ? {Malth. xxii, 17). Ut si notam procul dubio faceret illis. Fortassis enim
ille decerneret censum Cajsari tribuendum, caperent plurimi ex hac notitia omne tempus vita^ suae in
eum in hoc quod contra legis .proecepta statueret flagitiis peragerent usque ad proximam obitus sui
Judaeos cultui divino deditos vel cuiquam homini horam. Unde colligitur multo melius esse ut, incerti
censum dare. Si vero diceret non esse fas censum de obitus nostri temporc, semper solliciti simus,
mox cum apud

"
Ceesari tribuendum, Coesarem accu- semper in bonis operibus vigilemus. Adjungit etiam
sarent pro eo quod sibi debitum tributum denegas- Dominus qua^dam verba, pronuntiando quanta sit
set tribuendum. Haec igitur Pharisaeorum erant rc- mcrces iilius qui bene vigilat, dicens Beatus ille :

tia, in quibus non dubitabant Dominum implicari. servus quem, cum venerit dominus ejus, invenerit
Sed ille per medium eorum ita secessit illsesus, ut vigilanlem {Ibid., 4G). Qua sit autem retributio bene

I
203 nTHLONI MONACIII S. EMMICIJAMMI 204
vigilantis servi, cum Dominus omnipoLens eum A avcrtimus. Semen germinat, ct crescit, cum nos
ad
veneril, in plurimis intimatur libris, ex quibus unam ncscimus, quia semcl concepta virtus per gratiam
Apostoli profcro senlentiam, dicentis : Oculus non Uoi intra nos jugiter augetur et ad provectum duci-
viditf ncc auris audivil, nec in cor hominii ascendil, tur. Ultro terra fructificat primurn hcrbam, dcinde
qux prjoparavil Deiis diUgenlihus se (/ Cor. u, 0). spicam, dcinde plcnum frumentum in spica, cum,
Quoniam multaj sunt hominum cogitationes hoc prajveniente nos gratia Dei,mena nostra sponle ad
solummodo attendentes qualiter se excusent pro fructum boni operis assurgit primum quidem pro-
;

quolibet vitio quod vel contraDominnm vcl contra ducens opcra rccta, scd tcneritudinc quadam cir-.
proximum commiltunt, Dominus, hujusmodi stulli- cumdata et adhuc conlra cujusHbet tentationis
tiam prajvidens, scit enim cogitaliones hominum impetus infirma deindc vero virtutem cujusque
;

quoniam vanx sunt (Psal. xciii, 11), omnimoda admo- operis boni tantam, utsit valida conlra quajque
nitionc occurrit, ut eos a cogitationibus perversis tentamenta. Plenum autem frumentum tunc terra
corrigat. Unde in Evangelio quoslibet admonens, fructificat,cum in omni opere bonoproficimus et ad
dicit : In qua mensura mensi fuerilis, remetietur maturitalem soiidamur. Cumque eo
perfectionis
vobis {Mattk. vii, 2) ;
quasi diceret : « Nolite frustra modum messisque advenerit
se produxerit fructus,
laborare hoc cogitando quod vel occulta vel apcrta p»
tempus, statim homo mittit falcem et desecat
crimina vestra Deum lateant, ut exinde judicium mossem quia omnipotensDeu3,cum unumquemqe
;

ejus evadere possitis ; ipsum quod

scit enim
cogitatis, qualiter unumquodque vitium non pceni-
tendo sed excusando possitis coram eo occuitare.
Sed quia hoc non solum nihll prodest, sed etiam
multum nocet, mentes vestras corrigite pcenitcndo
et confitendo peccata vestra, faciendo quoque aliis
quae vultis illos facere vobis. Si cui aliqua fecistis
damna, omnimodo laborate ut restituantur ablata,
aut^ si hoc paupertas impedit, tam a Deo quam ab
et id ad opera perfecta perduxerit, ejus temporalem
vitam per emissam sententiam incidit, ut granum
suum ad coelestia horrea perducat. Hsec itaque,
fratres charissimi, attendentes, supplicate Deo ut,
si berba pusillae fidei, vel tenerce devotionis ad
in
studium bonffi actionis adhuc estis, ille vobis con-
cedere dignetur tale incrementum, talemque spiri-
tus maturitatem, quatenus ad plenum fructum
perennis vitse mereamini pervenire.

illo cui damna sunt facta precibus intimis indul- Sunt etiam multi qui arbitrantur ex diabolica
gentia petatur. Si ergo in hac mensura mensi fue- fieri potestatequaecunque noxiaetadversainmundo

ritis aliis, remetietur profecto vobis eadem mensura contingunt quibus respondetur in Evangelio per
:

a Domino. » Eamdem quoque sententiam confir- illum quemDominus curavit,expellens ab eo dasmo-

mans Dominus subjungit, dicens Qui enim habet, nes legionis nomen habentes. lidem nacqque daemo-
:

dabitur illi ; et qui non habet, etiam quod videlur C nes, cum se expellendos esse ab homine agnoscerent,
habere auferetur ab eo {Matth. xxv, 29). Quae nimi- nisibus totis deprecabantur Dominum dicentes :

rum verba, ut credimus, ita sunt intelligenda : Qui Mitte nos in porcos, ul in eos introeamus {Matth. v,
habet curam hanc ut dona jam accepta bene distri- 12), statimque a Jesu accepta licentia exeuntes
buat, dabiturilli ut alias etiam virtutes accipiat. introierunt in porcos, et magno impetu grex porco-
Qui autem curam hujusmodi non habet, ipse etiam rum praecipitatus est in mare. In quo nimirum facto
cognitio salutis seternae, quam a gratia Dei datam omnes possunt edoceri quia, si diabolus non ha-
habuit, auferetur ab eo, ita ut,in reprobum sensum buit potestatem laedere porcos, qui sunt animalia
cadens, faciat ea quae non conveniunt. vilissima, nisi permissus, multominus laedere prae-
Deinde vero quasi aliquis quaereret cui rei quod- valet quemquam hominem, animalibus cunctis ex-
libetopus bonum in initio, et in longiori profectu cellentiorem, nisi a Deo accipiat potestatem. Gum
et in perfectione simul foret, addit similitudinem enim homines magis diabolo quam Deo servire stu-
unde quaestio talis absolvi possit, dicens : « Sic est duerint, tunc dabitur ei potestas a Domino, ut eos-
regnum Dei, quemadmodum si homo jaciat semen in dem, qui sibi servire student, affligens, faciat sentire
terra, et dormiat, et exsurgat nocte ac die, et semen qualis sit dominus ille cui decreverunt servire, qua-
germinet, et crescat dum nescit ille : ultro enim j)
tenus vel afflicti cogantur Domino vero submitti.

primum herbam, deinde spicam,

terra fructificat, Pensandum nihilominus est quod ei qui sanatus
deinde plenum frumentum in spica et cum se pro- ; fuerat, a Domino praecipitur ut, in domum suam
duxerit fructus,statim mittit falcem,quoniam adest vadens, annuntiet vicinis suis quantam sibi gratiam
messis. » Cujus videlicet parabola) sensus est iste : Dominus fecerit, et quomodo sui misertus fuerit :

Regnum Dei est quodlibet opus bonum, quod nimi- quod scilicet geminam habere potest intelligentiam.
rum opus quasi semen in terra jactamus, cum Una quippe docet nos spiritualiter ut, ad domum
intentionem bonam cordi nostro inserimus. Semen conscientise nostrae reversi, emendemus in melius
enim in terra mittere, est desideria bona concipere. quod ignoranter peccavimus, sicque per melioris
Postquam vero semen in terra jactaverimus, dormi- vitae conversationem annuntiemus virtutem Domini

mus, quia jam in spe boni operis requiescimus. in nobis factam. Alia vero intelligentia, licet carnalia i

Nocte ac die interea surgimus, si nec per adversa, sit, potest tamen a;dificare aliquos, docens ut gra- 1

nec per prospera a timore et amore Dei animum tiam Dei, quoe nos fecit corporaliter sanos, annun*
205 LlBEIl DE CUHSU SPIHITUALI. 206
tiemus vicinis nostris,ut nobiscum laudantes Deum A qui paralyticum onerebant, dixit ad eumdem para-
discant sperare in misericordia ejus. lylicum : Homo, remittuntur tibi peccata tua{Lur. v,
Kespondelur quoque in Evangelio his qui pulant 20) ; ita credo agi per eos qui,parvulos ad baptisma
magna divilum numera Dco chariora esse quara offerunt. Inspiccre namque credo Dominum ad
parva pauperum munuscula. Hoc autem Marcus oilerenlium fidem,et dicere : « parvuli,remittun-
evangelistanarrans scribit ita : Sedens Jestis contra tur vobis peccata vestra. »
gaiophylacium, aspiciebat quomodo turba jactarct Non solum autem in hoc Evangelio, sed et alibi
ces in gawpkylacium. Et muUi divites jactabant legitur quantum valeat Qdes pro aliis laborantium
multa. Cum venisset autem unavidua pauper, misit Orare quippe pro aliis est quasi Deo ofTerre eo9,
duo ininata,quod est quadrans. Et convocans disci- sicut mulier Chanana;a pro filia, sicut Jairus ar-
pulos suos ait illis : Ainen dico vobis, quoniam vidua chisynagogus pro filia, sicut centurio pro servo
hxc pauper plus omnibus misif, qui miserunt in rogantes.exaudiri meruerunt in his quos Domino
gazophylacium : omnes enim c.v eo quod abundabat curando obtulerunt.Item scriptum est inEvangeliis
illis, miserunt :hxc vcro de penuria sua, omnia qwx Matthaei, Marci et Luca?, quia quidam offerebant
habuit, misit totumviclumsuum {Marc. xii, 41-44). Jesu parvulos ut tangeret illos. Cumque discipnli
Ecce audistisqualiter eadem viduamagislaudabatur ^
talia prohibere vellent, increpavit eos Jesus, et ait:

a Domino pro oblatione parvissima,quam illi divites Sinite parvulos venire ad me : talium enim regnum
pro muneribus raagnis. Qua de re cunctis fidelibus Ex quibus omnibus colli-
ccclorum {Matth. x, 14).
scire datur quam discretus sit judex supernus, quo discipuli
gitur quia,quamvis, in Evangelio illo
quam piusin retributione, quam subtilis in consi- baptizare jubentur.memoria nuUa offerentium par-
deratione. Hunc ergodecet timere et venerari, qui vulos habeatur, credcndum est tamen et suban-
tam subtiler cuncta potest intinueri. diendum adesse debere, simulque eorum fldem
MultaJ sunt cogitationes hominum,qua3 si purafi- baptizandis raultum prodesse. Hujusmodi namque
derectaque intentione rerum spiritualium veritatem subauditio in multis sacrae Scripturaelocisinferenda
qUcTrunt.nequaquam permitluntur diu errare. Aut est, alioquin ea quae scripta sunt sacrae fidei ple-
enim aperte quod requirunt manifestatur,sicut
eis rumque nequeunt aptari. Haec igitur propter quos-
supra ostendimus,aut mysticeper alicujus operis dam simplices et litterae solius, non autem intelli-
figuram insinuatur, ut modo volumus aperire ex gentiae spiritualis, amicos dixi, ut hunc loquendi
Evangelica lectione.Quaeri itaque poteslquid prosint morem quem ipsi in serraone exercent communi
parvulis nihil scientibus oITerenleseos ad baptisma, (saepeenim ita loquntur ut, nisi aliqua verba sub-
pro eo scilicet quod, ibi ubi discipuli jubentur ba- audiantur, irrationabiliter loqui videantur), agnos-
ptizare fideies quoslibet,nonsolum nihil de eorum- C cant etiam litteratoriae insertum eloquentiac.
dem offerentium utilitate,sed nec de eorum adventu CAPUT XIX.
quidquam commemoratur, quasi credendum sit E.vhortatio ad divites, rerum divinarnm incurios, im-
nihilprodesse parvulis offerentium labor. Sed, ut prudentes Ecelesiarum pastores, intemperantes et
mihividetur, multum prodest parvulis baptizandis divivse vocationis contemptores.

ofTerentium fides moxque subjungo unde illud

; LibetetiamillaEvangelicaclectionisverbaproferre
probari credo. Nam in quodam Lucae Evangelio inquibus specialiter admoneniur hi qui spemsuam
legitur quia viri quidam, portantes hominem qui ponunt in divitiis et voluptatibus vitae praesentis,
erat paralyticus, quaerebant eum inferre et ponere quique verbo Dei ad tempus credunt, sed in tempore
ante Jesum, et non invenientes qua parte illum tentationis recedunt {Luc. viii. 13), ut, attendentea
inferrent,prae turba, ascenderuut supra tectum, et quod Psalmista dicit : Nolite sperarein iniquitate,et
pertegulas submiseruntillum cum lecto in medium rapinas nolite concupiscere ; divitix si affltiant, nolite
ante Jesum. Quorum fidem ut vidit, dixit : Homo, cor apponere {Psal. vi,ll),discant Domino
magis in
remittuntur tibi peccata tua [Matth. ix, 2). Ecce quam in diviliis confldere. Tales ergo Dominusper
opus apertum quod insinuatur
et corporale, per parabolamadmonens,dicit:£x«((;Mismtna^5mt«rtrc
spirilualelSed prius mysterium lectuli in quo infir- n senien suum; et, dum seminat, aliud cecidit secus viam
mus portabatur, deinde caetera consideremus. Lec- et concullatum est,et volucres coeli comederunt illud.
tulus namque ad portandum quemlibet aptus.qua- Et aliud cecidit supra petram, et natum aruit, quia
tuor columnellis compositus subsistit. Sic et fides non habebat humorem. Et alitid cecidit inter spinas,
catholica, quae Deura omnipotentem in Trinitatc et et simul exortx spinx suffocaveruut ilhid. Et aliud

Untiate venerandum docet, in quatuor Evangeliis, cecidit in terram bonum ,et ortum fecit fructtim centu-
vel,si hoc magisplacet,in tribus personis et unitate plum. llxc dicens clamabat Qui hahet aures au-
:

sanctae Trinitatis existere probatur. Quam fidem diendi audiat{Luc. viii, 5, 8). Quod igitur in seraine
quisquis alii tradit,docens eura quod sine ipsasal- cujuslibet grani visibiliter contingant orania, sicut
vari nequeatjhic illum quasi in lecto positum ante Dominus disseruit in parabola,notum est omnibus
Jesum portat. Haec itaque dicta sint de lecti mys- ideoque ex his quse noviraus deberaus pensare in-
terio. Nunc vero, ut proraisimus, caetera consi- cognita,id est 3piritualia,quae significantur per nota
deremus. Sicut igitur Dominus,viden3 eorumfidem et visibilia. Unde etDominu3,postquam parabolam
 207 OTIILONI MONACHI S. EMMEUAMMI 208
protulit, slatim clamavit diccns : Qui habcl aures A. Quod vero neceasarium sit cunctis fidelibussub-
audiendi audiat ;
pcr boc vidclicet nos admoncns .stanliarn tfrrcnampossidentibusajlernajfaudiamer-
ut dc carnalibus spiritualia,devisibiHbus invisibiiia cari cl oxquirerc curn lemporalibus bonis^satis indi-
attendere studeamus. Non cnim iile aures audicndi catur per parabolam illam: Ilomo quidam eraldives-
habet,qui nec attendere nec implere curat audita qui halieOat vitlicum{Luc. xvi,l) : quia in fine lectio-
Audiamus ergo,fratres charissimi, Dominicaj admo- nisejus.cur illarn protulerit Dominus manifestat.di-
nitionis verba non solum corporis,sed etiam cordis ccns : Facite vohisamicos de mammona iniquila-
aure,ut ille nos pro necessitatibus nostris ad cum tis. eic, {Ibid., 0). In qua ctiam parabola Dominus,

clamantes dignetur audire. Nam quod tantopere argumenturn acontrario sumensde villico fraudem
admonuit ut omnis aures audiendi habens sua dicta facionte,innuit nobis quia tam a contrariis quama
audiret,nontantum pertinet ad prajmissa parabola; consequentibns rebus possint exempla ogdificationis
verba,sed etiarn ad ea quae cxponendo subjunxlt, proponi. Frausenimomnis contraria est Christianae
dicens : Semen est verbum Dei. Quodsecus viam ca- fidei,et ideohanc facere licet nulli. Sed tamen ali-
dit, significat eos qui audiunt ; deinde vevit diabolus quomodo possumus exinde aedificari, attendentes
et tollit verbum de corde eorum, ne credentes salui scilicetquia,si aliquis sjficulariumper fraudem suae
fiant.Quod vero suprapetram,hi sunt qid, cum au- •p utilitati prospexit in futurum,multo magis nos de-
dierinl cum gaudio, suscipiunt verbum, et hi radices bemus pereleemosynamjusteacquisitam providere
non habent,quia ad tempus credunl,et in tempore ten- quoe nobis in futuravita expediunt. Cui nimirum
tationis recedunt, etc. {Luc. ii, 13). exemplo simiie est, si aliquis religiosus,videns rne-

Haec igitur expositionis Dominicae verba,quamvis retricem orani modo ornatam araatoribus suis,mox
cunctis fidelibus pensandasint, aliquid tamen am- optetdicens:utinamego ita studerem placereChristo
pliuspensaredebentnegligentesquique.Inillisenim sicut isla meretrix studet placere mundo vel si !

omnia inveniuntur quae de frucluosa terra dicun- quis spiritualis doctor discipulos suos admoneat di-
tur. Ipsi quippe audiunt verbum Dei,sed deindeve- cens sicut multistudiosi sunt ad obtinendampru-
:

niente diabolo ita obliviscuntur ejusdem verbi,quasi dentiam carnis,ita etvos studeteutspiritualempru-
nunquam audierint.Ipsi sunt petra supra quam se- dentiam obtineatis;cum perversa sit et meretrix et
men cadens non fructificatur,quia,licet cum gaudio prudentiasaecularis.Ex quibus colligitur quia pes-
suscipiant verbum Dei,in radice tamen cordisillud sima quaeque ad aediflcationem assumi possunt.
minimefigentes,ad<mpM5 credunt,et intemporeten- Omnibus etiam pastoribus ecclesiasticis,qui dis-
tationis recedunt. Ipsi etiam, si forte possessiones cretione maximaindigent ad procurandos quoslibet
magnas retinent, a sollicitudinibus,et divitiis et volu- lapsos,attendenda est illa parabola quam Dominus
ptalibus vitse hujus suffocantur,ut non referant fru- C protulit de illo homine qui, ad
Hierusalem in Jeri-
ctum{Ibid., 14), nulla non visibilia et carnalia at- cho descendens,incidit in latrone3,et ab eis vulnera-
tendentes. Sed ideo maxime efficiuntur negligentes tusrelinquitur semivivus.Cumque a prffitercuntibus
quia,timorcmamoremque Deispernentes,creduntse quibusdam minime visitaretur,Samaritanus quidam
temporalia eteeterna bona uno dilectionis genere a- iter faciens suscepit eum sanandum, infundensque

dipisci posse,sive proptereaquoniam,cum pro certo oleum et vinum, reddidit sanum (Lmc.v,30-35). In-
sciant utraque discernenda esse in dilectione, pro- fusio enim olei et vini necessariam pietatis et seve-
ponunt sibi longum vitae praesentis spatium divinam- ritatiscomraixtionem significat,sinequanulluspec-
que pietatem,quae cunctis ad se licet sero conversis catorum vulneribus plenus sanaripoterit.Hinc ergo
veniam promittit et hac promissione abutentes,
;
doctores universi possunt satis instrui quia nec
credendo scilicet quia quandocunque voluerint cito pietas sine severitate,nec severitas sine pietate in
converti possint (quasi conversionis tempusin po- peccatoribus curandis tenenda est.
testate sua habeant!), interim toto nisu terrenis so- Similiterne concessis et licitis rebus intemperan-
lummodo curis etvoluptatibus occupantur.Cumque ter utaraur, seu in eis plus quam liceat innitamur
dedie in diem,de raense in mensem, de anno in attendenda est jugiterilla parabola : Homo quidam
annumconversionistempus diflerunt,autvixdemum Q fecit ccenam magnam, et vocavit multos {Luc. xiv,
convertuntur,aut,quasi catenatia consuetudine pes- 16). Quod enim ibi dicitur coena magnafacta et vo-

sima, sine conversione moriuntur.Nam ex peccati cati multi, sed quidam propter villaB emptae, qui-

pCEna,quam in longa conversionis dilatione prome- dam propterboum emptorum probationem,quidam

ruerunt,videbitur eisquandoque difflcile quod quon- vero propter uxorem noviter ductam se excusantes
dam visum Ad expellendam ergo tam
fuerat facile. venire noluerunt(/6irf., 18-20), significat maximam
periculosamtamque tremendam negligentiam satis quidem multitudinem fidelium ad superna gaudia
juvat si parabola jam commemorata ejusque exposi- invitatarased,dura plurirai nimiae possessionum
;

tio saepius et intente legatur, si
curaoratioquejugis, ut
vinorum verborum lectionem
mium formidans, diabolus
meditantibus divina.
tamen simul adsit obtinendarum ambitioni,quidam autem conjugio li-
expellatur. Ipsam enim di- citointemperanter dediti inveniuntur, pauci sunt
et intentionem ni- qui vocationi divinae obedientes ad regna ccelorum
iugit a legentibus et perveniant.Verumtamen eoplusmeluenda esthujus
parabolae septentia,quo minua a multis tiinetur,qui
209 LIBEa DE CURSU SPIRITUALI. 310
quotidie non solum ob nimiam villarum atque boum A omnia antequam fiant.lnter eosdem quoque hajretl-
pretio condigo acquirendorum ambitionem et cos falsorum Ghristianorum multitudoconvenienter
propter intemperatum uxoris amorem, sed etiam, potestconnumerari,quia,dumunusquisqucvitiorum
quod muito nequius est, ob eos agros quos fraude amori ita sc conjungit ut divini amoris cultum de-
aliqua acquirere vel auferre studentde locis sanclis serat, uxorem profecto talem duxit propter quara
seu pauperibus,et propter meretricis inductionem, venire nequeat ad vitae perennis ccenam.Sicut ergo
se conanturexcusare a vocatione divina.Si enim hi sapientia, omnes virtutes generans, sapientis uxor
qui rebus juste acquisitis et Deo concessis intem- velamica vocatur, ita etiam stultitia, per quam
peranter utuntur.a regno ccelesti excluduntur,quid omnia nutriuntur vitia, stulti uxor vocari potest,
credendum est de iilis qui per vim et fraudem ali- Post hajc vero mittitur servus in plateas et vicos

quam aliena rapientes, et meretricibus semeljun- civitatis, ut pauperes ac debiles, caecos et claudos
gentes, in his usque ad finem vitae perseverant? introducat ad coenam,quia infirma mundi elegit Deus,
Hacc itaque juxta litteram dicta sint. ut confundat fortia (/ Cor. i, 27). Pauperes enim
Deinde, juxta spiritualem intelligentiam,conside- isti humiles possunt intelligi; per debiles autem et
rare libet qui signiGcentur per illos tres excusantes caecosetclaudossignificanturhi qui,varia debilitate
se a coena ad quam Primus namquo n ac caecitate mentisoppressi,claudicaverunt a semitis
invitati erant.

dixit Villam emi, cl nccesse habco exire el videre

: divina3 legis sed, postquam agnoverunt gratiam;

illam; rogo tc, habe meexcusatum. Alter dixit : Juga Dei tantam esse circa peccatores, nisibus totis ad
bonum emi quinque,et eo probare illa ; rogo te,habe me Dominum sunt conversi.Per illos vero qui compel-
excusatum, Tertius eodem modo excusavit se dicens lebantur intrare ad coenam, intelligere possumus
:

Uxorem duxi, et ideo non possum venire (Ibid.) In sceleratos quoslibet ad Deum conversos,qui, pro eo
istis ergo tribus se excusantibus existimo intelligi quod peccatis nimiis pressi fiduciam nullam in suis
posse tria genera hominum, gentilium videlicet, et meritis habebant, quasi compulsi ad Dei gratiam
Judaeorum atque haereticorum. Ex quibus gentiles, festinabant.Possunt et hi in eadem compulsione in-
quia.amplissimas possessiones in hoc mundo reti- telligi qui in tantam corporis infirmitatem seu peri-

nentes nil cogitabant qualiter vitae perennis partici- cula veniunt, ut pro reparatione vitae compellantur
pes fierent.significantur per illum,qui dixit : Villam emendationes morum Deo promittere. Sed terribile
emi, et necesse habeo exire et videre illam, etc, qu<B est valdequod post compulsionem talem subjungi-
scilicetetexcusationis verbatotiesincorde suo unus- tur a Domino, dicente Dico autem vobis quod nemo
:

quisque dicit quoties temporalia bona seternisgau- virorum illorum qui vocati sunt gustabit ccenam
diis prffiponit. Cumenim quis aliquid emere cupit, meam {Luc. xvi, 2i). Si igitur nemo virorum illo-

unum pro altero reddit. Ita etilleagit quiliberum C rumqui vocati sunt gustabit coenam Dei,quis potest
arbitrium habens ut faciat bona vel mala,spiritualia salvus fieri? Non enim praeter illos quos ipe vocabit
vel carnalia, spiritualia quasi vendens a se abjicit, aliquis est salvandus,sed illi tantummodo salvantur
et carnalia emendo recipit. Ille autem servus qui qui ab co vocantur. Quaeramus ergo, et opitulante
invitabat omnes intelligi potest vel naturale inge- Deo, invenimus qualiter haec terribilis sententia
nium quaecunque scientia boni ct mali a Deo
vel abs(iuescandalofidei salutisque nostra^intelligi pos-
tributa, ut sciat unusquisque declinare a malo et sit.Nam si superiora hujus Evangelii dicta attendi-
facerebonum.Sed hujusmodi servus nuntiavit haec mus,ubi scilicetlegitur quiaquidam vocati ad cocnam
domino suo, quia uniuscujusque conscientiaet co- venire noluerunt, tunc utique camdem senlentiam
gitatio patet Deo. Per eum vero qui dixit : Juga ad illos specialitcr dictam esse agnoscimus. Et, ut
boum emi quinqne,elc., Judaeos in perfidia sua per- ita esse apertius clarescat,dicamus ejusdem senten-
manentes intelligo,qui,dum in quinque libris Moysi tiae verba : Dico autem vobis quod nemo virorum
fiduciam maximam habentes, nil curant de caeteris illorum qui vocati sunt, gustabit amam meam. Ubi
Scripturae sacrae libris, quorum doctrina pleniter cum dicitur Nemovirorum illorum quivocatisunt,
:

corrigi possent.quasi excusantes dicentesque:7uj/a satis patet quia solummodo de illis intelligendum
boum emi quinque, in corde suo respondent ei qui n est proxime vocati sunt qui propter superbiam et
se invitat, naturaii ingenio, cuilibet scicntia; a Deo conteraptum Dei ironice dicuntur i;i>2, sicutetalias
sibi traditae. Per tertium autem qui dixit Uxorem : justi, dicente Domino Non veni vocare justos, sed
:

duxi, et ideo non possutn venire, h«reticos intolligi peccatores {Marc. ii, 17), hoc est, non veni vocare
posse credo.Nam dum tractant qualiter in haeresi eos qui, suam justitiam volentes constituerc, justitix
Buscepta permaneant,eamquc magis quam sacram Dei non sunt subjecti {Rom. x, 3), sed humiles, qui
et universalem fidem diligant, quasi dicentes in gralia Dei credunt se magis salvari posse quam,
corde suo : Uxorcm duxi, et ideo non possum venire, ex meritis propriis.
respondent ei,qui se invitat, summi patrisfamilias Potest etiam eadem sententia aliter intelligi.Quia
•ervo, de quo supra dictum est. Quaecunque enim enim vocare Dei est unicuique notitiam et intelli-
carnaliavel delectabilia homo Deo praeferre satagit, gentiam benefaciendi dare, nemo virorum illorum
pro his excusationes multiplices in corde suo gerit, qui tantummodo vocati sunt,et non simul tracti di-
quara excusatio aliqua Deum fallero po9sit,quiDOvit vina inspiratione ut esuriant et sitiant justitiam,
211 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMT 212
vcl compulsi aliqua infirmitate seu advcrsitate ut A exaltat, kumiliulnlur ; ct qui se humiliat,exaltahitur-
timorem amoremque Dei concipiant, gustabit ccr.- Itcm.nc de promissionibus suis unquam despere-
nam Dei. Undectalibi Dominusdicit Nemo potest : mus.exernplis quibusdam docuit nos Dominus.Pro-
ad me venire, nisi Pater meus, qui misit me, traxerit misit namque diocipulis sui8,8imulque omnibus in
eum omnia Dominus ct
{Joan. vi, 44). Haec igitur se credentibus, dicens : Ubi sunt duo vel tres con-
Salvator noster prajnoscens, etvel aliquos dc dam- gregali in nomine meo, ihi sum in medio eorum
nandis salvare volens,deterrendo profert sententiam (Matlh. xviii, 20j. Quod quia semper impleat spiri-
dlcens : Mulli sunt vocati; pauci vero electi (Matth. tualiter,aIiquando voluit demonstrare corporaliter.
XX, 16), ac si diceret : multi quidem^sciunt benefa- Nam discipulis suis ad castellum quoddam eunti-
cere, sed pauci sunt qui bcnc faciant. Quicunquc bus, et dc se colloquentibus, ipse Jesus Christus,
ergo, hanc terribilem sententiam attendentes for- repente apparens, ibat cum illis; sicque, eorum
midant ne et ipsi propter delicta sua computentur conviator effectus, licet ab eis dubitantibus in pri-
innumero multorum reproborum.moxque seemen- mis non esset agnitus, omnibus quae de se ipso
dare decernunt, hi profecto, eadem hora qua talia erant prolatas instruxit Scripturis.
in corde suo penitus deliberant inspiratione divina Legitur in Evangelio Joannis : Quianuptiae factae
tracti, in numero paucorum electorum a Deo com- p sunt in Cana Galiiese (Joan. n, 1), ad quas vocatus
putantur. est Dominus, et Mater et discipuli ejus. Hoc igitur
GAPUT XX. quod superius dixi de Domino,quia scilicet ipsedi-
Adversus splendidas mensas et vestes, rapinam, sponeret omnes causas unde illius doctrina et mira-
superbiam, pusillanimitatem, etc. cula proderentur, in hujus etiam Evangelii verbis
Si quis vero arbitretur peccatum non esse nimio pensari potest. Ut enim probaret quia bonae sunt
pretiosarum vestium ornatu uti, et cibis deliciosis non solum spirituales nuptiae, ubi sancta Ecclesia
jugiter epulari,attendat illaverba quae Dominus de sibi conjuncta est,vel unaquaeque fidelis animaco-
divite et paupere protulit. Narrat namque de divite pulatur sibi, qui se sponsum vocare dignatus est,

quia,pro eo quod inductus est purpura et bysso.et dicens : Non possunt filii sponsi lugere IMatth. ix,
epulatur quotidie splendide, quodque de substan- 15), et de quo Joannes dixit Qui habet sponsam :

tiasua nec micas mendicanti Lazaro dare voluit,in sponsus sed etiam carnales, quae
est (Joan. iii, 29),

inferno sepultus sit. Sed et hoc pensandum est ob propagandos humanae naturae fllios aDeo statuts
cunctis quia dives idem, non pro eo quod alicui sunt, ipse non dedignatus est ad has venire.ut eas
sua auferret, sed quod propria aliis non erogaret, et visibili miraculo.et, quod multo majus est,invi-
ad infernum ductus esse legitur (Luc. xvi, 19-22). sibili sanctificaret.Nam quod ex aqua vinum fecit,

Unde,si pro minori peccato ipse punitus est,multo C licet sit magnum mirandumque nimis miraculum,
magis puniendi sunt qui peccata majora faciunt, id tamen quantum distat ortus ab occidente, tantum
est qui aliena rapiunt.Nemo igitur de rapinse licen- distat inter spiritualem Novi Testamenti intelligen-
tia sibi blandiatur, sed argumento minoris culpae, tiam, et inter carnalem Veteris scientiam, quam
id est tenacitatis, ad considerandam rapinam,quae ipse potentia sua velut aquam in vinum convertit,
Tnajor est culpa, instruatur, sciens pro certo quia cum omnem creaturam spiritualiter intelligendam
argurnentis, per quae meliora vel majora quaelibet esse docuit, ut sol et luna, panis et petra intelligi
agnoscere possumus, omnes a Deo probamur. possunt. Sol enim, super omnem terram Iucens,ip-
Adhuc quiddam de ratione inccepta libet dicere. sum Dominum nostrum ubiquemajestate sualucen-
Suntetenim multiitapeccatis exigentibus obcaecati, tem significat; luna vero,nunc incrementa sui nunc
ut nec oredant pcenam esse infernalem. Quod quia autem detrimenta sui sustinens,sanctam Ecclesiam
Dominus.quiomnes homines salvare vult,pr8escivit, quae per filios suos interdumcrescit interdum vero
ideo forsitan talia de divite ad infernum ducto,ibi- decrescit. Panis, qui cor hominis confirmat {Psal.
que tam pro se quam pro aliis poscente et non im- cxii, 17), ipsum Dominum confirmantem oranes qni
petrante, disseruit ut omnes qui vel de poenis in- sperant super misericordiaejus ne inter hujusvitae
fernalibus dubitant,vel suos propinquossalvari de- j) pericula deficiant petra etiam, quae solida est ad ;

siderant, eos potius in hac vita quam in inferno quodlibetffidificiumsuperponendum,itemDominum

positos pro salute sua tractare admoneant.
Superbiam quoque,qu« omnes virtutes destruere
docftt nos Dominus fugere, proferens in
riititur,
Evangelio similitudines duas, quarum una est:Duo
homines ascenderunt in templum ut orarent; unus
nostrum qui solidus est omnibus super eum eedifi-
cantibus significat;sicut et ipse testatur in quodam
Evangelio, dicens Omnis qui venit ad me
: et audit
sermones meos, et facit eos, ostendam vohis cui simi-
lis sit. Similis est homini xdificanti domum,qui fodit

Pharisaeus et altcr puhlicanus [Luc. xviii, 10). Alia in altum, el posuil fundamenta supra petram (Luc.
vero est : Cum inviiatus fueris ad nuptias : recumbe VI, 47, 48) ;
per quam videlicet petram se ipsum si-
in novissimo loco [Luc. xiv, 8). Ex utraque ergo gnificavit. Eodem modo,cum non solum parabolas
possumus edoceri quanta ruina et confusio super- al) illo in Evangelio mystice proiata, verum etiam
biam soleat sequi. Utraque etiam una eademque omnia humanae vitae officia ad spiritualis intelligen-
sententia terminatur : quia scilicet Omnis qui se tiae usum aptari posse tradidisset, aquam profecto
 ai3 LIBER DE CURSU SPIRITUALI. 214
convertit in vinum. Hoo quoquo miraculum tolies A ciet, prosperabuntur {Psal. i, 2, 3). Verumtamen
facit, quoties quemquam a carnali vita ad spiritua- quoniam et ipse aliquautulum expertus sum, et ab

lem convertit. Ideoque et nos, fratres clarissimi, aliis saspius audivi, in quolibet studio nulluin cito
Dominum nostrum tanti miraculioperaloremdcprc- posse ficri pcrfectum, scd a parvis rebusomniain-
cemur ut, ad nos veniens, nuptiasque in nobis faciens postquam ex
cipere, instar cujuslibot grani, quod,
tales per quas ipse quidem sponsus, anima vero semine in terram projccto ortum fuerit, priraum
nostra etficiatur sponsa, aquam carnalis vitae, quam quidem in herbam, deinde in spicara, postreraum
vel pro necessitate mortalis naturEe vel pro mala vero in plenum frumentum crescendo vertitur. Quo
consuetudine hucusque bibimus, in vinum spiritua- videlicet significatur omnes ad alta tendentes per
lis vitsB dignetur convertere. tcntatioaes multas probandos essc prius quam ad
Docuit etiam Dominus in Evangelio praelatos et perfectionis fructum perveniant.
judices non debere praecipites essein judicio. Nam GAPUT XXI.
cum quamdam mulierem deprehensamin adulterio Narrat auctor qitx tentationes et facta in conver-
Jud«Bi ante illum statuerent, et pro hujusmodi cri- sionis et curstis sui spiritualis initio sibi ohve-
mine judicium ipsius exquirerent, non statim pro nerint.

exquisito respondit judicio, sed inclinans se ali- t» Libethicscriptacujusdam fidelis mihique notis-
quandiu in terra scribebat digito ; admonens vide- simi fratris inserere, qui, ad conversionem veniens,
licet omnes fideles hoc facto ut, cum quaelibet proxi- et Scripturam sacram lcgendo frequentans (habebat
morum vitiaconspiciuntvel audiunt, nonantehaec enim spem magnam in haclectione), nimiadiutur-
respondendo judicare [judicent], quam ad conscien- naque hostis antiqui impugnatione fatigabatur in
tiam propriam reversi discretionis digito eam dili- eadcm sacra Scriptura. Quanto namque studiosius
genter sculpant, et, in ea, quid Conditori placeat ille legebat, tanto magis tentationis molestia, ut sibi

quidve displiceat sedula examinatione discutiant. videbatur, crescebat. Cumque per Dei gratiam post
Per inclinationem denique Jesu humilitas, per di- multum temporis ab hac impugnatione eriperetur,
gitum discretionis subtilitas, per terram vero cor cogitans qualiter, per ea quae passuserat, tam ipse
humanum, quod vel bonarum vel malarum actio- quam alii aedificari possent, scripsit non solum illa-

num polet reddere fructus, exprimitur. tastentationis molestias, sed etiam sacrae Scripturae
Saepecontingit ut inter multos peritos aliquis sit verba, nec non quaecunque ex divina inspiratione
tardioris ingenii ;
quod scilicetDominus non tantum sibiprovenerant, quibus interea respondendo ute-
propter ejus imperitiam vel diffidentiam fieri per- batur pro clypeo, et qui sibi erant charissimi spiri-
mittit, sed etiam ut tam futuriquam praesentis
alii tualesque amici, ostendit. Hsc igitur, quiaetmihi
temporis homines eadem imperitia laborantes cor- C poscenti saepius legenda dedit, cogitare coepiuthis
rigantur et instruantur. Nimis enim providus est qui in Scriptura sacra sc exercere student aliquo-
Dominus, et nulli vel bene vel male contingere per- modo panderem quatenus, per eamdem impugna- ;

mittit propter se solum ; sed ut simul alii corrigan- tionem quam ipse passus erat, illi cautiores fortio-
tur aut consolentur per illum. Cujus nimirum pro- resque contra diabolum efficerentur. Sic quippe
videntiffi causa sanctum Thomam apostolum inter incipit scribere de tentationum suarum molestia.
alios apostolos credentes permisit ad tempus dubi- Delusiones Satanae varias vigilans ac dormiens
tare de resurrectione sua, ut cuncti in quocunque pertuli, quas licet universas nequam dinumerando
loco vel tempore positi per ejus dubitationem in- promere, aliquas tamen memoriee insitas, prout
struerentur ad fidem. De qua dubitatione sanctus possum, volo referre. Et reor hoc primum de frau-
Gregorius in homilia quadam disserens ait ISun- : dibus his perhibendura, quod et ante monachilis
quid, fratres charissimi, casu gestum creditis ut ele- vitac professionem, et postea diu perpessus sum ;

ctus discipuhis de resurrectione dubiiaret, dubitans quia scilicet satis stolida iraprovidaque mihi inesset
Tpalparet, palpans crederet Non hoc casu, sed divina
? voluntas conversionis, quam, contra Scripturam
dispositione gestum est. Egit namque miro modo di- sacrara, quae dicit Omnia fac cum
: consilio [Eccli.
vina clementia : ut discipulus dubitans, dum in Ma- t\ xxku, 4), sine consilio parentum
et amicorum,
gistro suo vulnera palparet carnis, in nobis vulnera quaraque, inmaximo,juventutisfervorepositus,subi
; plus enim nobis
sanai^et infidelitatis Thomae iiifide- ito vellem adire nimisque foret inconsultum ut
;

litas ad fidem, quam credentium discipulorum fides hujusmodi horao quisquam tara periculosum suHci-
profuit. peret votum ideoque multo melius esse ut, praesto-
:

Jam diu per amoena et lata sacrae Scripturae prata lans usque ad aetatis maturioris perfectionem, tunc
utcunque digrediens, et flores qui videbantur op- tandem, cura se virtus ingesserit omnissponte, pro
timi exinde decerpens, cis quibus ex scientia suf- desiderata tractem conversionc. Ilaec quidera ct his
ficienti facultas est pluriraa scripta quasi trans- similia in primis mihi quasi compatiendo et consu-
iliendo percurrere, viam deraonstravi in qua jugiter lendo intulitillusio diabolica; deinde vero, cum talia
meditando, conservando spiritualiter currcre pos- ad plenum voluntatis suae efTectum, Dei gratia resi-
sint. Et quam dulcis cursus ejus qui in lege Do- stenle,non potuissettentatornequissimusin memet
mini meditatur die ac nocie Quia quaecunque fa- ! obtinere, ad majorisexcitatusestpugnamnequitiffi.
215 OTHLONl MONACIII S.EMMEIIAMMI 216
Nam arte solita, ad dcperutionern mc pcrtrahero A xviii, .'5). Numquid et hoc te movet, quod ?^zechiel
studuit, inspirans vidclicet incassurn mc talem vellc prophcta cornminatur; dicens Aniraa qum jteccave- :

reverti, qui tantis criminibus sim implieatus, ut rit, ipsa morietur ? [Ezech. xviii, 20.) Si enim omniB,
nonsolumprincipihuH,sodctiummultitudini Cfjetcra; qui pcccat, morti subjacebit, profecto nullus homo
ipsisquc simul parcntihus ct cognatis exosus csscm. sulvus erit ;
quiu nerno ubsque peccato inveniri po-
«Putasne,inquit,uttumscelcrulushomoupudDcum tcst. Nonnc similiteret illum mirabilem sentenliarn,
judicem districtissimum veniam possit promercri, quam paulo post idem Propheta dicit, tua mens at-
quandoquidem, sicut scriptum est Vix justus : tendit? ait ergo : Hi averteril se justus ajustitia sua,
salvahitur ? (/ Pelr, iv,18.) Ne cupias ergo quae non et fecerit inifjuitatem,omnes justitix ejus erunt in
sunt cupienda sed potius ad eu luboris tui studium
; ohlivionem {Ihid., 24). llinc est quod ille Judas tra-
converte quae amodo possis obtinere. Si enim ita, ditor Domini, cum hoc unum traditionis crimen ad-
ut tu stolidissime aestimas, omnibus concessa foret misisset, post rnultimoda justitiae opera damnatus
hujusmodi facultas ut scilicet ad regna ccelestia esl. Attendeadhucetaliaduo maximahujusrationis

tam perversus quam justus homo pertingere posset, exempla, in quibus probari et definiri potest omnis
nequaquam apostolus ille excellentissimus Paulus nostra sententia. Legitur enim in Exodi libro, quia
diceret iVo?^ enim est omnium fides {II T/im. iii,
: -n dixeritDominus ad Moysen: il/wereftorcMi vo/uero, e<
2). Et iterum idem dicit: Non omnes obediunt Evan- clemens ero in quem mihi placuerit {Exod. xxxiii, 19).
gelio {Rom. x, 16). Ipseque Salvator et veracissimus Rursumque in Evangelio scriptum est quia volens
auctor haec rudimenta suis mundoque simul dedit quidum discipulus ejus fieri, ac dicens Sequar te, :

omni Qui potest capere, capiat {Matth. xix, 12). In

: quocunque ieris {Matth. vin, 19), repulsus est ab
qua procul dubio sententia praescius innotuit quod eodem Domino dicente : Vulpes foveas hahent, etvo-
nonomnisbonapossit. «Cum igitur delusionibustor- lucres cxli nidos ; filius autem hominis non habet,
querer talibus, quis, putas, mihi tunc erat animus ? ubi caput suum reclinet {Ibid., 20). indiscreta se-
Nil aliud certe tunc praevalui nisi flere, et, juxta veritas !miseranda aequitas, quae tantummodo
Psalmistam, fuerunt mihi lacrymae meae panes die voluntatis suae arbitrium sequitur, et ad se confu-
ac nocte {Psal. xli, 4). Fateor nimirum ex intimo gientes suscipere dedignatur ! Intolerabilis certe ta-
corde, quia nullus nisi per gratiam Domini solam lis est disciplina, nullique merito placitura. »
talia potest vincere. Postquam autem insidiator ca- Hujusmodi quoque delusiones diu perturbaverunt
lidissimus me ad desperationis illatae consensum ne- meas cogitationes, in quibus satis probari valet
quit pertrahere, conatus est etiam per alia suae quantis periculis mens mea subjaceret.
fraudis argumenta ad justitiae divinae blasphemium Ad easdem delusiones videtur pertinere quod sub-
me non deterrendo vel improperando,
deflectere, sequenter volo referre. Saepeigitur contigit ut, quia
sedquasicondolendoetcompatiendo afflictionimeae, matutinis horis ad signum primum, sicat regula
suggerens videlicet cordi meo hujusmodi cogitatio- sancta docet, volui exsurgere, phantasmatico aliquo
nes « : quam miserande juvenis, cujus dolorem longe ante tempus surgendi excitatus oratiorum ve-
nullus hominum dignatur uttendere Quis autem ! nirem festinus. Hoc etiam tandiu credidi opus esse
hominum vel excogitare potest tanta le jam depres- divinum, quousque ex tempestivi soporis impedi-
sum afflictione? Unde nec illis debes imputare quia ;
mento coactum me sentirem ad intempestivum.
quod nequeunt scire, in eo non possunt subvenire. Patiebar et hoc per aliquot annos in nocturnis horis,
Novit enim Dominus et praevaletomnia solus.Ideo- ut,licet admodum sanus in lectulo dormiens jacerem,
que illi soli constut imputundum quidquid videtur cum ad matutinas laudes surgere deberem, quasi
ineptum et inordinutum. Cum ergo sciat et possit compedequodam membrorum omnium constringe-
omnia, quare non adjuvut le in tribulatione tua, qui rer debilitate, sicque ad ecclesiam nutanti et difficil-
pro ejus amore reliquisti et prius ssculum, et modo limo gressu pervenirem. Proferenda est adhuc ten-
diutius inaestimabilem sustines cruciatum ? Quae, tatio et delusio una, quam tanto difficilius intimare
rogo, ista erit ratio districtionis, quae ad sejugiter queo, quanto nunquam hujusmodi legebam aliquid
clamantes omnibus cruciat modis ? Fac quod fuctu- J)
vel audiebam ab ullo.Postquam enim suprascriptis
ruseris depone supervucuas preces et luctus; quia
; et aUis multis tentationibus, quarum quasdam mi-
ille in huc severitate in qua hactenus erut, amodo nime in memoria habeo, quasdam vero, ne legenti-
etiam perseverat : nam nimis stultum est ea preci- bus sint taedio, hic prolerre nolo, sum impulsus,
bus attentare quae te scias non posse impetrare. sed, per Dei gratiam, afldeetspe ccelestis auxilii
Verumtamen noli timere, quia numquam unius po- nequaquamevulsus ; tuncimpugnationetali diutius
tentisinjustitiaomnespermittiturperdere.Quomodo torqueri me sentiebam, per quam et de Scripturae

enimpossetfieriuthomo quisquam mereretur sem- sanctae scientia st ipsius Dei essentiaprorsus dubi-
per alfligi ? vel quis mortalis sine peccato valet esse tarecompellabar.In aliarum quidem tsntationum di-
ab initio usque ad finem vitse ? Aut parvuli innocen -
scriminealiquod refrigeriiintervallum, aliquod spei
tia qualiter acquiri potest in senecia? sicutChristus preestabatur refugium ; in istius vero passione per
docet : Nisi inquiens, conversi fuerilis, etefficiamini horas continuas omnis fere solatii privabar cogni-
iicutparvuli,non intrabilisinregnumc(£lorum{Matth. tione. In aliis^per |sacrae documenta Scriptur» ali-
217 LIBER DE CURSU SPIRITUALI. Si8
quatenus roboratus, oontraillata mortisjaculafide A esset nequaquam tanta confusio atque diversitas
speique armis decertavi in ista autem.orani dubi-
: in rebus cunctis appareret; sed neque tibi discri-
tatione et mentis caecitate circamseptus, si vel ulla raina tanta contingerent, talisque dubitatio quam
in Scripturis sacris veritas sit ac profectus, vel si modo pateris minime immineret. »

Deus omnipotens constct.prorsus dubitavi. In aliis, Cumigiturhujusmodi delusionibusdiuturnis plua

inquam, tolerabilis aliquomodo et temperata fuit quam crodibile sit impugnarer,et propter inauditara
impugnationis causa in ista autem talis erumpebat
; ipsius impugnationis qualitatom ulli fratrum aperte
violentia, ut non solum spirituales, sed etiam cor- indicare vererer (nullum enim talia posse credere
porales mei sensus vigore solito destituerentur.Vi- vel audire arbitrabar),tunc solo prostratus, et prae
debatur enim mihi interdum ut.quasi obvelato visu amaritudinc suspiria longa trahens, et vires animi
et auditu, nil juxta vires solitas videre aut audirc colligens.emisi talem labiis et pectore vocem : « si

possem, interimque quasi cujusdam mecum collo- quis es Omnipotens, et undique Parens,sicut
si sis

quentis, et ore eliam apposito verba meis auribus et in libris legi soepissime multis jam, precor, os-!

susurrando immittentis audirem.dicentisque « Cur : tende quis sit et quid quoque possis, eripiens ci-
labore cassato tam diu fatigaris ? Ubi est illa spes tiusmeapericulis imminentibus; nam sufferre ma-
quam usque modo retinebasin Scriptura ?
pretiosa Tt gis nequeo discrimina tanta. » NuIIadehinc mora;
Nonne,omnium mortalium stultissime,casibus pro- et ablata est per Dei gratiam non solum omnis illa
priis poteris probare quia et Scripturarum testifi- dubilationis supradictae nebula, sed etiam scientias
absque ratione
catio et totius creaturoe imaginatio luxtanta in corde meo emicuit.ut et nunquam post-
constat et sine rectore? Nunquid experimento non modum tales dubitationis mortiferae tenebras su-
cognoscis quoniam aliud librorum relatio divino- stinerem,et ea quan minus antea cognovi intelligere
rum, et aliud vita moresque probantur esse homi- coepissem. Cujus ctiam intelligentia? gratia in tan-
num ? Putasne tot millia hominum errare, qui, ut tum peridem tempus mihi augebatur, ut non eam
ipse quoque hactenus cernebas, nec observare, sed facile possem occultare. Instinctu enim quodam
nec suscipere curant documenta librorum ? » ineffabili et fervore insolito auccensus, aliquam
Cumque super his moestus in corde meo memora- laudis divinae operam pro assumere
gratia collata
remsaepins quasi interrogandoetobjiciiendo: «Siita incitabar. Cumque eamdem intelligentiae gratiam
est, inquiens.cur tanta convenientia est in omnibus nec prorsus tacere nec convenienti ratione possem
fere Scripturis divinitus inspiratis ut ratione pari et perhibere, tractare coepi, quia forsitan diclando et
de conditore Deo et de mandatorum ipsius obser- scribendo fervor insitus liceret proferri.
vantia enarrent?»Visum esthujusmodi verba iterum
quasi respondendo mihi inspirari « Ideo utique, o :
C CAPUT XXII.
insensate, Scriptura, in qua confidis, de Dei per- Vndeacguomodo incitatus ad scribendum fuerit Ohtlo,
sona, et de religione multiplici verba profert quo- quasque- consoLaliones in animo perceperit et divi-
;

niam homines qui Scripturae ejusdem auctores

illi
nas inspirationes fervenle tentatione.
olim exstiterunt,eodem modo quo etiam in tempore Hoc itaque modo occasionem scribendi sumens,
praesenti homines vivunt, ipsi tunc vixerunt.Modus ea qua3 superius de illusione diabolica proferebam,
autem vivendi in temporepraesenti.sicut tu quoque et quas adhuc proferre volo, de inspirationis divinae
scis, constat talis ut honeste quidem et religiose colloquio scripsi,ita incipiens : Quoniam igitur de-
satishomines Ioquantur,aIitervero longesint actus lusiones diabolicas peccatorum meorum causa exor-
corum, sicut scilicet expedit, et fragilitas humana tasatquecontra mesuscitatasaliquantulum protuli,
permittit.Non ha;c ita esse quotidie potes probare? consequens profecto et rationabilc videtur ut ctiam
Unde patet et auctores scripturarum antiquarum divinaeinspirationis modos, quibus mensmeaadre-
religiosa quidem honestaque dictacomposuisse.sed pugnanduminstruebatur,scribendoaperiam,neforte
non secundum eorumdem dictorum qualitatem vi- aIiquis,delusiones easdem hictantummodo scriptas
xisse. Igitur secundum talem modum omnes legis et non prolinus ccclestis adjutorii instrumenta ex
divinae libros intellige conscriptos, ut videlicet reli- D lectione pari agnoscen3,aut me victoriam adeptum,
giositatis et virtutis superficiem quamdam exterius quae mea nunquam est, mihimet deputasse arbitre-
habeant,interiu3 vero rationem aliamet intellectum tur seu etiam,quia mihi defuisset protectio divina
;

exquirant sicut in plurimis maximeque in divinis

; in meiSjin suis pariter tentationibus idem sibi even-
codicibus facile reperiuntur sententi.T, aliaminlit- turum vereatur.Cui suspicioni nullum dans locum,
tera,aliam in intelligentia rationem retinentes.Haec fateor me contra diaboli insidias orani modo per
autem omnia itaesse,uno Pauliapostoli testimonio gratiamdivinaminstructum,sed,desidiala3civiaque
approbo : Liltera enim, inquit, occidit ; spirilun au- animi torpentem, nullo umquam certamine debito
tem, id est sensus, vivifical {II Cor. iii, 6.) Nonne vel vigiliarum,veljejunii,seucujnscunque continen-
satis aperte per haec Apostoli verba doceris quia,si tiaepro viribus datis pugnasse.Nam, ut praeteream
librorum dicta sequeris.maxima pericula patieris? collatascientiaeliberalis dona.quae circumspectionis
Idem quoque deDei essentia intelligendum est.AIio- instrumentaconstant maxima,meinini me frequen-
quin 61 aliqua p«r6ona v«l virtus Dei omnipotentis ter,et maxirae cum primum de stratu meo in matu-
 ;

219 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 220

linis exsurgerem horis, mox a quodam quasi me- \ vel aliquid attcntari8,mox,vclut ignarus et inermis,
cum surgente mocumquc simul gradiente per inef- victus abibis! Constat incptus hf>mo,qui se scit sub-
fabilem modum nunc increpari, intcrdum leniler dcre ncutro,nec paci videlicct nec bcllo : paci,quia,
admoneri, crebro ctiam humillimo nisu obsecrari cuni nulla aderit pugna, se tanquam validum et
pro emedatione morum et vitiorum,corum quidem promptumspontc affertadpugnandum;belloautcm,
in primis qufu heslerno forsitan die ignoranter quia cum primum insonucrit clangor pugn.-fi, mox
commiLtcns pro nihilo duxi tum vero pro eorum ; depositis armis fugit ad soiatia pacis. Quem ergo
qu86 in quocunque tempore admisi aut inepte riden- sanctorum Patrum in Veteri aut in Novo Testa-
dOjVel incaute loquendo,seu jactando,vel adulando, mento dcgentium tam gratummihitamque pretio-
sive dctrahendo, scu etiam inutilia cogitando ;
po- sum csse unquam legisti,ut eum in tribulationis ali-
stremo pro emendatione cujuslibet vitii quod longe cujus fornace noluissem probari ? In quibuscunque
jam antea perpetratum vix memini. igitur librisdivinae legis placeat,hoc,quod jam dixi,
Cumque hujusmodi inspiratione et instinctu cir- exquire, et invenies procul dubio mihi non in sua
cumventus ecclesiam intrassem,et ad orationis stu- voluntate homines delicatos, sed magis in tribula-
dium me suppliciter inclinassem vel prostravissem, tione ac persecutione probatos, semper placuisse.
Deus scit quod non mentior,videbatur mihi quasi ali- n Unde in Evangelio dicitur : Beati qui persecutionem
quis etiam me deposceret eodem studio orandi : patiuniur propter justitiam, quoniam ipsorum estre-
« Sicut,inquiens,tibi gratum est ut a me rogata con- gnum ccelorum [Matth. v, 10). Et iterum evangelica
sequaris, itaquoque mihi preliosum constat si tu verba testantur : Regnum coelorum vim patitur, et
precibus obedias meis. Nonne ergo tu, quem saepe violenti rapiunt illud [Matlh. xi, 12). Item scriptum
rogavi ne hoc vel illud vitium geras, adhuc in aliis est de eodem Arcta et anguslia via e$t quge ducit ad
:

perseveras?Nunquid non adhuc in te resident carna- vitam (Matth. vii, 14). Hinc etiam Paulus apostolus
linm rerum desideria,servitutis diviuoe negligentia, dicit : Nemo coronabitur, nisi qui legitime certavent
janctantiee ct arrogantise nec nonvestitus superflui {II Tirn. ii, 5).
studium, hominis odium quem scis a te non
illius « Cum ergo haec et his similia multa in Scripturis
esse odiendum dicente Scriptura Omnis qui odit
'*
: sacris scias scripta,quare tu,si aliquam vitae peren-
fratrem suiim, homicida est {I Joan. iii, 15). Si enim nis coronam vis percipere, in tribulationisaut mo-
ille,tefrustrapersequens,iniquuisest,quidad te per- lestiae pro crimidibus saltem commissis cupis susti-
tinet,ut eum similiter persequaris ? Nonne scis scri- nere? Attende itaque diligenter ad ea quae jam di-
ptum : Mihi vindictam, et ego rttrihmm,dicit Domi- cere voIo,quoniam legisti talia crebro,PIurimi nam-
niis {Rom. xii, 10)? Si vero talis est ut eum con- que sanctorum non tantum pro peccatorum emenda-
vertere possis, cur hoc negligis ? Nonne adhoc uni- C tione seu correctione,quantum propter probationem
cuique ingenium liberalisque scientia a Deo prssta- velperpetuaefelicitatiscompensationem tormenta in
tur,ut alios aedificare moliatur ? An arbitraris ut te hoc mundo pertulerunt, sicut sanctus Job, Daniel,
tantummodo peccantem velim tolerare, et
in alios Isaias,Jeremias in Veteri, in Novo autem Testa-
non similiter alios in te delinquentes usque ad poe- mento omnes pene martyrum chori leguntur ideo
nitentiam expectare ? Quin potius attende quia, si- magis passi, ut velut aurum in formace probatum,
cut omnium Creator Paterque sum mortalium, ita puriores effecti aeterna perfruereutur requie, quam
erga omnes unum patientiae et paternitatis habeo ut pro sceleribus puniti reatum persolverent illata
affectum. Nos autem homines hoc decet omnimodo tribuIatione.Tu vero nihil horum tibi merito vindi-
videre, ut tanta pietatis meae devotio vobis valeat care potes, ut scilicet magis ad probationem quam
prodesse.Ubi ergo nunc est patientia et constantia, ad pecratorum absolutionem amodo affligaris. Sed
nec non illa perfectio,quam saepe Deo promisisti,si ad hoc tribulationes omnimodas tibi opus est tole-
ille teeripiens a periculisimminentibus constitueret rare, ne pro reatibus tuis aeternas poenas cogaria
in habitu monachico? En Deus effecit quod mens subire.
tua ssepe rogavit ut quoque quaretuum tardas per-
: «Hoc quoque oportet ut jugiter recorderis, quia
solvere votum? Rogasti etiam tibi talem praestari j)
plurimi,propeccatis multolevioribusquamtua sint,
locum quo copiam haberes librorum.Ecce exau-
in justo Dei judicio,auttormentis gravibusvel inhone-
ditus es. Ecce libroe retines diversum dogma feren- sta membrorum amissione vix praesentem vitam re-

tes, in quibus aeternam poteris cogaoscere vitam. dimere meruerunt, seu etiam, quod miserabilius
Currebusvariismentem perinaniaspargis,et minus est,aut gladiis, aut bestiis, vel igne, sive aquis
optatum festinas sumere donum ? Ad haec etiam ro- consumpti mortem repentinam subierunt. Quae
gare studuisti ut,quia te ad toleranda adversa prae- omnia, multimodis criminibus saepe meruis-
licet

paratum et promptum existimasti.aliquam super te ses, non solum pietate divina protectus evasisti
permitterem venire molestiam tentationis,per quam verum etiam interim dona utriusque hominis in-
meruisses aliquatenus expurgari a peccatis.Ecce et gentia, quae mortalibus plurimis sunt denegata,
hoc ita exaudivi,ut non secus nequissimi tentatoris tu.veiut ex meritis aliquibus acquisita,ab annis pue-
Yota.sed potius juxta vires tibi concessas ab eo fati- rilibus usque in praesens semper tenuisti. Nonne
gareri3,et tamen,cum ab hujusmodi compugnantia ergo haec tanta recordatione Bunt digna ? Nunquid
 ; :

m LIBER DE CURSU SPIRITUALI. 222

ullum in Deum habes justae quffirimonipc causam? A ingerat, injustos tamen verbis omnem humanoe cle-
Scio utique te eo majorem pro tribulatione qua- mentiaj usum excedentibus consolatur, dicens :

cunque recenti querimoniam habere, quo minus in Etiam si dixero justo : Vita vivat, et contisus
tempore prajcedenti adversa solitus eras ulla susti- in justitia sua fecerit iniquitatem, omnes justi-
nere. Ideoque contra Domini flagella, peccatis tuis tix ejus oblivioni tradenlur. Si autem dixero impio :

abolendis nimis necessaria, tanto magis modo mur- Morte morieris, et egerit pcenitentiam a peccato suo,
murare soles, quanto majori clementia patientiaque leccritque judicium el justitiam, vita vivnt, ct non
ille hactenus iniquitates tuas sustinuit omncs. Sed morietur (Ibid., 13, 14). In aliis etiam prophetis in-

hjec est injustissima hominum recompensatio, ut, venitur scriptum quanla Dei gratia sit super omnes

cum usque ad sencctutem omnigenis pec-

a pueritia qui invocant illum. Joel namque propheta dicit :

catorum sordibus involuti mira Dei pietato sustine- Convcrtimini ab Dominum Deum vestrum, quia beni-
antur, et postea, ne a;ternis deputentur suppliciis, gnus et misericors est, et prxstabilis super malitia
pro eorumdem peccatorum ablutione aliquatenus {Joel. II, 13). Amos
prophcta
Et Quaerite dicit :

affligantur, nullas ci grates studeant impendere,vel Dominum, ct vivite {Amos v, 5). Non minorem
pro exhibita compassione, vel pro emendationc. Noli quoque fidei atquo spei doctrinam in Jona propheta
ergo mirari quia mihi placet omncs homines pro- ti invenies, in quo commemoratur benignitas Dei im-
bari nam nec sibi, nec aliis satis cogniti forent,
: mensa circa Ninivitas delinquentes. Eadem itaque
nisi eos tentamenta aliqua certos ac probatos face- rudimenta ac solatia in omnibus sacraj Scripturse
rent. Quis enim miles, nullum prffilii periculum ex- libris reperiuntur, sicut ct Apostolus testatur, di-
pertus, praeliandi socius erit certus ? Ideoque multi, cens Omnis scriptura divinilus inspirala utilis est
:

in otio et in pace inutili nutriti, quamvis fortes ad docendum. Item Paulus, inter innumera Epistola-
se esse credant, cum venerint ad bellum, continuo rura suarum documenta,specialiter quali clementia
fugae quaerunt prresidium. Sic etiam tu arbitratus Deus in tribulatione vel tentatione positos tueatur
es temet ante tentationis tempus validum ad omnia, profert, dicens : Fidelis Deus, qui non patietur vos
et ecce quam infirmus sis ex tenlatione apparet teniari supra id quod potestis ; sed faciet cum tenta-
illata. Numquid adhuc nescis quantum sit noscere tione proventum, ut possitis sustinere, illud scilicet
QUiD sis? Certe si necdum tentatio aliqua te fortio- proventum vocans, quod, variis tentationibus fati-
rem, tamen te fecit certiorem quia prius te,
tui ; gati,sedadDeumclamantesliberati,discimusquanta
quod non eras, credidisti validum nunc, veritatem ; nequitia sit diaboli nos impugnantis, quantaque Dei
proprie fragilitatis expertus, agnoscis teinfirmum. gratia nos exinde liberantis.
Haec est namque illius agnitio infirmitatis, de qua « Sed si de his omnibus documentis, quae jam ex

Apostolus dicit Virtus in infirmitate perficiiur C Scripturis sanctis prolata sunt, aliquid diffideres,
:

{U Cor. XII, 9). Igitur Deo gratias age quia, quamvis vel quia ex legis urabra, seu quia ex puris homini-
;

invitum, te fecit jam tibi notum, et propriae fragili- bu3 sunt dicta, saltem ea quae dicta sunt a Doraino
tatis conscium. Jesu Christo, qui Deus et horao est, firmiter credere
Consideraque simul, quia tanto majori devotione
« debuisses.Dicit enim,Matth3eo evangelista narrante
ac fide regimini divino debesamodo obtemperare, Nonveni vocare justos, sed peccatores {Matth. ix, 13).
quanto pluribus experimentis jara probasti omnia Item, eodem narrante : Venite, inquit, ad me, omnes
in Deo tuta esse ; sufficere namque tibi pro fide atque gui laboratis et onerati estis, et ego faciem requiescei-e
spe retinenda deberet, qua3 saepe in Psalmista vos {Matih. XI, 28). Lucaetiara perhibente, discipu-
legis et audis Quomodo miseretur pater filiorum,
: los suos pro quadam ratione immiti increpat,dicen3
misertus est Dominus timentibus se, quoniam ipse Nesdlis cujus spiritus esi is ; Filius hominis non
cognovit figmentum nostrum (Psal. cii, 13) ; et ite- venitanimas perdere, sed salvare {Luc. ix, 56). Item
rum : Dominus in omnibus verbis suis, et
Fidelis per eumdem evangelistam ait Gaudium erit in ccelo :

sandus in omnibus operibus suis [Psal. cxliv, 13) super uno pecatore pcenitentiam agente, quam supra
itemque Custodit Dominus omnes diligentes se
:
nonaginta novem justis, qui non indigent pcenitentia
(Psal. cxLiv, 20). Multaque his similia et in aliis {Luc. XV, 10). Joanne quoque perhibente, dixit
J)
codicibus inveniuntur scripta, ut in Isaia propheta, discipulis suis : Amen amen dico vobis, quia qui
qui ex Domini persona dicit Convertimini ad me, : verbum meum audit, et credit ei qui misit me, habet
et salvi eritis omnes fxnes terrx [Isa. xlv, 22) et ; vitam aeternam, et non venit, sed transit
in judicium
iterum idem propheta dicit Derelinquatimpius viam :
a morte in vitam {Joan. v, 24). Quia ergo tibi datum
suam, et vir iniquus cogitationes suas, et reverlatur ad est nosse legendo ct mcditando hujusmodi docu-
Doniinum, et et ad Deum nostrum,
miserebitur ejus, menta, cur, quaeso, non sufficiunt tibi pro fidei et
quoniam multas ad ignoscendum (Isa. lv, 7). In
est spei salutiferae constantia ? Nunquid pro munere
Ezechiele quoque propheta invcnies similia verba; parvo, vel sine causa datara libi litlerarura scien-
scribit enim : Vivo ego, dicil Dominus Deus, nolo tiam existimas ? quanti pretii pensarentur ista
rfiortem impii, sed ut convertalur, el vivat (Ezech. apud multos, quae tu pro nihiio deputas Proinde !

xxxni, 11) ; etpaulo post profert sententiam, quae, vero, quia non solum supra raemorata scientiae li-
licet justig, ne de se aliquid prsesuraant, pavorem beralis gratia, sed etiam ea quae ex ingenio naturali
323 OTHLONJ MONACHI S. E.MMERAMMI 224
ipsoque usu communis vitaj velut cerlissima dc Ueo A V, H, '.)). Qui adhuc dubitas de ineffabili Dci cle-
prius sentiebas, nunc in oblivionem et in crrorem mcntia, et de praecavenda diabolicjc fraudis astutia?
ducto tibi minime suppetunt pro retinenda inter Hostis namque tanti insidias nullatenus potes eva-
tentationis illatm molestias fidci spciquc constanlia, dere, nisi firmiter crcdas quia nihil imposBibile est
libet illa mcmorarc Dei beneficia qufc expertus es apud Deum, et quoniam salvat omnes sperantes in
in pueritia : ut, dum hoc, quod, modo licet plurimis eum. Iluio vero fidei licet tcnacissima diaboli invi-
documentis instructus (utpote in aetate maturiori dia te impediat inhaerere, suggerens videlicet cordi
constitutus) ignoras, te olim in aBtate puerili satis tuo obtinendce remissionis vel salutis difficuitatem,
nosse probavero, vel sic confusus ad cor redeas, et nec non judicii divini austeritatem ; tu tamen supra
Dei misericordiae potentiaeque nunquam diffidas, dicta Scripturaj sacrac documenta ac pietatis divinac
quolibet modo afflictus videaris,qualicunque tenta- experimenta sub tenaci memoria repone, et procul
tione diabolica impugneris.Diabolus enim justo Dei dubio omni diabolica liberaberis delusione. Diabo-
judicio fatigare te ad tempus permittitur sed solli- ; ius enim nullo modo magis confunditur et convin-
citudo tua nisibus omnimodis hoc debet perpendere, citur, quam cum ei a fidelibus Scriptura sacra obji-
ne ille delusione sua te valeat subvertere. » Quod etiam ex Jesu Christi testimonio mani-
citur.

CAPUT XXIU. Nam, quamvis sibimet maxima

festissime probatur.
B
Plures ccelestes doclringe , quibus auctor imbutus verborum scientia inesset, tentatori tamen cum
ad vincendas tolerandasve ientationes excitatus nullis aliis, nisi quae ex sacra pagina protulit, re-
fuit. spondere voluit dicens Scriptum est : Non in solo
:

« Quis igitur ille erat quem tu quondam, cum nu- pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de
per ad scholam pro litteris discendis traditus esses, ore BH (Matth. iv, 4) et iterum ;Scriptum est : :

et saepe, inter cosevulos ac scholasticos residens, Non tentabis Dominum Deum tuum {Ibid., 1).
ne verberibus diris castigareris timuisses, unice pro « luter haec vero scire te convenit quoniam pro
discendi facilitate invocasti, etexaudivit te? Quem, causis variis tentationes diaboli perferre proderit.
quaeso, tunc credideras tam pium ut te parvulum Primo, ut illius inaestimabilis malitia et versutia
a virgularum plagis defenderet, tamque potentem detegatur ; deinde, ut uniuscujusque hominis ten-
ut capacitatem etiam sensus nec non ampliorem tati fragilitas vel constantia agnoscatur ; ac per hoc,
scientiae facultatem concedere tibi posset? Nonne fragilis quidem et lapsus, cum conversus fuerit,
Deum solum, creatorem et provisorem universo- aliis in tentatione vel fragilitate quacunque adhuc
rum ? Nunquid non tuis tunc satisfecit precibus, positis condolere compatique sciat, sicut de beato
quamvis tu necdum ad proferendas orationes since- Petro legitur quia idcirco in peccatum fragilitate
ras existeres gnarus ? consen- C propria urgente cecidisset, ut aliis peccantibus
Certe, temetipso
tiente, nisi forte oblivionis aut maeroris causa im- misereri didicisset. Constans autem et perfectus
pediaris, testor quia non solum praemonstratas a ideo in tentatione probatur, ut caeteris adhuc stanti-
doctore, sed etiam nondum reseratas lectiones et bus in exemplum, et cadentibus in venerationem
cantica tarn capaci celerique effectu didiceras, ut reparationemque assumatur, sicut et beati Job per-
non parvum miraculura caeteris simul discentibus fectio atque constantia cunctis est imitanda nec
exhiberes. non veneranda. Ille enim ita pro Domino et propriae
« Quoniamigitur, adhuc parvulus ot in scholis carnis ulcera gravissima, et filiorum invisam mor-
positus, tantam Dei gratiam potentiamque eaepe tem, universaique substantiae perditionem sustinuit,
expertus es, cur etiam modo, cum viriles annos uxoris quoque convicia, nec non amicorum oppro-
retinere videaris, cum per dona scientiae plura nec bria invectionesque plurimas contempsit, ut in nuUo
non per experimenta multa pietatis divinae notitia po- Deum offenderet, sicut de eo Scriptura commemo-
tiaris, dissimilia de Deo credis ? qualis vir, qui, ali- rat, dicens : In omnibus his non peccavil Job labiis
quantulum proficiens in puerili, ad nihilum tendit suis, neque stultum aliquid contra Deum locutus est
fungens aetate virili cum congruentior humani pro-
! (Job. I, 22). Nonne ergo utilis exstitit tanti beati
fectus ordo sitdepuerili in virilem animum proficere,
j)
Job tentatio, in qua et ipsius constantia et diversa
de parvis ad majoraconscendere sicut etApostolus ; Satanae reserataestmaiitia? Eadem utilitatis causa,
dicit Cum essem parviilns, cogitabam ut parvulus,
: eadem pietatis cura semper fuit et semper erit Deo
sapiebam ut parvulus quando autem factus sum vir, ; super omnes quos tentari permittit, quamvis vos,
evacuavi qux erant parvuli {I Cor. xiii, 11). Attende homines, efficiente diaboli invidia, infldelitate et
ergo quanta pietatis divinae experimenta teneas,et a desperatione obcaecati inutilia et impia de Deo ar-
fidei speique constaiitia deficere noli ; sed recordare bitremini. Relinque igitur varium opinionis er-
jugiter quia scriptum est : Justus ex fide vivit{Rom. rorem, et ad susceptam monasticae religionis fide
I, 17) ; et : omnia possibilia sunt credenti [Marc. moribusquecongruis temet prapara professionem.
IX, 22) ; sed et iliud, quod beatus Petrus apostolus « Arbitraris namque interdum eamdem professio-
admonet, dicens : Sobrii estote et vigilate, quia ad- nem te frustra assequi, pro eo scilicet quia hanc et
versarius vester diabolus tanquam leo rugiens circuit, sineconsilioomniumalfiniumparentumquetuorum,
quxrens quem devoret, resistite fortes in fide (/ Petr. et absque consideratione fragilis ao lubricee setatis
 : :

2-25 LIBER DE CURSU SPIRITUALI. 236

immaturaequead tantumsludinraaggressus fueris; A longiof' Pf^^icntia hactenus a me cs supportalus,

sed quam facile dubitationem lalem evadere valeas tanto difficiliorcm conversionisviamsustineredebes
oportet ut attendas. Et primo quidem de consilio, Scio namque in juventute difficillimamessccujusli-
dehic de cseteris aliqua promere cupio. Consilium bet conversionem. Sed et te convenit scire quam
namque in bono et in maio potest lieri sed ubi fit ;
difficile, quam laboriosum mihi quodammodo erat
in bono, hoc est propter utilitatem anim;e seu cor- per illorum scundala qui per lc depravati sunt

poris.omni modo est amplectendum ;

ubi vero in quodtu,pIurimis in utroquo hominelaurealus bene-
malo, hoc estpropter carnalia solummodo vota im- ficiis, pene omne tempus praeteritum consumpsisti

plendavelcommodahujusvitanoxia acquirenda.non in flagitiis. Finitis igitur solutionibus quas, pro

solum fugiendum, sed ctiam dctestandum est.Undc robus quibusdam in quiljus dubitando laborabas,
Psalmista utriusque quaIitateminsinuans,postquam protuii, nunquid adhuc,oamatordubitationis totius
dixi t Dom intis dissipal eonsiliu geiUium, reprobal au- aliquid certum et definitura probatione ulla acce-

tem cogitationes populorum, et reprobat consilia prin- An ignoras quoniam documcnta tanta qua-
pisti ?

ci/)um, statimsubjunxit,dicens Consiliuni auteviDo- : cuni|uerationcveImeditationeconcepta,nequaquara

mini manet in selernum {Psal. \xxu, 10,11). Itemde adeptuses frustra? ideoque in corumdemdocumen-
bonoinParaboIisSalomonissapientia fatur :£^o /ja- ti torum cognitione stabilem mentis retine intcnlio-
bitoin consilio [Proiwm, [2). Rursum in eodemSalo- nem. et per haec praepara animum tuum ad tenta-
monis libro de consilii boni qualitate dicitur : Audi tionem, Nam quanto majori inspirationis divinae
considum,et suscipe disciplinam{Prov. xix, 20).Cum gratia jam prsiraonitus inslructusque eris, tanto
enim prcemittitur : audi consilium, ac mos subjun- validiorem tentationis molestiara patieris. Iterum
gitur : suscipe disciplinam, patet profecto quia atque iterum cadera repetens adraonco, ne forte
hoc est verum reclumquc consilium sufciperedisci- inter cos deputeris qui, ut scriptura est, ad tempus
plinam. Sed ut vulgari etiam more de consilii qua- credunt, ct in tempore tenlationis recedunt {Luc, viii,

litate disputemus, nunquid tu semper amicorum 15). Mirari quid passurus sis novi,
itaque noli si

vel parentum consilia qusesivisti^quando aliqua fla- verumtaracn prajscio quanta infirinitateet arabigui-
gitia perpetrare voluisti? Veritusne ergo es tunc tate inter novas tentationis raolestias dissolvaris,
ideo Deum offendere, quia talia sine consilio sole- arbitratus scilicet me ipsura, Deura omnipotentera,
bas facere?Ecce vide quam superfluum sit te ex- omnino non esse, et hjec omnia, qua; de meperce-
hoc arbitrari Deum oCfendisse quod sine consilio pisti, apud te quasi somnia videri. Recede ergo,

amicorum utilitatem tractares anima?, quandoqui- recede, miser, ab hac dementia, quia, sicut saepis-
dem pro explenda carnis nugacitate nullum con- sirae tibi patefactura est, delusione circumvallaris
silium requirens minus offendere putasti. C diabolica. Attende, o captive, ne tu sis ille, dequo
Quod autcmpropterea animosffipius nutantiin
« dicit Psalmista : Nonest
Dixitinsipiensin cordesuo :

cedis, quia, fervore juvenili immaturaque adhuc Deus {Psal. xi, 1). Diabolus quippe, satis agnoscens
aetate positu3,tam difficilem monasticaj vitaj religio- universos confugientes ad me veniam promereri
nem quasi inconsiderata laboris tanti difficultate posse, omnigenis delusionibus retrahit eos ab ipsius
assumpsisti, scias procul dubio nil aliud esse nisi aditu venia", hoc est a fide, immittens videlicet
causam delusionis diabolicae. Quia sicut expedit fraude solida hujusmodi cogitationes ut aut indi- :

omnibus ad me conversis, et,ut tu quoque rogasti, gnum mihiv idcatur sceleratos quosque justificare ;

diabolus juste permittitur te tentando fatigare, si seu austeritatem tantam mihi inesse quam nullus
quidem tam in juvenili quam in provectiori ajtate homo peccator.etiamsi pro pocnitentia sempercasti-
debere el posse ad viam meliorem converti testan- getur, valeat minorare : sive ut de justorum retri-
tur et exerapla multorum et librorum paginoe sa- butione perpetua et de impiorura perenni dubitent
crorum. Dicit enira Ecclesiastes : iVemcn^o 6Vt'a/o- pcena ; vel etiam judicia blaspheraare audeant mea;
ris tuiin diebus juventutis tuse {Eccle. xu, 1). Item seu ut Scripturffi sacreae dicta intentionesubvertant
in libro Jesu filii Sirach legitur : Non tardes con- sinistra ; ad extremum vero, ut, sicut tu quoque
verti ad Dominum, et ne differas de die in diem {Ec-
D modo delusus privaris, de certissima substantiao
cli, V, 8) ; in eodem quoque libro scriptum inveni- raeae priventur agnitione. »
tur : Qux in juventute tua non congregasti, quomodo CAPUT XXIV.
invenies ea in senectute tual {Eccli. xxx, 5.) Hinc et
Cur Deus omnem creuturam rationalem tenlari per-
Propheta : Puer velpeccalor centum annorum male- miserit, el quanta tum Veleris, tum Novi TestU'
diclus erit {Isa. lxv, 20j. Ad hiec etiam, rogo, cui menti patres pertulerint, antequam in arcem perfe-
clionis evaderent.
validior praestantiorque aetas magis congruit ser-
vire,Deoan diabolo ? Nunquid, priusquam viresde- Sed quiainsipientiam animi tui huc usque pra
«

fecerint corpuris, nullus homo viam debet arripere mortalibusmultis sustinui admonendoetinstruendo
perfectionis? cur etiain talia permiltam contingere.aliquatenus ta
causasuper molestiapassionun tua-
« Est et alia Nunquid ignoras angelos et archan-
volo instruere.
rum quam decet ut mente perpendas
tractanda, gelos omnesque ccclicolas, qui longe sublimiores
intima.Nam quanto majoribus beueficiis ditatus,et natura constant humana, in eovoIuntati3«u« arbi«
33? OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI '22»

Irio reliclo3, ut sive mecum, sive cum principe dia- Al "Cum igiturhuc ratiocinationeagnoscasnon solum
bolo velicnt, permancrent? Sic quippeoporluiteos cumdem primum hominem singulari conditionis
probari, ut et quid in me et quid in se ossent pos- human.eprimatu sapientiaque laurcatum,8ed ctiam
set dcnudari. Unde, cum probati quidam sine me omncs coBlicolas,quorum excellcntiae creatura nulla
nihil essc, alii vcro in scaliquid essc ct possccredc- coinparatur, absque prohationc congrua non posse
rent, hi, qui in me suum tantummodo csse decer- mihimct firmitor inhaerere, nec non sui mcique
nebant, eleclione et lelicitate perpelua videbantur dilfercntiam pervidere:quem deinceps hominum
digni ; autem, qui sc viribus propriis commen-
illi caetcrorum,aprimihomini8 prudentiainsita aliquid
dabant.ut paleficret quid sine me possent, irreme- distantium, arbitraris esse tam perfectum, ut, sine
diabili judicio sunt puniti, sicut in Epistola beati tentatione, meae magnificentiae suaeque fragilitatis
Petri apostoli legitur Deus inquit, angelis peccan-
: ccrtum capere posit experimentum ?

tihus non pepercit (// Pelr. ii, 'i), Et in Epistola 'I Quod si tentationis insolit» molestias super te
Judae : Angelos qui non servaverunt suum principa- irruisse causaris, altende quoque quia tu pene
tum, sed reliquerunt suum domicilium, in judicium insolito more gratiam meamhucusque magis quam
diei magni xternis vinculis reservahit [Jud. vi). alii plures adeptus sis.Nonne tibi insolitum videtur,

«Nota quoque et illud ,quia,si iidem angeli in exor- n a pueritia usque in prajsens omnimodis tesceleribus
dio creationis suae ita probati non essent, licet na- implicatum, non solum pcenas condignas evasisse
tura praeclarissima poUerent, per se tamen aliquid sed etiam,quasi vice versa,haec quae multis denegata
posse existimantes.tanto nequius quandoque super- sunt religiosis, et (quod non absque admiratione
biendo caderent, quanto jam diutus sf, viribus pro- rnagna pensari valet)cum laborc magno exquirenti-
priis stetisse crederent; et in hujusmodi dilatione bu3, ea nisu facillimo dona pietatis meae ingentia
non tantum angelica^, sed etiam humanae damna percepisse Recordare, quaeso, quid tu absque la-
?

evenirent natur£e.Quia,cumdistrictio divinaangelis bore hactenus beneficiorum, et quid caeteri

solito
superbientibus in initio minime resisteret, humana plures mei electi experirentur angustiarum, prius-
profecto superbia,impunitatistantae causa magis ac quam paccm vel requiem uUam non dico futurae
magis Deum contemnens, graviori demum judicio sed praesentis obtinerent,quamvis nonnuUiin-
vitae

prosternenda caderet. Quamobrem quid vel ange- ler benefieia demum sibimet collata afflictiones va-
licavel humana natura per se possit mox in utrius- rias perferrent.
que initio apparere oportuit, ut eorum casus non Et ut haec apertius tuo innotescant animo,quos-
«

tam sibi cseterisque videretur detrimcntum quam dam qui hujusmodi vitam ducebant, tam in Veteri
doctrinee exemplum ; et eo fortius postmodum sta- quam in NovoTestamento,per nomina recitarecupio
rent mihique tenacius inhaererent, quo majori expe- C Scisne quantos labores et tribulationes Jacob pa-
rimento per semet nil posse didiscissent Caeterum triarcha pertulerit, priusquam ullam benedictionis
hi angeli, qui, arbitrii libetrate data probati,a con- perceptae a patre suo Isaac gratiam promereri po-
sortio subjectionis meae sponte discesserunt, ideo tuerit?Nam,ut Genesis libertestatur,oderat semper
veniae remedium non meruerunt,quoniam extrinse- Esau Jacob pro benedictione qua benedixerat ei
cus nullarerum necessitate,nulla intrinsccus naturae pater ideoque, matre suadente,idem Jacob propter
suae ad hoc coacti sunt imbeciliitate, sed vitio tan- fratris metum profectus est in exsilium, ubi avun-
tummodo superbis ex ipsa libertatis claritatisque culo suo quatuordecin annosserviensignobilis per-
suae excellentia inflati, potentiae mess praesumebant sonae sortitus est negotium.Postea vero, cum redi-
resistere.Homo autem primus,licet sapientia multi- ret ad patriam,in tantum adhuc fratris expavit iram
plici et conditione spirituali ita esset adornatus ut ut, pro reconciliatione nuntios praemittens, non so-
diceretur ad imaginem et similitudinem Dei factus, lum jam fratrem, sed et dominum appellaret,di-
quia tamen compositus erat ex carne lutea, et dia- cens : domino meo Esau. Hxc dicit
Sic loquimini
boli praeventus seductione atque astutia,propraece- frater tuus Mitto nunc legationem ad dominum
:

pti mei transgressione veniam meruit : ea tamen meum, ut inveniam gratiam in conspectu tuo [Gen.
ratione ut.ejectus de paradiso voluptatis,operaretur rv xxxii, 4). Cum autem advenientem fratrem procul
terram de qua sumptus est,et in sudore vesceretur vidis3et,prae timore in terram cadens, septies ado-
pane. Quod scilicct ct juxta litteram de corporali, ravit donec appropinquaret- Videsne ergo quantas
ut ea quae in hoc exsilio corpori essent necessaria, tantus vir sustinuerit, antequam
afflictiones ille
cura excoleret varia ; et de spirituali pane, id est gaudia aliqua benedictionis promissae gustaverit ?
Christo, potest intelligi, ut cui prius facillimo liberi Ac si gustavit magnus timor haec superavit, Eadem
arbitrii nisu inhaerere,et in quo omnia habere pos- quoque de filio suo Joseph proferri licet, quem cum
set,ad eum postmodum lapsus cum sudore maximo per somniapatefacta fratres sui magnum quemdam
atque ejusdem arbitrii ingenii,
pcpnitentiae rediret, sibique praeponendum arbitrarentur,mox,obIiti to-
que vires,quasantetransgre3sionem absque sensus tius fraternitatis, contra eum omnimodo succensi
torpore ad cuncta bonitatis jura retinuerat, postea, sunt invidia, adeo ut,vix ab illius interfectione sese
carnis fragilitate praepediente, cumlaboregravi ob- cohibentes, venundarent eum Ismaelitis : a quibus
tineret. translatus in /Egyptum,tantam ibidemcontritionem
229 LIBER DE GURSU SPIRITUALI. 230
pressuramquesustinuit, ut, sicut de eo Psalmista A. milarentur jugiter corpore ac montc (iileli, mani-
commemorat, ferruin pcrlransiret unimum ejus, do- festum est tamcn eosdem pro rerum suarum dimis-
nec veniret verhum ejus (Psal. cix, 18), id est, anle- sione, nec non pro humana^ fragilitatis occasione
quam perciperet pripdestinalam et rcvelatam po- diutius a diabolo tentari ac faligari, maxime cum
testatem,quam non solum superomni /Egypto.sed et ipse Dominus tcntationes ejus voluerit pati.Unde
etiam super cunctisfratribus suis ad sc pro inopia ad eosdem aposlolos dicit : Vos eslis qui pcrnian-
confugientibus possessurus erat. sislis mccum in tcnlationibus meis [Luc. xxii, 28).
«Similia etiam invenire vales de illo prfficipuo viro Prffiterea tribulationeprcmebantur maxima, cum
Moyse, et famulo meo David, et de sancto Daniele, ipsum Dominum , in quo omnem spem suam
qui omnes, licet disparibus modis, ante et post su- ponebant, comprebendi ab hominibus pravissimis,
sceptam digoitatem tribulalioncs periculaque ma- et (lagellari morteque turpissima condcmnari vide-

xima pertulerunt.Tales etiam viri multi inveniuntur bant. Huic autem tribulationi successit et altcra,
in Veteri.sed raulto plures in TestamentoNovo qui quia propter inusitatam sibique invisam
scilicet

tanto majora passi sunt discrimina,quanto non jam tanti Magisiri passionem, licet argumentis multis

prcesentia ulla, sed tantummodo futura et ajterna patefactam, vix ejus credebant resurrectionem.
desidcrabant prsemia. IUi namque qui ante legem ^ Inter haec quoque nihilominus persecutioneac metu
vel sub lege religiose vixerunt,licet justi sanctique Judajorum afficiebantur. Tantis igilur tribulationi-
essent,magis tamen ab aliis quam a semetipsis illa- bus apostoli sunt afflicti nec non probati,priusquam
tas tribulationes sustinuerunt. Isti autem quibus in illo, quo ponendi erant, tolius Ecclesia) funda-
exortus est verus justitiaj sol, id est Christus, qui menlo collocarentur, priusquam ullum laboris sui
dixit : 5i quis vult post me venire, abnegct semet- fructumvel potestatem in animabus lucrandis me-
ipsum, et tollal crucem suam, et sequatur me (Matth. ruissent adipisci. Sed his generaliter de apostolis
XVI, 24) ; et iterum : Qui amat animam suam,perdet omnibus prolatis,nunc libet de aliquo illorum asite-
eam (Joan. xii, 25), hujusmodi rudimentis incitati rorumque Patrum spocialiter exempli gratia men-
semetipsos offerebant tortoribus ; et,si tortor alius tioncm facere,quidunusquisqueeorum tribulationis
defuisset, sese cum vitiis et concupiscentis semper et angustiae ante vel post perceptain spiritualis
crucifigebant. Ideoque non facile terrenam sortiti gratiae sublimitatem pertulerit,aut cum tam prajci-
5unt dignitatem,sedjugiter intendebantadspiritua- puosPatresinnumeristribulationibusaffliotos agno-
iem;videlicet[ut]ipsisemetcontradiabolicastentatio- veris, insolitam magis gratiam quam molestiam
nes fortiter munirent,aliosque exemplis suis erudi- ullius tentationis bactenus esse tibi collatam pro-
rent. Verumtamen,priusquam passionum propria- bare possis.
rum vicloria et pace fruerenturvel aliquibus regen- ( Attende ergo ad sanctum Paulum apostolum, et
dis prseponerentur,plurima pertulerunt pericula, considera quot perpessus fuerit genera persecutio-
multa transierunt tempora.Quidam etiam,in spiri- num. Nam.sicut in libro Actuumapostolorumet in
tuali dignitate jam constituti, praeter afflictiones ipsiusEpistolis valetagnosci,postquamChristo Jesu
spontaneas, a^gritudinis vel persecutionis varife fla- vocante ad conversionem venit, nunquam fcre sine
gellaob humilitatis custodiama metransmissa us- adversantium persequentiumque periculis exstitit,
que adfinemvitseproesentis suntpassi.Quamvis ergo Ejus quoque coUegam in persecutionum duntaxat
hujusmodi virosinnumerabiles,ut supradictum est, numerositate Athanasium, Alexandrina^ Ecclesia3
in Testamento Novo possis invenire, aliquos tamen prffisulem,accipe.Qui,sicutin Historia ecclesiastica
exempli gratia nominare volo,ut, cum hos in testi- legitur,mox post susceptam praesulatus dignitatem
monium assumpsero, facilius agnoscas qualitatem pro catholicae fidei defensiono laborans immensis
ca;terorum. haereticorum persequentium insidiis pene usquead
» In primis itaque apostolos Domini Jesu Christi vita? suae finemafficiebatur.Sic quippede eoHistoria
attende quid laboraverunt, quid pertulerint ante- ecclesiastica refert : Hujus,inqmt, tanti in Ecclesia
quam aliquem fructum,antequam subli-
laboris sui pro fidei integritate agones fuerunt, ut etiam de hoc
mitatis percipiendae gradum,non dico infutura,sed n dictum esse videatur quodscriptum est : « Ego enim
in praesenti tantum vita,ubi Ecclesiae universae prae- ostendam ei quanta eum oporteat pali pro nomine
ferendi erant,pos3ederint. Dicit enim,ut evangelica meo (Acl. ix, IG). » In hujus namqne persecutione
verba lestantur, ipse primus apostolorum Simon universus conjuravit orbis, et commoti sunt principes
Petrus ad Jesum Ecce nos reliquimus omnia et se-
: terrse ;
gentes, regna, exercitus convenerunt adversus
cuti sumus te,quid ergo erit nobis? (Matth. xix, 27.) eum. Itle autem divinum illud conservebat eloquium.
Quid autem in his verbis,ubi beatus Petrus se suos- dicens : « Si consistunt adversum me castru, non time-
que coapostolos omnia reliquisse dicit intelligen- bit cor meum ; si insurgat prxlium, in hoc ego spe-
dum putas, nisi, quod maximae difficultatis est,pa- rabo (P5a/.xxvi,3).))Isti igitur duo viri in exemplum
rentes, propinquos, dulcia matrimonii jura, filios, humana} persecutionis sufficiant tibi, utnonsolum
praedia, domos.postremo voluntatem propriam om- nihil insolitum, nihil inauditum te aliquando ab
niaque carnis desideria ? Quamobrem licet iidem homine quoquam pertulisse arbitreris,sed necpar-
apostoli relictis omnibus suisDominum Jesum co- ticulam minimam earum persecutionum quas alii
231 OTHLONI MONACHI S. KMMEKAMMI 232
pcrlulorunt tc passum essc novcris. Tu cnim pro A flammati ut laborcs maximis pro conscqucnda vitoe

eo quod aliquantulum adversitatis ct persocutionis spirituaiis puritate sustinerent, cur tibi,qui parvus
prius in 8<ccuio constilutus pertulisti, et nunc in adhuc dona adeptus es ingentia, videtur grave tri-
monasterio positus parvissimis tcntutionum stimu- bulationem saltcm aliquam propuritate eademtole-
lis,(juibus ctiam Christianus omnis proljandus crit, rare? Dic, rogo, quis tibi videris ut ncc pro sub-
fatigaris.majoribus quam alii persecutionum tenta- sidiis prajsenlibus, nec pro futura et perenni rner-

tionumque pericuiis afflictum te frequenter arbi- cede molestiam ullam perferre velis?Quid ergo
traris. Sed hflec longe aliter quam tibi videantur olim,eum in schola posilus esses, pro capacitate
invcnicSjSi veritatem consideres.Nam quod in per- magna disccndi laborasti ? Quod deinde,in saeculari
secutionibus violentia humana illatis nil simile studium, ut ejus inanem no-
vita positus, habuisti
aliis pluribus pcrtuleris, jam satis demonstratum xiumque evaderes luxum ? Quid etiam nunc, cum ad
est exemplis. monasterium venires,jcjunando, vigilando,orando,
Deinde vero oportet considerare quantum aliis
« seu in qualicunque disciplina regulari insistendo,
in afflictione carnis et in omni contemptu vita; plus aliis laboras, ut et pro praeteritis criminibus
hujus sponte laborantibus succumbas. Attende ita- consequari3veniam,et de futuris habeas cautelam?
que in duos venerandos Patres et spiritualis vitac n Denique qui prajterita rite emendare etfutura mala
doctores, sanctum videlicet Antonium ac bealum cupit devitare, necesse cstut in vigiliis, jejuniis et
Benedictum,quorum tanto facilius potes recordari, orationibus,nec non in aliis bonis operibus carnem
quanto magis ex lectione assidua tibi sunt noti. studeat edomare. Sed tamen,quantum conversionis
Illorum ergo Vitam legens cito potes cognoscere novitas et laboris tui permittet exiguitas, curam
quantam uterque pertulerit afflictionem pro Dei cv.isiduam tibi inesse pro his ornnibus assequendis
amore; quam devote in primis,cum adhuc juvenilis non denego.Unde et ego eadem pietatis meae bene-
essent aetatis, mundana reliquerint omnia;quantas ficia,quae hactenus tibimet exhibui,amodo non au-
deinde diaboli sustinuerint insidias et tentamenta. feram a te ; tu tantum viriliter age, el confortelur
Unus namque eorum, id est beatus Antonius,a quo cor tuum, et sustine Dominum {Psal. xvi, 14).
etiam omnis fere exorta est eremitarum et coeno- « Adhuc restat afflictio et tentatio una, id est
bitarum institutio, tunta conversationis sanctitate passio concupiscentiae carnalis diuturna, in qua
pollicere ccepit ut ex hocantiquus hostis, invidiae quia te specialiter vexatum esse credis, ideoque in
facibus omnimodis accensus, non solum spirituali- hacassumenda sunt aliquorum Patrum exempla,ut
bus et invisibilibus eum impugnaret insidiis.verum pensandum est,quiais
in caeteris.Sedhoc in primis
etiam corporalibus atque apertis afficeret plagis. qui nunquam,et[ille qui saepius carniscorruptionem
Sed et aIter,nihiIominusDeigratiarepletus, maxima C expertus est,nulla possunt coUuctatione, coaequari,
sanctitatis suae monimenta tam scriptis quam mo- Quamvis enim utrique impugnatione gravi affligan-
ribus reliquit. Quid multa? Quidquid afflictionis, tur,istamen qui hujusmodi vitio,fragiIitatehumana
quidquid constat laboris in vigiliis et in jejuniis, devictusjsaepe succubuit,tanto longiora et graviora
velinsolitudinis horroreetin vestimentiabjectione, passionum carnalium certamina jure sustinebit,
seu in desiderium carnalium devincenda pas- quanto frequentius eisdem passionibus consentiens
sione, vel in omnigenis insidife diobolicaj dolis su- semet subjecit. Hac igitur re considerala aliquos
perandis, eosdem invenies diu tolerasse, antequam jam utriusque qualitatis homines ex Scriptura sacra
ad arcem perfectionis, qua plurimis praeferendi probatos ad exemplum assume, ut, perspecta alio-
erant, pervenirent. Haec igitur, quceso, diligenter rum tentatione atque labore,facilius impugnationis
animadverte, et tantas Patrum proenominatorum el laboris tui quantitatem agnoscas. Et primum
afflictiones ad tuas, quas tu interdum insolitas ar- quidem illi qui pro castitatis intimae perseverantia,
bitraris, confer tribulationes ; et tunc procul dubio deinde vero hi qui pro corruptionis luxuriosaeque
cognosces quia parvi fiunt quos modo vel unquam vitae poenitentiaagenda certaverunt proponantur.
pertuIistidoIores,quamvis iidem Patresnullatenus, Sicut ergo Dialogorum liber narrat, sanctus Equi-
sicut tu,pro criminum capitalium poenitentia mere- n tius,cum in juventutis suae tempore nimio carnalium
rentur affligi.» desideriorum certamine fuisset faligatus, ipsis suae
CAPUT XXV. tentatione angustiis ad orationis studium solertior
Varia tentatorum, praesertim a spirilii luxurise, exem- est factus. Cumque hac in re ab omnipotente Deo
pla. Quanta humiliandi nos necessitatas sit, etc. remedium continuis precibus quaereret, nocte qua-
« Praeterea tibi in aetate primseva multo majora dam assistente angelo eunuchizari se vidit. Ecce
quam illis humani adjumenta, multoque
solatii quantum sanctus iste laboravit, qui quanto magis
plura quam illis impensa sunt a me exterioris ho- impugnabatur,tanto studiosiusoravitne vinceretur.
minis soiatia, quibus jure incitatus, fide atque de- In collationibus quoque Patrum de quodam ab-
('

votione magna properare debuissesad obtinendam bate eximio, nomine Sereno, legiturquia, cum pro
hominis interioris puritatem, quae non nisi per interna corporis et animae castitate nocturnis diur-
magnam carnis acquiritur alfliclionem. Si enim, nisque precibus, jejuniis etiam ac vigiliis infatiga-
illi, beneficiis parvis primitus adjuti, ita sunt ip- biliter insisteret, adveniens ad eum in visione no-»
 ,

233 LIB. DK CUHSU SPHUTUALl. tiU

cturna angelus Domini ejusque velut aperiens ute- A .« Quid ergo tibi in hujusmodi impugnatione vide-
rum, quamdam ignitam carnis strumam de ejus liif ? Nunquid, quia te supra multos occultis ac ma-
visceribus avellensatqueprojiciens suisque omnia, nifostis tribulationibus oppressum esso saepius ajsti-
ut fuerant, locis intestina restituens : Ecce, inquit, mabas, taln aliquid unquam passus crus ? Quinimo
incentiva carnis tuat abscissa sunt, et obtinuisse te longe minoribua subjacebas tentationibus.Scd licet
noveris hodiernadicperpetuam corporis puritatem, exemplo satis hoc sis victus ab uno, pro eo tamen
quam fideliter poposcisti. Ecce vides quantos sit quod in occultis et spiritualibus tentationibus maxi-
passus et iste labores. Quapropter ut iiemo excu- mo te vexatum arbitraris, aliud, in quo spiritualis
sationem vel diffidentiam liabeat ea qacc fideliter tantum impugnatio declaratur, proferre libetexem-
poscit impetrare non posse, quod utriquc constan- plum. Legitur namquede sancta Maria /Egyptiaca
ter pclicrunt assequi meruerunt. Et ut hujusmodi quoniam inter ceetera, quae Zosimse abbati de vitae
exempla non solum in fortiori, sed etiam in se.\u conversionisque suje qualitate referebat, dixit :

habeas inferiori, in Vita Patrum narratur quoniam Crede mihi, abba, decem
septem annis feris et et
abbatissa quaedam sanclu, nominc Sara, tredecim irrationabilibus luctabar desideriis. Etpost pauca:
annis fortiter a fornicationis daeraone sit impug- Cogitationes autem, quas ad fornicationem iterum
nata, et nunquam rogaverit ut discederet ab ea „ compellebant mc, quomodo tibi enarrare possum ?
hujusmodi pugna, sed hoc solum dixerit Da mihi Ignis intus infelix oorpus meum nimius succende-
:

fortitudinem, Deus. Ecce fides qualis et quantus bat, et mc per omnia exurebat et ad desiderium
amor pietatis Ecce quid uterque sexus laboraverit
! commistionis Irahebat. Dum ergo talis ascenderet
pro virtute castitatis Dc quorum omnium purita-
! cogitatio, prosternebam me in terram, et lacrymie
tis constantia sicut procul cs effectus^ita etiam eo- eam infunden3,ipsam mihi veraciter astare spera-
rum laborem et impugnationem nunquam fueras bam, quae me fide jusserat, id est sanctissimam Dei
expertus. Quamobrem, quia perfectorum, et in cas- Genitricem, et sic per decem et septem annorum
tilale perseverantium omni modo discrepas raeritis curriculum periculis, ut dixi, luctabar. Ecce vides
atque labori, videamus si vel eorum, quorum impu- quantiim non solum virilis,sed etiam fomineusse-
dicitia? et irreligiositatis minus discrepare vidcris, xus laboraverit et pro integritatis constantiaet pro
tribulationi quoque et impugnationi,quam propoe- corruptionis pccnitentia. Nunquid ergo decem et
nitentiaagendapertulerunt,aiiquntenusassimileris. septem annis jam laborasti, pugnans contra cogi-
<< Legiiur quippe in supra dicta Vita Patrum quia tationes desideriorum carnalium? Quid autem tot
fuerit quidam vir vitam turpissimam super omnes annos dico, qui nec uno passus es tanta anno inte-
vicinos suosducons,ita ut opinatissimus in flagitiis gro? Nondum ergo laboris viam coepisti et tamen
haberetur. Hic aliquandoDei miseratione compun- C velut ex labore fatigatus jam defecisti.
clus ad poenitentiam convertitur, et intra sepulcrum « Sed etsi quas tentationis, et adversitatis mole-

quoddam se concludens priorum scelerum pollutio-
nes lacrymarum fontibus diluebat. Cumquc in his
posito ei hebdomada transisset, noctu veniunt ad
eum dsmones in sepulcro clamantes et dicentes
stias perferres, nunquid propterca patientia? etspei
solatia deponere debes ? Nonne et ex supra comme-
moratissanclorum Fatrum exemplis etex Scriptur<e
sacrse sententiis agnoscere potes utile esse ac neces-
:

Quid estquod agis, o impurissimeet flagitiosissime? sarium perferre tentationes? Petrus namque aposto-
Postquam omni spurcitia satiatus es, nunc a nobis lus dicit : Charimmi, nolite peregrinari in fervore,
castus et religiosus effugere cupis ? Nolis, velis, qui ad tenlalionem vobis fit quasi aliquid novi vobis
amodo unus ex nobis eris. Hcec et hujusmodi plura contingat ; sed communicantes Chrisli passionibus
exprobrantibus eis, illejacebat imraobilis, ne audi- gaudete (/ Pelr. iv, 12, 13). Jacobus etiain apostolus
tum quidem suum convcrtens ad eos, nec uUo peni- docet dicens : Umne gaudium cxistimate, fratres mei,
lussermone respondens. Cumque illi cum in tentationes vurias incideritis, scientes quod
s^Epius eadem
repeterent nec ille omnino moveretur, tunc in furo- •probatio fxdei veslrx patienliam operatur ; patientia
rem commoti daemones verberibus eum afflixerunt autem opus perfectum habet, ut sitis perfecli et inte-
multisquc cruciatum suppliciis semivivum relique- n gri in nullo deficientes {Jac. i, 2.3). Item idem apo-
runt. Ille tamen tot cruciatibus nec moveri potuit a stolus dicit Ueatus vir qui suffert tentationem, quo-
:

loco, in quo orationis causa jacuerat. Sequenti vero niam cum probalus juerit, accipiet coronam viiai,
nocte daemones iterum venienles gravioribus eum quam repromisit Deus diligentibus se [Ibid., 12).llinc
verberibus cruciabant sed nec tunc quidem moveri
; et Paulus apostolusait Gloriamurin tribulalionibus
:

valuit a loco, melius esse dicens mortem subire scientes quod tribulatio palientium operatur patientia ,

quam ultro d.-pmonibus obedire. Nihilominus tertia aulem probationem, probatio spem, spes autem non
nocte multitudo daemonum convenit, et absque ulla confundit [Hom.s, 3-5). Hujusmodi ergo documenta
miseratione in eum irruentesomnibuspcEniscrucia- et in Novo et in Veteri Testaraento inveniuntur,
tibusque aftlciunt. Cumque jam corpus defecisset in multa, quibns si jugiter intendis.non solura tenta-
extremus tamen spiritus obsistebat im-
suppliciis, tiones quasliLnt advenientcs facilius devincis, sed et
periodaemonum. Quod ubi impii viderunt, excla- majoris intcliigcntia; dona consequeris. Vix enimin
mantes voce magna Vicisti, inquiunt, vicisti.
:
multis, ut scriptum est, expertus cogitabit multa ; et

Patbol. CXLYl.
235 OTflLONI MONAGIII S. EMMEIIAMMI 236
qiii multa (lidicil narrabil inlcllcclum [Ecdi. xxxiv, A pcr gradusquosdam ad altiora paulatim ascendens,
9). Cujus vidclicct rei indicium in lornetipso pro- disccres quandoque congredi gravioribus. Sed cum
baro vales, quiu nisi varia tcntalionuin niolc.stia et in tarn lcni ct ternpcrata impugnatione aliquantu-
cura exercitatus cs.ses, noquaquain lanta Scriptu- lurn proHciens ea.quaj in tc gratia mea opcrabatur,
rarurn documentu vel testimonia tractare studuis- rnugis ac niagis vifibusmerilisque tuis attribueres,
scs. IMura quippc prius incognita Jarn indagationi in talern to lanflfin pfrrnisi tcntationem incurrcre,
lua) reserata. cujus impugnationis rnagnitudine depreasus agno-
quoque summopere notandum tibiest quia,
« Illud sceres, cui inslantem defectum et cui praeteritum
si absque tentationc ct tribulatione aliqua diutius omnemque laboris tui prolectum debuisses depu-
remaneres,gravius periculosiusque de beneficiorum tare, ac per hoc tanto certior de grati.-fi me.i3 bene-
meorum largitate suporbiendo caderes quam cum ficiis existeres,quanto minus de meritis tuis prae-
sceleribusomnimodisquondamdeditusesses.Quan- sumeres. » Ha;c igitur ex supradicti fratris scriptis

to enim excelientioribusquisque ditatur donis tanto excerpta hic intuli,ut hi3,qui in conversionis initio
magis pulsatur vitio elationis. Unde et ille praestan- sacram Scripturam legere cupiunt, ostenderem
tissimus angelorum, non sustinens dignitalis su.-b immensam diabolicae
qualiler fraudis astutiom, qua
donum, eo gravius superbiendo cecidit quo subli- p.
omnes eamdem Scripturam legentes impugnare
mior cseteris exstitit. Saul quoque, ut liber Regum solet, agnoscere et praecavere, qualiterque etiam
narrat, cum ante perceptam regni dignitatem humi- divinaj inspirationis gratiam agnoacere et invocare
lis mihique esset acceptus, postea vero ex eadem debeant.
dignitate superbiens a me est repulsus. Ipse etiam CAPUT XXVI.
regum eximius et pietati meae placidus,
David, licet Quid omnibus universim hominibus necessarium sit

primus tamen quam ad regni elevaretur fastigia.ma- ad hoc, ut rccte ad patriam currant.
jori se constrixit religionis cura. Nam antea bona Deinde vero opitulante Deo reserare libet quis sit
pro malis, postea vero mala reddidit pro bonis. cursus generalis omnium tam laicorum quara cleri-
Ideoque iniquitatis suae non immemor in centesimo corum,virorum ac mulierum ad supernam patriam
primo psalmo gemebundus ad me ait : Quia elcvans pervenire cupientium. Ubi in primis arbitror dicen-
ailisisti me.Ac si aperte diceret :Quanto sublimiori dum, quod et in primisest omnibus studendum, ut
me dignitate elevasti tanto majoribus peccatis me im- videlicet discant in Deum credere : fides enim est
plicari permisisti. Preeterea quantaeruinae is,qui prae totius boni operis fundamentum, totius dlvinae reli-
caeteris elevatur pateat Paralipomenon indi-
liber gionis initium. Fidei quoque,
conjungantur spes si

cat. De Joas namque rege Juda refert quia post et charitas, est scala qua scanditur ad coelum.
mortem Joiadse sacerdotis,qui eumad regnum pro- C Quam ob rem omnibus ad ccelestia gaudia pervenire
vexit, in tantam elationem venerit ut relictis cultu cupientibuspiimus et communiscursus essedebet,
Dei a suis se permiserit adorari. Pro quo superbiae ut in his tribus praenominatis virtutibus se exer-
flagitio quid regi eidem evenerit scriptum subjun- ceant, credendo scilicet, et sperando in Deo acdili-
git, dicens Cumqiie
: volulus esset annus, ascendit gendo eum.Aliterenimad notitiamsummae sanctae-
contra eum rex Syrise, venitque in Jiidam et Hierusa- que Trinitatis, quae Deus est, pertingere nequimus,
lcm, et interfecit cunctos principes populi, atque uni- nisi prius quasi in scholaquadam omni modo di-
niversamprxdam miserunt regiDamascum {IlParalip. scere studeamus qualiter harum trium virtutum
;

XXIV, 23). In Joas quoque ignominiosaexercuere ju- trinitatem agnoscentes, eam, quantum fragilitas
dicia, et abeuntes dimiserunl eum in languoribus humana permittit, moribus condignis impleamus.
magnis. Ex quibus omnibus sentiri valet, quia nemo Nam sicut in Trinitate summa individua est omnis
vel virtutum, vel dignilatis alicujus excellentia su- personarum trium operatio ; sic etiam in fide et spe
blimatusmortiferac superbiae ruinam absque magna et charitate individua operatio agitur.Nemo quippe
contritione evadet. Sed et beatusPaulus hoc attesta- firmiter credere potest in Deum, nisi ab illo speret
tur qui patefactis quibusdam virtutibus sibi con- aliquod sibi praemium
praestare nec quisquam
;

cessis subjungit, dicens : Et ne magnitudo revelatio- recte sperat in Domino, nisi illum credat ubique
j)
numextollatme, datus est mihi stimulus mege,angelus regnantem,ubique praesentem,cuncta continentem,
Satanx, ut me colaphizet (11 Cor, xii, 7). Si enim tan- cuncta regentem. Sed neque perfecte potest illum
tus virstimulis ideopremebatur carnalibus, ne pro diligere, nisi fidei et spei integritatem supradictam

concessis extolleretur virtutibus, putasne tibi opus in corde suo jugiter teneat. Quia ergo fldes et spe9

est aliqua adversitate fatigari, ne de perceptis be- recta nunquam potest esse sine altera, et sine
neficiispraesumas gloriari ? utraque Deus nequit diligi, merito fldes et spes,
« Quamobrem perpende, quaeso; tentationis tuae quasi Pater et Filius in personis prascedunt ; cha-
causam et ordinem, exordium et finem, ut agno- ritas vero quasi Spiritus sanctus ex Patre et Filio
scere possis cur postremo amariori quam primitus procedens et fide et spe pura procedit.
et illa, quam tu insolitam vocasti, tentatione vexa- Sed et hoc satis convenit quia sicut omnia ope-
:

tus fueris? In primis namque ideo lenioribus soli- ratur unus alque idem Spiritus (/ Cor. xii, 11), et
tisque permigsus es fatigari tentationibus, ut quasi nemo potest dicere Dominus Jesus, nisi ii^ gpiriti^
237 LIB. DE CURSU SPIRITUALI. 238
sancto (767rf., 3); ita etiam in charitate omniii bona A mortein pro ainore Christi passos fuisse. IVIajorem

consistunt, attestanle Domino, qui in Evangelio di- namquo et efficaciorcm pocnitentiam agere non va-
cit : Hoc est prxccptum lueum, ut (liliyatis mricem lemus, quam si injuriam quamlibet vel pcrsccu-
{Joan. XV, 12), per unum videlicet dilcctionis pras- tionom pro nomine Christi toleremus; quia ipse
ceptum omnes virtutes intelligi voiens. Apostolus dixit .•
Beali qui perseculionem patiuniur propter
quoque eadem testatur, dicens : Plenitudo legis est justitiam (Matth. v, 10).
dilcctio {Rom. xiii, 10). In his igitur tribus virtuti- Per quoslibet peccantes tentamur. In primis qui-
bus, id est in fide et spe et charitate, quse cunctis dcm, si autem jam similiter
attendentes, quia nos
hominibus communes esse debent, ct sine quibus lapsi sumus, vel adhuc labi possumus, condoleamus
nemo placere Deo potest, quantum quisque proficit, illis. Deindc vero si ita discreti in eorum correc-
tantum ei caelerarum virtutum notitia simul et fa- tionc esse velimus, ut neque ultra modum severi,
cultas bene agendi a Deo exhibetur. Crederc nam- neque nimis remissi in illos simus, sed vinum cum
que debet omnis homo omnia a Deo regi, ct nihil oleo, hoc est severitatem cum pietate miscentes,
frustra vel ex casu iii nuindo fieri, sed aut ipso juxta sanclorum Patrum regulam juxtaque ipsorum
concedente aut permittente cuncta ordinc certo poenitentiam, etut negligentes quique corrigantur,
moderari. Quae bona quidem sunt et prospera ideo t» temperemus omnia. Per infirmitalem et tribulatio-
concedi, ut ejus appareat gratia ;
quas autem mala nem duobus modis tentamur. Unus quidem est,
et adversa sunt ideo permitti, ut et in iilos, a qui- utrum eas pro peccatis nostris a Deo immissas
bus inferuntur, ejus appareat patientia; et ut ipsi, credentes palienter sustineamus, sicut Job aliique
quibus eveniunt eadcm mala et adversa, si boni plurimi sustinuerunt. Alter vero modus est, utrum
sint, probentur vel coronentur; si vero mali, corri- videlicet sperantes in raisericordia Dei eum in-
gantur vel damnentur. Talia igitur de Deo credere, voceraus ut nos eripiat ab eadem infirmilate et
est in hujus vitaj stadio celeriter currere, atque ad tribulatione. Per sanilatem, perqueomnia di-
aeternam patriam festinare. vinae pietatis dona tentamur, utrum ea raagis
Sed hoc unicuique credendum quod in omnibus
et eidem divinae pietati quam nostris meritis depute-
rebus tam malis quam bonis qua; sibi eveniunt ten- mus. Per ea vero dona quae alios habere cogno-
tatur, quid de se, vel quid de Deo sentiat, etquali- vimus tentamur utrum earadein gratiam, quam
ter illum diligat. Unde Scriptura sacra dicit : Mili- nobis a Deo praestari optamus, fratribus quoque
tia vel tentatio est vita hominis siiper terram (Job. vii, nostris praestitam non invideamus. Nam facile
1).Hujusmodi autem tentatio tam variis raodis agi- subrepit invidia, et quasi devastans fur serpit in
tur ut ab homine nullo pleniter explicari valeat. intima nostra, cum quoslibet nobis sapientiores
Sed nos aliqua hic proferemus. Per omnia enim C esse agnoverimus. Per preces nostras minime exau-
quaj videmus aut audimus, lacimus vel patimur, ditas tentamur, utrum providentiam Dei talem cre-
tcntamur; tentamur etiam laudati vel vituperati dainus quae, orania praenoscens, hoc quoque sciat
tentamur per inlirmitatem et tribulationem, quali- quando nobis prosit exaudiri. Si enim juxta volun-
cunque causa nobis evenerint. Tentamur nihilomi- tatem nostram jugiter exaudiremur, maxima salu-
nus per sanitatem, per omniaque divina beneficia tis nostrae darana saepe pateremur. Per inhonesta

nobis collata. Tentamur quoque per ea dona qua; quaelibet tentamur, si atlendamus quia, sicut orania
aliis per graliam Dei concessa agnovimus. Moxque corporis nostri inhonesta opcrimento vel secretiori
qualiter pracfatae, aliseque simul tentationes fiant, loco conteguntur, ita etiam honestioribus verbis,
juxta intelligenti^ nostrae vires aperiemus. Per ea si qua necessitas postulat de eis loqui, sunt conte-
namque quoevidemus aut audimus, quia vel bona genda. Per qualitatera horainum in errore infide-
sunt vel mala, duobus modis tentamur. Cum enim litatis adhuc pcrseverantium tentaraur, si divinaf?
bona viderimus aut audierimus, mox per ea tenta- pietati pro hoc gratias agere velimus, quod nos tam
mur, si quid tractemus, qualiter ex eis aedificemur, per fideles parentes quam per alios sacrai fidei
qualiterque ea imitemur. Cum vero mala viderimus doctores ab eadem infidelitate retraxit. Per quali-
aut audierimus,mox nihilominus per ea tentamur, n tatem parentum pravorum tentamur, si attendere
siab his nos mente et corpore avertamus, omni veliraus, quanta Dei gratia sit quod sacro bapti-
modo caventes ne similia faciamus. Tentamur in smate abluli ab omnibus eorumdera parentumvitiis
hia quae facere et pati possumus, si prompti scimus, erimus absoluti, dummodo nosmetipsos in eadem
tam pro fratrum nostrorum quam pro nostra salute vitia minime implicemus. Per irremediabilem la-
ea operari et pati, prout facultas cl convenientia psum quoruradara angelorum tentamur, utrum at-
iutriusque permittit.Nonenim omnibusunum idem- lendamus quanla Dei gratia sit homini quotidie
que opus convenit. Laudati et vituperati tentamur ; peccanti veniam quaesitam pro reatu concedere,
laudati quidem,si nobismetipsis plus de nostra qua- quandoquidcm iidem angeli, semet superbiendo
litate credere velimus,quam aliis nos minus agno- lapsi, non solum nullam veniara raerucrunt adi-
scentibus; vituperati autem,3i peccatis nostris vel pisci, sed nec voluntatem veniam impetrandi. Item
uUam injuriam ab aliis illatam tolerare velimus, pcr eosdem reprobos angelos tentamur, si videlicet
cum plurimos sciamus tormenta maxima ipsamque attendamus, quia sicut ipsi per superbiam ita lapsi
 23!) OTIILONI MONACHI S KMMEHAMMI 240
sunt, utcoram Deo ultra stare non possent, sic eliann A si pro hoc Deo gratias agamus quod nos minirne
omncs hominos contra.Dcum sc crigcntes quandiu pormisit gravari debilitatc et paupertate tali. Item
in hac elationc pcrsistunl, nii boni agerc, sed ncc por eosdcm tonlamur, utrum miseri.-c eorum con-
ullam sui n)ulitiam agnosccrc possunt. Cujus rei dolentes aliquarn rnisericordiam iilis exhibere cure-
superbia
testes sunt plurimi, qui, proh dolorl in- mus. Per medicinam carnalem tentamur, utrum per
durati nullo modo ad meliora valent flecti. hanc credere velimus quia sicut corpus carnali, ita
Per injustitiam vel adulationcm amicorum alio- et anima spirituali medicina reparatur. Eodem

rumque hominum, cum quibus versamur, omnes modo per omnia visibilia ncgotia tentamur, utrum
tentamur, si Deum magis quam illos diligentes per in eishoc investigare velimus quai mysteria rerum
eorum gratiam vel consilium a veritate ct justitia invisibilium gerant et quid nobis de divino cultu in-
non declinemus. Per eos ctiam qui improbc a no- nuant, sicut videlicet per scholam quo pueri gralia
bis exigunt aliquam rem, quam aut non habemus disccndicongregatinulriunturspiritualisvitseschola
vel habentes sibi dare non debemus, tantamur, si designatur, qua? in hoc sjecuIo cunctis hominibus
improbitatem eorum modesta ratione compescen- salvandis statuta est, ut illis, quasi parvuli pro vitae
tes, cum alia non sint eis danda, charitatis saltem perennis notitia capienda ad tempus correcti vel fla-
demus respo nsa,implentesilludquodscripturaest: t» gellati, postmodum de ejus participatione merean-
im super datum optirnum {Eccli. xviii,
Verbum bonum tur laetificari, sicut ipse Dominus dicit : lieali gui
17). Per res quaslibet perditas tentaraur, utrum, nunc flelis, quia ridebilis {Luc.
Eodera raodo
vi, 21).

sperantes quia opitulante Deo aut easdem invenia- per diversa studia et operautilia tentamur, utrum
mus vel alias cito acquiramus,ab orani maledictionis hoc attendamusquod ideo dispositione divina sunt
et furoris strepitu quiescamus. Per res etiam ab tradita, ut omnis homo juxta vires scientiamque
aiiis perditas, sed a nobis inventas tentamur, si sibi datam in eis occupatus nunquam sit otiosus.
tantum diiectionis erga proximos habeamus ut ea Notandum autem quod nuUum daretur praemiura
quse sunt sua sibi reddamus. Per acceptam potesta- his qui utilibus et spiritualibus studiis occupantur,

tem tentamur, utrum judicia iniqua, moresque per- nisi simul essent inutilia atque carnalia, in quibus
versos, pro quibus alios rectores frequenter repre- tentati copiam haberent eligendi necessaria aut

hendimus, in nobis emendemus sicque appareat superflua. bona aut mala. Ideoque quibus datura est
qualis intentio cordis nostri sit erga Deum et ho- liberum arbitrium currere quocunque velint, datus
mines. Per hoc quoque quod scriptum est Quod. : est etiam locus spatiosus in quo currere possint.

tibi non vis fieri, alii ne feceris (Tob. iv, 16), om- Locus autem satis spatiosus est facultas bene et
nes jugiter tentamur, si forte eamdem fidem et male agendi. Quod enira meritum esset, si quis vel
obedientiam, nec non humilitatem, quam nobis a 1 malevel bene agere non posset? Unde ut utriusque
subditis nostris exhiberi volumus, in primis Deo, rei copiam haberet omnis homo, Deus permisit fieri

deinde cunctis, qui nobis praesunt, exhibere stu- plurimos diversae qualitatis homines, id est saecu-
deamus. Per rectores religiosos tentamur, si Deo laris et spiritualis sapientiaeamatores, divites et
gratias agerevelimus pro hoc quod tales nobis de- pauperes, superbos et humiles, sanos et infirmos,
dit rectores quinos bene vivendi exemplis ins- ut omnes inter se certantes quis celerius, hoc est
truant et viam patriee coelestis ostendant. Per irre- melius, curreret probarentur, probati coronaren-
ligiosos vero tentamur, si peccata nostra, quibus tur. Nam cum in una parte positi sint sapientiae
meruimus subdi talibus, attendentes et poeniten- spiritualis amatores, pauperes, humiles, infirmi ; in
tiam pro his agere et rogare Deum studeamus, ut alia verosibimet contrariis, nullus ad intelligibi-
non secundum peccata nostra faciat nos errore lem duntaxat ffitatem perveniens relinquitur qui
pastorura seduci, sed secundum misericordiam non per oppositum suum probatus aut coronetur,
suam eripiat a potentia tali. Per famulamina servo- aut damnetur'. Electus quippe coronatur, quia vi-
rum aliorumque nobis subditorum tentamur, utrum dens audiens undique mala a malis gesta conti-
et

per hoc Deo gratias agere velimus quod illo dispo- nuit se ab eis; reprobus vero ideo damnatur, quia
nente hi nobis deserviunt qui conditione et natura n videns et audiens ubique bona a bonis gesta noluit
nobis aequales existunt. Per cujuslibet hominis no- imitari illa, sicut et Judaei a Domino nostro refe-
biscum conversantis negligentiam tentamur, si ea runtur ideo esse damnandi quia scientes Ninivitas
qualicunque re negligenter agit qua;que
quffi ille iu parva Jona; praedicatione conversos, ipsi nec per
nos ex peritia et licentia meliorare valeamus in maxima signa voluerunt converti. Hujusmodi igitur
melius quoque aptemus. diversitate tentat nos jugiter Dominus admonens,
Per temporum pacem, aeris temperiem, nec non ut sollicite pensantes quanta subtilitatc diversitas
per rerura abundantiam tentamur, utrura pro his eadera facta sil ad comprobandam omnium quali-
Deogratias agere et in ejus servitio proraptiores tatem fugiamus a ventura ira, cum terapus habca-
esse velimus. Aliter quoque in eisdem tentamur, mus fugiendi.
utrum ad necessaria victus et vestitus subsidia ma- Si quis vero plus quaerat quomodo nos Dominus
gis quam ad superfluura usum luxuriae vel super- jugiter admoneat, sciat quia, quotiescunque cogi-
bi» his utamur. Per dcbiles et pauperes tentamur, tamus vel audimus quam terribilia sint judicia Dei.
241 DE QUODAM MIIIACULO. 243
toties admoneraur fugere illa. Per visibilea quoque A Has igitur tentationes.quae non ideo immituntur
creaturas tentamur, sicut videlicet in sole.qui licet a Domino ut ipseper eas nos intcrrogando discat
crcatura sit,ejus tamen splendorem dilatari scimus quid in nobis lateat, sed ut nos agnoscamus cujua
per universum orbem.Unde cum tantum creaturi« mcriti et qualitatis simus,utquc appareat quid de
splendorem sciamus, tentamur utique a Deo, si Deo vel quid dc nobis scntiaraus.jugitcr attcndere
eju3,qui Creator est universorum, invieibilem pra3- generalisest cursus omniura adsupernagaudiapro-
sentiam et polentiam superomnia dilTusam creda- peranlium.Absquchujusmodinamquetentationibus
mus. Sed et in aqua tentamnr, utrum attendamus nemo potest fieri sua qualilatis cerlus,sed nec di-
quia, si corporaliter sordidi in aqua possunt ablui, vinaj pictatis ct sapientiaj ulla vaiet intelligere se-
multo magis omnes sordibus spiritualibus, id cst creta,nisi per earumdem tentationum rudimenta,
peccatis inquinati possunt in gratia Dei pleniter Sunt etenim quasi quidam campus spatiosus,in quo
lavari, si ad eam accedentes spiritualiter se lavare fidelis quilibet currens,dicit qualitor currerc va-
studeant, id est pcEnitentiam gerant emendatio- lcat in timore et amorc Dei. Et ut haec in una re
nemque promittant. Multo enim majorem faculta- probemu3,quis,rogo,se patientem esse scirevaleat,
tem habetgratia Dei ad lavandasanimasquam aqua nisi per injuriara illatam probetur?Idem de cseteris
quffilibet ad lavanda corpora.Quodcum omnes scia- _. sentiendura est. Sicut enira corporisvis,ita et spi-
mus,quotidietentamur qualiter idem attendentes ritusnon aliter quara laborando probatur. Talis
cum fide et poenitentia condigna ad Deum acceda- autem probatio,qua horao ct suam qualitatem agno-
mus.Similiter por apiumstudia tentamur, si atten- scere et prajmia aeterna mereri valet,sicut scriptum
dere velimus quia, sicut eaedem apes ex variis flo- est : liealur vir qui suffert tentationem, quoniam
ribus mellis liquorem coUigere solent, ita et nos cum. probalus fuerit, accipiet coronam vilx (Jac. i,

virtutes quaslibet colligere debcmus, non solum ab 12), quid aliud est dicenda, nisi sapientia et pietas
hominibus, sed etiam ab animalibus imitando divina ?Sapientia quidera,quia tara rairanda provi-
ea. Pro qua imitatione admonet nos Dominus di- det;pietas autem, ideo quia provideutia tali digna-
cens Estotc prudcntes sicut serpentes, et simpUces
: tur quemquara instruere ct ad se trahere ? Unde
sicul columbx [Maltli. x, 19). Haec Psalmista imi- Psalmista raerito dicit : Vniversx vix Domini miie^
tatus est, cum
dixit Ul jumentum factus sum apud
: ricordia et verilas (Psal. xxiv, 10).Veritas autem
te,Domine (Psal. lxxii, 23). Eamdem imitationem et sapientia divina idera sunt. Magnus quoque et
Salomon unumquemque admonet considerarc di- communis est cursus attendere jugiter et recordari
cens Vade ad formicam, o pigcr, et considera vias
: quantautriusquc hominis beneficia unquam a Deo
ejwi,etdisce sapientiam (Prov. \i, 6). Eodem quo- acceperimus in quolibet vitae nostrae tempore vel in
que modo per omnes visibiles creaturas tentati C quocunque loco, in patria vel in exsilio, in terra
admonemur,ut in eis quaeramus quid nos doceant. vel in aquis,et pro his ipsi gratias agere ;
quaecun-
Cujus nimirum tentationis modus et notitia tantum que autem contra ejus prsecepta fecerimus, haec
unicuique a Deo reseratur quantum illum timere et jugiter pceniteri,pro his veniara seraper precari.
amare nititur. Verumtaraen ex supra dictis potest Ad talem cursum cuncti properate,Qdeles, pro quo
aliquantura discere qualitcr investigarc debeat cae- non vobis munuscula vilia dantur, sed raerces talis
tera quaeque. quae credilur esse perennis.

NARRATIO OTHLONl
DE MIRACULO, QUOD NUPER ACCIDIT GUIDAM LAIGO.

Ouia mundu3 multiplicivanitate et iniquitatecor- J) vanitate solita retraham,cupio referre quod nuper
ruptusin tempore imminenti indicia plura, quaj in occiduis partibuscontingit quodque quidam
raihi
praedicta sunt in novissimis diebus futura fore,jara clericus religiosus, apud se hospitanti referens,
demonstrat,opu8 est cunctis fidelibus ut et se cir- se etiam adesse ubi contigerat dixit.
eumspectione maxima ab insidiis diaboli custodiant Retulitnamque quod quidam illustrisvir diffama-
tt quoscunque possint idera facereadmoneant. Per tus esset pro cujusdamcqui rapina.Tunc comesrc-
hoc enim quod nunc quam raaxirae quoslibet tam gionis illius hujusmodi inlaraiam audiens potenter
peritoa quam imperitos decipit etad vanitatera raa- e.xegit ab eodera viro ut equum ablatum redderet
jorem quam priorum temporum homines pertrahit, autjusto pretio persolveret. Qua exactione com-
solutus esse a vinculis,quibu3 hucusque constrictus pult^us promisit comiti ut quocunque judicio ille
erat,videtur,sicut in libro Apocalypsis Joannis apo- vcUctse ai) hac suspicionc purgaret.Moxque corae3
ttoli praedictum legitur. Quamobrem ut aliquos a decrevit ut,pluribus testibus congregatis,se expur-
243 OTHLONI MONACHl S. EMMEIIAMMI 244

garelpcr solilurn aqure ju(liciurn.Cuin(|uc una curn A. tasquc Deo lc arnodo talia dcvitatururn. Audiens
mullis aliis ad slalutum aqujjc judicium venissel, h;jec vir rnox votum vovit Deo, dicens : Ecce Deo
peracla examinalione omni quas ibi eoiet agi.cecidit promitto quia si me liberaverit a reatusjudicio, in

inreatum por idem judicium.Quo facto vir majstis- quod modo incidi, rasorium nunquam veniet in
simus efficitur,omni qucrimonia repletur non tan- barbam rneam.
tum pro cqui rocornpensationc, scd etiam pro in- Quibus dictis oranes redeunt ad aquam,cupienteB
comilistimore.quem sibi cognovitminime
tolerabili agnoscere si quid prodesset reatus confessio et

parcere, a praedicto non absolveretur crimine.

si quailibet noxia vitandi promissio. Cumque itera-
Convocansergo omnes ciericos ibidem manenles in retur judicium,ita securus factus est ut tam de ejus
unum,fiua;rit ab cis consilium quomodo reatum innocentia quarn de justitid revelata, quod scilicet
evadcre posset, in quem nulla sua conscientia inci- nemo laicorum radcre barbam debeat, omnes illic

dissei. manentes Deo laudem dicerent. Sicque liberatus

Ad hsec cum unusquisque, prout sibi videbatur, esthomo et de infesti sibimet comitispotestate, et
responderet, quidam ex eis cojpit illum monere ut de eorum violcntiaqui illumcogebantequum abla-
aliquid attentius peccatasuarecolens etconfessione tum persolvere.
proderet et emendationem Deo promitteret. Cui ille n Post aliquantum vero temporis idem vir oblitus
respondit dicens; Hcec omniaita jamfeci ut nullum divinae pietatis^qua; eum absolverat, parvipendens-
in memoria mea remaneat peccatum, quod vobis que rem quam Deo promiserat, super barba non
non confessus fuerim et pro quo emendationem Deo radenda, jussit sibi cum
novacula barbam radere,
non promiserim.Tunc ille clericus Quomodo, in-
: dicens : ego quidem Deo promisi quia rasorium in
quit,hoc potest verum esse, cum peccatum ma- barbam meam immitterem nunquam, pro novacula
gnuni in te videam,quod nec confitendo nobis pro- vero nonpromisi,ideoque volo hac uti sicuthomines
didisti, nec peccatum esse credis ? Laicusnamque caeteri. Sec ultio divina talem cito secuta est prffi-

cum sis et, juxta morem laicorum, barba minime sumptionem. Nam post breve tempus ab inimicis
rasa incedere deberes,tu econtradivinae legis con- suis captus effossis oculis visu est privatus. Haec
temptor quasi clericus barbam tuam rasisti.Pecca- igitur ego audiens a clerico quodam aliis referre
tum quippe tale, licet tu pro nihilo habeas, ego studui,ut aliquos hoc exemplo territos ad emenda-
credo tantum esseut nullatenus a crimine, in quod tionem morum traherem.
incidisti,absolvaris, nisi pcenitentiam agas,promit-

EJUSDEM OTHLONI
LIBER
DE ADMONITIONE CLERICORUM ET LAICORUM
Nunc primum ex aulographo, in imperiali monasterio Sanct-Emmerammensi asservato, vulgatus, a R.
D. P. Casparo Altlechner, Benedictino Millicensi.

(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus Anec. novissimus, tom. III, parte ii, pag. 402.)

INCIPtT PR^FATIO OTHLONI.

Sanctse Ecclesieemunusculum aliquod offerrecu- C conspiciuntur (/}om.i,20).Cuju3 studii oblatio precor

piens, sed in manu mea nihil reperiens praeter
parvam dictandi atque scribendi notitiam, hanc
ipsam in ejus servitiura volo coaptare quantum
Dominusdignaturadjuvare.Scribereenimgestiopro
admonitione cunctorum fidelium,admonitionedun-
taxat indigentium, dividens eos in
duas personas
clericorum etlaicorum,assumensqueadhocutrique
personte congrua raonita,per quaead carnalibus ad
ne cui indigna videatur;quia ut legitur ad templum
Dominiquondaminterinsigniaetpretiosissimadona
offerebanturetiam vilespili capraruraetduorainuta
viduae pauperculae oblata Dei ipsius Domini nostri
Jesu Christi testimonio approbantur.Precor et illud
ut si quisquam in hisquae dicam,vel melius sentiat
vel aptius eadera proferat non idcirco rusticitatie
meae verbula cito reprehendat quia ut quidam sa- ;

spiritualia,avisibilibusadinvi3ibiliapos&intanimum pidns dicit Non omnia possumus omnes. Nam si ille

:

supendcre etsuperna conspicere,siculet Aposlolus eamdem sententiam juxta ingenii sui vires melius
Deiper ea qu--e factn sunt inteltecta
dicit '.Invisihilia quara ego proferre posset, forsitan et alter aliquis
 :

245 LIB. DE ADMONIT. CLERIC. ET LAIC: 246

illo sapientior excellentius proferre nosset. Unus- A Deo magis placent rustica humilium dicta quam
quisque ergo in suo sensu abundet, tanto majores eximia verbo sitas arrogantium, ot in saecularislit-
Deo gratias agens, quanto e.vceilentioris scientioB teraturae pompa gloriantium,
talentum ab eo accepit, sumulque attendat quod

LIBELLUS MANUALIS
De admonitione clericorum et laicorum.

CAPUT I.
poris praeteriti Patribus bcne fundata ct suffulta

Maxima necessitas et causa homines officii commo- penitus dcstruatur sub lemporibus nostris, inqui-
nendi neglectus rcligionis, persecntio EcclesiiC, de- bus mille annis pene cxpletis juxta prophetiam in
vastatio tnonasteriorum, etc. Apocalypsi prasdictam Satanas solutus csse vidctur
Substantiaigiturquaepersesine ullius adminiculo non enim solummodo occultis ut antea insidiis quos-
subsistere valet,Deus solummodo est. Illa autem quedecipit,sed eliam aperte prorumpitporitissimos
substantia,cuju3 totum esse in alterius consistit po-
B subvertens el ad pessima quacque instigans. Quid
testate, creatura profecto esse probatur. Sed sicut rogopejus esso poteritquam monasteriaad laudem

divina substantia intribus constat personis Patris, Dei sanctorumque suorum venerandam memoriam
et Filii, et Spiritus sancti, ita et creatura in tribus ab antiquis principibus constructa,nunc ob inexple-
distat difrerentiis..\ut enim est rationalis,ut angelici bilem quorumdam avaritiam deslruere? Quis nam-
spiritus et homo ; aut animahs,ut omnia quae statu que fldelium religiosorum attendens quanta modo,
vitalisineratione potiuntur; aut neutrumest,habens cum omnia divina praecepta et miracula sanctorum-
tantummodo esse,ut arbores et iapides unde om- :
que Patrum documenta sint plurimis notissima,
nino patet quia omnis creatura Deo, a quo omne cocnobiorumdestructiofiatnon solum alaicisdeprae-
quod est habet, se quoque subdere debet; cujus dantibus et rapientibus procdia eorum.sed etiam a
nimirum omnis ratio et observantia ad
subjectionis clericis ipsisque abbatibus ultro ofTerentibus^quasi
solam rationalem creaturam pertinet, id est ad an- quaedam venalia sibimetcommissa bona, unde alen-
gelos et homincs. Sicut enim hi soli caeteris creatu- di forent non solum monachi,scd etiam familia com-

risexcellentioressuntconditi; ita etiam ab his solis missa, nec non pauperes et peregrini advenientes,
exigitur subjectio et cultura Dei, et aut pro subje- nonpossitconjicercdestructionem sancta) Ecclesiae?
ctionis stud^o remunerantur, aut pro repugnantia C Non statim doleat quod hostis antiquus tantam
atque superbia puniuntur. Sed quia hujusmodi ju- malitiam ct persecutionem potuerit exercere in
dicium in angelicis spiritibus jam factum est(nam ChristianoSjper alios Christianos,ct per eos maxime
quidam eorum pro obedientiae sua^ meritis ita beati- qui constituti sunt pastoresEcclesiffi? Nam si talis
tudini sempiternae sunt deputati.ut nihil aliud quam destructio locorum sanctorum a barbaris ageretur,
bonum quidam vero pro superbia in
velle possint; Christianorum bello essent reprimendi, si aliter
aeternas pcenas projecti ad nuUa nisi ad mala ratio- nequircnt corrigi; sed, proh dolor! tanta pax et
nem datam flectere queunt)soli homines adhuc re- concordia in hujusmodi habetur nequitia, ut, pau-
stant quiconcessam rationis et arbitrii facultatem cissimis exceptis, non inveniantur qui de tantae
ad utrumque divertere valeant.Unde et ipsi solum- persecutionis curent miseria, quasi Christianae
modo instruendi et admonendi sunt ut sibi jugiter religionis ignati,ettanquam hoc, quod monasteria
proponentes utrosque bonos scilicet et malos spiri- cuncta pro Christi sanctorumque honcre constructa
tus, eligant potiusbonorum merila sequi prajceptis fuerint, obliti. Quod dico miserabile quidem est
divinis obediendo, quam malorum poenis associari dictu, sed multa miserabilius actu, cum hi qui ad

ei resistendo, sine quo nemo potest salvari. hoc specialiter vacare desiderant, ut in coenobiis
Hoc igitur sit primum quod omnes homineshor- y.
sub religione disciplinaquc spirituali viventes Deo
tamurintentionemaximaconsiderare.Sanaenamque servirent, et pro eorum salute, qui a saecularibus
menti integraequeralioniipsum solum sufflcere pos- pompis adhuc continere nequcunt, jugiter inter-
se
set, etiamsi nulla alia tremendi judicii cxempla cederent, substantia,qua ad quotidianum victum et
nosset. Sed quia adversarius ncJster diabolus leo vcstitum indigcrent, privantur. Quanto cnim quis
rugiens circuit quaerens quem devorct (/ Pelr.v, 8), possessiones proprias pro Dei amore contempserit,
pluresque inter tot millia hominum, proh dolor! tantomagis ex communi statu cccnobiiquoconfuge-
fragiles, quam fortcs contra eumdcm adversarium rit,neccssaria quacque sibimct dari indigct; quia
modo inveniuntur, opus cst cunctis lidelibus ut.et quandiu in prffisenli vila subsislit.nullus homo victu
ipsi circumeuntes quairentesque qualiter tanto ct vcstitu carere poterit.Undo qui ccenobitis aufert
resistant adversario, invicem modis
se variis in- praedia, quibus sunt procurandi.et divini scrvitii et

struant et admoneant ne Ecclesia sancta sub tem- totius monasticae religionis destructor esse convin-
247 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 248
oitur. Ad ha?c ctiam reus cfflcilur, quia iiljgtujil A. rota «luippe illius quam in firmamcnto coeli scraper
unde paupercB, peregrini et hospitcs sancla loca posilam novimus, personarn Patris; in splendore
visitantes rccrcandi forent juxta sancti lienedicti vero personam Filii, quia et Apostolus de Ghristo

statutum, imo juxta ipsius Domini nostri prajcep- Dei Filio dicit Qui cum sil sptendor glorix, etc.
:

tum dicentis : Datc eleemosynam, el omnia munda [llchr. I, 3); in calore autera personara Spiritus
sunt w/n'5(L?t(".xi,^i1).lpsc quoque his qui nunceum sanctisigniflcari credo: moxqueetiamilludsubjungo
in paupcribus et hospitibus suscipiunt, in cxtremo unde talia credo. Sicut enira rotara solis nunquam
judicio dicturus est : Ilospes fui et suscepistis, me vidiraus vel audivimus de coelo in terrara dimissam,
[Mattk. XXV, 35). Ilajc igitur de illo solo pcccato, sed splendorem, qui in ipso cst, et ab ipso semper
quod in destructione coenobiorum agitur, breviter ortus emittitursuperomnem terram; calorera etiam
commemoravi. qui lam ab ipsa solis rota quam a splcndore ejus
Si quis vero diligentcr considerarcvoluerit cajtera procedit.licet in omni loco et tempore non jequaliter
Christianae religionis statuta,inveniet ex eis plurima sentiamus, ab utroque tamen aequaliter proceden-
pari Ghristianorum pcrsecutionc destructa. Quis tein inquibusdam provinciis majus, in quibusdam
enim locus est modo sinc rapina aut bello ? Ubi sunt vcro minus fervere propteraliquam occultam divini
jura Christianas lcgis et protectio metuendi regis ? r» judicii dispositioncm scimus : ita et de personis
Ubi sunt,qua!so, pastores et defensorcs Ecclesiarum singulis sanctffi Trinitatis credo. De Deo Patre

qui resistantdevastatoribus pauperum ct viduarum? quidem, quia nunquam missus venerit in terram.
Quinimo qui dicuntur pastores et defensores, qui- sed splendorem ejus, id est, Filium ad quoslibet
que animam suam dare deberent pro coramissis illuminandos mittat. De Deo autem Dei Filio quod
ovibus, facti sunt persecutores, nulii parcentes, sicut splendor solis in quaecunque corporalia mitta-
dummodo ipsi in deliciis vivant divitiisque afdant. tur visibilis fiat, ita et ipse incarnatus visibilis
Nonne haec atque his similia persecutionis suntstu- apparuerit, et super omnem terram doclrinse ejus
dia? Quam videlicetmiserandara persecutionem ego claritas illuxerit, ut de eo legitur : Exortum est in
infimus jugiter audiens et dolens, cum non possem tenebris lumen rectis {Psal.iu, 4). De Spiritu sancto
aliquos sermone communi corrigere, tractavi vel etiam, quod sicut terra a splendore solis illustrata
scriptis eos admonere talibus, quorum sententiam tantum, non autem calore ejus penetrata nullum
tam laici quam clerici possint agnoscere. Nonne fructum dare solet, ita et unusquisque, licet divini
solemaliaqueelementaaliquo sensucaperepossunt, Verbi notitia illuminatus sit,cunctaque Dei miracula
et quid officii gerant omnes simul agnoscunt? Ipse vel legendo vel audiendo agnoverit,tamen nisi calo-
profecto corporali visu privatus nequit se excusarea lorem, id est, amorem bene agend.i, ab ipsius dono
solis agnitione.Si enim non illius splendorem, certe C percipiat, frustra totius scientiae lumine perfruatur.
vel illius calorem sentire valet.Pr^terea cum aliquos Quod profecto ita esse non solum fide percipi, sed
exterius audit de splendoris solaris immensitate etiam experimento ipse potest probari.Nam nonuul-
loquentes, potest utique advertere interiori visu los sapientes et in lege divina omnimodo instructos
simul et auditu. Ipse cnim ab homine nullo poterit frequenter videmus, in quorum actione, si quam
evelli,dummodo hujusmodi aciem etauditum mali- divinte scientiag notitiam habeant, vel si quid de
tia nulla impediat. Unde et Doniinus noster audito- aeternis gaudiis et suppliciis credant, parumper
res suos admonet, dicens : Qui habet aurcs audiendi agnoscere valemus. Quid igitur de talibus existi-
audiat {Marc. iv, 9). Et Joannes in Apocalypsi : mandum est, nisi quia splendore, id est, Verbo Do-
Qui habet, inquit, aurcs, audiat quid spiritus dicat mini nostri satis quidem illuminati sint, sed Spiri-
Eccle&iis {Apoc. iii, 22). Sed hujusmodi verba ideo tussancti calorem minime senserunt? Si enim cum
more prologi prsemittimus ut quia de carnalibus
: splendore calor pariter spiritualis advenisset, ne-
spiritualia,de visibilibus invisibilia colligere scri- quaquam ita tepidos et negligentes illos reliquisset.
bendo voIumus,Iectorum simul et auditorum aures Ut autem caloris tanti mysterium non solum ex
spirituales ad attendenda eadem aliquantulum ex- conjectura propria, verum etiam sacrae Scripturas
citemus. testimonio approbem.nonne Spiritussanctusin igne
j)
GAPUT IL super apostolos venisse,eosque tanto fervore accen-
Quomodo in solis imagine sacratissimx Trinitalis disse legitur ut nullam sBecuIi potentiam,nullahu-
miistenum reluceat. manae ssevitia; torraenla formidarent? De eodem
Primo igitur dicendum,quod et in primis et prys calore et igne credo Dominum dixisse : lynem veni
omnibus nosse debemus, in quo scilicet elemento mittere in tcrram, et quid volo nisi ut ardeal? {Luc,
ipsius sanctaj Trinitatis et unitatis mysterium xii, 40).Sed et hoc, quod Dominus dicit Ecce sto :

contemplari possimus. Denique ut mihi videtur, in
nulla scriptura apertius quara in sole edoccri pos-
suraug, qualiler saaclo) Trinitatis lideui aUendere
debeumus.ln sole namque tria inseparabiliainesse
scinuis, hoc est ipsum corpus in modum rotaj
constans, et splendorem atque calorem ipsius. In
ad osiium, et pulso, etc. {Apoc. in, 20) in quolibel
_ hominc solis splendore circumdato mystice intueri
valcmus.Sicut enim splendur solis omnem ad lucis
sua; radioa venientem nou repeliit sed illustrat: ita
et Salvator noster omncs ad se venientes clementer
suscipil. Unde et eos ad se venire hortatur,dicens :
349 LIB. DE ADMONIT. CLERIC. ET LAIC, 250
Venile ad me, omnes qui laboratis et onerali estis, et A apparet tantum calorem ab ulroquc proccdentom
ego refxciam vos {Malih. xi, 28^.Item sicut splendor sentimus ut vixcum sustineamus. Quapropter quia
solis exteriores cujuslibet doinus parieles undique tantus calor, longe prius quam ipse sol splendor-
lustrans nequitin eosquiinterius sunt clausi lucem que ejus appareat,sentitur, prajcedere cum dicipo-
suam immittere, ostio autom aperto mox in eos ab illo nunquam recedat. Eadem dearo-
te^t, licet

effundit, ita etiam Dominus noster per divinitatis matum quorumlibet cdorifera suavitate sentiriva-
suffl potentiam jugiter respicienssuper filioshomi- lent. Ubicunque enim incenditur thus, vel myrrha
num ut videatei e8tintelligen9,autrequirens Deum vel aliahujusinodispecieseorumquac procul absunt
{Psal. Lii, .3), qu.ierit quasi pulsans, qui ei januam nares priusquam visum dulci odore contingit, nec
cordis aperiat janua autem cordls est mens. Ubi
: tamen ab incensus sui substantia recedit. Si ergo
ergo Dominus januam clausam,id est,mentem infi- tanta vis est utriusquecaloris videlicet etodoris,ut
delem et indevotam ad totius religionis studium in- pra^cedentesadvcntum eorum a quibus procedunt,
venit, dolens inde recedit. Dolcns videlicet per hu- demulcentesque sensum eorum quibus ingeruntur,
manitatem susceptam sicutet in Evangelio legitur, substantiam propriamnonrelinquunt,curnonmulto
quia cum appropinquaret Hierusalom fllevit super magis credenda est virtusSpiritus sancti quoslibet
illam. Nam divinitati nuUus dolor acciJit. Ubi au- illustrare et praeccdendoeorumcordaadventui divi-
tem januam apertam, mentem scilicet, fidelem et
B no prajparare nunquam tamen ab essentia propria
devotam ad implenda divina) institutionis pra?cepta recedens ? Qui enim totus est ubique, locus esse
invenit,mox intrat,etcum hospitii ipsius habitatore nequit,ubi desit,nisi quo tenebris malitiae et insa-
ccenat, infundens ei per inspirationem Spiritus san- pientiac fugatur, sicut scriptum est : Sanctus enim
cticompunclionem atquepcenitenliam peccatorum spiritus disciplinx fugietfictum etauferretse a cogita-
suorum, seu ei reserans sacras Scripturae arcana, qux sunt sine intellectu, etc. [Sap, i, 5.)
tionibus
vel etiam.quia ejus cibus est, ut faciat voluntatem Ubi autem idem Spiritus requiescat, Dominus per
Patris sui.CGenat cum eo faoiens ilhim contemnere prophetam indicat, dicens Super quem requiescit
:

cuncta caduca et solaperennis vit<R dcsiderarc gau- Spiritus meus nisi super hiimitcm et quietum, et tre-
dia. Hujusmodi ergo convivium agit Dominus no- mentem sermones meos ? [Isa. lxvi, 2.)
biscum, qi:ando eum permittimus intrare ad cor Libet adhuc per propositum solis mysterium
nostrum. ascendere, et illa evangelica verba considerare :

Potest etiam per idem solismysterium illud ali- In principio erat Verbum,et Verbum erat apud Deum
quatenus inspici, quodDominus dicit: Si quis diligit Deus erat Verbum (.foan. i, 1). Omnes namque
et

me,sennonem meum servabit et Pater meus diliget serenam aciem habentes intueri aliquomodo,quan-
exun, et ad eum veniemus et mansionem apud eum C tum reverberatus visu permittit, posunt quia ipse
faciemus (yoart.xiv.22).Ubicunque enim solis splen- solis splendor quitotamterramambit nunquam so-
dor apparet, sol pariter cum eo lucens manet,quia lem relinquit, sed in illo semper est lumen de lu-
individua est utriusque operatio. Ad haec etiam si mine micans. Si tanta facultas in creatura oculis
calor ex utroqueprocedens sinecujus adventu fru- corporalibus videri potest.multo magis in creatore
stra quilibet illuminatur.simuladessesentitur,tunc et omnipotente Deo inesse credenda est.Sicutenim
ibi tria pariter in una operatione habentur quod solis splendor seinperin eodemsoleest, et quorsum
:

nimirum in praedictis Domini verbis non dissimili- micando tendat, semper apud eum perseverat ita ;

ter posseintelligi credo.Si enim duae personae in- semper inprincipio, id est, in Patre erat Verbum,
telliguntur.in Patre et Filio qui adveniunt tertia etVerbumeratapudDeum,semperscilicetDei Filius
pereona, ut mihi videtur in illius,qui diligit coope- in Patre manens, semper Deus de Deo, semper lu-
ratore,et ad hoc ut diligeret quasi praevioincentore men de lumine splendens. .Sed nec ipsa rotunda
potest intelligi.Denique in mullia sacrae Scripturse species solis a mysterio vacare videtur: omne enim
locis hoc iaveniturquod bona aliqua non solumnon rotundum nec finem habet nec initium.Item deDeo
facere, sed nec verbum bonum proferre possimus omnipotente credere edocemur.Quia dum illo nihil
absque Spiritua sancti dono,ut est illud Nemo po- superius,nihil inferius,nihil latius invenitur, nullo
:
p
test dieere Dominus Jesus, misi in Spiritu sancto termino concluditur. Prolato itaque illo, quod in
(/ Cor. xii,3). Et Omnia operatur unus atque idem
: sole tantummodoreperitur,sancta3 Trinitatismyste-
spiritiu, dividmtsiugulis proul vult [Ibid. 11). rio, libet adhuc duo proferre, ut hi qui subtilia

CAPUT III. quaeque de sanctae Trinitatis fide dicta vel scripta

Idem nrgumcnturn uherius pertrdctatur pluresque e nequeunt intelligere, doceanturin quibusdam ele-
creatis (igurx Trinilali^i afferuntur mentis eamdem fidem investigare.
Ut autem tanti raysterii profunditas facilius in- In aqua igitur quam tribus personis appellare
adbuc in sole illius similitudinem
lelligatur, libet solemus, dicentes IUe fons, ille rivus, illud sta-
:

quaerere. Scimus namque oranes, quoniam in aestate gnuin Trinitas,6eduniuselementisubstantia inesse

quando calor solis maximus terram occupare solet, comprobantur.Licet enim in personis fona et rivuB
sapissime non 3olumindie,qua sol pariterque ejus atque stagnum inuna tamen substantia
differant ;

gpUndor videtur, ssd etiam in nocte, cum neuter conveniunt ubi quoddam quod et de sole dixipo-
;
251 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 252
test inveniri. NuUus denique rivus absque fontis A quioribusspiritibus judiciodivlno perrnittunlur im-
sui subslantia deOuil, quousque fons cbulliendo pugnari. Escu namque diaboli.ut lcgitur, electaest
Bubsistit.Caeterum si fons exsisccatur, et fontis pe- (Habac, i). Quo significatur quia peritos et san-
sona privatur.Sed stagnum satisconvenit pcrso-
ct ctos quosque maxime impugnans eos ventre mali-
nae Spiritus sancti quoniam sicut fons ct rivus
: tiec suffi nititur devorare. Hujusmodi autem impu-
confluentcs in stagnum unius elementi substantiam gnatio jugiter praeoccupanda est lectione librorum
habent, ita et Pater et Filius in unitate Spiritus illorum in quibus detegantur fraudes ma-
inimici
sancti convenientcs unum sunt, et unam substan- ximeque Evangeiii, ubi a Domino unumquodque
tiam officiunt. vitium vel virtus prienuntiatur per parabolas.Qua-
In accensa quoque candela inveniri potest, ut propter ex evangelica lectione commonitorium
reor, idem sanctae Trinitatis mysterium. Nam cum breve hic facere volo ut in promptu habeantur quae
ardens elementis constet tribus, id est stuppa,cera cujuslibet vitio opponenda sit lectio.
igne. personarum trium figuram tenet, sed unam Cum igitur in animo doctoris assidua divince in-
substantiam ; et sicut nulla candelffi utilitas in stitutionis negligentiasenliatur,legat parabolamil-
stuppae et ceraj confectione absque incensione erit, lam : semen suum (Matlh.
Exiit gui seminat seminare
ita etiam illi qui in Patrem et Filium credens Spi- Quia in eodem ipso Domino disserente, et
j. xiii, 3).

pitus sancti ignem ab eis sejoarat, nil proderit hu- per hoc etiam omnes doctores caeterarum parabo-
jusmodi fides. larum solutionem instruente memorantur omnia,
His igitur exemplis de sancta Trinitate prolatis quorum e2"ectu divini verbi negligentia oritur.
omnibus plana sunt, jam cupio
quse, ut arbitror, Quod enim plurimi homines ad tempus credunt,
aliaexempla ad moralem sensum pertinentiaspar- et in tempore tentationis recedunt, quodquea sollici-

simcoUigere.Primoquidem deparabolisquibusdam tudinibus et divitiis el voluplatibus vitae hujus suffo-

quaein Evangelio ipsius Domini nostri ore leguntur cantur [Luc. xiii, 14), seu quolibet modo impediun-

prolatee; per has scilicet clericos specialiter admo- tur, ne divini verbi referant fructum, hoc maxime
nens ut tantae doctrinse verbalegentes,velaudiente3 ex illa qua timorem amoremque
negligentia venit
mentem aliquatenus ab illecebris et pompis saecula- Dei spernentes credunt se temporalia et caetera bona
ribus retrahant.Deinde vero ex variis rebus quae in uno dilectionis genere posse adipisci seu quia.cura
hocsaeculopervisum velauditum tamalaicis,quam pro certo sciant discernenda esse in dilectione,pro-
clericis sentiri possunt, ut apium defloratio in va- ponunt sibi longum vitae praesentis spatium divi-
ut immensus solis splendor;ut ornatus et
riis locis; naraque pietatem,quae cunctis ad se,licet serocon-
pulchritudo facturaeipsaqueutilitas, quae in natura versis, veniam promittit et hac promissione ab-
humana consistit; ut facultasetdifficultas operandi C utente3,credendoscilicetquiaquandocunque volue-
in quibusdam temporibus, utnecessitas quntidiani rintcltoconverti possint,quasi conversiouis tempus
esus ; ut abundantia etpenuriasubstantiae victualis in potestate habeant.interim toto nisu terrenis so-
Ex his ergo omnibuslaicosspecialiter admonendos lummodo curis et voluptatibus occupantur ,
cum
esse decerno ;
quia st semel eis quid significent re- que de die in diem, de mense in mensem,de anno
seratur, postea coram Deo nullam habent excusa- in annum conversionistempus din"erunt,autvixde-
tionem pro ignorantta litterarum dum quotidie ; mum convertuntur, aut quasi catenati a consuetu-
ab his quae possident et cum quibus versantur ad dine pessima sine conversione moriuntur. Nam ex
Creatoris notitiam instruantur. peccati poena, quam in longa conversionis dilatio-
ne meruerunt videbitur eis quandoqueirapossibile
CAPUT IV.
Proponuntur clericis diversa; evangelicde parabolx quod quondam visum fuerat facile.Ad expellendam
guarum meditatione diversis eorum vitiis medicina ergo tam periculosam tamque tremsndara negligen-
paretur. tiam satisjuvat.si parabola jam commemorataejus-
Sed his interimomissis adclericos quos per Scri- que expositio saepius intenteque legatur, si tamen
pturam sanctissimam evangelicae lectionisinstruere adsit simul curaoratioque jugis.ut expellatur ;
ip-

statui,qriusadmonendosaggredior.Apostolus nara-
D sam enim divinorum verborumlectionera
que dicit Quascunque scripla sunt, ad nostram
;
doctrinam scripta sum [Rom. xv, 4). Quae nimirum
verba ad eos specialiter pertinent, qui litterarum
notitiam habentes in eis jugiter agnoscere pos-
sunt qualiter se et commissos regere debeant.
Unde etiam clericis opus est, ut suramopere atten-
dentes quod scriptum est Cui plus commitlitur, :
plus ab eo exigitur, studeant perceptffi scientiae ta-
lentum non in terrafodere,hoc est,in terrenis curis
et inten-
tionem nimiura forraidans diabolus fugit a legen-
tibus et meditantibus divina.
Item si quisex superflua tenacitate nimioque pre-
tiosarum vestium vel ciborum appetitu laborare se
senserit attendat jugiter parabolam de divite, qui
pro eo quod indutus est purpura et bysso,et epula-
batur quotidiesplendidequodque desubstantiasua
nec mendicanti Lazaro darevoluit in inferno sepul-
tus est [Luc. XVI, 19-22) et procul dubio ab hoc
;

expendere, sed in ejus servitium a quo sibimet vitio aliquantum abstinens efficitur.

constat tributuii. Recolant nihilominus et illud ,

Ut autem quibuslibet lapsis compatiens et super
quia quanto majori scientia sunt ditati, tanto ne- corum emendatione doctor disoretua esse possit

I
253 LIB. DE ADMONIT. CLERIC. ET LAIC. 254

attendat parabolam de lllo prolatam, qul ab Hieru- ^ Superbia quoque, quas omnes virtutes destruere
salem in Jericho descendens incidit in latrones et ab nititur,ne in quolibet dominetur, attendenda3 sunt
eis vulneratus reiinquitur semivivus ; cumque a illae duae similitudines, quarum quidem una cst :

praetereuntibus quibusdam rainimc visitaretur, Sa- Duo homines asccnderunt in templum ut orarent {Luc.
maritanus quidam itor faciens suscepit eum sanan- XVIII, 10). Altera vero : Cum invitatus fucris ad nu-

dum infundensque oleum et vinum reddidit sanum ptias, recumbe in novissimo loco {Luc. xiv, 10). Ex
(Luc. X, 30-35). Infusio enim olei et vini necessa- utraque ergo possunt omnes edoceri quantaconfu-
riam pietatis et severitatis significatcommistionem. sio vel ruina superbiam soleat sequi. Utraque etiam

Hinc ergo doctores universi possunt satis instrui, una eademque sententia tcrminatur, quia sciiicet
quia nec pietas sine severitate, nec severitas sine omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humi-
pietate in peccatoribus curandis tcnenda est. liat exaltabitur.

Quod vero necessarium sit cunctis fidolibus sub- Item ne concessis et licitis rebus intemperanter
stantiam terrenam possidentibus .-eterna gaudia utamur, seu in eis plus quam liceat innitamur, at-

cum temporalibus bonis, satis

mercari et exquirere tendenda est jugiter illa parabola : Homo quidam
indicatur per parabolam illam Homo quidam : fecit cmnam magnnm et vocavit multos {Luc. xiv, 16) ;

eral dives qui kabehat villicum {Liic. xvi, 1), jy quid enim ibi dicitur cosna magna facta et vocati
qui in fine lectionis ejus cur illam protulerit multi, sed quidam propter villae emptae, quidam
Dominus manifestat, dicens : Furite vobis ami- propter agrorum emptorum probationem, quidam
cos de mammona iniquitatis, etc. {Ibid., 9). In vero propter uxorem noviter ductam se excusantes
qua etiam parabola Dominus argumentum a con- venire noluerunt {Ibid., 18-20), significat maximam
trario sumens de villico fraudem facicnte, innuit no- quidem multitudinem fidelium ad superna gaudia a
bis quia tam a contrariis quam a consequentibus Domino invitatam, sed dum plurimi nimi;e posses-
rebus possint exempla a;dificationis proponi fraus ; sionum obtinendarum ambitioni, multi autem con-
enim omnis contraria est Christiana; fidei et ideo jugio licito intemperanter dediti inveniuntur, pauci
hanc facore licet nulli. Sed tamen aliquo modo pos- sunt qui vocationi divinae obedientes ad regna coj-
sumus exinde aidificari, attendentes scilicet quia si lorum perveniunt. Verumtamen eo plus metuenda
aliquis sfecularium per fraudem suae utilitati pro- est hujus parabolae sententia quo minus a multis
epicit in futurum, multo magis nos debemus per timetur, qui quotidie non solum ob nimiam villarum
eleemosynam justo acquisitam providere, qum nobis et agrorum pretio condigno acquirendorum ambi-
in futura vita expediunt. Gui nimirum exemplo si- tionem, et propter intemperatum uxoris amorem,
mile est si aliquis religiosus videns meretricem
: sed etiam, quod multo nequius est, ob eos agros
omnimodo ornatam amatoribus suis mox optet, di- C quos fraude aliqua acquirere et auferre student de
cens Utinam ego ita studerem placere Christo sicut
: locis sanctis seu pauperibus et propter meretricis
ista meretrix studet placere mundo ;
vel si quls spi- inductionem, conantur cxcusare a vocatione
se
ritualis doctor discipulos suos admoneat, dicens : divina. Si enim hi qui rebus juste acquisitis et a
Sicut multi studiosi sunt ad obtinendam prudentiam Deo concessis intemperanter utuntur a regno cce-
carnis, ita et vos studete ut spiritualem prudentiam lesti excludunlur, quid credendum est de illis qui
obtineatis.cum perversa sitet meretrix et prudentia per vim et fraudem aliquam aliena rapientes et
Ex quibus colligitur quia pessima queeque
saecularis. meretricibus se jugentes in his usque ad finem
ad ffidificationem assumi possunt. vitae perseverant? Hinc credat quisque quod velit;

ego credo quia coelum et terra transibunt, verba

CAPUT V. autem divina non transibunt {Marc. xiii, 31), nisi
ut impleantur sicut prajdicta sunt. Ha3C igitur pauca
Alix parabolae, documenta proferuntur ex ^ovi
et
Veterisque Testamenti libris, quibus clerici ad per-
exhortationis verba ad clerum dicta idco ex san-
sananda vitia tum in se, tum in aliis utantur. ctissimo Evangeliorum iibro proferre curavi, quia
talis liber clericis pene omnibus notissimus est,
Rursum ne propter aliqua bona opera humanae n utpote qui saepius legitur et auditur ab eis.
laudis appetitu impulsus superetur, attendat iilam Possunt etiam studiosi quilibet clericorum ex
parabolam : Simite est regnum coelorum thesauro abs- varia scriptura tam Veteris quam Novi Testamenti
condito in agro, etc. {Slatth. xiir, U). Nisi enim satis instrui, et non solum ex bonis scd etiam ex
actio bona interdum abscondatur a malignis spiriti- malis a;dificari. Si enim attendere studuerint Abel
bus, velut a latronibus pecun\a ostensa, aufertur. justitiam, Job patientiam, venerandam Abraha;,
Item ne durus et immitis sit erga eos qui in eum Isaac et Jacob benediclionem a Deo sibi factam,
aliquo modo peccant attendat illam parabolam : Si- David humilitatem, Daniclis et trium puerorum
mile esl regnum cozlorum homini rec/i, qui voluit ratio- constantiam, Susannae castilalem, utriusque To-
nem ponere cum servis suis (Matth. xviii, 23). In qua biae, patris scilicet et filii religionem alioruraque
satis aperte monstratur qualiter debeamus esse cle- Patrum in Veteri Testamento perfectionem, si
mentes erga debitores nostros, si volumus nobis a inquam, attendere voluerint taliurn virorum exem-
Deo relaxari debita nostra. pIa,aedificariomnimodi3pos3unt.Rursum3iecontra
 ;

S65 OTIILONI MONAGHl S. EMMKHAMMI 256

replicare voluerint, quantam inalilium Gain in fra- A derc quantum permiltitur obataculo ternje vet ali-
trem suum egcrit, pro qiiibus peccutis Sodomit;fi cujus rei ; Creatoris vero splendor est incompre-
subversi sint, qualiter Nabuchodonosor, Holofer- hensibilis ct invisibilis ejus intuitus, quo omnia
nisque superl)ia contriLa siL, quam variis rnodis pnRterita, pniesentia et fulura omnemque creatu-
murmurantes lilii Israel aniicli sint, quid Hcli sa- ram simul quasi uno ictu oculi comprehendit, quo
cordotis lilii peccanLes pertulerint, quomodo Salo- etiam respicil super filios horninum ut videal si est

mon sapientissimus ceciderit, quantamque ruinam inlellirjens aul requirens Deum (Psal. xiii, 2). Qui
Absalon etduo judices contraSusannam Insanion- scilicet spiendor non nisi toto cordis atfectu credi
tes mcruerint, quam Judaeorum
frustra Herodis et vel agnosci potest, ejusque capax erit quanto in
dolus in Christum insanierit, quanta malitiaSimon fide et dilectione Dei profecerit, ipsiusque justitice
Magus obcaecatus perierit. Quid aliud per tanta esuriet atque sitis eum accenderit. Unde de his
maia innuitur, nisi ut audientes timeant ct timenles tribus in Evangelio Dominus dicit ; de fide quidem :

caveant ne in similia cadant? PJurimi namque nisi Omnia, inquit, possibilia sunt credenti [Marc. ix, 22)
timore compellerentur, nullo modo ad salutem tra- de dilectione autem Qui : diligit me diligetur a Patre
herentur. Patet igitur quia tam per mala quam per meo, et ego diligum eam et manifestabo ei me ip-
bona possumus, si ea ita ut a Domino
asdificari t, sum (Joan. xiv, 21) ; de esurie vero ac siti : Beali
ordinantur pensamus. Nam ut Deum amemus, per qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturor
bona trahimur sed ut eum timearaus, per mala
; buntur [Matth. v, 6).
aliqua compellimur. Unde, queeso, ut ea quae jam Huic etiam simile quid quotidianis experimentis
protuli, et alia his similia in libris sacris scripta coUigere potestis. Quis enim agricola agriculturam
intentione summa legantur et quai nobis sunt exerceat, nisi aliquatenus profectuosum sibi fore
facienda ex eorum lectione aliquatemus inspi- speret et credat? aut quomodo aliquod studium
ciantur. potest exerceri, nisi cceperit amari? aut quis sine
CAPUT VI. taedio ipsum victum corporalem cunctis viventibus
Docenlur clerici quse laicts prxdicent, ul frugi sint. necessarium percipere valet, nisi aliqua esurie ac
Deinde exhortans et laicos, non eos ad illius siti ad hoc incitetur. Sed nec ipse somnus nisi cum

Scripturae lectionem, quia illis ignota est, adduco, delectamento aliquo percipitur. Cum ergo baec om-
sed ut a clericis qusedam pro quotidianis experi- nia ita corporaliter esse sciatis, petite intima inten-
mentis cognitae similitudines aperiantur obsecro. tione aDomino ut ea spiritualiter imitari valeatis.
Dicatur itaque eis ne pro eo quod litteras nescitis Primo quidem ut in eum recte credatis deinde ut ;

excusationem aliquam coram Deo vos habere cre- eum tota virtute tota mente diligatis postremo ut ;

datis, intimamus vobis quaedam, in quibus velut ia ^ jugiter teneatis esuriem et sitim divini Verbi, sine
libris quotidie legendo agnoscere potestis, quid qua nemo ullam justitiam potesL amare qui autem ;

agere debeatis. Sicut igitur apes in variis locis et non amat justitiam animae illius salus desperatur,
in variis floribus mellis liquorem colligere solent, sicut etiam corporis ejus salus qui cibi carnalis
ita et vos colligere debetis cujuslibet virtutis dulce- fastidium patitur. Nam de utroque spirituali vide-
dinem. Ab alio enim colligenda est humilitas, ab licet et corporali cibo Dominus dicit : Non in solo
alio charitas, ab alio fides, ab alio patientia, ab alio pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de
largitas, ab alio castitas, ab ab alio
alio discretio, ore Dei (Matth. iv, 4). Si igitur imitantes esuriem
eleemosynarum studia pauperumque cura, ab alio sitimque corporalem, spiritualem quoque obtinue-
alia quaelibet virtus. Quae scilicet virtutes, dum sic ritis, nunquam a bona voluntate vocabitis, colli-
coUectae in unius hominis mentem veniunt, quasi gentes instar apium undique alicujus virtutis et
in unum alvearium ex variis floribus excerpta mella sapientiae mel sicut et de immenso solis splendore,
congeruntur. de quo interim disputantes divinae praesentiae im-
Non solum autem ex hominibus, sed etiam a mensitatem colligendam esse diximus. Ergo quo-
quibuslibet creaturis, quas quotidie vel videtis vel tiescunque eumdem solis splendorem tam immen-
auditis, et de rebus quas nliquo modo mella
sentitis J)
sum inspexeritis, inox reminiscentes divinae prae-
virtutum colligere debetis. Nam fidem, quae funda- sentiffi et scientiae toto mentis affectu invocate
inentum virtutum omnium, primo coUigere et
est Dominum, ut aliquod lumen cordibus vestris infun-
ponere debetis in alvearium cordis vestri, credentes dere dignetur. His igitur dictis de sole, qui licet
sciliceiDeum omnipotentem ubique esse praesentem unus flos videatur, variarum tamen virtutum mella
et omnium, quae a nobis geruntur vel etiam cogi- inde colligenda esse jam audistis. Audite etiam,
tantur, inspectorem. Hanc autem fidem hoc modo qualiter aliunde eadem mella deflorare debeatis ;

coUigere debetis : attendite igitur in solem, qui neque enim unquam desunt illa prata, illi flores,
cum universum mundum splendore suo circumdans unde possint colligi hujusmodi mella, si tantum-
illustret,tamen quia creatura est et omnis creatura modo sint qui coUigant.
nimis inferior est creatore, exinde instructi facile
potestis credere solcm longe minus splendere quam
creatorem. Nam sol duntaxat tantum potest splen-
257 Lin. DE ADMONIT. CLERIC. RT LAIC. ^88
CAPUT vn. A ptura indicat quanta corona per tentationis pugnam
Qiia ralione laici a clencis c.v titiiversi luijus ornatu provenial diccns: Ueatus vir qui sufferl lenlatiouem,
ad Lreatoris amorein provocandi sunt. quoniam cum probatus fueril accipiet coronam vitx
Atlendite ergo nunc generaliter in totius mundi {Jac. I, 12). Si igitur haec duo, quae jam diximus,
ornatum quomodo omnia invicem conveniant ct de pulchritudine tcmporalium visibiliumque rernm
temperentur, calida scilicet frigidis, frigida calidis, intelligenda, qualiter sciiicet per cam considerare
tempora diurna nocturnis, sestiva hiemalibus. De- debeamusaeternorum bonorum qualitatem quodquo
hinc specialiter in singula quseque, hoc est in orna- per eamdem tentandi siraus utrum Deum plus
tum cceli et terrae. Cceli quidem per soiem, et lunam quam spcciosa quaeqiin carnalia diligamus, si in-
et stellas ; terrce vero pcr varios flores amcenos et quam, haec utraque sednlo rccolitis ct tructatis, ma-
herbas, atque arbores et fructus, unde genus huma_ gnamvariarum virtutum dulcedinem omni corpo-
num alimenta suscipit, pulchritudinem quoque pre. rali melle suaviorem colligere poteritis.
tiosorum lapidum, picturas varias tam in palliis CAPUT VIII.
quam in cseteris pretiosis pannis delectabiliter in- Docendi n clericis laici, unde origo advcrsitatum, et
texlas variosque colores, quibus conficiuntur, dul- quomodo Deus has accidere permittat in homi-
atque organorum, _ nis commoduin, etc.
cem cantilenam chordarum
nitorem auri et argenti, caeterique metalli^ameenos Ad hajc etiam sciendum et pro spirituali melle
decursus aquarum, qui necessarii sunttamad na- in vascula cordium vestrorum recondendum quia
ves deferendas quam ad molaspraeparandas, miram quciecunque in creaturis adversitas vel in ipsa hu-
aromatum fragrantiam, postremo etiam decoros mana natura habetur vilitas, ex hominum primo-
hominum quorumdam vultus. Cumque haec omnia rum praevaricationc accidit. ['ostquam cnim illi
miro quodam et ineffabiii ornalu composita exte- pra3ceptum divinum contempserunt, mox et in se-
rius perspexeritis, attendite etiam quantum ornatum metipsis et in omni creatura sibimet contraria ha-
interius, id est spiritualiter perspecta habeant et bere racruerunt; in semetipsis quidem, quia illa
quid nospersignificationem admoneant. Significant honestissima heatas immortalit&tis gloria, inquaet
enira prscipua quaedam, unde vos magnae virtutis ipsi conditi sunt etquam omnes electi quandoque
et sapientiae mella colligere valetis. Deniqueomnis receplui-i sunt, exuti, inhonesta quaedam verecundse
ornatus et pulchritudo creaturae, quae in praesenti carnis indicia in se senserunt, unde et nudos se esse
vita nobis famulatur, hoc nos instruit, hic nos ad- erubuerunt(Gg«. iii), in creaturis vero tot adversa

monet ut attendamus, quiasi temporaliabona tam quot ips;e sunt creaturae. Nulla quippe invenitur
delectabilia visu vel auditu consistunt, multodele- creatura quae peccanti homini per aliqua nequeat
ctabiliora et puichriora et eeterna esse probantur. C obsistere adversa. Sed haec orania Deus oranipo-
Est quod in temporalium bonorum pul-
et aliud tens in aliquam utilitatem convertit ; aut enim
debemus advertere quoniam enim omnis
chritudine ;
castigat per haec homines, a pravitatibus suis
ut
homo probandus est in hac vita utrum Deum magis converlantur, sicut saepe agitur pcr aeris intem-
diiigat quam creaturam decorum, vel aeterna potius periem, per pestilentiam et famem, nec non per
quam temporaiia bona, opponitur et jugiter aliqua alia flagella; aut in his occasionem dat unicuique
species decora et delectabilis vel mulierum, vel ut habeat unde qualitas ejus probatur, sicut sajpe
veslium, vel metallorum, seu aliarum rerum,utin contingit per hos, qui divitiis et potcntia abutun-
eis tentatus experimenlum sui capiat quaiiler scili- tur, seu in quarumdam bestiarum ferocitatc de-
cet Deum timeat et diligat. Nemo quippe certus monslrat diaboli raalitiam, ut in leone ct lupo.
esse v&let qualis sit, nisi in hujusmodi tentatione Nonne in cunctis adversitatibus jam coraraeraora-
probatus fuerit. Cujus nimirum rei exemplum notis- tis utilitas raagna habetur? Nunquid utile non erit
simum in unoquoque milile potestis agnoscere. quod lalentes hostes idso accepta pote-
Ecclesiae
Militis namque cujuslibet peritia et fortitudo non state perrnittuntur dorainari ut et hoc appareat
agnoscitur nisi in bello.
Ibi enim si omnia caute quales ipsi sint et alios persecutione sua, velut

p aurum in
ipsum muniens, adversarios vero caedens,
egerit, se fornacc, probatos efficiant? Nunquid
tunc demum merito laudatur fortisque miles praedi- utile non eritquod hostis invisibilis ferocitas ct ma-
catur. Bellum quoque non incongrue vocatur ille litia per aliquas bestias feroces demonstratur?

conflictus quem jugiter agere debemus contra dia- sicut enira leo et lupus visibiliter insidiantur ani-
bolum salutis nostrae invidum. Ipse enim non ces- malium gregibus, ita et diabolus quxrens quem de-
sat nos ad hoc illiceretentando ut temporalia bona voret (/ Pelr. v, 8) et ad perditionem trahat, in-
magis quam aeterna diligamus, et ut spem noslrara visibiliter insidiatur cunctis fidelibus. Et quomodo
in caducis solummodo rcbus ponamus. Sed nos vos, qui libros nescitis, aliter malitiam diaboli in-
memores aeternaj vitaj, ad quam conditi, redempti visibilis agnoscere possetis, nisi in aliqua creatura
ct invitatiaumus, debemus resistere illecebriset visibilii vobisque cognita docereraini ?
concupiscentiis, quas in corda nostra mittit, atten- Talia ergo de clcmentorum cunctorum adversi-
dentes quod scriptum est Post concupiscentias
: tate credentes, sentile de Domino, ut scriptura est,
tua$ nm eas [Eccli. xxm, 30). Et iterum alia Scri- in bonilate {Sap. i, 1), qui tam adverea quam pro-
 239 OTIILONI MONAGIII S. EMMEKAMMl 260
spcra cuncLa pro alicujus ulililalia vcl pietalis dis- A eslquod vel parcntes primos peccare permisit vel
posiUone decernit fiori in mundo. Qiinrjcunfiue nos por corum praevaricationem vilitate aliqua cir-
vero viiitas humanac naturae ex parentibus primis curiidedit,hoc totum pro salutis nostra; causa fe-
accidit in tantum bonum versa est a Domino ut credendus est. Et licet in hoc divinic sapientiaj
ci9.se

omnis superbiffi morbus, qui hominibus instar an-
gelicffi naturffi posset oriri, ex hac comprimeretur.
Denique opus omne prajcedens insinuat factori suo
quo modo facere debeat sequens. Sic et Deo omni-
potenti angelicae dignitatis faclura, ex patre per
superbiam lapsa et per hoc quasi quoddam figuli
vas in terram cadens fracta, ostendit alio modo
aliud vas esse flngendum, non quasi ignaro tantse
fracturoe, sed ut nobis nota fierent quae facta sunt
ipse quippe praenoscens omnia, antequam fiant, in-
sinuat nobis ex praecedentibus qualiter futurapen-
sare debeamus quantumque necesse esset mutari
B
sequentia, cum perirent prima. Quod enim vel an-
gelos quosdam, vel homines primos cadere permisit,
ad cautelam nostri fecit, ut per hoc nos instructi
profunditas nequeat penitus investigari, quaerenda
sunttamen aliquavisibilium rerum argumenta, qui-
bus eidem divin.-R sapienliae intellectus noster do-
ceatur concordare, unde ct ea, quae jam diximus
devilissimogeneremedendijinargumentumsumpsi-
mus hujus rei. Si ergo cx medicina vili potest ac-
quiri uila sanitas corporalis, credenda est etiam eo-
dem modo proveniresanitasspiritualis.Omnisnam-
que decor carnalis facile humana corda allicit ad
elationem, sed vilitasreprimitadhumilitatem. Ideo-
que placuit Deo uthominem quiinmaximumsuper-
biae languorem ex conditionis suae decore incurrit,
imposita sibi causa remedii aliquo vilitate perduce-
ret ad humilitatis sanitatem. Sanitas quippe epiri-
tualis non nisi remedio acquiritur humilitatis hu- ;

nihil de nobis prssumamus. militas autem humananonobtineturnisicontritione

Fecit ergo Deus in homine lapso sicut aliquis pe- aliqua. Exquibusomnibusapertepotestisintelligere
ritissimus medicus facere solet in homine aegroto. Si quia, ut scriptum est Fidelis Dominus in omnibus
:

enim languoris ejus qualitatem agnoscens sperat verbis suis, et sandus in omnibus operibus suis (Psal.
eum posse sanari, suscipiteum sanandum. Tunc si cxLiv, 13), quia talibus remediis superbiam huma-
infirmitas exigit, imponit ei emplastra, materia qua- nam praevidit esse reprimendam quippe remedia
dam vilissimainterdum confecta, adeo utanimaJium spiritualia, quae multis sunt incognita, et corpora-
vel avium stercore misceantur, carnibus quoque ca- iibus figuris et exemplis, quae omnibus pene sunt
num, vel vulnerum, seu serpentium agantur. Prae- nota, docet esse quaerenda.
terea si opus est, adustionem medicus addit. Tale CAPUT IX.
autem medicamen quamvis ad sanitatem carnis, Quid boni spiritualis laicos docere possit varieias
sicut qui experti sunt testantur, utilissimum sentia- temporum, copia vel penuria rerum. etc.
tuTj causa tamen fetoris et vilitatis suaj contegitur. C Sed satis hinc dictura jamprogrediamur et ultra
;

Quo etiam nos mystice instruimur ut omnem vili- ad ea scilicet quae post hfec proxime dicenda propo-
tatem, qua circumdati sumus, similiter contegamus suimus. Illud enim propositus ordo exigitutjam
quia non omnia utilia constant honesta. Utrumque dicamus vobis quid significet varietas temporum,
igitur medicamen corporale, emplastri videlicet et quae aliquandocongrua sunt ad quaelibet operanda,
adustionis quamvis vilissimum videatur, magnum ut ver, aestas, autumnus nunc vero incongrua, ut
\

tameninsehabetargumentumspiritualismedicinae, hiems. Tria namquepriorain quibusfaciliusoperari

unde necessariaimitandomoralitatis mella colligere
potestis nikil enim, ut ait Scriptura, in terris fit
; nendam veniam concessum, de quo et Apostolus
sine causa {Job. v, 6), et quae naturaliter videntur
vilia, Nam si per
constantet significatione pretiosa.
sordidum fetidum medicamen corpora sanantur,
vel
nec qualitas medicaminis, sed sanitas exinde pro-
cedens pensatur, cur mirum vel incongruum videa-
tur, si Deus omnipotens, prajscius omnium futuro.
possumus, significat praesentis vitae tempus ad obti-
dicit: Ecce nunc tempiis acceptabile, e.cce nunc dies
saluiis {II Cor. vi, 2).Hiems autem, quae maxime
inepta est ad operandum significat extrimi judicii
tempus, quo nulla fructuosaspoenitentiaeoperaexer-
ceripossunt;unde et DominusinEvangelioadmonet
dicens Orate ne fuga vestra fiat hieme vel Sabbalo
:

rum, medicus et salvator omnium in secredentium, n (Ma?^/t. xxiv, 20), quasi diceret Estote semper :

simile aliquid in aegrotis animabus fecit, sanans solliciti, ne concessum tempus veniae perdentes

eas vel potius praeveniens earum languorem, ut tunc, cum nullus locus est veniae, eam frustra qus-
quidam sapientes medici agunt cum aliquo igno- ratis. Eumdem quoquesensumalibiapertiusprofert
bili antidoto? Quod tamen nos decet contegere, dicens Vigilate ergo omni tempore orantes, ut digni
:

sicut et primi parentes leguntur fecisse, quando habeamini fu,gere qude ventura sunt vobis (Luc. xxi,
se nudos esse erubuerunt ne nobis confusionem,
; 36). Pro ejusdem temporis cura adhibenda Isaias
vel conditori nostro, qui per hujusmodi vilitatem propheta admonet dicens Quserite Dominum dum :

humiliare nos decrevit, videamur injuriam facere, inveniri potest, invocate eum dum prope est {Isa.
et secreta cogitatione eum per hoc incusare quod Lv, 6). Quasi enim procul aberit, cum nullius pecca-
nos potentia sua magis quam ex justitia tam viles toris preces exaudiet. Sabbatum autem, quod addi-
fieri permiserit. Talia autem de Deo cogitare est ali- tumesthiemi, quia apud Judaeos feslivus est dies,
guatenuscontraeumsuperbire, quidquidenimillud quo homines quam ma^ime gaudere solent, signi-
261 LIB. DE ADMONIT. CLERIC. ET LAIG. 26^
ficat otium quodlibet inutile vcl tempus incongruaB A Inprimisnemquc diximus vobis quc-raodo studia
laetitia; vel quia Sabbati dies extrcraa est in heb-
; apium imitari debealis, colligentes ex variis homi-
domada.per hoc admonemurne in extremis solum- nibusvel rebus.velut ex floribus.dulcedinem virtu-
modo.sed prius mala nostra fugiamus.Ouamobrem tum deindc quid imraensus solis splcndor signi-
•,

quod Dominus admonuitnein Sabbato fuga nostra Deinde diximtis de trifaria intelligentia in re-
ficct.

fiat/iocet ne in priBsentis vitce dcliciis positi futura bus visibilibus retinenda: prima quidem est, quae-
gaudia postponamus. Quia igitur audistia per hie- ex temporalium bonorum pulchritudine docet nos
mem quibusdam laboribus incongruam extremi ju- considerare quam spociosa sint a^terna bona ; se-
dicii tempus praesignari, attendite quid modo fa- cunda insinuat cx eadcm pulchritudine probandos
ciendum vobi9,dum bene possitis et vita? lumen
sit esse homines,utrum Deum diligant plus quam ter-
habetis, neque enim vobis excusatio restat ulia pro rena quffilibet tertia indicat quod creaturae totius
;

litterarum ignorantia, cum in hieme notissima le- adversitas ipsaque humanae naturae vilitasex horai-
gere valeatis qua; sunt vobis facienda. num priraorum praevaricalione evenerit, sed eam-
Deinde vero dicendum quid quotidiani esus neces- dera adversitatem et vilitatem Deus in aliquam uti-
sitas vobis innuat agendum undique enim illos
; litatera hominis convertit deinde etiam, quid
;

flores habetis, ex quibus alicujus aedificationis mel hiemale tcmpus ad opera quaedam ineptum,et quid
colligere valetis.Quod ergo cogimur corpus quotidie
B quotidiani esus necessitas,quidque copia et penuria
rcficere, ut robustioressimus ad quajque corporalia corporalis substantiae significent, protulimus. Quae
3tudia,3ignificat nobis quotidie opus esse refici cibo nirairura omnia, quia ex quotidianis experimentis
spirituali, id est doctrina ccelesti, ne deficiamus in possuntvobisesse notissima,attendite jugiterquan-
labore,quem jugiter sustinere debemus et pro ser- tam .-cdificationera exinde possitis capere.iraitantes
vitute divina et pro peccatorum noslrorum indul- scilicet opus apium in collectione virtutum. Jam
gentia. Nisi enim Deus omnipotens cum refectione enim nulla excusatio remanetvobis pro litterarum
carnali spiritualem vellet significari,decrevisset uti- ignorantia, quandoquidem inhis rebus quas quoti-
que in praescuti vita idem fore quod et in futura ;
die videtis vel auditis vel aliquo modo sentitis, di-
ibi namque invenitur nullus qui corporalis cibi re- vinae religionis notitiam velut in libris agnoscere
feclione pascatur. valetis. Haec quidem monita ad laicos spccialiter
Adhuc dicendum restat quid copia et penuria dicta sint.
substantiae corporalis innuat ; nam per utramque Deinde vero tam clericos quam laicos admonens
raagna et necessaria cunctis doctrina monstratur. precor ut attendentes continuam aeris tempericm,
Et copia quidem edocet quia,sicut ipsa laetitiam vitae quae pcccatis nostris cxigentibus, ita per annos
praesentis auget,sollicitudinem minuit, ita et spiri- C jam multos imminebat ut aut immensum frigus,aut
tuales divitiae,id est virtutes animaj omnem futurae immensa pluvia, vel inlcmperata siccilas frustus
calamitatisetmiseri.B soUicitudinem minuunt ater- terrae corrumpens famen miserandam efficeret,
nscque beatitudinisaugent gaudia.Penuria vero hoc atque formidantes ne corrupta iniquitate terra ne-
indicat, quia sicut ipsa patientibus eam maerorem cessaria alimenta penitus deneget vel aliquos homi-
ingerit multiplicem, utpote qui ignorant unde sibi nes absorbeat,sicut in quibusdam Ioci8,proh dolor 1

victum quffirant sine quo vivere nequeunt,ita spiri- noviter evenisse dicitur, abstineant se aliquatenus
tualis viti-e damna aeternae damnationis praefigurant a solita avaritia et rapina, nec non lascivia raulti-
laraenta. Cum igitur vobis, o fratres charissimi, plicibusque nugis,quas stolidissimi quidam ab exte-
variis modisdictum sit qualiter sine litteris religio- ris nationibus in has regiones per insolitam rasu-
sae vitaetramitem exquirere et in ea incedere va- ram et monstruosum vestitum detulerunt. Nisi ergo
leatis,attendite.jugiterad singulaquaejam diximus, hujusraodi stultitia rclinquatur, non solura in eos
et ea in cordibus vestris sedula tractale cura. Ut qui faciunt, sed etiam qui consentiunt, divinitus
autem ea facilius recolatis et tenacius inhaereant vindicatur.
cordibus vestris, libet ipsa breviter repetere.
 ; ;

263 OTHLONI MONACHI S. EMMRHAMMI !264

EJUSBEM (^THLONI
DE DOGTRINA SPIRITUALI
LIBER ME TRICUS
CUM ALHS DIVERSI GENERIS CaRMINIBUS.
Erutus ex cod. ms. inclyti et imperialis monasterii S. Emmerammi lialisbonensis R. D. P. liegnero
Reilhcr Uenediclino Mellicensi.

(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus Anecd. noviss., tom. III, parte ii, pag. 430.)

INCIPIT PROLOGUS LIBELLI HUJUS Quod vel versificando aliquid fruor arle priore,

quicuncunque cupis cognoscere dicta
Et sermone brevi vis ad divina moiien,
Aures tam mentis quam corporishuc precoraptes,
Nam tali studio doctrinae verbula
Ut quae per varios deberes quEerere libros,
salutis Hoc, fateor, faciammagno non absque timore.
Sed quia non aliter sensum modo promere possum
Atque opus est variis memet constringere curis,
promo Ne male torpentem seducant otia mentem.
Si quid erit pravura sacra verba retexere metro :

Si mora quserendi minuat tibi vota legendi, Id Deus, ut spero, sub culpa fert leviori
Si qua vel obscurae sententia longa figurae Quin raagis ex toto quo dimittet precor ipsum.
Te minus intentum conducat ad ipsa legendum, At te suppliciter posco, qui legeris ista,
Haec sub succincta, nec non plana ratione Si quam reperias hic esse superfluitatem,

Isthic inventa citius capias documenta, Quae sit seu metro vel in ullo crimine facta,
Atque per hos ritus, velut infans lacte nutritus Hanc propriae causa mercedis rectius aptes.

Sicubi repereris, majora capessere possis. Saepe magis sensus quam metri jura secutus
Hic, rogo, ne quaeras vel continentia dicta Legem syllabicam paulisper discutiebam.
Sive modos metri majus quam dogmata verbi, Dector, adextremum precor hoc quam maxime
Quse licet urbanis possem decorare camenis, [solum
B Quatenus Othoni quandoque velis meraorari
Absit ut hoc studium, quo credo Deo famulari,
Moliar humanse ritu sustollere pompee. Qui, licet indoctus, haec sura coraponere nisus.

Nam si quaeretur cur versibus hsso copulentur, INCIPIUNT CAPITULA.

Quamvis pro verbi faciam causa breviandi, I. Prsefatiuncula. Quae sint potissimum docenda.
Nec non propterea cognoscens studiosos II. De fide sanctae Trinitatis et Dorainicae incarna-
Quosque magis metri quam prosae intendere,dictis tionis.
Tale quid illorum studiis aptare volebam, III. Quia deberaus credere,Deo dignura aliquid nee
Per quod utrique homini posset doctrina adhiberi. dici nec excogitari posse.
Haec est surama tamen, quoniara metricam hacte- IV. Cur Deus,cum sit incorporeus atqne ineffabiiis,
[nus artem rerum corporalium designelur vocabulis.
Plus quam prosaicam dictandi more colebara, V. Quod fides sine operibus mortua sit.
Nec mutare stylura properantem quivi aliorsum. VI. De fide ccelesti.
Porro quod inferdura subjungo consona verba, VII. De dilectione Dei et proximi.
Quse nunc multorura nimius desiderat usus, VIII. De humilitate.
Hoc quoque verborura plus ordine convenienti IX. De patientia.
Insuper antiqua de consuetudine feci, X. De orationis modo.
Cum me decrevi ertare scholaribus orsis XI. De libris gentilium vitandis et de studio sacrae
Quam cuicunque velim per talia dicta placerc. lectionis.
Irao per hoc majus studco fore mitis et aptus. XII. De spirituali Scriptura; sacrae intelligentia.
Quod, cum nosse prober pretioso famine fungi, XIII. Admonitionis sermc» ad clericos prius quidem ;

Disco tamen subdi divinae rusticitati, ad illos, qui in pastorali consistunt regimine ;

Quae mundi minus assequitur generosa.

fata deinde vero ad eos,quistudio tantummodoadhae-
Unde utinam prosae studium tantummodo scirem, rent saecularis scientias.
Ne quis me metris extollere veile putarct ! XIV. De casuum meoruni reIatione,quam hic adjeci|
Quandoquidem noviter mundanarelinquere discens ad compescendam pertinaciam cleri.
 : ; ;

263 DK DOCTUINA SPllUTUALl. 266

XV. Qualiterpost segriludinis variaj llagella ad mo- A Par sit majeslas, par numen et una potestas,
nasticseprofessionis redii vota. Personis trinus, Deus in dccitate sed unus.
XVI. Quianon solum palam professus, sed ctiam Hoc quoquo credendum, puraque fido retinendum,
quivis occuitc mundo abrenuntians.illicite repctat Quod Verbum Patris, Salvator scilicet orbis
mundana .\c Dominus nostcr, pcr quem sunt cuncta creata,

XVII.Quanta pericula tcntationis in initio pertulerim Cum foret ajternus, ante omnia saecula natus
conversionis. /Equalisque Patri pro majcstalc percnni,
XVIII. Quod ha3C cuncta ad clerum dicta non alitcr Temporis in fino missus (lenitoris ab arce,

a me nisi corapatienlis amore sint prolata. Ut nos dc tenebris revocaret perditionis,

.\I.\.Admonitio etiara tacta ad laicos. Garnis onus veraj suscepcrit ex muliore ;

X.\. Quia nihil ajternK saluli proponcndum sit, tamen intacla pcrmansit ct inviolata,
Quffi

.\XI. De cibi potusque pareitato servanda. Gaudiahabcns matris cum stemmnte virginitatis ;

X.\II. De somni quicto tomperanda. Post h;cc in lcrris degcns sub imagine carnis
XXIII. Dc abjiciendo pretiosae vestis cultu. Absque dolo vitam solus transegerit istam
XXIV. Dc vana gloria fugienda. Et quo perficeret cujus causa adveniebat,
X.W. De obdientia. jy Pro mundiculpa passus discrimina multa
X.WI. Quod pro rebiis dubiis, ([uas nil prodest Mortc sua prima? destruxit jura ruinre;
scire, non sit quoBstio facienda, Atque resurgendo dederit vestigia mundo,
XXVII. Quia facilc in rc notissimaet aperta erretur, Ne quis desperst quandoque resurgere scmet
nisi bonis operibus veritatis scientia confirmetur Quod rcdiens coclis sedet ad dextram Genitoris,
.\.\VIII. De concupiscentia: carnalis tcntatione su- Inde revcrtenti cum sccptro judiciali
peranda. Reddcre dc factis rationem debeat omnis,
XXIX. De honoris et primatus ambitione fugienda. Promeritisque vicemcapiattuncquisquepcrennem,
XX.X. Quod licet homines potentia abutantur, pote- CAPITULUM III.
states tamen a Domino juste dantur. Quia dcheamus credere, Deo ditjnum aliquid nec dici
X.XXI. Qualiter ad potestatcni quisque promoveri, nec excotjitari posse.
cur iterum eadem debeat relinqui.
et liinc igitur nequeo tibi multum pandere verbo,
XXXII. Quali cura sese et commissos rector unus- Nec satis amplccti datur hoc nostrae rationi
quisque debeat custodire. De quo vix aliquid perfecta scientio sentit.
Dn discretonis virtute.
.\.\.\in. Vis etenim tanta manet in virtute superna
XXXIV. De eo quod nullus, quantalibet sapientia Ut, quovis valeat hominis procedere sensus,
vel virtutibus ditetur, se in praesenti vita secu- C Et quota sit lingua divinis laudibus apta,
rura perfectumque arbitretur. Nil nisi scintiliam vix promere possit et illam :

XXXV. De orationis instantia et quia nemo diffi- Quid persona Dei, quid sit substantia summi,
dere debeat de Dei mipericordia. Quidquid id est, quid quisque potest isthinc recitare,
XXXVI. Quod conversationis sancta) initium sit Immo etiam quantum possitmundus simul omnis,
difficile, scd juvante Christo labor levigetur per- Collatum Domino ratiuncula jure vocatur.
severantiiE. Unde reor primum pro credulitate sciendum
.XXXVII. Quia nulii debeat incongruum vel mirum De Domino nullum nos digne posse loquelam
quod tantus labor agatur pro vitaperenni.
videri Sed nec mente capi dignum quid principe tali.
XXXVIII. Ut divinum opus cum spe retributionis Cum longe melius animo quam voce feratur
aeterna; fideliter agendum sit. Jus fidei Ycra; compcllit nos perhiberc.
.\.\XI.\. Exhortatio generalis pro labore regni coe- Nam quoties justum metuendum, sivc benignum,
lestis. Aut aliquid tale perhibcmus ab Omnipotente ;

CAPITULUM PRIMUM. Non tamen hunc ideo cxplanare valcmus

Incipit libellus de dodrina spiriluali Quantum causa petit, virtus et tanta meretur ;

Sicut ait Paulus divinalege probatus :

£) Scd qnia perfecte nulla capitur ratione
Spiritus est vita,mors carnis Philosophia ;
Sufficit hoc sibimet, qnid nostra valentia praebet,
Hinc satis irabuti fugiamus dogmata mundi, Sicut clementi. non tanquam ullius cgcnti ;

Et juxta vires Christi documenta sequentes, Ejus quippe sitis nostras fit causa salutis
Quilibet, o lector, quem spiritus excitat ardor, Qua nos wterno vult secum ducere regno,
Incedamus iter quod nos docet ille magister ;
No3,quibus arbitrium confert in utroque tenendum
Sed quiacredulitas totius summa tenetur Aut praecepta sui, vel vota attendere nostri.
Et quasi principium divinte legis habetur CAPITULUMIV.
Isthaec est merito nostris sermonis origo. Cui Deus, cum sit incorporeus atque ineffabilis,
CAPITULUM II. rerum co7-pora lium designetur vocabulis,
De fide sanctx Trinitatis et Dominicse incarnationis Nil ibi corporeum, nihil humanum fore scito,
Ecce fide sancta debes exquiiere cuncta, Sed sic immensum tam mira lege coaptum
Quod Pater, el Natus, nec non et Spiritus almu Ut superexcellat vim lingufle, mentis et omnem.

Patkoi.. CXLVI.
 : : :

2G7 OTHLONI MONAGHI S. EMMEKAMMI 268

Porro quod humana signatur secpe figura, A llac etiam causa veniet lenlatio tanta

Et quod nostraptc commotus dicitur esse, Ut blasphemctur clementia Spiritus almi,

Seu cum placatus mutaijilis insinuatur, Et non essR Dcus tractetur apud Bceleratos
IIoc quodam noslran pcrhifjctur morc loquclffi. Ante procul dubio quarn dcstituaris ab illo,
Nam quia per proprios erit irinarabilis usus, Qui Paler omnipotcns, ijui spcs est unica vita?.

Cui non est ira, cui perturbatio nulla, Arbitrio proprio tibi mortem proposuisti,
Nil cui contingit, sed semper idem tenet esse, Unde libena gusta quae sint suavissima gesta,
At nos mortalcs variis erroriiius acti Ac quis proveclus divini discipulatus
studium conferre solemus,
In certis rebus Mox virtutis ojjus spem perpetuam tibi prjestat

Usibus humanis dat signa suae pietatis, Et vivens Ghrislo stas confidenter in ipso.
In quibus assumens nostra? speciem rationia CAPITULUM VH.
Ad cognoscendum nobis utcunque feretur. De dileciione Dei el "proximi.
DeniquequishominumpossetcognoscereSummum, Esto Dei cultor, sed et ejus verus amator
Qui supercxcedit humanse vim rationis, Hunc nimis intente cum tota dilige mente
Ni specie rerum manifestari voluisset? Scilicet ut labiis concordet spiritus omnis.
Idcirco his rebus ita nostrapte figurat _ Sit tibi summus amor, totis ex viribus ardor,
Geu Pater ad natos fandi mutaverit usus. Qualiter hunc laudes, qui judex est super
omnes,
Dum blandilureis aliquo motu lcvitatis. Totus ubique raanens, totum sub jure recondens.
Ut per signa sciant quae non possunt ratione ;
Non aliasulli laudandus adest rationi,
Nam velut infanti, nisi signis verba gerantur, Mens nisi devota studeat praeponere nulla
Nil sentire datur; sic nos quoniam peregrinis, Servitio tali, quod debeat Omnipotenti.
Donec sumus, infantibus assimilamur,
in orbe Hic timor est Domini servaudus amore perenni,
Non nisi per speculum sentire superna valemus. Et viaculturaj, quam lex docet atque prophetae
Jam si linguarum laus consonet omnigenarum Audisti primum, nunc auribus adde secundum,
Non colitur recte nisi pura credulitate. Quod par huic fertur similique tenore jubc tur :

Quem fateor mente supra quod dicitur csse Diligito fratrem, sicut te diligis, omnem.

Sola fides recipit, quod nullus sermo valebit. - At si quaesieris, quem dicara nomine fratris?
GAPITULUM V. En fidei socius trater tuus atque propinquus,
Quod fides sine operibus moHua sit. Unius Ecclesiaj quia fonte renatus uterque.
Haec ita confessus raorum potes addere gressus, Quod tibi vis fieri tribuas aequaliter ommni.
Per quos rite sapis quae sit doclrina suavis. Hostem per Dominum sed et in se dilige charum.
Nam tit vana fides, ex hac si gesta recides ;
C Nam delicla tibi, si tu dimiseris hosti
Ac frustra credis, si credita non operaris Si non ista facis, non servas foedera pacis.
Verum daemoniis ex hoc studio similaris, GAPITULUM VIII.
Qui facienda sciunt, sed in omni more resistunt. De humilitale.
Propterea, fili, quae profero cautius audi Quantumcunque queas mansuetus inomnibus esto
Qui tibi dat totum, de te quoque quajrit idipsum, Et tecum tracta mentis cervice subacta
Scilicet ut primum fidei capias documentum, Quid queat ullius impune superbia carnis.
Exin jungaris sibi convenientibus actis. Quandoperhanclapsus archangelus estreprobatus.
Nil opus absque fide, nec credulitas sine facto. Ecce quod hic cecidit qui tali lumine fulsit
His igitur dictis breviter licet esto fidelis, Ut divini operis praecellentissimus esset
Atque dehinc audi sensu, precor, interiori, Hoc sit ad exemplum seraper satis omnibus unum
Quae lex virtutum, quod sit fidei quoque scutum. Infelix causa, quae tantum mersit in ima

Nam super his etiam sermone brevi tibi dicam
Sed quoniam fidei spes proxima debet haberi,
Hinc aliquod verbum reor esse prius referendum,
Gujus ab indiciis sentire sequentia possis,
per quod et edoctus capias exordia majus.
Gur igitur, pulvis, aequali more superbis ?
Ferreputasnelutum.quodnecpotuitquoqueferrum?
Disce,mist,r disce quid possit gloria terrae,
rj Gum virlus coeli, delapsa statu deitatis,
Viribus et propriis confidens stare nequivit ;

GAPITULUM VI. Sed rebus quantis pateat sententia talis.

De spe cxlesli. Haec raansuetudo nec degustatur ab ullo,
Gum necdum sapias, nihil impossibile dicas. Ni labor assiduus carnales atterat aestus.
Ne detrahas illi cui cuncLa facillima constant, Vis fieri raitis ? desiderium fuge carnis :

Et qui denihilo totum plasmavit in ipso, Non alius ergo poteris fore pectore prono.
Quique dabit cuncLis ut in ipso vivere possint. CAPITULUM IX.
Extra se ergo locus vivendi non erit uUus, De patienlia
Nam tibi, quisquis eris, qui tecum sic meditaris Rebus in adversis ne motus destituaris,
Ut Deus aut nequeat cuiquam vel parcere nolit, Sod semper crede te cuncta pati meruisse.
De bonitate sui liducia nulla videtur, Aptus enira vitae talis decernitur esse,
Vivendi curas quia desperando recusas. Qui constans patitur quae reg adversa minatur.
209 UK D0CTI{1NA .SPlltlTUAIJ. '210

Et uullus vere poteril sua debita ilorc, A Soctari negligit, precis ejus spes vacualur.

Ni prius ex aliia iilala libcns patiatur. Ergo liic rilc potit qui dictis orat ct actis.

Nil quoniam patimur quod non aliquando meremur. Sic et apostolici completur jussio vcrbi,

At siquis patitur quod se non jure fatetur, Qua precibus sacris nunquam cessare doccmur.
Hoc diccndo nefas Dominum tcstalur iniquum, CAPITULUM XI.
Qui constat solus judex supcr oniniajustus De libns genlilium vitandis et dc sludio sacrx
Denique nil justum,nisi quod pcrhibetur ad ipsum. lectionis.

CAPITULUM X. Libros devita qui dant carnalia scita,

De orationis modo Ut scntirc quas librorum dicta sacrorum :

Sis vigii in precibus et ad liassemper studiosus. Nam simul hishcerens nescis meliora probare.
Nam nulli sola poscendi sufticit hora, Utpote depressus carnalis pondere sensus.
Sed magis incassum fuerit motus labiorum, Quod vix namque sapis, si totus in hoc adhiberis,
Ni quoque cura precis firinctur moribus aptis. Quomodo dispcrsus illud scntiro valebis ?

Omnis enim poscens par est ut, si ipse petatur, Nunquid tam vilis forc lectio sancta probatur
Quantum vis praistat, alii tribuendo rependat. Ut merito libris sitpostponenda profanis?
Hisque raodis certua possit sperare petenda. ^» Aut est tam facilis quo nec sit digna labore,
Non ignota loquor,quoniam morale tenetur, Hanc quia, philosophi, sludio postponitis omni ?

Ut quera quisquc petit,ejusquoque vota sequatur Denique si i'acilis,cur ilUim dcspicietis,

Ecce quis ignorat qaia cunctoruni moderator, Quandoquidem longo sit judicii gravioris
Arbiter£Bternus,cum sit nullius egenus, Spernere doctrinam divinae legis apertam?
Omnigenis precibus incessanter rogat omnes, At si difficilem contra perhibetis eamdem,
Ut vitiis spretis jam convertamur ad ipsum. Et minus idcirco vcstraj patet agnitioni,
Sed precibus tantis si non intendimus a^que, Cur ad discendum reprobatis dicta piorum,
Quomodo quaj pctimus unquam sperare valemus? Cum dimittcntes patriam pariterque parentes,
Si pauper socio, si quisquc probatus amico, Ac satis impigri loca per diversa vagantcs
E.xhibitis rcbus, curant impendere fccdus, Nisibus omnimodis mundi perplexa petatis?
Ut vice votorum certi sint ad rogitandum En ad utrumque nihil excusandi rctinetis.
Cordis scrutator,cui raateriae similatur, Hoc superest solum, deponere sueta malorum,
Et Deus iramensus.quid posse vel esse putatur, Et pro commissis veniam deposcere scmpcr.
Quod, vclutexceptus rationis ab ordine solus, Ad quod enim fertur,quod lectio sancta profatur
Ostensu quodam reputatur ritc rogari? Psalmistae verbis nos tali voce monentis :

Ah qualis ratio proh quam prajposterus ordo,

! C vos,terrigenaj,studiosa mente vacate,
Quando creatura3 Dominus postponitur omni ! Atque videte ipsum,quoniam Deus omnipotens sum
Tractas hunc certe velut excoptum ratione Gentibus et terris nimis exaltatus ubique.
Quodque nefas dictu,ceu postremum colis actu, Quo ergo Deus jussit credentes cernere quid sit,

Cua poscens hominera precis impendis sibi legcm, Sub qualique schola valet esse vacatio tanta ?
Quara minus impendi decreveris Omnipotenti Forsitan ex aliquo qu;crenda ha;c norma profano,
Ejus judicio quid quandoque severo
fit Ut sunt: Horatius, Tercntius et Juvenalis.
Cum modo quoque nostri
convicti ratione oris Ac plures alii quos sectatur schola mundi,
Plus simulatores videamur quam deprecantes, Pro studio carnis carnalia dicta ferentes,
3i nihil in rebus Dominum rogitare velimus, Ut per eos nobis pandatur lex pietatis,
Et quod lingua sonat, alitcr vox intima promat ? Instinctu Satan^e qui promunt pessima queeque ?
Unde putat nemo Dominum poscens,simulando Ha?c ita nonnulli porverso more fatontur.
Aut exaudiri, vel quidquam posso mereri. Ast equidem dico,cognoscens exprimento,
Nonne satis dignum cunctis mortalibus exstat Hoslis ab anliqui stimulis hos exagitari,
Quod praeter legis,necnon prajconia vatum, Qui sludio vanam recolentes philosophiam
Per proprium Natum dignatus visore mumdum, j)
Avertunt sensum de libris catholicorum,
Dum quosdam docuit, aliis exempla reliquit ? Scilicct ut mores ex illecebris venientes,
Nonne per hajc semper velutoransadmonet omnes Quo9 nimis oblique gentilia verba retexunt,
Ut vel adhuc miseri fugiamus noxia mundi Tanto majofi libitu in se commoveantur
Ac de praeteritis veniam dc corde rogcmus ? Quanto plusdictu vel ab auditu rcpelantur,
Quod vix speratur, hoc poscitut ille.petatur, Et sic constricti conlemnat dogmata Christi,
Et non cessetur,donec spes certa probetur. Aut velut ignari peccare minus videantur,
Nam quia nil justi propria vi ferre queamus, Si documenta Dei corani se raro legantur,
Hoc quoque declarat quod ncc nobis bona spes est cnum nostcr niniium versutus
Hostis in omnes
Ni precibus nostris hauc Christi gratia raittat. Dum per dogma Dei mctuit quosdam revocari,
At cum spes erit, mens ipsa probat dubitantis ;
Ingerit histaedium, nc velcupiant legere ipsum
Nam qui vota Dei, quaj sunt iinplenda petenti, Hinc quoque quod multidivino dogmate culti
Haec fragilis vita quantum permittat agenda. Causa doctriuK coelestig composuere.
 : :

271 OTIILOrSI MONACHI S. EMMKIIAMMI 272

Iloc modo quarri plurcs.carnalitcr hcu ! sapicntes, A nic,quia cadestis, paribusquoque pascitur escis
El Ghristi nomcn vcrbolcnus uccipicnlcs, Taii namqucinodo, nec non simili ratione
Audilu Lanlum deccrnunt cssc legendum, Visa vel audita eapiens pr.esentia cuncta,
Non attendentes quia Paulus dicat ad omncs : Quffibenc jam 8enti8,quibus etcarnaliter haeres,
Legis non audiLorcs,scd eam facientcs, Semper id adverte quid spiritualiter cdant
Hi potiusjusti censcntur ab Omnipotcnte. Sic ctiam sacr;c Scripturaa amigmata quazque.
Quosinfrunitos nunquam sLudeas imitari. Quamvis corporcas in cis det littera formas
Quin haec sola sibi sitcausa legendi, Et sub terrenis maneant expressa figuris,
Ut facicnda scias ct uL ha3C opcrando revisas. Ad creli regnuiii,quod spiritualc probatur,
Ne quod scirc datur tibi, judicium statualur. IVansformanda manent in spiritus agnitione.
CAPITULUM XII. Garnis cnim sensus sicut terrestria sentit,
De spirituali Scripturge sacrx iutelligeniia. Sic intellectus divinaluce refectus
Undiquc falluntur, etiam nil scire probantur Atque fides pura sapiunt cojlestia jura ;

Qui prisccc legis vel dicLa sacroi novitatis Nil quoniam in ccclis substantivum retinetur,
Garnali tantum sensu perpendere qua;runt. Gujus in hoc mundo speculum non sit vel imago,
Omnis Scriptura quia coslitus insinuata, Tv Et de consimiIi,quod non possit speculari
Quamvis pmnegenus assumat ab exteriori. Inter carnalis aenigmata conditionis,
Ut per carnale doecat nos spiritualc, Quamvis perpigri nos simus ad hoc speculandum.
Ad speciem nostri solum daLur intcrioris, Sed ne quod refero dubitari possit ab ullo,
Qui renovatus homo Dominiest plasmantisimago, Quoddam prospeculo genus exempli perhibebo
Atqueper hunc cunctadecernimus exteriora ;
Perquodjam meiius cognosci caetera possunt
Nam coeli regnum,cum terraj sit similatum, Scis Dominum terrae merito a propriis venerari,
Et prsescns vita venturaj sit quasi forma, Haud secus et patrem matremque suis venerandos?
Mystice signatur quidquid mundo famulatur ;
Qui tamen, ad summi nutum Patris a;quiparati,
Tam nota librorum quam cuncta creatio rerum, Nil aliud sane constaut speculum
nisi quoddam
Nec quo carnalis aspectus tendere quibit Omnibus appositum, cunctis in corde statutum.
Interior visus illuc tantummodo debet; Nunquid nesciraus, nunquid sentire nequiraus,
Sed pcr historiam semper notet allegoriam. Qua ratione Deus coeli terraeque Greator,
Nunc quid praesentis sit significatio mundi Omnia complectens et totum numine replens,
Et quid Scripturo3 species haec intima sacrae, Debeat a propriis sator a factis venerari,
De qua sermo quod planius efficiaLur
agiLur, Si fixa raentis acie novisse probaraur
Exemplum quoddam satis enarrabileponam C Quod factura sibi sic alterutrum veneranda est
:

Ecce vides nasci paleas cum germine grani Hoc, licet exterius in factis dissimulemus,
;

Attamen unius pressura aliud moderatur. Interius certe nobis notum fit aperte,
Nunquid cum paleis coracdi frumenta parabis ? Si lamen esse Deum cognoscimus atque fatemur.
Quod patet atteritur,ut quod latet hinc renovetur. Hinc est quod Dominus, coelestiadans rudimenta,
Sic,quirper paleas carnalis vita notatur, Proposuit cuncta per formas parabolarum ;

Et grani titulis signatur spiritualis. Scilicet ut notis exponeret alta figuris

Spiritus ergo intrapatulse latet abdita carnis Hoc simul asnigma dictavit per sua signa,
Quolibet ut granum sub visceribus palearum. Qua3 sic exterius mirando fecerat usu,
Ni caro terrena, vitiis natalibus orta Ut tamen interius ferrent aliam rationem,
Quae per Adaj culpam cunctis mortalibus hserent, Qua vclut in speculo studiosus quisque videbit
Instar aristarum pressurara jam patiatur Quomodo ventura; praesens vita assimiletur,
Et desideriis carnalibus hic moriatur, Inde etiam vatum quamplurima dicta piorum
Ad spem mandendi venient minus intima grani, Mysterium cceli depromunt parabolatim.
Hoc esL,ad requiera flatus nequit ire perenncm, Hinc eL Paulus ait : Speculo nunc cernimusilla
Qua cibus est Domini, quisquis pervenerit illuc. Fj Qua^ facie ad faciem quandoque videre raereraur,
Quaj loquor, attende ;
qua; testificor^memorare : Nam,quod ait speculum, praesens intelligo saeclura
Cur simul cxortas secernere niteris herbas ? Quod velutimpresso similatur cera sigillo,
Jam cibus ergo tuus, tritura purificandus, Ut supra dixi, regno confertur olyrapi :

Quamplana specie demonstrat significando Et Christi regnum, quod constat vita perenni,
Te, qui peccatis conceptus natus haberis Ut lapidis firmum seraper durare sigillum.
Et posthac forsan delapsus es ad mala multa, Sed nec in inferno substantivum quid habetur
Quae non natura victus,sed sponte gerebas, Gujus in hacvita sit non aliquatenus umbra.
Ad coenam Domini pariter debere parari, Nara cernens umbrara dubitas fore corporis illam
Si tamcn illius mcnsa^ cupisassociari. Sic quoque pra^sentem noli diffidere mundum
Nam ceu tu laulas quaeris ferventius escas, Et vitae et mortis forraara gestare perennis.
Sic cor contritum Deus exigit in holocaustum. Hic utriusque schola discendi,et nunc erit hora
Tu,quia terrenus, carnales diligis esus, In qua quisque legat quod se semper velit esse.

i
273 DE DOCTIUNA SPIRITUALI. ii7-i

Libera colla manent, quodcunque magis placet A Cum Carnalis homo honorom,
fuerit sortitus
[omni, Par est Jumentis et consimilismanct illis.
Sive vacare sacris vel adhuc haerere profanis. Nos igiturbrutum genus hoc sumus et resoluti
Unde magis disee qu«B sit sapientia vitae, Altius edocti sacra modcramina Icgis,

Ut quae sunt sursum sapias por mystica rerum, Qui, cum prjelati maneamus in artelibrali,

Atque scias ciare Scriptune arcana probare. Ut pcne vivendi rcliquis cxempla daremus,
Nam studium carnis nihii est nisi formula mortis Et,si res pcterct, occasio sancta veniret,
Verum cum recolo quorumdam pectora CKca, Pro fidei sociis etiam mortem pateremur,
Scilicet illorum qui, semet in arto iibrali Labimur in primis congressibus impietatis
Jactantes tantum, rainus hanc factis imitantur, Tanquam nil nisi contra vires inimici ;

Inde dolens et compatiens plus dicere cogor Et quod adhuc gravius miserabiliusque videtur,
Sim licet inculli, nec non sermonis inepti, Non solum fugimus quo prsecipimur fore murus
Ast utcunquc queo vel paucula profero verba. Scd commissa etiam lacerantes, more luporum,
Et fortasse juvat, cum de libris perhibemus, Quccdam vastamus, quicdam male dcstituemus,
Qui prosint cunctis in lege sacra studiosis, Nam quibus, ut patrcs, debercmus dare victum,
Ac qui in his typicus doceat nos quserere sensus, r« Si vis ulla loci vel casus posceret anni,
Si mox lectores aliquo sermoncs monemus, His ut raptores crudeliter advcnientes,
L't, qui sint, discant, et ab illicitis resipiscant. IUa asportamus, quod erit miserabile dictu,
Denique nunc multi diverso errore gravamur ;
Quffi pietas alieua dedit pro nomine Chrisli :

Idcirco et variis instare libet monimentis, Cum peccatores malefacta sui metuentes
Ut qui non uno, saltem ex alio ajdificetur. Ad nos pro venia? causa fugient capienda^,

CAPITULUM XIH. His aut terribiles, plus quam resposeat et usus,

Admonitionis scnno ad clericos priiis quidem ad

:
Seu plusquam clementes inveniemur.
liceat

illos qui in pastorali degunt regiminc ; deinde vero
ad eos qui studio adhxrenl sxcularis tantummodo
scienlix.
qui confidens in muitiplici ratione
Temet nosse putas pro falsis vera probare,
Aul idcirco magis imbutum te medilaris
Vel designantes super his decernere quidquam
Nostri cautela, tantum committimus illis
Quos sceleratorum socios existcre scimus.
Nos, quia constricti sub sollicitudine mundi
Officioque ducis jungentes aut vice regis,
Commissse plebis curam pensare nequimus :

Quatenus ad studium peccandi liberior sis,
Seu Domino majus impune resistere possis,
Aut hujuscemodi vitio quocunque tumescis
Designate Deo sub cleri conditione,
Jam liceat paucis ad te pertingere verbis.
Cur rationalis hoc tale malum medilaris,
Ut per dona Dei, qus contulerat tibi sponte,
Indignumque foret tam claros tamque .potentes
Degeneri turbaj nos ipsos suppeditare.
^' Sunt alii plures, quis conveniat labor ille,
Ut vulgus doceantet ut exemplis bene praesint
Nos mundi proccres, nos constat ad otia natos,
Utque canum, voluroum sectemur ludicra tantum,
Seu, quaecunque placent, his deliciis potiamur :

PIus aliis demens hinc extollarisin ipsum? Nam vitae hujus opes illos quajrunt seniores,
Ad mentem revoca Judseac plebis olivam, Qui supra dictis studeant insistere ludis,
Quae Patribus sanctis quamvis exculta fuisset Nec fuerit luxus quod mundi postulat usus.
Ac legis sanctas meruisset dona tenere, Hffic, si non dictu, tamen affirmantur in actu,
Ilinc licetet Christus juxta carnem foret ortus, Sicut et ipse probat mos cleri quotidianus.
Cum se stare suis vellet confidere ramis, Est et al)duc vitium reliquis compar refcrendum
Atque superbiret de legis traditione, Ejusenim crimen qui speratur quid habere
Contemnens subdi doctrina; spirituali, Causa manet nobis ejusdem rcbus abuti.
Mox priEcisa suis ccepit marcescere ramis, Tunc raptis rebus miserum non corrigit ullus,
SiDeus ergo comae nec naturalis oliva; Ut pro commissis aliquatenus hic reparatus
Parcere decrevit, dum conlra illum male s^vit, Possit perpetua3 flammas evadere poinffl.
j)
Ncc tibi, qui gratis miserante Deo repararis, Sed quis tam doctus percurrerc singula posset
Et velut abjecto plantatus es ex oleastro, In quibus auotores scclerum convincimur esse,
Si simul insanis, parcet manus Omnipotentis. Nos, qui plus aliis divina negotia scimus ?
Ne sis ingratus tam miranda? pietali, Dummodo noster honor celebris habcatur in orbe
Quae tibi sponte dedit quod jam hatura negavit. Et variis porapis rutilantes efficiaraur
Heu genus hochominum sublimius attitulatum utcunque patratum
Nil raanet illoesum per nos
Tam cito pro facili vitiorum turbine pclli 1 Aut male poscendo seu, quod pcjus, rapiendo.
Ah genus hoc ct ad infima pronum,
sceleri solitum Qui complcrc ncquil damnum, vcl mcnle parabit,
Tanto se velle Domino magis esse rebellem Sic fuga doctorum necis exstat causa sequentum,
Quanto plus aliis prsfertur honoribus almis Nec gravior pestis, cum pastor crit gregis hostis.
Est enemin verum quod sermo dat Ecclesiarum. Nam nimis audacter dum clerus abutitur orbc,
Quod quoque prsedixit psalmorum carmine David : Quid tunc indocti possunt aliter meditari,
 : !

275 OTHLONI MONACHI S. EMMKRAMMI 270

Ni paritcr cunclis pcrversa licorcreanlur A Qui Bcnsu pravo dialectica verba frequentas,
Jam merito flcmusqui laliacorfla tcnemus. Vcl quoHCunquc libros studio mundi pretiosos
Imo dies venicnt, ai non purgamur in islis, Attendis tantum quid sub te sit moderatum,

Quamvis nunc risus nos occupet immoderatus, Quot spcciale decus hominissubstantia gestet,
Cum dolor ffiternus circumvallat cruciandos. Cujus facturaj collatio sit minor ad te ;

Quid plus Judajis agimus l)cnc vcl Pharis.-nis, Magnum quippe tibi brutis praeslare videtur
Quos foris ull)atos legirnus, scd pectorc ffiidos? Et reliquis rf^bus, quaj consistunt sine sensu,
Dum tanlum lingua volumus complere statuta Non utin his quaeras cur sit distantia talis
Ut mihi fertanimus, pejores, heu sumus illis.
! tc, si tanlum sis minor uUo,
Inter eas et
Maxime si quidquam praster legalia scirent, Sed quo sublimis Deus in medio videaris
Hi fortasse minus tam triste nefas sequerentur. Atque per hoc valeas tanto securior esse,
At nas in libris non solum crimen eorum, IUicitis rebus tantoque licentius uti

Sed quoque multorum cernentcs gesta aliorum, Quanto praeccllis hsc omnia vi rationis

Quajdam compisita pro vindicta reproborum, Haec cst namque tufc conflictio philosophiaa.

Pro bravio quoedam sperando dicta piorum, labor hcu qualis, quem fert intentio talis !

Scire quidem transacta velut praesentia quimus, ,. Quam tenebrosus amor, quo lucis spernitur Au
Nec tamen a paribus vitiis cessare timemus [ctor
Hos exsecramur, quod tam perversa studebant, Ecce tuum studium coram te stat recitatum,
Non attendentesquia nos idcm tenet error, Ac cujus causa moliris discere multa,
Qui prajcepta Dei labiis tantum veneramur. Quam minus agnosci tractans fortasse putasti
Ipsi nempe Deum, tanquam nos, ore colebant Verum fnr captus et legis more coactus
Attestante Deo per Isaiae dicta prophetae. Prodere quippe valet furti socios, sed et artem,
Qua) pariter Christus Judffiis postea dicit : Ncc cujusque doli plus quisquam noveritusus
Haec plebs me labiis colit ct corde est procul ame Quam qui per similis machinas interfuit artis,
Saepe quidem loquimur de cognitione superna Quamvis ad mores convertatur meliores.
Et cum magnificis perhibemus coclica verbis, Saepe etiam vitium, quod non cognovimus actu
Pondera ponentes gravia in humeros aliorum, Alterius dictis aut moribus experiemur.
Quae nec cum digito volumus contingere nostro Sic qui mundanae recolens figmenta sophiae
Ceu Domino cura non sit pro talibus ulla Haec mea dictalegis, testata tuae decus artis,
Ac nos peccantes solita non arguat ira. Judice te, testor quia me tuus haud latet error,
Eligit ergo locum, quo conveniatis in unum Seu recolendo ipsum vel cognoscendo aliunde.
Vos quibus est licitum, nec non concessa potestas C Multa licet referas, ne quo tendas videatur,
Sub pastorali cura convertere mundum, Quod simulas scitur, quo tendis et id sapietur.
Ut cum sit tempus veniae, mores renovemus, Nec labor hic magnus vere fit simplicitati,
Ac sicut per nos primum frigescere coepit, Ut circumduct^ variam paradigma loquelae,
Sic nunc a nobis recalescat amor pietatis In qua spes omnis mundanae ponitur artis
;

Nam varios casus, quos perfert hicmodo mundus, Cum defferre loqui facundia summa putatur,
Arbitror ex nostris prorsus contingere culpis. Mentis perspicua possit dignoscere luce.
Sic igitur totus corrumpitur undique mundus, Sed qui verborum conflictu credis in ullo .''

Cum cleri officium sectatur opus laicorum Certe per proprios citius cognosceris actus,
Et pariter laici statuuntur in ordine cleri. Quamvis tot linguas posses retinere quot artus ;

Sed dispar longe peccatum constat utrumque. Fructibus ergo suis arbor cognoscitur omnis,
Denique plus peccant, qui plura sciendo proba- Non miramur enim de versuta ratione.
[bant; Quis ullum crimen poterit vix ferre stuporem ?
Cuique datur multum, quaerctur ab hoc quoque Nam quo cognoscas nos ignaros minus esse,
[raultum. Ac non mirari qnae sit versutia mundi.
Qui genus et speciem, proprium, commune doce- j)
Quam tu carnalis appellas philosophiam,
[ris, En mundi proprium est duplicem sensum retinere:
A rationali qui scis difTerre animale Unum voce feras, alium sub pcctore volvas ;

Ex adjectivo, qui summa nosse laboras, Optima voce quidem, sed pectore pessima nisus;
Quo, rogo, subvertit te tanta cupido sciendi, Pro bonitate malum, pro vero reddere falsum ;

Ne siraul attendas hsec tcmet cuncta monere Dissimulare quod es, sed quod non es simularc ;

Quatenus agnoscas quid sit Deus ct quidhomullus. Et quodcunque geras stolidum te nolle videri.
Numlibet ad lapides vel ad ulla animalia fatnr Jam prolata tibi breviter sapientia mundi :

Ut coliatatibi tcstantur tc vencrandum?
Tc magis alloquitur quidquid mundo retinetur,
Cui suntcuncta etiam mirando subdita nutu
Ut studio simili sis subditus ipse datori.
ViB autem dici quo mens tua pra5cipitetur,
Si placet, eslo comes, sin autem, linque quod hor-
[res,
Libcr adhuc exstas quo vis tua vota remittas.
Sed si contendas terrestria discere tanlum,
Ut tibi sub coelo valeat compar fore nemo,
 ! ;

277 DE UllCTlUNA SPllllTUALl. i>(8

In vanutn vivis, si non divina requiris. A. Atque lidcm rectis nullatonus exhibuissem,
Nam capite abscisso ceu nil vita potictur, Maximc quod plurcs mundi vidi csse scquaces
Sic nos absque Deo remanemus morlis imago. llos et pnucipuc qui doclores perhibentur,

Nos adjeclivum, Deus est monarchia rerum. Qui curas animae jam suscepisso videntur;
Ergo edoctus ad hoc, ut verba arcana resolvas, Ac mirans primo super hoc errorc profundo
Discute quid maneat adjectivum sinc summa, Quaie duces populi perversa magis sequercntur
Non sensu carnis, verum moderamine rnentis. Mox siniul illcctus cum )ion solum reputarem
Da summam Domino, reliquam partem tibi serva, Hos inrecta sequi, sed et in sacris documentis
Ut tauti capitis membrum fieri merearis. Esse aliquid scriptum quod juro foret reproban-
An, credens aliquem salvari posse scicndo, [dum,
Vis tantum nosse quid dicatur Deus csse, Gui non dcberct toto quis credore corde,
Nec simul ut factis ejus praecepta sequaris? Sed carnis sola satis essent exteriora ;

Primus hic, o jector, qui te subverterit error, Ah, ah, quam stolidus! cum sajpius hsec meditarer
Jani cfficatus eris, jam nulla scientia cordis, Diffidensque sacris Scripturarum documcntis,
Cum quidquam tale meditaris in Omnipotente, His quoniam paucos factis ha^rere videbam
Ut secreta sui perquiras more rapaci. T» Et toto nisu convcrsus ad ethnica soripta
HcEC audis surdus, et cernis ad omnia ccecus, Ne dispar reliquis postponerer undique doctis
Ni simul in lectis sit tota intentio mentis. OrequidemChristum,sedamarempectoremundum,
Carnis enim sensus sine spiritus errat ubique. Et, ceu dignus eram, tutus nusquum rcmanerem,
Nonnc Deum tentas, cum sic accedis ad illum, Sed magis atque magis diversa cladc subactus
Ut quid sit discas, et quid jubeat minus addas? Jamque loco quodam noviter veniens habitarera,
Non poterit falli judex tam cautus in omni, Ex improviso cum quadam noctc jacerem
Verum dico tibi, dictum contemnere noli : Somno depressus nimio, per somnia vidi
Quo plus mundaniE dilexeris alta sophia^, Quemdam praevalido conanime me ferientem;
Ethnica verba legens vel in ipsis moribus haercns, Tamque diu mira scio me sentire flagella
Tam magis insipiens, nec non indignus, haberis Ut jam dissolvi csdis gravitate viderer;
Coram mysteriis divina3 simplicitatis. Atque hajc interea, vclut est visum, meditabar
CAPITULUN XIV. Ex Domini jussu nullatenus hunc fore missum,
De casuum meorum relaiione, quam hic adjcci ad Qui me tam longe cruciaret tamque severe;
compescendam pertinaciam cleri. Denique si Domini, sciret mihi plus misereri
Nunc etiam memorans, quod non utinam ipse pro Nam qui caedebat vindict;c signa gercbat,
[barem C Verbere utrumque latus tanquam discerpcre nisus
!

Nullum tam durae cervicis in omnibus esse NuUas dansque moras inter studium feriendi
Quam qui divinis imbutus erit documentis, Ut super objectis saltem mutire valerem;
Si quid in errorem vitiis cogentibus actus Multa etenim fericns objecit crimina nota ;

Mentis luxatae conceperit improbitate, Sed velut ex nimia commotus id annuit ira
Tunquam Judaji de catholico ordine lapsi Nunquam velle mihi vel parcere vel misereri.
Ut quoque sunt cuncti, falso pia scita secuti, quam prolixa mihimet nox visa erat ipsa !

Quorum duritiam reor illis aequiparandam quam districtus qui tales ingcrit ictus
:

Propterca monitis subjungo exempla relatis,
Ut qui nequaquam per verba velit renovari
Discat vel casus trepidare mei miserandos.
Nosco equidem, nosco commenta tuac rationis
Et conjecturam, qua le praecellere credis,
Qui spe mundana dispexeris ha'.c documenta,
Utpote qui tecum quondam nitcbar id ipsum.
En, itcrum fateor,quod pcr Dominum quoque testor,
Tam graviter ca^sum, sicut constat mihi visum,
Ut, dum sensissem me primo dehinc vigilantem,
Tam me, quam lecli stramenta quibus rccubavi,
Sauguinis ex nimio fluxu mudefacta putarcm.
Ast, dum corporeo non sensi talia visu,
Hajrebam dubius quid circa me foret actum :

Nam perscrutari cupiens sultilia qua;que
Quorum notitiam multos gestirc vidcbam,
Charus ut in mundo nec non praestantior essem,
Omne lucrum statui gentilibus associari,
Cum quibus est major studiis liberalibus ardor.
Sed Domini mira pietate interveniente
Multimodi generis obstacula tanta subibant
U An carne oxutus vel adhuc sim corpore functus?
Necdum namque Dci tuntani novi bonilatem
Ut dignaretur me vel qucmquam sccleratum
Visu hujusmodi prosternere, sivc monere,
Quamvis sffipe prius per somnia mira monerer,
Et qamvis etiam pridcm tempus memorarer
Quod de Ilieronymo i\arrat scriptura bcalo :

Ut quo plus cupercm prajdicta negotia niti Scd credcns illura meritis ad ccelica raptum
Tatn magis ex aliquo casu dcpeliercr inde Nil mihi perverso par eveni.sse sciebam,
;

Nec lamen advertens quid causa ha;c significa- Cui nihil cst visum, nisi tantum verbera passum.
[ret, Mane igitur lacto, cura vitai cci'tior essera
Caecatus vitiis volui desistere cceptis : Insolilusque tremor, constringeret omniamembra,
Tunc cum converti nullius dogmate vellem Vestibus exutis quajrebain stigmata carnis
279 OTHLONI MONACHI R. ExMMKIlAMMI 280
Qufo cum vidisaem, sed ct cx alio dirticisscm, A. Sed cum perplures, quae pasaus sim referentes,
Clam per id accito signum monstrarc doloris, Et quofl non frustra ficrct correptio tanta,
Tum (icmum certus, quid perfcrret quoque flatus, Ne monachilc jugum suaderent ad subeundam,
Nec tamen ausus eram ciliua Iiajc dicere cuiquam. Re supcr hac dubius cepit prajcordia acnsus.
Post haec confestim vario languore gravatus, Cumque diea pauci post haec essent revoluti,
Et, quod cunctigenis est plus miserabile raorbis, Et iterum subito
tati languore gravabar

Ut defcrtur ab his quorum me cura revisit, Ut verrucarum tumor ingens insolitusque,

Nunc quasi phreneticus vix a multis religatus, Horrendo vullum circumdans stigmate cunctum,
Mox velut exanimis desperatusque jacebam. Orbibus obductis oculos quoque contenebraret.
Haec tamen ipse scio, quod per Dominum quoque Prjcterea corpus totum capitur paralysi,
[tcstor, Exccplo hngua), sed ct officio labiorum,
Saepe ita me pressum conventu daemoniorum, Quo quffl proferrem fari tantummodo possem.
Ut nec pro venia, qua jam moribundus egebam, Interea tali cum comprimerer cruciatu,
CatholiCcB fldei tenuissem scita vel ulla. Tunc memorans tandem quaj sim passus quoque
Interea crebro visu rapiebar amaro, [
pridem,
Quo nimis horrendas potui cognoscere pajnas. -n Quod contra stimulum sitcuique resistere durum,
Hoc quoties fuerat mihi visum est esse perenne. Quodque supervacue mundo servire studerem,
Tunc tendum sensi quid jam mereantur iniqui, Christo proraisi rnc ferre jugo monachili.
Et memini dictum Deus inspicit omne secretum,
: IIoc cura vovissem, raelius mihi mox fore ccepit
Qui, hic cuncta mei denudans intima cordis, In tantura, ut fruerer incessu mane sequenti.
Judicio justo dedit me semper inesse, miranda Dei pietas et gratia Christi,
Quee olim cum reliquis credere posse putabam. Qusi memet miserum totis contraria nisum
Nam nihil injustum me jam proferre querebar; Tam pie prostravit, tam clementer reparavit
Verum mirabar divinas vim pietatis CAPITULUM XV.
Tempore sub tanto stolidum memet patientis. Qmliter post gegritudinis varix flagelia ad monasticx
Quid mihi tunc Socrates, vel Plato Aristotelesque, professionis redii vota.
Tullius ipse rhetor, mundanae dogmatis auctor? His ita transactis evasi vincula mortis
Dic quid enim misero mihi tunc prodesse valebant? Et non post multum rursum.
rediit vis pristina
Quos si non legi, per tempora multa cupivi Tunc quamvis vario carnalis pignore nexus
Affectuque ipso discendi adii loca quasdam, Hoc totum linquens, quali mferore, Deus scit,
Quse pro mundanis mihi cultibus optima duxi. Ut rudis athleta progressus ad altera bella,
Sed me praeveniens Domini clementia ubique, '-'
Quae prius abjeci secreta requirere ccepi.
Quam prius exposui, ratione retraxerat inde. Nam praetervotum quod jam nuperrime feci,
Illa trijiertita Maronis et inclyta verba, Olira proraisi, cum parvus adhuc puer essem
Lectio Lucani, quara maxime tunc adamavi, Ac spe discendi poUerera more scholari,
Et cui jara nuper, divinae iegis adulter, Me submissurura legi sanctae monachorum.
Sic intentus eram quod vix agerem reliquum quid,
Atque legentem ipsum cepit me haec passio priraum.
Quod quia sic gessi nullius jure coactus,
Nec sub teste palam, sed clam corapunctus amore
i
Sec necdum pocnas credens cxinde futuras, Solius Doraini, quoniam bene discere ccepi,
Languidus, ut poteram, legi studiosus eumdem, Et quia cum monachis primum discens retinebar,
Donec ullius vigor exstiterat mihi sensus. Proh dolor! hoc votum rebar pueriliter actum
Quam veniae causam qualemquedabant medicinam, Consilioque levi promissum tale neglexi,
Cum nec signa crucis potuissem ponere fronti, Dum simul et mundus me falleret atque juventus.
Et sine spe positus constringerer undique pronis, Sed quia pvomittens solvendi debitor exstat
Quas nec proferri facile esse reor neque credi, Et semel emissa voti sententia recti,
Nunc invisibilis.patiens tormenla doloris, Quam cito persolvi, nedum quandoque necesse est,
Mox ex visibili nimis afflictus cruciatu !
j)
Dum dalur hac vita fungi tanquam rediviva,
Nam, quo practeream divcrsa quibus cruciabar, Inde jugo leni sic pulsus colla subegi,
Unum de multis, quod jam memini, reserabo : Efficiorque pudens et mirans saBpius ex hoc,
Scilicet in tali versabar saspe stupore Quod tam vix adii servimina suavia Christi.
Ut lux atque dies quid vel sint nescius
epsem,
Nec carnale aliquid planc dignoscere possem,
Intendens solum quo flatus agone trahebar.
Quia non
occullc
solinn
CAPITULA XVI.
palam professus, sed etiam quovis
mundo renuntians iilicile mundana repetat.
I
Sed satis hinc dictum. Properemus nunc aliorsum. Quae tamen idcirco volui depromere scriptis,
Postquain mira Dei clemcntia mc reparavit, Ut si forte pari se voto quis liget unquam,
Sanus ct ex toto factus sum tempore parvo. Jtirc procul dubio solvendum mox sciat esse.
Jam mox eram cruciatus
oblitus quos pussus I\'on loquur hoc tantum, si coram abbate professus
Ac quae sunt visa reputans ut
somnia vana, Induerit habitum juxta normam monachorum,
Rursus decrevi captare negotia mundi. Gujus in Ecclesia f\ierit conversio nota;
 281 DE DOGTRINA SPIRITUALI. 282
Sed quocunque latens sit libera vota retentans, A Qui me sub tali permitterel anxietale,
Qui jam compunctus pompis mundi ahdicat hujus, Ccu non ipse meis peccatis hoc meruisscm,
Atque Deo gratis proprii offert intinia cordis, Sed magis injustc premcrer Domini austeritate
Quamvis sit nullo, nisi tantum teste superno ;
IntuUt et bellum, sicul pra;dixit, amarum
Cum quoque, ceu credo, nianeat distantia nulla, Temporibus muitis idem saivissimus hostis
Utrum quid Domino clam sivc palam vovcatur, Per carnis stimulos ct luxus illccebrosos :

Ad vomitum pergit, si post mundana recurrit, Prwterea nimiis cruciatibus et diulurnis

Nec non illicite fruitur carnaliter orbe. Vix ut et esse Deum meditari priievaluissem.
Denique nemomanum propriam mittens in aratrum, Quo tamen ex stimulo tanto plus sum cruciatus
Aspiciensque retro co-li regno manet aptus, Quanto jam nullum cognoscens talia passum,
Nec poterit quoquam promissa refellero pacto, Et merito quoniam dubius divina colebam,
;

Ni reduci luctu, quod vovit, compleat aclu. Cum mundi florem tantos captare viderem.
CAPITULUM XVII. incredibilis varia; suggestio fraudis

Quatila pericula tcntationis in initio pertulerim
conversionis.
Ista per excessum generali more locutus,
Nunc iterum proprias cupio subjungerc causas
Scilicet explanans, quali possum ratione,
Qua circumveniens antiquus deniquc scrpens
Memet raorlifera? pervasit morc sagilta}
„ Hajc nisi perferrem, vix talia credere possem.
;
Sed Domino grates, quia tantos nosco labores
Semper ei gratcs, qui sic tribuit raihi vires :

Quas post languores diversos atque frequentes Ut interdum magno ma;rore gravarer
licet
Tentandi machinas fuerim perpessus ab hoste : Ex tentamentis supra jam commemoratis,
Ut dum conversis patefit descriptio talis, Sffipius interea fultus virtute superna,
Plus sint solliciti, si forte velint renovari, Ac cbrdis gremio mea jugiter acta revolvens,
Ac se non frustra credant sprevissc caduca. Et quod sffipe refert Scriptura Deum miserantem
Nam dum tanta mei nudare pericula vellem, His, qui sollicito quaerunt se et pectore toto,
Qualis et interea Domini esset gratia mecum, Quodque Deus justus nil permittit sine causa
Quid nisi comraunem fueram ratus utilitatem ? Et quod ei nulla res impossibilis exstat,
Atque utinam fari digno sermone valerem, Non solum paterer Satanae heec suggesta libenter,
Qualiter impurus et ad infima nulla secundus Si modo tristatus, post hoc cito li-etificatus ;

Semper pro studiis intentus eram vitiosis,
Et conversus ab his quantas artes inimici,
Quot fraudes Satana; sensi tunc primitus in
Interdum solitis erratibus illicientis,
Scilicet ut legerem, tanquam prius, ethnica scripta
Nunc per inexperta phantasmata prosilientis,
Me quibus aegrotum nimiis et cladibus actum,
Nec non jam juvenem carnis stimulos patientem,
Nunquam posse pati bellum vitae hujus amarum,
Sed multo melius paulisper sumere vires
Vita io praesenti famulando carnis amori,
Usque juventutis dum noxia vis minuatur,
Et post haec facile me sursum tendere posse,
Cum virtus omnis se sponte subegerit aevo.
Inspirabat et hoc, quo vix subsistere quivi
Scilicetincassum me talem velle reverti
Agmen, quem tantum decreverat esse profanum,
Sed quoque si gladii rabies et sanguinis actor
Exigerent mortem, pro Christo promplus adirem,
me, Perpetis ut poense tantum salvarer ab igne.
C Et quam suave jugum nunc sentio Ghristicolarum.
Cujus quotidie desidero jura subire,
Qui vitiis crebris constans abjectio plebis
Exosus pariter ipsisquc parentibus essem.
Nam rcditum lapsis me quippe minus violatis
Difficilem tradens hoc impossibile suasit,
Ut mihi, cui nullus sit pravorum aequiparandus,
A tam districto venia; spes judice delur.
quoties fragilem, sed et infirmum fore testans
Compede ceu quodam constrinxil ct afficiebat,
Ne mea mens stabilis ad propositum remaneret
: Nunc nimis immitem mihi finxerat Omnipotcntem.
Ipse magis oautus, quae sunt vitanda, relinquas.
Non igitur spernas quia res tibi profero gestas,
;

Exoptans etiam parili me more probari, Quo uiodo te monitis nunc casibus instruo nostris.
Quatenus hinc aliqui discentes aedificari, Saepe per exemplum melius doctrina nolatur.
j)
Sed contra illecebras, et tentamcnta pararent,
At non credis certe quandoque viJebis,
si
Ac monstraretur Domini clementia mira, Et quam districtam tunc experieris habenam.
Nam cum me recipit, nullum miserando relinquit
Peccantes pariter, quia quamvis hic varientur,
Nec dubitare queo de cujuscunque salute, Ac sub dissimili moderamine corripiantur,
Qui de commissis veniam quaerit malefactis.
Par ibi pojnalis sententia corripit iilos :

Plurima passus eram, miracula multa videbam,
QucB nequeo verbis hic promere, nec reminiscor.
Haec modo suffioiant nostris inserta ioquelis,
Ut vim mundana: cognoscas philosophi.-R,
Divinisquantum det legibus impedimentum,
Obcsoans animum, ne possit cernere verum,
Et m«tnopans pcenae semper causas alienae
Indc sibi nullus fingat snlatia lusus.
Aut hic conversus emendat sponte reatus,
Aut invitus ibi mirando traditur igni,
De quo cum recolo, quantum quoo jam memorari,
Admiror semper dc nie prinuim vohementer,
Quomodo quis tantum perferre queatcruciatum,
Et quae duritia teneat sic 'pectora nostra,
283 OTHLONI MONACni
Ut licet inferni simus de carcere cerli,
Ilunc tropidare parum, vel forte nihil viflcamur.
Quamvis vidissom, quamvis sim passus oumdem,
Me fateor mutum, nec quidquam promere possum,
Quod poenaj lali dictu queat a^quiparari,
Ni ratione ali^iua componam mentc profunda
llanc ad prajscntcm pomam ceu corpus ad umljram.
GAPITULUM XVIII.
Quod hxc cuncla ad clerum dicta non aliler a me
niii compatientis amore sint prolata.
Wssc igitur clero statui profcrre monendo,
Non utquemquesciam plusquam mecorripiendum,
Cui proprii mores OBterna silentia ponunt
Sed quasi compatiens variis erroribus orbis,
Quos reor augeri vitiis quam maxime cleri,
Atque ope consilii prodesse volens simul omni n Sic super injustos effulgens ut super ajquos.
Quod me Isedebat, dum nosco aliis nociturum,
Ac quod profuerat, dum cunctis hoc quoque vellem,
Promere cogebar hujuscemodi rationem.
Sic Evangslii prodit quoque lectio sancti,
Sanato cuidam Dominum prajcepta dedisse
Ut divulgaret quge dona Deus sibi ferret.
Hinc instructus ego divina charismata dico,
Quodque mihi illicitum propria virtute probatur,
Hoc fraternus amor, et zeli norma ministrant.
Audite ergo, precor, qufe vos, licet infimus, hortor,
Kt pensate minus quis sim, sed qualia dico.
Clerum namque monent, in quo simul ipse monebor,
Non minus idcirco laicis verbum dare curo
Quo si forte velint, extollere se prohibentur,
Ne velut peccamine tuti,
ignari sint in
Sed potius humiles huc exhibeant simul aures,
Et sic communis habeatur sermo salutis.
GAPITULUM XIX.
Admonitio etiam facta ad laicos.
quos vulgaris laicos cognominat usus,
Vos jam convenio, vobis hsec verbula promo.
Nunquid enim sola Scriplurarum documenta
Legis divinae demonstrant cognitionem,
Ac quos contingit ignaros esse librorum,
Sciti coelestis vos excusare potestis ?
Nonne Creatorem testantur cuncta creata,
Quis velut in libris illum cognoscere quitis
Haec licet a reprobis indiscrete accipiantur,
Atque sinistrorum prorumpat abusio eorum
(Per se quippe Deum perhibent concorditer
Quid prodest vobis utcunque scientibus sequum
Explorare vias, quibus excusatio vestra
In conspectu hominum securior inveniatur,
Cum Deus, inspector cordis renumque probator,
Dissimulatores coram se vos sciat esse ? De
Nam licet in nobis, qui doctores perhibemur,
Recte vivendi minus exemplum videatis,
Et sceleris vestri velut auctores maneamus,
Vos naturali tamen ingenio moderati,
Aut quocunquc modo divinum jus sapientes,
Si quid post talem pietatis cognitionem
Amplius erratis, scelerum consortia fertis,
Et per notitiam transgressores simul estis.
S. KMMEHAMMl 284
A Si V08 culpa minor, laraen arcet conscius error.
Scd ne falsidicus videar, cum talia scribo,
Hoc est, cum laicos dignoacere dico supcrna,
En iterum exemplis hac argumenta probabo,
In quibus, ut sporo, rnultorura corda movebo.
Nostis enim solern tolum lustrare per orbem,
Ac quocunque ilis, quasi prKsentem fore scitis,
Cum tamen ut servus famuletur fructibus orbis
Imperioque Dei semper sit subditus omni
Nunquid sol quemquain de luce sua removebit,
Aut propriaj lucis radios abscondit ab ullo ?
Hinc vos, si vultis, Domini jubar inspicietii»,
'juam clemens mundo, quam totus constet ubique,
Dum lumen tantum vestri concedit ad usum,
Cujus per tantum splendor diffunditur orbom,
Quod si dixeritis aliquera posse hoc dubitare,
Ille creaturam, quam solem noverit esse,
Ante Creatorem conatur ponere solem,
Majorem soli tribuens vim quam Omnipotenti.
Sic et de reliquis rebus pensare valetis,
Si tamen illa piae pulsat vos gratia vitae.
Nunquid nescitis terrena negotia amare ?
Quod prope, quod longe quoquam gratum retinetis,
Hujus amatores in vestris cordibus estis,
Nec quid in hoc durum censet dilectio rerura.
Hinc excusandi nulla est occasio vobis.
Quin si curatis, et amare superna queatis,
Quod plus diligitur, hoc praepositum perhibetur.
:
CAPITULUM XX.
Quia nil seternse saluti prseponendum sit.
Si vis salvari, nil huic prffipone saluti.
Nam licet audaces nequiter jam vivere plures,
Et nimium vanis videas insistere causis
Quas pro justitia fert consuetudo maligna :
Tu tamen horresce vitiis in talibus esse,
Ac fugito miram venturi judicis iram,
Qui tanto gravius hominum discusserit actus,
Quanto nunc patiens clementer sustinet omnes.
CAPITULUM XXI.
De cibi potusque parcitate servanda.
k dapibus lautis et potibus immoderatis
?
Sollicitus templum custodi corporis aptum :
:
Ne, dum fervescis semper carnalibus escis,
unum) Et velut hydropicus nimii potus geris usus,
„ Jam divinus amor minus in te sit habitator
Vis etenim mentis languet pinguedine ventris
Ac crassata caro gustat ccelestia raro.
CAPITULUM XXII.
somni quiete temperanda.
Ne nimio soleas tua tradere merabra sopori.
Sicut enim cura somni satis est adhibenda,
Ut fragiles artus vires possint repararo ;
Sic frenanda caro nimii ex dulcedine somni,
Ne per torporem desuescat ferre laborem,
Quem pro peccatis crebris debemus habere,
Ut conregnemus qui nunc simul inde dolemus.
II
Nam bo8 nec comebat qui jam juga ferre recusat
I
285 DE r^CTRINA SPIUITUALI 286
CAPITULUM XXIII. A Nam porversa studens nequit in Christo foro pru-
De abjiriefido pretiosA' et superjlux veslis cHltu. [dens.
Ecce studens pretiosis vestibus uti, CAPITULUM XXVIII.
Per quas praecipue datur extollentia terrsc. De concupiscentige carnalis lentalione superanda.
Sed cur hanc dico do vestitu pretiosD, Si carnalis amor. sensus puerilis amator,
Cum vitium quoddam magis exsecrdbile cernam, To tcntando petat, ne mox orando quiescas.
Quod tam pra^lati qui coguoscunt mala raundi, Ut nequcat talis mentcm perrumpcre pestis,
Quam plebs ignara verrunt cura vestibus iraa? Scilicet ad petram, qua Christus significatur,
Heu plebs! heu rector! qualis vos aggravat error : Juxta Psalmistaj doctrinara rite recurrcns,
Cum contemnentes videmus nudos et egentes Afier et allide quidquid teneas pucrile.
Et sibi monstrantes qualis sit gloria vestra, Nam per idara bellum caelcste datur tibi regnum
Sub pedibus strata geritis concessa talenta? Et qui tentari, non permittit superari,
Sic et jam dives Evangelio recitatus, Ad se duntaxat, quos omnis cura rclaxat.
Cum se quotidie variis epulis satiaret, GAPITULUM XXIX.
Nec panis micas Lazaro concessit egeno. De honorisprimatus ambitione fugienda.
ct

Ad cultuoi vitaa moniti quandoque redite. De quaeras votis mundani culmcn honoris
Nam, rogo, quid prodest hodie splendescere quem-
B Effectuque princeps existere noli.
tui
[quam Nam quo plus aliis prcelatus niteris esse,
Qui cras aut citius fortasse perit moriturus? Tam magis invisus coram Domino reputaris
CAPITULUM XXIV. Et ceu prudentis liber enarrat Salomonis :

De vaua gloria fugienda. Judicium durum super haec est sceptra futurum.
Cum bona quseque geris, nec mundi laude graveris CAPITULUM XXX.
Sed raagis esto memor, quis sit bonitalis et auctor Quod licethomines potenlia abutantur, potestates

Et cujus dono tibi sit vitalis origo.

Denique ceu sine se poteras nuliatenua esse
Sic nisi divino respectu pra;veniaris,
Nec sallem nosse quidquara potes ex bonitate,
tamen a Doinino juste traduntur.
Sed licet hajc pauci curent attendere verba,
Atquc praeesse prius,quam discant,quid sit habena,
Prorumpanl plures carnali more tumentcs :

Quin (quod ridiculum vel dictu jurc videtur)

lluic idcirco refer, si quid facias sapienter.
Et quia saepe homines censent hoc laude colen-
Ad curas aniraae nunc infantes statuantur,
Ceu non sufficiat his per quos ista parantur
[dum,
Ante Dei nutura quod jam constat reprobatum, Perdere se solos vitoe praesentis amore

Laudibus huraanis qui credit, fertur inanis. Ni secum socios ducant ad tartara multos.
Esse potestatem quamdam tamenhaud dubitamus,
CAPITULUM XXV.
Quae sub amore Dei suscepta valet retineri :

De obedientia.
Cura nisi juste ab eo descendat, nulla poteslas,
Sive patri carnis, aeu vitae spiritualis
Non sceptrum de summo Rege statutum
igitur
Omni praelato subjectus sis quasi Christo.
Erroris causam rcctorihus ingerit ullam
Nam cura nil juris sine jure fit Oranipotentis, Sed vitium plebis, necnon delicta potentis,
Contra ipsum Dominura molitur tendere collum, Qui nec rite capit, nec captum jus bene ducit
Qui dedignatur cuicumque subesse magistro. Judicio justo permissa merentur abuti
ARTICULUM XXVI. Audiat hoc ideo, cujus mens flagrat in aequo.
Quod pro rebus dubiis, quas nil prodesl scire, nonsit Qualiter ad sceptrum vel ab ipso sit veniendura.
quxslio facienda.
CAPITULUM XXI.
De rebus dubiis noli contendere verbis,
Quomodo ad potestatem quisquepromoveri, et si iterum
Ac quffl dant nuUos animaj discentibus usus, eailcm debeat relinqui.
Quomodo, cur, quando cccpissent stare vigendo, Si te consilium ratio perstans aliorura
et
Isthsc praeteriens quid sint exquirere noli
Sufficiat cunctis normam rescire salutis
D Pro spe virtulis cupiat praeponere curis,
Res nec honesta tibi permittit posse reniti,
Quae nos ad patriam monstrat remeare beatam
Si sic electus capies arcem dominatus,
Nam decet incertum jus exspectore supernum.
Ordine divino jus hoc descendere credo,
CAPITULUM XXVII. Et reor esse nefas, si tunc contrarius cxstas :

Quia facile in re nolissima et aperta erretur, nisi Si tamcn, ut dixi, virtutis spe cupiaris.
bonis operibus veritatis scientia confxrmetur.
Sin aliud quidquam mundano fingitur usu,
At quia sunt multa fidei ccrtissime dicta, Quo jus Ecclesiae vero fraudetur honore,
Quae mens suggestis cura delectatur iniquis Sicut nunc multi ponuntur in arce regendi,
Utpote caecata nescit perpcndere vera, Ut vicc rectoruni sint pregsores miscrorum,
Semper ab illicitis corapesce negotia mcntis Ac tali specie muundo descrviat omne
Ut lumen verura tibi sit super abdita rerura, Quod vel subjectis aeu pauperibus detrahatur,
Ac bona de pravis veraciter edere psssis; Non solum juris electio erit fugienda.
m OTHLONI MONACHI S. EMMEKAMMI. 288
Scd quoque post arlitum, si rcs ncquit antc vidcri Kt ne plura velis, cum fari paucula poseis
A.
Nec tunc spcratur }i,i;c ad meliora patrari, Nam sapicns verbis perstringit plurima paucis,
Aut subjcctorum vcl cuipa pracpositorum, Iloc etiam summa studeas perpendcre cura :

LJber erit reditus, ct deponenda potestas, Gum tempus fandi, vel quando sit hora taccndi.
Nc pariter pruvis dare consensum videaris. Tempus conveniens, qua; cuncta negotia queerunt.
Sufflciat soli quo prodcsse nequibis.
aliis Eloquiis castis, rnoderata voce fruaris,
Nam miserum est valde lc tantum velle praeesse Blandus mansuetis, districtus et esto superbis.
Prffilatique loco nil exercerc regendi. Nam velut immitis das scandala multa pusillis,
Ne cupias ergo judex his associari Sic c diverso si vis levis esse superbo,
Sub fidei fictac, vel quavis conditione, magnum conferre studes detrimentum;
Ecclesia?
Quos tu non poteris deflectere legibus scquis. Denique permittens rognare caput viliorum,
Sit tua mens potius sic constans in bonitatc Virtuis summffi destructor cojperis esse,
Ut perversorum solidatur in improbitate. Atque per hanc causam Domino plus ipse resistis
His pra3libatis de fascibus accipiendis Quam qui permissus fortassis nescius errat.
Et quos omnino fugit ecclesiasticus ordo, Unde prius modicum tumidis clementia prodest,
Nunc veniamus eo quo jam sunt tradita sceptra, T. Qua sua colla pio doceantur subdere Christo.
Ut doctrina aliqua prosimus habentibus ipsa. Qui velit his juste condescendendo juvare
GAPITULUM XXXII. Arguat, admoneat blanda primum ralione,
Quali cum st se el commissos rector unusquisque Melita variis Scripturarum documentis;
debeat eustodire. Cumque sat est verbis, gravior sententia detur,
Ergo effectus ad hoc ut judex sis aliorum, Quam simul assiduae precis affectus comitetur,
Vel quando ipse tui vigilanter vis dominari, Donec clarescat, si tanta juvet medicina
Mox probus ac stabilis, juxta mores gravitatis, Ut convertantur et mites efQciantur.
Ex omni gestu speculum moderaminis esto, Quod si nil horum vitiosis proderit actum,
Monstrans exemplo quaecunque doces bona verbo, A te secernas quos aedificare nequibas,
Ne tibi dicatur quod vox divina profatur : Ne gravius damnum patiatur grex meliorum.
Cur oculo fratris festucam tam bene cernis Discordes revoca, fautor moerentibus insta.
Et minus inspectas quam tute trahem quoque Naturam refovens, vitium succidere nitens.
[gestas? Ne duplex animo, nec suspiciosus in ullo,
Quove modo fratri poteris sic consiliari Nec sis zelotypus, nec avarus, non animosus.
:

Frater, festucam de luce tua sine ducam, Confer opem miseris quamcunque vales et egenis.
Ipse minus cernens quid contenebret tibi visum? C Christi servitio super omnia deditus esto.
Aufer, quaeso, trahem prius ex proprio, simulator, Cuncta quidem nobis tunc supplementa parabis,
Et tunc festucas ex fratris lumine ducas. Si non, Christe, tibi primum volumus famulari;
Hoc simul attende dictum specialiter ad te Sicut et econtra succedunt prospera nulla,
Quod Dominus cunctis jam prsedieat ore Davidis Si tibimet soli non conamur fore proni.
:

Cur tu justitias aliis perhibendo revelas Jugiter hoc tracta, ne quii facias sine causa,
Ac quid in ore tuo legis documenta reponis, Et ne laesuram per te quis perferat ullam;
Qui contempsisti doctrinam, quam retulisti ? Sed magis aedifices in cunctis moribus omnes.
Nam si raptorem cernebas atque latronem, Nullus quippe palam faciet soli sibiquidquam,
Currebas pariter, et cum moechantibus alter Illeque praecipue qui rex aut doctor habetur
Factus adulterii te consortem posuisti, Sive gerens rite reliquis dat semina vitae,
Diversisque dolis componens semina fraudis Vel faciens prave muitis est causaruina;;
Scandala, quae poteris, contra fratrem machinaris, Scilicet exemplis capiuntur utrinque sequaces.
Haec igitur sedula tecum ratione revolvens Nam velut atteritur effectu seu renovatur
Corrige te primum, qui rector sis aliorum. Corpus carnali, sic mens ex spirituali.
Nam domui propriae contemnens rite preeesse n Et non solum ideo debes existere cautus,
Quomodo sollicitus fuerit provisor alius? Quatenus evadas mortis discrimina solus,
Aut cui compatitur qui nec sibimet miseretur? Sed simul ut nemo per te reus efficiatur.
Ne personarum sis acceptor variarum, Unde monendo precor ut si fortasse, quod absit :

Gloria quas mundi pro spe conducit inani, Peccandi studio constrictus tempore longo
Sed Domini jussis quicunque subactus habetur, Pro minimo reputes te solum tradere morti,
Ejus opem quffire, tali studiosus adhsere, Saltem multarum ne sis homicida animarum,
Nam qui non metuit se trahere perditioni, Tecum perpendens aliquid magis inde pavescas,
IUe tibi forsan vita) suggesserit otia. Atque, revertenti dum spes promissa sit omni,
Promptus vel facilis ad risus scandala ne sis, Ipse revertaris, quo tecum cuncta reducas.
Nccreferas dictum quod consucscat dare risum. Nam si solius, etiam misereberis omnis
Nam, ceu cujusdam testatur vox Sapientis,
In risu stultus nimios dat voce tumultus.

^
289 DE DOCTRINA SPIRITUALI. 290
CAPITULUM XXXin. A. Si pariter ncqueant observari bona qujrdani,
De iliscretionis virtute. Anteriora gcras et postcriora relinquas.
Jam decot adjungi quc-e sit discretio justi, Res namque utilior merito prcefertur agenda.
Ut, quoniam nutrix eadem virtulis habetur, CAPITULUM .XXXIV.
Hic etiam nobis comes existat rationis. Quod niillusquanlaUbel sapientia vel virtute ditelur,
Copia virtutum, quiu corpus creditur unum, se in prxscnti vila sccurum, perlectutmjue arhi-
tretur.
Sic diversum ratio est moderanda bonorum,
Ceu servare studens unius corporis artus Et quantum sapias, qnanta virlute nitescas,
Singula membra suis debcs curare stalutis, Nunquam perfoctus sajiiensquc tibi videaris.
tempus sint corporis apta per usus.
Ut res et Sed cum miles adhuc voiut invictissimus exstas
Quodquod enim corpus coram nobis statuamus ;
In fragili vita, sed et inter tanta pericla,
Ni vice diversa foveantur singula membra Ex aliqua causa credas te posse relabi,
Unius ob damnum patiuntur cuncta periclum. Ni circumspicicns, semperque futura pavescens,
Ilaud aliter constat de spiritus integritate, Iloslis in insidias cautelaa jacula mittas.

Qui per membrorum species fertur variorum ;

Omnis enim verae tendens ad gaudia vitae
Imo etiam cura raajori dignus habctur. Non tam pra;teritis la^labitur in benefactis.
Nam, licet in paucis virtutum sit decor omnis,
B Quam pro suspectu,quo necdum scmet ad ungnem
Nullatamen virtus, nisi vi foveatur alius, Pcrvenissc vidct, vcl qualis sit sibi linis,

Esse potest stabilis contra phantasmata mortis. Sollicitus semper hoc mente fatotur et ore,
Hinc est quod raulti, cupientes alta mereri, Se Domino dignum nunquam fecisse opus ullum.
Lassescunt subito pietatis ob ordine cojpto, Verius ergo nihil poterit quisquam meditari,
Dum satis esse sibi credunt aliquam bonitatem. Quam si de toto, quantai sit religionis,
Sic enim pedibus obstat defectio visus ;
Se tamen in nulia perfectum jam sciat esse,
Sic quoque virtuti, si desit et altera virtus, Dum vitae flatus morlali carne gravatur.
Ettanquam corpus per quoedam mcmbra minutum, Denique quid nautoe cupiendi aequor peragrare
Corporis officium quoddam coniplere nequibit; Proderit inceptum quoquam deponere cursum,
Sic etiam virtus sic ex aliis viduata, Et quae felicis prius est sibi gloria finis,

Aut igitur nihil est, aut imperfecta tenetur.
Sed quod erit membrum,cui tempuscongruatunum
Semperad ejusdem rei tendens conditionem ?
En specuio carnis discernimus abdita mentis
Ac per corporeum jam spirituale probamus. C Naufragus occumbas, si non evaseris undas?
Nam ceu carnis opus nulla constringitur hora
Prffiterquam proprius natura3 postulat usus
Sic quoque res eadem non semper erit
Virtutis causa, sed per tempus moderata.
Actio virtutum constat perfectio morum.
Sicut sajpe bonum est ut claudas ora taccndo,
Mox veniettempus quo plus licet hffic aperire
Haud secus est hora, qua jejunare salubre est.
Interdum melius jejunia frangere constat.
Scilicet in cunctis, quo tendit adoptio mentis,
Aut terrena petens, vel calica commoda qua;rens,
Illuc et studium, sed et integritas meritoruni.
Unde, precor, vigila, cautoque libramine pensa,
Ne quid per proprium studeas attendere votum,
Sed quid coramunis ratio appetat utilitatis.
amor cito suadct quid agendum.
Utilitatis
Quara posita prora remis ad littoris ora
Jam jam secura mereatur pace potiri,
Quid, rogo,distat, ulrum in mcdio ajquore vel prope
[littus
Quam prope sit littus in corde maris labor intus,
;
Praesignans nauta; navim transducere caule,
retinenda Donec ad nptatam possit pertingere terram ;
Sic et in hac vita nobis opus est vigilare.
Nam praesens mundus quid erit nisi quodlibet aequor
Flatibus immensis quod semper ct undique aditur ?
;
Qui velit ergo viam cautus migrare marinam,
Contra undam pelagi paret instrumeuta meandi,
Ut cum tempestas solito irruit orta furore,
Jam minus adversis supcrari possit ab ullis
Non cxtollatur si prospcr sit modo ventus.
Sajpe procella gravis subit otia prospcritatis.
Unde nec adversis nec rebus crede secundis.
Et ne pax jugis taciat
te plus negligentem,
T\ Sed semper cladem memorans velut advenientem
Ante oculos pone, quid sis post pauca futurus :

At duntaxat in his haec utilitas capienda est, Qualis defectus humanos deprimat artus,
Quae vitae studio vel amore perennis aguntur. Quando quidem sancti sunt in discrimine tali.
Semper id observa, velut ex pietate paterna, Hinc Psalmista loquens profert suspiria dicens :

Quo pacto cuiquara prodesse et parccre possis. Salva me, Domine, quia defecit quoque sanctus.
Ut qui desudas quoddam Ecclesise fore membrum, Rursus abhinc idem perhibct se deficientem
Tu pariter reliquis sis compatiens quoque membris Exaudi me citius, precor, o Pater alme,
Et tranctans animo quid poscat temporis ordo, Jam defecit enim vigor et virtus me prorsus.
Quo res et tempus divinis usibus apta Quomodo defecit qui stare tamen perhibetur ?
Efficiantur ita, ne sint alii impedimenta, In se deflciens Domino tunc vivere coepit,
Ac quid jus animce, quid carnis cura, deinde In quo non aliter vegetare valebimus apte,
Inter utramque viam spcculator providus esto. Ni prius in nobis moriatur nostra voluntas.
291 OTllLONI MONACllI S. EMMEilAMMI 1292

Hoc clcnim multum juvat omncs scandorc sursuni, ^ Dat subito fucilem studii tolius agonem.
Quod provecli illud quanlavis reiigione Nam quia conversi dcbcmus jure probari,

Cum metantur adtiuc se multis inferiores, An Dominum vere conversio noatra requirat :

Flelibus assiduis liinc compuncti maccrantur, Quo magis invisus impugnat nos inimicus,
Atque bonis studiis vclut a primo rcnovantur. Tam citius nobis succurrit gratia Christi,

Nam quia s.-cpo maiis vcniet compunctio talis. Si stabili voto perstare volemus in illo,

Scilicet ut tractcnt, quam multis sint nequiores, Causantes semper nos esse reos ct egenos.

Confestim vitiis nimio fervore relictis CAPITULUM XXXVII.

In convertcndo pnecedunt anteriores. Quia nulli debeat incomjruum vel mirum videri quod
Hoa quamvis culpae capitalis labe carentes, tanlus labor agatw pro vita perenni.

Quorum monstratur desidiosa,

relligio Sed ne mircris quia talis sit via coelis

Et prius extremi fiunt saepissime primi Et tanta cura qujjeratur vita futura,
At qui sic fragiles persistunt et negligentes, Cum noscas etiam mundi vilissima quaeque
Ut de criminibus, quac maxima jure vocamus, Asque Jabore aliquo nec qutcri nec retineri.
Quseque refert Paulus sermone crebro venerandus, Nunquid enim terra profert fructus nisi culta,
Demonstrans omni prorsus vitanda fideli, Aut mare transibis nisi cum navalibus armis ?
Se non abstineant, nec caetera quaeque minuta, Num ligni moles ultro se condit in aedes,
A quibus immunis fieri non praivalet ullus, Vel gratis lapides operantur semet in urbes,
Emendanda crebris decernant esse querelis, Aut sinevi belli capiuntur jura triumphi ?
Hos ego non solum peccatores lorp rv^^o, Et victus carnis sudore parabitur omnis,
Sed pro perfidise damnandos impietate, Et quo quisque minus mundi studet addere rebus
Atque reprensuros usque ad minimium esse qua- Tam magis exsilis et pauper habetur in ipsis,
[drantern. Sinon miraris hajc cuncta labore parari,
Ex aliis factum, quod erit veniabile crimen, Cum tamen ut fumus illorum defluat usus,
Qui licet avitiis capitalibus abstineant sc, Quae levitas talis, negligentia quae specialis
Non tamen id minimis semet reprehendere cessant; Decipiendo tuam mentem possederit.unquam,
Sic et tu pavidus non cessa flere reatus, Ut cceleste bonum, quod erit super omnia solum,
Quos jugis confert et inevitabilis usus. Cui nuUus finis nec causa iit ulla doloris,
Nam quia quotidie multis offendimus omnes Sedsemel acceptum nunquampatiturdetrimentum,
Aut ignorando peccantes sive sciendo, Absque labore pari credas teiposse mereri?
Verbis, auditu, sed et illicito meditatu, Nam si miraris de religione perennis.
Summa manet virtus si displiceas tibi semper, C Primitus attende praesentis commoda vitae
Nil credens actum,dum quidquam restet agendum Quomodo qusrantur quibus et curis teneantur,
CAPITULUM XXXV. Quamvis ho3C cuncta, quoquo sint ordine juncta,

De orationis instanlia, ei quia ncmo diffidere deheat Ad nihilum subito, quasi non fuerint, redigantur.
de Dei misericordia. Haec cum tr.ente geris, facili ratione doceris
Haec sub corde, precor, sapiens amplectere lector, Quam sit suave jugum,quod perpetuum dabit usum
Etquo doctus in his etiam persistere possis, Regnaque quo coeli valet unusquisque mereri.
Continuis precibua pcte divinam pietatem. CAPITULUM XXXVIII.
Haec etenim certa credentibus est et aperta, Ut divinum opus cum spe retribulionis aeternge fide-
Et quicunque jejunando labascit,
sitit vel liter agendum sit.

Huc veniat lassus, huc quanta pericula passus ; Rursum si credis quia per crebra gesta laboris
Hic fons, hic panis, ne quis subsistat inanis. Magna caducarum praestetur copia rerum,
Poscere ne dubites, et jam si mortuus exstes, Et quo quisque magis serat in carnalibus actis
Et quodcunque scelus te commisisse fateris, Tanto plus lucrum se sperat in his habiturum ;

Hincveniam spora, si sit confessio vera. Si quoque servilem passurus sponte laborem
Multis nempe raalis ideo permittimus uri, rv Pro spe mercedis homini vis esse fidelis,
Quatenus experti, quia nil sit adoptio mundi, Qui quamvis largus vel quantumvis opulentus
Atque nihil nostris valeamus vivere votis, Summa pro certo nullius habebis in illo :

Saltem sic medium cogamur qusrere verum, Vana salus hominis, Psalmista namque doceris.
Qui nos ad stabiles faciat pertingere mores. Et maledictus homo, cujus spes est in homullo
Hic sicuti fictis non inveniemur ab uUis : Cur, modicae fidei, credis minus Omnipotenti,
Sic quoque semper adest vere quaerentibus illum, Qui praeter victum vitae hujus quotidianum,
Debita culparum dimittens omnigenarum. Quo tibi jam mundus scrvit quodammodo totus,

CAPITULUM XXXVI. Gaudia perpetuK quandoque dabit tibi vitae,

Quod conversadonis sanctx initium sit difficile, sed Si pro mundanis' quibus intentus famularis,
juvantc Christo labor levigetur perseverantix. /Equali studio submittas temet in ipso ?
Et licet inprimis sit difficilis labor omnis, Credulus incertis, certissima quid reprobabis ?

Res incepta boni perstans in amore laboris Et mandata Dei non posse sequi prius inquia

I
 293 DE DOGTIllNA SPIUITUALI. 294

Quani faciendo probes quid permittant tibi vircs ? A Seu divina sequi, (ju^c suraum sunt modilari,
Nondum audabas ubi lc non posse probabas, Unde sapit flalus disccrnere corporis actus,
labor exsilis, qui neo probat acta laboris, Aut carnis studium, quo ferlur vita deorsum.
Nec bravii meritum vult Terrc per experimentum : Hinc ilcr cst anima), sod torra redit quoque terr<B.
Ceu non expediat talcm libi inire iaborem, Propterca mcntcs vcslras ad rccla fercntes
Qui per raercedis geritur promissas perennis, Discite quid sitis, attendite quo proporetis.
Ac Domino soli sit nulla fides adhibenda : Non vos soducat, si gloria census abundat ;

Sinon desperas res exercere caducas, Si sunt divitiic, per c;is nolitc perirc ;

Quatenus ex ipsis habeas stipcndia carnis, Nam L^eus has tribucns in cis intcrrogat omnes
Cur minus ffiternos confidis qua^rerc fructus, Quis vclit in donis potius constare fidciis,

Ut tradas animamregnis coelestibus aptam, Aut quis carnalem vel amet rem spiritualcm.
Qua dabitur cunctis scmper gaudere bcatis ? Non alias illi subiguntur commoda mundi,
Denique promptus agisquidquid docet optiocarnis Quamvis per plurcs cupiant nunc esse potentes,
Cur quoque non gustas, si spiritus ulla facultas Scilicet intcnli magis ad convivia Scecli.

Bello carnali valeat ralione reniti ? Quam curis animae commissis suppcditare.
Nam si gustares nunquam sitiendo vacares ;
„ Vos autem, fralres, quae mundi sunt fugientes,
Scd quo plusbiberes, tanto raagis inde sitires, Quaerite vestrarum constanler opes animarum ;

Donec ad extremum fontem trahereris ad ipsum, Nam quid honorgrandis,si lantum pontus honoris?
Cujus conspectum cupit omniscoelica virtus. Quid prodest tandem,si mundura sumitis omnem,
Ausculta tandem quam nunc trado rationem : Post hujus casum sine fine pati cruciatum ?
Jus si terra colit, quo cuique fidem dare norit, Ah ! ah ! qualls honor,quem tantus cinxerithorror,

Hoc eliam juris ne credas defore coelis. Cuni vindicta hravis successeribundique pravis 1

Sed cum lex vera procedat ab arce superna Non homo.non aurum poterit aptare bcatum.
Atque Deus verax, ast omnis sit homo mendax, Sed virtute Dei consistit vita beali.

Uitu raajori possunt ccclestia credi. qui deliciis felicem le fore credis,

CAPITLlUM X.\XI.\. Hucattende parum, sermonem confero tccum :

ExhorlaLio generalis pro labore regni
His igitur dictis ad vos, quicunque legetis,
Ad vos praesertim qui talibus iiidigeatis,
Nuncquoquevobiscumpensantesdogmatanostrum,
Hinc aliquid moniti, Domino vos subdite prompti,
Ut, dum possimus, si tantum posse velimus,
Nulla manus cesset, nullius pes quoque tardet.
Jam vice communi properemus ad optimasummi
Quo labor et nullus, nec vcnerit amplius ullus
cacleslis. Dum hominemnon esseperenniter omnem.
noscas
Pro modulo puncti cum sint simul omnia mundi,
Quam moritura caro tibi spem promittit avaro ?
Cur hodie ludis pro rebus cras perituris
Et nil, surde, doles animae sine fine dolorem,
C Si Dominura, coeli regem, super omnia nosti
Et quia sublimes faciat sajpissime mites,
Atque superborum soleat prosternere collum ?
In quo confidis, quia te sibi subdere non vis ?
:

Sed scmperlaeti remanebimus atque quieti.
Contemplando Deum.qui nunc spes atquetropaeum
In se credenlis manet et liducia mentis.
Quod Deus in nobis operelur in omnibus horis,
Cujus et imperium siue fine raanebilin ajvum.
Sermo ad avaros vel superbos.
fratres chari, per Christum semper amandi,
I Cum prope sit tempus quo mundus erit ruiturus,
Vos qui diligitis vitae proraissa perennis,
Fortes alhletcc, sursum spem mentis habete,
Ne quid in hoc mundo jam possideatis amando
Restat enim vobis f/uctus patrioe melioris,
Si modo sinceri studeatis rite mereri.
Vel curipse studes exaltari super omnes,
Cum jam perduras ad res tccum perituras ?
Omnis enim cupidus convincituresse superbus.
An, quia libcr eris mira bonitatc Creantis
Et diversa potes, dum sano corpore fiores,
Praeter eum quoquam speras exquirere vitam,
Aut ejus gladium quovis evaderc juslum ?
Nunquid iraago Dei, primo similata parenti,
Cujus progenie retinesexordia vitae,
In te mutavit quod in illo Patre creavit ?
None vides, gustas, palpas, audis et odoras ?
n Unde merebaris, ut sensibus his potiaris ?
Quid prius Auctori quam te faceret tribuisti,

Ad quara quaerendam prcesentem spernite vitam, Ut rationalis animalia cuncta praeires ?

Usibus exceptis, per quos illuc properetis Et tamen his brutis perstantibus in vice juris,
Et quibus in terra foveantur corpora vestra. Tu, rationis opus, non vis Domino fore pronus,
Nam datur ad tempus aniraae viclu fore corpus, Quin meditare, rogo, rationis et utcre dono,
Ut meditetur homo, dum vivit in orbe caduco, Ac per quem vivas subliliter cxprimecausas.
Quliter raens vitalis et virtus spiritualis Nam nescirc raodura vitao. sed vivere tantura
Vivificant carnem per divinam ralionem, Est studium pecudis orani ratione carentis.
Libertate data, quoecunque veliraus agenda, Si raiser ignoras quia sponte tua reus exstas,
Aut aniraffi mores vel niti carnis amores, Qu£ere viam lucis, et crunt tibi signa salutis
Nunc sentite, rogo, quis constet rectior ordo, Pcr quffi jam plane mentcra potcs aedificare,
Dumdatur arbitrium.quodquisquevelit faciendum, Nam, si sentires carnis decrescere vires,
295 OTHLONI MONAGHI S. KMMKUAMMl 290

Conlcsliui vusium prorerrcs inde querclam. A Quarn rnagi quidam, Oriente visam,
Ac curam mcdici pctcros quam rnaxime quaeri : Gsque regalem comitantur urbem
Cur, rogo, non animac simul intcndis medicinjB, In llierusalem.

Cum plus ex anima quam corpore sit lua vita ? Et requirentes inibi manentes,
Ecce lamcm pateris, quam sponte pati perhiberis Inquiunt illis : Ilescrate nobia

Dum tibi dispositum reproljas exquirere victum. Quo sit modo tam probatus,
hic hic natus,
Certc quidquid amas, ejus qnajris medicinas. Rex Ilebrajorum?
Sed quid amarc vales ritus mundi per inanes, Vidimus nempe super hoc potente
Quando Dcum coeli nequaquam vis vencrari ? Sideris miri radios oriri.
Quamvis plenus opum seu sit collega potentum Hunc ut oremus ideo venimus
Appellas frustra lerrarum numina cuncta, Partibus istis.

Ni prius advertas qui sit super omnia primaa, Audit haec mcestus nimium sceleslus ;

Subjectumque sibi facias te pectore niti. Atque cum totis Hierosolymitis

Geduntcunta tibi, si te submiseris illi. Anxius cura capitur dolosa
Quisquis et hoc renuis, contraria semper habebis. Hostis Herodes.
Quam suavis nisu, nec non optabilis u&us, ^ Et vocans cunctos populi magistros
Voto communi si trntum subdimur uni ! Sciscitabatur quid ad haec agatur,
Tunc per eum nobis mundus submittitur omnis. Unde sit Ghristus, ubi quipqe natus
Unde, precor, fratres, postponite carnis honores, Inveniatur.
Per quos jam gratos venitt dolor immcieratus At requisiti ita sunt locuti :

Et pensate magis quid sit spes spiritualis, Bethlehem castrum parit ergo Ghristum ;

Quae modo ferttristes.sed post hsec semperovantes Sicque recevera legitur propheta
Versus super sequentiam sancti Spirilus. Hinc cecinisse :

Adsis jam nobis, clementia Spiritus almi, Bethlehem Juda, eris haud minuta
Quae sibi cor nostrum faciat consistere templum, Inter affines procerum cohortes :

Expellens inde peccatorum genus omne. Erit namque novus auctor a te,
Spiritus almc, veni, nos et dignare tueri, Qui regat omnes.
Fac procul horrendas de nostro corde tenebras. Tunc magis illis pariter vocatis,
Tu consolator et purs mentis amator, Gcepit occulte ab eis notare
Infer chrisma tuum, clemens, in pectora nostrum; Quando praedictum jubar esset ortum,
Tu quoque cunctorum mundator flagitiorum, Quod sibi fulsit.
Mundatos homini oculos fac interioris, C Exin insanus ait his tyrannus :

Ut sic coelestem mereamur cernere Patrem, Itejam, quaeso, puerum sequendo,

Quem possunt oouli justorum cernere soli. Et nimis caute ubi sit, rogate,
Tu sanctos vates fecisti degere tales Regulus idem.
Ut miranda Dei canerent praeconia Ghristi ;
Gumque compertum teneatis illum,
Discipulos Christi tam fortes esse dedisti, Siquidem certe mihimet referte,
Ejus ut in cunctum veherent miracula mundum. Ipse quo regem veniens eumdem
Cum machinam rerum faceret Deus omnigenarum Pronus adorem.
Tu foturas aquas has jure tuo solidabas. Haec magi dicto capiunt dolosa.
Tu lymphas pandis animabus vivificandis Tum dehinc rursum iniere cursum,
Ipseque carnales fieri das spirituales. Ac satis gratum iter inchoatum
Tu quoque divisumperlinguae schismatamundum, Perficiebant.
Et varios ritus coadunasti, pieFlatus. Sed statim stella, Oriente visa,
Idolatras gentes, hoc est simulacra colentes comes est ubique,
Praevia luce
Ad cultum Domini tu, Prossul summe, vocasti. Usque dum supra remaneret ipsa
Nunc adsis, sancte, nobis clamantibus ad te ;
r» Quo fuit infans.
Nam sine te frustra fit tota precatio nostra. Cujus aspectu nimium gavisi
Tu, qui cunctorum docuisti cordapiorum Ingredi sancta meruere tecta,
Efficiens illos prorio cum numine dignos Quo puer Jesus Genetrixet ejus
Ghristi discipulos, hodie tu, Spiritus ipse, Inveniuntur,
Insolito cunctis benedicens munere ssclis, Moxque prostrati studio fideli
Hunc idcirco diem fecisti jure celebrem. Supplices Christum venerantur ipsum ;

Versus super Evangelium : Gum natus esset Jesus. Inruper dona tribuere trina
Curn puer Jesus, deitate plenus, Mystica valde.
Bethlehem Juda, Genetrice summa Nam Deus thure celebratur apte,
Editus, mire sub Herode rege. Est et in myrrha hominis figura,
Viseret orbera, Rex nimirum rutiians per aurum
Mox recens stella simul est oborta, Significatur,
297 DE DOCTHINA SPIHITUALI. 298
Ac magi, somno moniti aupremo A. Exin sinceris precibus precor ut pius adsis. [orem,
Ut minus regem repetnnt Ilerodem, Da mihi, qu<Pso, fidem, por quam te semper ad-
Sunt viam nisi aliam reverti Quaque sciam plane quid justum sit vel inane.
In regionem Spcm concede mihi talem, spes unica nostri,
Qua sufferre queam vitae ccelestis habenam.
Hymuus de Natali Domini.
Restat in hi? prima virtus dilectio bina,
Salus mundi, Sator universi,
Qua te factorem debemua amare hominemque,
Sola spes vitae, decus o perenne,
Quam,precor,infunde super intima cordis abunde.
Debitaa laudes tibi nos ferentea
Non mea mens, quajso, laetetur more superbo.
Suscipe clemens.
Adveniat rite custos patientia vita;.
Qui volens totum reparare mundura
Mors et perditio discedat caeca libido.
Gratiam miris dederas habenis,
Me quoque, posco, regas, cum videro res alienas,
Ne jugo legis premeretur omnis
Ne quid in his captus fieri compellar avarus.
Plasmatis ietus.
Non cibus aut potus me deprimat immoderatus.
Hfficagens gratis vice charitatis,
Fac, precor, et vestes contemnere me pretiosas.
Res protoplasti miserans levasti ;

•jj Da vigiles artus ad cuncta tui famulatus,

Et premens tandera Levialban anguem,
Atque quiesceutes solita de fraude tuere,
Nos revocasli.
Ne corrupta caro somno turbetur amaro.
Nam coseternum tibi, Summe, Verbum
Sint procul invidia, jaclantia, lis, sed et ira,
Prolis humanae spcciem probare
Nec rebus vanis me laus seducat inanis.
Miseras orbi, sino labe naavi
Non rogo divitias. nec honores carnis ut addas ;
Virgine sumptam.
Sed da propitius tantum solatia victus,
Jam novum lumen datur ad salutem ;
Fructificaque mihi quaecunque talenta dedisti,
Natus est nobis novus Auctor orbis,
Quatenus usuram mercar tibi reddere jussam,
Splendor aeterni Patris ac superni,
Sicque moos mores in amore tuo, precor, aptes,
Jam caro factus.
Ut mea sit cura, quid gestet vita futura,
lUe, signatas reserans figuras
Ac regno Christi merear tandem sociari,
Legis obscura) fideique purae,
Qui tecum Pater,et cum Pneumate regnat in eevura.
Sensibus nostris aderit perennis
Versus de die judicii.
Pro renovandis.
vos Christicolae, qui jam remanetis in orhe,
NuUa vis nobis remanet doloris ;
Dum bene possitis, pergite de vitiis.
Filius Summi, vigor extat omni,
C Nam muita constans oratio vestra,
valet hic
Qui fide pura vigilique cura
Quam tunc pro nihilo proferet omnis homo,
Credit in ipsum.
Cum suprema dies actus reseraverit omnes,
llinc melos hymni resonemus illi
Et Deus omnipotens, de superis veniens
Supplici voto studioquo toto,
Justos in dextra, sed pravos parte sinistra
(Jt cohaeredes sibimet fideles
Pastor ut ex haedis dissociabit oves.
Inveniamur.
Talibus intenti verbis animo sapienti
Laus Patri summo, sit honorque Nato,
Semper tractate, quod genus estis Adae.
Pneumati sancto decus atque doxa,
Praesens vita brevis, sed erit ventura perennie.
Qui, manens trinus, Oeus est et unus
beatus homo despicit apta modo.
Nempe
Semper ubique. Araen.
mores, ad veros tendit honores
iEdificat ;

Oratio melrica ad sanctam Trinitatem. Nam quod mundus amat,ha3c velut umbra,Iabat.
Pater aeterne, cui semper idem manet esse, Sed nos ex variis cognoscimus ultima signis,
Patris Verbum, per quod manet omne creatum, minus incauti turbine judicii.
Ilinc
Spiritus sancte, quo constant cuncta sacrante, Ejus in occursum teneamus pectora sursum,
qui personis tribus his Deus unus haberis, £j
Ut Dominus veniens inveniat vigiles ;

Ordine qui miro finis constas et origo, Nam luna pallescent lege sub una,
sol et
Leges ajternas ac solus jure gubernas, Bebus abhinc finis coeperit esse cinis.
Qui genus humanum
miseratus, mortificatum Denique nil restat, nisi quod spes ultima prestat ;

Propter mortifera primi delicta parentis, Quod morlale fuit, hoc moriendo ruit :

Vivere fecisti pretioso sanguine Christi, Ast animae meritum mercedis percipit usum.
Cujiis in adventu mendum totum" reparasti, Sic quondam lenis propitiusque nimis,
Cujus judicio statuentur cuncta sub ajquo, At tunc districtus veniet nimiumque verendus :

Da mihi velle bonum, vires ad perficiendum ; Tunc quoque monstrabit vulnera quae subiit.
Nam mente capessere quidquam.
sino te nequeo vel Quem transfixerunt, ut fert Scriptura, videbunt,
Tu nisi des votum, frustrabor ad omnia motus. Reddentes planctum proh dolor in vacuum, !

Unde etiam, posco, clemens hoc annue primo, Cum transfixa cutis sit spes et causa salutis.
Quo proferre queam poscendi verbula recta. Sed quos error amat, hosQe salus reprobat.

Patrol. CXLVI. 10
 ;

299 OTHLONl MONACIII S. EMMEHAMMI 300

Porro dies illa complobil vuta sibylhc, A Sed magis .•etcrnum pro talibuH ibis in ignem,
Atque prophetarum comprol^at indicium. Quo dolor, ab, et v.'c semper crit sinc spe.
Cordis et arcana fient hoc temporc plana. nimium miserijSentite locum miserendi,
lllic sero gemet, quem modo risus habet. Et vel adhuc vobis parcite.jam miseris!
Ula dies mir.-n pravis advencrit ira?, Ecce parata salus, en acceptabile lcmpus !

Quos reparare modo nulla valet ratio : Qu.Tirite fautorem, poscile pacig opem.
Sed quasi securi sectantes commoda mundi, Currito, dum quitis, et vita5 iumen habetis,
Nec curant animas ajdificare suas. Dum maneat tempus, non neglegatur opus :

lllic causa gravis, quam nunc incredulus audis, At noglegens tempus fuerit sine fine neglectus,
miser imprudens, pessima quajque gerens ! Quod sibi quisque legit, hoc habiturus erit.
Nolis sive velis, hoc judicium patieris, Nam sermone brevi concluditur hic modus aevi,
Pestis ot ipse tibi discutiendus ibi. Praepes vita bonis, mors sine fine malis.
Tunc igitus linquens invitus carnis amores, Haec pensate viri, libeat virtute potiri

Nil mercedis habens, his quia nunc frueris ;

Ne mortis turba vos capiat subito.

EJUSDEM OTBLONI
LIBER PROVERBIORUM.
Frutus ex cod. autographo, in inclyto monasterio Sanct-Emmerammensi asservato,
a rev. D. Patre Casparo Atlechner, Benedictino Mellicemi.

(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus Anecd. noviss. tom. III, parte ii. pag. 483.)

INGIPIT PROLOGUS OTHLONI.

Cum nuper illa quae dicuntur Senecse proverbia, g veneris inregnum teMm,scimus omnium veniam pec-
per alphabeti ordinem distincta, legissem, primo catorum suorum impetrasse Quem, rogo, intelli- !

quidemmirabartantamcuiquam infideliumpruden- genti.fi donum a Deo postulantemedocere non potest

tiam inesse potuisse, quanta in quibusdam eorum- qualiter hoc obtiaeat, si illum versiculum saepius
dem proverbiorum dictis reperitur. Deinde non secum ruminat Intellectus bonus omnibus facienti-
:

parum incitabar ad hoc ut eum aliquo simili studio bus eum ? Certe si tantummodo sensum eorumdem
imitarer, coiligendo scilicet tam ex saecularibus verborum veritatemque in his esse credat,
sciat,

quam ex sacris litteris, tum etiam ex nostris pro- sufficere ei possunt ad salutem.Docent namque illum
verbia aliqua ad aedificationem fidelium congrua.Si quia,si id bonum quod jam intelligit faciat,amplior

enim idem Seneca,nullam fidem et spem pro aeterna ei intellectus Nonne hujusmodi doctrina et
veniat.

vita obtinenda habens, sed tantummodo
vit« moribus honestis delectatus, studuit et se
corrigere et alios ad correctionem instruere,quanto
magis ego,qui credo Deum ubiqueesse praesentem,
aternamque vitam diligentibus se promittentem
quique scio omnibus dictura:Qai audit,dicat:Veni;
in hujus promissio amplectendaest omni n:odo?Similisquo-
que doctrina potest inveniri inmultissententiisquas
hic posui. Sed praedictam sententiolam in hoc pro-
animum ad legenda non
logo ideo exposui ut lectoris
solumista quae hic collegi,sed etiam ad omniasacra
Scripturae dicta incitarem. Nulli enim ad salutem

et: Clama, ne cesses, et annuntia populo meo scelera proficit quod sacra verba sine cordis intentioneau-

eorum.Etjuxta evangelicam parabolam,alii quinque dit et legit. Dominus noster in Evangelio

Unde et

talenta ad usuram data [narrantem],alii vero duo, auditores suos saepius admonet Qui habel aures :

alii autem unum,patrefamilias d\ceniQ\Negotiamini audiendi, audiat ; ac si diceret : Qui habet volunta-
dum venio, aliquos per concessa scentias dona ad tem et intentionem illam ut, praeceptis divinis obe-

sedificationem trahere debeo.Et quam jucundum ac diens, bona quae intelligit faciat, docentem me
suave videri debet uniquique ut aliqua sententiai audiat,alioquin nihil ei prodest verba mea audire.

brevissimae verbula, per quae emendari valeat, in Proverbiorumautemhic collectoremdictis parvuli

mentememoriaquesuajugiterteneat^quandoquidem si ita cuiquam placeat, possunt
quilibet scolastici,

sceleratum latronem paucis verbis Domino suppli- apte instrui post lcctionem psalterii. Sunt enim

«antem et dicentem Memento mei, Domine, dum

:
multo brevioris et planioris sententiae, quam illa

I
301 LIBER PROVERBIOllUM. 30^
fabulosa Aviani dicta; sed et utiliora quam quscdam A studeant etiam aliquid pro bono eorum introitu, id
Catonis verba, quae utraque omnes pene magistri est, pro discendi initio, sciantquo quia difficilli-

legere solent ad priraa puerorum documenta, non mum homini recedere a malo quod usu com-
est

attendentes quia tam parvulis quam aenioribus prehcndit diuturno. Prajterea attendendum cst
Christi fidelibus sacra potius quam gentilia rudi- quia, cum Deus prospiciat super filios hominum,

menta primitus sint exhibenda, ut, in his aliquate- ut videat si est intelligens aut requirens Deum,
nus instructi, postea saeculares litteras arti gram- cernit etiam quac sit cura et intentio magistrorum
maticae congruas securius discant.Num licet parvuli in doctrina discipulorum, utrum eos doceant pro
minus idonei sint discernerc inter bonum et ma- appetenda et obtinenda gloria sajcularijan pro spi-

lum, tamen et tenacius eis inhajrrere solet

facilius rituali.

malum quam bonum.ldeoque qui studiosi esseve- Hsec vos, discipuli, pariterque notate, magistri;
lint pro bono instruendorum parvulorum exitu, Haec, rogo, devote, pueri et juveoes, legitoto.

INCIPIT LIBELLUS PROVERBIORUM.

CAPUT I. B Ad magna gaudia perveniri non potest nisi per
Adjutorium nostrum in nomine Domini.qui fecit magnos labores.
coelum et terram. Arrogantia quae divites in opibus extoUit, eadem
Dominus omnes qui corrunt, et erigit divites in verbis, id est,diaIectico3, ssepissimesub-
Allevat
vertit.
omnes elisos.
Apud Dominum gressus hominis dirigentur, et Ardua scientiffi dona humilitate indigent maxima.
viam ejus volet. Aurum difficile est in luto quaerere.

Apud Dominum raisericordia, et copiosa apud Ardor corporum frigidioribus cibis temperandua
eum redemptio. est.

Apprehendite disciplinam, ne quando irascatur Arduum est iter castitatis, sed magna sunt ei
Dominus, et pereatis de via justa. prffimia.
Anima quae peccaverit, ipsa morietur. Aqua nobis in vinum vertitur, quando sacra
Arcta et angusta via est quae ducit ad vitam. historia in spiritualem nobis intelligentiam com-
Anima jusli sedes est sapientiae. mutatur.
Aversio parvulorum interficiet eos, et prosperi- Ante conversionem procedit turba peccatorum.
tas stultorum perdet illos. Q post conversionem vero sequitur turba tentatio-
Argentum electum lingua justi. num.
Abominatio est Domino via impii. Apud homines cor ex verbis, apud Deum vero
Audiens sapiens sapientior erit. verba pensantur ex corde.
Altiora te ne quaesieris. Amare est filiorum, timere est servorum.
Ambulans recto itinere et timens Deum despici- Agnum, quocunque ierit, sequi specialiter con-
tur ab eo qui infami graditur via. gruit virginibus.
Amicus stultorum efficietur similis. Attendentibus conccssa divinae pietatis dona ju-
Avarus non impletur pecunia, et qui amat divi- giter succedunt alia.
tias fructus non capiet ex eis. Adversarius omnium iniquorum sermo Dei est.
Accedens ad servitutem Dei, sta in justitiaet ti-
Avarus propria3 est causa miseriae, ingerens sibi
more, et pra;para animam luam ad tentationem.
sitim avaritiae.
Ante ruinam exaltatur cor, et ante gloriam hu-
Avarus nihil recte facit, nisi quod moritur.
miliatur.
Avaro tam deest quod habet, quam quod noa
Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis
habet.
legem Christi.
Avaritia semper odiosos, largitas clares facit.
Animalis homo non percipit ea quae sunt spiri- "
Avaritia desideratis opibus non exstinguitur, aed
tus Dei.
augetur.
Ardentes diaboii sagittaj jejuniprum et vigilia-
Abjiciens disciplinam cito sentiet ruinam.
rum frigore sunt restinguendae.
Amor Dei nunquam est oliosus. Argumenlis per quao meliora quaelibet agnoscere
Abel esse renuit, quem Cain malitia non exer- possumus, probamur omnes a Deo.
cet. A parvis rebus tam mala quam bona incipiunt,
Alia percussio est qua peccator quilibet corri- sed per incrementa temporum majora fiunt.
gitur, alia qua condemnatur. Ad sublimitatem virtutum non potentia, sed hu-
Amicus in necessitate probatur. militate, venitur.
 303 OTHLONI MONACHI S. EMMERAMMI 304
A(l mortcm proporantes magia convenit impedi- A licatuH homo qui scmper cBt pavidus, qui vero
re,quam cis conscntirc. mcnlis cst durae corructin malum.
Ad mortem properat, qui cito dc quoquam judi- Benedictio Domini Buper caput justi.
quo vitium qaodlibet regnat.
cat, et in Bene consurgit diluculo, qui bona quajrit.
Amor ssDCuli conlomplus cst Dci. Bonum est viro, cum portaverit jugum ab ado-
Amor sffculi tliesaurizat morti. lescentia sua.
Amor pervcrsos ex odio, odium rectum ex araore Bonus est Dominus speranlibus in cum, aaimae
est. quffirenti illum.
Alterius virtutis ope virtus indiget omnis. Brevis omnis malitia supor malitia raulieris.
Amare recta non poteris, nisi pro Christo humi- Bcatus qui habet partem in resurrectione prima.
lieris. Beatusvirqui suffert tentationem, quoniam,cum
Ad humilitatem non potes pervenire, nisi magna probatus fuerit, accipiet coronam vitae.

utriusque hominis contritione. Bene loqui et male vivere nihil est aliud nisi se
Animus dominorum cx habitu judicatur servo- ipsum damnarc.
rum. Bonum intellectum habet, qui quod recte intel-
Apertius et melius per opera quani per verba in- ligit facit.
B Bonorum mens quo duriora pro
sinuatur vita. veritate tolerat,
Amicum res secundae parant, adver.s30 probant. eo cerlius a^ternitatis pra^mia sperat.
Arcum nimia frangit intensio, animum vero in- Beneficium qui dare nescit, injuste petit
congrua vitse reraissio. BibereetmanducarenuUiconcessumest ad gulam
Ambitio multos mortales falsos fieri coegit explendam, sed ad famem sitiraque restringendara.
Ardua fides robustos exigit annos. Balnearum fomenta sanis et juvenibus non sunt
Affectus carnis, nisi mentis jure premantur, frequentanda.
Unumquemquehominem ducunt ad perditionem. Bene docens et male vivens virtutes quas praedi-
Ad tempus credens, sed mox exinde recedens cat raoribus infaraat.
Est sirailis vento qui raro perstat in uno. Beatius est dare quam accipere.
Ante Dei vultum nil pravi constat inuUunri. Boniis non est, quem malorum improbitas non
Aut quis sponte sua mala punit, sive coactus. probavit.
Arbitrii donum nobis causa est meritorum. Bona cepisse et non perficere nulli prodest.
Ardua res nimium famulari post dominatum. Blasphemias verba cunctis fi.delibus sunt vitanda.
Absque Deo nullus poterit consistere salvus. Bonum si facerc nequeas, non tamen culpes ei
Absque timore Dei viribus nequit ulla timeri, C prohibeas.
A Domino cuncta bona sunt omnino petenda. Bona conscientia in tenabris splendorem pro-
Alternis uti, fit delectabile multis. prium tenet.
Auxilium Domini debent cxquirere cuncti. Blanditiis sajcularibus facile decipitur fragilis
Actio virtutum constat perfectio morum. animus.
Ad Dominum fugite, qui salvari cupiatis. Brevitas vitse praesentis pensandaest abuniversis.
Auctorem magnum testantur maxiraa rerum. Bellum optimura agitur, cum spiritus carni ad-
GAPUT II. versatur.
Beati quorum remissse gunt iniquitates, et quo- Bos hic non comedat, qui jam juga ferre recusat
rum tecta sunt peccata. (Hoc est lascivus). Sed et otia vana secutus
Beatus qui intelligit super egenum et pauperem : Mercedem nullam sibi noverit inde futuram.
in diemala liberabit eum Dominus. Bellator fortis, qui se poterit superare.
Brachia peccatorum conterentur, confirmat au- Bella Dei sancta quaerunt fortissima corda.
tem justos Dominus. Bis gratum tribuit, qui quod debet cito reddit.
Benedictus Dorainus Deus Israel, qui facit mira- Blandus raansuetis sis, districtusque superbis.
bilia solus.
q Bestia crudelis est cor pravae mulieris.
Beatus qui tenebit et allidet parvulos suos ad pe-
tram.
CAPUT III.

Beneplacitum est Domino super timentes eura,et Coeli enarrant gloriam Dei, et opera manuum
in eis qui sperant super misericordia ejus. ejus annuntiat firmamentum.
Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam Cum electo electus eris, et cum perverso perver-
ipsi saturabuntur. teris.
Bonus pastor aniraara suara dat pro ovibus suis. Cor contritum et humiliatum Deusnon despiciet.
Benedictus vir qui confidit in Domino, et erit Do- Considerat peccator justum, et quaerit mortifica-
minus fiducia ejus. re eum.
Beatus vir qui inventus est sine macula et qui Calix in manu Domini vini meri plenus mixto.
post aurura non abiit, nec speravit in pecuniae Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in

thesauris. saeculum misericordia ejus.

I
'f
 805 LIBER PUOVERBIOKUM. 3U6
Cum dederit dilectis suis somnum, ecce lijeredi- A Cadens apertos oculos habet, qui recte quidom
tas Domini 1 loqui scit, sed recte vivere contemnit.
Custodit Dominus omnes diiigentes se, et om- Curam in rebus minime necessariis expcndore
nes poccatores disperdet. peccatum estgrande.
Cum faciseleemosynam, ncsciat sinistra tua quid Cupions agnoscere quanta Dei gratia sit circa se
faciat dextera tua. inspiciat alios, et quantiscunque plus habere se
Coelum et terra transibunt, vorba autem Dei non senserit in sospitate vel intelligentia vel in possea-
trausibunt. sione alicujus rei, tantis sciat se esse ditiorem in
Caecus si caeco ducatum prajstct, ambo in fovoani gratia Dei.
cadunt. Corpus pro puero, animavero pro paedagogo esse
Cogitatio humani cordis prona est in malum ab refertur a philosophis.
adolescentia sua. Cervicum inflexio nil prodest, si non deponitur
Curatio cessare facit peccata maxima. cordis erectio.
Cum placuerint Domino via3 hominis, inimicos Canum et volucram ludus a cunctis clcricis, qua-
quoque ejus convertet ad paccm. si nefas, est vitandus.
Cogitationes justorum judicia. Considerata infirmitas propria mala nobis
B levi-
Cor regis in manu Dei ubicunque voluerit
; in- gat aliena.
clinat illud.
Concordia parvae res crescunt, discordia maxi-
Considera opera Dei, quod nemo possit eum mae dilabuntur.
corrigere quem ide despexerit.
Consilio opus est facto.
Circulus aureus in naribus suis mulier pulchra
Credens Deum omnia posse prasstare, petita ci-
et fatua.
tius meretur obtinero.
Cor hominisdisponit viam suam, sed Dei est di-
Custos castitiitis est virtus bumililatis.
rigere gressus ejus.
Continentia non corporis, sed animi est virtus.
Cor sapientium ubi tristitia est, et cor stulto-
Cajcus multorum iit pro cautela aliorum ut om-
rum ubi laetitia.
nis homo hinc monitus provideat ne similiter cadat.
Cor quod novit amaritudinom animffi suee, in
Cito in crimina majora corruit, qui parva pro
gaudio ejus non miscebitur extraneus.
nihilo ducit.
Convertere ad Dominum,et relinque peccatatua.
Caput est discordia) qui ex communibus propria
Cani sunt sensus hominis, et setas senectutis vita
studet facere.
immaculata. „
] Cum dolore abscindcnda sunt quse leniter sana-
Cunctis diebus suis impius superbit.
ri non possunt.
Cui maltum datur, multum ab eo exigitur.
Cavendum est cunctis ne vilissima et pessima
Confortamini in Domino, et in potentia virtutis
j
proponant optimis.
' cjus.
Clerici liberalis nimis ignari, nullum
scientiae
Corde creditur ad justitiam ore autem confessio
;
sacerdotalem gradum accipere sunt digni.
fit ad salutem.
Captivitas est maxima, ubi animae peccato cap-
Caro concupiscit adversus spiritum, spiritus au-
tivae ducuntur.
tem adversus carnem.
Cujus quisque facit opera, ejus vocatur filius.
Corpus, quod corrumpitur, aggravat animam et Cui gratum sit vocari filius Dei, voneretur Deum
deprimit sensum raulta cogitantem.
I
ut Patrem, faciens ejus voluntatem.
Coniitemini alterutrum peccata vestra et orate Commoda quaequae, cum habentur, parva viden-
pro invicem, ut salvemini. tur cum vero defuerint, apparet quanta fuerint.
;

Cujus vuit Deus miseretur, et quem vull indurat. Carnis virginitas, quamvis sit coelica virtus.
Corrumpunt mores bonos colloquia mala.
Non prodest cuiquam sinc mentis virginitate.
Cujus vita despicitur, restat ut ejus doctrina rv Constans et lenis, ut res expostulet, esto.
oontemnatur. Consuetudo mala vix aut nunquam superatur.
Ij

Cccpisse bona multorum est perseverare vero ; Coclum, non animuin mutant qui trans mare
in bonis, paucorum.
[currunt.
Causa quae non prsevidetur non permittit quem- Crescit amor nummi quantum ipsa pecunia
quam ad meliora proGcere. [crescit.
Cum Deus omnia facerc possit, malum tamen, Confcr opem miscris, quamcunque vales et ege-
quia nihil est, facere non potest. [nis.
Coactum servitium Deus non quoerit. Conveniens quid sit perpondere convenit omni.
Contra Deum consilium nec magnum nec mini- Copia virtutum constat corpus velut unum.
mum. Communis morbus communiter est abigendus
acquale committunt, et is qui alicui Coriige te pritnum, qui rector sis alierum.

Bi et qui detrahentem iibenter audit. Compatitur nulli qui non sibi scit misereri.
807 OTHLONI MONAGIII S. EMMERAMMI 308
Cum caput cegrolat, corpus simul omnc laborat. A Dum tempuH hahemus, operemur bonum adom-
Ccsscnt peccata, ccBsabit cl impia fama. nes, maxime autem ad domcsticos fidei.
Corporis ornatus monachis nimis est fugiendus. Deum quaerens gaudium qua;rit.
Confundens alios, mcrito confunditur ipae. Disciplinact misericordia multum destituitur, si

Crimen avaritiic cito destruit optima qua^que. una sinc altera relinqualur.
Crux et mors Ghristi constat reparatio mundi. Dolentem non potcst consolari. qui non concordat
condolendo dolenti.
GAPUT IV.
Discretio est mater virtulum.
Dominus de ccelo prospicit super filios hominum Deum timere et amare, maxima causa est aalutis
ut videat si est intelligens aut requirens Deum. humanae.
Dominus interrogatjustum impium
et ;
qui autem Deus ideo dicitur creans mala, quia peccatis
diligit iniquitatem, odit animam suam. nostris imittit flagella.
Dominus virtutum ipse est rex glorias. Divinus sermo sicut mysteriis prudentes exercet,
Deus judex, justus, fortis et patiens. ita superficie refovet.
Diminutffi sunt veritates a filiis hominum. Dum injusti sffiviunt, justi purgantur.
Disperdit Dominus universa labia dolosa, et lin Deliciae et epularum varietas fomenta suntluxu-
B
guam magniloquam. rias.

Dominus manifeste veniet et non silebit. Difficilius arrogantia quara auro etgemmis care-
Dominus virtutem populo suo dabit Dominus be- ; mus.
nedicet populo suo in pace. Detrimentum pecoris ignominia est pastoris.
Dulcis et rectus Dominus, propter hoc legem da- Duplicis peccati reus est, qui non est sanctus
bit delinquentibus in via. quod creditur, et tamen simulat se esse sanctura.
Divites eguerunt etesurierunt ; inquirentesautem Deo nihil mali est imputandum, quandoquidem
Dominum non minuentur omni bono. ipso malo utitur ad bonum.
Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis Difficile corrigitur nequitia quam concipit quis in
tui. pueritia.
Declina a raalo et fac bonum. Difficile est cuiquam agnoscere sanitatis gratiam,
Dominus dabit verbum evangelizantibus virtutem nisi per infirmitatis disciplinam.
multam. Difficile custoditur quod insidiis aditur multis.
Dominus scit cogitationes hominum, quoniam gloriam virtute superare, et ab his di-
Difficile est

vanffi sunt. ligi quos prsecedas.

Date, et dabitur vobis, C Dona Dei per hoc maxime agnoscuntur quod in-
Dimittite, et dimittetur vobis. terdum auferuntur.
Deus non est mortuorum, sed viventium. Diliciis et voluptatibus affluentes nequeunt pen-
Dignus est operarius mercede sua. sare quae Dei sunt.
Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, Duplici reatu constringitur qui et in se ipso prava
et proximum tuum sicut te ipsum. committit, et alios pravitate sua corrupit.
Deus fidelis et absque ulla iniquitate. Desperatio solum crimen est quod veniam conse-
Deus pauperem facit, humiliat, ut sublimat. qui non potest.
Dominus mortificat et viviflcat, deducit ad inferos De peccato in peccatum corruunt qui Deum ti-

et reducit. mere et amare negligunt,

Deum time, et mandata ejus observa, hoc est om- Decor clericorum non decet esse nimius vel in
nis homo. vestimentis vel in aiiis rebus.
Doco justum, et festinabit accipere. Duo sunt nobis jugiter attendenda : et peccata
Disciplinam Domini ne abjicias, nec deficias cum quse commisimus, et inaestimabilis Dei gratia quae
ab eo argueris. nos pertulit inter eadem peccata.
Diligite justitiam, quijudicatis terram.
j)
Diu jacens in peccatis, diu quoque, si convertivo-
Doctrina viri per patientiam noscitur. luerit diabolicae impugnationis molestias susti-
Divitiae salutis sapientia et scientia. nebit.
Deus superbis resistit, humiiibus autem dat gra- Dinturna quies vitiis alimenta rainistrat.
tiam. Deo magis placet qui sibi puras, quam qui plenas
Deus charitag est, et qui raanet in charitate in manus prsebet.
Deo manet, et Deus in eo. Dapsilis et largus cunctis placet mortalibus.
Dilectio proximi malum non operatur. Doctus in indocto poterit bona discere crebro ;

Deum nemo vidit unquam. Si pensare velit, cur sit sapientior illo.
Divisiones operationum sunt ; idem autem Deus, Dimidium facti perfeclum diccre noli.
qui operatur omnia in omnibus. Discere semper habet qui Ghristum vultimitari.
Dies Domini sicut fur in nocte ita veniet. Doctor perfectus, qua; rite docet, prius iraplet.
Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum. Doctrinse verba paucis prosunt sine factis.
 309 LIBER PllOVKKBIOUUM. 310
Diacordes revoca, fautor mcercntibus insla. j,
Error crit nimius cum prajlores simul errant.
De rebus dubiia noli contenderc verbis Errat summopere qui non fugit impia quaeque
De Domino vix quid perfecta scientia scntit. Esse Deo proprium cunctis est jure sciendum.
Divitiae verao sunt virtutum bona quoeque. Expers doctrinic tenebras patietur ubique.
Dives dicendus, cui parvus suppetit usus. Electi pauci, multi sunt vero vocati.
GAPUT V. Ecclesiae pastor speculum plebis fore debet.
Excelsus super omnes gentes Dominus, et super Est quasi vas vacuum, cui curadeest animarum.
coelos gloria ejus. GAPUT VI.
Exspecta Dominum, viriliter age, et confortetur Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et san-
cor tuum, et Dominum.
sustine ctus in omnibus operibus suis.
Ecce quam bonum et quam jucundum habitare Firraamentum est Dominus timentibus eum.
fratres in unum ! Flumen Dei repletum est aquis.
Estote prudentes sicut serpentes, et simplices Filius hominis non venit ministrari, sed mini-
sicut columba. etrare,dareanimam suamredemptionem promultis.
Ex abundantia cordis os loquilur. Filii huj us saeculi prudentiores filiis lucis in gene-
Estote misericordes, sicut et Pater vester miseri- n ratione sua sunt
cors est. camelum per foramen acus
Facilius est intrare,
Ex verbis tuis justificaberis, et ex verbis tuis quam divitem intrare in regnum Dei.
condemnaberis. Facite vobis amicos de mammona iniquitatls, ut,
Eadem mensura qua mensi fueritis, remetietur cum defeceritis, recipiant vos in aeterna taborna-
vobis. cula.
Erue eos qui dicuntur ad mortem, et qui trahun- Fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et
tur ad interitum liberare ne cesses. perdat.
Exsecratio peccatori cultura Dei. Frange esurienti panem tuum, et egenos vagos-
Egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam ; que induce in domum tuam.
qui autem acquiescit arguenti glorificabitur. Feneratur Domino qui miseretur pauperis.
Est via quse videtur homini justa, novissima au- Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum.
tem ejus deducunt ad mortem. Favus distillans labia meretricis, et nitidius oleo
Equus paratur ad bellum, sed a Domino victoria guttur ejus ;
novissima autem illius amara quasi
datur. absinthium.
Est confusio adducens peccatum, et est confusio Fallax gratia, et vana est pulchritudo ; mulier
adducens gloriam. ^ timens Deum ipsa laudabitur.
Ex studiis suis agnoscitur puer. Fugit impius nemine persequente ;
justus autem
Esto usque ad mortem, et dabo tibi coro-
fidelis quasi leo confidens absque terrore erit.
nam vitaj, dicit Dominus omnipotens. Flagellat Deus omnem filium quem recipit.
Emendemus in melius quod ignoranter pecca- Facere misericordiam et judicium magis placet
vimus. Deo quam victimae.
Ebrietas et crapula omni Ghristiano est detes- Fiducia magna coram Deo eleemosyna omnibus
tanda. facientibus eam.
Eleemosynam illam Deus exsecratur, quffi ex ra- Fundamentum aliud nemo potest ponere preeter
pina praebetur. id quod positum quod est Christus Jesus.
est,
Erubescere malum sapientiae est ; erubescerevero Fides sine operibus, mortua est.
bonum fatuitatis. Fidelis sermo et omni acccptione dignus, quia
Errat facillime qui non curat quo rectius pergal. Christus Jesus venit in hunc mundum peccatores
Escarumcopiacarnemincenditaddesiderianoxia. salvos facere
Exstinguit ^gyptum qui non agit opera tene- Fides sperandarum substantia est rerum, argu-
brarum
D mentum non apparentium.
Experimento cito discitur quod nunquam antea Fornicatores et adulteros judicabit Deus.
credebatur Frater si fratrem adjuvat, ambo consolabuntur.
Egens aeque est is qui non satis habet, et cui Febris corporis calor ; febris vero animi est ava-
copia nuIJa sufficit. ritia et libido.
Eadem velle et nolIe,ea demum fir ma amicitia est. Fortissimum jejunium est panis et aqua
Eo tempore quisque incipit malus essc, quo po- Facile contemnit omnia qui semper cogitat se
tuit bonus fieri.
moriturum.
Ex alieno periculo sapiens se corrigit et emendat. Formam mulieris non animus prius quam corpus
Ethnica verba legens, et in ipsis moribus haerens, concupiscit.
Hic gustare nequit quam suavia sint sacradicta.
Ferreas mentes libido domat.
EfFectum precibus tribuit pia vita precantis. Flagellum Dei tunc diluit culpam, cum mutaverlt
Eloquium sanctum pretiosum fil super aurum. vitam.
311 OTIILOMI MONACm S. EMMEIlAMMi 312
Frigus et famcB Bimplici veslilu ciboquc expelli A. Fructum fcrt raro quidquid geritur dubitando.
poteat. Fruclibus ex propriis arbor cognoscitur omnis.
Fidelibus nox in diem mutalur infidelibua au- ; Finis praecepti conslat dilectio Christi.
tem ipsa etiam lux tencbrosa efficitur. Factor totius prae cunctis est venerandus.
Fructua mundi ruina est. Fratres se noscant quorum Pater estDeus unus.
Fortitudo justorum est carnem vincere, delecta- CAPUT VII.
tionem vitae praescntis cxstinguere. Gustate et videto quoniam suavis est Dominus ;

Fortitudo reproborum est transitoria sine cessa- beatus vir qui sperat in eo.
tione diligere, caetera flagella Gonditoris insensibi- Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei.
liter perdurare. Gratiam gloriam dabit Dominus.
et et
Fraudem Deo facere videtur qui, relicto spiritua- Generatio rectorum benedicetur.
lis vitae proposito, ad saeculum revertitur. Gaudium [ita] erit in coelo super uno peccatore
Futura providere specialiterpertinetad illos, qui- poenitentiam agente, quam super nonaginte novem
bus cura commissa est super alios. justis, qui non indigent pccnitentia.
Firmitatis indicium est cum una eademque aen- Grave est saxum, et onerosa arena ; sed ira stulti
tentia in sacris litteris iteratur. utroque gravior.
P
Facilius saeculos quam nosmetipsos abnegamus. Gloria patris filius sapiens est.
Facile abjiciturquod haeret extrinsecus intesti- ; Gloria, et honor, et pax omni operanti bonum,
num bellum periculosius est. JudfiBO primum et Graeco.
Facies est mentis speculum, et taciti oculi cordis Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae
ecreta produnt. nostrae.
Famulos Dei veros non miracula, sed dilectio Gemina dilectio homines facit proximos Deo.
vera probat. Grandis offensio, nolle placare quem offenderis.
Fenus pccunise fumus est animae. Grandis Ecclesiae destructio, neglecta ccenobio-
Frequens oratio fortiter resistit diabolo. rum provisio.
Facilius inhaerere solet malum quam bonum. Grandis monasticae vitae conturaelia, mundani
Frequenter superantur prosperitate qui superari ornamenti gloria.
non poterant adversitate. Gestu corporis habitus demonstratur mentis.
Formidari non debet diabolus, qui nihil nisi per- Gladius utraque parteacutus est verbum Dei, pe-
missus valet. netrans animam et corpus.
Frustra pro salute corporis laboratur, nisi simul Gloriam mundi quaerens cito
fit ita obcaecatus, ut

animae salua obtineatur. C nullus paveat casum reatus.

Frustra niti, nec aliud se fatigando nisi odium Gravissimum nequissimumque genua est inimi-
quaerere, extremae dementiae est. citiae, mala pro bonis reddere.

Fidelius et gratius obsequium est quod amore Genus quoddam humanae pietatis impietas in
magis quam metu geritur. Deum erit.

Fallitur omni modo qui spem suam ponit in ho-
mine et in hoc saeculo.
Flammae inextinguibili quandoque tradetur qui
nunc avaritias et malitiae suae incendia extinguere
negligit.
Facilis venia huic est danda qui non peccat ex
industria.
Kortior estqui cupiditates quam
jicit.
Ferox atque inquietus linguam semper
exercens cani comparatur.
Fcedis immundisque libidinibus deditus sordidae
Buis voluptatem imitatur.
Fornicamur a Domino, quando adulterinis cogi-
tationibus ab ejus amore casto deviamus.
Facile offendit qui non optimis sed pessimis
placere cupit.
Frenis sicut equi sessorum sunt retinendi
8ic quoque seniorum jure tenendi.
lascivi
Fortia gesta tuae ne demonstres cito vita3.
Felix qui requiem poterit captare perennem.
Felices oculi qui cernunt gaudia coeli.
Ferrea mens dictis crebro superatur iniquis
Gaudia integra nusquam sunt in terra.
Gloriari et superbire pro temporalibus commodis
indicium est insipientis.
Gloriosus est injuriam tacendo tolerare, quam
respondendo vindicare.
Gulae et luxurise deditus comparatur jumentis in-
sipientibus.
qui hostes sub- Gratis a Deo data gratis etiam sunt ub hominibus
danda.
litigiis Gravis animus dubiam non profert sententiam.
n Grave estpeccatum, unde aliquis peccandi sumit
exemplum.
Gement quandoque sero qui plangere nolunt in
tempore opportuno.
Gravis aetate gravia etiam verba debet proferre.
Generalia commoda nemo facere debet sibi pro-
pria.
Gentiles librinon sunt ab eis relegendi
Qui servire Deo statuerunt pectore toto.
Grata Deo dona fert, qui frangit mala vota.
Gaudens in Domino gustal suavissima mella
Gens ignara Dei poenae est tradenda perenni.
Grande scelus gradi etudio debet superari.

1
313 Linnn PROVERBIORUM. 3U
Gloria mundana nuUis est prorsus amanda. A, Immilit angelus Domini in circuitu timentium
Gratia sola Dei quos vult facit alta mereri. eum, cl eripiet eos.
Jacta super Dominum curam tuam, et ipso te
CAPUT VIII.
enutrict,
Homo sicut fenum, dies ejus tanquam flos agri.
In Deo facicmus virtutem, et ipse ad nihilum
Homo, cum in honore esset, comparatus cst ju-
deducet inimicos nostros.
mentis insipientibus, et similis factus est illis.
Justus es, Domine, et rectum judicium tuum.
Homo vanitati similis factus est : dies ejus sicut
Justus ut palma florebit ut cedrus Libani raulti-
umbra praetereunt.
plicabitur.
Habe fiduciam Domino ex toto corde tuo.
in
In memoria aeterna erit justus, ab auditione
Homo videt in facie, Deus autem intuetur cor.
mala non tiraebit.
Haereditas ad quam festinatur in principio, in
In patientia vestra possidebilis animas vestras.
novissirao benedictione carebit.
Justorum semitaquasi lux splendons procedit,et
Honora Dominum de tua substantia, et de pri-
crescit usque ad perfectum diem.
frugum tuarum da pauperibus.
mitiis
Judicium durissimum in his qui praesunt, fiet.
Homo nasciturad laborem, avis ad volatum.
Impius cum in profundum peccatorum venerit,
Humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exal- B contemnit.
tet in tempore visitationis.
In malevolam animam non introibit sapientia,
Hiiarem datorem diligit Deus.
nec habitabit in corpore subdito peccatis.
Hora est jam nos de somno surgere.
Invidia diaboli mors intravit inorbem terrarum.
Heereticum hominem post unam et secundam
Infernus et perditio coram Domino quantoma- ;
correptionem devita.
gis corda filiorum hominum !

Horrendum est incidere in manus Dei.

Inter superbos semper jurgia sunt : qui autem
Hoc est funditus a malo recedere, ex amore Dei
cuncta agunt consilio, reguntur sapientia.
jam nolle peccare.
Justus ex fide vivit.
Humanum est peccare, diabolicum vero est per-
In omnibus opcribus tuis mcmorare novissima,
severare.
et in acternum non peccabis,
Hoc studio converti quisque debet ad bona, quo
Initium omnis peccati superbia.
operatus est mala.
In fine hominis denudatio operum ejus.
Hjerebat jugiterin malis ? Conversus faciatidem
In die bonorum ne inimemor sis malorum.
in bonis.
In multiloquio peccatum non deerit.
Honorem et imperium, si vis habere, dabo tibi
p In desideriis est omnis otiosus.
magnum.
In omni loco oculi Domini contemplantur bonos
Honestaset sobrietas in cunctisrebue sunt appe-
et malos.
tendac.
In omnibus exhibeamus nos metipsos sicut Dei
Honor Deo exhibitus exihentes aeterna gloria di-
ministros.
gnos facit.
Invisibilia Dei, per ea quae facta sunt. intellecta,
Honorare parentes ad omnes pertinet homines.
conspiciuntur.
Humilibus et fidelibus divinae legis mysteria pa-
Infirmamundi elegit Deus, ut confundat fortia.
tent, supcrbos autem et infideles latent.
Initiumbonorum confessio cst malorum.
Homines plus quam Deum timere non est reli-
Incassum caro affligitur, si mens voluptatibus
gionis Ghristianae.
non reluctatur.
Haeres et propinquus est spiritualis amicus.
Justi vocabulum non amittit qui pro poenitentia
Hcstia grata Dei non valeas potiora.
semper resurgit.
Velle bonum teneas, et nullum liedero quaeras.
Jejunium non est perfecta virtus, sed virtutum
Hactenus extremi fiunt saepissime primi.
multarum fundamentum.
Hos quos lacsisti citius placare memento.
Horrida bella gerit, qui pacis foedera spernit. D Intentio pervcrsa meretur ut in die, sicut in
nocte errare permittatur.
Hostem perDominum,sed etin se dilige charum.
Hic venerandus
Justitia humana tam fragilis est, utpoliusremis-
erit qui jugiteo optima quaerit.
Heu quam rara
sione peccatorum constet quam perfectione vir-
fides reperitur nunc apud omnes?
tutum.
Haerentea terrae nequeunt subdi theoriae.
Innocentia vera est, quaj nec sibi nec aliis uocet.
CAPUT IX. Iracundus cum aliis irasci desierit, tunc sibimet
Initium sapientiae timor Domini. maxime irascitur.
Intellectus bonus omnibus timentibus eum. Iracundus,etiamsi mortuum si!scitet,nulli placet,
In circuitu impii ambulant. Infeliciores sunt mali, cum cupita perfecerint,
Juxta est Dominus his qui tribulato sunt corde, quam si ea quae cupiunt implere non possent.
et humiles spiritu salvabit. Infeliciores sunt, qui faciunt, quam qui patiun-
Judicia Domini vera, justificata in semetipsa. tur injuriam.
345 OTHLONI MONACHI S. EMMIiUAMMI 316
Intonta supplioalio dorrriirR cor rnnndum vctat. In luctu positis non est his musica dulcis.
In lioc ipso pcixat horno .'luod pcccarc vellel, si Irripcdit ira animum ne possit cernere verum.
inulte possct. Impia quaequc studens nequit in ajquis fore pru-
Inutiie est ea crebro videre per qma citotraharis [dens.
ad noxia qu.-Equo. Invidiae plenius supcr omes exstat egenus.
Invocandus cst Dcus jugiter ut voluntatora simul Ingenti cura pensanda cst vita fulura.
et facultatem bene agcndi nobis prajstaredignetur. Judicium durum super hasc est sceptra futurum.
Inimicos diligerc grave quidem est prajceptum, In Domini donis graviter tentabitur omnis.
sed grande ejus pi^cfirnium. Indurare Dei nihil est nisi non raisereri.
Ignis concupiscentiae carnalis quanlo diutius ar- Incrassata caro guslat coelestia raro.
dere permittitur, tanto difflcilius exstinguitur. CAPUT X.
Illis dimittuntur minima qui maioradistrictefle- Charitas non est ab uUo extorquenda, sed cum
verunt peccata. beneficiis exquirenda.
Ingratusunusmultismiseris et pauperibusnocet. Charitas operit multitudinem peccatorum.
Inopi beneOcium duplex dat qui celeriter dat. Charos nemo suos Christo pra^ponere debet.
Inopiae parva avaritiae desunt omnia. CAPUT XI.
B
In multis frustra laborat qui sua magis quam se Laetetur cor quarentium Dominum.
ipsum Deo offerre studet. Lffitabitur justus in Domino et sperabit in eo, et
Improvidus miles fortem sein pace gloriatur. laudabuntur omnes recti corde.
Ideo omnes diabolicae tentationis molestias pati Lux ortaestjusto, et rectis corde laetitia.
permittiraur ut omnibus easdera raolestias patien- Lapidem quera reprobaverunt aedificantes, hic
tibus corapati et condolere sciaraus. factus est in caput anguli.
Inter epulas difficile servatur castitas. Lata et spatiosa via est quae ducit ad mortem.
Irapossibiie est copiis voluptatum sine voluptate Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant
frui. opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum
Improbi et duri in ipso initio peccati sunt gravi- qui in ccelis est.
ter corripiendi. Lex per Moysen data est; gratia et veritas per Je-
Jugiter attendendura quanta Dei gratia sit nobis- sum Christum facta est.
cura,et quam multis in corporalibuset in spiritua- Levemus corda nostra cum manibus ad Deum.
libus donis ditiores facti simus. Leo rugiens et ursus esuriens est princeps im-
In vanum laborat qui caBcura honorat. pius super populum pauperem.
In malis sperare bona innocens raaxirae solet. C Lingua sapientiura ornat scientiam.
Job venerabilis patientia cunctisdolentibus et in- Lampascontemptaapud cogitationes divitum pa-
firrais pro exeraplo jugiter est pensanda. rata est ad tempus statutum.
Infirraitas carnis, si patienter sustineatur, est Lingua placabilis lignum vitae.
quasi purgatorius ignis. Laudet te alienus, et non os tuum.
Infirmi pene omnes se quidem ab aliis tolerari Loquimini veritatem unusquisque cum proximo
volunt, ipsi vero aiios tolerare renuunt. suo, quoniara suraus invicem membra.
Judicium divinum non errat, ut plerumque hu- Littera occidit, spiritus autem vivificat.
manum. Lupus adveniens indicat quo animo quilibet pa-
Invidus invidiae suae telo iraprimis percutitur. stor super gregiscustodiam stabat.
Iter longum agentes raajori providentia indigent Ducerna corporis est oculus lux autem mentis
;

quara prope proficientes. sapientia spiritualis.

Ita et raonachi, jugiter Deo servientes, magis Lingua si non restringitur, nequaquara ubi ce-
egent provideri quam Cceteri libere viventes. cidit jacet, sed semper ad deteriora labitur.
Infinito labori finitusquantuscunquesit, compa- Laquei inevitabiles sunt his parati qui nullam
rari nequit. n curam habent pro suorumemendalionepeccatorum
lllos exspectat gloria qui laboriosa gerunt certa- Lacrymae veniam non postulant sed merentur.
mina. Loca, nec non regiones plurimae a malitia inha-
Juveni nihil magis noxium invenitur quam ut bitantium in eis penitus sunt destructs.
voluntatem propriara sequatur. Labor improbus omnia vincit.
Injuriam raagnam Creatori facit qui creaturara Laudis humanae avidus divinee retributionis des-
ullara plus quara illum diligit. picit munus.
Juxta aliquid raultos laudare licet sapientes, Labor assiduus carnales deprimit aestus.
Qui,juxta quajdam laudandi sunt rainus unquam. Languor insolitus insolitum etiam medicinae ge-
Illos ffiternus capiet dolor et cruciatus, nus quaerit.
Qui nunc laetitia capiuntur ab immoderata Liber est dicendus in quo nullura regnatvitium.
Imperat aut servit collecta pecunia cuique. Laeta, magis quam tristia quosdam homines
Invidus alterius marcescit rebus opimis. wrrumpunt.
317 LTBER PROVERBIORUM. 318

Longo usu discendum est quid cuique loqui et A Melior est iniquitas viriquam benefaciens mulier.
tacere conveniat. Melius est humiliari cum mitibus quam dividere
Lucrutn turpe ut damnum fugito. spolia cum superbis.
Lucrum sine damno alterius (ieri non potest. Musica in luctu, imporluna narratio.
Levis atque inconstans nil avibus differt. Mclius est ire ad domum luctus quam ad domum
Libidinis impetus abstinentiae e.\pellit virtus. convivii.
Licet multis vita tua placeat, tibi placere non Melius est a sapiente corripi quam a stultorura
debet. adulatione decipi.
Latentem superbiam nil magis comprimit quam Mors et vita in manibus linguae.
culpa patens. Memoria justicum laudibus,et nomen impiorum
Lapsus quorumdam tanto ferventius illos putrescet.
Ad meliora trahit quanto pejora patrarunt. Memento Creatoris tui in diebus juventutis tuae.
Lascivus juvenis eget ut crebro moneatur. Maledictus homo qui facit opus Dei negligenter.
Leges antiquas ne transgrediendo resolvas. Militia est vita hominis super terram,ot sicut dies
Laudat rite Deum qui vere diligit illum. mercenarii dies ejus.
Lingua viri quae sit patientia debita pandit, Mundus transit et concupiscentia ejus ;
qui au-
B
Laude manet dignus qui nititur esse benignus tem facit voluntatem Dei manet in aeternum.
Languet vis mentis nimia pinguedine ventris. Modicum fermentum totam raassam corrumpit.
Lux aeterna piis, tenebrae sunt semper iniquis Multum valet deprecatio justi assidua.
Lectio sanctorum nimis est pensanda librorura. Melius est nubere quam uri.
Lumbos praecingit qui carnis vota restringit. Mclius est non habere quod tribuas, quam im-
pudenter pctere quod des.
CAPUT xn. Melius est bene vinci quam male vincere.
Magnus Domiaus noster, et raagna virtus ejus.et Melius est habere omnia bona minora quam ma-
sapientiae ejus non est numerus. gnum bonum cum magno malo.
Magnus Dominus et laudabilis nimis, et magni- Melius est rusticitatera sanctam habere quam
tudinis ejus non est llnis. eloquentiara peccatricera.
Misericordia Domini plena est terra. Melius est prius facere quod convenit,quam postea
Mirabilis Deus in sanctis suis. mali facti poenitearis.
Magna opera Domini exquisitain omnes volunta- Melius est fucere divortium cum homine quam
tes ejus. cum Deo.
Misencordia Domini ab a;terno et usque in aeter- C Mendaciura non est, cura de rebusinsensibilibus
num super timentes eum. quasi de sensibilibus mystice loquimur.
Mutuabitur peccator, et non solvet; justusautem Male Sabbatum celebrat qui a bonis operibus
miserebitur et tribuet. vacat.
Misericordiam et veritatem diligit Deus. Magna pars intelligentiae scire quid nescias.
Multae tribulationes justorum, et de omnibus his Mirandum simul et dolendum quod plures.quasi
liberabit eos Dominus. religiosi a cibis quibusdam abstinentes, raoxquasi
Multa flagella peccatoris, sperantom autem in pessima quaeque omni modo student agere.
scelerati
Domino misericordia circuradabit. Mirandum dolendumque nihilominus et illud
Mors peccatorum pessima,et qui oderunt justum quod plurimi, simulantes se pro peccatorum venia
delinquent. visitare sancta et procul posita loca, cum fuerint
Melius estmodicum justo superdivitias peccato- reversimulto pejores fiunt quara antea.
rum multas. Morbi plures ex saturitate nimia eveniunt.
Miserator et misericors Dominus.patiens et mul- Mores et studia rectorura et subjectorum quali-
tum misericors. tate inspiciuntur.
Majorem charitatem nemo habet quam ut ani- Malecictioncs quae in proximos diriguntur,inma-
J)
raam suam ponat quis pro amicis suis. ledicentes primitus vertuntur.
Multi sunt vocati, pauci vero electi. Mens visibilibus intenta, videre nescitinvisibilia.
Messis quidem multa, operarii autem pauci. Majora crimina et tarde credenda sunt cum au-
Mercenarius videt lupum venientem, et dimiltit diuntur, et citius punienda cum veraciter agno-
oves et fugit. scuntur.
Melior est obedientia quara victiniae. Mundari doctorem prius oportet, et sic alios
Meliora sunt vulnera diligentis quara fraudulcn» mundare valet.
ta oscula odientia. Meretrix et prudentia saecularis in pluribus coa3-
Melior est patiena viro forte, et qui dominalur quantur peccatis.
animo euo expugnatore urbium. Monachi et clerici saccularia negotia vitare de-
Melior est buccella sicca cum gaudio quam domus bent.
plena victimia cum jurgio. Manus pauperum gazophylaciura Chrigti e3t.
 !

319 OTHLONI MONACHI S. EMMKIIAMMI :i20

Mollia et dissolutus, non vir, sod mulier diccn- A. Noli negligero disciplinam Domini,et nefatigeria
dus est. cum ab co argueris.
Mulicr,dans operam virtuti, vir potestdici. Noli arguere derisorero, no odcrit te ;
arguo sa-
Mulierum virtus prima ot maxima OHt pudioitia. pientcm, et diligit te.

Magna sccuritas est cordis aliena non appclerc. Ne coram cseco ponas offendiculura.
Militis cujuslibct fortitudo non agnoscitur nisi in Non esthomojustus super terrum, qui faciatbo-
bello. num non peccet.
et
Malum pro malo reddcre est humanum ; malum Novit justus animas jumentorum suorura viece- ;

vero pro bono diabolicum. ra autem impiorum crudclia.

Mala mors putanda non est, quam bona vita Nihil in terra Ct sine causa.
prcecessit. Non agnoscitur in bonis amicus, nec absconditur
Malus ubi sc simulat bonum, ibi est pessiraus. in raalis inimicus.
Mala conscientia nunquam requiescit secura. NovitDominus qui sunt ejus.
Male imperando summum imperium amittitur. Nemo quod suum est tantummodo quierat, sed
Merces magna nimis tradetur coelitus illis quod alterius.
Qui pro justitia patiuntur quaeque pericla. Nolite mirari, si odit vos mundus.
B qui
Mortuus huic raundo nil scit iiisi vivere Christo Non solum rei sunt qui faciunt mala, sed
Magna quies animi vitare negotia mundi. consentiunt facientibus.
Magnum certamen juvenilem vincere carnem. Nemo potest dicere : Dominus Jesus^nisi in Spi-
Maxima fit pestis, cum pastor erit puerilis. ritu sancto.
Mens levis ac fragilis cito profert scandala car- Nemo coronabitur, nisi qui legitirae certaverit.
[nis.
Neque qui plantat neque qui rigat est aliquid,sed
Mens assueta malis vix cripietur ab illis. qui increraentura dat Deus.
Mors et perditio dicenda est caeca libido. Noli vinci a malo, sed vince in bono malum.
Mors mala vincetur, si jugiter ante timetur. Nolite diligere mundum nequeea quae in mundo
Mel invenisti ? Quantum tibi sufficit, esto.
sunt.
Maxime quaerendum quod semper erit retinen- Non diligamus verba neque lingua, eed opere et
[dum. veritate.
CAPUT XIII.
Non auditores, sed factores legis justificabuntur.
Novit Dominus viam justorum, etiter impiorum sed in omni
Non est personarum acceptorDeus ;

peribit.
qui timet Deum et operatur justitiam acceptus
Noli aemulari in eo qui prosperatur in via sua,in C gente
est illi.
homine faciente injustitias.
Nunquam est amor Dei otiosus.
Non salvatur rex per multam virtutem. animum.
Nitens cutis sordidum demonstrat
Nolite fleri sicut equus et mulus, quibus non est
Nihil infelicius felicitate peccantium.
intellectus. peccata
Nunquam Deus mentem deserit, qu£e
Nolite sperare in iniquitate, et rapinas nolite
sua veraciter agnoscit.
concupiscere. multa
Non est secura Isetitia in divinis paginis
Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigi-
cognoscere, sed cognita custodire.
lat qui custodit eam. je-
NuIIi prodest tristi facie aliquando incedere,
Nolite confidere iii principibus.in filiis hominum,
junia ostentare, et mox in deliciis vivere.
in quibus non est salus.
Non nobis sufficit relinquere nostra, nisi relin-
Non in solo pane vivet homo, sed in omni verbo
quamus et nos.
quod procedit de ore Dei. sed impietas homi-
Non mullitudo peccatorum,
Nemo bonus nisi solus Deus. nem ducit ad desperationem.
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non
Nosse et posse bona prius incognita atque impos-
potest introire regnum Dei. D dona.
sibilia deraonstrat gratiae supernae
Nemo potest duobus dominis servire.
Non sunt contemnenda quasi parva, sine quibus
Nemo,mittens manuum suam in aratrum et aspi-
constare nen possunt magna.
ciens retro, aptus est regno Dei.
Nihil est tam facile quod non fiat difficile, si in-
Non bona fructus malos
potest arbor facere, ne
vilus fdcias.
que arbor malafructus bonos facere.
Nemo priusquam in seipsum peccat.
in alium
Necesse est ut veniant scandala vse autem bo-
se peccantem credatideo puniendum quod
;

Nemo
mini illi per quem scandalum venit
multitudinem imitatur peccantium.
Non est discipulus super magistrum.
occultum Nequitia diaboli quae in Job fuisse legitur, eadem
operlum quod non
Nihil reveletur, et
in omnes homines erit, si tantum permittatur.
quod non sciatur.
Non est speciosa laus in orc peccatoris Nescit pene quid labor sit, qui nunquam contra
spirituales nequitias certare studuit.
Ne tardes converti ad Dominum.
3Jl LIBEK PROVERBIOllUM. 322

quam oportet sapere, omnes qui A Os justi meditabitur supientiam, et lingua ejus
Non plu9 sapere
egcnt attendere. loquetur judicium.
sibi videntur sapientes
Negligentes et tcpidi variis modis sunt admo- Observabit peccator justura, et stridobit supcr
eura dentibus suis.
nendi.
Negligentia et otiositas hominem trahunt ad intcr- Omnia quaccunquo voluit Dominus fecit in cculo

et in terra, in raari et in oranibus abyssis.

itum.
Ne^ligenliuscustodiri solet quod creditur facilo Omne regnumin sc ipso divisum desolatur.

posse reparari. Omnia possibilia sunt credenti.

Non est in hominis potcstate vita illius. Omni pUintutio quain non plantavit Pater ca3-

qui in fide et spe fundatus fucrit ad chari- lestis, cradicabitur.

Nisi
tatis veras culraen non assendit. Omnis qui facit peccatum servus est peccati.

Nulla est ad virtutem talis exhortatioqualia pec- Omnis qui petit accipit, et qui quaerit invenit et

catorum recordatio. pulsantti apcrietur.

Non qureruntur in Christianis inilia, sed finis. Omnis qui se exallat humiliabitur et qui se hu-
NulUvelmalevelbene contingit propter se solum miliat exaltabitur.

sed ut simul alii corriganlur aut consolentur per ^ Oranis arbor quae non facit fructum bonum,exci-
illum. detur etin ignem mittetur.

NuUum constat raalum, quo Deua non utaturad Omnihabenti dabitur abeo autemqui nonhabet
:

aliquod bonum. etquod habet aufereturab eo.

Nerao inEcclesiaamplius nocet quam qui, per- Omne peccatum ct blasphemia remittetur horai-
versa agens, regimen tenet. nibus Spiritus auleni blasphemia non remittetur
;

Nil cuiquam proderit ajstimari sanctus, cum Orate, en fuga vestra fiat hieme vel sabbato.

non sit.
Omni temporo benedic Deum, et pete ab eo ut
NitorTestium proetiosarum separat a regno coelo- vias tuas dirigat.

rum. Omni negotio tempus est et opporlunitas.

Nimis dolenda pracsumptio,quodea mala pr.-ESU- Omni custodia serva cortuum,quia ex ipso vita
munt Christiani quaj exsecrantur pagani ; nam procedit-

Christiani Dei sui sanctorumque destruunt mona- Occasiones quaerit qui vult recedere ab amico.
steria pagani autem sua venerantur idola.
;
Omnia fac cura consilio, et post factura non

Nemo nobilis, nisi quera nobilitat virtus. poenitobis.

Nisi quistiraoreraaraoremqueDeiante se jugiter Omnis sapientiu a Domino Deo est et cum illo

ponat, citius in aliquod peccatura labilur. C fuit semper.

Nil scire vel curare, hoc est mortuura vivere. Odium suscitat rixas, et universa delicta operit
Nil petasquod negaturus es. charilas.
Nerao periculosius peccat quam quipeccata de- Omnis caro foenum, et omnis gloria ejus quasi
fendit. flos agri.

Nemo se satis metiri praevalet nisi alterum con- Omnia operaturunus atque idem Spiritus, divi-
sideret. dens singulis proutvult.
Non vivas aliter in solitudine, aliter in foro. Omne quodcunque facitis in verbo aut in opere,
Negat sibi ipse qui quod difficile et petit. omnia nomine Domini Jesu, gratias agentesDeo
in

Nil magnum est in rebus humanis, nisi animus Patri pcr ipsum
magna despiciens. Omnesunaniinesin orationeestote,compatiente8,
Nulii imponas quod ipse pati non potes. fraternilatis amatores, misericordes, modesti,
Neraopositusin seeculo securus abrenuntiat illo, humiles.
Non homo, non aurum poterunt dare queraque Omne gaudium cxistimate, cum in tentationes
[beatum, varias inciderilis.
Sed virtute Dei consistit vita beati. j)
Oranis qui odit fratrem suum, homicida est.
Nil peccant oculi, si mcns velit his dominari. Obedire oportet Deo magis quam horainibus.
Non poterit dici quam multa sit ars inimici, Omnedatum optimura et omnedonum perfectum
Nil credas actum, cum quidquam restat agendum. desursum descendcns a Patre lurainum.
est,

Nil prodest didicisse bonum, nisi feceris illud. Oculus non vidit et auris non audivit necin cor :

Ne tardare velis, si quem convcptere possis hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligenti-
Nemo coronatur, nisi certando mereatur. bus se.
Non multa sciens laudandus, sed bene vivens.
est Omnia munda mundis, coinquinatis autem et
Nisus stultorum par semper araat sociorura. infidelibus nihil mundum.
Ni fuerit pugna, veniet victoria nulla. Omnia licent, sed non orania expediunt.
CaPUT XIV. Oportet episcopura irreprehensibilem esse, so-
Oculi Domini super justos et auresejusin preces brium, prudentcra.
eorum. Omnis inlidelium vita peccatum est.
323 OTHLONI MONACHl S. EMMEHAMMI 324
OUosilaH inimica csl aaimffi. \ Princeps qui lihenter audit verba mendacii,
Omnis dies vclut ullitnus tractandus eat. omnes ministros babet impioH.
Ornamenta coolorum virtutes 8untpr.-cdicantium Perversi difficilo corriguntur.
Otiosuscst sermo doctoris, nisi Spiritus sanctus Pondus ct pondu3,mensura, et mensura, utrura-
cordi adsit audientis. que abominabile est ante Deum.
Otiosum verbum est quod aut rationejustae ne- Per qua3 quis peccat, per haec et torquetur.

cessitatis aut intentione piae utilitatis caret. Probuta virtus corripit insipientes.
Oratione continua superantur vitia. Potentes potentcr tormenta patiuntur.
Opes terrenas sitientes spirilualia dona nunquam Proptcr peccata populi rcgnare facit Dominus
merentur accipere. hypocritam
Omnis gloria et virtus in comparatione majoris Peccator vel puer centum annorum maledictus
rainus claret. erit.

Omnis divina percussio, aut purgatio vitae Pugnabit orbis terrarum contra insensatos.
praesentis est, aut initium psense sequentis. Post concupiscentias tuas non eas.
Omino errat, qui per pacem et otium se assequi Plenitudo legis est dilectio.
triumphum putat. Prudentia carnis mora est, prudentia autem spi-
Oratorem te puta, si tibimetipsi persuaseris ge- ritus vita et pax.
renda. si ex Deo sint.
Probate spiritus,
Optima re, id est clementia Dei, pessime abuti- non accipitis, eo quod raale petatis.
Petitis et
inur, cum per ejus patientiamomnemprocsuminus Peccaturacumconsumraatumfuerit.generat raor-
nequitiam. tem.
Oblivisci maximum est accidens negligentibus. Per raultas tribulationes oportet nos intrare in
Occasiones deesse non possunt perituris. regnura Dei.
Obsequium amicos, veritas odium parit. Peccantes corara omnibus arguantur, ut caeteri
Oculi petulantes cordis luxuriosi suut prodi- raetum habeant.
tores. Plerique Deura vocibus sequuntur,raoribus autera
Occultae et jugiter perpetratse culpae merentur fugiunt.
ut reges pastoresque perversi constituantur. Plenus venter facile disputat de jejuniis.
Omnia argumenta raaximea praeteritis rebus
fidei Probatio dilectionis exhibitio est operis.
sunt assumenda. Perfectum odium est, quod nec justitia nec ra-
Opere melius quam verbis Deus laudatur et prae- tione caret.
dicatur. C Positi in deliciis attendere nequeunt quanta sit

Optima voce quidem,sed pectore pessima nisus, poena perennis.

Ille est dieendus hostis, non fidus amicus. Pacificus homo filius Dei raeretur vocari.
Omne quod est justum merito dici valet unum. Pax vera est dicenda cnm spiritus et caro conve-
Orandum semper, ne seducamur ab hoste. niunt omniraodo
Omni praelato subjectus sis quasi Ghristo Pro qualitate audientiura formari debet sermo
Omnia quae voluit Deus, ad se mystice traxit. doctorum.
Oppositis rebus, quae sint meliora videmus. Per quinque corporis sensus, quasi per quasdam
quantis curis mens indiget omnibus boris! fenestras, intus daturad animam introitus.
Os quod raentitur, animara jugulare refertur. Peccata quaedam animara poll'aunt,quaedam vero
exstinguunt.
GAPUT XV. Parentes in tantura diligendi sunt et honorandi,
Prope est Dominus omnibus invocantibus eumin quantura illi subjecti sunt summo Patri.
veritate. Pravis moribus semper gravis est vita bonorura.
Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorura Pallor et sordes quasi gemmae videri debent rao-
ejus. £) nachis et virginibus.
Prohibe linguam tuam a raalo, et labia tua ne lo- Praelatis ac senioribus suis inobediens meretur
quantur dolum. ut, si ipse praelatus fuerit aliquibus, ab eis sirailia

Patientia pauperum non peribit in finem, patiatur.

Petite et dabitur vobis, quaerite ut invenietis, Profectus quidara est, in poenis hoc ipsura agno-
pulsate et aperietur vobis. scere cur raerueris poenam.
Perfectus omnis erit, sit sit sicutMagister ejus. Pudicae mentis serrao debet essepudicus.
Potens est Deus de lapidibus suscitare filios Pars sacrilegii est res pauverum non dare paupe-
Abrahae, ribus.
Percute filium tuum virga, et liberabis animara Par suppliciura subibunt qui pariter peccaverunt.
ejus a raorte Publica culpa publica etiam indiget poenitentia.
Plus proflcit correptio apud prudentem, quam Pcenitentia vera est, et perpetrata raala plangere
centum plagae apud stultura. et plangenda ulterius non perpetrare.
325 LIBER PROVERBIORUM. 326

PoBnas gravissiraas quandoque sunt passuri, qui A Qui non accepit in vano animam suam nec ju
nunc pro sceleribus suis rcnuunt parva nagellapati. proximo sua, hic accipict bencdictio-
ravit in dolo

Providendum cunctispro Dei amorclicita re-

est nem a Domino ct misericordiam a Dco salutari
linquentibus.ne tepide viventes ad illicitacorruant. suo.

Pastor quilibet lugit.cum subjectis solatiuui sub-

Qui seminant in lacrymis, in exsultatione me-
non contradicit. tent.
trahit.aut injustitiam videns
Parcus cibus et venter semper esuriens triduanis Quajritc primum rcgnum Dei et justiliam cjus, et

jejuniis praefertur. haec omnia adjicienlur vobis.

Peccatum peccato adjicitur'; cum id quod nequi- Quid prodest homini si mundura universum lu-
cretur, animae vero sua; detrimentum patiatur.
tergestum est, nequiter etiam defenditur.
Priusquam promittas delibera, ne per promissa Quara dabit homo commutationcm pro anima
minime expleta mendax dicaris. sua ?
Probatio sanctae voluntatisnollcpeccarecumpos- Qui est ex Deo, verba Dei audit.
sis.
Qui viderit mulicrcm ad concupiscendara, eam,
Possibilitas bene et male agendi probatio est ar- jam mccchatus est eara in corde suo.
bitrii, et causa cujuslibet meriti. d Qui perseveraverit usque in finera, hic salvus
erit.
Pharisaei justitia periit ex supcrbia, et publicani
injustitia humilitate est sanata.
Quae irapossibilia sunt apud homines, possibilia

Periculum nunquam sine periculo vincitur. sunt apud Deum.

Plus sunt laudandi bene facientes quam bene di- Qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam
centes.
ajlernam custodit eam.
Prudentia rerum exitus metitur. Quod Deus conjunxit, homo non separet.
Pecunia tunc fit pretiosa, cum pro Dei amore Qui dixerit fratri suo Fatue, reus erit gehennae
:

ignis.
translata in alios desinit possideri.
Plurimi student ne ad pauperiem veniant; pau- Qui infldelis est in minimo, et in majori infidelis
est.
cissimi vero laborant ne in gehennam incidant.
Pluriroi infamiam, pauci vero verentur reatus
Quasi scelusidololatriaeest, Deonolleacquiescere.
conscientiam. Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate

Peccandi duo genera sunt .•

unum ex proposito, eum dura prope est.

aliud ex negligentia. Qui avertit aurem suara ne audiat legera, oratio

Pacem cum hominibus habeas,bellum cum vitiis. ejus erit exsecrabilis.

Pecuniae imperare oportet, non servire. ^ Qui sequitur justitiara diligitur a Domino.
Plangite nunc miseri,consuescite nunclacrymari. Qui diligit disciplinam diligit sapientiara.
Gum tempus flendi.cum tempus sit miserendi. Qui parcit virgag odit filium.
Paupertas animae major quam corporis extat. Qui abscondit scelera sua, non dirigetur ;
qui au-
Peccans quotidie studeat se mox reparare. tem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam
Perfeclus miles pensat srepissimevires. consequetur.
Providus in cunctis operatur nil sine causa. Qui custodit os suum, custodit et animam suam.
Perversae menti sua culpa est maxima pcena. Qui ofTert sacrificium ex substantia pauperis,
Promptusvel facilis ad risus schemata ne sis. quasi qui victimat filium in conspectu patris sui.
Prceceps ad risum pracceps quoque fertur ad Quasi tcmpestas impius pertransit.
[iram. Qui pronus est ad misericordiara benedicitur.
Princeps injustus servos habet et vitiosos. Qui fratri suo parat foveara, ipseincidet in illara.

Pcnsandum cunctis qualis maneat sibi finis, Qui mollis et dissolutus est in opere suo, frater
Pluribus intentus minor est ad singula sensus. est sua opera dissipantis.
Praesens vita brevis,sed eritventura perennis. Quae non congregas in juventute, quomodo ea ha-
Panis coelestis praeponitur omnibus escis. n bere poteris in senectute ?
CAPUT XVI. Quod timet impius, veniet super eum.
Quam bonus Israel Deus his qui recto sunt corde. Qui modica spernit, paulatira decidet.
Doniinum,
Quaerite et confirmamini, quaerite ta- Quodcunque potest raanus facere, instanter ope-
ciem ejus semper. rare quia nec opus, nec ratio, nec sapientia erunt
:

Quferite Dominum, et vivet anima vestra. apud quo tu properas.

inferos,

Qui timclis Dominum, laudatc eura. Qui obdurat aurcra suara ad clamorem pauperis,
Qui diligitis Dominum,odile malum. et ipse clamabit et non exaudiclur.
Quomodo raiseretur pater filiorum, misertus est Qui erudit derisorem, ipse facit sibi injuriam.
Dominus timentibus se, quoniam ipse cognovit fi- Qui sibi nequam est, cui bonus erit ?

gmentum nostrura. Qualis rector cst civitatis, talcs inhabitantes.

Quis sicut Dominus noster,qui in altia habitat,et Qui ad justitiam erudiunt raultos, quasi stellae in

humilia respicit in coelo, et in terra. perpetuag aeternitates,

 ! ! .

327 OTHLONI MONACrn S. EMMEKAMMI 328

Qui in uno offendit, multa bona perdit. A QuiHquis cogitat quid Deo voveat, se ipsum vo-
Qui docet fatuum, quasi qui conglutinat arcna veat et reddat.
testam. Quidquid voluptatis est seminarium, caetitati fit
Quanto magnus cs, humilia tc in omnibus. contrarium.
Qui timcnt pruinam, veniet super eos nix. Qui succurrcre perituro potest, si non succurrat,
Qui timent Deum, non erunt incrcdibiles verbo reus mortis cjus erit.

illius. Qui verbis lenibus potest corrigi, non debet in-

Qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, crepatione dura exasperari.
sed unus accipit bravium. Quidquid pietatis mvenitur hominibus faclum,
Quicunquo voluerit amicus esse saeculi hujus ini- gratias divinae constat referendum.
micua Doi constituitur. Qui zelum Dei non habent, multis virtutibus ca-
Qui se existimat stare, videat ne cadat. rent.
Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ec- Quam difficile surgit,quem moles pravae consue-
clesiis. tudinis dcprimit
Qui converti fecerit peccatorem ab errore viae Quantacunque sitjustitia humana,nihil est di-
animam ejus a morte.
suae, salvabit
B vinae justitiaj comparata.
Qui non manducat, manducantem non judicet. Qui casli perseverant et virgines,angeli3 Dei effi-

Qui suorum, et maxime domesticorum, curam ciuntur a;quales.

non habet, fidem negavit et est infideli deterior. Quaccunque mensuram excedunt, djemonia sug-
Quicunque spiritu Dei aguntur, lA inli sunt Dei. g.^runt.

Qui viderit fratrem suum necessitatem patientem, Quaecunque spiritualis sapientiae verba genlilea

et ciauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas

viri protulerunt,haec ideo disponente
Deo prolata
Dei manet in eo. sunt, ut Ghristiani non solum a suiSjSed etiam ab

Qui parce seminat, parce et metet. alienis instruerentur.

Qui gloriatur, in Domino glorietur. Quantum quis in humilitate et castitate profece-

rit, tantum Oeo appropinquabit.
Quaecunque scripta sunt, ad nostram doctrinam
scripta sunt, ut per patientiam et consolationem Quanto mens fit divisa ad multa opera, tanto fit
Scripturarum spem habeamus. minor ad singula.
Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris. Quanto major scientia unicuique datur,tanto ma-
Qui ignorat, ignorabitur. gis tentari permittitur.
Quicunque servaverit totam legem, offendat au- r Qui nunquam didicit subesse, nulli potest rite
tem in uno, factus est omnium reus. praeesse.
Quanto altior gradus, tanto profundior casus. Quid infelicius quam conspecta felicitate aliorum
affici ?
Qualis apud se quisque lateat, illata contumelia
probat. Quid cuidam prodest foris esse Galo,cum sitin-
Quam laudem merebimur de pallore jejunii, tus Nero ?
si

invidia sumus lividi.

Quid prodest ullis incedere in vestimentis ovium
Quid virtutis habent vinum non bibentes, si ira si intrinsecus gerant corda luporum ?

atque odio inebriantur? Quousque homini non displicent mala a se facta

Quid prodest attenuari corpus abstinentia, si ani- regnant in eo vitia.

mus intumescat superbia ? Quodomninonecesse est pati, patienter sustine.

Quasi in sacculum pertusum res suas ingerit, qui Quod unusquisquenonexpertus est in semetipso,
et bona aliqua agit, et tamen nulla pravitatis solitae difficile credit de alio,

studia deserit. Quot modis homo potest male agere, tot modis
Quantum bonum habeat sanitas, ostendit infir- etiam potest bene agere relinquens mala.
mitas. n Quae facere turpe est, etiam dicere turpe est.
Quisquis jugiter tractat ut bona aliqua faciat, Quae modo quisque legit dum praesens vita ma-
sine intermissione orat. [nebit,
Quam metuendum sit obdurationis divinae judi- Seu bona sive raala semper habebit ea.
cium, in Judaeis et infidelibus jugiter obduratis Quod satis est, cui contigit, nihil amplius optet.
agnosci potest. Qui dives? qui nil cupit. Et quis pauper ?
Quando nos peccasse querimus, a Domino visi- avarus.
tamur. Quid proprium ? non posse,et velle nocere.
stulti
Quando nos peccare delectat, diabolus cor no- Quod prudentis opus ? cum possit, noUe nocere.
strum impugnat. Quam prope sit littus in corde, maris labor intus
Quae quisque velit metere, prius debet seminare.
Qui sibi non quoque parcere novit.
parcit, nulli
Qui se meminit illicita plurima perpetrasse, debet Quam tenebrosus amor, quo lucis spermitur Au-
etiam pro pcenitentia a licitis abstinere. Ctor
329 LIBER PROVliRBIORUM. 330

Quid prortest studium quod fruclum non habet A l\o3urgat in prima qui non vult damnari in re-

[ullum? surrcctionc secunda.

Quaerere quid prodcst gazas, et perdere cojlum, Raplores alienarum rcrum, ipsi quandoquo ra-
Quam bonus cst Dominus cnnctis qua^rentibus picntur ad interilura.
[illum. Rcpentinus luror nil rationis habet.

Quanlum plus valeas,tantum KubmittereChristo. Rebelles divinre pietati tradcntur diabolicffi po-

Qui tibi datmultum, do tc quoque qusorit id tcstati.

[ ipsum. Res quffilibet obscura per similitudinem est ex-

Quem Deus hunc nullus postca curat.
indurat, plananda.
C.\PUT XVI 1. Reprobi et in hoc sceculo fatigantur desideriis,
Regnum tuura, Domine, regnum omnium sfccu- ct in futuro tormentis.

lorum. Rustica lingua viri mansuetum cor retinentis

Rectos dccet lau.iaUo. Gratior cst Domino quam lingua perita superbi.

Uectc judicate, lilii hominum. Rex pius et justus studet hoc quod dicitur esse.
Kcclum est vcrbum Domini, ct omnia opera ejus Rara fides horaini tribuenda est, proh dolor 1

in fide. [omni.
B Rector perfectus, hic primo suos regit actus.
Rediract Dominus aninias servorum suorum, et

non delinquent omnes qui sperant in eo. Regis pcrsona regem monet ad meliora.
Revela Domiiio vi.im tuam, et spera in eum, et Regnum coelorum raptare solent violenti.
ipse faciet. Rebus in adversis ne motus destituaris.

Regnum coclorum vim patitur, et violenti rapiunt CAPUT XVIII.

illud. Servite Domino in limore, ct exsultate ei cum
Rex qui sedet in solio judicii dissipat orane raa- Iromore.
lum intuitu suo. Sacrificium Deo spiritus contribulatus.
Risus dolorc miscetur, et extrema gaudii occupat Sit gloria Domini in sajculum sxculi.
luctus. Salus juslorum a Domino, et protector eorum in
Responsio mollis frangit iram. tcmpore tribulationis.
Rex qui judicat in veritate pauperes, thronus Sit noraen Domini benedictum ex hoc nunc et

ejus in ffiternum firmabitur. usque in sarjculum.

Regnantibus impiis ruina hominum erit. Suavis Dominus universis, ct misericordia ejus
Rexjustuserigit terrara; viravarus destrueteam. super omnia opera ejus.
Regnum a gente in gentera transfertur propter C Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis, sed
injustitias. non scis unde veniat et quo vadat.
Renovamini spiritu mentis vestraB, et induile no- Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum in spi-
vum hominera, qui sccundum Deum creatus est in ritu et veritate oportet adorarc.
justilia et sanctitate veritatis. Si manus tua, et pes tuus scandalizet te, abscinde
Religio munda et immaculata apud Deum Patrem eum, et prqjice abs te.

hccc est : Visitare pupillos et viduas in tribulatione Deus dilexit nuindum, ut Filium suum unige-
Sic
eorum. nitumdaret,utomnisqui creditinipsum nonpereat,
Radix oraniura raalorum cupiditas. sed habeat vitam aetcrnam.
huina populi sacerdotes mali. Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum
Regnura Dei tuntura valet, quantum habes. inter te et ipsum solum.
Religiosus homo, si cito irascitur, facile etiara Sapientis oculi in capite cjus.
corrigitur. Sanctus Spiritus disciplinoe effugiet fictum, et au-
Recte judicare aliena merita non valet, cui con- fert se a cogitationibus quae sunt sine intellectu.
scientia innocentiiB propriiB nullam judicii regulam Scntite dc Domino in bonitate, et in simplicitate
praibet. £j cordis quaerile illum.
Rectius sequuntur agnum conjugati humiles, Sapiens cor et intelligibile abslinet se a pec-
[uara virgines superbientes. catis.
Robusti corpore, nisi Deo a quo vires habent, Slultitia colligata est in corde pueri, sed virga
devote famulentur, pro hoc poenas patientur. disciplinae fugabit eam.
Referendum est pietati divina;,. quidquid homo Stultus verbis non corrigitur.
jumentis amplius habet. Simplicitas justorum diriget eos, et supplantatio
Ratio humana quot pcrversis cogitalionibus re- perversorum vastabit illos.
nititur, tot coronas ccelestes promerctur. Statera dolosa abominatio cst apud Deum, et
Regimen unimarum ars est artium. pondus ffiquum voluntas cjus.
Remissio et lenitas incongruacoram Deo reputa- Sapiens ut sol permanct, stultus autem ut luna
tur pro crudelitate magna. mutatur.
Resurreclio prima cstresurgere a vitiis hac vita. Sapientiamomniumantiquorumexquirit sapiens

Patrol. CXLYI. il
331 OTIILONI MONACHI S. EMMEKAMMI 332

Sapientia absconilita, ot Lhcsaurua invisus, quai ^ Stultum valdc est, si hic placero quajrimus, quoB
ulilitas in utrisquc ? displicereDeo scimus.
Sapicns verbis innotescit paucis. Sanitas et decor carnalis vix capiunt formam hu-
Semcl loquitur Dcus, et secundo non repetit. militatis.

Spes hypocriL.u perihit. Sapions est qui factisplus quam verbis alios do-
'Septies cadit justus, cl rcsurgct; impii autem cere sLudet.
corruent in malum. Sine fine cruciari meretur qui nullum peccandi
SlulLus in risu exalLat vocem suam. finem in corde suo staluit.
Secreta regis celare bonum est, magnalia autem SuCficit unicuique sic dispuLare vel dictare, ut
Dei revelare honorificum est. inLelligalur.
Somnia extollunt imprudentes. Superfluilas Lam verborurn quam rerum aliarum
Sivivimus spiritu, spiritu et ambulemus. vitanda cst.
Si diligamus inviccm, Dcus in nobis manet, et Sfflcularibus litteris intentus sacrae Scripturaj
charitas ejus in nobis perfecta est. arcanu caperc nequit.
Scientia inflat, charitas aedificat. Scripturam sacram legens attendere debet quid
Si quis dixerit : Quoniam diligo Deum, et fra-
^ mystice vel juxta litteram, quid pro parte, vel pro
trem suum oderit, mendax est. totodictum sit.
Spiritualis homo dijudicat omnia, et ipse a nc- Sensus pariter cum verbis sacra Scripturae pen-
mine judicatur. sandus est.
Si quis domui sua3 praeesse nescit, quomodo Ec- Scripturae sacrae meditatio mentem retrahit a
clesiae Dei diligentiam habebit ? cogitatu noxio.
Sapientia hujus mundi, stultitia est apud Deum. Similitudines rerum variarum ad aedificatio-
Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo nem nostram jugiter proponendae sunt boc scilicel
omnes vivificabuntur. modo :

Sine poenitentia sunt dona et vocatio Dei. Sicut canis revertitur ad vomitum suum, sic im-
Servum Dei non oportet litigare, sed mansuetum prudens iterat stultitiam suam.
esse ad omnes. Sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna
Stella ab stella difTert in claritate, sicut et resur- peccatum.
rectio mortuorum. cibi nihil prosunt absque sale, ita
Sicut plurimi
Sive vivimus sivemorimur, Domini sumus. omnes virtutes absque charitate.
Sic diligendi sunt homines, ut eorum non dili- Sicut fistula absque inspirante nullum reddit
gantur errorcs. C sonum, ita et cor hominis absque inspiratione di-
Speculator astat desuper, qui nos diebus omni- vina nuUum recipit bonum.
bus actusque nostros prospicit. Sicut equi cursus in loco spatioso, itaethominis
Scire Dei approbare est, nescire vero reprobare.
voluntas probatur in arbitrio dato.
Summa apud Dcum est nobilitas clarum esse
Sicut oculi omnium in capite, ita in Christo
virtutibus.
consistere debet omnis inlentio fideliura.
Satanae insidias evadere non est volentis neque
Summi principis ministri in primis sunt provi-
currentis, sed miserentis Dei.
dendi.
Subjectorum aliquando sunt dissimulanda,
vitia
Superbia sola corrumpit omnia bona.
sed posthaec, quia dissimulabantur, indicanda.
Sensus noster ad ejus trahitur appetitum, cujus
Scorpiones dici possunt,qui bonis quidem in facie
capitur voluptate.
non resistunt, sed mox cum recesserint, detrahunt.
Servus Dei prae gemmis et serico divinos codices
Solitudinem quaerit qui cum innocentibus vivere
amare debet.
cupit.
Sensus corporum sunt quasi equi sine ratione
Salus est divitum subvenire nccessitatibus pau-
currentes; anima vero in aurigae modum retinet
perum. n
frena currentium.
Sagittas contumeliae virtus repellit patientis.
Solatium est malorum vitam carpere bonorum.
Semetipsum abnegat qui, relicto carnalis vitaj
homine, induit se spiritualem et novum hominem, Sacerdotes et clericos non licet spectaculis in-
id est, Christum. teresse.

Sacrificium visibile sacriflcii est sacramen- Sic aliis ignosce, ut tu tibi peccanti illos igno-

tum. scere cupis.

Studium saeculare cito facit homines in via Dei Species quaelibet quanto praetiosor erit, tanto
errare. majori sollicitudine custodienda est.

Spiritualis vitoe militia maxime consistit in cha- Sanguis sanguinem tangit, cum peccata peccatis
ritate et patientia. adjiciuntur.
Sanctitatis nomen haberc sine operibus nulli Substantiam mundi possidens indiget, ut egenos
prodest. quosque in domum suam inducens reficiat.
 333 LlBEll PROVEUBIOHUiM. 334

Si amcs dici paler et priiiceps, nomcn cuin ho- A Timor Dei cL oraLio assidua hominem volarc fa-
nore serva, moribus imple. ciunL ad cculesLia.
Saepius venlis agitalur ingens pinus.et celsae tur- Tentator pervigil hos aorioribus pulsat insidiis,
res graviore casu decident. quos maxime viderit abstinere a peccatis.
Stulta vota frangonda sunt. Tanto pejora sunt vitia, quanto virtutum specie
Sine docrina vita est quasi mortis imago. celantur.
Stantibus el lapsis par sollicitudo tenenda est; Tepide viventes Christiani difficilius corriguntur
His ne retro cadant, illis ut concite surgant. quam pagani.
Sermo datur multis, animi sapienlia paucis. Tenax et prodigus nimium, ambo in unum ni-
Si ncqucas plures, vel te solummodo cures. mietaLis confluunl vitium.
Si quid vovisti Domino, ne reddere tardes. Temperatum omne Lam Deo quam hominibus
Solius esl Domini bona de pravis operari. est acceptabile.
Spernens consilium puLiolur soepe periclum. Tcnera3 nimis mentes asperioribus infurraandae
Sajpe bonum cupimus, quod mox nos nolle pro- sunt studiis.
[bamus. Tormenta quorumdam aliis prosunt ad correctio-
Semper avarus eget; hunc nulia pecunia replet nem.
huic pra?pone saluli.
B Tacere qui nescit, nescit
Si vis salvari, nil et loqui.
Sunt nimium pauci, qui rite velint misereri. Timendus est praecunctis, cujus poLestas est bu-
Spiritus est vita, mors carnis philosophia. per omnes.
Tactus alienorum corporum et ardens appetitus
CAPUT XIX.
feminarum mentem trahit ad insaniam.
Te decet liymnus, Deus, in Sion, et tibi reddetur Tam diu quis errat in fide, quousque omnia a Deo
votum in Uierusalem. inspici et regi diffidit.
Testimonium Domini tidele, sapientiam praestans Tacentibus difficile subvenitur; confitentes au-
parvulis. tem languoris sui qualitatem facilius recipient sa-
Tibi, Domine, derelictus est pauper, orphano tu nitatera.
eris adjutor. Toties nobis bene ageadi occasionem praebent
Timete Deum, omnes sancti ejus, quoniam non raaia, quoties ea videntes aut audientes contemni-
eum.
est inopia timentibus raus.
Thesaurizate vobis thesauros in coelo, ubi nec Tanto quisquis cavere debet ne superbia decipia-
aErugo neque tinea deraolitur, et ubi fures non ef- quanto sanctius aliquid profitetur.
tur,
fodiunt nec furantur. C Tanta unusquisque potest conleranere, quanta
Thesaurus desiderabilis requiescit in ore sa- etiam potest concupiscere.
pientis. Tale genus esL vitiorum, ut, nisi praeterita celeri
Totum spiritum suum profert stultus; sapiens pcjenitentia deleantur, alia exinde oriantur.
autem dilfert et reservat in posterum. Tecta odia pejora sunt quam aperta.
Timor Domini expellit peccatum. Tales simus intus, quales nos foris ostendi-
Tempus omni rei sub coelo. raus.
Turris fortissiina noraen Uomini ad ipsum ; currit Tanquara fornacis rutilans aurum probat ignis.
justus, et exaltabitur. SicDeus electos purgabit in igne doloris.
Triplex funiculus difficile rumpitur. Turpe est doctori, cum culpa redarguit ipsum.
Testis falsus non erit impunitus. Tunc te lapsurum formida, cum ruit alter.
Timor est in charitale, scd perfecta charitas foras Te laesum crede, cum cernis quemque dolere.
mittil tiraorera. Terrenis inhians vix spiritualia crcdit.
Turpe est ut qui nescit tenere moderamina vitae Tulus erit nunquam qui suspicione laborat.
suae, judex fiat alienae. Tristantur facile quorum spes exstat in irais.
Tanlo subtilius quisque de tenebris judicat, Tcstis veridicus regi vcro manet aptus.
j)
quanto eum verius claritas lucis illustrat. Terapcstas grandis est indignatio regis.
Terrena omnia servando amittuntur, largiendo Totus ubique manens, tota est virtute colendus.
aervantur. CAPUT XX.
Tergat sordes pravi operis qui Deo praeparat do- Universaj viae Domini misericordia et veritas re-
mum mentia. quirentibus testaraeutum ejus et testiraonia ejus.
Tolerabilius mundi mala suscipimus, si contra Vultus Domini super facientes mala, ut perdat de
haec prjescientiae ciypeo raunimur. terra meraoriara eorum.
Talentum in terra abscondere est acceptum in- Veritatem requirel Dominus, et retribuet abun-
• genium in terrenis actibus implicare. danler facientibus superbiam.
Tantum quisque proximum portat, quantum Vana salus horainis.
amat. Verbo Doraini cojli firmati sunt, et spiritu oris
Totum Deo dedit qui semetipsum obtulit. ejus omnis virtus eorum.
 !

335 OTIILONI MONACin S. lOMMRHAM.MI 336

Viriliter agite, ct confcrtetur cor vcstrum omncs A Ubi cst charilaa cl dilectio, ibi sanctorum con-
qui speratis \n Domino. grcgatio.
Viri sanguinum ct dolo^i non dimidiabunt dics Uitima tribulatio multis tribulationibus prscve-
suos. nitur.
Vir linguosus non dirigelur in terra; virum in- Vera discrctio non nisi vcra humilitate acqui-
justum mala capient in interitu. ritur.

Vox exsultationis et salutis in tabernaculis ju- Victus atfjuc vcstitus divitijc Christianorum esse
storum. debcnt.
Vigilate omni tempore, oranles ut digni habea- Vigilat qui ad aspectum
veri luminis oculos
mini fugcre quai ventura sunt. mcntis apertos tenet.
Vigilate et orate, nc intrctis in tcnlationem. Voluntas integra benefaciendi a Deo reputabilur
Vffi vobis qui decimalis mcntam, et ancthum et pro opere bcneficii.
cuminum, et quaj graviora sunt reliqui.stis, id est Voluntas Dei opus cjus est : dixit enim et facta
misericordiam et judicium. sunt.
Unaquffique arbor cx fructu suo cognoscitur. Voluntas bona in primis est obtinenda.
Vulpes foveas habent, et volucres coeli nidos, Unaquaeque virtus tanto minor est, quanto de-
^
Filius autem hominis non habet ubi caput suum sunt cajterae.

reclinet. Vitia prius exstirpanda sunt in 'homine, deinde

Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. virtutes inserenda;.
Verba sapientium quasi stimuli et quasi clavi in Venerandus Deus non solum pro immensa sui
altum defixi. potentia, sed etiam pro infestimabili clementia.
Verba adulatorum quasi mollia, feriunt autem Virgines et monachi sic temperent jejunium, ut
intimi ora ventris. semper fortes sint ad Dei servitium.
Vani sunt oranes homines in quibus non est Virtus semper invidia; patet.
scientia Dei. Uno pestilente flagellato, multi perversi corri-
Vox diei Domini amara; tribulabitur ibi fortis. piuntur.
Vinum et mulieres apostatare faciunt etiam sa- Voluptas omnis, ad instar apium, ubi grata
picntes. mella fudit, morsu corda ferit.
Vffl civitati cujus rex juvenis est, et cujus prin-
Voluptas habet poenam, et necessitas parit coro-
cipes mane comedunt nam.
Ubi fuerit superbia, ibi erit ct contumelia.
Vehementior est animi quam corporis febris.
Vir iracundus provocat rixas; qui autem patiens C
Viator ille slultus est qui, in itinere amasna prata
est mitigat suscitatas.
conspiciens, obliviscitur quo tendebat.
Vee soli ! quia, cum ceciderit, non habet suble- Ubi non est timor Dei, ibi regnum peccati.
vanlem se.
Virtutis fructum sapiens ponit in conscientia;
Vae qui dicunt bonum malum, et malum bo-
minus perfectus in gloria.
num 1

Victus ab unoquolibet vitio cito labitur in alia.

Via impiorum tenebrosa; nesciunt ubi corruant.
Vana; gloria) sectator ei qui semina sua venlo
Via vitffi custodienti disciplinam qui autem ;
dispergenda committit assimilatur.
increpationcs rclinquit errat.
Volens retinere sanitatem nuUius despiciat vel
Virum stultum intcrficit iracundia, et parvulum
irrideat infirmitatem.
occidit invidia.
Vitiis dediti non possunt virtutibus ditari.
Vita carnium sanitas cordis; putredo ossium
invidia.
Vitanda est superbia, quae et angelos decepit, et

Vasa fjguli probat fornax, et homjnes justos ten- omnes virtutes destruit.
tatio tribulationis.
Unde bcnus proficit, inde invidus tabescit.

Verbum bonum super datum optimum. Valde imperitus est medicus, qui nulla nisi lenia
j)
Verbum dulee multiplicat amicos et mitigat ini- medicamcnta dare novit.
micos. Ut volunt reges, ita valent leges.
Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Vix quisquam in bonum transit, nisi ex malo.
Deus et Pater omnium, Ultra modum sunt delicati qui nulla adversa vo-
Unicuique datur manifeslatio spiritus ad utili- lunt pati.
tatem. Verecundiam abjiciens simul omnes virtutes ab-
Unusquisque propriam mercedem accipiet se- jicit.
I
cundum suum laborcm. Vacuus sermo et vana cogitatio multam destruunt
Vir in inlirmitate perficitur. quietem.
Ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Variam dant otia mentem.
Vir dupiex animo inconstans est in omnibus viis Vae qui prcEsumunt se credere sic sapientes.
suis. Ut non indigeant monitis ullis aliorum I
837
Undique fulluntur qui sacr.T? dogmata legis
Sensu carnali sc posse putant penetrare.
Vilius argentnm est auro, virtutihus aurum.
Vivere si recte nescis, decede pcritis.
SERMO IN NATALi APdSTOLOHUM. 338
A Virtutcs variiB pariter possunt habilarc.
Virlus ost grandis benedicere pro maledictis.
Ut lapis omnis h^mo, nisi mollis agatur ab Alto.
\'ir niagis ex animi (juam carnis robore conslat.

Utilitas grandis iatet in rebus quoque parvis. Vis ingens animi nullius laude moveri.
Utiiitatis anior cito suadet quid sit agendum. Vilia quam plura sunt mysterio preliosa.
Vestes praeclarse cor efficiunt animale. Vivens in Christo stat confidenter in ipso.
Vulde premendus erit qui nunc omnino superbit Vir sapienler agens aliis est sol quasi lucens.
Vix emendatur qui prava diu comilatur.

EJUSDXIM OTHLONI
SERMO IN NATALI APOSTOLORUM.
Erulus ex cod. autographo inclyli motiasleni Sanct-Emmerammensis liatisbonx ab adm,
R. D. P. Casparo Altlechner, Benedictino Mellicensi.

(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus .inccd. noviss., tomi Ifl parte ii, pag. 5.37.)

Cum igitur omnes sanctorum martyrum

et con- B qui credit in me, opera, qux ego facio,et ipse faciet,
fessorum chori tcrrarum jure ve-
in toto sint orbo et majora horum facict {.foan. xiv, 12). Nam ut coe-
ncrandi,veneratione tamen majorc dignos esse apo- tera beati Pctri, principis apostolorum, miracula
stolos credimus,qui,a Domino noslro Jesu Chrislo taceamus, hoc unum sufficiat proferre quod in
primum elecli, corporali ipsius pr<Esentia merue- plateis ponebantur infirmi, ut adveniente ipso sal-
runt potiri. Ipsi etenim non solum idco principes tem per umbram iIliusobumbrarentur,et abinfirmi-
Kcclesiarum creduntur quia cas primitus Domini Quod quia de
tatibus suis libcrarcntur {Act. v,15}.
preecepta docendo et scribendo quasi fundatoresin Domino nostro nunquam legitar factum.juxta ejus
hoc mundo instituerunt,sed etiam ex hoc quoniam promissum, in se veraciter credens beatus scilicet
in die judicii judices primi erunt, sicut ipse Domi- PetruSjfecit majus quam Christus miraculum. Cui,
nus testatur ad eos dicens : Ameii amcn dico vobis rogo, tale aliquid nisi discipulo rcseravit?
quod vos qui secuti eslis me, in regeneratione cum
Idem vero quod de uno apostolo diximus, de cse-
sederil Filius hominis in sede majestalis sux, sedebi- teris, ctsi non omnia eorum facta legerimus, in
tis et vos super sedes duodccim judicantes dnodccim aliquo csse miraculo credimus. Quamvis enim
tribus Uraet {Matth. \\x, 28). Item alio loco loqui- cunctis in sese credentibus miilta dona dederit,
tur ad illos, dicens Ego di.-ipono voliis, sicut dispo- p specialia tamen aposlolis,quo9 ipse corporaliter in-
:

suit mihi Pater mej(S regnum, ut edatis el hibatis struxerat,concessit. Idcirco autem quia minime de
super mensam meam et sedeatis supcr thromos judi- omnibus discipulis virtutes spcciales replicare po-
canlcs duodecim tribus Israel (Luc. xxii, 29, 30). terimus, aliqua eorum gosla mcmorijc nostrrc tra-
Sed et pro hoc veneratione maxima sunt ample- dita in eorumdom solemnia et luudcs, quas praj
ctendi,quod ligandi solvendique peccata hominum casteris cclebrari debere arbitramur, proferimus.
potestas, quae licet aliis sanctis partim concessa PostPctrum Paulus m.eritoprimumreplicandus qui,
credatur,ipsi3 tamen apostolis supra omnes spccia- licct in duodecim apostolorum a Jesu Christo cor-
lius atlributa videtur, ita Domino dicente : .hncn poralitcrelcctorum numerononsitdeputatus,cEquali
dieo vobis, quxcunque alligaveritis super terram, tamcn merito per supernam vocationem el doctri-
erunt liguta et in coelis, et qucecunquc solveritis su- nam mirabilem inter apostolica consortia et voca-
per terram crunt soluta et in cxlis {Matth. xviii, bula constat assumptus. Et hoc maxiine propterea
hccc ergo, qu.-e jam diximus universis
IR). Prretrr probari videtur, quia codem temporc quo beatus
duodecim Christi discipulis comn1uniterdicta,qua3- Petrus pra?dicare cocpit, ct ipse pracdicator factus,
dDm non solum in Evangeii&,verum etiam in Acti- diem unum et eumdem locum passionis cum illo
bus apostolorum et in ecclcsiasticis sparsim histo- habcrc mcrebatur. In tantum autcm idcm bcatus
riis scripta valent repcriri^qurR singulis quitiusquc D Paulusvirtutumsublimitatcspecialiumsiipergressus
eorum personis conveniunt, pcr quac omnia proba- est homines peno universos,ut cx abundantia et sa-
tur gratiam specialem virtutum apostolos habuisso pientiapr.TdicationisDoctor etMagisterplurimarum
et in cis quam maxime implctum esse quod Salva- a])pellarctur gcntium (/ Tim. ii, 7), nec non pro-
lor noster ad illos legitur dixisse : .itnen dico vohis, pter vitoc puritatcm in carne adhuc posilus usque ad
339 OTIILONI MONAGHI S. E.MMEllAMMI 340
tertium rapcrclur cfrlum (// Cor. xii, '~j. Exin ad A xx,27,2H). Aller adhuc Jacobus pariter constat ve-
Andream spcciali laude migremus.qui clgcrmanus neranduSjille videlicct qucm sacra Scriplura etju-
Petri et una cum illo a Salvatore noslro meriiilila stum propter vitaj puritalcm ct iJomini fratrem
vocari : Venite post me, faciam vos fieri pisralores (Ga/.i,10j nominat ob carnis propinquitatem.Filius
hominum (Matth.^v, 10). Quam soilicet piscalionom ergo dicitur sororis sancUn Mariffi Virginis.Hic igi-
tanto valenlior ct prudcntior poslmodum explcvit, tur, pr.'r;ter supradictarn Salvatoris nostri consan-
quanto ad hanc a Magistro omnium pradcstinatus guinitatcm,in qua satis magnum et speciale decus
exstitit. Nam, sicut llistorioc prodent fidolcs.maxi- possedit, in tanta meritorum excellentia a matris
mam populi multitudincm in Achaia provinciaDo- utero excrevit, ut neque vinum et siceram hiberet,
mino pra;dicationis sua3 relihus acquisivit et in hoc nec animalium carnes solitas comedoret, et oleo
ipse ad ultimum moriendo crucis patibulum susti- non ungeretur nec balneis uteretur. Sed neque
nuit. Quod tamcn ideo subjunximus, ut in illo ali- Matthacus de toloneo revocatus donis virtutum caret
quod gratia; privilegium ostenderemus magnum ; speciahbus, quia ipsum etiam vocantem Dominum
namque fuit quod Christo per crucis mortem co- moxin domus sua? hospitio pascere meruit,nec non,
aequari meruit. dum expublicano factus est evangelista,spem con-
Inde prior Jacobus est laude colendus, Joannis p versionis maximam credentibus cunctis praebuit
scilicet Evangelistae germanus.utrique vero de Ze- Lucas ct Marcus ipsi quoque sunt opulenti et insi-
bedeo patre geniti et a Domino post beatum Petrurn gncs descriptione Evangelii, quamvis extra duode-
Andreamque fratrem ejus primum pariter electi. nos referantur esse discipulos verumtamen eo
;

Prseterea sicut in Evangelio refertur, postquam plus venerandi quo per Dei providcntiam veritatis
matereorumdemadJesumvenienspostulavitutunus testes agnoscuntur deputati.Et tu sorte pia quaesi-
ad dexteram et alius ad sinistram illius sederet tus, sancte Matthia, quoniam scilicet magnum
eisque a Domino respondebatur : Nescitis quid pe- sanctitatis contines privilegium, a cunctis merito
tatis ; subjunxit interrogans ambos : Potestis bibere mortaiibus es venerandus.
calicem quem ego bibiturus sum ? Cumque respon- De quatuor reliquis, qui constant ex duodenis
derent : Possumus, audierunt protinus Calicem : apostolis,Philippo videlicet,cujus in evangelio me-
meum bibetis (Mattti. xx, 21-23). In quo calicis po- moria agitur.cujusque solemnitas cum Jacobo infe-
culo,quod passionis Dominicae intelligitur imitatio, riore colitur, nec non de Bartholomaeo, qui in In-
istum de quo loquimur Jacobum credimus ingens diam missus dicitur ulteriorem.sed et de Simone et
habuisse meriti privilegium,quia ipse primus apo- Juda,qui cognominaLus est Thadjeus proxime supra-
stolorum consummavit martyrii triumphum. Post dicti Jacobi frater.quorum festa quoque celebramus

hunc ex numero, sed non meritis minor ullo frater C pariter, de his, inquam,licet indigni simus, aliqua
ipsius Joannes, virgo Dei electus et evangelista ma- virtutum suarum miracula cognoscere praeter ipso-
ximus,nobis est laudandus,quem tanta charismata rum passiones cum sanctis caeteris aliquatemus
virtutum specialiter reddunt redimitum ut humanse communes, veneratione tamen speciali omnes non
rationis facultatem arbitremur nil posse promere eo solum duodecim discipulos, sed et alios septua-
dignum. Verumtamen, quia de speciali virtutum ginta duos ideo laudare simul et venerari debemus
suarum privilegio digne loqui nequimus, non ideo quia eosdem electione ac doctrina sua Salvatornos-
miracula ejus prorsus tacenda existimanius ; ipse ter prae cunctis hominibus illustrare est dignatus.
enim noster defectus forsitan laudis ejus exslat ma- Quanto enim minus decenter ipsum venerari possu-
gnitudo. quam venerandum erit quod a Domino mus,qui supra omnes et in omnibus est totus.tanto
specialiter est dilectus, quodque Dominus in cruce magis in sanctorum illius et praecipue apostolorum
jam moriturus huic virgini Matrem suam,Virgineni laudibus ac solemniis vigilanter insistamus, ut per
scilicet perpetuam, commendaverit. Quis etiam ve- eorum intercessionem peccatorum mereamur con-
nerari non decernat in illo quod, cum in Pathmos sequi et a diversis, quas jam instant, periculis ani-
insulam esset relegatus, secreta coeli et visu pene- msi corporisque liberari. Nam cum modo majores
trarCjCt per litteras mundo meruit reserare? Acce- n quam temporibus prfficedentibus insidias nobisim-
dit quoque huic non impar privilegium, quod ab mittat hostis nequissimus,quod remedium econtra
Asiae Palribus sanctis olim efflagitatus per divini sufficicns invenire valemus, nisi ut etiam nos prae-
verbi Evangelium,erumpentessubtempore illodolos cipuorum subsidia intercessorum quaeramus etin-
omnes repressit hajreticorum.Hic ergo consummaLo voccmus? Hostis enim magnus valida fit cajde su-
tempore vivens introisse dicitur tu-
vitae praesentis bactus. Quapropler, fratres et patres charissimi,
mulum,et in eo non moriendo,sed quasi dormiendo celebrantes nalaliLia quorumcunque Christi aposto-
positus diemclausisse ullimum.Si cuiquam placeat, lorum, imitemur aliquateinus doctrinam, nec non
haec scGum singula volvat ct tunc discipulis co- virtutes eorum, ut et ipsi nos a praesentis vitae pe-
gnoscet praestita solis. rifulis defendant et in fuLuro tremcndoque cxamine,
CouLinet ct Thomas specialcs forLe coronas, quia ubi judices fient, a malis segregatos in bonorum
cum mauibus proj>i'iis carnem veram ct vulnera partcm coUocari decornant,praEslaiite Domino nostro
Domiiii nostri post rcsurrccLioucm suam Langens a Jesu ChrisLo, qui cum PaLre cL SpiriLu sancto re
fidelibus cunclis expulit morbos infi'ielitati8 {Joan. gnat in extremum sinc casu temporis «evum.

I
341 LIB1£U VISIONUM. ;it2

OTHLONI
MONACHI SANCT-EMMERAMMENSIS ORDINIS S. BENEDICTl

LIBER

VISIONUM TLM SUARUM, TUM ALIORUM.

Ex ipso autographo, in imperiali monasterio Sanct-Emmerammi Ratisbon. asservafo, nunc
primwn in lucem prolatus a /{. D. P. Ludovico Moiiiings, Benedictino MeUicensi.

(Apud R. P. Bernadum Pezium, Thesaurus Anecd. noviss., tom. III parte ii, pag. 545.)

INGIPIT PROLOGUS OTHLONI.

Dominus atque Salvator noster, plurimi perfe- A sermone a me prolata fuerint attendat. Saepe etenim
ctionia rudimenta ad perfectionem tendentibus ex vasculo vili potus delectabilis solct hauriri. Et,
proferens docuit etiam inter haec tardiores quos- oh infelices ! qui pietatis divina) spcrnunt monita,
libet et pauperiores in utroque homine non prorsus quibus non solum vigilantes, verum etiam sopori
ob hoc salutem suam desperare, si summam virtu- deditos, nunc admonitione lonissima vel ultra hu-
tum ncquirent apprehendere, dicens Quicunque : manum modum exhortatoria, nunc horrenda poe-
dederit calicem aqu/e frigidx in nomine meo, non narum infernalium ipsiusque judicii exlremi quasi
perdet mercedem suam [Malth. x, 42). Qu;e prolccto imniinentis ostensionc, interdum vero, cum nullam
verba, non solum juxta litteram, sed etiam spiri- emendationem ex prEdictarum visionum lenitate
taliter intelligenda esse arbitror, credens scilicet provenire conspexerit, plagarum ingenlium severi-
quia, sicut is qui ob paupertatis suae quantitatem tate a lascivia ct torpore lethali revocare dignatur.
portionera minimam eleemosynae, id est caliccm Quae omnia tanto cautius prfficavcnda veriusque
aquac frigidae indigenti largilur, mercedem conse- credenda essc scio, quanto magis ea ipsa ego per
quetur, ita etiam ille qui nullis scientiao compe- experimenta didici. Confiteor namque peccatum
tentisopibus suffultus, sed quasi fragmenta vel meum, quia ocmo plus me super hujusmodi mo-
micas ex peritorum mensa prolapsas undecunque r> nitis dubitavit, quousque tnrmcntis saevissimis ad
colligens, aliqua ffidificationis verbula protulerit, fidem perductus sum, siciit in sequentibus decla-
mercedem aliquam mereatur. rabitur. Sed quid mirum, si Deus omnipotens
Hac igitur fide atque spe incitatus, cupio ad quiescentcs quoslibet ita potest admonendo visi-
aedificationem fidelium proferrc visiones quasdam, tare, cum etiam quosdam sanctos homines in hac
per quas vel me quondam dignatus est Dominus vita adhuc positos legamus idem fecisse.
admonere, quas ex aliorum (idelium comperi
vel Ilis itaque praclibatis, ipsius materiae causam ag-
relalione. autem dico, non so!um eas
Visiones grcdiamur, unice obsecrantes eos qui haec legentes,
quas per somnia quieta vel per inquieta videmus, aliqua hic aliter quam dicantur csse, cognoverint
cum scilicet rapti in spiritu aliquas perturbationcs (nam mulli adhuc in hac vita restant, ex quorum
seu tlagella pati nos senserimus, sed cliam eas relatione ipsa comperi) ut ea cmendantes purae red-
quas vigiiantes plcrique vel in e.itremis pos'ti cer- dant vcritati, qua? forsitan a mca mcmoria excidit,
nere soient quarum ornnium genera vi^ionum
; vel alitcr quam accidorcnt mihi sunt dicta. Ea vero,
mullifarie in sacra reperiuntur Scriptura, maxime qua3 de rnemetipso proferre studco quaoquc ctiam
tamen in Dialogorum a beato Gre-
libro quarto pro introductione scquentium in primis dicere volo,
gorio prolata. Cujus etiam intentionem in hoc Deus, cujus conspectu omnes assistimus, scit me
in
opusculo imitatus, obsecro ne quis vel propter C nolle quidquam alitcr quam visa vel gesta sunt pi'o-
vilitatemmeam vei propter relationis ipsius rusti- mcre, cxcepto si quid brevitatis causa vel quod ad
citatem haec parvi pendat, sed potius ca quac ad c-cdificationcm nullam perlinerc videbatur prajter-
aedificationcm communem quocunquc impolito mittam.
343 OTIILONI MONACIU S. EMMERAMMI 344

INGIPIT LIBER VISIONUM.

Cum adhuc habitu constitulus
igitur in sacciilari A racuJis pra/ercndum, si id quorl nulli ibidem pr^-
juvenilesquo annos gerens muitimod;c insoienti.-jR statur mihimct soli csset concedendum.
atquo lascivisc, sicut ilia plerumque solct aetas, de- Haec utrinque audiens sudorccertabam magno ne
dilus ossem, variis casibus tam spiritalibus quam vel illi contristarentur, scu isli b/itincarentur mei
corporalibus nunc vigilantcm, nunc quicscentem damno. Verumtamcn non parvam fiduciam viresque
me divina pietas a lascivia imminenti excitare stu- ex hoc adeptus sum quod quanto laboriosiua can-
duit,non ut quosdam scelestos repentina calamitate tavijtanto magis Dominus flere videbatur.quasi labo-
conterens, scd quasi quibusdam gradibus aleviori- rem meum miseratus. At ubi ex tanto, licet nimis
bus ad majora admonitionis medicamenta progre- fatigatu3,studio psallendi ea qua cajpi rnelodia psal-
diens et quod adhuc benignius, imo ultra huma-
; mum ad unguem pcrduxi, quid super hac concerta-
nam vim clementius videtur, eo scilicet modo quo tione divina decerneret sententia adhuc incertus,
me a minimis usque ad maxima vitia provehere substiti trepidus. Tunc silentio ab omnibus facto
solebam, ille ctiam me a minimis usque ad maxima prffistolantibushujusmodi remdijudicariaDomino,
quffidam gratise sua3 dona provehens, quasi illud ipse primum, sicut mihi videbatur, quia aut tanti
apostolicum : Ubi almndavit iniqiiitas, sujicrabun- carminis delectationc, vel potius ex tanta animi mei
dabil gratia (Rimi. v, 20), in me aliquantum spc- j^
molestia atque afflictione ad miseriam motus in-
cialitcr implere vellet terim jugiter lacrymabatur, lacrymas, quae ex oculis
Postquam ergo, ut dixi, assiduis levioribusque ejus defluebant, manu lenta abstersit ; deinde ape-
Dei monitis instinctus parum emendara mecuravi, riens os suum, benigna voce dixit : Et pro gratia
majora districtionis succ medicamina adhibuit mihi, nostra ac etiam pro cantus sui mercede concedamus
Nam visionum quarumdam revelatione mirifica ei regnum cceleste.
nimis exterritus etexcitatus sum, quarum primara Longumforsitan autfastidiosum videreturlectori,
in primis quoque proferre (33). si oranem percurrere velim visionem hujus somnii,

YISIO PRIMA (34).

qualis scilicet peracto judicio laetitia bonorum, et

Spes et promissio peculiaris vitx xternx Otlilono a quanta fuerit visa tristitia raalorum. Ideoque baec
Deo facta. prolata sufnciant,qua3 nemo,precor,Qdevel lectione,
Qu30 mihi jam prsstita est maxima, coepissem utpote despicabilia, decernat indigna, quia non adeo
recordari, magis ac magis incitatus roboratusque insanio, ut securitatem ullam ex somniorum visione
ad cautandum,.aggressus sum eumdem, licet pro- mihi vindicem, sed ut ita spiritualem, quae utique
lixum, usque ad finem cantare psalmum et, ut pro- per somnia, fit, sicut et corporalem pietatis divinee
babilior seu suavior cantus cunctis videretur au admonitionem manifestem. Gujus nimirum somnii
dientibus,introitum per singulos repetebam versus. '-'
visionem licet ssepe mirarer. ssepiusque de quali
Deindevero,cum tam longum carmen suaviusatque tate ejus tractarem, adeo ut etiam tunc dictatam
altius resultans placere videretur non solum angelis scriberem, quia per idem tempus et dictandi ali-

et hominibus ad dexteram mecum segregatis, sed quam et scribendi magnam notitiam babui, necdum
etiam Domino nostro, si forte interim audiretur tamer cor ad emendationem ullam apposui, pro eo
aliqua circumstantium mussitatio, angelus ille, qui scilicet quia et sanitas corporis aliaque quam pluri-
diaconi officio functus propealtari stetit, silentium ma, >|uae juventuti grata videntur, satis aderant.
manu leniter innuit, tacete, inquiens, quia carmen Deinde duobus annis, ut reor, transactis, et peccato
tale Dominus noster satis delectatur audire. Sed me quodam noviter patrato, cujus mihi et tunc et adhuc
in tanto psallendi certamine constituto, silentium conscius sura, iterum divina apparuit clementia
licet saepiusab angelo indiceretur, nequaquam adeo hujusmodi visione.
potuit obtineri quin plerique, bonorum prosperitati VISIG SEGUNDA.
meas congratulantes, vocibus clamosis deprecaren- Negligentia clericorum in divinis a Deo 7'eprefiensa
tur me posse inchoata consummare, et econtra et objurgata.

multi quoque pravorum invidiosa mihi voce detra- Visura est igitur mihi, sicut memini, quia in ea-
hentes dicerent me juxta inolitam arrogantiae con- J) deraecclesia,inquaetiam persomnium supradictum
suetudinem tantummodo exclaraando superbire,nec videbalur esse dies judicii, cum aliis plurimis cle-
talia posse finire, mihique praedicercnt procul dubio ricis mancrem congregatis ad persolvsnda vesper-
hoc citius evcnturum quod ad elatos omnes constat tin.e laudis olficia. Qua?, dum negligenter, sicut mos
dictum Omnis qui se exallat Immilinbitur [Mattli.
: est pene villanis omnibus clericis, cantaremus atque
x.xiii, 12), et iilud Quia hic liomo ccepit sedificare et
: ego interim, quia illic sacerdos iuturus erara, in-
non potiiil consmnmare [Luc. xiv, 30), adjicientes censum portans thurificando ad altare accederein,
etiam aut judicium esse injustum, vel omnibus mi- subitopriusquamadipsumaltareperveaissem,quasi

(33) Desideratur hic folium in codice. (34) Garet principio ob folium e codice excisum.
A
345 I.IRF.R VISIONUM. 346

murmurantis vocem in altari audiebam. Hanc vo- A lcbatardcre.ipsum digito monstrans di.xi ad Domi-
cem postquam audivi, timore nimiu pertorritus re- num : Quia, Domine Jesu, nil uliud hic verbcrandi

trorsum cum thuribulo abii. officio aplum adest, vel cum hoc ligno gravicorpus

Stans auteiu deinde aliquandiu et diligenter aus- percussum alicui trade infirmitati, ut verborum
cultanssifortealiquod iliius murmuriosa; vocis ver- tuorum saltcm sic compellar recordari. At illc re-
bum audire et intolligerc possem, sed nullo modo spondens ait Non opus est istis, nec eritjam
:

valens, imo etiam inaniter me exterritum credens, tempus agendis in hoc enim nequaquam libet diu-
;

iterum eo quo prius studio ad altare accederc volui. tius consislere loco, sed redire in roquiem meam

Etaccedensrursum sicutetanteaaudivivocem quasi quantocius volo. Quapropler super his quo) rogasti
murmuranlis et mcum acccssum excludere volentis, scilo quia omnia nota, gomitus et
cum mihi sint

rursumque nimis pertcrritusretrorsum abii concitus lacryraarum tuarum effusionem emendationemque

ibique, ut prius.diligentissime auscultavi, si vel illa morum pro confcssionc a te suscipio.
vice verbura aliquod audire possem cx altari. Cum Post haec ergo mihi valedicens, regressus est ad
autem solito longius etiam tunc praastolans vocem illum locum in quo prius stctit concionem incre-
nullam uUraaudirem,et utin prima et secunda vice pans clericorum et ibidera quoque prospiciens ad
;

eodem modo quoque tertio accedens manus cum t» popuUim qui post chorum, sicut utique mos est»
thuribulo extendere super altare vellcm, interea constitlt, hujusmodi sermonem ad cosprotulit: Fa-

subito intra idcm altare et apertam vocem audivi, citc igitur, o laici, sicut boni solent viri, et nolite

et statim post einissa verba ex australi altaris parte attendere ad opera prava, quaj videtis et auditis
quemdam senem, ipsum videlicet qui loquebatur in frequentissimc a pasloribus, vestris vidclicet cle-
specie presbyteri ad missam celebrandam omnino ricis facta, sed potius juxta scientiffi vobis pcr

pra?parati, egredientem vidi. Quem vidcns retrorsum gratiam divinam collata) dona, opcrum quoquo
abii concitus, quasi fugiens cum thuribulo in quo- vestrorum dirigile studia, scientes procul dubio
dam secretiori loco substiti trepidus. Erat vero, quia tanto major merces vestri erit quandoque la-
sicut mihi videbatur, rubra indutus casula ; verba boris, quanto minus nunc ulla pastorum exempla
quoque, qua3 intra altarc dicta sunt ab eo, hu- ad viam vos incitant bona; aclionis. MuUa quoque
jusmodi, ut recolo, continebant sensum. Hactenus, his similia admonitionis verba tunc ad laicos edidit,
inquit, assidue peralios nuntiaviet praecepi ut lau- quoniam a memoria mea longe sunt facta, li-
quai
dis afque servitutis meas officia agerentur studio bet haec sola, quorum jam memini, quaeque in ser-
majori. Sed quia heec prrecepta jam magis ac magis monis sui fine omnibus illic commorantibus Domi-
Bperni annullarique video, ipse modo hominum ne- nus dixissc videbatur, hic ponere verba. Admoni-
gligentiam contemptumque mei sustinere diutius C tionis, inquit, mese jam memores cstote, et omnes
nolens, vonio ut a memetipso corrigatur quidquid valcte. His dictis mox eadem via ipsaque altaris
per nuntios meos tandiu spernebatur. plaga qua egressus ost regredi ccepit, et intrans
Sic itaqueillo ratione locuto potentissima clerici altare ultranon apparuit.
omnesque astantes percussi sunt perturbatione ni- Evigilans autem ego et gcnas lacrymarum cfFu-
mia adeo, ut cantantium jam laudes vespertinas in- sionc adhuc madidas sentiens, stupore delinebar
lerrumperetur melodia. Dcindc cum ab omnibus nimio, cogitansqualis ha;c esset visio,an scilicet ex
eilentium et reverentia ipsi seni prrcberetur, ct a Deo per somnia,sicut etquondam,prius me admo-
nullo quin ipseDeusoranipotens esset dubitaretur, nente, an esset cx diabolo imaginibus plantasma-
accedens paulatim stetit super eminentiores qui tis illudcnte. Nara si cx Deo, quomodo convenit ut
erant coram altari gradus, ubi scilicet clericoruin cura illo, imo qui solus est bonus,
qui optimus,
erat psallentium chorus.et ad eosdem congregatos et cujus aspcctum angeli hominesquc sanctissimi
clericos hujusmodi verba locutus est:Quare in tali nequeunt sustinere, homo nequissimus colloquium
negligentia servitutis raeae agitis officia ? Gur ita ne- visus sit habere? Si vero ex diabolo, quomodo po-
gligenter etiam has nupcr inceptas laudes cecinistis test congrucre ut is qui auctor est totius nequitim
vespertinas? Nunquid putatis me labiorum solum-
j)
quemlibet pcr somnia ad emendationcm morum
modo motu delectari, et non pariter reverentia de- studeat convcrtcre? Haec et his similia tractaiis
bila psallendi, nec non studio religionis vcstra; om- mecum, et nuUa argumentatione conjicere valens
ni? Cur me toties a requie mea excitatis, ct nihil somnii interpretationem, surrexi et omnia hujus-
horum quae coramissa sunt vobis curamagitis? modi secretaDeo commendavi.simulquo ex tempore
Sicut enim nunc cantantibus vobis et movcntibus illo limoris atque amoris divini aliquantulum plus
labia forinsecus vestra vagabantur corda, ita ctiam solito concipiens, et orationi ac sacra; lectioni nec
in aliis temporibus et locis hucusquc mihi servirc non et continentiae majori studcns, ab intemperata
solebatis, simulantes potius quam sequentes viam lascivia memet inlerdum
cohiliui. Mirabar enim
veritatis. Ha;c et his similia diccns ad clericos ge- valdc quod prioris quod supra retuli, etistius
illius
neraliter deinde universos (.35). somnii visio tantam mihi admonitionem administra-
Nisi illud grave in quu coram aitare lumen so- ret, quodque tanta utriusque convenientia esset,

(35] Deest iterum integrum folium in cod.

347 OTIILONI MONACHI S. EMMIillAMMI 348
futurumquo quorldam indc miraculi rnagni prjesi- A. punicndam censercnt : fuerant etiam alii tam mei
gnatum mihimet crodidi ideoquc intimisprecibus
; quarn archipresbyteri ejusdem amici dicentes eum
saepe tunc Dominum exoravi, ut, si ei fuisset ac- incaula aliquid comrnotione in me excitatum esse,
ceptabile, ad religionis monastica; vilam, quam ideoque relaxari debere. Quibus etiam prajvalcnti-
olim quoque cum adliuc cssem parvulus, pro co bus, legati ad me missi sunt, qui me proficisci
quod prcC multis in discendo pollcbam, poliicitus Frinsingiam persuaderent. Ast ego, licet diu rc-
sum, revocare dignarctur. Sed de his sufliciunt nuercm, tamen consenticns tandem perrexi, virum-
dicta. que juxta quorumdam amicorum consilia placavi.
VISIO TERTIA. Sed ipsa placatio diu minime perseveravit, quia
Olhloni ad vitam monasticam conversio, flagcllis post non multum temporis exacerbatus cst meis
divinitus impaclis promota. Prudenfia et moderalio contumacibus verbis. IIa;c autem omnia ita eve-
in castigandis puerorum erratis eidem ostensa. nisse scio peccatis meis meruisse, quia ei qui Do-
Jam vero ad terti» visionis seriem enarrandam mino adversatur omnia adversantur. Gum igitur ex
properare volo, qu«, quanto majori districtione ac- repetita injuria et archipresbyter adversum me
cidit.tanto prolixioris sermonis ope indigct. Quam- incitaretur, et ego ob scientiae liberalis, quaimbu-
obrem, ut amplius faciliusque agnoscatur quam tus esse mihi videbar, inflationem magis magisque
me inteream-
justa severitate quantaque pietatate
B eum et dictis et scriptis criminari studerem, pos-
dem severitatem potentia'divina amplecteretur, re- tremo mihi melius videbatur aiio transmigrare,
miniscens videlicet in ira misericordiaa suae, com- quam hujusmodi injuriis subjacendo plus laborare.
raemorare libet aliqua ante et post visionis hujus Eoque plus id animo successit, quo libentius inter
cnarrandae textum. studiosos quosque et doctiores clericos quam inter
Cum ergo post visionem proxime praefatam assi- villanos versari saepe desiderabam.
dua meditatione id ad quod conscientia innuente Relictis ergoad tempus raeis omnibus, perrexi ad
divina admonitione cogebar tractarem, scilicet ut Ratisponum civitatem, ibique Burchardum vene-
ad monasticae religionisvota remearem, aquapene randura abbatem ccenobii sancti Emmerammi pro
invitus patris mei precibus assiduis discessi, sed, mei susceptione rogans, cito impetravi rogata, pro
obstaculis plurimis intervenientibus, paulatimeam- eo scilicet quod coenobii ejusdem monachi pro-
dera raeditationem negligerem, interea accidit ut fectuosum sibi fore arbitrabantur meum scire
quidam archipresbyter, nomine Werinharius, in in scribendovel in docendo canonicos quoslibet. In-
episcopatu Frigisingensi praestantissimus, omnique terea ergo cum ibidera aliquandiu hospitarer, con-
non solura clero et plebi, sed et'ara principibus tigit quadam dieut ante fores hospitii dati residens
summis in ea dicecesi statutis verendus, in me C in lectione Lucani occuparer. Legente itaque me
commoveretur pro vitio quodara. Quem cum multi, ibi, subito ventus urens et vehemens ab australi

arbitrantes sine causa aliquid contra me coramo- parte adveniens vicibus tribus me adeo invasit, ut
tum esse, pro me diu interpellarent, nec quidquam post vicem tertiam extra tectum residere illic ultra
gratiffi obtinere possent, postremo etiam ego, fidu- non auderem, sed, libro assumpto, ingrediens do-
cia accepta, contra eum ira stultitiae coramovebar, raum, primo quidem in magnum stuporem, deinde
adeo ut versus"plures (qui versus ita incipiebant : vero celeriter cecidissem in languorem. Verumta-
lator legis renovans decreta Catonis, men necdura sensi quid tantasignificaret impuisio
Multorum causx mihi soli sunt rcferendae) venti, utrum communis tempestatis foret im-
solita

in meara defensionera ejusque reprehensionem, mulatio, an aliqua ad me solummodo pertinens di-

quanta potui argumentosa sulitilitate editos, in con- vinaepietatisoperatio, Omnibus quippetuncutrius-
cilio quodam pro mei causa habito coram omnibus que horainis scnsibus ita repente efficiebar destitu-
illiccoramanentibus ei legendos traderera, dicens tus, ut pro timore seu stuporeiuterdum mihi vide-
ad illum Quia in sermone communi non ita ut
: rer ab aliquo monstro attrectatus. Ideoque quoties
necessitas mea "exigit eloquens sum, legite hanc hac detinebar dementia vel illusione, tara interho-
epistolam et _attendite si quid litteris respondere j)
mine3 positus, quam etiam solus, velut litigando
valeam vobis. Quibus acccptis et perlectis, licet contra aliquem me jara jamque irapugnantera conti-
iracundia nimia repleretur, continuit se tanien ali- nuata utebar serraocinatione. Verumtamen interea
quantura, et quasi tranquillo animo dixit Has ; nisu quo potueram lectionera Lucanifrequentabam.
litteras, in quibus a te raagis quam ab ullo homine Gum autem per unam fere hebdomadam tali de-

unquam dehonestatus sura, seniori meo episcopo tinerer infirmitate, nec ideo aliquantulum, peccatis
praesentare volo, ut ille decernat quid super tanta meisexigentibus, de animae meae tractaremutilitate,
stuititia^^et audacia adversum me patrata agendum subito in quadam nocte mihi solito more in lectulo
sit. His igitur dictis fit concilii quoque finis. quiescenti, vir quidara minaci vultu omnimodo
Quae postquara gesta sunt, et archipresbyter terribili habitu juxta me visus eststare, et in tantum
Frisingiara roversus epistolam datara collegis suis me flagelloquodamcastigare.utnullo modo crude-
ostendit, fuerunt quidara'inter eos qui talem pra3- litati vel severitati humanee simile quid arbitrarei

sumptionemhactenusinauditamsummadistrictione in ipso esse. Valde etenim dura ac diuturna imc

 349 LIDEll VISIONUM. 350
perennia videbantur csse verbera, quoc mihi recolo A nuliaquc ad condignam poenilentiam intentiono
tunc illata. Intcr qucc nimirum vcrbcra visum est exinde compuncto,
hoc diulus animo volvere, nequaquam a Domino Confestim publice vario languore gravabar,
missum qui tanto quemquam flagello cruciare pos- Et, quod cunctigenis est plus miserabile morbis,
set.Sed et hoc reminiscor mihi visum fuisse, quia Nunc, quasi phreneticus, vix a multis religatus,
quoliescunque os aperire veliem pro venia postu- Mox velut exanimis desperatusque jacebam,
landa, mox quasi indignans qui me verberavit, fero- In tantum pressus convcntu doemoniorum,
ciora verbera ampliavit, objiciens quaedam crimina Ut nec pro venia, qua jam moribundus egebam,
quae mihi tunc videbantur nota, nunc vero minime Catholicae fidei tenuissem scita vel uUa :

reminiscor. Cumque mihi quidem tunc

flagella quae Sed ne signa crucis potuissem ponere fronti.
visa fuerant perennia, per noctem vero tolam, mi- Interea crebro visu rapiebar amaro,
rabili sopore depressus pertulissem, primoque de- Quo nimis horrendas potui cognoscere poenas.
hinc vigilassem, hoc autem luce clara feci, lunc, Hoc quoties fuerat, mihi visum est esse perenne.
recordatis quae verbera, qua; vulncra noviter sen- Tunc tandem sensi quod jam mereantur iniqui,
tirem, putavi exeorumdem vulnerura cruore vestem Et memini diclum Deus inspicit omne secretum,
:

cunctaque lectisternia madefacta. Postquam autem t» Qui sic cuncta mei denudatis intima cordis
haec discutiens nullo visu carnali probare potui, Judicio justo dedit his me semper inesse,
circuraspiciens mirabar ubi essem, et quoraodo Qua3 olim cum reliquis evadere posse putavi.
talia pertulissem, diuque miratus opinabar mc Nam nihil injustum me tunc pcrferre querebar,
insaniffi morbo depressum. Sed iterum ab hac opi- Verum mirabar divinae vim pietatis,
nione retractus, et rcrainiscens quod quondam Tempore sub tanto slolidum memet patientis.
legerim sanctum Hieronymum in somnis verbera- Heec autem infirmitas in secunda vel tertia Qua-
tum fuisse, arbitrabar mihi aliquid simile evenisse. dragesimae hebdomada incipiens continua vexatione
Rursumque ab hac etiam intentione revocatus sum, usque ad fcriam quinlam Coinae Domini persevera-
pro eo quod mihi perverso et illi sancto viro nullius vit. In nocte enim proxima praecedenti quodam
rei sirailitudo conveniret. sonmo suavi recreatus, vircs tantillas exinde sus-
.Aliquandiu ergo hoc modo cunctatus nutanti cepi. Quibus paulatim ita augmentatis, ut me in
gressu surrexi, excitatoque puero qui coram me sancto die Paschse ad ecclesiam posse venire gratu-
dormivit,interrogavi si quid tumultus in habitaculo larer, posteasub tempore parvo ad prislinam sani-
illonoctu audiret? Quo respondente Nihil, tunc : tatem pcrvcni. Interea vero plerique de proximo
magis magisque admirans, et non recolens quod sancti Emmerammi coenobio monachi me visitantes,
spiritualia sine quoquam corporali sonitu eveniant, C et quantae infirmitatis miseriam pertulerim, (juod
abstracta veste, petii ut
si forte vel in dorso aliqua quoque non frustra fieret correptio tanta, comme-
stigmata ulcerosa vidcret, mihi intiraaret. At ille morantes, s;epe suaserunt ut mc subjiciens Christo,
punctis quibusdam excrescentibus omnem cutem cujus gratia mihi reddita sit vita, apud suum coc-
repletam essedixit. Tunc tandcn^ vix credidi, quod nobium monachalem susciperem habitum. Egovero
omnimodo probavi. Faleor quoque quia lunc satis in primis, praeteriti languorisvexationem satis reco-
exauditus sum in hoc, quod, ut supra retuli, Domi- lens, spopondi. Deinde vero quanto plus corporis
num rae flagellare petii. Patcfacta ergo utcunque sospitas augebatur, tanto magis oblitus quos passus
visionis hujus qualitate, non molestum, quceso, vi- eram cruciatus, et qua; sunt visa reputaus ut somnia
deatur lectori, si mox quae successerunt subjungam, vana, ejusdem sponsionis intentionem neglexi. Faex
qualiter videlicet rae descendente a Hierusalem in namque mea nondum erat exinanita,ideoque justum
Jericho et incidente in latrones pessimos, qui me, fuit ut de calice irae Domini iterum gustarem, senti-
despolanties plagasque imponentes, dimiserunt se- remque quam durum sit contra slimulum calcitrare:
mivivum, Samaritanus ille optimus iter faciens vi- simul eliam, ut credo, hacc orania idcirco facta
densque me semivivum relictum, misericordia mo- sunt,utDeus omnipotens.qui omneshomines salvos
tus sit, et appropians alligavit vuinera mea infun- me quoquc
q fieri vult, in aliis divitias polentiae, pa-
dens oleum et vinum oleum quidem omnibus
: tientiae bonitatisque suae, ostenderet, mortificans
olivarum generibus suavius, vinum autem orani me toties et vivificans, deducens ad infcros et re-
aceto araarius.Fortassis autera haecutriusque infusio ducens. Audiant, qua^so, haec mites et laetentur,
intiraata aliis, duris scilicet et improbis, ad com- magnificentque Dorainura mecura, et exaltemus
pcscendam eorum improbitatem", attestante Scri- nomen ejus in idipsum.
ptura : Vno pestilenle flagellato ynulli corripiiintur Postquam igitur eo quo dictum est modo ex in-
ttulti {Prov. XIX, 25)
;
pusillis quoque ct lapsis pro- firmitate celeriter convalui, omnesque angustiaa
speranda pietatis divina; visitatione proficict, sed et nec non plagas, quas tam in anima quam corpore
adhuc stantes, ut inceptis persistentes aliena peri- pcrpessus sum, contcmpsi, itcrum licet a pluribus
cula evadant, admonet. dolorum meorum consciis muiidaiia deinceps ncgo-
1 1 igitur raemini, diebus
duobus post ea quae se- tiaabnegarcadmonerer,adsaeculumrediredisposui.
creto spiritaliterque passus sum flagella transactis, Cumque hoc assidua intentione traclarem, diemque
ij
351 OTHLONI MONACHl S. EMMliHAMMI 352
etiam in quo profeclurus esscrn ex iiri)c ilaliHpona A perent quanlo rnagls ealutem dcsparatam in me
deliljcrarem, tuiic pcr dics octo untequam aircctarem inolcbcere conspicerent. Jure itaque mihi constat
proOcisci a;grotare cospi, et in languorem talcni repctendus ille 1'salmigraphi vcreiculuB : CaslUjans ^
decidi, ut pars quidem corporis quuedam, item fa- casiiyavil me Uominus el morli non Iradidil me
cies caputfiue simul lotum miscrabilibus et insolitis [Psal. cxvii, 18). Igitur cx infirrnitate etiam illa

verrucarum stigmatibus circunidaretur, reliqua au- celcritcr ad sanitatern pristinam restitutus Kum,
tem mcmbra omnia, exceptis lingua; labiorumque exccpto quod, pene per ornno tempus, quo extra
motibuB,gravissimo paralysis [mi.^paralysi] morbo monasterium convalescendi gratiam praestolabar,
velut mortiricata efficercntur. Cumque dies tres in visione varia in somniis inquielabar. Quasi enirn
hujusmodi infirmilate gerens, universorum pene
ct cujusdam interitum minitantis, nisi quod nupcr vo-
membrorum officio destitutus, nuUani vita) hujus vebam cito complercm, imago saepe astare vide-
spcm retinerem, misi et vocavi festinantes monachos batur. Et ha3C fuit causa maxima, quae me in mo-
quosdam de proximo sancti Emmeramini coenobio. nasterium citius ire compulit. Quae vero deinde
Qui cum citius advenissent, suppliciter petii ut ad mihi acciderunt tam ex solita divinae pietatis sub-
illamvitammonasticam,adquammesaepiusbenigna ventionequam diabolicajfraudis machinatione,licet
attrahebant suasione, tunc suscipere dignarentur n multa utrinque fuerint (nam nec Deus consuetae
pro Dei solummodo amore. At illi intuentes me, et misericordiffi et correptionis quidquam in me mi- M
visu verrucis excrescentibus dcspcratum omnique nuit, neque adversarius solita nequitia me impu- ^
pariter membrorum officio debilitatum, cur, in- gnare cessavit), tamen quia ab incepto opere lon-
quiunt, habitum talem nunc desideras, cum vix gius evagari me faciunt et in alio opere latius
flatum ferens citius te jam obiturum scias? Si vero eadem jam protuli, duo tantum hic, qufe tam
forsitanDeo volenti tibi spatium vivendi protelatur, vigilando quam quiescendo passus sum, quam
quid tam cajcus et paralyticus, quod procui
utilitatis brevissime queo edere studeo.
dubio semper eris, in hac vita, quam modo ex- Post tempus igitur nonnuUum, quo aufugi in
petis, unquam exercere poteris? Cum enim nuper ccenobium, quia existimabar instructus aliquid iu
post immensa infirmitatis tua^ tormenta sanus es- commissa est mihilicet imraaturo
liberali scientia,
ses effectus et nos te saepius admoncntes libentis- doctori invisa puerorum disciplina. Cum autem
sime in congregationem nostram suscipere voluis- inter eos plures provectioris essent aetatis, qui sci-
semus, utilius tibi atque nobis hujus professionis licet, sicut illa solet antas, saspius excederent disci-
adimpleres vota sed nemo nostrum tunc potuit
; plinae metas, unura ex eis, qui maxime protervus
tibi persuadere talia. panam, quam di-
En patris mihi videbatur, corripiens coram aliis, plusijuam
ximus esse futuram. Perspeximus nempe te talem ^ decuit, probrosis asperrimisque afficiebam verbis ;

evasisse languorem ut nihil aliud tibi postea foret
agendum, nisi ut mundanis omnibus relictis sece-
deres in monasterium. Quibus cgo respondi di-
cens : Ita esse, ut asseritis, fateor.
mei satis probat angustia qualis hucusque fuerit
adhuc enim propriae alienaeque fragilitatis ignarus
credebam nil mihi fore noxium quocunque modo
increparem eum, qui mihi jure subditus erat, ado-
Nam corporis lescentem stolidum. Increpatione autem hujusmodi
peracta, ille quidem videbatur satis moestus ego ;

animi industria. Sed dolori meo, precor, parcite vero moxa pristina animi constantia et gratiae su-
petitionibusquc meis, dum adhuc infelicem ani- pernaj fiducia destitutus, in tantam pusillanimi-
mam teneo, succurrite. IUi vero ad hsec miseri- tatem miseriamque nec non metum magis ac raa-
cordia moti et, quantum in eis csset, petita pol- gis deveni ut celeriter aut terra hiante, seu aliqua
liciti abierunt, atque celeritcr redcuntes mihi nun- absorberi putarem vindicta coelesli. Sed cura talia

tiaverunt hoc universam fratrum concionem

in die illa tota ab increpationis perpetratffi paterer
consensisse ut, si vitam redditam sanitas exse- hora usque ad vesperam, primo ubi vel in quo tan-
queretur talis, quae me implicari permitteret exer- tum mentis moerorem meruerim, dubitavi. Dehinc
citio alicui usus cocnobialis^tunc demum abdicatis cuncta ipsius diei diligenter retractans gesta, per

prius rebus cunctis saecularibus benigne me sus- J)

amara correpti juvenis verba hanc etiam mihi ama-
ciperent in congregationis suae corpus. Hoc re- ritudinem evenisse conscientia reatus agnovi conti-
sponso accepto, licet de sanitate corporis exqui- nuoque, ut in tanta poteram molestia, pietalis di-

sita adhuc incertus essem, magnum deinde sospi- vinaj solita exquisivi solatia. Nec tamen ea die se-

tatis incrementum gratia opitulante divina citius quentique nocte sentiebam aliquid rainui doloris
advenire sensi. magnitudinem imminentis quin imo cum etiam
;

Cum autem tantam Dei graliam sentirem adesse, tempore statuto requiescere vellem dormiendo,
ad caetera consequenda animabar valde. Adveniente speciemultimoda terroris praepeditus nequivi sus-

igitur crastina die, ila vigor corporis augebatur cipere requiem ullam soporis. Quamobrem vix

ut sine ullerius subslenlatione egressus, id quod pr.Tstolaiis fratres ad laudes nocturnas exsurgere
pridie per alios expetivi, egomet ipse ad cocnobitas easque peragere, rursum postea libertate orandi
priores veniens studerem deprecari. Sicque factum secretissima potitus, suffragia sanctorum pcr sin-
est ut petitionem meam tanto promptius susci- gulas prostratus aras Buppliciter exquisivi, obse-
353 LIBER VISIONUM. 354

crans.ut per corumdem sanclorum intcrccssionem ^ pcr tcmpora multa obtinere valui.Unflo fnctum cst
pietns divina et mihi misereretur, et quaiitcrillum ut, quia nulia apud oum impetrarc potui.zeio plus

juvenem exasperatum placare posscm pandcrc di- justo ductus aspera incautaquo dicta qu;cdam ita
gnaretur. Nam inter cjcteras animi molestias valde contra eum proferrem ut mc quoque meledictiono
ex hocaffligebar quomodo iilura,qui mihi subditus connectercra. Pro quibus, licct pcrnitentiam tunc
erat,opportunissime absquesuo meoque damno re. coram abbalc cgissem, tamen quia coram Deo, in
conciliarem? an genibus flexis, ut placantur senio- quem solum maxime peccavi, idem facere neglexi,
ut placatur minor fetas ?
res? an tantum verbis, post dios paucos in infirmitatcm dccidi.IIo3c autem
siquidemnexisgenibusutriusquedamnumossesum ita csse crcdo, quia oorrcptionis divinae gratiam a
arbitratus; ejus, scilicet, propter clationem, quam pueritia usque in proesens habui so^piusquc hoc a
forsitan sibi postraodum inde vindicaret; mei vero Domino pctii, ut quotiescunquo aliquod pcccatum
ideo,quod argucndi illum post humilitatem hujus- gravc clam seu palam commitlcrcm, conlinuo vcl
roodi exhibitam ulterius minor fiducia mihi resta- post paucos dics gravi ctiam infirmitatis scu tribu-
ret. Cum crgo in tali positus molestia lacrymis lationis alicujus molcstia afncercr; unde et infir-
precibusque copiosis usqne ad diem clarum insi- raitatem proximc dictam credo pro ca causa,quam
stercm et ab omnipotente Deo quid super ambi- modo protuli, evenisse. Infirmitas autem eadcm ita

guitateimminentiagendura Jbret,deposceremaliqua
B facta est.
luanifestari indicia, ecce subito cgrediente me a Cura per duos vel tres dics languor invalescens
quodam oratorio procdictus juvenis occurrit, et co- me in domo infirmorum manere cogeret, accidit ut
ram me humiliter sese prosterncns, pro injuria, ibi in lecto nimium languidus jacens postcomple-
quam pridie corrcptioni mefc detrahendo seu con- torium sperarem me melius habiturum,si surgens
tradicendo perpetravit, veniam petit, promittcns pcderem antc lcctum.Quo facto,vidcbam pcrlumen
in reliquum se nunquam talia mihi facturum si- ibi accensura quasi fumo replctam esse totam do-

mulque suppliciter rogans ut, si quando humana mum.Qiia de re ct horror siraul et tiraor meitain-
fragilitate seu ctiara ignorantia cogente in aliquod vnsit ut penc omni fidc et fiducia, quam in Deo
vitium, quod perfacile juvenibus subrepit, labe- habere solebam, destitutus surgercm et ad cum
rctur,non mox a me, juxta zeli fervorem soiitura, laicum, qui illic ad vigilandum deputatus crat,pro
coram ccteris correptus scholasticis confundcretur, me bcncdicendo nutabundus ambularera. Curaque
sed ut potius pictate gratuita illum, quem minime ante ejus lectum starem,pudore nimio captus quod
ffidificaret correptio aspera et raanifesta, vel atten- ab co bcnedictionis gratiam ullam petere vellem,
tare studeam prius cum aliqua correptione leni ac redii sinc Rursum ad cujusdara fratris
offectu.
secreta; sin id parura proficere in ipso cernerem, C jcgroti lcctum pro causa eadem deambulans eum-
tunc sibimet, prout jus postularet, districtissima quc dormire scntiens similiter feci. Interea magis
ratione occurrerem. Haec et his similia juvene illo horrore visionis fumosac repletus ad lectum meum
supplicibus sagacibusque vcrbis proferente et me- rcdii fessus ibiqucresidensmeditabar quid facerem
met benigne ad preces ejus respondente, intellexi quove fugerem tale monstrum.Ncque enim dubitavi
gestura in utrisque divinae opus clemcntia;; in illo hoc fore per malignos spiritus, qui intcr ipsum fu-
quidem, quia compunctus pro admissis prior quae- mum certare qualiter me vexarent mihi videbantur.
sivit veniam; in me autem, quia humiliato eo Cum autem diu certamen hujusmodi non carnaliter,
magna mihi interim corapunctio oriebatur simul sed spiritaliter agi sentirem,nemineraqueillic com-
et pienitentia. Dehinc ablata est omnis illa re- raorantem mihi succurrere sperarem (nam omnes
cens molestia factumque est ut ex hujusmodi nimio erant sorano deprcssi), tunc fide aliquantula
vitio deinceps cautior csse studerem in corri- reccpta psalraos quosdam canerc cccpi. Et hac de-
piendo. cantationeegressusproximarasanctiGalliEccIesiam
VISIO QUARTA. intravi ibique coram altare prostratus, eo quo potui
DrVmonibus ad despcralionem et perfidiain incilan- nisu psallendo oravi. Interca vcro, quia peccatis
iihus, angelico monitu Otlilonus in spe ac fide rO' n meis exigentibus omnis vigor mentis ct corporis in
horatur rae cito defecit, sensi per spiritum quomodo mihi
Ante decennium agente me decaniam in mona- labia a malignis spiritibus comprimcbantur, ne ad
sterio nostro, el abbate, non juxta regulae sanctae psallendum moveri possent. Sed me contra haec
instiluta, sed secundum episcopi praeceptum vel manibus utrisque ad labia aperienda aliquandiu
juniorum quoruradara afTectum plyriraa illuc dispo- concertante,fatigatussum,ita ut facileos aperire ne-
quantum pol.ui,pracceptis hujus-
nente,ego jugiter, quirem. Tunc ab ecclesia illa cxiens rcptando potius
modi consentire nolui. Qua de re inter me et ab- quam ambulando, in illam, quac ibi maxima est,

batem nostrum discordia magna exorta est, cum sancti Emmerammi ecclesiam perveni, ut vel iilic

neque ille sua, nec ego mea vota mutare vellem. aliquod immentis miseriae levaraen adipiscerer.
Interea vero saepe pcr memetipsum, sa?pe peralios Cffiterura eadem quajprius ibi pariter passusetvix
illum rogans ut, quia morcs mci sibi omnino displi- aliquibus verbis prae infirmitate orando prolatis,
cerent, me a decania commissa absolveret,nec hoc gressu difficili ad lectulum redii,speran3 me vel pro
355 OTJILONI MONACm S. EMMEIIAMMI 356
la^situdino rcquiem aliquam soporis saluliferi tunc A. modo aufliBli.lJc fide namque, quamin Deo dudum
posse sortiri. Cumquc pro hac spc lecto me ponens habuisti, certissimus esto. Sed et hoc scito quia
nil sperati soporis capere potuiascm, sed, quo- omnia qua; passus es novit Deus el ad profectum
cunque me vcrterem, illa fumos.r', visionis indicia tuum fieri permisit. His dictis celeriter nusquam
aliquomodo scntirem, jacebam nimia tam animi comparuit.
quam corporis infirmitate detentus. At dajraones mox post ejus discessum undique
Inter haec vero, cum nequc prorsus me vigilare solito more circumvolantesad me dixerunt Miser- :

nec penitus dormirc sensissem, repcnte mihi vi- rime, quid huic, qui tc decipere venit, aliquid cre-
sum est quod in campo quodam mihi nolo dere cupis? Nonne ex hoc
potes probare illius qua-
fuissem circumdatus multitudine da^monum plausu latatem quod nec hic diutius manerenobisprajsen-
cachinnoque ingenti coram me ludentium.Ego au- tibus audebat? Fac, miser, quod facturus eris,
tem nihil dubitans qui essent quantaque malitia committcns te nostrae potestati.

omnia facerent, quanto majori risu cos occupatos Hccc et his similia dicuntes et me interea nimio
vidi, tanto tristiorem me exhibui, utpote qui illos furore auferentcs, discesserunt inde et per plana et
perditionis meae causa congregatos credidi. At illi, aspera,per excelsa et profunda uno eodemque mo-
ut viderunt me nullatenus eis velle arridere,in iram n dio diu vagantes,me per utrumque latus crudeliter
' TVT
excitati '
sunt nimiam dicentes Nunquid tu nobi.s
'
:
1- • 1 .
percussum secum ire celeriter jusserunt atque in
cum gaudere et joculari non vis? Quia ergo elegisli praccipitium multo periculosius priore statuerunt,
tristitiam, satis profecto experieris illam. Quibus ubi idem, ut prius, plurima opprobria variasque
dictis mox
circumvolantes undiquc c\ invicem se ininas ebullientes, adeo me terruerunt, ut eadem,
cohortantes in mei eontritionem dicentesque: Quid qiiae etiam prius, facere cogitarem. Sed cum in hoc
modo tardatis in eo quod saepe petistis? En est in bello aestuarem et aliquandiu differens facere qu^
manibus vestris,quem assidua circumventione quae- cogebar propter solatia praedicta circumspicerem,
sistis. Exinde proficisci coeperunt,et me utroque la- si forte iterum aliquod praesidium a Deo mitteretur,

tere percusso secum ire ea, qua ipsi ierunt veloci- subito idem qui et prius apparuit, majorem osten-
tate, compulerunt. Iter vero eorum, ut mihi vi- tans fiduciam quam prius. Nam illa consolatoria
debatur, tanta celeritate agebatur ut sub momento verba, quae antea clam, tunc manifestim protulit,
brevissimo latissima terrse spatia circuirent. Quod dicens:Noli, quaeso, noli peragere quae deliberasti,
cum pariter facere nequirem, et tamen a spiritibus tuum contra impugnantes. Cui
sed confortetur cor
malignis percussionibus crebris impellerer, prae an- Nequeo, Domine mi, tanta pericula
ego respondi :

gustia et difficultate spiritus videbar mihi cito defi- tandiu sustinere, cum et turba ingens contra me
cere.In hujusmodi ergo difficultate multa ineffabilia C pugnet et nemo me adjuvet.Nam postquam me con-
passus multaque loca citissime peragrans, tandem solans nuper discedebas, acriora me ab istis ne-
positus sum in quoddam prcecipitium tale, cujus quissimis spiritibus pati tormenta efficiebas. Qua-
summitas vix me caperet,cujusque ima nullus visus propter vel nunc mecum perseverans adjuva me,
pertingere posset. Ubi me circumspiciente, si quis ne dum iterum discesseris, majora etiam mihi tor-
evadendi locus esset,qui tamen non esse videbatur, menta iterum efficias. At ille dixit Non, quantas- :

undique circumvolantes ad me daemones dixerunt: cunque minas inferant,praBvalere possunt,si tu

tibi

Ubi ergo nunc est spes illa quam in Deo habuisti? tantummodo fide speque constanti in Domino per-
Ubi quoqueest ipseDeustuus? nescisnequod neque severare studes. Confortare ergo, quia quanto gra-
Deus, ut dicitur, est, neque illius potentia contra viora amodo certamina sustinebis, tanto citius
nos quidquam praevalet? Et ut hoc ita esse absque finientur. Ad haec etiam denuntio quia si bella Do-
dubio agnoscas, respice quia nemo hic est adjutor mini constanter praeliaris, in futuro aeterna acci-
tuus nemoque te eripere potestdc manibus nostris. pies praemia, et in hoc saeculo celebri dilataberis
Eligeergo nunc quid facias,quia nisi illa qua; nobis memoria.
placeant fatearis amodo
acturum, hic praecipita-
le Haec igitur secundo dicens evanuit, me discessu
ris in abyssum.Ast ego haec audiens angustiaundi- n suo in maximo constituens periculo.Nam daemones
que deprimebar pro eo quod neque illis consentire in ejus quidem prassentia nihil contra me praesume-
neque resislere tutum esse rebar. Recordabar enim bant ;
postquam vero discessit, tanta in me crude-
licet menteinfirma,quia fide cerlissima olim credidi litate saeviebant ut ea quae prius agebant levia vide-
et legi Deum ubique praesentera esse ideoque cir- rentur, dicentes : Experieris profecto, quid ille su-
cumspexi, si forte, ut credideram, aliquod ex Deo surro tuus tibi succurrere possit. Nonne diximus
mitteretur subsidium.Cum autem interea daemones tibi et prius quia nemo manibus
eripere te valet de
acriter insisterent, exigentes a me quid eligere vel- nostris? Curnobis toties eadcm dicentibus minime
lem de proposito, et in eo pene res esset ut quae credis? lUe seductor tuus modo fecit, sicut etiam
sibi placita forent me acturum promitterem,subito prius fugiens nos. Audivimus namque quaedam
quidam vir visus est prope me stare dicens Ne fa- : magna tibi promittentem, scilicet ut, si ejus sedu-
cias quae compelleris, quia non conveniunt. Omnia ctionibus obtemperes, celebrem te fieri in mundo;

enim sunt falsa quae ab his pessimis seductoribus econtra vero nos tibi dicimus et omnino denuntia-
337 LIBEtl VISIONUM. 338
mus,quia,nisimonitisatqueju3sionibusnostrisobe- A. cens : Vale et dic episcopo civilatis hujua ut et se
dieris,adtantamte confusionem perduccmus.ut per ct suum clerum ab immoderato illicitoquc ornatu
omnem terram eadera confusio divulgelur. Ad hajc contincal, ne forte super eos ullio divina veniat.
etiam tibi intimamus quia, si aliquomodo manus Evigilans autcm clericuset visioncm pro dclusoriis
nostras jam tamen impossibile fore
cvascris (quod somniis reputans jussanoglexit.SedangclusDomini
credimus), persecutiones maximas per nos semper iterum clerico praedicto similiter apparens, ait
patieris.Cum ergo haec atque his similia s?epius Quarc proecepta niea contempsisti ? Gave ne ultra
repetentes me angustiis ineffabilibus aflligerent, in- facias. In vcritatc cnini dico tibi quia, si amplius
terea, gralia divina cflicicnte, tinlinnabulum sonuit faceris, non impunilus evuseris. At clericus, licet
primum ad nocturnas laudis signum. Quod ubi in aliquandiu devisionetractanspcrtimcsceret, lamen,
lecto jacens moribundus audivi, ad me ipsum pau- ut prius, tandem neglcxit. Tertia uutem vice angelus
latim revcrsus, sentiebam rae hac vita pcrfrui, nec advenicns non, ut anlea, clericum pcr sorania ad-
quid fumosas visionis ultra vidi. Recordatus quoque monuit, sed palam cxcitavit eum, dicens Cur toties :

vcrborum, quaj mihi in visione a viro me conso- proecepta mea contemnere ausus cs ? Nonne dixi
hinte nuperrime dicta sunt, di.Ki quam vera di-
: ampliuscontemncres, ultionemaliquam
tibi quia, si

cla ille protulit, qui conflictum raeum cito finiendura -r» sentires ? Cui clericus respondens, ait Non, dominc
_^_j 5'-iii_i
esso modo pra;dixit!heu,heu, quod per omne noctis
1 1'^.mi, —
contemncns i_i!_/* : i
talia fcci, sod quia tantam scnioris
: 1 •»! :

hujus prffiteritum tempus mihi laboranti nesciebam mei Cfiiscopi indignationem cxinde commovendam
esse profectuosum hujus tintinnabuli sonum nam, scicbam ut, nisi signum aliquod monitis talibus ad-
!

si scirem, quantumcunque vac mihi inesset, vel re- derem, periculum maximum incurrcrem. Ad ha3c
ptando in dormitorium venirem, ut aliquem ad idcm angelus Si, inquit, signum a me exigis, suscipies
:

tintinnabulum longe prius sonandum excitans, an- pro certo. His dictis sumpsit quoddam flagellato-
gustiam diuturnam visionis laboriosissima) aliqua- riura, et cum eo diutius coedens clericum dixit
tenus minuissera. Ecce signum, quod petisli, sin alias nostris non
Vcrumtaraen deindc in tantam corporis et animae curas crederc verbis, signum donamus, cui dilTert
infirmitatem decidi ut ex iraiiiinentis doloris ma- credere nuUus. Vade ergo nunc et perfice nostra
gnitudine frequenter ab hac rae vita citius subtrahi jussa. Qui moxniidubitansabiitad episcopum cique
optarem. Postquam vero convalui, in hoc visionem angelicura retulit mandatum. Ca;terum episcopus
prajdictam veram esse sensi, quod plurima tentatio- audiens hujusmodi dicta, indignatione comprehen-
num jam <Jiu in me lepescentium pericula malignis diturnimia: Quare, inquiens, tales somniorum
spiritibus, sicut promiserunt, persequentibus reca tuorum nugas stolidissime praBsumpsisti mihi re-
lescere cceperint. Porro de reliquis quibusdam a me C fcrrc ? Hxc et hxc mihi Deus addat, si prajsum
dictis ettunc et adhuc ita incertus sum, ut absque ptionem tantam nequitia tua impune ferat. Quibus
gratia Dei, in qua confidereet credere variis instru- dictis clericus progrediens ab eo pusillum exuit se
ctus sum experimentis, me nihil meruisse, nihil in- vestiraentis citoque regrediens ostendit dorsura ni-
posterum posse mereri Bciam. miis verberibus exaratum, dicens : En quale signum
VISIO QUINTA. accipere merui, cum te niraiura raetuens Deo re-
Quam delestandus in clericis luxus veslium sit cui- bellis exstiti ! bis naraque jussus a Deo ejus tibi
dam ostensum. deferre mandata, sed propter tuum timorem non
Cum pucr adhuc ad monasterium Ilervcldense obcdiens tala pcrtuli flagella. Talibus igitur dictis
scribendi causa transmissus fuissem, contigit me simul et visis extcrritus episcopus mandavit lieri

agnoscere visionem magnam de ccenobio Hildine- synodum, in qua conveniret omnis turba clerico-
sheimensi. Indenamqueduocanoniciabeataememo- rum.Quocumadvenissent,omnibu3mandatadivina
Gotehardo episcopo discendi gratia ad scholam,
ricB innotuit, omnes ad poenitentiam, omnes ab incon-
quoeper idem tempus sub ablate Arnulfo ibi satis gruo vestimentorum ornatu abstincre admonuit. Hac
pollebat, mihi sunt, quorum junior hoto, alter vero instrucli admonitione coeperunt omnesse ffidificare
WoUharius dicebatur. Hinc igitur Wolfharius con-
J)
vestiumque ornamenta mutare.
dentibus saepe nobis in collatione tam spiritalis Deinde vcro non multo tempore transacto et
quam carnalis doctrina;, et utrisque de sua patria hosto antiquo ad id quod consuetudo mala illexerat
aliquid narrantibus, referebat mihi de suo mona- retrahente, paulatim omncs ad consuetas tolius su-
sterio dicens :Ante annos quam plures consuetudo pellcctilis tunc itcrum ad eos
phaleras redierunt ;

fuit talis in monasterio nostro, utnemo clericorum
aliis nisi pretiosissimis uteretur vcstimentis
quotidianis quam in festivis diebus. Simili
ornatu sediliasimul etleclisternia eorum habeban-
tur,quantoque quisque locupletior crat, tanto pre-
tiosiorem suppellectilera habebat. Curaque h?ccsine
judicii superni respectu diu gererentur, apparuit
angelus Domini cuidam Yicino clerico in visione, di-
misso eodcm clerico per angelum Dei admoniti
tam in sunt, ut supra, simulque denuntiatum est eis ut, si
quoque tertio repelerent solita, ultione punirentur scveris-
sima ;
factum est. Nara dura, sicut canis
quod et ita
reverlens ad vomitum suum, ad noxia voluptuosi
ornatus blandimenta raorc solito oranes remcarent,
accidit ut.quodamdieintermissarumcelebrationera
tantus fulgurum tonitruuraque fragor igne discur-

I
.•)($•) OTHLONI MONACHI S. EMMIlHAMMI 360
rcntopcrmistus ecclesiftm inviulcrol, qui ot (iurissi- A. Juslaali illo iisnrpalum scitilis. Sed et hoc inlimari
mosojusdemecclesiofimnrogquodarii loco quadrififla vobis jjctiit, quia, nisi ille locus ci cui injuste abla-
incisione, sicut hodio vidcri potest, pcnctrarct et tus cst fuerlt redditus, nec eleemosyna nec ulla be-
suijdiaconum interea legcntem por inedium scindc- ncficia a vobis facta illum ab aeterna poena absolvere
rct,prcHliyterum vero ac diaconum ad missas pa- possunt. Pro codem quoque rnater vestra, quam in
ratosscmivivos efficoret. Praeterca nemo clcricorum paradiso inter multasanctarumvirginemmilliacon-
vel in ecclesia vel in coenobii claustris usquam stitutam illuc translata, vidi, unice obsecravit, ut
commorantium non aliquam cor-
rclictus cst, qui ct vos ct patrem a perpctuo cruciatu liberare cure-
poris dcbilitationem tunc perceptam in reliquum tis. Mulla quoque alia, qu--E jam non recolo, de ea-
tempussemper relineret. Unde faclum estcommuni dem muliere resuscitata mihi dicta sunt.
consilio ut omnes ibidem conversantes clerlci non Hocautemmodo,utaudivi,illecurtilis]ocusinjuste
solum superflua vcstimentorum ornamenta, sed fuerat a Ruotpoldo ablatus. Erat namque in civitate
ctiam inutiiia quieque morum abjicerent fastigia. quidam urbanus ita pauper ut Dominici census de-
Ex illo namque tempore usque in praesens nemo cle- bita pcr unum vel duos annos reddere nequiret.
ricorum apud nos commorantium protcndcntes pel- Cumque ob hoc ad eodem Ruotpoldo, quia magister
licii sui manicas pallio pretioso ausus est circum- „ ejus erat, saepius facto concilio ad reddenda triplici-
ponere, quse ab aliis clericis, ut libet, usurpantur, ter vel amplius Dominici census debita, quae statuto
Hffic autem ita esse in meo probare poces pellicio, tempore non sunt reddita, cogeretur, et ille pro pau-
quod nullo sciro ornatu, sed tantum linteamine ho- pertatc nec simpla dare posset, postremo necessi-
nestovidetur circumdatum. tate nimia coactus, tum etiam ejusdem Ruotpoldi
Talia igitur mihi retulit ille praenominatus cleri- uvaritia impulsus, curtilem locum, qui ex paterna
cus, cum olim conscholastici essemus quae etiam hcEreditateprovenit, quique,utmihidicebatur,prope
;

ego ad aedificationem refero aliorum, illorum scilicet basilicam sanctae HelencE in plaga septentrionali ja-
qui cum pastores sint Ecclesiae aliisque pro religio- cet, traditione publica ipsi condonavit, sicque illa pe-

nis speculo praeponantur, nullum arbitrantur esse ricula quac pro debitis sustinere cogebatur evasit.
vitiumquodsemet instarsponsi omnimodoadornare Ruotpoldus verolocumsibi traditummagnificisaedi-
conantur, quasi ad se non pertineat id devitare, pro bus exornans post obitum suum reliquit filio Adal-
quo agnoscunt alios non solum correptos, sed etiam rico, quem ergo etiam vidi. Sed idem Adalricus ea
condemnatos. quaesibidununtiatavel mandata sunt apatre et ma-
VISIO SEXTA. tre defunctis nullatenus iraplere voluit, eligens ma-
Injusta bonorum alicnorum exaclio direplio quanta
et gis cum patre aeterna morle damnari quam tellure
in yuryatorio posna castigetur. C parva privari. Hujus visionis relatio etiamsi illi,

In habitu canonico adhuc constitutusjuvenilique pro quo specialiter facla est, non profuerit, aliis
«etate a beatae memoriae Meginhardo Wurzburgensi tamen qui aliena rapere et in potestatem suam re-
episcopo scribendi causa vocatus sum. Quo dum ve- digere nituntur patefacta prodesse valet.
nissem, in ipso adventus mei initio audivi ab hospi- VISIO SEPTIMA.
tibus meis quamdam visionem ibi noviter accidisse, Excmplum sacrilegi monasticorum honorum direpto-
quae Ghristi fidelibus intimata potest prodesse.Fuere ris in altera vita puniti.

namque ibi duo tribuni sub uno tempore sua pote- Huic quoque similem pene visionem hic adnectere
slate potiti, quorum unus Adalricus, alter vero, ut volo, quam mihi motus quidam frater retulit nuper,
memini, Engilpertus est vocatus. Sed Engilpertus qui hanc se a sancto Leone papa nuperrime refe-
ancillamquamdamhabuit,quae inmagnainfirmitate rente dixit agnovisse. Referebat autem hoc modo
diu posita tandem obiit. Qua defuncta dies altera quia, cum praedictus papa in Germaniam venisset et
exspectatur, ut interim, quae sepulturae essent ne- in loco quodam missam celebrans sermonem faceret
cessaria praeparentur. Cum autem die crastina ad- de varia coenobiorum destructione per injustam
veniente plebs non modica ad deportandum funus possessionum ablationem facta, postremo intulerit
procederet, ecce subilo defuncta jam jamque de- j) hanc visionem dicens Ut ergo apertius agnoscatis
:

portanda ad tumulum sese erexit quod factum ;

quantoreatuimplicanturraptoresinjusti.exemplum
omnes, qui aderant, perterruit, putantes hoc quoddam vobis memorabile dicam.
potestate diabolica fieri. Sed quae revixit errantes Duo igitur fratres, cum simul pergerent equitan-
cito correxit, dicens ad illos Nolitc, quaeso, propter
: tes, repente viderunt turbam magnam in aere non
me aliquo errore seduci. Vere enim reviviscens illa procul a terra commeantem. Qua de re valde
sum, quae et prius, per Dei gratiam a morte revo- mirantes atque trepidantes sanctae crucis signum
cata, ut vivis quibusdam ejus mandatareferam. Ce- sibi indiderunt, et adjurantes eos in nomine Domini,
leriterergo vocate Adalricum, quia ad eum missa qui essent interrogaverunt. Tunc unus ex tam
illis

sum. Quo vocato et astante dixit Pater vester : in habitu quam equitatu strenuo militi omnino
Ruotpoldus in poena maxima infernali constitutus similis transiens ad eos dixit : Ego pater vester rogo
misit me ad vos, ut pro Dei amore et ejus relaxa- vos suppliciter ut illud pra^dium, quod scitis me a
tione illum curtilem locum reddatis,quera causa in- ccenobio illo injuste abstulisse, proamore Dei libe-
361 LIBER VISIONUM. 3G2
ralionisque meae causa reddatis.Si enim non rcddi- A. cjusdem monachi diieclionem sajpc quondam ve-
deritis,nec ego, nec vos, nec uUus posterorum iiisscm et cum eo interdum de spiritalibus rebus
idcm priEdiuin rclinenlium clTugiet ignem perpe- colloquons sorlissem, solehat mihi rcfcrre diccns :

tuum. Cui respondentes lilil dixerunt Quomodo, : Priusquam monasterium istud nuperrime ardcrct,
pater, possumus relinquere tanlam possessionem, el per nocturnas horas,quibus mihi secretius liccbat
qua nec tu in hoc mundo positus, nec nos post te orare pro peccatis meis, in eccleaia deambularem,
carere valemus?Sed nec ulla re videris indigere, Sfppc inussitationes quasdam in ea fieri audiveram.
qui in habitu satis ornalo jam procedis. Ad ha!c Ego autcm in primis quidem delusiones diabolicas
pater ait Proh dolor qualis cst iste dccor quo
: ! hoc (ieri arbitrabar. Postquam vcro tanto sonorius
hactenus utor.Ubicunqueenim mihi contingit esse, quanto frequcntius fieri senseram, tractaro cojpi
intolerabili torqueor igne. Sed et omnia qucc visu, non cx diabolo, scd ex aliqua divinas pietatis dis-
auditu vel tactu contingo, comburcrc me sentio.Et pcnsationo actitari, ideoquc,quanlum ausus eram,
ut hoc ita esse absque hastam hanc,
cluhio sciafis, propius.ubi hajc aurtivi,accedere studcbam.Gumque
quam in manu (nam eam in
teneo, apprehendite aliquoties accedcrem, quasi aliquos psallentes et
manu ferre videbatur) moxque unus; illorum pro- intime orantes audivi. Quo audito,intelligens quod
bare volens qua; audivit, concitus eamdcm hastam ^ pro aliqua periculi futuri causa pcrmutandaet pro
arripere studuit. ised priusciuam coipla perficcre inhabitantium monacliorum negligenlia emendanda
posset, praj nimio calore dimisit cam. At pater sancti Dcum precibus intimis exorarent,accessi ad
anlequam teiram cadendo pervenisset, celeriler
in abbatcm et quia aperte de morum emendatione
;

sustulit dicens Scito quod, si ipsam hastam pro-

: eum admonere non audebam, pelii tantummodo
jecisses in terram, majorem mihi exinde efficcres humilitcr, ut ecclesia! thesauros librosque in loco
poenam. Dcinde vero priora repetens dixit Iterum : cauto poni jussisset.At ille hajc audiens et ex aliqua
peto, fllii mei, ut impleatis preces patris vestri. somniorum revelatione dicta putans increpavit me
Quibus dictis nusquam comparuit imago collo- dicens Vobis gerontis nihil gratius dulciusque
:

quentis. videtur csse quam somniorum vestrerum nugas

Tunc iidem fratresinstincto divino correpti coepe- attendere atque aliis referre.Nunquid propter vestra
runt inler se diligenter tractare super paternapeti- somnia dcbeo evertere omnia ? discedite a me et
tione dicentes : prredium quod pater
Si retinentes videtc ne ultra a vobis audiam talia. Ego autem
noster injuste abstulit, non subvenimus, nos
ei hujusmodi increpatione centristalus nihil amplius
pariterprocul dubio perimus.Quid enim proficimus, ex his qua3 audieram, propalaro ausus fueram,sed
si mumdum totum lucremur, animarum vero no tacito corde dolens sustinui, veritus quotidie quod
strarum detrimenta patiamur ? {Matlh. xvi, 2G.) C futurum erat.
Faciamus ergo,quod et patri et nobis prosit,redden- In proximo autcm antequam arderet monasterium,
.

tes in primis pra;dium ad hoc unde ablatum fuerat innocte quadamaudivi itcrum quasialiquos orantes
monasterium. Deinde omnia haereditatis nostrffi et suspiria crebra, nec non singultus quosdam
bona illuc tradamu3,nosque ibidem tam proparen- luctuosos proferentes ante sancti Quirini altare.Sed
tum quam pro nostrorum peccaminum venia mona- licet hcec aperte audircm et periculosum aliquid

sticamvitamsuscipiamus.Cumquehujusmodi collo- significarc scirera, accedere tamen propius non

quia agerent, subito pater,non eo quo prius habitu praesumpsi. Unde claram diei lucem exspectans
apparens eorumque pedibus so advolvens, dixit accessi ad locum.ubi audivi turbam moerentium,ct
:

Gratias ago vobis quia pro co,quod lirmitcr decre- inveni pavimentum adhuc madidum efrusione lacry-
vistis petitionem meam implerc in reddenda posses- marum.Tunc miratus simul ct contristatus detantaj
sionc, jam jam per Dei gratiam deputatus sum a rei signo, lugebam omni modo quod periculo tali
pocnis ad requiem transire.Quo dicto iterum evanuit nullatenus subvenire potui quae tamen sub mea ;

ex oculis eorum. At illi eo de otius ciliusque pro- cura tenucram,diligenter contra periculaobservavi
missa impleverunt, quo celerius patris absolutio- futura.
nem factam audierunt. VISIO NONA.
D
Hanc igitur relationem pra?dictu3 papa ad popu- Negligentia abhatis Ellingeri a ihfuncto clerico re-
'um faciens testatus e&t se eosdem fratres in habitu prchensa et custigata.

aonachico vidisse et ab eis visionem istam audisse. Referam et aliud, quod postea in praedicto audivi
Quam eliam ego audiens aliorum notitiffl simul et contigisse monasterio eidem abbati, sub quo arde-
edificationi littcris panderc decrevi. bat, qui etiam Ellingerus est dictus. Nam cum
VISIO OCTAVA.' diutius et semctipsum ct coenobium ageret com-
Conflagraiio monasterii Tegernseeusis fulura cuidam missum negligenter, in magnam incidit infirmita-
Oiteiisa. tem.Antea vero non longe defunctus est ibi quidam
Ante annos quamplures visionem quamdam au- clericus, nomine Duringus, non solum magnae in
divi a monacho quodam venerabili mihique secun- saeculo dignitatis, sed ctiam magnae apud Deum
dum carnem proximo in cojnobio Tegrinseensi sanrtitatis. Qui, ut se penitus a saeculo seccrncret,
constituto. Gum enim ad prsedictum ccenobium ob illic habitare elegit qui nimirum clericus, abbati
;

Patrol. CXLVI. 12
 363 OTIILONI MONACIII S. EMMKIIAMMI 304
ajgrotanli in visionc apparens et eum in latus per- A quc Btudiura circa hunc locum cmendaadum et a
cutiens, increpando dixil : Cur ila ncgligcntcr agis dcstructoribus cunctis eripiendum aperte cernam.
in rcbus connmissis ? Si ergo non emendaveris, Vere enim dico vobis quia, nisi peccatis gravibus
quandoquc sustinebis. Ahbas
aliquo profccto dura inipcdiatur, rnaxima Dci gratia supcr hunc iocum
autem quidcm lateris paticbalur do-
cvigilans diu dcstinalur. Facitc ergo qua^ sunt facienda. Con-
lorem. Soape ctiam clamabat Duringum sui csse vertatur unusquisque vestrum a via sua mala, tie

percussorem ea vero, pro quibus increpatus et

; tanta impediatur gratia. Quae nimirum dicta ita
percussus est ab co,parum emendabat.Undc etiam vidimus impleta. Intcr hicc namque bonaj rncrno-
secundo depositus cst ab abbatia. Uacc itaque duo riae Caesar Hcnricus, hujus parvuli regis modo re-

deTegrinse dicta monachos simul et abbates omncs gnantis Henrici pater, nisibus ornnimodis tractavit
admonere possunt,ut attendant in quanta sollicitu- qualiter eumdem locum a durissimo Pharaonis im-
dinc sua ncgligcntia sancti jugiter consi-
pro pcrio, id est, ab episcopi potentia eripcret.Sed,illo
stant quantasque preces pro corum salute emit- talia tractante praediaque quaedarn ab episcopo
tant. Gebehardo ablata restituente, postremo etiam
VISIO DECIMA. propter amorem Dei et propter privilegia mona-
DE S. EMMERAMMI MONASTERIO. jj sterii nostri interim inventa in rcgiam potestatem
Diversa visa Adalberti monachi
et dicta idem monasterium recipicntc,quia,proh dolor nos !

Emmerammensis morituri. monachi pro tanta gratia perflcienda non solum

Nunc ad sancti Emmerammi ccenobium relatio solitas negligentias non minuimus, sed etiam inter
nostra redcat et quas visiones exinde comperimus tot beneficia novum quoddam scelus addidimus,
proferat. Denique ante annos paucos defunctus est credcntcs scilicet absque labore aliquo sublimia
ibi quidam frater, nomine Adelpertus, illustri qui- posse mereri.sperantesque magis in humano quam
dem et nobili parentela ortus, sed quia adhuc crat in divino auxilio, repente spes nostra cecidit.
juvenis atque sub co tempore tam ob abbatis quam Nam, priusquam illa jam commemorata consum-
episcopi incuriam omnia disciplina3 vincula in marentur beneficia a prcedicto Caesare, defunctus
coenobio eodem laxata sunt, ipse etiam negligens est, tantaque episcopi persecutio exinde super nos

exstitit in multis, sed orationi assiduas intentus esse ccepit qualis nunquam antea fuit.Sicque verum
erat. Hic igitur infirmitate correptus multa atque fuisse probatur quod ex fratris Adelperti visione
miranda vidit non per somnia, sed visu vigilanti, praedicebatur.Praedixit enim maximam Dei gratiam
qu<e fratribus coram astantibus intimavit.Quorum coenobio nostro venturam, nis; peccatis gravibus
pauca fratrum quorumdam relatu audivi,quiatunc
impediretur.Dixit et alia quae ita, ut praedixit, eve-
ad monasterium Fuldense profectus,ibi praesensesse C nerunt.
nequivi. Cuidam namque fratrum sibimet charissimo,qui
Cum crgo segrotare coepisset, quia delicata3 na- dictus est Aribo, praenuntiavit non longe post ob-
turse erat aliique juniores id ipsum amantes in illo itum suum esse victurum.Quod et ita accidit. Nam
levitatem nullam reprchendebant,non eum in domo in eodem die, quo Adelpertus obiit, transacto uno
infirmorum, sed extra monasterii claustra in qua- tantum anno, Aribo etiam vitam finivit. Indicavit
dam caminata honcsta prope ecclesiam posita ma- quoque cuidam fratri, cujus nomen et actus
nere decernebant ; ubi tamen fratres illum facile agnosco, quia, nisi se a Judaeorum colloquio absti-
visitare poterant. IUic denique jacente illo, non neret, in tormenta jam sibi praeparata quandoque
semel aut bis, sed saepius, ut mihi dicebatur, mira descenderet. Intimavit et illud de quodam fratre
intuebatur quorum est unum et, ut reor, pri-
;
jam defuncto quia eum in poena magna infernali
mum quosdam
; namque viros habitu venerando positum esse cerneret ideoque opus esse ut pro ejus
praeclaros prajtereuntes se vidit. Sed, dum quidam absolutione oratio intima fieret. Cum autem multa
inter eos ad eum visitandi gratia propius vellent hujusmodi diceret coram fratribus, fuerunt qui
accedere, renuerunt alii, dicentes Non convenit : censerent non cjus verbis credendum esse, utpote
nobis ut eum qui extra monasterii claustra et non n qui insani capitis vexatione captus,nihil aliud nisi
in domo infirmorum communi jacet visitemus. quod insania suggereret, loqui posset. Quod, dura
Quod, dum vidisset et audisset, fratribus quibus- illeaudisset, dolens pro incredulitate eorum dixit:
dam astantibus denuntiavit. Qui tamen, qua causa Quia video vos meis diffidere verbis, dicam vobis
nescio, portare eum in domum infirmorum nolue- signum,unde credere possitis. Si ergo ex hac infir-
runt. Altera autem vice cernens et ecclesiae et to- mitate factus fuero sanus, quaelibet dixi falsa esse
tius claustri pavimenta purgari, astantibus dixit sciatis ; si autem citius obicro, sciatis me vera
fratribus : Nonne cernitis qualiter sanctus Petrus dlxisse.Quod dum contingeret,ita omnes tunc cre-
et sanctus Emmerammus aliique seniores prajclari diderunt.
monasterium istud purgantes circumeunt?Guicum Habuit et hanc gratiam idem frater in ipsa infir-
responderetur a fratribus : Neminem talium vide- mitateut usque ad obitus sui horam sana et integra
mus, dixit : Admiror valde quomodo vos tales fidc remaneret, orans jugiter et pocnitentiara
Keniores videre nequeatis, cum ego illos illorum- gerens pro delictis suis et dicens interdum : Heul

I
 365 LIBEH VISIONUM. 3G6
heu I quod vitain prffisentem unquam gustavi, in A priores eiemosynas iaciens. Idem etiam puteus si-

qua nihil aliud mcrui nisi perpctuo damnari ! Di- gnificat exhauslus, qui quondam plenus unrlecun-
cebat et hoc die quadam fratribus astanlibus quc veniontes animas haustu facili reficere potuit,
Nonne aspicitis qualcm modo po^nanr. sustinco ? nunc aridus in tantum constat,ut ipsum quod in eo
Qui dum nihil se videre profiterentur, lunc ille : est difficuller quis hauriat.
Ubi, inquit, est visus vcster? Apcrite, quoeso ocu- Deinde assumptus et in montem excelsum, ubi
los et videte, quiajam mihi brachia aliaque mcm- monastcrium excellens stare videbatur, ad quod si-
bra abscinduntur. Appropinquante vero exitus sui militer, ut ad puteuni pracdictum, vestigia plurima-
horafratribusque litaniamdecantanlibus,ipse quo- rum pcrtingebant viarum quarum nulla nisi tan-
que voce viva simui decantavit subitoque,ut refer- tummodo unacallis novitertritimonstrabatindicia;
tur, inter litaniiB cantica dixitRequiem aHernam : reliquaj omnes arbustis antiquibus inolitis ita sunt
donaci, Domine, et vie. e. va. vel. ei. Ilis dictis delcta), ul vix agnoscerentur ibi olim esse, Tunc
ultra nequaquam protulit ulla. Quasnimirum vcrba ductor ejus intimato primum monasterii vocabulo,
pro quo defuncto diceret, ignotum constat usquein quod mihi non convcnit publicare,ne, dum gcnera-
prcBsens, nisi forte monachum qucmdam in Ful- literoranes cupio ffidificare, quosdamvidoar specia-
densi ccenobio ipsa die dcfunctum significaret, qui r. liter infamare, post ha)c subjunxit, dicens ; Viae
^i:^^ Chumundus
/"'U..»,..» J.,» ..„»»u„t....
vocabatur. Ai.,lt„ ^.,;a^^ et
Muita quidem nt -j i._: ;_i...i _i: ;j s:
etiam quas ad monasterium istud olim quidem undique
.

alia de eo referre solent fratres nostri, quorum neo tendentes, nunc vero pene deletas,cxcepta una aspi-
memini nec dignum scribere duxi. cis, signiflant quod plurimi qnondam huc adve-

VISIO UNDECIMA. nientcs per omnimoda disciplina3 sacrse exem-

Visiocujusdam memlici de llenricS lll Ccvsare, pla ccdificati recesscrunt nunc vero locus iste
;

Gehehardo episcopo lUUisponei^si, etc a malitia inhabitantium in eo in tantum annullatus

Quidam mendicus in Ratispona crat quotidie se- est, ut vix praiccdcntium putrum indiciahic rema-
dens vel in eclesia vel anle portas ecclesiaj Sancti neant. Majus enim sludium fornicandi aliaque vitia
Emmeramni, ut ab introeuntibus eleemosynam pe- agendi hic habitantes habent quam ad divinse ser-
teret. Hic igitur ante paucos menses quam prse- vitutis officia agenda.
dictus CcBsar Ilenricus abiisset, in visione quadam Pauper quoque pra^dictus vidisse se dixit arbo-
plura vidit, quorum pauca mihi relata aliis quoque rem quamdam molis magnae quae ab imo usque
refcrre volo. Visum namque est ei quod a quodam ad summam frondium arefacta est per medium.
praepotente transferretur in locum, ubi habita- Quam cum videret,asuo inquisitus est ductore sci-
culum instar candentis fcrventisquc metalli con- retne quem significarct.
Illo autem respondente :

8tructumcrat,nulla fcncstrarum foramina retinens. C Nescio ista,inquit,arbor Gebehardum episcopum ;

Cumque aductore inquirerctur si qui intra habita- significat. Hle enim sicut arbor haec jam diu ex
'
culura tale inclusi ibrent sciret seque nescire re- parte aruit. Quia vero post paucos annos ad inte-
sponderet, ille adjicit : ibi, inquiens, ommes sunt grura arescere debet, securi divina abscissus mo-
inclusi nuper defuncti, qui Caesari Hcnricu pacem rietur. IIujus itaque visionis veritatem citatus epi-
undique patrare studenti resisterepraesumpserunt. scopi ejusdem ctGa3sarisobitu3 probavit.Nam cum
Quamvis enim idem Caesar in multis sit reprehensi- inter illud Paschaet Pentecosten,quod in subsequcnti
bilis maximeque in avaritia, tamen, quia pacis auturaodo Ca;sar tertio Nonas Octobris obiit, visio

commoda ampliare studet, Deura adjutorem inhoc haec facta fuerit et deindepaulo plus duobus annis
habet scd scito quia non diu victurus erit, nisi se
; episcopus supcrvixerit,verc prajvisuscst utriusque
ab eadem avaritia abstinuerit. Deindc in campura obitus. Dixit pra;terca racndicus talia multa, quae
spatiosura ferebatur, ubi putcus altus in mcdio esse non audivi ncc ab ullo noscere quivi : sedqui prae-
videbatur. Ad quem puteum plurimarum viarum dicti cupiunt intendcrc paucis,non parvampossunt
vestigia tendebantur, quarum una quidem callis exindc capesccre causam ccdificationis.
triti, cffiteraevero omnes antiquajsolummodo profe- VISIO DUODEGIMA.
ctionis indicia habere monstrabantur ipse quoque ;
j)
Pcrjurium quanta poena maneat.
puteus quasi exhaustus parum aquac habebat. Qui- Emmerammi cojnobio adhuc positus
In Sancti
bus visis ductorojus di.\it ad illum Scisne quid : quadam die egressus sum cxtra portas ccclesia^, ut
,
hic putens exhaustus, quidve multarum viarura in- quia ad monasterium Pruolenseurbi proximum am-
dicia pene jam deleta, quid etiam illa via una bulare volui, aliquera mecum illuc arabulantcm
calle trito significet ? Nescio, inqui. Tu, rogo, mi acquirercm. Sed aliquandiu, in hoc me laborante
domine, mihimet dignare referre. At ille dixit et notum neminem inveniente, astans ibi quidam
\ 'e multae ad puteum quondam tendente3,3cd nunc vir ignotus in habitu poenitentiali ticcurrit ad me
itadeletoB ut vix vel indiciaeorum agnosci valeant: dicens : Quem quajritis, domine? Gum ego ei

significant quod sub temporibus pristinis multa causam qui-crcndi reserarem, dixit : Si dignaraini
eleemosynarum studiaagebanlur tam a principibus me conviatorom habere, libentissime vobiscum am-
juam a mediocribus qua; in tantam paucitatem
;
bulo. Quo dicto placet, inquam quod dicis Gra- :

modo redftcta sunt, ut vix aliquis inveniatur juxta diamur simul.Moxque egressi,interrogavi hominem
 3()7 OTIILONI MONACm S. EMMEUAMMI 308
ob quiim culpam ugorot ])ajnitciitiam. Al. illo, oau- A norot.Quammoximpositain cupio percurrere lotam
sam aperiens,narravit rnihi diccns Mira magnaquc : hoc paritcr poscens ut precibus vestris mihimetpa
est causa pro qua in panitentiaj hujus laborc in- triquc juvetis. Ilrec igilur dicta, qua; in proxima
oedo. Nam, cum parvus adhuc in domo patria mci post Epiphaniam heddomada evenerunt, credena
essem, contigit ut ego aliiquc pueri agnos, sicut aliis profutura scribere decrevi, quae posco a
vulgo solent, rusticorum pascercmus. Gumquchos nemino .sperni :

in locis ad hoc licitis passim observaremus, qui- IIujus namque rei poterit ratione doceri,
busdam visum pratum patris
est parvulis ut eos ad Quanta perjuri poena mereantur aduri.
mci, domo contiguum, pasccndospelleremus. Quod VlSiO DECIMA TERTIA.
factum patri meo agnitum displicuit jussitque ;
Obstinati Judxi sempiterna damnatio.
ut, si ulteriusilluc pueri venirent cum agnis, eos- Homo quidaoa in Ratispona de inferioris mona-
dem expellerem. Deinde vero accdentibus iterum sterii familia infirmitate tenebatur. Ad quem, dum
pueris in pralipra^dicti locum cum agnis,cgo,patris plures visitandi gratia accederent, subito sursum
mei praecepla implcre volens, oxpuli quanta vir- aspicicns clamavit, dicens : qualia jam video !

tute potui. In qua expulsione aliquando incautius Tunc ab astantibus interrogatus quid videret, re-
unum prae cffiteris agnum perculi ita ut debilitato t» spondit ct dixit Abraham Judaeum video ignois
:

crure periret.Gujus percussorem dominus ejus dili- catenis trahi in infernum.Cum autem de astantibus
genter sciscitatus agnovit a me ese percussum. quidam hoec verba pro insania magis quam veritate
Quamobrem pater meus, repensionem oviculae dicta esse arbitrarentur,iteruminfirmus affirmavit.
hujus reddere exactus, quaesivit a me omnimodo si dicens : Si non alitermihi credere vultis, mittitead
reus essem in percussione illius.Ego autem in tali domura ejus quaerentes quid sit de illo nuperrirae
aetate quid aliud cogitarem nisi reatum excusarem ? factura.Mox, missis nuntiis ab Abraha) domum,
Nam si vel esset aliqua nisi prajsens poena nescie- agnoverunt eum noviter esse dcfunctum. Ego vero
bam. Unde et patri meo diligentissime interrogauti qui cumdem Judaeum satis agnovi, id de illo vera-
innocentem me in hoc factojurando respondi. At citer attestari valeo quia in tantacordis malitia etin-
ille incante mihi puerulo tali credens, cum se a saniaconstititjUtsi quisquampraesenteipsoloquere-
vicino suo pro ovicutse percussa3 excusatione aliter tur deDomino nostroJesu Chrtisto,mox quasicanis
nequiret absolvere, jurando in sanctorum reliquiis, oblalrans blasphemias nefandas contraDeum emit-
sicut mos est absolvit. Quod perjurium tam ego teret.Quamvis ego brevis consistat visio talis,utili3
quam patermeus pro nihilo computantespoenitentia tamen esse sentitur ad aedificaraen illis qui poenam
nulla emendavimus. dubitant restare futuram.
Factum, est autem ante annum unum utmorere- C VISIO DECIMA QUARTA.
tur pater meus. Qui nimirum defunctus,in ipso de- Quorumdam etiam sanctorum purgatorium beati
tunctionis suaj anno frequenter apparuit mihi per Guntheri discipulo Isaaco revelatum.
visum deprecans, ut sibi in locis poenalibus consti- A beato Gunthari eremita coenobium quod-
futo aliquod juvamen impenderem. Sed cum ego dara constructum estin Boheraia. In quo videlicet
quantiscumqueprecibusmeper visione.Tiinterpella- cocnobio fuisse fertur raonachus, Isaac dictus,pra3-
ret, neglexissem in proxima Natalis Domini solem- dicti viri disciplina tanto magis instructus, quanto
nitate apparuit mihi non ut prius in somnis, sed prolixiora tempora gerebat cum eo convesatus. Hic
aperte coram lectulo meo starevisus est ista cum igitur, ut a plerisque fidelibus in Ratispona agnovi
ejulatu verba dicens Quare, fili,preces meas tan-
: spiritaliter raptus multa vidit miranda, quorum ad
diu contempsisti ? Cur non succuris mihi ? Ecce notitiam nostram pervenerunt haec pauca.
enim tanto pro te reatu implicatus sum, ut in hac Vidit namque se subito positum in amoenissimo
nocte, in qua plurimae animae requiem habere me- prati loco, ubi beatum Guntharium reperit solum.
rentur, ego non merear, nisi quod apudDeumsan- Qui, ut eum vidit, benigne appellavit, dicens Bena :

ctorum intercessio hoc eolum obtinuit, ut inhora veni, dilecte fili. Grede mihi, per multura tempus
brevissima dimitterer tibi mea denuntiare tormenta n hoc a Deo petii ut aliquis fratrum nostrorum in
Nam prope me stat qui rae in postestate habens eito saeculo adhuc commoratium huc ad me veniret.
ad loca poenalia reducere cupit. Cui ego respon- Quem monachas interrogans, quid, inquit, doraine,
dens dixi Quae cst ergo, pater, illa culpa, quam
: siguificat quia solus hic resides ? At ille respondens
propter me perpetrasti? Et ille Nonne, inquit. ait: Exspecta paulisper el forsitan aliquos concives
:

quondam perjuriura feci pro agno, quem tu percu- nostros huc venire videbis.Posteanon ionge quidam
tiens mihi omniraoda affirraatione indicasti non a praeclari, nec non venerandi seniores, inter quos
te percussura asse ? Fcstina, quaeso, pro me simul sanctus Mauricius atque Adelpertusesse dicebatur,
et pro te poenitentiam agere, alioquin neuter perpe- ad eumvcnienteseum eoaliquandiu secretaquaedam
tuara poterit poenam evadere.His igiturdictis sub- locuti sunt. Deinde colloquio finito iterum beatus
tractus est ab oculis meis. Post hac vero nihil du- Gunthariusdixit ad monachum :Quia,Deoannuente,
bitans dc visione tali ad clericum accessi petiique huc venisti, debes utique aliqua hic considerando
Vit mihi pro mei et patrisdelicto poenitentiam impo- discere, qualitcr nosprimumtranseuntes per ignem

i
369 LIBEll VISIONUM. 370

purgatorium.exindeductisumusin istudquod vides A quant, nullusque locus quo non pertranseat

sit,

refrigerium. Quibus dictis repente vecti sunt beatus luxuria vel avaritia eorum,judicabit tamcn etvincet
scilicct Guntbarius et monachus in montemexcel- illos quandoque Deus.qui modo ab eis judicatur et

sum valde.unde pars maximaiiifernaliutnpa^nuruni spernitur quique pro eo quod nunc peccantes cle-
desuper conspici posset. Quo dum posili fuissent ct menter suslinet omnes, peccata eorum aut sine pce-
undique ejulatus dicentium va;, vije, audiretur, nitentia dimittere vel prorsus nescire putatur. Haec
exhorruit et expavit monachus, audiens talia. Vir quam proxime jam di-
igitur ex occasione visionis,
vero sanctus dixit ad eum:Si tu in momento brevi xi,compulsus dolendo subjungit ut, si quis forte
tantam miseriam audiens atque videns cxhorrcs et aures audiendi habens ctiam lcclurus advenial,
pavescis, quid putasmihi tuisse, qui haec perquin- mecum doleat, mecum, si quem possit, admonen-
quennium in isto loco positus incessantcr audivi ? do ffidificare studeat.
Non igitur summamercamur vi sine magna. Inluere VISIO DECIMA QUINTA.
ergo quam horrenda sint ista, ut reversus incredu- III. Quomodo ejus in audiendis
De Caesare Uenrico
lis otcontumacibus referas ipsa. Ad ha;c etiam alia pauperum caiisis et precihus negligentia a Deo pu-
demonstrabo tibi mira. Et subito in alium locum nita fuerit.

asportati sunt, ubi innumerabilis convenerat mul- « Visionem quoque quamdamterribilem ct cunctis
titudo tam beatorum quam reproborum spirituum. saeculi principibus verendam de Caesarc Ilenrico
Sed beatorura quidam quasi judices in thronis re- proxime defuncto factam,quam in narratione prae-
sidebant alii vero quasi causas proprias relaturi
; terita, cum de eo quaedam visa referrem, oblitus
coram eis astabant.Tuncastantessanctiqueritando eram apponere, jam volo dicere. Hunc autem a ve-
singuli suareferebantaccusantesaliquem reprobo- nerabili Ilumpcrto episcopo, illo videlicet qui beati
rum pracsentiura hoc modo Ecce hic monasterii •
Leonis nuperrime papa; comesjugis consiliariusque
mei destructor erat hoc Deo vobisque omnibus
; acceptissimus cxstitit, agnovi. Illo namque cum
conqucrens denuntio. Cumque eisdem verbis om- papa Victore in Ratispona posito et ad eum multis
nes sancti, qui astabant contra omnes reprobos si- confiuentibus^accessi etiam cgo pro causa quadam
mul astantes querimonias suas singulariter pere- et audivi eum plura de hujus saeculi insolentia et
gissent digitoque accusatos notassent, maligni spi- maxime de principum negligentia loquentem, inter
ritus pariter advenientes accusatione tanta laetifi- qua; addidit ista, dicens : Videtur mihi nulla major
cati, accusatos simul omnes singuli singulos cate- rcgum vel aliorum principum culpa quam quod
nis igneis carpebant, et ad infernales poenas retra- pauperum querelam student contemnere. Solent
hebant ; sicque concilio finito isti ad inferna, alteri enim,proh dolor ! imperatoresvel reges nostri pau-
vero reraeabant ad superna. C peribus causas necessitatis sua; sibi referentibus
Quibus pcraclis sanclus Gunlharius rediit cum nihil aliud solatii pra;bere nisi tantum dicere : Ex-
monacho ad locum, ubi primum inventus est ab eo, specta donec tempus congruum mihi veniat, quo
ubi etiam duo sedilia igneavidebantur posita.unum tuas querimonias possim audire teque a tuis perse-
q.jidem majus altero. Sed beatus Guntharius refere- cutoribus eruere. Et ut haec ita esse sciatis, referam
bat monacho majus episcopi Ratisponensis minus ; vobis visionem de illo, qui nuperrime defunctus
vero episcopi Pragensis esse, pro eo scilicet quod est,Caesare Henrico ; ex quasatis conjicere potestis
ille prior habens plebem subjectam ad converten- quantum peccatum pauperum causas negligere
sit

dum faciiiorem ; alter autem indoctiorem, neuter et de die in diem ad regendum differre.
quidquam doctore dignum fecisset, et ideo uterque Eo namque tempore, quo iste noster papa, qui hic
deputatus esset gehenna;. Quae postquam vidit, su- jam commoratur, mansit cum pra;dicto Gaesare Hen-
bito excitus remeavit. rico in partibus istis Germaniae, profectus est hic
Fertur et hic monachus vidisse et dicere plura, quidam ex principibus Romanis. Cum autem noa
qucc non ex ullo potui rescire sciente. Paucatamen longe ad illum locum, quo tunc papa cum Caesare
dicta possunt hos sedificare qui,quo3ubvertantpror- jam in extrcmis constituto mansit, habcret in quo-
sus loca sancla,laborant.Quod, pro dolor non solum ! n dam vico hospitatus, ibi se sopori, utpote longo iti-

laici sacrae Scripturaeignari,sed etiam clerici ad su-
perna omnimodo instructi et ad regendam fidelium
nlebcm constitulijam maximefaciunt, non curantes
[uanta tormenta quandoque sint passuri,dummodo
sua expleant desideriain dignitateadipiscenda.Obti-
neant ergo nunc quaecunque velint laetentur in
donis etprffidiis qualibetarle vel fraude acquisitis;
affluant diviliis qua^rant sapicntiae s.i;cularis argu-
; dignanler respondit, diccns Exspecta, stolide, do-
nere fatigatus, in meridie tradidit In quo videlicet
soporCjUt postea evigilans retulit,eumdera Gaesarem
residentem, nec non multa procerum
in solio regali
turba circumdatum vidit.Ubi.cum plurimade lucris
sa;cularibus disputarentur, subito quidam pauper
; advcnitclamans adCaesarem ctpetensutdignaretur
necessitatis su<t; causas audire et regere. At ille in-
:

menta, ut convincant simpliciajustorum corda; se- nec tempus mihi concedatur audiendi te. Ad haec
deant in insidiis, ut decipiant pauperes et inopcs paupcr,quomodo, inquit,o Ca;sar,hic diutius exspe-
;

et, ne quid voluptati eorum desit, exornent se modo

ctare valeo qui, hic per dics multos jam commora-
rosis atque liliis, ubique la;titia2 suae signa relin- tus, omnia qua; habui pro victu meo expendi ? Cui
 371 OTIILONI MONACHI S. EMMEKAMMI 372
itcrum rcsponsa dantur : Vado, irnprobe, in odium A. ctum ost opinantc, post dies paucos rcperitur corpus
Dei et exspecta usque dum posaim lc audire.''Nam ejus sub quodam rneatus equorei retinaculo occulto
tanta mihi cura modo alia audicndi ct regcndi ut lu non longc ab illo loco, quo immersus cst, haesisse,
frustra me
invoccs.IIa^c crgo audicns paupcr trislis Moxquc cxtractum inde cum omni compassione et
abscessit. Moxqucacccssitctaliuspauper,quicodem debilaoraminiscxhibitionetraditur sepulturae. I'ost
modo, ut prior, ad Gaesarcm clamavit sed simiiiter 5 haec etiam prajbenda, quaj pro aliig fralribus de-
in vanum laboravit. Post pusillum quoque vcnit functis in elccmosynam offerebatur, pro illo nihilo-
paupcr tcrtius eadcm narrans, cadem rogans qu;o minusofferrijubebatur. Quam dum pcrdies aliquot
et anteriores. Sed ctille in vanum laborans disccs- cellarius, qui tunc temporis erat, indevoto animo
sit mojstus, Domino mox talia questus. Adhuc illo traderet, contigit ut prorsus eam denegare praesu-
queritante et Dominum invocante vox de ccelo meret, dicens Illi nullam communionem debere
:

sonuit, dicens : Aufertc istum rectorem et facite essecum rcliquis fratrihuspro eo quod semelipsura
cum intcr pocnarum moras discere quomodo pau- in aquam praecipitando pcrdiderit. Quod diclum et
peres valeantjudicia suaexspectare ;
quae dedit ac- factum mox ultio
divina secuta esl. Nam cura idem
cipiat ;
quae sit dilatio discat. llis dictis subito ra- cellariusnocte sequenti nocturnae laudis signum
ptus est a conventu illo. „ audiens exsurgcrct, accensa lucerna ad ecclesiam
IntereaverOjCumltalicus dormienstaliain somnis proporavit. Sed cum ab illo dormitorio, in quo
vidisset, intiraatus est in eadem domo,qua hospita- quiescebat (nam per idem tempus pleraque fuisse
tur, Gaesaris obitus. Gumque vigilans audisset referuntur tam propter monachorum multitudinem
omnes de eodem obitu flebiliter sermocinantes, nec quam ob consuetudinem), in veslibulum quo
loci

tamen, quia linguam non noverat, sentire posset, fratres ad capilulum convenire solebant quodque ei
unum de suis comitibus linguae Teuto-
interrogavit pervium propcrans venisset, apparuit ei visi-
erat,
nicae guarum quid tam luctuosa sermocinatio signi- biliter frater, cui jam defuncto pridie
praedictus
ficaret. At ille respondit, dicens : Noviler, domine, praebendam dare noluit, dicens Lucernam quam :

cum tu somno deditusesses,nuniatum est hic quia portas, frater, depone,

paululum quo
exspecta
Caesar, ad quem tu volebas pergere, defunctus sit. usque verba pauca loquar tecum. Gumque ille sub-
Pro hoc ergo tristantur cuncti, super hoc sunt tanta sisteret, dixit Gur ergo pridie communem statu-
:

locuti. Et mihi, inquit, modo dormienti de obitu tamque cunstisfratribus delunctispraebendam prae-
ejus quaedam per visionem revelata sunt. Statimque sumpsisti mihimet denegare ? quida te, rogo, per-
suis eamdem visionem, quam praefatus sum,retulit tiuet de judicio divino, quod in me factum est,
etad defunctionisejus locum quantociusproperavit. quidquam judicare ? Deus enim fecit in me quee
Prajdictusigiturprinceps Italicus taliamihi in eodem C voluit. Verumtamen non, ut tu putas, in me fecit.
tempore nuntiavit. Unde nimis invocandusest Deus Quia igitur inique et in judicium divinum et in me
ut misereatur nobis dando principes tales qui et se agere praesumpsisti, sententiam aliquara sustinere
et sibi tam pauperes quam divites regere
subditos debes, ut et tu in futuro saeculo debita evadae tor-
; valeant. Nam in isto parvulo rege nostro per multa menta et alii per te depravati corrigantur. His dictis
'
tempora,prohdolor!nil regiminishaberepossumus. ad columnam illic stantem eum fortiter alligavitet
Haec itaque egomet a praedicto venerabili Humperto aliquandiu dire verberavit. Quo facto solvit eum,
cpiscopo referente agnoscens, aliis quoque ad aedi- dicens Vade jara et fratribus indica quia pro eo
:

ficationem credidi esse intimanda. quodinmepeccasti, flagellataliapertulisti.Quijussa

VISIO DECIMA SEXTA. implens, die facta congregatis omnibus intimavit et
Fuldensis monachus ob negatam in defuncli graliam ostendit quid pertulerit. Hsc igitur ego ita evenisse
pi-aebendam seu eleemosynam flagellis divinitus audiens litteris tradere curavi, sperans exinde ali-
ccesus. quem posse aedificari.

Libet etiam litteris tradere quid in Fuldcnsi mo- VISIO DECIMA SEPTIMA.
nasterio quondam contigisse nuper a quibusdam Theophaniae imperatricis ob luxum vestium in purga-
ejusdem monasterii fratribus referentibus agnovi. j)
to?-io pcenx.

Fertur namque ibi monachus quidam fuisse officio Reminiscor adhuc cujusdam vlsionis, nescio a
functus praeposituraj. Qui tempore vicis suae adve- quo, mihi quondam relatae de Teophanu impera-
niente ut fratribus ciborum usu servire deberet, trice. Sed cum sensum sermonemque dicentis cer-
postquam hoc die quadam devotionesumma comple- tissime retinerem et quod non ob aliud, nisi ad
vit, volens etiam ipse refici, ad rivum, qui per ffidificationem dixerit, sciam,nescio quid mihi obsit
claustri officinas ductus prope refectorium defluit, quod persona referentis a memoria excidit. Dictum
causa lavandi manus acccssit. Gumque se ibi incau- namque est mihi quia praefata Theophanu cuidara
tius inclinasset, repentelapsus, sicut facile defessis venerabili Deoquedicatajvirgini inhabitu miserabili
evcniL,in flumen cccidit et, impctu undoso captus, apparuerit per visionem, eamque ut pro se oraret
priu.squiim hominum aliquis advcniret, pcr aquffi- suppliciter peticrit. Qua; dum interrogaretur quis
duclus S' creta tractus obiit. Dcinde vero mirantibus essct, respondit dicens : Ego sum Theophanu,quaB
universis de excessu fratris, ct ncmine id quod fa- olim de Graecia veniens in Franciara conjuncta
373 LlbER VISIONUM. 374

fueram connubio Caesaris Ottonis. Ad hKC virgo, A diabolica expelli mos est, invocationes protulit,

et quomodo, inquit, nunc tua ros essc habet ?

adjurans malignus esset, procul
ut, si spiritus

Respondit Pessime, quia in maximo tormento

:
absccderet. At ille propius accedens ad conjugem

posita sum. Quare, ait ? iterum rcspondit, quia vi- dixit Noli, quoeso, noli timerc accessum meum
:
;

delicet multa superflua et hixuriosa mulierum orna- sed pro ccrto cognoscc me virum tuum esse, qui
menta, quibus llrfficia uti solct, sed eatenus in in patibulo, sicut nosti, fui suspensus, sed gratia
Germania) Franciaeque provinciis erant incognita, divina succurrente in eodem patibulo ad vitam sum
huc prirao detuli memcque eisdem plus quam hu- rescrvatus. Ad ha!C mulier : Si, inquit, ha;c ita se

mana natur» conveniret, circumdans et in hujus- habcnt, accede propius in nomine Domini, et enarra
modi habitu nocivo incedens alias mulieres similia nobis quomodo vixeris. At ille respondens ait De :

appetentes pcccare feci. Urcc sunt enim mea peccata his nulla responsa dabo, priusquam ad ecclesiam ve-
maxima, pro quibus merui rcternam damnationem nero ; illuc enim in primis venire cupio, ut gratias

pati. Quae nimirum peccata tanto graviora fucre, agam omnipotenti Deo, qui me clementer mirabili-
quanto minus ea vel esse peccata existimavi. Nam terque prresenti vita3 reservavit. llluc etiam veniat
scirem esse peccata. pcenitentia utique di-
si talia quisquis a me audire desiderat quoe circa me
luissem aliqua. Nunc ergo quia mihi divina gratia « gesta sunt. His itaque dictis properavit ad eccle
concessum est ut tibi apparens et peccata mea et tor- siam ibique aliquandiu prostratus Deo debitas re-
menta, quai pro his patior, intimare, tu pro amorc tulit gratias.

Dei in oratione tua memento mei. Scio enim quia Interea plebs omnis, quae ante fugerat, agnoscens
quantascunque meruerim pcenas sustinere, pro eo vere quae ab homine facta sunt, quod scilicet et
tamen quod in fide Catholicaperseveravi, si aliqui rite loqueretur ad conjugem et ad ccclesiam prope-
servi Dei pro nie constanter orare vellent, de dam- rasset, convenit pariter illuc, sciscitans ab eodem
nationc perpetua me liberare possent. His igitur qualiter in tanto tempore suspensus vixisset. At
dictis discessit imago loquentis. Quid vero pro causa ille Mira omnipotentis Dei gratia
respondit dicens :

petita fecerit virgo, cui revelata est hiec visio, scire
nequeo. Ego tamen ejusdem visionis dicta recolens
ob hoc scribere hic decrevi, ut aliqui ista agnoscentes
pro imperatricis praedictae absolutioneDeum exorare
seque, ne similia paliantur, studeant emendare.
VISIO DECIMA OCTAVA.
Suspermis in pntibulo mirabililer a liliis
valus et nvtritus.
Cupio promere quod nuper fidelem no-
et illud
tumque mihi fratreoQ audivi referre. Retulit enim
de homine quodam, quem sibi satis notum et Al-
brioum etiam dictum esse alGrmavit, quia, cum in-
nocens in patibulo suspcnsus esset, intra hebdoma-
dam, qu3c tunc post Penlecosten proxime evenit, in
eodem patibulo vivus penderet pene usque ad festa
sancti Jacobi aposloli, quando scilicet tcmpus crat
raelendi. Locus autem, ubi pependit, messi conti-
guus exstitit. Cum ego die quadam rustici ad me-
tendum convenirent,subito qui per multum tempus
vixi.Quia enim octo infantes de baptismo suscepi
eisque omnibus catechizandi ad fidem sacram prae-
mia, excepto uno, praebui, vide.batur mihi quod
unusquisque eorum quos ad fidem conduxi, juxta
ordinem singulis diebus semet pedibus meis sub-
ponens, ab omni molestia pendendi me relevaret.
in vila ser- Gumque hoc per septem dies continuos levamen ju-
C magnam molestiam
giter sensisscm, in octava die
pendens quiatunc a
pertuli,nullo sustentabar. Illa
namque die puerum octavum, cui nulla dona dedi,
circumeuntem quidem propc patibulum vidi, sed ab
eo nil soliti levaminis percepi. Praeterea quemdam
saporem in orc meo semper adesse
tantaj suavitatis
sentiebam, ut et omnein ciborum humanorum fra-
grantiam excclleret et nunquam esurirc me permit-
teret. Nunc ergo, quia miro sustentaculo miroque
ferculo pcr gratiam Dei vita mihi praesens concessa
est, iiihil aliud amodo agendum rnihi restat, nisi ut
aliquo Dei servitio me mancipare studeam ideoque ;

pependit,laqueo disrupto de patibulo cecidit moxquc precor ut cum omnium vestrum adjutorio in eccle-
gressu nutanti ad fontera, qui ibi prope erat, bibi- sia mansionarii merear fungi officio. Quam petitio-
turus accessit. Quo viso metentes omnes perterriti nem, quia omnibus placuit, citius impetravit ibique
fugerunt, arbitrantes opus esse diabolicum quod tv postea per annos plures positus in bona conversa-
lagebatur per suspensum. Sed ille, postquam ali- tione vitam pra3sentem finivit. Hujusmodi itaque
quantulura bibit, recto traraite ad vicum proximum miracula a quodam fideli fratre mihi una cum aliis
propcrans in dotnum suam divertit. Cum autem sunt relata ha;c etiam ego, aliis profutura credens,
;

ru8tici,qui pauloantefugientes ingressi suntdomos ad eorum notitiam litteris transferre decrevi.

suas, taliaconspexissent, iugerunl etiam exinde Deinde vero, quia nullam aliam visionem, quae
lomnes excepta ejusdem hominis conjuge, quae in temporibus nostris acciderit, proferendam scio,
eadem die, prout poterat, proejus anima eleemo- quasdam ante tcmpora multa prolatas,sed plurimis
«viiam erogandam prajparaverat. Ihcc igitur tulem ideo incognitas, quia libri, in quibus continentur,
rum ad suum hospitium lendentem a longe apud paucos invcniuntur, hic adnectere volo, ut
piospiciens, et nihil aliud quam phantasma essc tantodevotiuslegentcsademendationemexcitentur,
existimans, in primis signo sancta; crucis facto quanto plus cis non nota, sed incognata, undecun-
se signavit, deinde omnimodas, quibus dclusio que potui, colligere studui. Sed in primis visionem

I
375 OTHLONI MONACHl S. KMMI':mAMMI 376
quamflam ox sancli Bonifacii epistoliB cxcoptam, X rclcvando et excuHando Bcipsum omniaaudisse ; et

quain ipse cuidam matron.'X! scril)Ons inisit, conjun- flagitiorum suorurn propria peccamina, qufe fccit a
gere cupio. Scribit autcm lioc modo : juventuto sua, ct ad confitcndum aut neglexit aut
VISIO DEGIMA NONA. oblivioni tradidit, vcl ad peccatum pertinere om-

.S. Bomfacii episcopi cl martyns episiola de diclis nino nesciebat ipsius propria vocc contra illam cla-
et visis cujusdam monacM redivivi. mitasse ct eum durissime accusasse, et specialiter
Rogabas mo, soror charissima, ut admirandas unumquodfjuc vitium, quasi ex sua pcrsona, in

visiones do illo redivivo, qui nupcr in monasterio medium se obtulisse dicendo, quoddam : Elgo sum
Milburgae abbatissa3 mortuus cst et revixit, quae ei cupiditas tua, fjuae illicita frequentissime et contra-
ostensa; sunt, scribcndo inlimare ot transmittere quoddam vero Ego
ria prfficeptis Dei concupisti ;
:

curarem quemadmodum ista, reverenda abbatissa sum vana

qua te apud homincs jactanter gloria,
Hildelida referente, didici. Modo siquidem gratias exaltasti aliud Ego sum mendacium, in quo; :

omnipotenti Deo refero, quia in hoc dilcctionis tuaj mentiendo peccasti aliud Ego sum otiosum ver- ; :

voluntatcm plenius liquidiusque, Deo patrocinium bum, quod inanitor locutus fuisti aliud Ego visus, ; :

praestante, implere valeo, quia ipse cum supradicto quod videndo illicita peccasti aliud Ego conturna- ; :

fratreredivivo,dum nuper de transmarinis partibus p cia et inobedientia, qua senioribus spiritalibus ino
ad istas pervenit regiones locutus sum, et ille mihi bediens fuisti aliud Ego torpor et desidia in san- ; :

stupendas visiones, quas cxtracorpus suum raptus ctorum sludiorum neglectu aliud Egovagacogi- ; :

in spiritu vidit, proprio exposuit sermone. tatio et inutilis cura, qua te supra modum sive in
Dicebatautem seperviolentisa^gritudinisdolorem ecclesia sive extra ecclesiam occupabas aliud Ego ; :

corporis gravedine subito exutum fuisse et simil- somnolentia, qua oppressus tarde ad confitendum
limum esse collatione, veluti si videntis et vigilantis Deo surrexisti aliud Ego iter otiosum aliud Ego ; : ; :

hominis densissimo oculi tegmine velenter, et subito sum negligentia et incuria, qua detentus erga stu-
auferatur velamen, et tunc perspicua sint omnia, dium divinae lectionis incuriosus fuisti ; et caetera
quae ante non visa, et velata et ignota fuerint ; sic his simiiia omnia, quae in diebus vitae suae in carne
sibiabjectoterrenfficarnisvelamineanteconspectum conversatus peregit et confiteri neglexit. Multa quo-
universum coUectum fuisse mundum ut terrarum que, quae ad peccatum pertinere omnino ignorabat,
partes, et populos et maria sub uno aspectu con- contra eum cuncta terribiliter vociferabant.Similiter
tueretur, et tam magnae
claritatis et splendoris an- etmaligni spiritus, in omnibus consonantes vitiis

gelos eum egressum de corpore suscepisse ut nulla- accusando et duriter testificando, et loca et tempora
tenus prae nimio splendore in eos aspicere potuisset, nefandorum actuum memorantes, eadem, quae pec-
Quijocundis et consonis vocibus canebant : Domine, C cata dixerunt, conclamantes probabant.
ne in ira iua arguas me, neque in furore iuo corri- Vidit quoque ibi hominem quemdam, cui jam
pias rne (Psal. vi, 1). Et sublevabant in aere, di- in habitu degens vulnus inflixit,
saeculari quem
xit, sursum ; et in circuitu totius mundi ignem adhuc hac vita superesse referebat ad testi-
in
ardentem videbam, et flammam immensae magnitu- monium malorum suorum adductum, cujus cruen-
dinis anhelantem et terribiliter ad superiora ascen- tatum et patens vulnus et sanguis ipse pro-
dentem non aliter pene quam ut sub uno globo pria voce clamans improperabat et imputabat ei
totius mundi machinam complectentem, nisi eam crudele effusi sanguinis crimen ; et sic cumu-
sanctus angelus impresso signo sanctaecrucisChristi latis et computatis sceleribus antiqui hostes
compesceret. Quando enim in obviam minacis flam- affirmabant eum reum atque peccatorem juris
mae signum crucis exprcsscrat, tunc magna ex partc eorum et conditionis indubitanter fuisse. Econtra
decrescens resedit, ct istius flaramaa terribiiis ardore autem, dixit, e.xcusantes me clamitabant parv?R
intolerabili torquebar, oculis maxime ardcntibus ct virtutes auimae, quas ego miser indigne et imper-
splendore fulgentiumlipirituum vehementissime re- fecte peregi. Quaedam dicunt : Ego sum obedientia,
verberatuSjdonec splendidaevisionis angelus manus quam senioribus spiritualibus exhibuit; quaedam:
suaj impositione caput meum quasi prolegens tan- j) Ego jejunium, guo corpus suum contra desiderium
gebat et me a laesione flammarum tutum reddidit. carnis pugnans castigavit alia Ego oratio pura, ; :

Praeterea referebat iilo in temporis spatio, quo quam efl"udebat in conspectu Domini alia Ego ; :

extra corpus fuit, tam magnam animarum migran- sum obsequium infirmorum, quod clementer segro-
tium de corpore multitudinem, iJluc, u])i ipse fuil, tantibus exhibuit quiedam Ego sum psalmus,
;
:

convenisse, quantam totius humani generis in terris quem pro odioso sermone satisfaciens Deo cecinit,
non Innumerabilem quo-
fuisse antea existimaret. et sic unaqumque virtus contra a^mulum suum
que malignorum spirituum turbam, nec non et cla- peccatum excusando me clamitabat. Et has illi
rissirnum cliorum supcriorum angolorum adfiii.';sc immensae claritatis angelici spiritus magnificando
narra\ii, ct inaximam intra sc miiicrrimos spiritus dclendcntes mc aflirinabant, ct islae virtutes uni-
et sanctos angelos dc animabus egredientibus do ver»a3 valde mactae, et multo majores et excellen-
corporc fUsputationem habuisse, dajmones accu- tiores esse mihi videbantur quam unquani viribus
sando ot peccatorum pondus gravando, angelos vero meis digne perpctratce Russent.
 ;

377 VB^.W VISIONUM. 378

Interea referebat sc quasi in inferioribus in hoc A officiodefunctusest,quffi spociosa nimis et formosa
mundo vidisse igneos puteos horrendam eructantcs essc visa est, quam maligni spiritus rapienles con-
flammam pluriraos et erumpente tetra terribilis tendebantsortiseorum etconditionis fuisse.Respon-
flamma ignis volitasse, et miserorum hominum dit ergo unus ex choro angelorum diccns Ostcndam :

spiritus, in similitudine nigrarum avium per flam- vobis cito, miserrimi spiritus.quia vestrae potestatis
niam piorantes, et ululanles, et verbis et voce hu- anima illa probatur non essc. Et his dictis repento
mana slridentes.et lugentes propria merita et prae- intervenit magna cohors candidarum animarum,
sens supplicium, consedisse paululum hffirentes in quae dicebant : Senior et doctor noster fuit iste, et

marginibus puteorum,et itcrum ejulantes cecidisse nos omnes suo magisterio lucratus est Deo, et hoc
in puteos. Et unus ex angelis dixit Parvissima haec : pretioredemptus est et vestri juris non esse digno-
requies indicat quia omnipotens Deus in die futuri scitur. Et quasi cum angelis contra doemones pu-
judiciihisanimabusrelrigeriumsupphciietrequiem gnam angelorum eripientes
inirent, et adminiculo
perpetuam pra^stiturus est. Sub illis autem putcis illam animam de potestate malignorum spirituum
adhuc in infcrioribus et in imo profundo, quasi in liberaverunt.Et tunc incrcpans angelus daemones
inferno inferiori audivit horrendum, et tremendum dixit Scitote modo ct intelligite quod animam
:

ct dictu difficilem genitum et flctum lugentiura ani- istam sine jure rapuistis, et discedite, miserrimi
p
marum.Et dixit ei angclus : Murmuret nctus,quem spiritus, in ignem oeternum. Cum vero hoc dixisset
in inferioribus audis, illarum est animarum, ad angelus, illico maligni spiritus levaverunt fletum et
quas nunquam pia miseratio Domini perveniet,sed ululatum magnum in momcnto, et quasi in ictu
flamma sine fine cruciabit.
ffiterna illas oculi pernici volatu jactabant se in supra dictos
Vidit quoque mira; amoenitatis locum, in quo puteos ignis ardentis. Et post modicum intervallura
pulcherrimorum hominum gloriosa multitudo miro cmersi certantes in illo conventu iterum de anima-
K-etabatur gaudio, qui eum invitabant ut ad eorum rum meritis disputabant; etdiversorum meritaho-
gaudia,si ei licitum fuisset, cum eis gavisurus veni- mioum in hac vita commorantium dicebat se illo in
ret. Et inde mira? dulcedinis flagranlia venicbat, tempore speculari potuisse et illos, qui sceleribus
qufflbealorum habitus luit, ibi congaudentium spi- obnoxii non fuerunt et qui, sanctis virtutibus freti,
rituum, quem locum sancti angeli affirmabant propitium omnipolentem Dominum habuisse nosce-
famosura esse Dei paradisum. Ncc non et igneum bantur, angelis semper tutos ac defensos, et eis
piceumque flumen, bulliens et ardens,mirae formi- charitate et propinquitate conjunclos fuisse; illis

dinis et teterrinae cernebam, super quod

visionis
lignum, pontis vice, positum erat, ad quod sanctae
gloriosaeque animae ab illo secedentes conventu pro-
perabantjdesiderio alterius ripae transire cupientes.
Et quaedam non titubantes constanter transibant
quaedam vero labefactoe de ligno cadebant in tarta-
reum flumen; et aliae tingebantur pene quasi toto
corpore mersa; ; aliae autera ex parte
usque ad genua; quajdam usque ad mediura
quajdam vero usque ad ascellam; et tamen unaquae-
que cadentium multo clarior speciosiorque de flu-
mine in alteram dcscendebat ripam quam prius in
piceum buUiens cecidisset flumen.Et unus ex beatis
angelis de illis cadentibus animabusdixit Hae sunt
animae, quae post exitum mortalis vitaj quibusdam
vero,qui nefandis criminibus ct maculatae vitae sor-
dibus polluti fuerunt,adversarium spiritum assidue
C sociatura et semperad scelera suadentem fuisse, et
quandocunque verbo vel facto peccaverunt, hoc
jugiter quasi ad laetitiam et gaudium aliis nequissi-
mis spiritibus in medium profercns manifeotavit.Et
quando homo peccavit, nequaquam raalignus spi-
quadam veluti ritus sustinuit, raoram faciens exspectando, donec
;
iterum peccaret, sed singillatim unumquodque vi-
tium ad notitiam aliorum spirituum ofTerebat; et
subito apud homincm peccata suasit et illico apud
daemones perpetrata demonstravit.
Interca narravit se vidisse puellam quamdam in
: hac tcrrena vita molantem in mola,qu?c vidit juxta
se alterius novam colam, sculptura varialam et ;

levibus vitiis non omnino ad purum abolitis aliqua pulchra ei visa fuit; et furata est illam.Tunc quasi
pia miserentis Dei castigatione indigebant, ut Deo ingenti gaudio repleti quinque teterrimi spiritus,
digne ofi^erantur.Et circa illud flumen speculabatur n hoc furtum aliis in illo refcrebant conventu,testifi-
muros fulgentes, clarissimi
splendoris, slupendffi cantes illam furti ream ctpeccatricem fuisse.lntulit
longitudinis et altitudinis immensae, et sanctos an- quoque et haec : Fratris cujusdam, qui paulo ante
gelos dixisse Haec est enim illa sancta et inclyta
:
defunctus est,animam tristem ibi videbam,cui antea
civitas ccrlestis Hieru3alem,in quaist» perpetualitcr ipse in infirraitate exitus sui ministravi et exsequia
sanctaegaudebunt anims. Illas-itaque animas et prajbui. Qui mihi moricns praecepit ut fratri illius
muros,ad quam posttrans-
istius gloriosae civitatis germano verbis illius testificans demandarem, ut
itum fluminis festinabant, tam magna immensilu- ancillam quamdam,quam in potestate communitcr
minis claritate et fulgore splendentcs esse dixit, ut possederant, pro anima ejus manumitterct. Sed
reverberatis oculorum pupillis prae nimio splendo- gormanus ejus,avaritia impedicnte,petitionem ejus
re in eos nullatenus aspicere potuisset. non implevit; et de hoc supradicta anima per alta
Narravit quoque ad illum conventum inter alias suspiria accusans fratrem infidelein et increpans
v«ni8se cujusdam hominis animam, qui in abbatis graviter querebatur. Et similitcr testatus est de
370 OTIILONI MONACIII S. EMMEUAMMI 380
Ceolredo rcge Merciorum(quem illo lamen tcmporc, A cessari.n ad compescendam cordia eorum duritiam
quo haec visa sunt, in corporc fuissc non fluhium vidcntur. Ilujusmodi ergo dicta in libro prajfato in-
est) qucm, ut dixit, vidcljal angelico quodam um- veniuntur scripta.
braculo contra impctum d<'Rmoniorum quasi lijjri
VISIO VlfJi:siMA.
alicujus magni cxtcnsionc et supcrpositionc defcn- Pwnx damnulorum el purfjandorum, uli el ijaudia
sum; ipsi vero dajmones anhclando rogabant ange- bealorum cuidam oslenm. Ex Beda.
los, ut ablata defcnsione iila ipsi permitterentur His temporibus miraculum memorabile et anti-
crudclitatis corum voluntatem in co excrcerc. Et quorum simile in Britannia factum est.Narnque ad
imputabantci iiorribilemacnefandammultitudincm cxcitationem viventiumde rnorte animajquidarn ali-
flagitiorum, et minantes dicebantillum sub diris- quandiu morluus ad vitam rcsurrexit corporis et
simis infcrorum claustris claudendum et ibi, pec- memoratu digna, quaj viderat, narravit; e quibus
catis promercntibus,aeternis tormentis cruciandum hic aliqua breviter perstringenda esse putavi.
esse. Tunc angcli solito tristiores facti dicebant : Erat ergo paterfarailias in regione Nordanirnbro-
Proh dolor! quod homo peccator iste semetipsum rum, quae vocatur Incuncningum, religiosam cum
plus defendere non permittit et propter merita pro- domo sua gerens vitam. Qui, infirmitate corporis
pria nullum ei adjutorium possumus prasbere. Et tactus ct hac crescentc per dies ad extrema per-
p
auferebantsupcrposititutaminisdefensionem.Tunc ductus, primo tempore noctis defunctus est; sed
daemones gaudentes, de universis mundi partibus diluculo reviviscens ac repente residens ornnes, qui
congregati majori multitudine quam omnium ani- corporiflentesassedRrantjtimoreimmensoperculsos
mantium in saeculo fieri aestimaret,diversiseum tor- in fugam convertit.Uxor tantum,quae amplius ama-
mentis inaestimabiiiter fatigantes lacerabant. Tum bat, quamvis multura tremens et pavida remansit.
demum beati angeli prsecipiebant ei,qui heec omnia Quam ille consolatus, noli, inquit, timere, quia
extra corpus suum raptus spirituali contemplationc jam vere surrexi a morte, apud
qua tenebar, et
vidit et audivit, ut sine mora ad proprium rediret homines sum iterum vivere perraissus. Non tamen
corpus, et universa,quae illi ostensa fuerunt,creden- ea mihi, qua ante consueverara, conversationc,sed
tibuset intentionedivina interrogantibusmanifesta- raultura dissimili ex hoc tempore vivendum est.
re non dubitaret; insultantibus autem narrare dene- Statimque surgens abiit ad villulae oratorium et
garet et,ut cuidam mulieri,quae in longinqua regio- usque ad diem in oratione persistens, mox omnem
ne habitabat, ejus perpetrata peccata per ordinem quam possederat substantiam in tres divisit portio-
exponeret et ei intimaret quod omnipoicntem Deum nes. E quibus unam conjugi, alteram filiis tradidit,
potuissetper satisfactionem repropitiari sibi, si vo- tertiam sibi ipse retentans statim pauperibus distri-
luisset,et ut cuidam presbytero,nomine Begga, istas G buit.Nec multo post saeculi curis absolutus ad mo-
spirituales visiones cunctas exponeret, et postea, nasterium Mailro,quod Tuidi fluminis circumflexu
quemadmodum ad illo instructus fieret,hominibus maxima ex parte clauditur, pervenit acceptaque
pronuutiaret.propria peccata,qua3 illi ab spiritibus tonsura locum secret© mansionis,quam praeviderat
immundis imputata fuerunt, confessaque supradi- abbaSjintravit et ibi usque ad diem mortis in tanta
cti presbyteri judicio emendaret. mentis et corporis conlritione duravit ut multa il-

Jussus tamen ab angelis primo diluculo rediit ad lum, qua3 alios laterent, vel horrenda vel deside-
corpus, qui primo gallicinio exibat de corpore. Re- randa vidisse, etiamsi lingua sileret, vita loquere-
divivo autcm iu corpore plena septimana nihil om- tur. Narrabat autem hoc modo quod videral.
nino corporalibus oculis videre potui,sed oculi vesi- Lucidus,inquit,aspectu et clarus erat indumento
cispleni frequentersanguinemstillaverunt;ctpostea qui me ducebat. Incedebaraus autem tacentes, ut
de presbytero religioso et peccatrice muliere, sicut videbatur mihi, contra ortum solis solstitialem.
eiab angelis manifestatum esl,ita illis profitentibus, Cumque ambularemus.devenimus ad vailem multae
verum esse probavit. Subsequens autcm et citus latitudinis ac profunditatis,infinitae autem longitu-
scelerati regis exitus, quae dc illo visa fuerunt,vera dinis,qu8ead laevara nobis sita,unum latus flammis
esse procul dubio probavit. Multa quoque alia his ferventibus nimium terribile, alterum furenti gran-
j)
similia refercbat sibi ostensa fuisse,quae de memo- dine ac frigore nivium omnia perflante atque fer-
ria labefacta per ordinem recordari nuUatenus po- vente non minus intolcrabile praeferebat.Utrumque
tuisset. Et dicebat se post visiones istas mirabiles autem erat animabus hominum plenum,quae vicis-
tam tenacis meraoriae non fuisse ut ante fuerat.Hffic sira hinc inde videbantur quasi tempestatis impetu
autem, quae te diligenter flagitante scripsi, tribus jactari. Cum enim vira fervoris immensi tolerare

mecum religiosis ct valde venerabilibus fratribus in non possent,prosiliebantmiserae in medium frigoris

commune audientibus exposuit, qui raihi in hoc infesti et,cum neque ibi quidpiam requiei invenire
scripto astipulatores fideles testes esse noscuntur. valerent,resiliebant rursusurendae in medium flam-
Vale virgo dilectissima. maruminexstinguibilium.Cumquehacinfelicivicis-
Ad hajc vero quasdam visiones, quas nuper in siludine longe lateque,prout aspiccre potcram, sine
Anglorum Gcstis a vencrabili Beda scriptis legi,ad- uUa quictis intercapedine innumerabilis spirituum
dere cupio,qua3 scilicct duris etimprobis satis ne- delormium multitudo torqueretur, cogitare coDpi
381 TJBRR VISIONUM. 382
quod hic fortasseesset infernus, de cujustormentis A cebat. Qui mox conversus ad dextrum iter quasi
intolerabilibus narrari saepius audivi. Respondit contra ortum solis brumalem ducere coepit. Neo
cogitationi mcae ductor, qui me prwcedebat, non mora; exemptum tenebris in auras mc scren<x' iucis

hoc inquiens, suspiceris; non onim hic infernus cduxit.

est ille qucin putas. Cumque me in luce aperta duceret, vidi ante nos
At cum me hoc spectaculo tam horrendo perterri- murum permaximum, cujusneque longitudini hinc
tum pauhitim in ulteriora perduceret, vidi subito vcl inde,nequc altiludini ullus esse lcrminus vide-
ante nos obscurari incipero loca ct tenebris omnia retur. Cccpiautem mirari quomodo ad murum ac-
replori.Quas cum intrassemus, in tantum pauiisper cederomus, cum in co nullam januam,vcl fenestram,
condensatae sunt, ut nihil praetcr ipsas aspicerem, vel ascensuni alicubi conspicerem.Cum ergo perve-
excepta duntaxat specie et vestccjus qui mc duce- nissemus ad murum, statim nescio quo ordine fui-
bat.Et cum progredcremur sola sub nocte per um- mus in summitatc ejus. Et cccc ibi campus erat la-
flammarum
bras, ecce subito apparcnt nobis crebri tissimus, ct lastissimus tantaque fragrantia vcrnan-
tetrarura globi ascendentes quasi de puteo magno tium flosculorum plenus ut omnes mox fctorem tc-
rursusque docidentes in eumdem. Quo cum perdu- nebrosi fornacis, qui mc pervaserat, effugaret admi-
ctus cssem, repente ductor mcus disparuit ac me y» randi hujus suavitas odoris.Tantaautcm lux cuncta
solum in mcdio tenebrarum et horrendffi visionis ea loca perfuderat, ut omni splcndore diei sivc solis
relinquit. Ac cum ignium intermissione
ibi globi meridiani radiis videreturesse praeclarior. Eranlque
modo alta petercnt, modo ima barathri repeterent, in hoc campo innumera hominum albatorum con-
cerno omnia, qufc ascendebant, fasligia flamma- venticula scdcsque plurima3 agminum lcetantium.
rum plena esse spiritibus hominum.qui instar fa- Cumque inter choros felicium incolarum medios me
villarum cum fumo ascendentium, nunc ad subli- duceret, cogitare coepi quod hoc fortasse esset re-
miora projicerentur, nunc retractis ignium vapori- gnum coelorum, de quo prfcdicari sajpius audivi.
bus relaberentur in profunda; sed et fctor incom- Rcspondit ille cogitatui meo, non, inquiens, hoc cst
parabilis cum eisdem vaporibus ebuiliens omnia rcgnum ccclorum quod aulumas. Cumque proceden-
illa tenebrarum ioca replebat. Et cum diutius ibi testransissemusethasbeatorum spirituummansio-
pavidus consisterem, utpote incertus quid agerem, nes, aspicio ante nos multo majorem luminis gra-
quo verterem gressum, qui finis me maneret, audio tiam quam prius. In qua etiam vocem cantantium
subitum post terga sonitum immanissimi fletus ac dulcissimam audivi. Sed et odoris fragrantiam miri
miserrimi, simui et cachinnum crepitantem quasi tanta de loco effundebatur, ut is, quem ante degus-
vulgi indocti captis hostibus insultantis tans quasi maximum rcbar, jam permodicus mihi
Ut autem sonitus idem clarior redditus ad me C odor videreiur, sicut etiam lux campi florentis
illa

usque pervenit, considero turbam malignorum spi- eximia, in comparatione ejus quaj nunc apparuit,
rituura, quae quinque animas hominum merentes lucis tenuissima prorsus videbatur et parva. In cu-
ejulantesque ipsa multum exsultans et cachinnans jus amocnitatem loci cum nos intraturos sperarem,
medias illas trahebat in tenebras. E quibus videlicet repente ductor subsistit. Nec mora; gressum re-
hominibus, ut dignoscere potui, quidam erat atton- torquens ipsa me quavenimus via reduxit.
sus ut clericus, quidam laicus, quaedam femina. Cumque reversi pcrvenissemus ad mansiones illas
Trahentes autem eos maligni spiritus descenderunt laetas spirituum candidatorum, dicit mihi : Scis qu33
in mcdium Factumque est
barathri illius ardentis. sinl ista omnia quac vidisti? Respondi ego ; Non. Et
ut, cum, longius subeuntibus eis, fletum homi- ait : Vallis ista, quam aspcxisti flammis ferventibus
num et risum dcemoniorum clare discernere nequi- el frigoribus horrenda rigidis, ipsc est locus in quo
rem, sonum tamen adhuc permistum in auribus examinandas et castigandae sunt animae illorum qui,
haberem. Intcrea ascenderunt quidam spiriluum differentes confiteri et emendare scelera quae fece-
obscurorum dft abysso illa flammivoma, et accur- runt, in ipso tandem mortis
articulo ad poeniten-
rcntes circumdederunt me atque, oculis flammanti- tiam confugiunt de corpore exeunt. Qui ta-
et sic
bu3, et de ore ac naribus ignem putidum efflantes men,quiaconfessionemet poenitentiam velin morte
j)
angebant. Forcipibus quoque igneis, quos tenebant egerunt, omnes in die judicii ad regnum coelorum
in roanibus, minitabantur me comprehendere, nec perveniunt. Multos autem cx eis preces viventium,
lamen me ullatcnus contingere, tametsi terrere, ct eleemosynae,et jejunia,et maxime cclebratio mis-
praesumebant. Qui cum undique hostibus et caecitate sarum, ut etiam ante diem judicii liberentur, adju-
tenebrarum conclusus huc illucque oculos circum- vant. Porro putens ille flammivomus ac putidus
ferrem, si forte alicunde quid auxilii,quo salvarcr, quem vidisti ipsum cst os gehennac, in quo quicun-
adveniret, apparuit retro via, qua vcncram, quasi que semel inciderit, nuntiuam indc liberabitur. Lo-
fulgor stellae micantis inter tenebras, qua; paulatim cus vcro iste florifer in quo pulchcrrimam juventu-
crcscens et ad me ocius festinans ubi appropinqua- tem jocundari ac fulgere conspicis, ipse est in quo
vit,dispersi sunt et aufugcrunt omnes qui me forci- rccipicntur animae eorum qui in bonis quidem opc-
pibus rapere quaerebant spiritus infesti. Ille auteni ribus de corpore exeunt; non tamen sunt tanlae
qui adveniens eos fugavit erat ipse qui me ante du- perfectioni5,utin regnum coelorum statim introduo
 n

383 OTHLONI MONACHI S. EMMEIIAMMI 384

possint. Qui tamen omncs in diejudicii ad visionem A clamabat Btatim miscrahili voce : Quid vis modo?
Chrisli et gaudia rcgni ccclcstis inlrahunt. Nam quid huc vcnisti? Non enim mihi aliquid utiJilatis
quicunque in omni verbo, opcrc ct cogitationc
et aut salutis potes ultra conferre. At illc, noli, inquit,
pcrfccti sunt, mox de corporc egressi ad regnum ita loqui, vide utsanum sapias. Non, inquit, insa-
ccelcste porvcniunt, ad cujus vicinia perlinet locus nio, sed possimani mihi conscicntiam certus pratj
ille, ubi sonum cantiicnaj dulcis cum odore suavi- oculis habco. Et quid, inquit, hoc est? Paulo ante,
tatis ac splendore lucis audisti, inquit, intraverunt domum hanc duo pulcherrimi
Tu aulem quia nunc ad cnrpus rcverti,et rursum juvenes et sederunt circa me, unus ad caput, et unus
inter homines vivere dobcs.si actus tuos curiosius ad pedes. FA protulit unus libcllum pulchrum, sed
discutere et mores sermonesque tuos in rectitudine vehementer modicum, ac mihi ad legendura dedit. f
ac simpHcitate servare studueris, accipies et ipse quo omnia,qu8e unquam bona feceram, intuens scri-
post mortem locum mansionis inter haec, quae cer- nimium pauca et modica.
pta reperi. Et haec erant
nis,agmina la^tabunda spirituum beatorum. Nam- Receperunt codicem.necaliquidmihidicebant.Tum
que ego,cum ad tcmpus abscessissem a tc, ad hoc subito supervenit exercitus malignorum et horrido-
feci, ut quid de te fleri deberet agnosccrem. rum vultu spirituum, domumque hanc et exterius
Haec cum mihi dixisset, multum detestatus sum ti obsedit,et intus maxima ex parte residens implevit.
reverti ad corpus, delectatus nimirum suavitate ac Tunc ille qui et obscuritate tenebrosa^ faciei et pri-
decore loci illius quem intuebar, simul et consortio matu major esse videbatur eorum, profercn«
sedis
eorum quos videbam, nec tamen aliquid du-
in illo codicem horrendce visionis et magnitudmis enormis
ctorem meum
rogare audebam. Sed inter haec, ne- el ponderis pene importabilis, jussit unum ex satel-
scio quo ordine, repente me inter homines vivere litibus suis mihi ad legendum deferre.Quae cum le-
cerno. Hffic et alia, qu^ viderat idem vir Domini gissem, inveni omnia scelera, non solum qus opere
non omnibus passim desidiosis ac vits suae incurio- vel verbo,sed etiam quae tenuissima cogitatione pec-
sis referre volebat, sed illis solummodo qui, vel cavi, manifestissime in eo letris esse descripta litte-
tormentorum metu perterriti vel spe gaudiorum ris. Dicebatque ad illos, qui mihi assederant, viros
perennium delectati,profectum pietatis ex ejus ver- albos et praeclaros : Quid hic sedetis, scientes cer-
bishaurirevolebant,quiusquead diem susevocatio- tissime quia noster est iste? Responderunt : Verum
nis infatigabili ccelestium bonorum desiderio corpus dicitis. Accipite et in cumulum damnationis vestrae
senile inter quotidiana jejunia domabat multisque ducite.Quo facto, statim disparuerunt.Surgentesque
et verbo et conversatione saluti fuit. Cui scilicet duo nequissimi spiritus habentes in manibus cul-
visioni mox subjuncta est alia a praBdicto viro in trum percusserunt me unus in capite et alius in
hunc modum scripta : C pede qui videlicet modo cum magno tormento irre-
;

VISIO VICESIMA PRIMA. punt in interiora corporis mei, moxque ut ad se in-

Quidam ob dilatani nimium poenitentiam seiernis
vicem perveniunt, moriar et paratis ad rapiendum
tormenlis addictus. Ex eod. medaemonibus in inferni claustra pertrahar.Sicque
At contra fuit quidam in provincia Merciorum, loquebatur miser desperans, et non multo post de-
cujus visiones ac verba, non autem conversatio plu- functus pccnitentiam, quam ad breve tempus cum
rimis.sed nec sibimetipsi profuit. Fuit autem tem- fructu veniae facere supersedit, in aeternum sine
poribus Goenredi, qui post Edilredum regnavit, vir fructu pcenis subditus facit, De quo constat, quia
in laico habitu atque officio militari potius, sed quan sicut sanctus papa Gregorius de quibusdam scribit,
tum pro industria exteriori regi placens, tantum pro non pro se ista, cui non profuere, sed pro aliis vide-
mterna suimet negligentia displicens. Admonebat rit qui ejus interitum cognoscentes,differre tempus

crgo illum sedulo, ut confiteretur, et emendaret ac
relinqueret scelera sua, priusquam subito mortis ad-
ventu tempus omne pcenitendi et emendandi perde-
ret.Verum illefrequenter licet admonitus spernebat
verba salutis seque tempore sequente po^nitentiam
j)
acturum esse promittebat. Hic interim factus infir-
ra'.tate decidit in lectum atque acri cccpit dolore
pcenitentiffi, dum vocat, timerent, ne improviso
mortis articulo praeventi impoenitentes perirent.
VISIO VICESIMA SECUNDA,
monachus seternum damnatus. Ex eod.
Scelestae vitas
Post haec quoque visionem tertiam praedictus ve-
nerabilis Beda subjungit, Novi autem, inquiens, ipse
fratrem, quem utinam non nossem Cujus etiam I

torqueri. Ad quem ingressus rex (diligebat eum nomen, si hoc aliquid prodest, dicere possem, posi-
muItum)hortabatur utvel tunc, antequam morere- tum in monasterio nobili, sed ipsum ignobiliter vi-
tur, poenitentiam ageret commissorum. At ille re- ventem.Corripiebatur quidem sedulo a fratribus ac
spondit non se tunc velle confiteri peccata sua. sed majoribus atque ad castigatiorem vitam con-
loci,
cum ab infirmitate resurgeret, ne exprobrarent sibi verti admonebatur. Et quamvis eos audire noluisset,
sodales quod timore mortis faceret ea quaj sospes tolerabatur tamen ab eis longanimiterob necessita-
facere noluerat, fortiter quidem, ut sibi vidcbatur, tem operum ipsius exteriorum; erat enim fabrili
locutus, sed miserabiliter, ut postpatuit, da^monica arte singularis, Serviebat autem multum ebrietati et
fraude seductus. Cumquc morbo ingravescente dc- caeteris vit» remissioris illecebris; magisquc in
nuo ad eum visitandum ac doccndum rex intraret, officina sua dienoctuque residere quam ad psallen'

I
385 LIBER VISIONUM. 386

dumatque orandum in ccclesiaaudienduraquecum A cupatum a quo odium omnisque raaliliu vcnit in

fratribus verbum vita5 concurrere consueverat.Unde mundum.
accidit illi quod solent dicere quidam Quia qui non
:
Verumtamen necVollare nccejuscoraittes pcr no-
vult ecclesiae januam sponte humilialus ingredi.ne- minishujusindiciumattendebantquemconviatorcm
cesse habet januam inferni non sponte damnatus in- haberent. Sole autera ad occasum appropinquante
troduci. Percussus enim languore alque ad extrema coeperunttractareubi noctciilapotissimum valcront
perductus vocavit lratres,et multum tristis ac dam- manero. Tunc diabolus, si, inquit, mecum profici-

nato similis ccepit narrare quia videret inferos aper- sci volueritis,dabo ciiiicta nccessaria vobis.Etenira
to9 et Satanara demcrsum in profundis larlari Cai- contigua domus el habitalioraca.Sed in hoc sollicite
phamque cum C8eteri3,qui occideruntChristurajux- vos debetis observarc,ut,quia servos et miiitcs ne-
ta cum fiammis ullricibus contradilum,in quorum quissimos habeo in domo mea, nuUus vestrum in
vicinia, inquit, heu raisero raihi locum aspicio aliquo negotiovcl colloquio sccommisceatillis,Hanc
sterna; perditionis cssc praeparatum ! Audientes igilur promissionera et admonitioncm fideliter fac-

ha5c fratres cccperunt diligenter exhortari ut vel tam credcntes libentor audierunt ct secum proficisci
tunc positus adhuc in corporo pcenitentiara face- quocunque ipse vellet decreverunt.Moxque ipse dia-
ret respondebat ille dcsperans Non est : mihi n bolus quasi dux itineris prajcessit et eos in vallem
raodo terapus rautandi,cura ipse viderira judicium quamdam magna3 longitudinis deduxit.
meum jam essccorapletum.Talia dicens sine viatico Deinde vero, cum jam magis ac magis raox tene-
salutis obiit etcorpus ejus in ultimis est locis mona- brosa immineret,duxitillos in silvaradensissimam,
alerii humatura.Neque aliquis pro eo vel raissas fa- in qua aliquandiu profecli subito viderunt plurimos
ccrc, vel psalraos cantare,vel saltera orare prajsu- sibi cura lampadibus et facibus honorifice occur-
mebat. quam grandi distantia divisit Deus lucem rcntes. Inter quos etiam nonnulli, qui videbantur
et tenebras ! Beatus protomatyr Stephanus passurus splendidis pretiosisque vestibus induti, prorumpe-
mortem pro veritate vidit ccelos apertos, vidit glo- bant certantes quis corum prius equos vel ipsos su-
riam Dei et Jesum stantem a dexlris Dei,et ubi erat sciperet et ad hospitia omnigenis necessariis referta
venturus ipse post raortem,ubi oculos mentis ante deduceret. Postquara vero omnia, qua; hospitibus
mortem, quo iaetior occumberet,misit(/lc/.vii, 55). grata et necessaria esse solent, tam in se quara in
At contra iste tenebrosaj mentis et actionis immi- equis pascendis copiosissiraeexhibita sunt,convoca-
nente raorte viditaperta tartara,vidit damnationem bantur ad principis domum. Qui slatim advenientes
diaboli et sequaciura ejus, vidit etiara suura,infe- jussi sunt considere. Deinde mensa prajparata itur
lix inter tales carcerera, quo miserabilius ipse ad coenara, in qua optimi generis fercula et pocula
desperata salute periret, sed viventibus, qui haec C non nisi aureis vel argenteis vasis afferri videban-
cognovissent, causam salutis sua perditione relin- tur. Sed et ipsius domus parietes atquo laquearia
queret. palliis cortinisque pretiosissirais circuradata raon-
VISIO VICESIMA TERTIA. strabantur.
Ecclesiasticis bonis vi vel fraude dtreptis dcemondita- At VoUare ejusque comites, licet de his omnibus
lur et deleclatur. mirarentur et in vcritate facta arbitrarentur, me-
Mirum quoddam nuper audivi, quod licet intcr mores tamcn prajdictaj adraonitionis,quae magis ex
visioncs suprascriptas nequeat computari, tamen, gratia divina quam provisione diabolica cvenisse
quia ffidificationem magnara conferre potest orani- credenda est, sub omni disciplina sese conti-
bus qui delusiones diabolicas cupiunt evadere,volo nuerunt. Cumque ccena peracta videretur,ad cubi-
hic scribere. tum irc jussi sunt equisque suis abundans pabulum
Dictum namque raihi est, ut recolo, quia, cum in prajbcri jcbebatur.Allera aulera dic raature surgen-
Saxonianuptifficujusdampraepotentisessentagendae tes etad princi[)em venientes petierunt ut ad pra;-
etadha3histrionesraulti,sicutvu]go3olent, propera- destinata loca irc permitterentur. At illc Non,in- :

rentvenire, quidam histrio et fama et dignitate ca;- quit, hodie, sed cras vos proficisci perraitto,et tunc
teris praestantior,nomine VoUare, simul properavil. J)
cum mc decetdareet vos sus-
donis talibus quae et
Sed ne tanta; dignitatis vir solus pergere videretur, Hodie enim volo nobis sit communis laetitia,
cipcre.
acquisivit sibi alio» ejusdera artis gnaros octo et commune convivium, ut postmodum aliis cnarrare
cum eis quasi militibus stipatus ad nuptias profe- valeatis qu<esitet gloria mea et qua; gratiavobis sit

ctus est. Cumque simul equitantes pergerent, con- a me exhibila.His auditis nil contradicere praesum-
tigit ut et diabolus in similitudine celebris per- pserunt, sed ita, ut jussi sunt, fecerunt, necdum
sonae se conjungeret equitando.illis nil minus quam sentientes diabolicae delusionis potcntiam.
factum hoc arbitrantibus. Unde et simul pergentes Autubi prandiitempusadesse videbatur et inensa
orania, quibus noti et familiares uti solent, verba ponebatur, tanta multitudo scrvientiura, lalis cibo-
conferebant.Sed et hoc exquirebant ab eo quod illi rum apparatus,tanta vasorum insignium copia erat
nomen esset? At diabolus respondit dicens Nithart : ut vix apud reges ditissimoshuic simile inveniretur.
vocor; quod Latina lingua odiosus\e\ valdc malignus Cumque VoUaro esu potuquesatis percepto hilarior
dici potest. Et merito tali nomine sese dicebat nun- etTectus sibi videretur (nam omnia visa potius quam
387 OTIILONI MONACHI S. EMMEIIAMMI 388
gcslasunt),assumen3 flduciam.uthistriones solcnt, A liis igitur dictis, licet lormidolosi, consenserunt
inlerrogat flialjolum diccns Si, dominc,pra3sumo-
: promittontes omniasecundum ejusimperiumsemet
rom,lil)entor tc pro quadam re intcrrogarem.Yaldc facturos. Facta autem vespertina hora videbantur
namquc miror, undc venerit tibi tanta copia auri afferri coram diabolo multifaria dona lam in aureis
atque argenti aliarumque rerum,quas non solum in quam argentis vasis quam in vestibus eximiis.Quec
cibo et potu,9cd eliam in omnigenisornamontis plus omnia ille singulis l;etanter distribuit, et ad hospi-
coram te video quam coram principc uUo vidisscm tium ire pormittons dixit : Ecce omnia, quaj vobis
appositas.Qui respondens diabolus dixit Noli ergo : promisi, jam
satis implevi. Ad haec etiam, quod so-

in hoc mirari,quiaomnia bona,qu3e vel ecclesiis et lum faciam vos crasdeduci in viam itineria
restat,

monasteriis, sanctis vol pauperibus et viduis, vel vestri. Moxque astantibus quibusdam dixit cras :

cuiquam injusto rapiuntur,mea sunt mcajque pote- hora,qua ipsi voluerint,duciteho3 hospites in illum
stali subjiciuntur. Quo audito Voliarc obstupuit, et locum, ubi se recognoscant huc divertisse. Quae
nimio pavore contremuit. Verumtamen ne aliqua postquam dicta sunt, Vollare ejusque sequaces
diaboli suspicione ipse pavor agnoscerctur, con- egressi sunt ad hospitium invisum,pra9stolantes vix
tinuit se ab omni tristitia^ habitu et hilari con- mane futurum. Nam, licet viderentur muneribus
stitit vultu, sola fide et intentione Deum invo-
p potuque repleti,maxima tamen cura im-
ditati,cibo

cans. pediebat eos quiescere ideoque tota nocte illa cla-

;

Finito autem hujusmodi convivio ct universis cir- maverunt ad Dominum ut de necessltatibus eorum
cumquaque sedentibus,Vollare etiamegressusestet liberaret eos.
comites suos clam convocans ait : Vm nobis miseris, Mane igitur facto venerunt duces itineris, et du-
quoniam venimus foveam perditionis. Iste enim
in centes eos in locum, ubi se recognoscebant, dixe-
princeps, qui nos huc tantopere secum ducens ho- runt:Nunquid adhuc in viam notam venistis ? At illi
spitio recepit, quique hodic tantam potcntioa suae dixerunt Utique.Jam enim satis agnoscimus quo-
:

gloriam nobis ostendit,ipse pro certo diabolus est.
Unde, quffiso, commendate vos Deo, tota mente
supplicantes, ut recordatus misericordiae suae hinc
noseriperedignetur. In omnibustamen
ne plus solito tristiores videamini. Sed jam cito ad
eum revertamur,ne diutius hic simul stantes videa-
mur. Moxque ingressi domum eodem,quoconvivii
prius,habitu et animo apparuerunt.Deinde interro-
pergere debeamus. Porro duces nisi uusquam sunt
posteavisi. At VoUareejusque comites tantam mox
infirmitatem prae inedia et in se et equis suis sen-
estote cauti, tiebant ut vix ultra progredi valerent. Quaerentes
etiam dona in sarcinis reposita nihil invenerunt,nisi
quaedam aranearum texta. In qua nimirum causa
verum esse probatur, quod Dominus in Evangelio
dicit de diabolo llle homicida erat ab initio, et in
:

gati si quid veilent plus bibere, responderunt se C verilate non sletit [Joan. viii, 44). Cum loquitur
velle. Cum allato poculo se satis bibere simulas- mendacium,ex propriis ioquitur.Quo nihil est pejus,
sent, Vallare petiit diabolum.ut se suosque sequaces quia mendax et paterejus.
abire permitteret. At illc, non modo, inquit, sed
Haec quicunque legit, hinc cautior esse valebit
cras abire permitto. Hinc enim diem lajti et convi-
Adversus varias daemonis insidias.
vantes debemus simul perducere. Sed et dona,quae
vobis promisijhodie sunt danda,ut cras quantocius
vultis abire valeatis.

FRAGMENTUM
UELATIONIS DE TRANSLATIONE S. DIONYSII E PRANGIA IN GERMANIAM,
AD MONASTERIUM S. EMMERAMMI.
(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus Anec. novissimus, tom. III, pars ii, col. 399.)

MONITUM.
Fragmentum hoc, opusculis Othloni intersertum, ejusdem saeculi manu, qiia illa, exaratum est, ut adeo vix
dubio locus ab eodem omnia auctore profecta esse, prxsertim cum alias nihil in tolo codice insit quod non
sit
sit certissime Olhlonianum. Nec quempiam moveat, quocl auctor framenti causam rumoris maximi sub tem-
poribus modernis JSoricis terris conligisse dicat, qux verba cum sxculo undecimo,quo Othlonus floruil, non
congruant. Nam medix xtatis scriptores ea phrasi, modernis temporibus, etc, in peramplo significalu usos
fuisse nolius esl quam ut id allatis in medium pluribus exemplis fmnari necessum sit.

Audite, fideles populi, causam rumoris maximi, D Beatissinus namque Dionysius, Athenis quondam
quae subtemporibusmodernisNoriciscontigitterris. episcopus,quera sanctus Clemensdirexit in Galliara
389 VITA S. WOLFKANGI. 390

qratiam, ibidemque martyrio A vinciaj per se valebant superare. per Om-

Cumque
proplcr prc-edicaQdi
coronatus comperitur ct tumulatus. Ilic idem sub nipotontis auxilium ita vim deleret hostium, ut de
exercitu eorum immenso non restaret vcl unus
tempore jam coatiguo inde translatus est Norico
in Emraerammi beati ccenobium satis celebre
etfa- homo, cum tanti triumphi gloria rcversus venit

mosum. Sed hoc quali pcrpetratum constet modo, ad urbem Parisius.Qua dum per dies aliquos resc-
disset et de diversis tractavisset, cocpit hoc etiam
vobis breviter nuntiabo.Imperator fuit quidam exi-
mius, nomine etiam Arnolfus, ex iilius prosapia secrcto tractare omnimodisque explorare qualiter

glorio^i pontificis quondam .ArnoKi, clarissimam valerct corpus sanctissiini obtinere Dionysii..A.d haec

tenens carnis originem ejusdemque sequens virtu- multi respondentes quoquc niulta varia dabanteon-
silia. Sed postremo quidam... Desunt ca^tera ob
tem. Ille ergo invitatus confinia petiit occidentalia
commissurusbellumcontraquasdamgentesjamGal- excisa aliquod e codice lolia.

lica regna prementes, quas iacolas non illius pro-

VITA SANGTI WOLFKANGI

EPISGOPI RATISBONENSIS

Auctore Othlono monacho.

(Apud Petz, Moniimenla Germanix historica, Script. tom. IV. pag. 524.

MONITUM
Ofhlonus, a fralribus monasterii rogatus,eliam Vi- B Wolfkango cocevum ostendunt (38) ct familiarem,
iam S. Wolfkangi episcopi liatisbonensis, anno 994 Othlono vero nulla modo conveniunt, qui quadra-
mortuiyComponendam suscepit{3G),quamvis jam antea ginta fere post episcopi mortem exactis annis lialisbo-
bis et proprio opere et in Arnoldi libro de memoria nam venit et vix quemquam illius xtatis hominem
S. Emmerammi edita esset. Sed qux in his tradita invenisse videtur. Nam qui ei de sancto viro refere-
erant nonnisi corrigere et « regulas grammaticse artis bant, hunc ipsi minime viderant, sed nonnisi potres
subjugare n voluit (36*), id quod tam fideliter eum de eo locutos audierant (38*). Othlonus etiam alibi se

fecisse, Arnoldi collato libro apparet, ut plerum- Vitam posteriori tempore scripsissc indicat (39), et
que (37) ipsa hujus retineat verba, qusedam, sed qux cum Arnoldi librum jam ab ipso secundis curis emen-
nullius simt momenti, omittat,plerumqae vix verbum datum ad manus haberptyo^d^^^ossa vero S.Wolfkangi
de suo addat (37*). Ideo ubi antiquiorem illam sequi- a Leone IX papa elevata esse nondum sciret (40),
tur vitam, guam ex Francis liatisbonam allatam di- inter annos 1037-1052 liimc susceperit laborem opor-
cil, jam vcro deperditam dolemus, eamdem putandus tel ; qucm ita e.vsecutus cst, ut librum quamvis neque
est observasse regulam. Quo factum esse videtw, ut rebus neque oraiione valde conspicuum, satis tamen
bis terve ipsa scriptoris verba retineret, qux hunc aptum utilemque exhiberet.

(30) De lent. p. 118 E.v petitione namque fratrum

: C tuordecim ibidem monaslcria conslru.vcrunt (Erhardus
n^strorum Vitam —
sancti Wolfgangi emendans, sicut et Ilildulfus), sit obscurus et fortasse corruptus.
in — Vitic prologo intimalur, scripsi ; cf. prolog. (38) C. 30, 34 et c. 5 : sicut ipse (Wolflt.) fate-
(36*) Prolog. batur. Cap. 3i verba codex unus (infra 2)
(et 9)
(37) Quaj ex Arnoldo sumpsit haec sunt c. 12- :
ita mutata exhibet, ut auctoris s.xi convenire pos-
!4, major c. 15, maxima c. 10 pars, c. 19-21, 38, sint;quod tamen interpolatori potius quam ipsi
.», 43-45. Reliqua aut ex antiquiori Vita aut ex Othlono tr.buerim.
monachorum relationibus hausit.
(38*) Prolog. Quod dicit c. 7 discipulis narranli- :
Etiam Vitam S. Erhardi a Paulo sive Paul-
(37*)
bus audivimus eodem modo interpretandum aut ex
lulo quodam conscriptam habuisse.videtur cf.c. 17.
Neque enim illam cum Bollando {^ct. S5. Jan. I,
;
anliquiore Vita descriptum cst. Gf. c. 40 Quxdam :

oblivione faciente ad ccgnitionem nostram minime

p. .533) saecula xi exeunle post Othlonum,scriptam
pervenerunt.
putarim.cum auctor ii,l,dicat: Secundum de signis
— librum exaramus, tcsles habentes aul gui ipsi vi- (39) C. 17, 40, 41.
lerunt aut quibus videnles delulerunt, nec a vetusto (39*) Verba in autographo secunda manu addita
collectos tempore, sed adhuc vivenles corpore, lo- m II, 12, 23.Othlonus c. 21, 39, repetivit.
cus vero i, 2 Sicul RomansB testatur historia biblio-
:
(40) Hujus rei a. 10.52 factaj notitiam ex cod S.
thecx, auctore quidem sancto papa Leone, qui nonus Emmcrammi 515, sa3C. xv, dedit
n. I. B. Kraus
fui nominis sanclam liomanam rexit Ecclesiam, qua- in 4'« edit. Ratisb. monastic, p. 258.
 :

391 OTIILONI MONACHI S. KMMEIlAMMl 392

Medto xvo pnelcr scriptores Halisbonenscn (40') et 4) C. Vindobonensis n. 3377 [Lunxlac. 233),
Adelbertum Bambcrgensem (41), quihus vix Annali- chart., sxc. xiv, qui folio 33, verbis c. 41 : ulterius
slam Saxonem addcre licct {>i'l), ncmo, quod scium, circuli cru dcsinit, et

hac Vita usus est (4^5). Codices vero cxslant plures, 5) C. Vindobonensis n. 81« (3329, Lunxlac. 81),
iique omnes in liavarix ct Austrix bibliothecis, si chart., sxc. xv, /. 107-110, ubi verbis c. 19 sexus :

unum excipias utriusquc turba confluere solebat finitur.— Ad lia-

\) C. Einsidlc7isem n. 322, mhr., sxc. xi, 4'°, tisbonenscm vero prope accedit
'ubi post De consolatione philosophix
Doethii librum 6) C. Monacensis inter Tegernseenses n. GCO,
alia manu scriplum hxc scquilur Vita. Ex hoc ms. chart., sxc. xv, qui fol. 235 constans, inler varias
oplimo, scd prxfatione deslituto, Mabillon post Su- sanctorum legendas f. 13G-153 Vitam S. Wolfkangi
rium 2, p. 1095), gui suo more sty-
{V. p. 991, ed. conlinct.
lum mutavit, primus genuinum edidit textum (Acta 7) C. Monacensis, Bavar, n. 843, chart., sxc. xv,
p. 812), scd neque Othlonum auctorem ugnovit (44), in 48 foliis exaratus, fol. 1-38, Othloni tibrum, fol.
neque omnes errorcs devitavit, quos a V. Cl. Gallo 38-42. Vitam Wolfkungi metricam (48) (Pez Thes,
Morell bibliothecario Einsidlensi indicatos jam sustol- IFI, 11 p, 61.5-622), fol. 42-43. Orationem de sancto
tere potui. Prxterea adhibui Wolfliango (Pez /. l., p. 622) fot. 46, 47. Cermani-
Monacensem inter libros mss. civit. liatisbo-
B cam oratioms translationern,
2) C. /ol. 48. varia de reli-
nens. (45). C. 1. signatum, qui variis sxc. xn-xiv quiis aliisque rehus Salzburgensibus notata continel.
manibus exaratus, Bedx exposilionem in Acta apo- Eadem exstabunt in
stolorum, Aribonis Vitum S. Corbivinni, Translatio- 8) C. Mellicensi signato II, 9, ex quo Pez primus
nem S. Alcxandri et Jusiini Frisingam, fragm. Vitx Othloni prxfationem [l. l. p. 613) aliaque edidit.
S. Galli, Vitam S. Erhardi auctore PauUulo, Augu- Idem afferl

stinum de vera rcligione, Bernhardum de contemptu 9) C. Windbergensem, sxc. xii. Prxterea vero
mundi et particulam Vitx S. Erminoldi continet. 10) C. Admontensis n. 400, mhr., sxc. xii, et
VitaS. Wolfkangi, qux inter hsec f. 111-131 legitur, 11) C. Cremifanensis mbr., sxc. xiv, ulerque prx-
ssec. XII satis uccurate scripta est, sed textum habet fatione deslitutus, indicantur (49), denique
hinc inde levitcr mutatum ; quod an ab ipso Othlono 12) C. Clarx Valiis [Zivettlensis) n. 14, mbr.,
factum sit duhiturim. Certe ubi hic Arnohli libro usus ssec. xiii, qui ad magnam Vitarum collectionem, qua-
est, cod. Einsidlensis citm eo ud verbum convenit, lem. in plerisque monasteriis invenimus, pertinet, cu-
Ratisbonensis vero non semel longius ub co rece- jus notitiam V. CL. Joanni de Frast, bibliothecario
dit (46). Lectiones a V. Cl. fOringer exscriptus om- Zwettlensi, debemus (50).
nes in notas retuli Prxter Vitum, brevem rhythmis conscriptam, qtiam
Vindobonensis n. 2217 (3330. Lunxlac. (47)
3) C. in codd. 1 et S exstare jam dixi,aliam versibus hexa-
88). mbr., sxc. xiv, f. 71-84, e.v quo prsefutionem metris compositam in bibliotheca S. Udalrici et Afrse
describendam curavit nobisque transmisit V. Cl. Augustana fuisse, Braun monet (51).
Chmel. Cum hoc conveniunt C. WAITZ.

INCIPIT PROLOGUS IN VITAM SANCTI WOLFKANGI '.

Fratrum quorumdam nostrorum hortatu sedulo cessoribus nostris in liberulis * duobus dissimili in-
infimus ego 0. - ccenobitarum Sancti Emmerammi terdumetimpolitamaterie^^descriptamjinunumcol-
compulsus sum, beati Wolfkangi ^ vitam, ab ante- ligere atque aliquantum sublimiori stilo corrigere.

VARItE LECTIONES.
1 Wolfcangi 2. ex quo hsec rabra 2 ita 2. 3. 4. 7. Othloh 9. R. corr. B. 6. ^ wolfgangi 3. 8. * liblulis
2. ^ materia 6.

NOT.E
(40*) Chron. epp. Ratisbon. ap. Eccard. II P D tisbon. Othloni librum haud inveniri.
2254. Andreas Ratisbon. Chron. gen. ap. Pez IV, (46) Gf. presertim c. 14.
III, p.473. Aventinus quoque cum inter fontes suos (47) Monasterium Lunaelacense ad S. Emmeram-
recenset. mum pertinuit.
(41) Vitae Heinrici II c. 2 ex Othloni c. 41 sum- Sunclus Wolfgangus
(48) In flne hsec leguntur :

ptum est.
anno Domini 97~ in episcopum est electus, atino vero
Eamdem fere de S. Heinrico imperatore ha-
(42) Dom. 999 est defunctus.
bet narrationem a. 1002, p.383, sed vix ex Othlono
En tuos ad iussos, o pater, ferre laborem
haustam. Certe de Wolfkangi historia nihil tradit. Hunc volui promptus sancti presulis ad honorem.
(43) Etiam magis miror, in libris de SS.ecclesia- Si scriptoris cuplas cognoscere nomen,
sticis nullam Othloni ficri mentionem. Georium noris. Ueus hunc suscipiat, Amen.
(44) Imo cum hujus librum De tentat habcret et Archiv. VI, p. 177, 196.
(49)
ne hunc quidem Othlono tribuere auderet. Vitam Cf. Jahn. Archiv. fQr philogie VI, ad
(50)
ibi memoratam ab edita illa diversam putavit ;

quem errorem alii propagarunt. p. 445.

(45) Mirum est inter codd. S. Emmerammi Ra- (51) Notitia hist. litter. II, p. 59.
 393 VITA S. WOLFKANGI. 391

Quibus saepiusrenitendo, ex iraperitia magisquam A '^'^ni lidem convertisse necnon baplizasse, noa-
malicia, tam ardui operis denegavi negociu.Scd ilii, nullaquc aliu quoniam ncn solum altcr libcUus,
quodmihidiriiclliinum* videbaturcxpropriOjdivino Arnolii scilicet monachi dyalogus aput nos scri-

adjutorio levigantes, a precibus incoplis non desi- ptus, sed etiam adhuc nobiscum con-
omnium, qui
stebant, donec me votis suis parere vel attemplarc versantur et se relalione patrum fideli comperisse
promiltebam, credens utiquc, quia non absque su- sancti Wolfkangi gesta testantur, vcrba discrepant,
perno nutu hujusmodi foret exaclio, dicente Scri- visum est mihi magis dcbere scqui dicla scriptaque
ptura sacra : Niliil in lerris fit sinecausa [Job. v, G). nostratum, inter " quos et maxime praedictus vir
Quae sit autem causse rationabiiis et aliqua utililate Dei in hac vita degens claruit, quam exlraneorum *".
subsistentisdiffinitio.sanctiAuguslinidocemurrudi- Nam alter libcllus, in quo varietas habetur talis,
mento Voluntas Dei,\nqnH,prinia el sunima causu csl
:
delatus est ex Francis. Multa etiani quaj in libro
omnium corporuliuni etspiritualiuni'^ molionum.Uxc neutro inveniebantur fidclium quorumdam attesta-

igitur fide alque spe incitutus, fraternos adimplero lione comperta addere studui, sicque quaidam ad-
curavi precatus. In quo scilicet opusculo hoc studerc dendo, quasdam vero faslidiose vel inepte dicta
me denuncio, ut ea (]ux simili quidem scnsu proiata excerpendo, pluraquc eliam corrigendo, sed et ca-
sed inemendato rusticoque stiio vidcbantur vaga- pitularia " prajponendo, vobis, o fratrcs mci cxac-
B tores hujus rei, prout ingenioli mei parvitas per-
bunda,regula3aliquantiilumgrammatica2 artis sub-
jugarem et ad litteratorios usus exemplarem. Ubi misit, obedivi. Jam, rogo, cessate plus tale quid
vero dissimilis habcbatur sententia, ut est illud exigere a me.
quod dicitur regem gentemque Ungariorum ad sa-

GAPITULA '^

1. Quibus" parentibus sanctus VVolflvangus sitna- C 12. Ubi viro Dei sanctus Otmarus pervisum appa-
tus et quali conversatione ab infantia fulserit, rens, quod pra^sulatus regimen esset acceptu-
quidque matri suae de eo visum fuerit. rus, quantisque id annis foi'et dispositurus,
2. Relatio de nominis ejus memoria, quia indilTe- prredixerit.
renter accipi possunt hujusmodi vocabula. 13. Quomodo ex revelatione divina incitatus prffidi-

J. Quanta aviditate scolis traditus litteraturam '* candi causa Pannoniaj petierit confinia, sed
ceperit ''. a Piligrimo Pataviense episcopo sit revoca-
4. Quia cum quodam Heinrico sibi familiarissimo tus.
discendi causa ad Wirciburg ''^
convolaverit. 14. Quomodo ejusdem episcopi effectu Ratisponen-
5. Quomodo ob quajdam obscura in Martiano " sis Ecclesiaj prossulatum susceperit.
dicta conscoiaslicis a se enucleata a magistro 15. Qualiter in urbe praidicta monastica; vitas incu-
Wirciburgensi sit repulsus.
'* riam prospiciens doluerit, et pro hujusraodi
6. Quod vir Dei renunciare sa;culo ** decreverit sed emendationc Ramuoldum inSancti Emraeram-
amici sui Heinrici precibus distulerit. mi cccnobio abbatem constiluerit.
7. Quomodo Heinricus Trevcrensis episcopus fa- IG. De co quod quidam indignc fercbant,quia prae-
ctus, sanctum Wolfliangura secum ire petierit dicto cocnobio abbatera prajfecerit.
et ei omnem post se episcopalus dignitatem
D 17. Qualiter etiam sanctimonialium monasteria in
subdere voiuerit, sed ille ha?c renuens vixpue- praidicta urbe constituta ad monasticoe vitae

ris docendis pra;esse consenserit. regulam perduxerit.

8. De eo quod episcopus Ueinricus audita conversa- 18. Quomodo canonicorum jura providere stu-
tione sancti viri ccenobium aliquod sibi com- duerit.
miltere sluduerit. 19. Quanta ^" pracdicationis gratia refulserit.
9. Quomodo Heinrico proesule in lloma defuncto 20. Quod viro Dei praidicantc diabolica fraus dis-
sanctum Wolfkangum ad se convocaverit epi- currere populum fecerit.
scopus Coloniensis Bnmo. 21. Qualiterenim stolidus quidam tacitedespiciens,
10. Quemadmodum virDei a Brunone episcopo di- mox terrore ac infirmitate fuerit correptus, sed
missus palriam reviscrit et ad monasticam vi- postea sanitali restitutus.
tam tetenderit. 22. De cotidiana illius conversatione.
il. Qualiter sanctus Wolfkangus .a beato Udalrico 23. Quomodo sacerdoles pagenses admonuerit, ut
presbyter sit ordinatus. se observarent.

VARLE LECTIONES.
* difficilimum 3. 4."
spiritualiumque 3. 4. " waplizare 4. intra 3. 4. "> cxtranorum 3. externorum 'J

'. " cappellaria 3'- Capitulorum

4. indcx una cum jinefatione deest 1 ubi tamen inscripliones eaedem, :

fere singulis capilibus prsemissae suni. '^ Wolfangi

patria et nativitas 1. '* litlerularum 2. G. '* deest Q,
7. »6 ^virziburg 2. '" matiano 2. '' uvirzbugnensi 2. '^ deest 2. 6. mundo 7.

f1
" Ilsec desunt 2. 6. 7. ; sed 1 lianc habet rubram c. lU.

Patrol. CXLVI. 13

N
 395 (JTIILONI MONACHI S. KMMEHAMMI 3<d6

24. Quanta solliciludinc emendavcril, cum quos- A '•'>'^-

iJe muliere demoniaca curata.
dam ob vini ponuriam missas cum aqua cele- 35. Itcm de alia mulicre dernoniaca curata.
brasse audiret. 30. Qualiter vicedominum suum tonitruum fulgu-
25. Quod ita alienis sicut sibi subditis misericor- rumquc lcrrore moribundum sanitali reddi-
diam exhibuerit. dcrit.
26. Quanta industria multos 1'amis lempore procu- 37. De quodam Ilubilocensis" ecclesiaj aegrolo per
raverit. ejus benedictionera sanato.
27. De paupere, queni pro furto comprehensum .38. Quomodo pi;r Danultii decursum in orienlalem
excusavit eiquc vestimenta exhibere jussit. Pagoariac plagam profectus corporisque rnole-
28. Quomodo herelicum verba quasdam erroris arte stia praeventus ibi oblerit.

dialectica proponcntem eadem arte mirifice 39. Qualiter post sancti viri obitum mox prajsul
confutaverit. Harlwicus Aribo coraes advenierites, una
et

29. Quaiiter a caesare Ottone rogatus consensit, in cum reliqua plebe corpus ejus ad Ratisponam
Poemia Ratisponensi ecclesiaj subdita fieri urbem divexerint"ibique in Sancti Emmeram-
episcopatura. mi ecclesia sepelierint.
30. Quia prophetiae spiritu claruerit. 40. De demoniaco,qui, a cementariis ad locum ubi
Quomodo
B
31. legatus sancti prajsulis, qui ablato sanctus Wolfliangus obiit deductus, mox sa-
equo ejus jussa ambulando implere studuit, nus factus est.

subito equum sellatum invenerit. 41. De eo qui ferro constrictus ad ejus sepulchrum
32. Ubi in caesaris Ottonis expeditione, multis ex venit, sed absolutus rediit.
fluvii cujusdam inundatione periclitantibus, 42. Quomodo regi Heinrico in visione apparens, per
ipse securus fiuvium transiit aliosque transire senarii numeri descriptionem imperialem desi-
fecit. gnavit dignitatem ^'.

33. De clerico, cui maledicendo oculorum dolorem 43. De quodam caeco illuminato.
ingessit, sed poslea benedicendo sanitati pri- 44. I)emuliere debili apud ejus tumulura sanata.
stinse restituit. 45. Itern de quodamaegroto perejus meritasanato.

INCIPIT VITA SANCTI WOLFKANGI EPISCOPI".

1. Beatus igitur Wolfliangus, natione Suevigena, Q matum compositor, ita scripsit :

ex ingenuis parentibus (52), et ut sibi Salomon Jusserat ^^ sediculam mandrita Luparabulus istam
optat, nec divitias nec paupertatem patientibus,sed (53-54).
mediocriter recteque viventibus, est procreatus. Verumtamen pro nulla suae malitiae nota ^'
hoc
Qui nimirum ab ipsis infantise rudimentisdivinum nomen ei imponebatur, sed quadara consueta suae
fontem vitae sitiens et caduca quaeque despiciens, cognationis appellatione, quia et norainabestiarum
raagna meritorum prcerogativa coepit eminere, in utramque partera adverti possunt. Leo etenim in-
multisque virtutibus studuit fulgere Fertur etiara, terdura significat diabolura, ut ibi : Sobrii estote et
quod ejus matri visura fuerit stellam in gremio por- vigilate, quia adversarius vester diabolus tanquam
tare. Quod scilicet pra^sagium conveniens erat prae- leo rugiens circuit, quserens quetn devoret [l Petr. v,
claris filii virtutibus. Nam unus illorum extitit, de 8) Christum etiam nihilorainus designat, ul est
;

quibus Scriptura sacra dicit Qui docti fuerint, ful-

: illud Ecce vicit leo de tribu Juda {Apoc. v, 5)
:

gebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad justitiam et ovis in bono ponitur, ut illud Nos auUim populus :

erudiunt muUos, quasi stellse in perpetuas seterni- tuus, et oves pascux tuae [Psal. lxxviii, 13), et ia

tates [Dan. xii, 3). malo, ut ibi : Sicut oves in inferno positi sunt [Psal.
2. Natus ergo puer, non multo post baptismi
2* XLViii, 15) ; item patriarcha Jacob ad filium suum:
D Benjamin
gratiam adeptus, Wolfliangus est appellatus quod ;
lupus rapax (Gen. xlix, 22); et poeta de
videlicet nomen ilie per seraetipsum est interpreta- persona sancti Pauli ita scribit :

tus. Nam in quodam armario, quod ipse construi lupe Paule rapax,quid jam remanebit in orbe,
praecepit, inter reliqua, sicut erat peritissiraus poe- Quod non ore trahas ?

VARI;E LECTIONES.
21
robulocensis 2. *^ devexerunt —
sepelierunt 1 ^^ majestatem 7. ** wolfgandi 2. giii alibi
wolfkang. habet. ^^ Capitum divisiones in 2 desiderantur ^^ Struxerat 2. Andr. Ratisb. *''
nulla igno-
miniosa causa 2.
NOT^.
(52) Cf. Zirngibl in Neuen Abh. d. Bair. Acad. p. 101, inscriptio affertur ita :

Vol. III, 1793, p. 679 sqq. Consecrat lediculum mandrita Lupambulus istam,
(53-54) A Ccelestino Ratisbon. monast. ed. 4, Abbas Hamuoldus quam tibi, Cbriste, struiti
397 VITA S. WOLFKANGI. 398

Hinc itaque apparet, quod nuUus justiiicatur vel A intcrminatione prohibuit. Sicquc malignus hostis,
reprobatur ex nomine. invcnta hac occasione, tam pcr se quam por suoa
3. Crescente autem puero, Spiritus sancti gratia complices famulum Dei sufTocare temptabat. Sed
augebatur simul in illo. Nam cum jam circitor nimirum, sicut flamma flalibus venti agitata validius

septucnnis esset, parentes ejus illum pro tiiscondis accendi solct, ita divini sensus ardor.qui in pectore
litteris cuidam commendaverunl clorico, hoc vcluti Wolfkangi a pueritia coaluerat, nullo temptationis
religiosi praimeditantes, quod et posleaexperti sunt iinbre potuit extingui. Exillo itaquc tcmporc, sicut
gaudentes, ut per juges intcrvontus filii instrucli, ipse fatebatur, cujusomnia verba sunt crcdenda,de
funes pcccatorum, quibus semet circumplexos sen- nullocarnalidcmonstratorescripturarum apprehen-
tiebant, solverentur. Idem vero pretios;o indolis dit penetralia, tantoque sibi postca extitit amplius

pucr tanta avidilatc ac memoria litleras ca>pit ca- ingenium, quantum distat inter hibernum solem
pere, quo paucis annorum dccursibus transactis ct ajstivum.

non solum bystorici scnsu?: superficiem penetrarit, (3. Hujusmodi igitur profectibus vir Dei maturas-
verum etiam intimas mysteriorum medullas inves- cens. cotidie se ipso robustior virtutibus succresce-
tigarit. Quamobrem in privalis jam minirac con- bat, etiam in corde suo quasdam de convallc lacri-
lentus est discere locis; sed ubi tunc in Germaniaj -n raarum ascensiones facere disponebat. Nam nisi
parlibus maxime pollebat scolarc studium, patre amici precibus Ileinrici, cum quo familiare habuit

ducente bithalassum -* Augense coc-

(55) adiit, id est contubcrnium, rctrahcretur, omnimodo saeculari-
nobiurn. Ubi, quoniam ejus fama ingcnii pridom au- bus renunciarct desideriis. Sed assidue tractans,
diebatur, gratanter est susceptus, brevique tempore quia caritas non quaerit quaj sua sunt, sed quaj al-
delapso, magistris, qui illius acumen
capacitatis terius, ad tempus distulit quod postea devotus
senserant, cfficitur suspectus. Yerumtamen nuUo implevit.
despectiocis fastu ex hujusmodi cminentia intu- 7. Brevi dehinc evoluto tempore {an. 95G), Hein-
mescebat, sed cum omnibus in domo Domini am- ricus ab Ottone Magno Treverensem suscepit ar-
bulubat cum consensu. chiepiscopatum, et ut secum illuc adveniret ob-
4. Per idem tempus {circa a>i. 050) fuit in loco nixe flagitavit bealum Wolfkangum. At iile ali-
prafato " propter studium scolare quidam Ileinri- quandiu resistens, cum bene non posset, male no-
cu8 ™, eximia Francorum Suevorumque prosapia luit esse rebellis. amico.
Profectus est ergo cum
genitus, qui supradictum juvenem maximo sibi ad- Tunc venerabilis antistes interna! dilectionis vim,
nectens amore, rogavit unice, ut secum ad llerbipo- quam erga virum Dei habuit, explere cupiens, bcne-
lim, qua3 a rusticis Wirciburg^' vocatur, veniret ficiis et dignitatibus tantis voluit eum honorificare.

Hoc autem ideo propensius suadebat, quod frater ^ quatinus per omnem episcopatus sui potestatem se-
ejus, Poppo nomine, monarchiam illius episcopii cundus post se, ceteris pryclatus haberetur dignitate.
tenebat (56) et quendam Slephanam de Italia scola- Servus autem Dei ccnodoxiara fugiens, sencperque
ris doctrinae causa conduxit, qui omnibus ibidem pra2 oculis illud aposlolicura habens ISihil intuli- :

discere cupientibus satisfaccre possit.Cumque idem 7nus iii hunc mundum, scd nec quid auferre possumus,
Heinricus in hujusmodi precibus persisleret, om- et Qui cupiunl diviles fieri, incidunt in laqueos diu-
:

nemque humanitatem,qua; discendi ac percgrinandi boli {I Tim. vi, 7, 9), tali honore se dicens indi-
necessitas cxigil, promittcret, petenti tandem ac- gnum, tandem conscnsit scolasticos juvenes sibi
Venientes ergo simul ad praidictam urbcm,
quievit. commcndari; prudcnti usus consilio, ut scilicet in-
scolarem adeunt magistrum, et sub ejus disciplina gens doctrinaj talentum sibi a Deo traditum aliis
commorantcs, aliquantis diebus habuere propi- exhibendo, sicut dispcnsator fidelis fructificaret. In
lium. quo laborc nihil lucri, nihil mercedis sibi more s<e-

5. Cum autem quadam die in Martiano dc nuptiis culari [exhibori voluit '^J, ?ed ut alios lucrifaceret,
Mercurii et philologiae legeret, quomodo utriusque decrevit operari. De nullo namque discipulorum,
Domen rhythmi profunditate conveniret et non satis sicut plerique solent doctores, illum satyricum cla-
diligenter exprimerel : juvenes, ut soliti fuerunt.ad D mantes versum :

perspicaciorissensusvirum Dci Wolfkangum vene- Nossc volunl onines, nicrcedem solvere nemo,
•runl, et ut numeri difficultatem explicaret, unani- (JUV. VII, ISl.)

railer postulaverunt. At ille, sicut erat benignus et causa remunerationis aliquid exigebat, quamvis a
edoctus, non solum quod regaverant, verum ctiam pluribus cogcrelur. Nondum vero presbytcr ordina-
omnem hujus sententia3 scrupuIosi.tatem aperiens tus a carne tanien se abstinuit, ncc pretiosa ves-
insinuavit. Quo comperto, magister pricfalus ira timenta qua;sivit, vigiliis quoque et orationibus je-
commotus, ne ulterius suae interesset lectioni, sub juniisque deditus, corpore aolummodo, non mente,

VARLE LECTIONES.
" bitalassum 2. *'>
privato 1 ? ed. '« henricus 2. semper. ^' uvirziburg 2. " desunt 1.

NOT.E.
(55) Id est, mari undique cinclum. (50) Sedebat a. 941, 962.
399 OTHLONI MONACm b.EMMERAMMI 400
3aecularibusnogociisf!ralimplicatu9..Juvcnc9Clium. A similem in omni probitate raro viderit. Notandum
quo3 ad crudiendum susccpil, non soluin libcrali- autem rnerito, quantae porfectionis vir iste fuerit,
bus exercebat doclrinis, verum eliam moralibus in- cui lanta prosperilas saecularis promissione egregii
forniabat disciplinis. Ut autcm quanta? discrelio-
^''
prajsulis arrisit, plurimaquc quje scribi faslidio-
nis cssct a]i(juantum inspiciamus, sicut discipulis sum cst, nec tamen adhf/isit. Magni enim constat

ejus narrantibus audivimus, adeo se temperavit in- meriti, h;/ic omnia relinquere, seque in hoc sfcculo
ter alumno3,'ut, cum quibusdam capacioribus ar- mendicum facerc.
tium vel auctorum difficilia qua^que et profunda 10. Gioriosus ergo archicpiscopus Bruno virum
enodaret, mox ad idiotas simplicioresque se ver- Dei senticns arlioris vil.'R conversationern aggrcdi
tens, ct nutricis more quasi lacieum cibum
historiffi velle,cum amabili tripudio dimisit eum juxta placi-
prfficoqucns suppeditaret'"'^. Prseterea quicumque tum abire. At''-' ille domum veniens, ab ornnibus
pauperes ct humanis destituti solatiis in cjus dis- cognatis et amicis amabiliter est susceptus, obviam-
cipulatu morabanlur, carnali non minus quam spi- que habuit.utitadicam.Syrcnes vclut alter Ulyxes.
riluali aiimento ab eo rcfovebantur. Tunc ornnis parentela omnisque cognatio rneliorem
8. Haec igiturtam laudabili conversatione partim substantiajhereditariseportionernpollicentes^plurcs
visapartimcomperta, lleiaricus archiepiscopus tam iD quoque amici flagitantes, ne se desereret, dicunt :

per se ipsumquam pcr suosfamiliaresDei famulum /); omnis domus inclinata recurnbit. Non defue-
'•"
tc

aggreditur, rogans ut aut claricale vel monachile runt eliam qui adderent, quia Scriptura pracipit
cocnobium aliquod regendum susciperet. Tunc ille parentibus obscquendum. Agonitheta autem Dei
per humilitatis excusationem solitam omni sublimi- contempnens ornnia, ipsius Domini nostri Jesu
tate se clamans indignum, tandem per obedientiffi Christi opposuit verba dicentis Qui amat patrem :

subjectionem compulsus, consensit ut esset decanus aut matrem plus quam me, non est me dignus {Matth.
clericorum. Hoc primatu licet invitus vendicato, X, 37). Legebat forsitan quod sanctus Hicronimus

inreligiosis terrori, ceteris fuit amori, quos scilicet ad quendara scribit amicum (57) Licet par«ulus :

omnes tam minis quam suasionibus, quod ante non in collo pendeat nepos, licet sparso crine scissisque
consueverant, fecit simulcibum capere et dormire, vestibus ubera quibus te nutrierat mater ostendat,
in claustro lectionibus intendere, et ne intima vel licet pater in limine jaceat, percalcato patre citius
spiritualia neglegerent quibus carnalia suppeterent, perge,siccisoculis ad crucis vexillum evola.Summa-
delectabiliteradmonuit; in omnibus his se praabens pietas est in hac re te fore crudelem. » Intuebatur
exemplum, adeo ut jam a cunctis diceretur non etiam Johannem baptistam, cui *' quamvis sancta
esse clericus sed monachus. fuerit mater et sacerdos pater, tamen utrosque re-
9. Interea prsesulem Heinricum contigit Gaesaris ^ linquens, ne cum hominibus habitans pollueretur,
Ottonis jussione expeditionis causa Romam pergere In eremum secessit. Hujusmodi igitur exemplis in-

{an. 964), ibique cum aliquantum tempus mo- citatus, parentes seorsum convocans,dixisse fertur :

raretur, nimis a^grotare. Sed cum se desperaret « Rerum substantialium portionem,quam mihi dis-

convalescere, vocavit ad se Caesarem,et exposuit ei posuistis dare, inter vos dividite. Est namque qui-
beati Wolfkangi qualitatem, obsecrans ut Treveris dam praepotens ac dives dominus qui grande patri-
litteras mitteret, cum quibus, ne a nullo idem Dei monium mihi, si illi fideliter servire volo, promisit,
famulus injuriaretur, interdiceret. Ilis precibus ge- in quo pars hereditatis meae, et ipse est qui restituet
stis, persolvit debitamortis. Qua famaTreveris au- hereditatem meam mihi.Credo etenim,quiadaturus
dita, sanctus Wolfkangus primo nimium contrisla- est mihi tam sufficiens benefioium, ut et vobis ali-
tur^'', deinde consolari coepit, quoniam qus diu de quod praebere possim adjutorium. Quapropter
''^

sseculi contemptu cogitarat tunc peragere licebat. rogo, ne tanti beneficii promissa lacrimabili inter-
Cumque ^" jam confirmata mente repatriare vellet, rumpatis querimonia; sed parate quae sunt ad haec

archiepiscopus Coloniensis Bruno, qui et ducatum necessaria.Non enim quaerit neglegentem sed stu-
tenuit Lutringensem ^"^, fecit eum ad se vcnire, ac diosum servitorem dominus talis. » Mox alacriores
promittens illi omnem humilitatem necnon^** ponti- D effecti parentes, nomen et locum quo vellet ire in-
ficatus honorem, conatus est secum detinere. Heec vestigant. Quibus ille dixit Modoscirenou potestis :

sanctus renuit.quia semet in ardua fixit. Aliquan- postea vero scietis. Deinde sciscitautibus eis, si ali'
diu tamen cum illo conversatus est. Unde et fre- quem suorum habere dignaretur in comitatu, pror
quenter postea retulit, quia eidem Brunoni episcopo sus contradixit. Paucis vero diebus transactis, tuli

VARI/f: LECTIONES.
" Que temperavit ut cum ce<msomm?5 2. ^4 eos pariter recrearet 2. ^ contristatus 1 ed
utraque sic
^^cap. 10 incipit 6. liltringensem 2. -^* nec 2. ^» c. 10 incipit 7. '" d. Cum sis cunctorum spes so
^"^

lamenque tuorum atque domus nostre vis omnis adhajreat in te, ne procul hinc vadas, ne nos, dilecte
relinquas. Euerunt etiam qui 2. *' cujus 2. ^^ possimus 1 ? ed.

NOT/E.
(57) Epist. 1.
40! VITA S. WOLFKANGI. 402

secum duos juvencs, et spiritalem Isaacsuum sci- A dubio scito.quod animam Conditos rcdditurusesin
licet votum,quod offerre Deovolens in holocaustum, lcco ubi sub nomine Christi a Christianis memoria
venil ad raonasterium solitariorum i n tencbrosa silva mea veneratur et coiitur.Quo me in hora exilustui
constitutum (5S).llluc nempe propler arcliorem re- j^igyplo hujus mundi spero advcnturum cum ccteris,

guice disciplinam,qu;r ibi noscitur osse,Uei famulus quos de civibus supcrnis ad te venturus consolato-
elegit tendcre. In illis autem diebus ccenobitis loci res haberc mcrueris. »
ipsius spiritalis pra;fuit (59) Pater, Anglorum gente 13. Ilujusmodi ergo visione percepta.eo amplius

procreatus,nomine Gregorius,qui juvenilibus annis quo certius intendebat (61) aciem mentis in specu-
patriam, parentes, feminani quoque sibi desponsa- lum divinffi contcmplationis,reputansjugitersecum,
tam relinquens, ad monastcrium convolavit. Cujus qualiter in salutcm aliorum sibi concessum duplica-
vitam religiosissimam, quia non opus esi hic rete- ret talentum. Hujus rei gratia abbatis sui licenlia

xere, praetermiltimus, no a proposito deviemus. monasterium, et non monachum deserens immo

Hujus ergo abbatis magisterio servus Christi Wolf- secundum Apostolum (/ Cor. xii, 31) majora cha-
kangus se commendan3,veterem cum suis actibus rismata ;emulari cupiens, pcr Aleraanniam devenit
horaincm deposuit, et novum monasticoc conversa- exul inNoricum.Ad cujus orientalem plagam cum
tionis habitu induit.In qua quanto rigore qualique _. humili comitatu pergens.prajdicandi gratia Panno-
observantia vixcrit, et virtutum suarum exitus et nia3 petit conOnia. Ubi cum veterum fruclicos erro-
multarum salus animarum ostcndit. Transacto ita- rum extirpare " et steriles squalentium cordium
que tirocinii sui tempore, multi vicinorum mona- agros evangelico ligone proscindere frugemque fidei
steriorum probitatis ejus fama respersi ad illum ve- inseminare frustralaboraret,aPiIigrimo Pataviense
nerunl. Quos omnes, accepta abbatis licentia, in pontifice ab inccpto revocatus est opere. Dolebat
auctoralibus simul et artificialibus doctrinis et,quod enim idem pontifex tantum colonum in sulcis" ste-
his eminet, moralibus ffidificavit disciplinis. rilibus exponderc laborem. CumquG ab eo revoca-
11. Eodem tempore beatus antistes Oudalricus, rcturomniquehumanitatisstudiosusciperetur,apud
cujus sanctitas pcr totam redolet Europam, visi- illum rogatus commorabatur aliquot diebus.
tandi fratres causa ad illud solito more monaste- l'i. Quo (62) commorationis tempore [an. 972)
rium devenit. Et cum aliquot ibi dies moraretur, idem episcopus optimc usus,utpote qui erat saga-
cognita sancti Wolfliangi qualitate,magno caritatis citate onmimoda plenus, juxta quod Appostolus
afTectu eum studuit amplecti et venerari.Non multo docct : Prohale spiritns si ex Deo si7it (/ Joaii. iv, 1),
post etiam, quamvis renitentem, ordinavit presby- clandestina et manifesta divini scrvitii obscrvatione
ternm.Tunc vir Dei sacerdotii dignitate sublimatus. ac assidua sacrajScripturjc indagatione satis proba-
implere desiderans quod est appellatus,omni humi- C vit hunc quem susceperat peregrinum non esse gy-
litatis sarculo suum scopebal spiritum sicque per rovagum.sed stabilem vers fidei domesticum.Under
;

vota, quffi sua distinxerunt labia,holocausta fideli- et quosdam de suis familiariter alloquitur,dicens :

ter obtulit medullata et quia contritione tali semet

; « quam felix ccclesia,quoeDeo volentc isto dona-
Deo cotidie offerre studuit, divina; visionis gratia bitur sacerdote. Ergo necessarium valde videtur
sublimari meruit. mihi et utile, ut huic famulo Dei petam regimen
1? Nam cum pro sua aliorumquc salute jugiter Ratisponensisepiscopii;quiaoptimeconvenit,sicubi
exoraret et hujusmodi preccs sanctorum sulfragiis abundat bona voluntas '*', ut eam etiam ad bona
intentissime commendaret,beatum (60) Christi con- opcra procedcre faciat bcne coUata facultas.Donum
fessorem Otmarum, cui se suaque frequentissimc quippe,quod hic vir seminare voluit in duratis cor-
commcndabat, sibi in soranis astare vidcbat. Quem dibuspaganorum.etsalutis obsequium,quodrepulit
iussus intendere, ab eo hujusmodi accepit vcrba : c.ecitas illoruin, quauHoque fortassis, hoc eodem
ijuia rogatus a te ut intercederem pro tc, mani- agrum dominicum cxcolente, dabit fructum suum
lealo nunc quaedam futura, quaj tibi provenient
tibi in populis Christianorum.» Ad haec quidam respon-
intercessionis mea> cura. Pauper ct inops de hac denles dixerunt : « Qui ficri potest,ut iste pauper et
provincia egredieris sed in alta,in qua pro amore
; ignotusaJ honorem tanti episcopatus mereaturper-
j)
Domini exulaberis,episcopatum caducis rebus satis tingere,cum jam nonnullae celehrcs cognitioresque
locupletem prajdestinatione divina suscepturus eris personaehuncsibiapudimperatoremdigniusvaleant
Cujus in administratione si fidelem te exhibueris, acquircre?Quibusilledixil:« Divinaethumanainter
expletis viginli duobus annis, vitam transitoriam scvalde probantur distarejudicia.Scrutatornamque
eris exiturus et ffiternam ingressurys.Et hoc procul cordium et renum ab inilio mundi elegit contera-

VARI^ LECTIONES.
" extirparet — proscinderet 1 ? ed. ** silcis 2. *^ u. prestetur etiam ad ejusdem voluntatis effectum
congrua facultas 2.

NOTiE
(58) Einsieldela. merammi, c. 22. sumpta sunt,
(59| A. 960-996. f61)Hoc caput ex Arnoldo ii, I.
(60) Hffic ex Arnodi libro ii Dc mcmoria S. Em- (62) Ommm—legatos celeriler misit cx Arnoldo ii,2.

ih
m\ OTIILONI WONAOm S. KMMKIIAMMI 404
plibilia et ignobilia, ut conl'undcrcl fortia ; c con- A. reluctanti multumque gementi epiacopalum com-
trario veromundusquod suumcstsuperbeadhoram mendavit. Deinde(r/i)cum comitatu fideli raultorura
extollit, sed in brevi '•''•
cum confusione dislollit. remissus, Ilatigponam est ingressus, in qua cura
Undc opene prctium ocnsoo,ut oum au.xilio marcbi- canticis l.-etici.-o ct cxultationisvoccsuscipitur,atque
comitis,oiijus consilio mulla solct faccrc irnpcrator, rnorc pontificum inthronizatur,a*'-' clero et a populo
petam ^''.ne per ambitioncm quemquam ad prajdi- .summo pastori commendatur, necnon a Friderico
ctum episcopatum assumat,sed ob a;ternam remu- archicpiscopo illusqus suffraganeis post aliquot dies
nerationcm,qucmcuuque humilem et modcstum ac in sacerdotem apostolicum ibidem consecratur 'aa.
cruditum invcnerit nccnon officiis ecclesiasticis 973).Quam illc consecrationem nolens vacuo secura
aptum esse probaverit,hunc, cujuscumque sit con- portarc vocabulo, die noctuque pontificali ''>
studio-
ditionis vcl parentelje, promoveri faciat ad culmen sissime excoluit officio. Non enim ob episcopale
ecclesiai. » Quidplura? Per legationem cpiscopi ac fastigium mutare voluit monasticum habitum, scd
suggestioncm marchicomitis impcrator Otto secun- quam intus habuit humilitatem, foris ostendit pcr
dus su.HB et ccclcsiastica) utllitati prospicicns,immo, operum bonorum claritatem.Mcmor etiarn senten-
quod verius est,nutu Dei, in cujus manu corrcgis. tia; qua; dicit : Principem te conslituerunt, noli ex-
admonitus, omnes, qui pro codem cpiscopatu adi- tollijSed esto in illis quasi unus ex illis {Eccli. xxii, f ),

piscendo laborabant, avertit, et se totum ad electio

nem venerandi viri Wolfkangi convertit. Sicque
legatosceleriter misit,utidem famulus Deiin locum
cathedrff! pontificalis eligcretur,
B non dominari qua;rcbat in clero, sed forma esse
studuit gregi Dominico, tractans assidue quod per
Ezechiclem prophetam contra malos pastores dici-
deinde, vellet an tur Vse pastoribus, qui pascehanl semelipsos et noa
:

nollet, ad Franconofurt,ubi irapcrator Natalcm Do- greges meos {Ez^cli. xxxiv, 2).
mini celebraturus crat {an. 972, Dec. 25), deluce- 1.5. Perspectis crgo et cognitis rebus episcopii,
retur. Legati (63) vero, ut jussi fuerant, pergentes, beatus praesul Wolfkangus cum vidisset in civitate
invenerunteum cum praenominato episcopo commo- Ratispona monasticae vitaj inreligiositatem, crebro
rantem, sed jam ad patriam repedare cogitantem. suspirans dicere fertur : Si nionachos liaberemus,
Ignarus enim erat rerum pro se gestarum,et idcirco 7'eliqua satis suppeterent.Cumque sui familiaresqui-
animum intendit aliorsum. Cumque legati, quare dam responderent,per multa loca monachos supera-
venerint,ei indicarent, primum recurrit ad secre- bundare, dolcns et lacrimans dicebat. quam defe-
tarium cordis, se suaque Deo commendans in inti- cit sanctus ! o quam diminutx sunt veritates a filiis

mis ; dein episcopo Piligrimo,cujus caritate illic de- hominum Quid ! prodest sanctitatis habitum sine ope-
tinebatur, causam legationis exponens, dixit : Hoc ribus gestare ? Rcgulares monachi beatis xquiparan-
novum ^\ quod mihi per nuntios imperatoris venit, C tur angelis, sxculares vero monachi apostaticis.
caritas tua, ut arbitror, fecit. Sed licet mea; imrvi- Ha;cautem ideo locutus est, quoniam cernebat ^'

tati timorem incutiat, jjrcemium tamen honx volun- monachos in beati Emmeram.mi martyris canobio
qua tanta excocjitasti, pietas tibi divina repen-
talis, constitutosabbate carereet quasi oves errantes sine
dat.Tunc arrepto itinere cum his qui missi fuerant pastore. Per ^- multa namque tempora consuetudo
ab imperatore, perrexerunt ad civitatem Ratispo- (65) fuit in Ratisponensi ecclesia, ut qui antislites
nam {an. 973) ; ubi clerus et popuIus,ut imperator iidem essent et abbates. Sed hoc inde accidit, quia
petiit,secundum morem ecclesiasticum unanimiter dum praesules ccenobium praedictum ab imperatori-
sanctum Wolikangum elegerunt. Sicque eum cum bus vel ^^ regibus obtinentes in potestatis suae arbi-
universali legatione ad curtem regiam miserunt. trium redigerent, obeunte illo quem invenerunt,
Cumque in praesentiam Gffisaris esset delatus, ante nullum deinceps abbatem substituere curaverunt,
pedcs ejus venialiter prostratus,se dixit indignum, verentes scilicet (66) ne forte, si monasterio juxta
indoctum, ignobilem, sub monachi professione de- regularis vitae usum pastor et rector praeficeretur,
gentem sine licentia sui abbatis nihil accipere de- ipsorumabusivapotestasvelobsequiumminueretur.
bere postremo ne sanctum locum sua fffiditatevio-
;
Cum Igitur eo inodo episcopi monasterii bona reti-
laret imploravit.tmperator autem videns deifice t\ nerent atque distraherent nec monachis necessaria
renuentem,magis de probitatis ejusdignitatecertus providere curareDt,dabant eis licentiam undecum-
quoniam in eo speciale quiddam agnovit, quamvis que possent acquirere, quibus in victu et vestitu

VARI.E LEGTIONES-
4s
fine 2. " deest 2. ^*' n. mandatum 2. '•'>
a c. et a p. desttnt 2. ^" pontificale s

c. officium 1. Sed Arnoldus cum 2 convenil. ^* quod il 21 ed. ^^ Per — abbates desunt 2. "^ c
1 1 ed.

NOT^.
(63) Soquentia — universali legatione ad c. r. mi- (GO) Quae sequuntur ex Arnoldo, c. 8, sed hinc
serunt ex Arnoldo, c. 3. inde verbo aucta,quo Othlonus animum in episco-
(64) Rcliqua ex Arnoldo. c. 3, 4. pos exacerbatum ostendit.
(65) Consuetudo —
abhates ex Arnoldo, c. 8.
405 VITA S. WOLFKANGI. 406

egerent. Qua; scilicet omnla sanctus prwsul dolens A Cumque atque hujusmodi vcrba plurima relu-
hffic

etcmeDdare volons, misit ad Trcvcrense monaste- iissot sanetus \Volflvangus,ita obstructum est os io-
riam, in quo bcatus Maximinus corporalitcr re- quentium iniqua.ut ea qua3 prius vituperabant lau-
quiescit, et inde quendam in regulari disciplina darent, dicentes:« Humanis divina, ut justum est,

slrenuum, nomino Ramuoldum, advocavit, qui pra.>tulisti ; rationis nostra; nugacitatcm et sapientiae
quondam sub Heinrico archiepiscopo ejus conca- tuac cxcellcntiam ostendisti. Quid jam nobis restat

pellanus fuit. Hunc itaque assumens, in primis agendum,nisi " ut pariter coUandemus Dominum,
prajpositum constituit, dehinc abbatem in Sancti qui Ecclesia; sua3 donavit te pra3sulcm talem et tan-
Emmerammi cocnobio ordinavit. tum "? Jure quidem Dominum per te laudamus "'

i(). Quod (67)quidam de consiliariis ejus indigne in a^vum juro

;
paremus ad omnia votis. »
tibi totis

ferentes, » Utquid tibi et successoribus

dicebant : Constituto itaque Ramuoldo abbate {an. 975), non
tuis perdisbona ad Sanclum Emmerammum perti- passus est beatus Wolfkangus eum vei sibi com-
nentia? Laudant te mihi, se in hoc non laudant, missos inonachos penuria ulla rerum victualium
immo vituperant. Utcrc ergo pontificis ac abbatis angustiari ; scd eo modo
animarum,ita ct corpo-
ut
antecessores tui facere consueverant
officio, sicut rum curam habens, taiia tantaque prajdia mona-
*"

usque modo,necarerent quarumdam rerum emolu- ^. chorum usibus possidenda contradidit, de quibus
mento.Hujusmodi quippe insipientia est sapientise absque dubio non solum iidem monachi,scd etiam
sale condienda. » Quibus ille respondit, dicens : hospites et pauperes servitoresque ccenobii susten-
»(Non erubesco insipiens et stultus dici propter Do- tari ac procurari sufficienter posscnt.

minum. Nam novi illud apostolicum Sapientia hu- : quoque alia duo monasteria virgi-
17. Post haec
jus muudi stnltitia cst apud Dcum (/. Cor. iii, 19). num urbe Ratispona constituta,id est Superius et
in
Hoc autem scire vos volo, quia nunquam mihi im- inferius monasterium (69), ad reguhiris vita3 nor-
ponam onus, quod portare uon valeo, episcopi sci- mam studuit perducere. Ha? enim quoniam ^" sub
licct et abbatis nomen mihi vindicando.Sicut enim, canoniciB vitaj institutis degebant,et proiicito saecu-
bealo Gregorio attestante (68), indecorum est, ut in laribus negoliis scse ubiquo injungebant, occasione
corpore humano alterum membrum alterius funga- hujusmodi plurima intcr eas spiritaiis vitae dampna
nimirum noxium simulque turpissi-
tur officio, ita contingebant.Quaeoraniacum beatus praesui jugiter
mum,si singula rerum ministeria personis totidem attenderet et pro his corrigendis diu frustra iabo-
non fuerint distributa.Sufficit namque episcopo ut raret, cogitavit ut in aiiquo sui juris loco profes-
summa vigilantia insistat pastoraliofficio, et abbati sionis monasticffi virgines constitueret; cumqueeas
satis laboriosum providere fratrum salutem resque sibi subditas ad vitam perduceret regularom, aliac

monasterii sui per orania bene procurare. Unde C faciliusipsarum exemplis ad eamdem incitarentur
etiam et ipse distribuere debet inter fratres officia, reiigionem quod et ita factum est. Nam in ipsius
:

oncra sua. Ceterum, ^^

ut leviget ^* ut prosequar municipio civitatis ad Sanctum Paulum congregatio-
quaj proposuisitis.beati Emmerammi martyrisbona, nem aptavit sanclimonialium; ex quarum conside-
quae me pessumdare conquesti
estis, perdcre nolo, ratione celerae quoque mutari coeperunt. Porro ipse
sed illi sunt ac servorum Dei usibus
cui tradita sanctus prasul *' pro his Deo jugiter supplicans,
omnimodis conservare volo. Ha enim mihi optime tam divina revciatione •'-
quam humana auctoritate
famuiantur, si illis, quibus deputata sunt quique roborari meruit.Sed revelatio divina superlnferiori
exindeprovidendiconstant,abundantere.xhibentur.)) monasterio, ut accepimus (70), contigit ita.Solebat

VARLE LECTIONES.
"
leuiet corr. ieuet 2. " persequar 1. ^*' ni 1. •'' p. dignissimum 2. "* laudemus 2. ^*' t. t. p.
ex eis que ad altare sancti Emmerami olim tradita sunt monachorum u. p. reiiquit possent 2, quse —
postea ab ipso, ut videlur, codicis scriptore deleHi sunt his subslitulis verbis : Cuncta predia sancto Emme-
rammo sive a regibus seu ceteris principibus coilata et ab antecessoribus suis violenter abstractausibus
monachorum hospitum et pauperum servitorumque amplius servitura reddidit. ^" quom-odo 1? 2? ed.
»' deest 2. « deest 2.
NOTvE.
(67) Totum caput —
nisi ut pariter collaudemus D Deo placila sunt teque correclorem pastoremque verus
Dominum ex Arnoldo, c. 10. pastor Jestis Christns huic loco gregique prseposuit,
p; Reg. III, 11 ideoque si prudenter officium tuum, ut ccepisli, per-
(69) Ober-et-Nieder munster. egeris, oelernum laboris tui recipies prxmium. Scito
(70) Hffic ex Pauli sive Paullulr Vita S. Erhardi (lutem, fruter, quod monaslcrium hoc (Inferius mo-
hausla videntur 11, 3. (Acta SS. Jan. i, p. .5:58) : nasterium, S. Rlariae et S. Erharbo dedicatum)
Eo tempore beatus If^^olfgangus sancti viri tumulum quod Deus omnipotens mcpe requiei prxstitit, multis
freffuenture cnepit,secretiori semper accedens tem^iore, contaminatur sceleribus et inhubitantium monialium
superviclurus congaudendo rjlorix. Sed cum nocle peccatum multipliciler reclamat mcis precibus, quas
quadam secretius post matutinarum solemnia multis pro carum negligenliis mullis modis efjundo sxpius.
lacrimis ac precibus sanclum virum ju.vta sepulclirum Dudam jani ipsarum, lacrimis commolus, judi preces
ejus orans atloqueretur, beatus illi ustitit Erhardus, ad Domtnum, scd quia carnalibus puteut faditatibus,
et ait : » Frater, secretum doloris mei tUA denuncio, non ad judicium delali sunt earum gemitus Scd

M
quod te, (rater, advertere jubeo. Tua quidem opera quxso te ut prxstita tibi divinitus prudeniia utaris.
AOl OTIU.nNI MONACHI S. KMMEIIAMMI /»08

namquoprfcflictusprncsultarnnocturnisquam diur- X cornu 8u.'c gratia; nutu transferret.Complctaitaquc

nis horis universa cfcnobia in urbe posita sffipius hujusmodi oratione,mis8as ccepit celebrarc. Interea
adire, ibiquc ct orandi causa, simul ct cxplorandi vcro juxta prcces viri sancti reliquia; sanctorum
quomodo Dco •"''
divinum scrvilium illic agcrctur, absque ullo tactu hurnano,de sinistra ad
pr.'cdict.'f!,

aliquandiu commancre. Cumque hoc modo in mo- dcxtram partem videntur ccclitustransrerri.
altaris
nasterio Inforiori, ubi sanctus Ilerliardus corpora- Quo miraculo viso,gratias egitDeo indubitanterque
liter requiescit, nocte quadam consisteret, subito etiam ibidejn vitam instituit rnonachilem. Sic ergo
sopori dedito idem sanctus Ilerhardus '^'*
ei quasi beatus WoIHiangus pro institutione virginum mo-
veste humida indutus apparens dixit Precum tua- : nastica edoceri meruit revelatione divina.Cuivide-
rum, quas Deo jugiler jn-o communi salute studes licet revelationiadjutorium quoque humanura co-
offerre, scias me faulorem esse. Unde sicut ecjo luis, operando ita alfuit. Per idem namque tempus quo
ita, quxso, tu meis in hoc loco satisfacias votis. Quod gerebantur pr(cdicla, Ileinricus, Caesaris Ileinrici,
enim me veste hmnida cernis indutum, scito ex hoc genitor, ducatus monarchiam tenebat in Pagoaria.
evenissc, quia a commorantium hic sanctimonialium Hic igitur cum esset sollicitus cultor divinse religio-
lacrimis quidem assiduis,sed proh dolor ! frustra-
ita, nis, id officii beato Wolfkango commisit, tam
tis, perfusus sum, ut per multum jam tempus nildl petendo quam jubendo ^'^, ut iu monasteriis puel-
^
semet emendent,nihil ab his vitiis,pro quibus easdem larum supradiclis disciplinam vitse monachilis ins-
lacrimas precesque suas ad me efjundunt *^, absti- titueret.Tali ergo auctoritate vir Dei undique robo-
nere curent. Quamobrem jura canonicx vitx, ex cujus ratus,tanto studiosius quanto licentius instabat, ut
occasione hactenus tanta necjlegentia hic cxiitit, in omnibus virginum coenobiis, qua; vel sub aiiena
destrue, et monasticse vitx disciplinam instruc. Ex vel sub sua ditione in urbe erant posita nam —
qua visione sanctus Wolfliangusccrtior factus, ad illa duo supradicta duci, tertium vero, id est
instituendam ibidem religionem monasticam sum- Sancti Pauli cajnobium, episcopo subdebatur —
ma se devotioneaccinxit.Quale autem idemveneran- unam eandemquc sanctitatis regulam ac discipli-
dus prajsul coelestis prodigium acceperit,
oraculi nam institueret. In tantum autem, gratia divina
cum in Superiori virginum monasterio monachicam largiente et beato Wolfkango corrigente, in eisdem
vitam institueret, subsequentia verba declarant. sanctimonialibus convaluit castitatis religio et regu-
llluc ergo more solito adveniens, et ad celebranda dux pra^fatus, divino
laris vitae professio, ut ipse
missarumofficia se prtBparans,quasdam sanctorum compunctus amore^filiam suam, vocabulo *" Brigi-
reliquias, quffi ibidem ceieberrimffi habebantur, dam ''% earum jungeret collegio. Sed et usque in
sumpsit, et in illius altaris, in quo celebraturus diem hodiernum, meritis ipsius sufTragantibus,
erat missas,cornu sinistro posuit. Deindein oratio- C tali vigent incremento virtutum,ut inter sanctimo-
nem se prosternens, precibus intimis a Deo popo- niales ceteras videantur fore speculum. Idem quo-
scit, ut, quia saecularem vitam sinistra, spiritalem que de Sancti Emmerammi monachis fas est dicere,
vero signat pars dextra, si sibi placeret, illiccano- quousque abbatem Ramuoldum,quem ipse praefecit
nica institutio, quae utique neglegentes quosque illis, contigit pr^esse. Post ejus vero discessum

sinistrorsum trahil, permutari, et monastica vita, {an. 1001) illorumque quos ipse instituerat, tunc
quae dextrorsum currit, institui : ita dignaretur re- peccatis exigentibus,sicut quondam Joseph mortuo
velare,ut antequam missas celebrandas consumma- filii Israel dura servitute carnaliin yEgypto compri

ret, easdem reliquias a sinistro in dextrum altaris mebantur, ita et Sancti Emmerammi coenobitae, ,

VARL^ LEGTIONES.
^' deest 2. *'*
erhardus 2 •'^effundentS. '^'^percipiendo 2. ^' nomine 2. "^^ brididam co/r. brigidam 2.

NOTiE.
omnemcjue hanc destruas congreriationem, et mona- D haec notatu digna leguntur : Beati Wolfgangi epi-
chicam ibi instiiuas professionem; quam si harum scopi temporibus erat qusedam sanctimonialis beali ,

aliqua qux nunc incst vetit profiteri, rccipiatur, sin vero Uilatnci sororis filia, Kunigundis nominc, quse
autem, omnino quod nunc sunt deslrue, nec ultra cusiodix prxerat ecclesiasticse, toiius quidem et ipsa
contamiiiari locum istum patere. » Tuuc tcm.poris probiiatis et perfeciionis consecuta culmen nobis
quippe canonicariim cral in eodem loco yrofessio, ac idem retuierunt qui utrosque noverunt et c. 6 ; :

carnalis petulantisc non minima fiehat confusio, adeo Judillm ducirix, qux idem auxit monasterium, dum
ut, cum ad artiorem vitam cogereufur, aliqux ipsa- iret ad sepulchrum Domini Hierosoli/mam, ut reges
rum monasterium reliquerint ct fornicatoribvs prio- solent, piura vcl apcrle vet abscondiie vel ossa vel
ribus adhxserint J'ost hitc verba beatus Wolfgan- corpora conquisivit, qux ubi terrarum vei ubi in
gus ca-lcsti obcdiens volunlati, ca qux jussus est im- prxfaia conderet ecclesia, nec ipsa sciri voiuit, nec
plere cogitavit et modis omnihus quibus potuit festi- quiscjuam nos docere poluit. Ipsa vero, quia humata
navit.Peractis auleni a beuto Wolfgango qux Dominus illum locum
cst in ipsa ccciesia, evidenter edocet, in
disposucral ct vir sanclus rogavcral, poslquam pro- soium maxime studuisse, ubi noium fecit humari se
fessiu):iF, districtio locum prius cxnitaminalum cmacu- voluissc. Uxc nos dc ca striciim, quamquam plura
lavif, lolfis virtutis ra'pit gcrmen llorescere,paterque digna vel memoratu vei memoria dicere potuerimus ; •

sanctus, cxsHnctis vitiis, signis radiosis ccepit cluce- nam quie Deus eeiari voluit et nos celare votuimus ;
auretenus diceret sibi servicntibus : « Quo-
scere, acsi cf. Thietmar ii,25, et diploma Hcinrici II, ap. Ried
niam vos mecum, et ego vohiscum. » Jbidem, c. .3, ], p. 118.
409 VITA S. WOLFKANGI. 410
multis pseudoprcepositis susccedentibus.omnimoda A ncnsi ad populum solito moro concionarctur, dia-
spiritualis vitnc dcstructione contriti sunt.Sed ha;c bolus subito concitavit turbincm, ct cum lurbino
omittentes ad proposita redeamus. tumultuosam turbationem,ac nihilominus cum tur-
18. Cum ergo hoc quo jam diclum est modo san- batione confusum murmur populi ct clamorom,nec-
ctus AVolfkangus dosudasset suppr institutione nonsuper tectum ecclesia) fragorcm dcdit ingentem,
monastica, non minori quoque studio sese accinxit et intra ccclesia? receptacuia pulvercm dispergens
ad instituenda ordinis canonici jura. Quem quia ac nebulam,aliquorum obtutibiis (ialigincm infudit
propter antecessoris sui Michaelis episcopi invalilu- tenebrosam. Quibus ex improviso visis et auditis
dineni destitutum invenit,omni sagacitatc et indu- populus pertorritus, immo, quod pejus erat, pene
striacmendarestuduit,primum quidcm utsufficien- mente alienatus, cocpil concurrere ot discurrore,
tiam victus et vestitus canonicis afTatim exhiberet, incertus in quam partem se tutius ac rectius posset
deindeutpostsecustodes idoneos provideret.Dispo- convertere. Interim audiebantur vcces hinc dicen-
suit etiam ut in retectorio simul comederent, tium In urbe grande axvit incendium ; indc clami-
:

simul dormirent,neclau3trum incongruis horarum tantium Ecce sedilione facla inultorum gladiis cx-
:

spatiis egrederentur, ne silentii statuta frangerc duntur jwjula. Cumque pro clamoribus hujusce-
conarentur. Juniores ut scolaribus studiis interes- modi '^ sedandis multum, sed incassum, fuisset
B
sent prfficepit,seniores vero ut psalmodiis vel lectio- laboratum, tandem qui erant tantis inimici machi-
nibus aut orationibus vacarent decrevit. Ut autem nationibus ludificali, ita grcgatim eruperunt de
adolescentes in capiendis scientia; liberalis noticiis ecclesia, ut vix pauci remanerent in illa. Tunc epi-
forent agiiiores, frequenter voluit tabulas eorum scopus, quem tantaj commolio tempestatis propel-
cernere dictales.Plcrosque etiam corum proficiendi lere nequivit,clamavit et dixit: Domine Jesu Christe,
causa beneficiis incitavit ; qui autem desides erant solita fidelibus tuis gratia conccdc, iit hodie videant
etneglegentes increpavit *'. gloriam nominis lui et confusionem diaboli.Qaai verba
'o
19. Monasticis ergo et interiovibus rebus ra- secuta est serenitas aeris,et serenitatem recursus in
tionabiliter ordinatis, discretus Dei cultor nequa- ecclesiam plebis. Cui venerabilis antistes jmox sa-
quam exteriora omisit providere ; scd sicut urba- cr;c doctrina3 verba elTundens, adeo iila die, sibi
nis et ccenobitis documenta dedit, ita etiam totam Spiritus sancti gratia dulcedinem sermonis instil-
perlustrans suam diocesim,cunctos salutiferse prae- lante, profuit, ut manifeste inimicum vicerit vcl
dicationis odore adspersit. Quapropter cum missa- fugaverit, qui perturbationis nimietate ad horam
rum sollemnia celebrasset ex more
pene omnibus nocuit. Unde et postea fidelium de-
(71), in tantum
plebem assuefecit ecclesias "' frequentare, ut per votio hanc consuetudinem pro lege ccepit habere,
dies soUemnes vix domi remanere viderentur custo- C quo per stationes episcopum turmatim praevenireat
des.Ad praedulcem enim tanti pontificis exhortatio- etsequerentur,acpra!dicationiserogationem summa
nem certatim sexus utriusque turba confluere sole- affectione amplecterentur.
bat, quam illuc fragrantia caelestium aromatum
'•*
21. Alio quoque tempore, beato Wolfkango in
adduxit,apium videlicet instar,quos post se trahere basilica sancti Pauli apostoli celebrante missarum
videtur mellis odor.Quibus Pater pius summopere soUemnia, plebs more solito aderat muIta.Cumque
desiderans csse aptus et utilis.in disputatione regni (7o) eum cx stantibus quidam miles stolidus veste
ceelestis perplexis ac sophisticis minime utebatur humili adspiceret indutum,atque dehinc sacerdota-
dulcedinem per quan-
sententiiSjSed sic melliti oris libus vestimentis videret infulatum,plebeia stolidi-
dam ineflabilem temperabat ausleritatem, ut sim- tate despexit, et cordis ore '''
murmurans, dixit :

plici et optimo genere locutionis tangere videretur quam insipiens fuil imperator illo tcmpore, quo
intima cujusque cogitationis, talique arte ex non- pannosum istum ac Uespicabilem in poutilicali pro-
nullorum oculis lacrimarum eliceret imbres. Hanc vwtione prap.tulit potentibus personis, qux abrmdant
siquidem a Spiritu sanclo acceperat gratiam,ut hi, in regionibus sux ditionis. Quam murmurationem,
qui praedicanti assisterent eumque intente audirent. qui novil cogitaliones hominum, eodem momento
raroaut numquam abscederent ab ejuspraedicatione j) et clementer increpavit et evidcnter ad emendalio-
sine lacrimarum effusione. Quo pergrandi bono, a nem hujus vitii manilestavit. Nam ut in Evangelio
largi ore omnium bonorum coQcesso,pcr malitiam ad cogitata respondit Dominus, hujus hominis ita
saam sauciatus humanae salutis inimicus,invidiam, cogitatam murinurationem ad '<
tempus non abs-
quam semper habebat,quibus poterat viribus contra condil, quo et in prajsentiarum corrigerclur ac
illum exercebat. murmurationis nialum in futuruin ab aliis devita-
20.Nam (72) die quadam cum -'
in urbe Ratispo- retur. Nimio quippe terrore aubito correptus, as-

VARLf: LECTIONES.
" increpabat 2. '<> Hoc caput prxcedenti junctum est G. 7. "" ecclesium 2 '* fraglantia 1.
73
dum
hujusce 1. "» et secum 2. '« ad i. desunt 2.

NOT/E.
^7n Reliqua ex Arnoldo, c. 5.
(72) Omnia ex Arnoldo, c. 6.

t^
411 OTIILONI MONACIII S, EMMERAMMI 412
stanliiim sustonlationfi vix residoro potuit Oncm- ^ huih scmper intcresse voluit refectioni. Mendici et
cum virlcret (loininus suus tronichundum ct palli- pauporcs, quos ipse vocabat dominos et fratres,
flum, ilico accurens sciscilatus est, fiuifl habc- coram se rcsidebant in subselliis, ut caute perspi-
ret vel quid patcrctur. Tum ''''
ille saccrdotibus ceret quomodo ministraretur illis. In his utique
adhit)itis conCessus cst,riuia contra virum Dei male se credens Christum suscipere, omnimodo solebat
cogitavcrit ct ob hoc periculoso timore pcrculsus eos venerari et rcficcre. Si forte plures adessent,
sit. Quo audito, idem dominus ejus, putans illum pauperrimi introducobantur. Nullus tamen eorura
remcdio facili possc curari,profectus domum voxit qui foris remanebant absque elemosinaj donis va-
secuni, ot aliquot dicbus retinens curam exhibuit. cuus discedebat, quia omnium escarum, quw ad
Sed cum nullatcnus ibidem posset curari, reduxit mensam ejus deferebantur, portio tanta rescrvaba-
eum in civitatem Ratisponam, ubi el illi contigit tur, ut non solum pauperes dcforis remanentes,
hujusmodi infirmitas. Ibi ergo ad episcopum ve- sed etiam circumquaque in babitaculis commoran-
niens.cum vcllot ffigroti hominis ffirumnam ct suam tcs recrearentur. Surgens autem de prandio, reli-

exponere qucrelam, vir Dei praivenicns illius ser- quum tempus consumpsit legendo.Vespertinis vero
monem dixit : Tace, scio quid velis. Et conversus laudibus expletis.ni legitimum interrumperet joju-
ad vicedominum Tagininum (74) ait : Frater, tolle n nium propter commanentes coenabat. Ingens ibi
agitam henedirlam jnxla lectulum meum ntam, ac revercntia, vanitas nulla ibi habebatur. Post com-
sparge siiper homincm prse foribus cuhicnli slanlem. pletorium ni orando nihil prorsus loquebatur.Talis
Qui parens jussis, respersit aqua virum bcnedicta. itaque erat ei consuetudo cotidiana.
'^
Ipse vero episcopus contra ostiura crucem faciens, 23. Inter haec etiam egregius pastor pagenses
verba quaedam salutifera tacite protulit, et sanalus sacerdotes,qua cautela populum Dei baptizarent et
est homo in illa hora. docercnt subditos,sollicitus investigavit;sacramen-
22. Videtur jam dicendum, quali conversationis talia vasa, missalia vestimenta, libros, chrismatis
usu codidie constrinxerit semetipsum.Tanta siqui- observationem quali tractarent industria,disquirit
dem observantia vixit, ut pro exempli materia jure et prce omnibus, ut castitatem sequerentur, milies
propalari possit.Quamvis enim universa illius gesta inculcavit,subjungensque inter cetera dixit : « Qui-
nesciamuset quai scimusdigneproferrenequeamus, dam ita diabolicis falluntur deceptionibus, ut cre-
pauca tamen e pluribus utcumque exprimere tem- dant,quamvis in peccatis jaceant, illius sacrosancti
ptamus.Postquam igitur pr^sulatus apicem susce- cibi ac potus perceptione se purgandos.» Testimo-
pit, non melioribus vestimentis, non delicatioribus nium quoque propheticum dicens Dilectus
intulit :

cibis,non mollioribus lectisterniis,quam antea,fuit meus in domo mea male operatus est ; 7iumquid car-
contentus. Vigiliis quoque et orationibus, quibus C nes sanctx mundahunt euml [Jer. xi, 15} et illud ;

antea solebat,pra;sul factus persistebat.Nam saepius Operiebatis lacrimis altare meum, ait Dominus, sed
circa mediam noctem tam latenter de lecto sur- non respiciam ad sacrificium, nec accipiam quid de
rexit, ut eorum aliquis, qui coram ipso dormiebant mann Quisquis igitur in
vestra {Malach. u, 13). «

raro sentiret ; intransque in ecclesiam, ita obsera- sordibus est,det honorem Deo et non praesumat ad
vit illam,ut quid intus ageret nuUus hominum in- ejus sacramentum impudenter accedere.donec lavet
tellegere posset. Ibi ergo usque matutinas vigilans per pcenitentiam maculas immunditiffi. »

permansit ad horas.Finitis vero matutinalibus can- 24. Sub ejusdem sanct' prsesulis temporibus ac-
ticis, si nondum lucescebat, pro lassis artubus re- cidit ut,vini penuria,quidam cum aqua vel aliis po-
cuperandis,vestitus parum dormicbat,et hoc totum, tuum generibus missarum celebrarent sacramenta.
acsi fuisset in claustro, agebat cum silentio. Gum- Quod vir Dei comperiens, tantum effudit lacrima-
que neccessarium foret,ut post primam loqueretur rum imbrem, ut crederetur sui corporis amittere
prius enim lectioni vacabat alloquio com-
"'*
— , sospitatem. Gum autem acutis verborum redargu-
muni fuit gratissimus, et in tractandis ac dispo- tionibus eos qui talia praesumebant feriret, et illo-
nendis rebus acumine consilii providus. Quanta rum defensiones, licet inanes, quod non possent
etiam observatione corporis et sanguinis dominici J) acquirere vinum, audiret, mox omnes vitii hujus
sacramenta celebraverit, quantisque suspiriis et occasiones abscidit hoc modo.Praecepit namque, ut
lacrirais per spiritum contribulatum summo sacer- per singulos menses 12 presbyteri venirent, et de
doti se mactaverit, impossibile nobis est replicare. cellario suo vinum acciperent aliisque dividerent.
Porro refectionis tempore non solum se, sed etiam Cujus caritativae distributioni convenienter apta-
convivantes, ne se per tcmulentiam ingurgitarent, tur ille psalmistge versiculus :Dispersit, dedit pau-

observabat ; ceterisque avide manducantibus, ipse pueribus,justitia ejus manet in sxculum sxculi{Psal.
parcius gustabat, intendens magis lectioni, quam cxi, 9).

VARI^ LECTIONES.
" Tunc 2. " lectione 2. " deest 2.

NOTiE.
(74) Tagino postea archiepisc. Magdeb. factus est; Thietmar. v 25.
413 VITA S. WOLFKANGI. 414

25. Cum igitur spiritualis pastor lali super grc- A Pauper vero tremebundus, ut-
cissct intcrrogavit.

gem sibi commissum custodia vigilaret,in eos etiam pote metucns** poenis magnis implicari, indumenti
qui sub aiiorum pra;suluin tutela fuerant, misericor- inopiam se questus est pati hocque nuditate pro- ;

dia; visccra exhibebal. Si cnim a quoquam illorum bavit. Tunc vir Doi per visccra misericordia; com-
indicaretur quod aliquod vel in divinis vel in
sibi, motus, omnimodc excusavit benc eum dicens : « Si

humanis rebus pateretur dispendium, non aliter*'" vestitus fuisset, nequaquam hoc furtum fecisset.

quam qui sustinuitcondolens, verbis et rebus impen- Quapropter ex nostra muninccntia, licet serius, ac-
debat auxilium. Qua de re familiaribus suis frequcn- cipiat vcstimenta; et si ulterius cum vestes suppe-

ter mussituntibus *' cur ita faccret, quia unum- tunt tale quid pcrpctraverit, tunc dcmuni luat com-
quemque suus reclor providere debuisset, dedit missa. » Quibus diclis, non solum iracundiam accu-

responsum dicens « Elomosina Grascum est vocabu-

: santium mitigavit, verum etiam animos eorum ad
lum, apud nos autem inlerprctalur opus misericor- elemosyna! largitatcm provocavit.
dix. Omnia quippe bona opera, qua? in hac prasenti modo jam dictum est quantae pictatis
JS. Aliquo
vita quique lideles opcrantur, hoc uno noniine com- elcompassionis sanctus iste fuerit nunc verbis sub- ;

paginantur. Convenienter enim opus misericordic-e sequcntibus agnoscatur quam perspicacis ingenii
exercet, qui primo semetipsum et alios sibi subjc- -r» foret contra hereticam pravitatem. Nam sicut ab
-i-_ r> : ..i_.:i, i: .:_:t " :_:»:., „._»:_ l-i»«i«„:..- J„('., „_,,„ „„„„,,„„,, ,^
non defuorunt, per quorum
ctos in Domino, placita conversationc non sinit
•

initio nasccntis Ecclcsijc

egerc, dcinde, sicut ait Apostolus : Dum fempus ha- osmalignus hostiscontra iidemcatholicam latrando
bemus, operemur bonum ud omnes {Gal. vi, 10), suos locutus est vanitatem, sic Deo disponenle non de-
non cessat proximos adjuvare. » fucrunt defendentes fidei sanctte veritatem. Quidam

26. Quodam tempore cum famis acerbilas multos igitur hereticus Andabatarum moro quod Verbum
mortales perimeret et propter hanc nccessitatem in- caro lactum cst oppugnans, dixit « Si Verbum, non :

finita populi turba ad beatum Wolfkangum veniret, est factum aut si factum, non est Verbum. » Cum
;

ille convocatis prsepositis jussit, ut unicuique dc autem hoc mulla intonaret eloquentia, accidit ut
longinquis regionibus venienti quantum vellet da- sanctus Wollkangus illo adveniret, et a Caesare Ot-
tamen tenore, ut cum domum repedarent,
rent, eo tone rogaretur talibus respondere. At ilie, sicut erat
dimidiam ipsius annonce partem pauperibus eroga- in spiritu humilitatis : « Quoniam, inquit, in habitu
rent ipsosque dispensatores, nc munera super hac
; sumus monachico,contendere non licet. Quo dicto, >>

erogatione acciperent, artissimis obligavit juramen- contumacia plenus, iteravit pra^dicta

ille hereticus,
tis. Cumque io eadem famis tempestate quidam verba. Tandem Christi propugnator coactus ait :

negotiatores, coemendi causa frumenti, cum car « Quia non per spiritualem, sed per carnalem medi-
pentis praBterissent, ubisanctuspraesul mansitabat: C candus es antidotum, dic quid s\t accidens. » Ille
mox comperientes ibidem esse eundem praesulem, vero multum arroganter « Accidens est, inquit, :

speciosa elegerunt vasa, cum quibus propinando quod adest et abest proeter subjecti corruptionem. »
ministratur, et pro oblatione ei miserunt. Ille vero, Rursumque praesul « Quot formarum sit accidens, :

sicut erat la;to vultu, vascula quidem suscipere ju-
bebat, sed cibis et potibus referta cum gratiarum
actione remittebat. Deinde triticea largitione conso-
latos ea qua superius dictum cst ratione, gaudenles
remittebat.
edicito. » Atille protinu3,sicut credimus,Dei omni-
potentis confossus sagitta, conticuit. Theologus au-
tem a CiEsare simul et ab aliis efflagitatus, quamvis
multum renuerit, pro eo quod crat impeditioris lin-
gua;, suocincte disseruit « Accidens est, inquit, qua- :

27. Ut autem sancti praesulis major adhuc beni- driforitie unum quod nec accidit nec recedit, ut :

gnitas cognosci queat, unum ejus memorabile fa- acilus et simus aliud quod accidit et recedit, ut sa- ;

ctum patefiat. Quoniam ergo semper pauperes in turitas et dormitio lerlium quod non accidit et ta- ;

ejus vicinitate commorabantur, unus eorum cubi- men recedit, ut infantia et pueritia quartum quod ;

culum intrans, de cortina qua; pendebat ad lectum accidit et non recodit, ut senectus et canities. Hac
ejus partem abscidens non parvam, festinanter au- crgo similitudine Filius, qui est virtus et sapientia
fugit. Unus autem de inquilinis quod factum est
j) Dci Patris, cui nihil impossibilo, pro redemplionis
videns, pedetentim secutus est reum, ct npprehen- nostra; causa induit quasi per inseparabile accidens
dens, quia flagellare non ausus est, illum bealo viro humanjtatem, non amittens divinitatem. Sed haec
praesentavit. Quo facto, circumstantcs, ut ille reus omnia cum oculis fidei perspicienda.sunt, quia, sicut
diris castigaretur verberibus, flagiiando insistebant. beatus Gregorius dicit : « Fides non habct meritum,
At ille mansuetus, cui derelictus est pauper et qui « cui humana ratio praebet experimentum. » Ilis ct
semperorphano quasdam rhetori-
fuit adjutor, per aliis salubribus verbis audientium corda in tantum
cas defensiones asserens, majorem culpam esse eo condivit, ut ille filius Belial pro errore satisfaciens.
rura qui observarecubiculum debuerant, reum ex- ab egregio doctore veniam postularet. Vir autem
cusavit. Deinde conversus ad pauperem, cur ita fe- Dei promptior ad ignoscendum quam puniendum,

VARLE LEGTIONES.
«* minu3 2. «i
musitantibus 1. ^- deest 2.
 ;

415 OTHLONI MONACHl S. EMMERAMMI 416

aliquarn oi pccnilentiam injunxit, et nc ullra profa- A nirnum tristis etdolens, quid facturuB esaet ignora-
nurn iJlud reoiprocarct vcrhurn, sub testimonio bat. Amor cnirn bimul ct tirnor conripellebat eum
Christi et sub anathcmatc interdixit. celeritcr irnplcrejussa, sed implendi facultas erat
pandcndurn
20. Inler tanta piotatis studia videtur niilla ;
quia nec spes in caballo altero requirendo,
qnid etiain famulus Dci egcrit super gciitePocmo- nec vires fucrant, ut tanta vclocitalc iegationem sibi
rum "'. Uaec namque gens novitcr pcr Chriatia- indictarn pcrficerepos8etarnbulando.l'rajtereaterra
nam imbuta fidein (a«. 973), sacriiega idola, licct imbre tunc nimis irrigata, pedili itincra praebuitin-
tepide, abjecit ; sed quomodo catholicam exe- ^rata. Hujusrnodi igitur angustiis aliquandiu hassi-
querctur religioncm, quoniam caruit pastore, pror- tans quid faceret, tandern confisus in Domino elegit
sus ignoravit. At medius (Jtto Cffisar, divinaj cul- nt arnbulando jussa perlicerot. Cumque in nocte te-
tor prsecipuus religionis, a glorioso duce Heinrico nebrosa huc illucque progrederetur et in via lutu-
ceterisque fidelibus est interpellatus, ut quod apud lenta eajpius laberetur, clamare coepit : « Mieerere
ipsam gentcm inchoatum esset, pro Domini amore mihi Domine, miserere rnihi *', et tu, mi senior
**•',

regali polcstate perageret. Talibus igitur petitioni- Wolikange, attendcns, quantura laborern modo pa-
bus Csesar libenterassensum preebuit.Sed quoniam tior,per tua jussa discurrendo et labendo. » Cum-
Poemia provincia sub Ratisponensis ecclesiae parro- •„ que hajc aliquotiens geraebundus diceret, prospexit
chia extitit, peragi non potuit, nisi ipsius antistitis comminus caballum quemdam curn freno scllaque
prcBsidio. Unde rcx, legatione missa ad episcopum, impositaaastare.Arbitratusautemeunderncaballurn
petiit ut, acceptis pro parrochia prsediis, in Poemia non sinc aliquo asscensore ibidem coraraorari, coe-
sibiliceretepiscopatumefficere.TuncvirDeinimium pitdiligentius intueri,si quisfortecujusesset prope
Iffitatus in his quaj dicta sunt sibi, primates suos con- maneret,pariterquevociferansinterrogavit,sialiquis
vocavit, exquirens ab eis consilium.quomodoCfesari ibi assit, sed illo diu vociferante et interrogante, cum
conveniens redderet responsum. lllis aulem ne pe- nullus responderet vel adesset, asscendit ipsum
titioni tali consentiret unanimitcr consiliantibus, equum, iraplevitque doraini sui prasceptum. Facta
dixil : Pretiosam igilur margaritam sub pra:dictx la- autem die, raultisque qui vocati sunt ad confirmatio-
tenlem provincige ierra conspicimus, quam ni vendita- neminYicumsupradicturaconvenientibus,inventum
rum comparatione rerum non acquirimus. Ideoque equum legatus obtulit corara omnibus, exquirens ab
audite qux dico. Ecce ego me meaque omnia libenter eis diligenter, cujus idem foret equus. Verumtaraen
impendo, ut ibi domus Domini per corroboratam sci- nec tunc ^^ nec postea inventus est ullus, qui hunc
licet ecclesiam stabiliatur. Haec ergo memorans, con- diceret esse suum.Ex qua re et legatus ipse et alii
sensurum se Caesari remandavit. Cumque tempus sentiebant, quantam gratiara Deus sancto praesuli
peragendi concambii venisset, tanta favit alacritate C Wallkango concesserit, qui se invocantes etiam ab-
ut ipse privilegium componeret. sens adjuvare potuerit.
30. Sed neque hoc silemus, quia aliquando per 32. Cum Cffisar Otto medius, propter injuriam sibi
propheti» spiritum ea qua^ ventura erant quasi prae- factam Francorura partes invadens hostili raanu,
sentia vidit. Quod raaxime in provectibus liberorum usque Parisium perveniret redeundo
{an. 978), in
pr.-Ecipui ducis Heinrici patescit. Gum enim ad eum, venerat ad quendam fluvium (77), sui crepidinem
sicut saepe solebat, causa benedictionis duceretur alvei turaescentibus undisexuperantem. Multis au-
speciosissima illius proles, Heinricum, qui postea tera ibi periclitantibus et vitara in aqua perdentibus,
Dei Qutu rex est effectus, pronominavit regem ;
verusDei cultorcura suisappropinquavit,vidensque
fratrem vero ejus Brunonem appellavit antistitem tam ingens periculura, respexit in ccelum et se suos-
sororem eorern majorem (74*) reginam, alteram que fideliter bencdicens, ipsura intrepide raonuit
autem, quam baptizavit et de sacro fonte suscepit transire fluvium. Adhuc vero illis prae tiraore cun-
abbatissam nuncupavit (75). Haec itaque et multa ctantibus, et Francis a tergo acriter irapugnantibus,
alia, qua; ex ore ejus audivimus, sicut ipse praedixit, ille primus sui coraitatus per nomen Domini, quod

impleta cernimus. seraper in ore sonuit, fluvium transiens, sequentes

31. Alio quoque tempore cura idera beatusWoI- n prosperavit, nullusque suorura quicquam periculi
Ikangus inclinato jara die in vicum venisset quera sustinuit. Tunc omnes prae gandio mirantes etDorai-
dam, qui vulgo Egilolfeshcim (76) dicitur, legatario
^^ num laudantes,vir humillimus,nepro miraculo hoc
cuidam jussit, ut in die scquenti omnes circumqua- eum publicarent, obnixe rogavit.
quc habitantes, qui opus haberent confirmatione, 33. Alius ejus mirabile factum, ut subjecti prae-
(juantocius venire intiraaret. Qui legatarius mox im- positis subjaceant, videtur inserendum. Quadam
plere jussa cupiens, et ad equum sternendum cur- namque die, cum de divina, ut solitus erat, religione
rens repcrit eum furlim sibi sublatum. Quamobrem necessaria quaedam tractaret cum clericis suis, qui-
VARI.E LECTIONES
83
poemiorum 2. 8* egilolfesheim corr. egiolfeshem 2. ^^ raei 2. *^ nunc 1.

NOT^.
(74*) Giselara. (77) Axonam ; v, Richer. iii, 77, Balderici Chron.
(7.5) Brigidara, supra c. 17 memoratam. Cum. i 97.
(76) Eglofsheira.
417 VITA S. WOLFKANGl. 418
dam illorum, cui vocabuhim erat Buozzo, minus A absconditus erat faiebatur, intolerabilis rcctor sen-

caule respondit. Sanclus vero famulus Dei velut tiebatur. Deinde mox libcrata cecidit, et Deo f^ra-

ex conspersione pauluium irascens, devotando tias egit. Beatus autem praesul egressus dixit qui
suppliciter suis malcdiclum oculis ingossit. iMox aslabant ministris : « Ite citius, et muliercm illam
bujusmodi maledictione finita, illc bomo
pncdictus do ecclcsia ducile, ct si velit, date illi manducarc,

gravera passus cst oculorum dolorem. Cumque pariterque ne ulterius, pro hac causa ad nos veniat
postoa beatus prassul videret eum in choro seden- interdicite. » Quibus verbis satis declaratur, quanta
tem cooporto capite, sicut mos cst jegrotantium in sollcrlia qualiquo induslria omnem fugerit inten-
oculis, misericordia molus accessit ad cum *% et lionem cenodoxiffi, malcns inlenium sc immitem
quid doioris pateretur exquirit. At ilie doiorera simulare quam hominibus placere.
oculorum questus, humiliter ab eo benedictionem 3G. Inter ho^c eliam quid vicedomino suo, cur

poslulavit. Cujus dolori compatiens sanctus vir, nomcn Tagini ^^, cujus (luoque supcrius mentionem
oculos ejus signavit, sicquc sanitati prislinrc rcsli- feci (79), conligit, non pr.iilereunduin videtur. [s

tuit. Sed ne pro hoc signo divulgaretur, quasi etenim prc-ccipuc sancti viri Wolflcangi familiaritate
pro medela facicm lavare jussit. fungebatur, et merito, quoniam per omnem fidei
S-i. Cum idem prajsul tempore quodam sederet „ profectum ejus se subdcbat obsequio. Dum igitur
juxta
iuxta cementanos
cementarios apud
ap Sancti Pauli monasterium, essent Weltinopolim (80) in a^statis tcmporc, iiua-
'•'"

mulier quaidam ab immundo vexata spiritu ante il- dam die, sicut a^stivis solent temporibus, tonitrua
lum deierebatur. Sed mox utante prffisentiam ejus cum coruscationibus mugire cccperunt. Qua do re
venit, cadens in terram miserabiliter ccepit fatigari. cpiscopus et qui se cum fuerant perterriti, cum
Sanctus autem Dei famulus suspirans, ad nos "'', omni prccum diligentia se munierunt. Cumque
qui secum tunc fueramus (78), dixit « Si dignus nimio tonitruum coruscationumque terrore allice-
:

essem quicquam ab omnipotente Deo impetrando rentur, tandem tam gravis ictus tempestatis tre-
accipere, pro nulla re libentius Deum dcprecarer, mendie inlonuit, ut ipsius habitaculi murus ex
quam ut suum plasmadignaretur a malignihostis magna scinderctur partc. Tunc et pritidiclus vice-
incursu liberare. IIoc autem illis qui digni sunt a dominus ila exanimis cirectus corruil, ut omncs qui
Deo exaudiri relinquenles, nos vel aliquos psaimos aderant existimarent eum aut mortuum aut cito
compatiendo interim dicamus. » Tunc *" psalmodia moriturum. Praisul autem manu comprehendens
imposita, lacrimabiliter pro ea orationem fudit. At eum erexii, et ut viriliicr ageret et in Domino
ilia*" jacens quasi dormiendo, per omnia membra cor ejus confortaretur admonuit; sicque semivi-
contremuit. Interea °' nobis quid facturus esset in vum rcddidit sanum. Ipse etiam vicedominus
iendentibus, ille suspiciens « TolIite,inquit, eam, C postmodum serenissimi regis lleinrici munificeniia
:

domumque reducenies, sit possit, aliquid reficite. »
Qua sublaia ei refecta, nos ^^ eam libcraiam esse
comperiebamus, sed nemo nosirum ausus esi diffa-
mare.
35. Item alia mulier a demonio obsessa ccram
illo deducta est. Vir autem Dei favores humanos
fugiens, ad eos qui forebani dixit « Quid mihi
Parihenopolis archiepiscopaius sublimatur digni-
iate (81).
37. In territorioRubilocensis(82) ecclesiae quidam
homo conlraria valitudine per tempus diuturnum
adco tabefacius csi, ui pcne pcr annum iutegrum
fasiidio cdendi laboraret el alimentorum solatia,
quff! sospiiaiis gratia cxposcit, percipero non po-
:

veslros advehitis infirmos ? Ducite eam in ccclesiam tuisset. Hic itaque ad sanctum Wolfkangum lega-
orantes proilla; forsitan in hocDeus vos exaudiet. » tionem miticns, ut ab ojus pietate rcmedium ali-
Et" quoniam tempus crat congruum, mox'-"* sequens quod consequcrciur, suppliciter exorai. Quo audiio,
missam celebravit. Qua celebrata, qui aderant om- vir Dei omnimode excusavit, dicens, se non ianti
nes pr.fiter infirmam exiebaci. Unus autem de ca- esse meriti, perquod hujusmodi virius posset adi-
pelianis sub saugmario abscondens se filtro, quid pisci. Cumque diu tractaret popularcm cfTugere fa-
aciurus esset, diligentius iniucbaiur. Porro sanclus vorem et ffigroti adimplere peiilionem,velut ob aliam
vjr, brevi oralione compleia, egredi cocpit. Cui n causam missas celebravit, ei per ndelem presbyic-

eadem mulier demoniaca obviam stans, solito more rum infirmo corpus Dominicum transmisit. Quo
bacchata est. At ille confidens in Christum, quasi acceplo paululum obdormiens, deindecibi potusquc
percutere eam vellei, palmam extendit, occultequc refeciioncm suscipiens itcrum quiciis usus est sup-
dixii « Exi, nequissime. » Tunc, sicut ille qui
: plemento. Sicque meniis et corporis sanitaie rece-

VARLE LECTIONES.
"
illum 2. " ad eos q. s. fuerant 2 ^^ T.
psalmos quosdam cantans suppliciier pro ca 2. ^" 1.
interim i. 2. ^' Cumque finem faceret orandi ad circumslantes respiciens 2 *' r. raox liberata est 2.
*' Moxque ducia est in ecclesiam et 2. " ipse 2. >^ tagni 2. "^ uveltinopoli 1 ? ed.

NOT/E.
(78) V. praefationem nostrara. (81) A. lOOi ; cf. Thieimar. v, 24.
f79| C. 21. (82) Eichstadt.
(80) Weltenburg ad Danubium.
m UTIILONI MONACHI S. EMMEUAMMI 420

pLa, Dco gralias agens surrcxit, cL pOBlca incolumis A sequonti rnanc funeraH exequias parantes ccepe-
pcrmansiL. Ad haco cLiani
si rcLcxerc vulumus, fiui- runt anxiari unde possent episcopum acquirere.
bus inanum pro benedictione imposuit, et quot gu- Iiitorea vcnit (86) Juvavensis
pr<csul venerabilis
stato panc quem bcncdixitad infjrmitalc liboraban- IlartwicuB cl Aribo cornes quidam, viro Dei inter
tur, tffidiosum forsitan lecLori vidciiiLur. Uiidc his laicoscarissimus.FIos quoquc illo adventuro3,nocte
omissis,ad cjus LransiLum propcremusscribcndurn. pnctcrita vcncrabilis pr.csul Woll^kangus innotuit,
38. {An. 99-4) Igitur (83) post multa pietatis et post longasilentia et corporis molestiam relaxatam
aequitatis opcra, quibus Deo servire sLudebat qui- ad asstantes subito dicens : Mundate domum, parate
busque ccclcsiam sibi commissam rcgebat, sa^pe hospilium, quia hodic ad nos vcnient hospiles boni.
nominatus sacpiusque nominandus venerabiiis pras- Et ut credalis, quia verum dico , hoc, eril vobis
sul Wolrkangus,cum Ratisponae constitutus,rerum sifjnum : navis in rjua ferehantur bona domni llarlwici
necessitatc poscente, in oricntalem Pagoariffi regio- archiepiscopi et Arihonis perfecli naufragium in Da-
nem iLcr suum dostinaret, febricilare cocpit. Quam nubio perpessa est ; sed per misericordiam Dei homi-
corporis molcstiam vir Dci non solum vigiliis et et iidem domini mox post obitum
nes salci facli sunt,
orationibus, sed etiam elcmosinis quasi prajscius mcum huc adventuri erunt. Factumque est ita et ab ;

futurorum prseveniens, totum quod habere potuit j. eisdem advenientibus unacum populo fidelium co
per manus paupcrum in gazophylatium Christi pioso corpus bcati Wollkangi susceptum, in die a
transmisit ; sicque partes orlentib petiturus, illi qui transitu illius septimo ad civitatem Ratisponarn ho-
nescit occasum sedulis precibus vitae suae commen- noriflce est perlatum. Ubi cum apud Sanctum
davit excursum. Gumque per Danubli decursum retrum fuisset susceptus, ac vigiliarum missarurn-
ventum locum qui dicilur Puppinga, ultra
esset ad qiie celebrationibus Deo foret commendatus, sus-
tendere non valebat, quia tempus resolutionis insta- tollentes cum magna reverentia, portabant eum per
bat. Ibi ergo, superna se visitante gratia, cogno- singula urbis monasteria, novissime vero ad eccle-
scens, cito fore complenda quee sibi per visionem siam beati martyris Emmerammi, cujus honorem,
olim fuerant revelata (8i), jussit (85), ut in orato- dum vixerat,intimo affectuexcolebat.Quamissarum
rium beati Otmari^'', quod ibi situm erat, portare- sollemniis ct exequiarum officiis rite peractis, ma-
tur, et ante altare ejus deponerctur. Quod cum gnifice atque honorifice ibidem sepultus est, in
factum aliquantulum ex infirmitate conva-
esset, ordine pontificum duodccimo satis, congrue nu-
lescens, resedit, et per confessionem primum se mero sacro in tali viro definito ; in quo Dominus
expiavit. Deinde omnes qui aderant pro fide, spe et miraculis variis postea manifestavit, quia hunc
caritate satis "* luculenter admonens, eos ac uni- cum principibus populi sui coUocavit (Psal. cxii, 8).
versos sibi commissos cum intimis suspiriis Deo C 40. Post felicem sancti prajsulis Wolfkangi exces-
sanctisque commpndavit
cjus sicque, viatico ; sum plurimas virtutes et i"°
signa ostendere digna-
sumpto, humotenus se prostravit. Tunc foditui sive batur gratia divina per illum ;
quorum qusdam,
cubicularii ejicere teinptabant de ecclesia omnes, neglegentia et oblivione faciente, ad cognitionem
exceptis familiaribus secum ex more commanenti- nostram minime pervenerunt, quaedam vero rela-
bus. Quos vir Dei prohibuit dicens Ueserale oslia, : tione fideli comperta, prout possumus, explicare
nullum qui venit inlroire prohiheic. Non enim nos, temptabimus. Et hoc in primis dicendum, quia,
qui sumus mortales, erubescerc debemus nisi ex malis cum provinciales una cum civibus loci ipsius, quo
operibus, cum mortis debitum 7iecessario exolveri- sanctus praesul defunctus est, convenirent, ut me-
mus ; quando quidem Jcsus Christus, qui niliil morti liorem et majorem basilicam construerent — nam
debuit, ferme niulus mori non erubuit in cruce pro de lignorum materia priorerataedificata, — quadam
generis humani salute. Adspiciat quisque in morte die murali insistentibus operi, quidam adductus est
nostra, quod paveat et caveat in siia. Deusmisereri energuminus.Quemartificesmiserationedivina moti
dignetur et mihi misero peccatori mortem nunc apprehendentes, in illum locum, ubi sanctus Dei fa-
subeunti, et cuique eam timide ac humiliter adspi- mulus spiritum exhalavit, prostraverunt ; ubi mox
cienti. Haec cum dixisset, reverenter oculos clausit, n per sancti viri merita sanitatis recepit gaudia.
ac velut in somno ^^ pausans, in pace quievit Deinde etiam locus ille a diversis languentibus fre-
{an. 994, Oct. 3i). quentabatur, et multi restitutione sospitatis sibi
Sic animam sacris coclorum reddidit astris. consolabantur, quia, ut beatus Gregorius dicit (87),
Si quacris tempus, quo contigit istud,
lector, plerumque accidit, ut majora ibi quo sanctorum
Anteriore die fuit ingrediente Novembre. reliquiae habentur proveniant miracula, quam ubi
39. Cum haec omnia nocturno tempore finirentur. eorum recondita sunt corpora.
VARIiE LEGTIONES.
" othmari 2. «^ galutis 2. 08 somnio 1. 1°" atque 2.

NOTiE.
(83) Ex Arnoldo, c. 20. (86) Reliqua ex Arnoldo, c. 23.
(84) V. c. 12. (87) Dial. n, 38.
(85) Ex Arnoldo, c. 23.
421 VITA S. WOLFKANGI /VPPENDIX. m
41.Ilomo igitur pauperculus quidain, qui ob cri- A esaet sua visio, gratias egit Deo sanctoque Wolf-
minum multorum perpctralioncm circulis ferreis in laingo, qui sibi talcm revelare dignatus est digni-

utroque brachio fuit constrictiis, ct ex hoc gravissi- tatem.

miscotidiesuppliciisafflictus,cum multasanctorum 4.'{. Quidam (SS) homo coccitate multatus ad sc-
loca pro ejusdem cruciatus rcmedio commissique
'**'
pulchrum beati Wolfkungi accessit. Cumquc ibi
sceleris abolitione perlustrasset, divina landcm mi- preces uberrimas elfudisset, subito visu receplo
seratione respectus, ferri ligamcn, quod in uno oxauditus, Deo sandoquc pr;esuli gratias egit.
gestabat brachio, per Sancti viri '^-Adalperli me- W. Alio {[uoque teiuporc mulier (iua;dam dobilis
rita amitlcre meruil. Deindeetiam, (juoniam sancti pro spc recuperandac salulis deportata est a suis in
Woiniangi famam per longinquas audivit regioncs, ecclesiam beati Rmmerammi martyris. In quadum
ad Ratisponam veniens, ibique ante sepulchrum antc altaria reptando magis quam anibulando peti-
ejus orationi insistens, alterius circuli crucialu ab- tionesedulasanctorumexquisissct suirragia,landem
solutus est. ex labore vel a^gritudinc fatigata, secus tumulum
•42. Heinrico rege necdum csesaris vel imperato- sancti proesulis Woltkangi resedit humi. Cumque
ris dignitatem obtinente.apparuit sanclus Wollkan- misella corpore ac mente inclinata, cjus precibus et
gus in somnis visione tali. Visum namquc est ei, ^ mcritis se adjuvari cxorarct, subilo latcris cetcro
quod manens in Sancti Emmerammi ccclesia, acce- rumque membrorum conlractio nodosa cst soluta
deretorandi gratia ad beati Wolfkangi sepulchrum ac tam vehcmenter disrupta, ut sanguinis effusio
eadem situm. Cumque ibidem Deum san-
in ecclesia difflueretin pavimento.Tunc mulier primum exter-
ctumque Wolflvangum precibus intimis conaretur rita prcc timorc cocpit clamacc; deindc cxsiliens
esorare, subilo videbatur ei ipsc sanctus asstarc et sana, grates reddidit Deo sanctoquc Wollkango.
hujusmodi verbis eum appellare : Intiiere diligenter 45. Homo quidam nimis icgrotus orandi gratia
litleras in muro, qui est secus tumulum meum, scri- venit in bcati Emmerammi ecclesiam. Ubi dum se
ptas. Erat autem ibi, sicut solummodo
videbatur, sanctorum meritis postularet liberari ab inh.crcnte
scriptum : Post se.r. Evigilans vero Ileinricus rcx, sibi diulina ciegrotatione, demum decubuit juxta
tractatione diuturna sccum revolvit paucissima hu- sancti Wollkangi tumbam; ibique '"^ feliciter sopo-
jus visionis scripta. In primis ergo arbitratus,quod ratus, quendam virum statura procerum et canicie
post sex dies esset moriturus, raulta dispensat pau- vcncrandum asstare vidit, atque ab eo dictum au-
peribus.Cum autem sexdierum numerus pra^teriret, divit : Ul quid tu hic, aut cujus rci (jratia advcimti?
et nil in se corporalis molestioe scntiret, putavit, ad At ille respondit : Domine, propterea huc miser veni,
sex mcnses pertinere, et eadem coepit timere. ut saner a tanguoribus, quibiis jam per annos ptures
Transacto vero hujus numeri spatio, nihilque eo C laboravi. Tuno vcnerabilis heros virga pastorali,
et
inlirmitatis passo, arbitratus est hunc numerum ad quam gestare videbatur, tangcns eum, dixit ^urge :

sex annos pertinere, ideoque qu.ne et supra C(Epit citius. Eccc enim sanus faclus es. Mox qui jacebat
timere. Cumque sex annorum numerus integer per- quasi mortuus, per merita praesulis Wolfkangi a
transisset et septimi anni dics revolutus vcnisset, sonino icgritudinis excitatus exsilivit, et pra; gau-
cwsaris dignitatem per apostolicam susccpit conse- dio clamans in quanlum potuit, Dcum sanctosque
crationem [an. 1014). Tunc tandem senticns qualis illius laudavit.

VARLE LECTIONES.
"" commissisque sceleribus 1 ? ed. '"^ deest 2. ubi alperti. '"^ ubiquc 2.

NOT^.
1,88) Reliqua tria capitula ex Arnoldo, c. 20-28.

APPENDIX AD VITAM S. WOLFKANGI.

VITA RHYTHMIGA EJUSDEM.
(Apud R. P. Bernardum Pezium, Thesaurus Anecd. noviss., tom. III parte ii, col. 61.5.)

MONITUM.
In codice Mellicensi prxcedentl Vitoe illico subjungitur alia ejusdem Wolfkamji historia rythmica,
quse cujus Anonymi Sanct-Emmerammensis an Monseensis si(, incertum est.

Jesu, medice coelorum, Affer, queam ut laudare Cor ut ineum illustretur,

Rex sermone languidorum Te in sanctis tuis gnare, Da, ut sanctus coUaudetur,
Curans venais oculorum l Matrem semper honorare Signis miris extolletur,
Lumeo ssipientise, Hinc misericofdije. Quibua claret jugiter,
4i;i
Ore labiia pollutus
Vir sirn licel obvoliilus
Labc, Praisul, laudo tutus
Te, Woltivangc, (lulciler.
Bcne natus ab ulroque
Es parcntc, niagistrociuc
Cum septcnnis esses, quoque
Commenclatus artium.
Ut horto deliciarum
Flosculis scienliarum
Dcgustarcs Ibntem clarum
Aquarum vivcntium.
Statim scholas magistrorum
Univcrsitatis quorum
Interest virtutes morum,
Declararo, visitas.
Illinc avide hausisti
Ut non solum arles scisti,
Spiritum intellexisti
Litterae, ut approbas.
Exhortatio.
Genere nobilitatus
Prajsul, plus glorilicatus
Apud Christum! despicatus
Miser ego rogito,
Ut digneris paupertati,
Meas ignobilitati,
Subvenire cajcitali.
Sicut potes, facito.
Te miserante scio, vis
Deo donante scio, quis
Ipso docente scio, scis
Ergo data perfice.
Sicut quondam ostendisti,
Et ostentas perfecisti
Cum aegrotis subvenisti
Dei donis coeiicc.
Bonitate patrem magnum.
Disciplina te Wolfkangum,
Patientem velut agnum
Tua vita prsdicat.
Et quod ut anachoreta
Hic vixisti, secli spreta
Pompa, Christi et athleta
Te scriptura recilat.
Curam ut archimandrita
In Imbripoli tunc ita
Sapienter in hac vita
In regendo ovium
Suscipis licet invitus.
Te urgebat prior situs,
Ubi eras prasmunitus
Strepitu ab hominum.
Solus ut servires soli
Deo, qui dat regna poli,
A te et a cunctis coli
Vult et ipse sedule;
Et sic mundam conservares
Vitam, neque maculares
Tuam verbo, sed sic stares
In Dei servimine.
Linquens mundi vanitatem,
Generisque claritatem,
Praelaturae dignitatem
Pure propter Dominum,
Res, pecunias, honores,
Terrarum possessiones,
Vestesque splendidiores
/Estimasti nihilum.
Hinc clandestine quaerebas
Locum, quondam quo degebas,
Et divinitus vivebas
Inter Alpes montium.
In cavernulis petrarum
Habitabas, bestiarum
JLocis, fruclum es herbarum,
potum Jaibis fontium.
OTHLON! MONACHI S.
Ad quinquennium fuisti
lixsul, ibi circuisti,
In rnonlanis invenisti
Doncc habitaculiim.
Ubi fclix contcijiplaris,
Dominumque dcprecaris
Fusis lacrymis amaris
Pro gentc iideiium.
Ibi saxa collcgisti,
Dorso tuo altulisti
In acervum, voluisti
Fieri oraculum.
Cum h.ec nianibus tangeljas,
Et a dorso reponebas,
Digitos sic imprimebas
Ut in limum liquidum.
Pedibus ut terra cessit
Tuis, petra ct liquescit,
Pedis iconam impressit,
Ut apparet liodie.
Demum, Pater, laborasti,
Manibusque comportasti,
Lapides rnox adaptasti
Pro futuro operc.
Uuod et ipse incho 'sti,
Fundamentum tu locasti,
Et Ecclesiam fundasti
Loco satis horribili.
In qua operc patrato
Per circuitum ornato,
Et omnino contectato
Deum laudas huraili
Voce, cum oratione,
Sancta celebratione,
Missarum devotione.
Stans in lege Domini
Die, nocte meditaris,
Et superna contemplaris,
Voluntateque moraris
Ea modo simili.
Exhortalio.
Dulce Pater, mcffi spei
Salus, ut in lege Doi
Hortor, intellectus mei
Sensus lumen capiat
Veritatis et Scripturas
Sacree, veluti tu purae,
Labor omnis mea3 curae
Quae sunt Dei, sapiat.
Nam ut lignum.qucd plantatum
Juxta flumen, fructum gratum
Tulit, tu tulisti natum
Hic in suo tempore.
Apud Deum meruisti
In hac vita, qua vixisti
In virtute Jesu Christi
Mira signa facere.
Infinita, quaenec scribi
Possent, per te Deus ibi
Fecit ad honorem sibi,
Magna ad volumina
Per qute fides roboratur,
^Eger homo medicatur,
Sanctis suis et laudatur
Deus in Ecclesia,
Tu vir Dei bonitatis,
Quantae eras sanctitatis,
Quantaeque sagacitatis,
Numerare nemo scit.
Multaeque benignitatis
Ac perfecta; charilatis,
Miracque humilitatis,
Solus Deus indidit
Sempcr hilaris, serenus,
Ac facunditate plenus,
Qdioque alienus
Eras omni populo,
K.MMEKAMIVJI 434
Nunquam iavidus, severus,
In docendo scraper verus,
Ut docetur omnis clerus
Oris tui specuio.
Tu praeclarus honcstate
Morum curn irnmensitutfc
Pius affabilitate,
Providus consilio,
Forma, conversatione
Cunctis eras vitae bonae
In e.xernplicatione
Tua in Domino.
Mihi, tuofamulorum
Imo minimo tuorum.
Datorum tibi donorurn
Partem velis utinam
Modicam, hurnilitatis
Unam, sive castitatis
Mihi impetrare satis :
Gontentarer minimam
Partem, ut laudare possem
In te Deum uti nossem,
In scriptura lectitassem
Et ab ore hominum
Saipius audivi. Quare
Volo, Pater, propalare,
Et miracula narrare
Tua propter Dominum.
Et quis potest illa reri,
Ni sint signa Dei veri,
Ut qui caecus erat heri
Luce cras perfunditur?
Et quis aridus aut mancus
Manu fuerat et anctus,
Pro quo magnus erat planctus,
Per te cras sanabitur.
Et qui febribus quartanis
Sunt vaxati, tertianis,
Acutis, quotidianis,
Glamaverunt vocibus
Ad te, votis et venire
Ad pedibus transire
te,
Spoponderunt, qui sunt mire
Recreati protinus,
Manibusque repedantes
Et utroque claudicantes
Fffimore, te invocantes
Tradidisti gressui.
Possessa daemoniorum
Vasa energuminorum
In tuorum sunt mirorum
Prisco data sensui.
Liberator captivorum
Eras et compeditorum
Simul et catenatorum
Truncis et iii turribus
Cordium quoque moestorum
Consolator miserorum,
Paupertate gravatorum,
Te pulsantes precibus.
: Non est dolor corporalis
Corporis, vel spiritalis
Animae, vel coaequalis
His. Homo corporeus
Passus, Deo concedente,
Clamans ad te pura mente
Sanitatem quem repente
Recepisset saucius.
Infinitaque sunt facta
Ante mortero est post. Tacta
Hinc per fidem mundo nacta.
Post haec te Omnipotens
Vocat, et ut revertaris,
Nec in eremo moraris,
Prsesuiatu sed iungaris
Amplius obediens,
Mox in via infirmaris,
425 VITA S. WOLFKANGl. — APPENDIX. 426
In Puppinga morti daris; Tunc fac cum caeteris Laudura, horainum favore,
Ubi tunc exenteraris. Sacerdotibus, laudantes Nostra cxcitatio
Exta manent ibidem, Doum tcquc vcnerantcs, Sis, si taliter dormimu.s,
Hinc exuvia; feruntur Quamvis in peccatis nantes In pcccatis, quorum primus
Ratisponain, disponuntur, Simus veri luminis. Ego sum, no slc perimus,
Et ibi sepoiiuntur, Lumen da exteriorum, Excita salubriter.
Ut decet antistitem. Lumen plus interioruni Ut queamus vigilare,
Sic in Domino quiescis, Praesta nobis oculorum, Vanitates abncgare,
Et miraculis clarescis; Per datorem onmium. Quibus viximus per mare
Nec quotidie torpescis Ut possimus conlemplari, Hujus mundi jugiter.
Adhuc signa lacere. Vcrum solem conspicari, Tandera tibi propinquare,
In Imbripoli non lanta, In quo lumen est, a mari Grcgem Christi adaquare,
Nec ubi sunt exta sancta, Usque solis terminum Et pro ipso semper staro
Facies signa, facis quanta Et si luraen lenebrcscit Ad mortis hinc certamen.
Loco tuae fabricje. Intellectus, et nigrcscit, Nuilas minas hic vercmur,
Exliortatio. Lippitudo scnsus, crescit Cceli sanctis ut jungcmur,
Eia, Pater et patrone, Dehinc dormitatio. Et ad eos collocemur
Summi Patris fili bone, Vanitatis cum torpore In sempiternum.
Mo participem coronce Mundi pompa cum dulcore Amen.
Explicit.

INCIPIT ORATIO DE SANCTO WOLFKANGO.

sanctissime Wolflcange, Christi confessor pre- A. temporalem vitam ad ffiternam vitam pcrvcnirc me-
tiose !praeclarc ponlifex! o egregie praesul! o pra;- reamur, cum Christo feliciter in aeternura regnatu-
fulgidum lumen Ecciesiaj catholicce, a Dco vero ri, ipso donante et adjuvante, qui in perpetuum vi-

lumine inexstinguibiliter illuminatum! o prudcns vit ct regnat per cuncta saecula sajculorum. Amen.
dispensator ca^lestium thesaurorum! o pater pau- Anliphona.
perum! o fidelis consolator afflictorum. o gloriose !
Beato pontifex, Patcr et patrone noster Wolfkan-
relevator peccatorum o gratiose te invocantiura
!
ge, qui Dominum sccutus,ct omnia pro ipso rclin-
exauditor! ad nostras humiles ac indignas preces, qucnSjCentuplum in hoc mundo et vitam acternam
supplicamus, aures tuco pietatis nobis clementer recepisti, gregem luum.cui praefuisti,quem fovisti,
aperi. Quia enim laus in ore peccatorum non est quem docuisti, solita pietate custodiens tuo nun-
spcciosa,idcirco ad tuoc benignitatis gloriosum relu- quam auxilio patiaris orbari.
gium nos in peccatis exi3tentes,multisque a;rumna- Oratio.
ram miseriis obvoIuti,in hujus mundi exsiliolabo- Omnipotens sempiternc Deus,qui populo luo bea-
rantes liducialiter confugimus, et petimus ut in
tum Wolfkangum confessorem tuum atque pontifi-
cunctis nostris necessitatibus corporis et anims ad
cem aiternae salutis ministrura concessisti, praBsta,
Deum Patrem omnipotentera nobis fidelis advoca- quaesuraus, ut, quem doctorem vitaj habuimus in
tus existas.
terris, intercessorem seraper apud te haberc me-
Tu enim raultiplici prasrogativa meritorum a Deo reamur in coelis. Per.
es exornatu3,non habens denegandi occasionem,qui
Sec?'eta.
in terris constitutus tantam a Domino accepisti po-
g Has hostias, quaesumus, Domine, quas majestati
testatem.Tu namque coecis visum.claudis gressum,
aurilis auditura restituisti nec fuit quisquara in pe-
:
tuaeconsecrandasofferimuSjintercedcntebeatoWoIf-
riculis existen8,qui te pium patronura invocans tuae kango confessore tuo atque pontifice,ad perpetuam
pietatis solalio non celeriter potiretur.Tu nunc in- atque praesentem fac nobis provenire salutcm.Per.
super,in coelesti curia angelorum coctibus admixtus, Communio.
Dei faciem laetanter contemplaris.apostolorum non Tua sancta sumentes, quaesumus, Domine Deus
immerilo fruens consortio, quorum imitator solli- noster, ut beati Wolfkangi confessoris tui atque
citus exstitisti martyrum raeritis digne cooequatus,
: pontificis nos foveant contmuata prcesidia. Per Do-
ac cum sanctis confessoribus et pontificibus san- rainura.
ctisque virginibus tanquam sidus pra;lucidum ruti- Alleluia.
lans cum Christo perenniler exsultare meruisti.Tu \. Protege, pastor bone, sancte Wolfkangc, ani-
crgo sancte Wolfkange, qui tam salubre verbum a raas nostras omnibus horis, et pro tuo grege ora
Deo audire meruisti Euge.serve bone et fidelis,in-
: ad Dorainura.
tra in gaudia aeterna per illam dilectionem quam ad Prosa.
ipsum Deum habuisli, et, per illud gaudium, quo In Wolfkangi canamus honore Christo dulce me-
nunc cum Deo cxsultas, te invocamus et humiliter los.
imploramus ut gemitus cordis nostri Dco praesen- Dignus pangi conscendit in die festo prjesul cce-
tare, et in cunctis nostris necessitatibus aniraae et los.
corporis pro nobis fideliter exorare digneris,ut qui Qui nascens ex Suevia hujus mundi levia puer
p
^
dignatus estdicere :«nonveni vocare justos,sed pec- sprcvit.
catores,» per tuas pias intercessiones nos ab crrore Mox, excellens artibus, in remotis partibus fama
peccatorura nostrorura raisericorditer revocet, et crevit.
verae ac fructuosce spatium poenilentiaj nobis conce- Post scholarura regimen cogitur ad culmen de-
^lat^et ab omni malo clemcnter eripiat.ut sicin hac canatus.
omporali vita per tua gioriosa merita hujus mundi Sed aspernens sajculum fit in claustro speculum
e.xsilium transeamus,utacarnalibusconcupiscentiis monachatus.
etmundifallaciis.etomnium inimicorum nostrorura Demum in Pannonia fidei pra?conia frustra se-
visibilium et invisibilium versutiis erepti.et inextre- rit.
mis vitae nostra3 viatico corporis et sanguinis Domi- Ratispona prajsulcm Cajsar facit exsulem, dum
ni nostri Jesu Christi salubriter cum bona conscien- una quo3rit.
tia,tide recta.spe firma,charilate perfecta praemuniti Hic crrat^ corrigit, lapso manum porrigit.Deum
vitam nostram felici fine terrainemus ut post hanc
; illum dirigit prosperando.

Patrol. CXLVI. U
I
 4^7 OTIII.ONl MONACHI S. EMMEllAMMI 428
Gregem Ghrisli pastii)U8 fovel, sine fastiljus, ho- j^ dixit mirificc.
bti obstat, astibus vigiiando. Ca^lo dans spiritum post ingens meritum, grc-
Frandis hacreticae victor, prophetice multa prne- gem defendat nunc ct in «evum. Amen.

VITA SANCTI BONIFACII.

EPISGOPI MOGUNTINI

Auctore Othlono monacho.

{Vide Patrologise tom. LXXXIX, in prooimiis ad sanctum Bonifacium.)

OTHLONI PRECATIO THEODISCA.

(Apud R. R. Bernardum Pezium, Tkesaurus knecdol. noviss. tomi I parte i,col. 417, ex autographo quod
exstat in monasterio imperiali ad S. Emmerammum Ratisbonae.)

Trohtin almahtiger, tu der pist einiger trost, B cti Johannis Baptistae, et sancti Petri, Pauli, An-
unta euuigiu heila^aller dero, di in dih gloubant,io dreae, Jacobi, Joannis,et omnium apostolorum tuo-
uh in|dih gidingant, tu inluihta min herza; daz ih rum, unta durh aller dero chindline diga, die durh
dina guoti, unta dina gnada megi anadenchin, un- dih erslagon vvurtum ab Herode. Daranah hiif mir
ta mina sunta, io uh mina ubila, unta die megi so durh di diga sancti Stephani sancti Laurentii,Viti,
chlagen vora dir, a^so ih des bidurfi. Leslii trohtin Pancratii, Georgii, Mauricii, Dionysii, Gereonis,
allaz daz in mir, daz der leidiga uiant inni mir Kyliani, Bonifacii, Januarii, Hippolyti, Ceriaci,
zunta uppigas, unta unrehtes, udo unsubras, unta omnium sociorum suorum. Daranah hilf
Sixti, et

zunta mih ve den giriden des euuigin libes daz : mir durh die diga sancti Emmerammi, Sebastiani,
ih den also megi minnan,unta mihi daranah hun- Fabiani, Quirini, Vincentii, Castuli, Blasii, Albani,
giro, unta dursti, also is des bidurfi.Darnah macha Antonini. Daranah hilf mir durh die diga sancti
mih also fron, unta kreftigin in alle dinenio dio- Sylvestri, Martini, Remigii, Gregorii, Nicolai,Bene-
nosti daz ih alla die arbeita megi lidan, die ih in
: dicti, Basilii, Patritii, Antonii, Hilarionis, Ambro-

deser werolti sculi Iidan,durh dinaera,durh dinan sii, Augustini, Hifronymi, Wolfkangi, Zenonis,
namon.in uh durh mina durfti,odo durh iomannes Simeonis, Bardi, Udalrici, Leonis papae,et per pre-
durfti. Trohtin du gib mir chraft, iouh du chunst p ces sanctarum virginum Petronellae.Caacilias^Schola'
dara zoua. Daranah gib mir soliha gloubi, solihan sticae, Margaretae. Daranab hilf mir dub die diega

gidingan zi dinero guoti, also ih des bidurfi, unta omnium sanctorum tuorum, daz nec heina mina
soliha minna, soliha vorhtum, unta diemout, unta sunta, noh heina vara des leidigin viantes mih so
gihorsama, iouh gidult soliha, so ih dir alamahti- girran megin, daz mih dinaguada bigeba.Daranah
gemo sculi irbieton, iouh allen den menniscon, ruoli ih zi dinen gnadun umbi unser munusturi,

mittenih uuonan.Daranahbito ih,dazdu mirgebest daz zistorit ist durth unsre sunta, daz ez rihtet
soliha subricheit minan gidanchan, iouh minemo vverde durh dina gnada, unta durb allero dinero
lihnaraon slaffenteno,odo vvahentemo, daz ih vvir- heiligono diga zu unsrun durftin, unta zi allero
diglihen unta amphanglihen zi dinemo altari, unta durfti die hera dionunt, odo die guada suochunt.
zi allen dinemo dionosti megi gen. Daranah bito ih, Hugi Trohtin unser allero durh dina managslahtiga
daz du mir gilazzast aller dero tuginde teil,ana die guada, unta bidencha desi stat, daz diu era,din lob
noh ih, noh nieman dir lichit, ze erist durh dina hie megi vvesen. Hugi ouh Trohtin aller dero sama-
heiliga burt, unta durh dina martra,unta durh daz nunge, die jouar sin gisamanot in dinemo ncmin,
heiliga cruce, in demo du alle die vverolt lostost, unda bidencha sic in omnibus necessitatibus suis.
unta durh dina erstantununga, unta durh dinauf- Daranah bito ih umba alla,diesih in min gibetha"
fart, iouh durh di gnada, unta trost des heiligun D ban bivolohon mit bigihto, odo mit flegun, suerso"
geistes. Mit demo trosti mih, unta starchi mih si sin, daz suaso si sin, tu si lazzest guinzzem des

vvider alle uara, vvider alle spensti des leidigin gidingon, den si zi dinen gnadum habent, iouh zi
uiantes. minemo gibeti guada in Trohtin, unta gihugi,daz
:

Daranah hilf mia durch die diga sanctac Mariun, tu unsih gebuti beton umbe ein andra.
euuiger magidi,iouhdurh diedigasanctiMichaelis, Daranah ruofo ih zi dinen gnadun umbe alla
unta alles himilisken heris,unta durh die diga san- unsre rihtara Phasson, ioub Leigun, daz tu sje so-
429 PHECATIO THEODISGA. 430

liha gimacchost, daz si sih sclbcn mogin grihten, \ rehtcro glouba vivarna. Uaranali bilo ih umlia alla
unte alla in untertana, iouh binoUihna. Daranah (lic toton, die hia bruderscaft habant iouli umba ;

bito ih umbe allamine chunlinga, daz tusie biden- alla dic, dero alamuosan vvir io imphiangin. Dara-
hist nah tincn gnadun. Daranah bito ih umbe alla nah hito ih umba alla die, umbi die ioman muoz
die, die der iocheinna gnada mir gilatin, dlo chcina bitindina gnada, daz si muozzcn gniozzen alla mi-
arbeita umbi mihi io habitin uonnaanaginna minas nes lcbanncd, unta des daz ih bin hic supcrstcs
libes unzi an desa uuila daz tu in lonast. da si es
; hafter iro.
bezzist bidurfin. Ih bito ouh umba alla dic, diedor Zilezzist piuliho ih mih solben, unta alla mina
cheinnin vvisun vonna mir givvirsit, odo ungitrostit arbcita allcn minen flizin dina gnada umbi dazda

vvurtin daz tu sie rihlest, unta troistet mit dinero

;
ih selbo nimcgi, odo ni chunna, odo ni uuollamih
guoti. Daranah bito ih umba allaz daz ungrihti, bidenchan durh mina brodi, unta durh mina unruo-
iouh umba alla den unfrido, iouh umbaz daz ungi- cha, odo durh mina tumphoit, tu mih bidenchast,
vvitiri, daz tir ionersi, daz tu tuder olliu dinc maht also tu maht, unta chanst, unta also din guita,
mah dinen gnadum bidenchest allaz. Daranah ruofo unta din uuistuom ist. In manus tuas, Dominc,
ih umbi alla unsri bruodra virvarana hie bigrabana, commendo spiritum et corpus meum.
iouh umba alla die, dieder hie sint bieraban mit

EJUSDEM OTHLONI PARAPHRASIS LATINA

IN PR^CEDENTEM PREGATIONEM.
Oratio cujusdam peccatoris. B gustiisque plurimis afflicti detineantur, nihilominus
spes unica, o salus ffiterna ct refugium in te tamenin prrcceptis tuispromptissimi et constantis-
gpcrantium Deus ! miserere mihi misero, et pecca- simi inveniantur. Hi quidem, Domine, gratia tua
tori, gratiffi tua? praesidium inquirenti. Adjuva me, procstante sunt pcrfecti, atquc potentiae tua; armis
Domine, et ad preces meas attcnde, quas pro nulia elccti ; ast ego omnimoda fragilitate et ignavia,pec-
meritorum meorum fiducia,sed in sola pietatistua^ catismeisexigentibus,dopressus,vix in aliquantulo
immensitate confisus sludeo jam proferre. Illumina, servitutis tuae studio persisto, si mihi sanitas pro-
qua;so, in primis cor meum, ut, bonitatis tua) atque speritasque omnis adcrit. Undc quaeso, clementis-
pravitatis meaj multitudinem aliquatenusattendcns, sime Deus, nc me inlirmitatis aut adversitatis mo-
ea, qu.T3 contra te haclenus commisi, lugere sem- lestia permittas plus aggravari quam convenire scias
per et emendare digno poenitentiis luctu valeam. meae qualitati. Sustineme, precor, pusillanimcm et
Deinde precor, Domine, ut quidquid impuritatis, pigrum, cxspecta me fragilem et infirmum, quous-
quidquid vanitatis aut erroris nequissimus hostis que ad teconvertaraliquantulum fidc igiturctspe ;

in me studeat accendere, exstingua3,meque ad tui tali mc confirma, per quam dc promissionibus tuis

raoris et dilectionis fervorem semper accendas, et certissimus in nullius diffidentiae ma^stitiajquenoxiifi

meo illam famem et sitim immittas, qua ad
ut cordi pericula incidam. Ad hcec quoque charitatem et ti-
mandatorum tuorum observanliam et ad vita; pe- '-'
morem atque humilitatem, nec non patientiam et
rennis gaudia desideranda aestuare possim. Nam obedientiam talem mihi, precor, proesta, qualem
quamvis per gratiae tuse dona sciam vitaj percnnis primitus tibi Deo omnipotcnti, dehinc hominibus
gaudia omni prajsentisvitae jucunditati csse praepo- cunctis inter quos unquam conversari me conti-
nenda, licot etiam ad ha^c desideranda ct exqui- gerit, exhibere debeo. Ambitionem simul et delccta-
renda variis modis instructus sim, nulla tamen tionem tolius SKCularisgloria; aufer a mc, Domine,
hujusmodi scientia mihi prodest, nisi inspirationis et da mihi aliquam partcm sapientiae spiritualis ut ;

tua; supplemento jugiter meilluc trahas^etafTectum
nec non occasionem pariterquc vires hene vivendi
tribuas. Facilis enim infirmitas ac desidia mc fragi-
lem negligentemque, proh dolor valet impedire a
totius religionis proposito. Idcoque, clementissime
Deus, banc infirmitatem in me
sanum validumque in ulriusquc hominis vigore
effice, ut in omni servitutis luaj studio lajtus et
mccum sit, et mecum laboret, ut sciam quid acce-
ptum sit coram te omni tempore. Ne reminiscaris,
quacso, delicta juvcntutis et ignorantia; mca;, sed
! secundum misericordiam tuam memento mei, Do-
mine. Mundiliam quoque mentis ct corporis ita
prospiciens, ita me mihi, quoeso, vigilanti aut dormienti conccdc, ut ad
altaris totiusqueservitutis tua; officium dignius ac-
cederc,ipsumque acceplabilitcr possim peragere :

proraptus existam, laboremque totum, qui in hoc £) nihilenim boni a memctipso habco, sed neque ab
sjEculo et pro laudis tua; impensione et pro pecca- hominc ullo virtutis alicujus donuin accipere valeo.
torum meorum pa;nitentia nec non pro aliorum ue- Quamobrem tu, Dominc Dcus, qui solus omnia
cessitate jugiteragcndus cst mihi,sustinere valeam. potcs, ct nos tcmct pro nccessitatibus nostris ju-
Scio denique quia multos milites tantfe virtutis tan- giter invocare jubes, exaudi me miserum tibi pro
tseque devolionis habes, ut, licet infirmitatibus an- miseria mea supplicantem ; et concede ut et illH'
 ;

431 OTHLONI MONACHI S. KMMEKAMMI PHliCATIO THEODISCA. 438

runi virlutum quas jam oraudo nominavi, et om- A sequantur, ct corporalis vitaj subsidiu prout indi-
nium sine quibus nulius tii)i placerc potosl, parli- gcnt, !i tc acciperc mereantur. Da eis, quajso,
ceps fieri merear. 8cd quoniam tam magna pictatia pustor (cternc, paslores ct rectores tales qui illoa
tuicdona ullis conatiljus propriis nulloque laboro pcr exompla sua non ad intcritum, sed ad ictcrna}
condigno acciuirere et obtincro vaioo, per sanctis- salutis instruant mcritum. Pro his etiam qui se-
simam nativilatem ct passioncrn tuam, Domine metipsos confessione aut aliqua interventionc ia
Jesu Christe, nec non per venerandam crucera in mei peccatoris orationem commendarc curabant,
qua pro mundi salute pcndere dignatus cs, perque bonitatcm tuarfi,Domine, suppliciter exoro, ne sci-
resurrcctioncm et ascensioncra luam, tum etiara licct propter ulla peccata mea confcssionis suaj
pcr sancti Spiritus gratiam, mihi, precor, concedas. cassetur remissio spcrata, sed per gratiam tuarn
etipsiveniam,quamconfessionishumiiitate fideliter
Adjuva etiam me per merita et preccs sanctis-
expetebant, mercantur conscqui et ego virtutum
;
simae Genitricis tua^ et perpetuaj virginis Maria;, nec
illarum dona quae iidem, orationis mea; suffragia
non per sancti Michaclis omniumque ccelestium
virtutum, atquc per sancli Joannis Baptistfe, et pcr
jam inesse mihi credunt, sed, pro do-
({uaerentes,

sanctorum apostoloruum tuorum Petri ct Pauli,

lor necdum in me sunt.per illorum, quaeso, fidem
!

Andrea?, Jacobi, specialiterque per dilecti tui Joan-

pv quandoque mcrear adipisci. Recordare, precor,
in nobis misericordiae tuae, vcrborumque apostoli
nis,et per omnium apostolorum tuorum suffragia;
tui Jacobi dicentis : Confitemini alterutrum peccala
sed et per illorum sanctissimorum infantiura pa-
vestra, el orate pro invicem, ut salvemini. Et conce-
trocinia qui pro tuo nomine sunt ab
trucidati
Herode ; et sicut eosdem infantes, nullus meriti
de ut et illorum confessio, et mca, quam pro eis
profero, oratiuncula sibimet prosit.
aut virtutis notitiara habentes, sola et inffistimabili
gratioe tua3 potentiaj ad vitara ffiternam elegisti, ita Peto etiam pro papa, et Caesare aut rege nostro,
etiam me indignum per illorum, quffiso, interces- nec non pro cunctis rectoribus atque principibus
siones ad vitae perennis consortium elige. Succurre nostris, ut illos in amore et timore tuo ita perfe-
quoque raihi per sanctorum martyrum tuorum Stc- ctos facias quateaus se sibique subditos valeant
phani atque Laurentii, Viti et Pancratii, Georgii et regere ac congruis exemplis praeesse. Ad haec quo-
Emmeraramini, Quirini etCastuli, Sebastiani et Vin- que pro parentibus et propinquis, nec non pro illis
centii, nec non per Mauritii et Dionysii, Gerconis qui ab initio vitae meae usque in hanc horam qua-
et Kyliani, Bonifacii et Januarii, Hippolyti et Cy- lemeunque pro me laborem pertulerunt, quique
una per sociorum suorura merita, specialiter-
riaci, in esu aut potu, aut in vestitu, aut in doctrina, seu
que per sanctorum tuorum patrocinia, cum quibus p etiam quolibet modo mihi prodesse studuerunt
locum praesentem sublimare dignatus es sed et per pro illis ergo omnibus pietatera tuam, Domine,
;

sanctorum confessorum tuorum Sylvestri atque unice deposco, ut, quia ego nullam ipsis recom-
Martini, Reraigii et Gregorii, Nicolai et Benedicti, pensationem debitam impendere possura, gratia tua
Woifkangi atque Udalrici, perque sanctarum vir- illis ubicunque opus est, sive in praesenti sive in
ginum Petronellae et Caeciliae,Scholasticceet Marga- futuro sa3Culo, recompensare dignetur. Deprecor
retae, nec non per illorum sanctorum quorum in simul pro illis quos unquam sine causa contristavi
hoc monasterio aut in hac proxima civitale reliquiae aut aliquibus meis actibus depravavi, quatenusper
consistunt. Deinde per omnium sanctorum tuorum bonitatis tuae effectum aliquomodo corrigi et re-
suffragiame, precor, adjuva ; ut propter nullapec- parari mereantur. Deinde vero eommuniter pro
cata mea aut instantia seu futura in manusperse- omni populo Christiano majcstati tuae, Domine,
quentium animam meam tradas, sed solita pietate supplico ut eis pacem, aeris temperiem frugumque
tua semper etubique defendar. Deinde immensam copiamjuxta necessitates suas tribuere digncris ;

pietatem tuam, Domine Jesu Christe, suppliciter et, licet insidiis diabolicis aut etiam fragilitate hu-

deposco pro fratribus nostris ccenobiique nostri mana circumdati a Christianitatis cultu variis mo-
loco ut, quia, peccatis nostris exigentibus, tam a dis discedant, ipsa tamen, quaeso, tanti tui nominis
nostratum quara ex alienorum effectu, proh dolor D agnitio, tantaeque majestatis professio, cui se fide
!

intus simul et foris destructusest,per gratiara luam congrua comraendant, et in qua spem maxiraam
atque per illorum sanctorum (quorum corpora aut vivendi coUocant, illis prosit in cEternura. Ad haec
reliquias hic positas amore proraptissimo venera- quoque imraensam pietatem tuam, Domine Jesu 1
'
mur) intercessionem ad laudem et gloriam nominis Christe, postulo unice pro omnibus fidelibus con-.
tui, atque ad necessitatis nostrs, nec non ad eorum gregationis nostrce defunctis fratribus, nec noa
qui nobisjugiter deserviunt, quiquehuc pro aliqua pro his quibus ex fraternitatis communione seu
salute obtinenda adveniunt, usura reparetur. Ad quacunquecoramendalione aut eleemosynarum lar-
haec quoque precor pro orani utriusque sexus con- gitate unquam dcbilor orandi factus sum deinde - ;

gregatione quae in hac urbe consistit deinde pro : corarauniter pro cunctis in fide sancta defunctis, |
Cffiteris omnibus qui in sancta Ecclesia in nomine pro quibus videlicet cuiquam orare licet, ut eos
tuousquamcongregaticonversantur,utetspiritualis a locis poenalibus liberare et in requie perpctua
vita normam quam habitu profitentur, moribus digneris collocare, Has igitur preces, quasegope§-
433 ADAMI CANONICI BREMENSIS NOTITIA HISTORIGA ET BIBLIOGRAPH. 434

cator, qui ncc pro mcmetipso orare suflicio, con- ^ cienliam conclusionemque ponens, in manus tuas,
fidens tamen in tua misericordia pro aliis tam vivis Domine, spiritum et cor meum* omncmque curam
quam defunctis ad to, Domine, protuli, dignanter quam aut in spirituali aut corporali studio susci-
suscipe ; et ut illis simul ct mihi aliquantulum pro- pere mc causa aliqua compcllit, gratiac tua) com-
sint concede. mitto, ut, ubicunque ncqueani seu ncsciam aut
Ad extremura vero nulla orationis meaj dicta ctiam nolim me custodirc,tu prout valeas ac scias,
mihi suffecisse prorsus sciens, sed potiusin te tam utque juxta bonitatem tuam velis, me ubique con-
orationis quam ca;terorum actuum meorum suffi- servaro digneris.

CIRCA ANNUM MLXXIII-LXXVI.

ADAMUS
CANONIGUS BREMENSIS
IN ADAMUM
NOTITIA HISTORIGA ET BIBLIOGRAPHICA.
(Apud Pertz. Monumenla Germanix historica, Script. tom. VII. pag. 267, Proccm. V, cl. Joan.
M. Lappenberg ad Adami Gesla Ilammahurgensis Ecclesix pontificum.)

Paucissimi sane sunt inter medii .Evi historicos, B oriundumfuissc,jamex vestigiis dialecti ejus conje-
qui rerum Iraditarum gravitate, perspicuitate, ju- cit auctor scholii 145 (I iv, c. .35). Archiepiscopus
dicii ingenuitate, fontium scriptorum cognitione, Adalbertus, ortus domocomitum de Wettin,e regio-
sermonum ore traditorum sacrata pcrceptione ita ne natali sua viros plurimos Ecclesiae Iitterisque
eraineant.ut Adamus, magister scholarum Bremen- utiles Bremam acccrsivit. Plurima quae Adamus
sis.Accedit quod archiepiscopatus llammenburgen- noster dc Magdeburgo profert, per se haud plane
ais et regnorum huic diaccesi subjcctorum,quorum necessaria, conjecturam fulcire videntur, Adamum
illehistoriam Iradit, septenlrionalium annalcs om- in scholis monasteriorum in hac civitate sive prope
nino ferc desiderantur. Adamosoli id debcmus, ut illam litteris imbutum fuisse.Anno 24 archiepisco-
populorum septentrionalium rebus
notitiae,quaB de patus Adalberti, qui inccepit a die 16 m. Aprilis
gestis passim apud auctores varios reperiuntur aut anni 1008, Brcmam venit (1; ubi inter canonicos
ex corum poematis hauriuntur,annis ccrlis tribui ct hujus sedis cathedralis rcccptus est. In charta ar-
historiffi usui inservire possint. Quid quod raulta jam dicti, data anno 1069, Jun. ll,eum
chicpiscopi
alia de rebus Germanicis et Slavicis scilu dignissi- munere magietrischolarum insignitum intcr testes
ma,necnon de Britannia ct llibcrnia haud contem- post decanos et anlc presbylcros collocatum invcni-
nenda meminit. Vix igitur sunl chronica hujus lem-
p mus (3).PauIo post regcm Danorum Svcnd Estrith-
poris, quorum textus aeque ac indagatio fonlium son adiit, in Selandia, ut videtur, morantem, qui
quibus superstructa sunt.opera diligentissiina tam benignissime cuin excepit etcirca terrarum aquilo-
digna videantur quam Mag. Adami Gesta ponlifi- narium situm ct historiam piurima docuit (4) Post
cura ecclesiac Haramenburgensis. mortcm Adalbcrti pontiflcis opus suum De geslis
Ita inscribi libros.quos jamnunc curis nostris edi- pontilicum llammenburgensium evorsus est,quod,
turi suraus, tradidit nobis Hclmoidus (}).Ex ipso ut ex expilogo effici posse videtur,circaannura 1075
oporeejusqueprac[ationeilludtantumdiscimus,scri- absolvit.Etonini illud anle annum cmortualem regis
ptorem fuissc canonicum ecclesi» nreraensis, no- Svcnd,scilicet 107(),factum csse docent quae legun-
menque ejus incipere a littera initiali A. Eum ex tur verbisl. ii,cap. 24 : « RexDaniae, qui hodieque
Gerraania superiori, id est ex Saxonia superiori, superesl » et cap. 20 : « qui nunc in Dania regnat

(1) Chron, Slavic. I, i, c. li Testis esl magisler

:
tom. I n. CI.
AJam, qui gcsla Uammcnlmrgensin Ecclesix pontifi- V. I. m, c. 53 ; conf. I. i, c. 50, 54 ; I. ii. c.
(4)
cum lUscrlissimo sermone conscripsit. 2i-26, 28, 32. 36, 41, 42, 73 ; I. iii, c. 22, I. iv, c.
(2) V. infra I. iii, c, 4. 21, 25, 37, 38.
(3) Hamburg. UrkuQdenbuch, ed. Lappenberg,
m ADAMl CANONICI BIlEMENSiS. 436
Svciu. » Quaiuliu in oflicio scliolanLici Drerna; pcr- \ uCoriicia dclatusqui anostratibusFasliCorbeienBes
inanscrit,non constM,cuni de sclioiasticis Uremon- inscribilur (2.5); Gesta S. Bonifacii (26); Vita S.
sibus hujus temporia nil invcniamus usquc ad Vice- Wilibrordi (27) Ansliarii liber Vit.-n ct actuum S.
;

linum, postoa Wagri<'R apostolum, qui lioc munere Willehadi (^H) Alfridi Vita Liudgeri (20); Gesta, ;

circa annum 1125 functus est. Nec liquct usquead Vita s. actus S. Anskarii (.30) ; Gesta, Vila s. iibcr
quem annum vixerit,quamvis obitus magistri Ada- Vit.-n S. Rirnberti (31) ; Bovo, abbas Goryeiensis,
mi in diptycho Bremensi ad d. 12 m.Octobris ascri- de actis sui temporis (32) ; Rabani scriptum quod-
ptus sit (.5). Adamus convcntui in Rame-
Traditur dam, quod Capitulum vocat (33). Memorat etiam
sloh silvam quamdam donasse, ibicjue sepultus acta conciliorum Gcrmania, videli- quorumdam in

es8e(6).Iterata hujus conventuscommcmoraliocerte cet Triburii, Alteimii, Meguntiaj habilorum (34).

prflcdilectioncmquamdam Adami prodere videtur(7), Canones passim allegantur (35). Epistoiis quoque
Adami inquironli (8) mox appo-
In fontcs hisloriae nonnullis usus est, ut Ansliarii, Alexandri papae II,
ret perquam diligentissimc eum cumccclcsia) suae Adalberli archiepiscopi (.36).

chartis et documentis usum fuisse,tum antiquiores Auctores classici Romani nonnulli scholastico
rerum tradendarum auctores omni cum cura con- nostro Bremensi probe noti fuerunt, saepissimeque
suluissc, multosque scriptorcs etiam Romanos et ex corum scriptis centones in ejus sermone repe-
recentiores, inveniondi quidquam spe atque studio
B autem doctum fuisse Adarnum non
riuntur. Grffice
motum,perscrutatum esse (9).Citat chartas in scri- constat, quamvis sa^pc usurparit vocabula Graeca
niis vel chirographa in archivis ecclesiae suae (10), in linguam Latinam recepta, exempli gratia pro- :

privilegia Romanorum (11) sive Romanaj sedis (12) selita pro advena Prooemio ; ascephalus iii,14,schoI.
papa3 (13),necnon prfficcpta imperatorum et regum 16 ; ccnodoxia iii, 2; gigas iv, 40 : giganteus ii, 22 ;

(14),Praeter ipsa documenta laudat Adamus librura gnatho et pantominus iii, 38 ; trigonus 1, i, c. 1 ;

donationum sive traditionum ecclesiaB Arenensis, orthodoxus i, 29 ; ix, 41 ;

parasitus iii, 38 ; topar-
in quo praeter diplomatum copiam alia queedam de chia III, 25 ypocrita iii, 35 celeuma iv, 39 ze-
; ; ;

ejus historiajuribusque exstitisse videntur (15). Li- lare ii, 35 abyssi baratrum iv, 38 abyssus chaos
; ;

brum quoque fraternitatis Bremensis memorat in et eiiripus ibid. c. 39 ;

gaza ibid. c. 47 ; macrobii
scholio 42.Versus etiam quosdam affert ex antiquio- ibid. c. 19. Poetarum opera, quorum versus ci-

ribus ecclesiae libris (16),0pera hostorica,quae Ada- tantur, sunt Virgilii ^Eneis (37) et Georgica, (38)
mus noster tum excerpsit, tum citavit, sunt ha3C : Horatii Lyrica, Sermones et Epistolae, (39) Lucani
Eginhardi vitaCaroli Magni (17),ejusdemque histo- Pharsalia, (40) Juvenalis Satjrae, (41) itemque
ria vel scripta (18) liber quem vocat Eglnhardi
; Persii (42). Noti ei fuisse videntur Ciceronis libri
Gesta Saxonum (19), Eginhardi Annales, Fuldenses C De linibus (43) et Somnium Scipionis (44). Nullius
vulgo dicti (20), qui ex historia quam vocat Fran- tamen opera saepius manibus versavit quam Sallu-
corum usque ad annumOll perducta ei inno-
(21) stii, ex quo noster, hac in re similis Widuliendo et

tuisse videtur Annales Caesarum (22) Gregorius

; ; Lamberto Hersfeldensi,et totas sententias deprom-
Turonensis, (23), fortasse in epitome Fredegarii ;
psit et saepenunaero locutiones breviores in textum
Gesta Francorum (24) Gesta Anglorum Computus
5 ; suum recepit (45). Laudantur Macrobii libri in

(.5) Vaterland. Archiv. 1855, p. 304. (25) L. I, c. 37, 47, 53, 56.
(6) Von Seelen apud Pratje Bremen und Verden (26) L. I, c. 11.
1. VI, p. 477. (27) L. IV, c. 2, 1. 1, c. 17.

(7) Lib. I, c. 25, 32, 53 I. 11. schol. 24, c. 43 ;

; (28) L. I. c. 14.
schol. 34, c. 62 ; I. iii, c. 32 ; 1. iv, c. 28. (29) V. ibid. not. et schol. 4.
(8) Fusius haec omnia Iractavimus in Archiv fur (30) L. I, c. 15-26 1. iv, c. 1,26. :

altere Deutsche Geschitsliunde., tom. VI, pag. 766- (31) L. I, c. 37-47.

892. (32) L. I, c. 41.

(9) Compertum est nobis ex multa lectione veterum, 33) L. I, c. 24.

1. I, c. 3. 34) L. I, c. 51, 55; 1, iii, c. 28.
(10) L. II, c. 5, schol. 49. 35) L. c. 26 ; I. iii, c.32, 56
(11) Prajfat. 1. i, c. 23. Adde schol. 5. D :36) L. c. 35. 1. III, c. 15, 70, schol, 70. (1. iv,

(12) L. II, c. 3. c. 43).

(13) L. I, c. 18, 29, 51, .52, schol. 34. Vide etiam (37) Prffif. 1. II, c. 1, 15, 18, 58, 60, 67, 78 ; I. iii,

1. I, c. 47. c, 3, 16, 31, 62, 64, 68; 1. iv, c. 38, 39.

(14) L. 1. c. 18, 51 1. 11. c. 1, 3, 21, schol. 49
; ; (38) L. I. c. 65 ; 1. iv, c. 26 et schol. 129.
conf. etiain notata ad ad 1. iii, c. 25, schol. 6. Prolog. I.
(39) ji, c. 21 ; 1. iii, c. 9, 61, schoL
(15) L. I, c. 15, 20, 21, 26. 118, 149. EpTlog.
(16) L. I, c. 53. 56. (40) L. I, c. 2, 30 ; 1, 11, c. 25, 76 1. ; iii, c. 13, 16,
(17) L. I, c. 1, 9 sq. 1. 11. c. 16; I, iv, c. 10,
: 37 ; I. IV, c, 21, 32, 40, 42 schol. 127.
12, 13. (41) L. i, c. 44; 1. III. c. 57,64.
(18) L. i,c. 3-8. (42) L. 61; III, c.
(19) L. I, c. 34. Conf. Archiv I. i, pag. 772 sq (43) L. iii, c. 27.
20) L. I, c. 12, 16, 17, 30, 39, 40. (44) Praefat.
(21) I.. I, c. 17, 23, 30, 39, 42, 49, 5i (45) L. i, c. 3, .59 1. II, c. 5, 55; 1. iii. c. 1. 25. ;

22) I, I, c. 40. 26, 30, 33 bis, 34, 55 bis, 36 bis, 38, 46, 55 bis,
(23) L. 1, c. 3. Gonf. ibid. c. 9. 56, 57 ter, 61, 62, 70. (1. IV, c. 46) schol. 127,
(24) L. I, c. 39.
 ; ;

437 NOTITIA HISTOIUCA ET BIBLIOGRAPH. 438

Somnium Scipionis (40), Orosii Chronica (47), A I. I, c. 3 ; I. ui, c. 20, 57, 08 (I. iv, c. 38) ; habeo
Solini Polyhistor (48). Marciani Capella> libri Dc 1. IV, c. 30 f. ; deccns honor 1. i, c. 20, 04 ; 1. ii,

Gcometria in ejusdem opcre De nuptiis Philologia; c. 59 ; I. in, c. 70 (I. iv, c. 44) ;

forle et justum im^
(49). Citantur quoque Heda? Venerabilis libri De perium I. ni, c. 21 ;
fortissimus et jtistissimus im-

temporum ratione De rerum natura (50), et

ct perator ibid. \
judex justus, fortis I. ii, c. 42; fun-
sancti Patres Ambrosius (51), Hieronymus (52), ditus excidere I. iii, c. 50 bis; exstinguere I.ii, c. 2 ;

Gregorius (53) Historia ecclesiastica

;
tripartita, diruere 1. iii, c. 3 ; intcrficere I. iii, c. 48 ; amovere
quce Cassiodoro ascribi solet, laudatur (54) ; Pauli I. II, C.40 ; abjicere I. ii, c. 77 ;
pristina tibertas 1. i,

Diaconi quoque Historia, ut videtur, Adamum non c. 13 ; I. II, c. 9 ; I. III, c. 5, 33 ; ingens gloria
'atuit (55). Minime vero Adami Ibntibus annumc- I. II, c. 07 ; honor 1. iii, c. 14 ; 1. iv, c. 35 amor
randa sunt Sigeberti Gemblacensis Chronicon, et ibid., c. 21 ; veneratio I. iii, c. 08 (1. iv, c. 38);
liber De ponlilicum Romanorum Vitis Liutprando luctus I. II, c. 78; exercitus I. iii, c, 21; faclum
vulgo ascriptus, quippc quic opera post Adami I. IV, c. 20 ; multitudo 1. iii, c. 30 : auri pondus
scholastici tempora composita sunt (5G). Refertus 1. II, c. 27 ; lucrum I.ii, c. 9 ; ingentes diintisn I. iii,

est praiterea Adami sermo locis e Scriptura sancta c. 27, 35 ;

gralite 1. i, c. 18 ; ingentia signa I. iii,

deproraptis. Ad carmina historica seu Teutonica t» c. 01 ; munera 1. ii, c. 50 peslifer morbus

;
I. ii,

seu populorum septcntrionalium non attende- c. 07, schol. 51 •, inveclio I. iii, c. 39 ; consuetudo
bat (57). 1. IV, c. 8 ; mulierum vinculum schol. 77. Insignia
Praeter chartas et scripta quae evoldit, Adamus virtutum I. iv, c. 9 morum ibid. c. 30 in moribus; ;

consuluit quos testes fide dignos de rebusgcstis et ibid., c. 35; operis I. ii, c. 08. Vela torquere I. iv,

de terris et moribus populorum diocccsi Ilammen- c. 32; pandere I. ii, c. 50 ; 1. iv, c. 30 ; tendere I. ii,

burgensi subjectorum invenire potuit. Quorum ne- c. 19 ; I. IV, c. 39. Victor et victus occubuit I. i,

mo erat gravior quam rex Danorum jam supra c. 40; decessit 1. ii, c. 21 : prosperis succedentibus
laudatus, Svend Estrithson. Prseterea provocat ad 1. II, c. 8 ;. 1. III, c. 11, 58 ; legalio gentium prosperis
Adalbcrtum archiepiscopum (58), ad episcopum semper est aucta incrementis 1. in, c. 17 f. ; 1. iv,

quemdam Danorum (50), ad nobilem quemdam dc c. 41. Ulla vix voce saipius utitur quam verbo de-
terra Nordalbcngorum (60), ad comitcs episcopi ridendi et substantivo derisio seu ludibrium, id
Adahvardi junioris, aliosque (01). Plurima haud quod ex moribus temporis ejus explicandum vi-
dubie cognovit ex Guilielmo, episcopo Selandia?, detur. Ita derideri I. 40 I. iii c. 42, 50
i, c. ;
;

regis Kanuti Magni quondam cancellario, et ex derisioni habere 1. iii, c. 47, 55 in derisionem ha- ;

Adahvardo seniore, decano Bremensi, episcopo bere I. iii, c. 50 ; w derisione habere I. iii, c. 48 ;

quondam Gothorum in Sueonia.Patrum relationem C derisui habere I. iii, c. 42 ; deridere I. iv, c. 34 ;

sa;pius laudat (62). Nonunquam se ipsum quo- ludibrio habere I. i, 55; I. ii, c. 29, 45; ad
c. 41,
que testem affert, qui ea qua; narrat aut viderit ludibrium ducere I. iii, c. 50 exponere I. ii, c. 59 ;

(63) aut ab aliis ipse acceperit (64). servare 1. ii, c. 41 ; post multa ludibria 1. ii, c, 00.
Adami orationem vix laudibus efferendam du- Saepissime inveniuntur apud Adamumerroresvel-
xerim. Sermo ejus I.atinus ma.Kima diflicultate la- ut pcrtinxerit i. i, c. 9, pro pertigerit, numerus sin-
borat. lisdem vocabulis et formis dicendi sajpissi- gularis pro pluraJi, ut in Proremio : ecce occurrit
me non semel in capite eodem vel statim
utitur, mihi plurima.Genus masculinum pro neutro quar- :

subsequente. Hujus rei exempla pauca afferamus : tus... cx fluminibus, 1. i, c. 2; I. iv, c. 1 activum ;

aiisiscerc ad stiam fumiliarilaleni 1. iii, c. 35, 37 pro deponenti execrare 1. ii,c.25 debaccharetl. i,c. ;

fremens cceanus 1. iv, c. .30, 34 acceptus omnilms ; 41,modusindicavilusproconjunctivosaepissime;con-

seii popiito I. I, c. 17 ; I. ii, c. 45, 57, 73, 74 ;
prin- junctivusproindicalivo.Nequecasuumnequepra;po-
ipibus 05 D^o et hominibus \. ii, c. 34;
I. II, c. ; sitionum \im\nle\\ex\t,ve\uii:largitasperegrino7'um,
Auguslix mulliformes I. iii, c. 61 emercjentes 1. iir, ; pro in peregrinos I. iii,c,05 ;
prudentia et fortitudine
c. 4; aurjustiarum laquei I. iii, c. 48; constringcre prsedicandus 1. iii, c. 18, pro proptcr prudentiam, ctc.
tanla (magna) virtule 1. i:, c. 5, 53 potestate I. iii, Male interprelatus est vocabula nonnuUa, veluti :
;
j)
. 33; potentia I. iv, c. 22 ; compertum est nobis occasus fluminis pro ostioI. i, c. 2, vocabulum pro

(46) L. IV, c. 40. c. 52.

(47) L. I, c. 3 I. iv, c. 21. Conf. c. 34.
; dicit Adamus I. iv, c. 10, de cantilena
(57) Qu.e
(48) L. II, c. 19; 1. iv, c. 7, 19, 21, 25, 26 (34), quam rex Svcnd ipsi recilavit, plane aliud sibi
'5, schol. 132. volunt, ut et vocc recitarc Adamus saepe de au-
(49) L. IV, c. 12, 19,34,38. ctoribus suis utitur. Vid. I. i, c. 54 1. ii,c. 19,21. ;

(50) L. IV, c. 35, 40. Bedae

Ilistoria eccl. Anglo- 28 1. IV, c. 17, 19, 25, 38, schol. 119.
;

rum exscribitur in scholio 20. (58) L. III, c. 2, 15, 40, 55 ; I. iv, c. 39.
(51) L. I, c. 41. (59) L. I, c. 59.

(52) L. I, 0. 03. 00) L. III, c. 21.

(53) L. IV, c. 42. 01) L. IV, c. 29.
(54) L. II, c. 48. (02) L. II, c. 10,31, 44, 40.
(55) L. 1, c. 3 ; I. iv, c. 39, schol. 1^3, 139. 03) L. III, c. 03, 09.
(56) Schol. 11, 21, 22, 33,Conf. Var. lect. ad I. i. (64) L. II, c. 32, 44, 58, 00, 67 ; I. iii, c. 57, 00.
m ADAMI CANONIGI RHEMKNSIS. 440
vominc 1. i, c. 3 ; conversus pro (livciiens 1. iii, c. A. ^u'- Jiuclor uliquisfore cosevus addidit (07), Bcholia
10 ; 1. IV, c. 3 ; discedere pro decedere 1. iii, c. 3^5 huic codici do8unl,quamvi8 eorum matcriu et ipsa
luere periciilum 1. iii.c. 22 ; corripere de rapina 1. ii, verhasaepiusin tcxtu rcperiantur.Quaravisergumen-
c. 6G; considerari 1. i, c. 1. Ycrba ot dicendi for- lo hoc probari non polost codicem Vindobenensein
mulc-c quaivix apud aliosauctores inveniuntur,vel- e raanuHcriplo cinanaHse anliquiori quam rnanu-
uti : adgloriarc 1. iii, c. 38 ;
plenarius 1. 1, c. 11 ;
ar- scriplu fuerunt e quihusjara Annalista Saxo et llel-

ticulum converlere i. iv, 20 : compaginare historiam moldua seholiailla descripscrunt.et quamvis codex
1. iii, c. 70 pugnarc conatibus animi et sumptum 1. ille viliis et defcctibus quibusdam haud careat.illa
;

III, c. ; cxacjgcrare parricidium 1. ii, c. 20 ; innaccs- tamcnsuspicio fulcitur bonitate textus.Acccditquod

sus paludibus 1. iv, c. 18, schol. 3 : indeficuus 1. ii, omnium codicum praistantiorum ilic solus sit inte-

0. 78 ; inexpugnabile consilium 1. m, c. 30 ; litleralia ger.Quareeum recensioninostraj supponendum esse

studia 1. II, c. G4 ; malepotens 1. ii, c. G7 ; 1. iii, c. haud dubitavirnus.Hunc vero codicem Adami inter
65 ,
pavorabile 1. iii, c, 61 ; occasio locorum se prx- eos quos supcrstiteshahemus ad autographum pro-
bet 1. II, c. 15 ; 1. iv, c. 10 ;
pulari aliqui ibid. c.^iO; xirae accedere facile probari potest ex melioribus,
suhterrare 1. ii, c. 66; succederc in sceptrum 1. ii,c. quas ille solus habet, lectionibus, videlicet I. ii, c.

54 triumphare aliqucm praelio 1. i, c. 58 vocalitas Harit vcl Ilaredum Bruno

1.
;

III, c. 26: manens 1. ii, c. 8. Germanismi apud

; t. 3,
"-...
confratcr Otlonis ; c.
; c.5, uhi
29, nimisque infelix
recte dicitur
; c. 48,
eum non desunt, velut : animo
in gere7-e 1, iii, c.l7, epulis, c, 62, Guduin... ducis; c. .55, firmius coale
« im Sinne fiihren ; » colligere ad se ibid. « an sich sceret ; 1. iii, c. 37, pro denario; c. 42, oliam tere-
kniipfen ;
» fieri extra « berausgeschalTt werden » bat ; 1. III, c. 42, Beio ; c. 51, in Gallia ; c. 63,gemi-
1. iii, c. 29 ;
juxta esse « bei einander sein » 1. iv, tibus ; 1. III, c. 55, nomen
tamen non Dedonis. Illud
c. 28 ; malle,<.( gerne raogen wollen » 1. 1, c. 17 ; 1. ii, ipsum auctoris aulographum reputandum essepatet
c. 26 ; 1. III, c. 8, 23, 60, 70 (1. iv, c. 46) ; subsistcre ex plurimis lacunis et mendis quae nonnisi vitio
anle impelum, « vor dem Angriff Stand halten, still scriptoris dehentur, veluti I. i, c. 8, ter ; c. 6, cum
stehen » 1. 1, c. 44 ; levare castellum « eine Burg er- aut —
rebus ; c. 28, commendari ; c. 29, invidiam —
richten » 1. iii, c. 36 ; opis motem 1. iii, c. 4. regnum et nuncios ; c.3i,crudelem reddidit ; c. 49, —
Libri Adami Bremensis haud diu ignoti remanse- visum—forte ; c.b2,aiunus et dies Adalgarii erroneus;
runt.Quam plurimura eis usi sunt Annalista Saxo, c. 53, dux ; lib. ii, c. 21, regibus Francorum et obe-

Anonyraus Rosliildensis, Helmoldus, auctor Vitee diens 43, bennonis ; c.47, seq. Chunt; c. 52,Gu-
; c.

Meinverci episcopi Paderbonensis, Snorro Sturle- duin dicis ; c. 55, nec cessavil imperio ; 1. iii, c.l5, —
son, auctores fragmenti de Haroldo Blaatand et Et primo — Anund. Tota sententia, quse 1. iii, c. 37,
Svend Tveski«g,Sag.Te de Olavo Trvggvason. Anna- C in codice i desideratur, in autographo deesse non
lium regiorum Islandorum,fragraenti veteris Islan- potuit, ut ex sequentibus : Ita pugnans contra natu-
dici historico-geographici Alberrus abbas Staden- ; ram patrix, faciie intelligitur. Lib. iii, c. 70, quo
sis, Historia arcbiepiscorum Breraensiura, Historia describitur pro de quo scribitur, etc. Confer quoque
gentis Danorura usque ad annura 1288, quae Erico I. i, c. 4-8 et 15, ubi plura ex translatione sancti
regi tribuitur, Annales Esroniienses, Herncannus Alexandri in cfeteris codicibus accuratius descripta
Cornerus, Albertus Granzius (65). leguntur quam in codice Vindobonensi.
Quaravis raagna operum Adami nostri jara apud Ib) Codex Vaticanus n. 2010, scriptus 86 foliis

historicos saeculi duodecimi fragmenta excerpta re- pergaraenis anno 1451, codicis Vindobonensis apo-
periantur,nuilus taraen exstat codex Gestorum ejus graphura videtur (68).
saeculo tertio deciino antiquior. 2) Codex Guidianus n. 83, nunc in bibliotheca
I)Nulluscodicum Adamigravior illo qui quondam Guelferbytana, anno 1706 ex bibliotheca Marquardi
Salisburgi, nunc asservatur in bibliotheca palatina Gudii(69)in bibliothecara Helmstadiensem delatus,
Vindobonensi sub 413 inscriptus,83 foliis pergame- 49 foliis papyraceis in fol.a Dano quadam,ut vide-
nis numero distinctis.Inscribitur Mappa terre Sa- : tur scriptus,tum Gesta pontificura Hamraenburgen-
xonie et Chronica Saxonum. Ilem diverse forme lite. ]) sium,tum raajorem partem libri De situ Daniae am-
rarum. Pertzius noster, cui collationem hujus co- plectitur. Desunt sex folia, ut manus recentior
dicis diligentissiraarn deberaus.descriptionera ejus- quaedam annotavit.Capitula habuit 252 divisione in
dem accuratam (G6),Nil habet tamen,
dedit valde libros carentia,ut ex indice libro prseOxo videri po-
quaedam dc Arnoldo et Thietmari comitis
prffiter test quorura 207 tantura adsunt. Codex sfficulo xv
;

filio 1. III, c. 8, versum Virgilii I. iii, c. 64, et pas- oriundus,paginashabetinduascolumnasdispartitas

sim pauca verba veluti 1. iii, c. 32, 38, quse in codi- 37-43 linearuin, inscriptiones, litteras initiales
cibus Cccteris non reperiantur, scu in tcxtu seu in numerosque capitulorum rubro tinctos.Ad Vindobo-
scholiis;plurima tamcn ei desunt qua) ipse Adaraus nensera codicera hic quara proxirae accedit ; atta-

Plnra de historicis qui Adamum noslrum

(G.t) (67) Archiv. t. VI. p. 877 sq.
seciili !-untvide Archiv. 1. i, pag. 827-836. (08) Pertz in Archiv. t.V, pag. 153-155.
(00) /u-chiv. t. III, p. 650-667. Gonl. ibid. t. VI, (69)CataloguslibrorumvenundandorumMarquar-
p. 836 sq. 346 sub n. 19.
di Gudii, Ivilou. 1706, pag.
441 NOTITIA HISTORICA ET BIBLIOGRAPH. 442
men non paucain texlus habet qua; illi desunt.praj- A. cerptis olucet, qui et ipsa scholia 21,22 et33,tran-
ter scholia plurima. Illa reporiuntur 1. i, c. 2, 3 scripsit, quffi cx Chronico Sigeberti Geinblacensis
15, 17, 20. 23 : 1. u. c. 10, 22, 23, 27, [30, 34, haustas manus secunda codici nostroadjecit. Ilanc
38, 52, 59, 74 bis 75 bis. 76, 78 ; 1. iii. c. 33, 30, autcm rccensionem Adaino non debcri vel maxime
41, 44, 45, 68, 70, necnon tota capitula nonnulla in inde patct quod nec in ea, nec in dedicalionc,necin
One adduntur. nonnulla in 1. iv, c. 16, 20, 2i
Itera cpilogo omnimodo ad cventus rccentioros seu re-
et, ut videtur, c. 26, 35, 38, totumque caput 40. censionem novara alladatur.
2a)Codpxchartaceus bibliothecaeregiae Havniensis 5) Similimus huic codici fuit ille quem Erpoldus
incollectione regia vetustiore n. 1175. Adami Bre- Lindenbruchinbibliothcca Ilcnrici Ranzovii, Ilolsa-
mensis historiae ecclesiasticaB apographum sajculo tiae producis, Breitenbergi invenit el anno 1595 edi-
xvi sive xvii scriptum, variis locis a manu fere dit. In 251 capita fuit dispertilus. Qui, nisi idem
coaeva emendatum (70). fuit atque antecedcns, deperditus est.

3) Ex egregio quodam Adami noslri codicc mem- Q)) Optimae notae fuit codex saeculi xi scu xii

branaceo, a Dano quodam scripto, reperto a Mag- ineunlis, cujus fragmenta, quondam in bibliolheca
Iwaro bartolino in libris monasterii SoroeinSe- n.206,nunc inbibliothecauniversitatis
Isaaci Vossii
landia, Andreas Vedel (Vellous) Gesta pontificum B Lugdunensis, inscripta M. L. Lat. Vos.,Q. 125, as-
Hammaburgensium inquatuorlibros dispartita an- servantur. Leguntur in his foliis, quorum octo tan-
no 1379 typis expressit. Qui codex librumetiam De tum exstant : 1) 1. ii, c, 8 usque ad capitis 15 verba
silu Daaiae amplectebatur, de quo vide infra sub 8 ingreditur Britanniam ; 2) Descriplioinsularumaqui-
elBb. Delatusest postea in bibliothecam upiversi- lonis. Plura ibidem reperiuntur scholia quae codici
tatis Uavniensis (71), ubi incendio anni 1728 Vindobonensi desunt (76)- Plurima in hoc codice
cum aliis ejusdem cimeliis interiit. Asservabatur sunt autabscissa aut illcgibilia, quae tamen s.-cpius
ibidem in capsa Ambrosii, parte prima ordinepri- conjectura suppleri possunt,ideoqueliltcris cursivis
mo, inscriptus: Gesla ponlificum Brcmensium esl distincta a nobis addita sunt.
nomemstius lihri. Scholia pluriraain hoc codice re-
7) Exemplar Descriptionis insularum aquilona-
periebantur, quas in codice Guelferbitano, autamen
rium, saeculo xvi desriptum, exstat in bibliotheca
abbreviata. V. schol. 48,53,55, 56, 91. Alia plane
Hamburgensi fol.. n. 22. p. 1-18. Textus nonnun-
desunt, veluti 45, 43, 61, 62, 68, 77. etc.
quam Vindobonensicodici tanlum similis; caeterum
4) Codex bibliolhecae regiaj Ilavnicnsis Ucevis quam plurimis scalet.Collalionem hujusma-
membra-
naceus, in collectione vetustiore 2296, elegantissime nuscripti cum editione patris sui instituit Fridericus
scriptus saeculo xn.Quaternionis noni folia quaedam
C Lindenbruch, quam Staphorst in Historia sua ec-
desunt, quare capitatantum 229 amplectitur (72). Hamburg. t. I, p. 368 370,prelo subjccit
clesiastica
Saeculo xvt, Hamburgi invenimus cum apud Joa- Cum tamen collatio ista valde negiigenter facta sit,
chimum Mollerum, consulem (f 1558). ejus que manuscriplum nonnunquam numero 7 a, illam vero
OMum Everhardum, proconsulem (f 21588, quorum numero7b distinximus (77).
nomina folio primo inscripta sunt.Idem videtur esse 7c) Manuscripti exemplar videtur essc
praedicti
manuscriptum quod Sperlingius ms.Uumburgense illud quod, octo foliis chartaceis scriptum sffic. xv,
Schcliorum vocat (73). Anno 1746 Michael Richey, exslat in veteri collectione regali Havniens in. 718
professor gymnasii Hamburgensis (§ 2761) illud (78),quondam in bibliotheca Gottorpiana.
tenuit, nomenque auum illi folioinscripsit,cujus ex Numero hoc seoarato insigniviraus codici So-
8)
libris in manus F. C. Sevelii, regi Danorum acon-
rensis sub n. 3 descripti paricm ultiraam sive
silis, pervenit, apud quem
Langebekius eo usus Descriptionem Aquilonis, quam Velleus lypis non
est (74). Post Sevelii mortem anno 1781 bibliotheca
expressit.CoIlationem hujus libricum cditiono Lin-
regia Havniensis hunc codicem acquisivit
(75). denbrogii instituerat Arnas Magnaeus bibliotheca-
In hoc codice etproxime sequenti textum ab eo rius Ilavniensis.quam Lackmannusin dissertatione
quemcodicesmododictipraebentplanediscrepantem rj supra laudata pag. 55-50 typis excussit. Proxime
invenimus.Verborum constructio non tantum Sccpis- accedit hic codex ad Guelferbytanum.
Bime imraulata est, sed ea quae Adamus ex
scripto- 8b) CoUectio nova regia Havniensis n. 159 12 folia
ribus antiquioribus deprompta affert, cum
ipsius chartaceaex eodem codice descripta habet Sc/io/m :

verbis ronfunduntur, totusque textus

secundis nec anliqua ad libellum vet Descriplionem insularum
temen doctis curis editus videtur.. Recensio
hac Al aquilonarium. Ibiquc additur ; « Sequentia scholia
berto Stadensi jam prae oculis fuit, ut ex
ejus ex- mutuatasuntexAdamo Bremensi ms. in membrana
f70) Archiv. t. Vl.pag. 8.54 '. VII. p.1.55
et451. :
t. II. p. 666.
71) A. H. Lackmann De codice biblioth.Acadc-
:
(74) Scriptor. rcruin Danic t. F, p. 52.
miec Ilavniensis membraceo, in quo
Adarni Hre- (75) Wcrlauf Hislor. Erioiininger om defslorc
raensisoperainscriptafuere.dissertatiocriticalitte- konstel. Biblioth. i Kiobenhavn, p. 229.
raria, Kiliao 1746, 4",
(76) Archiv. t. VI. p. 847 sq.
(72) Archiv t VI. p. 845 sq., VII, p. 449 sq.
i.
(77) Acchiv. t. VII, p. 850 sq.
(73J Apud E. I. de westphalen Mon. ineditor.

^
(78) Archiv. t. VI, p. 854 ; i. VII, p. 455,
443 ADAMl CANONIGI UREMENSIS 444
in folio in bibliolhcca publica acaflcmi-T! Hafnicnsis A. c- 17, scholion Oi in codicia Guelferbytani texlu
caps. AmbroR. par. i, ord. 1, num. :} (7'J) » 1. III. c. 7, leguntur.
9) Nova colloctio regia 'i'» n. 522. Dcscriptio rc- Quamvis ccrtissimum videatur non omnia scholia.
gionum soptentrionai. Daniae, Sueciaj ct Norwegiae Adamo, neque uni omnimo auctori deberi, cum in
alquo insuiarum adjaccnlium, hausta cx codicillo nullo codicum omnia eadomque reperiantur, puu-
vetusLissimo ms.anno lGa5 in Esgr.Angl.Scicswic. cissima tamcn sunt de quibus pro certo constet,ab
20. fol. Suhmius, cujus hic codex quondam fuit, et Adamo oa scripta non esse.llajc sunt scholia 21,22
quid cotranslationis Danicae suaehujus libriin opore et 3.3, quac a Sigeberti Gemblacensis Chronico
suo : Historic af Danmark t. IV, fundamento usus deprompta esse apparet, nec non scholia IVi de
est, ipsi Apographum hoc cst
adscripsi verba : « ipsius Adami nostri dialecto (81).
codic. membran. Academ, Hafn. » Non sine vitiis Pauca dicenda sunt de divisione librorum Adami,
est hic codex, cujus margini scholia addita sunt cum nulluscodicum praestantiorura cumaltero hac
plura. Lackmann in libello supra laudato pag. parte plane conveniat. Codices 1, 2 et 'ijin quatuor
36-39 varias lectiones hujus codicis transcripsit. divisi reperiuntur Iibros,nempe Gesta iarchicpisco-
9b)Codex chartaceus rcgiae bibliothecae llannovor. poruraHammaburgensium tresamplectunturlibros
n, 80, 30 fol 4" ejusdem codicis, cujus antedictus, -n quibus Descriplio insularura Aquilonis sub titulo
apographum vitiis scalens libri quarti adjungitur. In omnibus his codicibus
10) Antiquae collectionis regiae Havnicnsis codex liber primus inscriptione caret ; initium vero libri
chartaceus n. 719, 16 pag. in fol., manu sa;culi xvi III et IV versiculo distinguitur in ornnibus quos vidi-
exaratus. Ad codicem Guelferbytanum hic proxime muscodicibus ; in codice 1 libro ii aeque versiculus
accedit (80). talis praefigitur, Qui codex hos libros singulos in
Suprajam indicavimus plura in cseteris codicibus singula capita dispertit: 1. i in cap. 65, 1 ii in cap.
reperiri quae in codiceVindobonensi deEunt,tamin 78, I, III in cap. 70 : quae summam efficiunt213
textu quam Nec in utrisque caeteri codices
scholia. capitum et librura iv, sive De descriptione insula-
;

consentiunt, pleraque tamen antiquissima esse ex rum, in capita 42. Illorum igitur numerus est 215
eo demonstrari potest quod apud Annalistam Saxo- capitum, omnino autem capita numerantur 255.
nem, Helmodum et Albertum Stadensem excerpta Numerus capitis 15 in libro ii bis repetitur ; 1 iii,

legantur, id quod singulis locis annotare non omi- capp. 6 et 9 desunt. Superflua et inepta videtur
simus. Omnia haec locain codice Vindobonensi de- distinctio cap. 10 I. i. Desunt omninohuic codici
siderata, quorum nonnulla, velut I. iii, c. 15, scri- octo cupita, quae in aliis codicibusleguntur, sc,quae
ptoris tantum negligentia omissa sunt,ea sunt quae infra dicta sunt, I. iv, c. 38, 41-46, et Descript.
ab Adamo ipso secundis curis, seu certe ab homine G p. 249
fere coaevo, rerum ecclesias Hammaburgensis exper- In codice 2 totum opus in capita 252 nuraeris
tissimo inserla videantur.Quare hasc loca omnia in continuis distinctum.est,quorurainitium et plerum-
textum, uncis tamen inclusa, reciperehaud dubita- que etiam contentain indiceoperi praemisso recen-
vimus. sentur. Liber habet capita 49
i liber ii horum :

Scholia multa ab ipso Adamo codici operis sui in numerum usque ad 117, liber iii vero
continuat
margine addita esse, vix dubium est. Nemo nisi usque ad 207. Minimeergo partitio singulorum ca-
ipse Adamus in schol, 65 loqui potuit: sicut pnns pitumcum codice primo convenit. Libro secundo
(sc. 1. II, c. 52) diximus , schol. 119, haec et supra inscriptio prorsus deest; libri quarti hic, ut in co-
(sc. I. II, diximus et ipse Adalvardus episco-
c, 15) dice 4, inscriptio reperitur eo loco ubi codex Adami
piis recilavil coram nohis. Idem etiam ostendereno- antiquissimus libro tertio finem imposuerat, inter
bis videntur verba scholii 73,i<i arbilror ; schol. 77, scholia ad calcem capitis 200.
audivimus Adalhnrtum schol. 78 et 81, noster pon-
;
In codice 4 numeri capitulorum omnino desunt.
tifex, schol, 131, notro archiepiscopo (sc. Adal- Singulorum capitum, ab antea dictis multo tamen
berto) ; schol. 137, apiid nos defuncto ; schol. 122 ,
diversorum initia litteris rubris indicantur.
noslrx sedis confessores ; schol. 156 et 141, arc/«- J) At codex5,in aliis codici 4 quam similIimus,quo
episcopus, sc. Adalbertus. Adde quod in scholiis 5, Lindenbruchius usus est, et ex quo librum De de-
6, 7, 34, 38. 48, 49 et 61 privilegiorum etdocu- scriptione insularum primus edidit, totum opus in
mentorum eccIesiaiHamburhensis expressa (It men- 251 capita distinxit, ita ut libro i capita 50, libro ii

tio. Antiquissima esse etiam scholia -135 et 138 ex capita 67,Iibro iii capita 41, libro iv vero capita 49
ipsis patet verbis. Scholia nonnulla, scilicet.25,27 tribuantur, numeris tamen continuis scilicet 207
autpaululum mutatis
89, 120, 137, 140,ipsis verbis capitum, quos Descriptio insularum usque ad cap.
in codicis Vindobonensis ipso textu leguntur duo ; 251 continuat. Quamviscapitum summa in hoc co-
priora etiam in textu oodicum Guelferbytani etSo- dicecum codice 2 fere conveni5it,eorum initia non-
rensis, tria ultima etiam in textu codicis Lugdu- nunquam differunt, quod negligentia^ scriptorum
nensis. — Schol. 69, in codicis Surensis textu I.iii, tribuendum videtur.Codicis Guelferbytani caput43

(79) Archiv. t, VH, p. 454. (81) Fusius de his egi Archiv. t. VI, p. 870-879.
(80) Archiv t. VII, p. 153.
 .

445 NOTITIA HISTORICA ET BIBLIOGRAPII. 446

hic in duo capita est dislinctuni,J,caputJ,51 vero in \ codices Henrici Ranzovii, producis Cimbrici, et
hoc codice 5,"bis est ascriptum, caput 228 vero am- Ottonis a During, decani Brcmensis, secutus est.
pleclitur codicis 2 capita 228 et 229. Qui codices non solum lcctionum varielatc ct di-
Codex tertius, cui, sicut Vclicus typis eum man- versa capitum distinctionc ab cxemplari Vcllcano
davit, liber De descriptione insuhirum defuit, Gesta discrepabant, scd et libelium De insulis Aquilonis
archiepiscoporum Hammaburgensium omnium co- continebant, quem Lindenbruchius tunc primum
dicum solus in quatuor distribuit libros. Librorum i Lugduni I$atavorum ex of(i-
edidil. Prodiit hic liber

et II partitio cum codicibus 1, 2 et 'i convenit ; ea cina Plantiniana apud Franciscum Rhaphelengium
vero capita quibus in his liber tertius continetur, in in 41".
illo in libros iii et iv sunt dispertita. De distinctione Hanceditioncm repetivit ipse E. Lindenbruch in
autem capitulorum tantopere inter se differunt co- libroquem anno 1609 edidit sub titulo Scriptores :

dices, ut ea qune codex 1 habet distincta in 213 rerum Germanicurum scplcntrionnlium, forma ma-
capitibus, prceter octo qua3 huic omnino desunt, et xima. Miror cum hic scholia antiqua omisisse. Et
qucB in codicibus 2 et 5 in 207 capitibus continen- alia insunt huic libro vitia, ex editoris negligentia
tur, apud Velleum in capitula^205, scil. 1. 1 c. 52, orta. Quartam editionem Adami nostri curavit Joa-
1. II c. 63, 1. III c. 44 et 1. iv c. 46, distributa repe- „ chim Johannes Maderus, rector scholcc Schocnin-
riantur, raulto majoreetiam discrepantia in singu- gensis. Ilelmcstadii 1670, 4'». Editionem Linden-
lorum capitum initiis. bruchianam anni 1609 secutus cst, additis tamcn
Constat, opinor, ex iis qua3 diximus, distinctio- scholiis editionis prioris. Plurimffi vero sententis et
nem utriusque operis in libros quatuor ipsi Adamo versus in libro suo desunt, qui praeterea plurimis
Bremensi deberi, quanquam dubium est quasnam aliis scatet vitiis typographicis.
capitum distinctio ab eo profecta sit. Eam igitur Cl. J. A. Fabricius novam repetiit editionem
quam exhibet codex Vindobonensis cum ipsius Scriptorum rerumGerraanicarum septentrionalium
textu in editione nostra recepimus subjunximus ; ab E. i.indenbruchio collectorum. Ilamburgi 1706,
ei, uncis inclusam, distinctionem quam habet editio fol. Sed in textu Adami Bremensis non ipsam edi-

princeps, scilicet Velleana, et quam omnes post cam tionem Lindenbruchii, sed pessimam Maderi est
editiones et versiones secutae sunt. Ascripsimus secutus.
quoque capitum numeros continuos qui leguntur Libellum De insulis Aquilonia separatim edidit
in codice Guelferbytano, illosque quos primus dedit Johan. Messenius Ilolmiai 1615 4'», qui iterum
Lindenbruchius, ubi cum istis non consonant, uncis prelo est subditus in Stephani Johannis Stephanii
inclusimus. Sylloge scripiorum de regno Danix. Lugduni Batav.
Primam operis majoris Adami nostri cditio- C Elzevir. 1629, l^-"».
nem (82) paravit M. Andreas Severinus Velleus Adami Historiam ecclesiasticam in linguam Ger-
(VedeI),Friderici II Danorum regis historicus atque manicam transferre conabatur Erpoldus Linden-
sacerdos Ripensis. Titulus, quem libro e codice bruch. Quae tamen versio typis excusa non est,
Sorensi transcripto dedit, hic est : llistoria eccle- sicut Gallica versio, quam ante hos quadraginta
siastica, continens religionis propagatx gesta, (juoe a seu quinquaginta annos quidam de Chastelus, ex
temporibus Caroli Magni usquc ad imp. Uenricum urbe Salmurio oriundus, perfecit. Majorem parlem
llll acciderunt in Ecclesia, non tam Bremensi, librorum iii et iv Gcstorum, qua3 pontificis Adal-
quam vicina Septentrionali ferme universa ! scripta bcrti historiam respicit, in sermonem Germanicum
ante annos quingentos, a M. Adamo fjuodam, loci vertit F. B.de Buchholz, ad calcem translationis
istius canonico. Nunc recens mendis vindicata, et e Historia)Lamberti Scafnaburgcnsis. Translationem
tenebris in lucem vocata, studio et opera Andrese utriusque operis Adami, quam melius omisisset,
Severini Vellei. Hafnix. MDLXXIX. Et in fine : suscepit quidam C. Miesegaes et vel ipse Brem.-B
Imprimebat Andreas Gulleruitx; impensis Bal- anno 1825 typis dedit. Libellum De descriplione
. .

tha^ari Kavs, hibliopolse Sunt scheda)

insularum Aquilonis in linguam Suecicam versura
Hafniensis.
sine paginarum numero Rr et d in 4'°. Descriptio u edidit Joh. Frid. Peringskiold, Stocklom 1718 ;

[uilonis huic editioni deest, quam Velleus ob prae- cumdemque in linguam Danicam transtulit notisque
maturam uxoris mortem dolore, ut ferunt, correptus instruxit P. F. Suhm in opere suo : Historie uf Dan-
omisit. Codex quem secutus est, ille fuit quem supra mark t. IV, p. 490 sq.
tertio loco enumeravimus. Plurima ad interpretationem Adami Bremensis,
Paucissima hujus editionis exempla in Germa- praesertim saeculoantecedente,saepi3simequoque in
niam pervenere, quare jam anno 1595 Erpoldus ejus vituperationem, scripta Icguntur, qu;c scripto-
Lindenbruch, canonieus Hamburgensis,novam hi- rumipsorumtantum ignorantiamcircafontesAdami
storiae Adami Bremensis editionem paravit, in qua Bremensis et historiam sui temporis probant (83).

(82) De editionibuset translationibus vide plura 12, 20 sq., 26, 34, 40, 42; I. 11, c. 8, 9, 21, 33;
in Archiv. 1. i, p. 8.55 sq. 1. lu^ c. 33, 43. Errores geographicos strinximus
(83)DeerroribuschronoIogicisAdamoimputandis ad 1. 1, c, 3, 31, et alibi. Quorum plurimi deprehen-
Jnfer quae passim annotavimus, veluti ad 1. i, c. duntur in libro iv. Plerumque orti sunt ex fide
 :

447 ADAMI rANONICI BRKMENSIS 448

Optime vero deAdamo nostro moriU sunt. V.Scolon A toros vcro intcr scholia leguntnr, et ipse in lextu
in Diatribe do Adamo Jiromensi J. Ph. Murray in habet. (Jmnium vero codicum Lugdunensem optime
;

disaertalionibus duabus De descriptiono terrarum dcscriptum osse vel probat ipsa lectio 1. ii, c. 14
scptcntriona]ium, iniprcssis in Novis Gommenlariis Evraccus pro Curacco. Plura scriptoris vitia tamen
sociclatis rog. .scicntiar. Ooltingen. t. F, A, Ch. \Vo- cx codicibus 2 et plurimum conscnlien-
3, inter se
dekind in libro : ISoten zu einigen Geschichfachreihnrn tibus, necnon ex AnnaliataSaxoneernendanda sunt,
des MitlelaUcrs; Jao.
Asmussen in dissertatione De Quantum hic cum codice Vindobonensi convenit, li-
fontibns Adami Bromcnsis. Kiliffi 18.34; Lud. Gie- quet apud illurn ad an. 983 ex verbis Heueldi et :

scbrecht tum in disscrtalionibus suis Uehuer ilie : Wilini. Eadem verba vel Ileruli et vel Walani rnanu:

Nordlandsliuncle des Adam von liremen (in Histor. u. secundasupcraddilasunt.utaimiliter manu secunda
Abhandlungen der K. Deutschen Gesellschaft
litterar.
in codicibus Vindobonensi et Lugdunensi Adami
zu lumisberg.
1834, t. HI.) ct Zur Beurtheilung 1. II, c. 18. Al codex 4 similiter saepissime attenden-

Adams von Bremen (in Baltische Stndien t. VI. p. 183 dus nobis erat, cum, nisi ubi textum pro arbitrio
seq.), tum in opere suo Wendische Geschichten aus
:
suo scriptor immutavit, ille cum codicibus Vindobo-
den Jahren 780-[i82 Geyer in Historia Sueciae, et
; nensi et Lugdunensi haud raro magis convenit quara
Dahlmannus noster in Historia Daniae, quae Norve- -n cum Guelferbytano et Sorensi.
rrlnrv^ ,,+ T^l.
giam -!
]
et Islandiam simul
.•
.• 1 1 IJ ~ . . . .

amplectitur. Cavendum tamen ne nimium pretiurn codici-

est
Nova operum Adami editio vel ma.ximis propter bus his (2 et 3j attribuatur, cum iis plurima vitia
hoc obstructa est difficultatibus quod plures eorum scripturae et parvae omissiones cum codice 4 com-
recensiones exstant, quarum quamlibet quantumvis munia sint ; v. c. 1. i, c. 6, 37, 55, 62 ; L ii, c. 5, 9,
a caeteris discrepantem ab ipso Adamo profectum 40, 46, 48, 67 32; 1. iv, c. 3. Vel ipsi
; I. in, c. 9,
esse vix est quod negemus, quanquam codicum quos errores graviores in his codicibus reperiuntur, vel-
possidemusnullumabeo conscriptumesseapparet. uti 1. II, c. 5, de archiepiscopo Brunone, c. 9, ubi
Codicem Vindobonensem, qui saeculo xiii exaratus Leo promtus dicitur, c. 40 ubi Mystiwoi appellatur
est, Adamo ipsi non deberi jam supra demonstravi- Mistrowoi.
mus. Codicem Lugdunensem Adami ipsius fuisse Sirailiter mutationes qusdam parvae textus, tura
haud verisimile est, cum, si res qua3 in illis quse grammaticae tum styli, codicibus 2, 3 et 4, commu-
vulgo dicuntur scholiis, quibus hic codex pra? omni- nes sunt, v. c. 1, ii, c. 78, si fata concessissent pro
bus aliis codicibus abundasse videtur, traduntur, ei si fata concesserint ; 1. iii, c. 64, cognovit pro cogno-
cognitae fuissent, plurima eorum textui ipsi inserere scens c. 68, sustentari pro sustineri ; c. 70, esset pro
;

auctor ipse haud omisisset. Minime tamen margi- est. Lectiones codicum 2, 3, 4, quamvis consonan-
nalia codicis Lugdunensis ab Adamo profecta esse tium, in textum nostrum recipere, si a cod. 1 diffe-
procerto denegari potest, si, ut supra jam monui- rant,non placuit, cum in hoc casu lectiones pessiraae
mus, n. 21, 22, 33 et 144 excipias. Neque quidquam quoque, veluti 1. iii, c. 36, et regionem, et c. 38,
in omnibus caeteris scholiis reperitur, quod seriosis otium impendebat, in textum recipiendae fuissent.
ffivi auctorem indigitet. In omnibus omnino tum emendationes, tum omissiones erro-
apparet Si has
auctor, qui in capitulo Bremensi vixit, optime co- neas et errores codicibus 2, 3 et 4, communes re-
gnita habuit legationis evangelicse in septentrionali spicimus, dubitare non licet ab uno codice de- illos
Europa fata, haud dubie per Adalbertum juniorem rivandos esse, qui codicis autographi copiam a scri-
episcopum, et qui eadem fere litterarum suppelle- ptore, qui ejus vitia leviora tamen correxit, parura
ctili, prffisertim linguos
Latins et auctorum Roma- accurate exaratam continebat.
litteris
norum notitia gaudebat, qua Adamus noster. Sunt Codex2 vero additiones pluriraas majores in textu
nonnulla scholia in codice Lugdunensi, veluti n. 16, habet, quas supra in ejus descriptione enumeravi-
19, 20, quae in caeteris codicibus frustra quaeruntur. mus. Notandum videtur eas nihil fere de archiepi-
Quae codex Gulferbytanus exhibet scholia, ea omnia scopis antiquioribus tradere, sed plurima de Adai-
in codice 4 iisdem fere verbis aut aeque ac scholia berto,in quibus auctorem fere coaevum facile cogno-
margini ascripta auttextui inserta sunt. Codex So- n scas, noiinulia quoque de rebus septentrionalibus,
rensis autem nonnullaeorum brevius contra.xit ; et veluti 1. 11, c. 22, 34, 38 ; 1. c. iv, 28, quae ab illis

pauca habet, videlicet n. 24 et 34, qune codex 4 tan- qui hic laudantur Adalwardi stipatoribus fortasse
tum repetit. Gausa vero nulla est cur omnia scholia, communicata erant. lidem quoque his in locis, prse
adnotatis illis quibus deprompta sunt codicibus, sertim 1. iv, 38 et 40, auctores citantur, quos
c.
textui codicis Vindobonensis non subjungaraus. Adamo cognitos fuisse jam vidimus. Attendenduir
IIoc vero fundamcnto editionem nostram quasi quoque Adamum 1. ii, c. 24, ea polliceri quae tradi
superstrucre minime dubitavimus. Cum illo codex in fine capitis 70, quamvis in codice Vindobonens
Lugdunensis,'quanlura cx iragmcnlis ejus conjiccre desint. Umnes haec additiones etiara in codicibus >

licet,faccuratissime convcnit. Hic vel ipsos locos ct 4 reperiuntur. Nonnullae inter eas in ipsius au
qui inl^codice Vindoboncnsi in ipso textu, apud ca3- ctoris exemplari jam suo loco comparuisse constat

nimia tributa gcographis aliiaque auctoribus Romanis, quos vel ipse nonnunquam male interpreta
tus est.
449 NOTITIA HISTOHIGA ET BIBLIOGRAPH. 430

ut supra jam de. iii. c. :W,adnotavi. Plerajque vero A Adarai prajstantissimo, qualis Lugdunensis.de- fuit

prius margini ascriptffl fucrantet ab alio scriptore sumpta, aciBteris, utpote scitu paruin digna, esse

textui insertiB sunt, veluci in cod. 2 cum scholio 2 omissa, qualiter alia scholia in codice Lugdunensi
factum cst, quod in aliorum codicum sempcr mar- tantum recepta sunt.
gine apparet. In codice 4 vero non tantum desunt quae desidc-
Insercndis his marginalibus textus ipsc nonnun- rantur codicibus 2 et 3, sed tot;c etiam sententicTe
quaraimmutalusesl,ideoquc iector diligcns facilc veluti 1. i, c. 51 ; L ii, c. 11 ; L iii, c. 21, 45 et63.
quam violenteret incongrue hoc fac.tum sit,animad- Pra^scrtim vero ha3C rocensio a creteris discrenateo
vertet, veluti L ii, c.7i; 1. iii,c. 3:5. Ita etiam vide- quod narrationcm abbreviat, et pro certo aflirmat,
bitL III, c. 08, codicis 3 1. iv, c. 39, statim finem ubi in codicibus antiqiiioribus ad traditionem se,
secutum esse, a quo per caput 3<S hic
capitis 37 referebat, veluti i. ii. c. 1,5, 11, 34 bis, vel ipsos
intrusum separatum est. Sunt vel harum notarum fonles ab Adamo citatos tacct, veluti 1. i, c.51,acta
marginalium nonnullfe quaj in diversis codicibus concili : 1. iii, c. 21, nobilem hominem de Nordal-
diversis iocis textus insertoj sunt, velut ea quaj de bingia, 1. ii, c. 30, Adamum ipsum.
Ascomannis proferuntur 1. ii, c. 74. Nonnulla in codice 4 ita abbrcviata sunt, ut
OmniumadditamcntorumnuliaferesuntquaUamg^^^j^^^^^,^^^^.^
^^^^^^^ ^.^^^^.^ ^,^^^^.^ exprimere
evidenter Adami ipsius manum prodant, quam ea
voluitj vcluli mortem regis Hcnrici
1. II, c. 36, ubi
quaj in fine libri iii (in cod. 3 1. iv, cap. 38, 41-46)
lUu oplatam fuisse dixerat, codex 4 autem solum-
reperiuntur.Adamus in prima librorum De gestis modo refert Mortuo post hxc Herico. Adde quod
:

archiepiscoporum Hammenburgensium recensione sententiiB et locutiones auctoribus classicisdesura-

hos scriptoris excusatione et iectoris admonitione, pts! in codice 4 a scriptore ut videtur ignaro im-
qu.-e in codice 3 1. iv, c. 40 reperiuntur, finierat.
mutatae. Ita 1. iii, c. 5 et 38, ubi auctor Sallu-
Capita 1. solummodo agunt de legatione
IV 41-46, stium imitatus erat. Quid quod vol ipsa veroa quae
ecclesiae Hammenburgiensis sive deecclesiis prater ex fontibus suis Adamus deprompserat, in isto co-
Saxonicas ei subjeclis, in terris quarum situm et dice non amplius vel aliter legantur. v. c. l.i, c. 41,
incolas libellus Dedescriptione insularum Aquilonis verba Bovonis, vcrbum, quod ipse praedicat,
c. 46,
illustrat. Quare ha;c capita, ut nobisvidetur, rectius nobile Riinbcrti. L. i, c. 41,quaclaudanturcx gestis
buic libello praeposuissct, qurc libro antecedenti S. Rimberti ita imrautata sunt et adulterata, ut
addidit et vel per ipsam particulam aiUcm cum non ipsi auctori nostro, sed scriptoris cujusdam
capite 40 conjunxit. Hoc ita per Adamum institutum ineptissimo corrigendi spritui tribuerc tanlum
esse vix credimus. Ab alio quam ab ipso auctore I
possis.
tum haec, tum repetitio magna) partis i.iii. c. 23, in Si quid deesset ad probandum quod codex 4 ab
capite70 (cod. 3 L iv, c. 42) faciiius fieri potucrunt, Adamo ipso profectus non sit, facillime intelligi id
Si vero ad dicendi genus et Sallustii imitationem potest, si attendatur quam inepte scholiamargina-
'

attenderis, capita ultima libri tertii vix alii quam lia textui sint inserla. Veluti I. i, c. 51, ubi repe-
ip&i Adamo ascrihere poteris. riuntur quae de Arnulfi regis morte in scholiolO iti-
Recte igitur egisse nobis videmur, ea qu<e desunt dem dicla sunt. Schol. 44, tcxtui 00 male 1. ii. c.
codici Vindobonensi, sed qucc ca;teri codices textui insertum et schol. .52, quod ad temporis rationem
;

omnes intercalaverunt, et ipsi eidem jungentes,un- mullum scrvit, omissum cst. Scholion 54 in 1. ii,
cis tamen additis, ut facilius ista a textu antiquis- c. 67 non post comprehensa addendum, sed paulo
simo distinguantur, et quam inepte nonnunquam post inter verba ; dicerelur verhtim et Nam et ctau-
facta sit insertio facile animadvertatur. Ubi inter- struminscvcndam erat.Scholiuin82 de destructione
caialiones iii codicibus diversis locis facta; sunt, civitatis Sleswic in I. iii, c. 50 minimeante ea quaj
codicem Guellerbji.anura secuti sumus. de destructione urbis Hammenburg ibidem dicta
Pluribus vero hic agcndura videtur de codicc sunt, interponendura erat. Insignis quoque videtur
llavniensi (4), tum quia in iilo reperimus textum ineptia qua I. ii, c. 42 codici 4 inserta sunt quae
qui ex Lindenbrogii editione fere solus notus est, ]) codices meliores margini adnotaverunt, ubi dc op-
.m qma quaislio est proposita utrum textus codicis pressione Sclavorum per Hernhardura ducem fit
.\dami ipsius secundis curis debeatur, et ipse sermo. Res gestaj annorum 970 982 hic ad annum
xtum codicis 1 prelo subjiciendus sit? 1000 vel ad ipsum annum 1010 referuntur, et ma-
Nemini dubium esttextum codicis 2 et 3, qui cum xima inde apud historicos reccntiores confusio orta
todicibus 1 etO magis convenit, an.tiquiorem esse est.
illo codicie 4. Illi codices omniajam habent qute in Error alius, Adamo minime imputandus, reperi-
codice 4 lectori traduntur, si excipias 1. ii, c. 41, tur in codicc 4, in scholio 01, quod ex ipsius nar-
diem emortualem Oddari prKpositi ; 1. ii, c. 52, rationis textu deprompsit. Craccaben quod constat
fundationem monaaterii Ilosanveld ; 1. ii, c. 76, de esse cognomen rcgis Nordmannorum Olavi, Thruc-
ilisla regina Bremam accedente, et scholia 58, 59 conis filii, pro nomine adversarii ejus habetur et
l60, quae
accurationem monasterii Bremensis confunditur cum Danoruin regc Siiend Tveskic-eg,
.ognitionem certe probant. Conjicio haec ex codice qui illum in pugna vicerat. Si el ipse codicisGuel-

k
451 ADAMI CANONICI HREMENSIS. 452

rcrbyLani lcxtus similom crrorcm habct, hoo codt A. 1- ", ab llclrnoldo non solum codem falso or-
''^- '''2

quoquc rcccnsio Adamo ascribcnda non dinc chronologico tradi, scd etiam ab eo narrari
quod htcc
L filiurn ducis Winulorum a Saxonibua Canem esae

Notandum etiam nullum affcrri possc argu-

est appcllatum. Sed scriptor codicis 4 aeque atquc Ilel-

mcntum quo probcLur textnm illum codicis 4 curis moldus hanclcctionem in antiquis Adami codicibus
sccundis polituni vcl sa;culo duodcciriio cognitiim invcnirc potuit, Nec plane incredibile nobis videtur

fuisse. Nequc Annalista Saxo, neque Helmoldus

eo scriptori codicis ^i Helmoldi Ilistoriam cognitara

usisunt quamvis scholiaplurimaad Adamum ope- fuissc, cum de vocabulo Cams fusiua omnino hic

ribus suis ipsis fere vcrbis vix mutatis inscruerint. agat.

Objiciat mihi forsan aliquis res gestas in codicci.

1

MAG. ADAMB
GESTA

AMMABURGENSiS ECCLESItE PONTIFICUM,

EDENTE V. CL- JOAN. LAPPENBERG

REIPUBLIC^ HAMBURGENSIS TABULARIO.

Momimenta Germanise historica, Script. tora. VII, pag. 280.)

INGIPIUNT GAPITULA

1. Descriptio Saxoniee. Hysloriam. B 18. Ludwicus imperator obit, et regnum dividitur.

2. Descriptio Saxonise. Nobiiissimi. Anno.

3. Qui mortalesprimi incolueruntSavoniam. Que- 19.Ansgarius cenobiura exstruit, Danis ac Sueoni-
renlibus. bus praedicatores mittit,Brema pellitur.Episcopus
4. Item de genere Saxonum. Saxonwm. Breme moritur. At ille.
5. De legibus et moribus Saxonum. Generis. 20. AnsgariusBremensem episcopatum suscepit.

6. Quomodo gens Saxonum fidem suscepit. Qua- Tunc Ludwicus.

litcr. 21. Anogarius Horicum, regem Danorum baptizat.
7. Martirium sanli Bonefacii in Fresia. Primus. Sanctus itaque.
S.Bonefacio Willehadus succedit. Post passionem. 22. Ansgarius Sueonibus predicare vadit. Quibus.
0. Divisio Saxonie in cpiscopatus. hi nomine.
23. Hamburg et Brema unus episcopatus fiunt. In-
10. Obiit sancLus Willehadus. Seditigitur. lerea.
11. Wiilehado Willericus succedit. Proximum. 24. Ansgariusregem Danorum christianos perse-
12. Ansgarius Danis acSueonibuspraedicareincipit. quentem prasdicatione placat. Posthec.
Ludwicus.
25. Ansgarius corpus sancti Willehadi transfert.
13. Ansgarius in Hamburg primus archiepiscopus
p Ipse.
ordinatur. Tunc imperator.
26. Mencio bonorum operum Ansgarii. Interea.
14. Ansgarius nunc Danisnunc Transalbianis pre-
27. Ansgarius obit. Rimbertussuccedit. Su;)eri'u;rt.
dicat. Sueonibus episcopum mitlil. Ansgarius.
15. Willcricus, Bremensis episcopus, moritur. In- 28. Consecratio Rimberti. Sanctus Rimbertus.

terea. 29. Rimbertus paganis predicat. Preterea.

16. Willerico Leudericus ordine tercius succedit, et 30. Legati cesaris et Danorum ad Egdoram pacem
de Ansgario episcopo. Leudericus. jurant. Qui rcges.
17. Dani PYesones tributo subiciunt, llamburgex- 31.Ludwicus cesar obiit. Dani Saxoniam vastant
urunt, Coloniam obsident. Intereu. Coloniam et Treveros incendunt. Aquisgrani pa-

VARI^ LECTIONES.
^ Jlic orclo capitulorum non reperitur nisi post prologum in cod. Guelferbytano.
453 GESTA PONTIFICUM HAMMABUKGENSIS ECCLESIyE. 454
lacium stabulum equis faciunt. Ludwicus de ei3 A cui mortuo Otto tercius succedit. Atiuo porilificis.

triumphat. Armo. ()8. Danorum rex fidem Chrisli benignc suscepit.

32. Bremensis episcopus captivos rcdimit. Quid Ilaroldus.

aulem. 09. Adaldagus in Daniu plures opiscopos ordinat.

33. Merila Rimberti episcopi. JSec incongruum. Adaldagus.
3i. Item merita Rimberti. Fnistra. 70. Christianitas in Dania turbatur, et Adaidagus
35. Miraculum ejus in Sleswich. Erat iijitur. dccedit. Novissimis.

36. Item dc bonis operibus ejus. Et quia. 71. Adaldago Libencius succedit. Rex Danorum
37. Unde supra et de obitu ejus. Senodochium. christianos persequilur. Libencius.
38. Ansgarius Rimberto succedit. Adalgarius. 72. Sueones optinent Daniara. Tunc potenlissimus.
39. Consecratio Ansgarii. Ferulum. 73. Sucones ct Dani Saxones quosdam bello vin-
40.Arnulfus rex Danos sternit. De hystoria. cunt. Feriint.
M. Contencio Coloniensis episcopi ac Bremensis. 7i. Vindicla Saxonum in Sueones et Danos. Quam
. Audivi. plagatn.
42. Formosi pape et Arnulfi imperatoris obitus. 75. Pirate crebros excursus faciunt. Ex illo.

Eruptio Ungrorum. Persecutio ecclesiarum. Obi- t»

~^- Sueno exul Norvcgia et Anglia pellitur. Post.
tus Adalgarii. Anno secundo 77. De Popone et duobus rairaculis que iecit.

43. Adalgario Hogcrus succedit, qui et in brevi post 78. Alii dicunl.
moritur. Uogerus. 79. Ericus rex baptizatur. Ericus igilur.

4i. Hogero Reginwardus succedit, qui ct ipse paulo 80. Obitus Erici, cuiSucno succedit in regem. Post
post obiit. Ileginicardus. mortem.
45. Reginwardo Unni succedit. Gurm, rex Dano- 81. Nordmanni struuntur a Danis. Audiens.
rum, christianos persequitur. Unni. 82. Gotebaldus quidam Sueonibus predicat cL
40. Henricus imperator Ungros, Boemos, Sorabos Nordmannis. Quo interfeclo.
et Sclavos gravi bello percussit, Danoscum exer- 83. Sclavi christianos persecuntur. Intcrea.
citu invadit. At vero. 8i. Ma(r)tyria christianorum. Apiid
Uamburg.
47. Unni Danis pr£edicat, de Dacia ad Sucones per- 85. Libencius in Daniam episcopos ordinat et post
git. Tunc beatus. breve moritur. Ilec facta.
48. Unni Sueonos ad fidem revocat. In eo poriu. 86. Libeucio Unvanus succedit. Unvanus.
49. Unni in Sueonia moritur. Perfecto. 87. Unvanus Nordmannis et Sueonibus doctores
50. Adaldagus Unni succedit. Olto cesar Daniam mittit. Ad cujus.
vastat, Danos ad fidem cogit. Adaldagus. C 88. De muneribus Unvani. Unvanus.
51. Otto cesar Sclavorum populos suo imperio tri- 89. Dani .\ngliam navigant. Sueno rex.
buto et fidei christiane subicit. Ferunt eciam. 90. Chnut Iriennio Angliam oppugnat. Triennium.
52. De Adaldago episcopo. Nempe. 91. Ghnut regnum ct uxorem Adelradi accepit.
53. Otto cesar Saxoniam Hermanno cuidam com- Chnut.
mittit. Post hec. 92. Chnut episcopos in Daniam ducit ab Anglia.
5i. De moribus et operibus Hermanni. Yir iste. Victor.
55. Otto cesar Leonem papara constituit, Igilur 93. Ccsar Conradus cum rege Danorum pacem fa-
tati. cit. Anno pontificis.

56. Otto quinquennium in Italia facit. Eo tempore.
57. Adaldagus ab Italiarediens Benedictum papam
secum ducit. lieversus.
58. Et reliquias sanctorum plurimas. Archiepisco-
pus.
59. Zenodochii, quod est Bremis, curam habuit.
Cumque.
94. Knut et Olaf regcs continue bellant. Inler.
95. Unvanus Hamburg renovat. Eo tempore.
96. Martirium Olavi regis. Olaf.
97. Martirium Wolfredi. Per idem.
98. Unvano Libencias succedit. Libcncius.
99. Knut tria regna possedit. 'lempore ilto.
t\ 100. Trans Albiam pax fuit. Archiepiscopus.

Otto cesar Magedeburgh Sclavis metropolem 101. Libencius obit. Interea.

lacit. Ipso lempore. 102. Hermannus succedit ct post breve moritur.
. Dc suffraganeis Magedeburgensis archiepis- Ilermannus.
copi. Magedeburgensi. 103. Ezelinus ^ succedit. E%elinus.
^62. De orientali limite Saxonie. Invenimus. 104. Hec dum Breme.
63. De natura et populis Sclavanie.Wec ille. 105. Trans Albiam suo.
64. Sclavania. 106. Archiepiscopus episcopos in Daniam mittit.
|65. Inter quos medii. Archiepiscopus.
66. Vltra Leutiaos. 107. Impcrator obit et de regibus septentrionis.
67. Ottoni magno morienti Otto medianus succedit, An7io pontificis.

VARLE LECTIONES.
Leg. Bezelinua.
 455 ADAMl CANONICI IJllEMIiNSIS. 406
1()<s. Item de regibus aquilonis. Posi cujus. A 153. Nosler vero.
10'.). Dc Suein juniore. Illo tempore. 154. Tunc igilur.
110. Alehrandus archiepiscopm ''.
\T)T>. QuHjus accesserunl.
111. Magnua Norvcgium ot Daniam posscdit. hi- 156. Ad gloriam'^.
lcrca. 157. Ex quibus.
112. Pyrate cadunt. Ipso tempore. 158. Dux avaricie.
113. Suein in Daniam redit. 1.59. Anno pontificis.
114. Archiepiscopi ct Magni colloquium. Victor. 100. Tunc comes.
115. Imma obit. lit hec. 161. Archiepiscopus eo.
116. Domus sancti Petri ardet. Anno archiepiscopi. 162. Potuit ecclesia.
117. Obitus Alebrandi archiepiscopi,/l?r/ue/)Z5CO/3M.^. 163. At ille.

118. Adalbertus succcdit. Adalbertus. 164. Audientes autem.

119. De cujus viri. 165. Magnus iyitur.
120. Erat nimirum. 166. Godescalcus princeps cum aliis martirizatur.
121. Anno ordinationis. Uec nobis.
122. Et quoniam magnus. 167. Martirium Joannis episcopi. Johannes.
B
123. E.vpediciones vero.
168. Excidium Hamburg et Sleswich. Et illi.
124. Henricus rex.
169. Angli bellant. Eodem.
125. Post hxc imperatorem.
170. Lueones bellant. In Suedia''.
126. Metropalitanus autem.
127. Atia etiam plurima.
171. De Suein rege Danorum. lllo tempore.
172. Interea noster.
128. Et rex * quidem.
173. Quod autem.
129. Magnus de Dania Magnus eo.
pellatur.
174. Germanus.
130. Arusie ecclesia incenditur Sleswigh dcpreda-
175. Dicunt.
tur. Haroldus quidam.
176. Tercia.
131. Angli Danos reges peliunt. Simul eo.
177. Prgcterea.
132. De heretico episcopo. Cum hec ibi.
178. Querebafur.
133. Gude regina exenia mittit archiepiscopo. Le-
179. Postremum.
gatos.
180. Quibus.
134. Amazones veneno Sueones occidunt. Interea
181. Tunc.
Sueones.
182. Hujus.
135. De crudelitate Haroldi. In Nordvegia.
183. Cernens ^.
136. Reconciliacio archiepiscopi et regis Danorum.
184. Midto.
Hiis apiid.
137. De potencia Godescalci. Trans Albiam. 185. CoUoquium cesaris cum rege Danorum, Acces-
138. Genobia fiunt in Sclavania. Igitur omnes. sit hoc.

139. Archiepiscopus episcopos ordinat Sclavus. 186. Itaque.

Gralulabatur. 187. Signa.

140. Bella Sclavorum. Per idem. 188. Hanc.
141. De avaricia Saxonum. Audivi eciam. 189. In diebus.
142. Islani, Gronlani, Orchadum legati, archiepis- 190. Quutuordecim.

copum expetunt. Hec dum. 191. Interea.

143.Unus episcopatus in Dania distribuitur in 192. fallax.

quatuor. In diebus. 193. Oft«7 autem.

144. Tocius itaque. 194. Preter libros.

145. Nam et dux. 195. Igitur corpus.

146. Cesar Henricus Goslariam fundat. Eo tem- 196. Ferunt enim.

D
pore ^. 197. Cujus rei.
147. Goncilium generale apud Magunciara. Tunc 198. Nam et alia.

habita. 199. quociens.

148. Aput papam et cesarem Adalbertus magnus 200. Ignosce queso.

est. De qua. 201. In legalione.
149. Quid loquar. 202. Archiepiscopus.
150. Metropolitanus. 203. Quorum speciosa.

151. Jnterea condicionibus. 204. Alexander scribit episcopo.

152. Cotoniensis enim. 205. Adalbertus saticte.

VARLf: LECTIONES.
^ Leg. archipresul. * Le^. res. ^ Legi. Ea tempestate. <>
Leg. Adglorians. ' Leg^. In Suuonia. * i^^^t
Cerneres Conf. var. lect.
 457 GESTA PONTIFICUM HAMMAnuilGENSIS
EGCLESI^.
00 De episcopis quodn,i rJ^r. .1-11
doninus Adalbcrtus diver- A Ha,tP„„. .1. ; n
8i9 regionibus constituit.
sis Danorum. Nunc dc insulh Sueo-
ipsi irro
Jpsi vcro '^T''^''
i?07. Eodcmque
num sivc Normannorum.
studio
230^ De Sueoniu et moribus gentium.
Transeunti-
Descriplio insularum aquilonis.

208. Dc Julland 231. De multitudine Sueonum.

et opiscopatibus in ca. Provincia Populi.
Danorum. 232. De episcopis Sueonum. Ex
ipsis
233. Descriptio Sueonie
•-'09. Jutland olim duos episcopatus
habuit.
et monstra quedam. Igiiur
Po.^tca
vero.
234. De supersticionibus
-lO.DelribusDanieepiscopis ct de Eligland Sueonu.n. Nobilissimum.
in- -35. De sacerdotibus, festiset
sula. ArcUiepiscopus vero. donis Suconum.Om-
211. De Fiune insuls. Fiunis. mbus ilaque.
212. De Seiand insula. Scland. 236. Miraculum quoddam.
hi eadem.
213. De auro Danorum. Aunnn. "^''''^'- ^''"" ^^^iraculorum.
1
'«. De Skania. A Schmd. 238 nn \Tr"i" "' ''^^"°'"
Stenld '' ^^^'^^^i^'^ '' ^^ee
15. De episcopatu Scanie. In
eadem.
1^5. De Eginone postea Scanie B De Norvegia.
episcopo. Ferlur
239. De Norvegia
^18.
I
'. De natura Haltici maris.
Oe longitudiue cjus. Quod
AW autcm et moribns gcntis. Nordmannia.
autem. ""'" '' "''^'' '"
mulL "^'''^S^-- ^"
-19. De latitudine ejus. Latitudinem.
.20. Do gentibus circa mare /7'°"'^'"' metropoli et Olavo martire.
Balticum. Hunc,inquit Me-
22 Gen es ad austrum hujus ~''LJ!i/
.
Ireti. Ita^ue primi.
i~~. Gentes aquilonales 242. De primis in Norvegia cpiscopis. In
ejus. .1/ vero Nordman-
;. Nomina insularum mult.irum.
MuUe sunt 243. De Orchadibus
» Ue Lstland insula. Prelerea. insulis. Post Nordmanniam
De Fembre insuia. Ille
•3.
uutem
226. De Rivi « et Rami
insula. .!//.,.„ ^^5. De Gronland msula. Sunt autem.
,,;.
227. DeSemland 2.5. De Halagland insula.
insula et martirio Tercia est.
scopi. Tercia est.
Adaibert. epi-
^ 247. De Winland.
Prcterea.
228. De Amazonibus, 248. De quibusdam
Cynocephalis, Alanis, navigantibus. Item retulit.
Macro- ^4y. Item de eisdem. At
bns
alus monstris. Sunt ct
et jam.
alie
229. Item de Baltico ' 250. Sunt etalia.
freto et abbate
Hiitino Hec ^ 231.
habui. Ilsec sunt que.
252. fcce illa ferocissima.

EXPLICIUNT CAPITULA.

M. ADAAII 6ESTA HAMMABUBGENSIS

ECCLESIJ5 PONTIPICUM '".

beatissimo palri et elerln /•/./,/„, i • .

Bre,«e« c,-c .../^„-^ .„„_.,... .'.

'""'»"« 5««d;e vel aud.eut,
audienti faeta
facLi nh a„tecess„ril,us
ab .onfp.no....->
vcslris
rSenii , .

«T
Cum in numerum
greeis vestri i3 noo»^
lalc>,dea„lurd,g„a relalu. Sed qu„„iam rerura
selirp
gel nnnor I* a deccssore
ce.nuper ^
'^
P^stor evan- ^ '

'°^' ''>'^'°- "°" -'

vestro colligerer !'
-dulo
sedulo „pe.a„ . ^
(81) . Sta'lit.:'°'' r"""°""
^r
^*^''''
ODeram dedi,
Hpri; ^^ ''"""' ""''''
„„ p^o.elil "„:
' .

^™^" »"^"- -' « "iehi,

!*""".' "'.'.""'^^ -tir,
™neHsbe„cUci„i„,.t:se.i;; e^.; itT.
a i r^'"
n cs"i:^";,!'l":!!t
c „, ,

ecerant - quippiam,
"'^'' '" uicuus— suis aut si
scriptorum qui hoc
.ra°m a^lr" r"" ""''' "«) -eiesram ve-
.^adercntd.Usentiacaruisso.
poster
Ilac^o neces ta
'^' Brcmensium

— .abamdiu quo
ustam v,nbu3 matrem
p„t„orim
laberia
m„„ime„t„
Ei
„„stri ..

iZl
sive
s've
num
nr'"?"'"'^'"'^^^'"''^"'^""^
Ilammaburgens.um

vestra.
seric pr.^sulum, non
credens meo^ devotionis
alie-
orficio seu negotio
- legafonis, si, cum sim
filius ecclfsioB
» VARI/E LECTIONES.
Lege Runi '" / • /

—
l*emper.
^.
J;

\«'»)
"ergo
ergo 2»5*pz„5.
.

Sc.
^
'^

2* sxvius.
a.
Ai

anno 1068.
mimuVTo^rTimund»;
., „„stris .
'"
'^ nn«tr«,„ -^
nostrmn
.T 3
.i-„t
.«
's
p"^'

.u
J,;
.-?;?»--
n nostri
"««^'•i

NOT/E.
1.
^-
-
nuper c/m/.
''
'^ t/m^. 1.
1
-.

nunc
nnpr. •> ^
^^-eatfi^. ^^» „ceu£.:
..

J
.ii"__
.«-np
.^^-^
h.
* - "• •

(85) (;c?<//a^ acciperc Vig. /En.

Patrol. CXLVI. 1. iv 5.31.

15
4f)9 ADAMl CANONICI JJREMENSIS m)
sancUssimoruin l*aLriini,i)p.r (|uos ccoloHia cxallaLa A omncH, quod ncc laudari cupio ut hisloricuB, ncc
cL ohrisLianitas in gcnliljuy dilalata ost, gcsla rc- imjtrojjari metuo ut (alaidicus **; sed quod bene
volvo ^^ Ad quod nimirum valdc arduum et viribus cgo non potui, melius scribcndl ceteris materiam
meis ^^ impar onus ^^ eo majorcm flagilo vcniam, reliqui. Ab introitu igitur " sancti Willehadi "^'

quoniam -•*
fcrc nnllius *'•'
qui ino pr.iiccsscrit "" ve- cum Saxonia iola fX armis subacla Fr.incorum ct
sLigiasoquens.ignolum itcr,quusi palpaiis '" in to- ilivin(i cultui niaiicipata cst, ordiens, in tuo salu-
nchris, carpcre (Hd) nun timui, eligens in viuca tari ingrcssu pono mctam libelluli, simul omnipo-
Domini pondus dici rerrc ^- et mstus, quam extra lcntis Dci miscricordia: supplicans, ut, qui te po-
vincam ociosus starc [MaUh. xx, 3, l^j.Tuo igilur, [(ulo suo diu crranti et aCflicto pastorem constituit,
sanctissimc pr;csul,cxamini audactcr inccpLa com- annuat etiam tua opcra tuisquc diebus ea quac intcr
mitto : to '" judicom simulquc dcfcnsorem imploro, nos prava sunt corrigi ct correcta perpetuo con-
^*'

scicns tibi pro sapicntia tua nichil dignum possc- servari. Ad hec quae in gontiura conversione a
''*

dcfcrri : qui decurso raundanae prudcntiffi stadio '*, dccessoribus " tuis strcnnue dudum incepta sunt,a
ad studium divisa) philosophiai raajore gloria nunc to, qui hcrcditariam predicandi legationem possi-

ascendisti ^^ tcrrena despiciens, ct sola meditans des in totam septentrionis latitudinem (87),mature
cclestia ^'^. Gumque doctrina et vcritate, hoc cst ^. perfici conccdat Jesus Christus dominus noster,cu-
verbo et excmplo pastorah', facilc ^"^
multos oxccl- jiis regni non est finis peromnia seculaseculorum,
las, praicipua est in virtutibus tuis humilitas, qu.D Amen ''-:

omnibus tc coramunem faciens,michi quoquefidu- 1, ([!.] Cap. 1.) Historiam Hammaburgensis ec-
ciam dedit,qua balbuciens audcara cum philosopho quoniam Hammaburg nobilis-
clesia3 scripturi "', '''^

loqui, ct Saul inter prophctas (/ Rcg. x, 12; xix, sima quondam " Saxonum civitas erat, non in- """

tamen aliquus, ut in novissimis

24), videri. Scio
^^
decens aut vacuum fore putamus, si prius de ^'^

rebus consuetum est, adversarios michi non

fleri gcnte Saxonum natura ejusdem provintiae pone-
et

defuturos, qui dicant hasc ficta et falsa veluti som- mus ea qu.T doctissimus vir * Einhardus "^" aliique
nia Scipionis a Tullio raeditata? dicant etiam si non obscuri anctores ^^ reliquerunt in scriptis
volunt per eburneam portam Maronis cgressa suis ''-, Saxonia, inquiunt, pa7's non modica est Ger-
{JEneid. vi, 898, seq.). Nobis pra^positum est non manix, et ejus quas a Francis incoliiur duplum in
oranibus placere, sed tibi, pater, et ecclesias tuae ;
lulo putatur habere, cum ei longitudine possit esse
difficilliraum est enim invidis placere.Et quoniam ^' consimilis (88). Posito ejus recte metientibus tri-
sic emulorum gona videtur; ita ut primus angulus in austrum
cogit improbitas, fateor tibi ''", qui-
bus ex pratis defloravi hoc scrLum,ne dicat spe- porrigatur usque ad Renum ^^ flumen, secundus
'''

cie veri captasse raendacium itaque de hiis quse C vero inchoans ''* a maritimis Hadelohe ^^ regionis,
:

scribo, aliqua per scedulas " dispersa collcgi, longo secus Albiam limite protenditur in orientem
multa vero rautuavi de hystoriis *' et privilegiis usque ad Salara fluvium. Jbi est angulus tercius.
Roraanorum, pleraque omnia " seniorum, quibus iLaque ab angulo in angulum habcs iter octo •'•' ^''

res nota est, traditione didici, testem habens veri- dicrum, prceter eam partem Saxonia;, qua; trans
tatem, nichil de raeo corde prophctari *•% nichil Albiam supra incolitur a Sornbis (89), infra autem
tcraere deflniri sed omniaquo^ positurus sum cer-
; a Nordalbingis. Saxonia viris, arrais et frugibus
tis roborabo testiraoniis, ut si raichi non credi-
*•'
inclita(90). Excepto quod raris intumescit collibus,
tur, saltem auctoritati fides tribuatur. In quo tota fere ^^ declivis in planitiem consideratur (91),
''^

opere talibusque ausis {Mneid. ii, 535) sciant Sola caret vini^^dulccdine alia omnia fert usui ne-

SCHOLIA.
* Schol. 1. Einhardus ex capellanis Karoli imperatoris, Vitam ejus descripsit et bclla Saxonum '^. {2aA)

VARI/E LEGTIONES.
^^ revolvero Lind. 2 da. edit. 1. ^'^
opus 2 a. -^ quo 2, 3. 4. -^ nuUus 1
-" meis deest ^^ prascessit L
^' palpans deest 1. ferre
^- d. 2 rt
d. pondus aliquod
potius aliquod p. d. ferre 3 ^^ ut 1. ^* studio 3.
^^ nunc asc. gloria 4. .iG
cclestia raeditrins 4. ^''
facere 2. ^* ila 1. novis reliqui. ^'^
qui 2 a. *" etiam
corr. taraen 2 a. ^' dicat 1. ^^ ccdulas 2 a. ^^ de h. rautuavi 4. mutuatus 3. *^ pleraque quasi omnia

2 a. '' propalari 5. *^ roborata 3. narrabo 1. " fldes f/eei^ 5. ** falsiloquus 3, *'^igitur ttef 4. 50 vil
lehardi 3. "' sunt prava 4. '- htcc 3. ''^
praedecessoribus 4. ^'* Araen dcest 1. 2. Explicit prologus adi
2. scriptori 1.
5" "''
Hamburgh 2. Hamburg 3. s''
quondam deest 3. ^^ an 1, ^^ forte 2. "" Eginhardus i

•''
actores 2. ^^ in s. s. rcliquerunt 4. '^ RLienum 2. 3, 4. semper. ''^
incoans 3, '•s Haldeloe 4. ad 3 ^ ''''

habet 3. habens 5.
'''
4. vcro 2. 3,
'^** '''•'
viri {manu. sec. vini) 1 '"'
In 2 a, hoc schotioniia legitur : Ep
nhardus unus ex c. Caroli magni vitam c. et bella contra Saxones d.
I
NOT.E.
(86) Iler carpere Horat. Serm. 1. i, 3, v. 95. D Adami error est. V. Eginhardi Ann. a. 783
(87) Hanc lcgationcm cum pallio Liemaro con- (90) rivisarmis —
inclila sapit Sallustium
cesscrat papa Alexander II 1075, Febr. 2. Bcllo Jugurth., c. 53, armis virisque opiilenluri
(8S) Saxonia —
consimilis sunt vcrba Eginhardi Conf. ibidcm c. 58, 85.
in Vita Caroli, cap. 15. (91) Id est uspicitur, esse vidciur. }
(89) Sorabos in Suxonia collocari, manifostus

i
 1

46 GESTA PONTIFICUM IIAMMADUHGENSIS

ECCLESIyE. 402
cessaria. Agci- ubique ferlilis, compascuus (02) et A sicut dicilur, minucndo.
multitudinis causa '""
silveslris; qua Tliurinj-oam ' acccdil aut Salam oco suo cgrcssi, totam simul
a -

yel llcnum lluvios ^-^ ibi prorsus opimus. Colcium fiuropam inundave-
ruut ct AllV.cam. Dc antiquilale
juxta " Fresiara "* vero Saxonum
palustris, ot aridus proplor '«
raomimt Orosius et Gregorius
Albiam^degenerataliquantum"". Jocunda" ubiquc Turoncnsis ">» ita •

« Saxones "o, inquit '", gens

nec minus '« oportuna provinciiim rigat '» lerocissiraa, virtute
amnium ot agilitato tcrribilis, in
'" copia "'. oceani litore habitat
mvns inaccessa paludibus, quse
-'.
([2.] Cap.
Nobilissimi Sa.xonioc fluvii «unt
-'.) periculosam tunc
Ilomanis (imbuseruptioncm
Albis. Sala, Wisara «-', qui nunc "^meditans, a Valen-
Wissula (9;}) vcl ^^ niano irapcratore opprcssa cst
Wirraha''^ nuncupalur. Is in Thuringitc ^^ (iUU). Deinde cum
saltu fon- occuparent Gallias Sa.xones, a
temhabet.quemadmodum Syagrio, duce lloma-
ct Sala:deindc mcdiam norum, victi sunt "\ insul;e eorum
cursu portransiensSaxoniam^invicinia^^cpr^.gQ^^jjj^ capta) (101) ,,

Jgitur Sa.xoncs primocirca Ronum scdcs

occasum (Oi). Verum ma.xiraus Albis, qui
sortitus habebant
[et yocati sunt Angli,]
nunc Albianomen habet, cliara " Romanorum' "^quorurapars inde venicns
(95) in Britanniam "--,
tp=timonio predicatur, cujus Romanos ab
insula depulit. illa
ortum fuerunt trans Aitera pars Thuringiam
lomiam «", mox Sclavos «'dinmit a Saxonibus. oppugnans, tcnuit illam ""
rcgionem. Quod brevitor
-a Magdeburg in sc rccipit Salam fluvium,
'•"' j3 conscribcnsEinhardus "%
nec tah raodo suam ingrcditur
-'C ab >" Ilammaburg historiara (102).
ipse Albia mcrgitur 92
in •'*•
([''-J Cap.
Saxonum gens, inquit, sicut
/i.)
anura ,Quu;ius ex raagnis Sa.xoniaj flumini
'•".

tradit antiquitas, ab Anglis Britdnnia) "«

est Emisa, qui "^ Wcstphalos ^- incolis
a rcliquis ogressa, pcrocceanura navigans,
illius provincia3
dirimit populis. Isque oritur in Germani» littori-
bus studio et neccssitatc
"iiPatherburnen3i'-«('.»C.);curritautorapermedios quajrendarum scdium
appulsaest in loco qui vocatur
--^Dnum lerminos Iladoloha "», co tcm-
.
in occeanum Uritannicum »'.] pore q.io Thcodericus '^
([3.)Cap. 3.) Quajrentibus rex Francorum, contra
?>.
auLem qui raortalcs
riitio
Sa.xoniara colucrint »*
II.rm,nfndura,duccraThuringorum,generumsuum,
(97), vel a quibus dimican.s, terram eorum
gcns primo finibus egressa sit, crudeliter ferro '^i vastavit
corapertum est ct ignc. Et cum '^^
.-^-is ex raulta lcctione
jara duobus pra^iiis
vetcrum, islara gontem, ancipiti
piigna incertaque victoria
ncut omnes fcrc populos, qui iu orbe miserabili '^'^ caidc suo-
sunt, occullo rum decertasscnt, Thcodoricus spe
Jei judicionon scmel de regno
ad populum altcrura vincendi frustra-
tus m.s.t legatos ad
uisse translalos et ex nomine Saxones, quorum dux erat
victorum provincias
;
Iladugato '» Ut '^^ audivit
luoque vocabula (98) sortitas. Quippe, si causam adventus
Romanis corum, polhcitisquc pro victoria
redendum est scriptoribu.,
C ,^J^^:mZ^Z r^S^r^^Tr
'^" cohabitandi ^^^^"
^-^^'"''^"'^ scdi-
1m
n rehquaGermaniaSwevi«»habitarunt'«''
reliquaGepmaniaSwevi»» habitarunt '»" quorum
nMnrnm 'L jara
:„ "'T,l '" ^''j"'°''""^-Q"'bussccura
quasi pro '^» libertatc et patria
"nes
">' erant 'o^ qui Ibrtiler dimi-
illi dicuntur Driade 'o^, cantibus, superavit adversarias,
-.ii (09). Sicambri, Iluni Wandali, Sarmata;' vastatisque indige-
nis ot ad internicioncm pone '^o
^n{,-obardi '«*, Hcruli, «,.;' delctis, torram
Dacffi, Marcomanni corum juxta pollicitationcm suam
iolhi Nordmanni '««,
etSclavi. Qui propter ino- '«^ victoribus dcle-
gay.t Qui eam sorte dividcntcs,
lam soh natalis contentionesque
domesticas, aut,
cum multi ex eis
in bcllo cecidisscnt, et
pro raritate eorum tota ab
^ARI/E LECTIONES.

" prope 5.
nl. ,%"""^-^- "^'«t 3. 5^
" Wisuris
'«vicino2.
.3. Wisura/i Cui n WisTT ''''•^-
^- ^'^

Wirracha
a
*" animum 2.
/i. "ct3 ««RoPmi?m^ Vw- "'f ''"> '^' '• "' 2« «:; 2. t,,
- Magdeburgh 2. Magdaburg l"^'liTb V/^l^lf" ^^'^^0^'^ *'•Slavos " ":"^'^-«^
-
'l^
'\\cstphaIos 2. Weslvalos 5. "^
uerunto. '^^ Suevi 2. 3. 5. '«'•
Padarb Pechrh f T -^t n
'
'^''^1'''.]^^ > '^- semper.
^

'-'Vque2
^W
;
Langobardi .5. '- martomarng T'
\-
•

^add. 2. 3 i ^VVT?
"^'''^ S-
n. unns
habilaverunV'

Sa.vonura 5.
u,^ 2.
"' inquiun
'"(!-= i
'o^
AW.nni "

2 3 i "'.» >
S
'''>'/r 'V^" 1'
'" '^"-^^^ -^- ^-
/V''''' ^- "" ^. Turonis et
' ^"^['"^-'^•'^''^"nicum 1. ''«00-

^•''c/u.sa ./.5»»/. 1. ?."

Htanni ira 3
"' ^/"«•^•'"Vjrruptionem
2 4 m
""I'^/-
1 male.
'" "^•l"loha 2. 3. Hatholoc /i.
"» mirabili n i-»» llor,,,^ot
''o'Sri™s3
i/"enricus .i. 'i. ThM™-'^^
Einardus 2. .vr/.tti.s.
Ihidoricus 5. 121 vastasspl •' 9n /. ^
''"""^ "' "' s!
pro„.i,si.,ue p. V. hal,ita„m r':,:;,.
V'"^
"•^c.litst "^."^'-- -
'-" '!' ""'
pro deesl l male. «^» fere
1 male. .
.

NOT.-E.
i) Respexisse videtur pascua
Saxonum cora- j^ buennt, etc.
^'°™«_n.^:';^"'''e. quod Eginhardus (98) Vocabula, id est noniina
in Vita
ii
(99) Druidas fortas.se Adamus pro gento habuit

^t Occasxis hic noster

quos Lucanus
'mmfHm Ss
nominant.Uos voro curn Bardonmi
{l>hars. 1. ,. v.
pro ostio. populo c rca
videtur. ^
]) V. c. Lucan. PharPal. 11 Hardcvv.k dcgcntQ confundcre
.51
')f)er Teutoburger Wald.' 00) Sunl fcre vcrba Orosii
I. v„, cap. .32.

^••^•^^Sallu.st.. ,n IJolii Ju- |./ ?n

^"=^''7
"''«"• Jlist. Francor.
1. „ c
''
""n., C.
Urth^ C \d
13'''w'''''-
Sed qm mortalcs initio Africnm hn-
I

^' !^?."°^tcr composuit. '

.
Mn> -v^Pr
(102) V. rranslalionem S. Alexandri
 ;

*"
^j..,
ADAMl nANONlCI HI\F,MENSIS

oil occ„pa.i „o„ po.uit,partc. iii.u.ca™

n,axin,c A ^'^^'^-^^Z-ZZTtZt::,
cxorccuUain
lis .», pro 8ua sorto sub tnbuto
c-ctcra vcro loca ipsi
po.ssodcru„t.
.

^^^^^^^^^ J
oaudidan. vc3tem lcmere
(„ri„iio 1» 8Darceba„t
'• ae

moi si publica conaultatio

;

A meri,lic quidcrn paterlarnilia,

5.
^'^"'Z^^,^^; 'accrd„r op„U, «i privata, ipsc
prc;atu8L.co8,cclum,iucsu«picie„8ter..-^8i„gu,o.
rt:ti"Jt"rre;;:i^^:i:*i"ns-te'd-im":„- '^" secundum impressam ante notarn
gentcs cro- lulit, sublatos
a septenlrionc
vcroNordmunnos, de cadem
cst. Si proliibuerunt, nulla
•
iur
cissimas ab ortu solis UbodriLo»
'^» ct ;
- ab intcrprelatus
eventuum
;
vol ro ipaa dicconsultatio ; si permissum est,
interm.ssionc
occasu Frisos, a quibus sinc
adbuc fides exigebatur.
nccessaria nnium suorum
ledcre vcl concortatione propriura
enim inquioti nimis et Avium voces et volatus interrogare
8. «
snacia ''' tuebantur. Erant quoque presagia ac mo-
pacati erat illius gentis. Rquorum
infesti '^ domi vero
linitimorum sedibus '=^3
experiri, hinnitusque ac fremitus
observare.
bcnignitate consu- tus
utilitatibus placida
ct civium auspicio rnajor fides, non solum apud ple-
Nec ulli
Erat et
lentes
v,M^;i;t!iii«; hpm sed etiam apud proceres habebatur.
Geacns
6. ([5.1 Cap.5.) ^^-'t-f ^°f '^j ^ B
..
^™';,^^^^ auspieiorum, qua gravium bello-
su. P,™-^-'--
;:^ni,f
ulbs «''^"".8«"''"".''"'
'um co„S
''" '°:" °„" S e sui
•"
™m
cv.ntus explorarc solcbant. E.jus
eum q„a bella„dum fuit,
quippc ge„t,s
captivum quoquo modo

i^riTrrrr- « sr 'Z: bab,t^ i..e Ptum e™ eleeto ^^^P^P— ^^^^

aute.
ervd 111.1 pro^udicio baberc. Ouomodo
'n'«trZ^:^^=:^^-t:^^
gens iHa eon diebus, cura aut inchoatur luna aut
«
certis
'«'
'»
omnibus. Quatuor igitur dilTercntus impletur, agendis rebus »" auspicatissimum
sistit, nobilium
scilicetet liberorum, libertorum aliaqueinnumerabilia ''' vana-
iirmatum, ut nulla
* initium crediderint,
atque servorum.Et id lcgibus implicati »«
propriffi sortis termi-
rum supersticionum genera, quibus
nars in copulaadis conjugiis sunt, observaverint, praetereo. Hcec vero
ideo
nobilem ducat uxorcm
nos iransferat sed nobilis
et libcr
liber
;

liberam, libcrtus conjungatur -^-

et servus ancnia.. Si
vero
- uoe.
libertcB
.
q"-P-- ^^^.f
'
^—
commemoravi, quo prudens lector agnoscat, a
-'^],,,bris pcr Dei gratiam et miseri-
^^;;. ToT.lT-^ liberati, quandos eos ad cognitionem

^.:^X^^T:^-Zn.rZ' ^ probitate studue- dediti, versque religioni

-es et
contrarii,
cuitui demonu.
neque divms
legemnatura^ honesta,in morum ^^^ polluere vel transgred
veram beatitudinem pro- neque humana jura vel
runt habere qufB eis ad ;
inhonestum i«« arbitrabantur. Nam et frondosii
'" potuissent, si ignorantiam
merendam proficero venerationem exhibebant
»'«
arboribus fontibusqe
non haberent et a veritate culturae magnitudmis n
creatoris sui
Truncum quoque ligni non parvae
jilius non essent alieni.
altum erectum sub divo ''» colebant, patria eun
erant
7 Coluerunt '^^ enim sos qui naturanon
[6 ] « '^^ appellantes, quod Latine dicitu
lingua Irminsul
dii inter quos
praccipue Mercurium venerabantur, sustinens omn.a
universalis columpna, quasi
cui certis diebus
liumanis (|uoque hostns litare scriptis Emhardi d
Ha^x tulimus excerpta ex
'

consueverant.DeossuosnequC^nemplisincludcre, superstitione Saxonum quat

adventu, moribus et
humani oris i^«specie assimilare, ex pagamco servar
neque ulla adhuc Sclavi et Sueones ritu
ccclestium arbitrati sunt.
magnitudine et dignitate videntur.
consecrantes deorumque
lucos ac '" nemora 9. {['•] Cap. 6.)Qualiter autem gens
dura baxo
illud sola reveren
nominibus appeliantes, secretum

fi?ertorumq.;e 3. 5 •" ne ull. ^-^

',"'?"Nore™nt 1 f^ri.lrore '" In a««
S^.ic
suiucere
'"' al,a .i. -,",!"|;
3
o.
.

,*s utebantur 5 TranU. ,j^ fruetiferaj 2. 3. timei

— »
•^

". horis 2 ct 1. 5. "

vale. »' contemplanlur i male.
J^\\; sublalisquc Traml. mo„,U

LZ '°jjn'um\i::trr«/ «s^. ""'pti^ *. ;' -St-i'cuT e',.?s>

S° •;
utpiciatfssmjum 2
^aj.L »
.

a ,
•;';
i
-P-.J^f,.^-
?•
,„ ,^3. " irme insul 2. ,rmi„d.
;,^

"3 Einhardi deest 3.

3.
NOT^.
Saxi.
o ^ 779
n^, Duritiam propter dicli cognomine
dura. Foeta baxo
r. ,
a.
(103) Saxonum pedora
47.
^j^^^,.^ ^^ pontilic eccles. Eborac.
V, 14.
 46S GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI^. 466
aut quibua praadicatoribus ad christiana! rcligionis
mormam
A stus legitur, apostolicjc sedis auctoritate fultus
mormana HC)i\
(104) nprfirrorU
pertigerit I74
'"*, explicare locus nn
n»,,i;„„„^ '" l l i: ,
legationem ad gcnles suscccpit, Tcutonumque
'
''•'*

prius de belloKaroli.quod cura Saxonibus

qu.nerit.si
populos, apud quos nunc et summa imperii Romani
longo tenipore profligatum cst, mentionem lacimus
(107) et divini cultus rcverentia viget ac floret,
et bellicausassimul connectinius.Thuringi vcl Sa- ecclesiis ''•*'',
doctrina virtutibusque illustravit.
xones, itemque caeteraB quae circa '"« Renum sunt
Ouorum '9* etiam provincias in episcopatus distri-
nationes, ex antiquo Francis tributariai leguntur bucns, seorsum '"« Francos eis 's» Rhenum,
^liio). Quibua deinde a regno ooruni dcficientibus
Hessones '" ac Thuringos, qui Saxonum confines
Pippinus,genitor Karoli.bellum inlulit,quod tamen
sunt (108), primitivo quodam laboris sui fructu
'"^
filius majore
peregit '» felicitate de quo
; Ghristo ct ecclesiae copulavit. Tandemquc a Fre-
idera scriptor Heinhardus brevi epilogo memi-'^»
sonibus.quosjam ante ad fidem convertcrat,illustri
Susceptum est igitur bellum ad-
nit dicens,(J()5):(<
martyrio coronatus est.Gesta ejus plenaria (109)
versum Saxoncs,quod magna utrimquc animositate,
manu a discipulis editasunt, qui '9» eum
ferunt
tamen majore Saxonum quamFrancorum dampno,
agonizassc cum aliis quinquaginta et amplius com-
per continuos triginta tres '»"
annos gerebatur :
militonibus suis, anno ordinationis suaj *
poterat siquidem citius
,'57. Ipse
finiri, si Saxonum hoc per-
g est annus Dominicffi incarnationis 755, Pippini ju-
lidia pateretur.
nioris "' 14.
j
10. « Omnibus igilur qui resisterc solebant pro-
12 ([9] Cap. 8.) Post passionem sancti Bonifacii
fligatis et in suam potestatem redactis,
ea conditio Willehadus (H0),et ipse Angligena, fervens amore
a rege proposita.ct ab illis buscepta est, ut abjecto
martyrii, properavit in Fresiam, ubi consistens
iemonum cultu,relictisque patriis oerimoniis.chri-
ad
sepulchrum l)eati martyris,paganosfacti penitentes
Jlianae iidei sacramentasusciperent.etFrancisadu- susccpit.et credentium multa milia baptizavit. Deinde
unus cum eis populus efficerentur '8'. » Tra-
lati,
cunctam cum discipulis per-
in circuitu provinciam
:tumqueper tot annos bcllum,ita constat essefini-
lustrans,ydola confregisse populosque ad culturam
.um. Nunc autera spiritales '»»
animarum trium- veri Dei evangelizasse s"», tunc et gentilium
,jhos ad scribendum succincti, prffdicatoribus, de zelo
fustibus percussusetgladio legitur adjugulandum
iiis '"3 qui ferocissimos Germania} populos
ad divi- proscriptus ^oi
(m). Licet gratia Doi majoribus
lam religionem perduxerint '", tale sumamus eum predestinaret titulis, suae tamen 202
Jxordium. voluntati
et studio nichilominus ^os grat ad martyrium ^"^
11. ([8) Cap. 7.) Primus omnium qui
i^
australes Post ha3c missus in Saxoniam a Karolo regc,
iermaniae partes, ydolorum cultui deditas, pri-

^;:=,^;:::ittr
Vinifridus erat natione Anglus, verus
ad co

Christi phi
-™-' =;::=::==r: ^
mus omniura doctorum maritimas et boreales Saxo-

fidem provocavit. Septem annos (1 12) prajdicasse

psophus, cui postea cognomentum ex virtute
erat dicitur eandem
regionem ^og, usque ad annum
^»-'
onefacius '«^. Et quamvis alii scriptorum vel
rebcllionis Sa.xonum duodecimum,cum
allum in Alemanniac '«6 vel Hemmerannum '" Widichind
*" persecutionem movens in christianos,
Bajoaria '«^
gjve Kyllanura in '«»
Franco-
1
Francia seu rura terrainos usquc ad Renum vastabat
jrte Willebrordum '^o (113). in
in Fresia priores verbum qua persecutione discipuli sancti Willehadi quidam
ei asserant pradicasse.hic tamen omnes alios,uti Bremoe, multi -"«
per Fresiam, ceteri trans Albiam
aulus apo3tolu9, studio ac prajdicationis '»•
labore passi leguntur. Unde confessor Dei, majus adhuc
/ Cor.xv, 10) antevenit. Ipse enim, ut in
gestis lucrum expectansdeconversione plurimorura,dici-

Schol. 2.
SCHOLIA.
Sedonte tunc Paulopapal.
(5.)

lU perlinxerit.
VARI^ LECTIONES.
'^Mu^us 1. ne ju^ta •" eius
Lginhardus
3. 4. addit 4 " majori 2, 3. 4. '^' Einhardus
4. 3. '«» XXX 5 '«' pfnpprpf.,n q 182 u ''

spmtuales o •
*

.runt\ '" Bonifacius 3 4 i«e

a/E^^^^
'
1

3. "j' „_._.„.
de hiis p. 2. 3. 4.
.. '»'*
perdu
^/cmmeranum Herameramnum
seu Heimeraminum 4. '33 «:"
BeL^uaril ^. .1 Bawaria
tseguaria 4. "•-
? '

'»» Franconia 3. 4.
2.
™conia
.}. Heimerara
'»'
etlaboro pnrdicationis 2 3 r^'iTh
'=">
'»" Willebrodum
Wille 3 sx-
rsim 3. •»« Pis 1 iDT H^"I!„ o
^- Thcutonumquo.
.
2. 3. 4. »«« ccclesias 3. 5
'"'*0uarum3.
H^««0"«s
-• i- -*. Ji7*V-
''""iV- - Auctor . T
3. Saxonesl.
fortasse scriher voluit
''- nu-a. 3
an
'''
regnantis ndd. 2. 4.
npr=;ppiiiM«
2"" dicilur
sua voluntate 4. ^oa
nichilomagis 3.
2" Widuchind d. Widu-
NOTjE
^f^'0}onis norma cx Vita S. Willehadi c. 3.
l!nJl D nifacii.
in Fuld^a'''?^?""'
'^"''°"«"S- >'b. I. I. ivrc."l4: (111) WiUehadus — proscriptus, Ex Vita Wilohadi
c. 1-4.
(106) Ex Eginhardi Vita Caroli, c. 7.

S
108
^on'- '^'ilara
Eginhardi Annal. a 782.
S. ^Villchadi c. d. ^ (112) Rectius trcs annos, videl. ab a. 779 usque
782 sccundura Vitam Willehadi. c. 5 confer tamen ;

(100) Plenarius plemis.

ibid, c. 8.

'UO) V. additamentum
anonymi ad Vitam
(113) Francorum — vastabat. Eerinhardi
° Fuld
S. Bo- a. 778.
467 ADAMI CANONIGI lillKMKNSIS 46S
tiir^^^^sccundnm cvangclicuni pnuccpliun (lcciviliilc A ^^lirislo ct sacorfloliljuscjusomniunnsuorurajurnen-
in civitatem fugissc *'" (ll'i), loriim ct fructuum
disporsiaquc sociis*" toLiusquc culturic decimus uc
ad pra3(licanflum, ipse Romam vcnissc cnm l.iud- nutrilur»}, divitea ac paupcres Icgalitcr constrict
gcro ^'^.Uhi panclipsimi pap.io Adriani consolaliono j)erHolvant. 1'roindc omncm tcrram eorum anliquo
relcvati.Liudgcrus in montcmCassinum rccessit-'^ Ilomanorum morc in provintiam *" redigenl';s, el
ad confbssioncm sancti BcncdicLi Wiichadus in intcr cpiscopos ccrlo limitc dcterminantcs, scpten-
Galliamrcpcdavit ad scpulchrum sanctiWillcijrordi trionalcm illius partcm,quaj ct ^'^piscium ubcrtate
bicnnium ulerquc rcclusi, conlcm- -"^ dissima et pccoribus alcndis habetur aptissirna,
(115). Itaquc
plativic vita; operam dahant, adprimc ^"^ oranlcs pio Ghristo ct aposlolorum suorum principi Petro
pro pcrsccutorihus et gonle Saxonium.ne jaclum in pro gratiarum actionc devotc optulirnus sibique ia :

eis scmcn vcrbi inimicus homo zizaniis {Mntlh. 237 Wigmodia in loco Brcmon vocato, super flumeB
XIII, Sf)) opplcret ^'", implctumque in cis "'' est 230 wirraham ^-'^
ecclesiam et episcopalcm stalui-
quod Scriplura dicit « Multiim valct doprecalio : mus cathcdrarn. '''^"
parrochia; dcccrn pagos
Iluic
justi assidua {Jac. v, IG). Ila^c dc Vita ejus ad sen- subjccimus, quos etiam '^^'^
abjcctis corurn antiquia
sum excerpta protulimus.Transacto igitur bicnnio, vocabulis ct divisionibus, in duas redegimus pro-
quod est anno Karoli octavodeclmo. Widichind -'^ vintiasjhis nominibus appellanlcs ^'*'',
Wigmodiam
incentor rebellionis (UG), ad fidem Karoli
B Lorgoc.Insuper ad
venit, et prajfat.-e constructionern cccle-
baptizatusque ^'^
est ipse cum aliis Saxonum ma- sia; in supradictis pagis septuaginta man.sos cum siiis
gnatibus, et tunc demum Saxonia subacta (117) in colonisofferentcSjtolius hujus parrochia; incolas de-
provintiam redacta cst.Quffisiraul in octo episcopa- cimassuas ecclcsiffi-^suoqueprovisori fidciricrper-
tus divisa, Mogontino --" cL Coloniensi archiepisco- solvcre hocnostra3majcstatispriCceptojubemus,do-
pis est subjecta. Cujus exempiar divisionis,quod ex namus etconfirmamus.Adhuceliain^^-surnmi ponti-
preccepto regis in Bremensi ecclesia servatur. co- ficis-"et universalis papae Adriani praecepto necnonet
gnosci potest his ^^' verbis (118). Mogonciacensis ^** episcodi LuIIonis omniumque
13. ([10 ] Cap. 9.) « In nomine doraini Dei ^«^
^t qui alfuere pontificum consilio ^^-^eandem Bremen-
Salvatoris nostri Jesu Ghristi, Karolus, divina ordi- scm ecclesiam cum omnibus suis appendiciis W'il-
nante providentia rex. Si doraino Deo excrcituum lchado, probabilis vitae viro, coram Deo et sanctii
succurrente in bellis victoria potiti ^-', in illo ct ejus commisimus.Quam ctiam ^**"'
primum ejusden
non in nobis gloriamur, et in hoc ssaculo pacem ct ecclesias tertio Idus JulIi^"consecrari fecimus epi-:

prosperitatem,ct in futuro perpetuae mercedis retri- scopum, utpopulis divini^^^.seminaverbisecunduni

butionem nos promereri confidimus.Quapropter no- datamsibisapicntiamfideIiterdispensando,etnoveI
vcrint omnes Ghristi fldeles, quod ^^* Saxones, quos C lam hanc ecclesiam canonico ordine et monasterial
22b compp.tentia utiliter instruendo -", interim plantc
progenitoribus nostris ob su<b pertinatiam pcrfi-
diaesemper indomabiles --'', ipsiquc Deo et nobis et riget,quousque precibus sanctorum suorum exo
tandiu rebelles, quousque iilius, non -^' nostra, ratus, incrementum det omnipotens Deus.Inno -'''

virtute ipsos et bellis vicimus -^^ et ab baptismi tuit etiam isdem^^* venerabilis vir sercnitati nostfae
gratiam Deo annuente '^^^ pcrduximus, pristinas eam quara dixiraus parrochiam propter barbaroruE
liberti donatos et omni nobis debito censu solutos, infestantium pericula seu varios eventus, qui in e

pro amore illius, qui nobis victoriam contulit, ipsi solentcontingere,ad sustentacula sive stipendia D*

tributarios et sublegales ^^" dcvote addiximus ^^'

;
servorum inibi Deo militantium mine sufficer
vidclicet,ut qui nostr» potcstatis jugum hactcnus possc. Quamobrem quia Deus -^^ omnipotens i

ferrc detrectaverunt, victi jam (Deo gratias) et ar- gentc Fresonum, sicut et Saxonum, ostiura fld

mis ct fide, domino ac *^^ salvatori nostro Jesu aperuerat *^^, partera prainorainatae regionis,videl

VARI/E LEGTIONES.
2i2Ludgero2.Luidgero5. ^'^ recessitrft?^5i. 4.
^"^' legitur 3. 4. ^*" confugisse 3. ^"locisl. ^'^biennio
^'* apprimeS. 5. ad primura 1. -^'^ irapleret. 1. ^" in eis deest 5. -'^ Widechindus 2. VithechiD
^io
3. Withuchind /i. Widekind 5. que deed 4 22» Moguntino 5 -'^i \^\\^ 2. hiis c. p. 4. 222 Qq\ ^iccu'.
223 22G
suuuis ad. 2. 3. 4. quc F. quos a 3. 4. "--'>
domabiles 1. iu. In cod. 1. patilo rcccntk
wanus multavit : quousque in illius ct non in. ^28 yincimus 1. 229 annuantc 4. -*" subjugabo 2.
231 adduxiraus Cod. Udalrici Babenbcr(j. 232
^t 5. proxincias Ud- ^si pst 5. 23- ^t 1. ^.iG fluviai
^^"^

Ud. ^-'^
Wirraam 2. Virraam 3. .sxjkus. -'**
hujusque Ud. ^^" et Ud. ^'''^ nuncupatas Ud. ^'•' sUl
sibi Ud. ^*- Ad hoc iu Udd. -'^
pontifici dccst 3." -** Maguntiacensis 3. Mogunciensis 2. -'^ consoll
Ud. 2^6 et Ud. Wormatiic con&istcntes add. Ud.
-'''' -" divina Ud. ^w instituendo Ud. utiliter rf*i
Ud. -^" indet omnipotens crementu 1. -''^ idem 5. Ud. deest. 3. -^^ Dominus 5. ^''^ aperuit 2. 3. 4.

NOTiE.
(114) F-v. Matth. x, 23. Ex Vita Willehadi c. 0. D (117) ftd fulem Saxonia suhacla. Eginhard
(115) l)c Liudgero tacct Vita S. Willehadi cap. 7.
Al cdufui AliVidi Vitani b. Liudgeri c. 18.
(liG) i'crfidi;c incentor (cx Gnron. Moissiac. a.
785). VitaS, Willehapi c. 8.
a. 785.
(118) |)c diplamate sequente conf. omnino
burg. Urkun(ienlAich n.2. 1
469 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLKSI^. 470

cet Fresifc*, qiu-c huic conligua parrochia; esso di- A mani '" fluvium (127), a Wcmma vcro Bicinam '*^

noscitur.eidem Bremensi ccclcsia) suoquc provisori (128), Faristinam "^ (129) usquo in Wirraham ilu-
Willehadocpiscopocjusquesucoessoribiispcrpetua- vium, dc hinc ab oricntali parte ejusdem tliiininis
liter dclogaviraus retincndara **.Et quia casus pras- viam publicam, qutc dicitur Ilesscwoch ^'^' (130)
critorum cautos nos laciunl in futurum, ne quis, Sturmegoc et Lorgoe disterminantem, Scebbasam
quod non optaraus *^*, aliquara sibi in eadem dio- «'^»
(13i),Alapam (132),Chaldho\va *«» (133),iterum-
ccsi usurpet potestatem, certo eam limitc fccimus quo Wirraham, ex occidcntali autem parte viam
terminari (110), eiquc hos terminos, marc occea- publicam, quai dicitur Folcwcch *"", Derue (134) et
num, Albiam iluvium, Liam (120), Stcinbach, Ila- Lorgoe dividentcm, usquc in Iluntam flumen "*,
salam, Wimarcham -''',
Sneidbach, Otam (121), dein ipsum flumen,et Amrinum ^'^ lucum silve-
-''^

Mulimbach "", Molam (122), paludem ([iiaB dicitur strem,quem iucolaj loci Windloch-'*nominant(135),
Sigelridisraor -^^ Quistinam (123) Chnssenraor *^*, Kinolam ^'^ (130), Waldcsmor 2'S Bcrchol (137),
'"'''

Asbrocii -"'^Wisscbroch -'''"jBivcrnara ^'^\{[2'i) Uter- Endiriad *"* paludcm.Emisgoe ct Ostergoc^"' bisler-
nara (I2r)),iteruraque Ostam,ab Osta -'^^,vero usquc minantera -"", Brustlacho -*',Bibcrlacho ^"^iterum-
quo pcrveniatur ad paludem quse dicitur Chalten- quc marc, lirmos et intransibilcs ^**' circumscribi
hach -^^ (120),deindepaludem ipsam usque inWem- B jussimus 28
-"*. Et ut hujus donationis ac circumscri-
V

SCHOLIA.
Scliol. 3. Fresia rcgio est maritima,inviis inaccessa -*•' paludibus,habetque pagos 47,quorum tertia
pars respicit Brcmensem cpiscopatiim -^'^,hiis distincti -*'' vocabulis:Ostragii,Rustri -^^^,
Wanga -''',Triesmeri -'"^,ller]oga,Nordi -^' alquc Morseti(138).Et hii 7 pagi tenent cccle-
sias circiter 50.IIanc Fresiaj partcm a Saxonia dirimit palus,qu?e Waplinga ^'•'-(l.SO^dicitur,
et Wirraha; -'^ fluvii ostia. A reliqua Frcsia palus Emisgoe terminat, ct mare ocea- -'•"'

num «"^ (3. 4. G. Sb. 9. 10.)

Scliol. *'•"'
De illis 17 pagia quinque pcrimcnt ad Monasterien5t'mcptsro;)atuni,quos sanctus Lutge-
rus,illius locj p/'i»ms episcopus,a Karolo impcratore in donalio?je percepil.Siint his distincfi
voca/»nlis ; Hugmm'/a", Hunusga, Fiinlga, Emisgaj Fedcrilgn. et insula Ban^ ^" (140). (G.)
YARI.E LECTIONES.
*•'*
optam o. -'^ Vimarcham 3. 3.Muinibach 4.^su ^^^ Sigefridesmor 5
Mulinbach 2.
'*' Chisemmor 3. Chisenmord Chescnmor
Aschbroch 5, Aschroch 2. 3.
2. 5. Wi-
^^^ "''''

sebroch 2. 3. i '^^ ad "' Bicinam 3.

Ilosta vero ab Osta vero Bicinam 3. -^^ Caldenbach 4.
'i.

»«' Vemnam 2. 3. Wempnam 4. Wepnam /l//'.S/rt(/.Werpnain *'' Bririnam

(die Worpe) legil Cl.Wedchind
3. *** Farstinara 3. 4. Farcivam 2. Frastinam /!//>. Sia</. ^'^'
llesseweg 4. ^'''^' Socbasam 2.Scthbasam 3.
Sechbasara 4. -^'^ Caldhowa.4. -"» Folcweg 4.Folwech 1.2.3 "'
fluvium 3. 272 ueinde 2.3.5. *''3 Am-
-'^
rivum 5. »-^ Wildloch 2. 3. 4 Fivolam 1. 2. ' Valdesmor 3. AValdesmoer 5. ^''^ Bercpol 2. 3. 4.
' '

»•» Eddinriad i. 3 Eddenriad 4. ^'^ Ostrigoc 3. Ostergee 2. ^*"' determinanlcm 1. -^' Brustlaho 3.
Brusdago Mb. Slad. -"- Biberlach 2. 3. 4. ^^'^ intransgressibiles 2. 3. 4. ^s* j^iggiomus 1. -'^ macc. inv.
4. innumeris inacc. 9. -^'^ Brem. r. ^^'' ^ss
ep. 4. his distincta 5. 9. [{^ugtrii 3. Rustrui 10, Rustivi 9.
Riuslringe 5. -"^ Manga 3. Vanga iO. Vonga 9.
Vansa 10.
Rustringe ^oo
^»" G Ii.vc ita lcgnntur : (Ihihtrl.
/„ cod. G.
/«
Triesmc. Wanga. Drcsmcri 86. Diesmcri 3. 4. corr. Diermcri 9. Dictmeri 9«. -^^ Norde G. ^^^ I)i
. . .

cod. G. plinga a S. dir. p. q. Valpinga 3. 9. Watpinga 4. 8/;.

. . . Virrohe 3. Eimsgoe 3. Orongoe -'•" '^»''

6.9«. Ermgoe 9. -^^ orcoanum 4. oceanus 5. "•> /w cod. IJ. Iioc scliol. repcritnr in libro dc silu Danix
itd cap. 39 in cod. 9a ibidem ad cap. 11
; in cod. ; 96 in cap. 14. ^^^ IJoc scholion non reperimus nisi
cod. G. Ibi legitur ad calccm scholii prxcedcntis. Naustum videiur a scholiasla cx Vita S. Ludgeri ah
dtfrido scnpta, ex qua nos etiam illius lacunas supplevimus.
NOT/E.
(li'.l)Dehoc limitcconf.Delium Q, Drakenburg. Uebcr die (Ironzen
undEinlheilung des Erzbislhum Bremen,Wedekind (134) Pagiis Enlorigau in dioecesi Mindcnsi.
in libro Hermann Herzog von Sachscn p. 93-116,
:
(135) Wildcloh in advocatia Oldenburg, silva in
et Noten II, 4IG sq. A. von Wersebe Beschreibung pago Ammiri.
der Ganc zvvischen Elbe,Saale und Unstrut,Weser (136) Die Vehne.
und Werra p.236 seq. 229 seq. nccnon Hamburger (137) Barpcl juxla fluvium Vehne.
Urkundcbuch t. 1, et mappam archiepiscopatus (138) Provincia! Ostringien, Rustringicn, Wanga,
Ilamburgensis. cujus nomcn supcrcstincjus parte,insulaWangeroe,
(120) Dic Liihc. in ducatu Oldenburg sit.o sunt;IIarlingcrland,Nor-
(121) Dic Ostc. dcn in Osfrisia. Morseti ibidcm qu;crcndi, qui
(I22j Dip Mcde sive Mehe. cuin eorum vicinis Sluris jam innotuerunt Plinio
(123) Dic Twislc. Hislor. Natural. l. iv, c. 29. Conf. dc iisdcm Aiinal.
(124) Die Bever. Corbeien. a. 1092. it. Ilildesheim.cod. a. Chronicon
(125) Die Otter. Trajectcnse a. ll()3.Miracula S.Liudgcri.Vidc quo-
(12r)) Das Colbecks Moor. qiic sis mappam archicpiscopalusllammaburgensis
(127) Die Wiimrnc. in Ilamburgcr Urkuundenbuch t. I.
(128) Dic Wiestc. (139) Die' Wapel,influens in brachium sinistrum
(129) Dcr Forst propc Davcrdcn. Wiser.-e, quod hodie dicitur dic Jahdc.
(iW) Via publica, qua; a villa \\'i;slcn .jiixla llii- (TiO) H.-cc hausta vidcntur cx Altfridi Vita S.
Jl_ium Alleram per Hamclheidcad villamGadcsbiin- ]) Liudgcri, c. 19. Dn pagis llugracrchi, llunsingo,
Bn usque ducebat. Eniisgo et insula Hant conf. ibidem. Federitga vero
(131) Der Sachelchcnbacn propc Erischshagen. intcr Emdcn ct Maricnhavc qufcrendum csse primus
(l32)Die Wolpe. docuit L. v. Lcdcbur die fiinf Miinstcrschn Gaucn.
033) Die (kalte) Aue,quae Wiseram influid juxta
47f ADAMI CANONICI BHKMKNSIS 472
ptionis auclorilas noslris fuliirisque tcmporibusDo- "'•']. Scdilque annos quinquaginta usque ad
A. pfint
mino protegcnto valcat inconvulsa mancrc, manu annum Ludvici '"* gcnioris penuitimum (144). Cum
propria Bubscrip.siiniis ot uniili noslri iiriprcssione vcro scriptum sit in libro donationum sivc traditio-
S08
signari jussiinus. » num Bremensis ccclcsiaj *''
a 37. Karoli usque ad
2r> annurn •"* Ludvici prffisedisse Willericum, 12
^'^ anni rninus reperiuntur ab co quem praediximus
numcro. Kt credi potest tanto tempore Bremcnsem
cpiscopatum cessasse.quemadmodum et aliospro-
•""
pter novellam gentis Saxonum conversionem,
quinondum se episcopali ditione regi patiebantur
^" maxime cum, nullis fere annisabello vacanti-
:

bus, tandem Saxoncs ita profligati legantur, ut ex

Signum domni ^'•'^
Karoli imperatoris ^''"
ac regis hiis quiincoluntutrasque ripas Albisfluminis 10 •'*^"

invictissimi. milia hominum cum mulieribus et ^** parvulis in

« Hildibaldus ^'" archiepiscopusColoniensisetsa- Franciam iranslati sint '" (145). Et hic est annus
cri palatii capellanus recognovi. Saxonum belli tricesimus tertius, quern
diulurni
B
Data pridieldus ^°^ Julii,anno
« Dominicaeincar- Francorum historici ponunt memorabilem scilicet ;

nationis septingentesimo octogesimo octavo ^"^, in-
dictione duodecima, anno autera regni ^"^ domni
Karoli vicesimo primo.
«Actumin3"^palatioNemetensi'^°^feliciter,Amen.»
14. ([11.] Cap. 10.) Sedit igitur domnus et pater
Karoli imperatoris tricesimum septimura (aw,804).
Quo tempore cum Sclavorum ^*' quoque gentes
Francorum imperio subjicerentur,fertur ^"^ Karolus
Hamraaburg civitatem Nordalbingorum, lextructa
^^^ ibidem ecclesia, *Heridago euidam sancto viro,

noster Willehadus ^" post ordinationem suam an- quem. loci episcopum designavit,ad regendum com-
nos duos, menses 3, dies 26, prffidicavilque tam mendasse *^^.Cui etiam propter infestationem bar-
Fresos ^"^ quam Saxones post martyrium sancti baricam, ubi interdum posset consistere, cellam
Bonifacii omnes annos quinque (141).0biit
triginta Kodnach in Gallia ^^" donavit (146),disponens ean-
autem senex et^^^^plenus dierum in Fresia,in villa dem Hammaburgensem ecclesiam cunctisSclavorum
Pleccazze 3'" (142), quse sita est in Rustris. Corpus Danorumque gentibusmetropoIcm^*^statuere(147),
ejusBremam deportatum, in basilica sancii Peiri, In qua ad perfectum ducenda, et mors Heridagi
re
quam ipse fBdificavit, sepulium est (143).Transitus presbyteri etoccupatioregniKarolum imperatorem,
ejus^'^ celebraturfestivis gaudiis sexto IdusNovem- ne desiderata compleret, impedivit. Legimus in li-
bris,ordinaiio teriio Idus Julii. FiXtat vitee aciuum- C bro donaiionum Bremensis ecclesiae Willericum
que ejus insignis liber, quem successor ejus quar- Bremensem episcopum Transalbianos^^^^etiam ante
tus fideli stilo exaravit Anscarius ^^^ Ad cujus le- Ansgarium prsedicasse et ecclesiam in Milindorp ^^"
ctionem, quia nos ad alia properamus, cupientem frequenter visitasse,usque ad tempus quo Hamma-
scire transmitiimus. burg metropolis facta est.
15. ([12.] Cap. 11.) Proximum sancio Willehado
ex discipulis cjus Willericum in Bremensi ecclesia 16. [iS.JEt quoniam mentionem Danorum semel
prsefuisse legimus [quem alii Willeharium nuncu- fccimuSjdignum memoria videtur.quod victoriosis-

SCHOLIA.
* Schol. 5, Scriptura est in gestis sancti Ansgarii, et privilegiis Roraanorura pontificum. (2. 4.)

YARIJE LECTIONNES.
-^" imprcssionne 3.5. -^^ domini ^.saepius. ^'"' imperatoris ac acld.i. ^oi Hildebaldus S.HildeboIdus 2.
^"^ II Idus 5. ^°^ septingesimo ociuagesimo WU.i.BGCLXXXYlU.S.b.Legendum vero vic/eiur anno ~87,quo

TVUlehadum ordinatum essc constat .V .Chron.Moissiac. h.a.et cup.sequens. ^ov regni deesf 3. ^^^ in deest 1.
2. 5. •'"°
Metcnsi 2. Willehadus dcesl 1.
^*'''
apud Fresos qvam apud Saxones 2.3.Fresis quam Saxo-
*"•''

nibus 4. ^o" et deesl 3. sevexii 2. ^'^ Pleccazce 4. ^" ejus addunt 2. 3.4. ^'^ Ansgarius 2, 3. A.semper.
2'^ Villehado — Villericum —
Villeharium 3. Uncis inclusa dcsunt i. •"* Ludowici 3. Luthewici 4.
^'^ ab anno 3. ^ie annum
deest I. 3. ^'''
XIV. emendai Velleus. ^'^ novelle 1. ^'^ quse patiebatur 5. —
32'>
fluvii i. male. ''-'
mulieribus ci dcsunt A. ^^- suni 3. ^-^ Slavorum 3. sxpius. ^-* fertur decstl.
^^'°
4. extrucia 5. commisii 4. coramississe Hctmoldus l. I. c. 3. coinmendavit conjicit Maderus.
^'^''

^^"^
ccllam quandam in G. Rodnach 5. in Gallia desunt 3. 4. ^^^ metropolim 3. 4. "' Transalbianis 2. 3.
4, 380 Milindrop 2. Milinthorp 4.

NOTyE.
(141) Ex tempore obitus Bonifacii, sc. cx anno Q c. 7. Sa.xones Nordalbingi in Francia orientali in
755, Jun. 5, u.squc ad moricm Willcluuli, quaM^on- charlis Otlonis III imp. a. 006. Septb. 15, ct Hein-
iigit anno7<S'J,Nov.f-!,Hnni siint34ci mcnscsquiinjiio. rici II imp. a. 1018, Mai. episcopis Wirceburgcnsi-
(1'.2) Fa Vila S. Willeha.li c. 10. bii.s daiis memoraniur.
(1'i3) l';x Vita S. Wiilchudi c. 10. ".).
(146) llenaix sive Ilousse in Flandria orientali.
(14 i) ;m-. ab a. 780 usque 838. Vui. diploma ab Iluldovico imp. dalum ecclesiae
(14.")) l.x Translaiionc S. Alcxandri, Ealiard.Ful- Hamburgonsi a. 834, Maii 15.
dens. anno 804, aut ex ipsa Eginhardi Vita Garoli (147) Vid. ibid. et Vitam S. Anskarii c. 12.
 .

473 GESTA PONTIFinUM HAMMABUROeNSIS ECCLESI^. 474

sumus imperator Karolus. qui omnia rcgna Europaj A tur. In dicbus illis scribitur quod Ebo^''^ Ramcnsis,
subjecerat.novissimumcumDanisbelhimsuscepissc cum de salute gcntium religionis studio ferveret,
narratur. Nam Daniet ceteri quitrans Daniam sunt Icgalionem ad gcntcs(15;}) cum Halilgario ^"^
(154)
populi ab istoricis '^' Francorum omnes Nordmanni suscepitaPascali ''•''
papa (l.')."!), quanipostoanostcr
vocantur. Quorum rcx Gotafridus ^'- jam antea Anscarius^" divina opitulantc gratia feliciter per-

Fresis, itemque Nordalbingis, Obodritis et aliis ^^^ AnnoWiUcrici 33. Ludewicus im-
egit. ([15] 822.)

Sclavorum populis tributo "* subactis, ipsi Karolo pcrator Novam

in Saxonia Corbeiam ^^* exorsus,
bellum minatusest (l-JS). Hmc dissensiovoiuntatem rcligiosiossimos Francia; monachosad illud congre-
imperatoris vel maxime de Hammaburg retardavit. gavit cocnobium. Inter quos prajcipuus lcgilur, san-
Tandem extinclo celitus Gotafrido, Hemming ^'^
ctissimus pater noster ^'^^
ac philosophus Christi
8uccessit(149) patrueHs ejus, qui mox pacem cum Anscarius, vitae ac ^^" scientia; merito clarus,et omni
^^-
imperatore faciens (150), Egdoram fluvium aceepit populo Saxonum acceptus (1.56).
•'"^'
Eodemque
rogni terminum. Nec multo post clarissimus
'•'"'
temporc rcx Danorum Haraldus a filiis Gotafridi
imperator Karolus obiens '^^ {an. 814.) Ludvicum rcgno spoliatus, ad Ludwicum supplex venit '*•''.
filiura"' hercdem imperii rehquit. Cujus trans- Qui et mox chrislian.e fidei cathecismo imbu- •''**

itus ad superos contigit anno Villerici vicesimo tus, ^^^ apud ^*'''
Mogontiam ^" cum uxore et ^*^
B
quinto, die quinta antc Kalendas Februarii. fratre ac ^*''*
magna Danorum mullitudine baptiza-
17. ([l4.]Cap. 12.) Ludewicus vohintatem pa- ^''•'
tus esi '''"'
(157). Uunc ^" imperator a sacro fonte

tris oblitus^*" provinciam transalbianam Bremensi suscipiens (158) cum decrevisset in regnum suum
et Ferdensi episcopis commcndavit (151). A quo restituere, dedit ei trans Albiam beneOciura (159)
tempore incipiunt gesta sancti Anscarii. Et •''*'
Fratri "- ejus Horuch ^''^,
ut '''*
piratis obsisteret,
quoniam boreahum gcntium hystoria nostram, id partem li^rcsia; conccBsit (IGO). [Qua; adhuc Dani
est Bremensem ecclesiam in parle respicit,dispo6ui, reposcunl^^'^'' quasilegitimajuris sui.] [16.]Cum au-
nec inutihter, ut arbitror, passim occurrentia tan- tem nemo doctorum facilc posset inveniri, qui cum il-
gere Danorum acla. Per idem tempus Hemmingo lisad Danos vellet pcrgcre ^'*', propter crudelitalem
Danorum rege morluo, Sigalrid •'- et Anulo ^•^, ne- barbaricam ^'", qua gens illa ab omnibus fugitur,
potes Godafridi '*, cum inter se de primatu regni sauctus Anscarius divino, ut credimus, spiritu ac-
convenire lion possent, praeho sceptrum '^ divise- census, et qui ad martyrium aliquaoccasionemal-
runt, in quacongressionc II milibus hominuminter- let^''*' pertingere, cum socio se^^^optulit ullroneum
emptis, reges ambo
Pars Anulonis ceciderunt. Autberto ^^°, non solum inter barbaros, verum etiam
cruenta victoria potiti Reginfridum ^" et Haral-
^*^, in carccrem ct in mortem ^'" pro Christo ire para-
dum^** in regnuni posucrunt »*9_35o (152). Moxque C tus (161). Itaque biennium ^^^ in regno Danorum
Rcginfridus ab ^''' Ilaraldo pulsus classe pirati- coramorati, multos ex gentibus ad fidem converle-
cam ^'- excrcuit Haraldus ^'"^ cum imperatorc foc-
; runt(162) christianam. Inde revcrsi, cum denno ab
^*^
dus iniit. Hystoria Francorum hajc plenius exequi- imperatore postulaticssent^*^ ullimos Sueonum

VARL^ LECTIONFS.
331
historicis 2, 3. 4. 3" Gotafrida obotritis 3. 4. »3* tributa 1
3. Gotafrith 2. Gotafrid 4. ^ss
3»» Heming add. 4
3. "« sui
abiens 2. '^^ 337
suum addit 4. ^*" Ludvicus 2. Ludovicus
3. Lothewicus 5. sxpius, •'*» ob obitus 2. ^ii gesta incipiunt 2. 3. 4. ^" Sigrafrit 1. ^" Amilo
3. sxpius. 3** Gotafridi 2. 3. 4, »*5 sceptrum dcest 4. •**^
potita 4. ^" Rognifridum 2. sxpius. ^*^ Ila-
rolduni 4. semper ^*' posuerunt deest '. ^^" Dani semetipsos sternunt 2. in margine. '"' a 2. 4. ^'^' clas-
sem piraticam 3. piraticam classem 4. ^^•^ vero addit 4. ''" Ebbo 2. 3. sxpius. ^'"^ Ilalirgario 2. 3. 4.
"« Paschali 2, 3. 4. "t Ascarius 1. ^'^ nonam 1. S. Torbecam 2. 2 a. »=» noster dmi 2. »«« atque 2.
3. 5. '*5'
Incipit de Ansgario 2. in marqine. ^*^ Eodem quoque 3. '"'' imperatorem addit 4. ^*'*
cathe-
chismo 3. catechismo 5. »65 inbutus 2. 3«^ aput 2.^" Magunciam 3 MoQfuntiam 5. ^^^ et decst 2. 3.
4. ^*" et 3. 5. Ilaroldus primus Danorum regum "baptizatur 2. in margine. ''" Quem 4. 3''- et
^'"' Iste
fratri 5. '^''^ Horico 4. Heruc 3. Hcric 2. Legcndum vidclur Rorico v, infra not. 160.
^'"'
ut cum 2. ut tum ;

3. 4. '^5 Quae —
sui desunt 1. Quam a. D. q. legitimam s. i. reposcunt 4. '"'^ ire vellet 4. ''' barba-
-orum 1. ^^^» optabat 4.. ^''^ ad addit. 5. •''s» Autberdo 2. Audberlo 4. ^«i et in mortem desunt 2. 2 a.
biennio 4. ^«^ postularcntur 4. ^** Suenum 1. sxpiv^.

NOT^E.
(148) Enhard. Fuld. a. 808-810.
I) etiam Annal, Xantens a. 823, Eginhardi Ann.
(149 Cf cumdera a. 810. h. a.
(150) Ibid. a. 811. (1.56) Vita S. Anskar. c. 6.
(151) Ex Vita S. Anskarii c, 12. Conf. Ludowici (L57) Enhard. Fuld. an. 826.
imp. diploraa a. 834 (f.58) Vita S. Anskar. c. 7, ipse de sarro fonle
(152) Conf. Enhard. Fuld. 812, ubi tamen Si-
a. susrepit.
gifridCodafridi, Anulo sive Ring vero Herioldi nc- (159) Ibid. c. 8 Eginhardi Ann. u. 826. Thegan.
pos fuissc refcrtur, c. 33.
(1.5.3) V. Vitam S. Anskarii c. 13. (160) Gf. Ruodolfi Fuld. Ann, a. 850, Archiv VI,
(154| Episcopus Cameracensis. 783 sq.
(155) Litteras Paschalis f papae super hac Icga- 161) VitaS. Ansk. c. 7.
tione v. in Hamburg. Urkundenbuch n. 6.
162) Ibid. c, 8.

l^
475 ADAMI OANONIGI nUEMENSIS 416
popiiloR cvangelii gratia lomplare, iMlrcpidiiHallcla
A Ilahonlur in ccclesia Hrcmensi pr?Rcepla impcra-
^"''
ChrisLi Ansgarius, assuniplis sccum rralrihiis toris (108; ct privilegia pap« (100) sanctoAn.sgario
Gislcmaro et Witmaro "*" doctorihus, gaudcns pcr- data, in quibus hoc quoque Una continetur qiian-
vnnitin Daniam. IJbi relinqucnsGislemarurn cum''" dam illi "" cellam in Oallia Turholz *" vocatarn ad
'""'
llaraldo, ipsc in Sjiconiara transfrclaviL (103) supplomcntnm legationis '•'*
a ciesare conccs.sam
cum /Eitmaro. ILi voro '"'''
bcnigne a rcge IJcorn •""'
anno Domini 834 *'•' acta indictione 12, qui cst
vcrbum
susccpli, Dci publice prffidicarc permissi Ludvici *'* 21 *'••

suntdomino Jesu Christo^'". In quibusllerigarinm, 19. ([18.] Cap. Ansgarius *'" autern nunc 14.)
Birce '''- opidi prairectMm, qucm tradunt etiam '^^^
Danos.nuncTransalliianos visitans,innumeraljilcm
miraculis et virtutibusinsigncm. Uaclegationis nme utriusque gentis multitudinem traxit ad fidcm. Hi
prospcritate gravisi, Corbciam novi apostoli cum quandootiam^i^^pcrsecutionebarbarorurnirapeditus
triumpho duarum gcntium regressi sunt (164). Et o est ab studio prasdicandi, apud Turholz se cum di-
mira omnipolontis Dei providontia dc vocaiionc scipulis "'* retinuit. In adjutorium ^"'prffidicalionis
gcntium, quam disponit artifcx, ut vult, etquando datus est ei Ebo Remensis '*^'',
de quo *^' antca dixi-
vult, et per qucm vult. Ecce quod longo priustem- mus. Ilic seu fatigatione itineris, sive *^^ corporis
pore Willebrordnm itcra'"* alioset Ebonem'"'^ (16.5) r> debilitatc impeditus, sive potius occupatione seculi
..„!.,: 5C1K 1 !__• : A • -D j _i _ _ , , _ . . i i-i .
voluisse^"'^ legimus ncc potuissc, nunc Ansgarium delectatus, vicarium pro se dedit Ansgario nepotem
nostrum et voluisseetperfocisse miramur, dicentcs Gaudbcrtum ''^^.
Quem ambo consecrantes epi-
ipsi
cum apostolo : Noir esl volentis ^^"^
nequc currentis, "scopum, vocaverunt *" Symonem, eumque divin^j
scd est Dei miserentis. Ergo cui vult, inquit, mise- gratiffi commendatum inSueoniam miserunt (170).
retur, et qiietn vult indurat [Rom. ix. 16, 18). IIkc in Vitasancti Ansgarii copiosedescripta nobis
abbreviandi 'Verum quod
*-''
locum pr;jebuerunt.
18. ([17.] Gap. 13.) Tunc imperator cum magna- distinctio temporum ibi obscura est, pleraque
tibus sancto Ansgario de salute gentium congratu- ab aliis scriptis congrueotia tempori mutuavi-
latus, ingentes Ghristo gralias persolvcrunt. Habito 'mus*-''. Nunc ad cajtera unde incepimus regredia-
igiturgeneralisacerdotumconsilio, piuscesarvotum mur *^''.

parcntis implere cupiens, Ilamraaburg civitatem 20. ([19.] Cap. 15.) Interea Willericus, Bremen-
Transalbianorura metropolem statuit omnibus sis episcopus, diocesim suam sollicite
^^^ circura- **'

barbarisnationibusDanorum, Sueonum^^^jitemque eundo*-", gentiles baptizando, et fideles in Christo

Sclavorum et aliis in circuitu *"" conjacentibus po- confortando, strennui ^^" praBdicatorisofficium pere.
pulis, ejusque-^'" cathedraeprimura archiepiscopum git. Ecclesias ubiquein locis congruis per episco-

ordinari fecit Ansgarium. Hoc factura est anno C piura erexit ^•^', tres vero Bremae, quarum primam,
Domini 832 "^ qui est Ludvici imperatoris 18 ^^^, scilicet domura sancti Petri,de lignea lapideara fecit
Willerici Bremensis episcopi 43. Consecratus est et corpus sancti Willchadi exinde translatum in
autem a Drogone ^°* Metensi episcopo, ca^saris fra- australi, quod fecit, oratoriorecondidit.Quod etiara
tre germano, astantibusatquefaventibusOdgario^"^ scriptor vitae ejus noluit praeterire (171). Narrant
Mogontiensi, Ebone Reraensi, Hcddi ""^ Treverensi quoque *^^ posteri hoc factum pro timore piratarum,
et aliis consenticntibus etiam WillericoBreraensi,
: qui propter virtutem rairaculorum confessoris nostfi
et Hclingaudo Ferdensi episcopis quibus anteadio- corpus auferre raaluerunt. Eodera tempore fertur
cesis*"'' illa commendata est (166): roborante id beatus Ansgarius corpora Sanctorum, quae dono
papa Gregorio quarto apostolica auctoritate et pallei Ebonis archiepiscopi susceperat, trans Albiam de-
"•-
*08 datione «'»
(167). portasse, ct corpus quidera sancti Materrniani

VARLiE LEGTIONES.
38»
athleta 3. 4. atleha 2. ^^^ Witimaro 2. Vithmaro deest2. 3. 5. ^ss Suctiam 3.
3. Withmaro 4.
s»^
cum
38" vero deest 4. ^m Biorn 3. 4. Christo deest 1. Bute opidi 2. 2
^oi llerigarius Birceopidipra?fectus
''=-
a. ^»^
s" volantis 1.
credidit, quera 2. 3. 4. itemque 2. 3. 4. ^as W. et Ebonem aliosque 5. ^'^'^ noluisse 3.
«'•"'•

3™ metropolim 3. 4. 33!» Sucnura 1. ''O" conjocentibus in circuitu 2. 3. 4. '•«» eique 2. 3. 4. ^o^ dCCCXXXIH.
4. '•"•' qui e. L. i. XVIH. desunt M. F. ''"* Dragone 5.
'^"s
Olgario 4. '•''^ Hetti 4. ""^ dioccesis 3. 5.
^o'*
pallii 3. 5. ''"'
donatione 3. *io ei 2. 3. 4. *ii Turoltz 3. Turholt 4. setnper '''^ suffi addit 4.
'•'8
octingentesimo quarto 2. DGGCXXXIII. L '•^'^
lothewici 4. sxpius "'^ XX. 3. ''^'^ Beatus autem A. 4.
''i''
vero 2. 3. 4.'''** se c, d. suis 4. cum d. suis se 5. *'^ etiara addit 4. ^^" archiepiscopus addit 4. *2i quo
ct 4. ''" scu 2. 3. 4. ''-3 Gaulberdum 2. '•-* vocarunt3. cum addunt 2. 3. 4. adbreviandi 1. ad bre-
''-•'

'-^ circuendo 4. strenui 3. ''''<'

viandura 3. •'^'' mutavimus 1. 3. ''-^
rcvertamur 2. 2 a. '*-*
solliciter 1.
strenuum 5. *3i
per ep. congruis er. in locis 2. 3. 4. "^ que 2. 3. 4. ^^^ quidem Matrimani 3.

NOT/Ii:.

(163) Ibid. c. 9, 10. 1) (108) Dat. 15 Maii a. 834.

(164) Ibid. c. 11. (169) Dc hac bulhi v. Cl. Dahlmannuni I. 1. et

(165) De Ebone v. ibid. c. 13, ct infra cap. 31 Haraburg. Urkundenbuch pag. 785-802.
(166) Ibid. c. 12. (170) Vita S. Anskarii c. 13, 14.
(167) Ibid. c. 13. (171) Auskarius in Vita S. Willchadi c. U.
477 GESTA PONTIFinnM IIAMMABUIIGENSIS ECCLESI^. 478

apud Iloligonstat ^'^(n^) repoauil, Sixli *^' vero et A ciesaris posscdit, Turbolz *
visilans, fratribus
Sinnicii ^^, cum aliis martyrum patrociniis,
*^" ihidenti Dco mililantibussalularis regulro tramitcnti
collocavit in urbe Ilammahurg [bcati vero Remigii verbo exemploquo monstravit. \n quorum nohili
cimilia cum dcccnli *'* honoro (173) scrvavit Bre- conlubcrnio jam tnnc '•'^ apucro sanclus cirulsit
mai] *"*. Willcricus igitur cierum maximum col- Rimbeflus *'", quom sanctus pater Ansgarius ado-
legit,de populo vero magnam eccicsiie Bremensi ptans in filium prophctico spiritu, quo plonus crat,
bereditatem acquisivit. In diehus illis **° Karolus longe antc priedixit, ilhmi suae virtutis aemulum ctr
elemosinam optulit Salvatori ad Bromensem cccle- in calliedra ))ontificali succedere, gratiaquc mcrito-
siam contum mansos. Scriptum est in libro dooa- rum in Ciclesti regno consortem fore (170). In qua
tionum ttjrtio, capitulo 1, ubi etiam crebro versu ro providentia omnipotenlis Dei, quie olim Hehfc
hoc repetitur SacrosancUv basilir:e, qux comlructa
: substituitllelyscum, in llimbertonon fefcIIitAnsga-
est in honorc sancti Pctri apostoli, in loco seu villa rium.
pubtica nuncupalo Drcma, nbi Willericus cpisco-
''•'
J,1. ,[21.] Cap. 17.) [nterca Norlnuinui pira- '•"'^

pus, scrvus servorum Dei, prxessc videlur. Qui obiit ticis excursionibus usquequaque dcgrassati, Friso-

senox ct plenus dierum anno Domini 837 ***, qui ncs tributo suhjiciunt (177). Eodemque *"" tenj- *^'''

est annus Ludvici 20 *'•'

et penultimus (17i). Se- „ porc per Rhenum vecti Coloniam ohsederunt (178),
pultus "^ cst in domo suncti Polri, in ''^'
partc pcr Albiam vero Hammaburg incenderunt. Inclyta
altaris aquilonali **® 4 Nonas Maii. civilas tota aut prasda aut inccndio dispcriit. Ibi

21. ([20] Cap. 1(5.) Leudericus *", ordine torcius, ecclcsia, ihi claustrum, ibi bibliotecasummo ^*" col-
sedit annos, octo. Ejus annos cum pro certo scirc lccta studio, consumpta est. Sanctus ^^- Ansgarius,
ncquimus *'", cx codem libro traditionum didisci- ut scribitur,cum reliquiis sanctorum martyrum
mus **^ ct Willerici diaconem*'" iuisse, et scdisse vix nudus evasit (179). Excidium Hammaburg
***

usque ad annum "' Ludvici junioris soxtum (174), hystoria Francorum non tacet (180), et privilegia
capitulo oSscriptum. Ilunc ctiam traduntsupcrbum Romanorum (181). Iloc, ut aiunt, factum est anno
fuisse quodexindcconjici potcst, quiascaliquando
: Ludvici senioris novissimo (182).
custodem aliquando pastorem Bremensis ecclcsia; Tunc quoquc Gaudbertus episcopus zelo genti-
***.
ploriabatur lium a Sueonia depulsus '''^'% et Nilhardus, capclla-
22. In dlobusillis sanclus paternoster ^^^Ansga- nus cjus raartyrio coronatus estcum aliis(183). Et
rius legationcm sihi credilam virilitcr *''• execulus, exinde Sueonia seplcnnio caruit saccrdotali prac
^*^''

apud liaramahurg novellac plantationi insudavit, sentia. Quo terapore Anundus "'' regno pulsus, in
doctrina oris ct opere manuum exercens *''^
eccle- Christianos persocutionem habuit *". Herigarius ""
siam. S»pe etiam monastorium Galliac, quod dono C Bircaj prajfectus, christianitatem ibi solus sustenta

SGHOLIA.
Scfwl. L». Turholz monasterium cst Flandriae nobilissimum, insignc monachis *"", pro quo recupe-
^*^^

rando vetus quci'cla cst ccclcsise nostrac pontificibus. Adelbertus *"' autcm archiepiscopus ad
eum finem pcrduxit nogotium, ut dalo concambio "^ quaestio removerctur quod caesar ex ;

dux Flandriaj coUaudabant '•'

'. (2. 2 a. 3. 4. 5.)
VARLE LECTIONES.
Ilelingaslad 2. Ilelingstad 3. Heliganstad 4. "» Xisti 2. 3. 4. *''«
Siguini 2. Siguini 3.
^^
Aliorum 2.
3. 4. "« ingenti 4. ^^» beati— Bremai dcsunt 1. "» suis 2. 3. 4. *'•'
nuncupata 2 3. 4. *' •
DGGGXXXIX
3.*»•»
XXV. 2. 3. 4. "* scpultusque 2. 3. 4. *'-
a 2. 3. 4. "«^ aquilonari 3. «'' Ludvicus 2. "« non
possumus 2. 3. 4. ^^» discimus 2. 3. i. *•'"
diaconum 2. 3. 4.
'••"
annmu deest T). "- Bremensis grcgis
gloriatur 2. 3, 4. *'''3 patcr noster (/e.?!/??^ 5._ "'• utiliter 3. (idcliter 4- *''* cxcrcens frequcnti errore scri-
ptum ])ro e.xserens 5U'e exerens *"" tum 3. 5. ^" Rembertus 5. sirpius "" Nordraanni 2. 3. 4.
:

sa;pius *" Fresones 2. 4 ^° eodem quoque 3. *6i summa 4. autem addit 4. •*' vix deesl 2. 3. 4. '•'"'^

*** ropulsus
2. *«Mnde 3. *«« Anud 1. Amundus 5 *•''
movit pcrsccutioncm 4. "^ vcro addit 4.
*«" Turol
2 a Thurholz i. Turholz .5. Tulilur F. "" nob. cst mon. ins 4. "' Adalberlus 2 a. 4. '''^ quo-
niambio 2.
*"'
Adelbcrtus — coUaudahant desunt 3.

NOT/E
(172) IleiligcnBteten, villa Holsatiaj. intolligenda sunt de legatis Nord
{VT.V) Cum decenti honore. Itaetl. ii, c.
D Goloni.TR occisis,
50,(31; mannorum, ut patot ex Prudont. Trecon.s. Ann. h
I. 111, c. 70; 1. IV, c 4i. a. Forlassc tamen illa expoditic Nordmannorum
(17i) Ouiannus voro cst839. Secundum Annalcs contra Goloniam fuit in hujus ca^dis vindictam hanc
Corheienses Willericus obiit aano 838 multo post suscepta.
(17.")) Sextum sc. ex mortc patris Ludovici l'ii, (179) ViLaS. Anskar. c. 10.
hoe est .Si5. Annalista Saxo et GhVonogr. Sax. ad a. (180; .'Etatc posteriora vidoulur csso quae rcfcrt
8l9annura sextum exanno j^acis Vnrdunrnsis rorn- Ruodolphus Fuldcns. a. 8i5, coll. Prudent. Trec.
putanl. h. a., ubi vero cavendum ne qua^ dc urbo Sclavo-
(17(_>) V. Vitam S. Rimherli c. .., <.. rum per Saxones capla refcrt, do Ilamhurgo malo
(177) De tributo per Nordmannos a Frisisexaclo intclligas.
V. Prud. Trec. a. N57, coll. 83(), 847. Ruodolf.
(181) Privilogia Ramcslocnsia mox laudanda.
Fuld. a. 845.
(182) Sc. dic 20 Jun. 8,39-8 iO.
(178) Annus hic non constat. Nam ea quae Annal.
(183) Ex Vita S. Anskar. c. 17
Coloniens, breviasimi a. 850tradunt deNordmannis
470 ADAMI CANONICI BREMENSIS 480
vit. cUam tantam gratiam rifloi moriiit, ut po-
Qui A. tribus rastis
'"'"'.
Ibi sanctus Dei conobium consti-
miracuiornm ct pxhortutionc doclrin.-o muita
tcntia tuens, rcliquias ftanclorum confcssorum Sixti**' et
paganorum milia salvarct '*"'. Kcriptum est *'"' in Sinnicii locavit, ct alia patrocinia, qusc ab Hamma-
actibus bnati Ansgarii (t8''i). Ijurg portavit fugicns. Ibi "* grcgem profugum col-
2'i. ([22.1Cap. 1«. H-iO.) Anno Leudorici Rrcmcn- lcgitetdopulsos^^agentilibus^^-^sociosretinuitineo
sis cpiscopi > Ludvicus impcrator obiit. Regnum '•""'
portu. Ab co *'•"'
loco llammaburgensem ecclesiam
in contentione remansit, multa inter fratres discor- visitans. Nordaibingos in fide reformavit *'"*, quos
dia, bcllum maximum in quo, historici tcstan- antc ^'» persccutio turbavit. Tum ""•*
quoque ne le-
tur '*'', omncsvircsFrancorum consumptaesunt(t8.5). gatio gentium sua quapiam tarditate frigesceret,
Discordi» inccntor "*• Ebo qui et supra filios in prajdicatores misit in Daniam Hartgarium '"'' vero ;

patrem armavcrat, et nunc fratres intestina sedi- heremitam direxit in Sueoniam (192). Fertur etiam
tione concitaverat, proinde conspirationis "' accu- Bremam venisse, verum ''"*
ab episcopo '^"'^
loci, qui
satus, a papa Grcgorio depositus est ^^" Scd aliis doctrinae ac virtutibus ojus invidit, depulsum csse.
hoc criminantibus, aliis recte *^' factum astrucnti- Post hajc Leudericus, Bremensis episcopus, obiit, et
bus (186), veritatem nos in medio relinquemus (187), sepultua cst in ecciesia sancti Petri ab australi '"'**

prassertim cum a sancto patre nostro Ansgario ca n partc altaris. Deccssit autem nono ''"' Kal. Septom-
dilectione, qua*^* ab initio secum habuit, usque in
finem habitus fuerit. Lege in vita ejus '^^
(188), et in
capitulo Rhabani ''^*, de fama Ebonis ambigua (185).
Tandem mediante papa Sergio, pax inter fratres
convenit, regnumque diversum est in tres partcs, ita
ut Lotharius major natu cum Italia Homam, Lotha-
ringiam cum Burgundia possideret, Ludvicus ''^^
Rhenum cum Germania regeret, Karolus Galliam,
Pippinus Aquitaniam ^**". Hac intcr fratres sortita ^^^'
divisione, Turholz monasterium in partem conces-
bris (19.3), et ""'^ ccclesia diu viduata permansit.
26. ([24.] Cap. 20.) Tunc Ludvicus Pius (194),
caesar inclytus, Hammaburgensis ecclesia; desolatio-
nem miseratus, venerabili Ansgario contulit Bre-
mensem episcopatum. At ille quamvis canonum de-
creta non ignoraret,quibus cautum est,ut episcopus,
qui a sua civitate pcrsecutionem passus expellitur,
in alia vacanta recipiatur (195), tamen ne pro invi-
dia ceteri scandalizarentur, caesari super hac re diu
restitit prostremo sicut^"^ absquc fratrum querela
;

sit *^^ Karoli, et sic ^^^ alietanum est a jure sancti fieri posset, tum
'°^"
solummodo consensit ^". In vita
Ansgarii "0(109). nostri antistitis (196) haec plenissime describuntur:
2.5.
([23.J Cap. 19.) At ijle in paupertate sua obscure vero notatur tempus, quod liber donationum
Deum glorificans, verbum Dei, cujus legatione fun- significat apertius anno scihcet Ludvici secundi :

ctus est, tam suis, quam alienis infatigabiliter semi- nono domnum Ansgarium ab Altrido ^'* clerico
navit. Unde contigit ut praedium, quod Ramso- C et ^13 comite Reginbalbo (197), legatis csesaris,
^'*
lan *^'
(191) dicitur, a quadam venerabili matrona ductum in episcopatum. Scriptasunt in libroiii°,

susceperit, nomine Ikia *^^, Hic "^ locus in episco- capitulo 20. Sed et in Multum inquit,
Vita ejus hsec :

patu Ferdensi positus, ab Hammaburg disparatur temporis fluxit, ex quo beatus Ansgarius Bremensem

YAHIJE LEGTIONES.
"* Salvarit "^ itaque 4. "« que addit 4. ""^ historia testatur 2. 3.^4,_*''8 ^inventor 3 '•^ concitave-
2. 3.
rat conspirationis crimine 4. ''^" deponitur 4. **' hoc 4.
: quam 2. 3. 4. 483 ipsius 4. *8* Raban 2.
Rhaban 3".
Rabani 4. *85 lothewicus*4. *»»*
acciperet addit 4." 487 regni
'^" addit 2. "3. 4. ^» cessit 2. 4. ,

*«^ sicque 4.
Turholz monasterium in
*'•*»
Flandria situatum abalienatur ab ecclesia Hammaburgensi. Nota
hicapud Velleum marginalisv apud Lindenhrogium scholii loco legilur deest 2. 4, *^' Ramsola 3. Ramso- \

laui M, F. '^92 ibia conjccil Vell. "=> qui 4. "* nisit. d. r 5. "^ Xisti 5. ^^^ ubi et 4. depulsos- ''^'^

que 4. '^ss ^^^ ^"" confirmavit s" antea 2. 3. 4. ^»^ tunc 4.

^os
Har-
^ gentibus 5. ergo addit 4. 3.
garium 2. Heregarium 3. «"* atque 2. 3. 4. ^"^ ipsius addit 4. »<"= beati 4. ^""^
VIH. 3. ^"^ et deest 2.
3. ^03 si 2. 3. 4. ^^" tunc 4. »>» concederet 4. "« Abdarico 3. ^'^ et deest F. "* scriptum est in 2.
3. scriptum 4.

NOT^.
(184) Ibid. 0. 19. T) plomata Ludvici imp. a. 842, Jun. 8 ;
Nicolai papa
(185) Sunt fere verba Rcginonis ad a. 841. a. 864, Jun. 1, et quae annotavimus in Hamburg.
(186) Astruere, hoc est asseverare. Urkundenbuck t. I, n. 10 et 16.

(187) Alii... alii... Nos eam rem in medio relin- (192) Vita S. Anskarii, c, 19.
quemus, Sallust. Gatil. cap. 15. (193) Obiisse videtur anno 845.
(188) Vita S. Anskar. cap. 21. (194) Quem nos vocamus Germanicum. Ita et in-
(189) Rabani fortusse epislola ad Heridalbum, fra c. 40,
cap. 34. Vide Archiv. t. VI, p. 796. (495) Vid. Ansgarium in Vita S. Willehadi, cap. 6,
(190) Videtur noster hic divisionem regnorum a et Gregorium I papam in epist. I. u, ep. 25 (= C. 7,
fratribus tribus, quibus Pippinum, patruelem eo- quaest. 1, canon. 42).
rum, lalso aniiunierat, factam anno 842, med. Jun, (196) cap. 22.
indigitarc. Snrgius I vero nonnisi anno 844 in sedem (197) Comes Ragambaldus fortasse ille qui in
papalem subliniatus est. charta Hludowici imperatoris anno 857 monasterio
(191) Oiunia quao de monasterio Raraesloh hic Anianensis dala missus audit. Quam vido apud Bou-
narrantur, desunt apud Rimbertum. Vide etiam di- quet. 1. I t. VI, p. 616.
 481 GESTA PONTIFICUM HAMiMABURGENSIS ECCLESI^. 482

episcopalum suscepit. antequam hoc a papa Nikolao "^ A insulis confidcnter (Exxch. xxxix, G). Aliqui haBc et
firmaretur 8'«
(198). taliadc Gothis, qui Romam ceperant,dicta ^'' arbi-
27. [25.] 21. Sanctus itaque Ansgarius
Cap. trantur (203). Nos vero considcrantes Gothorum po-
receptis "
Bremis, annos 18 sedit. Nam anlea in pulos in Sueonia rcgnantcs,omnenique hanc rcgio
llammaburgcnsi cathedra praefuit annis 16 '^'*, qui nem passim in insulas disperlitam csse (20'i), pro-

fiuntsimul 34. Hoc regalismunificentiaj dono con- phctiam opinamur eis posse commodari ""* cuin
fessor Dei valde ^*" gavisus in Daniam feslinavit. ;
pcvsertim multa pracdicta sint aprophetis,qua3 non-'
l'bi regem Danorum '^-''
Iloricum invcniens.christia- dum videntur impleta ''^'•*.

num reddidit.Is ^-' slatim ecclcsiamin portu mari- 29. ([27.] Cap. 23.) Intcrea qusstio magna sur-
timo erexit apud ^"Sliaswig ''-^.data pariter licen- regno Francorum de Bremensi episcopatu,
re.xit in

tia ut quisquis "* vellet in regno suo, christianus ad invidiam "*" Ansgarii conflata. Ea contcntio diu
lieret. Inlinita gentiliumcrcdidit multitudo.De qui- per rcgnum ''''
gravi et ancipiti disscnsione •'•-pro-
bus hic in libris hoc ''•-'
memorialc relictum est lligata •''',
multis partium studiis collidebalur "**.

plures, ut aqua baptismi '^*'' loti sunt,ab omni cor- * Tandem orthodoxus caesar Ludvicus, compositis
poris infirmitate liberatos (199). hinc inde contradicentium voluntatibus, praecipue
28. ([2G.J Cap. 22.) Quibus rebus cx voto com- Guntharii, Coloniensis archipiscopi, cujus sulfra-
pletis, dum adhuc sanctus Dei pro gente Sueonum B ganeaprius erat |jrema,superhis Uomam nuncios''''''

aistuare ccepisset, cum Gaudberto episcopo consilium direxit adsanctissimum papam Nikolaum. llle '"'-^

habuit.quis eorumlaudabile pro Christo pcriculum quod necessitas ecclesiastica persuasit et quod Pa-
subiret. At ille periculum sponte declinans,.\nsga- trum conciliis ralionabiliter •'" fieri possc compro-
rium potius ut iret, rogavit''-" (200). Extiniplo ^-* balum est, facilc consensit.Ergo Brcmensem ac •''''''*

alleta "' intrepidus Horici ^^" regis missum rogavit Ilammaburgensem cpiscopatum auctoritate aposto-
atque sigillum (201), et a litore Danorum transfre- lica copulari, et deinceps "^^ sanxit pro uno haberi

tans in Sueoniam pervenit, ubi tunc rex Oleph ''^'

Cujusreiprivilegiadiligentcr adhuc conservantur •*''''

apud Birtam gencrale populi sui habuit phiciluin, in Bremensi ecclesia.In '''kiuibus etiam additum
''''

Quem, pra;veniente misericordia Dci, ita placatum cst,quod idempapa Nykolaustamipsum Ansgarium
invenit, ut ex '^^-ejus imperioet populiconsensu et quam successores ejus legatos et vicarios apostolicaj
jaclu sortis et ydoli responso ecclesiaibidem fabri- sedis constituit in oranibus gentibus Sueonum '''^,

cata et baptismi licentiaomnibus concessa sit. Ilis Danorum atque Sclavorum (205) quod et antea ;

eliam ex sententia finttis,e\vangelista nostcr eccle- Grcgorius papa concessit. Igitur Bremensis atque
siam Sueonum Erimberto commendavit presbytero Hammaburgensis *^ parochiae coadunatio facta est
et rediit. Quae in Vita sancti Ansgarii latissima C ultimo tempore sancti Ansgarii. Vita ejus annum
gestorumnarratione ^"^descripta (202j,nosbrevitate non ponit, pra;ccptum autem regis ponit annum
nitentes amputavimus. Et nisi fallit •'^'
opinio^pro- regni vicesimum primum privilegium papic notat ;

phetia ^" Ezechielis de Magogconvenientis- Gog et annum Domini 858, qui est ab ordinatione archi-
sime hic impleta videtur. El miltam inquit Do- ''^*'.
episcopi vicesimus ncjnus ^^''.

minus, ignem in Magog, et in his qui habitant in .30. ([28.] Cap. 2i. Post hacc scribitur in Vita

SCHOLIA.
* Schol. 7 Concilium adunationis "''
factum est Wormatiae prajsente cum episcopis caesare "^*, sicut
privilegium testatur. (2. 4.

VARLE LECTIONES.
^'^
*'* Nicholao 4. 5"^ confirmaretur anlea annos XVI. cui superscriptum est : XV.
3. "'''
receptus 5.
1. '•'^
valde deest 1. regem Ericum 3. in margine cod. 2 Ericus Danorum regem [sic) baptizatur.
"'^*'
:

"' etiam 3. ''" aput 2. sicpius. "*^ Slasuich 3. Sleswich 2. Sliasuvig 5. quisque 5. ''-' quibus hoc '*''''

in libris 2, 3. 4. **^ baptismal. ''^^

sanctum p. u. i. r. A sgarium 4. ''-^
extemplo 3. 4. '^^
Dei
'^^'^
0(Wz7. 2. 2a. ''««
Herici 3. Erici 2. "' Olaph 3. t\ deest^. narratio3,4. ''3*
ni fallat 4. '^^^^vo- '^»''

phelia5 3. "^* Emittam 2. 3. 4. ^^^'

dictum 3. ""^ commendari 1. accommodari 3. ^^'•'
necdum v. com-
pleta2. 3, 4. "^ beali adf/zi 4. "*' invidiam TQ^n.\im desunl i. "^ disscssione 3. ^** —
conflgata 2.
"* collidebantur 1. '-'''^
nuncios deest 1. 2. 3. In originali lacuna videlur fuisse cui auclornomen Saiomonis
Constanlix episcopi, inserere voluil. vero addil 4. rationabiliter deesl 4.
'^'''^
''"' et 3. deinceps ''*'•'

deest 5. adhuc deest

'^^° 3. ^si
Bremense 1. In deest 3. ^'^^ Danorum,
""^* Sueonum 3. 4 954
et3.
i*"
hammenburgensis 4. ^'6 x.WIlI. 4. ^^'^
unionis 4 558
caes. c. ep. 4. 5.

NOTyE.
(18) Vita S. Anskarii, cap. 23 fln. D 708. Conf. Nennii Historiam Britonum, cap. 12.
(199) Vita S. Anskarii c. 24. (204) Vita S. Anskarii, cap. 25.
(200 Ibid c. 25. (205) V. buIlamNicolai papaede an.858, et Vitam
(201) Ita interpretatur Adamus quod 1. 1, c. 2G Anskarii cap. 2:5. IJtrobique in antiquioribus sal-
aignum vocatur. tem codicibus verba, quaeAdamus dicit addita,de-
Vita S. Anskarii c. 2G-28. sunt.

k(202)
483 ADAMi CANONICI bllEMKNSlS 484
LcaU '•'' aiiLielis ''•^", qualilcr vcnions A. diximus ad Ramsolas transUiliLSccundam in Uro
iii Djiniani
juniorcm Jloricum •'''
inrogno rcppcrit. Cui tcinpori mis habult sanctorum virorum,qui habitu quidem
congruit hystoria Fruncorum,(iu<o bic deDanisine- usi cunonico, regula vivcbanl monaslica usque ad
minit Norlmannos pcr Ligcrim Thuroncs
: suc- ^'''^
iiostri Icro tcraporis ajtatcm. Terciam Banclarum
ccndissc (206), pcr Scciuanam Parisios obscdisse virginumcongregationcmin Birxinon^^^^^^lO^aduna-
(207) Karoluin Urnoro compulsum lorram cis de- vit. Ubi dcvota Christi matrona Lintgar totum '^'*-

disso ad habitandum '*»''(208).Dcindc Lotharingia''''* patrimonium suum oUercus ca^lesti sponso magnum
inquit, vastata, ct subacta Fresia. chorum castitatis suo ducatu nutrivit. ['.',0.] Ad
curam autcrn pauperum et susceptioncm porcgrino-
In Piia vict.rici convcrsos viscera dcxira (209j.
rum multislocishospitaliaprajparavit.Unum autem
Gontcndentibus namque ad inviccm Gudurm ''^^
vel '"^^ prcccipuum habuit Bremaj ubi '^"^ pcr se
principe Normannorum, cura patruo "'''', scilicet ipsum cotidie venicns, infirmis non erubuit mi-
'"'
rege Danorum llorico, lanta ca^de utrique ma- nistrare. Quorum plurimos dicitur verbo vel tactu
ctati sunt, ut omnc
-wulgus caderet de styrpe sanasse •'•'.

autem regia ''''^

nemo omnium
reraaneret, prtcter 33. (Gap. 25.) Ipsr retranstulit
corpus sancti '^^

puerum unum,nominc IJoricum'''''' (2iO.Iste mox '''''*

r» Willehadi in matriccm ecclesiam beati Pclri apo
ut regnum Danorum suscepit,ingenito 1'urorcsuper stoli [ab illo australi oratorio, quo deportatura est
christicolas efferatus, sacerdolcs Dei cxpulit et ec- a Willerico ''*']. Et tunc lacla sunt illa miracula,
clesias claudi pra;cepit (211). quajpermeritasancti Willehadi populoostensa sunt
31. Ad quem sanctus Dei confcEiior Ansgarius ;'b anno Domini 801, qui est '''^*,ab ordinationc ar-
venire non trepidans, comitantc '''''
gratia divina, caicpiscopi ''**
30,[pse cnim qui transtulit,ct vitam
crudelem tyrannum sic placatum reddidit ''''-,
ut et miraculaejus singulis iibris comprchcndit.
chrisUanitatera ipscsusciperet,suisque oinnibus, ut 34. Sique temporura seriem diligenter compute-
christiani fierent pcr cdictum mandaret '''', insu- mus,ipsura est tempus quo in Saxoniara translatio
per et in alio porturegni sui apud Ripam extrue-
''''*
sancti Alexandri contigit (217). In qua iilud merao-
ret ^'^^
ecciesiam (212), in Dania secundam.[29.] Et rabile videtur confessorera nostrum cum advena
''''^
his ecclesiastico ordine compositis,beatuspastor martyre certasse, quis eorura videretur esse major
noster ecclesiam illam Rimberto comraendavit pre- et in gratia sanitatum iiopulis acceptior. Einhar-
''''^
sbytero (213), et reversus est ad Hammaburg,ubi dus in gestis Saxonum haec dulci calamo prosc-
''"''

de venditione christianorum Nordalbingos cor- quitur.

rexit (214). Inde Fresos adiens castigavit cos
^'''^
35. ([31.] Cap. 26.) Interea beatus Ansgarius
pro labore dominici diei ;
pertinatius vero agentes C captivos redimendo,tribulatos refovendo,erudiendo
domesticos, barbaris ^^' evangelizando, foris apo-
igne coelesti multavit (215); et alia,quaD antiquis
''''"

miraculis non imparia leguntur in Vita ejus. stoluF, intus monachus, nunquam legitur ociosus.
quoniam totum ejus studium
32, Et erat pro ''*"•
Nec solura erga suos, verum et ^^- alios ^^^, quo-
salute animarura, si quando a praedicatione genti- raodoviverent soUicitus. Episcopos ctiara tam voce
lium focis liber crat,domi congregationum suarum quam litteris, ut vigilarent supra ''^* dominicum
curam egit. Quarum primam,qua3 ab Hammaburg grcgem, hos arguit, illos obsecravit.At vero regius
olim barbarica incursione depulsa estipse,ut prse- Romanorum pro sua legatione, regibus Danorum

VARI^ LECTIONES.
'5'^"
sancti 3. anUsUs 4, Evlcvim 3. 5. scmper.
'^'^" '''^-Turones 4. Turonos 2.4.
'^'^^ ^«^ ad inhabi-

tandum Lolhoringia 4. habilandum Lotharingiam. Deinde 3. '^"^ Gudurin 2. 3. 5. Guthorm M.

d. 4. '^"^

""'^
suo addit 4. utrinque 2. 3. vocabulum bis scripsit 4.
'-'''''
Hericum 3. Ericum 2. ubi in margine
''•^" '''^^

lcgitur : Dani socunda vice semetipsos sternunt. "'^ Qui 4. "" secura addit 5. '^'- crudclera reddidit —
desunt 1. mandarit 3. Addilur
'*'"'
liic marcjine cod. 2 Ericus Dani eorum regem {sic .') terUus bapUza- :

lur '"* et insupor 3. et (/(?C6i2. 5, extrueret 2. exstruxerit 3^ pater 3. Inde Hammaburg

'''^'^ '•'"^
'*'''

reversus, de "«
Uude 4. mulctavit 2.3. "*"* studium ejus 2. 3. 4. ''^' Birzinon 2. Luxxinon 2a.
Luximon 3. Brixincn 4. Brixinon 5. LiutgaardS. Hudgard 2. Liutgard 4.Lutgard 5. ^'^ quod 3. ^**
''**-

quo 4. plurimos*v. v. t. sanavit 4.

''*"' ''*"
transtulit M. F. ''" Uncis inclusa desunt 1. ''^^
annusfldrf.
2. 3. 4. '^^"
episcopi 3. Einardus 2. Eginhardus 3. '^'"
barbaros 2.3. 5.
'''•"' ^^- verum eUara 3. verum
etiam erga 2. 2a. verum erga 4. alienos 2. 3, 4. "^^* super 5. '^''-

NOT^.
(206) Ruodolf. Fuld. an. 853. B f21)Ibid.c. 38.
(207) Prudent. Treccns. an. 857, At conf.Archvi. (215) Ibid. c. 37..
t. VI 775. (216) BasBum in coraitatu Hoya , dictum Biresi-
'
(208) Ann. Fuld. an. 850. nun in charta Otloni regis I, d. 937, Jun. 30.
(209) Lucan. Pharsal, i, 3. (217) Conf. Vilam S. Willehadi Translat. S. Ale-
(210) Ruodolf. Fuld. an. 854. xandri, ubi tamen illam translationcra conligisse
211) VitaS. Anskar., c. 31. anno 851 cx Annalibus Xantensibus h, a. cst de-'
(212) Ibid. c. 32. monstratum.
213}Ibid c. 33.
483 GESTA PONTIFICUM IIAMMABURGENSIS ECGLESI^. 48G

pro christiana iide crebro mandavit. lCxtant opi- ^ suscepit cum yrofessionc monaslira. Citi Adalgarius
bIoUc ejus plures liujusiuodi. Unam vero, quam ahfia '"^ germanum et xiiuivocum siuon conccssit.
omnibus episcopis dc sua lcgalionc, quani ab
scpibit AdaUjarium (222). Qui postea ct socius prcedica-
Ebouc orsam asserit, ita -" claudit ; Deprecor, in- tionis,ct meruit heres''"' esse dignatalis. Pontincalc
'•" '^"
quiens ^"^, ul apud Deutn intercedatis, quatir.us palleum suscepit a papa Nicolao "'*, {'erulam
/liec lcgatio crescere et l'rucli[icarc niercalur in Do- pastoralom i\ ciesareLudvico,sicut in iirivilcgiis(223)
mino. Jum enim Deo Propilio ct apud Danos ct opwl dinosci '^'''
potest. Qu.t aulcm socuntur ''-", ex libro
saccrdotcs ViLiu''-' ejus decerpsiinus ''--
capitulo "-' 10.
Sucones funduta esl Ecclcsin Cliristi, et

absquc prohilnlione proprio fuwjuntur officio. Omni- :)8.

(
[33.| Cap. 29.) Prxterca tcgalionis sux offi-

fotcns Dcus facial vos onines hujus operis pia beni- cium, quod ad •prwdicandum gcnfibus verlnim Dei
voUTtlia '"^ parlicipes, et in ccclesli gloria Christi co- primilus a dccessore suo snsccptum est, ct poslmodum
heredcs (218). sub jure succossi07m quasi hcredilarium provcnit,
3C). (Cap. 27.) Supervixit aulem
"^^^
post illam impigre excculus quidem per sc, quoliens "^*
est. Ipse

plenariam Hammaburg Brcmic copulationcm

ct occupationes alvje sincrcnl "^*, eidem legationi insi-
annos septem. Sedit'^*"' omncs annos
3'i. Cujus de- slcns, semper autem ''-* consfituta hahcns presbytcros,

positio summa venerationc colitur 3. Non. Fcbrua- pcr quos ad vcrbumDci genlilcs audirent el soUUium
rii. Obiit *"• anno Domino 805. indictione 13, qui est
B captivi chrisliani haberent, ad ccclesias inler ipsos
Ludvici secundi 20, sepultusque est in basilica sancti paganos longe constitutas quoiUjue gravissimum ''-'',

Petri ante altare sancta; Dei genilricis Mari;v:. crat, marinis discriminibus adeundas. Qux discri-

Eadcm'^'^' dic, qua ipse commondatus est, Uimber- inina ipse frequenlius susti)iens, cum apostolo siepe
tus, diaconus '"^^
ejus, a clero simul ot populo clc- naufragium pertuhl, sxpe eliam "-**
alia pericula
ctus esU Qui etiara vitam sanctissimi ^***
patris veri- suslinuit, spe futurx beatitudinis omnia prxsenlis
^-^
dico sermone describens,more bcati Johannis qr.asi vilx aspcra leniens,illudqueapostolicum continua
de alio scribens, innuit sc ndissinuim '^'^'
ojus disci- mcdilationc rcvolvens : non sunl condignx passioaes
pulorum (219) testimonium pcrliibero sanctitati, hujus temporis ad fuluram gloriam, qux rcvclabitur
quam cognoverat ia viro Dei. Hunc librum ille ad in nobis {liom. viii, 18).
fratres ccenobii direxit Nova; Corbeias (230), bcati- 39. (Cap. 39). Qui reges Danorum suo temporc
ficans illos, quod lalem miserint, et nobis congra- fuerint, non invenitur in gestis ejus. In hysloiia
tulans, quod talem suscipere mcruimus pastorem. rrancoruinSigaCrid cum fratrellalpdani^^^^regnasse
,37. ([32.] Cap. 28.) Sanctus Rimberlus sedit legunlur*'". Qui etiam munera Ludvico Ccesari mi-
annos 23 *"*. Annos ejus ct obitum deccssoris sui serunt, gladium videlicet capulo tenus aureum et
'"''"

repperimus in quodani compoto

'•'"'
a Corljcia C alia •''-, pacem rogantes,et missis utrinque adEgdo-
'''*'•'

delato (221). Ceterum Vita ejus a fratribus cjusdem rara fluviura mcdiatoribus, pacem firmam rilu gcnlis
cocnobii ad nostros •"" data, quis fuerit ct qualiler per arma juraverunl (224). Erant et alii reges Da-
xerit, breviter et dilucide comprehendit. Mox, in- norum vel Nortmannorum, qui piraticis excursio-
quit, ul clcctus est, a Theodcrico ''", Mindcnsi cpi- nibus eo tcrapore Galliam vexabant. Quorum prffici-
^r,:i)o,ct Adatgario, abbatc Corbciensi^^'^ jussu cxsaris pui erant Horich "" (2.55), Orwyg '^^'- (220), Gota-
(jontiam ^" ductus cst. Ubi a clarissimo ponlifice frid «3u (227),
Rudolf 6'« (228) et Inguar tyranni.
I lUbcrto'''^ consecratus, Corbeiam venit, veslemque Crudelissimus omniura fuit Inguar, fllius Loadpar-

VARIyE LECTIONES.
»95 et ita l. '^"^ inquit 2. 3. 4. »'" quatenus 2. 3. 5. '^^^
benevolentia 3. 5. ''« sanctus Ansgarius addit
s""
4. autem addil 4. '^'"
ergo addil 4. '•"- vero addU «"^ thaconus 2. ""^ sancti 4. '^"^'
fidelissi-
•num 2. 3. 4. '^'"^
XX annos
ejus deest 2. 3. 4. reperiraus 2. 3. 4.
1,
607
computo 2. 3. 4.
^*''' '"'•^ ''"^

'
nostra 1. "" Iheodcrico 4. '"* Corbicnsi a. 4. ""^ Mogunliam 3. •''* Liuborto 3. Lulberto i. Hyberto
*" abbas 2. 3. 4. ""' hcrcs meruit 2. 3. 4. '"'i' Palliura pontincale 2. 3. '"•"' Nicholao 4. s/cpius
'
dignosci 3. 5. "" sequuntur 3. 5. ®-' vita 4. ^-^ discerpsimus 3. cxcerpta sunt 4. "-^ capitulum 1.
quoties 5. «*•' sinerct 1. 3. ^-" autem male deest 1. "- constitutos 5. "^s
•
g^ { ^ ^'^"^
deest \.
Ualdain 2. Haldan 3. 4. «»' lcgitur 4-. "'^ multa mUlU \. «^' Hcrich. 2. Horig 5. «^* Ordwig 2. 4.
« iduig 3. Ordivig. 5. «^s Gothafrid 2. Godafrid 5. "g Rodulf 2. 4. Ilodulff 3.

NOTvE.
(218) V. Hamburg. Urkondenbuch, n. 17. D libus non apparet, scd Rorich, Herioldi filius, ctiam
(219) Ex Vita Rimberti c. 9. dictus Nordraannus.
(220) Potius Veteris Corbeiac. Conf. Vitam. S. (220) Orwyg seu Ordwyg aobis ignolus. Fortasse
Ansk. c. 1, 0. sub hoc nominc latot Eriveus Brilo, qui Rorico se
(221) V. Annales Corbcienses. junxerat. V. Ilincmar. Rcraens. a. 803, 800.
(222) Vita S. Rimbcrti c. 1! et 12. occisus V. Reginon.
(227) Gotafrid illc a. 8iS5.
(223) Privilegiura Nicolai I papa;. Vidc Ilamburg. h. a.
Crkundenbuch, n. 19, (228) De Rudolfo,
filio Herioldi. V. Ilincraar.
(224) Ann. Fuld. a. 873. Rcmcns 872, 873. Annal. Fuldens. a. 873,
a. 80/1,
(225) Horich Nordmannua hoc leraporo in anna- Annal. .Xantens, a. 873, ubi liuoduldus audit.
487 AUAMI CANONICl HREMENSIS. 488

chi '^", qiii chrisUanos ubiquo per supplicia necu- mox"^*obiit (2.30). Luthewicus Franciaj *" victor
"'*.
vit (22'.)). Scripluiii cst in gcstis Francorum et victus occubuit (2-50). Hajc trag.udico plunclu
40. {['M] Gap. :M.) Anno domni I{iml)crli 12 scripta in annalibus cesarum (241) nos propter
(nn. 876) Ludvicus pius, CTsar magnus, (jbiit(230). rncntioncm Danorum perstrinximus.
Ipsc Boemaiios "^ Sorahos, Susos (221) ct cetcros (Gap. .32.) Quid autem dicimus inlerim fecisse
''il.

Sciavorum populos ita pcrdomuit, ut tributarios nostrum archicpiscopum ? R.equire in gestis ejus
'^''"'

etficerct (232). Nortmannos autem fmderibus ac capilulo 20. Ad redemplionem, inquit, captivorum
bcllis compressos eo modo retinuit, ut cura Fran- (jux habebat cxpensis, cum multorum
''••'
cunctis peni

ciam totam vastaverint, regnum "" ejus vel mi- '^'''

adhuc apud paganos detentorum miierius cernere coye-
nime nocuerint. Post mortem vero imperatoris retur etiam altaris vasa impendere non dubitavit
'^''^,

Effera barbaries laxis •^'•^ regnabiit liiiheiiis. (242). Dicens cum beato Ambrosio Melius est ani- :

Et quoniam Dani cum Nortmannis Ilammaburgensi mas Domino, quam aurum servare. Preciosa ergo
ecclesicB pastorali cum subjecti sunt, prasterire nc- sunt illa vasa, qu« animas de rnorte redimunt *'•''*.

queo quanta raala per eos Dominus tempore illo

( [35]
Gap. 33.) Nec incongruum videtur, quoniam
fieri permiserit, et quam late pagani super chri- de persecutione diximus, quae tunc late in ecclesias
stianos extenderint potentiam suam. Ouae omnia la- efTerbuit grande miraculum per mcrita sancti
*''''',

B
mentabiliter scripta sunt in hystoria Francorum et Rimberti Fresonibus ostensum tangere quod scri- ;

in ^" aliis libris.

Tunc Saxonia vastata est a Danis ptor gestorum ejus nescio cur praeterierit. Sed Bo-
Nortmannis. Brun ^^' dux occisus cum aliis 12
vel vo ^''"f Corbeiae abba •''", de sui temporis actis scri-
comitibus, Thiadricus "^ et Marcwnr^^lMC 662
Cum modernis tempo-
'"''''''
episcopi ] )ens ""''=,
non rcticuit dicens :

obtruncati. Tunc Fresia depopulata <>"Tra- (233), ribus gravis barbarorum irruptio in omni pene regno
jectum civitas excisa (234). Sanctus Piabbodus *^^*, Francorum immaniter debaccharetur ''''^,
contigit
''•'•^
urbis episcopus, ccdens persecutioni, Davantrii-fi etiam eos divino judicio ad quendam Frisx ^^* pa-
sedem constituit, ibique consistens anathcmatis gum devolvi, qui in remotis ac mari magno vicinis lo-
gladio''^^ paganos ultus est (235). Tunc piratae Go- cis situs, Nordwidi ''^^ appellatur Hunc igitur ''''''.

loniametTreveros(236) succcndunt^^'.Aquisgrani* ''^''

subvertere aggressi sunt. Erat ^'•^
illic eo tempore
palatium stabulum equis suis feccrunt (237). Mo- venerabilis episcopus Rimbertus ; cujus adhortacioni-
goutiavero propter melum barbarorum instaurari bus et doclrinis confortati et instructi christiani, con-
cojpit (238). Quid multa? urbes cum civibus, epi- gressi sunt cum ''^^
hostibus, el prostraverunt ex eis

scopi cum toto grege siraul obruti sunt ecclesiae ; 10377, pluribus insupcr dum fuga ^''*
prxsidmm
illustres cum fidelibus incensae sunt. Ludvicus no- quxrunt, in transitu fluviorum necxtis (243). Haec ille
ster ^^^ cum paganis dimicans victor extitit, et C scripta reliquit ^'' (244). Cujus rei miraculo "* us-

SGHOLIA.
*
Schol. 8. Aquisgran. palatium usque ad tempus Ottonis per annos 80 vastatum "^ permansit, quod
^"*
destruxerat Ordvsagh princeps. (2. 3. 4.)

VARI^ LEGTIONES. I
6" Lodbroghi emendat M. ^^Hyranni. Scriptum... Francorum. Crudeiissimus. necavit 2. 3. 4. . .

«30 Boemenos 2. Boemannos 4. '^'"

regno 3. 5. nunquam regnum 2. "' vei deest 3. '''^ ruptio Cranlui
^*^ in deest 3. ^^* Bruno 2. tibi in margine legitur : Dani Saxoniam vastant. ^*^ Tia-
Metrop. L. II. c. 3.
dricus 4.Tiadericus5.Theodericus2. "*'' Marwardus 2. Marquardus 3. 4. «" est arff/. 2. 3. 4. «** Rabodus
2. Rahtbodus 3. Davandriic 2. '^^" in add. 2.
^'*'^
incendunt 2. 3. 4. ^=- imperator 4. ^=^ paulo post
•''^i

4. ''^^
rex addit A. ^^** fuisse 2. 4. pene deest i. •'^' multos a. a. p. detentos miserabiliter cerneret 4.
'^^''^

658 redimant 1. «^^ late eff. ecclesiis 4. 6''°

Bonno 3. Bono 5. •>" Gorbiensis abbas 2. 3. Corbeiensis
^'^^
debaccharct ^^* Fresie ^^^ est add. 2. 3. 4,
a. 4. ^''^
scribens deest 1. 1. 4. et ita deinceps. ;

Nordwide 4. Norduich 3. ^'^'^

appellant 3. hunc appellant 2. 4. ^^'^
Quem 4. "^^^
enim addit 4. "^^^
cum
^'^
deest 3. ^'^'^
fuge 2. 4.
'^''^
reliquid 1. miracula 1.
'^'^
vastum 2. '^" Ordwig.

NOTiE.
(229) De Inguaro s. Ingwar tyranno. V. Jithel- ]) Caroli Grassi a. 887 et Arnulfi regis a. 888. In ipso
werdi Ghron. a. 867, 870, Vitam S. Edmundi. FIo- palatio datae sunt chartaeZwentiboIdi regis anno 896
rent. Wigorn. a. 870. et Henrici regis anno 930.
(230) Ann. Fuld a. 876. Conf. supra cap. 20 not. (238) De Moguntia restaurata v. ibid. p. iii, a. 882,
(231) Vulgo Siusli dicunlur. (239) Ibid. a. 881, 882, Jan. 20, quo die Ludovi-
(232) V. Annal. Fuldens. a. 869, 874. cus IIl obiit.
(233) Saxonia —
depopulata. Conf. Ann. Fuld. ( 40) Ludovicus III, rex Franciae, obiit a. 882,
a. 880. Aug. 5. Conf. Reginon. a. 883, quem nimio planctu
(234) De Trajecto {Mastricht, non Utf-ecld, ut lamcnfati sunt.
Adamus putavit), Colonia el Aquensi palatio. V. (241) Annal. Fuld. p. iv, a. 884, de Pannonia
Ann. Fuld. a. 881. vastata agentes inserunt hexametrum :

(23.5) Radbodus nonnisi anno 899 episcopus Tra- Hlc patriae planctus, simul et miserabile funus.
jectensis factus est. V. Chronic. Rpginon. h. a. (242) Ex Vita S. Rimberti, c. 17.
Obiit Daventriae anno 919. (243) Gonf. Ann. Fuld. p. iv, a. 884.
(236) De Treveris v. ibid. a. 882. P. IV et V. (244) Sc. Rimbertus, cujus epistola ad Liuther-
[237} At de capilla in Aquis palatio agunt charlfie tum,archiepi5CopumMoguntinuin,6uperhocpraelio

i
489 GESTA PONTll-lGLlM IIAMMABUIIC.KNSIS KCCLKSIyE. -4U()

quehodie raerita sancti HimberU ponosFrosones'"^ A --) (-48). Prspcipuam vt-ro ciirain hubuil"'" iri cle-

egregia, el nnmen pjus singuiari quodam gentis mosinis pauperum et in redemptione caplivorum
colitur dosiderio, adeo ut collis in quo sanctus ora- (_"i9). Unde quadam vicn, cum venissot ad purtes

vit, dum piigna ticret, perpetua cespitis veriditale Danorum, ubi ecclesiara novelhu Ghristianitati con-
notetur. Nordmanni plagam, quam in Frisiarecepe- sructam habebat in loco qui dicitur Sliaswig ^^,
runt, in totum imperium ulturi, cum regibus Siga- viditmultitudinem Christianorum catenatrahi ca-
frido «"^
et Ootafrido pcr Rhciium ct Mosam et ptivam. Quid multa? Duplex ibi miruculum opera-
Scaldam Gailiam invadentes,miserabilic;tde
fluvios tus est. Nam et catenara oratione dirupit, etcapti-
Christianos obtruncarunt, ipsumque regem Karo- vos equo suo redemit. Capitulo ''•'^
gestorum ejus
lum bellopetenles,ludibrio nostros habuerunt (245). nota«" 18.
In Angliam
*'''
quoque miserunt unum ex sociis 44. (|57.] Cap. 30.) Et quia vaslacio Nortmanno-
^""
Hulpdani •>"', qui dum ab .Anglis occideretur.Dani rum vel Danorum cxcedit omnem credulitatera ''^^,

conslituerunt in locuai ojus *'° Gudredum ^*'. eo plus rairura videri possit, quod sancti confesso-
Is *" autem Nordimbriam expugnavit (246). At- Ansgarius per tanta perioula
''^^
res Dei et llirabertus
"'«
que ex tempore Frisia et Anglia in ditione Da-
illo raaris et terrce illas gentcs intrepidi adibant vel
nornm esse feruntnr. Scriptum est in gestisAnglo- praedicabant, ante quarura irapctum necarmati re-
rnm. ges aut potentes Francorum populi subsistere pote-
42. ([36. Cap. 34.) Frustra in sanctis signa et
J rant. Nunc autem, quoniam delecit sanctus, quo-
miracula qufi-Tuntur, qujE habere possunt et mali, nicm *"''
dirainutse sunt verilates a fdiis hominura :

quia seeundum auctoritatem sanctorum Patrum {Psal. XI, 2,) vix possibile crediraus.
majus miraculum est,animam, quoe in aiternum vi- Nos,{^enus ignavum ^'''',quod tccto gaudetetumbra

ctura est, a peccato convertere, quam corpus,quod (250), ut in tam aspero persccutionis tempore, in
denuo moriturnm est, suscitare a morte^"*. Ut an- tara feroci, quae^®^ vix horainera""' vivif*"', natione,
tem sciamus nec sancto Rimberto hanc gratiara in tam reraotissiraa, inquam, ab '"*
nostro mundo
deruisse, fertur antiquorum more sanctorum qute- regione, quisquam vel apostolus auderetaccedcre
dara fecisse miracula, frequenlersoilicet, dum iret nescientes illud cotidie etnobisdici, quod Salvator
in Sueoniam, tempestatem maris oratione sedasse, ait apostolis "•* : Ile in orbem universum, et ecce
et cecum illuminasseper conlirmationem.quamcpi- cgo volnscum smn omnibus diebus usque ud consum-
scopali more (aciebat in eo. Scd et filium regisdi- mationem seculi [Matlh. x.xviii, 19, 20.)
citur a dsmonio liberasse '^*^.llbi,multis astantibus 45. Sunt alia
""''
multa quaj de nostro sancto '"'^

episcopis, spiritus immundus saepe clamabat ex ore copiosc in libro suo exarata sunt. In quibus illud
vexati, Rimbertura solum inter eos dignecomrais- C mcmoriale est, quod presbylori animam defuncti,
sum egisse oriicium,ipsuin ergo ^** sibi esse orucia- quia sic '"^ in visu apparens supplicavit. 40 dies
tui. Require in Vitaj ejus libro, capitulo 20. Hunc in pane et aqua jejunans, a tormento '"'''
absolvit
(ilium regis Ludvici Karolum **'' esse arbitramur, (251). Decessor ejus 4 coenobia fundavit (2.52), his
'°^
qui novissimis archiepiscopi temporibus a regnode- ille quintum addidit in solitudine Buggin (255).
posilus, .'\rnolfum **', germani sui filium, accepit Ceterum omniurn districLam sollicitudinera ha- '"^''

successorem. Hystoria Francorum haec veraciter bens, Ilammaburgensis cathedraj principuara curam
icla comrasmorat in Franconford ''*', annocaesaris egit, lam fratribus quam pauperibus oportuna mi-
Ludvici 34 (247). nistrans solatia.
43. (Cap. 35.) Erat igitur sanctus Rimbertus cum 46. ([38.] Cap. 37.) Xenodochium '"^
Brcraae,
tfoyse *•" vir mitissimus {Num. xii, 3), cum Aposto- quod asancto Ansgarioad sustentationem pauperura
oquiomnium infirmitatibu3corapateretur(ICor,ix, institutum est, ipse nobiliter auxit, et non solum in

VABIyE LECTIONES.
'^ Frisones 4. Sigfrido2.
^''
Anglial. *'MIaldani2. 4.Haldan. ^.^'''clam. 3. ^^^ipsius^. ""' Gundredum
'^'•'^

? 3. 4. "- Ipse^.^^^^Nordumbriam 3: Northumbriara 4. ^*'» amorto suscitare. 2. 3. 4. ^"^regis a d. liberavit 4.

|ue 4. *" Crassum addunt M. F. '^"^ Arnolphum 3. Arnulfum 2. 4. «^^ Francolford 1. Franconfort
. rancoford 3 Franconfurd 5. '^='* Mose 3. '^''^
habens 2. 3. 4. '^'•'^
Schleswig 3. ^'^^ capi-
Sleswich 2.
'. lim 2. 3. y^ nota decsl 4. '^'^ Ita correxi pro: crudclilatem. '^^•*
autem quomodo d.
et 2. 3. 4.
^'>''

luomodoo. 698 ignavium 4. '^'*'

qua 3. '"''' vix hominura 5. vix ullus hominura 3. ''^^ Leijcndum vide-
vidit, ""^ a 3 '"* ">* ''"*
: discipulis 2. 3. 4. et alia 4. de sancto viro 4. '"'^ qui sic 3. qui sihi 5.
">«
torraentis 2. 3. 4. Buggind 3. Bukkin 4. ">» distinctam 3. '''" Senodochiura 2. 2 (a).

NOTiE.
Irigionura cum Nordmannis laudatur in Annal. (248) Ex Vita S. Rimberti c. 19.
i'uld. 1. I. Indidem,
17. c.
(249)
245) V. Ann. Vedast. a. 884, 885 ; Ann. Fuld. |2.50) Juvenal. Sat. vii, v. 105, qui pro tectoscn-
IV, a 885, 886. psit lecto.
(240) Regnavit ab anno 883 usque ad inortem (251) Vita S. Rimberti, c. 8.
suam 894. V. Simeon Dunelm. h. a. Lappenbcrg. (252) V. supra, c. 29.
Geschichte von England, t. I p. 328. (253) Bucken in comitatu lloya.
(247) « Ann. Fuld. p. v, a. 887.

Patrol. CXLVI. 16

h
401 AIJAMI CANONICI IJllKMENSIS. 'i\)'±

opiscopatu, sed ubicunquecsset, paupcriljusalirno- A cf^« adeiindi; ct quando exujerelur, vel "* inexpedi-
niamcumomnidiligentiaministravit,nobileverbum tionem ad palatium cum cornitatu $uo proficisci.
vcl
exhortaoioni.s relintiucns postcris, Non esl, in- Irnpetravit etiam ul ipse ilii in eleclione succetsor
(luicns, tardandinn nt pauperibua cunctis succurra- confirmarelur et inter consiliarios regis tocaretur,
mus "', quia quis '"^
sil Christus, vel quando ad nos assentienlilms fratrihus et abkde monaslerii ejus, ac
veniat ignoramus (254). Elemosinam '"•'verbi inces- sancla synodo hsec omnia roborante.
sentcr omnibus ministravit ad quod opus dicla ; W. (Cap. 39.) Ferulam pastoralem suscepit ab
sancti Gregorii curavit exccrpero "*, qu.-c ct ma- ArnulCo rege, palleum "'' a papa Stephano (2G1),
nu sua descripsit. Epistolaj ejus divcrsaj ad plures, Consecratus est autem a Sundroldo '"*, Mogontino
praecipua quccdam ad virgines, inquo, virginitatem archiepiscopo (262), seditque difficilii temporebar-
'''*
corporis extollens, ostendit multas in mcnteficri baricae vastalionis. Nec tamen legalionis suai ad
meretriccs (255). Tandcm ''"^
morbo conlectusctse- gentes, ut in privilegiis videtur, studium omise-
nio, quos per se non potuit, per Adalgarium adju- rat ''^",
verum sicut decessores sui, presbyteros ad
torem "' in Domino confortavit, quem etiam mani- hoc opus et ipse constitutos habere curavit.
bus regis commendavit (256). Obiit ""^ anno Domini De hystoria Danorum nichil A9. {[¥).] Cap. 40)
"3 888, indictione G. Gujus depositio cst 3o Idus
^ amplius aut scriptum vidi, aut ab alio visum cora
Junii ''-° (257). Sepultus est '^^ extra basilicam peri ea forte causa '^^ reor, quod Nortmanni vel ;

sancti Petri ab oriente, ut ipse rogavit (258). Dani tunc ab Arnulfo rege gravibus praeliis usque ad
47. ([39.] Cap. 38.) Adalgarius archiepiscopus inlernicionem "' deleti sunt Beilum celilus ad- *.

sedit annos 20. Annos ejus ex compoto "^^

quo "' ministratum. Siquidem centum milibuspaganorum
supra tulimus "^* (259), vitam ex libro sancti Rim- prostratis,vix unus de Christianiscecidisse repertus
berti didiscimus "^. Capitulo 12, cum sanctus Rim- est "^ (263). Et ita restincta est'** persecatio Nort-
bertus vestem et professionem susciperet monasti- mannorum, Doinino vindicante sanguinem ser- ''''^

cam, mox additur : Ad qtiod ei solatium deputari Morum suorum, qui jam per annos 60 vel 70'^'effu-

placuit insignem conversatione virum gradu diaco- sus est ''''-.

Narrat haec hystoria Fiancorum.
nem "^^^, nomine Adalgarium. Hicvir, inquiunt, vene- 50. (Cap. 41.) Audivi autem ex ore veracissimi
rabilis in conversationis ejus imilatione simul et suc- regis Danorum Sucin '", cum nobis stipulantibus
cessionis
''"
dignilate, adhiic hodie superesl, cum numeraret atavos suos, Past cladem, inquit, Nort-
multis attestans quod sanctus pontifex Rimber-
oliis mannicam Heiligonem "* regnasse comperi, virum
tus nichil ex occasione curae pastoralis de monachi- populis amabilem propter justitiam et sanctitatem
ca ™
perfectione perdiderit ; GiTQWqua.. Itemcapitulo suam. Successit ilti
''^^
Olaph, qui veniens a Suconia,
21 (260), Cum jam, inquit, senio gravareiur san- C regnum Danicum vi et armis, habuitque
optinuit fi-

multos, ex quibus Chnob '*^ (264) et Gurd

'''^^
ctus Rimbertus, etiam continuus pedum dolor
''''''
ei lios re-

accessit. Unde ™ apud gloriosissimos reges Ludvicum gnum optinuerunt ''^^

post obitum patris '*^

el filios ejus hoc optinuit, ut insignis vir Adalgarius, 51. ([41.]) Anno Adalgari 7 (895) Hermannus "«,

monachus videlicet Corbeix, in adjutorium illi confir- archiepiscopusColoniensis,magnisAdalgerum"^' no-

maretur, quatinus ipse infirmitate detentus, in Adal- slrum tatigabatinjuriis,Colonia3 Bremam subjugare
gario haberet solatium circandi
''^'
episcopatum, pla- conatus.Gollectaigitursynodo apud '^-Triburiam'"*

SCHOLIA.
* Schol. 9. Gotafrid et Sigafrid reges ibi sunt occisi. (2. 2 (a). in textu 3. 4.)

VARI/E LECTIONES.
"' subveniamus pauperibus 4. '^^ in quo emendat M. ''^ Eleemosyna 3. 5. '''* excerpi 3. in deest 4! '''''
I
"6 ergo addit2. (2 (a) wizmmur^iMe /ff/iiur.-EmulatorMoisi tammansuetudinequam virtutum operacione.
'"''
coadjutorem 4. suum addunt 2. 4. "" autem addit 4. ''^ Domini deest M. F. '^'^ depositio III. I. I.
celebralur 4. '^" ergo add. 4.
''^^
computo 2. 3. 4. ''^^ de quo 2. deest 4. '^^* supra retulimus 2. 3. supra
dicto 4. '^^
discimus 2. 3. 4. '^^"
diaconum 3. 5. ''^ ejus addit 3. ''^^ monastica 2. 3. '^^ ei p. d. 4.
'30
Inde 5. '''"
circueundi 3. 4. ''^a
vel deest 4. ''^^ pallium 2. 3. ''^* M. a. Lindroldo 2. Lindroldo 3. 4.
F. Ilundroldo M. '^^
omisit 2. 3. 4,
'^'^
ab alio caus 1. ab a. v. c. co f. casu M. F '^' internitionem 4.
internecionem 3. 5. In margine cod. 2: Dani sternuntur. sit 3. ''^^ est deest 3. ''*" judicante 1-
''•'''

LX. in cod. 1. cui superscriplum est: vel LXX. LXX. 2. 3. 4.

''^^
'*' Hid insertum est schol. 9. in codd. 2.
2 (a). '"'^
Sven 3. Svoni 5. '"'*
Helligonom 3. "^^^
cui successit 4. cui succedit 5. '''^ Ebnob 3. 4. Henob
2. 'J" Giurd 3. (iyrd 2.
""'^
tenuerunt 2. 3. 4. '"'"
post patris sui obitum tenuerunt 4. ''^o Herimannus
''^^
i.
''si Adalgarium 2. 3. 4. ''°-
aput 2. Triburcam 3. 5.
NOT^
(254) Vita S. Rimberti, c. 14. (261) Bullam de 891, Mai, 31, V, Hamburg. Ur-
255) Ibid. c. 15. Conf. supra c. 35. not. 00. kundenbuch n. 2'i.
(250) Ibid. c. 21. (262) SunderoldusarchiepiscopuSjOCcisusa Nord-
(257) Ann. Corb, h. a. mannis anno891, Jun. 27.
(2.58) Vita S. Rimberti, c. 24. (263) Ann. Fuld a. 891.
(2.59) Ann. Corb. a. 888, 909, (264)Nomen, ut vidctur,quod apud Anglosaxones
(260) Sequcntiu cx I. 1. cap. 21, in vcrbis sunt Gneova apud nostrates Knop dicitur.
paulnlum mutata.
 t

^'-^'^ f^ESTA PONTIKICU.M HAAIMADUHGILNSIS KCCLESIyE. '

4^4
Ha.^lonoMogontinopn«SHlentc,cassalasL.ntaposlo-Ayorgiuspupa,quiferepcr(^^^^^^
annos seulimus
.ca,.90d.spr.v,lcg>aetglor.osorumprinn,unnannul- orat -' a l-onuo.o (270),calu.npnias
lata •" sunl pnecepta. consentiontibue. ut aiunt^^
A.lalJ.iiT"
seratus, privilcgia Bremensis -^ ccclesia,
rcnovav
"»"*ii,
iniquis decrelisFonnoso papa (265) et re"e Ar-
'";' ' ' n
a. ,,„,„,•„ »,•
• .

N.colao, decessoribus
nulfo Ueinde facta suLcriptione Ada :a.ts
(20t)).
fl-'^'^^'''
archiepiscopus .n cauda concilii'positus c t ('oT)
vit •>7n
1^'° ^?""'''^° ''''''''' ^""^' ^^^«''^-
Fabula grandis de Adelino et Wuigcro. qui d sc - Itl'^ T ^?"'"'"'"'^''^ ''"''^'"'' P""^^^^ S^^^^"
'

ptantesL spectacula - synodum °""'"" °''" ""

tra.xc. ^n. lag" 1
""."
'
T ''"?
f^"^^''"
^."^"^""JO'P''''''li^^^n'loctconsecrando
dia.-M..gub.-i3.\Viggeru.nnostra,partisviclume.t '

postero dio inortuum, ct amplius sub Adalgero ^•••-'

«""t ei adjutoresapapacircumvicini
''f".'^*=°P''^'''^\'^^'

omni tempore dicunt B.-emam «^«coloni.e

et llogero
''"'7"' '''"'°^'' ^'""""^"^ [Halverstadensis] "^
^^'^^'^^'"^"^ [Ferdensis], Biso
suffragancam mausisse -s'. n^c quoniam in eodem [Podarbrunensis] ™,
'^^^"^^'''' ^"'"'''"'^'
concilio scripta reperimui, vorane sint an ficta, in
[l^Iin'Jensis""et0snabrugensi9] ^si^

medio relinquemus '". quorum opc sene.x fulciretur. Ad manum sunt pri-
52. ([.42] Cap. •42.) Anno dcinde secundo Formo- ^''^SJa Sergii papaj utrisquc '«^
^ata (272), quibus
sus papa obiit, quarto vcro "" Arnulfus rex de- •''* ^^!^ '^^ continentur. Mirum tamcn neque satis co-
cessit ''^'-
(2138)*. Sequitur irruptio '«'^
Ungrorum '" ^ gnitum est nobis, an aliqui cpiscopi in
gentesordi-
(200), persecutio ccclesiarum. Archiepiscopus "c»
"^t. sint ab Adalgario, ut privilegium insinuat,
'*'

noster. valde sentx,

minus poterat vel inimicis resi- ^"^^^^^ ordinatio episcoporum inacta
remanserit '»*
agenda disponere. Quare fertur illum "6» a
stere vel "^'^"^ ^^ '^i^s Adaldagi '«\ ut melius confidimus,
monasterioGorbiensiUogerumsuscepisce^adjuto- pripsertim quod vastacio barbarica vixdum presby-
rem, cujus ope fultus ac ministerio, ipse emeritae ^^^^^ i^t-^i" sc morari consenserit ™. Nondum enim
senectutis ocio potiretur. Ita omnipoteus Dcus, completajsuntiniquitates Amorrffiorum(Gen xv
qui 16)
aliquando justos, ut meliores fiant, temptari pern.it- nec adhuc vcnit tempus miserendi eorum.
PostbjBC
t.t, (oc.t eliam ••' nostro
archiepiscopo cum tem- migra\il archiepiscopusanno Domini 909
ptat.one p.-oventum --, ut posset sustinere.
Twjdus
" Nam Maii (275). et sepultus est in basilica
sancti Mykae-

SCHOLIA.
SchoL H). Ambo enim et •««
rex et papa miserabilem vitffi finem invenerunt,
quia^^s papa Pormosus a
successore suo et.am '^o n,o,tuus degradatus et de
sepulchro ejectus est ^«i. Ilex vcro Arnulfus
^;^^^'^^:'^^'^^^'ons.:r.P^usei^-ian6em veneno exLctus est ma|na Dei vindi-
••5f/.o/.ll.Slepbanuspapa,quiseditannos6,HermannumColoniensemarchiepiscopum etAdalearium
Ham..iaburgense..iarch.ep.scopum,deIiremensi contcndentes ecclesia
Wormaciam ad svZ
^^-"(1^^''°^^^^"^° '"'""^ '''' ^"^ commi'ssa^'^^rc=m^'eo?u^
exTmiraH^«avft
VARI^ LECTIONES.
•; adnullata 2. 5^« "^ aj^nt desunt "^o
-4. Adolino 2. 3. 4. r^^ specula F. -« Tra^oedia 2 3 i -» Adal

LULu. V. b. Ann. Mx.

i. a. 8»5. Inc. addu : nec tamen fin.ri.

NOT^.

(-')0) Ib.dcm, n. 2;i. /->-> j tv- . .

I

''(wi V
sunra IpBiim T T .^ r-., /r, • •
r,
(^'^-^otandum
\ 1
hic vocemrf<?firra</a/Mmconvenire
n ,.d /fn
^ 780 7"n
'
n 7 P/ '''^ (^'^!?'^«''' C/(ro- cum S.gebcrto Gemblac. a 900 aut eius fonte nobis

'foS«,^^«'„"cu™ ^o^rculn' ;'„rd[";l,rf " ""' '""""" "'^ l-l- •""ur Li„apra„dus
rf c't°

leaianiur iNecrologia Hamburg., Luneburg.. Merse-

 /»96
495 ADAMI CANONICl IJIIEMKNSIS
super lum- A quanlulam «- remansisse, non totam defecisBe. [45 ]
us
li3
r.r.
quam ipsc pro dileclione magistri
,4uauiiijvt D
i„ diebus nmnn aa ma persecucio
^;„v,„c. illis Saxoniam •"'
np.rsftp.iir.iriSaxoniam'"'
In inmanissima
•ii;q
bam eju8 erexit »'»
scdit opprcssit, cum hincDani ct Sclavi, inde Behemi
b3.{[^].]CapJi3.) Hogorus archiepiHcopus
et Ungri *"'
(281) ianiarent ecclesias. Tunc parro-
annosT. Ethnjusannosrepperimus in librosupe-
chiaHammahurgensis a Sciayis, el Bremensis Un-
riori(277), etquod per conlcntionem ordinatuaest
succe- gnorum impetu demolita cst. Inlereaconfessor Dei
aColonicnsi archiepiscopo ™, (278). Pallium
Ludvico rege. Undc Hogerus obiit, et gepultus est in ccclesia sancli Mi-
pit a papa Sergio "», fcrulam a
cognitum est. Inve- l<aelis cum decossore suo, anno Domini 915 ""(282).
fuerit, aut qualitcr vixerit, Deo
Dcpositio*^' 13Kalend. Januarii habelur. Ilujus"»
nimus tamen scriptum in antiquioribus ccclesi;e
'''''',
ita «o» corpus episcopi, post annoscentum et viginti*",
cum
libris uno versu [quis fuerit] :

dirutaseniocapellula,quffireretur (28:^), praRter cru-

Sanctus et electus fuit lloger septirnus heros.^
cespallii'^*otccrvical episcopi, nichil potuit inve-
Sanctitatie.iustestimoniumasseritveterumlradicio,
«" impletara
ecclesiasticadisci- niri. Et credimus resurrectionem cjus
quae narrat cum severissimumin Johanne
diocesis esse, quod ab aliis traditur «^" in David et in
plina, pro consuetudine monasteria suae ^^''.

cum apud Hammaburg evangelista contigisse veraciter

crebro circuisse. Undeetiam
nocte !55. [4G.] Cap. 4 i.) Reginwardus vix annum unum
consisteret, exploraturusquid iratres agerent, g De cujus vita pra^ter nomen aliud nichil ad
intempestaRamsolan^o' ad vigilias properavit ma-
sedit.
iiianum venit. Cum autem successorem ejus concilio
tutinas. Fidelis, inquam, dispensator et prudens «"S «^o, quod
apud 828 Althein «^^ interfuisse didicerim
qui et ipse vigilans pernoctavit, suamque
««^ fami-

habitum est anno Conradi regis quinto, quo Hogerus

liam dormire prohibens, venienti sponso laetus oc-
»»* quos dedit rnihi etiamnoster s'" decessit (284), medium his Regin-
currit, dicens Ecce ego et pueri
:

wardum, non vixisse plenum annum «" deprehendi,

Dominus [Isai. viii, 18).
nec privilegium ejus uspiam reperirevalui. In diebus
54. [44] Anno domini Hogeri secundo Ludvicus
^o», Conradus Francorum dux
«"^ illisgrande miraculum fertur «^* a posteris Bremae
puer depositus et
«o''.
In isto Ludvico vetus Ka- contigisse. Ungros scilicet incensis ecclesiis «-^^sa-
in regem levatus est
Hactenusetiam s"» Fran- cerdotes ante altaria trucidasse, clerum vulgo mix-
roli finitur prosapia (279).
««^ deinceps dicturi su- tum impune occisos aut ductos in captivita-
aut
corura tendit hystoria. Quae
s'" repperimus non mendacibus tem *^^ Tunc etiam cruces a paganis truncatae,
mus, in aliis et aliis
ludibrio habitae »36 cujus signafuroris usquead no-
Aiiqua vero recitavit nobis clarissimus rex
;
libris.
stramaetatemduraverunt. Sed Deus zelotes (Exod.
Danorum ita rogantibus»" P ost Olaph ^^\ xnqrnt, :

cum i,„..o xxxiv,

^......, 14), ^-j-- passio
..,, cujus r- ibi derisa est, incredulos
regnavu in uuiua
principem, qui rcgnavit
Sueonum pnncipem, Dania Lu,,n filiis

Sigench. Dmnque parvo C abire non passus est inul os. Nam subita et
_;,.,k;
rab m
suis, ponUur in tocum cjus
^^\ lis orta tempestas, a semicremis
ecclesiarum tectis
tempore regnasset, eum Hardegon «'^ fiUus Suein
scindulas sa^ elevavit, quas in faciem atque ora pa-
veniens a Nortmannia, privavit regno ^'^K Tanti (280)
ganorum rotans, dum fugae praesidium quaerunt aut
autem reges, immo tyranni Danorum, utrum simul
tem- influvium prfficipitaricompulit,autinmanuscivium
aliqui regnavcrint, an alter post alterum Ijrevi
Nobis hoc scire sufficiat, concludi. Nec mora, prostratumgregem boni pasto-
pore vixerit, incertum est. «^»
tantaregnorum ris occubitus cito ^38 sectus est. Qui depositus in
omnes adhuc paganos fuisse, ac in
Kal. Octobris (285) una cum praedecessoribus suis
mutationevel excursione,barbarorum Christianita-
in basilica sancti Mykaelis commendatus est.
tem in Dania, quae a sancto Ansgario plantata est, ah-
VARI^ LEGTIONES.

«'^ Haardechunt Vell. Sven 6. bvevi b. eum regno

"' rogitantibus r,.
«'^ Maph 1. nofat_.

jpUS 4. "" pl
sum a. in c. ductum 4. 836 sunt uddunt 2. 4

3. 5.
NOTiE.

(277) Se. eomputo a Corbeia delato. V. ,upra D

'=°*tS„MStai.'f
(283) Conf. infra '."gO
c. C.6. 1. ii, . .

cap.37. Altheim
(284) 916, Sept. 20, concilium apud
. in
supradicto.
(278) Sc. ab archiepiscopo Hermanno
pago Rhaetiae celebratum est. Videtur tamen Ada-
Hffic desunt in exemplari noslro Annalium Cor- exemplaractorum hujusconcilii spu^
beiensium.
mum nostrum
rium, cui nomina episcoporum Saxonum, qui
, ibi
Ita et inlra. J.
(279) Prosapia, id est progcnies. praj oculis habuisse.
non aderant, ascripta sunt,
c. 52
Conf. etiam qua5 de Rcginwardo disseruimus
III, in
(280) Tanti, id est tot.
devastationc a. 91o. V. Hamburg. Urkundcnbuch t. I. Appenn. ii.
(281) Dc Jlungariorum Kal, Oct.
(285) V. etiam Kalcnd. Mcrscburg.
Ann. Corbeiens.
(282)Hogeri mortcm ad annum917 referunt Ann.
 497 GESTA PONTIFICUM IIAMMABUHGENSIS ECCLESI^. 498
50. ([47.] Cap. 45.) Unni archiepiscopus sedit an- A se facere(290)mandaretet pacem supplexdcposce-
nos
)s
Q.M II
18.
:„
(280). MemoriiB
Annos ejus obitumquc ut supra cognovi
._„j:. „» _ r_„._:i
traditum est a fratribus — Rin
*'" .
;
—
cum, qyg, mjnc Hcidiba
victor apud Sliaswich "",
ret (291). Sic Heinricus
dicitur, regni terminos po-
'*''*'

Reginwardus '*' transissct, Lcidradum, Hreniensis nens, ibi cl marchionem statuit*^'(292)et Saxonum
chori pr.Tposilum, a clero et populo electum. Qui coloniam
^ habitaro
..... ..u..^.^„..j proccepit.
^^.«...^1^..,. ^iuuv omnia
Ha3c 0.1^...« referente
ii,.s>ioiiiu

hoc Unni pro capellano utens, ad curiamvenit. Rex *'^"

quodam episcopo Danorum, prudenti viro, nos
autem Conradus, divino, ut creditur, spiritu alfla- veraciler ut accepimus, sie fideliter ecclesiae nos-
tus, contempta Leidradi '" specie, parvulo Unni, trse '*'^'
tradimus.
quem virgam pastoralem
retro stare conspexerat, 60. Cap. 47.) Tunc beatissimus archiepi-
('49.]
'*^ etiam papa Johannes dccimus, ut
optulit. Cui scopus noster^^sUnni, vidensostium fidei genlibus
privilegium indicat, palleum dcdit (387). Erat au- apertum esse(293),gratias Deo egit de salute paga-
teni vir, sicut in electione ac transitu ejus videri norum, praicipue vero quoniamlcgatio Hammabur-
potest, sanclissimus, pro qua sanctitate Conrado gensis ecclesia;, pro temporis importunitato diu
et Heinrico***regibus familiaris ct reverenduspcr- neglecta, prajveniente misericordia Dei et virtule
mansit **'. Unde et ita versu depingitur : regis Heinrici *•", locum et tempus operandi acce-
Principibus notus Uum fuit, ordine nonu8. j,
pit. Igitur nichil asperum et grave *^* arbitrans su-
57. In diebus suis Ungri non solum nostram Sa- biri s^^s
posse pro Christo, latitudinem sua3 diocesis
xoniam aliasque cis Rhenum provincias, verum per se ipsum elegit circuire. Secutus est eum ^'^'^

etiam trans Rhenum

Lotharingiam et Franciam ***
grex universus, ut aiunt ^^\ Breraensis ecclesiae,
demoliti sunt (288). Dani quoque Sclavos auxilio pastoris boni absentia mesti, secumque et in car-
habentes, primo Transalbianos Saxones, deindecis cerem mortem ire parati.
et in
Albim vastantes '", magno Saxoniam terrore quas- Oi. Postquam vero confessor Dei pervenit adDa-
sabant ***. Apud Danos eo tempore Hardecnudth nos.ubi tunc crudelissimum Worm ^'^^ diximus re-
Wrm "*»
(289) regnavit, crudclissim.us, inquam, gnasse «69, illum quidem pro ingenita flectere ne-
vermis Christianorum populis non mediocriter in-
et quivitsaevitia filium autem "» regis Haroldum «ti
:

festus. IlleChristianitatem,qua3in Daniafuit,pror- sua dicitur s""

(294), pra^dicatione lucratus. Quem
sus deleremoiitus.sacerdotes Dei afinibussuis de-
itafidelemChristoperfccit,utChristianitatem,quam
pulit, pjurimos quoque ille ^'^ per tormenta necavit. pater ejussemper odio habuit, ipse haberi publice
58. Cap. 40.) At vero Heinricus rex, jam
(1
48.J permitteret ^''\
quamvis nondum baptismi sacra-
tunc a puero timens Deum et in ejus misericordia mentum percepit ®^^
'^' totam suam habens fiduciam, Ungros quidem [50.] Ordinatis itaque «"^ in regno Danorum per
multis gravibusque pra^liis triumphavit itemque C singulas ecclesias
sacerdoiibus, sanctus Dei multi
;

85» Hal-.nrv^^o, 853

'^» Behemos ^'^^ .^. C „U „!:
et Sorabos ab aliis regibus domi
l ,. •
I i • . . .

tudinem credeniium commendasse fertur Haroldo

to3,et ceteros Sclavorum populosuno grandi pr.elio ^"^ Cujus etiam fultus adjutorio
et legato, omnes
ita percussit, ut residui, qui fere "^* pauci reman- Danorum insulas penetravit, evangelizans verbum
serant, et regi tributum et Deo Christianitatem ul- Dei gentilibus, et fideles quos invenit «" cap-
illic
tro promitterent.
tivatos «"^'in Christo confortans.
59.Deindecum exercituingressusDaniam.Wrm*^^ 02. Deinde vestigia secutus magni prasdicatoris
regem primo impetu adeo"« perterruit, ut imperata Ansgarii, raareBalticum re.migans, non sine labore
VARIyf; LECTIONES.
3. "".I^einwardus4. «« Leudradi
«*» pastoralem
rfmf 3. «^* Henrico
2Tl^t?-!^l!°"f45r ^f^5'^m^c Saxoniam verum circa R. aliasque t. R. provincias 5. «" devastantes
4. dnvsSr/ntT
4 848 2.
de\astarant 3 8« quassantes 3. «" filius Hardewigh
Gorm (Gorem 2.) 2. 3. Pro Hardewieh Velleus
9'?'" i ™';/' '"', ll^^-dewich Gwrm 4 filius Hartetvick Gwr/n 5.fil. nirtewich Gwrm !l?6?S^«i^^
?«Rnhpm^n?-r/ «'^^•'^^^'iV^'^^^^^^^^
''• "" misericordiam i1/. F. «^'^ que deest b.

^'^^3wig Sleswigh
o L
«0ommaa3.
3. 2. .saspnw. «"S
Heidaba 4. Heithbu 2. 2«. Hedhebv 3. «''^ constituit
2. «^' nostrae rfe.5^ 4.
venerabilis 4. «" Ileinrici «^^
2. 2. 4. ««^ se
arbitran^^^^^^^ to
H.,f" -r.rr- 1- 1"^'"!? "^^-..^
delissimus Gwrm regnavit 4. «» vero 3. "'
''\Vt «-""t desunl 4. ««« Orm 3. Gorm 2. Gwrm 5. 8G9
cru- Wrm
llaraldum 3 «^» est 4 "* proniilteret 3. «''* percepcrit
2. perceperat 3. "^^ ita 3. »-« m. c. il. g.
D. coraraendavit 4. «"^ illuc 1. °"° captivos 3.
NOTyE.
^(286) V. c. 37. 53. Annal. Gorbeiens.,
936.
a. 917, D De Danis per Heinricum
(291) victis v. Aun. Au-
giens 931. Ann. Corbciens.
a. a. 934. Thietmar.
(287) Hamburg. Urkundenbuch, n. 29.
Merseb. I. i, c. 9, ibique notam.
(288) Ungarios Saxoniam anno 919 crudcliter
va- (292) Sc. novum marchionem in defuncli locum
stasse testantur Ann. Corbeiens. h. a.
Conf. etiam substituit. V. Ann. Einhardi a. 828, RudoJf. Fuld.
Reginon. a. 917, 926.
a. 8.52. Dahlmann Geschichte von Danemark t. I,
Cnuto tantum audit ille Danorum rex apud
('289
p. 70. Waitz Heinrich I.
Widukind I. 1. I, c. 40. Thietmar. Mersebure
0. 9. n 1 i
>
(293) Oslium jidei ad vocationcm riendum palefa-
ctuni esie cst locutio Rimberti in Vita S. Anskarii
("290) Impcrala facere, locutio Salluslio usitatis-
.
c. 12.
sima.
(294) Regem Haraldum dictum Blaatand.
^«99 ADAMI GANONICl RREMENSIS 500
pervonit ""'*
arl Hircam. Quo jam post obitum sancti A. fiicnt inutilc vidctur eorum acta BCrutari qui noti
Ansgarii annis 70 nomo floctopiim*'*'" aiisiisost per- crcdiderunt, ila impium cst pr.'ctcrire salutem eo-
tingorc, pr.-ntcr solum, ut legimus, KinibcrLum. Ila riun '•*"'
qui primiuri crediderunt, et per quos cre-
persecutio nostros retinuil *"'. Birca est oppidum diderunt. Sueones igitur ct Gothi a sancto Ansgario
GoLliorum, medio Suevoniae *** positura (295),
in primum in fide plantati, iterumque al paganis num
non longe ab co templo, quod celcbRrrimum Sueo- rclapsi *"', a sanclo patreUnni sunt rcvocati. Suffi-
nes habcnt in cultu deorum, Ubsola *^^^ dicto in : cit huc scirc, ne, si plura dicimu&, mentiri vclle
quo loco sinus quidam ejus freti. quod Balticum vel dicamur *"' Melius enim est, ut ait beatus leroni-
barbarum dicitur, ad ^** boream vergens, portum rnus, vcra dicere ruslice, quam fatsa diserte proferre
facit barbaris gentibus, quae hoc mare diHusi ^''•' »»*
(297).
habitant, optabilem,sed valde pcriculosum incautis 64. ([52.] Cap. 49.) Perfecto autem legationis suae
et ignaris ejusmodi locorum. Bircuni enim pyrata- ministerio, cum tandem redire disponeret, evange-
rum quorum ibi est magna copia,
excursionibus, listaDei, apud Bircam ffigritudinecorreptus, ibidera
sffipiusimpugnati cum vi ct armis nequeunt resis- fessi corporis tubcrnaculurn deposuit. Anima vero,
tere, callida hostesaggrediuntur arte decipere.Qui cum roulto animarum triumpho stipata, ca^lestis
sinum maris impacati per centum et amplius sta- p patriai capitolium semperla;tatura conscendit.Tunc
'""
dia latentium molibus saxorum obstruentes ^*", pe- discipuli
'' '" pontificis,exequias ^
ejus cum fletu etgau- "
* '
'
.
.

riculosum cequG suis ac prsedonibus inter raeandi dio procurantes, cetera quidem membra spelie-
fecerunt. Ad quam stationem, quia "" tutissima runt in eodem ^"^ oppido Birca, solurn caput '•^

est in *^' maritimis Suevonice regionibus, solent Bremam reportantes, quod dicenti honore condide-
oranes Danorum vel Nortmannorum, itemque ^*^ runt in ecclesia sancti Petri coram altari. Obiitau-
Sclavorura ac ^^" Semborura naves, aliique Scithia3 tem peracto boni certarainis cursu (298) in Scitia,
populi pro diversis coraraerciorum necessitatibus ut scribitur, anno Dorainicae incarnationis 936 '•'"'',

solempniter convenire. indictione 9, circa mediura Septembris (299). Hic

63. ([51.] Cap. 48.) In eo portu confessor Domini est annus Ottonis Magni primus, a transitu ^"^ san-
egressus, insolita populos appellare cccpit legatione. cti Willehadi primi Bremensis episcopi 148 '^"''.

Quippe Sueones et Gothi, vel si ita melius dicuntur 65. Eia, vos episcopi, qui, domi '^'" sedentes, glo-
Nortmanni, propter barbaricaeexcursioaistempora, ri«, lucri, ventris et '"' somni breves delicias in
qua paucis annis multi reges cruento imperio do- primo episcopalis officii loco ponitis respicite, in- ;

minati sunt, Christianae religionis penitus obliti, quara, istum pauperem saeculi et modicum ''^^, im-
haut ^^1 faciie poterant ad fidem persuaderi. Accc mo laudabilem magnumque sacerdotem Christi,qui
pimus *"* a s«pe dicto rege Danorura Suein *'^,tunc ^ nuper tara nobili fine coronatus, exemplum dedit
apudSueonesimperitasse quendam Ring cum filiis posteris, nulla temporum vel locorum asperitate
Herich ^^* et Edmund, ipsumque Ring ante se ha- vestram ^'^ pigriciam excusari posse : cum per
buisse Anund *•"% Bern ^'"\ Olaph ^*", de quibus in tanta pericula maris et terrae ferocos aquilonis po-
gestis Anscharii logitur (296), et alios *^^,
sancti pulos ipse pertransiens, ministerium legationis
quorum non occurrit vocabulum ^^^. Et credibile est su;e tanto impleret studio, ut in ultimis terrae fi-

athletam Dei Unnum ^"" eosdcm reges, quaravis non nibus exspirans animam. suam poneret (300) pro
crediderint, adissc, eorumque licentia verbum Dei Christo.
per Sueoniam prfedicasse. Meo autera arbitratu,

VARI^ LECTIONES.
"'^
balticum navigans,gravi labore venit 4. doctor 2.3.4. «si obtinuit4. *^^ Sueoniffi 2. 3. i. setnper.
*'*'"

"'^Upsala^. '*84in2.3. 4. «'sdiffuse^. «««obruentes^. 887quge5. -^» deesl3. ««Mlem 1. 8»o atque m
2. 3. solent Danorum, Nordmannorum, Sclavoium alque4. *'" haud 2.3.4. ^"^ autem addit 4 ^"^ Sven

3. «^^ Eric 2. Erich 4. Amind 5. Amund 3. »36 Biorn. 3. Biorn et 4. »«' Olaf 2. «^^ aliosque 4.
**'-*=i

^^'^
occurrunt vocabula 4. Unni 2. 3. 5. ''"' Sicut enim inutile est acta non credentium scrutari,
'•'""

ita impiurn arbitramur eorum preterire salutera 4. ^""^

relapsi ad paganismum 2.3.4. ^"3 feufficit —
dicamur dcsunt 3. •""*
Sulficit — proferre desxwtk, cademqiie defidsse in cod. Ranxoviano refert Maderus.
90^ eodem loco vel 3.
cai)ud 1. s»^
'>"'^
vicesimo sexto 2. 2 a. »»^ autera addit 4. ^"^ CLXVIU. 5. 9'" do-
mi deest 3. "" et deest 5, '"^ seculi et modicum 2. 3. 5. '-"^ nostram 3.

NOT^.
(295) Conf- 1. 20, schul. 121, 122.
IV, c. (2981 Pcracto hono cerlaminis cursu. Ita Vita S.
(296) Vita S. Anskarii, c. 19. 1 , 26, 30. Willehadi, c. 11.
(297) Hieronyiiu epistol. 2. (ed. Paris. 1684, i, 1, (299) V. Annal. Corbeienses, Cont. Chronici Re-
pag. 10 F.) MuUoqne rHclius est e dnobus imjicr-
: ginon. a 936.
feclis rusticitutcra sanctani liaberc, quani cloquenliani (300) Ponere animam ex Virgilii Georgic. IV, 238.
peccatricem.
50! GESTA PONTIFICUM HAMMABUUGENSIS ECGLESI.E. 502

LIBER SECUNDUS
Hic habeas libri, lector bone, gesta secundi "*.

Cap. 50.) Adalagus archiepiscopus sedit

!.([!.] A omnia cooperantur in bonum {[iom. viii, 28), de-
annos 53»'*. Fste est qui nobis, ut dicitur "'", rem ei Dominus ad voti successum,et prosperita-
'•*^^
dit

publicam restiluit (301). Genere illustris, a;tate tem temporis et gratiam regis. Cujus ita usus est
juvenis,decorus specie morumqueprobitate specio- familiaritatc,quod a lalere ejus rarounquam devel
sior, a choro sumptus ost "'^ Hiltineshemensi,con- (307). Nunquam tamen aut parrochicu
'•''^
leretur
sanguineus et discipulus beati Adalwardi '"^, Fer- necessitati defuit,aut legationis sua; curam postha-
densis episcopi.cujus tuncvita prohatafama illaesa buit ;
quin immo victoriosi et justissimi animum
et fjdes in palatio erat cognitissima '•"^.Qiipm ferunt regis in omnibus quffi Dei sunt paratum cernens,
etiam doctrina et miraculis celebrem. Sclavorum tum pntcipue studium ejus ^''^ °='"
ad conversionem
populos "0 eo tempore (302) prsedicassp, quo "' paganorum incitare non cessavit ;
quod etiam pro
^^"
nostsr Unni ad Scythas legatus extitit. Ejus nimi- sententia ejus ita evenit,Deo cooperante et piis-
rum opera et testimonio commcndatus ^^- in curia simi regis dexteram in omnibus corroborantc.
Adaldagus (303)rerulam pasloralem suscepit a ma- 3. [2.] Oltoigitur rex divino fultus auxilio, cum
gno Ottone.-palleum episcopale ^"sumpsita papaT" 8^* primum ab insidiis fratrumsuorumereptus est,

Leone, manus impositionem, sicut praedecessores justiciam et judicium ^^^ populis fecit (308).Deinde
ejus,a Magontino *" praisule.Necdum autem Ham- n postquam omnia fcrmc regna, quaj post mortem
maburgensis calhedra habuit sulfraganeos, quos Karoli dcfccerant.suo imperio subjugaret ^",in Da-
hujus Adaldagi studio recepit ^^^. nos arma corripuit, quo antea ^*^ pater ejus bello
2.Adaldagus itaque ut primo ingressus estepisco- compressit. Hli vero, bellarc »^- moliti (309), apud
patum, Hremam, longo prius tempore potestati- Hcidibam legatos Ottonis cum marchione truci-
"••''

bus(30i) ac Judiciaria manu (305) comprcssam '••-'',

darunt,omnem Saxonum coloniam funditus extin-
prscepto "^ rcgis absolvi '-*', et instar reliquariim gut>ntes. Ad qurm rem ulciscemlam rex cum exer-
urbium immunitate simulque»-' libertate fccil do- citu statim '•"*
invasit Daniam ; transgrcssusqus**'^
nari. Prajcepta regis hajc continentia prfflsto sunt, terminos Danorum, apud Sliaswig olim positos,
et alia [300). Mox de legationc sua, qua3 pro gen- ferroet igne vastavit totam regionein usquead marc
tium salute primo a decessoribus '•'^"
suis rccepla, novissimum, quod Nortmanoos "''^ a Danis dirimit,
hou sibi ordine provenit ut,quod alii in ^^' lacrimis et usque in pra)sentem diem avictoria regis Ottin-
seminarunt '•*'-,
ipse in gaudio meteret {Psal. cxxv, sund '•»" dicitur. Cui egrcdienti ^** Haroldus apud
5) ; toto,inquam,aniini desiderio succensus, aeslua- Sliaswig ^" occurrens bellum intulit In quo ^'''^.

bat, quomodo perficeretquod religioso pietatis utrisque viriliterconcertantibus^^',Saxones victoria

formabat affectu. Et quoniam diligentibus Deum potiti sunt, Dani victi ad naves cesserunt "^^. Tan-
VARIyf: LEGTIONES.
'"•
Deest hic versus 2. 2a 3.4. Hic incipit liber 3ecundus.5. Liber secundus. 3.Nulla lihri hic distinctio in
codd.'l.'2.a.k. ''' Lin.4. ^'^ut dicitur i/c.SH?i/4. '•"'' est r/m< 4. si" Adalalwardus I ""* cognotissima 1. .

"o populis2. 3. 4, «*' quos 1. "--commendatur 1. »*' archiepiscopale 2.3.4. '•'-* Mogontino 2. 4. Mo-
"""
genti 3- °" recipit 3. accepit 5. *^^ opprcssam 927
prfficepta 1. •'-*'
absolvit il/. F. '" que deest 1.
•"^ prajdecessoribus 4. "'*
in deesil. male.
'•'•"'
seminaverunl 2. 3. DliS dedit deest M. F. "'^* divelleretur
93"
2. 4. avelleretur 3, ^'^
tum (cum 1.) praicipue desunt 4. 936 "'^ ejus daest 1. ejus deest 2. 3. 4. 938
quam 3. **'* jud. et just. 2. 3. 5. Ilemotd. l. l. c. 8. s*"
subjugarat 3. 4. »'' ante '•"^
Enim vero tunc
rebellare 4. ^'^ Heidebam 4. Heidhbu 2. Hedaby 3. stalim deest 4. '*^ que decst ^" Danos a
Nordmannis 4. ••'•" Ottinsand 1, Ottinsunt 4. Oltesund 3. Oddesund 2. '^" rcgVedienti 4 '•>"
Sliswig4.
'^" mnrginecod. 2: Bellum Ottonis
In et Danorum. ^^' certantibus 2. 3. 4. ^'"^ potiti, Danos ad naves
cedere coegerunt 4.

NOT/E.
(301) Respexiase videtur noster Virgilii .Eneid. t. I, pag. xxxvi, I. Grimm Deutsche Rechtsalter-
1. VI. V. 847 :
thiimer, p. 703.
Unu3 qui nobls cunctando restituis rem. (;%6) Vcluti de 937, Jun. 30, Aug. 7 906, Aug. ;

(302) Vel potius paulo ante Adalwardus enim; 10, Hamb. Urkundenb. n. 31, 32 et 43. In hoc ne-
jam anno 933, Oct. 28, supremum diem obicrat gotiatores Bremenses jure caeterarum regalium
(303) Cf. Vitam Mathildis reginfe Thietmar.Mer- urbium donatur.
seb. 1. II, c. 20. (307j Rcgis cancellarius per aliquod r tempus
(304) Polcslas id est advocatus.qui dicilur l.onin- fuit.
/i/.e wolt in Statutis Bremensib. a. 1303, ord. 80, (308) Jusliliam et judicium facerc. Gen. c. xviii,
118, et alias vel etiam apud Frisios Wolhote. V. 19. Cf. Ps. Lxxxviii,v. 15. SimilitPr juc/?n'o et pi-
(305) Manus, id est auctoritas, nisi mavis .sym- sltcia iiulxrvare, infra c. 8 et 5o.
bolum auctoritatis judiciarirc sceptro arfixum,qualc (309) Qiiod facium esse videtur paulo postquam
conatat fuisse raanus justifim apud regos Franco- rpx Olto Normannos,rcgis Haroldi Rlaatand socios,
rum, in monumcnlis Caroli Magni,apud Byzanfi- in urbe Ilothoraago frusfra obsedit v.Flodoard a. ;

noa, etc. V, Montfaucon, De la monarchie franfuise, 955; Dudon, I. iii.

fJO.*} ADAMI CANONICI RltKMENSIS 504
dcmquo '"^^ confiicionihus afl pnccm inclinfilis, Ila- A f^.i""^ un^ granfii bfillo ''''"'flomneral,ipsc tanta virtute
rolduH Olloni Huhjrcitur, cl ajj co rcgnurn '•''*
susci- flcin.-;cp8 "'' conslrinxit {'-'A'!), ut Iributurn et Chri-
pienSjChristianilascm in Dania resipere fipoponfiit. Btianitatem pro vita simul et patria libenteroirerren
Nec mora, baptizatus est ipse llaroldus cum u.xo- victori, baptizatusque est totus gentiliurn populus
re ^•"'
Guuhiltl '"''"'
ct filio parvulo,fjucm '•'''rex noslcr ""'*.
Kcclesi;;;in Sclavania *"' tunc primurn con-
'•''''

asacro Ibntc susceptum Suoinotlo '*•'"

vocavit '•'''•*.
structaj '•"*',
de quibu.s rebus circa finera, ut gestae
Eo tfimpore Dania cismarina, f^uam Judland ''^"
sunt, oportunius aliquid snmus dicturi *".
incola3 appellant, in tres divisa episcopatus, llam- lnvenimus|adhuc inscrimiis ecclesifBnogtncColo-
maburgcnsi episcopatui °''i aiihiof«ia est.Servantur niensem archiepiscopurn, qui tunc claruit, liruno-
in IJrcmensi ccclcsia praecepta regis (310), quae si- nem (31.5), postquarn Ilammaburg noslrarn vidit
gnant(31l) Ottonem regem in sua ditione regnum habere 8ufi'raganeo3,veterem de Brema instaurasse
Danicum tenuisse, adeo ut ctiam episcopatus ille quaerelam '•'^^.spcrans se quaj voluit eo facilius ade-
donaverit.In privilcgiis autem lloman;G sodisvidcri pturum, quod regis erat confrater Ottonis '•'". Sed
potost quod Agapitus ^^ ^ papa,Hammaburgensi ec- dum frustra laborasset omnibus modis, nec papae
clesis de salute gentium congratulatus,orania quae consilium "*', nec dicitur fratris meruisse *'"'
auxi-
a decessoribus "''^
suis Gregoi-io, Nicolao, Sergio et lium.Ita vir nobilis idemque '•*"
sapiens auctoritate
Bremensi archiepiscopatui concessa sunt,et
B
ceteris ponlincis Adaldagi facile superatus.in gratiam no-
ipse concessit Adaldago (312). Cui etiam sua vicc strae ecclesiaj, ut scribitur, cum **•*
satisfactione re-
jus ordinandi episcopos, tam in Daniam quam in divit, praidicans Hammaburgensera ecclesiam,quae
ceteros •"**
septentrionis populos, apostolica aucto- in tanto gentilium periculo constiluta sit, non de-
ritate concessit. bere laedi ab aliquo, verum dignam esse quaeomni
4. Igitur beatissimus pater noster '•"'^
primus consolationis amore foveatur et celebretur ab om-
ordinavit episcopos in Daniam, Horit vel Harcdum nibus ubique ecclesiis. Adhuc posteris in memoria
nd ^^^ Sliaswig, Liafdagum ad Ripam, lleginbron- est, quendam Erp, diaconem **" pontificis Adalda-

dum ^^8 ad llarusam ^^^

(313). Quibus etiam com- gi, quia lideliter ei astiterit °^" in praefata conten-
mendavit illas ecclesias, quae trans mare sunt, in tione, Ferdensi ab rege (316) episcopatu donatum,
Fune ^''^ Seland et Scone ^''^,
ac in Sueonia. Anno simul et alios fratrum, qui in praedicatione Dano-
archiepiscopi factum est hoc 13" {an. 948). Et haec rum Sclavorum cum archiepiscopo studiosi fue-
et
quidem initia coelestis misericordiaj secutum est runt, pro labore suo majoribus asserunt cathedria
tale incrementum, Deo cooperante, ut ab illo tem- intronizatos '•'^i.

pore usque in hodiernum diem ecclesiae Danorum 6. (Gap. 52.) Nempe studium patris Adalilagi

multiplici borealium gentium fructu redundarevi- C totum fuit in conversione gentium, in exaltaeione
deantur ^". ecclesiarum in salute ^^^ animarum ;
pro cujus rei
^'' ^^^ ^"*
5. ([3.] Cap. 51.) Fertur etiam ipso tempore magisterio meruit vir delectus Deo et homi-
fortissimum Ottoncm regem universos populos
^''^
nibus,utomnibus^^^in veneratione haberetur,etiam
Sclavorum iraperio subjecisse "*. Quos pater 975 inimicis.

VARI.E LEGTIONES.
^"^ que deesf. 4. "^* regnumque ab eo 4. ^~^^
sua addit 4. ^56 Qunild 3. ^" filium addit 4. ^^^ Svenot-
to 2. 3. 5. semper. marginc cod. 2^''^
In Jutland 3. 4. Wiudland 2.
: Haroldus rex baptizatur. ^^"
^^' archiepiscopatui 4. ^^^ Agapetus 3. 5. "'^^
praedecessoribus 4. ^^* caeteros deest 2. 3. 4. ^ss ar«hie-
piscopus nost 2. 3. 4. omniurn addit 4. ^^^ Ita correxi pro Horituharedum a 1. conf. infra c. 23. Harol-
dum ad 2. 3. 4. Reinbrandum 4. ^^s Arusiam 2. Arhusiam 3. Arhusan 4, Arhusam .5. In margine
°'^''

cod. 2 ; De tribus primis Daniaj episcopis. ^^* Fionia 2. 3. Fiune 4. Finne 5. ^™ Scane 3. Scania 5.
^" videnturS. ^''-
Ferunt 2. 3. ^''^ Quo etiam tempore fortissimus rex Otto. ^'^ i.suo bubjecisse 2.3.suo
"'^ ipse Otto tanto deinceps Dei adjutorio 2. 2a.
subjecit 1.4. Quosque 2.3. Et quos 4. ^""^ praelio 3. ^''''

^'*
Ita ct 3, nbi tamrn deest Dei et similiter 4 ipse 0. tanta d. u. a. potentia.
: sicque baptizatur g. p.
:

universus 4. ^''^ Et ecclosia^ 4. ^^" Slavonia 3. '^' surt constriictffi 4. '^^- dicomus 5. ^*^ Igitur post haec
Coloniensisarchiepiscopus Brunovidensjam Hammaburgnostram divina opitulantegratia sulfraganeosha-
bere, veterem de Brema,sicut in scriniis ecclesiae nostrae invcnimus,inslauravit querelam 4. ^**quodfi-
lius crat Ottonis regis 2. 3. 4. ^^^ concilium 5. ^*'*
nec patris meruit habere a. ^^'' atque 4. ^"^ eccle-
siaj cum digna 4. "'^ Erponem diaconem 2.
2a. archidiaconum 3. Erp, diaconum 5. ^^*"
adstiterit 3 (?)
5. ^^' Et de studio Adaldagi ad praedicationem gentium etdeorigine durum norma. G/o.s5ma in sequentia

textu codd. 2. 4. irrepsit. ^^^ salutem 3. ^^^ ministerio 3. ^^* ut 3. ^"^ omnibus deest 3. ab omnibus2.

NOT^.
(310) y. privilegium Ottonis I imp. ann. 965, vi burg. ad ii Kal. Maii. Sedit ab anno 948-972. 'V.
Kal. Jul Ghronic. breve Breraense.
(311) St.gwarc hic non significat c.vpressix verbis {3ii) Tanta virtute constrinxit. Similiter infra I.
dicere, sed innucrc. III, c. 53, magna virlute constringere. et 1. iii,c.33
(312) Bullarn d. 948, Jan. 2. V. in Hamburger nniliebri potesfate constringere. L. iv, c. 22, cons-
Urkundenbuch, n. 3.'». trivgere potentia.
(213) Oredus (aliis Afom/), Liafdagus et Ilegin- (31.5) Bruno, filius Heinrici I,archiepiscopus Co-
brandus concilio intcrfuerunt Ingelhemiensi 948. loniensis 953. f 965.
Jan. 7. 1'iodoard h. a. Ri^^.hcrus h. a. llarf;fii epi- (310) Ottonc II, nempe anno 976, tesle Thietma-
scopi dieiu eraorlualcm habet Necrolagiuin Mltsc- ro Marseb. I. iii. c. 4,
503 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS EGGLESI^. SOG

7. {[4.] Cap. 53.) Post hajc '•^"

cum rex victorio- A ^px et archiepiscopus noster vices '"" suas in hac
'"'*
sissimus Otto.atl liborandum '•*'••"
sedcm apostolicam regione commcndantcs, in Italiam disccsserunt
vocaretur in Ilaliam, consilium fertur habuisse"', (901, Au<j. (in.). Ubi rex habito ccncilio episcopo-
quem posl se vicarium pntestatis ;ul faciendam justi- rum, Johannem papam, cui Octaviano cognomen
ciam relinqueret ""^ in his parlibus qu.e barbaris lura erat ""^, multis ""* accusatum criminibus de-
contines sunt terminis.Nondum enim posl tcmpora poni fecit, quamvis absentem, nam fuga judicium
Karoli.propter vetcres illius gentis seditiones.Saxo- subterfugerat '""^, et in locum ejus protum ""^ Leo-
nia ducem cfusarem. Qua necessitatc
accepit, nisi nem ordinari ""''. {an. 962.) A quo (321) ipse mox
rex persuasus, Hermanno prinuim tutelie vicem in coronatus, imperator et augtistus a populo Romano
Saxonia commisit (317). De quo viro et propenie consalutalus est,anno regni '<"*28o (322), post coro-
viri, quoniam tam Bremensi ecclesia? quam aliis natum Romaj Karulum "»8 153° (323). (Cap. 56.) Eo
magno excidio surrexisse videntur •""", altius ordiri temporo impcralor cum filio (324) quinquennium
neccssarium duxi. '"-" commoratus '°"
in Italia (325), fiiios Heringarii
8. (Gap. 54.) Vir iste pauperibus ortus natalibus, debeliavit, Romamque pristinaa reddidit libertati
primo, ut aiunt, 7 mansis totidemque manentibus (326). His diebusannisque totidem noster archiepi-
ex hereditate parentum fuit contentus. Deinde quod scopus, apud quem summa consiliorum pendebat
B
(327), in regno '"^- Italic-e conversatus est, non
•0«' erat acris (318) ingenii decorisque '"Oi
tormc-e,
cum.pro merito tidei et humilitatisquamdominiset sponte, inquam, sed quod a regum latere divelli non
paribus '""^ exhibuit, facile notus '""* in palatio '•"'% potuit. Ingens lucrum de peregrinatione sua Bre-
ad familiaritatem pervenit ipsius regis : qui, com- mensi ecclesiae paravit. Tunc enim collegisse tradi-
perta juvenis industria, suscepit eum in numero tur patrocinia sanctorum, quibus nunc et in aevum
ministrorum, dcinde nutricium pr;v?cepit esse lilio- hoc triumphat nostrum episcopium. Fcrtur ejus
rum (310) ; mox etiam, succedentibus prosperis populus itaque, non ferens diuturnam '"" boni pa-
(320), commisit ei vices prffifectorum '""*. In quibus storis absentiam, nuntiis et litteris metum ingeren-
'<•"
officiisstrennueadministratiSjdiciturmanenlessuos tibus tandem cffecispe ut suum gregem visere
pro turto fin judiciura "^*'j delatos, data sententia dignaretur. Cui etiam venienti perhibent buos et
simul omnes dampnasse ad mortem. Cujus novitate extraneos itinere tridui occurrisse, prae gaudio
facinoris et tunc carus "•<** in populo et clarissimus flentes, et quasi '"^" alteri Johanni '"'^^
clamabant,
deinceps factus est in palatio. Postquam vero duca- dicentes : Uenediclus qui venit in nomine Domini
tum SaxoniiB meruit, judicio et justicia gubernavit {Matth. XXI, 9).
provinciarn,et in dcfensione ecclesiarum sanctarura
10. ([6.] Cap. 57.) Reversus ergo in patriam ar-
studiosuspermansitusqueinfinem.NametBremensi C chicpiscopus, sicut audivimus et cognovimus et pa-
ecclesicB ac matri Hammaburg fidelis exstitit ac ""'^ tres nostri narraverunt nobis '"^^^ duxit in comitatu
devotus, multa bona faciens in fratres et in omnes suo Benedictum, papam ordinatum, ab sed tunc '°^'

Saxoniae congregationes. Ottone"'^^ depositum '"^Ojquem ille '"^' inHammaburg

9. ([5.] Cap. 55.) Igitur tali viro """ piissimus custodise mandari '"^* preecepit, archiepiscopus vero

VARIyE LECTIONES.
996 vero addit 4. "" liberandam 4. llelm. l. I. c. 10. 058 nn o. 3. Helmold habuit 1 (?) **o relique-

runt 1. '000 videtur 2. 3. 4. 5. '»»' quia 4. '002 que deed 1. "">' patribus 5. """^ esset add. 2. 3. 4.
'"05 curia '""^ pr^fectune
4. 4. ""'Mn judicium deest \. \n ^yi&icxo Helm. l. l. '"<"* charus 5. clarus 3.
joo» '0'« viri F. '"" vires 5. ""- decesseruut 3. ""•« cui Octavianus nomen erat 4. '»'* multis 4.
ei 3.
deest 5. ••>" declinaverat 2. 3. """ //a 1. Helmoldm l. I. c. 10. promptum 2. 3. 4. promtura yl//*e7-^
Stud. a. 961, iibi ex conjectura Heinecii ler/itur : promotum. Certe protus dictum est pro ]votoscrininrio, cu-
jus officmm Leonem constal tenuisse. V. Contin. lieginon. a. 963. Liudprund l. VI, c. 11. ""' ord. pri?cepit
'oj» 'O'»
4. sui addit 4. Karolum 4. '»*o in l per quinquiennium 4. '"^i Berengarii 2. 3. 5. '"^^ regna
'<>-' diuternam 1. 'o^*
1. revisere 2. 3. 4. ^'*--'
In cod. 4. Iixc ita leyuntnr : a reguin iatcre non poterat,
unde magnum ecclesiae sus lucrum paravit.Tunc etiam sanctorum,quibus nunc et in a^vura hoc triumphat
episcopium, patrocinia collcgisse traditur. Populus itaque boni pastoris diuturnam graviter fercns absen-
tiam, nunciis et literis raetum ingerentibus, tandem ut suum reviseret gregcm sollicitare curavit. Cui etiam
jmum in patriam venienli, totus simul populus, et extranei cum ipsis, itinere tridui occursantes, et prae
audio flentes, quasi. 'O" iha. 2. Christo 3. 'O" sicut nobis desunt 4. —
'"^» tunc deest 4. item 2. 3.
" imperatore addit 4. '«^i iHg ^i^ggi j^j p 1032 mancipari 4.
NOT^.
(317) V. Wedekind Noten t. II, p. 3.53 sq. (324) Otto II nonnisi in tcrtia expeditione Italica
(318) Acre ingenium : Sallust. Ju]g. c. 4, 24. V. D a. 967. Octob., Italiani intravil.
infra I. iii, c. 1, 2. (325) Rectius per quadriennium, scilicet ex fine
(319) Wilhelmi, ut videtur, et Ludolfi. anni 961 usque ad initiuni anni 965.
(3201 Succedentibus prosperis. Ila et I. iii, c. 111, 58. (326) Prislinx reddidit libcrtali. Conf. I. iii, c. 5,
(321)ConstatOttonem imperatoremRomae a papa 33 1. I, c. 13.
;

Joaone XH coronatum esse a. 962, Fcbr. 2, hunc (327) In charta imporatoris a. 962. Oct. appellat
vero depositum esse et protoscriniarium Leonem in Adaldaguin summum regnorum noslrorum consilia-
ejus locum electum a. 963. m. Novembri. rium. in alia a. 965, Jan. 3, intnr dilectissimoa
(322) rectius anno regni 26. consiliarios rcccasutur. V. llauibuii'. Urkundenb.
(323) rcctius anno 162. t.I, p. 46.
»07 ADAMI nANONICl DIIEMENSIS 508
magno cum honore detiniiit "^»» usquc ad obiturn ^ sollicitudincm gereret.xenodochiiBremcnsiedicitur
ejus. Nam vir sanrtiis liltoratusquo fuisse dicitur, magnam habuisse ""•'
multo curam. Quod ipse ""^*

et qui dignuH apostolici; scdi "'•''*

vidcretur ^"^^, a majoribus auxit reditibus quam antecessores ejus:
popuiollomano nisi quod pertumultum electusest, adeo ut praeter hospites, qui frequenter auscipie-
cxpulsoeo quem ordinari jussit ^"^'^ impcrator. Igi- bantur, cotidie pascerentur in hospitali paupe-
tur apud nos in sancla conversatione vivcns, alios- res ^"''•' 24. In quo ministerio fidelissimus extitit.
quesancte vivcrcdocens, cum jam Romanis po.=cen- Libentius, quem secum duxit ab Italia pontifex '"**.

tibusab caisare restitui deberet '"37 apud Hamma- ,q /r rn\T < r^i. i •

m l-^-
'P30 tempore magnus
Otto, subiu-
burg m pace quicvit. ('^*P- ^^-J
, .
i •. .„>=, •

Transitus eius quarlo """

•
,

A, ,
„ Christianajque f^ o
,• .•
-, . ,r. ,1 ,„"', ,^ . , ., ..
gatis fidei copulatisSclavorum gen-
i i

NonasJuhi contigissedescribituri^n^S Pracnositus ?, »,

Magedburg ,„„
. •
v ..
.,,. , J" ., ^.,; . / , ,
,
tibus, incJ^-tam urbem
i
"'6' Buper ripas
illius tcmpons BremcC claruit Eilhardus, vir spon- «,. „ . ,.,• o 1 /
.
, X .n,„
Albia) fluininis condidit, quamSclavis metropolera i

tanea paupertate clarus cano-

1
'"•'^
,

et custos rcgulae
, .

„!.„„ Adalbertum,
n \ ,, ,
fj, ,.,„ , . „ . . .
statuens, summae i ^
sanctitatis virum,
nicaj. Tuncque»"*» scolasecclesiaiflorentissimo stu- ;i.;j„^ ,.„„„„„ J, archiepiscopum.
u-
,. ., ™. ,, , .„,, . ,. . ,. ibidem consecrari fecit is, pnmus
t-

dio Tiadhelmus ">", qui erat ex discipu is

rexit
r> X •
HT j •
.r,,,,^-., ,n
•
m 12anms strennuepontif-
•
•
t\t„„„^i „ a-
Magedburgordmatus,
, tn t ,•/. •

magni Octnci Magdeburgensis >»*M32') ^^ '»". a

,

* -^ \, oi
-r,..,
•

.^ ,„ ,-o ? ^ ,. catum admifustravit,

, • •multosque Sclavorum popu- ^
.
*

11. (Lap. oo.) Archiepiscopus autem rehquias ^» i„„ mns -ii^ inM j- fx r- ^i- •

^ ""^* '"^* i
,
^
[ ^ ,.,, B *os ille prffidicando convertit.
,
Cuius ordi- ,
ab urbe Roma '"**• de-
.

sanctorum martyrum, quas

^ „„,• ,.„„, „ ..,.,.. , . •
, ,
•

., ,.,„
,
•'
,.,. natio facta est anno imperatoris (SS.i) et nosln ar-
'
, . .

portavit;« ,
magna per parrochias suas dil.gentia '«^o
.hiepiscopi 35, et sunt anni post ordinationem
distnbuit.Anteccssoresio«su.Deoserv.entiumam- ^^^^^- ^ -^.
137 .334^
marum quinquc ccenobia fundasse dicti sunt i"".
His ille sextum addidit apud HesiUngum 1«« (.330), ^^- (t^-J ^ap. 61.) Magedhurgensi »»•'» archiepi-
i"'^
ubi nobilissima virgo Christi Wendilgart, et paler scopatui subjectaesttotaSclavonia'""^ usque">^*
ejus Haldo '"" nomine, totum Deo et sancto Vito Penem fluvium. Episcopatus suffraganei quinque,
martyriio^0patrimoniumsuum'05iofferens,magnam quorum Mersiburg"^^ et Gisiai»^6 super Salam flu-
virginum turmam congregavit ^331). Septimam con- ^^" condita, Misna vero super Albiam, Brandan-
'"" et Ilevelberg «78 interius vadunt. Sextus
gregationem inFrissiaRipeholt '«^s (339 fecit san- ^''''S
episcopatus ">'«
Sclavoniae est "=»» Aldinburg (.3.35).
ctorum virorum de pra^dio et oblatione quarundam
^um, quod lO" vicinior nobis est, imperator Ham-
fidelium "'53 matronarum, Reingerd '"^^ et Wen-
dil« ""^^ ubi reliquias sancti locavit Mauritii i«^S
maburgensi archiepiscopatui subjecit, ibique arcfai-

et alia alibi. [Ha; sunt reliquis sanctorum,quas do-

episcopus "^^ noster pnmum ordinavit episcopura

minus Adaldagus ab Italia portavit ^'^\ corpora '«^» Euraccum (336) vel ^««^ Egwardum "«S quem Latine

Quiriaci et Cssarii, item ^"^'

Victoris et Coroude, C dicimus Euagnum. "'s^

Felicis et Feliciani Cosmae et Damiani] "'^'', 1°". 15. Etquoniam occasio se locorum prsebuit, utile
sanctus pontifex om-
12. ([7.] Cap. 59.) Cumque videtur exponere quae gentes trans Albiam Hamma-
nium ecclesiarum suarum paternam,ut apparet'"^*, burgensi pertinentes sint dyocesi "''^. Haec claudi-

YARIyE LECTIONES.
*"' eum apostolica sede 3. "'^'^ videtur 3. ""^^ preceperat 4. "^" debuisset 5. "^* Cujus
addit 2. 2a. '"^*

transitus III. 4. Quo in tempore B. c. E. v. s. p. c. ecclesie prepositus 4. i^^" Tunc et 4. i"*' Tyadhel-
'"^^

mus 2. 3. '"^^ qui fuerat m. 0. Magdaburg discipulus 4. 1°" Uncis inclusa desunt 1. '"" Roma dcest M. F.
1°*^ portavit 3. '"^^ Nam antecessores 4. '"" fundarunt 4. ">** Heslinge 4. Basilingan 2. Basilingim 3.
'"*8 Habdo quod rectius videtur. "'^" martyri deest 2. 3. '"^' suum deest 3. "'^^ Ripeshold
2. 3. Haddo 4.
deest 2. 3. 4. nobilium 2. 3. 4. "''^* Reingerb. 2. 3. ^»^ Wendele 5. io»6 sanctorum locavit 2. 3.
""s^

4. "" quas ab Italia archiepiscopus deportavit 4. "'^^ videlicet a(M?7 4. '"^^ item c/ee5^ 4. "'*'" Feli-
'"b^ '"^^ Bremensis m. habuit i. if"" etiam
ciane 2. 4. ^"^^ Vncis inclusa desunt i uj ^pparet rfesMwM. .

""^"
4. ""'''
XXIV. pauperes 2. 3. in h. XXIII paup. pasc. 4. pontifex dcest 4. Libentius pontifex, q. s. d.
a. I. 2. 3. ">" Magedbrug 1. Magdaburg 4. ei ?Ya ««/"ra, Medenburg 3. '"^^ populorum 1. populo 5.
'"''^
ille ctei 3. 4. 1°™ anni ^et's/ 5. '"''i
autem a(/f/z< 4. Magadburgensi 6. 'O'^ episcopatui 1. "•? Sla-
vonia 3. 4. sxpius. 1°''^
ad adduvt 2. 4. Mersburg 4. i"''^ Tyscia 3, M6i et deest. Cicia 5. '""' Bran- "'''''

dinburg 2. Brandenburg 3. 5. "•"^ Heuelberg 2. Heuelbierg. 3. Ilavelberg 4. Heuelburg 5. '"'^ episcopus

3. "'^° Sclavanie 2. 1°*' quem quia 4. '"^- archiepiscopatus 6. ""^^ rfa 6. Curaccum vel 1. 3. dciunt 2.

4. 1"^* Edwardum 2. 3. 4. '"^^ Latini dieunt 3. ""^^ Hammaburgensis ecclesie pertinentes sint parrochie 4.

NOTyE.
(328) Conf. Hamburg. Urkundenb., t. I, n. 42, D n. 46.
ibique not. (333) Rectius dixisset Adamus regis.
ArchiepiscopusMagdeburgensiselectusobiit
(329) (334) Ordinatus est Adalbertus non anno 971, ut
981. De quo vide plura apud Thietmarum Merse- Adamus autumavit, sed anno 968, obiit vero post
burg. et Richerum. annos tredecim, sc. 981. V. Annal. Hildeshem.
(330) Distat dimidio fere miliari a monasterio (335^ Oldenburg, urbs Wagriae.
Zeven. Conf. Albert. Stad. a. 1136. (336) Nomen illud videtur esse Evracrus, Evra-
(331) V. Thietmarum 1. 11, c. 26. carus {Ehrachar), quod Evagrio melius respondet.
(332) Sc. Reepsholt in pago Ostringiae et praefc- J^cgitur tamen pro eo Everacus Annal. Sax. a. 972.
ctu.'a Fricdcburg. V. privilegium Ottonis II impera- Apud Iluclmolum 1. i, cap. 12, 13, audit ille

loris a. 983, Jan. 9, HaQjburg. Urkundcnb. t. 1, Ecwardus.

 ,

509 GESTA PONTIFinUM HAMMABURGENSIS EGCLESI^. 510

tur ab occidente occeano nritunnico '"**",

a mcridie A ir^ ([9.] Cap. 62.) Invenimus quoqne limitera
Albia lluminc ab orientp Pene fluvio
'»^''*, qui '""', Saxonicc qua) "" Irans Albiam est, praiscriplum a
curritin mareBarbarum,ab aquilone veroEgdore'"^" Karolo et imperatoribus ceteris, ila se continen-
fluvio qui Danos dirimit a Saxonibus ••'". Transal- lcm*MIoc est ab Albiae ripa orientali usque ad rivu-
bianorum "^^' Saxonum populi sunt tres primi ad : lum quem Sclavi Mescenreiza vocant.a quo sursum
occeanum sunt '"''^ Tedmarsgoi '"»*, et eorum ec- ijmes currit per silvam Delvunder "'- usque in flu
clesia mater in '»»« Melindorp '09« (337) secundi ;
vium Deivundam "'-'(340) ; sicque pervenit in-Hor-
Holcetae 'o»^ dicti a silvis quas accolunt ; eos Stu- chenbici "'* (34!) et Bilenispring '"^ (342) ; inde
ria '"9» flumen interluit '«'•", ecclesia Scana- ad Liudwinestein "'o (34-i)et Wispircon '"^ (344)
fcld "»» (338) lercii et "«' nobiliores Sturmarii
;
et Bir/nig "'« (345) progreditur. Tunc in Horbin-
dicuntur, eo quod seditionibus ea "»^ gens fre-
stenon '"^ (346) vadit usque "^» in Travena "^'
quens"»^ agitur.Interquos metropolis Hammaburg ,.,„„
silvam 3i7), sursumque per ipsam m iiuliiun-
., ,.,,_, ,,
^ . ,?.x ,• /.,or>^
• • . • .
caput exto]lit,ohm vinset armip potens (339 agro ,. u
km ""..«o /o,o\
mox m Agrimeshov h-jt /-j/n^
"" (349), et «^ •
a , •

, , .1^ „ ,. \- , (348. ;

el frugibus felix nunc vcro peccatorum vmdictae

; ,„„,..
,•. j. j reclo "2*ad vadum, quod "^•' dicitur Agrimeswi-
Et quamvis "°*
r'. iini
, •
, •

patens.m solitudmem redacta est. ,.,

.
',7 ,.„ „ •,.,., o -^ .

K .. •. nn^, Au•
r d "26 350
• ascend t. Ubi et Burwido "^^ fecit .
decorem urbis amisent, vires ""•' adhuc retmetme- p
*

tropolis,viduitati3suffldampnacon8olans in pro- ^ «^"ellum contra campionem

Sclavorum, interfecit-
y»^ "'" "^""^ ^* •'^P'^ '" ^O'^'^'" ^«'^o PO*^'^"" ^'^ '"
vectu "06 (Uiorum, quos per totam septentrionis =

latitudinem su*"»" legationi "«« cotidie videt ac- memoriam "". Ab eadem igituraqua sursum pro-
crescere. De quibus etiam tam Ifcta i»»» clamare currens terminus in stagnum Golse (351) vadil
videtur Annnnliavi et locuta "'». sum, multipUcaU
: sicque ad orientalem campum venit Zuentifeld(352),
sunt super numerum {Psal. xi, 6). usquein ipsumflumen Zuentinam***,perquemlimes

SCHOLIA.
*
Scliol. 12. Sturmariosalluit "'° ab oriente Bilena "^' fluvius,quimergitur in Albiam fluvium "^*, sicut
ille superior. (2. 5. 4. 6. )
**
Scliol. 13. "^^ per Waigros "'' currit in raare Barbarumjuxta
Travenna flumen estquod quem fluvium
mons unicusest Albere"^'' et ""' civitas Liubice "". (2. 3. 4. 6.)
**'
Scftol 15. Zuentina '"' fluvius currit a lacu.in quo Plunie "•'''* civitas sita est. Inde per saltum vadit
Isarnho "*", raergiturque in "*' mare Scythicum "**. (2. 3. 4. 5. 6.)

VARI/E LECTIONES.
Brintannico 2. Brittanico 2. Britanico 3. Britannico 4. 10«« fluvio 2. 3. 4. *»8o flumine 1. 6.
'»««

lo^» Egodore 5. *o^^ '«^* Thcdmarskones 2.

''»' Saxonia 3. '«9-' atque arfr/jt 2. sunl deest i. Thial-
marsgoi 4. Thiedmarsgoi 4. Thiedmarsi3. ^''^'^ m&ter in desunt A. '"^^ ]\iiiinclorp 3. Miiindrop 2. Mil-
linthorp l.Mclimdorp .V. ""^'
Holiuini 1. 6, scette 2. Olcelaj 3. Holsati 4. Holtzati 5. ">''«
Stiriha 3.
'"««interfluit 2. 3. 4. quorumttf/£/i7 4. "»» Scancfeld 3. Sconevelt 2. Sconenfeld 4. "»• qui et 4. ""^ [\\g^
4. ""' frequenter 4. "»* occulto Deijudicio vastata rt(W<? 4. ">^ [amen addit i. '""^ proventu 3. pro- ^

fectu 2. ""' sua 1. ""8 legatione 1. 6." ""^ tam iseta etiam 2. 3. tam deest 5. "'» locutns 2. 3. 4.
"" qui 4. '"- Delunder 3. Delundez M. F. "" Delundam 2. Dehvudam 2. '"* Horchembici 2. Ilor-
chcmbeke 4. Houchembici 3. ""^ Hylcmspring2. Hilimpring 3. Heilmspring 4. Heilinspring 5. Heiling-
spring .V. F. '"* Luidwinestein 2. Ludwinestein 4. Zindwin?tein 3. '"'' Wifpircon 1. 6. Wisbircon 4.
"'''Hyrzing. 2. 3. Hirzing 4. Husinc 5. '"" ita 6. Horbistenon 1.2. 4. Ilarbistenon 3. "-" usque deestb.
"" Travennam 2. 3. 4. "-- Bulilunchin 3. Bulilunken 4. "-^Grimeson 2. 5. Crimeson 3. 4. "^' recte
2,3.4. "2' qui 1. 6. "^^ Agrimeswidel 3. Agrrimeswedel 4. "^' Burgwido 2. 4. Byurguido 3. "^^ et
d^e.si 3. "" ubi etlapis in monumentum positus est 4. "^" affluit 5. "'" Hilena. 2. "^^ flumen 4.
"*' fluvius, "^* "'*
est qui 4. W^agros 4. Ungros 2. Alber civitatis Liubice 6. Legendum Albero. De :

quo monle postea Sei/el)erg nuncupato v. Hetmold t. I. Albere 2. 3. 4. "^" {(^ coare.vi; est 2. 3. 4. "^' Lu-
beke 2. Liubeke 4. Luibeke5. Luitbcke M. F, Inrod. 3. hoc schoUon ita legitur ; Travenna fluvius est,
prope quem condita est Lybie civitas. "^* Llevenna 1. "^^^ Flunie2. Plinne 3. Plone 4. "*« Isatulio 2.
"*'inque5. "" non longe ab oppido Kyl «^Wzi Lindinbrogius In cod. 3. luec ita legunlur : Zuentina .

fluvius orituralacu, in quos civitas Plinne sita cst et inergitur in mare Scylhicum.

I NOT/E.
(3.'37) Meldorf. (] p. HO. Mergitur in lacum juxta Prohnsdorf.
(33H) Schonefeld. (340) FortasseGarbeck,qui rivulusjuxta Gnissow
(339) rolens armis. Virgil. .En. i, 531. in Travennam mergitur.
(3i0) Die Delvenau. (347) Travenhorst.
(341) Rivulus juxta Ilornbeck in parochia Drci- (3iS) Blunk, villa parochiaj Segeberg, in ripa
tenfelde. orientali Travennifi.
(3421 Fons rivuli qui hodie die Bille vocatur. (349) Tensebeck. Conf. Helmold 1. 1, c. 67, 03.
(3i3) Fortasse Steinhorst. (3.50) llodie der Stockscc. V. Uankwerth Lan-
(344) Wesenberg, villa parochialis propc Tra- dcsbeschreibunch dcr herzogthiimerSchleswig und
vennam. Holstein.
(345) Birneze s. Bisneze, hodie Bissenitz, rivulus (351) Dacus Plunensis, cujiis nominis vestigium
qui limitem constituit possessionum monasterii manet in villa Kollubbc.
Roinfeld.V. documenta
1163 et 1189 apud llan- a. (352) Hodic Burnholt, v. lleimoM. I. i, c. 91.
n, Nachrichtvon dcn Holstein-Plonischcn Landen

h
511 ADAMI CANONICI BIIEMENSIS 512
SaxoniajusqueinpolagusSrylhicnin ctrnarf! qiiofl A ^•1"'''^ provintia, a Winulis (3o'j) incolitur, qui
vocant '»" Orienlaie dclahitiir. olirri dicti sunt Wandali. Decies major esse fertur
16. De cujus natura brevitcr in gestis
freti ""', quam nostra Saxonia.pra^sertim si Boemiam et
Karoli rneminit Einhardus, curn de bello diceret eos qui trans Oddaram "** sunt Polanos *"'•'
qui
Sclavanico (3.5;^). « Sinus, ait, quidam ab occi- nec habitu, nec lingua discrepant, in partcm adje-
dentali occeano vorsus orienlem '"'* porrigitur, ceris Sclavanifi?. Hfcc autem regio cum sit arrnis,
longitudinis quidem incomperta;, latitudinis vero, virifi et frugibus opulentissima, firmis undiquesal-
qua; nusquam centum miJia ***" passuum excedat tuum vel terminia fluminum "'''' clauditur.Ejus la-
***^, curn in multis locis contractior inveniatur. titudo est a meridie usque '*^' in boream, hoc est
Hunc rnultffi circunisident nationes, Dani siquidem abAlbiafluviousque ad rnare Scythicum.Longitudo
"" ac Sueones,quos Nortmannos 'i*^ vocamus, et autem illa videtur, quaeinitium babet ab nostra
septentrionaie litus et omnes in eo insulas "^'•' tc- Ilammaburgensi parrochiaetporrigiturinorientem,
nent. At "^" litus australe Sclavi ct ali;B (liversce infinitis auctas patiis,usque in Begnariam '"'S Un-
incoluntnationes,interquosvelpr8ecipuisunt,quibus griam et ""^ Grfficiam. Populi Sclavorum "'* multi,
tuncarege bellum "^^i inferebatur, Vilzi, quos ille quorum primi sunt ab occidente confines Transal-
una tantum et quam per se gesserat.expeditione ita „ bianis Waigri '"'^eorum civitas Aldinburg*'^^** ma-
contulit ^'^2 ac dorauit, utulterius imperata facere ritima. Deinde secuntur Obodriti "^'^, qui nunc ""
minime rennuendum "^^ judicarent. » Reregi "^^ (355) vocantur, et civitas eorum Magno-
17. ([10. ] Gap. 63.) Hsc ille. Nos autem, quo- polis (356).Item versus non Polabiugi, quorum ci-
niam mentio Sclavorum totiens i'" incidit,non ab vitas Razispurg^i^^^.Ultra illos sunl Lingones""'(357)
re arbitramur, si de natura et gentibus Sclavaniae et Warnabi 'i'2(358).Mox habitant Chizzini (357)**
historico aliquid dicemus *'^* compendio, eo quod et Circipani (360), quos a Tholosantibus (361j et
Sclavi eo tempore studio nostri pontificis Adaldagi Retheris »'^3 (352) separat flumen ''"^Panis "'^ et
narrantur ad Christianam religionem fere omnes civitas Dimine.Ibi est terminus Hammaburgensis
conversi "^^ parrochiae. ([11.] Cap. 65.) Sunt et alii Sclavaniae
(18. Cap. 64.) Sclavania igilur, amplissima Ger- '"^ populi, qui inter Algiam et Oddaram degunt,

SCHOLIA.
* Schol. 15. Trans Oddoram 'i" fluvium primi habitant Pomerani, deinde Polani, qui a latere babent
hinc Pruzzos ''''^, inde Behemos ''''^, ab oriente Ruzzos "^°. (2. 3. 4. 5. 6.)
**
Schol. 16. Aldinborg civitas magna Sclavorum,qui Waigri dicuntur,sita est juxta mare quod Balticum
sive Barbarum dicitur, itinere die. ab Hammaburg. (6.)
. . .
*** "*'
Schol. 17. Chizzini "^' et "^^ Circipani cis Panim fiuvium
habitant. Tolosantes et Rehtarii
trans Panim fluvium ; hos quatuor populos a fortitudine Wilzos appellant vel Leuticos
"8*. (2.3.4.6.)

VARIyE LECTIONES.
*'*»
dicitur4. "**dm/4. "*» milia deciM.c.e. "^Sexceditl. "" quidem2.3.4. "" ]\fordmannos2.3.4.
"" insulant 1. "^o ad 3. 5. "^i bellum a rege 1. "^z contulit i.2.6.Ita et codd.nonnuLli hinhardil.l. ''^* re-
nuendum 3 4. "^* toties 3. tocius 1. "^^ dicamus3. 5. "^" Adaldagi ad ch. f.sint 0. r. conversi 4. "=" dici-
tur 5 "58 Oddoram 2. issepius. "^^ Polanas 2, "co pt fluminum terminis2. 3 4. "«' usque deest 2. 3. 4.
1"^^ Beuguariam 2.
Benguariam 3. Bulgariam M. F. "^^ vel 5. '"^* igitur Slavorum sunt 4. "^^ Vagri
3. "s« AldenburgS. 11" Obotriti 3. "68 numero 2. 3. altero nomine 4. "^g Kerigri 3. """ Razisburgh
2. Razisburg 3. 4. "" quos Eingones sunt 4. Vocabulo Lingones in cod. 1. superscriptum^ est: vel lono-
ges. Cod. 6. legit Linoges, cui snperseriptum est \e\L\ngones. "'^ Warnahi 2. 3. 4. "'* Reteris 2. 3.
:

Retharis 4. "''* fluvius :\ 3. 4. 1175

parvus 2. i'^s Salvorum 3. 5. "" Odderam 3. Oderam 5.
"'8 Pruzlos 2. habent
Pruxelanos 3. "'''9
Boemos 4 "^" Fiuzlos 2. Verba inde Ruzzos desunt 3. : —
"" Chyzini 2. "«^ vel 2. 4. "^^ Retharii 2. 4. "^* Lenticios 4. In cod. 3. haec ita legitur Hi qua- :

tuor populi Tholosantes et liheteri, Chizini et Gircipani, dicti sunt Wilzivel Leutici a fortitudine.

NOTiE.
(353) Cap. 12 C (357) Populus quondam latius difTusus, qui verc
(354) Winulorum nomen (v. infra c. ^9, I. iv, tempore Adami,cujus verba cum Helmoldi 1. 1, c.2.
c. 13) aliis scriptoribus coaevis seu antiquioribus sunt conferenda.in terra dicta Linagga, cujus civi-
plane incognitum. Winili vero de Scandinavia taserat Puttlitz,inveniebatur.
egressi, postea Langobardi dicti, teste Paulo Dia- (358) Sic dieti afluvio Warnow.
cono (De rebus Langobard. 1. i, c. 9) fuerunt ini- (359) Quorum nomen asservatur in villa Kessii
mici Wandalorum Uelmoldus vero (I. i, c. 15, 19)
; prope Rostock
Winulos sive Winethos eos appellat. Venlas et Vi- (360 Ad ripam fluvii Peene occidentalem usqu
nedas bene distinxit carnem Anglosaxonicum de habitantes.
poetae pereprinationibus. (301) Circa fluvium etlacum Tollense in confinii
(355) Ita dicti Adamo, ut videtur, de emporio ducatuum Megalopolensium Schwerin et Strelitz.
eoruin Reric, de quo v. Einhardi Annalesann. 808, Stargard in du
(362) In praefecluris Strelitz et
809. catuMckleuburg-Strclitz.VideLisch Jahrbiichcrde
(356) Meklenburg,nunc vilIa,pauIo infra Wismar. Vereins fur Meklenburg. Geschichte t. III, p. 1 seq
 ;

513 GESTA PONTIFICUM IIAMMABURGENSIS ECCLESIvE. 514

sicut Heveldi "*", qui juxta Habolam "** (luvium

A sitamcn Chrislianitatis '"' tituluni ibi morantes
sunt "" et Doxani •«"'
(363), Leubuzzi "«« (36i), non publicaverint. Omnes enira adhuc paganicis
\Vilini «'*o
(365) et St(iderani(366)cum multis aliia. ritibus obcrrant '^"^ceterum '^"^ moribus et hospi-

Inter quos medii et potentissimi omnium suut Re- talilate nulla gens honestior aut benignior polerit
tharii "".civitas eorum vulgatissima Rethre (367), inveniri. Urbs illa,mercibu3 omnium septcntriona-
sedes ydolatria3 "**.Templum ibi magnum constru- lium nationum locuples, nichil non habet jocundi
ctum est demonibus.quorum princeps esf^^Redi- aut rari. Ibi est Olla Vulcani (372), quod incolae
gas (368).Simulacrum cjus auro, lectus ostro para- Graccuin ignem vocant,de quo etiam meminit Soli-
"^* habet, undique nus (373). Ibi cernitur Neptunus triplicis naturte
tus. Civitas ipsa novem portas :

lacu profundo inclusa, pons ligneus "'^ transitum tribus enim fretis alluitur illa insula,quorura aiunt
praebet, per quem tantum sacrificantibus aut re- unum esse viridissinii-c specici,alterum subalbidae,
"''", tertiura'^"*motu furibuiido pcrpetuissajvittempesta-
sponsa petentibus via conceditur. Credo ca si-

gnilicante causa, quod perditas animas eorura qui tibus. [13.j Ab illa '^*'"
civitato brevi rcmigio trajici-

ydolis serviunt, congruc tur,hinc ad Dyminem '*"^ urbem '^°^ quae sita estin
novles Sly.\ interfusa cohercet (369). hostio^^speanis fluvii, ubi et Runi'^"niabitant (374)
Ad quodtemplum ferunt acivitate llammaburg iter inde ad Semland provinciam, qu am possident
'*'°

esse quatuor dierum. Pruzi '*". Iter '-'^ ejusmodi est, ut ab liumma-
19. ([12.] Cap. 66.) Ultra Leuticios "", qui alio burc vel ab "" Albia flumine septimo '^'* die per-
nomine Wilzi dicuntur, Oddara flumen occurrit, venias ad Jumne '^"' civitatem per tcrram ; nam '^"^

ditissimus amnis Sclavaniae regionis "^*. In cujus per marenavimingrederisabSliaswigvelAldinburc,

ostio, qua Scyticas alluit paludes (370),nobilissima ut pervenias ad Jurane ""''.
Ab ipsa urbe vela ten-
civitas Jumne "*' (371) celeberrimara praestat sta- dens quartodecimo '-''
die ascendens '^'* ad Ostro-
et Graecis qui sunt in circuitu. De gard '"" Ruzziaj '"'. Cujus metropolis civitas est
cionem barbaris
cujus prceconio urbis, quia magna qua^dam et vix Chive '*" (375), ffimula sceptri Constantinopolitani,
credibilia recitanlur.volupe arbitror pauca inserere clarissimum decus Graeciaj. Sicut crgo praedictum
digna relatu. Est sane maxima omnium quas Eu- est, Oddara flumen oritur in profundissimo saltu
*

ropa claudit civitatum '"", quam incolunt Sclavi Marahorum ^-^'

(376) ubi et Albia noster '--*
prin-
cum aliis gentibus. Graecis et barbaris.Nam et ad- cipium sortitur, ncc longis ab inviccm spatiis, sed
'-^^
veneeSaxones parem cohabitandilegemacceperunt, diverso currunt raeatu. Altcr enim, id est Od-

SCHOLIA.
* Schol. 18. Marahi "" sunt
populi Sclavorura, qui sunt ab oriente Behemorura i^", habentque in
circuitu hinc Poraeranos et Polanos '^-*, inde Ungros et crudelissimara gentem
Pescina-
gos "*^, qui humanis carnibus vescuntur. (2. 4. 6.)

VAHI^ LEGTIONES.
""
Voci Heveldi in codd. 1. 6. superscriplum est : vel Heruli. Ita et Ann. Saxo a. 983. "^«i
Haliolam 2.4.
Haloam 3. Hailum suspicalur Vell. "" sunt deesl 2. 3. 4. "«s Doxam 4. Ita et Uelmold. l. I. c. 2. "»»
Leubuzi 3. Liubuzzi 4. "'•"* Voci Wilini codd. 1. 6. m superscriptum leyitur : vel Walani. Ita et Ann. Sax.
l. l.
"*' Retharii 3. "'* idololatriae n. "'•'^
est deest 3. 4. "** portos 1 partes nolavil M. "''•^
lingneus
l. "'•'6 Hec eo 3. "» Leuticos 2. 3. 4.
Hec ea 2. 4. "»•'* Sclavanicae 2. 3. 4. rcligionis
1. "»» Uimne hic.
1. Vimne 6. semper. lunume 2. lulinum 5. semper sicut el Ann. Sa.vo l. t.
Jumne 3. 4. '*"''
maxime om-
nium quos ab eurupa claudit civitatuum 4. '*"' cultum vel orf^/j< 3. '*''- aberrant .1/.
'-"^
majoribusarf^h'^
""* deest 2. 3. tercius vero 4. '-"^ autem addit 4. '^"^ Oiminem 2. 3. 4. Ueminem 5. '^°''
3. remigio ad
urbem trahuntur D. 2. 3. 4. '-"s ostio 2. 3. .5. 6. '^o» Rhuni 2. 3. 4. '2'" ibi 2. 3. 4. '^" Pruzzi 4. na-
vigatur addunt 2. 5. '^'^ item 4. '"^ ab decst 5. '^u viH. M. F. '^'^
ita hic 1. 4. Jummem 2. Jura.ncD
3. Julinum 5. Vimne 6. "'^ si addunt 2. 3. 4. '*'''
pervenias Jarancra 2. 3. 4. Juminem 3. '-'^ XLIII.
.V. F.
'*'^ Ita 3. 4. Ann. Saxo ascendens 1. .5. 6. ascendis 2. '"" Ostragard 5. Ostrogord 3. *^^' Rusziaj

2. 4. Ruziaj 2. 4. Ruzi« 3. '"- Chiwe 6. Chyve 3. Chive 4. Clyvc 2. '--^ Marachorura

2. Maracorum 3.
Merahorum 4. "" nostre 3. fluvius 4. '^-^ diversis 6. '*" Marachi 2, 4. '"' Boemorum 4. '=^^8 Pol-
danos 5. '*" Poscinagos 4. Postinagos 2. 5.

NOT^.
(363) Juxta fiuvium die Dosse. Eorum civitas P (369) Virg. .En. vi, 439.
I Wittstock. (370) Id est raare Ballicura (v. infra I. iv, c. 20),
Prope Oderam fluvium, ubi civitas Lcbus,
(301). quod supra cap. 18 raare Scythicum dicebatur.
meridionalem partem versus marchifH Brandenburg. (371) Prope urbem VVcUin.
(365) Witini fortasse idem qui Widukindo 1. iu, (.372) Olla Vulcani Gregorio M, (Dialog. 1. iv,
c. 9, dicuntur Vuloini. Populus, quf Velna dicilur, c. 30) dicitur Vesuviu3,in qucm anima regis Theo-
ocourrit etiam in carmine Anglosaxonico supra lau- dcrici prqjccta est. Similia vide Archiv. t.vi,814 sq.
dato. (373) Solinus c.5 de i^Etne loquitur.qui est sacer
(366) Stoderani in terra Uavelland. V. Ann. Vulcano.
iQuedlinb. 997. Thietmar, 1. iv, c. 20. Helmold. l.i, (374) Oui insulam Riigen inhabitabant. V. infra
c. 37, 88. I. IV, c. 18. et schol. 117. Kuani audiunt apud Wi-

(367) Juxta villam PrilKvitz prope NeuStrelitz. dukind. 1. iii, c. 54.

(368) De templo Redigast v. Thietmar. Mcrse- (375) Kiew.
burg. 1. VI, c. 17. nelmold. I. i, c. W, 52. (376) Mahren.
515 ADAMI CANONICI IlKKMrONSIS 516
(laru, vcigciis medios Wiriu-
iii Ijorcani, LranKiL por A ^^ '*" ''Jfl' cl justo aceptrurn ornavit imperio. Ilis
lorum populos, doncc pertranscaL usque 123« ad lribus,ajque fortisHimis ac juslissimis imperalori-
Jumnom '"•''",
nbi Pomcranos dividit a Wilzis.Alter buH,tam carus '***
ac '-** familiaiis erat sanctus '*w
vcro, id esL Albia.in occasum ""^ ruens.primo im- Adaidagu.i pro virtutis '*'' merito et doctrina; ma-
peLu Bechemos '"'*'
alluit cum *
Sorabis *^'*, medio gisterio, ut a latere eorum vix aut raro divellere-
cursu paganos dirimit a Saxonia, novissimo alvco tur (379), sicut ostendunt prajcepta imperatorura
HammaburgcnsemparrochiamscindensaBrcmcnsi, ad nutum archiepiscopi disposita. In quibus eliam
**.
victor occeanurn ingrodiliir Brittanicum hoc est nolandum,quod tercius Otto consistcnsin '

20. Hajc de Sclavis et patria corum, quoniam Wildashusin '*« pr.ecepta fccit (380). Eodem tem-
virtutc magni Ottonis ad Christianitatem omncs pore Ilermannus '*'>', Saxonum dux, obiens '*•''*
tempore eo conversi sunt, dicta sufficiant. Nunc'^*'' (381),heredem suscepit (ilium Hennonem '-''', qui
ad ea quac post mortcm imperatoris et reliqua etiam vir bonus et fortis memcratur (382), excepto
tempcstate nostri pontificis acta sunt,calamum di quod degenerans a patre populum ri«pinagravavit.
rigamus ^^^^. Apud Magedburg '""^ quoquc defuncto pontifice
'23'
21. ([14.]Cap.67.)Anno pontificis Adaldagi 38 (38.5) Adelberto '-", Gisilharius ''-'^
successit in
Otto magnus imperator^domitor^-^^omnium septen- cathedram '^^^, et ipse '^*^"
vir sanctus, qui novel-
L
trionis'-3^nationum,f'eliciter migravit ad Dominum, los Winulorum *^*' populos doctrina et virtutibus
et sepultus est in civitate sua Magadburc^^^.Cui^"' illustravit.

filius medianus succedens, per decem

'^''-
Otto 22. (^15] Cap. C8.) Haroldus "«Srex Danorum *•*,

annos strennue gubernavit impcrium. Is statim r.^ligione ac fortitudine insignis,Christianitatem in

Lothario et Karolo, Francorum regibus (.'377), regno suo jamdudumbenignesuscepitef-^^constaD-

subactis, cum in Galabriam bellum transferret*^*^, terretinuitusqueinfinem.Undeetregnumsuumsan-
a Sarracenis *^** et Grsecis victor et victus, apud ctitaleetjusticiaconfirmans,ultramarein Nortman-
Romam decessit ^^^^ (378).Illi '^^ tercius Otto, cum nos et Anglos suam dilatavitpotentiam(38i).Emund
adhuc puer esset, in regnum substitutus, annos filius Herici '^" (385) tunc in Suedia '^'^•^
regnavit.

SGHOLIA.
* Schol. 19. Sorabi sunt Sclavi, qui campos inter Albim et Salam interjacentes incolunt; suntque eis
contermini fines Thuringorum ac Saxonum.Ultra Aram fluvium (386) alii Sorabi commo-
rantur. 6.)
**
Sc/<oL20. Brittannia Oceani insula, cui qiie7ida.m Albion nomen f'uit,inter septentrionem et occiden-
tem locata est, Germania;, Gallice, Hispaniae, maximie Europae partibus, multo intervallo
adversa.Habet a meridie Galliam I3e]gicam,cujus proximum litus transmeantibus apparet
civitas, quffi dicitur Rutubi portus.Hibernia insula omnium post Brittanniam maxima est,
ad occidentem quidem Brittanise sita. Sicut contra aquilonem est brevior,ita in meridiem
se trans illius lines plurimum protendens usque contra Hispaniae septentrionalis por-
tum (387). (6.)
***
Schol.2i, Anno Domini 996.Dani ad fidem sunt per Popponem quendam conversi,qui ferrum candens
etignitumin modum cyrotecs formatum,coram populo sine lcEsione portavit.quod videns
rexHaraldus ''^''^,abjectaydololatria,cum toto populo ad colendum verum Deum seconver-
tit. Poppo autem in episcopum est promotus. (4. sccunda manu.)
VARLE LECTIONES.
1230 perveniat 4. usque deest 2. 3. 4. '231 jummem
'^^i
Jummem 2. Juminem 5. Vimnem 6. '^32 occursu 1.
'^^s
1233 Bohemos 3. 4.
Behemos 2. '^^* Sotrabis 2. Scarabis 3. Itunc 1. '-'•'^
calamus diriga-
'«'O
tur2. 3. 4. '237 xXXmo. Vllllno. 1. '-'^*^
dominator 3. '^^g septentrionalium 4. Magedburg 2.
'"3 transferet 1. *2u Saracenis 3
Magdaburg 4. Magdeburg 3. 5. '"' Cujus 3. '^" ejus addit 4. F.
'2*s
discessit 3. 5. '^" Huic 4. '^" XXVIIl. 2. 3. 4. ^'^'•^
charus 5. '^*» et 4. i^-'»
prssul 4. '^-'i
yir-
tutum 2. 3. 4. Wildashusen 5.
'^'^^ '^"* Herimannus 4. obediens 1.
''^'^* '-" B. f. suum reliquit here-
dem. 4. '^^s 4. '-^^
Adalberto 2. 3. 4. '^^^ Gishilarius 3. Gisilarius 4. '«od i^
Madeburc 1. Magdaburg
cath. desMn/. 4. et ipse desuji? 3.' '^" Winilorum 3.
'^^o ''^'^- Haraldus 3. imjs^r.
^-^3 susceptam usque

ise* '^es Haroldus 5.

4. Erici 2. 3, 4. 1203 Sveonia 2. 3. 4. semper.
NOT^.
(377) Carolus, regis Lotharii frater, dux fuit C (383) Adelbcrtus archiepiscopus obii_t anno 981,
Lotharingorum. Mai. 20. V. Ann. Quedlinburg. h. a. Thietmar. I

(378) Mirum Adamum

hic taccre de bello Ha- III, c. 8.
raldi regis contra Ottonera II anno 974, mox lainen (384) Ipse tamen in Anglia non regnavit.
sopito. V. Thietmar. 1. iii, c. 4 Annales Altahen- ; (385J Emund, filius Erici, scriptoribus Islandicis
seos Lambert.
; W. Giesebrecht Otto II,
;
plane ignotus, qui post mortem Biorn, filii Erici

(379) lisdem fere verbis noster jam usus est su- Emundsson, circa annum 923, filios hujus Biorn
pra c. 1. Eriksson dictos Ericum, cognomine Segersall (v.
(380) Sc. a. 988, Mart. 16-20. infra c. 28), et Olavum usque fcre ad annum 990
(381) Hermannus dux jam mortuus est anno 973, regnasse tradunt. Emund ille fortasse fuit Biorni
Mart. 27, V. Widukind. 1. iii, e. 75, Necrol. Ful- frater junior, cui fratrueles suijamdicti succes-
dense, Luneburg. serunt.
(382) Forles crcanlur jortibus et bonis. Ilorat. (386) Die Ohre.
cam. IV, 29. (387) Ex Bedaj Ilistor. eccl. Angl. I. i, c. 1.
517 GESTA PONTIFICU.M HAMMABUIIGENSIS ECCLESIifi. 518

Is Haroldo conrederatus, Christianis co venientibus A dontur. Igitur cpiscopi '-»=>

in Daniam '-»*
ordinali
placabilis fuit. In Norveja
'*''"
Haccon '"" princcps sunt hii : Hored '-»=, Liafdag "«« (393), liagin-
brond '*",
;rat, quena, duni Nortnianni superbius agentem et post eos Ilarig (391), Slcrcolf,
'««« '^»»
[•egno depellerent, Haroldus sna virtute restituitet Folgbract (395), [Adelbrect (396),] Merka
Chrislicolis placatum effecit '"». [Uaccon iste cru- 1290
(397) et alii. Odinkariim '*'•"
seniorem ferunt ab
delissimus, e.x genere Inguar et giganteo sanguine Adaldago in Suconiam ordinatunri strcnnue in gen-

dcscendens, primus inter '-" Nordmannos regnum tibus logalionem suam perfccisse '^'''-.
Erat enim,
arripuit, cum antea '-^' ducibus regerentur. Igitur sicut nos fama tetigit, vir sanctissimus et doclus in
Haccon triginta quinque annis in regno exactis, his qu.T ad Doum sunt, pra^terea, quantura, '^"^ ad
obiit (:^88), Ilartildum relinquens sce))tri heredem, scculum, nobilis ct oriundus ex Danis '"-^*.
Unde ot
quisimul Daniara possedit atque Nordmaniam '-''*. facile barbaris qu;.elibet '*"''
potuit do noslra rcli-
(380).; Anglia '*^', ut supra (390 di.\inius et in gione persuadere. Ceterorum vero episcoporum vix
'-"*
gestis Anglorum scribitur, post mortem Gudredi aliquem sic clarum antiquitas prodit prster Liafda-
a fdiis ejus Analaph, Sigtrih
'-''*
et Reginold (391), gum Ripensem, quem dicunt et'-^'' miraculis cele-
per annos terecenlum permansit in ditione Dano- brem transmarina praedicassc '^''' [hoc esl in
'^'•''

cum Suconia '"s vel Norvegia '-^»].

rum. Tunc vero Ilaroldus, Iliring lilium e.ver-
'-"* insula, tan-
B 21. [17.] In Aldinburg ordinavit archiepiscopus
citu misit in .\ngliam. Qui, subacla
dem proditus et occisusest a Nordumbris
'-"'
(392). primo, ut diximus (398), Egwardum ''""^ vcl Evar-
23. ([IG.] Cap. 09.) Adaldagus igitur archiepi- gum '^"'j deinde '™- Wcgoncm ^^"^
(399), postea
copus ordinavitDaniam plures in episcopos, quo- Eziconem (400), quorum tempore Sclavi perman-
rum nomina quidem repperimus ; ad quam vero serunt Christiani. Ita etiam Hammaburg pace in
sedem '-' specialiter intronizati sint,
haud fa- '-''•'
fuit. Ecclesise in Sclavania ^^"^ ubique erectae sunt;
cile potuimus invenire. .Estimo, ea facientc causa, monasteriaetiam virorum acmulierum Dcoservien-
quod in rudi '*"*' Christianitate nulli episcoporum tium constructa sunt pluriina.* Testis cstrcx Dano-
adhuc cerla sedes designata est '"', verum studio rum, qui hodieque '^"^ superest, Sucin '^"^ cum re- ;

planland.Te Christianitatis quisquein ulteriora pro- gnarct Sclavaniam iiiduodeviginti '^o'' pagos dispcr-
gressus, verbum Dei tam suis quam alienis commu- titam esse, aftirmavit nobis, absque tribus ad chris-
niter prKdicarc certabant. IIoc hodicque '-'*-
trans tianam lidem ''°^ omnes fuisseconversos, adjicicns
per Nordmanniam et Suediam facere vi- etiam: Principes ejus temporis, Missizla ^^"^ (iOi),

SCHOLIA.
* Schol. 22. Anno Domini 973 '^"'
Wenzezlaus, princeps Doemia;, a fratre suo Bugezlao, qui principa-
tum sibi usurpavit, martyrizatur, pro quo Deus urbcm Pragam, ubi requiescit, multis mira-
culis illustrat (402). (4. secundj. manu.)
VARLE LECTIONES.
»*" Norvapia 2. Nordwegia 4. i-*^*
Hacon Hacquin 4. semper. '^s"
reddidit 1270
apud 4.
ante a 3.
ii-i
Nordwegiam 4. Uncis inclusa desxint 1. ''^''^
autem add. 1274
Gundredi
SigtricaB 2. Sightric 3. '*'*^
filium suum '1. m 1J77
Northumbris 4 '-'"*
quas
1280
sedes 2. 4. '-'* haut 1 non i. "'''" pro rara 2. 3. 4. '-*' esset 3. fuerit 4. '28^
que
\eesl 4. 5. qui add. 2. 3. 4,
'-*' '-"* Dania 1. 5. '^^^ sunt in Hored 2. 4. sunt: ut llored 3. 128G
ziaf-
lag 1. Liafdagus 2. '-'" Ragimbrondus 2. 3. Reimbrand 4. Rembrand Albert. Stad. '«8« Folcbreth 4.
•'oTcbretht 5. '"'•• deestl.o. Adalbrictt 3. Adeibreth 4. Ade]hveih Albert. Stad »290 Merha
2. 3. 4, Al-
>eri. Slad. '-"' Ordinkarum 1. '--'2 adimplesse 4. '^"' sunt, quantum vero '2°* et origine
Danus 4.
'"^ trans maria 2. In codd. 'i. hxc ita sc habcnt
'«facilel. '»'5 etiam 2. 3. : Ripensem,qui et miraculis

elebris fuerat,ettransmarinispra3dicavit. ^^''^ est Svconibus et Nordmannis 299 Nord wcgi 1

a 3. Vjucis in-
lusadesunli '300 Edwardum 4. '^oi
yel E. rfe^unf 4. '''o-' dein iV. '"os
Wigsncm. 1. i304 1304
F. siavonia
s3Ppius. '*o^
adhuc hodie 4. 130G gvgn 3 semper. 1^07 (j^Qg jg viginli 2. 4. '^o» Ghristianitatem 3. 4.
'»«»"Mi&sizza 2. 3. Misizza. 4. '3'» DCCGLXXIIII. 5.

NOTiE.
'.88 Haco ille dictus bonus, secundum Snorro- occurrit etiam in charta rcgis Ottonis If, a. 988,
r 20 annos rcgnavit. '
Mart. 18. 'V. ibid, ct Hamburgcr Urkundenbuch.
Nullus rex Norvegiaj hoc tempore, ut vide- (396) Idem forlasse episcopus Slcswiccnsis a.
. in Dania regnavit. Hartildi quoque nomen apud 972 984, qui alibi dicitur Adalgag. Vid. Chronicon
.>.jS soriptores non repcritur. Fortasse Adamus dc Bremense.
laroldo Grafelle scribere voluit, qui cum ceteris (397) Episcspus Sleswicensis 990-1010. Vid. ibid.
>ici liliis illi successit. Ilaud magni tamen existimo (398) Vide supracap. 14.
vlbert. Stadens. a. 984 hunc Iocuhq e.\Lcerpendo (399) De Wegono conf. Helmodum 1. 1, c. 13,
{cripsisse Haroldum. : 14.
'390' Supral. 1, cap. 41.
(400) Ezico ordinatus esl a. 984-988. v. Hel-
'Vid. Simeon. Dunclm. ann. 894.
1
mold. 1, 1. 1) Ex Sigeberti Gemblac. Chron. h. a.
1
Circa annum 951. Conf. nappendergGeschi-
(39'^i (401) Missizlav, secundum Ilemoldum 1. 11,
'hte von Grossbritannicn, t. I, p. 392. c. V.i-io, filius Billug, princeps Obodritorum.
supra c. 4.
(39:?) 'V. (402) Ex Sigeberti Gembl. Chron. h. a. Wen-
EpiscopusHarich itcrum occurret infrac.40.
(39'i) ccslaum interlectum csse constat. a. 930, Sept. 28.
(395) Episcopus Sleswicensis a. 984-990, qui Anno 973 vero episcopatus Pragengis est fundatug,
 610 ADAMI CANOiNli.I IJRKMEiNSiS i20

Naccon '•'", (/i02') et ScSerick (40:5). Siih fiuUms, A gurc maluerim (405), velud aUer Tidcus ''** (406),
inquit, pax conlinua fuit, Sclavi suh Iributa servie- crimen avi reticuit, me vero parricidium exagge-
runl. rante (407), hoc est, inquit '"" ijuod nos pnsterilui-
70.) Novissiniis '"^
''"'
25. ([18.] Cap. archiopi.scopi tnus, et (juod ipse parricida suo piavil cxilio.
temporil)us res noslne intcr barbaros fracla^, Chri- At '"2 illc noster Ildroldus, qui populo Danorurn
stianitas '^'^ in Dania turbata est, pulcrisque divin.fi Christianitatcm primus indixit, qui tolum scpten-
religionis iniliis invidcns inimicus homo superse- trioncm ecclcsiis et prajdicatoribus rcplevit, ille,

minare zizania conatus cst (Mallk. xiii, 25). Nam inquam, innocens vulncratus et pro Christo ex- '^'*

tunc Sucin Otto '•'"*, filius magni IlarolrJi, regis Da- pulsus, martyrii palma '^''^, ut spero "•'"^, non care-
norum, multas in patrem moiitus insidias, quomodo bit. Regnavit autem annos quinquaginta. [49.] Ob-

eum jam longajvum et minus validum rcgno pri- itus ejus '^^^ in festivitate omnium sanclorum (408j,
varet, consiliuni habuit ct '''"' cum his quos pater Memoria ejus uxoris Gunliilde apud nos pcr- '^'•'^

ejus ad Christianitatem coegit invitos. Subito igitur petua manebit (409). Haecin diebus Adaldagi ponti-
lactaconspiratione, DaniChrislianitatem abdicantes ficiscomperimus facta "^', cum taraen ejus virtutes
Buecin regero constituunt. Haroldo '^"^bellum indi- cxplorare non omnes potuimus. Sunt autem qui af-
'^''
cunt. At ille, qui ab initio regnisui totam spem n firmant, per cum gratias sanitatum factas, et tunc
in Deo posuerat '^'^, tunc '^'^ vero et '^^" raaxime cum adhuc viveret, et post mortem ad sepulcrum
commendans Christo eventum rei, cum bellum exe- ejus '^2'-',
et alia "'". [Sermo frarum cst coecos "*'
craret '^^*, armis se tueri decrevit ; ct quasi alter frcquenter illuminatos fuisse, et '3**alias "" conti-
David procedens ad bellum, filiiim lugtjbat Absa- ^ isse virtutes.] Certissimum vero est eum tam
lon, raagis dolens illius scelus quam sua pericula. nostro populo quam Transalbianis et '^"Fresonum
In quo miserabili et plus quarn civili bello (404) genti leges et jura constituisse, quje adhuc pro '^**

victa est pars Haroldi. Ipse autem vulneratus ex auctoritale viri servare contendunt (410). Interea
acie fugiens, ascensa navi elapsusest ad civilatem scnex fidelis '^*^ Adaldagus de legatione sua voti
Sclavorum, quce Jum.ne '^-^ dicitur. compos efi'ectus, et in omni opere suo domi forisque
26. A quibus contra spem, quia pagani erant, prosperatus, in senecta uberi migravit ad Dominum
humane '^^^ receptus,postaliquot *^^*dies ex eodem anuo sacerdotii nobiliter ministrati '^"54 '^**. Cujus
vulnere deficiens, in confessione Christi migravit. excessus anno Domini 988 contigit. Et sepultus est
Corpus ejus '^^^ in patriam reportatum ab exercitu, in ecclesia Bromensi, a capite Leuderici episcopi a
apud Roscald '3-*' civitatera sepultum est in ecclesia meridiali '^*^ pliiga. Obiitque indiclione prima '^^"
quam ipse primus construxit in honore ^^" sanctae 3. '32' Kal. Muii '^-^^

Trinitatis. De cujus fine, cum istum pronepotem ^ 27. ([20. j Cap. 71.) Libentius sedit annis 25.
suum,quinuncin Daniaregnat,Suen'^^^diesinterro- Palleum suscepit a papa 15° Johanne (411), virgam

VARI^ LECTJONES.
13" i3iMtaque i3i3 i^i* Suen Otto
Nachon 3. addit 4. atque F. 1313 christianos 1. 3. Suenotto 2. 4.
1315 et deest 5, 1316 belhiraque Haroldo 4. '^n qyj deest
qui (j[ggst 3.
i^i^ posuerit 4 M. '^i» tum 3.
1320 et deest 4. 1321 execraretur 3. 4- i^^^^
In cod. 1. dubium, utrum legendum sit Jumne, an
Vimne. V supra cap 19. 7wt. s. et h. Jumne 2. Jumnae 3. Julinum 5. Albert. Sladensis eod. Guelpkerb.
i uxnne. Ranzov, Umme. ^^^^ humane deest 2. 3. 4' '32* aliquos 1. 1323
'3^^ decessit. Cujuscorpus in 4. .o.
1326 Roscheld2. Roschild 3. Roskild 4. '327 honorem 3. 1328
Sucin 4. Suenonem 2. '329 velut a Ty-
1334
deus 2. 3. 4. i33o ait 2. 3. i33i et deest 5. i33« ut 3. 1333 a regno addit 4. '33* gloria 2. 3. 4. '33» spe-

ramus 4. i^36 contigit add. 2. 3. 4. 133^ Gunhild 2. GunildS. ejus Gunhild 4. i-^^^ facta comp. 2. 3. 5.
1339 et tum —
ejus. per factas 2. 3. — i^*»
et alia desunt2.3. i.
1341
1**1 ejus videlicet cecos 4. '3" et
" "

deest 4. Irequenter et 3. '3*3 al?asque multas addit 4, Uncis inclusadesunt. i3" Transalbinis 3. i^^^tanti
i3"5 presul 4. '3" administrati 2. 3. '-''SLHr. 3. i3i9 meridionali '-^so
una 2. '«' IV. 2. 3. 5.
addit ^. 3.
1852 /^ 4_ iid fig^c leguntur: IV. Kal.Maii,anno scilicet {deestb.) incarnationis dominicee DCCCCLXXXVIII.

indictione l,anno autem sacerdotit ejus nobiliter amministrati LIII, etsepultusest in ecclesiaBremensi, a
capite Leuderici episcopi a meridiali plaga.

NOT^
idem fuisse videtur, cujus rae-
(402*) Naccon vix (407) Hoc est suggerente, quod fortasse scribere
minerunt Widukind. I. ni, c. 50, et Thietraar. I. voluit Adaraus, seu vituperante.
II, c. 6. (408) Anno ut videtur 985 seu 986 v. Suenonem ;

(403) Princeps Slavicus hujus nominis alibi non Aggonis apud Langebek Script. rer. Danic. tom. I.
occurrit. Nomen ipsura vix Slavicum videtur, sed Noraina eorum cum diebus emortualibus H-
(409)
potius Nordmannicum, vulgo Sithric dictura. Ada- bro memoriarum sive libro fraternitatis ecclesiae
mum de fratre Nacconis, quem Widukind Stoinef, Hammaburgensis seu Bremensis (vid, infra schol.
Thietmar Stoinneguum. appellant, scribere voluisse 38.) inscripta fuisse videntur.
putaverim, nisi Stoinef semper Saxonibus inimicus (410) Holsatos, Stomarios et Hadeleros jura
vixisset, donec ab Herimanno duce decollatus est. quffidam a jure Saxonum diversa tenuisse, docet
(404) Bella — plus quam civilia. Lucani Pharsal. Speculum Saxonum 1. iii, act. 64, § 3. Conf. Glos-
I. 1. sam ad 1. 11, art. 14, § 1, et 1. iii, art. 44, § 2.
(405) Verbo malle noster saepius utitur libenter (411) Papa XV Joanne rectius XVI Joanncs XV
; ;

vclle, desidare. Gonf. I. iii, c. 8, 23, 60, 70) iv, 40). jam obierat anno 985.
(406) Rectius dixisset noster, velut alter Tydides.
521 GESTA PONTIFICUM HAMMABUnC.RNSIS ECCLESI^. on
episcopalem meruit ab Ottone tercio. Primus galie et crebris muneribus laborasse, ut '*''*fcroci8

omniuni consecralus est a sulTraganeis. Itaque '^°'* animum regis chrislianis mansuelum rcdderet.
vir litteratissimus et omni "" morum probitato Quibus rejectis "", in sua '^''^ crudelitate ac
ille

decoratus ab[talia(412-13)quondam pontificem secu- pcrfidia scvire cepit "". Secuta est ultio divina
tus est *"* Adaldagum (414). Cujus "^" vitam emu- in '3^8 regem Ueo rebellem '^'".
Nam cum bellum
latus et magisterium, solus ex dispositione tanti suscipcret contra Sclavos, bis captus '"" et in

patris dignus inventus est, cui Hammaburgensis Sclavaniam '•''" ductus (417), tociens a Danis in-
cura parrocbiae crederetur. Dicunt aliqui vicedom- genti pondere auri redemptus eat. Nec (amen adhuc
num * Ottonem '"'^ (415), licet avunculo '^" gloriatus reverti voluit ad Deum, quem primo in morte pa-
sit pontifice Adaldago, cessisse tamen hujus ele- tris offendit et deinde in nece fidelium irritavit, et

ctioni Libentionis '^'*, in ijuo nichil reprehensibile iratus est furore Dominus, et tradidit '^" eum in
vel inimicus possit objicere. [Dicunt enim tantaj ''''°
manus inimicorum suorum '''^^, ut disceret non
castitatis, ut raro se mulicribus videndum pra;bue- blasphemarc (/ Tim. i, 20).
rit, tantae abstinenti^B ut pallida jejuniis ora porta- Tunc potentissimus rex Sueonum
28. (Cap. 72.)
verit, tantaeque humilitatis vel '^^"^
caritatis ut in Hericus, exercitu innumerabili sicut harena ma-
claustro sicut unus fratrum vixerit.] Multee '^'^'
vir- ris (418) collecto, Daniam invadit, et occurrit ei

tutes quippe contentus acquisitis raro cu-

ejus
B Suein, derelictus a Deo, frustra sperans in ydolis
;

riam addit pro acquirendis domi sedens quietus, ; suis. Multa utrimque bella navalia '^^* sic enim —
parrochiac suoe curam egitdiligentissimam, totum- ea gens '^*' confligere solet —
copiae Danorum om-
que studium vertens ad lucrum '^" animarum, dis- nes '^*^ obtritae, Hericus rex victor obtinuit Da-
trictissima, ut aiunt '^*' regula custodivit omnes niam. Suein '^" a regno depulsus dignam factis
congregationes suas. [Archiepiscopus etiam per se suis a Deo zelote {Exod. xx, 3) recepit merce-
curam egit hospitalis, fratribus et '^®* infirmis co- dem '**^. Et haec nobis junior Suein recitavit in
tidiano ministrans obsequio, ipse quoque vice sua avo auo contigisse, justo Dei judicio, quoniam il-

xenodochium nepoti suo '^"commendavitLibentio.J lum dereliquit, quem pater ejus bonum defenso-
Dum "" adhuc pai esset in Sclavania. Transal- rem habuit.
bianos populos frequenter visitavit et matrem (416) 29. (22. Gap. 73.) Ferunt eo tempore (419) classem
Hammaburg paterno fovit amore, legationem suam pyratarum, quos nostri Ascomannos vocant (420),
ad gentes magno "*'', ut decessores '^^^ sui '^"^'^ Saxonife appulsam, vastasse omnia Fresiaj atque
studio '^•''
executus est '^", licet obstaret dierum Haduloae '^*' maritima. Cumque per Albiae fluminis
malicia [21]. Quo tempore cum magnam Suein ostium ascendentes irrumperent '^*° provintiam,
rex persecutionem christianorum exercuisset '^"-
C tunc '3^' congregati Saxonum magnates, cum par-
in Dania, fertur '^'^
archiepiscopus supplicibus le- vum habuissent exercitum, egredientes a navibus,

SCHOLIA.
*
Schol. 23. Otto iste, vir nobilissimus, apud Magdeburg vicedominus fuit et canonicus '^'*. (2. 3. 4.)

VARI.E LECTIONES.
'"'* Eratitaque 4. '3''' omnium 1. '^^* dtesf 4. erat 2. '^^'^ etiam addit ^. "" crederetur. Kra
enim
1360
vir tantae 4. "" a vinculo 1. '^'^ Libentii 2. Libentium 3. '^^^ Dicunt enim vixerit desunt 1. —
ac 4. "«' nimirum addii 4. '^«^- lucra 2. 3. 4. "'^'^
ut aiunt desunt 4. '^^* et deest 3. "^^ suo
deest 3. Uncis inclusa desunt. 1. '^^^ vero addit 4. '^" magno deesl 1. 4. 13G8
praedecessores 4. '^^' ejus
2,3.4. '^'^0 studiose 4. '''" est deest 3. '^"^ exercuisse 2. '^'^ fertur deest k. '^''* legatis crebrisque
m. laborabat, quatinus 4. ^^'^ relictis 3. '^•'^ nimirum addit 4. 5. '"'' non cessavit 4. Hic in margine
"''* '^''^
cod. 2. legilur; Suenotto christianos persequitur. in deest 2. 3. unde et ultio divina regem Deo
rebellem est subsecuta 4. '^^" est add. 5. '^*' Sclaviam 4. '''*^
iratus furore D. tradidit 4. In margine
cod. 2. scriptum est : Ultio divina in perfidum regom. '^*^ ejus 4. 5. "** Sed cum utrimque bello
navali 4. "" gens illa 4. "^^ omnes copiae cssent D. 4. '''*' ergo addunt 3. 4. "** In margine cod.
2. legitur : Suenotto a regno depellitur. '^»» Hadulae 2. 3. Hathule 4. '^^» in addil 3. '^»' tunc
deesti. 5.
tura 3. '3^' In
4 scholii 23. inilio lcguntur, qux supi-a in texlu de Oltone omissa sunt : Dicunt aliqui queni-
dam Ottonem vicedominum bujus Libenti electioni cessisse, licet idem avunculo gloriatus sit pontifice
A laldago, et in fine : In isto enim Libentio nichil reprehensibile vel inimicus poterat objicere.

NOTy^i;.

(412-13) Ejus patria secundum Thietmar. 1. iv, D f416) Id est metropolim.

c. 12, fuit in confinio Alpium et Suevorum. (417) Thietmar. I. vii, cap. 26. Suein regem a
(414) Benedictum papam potius est secutus. Northmannis captum esse tradit.
V. ibid. et 1. vi, c. 53.
(418) Exercitus innumerahilis sicut arena maris.
(415) Idem videtur fuisse Odda, presbyter Mag- "Vid. Machab. cap. xi, v. 1. Apocal. cap. xx, v. 8.
1
deburgensis, quem
Libentius moribundus succes- (419) Quod factum a. 994 testantur Annales
sorum desideravit. V. Thietmar. 1. vi, c. 53 ;
Hitdesneimenses, Quedlinb., Lamb. et Thietmar.
Ann. Quedlinb. a 1013 et 1018, quo anno obiit. Merseb. \. iv, c. 16.
Conf. Hamburg. Urkundenbuch n. 58, ibique (420) Iniqui ex fmibus aquilonis. Helmold. 1. i

notam. c. 15.

Patrol. CXLVI. 17
 S23 ADAMI GANONICI DREMENSIS 324

burbaros Gxcepcrunl upud Stadiurn, f|uo(l osl, opor- A al^ (>is, flurn iacerenl eurn ducern ilineriH sui, per-
tunumAlbia3 portus el ''''' pncsidium.Magurn et rnc- duxileos in difficiliora locapaiudis, inquadiu fati-

moriabile""*nimisqufi infelix^^-^^^erat illud prjelium, gati '*"',leviter a nostris Buperati sunt.Ileriward '*"
inquo viriliter utriaque certanlibus, nostri tandem nomen habet '*", perenni Saxonum laude celebra-
minores sunt reperti. Sueones et Dani victores '''"'^
tur] '*".
'^" totam virtutera (421) Saxonum optrivere. Capti 31. ([24.] Cap. 75.) Ex illo nimirum tempore pyra-
sunt ibi marchio Sigafridus *, comesThiadricus
*'*'•"' tarum crebra et liosLilis eruptio **" facta est in
"'' etalii illustres viri, quos **"", vinctis post terga hanc rpgionem *"'. In metu erant omnea Baxonia
manibus, barbari traxerunt ad naves, et pedes ''•'" civitates et ipsa Brema vallo muniri capit
'**'"' '*"
;

eorum catenastrinxerunt, totarn exinde provintiam firmissimo (42.'^). Tunc quoque, sicut anliqui '*"

impune praedantes '''"*. Sed cum '^^^ de captivis '*'•''

mcminerunt '*''''',
Libentiusarchiepiscopustesaurura
solus marchio '*"''
Sigafridus cujusdam piscatoris ecclesiae oraniaque ecclesiastica deportari fecit ad
auxilio furtim noctu sublatus evaderet, pyrata3 mox Bugginensem "'^o pra3posituram. Tantus erat tirnor,
in furorem versi, omnes quos in vinculis tenuerunt. in omnibus finibus hujus parrochiae '*^'. Nam ipse
meliores ad ludibriura habentes, raanus eis pedes- Libentius, ut sermo est '*^', pyratas, qui episcopa-
que truncarunt '^''^ ac nare prscisa deformantes, p. tum vastabant, anathematis gladio "'^ dampnavit.

ad terram semianimes projiciebant **"''. Ex quibus Ouorum unus fertur in Norvegia defunctus, per
erant aliqui nobiles viri '*''^ qui postea supervixe- annos septuagintacorpore integro permansisse '*'*,
runt longo '*"* tempore, opprobrium imperio et usque ad terapora domni Adalberti archiepiscopi,
miserabile spectaculum omni '*'<* populo. quando Adahvardus **^' episcopua illuc *"* venicnt
30. (Cap.74.) Quam '*" plagam mox cum exercitu defunctum^vinculo^^^^excommunicationisjabsolvit,
supervenientes dux Benno et Sigafridus marchio et mox cadaver in cinerera solutum est.
vindicabant et illi quidera pyratae, quos "''^ apud
; 32. ([25.] Cap. 76.) Post vindictam ergo scelerura,
Stadium egressos fuissedixiraus, ab eisdem contriti quas in ecclesias Dei et christianos commiserat,
sunt '*'^ [Suein rex victus '"*] et a suis derelictus '"^ quippe
[23.] Altera pars Ascomannorura, qui per
'*'* quem Deus deseruit, errabundus et inops auxilii
"Wirraham flumen egressi Hadoloae fines '*""
'*'^ venit ad Nortmannos, ubi tunc filius Hacconis ''*"
usque ad Liestmonam **''' depreedati sunt, cum ma- Thrucco '**' regnavit (424). Is quoniam paganus
xiraa captivorum multitudine pervenerunt ad palu- eral, nulla super '**" exulem misericordia motus
dem quae dicitur Chlindesmor '*'^ (422). Ubi a no- est. Ita ille infelix, et a toto orbe rejectus, in An-

stris, qui pone sequebantur, ofTensi, omnes usque gliam transfretavit, frustra solatiura queerens ab
ad unum obtruneati sunt quorum nuraerus erat C ;
inimicis. Quo ^**^ teraporeBrittannis Adelrad filius
vigenti milia. [Quidam '*" eques Saxonum captus Edgaris '*" imperavit (425). Is non imraeraor inju-
SCHOLIA.
* Schol. 24. De hoc Sigafrido grande fertur miraculum, quia cum coenobiura Ramsolam invaderet prae-
dando, maligno statim invasus spiritu, non ante meruit liberari, quam sua '"' ecclesiae
restituit et de praedio suo fratribus opulentam villara in serviciura donavit ^^^. (3. 4.)

VARI^ LEGTIONES.
139S
et deest 4. memoriale 5. '395 minusque felix 2. 3. 4. '^qg grgo addit 4. i^^'' victores deest 4.
'^^*

1398 y0(;( marchio in cod. 1. eadem manu superscriptum esl : coraes. i^^» Thiadericus 5. Theodericus 2.

'^oo quibus 4. '*<" pedesque 4. i*"^ deprffidantes 2. 3. 4. '^"^ dura 3. '*°^ ex 4. '^"^'
Voci marchio su-
perscriptum est : comes 1. '"^ meliores ludibrio h. manibus pedibusque truncaverunt 4. •*''^
projecerunt
4. 1*0^ nob. quidam v. e.
q. 4. '*«''
multo sup. 4. '*'" facti addit 4. '*" Quam videlicet 4.
i__*'2
vin-
dicarunt in tantum, ut pyrate omnes, quos 4.
;
'^^^ ab ipsis auxiliante Domino iuerint (fuerunt 5.) con-
'*'* vero addit 4. '*'« Virraam 3. Wiseram 2. '*'« Hahele 2. 3. 4. Hathele M. P. '*'^ Listemo-
triti 4.
i*'^ enim rtfW^U. '«o fugati 5. '*2i
nam2. 3. '*'» Chlindesmore 2. Glindismore 3. Glindesmor 4. Ucri-
'"^ '^"
wadus 2. Herivad 3. '"^ Qui H. n. habens 4. u^cis inctusa desunl 1. hostilisque crebra
irruptio 4. '*" hac regione 4. "'^'^
Nara et omnes S. siv. grandi metu perculse (percussae 5.) fuerant,
tunc et B. 4. '«'' B. muro muniri 2. 3. 4. Cfjcpit (ZmM. "'^^ aijqui 2. 3. i*^» Sed et 4. '«" Buggenen-
sem 3. Puggenensem 2. Buccensem 4. '^^' Tantus itaque t. i. f. h. p. o. erat 4. '^^^ Nam et ipse pon-
'"^ anathemate 2. .3. 4. "''^ Quorum unus in N. deficiens,
tifex pyratus 4. p. a. s. c. i. (i. c. 5.) per-
'"'' "^s inclusa desunt 1.
mansit 4. '^^^ Alwardus 5. '*'"^
illo 1. illius 3. Inclusa desunt 1. 2. 3.
'"^ desertus 2. 3. 4. '"" Hacquini 4. '"' Truncco 1. '"^ Is licet p. esset, nulla tamen super 4.
^"3 Eo 4. '*" Egdaris 1. Eggaris 4. '"^ suae 4. '*" In cod. 3. hoc scholion ita se habet : De hoo
marchione Sigafrido fertur, quod propter sacrilegium a maligno vexatus sit spiritu, usque dum bona
ecclesiae restitueret.
NOTiE.
(421) Virtutem, id est viros, die Mannschaft. tn tustis Norvagiae c. 4, apud Langebek Script. rer.
(422) HodieGlinstedt ctGlinsterMoorinter fluvios " Dan. t. V, et Annal. Islandorum a. 969, ibid. t. II,
Oste et Hamme; v. Wedekind I. i. i, p. 29. pag. 189.
(423) Piratab tamen Bremam non adiisse testatur 425) ^thelred, filius Edgari, rex 978-1014. V.
Thietmar. I. vi, c. 53 fine. Ghron. Saxon. et Florentium a. 994 De expeditione
(425) Filius Olavi sccundura alios et rexUpland ; Olavi Thrucconis filii, Norvagiac regis, et Sueni,
de quo conf. Theodericum monachum de rebus ve- rcgis Danorura, contra Anglos.
23 GESTA PONTIFICUM HAMMABUKGENSIS EGCLESIyE. 5^6
'*" incendii se '**^
iarum, quas Dani ex antiquo Anglis inflixcrant, A sensissetestatussit (426). Cujus
xulem reppulit. Quem tandcm, miseratus infor- novitati '***miraculiet tuncmultamilia crediderunt
unii, rex Scothorum •**"
benigne recepit ***^ ibi- per eum et usque hodie per populos et ecclesias
\

emque Suein bis septem annos exulavit '**', usque Danorum celebre nomen Popponis effertur.
d mortom Herici '^^*. Ilaec parricidae avi pericuia, 3i. Hffic aliqui apud Kipam gesta conlirmant, alii
uein rex nobis attonitis exposuit ; deinde ad He- apud Ileidibam '*^^, quae Siiaswigdicitur '^^"^. Claruit
icum victorem reflexit narrationem. etiam tunc in Dania fclicis memoriae Odinkar ***''
33. (t-6.] Cap. 77.) Hericus, inquit, duo regna senior, de quo supra diximus (427), quod '*^* in
ptinuit, Dauorum Sueotiumque, et ipse paganus, Fune '*^' Seland, Scone '"" ac in Suedia '"' prae-
hristianis valde inimicus. Ad eum fertur legatus dicans, multos ad fidem christianam convertit.
lisse ca3saris ac Hammaburgensis episcopi, qui- Ejus discipulus et neposfuitalter Odinkar** junior,
am '*^' Poppo, vir sanctus et sapiens, et '*^* tunc et ipsc nobilis de semine regio Danorum, dives
d Sliaswig ordinatus ''^', de Danorum seu agri '*'9, adeo ut ex ejus '"*
patrimonio narrent
lace christianorum caesaris partes expostulans. episcopatum Ripensem fundatum (428). Quem du-
kiuntque eum pro '"*assertione christianitatis,cum dum Brema; scolis traditum, pontifex Adaldagus
larbari suo more signum quaererent,nil moratura '*" suis fertur manibus baptizasse, suoquc nomine
B
tatimignitum ferrum gestasse raanu'"'^,^! illoesum Adaldagus vocatus est '*"*. Is vero '"" a Libentione
pparuisse. Dumque hoc facile omnem gentiiibus '"^ archiepiscopo nunc ordinatus in gentes, apud
mbiguitatem erruris tollere videretur, iterum san- Ripam sedem accepit. Nam et illustri vita '*"'
san-
tus Dei, pro submovendo illius gentis paganismo, ctae conversationis Deo et hominibusacceptus erat,
iliud'**'diciturostendissevel magnum miraculum : et christianitatem in Daniafortissime defendit [27.]
unicam scilicet indutus ceratam, cum staret in Hos viros '*""
comperimus illo tempore claros ia
nedio populi circo, in nomine Doniini praecepit ea regione, aliis qui adhuc supervixerant '"' a
am *^^ incendi. Ipse vero oculis ac "^* manibus diebus Adaldagi non ociosis. Qui ctiam in Norve-
a coelum tcnsis, liquentes flammas tam patienter giam '**" ctSuediam '*" progressi populummultum
ustinuit, ut veste prorsus combusta '"" et in favil- Jesu Christo coUegerunt. A quibus traditur Olaph
am redacta hilari et jocundo vultu nec '**' fumum H82 Trucconis filius **^^, qui Nortmannisimperavit,

SCHOLIA,
Schol. 25. Hericus, rex Sueonum, cum potentissimo rege Polanorum Bolizlao (429) foedus iniit. Boliz-
laus filiam vel sororem Horico dedit '*** (430). Cujus gratia societatis Dani a Sclavis et Sueo-
nibus juxta impugnati sunt. Bolizlaus, rex christianissimus, cum Ottone tercio confccde-
ratus (431), omnem '**5 vi Sclavaniam subjecit et Ruziam (432) et Pruzzos '**^ a quibus
passus et sanctus Adalbertus (433), cujus reliquias tunc Boiizlaus transtulit in Poloniam.
(2. 4.)
" Schol. 26. Ille '**"
Odinkar in Angliam ductus est a rege Knut ibique eruditus litteris '*^' DeindeGal-
liam discendo pervagatus, sapientis et philosophi nomen accepit. Unde et Deo '*^" ca-
»*''

rus (434) nomen sortiri meruit. (2. 3. 4.)

VARI^ LECTIONES.
'*" Scotorura 4. '*** suscepit 2. 3. 4. '*" suscepit, eumque per b. s. a. quibus exulavit, secum
etinuit 4. '""'Erioi 3. '*" Ad quem missus 1. c. a. H. archiepiscopi P. quidam 4. '«- et deest k.
" tunc in Sleswicensem o. episcopum 4. '*" expostulavit. Ouem eciam aiunt pro 4. Post vocem cxpo-
.ulans in cod. 2. literis minio tinctis depicla sunl verba: Duo miracula Popponis. '^-"'^
sed addit 4.
'* ferrum tractasse manu 2. 3. '*" aliud eque raagnum oslendit 4.
f. m. tulisse 4.
'*^^ eara deest
4.
. eum 3. '*" et 4. •*«» ambusta 2. 3. 4. '«' nec deest. '*" quidam addil 4. '»" 80 deest 3. 5. se
:c. 4.
** ooi 2
7«
agns
'*«»

3 4.'
novitate 2. 3. 4.

'*"'
"""^
^' " —
^'
'*«9 Fiona 2. 3. Fiune 4.
"^

'*"*
' '^'
Finne ^"
5. —
"«s Hcythbri 2. nedeby 3.
"''"
'"» "^
Scania
U6G apud Sliaswig 4.

suis manibus (m. s 5.) haptizavit s.

—
'*«e
" "2. "^Scane 3.
''
SconTa 4
"^
'*" Odinchar 3.
— '*" Sueonia 2. —
'
ejus deest 3. n. A. vocavit 4
• Libentio 2 3. 5. '"' et addil 4. '"^ vero 2. 4. 4. '"^ supervixeruut 3. U80 Nordwegiam 2. Nor-
egiam 4. '*" et Suediam desunt 2. 3. 4 U8S Olavus 2. '**3 Thrucconis filius 2. 4. Thrucunson 3.
runconis filius 1. '*»* filiam suam [l. d. uxorum 4. '**^ dee.^it 2. '"« Ruzliara et Puzlos 2. Uutliara
Prozlos 4. »*" Iste 3. 4. '*«« a r. K. i. A. d 1. estc. 4
'*8o Galliam deest 5. '^«'^ Unde Domino 3.
NOT^.
(426) Non idem sed similePopponis clericimira- C 506 (ed Mulleri) adscribit Othinctio Albo s. senio-
ulum jam coram Haroldo, rege Danorum, per- n. Conf. infra schol. 48.
ctum tradit Widukind. 1. ni, cap. 65, ct ex eo (429) Bolislaw, filius Mieczyslawi s. Miseconis
hietmar. 1. ii, c.8.Cum Poppo, episcopus Flcswi- 992-1025.
JDsis, sedit ab a. 1010-1015, hac vice fortasse (430) Sigrid Storvada, filia Miseconis et soror
des habenda Saxoni Grammatico, qui 1. x. tradit Bolislavi, dueum Poloniae, dequavid. infracap.37.
opponem illum promotum esse episcopura m Thietmar. 1. vii, cap. 28.
rnusiensem. Ilic vero Poppo, ad Ericum regem (431) V. Ropen Geschichte von Polen., pag.
|is8us etsub Libentioepiscopus ordinatus Sleswi- 185 sq.
Imsis, plane diversus est ab illo, cujus meminit 4.32) Debellavit Ruzzos a. 1013-1018.
l'idukindus. 433) Sc. a. 197.
!(427) L. n, cap. 23. (434) Sc. a deo Odin etvoce I3landica/i^r,caru8
i

(428) Hanc donationem Sax. Grammat. 1. x, pag.

 528
J527
ADAMI CANONICI BIIEMENSIS
banlizatus cx ca Rcnto pri.nus luissc
christianus, A qua gcnitus C3t '''*« filius Jacobue (m, filia

Ingrad '- (439), quam rex >- sanctus^ -

^}J''^
Xh "Jcconis lilius. cxpulBUs aNorwcgia, venit
n Angliam, ibiquo susccpit
christianitatcm. quam -» de Ruzzia duxit m con,ug.um.] '-Olaph^^^^^^^sane,

qui post obitum patris -- HcrK. rcgnum super

-' .Suc-
p"imus in palriam rcvexit (/,35), duxitquc
pst Bupcrvcmcns, .nfeh.
supcrbissimam Thorc -- cujus vos -« acccpit, cum cxerc.tu
uxorcm a Dania,
"nst nlbellum -
Danis intulit.J cem--Suein --a rcgno expul.t, et.pse- opt.nu.t
ab Anglia Daniam. Cognovit '- autcm Sue.n quod Dorn.nua
35 Gap 78 ) Alii dicunt olim et tunc pec
ipso cst Dcus, ct rcversus .n semet.psum --,
nuosdam episcopos vel prcsbytcros cvangclizandi
grat cgr os a domo ab cisquc '- olaph
pra^cipuus esset
et ceteros
'«o
k
quorum
cata sua pr. oculis habuit '- p.n.tcnsquc
ad Dominum, qu, exaud.v.t -» eum ct
orav.
d d t
baptizatum ;

gratiam in conspectu .n.micorum suorum -\

nu^amTannes epis opus, ct alii postea diccndi ilii

?^ (436) Si hoc verum cs non invidct -- u^ ctrcstituitn^.^eum Glaph rcgnumsuum. eoquod m

matrcm suam habuerit '-. Fcccruntquc pactumad
inqu m -oolter Hammaburgensis ecclcsia, si fi-

invicem -- Rrmiss.mum,ut chr.st.an.tatem .n r

-

suTs bencfecerint ctiam cxtranci, diccns cum

iis
Quidarn pr^dicant per invidiam el conten-
gno suo plantatam ret.nerent, et exteras effunde- m
Apostolo :

voluntalem et ^ rent nat.ones.

tionem auidam autem propter bonam
^ 38. ([29]. Gap. 81.) Audiens autem rcxNortman-
kZmemQnid eniml Dum omnimodosiveper occa-
annuncielur. et norum, Olaph f.lius Trucc. ^- decoujunc honere-
Christus
sZeTslveZrveritatem
gaudebo [PMl. 15, 18). gum, iratus est contra Sucm n.mis -- ratus eum
rror'inquft ,aleo et i,

-». ^cx -' quasi dcrclictum aDco toc.cnsquc dcpulsum a

36 (Gap 79 Hcricus igitur Suedorum
)
-- sua ctiam multitudine facUc posse dcpelli GoUecta
in Dalconvcrsus ad chSistianilalem, ibidem Danorum
innumera,bcUum intul.t
igitur classc rcg.
baotizatus esl'- Qua occasionc pr^dicatores in

fiducialitcr agebant Hoc factum cst -- inter Sconiam -- et Seland ..^

SucdTam ranscuntes a Dania,
aprudentissimo rc- ubi solcnt rcgcs navali bcUo confl.gere. Est autem
fdnomrncrmini A^^^^^^
'- Hals.nburg
brcvis trajectus Baltici mar.s apud
ge rDanor"- Hericum!post susccptam christia-
--«, in quo loco Scland a Sconia v.der. possit ^^
n tatcm dcnuo
mtatem rclapsum adpaganismum '-. Quod
^^^^ YAp.Hn nn-naverit et 1=^«^
victus sit familiarc latibulum pyratis.Ibi crgo congressi (44«;,

yr l^^^r nleri rexicui^^^^^^^^ Nortmanni aDanissunt vinctict fusisunt -«. Olaph

e se
'- rcx, fortc solus rcmansit ..,
V%SrCa7 SOoTo^t^^^^^^^^^^ diu optafam
d.gnum vit. finem mven.t. [Uxor -;
Herlii - iein
opt.nuit re- pr.cipitans,
Her.ci bucm ao exilio regressus,
ab e g ^. '^'^ ejus post mortem virii»^ fame ined.aque miserabi-
gnum Pat-m suorum -S -^j^P.f'igionis vel
^^^ ^.Im C vitam consumpsit, ut digna erat.] ^^'^ Narrant
1 tcr
eum'-aUqui.lIumchristianumfuisse,qu,dam^.»
\l^r^^:ZX^rlZlt,^^ christianitatis descrtorem omnes autcm
affirmant
ifcLut "u affinitas conubii, ;
sed nichiliUi profuit
'^'^ [Olap '^^^ rex Suconum perUum augar.orum, servatorem sortmm, ct m
. ni Deus iraius est
>- filiamquc -« Sclavorum aviumprognosticis--omnem spcmsuam posu.sse.
"rist anissimL erat
Quarc etiam cognomcn acccp.t, ut Olaph Cracab-
Es ern~L O^ -- acccpit uxorem, cx
SGHOLIA.
Graccaben, duo rcgna possedU. Qui mox destructo ydola-
*
^chol 27 Olaph Trucci ^^^ filio intcrfecto
VARI^ LEGTIONES.
1"» otiam addit 4. Vncis inclusa desunt 1,
i*»* Domino 2. 3. 4
w , Q 1492 Thnrpm 3
1W5 et ab lUis 4. «« erat 23. 4 a , «^^u u F »^<>- ibique 2. 3. ibi 4
mquam^ j<em ^^
,„^^
Sueonum 3.
H«o invideat 4. myida 2. ^^^da est 3.
^^^^ ^.^^^^^ ^^^^^ clanssimm
bapt.zatur, ergo
1503 Nota marginalis in cod. 2: Hericus ^^^^ ^^^ ^^ ^j.j,
Svein rex 4. 1^00 fuisse «ddz; Tj.-foTl^ n^^^^^^^^
4^ 1. i^''" e 2. 3.4.
i^i^' accepitquc 4

audivi 4.
'^'^ Mortuo post hec Herico 4.^^^^^^ ims g^e dmM. '- Obo.
»1* Chunt Knut. 2 4. '''' erat 2. 4 autem aaa« -^- ^ ,,u
1, ,^,3 sanctus d^es/ 4
.

tritis3. F. »^^" ei adrfzf 4. ''\%^: !

'
S.^/n/ 1 i^^sui adrfii 4 '^^« Suecos 3. Sueones 4
^. te5 zndu^^^^^^^^^ l-^,
15.5 GerzlefT 3. 5. ^^^^conj^ge^
y^,i'^"^, Jem cognoscens quia d. i. e. deu=
^"1- " e\ rfj. 4. 1-^ suorum ./...^ 3
Af«l^f ^^.i
^•^^:
red,.tm4. ^ri^T
^^^i addui. -?^aben
4.
x udicnsT"
1538*
ad inv. to«< 3.
i^a^ Thrucconie 2 Truc.s 3
,,,^
suorum restitmtque 4. J^^l^^\;^^^^ '^u Selan
1537 . "^°Jf"?,,,"^"" 1542 n f e ttoni 4. i"^« Sca.Uam 2.3.
Thrucci4. i^*0n,misM2 3 l^^^^^:
'^
,, „ o"' HalsinSurg 4. Halsingburg 5. Helsingburgh 3

1586 prenosticis 4. '^" Thrucci 5.

^^^^
et Florcnt. Wi- D («9^».^^-^ uxor Jaro.lavi W.ad.n.irowitsoh
(435) cr. Chron.
A„g,o-Saxo..
7. 8. reg.s Hussor^
goVn. i. 99.',. Tlioodoricus 1. .. cap. ^^^^^ ^^^..^ ^.^^^^^^ g_^^

ii?i^igliiTn'af "n,S-to s„„

lestaturThictmar.
aepuisan.
1. vii, c. z».
esse
^^^^^^^^^1^.1^^^'^^
» 93.
a. JJt.
..
Dahlmann
uanimanu 1. 1. i., c.

^438} Suecis dictus

Anund Jacobus.
529 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI^. 530

ben '""^
(441) diceretur. Nam ot artis magicae, ut A suppliciis enecantes, nullum christianitatls vesti-
aiunt, studio deditus, omnes, quibus illa redundat gium trans Albiam reliquerunt (447).
patria, malelicos (442) habuit domesticos, eorum- 41. (Cap. 84.) Apud Ilammaburg eo tempore ac
que deceptus errore periit. deinceps multi ex clero et civibus in captivitatem
39. (Cap. 82.) Suein intcrfecto Cracabben
"'"',
abducti •""* sunt, plures etiam interlecti propter
duo rcgna possedit. Ipse igitur mox destructo ritu odium christianitatis (448).Narravit nobis diu (449)
ydololatriaB, christianitatem in Nortmannia '^•'^
per memorandus rex Danorum '"^, qui omnes barba-
edictum suscipere jussit. Tunc etiam Gotebal-
'^^° rorum gestas res in memoria tenuit ac si '^''* scri-
dum "*' quendam ab Anglia venientem episcopum pta5 essent, Aldinburg** civitatem populosissimam
in Sconia posuit doctorem,qui aliquando in Suedia, de christianis (450) inventam esse. Sexaginta, in-
saepe dicitur evangelizasse in Norvegia '^*''*. quit, presbijteri, ceteris more pecudum obtruncatis,
40. ([30.] Cap. 83.) Interea raillesimus ab incar- ibi ad ludibrium servati sunt,quorum major lociprx-
nationc Domiui annus feliciter impletus est, et hic posilus Oddar "'''' nomen habuil, noster consangui-
est annus archiepiscopi 12. Sequenti '^*^ anno for- neus.Ille igilur cum ceteris tali marlyrio consumma-
tissimus Otto imperator,qui jam Danos (443),Scla- tus est, ut cuie capitis in modum crticis incisa, ferro

vos (444), domuerat, _ cerebrum singulis aperiretur. Deinde ligatis post ter-
itemque Francos et Italos
cum jara tercio Romam victor intrasset *^^^
(445), gum '™ manibus conjessores "''" Dei per singulas
"'^*
immatura morte preventus occubuit (446). Post civitaies Sclavorum tracti sunt, [et out verbere aut
oQortem ejus "^'' regnum in contentionc remansit. alio modo vexati '^*"], usque dum '^^'
deficerent.
Tunc vero et '^*^*
Sclavi a christianis judicibus plus Ista illi spectacula '^^^ {iM),facti, et angelis et homi-
usto compressi, excusso tandem jugo servitutis, nibus in stadio medii cursus '^'^ exhalaverunt victo-
ibcrtatem suam armis defendere coacti sunt.Prin- rem spiritum. [31.] Multa '^***
in hunc modum per
;ipes Winulorum erant Mystiwoi* et Mizzidrog
"**''
diversas Sclavorum "'^^ provintias tunc facta me-
'**, quorum ductu sedicio inflammata est. His "^* morantur, quas scriptorum "'^'' penuria nunc ***''
lucibus Sclavi rebeilantes, totam primo Nortalbin- habentur profabulis.Dequibus cumregem amplius
nam ferro et igne depopulati sunt.Deindercliquam interrogarem ; Ces5n,inquit,/i/2,(452) tantos habemus
)eragrantes Sclavoniam '5"", omnes ecclesias in- in Dania vel Sclavania martyres,ut vix possint^^^^ li-
ienderunt et ad solum '"' diruerunt.Sacerdotes au- bro comprehendi.
em et '"• reliquos '^''^
ecclesiarum ministros variis 42. Omnes igitur Sclavi,qui inter Albiam et Od-
SGHOLIA.
trise "''9 ritu christianilatem in Nordmannia per cdictum suspici jussit. Tunc etiam Gote-
baldum quendam ab Anglia venientem episcopum in Sconia posuit doctorem ; qui aliquando
in Suedia et in Norwegia evangelizasse narratur. (4.)
*
Schol. 28. Mistiwoi cum nollet '^^" christianitatem deserere '^^',depulsus a patria confugit ad Bardos
"", ibique consenuit fidelis. (2. 3. 4.)
' Schol.29. Aldinburg civitas magna Sclavorum est, qui Waigri '"^^ dicuntur. Sita est "^^* juxta mare,
Balticum vel Barbarum '""^ dicitur, itinere diei ab Hammaburg "'^^ (2. 3. 4.)
VARI^E LEGTIONES.
'»=''*
Craccaben deest 2. 3. 4. ^='^»
Quo intorfecto Suen 3. Quo
interfecto Crakaben 2. '«s»
Norvegia 3.
•*o
suscipi 2. 3. '"' Godebaldum 2. '""* dicitur evang. saepe etiam in Norvagia hic desunt
4. 5. Conf.
chol. 27, quod male ex textu nostro descriptum est. Legendum ibi : Olaph T. f. Craecaben interfecto,
uein duo. '^" vero nddj< 4. '^^^ intranset '^" in Domino adc/t7 4. '^«° Cujus mortem 4. '««s
. . 1. yero
t desxmt 4, "" autem addit 4. '^*^" Mizzidrog et Mistrowoi 2. 3. 4. '^»" ergo dddit 4. '"» Sclavaniam
Sclavoniam 3. Slavaniam 4. 's-' usque addunt 2.3.4. '^'^ et dcest 3.5. "^'' reliquosque 4, '"* ducti
. '"• et addunt 1. 3. '"s gj ^^g^^ ^ istt
Oddor 3. '"» terga 2. 3. 4. 5. '"» prcfessores 2. 3. 4.
*" Vncis inclusa desunt \. Ann.
Sax. a. 983. Hetmold. l. l. c. 16. et deest 3. 4. '««' quousque 4. '"'" Ita
li spectaculum 2. 3. 4. Ann. Sax. t. l. Taliter illi spectaculum '"3 in stadii medio 2. 3.4.
Helmold. l. l.
/. Non. Junii add. 4 "" enim add. 3. nimirum 4. "'8'* Nordalbingorum vcl Sclavorum 2. Nordalbin-
jrum 3. '"« scribentorum 1. '-'8^ nunc deest 2. 3.4. '^»» quod vix possent 5. '^^9 idololatriae 5.
"« deest 4. 5. '^»' desereret 5. '=»2 Sic correxi ex Hemoldi l. 1. c. 16. Barbaros 2. 3. 4. '^^^ yggri 3.
agn 5. "»* est de«< 4.5. '"' barbaricum 4- '»»« Vagri dicuntur, distat itinere unius diei ab Hamma-
irg 3.

NOT.E.
(441) A voce Islandica Kraka, cornix, avis fati- Thietmar.1. iii, c. ^l. Male confudisse vi-
C (447)
ca, et Bem, os. Conf. Snorro Sturleson 1. i., cap. detur Adamus quae postmortem Ottonis II vel ulti-
r' mis ejus annis gesta sunt, cum iis quao post mor-
(442) Afa/t'A« id est incantatores. Vid. infra. c. tem Ottonfs IIl acciderunt.
I'; •• "1. c- 16, 62. (4/j8) V. Thietmar. I. I.
443 V. supra cap. 22 sq. 449) Diu, id est saepe.
(444) Sc. annis 985-987, 990 sq., 997. Vid. Ann. (450) Hoc est.maxime frequentatam a Christianis.
uedhnburg. Thietmar. I. IV, c. 8, 20. (451) /sfn spcctacula lortasse ex Virgil. Aen. I.
(445) Sc. annis 996, m. Maio,
998, m. Febr. et vi, v. 37.
•^; ™-
^'overabr. (452) Tanti, id est tot, sicut guanti pro quot. Ar-
u6) Otto III obiit Patavii a. 1002, Jan. 24. nold. Lubec. 1. v, c. 5. V. supra I. i, c. 54.
531 ADAMI CANONICl BREMENSIS 532
daram habitant, per annoB 70 et amplius chriatia- A Hennouis "^'^^(^.VO^qui populura Sclavorum graviter
nitatcm coluerunt, omni '"'••''
tempore Ottonum, afflixit. Eodemque ***" tempore contentio Ferdensia
taliquo modo so absciderunt a corpore Chrisli et episcopi Bernarii *'''"''
de Ramaolan ***** ""'° coram
ecclesiffi, cui antea "^* conjuncLi Cuorant. vere papa Scrgio terminata est.

occulta Bupor homines Dei judicia, qui miseretur Anno

A'i.
""''"^
archiepiscopi 22 (an. 1010) Benno,
cui vult, et quem vult indurat {Rom.
Cu- ix, 18), dux Saxonum, obiit (455), et Liudgerus *"', frater

jus omnipotentiam mirante3,videmus eos ad paga- ejus,qui cum uxore sua venerabili Emma Bremensi
nismum esse relapsos, qui primi crediderunt, iilis ecclesiae plurima feccrunt bona (456) Apud.Magad-
"""^
autem ^'^'^^
conversis ad Christum, qui videban- burg ^^'"^
vero Gisillario '^'''•*
archiepiscopo Uaganu»
turnovissimi.IlleigiturjudexjustuSjfortisetpatiens, successit (457); deinde Walthardus *^"' meruit ca-
qui olim,deletis coram Isfael septem gentibus Gha- thedram (458).
naan, solos reservavit Aliophilos (453), a quibus Interea noster archiepiscopus de legatione sua in
transgressi punirentur, ille, inquam,modicam gen- gentes sollicitus,plures ordinavit episcopo8,quorum
tilium portionem nunc indurare voluit, per quos nomina et sedes incertae sunt "",quia tempus per-
nostra confimderetur perfidia. '^'*
secutionis incubuit.Sicut vero patrum relatione
43. ([33] Cap. 85.*-**** Haec """ facta sunt ultimo n cognovimus. Esico apud Sliaswig Popponi (459)
tempore senioris Libentii, sub duce Bernardo, filio successit '"'. Odinkar, de quo supra diximus (460),

SCHOLIA.
* Sc/iol. 30. Sermo ducem Sclavanicum '8'* petisse pro '"^ filio suo neptem ducis Bernardi,eum-
est
que pomisisse (461). Tunc ^^'^ princeps Winulorum misit filium suum '^''' cum duce in
Ytaliam cum mille equitibus,qui fere omnes ibi sunt interfecti (462).Gumque fiiius ducia
Sclavanici pollicitam mulierem expeteret,Theodericus marchio intercepit consilium,con-
sanguineam ducis proclamans non dandam esse eam '^'*. (2. 3.)
**
SchoL 31. Theodericus'6'^eratmarchioSclavorum,cujusignaviacoegiteos fieri desertore8.(463).(2.3,)
***
Theodoricus marchio, depulsus ab honore (464) et ab omni hoereditate sua '^^^*, praeben-
Schol. 32.
darius apud Magdeburg vitam finivit mala '^*' morte, ut dignus fuit. (2. 3.)
****
Schol. 33. Anno Domini -1010 gens Ungariae ad fidem convertitur per Gislam^sororem imperatoris,
quae nupta regi Ungarise ipsum regem induxit, ut se et suos baptizari faceret, et in bap-
tismo Stephanus est appellatus. Qui postea sanctus fien meruit (465). (4 secunda manu.)
*****Schol. 34. Ramsolan sita est in episcopatu Ferdensi non longe a vico Bardorum(466).Cuju3 ordina-
tionem et jus gubernandii cum Ferdensis episcopus reposceret, apostolicae sedis decreto
cessit ab incepto. Oddo legatus fuit ad papam (467), ut habet privilegium *"^. (3, 4.)

VARI^ LEGTIONES.
»s" videlicet addit 4, "^» ante 2.3.4. iss^
autem deest 2.3.4, "oo conversisis a 1. '«»' In cod. 4 hic m
icjitu legitur : perfidia.Eo terapore dux Sclaviae petiit filio suo neptem ducis Bernardi dari in conjugium,
quod et dux consensit.Tunc princeps Winulorum misit filium suum cum duce inltaliam,cummille equi-
tibus, qui fere omnes ibi sunt interfecti. Post haec cum filius ducis Sclaviae pollicitara sibi expeteret
uxorem.Tiadericus marchio intercepit consilium,proclamans consanguineam ducis non esse dandam cani,
(Ita et Helmoldus l. I. c. 16,) Iste Tiadericus Sclavorum erat marchio, cujus ignavia coegit eos fieri
deserores. Qui postmodum ab honore suo depulsus,et ab omni hereditate sua.apud Magdeburg praeben-
dariu?. vitam, ut dignus eral.mala morte finivit.Eodem tempore venerabilis comes Heinricus in Rosafel-
dan(a)fecit praeposituram^annuente Libentio archiepiscopo et ecclesiam consecrante.Haec, i^o^Berhardo
filio Bennonis 1. Ita et Helmoldus l. I, c.l6. Bernardo filio Hermanni 2.3.B.f. Herimanni 4. '«<>'
que deeil
2. Quo eciam 4. 1«"* Berharii 1. "^os
Ramsola 5. sxpius. 'soe
jgjtur addunt 2. 3. 5. '^"^ Ludgerus
2, 4. '«08 Magedburg 2. Magdeburgh 3. Magdaburg 4. '^"^ Gisilhario 2.3. Gisilhario 4, '«'" Waldardus
2.3. 1611 sunt rfmil.. 'si» enim 2. 3. 4. 'S'» succedit 3. '"* Siavoniae 3. ^^^^ pro deest 2. itaque '^i^

'"' misso filio 3. '«'» equitibus eos omnes fere amisit. 3.Reversus ex Italia petiit sibi promisFjam,quarE

Thiadricus marchio intercepto consilio,consanguineam dicens, negabat ei dandam 3. '^'^ Thiadricus 3.

162" lla etllelmoldus l. I, c. 16. Thiadricus ab hon. omni et haer. dejectus 3. '"' malam 2. '"i Bardo-

rum. Eam episcopus Ferdensis sibi regendam petiit a pontifice Romano per legatum Oddonem,ut habet
privilegium 3.
NOTvE.
(453) Id estPhilistffiOs. Conf, psalm, Lvi, v. 1, C (461) Haec de marchione Thiaderico ad annos
(454) Si lectio hsec vera est, Adamus hic indigi- 976-984 sunt referenda.
tarevoluittempuspostannuraemortualemBennonis (462) In expeditione imperatoris ut videtur, ann.
ducis et ante mortem Libentii archiepiscopi,videIi- 981 et 982.
cet 1010-1013. (463) Eadera fere judicat Thietmar. 1. iii, c, 10,_
(435) Benno dux obiit 1011, Febr, 9, (464) Thiadericura marchionera perdidisse digni-
(456) Liudgerus obiit 1011, Febr, 26, De comi- tatera suam refert quoque Annal. Sax. an.983. 998
tissa Erama v. infra c. 49, 60. et 1010. Thietmarius ejus ultimo meminit I. iv, c.
(457) Sc. anno 1004. 2, ad a. 984. Obiit anno 985 ; v. AnnaL Quedlinb.
(458) Sc. anno 1012, (465) Ex Sigeberto Gemblac. h. a,
(459) Poppo aut resignavit, aut aliam accepit in (466) Bardewyk.
Dania cathedrara, v. infra cap, 47, (467) Cf, Annal. Quedlinb. a. 1014 et Thietmar,
(460) V. supra c. 33. I. vi, c. 53, 54. Harab. Urkundonbuch n, 58 not.

(a) De monasterio in Uosanfeldan sive Herseveld in ducatu BremenBi conf, Annal. Sax. a, 1010.
533 GESTA PONTIFICUM HAMMARURGENSIS ECCLESliE. »34

apud Ripam fuit •"'. Et sermo est post A stultafrcquontabant reverontia,faceret '«** ecclesias
obitum Adcldagi '*" archiepiscopi, lotam regionem per diocesim "^" rcnovari ex quihus etiam basili- ;

Judlant '®-* usque ad nostram .'etatera in duos epi- cam oppidum construi 'c** ot ca-
sancti Viti extra
scopatus biparlitam csse, tercio apud Arhusam
"''®
pellam sancli Willehadi combustam jussit reparari.
deficiente. In Scluvania '*•"
vero ordinavit archie- Ipso tempore ferunt aggerem Breraensis oppidi
piscopus Folewardum '*** (iOS), deinde Reginber- '•'^^firmatuin contrainsidias etimpetus inimicorum
tum (409); quorura prior a Sciavania pulsus, in regis '''''.
pra?cipuc quoniam dux Bernardus, Heinri-
'"'' turbavit
Suediara '*" vel Nordveiara '^o missus cst ab ar- co imperatori au^us rebellare, terruit ac
chiepiscopo,et ipse multos inDomino lucratus, 'ss' omnes Ecclesias Saxoniaj. Ex illo enim tempore,quo
cum gaudio remeavit. Posthaec oranibus bcne com- dux constitutus cstin hac regione, nunquara discor-
po3itis,obiitbeatusarchiraandritaLibentius,unaque dia ccssavit inter geminas domos, scilicet archiepi-
Ftrdensis episcopus,anno Doraini 1013, et sepuitus scopi ct ducis ; illis impugnanlibus regem et eccle-
'«*'
est inmedio chori ante gradus sanctuarii, quod fa- siam.istis pro salute ecclesia? acfidelitate regum
ctum est '*" pridic Nonas Januarii,indictione unde- certantibus (iTS^.IIoec aeraulatio partium,dum prius
cima. occulta '"" esset, ex eo tempore vires accepit et
45. ([33] Cap. 86.) Unwanusarchiepiacopus sedit p crevit immensum. Bernardus enim dux, tam
iri
. j /^ T-» 'i _L tT_; *«Qi II -^ ;i.__ 1 -*i.'A_x* i*_! :_ _i_i;j. ±
humilitatis quam paternae religionis oblitus,
I 1
annis 16. Ferulam suscepit ab Heinrico '*^^,palleum avitae

a majore papa Benedicto (470). De choro Podarbrun- primo quidem per avaritiam gentem 'Winulorum
nensi 'li'* assumptus est, clarissimo genero Inmc- crudeliter opprimens, ad necessitatem paganismi
dingorum '«'^
(.471) oriundus*, praetcrea dives et coegit (474) deinde per superbiam beneficiorum
;

largus, oranibus hominibus acceptus, clero autem immemor, totam secum ad rebellandum caesari mo-
'^si^
adprime '«^* benivolus quibus etiam hortatu vit Saxoniam; novissime surgens in Christum i'^",

Libentii lunc praepositi curtera '"«Betegun "'^^

op- ecclesias hujus patria3nondubitavitimpugnare,praB-
tulit, cujus servitium esset per natales apostolo- cipuo vero '*'''
nostram, quaj ct ditior eo tempore
rum (474). ceteris et longinquior '^^' videbatur a mane impe-
Unvvanus '«^oprimus omnium congregationes
46. ratoris, Ejus '«"^ impetum viri dicitur noster "'^* ar-
ad canonicara regulam traxit, quoB antea quidem chiepiscopus Unwan "''^, ** sua magnanimitate ""'
mixta ex monachis vel '«*' canonicis conversatione taliter re.fregisse, ut prac pudore sapientiae ac libera-
degebant.Ille omnes ritus paganicos.quorum adhuc litatis ' ^^
cpiscopi cogeretur ipse duXjScelesiae, cui
supersticio viguit in hacregione, praecepit funditus ante adversatus est, deinceps hylaris et benignus
sunoveri, ita ut ex lucis, quos nostri paludicola; esse in omnibus "^^. Igitur '^^^ habito nostri ponti-

SCHOLIA.
Schol. 35. Sermo est hunc per siraoniacam pestem intronizatum, eo quod magnam hereditatem ha-
buit. Cujus partem ipse invitus dimisit "'''O imperatori, pa.f^tem vcro alteram optulit ec-
clesiae suae, quara pie gubernavit tertiam parentibus dimisit. Senex venerabilis et ama-
:

tor pauperum, raaxirae illorum "^*" qui parvuli erant. Qua occasione fratres a claustro
licentius egressi, mulierum consortia primum "''^^ absconse petebant "^s'. {i. 3. 4.)
Scliol. 30. Unwanus '^^* in plerisque pascha; aliisve "^'^'^ festivitatibus septem episcopos secum ha-
buit, et praeterea abbates, non minus ducem et aliquos hujus provinciae comites, magno
singulos honore '^^^ amplectens. (2. 3. 4.)

VARLE LECTIONES.
'"' Odinkar, qui a. R. i. f. ut s. diximus 16!G
. ,
4. '^2* Adaldagi
^ 2. 3 4.
. regionem deest 1. Jutland 2.
3. 4. Juthland 5. '"« Arhus 3. Arusiam 2. "" Sclavaniam 2. 4. Sclavoniam 3, sxpius. '"» Folquar-
dum 4. '"9 Sueoniam 2. 3. 4. '"" Nordwegiara 2. Nordmanniam 3. 4. '«^i quj 4, 1532 factum deest
1. 2. q. f. est .it;sim< 4. imperatore atWzi 4.
'"' '"* Paderburnensi 2. 3. Padarburnensi 4. "i^^
Irarae-
dingorura3. 5. '«^» apprime 4. '"" benevolus
3. 5. i^^ss
cohortera 1. '«^» Bodegun 4. '«*" archiepis-
copus adilit 4. "^*' et 3. 5. '"* facerent 2. 4. '«^ ecclesias per duodecim loca 2. ecclesias duodecim
3.4. '"*contruil. '"^ aggerem Breraensem 4. »«*6 regis ti^esi 2. 3. 5. '«" et 5. '«^^ ^„ f. regum
mt 2. 3. 4. »"* oculta 1. "^" Novissirae consurgens adversus Dominura et adversus christum eius
'*»' vero deest 4. '«"'S " ^
reraotior 4. '"' Hujus 4. "^•^*
nostcr deest 4.
1G35
Unwanus 2. 3. 4. 1036
ma-
gnitudme 3. '«" libertatis 2. 3. 4. ergo»«« benevolus i
^4. divisit 5. eo-0. cxistere 4. '«"^ 1««" '««'
rum 4. '«" pnrao 4. '6'« intronizatum. Nam raaximam habuit hereditatem, cujus partem unam
•

dedit imperatori, alteram obtulit ecclesijc, quam pie gubernavit, terliam reliquit consanguineis. Senex
venerabihs, amatorpauperura 3. '««* archiepiscopus addtt 4. '««^ aliisque 4. '««« araorc 5. In Cod. 3.
iioc scholion capiti 35. ajfx.cum
ita se habet Unwanus in plerisque festivitatibus episcopis septem et prae
:

terea abbatibus stipatus fuit.

NOTiE.
(468j V. infra c. 62.
C V Hamb. Urkundcnb. n. 64.
I (469) Reginbertura,
de orientali Francianatum, (471) Cf. Widukind. 1. i, c. 31.
ex abbate Walbeccensi ab Ottone III
episcopum Al- (472) Baden, in parochia et judicio Achim. V.
lenburgensem factura esse tradit Thietmar. Mer- Ilaml). Urkundenbuch n. 60.
•=• 30' 'J^^^-i. m. Oct. electus iam fuit v. (473) Pro salute. cerlantibus. V. infra, cap. 55.
Ann. h,"^'
.
.
Hildesheim. h. a. (474) De Liuticiorum, Abotritorum ct Wairorum
;470) Sc. Benedicto VIII, anno 1022, m. April, rebellione v. Thielmar. I. viu, c. 4, ad, a. -1018.
535 ADAMI CANONIGI BIIKMENSIS. 536
flcia consilio, rcbellis princeps tandem nexus,apud A. donis cumulas, ad subjectionem *«" Hammabur-
Scalchispurg **'"• cffisari Heinrico supplex dedit riia- gensis ecclesia; reddidit voluntarios.
nus (475). 48. ([3.5.] Cap. 88.) Unwanus igitur *«»*cum esBet
47. ([34.] Cap. 87.) Mox quoque *«" favente Un- vir nohilissimus, inquc nobilem ac sufficientem iibe-
wano, Sclavos Iributo subjiciens *<^'^", paccm reddi- ralitati "^'-"^
quo et
sua; sortitus est episcopatum, in
dit '^69 Nordalbingis etmatri Hammaburg.Ad cujus suam magnitudinem animi *»'« posset ostendere, et
restaurationera ^•"'venerabilis metropolitanus asse- necessitaii ecclesiae simul prodesse.Quare tesaurum
ritur *•" post cladeniSclavonicam civilatem et ec- ecclesiae diu solliciteque ""''''
collectum,et quasi mi-
clesiam fecisse novam, simul ex singulis con-
'*'''
nus necessarium, si infra ^^'"' parietes clauderetur
gregationibus suis (476), quae virorum essent, tres ipse ad commodum suae legationis curavit ita ex-
eligens fratres, ita ut duodecim fierent, qui in pendere, ut ferocissimos reges aquilonis hylaritate
Hammaburg canonica degerent conversalione, vel suorum munerum ad omnia quae voluit benignos
qui populum converterent ab errore ydolatriae *'>'''.
obedientesque haberet. In qua re non muitum "'*'''

Ordinavitque '"* inSclavoniam,mortuoReginberto, peccavit, ut arbilror, seminans *">'' carnalia,ut me-

Bennonem virum prudentem,qui de fratribusHam- teret spiritalia ''oi ((/ Cor. ix, U.) Quin immo lar-
maburgensis ecclesiae electus, in populoSclavorum gitio ejus in novella gentium conversione utillima
p
multum praedicando fructum attulit (477). In Dania '^o' videbatur; neque adeo nocuit ecclesiae,quaeprae-
vero ""* supervixerunt adhuc ^"^ theologus
'*'''
cedentium diligentia patrum erat opulentissima.
Poppo, et ille nobilis*Odinkar episcopus,quem^s''» Credo etiam, secutus est *"" exemplum sancti Ans-
pro fide ac ^'''^ sanctitate vitae ejus i'^° familiarissi- garii et cujusdam in ecclesiastica hystoria (480)
mum habuitarchiepiscopus. Hos duos episcopos so- Theotimi, Scytarum episcopi, quorum alter legitur
lummodo in Judlant '^^' fuisse comperimus, ante- incredulos reges donis placasse, aiter vero barba-
quam Ghnut "isa regnum intraret. Solus ^^*^ ex no- rosnaturaferoces epulis '"'^muneribusque ''osman-
stris Odinkar transmarinas ^^^* aliquando (478) vi- suefecisse laudatur. Haec in apologum ^'"'^
praesulis
sitavit ecclesias, Esico domo sedit "ss^ persecutio dicta sufficiant"o\ nunc per hystoriae ordinem re-
ceteros tardavit '^^». Archiepiscopus etiam alios deamus ad ecclesiae legationem, quae tempore Un-
viros doctissimos ordinavit in Norvegiam vel
^^^"^
wanni '">* prosperrime gesta cognoscitur.
Suediam '"''^
; alios vero in Anglia ordinatos, pro 49. ([36.] Cap. 89.) Suein, rex Danorum atque
amicitia regum, cum satisfacerent, ad sedifican- Nortmannorum, veteres injurias tam occiai fratris
dam *689 dimisit ecclesiam (470). Multos '^'Oeorum (481) quam suae repulsionis (482) ulturus, classe
secum retinens,omnes autem i^^ijCum abierant isa^, magnatransfretavitinAngliam,ducenssecumfilium

SCHOLIA.

Schol. 37. Odinkar *™ filius erat Toki •"" ducis 'WinlandensiB, et »''i* sedem in Ripa habuit. Nam
pars terrae "Winlandensis patrimonium ejus fuisse narratur *"*, et tamen vir tan-
tertia
tarum divitiarum mirae fuit continentiae. Cujus unum virtutis exemplum comperi f'*',
quod orani qnadragesiraali tempore, semper altero die intermisso "'*, jussit se verberi-
bus a quodam suo affligi presbytero. (2. 3. 4.)

VARI^ LEGTIONES.
'^es siavis tributo
«66«*Scalchisburg. 3. Scalchisburgh 2. Scalchinburg 4. "67 Moxque 2. 3. 4. sub
'^vo »«'1 asseritur deest '«'^
jectis 4. 1669 reddit iM. F. restarationem 1. instaurationem 3. 4. fecit 4.
i6-4 ordinavit eciam "75
i6''3 conversatione populum ab ydolatrie (idolatrie 5) revocantes errore 4. 4.
i^ve adhuc deest 2. 3. 4. »677 theologus 2. th. i^-s odilkar 1. '679 ^t 4. 'eso
vero deest 5. p. 4. gjus
deest 2. 3. 4.
'^si
jutlandia 2. Jutland 3. 4. '«s^
Chnut 1. Knut. 4. semper. Kanutus 2. '683 autem ad-
dit 4. '68^ transmarinus M. F. '^^^ et addit 4. '««^ retardavit 2. 4. '6«^ Norw^egiam et 4. '68» Sueo-
'68» '^90 gnim '63' autem deest 1. '69j abirent 2. 3. 4. "^^ gubvectio-
niam 2. aedificandum 3. add. 4.
'69« liberalitatis 1. libertati 2. 3. 4. '695 animi deest 2. 3. 4. '6"
nem 4. '69* archiepiscopus addit 4.
'""
'«^» '699 '"'«''
quia seminavit 4. spiritualia 3 F. ^»» utiliesima 2. 3.
que deest 3. intra 3. deest 4.
'"•*
4. est deest 1. Credo enim eum secutum 4.
''"3 Ita i. et Hist. eccl. tripart. l. l. epistolis 2. 3. 4
"o* que deest 3.
'''°6
apologiam 3. '"' sufficiunt 3. 4.
'""^
Wnwani 2. 5. Vnuani 3. Unwani 4. '^»»
Ottinkar 3. '^'" Tocki 2. Tuchi 3. '"' Vinlandensis 3. Windlandensis F, et deest 4. '"* describitur 4.
"" erat 4. "** alternis diebus 4.

NOT^.
(475) Hausberge juxta We?eram, ubi Caesar et (478) Praesens fuit Othinkarus in concilio Tremo-
Bernardus convenerunt anno 1019. V. Ann.Hildes- niensi a. 1005, Non Jul. V. Thietmar. 1. vi, c. 13.

heim. (479) Cf. infra c. 53.

(476) Sc. Brema, Biicken, Rameslo et Herseveld. (480) In Historiae ecclesiasticae tripartit® 1. ix, c.

(477) Bernhardus, episcopus antiquae civitatis a. 47.

1014. Thietmar. 1. v. vii, c. 4, et 1. viii, c. 4, dic- f481) So. Hiring v. supra cap. 22.
;

tus Mekclinburgensis episcopus, qui obiit anno (482) V. supra cap. 32.
1023, teste Annal. Quedlinburg. h. a.
 537 GESTA PONTIFinUM HAMMABURGENSIS ECCLESI.E. fi38

suum ''"*
Chnut '"* et Olaph, filium Cracaben '"'^ A apud Lundanam '"*'
obsessusobiit(48G), simulcura
de quo supra dictum est (483). Itaque multo tem- regno amittens vitam (487). Et '"* juslo judicio
pore multis '"* praeliis adversum Anglos exaclis, Dei, qui fratre per martyrium consummalo (488)38
Suein veteranum regem depuiit Edilredum '"'^ et annissceptrumsanguine poUuit. Isparricidiiim tali-
insulam tenuit in suaditione, verum brevi tempore: ter expiavit, relinquens (ilium parvulum nomine

nam tercio mense postquam victoriam adeptus est, Edwardum, quemsusccpitab ImmaU.xoro •''"(489).
ibidem morte prieventus occubuit (484). Frater ^™ Adelradi Emund, vir bellicosus, in
'"''

50. Chnud, filius regis '"*", cum exercilu reversus

'"*•
gratiam victoris veneno sublalus est (490) ;
ii-

in patriam, denuo bellum molitur in Anglos. Olaph lii '"^ ejus in

Ruzziam exilio dampnati (491).
'''*"

***
a Nortinannis electus in principem, separatus est a 52. (Cap. 91.) Chnud "*' regnum Adelrudi ac-
regno Danorum. Tunc vero Chnud ancipiti casu tur- cepit, uxoremque ejus Immam nomine, quse fuit
batus, pactum iniit '"'«'
cum fratre Olaph '"*, filio soror comitis Nortmannorum Riliardi. Cui rex
Henrici, qui regnavit in Suedia (485), ejusque fultus Danorum suam dedit germanam '''** Margaretam "*'
auxilio '"'"
deliberavit primo quidem Angliam^sub- pro foedere (492). Quam deinde Chnut '""* repu-
jugare,deindeNorvegiam. Itaque mille navibus ma- diatam a comite Wolf "*^ duci Angliae dedit, ejus-
gais '''"Chnut armatus, occeanum transivit ''-^ Bri- que VVoIf sororem (493) copulatam altero '^*^
tannicum ;
per quem, sicut '''^
nautcc referunt, a " duci '''*' Gudvino, callide ratus Anglos et Nortman-
Dania in Angliam, flantibus euris, triduo vela pan- nos ''*^ per conubia Danis fideliores qua3 res eum;

duntur. Hoc •''"

mare magnum et valde periculo- non fefelit. Et **** Rikardus •''*' quidem comes decli-
sum a ItevaOrcadas "" habet, dextrorsum '"^ at- nans iram Chnut, Iherosolimam profectus, ibidem
tingit Frisiam '"'^*'. obiit (494), relinquens filium in Nortmannia nomino
51. ([37.] Cap. 90.) Triennium
Chnut Bri- "^' ergo Ronbertum ''^'', cujus filius est iste Willelmus ''^',
.anniam oppugnavit. Adelrad **
rex Anglorum, '''^',
quem Franci Bastardum vocant. Wolf autem ex so-
SCHOLIA.
Schol. 38. Knut, filius Suein regis, abjecto nomine gentilitatis, in baptismo Lambertus "" nomen
'

accepil. Unde scriptum est in libro fraternilatis nostrae Lambrecht ''^^, rex Donorum, ct :

Imma regina et Knut, filtus eorum, devote '"* se commendaverunl oralionibus fralrum Dre-
mensiutn. (2. 3. 4.)
*'
Schol. 39.Edgar "", potentissimus rex Anglorum a legitima filium habuit Edwardum '"^^, virum
sanctissimum Cujus noverea Afelrud ''^ (495) fuit, quae regem privignum ^'^^ occidens,
filium suum eundem ^'^^ (496) in regem •'*" posuit. (2.3. 4.)
* * Schol. 40. Knut sororem suam
Estred filio regis de Ruzzia dedit in "'^' matrimonium. (2. 4.)
****
Schol. 41. Rikardus enim dimissa Knut regis sorore, propter metum Danorum exulans a patria
Iherosolimam ^'^' profectus ibique defunctus est. Cujus socii quadraginta revertentes in
Apulia ''^' remansisse narrantur, et ex illo tempore Nortmanni possederunt Apuliam. (2. 4.)
VARL^ LECTIONES.
'
"i* suum rfmi
2.3. Dani Angliam invadunt 2, in margine. "^^ Chnui deest 4. Chnud i.semper.
vanutum 2. semper. «^'^ Craccabem 4. Crakeben 3. »''* plurimis 4. '"» Ethilredum 4. ''*" Svein regis
i, filius Suenonis, qui et Lambertus (Lambricht 3) nomen habuit 2. 3. ''^' init 3. »'" deest 4. "''^ ope
ultus 3. magnis deest 2. 3. 4. '"" n. m. armatus Chnud, o. transivit 1. *''*^ quod sicut 4. quem
'"'*

luod 5. «"^
autem addil 4, "«^ Archadas 4. ''-9 a dextra 3. ''^o Fresiam 2. 3. '"'^' Triennio ergo 2.
i. "" Et Adrad 4. Et Adelrad i>/. F. Addradus 2. Edgar 3. "" Lundoniam 3. "'* Et deest i. '''^a sua
iddit 4. ''3« vero addit
4. 5. "" ob 4. '"^»
extinctus 4. "^» que addit 4. "*<> sunt addit 4. ''" ergo
iddil 4. "** Immam, sororem Richardi, comitis Nordmannorum, sibi conjugio copulavit, et germanam
;uam 4. '"" m. comiti dedit pro f. 4. '"'** Knut, 4. rex add. 4. 5. ''^^ Wlf 3. "*« altero 3. ''" copu-
avit duci 4. '"" et N. destint 2. 3. 4. '"^ Richardus 4. semper. ''•'»
Robertum 2. 3. 4. ''^' Wilhelmus
i. Vilielmus 3. '"'" Lamberti 4. '"s Lambrict 3, Lambreth 4. Lamberlus 5. "" devote deest 3.
'» Adelrad 4. "«« Eduardum 4. semper. "" Affilrud 4. Affiluid 3. Affikud 5. "" guum add.
'" eundem deesl 3. Anundum 4. Amindum 5. "«" regnum 3. 5. regno 4. "^' m» 2. quod aut significat
nodo, aut III' sive tertio, sc. matrimonium sive rectius matrimonio. Legendum tamen videlur in ''«^ :

erusalem 4. "«* Appulia 4.

NOTiE.
(483) RectiuB Olaph, filiusHaroldi. V. Theodoric. Rectius filius Elhelredi Eadmund, qui obiit
I

C (''*90)
I, cap. lo. Suorro Saga af Olafi hinom helga cap. Nov. 30.
a. 1016,
'.4-16, quem Adamus cum proedecessore ipsius, (491) In Hungaria eos invenimus. V. Lappenberg
)lavo dicto Cracaben filio Trucconis, confundit. Geschichte von Grossbritannien t. I, p. 463.
lonf. supra cap. 35 et 38. (492) Margareta, rectius Estred, nupta est non
(484| Obiit anno 1014. Febr. 2. . Richardo, sed Roberto II. comiti Nordmannorum,
(485) Sc. Olavo dicto Skautkonung, filio Erici vi- mortuo primo ejus marito Ulf sive Wolf, dnice An-
toricsi, cujus relicta Sigrid Storrade Suenoni, Ka- glorum, anno 1025.
luti patri, nupserat.
(493) Dicta Gythe.
(486| Obiit a. 1046. April 23.
(494J Rectius Robertus. quiab Jerusalem rediens
(487) Similiter Salust., Catil. cap. 29, libertalem Nicajae obiit anno 103.5, Jul. 22 pater Wilhelmi H
;

um amma simul amxttit. comitis et avus Wilhelmi dicti Conquestoris, regig

(488) Sc. Eadwardo, dicto Martyre, occiso a. 978, Anglorum.
/!"Ls^?>" (^95) Rectius Aelfthrylhe.
(489) Po8t«a reg«m, dictum Confeisorem. 496 Sc. iEthelred II.
839 ADAMI CANONrCI BREMENSIS 540
rore regis Chnutunos suBoepitRern '''«^fliicem ('''i07)
A. Misinpum (503) magna virtute perdorauit (5f)'i), et
et Suein rcgern {M)H), (iufluin a Wolf du-
sororo auxiliatores ""•'corurn JJehemos ""^ceterosque Scla-
cis '^"8 s^uejn (499^^ Tostin (500) et Haroldum (501) vorum populoB sub tributum misit. Cum rege "••
[pcnuit parricidaa ''"'']. Quam generationis seriem, DanorumsivcAnglorummediantearchiepiscopofecit
quoniam secutura) lcctioni utilom judicavimus, hic pacem. Cujus etiarn '"" filiam 505) imperator '"')
inserere dignurn '""'''
videbatur. filio suo dcposcens uxorem, dedil [ei civitatem '''*•]

53. ([38.] Gap. 92.) Viclor '"'s»

Chnut ab Anglia Sliaswig '"•' cura raarcha *™, qu« trans Egdorara
rediensin ditione suapcr multos annos regnum Da- est, in fojdus amicitiaj et ex eo tempore fuit regum
;

niae possedit et Angliae. Quo ""^ tempore episcopos Dania3 '^»'.

ab Anglia multos adduxit in Daniam. De quibus 55. ([40.] Cap. 94.) Chnut et Olaph (.306),
Inter
Bernardum posuit Sconiam, Gerbrandumin Se-
in regera Nortraannorura, continuum fuitbellum, nec
land *™, Reginbertum "" in Fune "''K Zelatus est cessavit oranibus diebus vitae eorum Danis pro im- ;

hoc noster archicpiscopus Unwan. Et dicitur Ger- perio '"^^ certantibus, Nortmannis vero pugnanlibua
brandum redeuntcm ab Anglia cepisse *"'^, quem ab pro libertate (507j. In qua re justior mihi visa est
Elnoldo '"',
Anglorum archiepiscopo, cognovit esse causa '"^^ Olaph, cui bellum necessariura raagis fuit
ordinatum (502). Ille quod '"^ necessitas persuasit, quam voluntarium, Si quando autem tempus a bel-
satisfaciens, fidelitatem Hammaburgensi cathe-
B lorum motibus quietum erat, idera Olaph judicio et
'""*
drae cum subjectione debita spondens, familia- justicia regnura gubernavit (508). Dicunt eum inter
rissimus deinceps archiepiscopo ^" effectus est. Per cetera '"'" virtutum opera magnum Dei zelum ha-
quem ille suos etiam legatos ad Ghnut regem trans- buisse, ut '''^^
maleficos (509) de terra disperderet,
mittens cum muneribus, congratulatus est ei de re- quorum numero '"^''
cum tota barbaries exundet,
bus bene gestis in Anglia, sed corripuit eum de prae- praecipue vero '''^'
Norvegia '^^^
monstris talibua
sumptione episcoporum, quos transtulit ex Anglia ;
plena est. Nara et '''^'
divini (510), et augures, et '^"
quod rex gratanter accipiens, ita postmodum con- magni,etincantatoresceteriquesatellitesAntichristi
junctusestarchiepiscopOjUtexsententia ejus omnia habitant ibi, quorum praestigiis et miraculis '*"''

deinceps facere maluerit. Haec nobis de avunculo infelices animae ludibrio '*°'
daemonibus habentur.
suo rex Danorum innotuit, et de captione Gerbrandi Hos omnes et hujusmodi beatissimus rex Olaph
non tacuit "'^ persequi decrevit, ut sublatis scandaiis, firmiua
54. ([39.] Gap. 93.) Anno pontificis Unwani 12° coalesceret ""^ in regno suo Christiana religio.
Heinricus imperator, justitia et sanctitate insignis, Habuitque secum '^"^ raultos episcopos et presby-
cum jam Saxones, Ytalos et Burgundiones imperio teros ab Anglia, quorum monitu et doctrina ipse "**
subjecerat, ad ccelestemigravitimperium (an. 1024). C cor suum Deo praeparavit, subjectumque populum
Gui ^™ successit in sceptrum "*" fortissimus caesar illis '^°^ ad regendum eommisit. Quorum '^"^ clari
'"^2 Grim-
Gonradus, qui ''^' moxPolanos elregem eorura doctrina et virtutibus erant Sigafrid (511),

VARl^ LEGTIONES.
1164 Biern 3. '''s''
Gudvin — ducis
desunt 1. Gutuind a. s. Vlff d. 3. "s» genuit parricidas desunt i-
"" dignum deest 2. 3. ergo addit 4. ''«9 etiam addit 4. '™ Selandiam 2. 3. Selandia 3-
4. '''«s

i"' Reinherum 1. 4. Reginerum 3 "'"' Fionia 2. 3. Fiune 4. Fiune 5. ^™ Quod zelatus noster archie"
'"'^
piscopus Gerbrandum red. ab A. cepisse dicitur 4. '"'• Enoldo 3. Eltrodo 3. Elnodol M. IUe vero ut 4-
»"8 ecclesie 4. i''" nostro addit 4. ^™ nec de c. G tacuit 4. '"» etiam addit 2. Gui succedens 4-
''80
sceptro 4. ''^i quj dgggi; ^ m^ Polonos 3. i'»^ auxiliares 3. ''^* Bohemos 3. 5. '^s^ eciam addit
4. ''8« et filiam f. 4. »'" imperator deest 5. ^»» ei civ. desunt 1. Sl. civ. 4. '^sa Sleswich 2. ^'^^ mar-
chia 4. ''»'
in foedus —
Daniae desuni 2 a cujus —
Danice desunt 3. ubitamenhoc legitur scholion : Impe-
rator filio deposcens uxorem filiam Canuti, resignavit ipse, si quid haberet juris in terris vicinis limitibus
Sliassuig una eum marcha. 1792 nec imperio desunt l. ^''^^ justior erat causa regis 4. '"'s* Inter
cetera enim 4. '^a^ habuit, ita ut 4. '"'s^quibus cum 4. '"^" deest 4. ''s» Nouergia 1 Nouergi»
regio 3. Nodwergia 2. semper 4. '"'^» et deest 4. '8°" incantationibus 4. '^oi ^ addu 4. '«"^ calesceret
'^o^
2. claresceret 3. 4. elucesceret 5. '^o^ Habuit etiam secum 4, '*»* ipse deest 4. jnig dgggi 2. 3 4.
"06 Ex quibus 4.

NOTM.
(497) Bjoern f 1049. J) (504) Sc. anfio 1032. Virtus omnia, domuerat.
(498) Svend rex Danorum, dictus a matre Estri- Sall. Catil. c. 3.
thson. (505) Gunhilde s. ^theldrude, filia Kanuti regis,
(499) Anno -1053 occisus in peregrinatione. post ejus mortera anno 1036 nupta Henrico II impe-
ratori.
(500) Occisus in prailio apud Stamfordbridge
anno 1066 Sept. 25. (506) Olaph pinguis s. sanctus.
(507) Pro imperio his, illis pro salute certantibut
(501) Rex Angliee 1066 Jan. occisus in praelio
Sall. Jug. c. 90. Gonf. supra cap. 46.
Senlacensi, vulgo dicto apud Hastings.
(508) Judicio et justitio gubernare. Ita et supra
(502) Gerbrandum hunc anno 1022 in Anglia 1. II. c 3,7.
fuisse discimus ex charta Eliensi apud Gale Script. (509) Malefrci. V. supra c. 38.
rer. Angl. XV, pag. 523. ^thclnothus, archiepisco- (510) I. e. divinatores. V. infra 1. iii, c. 02,
pus Gantuariensis 1020-1038. (511) Sigafrid, patruelis Grimkili v. Theodoric,
(503) Mieczyslaw II, vulgo dictus Miseco. monach. Ejus historia legitur apud Fant Scriplor.
541 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESIiE. 842

Kil 1W8.10 (512), Rudolf '8" et Bernard (413). Hi A tima genuil cognomento fidei et gratia? dictus
'"",

etiam '*•' jussu regis ad Suediara et Golhiam et est Jacobus. juvenis quidem aetate.verum sapientia
omnos "*' insulas quaeNortmanniam sunt,trans et pietate proccessit omnes, qui fuerunt anto eum;

accesserunt evangelizantes barbaris verbum Dei et ncc quispiam '*'* regum fuit populo Sueonum tam
regnum Jesu Christi ""*. Misit etiam '«'^ nuntios acceptus sicut Anundus.
ad archiepiscopumnostrumcum muneribus.petens 58. (['»2.] Gap. 95.) Eo tempore cum esset pax
181«, ut eo3 '*'' episcopos benigne reciperet.suos- firma inter Sclavoset Transalbianos, Unwanus ar-

que ad eura mitteret "", qui rudera Normanno- chiepiscopusmetropolem'8^^Hammaburgrenovavit,

rum populum in christianitate confortareit. clerumque dispersum colligens.magnam ibidem
56. [41.] Simili "" religionis amore alter Otaph tam civium quam fratrum adunavit multitudinem.
in Suedia (514) dicitur floruisse. Is subditos sibi Itaque cum duce Bernardo frequenter inhabitans
populos ad christianitatem convertere volens '"". locum,sffipe dimidiura annum vixit in Hammaburg,
magno laboravit studiOjUt templumydolorum,quod gloriobissimum regem Agnut invitans '*•*"
ad collo-
in medio Sueonia3 situm est. Ubsola "** destruere- quium, Sclavorumque salrapas Utonem (518) et
tur. Cujus intentionem pagani metuentes,placitum Sedericum '**' (519). Tali modo ponlifex Unwanus
oum rege suo tale constituisse dicuntar '*--, ut si |^ domi forisquo clarus.legationem suam in gentibus
ipse vellet esse christianus,optimam Suediae regio- narratur implesse. Nunc ea '**^ restant dicenda
nem , quam vellet, suo juri
qua ec- '^^^ teneret, in quaj de martyrio regis Olaph, fama volante, (520)
clesiam et christianitatem constituens, nemini de cognovimus.
populo vim recedendi a cultura '«-Meorum inferret, Olaph igitur, clarissimus rex
59. ([43.] Cap. 96.)
nisi qui sponte cuperet '"-s ad Christum converti. Normannorum, contra Chnut, regem Danorum,
Hujusmodi rex placito gavisus mox in occidentali qui regnum suum impugnavcrat '"*', perpetuo de-
Gothia, quffi Danis proxiraa est vel Nortmannis,ec- certabat praelio. Tandemque ferunt beatissimum
clesiam Deo sedemque fundavit episcopalem. Haec regem Olaph '*** seditione principum "*^, quorum
est civitas Scorane "" maxima (515), in qua, pe- mulieresipse propter maleficia sustulit, a regno de-
tente christianissirao rege Olaph, primus ab Un- pulsum Norvegias "*6. Et regnavit Chnut in Nort-
wano archiepiscopo Thurgot ordmatus est"". Ille mannia simul et Dania et '8", quod nulli regum
vir •"* strcnnue legationem suara perfecit ^^-= in Qlaph vero
prius contingere potuit, in Anglia '**^
gentibus ;
duos nobiles populos Gothorura (516) i»*»
ponens, ad totam spem '«^" suam in Deo '^»'

Buo labore Christo lucratus est '«^» (.^17). comprimendos '«s^ydololatrasdenuo bellum instau-
57. Perqueillumepiscopum'"'rexOlaphingentia rat. Itaque de rege Sueonum '»", cujus filiam ha-
metropolitae ''^- Unwano direxit munera. Prajterea C buit '8^*,et populis Islanorum '^s^infinitam congre-
duos fertur idem rex habuisse filios,quos unacum gans armatorum multitudinem,patrium regnum vi
uxore sua ac populo jussit '833 baptizari '«^*. Eo- et armisrecepit '«««.Rex igitur
'8^''
christianissimus
rum ""5 alter, qui natus e=t a concubina. Emund fortitudine in hostes et justitia in suos celebris.ad
nomen accepit '«^»
; alter Anund, quem rex a legi- hoc se credidit in regnum a'Deo restitutum,ut jam

VARIyE LECTIONES.
i«o7.io '»"
Grinchil 3. Rodulf 3. 4. etiam (/mf 4. "'^ ad ceteras 4. '81* accedentes
Rodulfus 2. '»'«

«•«y* ^" ^- •' ^- evangelizabant 4. '•'13 '«'^

petens suppliciter 4. '«'^ ejus 2. 3. 4.
et 3. rex addit. 4.
1M18 transmitteret '«'s
4. autera addit 4. '»«<>
ad christianam vol. conv. fldem 2. 3. 4. 'sai Opsala 3.
"• rege constituerunt 4. '"jure3. 5. '"2* ad culturam 3. '«^^cuperent 4.ad Ch. vellet 4. '««^ Scarne
^J^^"!-}"!''^
»»*>est deesi 3.
^- ^^ '^^^-

'^' Per ilJum ergo episcopum

—
^^^'^^'^^^- ^carraLue 5. '«^^ episcopus a^Wti ^. '«^» vcro 4.
'"s ambos «drf. 2. 4.
'^s» agens 4.
4, '"» metropolitano 4. '«^^quos
ambos una c. u. sa. p. baplizari precepit 4, i^ss Quorum 4. '«^g habuit 2.3. 4. '«^t uxore, qui addit 4.
•« quisquam 3. '"» metropolim 3.4, '«*<>
ibi addit 5. '«*'
Sydericum 3. '«*« ea deest2.3- 4. '«^ impu-
gnavit 4. In margine cod. 2 :Martirium Olavi. i»**
fer.b.r.0.rfc.su?(Z 4. '«'S
suorum addit 4. '»« quorum
uxores propter m. a. r. 3. Nord vegia depulsus est 4. i»" '^*»
et deest. 4. 5. Dania 4. '8''» rex beatis-
BimuB addit 4. '«-» fiduciamque addit 4. "si Domino 4. '»« comprimendas 1. '««Mlaque ab Olaph Su-
^^aum regc 4. Olaph auxiho habuit regera Ruzlorum et Sueonum 3. '8-* habebat 4. '«- insularum2.
i. vocaDuio islanorum tn
cod. 1. mulio minoribus litteris superposita est vox insularum, rnanu autcooeva
aut non multo senorx. i»»»
vi accepit et armis 5. vi e. a. ccepit 3. "57 Unde rex 4.

NOTiE.
'°'^''* '• '^'C.34. Fortasse
[5L?LT^^m'"" ^'il' Sf^^" D (517) Anno 1013 jam adfuit Magdeburgi unctioni
Hl^Hsl^^ ""• 8 et 20 Unwani archiepiscopi. V. Thietmar. Merseburg.
dicit Sigwprdum 5'°.'^^"T"'?''?''^-
fratrem Gnmkeli. 1, vi c.54
' ^' '
("'i8)'uto, filius Mystiwoi v. supra cap. 40 et
Stl'"i!
(ol3) n^^T}^} anno Va-a'-"
Rodulf. lOoO m Angliam
k .- J ;
' 1 l
redux,abbas infra cap. 64.
'^^^'"^^°'];'-y.- ^^°"- Sax.h.a. (519) Fortasse idemcujus mentio fit supra cap 24
H.slor a .=f°
HUfnrit ^k"
K* Abendon.
canobu a. lO.oO, 1052. 520 Fama volans V rgil. /En. 1. xi. v ^139
P'^ xvP-.^- Co»f. idid. 121 392
hU SU. .u- 1. III, V. ;
'
1. VI., V,
'
; i.
1 'vm
viii, 5.^4
D..4.
?fiUn w'^^l'^''^°^<^'^- u Itaetinfral. .11 c. 62. ,

^516) Sc. Westgothos et OBtgothos in Suecia.

»43 ADAMI CANONICI BIIEMENSIS 544
tunc nemini parceredehuisset '"'''', qui vcl ma-
**''''
j^ concilio
"*"" paganorum Cfepit anatheraatizare Bi- ;

gu8permanerevollet,aulchrislianu8 ficri noUet """', muique arreptabipenni simulacrurn in fruslra con-

Et jam magna votum implevit, cum pauci
cx parle cirlit. Et ille quidem "" pro talibus ausis (522)8ta-
'*"'
magis in ultionem eorum
qui remanserant ex tim mille vulneribus confossus, anirnam laureadi-
quo3 rex dampnavit, eliam ipsum oblruncare non gnam martyrii transmisit in ""* crelum. Corpus
dubitarunt *. Alii '^"^^ dicunt eum in bello perem- ejus ""•* barbari laniatum post multa ludibria mer-
ptum (521), quidam vero '"^' in medio populi circo serunt in paludem. Haec verocitercompertamemo-
ad ludibrium magis expositum.Sunt alii, qui asse- ria; tradidi ;
quamvis sint et alia.qua; adhuc scribi
runt ""^*, illum in '"^" gratiam regis Ghnut latonter digna sint "*"'•.
Verum de Unwano et quce suo tem-
occisum,quod et magis ""'^ verum esse non diftidi- pore gesta sunt dictum est sufficienler et, sicut
mus, eo quod regnum ejus invasit ^^".IgiturOIaph aestimo,fideliter.Apud Magedburg i*"* ipso tempore
rex et martyr, ut credimus *. tali fine consum- Walthardo successit Gero (523), deinde Hunfrid,
matus est corpus '^^^ e.jus in civitate magna regni
; ambo viri sancti et episcopali nomine digni.Deinde
suiTrondemnis '^^^ cum decenti est '^"' honoretu- obiit gloriosus archiepiscopus.qui transisse dicitur
mulatum. Ubi hodieque '^" pluribus miraculis et '^*® vi Kalend, Februarii, anno Domini 1029 (524).
sanitatibus '^''^,qu8e per eum fiunt,Dominus osten- indictione 12, et sepultus est juxta decessorem ""
dere dignatur '"^^quanti meriti sit in ca2lis,qui sic suum a latere sinistro.
glorificatur in terris. [Regnavit autom annis 12'^". 61. ([45] Cap. 98.) Libentius sedit annos fere
Agitur '"^ festivas ejus IV Kal. Augusti, omnibus quatuor **.Is cum esset nepos "^^alterius Libentii,
Nortmannorum '"''^
septentrionalis occeani populis et tuncmajor domus prsepositus^favoreOisIae impe-
Sueonum, Gothorum, [Seraborum '^^,] Danorum ratricis ferulam suscepit a Conrado caesare,palleum
atque Sclavorum «terno cultu memorabilis. vero a papa Joanne XIX '^*^ vir simplex ac ''"^ ;

idem tempus sermo est

60. ([44.] Gap. 97.) Per rectus ac timens Deum. Cumque omnibus esset af-
quemdam ^™ ab Anglianomine Wolfredum, divini fabilis, singulari quodam amore clerum dilexit, et
amoris instinctu Suediam ingressum, verbum Dei '^^' inopum necessitatibus erat valde compatiens,
paganis cum magna fiducia praedicasse. Qui dum ipse igitur vicum trans flumen (525) ab incolis terrae
sua prsedicatione multos ad christianam fldem con- pretio redemit, quem '^*^ fratribus ofTerens, 30 ex
vertisset, ydolum gentis nomine Thor, stans '^''^
in eo [per annum] ^^^' statuil dari convivia. At vero

SCHOLIA.
'
Schol. 42. 01apb,soIIertissimus festivitatum observator cum propter divinam religionem a regno esset
depulsus, at denuo regnum bello recupera8set,ia ipso procinctu fertur in papilione dormiens
somnium vidisse. Cumque supervenirent hostes, adhuc illo quiescente, dux sui cxercitua,
Plin nomine, accedens regem excitavit '^^*. Tunc ille suspirans ! quid fecisti ? inquit ; :

videbam me per scalam, cujus vertex sidera tangeret{52Q).ascend.isse. Heu! jam perveneram '^^^
ad summum illius scalse, ccelumque mihi apertum '^^^ est ingredienti, nisi tu me suscitando
revocasses. Postquam visionem vidit rex, circumventus a suis, cum non repugaaret,occidi-
tur et martyrio coronatur. (2. 3. 4.)
**
Schol. 43 Quare hoc pastor de mulieribus, quae i^^"' se canonicis aperto jam scelere conjunxerant,
praecepit, ut nulla earum in civitate remaneret.Ita ille per '^^^ villas proximasincustodiam
sunt dispersae et cessavit '^''^ hicmorbus usque ad incensionem templi et destructionem
.•

claustri. (2. 4.)

VARI^ LECTIONES.
'^'8 extunc 4. '^^^ deberet 3. '^^"'^" Et cum m. e. p. votum suura imple3set,pauci 4.
detrectaret 4.
'8^2
vero addit 4. '^«s
autem Sciunt alii 2. 3. Sed alii sciunt 4. '«^s ob. 4. '««« magis deest 2.
4. '«e*

3.4. '86''
invaserit 4. is^"'*
ut cred.desunt 4. '*'=''
que add.i. '^^^Thrundem 2.Throndemis 3.qua; Iron-
dempnis (ThrondempnisS.) dicitur 4. '^™ est d^esi 3. '"' Ubi usque hodie 4. '^^' sanctitatibus 3.
'"3 dignatus est 4. ^^'"^
Uncis iticlusa desunt i,3. adsunt i. in margiiie 2.
i*''^
^ujug p_ f_ agitur 4.5.
'"« Nortm. deest 4. 5. '^'''^
Sembortum deest 1. '^''^
tempus quidam Wolfredus n.i.d. a.S.ingressusp. v.
D. c. m. f. pra^dicavit 4. '"^ Thorstans 2. Thorstans 3. Torstan 4. 5. '««o
consilio 3. "" Qui 4.
1*" ad 2. 3. 4. '883 Gujus corpus 4. '^s*
gu^t 3. '885 Magdeburg 3. Magdaburg 4. '^86 archiepiscopus
Unwanus 4. '8" predecessorem 4. '«88 nepos deesti. '^ss XVIII. 3. '«90^^2.3.4. ^^^^ deest 2.3.
4. inopumque 4. '«"^ redimens
et 4. i8°s per annumrfesuwM. '^'''^suscitavit 2. '8^^ perveni 2. '^sspa-
ratum 2. In 3. hoc schoUon ita se habet Hic Olaph supervenientibus hostibus, quum somnum haberet, a
:

duce exercitus sui,nomine Find, excitatus, respondet quid fecisti ? Videbar per scalam, cujus vertex
:

sidera tangebat, ascendisse, cojlumque mihi fuisset ingredienti, nisi tu me suscitando revocasses Rex a
'8»8 pi.g(,epij; g^tra
suis caesua,martyrio coronatus est. '^^^' Mulieres autem quae 4. civitatem fieri, et
ita per 4. '899 digpersae cessavitque 4.

NOT^.
(521) Ita Theodoricus 1. 1. cap. 19, anno sc. 1029 C kundenbuch n. 66.
(522) Pro talibus ausis, Virgil. JEn. 1, 11, v. 535. (526) Cujus vertex sidera tangeret. Vix haec ex
Occurrit eliarn in dedicatione hujus operis. Ovidii Metamorph. 1. 61,c< vertice sidjratan-
vii, v.
(223) Gero obiit anno 1022. gam. hausta putaverim, cum alia Ovidii Dtstigia
(524) Conf. Necrol. Luneburg. ; Annal. Hildes- apud Adamum vix reperiantur, et verba Horatii
heim. a. 1030. (Garm. I. i, 1, v. 36) vertice sidera feriam ei cognita
(525) Fortasse Lideneshusen ; v. Hamburg. Ur- fuerunt.

'i
543 GESTA PONTIFICUM IIAMMABUUGENSIS ECCLESI^. 546

xenodochii talemomninosollicitudinemcuravitha A G3. ([47] Cap. 99.) Tempore illo Conradus im-
bere, ut qui '«»« in hac parte sola negligentias om- peralor filiam Chnut regis Ileinrico ''•"»
niio '"-»

nium prjGcessorum sanare videretur. Adeo re-

''"' accepit in matrimonium. Cuni quibus statim
'"' fasiu Italiam ingressus est ad faciendam
dunduvit episcopatus ut '"^'^ prajpositura et xonodo- regio

chium.ut vix egens quisquam posset inveniri.Forte regno justitiam comitem habens itineris '""
'"",

««« hoc videtur incredibile his, qui hujus temporis Chnutregem(527),potentia triumrognorumbarbaris
genlibus valde terribilcm Ille quidem ""^ cum
''•'"".
egestatem vident; nec fortasse quisquam tunc cre-
deret ea fulura.quae nunc facta videntur. Libentius tres lilios (528) haberet, singulos super singula
itaque bonus in praipositura, multo melior in ca- regna posuit, ipse aliquando visitans Danos, ali-
thedra, legationem suam ad gentes ferventi animo quando vero Nortmannos, saspissime autem sedit

ingrcssus est. in Anglia.

02. (40.1 primo omnium concilians '""^

Et '^•'^ GG. ([48.] Cap. 100.) Archiepiscopus igitur me-

aibi Chnut, regem Danorum.Gerbrando subrogavit Iropolem IJammaburg crebro visitavit. Nam eo
in Seland Avoconem, in Aldinburg ordinavit Mein- tempore virtute Chnut regis et Bernardi ducis pax
herum '^*"', * Thorgato '"""
autem successorem po- firma trans Albiam fuit ***, cum et '"-'^ ctcsar bello
suitdeRamsola Gotescalcum '^«^ episcopum.** Illis Winulos domuerit. Principes '»='" eorum Gneus et
namque diebus beatissimus Thorgat '»03 cpiscopus " Anatrog pagani erant; tercius vero '^^s, Uto '"»,
pro labore prsBdicationis Bremae cum archiepiscopo filius Mistiwoi '^^^.male christianus.Unde etiam '^3',

diutius consistens.fertur '^"^ asperrimoleprse morbo pro crudelitate sua a quodam Saxonum transfuga
percussus, diem vocationis suaj cum magna expe- interfectus est, habens filium Gotescalem '"^*, qui
ctasse '*" patientia.Tandemque bono fine consum- per idem tempus apud Luniburg '»*'',
monasterium
matus, in basilica sancti Petri sepultus est. Ubi ducis, litteralibus erudiebatur studiis, Gotescalco,
***
etiam •*'* Folcwardus '^'^ et Harich et magnus Gothorum episcopo, ejusdem cocnobii curam '^^*

Olhingar '*'* et Poppo in pace quiescunt ''•"•. Ade- agente. Verum is comperta morte parcntis, ira et
rant vero tunc archiepiscopo pradicatores inclyti, furore commotus "^^, rejectis cum fide litteris,
Othingar junior ex Danis '*", Sigafrid a Suedia, arma corripuit '''^ amneque transmisso, inimicis
Rodolf a Normannia episcopi, narrantes ei,quanta Dei se conjunxit '^^i Winulis. Quorum '^^s auxilio
fecerit Dominus in salute gentium,quae cotidie con- christianos impugnans^multis milia Saxonum pro-
vertebantur '"".Quos '»'* pontifex,ut par fuit, hono- strasse dicitur '^^' in patris vindictam (529). Hunc
rifice dimissos, ad prsedicationem denuo misit. tandem,quasi principem iatronum, Bernardus dux

SCHOLIA.
*
Schol. 44. Ipso "^ tempore migravit Poppo, celeberrimus Danorum episcopus, cui mox subrogatus
Esico, cum ad Egdoram fluvium pervenire "", ibidem aegritudine corruptus obiit. (2.
3.4.)
**
Schol. 45. Ferunt Thorgotum siraulque Odinkarum episcopum longe ante praedixisse Hamburg et
Bremensem ecclesiam propter peccata quandoque vastari debere quae prophetia nunc :

cernitur impleta. (2.)

***
Schol. 46. Soror Odinkari episcopi fuit Asa, mulier sanctissima, quae et pracsbendam Bremae habuit.
Hffic semper nudis pedibus incedens, per annos fertur jejuniis, orationibus et elemosinis
vacasse, raro egressa ecclesiam et postea in bono linc consummata, cum nichil amplius
in thesauris habuit, liberos ecclesiae dimisit "^*^. (2. 3.)
****
5f/((j/.47. Conradus imperator singulis annis contra Sclavos exercitum duxit,ideoque pax magnafuit
trans Albiam. (2. 3.)
VABI^ LECTIONES.
^^ qmdeesl 2. 3. 5. '^o' decessorum co;t. 1. praedecessorum 2. 3. 4. '^o^
el 2. 3. 4. '^o^
ggd forte 4.
'oo^
'»*Ex3. "05 conciliationis 1. Meinherium 2. 3, "«^ Thorgoto 2. Thurgoto 3. 4. Thrugoto 5.
'*» posuit Ramsolae Goteschalcum 3. ''^«9 f^id. hic not. w. '»"* deest 4. 'S" expectavit 4. '^'^
et 2. 3.
4. •»'» Foiquardus 3. 4. '*'* Odinkarus 2. 4. Odinchar. 3. Odincharus 5. '»'* requiescunt 5. '»'* ex
Danis desunt 2. 3. 4. '*''' ad Dominum addit. 4. """ noster addit 4. '*'» Henrico 2. 3 semper. '^*" suo
'"' Et repio statim 4. '^'^ »»" "-*
addit 4. est ad f. r. i. desunt 4. sui addit 4. regno fecit justiciam
'»« autem 4. '«« erat, cum etiam 4. '»" enim addit 4. '^^s vero deest 3. ""^a Uo 1. '^^o
Mistiwol
iwi et 4. '"' Godescalcum
2 semper. Gutheschaldum 3. '*'^^ Luniborg 3. Luneborg 2. ''•'^*
ejus
idit 3. parentis, ita furore commotus est, ut n. 4. '»** corriperet 4.
'"•' '^^^'
conjungeret 4. "'^fretus
aUlit 4. **" prostravit 4. "*« Nam et add. 4. Et add. 5. "" pervenisset 4. In cod. 3. ita hicc in mar-
gine cap. 45. ad quod etiam in cod. 2. referri potest, scripla sunt : Post obitum Popponis successit Ezico,
qui ad Egdoram perveniens, aigritudine correptus, migravit e vivis. In cod. 4 hiec in te.vtu cnp. 44. fin.
'
in$erta sunt. "^* His iisdem temporibus vivere desiit Asa, soror Odinkari,qui {teg. quae) abdicatis saeculi
i
bonis, coelestia desiderans recepit. Praebendam habuit Bremac, ubi obiit 3.

NOT^.
(527) Errat hic Adamus. Kanutus rex Romam C (528) Sc. Sven, rex Norvegiaj (| 1036), Harold rex
ja.n adierat anno 102G, nuptiaj vero regis Hein- Anglorum, llartachnut, rex Danorum et postea An-
rici 111 cum filia post ejus mortem sunt celebratae- gelorum.
;
Conf. Lappenherg Gesch. von Grossbritannien., t. (529) V. Helmod. I. i, c. 19.
'
I, p. 476.
 547 ADAMI CANONICI BllEMENSIS 348
capiens, in cnstodia "*' tenuit,virumque arbitrans A vix Ires Cambutampastoralem a caesare Gon-
•**'^

fortissimum, injunsto accum iaMlorc, dimisit "'** rado meruit, palleum a papajuniore '•*• Uenedicto,
eum. Qui venit '°*'^ ad Chnut regcm, et cum *»*'' eo ab Ilalverslatensi choro clecLus, ejusdem ecclesiae
prolcctus in Angliam permansit ibi "*" multo tem- fuit prfcpositus (532). Vir, ut aiunt, columbinae *>"
pore. simplicitatis, sed parum habens prudenticfi ser-
65. Cap. 101.) Interea noster '»*" archi-
([49.] pentis (533); ideoque facile deceptus est <»«« a
episcopus piis operibus ccclo ***^ semper intentus, clyenlibus. Raro parrochiam visitavit semel Ham- ;

ecclesiam suam episcopaliter exornavit ct (ilioa ec- maburg accessit, et tunc cum exercitu veniens,
clesia3 pastoraliter educavit, omnibus ''"'*'
acceptus, cpiscopatum^quasi non suum,de8poliavit,abien8que
etiam,quod difficileest.principibus.Suo tempore ""^' velut terram salsuginis derisit *^*». Rapacitatis in-
Bernardus dux et frater ejus Theodmarus ecclcsiae centor et auctor consiliorum quidam Macco *^'"'
fuit,
*
nostraj muUa bona fecerunt, exhortante piissima archiepiscopi vicedomus. Ceterum nobiles viros
Emma Breraensem ecclesiam valde di-
(530), quee habuit capellanos, Thiadricum i*"'
et
"** Suidge-

lexit *"''*, suumque tesaurum Deo et '^^^ genitrici rum ^^'^, quem deinde Romana sedes appellavit
ejus ac sancto ^^''^ confessori Willehado ^^^'^ fere Clementem (534). Subdiaconus '*" ejus fuit "'*

totum optulit. Haec quoque pro dilectione pon- „ *^''''

Adalbertus^^^^posteaarchiepiscopusBremensis ""*,

tificis omnes ecclesise liliosjut

^''"^''
sui essent, fovit. jam tunc minax vultu et habitu, verborumque al-
Inviderunt *^^* nobis fata, ne diu frueremur tali titudine suspectus audientibus. Pontifex igitur *'''''

pastore, qualis erat Libentius, dilectus, inquam, parvipendens omnia, quae in episcopatu invenit,
Deo et hominibus. Ipse, ut aiunt '™, in festivitate primo quidem musicum Guidonem (.535) adduxit
sancti Bartholomaei apostoli duas ^^**" aegrescens Bremarn, cujus instancia ^^'^ correxit melodiam et
missas celebravit, fmitoque pro more psalterio, claustralem disciplinam. Quod solum ex operibus
suis aeternum lugentibus, eadem die gaudens mi- ejus prospere cessit. Deinde antiquissimum sanct
gravit ad Christum ^^^'. Obitus ejus contigit ix '^''^ Mykaelis oratorium diruens, corpora trium deces-
'^'^
Kal. Septembris. Quod est anno Domini 1032 '^^^ sorum ejus, scilicet Adalgarii, Hogeri et Regin-
(531), indictione xiii '^'^*.
wardi ab eo loco sustulit, ac recondidit eos i'*'
i^'**

66. ([50.] Cap. 102.) Hermannus **

sedit annos in majori basilica sub ipso "^^ tribunali **".

SCHOLIA.
*
Schol. 48. Inclita senatrix Emma, praedicante Libentio archiepiscopo,sanctae Bremensi ecclesiae duas
cruces et tabulatam allaris et calicem, omnia ex auro et gemmis parata, in quibus erant
auri 1^*^ marcae 20, optulit, etiara vestes sacras et paramenta '^** multa et stolas aureas et
dorsalia et libros. *°^^
(2. 3. 4.)
**
Schol. 49. Hermannus ab incolis terraj paludem Eternbroch '^" (536) comparavit. Quod Conra-
'^^^

dus imperator praecepto suo firmavit ecclesiae. Cujus rei chirographum in archivo credi-
tum 's^'
potest videri (2. 3. 4.)
***
Schol. 50. Iste Suidger '™^ ex Papenbergensi ^^^" episcopatu assumptus est in sedem apostolicam,
rejectis ex ordine Iribus scismaticis. (2. 3. 4.)
*'**
Schol. 51. Dicunt enim, si vitam haberet longiorem, velle omnia renovare. Unde et civitati murum
ambire cepit, et oratorium destruxit, aliaque multa, in quibus voluntas ejus potest vide-
ri non mala. (2.)

VARIyE LECTIONES.
1^*^ custodiam 1. '^" juncto 2. 3. 4. '^^" veniens 4. ^^^^ regem, profectus est cum 4. "" et ibi
mansit 4. '^*^ noster deest 4. i^*^
celo dcest 4. '^^" educans, omnibus erat 4. '^^^'
ergo addit 4.
1952 Theotmarus exhortante piissimo Emma, que ecclesiam valde dilexit, Bremensi ecclesie multa bona

fecerunt 4, ecclesias —
dilexit desunt 3. '"-^^
ac 2. **'* et sancto 2. sanctoque 4. '^" eadem Emma ad-
dit 4. 's^'^
Qua; etiam 4. '"" ac si 2. tanquam 4. '^s^
ergo addit 4. "^9 Quj {^ 4_ i96o
Bartholomei,
duas, ut aiunt 4. '»" Dominum 4. '^«^ yui 3 5, octavo 2. '«'^a
jy^xxX. 1. millesimo tricesimo primo
2. MXXXIII. 3. 1''" 13 omnes codd. male. Cujus obitus cont. a. D. MXXX. ind. XHI. VIH. Kal. Sept. 4.
'"" Cambuttam 2. 4. Camburcam 3, Cambuccam 5. minore 3.
^^^^ 5. '^b- ^\j.q 4^ i968
gg^ ^igggf 3^ 4^
'»'-
1969 dereliquit 4. *^'">
Marchio 3. '"' Tiadernum 1. Thiadericum 4. Theodericum 2. Swidgerum
'"'^ '^"^
2. Sindgerum 3. 5. i^'"'
autem addit. noster archiepiscopus 4.
4.
'^'^*
erat 4. Adalbertus 4.
1977 gj,gQ 4 '^''^ '^^" Reinwardi 3. 4. *^^'
1978 industria 2. 3. 4. predecessorum 4. eos deest 4.
"^* ipso deest 1. '^^^ auri deest 5. ^^^* preparamenta 4. "^'' archiepiscopo multa honoraria, vestes et

alia contulit ecclesiae Bremensi. "^^ Herimannus 4. *^" Etermbroch 2. Eternibroch 4. Etinborch 5.
Etinborg 3. *^*^ legendum fcrtasse : conditum. firmavit. ut chir. in arch. testatur 3. —
'^^^ Sindiger 3.

Sniger 5. Swidgerus 2. '^^** Pabergensi 3. Papinbergensi 4. Papinburgensi 5.

NOTiE
V. supra c. 44 et infra c. 76. C (535) Fortasse Guido ille Aretinus, musicus cele-
(530J
Aug. 25 reperitur etiam in
(531) Dies emortualis berrimus (Ejus Opera habes Patrologix tom. CXLI),
Necrolngiis Luneburg. et Mollenbec. Ann. Hildesh. de quo v. Sigebert. Gemblac. a. 1028. Qui tamen
Ann. Sax. a. 1032. Germaniam adiissc ab aliis scriptoribus non tra-
(532) Ann. nildesh. a. 1032, 1035. ditur.
(533) Respexit noster Ev. Matth. c. x, v. 16. (53G) Juxta fluvium Eyter haud procul a Thedni-
(534)Suidgerus,episcopusBambergensis 1013,1046 ghusa Weseram influentem.
149 GESTA PONTIFICUM HAMMABUHGENSIS EGCLESIiE. 560
['unc* magnum opus et ulile ingressurus.murucivi- A qualem singuli desidcrabant, singularis cura ejus

ati circumdare voluit, vixque jactis lundamen-

'''•" et anior super clericis luit**, de quibus vix tolc-

is, cum opere vitam llnivil. Ita ille magnus pontifex rare potuit, ut malum *"'»'
diceretur vcrbuni. Nam
leli, dum suos a rapina non corripuit {531}, eliam etclaustrum renovavit, et mensam canonicis ipso
n bonis aliquibus Deo ultionum (538) displicuit primus instituit ***. Prius enim cum prffibenda te-
/ liey. ui, ['.i). Mortuus est autem in episcopatu nuis -"'^Mere vidcretur, triginta convivia quin Li-
lalverstedensi ''"^ dum esset in p.ncdio '^^^ suo bentius episcopus pcr annum dare -"" staluit, ad-
lildinrode Corpus "'*. •"" ejus Bremam revectum jectis ex sua parte quibusdam decimis, ita ordinare
ubterratum est in medio chori. Obiit vero '"'*'
videtur-"'^, ut cotidie panis albus fratribus detur
:iv
"«" Kal. Octobris. ullra solitani annonam, in dominicis vero dicbus
G7. (
[51.] Cap. 103.) Bescelinus '^**, cognomento unicuique duplex mollilie copia. Nam et vinum dari
debrandus, sedit annos '^'" decem (539). vir omni fratribus contra naturam Saxoniae disposuit; quod
ctiam in diebus ^"'^
ferme peregit. Compo-
)onorum generedecoratus,episcopali ofliciodignus, suis
lilectus Deo et hominibus. Ilunc
-""" nobis ecclcsia sita ""* mensa, manum
claustrum, quod
vertit ad
jpggsois^ dum prius ligneum esset, lapideum fecit,
jraestitit Coloniensis. Iiuperator Conradusoptulit ei

)aculum "<", Benedictus papa transmisit illi *°°* t» forma, ut mos est, quadrangula ^*"® (543), vario
*•"''
)alleum. Ordinatus est autem a suffraganeis et aliis. cancellorura ordine (544) distinctum et visu de-
saxoniae septem episcopis (SiO), et hoc in urbc me- lectabile. Doinde murum civitatis ab Ilerimanno
ropoli Hammaburg cura ingcnti gloria (541). Ad dccessore ""* oisum in giro conslruens, in aliqui-
audem beati viri parum est omnequod dicimus, a bus eum locis usquead propugnacula erexit; alias
:uju8 laude necdura aliquem audivi discordantem. quinque aut septem cubitorum altitudine semiper-
Jt enim brevi quodam indiculo complectamur yina- iectum dimisit. Cui ^"''•' ab occasu contra forum ^"^"
;inem virtutis ejus, pater patriae fuit (5 12), decus porta grandis inhoesit, supcrque portam flrmissima
leri ***' et *""* salus populi, terror malepoten- turris, opere Italico munita, et septem ornala ca-
joos^ meris ad diversara oppidi necessitatem.
iuQj gxemplarque-""" benivolenlium, egregius
)ietate, vel qui -""^ omnia vellet ad perlectura -""^ 08. (1^52.] Cap. 104.) II;ec dum Bremac operis in-
iucere; dicta et facta ejus omnia dulci memoria signia(543) relinqueret, mox ad ecclesiae ilamma-
)03teris comprehensa. Et cum oranibus esset talis, burgensis *"*' eedificationem tolo cordis amore

SCHOLIA.
*
Schol. 52. Ipse ordinavit *"*- Esiconem in Hedibu *"-^, qui mox obiit, antequam intraret episcopa-
tura w^* (546). (2. 3.)
**
Schol. 53. Clericis *°^^ ecclesiae suoe, quos videbat auxilio indigos, largiebatur *""^^ aliquibus abscon-
dite quaternos aut denos solidos argenti, multis et praebendam ^'^-\ aliis suas vestes.
Plerisque etiam compatiens, quod a laicis inhoneste tractarentur, percussores eorura
fecit ante se et colapnis caedi et vapulare taureis -"'^^ (2. 3. 4.)
'* Schol. 54. Videns autem pestiferum morbum de connubiis ^^^^ clericorum magis in dies ^*'^'' cres-
cere, statuit pedibus ire in sententiam decessoris ^"^i Libentii (547), si tamen ecclesiam
el claustrum antea perduceret ad suum statura *°^^ (2. 4.)

VARLf: LECTIONES.
'»»' civitatia 3. 's^^
Halvarstadensi
4. Ilalvarstadensi 3. '«" populo 1, '99; Hildenrodo 3. Hiddinrode

Hildenrothe 4. '»«
que addit. 4. ''•"« enim 3. "»' 1111*0 2. 3. 4. ««sMJezelinus 3. Ezelinus 2.
><»
annis 3. 4. *»<»o
Et hunc 2. 3. 4. soo' et addit 4. '-•'"» deest 4. 5. «»«•' chori 3. «""^ et deest 3. 4.
'""^ exomplar 4.
"* potentum 5. ^"<''
quia M. F. ^""^ profectum 1. -""^ quibus nec tolerare poterat,
'.

Idit
-
SUl
ille 4. *"'< quadrata 2. 3. 4.
j
-----
cuiqiiam malum 4. 'f"' tenus 1. "" dari 2. 3. 4. *"'* ita ordinavit 3. 4. ^'"^ suis (^teM. *<"'• ereo
-"'^ cellarium 3. cellarum 2. -
4. ^"'^ a predccessore suo
erimanno (Herraanno 5.) 4. *"'•'
cciam addit 4. *"^" contra forum dc.sunt 2. 3. 4. ''"^' llammabur-
JDsis deest 1. *"" ornavit 2. *"" Hedebiam 3. *"** introiret in episcopatum suum 3. *"*» Iste clericis
*"^ largiebat 4. raultis praebendas 4. *"^"
*"*^ tauries vapulari 5. lioc scholion in codice 3. ifa se ha-

zl : clerum, quem et defendit adversus injurias laicorum. ^"^" conubio 5. *"^" de die
Munilicus fuit in
I diem 4. '"" predecessoris sui 4. *"^* Hoc scholion cod. 2. in cod. 4. textui inserium est intcr verba :
posteris comprehensa » et « Et cum. »

NOT^.
(537) Id est proplcr rapinam corripuit et ab ea Mario, Ciccroni, Caesari, Augusto, Heinrico I, Ot-
Jrpetranda retinuit. toni Magno, V. Widukind, I. i, c. 39; I. iii, c. 49.
(538) Deus ultionum. Ps. xciii, v. 1." (543) Ue hoc more conf. etiam Ducange Glossar.
I
(539y Annos 9, menses 6 el dies 27 secundura 8. V. Clam^trum.
bromcon breve Bremense, ab anno 1035, Sept. 19, (544) Cancelli, fortasse fenestra reticulata. V. Du-
i;itur usque ad annura 1015, April. 15. cange sub h. v.
,(540) V. Annal. Hildesheim. a. 1035. (545) Id est rannumcnta industria; suae.
1(541) Inqens gloria Sall. Catil. c. 3. Virgil. ^En. (540) V. supra cap. 4'», 47, et schol. k't.
n, V. 325. (547) V. supra schol. 43, et infra 1. iii, c. 29 et
;5i2) Paier patrix coguomen quondam datum schol. 77,
 •'^52

jj,^^
ADAMl CANONICI BREMENSIS
.coi„gitur.lbienimpostcla<lcmSclava„,cam,quam jv «^ '^, ' »
>•" ordinavil
e» pn«licaUo„i.
s„i,ra (548) oo„tigis.c
rclol.mus, 11"««""»,,;;,?^'- '^''^'^'";;
'iSpLm « ex capcllanis in Sli.. -
epi8copusetcumco<luxlicr„ar.lu.caslrum'" „0- «P^^^"''
''^,,^ Ji„„„ »„ se|ava„iam, Wal »"
bile dc ru.nis autiqu.
civitatis «"='«"";'. -"I»!'"™
T frctt^i --pra
hor"
i„
coneecravit - in nipa»,
ct divcrsor,a
Alebrandus vero pontilex
""^'---—JSr^S;
crcm •^«v'^^sum et n,»" qui
i
^^^^^
fueruot .... adhue viveuUbu.

ort.us pr.s.d.um - et m v nea De. non o ,

hostium incursiones aliquod ,J^

pr.mo --
Conradus -
arb.tratus
pro inopia loci necessarium i^e ato obiit etBUCcea-
Lnium ecclesiam, ^u. construcU erat m Aiiam
.aU. -
^'J^^f^';,:
-.
-^-/^X-;,; ,,, ^,, ,„^,,,3 domuit
Iap.de quadro ajd.l.cav.l. »»»^
Dci honore, ,,^„ tcmnore memorabiles aquilonis
Eo^e"^;^^^^^^
deinde sibi lap.deam fec.t, turnbus et pro-
domum germani
Chnut 554) et Olaph (55.5),
--ulatione oper^
pugnaculis valde munitam. Cujus
Lx provocatus, et ipse do.num suis in eodem - ^rZsi^&Q^^^^^^ videlicet Olaph -- rex
regki habuit filium. de quo
castro -
paravit. Ita prorsus civ.ta e
renovata, Su
'^^'j^^J^'';^^^^^^^^^^^
^^"f j^^^f^J^^^^^, |,, g,, j.nior Sueia
-
basilica eadem (550) ex
una P-te hal-t -.
episcopi, ex alia pr^tormm
^^^^
duc.s (5ol). Volu.t et am
!

^
mrWo f -^^^ in Suedia ^2 annis, qui
late
Hammaburg metropolem '^'^y.t^Ls Jacobo regnante christianitatem
nobilis archiepiscopus " "^^^^'jj^^^^^^^^^

circumdare ac munire turr.bus.

n.s. f
n,uro- "f .^J.^ ^f^^^J^^'^^^^^^^^^
l
-;^^:;^lc^ ^S^TS^":^^ erat. Princi-
S:L:;:::::';:g^;"Normannorum
sua - per ;;|-U "os anno.
dit.one

pore' fpi totum regnum pax firma ^ ^^ ^ ^^

Gneus et Rat.bor pac.-
pes Sclavorum Anatrog et '-^^^^^^^^^^
Le ad llammaburg ven.entes duc. ac P--1 -^^ m Suein in Nortm alniam Hardechnut
-
Imme -
f^Tngl ,

tabant. Sedcum d.verso modo et tunc t nunc n ^tf^o^T^^uLarn. cum esset f.lius
Iste
gente Winulorum dux et ep.scopus lab--e"^^^^^^^^
^f^^ so orem habuit eam quam c.sar Heinricus

' igitur pro lega- trieunium regn.vit. Contra ,uem frater aDania ve-
™!tca".To°6.rAThtptopus
SCHOLIA.

««'^
convivio secum habuit (2. 3. 4.)

VARIyE LEGTIONES.
-
.

adversus
J
.03S
.o3.eastra
qua^a
tropole murum 1.
1.
1. claustrum
quadrato 3.
'''' veloci ter 2. 3
convalmsset
enim
4. 5
2.
^;
3.

addit 4
4.castrum.
-is impendus
^^^-
eod.em m
pene^2
^»** susadrf. 4. '"'^ Rodulfus 1
«Xc„orum
J^o^"^
^^^ 4 -^^^^^^^^^

augenda jam dudun

sac. studio christiana i. religio

2 Abellinumnum 4. ^«^« Walonem 2. Val 3
Rodolfum 3. 5.
-« suis add. 4. .^" Abelmum 3 Awelhnum 2„,,Abcll ^^^ ^^ ^^
^^^^ ^^^.^.
jero aaa «^
remensi 1. ''^' consecravit deest 4-
i^
2049 ab ^^.^
aquilones 1. "^^ Ola
4.
vus
.05.

2.
Romanorum
5.mper. ^"«^
adrftmf 2. 3. 4.
Sucno 2. .sm;..r.
^"^^ Pe-^dommt 4
Suen 3 5m;,|r. ^^^^
,„3^^179
^ ^ •
W 3. ^»" eciam addrU.
^^^„^^ g, .oae ejus 3.
*o^«
^«"
ver
e

^««^ fratrum 2 3.
^««^^
^"^^^^ ^"'^
autem rf<?.5f 2. 3. 5.
^o^» Imme adt/u^
add/( 4.
additk-
'^°^^ "ardeknu 2. 4
.^'tmd
smF'^ Hardf 1 5mper
ch n^^^^^^
^ou munire deest 5. ^»75 turribus, it
''''
2. 3.4. accepit _4.
^07.
adhibit.s o.J.Mru.Td^^^^ ^'^wf
ut clerus sex turres, cives sex ff^^^^^f "^^"'^"r' ^enovavi? 4 ^»^^ Ezelini 2. ^»^* et d.e.f 2

veterem litem de Bremen.

r 2.
ecclesia Sed autoritate
^r r; SJr^Ir?i;rpis;^put
/"n^S^ S Bezelini C^lo^nilns^^
et triennali silentio repulsus,
destitit.

NOT-E. .

P (553) Rectius quarto ejus anno.

Conradus imi
;^tS V^-.1,
^ui,v; xj.
"'
...
%
-^-
„j„„i-
^' obiit anno 1039, Jun. 4.
lam ouieicii.
Canutus .jam
554 (Janutus xw^.^, Nov.
anno 1035
obierat auiiu --
^w.. 11.
IS ^: ";.^i J.
cnthedralis.
(550) Sc. ecclesia cathedralis.
,,
(554)
annum 1024.
der Schauenbur- (555) ^
^^^ obierat circa
Ol^^ph ob.era^t^c^
1.^51) Sc. e regione poslca
d.ct.
^^^^^^^ ^^^^.^^^
,

^^^
^'('55"
"'kodulfum electum csse Annales llildeshe.m. a. 1036-1055.
^^f^^^.^^^l^^^^^^, ,,,
anno 1026 referunt. \ '
153 GESTA PONTIFICUM llAMMABUnCENSIS ECCLESI^. 554

liens, in Fiandria classcm adunavit. Sed rex An- A bus ud navcs, belluni ad Aunoa (5G3) illalum est,
;lorum,niorle pra)ventus(558),bellum (iircmil.IIar- ibiquc raaxima pars eorum Irucidata fcrlur *«»^]
cujus locuni -"^"
echnut «»"'"
Angliam simul possedit Uaniam.
cl (Cap. IV3.) (JtidUh. viu, 29.) In
1'3. ([35.] Cap. 109.) IUo teinpore Sucin juuior, Angli prius clegcrunt fratrem *"*" ejus Eduardum
um in Angliam iter ageret, tempcslate *•**'
niari- (56'i),quem de priori marito Imma genuit ; vir san-

ima Hadeloas navibus appuiit. Quem proxima

-'^** ctus *"'•'"
Deum.Isque suspectum habens,
et tinicns

uaenuc locorura more pyratico vastunlcm, milites Suein,quodsceptrum sibi Anglorum reposceret,cum

uidum archiepiscopi capiunt et in prassentiara cjus lyranno pacem lccit,constituens eam proximum se
lertrahunt.llle vero captivum cum honorerecipiens mortuo*'"" regni Anglorum heredem,vel ''"^ si filios
duxit, et juncta sccura araicitia post ali- susceperit 21"^ Tali -"'•''
pacto mitigatus Suein in
tremara
uot dies regie donatura perraisit abire. ll;vc nobis Daniam romeavit. Multa prtelia Suein cum Magno
e so rex ipse narravit, summa laude pr;edicans feruntur. Tociens Suein victus ^">*, nd regem
llum archiepiscopum, forma corporis et liberali- Suconum fugiens pervenit Anundura.
jjg 2083 anirai oranibus acceptum. Retulil eliam 75.(1^58.] Cap. 114.) Victor Magnus Daniam
^'"^

ircumstantibus -'^^^
de regio pontificis apparatu et ct Nortweiam oplinuit ^'"^. Ad quem nostcr archi-
2'""
esauro ecclesiaj inaestimabili. quera se ait Breraa) cpiscopus usque ad Sliaswig pro colloquio ve-
^
idisse, et alia multa. nit(505).habens in comitatu suo ducem Bernardum
74. ([56.) Cap.liO.) [Alebrandus autem archi- *"** etThiadmarum^episcopumllildinemensem^"'*^^^^),
ir.-csul omnibus aocontus, a Bernardo duce ac ger- et Rodulfum, ejusdem civitatis episcopum. [Iste
iiano ducis -"'"' Thiadmaro pro libcrtatc -'^*' animi Thiadmarus a Dania^i^^oriundus^cum regina Gun-
alde honoratus est.Solis invisus erat malefactori- hild ^"o advenit, cujus patrocinio ille meruit Hildi-
us, sicut Utoni raarchioni (559), cujus supcrbiam nensem episcopatura. Nara barbarice Tymme ^m
)se confudit sua *•''* magnanimitate *"*'.] (Cap. 111. vocabatur 2n2j_ j^ eo -"'' colloquio soror Magni
J7.]) Interea filiorum secundus Chnut, qui regna- regis (567) Ordulfo, ducis filio, desponsatur. Qui
it in Nortmannia, Suein, obiit (500). Tunc Nor- vix peraclis nuptiis, in gratiam cognati *"* Harol-
:nunni elcgerunt Magnum,qui erat filius*"'" Olaph dum ^ns quemdam,principem Danorura,redeuntem
lartyris a concubina. Magnus -"'"
statim invadcns ab urbe apostolorum, trans Albiam obtruncavit in-
uniara, possedit duo regna, Hardechnut, rege noxium (508). Causa mortis ea ^"'^ fuit, quod de
•anorum, cum exercitu morante in Anglia. Qui regali stirpe *""
Danorum genitus, proprior ^*'*
lox adversus Magnum *
pugnaturus, consangui- sceptro videbatur quara Magnus ^"''.Ea res initium
eum *"" Suein classi pricfecit. Suein -''^^ victus a calamitatis peperit in familiam ducis.
fagnOjCum in Angliam remearet.Hardechnut mor- C [59.]Magnu3 autem rex projusticia et fortitudine
jum repperit (561), ,Cap. 112). [Ipso tempore fe- carus fuit ^^^^ Danis, verum Sclavis terribilis, qui
unt Ascoraannos et pyratas -"^* per ostium Wir- post mortcmChnut Daniam infestabant.Ratibor^'*',
ihaiprogressosvenisscusqueadLismonam-^^^^SO^), dux Sclavorum, interfectus est a Danis. [Ratibor
isperate omnia vastantes. Quibus inde redeunti- iste Christianus erat, vir magnaj potestatis inter

SCHOLIA.
chol. 57. Magnus rex,classe magna Oanorum stipatus,opulentissimaracivitatera Sclavorum Jumnem
^'" obsedit. Cladcs par fuit. Magnus terruit omnes Sclavos, juvenis^anctus et vitae inno-
centis. Ideoque victoriam dedit illi Deus in omnibus. (2. 4.)

5'««
sicque II. 2. 3. 4.
:ui deest2. enira 3.
'• Vnci.s indusu desunt 1.
VARL^: LEGTIONES.
2081 ,/^^5^ .4^ 2nR.>
Uatheloe 4. ^oss Hbertate 3. ^os* circonstantibus 1. 2085 au-
2086 gjug germano 4. ^08? Jjberalitatc 4. -"^^ snperbiam sua confudit 4.
-"^" Magnum filium 4. -"'" ergo addil 4. -"^- suura addit 4. ergo ^'''••^

t 4. -"^' Ipso vero terapore Ascoraanni et pyratc 4. ^'^^^'

progrnpsi usquc ad Lisraonam venerunt 4.
j^t 1. IJncis inclusa dcsunt 1. }n cocl 3. reperiuntur in cap. 74. (5(>.) post verba : suu magnanimitate.
,"" In locum Hardekunt
deluncti 2. Mortuo igitur Kordekunt (II. 5.) 4. -"^* Angli in locum cjus elege-
int (deest 5.) fratrem 4. -"*'' magnus 2.3.4. -'"" proximum sibi post mortcm 4. -"" eciam 4. 2102 gu.
liperel 3. '». -'<" itaque addit 4. -'"* remeavit et multa cum Magno prclia excrcuit.Qui sa?pius victus4.
^'«s
0- crgo (iddit 'i.
Daniani obtinuit simul ct Nordwcginm (Norwegiam 5.) 4. 2107 ^d deest 4.
"''
Hildinensem 2.3.Hildenscmcnsem 4. Hildensemraenscm 5. -'•''•»
Dacia 4. 2110 Gunild3. -'" Tiramo
*"* Unds
inclusa desunf 1. 2113 q^Q ^iis
,4 211* igviri notat Velleus in mnrgine. Haraldum 3.
Cujus morlis causa ea 4. -"'' slvrpe 1. ^us ppopj.jf,i, f. progenitus prior 3. 2"» M. esse
]j/. s. q. p.
*'*« erat 4. "*' itaque addit 4.- *'-- Jummem 2. Jumincm 5.

NOT/E.
iaroidus rex obiit 1039, Mart." 17. (560) Thiadmarus episcopus Hildeshem. 1038-
>tadensi. 1044.
\t^) Obiit circa annum 1030. (507) Wulfhildis.
I

j561j. Obiit anno 10 i2, Jun. 8. (.508) Filius Thurjdlli Sprakalocg. Duxcrat Gun-
(562, Leaum. hildarn.filiam sororis Canuti regis et Wirthgeorni,
(563) Aumundc. rcgis Slavorum.Occisus scil.Nov. 13,teste necrolog.
(564) Coronatus est anno 10 i3, in festo Paschfe. Luneburg.
\
(505) Anno quidem, ut videtur, 1043.
Patrol. CXLVI. 18
885 ADAMI CANONICI BllKMENSIS. 656
barbaros.Habuit eniin lilioH oclo, [jriiicipcs Sclavo- A. tomporc [^Brernam accedens fratribus multa brjna
rum ;
qui omncs occisi sunt a Danis, dum patrem fccit, ecclcsiffi omnibus indigenis, deinde] visi-
et
uloisci qusRsicrunt ^'^•''l.Ad cnjus mortem ulrisccn- tavit Lismonam *'** [cum archiepificopo 21*«;.
dam,jam tunc cum *'^'' cxcrcitu VVinuli vcnicntes, 77. CfA.] Cap. 116.) Anno archiepiscopi penul-
usquc ad Ripam vastandam progressi sunt. Et ^^'^''
timo (572) domus sancti Petri Drema? conflagravit,
forte Magnus rex tunc a Nordmannia redicns,Hei- ejusque flamma incendii claustrum cum officinis,
dibam2'28appuliT,.0ui mox,Danorum copiis undique urbeiri cum a.-dificiis totarn consumpsit, veterisque
collectis.egredientes a Dania paganos in campcstri- habilaculi nullum rernansit vestigium.Ibi sacr-^ te-
'''^'
bus Heidiba3 Quindecim milia ie-
excepit ^'^^. saurus ecclesi«,ibi libri et vesles, ibi omnia orna-
runtur ibi occisa, et facta 2' 2»
est pax et leticia menta consumpta sunt *. Et haec quidem rcrurn
Christianis ^'^" omni tempore Magni. Eodem vero dampna facile posscnt recuperari,si rnajora non pa-
tempore Godescalcus 2'^' post mortcm Chnut regis teremur in moribus detrimenta. MuUum ^'*'' enim
et filiorum ejus 2^32 rediens ab Anglia,contra Scla- (lislanl, ut quidam ait, dampna morum a dampnis

vaniam venit infestus,omnes impugnans,magnum- temporalium rcrum, cum illa intra nos sint, extra
que paganis terroremincutiens.Decujus fortitudine nos ista. Sane ex illo tempore fratribus, qui ante
vel 2133 poientia,quem super barbaros habuit,postea canonice vixerant, extra claustrum vagantibus, re
r>

dicemus. gulasanctorum Patrum,permulta priussaecula stu-

76. ([60.] Cap. 115.) Et ha3c quidem forinsecus diose conservata, primo negligentius haberi ccepit,
dum varia sorte gesta sunt,in Bremis statusrerum deinde funditus abjecta consenuit. Et sunt anni ab
labefactari ccepit : ordinationesanctiWillehadi.cumBremensisecclesia
. . summisque 2i3i negatum fundata est, usque ad finem Alebrandi, quando
Stare diu (569), eadem ecclesia rombusta est, anni ^ui ferme
2i3s
nostrce quoque invidit prosperitati. In diebus 270 (573).
illis nobilissima senatrix Emma obiit,uxor quondam 117.)Combusta est autem intranle
78. ([62.] Cap.
^ise comitis,[et soror Meginwerki,episcopi
Liutgeri autumno, quod est iii Idus Septembris archiepi- ;

Padarburnensis ^i^Tj^sed jam vidua per annos qua- scopus eo tempore in Fresiam iter egit *'. Is, coa-
draginta totum fere (}uem habuit ingen-
213«
(570), flagratione templi audita, mox 21*3 pedem retorsit,
tem tesaurum pauperibus et ecclesiis dispersit jactisque sequenti aestate ^i" fundamentis, ad for-
Corpus ejus 2'39 rcquiescit in Bremensi ecclesia, mam Coloniensis ecclesiae (.574)disposuit hujus no-
^i*» gaudeat^'*' in celesti requie.llla^i*^ magnitudinem perducere 2'so. Et profecto cre-
anima ejus strae

dum adhuc viveret, Bremensi ecclesise cortem dimus 2151^ gi longiortm sibi vitam fato concesse-
Stiplaga 2H3 juxta Rhenum dedit (581). Lismona C rint^i^^^omne opus ecclesiae finiturus erat paucis*'"
vero, nescio pro quo filis delicto, in partem cessit annis.Tanta erat praesulis ^i^tanimositas et instan-
Imperatoris Gonradi pro qua re Gisla regina eo
;
cia in omni opere,praecipue vero in templi aedifica-
SCHOLIA.
* Schol. 58. Archiepiscopus pra^posituram Edoni 2133 tuIit,pro cujus rei zelo junior Edo,nepos ejus,ira-
tus, monasterium incendit. Pro cujus sacrilegii compositione pater Edonis suam herediia
tem obtulit ecclesiae. Edo vero praepositus Hierosolimam ^iss peregrinus abiit, circa festun
sancti Jacobi egressus, rediitque in proximo pascha. (4.)
**
Schol.59. Aiunt enim quidam invidorum episcopum solum nsevura superbiae habuisse. Unde inte
ipsum et Brun,Ferdensem episcopum(575),contentio erat indigna episcopis,et hoc maximi
propter superbiam cujusdam Wolfridi ^ist advocati.Qui subita et mirabili morte obiit,sicu
archiepiscopus. (4.)
VARIiE LECTIONES.
2123Uncis inclusa desunl 4. 2121 toto add. 2. 3. 4. 2125 vastando 2. 3. 4. 2126 Heydebiam 3
21-''
lledeby 3. 2123 recepit 2129 ej quindecim milibus
Heidbu 2. smpius. I. occisis, facta 4
2'3o deinceps nddit 4. 2131 Godescaldus 1. Godeschalcus 3. Gotescalcus 4. 2132 pj^g ^^^5^ j}/_ f
2133
2133 et 4. 2134 simulque 2. enim 2. 2136 Meginiverki ep. Po
Liudgeri 3. 4. Ludgeri 2. 2137

darburnis 2.Meginvercki ep. Podarbis 3. Uncis inclusa desunt 1. ^iss qu(a)e addit 4. 2139 Cujus corpus k
2140 vero 4. 2141 gaudet 5. 2142 Qu(a)e 4. 2143 g^jpij^gg 3^ 2144 Lismonam
visitavit 4. /n margine cod. i
hic tegitur : Lismondi. et Stiplaga de predio domine Emme fuerunt. 2143 Uncis inclusa desuixt 1. 2. S
2141 anni recte deest 4. 2148 g^i 2149 ^^^„0 estatis 1. 2130 pgrfi
21*6 Multa 1. confl.audita ecciesie,mox 4.
2131 credimus deest 4. 2152 concessissent 2. 3. 4. 2153 21!
oere 2. 3. 4. ecclesie paucis perfecisset a. 4
^ise
llius 4. 2155 tulit Edoni tulit 4. Jerosolimam 4. 2137 Wolfredi 5.
NOT^.
(569) Lucani Pharsal. I. i, v. 71, 72 : fectura comitatus MarkiaB,quondam dicta Blanken
stein.
InviJa fatorum series, summisque ncgatum
(572) Hoc est 1044.Annum octavum habet Chron
Stare din, nimioque graves sub pondere lapsus.
breve Bremense, ergo 1043.
(670)Viduafuit per 28 tantum fere annos.marito (573) Ab anno 788 usque ad 1045 vix sunt anr
mortuo anno 1011, Febr. 26. Dies ejus emortualis 257.
Decemb. 3 noscitur cx Necrologio Luneburgensi. anno 873 ad finem perductae etcor
(574) Scilicct
Obiit anno, secundum Chronicon breve Bremense, secrattn, cujus efligiem vide apud S. Boissere
Alebrandi quarto, scilicet 1038-1039, m. Octob. Geschichle des Doms von Koln, pag. 2, et tab. 1.
f571) Stiepel in ripa dextra fluvii Rubr in prae- (575) Bruno II, episcopus Verdensis, 1034-104'.
 557

tione. Porro sola

GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI.E. m
«eatas, quae inceperat hoc opus, A apud Magedburg felicismemoriaj Hunfrid arcliiepi-
fnndamenta ecclesise jacta, columpnasct arcus ea scopus obiit(579). Illique successit Eiigilhard, re-
rum latcraque in altum erecta vidit. Transacta jecto illo, qui sprcvit cpiscopatum, Winthero «"«.
«'88 hyeme, cum jam festivitas imminerct pascha- AnnoDomini 10-'i3 conligit depositio dilecti Patris
lis (576), beatissimus pontifex Alebrandus [pridie noslri ^i'»
Alebrandi, circa diem xvii Kal. Maii. II^c
ante «'»9 Dominicam coenam (577)|,credo non ins- est iiidictio ^"^ 11 (580). Vale in Christo, pastor
cius »180vocationis suae, ab ecclcsia Scirnbeld aiGi amabilis, et tuo *'" gregi nunquam obliviscende.
[vel State, ut aiii affirmant iici], nudis pedibus ac- Transi apascha cceloriim, ubi cum agno paschali
cessit Brcmam. Ubi multa oratione cum lacrimis epuleris in azimis sinceritatis et veritatis (ICor.y,
effusa, Deo et sanctis ejuscommendavit ecclesiam. 8). Recipere feliciter in aeterna tabernacula {Luc.
Cumque.jamfebribustangeretur.navigiodelatus ates XVI, 9), ubi cum angelis indcficua Lneteris ^"^beati-
est ad Buciensem »'6* prseposituram, ibique supcr- tudine. Quamdiu enim temporali nobiscum frue-
vexit dies septem *. Sic terrenum phase celestibus baris vita, pastoralis curae officia nobilitcr imples-
mutans azimis {Lcvitic. xxm, 5, 6), anima ejus gau- ti, vita et doctrina, omnia nobis dulcia.
Nunc au-
dens transivit ad Dominum. At vero corpus antistitis tem raptus es, ne malicia mutaret intellectum
eum mgenti luctu (578) sequentium et occurren- ^ tuum ideoque plus Dominus properavit educere
;

tium «165 per alveum Wissulae
deportatum,inmedionov3e,quamipse3i67 orsus «les
tumulatum est.In quo scilicet «ho Ioco
est, basilicae
primumaltaremajussitumfueratjuxtamansoleum
sancti Patris Willehadi. [63.] Per idem vero tempus
«iss fluvii Bremam ^ te de medio iniquitatum {Sap. iv, 10, 11,
14), ut
fructum iaborum tuorum pleniter reciperes '«'^^
etiamsi non feceras *"« omnia bona qus voluisti'
Ergo justicia tua manet, et memoriale tuum non
derelinquetur in sajculum s«culi.

2177
INCIPIT LIBER TERTIUS
Nomen Adalberti trutinat pars tertia libri^'"'

l.([l]Cap.ll8).AdaIbertusarchiepiscopus seditC perimus. Ordinalio ejus

facta est Aquiserani
annos unum de triginta«'-3(581).Virgampastoralem
praesente cum principibus cassare, 12 episcopis
suscepit ab Heinrico imperatore,fiIio Conradi, qui
a astantibus *'8*et manum imponentibus (582). Cujus
Ceesare Augusto Romanorum imperatorum
nonage- benedictioniscopiam ipse sibi multociens maledi-
simuseratinsolio, exceptis iliis, qui ^iso sjmul re- centibus objecit, subridens ac dicens ^iss gg sise -

gnabant cum alteris. Palleum «isi archiepiscopale, non posse ab aliquo maledici, qui a tantis ecclesioe
ut decessores «i»» sui, per legatos «'s^ accepit
a su- patriarchis 2187 ab initio et ^iss simul tam sollempni-
pradictopapaBenedicto, quem in ordine Romano- ter benedictus fuerit. (Gap. 1 19.) De cujus
viri gestis
rum pontiticum postapostolos fuisse 147 mum rep- et moribus cum difficile sit aliquid dignum scribere
SGHOLIA.
* ScAo/. 60. Ipsa anno quo decessit archiepiscopus migravit etiam Odinkar,
«'89
Ripensis episcopus. In die
paschiE missam ^'^0 celebrans, ordinavit rem suam ^i»'
cerlus extremorum. (2. 4.)
VARI^ LECTIONES.
*"" autemi arfrf?< 4. «is»
Uncis inclusa desunt "go
1. ante deest 2. non inscius ut credo 4 aiemrhirn

Stt-^!^?n?sttifr^'^M-:s^

Ztfl^^^lT^^^^ ', "''

PfF.i""^ «ise
2. %. m. prececesSs 4 -3 ^s^s
m die 4./^Qui-^l.^P-
^ si89'n • •
i-
'^- ^'^" ac dicens rfe5M?(f i»/. sibi 3. 2187 pj,f„juy„ a 2188 „+ ;w.:/
5. Qui diem 5. »«0 ^eest 4. ^'9' ^ '' ^
rebus suis 4. res suas 5.

NOTyE.
(576) Sc.anno 1045, ubi Pascha incidit in m.
Aprdis diem 7. Igitur hic annus melius cum (580) Ex antecedentibus collato cap. 07 patct Be-
narra- zelinum mortuum esso anno 1045, ind. xv. Gui con-
tione de e.xtremis Alebrandi diebus
convenit quam sensit Lambert. Herseveld. h. a. Adami nostri
annus 1043, ubi Pascha indicit in m. Apr crror
^ d 3 onginem tra.xit ex falso, quem codex Vindobonen-
(577) D. 3 Aprilis.
sis tribuit Libentio, anno emortuali,
I

(578) Ingens lucius. Virgil, ^n. I. vi, v. 869 s. c. 1030.

ojv,i.I
•

(581| Adalbertusannostantum27pedissovidetur
,
'

XI, v. 62, 231.

(582) Imperator fuit Aquis anno 1045, m. Jul.
pl8) Hunfrid obiit anno 1051, teste v.'
Lamberto. Bohmer Kaiserurkunden,
 560
559
ADAMI CANONICI HillOMRNSTS
l.rudcuti<r. rnaRn.-n, et arl ca, qu;/. auditu vel Btudio
ad scribcndum nos ca cogil nccesfiitas, quoni..n
^''^^
A "n
collegit, retinenda et Jsi» profcrcnda memori;B
proaiiainiuH libri
^'"^ hujuH tenorcni, o vcnerabilis
cx- cclebris, cloquenti.-e singularis. Tum prcctcrea,
prffisul Licmare, usque ad diem tui pontificatus
quod formacorporiscrat spetiosus, castitatifi ama-
tendere. Unde licet stulto auductorquc introienm
imprudcntcr recisse tor fuit. Largitas ejusmodi, ut pctcrc baberet indi- I
hoc pelagus, nunc tamen haut
«'"' properabo. In cujus littoris
^»" gnum, tardc aut humiliter acccperat, prompte vero
videar, si ad litus
video imponliffi hylaritcrquo s.Tpo non potcntibus largirctur. Ilumi-
accessione vix aliquem portum
litas in co dubiu videbatur, quam solis exhibuit
meaj : ita plenasunt omnia scopulis mvidirc dctra-
ut ea, quoilaudave- sorvis Dei, pauperibus et peregrinis, adeo ut sape,
clationumquc''"'^' aspcritatibus,
antequam cubitum iret, Irigintaetamplius mendi-
ris adulationecarpanf^'",qua3vero delicla repre-
c,intibusipsegcnuflexo»2-7 pedes l.ivaret. Princi-
malivolentia^'^» (583).
henderis, dicantfieri ex humiliari
pibus autem s.-cculi et coffiqualibus suis
Gum tamcn ille vir memorabilis omni gcnere
[2.]
quod pulcher, nuUo modo voluit. In quos ctiam tali »«•» zelo exar-
laudum possit cxtolli, ([uod nobilis,
sit aliquando, ut hos luxuriae.ilios avaritiae,
quos-
castus, quod
quod sapicns, quod cloqucns, quod
in se ipso, et aha dam inridclitatis arguens, nulli demum parceret,
sobrius ^'^^ haec omnia continebat
:
multis virtutibus
solcnt accc- „ qucm notahilem cognovit. Itaque
itembona^^^^quac extrinsecus homini esse di-
»23« felix, ut gloriam ha- ia unum vas congregatis, poterat vir talis
(iere*2oi, ut sit divcs, ut
cique beatus, vicium obstaret, cujus
nisi unum
2203 potentiam, omnia sibi habundefuerunt.
bcat, ut
quod primum est deformitas omnem decorem praesuUsa"^ obnubila-
Prfeterea in legatione gentium, divitum ver-
ofQcium, nemo unquain rat *^^**, hoc erat cenodoxia, familiaris
Hammaburgensis ecclesias "" talem «»j invidiam
Ilem in divinis mi- nacula. Ea prudcnU viro
tam strennuus potuit inveniri.
peperit, ut multi etiam bona, qua; fecil plurima,di-
nisteriis soUempniter obeundis,in honoresedisapo- hu-
rei pubUcffl^M*, in soUicitudine cerent fieri pro mundana gloria. Sed videant
stoUc»,in fideUtate
potuit atoGhabcre com- jusmodi a^'2 ne temere illumjudicent, hoc scientes,
etiam «^os suse parochiae,vix
vigilantior csset quod in rebus ambiguis absolutum non debctesse
parem, aut qui in pastorali cura ^"'''

perseveraret 1207. Nam cum talis judicium,et222V: « in^^^s quo alterum judicas
in omnibus, si ita
^^^" {nom.
ipsum condempnas 11, 1). »
fuerit ab finem deterior videbatur; ad
initio, circa
te

vir non bene [4.] Nobis autcm

qui cum eo viximus cotidia
quem virtutis suae defectum corruit conversationem ^^^» inspexiraus,notu
ceterorum impel- namque viri
caulus tam suanegUgentia.quam fecisse pro hono
suo loco postea latius di- est, aliqua illum, sicut hominem,
lente malicia. De quibus Dei timore,_ sicut bonu
vm ^^,^^0
omnes viri actus saecuU, multa vero
.^.^^v.-, pro
Quoniam vero aiincue
fAtnr Ouoniam est uiMuus
difflcile esi - l
cetur. 225!

tamen eam ^230 krgiend

ejus summatim qucC- modum cxcederet, inveni
im a me, praecipua gestorum
ad eam per- rationem, quod pro ditanda ecclesia sua quosdana
que delibans 2209, affectu condolenUs eorum con-
^^u, qua nobilis studuit obsequiis placare,sicut reges et
venire desidero 2^10 calumpniam suae aliquc
slUo proximos alios autem qui ecclesiae
parrochia Hammaburgensis et Bremensis,
;

et dives acerrimo persecutus es

ssiaa paganis, altera discerpta
est
modo nocerevidebantur,
altera vastata nonnuUos episcopos
odio, sicut duces nostros et
est «213 a pseudochrisUanis. Igitur narrationis mi- 22S1
Audivimus eum saepenumero pro lucro ecclesie
moribus ejus pos-
tium tale faciam, ut staUm ex inqmt
sua3 se suosque parentes dcvovisse: ^k/^o,
sint omnia cognosci (584). nec peciiniaL
nimirum genere vir no- nemini parccim, necmihi, nec fratribus,
2. ([3.] Cap. 120.) Erat
ecclesioe, ut episcopatus meus
aliquando li
primo, HalverstatenUs 2214 ncc ipsi
biU3simus(585),honore omni
multarum berelur a jugo, vel pars ceteris efficiatur. Quaj
prspositus.ingenio acri (586)et instructo -^^s pandentui
in divinis et humanis (587) [meliusl^^^Mn ipso hystoricetextu
artium supeUecUIe ;

VARI^ LECTIONES. '

^ 9,q.» rK..ii; 9 '-:! / 2i94iittus2 3 quo Uttoris 1. quo littore 3. quo litore 4. '
2i9s
2.92eadm<5. ;"\libeUi 2. 3
^'«' carpent
4.
,,„3^^^^^^^^^ 5 ^ sm ^obilis p. s. e.c.et sobrius 4. ^^»" item
3. 250V
detracUonumquc 4. ™f.rS*\"*'ti;iip;t cMitk '-'^'
et 4. «^«^ publice rei 1

que alia bona 4 -' acc. ere /, /" -- definirf3. -0 Jelibemus 3. 2210 de

(/ecsi 3.
^m poterat^ t.
'i'''''' i^^rs^veVas^e 3
P^. ^
4. «205 etiam ^ it,,,
' 2212 ,.„„t„t^ rfw 5, 2213 pgt rfgesf 4. dirt ,

siderio 3. -" calamitatem lecjendurn

^^lS^^lJ^^' '- r^cmoria L --- flexu 4. I!

pta est 3.
22H Haluersiadensis 3. 4. llalverbteaensis
'l'
»^2
"''fr A''''22t nhni^bi aret 2 3 5
<:.
2,1. ve

^^^' qu^
5
vui. o.
'3. 5. ^^^^ talemque 1. ^ ejusraoc

cunctis 4. atcsi
tidianamque ipsius conversationem 4.

deest 1. ^^^^ contextu 2.

notj:.
1043.
Qux deada repre- (585) Conf. Annal. Sax. a.
(583)SaUust. CatUinapraef. :

Inqenio acri. \ supra 1. n, c. «.

putant. (580) .
,
henderis, malivolcnlia et inindta Sallust. Jugurth. c. -
De ciijus... monbus (587) Divina et humana.
(584) Similiter Sallust. 1. 1 :

his. Conf. intra c. 35, 65.

initium narrandi
pciuca prius explananda sunl quun:
faciam.
561 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI^. 562
ut videant sapientes, quam coacte et non temere, A "*', cum
ego indignissimus ecclesiae Dei matri-
et
immo probabili ratione lecerit aliqua, in quibus de- cularius Bremam veni (594) ettunc demum templi :

sipuisse vel insanisse vidctur "^* a non inteliigen- parietes dealbantur *-'", occidontalisque cripta san-
tibus. cto Andra^aj delicata est.
3. ([5.] Cap. 121.) Anno ordinationis suse primo, 5. ([5] Cap. 122.) Et quoniam magnus pontifex
postquam pontife.xsollempniter intronizatus est'-'^ vidit ecclesiam etepiscopatum "^' suum, quem de-
ecciesiee Bremse nuptias peregit. Videns basilicas cessoris --"^ sui Adaldagi prudentia liberavit "",
noviter inceptaj opus inmensum vires qucerere iniqua ducum potentia iterum vexari, summo nisu
maximas, nimis prcccipiti usus consilio, statim mu- conatus est eandem ccclesiam prislinaa libertati
rum civifatis a decessoribus *-'^ orsum et quasi mi- reddere (595), ita ut nec dux, nec comes, aut *'^*
nus necessarium destrui fecit, jussitque lapidesin aliqua judicialis persona quempiam districtum "^^^
templo poni. Nam et turris *'" speciosa, quam aut potcstatem haberet in suo episcopatu (596).
diximusseptemcamerisornatamfuisse"'^(588),tunc Quod nisi per odium fieri nequivit, dum correpti
funditus est diruta. Quid loquar de claustro, quod pro nequitia principes ad iram magis accenderen-
lapide polito constructum, pulcritudine sua visus tur. Aiuntque Bernardum ^^''^ ducem, cum pro no-
contuentium refecit? Et hoc pra^sul absque raora bilitate ac sapienlia suspectum habuerit^*" pontifi-
prfficepit -"
dissipari, quasi aliud ^"''pulcrius cito
B cem, Scepe dixisse, illum quasi exploratorem posi-
facturus. Gogitavit "** enim, ut ipse nobis de ea re tum in has regioncs, qui infirma terrae aiienigenis
sciscitantibusaperuit,refectorium-*",dormitorium, et cffisari esset proditurus ideoque dum ipse aut
;

cellarium et ceteras fratrum ofticinas, omnia --*^

aliquis filiorum ejus advixerit, episcopum nunquam
exlapide facere -^*', si locus aut ocium suppedita- bonum diem habiturum in episcopatu. [7.] Quod
rent. Ad qu£e omniacum*^*^habunde ad manus
sibi verbum in pectus episcopi altius, quam ^^^^ quis-
fore gloriaretur, ut pace fratrum dicam (589), solam quam ratus erat, descendit. Itaque ex eo tempore
clericorum et lapidum penuriam sa;pe ""^ quereba- ira etmetu anxius, moliri, parare atqueeamodo
tur. Interea cum animo "^^ habere (597), quae duci et suis
--'^'^

Fervet opus profutura non essent. Dissimulatoqueanimi dolore

surrexit ecclesiffi murus (590), cujus formam ante ad tempus, quod ^^*'' alia via consilium non invenit
Alebrandus ad instar Coloniensis incepit (591), ipse ^-^-, totus confugit ad auxilium palatii, necpeper-
vero ad exemplum Beneventanoe domus cogitavit cit sibi ac ^"'^ suis, aut ipsi episcopatui ''"^ caesa-
perducere(592). rem placando et aulicos, dummodo id efficeret,
4. Anno tandem septimo incepti operis moles a quod "^^^ ecclesia esset libera ^^^^. Proinde visus
fronte levata est, ac principale sanctuarii altare de- ^^^' -^^*
est tantos in curia labores tolerasse, tantas
dicatum in honore sanctae Mariae (593). Nam secun- ubique terrarum expeditiones ^^" sponte cum suis
dum in occidentali absida consecrandum altare dis- desudasse, ut infatigabilem ejus viri^^^Oconstantiam
posuit in amore *^" sancti Petri, cujus sub in- miratus caesar, ad omnia publicffi rei consilia virum
vocatione legitur antiqua basilica extructa *"^ habere malierit vel primum «^ii,
Eniergentibus itaque multis archiepiscopo angusliis, 6. (Cap. 123.) Expeditiones vero, quas in Un-
mansit opus imperfectum ad annum pontificii 24 griam, Sclavaniam (598), Italiam vel in Flan-

VARI^ LECTIONES.
223H-ideatur 3. ^assggt deest 2. 3. 4. suis addil 4. ^'-^'' iuTTis deest 1. 2238 gpe.
"36pi.edecessoribus 2. 4.
ciosa, quc-e septem cameris ornata fuerat
4. --^^prajcipit 2. 3. ^^wjHufj 3. ^^''^CogiiBLVGT&t 1. 2242i.efe-
ctorium 3. "^^pei. omnia 4. --"facere deestS. ^-'''^omnioL addunt 2. 3. cuncta 4. --''^ScRpe deesl i.
"* amorem 2. 3. honorem 4. ^"^ exstructa fuisse 4, 2249 ^ngustiis, op. imperf. usque ad XXIIII. pont.
annum permansit ^-^*'
4. deaibabantur 2. 3. ^^si ecclesiam episcopatumque 4. 2252 predecessoris 4.
"" liberaverat 4. nec 3. 4. --°»quampiam jurisdictionem 4. 2255 gernadum
^-^'' 1. 2-" haberet. 3.
2258 22S9
ac. 1 moliri atque in animo 4. * --«" cipit add. 2. 3. ccepit ea add. 4. ^-^' cum 4. ^262 jn.
veniret 4. 2203^0^3. 2254 nec sibi nec suis nec ecclesioc pepercit 4. "^-^ quo 2. 3. 4. 2266 pogget libe-
rui 4. 2267 est deest 1. 2268 tanlasque 2. 3. 2269tantisquc u. t. expeditionibus 4. 2270 viri deesH.
' rei publice cons. eum hab. primum maluerit 4.

NOTyE.
(588) Supra 1. n, c. 67. (593) Sc. anno 1051 v. infra cap. 23.
;

(589) Ut pace fratnnn dicam. Ita ct infra cap. 50. (594 Sc. anno 1068. Conf. infra cap. 53.
(590) Virgil. .iineid. 1. i, v. 436 sq. : (.595) Conf. supral. 11, cap. 9.
Fer ct opus ... Sunt fere verba privilegiorum Ottonis II et
(596)
fortunati, quorum jam mceuia surgunt. successorum suorum an. 967 seq. ecclesiae Hamma-
(591) V. supra 1. 11, c. 78. burgensi datorum.
(592) Hanc basilicam incendio parumper macu- (597) Ex sallustii Bello Jugurth. c. 7 Quod ver- :

latam funditus destruxisse Liemarum archiepisco- burn in peclits Jiujurtlise altius quam quisquam ratus
pum; testatur Albertus Stadensis ad a. 1089 De descendit. Itaque cx eo tempore ira et metu anxius
domo Beneventana edocebimur post Joannis de Vita moliri, parare atque ea modo animo habere.
Thesaurum Antiq. Benevenl. in opere mox prelo (.^98) Sc. contra Liuticios anno 1045 v. Her- ;

subjiciendo V. cl. Schultzii. mann. Aug. Ann. August.

k
S63 ADAMI CANONIGI DREMENSIS 564
driam"" (599) cum caesarepontifcx egit"", multas A. nominf; Arnoldo "" est interfectus (006). Qui et
sunt. Qua) dum singul;)! magnis '"* episcopii sum- ipse non post muitos dies a filio Thietmari com-
ptibus multisquc familiarum oppressionibus exige- prchcnsus, et per tybias suHpensus inter duos ca-
rentur, duarum nos lanlum facerc mentioncm cogi- ncs cfflavit, unde et ipse ab imperatore comprehen-
mur, hoc est Italicc, quiu prima fuit, vel UngaricT;, sus et perpctuo est exiliodampnatus "''^(607}. Cu-
quffipostrcma, eo quod insigncs pra3 ceteris fuerint, jus morlem dux germanus ^^*' et filii ejus acerrime
nobisiiue ambaj infciiciter cvcnerunt. At ^"* de Un- 2'''-'*
zelantesinarchiepiscopum.exeo tempore ipsum
garica quidem diceturin fine (600), nunc de Italica ct ecclesiam ejus et familiam ecclesifel ^^'^' lctali
vidcamus. odio persecuti sunt. Cumque pax interdum
ficta
"'"^ ambas conciliasse partes videretur ^^**
7. ([8.] Cap. 124.) Heinricus rex, domilis vel nichilominus
compositis Pannonum sedicionibus (GOl), ecclesia- tamen iili qui ducem secuntur ^^^, antiqui memores
stica, ut dicitur --" nocessilate llomam tractus odii, quod patres corum exercuerunt ^''''^in eccle-

est (00:3), comitcm babens cum ceteris imperii ma- siam, impugnare ^^'•'^ non cessarunt '^">^
noslros
gnatibus etnostrumarchiepiscopum.(i4n. 1046.) Ubi affligentes omnibus modis. Exsurge ergo, Domine,
depositis, qui pro apostolica sede certaverant. Be- et judica causam luam, memor esto obprobrii servo-

nedicto, Gratiano ^^''^

et Silvestro scismaticis, Adal- t» rum tuorum {Psal. lxxiv, 22)
^^'^
bertus pontifex in papam eligi debuit, nisi quod y. ([10.] Cap. 126.) Metropolitanus autem econtra

pro se collegam posuit* Clementem ^^*". A quo ^^" 2301 bonis studiis certans
et beneficiis redimens tem-
rex Heinricus coronatus die natalis Domini ^^^-, im- pus, quoniam dies mali erant, pacem cum ducibua
perator et augustus vocatus est. fecit. Deinde vero sollicitudinem gerens parrochiae,
8. ([9.] Cap. 125.) Post haec impcratorem ab ita- aliquid -^"^ magnum vel se dignum ^303 cogitavit
lia revertcntem archiepiscopus noster fertur Bre- ubique nobilitatis suae monumentum relinquere
mam vocasse ^-^s^Qcgagjone data, quasi --**, Lismo- 23(i'\
Et primo quidem floccipendens auream de-
nam -^^^ visere deberet vel regem Danorum invitare cessorummediocritatem(608),vetera-^°'contemp3it.
ad colloquium, sed revera ut fidem exploraret du- nova molitus omnia perficere. Igitur magnis animi
cum. Imperator autem Brem^ apparatu regio, sicut et sumptuum ^^"^ conatibus pugnans, ut Bremam
dignum fuit ^^^^^, receptus, cortem quae Balga dici- similem ceteris efficeret urbibus ^^o'', statim ex bo-
tur (603), fratribus optulit, ecclesiae vero comitatum nis, quae ipsi adquisivit, dua fecit praeposituras,
FresicC (604) concessit, quem ante Gotafridus (605) unam sancto Willehado, ubi corpus ejus out re-
habuit. GcBsar inde Lismonam veniens, mox, ut quiescit aut translatum est, alteram sancto Ste-
aiunt, per ^^*''
insidias a Thiedmaro comite circum- phano, cujus se famulum multociens gloriabatur
2308 -^o^. ^s'»
ventus 2288^ archiepiscopi nostri studio defensus archiepiscopus Has duas construxit a
est ^^*'^.
Quare idem comes a csesare vocatus in jus, principio, verum et ^sn alias
postea fecit, hoc est
cum se purgare ^-^" duello mallet, a satellite suo in Bremis terciam sancto Paulo, de bonis quae ho-
SGHOLIA.
* Schol. 61. Glcmens papa renovavit ecclesiaj nostrae Hamraaburgensi omnia privilegia quae dudum a
Romana sede concessa sunt (609) (2.-4.).

VARI^ LEGTIONES.
2272 vei Franciam 3. et Flandriam 2274 magnisdeeif M. F.
^273 2273 evenerint. At. 4-
cesare fecit 4. 4.
^•-'s
itaque ackl. 4. 2211 ^ exigente n. 4. -'^Germano 3. ^z"» Silvestro, Adalbertus archiepiscopus eligi 4-
2280 Nisi pro se c. posuisset Glementem 3. 4. scismaticis Clemens apostolorum Petri et Pauli successor

factus est 2. 2a. iibi (2.) In hic lextu sequitur schol. 61. 2281 mox addit 4. 2282 ^[q q_ pom. desujit 2. 3. 4.
2283 archiepiscopu Bremam vocavit 4." 2284^^1 1. qua 3. 2280 Ljgujonem 3. 2286 regio, ut decuit, appa-
^287 concessit. Inde Lismonam veniens, per 4. 2288 cii.cumventus est, sed 4. 2289 gg^; dgg^t 4. 2290
ratu 4.
expurgare 4. ^^^^ nom. Arn. desunt 2. 3.4. 2292 Qnj dampnatus desunt 2. 3. 4. —
2293 gprnjanus ejus
dux 4. 2294 ggi-nianus filiique illius 4 acerrime deest 4. 2295 ecclesiam ecclesiaeque familiam 4. 2295 jn.
terdum utrasque conc. vid. partes 4. 2297 ggqugj^antur 2. 3. 4. 2298 (.xercuerint 3. 2299 jnquietare et
impugnare 4. 2300 ggssabant 2. 3. 4. 2301 gontra 5. 2302 aliquod 4. 2303 magnum dignumque 4. 230* ut
nob. s. m. relinqueret 3. 23os vgi.am 4. 2300 pgrficere —
sumptuum desiint 3. 230- gi.gjj^am ceteris
coequaret urbibus 4. 2308 jpgg ^^^_ 2. 3. 2309 archiep. deest 4. 23'Oconfinxint 2. ^sneciam b.

NOT^.
(599) ut videtur 1051, non vero, cum haec
Anno (605) Dux Lotharingiae.
fuit expeditio ante Ungaricam, anno 1054. (606) Conf. Lamberti Annal. a. 1048. Obiit. d. 3
(600) Gonf. infra cap. 42. Octobr., teste Necrolog. S. Michael. Luneburg._
(601) Sc. annis 1043-1045. (607) Hujus filii nomen etiam videtur fuisse
(602) Sc. anno 1046. Thietmarus, idemque qui exlex Thiemo in pago Leri
(003) Balje, villa parochialis in comitatu Hoya, dicitur, ut bene conjecit Wedeliind Noten II, 87, ex
prai^^ectura Nienburg et advocatia Sebbenhausen, chartis Heinrici III imperatoris anno 1058, Jun. 3,
Gonf. Bcgister der Einkunfte der Propstei zu Bre- et Novb. 3 datis. Confer ejusdem chartam anni
men p. XIII u. VJV. 1054. Nov. 1.
(6*)'i) A.ut hic crror Adami
aut comitatus lalet, (608) llorat. Carm. 11, 18. 5.
hic Frcbia) alius cst atquc illo quem Ilcinricus IV (609) Sc. anno 1047, April. 24.
Adalberto concessit anno 1057. Vide infra c. 45.
565 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI.E. 566

spitali pertinebant ; Liastimonae '"- quartam de A (Gap. 129.) Magnus eo tempore simul tenebat
praedio ejusdem cortis ; quintam voluit apud
"''' duo regna, Danorum videlicet atque Nortmanno-
Stade "'* fieri, sextam vero trans Albiam in Sol- rum, Jacobus adhuc in Suedia "^^ sceptrum ha-
londerg »"^ (610). Septimam vero -^"^ incepit in buit "29, Cujus ^330 auxilio Sucin * et Tuph "^' du-
Aspice, qui locus in Mindensi parrochia est silve- cis eiTultus Magnum pepulit a Dania. Qui ^*'-
de-
stris etmontuosus (611). Octava ^''''
est abbatia nuo bellum instaurans *^", obiit in navibus (515).
Gozzicana ""* juxta Salam flumen "'^, qua; fandata Suein -^^* duo regna possedit, classemque parasse
est a parontibus archiepiscopi (612). dicitur, ut Angliam suo juri subjiceret ^^^*. Verum
10. ([11.] Cap. 172) Alia etiam plurima diversis sanctissimus rex^^^^Edwarduscum justiciaregnum
locis inchoavit opera, quorum pleraque detecerunt gubernaret, tunc quoque pacem eligens, victori ob-
ipso adhuc viro ''-° et rei publicaj negotiis inten- tulit tributum, statuens cum, [ut siipra dictum

to (613) ; sicut illa domus lapidea, qucc in Aspice est ^^^^ (616),] post se regni heredem. Gumque "'^
*333 juvenis Suein tria pro libitu suo regna te-
subito casu lapsacorruit,ipso praesente. Cetera vero rex
ex raptu vel negligentia prcepositorum dissipata nuerit -^*", mox succedentibus prosperis, oblitus
probantur, in quos, comperta fraude, atrociter consanguineam "*^ a Sue-
ali- est celestis regis -'*' et
quando ultus est archiepiscopus. Qua in rc videri _ dia duxit uxorem (617). Quod *^" domno archiepis-
potest eorum 2321. ss nequitia, quibus ille fidem plus copo valde displicuit, furentemque regem ^^'•*-, mis-
justo habuit "-^, voluntatem fpraesulis a bono in- sis legatis ad eum de scelere ^^*^ terribiliter incre-

cepto scepe conversam (614). (Cap. 128.) Et res puit 23« postremo, nisi resipuerit *^", excommuni-
quidem domestics a principio bene ac laudabiliter cationis gladio feriendum esse [minatus est *^*^].
ab illo viro provisaj sunt. Quee autera foris pro le- Tunc ille conversus in furorem, minabatur "*'
gatione gentium acta 3int,consequens sermo bre- omnem Hammaburgensem parrochiam vastare et
viter declarabit. exscindere. Ad quas minas imperterritus noster "^"
11. [12.] Metropolitanus *^-* statim ut ingressus archiepiscopus arguens et obsecrans perstitit im-
est episcopatum, ad reges aquilonis pro amicitia mobilis, donec tandem flexus Danorum tyrannus
legatos misit. Epistolas quoque commonitorias per litteras papae, libellum repudii dedit consobri-
sparsit per omnem Daniam sive Nortmanniam ac nae. Nec tamen rex sacerdotum admonitionibus au-
"*» Suediam et usque ad "'^ fines terrae, exhortans rem prajbuit, sed mox ^^^^ ut consobrinam a se di-
episcopos et presbyteros in illis partibus degentes, misit, alias itemque ^'^^ alias uxores et *^^^ concu-
ut ecclesias domini nostri Jesu Chrisli fideliter binas assumpsit, et suscitavit ei Dominus inimi-
custodirent atque "" ad conversionem paganorum cos in circuitu multos, sicut Salemoni *^^* fecit pro-
accederent intrepidi. prios servos *^^° {III Reg. xi, 14).

SGHOLIA.
Schol. 62. Suein, a victus, eessit fortunae et factus est homo victoris, faciens ei sacramentum
Magno
fidelitatis. Sed cum denuo
rebellare ^^^^ cepisset consilio Danorum, nichilominus a Magno
superatus est (518). Ita ^^" Suein fugiens ad Jacobum venit, adprime dolens pro fide polli-
cita, quam violavit (619). (2. 4.)

VARI.E LECTIONES.
"n Lastmone l.Lyasmonae 3. "'•'
23i4gthadhe2.Sthate 4. 2315 Solongberg 2.Sulenberg3.SuI-
praelio 1.
lenberg 4. ^^ie
quoque 2. 3, 4. *"' Montosus 3. 5. "'^ Grozzicana 1 Gozicana 3. 2319 fluvium 2. 3. 4.
""vivente4. «'^i-" illorum 4. 2823 piug justo fidem adhibuit 4. ergo addit 4. ^^'-^etM.F. 2326
^-^'-'^

in 2. 3. 4. 2327 atque rfmM. 2328 gueonia 2. 3. 4. 2329 tenuit 4. 2330

jjujus 4. '-^^^
Ita codd. om?ies.
'33J
Magnus ergo 4. 2333 instraurans 1. 2331
vero addzY 4. 2335 classemque ut A.suo subjiceret juri,para-
2336 2337 2338 2339 j-ex
vit 4. pgx deest 3. Uncis inclusa desunt 1. qye deest 3. deest 1. 2340'teneret 4.
wi gregis 3. 2342 qyja consanguineam suam 4. 23V3 Quod
dum 4. ^su displicuit furentem regem 4.
'"* scelere tanto 4. 23*6 jucrepavit 2. 3. 4. 23« j.ggjpugj.it 2. resipesceret 4. 23« rnin. est -esunt 1.2.
3. 23*9 »
ujjnj^ijatur (/e^sM. ^'^^
ao'5iev deest h. 2331 prebens, mox 4. 2352 atque 4. ^ssa
atque 5. 235*
Salomoni2. 3. 2355 sicut quondam S. proprios servos suos 4. 235» debellare 2. ^shg itaque 4.

NOTiE.
(610) Salberg, mons juxta villam Blankenese in c. 85. Pra3f. Catilin. conf. infra c. 33,
littore Albis. Gonf. infra cap. 25 etlitteras ab Adal- (614) Conversam, id est divertentem s. reversam;
berto datas anno 1059. xvii Kalendas Aug. in Ham- V. infra I. iv, c. 2.
burger Urkundenbuch. (615) Aliter Ghron. Saxon., Florent. a. 1048,
(611) Fortasse Esbeck in pr.ncfectura Lauenstein qui tradunt Suenonem nonnisi postMagni mortem
terre Calenberg, villa parocbialis sita inter Salz- Daniam recuperasse. Obiit, ut videtur, anno 1047,
Hemmendorf et Gronau. Adimplevit hanc eccle- Oct. 25. V. Necrol. Island-Norveg. apud Langebek
siam, ut videtur. Adalberti successor Liemarus. V. Script. rer. Danic. t. II, p. 516. Necrol. Luneburg.
diplomata a. 1088 in Haraburg. Urkundenb. apud Wedekind.
(612) Goseck, situm in monte inter Naumburget (616) Lib. II, cap. 74.
Weissenfels. V. chartam fundationis a. 1053, in (617) Gunhild s. Giuthe, v. infra cap. 16.
Hamb. Urkundenb. et librum Defundatione mona- (618) Vid. Chron. Saxon., Florent. a. 1047.
eterii Gozecensis. (619) Conf. supra I. 11, c. 74.
(613) Negotiis intenlus ex Salust. Bell. Jugurth.
567 ADAMI CANONICI HUEMENSIS 568
"«o
12. ([13.]) Gap. 130.) Haroldu3 '•"'*
quidarn »'" A 'luoeH erant, alterum ^"'' iJcrn gtatim obtrun-
adhuc cant, alterum ""' Oebern "'* cum suis omnibus
(620), frater Olaph regis et rnartyris, vivenlc
germano ^•"'"
palriain egrcsHUS est ^^*"''.
(lonHlanli- ejcccrunl a palria f624^. Kt tenuerunt Angliarn in

nopolim cxul aljiil -•"'", uhi iiiilcs imperatoris ello- ditione sua, Eduardo tantum "'•* vita et inani re-

ctus, multa prajlia conlra Sarraccnos in mari et gia nomine (025) contento.
Scitas in terra gessit ^^*^, fortitudine clarus et di- 14. ([15.] Gap. 132.) Cum "** haac ibi gcsla ea-

vitiis auclus vchcmenter

-"''*
(021). Is vero ""' dofun- aent, Ghristianissirnua rex Sueonurn Jacobus "311-

cto fratre, cum in patriam revocatus fuerit ""'', gravit e """ sajculo et successit ei frater ejug
Suein consanguinem -^" regnantem repperit
**.
Emund [Gamul pessimus. Nam iste a concu-
"^*"^]

Gujus ut dicitur "^•'^, se manibus tradens, sacra- bina Olaph natus crat,et cum baptizatus essct^noD
mentum fidelitatis exhibuit victori, et patriurn re- multum de nostra *^" religione curavit, habuitquf
gnum pro ducatu -^'''*
accepit in beneficium. Sed secum f|uemdam episcopum nornineOBmund (^026;,
mox ^•™ ut ud suos venitel Nortmannos sibi fideles acephalum quem dudum Sigafridus, Nortmanno-
essc persensit, facile ad rebellandum persuasus, rum cpiscopus, Bremaj scolis docendum commen
omnia Danorum mariiima ferro vastavit et igne. davit. Verum is postea beneficiorum oblitus, prc
Et tunc Arhusin ecclesia incensa ac^^'"- '^^''^
SUas- p ordinatione Komam accessit, indeque repulsus,pe
wig depraedata est. Suein '^^" rex terga vertit. Inter multa loca circuivit ^^*' erroneus ct sic demun
Haroldum et Suein ^^""^ praelium fuit omnibus ^^'^ ordinari meruit a quodam Polania; archicpiscopc
'**
diebus vitae eorum (622). Tunc ^•^'^ veniens in Sucdiam, jactavit se a pap
Cap. 131.) Simul eo "fe lempore se-
13. ([14 ] consecralumin -•^^" illas partes archiepiscopurn.Se
parabant se Angli a regno Danorum,filiis Gudwini cum noster archiepiscopus legatos suos ad Garnu
rebellionis auctoribus, quos amitse regis Danorum lau *^'"' regem dirigeret *'^^, invenerunt ibi eundei.
filios esse diximus (623), et quorum sororem Eduar- girovagum Osmund, archiepiscopali more crucer
dus ^^" rex duxit uxorera. Hii -^'''
namque facta prae ^^"^ se ferentem. Audierunt etiam,quod barbc
conspiratione, fralres Suein regis, qui in Anglia ros adhuc neophitos non sanafidei nostrae doctrin
SCHOLIA
* Schol. 63. Haroldus, a Graecia regressus, filiain regis Ruzise ^384 Gerlef ^^'^ (627) uxorem accepi
Alteram tulit Andreas rex Ungrorum -^^^ de qua genitus est Salomon ^saT. Terciam dux
rex Francorum Heinricus, quae peperit ei Philippum. (2. 3. 4.)
**
Schol.dk. Haroldus curn Magno pugnavit contra Suconem '^''* *, post cujus mortem factus est mih
ejus. (2. 4.)
*** enim prius ^ssa
diximus (628), Knut, rex Danoruin, sororem suam, quaj a Richarc
iSc/to/.65.Sicut
coraite repudiata est -*''°, dedit Vif ^wi (jmjj g^Q g^ qua nati sunt Bern -''^- dux et -*'^'* Sue: .

rex. Vlf 2*0* dux sororem suam Godwino ^*"^, duci Anglorum. copulavit, ex qua nati sui
Suein ^we^ Tosti ^*"' et Harold, et ista Gude ^«s quam rex Eduard in conjugio -*°- habui
Deinde Suein, filius Godvini ^^io^ occidit Bern, filium avunculi sui. Harold ^"i autem, cu
esset vir fortissimus, Griphum, Hybernice regem, decollavit(629). Suein regem Danoru
propulit 2*12 ab Anglia 2*i3^ ipsumque cognatum et dominum suura, regem Eduardum.pi
nichilo habuit.Sequiturvindicta Dei et plaga Nordmannorum et excidium 2*1* Angliae. (2.3.4
VARIiE LECTIONES.
23S3 Nam H, 4. Heraldus quidem 3.
2359 23^0guo addit 4, 2351
est deest 2. 8. 4. 2352abier
4. 2363 prffilia in mari c. S. et S. gessit 3. Vocalmla in mari voci Sarracenos et in terra vi
Scitas (Scythas siiperscHpla in sunt codd. 1. 4.
4.) 2394 q 2366 ess divitiisque. 4. 2363 grgo 4.
2. 3. 4. guufn2367 addit 4. 23G8
ut dicitur desunt 4. 23G9
pro ducatum 1. ^s-ro
^t ^q^ ut 4.
mox 5. 2561 Arusie 2. Arhusiae 3, Arhusen 5. 2372 ac deest 1. 22-3 Svein igitur 4. E. ergo 5. ^a*.
Suein desunt 1. 2375 vertit. Et erat inter S. et H. p. 0. 4. 2376 Eo eciam 4. 237- Euard 2. 4. Ed^vard
2377 Hi 3. 5. 2179 sciHcet addit 4. 2380 Bernorem 2. Biorn 3. setnper. ^ssr alium vero 3. 2382 ggbg
3.
2. 237S
tamem 3. 2374 Cumque 4, 2386 a. 2. 3. 4. 22-* Gamul 4 deesti. 3. Gamular. quod interpretat
senex 2. 2». 2377 christiana 4. 2537 circumivit 3. 5. 2388
Qui 4, 2390 ad 2. 3. 4. 2391 q. ^gest Gam
lam 3. 2392 Eroundum addit 4. 2393 ante 4. 239* Ruzzie 4 de Russia 3. 2393 Qerzlef deest

Ferzleph 3. 2396 Unganorum 3. 5. 2397 Solemon 4. 2498» suein 23S0 sicut superius 2. 2*00 quam i

2404
R. c. repudiatam Wolf 4. Wolff 5. 2*02 giorn 3. 2403 Bern dux
4. 2401 vnf 3. et" desunt 5. \Y(
24os
Quduwino 4. 2406 rex— Suein desunt 5. 249 Grande
autem 4. 2407 Toste 3. Tosto 2. Gythe 3.
2409 conjugem 3. 2*10 Guduwini 4. Gudewini 5. Godswini 2. 2411 Harald 4. 2412 2412 H
pepulit 3
berniai regera propulit ab Anglia Danorum 5. 2414 excilium 2.

NOTyE.
(620) Haraldus dictus Hardradi\ est. V. Histor. Eliensem 1. 11, c. 42. V. etiam inf
(621) Conf. Theodoric. monach. c. 25. Snorri Sa- L III,70, (iv, 44) ; 1. IV, c. .33, schol. 141.
ga af Haralldi Hardrada. (627) Jaroslav 1019-1054. Filio ejus Haroldo nup
(622) Theodoric. monach. c. 28. vocabatur Elisabeth.
(623) L. II, c. 38; cf. Lappenberg Gesch. von (628) L. II, c. 53.
Grossbritt. t. I, p. 479. (629) Rectius Griffilt, regem V\^alliae, quem cu
(G24) Chron. Saxon. et Florent a. 1049. sociis suis Hibernicis superavit Ilaroldus rex. D
(625) Nometi inane imperii Lucan. Pharsal. 1. v. collatum ejus caput a Wallensibus regi Harolf
V. 389 sq. est oblatum anno 1064 ; v. Dappenberg Gesch.
(626) Dc ^Osmundo, qui grandaevus
Anglia in in Grossbr. t 1. p. 519 et 523.
monasterio Eliensi circa ann. 1070 vita defunctus
569 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESl^. 570

corruperit. Quorum ille pr.-esentia territus, solitis A. utmissisadarchiepiscopumlegatis,episcopumsuum

populum regemque impulit dolis, ut legati re--*'* reposcerent, cum satisfactione lidem gentis polli-
centes. Gavisus igitur ^*^'
pontifex, pelenti grcgi
pellerentur, quasi non habentes sygillum apostolici.
Et illi '*'* quidem ibant gaudentes a conspectu con- volentem dedit -''*-'
pastorem. Qui deinde -*" perve-
cilii, quoniain digni habiti sunt pro nomine Jesu niens in Sueoniam, tanta omnium alacrilate suscipi
contumeliam pati {Act. v, 41). Erant autem legati meruit,utgentemVVirmilanorum^"*(633) integram
fratres Bremensis * ecclesiaj, quorum potissi- Ghristo lucratus.etiam miracula virtutum in populo,
mus -*''
fuit Adalwardus -*'*' scnior **'^ olim nostri fecisse dicatur. Eodem tempore mortuus est rex
claustri decanus, verum tunc -*-'•
Sueonum genti Sueonum Emund, post quem levatur in regnuin ne-
ordinalus episcopus (630). ([16.] Cap. 133.) De pos ejus -^*^ Stinkel -**'', de quo supra diximus ***, Qui
cujus viri virtutibus multa possentdici, nisi prope- fideliseratdominoJesuChristo,et de religione ejus
raremus ad alia. Legatos igitur tali modo
**-' ^'^- -'•"
testimonium perhibebant omnes fratres nostri
**-^ fertur -*'' quidam ne- qui eas partcs adierant. Hjec de Sueonibus suo
a Sueonibus repuisos -*'^,

pos an "*•' privignus regis, ignoro, prosecutus *•'* tempore gesta domnus-**^ Adalbertus archiepisco-
esse "", cum lacrimis supplicitor se commendans pus amplifico -"" sermone ut solebat ^*»', omnia
orationibuseorum.NomeneiStinkil-*-^erat: issoius describens,eliam visionem quandam episcopi Adal-
B
misericordia motus super fratres,optulit eis muncra, wardi -*^-, qua monitus est, ut evangelizandi gratia
-'•-^
transmisitque eos per raontanaSuedorum salvos pergere non tardaret, curavit adnectere.
usque ad sanctissimam Gunhild [vel Giuthe ** ^*^"] 16. ([18.] Cap. 135.) In quoque Nortmannia ^«a

reginam, quae a rcge Danorum pro consanguinitate res magnae gestaj "^* suntillo tempore,
quo rex Ua-
separata, in praediis suis trans Daniam commorata raldus^*5*crudelitate sua oranes tyrannorum exces-
-4^''
est, hospitalitati elemosinisque vacans, et ceteris sit furores. Multae -•°'' ecclesiae per illum virum

operibus sanotitatis insistens. Ea -"' legatos cum diruta;, multi Christiani ab illo -'^* per supplicia
ingenti honore (631) quasi a Deo missos recipiens, sunt ^*'^^
necati. Erat ^''^"
vir potens et clarus victo-
magna per eos xenia -*^- misit archiepiscopo. riis, qui prius in Graecia et in ^'^' Scythiae regioni-
15. ([17.] Cap. 134.) Interea Sueones, qui episco- bus multa contra barbaros praelia confecit ^*''- (634).
pum suum repulerunt -'*^^, divina ultio secula ^*^*
Postquam vero in patriam venit, nunquam quietus
eat.Et primo quidem filius regis nomine Anund ^"'', fuit a bellis, fulmen septentrionis, fatale raalum "-*'^-
a patre raissus imperium, cum
ad dilatandura -^^'^
omnibus Danorum insulis (535). IUe vir omnes Scla-
in patriam feminarum pervonisset quas nos ar- -*^''
vorum maritimas regiones depraedavit ille Orcha- ;

bitramur Amazonas esse ^*'*

(632), veneno, quod das insulas suae ditioni subjecit ; ille cruentura ira-
illae -*''* fontibus immiscuerunt, tam ipse ^**" quam perium usque ad Island ^«t extendit. Itaque multis
exercitus ejus perierunt. Deinde cum aliis cladibus iraperans nalionibus, propter avaritiam et crudcli-
tanta siccitas et frugum sterilitas Sueones afflixit, tera suara oranibus erat invisus (636). Serviebat
SCHOLIA.
* Schol. 67. Illo egresso Bremense claustrum regula, disciplina fratrum et concordia defecit, acephalis
omnia turbantibus (4).
" Schol. 68. Alia erat Gunhild, relicta Anundi ^«k alia Gude ^«fi, quam Thore interfecit. (2. 3. 4.)
*** ^'>^'
Schol. 68. Adalwardus episcopus a rege Haroldo invitatus venit in Nordraanniara, ^*';» ibique cor-
pus cujusdam viri, qui ante 60 «"» annos defunctus est, nec omnino putresccre potuit,
facta absolutione reconciliationis, mox in pulverem rcdegit. Erat enira ille homo quondam
a Libentio archiepiscopo propter piraticam excommunicatus, ut ipsi per visionem revela-
tum 2-0 egt Adalwardo"-'. (2. 4.)

VARI/E LECTIONES.
**'» «'''6 **'''
pulit 1. IUe 3 potentissimus 1. «^i'' Adelwaldus
il/. F. 2419 senior superscriptum in cod.
1. Omnino deesl 2. M. F. 2*2" tum
««^ nostros addit 4.
M. F. 2"' Legatis 1,
2423 repulsis 1. "24 fgrtur
deest 4. s*25 a^ i -*-* persecutus 3. 2*" eos 4. 2428 steinkel
2. Steinkil 4. Steinkeil 3. 2429 salvosque
2*'o
1 Gunhild vel desunt 2. 4.
4 vel Giuthe desunt 1. Gude 2. 4. 2431
Qyg ^ 2432 exenia 2. 2433 repule-
rant 4. 2434 subsequuta 4. 243s
gt primo —
Anund desunt 1. Anundus 2. Amund 3. 2430 ^t dilataret 4.
•" jiervemssent 1. 2438 a. esse dicimus ^^^'
2. 3. A. diciraus 4. A. vocaraus 5. iWiB deest l. ilWc 3.
•*" ille 1. ^':' ergo 4. 2442 g, Adalwardura prefecit 2. 3. 4. demde 2444 wimilanorura
^'*'*^
deest 3. A.
1. Wirml. ^' ^' ^"^"'* ^- ^^^ Scrithefinnorura addit
2. et Scritifingorura 4. 2443 ncpos ejus
aiy^J"^'-^*
'csunt 3. 2446gtemkel 2. 3. religionc 4.
4. 2447 (jg cu.jus
2448 nostri deest 4. 2449 doranus deest 4.
•; araplico 1. *-' ut solebat rfesuni 4.
2«b HaroldusE.
2452 gtiara —
Adalwardi tozmi 3. 24t;3 jvfordwegia 2. 4. Norve-
gia3. -*»* gestae deest 1. 2456 enim addit 4.
4. 2437
unum 3. 2438 pcr eum 3. 2439 gynt
deesf 1. 2460 aulem addunt 2. 3. 4. 2461 jn deest 4. 2462 exercuit 4. 2463 magnum 1. 2464 usque in Island
8uum 4. 2465 Araundi 2. 5. 2466'Gaude 2. 5. Gythe 3. 2467 epiacopus deest 2. 2468 Nordwegiam 2.
o
-»«»
XL 5. 2470 revelatus 5. 2*"' ab Adalwardo 4. . .

NOTiE
(630) Sc. Gothorum V. infra 1. iv, c. 23. de Alexandro
(635) Lucan. Pharsal. 1. \-, v,
(631) Cum ingenti honore. Ita et 1. iv, c. .35.
Magno :

(632) Vide infra 1. iv, c. 19. lerrarum /atale malum /utmemque, quod omnes
(633) Waermeland. Percuterel pariter populos. . . .

(634) Vide supra cap. 12. (636) Invisus omnibus. Sall, Catil. c. 47,

h
 J

571 ADAMI CANONICI BREMENSIS 672

etiam maleficisartibus, non attendcns miscr, riuod A 17. ([20.) Cap. 130.) His apud Nortmanniam ge-
sanctissimusgermanusejustaliamonstracradicavit atis, magnopcre studuit archiepiscopus, ut rcgi Da-

a regno (637), pro aniplectenda norrna Christiani- norum conciliarelur, quem prius ollensum habuit
tatis cerlans usque ad sanguiriem 2'*''-. Cujus ogrogia in repudio consobrin.-e. Scivit enim, si talem virum
merita tcslanlur hffic miracula, (luds cotidio fiuulad (OiO) ad sc colligorcl, leviorern sibi ad cetera, quaj
sepulcrum regis in civitale Trondemnis ^"^ [19. in animo gessit (041), introitum fore. Mox igitur
Videbat haec ille derelictus a Deo, nichilque com- mediante gratia largitatis, quam in omnes habuit,
punctus, oblaLiones quoquc ac tesauros,qui summa vcnit in ^*"''
Sliaswig, ubi lacile notus et rcconci-
fidelium devotione collali sunt ad tumulum Iralris, liatus superbo regi, muneribus atque conviviis cer-
ipse Haroldus unca raanu (638) corradens ^"*, tavit archiepiscopalem potentiam regalibus ante-
militibusdispersit.Proquibuscausisarchiepiscopus ferre diviciis.Denique, sicut mos estinter barbaros,
zelo Dci tactus, legatos suos direxit *
ad eundem ad confirmandum pactum federis opulentum 2'"
regem, tyrannicas praesumptiones ^"* ejus litteris convivium habetur ^i'''^ vicissim per octo dies. De
'*'*increpans, spetialiter vero admonens de obla- multis rebus ccclesiasticiB ibidisponitur^^'"'", de pace
tionibus, quas non liceret in usum cedere laicorum, Christianorum, de ^*" conversione paganorum ibi
et de episcopis suis ^*", quos in Gallia vel in ^*''» _ consulitur. Ita pontifex cum gaudio domum rever-

Anglia contra fas ordinare fecerat ^*''^ se contempto,
per quem auctoritatesedisapostolicaedeberentjuste
ordinari ^**". Ad hsec mandata commotus ad ^isi
iram tyrannus, legatos 2*^- pontificis spretos abire
praecepit, clamitans 2*83^ ge nescire quis sit archi-
episcopus aut potens in Norvegia ^*'*, nisi solus Ha-
roldus. Et alia pluriraa deinde fecit et dixit, quse
superbiae ejus proximam intentabant ^^^^^
ruinam
(639). Nam et papa Alexander confestim, missis ad
eundem regem litteris **, praecepit, ut tara ipse
quam episcopi sui vicario sedis apostolicae
sus, persuasit caesari (642), ut evocatus rex Dano-
rum in Saxoniam, uterque ^»^^ alteri perpetuam
juraret amicitiam ^w. Cujus federis ^*** beneficio
multum lucri suscepit nostra ecclesia, et legatio
borealium nationum, cooperante ^*'-'^ Suein rege ^*^^,
prosperis semper aucta est incrementis.
18. ([21.] Cap. 137.) Trans Albiam vero et in
Sclavania res nostrae adhuc raagnagerebantur pro-
speritate. Godescalcus enim,de quo supra diclum
est, vir prudentia et fortitudine praedicandus, ac-
dignam cepta in uxorem fllia regis Danorum, Sclavos ita

subjectionis exhibeant 2488 reverentiam. perdomuit, ut eum quasi regem timerent, tributa

SCHOLIA.
* Schol. 69.Haroldus rex ab illo die direxit episcopos suos in Galliam, multos etiam venientes ab
Anglia suscepit. Quorum unus fuit Asgoth quem redeuntem ab urbe apostolorum
^*'-'''

comprehendi jussit archiepiscopus, acceptoque fldelitatis sacramento, dimisit ^*^* abire

donatum. (2. 3. 4.)
**
Schol. 70. 2489 « Alexander episcopus, servus servorum Dei, Haroldo, regi Nordmannorum, salutem et
« apostolicam benedictionera. Quia adhuc rudes in fide existitis ^^"'^, et in ecclesiastica disci-
« plina quodaramodo claudicatis, oportet uos, cui totius Ecclesiae commissum est regiraen,
« divinis admonitionibus vos frequentius visitare. Sed ^^<" quia ob longarura difflcultatem
« viarura per nos hoc ^soa agere rainime valemus, sciatis nos Adalberto, Hammaburgensi
« archiepiscopo, vicario nostro, haec omnia flrmiter coramisisse. Praedictus itaque venera-
« bilis archiepiscopus et^^" legatus noster suis nobis conquestus est epistolis, quod episcqpi
« vestrae ^^*'* provinciae aut non sunt consecrati, aut data pecunia contra Romana privilegia.
« quae suae ecclesise sibique data sunt, in Anglia vel in Gallia pessime sunt ordinati. Undt
« ex auctoritate apustolorum Petri et Pauli vos ^***^ admonemus ^=°'', ut sicut apostolicae
2^"''
« sedi reverentia subjectionis debetis exhibere, ita praefato venerabili archiepiscopo
« vicario nostro et vice nostra fungenti, vos vestrique episcopi impendatis. » Et reliqua
(2. 3. 4.)

VARIyE LECTIONES.
»4is
mortem 1. cui superscripta est vox : sanguinem. ^*" Trondempnis 4. Trondemis 3. Thrundhem 2
J474
corrodens 4. 5. praesumptionis 1. ^"^ suis addit i. ^*''' suis deest i. ^''''^ in deest 5
Gythe 3. ^*''^

^*''» ^iso ^vsi Jq 4. 2482 guos add. 1. ^483 dicens 4

fecit ordinari 2. 3. 4. jure consecrari deberent 4.
2*«*
Nordwegia 2. 4. ^ws intendebant 3. 2486 exhiberent 4. ^487 jn dgggt 4. 2488 opulentum deest 4
2483 habebatur 4. 2490 dispositura 2. ^491 et 4. 2492 dggg^ 5. 2*93 perpetua confederaretui
dispositis 4.
amicicia 4. 2494 (.Qnfederationis 4. ^^^'^
que addunt 2. A. 2496 i.egis 1. 2497 Asgot 4. Asgotus 2. **98 divi-
sit 2. Hoc scholion apud Velleum legitur in fine textus cap. 20. 2499 uq(; scholion in cod. 4. textui insertun.
2500 \i
legilur, prxmissis verbis : Et ecce rescriptum litterarum post verba : subjectionis reverentiam.
^soi 2504 260» ^soc
f. r. extitistis 5. Et 3. 2602 per hoc nos 2. 2503 et deest 3. 4. nostra) 3. nos 3. amO'
neraus 4. 2507 praefato deest 3.
NOTiE.
(637) V. supra I. 11, c. 53. fiirhen.
(638) Vncx manus saepius dicts Vigilio Georg. (642) Sc. Heinrico III. Haec referenda videnturat
1. II, V. 305 ^n. I. iii, v.
; 217 I. vi, v. 300.
; annum 1048 sive 1049. Conf. Florent. Wigorn. a
(639) De Ilaraldi regis morte v. infra c. 51. 1049 Sueanus eiiam, rex Danorum ut imperator ill
:

(640) Ad se colligcre, Gerraanismus : an sich mandarat, cum sua classe ibi affuil fsc. in expedi
knupfen, sich verbinden. tione contra Balduinum, comitem Flandrensium)
{6'ii) Gerere in animo, Germanismus, m 5mn(3 eten vice fldelitatcm imperaiori juravit.
 »73 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESIiE. 574
ofTerentes "o» et pacem cum subjectione petentes A per singulas urbes coemobia fiebant sanctorum vi-
>«>», Qua temporis occasione nostra Hammuburg rorum canonice viventium.item monachorum atquo
pacemhabuitetSclavaniasttcerdotibusecclesiisque sanctimonialium, sicut testantur hii, qui in Leu-
plena fuit. Godescalcus igitur.vir religiosus ac ti- bice "3«. Aldinburg, Lontiu ^ssi, Razzispurg 2«32^ ^t
mens Deum, archiepiscopo etiam famiJiaris, llam- in aiiis civitatibus singulas viderunl. In
Magnopoli
maburg ut matrem colebat.Ad quam solvendorum vero, quae est civitas inclita 2533
Obodritorum, tres
causavotorum solitus erat frequenter venire. In fuisse congregationesDeo servientium referunt ^ssi
^^io
Sclavania citeriori nemo unquam surrexit po- 20. ([23. Cap. 139.) Gratulabatur ^"s archiepi-
tentior et tam lervidus Chrisliance religionis propa- scopus de novella plantatione ecclesiarum.misitque
gator. Etenim si vita ei longior concederetur.omnes de suis episcopis et presbyteris viros ad principem
paganos ad«ii Christianitatem cogere disposuit,cum sapientes, qui rudes in Christianitate populos con-
fere terciam partem converteret eorum, qui prius
fortarent. Ordinavit autem in Aldinburg defuncto
sub avo ejus [Mistivvoi ^«^j pglapsi sunt ad pagani- Abhelino ^"g^ monachum Ezzonem 2337^ Johannem
'*'®°^ Scotum constituit "^s jn
*;
.
Magnopolim 2539 .
jn Razzi-
19. ([22.] Cap. 138.) Igitur omnes populi Sclavo- sburgesse disposuitAristonemquendamablheroso-
rum, qm ad Hammaburgensem respiciunt dyoce- limis venientem (G44), et alios alibi.Prjeterea cum
^
sim, sub illo ^"3 principe Christianam fidem
colue " ipse veniret in Hammaburg, eundera Gotescalcum
runt »»»* devote ^sis,
hoc est Waigri ^'is
Obodriti principem invitavit ^«^o
^d colloquium, magnopere
vel Reregi ^»^ vel 2518 Poiabingi, ilem Linoges ^^^^ illum «"
exhortans. ut inceptum pro Christo labo-
\Varnabi, Chizzini 2020 gt Circipai, usque ad" Pa- rem constanter ad finem perducat, victoriam illi
nem -'-^0.
fluvium ^s-n^
quem nostraj privilegia ec- pollicens affuturam in omnibus, postremo,si quid
clesiae vocant Penem. Provinciae jam plena3 crant patiatur adversitatis pro nomine Ghristi, beatum
Bcclesus, ecclesicE autem sacerdotibus ; sacerdotes fore ; multa 2«« illi de conversione paganorum in
vero hbere agebant m his qus ad Deum perti- coelo reposita praemia, multas 2»" coronas de ein-
aent 2523 Quorum mediastinus 2323^ princeps Gote- gulorum salute venturas. Eisdem verbis et ad idem
scaleus, dic.tur tanto religionis arsisse ^^* studio,
studiumhortabatur metropoIitanusregemDanorum
ut obl.tus ordmis sm, frequenter in
ecclesia ser- qui ad eum juxta Egdorem»'*^fluvium consistentem
monem exhortacionis ad populum fecerit, ea, quae multociens venit, omnia qucB de scripluris ab illo
mystice ab episcopis dicebantur vel ^3^5 presbyte- proferebantur, subtiliter notans memoriterque
m -^S ipse
2»^^ cupiens Sclavanicis verbis reddere retinens, excepto quod de gula et mulieribus, quae
planiora. Infinitus erat numerus eorum qui cotidie vitia naturalia sunt illis gentibus, persuaderi non
convertebantur 2.28^ ^deo ut pro sacerdotibus in C potuit ; ad cetera ^3« omnia pontifici rex fuit obe-
totas (G-i3) mitteretur provincias. Tunc etiam 2529
(jjgjjg gt moriger 23«. ** .

SCHOLIA.
• Schol. 71. Fanria est eo tempore duos monachos a Boemiae saltibus in civitatem Rethre »"
venisse
ubi dum verbum Dei publice annunciarent 2"», concilio
paganorum, sicut ipsi desiderave-
runt diversis primo suppliciis exanimati 2349^ ^d ultimum
pro Christo decollati sunt
guo^rum quidem nomina hominibus incognita, ut veraciter
credimus, in coelo scripta sunt.
'*
Schol. 72. In ostio Peannis 2«o 3^^^ ^^^^^^^ maxima est, quae Dimine vocatur
maburgensis parrochiae. (2.
; ibiest terminus Ham-
4.)
*•*
Schol. 73 Clarissimus rex Danorum mulierum incontinentia Iaboravit,non tamen sponte,ut ar-
sola

5 253^^^ '''*'° ?'"*','• ^>° *^"''° '''' '''^ "^^1° defuit ultio, quia una 2^33 ex concubinis
Sn
bucm filmm%t"°""^"/'
rl-
Thore, Magnum
^^g't™am ipsius 233> reginam Gude veneno extinxit. Cumque rex
vocabuio, Romam transmitteret, ut ibi consecraretur ad re-
VARI/E LECTIONES.
.d'"dJiT\'' ^'i?.2'T,-«f'"'^] \ 4. 25,0 uUeriori 2. 3. ;^»^
4. peterent
propagator ^»h -
S
-egis Danorum

^»"
4
3 ^t a'"'
Peanem Zsemllrlh^^^^^l
/'f
k
-u-

rn.\
l"" T''^^^'
2°n nhnfrU v^ K ^^^-^-^ K}}\ o^'^^*°«
.
^"^''''

'" ^mgones iW. F.

^- "^^«'"^-
coluerant 3
2320
Godescalcus fuit gener
25.. jevote deest
chizzimi 1. Chizini
4.
2.
^
2^516 ^t

semper
•

^'
T^f
Aet 2323 Pertinebant 252*
•us
i
tr?xarsil ' o^/
252,;nim3 U'Linhpp^ K ^2526

f
^

'r''?°^J,^"o'
J^"
K.
'"'
'P««
4.
^^^^'
industrius
^' ''''
5.
^d Dominum
Godescal-
addit

" -" EL^ne'mt1.^'Et^n/m^4.''23?aTn:tit1;at"

^S:1i^oZ
r 23u-E2?am r-^^^'- t "^Y-^ ^""™ '"' "lultaque 4.
2^ ^Ma':

"'
e-aminati 4 2=50
lr;,w7y/'''/-.f
pp, J\'° "S'
•«iptird.e.'2.ipsistf ;.^-
^"
4 -l
P°°lifi"
"" P- "t a. sponte 4.
25*
^ • ^-

2=52
"^'"'^ ''
«^at obediena 4.
tunc 5.
^r.»

25.3
Hetre
„na
4.
./...t 5.
23.8
23« n^nltas
predicarent
233^ gjus
eciam

de../ 2.
4.

NOT^

&^
/Gallicr/c,;/''

^ennci IV ann. '^tr'"^!

1062, apud
°" °°'°°'' ™'"''

r-""
Dumge S^-'^
'"''''''

-8is
Regesta Ba-
' "• " <'™=''' P-

drjoio"n?S„.'-
*»»' Tlamhurgsr Irkundenburch n. 90.
»' - ^»- Cv. c. «,, ubi eUide

h
 ''

»75 ADAMI CANONICI BKKMENSIS 876

21. ([24.] Cap. 140,) Pcr idcm tempua in Sclava- A liciuiii turbaltant -^"^deinde per crudelitatem bub-
nia rcs maxiniaj gestfe sunt,qu;E posteris ad gloriam jectos ad rcbellandum coegerunt, et nunc salutem
Dei non sunt reticendaj, quoniam Deus uUionum li- corum, qui vellent credere, pccuniam solam exi-
bere •'^^''
egit, rcdilena relrihulionem. superbis {Psal. gendo contempnunt.Ergo.juslo Dci judicio vidfjmua
xciii, 1), Itaque -'•'"
cum mulli sint Winulorum -'''*
eos prccvaiere supor no8,qui permissu Dei ad hoc ia-
populi forlitudinc celebres, soli quatuor sunt, qui durati 8unt,ut per illos nostraflagelletur iniquitas*.
ab iliisWilzi, a noljis ^''^'' dicuntur Leutici ^'''"•.inter Nam videmur ^»'*
revera, sicut peccantes superari
quos de nnbililaltt potentiuque contenditur.Hii sunt ab hostibus, ita conversi victores hostium crirnus :

scilicet Chizzini ct Circipani,qui hubitant circa l^a- a quibus, si tantum fJdem posceremus, et iili jara
nim fluvium, Theolosantes et Rctheri ^^''', qui -'''^ salvi essent et nos certe essemus in pace.
ultra Panim degunt(6i5).Cumque lis perveniret -^^' 23. ([26.] Cap. 142.) Uasc dum forinsecus in le-

ad bellum, Tolosantes et Rctheri, quamvis anxilio gationegentium ecciesiae nostroe ministerio gfjreren-'
Chizzinos haherent,
nichilominus victi sunt a
-''''''^
tur,domnus metropolitanusAdalbertus^adhucbonia
Circipanis. Iterum instauratum ^mb ggt praelium
'^'^'^^
magnopere providit,
intentus studiis, vigilanter ct
et contriti sunt Rederi 2567 temptatum est tertio ; nesuaquapiam negligentiapastoraleofficiumminus
et Circipani victores abierunt. Tunc illi, qui victi ^ habere videretur, in ea scilicet, quagloriatur apo-
sunt -^'^^, principcm Godescalcum ducemque Bcr- stolus, sollicitudine (// Cor. vii, 12j omnium eccle-
nardurn et regem Danorum accitos inaxiliura super siarum.Itaque domi forisque clarus, taliter se gcs-
hostes duxerunt, ingentemque trium regum -^''^ sit, ut par divitum majorque magnatium ^•'''S ni-
exercitum suis nutrierunt stipendiis per septcm chilominus pater orphanorum judexque vidua-
ebdomadas, Circipanis viriliter repugnantibus. rum (648) esse certaret ^"'^'^ talem curam habenS:
Multa^sionniiia paganorum hincindeprostrati sunt, omnium, ut necessitatibus etiam minimorum 2'»^
plures abductiin captivitatem.TandemCircip'ini2sii sollertissimus provisor adesset. Cumque terrenis
15 milia -"- talenta regibus ofTerentes, pacem gravalus negotiis et ^s»'
spiritalia mox langues-
^'^'^^

adepti ^«s sunt. Nostri cum triumpho redierunt ^"^? cere cogeretur,in sola gentium legatioae permansil
de Ghristianitate nullus sermo, victores tantum ^^''^
integer officii et sine querela, et talis, qualem e
praedae intenti -^''^
(646). Hsec est virtus Circipano- terapora et mores hominum mallent habere. Itr
rum,qui pertinent ad Hammaburgensem episcopa- ttffabilis, ita largus, ita hospitalis "*% ita cupidu!

tura 2S".Quidara nobilishomo deNordalbingis nar- humanae gloriae, ut parvuli divinoe pariter et -""

Brema, ex illius virtute instar Romae divulgata, al

ravit mihi hfec et alia veraciter ita gesta esse -"*.
22. ([25.] Cap. 141.) Audivi etiam, cum veracis- omnibus terrarum partibus devote peteretur
simusrexDanorum sermocinandoeadem replicaret, C maxime ab omnibus aquilonis ^^^^ populis. Inte
populos Sclavorum jamdudum procul dubio facile quos extremi -^^- venerant Islani, Gronlani et Oi
^sw, petentes
convertiposse-"^ad Christianitatem,nisiobstitisset chadum 2593 legati ut praedicatore
avaricia Saxonum : Quibus, inquit, mens pronior illuc ^^'^ dirigeret ;
quod et fecit.
estad pensionem -^'^" vectigalium, quam ad conver- 14. (Cap. 143.) In diebus illis Wal ^^^^, Danorur
sionem genlilium. Nec attendunt miseri, quam episcopus (649), raigravit e seculo. Cujus diocesir
magnura ^«si
periculura suae cupiditatis luant (647), rex Suein in quatuor episcopatus distribuens, prae
qui Christianitatem in Sclavania prirao per ava- bente ^ss* suam auctoritatem metropolitano singuli

SCHOLIA.
gnum infelix puer in via defunctus est, post quem mater impia non suscepit aliur
2598,

filium. (2. 4).

* ScJiol. 74. Dicit enim scriptura Pharaoni Quia in hoc ipsum ^^^\excitari te,ut ostendamvtrtutem mt
:

in te, glorificelur nomen meum in gentibus. Ergo cujus ^®'"' vult miseretur Deus, et quem vu
indurat (Rom. ix, 18). (2. 4.)

VARI^ LECTIONES.
^^sq ^sso
285« ultionem liberi 3. "557 jgitur 4. ^sss winnulorum 2. Vinulorum 3. vero addit 4. Lentic
«sss
2. 3. 4,
2S61
Rheteri 5. quia 3. pervenisset «so? ^ogs iterumque 4. ^»66 restaura
4. ^564 chizzini 1.

tum 3. ''^•^' Rheteri 2. 3. 4. «ses

Tyjjg ^ y_ ^^3^.^^^^^ 4.
^seo
principum 4. ^isto
Multa itaque 4. «571 circi
^^'''
panis 1. 2872 miiia deest :>. quinque milia 2. ^e-s jndepti 5. indepti 5 indempti 2. 4. Nostris ergo c.
«»'^ episcopum 3. ^ovs
redeuntibus 4. «575 tanto 1. 2o76
germo erat, victoribus t. p. intentis 4. quidar
— essc desunt 4. "^^o pogse deest 3. ^sso
pensiones 3. 4.
2. ^^si
quantum 4. '"82 turbaverunt l

25«3 videraus 2. 3. 5. 2584 magnatum 2. 3. 4. ^sas yideretur 4. ^bse inimicorura 3. "587 gt deest
2590 ac 2. 3. 4. 2591 ^b aquilonaribus 4. 2092 ^^^^. 1
3. 4.
'''^^
spiritualia 3. 258» ita jocundus addit. 4.
259s predic. 2596 wal deest 3. Wallo
2593 Orcadum 2. 2>'j*
islani, G. et 0. I. venerunt 4. ^t eis dir. 4. i

2598 2599 jpgo 4. 2600 gui 4.

Wall 5. 2597 praesentante 2. 3. 4. jn regera 4.

NOTyE.
(645) Scolasticus Bremensis rectius dixisset Chiz- (647) Sic pro pericuhm incurrere.
zinos ct Bircipanos habitare ultra sive trans Panira, (648) Jiidcx vidmtrum, hoc est justum eis procu
Tholosantes vcro ct Retheros cis Panim. rans judiciura. V. Deuteronom. c. x.v. 18,
(646) Conf. Helmold. L i, c. 21. (649) Sc. Ripensis, v. supra. 1- il, c. c. 70.
 '

577 GESTA PONTIFICUM HAMMABUKGENSIS ECCLESIyE. 578

suos intronizavit cpiscopos (G50). Tunc etiam «»» A tuens, disposuitcongrcgationem faccrc Deo
servien
pontifex noster in Suigiam ^^o^ «»-^
vel Norvegiam ^-s»*
tium *, quae mox conversa est in
turmam latronum
etin ^«"^msulasmarisadmessemDominicam ope- Ex illo enim castro nostri quidam popularcs in cir-
rarios misit. De quorum ordinalione singulorura cuitu, quos ad tuendum ^«'^' posili sunt, depredari
habundantius dicetur in fine (651 j. et -'«^-^
pergequi cceperunt. Ideoquc locus ilie postea
25, "0" ([27] Cap.
Totius l-ii.)
pj^. itaque «o- tumultu comprovincialum destructus est populus ;
rochiffi 9u« diligentissimam adhibens provisionem vcro Nordalbingorum excommunicatus 263s, Com-
metropolem Uammaburgin principio letici;B«fi«8 po- pertum cst nobis (G55) in gratiam ducis factum hoc
suitarchiepiscopus.fecundissimam gentium ««"^ ma- qui more solito felicibus ecclcsic-c actibus invidcbat!
trem iilam appellans, omniqucdevotionisofficiove- 26. ([28.] Cap. 145.) Nam et dux eo tempore re-
nerandam, protestatus «'«, ei tanto majorem ofTerri licto veteri castello Hammaburg, novum quoddam
dehere consolationem, quanto majori plaga et pro- praisidium sibi suisquc fundavit (G5Gj, infra -"* AI-
pioribus insidiis et tem longiturna ^«" paganorum biam flumen et rivum, qui Alstra vocatur. Ita nimi-
infestatione cribraretur (652). Ergo accepta pace rum cordibus ^os» ^^1 mansionibus ab ^«3« invicem
lemporum, dum sa^pe meditatus est Hammaburgen- dux novum, archicpiscopus vetus coluit op^
divisis,
semmuniresimulqueornaretoparchiam ''^'\ quod pidum. Diligebat sanc pontifex eum locum sicut
j.
dam opus inchoare »«'» contra incursus barba-
utile omnes -'g^t
praedecessores sui, co quod metropolis
ricos, in quo et populus et ecclesia 2"* Nordalbingo- sedes fuerit omnium
septentrionalium nationum et
rum perhennc haberent ««'^ prssidium. Igitur cum caput ^gss
sus parrochiae. Ideoque dum adhuc pax
provmcia Sturmariorum, in qua Hammaburg sita fuit trans Albiam, omnesfercsollempnitatespaschae
planitiem campi descendat, ex ea ««'S-n
est, tota in ac pentecostc ^639
itemque Dei matris ibi celebrare
parte qua Sclavos attingit, neque mons, neque flu- voluit, collectoexsinguliscongregationibusmaximo
men est in medio, quod incolis munimentum,^^'' cleri numero, praecipue his, qui vocalitate sua po-
pra3stet, absquesiIvispassimoccurrentibus,quarum pulos mulcero poterant. Et tunc plenario gaudens
lalebrig profecti hostes, incertis aliquando excursi- ordine ministrorum, omnia divinee scrvituUs
(657)
busrepentinisuperveniunt,nostrosquesecuro3etnil olficia cum magnajussit reverentia compleri
et elo
mmus cogitantes =«'» vel perimunt, vel quod eis ''"o na etiam nimirum gloriae tantum
exteriori. [29 Cui
morie gravius est, captivos adducunt ^622 (653),
^-^^^'
ipseindulsit ", utjam non Latino more vellet eccle-
Solus mons m
ea regione prominet juxta Albiam, siastica obire mysteria, sed nescio qua Romanorum
longo m
occasum dorso protentus ^^^s^ quem incolaj sive Grfficorum consuetudine fultus per tres
missas
Sollonberg ^6.4
yocant (66/i).Eum ^«*« pontifex opor- ubi astitit ^"o^ duodecim modulari officia prcecepit
tunum arb.trans ^^2«, in quo -'"" firmaretur castel- C omnia magna qu.-crens.
omnia mirabilia oninia
lum, quod genti praesidio foret, statim silvam quae gloriosa in divinis et humanis ^fiii et
propterea
montisverticemobtexit,exscindi2628niundariqu32«29 dicitur fumo delectatus aromatum et fulguratione
locumprfficepit.Itaquemultisinpensismultoque-^«3o luminum et tonitruis alte boantium vocum Quaj
sudore hominum voti compos cffectus, montem
omnia traxit a lectione Veteris Testamenti. ubi ma-
asperumfecithabitabilem.Ubiprffiposituramconsti- jestas Doraini apparuit in monte Synai. Et
alia

. c ^- n • 1
SGHOLIA.•
:icm./ ,
7o. Ibi.jue locayit caput sancti Secundini, qui unus
ex legione Thebeorum ducum fuisse leei-
patronicia metropolitanus suscepit in Italia, largiente quodam 2043
Ta^urincns?*^?^
episcopo
** Schol. 76. Difficile est ^s^*^
humana non capiat. Leo papa (2. 4.]
ut laudabiliter viventem laus

VARIiE LEGTIONES.
^^1^^ '^^f ^?'^"^ tempore 4. ^602 Swigiam 5. Sweoniam 2. Suediam 3. -'«03 gt 5. -'soi
\1?A ^^•.S"^ Norvaciam 3
^° '^'''^ ^^- ^- ''"" ^" '"^''' ^ '^^''Sini apposita siint verba Anno pontifica us
^nJj:Tr- S^- suFxVlII :

Taf-.n,/ » ^^-^'""^/^^^/^^^- 'V«/^.- constat quippe prJposituram in Sullonbenj ?.m priusZATalbTriofun-

*

tTr,T\.^"".^
S>
"^'
'""'1'r
^'''" '''' ^'""P"'' ^^^'^" '^ 't Henrici lll. ex sequenUbus apparet
P"'?^'"'^^'"^ ^"' Ulto.
•
2«o^
itaque deest 4. ^«»« sue additi. ^«09 gontium
ScrTendumfor-
1^ "^o ^gt £
2'.M nir»rf« ^^Jc, o ,R,f^ ^T*^^^
^- "^" *' munimen 5. -'«'» nil mali suspicantes 4. 2020 gjg ^„.., 4
^aXrafS A "^^''^^•^''""S^- ;^!: P^-otentus 4. -- Solombcrg 2. .3. Sullenberg 4. ^^^^Quem
1'

.,,T^S^'l^; '•,„,"* ^",'^^' '"-'excidi4. 26.9 n,,dariquo 5. '^'^'o que decst l. ^gsi
^,1 quos tuen
^ "" ^"^^^^" '"" '^°^^''^"^ ^. -ae ^d 3.^ -. ^^^^s deett T"^''^cl
pud i
2030
penlhec"oln1 "^2fo '

f«« S ^«' ,^'^'hus astilit, ubicunque esset 2. 3. 4. ^cw rebus addunt.

M. F.
'

,
o. Secundin
^ecundini, ThPhPnrL ™'f
ihebeorum ducis 4. 2«*^ quojam 4. ^644 enim rtc/c/zi 4.

NOTJl.
60O) V. infra iv, c. 2.
1.
(654) y supra c 9
652 Verh^'' '^P- '°' '• '?.
^'"'/ (^^'^5 Compertum est, locutio Sallustiana, v. c.
(Oo^) \erba. fecundissimam ^^-r'' '''^i^-)
cnbrarelur legun-
1 Catil c 10
archiepiscopi data Cujus vestigium hodie manet
KSrrgi^ltrlnd^^Y^x^^^
'""''^''- •*'"•
(656) in nomine
((K!^'^^ r t
' platise Neueburg.
'
dravtorem vitam exigunt. Sal- (657) Id est divini servitii.
lust! JugSrth~c TJ'^
579 ADAMI CANONICI BRKMENSIS 580
multa facero solebat, rara moflcrnifl et ignoranli- potcntifisimuB papa Leo procorrigendis^**' ecclesifle

Ijug 204B jcum tamen sine aucloritalc 8r ri plurarum

^*"'**
neccssitatibus venit in Germaniam ;
quem aciret
ipse nil feccrit, jam tunc scilicct mcditatuH ecclc- sibi pro vetcri arnicilia nii abnegaturum 2«"^ quod
siam suam divitiis ct lionorc cclcris antcfcrre, si jurc ^'"'''^
cuipiam dobcrct prjRstari ^***.

papam et regem sua; habct voluntati morigeros. 29. (Gap. 147.) Tunc habita est illa synodus gene-
Eos igitur compiacare ^*" properabat omnibus ralis apud Mogontiam ^'''''•'^
(an. 1049), praesidente
modis. domno apostoiico et imperatore Heinrico, cum epi-
27. ([30.] Cap. 147.) Ea tempestate ca;sar Hi;in- scopis Bardone Mogontino ^**^, Eherhardo ^*^''''
Tre-
ricus(658), ingcntibueregnidivitiisutens.inSaxonia verensi, Engilhardo Colonienai, Adalberto Ham-
^^'^*

Goslariam fundavit, quam de
molcndino vcl tugurio formans venatorio, in tam
magnam sicut nunc vidcri potest, civitatem bono
auspicio et celcriter perduxit. In qua etiam sibi
construens pulatium, quas omnipotenti Deo congre-
gationes instituit unam ex his ^"^ nostro
; do-
parvo, ut aiunt ^^*, maburgensi, Engilhardo ^*'*'^ Magdaburgensi, cete-
risque provintiarum sacerdotibus (6G8j. In eo ^"'
conciiio 2''"'
quidam Spircnsis episcopus, sibico, cui
crimen adulterii intendebatur, examinatione sacri-
ficiipurgatus est, Pra;tereamultaibidem sancita^"*
sunt ad utilitatem ecclesia;, prsc quibus Symoniaca
^*''^''

nans regendam tenendamque pontifici, eo quod iili _ heresis ctnefanda sacerdotum conjugia olographa
:_j:..:,i
individuus comes .._i „„^ *„.,:„ „™„;k.,„ „,,;„*«
vel cooperator in omnibus existe
^ „„„... j;
synodi ™ «t j..^ i_
manu perpetuodampnata sunti ^c.Ta
^''"^. r\
Quod i ...
ve-

ret. Tunc etiam sibi ^^^' data est spes acquirendi niens domum noster 2'''*
archiepiscopus^^''non ''"•

vel accipiendicomitatusvel ^'^'^-

abbatias velpra;dia, tacuisse probatur. De mulieribus ^^" statuit eandem
quae magno deinceps periculo ecclosiffi mercati su- sentenciam *, quam decessor ejus memorabilis ^'''•'^

mu3, ut puta ccenobia Lauressae vel Corbiae (659), Alebranduset antea Libentiusinchoarunt ^^"^, scili-
comitatus autem Bernardi (660) et Ekibrecti ^'^^^ (661), cet ut fierent (569) extra synagogam et civitatem,
prsedia vero Sincicum (662), Plisna ^^^* (663), Gro- ne malesuada pellicum ^^^" vicinia castos violaret
^ssi
ningon ^sss ^664), Dispargum ~^"^^ (665), et Lismo- optutus. Haec gynodus facta est anno Domini
na (666), quibus jam dubia re ^^" possessis, arbitra- 1051 2802
(670) ipse estannns ^^^^ archiepiscopi 7.
;

batur se metropolitanus, sicut bene ^^^^, dicitur de Et tuac majus altare tribunalis dedicatum est in
Xerse ^^^^, aut per mare ambulaturum, autper ter- honore genitricis Dei (671).
ram ^^^'^ navigaturum (667), postremo quse in animo 30. ([32.] Cap. 148.) De qua synodo mentionem
habuit facile omnia perfecturum. ideo fecerim, quod ^^^* domnus Adalbertus eo tem-
28. [3^.] Proesertim eo fultus adminiculo, quod pore, quo ^685 tam clari homines (672) in ecclesia f ue-
SGHOLIA.
* Schol.ll. Audivimus saepenumeropiissimumarchiepiscopum nostrum Adalbertum cumde continentia
tenenda suos hortatus est clericos ^^^ Admoneo vos, inquit, et postulans, jubeout pestiferit
:

mulierum vinculis absolvamini, aut si ad hoc non potestis cogi, qiiod perfeclorum est, saltem
cum verecundia vincutum matrimonii custodiie, secundum illud quod dicitur : Si non caste,
tamen caute. (2. 4.)
VARI^ LEGTIONES.
2043 scripturas addunt2. 3. 4. scripturarum deest 1. ^s" compIacere5. sibi addunt2. 3. 4. ^6*8 dicitur^.
-'''*''

26« illis 3. 2650 nostro deest 4. sebi jpgi 3. 2052 ^t 2. 3. 4. 26.53 Ekberti 4. 2654 PHsman 3. 2653 Qromingor 2.
3. Grominger 3. Gromingor 4.
265o
Dyspargum 3. ^ost jam dubia fide 2, 4. jam spe 3. ^ess bene deest 2.3.
4. Huic voci supersoipia sunt verba 265» de Xerse in cod. 1. qux in textum recepta sunt 2. 3. 5. Xerxe 3. 5.
266J mare 1. ^ooi
ganctse addit 4. 2002 ^^^^1^^^.^^^ 4 2003 jure dm< 5. juri 3. 2004 pj,ggg^j^pg ^jgjjgrgt

5. 2665 Magonciam 2. Maguntium 3. Magunciam 4, Maguntium 5. 26C6 Maguntino 4. Magonciense 2. Ma-

gontinensi 3. ^eov Everardo 4. 5. 2008 Hermanno 2. 3. 4. 2669 Engelardo 4. Engillo ardo 2. 26:o quo 4.
^^'i consilio ^cis 26'
3. 2072 ganctita 1. sanccita 4. ggt 3^ * noster deest 2. 3. 4. 2673 episcopus 1.

^^''o nequaquam 4 2677 addit 4. 2078 (jcc, cjus dcsutit 4. 2079 jnchoaverunt 3. inchoavit 5. ^oso pelicum
1. 4. 2681 autem addit 4. quadragesimo primo 2. MXLIX. 3. 2683 annus deest 2. 3. 2684 fecimus,
2682

quia 4. ^osb
quod 1. 2686 Audivimus, cum saepenumero Adalbertus, archiepiscopus clerum suum de cont.
ten. hortaretur 4.
NOT^.
(658) Sc. Heinricus qui Goslariam vel maxime
III, 16, super Duisburg v. ibidem n. 96. ;

fovit, cujus lamen negotiatores jam sfeculo xi no- (666) Traditionem curtis Liestmuone a rege Hein-
tissimi. rico anno 1062, Jun. 27, factam v. ibidem n. 87,
(659) V. infra I. iv. c. 4. Chartas Heinricis IV a. (667) Si Xerxes —
maria ambulavisset terramque
1065, Sept. 6. Chrodic. Lauresham. In cop. diplom. navigavissel. Cicero De finib. 1. 11, c. 34.
Lauresham. t. I, p. 179 sq. Lambert. llersfcld. a. (668) De hoc concilio Moguntino cf. Hermannum
1063. Augiensem a. 1049. Wiberti Vitam Leonis II, c. 5.
(660)Sc.inEmsgau,WestafaliaetEngern.V.char- Acta apud Harzheim Concil. German. t. III, p. H^
tam Heinrici IV, dat. 1062. Oct. 24, et infra 1. iv, seq. Theiner iiber Ivos Decret. p. 89.
c. 6. (679) Fieri extra, Germanismus, heraugeschaflt
(661) V. infra c. 45. werden.
(662) Sinzig, ubi fluvius Ahr influit in Rhenum, (670) Rectius a. D. 1049, archiepiscopi 5.
in districtu Ahrweiler prajfecturae Coblenz. (671) Conf. supra c. 4.
(663) V. Hamburg. Urkundenbuch 11. 91. (672) Clari homines. Sallust, Jugurth. c, 2i co 1.

{664\ V. ibidem. c. 12.

(665) Chartam Heinrici regis IV, dat. 1065, Oct.
381 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI^. 582

runl.sapientiae ac virtutiim merito fere omnes prrecel- A tate jam ^^f' in fines terrae dilatata, dcsideravit in

luit. Tantus*^*^* apud papam, talis apud caBsarem regno suo fieri archiepiscopatum. Quod tamen ut
habebatur, ut de publicis rebus absque cjus coijsilio perficerctur, cx auctoritate sedis apostolic.-c, conve-
nichil ageretur. Quapropter, ubi vix locum habot nientibus canonum decretis (680), prope sancitum
clericus, nec in procinctu bellorum imperator illum est *""'',
sola expcctabatur sentencia nostri pontifi-
virum dehabere *••" voluit *'*', cujus inexpugnabile cis. Quam rem ille *"°', si patriarchatus honor sibi
consilium seepe ad cvincendos expcrtus est inimicos. et ecclesiae sui Romanis privilegiis concederetur,
Sensit hoc callidissimus Italorum dux Bonilacius fore ut consentiret, promisit, quamlibet ^""^ invitus.
«89 (G73), item Godafrid "»» (674), Otto «<" (G75), Disposuit vero patriarchatui "'• subjicere 12 epi-
^'"'
Balduinus *'^* (676), et celeri qui regnum tumuitibus scopatus, quos ex sua divideret parrochia, prae-
^ios quos Daniaceterisque gen-
implentes, gravi oemulatione csesarem lassare ter eos suffragancos, in

videbantur : tandemque humiliati *^^*, sola se in- tibus nostra tenet ecclesia, ita ut primus essct in
fractos Adalberti prudentia gloriati sunt, Palmis (681) juxtaEdgorem fluvium ^'"^,
secundus
31. ([33.] Cap. 149.) Quid loquar de barbaris in Helinganstade ^"'*, tercius in Razzispurg ^tis,
Ungrorum siveDanorum, item '"-' Sclavorum aut quartus in Aldinburg ""', quintus in Michilinburg
-"', sextus in Stade 2''"', septimus in Lismona, oc-
certe Nortmannorum gentibus, quas imperator Sce-
^
pius consilio domuerat quam monitu et ope-
bello ? tavus in Wildishusin nonus in Bremis.decimus =''"^,

ra nostri pontificis nobile discens exemplum, in Ferde "2", uudecimus in Ramsola, duodecimus
Parcere subjectis et debellare superbos (677). in Fresia. Nam Ferdhensem ^^^i episcopatum se fa-
Ad hunc nostroe felicitatis cumulum accessit hoc cile posse adipisci non semel gloriatus est.

quod fortissimus imperator Graicorum Monomachus 33. ([35.] Cap. 151.) Interea condicionibus utrim-

(673), et Heinricus Francorum

"'^ (679), transmi- que *'"^
protractis, sanctissimus papa Leo migravit
sis ad nostrum csesarem muneribus, congratulati ^'*'.Eodemque anno fortissimus imperator Heinricus
sunt archiepiscopo pro sapientia etfide ejus rebus- decessit ^'"•'^.
Quorum obitus contigit anno archi-
que "" bene gestis ejus -''* consilio. Tunc ille
'^^^
episcopi 12 ^''^'^^
(682). Quorum morte non solum
Constantinopolitano rescribcns, jactavit se inter ecclesia turbata est, verum etiam res publicafinem

aliadescendere a Cra^corum prosapia ^o, Theo- habere videbatur. Itaque ex illo tempore {an. 1056)
phanu 2"" et fortissimo Ottone sui generis auctori- nostram ecclesiam omnes calamitates oppresserunt
bus; ideoque nec mirum esse, si Graecos diJigeret, (683), nostro pastore tantum curiae intento negotiia
quos vellet etiam habitu et moribus imitari ;
quod (684). Ad gubernacula regni mulier cum puero ^''^^

et fecit. Similia *™ regi *'"Franciae mandata lega- successit, magno imperii detrimento Indignan- *''^''.

vit et aliis «"-**. C tes enim principes aut muliebri potestate constrin-
^''^^
(32. ([34.] Cap. 150.) Metropolitanus igitur his gi, aut infantili dilione regi, prirao quidem
rerum succcssibus quod papam
^o^ elatus ^""^, et comrauniter vindicarunt se in pristinamlibertatem
vel csesarem suae voluntati pronos videret, multo (685), ut non servirent (686) ; dein ^729 contentio-
studio laboravit in Hammaburgpatriarchatum con- nera raoverunt inter se, quis eorura videretur esse
stituere. Ad quam intentionem primo ductus est ea raajor; postrerao arrais ^'''"audacter sumptis,dorai-
necessitate, quoniara '^""' rex Danorum, Christiani- numetregemsuumdeponereraolitisunt.Ethaecom-

VARIiE LECTIONES.
««8« AA Tantus itaque 4. «gs,
gibi deesse 4. ««^ noluit 3. 5. ^-s^a
Bonefacius 2. 4. ''«so
Gotafri
dus 2. 4.Gotafredus 3. ^^«'OtthoS. 2G92Baldu\vinu3 2. Badwinus 4. ^698 inqujgtare 4. «^* hurailiari 4 "
»"^ seu 4. «36 rex addit 4. «" ejusque rebus 1. «»8 illius 4. 2699 «^» Qui 4 ='''"0
" inter cetera i. se a G.
descendisse prosapia 4. «loi Theophano 2. 3. 4. "02 ged et 4 2703 regis
1. ^'"^
et aliis simiiiaraandata
legavit 4. ^^•'o
suceessibus 4. ^""^^ elevatus 3. 2707 qua 3. ''"Sjara deest 5. ^799 esset 3. «i" ille deest.
''"' '^ quod 1. '''"*
quaravis 4. *"'- archiepiscopatni suo 4. /^6;r/)a juxta E. fluviura ^fc5MW/ 2. 3. 4.
'
Heliganstad 4. Heliganstad 4. "Helingeustad M. F. ^ '^ Razispurg 4. ^^'^ Alchinburg 2. 2718 mj.
chliaburg 2. 3. a"'» Stadhe2. Stathe 4. 2720 wildishusim 3. Wildishusen
5. ^721 Foj.de 2. Verde 3.
Ferda
4. J7J2
Verdensem 3. ^723 utrinque 3. 5. 272*^ seculo addit 4. '^''^^ discessit 1. ^™ enim arfrfrf 4.
''^^
puero, magno imp. perfuit detrimento 4. ^'« infantuli 4. ^"'^^ deinde 2. 3. 4. ^730 armis deest. 1.

NOT^.
;
(663) Bonifacius, marchio Tusciae, occisus anno (682) Constat Leonem IX papam obiisse a. 10.54.
1052. April. 19. Heinricum III imperatorem veroa. 1056,
(674) Godafridus, dux Lotharingiae. Octb. 5. Prior annus cura anno 12 ex computatione
(675) Otlo de Nordheim, dux Bavaria) 1070. Adarai, hic vero cura calculo nostro convenit.
(076) Balduinus V, comes Flandriae 1054. (683) Calamitas rempublicam oppressil. Sallust.
(677) Virgil. JEn. lib. vi, v. 854. Catilin. c. 35.
678) Constantinus X Monomachus 1042-1054. (684) V. supra c. 10, not. 1.
(679) Heinricus I, 1031-1060. (68.5) Vindicare se in libertatem ex Sallustii Cati-
(680) V. Archiv. t. VI, p. 803. lina c. 16, coll. Jugarth. c. 38. Pristina libertas v.
(681) Palenhudhen in docuraentisanni 1325 apud supra ]. II, c. 9.
Michelsen Diplomatar. Ditmars. pag. 25, hodie V. Bertholdi
(686) Chron. a. 1058. Lambert»
Pahlen. Hersv. a. 1062.
 )83 ADAMI CANONICI UREMENSIS 584
niaoculis pocius vidcri possunlquam calamoHcribi. A. *'*", Trcvoris clcctus, sed marlyrio invidia cieri
|36.1 Tandem seditionibus ad paccm inclinalis, coronatuB antcquam intronizatus (092). Ilem Min-
Adulbcrlus ct Anno archicpiscopi ffJH7) consules dcnsis EilbertuH *'*'"' (003) ct TrajectenHisWilhelmuB
'''"
dcclaruti stint (0«8), et in *'^' corum consiiio dein- (09'i) pr(eterca in Ytalia Aquilegiensis C09.=3)
;

ccps ''"'
summa rerum pcndcbat Sed cura
(689). atque Parmensis (696), et alii, quos enumerare
ambo esscnt viriprudentes ct strennui in procura- longum est, studio et favorc Annonis elevati sunt,
tionc rei pul)lion!, tamen altcr altcrum fclicitale aut qui et fautori suo in tcmptalionibua auxilio decori-
industria sua longe *'''''
pra^curisse videtur. [Itaque quo fuisse ccrtarunt. Multa igitur ab illo viro in
fictasodalitasepiscoporummodicoduravit tcmpore, diviniset humanis(097) egregie factacomperirnus.
elquamvis linguautriusquepacemsonarevideretur, 35. ([38.] Cap. 1.55.) Noster vero mctropolitanua
cor tamen odio mortali pugnabat in invicem. Et tamen *^*^ pro nobilitate certans et gloria (098) ter-
^'^''
Bremcnsis quidem pracsul eo justiorem induit rena, indignum habuit aliquem suorum exaltare,
caus&m, quoniam pronior fuit ad miserioordiam, licct nuiltos in obscquium traxisset egenles, ar-
''''•'>

''«o
regique domino suo fidem docuit servandam csse bitrans sibi hoc esse dedecus, si aut rSx aut
usque ad mortem. At vero Coloniensis, vir atrocis quisquam 2'^^'
magnatium ^'s^ suis benefaceret, ^woi
ingenii, etiam violatae fidei arguehatur in legem. ipse, inquit, tajn bene aut melius possum remu-
B
Praeterea per omnes, quae suo tempore factffi sunt nerare. Ergo admodum pauci suorum illo an-
conspirationes, medioximus sempererat 2''^^.] nuente pervenerunt ad apicem episcopalem multi ;

34. ([37.] Cap. 152.) Coloniensisenim,quem avari- vcro si tantum apti ad verbum seu callidi essent ad
'^'^^
tia3 notabant, omnia qua; don-.i vul in curia iorvitium, ingentibus cumulati sunt divitiis. Unde
potuit corradere in ornamentum
^''^'^,
sua3 posuit ^t^^ factum est, ut pro gloria mundi captanda homines
ecclesiaj. Quam, cum prius magna esset, itamaxi- diversi generis et multarurn artium, praBcipue ve-
mam fecit, ut jam comparationem evaserit omnium ro adulatores, ad suam ascisceret ^"^3 (699) familia-
quae in regno sunt ecclesiarum. Exaltaviteliam pa- ritatem.Quorum onerosam multitudincm traxit se-
rentes suos et amicos et ^''^^
capellanos, primis ho- cum in curia ^'•'* et per episcopium, sive quacum-
norum dignitatibus omnes cumulans, utilli alteris que iter esset, affirmans se frequenti commeantium
succurrerent infirmioribus.Quorura primores erant multitudine non modo non gravari, verum etiam
germanus archiepiscopi Wecilo ^^' Magade-
^"*°*
opipare '^'''^
delectari (700). Pecuniam autem quam
^'^'
burgensis(690), eorumque^^^-nepos Burkardus ^'", seu ab
^'•'"'^
recepit a suis sive ab amicis, porro
^'^"
Halverstadensis^^^^episcopus (691), similiter Cuono his qui frequentabant palatium, vel qui regiae

SCHOLIA.
%chol. 78. Inter quos advena Paulusex Judaismo conversus est ad Christianam fidem (701). Quinque -"•^^
nescio an pro avarilia vel pro sapientia, exulatus in Gra3ciam,eum inde remearet,nostro
'^'''^'^

adhaesit pontifici, glorians se multarum artium callere ingenio, adeo ut ex insciis litterarura
philosophos redderet pcr triennium, et ex cupro formaret aurum obrizum. Facile persuasit
ille archiepiscopo, credereomnia quaedixit, adjiciens hoc omnibus mendaciis suis, quod cito
faceret apud Hammaburg monetam pubicamex auro fieri ^'^' et pro denariis bizantos -'**
dari. (2. 3. 4.)
VARJyE LECTIONES.
™»ex2.3. 2732 ^einceps ^m/
^'^Monge deeii 2. 3. 4. ^^^ijndidit 3. ^^-^^ medioximus corr. medius
F.
4. medius5. Verba uncis inclusa desunt 1. In margine cod. 2: Adalbertus et Anno, Bfemensis et Colomen-
^'^"
sis archiepiscopi. 2i36ygi arfci. 2. 3. 4. corrodere 1. ^''^^ ornamento 2. 3. 4. 2739^0 4. ^"*'' germ.
archiep. desunt 4.
2-41
Vezlo 2. Wezcilo 4. Wozldo M. F. 2142 que deestS, 2-43 Burchardus4. «''•* Hal-
varstadensis 4. 274;; Cono. 2. 3. 4. ^*^ Eylbertus 2. 3. «'" Wilhelmus 2. 4. Vilhelmus 3. ^748 tantum
2. 3. 4. 2'*^ obsequio2. 3. 4.
^™ quasi addunt 2. 3. 4. ^"S' quispiam 3. 2-32 magnatum 2. 3, 4. 27.53 ^d
2"S4 2"56
scisceret 3. 5. addisceret 2. curiam 3. opipan ab deest 2. 3. 27.53
porro dcest 2. 3.
iis 5.
27o9
que deest 4. ^'•'^" an 4. ^761 adiciens se subito apud H. m. p. c. a facturum 4. ^"^^ bizantio 4.
NOT^.
(687) Anno archiepiscopus Coloniensis 1056-1075. Mindcnsis episcopus 1048-1080.
(693) Eilbertus,
(088) Consulcs declarantur. Sallust. Catil. c. 20. (694)WiIheImus dePonte, episcopus Traje-ctensis
(689) Conf. 1. III, c. 58, summa rerum, quod est 1061-75.
vicedominalus, et I. n, c. 9, apud quem summa con- (695) Adalberti temporibus ad patriarchatum
siliorimi pendebat. Quamvooat I. 111, c. 44, prima- Aquilegiensem promoti sunt Gotebald, Nemetensis
tum curix, c. 40, primatum rei publicx et consnla- praeposilus, anno 1049, et Ravenger, qui obiitl069.
tmn. Adalbertus audit princeps consiliorum et magi- (696) Cadalus 1041 fuit vicedom. eccl. Veronen-
ster regis lib. iii, c. 42, major-dormis vero ibid. c. sis. 1046, Apr. 26, episcopus Parmensis, v. Affo,
46 et c. 70 (IV. 46)- Parma2, 50 anno 1061 sub Honorii II nomine in
;

(690) Wclnerus s. Wezilo, archiepiscopus Ma- papam electus.

gdeburgensis a. 1033-1077. (097) Vivinaet humana ; v. supra cap. 2, not. 74.
(091) Bucco, consobrinus Annonis, ejusque in (698) Certare pro gloria. Sallust. Jugurth., c. 110.
prffspositura Goslariensi quondam successor, epi- (699) Cujuscunque gencris homines adsciscere. Sal-
scopus Ilalberstadiensi anno 1059 occisus 1088. lust. Catil. c. 20. V. infra c. 37.
V. Lambert. 10.59-1071. Bcrnoldi Chron. a. 1088. (700) Conf. I. III, c. 70 (I. iv, c. 44 f).
(692) Gonf. Lamb. Hersv. a. 1060. (701) Paulus iste videtur esse Judaeus, qui Adal-
385 GESTA PONTIFICUM IIAMMARUHGENSIS ECCLESIyE-. 586
majestati *"^^ obnoxii fuerunt '-'^% illam inquam, A temporalium eicvatus in supcrbiam -"'*-, ad laudem
pecunium, licct maxima esset, sinc mora dispcrsil comparandani ignorabat -'*^ moduni,in advcrsitiUo
infamibus personis et ypocritis (702), medieis *" autem plus justo contristatus,iracundia3 aut mooro-
(706). Itaquc tam in bono, si
-''**
ct histrionibus et id genus alii3,scilicct
-""*'
non sa- ri frcna laxabat

pienter aestimans, talium personarum favoribus se misertus "'*''

est, quam in malo, si iratus est, in
effecturum ut vel solus placeret in curia vel major utroque mensuram excessit.
domus *"'''
fieret pra3 omnibus, et eo modo perfici 37. ['lO.] Ejus rei documentum hoc habeo, quod
posse, quod in anima habuit de provectu ecclcsi* in ira furoris sui aliquos manu percussit usqucad
su». Pra;terea cum omncs, qui erant in Saxonia effusionem sanguinis, sicut fecit pra;positum ejus
sive in aliis regionibus clari et magnifici viri, ad- aliosque ^''^'^.
In misericordia vero,qua3in hac parte
optaret in militcs,multi3 dando quod habuit,ccleri3 melius dicitur largitas,erat ita profusus, ut libram
pollicendo quod non habuit, inutilc nomen vanoe argenti pro denario -''''''
computans, aliquundo me-
glorias magno corporis el animaj dampno mercatus diocribus personis effundi centum libras cdixerit,
est. Et corrupti quidem mores (703) archiepiscopi amplius autem mujoribus. Qua de rc accidit, ut
ab initio tales, in ^''^^
processu ^""^'
teraporiset cir- quotienscumque -'^^ iratus ost.ceu -'^^ leo fugeretur
ca finem semper dcteriorcs fuerunt. ab omnibus,cum vero placatus cst "^''^''jpalpari pos-
B
Cap. 154.) Tunc igitur magnis curiaj
36. ([39.] set ut agnus.Citissimcautem ad hylaritatem ab ira
honoribus infiatus, vixquo jam tolerandus inopi laudibus mulceri potuit vel suis vei alienis, et tunc
parochiaj, venit Brcmam cum ingenti, ul solebat, quasi alteratus ab illo qui ^''"' fuit, arridere cccpit
-''°-
multitudine armatorum,novis regionem populum ct laudatori.Hunc locum saepc vidimus captari ab
*"''" '''".
exactionibus aggravans Et tunc levata sunt adulatoribus, qui ex diversis terrarum partibus in
illa castella, quae vel
*''"*
maxima nostros ad iram cameram ejuSjVelutinsentinamfluxcrunt^'"'' (707),
Duces *"''^ incenderunt, deficiente illo studio, quod quos et ipse ad nanscisccndum honorem mundi
-''"
prius habuit in a;dificatione sanctarum congrega- neccssarios essc principibus indicavit ^''''^.
Si
-''^®
tionum. Miranda nimirum voluntas hominis impa- qui tamcn palatio et regi notiorcs erant, in
tiensque *'''"'
ocii, quae domi forisque (704) tantis suam dignatus est ascire
*'"'''
famiIiaritatem,reliquo3
occupata laboribus, nunquam posset fatigari. Nam pcrmisit abire donatos.Itavero et honestas personas
cum scepe antea miscrcpiscopatus ejus tantis cxpc- et in ordinc sacerdotali fulgentes ad hoc turpissi-
ditionum sumptibus tantisque voracis curia; studiis mum adulationis offitium ambitio suai familiarita-
laborasset,nunc vero in aedificationem "''*
praeposi- tis illexit. Postremo qui adulari nesciret aut fortas-
turarum et castellorum sinc misericordia proligatus sc nollet, eum sicut amcntcm et stolidum vidimus
est. [Nam et hortos et vineas in terra plantans C a januis excludi ^ ^^,
oc si diccretur :

arida, licet studio inefficaci multa temptasset, Exeat aula,

nichilominus tamon hiis, qui morem gererent sua3 Qui vult esse pius (708).

voluntati, magnifice voluit omnibus compensari Et :

laborcm ^''''^.]
Ita mens alta viri pugnans contra Accusator erit qui verum dixerit (709).

nataram patriae, quicquid usquam magnificum Porro ita prcevaluerunt apud nos mendaces, ut ve-
didicil,hoc non '"'' habere ^™ ipse noluit ^'''^. ra dicentibus non crederetur, etiamsi jurarcnt.Ta-
Cujus morbi causas cum diligenter et diu perscru- libus igitur personis plena fuit domus -''"^
epis-
tarer,iQveni sapientem virum ex illa,quam nimium copi.
™ dilexit, mundi gloria perductum ad hanc mol- 38. ([41.] Cap. 155.) Quibus accesserunt cottidie
2800 alii gnathones parasiti, somniatores et ru-
litiem animi (705),quod *''^*
in prosperitato rerum -8°',

VARIiE LECTIONES.
^"^^ ^"^^
_ potestati 4. *''**
fuerant 5. Legendum fortasse : mendicis. *'"^'^
ct i. g. a. scilicet desunt 4.
-'" ^''^ -'''"
dominus 3.
-'"'8
in deest 2. 3. 4. *'^^
autem addit 4. et regioncm add. 2. 3. 4. acgravari 1.
-"» qua; maxime 2. 3. 4. ^'''^
duc-is 3. ^"4 qug deesl 2. 3. 4.
^'•'''^
ajdificationc 2. 3. 4. indusa ^773 jjncis
*''^
iesunt 1, non deest 4. nunc 3. «"'"'
et adduut 2. 3. 4. 2779 voluit 3. 4. »'"*<'
nimirum 3. 2''*'
ut 3.
'" superbia ignoraret 3.
3. -''*'
^tsv
i^xarat 3. -''8^
tam bona miseralus 1. -'""^
pra>posilio suo aliis
*''« -'^^ ^-so ggggt tanquam 2. 3. 4. 2-90 esset
que 3. 5. pro den. dcsunt 2. 3. 4. quotiescunque 3. 5.
l. 3. 4. "9« qui deest 1. 2792
^b deest 2. 4. s''^''
confluxerunt 4. -"»*
essc deest 5. -'^'
judicavit 2. 3. 4.
,"»« eos in 3. 2797 ascire
deest 3. ""s exclusum 2. 3. 4. ^799 donus deest 1. ^soo
cotidi 2. quotidie 3. co-
^soi
lidie 4. gnatones 1.

NOT^.
oerti loculos habebat. Do quo vide Chron. Lau- (706) Lucan. Pharsal. 1. vii, v, 124 sq.
"csham. in Cod. diplomat.
^ Lauresham. t. I, p. frenosque furentibus ira
^ . . . .

180. Laxat. . . .

(702) Flypocrita, id cst histrio. (707) Romam sicuti in sentinam confltixerant.SaW.

(703) Corrupli morcs. Sallust. Catil. c. 1, 7. Catil. c. 33.
(704) Domi forisque. Sallust. .lugurth., c. 81. (708) Lucan. Pharsal. 1. viii, v. 493 sq.
( 05) Mollitia animi. Sallust. Catil. c. 48. (709) Juvenal. 1. i, v. 161.

Patrol. CXLVI. 19
 ADAMI CANONICl lillEMENSIS 888
587
primo omnibuB puluit ignolis
conlinxcrunl -*""', nohisque A thalami sui
2833,quod
migoruli.qui caqu.r, ipsi
vel 28'* peregrinis, tali poatmodurn custodia
valla-
pliicilura rcbanlur, JacUibunt sibi pcr
angeloa reve-
tum esse, ut magnis dc rebus
^»''»
legali potentcs-
lata; publicc divinantcB llamrnaburgcnscm
jam
que 2838 seculi person.-/; aliquando pro foribus invi-
patriarcham ^«"^sio cnim vocari voluit, cito paparn
^«fs ^aos a curia (lepcUendos, ti expectarent per ebdomadam.
futurum, ffimulos
39.Pra3tereainterepulandurafarniliarehabuitma-
ipsum vero solum diuque rcm publicam guber-
'''"'*

gno3 2837 viros carpere,nolan8 in aliis Btulticiam in

naturum.atque ita ^»»» fieri longaevum,ut quinqua-
pcr quibufidam avaritiam, multis autem objiciens igno-
ginta annos excedcret in cpiscopatu, postrcmo
bilitatcm.omnibus ^^» vero in properavit infide-
'"'^''
-*""^ quicdam aurea sccula orbi ventura
illum virum ^sw),
litatem, eo quod ingrati cssent illi qui eos de
(710). Et h;cc quidem
'^*"'^
ficet ficte ab adulaloribus
tamen, stercore suscitaret^^ii, regi, quem solus 2»« jpse 2843
et pro qusestu promittercntur, episcopus
diligcns impcrium,pro jure non pro suo commodo
quasi de coelo sonuissent, vera omnia putabat.tra-
rorum, tucri viderctur argumentum esse, quod illi sicut
ctans 280» ex Scripturis quiiedam prmsagia
:

ignobiles raperent aliena, ipse vero sicut nobilis

qua3 fieri debeant.hominibus data vel in sompniis,
2800 communibus sermonum effunderet sua; hoc esse apertissiraum nobilitatis
yei in auguriis, vel in
indicium. Ilac invectione pestifera utebatur in sin-
loqucli3;vel in non solilis '«i»elcmentorum figuris.
B gu:03, nullique demum pepercit, dummodo se om-
Quarc dicitur cum morcm insuevisse,ut,dum cubi-
cum expergis- nibus anteferret.[43] Itaque breviter hoc dicendum
lum ibat ^»", fabulis delectaretur;
aus- est, pro sola quam dilexit mundi gloria
pejoratum
ceretur, sompniis; quotiens vero iter incepit,
-''^- esse virum illum de omnibus quas ab initio habuit
piciis. Aliquando ctiam totum dicm sompno
virtutibus. Ncmpe 2«'- talia et ejusmodi plurima
indulgens, noctu pervigil aut
^«i'^
lusit ad aleas^»'*
recum- ^sn circa ipsum facta sunt illo tempore, qu(e supersti-
aut mensae ^^is assedit Gum autem ^"s.
cioni vel jactanciae seu potius negligentiae ejus in-
beret ad mensam, hilariter habundanterque omnia
^si», ipse a convivisjeju- famiam magnam pepererunt, odiumque omnium
prsecepit exhiberi convivis
mortalium, prfficipue vero magnatum.
nus 2819 interdum surgens, semperautem cxofficio
40. (Cap. 157.) Ex quibus infestissimi erant tam
paratoshabensqui advenientes reciperent hospites,
illi quamccclesiaenostrae dux
Bernardus et filii ejus,
magnopere curavit^s^o^ne non multum illum habe-
quorum invidia,simul 28« et odia, itemque insidiffi,
rent 2821Gap. 156). Adglorians hospitalitatem
([42,]
2822 esse virtutem, qusn cum
^»23 obprobria et calumpnias traxerunt archiepiscopum
porro maximam
ad 28*6 omnia quae supra diximus offendicula praeci-
noncareatdivina m,crcede,sa3peetiam inter homines
pitem, et quasi vecordem fecerunt dum minor ^s*^,

habeat vel maximam -^-'' laudem.Recumbens autem

ipsis et cedere videretur
28«. Cessit tamen ali-
cibis aut poculis quam faceciis ^s^s oble-
non tam sacerdotii, cupiens invi-
^s^g regum hystoriis aut raris philoso- quando sponte pro officio
ctabatur, aut
diam superare beneficiis et bona reddere pro
28*9
phorum sentenciis. Si vero erat privatus,quod raro
maneret vel malis Sed cum frustra laborasset omnibus modis,
accidit, ut solus et absque hospitibus
amicitiara,
282: fabulis aut 2828 somniis, ut male nexam cum ducibus resarciret
regiis legatis, tunc
ocium terebat 2829 (711) victus tandem 283o a tribulatione persequentium et
semper autem sobriis
admittebat, quos tamen dolore malorum exulceratus.non semel exclamavil
loquelis. Raro fidicines
aliquando cum Helya Domine Deus, allaria tua destruxe
propter alleviandas anxietatum curas
:

pantominos ^sso^ runt 28S1, prophetas tuos occiderunt,et relictus sum eg>
cunsuit esse necessarios.Geterum
vulgus sohis, et quaerunt me interficere {III Reg. xix, 10)
qui obscenis corporum motibus oblcctare ""^2 archiepiscous »-
Geterum quam injuste noster
2831 a suo conspectu prorsus ejecit. Soli
solent,
fuit ce- talia passus sit, unum satis est exemplum hic po
medici cum illo regnabant, diificilis aditus cum invidisni
intromitti nere; quod potest videri amicitiam
teris.nisi gravior causa posceret aliquos
accidit ut videremus ostium valuisse conservatam.
laicos 2832. Undc ctiam

VARJyE LEGTIONES.

^«^^ 2835 niagnarum rerum 4.

^ssa petentesque 1 «37 ^
^l ^; i- k' k ^83'3"i?ur3 e 2 3. 4. .

»• suam aUuni «» lamcn M. F. ». deduxerunt 1

«te.
'i» videbal^S M. F.
dideru.l 2 3 4
28.;» noster deest 4. '28'>3 episcopus 2.

NOTiE
(711) Otium conterere. Sallust. Catil. prsef.
intra in, c. 46.
(710) Aurea sxcula v.
1.
 589 GESTA PONTIFICUM IIAMMABURGENSIS ECCLESIiE.
590

,n Fnsoncs -*, quod deb.tum non inferrcnt tribu- tionom ropotendam cssc in cpiscopum
tum,vcn.t m Fresmm.comitem habens ar.hiepisco-
totamrel
miliam ecclesi.-c.Et ^«^* primo quidem dux
pum, qui ea tantum gratia profectus cst.ut discor Ordulfus
'-''
vivo adhuc patre, hostili ss^» stipatus multitu-
dantem populum duci reconciliaret. Cumque dux dme, Bremensem episcopatum in Frcsia devastavit
mammonce cupidus,totam pro ccnsu rationem pone- ac cecavit homines ecclcsias -8"^,alios
etiam lcgatos
ret,necdum ^sss septingentis argenti marcis posset ad se pro ««is
pace directos publice verberari jussit
ullo modo placari, mox barbara gens.nimio
furore et dccalvari ;postremo omnibus modis ecclesiam et
succensa,
suos impugnare,spoliare,CcBdere ac pro
In ferrum pro libertate ruebant nichilo ha-
««»6
(710) bere ''^^. Ad ea tamctsi ^sso pontifex, ut
debuit, cc-

^XT^^^^f
- ducs archiep.scop,
cas ra
^"S^ ^«^-^^^^
'T^^-^'-'direpta magnus ct
^'esiastico zelo ^^^^. ^^^f^Z^^^lZ
thematis gladio percussit, querelam tamen
eccles.^ thesaurus ad cu-
.b. d:iapsus est. Nichil tamen riam dcfcrens, nil aliud mennt '-
pro mt nob.s apud ducem qull^rTderi
suos amiciti. Hdes et Nam et rex puer a nostris comitibus primo
m -
pe.eulo experta qua minus persequi vellent aiunt -., derisui habitus cst.
ui
[2.] OuaproZ'ar
ecclesmm.Aumt ergo ducem futuri pro^scium s.^pe chipr^sul -^ tempori serviens -ia. ut
cum gemitu narrasse ni.os suos ad excidium Bre- coniuratos
^ tantum fratres ab fnvicem divcllere S ci ur-
mens.s eccles.. fataliter destinatos.[Vidit
(7i3-.) rimannum -
eo„,item adopta
He
n militem" -
n,mpersompn.umexpenetralibussuis egressos in Cujus satellicio functus.in Ungaricam
eccles.am -^ tunc ex ^ii
^s aprosque, deinde cervos,ad ulti- tionem quasi magistcr r gis et
mun. lepores.f/m,,nqu.t,e^ aprierant parentcs nostri, princerconsiforum
profectus est, reHcto super negotia
rCn -« Colo
r2
ratr" T
rors T ''^'^''''.r'''
decoricormbus,
loslr^^^^^modtcv vrrtutis et t^midi
lepores
'- '"'"' ^"""^ '^' ''
autem ^s- fmi
de <juibus metuo,
"'^"^' archiepiscopo. Rcstituto aut
galemone (716),quem Bclo
mln
e.xpulerat --717^ no^
rcgnum

: tifex noster cum rege puero victor ab UnJi '«"

xetmpugnantes Ecclesiam, divinam incurrant ultio-
regressus est ^
.m'««MQuapropter sub obtestationc divini timoris 43. ([3.] Cap. 160.) Tunc comes Ilerimannus
pr.monu.t eos, ne qu.d .mpium cogitarent adver-
-um ^*''^ ecclcs.am ct pastorem suum, periculose
quid magnum sporans ct ambiens - Lnolkfm; ili

»"hunc aut illam

«di aut»867hunc ,llam2B68
quod dare nollet -9. episcopus
t> P b ^«^,, statim
stat.ra conver- 0^3'
;_,•,,•„
„^,„d injuHa
2868^q^,o(j „^^„^
eorum ^,^^ ,,,, in „
sus
.

cd.„det - i„ ChH.tu™.H« =„rdis iile pn.cepta tra Bre.;. ;«;'.— LraZ:"™

furorem.cum exercitu copioso venitcdn-

t, etcaballorum omnia in prffidam cesserunt

42.([LIB.IIIf, c. i.] Cap.l59.J f718)
Anno pontif.cis no- Sim.hter per totum faciens episcopatum,
;tri Bernardus Saxonum dux obiit (an. 1059,
17° homines
ecclesia3 nudos inoposque dimisit. Tunc etiam
hm. 29), qui a lempore senioris Libentii ca-
jam per stella omnia,qua3 pontifex,pra?scius futurorum
innos 40 Sclavorum res atque di-
Nordalbingorum ac versa regione construxit -'««^usque
lostias strenue administravit(714). Post cujus
ad solum diruta
ob- sunt.
tum niii ejus Ordolf 2872 et Hermannus ^»-»
heredi- 44. (Cap.161.) Archiepiscopus eo tempore prima-
alera patris acceperunt.malo omine Bremensis ec- tum curice 2899 tencbat.Cujus audita querela,come3
•les,aB. Illi enim antiqui memores odii, quod secundum judicium palatiirelegatus in cxilium-»"»,
^ntres eorum contra, eandem licet occulte, exer-
post annum clementia regis absolutus est. Dcinde
VARl^ LECTIONES.

j:^^iftcZ;^i iefLiis'r,.y-di;;sit^'»Se;::;a7e"'i «".?.:

i^.- it 1".^'-

ciam 4 «»68 ni,,^ o ^ Tu9 •

P^"^^ ^^^^ ^^^ dcsunt 3. neve edant aut 2 neve Iflrlnnf

.'^^^^T^Lrt^^^^ -pro deesTi. - c.pT; Ji

«'utaiunt desuntk.
.3. 5. semper.
ichieniscoDu"3;
^m
''««^^

adoptavU /^ '«^^P.^.Ver ncl? 1

Ir"-''"^ °"L}-."'''''^'^°''^^
9''^ ''•
W '^- ''''
''''
dcridere
Hermannum
1.

^:
'«'"lbello '^'f'^"''
expulerant
i"3 sperans ambiensque 4 ^"''^ .^j» 2. 3.4. ^8.2 Ungaria 3.
nuod dnrn^nnln^t^/
""!"'* ^•"""^ '^ ^soa "'^"«t 3.
U3 2. 3. 4. "97 parsit
^ 1 parcit 2
pdrcii^. ^^98''5i ^'f,«
archicpiscopus 3. 2««^ver-
divcrsis constru.xerat locis 4. ^Baa
.
^urte 1. ««•'o p exilio 4.
NOT/E.
(7l2).f:neid. I. vm, v. 6i8.
(713) Bernardus I a. 1011 obierat.
Filius eius
(715) Antiqui — ecclesia. lisdem verbis usus est
ernardus II igitur Libentii senioris Adamus supra 1. i.i, c. 8.
tempore succes- anno 1063. V. Lambertum
H adm,nistrat.o ejus strenua (716) Sc. et Bernol '
,
ante annum 1019 clum h. a.
S^nrn^"''''^""';^''^''?'^''^^?'
''-^ l^udanda fuit.'
j717) V. Lambcrtum a. 1061.
If
'I. supra 1. I., c. 43 sq.
(714) Cf. Historiae Francorum (718) Hoec videtur indicare Bernoldus
epit., a. 1064.
c. 12, P.

ik
 592
gg^
ADAMI CANONICl rillEMENSIS
pra^sul .latuil omncs comitatus. qui iuHua
fralcr cjub, dux A noslcr
von, irlom comcs llorimannus ol ^«" habcrc vidcban-
vcnicntes.pro, dyoccsi aliquam jurisditioncm
OrdulCus, ud siaiHracLioncm ccclcaioB Quaproptcr ab
lur,in potcstatem ccclcsifc rcdigerc.
deliclosuoquinquaginlamansoaoptulcrunt.ctquie-
initio quidcm illum raaximura Frcsia
comitatum a
vit tcrra paucos diea. "" Fivelgoe "'", quem
^MTirc- cacsarc indcptus est de
rcx vaslacioni condolcns
[/i ] Tunc ctiam
prius habuit dux Gotafridus ^''"'S et (723) nunc "»
solatium fcre ccn-
mensis ecclcsiic.lransmisit ci ad Pnnsioncm "^" librarum dicunt
^^^'''. esse
Ekibertus
tum pallia vasis argenteis.itemquc libris,
cum aliis
paratis.[Hffic ^«^ sunt mille argenti, quarurn ducentas ille solvit atque ;

candelabris ct turibulis auro

rc.-odiricationcm Ham- ost milca ccclcs^i.-n. Arcbicpiscopus aulem optinuit
munera, quni rcx misil a<l
crant libra) oundem comitaturn pcr dcccm annos,u3quead diem
burg -''"'
trcs caliccs aureos.in quihus ^«3'',
cxpulsionis suai.Altcr"^" comitatus crat Utonis
:

argentcum,scutum
auri dcccm,unum vas chrismalc
qui pcromncm ^""parrochiam iJrcmensem sparsim
argcnteum dcauratum,psaltcrium aurcis scriptum
dilfunditur, maxime circa Albiam. Pro quo archi-
dorsalia
litteris, thuribula ct candelabra argcnlca, no- ^***
cpiscopus Utoni tantum optulit in precaricc
rcgalia,casulas 3.5,cappas 3(),dalmatica3
et
novem
subtilesli^^^^^etaliamulta.etunumplenariumcujns
men de bonis ecclesiffi,quod ajstimatur singulis annis
„
„,„^^ iiK^.e n„ri habcre^^-^o^lFcr- „ rcddcrc mille libras argenti.cum utique tanta quan-
tabula v:debatur novcm hbras aun
. , , , habcre^^ ^J^^^^^
g ^_^^^^ ^^^^..^^.^^ ^^^^.^ ^,^^^ ^^^^^^.^ ^.^^^^^^ ^^^.
tur etiam Corbeiam atque
Laurcssam
multum ^'J'»^ laboravit
^«ob anno parari -»", nisi quod pro mundi gloria adipi-
bia (719), pro quibus diu
scenda sufficit nobis ideo essc pauperes.ut
2'J*-divi-
archiepiscopus,eo tempore
Hammaburgensi^^^" ^^no

tcs multos in servilio habeamus (72i). [6.]

Tercius
ecclesiffi pra)ceptis2»'Uradita2'-"^.Tunc ctiamdm^^'^
vicinus,
venit(720), erat comitatus in Fresia,nostrffi parrochi.Te
dcsiderata in ditionemccclesio3Lismona
septingentos mansos ^»»- qui dicitur Emisgoe(725),quem juri ecclesiae nostrsc
qua3 curtis ^»'*, ut aiunt,
regiones29'«m defendcns "*^ a Bernardo comitc Gotescalcus occi-
habere videtur etmaritimas Hadeloje
firmiter ex omni parte sus est, pro quo noster pontifex regi pactus est se
ditione possidet ^«'^Pro qua sum-
regina) Agneti dedisse mille libras argenti daturum. Cujus pecuniaj
solvenda fertur archiepiscopus non posset habere, proh dolor
Ubras auri,quoniam hsc in partem
^si^ sua; mam cum facile i

novem cetcra ornaments

2919 commemorabat292o.[Quinquaginta292i
jussit cruces, altaria, coronas et
dotis illa quibus denudatis,infelicem matu
ecclesicc deponi,
archiepiscopus,ex quibus
cortes dominicales habuit a»*^ auten
ravit contractum perficere. Gloriabatur
Walde maxima (72i),persolvit servitmm unms
2922
facturum
29^3 (790) minima qua- pro argentea se cito auream ecclesiam
mensis, ceterum Ambergon
opulentia hujusepi- omniaque ablata restituere in decuplum, sicut e
tuordecim dierum. Tanta erat
C prius in destructione claustri visus est egisse. [(
sacrilegiumlDua) cruces auro paratse cum gemmis
scopi292*.] .
.

Cap. 162.) Potuit ecclesia no-

45. c. 5. auro e
altare majus et calix, ambo rutilantia ex
(.[ ]

stra dives esse potuit archiepiscopus noster Go- n

lapidibus contexta preciosis, confracta sunt
;
;
292» in omni rerum gloria
loniensi aut Mogontino
Wirciburgensis 2926 episco- quibus erant auri pondcra viginti marcae, qua
non invidere.Solus erat domna Emma Bremensi ecclesiae cum alii
nemincm habere optulit
pus qui dicitur in episcopatu suo ^s" illa cremans "»
29^b omnes comita- donis pluribus.Narravit faber
consortem, ipse
292^ cum teneat
guber- magno se dolore coactum ad hoc sacrilegium, i

etiam provmtiae
tus suae parrochia3,ducatum quibusdam 29*9 a
2929. Gujus aemulatione permotus
2» confringeret illas cruces,secreto
nat episcopus
^ ^ VARI^ LEGTIONES. ^^^.,

.00. compatiens 5. "'- enim. add.y. -'

Harumaburg^
^^oc Tunc etiam ^«[0^01^ atque Laur s ^^.^tuUumque'"'^'^
g^
- iab"
inclusa ddunt 1.
4.^^^ ^^ ^ ^^^^ ^^^^^^
verat4..-9eo tempore r..tm^^^^^^^^^^^ ^f.r^Se^^^^^^^^ -FpogPedit5. -^ XL 3. -« il

2913 cortis 2. 4. cors 3. mansus 1. °^'^,-„„ . . ,

.od^ sententia : Pro qua firmiter — commemorab.
deest 2. 3. 4.
-.» commemo_rabatuj^2. GorbL,cic.,/.3^^«r.
-20 ergo adM
3.^4.Jj;^

\s deesl 3.
3.5. 2932 Findgoe
„...0 „.
'Mo"i„risdictionem 2 3. -"' indemptus 2. adeptus
..

2923permotus (/«'6^2. 3 4. "' Jy'^.^ ,%*;"/'™ r^ ^ 2930 anoua

2930 Ekibrectus 2. 3. Ecbertus 'i.
H.5L^ ^^^^i^i^
^933Lthafridus2. 2 34tuncii^e;'^Sf«rf
'
29.« imprecarie
P^^ omnem
rf..«ni 1.
2937 Alter vero4. -»^ Udoms i 5m;;c/ "
addunt2.'3.i. ,,,, ^ 2945 qugm dum v .

.-^ posset 5 posset esse^^^^

dum.Tuem - occisus
29U imprecarie 5 ^-- Glori
cst desunh.
ecclesia.
tur^: -" autem
nostra; deiend__unt
aurrfaber
3.^
4.
/««if,- 1^^/«;'^^'^
29V3 conflans S secrct^ quibusdam desunt 5. s. q. ass. desunt 4.

NOT>E. ^,
nime fuit in dioecesi Hammaburgensi.sed m
.

Mod
(719) V. supra 1. m, c. 27.
steriensi. • , i inao n^^ <is
OL
(720) V. ibidem.
,

, . ^^ , ,

in Hedeln.
,
(724) Diploma imperatoris dat. lUb^, uot.
721) Videtur fuisse Altenwalde in Hamb. Urkundenb. n. 89.
parochialis in pra^fcctura .

(722) Ilambergen, villa

c
(725) Diploma eodom die
datum v. ibia. n.

10.57, April.25, ibique notam 1.

°f723)°Vidc diploma Hcinrici IV a.
n.79. At Fivelgoo mi-
n Ilamburg. Urkundcnbuch
593 GESTA PONTIFICUM HAMMADUHGENSIS ECCLESl^. 594

serens se ad sonitum mallei audissc quasi voccm A ejectus ^'•'"-,

magno replcli gaudio, cogitabant et
gementis pueri -'•^°j. Tunc uutem et tali modo thc- ipsi lempus invcnisseultionis,uteumpcnitusalicna-
sauri Cremensis ecclesise, a vclcribus et suo tein- rent a suo episcopio, dicentes : Exinanitc usquc ud
pere summo labore magnaque fidelium devotione fundamentiim in eo {Psal. c.xxxvi, 7) et conteramus
coilecti, una hora pro nichilo sunt pes-
et miserabili eum de terra viventium (Isai. liii. 8). Itaque multa^
sundati. Vix tamen ex eadem pecunia mcdia pars insidite multaque obprobria eorum adversum archi-

debiti^-^^conflata est. Gemnas sanctarum crucum episcopum "-'"^^ qui eo tempore -"'^*, cum nil -"'^^
295-'
distractas -^^' audivimus a -'^* quibusdam me- tucius haberet, Brcmae sedit -^*^^, quasi obsessus et
retricuiis donatas. custodiavallatus -°" inimicorum ^ses^ Cumquetota
ducis familia pastorem et ecclesiamet -""^ populum
4G. Horreo, fateor, omnia sicut factasunt propa-
et sanctuarium dcrisioni habcrent -"", Magnus
lare, eo quod initium dolorum hac erant -"^•', gra-
tamen -"' ante omnes saiviebat, glorians se tandem
visque secuta est vindicta. Ab illo ergo dic ruenti-
reservatum esse, qui rebellem domaret ^^'^ eccle-
bus in occasum prosperis, omnia nobis et ecclesia)
siam.
adversa fuerunt, ita ut opiscopus noster et aui asse-
165.)Magnus igitur ^ois, fiiius ducis,
48. ([9] Cap.
claj ab omnibus exsibilarentur sicut hcretici. ([7.]
collecta latronum multitudine, non eo modo conatus
Cap. 163.) At ille parvipendens omnium voces, B
est ecclesiam impugnare quemadmodum parentes
simul etiam domestic» cura, totus
-^**^
relicta rei
ejuSjVerumipsumpastoremecclesisepersecutus ^"''*,
in curiam vehemens et in gloriam preeceps fereba-
ut contentioncm diutinam finissc videretur, aut
tur, haccausa, ut ipse retulit, capesscndae rei pu-
membristruncare aut funditusinterficere quaerebat
blicaj quajrens primatum, quia dominum et regem
episcopum ^o^Js.Nectamenillidolusadcavendum -^''^
suum inter manus trahentium non posset videre
defuit, auxilium vero in militibus nullum prorsus
caplivum (726). Et jam consulalum adeptus est,jam
habuit. Ipso -^"" tempore archiepiscopus a Magno
remotis «mulis solus possedit^^" arcem capitolii,
duce (750) obsessus, clam ^i"» noctu ^^" fugit ^oso
non tamensine invidia, quaj semper gloriam sequi-
Goslariam, ibique secure pcr dimidium annum
tur (727). Tunc vero metropolitanus nostcr qusdam
mansit in preedio suo apud Loctunam (731). Castra
aurea sajcula (728) renovaturus in consolatu suo, ^^^'
etservicium ejus ab hostibus direpta sunt. Qui-
cogitasse fertur -'^* disperderc de civitate Dei omne»
bus angustiarum laqueis obstrictus, ignominiosum
qui operantur iniqnitatem, praecipue illos qui vel
quidem,sed necessarium cum tyranno fedus pepi-
in regem manus miserunt autecclesias depra^dasse
git, ut, qui hostis erat, miles efficeretur, offerens
videbantur, Cujus delicti conscienlia cum fere
ei dc bonis ecclesiae mille mansos ~^^- in beneficium
omnes episcopi et principes regni tangerentur.una- p et amplius eo nimirum tenore, ut comitatus
-"^- :

nimi odio conspirabant, ut ille [solus ^^*^] periret,

Fresiac, quorum alterum Bernardus, aterum Eki-
ne ceteri periclitarentur. (1066.) Igitur omnes
bertus ^^** invito pontifice retinebat, Magnus absque
[simul apud Triburiam congregati (729),
-*'^"]
omni dolo vendicaret juri ecclesiae ac -"^^ defende-
cum rex adesset praesens, archiepiscopum nostrum
prorsus diviso in trespartes Bremensi
ret. [10.] Ita
quasi magnum et seductorem a curia depulerunt.
episcopatUjCum unam partem Udo ^^*^, alteram ^asv
Adeo manus ejus contra oranes, monusque omnium
Magnus haberet.vix terciaremansit episcopo quam ;
contra illum [Geii. xvi, 12), ut controversiee finis
tamen ipse postea Eberhardo ^"^^ (732) aliisque
pervenerit usque ad sanguinem.
regis adulatoribus distribuens, fere nichil sibi reti-
47. ([8.] Cap. 164.) autem Audienteg
duces ^asi
nuit. Nam et cortes -""" episcopi et decimae ecclesia-
nostri, quod pontifex ab ordine senatorum esset rum, unde clerici, vidua; ^aao et inopes sustentari

VARL.E LECTIONES.
29S0 ^ssi
Verba uncis inclusa desunt 1. debitum 1. ^osa crucium 2. 3. 2053 destructas 3. 2954 aut 2. ac 3.
4. 295- sunt 4. 2956 et 3. ^ss-' possidet 2. 4. ^»»» cogitavit 4. 2039
^»»» goius addunt 2. 3. 4. 2060
siiuul ad
dunl 2. 3. 4. -961 autem dcest 5. -9«2 ^ses adversus episcopum
nostri, pontificem ab o. s.
^ cjcctum 4.
esse
4. 206V totum 1. 29»5 nichil 4. 29G6
Brema addunl 2 3. 2068 amicorum 3.
pr^ter sedem 2. 3.
^'•"''
est
20-0 ^oTi
'»«9 et (fmf 4. haberet 3. tamen 20-3 ergo
dcest 4. 5. 20T. est addit
2. 3. 4. 2012 domarent 1.
1. prosequutus
3. 29'3
archiepiscopum i). 29"6
cavendam 3.29" grgo addil. ^^918
dani 2. 2079 mgtu 2. .

3. 4. 2980 suffugit 2, 4. 2081 Qastra autem et servitia 4. «««^ mansus 1 29^*3

et a. i. beneficium 4.
"»' Ekbertus 4. 29*5 atque 4. ^osg uto 2. 3. ^ost partem addit 4. ^osh Ebcrvardo 2. Ebernardo 4. Ber
nardo 3. 5. /?imaryme cof/ice 2. /izc/eatYMr; Dulce loqui miseris veteresque reducere questus. ^oso curtes
2. 3. 4. "90 viduae deest. 2. 3. 4.

NOT^.
(726) Regem — captivum. ConL Lambert. Hersfeld. (730) Ouce, h. e. filio ducis Ordulfi.
a. 1062.
(731)Lochten in proifcctura Aildesheimensi Vie-
(727) Invidiam post gloriam sequi. Sallust.Jugurth. nenburg V. Wedekind Noten I, 166.
cap. 51.
(732) Eberhardus, comcs de Nellenburg, frater
(728) V. supra 1. iii, c. 38.
Udonis, archicpiscopi Trcverensis,regi a consiliis.
(729) Sc. 1066. m. Januar. Conf. Annal. Weis-
V. Lambert. Ilcrsfcld. a. 1071 sq.
sembiirg. a. 1066 ; Lambert. Hersfeld.
593 ADAMI CANONICI BREMENSIS 596
debcrcnt*, omnia-""' ccsscrunl in usurn hiicorurn, A slianiHln Magnopoli civitate captus '"'^'
servaliatur
'""-'
ita ut rncrolriocs cuni lalroniljua usquc hodic luxu- ad triuniphurn. ([12. Cap. 107.) Illc igitur pro
ricnLur cx boniadcrisum baJjcntcs
ccclcsi;c, iii conrcssionc ChrisLi fustibus ca;8us, dcinde pcr Hin-
episcopumornncsqucministrosaltaris.Tantisigitur gulas civitatesSclavorum ductus ad ludibriurn,cum
largilionibus, sicut hodic videri potest ^'•'^^,
nicliil a Christi nomine flccti non posset, truncatis mani-
-°''^
lucralus cst archiepiscopus crga Udonern et bus ac pcdibug, in plateacorpus ejus projectumcst,
Magnuin, quam ne expcllcrcLur a suo episcopatu ;
caput vcro cjus •'""'' desccLurn ^*^"*, quod ^""' pagani
a ccteris vero nichil servitii ^'""'' meruit nisi ut conto •'""''
prailigcntes in titulum victoria;, deo suo
dominus vocarctur. Redigast immolarunt ^*"*'',
Hffic in metropoli Scla-
49. ([11.] Cap. 166.) Ilacc nobis prima ruina conli- vorum Relhre gcsta sunt iv Idus Novembris. Filia
git in Brcmensi parrochia vcrum trans Al- ^"'•'"'
rcgis DanorumapudMichilenburg '""', civitatcm "*»
;

biam quoquevindicta; ma^nitudopcrvcnit, quoniam Obodritorem, inventa cum mulieribus, diu caesa,
princeps Gotescalcus eo tempore interfectus est a nuda dimissa ^''"' est. Hanc enim, ut praediximus,
paganis, quos ad Christianitatem nitebatur ipse Gotescalcus princeps habuit uxorem,a qua et filium
convcrtere. Et quidem vir omni a3vo memorabilis. suscepit Ileinricum. Ex alia vero Butue ^"'^ natus
magnam partem Sclavania) conversamhabuitad T» fuit, magno uterquo Sclavis excidio genitus 8012
j:. .:
divinam.„ i:„:
religionem. a„j
Sed quia:„ _„_j
nondum ;„.„!„*„—
inipletae
^ofn " i^a-j n Aao :ii: ,..,XA
^"'•"'
,.:„i„_:~ „,1:*: *,
([13. J Cap. 168.) Et illi quidem victoria potiti totam
^^'•'' i \ r;it

sunt iniquitates Amorreorum [Gen. xv, 16), neque Hammaburg ^°'-''

adhuc venittempus misercndi eorum, necesse erat
ut venirent scandala [Matfli. xviii, 7), ut probati
fierent raanifesti (/ Cor. xi, 19). Passus est autem
noster Machabajus in civitate Leontia (735), vii Idus
Junii 1066, cum presbytero Yppone,quisuperaltare
provintiam ferro et igne demoliti
sunt, Sturmarii fere omnes aut occisi aut in capti-
vitatem ducti, castrum Hammaburg •'"'* funditus
excisum, et in derisionem Salvatoris nostri etiam
cruces a paganis truncate sunt (734). Impleta ^"'*
ggt3oi6 nobiscum prophetia, qn» ait Deus, vene- :

immolatusest.etaliismultistamlaicisquamclericis, runt gentes in hereditalem tuam ; polluerunt lemplum

quidiversaubique pro Christo pertulerunt suppli- sanctum tuum{Psal. lxxxix, 1), et reliqua; quae pro-
cia**. Ansverus ^"^^ monacus et cum eo alii apud phetice ^^^' deplorantur in Jerosolimitanae urbis
Razzisburg28°3 lapjdati sunt. Idus Julii passio illo- excidio. Hujus^"'^ auctor cladis Blusso ^"'^ fuisse
rum occurrit *"''.
sororem habuit Godescalci, domumque
dicitur, qui
50.**' Johannesepiscopussenexcum ceteris chri- reversus etipseobtruncatus est * **. Itaque omnes

SCHOLIA.
Schol. 79. Ex omni decima capellano legaliter cotidie reddcbatur adsusten-
victu et servitio episcopali
tationem infirmorum egentium peregrinorumque hospitium ^"^'. Sed capellanus ad
^"-''
et
suum usum fraudulenter multa reservans, nichil pauperibus inpendebat ^"^^. (2. 4.)
'
Schol. 80. Fertur idem Ansverus cum ad passionem veniret, flagitasse paganos, ut prius socii, quos
deficere metuebat, lapidarentur. Quibus coronatis, ipse gaudens cum Stephano genua po-
suit {Act. vn, 9). (2. 2.)
Schol. 81. Johannes
peregrinationis amore Scotiam egressus, venit in Saxoniam, et clementer, nt
iste
omnesa nostro susceptus (735) archiepiscopo, non multo post inSclavoniam ^"-* ab eo
^"^^,

directus est ad principem Godescalcum. Apud quem illis diebus ^"^" commoratus, multa
paganorum miiia baptizasse narratur ^"^^. (2. 3. 4.)
Schol. 82. Ipso eodemque tempore, Sliawig, civitas Saxonum Transalbianorum, quae sita est in con-
linioDaniciregni,opulentissima a^que ac^"-'' populosissima, ex improvisopaganorum incursu
funditus excisa est ^"^^. (2. 3.)
VARL^ LECTIONES.
omnes 4. ^m^ possit 2993
episcopus 3. ^^^'' aliud servicii desunt.
3. 5. 2995 parrochie 1.
2996
in 3. In margine codicis 2: Godescalcus princeps martirizatur. ^aai complete 2. 4. ^^^*etiam addil 4.
2999
Razispurg 4. Ranisburg 2. Riusburg 3 ^^"^^ In cod. A. hic inseritur schol. 80. his verbis: Qui cum
ad passionem veniret, flagilasse fertur paganos. posuit. Eadem verba qux cod. 4. hahet annal. Sax.
. .

a. 1065. Ilelmoldus l. I. c. 22. vero iisdem utitur verbis, quibus schol. 80. 3001 captus deest 4. ^oo^ in 3.
3003
ejus deest 2. 3. 4. ^"0* dissectum 3. SOOu quod drcsi o. ^"""^ concito 4. ^""^ immolaverunt 2. 3. 4.
3008 Michilinburg 4. 3009
Michlenburg civitate 1. ^"'" Ita reslitui ex Albert. Stad. a. 1066. diu
caesa desunt 1. Ann. Sax. a. 1063. Uelmold. l. I. c. 24. dimissa deest 2. !?. 4. ^"" Britue 2. ^012 genili
1. Ver ba Filid. regis l).
: genitus — m
cod. 2. leguntur in cap. antecedenti post iierirt ; pertulerunt
supplicia. 3013 IJammaburgensem 4. Hamburgcnsem 2. 3. 3"'* Hamaburg 4. ^"'^ Et impleta 4.
^""^ esi deest 1. ^on tuum Hierusalem quae prophetiae 3. 5. ^fis jj.jjug ygro 4. 3oi9 plusso 2. 3.4.
:

8020 jnJirmatorum 5. ^o-'! peregrinorumque et bospitum 2. 2 «. p. q. hospitum M. F. 3°-- "' impendit 4.

In 4. hoc srholion supra lib. III. c. 37. in 2 a. lib. lll. c. 40. legitur. ^"-^ ut omnes 2. Helmold. desunt
3. 4. 3"-"' Sclaviam 4 ^"-^ deest 4. ^o^c clementer suscepLus, demum ad Godschalcum in Slaviam diver-
.

tit. Apud eum aliquandiu comm m. pag. mil. baptizavit 3. 702- opul. atque 4. Heimold l. 1. 3028 cod.
4. hic tcxtui inserit schol. 83. id et Ilelmold l. I c. 81. Ann. Su.v. rt. 1065. vero infra post verba derisus '

est.
NOT;E.
(733) Lcnzcn propc Albiam.
(TSA)Urcisi —
truncatx sunt Similia verba v. supra 1.. i, c. 55.
(735) Clcmenter susceptus ut omnes. Ita et infra c.^53.
597 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS EGCLESI^.. 598
Sclavi,factaconspirationegencrali,ad paganismum A in Angliam, lasso victoria'»*' bellum quo
intulit. In

denuo relapsi sunt *, eis occisis qui perstitcrunt Angli primum victores deinde victi aNordmannis,
sunt. Haroldus '"""
in fine. Dux noster Ordulfus in vanum sa?pc conlra usquo ad fincm^^^^^contriti ibi

Sclavos dimicans perduodecimannos, quibus patri cecidit, et post eum^'*^' ex Anglis fere centum milia
supervixit (757). numquam potuiL-'"-'' victoriam ha- Bastardus victor in ultionem Dei, quem offen-
bere, totiensque victus a paganis, a suis ctiam de- derant Angli, omnes fere cloricosctmonachos abs-
risus estjgiturexpulsioarchiepiscopi (737) et mors que regula vivcntcs expulit. Deinde ablatis scanda-
Getescalci uno fere anno contigit, qui est pontificis lis, Lanfrancum philosophum in ecclesia posuit
22.3032 m nisi^"^' fallor, ha;c mala nobis ventura doctorcm [742), cujus studio et prius in Gallia""*^
signuvit ille horribilis cometa, qui ipso apparuit ct postmodumin Anglia multi ad divinum animati
anno circa dies paschaj ^"^^ (738). sunt obsequiun.
51, ([ c. li. [ Cap. 169). Eodem quoque tem- 52. [15. Cap. 170,] In Sueonia'''''"''^^^ idem tem-
1

poro (an. 1066) clades illa memorabilis in Anglia pus Ghristianissimus rtx StinkeP^^^^defunctus est
factaest, cujus magnitudo,ct quod Anglia Dauisex post quem certantibus de regno ** duobus Hericis
anliquo subjecta est summam ""^* nos eventuura ^''"'•jOmnes Suedorumpotentes feruntur occubuisse

praeterire non sinit. Post mortem (789) sanctissimi in bello.Nam et regcs ambo ibi perierunt. Ita pror-
B
regis Anglorum ^''^'' Eduardi, contendentibus pro su3 deficiente omni regali prosapia (7W), et status
illo regno principibus, Haroldus-^^^quidam Anglo- regni mutatus.et Christianitas ibiturbataest vaidc.
rum^^^dux, vir maleficus, sceptrum invasit, Quod Episcopi, quo illuc metropolitanus ordinavit, per-
(1^^3038 gii^i frater ejus, nominc Tosti, creptum secutiones^"^'' metuentes, domi sedcrunt. Solus
audiret^^-^^^jregemNordmannorumauxilio ducit^"*"'* episcopus Sconia3 ^"^'''procuravit ecclesias Gotho-
'***
Halroldum (710), regemque Scotorum^"*'; et occi- rum. Et quidam Sueonum satrapa Gniph ad
sus est ipse *''*-
Tosti, et rex Hibernia3 ct Haroldus Christianitatem populum confortavit.
»o"cum toto excercitu eorum^''*''^ rcge Anglo- 53. ([ 16.] Cap. 171.) IIIo tempore clarissimus
rum (7ii). Vix, ut aiunt^"*^, dies octo transierunt, inter barbaros fuit Suein, rex Danorum ;
qui reges
****
et ecce Willehelmus '"*'', cui pro obJico sanguine Nortmannorura Olaph et Magnura (744) con-
cognomen est bastardus, a Gallia transfretans strinxit magna virtute. Inter Suein et Bastardam
SCHOLIA.
*Sckol 83. Haec est Selavorum tertia negatio, qui primo facti sunt a Karolo Cristiani, secunda ab Ot-
tone, tertio nunc ab Godescalco principe ^''^'•'. (2. 3.)
*'Schol. 84.HaroIdiu3 iste rex Nordraannorum .300 naves magnas habuit, qua; omnesibi remanserunt,
Insuper massa auri, quam Haroldus a GrKcia duxit. ad Bastardum tali fortuna pervenit.
Erat autem pondus auri, quod vix bisseni juvenes cervice levarent. (2. 3. 4.)
'"Schol. 85. Duobus Hericis ^'"''' in praslio interfectis, Halzstein ^"''i filius Stcnkel ^"^- regis, in regnum
levatus est. Quo raox pulso ^'"'^, accersitus ^*'''* est Amunder ^"^'^ a Ruzzia ^*''', et illo nichi-
lominus amoto, Sueoues quendam elegerunt Haquinum (7 15). (2. 3. 4.)
**Schol. 86. Iste accepit matrem Olavi ^'"^" juvenis in raatrimonio .Rex autemNordmannorum •'""^*
duxit
filiam regis Danorum uxorem, et facta est pax adinvicem. (2. 4.)
^osa
"Sc/io/. 87. Isti erant filii Haroldi (2. 4).

VARliE LECTIONES,
^*-' nullam potuit unquam 3, n. u. p. 4. ullam potuit nunquam 2. ^"^" Cod. 4. hic inserit scholion 82,
303 '
ni 2. 3032 iUa 2. Et nisi — paschae in cod. 3, margini adscripta sunl. summa
^''^*
1, 4,
''"' Anglorum dcest 5. ^obg
^jgpQifiug 3_ 4_ ^osv
j](jYai.(ji — Anglorum (/esioj/ 1. ^"^^
cum 3. To-
''"^"

^oii
slin ereplum iret 1. Tosti ereptum dolens bello adiret 2. auxilio ducit desunt 2.
3"''" Schoto-
rum 4. ibi •"'*-
5. Tosti (Toste 3. ), Haroldus (Harald 3 ) et rex Hiborniffi (IJybernie 5.) 2. 3. 5,
eorum rfm^
•'"**
2. 3.4, 3"*» Vix ergo 4, •'"''6 Willelmus 2. 4. Vilhelmus 3.
^on a,b 1, In margine
cod.2: Angli cadunt, 3"** victorio i. '"*' unum 2. '"^" Heroldus 4. ^"^' et cum eo 4. 3"^^ in
Gallia desunt 2. 3, 4, 3053 Suetia 3. ^ost Stenkel 2. Steinkel 3. ^obi;
Ericis 3. ^ose persecutionem 2.
3, 4. 3037 gcaniae 2. 3. 3om Qniphus 2. so''"
negatio, ab co tempore, quo primum sub Carolo Ma-
gno Christiani facti sunt 3. 3060 Ericjg 3_ 3001 Haltzstein 5. Balzsteyn. 2. Halsten 3. 306.> regis SLenkil 4.
teinkel 5. »063 depulso 3. 5, «oe* accitus 3. ^oos Annunder 3. Anunder 4. 3ogo Ruzlia 2. Russia 3.
*•*'
Olaph 4. 3068 matrimonium 4. 3069 Verba : Iste matrimonio ct Isti —
Ilaroldi dcsunt.

NOT^,
^736) Ordulfus obiit anno 1071, Mart 28. V. An- (7.53) 1066, Jan. 5,
nal, Saxo, Necrol. Luneburg. (740) Haroldus Hardrada,
(757) Sc. e curia regis initio anni 1066, V. Lam- (741) In prselio apud Stamfordbrige 1066, Sep-
bert. Hersfed. Annus 22, ponlificis vero secundum tembr, 25,
Adamum annus est 1064, April, 15, usque 1065, (742) Anno 1070 archiepiscopus Cantuariensis
April. ^5. Anum 1064 etiam babet Bernoldi Chro- factus est Landfrancus.
nicon, quod cum a. 22, Adalberti cx scntentia (735) Conf. supra I. t, cap. 54, deficienlihus viris
Adami convenit, Sed haic ad a 1066 rcfcrcnda esse regalis prosapice. Vita sancti Willohndi, cap. 5.
apparet ex sequentibus c. .58, sq.6.S.quod cum sen- (744) Magnus II (» 1062) et Olav Kyrre (f 1087).
tentia nostra de annis Adalbertl congruit. filii Haraldi Ilardrade,
(758) Cometa iste visus est a. 1060, circa finem (745) Ilaco successor Stcnkilli rcccnsctur apud
mensis Aprilis. V. Lambert, Hersfed, Floreut, Wi- Snorr. Sturleson Magnus Barlot,c.i;5.Cont. omnine
gorn. Reuterdahl Swenska Kyrkans Hisloria,t.l,p, 207sq

k
599 AUAMI CANONICI HHEMICNSIS 000
porpplu.i conlonlio rlc Angliu fiiil (l^C,),]io(il no.slcr A '-'t rcquicrn beatitufliniB vcniendum. Noster vero
ponLilbx nmnuriljua Willclichni i)cr.su;x3U3,inlerrc- ponlilbx contraria via currcbat, sapicntiB viri olTi-

ges pacom Ibrmarc volucrit. Ghristianilaa •'"''" abillo cium a3stiman8,utpro ealutcccclesiajsuienon solura
Sucin rcge in extcras nationes longe lateque diffusa curiaj labores sustincat, verum cliam, bI ita ne-
est. Et cum multis virlutibus pollcrct, sola .'cgro- cessitas orit, pericula et mortcm gubire non dubi-
'"''
tavit luxuria.Novissimis archiopiscopi tcmpori- tct. Undc, nisi^^^-^^Tallur, primo teinpore suo curiara
bus,cum ego Bremam venerim^"^(747),auditaeju8- regis frequcntavit pro cxaltanda ecclesiasua ;circa,
dem regis sapiontia, mox ad cum venire disposui ;
finem vero perditis autpotiusdispersis quae habuit-
a quo etiam'"'^' clomontissime sucoptus, ntoinncs, pro libcrando laboravit episcopio. In qua rc, sicut
magnam hujus libclli maleriam cx ojusore collegi. illud pcrsuasit ainbitus gloriy), ila istud necossitas
Blratenim scientia litlerarum eruditus et liberalis- ducum hujus patriae-
imperavit ecclesiae, qua; invidia
simus in extraneos, et ipse direxit prajdicatores sempcr impugnata, nunc ^"^Memum etiam
guQgSOTnjjgripQg in omnem Sucdiam, Nortmanniam nichilum rcdacla est. Quam calamitatem sui tcm-
g^.smBi^ insulas quao sunt ^''"'
in illis partibus. poris ipse miserabiliter cotidie deploravit, spetiales
Cujus veraci et dulcissima narratione didici, suo ad hocpsalmoshabensconstituto3,quibus in hostea
temporeraultos ex barbaris nationibus ad Christia- ecclcsiffi posset ulcisci.
B
nam fidem conversos,aliquos etiara tam in Suedia 55. ([18.] Gap. 17;i) Quod autem erga suos par-
quam in
3"''''
Norvegia martyrio coronatos : « ex rochianos se tam crudelem cxhibuit, quos ^-''''^
po-
quibus, ait Hericus ^*'""
quidam peregrinus'^"" dum tius diligere ac sicut pastor oves suas procurare
^"^"Sueones ulteriore praedicaret, martyrii palmam deberet, ipse magnam exposuit rationem, quam de
'"'^^
capitis abscisione ^°^' meruit. Alter, quidam illius ore nos audivimus ; alia'"'^^ didiciraus ^"''''e^

Alfwardus nomine, inter Nortmannos sancta ^"^*

^'"'^
aliis.

conversatione diu ^''^^ latenter vivens,abscondi non (Gap. 174.) Germanus ^"'^ archiepiscopi frater,
potuit. Ille igitur, dum protexitinimicum, occisus scilicet palatinus coraes, noraine Dedus^'*^® (748),
est abamicis.Ad quorum requietionis locum raagna a quodam suaj diocesis presbytero interfectus est
hodieque^"^'' sanitatum miraculapopulis declaran- (749) eodem anno quo et caesar defunctus est, vir

tur. » Igitur et ^o" ea, quae diximus vel adhuc su- bonus unquara vel ipse nocuit
et justus,qui neraini
mus dicturi dti^^^^barbaris, omnia relatu illius viri vel fratrem nocere ^'""perm.isit. Apparuit hoc ^'**'
cognovimus. in fine memorabilis viri,qui circurastantes''"2jam
^''^*
54. ([17.] Cap. 172.) Interea noster archiepi- moriens^'"^ obtestatus est pro salute sui occiso-
hoc ^'"^ mandavit Qui defuncti com-
scopus zelOjUt aiunt,Agrippinensis episcopi a curia ris, et fratri.
perturbatus, Breraae sedit privatus, solitarius et C plens vota, presbyterura quidem abire permisit
quietus. Atque utinam tanta quietasmentis fruere- illffisum, ex eo autem tempore odio habuit omnem
tur, quanta corporis fatigatione carebat. Felix in familiam ecclesiae. (Cap.475.) Dicunt et alium forai-

quam, domesticis ecclesiaj bonis avitisque paren- tem odii,quoddum aliquandopontifexnescio quetn
tum contentus divitiis. infelicem curiam aut nun- do farailia superbiusagenterajussisset comprehendi
quara vidisset aut raro ^^^^ visitasset !
* Et de aliis reliqui proinde ^'"^ commoti ad insaniam cubiculum
quidem viris magnis legitur, quod gloriara [raun- pontificis arraati petunt, etiam vim facturi, nisi
di ^"'"']
conlen"pnentes,aulam regiam veluti secun- redderetuar comprehensus,et aliaquiB furor persua
dam ^o9i ydolatriam refugerint, judicantes nirairum sit iratis. ([ 19.] Gap. 176.) Tercia causa erat quod
ad hoc philosophicum solitarias vitae ociura a tera- episcopus, ut ^'°''
bonis suis parceret, annum ^"'-

pestate seculi et^^^-tumultu palaliiquasiad portum integrum aut saepe biennium a domo peregrinatuf
SCHOLIA.
Schol. 88. Multotiens etiam cum fletu suos in persecutione ducum et
asseruit, omnes decessores 3'"

malitia parrochianorum velut in igne recoctos et assatos Unde non iijp.do. inquit, me quo-
que pro veritate ab eisdem martyrio coronandum esse. (2. 4.j

VARLE LECTIONES.
3o™aiiditrt(/(/zM ^"'' novissirai 4. 3072 veni 2. 3. 4. ^o-^
et 3. s^"* suos deest s»'»
S. et N
atque 4 Sueoniara, Eordwegiam et 2. 307g
qy^s i,
son in d^g^i 3_ sois
ijenricus 3. ^^-g
peregrini I
sosi ^oss ^oss ^osi iter Nort
3080 apud addnnt 2. 3. 4. abscissione 3. quidem 3. Alfuardus 3. Alfardus 1.
^oss ^osg ^oss
^x t. s»»» caro num ^^^'^
raannum factal. ac «cff/. 2. 3. 4.. quedecsti. ei deest 2 . .

quam 1. ^om mundi addiint 2. 3. 4 309i

socundariam 5. 3092 gt deest 1. 3093 ni 2 3. 4. ^ooi
tunc. .3.
30915
quQf} 4. 3096 aliaquB 4. ^oin
dicemus 3. »098 autem addit 4. «om Decius 2. 3. 4. 'loo uoceredeest 1
310' enim 4. 3i02 circurastans 1 ^'^^
moviens deest 4. jara raoriens rfesjmf 5. etiam 2. jam 3. ^io^ su
deesl 4. ^ios
quoj et f. m. 4. ^ioo ijide 2. 5. ^ioi
^t deest 3. ut episcopus 2. 5. ^ios
etannum 3, ^ios pre
decessores 4.

(74G)Prffisortira a. 1009. Conf.
hichte vnn Grossbritannicn pag. 75 et «7sq. i.
(747) Sc. anno lOOS. Vidc supra cap. 4.
(748) Audit Dedo in charta Adalbcrti a. 1055,
NOTiE
LappcnbergOoso- Sept.29, in Plamburg. Urkundenbuch n. 70. Cont
II, ibidom n. 78 Conf. dc hujus mortc librum De fun
dationo raonastcrii Gozecensis.
(749) Sc. anno 1056. V. Lambert. Hersfeld.
 601 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESI^. 602
est. Post muUum3"'^* vero temporis in episcopatum A purgationem delictorum. Unde factum est '''s ut
regressuSjCoupit rationem ponere cum servis etvilli- prc-cpositi operum, quibus ipse ^"* viccm suam
cis 3"° suis, invenitque omnia bona et reditus fru- commisit, in rapiendo ct affligendo modum exccs-
ctuum ^'" non minus dissipata quam si domi serint. Impletumque est valicinium, quod ait Ego :

esset '*''. Est enim hoc ge^ius hominum, ut bene iratus sum parum, ipsivero adjuverunt me in malum,
Salustius (750) dcscribit, mohile et infiduin, neque dicit Dominus [Zach. i, 15).

baieficio neque vietu coercetur ^"^. (Gap. 177.) Prse- 5G. (Cap. 181.) Tunc igitur Brema3 commoratus
terea ingurgitationem potus, quod peculiare est pontife.v, cum nil "'^ haberet rcsidui, de rapinis
vitium illis gentibus, ita cst ^'" abhominatus ^**" pauperumvixitctbonissanctarumcongrcgationum.
ponlifc.\ in cis, ut sape de illis dicere solitus sit 3'"' Pr«positurammajoremepiscopiiservusejusquidam
quoruni venter deus est {Philip. iii, 19). Nam con- Suidger ^'^* (752) administravil. Is cum, dispersis
tentiones ct pugnas, oblocutiones et blaspbcmias, et fratrum bonis, proptcr homicidium diaconi csset
quajcumquemajorasceleracommiserintinebrietate, depositus, iterumque ^'" restitutus, ncc haberet
incrastinum illi pro ludo habcnt. ([20.] Cap. 178.) quod fratribus aut domino servicii ^'^" daret, con-
Querebatur etiam usque ad sua tempora multos pa- scientia) mctu perculsus(755), aufugit^'^^iram pon-
*"''
ganorum erroribus implicitos, ita ut diem sextfe ^ tificis^'*". Sicque preepositura in ditionem episcopi
r__:__ :_ i iftiia
*ii*, ._i._.:_:i; ii -U i i_ _• ?_^ i_^ ? ifi:»___
feriae carnis esu macularent ut vigilias soUem- redacta, per vicarios sua quajrenles miserabiliter
pnitatesque sanctorum ac venerabilem quadragesi- eo ^'*' tempore laniata est. Similiter per singulas
raam gula fornicationeque ^"" polluerent ^'so^ ut per- fiebat congregationcs ;
pontifice ^'" in pr.-epositos
juria pro nicbilo computent,ut effusionem sanguinis autem in vulgus zelantibus, dissipala
irato, illis
in laude^'»! habeant; similiter adulteria, incestuo- sunt omnia bona ecclesiae. ([25.] Cap. 182.) Hujus
sitates aliffique naturam excedentes immunditiaj vix cladis solum expers erat xenodochium, quod a san-
culpantur ab aliquo eorum. ^'-^ Plerique ^'-^duas vel cto Ansgario primitus inceptum, postea succeden-
tres aut iramunerabiles simul uxores tenent, Item tiura patrura diligentia usque ad novissima lerapora
morticina et sanguinem et sufTocata carnesque *'^* domni ^'" Adalberti salvura permansitet integrum.
jumentorum licite utuntur. (Cap. 179.) Postremum Et tunc quidem vicedoraus^'** noster, quasi fide-
est, quod archiepiscopus adprime doluit super invi- lis dispensator et prudens,adcustodiendum^'*^ pau-
dia, quam iii advenas habent ^'-^, et quo adhuc duci perum eleraosinas deputabatur. Non *''*''
audeo
fideliores erant quam sibi aut ecclesias suae. Ha3c et dicere quantura peccatum sit defraudare pauperum
alia populi delicta dum saspe metropolitanus in res, quod
canones sacrilegium vocant, alii ho-
alii

sermone fieri prohiberet, illi

ecclesia declaraatario micidiura (754) hoc solum fas est ^'" pace omnium
;

correptioncm palernam derisioni habere ^i^s^ nec, C dici fratrum, quia toto septennio, quo supervixit
ut sacerdotibus aut ecclesiis Dei ullam reverentiam archiepiscopus (755), ex illo famoso et opulento Bre-
haberent, flecti moverique potuere »'". (|^21.] Gap. mensisecclesiee hospitali nuUa pror.sus dataelemo-
180.)Quibus rerum causis impellentibus, statuit eis Quod ex eo miserabile et inhumanum videtur,
sina.
archiepiscopus, ut populo dura; cervicis neque par- quoniam et tempus incubuit ^'"^ famis, et multi
ceDdum esse, neque credendum, ita dicens In : pauperes in plateis ubique reperti sunt mortui. Ila
chamo et freno maxillas eorum constringe [Psal. intento ad curiam pastore nostro, sanctissimi vicarii
3138
XXXII, 9) rursumque : Visitabo in virgo, ini- ejus dominicum ovile vastantes, more luporum in
quitates ^'" eorum (Psal. lxxxviii, 33), et alia. Itaque episcopio grassati sunt, ibi solummodo parcentes,
mventa occasione, si quig eorum offendisset, eura ubi nichil invenerunt quod posset auferri.
mox in vincula conjici (751) jussit *'3", aut spoliare^'^! 57. ([23.] Cap. 183.) Cerneres 3'" eo tempore
omnibus bonis, asserens cum risuafflictionera cor- lamentabilcm Bremae tragaediara in afflictionibus^'^''
poris animse utilem : dampna bonorum.hoc ^i»^ egse civium milituraque ac mangonum ^isi^ jtem quod
VARI^ LECTIONES.
^'"»* multum
deest 4. 3110 ancillis 4. 3111 fruotuum deest 5. fructus reddituum 1. 3<i2 fuisset
3. 4. 3113
coerceretur 1. cohercetur 2. 3114 deest 4. 3U3 abominatus 2. 3. 3ii6 fuerit 4. 3"''
pa-
ganos 3. ^us n,acularint 1. ^iio
fomicationibusque 2. 3. 4. 2120 ^i^i ^'^s il-
pojiuerint 4. laudem 5.
rorum 3. 3'-3 q^[j^ ^ififm ^ 3124 morticinis
et sanguine et suffocatis carneque 3. 3121;
habebant 3.
3'" habuere 3. habentes 4. ^'-' nec sacerdotibus nec e. D. u. r. exhibentes,
f. m. q. nequiverunt 4.
«»28 constringam 3. 3129 iniquitatem siao ^iai 3132 hoc deest 3. hec 2.
3. precepit 5. spoliari 2. 3. 4.
«"3 est deest 3. «'« ipse deest 4. 3133 nihil 3. «ns siudger 3. Swidgerus 2. ^ist
que deest 3. 3)38 ^q^-
vientibus 5. "" propter addit 3. 3uo pontificis deest M. F. ^ui jpgo 2. 3. 4. »'" ergo addit 4.
''» domni deest 5. domini 3. 3iu vicedominus 3'*=^ ^ue enim addit
3. 5. semper. 2. 3. 4. custodicndas
»'4" sit 2. 3. 4. 2'*» »«*9
4. incumbit 4".
cernens 1. ^iso
ictione 2. 3. 4.
^ffn^ •'"'"
manguonum 2. magna-
tum 3. 5.

NOT^.
(750) Bell. Jugurth. c. 87. nimus v. Hamburg. Urkundenbuch, n. 76.
;

I
(751) In Vincula conjicere. Sallust. Catil. c. 38. (753) Perculsus metu. Sallust. Jugurth. cap, 36, 54.
I
Ita et infra c. 57. (75'4 V. Archiv. t. VI, p. 804.
(7.52J Suidgerum, canonicum Bremensem, inter
..... (75.5) Sc. post expulsionem e curia, 1066, Jan. V.
supra cap. 46.
 ;

603 ADAMI CANONICF DHEMENSIS 604

gravius erat, clcricorum ct sancUmonialium. compos cncclus, pristinum gradum curiae *«''»
?]t do A in
nocentilius quidcm justc actum vidctur, ul corripo- reslitutus est "''*
(7.59), mox quoque'"'" succeden-
rentur ;
dc aiiis vero non sic. Primo igitur, si (luis tibus prospcris, summam rcrum, quod cst '"^''
vice-
civitum putaliatur innoccns, ci aiiqua juljcbantur, domnatus, jam septies consul rneruit (760). An.
ut noccns •'"'^
fieret ^'"', vix possibilia ;
qu,'ju dum 100y.)Nactu3 verolocum digriitatis, in quo niagni-
ille praeteriret aut fortc impossibilia '""''•
clamaret, tudinem animi posset ostendere, jam tunc caute
statim omniljus i^onis expoliatus cst si murmurare ; ambulandum esso deliberavit erga principes (761),
prn^sumpsit, in vincula conjectus. Erat autcm videre ut non offenderet eos sicut prius. Quaproptcr Co-
alios flagris torqueri, multos nervum mitti, quos-
in loniensi cpiscopo ^'''' primura reconciliari voluit,
dam pclli a domo (756), plerosque deportari in deinde ceteris, in quos ipse, vel potius qui in illum
exilium. Ac velut in civili Silla3 3i»s victoria (757) peccasse '"'"' videbantur, Deinde remotis impedi-
contigit ''"^^qucm ^'57
aliquis potcntiam '"^s privato mentis ecclesiic su«, pro cujus exaltatione tam in
odio infcnsum habuit, eum sacpe ignorante archi- ambitucuri6e,quam inprofusione pecuniajvidebatur
episcopo •''"^ dampnavit, quasi ex ejus pra;cepto. improbior, non fuit ociosus. Quo tempore Plisnam,
Tum^ifio vero,ne ^*" aliquis sexus aut ordo immu- Duspurc^'"'', Groningon ^'"' et Sincicum '"*' acqui-
nis haberetur in tanto scelere, vidimus etiam '"^-
sivit (762). Wildashusin '"s'', praeposituram Brema
mulierculas auro vestibusque nudatas, et infamis
B
vicinara, prope in manibus habuit, et Iloseveldon
prsedae auctores cum presbyteris vel episcopis exi- ^"' Hammaburc proximam. Ceterum si diutius ha-
stere. Porro ex illis quibus ablata sunt bona sua, beret vitam, cogitavit etiam Fardensem'"** episco-
aut qui durius ^ies
a quajstore gravati sunt, com- patum Dostrae metropoli subjugarc. Postrerno in
pertum est nobis (758), aliquos eorum nimio dolore Hammaburc jam aperte laboravit patriarchatum
permotos ^'^^'^ in amentiam venisse quosdara vero ;
efficere, aliaque magna et incredibilia, de quibus
nuper divites ^'^^ ostiatim mendicasse. Cumque ra- supra nimis dictum est (763).
pinarum quaestio in omnes caderet episcopo subje- Cap. 185.) Accessit hoc ad gloriam 59. ([25.]
ctos, non transivit 3"'''' etiam negotiatores, qui ex quod in anno consulatus sui famosum il-prffisulis,
omni terrarum parte Bremam solitis frequentabant lud coUoquium cacsaris cum rege Danorum ad con-
mercibus, eos omnes execranda vicedomnorum ex- tumeliam ducis ^**'* habitum est in Luniburc ^'*'
actio coegit saepe nudos abire. Ita civitas a ^^" civi- (764), ubi sub optentu federis contra Saxones arma
busetforum mercibususquehodiedefecissevidetur, laudata^'*' sunt. Eodemque ''^* anno restincta cst
cum pr^sertim, si quid nostris intactum superfuit, illa conspiratio prima ^'''' in regem facta in qua ;

hoc servi ducis radicibus absumpserint ^'^^ Et hsec dux Otto (765) et Magnus, devastata per annum Sa-
omnia cum sffipe antea facta sint ^^^^et ^»'"' praesente C xonia, tandem consilio prsesulis ^'^" in potestatem
archiepiscopo,intolerabiliter '"" autem illo ''''^ ab- se regis dederunt. Rex ducatum Ottonis^''" Welpo
sente ac post diem expulsionis suas. dedit ^'92 (766),archiepiscopus noster boua ecclesi»
58. ([24.] Cap. 184.) Multo igitur labore multis- recepit, quae ante habuit Magnus '"^^.

quelargitionibus in vanum consumptis, metropoli- 60. ([c. 26,] Cap. 186.) Itaque in summa re-
tanus tandem post triennium expulsionis suae voti rum gloria positus, licet crebra corporis molestia
VARI^ LEGTIONES.
3'^2 innocens 4. a'^^ fieret deest 1. ^'^* quae — impossibilia desunt 3. ^'^^ Sylle 2. 3. Romani addit 5.
3*"' velut — contigitf/cAMWf 2. Contigitautem 4. ^ibt qyemcunque 2. s'^^ inadditb. ^159 gpiscopo 4.
"^"
Tunc 3, 3161 ne f/mf 2. ^162 goiag 4 sie»
diutius 4. ="" perraotus 1. ^'^^ divites deest i. "'«^ trans-

sivit 1. 3167 a, deest 4. In cod. 1. a scriptore in textu omissum, postea insertum est. ^ies absurapserunt
2. 3. 3'63 sunt 2. 3. ^no etlam 4. 3"' intolerabilius 4. ^n-' jpso 3. ^"^ curia 1. ^nt est deest 1.
^n» raoxque 2. 3. 4. «"^ est deest 1. ^""^
pontifici 4. ^ns jpge peccasse, vel p. q. i. illum 1. ^^'^ Dus-

burg 3. 4. Desburg 2. ^iso Groningim 2. Groningen 3. Groningim 4. Gronigin 5. *'»' Sinticum 2. 3. 5.

3182 Wildushusin 4.
Wildushusen .5. «'«^ Rosfeldon 2. 3. Rosaveldon 4. 3i84 Ferdensem 2. 4. Verden-
sem 3. 3'8s
ducis deest 2. 3. 4. ^i^e Liuniburg 4. Lymburg 2. Luneburg 5. Hamburg 3, 3i87
parata 3.
s'"» que sisg ^ioo 3'^' «'"^ •'"^a Magnus
deest 2, 3. 4. prima deest 3, archiepiscopi 4. Othonis 3. et add. 4.
habuerat 4.

NOT^.
(756) Interea partntes aut parvi liheri militum, ut chartae enim imperatoris de Sincico et Duspuc jam
quisque potientori confinis erat, sedibus pellehaniur. a. 1065 archiepiscopo datae sunt. Conf. supra 1. iii,
Sallust. Jugurth. c. 37. c. 27.
(757) Sulla —
ante civilem victoriam. Ibid. c. 91. (763) V. supra c, 32.
(758) Compertum est nobis, v. supra 1. iii, c. 25 ;
(764) Aliud videtur fuissecolloquium imperatoris
1. IV, c. 28. cum rege Danorum Bardowici habitum, quod Lam-
(7.59) Restitutus est, sc. anno 1069. bertus parum accurate refert ad annum 1073, cui
(760) Septies, ut videtur ab. a. 10.58-1065. Conf. tamen Adalbertus noster adfuit, teste Brunone De
1. ni, c. 33, Fortasse meminit noster ex Lucani bello Saxon. c. 20.
Pharsal. 1. 11, v. 129, seu ex Orosii Histor. 1. v, c. (705) Otto, dux Bajoariorum.
19, Mariura septies consulcm fuisse. (766) Sc. in Nativitate Domini 1070. V. Lambert.
(7(Vlj Cautc amhulare erga principes, Gcrmani- a. 1071. Anno 1071, Jun. 13, adfuit Adalbertus
smus, vorsichtiq mii den Fursten umgehcn. consecrationi ecclesia) cathedralis Halberstadensis.
(762) Acquisivit, id est in posseasionem vcnit
605 GESTA PONTIFinUM IIAMMABURGENSIS ECCLESI^. 606

pulsaretur, negotiis tamen publicis deesse noluit,a A illud, quod, dispersis bonis ecclesia?,cum
nil habe-

Rheno ad Danubium, indeque in Saxoniam cum ret rcsidui, de rapinis miserorum vixit ct legitimis
rege portatus in lectica 3''-''.Aiunt quidam laudatum sanctarum congrogationum. Item illud, quod de
^'"'
esseregia sponsione.ut in s^Sproxima sollempnilate prffipositura villicalionem facicns,et de hospitali
^-'''
pascali convenientibus apud Trajectum Rheni prin- prajposituram, non impar fuit illi qui diruens
cipibus, ibi confirmarentur ei omnia, qua3 de Lau- xdificat,mulat quadrala rotundis (768). Item illud,
ressa '""^ vel Corbeia et ceteris desideravit anima quod facilius solito provocatus ad iracundiam, ali-
ejus. Asserunt alii
''^"
callidis dilationibus a regc quos manu percussit usque ad effusionem sanguinis
tractum ^i^* esse pontiflcem ^"^, quo scilicet Lau- (769),multos etiam ignominiosis exasperans verbis,
ressam dimittens, ubicumque maliet inrcgno, bis non minus so quam illos inhonoravit.Talis ille circa
tantum suse reciperet ecclesise donandum, verum finem, totus a se alteratus.et a 3^"* prislina virtute
ille pertinax incepit ^-'*'*,
dum nii aliud velle re- (770) pessumdatus, quid vellet aut nollet, nec sibi
spondit ; tandem frustrato nisu decidens, una et vi- nec ulli suorum potcrat satis notum esse. Gelerum
tam et Lauressam cum ceteris ^-°' ecclcsia3 bonis talis erat eloquentia ejus usque in ^^^^ finem, ut si

perdidit. eum audires conlionantem, facile tibi pcrsuadere-

Gl. ([27.] Signa vel prognostica vi-
Gap. 187.) y. tur, omnia pcr illum fieri plena ratione magnaque
cina3 3-"^ mortis ejus plurima fuerant tam pavora- auctoritate.
bilia et insolita, ut nos ipsumquc pontificem terre- 62. ([28.] Cap. Hanc pernitiosam claris-
188.)
facere viderentur ; tam ingentia et manifesta, ut simi viri (771) commutacionem sive disgressionem
quisquis morum ^-"^ suorum turbulentiam ^-<'*,vali- et apertius deteriorationem dum per singulas orbis
tudinis ^-"^ inconstantiam diligentius ^-^^ intueretur, provintiasfama volans(772) dispergeret,insignis ^™
procul dubio finem dixerit adventasse. Siquidem germanus ejus, scilicet palatinus comes Fridericus
semper a communi mortalium ha-
raorcs viri,licet ^"', ad corripiendum fratrem, sicut memini,perve-
bitudinedissentiient,circaterminum veroinhumani nit ^-^^ usque ^-*-' Lismonam. Sed frustra commo-
intolerabilesque et alieni a semet ipso ^-"'
videban- nens eum de his quashonori ejus attinerent ^^^* vel
tur, maxime post diem expulsionis
suae vel deva- saluti, molestus (774) abscessit ^^^^, * Notebaldum
simul ^-''* comitata ^-^ est.
stationis parrochife, qua; '"-^ suosque pares accusans,qui suis maleficiis illu-

Post illum, inquam, dicm pudore, ira doloreque strem virum circumvenirent ^^ai^ suisqae demcn-
majoriquamsapientem virum decuitpermotus,quia tem ^-^^ reddiderint ^-^^ consiliis. Iloec ille. Nos au-
recuperandi bona ecclesiae non invenit consilium, tem vidimus ipsum pontificem ad tantam ^^^" illo
ex nimia sollicitudine multiformium angustiarum, tempore pervenisse infamiam,ut magicis inservisse
non audeo dicere insanus, sed impos ^-'° mentis ef- C artibus diceretur a quo crimine, Jesum testor et ;

fectus est. Porro quae per eum deinde gerebantur, angelos ejus omnesque sanctos, illum virum ^^*
aliqua ^-" errantis vel desipientis ^^'^ poterant vi- prorsus immunem et liberum esse, praesertim cum
deri,quae, ut aestimo, non sani horninis ^-", non sa- maleficos (774) et divinos (775) et ejusmodi homi-
>m juret Orestes ^^u (7G7). Sicut
cst illud, quod nes saepe judicaret morte esse multandos. Quoniam
pracfati sumus, quia noctem integram vigilando, vero scriptum est ; Cum sando sanctus eris, et cum
iiemque transegit dormiendo. Item illud, quod a perverso perverteris {Psal. xviii, 26, 27), arbitror
/eritate quidem auditum avertens, ad fabulas et eum,aut malignitate eorum quos sibi fideles credi-
jomniaconversus est.Item illud.quod elemosinarum dit, aut infestationc inimicorum qui ecclesiam ejus
)blitus in pauperes, omnia quce habere potuit dis- impugnabant, statu solitffl rectitudinis primo la-
jcrsit in divites, praecipue in ^-'^ adulatores.Item psum, deinde corruisse totum. [29. Tandem saeva J

SCHOLIA.
'^sa
Schol. 89. Nothebaldus yii. maleficus, adulator et mendax apertissimus ^^^'. (2, 4).

VARI/E LEGTIONES.
'"* letica 1. lecto 3. ^'^^ ^ioe ''" Alii aulem asserunt episcopum *'^^
in deest 3. Lairessa 2. 4. per
ractum 3. protractum 2. 5. ^ioo »200 »201
pontificem deest 5. incepti 3. Albert. Stad. institit 5. ceteria
eesi 1. ^202 vicina 1.
meritorum 4. 3«"^ et adrfz7 3. ^205 yaletudinis 3. 5. ^^^^ dWi^onlev 5. ^207
320S

eipsol. "«» simul rfm< 4. 3209 gubgecuta 2. 3. 4. s^'» et ineps 3. 3211 ajjcujus 4. 3^'= decipientis
»^'» hominis sani
3. »214 jjorestes 4. ^''-'^
in deest 3. =»210 hospitalitale 1. s^n diruta 2. 3. 4. s^ts

deest2.-i.i. 3219 ad. 2. 3. 3220 ejus redundat 1. vir addit »221 Frcthericus 4. »222 venit 5. 3223
sque deest
' "" " 5
2. 3. " "'"
322* '"
attigerent 2. 3.4. »223 djgcessit 3. " 4.
»226 Neihobaldum 3. 4. Notoboldum 2. 3227
ircumvenerint 2. 4. ^228 clementem 1. 2. 3229redderint 1. »230 tanta 1. »231 yirum deest 5. '212 igig
othobaldus 5. 32« erat addil 4.

NOTiE.
• Chron Halberstad. Ann. Sax. lust. Ca til. c. 47.
(767) Persii sat. iii, v. ult. (772) Fama volans. V. supra. 1. 11, c. 58.
768) Horat. epist. i, 1, v. 100. (773) Moleslus, id cst mastus. Ila et 1. iii,c. 70.
(769) Conf. supra I. iii, c. 37. (1. IV, c. 45).
(770) Pristina virtus. Sallust. Catil. 3.5 4, 56, (774) Malefici,v. supra 1. 11, c.38.
iRuth, c. 45. (775) Divini. v. supra I. 11, c. 55.
(771) Clarissimus vir. Ita et 1. IV. c. 9. Vid. Sal-

h 1
607 ADAMI CANONICI BREMENSIS 008

perturbalione inorum infraclus, cum Kiniul oxlorio- \, hahuerunt in sua dilione, bellaloribuBque occisis
ribus Corluno) (lualcrctur '-'* advcrsiH, quasi navis aut in captivitatom ductis,provincia in soliludincm
obrutu llucLibuH, ctiain corporc (lcbilitari ccpit. rodacta cst, ut diceroH, in boni pastoris fine otiam
Duinquc '-"' mcdicorum auxilio studuit recuporaro pacom terris ablatam. C[32.] Cap. 190.) Qualuor-
valitudinem, propter crebra mcdicaminum lcmpta- decim diesante obitum ^"*Goslaria} positus.ex
''^''^

menta •'^3"
graviorcm mox incidit infirmitatem, ita consuotudinc sua nec potionibus contineri voluit
ut scmianiiins Jaccn3,in cxtrcmis jam fuorit dcspc- nec flcbolomis Quare gravissimo dissinthe-
'-'^''^.

ratus'. [Quo ctiam tcmpore ad curiam tendcns,gravi ria; •'-'''^

et usque ad ossa tenua-
morbo corrcptus,
casudeequolapsuaest 2-".] Tunc ille compunctus tus heu suae prorsus adhuc immemor salutis,
'2*'',

amarc flevit cum Ezcchia {IV Reg. xx, 3), corrc- rei publicae negotia tractavit usque ad extremam
ctionemque sufc vita) Deo promittens, '-^** solita
exitus''-^'^'' horam '^''''.Adcrat •'^''^
Magadburgcnsis-'^'"
Christi clcmentia,statim convaluit.totuinque super- archiepiscopus Wccil *-"'-, ct fratrum ^-"*'^
alii, pe-
vivens triennium, multa complevit,non tamen om- tcntes ut intromitterentur; quos tamen ipsn,ne3cio
nia quaj promisit '*-'*». quibus ofTensus, excludi prajcepit a januis, diccns
63. ([30.] Gap. 189.) In dicbus illis supervenit se pra? ^-''immunditia infirmitatis indignum qui ab
quaedam mulicr spiritum habens Phitonis 3-*" (776}: t» aliquo ^^" videretur. Soli •'^''^ regi concedebantur
hoc voce publica dixit omnibus, celerem archi- aditus aegrum ^^" visitandi, quem dilexit eo modo
episcopo ^241 transitum afI'ore infra biennium, nisi et -^^^*
usque in finem. Illum crgo sua2 fidei ammo-
forte converlcretur. llocidem contestati sunt me- nens et diuturnl servitii,multis gemitibuu •'^''''com-
^-*-.
dici Erant autein cuin pontifice alii pseudopro- meudavit ei ecclesiam suam et bona ecclesi».
phetse, longe alia promittentes, quibus major ^^" 64. ([33.] Cap. 191.) Interea feralis aderat dies
fides habebatur. Hii ^^i* siquidem valicinabantur ^gyptiacis ^^"o cognata ^'^''^ tenebris, qua magnus
illum tam diu ^^" victurum, donec ponerct omnes praesul Adalbertus amarae mortisvicino pulsabalur
inimicos suos scabellum pedum suorum (/^5«/. cix, nuncio. Sensit et ipse solutionem corporis sui tam
1), hancque debilitatem corporis magnam dcinde virium defectu quam rcrum praesagio dictarum in-
sanitatem vel rerum prosperitatem secuturam. Fa- stare. Sed cum medici trepidarent indicare verita-
miliarissimusomniumeratNotebaldus^-^Squimulta tem, solusque promitteret vitam Notebaldus, inter
pontifici sa3pe vera praodicens, uno et novissimo spem vitae mortisque metum vir sapiens jucuit
decepit verbo credentem ^-'''.[31.] Vidimus eo tem- incertus suique oblitus. Eheu ^-'- ignorans, quia
poreapudBremamcruces sudasse lacrimis; vidimus dies Domitii sicut fur,ita in nodeveniet ; ei cum
ecclesiam porcos violasse
adeo ut vix dixemit ^^'^ Pax et securitas lunc repentinus super-
canesque,
possent^^Wabipsaalteriuscrepidinerepelli.Vidimus C veniet interitus (/ Thess. \, 2, 3), et alia, quibus^^''*
lupos in suburbanisloci nostri gregatim ululantes, praecipitur in evangelio, ut vigilemus, Nescifis, in-
horribili jurgio certasse cum bubonibus. Cumque quit, diem neque horam [Matth. xxi. 30). Qua in
somnia vehementer episcopus attenderet, hsec ab re memor sentenciae cujusdam sancti, non sinela-
omnibus frustra ^^" nunciabantur in ipsum ^-^o j.q. crimis hic loco possum aptare. Jam, inquit, per-
spicere, Mortui nunquam tam familiariter locuti cutilur, jam sine penitentia cogitur exire pecator, ul
sunt cum vivis.Omnia ^^^' mortem episcopi porten- moriens obliviscatur sui, qui dum viveret, oblitui
dobant. Nam et Hammaburg eodem anno, quo me- est Dei
^^"^
[34.] Tali modo gloriosus ille metro-
metropolitanus decessit ^-"^~, incensa et bis vastata politanus, cum adhuc speraret de vita praesenti,dit
est Pagani victores totam Nordalbingiam deinceps medio sextae feriee, suis ad epulas sedentibus, ipst

SCHOLIA.
*
Schol. 90. Ex ilo 3"^
tempore balneis, quibus fere cotidie solebat uti, sale recoctis abslinuit, et reli-
quis multis, quae gravia esse populo persensit '"''. (2, 3.)

VARI^ LECTIONES.
^-'^ ^-'^ in addunt 3. i.
^^^^
quassaretur 2. qua^rerctur
deest 1. 1. que ^-3'' Uncis inclusa desunt i
^238 deest 2. 5. /„ ^f,^/_ /^ leguniur verba scholii 90, qux infra in margine iterum exstant, ub
3239 /^-^

legitur : Ex illo enim tcmpore que f. c. u. s. s. recoctis et reliqua multa q. g. e. p. p. »2*0 pythonis 3.5
32" archicpiscopi 4. »242 hoc et medici testati 4. «243 melior 2. 3. 4. ^244 jni 2. 3. 4. ^243 tandiu 1
32''i5
Nothebaldus 2. 3. ^^47 hancque crcdentem desunt 4. —
^-^^ poterant 3. ^249 sinistra 2. 3. 4
32B0
nunciabantur epscopum 5. ^251 Qninia enim 4. ^-^-discessit 1. '^^^^ ergo addit i. ^-'^ suum adciun
2. 4. 3233 phlebotomiis 3.^^35 fieobotonus 2. ^-^^ dissynteriae 2. dyssenteriae 3.dissenterie ^.dysenteriae 5
3251 ^^ss 3239 horam deest. M. F.. 326o
attenuatus 2. 3. 4. transitus 2. 3. 4. sui add. 4. ibi ^dd. i
32<;i
Magedb. 2. Magdab. 4. Magdeb. 3. 4. 3202 wecilo 2. Vezillo 3. Wezcel 4. 3262 fratres 4. 3264 pr

M. F. 3265
ut ab aliquo 4. ut ab ullo il/. F. 3265 tantum add. ^i tamen addit. 5. 3267 gggrotum M. /
327o
3268 etiam3. Albert. 3369 generibus 2. 3. 4. Egiptiacis 4. 327i
cognota 3. cognita 1. ^272 ^t jjeu l

Et seu 3. 3273 dixerit 1. 3174 alias, ubi 2. 3. 3275 /^ margine codicis 2 Pulchra sententia. :
3276 ex e
nimirum 4. 3277 qujg fgfe (sacpc 3.) cotidic suevit habere 4.
mTJE„
(776) V. I Reg. c. xxviu, v. 7, et alibi in Vetere Testamento.
609 GESTA PONTIFICUM IIAMMABURGENSIS ECCLESIyE. 610

in agoniasolus jacens, exhalavit spirilum % A ^''vtos.Cum quibus et ^^««nos veracitcr possumus ^"s
VitaquecumgeuiitulugitiudigualasubuiubnisSi^flTT?). allirmare.tibi neminemdeinceps comparem fore in
Eheu quam vellem meliora scribere de tanto viro, clementia et largitfitc peregrinorum (779),in dcfen-
qui et me dilexit, et tam clarus in vita sua fuit. sionc sanclarum ecclesiarum ct revercntia omnium
Verum timeo quia scriptum est : Viv illis qui ma- clericorum.sive qui maie ''-"''
poteulium rupinasaut
lum bonum dicunt {Isai. y, 20) '^^' et pereant qui praesumptioncssuperborum ^-^' ita persequatur^"'';
nigrum in candidum^^^'^ verttmt{118). Yideiuvque^-^^ postremo qui in divinis humanisque prudenter
mihi periculosum esse ut talis homo qui, dum vi- dispoucndis '-^" paratior invcniatur ad omne consi-
veret,propter adulationes pcrditus est,ci nos scri- lium. Si quid vero in moribus tuis '^-^^
rcprehcnsi-
bentcsaut loqucntes post mortem adulari debea- l)ile videbatur,hoc maj^is accidit ex eorum nequitia,
niU9 **.As3erunt tamen aliquicumilasolusjacuis- quibus tu plus justo credidisti, sivo quos ''^'•'"
ini-
^-^^
set, paucos intorfuisse arbitros, in quorum micos propter vcritatem sustinuisli.llli enim tuum
prsesentiadeomnibusgestorumsuorum olTendiculis laudabilc ingenium suis depravantcs insidiisja^'""
amaram novissimo gesserit penitcntiam^flens et
in bono malum effecerant ; ideoque oportet nos cle-
ejulans se dies suos perdidisse, tuncque demum mentissimum orare Dominum, ut tibi indulgeat
cognoscens ^-''» quam parva immo quam misera _^ secundum multitudinem (780) misericordia) sua),
est nostri pulveris gloria ;
quia omms caro fieniim, teque in ajterna beatitudinc collocet, pcr mcrita
e( omnis gloria ejus quasi ^-*''
[los fxni {Isai xl, 6). omnium sanctorura suorum,quorum te patrocinio
65, ([35.] Cap. 192.) fallax humanae vitcc pro- devote semper commendasti ^^"i.

***
speritas ! fugienda honorum ambitio ! Quid tibi 66, (Cap. 193.) Obiit autem clarissimus noster
nunc, venerabilis pater Adalberte prosunt ilia melropolitanus Adalbcrtus xxii Kalend. Aprilis,
quee semper mundi populorum
dilexisti, gloria ^**^ indictione 10. Hic est annus Domini nostri Jesu
frequentia,elatio'-** nobilitatis ? Nempesolus jaces Christi millesimus 72"% Alexandri papae 11"%
in alto palatio derelictusab omnibus tuis.Ubi sunt Heinrici regis quarli 17us. (Gap. 194,) Prfeter li-

telauda- bros atque '^"^ sanctorum reliquias

autem medici, adulatores et ypocrita3,qui et vestimenta
bant in desideriis animaj tuae '-".qui te juraverunt sacra fere nihil inventum est in tesauris ejusdem
convaliturum esse de hac infirmitate,qui te usque viri. Quae tamen omnia rex accipiens, una cum
ad decrepitam aetatem victurumcaIcularunt?Omnes praeceptis ecclesicc, tulit etiam manum sancti Ja-
ut video socii mensa2 fuerunt et recesscrunt in die cobi apostoli. Hanc manum dum esset in Ytalia
templationis. Soli remanserunt inopes et pere- pontifex ^^°^ accepit a quodam Veneciarum epis-
grini ^-"S viduae ac '^*^ orphani, atque omnes op- copo Vitale '^''*
C^Sl).
pressi, qui se tua ^"° morte fatentur esse'-®* deso- C 67. ([36.] Cap. 295.) Igitur corpus archiepiscopi

SCHOLIA.
* Schol. 91. Adamatus quidam, medicus genere ^^"^ Salernitanus, ante triduum archiepiscopo fertur
mandasse ^""',proximum adesse dicm obitussui.Quod dissimulans,Nothebaldum solum ille
prae oculis habuit, quia spopondit ei mutationis suae horam cito adfuturam ^^°^ (2. 3. 4.)
'*
Schol. 92. Sicut in libro Hester legitur, dum aures principum simplices et ex sua natura alios esti-
mantes '^"^ callido fraude decipiunt. Qua! res ct ex vcteribus probatur hystoriis ct ex his
35''' quac geruntur cotidie,
quomodo malorum ^*"' quorumdam suggestionibus regum stu-
dia depravantur. (2. 4.)
***
Sc/io/.93.Nam et ipso anno quo ex hac vita decessit, novissimo exitu post quem non cst reversus
Bremae capitulum habuit cum fratribus, in quo Liudgerum dccanum pro homicidio, cujus
argucbatur '"' deposuit et pro ipsa occasione faciens de castitato sermonem, terribililer
ad ultimum minatus est. (2. 3. 4.)

VARI^ LECTIONES.
^-"8 ^^'° ^^so candida^. 3.4. ^^^
Vitaque— umbras f/«?mi 2. 3. 4. el honum Taalum
addit A. que deest ^

""quibusl. 3283 cognovit 2. 3. 4. j^_ 3284^1 ^285

videlicet gloria 4. ^^*"^
electio 3.5. 32879^^.3.
^^^* a-^saetS. 4. ^290 gua 1. ^'-^^ ^'-^^ ^293 pogsimus 3.
\in[ adddnt M. F. essei dcest M. F. el deest i.
'^^^ md.\e deest 3. ''295 ''296 ^297 ''-^^
gupQj,jjog | pposequatur 3. (jigponens 3. iuis deest 5. 3299quodl.
3300 gx5. ^302 atquc deest 2. 3. 4 sanctorumque 4. ^303 (.^^1 ce-
-'301
ideoque— commendasti desunt 3.
sare addit 2. ubi verba : Hanc —
Vitale 1« margine leguntiir. Desunt hxc omnia 3. ^30* Apostoli,

quam dono Vitalis Veneciarum episcopi ab Ytaliaarchiepiscopusrediensquondam socum deportavcrat 4.

3303 genere deest 3. ^aoe
mandisse 3. ^sot
Quod spernens, Nothcbaldo credidit, qui mutationis diem
"os gt ex— estimantes
cito affuturum spopondit 3. to«r?f 4. ^309 ^iig 4. 3310 malorum deest 4. ^^iii dg-
canum, qui pro h. arguebatur 4. Hoc scholion in cod. 2. adcriptum e.st cap. 200, in cod. 3. vero eap. 39.
ubi sic se habet : Eo ipso anno, quo decessit, quum postremum Bremae fuit, Lindgerum d. p. h. c. a.de-
posuit. Cxtera ibi desunt.

NOT^E.
(777) Virgil. JEn. 1. xi, v. 828, 1. xii fin, (780) Id est magnitudinem.
(778) Juvenal. iii, 30, qui nigrum in candida (781) Sc. anno lOiO. V. supra c. 7. Episcopus
vertunt. iHe videtur fuisse Vitalis Ursiolo, episcopus Tor-
{1 19) Largitate peregrinorum hoc est in percgri- cellanus, de quo videsis Andr. Uanduli Chron.
nos. 1. XI, c. 2, 4, 6.

I
 : .

611 ADAMI CANONICI BllEMENSIS G12

magno siuporc totius rogni a (loslaria Uromani A non dixissct « omnes scilicet epiccopos, qui anle
:

poriatum •'"'"*, dccimo die,quo(] estin annuntia-

•'^'* cum prwscderunt •'•'•^'^obscuros fuisse ac ignobiles,
tionc sancttTC Mariaj, condigna populorum frequon- solum se gencris et divitiarum titulis excellere,
tationo ^•'"•'
sepuUum •''^''*
cst in mcdio chori nov.-n, I^orro dignum qui majorem sortiretur cathedram
quam ipso construxit, basilicac ;
cum tamcn affir- vcl ipsam scdem apostolicam. v Talia non semel
ment 3^'^ iilum sfnpo antca 33"^ rogasse, ut sepeli- jactantem visiodiciturmagnaperterrui8se^''''%quam
retur in urbe "''' metropoliHammaburg,quam sicul pro sui magnitudine, cum et veraciter nobis com-
dccessores ^^"' sui,omni scmperamore censuit esse perta esset, hic adjungere non superscdi. Vidit
colcndam.Ibi namque dum adhuc vivcret, plerum- igitur nocte intcmpesta sc in conventum ecclesiae
que totam ajstatcm transigens.praccipuassoilcmp- raptum, ubl missarum solempnia deberent cele-
nitates cum magna gloria celebravit. Ibi promotio- brari, astantibus quatuordecim suis ex ordine de-

nes ecclesiasticorum ordinum legitimis temporibus cessoribus •^•^^^,ita ut proximus qui ante ipsum fue-
gravi prorsus reverentia saepius implevit ^^"'. Ibi rat ^'^^* Alebrandus, perageret illa ^^^'' quae ad rnis-
tempus et locum, quo a nostris ducibus seu a pro- sas ^^"' flcritsolent mystcria.Cumque lecto evange-
ximis Sclavorum gentibus sive a cetcris arcta? lio sacerdos Dei adsuscipiendaofTerentium munera

gentis legatis adiri posset, ex more constituit.Tan-
B
tum honorem destructa? ubi, tamtumque amorcm
habens exhaustsB matri,utin illa diceret impletum
Scripturae vatinium, qus dicit ^^^" Lxtare, steri-
conversus pervenissctad domnum Adalbertum,qui
stabat in ultimo chori loco, mox torvis in eum lu-
minibus (782) intuens, oblationem ejus repuUit,
dicens Tti homo nobilis et clarus non polest habere
: :

lis, quse non paris, quia multi filii dcscrlx, magis partem cum humilibus, et abscessit in haec verba.
quam ejus qiuv huhet virum {lsai.i.ivA Gal.iv, 27). Sane ex illa hora penitens super his quae incante
;

Ferunt
68. ([37.] Cap. 196.) ante obitus ^s^i
eum protulit vcrbis,omnes decessores ^''^''
suos in ^'''*
in-
sui diem vix tercium decubuisse,quod a lecto sur- genti veneratone habuit, seque multis gemitibus
gere nequiverit. Nam tanta in viro animi fortitudo testabatur indignum sanctorum consortio virorum.
fuit,ut ingravissima corporis infirmitate numquam Unde etiam ^^^" mox statuit, per singulos anteces-
ab aliquo vellet sustineri ^322^ numquam emitteret sorum ^^*" anniversarios dies^ de corte "*' Brom-
vocem doloris. Gumque jacens in extremis, horam stede ^^''^
convivia dari fratribus plenissima atque
vocationis suee jamsenliretimminentem ^s^^^crebris pauperibus (783;, quod prius a penitus nullo epi-
iteravit suspiriis : Heu ^^^^ inquiens, infelicem et scopo '343 solebat exhiberi.] ([139.] Cap. 198.) Nam
miserum,qui tantas in vanum largitiones eonsumpsi et alia multa reliquit signa penitentiae vel ^'^* con-
^^*^
ex quibus hoc
potiii vero esse^^^^ beatus, si ea pauperibus disperse versionis suae memorabile est,

rim. ^^^^, qux pr gloria soeculi distraxisse ^^^"^

me C quod post vastationem ecclesiae ^346 yel diem ex-
doleo. Nunc aufem illum adhibeo testem. cujus oeu- pulsionis suae 334'^ cum superviveret quinquen-
lus profunda intuetur abyssi, quod tota inlentio cor- nium, numquam est ^^^^ balneis usus, numquam
dis mei fuit pro exallatione eclesise mex. Quse liret est hylaris visus,raro processit in publicum vel ad
mea culpa exigente, vel odio inimicorum prsevalente, convivium, nisi ad curiam isset aut diei festi ne-
nimis extenuata videalur sunt tamem amptius quam cessitas poposcisset ^^^. (Cap. 199.) [0 quotieng
duo milia mansi, quo cx mea tiiereditate vel meo ^^^^ vidimus cum planctu facem turbatam ^soo^gi quan-
labore gratulor adjectos ecclesix. Quo sapientis viri do vastationis ecclesiae recordatus cst, sive cum
peccavit in aliqui- ipsos vastatores conspexisset ? in die festo na- ^^^'
serraone potest cogno3ci,quia si

bus ut homo, saepe ut bonus homo penituit de er- Domini, cum Magnus dux adesset praesens,
talis

ratis. ([38.] Cap. 197.) [Cujus ^329 rgi exemplum itemque ^^samagna coesset ^^^^recumbentium multi-
habeo unum, quod in principio introitus sui, cum tudo, hilares convivae pro sua consuetudine fiaitis
esset vir superbissimus,arrogantia sua multos sibi epulis plausum cum voce levaverunt, quod tamen
mortales fecit contrarios. Unde etiam ^^^o ppo ^q. non parum displicuit archiepiscopo.Itaqueinnuen3
bilitatis suae gloria unum dixit verbum, quod utinam fratribus nostris, qui simul aderant, prfficepit can-

VARI^ LEGTIONES.
3311 deportatum est A. 331 2 demum add. 2. 3.4. ^aia frequentia 3. ^^i^ queaddit 4. 3315 afflrmarintS.
331G ante M. F. 3^'''
urbe deest M. F. ^sis
predecessores 4. ^^'^ Ibi — implevit desunt M.F 3320 (jixit

3. 3321 enim sustentari 2, 3. 4.

addit 4. ^322 gcjret imminere 4 me dcest 1. Potuissem
3323 ^32* 3325

vero fuisse dispersissem 4. 3)2? detraxisset 4. dedisse 2

4. -'^-^ 3329 Hujus 2. Totum caput /,

iOldeesti. 3»3o et 3. ^'isi qui eum praecesserunt 3. ^^^^ visio magna perterruit 4. 3333 predecessori-
bus 4. 3334 eum fuit 4. 333.'; g^ 4. ^^sg missam 4. 3337 predecessores 4. successores 3. 3338 in deest 5,
3339 et 3.
-
3340guorum a(W/^3. ^^^^ corie deest 3. »342 Rromsted 3. 3343 3343
^ penu episcopi 3,4, 3344 ^t 4.
— -

33« deest 4. ^340 quod v. ei. vel diem co?r. quod a vastatione eccl. vel die 4. el ita 5. 3347 vgl d. e. suae
desuntS. ^^''^ est deest i. ^^''^ Reliqua hujus cupitis desunt 1. ^sso facie turbatum 4. ^ssi jtaque 4,
3362 itemque deest 4. 33B3
naagnaque 1. 4. magna cum adesset 3,

NOT^.
(782) Adstantes... lumine torvo Virgil. Mn. 1. iii, (783) Hamburg. Urkundenbuch, n. 102.
V. 677.

1
)13 GESTA PONTIFICUM HAMMABURGENSIS ECCLESIiE. 614
ori, ut imponeret antiphonam Hijmnum cantate :
A parte (785); quamvis multa reticens, ud ca pra)-
iobts.A.t vero laicis denuo pcr3trepentibus,inchoari scrtim ^^''^ festinarim qua) generaliter posteris ad
ecit :Siistinuimus pacem ct non venit ^-'^*. Tercio scicndum sunt digna,vel spctialiter ad retinendum
'ero cum adhuc in poculis ^^''^ ulularent multum Hammuburgensi ecclesiai ulilia. Postremo, si (jua
ratus ^^", levari mensam praicepit, magna voce sunt quaj auditori displiceant ^"* in male gestis et
)ronuncians : Converte, inquit "", Domine, captivi- fortasse pejus descriptis, summopere te moneo et
atem uosti-am; respondente choro : sicut torrens in postulo, ut dum scriptorem vituperas, tu vitiose
lustro. Ita ille nobis pone sequentibus,inoratorium dicta corrigas dum
;
^^"''
illum,de quo scribitur ^•'''"',

•eclusus, flevitamare. Non cessabo a flelu, ait, do- accusas,in sapicntis viri casu tu cautior fias,consi-
xec justus judex fortis et paticns liberabit
^•***
eccle- derans te ipsum, ne et tu condcmpneris ''" (78G).
iam meam, vel potius suam, quam pastore con-
empto videt miserabililer a lupis discerpi. Im- ^'''^
([•il.JCap. 201.) [In legationeautem Hammabur-
}letum est enim desiderium eorum qui dixerunt : gensis ecclesiae, quoe ad gentes fieri solct, quamvis

Ixreditate possideamus sanctuarium Dei {Psal. inagnus pontilcx Adalbertus vigilanter omncs de-
-xxxii, 13), et quiescere faciamus omncs dies festos cessores '"'"^ suos laborasse cognoverit, ipse tamen
^ei a terra Psal. lxxiu, 8) ^^^^o, et disperdamus eos magnificentius quam ceteri,potentiam archicpisco-
ie gente, et non memoretur nomen Israel ullra
B palcm longc lateque in exteras protendebat naliones.
Psal. Lxxxii, 5). Exsurge quare : obdormis, Domine, Quamobrem tractavit sedulo per se ipsum ingredi
H ne repellas in finem {Psal. xliii, 23). Quia super- legationem illam ^"^,si quam necdum conversis ^^''*
bia eorum qui te oderunt, ascendit semper {Psal. posset gentibus afferre salutem aut jam conversis
.xxiii, 23). Miserere noslri, quoniam multum repleti ^•""addere perrectionem. Ad quod laboriosum iter
!umus despectione {Psal. cxxii, 3). Quoniam quem peragendum,solitagloriari coepit jactantia: Pnmum
u percussisli persecuti sunt, et super dolorem vul- fuissc /Jnsgaritim, deindeLUmbertum, postea Unni,se
lerum meorum addiderunl {Psal. lxviii, 27). Hkc vcro quartum evangelistam poslulari, qiiia ceteros
^^^' la- ^^^^
}t alia nos in illo compunctionis teinpore decessores suos viderit per suffraganeos, non per
menta sa;pe contemplati sumus, adeo utmonachus se tanto oneri insudasse. Itaque jam certus eundi.
multotiens fieri desideraverit ^•'^^. Aliquando etiam vitam ^''8^
suam disposuit taliter finire, ut circu-
^^**^
nptabat ut in ministerio in legationis suae aut iens latitudinem septentrionis.hoc est Daniam,
^clavania vel in Suedia^^*^^ sivein ultimalsland ^^" et Nordmanniam ^^'"'pertransiens.inde ad
Suediam
jbire mereretur (784). Saepe vero talis erat vo-
^'^'' Orchadas extremamque orbis patriam ^^*"^ Island ^^»''
untas ejus, qui ^^^^ pro veritate vel decollari posset attingere. Illi enim suo tempore et suo ^^^^
tnalle-'^^" nondubitaverit^^''* in Christi confessione. C labore conversi suntadfidem Ghristianam.A cujus

ueterum novit ille cognitor omnium secretorum profectioneitincris,quodjam publice moliebatur,de

Deus, si melior fuit ^^'^*' in conspectu suo, quam
apparuit coram hominibus. Horao namquevidet in
tacie, Deus autem in corde (/ Reg. xvi, 7).]
70 3370, ([40.] Gap. 200.) Ignosce igitur 33,1^
quaeso, lector, si tam diversi hominis diversara
hortatus ^^saprudentissimiregisDanorumcommode
deflexus ^^^o est,quidixit ei,barbara3 gentes facilius
posse converti per homines sua; linguse morumque
similium quam per ignotas ritumque nationis ab-
horentes personas; itaque nil illi opus esse,nisi
'•'^'"-

byatoriam diverso themate compaginans, cum non ut sua largitate et affabilitate redderet illos beni-
potui breviler aut dilucide, ut ars praecipit, volos "»2 et fideles, quos ad praedicandum gentibus
omnera ^372 operam dedi, ut scriberem veraciter, verbum Dei paratos inveniret 33o3_ j,^ g^g^ exhorta-
secundum quod scientia et opinio se babet in hac tione metropolitanus noster '^'^^' orthodoxo regi con-

VARLE LECTIONES.
"5» Domine "sb populis 3. 3 se
56 ^357 sass
4. add. ^
u_ iratus valde 4.
^^ jnquit deest 4. liberet 4.
'«^» lupo 3»6o ^aoi ^ae^ desideravit 3. ^sea
3. Dei a terra desunt 3. deest 4. Sueonia 2. s^ei rgiandia 2.
'»" abire 2. ^^eeut^^ s^st ^^gs
dubitaverunt 2. «a^J fuerit 4. 33-0
3. yeritate decollari velle 4. jYume-
'•us cap. LXIX deest 1. ^371 igitur deest 2. 3. 4. "'^ taraen add. 4. ^s^^
praesertim deest 4. 337t dispU.
quc addit A. '^-s
liant 5. ^^'''
quo describitur 1. 3371 contempneris 1. tempteris
reliqui. Conf. supra
\. lll C. 2. Capiia sequentia hujus libri desunt 1. In cod. 2. post schol. 93 {confer. supra not. 1. ad schol.
)3.) In cod. 4. hoc loco legitur versus : Si placet hic quarti maneant primordia libri. In cod. 2». ve?'0
'egdur : Incipit liber quartus. Confer infra tibrum de descriptione insutaruni aquilonis initio. ^ns prede-
lessores 4. 337» suam 3. »380
conversus 3. ^.jsi poeset conversis deesl M. F. — 33b2 praedccessores 4.
'3»» viam 2. 4. 338; circumiens 3. 3383 Sueoniam et Nordwegiam 2. ^j^g partem 4. ^as; islandiam
2.
'388
suo deest 4. 3389 ex hortatu 4. 3390 reflexus 2. 4. »391 personas nilque 4. ^^^ benevolos 3. 5. ^sos b.
!9t devotos fidelesque ad p. g. v. D. (-et add. noster decst 4.
4.) invenire 4.

NOT^.
r84) Conf. 1. IV, c. 35. clusit.Quae sequuntur de legatione Hammaburgen-
(785) Id est quae de his rebus pro certo cognovi sis ecclesia; c. 201-207, aut ipse Adamus in secunda
aut quae fama refert. recensioneaut clericus alius Dremensis fere coaevua
(786) His verbis Adamus noster librum m De addidit.
gestis archiepiscoporum Hammaburgensium con-

h
 .

01 :; ADAMl CANONICI lillKMENSlS. m

Bcnlicns.ca largUalc, (luarn in omnes habuit,mullo A. Cap. 204.) Alexandcr episcopus, servus xer-
([-IS.]

indulgunlius uLi cuipit in cpiscopos gcnliuni ot lc- vorum Dei, omnihus episcopis in regno Danorum con'
Quos tanta hilaritato sfitulis, aposlolirre sedi et nostro vicario ohedienlibus,
galos orientalium regum •*»>"'.

•*"",
salutem apostolicam benediclionem. Adathertus
singuloa recepit, tcnuit dimisitquc.ut cum,po8tha-
ct

bito papa.quasi patrcm multorum populorum, ultro llammahugensis archiepiscopus venerahilis, vicanus
muncra oirercn- noster ^*»«, litteris et legutis suis conrjuestus est, quod
univcrsi expeteront, ingcntia viro
tes.ejusquobencdictionemreportantes pro munerc. quidam Fjlherlus ^*"*, Faniensis •"" episcopns,mutlis
itaque in legatione criminibus involutus,ad synodum suamper triennium
([/12.] Gap. 202.)Archiepiscopu3
qualcm ct tcmpora ct morcs homi- vocatus, venire contempseril '*'*; quod quia consiiio
sua talis crat,
mallent habcrc,ita affabilis.ita munificus, quorundam vestrorum dicitur esse factum, manda-
nem '"'•"''

mus et apostolica aucloritate pnecipimus, ut oh hu^

ita hospitalis crga omncs homincs 2-'»^ ut parvula
Bremaex illius magnitudino insLar Piomoe divulgata, jusmodi recedatis omnino consilio,eumque ad audien-
^'s» pole- tiam prncdieti fratris nostri ire admoneatis, quatinus
ab omnibus terrarum partibus catervatim
retur, maxime a septcntrionalibus populis. Inter post factam examinationem canonice judicetur.El alia

quos extremi venerant Islani, Gronlani ^^^^, Gotho- quibus ibidem prajcipitur, ut ei obediont et subje-
rumquc et Orchadum legati, petentes ut illuc pr.-u- j.
ctionem exhibeant. ftem aliarum litterarum exem-
dicatores dirigeret; quod et statim fecit (787). Nam plar '^".

et in Daniam.Suediam'*"" et Nordwegiam '*<" etin (Gap. 205.) Adalhertus, sanctae Romanx et aposto-

insulas maris ordinavit episcopos multos de quibus ;

necnon unioersarum septentriona-
liex sedis legatus,

et ipse gaudens dicere soledat Mcinix qiiidem :

lium nationum archiepiscopus, Hammaburgensis quo-
mulla, operarii aulem pauci. fiogate ergo Dominum que ^*" provisor indignus,
ecclesise
^''^
(788] W .

messis, ut mittat operarios in messem suam {Mafth. Boskildensi ^"^ episcopo satutem. Ad synodum, quam
Quorum speciosa multiludine apud Sleswieh ^*'^ celebrandam esse constiiui, voi
IX, 37). fCap. 203.]
tandem exhilaratus pontifex,primusomnium statuit venisse autnuncium vestrum misisse grato animo per-
in Dania synodum celcbrare.cum suffraganeis suis, ciperem. Sed de hoc alias. Nunc autem fraternitalem

quoniam ct temporis opportunitatem habuit,et quo- vestrum latere nolo, quid molestiae mlhi Adalwardui
niam ^^3 iHud regnum sufflcientibus habundaret episcopus intulit, quem vobis teste '^'*^^,qui ordinatiom

quoniam multa corrigi necesse fuerat ejiis interfuistis, Sictonensis ecclesix consecravi pon-
episcopis, et
in novella plantatione, sicut hoc quod episcopi sws^ tificem. Quem dum barhara gens sibi prxcesse no-

^*'^, Scariensem ^*^" ecclesiam invadere cepit

benedictionem vendunt,et quod populi decimas dare luit

nolunt,et quod in ^*»' gulaet mulieribus enor.miter Peto igitur, ut nuncium meum, qui illuc iturus est

omnes excedunt. Ad qu<e omnia Romani papae ^^^s C ad Dalbogiensem ^*^' velitis episcopum dirigcre (689)
fultus^ios auctoritate,regisque Danorum promptissi- Hffic habui de synodo quag dicerem, cum et alia

mum sperans auxilium, magnificum prorsus, ut multa sint.quae fastidii causa omitto.
^«2 jgti vero,quos metropolitanu;
semper solebat,concilium fieri voluitomnium aqui- ([44.] Gap. 206.)

lonalium ^*»' episcoporum.Soli diucius expectaban- ad gentes ordinavit, plures sunt ^*"; quorum sedei
tur transmarini.Ea res hactenus synodum remorata et nomina didicimus ipso narrante.In Daniaitaqui

est; fidem prsesto sunt epistolee, quas

ad cujus rei novem constituit, Ratolfum ^^s* ad Sleswich civita
tem 3*23 Oddonem ad civitatem ^426 Ripam
papa in Daniam legavit episcopis ad synodum rebel- (790),
^*^' Arhusin ^'^"^^
,UQVih&T
libus; et ipsius archiepiscopi litterae aliis directae. Christianum ad civitatem
Ex quibus duarum exemplar hic ponere duxi ne- bertum ad Wibergh -"«a civitatem, Magnum mo
nachum ^"o et Albricum 3*3i
(791) in Wendilam ic
cessarium.

VARI^ LEGTIONES.
^300 hominum 3. 4. erga 0. h. desunl 3397 i
3»« orientaliumnationum regumque 4. M. in margine. 3*02 guoniar
34oo Sueoniam 2. 340 Norveigiam 2.
3398catervatim <toi 4. ^39 igiandi, Gronlandi 3.
deest^. 3U.3 gicut et in hoc 3. '^^o^ deest i. ^ws pontificis 4.
a.oe
,/^^5^ 4. 3407 aqmlonarium _
.

*" Fariensis 3. «410^*'- contensit

'"os Adalbertus deest 3. A. 4. ^409 noster deest 3. 5. Ekhertus 4. _

«14 ecclesiao deest 3. 34i3 w. deest 2. 34i6 Roschildensi 3. 4. ^*^- Slaswich 3 {le(,
3413 item alia 3 4
34,9 testibus 3. 5. ^419 nollet 4. vellet 2. ^420 Scarensem 3. ^421 ualbyensei
Sliasvvich) Sleswig 4.
34-b Slasvich 3. Slesw
3 3422 3 ;h23 piures vero sunt, q. m. a. g. ordinavit 4.
ipsi
3424 Rotulfum 3.
4. civitatem deest 3. 4. «420 civitatem decst 3. 4. ^427 ^rhus 3. Arusiam 5. ^428 Wibergon. t. \

barg 3. ^429 monachium deest 3. 4. 34:^0

Albrittum 3. In margine cod. 2. 343i notatur : Albricus Magc
successit.
NOT^.
(787) /n legatione — fecit. Eadem fera verba le- (790) De Ratolfo v. Hamb. Urkundenbuch n.
7i

gebantur supra 1. iii, c. 23. ubi inter canonicos Bremenses recenseri videtu
(788) Willelmus. V. infra c. 44. Occurrit illius Gonf. ibid. not. 2 Chron. Mindens a. 1071, et infi
nomenin charta a. 1060. Hamb. Urkundemb.n. 82, 1. IV, c. 3.
(791) Albericus inter praepositos Bremenses n
86. V. etiam Saxon. Grammat. 1. x et xi.
censetur anno 1059. Vide Hamb. Urkundemi
(789) De episcopo Dalbogiensi v. infra De situ
Polonise, c. 8. n. 80.
 6i7 GESTA PONTIFICUM HAMMAHUHGENSIS EGCLESIyE. 618
sulam.*3.,Eilbertum '"...inonachum ^''^ {„ Farriam
A =^ime vidimus cum quatuor -^ho
aul nuin(,ue sliDa
et Fiuncm insulas »«*, Willelmum in
insulam Se- tum prout ipsum audivimus dic<intcm,
episco|ii3 ;
3*3i,
land Eginonem »436 jn Scaniain ^437
p,.ovin- absquo muititudine esse non posse (810).[45.]Cum
ciam. In Suediam '"^ consecravit se.\ : AdaKvar- vero eos a se dimiserat, solito molcstior ^^so gggg
dum et Acilinum 3*39
(799;, item Adahvardum *
et propter solitudinom videbatur. Numquam tamen
Tadicum (793) nec non Symeonem '**" (79i) at- carere maluit (811) vel tribus,quorum frequentissi-
que Johannem monachum ^**' (795), In Norwe-
mi erant Tangwardus^^s^Brandenburgensis^^-^^gi^),
giam 3*-' duos tantum ipse consecravit, Thelf ct vir sapicns,etcomes episcopi etium ante episcopa-
Sevvardum »**» (796). Ceterum aliunde ordinatos, tum. Altcr erat Johannes, quidam Scotorum ^^^^
cum sibi satisfacerent, et secum misericorditer te- episcopus (813) vir simplex et timons Deum, qui
nuit et aheuntes dimisit hilaritcr; sicut Mcinar- postea in Sclavaniam missus.ibidem cum principe
dum (797), Osmundum (798), Hernardum (799) et Gotescalco 3*n intcrfectus est. Tercius Bovo ^*^*
Asgotum (800) aliosrfuo multos. Pr.xHerea Thurol- nomen habuit, incertum unde natus aut ubi ordi-
fum 3*w quendam posuit ad Orchadas (801). Illuc natus,qui se tamen peregrinationis amorc Iheroso-
etiam misit Johannem in Scotia ordinatum (802) limam ter accessisse jactabat,
indeque Babiloniam
et alium quendam Adalbertum cognominem , deporlatum a Sarraccnis.tandemque solutum mul-
suum 5^« (803). Isleph ad Island
insuldm ^vw^yoi). B tas per orbem transisse provincias (8ii). IIos tres
Sunt 3*" episcopi quos omnes ordinavit viginti, cum non cssent ejus sulfraganci,compcrimus eum,
quorum tres aboilivi et extra vineam ociosi (805) quod 3^^« sedes proprias non haberent, majori fo-
remanserunt (Mafth. xx), sua quarentcs, non qua) visso clementia •''•".
([46.] Cap. 207.) Eodemque
Jesu Christi [Philipp. 11, 21) (80G). Quos univcrsos studio benignitatis utebatur erga Romanic sedis
gloriosus archiepiscopus (807) decenti honore(808) lcgatos. Quorum clicntolam et contubernium in
habens, ad praedicandum barbaris vcrbum Dei summo coluit amicitiarum loco, pariter gloriatus,
prece et prsemio (809) commonebat ^-w. Ua sspis- sc duos tantum habcre dominos, hoc est papam et
SCHOLIA.
* ^*^^/'o/- 9'i- Adalwardus senior ^'^ uterque ^vso
praefectus est Gothicc, junior ad Sictunam «<;« et Ubsa
est.Symon ad Scritelingos3'*c2,Joannes ad iasulas Baltici maris destinatus
Ts'!',.-"'^^-"®
^'63. \,gesimus
est erat Ezzo s«4 (gisj^ quem ipse ordinavit in Sclavaniam.
(2. 3. 4.)

VARIyE LECTIONES,
3'3i
insulam deest 3. 4. ^•3!» Eabertum 3. ^-ss
monachum 3 13;
pionem S.Eabertum in Fio- deest 3. 4.
F^lstnam 3.insulas rfm^ 3;3.
Eiginonem 4.Eigmonem 5
4. «J."^ °.
Selandiam 2. 3v.3o
"^'^'"'"ras' 'i
-N^d;e;i^r3f^si.Si^f ^^»^T;^£r '--" '^^^^^-^ ' -?:.onachum....3
—
desunt 5. In cod
^ Illuc suum desunt 3.cognominem suum
'''''"?/'''= ^- equivocum. In 4. prxcedentia ita Iransposita
legunlur S.h^Jf 't^T"''"'^"'/T/'f
07^«!«^' ^et almm q. A. [Isleph ad I i. [Illuc c m. I. i. S. ordinatum]. ^«s insulas 4
3u, c..„, « •

; ^,""V-" n' '•. ": '^0'^"?e"dabat 3. 3'.;« geptem 2. 4.

3;.o 34,. Tangiard 3
jnestior 4. Tancquar-
^-.o
j."l arLnn^S^^H"^"'^^^'-^^''^'"^?"^"^^^.
'•so
Scotherum 4. -- Godcscflco 2. GoSalco
0. Bono 5. Bonno 3. ^.oo
sutTraganei.eo quod 4. 3io7
^'''^
clementia
c" dicitur 4. 3458 gt junior
'" utnque deest 3. uterque 2. addit 2.
ulique 5. 34co Sictonam 4 S et desunt 3. ^voi Ubsolam 4. «62
ingos 34633. Baltici — est desunt 3. 4. Baltici deest 3.
scri-
^40*
Eizo
ej 4.

NOT.E.
(792) Acelinus praepositus in charta Adalberti ar-
C (803) Idem, ut videtur,qui in scholio 99 dicitur
.'tiiepiscopi annolOeOdataoccurrit.Y.Hamb.Urlidb. Albertus.
1. 82.
(804) V.
I. IV, c. 35.
Tadico ille presbyter in charta a. 1059.
(793)
(805) Ita et supra in dedicalione.
vide^Hamb. Urkundemb. Conf. inlra I. iv, c. 29.
(794) De Symeone v. ibid., c. 2i.
(806) Swri —
Christi. Ita et I. iv, c. 21.
(807) Gloriosus archiepiscopus. Ita et sapra I. 11,
(795) Joannes.episcopus Bircacensis,vuIgo dictus ^
c. 60; I. III, c. 64.
lUtumus. V. infra I. iv, cap. 20. Abbas fuerat in
(808) Decenti honore. V. supra I. i, c. 28, ibique
nonasterio Gozeca ab anno 10'i9-1060.Conf.librum
notam.
le lundatione hujus
monasterii p. 211 et 213, ed. (809) Prece et prxmio. Allittcratio similis Sal-
laderi et diploma Adalberti
archiepiscopi dat.1069, lustii in Castilina cap. 45, neque precibus neque
un. 11 Chron. Halberst. a. 1071.
;
pretio.
^^(796) V. infra I. iv, c. 33, ubi vocatur Siguar- (810) Conf. III, c. 35.
(811) Maluit. Conf. supra ad 1. 11, c. 26.
(797)Meinhardus fortasse presbyter, qui occur-
•itm charta (812) Occurrit illc in charta imperatoris Hcin-
a. 1009,1. 1., n. 101-; Conf schol. rici III. a. 1051, Mart. 19, episcopatui Branden-
burgensi data.
'

(798) De Osmundo v. supra I. iii, c. 14. (813) De Johanne Scoto, episcopo Magnopolensi,
i

(799) De Bernardo v. 1. iv, c. .33. v. supra I. III, c. 20.

(800) De Asgotho v. supra schol. 69, et I. iv,
D hujus nominislectio vera cst.Bono idem
(814) Si
esse videtur qui supra I. ui, cap. 20, Grceca voce
"(801JV. I. IV, c. 34.
Aristo dictus est.
Joannes in Islandia, fortasse episcopus
(802)
lolum, de quo v. Are Frodi, cap.
in (815) De Eizonc v. supra I. iii, c. 20. Vixit adhuc
9. anno 1074, leste Lamberto Hersfeld. h. a.
Patrol. CXLVI.

k
20
 OIU AIJAMI CANOiNICI HIUOMKNSIS OiiC

rcgotn,quoruin dominio jiire subjuccant omncs bb- j^ umquatn voluit.Procujusddci merito a regequidcm
culi cl ccclcsia; potcHtalcs , iilos nimirum siln csse ut '''" inajor domus in palatio constituluH, donc
timori ac honori. Apparuit hoc in fidn viri, quam ojus multa bona lucrahatur JJrcmenfii ecclcBife, de
ita intogram scrvavit utrisque, ut auctoritati opo- quihus supra plenius dictum e&t. A papa vero rne-
stolicic nichil pr.eponens^^^^^^-^^^antiqui honoris privi- ruit hoo dignitatis priviiegium (H17), ul totum juj

legia sedi apostolica; contenderet integra scrvari suum domnusapostolicus *"' in illurn transfundcrel
deberc, ejusque lcgatos summo recipiendos amorc succcssoresque ejus ^*"^, adoo ut ipse •''*'' per toturn
censcret. Majeslatcm vero imperatoriam quanti fa- aquiionem in quibus locis oportunum videbatur,
ceret, episcopatus ejus testis est, ideo vel maxime scpe invitis •'''•"*
regibus, episcopatus constitueret,
destructus, quod a fidelitate regis nec minis nec ordinaretque episcopos ex capella sua quos vellct
blandimentisprincipum rescindi potuit.Formidolo- Quorum ordinationes vel sedes, quoniam
elcctos.
sa estenim malis regia ^''"potestas(816).Unde eliam buc usque distuiimus, non incongruum videtur.si-
frequentes in regno conspirationes ficri solent '"'''''.
mul etiam de situ Dani* vel reiiquarum,qu;c trana
Quibus ipse tamen nec in '''"
vcrbo communicarc Daniam sunt, regionum natura scribere '"'.

DESGRIPTIO INSULARUM AQUILONIS '".

SI PLACET, H^C QUARTI MANEANT PRIMORniA LIBRI ^*''''.

1. (Cap. 208.) Provintia Danorum tota ^*''*

fere C in Alaburg ^*'^ per directum ^**'' viam metiris '"',
^'•"
in insulas dispertita est, sicut etiam legitur in quinque aut septem ^*"' habes iter dierum ^'''". Hiec
gestis sancti Anscarii ^«o ^§18). Hanc autem Da- est strata ^»"' Ottonis caesaris usque ad mare novis-
niam a nostris ^*^' Nordalbingis flumen Egdore ''*''-
simuin Wendile ^-'^- (820), quod ^^os \^ hodiernuoi
dirimit,quod ^*^^ oritur in profundissimo saltu paga- diem ex victoria regis ^s"* appeliatur Ottinsand ^''^''.

(819), quem dicunt extendi

^*** ^^^^
norum Isarnho Latitudo Judlant ^^"^ secus Egdoram diffusior est,
secus mare Barbarum usque ad Sham ^we lacum inde vero paulatim contrahitur ad formam linguae
3*". Geterum flumen Egdore descendit usque in^^*** in cum angulum,qui Wendila dicitur, ubi Judlant
^^°'
occeanum Fresonicum,quem Rornani scribunt Brit- finem habet.Inde brevissimus in Nordmanniam
lannicum. Et ^*^^ prima quidem pars Daniac, qua; ^sos
transitus est ^sos.
Ager ibi sterilis pr^ter loca ;

^^io
Judlant^^-^^^dicitur^*^!, ab Egdore in boream longi- fluminis propinqua, omnia fere desertum »*"
tudine potenditur*,habens iter tridui, si in Funem videntur ; terra ^•''^ salsuginis et vastae solitudinis.
3*3- insulam divertis ^"^.Si vero ^''^* a Sliaswig ^"" Porro cum omnis tractus Germaniae profundis hor-

SCHOLTA.
* Schol. 95. Saltus Isarnho a stagno incipit Danorum,quod Slia dicitur,et pertingit usque ad civitatem
Sclavorum, quae dicitur Liubicen ^«'^
(821), et flumen Travennam. (2, 4, 6.)

VARI^ LECTIONES.
3165. G 3'.7o ^*'^
proponens regis 3.
3. ^"'^ solebant 4.
3*^7 ^469 jn deest 4. gst 4. ut deest 5. do-
succ. que ejus ipse transf. 4. ^"* ^*'*
minus apost. deest 4. ^*''- deesl 4. invitis etiam reg. 4,
^^'s describere 2. 2a. 4. ^'•''^
descriptio regionum vel insularum aquilonis. Incipit de patria Danorum
^"''
2. 8. deest rubra 2a 4. Hic versiis legitnr in cod. 1. Vide supra l. III c. 70. not. m. ^*'^ ilia 7a c. tota
fere illa 7b. ^''''^
distincta et (est 7c.) addit 7. •*''*"'
Ansgarii 2. 4. 6. 9. 10. sicut Anscarii desunt 7. —
3*81 deest lc. •^'«^
Egdora 4. semper. Eydora 9. ssepius. ''^^'^ qui 1. 4. 6. qui fluvius 2. 9. ^'•^'* Isoriiho 8//.
^"^ Scliam 9. ^^^'
9. Isaruho 2. 7. In cod. G. Isa.nho litei^a r erasa. ^''^''
et extenditur 4. ad stagnum
(scagum Ib.) Danorum, quod Slia dicitur 7. Verba ; usque lacum in cod. 6.supe7'scripta sunt. 3**%d9. —
=^*83
At 9. "5" Judland 1. xemper. Judlandia vel Jucia (Jutia 10.) 2. 9. 10. semper. Jutlant 4. semper.
'^31 vocatur 9. •'^^^-
Funen 7. Fiunem 4. Finnem .5. Fiuniam 2. S.semper Funiam 9. 10. ^^^^ diverteris 5.
**9* autem 2. 4. 9. 10. ^wa gii^swich 7. Slaswich 10. Sleswiga 9. ^^^^ in A. deest 2. 5. 9. 3*9; directam

7, 9. metieris Ibc* mearis 7a* ^''^^ sex 7. 8. 9. 10. Voci quinque in cod.G. superscript'im est : in Ala-
3''*'*'

burch, foct septem : in Wendila. aut sex dierum habens tunc in Wendilam 7. ^'"^ stacio 7.statura6.
^'''"'

S502 Vendile 9. Vendila? 10. semper. ^^"^ usque addit 4. 5. ad mare novissimum redundat 7. ^^^''
ex vict,
regis desunt 6. 9. ^''"^
Ita 1. 6. Ann. Sax. a. 952. Ottensa (u?) ut la* Ottcnsant ~b' vocatur Ottensant eJ
victoria ipsius caesaris 7c* Ottinsund 5. Ita legendum videtur. Conf. Snorri Ynglinga Saga Cflj9.28.0ddesun
ssog
9. 10. Oddesund 2. 8. Jutlandie (Judlandie 9) sive Jucie 2. 9. Judlandiaj sive Jutiae 8. 10. ^so- ]bi 4
3508 ivjoi-nianniam 7. Norvegiam 9. 10. Nordwegiam 2. ^'^"^
est deest 9. iO. 3^"' fluminis 4.
^sn (jggert;
4. 7. deserta corr. 7c.
^'"^^'^
deest lc. ^•^'^
Lubicen 2.

NOTiE.
(816) Conf. Sallust. Catil. c. 15. mare Lymfiord.
(817) V. privilegium Leonis IX a. 1053. Hamb. (821) Liubicem hic, supra in scholio 13, intel
Urkundenh. n. 75, ligendum est de Lubekc vetere, Olden Lubeke, d
(818) Vita Anskarii cap. 25. qua vide chartam regis Conradi III a.ll39, Jam. 5
(819) Danische Wald. Conf. schol. l'(. et Hemold. 1. i, c. 34 sq.
|820) llodie Vensyssel, pars Jutiai borealis ultra
321 GESTA PP. HAMMABUKG. — LIB. IV. DESCHIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 022

peat ^*'* saltibus, sola est Judlant ceteris horridior, A "^^^ '» nostram Saxoniam. Tertium voluit episcopa-
[ju« in ^^'* terra fugitur propterinopiam fructuum, tum esse in ^™ Arhusam ^*". Et hanc ''^^» fretum
in mari vero propter infestationem pyratarum. Vix quoddam a Fune ^"^ dirimit brevissimum, quod ab
invenitur culta in aliquibus locis, vix humanaj ha- orientali pelago ingrediens, longis anfractibus inter
bitationi oportuna. Sicubi vero brachia inaris oc- Funcm ^»*" et Judlant '''*'
protenditur in boream,
jurrunt, ibi '^'® civitates habet ''''^
maximas. Ilanc usque ad eandem civitatem Arthusan, a qua navi-
regionem quondam "'* c«sar^°'' Otto ^^-"subicicns gatur in Funem aut Selant ^"^, sive in Sconiam
tributo ^^21
j in tres divisit episcopatus, unum con- ^•'•s,
vel usque in Norvegiam ^"'**.
stituens ^^"
•''^-*
apud Sliaswig ^"^, quaj et Ileidibii
iicitur, quam ^*"", brachium quoddam freti barbari 2. (Cap. 209).) Postea voro deficiente hoc episco-
Dtlluit *^-^, quod incola) ^-'-' Sliam vocant, unde et patu,quem torcium posuimus, Judlant duos solum-
civitas nomen trahil. Ex co ^^-^ portu naves cmitti modocpiscopalus retinuit, *** Sleswiccnsem ^svii yj.
solent in Sciavaniam '^" vel in Suediam vel ad delicet ac Ripcnscm, donec mortuo nupcr Wan^'*'',
Semiant ^^^" usque in Grajciara. Alterum lecit epi- Ilipensi episcopo ^^" (822), diocesis illadiscreta est
scopatum^"' in Ripa*, quas civitatis alio cingitur ^^^-
in quatuor episcopatus ^"^*, auctoritatem suam prae-
alveo, qui ab occeano ^'^^ influit, et per quem vcla ,^ bente archiepiscopo. Qui mox consecravit in Ri-
torquentur '''* in Fresiam.aut ^«3= certein Angliam** pam^^^^^Oddonom.in ****-*'***** Arhusan^^^^ochristia-
SCHOLIA.
* Schol. 96.De ripa in Flandriam ad Cincfal ^^*" (823) velificari potest duobus diebus et totidem noc-
tibus de Cincfal ^^^^ ad Prol (82'i) in Angliam duobus diebus et una nocte.IIIud est ulti-
;

mum caput Angliae versus austrum, et est processus illuc do Ripa angulosus inter aus-
Irum ct occidentem. Dc Prol in Britanniam ad Sanctum Mathiam ^"^ (H25) uno die, inde
ad Far juxta Sanctum Jacobum (826) tribus diebus ct ** tribus noctibus. Inde ad ''''"* Les-
kebone (827) duobus et duabus noctilius, et est proccssus iste angularis totus ^^^^ inter
austrum ct occidentem. I)e Leskobone ^'''^ ad Narvese (828) tribus diebus et tribus nocti-
bus, angulariter inter orientem et austrum. l)e Narveso ad Arrugun •'^•''(829) quatuor die-
bus et quatuor noctibus, angulariter intcr aquilonem ct orientem. De Arragun ad Barza-
lun (8.30) uno die similiter inter aquilenem et orientcm. Dc Barzalun ^'^*' ad Marsiliam
uno die et una nocte, fere versus orientem, declinando tamen parum ad plagam aus-
tralem. De Marsilia ac Mezcin in Sicilia quatuor diebus et quatuor noctibus, angulariter
inter orientem et austrum. De Mezcin ad Accharon (831) 14 diebus et totidcm noctibus
intcr orientem et austrum, magis appropiando ad orientem ^^^^. (4. 9.)
**
Schol. 97. Ad Angliam faveniibtis curis i^cla pandis. (6.)
"* Schol. 98. Primus in Sleswich ^'"o episcopus fuit ^•'^' Haroldus, secundus Poppo, tertius Rodolphus
3502(86. 9. 10.)
*** Schol. 99. Inter i4;-husan et Wendiiam circa mediwm Wiberg apud...ta...si/a. (6.)
'** *
Schol. iOO. Inter oceanuni et Wenrfi/c mare pvomunctorium Skagen, quod respicit contra msulas
aquilondiles. (6.)
'*"" Schol.iOi .VJendil. msula tripartit
. in osti . . . . . . mari oce&no, mgreditur. (6.)
. . .

"**•**
Sc/ioM02.Primu9 in Ripa episcopus Lyafdagus erat ^sos^
secundus Othencarus '^*'^, tertius Wal ^^^^,

quartus Odo ^sgg, (g ^. 9.)

VARI^ LECTIONES.
omnes t. G. p. horreant
^51* 4.7. ^^^. 7.
3315 3316 ijjj deest 6. «"'^ habent 7. 9. 10. 33i8 quond.

reg. 5. 3^"' proedictus cajsar 7. Ottho 10. 3^-' subjiciens in tributo 7. s. interdicto 7. '•'-- consti-
^^^"

'uit 2.8.9. 10. •''•'-'

Sliaswich 7. Sleswich 2. semper. Sliaswig 9a. Sleswig 9 6. '^" Heithebu 4. Ileidbu
susg
>.Hetthbii 9, Heideby 10. ^»^^ quod 9. ajiud 7. 3o27 incolo^ deest 2. 4. 9. 10. ^iias qug 4. ^^-"•'
Sla-
^aniam 9. ^^^" et addit 4. in Sueoniam vel in Smelandiam (Seinlandiam 9.) vel 9. 10. ^^^' fec. ep.
^^so
lesunt 4. ^ssx
tangitur 2. 4. 8. 9. 10. ^-^» orcano 10. 2334 torquent 2. ^ss» ^qI 2. 4. 9. 10. Tcr-
ium vero in 'i. ^^^' Arhusam 1. semper. Arhuson 7c. Arusia 2. 9. 10. semper. Arhusen 4. semper.
°'* hunc
5. 1 c. 3^3^ Fiune 4. Finne 5. Fiona 2 sxpius. Fiunia 8. 9. 10. semper. ^^'•''
Fiunem 2. '4. Finne
emper. Finniam ss:pius. ^'*' JudUindium 10. ^^*- Selandiam 9. 10, semper. ^"^ Scaniam 2. 7. 8.
setnper. Schaniam 10.
.
^'" Nordwegiam 2. 4. semper. Norvvegiam 5. 7c. 9. semper. ss^gijaswicen-
iem 4. Sleswichcensem 10. ^»*^ Wiilone 8. Wallone 2. 10. Vallone 9. '*" donec - episcopo desut/t 7.
"* scilicet Ripensem, Arhuscnsem, Wibergensem, quartumWendila 7. tibi desunt vcrha sequentia in
luctoritalem usque Albricum. ^^so Arhusiam
Arusiam 8. ^^^' Ita 4. Albert. Siad. MS.
^^*'-*
Ripa 4. 2.
hhniense apud Lavgebek. SS. rer. Danic. T V. pag. 622. Cuicfal 5. 9. *^^2 Matthiam 5. ^^^^ trib. d. et
lesunlb.d. '•=* ad rfm< 5. 9. ^sou gt duabus 11. e. e. p. i. a. totus dcstint ^. 9. '^"'' Leschebone 4.
Albert. MS. Ilolm. Arrugen corr. Arrugun 4. Arrugncn 5. 9.
I**''
Barsalun 5. 9. austrum 5. 9. •'''"' ''^''•'

^»" Slewich 10. Sleswigh 9. ^sei grat 10. »562 Rodolperus 9. ^^es Primus ep. in R. fuit Eyasda 9.
«* Othemarus 9. ^^'-
Wallo 9. ^ses Qddo 9.
NOT^.
(822) Wal. V. supracap. 70;1. iii.cap. 23.
1. 11, licia.
Cincfal sive Sindfal quondam diccbatur
'823) (527) Ulexbona, Lissabon.
-tium fluvii Mosac. V. Siccama Commentar. ad le- (828)Maris brachium apud Gilbraltar, quod Scan-
m Frision. in Addit. sap. tit. iii, §58, p. 142. dinavis diccbaturNia-rvasund, id (^st tnarc slriclutn,
824) Praule sive Prawle in comitatu Devon,haud qu.-R verba Albertus Stadensis a. 1152 hic qunque
|irocul a Dartmouth et Plymoulh. Apud Ptolemajum adjecit. V. OikneyngaSaga. Saga .Sigur Jorsalafar.
«focatur Berolium, quod minus accurate Landsend Conf. Basnagc ad Canisii Icct. antiq. t. P', p. 337.
3S8e censetur. (829) Tarragona.
j
(825) St. Mahe in Britannia minori. (830) Barcellnnn.
(826) Ferrol juxta S. lago di Compostella in Gal- (831) Suinl-Jean d'Acrc.
Gi:i AUAMI CANONIGI UIIKMENSIS 024

num, in Wibcrch "''" JJoriiicrLum in Wonfli- •'''•'", '

A vilaHanoli Willcbrorfli Kosolislanfl '^"' appellari '•-*'

lam Mugnuin, cui, fJum ^'''"

post orflinationem ''*"• discimus "'**", qu-fi sita est in condnio iJanorum fit

rodirct, in Albia naufrago "*'' subrogavit Albricum Frcsonum (8:33).Sunt et alia? insulac contra Krc-
*"^. Ilii quatuor cpiscopi ^*''^ Lunc llipensom dono siam ""'"'
et Daniam, scd nulla earum tam memo-
^'^''^.
Sueni rcgis sortili sunl parrochiam
^''''*
rabilis.

:}. (Gap. 216.) Arehiepiscopus vero de suis clcri- 4. (Gap. 211.) Funis insula est non modica, post

cis ^™ ordinavit in Sliaswig Rotolium *"'', in Se- eam,quaj Wendila "''''^ dicitur.in oslio barbari sinus
land Willclmum
''^'^
in Funem Eilbertum ^^*°,
'''i''\ occurrens. IL-bc adhcBret (H'.yi) regioni qu« Judland
quem tradunt conversum (832) a pyratis Far- •''•''',
dicilur, in quam '"'"* brevissimus a Judland »''"5
'*'''>*

riam ^''^-
insulam, quac in ostio riuminis Albia; longo Lransitus ex omni parte. Givitas ibi magna Odan-
secessu ^^***
latet in occeano **, primum rcppcrisse, sue ^^'"', insulac in giro parvul.i;, omncs frugibus
constructoqucibimonasteriorecidschabiLabilem^''"* plena;. Etnolandum est, si per Judland in **** Fu-
Haec insula contra lladeloam Gujus la- '''^'^
siLu est. nem tenderis •'«", directam '"'"^
in scptenLrionem
titudo ^^^''
vix octo miliaria pandiLur, latiLudo qua- viam habes (855). At vero per Funem transeunti ad
tuor, homines stramine fragmentisque navium pro SelandjOriensinfaciemcurrif^^^^.Duotrajectus sunt
igne utuntur. Sermo est, piraLas, si quando pra3-
j^
in Seland, unus a Fune, alter ab Arhusan, pari

dam ^^^''
inde vel ^'^^ minimam tulerint ^^'''^,
aut mox utorque '"'"'
distant ^^" spatio.
Mare natura tempes-
perisse naufragio aut occisos ab aliquo, nuilum do- tuosum duplicique '^'- plenum periculo, ut eLiamsi
mum redisse inderapnem. QuapropLer solent here- ventum habeas prosperum "^'^, vix effugias manus
mitis ibi vivenLibus dccimas prasdarum offerre cum pyratarum.
magna devotione ^^^''. Est cnim hcec insula^^'" fera- li. (Gap. 212.)Seland*****insula cstininteriorisinu
cissima frugum, ditissima volucrum et pecudum marisBalLicisiLa, quantitatemaxima******. Hajc tam
nutrix ^''•'^, collem habet unicum, arborem nullam, fortitudinevirorumquam, opulentiafrugum celeber-
scopulis,includiturasperrimis^^^^,nulloaditu prajter rima,longitudinemhabetbidui,cumlatitudo fere-'''*
unum ^^^'', ubi et aqua ^^'^^
dulcis, locus venerabilis sit a^qualis. Civitas ejus maxima Roschald ^'''', sedes

omnibus nautis, preecipue veo pyratris. Unde ^'^'^ ac- regia Danorum. Hffic insula ajquali spatio distans a
cepit nomen, ut Heiligland
^'^^''
dicatur. *** Hanc in Fune vel Sconia, pernoctem transitur ^^''',habetque

SGHOLIA.
* Schol. 103. Primus in Wendile episcopus ^^" Magnus monachus erat ^'^^^, secundus Albricus. (8 b.9.)
'*
Schol. 104. In hoc occeano qui ixntea commemorabaiur insula est Fosetisland /jroprie nunc Farna
vel Heiligland nomcn /iabet. Hec dis/rti ab .-Inglia vemigatione fridui. GeLeruw vicina. cst
Freso?iwm terre vel nostre Wirrahe, ita quod viden pos5U jacere super mare. ^uidem
ab insula que . . 05tio . . a liitore . . sita . . olmo . . m me . . wela panrft usque ad Far-
riam in Dania etiam . . . cimus. (6.)
***
Schol. 105. In vila Liudgeri narralxiv Karoli tempore quidam handricus nomine baptizaius esse ab
episcopo. (6.)
**'* monachus
Schol. lOG. Primus in Finnia episcopus Rehinherus erat, secundus Eilbertus [8 b. 9.)
*** *
Schol. 107. Inter Seland et Funem insula est parvula, quam Sprogam dicunt : ea est spelunca latro-
num, magnus timor omnium transeuntium '^^^^.
(6. 7.)
****** Primus in Selandia episcopus Gerbrandus erat, secundus Avocco, tertius Willelmus.
Schol. 108.
(8 b. 9.)

VARI^ LEGTIONES.
3SG7 wiberg Wibergis ^. Wibergh 9. Viburgh 10. ^ses Heribatum 10. ^se^ cum 2. 4. 9. 10.
1. 2. 5.
cui
^^''o 2 9.10. ^"' pereunLi nauLragio 6. 3^''- Albericum 5. ^'^''^ deatl c. ^^"^ Suein
posL ord. cum
^"5 ordinante id ipsam ac prccu-
1, 4. Suenonis 2. 8. 9. 10. In cod. 7. additur tunc temporis
rante (Bremenso 7c.) archiepiscopo addit 7. ecclesiis 9. ^m p.atolphum in Sleswig 9. Rotolphura
^'^''''

in Siesvich 10.
^'''^
Sclandia 2. semper. ^^"o Wilhelmum 9. Wiihelmum 10. ^oso Egilbertum 9. ^osi e^^.
chiepiscopus— piratis desunt 7. ^^*- Varniam 9. ^^^'^ recessu 2.4.7 c. 9. recessum 10. ^^^* archiepiscopo.
Fama est Farriam —
oceano,tunc primum repertam esse (fuisse 7c)— factam esse habitabilem 7. 3383 jja-
deleiam 7c. ^sse ^^^^, Jongitudo. ^^^"^ praedicLam 7«. praidicta 7c. prasdictam insulam 7/;. ^sss vel
_.

deest . licet 7.
^^**'-'
absLulerint lc. s^"» 9. 10. ^391 j^ggc insula
Ha;c insula — devotione desunt 2. 4. 8.
desunt 2. 4.5. 8. 9. 10. '•''•'^
volucrum, pecudum multiplex (nutrix 7 acerrirais 9. 10. ^^^4 adiln c.) 7. ^'^^

^^°° aquaa 7. ^sob »'=« Heilighland 2. Heiligeland 4. 5. 9. Fleligland 7. ubi in

nisi uno 4. 5. ^t addit 86.
^^^^ Villebrordi Fostisland 9. Fostislandt 10. ssog
marginc Heligelo.nd, Heiliglanndt 10. appellatam 7d.
^•50"
dicimus 7. didicimus 4. ^^^' Frisiam 7. ^"^o- Weudula 7. '^"3 in ostio didiur desunt 7 ^eoi qua — .

7 3G05 egt addit 4. br. est t. a 1. 9. •'"''"'

Odanswe 2. ubi supra scriptum : Othonia. Odanse 4. Odense 5.
magna est Odanse 7. tcLenderis 2. 0. 10. tendis 7.
••''•«•! ^oos
directe 2. 4. G. 9. 10, directo 5. ^ouo occur-
rit 2. 4. 9. 10. =*6io
utrique 10. ^gii
disLat 4. ^'^^^-
que dcest 9. 3<i*3
procerum 1. ^euvere^, ^sis Roscald 1.
Roskeld2. 9. Roschild 4. 7. Rochylt 7c. ^"^"^
pertransitur 7c. ^^^"^
Ita correxi ; in W. ep. desunt 9. in Aru-
"^"' deest 9. ^^'^ Sic corrixi. Item a 7. In cod. 6. vox abscissa.
sia ep. >'h.

NOTyE.
(832) Id est divertentem, l'ugicntem a piratis. cina csf, seu quasi udhscrct.
(8:^3) V. Vitara S. Willcbronli ab Alcuino scrip- (8:i5) Hinc palam lit, quod jam ex cap. 2 colli-

tam et Vitam S. Liudgeri I. i, cap. 19. gendum cst, Adanum nostrum situm insulfe Funis
(834) Voluit dicere noster valde propinqua, vi- : nimis versus septentrionem collocassc.
625 GESTA PP. HAMMABURG. — LIB. IV. DESnRIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 626
«•^'^* ^^"s
ab occidente Judland, civitatem Arhusan, vel A potest. *. Sconia gst pulcherrima visu Daniffl
Alaburg etWendilam^"', aboreavero ^"--.ubiet
^^-^ provintia, unde et dicitur, armata viris, opulenta
desertaest,frctumNordmanni;e,"^-*ameridieautem frugibus divesque in ^e'»*' mercibus, ct nunc plena
Fumenprredictamet sinum Sclavanicum,ab orlu'"^-* ecclesiis. Sconia bis lanLum habet in spacio quam ''"''
promunctorium
respicit ^'^-•^
Sconice, ubi est civilas Selandia, hoc est ^*^*^
trecentas ecclesias, cum Se-
Lundona ^^-®. land dicatur habere dimidium, Funis terciam par-
6. (Cap. 213.) Aurum ibi plurimum, quod raptu tem. Sconia est pars ultima Dani?e, fere insula ;
congeritur pyratico. Ipsi enim "^-''
pyratc-c, quos illi undique enim cinctaest •"*'''•' ^*^™ mari, prceter unum
Wichingos appellant, nostri Ascomannos
*'^-* "'^-^, terra3 brachium, quod ^*'^' ab orientc continens
Sueoniam '*^^ ^^^' a Dania. Ubi sunt pro-
regi Danico tributum solvunt, utliceateis pra^dam disterminat
exercere a barbaris, qui circahoc maro plurimi ^''^°
fundi '***montcsque asperrimi, per quos a
saltus
habundant.Undcetiam contingit^'^^', utlicentia ^'•'-.
Sconia in Gothiam necessario iter agitur, ut
^^^^

quum in hoste acceperunt, saepe abutantur ^'^^^

in dubites, utrum levius sit marino discrimine ter- ^^'•^^

***
suos, adeo fide nulla utrique ad in vicem sunt, et sine restre periculum vitare, aut istud illi prreponere.
misericordia quisque ^^'* alterum, mox eadem regione Sconia ^^^*
ut ceperit, 8. ^^^'^
(Cap. 215) In
in jus famulicii veP'''''' socio vendit vel barbaro. Et nemoadhucepiscopusfuitincardinatus^^^^^nisi quod
B
multa quidem alia tam in legihus quam moribus ab aliis partibus quidam venientes interdum illam ^'^^'^

aequo bonoque contraria Dani habent ex quibus ; procurabant diocesim (836). Deinde Selandensis ^^^^
ni ^'''^
utile mihi visum est ut dicerem -'^^t^ nisi quod cpiscopus Gerbrand, et post eum Avoco, simul gu-
mulieres, si constupratse ^^^* fuerint ^^'^"
statim ven- bernabant utrasque ccclesias ^'"'-. Nuper vero mor-
duntur. Viri aulem, sivel regiae majestatis rci vcl^'^'''' tuo Avoconc, rcx Suein parrochiam Sconienscm ^^^^
in aliquo fuerint scelere deprehensi, decollari ma- in duos episcopatus *** segregavit (837),unum,[id est
lunt quam verberari *. Alia non est ibi species Lunccnsem ^®''*,] Heinrico tribuen?, alterum, [id est

pcenae ^^'''
securem vei
pr£Eter servitutem, et ^^*- Dalboiensem ^^'^*,] Eginoni. Verum istum ordinavit
tunc ^*'*' cum dampnatus fuerit, laetum esse gloria arcbiepiscopus. Henricus ^'^''^
apud Orchaldas ^''^®

est, Nam lacrimas et planctum coteraque genera ante fuit episcopus, isque in Anglia sacellarius
compuuctionis, quajnos salubria censemus, ita ab- Chnud 3G67 Cujus thesau-
regis fuisse narratur ^'^^^.

hominantur Dani,ut nec pro peccatis suis ulii flere ros in Daniam perferens, luxuriose vitam exegit.
liceat nec pro caris defunctis. De quo narrant ^*'*'" eliam quod pestifera consuetu-
7. (Cap. 21 i.) A Seland in Sconiam Irajectus dine delectatus inebriandi ventris,tandem suffocatus
multi, brevissimus in Halsinpurgh *s'''',
qui et vider ercpuit. Hoc et dc Avocone factum esse comperi-

SCHOLIA.
• Schol. 109. Publicasecuris in foro pendet minitansreis capitalera sententiam, qua, si ita ^^"' con-
tigerit ^^", accepta, videas 2'''- moriturum exultantem ire ad supplicium. quasi ad con-
vivium. (0. 7.)
•* Schol. 110. Primus in Scaniaepiscopus Bernardus crat •'"^^^, secundus Hcnricus, et Egino ^'5''*. (869)
***
Schoi 111. Ab bac insula primum egressi sunt Longobardi vcl Gothi, ct vocatur ab historicis
Romanorum Scantica vel Gangavia (838) sive Scandinavia •"''^(83'.)). Gujus metropolis
civitas Lundona, quam viclor Anglio; Chnud ^''''^
Britannicoo Lundonae gemulam jussit
esse 36n.^ (q. 7.)
**'*
Schol. 112. Suecis predicabant LUdag Poppo %enior Odinkar, Gotebald, q 11. . . . et. . .

te. . . . (6.)
VARI/E LECTIONES.
'«'9*^^1^^/2.4.9. Alaborgh 2. Alaburch 7c. Alaburgh 9. ^'''^^ ins\x\aim adduntS. 9. ^'^^^- vqtq
3620

deestC^. NorduegiaeS. NordwegiiB2. Norvegife9. '"^^v Qj,tu qujdeni /1. 3025 ppomonlorium .5. ^826 Lqh.
^''-^

cona 2. 8. 9. ^627 yero 1. ^'^-^ Winchigos 1. Winchindos 9. Withingos 5. Vichingos 10. Wichinger 8.
Niningingos 7. '629 AschomannosB^ ^csopiurimum 7. ^^^' contigitl. 5. 10. "^''^ liceat 1. ^'^^^abutuntur
7c 363*
quisquis lc 3G35 vel cleest 7. ^c^e nichil 'i nihil 9. 10. clicem2. ^''^* construprata^ 6, stu- .-ica-

pratajlO." «'^^» fuerunt 9. ^cw ^^1 dcesf. i. 9. 10. ^•^*' mortis adfJU 9. "'*^ et 4. ^'^" tunc deest 5.
^"* Halsinpurg l^ Helsenpurg 9. Halsinburg 2. 7.
Halsingeburg 4. Halsingburgh 8 3G.'.3
itaque addit 4.
»•' \ndeesC2. 4. 7. 9. 10. ' 3«''^ ut 4. 36*8 ScYand. Habet lab. ^g^io
enim deest 4. " 365o egt fi^^gi 4. .3G5i qui
1. 3632 Suediam 4. Sconiam 7. ^GiiS
eontinct S. disterniinans 6 3«^ profundissimi 6. ^65« jn deesl 5.
3*"* magno 9. 3657 }joc
capul itu ut sequens desunl 7. 36.8 Sconiae 5. Scaui.-B 2. 8. ^'''^
in inordinatus /*'.

"«"^aliam9 "6' Seladensisi. 36C2

utramiiuo.r/. ccclesiam 4. ^ces Scuiiicnsem 8/>. 3661
366v ynum, Lundonen-
sem 9. Lundonienscm 2.8. 10 Uncis hio incLusa desunt i. G. autcm addil A. ^mg Archadas 6. ^'''•'^

"«> Chnud 1. Kanuti 2. 9. 19 Knut scis

4. memoratur 6. scea narratur 2.4. 9.10. ^g/o Quasi ita 7ac.
quodita7/>. 367i contigit 7i- 10. «672 videns 7. 3673 pj.. gpisc. Scaniensis Wernarius 9. 3G84 Eguio 9.
36-3
sxpius. Scandanavia 7c. 3c76 chnud 7/)c. 3677 prece, 6.
NOT.E.
(836) Veluti Bernardus. Yide supra I. n. cap. 53 C csse meminit Solinus c. 20.
(837) Circa annum 1060, ut ex numero annorum (839) Langobardos ab insula Scandinavia adven-
aacerdotii Eginonis duodecim capile sequenti indi- tasse, Paulus Warncfrid. Do geslis Langobard. 1. i,
;catorum, et ex Adami I. iii, c. 24, colligcrc licct. c. 2 Gothos dc Scanziaj insula3 gremio cgressos
;

(838) Gangaviam de Germanicis insulis maximam refert Jordanis De reb. Gethicis,

h
6'27 ADAMF CANONIOI BllEMENSIS 628

mug similiterque dealiis. Egino^"'"' vero cum esset A pr/nposituram fralrum regulariter viventium e^s*
vir "'^"9
sapiens in littcris, ct •"'''"
castilate insignis, pra;cepit. Itaque duodecim annls in sacerdolio no-
a-ios
tunoetiuin tolumstiKliumejiiHcxarsit infonversiono biliter exaclis, clarissimus yir (84:»; Egino re-
paganoruni. Quapropter uuilLos adliuc populos ydo- gressus a Ilomana urbe, mox ut dornum pervenit
**
lorum cultui deditos ille vir Ghristo luoratuse3t,ilios fclicitcr, migravit ad Ghristum. Gujus cbitus et
prcesertim barbaros, qui Plcicani ^''^^
dicuntur (840) Funensis ^"* episcopi contigit codem anno, quo
et qui in Ilulmo insula (H41) degunt alTincs Go-
'"'^^
noster exccssit rnetropolitanus ''"'*.

this •'"'^'.
Qui omnes dicuntur ^''«'' ad cjus praidica- 10. "'^^ (Cap. 217.)Nunc autem quoniam locorum
tionem conversi ad «^^^ lacrimas, pocnitentiam sui se prajbuit occasio, ad rem '^*'''
videtur aliquid de
erroris ila monstrasse ^*^*^, ut confractus statim ydo- natura3***BaUici marisdicere.Gujus freti mentionem
lis, ultro certarent ad baptismum s"»''. Mox etiam cum supra in '^'"^
gestis Adaldagi ponlincis {84 '1) ex
thesauros ct onmia qua; habebant sternentes ad scriptis Einhardi '^''^'^
(845) fecerim, explanationifl
«^'o,
pedes cpiscopi, flagilabant ^^**, ut ^•'^" haec ille ^''^" more utor ea quas ille per cornpendiuni dixit
dignaretur recipere •^''"S quod ^"^^ renuens episco- '''", pleniori '"'^ calamo nostris scienda propo-
pus, docuit 003 ex eadem pecunia fabricarc ecclesias nens ^''^^.
Sinus inquit ''''*,
(juidam ah occidentali
egenos alerc, ac ^gm redimere captivos, qui multi occeano orientem versus porrigitur. Sinus ille ab in-
B
sunt in illis partibus. colis appellatur Balticus, eo quod in modum baltei
^''^
9. (Cap. 217.) Fcrtur idem vir magnanimus, eo longo tractu per Scithicag regiones tendatur
temporc quo in Suedia 36'-»''
persecutio maxima ^''^^
usque in ^'''''
Greciam ''''''>
idemque mare Barbarum
christianitatis incanduit, Scaranensem ecclesiam seu pelagus Scithicum vocatur a gentibus quas alluit
ceterosque fideles, eo quod pastore carebant, fre- barbaris. Occidentalis autem occeanus illevidetur,
quenter visitasse, consolationem ministrans hiis qui quem Romani Britannicum scribunt, cujus latitudo
inGhristum crediderant^'''-'^ et ^''^'
incredulis verbum immensa, terribilis et periculosa, complectitur ab
Dei constanter annuncians. Ibi etiam opina- occasu Britanniam, quae nunc Anglia dicitur ; a me-
tissimum Fricconis ^^^^ simulacrum in frusta conci- ridie Fresos ^'^^
tangit, cum ea parte Saxonum ^'",
dit. Pro quibus virtutum insignibus (842) a rege qui nostraj ^"'^'^
diocesi pertinent ^isi Hammabur-

Danorum magno deinceps vir Dei honore habitus, gensi. [In hoc oceano insula est modica Ileiligland,
pefuncto mox pingui Ilenrico, utramque Sconiae de qua supra dictum est ^'"^j A solis ortu habet
parrochiam, quse est in Lundona * vel Dalboia, re- Danos ostiumque Baltici maris et Nordmannos qui
^'"^
cepit gubernandam ^'^^^. Qui mox Lundonse ultra Daniam consistunt ; ab aquilone vero idem
sedem suam constituit •^""
apud Dalboiam vero 3'°-
occeanusinsulas praeterlabiturOrchodas, deinde ^''^*

SGHOLIA.
* Schol. 113. Lundona civitas pHma Sconie, lam longe a mari sita est. ut a Dal6oia. (6.)
*'
Schol. 114. Funensis illo in capitatibus ah arcbiepiscopo suspensxx?, ab officio, cum sic in. us Ro- . .

mam. leret vita defunc^M5 est (6.)

. . .

***
Schol. 115. Mare orientale seu mare Barbarum sive mare Scithicum vel mare Balticum ^vaimjum et
idem est ^''^ mare quod ^''~'' Marcianus et antiqui Romani Scithicas vel Meoticas ^''^' pa-
ludes sive deserta Getarum ^'^^ aut Sciticum littus appellant (846). Hoc igitur mare ab
occidentali oceano inter Daniam etNorvegiam ^"'^' ingrediens, versus orientem porrigitur
longitudine incomperta. (8b.9.)
VARI^ LEGTIONES
8678 Egvio 36-9 seso »"" Pleichani 10.
Eguio 9. 0. vir dcest 9. 40. gt litteratus ac 4. 2. 4.

Bleychani 9. 3682
Hulmi 4. Ulmo 0. 9. 10. In cod. 8. voci Hulmo adscriplum e5^.- Burgundeholm,
3C83 ^gss »686 rnonstraverunt
Burgingeholm 9. affines Gothis desunt 4, ^"^^* dicuntur deest 4. jq 4,
4. ^'^8''
properare addunt 4. 9t, 10. 3688
flagitarent 9. 10. 3«89 ut deest 2. quo 1. 6. ^"0 iUe deest
1. 4. 3691 accipere 4. "=»- quos 9. 10. ^^^'^
ac deest 1. et 4. ^694 Sueonia 2. 9. Suediam 5. 3695 j^a-

gna 2. 4. 9. 10. seoG crediderunt 10. ^ii"

et deest 1. 5. '^^* Fricoms 9. 3699 parrochiam, scilicet
Lundensem et Dulboiensem (Dalboensem 5.) gub. recepit 4. stdo Londone 2. 8. 9. 10 Lunde 4.
3'"''
sedem episcopalem constituens 4. vero dcest. 4. 5. 3703 charissimus
3702 10. ^-ioi
Punden-
sis I. Christum, eodem a. q. n. m
'''"''
et Fiunensis (Finnensis 5.) episcopus decesserunt 4. et Fiun.

ep. desunt 9 3'''"5

Incipit hoc capitulum in codd. hoc titulo De mari Baltioo et msulis in eo regionibus :

circa illud. ^tot

^d rem pertinere 4. ^''^^ ing. a. p.desunl 7 c. 37o9 ^x scripturis 7. Einchardi 9. 37io utar
^tu proponere 6. 7. proponam
2. 9. 10. utens 4. 37ii g.;^
qygg pgp comp. dicta sunl 7. 3712 pianiori 7.
5. preponam 4. ^tu ^igggi 7^, 371S
Cithacas 7c. 37i6 ad 7c. 37i7
qq quQ^ Graeciam desitnt 2. 4. 8. 9. —
3718 Prisos 7. 37i9 Saxonie 4.
10. Heperitur in codd. i. Q). et 7. et cliam apud Ilelmoldum l. I. c. 1. init.
^''^o nostr.-c decst 7. '''^'
quaj pertinet 4. 7c. 3722
[/,jcis inclusa in solo cod.l leguntur.
^'-^
demum 1 a. b.
3726 Meoticas 86.
3''^'''
marc Balticum seu Barbarum sive Scyticum 9. 3723 ggt (/^>g,^ g_ et quod 9. 3727
^'^s
Getharum 8b. «'29 Norwegiam 9. Codices. 8b. et 9. hic addunt scholion 3 quod vide supra.
NOT.^.
(840) Quorum nomen supcrest in provincia Kle- Gonf. infra c. 30, morum insignia, et supra 1. iii

kingen. c. 52, operis insignia.

f841) Rornholm. (843) Clarissimus vir. V. supra 1. iii, c. 62.
(842) Virtutum insiqnia, id est cxempla, docu- (844) Supra 1. 11, c. 16.
raenta virtutis. SimiliLer Widukind. 1. 1, c. 26, oni- (845) Vila Karoli Magni c, 12.
niuni virtutnm insiyniis ctarus, eumque imitatus 840) V. infra c. 20.
Thietmar. Merseh. I. i. c. 10, et quos ibi laudavi.
6iJ9 GESTA PP. HAMMABURG. — LIB. IV. DESCRIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 630

orbem terr» spaciis ambit, sinistrorum lui-

infinitis A ^o;7ma»nos vocamus, el
^'^^ septentrionale littts ct

bensHyberniam (8'i7}. Scotorum patriam.quio nnnc omnes in eo insulas tenent. Ad lilus

^''^'^
aiistrale

Is!anddicitur,dextrorumveroscopulosNordmanaia3, Sclavi, Uaisti alifeque diversx incolunl nationcs, inler

«Iterius autem insulas Island ^'-^*, Gronland ; ibi qtias ]irxcipuc ^'s' sttnt JVclatabi (85G) qui et

terminat '"^^ occeanus, qui dicilur caligans (8'i8). Wilzi 8"°-

dicuntur. Dani ""* ct
Sueones cetcriquo
11. (Cap. 218.) Quod autcm dicit '"''•"
eundem transDaniam populi ab hystoricisFrancorum omnes
sinum lomjitudinis incompertx (819), hoc ^"- nuper vocantur Nortmanni, cum tamen Romani scriptores
apparuit in sollertia fortissimorum virorum Ga- ejusmodi "'^ vocent Yperboreos, quos Martianus
nuz ^'^' Wolf, satrapa3 Danorum, sive Haroldi ^'•''S Capella multis laudibus extoUit ^'"'''
(857).
regis Normannorum, qui magno via2 labore multo- 13. (Gap. 221.) Itaque primi ad ostium prffidicti
que sociorum periculo, quantitatem (850) hujus sinus habitant in australi ripa versus nosDani.quos
maris perscrutantes, ancipili demimi jactura vento- Juddas ^'^3"
appellant, usque ad Sliam lacum. Unde
rum ac pyratarum fracti victique rcdicrunt. Affir- incipiunt fines Ilammaburgensis parrochioc ''''", qui
mant autem Dani, longitudinem hujus ponti stepti a per maritimos Sclavorum populos longo tractu por-
piuribus ''•" expertam ^"^^, secundo flatu per men- riguntur usquc ad Panim "^^ fiumen ^'s» ibi limes :

est nostraj ""* diocesis. Inde Wilzi

'^'"'^
scm aliquos a Dania pervenisse in Ostrogard * t> et Leuticii
^'^'' "s'-;
Ruzzia; (851). Latitudinem vero illam ponit '^''^^,
sedes •'''^^
habent usquc ad Oddaram'''"'^ flumcn
qux nusqtiam centiim milia passtittm excedat,cum in trans Oddaram autem comperimus degere Po-
•''"'^

mutlis, ait ^'^^, locis contractior invenialur (852). meranos"'^'^. Deinde latissima Polanorum ^''" terra
^''^^
(Cap. 219-20). Quod
ejusdem sinus videri po-
in ostio diffunditur, cujus terminum dicunt in Ruzzise
test, cujus ab oceano introitus inter Alaburc ^"'''\ regnum connecti. Haec est ^'^^ ultima vel ""> maxima
promunctorium '^*' Daniae (8G3) scopulosque Nort- Winulorum ^'"'^
provintia, quac et finem facit illius
mannioe tam strictus *''*-
invenitur, ut facili saltu •"" sinus.
^''''^
per noctem carbasa trajiciantur ^"**.
Item egressus 14. (Cap. 222.) At vero a parlo aquilonari
limitem Danorum idem pontus late brachia
(854) revertentibus ad ostium Baltici freti ^"a^ primi ^''''"

tendit, quic denuo contrahit e regioneGothorum '''", occurrunt Nortmanni deinde Sconia promi-
(858),
qui a latere (85.5) Wilzos "** habem;. Deinde quanto net, regio ^"* supra eam tenso limite
Danorum, et
interius vadit, lanto latius hinc inde diffunditur. Gothi habitant usque ad Bircam "''*'. Postea longis
Htmc, inquit '''",
sinum m:ultx circunse-
12, terrarum spaliis regnant Sueones usque ad terram
^^**
(ieiit naliones ; Dani siquidem ac Sueoncs quos feminarum (859). Supra illas ^ti-i Wizzi »''» (860),
SCHOLIA.
'
Schol. IIG. Ruzzia vocatur ^"^ a barbaris Danis Ostrogard, eo quod in oriente posita quasi hortus ir-
riguus habundat omnibus bonis. Haec etiam Chungard ^^^° appellatur, eo quod ibi sedes
Hunnorum ^^" primo fuit. (6. 7.

VARLE LEGTIONES.
»^-'
ac addil 2. et 4. Islandiam et Granlandiam 9. 10. :'"•'«
terminatur 4. 5. ^iu dicitur idem sinus 7c.
"" apparuit hoc quondam 1 c. ^"^;!
Gamir la. Ganur lli.c. Ganund 2. 4. 10. Gamund 9. :"3'* Haraldi 9.
'"' a
pluribus destint 7. 3"-^6 ac add. 9. 10 373- longitudinem 9. "^^ vero jam dicti ponti ponunt 7.
"'^dcestlc. *"*» Alaburg
7. Alaburg vel (et 9.) \YendiIam 2. 4.9. 10. 3-4i
p,.omontorium 5. smpcr.
"" trictus 1. 7a.b. ^''^^ cursu add. 9, '^'">^ invenitiir Iraiciantur c/m??< 10.
•'«"«
Grspcorum 9. 3^*g wir- —
lo9 7. deest 7c. ^-^s
circumcidcnt
2. circumsident 5. 9. 10. "" et dees^ 4.
™ autem add. 4.
^'''''

s^ss ygpQ
^tsi
q^Qg precipui 4.
(.jp(.yjj^gg(j^,j,^

prfecipua; 9. 3-52
^^^^
wilzi 2. 9. ubi corr. Ulzi. Voltri
7. "Wlcri 7c. addit ^'''^''
eos modo 7. ^-ss
extulit 2. 4. 9. 10. 3^26 widdas 2. 8. 9.
Viddas 10. Juthas 4. Judtas la.c. «"^" toparchioB 5. 37S8 Canim 2. 8. ^tso fluvium 2. 4.7. 10. 3760 no-
37gi
s.[Tai deestl wjitri et Lentici 7. Lcutici 9. 3762 ggdem 9. 10. 3763 Qddoram 2. 9. 10. Ogdoram 4.
.

Odoram 5. lc. Oderam 7. sempcr. 3764 nuvium 2. 4. 9. 10. 3-65 autem deest G. 7c. uhi vox comperimus
hisscriptumcst 9. iO. »''6« Ponicranos 1. 6. Tanitranos 7«. 3767 poionorum 7. PalanorumO. 10. ^''^^ Wuzviiis
5. RuzziaF. ^'^^deestlc. 3770^^4. 3-7i
vinnulorum 9. 10. 3772 aquilonali 2. 4. 9. 10. »™ sinus 7.
3"| proximi 8h. 3773
provintia 6. ^v-g
Birkam 4. 377-
iUos 7c. 3778 wilzy 2. Wiizi 4. 9. Wirsi
7.
Vilzi corr. Vilci. 3n9 yero 7a, Rusia 7.
im^jer. 378o
Thungard 7fc.c. 378i Hunorum 7c.
NOTiE.
(847) Hyberniam. Rectius dixisset Scotiam. Si- (^"''0 Limes Danorum hic non videtur esse mar-
C
milis error cst Otheri in periplo § 8. chiaDanorum, scd dictus pro littoribus insularum
(848 Marc glaciale artoum, nominc vctustissimo Danicarum australibus.
raythologico Dumbshof indcque scriptoribus Ara-
(855) A latere. Rectius dixisset nostcr, c.v opposiio.
bicis mare Tumi dictum. Conf. J. C.-Rasmussen de (856) Einhard. 1. i.
orientis commercio cum Russia et Scandinavia («57) Dc nuptiis philolog. 1, vi, ed. II. Grotii,
medio sevo p. 27. p. 214. V. et Solin. c, 16.
'
f849) Sc. mare Balticum. Conf. Einhard I. i, (858) Inde patet marc quod dicimus das Kattegat
(850) Quantitas pro magnitudinc s. latitudino, ut Adamum a mari Baltico non distinguerc. Conf.
et supra cap. 5.
infra c. .30,

,
(851) V. supra 1. 11, c. 19. (859) De .\mazonibus v. infra c. 19.
(852) Einhard. 1. i,
(860) De Wizzis s. Albanis v. ibid.
I

(853) Promontorium Skagen s, Vendilskagen.

b
 631 ADAMI CANONICI BIIEMENSIS 63i
3782
Mirri (801), Lami (802), Sctiti (803) ct A. ciunt, omnesque jarn »'">*
christianitalis titulo deco-
Turci (804) habitarc «"*'
fcruntur usquo ad Huz- rataj a"'" eunt.8unt et aline interiua »*", quaj subja-
ziani ; in ''"'i qua dcnuo finem iiabci ilic sinus. Ita- cent im[jerio Sueonurn r|uarum vel ^«lii maxima cst
;

quc Jatera iliius ponti ab austro Sclavi "'''"',

ab illa, qua5 Churland 3"'! dicitur iter habct octo die- ;

aquilone Suedi possederunt. rum^"'*; genacrudclissimaproplcrnimium ydolola-

15. Asscrunt etiam periti locorum, a ^^^•' Sueo- triaj cultura fugitur ab omnibus aurum ibi pluri- ;

nia ^''^''
terrestri via permcasse quosdam usque raum, equi optirni. Divinis, auguribus •«'"« atque
in s"'"" Sed barbaraB gentcs, quiB in mcdio
Grfficiam. nigromanticis -""' omnes domus plenae sunt, [
qui
sunt, hoc iter impediunt, propterea navibus tem- etiam vcstitu monachico induti sunt 3«'^]. A toto
ptatur ^''8^ periculum. orbe ibi responsa petuntur, maxime ab Ilispanis-""»
10. (Cap. 22:^.) Multu3 sunt insulae in hoc sinu, et Grecis. Ilanc insulam crcdimus in vita sancti
quas omnes Dani et Suoones habont in sua di- Ansgarii (87'ij Chori ^"'^ nominatam, qu« tunc
tione ^'^'^,
Earum prima
aliquas etiam Sclavi tenent. Sucones tributo subjecerunt. Una ibi nunc facta
est in capite illius freti Wendila, secunda Morse ^"'^^ ggt382o ecclesia,cujusdam studio negotiatoris, quem
(805), tcrtia Thud ^''^^ (800), modico ab invicem rex Danorum multis ad hoc illexit muneribus.
inlervallo divisns, quarta cst Samse '^^* (807), qu^ Ipse 3»-''
rex gaudens in Domino recitavit mihi hanc
B ''"^^.
oppositaest civitaliArthusin^''''^ quintaFunis,sexta cantilenam
Seland, septima qune illi adhaeret (808) et quarum 17. (Cap. 224.) Prfflterea recitatum est nobis,
supra mentionem '"'"^ fecimus oclavam dicunt ;
3"''-'''
alias plurcs insulas in eo 3'*- ponto 3«** esse s"*-',
illam, quo3 Sconia) ac Gothio^ proxima a'"'' Holmus quarumunagrandiusAestland^*^^dicitur,nonminor
appellatur (809), celeberrimus Danifc portus et fida illa de qua prius diximus ^**''. Nam 3S2» et ipsi

stacio navium, qura ab barbaros 2'""' et '""^ in Graj- Deum 3S29 christianorum prorsus ignorant.dracones
ciam dirigi solent (870). Ceterum insuloe Funi adja- adorant cum volucribus, quibus etiam litant vivos
cent alias septem minores ab curo s**"", quas supra homines, quos a mercatoribus emunt, diligenter
diximus frugibus opulentas,hoc estMoylands^'"^^^!), omnino probatos, ne maculam in corpore ha-
Irabra ^aoa
(§72), Falstra 38o3, Lala"nd ^Mi^ Lan- beant383o^ pro qua refutari dicuntur 3^31 a draconi-
gland 3^"'', itemque ^*"^ aliae omnes sibi vicinae, cum bus. Et hsec quidem '^^^ insula terrae feminarum
Laland-^^^o^^interius vadatad confiniaSclavorum(875). proxima narratur, cum illa superior non longe sit
Hae quindecim ^^^^ insulae Danorum regnum aspi a Birca ^^^^ Sueonum.
VARI^ LECTIONES.
3782 Mirrilami 1. Murtilani 7. ^"ss Rusciam Ruzliam
curti 7. Thurci 2. 378* 0. 2. 9. 10. ^783 ^t add. 9.
10. ^"'^^'
etiam quidam a. 7. ^''^''
Suedia 7. ^''^^
ad lc. ^''^'^ temperatur 9. vitatur corr. tentatur 10.
3™ dominatione 9. ^791 jn addit 0, 8792 T^jjut 4. Thiid sive Thund 0. Thuit 5. Chud 7. Thuthia 2. 8. 9.
3790
10. 87ri3
Sanse 7. Sampse 4. 8. 9. s'^'
7. Arthusan 4. 0. Arusiae 2.
Arthusen memoriam 4. 3796 qumta
est Fiunia Selandia sexta, qua? adha^ret et q. (duarum add. 10.) s.m. f. Septimam dicunt 2. 8. 6. 10. Ita
illi
3797
legendum videtm
''
proxima est quae 7. 3798 guae a barbaris 5. 9. 3799 g^ ^ge^t 4. 9. 10. 3800 cero 7.
38oiMoiland Mayland 9. Noyland 7. •'»°2
inbra 1. Ybra 2.8. 9. 10. Ymbra 4. Vmbra la.c. 3803 Faltra 1.
Falstre 2. 4, 9. 16.
4. " Lalant
380i
^sos '
Langjand deest 2. 4. 9. 10. ^sob
'
3806
que deest 2. 4. 9. 10. atque 7.
"

380''
Seland 10. ^sos3808 3809 38io 38ii ged et
quatuordecim 2. 8. 9. 10. viginti 7. ^^ggf 7. donats 9.
a. i. sunt 4. 38i2 ^el deest 4. 7. s»'^ Curland 4. 7. Kurland 9. 10. ;"^ iter 0. d. habens 2. 4. 9. 10.
_

381« auguriis 1. ^*"^ nigromaticis 1. nicromanlicis 2. 4. necromanticis 10. 38n jnducti sunt 9. Verba
^sis {-jjg
uncis inclusa desunl 1.0.7. panis 1. Ispanis 2. Hyspanis 4. Forlasse legcndum : Cispanis 5.
Circipanis. Conf. schol. 10. Cl. Giesehrccht suspicafus cst Adainum scripsissc : his paganis. ^"^ Cori 9.
Kori 10. 3820 ggt deest 1. ^^-'
enim addit 4. ^822 Hanc insulam cantilenam desunt 7. 3623 eodem 4. —
3824 porto 1. 382S 3826 Estland 2. 4. 0. 9. 10. 3827 dixi
Praetcrea sunt et aliaj p. insulae i. e. p. 7. 5.
3828
Nam deest 2. 9. 10. »829 jpge dominura 10. 383o habeant deest 0. 383i dicitur9. «332 quidem deest^.
3833 Byrcha 2. Birka 4. sit abhira 0. sit deest 7.

NOT^.
(801) Mirri, qui Jordani c. 23. Mereni, Nestori 11, C (808) Sprogoe v. schol. 107, ;

24. Merja dicuntur, gens Finnorura oricntaliura ;

(809) Vide supra c. 8.
sedes habuit apud lacum Rostowense et Kleschl- (870) Omittutur hic vitio scriptoris duae insula-
chinense. V. Zeuss Dic Dieutschen, pag. 088. 090. rura septem supradictarum, sc Alsen et Arroe.
(802) Lami, gens Esthonum borcalium.V. Zcuss (871) Moen.
I. I. pag. 081 sq. (872) Fortasse Fehmern. V, infra c. 18, Nomea
(803) Scuti, Finnorum orientialium gens, Nestori Imbriae huic insulae dalur in chartis comitum Hol-
I. I, dicta Czjud. satiffisfficulixiv,NotandumtamenoliumHimbusyseI,
(804) Turci, ut videtur, circa civitatem Abo, qui hodie Ilimmersyssel nomine appellari praefecturam
a. Finnis vocantur Turku. V. Zeuss 1. I. Conf. Aalborghus. V. de hac terra Langebek 1. i, pag. 518
schnl. 118. et 500, atque de insula Imbrae s. Fehmern ibidem
(W)5) Mors.insula Jutia; in Lymfiord,dictoMorsoe pag. 528 et 591. Quae de situ hujus insuL-c Adamus
in lihro consuali mox laudando. ailert, neulri eorum conveniunt. Imbrorura gcntem
(800) Nunc pars Jutinj occidentalis, uhi civitas quoque laudat Scopes vidsidh.
Tisled. Tn libro Censuali Waldemari 111, a. 1231, (873) In describcndo situ Lalandiae errat noster,
dicitur TylhflF-HyRasoI, hodie Thyland. V. Langebek cuin haec rnclius de insuia Fehmern dixisset. Gonf.
Script. rer. Danic. t. VII, pag. 518 et .501, tanicn c..l8.
(807) Samsoe. (874) Cap. 30.
 633 GESTA PP. HAMMABURG. — UB. IV. DESCRIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 634
18. (Gap. 225.) Illaj autem insuk-e ^*^*^
quso Scla- A quasi adsummambeatitudincm*Mtaque pro laneis
vis adjacent, insigniores accepinius essc ^^^^ tres. indumenlis, qu;e nos dicimus faldoncs ;>•"'"
(87G);
Quarum p.ima Fembre vocatur (SToj.Il.Tjc opposila illi oirerunl tam 3«^8 prcciosos uiarturos '". Multa
^ss»
est Wagris ^»^^', ita ut videri possit ab Aklinburg, ^*''"
posscnt dici ex illis populis laudabilia in
sicut illa quae Laland dicitur ^^^^. ( Cap. 226. ) Al- moribus, si haberent solam fidem Christi, cujus
tcra est contra Wilsos ^*''' posita, quam Runi [vel pr;edicatores immaniter ^^^- pcrsccuntur. Apud
"^''*
Runi '^^'1 possident, gens fortissima Sclavorum, illos raartyrio coronatus est illustris^'*''* Bffimio-
extra quorum sentenciam de publicis rebus nichil rum ''*''*
episcopus Adalbertus (877). Usque hodie
agi lex est '^^s^ n^ sbw nietuuntur ^"' propler fami- profecto intcr illos.cum cetora omnia sintcom- -**^

liaritatem deorum" vel potius (hcmonum, quos ma- munia nostris, solus prohibetur accessus Jucorum
jori cultu veneranlur quatn ceteri ^"-.Amba3 igitur et fontium, quos autumant pollui christianorum
ha; insuhfpyratisot cruentiss-imis latrouibus plcna; acccssu. Carnes '""'" jumentorum pro cibo sumuut,
sunt, et qui nemini parcant ^^*^ ex transeuntibus quorum lacte vel cruoro utuntur iu potu, ita ut
Omnes enim quos alii vcndere solcnt, illi occi- inebriari dicantur. Ilomines cerulei, facie rubea,et
3»**,
dunt (Cap. 227.) Tertia e&t illa quae Semland criniti '^''^Pra^terea inaccessi •''"'^
paludibus,nullura
dicitur '^*%contigua Ruzzis ^^^'^
et 3*"Poianis .-hanc inter se dominum pati volunt.
inhabitant Sembi vel Pruzzi -^*', homines huma-
B 19. (Cap. 228.) Sunt et alire in hoc ponto ^»'^^
in-
'*"*
nissimi, qui obviara tendunt his ad auxiliandum, sula; plures, ferocibus barbaris omnes plena;,
qui pcriclitantur in marivel qui a pyralis infostan- ideoque fugiuniur a navigantibus (878). Item circa
tur. Aurum argentum ''*" pro minimo ducunt
et Amazonas***
htEc litloraBaltici marisferunt^^"-esse
pellibus habundant pcregrinis, quarum ^**^" odor quod nunc terra fcminarum dicitur (877). Eas ^^'''^
letiferum ^^^' nostroorbi propinavit superbiaB vene- aqua? gustu dicunt aliqui concipere.Sunt etiam qui
num. Et quidem ut stercora h;EC habent ad
illi refcrant ^^'"'
eas fieri prcegnantes ab hiis ^^^ qui
aostram credo ^»52 dampnationem ^"^^, qui per fas praetcreunt ^^"g
negociatoribus, vel ab hiis quo in-
5t nefas'*"ad3»^*vestem auhelamusmarturimam ^^^^ ter se habent captivos, sive ab aliis monstri3,quoe
SCHOLIA.
Spfiol, 117. Reune insula est P.unorum. vicina Jumne qui soli habent rcgcm. (2. -4. 6. 8/;. ''^" civitati
Sc/io/. 118. De quarum landegentium Horatius 3'"" in (880) ita mcmmit Campestres, lyricis suis ;

inquit '*"*, Scytluv inelius viviint el rigidi Getx, fjuorum ^^*"* plaustra vagas rite '^^' tra-
hunt domus, nec cultura placet longior ^^**- annua ^'"'•', Dos est magna puvtntum virtus, ct
peccare nejas, aut prcrium est mori. Usque hodie Turci, qui propc ''•^* Ruzzos ^^^^ sunt
ita vivuut, et reliqui Scythioe ^sso p^^puii_ (2. 4. 6. 8b. 9.)
Schol. 119 Cum rex Sueonum Emund filium suum 3'*" Aundum ^s»» misisset in Scythiam ad dila-
tandum regnum suum 3»«^, iHo navigio in terram pervenit feminarum. Qua; mox vene-
num fontibus immiscentes, ipsumregem et exercitum ejus tali modo peremcrunt. Haec
et supra diximus (881), et ips Adalwardus episcopus recilavit nobis, hoc et alia contes-
tans esse veracissima ^sa». (2. 5. 6. 86.)
VARLE LECTIONES.
383i Illarum a. insularum 2. 5. 9. 10. '^«^s
^/^^,5^ 2. 4. ^sa;;*
Wasgris 6. Warsgris 7a c. Vagris 10.
"3«ira— dicitur desunt 5. »837 ^838 vel Runi (iddunt 2.
F. vilzos 10. Wilros 4. 9. M.
^''•'o
ijcet, cui su-
)erjcn>mm vellex est 6. ^^^'^
illi addunt 2. A. 9. 10. ista ita lc. ^sii
nnetnitur Ib, mentiuntur 7a c.
'" cultu ceteris venerantur 4. ^843 parcent 7. parcunt 4. ^»" oranes— occidunt desunt 5. 9. ^s^s appellari
'olet 2. 4. 9. 10. 38*« Ruzis Rutzis 7c. saepius. '^" vel 2. 7. 8.9. 10. 3848 pruzci 4.Prutzi 7c. 3849 y^^.

'um argenturaque 2. 4. 10 3S30

quorum 2. 4. 38oi Jethiferum 10. laetifcrum 5.1actiferura 2.9 3852 adeo
38:;3
forte credo perniciera et damnationem 9. 38:;4 .._ f^g nefasque ^ 4.
38".
per 1. marduriam 2. ''''

3Sb7 3858 tam

10. faliones 2. paldones 5. deest 2. 9. 16. ^soo rnardures 2. 9, 10. 38G0 Multa ergo 4.
'" de 2. 8. 9. 10. 3862 inaniter
1. 6. 3863 enim add. 4. 336,.,
illustrissimus 7. 3865 Boemorum 2..5.Robe-
norura 9. 10. 3866 cetera deest 4. 9. 386- Carnes etiam 4. 3868 rubea et cervice 7. 386» io accessu 7.
"'" 3871 (i^ggf 7^_ 3872 nnaris
porto 1. longo transitu usque ariens sunt Araazones q. 7c. 3873 Qu^s 4. Et
^^'''^
:as 9. 3874 referunt 7c. 9. his i. 2. ^i. s.vpius. 3876 cfjg inpregnari
a pretcruntibus 4. 3877 jynainne
!. Junine 5. Janine 9. 3878 Qracius 2. ^*''^
itaque 4. 3«8o quarum 4. 6. s"»' rite decst 2.4. 8b 3882 ]on-
nor deest 8b longa 4. 3883 ^n 3*8* aput G.
proprie 2. proprio 9 3»8Si
Ruzi 8ft.Ruzzi 2. 9. 3885
Sey.
hici 9. 3787 suuna deest2. 8b.

- veracissima desunt 4. 9. vera G.

^sss
Enundum Eraundura 2. 5. 3889 ad suum desunt 2. 8b. 3890 HjcC —
NOT^.
I
(875) Fembre, quam supra cap. 16 videtur Irn- Q Gothland, Oesel
»ram appellasse. Amazonas in Europa collocavit Marcianus
(877)
_
(876) Anglis dicebantur V. Galfridifaldijnge. 1. p. 215. His Maegdaland cujus mentioncm facit
1,
Irammatici Promptorium ParvuloruTm, et A,Way- /Elfred in versione Orosii Anglosaxonica.indigitari,
I. v. Conf. Zicnam Mittelhochdentsch. Worter-
docuitDahlmann Forschungen 1, 420. Dicitur quo
luch s. V. Vatde. Valte. Alibi Paltene, Phalte de
queQu"nland s. feminarum terra,sub quo noraine
ndumentis lineis. V. Schannat Tradition. Fuldens. latere Kainulaiset,h.e. terr.T Finnrirura provinciara
). 41S, Ejusd. \'indemiaj litteraria;, pag. 53. juxta sinum Rothnicum, docuit Riihs in Historia
(877) De Alberto episcopo occiso a Pruzzis v Finlandi.ie, pag. 3.57. Lehrhcrg Unlcrsuchungenzur
/itas Adaiberti SS. 1. IV (Pnlrol. t. CXXXVII).
Geschichte Russlands erl. Krnq p. 145 sq.
fhietmar. I. iv, c. 19 Ann. Quedlinb. h. a.
;
(880) Carm. iii, 24, v. 9-11.
j(878) His adnumeranda; \identur insulae Oeland, (881) L, III, c. 15.
63.^5 ADAMI CANONICI BIIEMENSIS. 636
ibinnn rara hahentur.Kt hoc credin^jus oliam Cu]o. ^ tico'''"' diccrcrn ^"'^ cujus nullanri menlioncrn au-
dignius '"'. Cuniquc pervenerint ^""^
ad partunri, si diviqucmpiam fecisse doctorurn,ni9i eolurn,dequo
quid ^**"^
rnasculini generis est, flunt cynnce- '>'*'^^
supra diximus, Einhardum ^''".Et fortasse mutatis
phali ^'""'
; si quid feminini, spcciosissimae mulic- nominibusarbitror illud fretum '^*'* ab antiquis'''*"^
rcs ^"^'''.Ilie simui vivenles,spernunt consortia viro- vocari paludes Scithicas vel Meoticas (885), sive
rum ;
quos etiam, si advenerint.a '^sv ge repcllunt deaerta Gclarum (886), aut lilun Scithycum, quod
viriliter . Cynoccphrli sunt ^»!'», (|ni in pectore ca- Martianus (887) uit confertum :
'*•' esse mulUplici
put 3809 hab(:nt ^»""
(882) ; in Ruzzia videnlur scpe diverailafe bnrlmrorumHlic, inquit, (888), Celhir. «'•"^,

captivi, e cum verbis latrant in voce. Ibi sunt Daci. Sarmalx,[ISeutri^'^^^], ^lani, Geloni, Anlro-
etiam swi qui dicuntur Alani vel Albani 3902^ qui pofagi -^«'^ Troglodilie =*»" ". Quorurn errori condo-
lingua corum vnzzi ^^o* dicuntur, crudelissimi am- iens noster metropolitanus, statuit Bircarn "^' illis
brones ^^^* cum canicic nascuntur dequibus au-
; ; gcntibus metropolcm, qua3 in medio Sueoni.-e po-
|
ctorSolinus(883) nieminit^^io^.Earumpatriam caries sita '''''•'
Sclavorum
(889), coiitra civitatem re-
•''''-'•'' -^

defendunt. Si quando pugnandum est ^""'^, canibus spicit Jumnem (890), paribusque
'''•'^*
spaciis omnes
aciem struunt *.Ibisunt homines pallidi,virides et illius ponti araplectitur horas '*"**Mn qua civitate
macrobii (884), quos appellant Husos ^aos
•''so''
pQ. . primum ex nostris ordinavit Hiltinum abbatem,
stremo illi, dicuntur antropofagi, et humanis quem ipse voluit appellari ^sac (^(^{^ Joannem. Ita-
nescuntur carnibus. Ibi sunt alia ^^^^ monstraplu- que de insulisDanorura dictum est satis.Nunc vero
rima, qua3 recitantur a navigantibus sepe inspecta ad Sueonum sive Nordmannorum populos, qui ^*"
quamvis hoc nostris vix credibile putetur 3'"°. proximi sunt, convertamus articulos ^'^-^

20. (Cap. 229.) Ha3C habui qna? de sinu illo Ball- 21. (Cap. 230.) Transeuntibus insulas Danorum

SCHOLIA.
Schol. 120. Qui lingua eorum Wilzi ^'^-'^ dicuntur, crudelissimi ^''^'^ ambrones, ouos poeta Gelanos
vocat. (2. .4. %b. 9).
Schol. 121. A Seonia ^''^* Danorum navigantibus sd Bircara quinque dierum ^^^^, a Birca in Ruz-
ziam 3*^' similiter per mare habes iter quinque dierum, 2. 4. 6. 8.)
***
Schol. 122. Ibi in Birca est ^^^* portus sancti Ansgarii et tumulus sancti Unni archiepiscopi, fami-
liare iqquam hospitium sanctorum nostraj sedis confessorum. (2. 4. 6. %b.)

VARI^ LECTIONES.
3**^'
hoc etiara credibilius est 4. Et— dignius desunt lc. '^^'^^
pervenerunt lc. ^893 quidem 1..5.

3894est rfmi 2. generisfuerit 4. 9. 10. ^^^^ cinocephagi 1. ^*'^'' nascuntur addit 10. mulieris M. F.
383'' 3898 mulieres. Heec secundum opinionem.
ad 1. Revera enim singulae singulos habent viros,
sicut in epistola i|)sarum ad Alexandrum Magnum continetur. Sic enim habet inter cetera .S? z^^s :

scire conversationem nosiram, talis est. Habitatio nostra est ultra fluvium, et sumus numero feminarum
babifanlium (habitatium 7a. hinc anium 76.) CCLXIII (GCXIII 7a.), qux non sunt coinquinatx
a viris. Viri nostri nullo modo habitant inter nos, sed ultra fluviutn in alia parte. Uno quoque
anno celebramus festivitafem Jovis per XXX dies. Qui vult manere in Isetitia cum uxore sua, tenet eam per
annum unmn. Quod si midier parluriens peperit masculum, tenet eum secum pater ; et si feminam peperil
relinet eam palcr sccum, ct posl septem annos reddit eam matri. Cum autem piujnaturae cum nliquo venimus,
sumus numero decies dena milia cqtdtantcs. Aliae aulem custodiunt insulam nostrum. Ad priora rever-
tamur. In prasdicta insula Bunt Cynocephati 7 ^^^'^ capud 1. ^900 habentes 4. 9. ^aui gt 10, Y" Albini
M. F. 3903 -wirzi 7, •^»"* qui —
ambrones 1. 6.7. Desunt in textu 2. 4. 9. ubi scholium 120. etiminafa
sunt Omnino destint 10. ^o;; ^q quibus S. meminit. Cum canicia nascuntur 2. 2. 10. ^ooe ggt deest 2. 9,
3907 Voci m&crohn in cod. i. supcrscripla sunt i'^/'^a .•
id est longi qux glossa in celeris codicibus in
textum irrepsit, lenti 7. 3908 Busos 2. 4. 7. 9. 10. 39o9 et alia lc. alia deest 9. 10. 39io putem 7. putetui
lc. videatur 2. 4. 6. 9. videtur, 10. son yel Barbaro addunt 2. 4. 9. 10. 3912 fjjgc breviter da illo sini
3915 Romanis addun
Baltici dixerim 7. ^oia Einchardum 9.
cujus— Einhardum desunt 7. 39i4 deestlc.
2. 4. 9. 10. 39IG consertum 4. consitum 9. 39n Qf^xc 4. 3918 Ngutri deest 1. 7. In cod. 6. siiperscriptun
est voci. Alani. Ncuri 9. ''•"" antropofagi deest 1. 3920 Trogodetc 1. Trogodite voci Antropofagi superscri

ptum 2. 6. 9. Trogodite 4. lc. ubi (. 4- 8/;.) scliolii instar in marqine addilur : Araaxobii, Arimaspi, Aga
thirsi. 3921 Hircam 6. stat Birca 10. 3922 est6. 39i3 opposita addit 4. 3924 Jummnem 2. Juminem 5. 9
'^-'^
oras 5, 9. 3920 yqI appelare 2. 9. appellavit 4. Verba Quorum Johannem desunt 7. 3927 jjanii —
addit 4. proximi sunt Danis 2. 9. 10. -'928 articulum 2. 4. 6. In codd. 2. 8. 9. sequitur inscriptio scquen-
tium Incipit de Sueonia ac populis Sueonum et ritibus eorum (Sueonia et cerimoniis Sueonum 2.)
:

3929 wiltri Hb. Vilzi 8. Legendum videtur Wizzi, v. c. 19. 3930 gunt aad. 9. :
393t tjcania 2. 3932 interes

a d Sb. 39.13 Birca et Ruzzia 5. 3934 ubi est 4. 9.

NOT^,
(882) Cynocephali Similia de Blemiis in interiori C (885) Meotidas paludes dicit eas Grosius I. 1, c.2
Africa fabulatur Marcianus p. 218. Cf. Solinum c. paJus Moeotica Marcian., pag. 200.
52 de Indis quibusdam Ad sermonem humunum : (886) Deserta Getarum, Viagil. Georg, iii, 462.
nullam voce scd latratibus tantuni sonanles. (887) Loco laudato p, 214, litus Scythum — bar
(883) Polyhistor cap. 15. Albani s. Wizzi Adamo baiorum.
nostro incol.r' videntur esse terros Witland, quam (888) Ibid., Illic Getx, Daci, Sarmatse, Amaxohit
terram Esthonum juxta Vistulain silamdicit Wulf- Troglodilsr, Alani ; et paulo, infra, Neutri. Gei . .

stanus in itincre § 2, apud Dablmam I. i, p. 428. ni, Agathyrsi, Aniropophagi.

De Witland s. terra Vidivariorum conf. Voigt Ges- (889) Jn—posita. V, supra I. 1, c. 62.
chicbte von Preussen t. I. p. 210. (890) Patot Adamum
Jumne civitatis situm laj
(584) Macrobios Solinus cap.30 gentem quandam tuisse.
.(Ethiopum vocat. 1. 111, c. 15. (891) De Hiltino v. supra ad l.ni,70 (I. iv, c,44)
637 GESTA PP. HAMMABURG. — LIB. IV. DESCRIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 638
altcr mundu9 aperitur in Sueoniam vel ^'orilinan- A ducunt. In sola mulierum copula ^»^^ modum ne-
Qjj^jjjsass sciunt.Quisquesecundumfacultatemsuarumvirium
quge sunt duo latissima regna aquiloniset
nostro orbi adhuc fere incognita.Dc quibus narra- duas aut tres efosR ampliussimul habet divileset ;

vit mihi scientissimus ^'J^^ rex Danorum ^''s", quod ^''^^

principes absquc numero (S9()).Nam et filios ex
Nordmannia^''''^ vix queat transiri^"''" per mcnsem, tali conjunctionc genitos habcnt legitimos.Capitali

cum Sueonia duobus mansibus non facile percur- vero pena multatur.si quis u.xorem alterius cogno-
ratur *. Quod ipse, inquit, probaveram, qui ^^^^ 7ui- verit, aut vi oppresscrit virgincm '^''*, sive qui
^"'^''

per sub Jucobo regc 12 annis milUavi in illis regio- allerum spoliaverit bonis sui8,aut injuriam fecerit
nibus,qu3e ^'"'^altissimis umbx montibus includuntiir, sM-MIospitalitatc quamvis omnes Yperborei sint^^''"
magis autem yord.mannia, qux suis alpibus circum- insigneSjpr.i^cipui sunt nostri '"''' Sueones quibus ;

dat^^^^ Sueoniam.HG Suconia vero non tacent antiqui estomni probrograviushospiciumnegare transeun-
auclores '^^^ Solinus ^»**
(892) et Orosius 3»*^
(803), tibus,ita ut sludium vel ^^"certamen habcantinter
qui dicunt plurimam parteni Gcrmaniffi ^otG •* jHos ''•'"s^
quis dignus sit reciperc hospitem. Cui
Suevos tenere, nec non monlana ejus usquc ad
^*'*''
exhibens omnia jura humanitatis, quot diebus
'"''*

Ripheos montes extendi "*. Ibi est etiam Albis illic

'^''''''^
commorari voluerit, ad amicos eum suos
fluviuSjde quo Lucanus mcminisse videtur5^^8(89'i), „ ^'"^certatim per singulas dirigit^^n mansioncs.Haec
^^^o
Ule ^'J*" oritur in praidictis alpibus, perque ^»''* illi moribus habent. Preedicatores autem
bona in
naedios Gothorum populos currit in occeanum, veritati3,si casti prudentesque ac ydonei sunt '''"^
*'**
ande Gothelba dicitur (895).Fertilissima
'952 et ingenti amore fovert, adeo ut concilio populorum
egie est Sueonia ^^^, ager frugibus *®** et melle communi ^'''^^quod ab ipsis warh ^^^" vocatur, epi-
)pimus^^"^,cxtra quod pecorum fetu om.nibus ante- scopos interesse ^^^* non renuant Ubi de Christo
^^**-.

ertur, oportunitas fluminum sylvarumque maxi- et ^"s-' christiana religione crebro ^^^*
audiunt noii
na ^"*' ubique peregrinis mercibus omnis regio inviti. Et fortasse facili ^^^^ sermone ad nostram
'^^"
)lena. Ita nullis egere Sucones dicas opibus, fidem illi ^"'^ persuaderentur,nisi quod mali docto-
ixcepta quam nos diligimus sive potius adoramus rcs.dum sua qut-erunl, non qus Jesu Christi {Phil.
•"•^superbia^^-^i^.OmniaeniminstrumentavaniBglo- 11, 21), scandalizant eos qui possent salvari.
iae,bocestaurum,argentum,sonipedesregios,pclles 22.(Gap.231). PopuliSueonura multi sunt, viribus
astorum •'''^' vel ^^'''' marturum ^'•'•".quaj uos ammi- et armis egregii, praeterea tam in equis quam in
atione •'^'^-
sui dementes^^''3faciunt,illi pro nichilo navibus juxta optimi bellatores. Unde etiam sua
SCHOLIA.
Paulus in Gestis Longobardorum (897) de fccunditale gentium septentrionalium ^"8', et
Schol. 123.
de septem viris, qui in litore occeani •"'sb jacent in provincia Scritefingorum. (2.4.6.9.)
**
Schol. 124. Tacitus Sucvos hoc quoque Sueonum nomine appellat (898). (9.)
*'•
Schol. 125, Dani Sueones et ^^»" Nortmanni et reliqui Scithiffi ^™*^ populi a Romanis Yperborei vo-
cantur, quos Marcianus (899) extoUit multis laudibus. (2. 4. 6. 9.)
"" Schol. 126. Gothelba fluvius a Nordmannif Gothiam separat, magnitudine non impar isti Albiaj ^'^1
Saxonum, unde ille nomen sortitur. (2. 4. G. 9.)
"""Schol. 127. Quo etiam morbo Sclavi laborant ct Parti^^^^et Mauri,sicut Lucanus testis est de Partis
3893 de Mauris Sallustius ^'>^'
(900), ct (901). (2. 4. 86.)

LEGTIONES. VARL^=:
3»35 Nordvegiam 10. Norwegiam 2. 9. Normandiam la c. ^ms sanctissimus 5. ^937 de quibus narratur
as38
Korwegiam supcrscr. 9. Normanniam 10. ^939 pcrtransiri mense lc. ^a^o quoniam 2. 9. 10. quia
.
''*»
Quod —
(\u^ desunt 7 ubi /eyi/u?- Amba; enim altissimis e/c.
.
-'942 circundat 1.
;
-'^*»
actores 2.
^** scilicet addil 4. -^*" Horosius 4. 39« iif,ggi if. 39*7 Sueones 7 c. 9.
^ots fje quo — videtur desunt
3949 3960 ex 10. 3951 g^ji ^qj. ). 9. 3952 39=4 fVn.
0. Qui ,4
Sueouia ergo r. e. fert. 4. jnde 5. 3953
395S ^oss
libus lc. optimus 2. 6. 7. 3956
magna 2. 4. 9. 10. ^957 NuHis itaque 4. superbiam 4.
^30 396o ^gsa
castrorum lc. F. gt 4. 3901 rnarlarum
2. 9. 10. 3002 admiratione 2. 4. dementes 2.
*"_copia7. 3965 vel 4. vel tres vel 7. ''^^^ a.c 9. 3967 violaverit 1. 3968 ^ut
3970 gypt g_
virginem rfe.siiwi 6. 39,i9 3^^
^973 gg 4_
—
iinterfecerit 9. 3971 ^/^^5^
7c. 3972 studium vel desunt 4. et certamen 9.
.
39-;4
Cui cum exhibuerint 7. 3973
jbj 9. 397G
guos illum 2. 4. 39-7
dirigunt 7. 39-;8
prudentes et
3979 congjiio communi
;donei sint 4. 9. 10. 3980 ^v-arch 2.7. 8. varch 10. warth 9. warph 4. 5.6.
od 4. in margine post vocabulum ipsis recentiori manu addit : quod ab ipsis thinc a nobis iiide 5 quod : :

b ipsis warph
a nobis thinc. 398i
inter se esse 7. 3982 ///^ dericit codex 4. 3983 ac 5. 398i crebro
3985 profecto
eesf 9.
*« loquitur addit 9.
facile .5. 9. 10. facili deest 6. 398g ad summam nostrae fidei 7. iJli deest 2. 9. 10.
Cetera dcstint 9. 3988 occcano 4. 3989 et deest 9. 3990 Scythici. 9. 399i Albeaj 9.
»»*
Parthi 4. 86. 3993 ^e Partis desunt 3. 3994 Salustius 4. 8b.

NOTiE.
(892) Solini ut videtur verba in cap. 20 respexit,
Q (896) Do polygamia Nortmannorum v. Dudon.
ed male intellexit Mon.s Sevo ipse inijens, nec lii-
:
Dc moribus^et actibus Normann. 1. init. i

hxis minor coUibus, inilium Germanise facit. (897) L. i, c. 1, 5.

(893) Orosius 1. i, c. 2 Germania, ubi plurimam :
(898) Taciti Germania c. 44 sqq.
artem Suevi tenent. (899) Marcian. 1. i, cap. de quarto smu Europae.
(894j Pharsal., 1. 11, v. 51, 52 : Conf. Solinum c. 16.
Fundat ab estremo flavos aquiUme Suevos. (900) Lucan. Pharsal. 1. viii, v. 299 seq.
Albia.
901 Sallust. Bellum Jugurth. c. 76.
\
(895) Gotha Elv. )

k
639 ADAMI OANONICI RREMENSIS 640
potentia ceteras aquilonis gcntes constringcrc ^'"*
A. Bircarn. Primus Gothoruno cpiflcopus ***, Tiiurgot
vidontur.Iieges habentcxKenereanliquo-^^^^-^^^quorum *""''
Iuit,8ecundu8 vero **"* Godescaicus.vir Bapiens
tainon vis ''""^
pcndet in popiili scntcncia ;
quod in ct bonus, ut pr.-cdicant quod domi sedeas
*'"'',
nisi

coininune omnes lau(laverint,illum (902)confir-

''"o» ocium labori prajtulitTcrcium ^*"" ordinavit
*"^".

marc oportcl, nisi ejus decretuni pocius vidoatur, nostcr inctropolitanus Adalwardura *'* seniorem,
quod aliquando secuntur inviti «»""*. Itaque
a"'''-' vere "^' laudabilem virum (90i). Qui deinde pcrve-
doini paresesse gaudcnt.In praclium euntes omncm niens ad barharos, ut *"^'' docuit, ita *"** vixit. Nam
prajhcnt obedienliam regi '••"", vel oi qui doctior*""^ sancte vivcndo*"''\benc docendo magnam gentilium
celcris a rege pr.cfertur. Si quando vero *oo-' praj- inultitudinem traxisse fertur ao christianarn fidem
lianles in augustia positi sunt *o"'', ex multitudine *"^''. Claruit etiam virtutum ""^' miraculis. ita ut
deorum quos colunt *""•', unura invocant auxilio poscentibus in necessitate barbaris, ymhrcrn ***»

4006.^14007 posi victoriam deinccps sunt dcvoli, faccret descenderc vcl dcnuo screnitatcm venire,et
illumquo coleris anteponunt.Deum ''""sautem chris- alia qux hactcnusquffiruntur adoctoribus.Isautem
tianorum jam communi sentencia fortiorem ''""° vir memorabilis in Gotbia permansit ^*^*, nomen
clamant omnibus esse;alios deos sepc fallere,illum domini Jcsu constanter omnibus praedicans *<''•,
porro semper astare certissimum adjutorem in t» ibidemque post multos agones, quos pro Christo
oportunitatihus "'". libenter sustinuit,victricem terrae carncrn tradidit,
23. (Cap. 232). Ex ipsis populis Suediae ^'"'proxi- spiritus ccelum petiit laureatus. Post quera archi-
mi ad nos habitant Gothi**,qui occidcnlales dicun- episcopus ordinavit in illas partes quendam Acili-
tur, alii sunt orientales. Verum Westragothia **"2 num.nichil^fcrentem episcopalinornine dignum''''i,
confinis est provinciaj Danorum,quse Sconia dicitur. praeter ingentem corporis staturam.Et ille quidera
A qua etiam ^"'^ fertur *"'* diebus septem perveniri diligenscarnisrequiem,frustra*"^^mittentibuslege-
usque ad civitatem Gothorum magnam Scarane tionem Gothis,usque ad obitumsuaeColoniae mansif
(903). Deinde Ostrogothia *°'^ protenditur juxta *"" in deliciis ''"3*.

mare illud quod Balticum vocant *""^, usque ad 24. Inter *"^^ Nordmanniam et Sueoniam Werrai-
SCHOLIA.
*
Schol. 128. Omnia
quae aguntur ^"se inter barbaros.sortiendo fiunt*''^''^^ privatis rebus.In publicis
autem causis et '"'^s demonum responsa peti solent,sicut in gestis sancti Ansgarii(905)
potest cognosci. (2. 5. 6. 8e. 9.)
*'
Schol. 129. Gothi a Romanis vocantur Getae, de quibus Virgilius dicere videtur *"^^ :

. . . . acerque Gelonus '•"^"

Cum fugit in Rhodopen ''0*i, atque in deserta Getarum,

Et lac coucretum cum sanguine potat equino (906).
Hoc usque odie Gothi et Sembi ''"^^
facere dicuntur, quos ex lacte jumentorum ine-
briari certum est (907). (2. 5. 6. 7. 8ft.)
**'
Schol. 130. Quamvis ante hos ^"''^
Danorum episcopi vel Anglorum Suediam prffidicarunt *"*»,
^"*^

Thurgot vero specialiter *''^''

in Gothiam ordinatus est ad sedem Scaranensem *"^'. (2.
5. 6. 8e.)
****
Schol. 131. A rege Haroldo invitatus Adalwardus quoque in Nordwegiam venit et pro sanctitate
viri *"''^
f.ima virtutum ejus honorifice susceptus est. Cui abeunti rex tantum pecuniae
obtulit, ut exinde statim 300 captivos redemit episcopus *"'^.
Adalwardus ^"^" junior eo tempore veniens in Gothiara,cognominem 3uum^°=ireperit
infirmum cujus exequias cum luctu procurans.in Sictonam *"''^ properavit.Sed postea
;

cum repulsus esset a paganis, invitatus venit ad Scaranem *"^' civitatem, quod nostro
archiepiscopo non bene placuit ''''^', quare eura sicut violatorem canonum vocavit Bre-
mam. (2. 5. 6. 86.)

VARLE LECTIONES.
3995 confringere 5. 86. 9. antiquos 1. 5. 6. 7^ 399- jug 2. 8. 9. 10. ^998 communi lc. ^'^'^^ aliqui
^^^^

7c. 9. 1"°"multi 1. '•"'"'1

r.sno 7c. '"""Moctior dee^i 9,doctor 8. ^""^ g; yero aliquando 7.Si qui vero 9.
*""* sint M. F. '^""s
quos colunt deest 9. 10. ''""s unum in auxilium invocant 2. 3. 9. *""t cui 6. '^""9 do-
minum 40. '""s ferociorem 9. ''"'" in omnihus o. lc. """ Sueonias 2. 10. Sueonum 9. ^"'^ Wester-
goLhia 5. Vestragoihia 9. 10. ''"''
etiam dcest 5. ^"''' ferunt 2. 3. 7. 9. *"^^ Astrogothia la. Ostrogotia
.5. Ostrogotica 9,
^""' vocatur 7. mare quod h. dicitur 5. '"'" Thurgoth 6. Thurgotus 10. Thurgotius 9.
4018 ypj-o fi(,(,i^i 4 9_ 4019 yyi praedicant desunt 5. '"-" praetulerit 9. ''"-*
tertium autem 5. ^"-^ vere deest
10. ''"" sicut 2. 5. 9. 10. ''"24
ita deest 9. ''"^'^
ac addunt 2. 5. 10. et 9. *"-'« ad ch. convertit fidem 5.
4027 Qm e.v.claruit 5. ^"^^ imbrem de ccclo 5. ''"^^
permanens 5. *"^" prcedicavit 5. ^"^i dignum deestl.
^"'^ frustratam 2. 8. 9. pi^rmansit 2. 5. 9. '^"34 Primus Gothorum
'^"•^='
deliciis desunt 7. ''"^^
Item 1. —
"35 agantur Hb. geruntur 9. ''"•'^
sciunt 2. 9. faciunt Sb. ''"^^
etiam 5. 8b. ''"^^ dicit lc. ''"''" Gelanus 2.
8b. '^"'''
Rodopeu 2. 8/-. ''"^2 Scrabi F. ''"'•' hoc F. '"« in addit 5. apud 8^;. *«« praBdicarint 5.
*"*5 specialiler deest 8h. Scarinensem. 2. ''"'•« viri deest 5. *"*9 redimeret 5. 9. redemerit 8h.
''"''''

*"2" autem add. 5. 9. ''"^'

suum deest 6. *"^^ procurans Sictoniam 5. 9. "f'^ Scaranem 5. "i^* displicuit
6, valde displicuit 5, 9.

NOT^.
(002) Illnm, sc. regcm. (90.5) Ib. c. 18, 19, 27, 30.
(903) Skara in Dalsland s. Skaraborg. (906) Georg. I. iii, v. 461 sq.
(904) V. supra 1, iii, c. 14. (907) V. supra c. 18 fin.
341 GESTA PP. HAMiMABURG. — LIB. IV. DESCHIPTIO INSULAllUM AQUILONIS. 642

ani ^"^^
(1)08) et Finnedi *"'8
(909) degunt, et alii :
A "ives altissimse, ubi monstruosi hominum greges
jui nunc omnes sunt chrisliani, respitiuntque ad ultra prohibent accessum (912). Ibi sunt Ama-
*""<'

Jcaranenscm ecclesiam. In conlinio Sueonnm vel zonos. ibi Cynocephali, ilji Ciclopes, (jui unum in
\'ortmannorura contra boream habitant Scritelini fronte habent oculum *"" (013).Ibi sunt hii '•"""
(jiios

""^quos aiunt cursu feras pr£eterire*o-'*(910). Civitas Solinus dicit Ymantropodes*"''^, uno pede salientes
"»» eorum maxima* Malsingland ^"^" (911), ad quam (914), et illi qui humanis carnibus delectantur pro
061 priraus ab archiepiscopo designatus est Stemphi cibo, idooque sicut fugiunlur (915), ita etiam jure
"!'- episcopus, nomine Symonem
quem ipse mutato taccntur. Narravit *'•'*'"
michi rex Danorum sepe
•Qcavit. Qui eiiam multos earundem gentium sua recolendus gentem quandam ex montanis in
*"•",

jraedicatione iucratus est.Prajterea sunt alii numero plana descendere solitarr, statura raodicam ^**^^,
*"*-,

;arcntes *''^-*
Sueonum populi, de quibus ad chri- scd viribus et agililate vixSuedis fcrendam, hiique
''"^*
jtianitatem conversos accepimus solos Gothos,\Ver- incerlum escc ''"•'•'
unde \cn\anl ''^*'''
; semel. ali-
nilanos et partem Scritelinorum ^'"'^, vel qui illis quanJo pcr annum vel post ^^*^ triennium, inquH,
subiti *"** accedunt. Quibus nisi totis resistatur viri-
,-icini sunt.
25. (Gap. 233.) Igitur ut brevem Sueonioe ^""^ vcl bus, omncm
depopulantur regionem, ct denuo rece-
?uediae descriptionem faciamus ha;c ab occi-
*"''''
:
^ dunt ^""".Aliaque multa recitari solent,qu.o brevitali
lente Gothos habet et civitatem Scaramen '•"e'', a studens omisi, ab his '•"^" dicenda, qui heec ^"'^" se
joiea Werrailanos *'** cum Scritefinis *''®", quorura vidisse **** testantur. '

-aput *"'"' Halsingland *"", ab austro longitudinem 26- (Cap. 234) Nunc de supcrsticione Suconum
labet illius Baltici *"''- maris, de quo antc diximus : pauca diccmus ^''^'. Nobilissimum '*"^*-
illa gens
***
IjitoT.icivitas magnaSictone ***"*. ** Ab oricnteautem templum habet, quod Ubsola dicitur, non longe
*"''^
?lipheo3 montes attingit, ubi deserta ingentia positum ab*"'-"^ Sictona*"'-"^ civitate *°3''.
In hoctem-

SCIIOLIA.
Halsingland est regio Scritefinnorum, sita in Riphcis montibus *"^^ ubi nix perpetua
Scliol. 132. ;

durat (916). Homines ibi gelu recocti tccta domorum non curant *"<", carne fera- '•"'•"',

rum pro cibo et pellibus earum pro indumento fruuntur (917). (2 5. G 8^.)
*
Schol. 133. In Yperboreis montibus prajter alia *'°^ monstra leguntur et gryphes ^"'^ nasci (918). (2.
5. 6.)
•*'
Scliol. 134. Prope illud lemplumest arborma-xiraa late ramos extendens, semper viridis in hieme et

VARIiE LECTIONES.
4055 Warraelanos Finwedi
Werraelani 2. S. 9. 5. Werraulani 7. Vermelani 10. *''-'^*'
5. 9. Findwedi 2.
Finvedi 10. *"»'' Scitefini 6. Scritcfinni 2. Scridofinni 9. Scritefingi F. ^"^" praeire
8. 10. Scritefinni 7.
anteire 6.
'). ^°^^ civitasque 1 c. *"''''
Halsingaland Halsingland 9.). Et Halsingaland regio est 2. 5. 8.
10. *""' Ad quam —
lucratus est (/es!<?7i 7c. *"" Stempbi 9. ^""^* ccrLanter 9. *°" Scritifiunorum 7.
•icritifennorum 7c. Scritetinnorum 2. 8. 9. Scritefigorum 5. sxjnus. G. Suconum 7. •'"^'' vel '*'"''^

?uedite desunt 2. 2a 8. 10. *"''- Scaranen ,5. Scaraneam 7. Scharancam lc. *<"'^ Wermelanos 2. 2a.
Wermulanos 7b. c. Vermelanos 9. 10. *o«9 Scritefingis G. 7 a. c. ^"^" capud 1. est add. 2. Sb. *""' Hal-
^ing-aland 2. 2a. 5.9. Helsingland 7^«". *"''- illius deestO. Hic desinit codex Guelphcrhytanus ; quare
leinceps lecliones codicis 2a cnotare visum est. *" est «(Wii 2ft. 5. 9.10. *"*'• Sictona
' 5. Sictonc 6.
"" ubi addit 5. 9. 10. attingit d. i. ubi 2a.
*""*
*"'" sunt deest 1. *"'''' Ibi sunt oculum dcsnnt —
1, i) illi 2a. 5. 9. 10.
.
*"''» Ymantopedes 2a. lc. 9. Himantopodes 5. Imantopedes 10. *"**" igitur
**>*' Tradunt etiam (enim lc.) noti plaga) *"** planam 9. ^o^^
iddit 5. illius 7. modica lc. *"** statura
— hiique desunt 2a. 5. 9. 10. inque incertum unde 2a. hii quoque 6. solitam hique incertum 9. *""'> esse
leest 1. est lc. ^"^^ veniunt 2a. 6. 10. est unde veniant 7. veniat 5. *"" per '.). triennum '•'"*''

Mibito 7. *''89 Quibus —

reccdunt desunt 9. ^o^" ab his desunt 7. *"'" hajc deest 9. ^'"•a qui se
nulta vidisse 7". quaj se multi V. 7a. c. ^o^^
Suedonum videamus 2«. 8. 9. 10. *"'•* Nobilissima 7. ^''''s a
posita a 9.
').
*<""' Sictana 2a. Sictonia 6. Syctona 10. *''9' vel Birka add. 5. 0. In cod.l. seqmmlur
lux in schot. 135. leguntur. *""'' in altissimis m. qui Ripharei dicunturS. *"'•'" qui add. 5. *'"" qui d. n.
5. tecta 5. *'"' qute ibi sunt addit. 5. *'"- gryphes etiam leg. 9.

NOTiE
VVarmeland in provincia Suecica Caristad. C
•08) (01'0 Solin. c. 31. Aliter de iisMarcianus p. 218.
1)9) Finnheidc, Finuwald, in occidentalibus par- Uterquc tamon Himantopedos in Lybia collocat.
luus provinci.-ESmalandia5vorsusHallandiam.Conf. (^^5) Dcanlhropophagis Scythicis similibus ver-
X E. G. Geijer Geschichte Schwedens t. I, bis loquitur Solinus cap. 15, quos yEthiopum dicit
1). 52. ' gentcrn c. 30 AntropophaQi, quibus execrandi cibi
:

(910) Martianus 1. I, pag. 226 narrat. Trogloditas sunt liumanaviscera... udjacentium terrarum soliludo,

W
I

\'eras cursu prxlerire. ' quas... (initimx naliones metu profuqx reliquerunt.
UUra hos (Arinaspos) et niphxum jurjum
(911) Helsingland in Suedia juxta sinum IJoth-
obsessa mvibus. Sahm. c. 15.
'"^9"' ^'^^ a.5.s2rtH?.<
iiicum
(^'^) Paul. Warnefrid. 1, i, c. 5: Scriplolnni
(yi2) c r on . .
ra<-->\ tr,. 1 /»c u- j N
bolinus c. 30 Ultra hos (Macrobios) deser-
:
gui etiam xlatis tempore nivibus non carent . . .
ae solituiims... Deinde in ultimis Orientis monstrosx
crudis arjresium animantium carnibus vescuntur, de
lenttum facies.
quorum etiam hircis pellibus sibi indumenta coap-
013) Solinus cap. 30 ait de Agriophagis, iEthio- lant.
ium gente, eos rege praeditos esse, cujus in fronte (9[S) In Asiastica Scylhia — grypes tenent universa,
^culus unus esl. Solin. c. 15.
043 ADAMl CANONICI HUEMF-JNSIS iiU

plo *, (luod lotuin ex auro parlurn '">' est ('JlO) A. Thor yrJolo lybatur '" (O^/i), si bellurn ; WofJani
staluas triurn deorum voneratur populu8,ita ut po- *'**, 8i nuptiae ceicbrandaj 8unt,Fricconi. Solctquo-
tcntissimiis oorum Thor in niedio solium habcat qiio post novom annos communis omnium SuH,oniae
triclinio *"'^; hinc et inde locuin possidcnt '•""'
Wo- provinliarum solionipnitas in UbBola *'^^ celcbrari.
dan '''"8 et Fricco *'"'. Quorum significationes ejus- Ad quam vidclicet soiiempnitatem nulli pnftstatur
modi sunt « Thor '•"'*, inquiunt, pr<'csidet in acre
: immunitas. Floges et populi, omnes et singuli sua
*'"'•', qui lonilrus ''"" ot fiiimina, vcntos ynibro.sque, dona transmitlunt ad Ubsolam, ot quod omni pa-na
serena "" ct rrugee ^"^ gubernat. AllcrWodan, id crudelius '"'^* est, illi qui jam induerunt christiani-
gerit *'"% hominique, ''"" mi- tatem, ab illis ee redimunl cerimoniis. Sacrificium
est furor *"', bclla
nistrat *"° virtutem contra ininiicos. Tertius est itaque tale*'^^ est. Ex omni animante, quod mascu-
Fricco ('•'20),pacem voluptatemquo largicns morta- linum est, novem capita offeruntur, quorum san-
libus. » Cujus ctiam simulacrum figunl curn '•"'' guine deos placari *' "' mos est. Corpora autorn sua-
ingenti priapo *"**. Wodanem vero *"'' sculpuntar- penduntiir in locum, qui proximus est templo. la
matum, Martem *""> solent(921) Thor
sicut nostri ; enim locus tam sacer est gentilibus *''', ut singulae
autem cum sceptro Jovcm simularc *'^' videlur"-- arbores ejus, ex morte vcl tabo *''* immolatorum
(922) Goluntet*'^^deosex hominibus factos,qii03
*. .. divinae credantur. Ibi etiam canes et equi *'='•'
pen-
pro ingentibus factis immortalitate donant, sicut in dent cum hominibus (925), quorum corpora mixtim
Vitasancti Anscarii *'^* leguntur Hericum regem *'^^ suspensa narravitmihi aliquis *'*"cbristianorum *•**
fecisse (923). T^i vidisse *'*-. Ceterum neniac, qua; in ejusmodi ritu
27. (Gap. 235.) Oranibus itaquc *'-^ diis suis '•^^''
libationis *'" fieri soleut, multiplices *''•*
et inho-
attributos habent *'^* sacerdotes, qui sacrificia po- nestae, ideoque *'*' melius reticendae * * (926).

puli "^^ ofTerant *'^''. Si pestis et famis imminet, 28. (Gap. 236.) In eadem provintia nuper *'"

SGIIOf.IA.
aestate, cujus illa generis sit, nemo scit '•'*"
Ibi etiam *'*' est fons, ubi sacrificia pagano-
rum polent exerceri et homo vivus immergi *'*^. Qui dum non invenitur ^'^" ratum erit vo-
tum populi. (5. 6. 8 6. 10.)
* Schol. 135. Gatenaaurea templum illud circumdat pendens supra domus fastigia 4'°^, lateque ru-
*'»'

tilans advenientibus, eo quod ipsum delubrum ^'^^ in planitie situm *'«* montes in cir-
cuitu habeat positos adinstar theatri. (5. 6. 7. 8b. 10.)
**
Schol. 136. Nuper autem rex Sunonum christianissimus Anunder (927), cura sacrificium gentis statu-
tum nollet demonibus ofierre, depulsus a regno, dicitur *"' a conspectu concilii gau-
dens abisse "'^'', quoniam dignus habebatur pro nomine Jesu Christi conturneliam *'"
pati. (5. 6. 8°.)
*** ^'^^
Schol. 137. Novem diebus *"'^ commessationes et ejusmodi *"•" sacrificia celebrantur *'**'
: una-
quaque die offerunt hominem unum cum ceteris animalibus ^"'^ *'^'',
ut
ita per no- *'**

vem dies 72 fiant animalia *'^^ quae ofTeruntur. Hoc sacrificium fit circa aequinoctium
vernale*""'6,. (5. 6. 7. 8 6. 10.)

VARI.E LEGTIONES.
^"'^ peractum totum auro ornatum 7. *">'• solum h. (et addit 10.) triclinium 5. 9. solium
9.
h. triclinium 2a. solium habeat taiclinum 8. '^"'^
in medio itossident desiint 7. ^'"^ Vodan 9. 10. —
semper. *'"''
Frico 2a. '*'°*'
Thor Wodan 1 c. '^"'^
praesidet mare 9. ino tornitrua 9. 10. *'" ventos,
nubes imbresque screnat 7. et serena 10. '"^ s. frugcsque 2a. 9. 10. *"3 fortior2rt. 5. 9. 10. *"^ re-
git 2a. 5. 9. *'"* hominumque 5. *'"' monstrat 1
a.
*"''
cum deest 2«. 5. 9. 10. '"* Cujus priapo —
desunt 6. ^"^ Vodonem 9. ^'^*'
sculpere add. 5. *'^i exprimere. *'2^ In cod. 7. hic legentur

fere verba scholii 134 Prope ejus : semperque viridis, hieme et aestate, et cujus
. . , scit. . . .

*'2^ etiam 2a. '''^*

Anscaril 2a. in Ansgarii desunt 7. *i-^^ legitur Hericum regem 1. leguntur de He-
rico rege 7. leguntur Henricum (Henricum 2a. 9.) regem 2a. 6. 9. legitur Henricum 10. legitur Hericus
rex 5. '••26
itaque rfc^sf 7c. scilicet 5. ''^^'' suis deest 2a. 5. 7 b. 9 10, ^'^niabent rfeesi 5. attribuunt 2a.
3. 8. 9. 10. *'29 populis 1. ^^^o offerunt 7. *'»' immolant 3. 9. 10. idolaimmulant 2a. Thor immolatur

6. *'3- Wadani 2a. et sirpiiis a pro o. *'33 in u. deest5. Ubsula 2«. et sgepius u pro o. Upsala 1 c. sxpiiis.
*''* gravius 2a. *'^^ illuc 1 a. *'''° deos
tales placari 2«. 3. 5. 9. sanguine tales placari 5. placacare talis
7. *'3' gentibus 9. *'3« tabe 7. cibo 2a. 3. 5. 9. *'39 canes, qui 5. *'*« fidelis addit 7. quidam Gh. 3. 5.
*'** se addit 5. *'*^ sevidisse9. fuisse 2a. *'"* ritus libatoriis 9. ritibus libatoriis 2a. 5. *'** sunl addit
*^*^ ideoque ret. sunt 9. *'*^ nuper deest 6. ***''
generis nescitur 8°. 10. *'** etiam deest 8b. 10.
5. 10.
*'*^ sacrificia peraguntnr et h. v. immeigitur 10. "^" non inveni ... 6. invenitur 8b. 10. immergiturS.
*is2 stagia 1 a.
*is' illud (/m/5. 8t. 10. fagia 7c. fagra Ib. *'23 templum 8d. 10. *'s* est arfrftV 7.
415B rpgno ibat 5. *'"''
abisse deest 5, ^"'^ contumeliam deest 5. Casristi
deest 8b. *'''^
dies 8. *''^'
diebus
cum commessationibus 7t. *"^° hujusmodi lc. *"'' sacrificia deestl. sacrificiant 10. *'^- vivum 9.
*'" animantibus 5. 8b. *"** quod 7. *'65 a. q. o. 7. *'«» Hoc vernale desuni 5. 6. —
NOTyE.
(919) E.X auro paratum, hoc est deauratum. C (92'i) Lijbare, hoc est sacrificare, litare, ut infra
(920) Rectius Freyr, Germanis Fro. V. Grimm hbalio pro sacrificio.
Deutsche Mythologie t. I. pag. 190 sq. (925) De hominibus sacrificatis v. etiam Dudo-
(921) Gonf. 1, Grimm I. i, pag. 160. Populus istis nem I. i, init.
deus Mars est. Solim. c. 15. (926) Gonf. Thietmar. Merseb. I. i, c. 9, I Grimni
(922) Idem sentiebant, qui diem Jovis appellave- I. i, t. I, pag. 46.

runt Domierstug Thursday. , (927) Gonf. supi'a 1. iii, c. 15, schol. 83.
(923) Cap. 26.
43 GESTA PF. HAMMABURG. — LIB. IV. DESQHIPTIO INSULARUM AQUILONIS. t)4G

ontigit res memorabilis,et pro dignitate gestorum A Sictonam '•'" vel Bircam, juxta enim sunt (929). Si
)nge divulgata ;
pervenit etiam ad noliciam ponti- vcro per lcrram eas a Sconia per Gothorum populos
cis *'^". Quidam *"'^ sacerdutibus,qui ad Ubsolum ct civilateniScaramen.Telgas et liircam '•'''3,comple-
'•''''.
emonlibus astare •"'^ solebat, nequicquam '•''"ju- to mense pervenics Sictonam
antibus diis factus est ••"'
cecus. Cumque vir sa- 29.(Gap.238.) Adalvardus igitur magno fervore '•''••*

iens infortunium
'^'^
orbitatis suic cullurip ydolo- priedicandi evangclii Suediam '•'^'^
ingressus,oinnes
*'"'
um impularet, quam superstiose '•''•*
venerans qui in Sictona eranl et in circuitu, brevi spatio
lOtentissimum deum
*'''^
christianorum offendisse temporis ad Christiaiiam fidem perduxit. * Conspi-
ideretur.ecce ipsa nocte apparuit sibi virgo decora ravit etiam cum Sconicnsi '*^^' episcopo, sanctis-

limis, interrogans '•'''*

si in filium ejus crcdere simo ''^** Eginone.ut pariter adirentillud lemplum,
iialuerit, fore
*''•''
ut visum recipcret, abjectis qu;u paganorum, quod Ubsola dicitur, si lorte aliquem
nle colebat simulacris *''"'.
Tunc ille qui nichil ar- Christo laboris sui Iruclum ibi possent oflcrre ;

''^'^
,ui rennueret subeundum pro hoc dono, ita se omnia tormentorum genera libenter suscepturi,
acere, letus spopondit. Ad hoec '•'*" virgo : Scito, uL destrueretur illa domus, quas caput est *''•''•'

nquit, certissime,hunc locum, ubi nunc tantusiu- supersticionis barbaricaj.llla enim diruta vel potius

ocenlium sanguis ''^' ellunditur, in meo proxime t» cremala, fore,ut tocius ''-""
gentis conversio soquc-
B
edicandum honore. In qua re ne tibi aliqua signa retur.Quain confessorum Dei voluntatem piissimus
lubielatis remancant, in nomine Christi, qui est ex Stcinkel""' inpopulo murmurariscnticns.callide
iiiusmeus, tu recipe lumen oculorum tuorum. » subraoviteos a tali cepto, asserens ct illos statim

lox ille recepto lumine credidit, pertransiensque morte dampnandos, ct sc depellcndum a regnOjqui
otas (928) in circuitu regiones, facile
'•'"^
paganis malefactoras in patriam duxerit,et facile omnes ad
idem persuasit, ut credercnt in eum,qui se '''^^ce- paganismum relapsuros '•'-°-qui nunc credunt,sicut
um illuminavit. in Sclavania ''-"^
nuper possit ''-°'
tactum '•-"'^
vidiri.
(Cap.237.)Quibus miraculorum causis impellenli- Talibus regis alicgatioaibus '^'"'consenticnles cpiscopi
ius,statim noster metropolitanus obediensvoci qua3 omnes Gothorum civitates peragrabant, ydola con-
'** dicit : Respicitc et levate ociilos vestros, qiioniam fringcntes,et multa paganorum milia deinceps lu-
egioiies jam allne sunl ad messem {Joan. iv,55),ordi- crantes ad christianitatem.Adalwardo postea de}'un-
lavit in illas partesAdahvardum juniorem,dc Bre- ctoapud nos subrogavit archiepiscopus quendam a
nensi choro assumptum, virum titteris et morum Rambsola Tadiconem qui propter ventris amo-
'•^°''

probitate fulgentem. Cui ^'^^etiam per legatos cla- rem domi famelicus esse '•-"* maluit,quam foris
•issimi *'*^ regis Steinkel '•'^''sedem posuit in Sictona apostolus '•-•'^Hajc de Sueoniaet cerimoniis '•^"'
ejus
diei unius ^
'*-".
ivitate, quac distat ab Ubsola itinere '•'***
dicta sufficiant
"".Est vero iter ejusmodi '•''"jUt a Scunia Danorum 30. (Gap. 249.) Nortmannia '^" sicut ultima orbis

)er mare velificans quinto die pervenias usque ^'" provincia est, in ultimo libri loco convenienter

SCHOLIA.
Schol. 138. Relatum est autem nobis a quibusdam stipatoribus Adalwardi episcopi, cum priraum
^^'^

Sictonara accessisset ad unam missarum celebrationem.ad manum obiatas ^"* sibi 70 mar-
cas argenti *-'^ Tantaj enim ^-"' devotionis sunt omnes populi arclica^ *-''' plagae. Tunc
etiam occasione ilineris divertit Bircam, quae nunc in solitudinem redacta est, ita ut
vestigia civitatis vix appareant quare *-'" nec tumulus sancti Unni archiepiscopi inveniri
:

potuit "'» (2« 5. in textu. G. 8^.)

VARLE LECTIONES.
*'"pervenit —
pontificis desunt 7. *'68 enim addit 5.
*'" est
adstare 9. '^™ nequiquam ''•'*'''

_lc ne quicquam offertorii periret juvantibus 2a. ille c. 2a. *'^- deest lc
^'^ *'''* '''"^ *'^^ "^'^
quae 5. supersticione G. potissimum M. F. interroganti 2a. maluerit
it 9. mallet ut 10. voluerit 7a. c. voluit lb\ vellet 5. fore deest 2«. *'"« s'"''
colebat idolis 9. se
leest. 6. *'8o *'»' cruor 5. *'8^ facili fide paganis 2a. ^"'^ se deest. '"^* qui
Hc-EC et 10. 5. 9. 10. 5,
*'«5 Qui 2a. *'8e
').
charissimi 10. *'«'' Stenkil 2a. 5. 10. sa^pius Ste.mkil G. Stenckil 9. *'»» in iter 7.
'«• Quibus — unius desuntl. ^'a»
hujusmodi lc. *'«' Usque ad 2. 9a 9. 18. *'32 Sictonem 2ii.
'»' Rigas et *'9* Sue
Bricas 7. G, Sictonam 5. . .
•"'•'s
. favore 9. 10. *'36 Sueoniam 2a. 9. 10.
emper. '-'9'
Scanansi 2a. 9. *''••«
viro addit 5. *''•"
erat 5. -^^oo
tota 2a. 5. 9. 10. ^^oi
steinkil G.
Hrcnkil 2a. 5. *20! delapsuros 1. *203 Sclavia G. '^ov potcst 2a. 5. 9. 10. *-2o« factum deest 9. 10 "«s
iiUocutionibus 5. 9. 10. *2oi Radiconem G. *208 fanja cxili esse coajeclura Fabricii. "oo ygyi,^^ Adalwal-
—
:

le apostolus, qux in texlu codd. 1 G. leguntur dcsunt 2a. 9. 10 ; in codd. 5. et Sh. insfar scholii, sc.
ir. 95. legentur. In cod. 1. totum lioc caput,
".i gufficiunt 10.- «12
exceptis verbis sequentibus : ILncc de S. sufficiant, deest. * *-'0 —
iffiremoniis 9. 10. Normandania 5. 6. 10. Normania 2a. 7. 9. In cod 2a. hic.
egitur inscriptio Incipi de Nordvegia in 8. vero : Incipit de regno Nordvegiaj in cod. 9
: De regno ; :

^orwegiac ; in 10 Nordmannia. *-'» deest 2a. 9. 10. *-'* oblatus 2a. *2'3 recepit addit 2a. ^^^^ deest
:

*^'"
l!o. 9. 10. aquilonariis 2a. aquilonalis 8. 9. 10. *-'«
ubi 2a. 9. 10. *2i9 pgc ^cholion cod. 6. in codd.
IjO. 5. 8. in te.ttum receplum est post verba : pervenies
Sictonam. Deest 7.

NOT/E.
(838) Totus, id est omnis. V. supra 1. iii, c. 19. (929) Conf. schol. 121.
 647 ADAMl CANONIGI nitlCMKNSIS 648
poncLiir ;i noljis *. llaic a iiiodciiiiH dicilur Forgnc- A. aitiljiJHmaloficiorum*^*"ornnc8 ubinilio scrvircnl.'*"'
^ia''-^"(930.)Dcciijussitu vel mugnituflinc,cu(upriii3 nunc vcro ^**'^ cuni aposiolo simplicitcr "'' confl-
aliqua coramuniter cuin Suconia dixorimus, nunc tcntur *''''•'*
Christum
et hunc crucinxum. Sicut''^''^

vcro spociaiitor hoc dicendum est, quod "^'^'

longi- f^tiam conlincnlissimiomniurn rnortaIium,tamin""*
tudiiu; sua in extrcmam ''-'^'^
seplcnlrionis piagam cibis quain in ''*'•'
moribus parcitatcm modostiam-
exlcndilur ho2C regio, unde et dicitur. Incipit que '^'''' surnmopere diiigentcs. Prffiterea saccrdo-
autem ex prominentibus scopulis hujnsfrcti, qiiod tum ct ecclesiarumtantam habent****venerationem
Balticum appellari solot deindc reflexo in aqui- : utvix christianus habeaturqui non colidie'-^"obtule-
loncin dorso, postquam fremenis ''-^''occeanimargi- rit''2'''ad missamquam audierit^^-^^^.^Verumbaptismug
nem suocircuit arabitu,tandemin llipheis montibus et confirmatio^dcdicationos^^^^^altarium etsacrorum
limitcmfacitjUbi ct lassus deficitorljis. Norlmannia benedictio ordinum apud illos et Danos careomnia
propteraspcrilatcm montium ''-^'' sivcproptcr frigiis redimuntur''-"''*.Quodexavaritiasacerdoturnprodi.s8e
intemporatum''--''stcrilissimacstoraniumrcgionura, arblror '•^'•^
quia barbari decimas adhuc dare aut
solis apLa pccoribus.Quorum arnienta ritu Arabum nesciunlautnoIunt,ideo'2-'^constringunturinca3teriB
longe^^^^^^-indesertis stabulant.Eoque''^^'' vietu peculii qua; deberent gratis offerri **". Nam et *258 visitacio
"-'^
transigunt *2^* vitam,ut kicte pecudum in cibos infirmorum et, sepultura mortuorum, omnia ibi

lanautantur in vestcs '•-^".Indequefortissimoseducat " venalia **. Apud illos '•^"'Hanta morurn '•-'•"
insignia,
miliLes, qui nuila frugum luxuria molliti, sepius ut comperturn haboo, sola ''-^'
sacerdoturn corrum-
impugnant quam ipsi raolestentur ab aliquo.
alios puntur avaricia (9.3i).

Sine invidia cum proximis habilaS.L Sutonibus, ^il.(Gap.240.)In multis Nordmaniaj locis vel Sue-
quamvis a Danis, seque pauperibus, nonimpunc di;H'»^^-pastore3 pecudum suntetiam nobilissimi '•^«s

temptcnLur'*-^'aliquando''-^-.Itaquereifarailiarisino- homines, ritu patriarcharum et labore raanuum vi-

totum mundum circumeuntet pyraticis

pia coacti, ventes, Omnes vero sunt christianissimi, qui '^" in

raptibusaraplissimamterarum facultatcmreportant Norvegia*-^^ degunt, exceptis ilIis,quitransarctoam

domum,penuriam ^--^^
suoe regionistali modo susti- plagara circa occcanura remoti sunt. Eos adhuc ^-''''

*-^''
nentes ^-^^Post susceptam vero *-^''
christianitatem, ferlur magicis arlibus sive ^-^'incantationibus in
raelioribus *''^^imbuti-scolis,dedicerunt jam pacem tantum praevalere, ut se scire quid a
fateantur,
paupertate sua ''-*"'
contenti singulis in ^^^^ toto*^'''* orbe geratur ^^''.Tunc etiam
et veritatem diligere,
esse, imrao qua; habent *^^^ collecta spargere, non potenti raurmureverborumgrandia cete ^^'-maris in
ut prius sparsa ''^^^
colligere. Cumque nefandis litora trahunt *^'^ et alia ^^'^
multa,qu8e de male-

SGHOLIA.
* Schol. 139. Ab, Nordrnannis qui trans Daniara habitant ''^'^ venerunt isti Nordmanni, qui
illis '•"s

Franciam incolunt, ct ab his nuper Appulia suscepit tertios Nordmaunos. (6. 6. 86.)
**
SchoL 140. De sepulLura paganorum, quanquam non crodant resurreclionem carnis, hoc tamen est
memoriale, quod more antiquorura Romanorum busta et exequias eorum omni '^''' '•-''''

veneratione coIunL. GsLerura pecuniam hominis tumulant cum eo, armaque et cetera qus
ipse vivens habuit cariora ''-'^. Quod etiam de Indis *-^ habetur scriptum *-*'. Quod
tradunt '•'^^^ ex antiquo ritu geatiliura, in quorum raansaleis adhuc solent inveneri
talia, cum aut in amphoris, aut in aliis vasculis secum thesauros infodere "^3 jussis-
sent (5. 6. 8b. 9.)

VARL-E LECTIONES.
4220 Nordvegia 10 semper. Norwegia 5, 7. 9. Norwegio 2a. semper. ^^^' in add. 9. '•^-* exter-

nam 2a. ^^22 ferventis 5. '•^^'^ montium cicest 9. '-^^ tempestuosum 6. interpretatum la.c. '•^*^
deest
7c. ''^''^
quod lc. '•-^^
transigunt 6. ^-^^ cibis 7c. *-^" Quorum —
vestes desiint 2a. 5. 9. 10.
32^' tentatur. 5. ^^^^ temptentur ab aliquo 6. Sine — aliquando desunt 7. pauperibus deest 9. 10.
4333 provinciam 10. ''^^* sustentantes 2a. 7. 9. 10. ''^^s
autem G. majoribus 7. ''"' pauperes 7.
^-^''

ms ha^reditant 2a 5. 9. 10. ''^^^ conspersa 2«. 5. 9. 10. ^^*» maleficiorum deest. 9. *24i servierunt
lc ^^'''^
vero deest 5. 9. 10. n. v. dcsunt 2a. ''^''^
deest 2«, -^^^^ confitentes 7c Christum deest 5''-*"'•

*2*^ in (leest 7 que dcest lc. molestiamque M. F. ''-''^ exercent 7. ^-^^ cotidie deest 9. ''^'^ offerai
''^'•''

5. *-»' audit 2a. 9. 10. *-" dedicationis 9. 10. ''^s'

Verum redimuntur desuni 7. 4*^* arbitramurS —
9. 10. arbitranLur 2a. arbitratur 5. '•-'''•
que addit 2a. 5. 9. 10. '-='' qua; gratis dari deberet 9. *-^'' e
deest 5. est 7. ''^^^ igilur addit 2a. 5. 9, 10 '''^'^^ ranta raorura desunt 1. ^^*^" solura 2a. ^*^' Nordman-

norura vel Cueonum 9. '*-<^^ nobillimi 1. "-*^ qui deest 6. '•^s* Norgnegia 6. ''-^^ Qos 5. Eos enia
7c. fuerunt 2a. 5. 6. 7. 9. 10. ^^ev sicut9,
'•^'^'5
dce.st 2a. 10. '•«^Merrarum addit. 5. '''-'° quae -
'''-'^^

gerantur 7a. *27i (.erte 10. *2-2 irahunlur 2«. ^s-s

aijaqug 5_ 4274 ig^js 5_ 42755^0^86. ""^ Desepul
tura —
Romanorum desunt 8/1. '•^''^
eorum omni desmit Sb. ''^'^
Pecuniam,ei arraa cum defuncto (Pecu
niam cum ipso et arraa ejus 9.) turaulant et si qua alia ipsi cariora in vivis fuerunt 8b. ''^''^ Judacis 5
8/^9. '•saoscribuntur, estscriptumO. '*^" Qui hoc trahuntS. Que trahunt9. "82 (-sepeli ?) ri 6. '•^"juS'
serunt 9. scribuntur et de vasculis gentilium constat 86.

NOT^.
(930). Nomen Norwegae notum fuit auctori En- Orderioum Vitalcin in Histor, eccles. 1, x, 7G7 a(

coraii Erama-. V.Duchcsne SS.rer.Normann.p. 175. a. 1098.

(931). Similes Nericorum laudes legentur apud
649 GESTA PP. HAMMABURG. — LIH. IV. DESOIUPTIO INSULARUM AOUTLONIS. 050

ficis in3criptura*"''leguntur, omnia '•-*'•

illia oxusu A rura *-"'est Trondemnis *"», qiioe nunc decorala ec
facilia sunt. In asperrimis*-»** quceibisunt, alpibus, clesiis, magna populorum**^" frequentia^ofrclebra-
audivi, mulieres esse barbatas autem silvi-
*-'*^
vivos tur. lu qua jacet """ corpus beatissimi Olaph ^»"'

colas raro se prfebere videndos. Qui *-^^* ferarum regis et martyris.Ad cujus tumbam usque in ho-
pellibus utuntur pro vestibus, ot loquentes ad diernum diem maximaDominus operatur^s^^ganita-
invicem Irendere (932) magis quam verba proferre tum *303 miracula (93G) ita ut a longinquis illic **»*
dicuntur*-*',itautvixaproximisintelligi queant"*'^* regionibus confluant hii qui se *303 meritis sancti
populis. Eadem montana Romani auctores Riphea non desperantjuvari """. Est vero iter ejusmodi, ut
juga nuncupant, pcrpetuis, horrida nivibus (933). ab Alaburg*^"''' velWendilaDanorumingredientibus
Scritefingi ^*'' vivere non possunt absque frigore navim pcr diem mare transcatur ad Wig ^s^s^ civi-
nivium, qui etiam feras proevolant suo cursu per tatem *309 jsjortmannorum (937) inde vela *3io tor-
:

altissimasnives *-"*. Ineisdem montanisagrestium quentur in lajvam '•»" (938), circa littora Norve-
ferarumtantaestmultitudo*28*utplurimaparsregio- giaj "'-, quinta *3"' die pervenitur ad *3'*ipsam ci-

nisexsoIisvivant*-'**silvaticis*.Ibicapiuntururi*-^'^ vitatem quis Trondcmpnem '•^'"

dicitur. Potest au-
bubali*-*''etelace3(934), sicutin Sueonia; ceterum temv^'*^iri etaliavia^quse^i^^ducitaSconiaDanorum
bisontes (935) capiuntur in Sclavonia ''-^'^
et Ruz- -n terrestri itinere usque ad Trondempnem ; sed haec
zia *^^"* : Nortmannia vulpes habet ni-
sola vero ^^'^ tardior in montanis, et quoniam plena est pe-
gPQgiJoi et lepores, martures »*^'* albos, ejusdemquc riculo declinatur a viatoribus.
coloris ursos, qui suh aqua vivunt quemadmodum 33. (Cap. 2'i2.) In Nortmanniam primusab Anglia
uri *-®^.Cumque diversa prorsus et insueta no- *-^^ venitquidam JohannesepiHCopus(939), quiregem*^'»
stris multaibi videaatur, ab ejusdem ^a" patrias in- conversumcumpopulobaptizavit(94()).Illi"^0succes-
colis hajc et alia plenius *^9^ dicendarelinquo. sitGrimkil*^^! episcopus (941), qui tunc fuit *322 ad
32. (Cap. 241.) Metropolis civitas Nortmanno- Unwanum archiepiscopum Olaph regis legatus *^2'.

SCHOLIA
*
Schol. 141. Panlus ergo in Historia Longobardorum (912.) affirmat, in ultimis partibus septen-
*324

trionis inter Scritefingos in quadam spelunca ocoani jacere septem viros *^2g quasi
*'-•>

dormientes, de quibus est opinio diversa, et quod praedicaturi sint illis gentibus circa
finem mundi 86.) Dicunt alii ex undecim milibus virginibus
''^-'. ^'^**
(4. G. illud pervenisse
aliquas ''^^^, quarum
cetus et naves monte abrutae sunt: ibique fieri miracula. Ubi
et ecclesiam construcxit Olaph ''^'^. Olaph itaque *^-" rex justissimus, Nordmannos
primus Christianitati attraxit *^3-, Magnus, filius ejus, Danos subjugavit. Uaraldus "^*
frater Olaph nequissimus, Orchadas suo adduxit imperio, regnumque suum *^3'- dilatavit
usque ad Ripheos montes et '^^' Island (943). (5. 6. Sb.)

VARL^ LEGTIONES.
'-'3 scripturis 5 *-^'* omnia etiam
deest 5-
uddit 5. *28''**-*'^ barbaros 2a. 7. 10. M. F.
*28=*Hii lc. *-8«
videntur 18. '^se-
queat 7c. intelligantur 2a. 9. 10. *287 Scritefinni 7. 8b.
*^^* Eadem —
nives desunt 2a. 9. 10; in b. 8b. juncla sunl cMm sc/to/zo 98. pervolant.. alt. ru-
*28s *288* vivat 5. *289 ursi 7. *289* buboli 9. *29o gla-
pes Sb. copia 2«. 5. 6. 7. 9. 10. 7.
vonia 7. Sclavania 2a. 6. 10. *«»«* Russia 2a. '•-"
nigras 2a. 5. 7ab. 10. *29i*
mardures 9. 10.
mardires 2a. raarturos habct 7c. *-^- quemadmodum et uri 9. aqua ut uri vivuntS. in- '•'-

consueta lc. '-"• eis 7«. eisdem 7c. '-"^ alia pleraque 9. 10. '-"'^
Nordinannie T. lc. ^»'' Shrundem
8. 10. semper, Thrundem 2a. Trundem 9. Trondennis 7, *-''8 jiopulis G. *^^^ frequentatione 2«. 5. 9. 10.
4300 jacent lc. *3<" Olavi 2a. 10, semper. Olaphi 9. "o^ operatur deest 9. ostendit 10. '•^^os
sanitatem
'•^'^'' *'"^ •'^^^
lc. illuc 2a. 5. 9. 10. deest. lc. posse juvari 2«. 7. 9. 10. sancti martyris meritis sperant
posse juvari 5. *^"''
Alaburgh 2a. Alaborgh in Lendila 18. ^^^* Wigh 2a. 9. Vigh 1 '^"^
provinciam .

2o. 8. 9. 10. *^"' i. cum vela 2a. 9. 10. *3U levum G. 7. ''^'-
Norwegie 6. *'"^ et quinto 5. quinto 2a.
''"*
ad deest 9. 10. '^'^ Thrundem 2a. semper. Trundhem 9. Troudemnis 5. 6. Trondennis 7. "'« deest
2a. 9. 10. *"' quiE —
usque ad desunt 2a. '''*' est addunt 2«. .^. 9. 10. *-"2 regem Olavum 7c '•^-" cui
5. *^-' 5. Grinkil 7. Grimkel 2a. 8. 10. Grimckel 9. Grinkeil 5. *3-- erat 5. *J2^ qui legatus desunt 7. —
«at ergo deesl Sb. '•^-•^
inter deest 8b. 's-'' septentrionis Scritefingos septem in q. sp. c. jacere 5. 9.
*^-''
sint apud illas c. f. m. gentes 5. 9 10. '-^^^ Dicunt enim aliqui qasdam ex XI millibus virginum cum
sociis suis 5. Dicunt aliqui ex. virgiuum 8b. ''^-^ aliquas deest 5. aliquas cum sodiis, quarum 8b.
.

*"<' Olaus
5. Olavus 8b. itaque deest Sb. *^'^ primus N. ad christianiiatem pertraxit 5. traxit ad
'•''^'

christianitatem Sb. ''^''^ Haroldus 5. *''^* imperio, qui et regnum suum Sb. "^^^ (i ?)n sive necno (n) 6 et
5. et sive in Island desunt Sb.

NOTiE.
932) V. infra cap. 42. dicebatur.
Conf. supra ad schol. 132, liipluvorum
(933) (938) Vcla,. lorsit et in Ixvum puppim dedit. Lu-
\montium juga. Marcian. l.-i. cap. dB Euphrate. . can. 1. viii. v, 193.
'934) Elaces, id est alces. (039) Joannes. V. supra 1. 11, c. 3.5.
(935) Conf. Solin. c. 20 de Germania, ubi de bi- (940) Uegem, &c. Olaph. Thrucconis; v. ibid.
isontibus, uris, bubalis et alcibus loquitur. (941) Grimkil. v. 1. 11, c. 55.
(936) Cf. supra I. 11, c. 59. (942) Paul. Diac. 1. I. i, 4. qui tamen hos septem
(937) Wig civitasnon fuisse videtur Nordmanno- viros dormicntcs esse Romanos conjecit, iisque
rum, sed sinus maris ille qui hodie Wigen nuncupa- Scritofinos essc ait vicinos.
tur, prope Tonsberg, ubiterraadjacensetiamVikin (943) V. sup. 1. ni, c. 16.

Pairol. CXLVI. 81

b
 G34 AIJAMI CANONICI IJIUJMKNSIS 032
TerLio loco 4'"* advcniL ilic! *'•" Sigaitidus ('JVt), A <*fju'''>f''8 pfovintia, nichil invenies habitacionifi hu-
[aviiriculus /I']3munfli *''* (-i^^))], qui ct ''"" Sr.orlos man;K ('J48), nisi tcrribilcm visu et infinitum occea-
ct Nortmannos juxla* prcdicavit ''•"•".
Isqucduravit num*"*,qui tolum munduin amplectilur(9'/9j. is''"'*
usquo '''•'
ad nostram .iitalcm cum aliis ;cque non habet ex adverso Nortmanniae insulas multaa non
obscuris *^''^
in illa genle sacerdotibus. Post quo- ignobilcs, quaj nunc fere omnes Norlmannorum di-
rum excessum noster metropolilanus, petontibus tioni subjacent, ideoque non praetereund;je sunt a
Nordmannorumpopuli3,ordinavilThoolf"''-'cpi3CO- nobis, quoniamHammaburgensem^^i^^^parochiam et

pum in civitaLe Trondcmnis, et *^'''*

Siguardum *''*is
ips.'K respiciunt '>'->^'^.
Quarum prima; *-'^''
sunt Orcha-
in easdem partes. Asgothnm *^'*'^
vero ct Bernar- dcs insulae, quas barbari vocant Organas ritu Ci- ;

dum (0^16) liceL moleste ferrct a papa consecratos, cladum illaj sunt dispersaj *^** per occeanum***. De
'•'*'
accepta satisfactionc dimisit a sc donatos. Pcr quibus llomani auctores Martianus (G.5()) et Solinus
quos hodieque mulLas verbum Dei lucratur ani-
*''•"
ita scripisse videntur : A lergo hritannvje ''•'',
unde
mas, ita ut in omnibus provinciis Norvegiffi beata infinUus palet occeanus, Orchadx *"^'^
sunt insuUe
mater ecclesia letis floreat incrementis '•'". Inter quarum 20 sunt *"^' deserl3e, 16 '^''^
cotuntur "'^'
(9.31).
*3o»
Nortmannos tamen et Sueones propter novellam Orchades insulx pene iO junctx. Item vicinm sunt
plantationemGhristianilatisadhucnulliepiscopatus p lilectrides ^''•^^, in quihus electrum gignitur (952). Igi
certo sunt limite designati, sed unusquisque episco- lur Orchades inter Nordmanniam et *^''* Britannian lam
porum a rege vel populoassumptus*^''", communiter et "6" Iliberniam posiliE, frementis *'''^'
occeani ludi-
edificant"^' ecclesiam, et circueunLes regionem ^"'^ bundae minas *'" derident. Ad quas a civitale Nort-
quantos *'" (947) possunt ad Christianitalem tra- mannorum Trondemni per diem ferunt navigari
hunt, eosque gubernant sine invidia, quandiu vi- posse. Itemque "^" ab Orchadibus, aiunt, simile
vunt**. spatium via; '•^''^ sive in Angliam dirigas *''^ sive
'^^
34. (Cap. 243.) Post Normanniam, quce esl ultima in Scotiam^* flectere velis. Ad easdem insulas Or-

SGHOLIA.
*
Schol. 142. Licet ante illum exnostris Lifdag,Odinckar et Poppo*^'''' gentemillam predicaverint *"•
''^'''*

Possumus hoc dicere, quod nostri laboraverunt "'''' et Angli in labores eorum ''^'•'^ introie-
runt. Hunc ^^''^ (953) Meinhardum (954) et Albertura (955 alias ordinatos, cum ad se ve-
cum
rauneribus archiepiscopus *38o commendavit illis vicem suam tam per Nord-
nirent,
manniara quam per insulas oceani. (5. 6. 86.)
*^^',
** is plen calcitr
Schol. 143 ler (6.) . . . . . . .

** Schol. 144. De occeano Britannico, qui Daniam tangit et Nordmanniam, magna recitantur ^382^ nautil
miracula, quod circa Orchadas "^•' mare sit *'^* contrectum (956) et ita spissura a sale, a|
vix moveri possint "^'^ naves, nisi tempestatis auxilio unde etiam vulgariter ^^^e jdem sa- ;

lum lingua nostra '•^" Libersee ^'^" vocatur (957). (5. 6. 7. 8b.
*** Scfiol. 145. Hic apparet quod scriptor hujus libelli fuitex Germania superiori, unde vocabula pleraquej
sive nomina propria, cura ad suara apLare voluit linguara, nobis corrupit. (5.)
VARLE LECTIONES.
'•316
loco deest. 9. ''^si iHe deestl. '•^^s
av. A. desunt 1. 2a. 5. 6. 9. 10. "39 j^pud addit 2a 5 apud Suedo
et apud N. 8. 9. 10. '•^'•o
Nordmannos fideliter instruxit 7. •^^*' usque deest 9. *^*'^
obscruris 1.1
'•343 Tholf 2a. 5. 10. Tolff 9. ""• Trondemni 5. "'^ Sigwardum 2a. "'•'^
Asgotum 2a. 5. 9. 10."
'• "
a se desi/ni 9. '•^'•^ usque hodie 5. ^^^» Isque duravit incrementis </e.5W7ii 7. -^sso — asscriptus 2oJ
"''^
*-3i aedificavit 7. 9 aedificat 8b. circumeuntes 10. circurameantes 9. *'->^^
quot 10. '^o; jg autem|
6. Ac. 7fl^. "^^ Hamaborgensem 10. Hamburgensem 9. ''^^^
quoniam respiciunt desunt 7.1 —
"" proxumse 8^. 9. '''^^^ spersae 9. "^^ Brittannice 6. Brittania; 10. ''s". Orchades 2a. 5. 9. lOJ
'•3" suntdees^ 7. "^2 XL 9. et XV incoluntur 2ft. XV incoluntur 8. 9 10. "63 a tergo (Brittanias), unde"
oceanus infinito patet, Orcades habet insulas, quarura XX desertas sunt, XIII (XIV coluntur. Orosius l. I.
^^^e
c. 2. "'^'*
XL sibi sunt 2a 8. 9. 10. conjunctae 8. 9. ^^^^ Electriades 7. Electride 2a gjve 2a. 9. seu
10. ^^sT
ac 7a. b. ''^^^ firmentis 7c. animas 2a. "•" que deest 5. 9. 10. iterura 2a ''^'^^ viae deest 2a.
'•3'='*

5. 7a. b. 9. 10. *"- diriraas 7c. ''^''^ Scothiam 2a. 6. Schociam 7c. Schotiam 10. *3''' Ante Nord-
mannorum in niarg. Anglorum episcopos quidam 86. ^s^s apud addit 5. 86. ''^'^ praedicaverunt 5. 8b et
add. 86.
'•'^'''^
laboraverint 4. '•"8 in nostrorum labores 86. "'^ Hunc deest 86 ''^^°
episcopus noster
""" ^^^^ Orchades 86. ^"'* '^^s
c. mun. 86. Nordvegiam 86 ^^''^
Brittanico dicitur 86. sit deest 5. pQg.
''^^'
Isent 86. "^^ deest 86. nostra lingua 5. desunl 7. uhi hoc scholion textui inserlum est post verba :
flectere velis. "^^ Lenersee 7c. Lierse 86.
NOT^.
(944) V. 1. II, 55, G2. Sigafridus, monachus Gla- (950) MorLian. I. i, p. 215.
stoniensis, episcopus Norvegiae etiam dicitur a Guil. (951) A tergo— coluntur. Hcec verba ex Orosii I.

IMalmesbure. De antiquit. Glaston. ecclesiae, ed. I, c. 2, hausta videntur.

Hearne, p. 95. (952) Orchades — gignitur ex Martiano, p. 215,
(945) De yEsmundo s. Osmundo v. supra I. iii, c. Sc. Sigafridum s. Osmundum.
('J53)

14, 70. (954) F. supra I. iii, c. 70 (1. iv, c. 44).

(94G) De Bernardo
v. I. 11. c. 55. (955) V. ibidem.
(947) Quantos, id est quol. (950) Mare concretum. V. Martian. I. i.
(948) Sic Martianus dc IJyperboreis : infinehabi- (957) Leberme7'i. mare raorLuura. V. Gloss. Tre-
talionis humana'. vir. ap. Hofrmann Allhochdeulsche Glossen p. 8.
(949) Solinus c. 23 : Oras extimas Oceanus am- Das lebirmere. Meringarto ed. Hoffraann. V. etiam
plectitur. Ziemann 1, i, s. v. Lebermcr.
 i33 GESTA PP. HAMMABURG.-MB. I'. DESCBIPTIO INSULAUUM AQUILONIS. 054
rbadas *'83, quamvis prius ab Anglorum ct Scolho- A cnpia.proplcrca in subterraneis habitaut speluncis
•um*39o episcopis primas "'ji regerentur, nosler communi tccto *'« et strato gaudentes cum peco-'
ussupapeordinavit Turoltum*^-'»episcopum inci- ribus suis. Itaque in simplicitate sanctam '•''f

itatem Bjasconam *^»^ qui omnium curas *39-. age- vitam peragentes,cum nichil amplius qucrant quam
et •*" (9o8). natura concedit «'^, laeti possunt dicere cum Apo-
35. (Cap. 244.) Insula qux per infi- ' mjle ••^••*«.
habenles victum
stolo, et vestitum, his contenti
ituma longein mcdio "" sita estoc-
ceteris secreta, simiis Hi» (/ Tim. vi, 8). Nam et montes suos "^o
eano, vix "9«, inquiunt, nola habetur (959).Dequa habent pro oppidis et fontes pro deliciis. Beata,
am a Romanis «^ss
scriptoribus, quam a barbaris inquam, gens. cujus paupertati nemo invidet,et in
lulta referuntur digna praedicari **oo.
Vllima, in- hoc beatissima, quod nunc omnes «^i induerunt
uiunt, omnium Thylc, in qua icstivo solsticio, solc Christianitatem **'*MV[ulta insignia in moribus**^.'
mcrisignum transeunie, nox nulla, brumali solsii- eorum, prwcipua "^•"' karitas, ex qua procedit, ut
loperinde^^oi nullusdies. Hoc quidam **nJ senis inter illos "« omnia communia sint tara adv'enis
lensibus fieri arbitrantur (9G0). Item Beda **o3 scri- quam indigenis *«\ Episcopum suam "« habent
it, m ** Britannia xstate ^«* lucidas nocics iiaut pro rege : ad illius "'inutum respicit omnis popu-
ubie repromiiiere ut ^os i„ solstitio continui >'''^<^
lus, quicquid e.x Dco, ex scripturis,
^ ex consuetu-
habeantur uoi senis mensibus,noctesque e diverso
ies dine aliarum gentium ille constituit, hoc pro lege
ibrumamsole remoto. Qnod fieri in vios insula habent ******.[De quibus noster metropolitanus in-
'lyle Pijiheas ''^o^
Massiliciisis nio scribit scx mensas Deo
die- gratias retulit*''^", quod suo tempore
im navigalione '** *'"'
in septentrionem a liritannia convertebantur,licet anle susceptam fidem naturali
's/flnfe(961). HaecitaqueThyle nunc Isiand appel- quadam lege non adeo discordarent a "29 nostra
tur, a glacie quaj **** occeanum astringit **'«. De rellgione ^*'.] Itaque petentibus illis ordinavit h^'
ja etiam hoc memorabile ferunt '^quod eadem quemdam sanctissimum virum nomine *"2 jsleph.
aciesita nigraetaridavideatur propterantiqui- Qui ab eademregione missus ad pontificemi
.tem, ut incensa ardeat (962). Est autem insula
aliquandiuretentus est apud eum cum ingenti pror-
jrmaxima ^"\ ita ut populos infra**'^ se multos sus honore (963), discens interea quibus noviter
mtmeat, qui solo pecorum fetu vivunt eorumque conversos ad Christum populos salubriter posset
;llereteguntur:nulIaeibifruges,minimalignorum informare. Per quem transmisit archiepiscopus

SCHOLIA.
* Sc/ioL 146 Tyle in mari omnium insularum remotiss\TCi<i.
. . . cujus
.
Solmus (964) refert . . . .

Jrum9.\i tempore per solsiitium vix diem et esiivali nociem nuilam. Nam fr
(6.) . .
** Schol. 147. Brittania est omnium raaxima insularum.A qua novem dierum
navigatione pervenitur ad
Thile. De qua unius diei navigatio est ad mare congelatum. Quod
ideo congeIatura,quia '^
nunquam solecalefit. (6.)
•**
Schol. 148. Egredientibus a promunctorio Danorum Alaburg narrant iter
esse 30 dierumusque in "^^
™'""^ autera, si ventura "' habeant secundura. (5. 6. 86.)
'
1
'
'^
Schol. lij). Juxta Jsland est oceanus glaciatus et fervens el caligans "^^
(5. 6. 7. lc. 8b.)
Schol. loO Apud iHos non est rex, nisi -^o tantura lex : el peccare
nefas, aut rpretium mori^^^'^ (965)I
(2a. o. 6. /. 9. 10.) \ ' '

****** '-"8
Schol. 151. Civitasibi naaxima Scaldholz «a».
(6. 7.)

VARI^ LECTIONES
«"Orchades2fl. 9. 10 ^^oo
gcottorum 6. Scotorum 9. ^»'' primus 5. "92 Torulfura 2a.
Ihorulphum 9. 10. *393 Blascona Blascono 5.
2a. civitate 4S94
curam 2o 10 "9^ Ad
5 9
sdem-ageretoni7. »90Tbile6.5mpermto/M. Tyle 2a. 9. 10. add. (Island)" a. "" medio
est 2a. 5 in oceano 10. «os ^t
9. addit 5. ''^.s
Normannis 9. '••00
p^dicatori 10
^proindel. o -o^ quidem 10. '0JBeva6. '•'•»Mn esiate in Bntlannia 6. «"^ si adrf/i 5. noctes''
inc dubie declarans.ut (si) in 7. '•'•os
2a. centum "•'•«^
habeant 2a. .5. 9. 10 "09
''''>^deest lc. p
leas^o.Piste^is^ »^'0 Mansiliensis 1. Massiensis 7. Marssiliensis «"
2a. septentrione 1. 2a. 5
adstrmgit 7. - fertur 2a. 9. 10 ;'•.* permixta 7. '•v^ «'^ et victu ^(^^^2«;
intra 5. 10. in 7«. b.
y. lU. stato 7c.
^^^sanct.2a. 10. '•'•'« concedat7f. "'^ sumus 6. 7. 9. ^"^-^ ^uob deesi
it -- omnes rfe.S!m/ 10. ^^^ montibus 9. *'•-'
\. «^•invil
pra;cipue 5. 9. ^^.illos t/ee.sM, 6. 7. eos 5. * 2«
tam
" S!o'-^'u'f ^°'f- P'^.?^""^^ 2"- In cod. 4. 7. 8. 9. 10. hic wseriiur schol. 150 ^"^-^
suura decst 7.
1
i8'q'
s% /n
0*

;7:8:-eo;l"^rAlLS:;^^^^^^^^
iFr'^^ 'S'

^^"^'^"^'^^"/^'«^^ff/""^-!-
^- ' discordabant ab 6. discordabant vcra
ordinant 2a. '•'•^» noraine
;f -caliginosus5.8..
n. r.
to
-
2a.
5.
a Deo discordabant
ad eorum
,ed 2a.
partes
*^^estn.ori
S
NOTiTi;.
^'^cadibus plane ignota (961) E Beda 1. i. deprompta, qui ipse Plinii His-
oS'Rb«i*n'J^^^'?"V'''
ocus Blaskoeginlslandia memoratur ab Are Frodi tor. natural. 1. 11, c. 75, ante oculos habuit

m
\JoOj
e
Insnla-habetur. Verba fere Orosii L i.
L/hma— ari?<rarj<wr. Sunt fere verba
temporum ratione, cap. 29, qui priora verba,
Bedc-e fin
[Itl] ^inti^^^ii^J^^^t:^,.
^"F'<*. ,
1. m
iii, c
c. 16
10
(964) Can. 2-^.
ima-dies ex Solini cap. 22 excerpsit.
(965) Horat. Carm. iii, 24, v. 24.
 ' ;

655 ADAMI CANONICI BKKMKNSIS 050

9U0S uf)icc9 populo l.slunoruni clCironlanfloruin *'•*"

A fil-**'" a'i •'Bstivale solsticiuai, biB qui in borea

venerabiliter sulutans corum occleHiasct"'*' polli- **'" sunt dies prolongut noclesquc adbreviat '"'
'•"-'
ccns eis propcdicrn so vcnliiruri) U9f|iic arl illos, ut flcsconflf^ns autciri ad liicnnale solgticium *'!',

gaudio siinul pleno IruanLur. In quibus vcrbis

'''''^ sirnili ralione facit auBtralibus. lioc ignorantes pa-
cgregia,quarahabuitinlcgationem suam *'''•', volun- gani, terra.Ti illam vocant eanctam et beatam,qua
**''*, quoniam *''' ct apo- miraculum prajstet »'"' mortalibus. Itaque rex
tas pontificis laudaii potcst tale

slnlu-n discimus
"''''^
ad pr.-ndic.indum vcrburn Dei Oanorurncum rnultisaliiscontestatus est hoc ibi "»
velle
"'*''
in llispaniam pro(icisci,quod irnplere non coritingcrc,9icut in Suedia ct in '*•''
Norvegia el in

potuit *"'*
(966). Ilffic de 4''W Islanis *"" et de *'••''
cetcris qu<E ibi sunt insulis *".
ultimaThyleveracitercomperi,fabulosapra!teriens. 38. (Gap. 247.)Praeterea unam adhuc insulamu'»
"''^
36. (Cap. 245.) Suntaulcm plures ali.-c in occeano
*'**"
recilavit a multis in eo reperlam occeano.
insulffi, quarum non minima '''"Gronland ^''^•',pro- qu.ij dicitur Winland •*'
(967;, eo quod ibi vites

fundius in occeano sita contra montcs ^''''

Sucdia: sponte na8cantur,vinum optimum ferentes^^i^^^.Nam

velRiphca juga. Ad quam

insulam a lit- ferunt**'^^ et frugesibi non seminata habundare.non fabulasa
tore Nortmannorum vcla pandi quinquc aul sep- opinione,8ed certa comperimus *i*'* relatione Dano-

tem "'*® diebus, qucmadmodum ad Island. llomi- -r. rura. [Post quam insulam, ait ''^*, non "^terra

nes ibi a salo cerulei ; undc ot regio illa nomen invenitur habitabilis in illo occeano.sed omniaquae
accepit :
similem Islanis vitam agunt,
qui ^*^''
ullra sunt glacie intolerabili ac caligine immensa
excepto quod crudcliorcs sunt, raptuque pyratico sunt.Cujusrei Marcianus**"'itaplena meminit(%8):
"'' unius
remigantibus ''*^^ infesti. Ad eos etiam sermo cst UUra Thilen •''', inquiens, navigatione
nuper "^^ Christianitatem ''''""
pervolasse '•*". diei tnare concretumest. Teoipiavil hoc nuper "
37. (Gap. 246.) Tercia e.st * Halagland ''''^^
in- experientissimus Nordmannorum princeps Haral-
sula vicinior Nortmanniae
^''^^, magnitudine cete- dus *''^"
(969). Qui latitudinem septentrionalis "'•"
oc-

ris
*'''^*
non impar '''^"^ Hsec in estate circa solsti- ceani perscrutatus ''^^- navibus,tandemcaligantibu8
cium per quatuordecimdies continuos solem videt ante ora deficientis mundi finibus, inmane *•
super terram, etinhieme similiter per totidem
"'^'^
abyssi baratrum (970) retroactis vestigiis (971j

dies sole caret.Stupenda res et incognita barbaris, pene ^* vix salvus evasit ^^.]

qui nesciuntdisparem longitudinem dicrum contin- 39. (Cap. 248.)Item nobis retulit beatae memoria
gere propter solis accessum et recessum Nam "'''. pontifexAdalbertus^^^^^.indiebusante decessoris ''
propter rotunditatem orbis terrarum necesse est sui quosdam nobiles de Fresia viros causa perva
ut solis circuitus accedens alibi diemexhibeat,alibi gandi raaris in boream vela tetendisse ®', er
recedens ''^^ noctem relinquat. Qui dum ascende- ^ quod ''*^^
ab incolis ejus populi dicitur ab ostio Wir
SCHOLIA.
5c/ioL lo2. AUidicunt ^^"^ Halagland esse partem Nordmanniae postremam, quod ^'" sit proximc
Scriteflngis °^-, asperitate montium et frigoris inaccessibilis ^"^ (5. 6. 7. 86.)
VARIvE LECTIONES.
''*o Grondlandorum
Megalione
6. Gronlanorum 2«. 10. Gronlannorum
debet « cum 8. ^''*^

^ diximus
deest 2« 5. 9. 10.
' '^^^ si

militer5.
4448 Qe quibus noster —
sua 5.
non potuit desnnt 7, ubi scholion \hi. in textu legitur.
5a. 5. 6. 9. 10.

^^ deest2a. ~c. 9.
9.
^ malel
10.
de deest 1. pauca d
7. 4»o Island 1. 5. Ysland 7. Islandia2a. 9. 10. ssepius. 10. '''^^
quarum nomin
l'a. b. est addunt 2a. 5. 6. lc. 9. 10.
^^^ Gronlandia 2a. 9. 10. ^* fines 10. ^^ fortem 7. ^g ggj 7
44B7 Hii7c. ''"'* navigantibus 2a. 8. 9. 10. ''^°
ad redunlat 4. ^" de christianitate 9. •«' ad eos -
pervolasse desu7it 7. ^^ Halangland 9. «3 verum addit 2a. 5. 9. 10. ceterisque lc. «^ In cod.' *-
hic inseriiur schol. 152
'^'^ totitidem 18. '*" recessuraque lc. '•'^^
recedens deest 5. «^ ascendit j

uio horrea 1. ''' abbreviat 9. 10. ''^ autem deest 8b. 9. 10. ''^ his qui solsticium d^.suni 2a. } —
F. " prffistat2a. 5. 9. 10- ''^ sibi 2a. 5. 10. "'' Itaque'Mn imf
rex insulis desuni 7.
'"'
•*« ri —
gionem i. cui voci scriba aut corrector rooevus deletx supcrposuit vocem : insulam. Praeterea etiar
s' id estterra vini ar/f/rf 2a. 8. 9. 10. «- gerentes
aiunt u adhucins. 7.
83
''^u
a multis fiee.si 7.
reperimus 2«. «ait deest 5. 7. «= nulla 2a. 5. 9. 10. ««Martinianus 9.
^°
ThyleS. Thylem' "
•^*' navigare 5. ^» nuper dcestl Haroldus 5. 9. 10. ^1 septentrionalem 7. sep
Tylen 9. 10. .

tentrionis 2a. ^^^ perscrutans 2a. "^ inane Ib. mane lc. mare 7a. ^'' pene decst 5. ^^ Vncis in
clusa desunt 1. In cod.la. hic additur : Istud etiam dixit quidam nobilis Carthusiensis pra^sentium scrij
tura (scriptam 7c. Leg. scriptori) et est verum. Sed (Etiam7c.) iste locus in eorum idiomate Gimmendf
gop. Miles vero capitaneus regis dicebatur Olyden Helgesson, nauta vero Gunar (Cunac 7c.) Caswer
°6 Avalbertus 6. Bremensis afi(d2<7. ^' antecessoris 2a. 5. 9 10. praedecessoris 7. ^* tendisse 7(
^3 eodem ab7f^. tetendissc (retendissc 9.) quibus ab hostio 'Wesere (ostio Wiserae. 9. 10.) fl. d. c. in <

="' que lc. ^«^ Scritefinis 7. 8b.

nulla terra occurrit preter 2«. 9. 10. "•"' Judicant 5. 8h.
*^"3 jnac

cessa 7. 86. In cod. 6. qxudamverba addita erant nunc rescissa prseter litteras. anc . . .

NOTiE
(966) Sc. Paulus. 'V. Epist. ad Romanos, c. xv, (670) /mmanc 6rtrafrM?n. Virgil. iEneid, 1. vni,
V, 24. 2'l5. Immanissitnum Charybdis baratrum Paul.Wai
De terra Winiand v. Are Frodi cap.
(967) nafrid. I. i., c. 6.
Snorro SturlesonOlatTryggwason Saga,c. I07seq. {91\.) Retroactis vestigiis. Virgil. yEn. I. ix, /
(908) I. I., pag. 215. 392 : vestigia retro legit, ubi noster fortasse legil
(969)Haraldu3Herdrade t 1066. V. supra 1, iii, egit.

c. 17.
 7 .

537 GESTA PP. HAMMABURG. — LIB. IV. DESCRIPTIO INSULARUM AQUILONIS. 058

'ahre *^''''*
flaminis directo cursu in aquilonern nul- A subterraneis mcridiano tempore latitantes ;pro '''^^
am terram occurrere prffiterinfinitumoccanum *'"*. quorum foribus infinita jaccbat copia vasorum au-
]ujus *^*"'
rei novitate pervestiganda *™'' conjurati reorum et ejusmodi *^^'' metallorum, quae rara mor-
;olades a litore Fresonum Kuto celeumale progrcdsi talibus etpreciosaputantur(977). Ilaquesumpta*^''''
mnt. Deinde relinquentes Daniam, inde *^''" hinc partc gazarum quam sublevare poterant, lacti remi-
3ritanniam, pervenerunt ad Orchadas. Quibus a ges festine remeant *''3* ad navcs. Cum subito relro
aeva dimissis, cum Nordmanniam in dextris habe- se venientes contemplati sunt homines mirae altitu-
•ent **"\ longo trajectu *^°* glacialem *^"* Island dinis,quos nostri appellant Cyclopes eos ''^^^ ante- ;

ioUegerunt (972). A quo loco ^^^" maria sulcan- ccdebant canes magnitudinem solitam excedentes
es (973) inultimum *»'- septentrionis axem, post- corum quadrupedum*"". Quorumincursuraptus*"'
juam retro se omnes, de quibus supra dictum estj est unus de sociis, et in momento laniatus est co-
nsulas viderunt, omnipotenti Deo et sancto con- ram eis *^*2 reiiqui vero suscepti ad naves evase-
,

essori Willehado suam commendantes viam et

'•'•'^
runt periculum •^", gygantibus, ut refcrebant *»*\
ludatiam, subito coUapsi sunt in illam tenebrosam pene ^^*'^
in altum vociferando sequentibus. Tali
•igentis occeani caliginem, quae vix oculis pene- fortuna comitati Frcsones Bremam perveniunt*"",
^^^'
rari valeret *^'*. Et ecce instabilis occeani euri- B ubi, Alebrando pontifici ex ordine cuncta narran-
)us *^'^, ad initia qusedam fontis sui archana *»"'
tes, pio Christo et confessori ejus Willehado *"8
•ecurrens, infelices nautas jam ^^^^'
desperatos, immo reversionis et salutis suae hostias immolarunt *^''^
le morte solacogitantes,vehementissimoimpetu*^'^ (Cap. 230.) [Sunt et alia quae non incongrue
raxit ad chaos ^^'^. [Hanc dicunt esse voraginem essent dicenda hoc loco *^^" de illo iustu maris in
ibyssi *^2oj illud profundum (974), in quo*^-' fama die bis citato ;
quod miraculum proBhet omnibus
!st *^*- omnes recursus maris, qui decrescere **-^ maximum ; ita ut ipsi, qui archana reum phisici
*524 *"^'
identur, absorberi g^ denuo revomi *••-»
(975), perscrutantur, in dubitationem cadant ''^^^
ejus
juod fluctuatio crescens dici solet. Tunc illis *»*^ reicujusignorantoriginem.GumqueMacrobius(978)
5olam Dei misericordiam implorantibus, ut animas et Beda *^^^ (970) videantur ex illa re ^"'^^ aliquid
jorum susciperet, impetus ille recurrens *=2i pe- loqui, Lucanus autem nichil se scire fatealur ^''^^(^SO)
agi quasdam *^-8 sociorum naves abripuit, cele- diversi auctores variis pugnant sententiis omnes ;

**-' autem
•as revomens ^^^" excursio longc *^3i ab autem incertis abeunt rationibus, nobisque
*^''''

ilteris post terga reppulit. Ita illi ab instanti peri- sufficit cum prophetaclamare*"''; Quam niagnificata
;ulo, quod oculis viderant, oportuno Dei auxilio sunt opera tua, Domine ! omnia in sapientia tu *'*'^^

iberati, toto nisu remorum fluctus adjuvarunt fecisti; impletu est terra possessione tua (981). Et
40. (Gap. 249.) Et^^^jam periculum caliginia et *-'
iterum : Tui sunt cceli, et iua est term {9S2)et tu
orovintiam frigorisevadentes, insperate appulerunt dominaris potestati *^^^ maris *^'"'
(982), et judicia
id quandam insulam altissimis in circuitu scopulis itia abyssus multa (984) ideoque jure dicuntur in-
•itu oppidi munitam (976). Huc ^^^^ visendorum gratia comprehensihitia (985).]
ocorum egressi *"*, reppererunt homines in antris 41. (Cap. 251.) Haec sunt quae de natura septen-
VARI^ LECTIONES.
""3* Viserse *5o*
8t.praeter illud marc quod Liberse (Liverse 10.) dicitur 2a. 5. 9. In
9.
mrgine 9. additur : Quod iiber est dictum infinitum oceanum. *^''"' Cujus progressi desunt 2a. —
=^ Lege: pro vestiganda. *s"^
in 7c. *»»8 habeat 9. ^^o^ tractu 2a. 5. 9. 10. *5io deest 2a.
'" deest lc. *''2 ultimam
p. non va-
2a. 7. 9. 10. *^'3 sanctis ipsius lc. Villebando 9. 10.
.
*^i4 que o.
*5i3
et 2a. 9. 10. civibus lc. *»'« archanaque 2a. arcanaque 9. 10. ''^^'^
non 7. *^'» vehementissime 2a.
•^ cahos 9. ^^^» Hanc —
abyssi desunt 1. 6.-7, '>'^'^^ qua 1. quod 2a. 9. 10. quo ut 7. ^'^^^ ingrgdi et
egredi addunt 2a. b. 8. *=23 decurrere 9. *^-* et absorberi za. 9. 10. *S25 rcmovi 9. 10. F. *=26 (.res-

ens deest 2a. 5. 9. *"^ recurrentis 2a. 5. 9. 10. ^»^» plagi qua solum 10. ^^^^* ceteros 1. 6. 7.
'*"
removens 9. F. *s^i
ex cursu longo 2a. 5. 9. 10. " *'^»2
At 2a 5. 9. *°33 Quam 5. *53* ag-
rressi *^3^
4. prae 5. *^^^ hujusmodi 7c. ^^-^^'
suscepta 0. *^^* remeantur 7c. *''^"
quos 5.
quad. deesl 2a. eorum quad. M. F. *''*^ eorum addit 5. unus
desunt 5. 9. 10. *^" captus
leesti. *»*3 est *^** periculum 4!in
arfr/z/ 2a. 5. 9. 10. *"'' ferebant 5. 7 ^'^''poneS, 9. 10. pervene-
unt 2a. Frisones repatriaverunt et a Christo domino (et auxilio divo Ib.) reversionis 7a c *-'*^
omnia 9.
;*' Wilhado 2a. *"<> immolaverunt 2a. 9. 10. To^wto ca/>. 249. deest 1. "" hoc loco desunt Q 9. '^ *2S2

Ipbietatem 7. »Bii3
cadunt 7. *53* Beva 6 *'^^ ex i. r. desunt 2a. 4. 9. 10. ^^^''afnrmatO. *^"''
tamen 7.
licere 6. 7. sufficit hoc loco exclamare 9. *^58 tu
deest 2a. 5. 9. 10. ^^s»
potestatis 6. 9. 10. 4560 et tu —
naris desunt 9.
NOT^.
Collegerunt. h. e. legerunt oram s. littora
'J72)
(9771 Putantur, id est videntur.
nsulee Island, ut habet Virgil. iEneid. 1. iii, v. 202 (978) Macrob. Somn. Scipion. 1. ii, cap. 6.
;
^cl, VIII, V. 7 Georg. v. 44.
; (979) Beda De natura rerum, cap. 39.
(973)Sulcare maria Virg. Mv. 1. x, v, 107. (980) Ita quidem Lucan. I. i, x, v, 237, non vero
(974) Chaos profundissimum ex Paulo W, 1. i. de maris, sed de Nili aestu.
(9^5) Profundissima aquarum illa vorago est — (981) Psalm. civ, v. 24.
«a? bis in die fluctus absorbere el ru7-sum cvomere
(982) Ibibera, lxxxix, v. 12.
licitur. Paul. \V. 1. i.
(983) Ibid., V, 10.
(976) De oppido fabuloso, dicto Gerutho, v. Sax, (984) Ibid., 36, v. 7.
irammat. 1. viii, c. 160. (985) Ep. ad Romanos cap. 11, v. 33.
6r)9 AD ADAMI CHIIONICON 660
trionalium regionum comporimus ad honorcm aan- A. provintias lcgimus depopulatas, suis nunc finibuB
ctac "s' Ilammaburgensis ecclesiae ponenda *'''", contcntus est, diccns cum apostolo Non kabernus :

cjuam lanlo muncro divinn:! piclatis prjfiditarri vide- hic manen lern civitatem, sedfuluram inquirimui ('i8Kj,
mus ul innuinerai)ilcm populoruin mullitudinem, et credimus videre bnna Domini in terra viventium *''"'
quorum metropolis hac racla cst, iabore suoj pr.-fi- (98'.»). Eccc palria illa horibilis, semper *"'' inac-

dicationis ex magna jam parte conversos habeat ad cessa propter cultum ydolorum.
Ghristianilatcm, ibi solummodo poncns cvangcii- ... et Scylhicaj *"'' non milior *='* ara Diana; (ODOj.
zandi silcntium, ubi mundus tcrminum habct. Qua; deposito jam naturali furore: praidicatores veritatiF
salutifera gentium legatio, primum "^' a sancto ubique *''""
certatim admittit, destructisque derao-
Anscario incepta, prosperis semper usquc ''"•'*
in numariSjCccIesiajpassimeriguntur^et^^^^^nomen"*'
hodicrnum diem aucta est incremcntis *^'^''
(086), Ghristi comrnuni ab omnibus effertur pra?conio.
usquc """^ ad transitum magni Adalberti ''''''',
pcr Nimirum hasc est mutacio dextene Exclesi ^"'^ !Psal
annos tam *"'" *"•
sirciter duccntos quadraginta ^^*^". Lxxvi, 11), et velociter currit sermo
Danorumsive
24. {Cap. 252.) Ecce illa lerocissima omnipotentis Dei, ut a solis ortu ct occasu, ai
NordmannorumautSuconumnatio,quae,juxtaverba aquilone et meridie ^"•^ laudabile *^"^ sit noraen
beati Gregorii, nichil aliucl scivil '•'•'^
nisi barbarum y. Domini, et omnis lingua confiteatur quia dorninug

frendere,jam dudum novit *"'''

inDei laiidibus '''''"
alle- noster *^" Jesus Christus in gloria est Dei Patris
luia '•^''^
resonare (987). Ecce populus ille pyraticus cum Patre et "** sancto Spiritu vivens et regnan^
*"", a quo totas *"* olim Galliarum et Germania) per omnia sajcula saeculorum ^^". Amen.

M. ADAMI EPILOGUS AD LIEMARUM EPISGOPUM.

Suscipe magne tui praesul munuscula servi, Ecclesiaj laudem canit historiamque Bremensem
Qui tibi et ecclesiae fert pleno cordis amore 15 Omne decus sponsi est, ubi fertur gloria sponsae
Parva quidem sunt haec, et vix, me judice digna Gumque per innumeros librorum curreris **"

Quae possint '"^" oculis ^^^i relegenda olacere Ga- [agros,

[tonis. Scire decet quod ubique legishoc esse aliorum
5 Nam cum rethoricis *^°-sermones floribus ornes, Iste liber tuus '^''^
est, totusque revolvitur in te
Gum tua lingua sacrse sit clavis bibliothecaj '''^^
Tempus ad usque tuum perducens acta m
Gum divina Patrum scrutere voluraina cautis (]
[priorum
20 Ergo fave parcens 4605 juventibus
Indiculis,quidverbaputemtibi balba(991) valere? votis, au
"

At^^^^cum multaDeo placuissentdonapotentum, [sis «"5 (993)

10S«peminuta duo viduffi laudata memento (992). Effice, quffiso, tuo ne spes foret irrita servo,

Et confido "°'' etiam, quod '•''^^

commendatio Qui pro laude tua non erubet esse poeta.
scripti Nempe tibi fateor, venerabilis et bone pastor,
Garior inde tibi ^^^^'
maneat "^**, dum nil ibi Si bene non potui, certe veracia scripsi,
[flctum «93 Testibus his utens, quibus haec notissima rea esl
Externumque *^'"*
vides, sed quajvis pagina ve- Nec mihi scribendo laudem vel munera quaerc
[ram «"' Quippe placere tibi, reor hoc satis esse iabori
VARI^ LEGTIONES.
*^6i
sanctae2a. deest proponenda 2a. 5. 9. 10.
6. 9. 10. •'^" primo 1. *^" deest 2c
*^^2
^^^^ esi deest 9. "^s
usque dees/ 1. 9. 10. ^^" Avalberti 6. '^^* ct q. 2a. in cod. 7. hujus capitis lo(
hscc leguntur Haec pauca quss de natura septentrionalium regionum a veredicis et veteribus comperimu
:

scriptonbus. Caetera narrent, qui descendunt inare in navibus et faciunt operationem in aquis multis. Ipf
enim viderunt opera Domini et mirabilia ejus in profundo. ^^^^ deest lc. *^''' cepit 2a. 8. ccepit 8t. '.

*^^i Uebreum
16. uddunt 2a. 8. 8b. •'^"- ajvia 6. aleluia 10. ''"'^ iste a 2a. *^'* totans F. *^'^ inquir.
mus elc. Eccc 1. *^'c et semper 7c. ^^^' Scitice 6. Schyticae 10. •'^^^ minor 7. "'^ u. terrarum 2«
4880 ad
1.
4581
non 2a. ''''^- ecclosiae 9. «83 crevit 9. *=*^ deest lc. et m. 1. m. hic meridie, non mari
'''^^'^

*^^^ laudabile deest 9. *^^'' ***

ut habet 5, significare, bene suspicatur Pertzius. deest 2a. 5. 7.9. 10,
patre ei desunt 2a. 9. 10. **^3 cum—
sajculorum desunt 7. Cod. 2a. addit : Expliciunt gesta Bremensiur
pontificum. Item versus. ''^°° possent2a. 3. 5. *'''-'i oculis 3. ^»"^ relhoricis 3. 5. *593bibliotheca3 1.
*S97
et 1. *=°2 confide 2a. *396 quia 2«. 3. 5. tit,i deest 1. 2a. '-'^^^
manet 1. 2a. ^^»» factum 2a.
extremumque 1. '•'''" sed pagina quaevis 1. 2a. ^''^- cercris 2a. currerim 3. 5. ^^"^ tuus liber 5.
gesta 2a. ''^"'^ parce et 3. parce 5. annis 5. '''^'>^

NOT/E.
(986) Legatio prosperis semper est aucta incrcmcn- (990) Verba Lucani, Pharsal. 1. i, v, 446.
tis. lisdem verbis noster utebatur supra 1. iii, (991) Verha balba. Horat. Sermon. I. n, I

c. 17 f. V. 274.
(987) Ita Gregorius I, de lingua Britannia; seu An- •
(992) Ev. Marci c, xii, v. 42 ; Ev. Lucffi c. xx
glosaxoiiiuri in Expositione B. Job. I. xxvii. c. 8. V. 2.
(988) ad Ilebrffios
l'.j). c. xiii, v. i^. (993) Similiter in Prologo (ex Virgilio pro talibi
(989) Psalm. xxvi, v. 13. ausis.)
661 APPENDIX. — CHRONICON BREVE BREMENSE. 662

Tum *^'>''
perpende 46«« tuo non esse ignobile A Tu solvis **''''
duram populi **'* a cervice cate-
[claiistro, [nam,
Quod miniraus fratrum perfecit maxima rerura. Fasciculosque graves ab onusta plebe repellens.
30 In quibus ecclesiie lucent primordia nostroG, Afflicta) gentis mocrorum ingaudia vertis.

Arctouraque*^"'salus populorum scripta tenetur, Tu clerum injusta raplorum fraude gravatum

Et decessorum pinguntur facta tuoruni **^'". 50 In sua restituis, tu nos errore vcterno
Tempus erit quo facta tuaj celeberrima
"" Eximis, atque buo reddis sacra terapla decori.
[laudis Tu pacera terris antiqua lite fugatara
Aut nos aut aliquis ex docta plebe tuorum Ecclesiis revocas.Jamterlia proelia surgunt(996),

35 Pangemus majore lyra, si *^'* vita superstes. Et discordantes tu *'''^

jungis ad oscula men-
Quamvis nota satis pateant tua gesta per orbem, [tes (997).

Quse et sine scriptore vulgabit fama perhennis: 55 Si quid adhuc superest, quod gaudia publica
Quera tua **'^ praeteriit felix electio, qua te, [turbct «^",
*^-' Dcus, adiciatque,
Prisco more patrum, pastoris nomine dignum Per te sedari tribuat

40 Electumque Deo prodebat Spiritus index, Ut Brema cum Hammaburg per te redimi me-

Cujus tunc festum recolebat turba fidelis (994)? t> [reantur,

quantis lacrimis populi te vidimus emptura, Quse diuturna sui flent tempora carcerisambee;
*^-^
Dum prius oppressi votis coramunibus omnes Haec a paganis oppressa, ha3c clausa tyran-
*^'* *^'^ [nis.
Te talem cuperent, iramo longe melio-
[rem (995), 60 Liemare pater, faveat tibi gratia Christi,
45 Quam "'* spes ulla foret vel nostra fides rae- Nosque lu® pecudes tibi corde et voce favemus.
[ruisset.

VARI^ LECTIONES.
^^o''
cum
2o. ""^
perpendo 2a. 3. 5. perdendo F. *^'" actoruraque 1. auctoruraque 2«. *^"> To-
ttis versus deest 2. 3. 5.
hic *^" factum tuo celeberrimae laudis, ubi hrevis ponlificum Dremen-
iium catalogus etc. sequitur, versuum fine post dato iterum ab hoc versu recte scripto incipiente. *'^''- sit 2a.
«'3 nam 2a. 3. 5. ^u talem te 5. *"'« multo 2«. *«'« quod 2a. '*«'^ solus 3. *«'« populi du-
ram 5. *"9 tu deest 1. «" turbat 3. «21 fagjat 2a. "" ged [\\g, 3.

NOT^.
(994) Electus fuit, ut videtur in Dominico Pente- 1. xi, v. 631 et 635.
costes. (997) Referenda haec videntur ad partes concilia-
(995) Sc. vidimus. torias quas egit Liemarus in bello Saxonum a.
(996) Terlia praelia — surgil pugna. Virgil. ^n. 1075.

APPENDIX
CHRONICON BREVE BREMENSE.
EDENTE V, CL. JOH. E. LAPPE.NBERG I. U. D.

(Pertz, Monumenta Germanix Historica, Script. tom. VII, pag. 389.)

Hujus Chronici apographa plura nobis cognita sunt :

1) In codice olim Abdinghofensi, haud dubie omnium antiquissimo et optimo, solus etiam habet no-
mina episcoporum Slesvicensiura.Ex quibus verisimile fit haec tcmpore Ratolfi episcopi saeculo undecimo
exeunde conscripta esse.
2) In manuscripto Bodecensi.quod typis dederunt Martene et Durand in veterum Scriplorum et Monu-
mentorum amplissiraa Collectione, tom. V, pag. 504. Vitiis plurimis scatet.
3) In Gollectaneis Petri Olai minoritaj. Quod apographum prelo subjecit Langebek, Script. rer. Danic.
tom. VI, pag. 608 sq. Hic plurima let^untur intcrpolata a nobis uncis inclusa, quae omnia ex Adami Bre-
mensis Gestis excerpta esse haud ambiguum vidclur.
Scriptor Adami Bremensis contemporaneus fuisse videtur. Simili quo ille ccmputo de annis archiepi-
scopcrum Hamburgensium et Bremensiuni usus csse vi letur, quod quidem aniplius descripsit, quamvis
in coraputatione annorum nonnunquam graviter sit lapsus. Inotuisse ei quoque videntur Annales Cor-

seienses.
663 AD ADAMl CIIIIONICON 6(i4

INGIPIT SERIES
BliEMENSIUM ET IIAMBUUGENSIUM EPISCOPOltUM.
[Temporc Karoli magni Brema constructa est. A cepto nrcmonsi opiscopalu, sedit annos IS.menscB
Et hec nomina cpiHCoporum et archiepiscorum quatuor, dies decem (ll).Anno post acceptam Bre-
Bremcnsium et Ilammaburgensium ]
'
: mam duodecirri conjunctus est Bremensis et Ham-
Sanctus Willehadus praedicavit in Frcsonia ^ poHt maburgensis episcopatus a papa Nicolao (12). Et
mortem sancti Bonifacii annos 28 3 (1), in Saxonia post hcc supervixitsanctus Ansgariusannosseptem,
septcm. Tandem Brema; ordinatus episcopus, sedit et cum triumpho 5 '" regum pervenit ad Chri-
annos duos, menses tres, dies 26 (2) [Ex Anglia stum (13).
oriundus fuit (3).] Sanctus Rimbertus [pallium suscepit a papa Ni-
Sanclus Willericus episcopus [ex discipulis san- colao, ferulam a rege Ludovico (14),] sedit annos
cti Vilhadi elcctus (4),] annos quinquaginta,
sedit 23,mcnses quatuor, dies octo •' (1.5). Anno sancti
menses 5, dies 26 * (5). Anno Willerici 25 ' Karo- Rimberti 6'° Dani cum novem regibus oceani Fre-
lus imperator magnus obiif^.Anno ejus '/Ssanctus siam et Saxoniam impugnantes, a Loudowico ju-
Ansgarius archiepiscopus ordinatus est apud Ham- niore victi sunt oratione '^ sancti Rimberti MO).
maburg. Anno sancti Rimberti duodecim Loudowicus
*^

Liutricus episcopus [diaconus Viilerici, successit Cesar obiit (17), Romanum imperium cecidit.
ei (6),] sedit annos 8, menses 3, dies 5 (7). Hujus ^'
Sanctus Adalgariusfpallium suscepit a papaSte-
Loudowious imperator pius obiit (8).
B
anno tertio phano, ferulam a rege Arnulfo (18) ;] sedit annos
Eodem anno Hammaburg a barbaris devastata est, 19 menses undecim, dies duos '^ (19;. Hujus
1*,

et sanctus Ansgarius expulsus est, [qui pene cum anno primo Arnulfus imperator Saxoniam debella-
sanctorum reliquiis nudus evasit (9).] vit (20). Anno ejus 8 Ungri egressi sunt (2i). Ar-
[Sanctus Ansgarius,primus Nordalbingorum ar- nulfus imperator obiit (22).
chiepiscopus pallium suscepit a Gregorio IV, feru- Hogerus i^ fpallium suscepit a papa Sergio, fe-
lam pastoralem a Ludovico rege (10),]Sanctus Ans- rulam ab imperatore (23) ;] sedit annos septem,
garius episcopus ^,antequam reciperet Bremensem menses 7, dies duodecim (24). Hujus anno se- ^''.

episcopatum, sedit in Hammaburg annos 16 ^ ; re- cundo Ungri, Sclavi, Dani et Nortmanni, devastato
VARI^ LECTIONES.
* Omnia qux nucis indusimus non reperiuntur nisi in MS.Petri Olai. - Fresia 3. WVIII annis 3. * raenses
V, dies XXVI desunt 3. ^ Hujus XXV anno 3. Anno obiit desunt 2. ' '^ — menses III, dies V desunt 3.
* archiepiscopus 3. ^ XVII 2. '" triumpho majori quam 2. '' menses q. d. octo desunt 3. «^ preci-
bus 3. *3 anno ejus 2. anno ejusdem Remberti 3. '* XVIII 2. sedit '^"
XX annis 3. ^^ Logerus
I. Ogerus 2. Rogerus 3. menses VII d. duodecim desunt 3.
'''

NOTiE.
(1) Pessimus hic calculus. Ex morte Bonifacii C quinque et dies tres.
(t 755) usque admortem Willehadi (f 789, Novb. per bullam datam anno 858, Maii 31.
(12) Sc.
8) quidem sunt anni circiter 35, quorum septem (13) Respexit auctor Heriojdum, Horicos senio-
hic dicitur in Saxonia prasdicasse. Vita Willehadi rem et juniorem, reges Danorum, necnon Bern et
c.8. Inde noster 28 annos putavit eum in Fresonia 01eph,reges Sueonum,quibu?cum Anskarius versa-
prffidicasse. llle tamen nonnisi temporc Alchredi, tus est, quamvis non omnes ipse baptizavit.
regis Berniciorum (765-774), patriam suam reli- Ex Adami I. i, c. 37.
(14)
quit, quod Adamum Bremensem I. i, c. 14,quoque (15) Obiit anno 888, Jun. 11.
fugerat, nec septem quos diximus anni vitjc ejus (16) Sc anno 869, quo tempore nulla Ludovici
fuerint ultimi, sed antc erectionem cpiscopatus Gcrmanici pugna cum Danis nobis innotuit. Conf.
Bremensis anni, scilicet 780-787. tamen Adam. Brem. I. i, c 41.
(2) Ex anno 787, Jul. 13, usque 789, Non. 8. (17) Ludovicus non Caesar, sed rex, obiit anno
Ex Adami Brem. I. i, c. 12.
(3) 876.
Indidem c, 15.
(4) (18) Ex Adami 1. i, c. 48.
(5) Ex obitu Willchadi usque ad mortem Wille- Adalgarius obiit anno 909, Maii 9, sedit ergo
(19)
rici (t 838, Maii 4) sunt anni 49, menses 6,dies 26. per annos 20, menses 10 et dies 28. Annalista no-
V. supra not. ad Adamum Brem. i. t, c. 20. ster per errorem annum 889, Jun. 9, ab anno 909,
(6) L. I, c. 21. Maii 11, subtraxisse videtur.
(7) Sc. anno 831 ; v. Vitam S. Anskarii, c. 40. (20) Arnuifus anno 889 non Saxones, sed Obo-
Adara, 1. i, c 18.
jj
dritos debellavit. V. Ann. Fuldens.
anno 840. Jun. 20. Secundum hanc com-
(8) Sc. (21j Rectius a. 892. V. Ann. Fuldens.
putalionem igitur obiit Liutricus anno 846, Aug.9. (22) Obiit Arnulfus a. 899, Dec. 8.
Dies emortualis fuit August. 24. (23) Ex Adami I. i, c. 53.
(9) V. Adamum 1. i, c. 23. Secundum Chronicon nostrum ergo obiitHo-
(24)
(10) a: ib., c 19. gerus a 910, Decemb., quod cum his qui annum
(11) (Jbiit ille anno 865, Febr. 3, ad quem ex ejus cmorluaiem 917 referunt (v. Adam. Brem. 1.

anno 846, Aug. 24, sunt anni octodecim, menses i, c. 54 ibique not. 82.), fere convcnit.
565
mperio [Romano]. Bremam destruxerunt et totam
?axoniam consunpserunt (25). Loudowicus rex "
)biit.
Reginwardus '" sedit menses novem, dies trede-
;im 2" [De isto nichil scitur prseter
[Sanctus] Unni '"[pallium susrepit a papa Joanne,
erulam a Gonrado rege annos 16,men-
les undecim, dies 17 22 (28). Conradus rex obiit(29)
lujus^pontificisj anno primo. Heinricus rex Ungros
i Saxonia dcpulit. et Sclavorum ccntum vigintimi-
ia secus Albiam occidit (30). Danos etiam et Nori-
nannos suhjecit (31). Sanctus Unni archiepiscopus
)anos et Nortmannos evangelizando apud Bircam
ibiit.
[Sanctus] Adaldagus archiepiscopus [pallium su-'^^"
icepit a papa Leone Vn,ferulam ab Ottonc magno;] H
sedit annos quinquaginta quatuor, menses septem,
dies undecim (32). Hujus anno primo magnns Otto
imperator regnavit, et ipse Danos triumphavit,
Sclavos et Ungros et Italos tributario? reddidit.
[pse -» primus ordinavit episcopos in Daniam -'•,
inno sedis duodecimo25,HoredumScleswicum,Liaf-
lagum Ripam, Reginbrondum -^ Harusam (33).
Vnno Adaldagi -' 42 -^ secundus Otto 39o -^ inipe-
•ator 30 obiit ''.
Liavinzo senior '* [pallium suscepit a papa Joan-
iie XV, fei ulam ab Ottone IH (34) ;] sedit annos 25,
menses 10, dies 7 a^
(36). [Hic primus a suffraga-
APPENDIX. — CHRONICON BREVE BREMENSE. 666
A Otto obiit; 22™<» Beruhardus dux, et Liudgerus.fra-
ter ejus (37).
Unvanus [paliium suscepit a papa Benedicto, fe-
rulam a llenrico Cesare (38) ;] sedit annos 16, dies
nomen (26).]
24 (39). iste Olaph regem Nortmannorum el Chu-
tun 3G Danorum familiares reddidit Ghristo. Hujus
li anno ^'^
Heinricus imperalor obiit.
(27); ] sedit
Liavinzo ^^ junior ^" [pallium suscepit a papa
Joanne, ferulam a Gonrado Gesare (40);] sedit an-
nos tres, menses 7 ", dies 2 *' (41).
Herimannus [paliium suscepit a papa Benedicto
juniore, ferulam a Gonrado (42) ;] sedit annos 3,
dies 24 *2
(43).
Alebrandus [pallium suscepit a papa Benedicto,
ferulam a Gonrado Gesare
(44) ;] sedit annos 9 *3,
anuo quarto piissima
„ mensesG, dies 27 (45). Hujus
genatrix Emma obiit (46). [Sexto anno Gonradus
imperator obiit (47).] Anno piissimi archiepi-
scopi ** 8. aecclesia santi Petri Bremw concremata
est, anno postquam facta est a sancto Willehado
248 «5 (48).
Adelbertus [hic pallium suscepit apapaBenedi-
cto, et ordine pontificum Romanorum 147, virgam
pastoralem ab llenrico, filio Gonradi Gajsaris, in
ordine imperatorum Romanorum a G.psare Augusto
90 (49), anno incarnati verbi 1072, ejusdem Henrici
imperatoris anno quarto *^.Hic episcopus] sedit an-
nos 28 (50). Hujus anno 22 Brema dev&stata
est (51) 24, episcopatus consumptus est ; 26. praj- ;

aeis consecratus est (36). Hujus anno duodecimo ^'*, positura mortua est; 28. " praebenda sepulta
miJiessimo ^' incarnationis Domini anno, tercius ^ est (52)

VARI^ LEGTIONES.
'* imperator 3 '^ Leginwardus 1. Eginwardus 2. ^" duodecim 2. menses n. d. tredecim desunt 3. 21
Virni 2. sxpius. " menses 11. d. XVII. desunt. 3. ^s jgtg Adaldagus archiepiscopus 3. ^^ Daniaetin Scla-
via et ipsorum terminos, distinxit, ordinavit autem 3. Sedis predicti archiepiscopi XI. 2. Rembran -•' -'"'

" Adalgisi 1. ^* LegeXLlX. sc. e.v anno. 954, XXXmo VUlIno 1. scilicet xtatis anno,errore calculiquum
-'J

Oito a 955 natus sit. P. "> Otto obiit 1. ^' Otto tricesimus nonus (XXXVIII, 3.) imperator obiit 2.
i

'* senior deest 3. ^^ annis X.XII. 3. ^t rectius XIII. v. Adam. l. 11. c. 40. '' rectius MII. ^e
Canutum
2. Ley. Ghnut. 37
rectius XII. Anno ejus VII. II. i. obiit3. "* Vawizo 2. ^^ iunior deest 3. *" Vi.
2. menses VII d. II desunt 3. *2 Hermianus
*' sedit annum I. dies XIV. 2. ''^
VlII. 2. VHI. Secun-
dum alios XX. 3. ** anno ejusdem 2. anno 3. *^ GGXLIV. 2. Rectius CGLVI. *•' Lege : imperatoris
quarti anno vicessimo obiit. " XXIX. 2.

NOTiE.

p) V. Adam. 1. i, c. 54. (38) Indidem, c. 45.

(26) Indidem c. 55. Secundum annalistam nos- _
(39) Obiit anno 1029. Jan. 28. Similis hic error
tram igitur obiit Reginwardus a. 917. Ort. 1. ei quem supra slrinximus, cum Jan. 4 a Jan. 28
(27) Ex Adami 1. i, c. 56. subtraxerit.
(28) Hoc eat anno 934, Sept. 17. rectius vero a. (40) Ex Adami I. u, c. 61.
956, eod. d. Obiit
(41) a. 10.:{2, Aug. 25. Similis iterum error
(291Rex Gonradus obiit a. 918, Dech. 23. in calculo.
(30)V. Ann. Gorbeiens. a 929, ubi idem legitur (42) Ex Adami 1. i. cap. 66.
occisorum numerus. (43) Ex Obiit a. 1035, Sept. 19.
(31) Danos subjecit. V. Ann.Gorb. 934.
a. (44) Ex Adami 1. i, cap. 67.
(32) Adaldagus obiit anno 988, Apr. 28, nosler (45) Obiit igitur anno 1045, April. 15. Cf. ibidem
ergo per errorem in anno emortuali Unni in novum c. 78, ibique notam 67.
inductus est errorem. Fugit eum quoque Ottonem (46) Conf. ibidem, 76, not. 59.
Inonnisi anno 936 regnum adeptum esse. (47) Ex Adami 1. i, c. 71.
(33j Sc. 948, non vero secundum nostrum anno (48) Gonf. ibid. c. 77.
^D. Conf. Adam. 1. 11, c. 4. (49^ Indidem, 1. 111, c. 1.
(34) Indidem, c. 27. (50) Obiit 1072, Apri 1. 1 Sedisse ergo videtur
(35) Obiit Liavinzo anno 1043, Febr. 4. annos 27.
(36) V. Adaiuum l. i. (51) Conf. Adam. L iii c. 43 et 50.
iS^) Conf. eumdem 1. 11, c. 40 et 44. (52) Cf. ibid c. 56.
667 S. JOANNIS GUALBEFITI ABBATIS 6G8

ORI)0 F,T NOMINA 8CLESVVICENSIUM EPISCOPOnUM.

Horedus episcopus xr Kalcnd.18 Maii. Sed annos A. I^oppo episcopusxiv Kalendaa Augusti. Sedit an-
24 {rx\). nos 5 (57).
Adaldagus episcopus iv Nonas Maii. Sedit annos Esico cpiscopuB n Idus Februarii. Sedit annos
12 (5i). 11 (58).
Folcbertus episcopus xix Kalendas Januarii. Se- Rodolfus episcopus ii Nonas Novembris. Sedit
dit annos 7 (.5.5). annos 19 (.59).

Marco episcopus iii Idus Novenabris. Sedit annos Ratolfus episcopus (60).
20 (56).

(53) Ilored 948-972. Conf. Adam. 1. ii, c. 23. schol. 44. fdem videtur esse qui apud alios Ekke
(54) Adaldag 972-984. Idem fortasse qui ab Ada- hardus audit.
mo 1. i, dicitur Adeibrecht. (59) liodulfus 1026-1045, V. Ann. Hidesh. a.
(55) Folcbrecht. 984 990, V. chartam Ottonis III 1026.
regis a. 988 in Hamburg. Urkundcnbuch. n. 50. i'60)Ratolfus vixit adhuc anso 1071. V. Chronic.
(56) Marco 990-1010. Gf. Adam. 1. i. Mindense. Fusius de his episcopis Slesvicensibus
(57) Poppo 1010-1015. Conf. ibid. c. .33, 4i. agimus in Annalium nostrorum t. IX.
(58) Esico 1015-1026. Conf. ibid. c. 44 et

ANNO DOMINI MLXXIII.

S. JOANNES GUALBERTUS
ABBAS
ET VALLUMBROSANjfi CONGREGATIONIS PRIMUS INSTITUTOR.

S GUALBERTI
VITA
Auctore ATTONE,ea; abbate ejusdem loci quarto episcopo Pistoriensi.

(Apud MabilL, Acl. SS. ord. S. Bened. Ssec. VI, parte ii, pag. 264, ex Domni Thesauri abbatis
editione Romana.)

OBSERVATIONES PR,^VIiE.
Vallumbrosa, seu Vallimhrosa et Vallis-lJm- B pauci qui eamdem Vitam vulgari idoinate donarunt;
brosa, ab opacis, quse montium dorso incumbunt quos inter Thaddeus abbas Demarradi Italice eam
vallemque subjectam adumbrant,abietum silvis sic vulgavit Venetiis, anno 1110. His omnibus accedit
dicta, dimidii diei itinere ab urbe Florentia.in Al- Didacus de Franchis in Historia Vallis-Umbrosa.
pibus Apenninis,medio Florcntiam inter et Camal- Attonis scriptionemRomae vulgavit annos 1612dom-
dulensem oremum intervallo sita est, tergo montis nus Thesaurus, ejudem congregationis apud San-
imposila ; cujus vallem Vicanus amnis seu torrens ctam Praxedem abbas alteram, quae Blasii Mela-
;

prasterfluit.Illic sedem suam fixit JoannesGTialber- nesii esse videtur,mutato stylo Surius. Nobis prior
tus, cujus res gestas priraus littcris mandavit An- illa hoc loco sufficiet, cujus distinctionem capitulo-

dreas Januensis, cujus scriptionem nancisci nobis rum, prout in Romana editione facta est, retinebi-
haud secundus Atto, natione Hispanus, pa-
licuit ; mus, tametsi in ms. codice Vallumbrosano nulla
tria Pacensis, qui primum ejusdem loci monachus, habetur.Joannes in sanctorum numerum relatus est
tum abbas gcncralis quartus,demum Pistoriensis in a Coelestino tertio cujus hac de re litteras Thesau-
Tuscia episcopus fuit,decessitque anno 1153. Idem rus vulgavit.
argunicntum alio stylo tractavit BlasiusMelanesius, 2. Quo tempore in Vallumbrosanam solitudinem
ejusdeuiordonisabbusgencralis. Fueruntet aliinon secesserit Joannes, colligimus ex litteris Ittae, san-
669 VITA. 670
cti Hilari abbatissee, quae locum, antea Beilam- A tentationem fratrum, qui sunt in Vallumbrosana
Aquam dictum, ipsi ad extruendum monasterium congregatione, et praecipuo eorum qui in sancto
concessitanno 1039. Ilarumlitterarum authenticum loco illo, a quo eadem congregatio nomen accepit,
exemplar Vallumbrosa? vidimus, ejusquc copiam habitare vidcntur ; aut in;mtea.Deo propiliante, ad
nobis lecit vir religiosus et amicus nostcr domnus servicndum Dco ibidem devenient ad retinendam
PlacidusPoltriVallumbrosanus at eas apud Ughel- : monasticam religionem ct bonam consuetudinem
lum editas postea deprehendimu9(//a/. sac. t. iii.p. sancta; memoria3 domni Joannis abbatis majoris,qui
299). In his litteris testatur Itta, se religiosos viros universa) sanctae congregationis ipsius bonusincce-
de sancti Miniatis monasterio in eremo.quce Vallis- ptoretordinator fuit:ut,secundum dispensationem
Umbrosa dicitur, suscepisse, in loco qui dicitur domni Bernardi abbatis et S. R. E. cardinalis, qui
Aqua-Bella,ex proprietate monasterii sui, quod est universcTe sanctae congregationimodoprajesse vide-
in honore sancti Hilan,sito Alfiano qui viri mclio- : tur,et Theoderici pra3positi,quiab eodem Bernardo
rancix vitae gmlia eo se receperant.Interea post dies et ab universaVallembrosanacongrogatione inregi-
aliquot divum Conradum imperatorem Augustum minetotius congrcgationis ordinatus esl,vcl eorum
cum sua uxore domna Ghisla diva Augusta, et filio succes3orum,qui regulariter ordinati,et a fratribus
3U0domno Heinrico rege gloriossimo, et conjuge t> electi fuerint, ut habeant et teneant, et proprieta-
sua, Florcntiam venisse ; sanctorumque virorum rio nomine possideant, etc. Actum in loco qui di-
1'ama accepta,Rodulfum Pavibronensein(sic authen- citur monasterio sancti Salvatoris, comitatu Areti-
ticum)seu Paderbonensem episcopum,vacante tum no. « Subscribit Matlhilda Dei gratia, si quid est,

post mortem Jacobi episcopi sede Fesulana, in cu- cum Guidone comite, dicto GMmvi,cujus est etiam
jusdioecesi situm erat monasterium,Vallumbrosam donatio, aliisque. Triennio antea eadem Mathildis
direxisse ad consecrandumeorum oratorium in ho- « una cum Guidone comite, et ejus filio Guidone-
norem sanctse Mariae, sanctique Michaelis archan- Guerra vocato, comperto, venerabiles congregatio-
geli,et sanctorum Bartholomsei et Thomae apostolo- nes monasteriiVallisimbrosaeaquorumdamsuorum
rum,nec non sanctorum Stephani pontificis, Bene- fidclium praesumptione conculcariacdespici,eorum-
dicli abbatis etNicolai confessoris quod et factum ,• quehabitationumsanctissimalocanimiisiniquorum
est.Hunc vero locum piis illis viris tradit abbatissa assiduitatibus conveniri ;«jubet quoscunque duces,
eo pacto ut quotannis in feslivitate sancti Hilari marchiones, aliosque inferioris ordinia abstinere
ejus monasterio ceraj libram unam unamque olei ab ejusmodi vexationibus in praedictos monachos,»
persolvant : et, si quando abbas vitio simonise in- quorum vitam nostro, inquit, tempore praj caeteris
trudatur,liceatipsis sanctimonialibuseum abjicere excellentius fulgere cognovimus.eorumque laudabi-
et alium regularemejus loco constituere.Da/o anno C lem sanctitatis famam ubique redolere non surda
Dominicae Incarnalionis tricesimo nono post mille, et aure persensimus. Actum est Florentiae anno 1100
anno imperii domni Cliuonradi imperaloris augusti apud Florentiam per manum Frogerii capellani,
ierlio decimo, quinlo Nonas Julii, indictione decima. praesidente domina Mathildi in palatio suo feliciter.
Actum Florentia. Monasterium Sancti Hilari reda- <( Subscribunt cum ipsa,et Guidone comite,ejusque
ctum est in simplex praedium,quod Vallumbrosano filio aequivoco, Petrus Pistoriensis episcopus, Paga-
subjectum est. nus Dei gratia R. E. diaconus cavdinalis, et praedi-

3. In raagna sanctimoniae opinione fuit primis

ctus Frogerius,Heriberti quondam Rhegini praesu-
lis capellanus,qui noctem isti diplomati scribendo
temporibus congregatio Vallumbrosana, adeoque
se impendisse dicit.
ejus auctor Joannes Gualbertus:cui viventi Bonizo
episcopus Placentinus libros octo sententiarum ex 4.Primus post Joannem monasterii et congrega-
sanclo Augustino dedicavit, ut est in Lambecii Bi- tionis abbas fuit Rodulfus, ex Vita? scquentis cap.
bliotheca Caesarea, pag. 790. De Vallumbrosana 76 Rusticus
;
hunc excepit: cui post Erizonem suc-
congregatione Anselmus Havelbergensis episcopus, cessit Bernardus. Is ab Urbano H creatus fuit pre-
terapore Attonis mox laudati,ha5c scripsit in Dialo- sbyter cardinalis tit. Sancti Chrysogoni, acdemum
gorum lib. i « Nec diu est quod in alio lcco, qui
:
" episcopus Parmensis cujus Vitam Romae edidit
:

vooatur Vallis-Umbrosa, juxta Perusinos montes, idem qui supra Thesauru3abbas,in qua Bernardus
surrexit congregatio nova monachorum valde reli- anno 1133 mortuus perhibetur Sub eo variae dona-
giosa, a cseteris qui vocantur monachi novo ordine tiones Vallumbrosanis factae leguntur. Nam practer
et novo habitu differentes. « Habitus ille principio superiorem Mathildis conccssionem,una est «Imil-
ferruginei coloris erat, nonnisi ab uno saeculo in liae comitissae.filiae Rainaldi dicti Sinibaldi,conjugis
nigrum commutatus.Sed praeclarum est in primis Guidi comitis dicti Guerrn,filii Guidonis quondam
de illa congregatione ejusque auctore elogium Ma- comilis, « facta anno 1103. Pra;ter ea Henricus IV
thildis marchionissffi seu comitissaj, quac nascentis imperalor anno 1111» petitione vencrabilisviriBer-
congregationis initia vidit, camque multis donis nardi Parmensis episcopi, et dilcctissimi cognati,
auxit et privilegiis. In horum uno, quod anno ab inquit, nostri Pontii Gluniaronsis abbatis, omnia
incarnationo Domini 1103 datum est, ait se qua;- monasteria Vallimbrosana; congregationis, ubilibet
dam praedia largiri Deo el beataj Mariffi » ad sus- posita,»sub sua tuitioneacdcfensione suscipit.Quod
 ;

671 S. JOANNIS GTJALBEKTI ABBATIS 672

alii impcratores postea confirmarunt.Abbas mona- A. riipolis, Andrcas abbas Sancti Fidelis de Strumi»,
sterii Vallumbrosas ad nostratemporaidcm fuitor- denique Albertus abbas liononiensis.De Andrea.qui
dinis pnjufectus gencralis ; scd hic ab aliquot annis etiam beati .ioannis Vitam scripBiBse dicitur,atrunt
nulli ccrtic abbaticR addictiis ost. Bollandiani die iO Martii.de Petro ereraita lZA\tr\-
5. Multos ptotulit viros sanctitate insignes h<'cc liH,ct de Erico abbatc IV die 'J Februarii. Symeonem
congrcpatio, quorum elogia contexuit Hieronymus ejusdem ordinis celebrat Hugo Menardus die 14 Au-
de Raggiolo, prior Sancti Donati in Vinea, qui et gusti. Porro Hieronymus priori libello adjungit
librum dc miraculis sancti Joannis Gualbcrti ad alium de beatis sanctimonialibus ejusdem ordinis,
magnilicumdominumLaurcnliumMedicemscripsit, nempe de Verdiana monacha, Bertha abbatissa
capitulis 27 constantem. Beati illi quorum laudes Sanctae Maria? de Caprilia.IIumilitate abbatissa mo-
Hieronymus prosecutus est, sunt numero viginti, nasterii Sancti Joannis Evangelibtee extra portara
Erizo decanus, Albertus oeconomus, Tcuzo, Rodul- Florentinam, ct Margarita,quae Humilitatis exstitit
fus Joannis successor, Petrus cardinalis ct episco- cornes.Duo hi libelli inediti,uti ct alius cujus supra,

pus Albanensis, omnes in sequenti Vita laudati
Rusticus, Bcnignus et Atto abbates, Michael, Hie-
ronymus, Melior, Joannes, Torellus et Benedictus
eremitae, Orlandus conversus, Petrus monachus de
Monte-Plano, Benedictus abbas Sanctae Mariae de
Laurentio Medici nuncupati sunt.Prajdictorum bea-
torum reliquiaj anno 1600 ab Alexandro episcopo
j. Fesulano levatae sunt e crypta quae est subtus tur-
rim ecclesiae Vallumbrosanae.

INGIPIT VITA.
PROLOGUS ATTONIS hoc opusculo de ipsius sacra conversione ac piis
Plerumquerogatusapluribuscongregationis Val- moribus in sequenti clarebit.Iste dum satis charus
limbrosance fratribus satis honestis,congerere quss parentibus ac vicinis,et qui eum noverant, pro ho-
scripta reperiuntur de sancto viro Joanne, primo nestate morum suorum vehementer existeret, acci-
congregationis ejusdem abbate, fateor,muItum ex- dit ut quidam.maligno spiritu commotus,quemdam
pavi hujusmodi preces audire. Metuebam quippe, propinquum ejus occideret ; uude occursum ejus
quae a catholicis fratribus,qui suo tempore fuerunt, aliorumque prudentium qui de sanguinitate de-
et plurima de his quaj scripserunt, propriis oculis functi erant,praefdtus homicida modis omnibus de-
perspexerunt, silentio prajterire. Hla vero quae ab vitabat.
p
post ejus transitum,quia plurimafue-
aliis fidelibus CAPUT II.

runt, et a viris boni testimonii scripta, quomodo- Sed jam propinquaverattempus quo gratia divina
libet subtrahere,velsupprimere formidabam, cogi- misericorditer declararet in Joannequis futurus es-
tans ne legentium animos stylus prolixior oneraret. set, et qualis ac quantus in exemplum humilitatis
Etenim saepe video quosdam etiam prudentes pro et misericordiffl fidelibus multis esse deberet. Qui
longinquitate sermonis quae valde sunt utilia fasti- dum uno die cum armigeris suis Florentiam ire

quibus legere multa non vacat,saepius gau-

dire,et eodem itinere praefalum homicidam,
disponeret, in
dere compendio. Unde precibus plurimorum, ao qui propinquum ejus interfecerat, ex improviso
plurimiseorumdemexhortationibusfratrumtandem obvium habuit in loco quem sic arcta semita com-
acquiescens, non de peritia vel scientia mea confi- primebat, ut neuter posset in partem aliam decli-
dens, sed de pietate et gratia Conditoris praecipue nare. Quem dum homicida praedictus venientem
sperans, et de meritis ejusdem venerabilis viri seu eminus conspexisset, desperatus vitae, protinus se-
fratrum orationibus,quisuper hocme multipliciter metipsum equo projiciens in terram vultu demisso,
obsecrarunt,partem eorum qua? multorum fidelium expansis manibus in modum crucis, moribundus
relatione facta cognovi,in hoc opusculo conscribere suum interitum exspectabat. Juvenis autem beni-
studui ; nonnulla praeteriens ex his quae scripta D gnus,videns eum taliter ex nimio timore solo pro-
prius inveni, et de his quae multorum assertione cumbentem misericordia motus
; in eum,pro sanctae
vera fuisse frequenter audiveram.Itaque conversa- crucis reverentia,quam brachiis et manibus lacry-
tionis et vitae sancti Joannis hoc fuit exordium : raando signabat,indulgere sibi disposuit.et ut con-
CAPUT PRIMUM. cito surgeret, nec timeret admonuit.
Temporeqno Simoniaca et Nicolaitarum haereses CAPUT III.

per Tusciam et pene per totam Italiam diebus Hen-
rici imperatoris Ecclesiam catholicam in locis ple-
risque focdabant, erat quidam nobilis, Gualbertus
nomine, vir militaris, patria Florentinus, habens
duos filios, quorum unus Ugo,alter Joannes voca-
batur;qui secundum etymologiam sui norainis gra-
tia Dei variis virtutum operibus insignitus est,ut in
Postquam autem inimicum in pace transire per-
misit, ac de castero libere quocunque vellet abire
concessit, progressus paululum,ad Sancti Miniatis
venit ecdesiam. Quam cum oraturus ingreditur,
crucem ejusdem ecclesia3 caput sibi flectere con-
tuetur, quasi gratias ei redderet,quia, pro reveren-
tia ipsius, suo inimico misericorditer pepercisset.
 .

673 VITA 674

Et quid mirum si Omnipotens sibi hujusmodi re- A latem por notos ct amicos diligentcr inquirit, quid
verentiam per imaginem suoe crucis tunc voluit de filio suo factum esset scire desiderans. Per cc-

exhiberi, quem suo timori subditum. obsequio de-
ditum, circa proximum visceribus charitatis undi-
que plenum vidit? Ipse se amantes amat, servien-
tes remunerat, seque glorificantes glorificat. Ea-
dem vero crux pro indicio tanti miraculi in mo-
nasterioSancti Miniatis nunc (l) usque sub niulta
cautela servatur.
clcsias quoquc discurrens, ad monasterium Sancti
Miniatis veniens eumdcm inquirit. Quid multa?
Dumillicessefiliumsuum auditetipsum monasticas
vestes velie suscipere, Gualbertus rogat abbatom
ut filium suum ad se ducat. Abbas autem, ad Jo-
anncm regrediens, adinonet, ut ad patrem egre-
diatur. Cui Joannes incjuit « Quid dicis,domine?
:

CAPUT IV. Carnalem patrem cunclaque transitoria deserere

Famulus autem Domini hoc videns, admiratus, disposui, et Deum, qui me creavil,per omnia sequi,
et nimis pavidus factus, coepit secum cogitare quo- patrem vero meum ad hoc venisse cognosco, ut me
modo posset meiius Deo servire, credens et in ani- de monasterio eruat, si poluerit, et ad saecularia
mo suo sajpius evolvens quanta foret prjemiarece- sine mora reducat. » Cum autem hiec pater, foris
pturus in cojIo, si Domino pro viribus deserviret, oxspectans abbatem, audiret, cccpit turbatis voci-
qui tantum tamque prseclarum miraculum pro -n bus clamitare, multa se monasterio illatorum ad
parvo obsequio, sicut ei videbatur, apparuisse co- versa, nisi filius illico redderetur.
gnoverat. Dispcsuit itaque intra semetipsum odium CAPUT VII.
mundo concipere. terraneos honores falsasque di- [uterea vir Domini Joanncs salutem suam, et
vitias ejusprorsus abjicere, ac sollicite cogitare propositum accelerare desiderans, intelligensque
quanta gloria justis, quanta pccna promiltatur in- minasac furorem pntris accrescere, secum cogitare
justis, quam vanum sit spem in caducis rebus po- coepit « A quo dignus accipere, valeo sanctum ha-
:

nere prius, et post ceternis suppliciis subjacere. bitum, quam ab altari, in quo Christi sanguis im-
CAPUT V. molatur et sumitur ? » Cernens ergo unius fratris
Dum talia, progrediens itinere quo tendebat, cucullam tunc seorsum positam, tollens eam.eccle-
anxius cogitare, venit juxta civitatem, ubi suis ar- siam festinanter ingreditur, comam sibi primo to-
migeris praecipiens ait Pergite ad hospitium ubi
: tondit, ac deinde cucullam altari reverenter super-
solemus desidere, et quae posuit,eamque ieetanter induit,cunctis monachis de
nobis et equis sunt ne-
cessaria praeparate. Socii autem, sicut eis dominus
fidei ipsius integritate mirantibus et gaudentibus.
imperaverat, fideliter sunt exsecuti. Recedentibus Metuebat quidem non modice ne fortassis abbas
eis, servus Domini Joannes.afflatus divino spiritu, minis autillecebris motusgenitoris,ipsum redderet.
ab itinere quod cceperat divertit, et ad monaste- ^ vel de monasterio pateretur exire. Post haec abbas
rium Sancti Miniatis absque mora pervenit, et, de- ingrediens, et ipsum inter reliquos fratres sedere
scendens equo, monasterii abbatem mox queesitum conspiciens, redit ad patrem, ac monet eum ut, si
humiliter postulavitaudire desiderium suum,etad velit, ingrediatur videre fllium. Quem cum pater
effectum ex charitate Dei perducere, aperiens sibi monastico indutum habitu cerneret, dolens, vocife-
misericordiam quam supradicto homicidae clemen- rans et, nimium lugens, vestes scindit, pectus per-
ter impenderat, et qualiter, ecclesiam post ingres- cutit, genas lacerat, et, quasi amens effectus, mi-
sus, crucem sibi flectere caput aspexit unde sua3
; serum se desolatumque congeminat. Postremo
conversionis initium concepisset. Tunc abbas au- diutius ab abbate monachisque, suisque sociis ac
quod ei intimaverat, inauditum mi-
dito de cruce filio coramonitus, tandem saniori menti redditus,
raculum et stupendum fore perpendens, consuluit filium multiplicer benedicens, hortatur ad meliora
ei mundumejusquegloriam peromniaderelinquere. conscendere, et sic consolatus in Domino, ad pro-
Verumtamen, optans ejus velle scire plenius, con- pria non absque mocrore regreditur.
stantiam et perseverantiam probare, coepit ei dura CAPUT VIII.
etaspera prasdicere, et quod homo corpore validus, Deinde servus Domini Joannes coepit arctam et
juventute floridus, non facile posset monasticam j) angustam viam pro virium qnantitate servare.Sat-
pauperiem tolerare. Cui Joannes « Non, inquit,
: agebat peccata praeterita quotidie plangere, jeju-
appetenda est gloria temporalis, quae cito transit, niis, abstioentiis, orationibus nimiisque vigiliis
nec corporis fortitudo, quae quotidie deflcit, » carnem macerare ; sicque humilitatis, patientiaj,
CAPUT VI. obedientiae, caeterarumque virtutum flore splende-
Gumque haec et his similia colloquerentur, nec bat ut, cum se caeteris inferiorem crederet, ab
abbasadplenumvoluntatisuaeresponderet,famuIus, omnibus sublimior haberetur.
quera Florentiam praemiserat, dominum suum non CAPUT IX.
venire considerans, domum rediit, et quffi facta Post aliquandumtempus abbasejusdem locisaepe
fuerant de eo genitoribus suis innotuit. Unde pater jam dictus migravit a saeculo. Post cujus obitum
tnrbatus et anxius Florentiam venit, et totam civi- frater omnes unanimi voluntate sanctum virum
(Ij. Nuper translata est in Florentinam sanctae nis, suburbana Sancti Miniatis basilioa monacho-
initatis ecclesiam, quae Yallumbrosani est ordi- rum coetu destituta.
075 S. .lOANNIS GTJALRKirn AIJBATIS 676

Joannoiii iii abbatcrn clcgeniiil. Quod olliciiiin A. lantcin. Tunc virDoinini dixit adcomiltcrn :«Mitte
vir Domini humilltcr sluduit dcclinarc, subcsac manuiii, frater, in peram, et pancm qui nobis est
polius quam priEPsso dcsidcrans, frcquenter dividc, nicdietatemque pauperi porrige. » Gui re-
iterans cum prophcla : Kgo sum vermis, et non sponditcomes « Huic pcrdiversa gradicnti abun-
:

homo, opprobium hominum, ci abjeclio plehis dantermultatribuentur;nosautem,quiprajterunum

{Psal. XXI, 7). Quo in lempore quidam Ubertus panem non habemus, undc reficiemur? » Et ille :

erat in codem monastorio, qui, neCaria cupiditatc « Ne cuncteris ultra tribuere. » Susccpto itaque
captus, regimen abbatifc per pecuniam ab cpiscopo panc paupcr gratias agebat. Giii rursum imperat:
FlorentinoB civitatis accepit. Quod dum vir Domini " Medietatcm alteram tribue.»Quo facto,8odali jubet

coinperissct, cum alio sibi favente clam exinde perdomos inquiri.

ingrcdi castrum,etaliquid victus
discessit, ct civitatem ingressi, ad quemdam ma- Qui,diversas domos exquirens, ad ultimum rever-
gnum scnem, Teuzonem nomine, venerunt, qui sus En,inquit,qui panem dare jussisti, totum cas-
:

juxta monasterium (2) Sanctas Mariffi semper vir- trum circuivi,et,praBter tria ova, nihil inveni. Tunc
ginis prajfatffi civitatis in quadam cellula se con- quidam pastores haec audientcs ad castrum pergunt
cluseral, de qua vcnientibus ad se fidelibus quae audierant intro nuntiant ; et ecce quidam,mise-
saiutifera consilia ministrabat. Hic homo Doi t> ricordia motus, panem unum eis porrexit. Item
publice simonicam h;cresim damnabat, quae pene mulier una nitenti linteo alium obtulit,tertium quo-
totum ecclesiasticum ordinem eo tempore prorsus que alius condonavit.Tunc Joannes « En, frater, :

invascrat. Ad qucm vir Dei Joannes accedens, accipe quocj dedisti,nec ultra praebeas invitus quod
his verbis alloquitur « Obsecro, mi pater,ne mihi
: nobis abunde communis Conditor administrat.
in haesitatione non modica posito subtrahas tua CAPUT XII.
consilia. Sub simoniaco patre vivere valde timeo, Peragrantes exinde loca diversa,nec sibi admo-
et qualiter id declinem, prorsus ignoro. > Cui dum apta reperientes,ad Camaldulim venerunt;ubi
respondit scnex : « Quod dicis satis gratum habeo ;
per multos dies degentes,abstinentiam et conversa-
sed quod dem consilium ignoro. Nam, ut sub
tibi tionem illic habitantium perspexerunt. Tunc prior
Simone Mago militcs, a me nullo modo consilium ejusdem loci volens virum Dei ad sacros ordines
habebis. Ad aliud monasterium si te in his par- promovere et stabilitatem loci promittere, renuit
tibus transferas, cum te putas dentes fugere leonis, penitus,quia fervor ejus in ccenobitali vita tantum
morsum non evades serpentis. Cui Joannes : « Ne, erat,et sccundura sancti Benedicti regulam vivere.
pater, omittas quin consilium praBbeas. Nam
Tuncpraefatuspriorimperateum abscederesuumque
pa-
ratus sum pro veritate sequenda quidquid jusseris desiderium adimplere. Fertur etiam (spiritu reve-
agere. » ^ lante divino) dixisse « Vade, et tuum in nomine :

GAPUT X. Trinitatis incipeinstitutum.» Qui inde progrediens,

Gernens igitur senex viri fidem atque constantiam ad Vallis-Umbrosai locum videre perrexit.Cui dum
exsultans ait ad eum « Perge cum tuo sodale, et
: locus complacuisset,gressumin nomine Christi fir-
coram omnibus, in foro publico civitatis, episco- mare decrevit. Quo morante et in sancta coversa-
pum (3) et abbatem exclama esse Simoniacos, et ex tione proficiente,non est Deus diutius passuslatere
inde cedelocum..) Qui, ejus monita complens,ad fo- lucernam in tenebris, quam ad illuminandas mul-
rum veniens,diequosciebatmajoremhominum esse torum animas super Ecclesiae candelabrum consti-
multitudinein, episcopum et abbatem manifeste Si- tuere disponebat.
moniacos appellavit. Quod dictum magnum multis CAPUT XIII.
pavendum horrorem iutulit ;
quibusdam fautoribus Ad insinuandam igitur vitam ipsius, Creator
episcopi clamantibus Nullatenus evadat,sed occi-
: « omnium Deus e diversis partibus servos suos,
datur.» Tunc quidam propinquorum illius, eruentes Spiritu sancto compunctos, ibidem ex sua largitale
eum dc tumultu, clam dimiserunt. Qui ad magnum ad auxilium famuli sui mandavit. Nara dum ipsius
senem reversi, quod evenerat per ordinem retule- fama paulatim per viciniora loca diffundi ccepisset
runt. Et illc congratulans eis, consuluit illis in J) laici ct
clerici,gratia visitationis et conversionis, ad
Romaniffi partes ire,et aptum monasterium inquire- eum venire coeperunt.Inter quos tunc venit in reli-

re ubi possent libere Christo servire. gione ferventissimus Erizo; qui, custos fratrum et

CAPUT XI. prior existens, supra triginta annos in eodem loco

Illisabeuntibusperaiiquantosdiesad locadiversa sic stabilisperseveravit,ut in his nec semel ad villas

dum in victu suo non haberent prajter unum panem a monte descenderit.Tunc summae ille gravitatiset
obviumhabuerunt inopem unum alimoniam postu- discretionis Albertus,qui supra quadraginta annos

(2). Celebre hactenus ordinis nostri coenobium
in ipsa urbe F^lorentia. Hujus Teuzonis ibidem
sepultiepitaphium refert Baronius ad annum 10G3.
ubi quinquaijinUi a7iJ2is cremi incola vixisse dicitur,
potius reclusus dicendus.
(3) Ilic tempora confundit auctor nam longe se-
rius id conligit, nimirum tempore Petri episcopi
sedem illam simoniace adeptus est
Florentini qui
anno 1052 cum Joannes jam dudum Yallumbrosan
inhabitasset.Alia itaque ejus secessus causa,nerape
solitudinis amor, et studium vitx meliorandx, ut
loquilur Itta abbatissa in litteris donationis Val-
; lumbrosffi.
n VITA. 678

U3 cccnobii cellerariusfuit etcoquus, necunquam
'0 labore cellae (i)deseruit officium coquina^, nec
ro labore coquinaj cella? curarn omisit. Tuncquo-
ue magnanimus Teuzo (5) venit, qui sic usque ad
inectam charitate fervens exstitit, ut non solum
A tionibus prius in hospitio eruditi, poslea in exte-
rioricolladenuo probantur. Quibus anna complcto,
vestesoptatasdabat.facientibusmanifesteregulurem
professionem. Quibus exindo non licebat aiiquid
sumere omnia a priore dabantur.
vel qujvrere, sed

aimabus, sed etiara corporibus illic venientium Ilabebat etiam hancgraliam singularem pater Joan-

jllet ex corde praebere pro posse medelam. nes, ut in prima visionc seu colloquio nosset si
CAPUT XIV. veniens quilibct recto an ficto corJe postularet
Exierant de praefato coenobio plerique fratrcs, introitum.Ethoc ei donum aJesu Christo collatura
jpientes sub eo nova conversione libenter institui. cst, ut personam polentis vel divilis non libcntius
is magistri exempio et exhortalione,dum in sancta sumeret quam pauperis et abjccti. Diccbat quippe
oepissent convcrsione fervere, ccepit eorum fama « diviti magnum esse impedimentum ad corhumi-
ndique spargi. Quod audiens Itta Sancti Hilari (6) liandum, ea quam secum pecuniam ducit. »

bbatissa, cujus juri locus ipse pra^cipue pertinebat, CAPUT XVIII.

lisit eis librorum et victuum subsidium aliquantu- Audiensinterimltta abbatissimalocum in nomine
m. Quo in tempore taem gravem infestationem a n ^t religione crevisse, per diffinitos terminos tradi-
uibusdam viris iniquis, maligno spiritu instigatis, dit(7)scripto in circuitulocicongruas possessioneset

lassi sunt, cum

de ipso loco vcllentipsos extermi- mansos eidem loco
in remotioribus aliis locis plures

lare, ut taederet illos etiam vivere. Sed memores concessil. Et dum

famulus Christi Joannes, adhuc
kpostoli dicentis Omnes qui pie volunt vivere in
: prioris oflicium gerens, animas fratrum et corpora

"hristo Jesu persecutionem patiuntur {II Tim. iii, 12); sollicite procuraret,sibi maximam abstinentiam et
nnooentiam et patientiam amplectentes, persecu- validum laborem imposuit. Nam quando tempus
oribus suis SBepe pro malis bona reddentes, post reficiendi erat,parvissim6 cibo vel potu suae neces-
nultacumeiscertamina.demumadepti suntpacem, sitati subveniebat, in tantum ut non videretur se
jraliam et victoriam. Manserunt ibi multo tempore, recreare,sed utcunque famis et sitis arcere pericu-
igneum habentestantummodo parvulum oratorium. lum.Cumvoroantetempus reficiendi sitiebat, utpote
;ndigentiam victuum tantam tunc perpessi sunt, ul qui operi manuum frequentius insistebat, tunc in
Dlerumque tres unum j)er diera dividerent panem. frigidam aquam manus pedesquc mittebat, ut ex
jusecunque erant camerulae, vestiarii, unius sacci nimio frigore periculum aliquantulum tempe-
sitis

sapacitas continebat quam penuriam diu cum

;
raret. Aliquid etiam sumere recusabat extra consti-
omni gaudio et exsultatione sinemurmure sustine tutas regulares horas. Unde debilitatem tantum car-
bant. Exinde de longinquis etiam partibus clerici et C uis incurrit ut in illam syncopem, fracto stomacho,
laici coeperunt ad eum confluere. ceciderit, quam legimus beatum Gregorium pertu-
CAPUT XV. lisse. Etenim, nisi fratres Scepe eum reficerent
Tunc venit ille magnus Rodulfus, qui terapore emittere spiritum vidcretur ;
quam usque
ad obitum
nulto in eodem loco curam hospitalitatis habuit, et sustinuisse sciunt quieum forte noverunt. Quando
oost monasterii Muscetani curam gessit in abbatis autem famis violentia frequenter se deprimens in-
)ffic^o.Petrus quoque, qui diu procurator assino- discrete superaret, aut refectionem differre cona-
•um, postea vaccarura fuit deinde in Passiniano
, batur, prae nimietate inDrmitatis adeo dentcs ejus
irioris ^'essit officium, ex hinc abbas in Ficiclo, et constringebantur quod, nisi eos aliquis cultellura
n ultimo Roraanffi Ecclesiae cardinalis etepiscopus intromittendo divideret, et aliquem liquorem in os
\lbanensis exstitit. ejus poneret,exspirare continuocredebatur.Verum-
CAPUT XVI. tamcn, sic incredibili languore jugiter cruciatus,
Tunc Lautus, nomine, qui Passiniano
vultu et nullatenus murmurabat, sed, suis hoc peccatis de-
ibbas fuit, et Rusticus, qui, donec Joannes pater putans, continuo laudibus divinam justitiam cora-
.'ixit, curara exteriofem gessit, et, tertius post obi- mendabat. Quispriusquaminfirmaretur,tantae forti-
um sancti viri Joannis, multo tempore totius con- jy tudinis sibi etcaeteris tantacque abstinentias fuerat
;regationis curam prior obtinuit. ut, nisi ille cui cantamus Domine, inclina coilos
:

CAPUT XVll. tuos,s\ih infirmitatis hujus occasione mentem ejus

Cernens igitur pater Joannes tot talesque viros humiliasset, valde rarus existeret qui posset rjus
iibiccelitusinauxiliuraraissosdisposuitcumeisdem instituta servare. Cognita vero et experta propria
leati Benedicti regulam in omnibus observare, coc- infirmitate, tantae misericordiae tanlaeque discretio-
litque noviter venientes ea probatione suscipere nis effectusest ut nemoraisericordior eocrederetur.
^juam insinuat regula ;
qui, variis ac multis proba- Qui, licet corpore foret infirmus, in on)ni tamen

4| unde cellerarius dictus.

Id est cellarii, (6) Ilactenus nomeii loco haGret, in praediuraVal-
Alius videtur a Teuzone, qui supra cap. 9, de
;.5) lumbrosance abbatiae subjectum converso.
luo item cap. 19. Alterius, de quo hic, mentio pas- (7) De litleris hujus donationis actum est iu
liminfra. Prior commentarium in regulam S, Be- observationibus praiviis.
Ucti scripsisse videtur.
079 S. JOANNIS GUALBEIiTI ATiBATIS OHfj

cuslodiu cL aollicilude rncnlc pcrvigil cral. Quod A. CAPUT XXII.

videntes CratreB ojusrlern loci, decreverunt ipsum Iri illis diebus, pr.x'dictu8 rcx Henricis Floren-
eligerc abljalcm.quorn noverant sanumet infirrnurn tiam venit.ihique dum a pluribusde ipso multabona
pervigilem priorom, olsoiiiciturn luibsc custodcrn. audisset, sic ei audita placuerunt ut hortatu sni-pe

CAPUT XIX. Teuzonis, catholicum episcopum illuc dirigeret

dicti

Itaque, Florentini Teuzonis consilio, convenerunt ad consecrandurn locum, et regina etiam exenia
dc urbe ct de caslellis multi reli;^iosi, ct clerici, ac gratamandaret {H). Qui veniens ad montem, altare
fideles laici, sancli Hilari confessoris abbatissa id majus in honorem aanctae Mariaj tunc benedixit.
maxime cupiente, et cum fratribus ejusdem loci Deinde post annos aliquot, domnua Ubertus sanctffi
ipsum praedictum patrem elegcrunt in abbatis offi- Ilomanai Ecclesiaj, qui unus erat de septem cardi-
cium. Quem nolentem, et totis viribus resisten- nalibus, vencrabilis vitaF>, veniens epartibuaillis, to-

tem, de Icclo traxerunt, etipsum, licet invitum, in tum oratorium cum duobus altaribus consecravil
majori sede constituerunt. Qui,cum ad id violenter septinio Iduum Juliarum, qui de titulo Sanctae Rufi-
cogeretur, dixisse fertur astantibus « Quid insa- : nae episcopus exstitit, cujus memoria usque hodie

nitis? si pelicano nomen accipitris imposueritis, Romae celebris habetur, et in multis sanctid operi-
nunquam erit nisi pelicanus. » „ bus hactenus viget.
CAPUT XX.
^ CAPUT XXIII.
Itaque vir Dei, sumpto officio et abbatis nomine, Fratres, assidue de bono in melius crescentes,
coepit sensum regulae diligenter inspicere, et ad ejus officium altaris in omni veneratione servantes, ne-
observationem totis viribus operam dare. Prohibuit i:!inem ministrare patiebantur,si forte Simoniacus,
monachos nunquam clauslri limitem progredi, nisi vel concubinariuB, ve) alio mortali crimine corro-
exceptis his quibussuscipiendorum hospitum cura ptus ante fuisset. Eorum quoque raagister omnes
erat injuncta et exteriorum obedientia. Inter reliqua ecclesiasticos ordines plurimum honorabat, quos
quae suos fratres observare docebat, non patiebatur catholicos esse sciebat ; ita ut fores non
ecclesiae
nocte dormitorium esse sine lumine claro, dicens praesumeret aperire, nisi prius ordinatus aliquis
levius esse ferendum oratorium sine lumine, quam aperiret.
dormitorium,si egestas utrumque non sineret.Fra- CAPUT XXIV.
tres vero,quaecumque paterinjungebat, ejus exem- Per idem tempus, plures viri nobiles et fldeles
plo vel admonitione frequenter instructi, cum omni afferebant locaad aedificanda nova coenobia. Alii
obedientia fideliter observabant ; vilitatem etextre- rogabant eum monasteria dissoluta sub suo regi-
mitatem vestium adeo diligentes ut cilicina tunc mine sumere, et in normam quara ipse cum suis
veste uterentur, quam nemo ferre C servabat reformare. Tunc sancti Salvii ccEno-
cogeretur invi-
tus, nec ad ferendum volens prohiberetur. Tunc bium (9) noviter construxit in Musceta alterum ic ;

idem pater de suarum ovium varia lana jussit pan- honorem sancti Petri; in Razolo tertium, in hono-
num promiscuum fieri, cujiis designatione specia- rem sancti Pauli aliud sancti Cassiani in Scalaric ;

liusnosceretur quicunquede schola tanti patrisexis- monte.

teret. Quamvis hoc tempore plerique (proh dolor I) CAPUT XXV.
videantur, qui se esse de hac schola vestibus, et Tunc etiam in suo regiminevetustum accepit(lC
non moribus ostendant. Passinianum, et alterum in Romania, sub honor
GAPUT XXI. sanctae Reparatae, ubi per singula loca sollicitn'
Diebus autem quibus monachi adipsum frequen- pater praepositos ordinavit. Quos, dum ab inlirmi
tareca3perunt,Deus cujusamorevir Deisibisubditos tate sublevaretur aliquatenus, per se ipsura visi

in via ipsius regere disponebat, misit ad eum etiam
legem Domini per orania
laicos viros timoratos,qui,
cnstodire cupientes, in bonis moribus fere nihil a
monachis distabant, extra vestium qualitatem et
tarecurabat, et honeslecorrigere, moresquefratrii
ad melioraperducere. Inter caetera tenaces, qui tei
poralibus abundabant, durius increpabat, moner.
eos magis ex largitate divina confidere, quam d

silentium, quod, in in exterioribus occupati, nequi- n plenitude horreorum.

bant plenius observare. Tales igitur tam probatos CAPUT XXVI.
conversos pater ad mercatum et omnia exteriora se- Quodam tempore, cum ad Passinianum esset, Le
cure mittebat. Erat etiam muitae austeritatis primo papa cum plurimo comitatusupervenit, et cum sui
contra relinquentes, postea valde tranquillus ad in- refectionem accepturus, juxta monasterium requie
crepandum et corripiendum, intantum ut materna vit. Tunc beatus Joannes interrogat oeconomum, s

viscera videretur habere. Quare qui ipsum amabant, nullum esse,converso

pisces haberent.Ut cognovit
nimis metuebant ; et qui tirnebant, valde dilige- inlacum quemdara, raonasterio proximum, pisca
bant. tum ire praecepit. Omnibus autem asserentibus
mitteret, ut inferiuscap. 36, quod vo-
(8) Id est (9) Nempe prope Florentiam, ubi etiam nun
cabulum adhuc in familiari usu est apud Italos. Ue subsistit.
hac dedicatione vide liltcras Ittse ubbatissae supra, (10) Passinianum, vulgo Pass:g7iano, ubi postc
in quibus Conrado imperatori hoc factum rectius vir sanctus obiit, situm est altero millliari ab urb
tribuitur, Senis, Florentiam versus.
381 VITA. C82

lunquiim pisces tamen ut

in lacu illo fuisse, jussit A. exivit, et illic hominem cum manutergio pleno pa-
pergerent, ac Domini patrocinium absque dubio nibus invcnit. Quos JoBtantcr accipicns, fratribus
;rederent adfuturum. Pcrrcxerunt tandem, et cun- vclocitor apposuit.oblitu intcrrogarc quis cos uuxis-
;ti3admirantibus,duos magnos Uiciosinventosattu- set quisve misisset. Qui cum post paulum gratias
lerunt beato Joanni, quDS ipse gaudcns accepit, ct reddilurus ad januas rediisset, neminem reperit,et
iomino papaj continuo procsentari fccit. de illo convcrsos intcrrogans,eo die nullum homi-
CAPUT XXVII. nem illic se vidisse dicebant.
Venerat inter coeteros ad eum Teuzo venerandus CAPUT XXXI.
pater et senex, quem fratribus in Razolo prrcfecit, Exemplo vero ipsius et admonitionibus, delicati
:jucm pra3 cseteris ex corde dilexit. eo quod ipsum clcrici, pretis connubiis et concubinis, coeperunt
in charitatc ferventiorem invenit. Erat quippc pater simul in ecclesiis staro et communem ducere vitam)
Joannes valdc misericors, ita ut pluviales, Valli- Uospilalia quoquo constructa et ccciesisc vetusta)
umbros.TC oblatos, cgestatis tempore vcnderet, et renovata3 cjus auxilio cognoscuntur, et locis plu-
omne pretium pauperibus daret. ribusad melius commutataj.Necmirum sihomincs,
CAPUT xxviir. aut loca qua^libet in meliuscjus exemplo sunt im-
Berizo quoque SanctiSalvii abbas, habens votum g mutata,cujus vita cupicntibus sedincari non modi-
moriendi, non in suo, sed in monasterio Vallimbro- ijum prffibebit excmplum.
sano, venit ad eum, rogans ipsum ut hoc suispre-
CAPUT XXXII.
cibus impetraret. Cujus preces devotc suscipiens,
Erat quidem in cibo parcissimus, in orationibus
pro eo benignus Pater oravit, et ut diu cupicrat,
sedulus, in vigiliis intentus,in silentia studiosus,in
ibi die terlia defunctus est et sepultus.
eleemosynis pro virium quantitatc largissimus, et
CAPUT XXIX. cum aliquid darcdisponeret, homincm, sive pecus,
Sub eodem tempore,dum fratres nimis indigentia
vel aliquid aliud, studebat aliis mclius dare, sibi
premerentur, et in monasterio non esset quid fra-
vero deterius tenere.Indumentis vilissimis semper
;ribus in cibum posset apponi, prajter tres panes,
utebatur. Nec in tanta sua indrraitate patiebatur
jussit eosdem fraagi, et cuique fratri fragmen unum
corpori supponi fulcrum,vcl capiti pluneum capitale.
idministrari. Pra^cepit iterum celierario mactare
CAPUT XXXIII.
jaum arietem et ipsum ad edcndum fratribus mi-
listrare. Hodie, inquit, egemus, cras vcro, Deo pa-
Sed cum decumberet,dienoctuque sanctoscoram
se libros legere faciebat, ut instructus assidua
ante, abundabimus. Et ha;c dicens, perrexit ad
lectione, peritus divinso Icgis et divinarum senten-
Sanctum Salvium, sperans quod familiam suam
aunquam Deus pateretur famc diutius laborare. C tiarura competentcr efOceretur. Cumquc dccurabe-
ret, aut pcrgeret, vel equitarct, cucuJla jugiter
•'ratres vero, hora prandii pcrgentes ad incnsam,
utebatur.Ipsius etiara exemplo, celebrc officiura in
;arnem appositam exhorrentes,paucatantum panis
nocte sanctse Resurrectionis pcr Tusciara, aliisque
ragraenta comederunt ct acarne prorsus abstinue-
locis nunc agitur. Cujus fama religionis dum in
unt. Sed altera die, secundum prophajtiam sancti
locis plurimis celebris haberetur, coraes Bulgarus
oannis, quidam homines cura asinis onustis fru-
disposuit suura cccnobium Scptimcnse (8) sub ejus-
nenti farina venerunt,dicentes se dircctos a nobili-
ms viris sed,qui fuerint,hactenus sciri nonpotuit.
;
dem Patris rcgirainc conslitucre. Quod cura ab eo
CAPUT XXX. vix irapetrasset, valde gavisus est,sperans per ejus

tempore, dum ccconomus studiura locura ipsura in melius proventurum.Quod

Item alio loci cibos
)mnes consumpsisse se diceret,et beatum virum in- postea claruit, dum lex (9) ignea ibidem facta lo-

luireret quid dare fratribus deberet, vir Dei jussit

cum euradem mirabiliter exaltavit, et antea mullis

jtunusex tribusbobus quos habcbant occideretur, ignotum, postea plurimis rcddit nominatum.
it fratrihus in frusfa concisus apponeretur. Cui CAPUT XXXIV.
economus Quid, inquit,facieraus postquara hunc
: Interea virDomini divcrsis coepit clarerc miracu-
nanducaverimus? Et ille Post hunc occides et j)
: lis. Quidam homo plenus insania in ejusdcm Patris
dium :quo consumpto, si opus fuerit dabis et ter- cocnobio morabatur, qui, dura medendi gratia Pas-
.ium. Beatusautem Joannes.juslius fratres rredens sinianum mitlcrctur.ad flumcn Arnum vcnit,reper-
:arnibus reficere quam eos fame perirc,sperabat Dei tam scapham intravit, et ex illa, sicut cum sua
nisericordiam adfuturam,qui servis suis in angu- insania cogebat,se in amnismedium prqjiciens,ait:
itiis positis subvenire consuevit. Quid plura? Fra- Hic, quis Joanes, et qualis sit ejus vita, patebit.
res hora statuta pergunt ad mcnsam visisque solis Qucra cadcnlem mox aqua suscipicns.sustinuit ne
:arnibusobstupescunt,eaque nullo modo tangentes, mergerctur, oumque sancti viri mcritis ad ripam
silentes, patientes manserunt. Et cura servus Dei exteriorem sanum, salvuraquc quasi lignura leve
prolixius orasset, quidam cojpit januas monasterii deduxit. Hic luce clarius constat sanctum virum
pulsare. Cellerarius, audiens signum, festinantcr Joannem Creatori suofuisse charissimum,ad cujus
(8) Sic dictum, quod septem milliaribus abesset (9) Quid sit hfoc lex ignca, inteiliges ex sequcn-
^fcrlorentia. Vide cap. 03 et 0'i. tibus capitibus 02 et 03.

Patbot.. CXLVI. 22
(>8:{ S. JOANNIS (JUALUEHTI ABBATIS 684
soliusmomoriam, tum vclocitcr, tamque benigne A ^lit : Domine |am pcr duos menscB, el co
Palcr,
prsefatum miserum flo mortis pericuio liberavit. amplius, multa tenetur infirmitatc. Quod audicns
CAPUT XXXV. vencrandus Patcr, panem accepit, cique pro bene-
Itcm dum idcm vencrabilis patcr a visitandis aliif» dictionc misit, Post quartam dicm pcr semetipsum
counobiis rogrcdcrctur ad suum, rncmor plurim.x ad cuin vcnit, ac pro salute, quam reccperat,Deo et
indigentia; (jua muitos premi cognoverat, introicns sibi multas gratias egit.

monastcrium, dispensatorcm familiaj, nomincGof- CAPLT XXXIX.

frcduni,ct fratrem Rusticum procuratorcm mona- Doindc, cum idcrn vir rnulto pnst tempore mo-
chum ad se vocans, ait : Inspiciamus horroum rcrctur, praeccpit filio ut cquum, cui sedere con-
nostrum quomodo so habeat, quod tunc reperit sueverat, sancto Joanni daret, et ut pro se interce-
abundantcr csse repletum. Quibus, quasi ironico, deret rogavit. Sanctus autem vir despiciens tran-
dixit «(^uamplurimi sul) instanti noccssitatc famis
: itoria, paupcrtatem amans, ca;lestia concupisceng,
opprimuntur, vos autem uborius abundatis. » Sla- cquum homini roddidit, et ad propria cum co red-
timque jussit quoddam vasculum, capiens quatuor ire jussit. Cumque multnm obsisteret et equum se
vel quinque modios,impleri,et sic per sometipsum non reducturum assereret, tandem prfficepto sancti
ad hora tertia usquc ad nonam tam grandi largi- „ viri coactus, cum cquo laifus ad sua rediit,benedi
tate onoris occupatus, nullatcnus indc rccessit,sed ci'ns Dcum in tanti Patrisadmiratione.Quod factum
unicuique venienti, cui multum,cui parum, distri- est dum adhuc esset in cocnobio Muscetano.
buit, et semper plonum, Deo largiente, perraansit. CAPUT XL.
CAPUT XXXVI. Quem locum dum alio tempore visitaret, cernens
Deindo, dum in beali Salvii cojnobio moraretur, in eo cassas grandiorcs pulchriorcsque fore quam
et per Azonem, qui postea sanctae Reparata3 fuit vellet,acccrsitodoniinoRodulfoejusdem lociabbate,
abbas, xenia viro Doi Teuzoni incluso pro ciborum sibi vultu sercnissimo dixit : « Tu in hoc loco ma-
benedictiono mandaret, prfcfatus Azo, dum rediret, gnis expensis, quibus paupores plurimi refoveri po-
via digredions, tugurium quoddam intravit,ot cum tuissent,ex proprio voto palatia fabricasti. » Et con-
fratribus quos ibi multa locutus est. Qui
reperit versus ad quemdam rivulum parvulum prope ma-
ad patrem rediens, dum ab eo quaereret Unde vo- nantem, dixit « Deus omnipotens,qui de minimis
: :

nis ? et ipse respondisset se quo missus fuerat isse, majora facere consuevisti, videam,per hujus rivuli
ac redisse, m.ox ab eo audivit Ego quidem non
: te pauoitatem,hujus cnormia a^dificii cito vindictam.»
illuc unde venis mandavi. Deinde digrossum a via, Et haec dicens, absque mora, discessit.O mira Dei
et ingressum tugurii, ac vorba, quro cum inventis potentia confestim rivulus, eo recedente, crescerej
!

fratribus habuit, per spiritum recognoscons, omnia C Ctepit, ot congregans aquarum fluenta largissima,'
per ordinem patefecit. rclicto proprio alveo, praeceps de monte ruit, ira-
GAPUT XXXVII. mensos petrarum scopulos et arbores secum tra-
Eodem temporo, quo Simoniaca hoiresis per Tu- hens,prffidictas domosfunditus evertit. Unde abba?
sciam pullulabat,dum praedictus pater adhuc esset cjasdem loci cum fratribus perturbatus, de eodeir
in eodem Sancli Salvii cojnobio, quidam Floren- loco coenobium mutare disponebat. Quos benigriu
tinus, cujus filius, langore constrictus, vicinam Pater his verbis consolatus ost « Nolite, inquit,ti :

operiebatur mortem, ut oegrum natum sanaret. ac mere nec habitationem mutare, quia rivulus illed
rodderet rogaturus accessit. Cui cum diceret non caetero nullo modo vobis ultra nocebit. » Quod eju
hc-ec sua, sod apostolorum esse, pater gemebundus vaticinium,verum firmumque huc usque permansi
prostratus ejus vestigiis, tandiu precibus institit Deniquo rivulus ille de caetero domos ibi nullatenu
donec vir,Doi miseratione commotus, ipsum remit- laesit, nec quod tunc accidit sancti viri precibui
tens ad propria, se pro eo Deum rogaturum pro- ulterius minime contigit.
misit. Tunc statim, oo discodente, convocatisque CAPUT XLI.
fratribus, suppliciter orationi incubuit. Quibus bu- Iterum cum audisset quemdam virum venienter
militer in terram prostratis, ct orationibus pro eo n ad conversionem totum suum patrimonium scr
ad Dominum fusis, ille, cui cantatur in psalmo : psisse in chartula, et succeesoribus haereditate pr
Domini est salus, pcr dilecli sui intercessionom vatis, secum ad monasterium dolulisse, mox a

aegrotum integr;G sanitati rcslituit. Hocmiraculum praidictum cocnobium venit,et abbati, qui chartai
idem ipse cui beneficium sanitatis impensum est, acceperat, imperavit ut absque mora eam sibi d(

sic contigisse, ut diximus, donec vixit, viva voce ferrot. Quam dum acciperet,eam minutatim discei

testatus est. pcns, ejusin terram frusta projecit. Justius quidei

CAPUT
XXXVIII. sibividebatur cum exiguisvivere quam multiplicat
Alio quoque tempore.quidam miles ex oppido Cer- opibus superbire. Deinde valde commotus, Deu:
lianensi, gravi inflrmitate tenebatur, et notissimus ejusque apostolum invocans, inquit Omnipotei :

erat beato ejusdcm militis

Joanni, et ecce scrvus Doniinc, ct tu, sancte Patre,apostoIorum princep
venions ad illum,ac bcatus Joannes ubi eum con- ulciscimini me dc isto cocnobio. Et haee dicen
spexitjde suodominoipsum interrogavit.Guirespon- iratus confestim abscessit. Quo non longe digress
 685
VITA.
686
repentmus succensus est ignis, qui totum mona-
ibi
sterium
A ilerum post dies triginta eidem
mon.Phn
monacho •.-.
""«v.uu Buuii.ier
•

ex majori parte combussit. Quod

stenumexmajoripartecombussit.Ouodincendinm
incendium nnnnn,,,-; ..•.„.,
apparuit, .:J:^..'^
c.quc dixit Vade, ct sancto
s.mii.ter
socius ejus, dum cerneret, eique nuntiaret, nec retro
agc pro me g.-atias, inferens
:
patri Joanni
respcxit, nec ad quia cgo pcr cum re-
locum rediit, sed via qu£e cocperat
conciliatus in electorum coctu
Vall.mbrosanum coenobium festinanter adivit. consisto.
CAPUT XLIV.
GAPUT XL(I. Alio tempore quidam conversus, instinctu diaboli
Alio tempore, cum in eodem esset
monasterio. et sa^culum dereliquisse
ct ad monasterium se
pupa Stephanus per viciniora ioca transiret, venisse
suos le- pcenitmt. Qui cum beatum
gatos ad eum misit et ad se venire Joannem nimiis ac im-
rogavit. Cumque portun.s precibus saepe rogasset
nimia gravatus ajgritudine, nec possct a monasterio cum
ad eum ire, ejus licent.a discedere, tandem
nec vellet, legati revertuntur ad vir beatus non tran-
dominum papani quillo animo passus
asserentes ilium ad se venire non cst eum
paulu- abire. Cumquc
posse. Quibus ipse l^um a Valle-umbrosa fuisset, diabolo
respondit Ite eique dicite, si aliter ducente
:
non valet, in d.gressus, dc alta rupo per quam
lecto duci se faciat. Qui mox ad ipsum ibat, ab eodem
regressi,
jussum domini pap» qucmsequcbaturpra3cipitatus,confes{imexspiravit
sibi nuntiant. Quod sanctus
Do»n.. ....^: -1-1- Unde patenter ostenditur quam
1 .
periculosum
Periculosum fuerit
Pater audiens, statim ecclesiam intrat, Deum
""'
. .

que sanctos cxorat, ut aliquod sibi

ejus- um virum^r
sanc ^"T 1
'"' '^"' -dignationem
consilium ibs- ^ tZl7re
que scandalo daret, ne ad supradictum
papam ire CAPUT XLV.
debeat. Oratione completa, ad legatos
pap« exiens, Item alius homo, Florentius
lecto se projiciens, aliquantos conversos venire fe- nomine, urbanK elo-
quentijB etc.vilis, qui Siraoniaca
cit, et se ad papam portari praecepit. porfidiu pro defen-
Cumque pau- srane cujusdara episcopi valde
lulum a monasterio processisset, mox fuerat raaculatus,
aer validis- dura grav.ssima tenerctur
sime conturbatus cst, ut ventorum nimietas infirraitate, raorti se
et im- pi'ox,raum pcnitus asserebat,
•mensitas pluviarum pariter prorumperent. sed inter graves luctus
Quod crebrosque suo.-um singultus,
cum legati cernerent, illum vere per amicos suos a
Dei hominem cre- sancto viro monasticura
dentes, ad monasterium habitura postulavit Cui
fccerunt, et ipsireverti
s.ne raulta dilatione,
cursu concito ad pontificem redierunt. probationis habitum minirae
Hoc cum do- tradidit, sc.ens esse scriptum
minus papa cognosceret, ipsumque Probate :
spiritus, si
diceret esse exDeo sunl {IJoun.
sanctum. Nolo illum ad me ultra venire, iv, 1). Qui suscepto monastico
sed in cce- habitu, dum jam
nobio suo quiete manere, ipsumque convaluisset, et claustra mona-
pro me, statu- sterii baculo sustentante lustraret,
que EcclesiiE catholicaj, Dei clementiam infirmitas prior
exorare. eura repetut, ita ut raorti
CAPUTXLin. propinquus esse videba-
( tur Quod dum vir sanctus audisset, adhibitis secum
In eodem autem cocnobio fratri cuidam medicinam fratnbus, festinus lectum
5ua manu tradidit, et aegroti petiit, ac multis
exempjo. causa alia emer- precibus eum, qui in proximo
?ente, alias fcstinus abiit Pra:dictus raoriturus erat, Do-
vero regrotus m.no commendabat. Infirmus vero
lon secautecustodiens, intra paucos cccpit vultura
dies exspira- suum openri pallio, quo fuerat coopertus.
pro cujus memoria per totam
'it,
congregationem,
Ad quem
abbas Joannos Quid est quod agis?
-icut mos pro defunctis.ejus obitum per api-
est, agi
:
Tum illc, pallens
et tremens, dixit Terribilibus oculis ccrno diabo-
:em destinavit. Nec multo post, vir :

Dei rediens ab- lum prope ass.stere, ex cujus ore rairaj

mtem loci de fratre illo, qualiter magnitudi-
defecisset, in- nis flamma, exque naribus sulphurcus
ju.nt. dum ei cuncta seriatim refert, dixit ad
Illc, fumus egre-
d.tur. Ubi est, inquit? En
llum Mitte quam ocius, et ex ibi est, dominc Pater.
:
omni congregatione luncbeatus Joannes raptim abstulit
nemonam ejus dele. Quod dum factum crucem ex
uto
esset, evo- mambus tenentis eam, ct diabolum ex ea
ahquanto tempore, cuidam monacho fortiter
ex eodem percussit. Qui statim ex oculis
ococ.rca medium diem visibiliter mirantis, ut fumus
defunctus appa- evanu.t. Tunc
"uit. Ad quem inquiens aegcr, voce qua polerat, clamabat,
Numquid tu es raonachus
:
d.cens : Deo g^at.as.
gratias, Deo graLias, ecce fugit, ecce
Ulis?respondit:Prorsus,ille:Qualiternun ar? Z^ l
ccc,
rum ille
E.xcoramunicltus, et a consortL
E.xcoramunicatus, I- ^ "' '^^'^ Maria, sanctus Pe
consortio fide- truscum ri"r_!^^!^
:
'

lura per sancto Benedicto. Vix verba

patrem Joannem sum segregatus. compleverat,
Adjecit et statim spiritum
'ivus inquiens exhalavit. Ilinc liquido patet
Quomodo te juvare yalemus? Ite-
:

i-um ait Si sanctus

quam pracelsi meriti fuerit iste
: Joannes me rcconciliaverit Qui sanctusPatcr, cujus
precibus ipse languidus, per
^tat.m sanctum virum
adiit, et qua^cunque de crucis obstaculura, ab
mor- infestatione daeraonum est
luo viderat et liberatus.
audierat, plangendo plurimum illi
w.at.mretulit.Tuncipse,8icuteratmentepiissimu3
CAPUT XLVI.
ibbalem loc. venire praecepit, Non longe postvenitad eum quidam
et pro anima e.xcom- rusticus et,
provolutus pjus genibus, magnis
HQun.cat. fratris officium
et eleemosynam vocibus ccepit ob-
in codem n.xe rogai-c cum pro unico suo
^oiaob.o, ac per totam in agone constituto
congregationem, velut eo- quatenus suis precibus ab inslanli
aem d.e obi.sset, instanter mortis pei-iculd
fieri mandavit.
Qu£e liberaret. Cui multum compatiens,
onan.a dum fideliter fratribus impe-
completa fuissent, defunctus
rat pro tegroto Dei misericordiara
e.xorarc. Quid
 ;

JOANNIS GUALDKUTI AUHATIS 68H

C87 S.

dominuB altbas imperavit ut te oc-

mulLa? Frulribiis in ccclcsia orantibua, ipsc aolo A. Egrcdcro, quia
prostrulu.s,inagni8 gcinilibusChriBti misericordium
cidum, Egressus statim cst interfcctus ab illo.

CAPUT L.
postuluns, panoin transmisit, ct statim aegrotanti
Pr.-olcrea vcncrabilis Pater transiens indc per
rcdclit sanitatem.
GAI'UT Xl.Vlf. AlpoH, venil ad locum in quo tanlaj arboris obsta-

Deinde cum adhuc famis inopia vehemcnler in- culum rucrat quod multorum paria boum, ct homi-
tunc anto forcs monasterii num mulliludo lcvitcr amovcre non polerant alia ;

staret, et prcedictusPatcr
quoque via, rupibus obsistcntibus, iler mutari non
dcllazolo essct, aspicicns vaccarum suarum gregcm
poterat. Ubi modice conlurbalus, quasi queritando,
injugoMpium pasccrc,unam cx iili3,dum nihil ha-
socio dicere coepit Heu quid facicmus? Et conver-
berctquod puuperibusalimoniam petentibus daret,
: 1

sancte Paule, si sus in prccibus, cum rcdire sibi grave vidcretur,

a beato Paulo petivit, dicens :

unam dares cx illis. Ilajc eo diconte, nec procedere posset, divinum auxilium humilitcr
paupcribus his
statimquc mortua Gujus car- cst. obsecrabat. Tunc Ugo, plebanus Sancti Joannis
una dcorsum ruit,
majoris, tcntans si quem transitum inveniret, tan-
nes jus&it continuo dari paupcribus. Qua consum-
pta, supplex orando secundam, tertiam etquartam
dcm aggrcssus molem arboris levavit in collo, cujus
accepit. Quas omnes pauperibus tribuit. Qua
do rc _ pondus homines multi, ncc multorum paria boum
(ut pr.iediclum cst) uUatcnus dimoverent,
eamque
pastorcs tristes cffecti, duxcrc grcgcm vaccarum cx
pau- sicut lcvc virgultum diu sustinuit, ut ipsemet sae-
alio lalere moutis. Scd idcm vir Dei petitioni
perum subvenire desidcrans, cum non haberet quid pius testabatur. Sicque transierunt ill.-csi veneran-

petentibus daret, itcrum ad sanctum Paulum con- dus Patcr, praedictusquc plebanus. Quod miraculum
Apostole sancte, isti locum mutando incola; tcrrac nunc usque testantur, adjicicntes
versus ait :

actum esse in locum qui dicitur ad Cellas-veteres,

fugerunt, te, qui hujus loci patronus existis, fu-
gere nequeunt. Tu, qui multum misericordiam non longe a cocnobio Razolensi.
mihi quid adhuc inopibus porri-
prsedicasti, tribue
CAPUT LI.

gere valeam. Sic eo cum lacrymis orante, denuo Item prffidictus Pater custodibus boum de Razok
quinque de vaccarum numero corruerunt, quarum die toto arare praecepit, et in nocte pabula carpere.

omnium carnes in cibum jussit pauperibus mini- Uli vero rcspondentes ursos et lupos, nocturnosquf.
ait eis Beatus Paulus illcesos eo-
Tunc pastores valde turbati pro novem ani- timerc latrones, :
strari.
Tunc noctu venientes latrones, unum
malium damno, venientes adversus eum, magnas
(
custodiat.

querelas ingeminant, dicentes Melius in tuo mo- :

bobus per cornua ligaverunt, sed de loco mutan
nasterio Vallimbrosano stares quam huc venires. non valuerunt. Quem mane custodes adhuc ligatun
Scio vos super hoc C repererunt, lacrymasque more hominum funden
Quibus ille placide respondit :

nuntiaverunt. Ac
essc tristes, nec amplius vultis impendere. Ne ti- coeperunt, et hoc praedicto Patri
Patcr accedens dixit bos, vade, tuumqui
meatis, quia nulla earum hoc lempore plus morie- quem :

ipso orante, ruina officium imple.

servatum a noxiis
Non enim te fe
tur.Quod et factum. est. Et sic
latronumque rapina sanctus Paulus perdere
vo
vaccarum et mors prius fuit ; et mox ut orare ces- ris,

savit, incolumes permanserunt. Intcrea sanctus luiL

idem Pater, cujus mentem flamma charitatis ure-
CAPUT LII.

esset in Passiniano, vir quidam e

bat, cernens adhuc famelicorum inopiam, et sc non Post hsec, cum
territorio Poniensi venit ad
eum, dicens ssecului
habere quod concite dare posset, totum lac anima-
velle relinquere. Quem
quasi respuens, ut abirf
lium superstitum jussit distribui pauperibus, et sic se
ut sui mist
sed homo mirabiliter instans et
diu lactis prsebendo liquorem, multos a famis peri- jussit ;

reretur suppliciter orans,

demum, sicut erat milit
culo liberavit.
Qui veniens reatt
CAPUT XLVIII. simus, ejus pia3 petitioni annuit.
suos ex parte prodidit, et raajores quosdam erubu
diebus,cum ad Vallimbrosanum cceno-
In eisdem
connteri. Quem non post dies
plures ad susceptii
bium regrederelur, accersito villico dePonta, pro-
hospitum, et peregrinorum obsequium
exterii
misit ei berbicum mitterc gregem, in quo multi D nem
agnoscens inspiratior
pra;dictarum collocavit. Pius ai.tem Pater
arietes habebanlur jussitque illi de ;

nequiter occultaverat, una die dum idei

ovium lacte se pasccrc, quantosquc secum posset divina qu.-c
ministr
pauperes, atquc de eodem quntidie sustentare, prffi- Gerardus alimenta venientibus hospitibus
dixit ei Gerarde, quai
ret illura seorsum vocans,
dictos vero aricles, donec superesset unus
:
ex illis,
mesic fallere prsesumpsisti ? At ille tremens
respoi
inopibus largiretur, sicque factum est. Quando coi
Quomodo, Pater mi ? Et Pater :

CAPUT XLIX. dit

professuses n
:

gruc poteris ad rae venias, et quod

Quidam ctiam famulus ejus de Razolo Vallum- adimplens, dum
dicabis. At ille proBceptum Patris
brosam venit ad cum, nuntians ursum maximum vir Domini Nunquid a<
licuit, venit ad cum. Cui
vaccarum damnum crebro facere. Cui dixit Va-
:

scelerura ab
cum. Qui regressus, pracdictumque mihi dixisti, quia ex integro tuorum
de, ct interflcc dixi. EtPater
condita pandcrcs? Et iUc Utiquc
i
:

ursum in antro stantcm invcniens,

quodam arl)oris
eum Si itadi.xisli, quarc tam crudelissimum fac

gccuri percuticns arborem, nihilque mctucns,

dixit :
689 VITA. 690
nus,quod Domini etcjus-
in die sancta; apparitionis A CAPUT
LV.
dem diei vigilia cum illius hominis
uxorc talis Alio quoque temporc Domini nimis fngrotus
vir
commisisti, milii patefacere noluisti? Insuper non pulmcnti sibi appositi fratri cuidam,Gerardo nomine,
tibi sufficiebat tam gravis iniquitus,nisi ad tui con- particulam porrcxit, quam obedienter antea suni-
fusionem iterum in mente disponeres ad tam gran- psit, sed postea cojpit intra sc multa volvcre verba,

de piaculum reverti? Tunc ilic mente confusus.vi- quomodo tam facilc consensisset cibum accipere
dens se mendacii proprii laqueo deprchensum,con- quem siti cogitabat tunc necessarium non fuissc.
festim ad terram corruit,pocnitcntiam sui criminis Quod patcr Joaniies pcr Spiritum sanctum inlelli-

lacrymis quaerit, ot omnia quM sanctus Patcr indi- gcns, cxpleta refectione.dixit ci cuncta quae cogita-
caverat esse vera fatetur. vcrat, sibiquc per ordinem enarravit. Tunc prasdi-

CAPUT Lill.
ctus frater arcanum sui pectoris diligenter exposuit,
et omnia.qute vir Domini dixerat,cssc vera confessus
Itcm dum in eodem monasterio e.sset, vir nobilis
cst. Et nocte scqucnti abscessuru3,matutinali cclc-
Ubaldus nomine, de castro Figlini, notissimus ac
brata synaxi cum eodcm Patre, isdem siti gravis-
familiarissimus sancto viro, praivalida Kgritudine
Quod Joannos Pater per cor-
siraa clara laborabat.
correptus videbatur ad cxtrema deduci.Qui vocalis
T, agnoscens,nutu ministrum suum
dis illuminationcm
miiitibus suis ct cuncta familia, de propria domo
advocat,ac scyphum vino aqua mixto rcpletuin dis-
suisque rebus disponere procuravit. Tunc uxor
cessuro fratri dari signavit. Qui porrectum scy-
jnum e nobilibus suis,Benzonem nomine, marito
phum cum vino sumpsit, et exstincta siti, cum li-
am in agone constituto, vocat, cumque ad Passi-
centia Patris gaudens abscessit, agcns gratias Deo
iianum,unde maritus compatronus erat, irc quan-
pro tam eximii revcrentia Patris, qui mentis sua3
•ociusmandat,et adventum ejus funeris sancto viro
secrcta tam patentor agnoverat, ct in omnibus ex-
luntiare. Cumque festinus iret, obviavit cuidam,
posucrat.
jui dixit ci sc redire a sancti Gassiani cocnobio.ubi
CAPUT LVI.
mnctum virum eo die dimiserat. Nuntius hoc au-
Unus exinde clericus plurimum dives vendidit
Iiens,ad montem Scalarium ilIicovenit,et sanctum
omnia sua, et multos cx rebus suis accipicns num-
lominem ante fores monaslerii psalmos aut aliud
mos,venit ad cum.Qucra cum ille,paupertatis ami-
]uid rcpcrit mcditantem. Quem cum solutasset,
cus,audiret qua de causa venisset, sic eum alloqui-
-equirit ab co qualiter esset illi. Respondit :« Tri-
tur « Quandiu nummum unum ex his tecum ha-
:

jtis et nimis mocrens me fore confiteor pro nobili

bueris vel apud te servaveris,ncc mecum participare
nro, vestroque fideli amico, qui nunc migrare vi-
nec amicus esse valebis. » Ho3c clericus audiens,
letur a saeculo. » Cui inquit « Quis cst ille ? »
:

C abscessit,pretiumque venditi patrimonii, quod vir

lespondit Bcnzo « Vester valde fidelis illustris
:

Domini spreverat, in pauperum sustentationem

Ubaldus. » Statim venerabilis Joannes, vcrsis ad
distribuit, ac duinde remeavit ad illum, qui Deum
irientcm Iuminibus,in multacompunctioneparum-
auro et inopcs divitibus prffiponebat. Hoc Joannes
ler substitit, ac deinde, oratione completa, Benzo-
pater audito, et quid egisset in veritate discutiens,
lem aspexit, eumque pragcepit abire, consolans
qui ante locupletem spreverat, factum pro Christo
psum et dicens : « Quam ocius ad propria rcgre-
pauperem post ha3C dilectum suscipit in filium.
iere, quoniam infirmus ille super quo mcestus vo-
CAPUT LVII.
neras, incolumem, Deo prajstante, reperies. » Etut
Subindc divino spiritu inflammatus,more solito,
promisit, orationibus ejus per Dci gratiam actum
non contentus tantum suos subjectos,sed etiam ab-
est. Quod plurimi de domo proefati Ubaldi oculata
sentes instruerc et corrigerc salagebat, quibusdam
Tide cum uxore videntes,ac nonnulli de circumstan-
mandans:quarum unam episcopo Vulter-
epistoias
tibus audientes, miscricordiam Creatoris in benefi-
sui suorumque
rensi satis utilem pro correctione
cio sui famuli collaudabant.
mandavit,quam ob nimiam proIixitatem,huic opus-
CAPUT LIV. culo inserero recusavi.
Hujus prajclari viri gravitatcmelpaticntiam Gre- D CAPUT LVIII.
gorius, dum adhuc in apostolica sede archidiaconi Post hffiCjCum longe lateque odor sanctitatisejus
officium gereret,qui postea septimus Gregorius papa ad multorum notitiam devenisset,ad eum de diver-
fuit.viromnino Deum amans cum eum ; dureincre- sis tcrris ct regnis venicbant monachi, clerici fide-
pare disponeret, prffiordinata qu;c dicere putabat lesque laici, Audicbant
prfficipue Mediolanenses.
Qua ipsius perfectione sic ab eo
oblitus est verba. quippe Simoniacam hosresim Joannem patrem cum
comperta,deinceps tantus inter utru"raquefirmatus suis fratribus publice condemnare,et supraomnes
est amor.quantus inter amicos charissimos ct utc- mortales modis omnibus expugnare. Proptcrea vc-
rinos solet esse germanos. Ilicc itaque vera fuisse, nicntium ad eum neminem pa;nituit,ubi vidit illum
RoduUus olim abbas Passiniani, religiosus et san- ct audivit, nec dolerc poterat se dispendium pertu-
ctae conversationis, qui tunc intererat, frequenlis- lissc, vel itincrislougiorissumpsisse laborem.Nam
3ime testabatur : de cujus testimonio veridici viri sicor dubium aut fortasse tepidum aliquis visitan-
nuUatenus est hsesitandum. tiam cum habcret, alaccr regrediebatur, et cor in

k
61)1 S. JOANNIS GUALRFJITI ARBATIS 692
fidefirmatum reporlans,cl iiuirsupiurn profccto non A. floincops monachis facli sunt afljutorcsjipsius con-
vacuum. Acceperat enim a Domino Jesu Ghristo demnantcs et blasphcmantes omnimodam pravitu-
vultum omnibus gratum, ct scrmonem placidum tem.
exhibcrc, manumquo largam ad prajbcndum, dum GAPUT LXI.
facultas ci suppcterct. Scqucnti vero die tam homines quam rnulierea
CAPUT LIX. FlorcntitC ad supradictum Cffinobium vencrunt, et
Jam omissis plurimis quaj Deus per ejus merita quicunque poterant necessitatibus fratrum necessa-
declaraverat,tempus cxpetit refcrre (lualem cl quan- ria fideliter obtulerunt.Fclicem se quisque credebat
tam pugnam contra Simoniacam ha^rcsim Johan- si aliqucm monachorum videre valebal, aut eorum

nes paler cum suis, tcste maxima parte mundi. sacrum sanguinem fusum ex terra, lapidibus et li-
Deo propitio, gessit. gnis, suis pannis posset extergere, cupicntes illum
GAPUT
LX. pro magnis reliquiis sccum habere.
Sicut supra dictum est, Joannes pator Petrum GAPUT LXII.
Florentinffi Ecclesiffi Simoniacum invasorem aperte Beatus autem Joanncs Vallumbrosae tunc positus,
clamaverat; adhuc etiam eligens cum suis potius audiens quod acciderat, amore martyrii flagrans ad
amittere mortalem vitam, quam cclare veritatem, Sanctum Salvium feslinus vcnit. Abbatem cajtcros-
B
ipsum Pctrum non tantum Simoniacum, sed ctiam que fratres flagellatos, cecsos, nudos considerans,
haercticum saepc dicebat unde pervalidacontentio
: dixit « Nunc vere monachi estis, sed cur sinc rne
:

in clerum et populum Florentinum orta est. Alii hoc perferre voluistis? » Valde enim doluit quod
quidem,temporalia cominoda diligcntes,ipsum de- prajfatae persccutioni minus interfuit. Verumtamen
fendebant alii cum monachis, jam illorum crude-
; in hoc ipse martyrii bravium obtinuit,qui discipu-
libus verbis, eidem vehementius obsistebant. Oum lorum mentes ad omnem tolerantiam incitavit. Ad
haec igitur contentioperdies multos interclerum et hoc etiam venit, quod se teneri, flagellari, detrun-
populum haberetur, el seditio inde frequenter ori- cari sperabat, et oceidi pro defensione catholicasfi-
retur,existimavit hfereticus Pctrus clericos etlaicos dei. Monachi verotanto fortiores exinde facti sunt,
hoc modo terrero, si monachos necaret, a quibus quanto securiores de corona martyrii, quam jam
verba sibi contraria principia sumpserant. Pro qua praegustaverant. Nam tempore synodi euntes Ro-
re missa multitudine peditum et equitum,nocturno mam,constanter et publice Petrum Simoniacum et
tempore,jussit sancti Salvii coenobiumigne combu- hsereticum proclamaverunt, ignem se profitentes
ri,et monachos ibi repertos interflci. Joannem vero intrare ad scelus ipsius probandum. Alexandcr au-
patrem illic esistimavit tunc inveniri,sed ipsepra; tem Papa, qui tunc apostolicaj sedi praesidebat,
terito die recesserat. Ingressi igitur ecclesiam,dum C nec tunc accusatum voluit deponere, nec igneam
fratres nocturnum officium celebrarent, evaginatis legem a monachis sumere. Pars enim maxima epi-
ensibus,ut immites carnifices,oves Ghristi mactare scoporum Petro favebat, et omnes pene monachis
cooperunt.Alii siquidem in fronte tam grave vulnus erant adversi sed archidiaconus Ildeprandus mo-
;

infixerunt, ut usque ad testitudinem cerebri acies nachorum in omnibus auditor et defensor factus
ferri veniret alterum vero tam impie, tam gra-
; est.
viter sub oculis percusserunt, ut nasus et dentes CAPUT LXIII.
cum superiori labio a compagine solita divideren- Deinde cum lis ipsa quotidie cresceret in im-
tur, et super barbam in inferiori loco penderent : mensum, tanta persecutio facta est adversus Flo-
alii prseterea gladiorum vulnus in interiora fixe- rentinum clerum catholicae partis,ut eam non ferre

runt. Dehinc super eos variis plagis illatis,demum valentes archipresbyter aliique quamplures,exeun-
altaria penitus everterunt,et deprsedati sunt omnia tes de civitate confugerent Septimcnse coenobium .

quse invenerant. Post haec, igne domibus impo- quibus Joannes pater benigne susceptis, omni cha-
sito, monachis in ecclesia septem psalmos cum ritate subsidium pro posse ferebat.Eo tempore dux
Ictaniis cantantibus, et in nuUo reluctantibus, Gottifredus ita parti Petri favebat, ut minaretur
nec silentium Irangentibus, ipsos nudatos et se- interimere monachos et clericos eidem adversos;
j)
mivivos relinquentes abierunt; nam etiam ejus- qua de causa Petri pars tunc aliquanto prasvaluit.
dem monasterii patrem nomine Dominicum, con- Quae autem lingua fari potest persecutiones et an-
versatione sanctissinium, omni nudaverunt ami- gustias quas ea tempestate cathoiici sunt perpessi?
ctu. Qui tamcn sic nudus, cccpit sollicite quaercre si Eisdem quoque diebus praefatus Papa Floreuliam
quid posset invenire quod se indueret; tandem pel- venit, et ligna praeparata etcoadunata sunt ad ac-
Iiccumindumcntum,quodob incuriam intcrfratruin ccndendum igncm quein ingredi monachi cupicbant
lcctos cecideral, invenit, scque illuin dissutum ct ut comprobarent sacpe fatuni Petrum Simoniacum et
conscissum ac vetustatc dilapsum induit.Sed undc haercticum csse. Quod cxamen papa tunc recipere
inimicus vicloriam et cxaltationein acquirere cre- rcnuit; sed clero et populo sub eadem lite relicto,
didit, ii. le detriinentum et confusionem invenil. discessit. Sed qualiler omnipotenti Deo praedictam
Nam m;,lti de clero et populo, qui prius ejus vide- pestem tandem sedare ct prorsus exstirpare placue-
bantur esse fautores, ipsius intuentes impietatem, rit, ut clarius possit intelligi, tota epistola Floren-
 693 VITA. 694

tiuorum, praefato papae directa, perordinem in hoc A oralorium ejus confugtrant,aut sibi conciliarentui',

loco scribitur, et quod tunc ostendcre Dominus om- aut sine spe audientiaj extra civitatem pcllerentur,
nipotensdignatus est, ad beati Petri corroboraiidam Hinc factum est ut,vespcrascentesabbato initii je-
fidem, et ad Simonis magi dctcstanduiu errorcm junii, cum apud praidictam ecclesiam Beati Petri
legentibus et audientibus liquido pateat. apostoli ipsi clerici lectionum ac responsoriorum
CAPUT LXIV. sequentis Dominica recordarentur, municipales
« Alexandro, primaj sedis revercndissimo ac uni- prffisidis, eo quod se cum salva reverentia Pctri
versali episcopo, clerus et populus Florcntinus,sin- aposloli Simoniaco ha^reticonon posse obedire re-
ceraedevotionisobsequium,Jamdiu t;cdiura et labo- sponderint,illos oxtraemunitalem oratorii, beatum
rem nostrum,necnoncertamen monachorum contra Petrum apostolorum principem parvipendentes eji-
Simoniacam ha3resim paternitas vestrabcne novit: ccrent. Nil dcnique pro hoc scelere concursus ca-
etnunc quoque dignum cst ut quaiitcrDous excel- tholicorum virorum, ct maximc fcminarum vclami-
sus pic ac miscricordiler scrupulum hujus rci dc na capitum projicientium, ct expansis crinibus Ile-

cordibus nostris abraserit,pra3noscatis. Signacnim biiitcr incedcntium, pcctora pugnis, miserabiles ad

et mirabilia Dominus noster in nobis fecit.ct per ea Deum voces mittendo, dure tundentium, et super
caecitatem ignorantias, et dubietatis caliginem, ac virorumacfiliorummorle tristclamentantium.Nam
B
tenebras erroris depectore hominum pcpulit, etfi- in plateas luto plcnas se prosternentcs, aiebant :

dem nobis augcndo et dilatando, ct inse solidado, « Hcu, hcu ! Christe, tu, hinc ejiceris, et quo-
luxmentibussua; veritatisclcmenterinfulsit. Pastor « modo nos desolatas relinquis ? Tu nobiscum ha-
quidem bonus de coclovenit,et ovibus assistcntibus, !t bitare non sineris, et nos quomodo hic habita-
atque ad se totis medullis clamantibus.sententiam « mus?Vidimus quia nobiscum manere voluisti,
sereno clariorem, soleque lucidiorem, omnique di- M sed vadis, quia Simon maguste non permitit.
cto apertiorem, omnique visu certiorem, de mcdio « sancte Petre, nunquid a Simone mago vinceris,
ignis, populo suo dedit. Quod vero plebi Florentina! « quia ad te confugientes non defendis? Nos puta-
de Petro Papiensi,qui se nostrumepiscopum haberi II vimusipsum in infernalibus pocnis esse vinctum
volebat, tenendum sit, in suo tremendo judicio de- « et catenatum scd ecce cernimus illum ad tuum
:

claravit. Sed licet miraculorum carratio vidcatur « dedecus hostiliter suscitatum. » Virorum quippe
aliquantulum protclari, causa tamen undc adhuc alii ad alios dicebant ; « et aperte videtis
ventum est, nequaquam inutiliter putamus debere abit, quialegem suam
« Christus hinc discedit,
succincle prKscribi. Quadam etenim die omnes adimplens, non resistit. Et nos, viri
« se peilenti
Florentince civitatis clerici una congregati coepimus fratres,civitatem hanc, quo haeretica pars ea non
tam de clericis de locis suis expulsis, quam etiam C « gaudeat, incendamus,atque cam parvulis et uxo-
de nobis ipsis, antePapiensem Petrum conqueri.De « ribus nostris, quocunque Christus ierit, secum
abjectis enim, quia consilium et solatium eorum « eamus; si Christiani sumus, Deum sequamur. »
ami.^eramus, et quia etiam prior et archipresbyter « Hisergo ejulutibus hisquedoloribus nos quoque
noster metu haeresis, e civitate secesserant de clerici, qui ipsi Papiensi videbamur fautores et as-
;

nobis autem,quia bonaparscivium nostrorum nos scclae, et qui ab aliis haerctici acclamabamur, eo
hcereticosacclamabat nam videns nos ire ad eum,
;
quod ipsum sequcbamur, pcrmoti, seramus eccle-
dicebat « Ite, ite haeretici ad ha^reticum itc, quia
:
sias, et more projcctorum, non tangimus campa-
;

1«per vos haec civitas voragini dabitur qui Chri- nas, populis non psalmos, non dcnique canimus
;

IIstum impietate vestradeipsa expellitis.ctbeatum missas. Nec mora, nobis congrcgatis, fit Domino
Petrumapostolumexpugnantes, Simonem magun inspirante consilium. Ad Dei monachos, qui Sc-
IIpro Deo inducendo colitis. » Quid plura? Roga- ptimo in monasierio Sancti Salvatorisdegunt,com-
raus eum ul tam nos quam se ab hac infamia libe- muni voto quosdamnostrum miltimus, petentes, et
ret,dicentes : « Ecce nos si te mundum scnseris, orantcs dubictatcm hujus rci vellc prodcrc,et vcri-
<| si tu nobis jusscris, Dei pro te judicium subire tatcm cognoscere,cognitam(juc firmiter promitten-
« non dubitamus ; aut si probationcm quam mona- tes tenere. Responsum autcm csl nobis quia, si
j)
• chi hic Romaj fucere voluerunt, recipcro vis,
et catholicam fidcm pro viribus vellemus tenere at-
« ad eos imus, eosque obnixc rogamus. » Ad haec que defendre, et Simoniacam ha;rcsim impu-
illeinquit ncutrum se jubere, neutrum velle, ncu- gnando destruerc, virtus Salvatoris, tam hujusne-
trum recipere. Quin eliam cdictum u praeside pcr gotii dubietatem quam etiam caecitatem de cordi-
legalos suos impetravit, ut quicuaique laicorum, bus nostris eliminaret. Fatcmur, promissimus dc
quicunque clericorum se ut episcopmn non colcrct, hac re hoc scqui quod ct ipsi, si suis factum
3uiqiie impcrio non obediret, ad pricsidcm vinctus compensarent dictis. Quid plura? Statuitur dics
Qon duceretur, sed traherctur. Si autem quis no- omnivoto qua3sila,iuqua etdubietatcm perdidimus
strum, his minis do civilate fugeret, ad
territus, ex quavcritatem,quam monachidicebant,proposse
dominium adsumerctur quidquid posse-
potestatis dcfendendo tcncmus. Quarta uamque feria, in pri-
lisset. Clerici vero, qui sub tutelam bcati Pctri
ma heddomada Quadragcsimac constituitur dics.
apostoli agendo contra Simoniacam haeresim in Sccunda ct tcrtia, feria spccialiter pro hoc Deum
6'Jfj S. JOANNIS GUALDEIITI ABBATIS 696
ofamus, ct ul Dous, (|ui unica csl vcrilas, vcriluUs A Ul aulcrn venlum cslud .l,'/?iu.vDei,quatuor monachl
hujus rosorarct osliuin, obsccramus, llluocscentc unusimaginomDominicrucifixi,altcr aquarasancti-
vero quarta fcria, a quodam nostrum itur ad virum duodecim cereos bcnedictos acccnsos
ficatarn,tcrtiu3
Papiensom qui rogans cum inquit: « Fac pro Doi quartus thuribulum thurc plonumbajulantesproce-
<(trcmorc, pro(jue rcmcdio anima3 tua;, si cst dcto dunt ad succendendum lignorum pra^scriptas pyras.
« quod monachi dicunt. Noli clericos.noli populum Ilis igitur visis,clamor omnium in coelumattoHitur
" ineundolaboribusafficcrc ;noii Deum expericndo Kyrie eleison flebilissime pleno ore cantatur. Jesus
« teniare, scd qjus ncgotii veritatem, ad Dominum Christus crebcrrime, ut exsurgat, causamquc suam
« tc convertcndo, pande aut, si hoc tc noscis ; defcndat, oralur. Maria cjus mater, ut hoc sibi

« immunem rcatu, nobiscum venirc dignarc. » Ad suadcat,multum a viris,plurimum a ferninis suppli-

« quas illc. « Nec ego illuc vcnio, neque te, si tu catur Petri apostoli nomen, quo Simonem per-
:

(( me diligis, ire volo. » Ad hajc vero dictum est dendo damnet, millies ingeminatur. Gregorius,
« sibi « Profecto Dci judicium,quiaomncs vadunt,
: urbis prffisul, ut ad suas verificandum properet
« videre ibo : et qui ibi agatur, solerter scire cu- sanctiones, suppliciter obsecratur. Interea dum
«rabo et quodcunque Deus judex justus injudicio
•, pro ingenii capacitate ab omnibus Deus oratur,
« suo recto monstraverit, secundum meum vale r n presbytor, perceptis salutis mysteriis, et expleta
« defensabo.Nec tibi meum molestum sit iter,quia missa, exutaquc casula, coetcrisque sacerdotii indu-
« te hodie qualis sis, sententia Dei recte ostendet, mentis sibi retentis, crucem Christi portans, cum
« Aut enim te hodie, magis quam unquam fueris, abbatibus et monachis letanias faciendo, ad strues
((habebimus charum, autviliorem et contemptum.» lignorum jam rogos fieriincipientes appropinquat;
Nos interim, quasi ccclesti pracmoniti oraculo, non ibiquc Deus quam multipliciter ac uniformiler ab
exspectamusnuntium curriturque a nobis clericis, : omnibus adoratur: NuUa lingua fari, nullus sensus
atque laicis, et feminis ad Septimurn, in quo est colligendo valet meditari. Tandem silentium^cunctis I

sancti Salvatoris monasterium. mira Domini po- imponitur, et ut conditionem rei, pro haec fle-

tentiamiraqueclementia,qui voluntates non solum
expoditis,sed etiam prajgnantibus vircs ad
donavit ! Nunquid enirn longitudo matronas, nun-
quid via ca^nolenta multitudine aquarum delicatas
terruit? nunquid pueros jejunium exasperavit?
Congregatis denique omnibus clericis et laicis pro
miscui sexus et astatis fere ad tria millia ad pra^di-
bant, intente audiamus et bene intelligamus mone-
eundum mur. Eligitur deniqueabbatum unus clamosus voce
apertus lingua, qui aperte ad intelligendam ora-
tionem in quaconditio petitionis ad Deum contine-
batur populo legit. Collaudantibus autem cunctis
conditionem, tunc iterum alius abbatum silentium
petit, elevansque vocem, alloquitur omnes dicens :

ctum monasterium interrogamur avirisDei « Gur C : « Viri fratres et sorores, pro salute animarum
« fratres, venistis ? »Respondetur a nobis « Ut :
« vcstrarum, teste Deo, hoc facimus,ut deinceps a
« illuminemur, et, errorem relinquentes.veritatem « Simoniaca lepra, qua3 fere jam totum sordidat
« sequamur. » — « Quomodo, inquiunt, illuminari « mundurn, caveatis. Hujus leprae contagium tam
« vultis? ))Nos,inquam,respondentes « Utcopioso :
« magnum esse sciatis, quod istius immanitati cae-jj
« probeturigne, quod do Papiensi Petro dicitis. » « tera crimina comparata sunt quasi nihil. » His
« — Quem, inquiunt, fructum hoc facto habebitis, ergo expletis, cum utrique rogi jam se ex majori
« quom honorem inde Deo reddetis ? Respon-
aut >y parte in flammivomos vertissent carbones, et cum
domus omnes « Et erimus vobiscum rectam fldem
: media semita ignivomarum copia prunarum tacta
« defendenles,et Simoniacam hceresim abominando ajstuaret, utusque ad talos pedes euntis,sicut pos1
« Deo scmper gratias agentes. » prunas infigi possent sa-in probatione patuit, in ;

« Quid longius moramur? Fiunt statim a populo cerdo et monachus, jussu abbatis, hanc orationein
duasslrueslignorum altrinsecus juxtase inlongitu- cum magnavbce,audientibus etflentibus fere tribus
dine positaj singillatim vero longitudo utriusque
: millibus,fudit ad Dominum.« Domine Jesu Christe,
fuitpedum decem latitudo autemambarum singil-
;
" vera luxomnium in te credentium, tuam miseri-

latim quinque pedum, et dimidium dimidii pedis n « cordiam peto, tuam clementiam exoro ut, si Pe-
:

altitudo denique utriusque soparatlm fuit quatuor « trus Papiensis, qui Florentinus episcopus dicitur

pedumct dimidium. Inter utrasque vero pyras in « interventu pecunia^, id est munere a manu,quod

longitudine semita unius brachii exstitit, et ipsa est Simoniaca haercsis, Florentinam arripuitse- <i

stractasiccis lignis, ct ad ardendum bene paratis, « dem, nnnc tu, Fili seterni Patris, salus mea, in

Intereafiunt pro hac re psalmodia;, sup- letaniee, « hoc trcraendo judicio adjuvandum me festina,

pIicationcs.Monachus.(10)intraturusignemeligitur; « et me illassum sine aliqua combustionis macula

jussuque abbatis cclebraturus missam ad altare « mirabilitcr conserva ; sicut quondam illtesos sal-

procedit. Missa vcro cantatur cun: magnadcvolione « vasti tres pucros in camino ignis ardentis. Qui
et supplicatione ornnium. Chorus monachorum et « cum oBterno Patrc tuo et Spirilu sancto omnia
clerico; um, necnon laicorum ex corde lacrymatur. « coopcraris, etvivis, et regnas in sajcula saeculo-

(10) ocilicet PcLraus, ob id Ignitus dictus,dcquo logclibrum tcrtium Dialogi Victoris tertii ia parte
supra cap. -15 ctinfra cap. scquenti. Dc hoc facto 11 sajculi IV, pag. 456,
697 VITA. 698

. rum. » Gumque omnes, qui aderant, respondis- A ciunt, demum ad paternitatem vcstram supplioan-
sent « Amen, » pacis osculum fratribus dcdit, dum concurrimus. Pcr ipsum vero bcatitudinem
et accepit. vestram oramus, cujus vicarium, tam in coclis
Interrogamur omncs : « Quandiu ipsum in
vultis quam etiam in tcrris.vos csse desidcramus.Digna-
igne manerc ? » Responsum est ab omnibus :« At, mini plebi longa peste demolita3 consilium paritcr
i< at quid dicitis ? » — « Sufficit, domini, satis cum et dcfensionis auxilium impendere. Dignamini nos

« solemni gravitate.pedetcntim ignem flammasque miseros ab importunis luporum faucibus abstra-

• quidem sacerdoti et monacho
transire.» Jubetur hcndo eripere. Dignamini, precamur, arma contra
voluntati nostrse satisfaccre. Tunc ipse saccrdos hostcs Petri apostoli moverc, acies struerc, vires

contra ignis ardorem salulare signum facicns,cru- sumere,sancta bella committere,et nos oves Christi
cemque Christibajulans,ipsamque,non llammarum beato Petro, tibique vice ejus commissas, coiitra
multitudinem attendens, intrepidus mente, hilaris Simoniacos pra^liando, de captivitatc liberare. Ple-
vultu,cum quadam celebritate gravitatis,illoesus in risque ctenim nostrum bcatus ipse Apostolus, ut
corpore,ilb3SUS et in secum portabat,
omnibus olim a Nerone in cruce confixus, in visu noctis
qua3
in virtute Jesu Ghristi mirabiliter ignem pertransiit, apparct, et, passionem suam ostendendo, ut a so-
Nam flamma; undique concurrentes et circumquaque cictate Simoniacorum declinemus, pie suadet :

3xsurgentes, albam quasi byssinam intrabant, et

B « Sicut, inquicns, me Simoni mago nunquam con-

implendo inflabant sed natura? sua3 immemores,

; junxi, sic quoquc vos, si Christi csse vultis,si oves

aihil sibi ustionis inferre poterant.Manipulumdeni- pascuae ejus estis, si me clavigerum regni coelestis

que et stolam, eorumque fimbrias more ventorum crcditis, si mc vobis portas regni coclorum aperire
huc illucquc varie fercbant, sed calore
sustollendo, cupitis, Simoniacis nolite sociari, nolite conjungi,
perdito nulla comburere valebant. Pili
ipsas in nolite communicarc» Nunc itaque,domino sancte;
juoquepedumejusinterflammososcarbonesimmit- quia fiducia recuperationisnostra3,secundumDeum,
.ebantur sed, o mira Domini potentia o Christi
; ! in sancta sedeRamana est posita;vos quiipsiprae-
audanda clemenlia eorum nulli odore ignis lade-
! sidetis,oramus ut rapacibus lupis ex advcrso ascen-
Dantur. Inter capillos nempe Uamma; circumsur- datis, atque auctoritatem sacerdotalis culminis pro
;entes intrabant, eosque flando levabant et releva- ovibus vobis vice Petri creditis opponatis. Iterum
aant : sed nec sumraitatem alicujus eorum, vires iterumque cernui sollicitudinem vestram oramus,
iuas oblitae, adurendo retorquere valebant. Erant Pater,ut,quod pastoris est,nobis dilaniatisovibusne
luippe flammffi ex omni parte ipsum concludentes pigritcmini clementer impcndere. »
id Salvatoris miraculum,non ad ardoris incendium. His autem cognitis,Dominus Alexanderpapa prae-
irdorem catholicae fidei sentiebant, ideoque non C fatum Petrum Simoniacum de omni episcopali offi-
irdebant. Deus profecto noster ignis consumens cio deponere curavit.
iderat, ideoque, ipso nolente,corporeus ignis nihil GAPUT LXV.
locere poterat. Procul dubio vcrum erat quod a Eo temporecomes Bulgarus religionemet sancti-
jervis suis dicebatur, quia illorum testis, veritate tatem, injunctamque constantiam adversus haereti-
uvante,ab igne miraculose liberatur. Veritas enim cos beati Joannis suorumque monachorum agno-
(emperliberatquosfalsitatismaculanoncoinquinat. scens,in monasterio Ficiclensi venerabilem Petrum
Postquam autem egrcssus est de igne,dum ite-
« qui per ignem mirifice transierat, rogavit sanctura
•um vellet focum repedare, capitur a populo de- ; Joannem in abbatis officio constituere. Cujus peti-
«culantur pedespree desiderio.Prse gaudio quidem tionibus annuens, eidem loco prcTcdictum virum in
;e quisque beatum putabat, qui vestimentorum abbatis officio prsificit.Qui postmodum inde abstra-
luamcunque particulam deosculari valebat. Gravi Roraam, Deo volente,deductus,post custo-
ctus, et
;iamquepremebaturangustiapopuIorum;sedmagna diaravaccarum et asinorum,quam in Vallumbroso
"um Laus
difficultate liberatur viribus ciericorum. jussu beati Joannis humiliter tenuit, post gradum
Deo ab omnibus una praj gaudio,etiam flendo can- preepositi penes Passinianum, et abbatis officium
tatur.certi jam quia verbum Dei nunquam mutatur. p> in praedicto Ficiclo, decenter exstitit cardinalis et
Simon Petrus magnis laudibus sublimatur Simon : episcopus Albanensis.
denique magus ut stercus pedibus conculcatur. CAPUT LXVI.
Nomen Petri Apostoli in orc omnium super mel et Interea quidam fideles clerici et laici Medio-
favum cum laudibus magis magisque dulcescit : lano (ll)petentes auxilium sancti Joannis.assercn-
nomen impii Simonis super fel et sulphur cum tesquodper multos annos tamipsi quampluresalii,
vituperatione magis magisquc putrescit.Magnitudi- zelo divinae legi8,pcenitentiam et communionem non
nem quippe horum Ghristi signorum, copiamque acceperant ;
qui,Siraoniacos oraniraodo devitantes,
gaudii nostri,ac quotidianam gratiarum actioncm, catholicorum in sua tcrra nullum invcniebant.
nec cordis sensus cogitare, nec linguffi plcctrum Quibus misericordia motus ait : « Quod vobis con-
exprimere, nec manus,sicut est,unquam sufficient silium possum impendorc ? » At ilJi : « Pater, in-
scribere. Sed, quia sapienti de multis pauca suffi- quiunt,sancte,si tot miseris vis subvenire,clericos,
'li) Vide hac de re Petri Damiani opusoulum 5.

h
699 S. JOANNIS GUALBEUTI ABBATIS 700
qui ex noslraterra pro vilando consorlio hajrctico- A propria monastcria, qiii,Iicet moerentes et nimium
rum ad te confugorunt, a catholicis Tao ordinari, flcntes.ncc patris jussioni contradicere prffisumen-
talcs illuc remitte, jam pone
ct ChriHlianitalcm tos, inviti rcvertcbantur. Remanserunt tantum cum
delclam potcrunt rcnovarc» Quid multa? i'atcr eo domnus Rusticus prior,et Lfctus Passinianensis
pius, morc soiito, nimia pictatc commotus, non Isti accedentcs ad eum eadem hebdomada
al)ijas.

solum illos, scd ctiam quos jam in intcriori cella qua obiit,humiIi prece rogaverunt ipaum ut fratri-
novitiorum liabebat, ct qui vencrant inducre mo- bus exhortationcm ajiquam de concordia pacis et
nasticam habilum,inde abstraxit, ot a Rodulfo cpi- charitatis unitate relinqucret. Tunc jussit h/cc quas
scopo Tudcrtino, sanctissimo ct catholico viro, hic continentur dictari ct scribi, pro ccditicatione
gradatim ordinati fecit,eosque Mediolanum diroxit. fidelium in posterum conservanda.
CAPUT LXVII. CAPIJT LXXI.
Ilunc cpiscopum post Petri (12) Simoniaci depo- Joanncs abbas omnibus fratribus in amorem
('

sitionem ad regendum Florentinum cpiscopatum fratcrnitatis Bccum junctis salutem et bencdictio-

papa niandaverat : et, ut magis dicam, ipsum do- nem.Me sub gravi infirmitate diu laborantem,Deu8
minum Rodulfum episcopum praefato Mediolano ut animam recipiat, corpus meum terra, quatenus
cum viris eruditis postea misit, ut,cuncti3 catholi- p ad pulverem revertatur unde materiam sumpsit
„;„ ;j „„,„;„„ „„i,„t:u.,~ ._: i; _rr:„;_ _.,i
cis id onmino pctentibus, episcopali officio subve-
" t;j:„
quotidie i„
exspecto.
1711
Et hoc
i
mirum non
: ..i
est,
...
fjuia
nirct ad consolanda corda fidelium, diu pastorc aetasetiamabsque tantaeinfirmitatis opprcssionohoc
catholico destituta. me admonet quotidie exspectare. Et hinc trans-
CAPUT LXVIII. ire sub silentio ajtimabam
quasi sed locura ;

In eisdem diebus una mulier cum tribus parvulis et nomen quod in hac corruptibili carne, quamvis
filiis, quorum unum a dextris, a sinistris altcrum non sicut decuit, tenui, pensans, esse utile duxi,
ducens, tertium in humeris ferens, filiis ac sibi vobis aliquid de vinculo charitatis loqui et ;

victum circumquaquc pergendo quserebat.Qu;e cum hoc non a nobis, et noviter, sed quae quotidie
ad hospitalem SanctiSalvii,elecmosynam qua^situra, auditis, transcurrendo replicare brevitcr. Certe
venisset, eamque beatus Joannes multiplicatam haec est illa virtus quae ommum rerum CreatoJ
filiis, et depressam inopia cerneret, pietate motus rem efflci compulit creaturam. Haec est illa

custodcm hospitalis Andream nomine vocat, et quam indicem ipse suorum omnium mandatoruo!
jubet ut aliquid mulierculas largiatur. Ille vero, apostolis commendans, ait Hoc est prieceptm
:

quem egestatis copia valde premebat,rcspondet se meum, ut diligatis invicem. De ista Jacobus apo<
nonnisi panem unum habere.Cui reverendus Pater stolus locuitur, dicens : Qui totam legem observc
deeodemjubetmulieriproDeicharitatepartemporri- C wr«i, offendat autem in uno, faclus est omnim
gere.Cujusjussioniministerobediens,adfurnumpro- reus. Ista est de qua beatus apostolus PauluS
peratjin quo panem eumdem reposucrat,et intuens dicit Charitas cooperit multiiudinem peccatorum.
:

vidit totum furnum plenum panibus.Qui valdelaetus Hinc ergo colligere possumus, quod tenendo cha-
effectus, ad illum rediit, sibique quod acciderat ritatem, omnia peccata operiri caeteras vero ;

nuntiavit, meritis ejus id evenisse non dubitans. virtutes aestimantibus se obtinere posse, sine hac
Quod beatus vir audiens, dixit ei : « Tace, et hoc nihil valere. Sed haec audiens quisque superbus
nemini dicas ;
panem autcm, ut jussi, petenti tri- et inobediens, hanc in veritate cogitat habere, si

buas. » se corporaliter in communione fraterna viderit per-

CAPUT LXIX. durare. A qua, ut ita dicam, opinione falsa unum-
Post haec ad Passimanum rediit, ubi diem ab eo quemque beatus Gregorius, vere charitatis finem
longo tempore desideratum, scilicet ut dissolvere- indicando, excludit, dicens : « Ille perfecte Deuno
tur et esset cum Christo, devotus et supplex ex- diligit, qui sibi de se nihil relinquit. » Quid vero
spectare cocpit cum magna cordis exultatione ;
de charitate singulariter loquar ignoro : quoniaro
snepius huncversiculum repetensiStfzv?^ animamea omnia Dominica mandata ab hac pullulare radice
ad Deum vivum; quando veniam, et apparebo ante n scio quia si multi sunt rami boni operis, una eat
:

faciem Dei? et subjungebat ; Satiabor cum manife- tamen radix charitatis. In cujus calore nequaquam
stabitur mihi gloria tua. reprobi possunt diu perdurare, Domino Salvatore
CAPUT LXX. dicente Refrigescet charitas multorum : quoa :

Languore itaque gravescente, cocpit evidenter frigidos ab unitate divisos apostolus Joannes
et

dicere quod vitae sua) terminus propinquabat.Mandat plangit, Ex nobis exierunt, sed non erant,
dicens :

itaque discipulis ([uos fratribus praeposuerat, et ad ex nobis nam si fuissent ex nobis, mansissent
;

se facitabsque mora venire.Quos dc ordinis obser- utique nobiscum. Et si ita est, imo quia ita est.
vatione.commissi gregis custodia pra3monens,et in debet unusquisque fidelis semper pensare qualitei

multis cos exhortans, benedixit eis, et osculatus se tam summo bono possit copulare, secumque
est eos, prajcipiens unicuiquc continuo remeare ad quos habeat in via Dei socios anxius qusrere.

(12], Sunt qui dicant Petrum hunc facti poenitentem in Septimianum, de quo supra, monasterium se
recepisse.
 :

fOl VITA. 702

5t hanc relinquendo, a Christi cor-
sicut reprobi, ^ credenles Deum sine felore posse servare ma-
lore abscinduntur sic electi, eam in veritale
; gistrum in aestatis Ibrvore, qui discipuluin cjus in
implectendo, eidem Ghristi corpori confirmantur. igne prius servaverat absque omni combustione,
\.d hanc vero inviolabiliter custodicndam valde deliberaverunt funus Patris insepultum retinere,
itilis est unitas fraterna, quaj se constringit sub donec abbates ad cjus exsequias undique conveni-
luius personae curam, quoniam sicut flumen a rent. Ilac itaque causa insepultum pcrtriduum per-
luo alveo siccatur, si in multis rivulis dividatur : mansit in quibus diebus, ad celf^branda tanti
:

ic fraterna unitasminus valet ad singula, si fuerit Piitris obsequia, pene inumerabilis clericorum ac

parsa per diversa. Idcirco, ut in longo istacharitas monachorum multitudo convenit. Pcr hos autem
nviolabilis permaneat vobiscum, volo ut in domino dies et noctes qui conveneraut, tanto Patri honore
lodulfo vestra cura et consilium post meum obi- debitum impendentes.infatigabilitergratiasagentes
um pendeat, saltem sicut in me pependit in mea Christo, qui cursum ejus in omni religione serva-
ita. Valete. » verat, benedicebant Deum in his quae de eo noverant
GAPUT LXXII. et audierant.

Tortia postea die priusquam obiret, vidit sibi CAPUT LXXV.

uvenem assistentem, quem fuisse ipsius angelum Post haec sancti viri corpus hymnis et laudi-
in
BstimatuB. Quem cum solus, et nullus alius cer- bus debitis sepulturae (13) tradiderunt, itaimmune
leret, ait fratribus : « Quare fratrem illum non ab omni fetore, quemadmodum illaesam fidem
ocasti vobiscum, dum comedisti? Cui fratres >> :
suam, doncc vixit, ab omni contagionis errore
De quo, inquiunt, fratre dicis, Pater? » Et ille: servaverat, et velut Omnipotens discipuli transeun-
De iilo, inquit, pulchro juvene, qui ad nos venit, tis per ignem carnem et incombustas vestes omni-
t nobiscum moratur ingrediens, et egrediens. » modo custodierat.
.t illi u Unde est, et quo nomine vocatur? »
:
— CAPUT LXXVI.
I Nescitis, inquit, quia de monte Domini est, et
Quo sepulto, communi fratrum elcctione domi-
enignus vocatur?» Tunc ille Spiritu sancto do-
nus Rodulfus obedentiam sibi a Patre injunctam
ente intellexit angelum esse monte Do- et vere de
lini, id e?t de coelo fore, talique dixit illum nomine
accepit, et trienno rexit, ct dum vixit Vajanum,
Fontem-Taonis, et Coneum sub suo regimine sum-
ppellari, id est Benignus. De illo siquidem monte
psit. Post cujus excessum prior Rusticus regimcn
'salmista ait ^Mw ascendet in montem Domini?
:

totius congregationis tenuit, quam sexdecim annis

t aiibi : Quis requiescet in nionte sancto tuo ?
sub quo ccenobium Sancti satis fideliter custodivit
A ipsum siquidem montem per gratiam Christi
:

Angeli in Pistoria, Sanctffi Mariacin Nerana, Sancti

scendere cupiebat, cui diutius ipse servicrat. Et C
Fidelis Strumis, Sancti Pauli Pisis, Sancti Salva-
ecte beato Joanni Angelum talis nominis depu-

quem
toris in Sophena ; unum in monte Armato, alte-
iverat, misericorditcr immensa benignitate
rum Osellae, in partibus Castellanis noviter sunt
rae multis mortalibus ditaverat. Quibus auditis,
instituta.
"atrcs abierunt, et super mensam victum unius
ominis posuerunt, extra fratrum victualia cons-
GAPUT LXXVII.
lituta, quo adimpleto, quievit. Deinde cum ad Deinde, post depositionem carnis et Patris eximii
xitum propinquaret, fecit ha;c in brcviculo scribi, sepulluram, multa per ejus merita Deus ostendit:
t in manu poni, sibique consepeliri praecepit
quorum aliquam partem subjungere mihi visum est

GO JOANNES CREDO ET CONFITEOR FIDEM QUAM SANGTl utile pro utilitate legentium, et multorum aedifica-
POSTOLI PR.EDIGAVERUNT, tione fidelium.
ET SANGTI PATRES IN
UATUOR coNGiLiis coNFiRMAVERUNT ut credcretur ;
GAPUT LXXVIII.
atimo eam corde tenuisse, quam videbatur verbis Joannes, qui camerarius et cellerarius erat, vi-
t operibus eatenus utiliter defendisse. dens immensam lurbam monachorum, clericorum
CAPUT LXXIII. ac laicorum ad exsequias undique
sancti Patris
Post haec Christo tradidit spiritum, corporis et convenire dum non haberet quod tantis posset ap-
j)
ianguinis ipsius perceptione munitum, in quem ponere, coepit vehementer aestuare, nesciens om-
ntegra fide crediderat, quem pure dilexerat, cui nino quid ageret. Tandem ad se reversus confidens
)iaintentione servierat, secum talentum sibi cre- in Domino, meritisque Patris sancti praesumens,
litum multiplicatum reportans. Obiit autem feli- ait « Qui de quinque panibus quinque millia sa-
:

iteranno 1073, Dominicffi incarnationis, in ler- tiavit, polest interventu nostri Patris olera, simul-
eatissirao aestatis ardore, quarto scilicet Iduum que legumina, cum aliis victualibus hodie multipli-
uliarum. care. » Quo diclo, vascula, quae more solito fratribus
;
GAPUT LXXIV. parari solebant, qnx. quotidianis corum usibus vix
'
Tunc abbates qui praesenles erant, spe certa sufficiebant, intcgra fide, spe certa, charitate per-

(13) Passiniani scilicet, ubi hodie quoque sacrum lur. Vallumbrosae item vidimus ejusdem sancti
ius corpus servatur, preeter unum e brachiis, quod Psalterium et Manuale precum quotidianarum.
/allumbrosae, et aliquot reliquias, quae alibi haben-

h
703 S. JOANNIS GUALBERTI AIHUTIS 704

fuclu, cl ad co([uendum cum cibariis slatirn prajpa- A ccnlcni vdooiter exstinguebat. Tunc, animo furi-

raviL, etad igncin posuil. rnira res ct alupenda ! bundus, fidclitcr tarnen orans, ait : « Si vera Kunt
do vasculis, quibus [per, vel juxla] solitam anno- quac de Joanne Oualbcrto vidi et audivi propriis
nam tanlum alcrc solcbat, a mane
1'ratres loci illius oculis, in ipsius norninc prajcipio tibi, ut celeriler
uscjuc ad noctcm supcrvcnicntibus ibidcrn hospiti- acccnsa inexstincta permaneas. Quaj sub lunta
bus udrainisLravit : ncc in aiiquo dcfcccrunt, sancti velocilate subilo est accensa, ac si divinitus impe-
viri precibus mirabiliter aucta. ratum ci fuisset. Idem ipse, qui vidit et interfuit,
CAPUT LXXIX. haec scripsit, et dictando rnandavit.
Dominus quoqucGregorius VII papa, qui ad sa- CAPUT LXXXV.
crosancta missarum solemnia veniens in multa Deinde frater quidam, Alberlus nomine, qui in
compunctione solebat accedere, continuis tribus... eodem Passiniani ccenobio, in quo beatus Joanne»
cum compunctio consueta sibi deesset, in memo- requiescit, dum piscem manducaret, una piscis spi-
riam veniL ei nomen et sanctitas sancti Joannis, na rcpente gutturi cjus hajsit, qmn sibi gravem aa-
cum quo, dum vixcrat, amicitiam et notitiam mul- gustiam diutius intulit. Sed dum immensum peri-
tam habuerat. Qucm dum in suum auxilium humi- culum conaretur elTugere, nec valeret, ad sancli
liter invitasset, mox gratiam ejusdem sanclse com- ^ Joannis patrocinium rccurrit, quod efficaciter sibi
1- _• ii._ _1 •__i.i__i. i__i
punctionis, multo largius quam solebat haberc,
t* •!
mox pra3stitum sensit. A'
iL -,•-._
Nam cjus nomen „cordc
1,.
in-
— ;...

resumpsit. Quod dominus Petrus Albanensis epi- vocans prajsidiumque rogans (quod, praj nirnia an-
scopus ex ipsius ore domini papaj audisse, ipse gustia, voce non poterat,) spinam repente glulivit,
quoque verum fuisse coram multis crebro dicebat. et affligentem se molestiam suffragio pii Patris
CAPUT LXXX. . evasit.
Item dominus Teuzo Razolensis abbas, qui de GAPUT LXXXVI.
primis maximisque discipulis ejus fuit, dum iter Idem Pater, dum adhuc viveret in hac luce, et
ageret, veniens Vallemumbrosam, gravissimo ilio- esset apud Sanctum Salvium, oeconomus duos arti-
rum dolore saspius torquebatur. Cumque inter im- fices in cella ejusdem loci pro necessario opere po-
mensas doloris angustias lluctuaret, redire nolens, suit, qui, maligno spiritu suadente, noctu venerunt
progredi non valens, patrem Joannem anxius rogare ad eamdem cellam disponentes furtim auferre quae
coepit, et dolor ab eo confestim abscessit. illis aptavidebantur non attendentes Apostoli scri-
;

GAPUT LXXXI. ptum Qui furabatur, jam non furetur, macjU au-
:

Alia quoque vice, dum eidem abbati

Teuzoni do-
mini prioris Rustici fuisset obitus nutiatus, et
ipse tantolanguoreteneretur ut se nullo modo pos- C
set movere, calliculam benedicti patris reverenter
tetigit, et mox sanissimus effectus, ad sepulturam
defuncti perrexit.
CAPUTiLXXXII.
Item matrona qufcdam nobilissima, nomincAda-
per unum integrum annum febri-
lasia, gravissimis
bus magnis exanstuans, ante sepulcrum ejus ali-
tem laborct manibus, quod bonum est. Ingressi ita-
que cellam, impleverunt saccos quos portaverant
diversis bonis, et eos sibi superponentes, ut aufu
gerent laborabant. Sed peccatorum suorum irretiti
vinculis, et beati Joannis impediti meritis, sic im-
mobiles stare cceperunt quasi affixi terrae radicitus
tenerentur ; nec saccos dimittere nec vacui recedere
valebant. Cum vero prima hora diei cellam unusex
fratribus introiret vinum haurire pro missa cele-
branda, latrones admirans, ad ecclesiam rediit

quantulumjacuit, et illico, sanitate rccepta, meritis Finito autem capifulo, retulit quod in cella cogaO'

ejus incolumis facta, remeavit ad propria. verat ; sed cellerarius se nescire respondit. Beatui
GAPUT LXXXIII. autem Joannes, hoc totum sancto Spiritu revelact-
Diebus eisdem una lampas ante sepulcrum ejus cognoscens, ivit ad illos ac vehementer corripuit
a priori tunc tempore constituta, quse nocturnis ho- et ne talia de reliquo preesumerent prius admonui
ris accendebatur, per multos annos ibidemmansit. Exinde partem furti pie concessitillis,partem nihi
Quam plerumque in terram corruisse, ct semper lominus abstulit. Qui, Patris ejusdem monitisedo
illaesam mansisse, qui primum ista dietavit, cum D cti res pauperum ultra non rapere, sed cum indige

multis se vidisse profitebatur. rent, humiliter postulare : demum absolvit, et, li

GAPUT LXXXIV. centiaejus, illaesi non sine verecundia dicesserunt

Sub eodem tempore, miraculum non dissimile CAPUT LXXXVII.
nonnuUa de venerabili patr
per ejus merita dicitur contigisse. Quidam presby- Sunt prffiterea alia

ter, nomine Zenobius, fuerat, qui plebem Brozensem Joanne litteris tradita, quae oculis aspexi ;
quaedar

per quadraginta annos et eo amplius rexit. Qui dum alia, queefidelium narrationemultorumaudivi,qu;
una die, sole vergente ad occasum, accelerarct se praesenti opusculo renui copulare, veritus exceder
vespertinam celebrare synaxim, accensa candela, superiuspollicitambrevitatem.Insuperad tumulur
lampadcm ecclesia} festinabat ignire: et cum in ea ejus, non solum illius terrae incolaj, verum etiat

veniuni
minime liquorem olei reperisset, nec alias haberet de remotioribus partibus multi crebro
undc eam reficere posset, saipius replicando ipsam inflrmitati
plurimis anxietatibus pressi, ac variis
ignivit sed aqua, qu3c_^in_ea erat, absque mora lu-
; bu3 aggravati: qui praestaQte divina clcmentiJ
703 ACTA. 706
sancti Joannis precibus, lceti ct incolumes ad pro- A care. Cui qufcdamimugo fulgcnsprotinusassistons
pna revcrtuntur. Quidarii monachus Pistorionsis Pt ejus latcriulramquc manum apponens, illam
monaslerii Sancti Angoli, intervcniente nccessitate, fortivelociimpulsusupcrpontemreduxit;ciqucmox
dum iter, ageret ad quemdam pontem perveniens, vestimenta caballus de quo ceciderat, dum conare-
neglexit ex equo descendere, sequc confidens equo tur assurgere, genu prcmens, tandiu tenuit donec
ad snlutcm convenienter transvehi, nihil timebat monachus manil)us rcductus equum comprehende-
incommodi. Dum autem pcr pontem transirct, rct, cjusquc vcntrcm subintrans, pontcm
illnssus
equus ex improviso sub pede lapsus corruit. Undc ascendoret. Sicquc faclum est, dum monachus, qui
monachus qui ci supcrsedebat,
cadentis equi for- vi morti videbatur esse vicinus, beati patris Joannis
liter impulsus, extra pontem cecidit, et pavore nomcn congeminado lidelitor rcpeteret, illius
mortis rcpentinsc pcrterritus, reverendum patrem pr;t'sidio non solum meruit ab imminenti morte
Joannem Hdeliter invocans, semper paratum adju- eripi, verum eliam pristinaj sanitali cx integro re-
vare, ut ci succurreret, valido clamore ccepit invo- stitui (l-'i).

(14) Sequitur in editione Romana alius liber mi- de Raggiolo, superius laudati, qui do variis
raculorum, qum a rccentiori auctorc parum accu- ener-
gumenis a sancto Joanno liberatis agit.
rate scripta sunt. Praeferendus esset liber Hieronymi

DE SANGTO JOANNE GUALBERTO

ABBATE
ORDINIS VALLUMBROSANI FUNDATORE IN MONASTERIO PASSINIANO
IN ETRURIA

COMMENTARIUS.
(Apud Bolland., Julii tom. Ilf, die 12, pag. 311.)

§ I. Sancti palria nomen et slemma. B nandaquc ejus nobilitatc quidam nimium mihi sol-
SanctissimusVallumbrosaniOrdinisinstitutor,si- liciti fuisse vidcntur. Intcr alios R. D. Tiberius
mulque acerrimus Simoniacce haereseos oppugnator Pctraccius arborem genealogicam crexit,
in qua
juxta communissimam historicorum sententiam na- matcrnum illius genus deducit cx Garolingico Fran-
tus est Florentia; celebri Italia; civitatc Patrcm ha- corum stemmate, ac dein per ramum illud connectit
buil Gualbertum matrem vero, utquidam volunt,
:
cum illustri Ubertorum familia, quam cx augusta
VVillam seu Camillam, de qua tamen antiqui Vitce vcterum Romanorum gente proccssisse cum
Ricor-
scriptores non meminerunt. Nomini S. Joannis ad- dano Malaspina aliisquc existimat. Paternam
vcro
didi in litulo Gualbertum, quamvis Didacus P>an- stirpem ex Longobardorum regibus oriri
asserit.
chius in Vita illius Italice edita lib. 1 pag. 9 dicat Undc varios consanguinitatis gradus ostendit
inter
ipsura tantummodo a modernis ita appellari. Nam S. Petrum Igneum ex Ordine Vallumbrosano
8. R.
antiquitus ctiam ei Galberti sivc Walberti nomcn, E. Cardinalem, S. Bernardum Ubertum
ex eodem
quod pater illius datum fuissc, patet ex
gcrebat, Ordinc episcopum Parmenscm ct Cardinalcm.
ac
num. 127 Audream scripta, ubi Ze-
in Vita per B. deniquc inter S. Gregoriura VII Pontificem et
S.
nobius presbyter lampadom accendere volens sic Joannem Gualbertum, ita ut hi omncs non tantum
e.vclamat: « Si verasunt, qus de Walbcrto Joanne
p professionis aut sanctitatis, sed etiam sanguinis
propriis oculis vidi ct audivi, in ipsius nomine pra;- vinculo fuerint conjuncti, ut fusius e.xplicatur in
cipio tibi, ut celeritcr accensa, inexstincta perraa- Actis nostris tom. Maii in Vita Gregorii VII.
neas. » Idcm confirmatur ex capitulo cclebrato 3. Quidquid sit dc tam antiqua S. Joannis Gual-
" anno ab Incarnatione Domini nostri
Jesu Chrisii berti origine, quam
solide probari desideramus, de
MCX.XVII. » la quo statutum est, ut nulli liceat hujus arboris genealogica; ramis aliorum sententias
« cantare, nisi quod Majorcs nostri cantasse sciun- referemus, ut aiquus rerum a^stimator de tota ar-
tur, scilicet quod in Antiphonario domini
Joannis bore facilius possit judicare. Baronius in Annalibus
Gualperti invenitur. » Haec satis de Sancti nostri Ecclesiasticis tom. XI ad annum Christi 1063 agens
patria et nomine nunc de natalium splendore paulo
; de Petro Igneo satis caute dicit, quod fuerit k nobili
fusius agendum est. ortus genere ex stemmate dominorum Aldobrandi-
2. Satis constat S. Joanncm Gualbertum nobili norum, ut in Vita ejus cdita nuper asseritur. » Sed
stirpe progenitum esse at in exornanda determi-
; ha;c Vita « nuper edita >y exiguani aut nuUam habet
 ;

,707 S. JOANNIS GUALREIITI ABIiATIS 708

auctorilatcm, nisi proforat veterum documcnta, \ vol mclius Soancnsis, quae cst urbs Etruriac prope
quibus adco anliquam nobilitatcm l'olro vinrlicot. Scnas, habuit parcntcm lionicium, non fabrum li-
Qiia! cuni Haroniiia pr.-rilormiscril indicaro, talia flo- gnarium, quod ignomini.-n orgo adversarios ipsi
luissc suspicor. Si (juis lamen Holida in hanc rcm objccisse scimus, scd ex nobili et antiqua familia
instrumcnta assignavcrit, ca ambabus, utaiunt,ul- Aldobrandescorum comitum Soanensium, ut scri-
nis amploclcmur. bunt Platina, Sansovinus, Tomasius Maccabrunua
\. llisloria Giacconii dc Pontificibus Romanis ct aliique ox hujus famili.-n insignibus et scqucnti in-

S. II. E. Gardinalibus alj Oldoino nostro odita aucta- scriptionc quaj in ccclesia Metropolitana Senarum
(|ue hanc Petri Igni nobilitatcm ct cum S. Joanne habetur. »

Gualberto conjunctioncm sic ex aliorum opinione HIC ANN. MLTX ILTPRANDO ILDE-
rcrertlom. l,col. GuminsacraVallisUmbrosae
8()2. c nnANOESco AncniD. curante ; (j\5\

cremo S. Gualbcrtus novi Ordinis sub S. Benedicti
regula fundamenta jecisset, miraculorum ejus ac
sanctitatis fama non per Etruriam modo, sed per
rcmotas dissitasque locorum regiones longe lateque
spargebatur. Quare multi ad eum quotidie unde-
B
quaque confluobant, ut sub lanti Patris instituto
mundi pompas et saeculi blanditias relinquentes Deo
POSTMODUM OREG. VII, CIECU.MENI-
CUM CONCILIUM CELEBRATUM, UBI
Antipapa BENEDICTO ABROGATO,
GERARDUS ALLOBROX EPISCOPUS
FLORENTINUS ASSUMPTUS NICOLAUS
SECUNDUS APPELLATUS.
7. Gujus «etatis vel auctoris sit haec inscripticj

sedulo sinceroque corde deservirent. Ad quem Do- ignoro verum non satis exacta mihi videtur. Nancj
;

minicae incarnationis anno MXVIII. (huno annum inter alia observo, tum temporis contra Benedictun:"
postea examinabimus) » inter discipulorum primos iintipapam non fuisse Senis celebratum concilium
non segniter accurritadolescentulus quidam Floren- multo minus « » Invenio quidem Se
cecumenicum.
tinus, Petrusnomine.clara, ut fuerunt, Aldobrandi- nis Pontificem electum csse. Nicolaum II, sed pos
norum stirpe progenitus, ipsius sancti Patri con- electionem Senis pacifice peractam, habitum fuissf
junctus ct affinis. » anno MLIX concilium Sutrii, in quo pseudopap;
5. Deinde post traditam Vitse illius synopsim sub- Benedictus, cognomento Mincius, depositus omni
nectit sequentia : « Roma3 in aula novarum m- que sacerdotali officio privatus est, sicuti tradun
dium Vaticanarum Glementin.T!, quam vocant, aulae conciliorum collectores post Baronium ex codic(
proxima, B. Petrus Ignens et S. Bernardus Ubertus Vaticano, qui inscribitur « Liber censuum. » Iden
S. R. E. Gardinales, brevibus elogiis additis, colo- in Labbeana conciliorum collectione tom. IX col
ribusexpressiconspiciuntur;eosClemensVIIIpingi- 1698testanturveteraRomanorumPontificum gesta
jussit. Pelrum Joannes Matthffius Gariophilus Ico- C qnae collegit Nicolans Aragonensis Cardinalis hi;
riensis archiepiscopus epigrammatc celebravit. verbis « Celebrata itaque in pace electione (ut di
:

B. PETRO IGNEO CARD. ALDOBRANDINO. ctum est) Senis, dictus Nicolans Pontifex cum Ar
DixCTat Elias Hic ara, hic hostia duplex
: chidiacono et cardinalibus officium habuit, ut pr
Vincat utri absumens ccelitus ignis eal. causa jam dicti Velitrensis intrusi,apud Sutriuc
Igneus at Petrus litem non terminat aris, synodum celebraret, ad quam non solum episcopo
Sed rapidos ignes permeat innocuus. Tusciae et Lombardiae, sed et magnum Godefridur
Zelus utrique ardens, Petri est victoria major, et Guibertum cancellariura convocare deberet. Quo
Ignibus ille, ignes vicit at iste suos. » absque dilatione factum est. Prcedictus autem Mir
Ferdinandus Ughellus hanc opinionem tanquam cius, ubiNicolaum Papam cum personis, quae apu
fabulam rotunde explodit, ita scribens tom. I Italife Sutrium convenerant, in synodo residere cognovi
sacrae, col. 291. « Gaeterum Baronius in tom. XI Ec- sedem, quam remordent
invaserat, conscientia
cles. Annal. deceptus a quodam moderno scriptore, reliquit, et in domum
propriam remeavit. » Sentit
qui hujus Sancti vitam temporibus octavi Glementis lector de hac Senensi inscriptione quod placueri
emisit in lucem, insinuare videtur hunc Petrum Ego hactenus solummodo octodecim synodos (ECt
Igneum e gente Adolbrandina traxisse originem ; |% menicas agnosco, et ex iis nullam Senis celebratai
itaque favorabilis fabula placuit ut Petrus ipse novi.
Gardinalis Adolbrandinus,alioquin princeps sapien- 8. At ne hic extra olas saltemus ad prsfatai
lissimus, Vallumbrosanum Petrum in novaClemen- GregoriiVIInobilitatemrevertamur. PraeterBiniun
lina aula cum
Adolbrandinae gentis insignibus, ele- Ricciolium, Labbeum hunc patre
aliosque, qui f;

gantique epigrammate a Joanne Matthceo Cariophilo bro natum arbitrantur, Baronius egregius Romar
archiepiscopo Iconiensi confecto depingendum cu- rurn Pontificum vindex tom. XI ad annum Chris
raverit. » 1073 ita S. GregoriiVII vitamdescribereincipit.c I
6. Nuncaudiamus quomodo de altero ejusdem ipso dicturi, incipiamus ab ejus natalibus atqi
stipitis surculo,de nobilitate, inquam, Grsgorii VII genere, quem alii Soanensem. Senensem alii fuis

auctores dissentiant. Oldoinus noster in additioni- tradunt. Gonstantior cst sententia fuisse patria So
bus ad historiam Giacconii tom. 1 col. 855, ita scri- nensem. eTusciae civitate,natum humililoco, paren
bit, « Hiltprandus natione Etruscus, patriaSenensis fabro,quod ignominiae causa adversarios ipsi pbj'
09 ACTA. 710
csie reperimus, cum hac ex parte magis iaudandus A § H- Glementia Sauctierga hostcm, prodigiosa Cru
cifi.vi inclinntio. el ejus descriplio.
sset quod evidentiora in eo ex his elucescerent
igna vcri apostolatus; siquidem Apostoh;s dicat : 11. Narrantacta posthunccommcntarium danda,
'idete vocationem vestram, fratrcs, quia non multi « quemdam propinquum x S. Joannis Gualberti ab

apientes secundum carnem, non multi potcntes, altero fuisseoccisum.Cum vero Sunctus postmodum
,on multi nobiles, sed qu:c stulta sunt mundi elegit in arcta via ol)vium haberet homicidam, quem ar-
)eu8,ut confundat sapientes, etinfirma mundi cle- migcris stipatus facilc interimere poluisset,clemen-
Deus, ut confundat fortia, et ignobiha mundi, ct
;it lcr ei ob Christi crucilixi amorcm pepercit. Post
onfcmptibilia elegit Deus, ct ea quae non sunt, ut hunc generosum virtulis actum S. Miniatis tem-
a qucw sunt destrueret, ut non glorictur omnis ca- plum oraturus ingrcdilur, in quo, dum Crucifixi ef-
in conspectu ejus. U^c Apostohis cura ahoquin : figicm sibi caput inclinare videt, sanctioris \\tx de-
upcrbo nimis respuat humanus fastus natahs ti- siderium concipit, atque etiam, inscio parente, in
ulum ihum, quo Deus Fihum suum hominem eodem S. Miniatis monasterio rehgiosum institutum
actum voluit insigniri, ut fabri filius diceretur. amplectitur. Nunc quffidam ad hanc historiam ob-
iddunt vero ista de fabri Oho quod cum puer lu- ;
servanda occurrunt. Breviarium Romanum ot po-
lerct ad pedes patris ligna dolantis, ex rejectaneis j. steriorum ScECulorum scriptores asserunt unicum
egmentis, cum nesciret htteras, casu elementa illa S. Joannis fratrem, nominc Ugonem, interfectum
ormarit, ex quibus simul conjunctis illud Davidi- fuisse, ac Joannem Gualbertum sancto Parasceves
um exprimeretur oraculum Dominabitur a mari : die interfectori ejus ignovisse; quoc utraque asser-
isque ad mare quo significaretur, manum pueri
;
tio forsan veteri traditione nititur : nam antiquis-
luctante numine, cjus fore amphssimam in mundo simi Vita) nec certum occursus diem
scriptores
Luctoritatem. » nec ullura consanguinitatis gradura expriraunt. At
9. Scio hanc Baronii sententiam non esse tam Actis omnibus aperte contradicunt, qui S. Joannis
lertam, quin varia illi opponi possint, prajsertim Gualbcrti patrem ab hoc inimico interomptum vo-
um nemincm pro ea citet. Sallem circa hujus san- luat, inter quos est Ludovicus Zacconius in com-
ti Pontificis patriam plerisque adversatur Hugo pendio Vitarum oraniura Sanctorum,quod ex variis
•'laviniacensis in Chronico Virdunenai, quod edidi. hagiographis coUectum ordine alphabetico Venetiis
Labbeusnostertom.I NovaeBibliothecajmanuscript anno 1012 Italice edidit.
ibrorum, ubi fol. 206, antiquus ille scriptor dc 12. Fortasse huic errori occasionem praebuit
jregorio VII haec disertis verbis affirmat :« Natus S. Petrus Daraianus, qui historiam in substantia

!3t igitur in urbe Roma, parentibus civibus Roma similem, sed in circumstantiis discrepantem sic
liset, quod maximum est, rcligiosis, adscribendus C exponit lib. 4, epist. 17: « Unde non otiosum credi-
Mvis curiffi coclestis. » Ex hac opinionum varietate mus, si his verbis inseritur, quod celebri a nonnul-
ipparet arborcm illam genealogicam a R. D. Ti- lis relatione vulgatur. Vir quidam, ut dicitur, po-

ierio Petraccio inventam, non omnino firmis radi- tentiorem se hominera interfecit, a cujus etiam
ibus niti. Et sane novum non esset, indebitos no- filio more sfficuli, non legibus Evangelii, multas bel-

lilitatis litulos Sanctis affingi, cum in Breviario lorum molestias prolulit Paterni scilicet ultor in- :

omano Antverpiae anno MDCXXXVI, apud Planti- teritus, et strages anhelabat hominum, et frequen-
num impresso de S. Catharina Senensi legeren- tium reportabat manubias rapinarum. Inter has
ar sequcntia « Catharina virgo Senensis, ex Be-
: igitur homicida deprehensus angustias, imperiale
.incasia una cum Burghesia familia ex eodem sti- decrcvit adire fastigium,si quod forte tot calamita-
'ite proveniente, piis orta parentibus, beati Domi- tibus posset reperire solatium. Quo comperto, pa-
lici habitum, quem sorores de Pcenitentia gcstant, terni sanguinis ultor insequitur, eumque, sive ut
mpetravit.» Jim autem, omissis prudenter harum tribunalium legc constringat, sive ut repente gla-
amiliarura titulis, ita legimus « Catharina virgo : diis oppriraat, impiger comitatur. In Teutonicis
enensis piis orta parentibus beati Dominici habi- vero partibus tunc impcrator agebat.
um, quera sorores de Pcenitentia gestant, impe- 13. « Cum itaque procedens modeste, quasi secu-
j)
ravit. » rus incederet, subsequens autem celerius propcra-
'". Nolim tamen ut quis ex his aliisque anlea ret.tandem contigit utsibimet invicem propinquan-
is existimet, me velle nobili S. Joannis Gual- tes, in mutuos uterque duceretur aspectus. Sed
•erti aliorumque genealogiaj repugnare; nam cum cum is, qui homicidii reus erat, vix quatuor vel
Q antiquis monumentis niliil certi ad dirimendam quinque comitura fuiciretur auxilio interfccti vero
lanc controvcrsiam invenerim, prffidiclum stemma filius triginta ferme cingeretur obsequiis armato-
lec admitto nec rejicio. Itaque, cum genus et rum, quaternionem suum cohorlatur, utfugiat. Ille
|iroavi, et qua; non feciraus ipsi, vix nostra dici se conspiciens dc persequentium manibus avolare
'Oasint, plurisque facienda sint virtutis, quam san-- non posse, anima; patrocinium pcliit, ad humilita-
;uinis decora, transeamus ad heroicam clementiam, tis umbraculum confugium fecit. Projectis igitur
iiua S. Joanncs Gualbertus dedit sanctiori vit» ex- armis, brachiis etiam in modum crucis extensis,
|irdium, e* orbi Christiano imitationis exemplum. solo prosternitur, et vel miserentium veniam, vel
 — ;

7H S. JOANNTS fiUALBERTI ABBATIS 742

At .Uo .jam victor ad A. Crucif.xi hiHtoria ipsi evcnifisc

non injuria suHpicor.
ictuB fericntium pr^cstolatur.
romposcuil, lit. ul ost, ogo nrucifixi schc inclinantis miraculuml
rcvcrcntiam crucis manu roprimcnrlo
inhihuit. 1'oh- S. Joanni (iuallierto accidissc hihtorica fido credo,
ultro etiam, no ah aliquo forirctiir,
arl honorom HanctaR alque istud in duhium revocare, Bumm»; pervica-
Ircnio paccm intogram lacicns,
no dicam demcntiaj,
ci.f;, esfic existimo. Quidenimj
non modo vilam, sod ct patern.-R
vividca) Crucis
hislorico tandom cortum cril, si omnihus hislorici»!
nccis donavit offensam.
insigni peraoLa vicloria, qua soi- atquc otiarii vetutissimis, synchronis aut suh.oqua-
l'i. « ITac igitur
lihus factum aliquod narrantibus, de eo duhitare
licctnon tam altcrius, quam sui, et, ut ita fatcar,
cxstitc- liceat? Intolcrahiiis sanc est ha;c rnentis perlina-'
non tam hostls quam proprii cordis victor
cia, quam quidam nostri tcmporis aristarchi, aei
rat, ad I\egis curiam,quia
non procul crat, acces-
pr.-nsertim hcLcrodoxi, prudentiam aut constantiam]
sit; sed ut ecclesiam oraturus ingrcditur, rcs
mox ^
quaj vocare non eruhescunt.
mira nimiumquc stupcnda. Salvatoris imago,
Modernus quidam Legendarius Gallus, qulj17.
in Cruccvidehatur exprcssa, tribus cum vicibus in-
clinato salutare. ^^ quam
est bu.iuiaic.
canuc visa eai
mato capitc gloriosum
4"""' f,'""""
omnia sanctorum Acta etiam pcr leves conjectura»j
...
solct vcllicare, hanc m.ram imag.n.s sese mcl.naa-.
, . ...
auctorc miscricordia.
et insigne pra^conium, ut ah
rcvc- tis historiam intactam rehqmt nempe quam nulta
mcrcrctur revcrcnter accipi, qui propter cjus
;

^ ratmne oppugnare poterat, s.lent.o aut certe conj

rccipere saTva-
rentiam omiserat vindicari et ab eo ;

contrariam postpo- torta explicat.onc obscurare mt.tur; nam ub. mJ

fon s honorem pro quo saluti
nutaqu.que S. Joannis Gua^bert. gesLa enumcraj
suTtultionerbuod Votinus imperator audicns,
do.obat, affa- pr.cipuum hoc m.racuTum hunc ferme m moduri
honori ica eum ct affcctuosa, prout eumque
Dimaie usccpit, et copiosa
b lita^e .ubu^i f munerum liberalitate Gallice transilit :« Orabat coram Cruc.fixo,
,
contemplans mcntc revolvebat incomprehensibH
miraculum altcri par- lem Christi amorem,quem erga homines ostend^
^'TFien potest, ut simile
Pctrus Da- rat mortcmsubeundo, ut eos ^terna, morti enpereU
ricidium condonanti contigorit. Quod si
Joanne Haec morientis Dei reprsesentatio ita cor ejus movit,'
mianus totam suam narrationem de S.
BB. An- ut decreverit imposterum illi soli vivere, qui pro se
Gualberto intellectam velit, certe errat, ut
Neque mori voluerat. » Artificiosa sane transgressio, qua
drca? et Attonis Actalegenti manifestum
fiet.

auctor, quan- tegere conatur prodigium, quod non potuit non le-
hic unicus esset ejus error, cum ille

Bellarmino, gisse apud Surium, quem ad marginem citat, et ex

tumlibet sanctus, scripserit alia, teste
quo, ni fallor, Vitam S. Joannis Gualberti texuit.
LibrodeScriptoribus ecclesiasticis ad annumChri-
iror a viro Catholico adeo illustre miraculum
dis-
observatione prima, qua; »« ia.jui.o
pnuiu, uuci^ fortasse
fabulis .^^^.^^^^^
1060 ODservaiione
sti lUbU ^ ,. , , ,
. . . j.

» Forsan Pctrus Da- C simulari,quod

ipse Rodolphus Hospmianus, infen
s miliora sunt quam historiJ!
videtur, sissimus Gatholicorum ac prsesertim monachorum
mianus, sicut narrationis initio innuere
hostis in Opere de Monachis, alioquin erroribus
et
historiam hanc scripsit cxvulgari fama, quae
mul-
calumniis referto lib. v, cap. 4, supprimere noc
tum crescit et mutatur cundo, ut quotidiana nos
circum- est ausus.
docet experientia. Inde rem veram aliis
18. Non ignoro scriptores aliquos in vitium
coa-
stantiis vestitam tradidit.
trarium incurrisse, et in exornando boc miracuk
l^No^n diffittetur ipscmct
ju. iiuii uii f S. Petrus Damianus
_;„• „ fuisse, nnmerar. po
mpritn numerari 00
qualicun- nimios f„:„^„ inter
;r,tQ,. quos 111^.0 merito
rtn/-,c jure
sese quaedam in suis historiis ex aliorum qui
test memoratus ante Ludovicus Zacconius, ii

que fide referre. Sic lib. 1, epist. 9, ait :« Ego quoque

Compendio omnium Sanctorum supra citato sin»
quod scripsi, procaciter non affirmo, sed utrum ve-
ulloveterumtestimoniocolloquiuminterCrucifixun
rum sit,necne lcgentium inquisitioni relinquendum opinor, cere
et S. Joannem Gualbertum ex suo.ut
esse decerno. Ejusdem libri epist. 10, ita habet
» :

transitum bro Hffictamen additamenta miracuii vcrita

finxit.
Hsec eadem gestaqu» scribimus,quia in
<(
quamvii
lineam tem non negant, sed potius confirmant,
audire nos contigit, utrum inoffensam fidei

habemus. »• Lib. 2-, per hyperbolcm maxime reprehendendam. No

omnia non
teneant, certum per uiuuia
leneani, uuu iia,i^ox..uo. r- ^^
onfToro rpm
-

post ^ utrumque scopulum dechnantes, nec ^^Serevem

epist. li, ad Desiderium abbatem Casinensem,
^ _,. i.,ju .., H.,. ..rv.,.ia f^iminuere volumus: sed ea crediraus, quae d'
np.r-, diminuere
nec
0'

narrata varia miracula, sic concludit :« Ho3C omnia,

. . . •

hoc miraculo viri, tum antiquitate tum sanctitafc

venerabilis Pater, non sine magno timore describi-
commendandi, posteris reliquerunt. B. Andrea
mus, ne vel per oblivionem propriam vel per infidae
Vallumbrosa
audaciam a veritatis linea quantumlibet abbas Strumensis, et B. Atto abbas
relationis m.racu
declinemus. » 13enique ad eumdem Desiderium sic nus ac postea episcopus Pistoriensis hanc
Miniati
« Haec cgo, venerabilis Pa- losam Crucifixi efflgiem suo tempore in S.
scribit lib. 2, cpist. 1.5 :
testantui
magnae formidinis monasterio sollicite conservatam fuisse
ter, et alia quamplurima non sine non )t
angore conscribo, ne vidclicet vel relatorcs mei me- Jam vero tam pretiosum monumentum
ex Mt
scmitam non tenuerint,vel ipse quo- pridom Florentiam translatum esse didici
rae veritatis Joaam
S.
billonio in observationibus, quas vilae
que, rclalionum in quolibet immemor, oblivione de-
narrationibus id sibi Gualbcrti a se editae immiscuit.
liquerim. » Cum in tot aliis
nofl
19, Quare cum hujus translationis narratio
contigisse fateatur Petrus Damiani, idem in hac
713 ACTA, 714

deesset recurri ad Vallem Umbrosam.sperans fore \ autem a pectore CruciClxi ad reliquam usquc infi-

ut religiosi pro solita sua humanitatc eammihi

iili mam partem est adeo laccra, ut vix conspiciatur
comraunicarcnt. Spci mece quamprimum satisfccit pictura. » llcec fidelitcr et autlicnticc cx pra;fatoli-
D.Angelus Maria Rivola, cjusdem Congregationis bro descripta sunt. Decrcveram prosequi filum hi-
Vallumbrosanse sacerdos,qui desideratam Crucidxi storiffi Gualbcrtinoc, camquc ordinc quodam notis
translationcm descripsit,et ad nos transmisit. Cum illuslrare sed necessario interserenda hic est
,

autem illa iranslalionis solemnilas proli.\ior sit, scriptorum notitia, ut facilius intelliganlur qua; in
quam ut bic commode interseri possit, eam adap- sequtintibusparagraphis agitandaetclucidandasunt
pendicem.post S.Joannis Guaiberti miracula secu- s5 III. Quinam audores S. Joannis ilualberii vilam
turam, rejeci.Interim hic sufficiet exactam miracu- scripserint et quorumnam scripta a nobis sint
losi Crucifixi dedissedescriptionem quam laudatus edenda.

D. AngelusMaria Rivola translationis a se descripta^ Innumeri pene scriptores de rebus a S. Joanne

prcemisit proenotans sequentia : Gualberto prceclarc gestis meminerunt. Didacus
20. « In nomine. Amen. In' libro manuscripto Franchius ante cjusdem Sancti vitam a se Italice
Actorum congrcgationis Vallis Umbrosae Ordinis editamalphabeticumposuitcatalogummanuscripto-
S. Denedicti signato ad exlra littera N, pag.lSi et „ rum, quibus in contexenda sua hisloria usus est.

sequentibus,refertur concessio sanctissimiCrucifixi Habeo pra;tcrea catalogum manuscripLum, in quo

qui caput inclinavit sancto Patri Joanni Gualberto, prajter viginti duos auctores, qui ex professo, ut
prffifataj Congregalionis institutori.facla eidera Con- aiunt,vitam S. Joannis liltcris mandarunt.enume-
gregationi a regia magni EtrurioeDucis Celsitudine rantur sedecim alii,qui cx occasione eamdem vitam
et deinde exponitur solemnis ejusdem sanctissimi obiter attigcrunt. Pra^cipuos mihi notos hic tcmpo-
CruciQxi Iranslatio ab ecclesia arcis S. Miniatis ris ordine recensebo. B. Theuzo, S. Joannis Gual-

prope Florentiam ad ecclesiam sanctissimae Trini- berti discipulus,dieitur aquibusdam primussancti

tatis ejusdem urbis, ejusdemque congregationis Patris sui vitam scripsisse. Sed an gcnuinum sit
Vallis Umbrosai.Quia vero non desideratur nisi re- B. Theuzonis scriptum dubitatD. Aureliust^asari in
latio translationis, ideo ha)c tantum referetur, epistola anno 1G92, ad Papcbrochium data, itasin-
omissa prolixiori concessionis narratione, ex qua cere significans « Inveni in aliquibus archivis no-
:

tamen sileri non potest conditio etqualitasprcefataj stri3...vitam S.Joa)mis Gualberti Etrusco sermone,
sanctissim.T! imaginis.quaj ex prajfato libro pag.136 cujus auctorem facit D.Didacusde Franchi B.Theu-
sequentibus verbis exprimitur. » Ilactenus D. An- zonem, quod equidem haud facile concedo. » Non
gelus Maria RivoIa,quibus sequentem Crucifixi de- dubito quin vir ille candidus eruditus solidas ba-
scriptionem ex citato Actorum Vallumbrosanorum C buerit rationes ad id non facile concedendum.Cum
libro extractam ita subdit : tamen nobis hanc vitam in fonte viderenon licuerit
21. Lignum inprimis,quod prae antiquitate ca-
(( de rc ignota judicium non feremus.
riosum ac pene corruptum timebatur soliduro,sta- 23. Alter ejusdem S. Patris discipulus est B.An-
bile atquc in nuUa parte vitiatum repertum est. dreas patria Parmensis,cognominatus dc Strumis,
Tabula illa supra quam in tela extensaimago Cru- ab ea,quam postea gubernavit,abbatia Strumensi,
cifixi est picta, profundaest,seu crassa est dimidio cujus vitam illustrarunt Majores nostri ad diem x
oclava; partis cubiti; ejus longitudoseu altitudo per Martii. Is circa finem sasculi xi prffiter vitam S.
directam est trium cubitorum cum duabus tcrtiis Arialdi martyris,scripsit Acta S.Joannis Gualberti.
partibus,longitudo per transvcrsum est trium cubi- qua2 dudumlatentiainlucemproduxit moxlaudatus
torum similium cum duabus octavis partibus, lati- Aurelius Casari et ad nos transmisit cum humanis-
tudo tabuU-e est duarum tertiarum cubiti partium, simis litleris,quoe inventionis occasionem et chara-
sed a brachiis crucis usque ad genua latitudo est cteristicas inventi thesaurinotasexplicant.Proximus
unius cubiti cum quarta parte. In summa cruce cst huic nempe medio circiter sa^culo xii,gesta S.Joan.
labula inscriptionis in ima vero parte cruxhabet
; nis Gualberli conscripsit B.Atto ex abbate Vallum-
veluti montem ut solent et sculpi et pingi cruccs. n brosano Pisloriensis cpiscopus, cujus vitam eluci-

Supra hujusmodi tabulam extcnditur tela, supra davit Papebrochius ad diem xxii Maii. Saeculo xiv
quam depicta est im moremGraicorum Christi Jesu ejusdcm Sancti Acta a Benigno Caesenate conscripta
crucifixi imago ad naturalem altitudinem hominis, fuisse testatur Aurclius Casaii in prajdictaepistola,
sed carnibusvalde extenuatiset capillis cincinnatis, et enumcransvaria bibliotheca; Laurentianoe manu-
1 etusque ad coUum protensis. Diademaest inaura- scripta inter alia dicit seinvenisse « vilam S.Joan-
Inm in eoque scripti conspiciuntur, hi characteres nis Gualberti Etrusco sermone antecedenti similli-
LUX. Habet femoralia oblonga, quce ab illis ad gc- mam (egerat de vita quae V>. Theuzoni tribuitur)
nua protenduntur et plicaleris tenuissimis depicta manu Beati P. N.Benigni C:cscnatis,eremitae cella-
snnt. A dextris et sinistris crucis in parte illa ta- rum quo in loco eam scripsit die iii Januarii anno
bulae aliquando latiore subtus brachia depicta est MCCCLXXIV exaratam,inqua abbatum generalium
Virginis Matris et sancti Joannis imago sed in fi- Vallis Umbrosae Gatalogum ponit usque ad anuum
gura admodum parva. Tela vero tota, potissimum MCCCLXXUI. » '

Patrol. CXLYI. 23
 :

7i(J
715 S. JOANNIS OUALBEIITI ATiBATIR
auctoris defuissc fatetur Surius Actis
uomen
24- Andreas rlc Ambrosio monuchus Iknodi-
S. A cdil-K
Gualborlinis hunc titulum caulo pr.fjngen» « Vita :
l'ilU,
clinus, vulgo dictus Andreas Janucnsis.anno
S. Joannis Gualberti auctorc^ni fallorj Hlasio Mila-
anliqniH Actis
ut ipsemct in proomiio indif-at, ex Is enirn
nesio Gencrali Ordinis Vallis-Umbrosffi
collegit vitam S. .loannis Gualbcrti,
camquc, quod :

hujus beati Viri vitam sed codexMs. cjus

scripsit
priorcs Vila) scriptorcs pra?tcrmiscrant,quiljusdam
;

Chronologicis notis.acprolixioribusphrasiljus
auxit nomen non habcbat.»Nostra parum inlerestcujus-
Januensem perpcram cum iJ.Andrea cunquc sit h.-ec vila, cum ccrtc antiquiora Actasi-
HuncAndream
Strumcnsi abbate confudit Mabilloniusin
obscrva- mus edituri.

Gualberti sm- 27.Eudoxiu8Locatellusanno 1.582 sanctiPatrissui

tionibus praiviis ad vitam S. Joannis
Benedictino, part. 2, pag. 266, ita notans : gesta et miracula primo operis sui llbro Italiee edito
culo VI
Umbrosa,« sedemsuam fixit ad postcros transmisit. Post plurimos alios,qui lum
« Illic,»ncmpcin Valle
poluta tum ligala oraiioneS.Joannis Gualberti Acta
Joannes Gualbcrtus cu.jus rcs gcsta primus
litlcris

cujus scriptionem cxornarunt,omniumcopiosis3imcDidacusFranchiu8

mandavit Andreas Januensis,
errat duodecim libris,Florentia3 anno 16i0 Italica lingua
nancisci nobis haud licuit.» Crassusenimvero
Si opcr.-n impressis,eamdem hisloriam complexu8est,acplu-
cum unus sa;culo xi, altcr xv scripserit.
rimis notis illustravit.Denique Vincentius Simius in
pretium foret,errorcm hunc ciare dcmonstrarepos- g
ecgrapho, quod
Januensis Cntalogo Sanctorum et virorum illustrium Congre-
semus ex ipso Andreaj
nostria cx Ms. Ripo- gutionis Vallis-Umbrosae, anno 1693 Rom.-f. typis
D. Franciscus Redi Majoribus
lensidescribendumhumanissimecuravitquodquein vulgato, ad litteram l,pag.L57,breve viice Gualbcr-
tinae compendium tradidit. In eo juxla
cornrnunem
MusffiO nostro ctiamnum seduloservamus.quamvis
Joannis Gual- Vallurabrosanorum scriptorum scntentiam tenel,
hic non edendum, ne tam multa S.
sanctum Patrem suum natum csse>nno Christi 985
berti Acta lectorem taedio afficiant, ct maximam
ac pervenisse ad ffitatem 88 annorum,adeoque con-
hujus tomi partem occupent.
Florentinus,partc sequenter dixisse debuisset cum receptissima opi-
25. S.Antoninus archiepiscopus
Historiarum, tit. 15, cap. 17, Vitam S. Joannis nione,eum mortuum esseanno 1073. Miror itaque
2
Gualbertini eodem sseculo compendiosius exaravit. annum 1075 ab eo poni; nisi forte sit error tipogra-
phicus quem libenter ignoscimus nam hanc er- :

Hieronymus,Radiolensis,qui, teste Franchio,floruit

randi veniam petimusque damnusque vicissim.
anno 1480, vitam ab Andrea Janensi Latine
scri-
22. Ex enumeratis scriptoribus quos fere omnes
ptam in linguam Italicam transtulit. Circa idem
sive manuscriptos sive impressos in Musaeo
.

nostro
tempus,autpauloetiamante,XantesPerusinusabbas
servamus, tantum priores duos, utpote ab antiqui-
Merrathensis in componendis ejusdem SanctiActis
operam C tate maxime commendandos, hic edere visum est:
cultiore scribendi genere ususest.deditquc
stylo exornaret. ac primo quidem loco Acta B.AndreiE abbatis Stru-
utsancti Patris sui vitam rhetorico
mensis, qu» nobis eo suntcariora,quo diutius fue-
Habemushicdoctissimi hujus scriptoris egraphum,
runt in latebris perquisita ac tandem diligentiaD
quod acceptum referimus industriae et labori D. ejus epistoU
propria manu iideliter Aurelii Casari detecta, ut paiet ex
Aurelii Casari, qui illud
anno 1671 ad-Papebrochium data,cujus partem
hi(
descripsit. Thaddccus Adimari, Xantis Perusini
et ec
vulgari lin- praemitto ut de beati scriptoris auctoritate
successor, S. Joannis Gualberti vitam postreligiosan
graphi sinceriiate constet.Sic igitur
apud
gua imprimendam curavit Venetiis anno -1510
et amicamsalutationem scribit.« Perdideramus no
LucantoniumDi Giunta Florentinum.
mutato Vallumbrosani sanctorum beatorumque nostroruD
2G. Laurentius Surius ad diem xii
Julii
pnccipu
Verum quis illius fuerit digna veneratione colendas memorias ;

stylo eamdem vitam edidit.

Patris nostri institutoris Joanni
aulem sanctissimi
auctor,nonnulla est inter eruditos controversia.An-
tom.I, GualbertiVitam,quamluculentosermonedescripsi
tonius Possevinus noster in Apparatu sacro Pa
hffisituns sic pronun- beatus P. N. Andreas abbas Strumensis sancti
ad litteram F, pag. 662, nihil com
Tolosanus trisdiscipulus e\ qua magna ex parte suam
tiat « Jacobus Fornerius sive Furnerius
Altho Pistoriensis episcopus, Se
:

posuit S. P. N.
Ord. Cisterciensis, qui Benedictus X
(vulgo voca- j)
gratia illara ego inler libros et Mss. Rev. Abbati
tur XII) hujus nominis summus
Pontifex fuit,scri-
Petracci,jam in coelo uti pie speramus recepti.
psit vitam S. Joan. Gualberti, qua? extat apud Su- antiquitater
inveni,cujus quidem venerandi codicis
rium tom. IV ad diem mensis Julii xii.» HancPos- pallescens atlra
Vossius vel ipsum erubescens vel potius
sevini assertionem dubiamredditGerardus
ita disserens mentura demonstrat.
lib. 2 de Historicis Lalinis, cap. 57, la
27. « Liber est pecudineus chirographicus
« Vitam Gualberti apud Surium habemus tom. IV inscribitur
minori, ad extra litteris deauratis sic
a. d. XII Jul.Sed nomen auctoais in Ms. desidera-
» Sci Jo. Gualb, vita a B. And.
Abb. Strumen:
sit,haud fa-
batur. Quare utrum Fornerii an Blasii SanctiJoann
animus, utmo- » consc. » Intus autem sic incipit.«
cile dixerim. Sed magis eoinclinat ac eji
primi abbatis
vitam « Gualberli Vallis-Umbrosffi
nachi Vallis-Umbrosffi minus siverint perirc de Strumisal
scriptam ojusce « Ord. Instit. vila a B. And.sci fid.
fundatoris sui Ordinis a monacho
a se « bate
composita;cumsuppleraentoexaliisauctor
Vituc
loci, quam ab abbate Montis Frigidi. >>
 ; !

717
AGTA.
«bus in locis,ubi aliquaprKsentisperantiqui
libelli A in prajsentiexsrrinfinnp h;«c;«»-
>.
lbliadesideraban(ur.no8ita...S.Hn.i..nli.....,:
fbliadesideraban(ijr,posita...Scripliosupplemcnti
^
'" P'^^;^"^'^ ^.c,^'Pt'oae his signis
«obBignavi.Folia
« quffidam dcsiderantur ideo ne mircris sic (iniat
inihi semimodcrna vidct.ir ilia voro codicis anti-
;

« Ouod postea rctractans.

;

quissima,et ante annum MCLIV, vcl Ecgraphum AurcliiCa- ..

cerle paulo post sari more nostro in numeros

ipsum, ut multis probare possem,exscripta. distributum hic typi.s
Utinam mandabimus, et supplcmentum, quod ipsc
ct lyncci oculi vestri
codicem huno, verc aurcum, signis",
distinxit, nos uncis includemus.
inspicere possent? una mccum f ] »
antiquitatem proba- 3,'. Ilisco B.
'"".''" Andra; Actis
^",/^"«'"^^ ^^^tis subjungimus Vitam
Vitan
rctis.UtinamtaIempra3manibushabui.sem nnin, n <. V'
eruditus P. Conradus ^^««^„2'^^
Vallcm-Umbrosam
r.'!:"
Janningus (ni fallor) ^
huc ad T i i'""^^."'!''^^^^^
^^^°- ^P-opo Pisto
ricnsi conscriptam quas quamvis
^ ^"
ut plurimum cum
;
accessit, cui in nostro hospitio prfficedcnli conveniat, tamcn
mservissc gloriabundus etiam nunc quia amplior est cl in
exulto, verum quibusdam paulum diffcrt (hanc discrepantiam
et ipse testimonium occulatus tcstis in
perhiberct Annotatis obscrvabimus) etiam lectoris
Ecce vobis et nobis ccrli bcnignitas oculis subji-
favit. En prfficla- cicndam csse ccnsuimus, prout eam edidit
rum (sic vos in Actis Sanctorum die x Wartii Mabillo-
ct x.kv mus sa3c. vi Benedictino, parte 2, pag. 268, relicta
Maii decoratis) opus beati
quos vos iisdem
Andreffi, cditionc RomanaThesauri' Velii,
diebus nuspiam reperiri doleti. inventum ^''^"' qua; mendosa est
''"'' «^^ndosa est,
HncorZ ,V
quampriml
quamprimum fideliter
fideLr exscribaC^Ce^
cxscribam,vobisque per iUu ^^S clamatione «
^^luZ^^rr:!^^^-!^-.^--'^- -
strissimum et cruditissimum virum
Quam manca mutila est vita S : « ct
et communem Joannis Gualberti auctore
amicum Dominum Antonium Magliabechium S. Atthone, typis cxcusa
mit- Roma; anno MDCXII » Ut etiam
! hujus beati scri-
ptoris auctorilas innotescat, placuit laudes ei a

occupare meo non inesset an mo niirid "^^^^ ""."?' ' ™' ^'"'^"'^ '''''' ^«^
Hn T''"''""
ctorum honoris et glori^ pra^rcdi ar et Pa Jr^ T \ r c ^"^T''"'
'"'^' ^^"^"^'^ "^"^5"« ^*

r>-.s- ::i;£=-=i =rs:;.t-™=r.s;:::

manda est, utpote qui beatissimum

Patriarcham et rificum enimvcro elogium. Si quis
B. Discipulum Teuzonem et aliquos qui plura volet, lega
in vita me- ejus Vitam in Actis nostris xxii
morantur, noverit. Ipso scribente, Maii.
adhuc vivebatB. 3.3. Papebrochius quidem in illius Vita ad
Teuxo, uti testatur his verbis. «
Venerat inter celc- diem
dicta m
illustrata suspicatus fuerat,
luerat, R.
B. Attonem patria
« ros Teuzo, qui adhuc superest p
venerandus n. .
.<et senex. Vivebat et illfjoalcs an^^^^^^
,'> '"'• "
17.^"mvenisset. '"^^— ^° ^-odam ita
?"°V"
Ego Fr. Atto
frater, de quo sic. « Quod
i le adhL - n-^ ^
-^°' « Pecenmonachus
-.^-^--sis episcopus,huicBrevi.rmando
..
..actum fuisse,
flse, et illa,
illa' quaj superius ol net:^
^ .!!! ^ viva
diximus, ! '!
subscripsi et illudfieri rogavi cum omni
« voce testatur; et non solum bona vo-
illa, sed etiam qua; lunlale. Eruditus D. Joannes Aurelius Casari,
..

.. inferius
subjungemus. » Occurrunt et de lecta
aliis hac Papebrochii conjccturo, anno IGUl
exempla similia, ut § Eo tempore,
etc, propc fincm
ad cum scri-
psit in hunc modum « Ex hac peroratione
§ Ouod scribimus a venerabili fratrc didicimus
:
et S. Atto-
nis „ (loquitur dc cpilogo vitaj
Joanne et § Vere non solum, ,. Gualbertinse a se pri-
;
etc mum
^-^^=:^^z=-
stimonium :

biero-monachus Ordinis
« Ego Domnus Joannes Aurelius Casari
et Congrcgalionis Vallis-
UmbrosaB in veritate profiteor,
n
EE^^- -^-™
invento, quem postea dabimus), «

transmisso, in quibus utrisquc, virsanctus

titulo gloriatur PEccATon
ubi hoc
monachus, liquido apparct,
ct ipsius

'^i^

me suprascriptam verba illius instrumcnti per vos ad

'tam S. P. N. Joannis diem xxiv Maii
Gualberti auctore beato An- recitata, scilicet. Ego Frater
drea abbate, fideliter Atto Pecen. monachus,
e.xscripsisse ac dcsumpsisse a non sic legenda, ut sonent Pecensis, vel ut
Pretioso quodam manuscripto pecudinco antiquis- aliis pla-
cet, Pacensis, sed peccator,
9'mo, quod nunc mea quidem industria in ut supra in pcrora-
Archivio tione etMcmoriali. Sic sentio ego D.
>allis-Umbrosae servatur. Liber est Jo. A. qui su-
in octavo
-v.v^,., ^,c,
(vel ut
uu pra, saiva
pia, salva lamen
antp H.-vnr.,* •< ..i • tamen semper in omn omnibus
bus auctnritntp
auctoritatc

'"'"" ''""'•"''>''-"-• e' "! errores'„03 corrig

libus
ZrtoZllZ'ZT'''''T
etsccundum conti-
ndos^em'
.enlsuDDlem™ n^
"lsupplemcntum,s.cetsept,mumctnonum,quod T per promptissimu., scripta schoda ct
U, Attonis affixa, opinionem
ad vitam
D. Joannis Au m
 . .

720
S. JOANNIS GUALHIOirri AHHATIS
brcvitcp Iraclanda est. Didacus
Franchius in vita
11 ;iinw..n nru.loxus csl oL in A
cdita lib. 2, contcndit a S. Ilcnrico impcra-
nolal Huno iialicc
dicla schcdu pra-lcr alia siccandide
-'
:

Florentini tem-
duhn,
proposiLi torc ad prcccs ilildcl.randi cpiscopi
sane non cxiguum fructunc cxistimo Contra Ughellus torn III
quoqnc do San- pl iim hoc restauratum esBC.
cliamsi pcr hoc conLingat, nosLram instru-
diuLms col. 62, adductis aulhcnticis
llalia; sacraj,
cli conjccturam rucrc nec cnim Lalcs
palria :

Ildcbrandus autem inter cetera

<
rcfellanlur, ycl mentis, ita sentit :

valere volumus, quam quod ahunde collabentem S. Mi-

Hoc candidum Ma- pictatis officia, quibus inclaruit,
melius quidpiam subsLiLuatur.
..

niatis martyris basilicam restauravit,

ac magnifice
imitari volumus, sicubi a
gistri nostri excmplum munincentiaj pe-
cxornavit. Celcrum ut cjus piaj
occasionc dicta sunto jam
vero aberremus. Hjec ex
;
error qul
redcamus. rennaret memoria, illorumque jugularetur
ad propositum nostrum in Ilenri-
PostutramquchancVitampraelocommittcmus cjus basilicaimagnificam restaurationem
ac Cunigundarn ejus uxorcm, in-
•54

miracula, ab Ilicronymo Ra-

cum Impcratorem
S. Joannis GualberU
S, Guaiberti ™'-;"
,Papebroeh,quemann^^^
»•"","; g^i, p
b I
etalis feminam, retulerunt, hanc
antiquam
diolen3icollecta,etIIcnschen ,„bji,ie„dan, euravimus, in qu.
descripta,dcquibusms.pojammemorataep,^^^^^^^
Inveni '1''°' "^"^^'
^"
P isTme cjus .diLtionis tota gloriain nild.-
sic habet Aurel.us Casar, ..
i i,,, eiiam a se
monachorum
J^„^^^
pr.sulum
rdioCt"mrcirr°/oan„.""=i « ;,..c,ium institutu: a «orentinorum
arbltrio dcpendere decrevit. » Tum subit donaticnifll
sermones ejusdem Hieronymi, in qmbus brevitcr
omitlo.j
instrumcntum, quod hic brevitatis causa
et
inseritur, in cujus fmc sic
vita S. Joannis Gualberti UghelliopinionemsequiLurMabilloniusinAnnalibuB
Domini Hicronymi
habetur : Iste liber est mei annum Christi 1013 quar
Benedictinis tom. IV. ad ;

Prioris » Ut autera lector

hujus collectons fidem
partem elogn, etiam ego ut verosimiliorem amplector.
pietatemque noverit, breviter addo corrigam crro-
36. Non possum quin hic obiter
Catalogo virorum lUu-
quod Vincentius Simius in
neamMabilloniiconjecturam,quam in iisdemAnna
Yallis-Umbrosaj ad htteram
strium Congregationis quamdao
libus ad annum Christi 1028, donationem
Hpag 134,sicconcinnavit: «HieronymusRadiolen- Miniatifl
in Vincla, mter Laraberti episcopi Florentini monasterio S.
sis Prior abbatialis sancti Donati His litler^
faclam commemorans, sic proponit. «
scriptoresVallumbrosanosvaldecelebris,scnpsitm moni
Virginis, erga quam
subscribunt, ut mox dicebam, Lco abbas de
primis vitam beatae Maria3
sterio S. Miniatis, et post eum
Theuzo presbyierej
erat inflammatus ;
tenerrimje devotionis affectu
monachus, Ottriso presbyter et monachus, C
deinde miracula sancti Joannis
hoc dedicavit magniflco Laurentio
-8»'»-^—
Gualbert. et opus

extil.t,pscs,Dgular,teracceptus pr»terca
Medices, cui
rae
J—
Johannes presbyter et monachus.Forte is
C ;rG;:,;e;tus7,uihoc
„„„,,,^ri„„
monasterium ,, se recepit.
,pso temporeadS.
,ecenit. .» Miror virum
sitJohai|

in
Minia
antiqi
antiql
beatorum, super tn-
edidit super gestis aliquorum hallucin^
humihtatis et tatibus monasticis versatissimum hic ita
bus votis solemnibus, super gradibus tumesse,utJohannemGualbertum crediderit fuis
autem ab eo dats,
super Tirtute patienticC epistolaj Att
presbyterum, postquam in vita ipsius per B.
;

elucubrationes fuerunt fere mnumera-

et alis sacrae
temporis v.sus est um- nem scripta legit haec verba « Eorum quoque mj :

biles. Ne momento quidem plurimum hotf

fuit occupatus gister omnes ecclesiasticos ordines
quin imo semper actu
quam otiari ;
rabat, quos Catholicos esse scicbat,
ita ut foi
vel legendo vel scnbendo
in aliquo laudabili exercitio nisi prius ordii
die reci- ecclesi;e non prsesumeret aperire,
m
orando. Praeter horas canonicas bis Sanj
vel
tiis aliquis aperiret. »
Clarius id etiam in
tabatOfficiumVirginisDeiparce.semelindieofl.cmm Andrcas his verbi^
et Pcen.tentiales
vita num. 29 exprimit B.
defunctorum, Psalmos Graduales « Eorum Magister et Pater
tantam circa omi
consuetas rei.gion.s
cum Litaniis et precibus. Ultra
ecclesiasticos gradus reverentiam scmper
habuit,j
aliis superaddil.s
Quadragesimas et jejunia, etiam cogi, nec etiamOstf
sicut et ciliciis et
nuUatenus aliquando potuerit
absLinentiis carnem macerebat, sed cum ecclesiam ingredi vellet,et foi
Dein Sim.us piam rius fieri :

frcquentibus nagellationibus. »
""^-^; pr.sumeb:
essent elaus,,, cas ingrcdi nullo modo
frequentibus
n»8="f' ^„7^ ^
c a sun a„ ia ior m ^^
ejua mortcm enarrat. Hncc^d aperirei,
Ostiarius, qui illas aperiret,
donec ostiarius, vocaretur. •

inteUigent.am nunc hi
quaestionum secuturarum ;
quaestio, eaq
37. Nunc altera instituenda est
storiae nostrae illustrandae filum resumamus. causam S. Joani
difficilior,scilicet quam ob
S. Joames
S. Minialis quod
s IV De monasterio Gualbertus pra^fatum S. Miniatis monasterium
^
Gualbertus ingressus est, quare zllud deseruent.
seruerit. Acta omnia qufe mihi
videre licuit asa
prcedicto Crucifixffl .magi-
S Joannes Gualbertus, runt quod Simoniaco abbati, per
Florentinum ei
nuntium remittere sta-
nis prodigio motus, saeculo Quomodo ha'
fraude famubs ad scopum promoto, noluerit subesse.
Itaque, pr^missis pia Joani
tuit
revertitur.et, inscio patre,
Simoniacam abbatis sui promotionem S.
S. Miniatis monasterium un4
cooptatur, ut tusius
Gualbertus cognoverit, longa narratione,nesc.o
in monachorum numerum scriptores atq
occasione occurnt eruta, explicant recenliores VitcC
narrant utraque Acta. Sed hac interillosprimos,utopinor,AndreasJanuens.s,q
Miniatis qu<-E,
qucestiodercstaurationc ccclesiffi S. narr
omn.no ahena, inVita, quam hic manyscriptam habemus, sjc
cum non sit ab hoc nostro instituto
 721 ACTA. 722

cap. 8 : codem autem monasterio crat quidam

« In A quique videns lupum vcnicntem, dimittit oves et
monachus,nomine llbertus,valde subdolus ct trans- fugit, quia merccnarius cst,ct non pcrtinct ad cum

itorii honoris maxime ciipidiis,qui de rebus mona- de ovibus,secundurn cvangelicam veritatem. Atque
sterii, proh dolor quanta poterat, rapere
! furtive etiam sciebat, prout audiverat, scriptum esse in
atque cujusdam alterius Johannis custodise, quem sacris sanctionibus, ut sicut Simoniaca pestis sui
unanimem. habebat,committere disponebat;nempe magnitudine alios morbosvincit secundum intellc-
ut male conquisila prave dando, non ut custos et clum juris,ita sine dilatione, mox ut ejus signa per
pastor ad regimen,sed sicut prajdo et raptor ad do- aliquam personam claruerint, do ecclesia Dei de-
minium abbatiae quandoque pertingere posset,quod beant eliminari atque propelli.
efficerespirituelationismagnoperestuduitpostquam -41.« Ergo cum fratres et monachi hoc cognosce-
beatus Johannes abbati;« dominium usus consilio rcnt Dco volentc, atque Ubcrti Icgato cuncta refe-
pra^dictorum duorum humilitatis spiritu dcseruit.» rentc, omnesquc fere dolercnt paritcr et erubesce-
I
38.« QuaprOjjter idem Ubertus Florentiam perre- rent, sanctus Johanncs, zelo Dei succensus et fidei
xit,et Vicedominis,ut se juvarent apud cpiscopum, calorc inflammatus armisquc spiritualibus proecin-
centum solidos aureos, episcopo autem,Attoni no- ctus dixit Quid ergo dicemus, fratres, aut quid :

mine, multam pecuniam pro dicta abbatia sancti n faciemus ? Qualiter hic ultra stabimus.aut quo ibi-
Miniatisdarepromisit;et quam,diabolo suggerente, mu3?Eccc venditi sumus.Monasterium emitur.Ho-
1
diu concupierat, eodem persuadente, jam invadere nor ecclesiasticus,qui,Christo instituente.gratis est
satagebat. Igitur pecunia) pactione perpetrata, et dandus ac gratis accipiendus, pecunia emitur, pe-
abbatiffi potestate ita Simoniacc idem susccpta, cUnia pariter acquiritur.Igitur,his dictis, quosdam
Ubertus, id est abundans ad omne malum, et non ex monasticis et fratribus, hujusmodi Simoniacum
ad bonum, quemdam hominem ad monasterium execrantes per diversa monasteria statim coUocans,
procfatum ejusdem sancti Miniatis raisit, atque dc cum uno corum,quem sanctiorem credebat,et ideo
Johanne consanguinco Viccdominorum interrogare cum plus ceteris diligcbat, protinus ordinat, quo-
monuit,et qualiter abbatiam prasdictam acquisisset, modo melioris vita3 legibus se posset submittere, ac
quidve pro ea daturus esset nuntiaret ideoque ; Simoniaci dominium abbatis evadere,cum ejus ty-
pecuniam, quam illi crediderat, illuc sibi man- rannidi non valerct rcsistere. » Haec ilJe ;
quae qui-
daret. » dem quoad substantiam vera osse arbitror, quia
39.« Ad monasterium igitur sancti Miniatis prae- eamdem disccssus causam antiquissimi vitae scri-
dictum Uberti legatus seu nuntius venicns, et ptores etiam memoriae prodiderunt. At suspicor,
Johannem Viccdominorum consanguineum,perqui- quasdam circumstantias ab Andrea Januensi inge-
rens.Deo concedente,Johanncs Gualberti hoc modo C niose esse excogitatas.
propter eumtJem Gualbertum patrcm suum est illi 42. Mabillonius negat S. Joanni Gualberto hanc
nuntio deductus qui Gualbertus nihiiominus Vice- fuisse discedendi causam, et consequenter totam
dominorum Florentiae erat et consanguineus. Cui Andreac Januensis historiam falsitatis arguit in An-
Joanni Gualberto, cum nuncius ex parte Uberti nalibus Benedictinis tom.lV,ad annum Christil032,
pec.iniam sibi commodatam quaereret,etqualiter ad ita disputans." Florcntia3 in Italia Lambertus piissi-
abbatiffi dominium ipse pervcnisset cxponeret,con- rnusantistes,rcrum humanarum pcrta8Sus,pastorali
fidens quod illc esset de quo Ubcrtus dixisset, cura hoc anno abdicata, vitam monasticam am-
raox Joannes beatus, simplex et rectus ac timcns plcxus est,quo in vitac genere incomparabile probi-
Deum, etvelut alius Job recendens o malo, crimine tatis exemplum proesentibus posterisque usquc ad
confratris et rconachi Uberti erubuit satisquc do- obitum praebuit. IIoc exemplo Pctrus Damiani in
luit, et nimis admirans exemplo Salvatoris
dixit, sua ad Nicolaum Papam epistola abdicationem et
fingens se longius ire Hoc, fratcr, quod quajris
: ipse suam comprobavit. Non ergo verisimile est,
Uberto deferendum, et episcopo ac Vicedominis Lambertum episcopum cum fuisse,qui obSimoniae vi-
dandum, tibi convenienter prgebere non valeo, si tiumJohanniGualbertoseccdendiemonasteriosanc-
non id ipsum coram ceteris monachis et fratribus ti Miniatis occasionem prajbuerit. Neque id tribui
J)
dixeris, ut mihi tcstes possint fieri, quod, quod potest Athoni episcopo, Lamberti successori, qui
quoeris, Ubcrto mandaverim. pnc sul aetcrna memoria dignus fuisse dicitur idquc ;

40.« Hoc igitur rcmedio contra morbum execra- probant cgregia ejus facta, qua3 Ughellus refert,
bilem dicti Uberti beatus Johannes est usus, more scilicct benefacta ejus tum in ecclesiam Florenti-
cauti medici, volens contraria contrariis curare, nam, tum monasterium. »
in Miniatense
utipse Ubertus vidcns publicum„ quod credebat 43.Deindc,allato fragmcnto cujusdam instrumen-
nimio ruborc confusus dccli-
esse secretum, et sic ti,quo laudatur Miniatensc monasterium,sic pergit:
naret a dicto malo et facerct bonum, scilicct dc « Quae omnia probant, longe aliam fuisse Johanni
eodem morbo poenitentiam agendo,et etiam ut mo- Gualberto recedendi ab illo manasterio occasionem,
nachi, qui sunt tamquam oves, viderent quomodo fecilicet majoris perfcctionis ac solitudinis studium,
caute viverent sub
eodem,quia hic non crat pastor ut superius diximus. Extat ad Obertum ejus loci
* sed mercenarius, cujus non aunt oves proprias, abbatem Bcnedicti IX epistola, qua omnes ejus
723 S. JOANNIS GlJALBEItTI AIUJATIS 724

posscssionos ab Ilildebrando, Lambeito ct Athonc A. H-ta ahlmlisBa unam causam mcmorans^alleram non
episcopis conccssas confirmat. Lambcrto succcssit excludit. Imo fieri potuit, ut rnaluerit S. Joannesin
Gerardus,nalioneHurgun(lio,qui ol) pneclarasanimi loco solitario vitam agcre, quam sub Simoniaco
dotcs ad Flornnlinum opiscopaUira promotus est, abbalc,ab hominibus stecularibus rnultum frequen
creatus dcmuin pontifcxsub noniine Nicolai II;quo tato vivere. Gerte monasterium S. Miniatis dccern
episcopo, celebcrrimum monasterium, sancti Salvii annis ante ab omni sa^culari strepitu f uisse remotura i

nomine insignitum.duobus ab urbe 1'lorentia niilii- probat cx verbis Lamberti episcopi Florcntini ipsc
bus, a Joliannc Gualbcrlo Vallumbrosani Ordinis Mabillonius tomo citato ad annurn Christi 1028 :

institutore conditum cst.Nullus in his locus cst Si- « Annusdccimus quintus quo
crat,inquit,ex lliJde-

moniaco illi episcopo,qui Johanni sccedendi occa- braadus Florentinus antistes sancli Minialis mona-
sionem praebuerit, quaiis ab Athone in cjus Vita stcrium instauravcrat,cum Lambertus ejus succes-
confingitur. » sor,nonmodosuidcccssorismunincentiam probavi'
4i. Ila3cnon incongrua sunt ut probent nullum sed etiam novis donationibus auxit, hac maxini';
ex his nominatis episcopis Simoniaca labe contami- adductus ratione,quod hic locus tanto essct salvan-
natum fuisse. At durum mihi videtur proptcrca dis animabus habilior,quanto etasaeculari turaultu
B. Attoni fictionem objicere, et, quod durius est, remotior, et sanctorum ibi quiescentium religione
B
B. Andrese scriptori coacvo fidcra nolle adhibcre. sacratior. » Addc quod htec solitudinis obscrvanlia
Malim ego credere hunc Simoniacum episcopum etiamnum perscverarit anno 1032, teste Attonc
(quisquis is demum fuerit.nam beati Vita^ scripto- episcopo Florentino, cujus hajc verba affcrt Mabil-
res nomen ejusnon exprimunt,)iu catalogo Florcn- lonius tom. IV ad annum 1032. " Fiunt ibi nemi'
tinorum prajsulum esseomi6sum,aut aliosnon rectc laudes assiduje et obsecrationes juges et orationc-
collocatos,aut denique aliquem cx praidiclis episco- continuaj pro salute vivcntium, seu etiam morien-
pis, antea Simoniffi reum, resipuisse, ac postea tium fidelium, quee in conspectu divinae clementi
peccatimaculam munificisdonationibuseluisse.Uaec tanto acceptabilius assumuntur,quanto etvolunta'
ultima conjectura non omnino improbabilis cst Sic : et opere,fratres ibi famulantes a sfficularibus cui;.
enim legimus,Petrum Simoniacum,F]orentinum epi- constat fore [id est esse cum una causa alteram non
scopum,de quo postea pluribus pronitentia ductum, excludat] remotiores. »
religiosamvitamduxisse.SicGregoriusVIIRodulpho 46.Non video quomodo ha;c cum saecularium ho-
Simoniaco Sueviffl Duci scribit lib. 2,epist. 45.« Ad minum frequcntia in litteris Ittae abbatissae anno
correctionem tuamtibi intimamus,utquantumcum- 1039 memorata cohaereant,nisi quis dical regularem
que pretii te pro disponendis in ecclesia clericis disciplinam,forteperabbatem Simoniacumet saecu-
accepisserecordaris,aut in utilitates ejusdem eccle- C laribus placere cupientem,relaxatam ac pessumda-
siae, si attinere ei videtur, aut in usus pauperum tam fuisse. Ab hac sententia non abhorret Carolus
expendas ut, nulla in te reprehensibilitatis macula Sigonius de Regno Italiae lib. 8, ad annum Christi
remanente,inter electos regni coelestis cives adscribi 1030 (chronologiam ejus non defendo)ita scribens.
merearis. » «Joannes Gualbertus honesto loco Florentiaj natus,
45. Minus urget, quod ad confirmandam suam cum,humanisdespectisrebus,monasteriuminiisset,
opinioncm ex Ughelleo adducitMabilloniusin iisdem nec satis monachorum, quibuscum vivendum erat,
Annalibus tom. IV, ad annum Christi 1038. « Ex solutam disciplinam probasset,egressus inde in ju-
iisdem litteris, » scilicet ItttB abbatissae sancti Ilil- gum montis Appennini se contulit,atque in loco.qui
lari, « innotescit causa, ob quam Jobannes cum Vallis-Umbrosa dicebatur, sedem novo monasterio
sociis e suo monasterio recessit; nempe solitudinis coUocavit, ibique se, sociosque suos legibus viti
amor studium vitanda^ populi frequentiae,qui ad
et severioribus obligavit. Inde congregatio monacho-
sancti Miniatis monastcrium confluebat. Sic enim rum Vallis-Umbrosae profecta. » Jam de praeclari
Itta in pracdictis litteris loquitur, ubi quaedam prae- hiijus Ordinis institutione ac laude agendum est.
misitdeviris sanctis,qui ad pie sanctequevivendum § V. Ordinis Vallumbrosani institutio, incremenlum,
omnia relinquunt « de quorum collegio » inquit n
: privilegia ac laudes.
« quosdam viros de sancti Miniatis monasterio, « Vallumbrosa, » inquit Mabilio, « seu Vallim-
quos vobis bene notos esse credimus, in eremo, brosa et Vallis-Umbrosa ab opacis, quae montium
quae Vallis Umbrosa vocatur,sicut vos scitis,susce- dorso incumbunt,vallemque subjectam adumbrant,
pimus in loco qui dicitur Aqua Bella, in proprieta- abietum silvis sic dic^a,dimidii diei itinere ab urbe
tem scilicct nostri monasterii, quod est in honore Florcntia in Alpibus Appenninis,medio Florentiam
sancti Hilari sito Alfiano ;
qui mcliorandaj vitae interetCamaldulensem eremum intervallo.sita est,
gratia,cffinobiura,quod muUa populositatc frequcn- tergo montis imposita,cujus vallem Vicanus amnis
tabatur, relinqucntes, in loco solitario vitam san- scu torrens pr«ternuit.»In hacsolitudine S.Joannet
otam actitarc maluerunt. » Ex quibus coufirmatur Gualbcrtus instituit religiosam congregalionem,c
id,quofl ;ipcriusdiximus,Johanhiscausam secessus qua prodicrunt multi viri,tum doctrina tum sancti
non fui ..o, ut Simoniacos vitarct. » rnonia insignes,quorum D.Vcnantius Simius tcxuil
46. Vcrum,ut dixi,non multum hffic urgent ; nam catalogum,Romanis typisanno 1693e.\cusum.Primc
 725 ACTA. 726

j
S. Pater Joannes more Camaldulensium scparatas A ribus suis huic Ordini concessa confirmans et nova
exstruxit casas.quas pluribus describitAndreas Ja- communicans,huju3 grati» conferenda; causara sic
nuensis et Xantes I*erusinus, quarumque figuram indicat Nos igitur qui Ordincra ct congregatio-
: «

exhibet Didacus Franchius llisloriae suic lib. r^.pag. nem Vallis Umbrosaj hujusmodi, propter uberes
101. Ex his parvis initiis paulatim crevit monaste- fructus,quos in militanti Ecclesiaindivinis contem-
rium, tandemque anno i&M a C. D. abbate Ave- plandis et assiduis orationibus ac precibus ad Deum
rardo Nicolino magnifica exstructa est fabrica.quam producere noscuntur, in visceribus charitatis et
aeri incisam videre iicct apud Didacum Franchium dilcctionis nostraj coraplectiraur. » Bulla haec inte-
in indice,Mabillonium in Annalibus tom. IV, pag. gra legi potest apud Laertium Cherubinum tom. I.

421 et inejusdem itinere Italico tom. 1, pag. 18i. Bullarii, pag. 426. Cum hic nobio diutius haerere
49. Nascentem hunc Ordincm, prffiter Conradum non liceat, honorifica aliorum de hoc Ordine testi-
Imperatorem aliosque, pia liberalitate fovit Itla S. monia proferamus.
Iliiari abbatissa, ut constat cx litteris donationis, 52. Quantae venerationis ob vitae sanctimoniara
quas integras profert Ughellus tom.III Italite sacraj, fuerit hujus religionis inceptor, liquet inter alia ex
col. 299. Post mortem vero sancti Institutoris, viri eo,quod Bonizo episcopus Sutrinus, postea Placen-
ac femincc principes eamdem Congregationem pluri- n tinus, tanderaque martyr cujus Mss. servantur in
mis donis auxerunt, ut videreest apud Mabilonium Bibliotheca Cicsarea, teste Lambecio lib. 2, pag.
lin observationibus aute Vitam S. Joannis Gualberli 790,octo sententiarum libros ex S. Angustino exer-
: Sffic. VI Benedictino, Part. 2, pag. 267, et apud ptosvivcnli S. Joanni Gualberto dcdicaverit. Mor-
Ughellum tom.Ill Italia; sacras.col. 286.Nec minori tuo sancto Patre,idera sanctilatis odur in filiis per-
benevolentia hanc sacram familiam prosecuti sunt sevcravit : testantur quippe antiqui scriptores,
summi Pontifices, quorum diplomata passim sunt quanta morum integrilate ac pietatis laude haec
jObvia. Bulla Urbanill, qua; exstat apud Laertium Congregatio suo tcmpore floruerit. Juvat hic quo-
Chcrubinum tom. I Bullarii, pag. 14 et 1.5 eximias rumdam testimonia audirc. In vila S. Ayberti, ab
hujus Ordinis laudes singularcs plane pra;rogati- auctore coaevo scripta, quam illustravit noster
vas continet. Privilegia huic Ordini concessa varii Henschenius tom. I Aprilis, pag. 675, ita narratur:
posteriorum ssiculorum Pontifices confirmarunt, « Qui cum Roraara vcnissent,dictura est eis,sanctae

quorura Bullas auctores Vallumbrosani aliique di- memoriie Urbanum » (is est hujus nominis II, ele-
ploraatum collectores plerumquc exhibcnt, ad quos ctusanno 1088)(cquempetebant,esse Beneventi.Quod
curiosum lectorem remittimus. audientes Dominus Aybertus et frater Joannes,non
I
50. Non possum tamen quin ex iis quaedam ad ausi sunt arripere tam longum iter,tum quia diffi-
hujus Ordinis honorem maxirac spectantia brevitcr '-' debant viribus corporis.tum quia frater Joannesin-
excerpam. Urbanus II Bullam « dilectissimis filiis firmabatur ideoque consilio et benevolentia prae-
;

universffl Valiis-Umbrosana) congregationis » anno dicli abbatis in Umbrosam Vallem secesserunt, ibi
1090,datam sic auspicatnr : « Cum universis sancta eura, dum rediret, proestolaturi.
Ecclesiaj filiis ex Apostolicaj Sedis auctoritate ac 63. « Ubi quidem monachos rairae continenfiaj et
benovolentia debitoresexistamus,illis pra^cipue locis exquisitaj vita; invenerunt, qui super eos viscera
atque personis, quaj spccialius ac familiarius Ro- pietatis elfundentes ac benigne suscipicntes,perpe-
manae adhaBrent Ecclesiae, quique ampliori religio- tuo illossecum retinerc studucrunt Monachi enim :

nis gratiaeminent,propeDsiori nos convenit caritatis isti, de quibus agiraus, ut multorura sinceritas te-

studio iraminere. Quia igitur,divina propositum vc- statur,sunl firmiter et perfccle regulara S. Benedi-
strum pra;veniente ac subsequenle clemcntia, Reli- cti obscrvantcs, de laborc inanuura viventcs,multi3
gionis vestrae simplicitas honsc opinionisodorem in et variis laboribus inccssantcr spe coclestis vitae
locis et prope et longe positisaspiravit: Nos vestro corpora afficientes,in rigorc disciplinae severa cari-
provectui, annucnte Domino, provectus adjungcrc pauperibus suscipiendis
tate fervidi,in peregrinis ct
cupientcs, ccenobium vestrura pro B.Maria sempcr benigni, in sepeliendis fratribus insuper orani pii,
Virginis reverentia, cui dicatura est, in Roraanac D genere religionis praeclari, et (ut duo prsedicti viri
Ecclesiae proprietatera et tulelara, atque protectio- fatebantur) omnibus monachis,quos hactenus vide-
ncm Apostolicas Sedis accipimus 5 et Apostolica^ ranl,sanctitale praeferendi. Qui cum cis per aliquot
illud auctoritatis privilegio munientes, ab omnium temporis spatium demorantes,ab illis multa docu-
personarum jugo liberumpermanero decernimus » menta recte vivendi, ut ipsi testabanlur, suscepe-
'
51. Alexander IV, tesle Franchio lib. 7, pag.198, runt. »

etiamconstantembujusCongrcgatioaisamoreracrga 54. ComitissaMathildis in litteris anno 1100 FIo-

Apostolicam Sedera sic laudat « Prospcciali devo- : rentia^ dalis.contra iniquas quoruradara vcxationes
jtione, quam habetis ad Romanam Ecclesiam, ma- defendit cosdom raonachos Vullumbrosanos,« quo-
trem vestram sustinuistis in persouis injurias,et iii rum vitam, » inquit, « nostro tempore pra ceteris
possessionibus et inaliis bonisvcstris non niodicura excellentius fulgere cognuvimus, eorumque lauda-
detrimentum. » Denique ut pluriinus alics pra;tcr bilem sanctitatis faraam ubique redolere non surda
eam, Julius II anno 1507 privilcgia a predecesso- aure persensimus.» Anselmus episcopus llavelber
727 S. JOANNIS GTJALnKItTI AUBATIS 728

gcnsis lib, 1, cap. 10 Dialogorum, fiiios (Mlidil 1). A. morc a Diccccsani jurisdilione hanc religiosam fa-
Lucas Acherius tom. XIII Spicilcgii ila loquilur ; milam aprimis cjus incunabulis Ilomanorum Ponti'
« Ncc diii cst, quofl in alio loco, qui vocalur Vallis ficum amor ac studium, qui postea celeberrima in

Umljrosa juxta 1'crusinos monlcs surrcxit congrega- eam privilegia contulere. »

tio monachorum valdc rcligiosa, a cctcris qui vo- .57.Quomodo hic Ordo in Galliam propagatus sit,

cantur monachi novo Ordinis ct novo habitu diffc- quod a

liquct cx Patriachii Bitturicensis capitc lxi,
rentcs, ct multos haljcnt suaj formaj sequaccs. » Labbeonostro editum estinitio tomisecimdi in Nova
Habitus,de quo hic scriptor agil,tum crat ferruginei BibliothecaManuscriptorum librorum,ubi traduntur
coloris, quem R. D. Blaoius de Milancsiis Generalis sequentia: «Quidam nobilissirnus ac strenuissimug
circa annum 1.500 in nigrum commutavit,ut fusius comes ab Hierusalem reversurus in Franciam,unde
ostendit Franchius lib. 7, pag. 186. Unde refelli cum ceteris Christianis illuc fuerat profectus, Ho-
non meretur duplex crror cujusdam rccenlioris mam ingressus, facile obtinuit a summo Pontifice
heterodoxi, qui imperite scribit colorem Vallum- sibi donari reliquias sanctorum martyrum Cornelii
brosanorum monachorum olim fuisse cseruleum (in ct Cypriani. Tum vero impetratis etiam ex floren-
hocprimocrrore ducem habct Polydorum Virgilium tissima monachorum Congrcgatione Vallis Umbrosa
lib. 7. dc Invent.rer. cap.2) ac nostro temporeesse aliquot devotis fratribus, quorum Prior vocabatur
^
violaceum. Hic, si umquam,c8ecus judicat de colo- frater Andrcas, vir maximaconservanda; religionia
ribus. constantia cIarus,iIIustrissimu8Come8 voti cornpos,
55. Do habitus mutationeita canit yEmilius Acer- lajtissimusque ad suos penatesregressus ; amplifica
bus in panegyri S. Joannis Gualberti : liberalitate prajdictos religiosos viros curavit.dans-
« Mutavit Vallis veteres Umbrosa colores : que illis oplionem eligendi locum idoncurn pro ajdi-

« Felix si mores, et cffili servat amores. » ficando monasterio infra suae ditionis metas conccs-
At religiosam hanc congregationem mores ac cocli sit, statuitque tanti operis impensas de suis facul-
amores conservasse,testatur Ughelli elogium,quod tatibus accipi.Que quidem ccenobio in Aurelianensi
hic tamquam dictorum anacephaleosin,et omnium, territorio celeriter magnificeque constructo,non so-
qua? dici poterant, synopans subjicio. Sic habet lumillud viradmodumnobilissanctorum martyrum
tom. III Italiaj sacra3,col. 283 : « Traxitis Ordo no- Cornelii et Cypriani sacris reliquiis insignivit,verum
men suum a loco,in quo primum monasterium, ni- etiam de suis redditibus ipsum locum munifice ac

mirum in subjecta valle, densiore umbra obsita, nobiliter dotavit, instituens ut deinceps idem mo-
projectaque ab insurgentibus hinc inde asperrimis nasterium appellaretur Corneliacum.
montibus excitatum est in eo loco, cui Aqua Bella 58. « Jamque velut balsami fractum alabastruK
nomen est, quem ipsi nobilissima Itta Hillarianae C admirabilis vivorum Dei opinio mire frHgrans,brev
domus in Fesulana diojcesi abbatissa,ex Guidonum per totam Aquitania? provinciam diffundebatur;quo
Comitum familia procreata, liberaliter tradidit. rum exemplo plurimi cujusvis conditionis hominei
56. « Distat tantummodo duodecim a Florentia attracti et illecti, comtemptis ac spretis vani hujui
milliaribus nobilissimum hoc monasterium, quod mundi illecebris se ultro suavi Christi jugo submit
postea, cum Viri sanctissimi virtus late spargeret tentes, bravium supernae vocationis certatin
ad
se, ac circumferret, ejusque probitate successores contendebant. Venerabilis enim pater Andreas, ii
non desciscerent, maximis opibus, ut in eo divini quo totius religionis forma nec non totius modera
cultus gloria offlorescet, amplificatum est, atque tionis gratia renitebat, facile inducebat singulot
caput extitit nobilissimae Congregationis Vallumbro- qui ad se ccnvertebantur,suimet notitiam reciperr
sanffi, quaj brevi non modo tota Hetruria, verum psalmis et hymnis vacard, terram sui cordis jiu
etiam tota Italia se diffudit, maximosque Ecclesia; cultu etexercitiis indesinentibus excolere, caeliber
fructus attulit, novum D.Benedicti institutis mona- castamque vitam,omnibus mortalibus prascipue dc
sticissplendorem peperit, Hetruriajque maximum siderabilem,>'emulari atque sectari. Quid multa?It
decus affudit extulere enim sese ex ea familia in-
.•
brevi abrenuntiantium saeculo coaluit numerus, u
numeri viri sanctitate ac scientia conspicui, quos J)
in arido et squalenti campovideretursegesfecunda
prceclarfo virtutes ad summas ecclesiasticas dignita- ac Iffita Domini Sabaoth vinea succrevisse,jam sua
tes erexere. Tument prajclaris illorum gestis histo- propagines longe lateque dilatatura. Unde vir Do
ricorum monumcntaqua; hic recensere supervaca- mini Andreas piura diversis in locis monachorur
iieum est.Servavit hactenus is Ordo suum splendo- conventicula, quae nunc Prioratus vocantur, inst
rem Serenissimi principis Caroli Medicei episcopi
: tuit, et erexit precibus quorumdam nobilium virc

Cardinalis Tusculani clientela? hodiecommendatus rum, ultro ci offerentium ea quoe ad quietam reli
est, et ab Ascanio Tamburino abbale Generali ma- giosorum vitam pertinent.
xima laudeadministratur; quem virum insignis do- 59.« Denique silvam quamdam quercubusetfagi
ctrinacum aliis natura; dotibus et ornamcntis,sua- densissimam intra Biturcensis dajceseos finesrcpi
vitatcmnruni, prudentia singulari, conjuncla, non ricns,facto primum ibidcm tugurio, animocjusit
minusquamlibricruditissimideabbatum abbatissa- cessit hanc suac peregrinationis ultimam facei

rumque jure ab ipso typis cusi commendant. Exe- mansionem ubi sane,cuicumque divinilus
; inspira
729 ACTA. 730

convertebantur, ab ipso secundum div Patris Bene- A Rcligiosis ac Militaribus octo tomos, seneis figuris
regulam instituendi, sibimet casas circa ma-
dicti decoratos, Gallicc vulgavit.
tuguriolum compingontcs, rei effcctu locum
gistri § VI. S. Joannis Gualberli scripta el preces.
ipsum deinceps Gasale bcncdictum appellandum cen- (Quce hic sub num. 62-83 sequuntur, seorsim
suerunt. Qui tandem adjuti ope quorumdam princi- edimus infra.)

pum,ac devotorum fidelium eleemosynis basilicam § VII. Gesta S. Joannis contra Simoniacos.

et universas raonasterii officinas, Deo auxiliantc,
consummaverunt.QuoDominus Leodegarius
censis archiepiscopus venire dignatus, ccclcsiam
quidem in honorem intemerataj Virginis
Divina providcntia videtur S. Joannem Gualbcr-
Bituri- tum servasse luctuoso tcmpori,quod S. Petrus Da-
miani pag.l, cpist.l5, ad Alexandrum II Romanum
Marioc Dei pontificem ita deplorat « Totus itaque mundus hoc
:

Genitricis ac beatissimorum Apostolorum Petri et tempore nihil est aliud nisi gula, avaritia, atque
Pauli soiemniter dcdicavit ;ipsum vero Reverendum liijido; et sicut olim trifariara divisus cst orbis, ut
Patrem Andream in abbatcm primum Casalis be- tribus simul principibus subjaceret,ita nuncgenus
nedicti confirmavit ac benedixit. » humanum, heu proh dolor! his tribus vitiis servilia
60. Mirum est hunc Andream Vcnantio Simio in colla substernit, eorumque quasi totidem tyranno-
Catalogo virorum illustrium VallisUmbroscc praj- n rum legibus obtemperanter obedit. » De Simoniaca
termissum esse; prffisertim cum in Epistola ency- aulem pestc itatestatur NicolausII,indecrcto con-
clicaa monachis Casalis Benedicti post ejus mortem tra Simoniacos, quod a Labbeo nostro refertur tom.
scripta.et jam a Luca Dacherio edita tom. 11 Spici- IXConciliorum,col.l010.«Qui igitur usque adeohaBC
legii pag. 518, egregium habeat elogium, ex quo venenata pernicies hactenus inolevit,ut vix quajlibet
hffic pauca excerpimus. « Fratres carissimi, pro ecclesia valeat repcriri quaj hoc raorbo non sit ali-
Domino Andrea, abbate nostro, fratre vero vestro, qua ex partc corrupta, eos qui usquc modo gratis
piissimas aures omnipotentis Dei nobiscum pulsare sunt a Simoniacis consecrati, non tam censura ju-
satagite, quatenus cui devota mente servivit, dum stitia3,quam intuitu raiscricordise in acceptis ordini-
spiritus membra vegetavit, inhajrere membris
busraanerepcrmittimus; nisi forte aliaculpaex vita
cor-
poris a vita destitulis pcrpetualiter valeat. Hic et- eorum contra canones eis existat. Tanta quippe ta-
enim bcatus vir.anno ab Incarnatione Domini nostri lium multitudo est,ut dum rigorem canonici rigoris
Jesu Christi millesimo centesimo duodccimo indi- super eos servare non possumus, necesse sit ut
ctionequinta.duodecimo Kalendas Februarii,explc- dispensatorie ad pia3 condescensionis studium nos-
vit naturae jura,mortis persolvens debita.... Primus tros aniraos ad praesens inclinemus.Itatamenaucto-
quoque abbatiam nostram.quajvocaturCasale Bene- ritate sanctorum apostolorum Petri et Pauliomni-
dictum construxit, pluresque cellulas sibi supposi- C modis interdicimus nc quando aliquis successorum
tas,scilicet Corneliacum, Contras, Altaria, S. Beni- nostrorura ex hac nostra permissione regulam sibi
gnum,Beescam, Polinas, S. Anianum, Cambonum, vel alicui assumat,vel pra)flgat Quiahoc non aucto- :

Salviniacum.» Qui de hoc abbate, eta;dificatis ab eo ritas antiquorura Patrura jubendo aut concedendo
monasteriis, prajsentique eorum statu magis distin- promulgavit,sed temporis nimia nccessitas permit-
ctam desiderat notitiam,consulat Annales Benedic- tendura a nobis cxtorsit.»Ex his facile cruditus lec-
tinos tom.V,pag. 2.5i,2y7, 316, 468, 577.Nobiscnim tor colliget, qualia tunc fuerint tempora.
non licet hic singula transcribere, nc in nimiam 85.Eorumdcm temporum calaraitatem B.Andreas
molem excrescat Commentarius. sancti nostri discipulus in vita S. Arialdi martyris
61. Si quis etiam de illustri Ordine Vallumbro- ita graphice describit «Erat tunc ordo ecclcsiasticus
:

sano, et orta cx eo post mortem sancti fundatoris in tot erroribus seduclus, ut cx illo vix quispiam
religiosarum feminarum familia, plura nosse cupit, cxisteret, qui in suo loco veraciter rcperiri posset.
adeat Eudoxium Locatellum,qui primo Italicioperis Nam alii cum canibus et accipitribus huc illucque
sui libro vitammiracula S. Joannis Gualberti,
ct pcrvagantes, suum venationi lubricae famulatum
secundo Generalium Vallumbrosanorum ac Beato tradebant; alii vero tabernarii et nequara villici,
rum gesta complexus est. Videri etiam potest Di- usurarii existebant cuncti fere cum pu-
j) alii irapii ;

dacus Franchius, qui Vitam sancti Patris sui duo- uxoribus sive scortis suam ignominiose duce-
blicis
decim libris Italicis vulgatam copiosis notis illu- bant vitam; omnesque quaj sua erant, non qua;
stravit.De eodem Ordine egerunt Ascanius Tarabu- Christi, quajrebant : nam,quod sine gcmitu dici vcl
rinus de jure abbat. Disp. 24, quaest. li, num. 20. audiri nec potest nec debet, universi sic sub Simo-
Silvester Maurolycus in Oceano omnium Religionum niaca h.tresi tcnebantur quatenus a mini-
irapliciti,
lib. 2, pag. 120. Paulus Morigia
in-Historia Reli- mo usque ad maximum nullusordovel gradus habc-
gionum cap. 26. Ignatius Guiduccius in Vita S. Hu- ri possct, nisi sic eraeretur quoraodo emitur pecus.
aiilitalis, Gabriel Bucelinus in Mcnologio Benedi-
Et, quod est nequius,nomo tunc,qui tanta; perver-
ctino, Silvanus Razzius in Vitis Sanctorum et
Bea- sitati resisteret, apparebal scd, cum lupi essent
:

torum Hetruscorum, Philippus Bonannius in Cata- rapaces, veri putabantur esse paslores. »
logo Ordinum religiosorum, ac post alios Anonymus 86. Inter rapaces istos lupos erat episcopus Flo-
Gdliig, qui a paucis annis de omnibus Ordinibus rentinus Pctrus nomine, cujus sacrilegum Simonis
731 S. JOANNIS GUALIJKIITI ABHATIS 732
crimcn sicerupisse tradit Andreas Januensis in vita A poterat, se abstinuissct. Interim populus in duaH
S. Joannis Gualberli cap. G2. « Circa h.cc lempora dividitur partcs, quarurn altera, qu;e amorcm Lei
conLigil,uL quidurn noliilis vir nomine Tcuzo Mcfiia- muncribus pr.ftfcrebat, clericos et rcIigioHO»
mona-
barda, palcr vidcliceL I'clri epincopi Florenlini,vcnit chos, qui contra cpiscopum rcm comprobandarn
de J*apia FlorcnLiani causa visilandi dicLum filium susccperant; altera, qu;x; munera et favorcm diii-
suum. Gui FlorenLini cJam insidiantcs lcnlando di- gebat, episcopum est secuta. »
cere ccDpcrunt Domine Tcuzo, mulLum prcLii pro
: H'.).t Gurn crcbro igitur inter se altercareturpopu-

filii Lui digniLale regi conLulisLi? Quiijus ille,utpoLe lus, et altera allcri obstarct parti,in tantum exorta
simplicissimus homo ccepiL jurcjurando dicerc: Pcr augcbatur contcnLio, uL iuLer ee dimicantibus saipe
corpus S.Syri nec unum molcndium potesL horao in eliam usque ad effusionem sanguinis venirent.Gum-
domo domini mei regis habcre sine magno prclio, quc haec diutius agerentur, et neutra pars parti cc-
nedum talem consequi cpiscopatum.At illi hoc au- derct, Joannes reverendissimus abbas rnonasterii,
dientes alacres et avidi rem sciscilari rursusc.xpo- quaj Umbrosa Vallis dicitur, siepe ad hunc conlli-
stulant dicentes : Dic ergo.si placet tuae nobilitaLi, ctum advocatus,zclo Dei ductus.suis cura monachis
quantum summa3 pecunia! poLuit haec res constare veniebat, qui exhortando, praedicando, divini exa-
tibi.? At ille : Per sanctum Syrum sic tria millia p. minaLioncmjudiciiintentando,episcopumadinonere
libras, potestis bene scire, me propter hunc episco- non cessabat,quatenus ex perpetrata culpa poinitea-
patum acquirendum dedisse, sicut unum valetis tiam agcret,et sacerdotio minime legaliter acquisito
credere nummum. lis auditis, certi redditi tali humiliter cederet,nec sibi suisque 8ubjectis,quibus
testimonio cccperunt haec ubique pandere verba. » incremcnto esse debuerat, detrimento forct. lllud
87. Gum Joannes 3ualberLus rem
inter alios S. de Evangelio ei saepe proponens.quomodo Dominuf
hanc cognovisset, statuit cum suis sacrilegum epi- Jesus vendentes et ementes columbas de tcmplc
scopum omnibus viribus oppugnare etSimoniacam projecerit,cathedrasque subverterit, et aes nummu-
hajresim ubiquc extirpare quse quia fusius ac cer-
;
lariorum effuderit, videlicet demonstrans, ut qui-
tius ab auctore coa^vo narrantur, ejus narrationem cumque Spiritus sanctidonum,quod per columbaa
hic inserendam esse censui.Is est Desiderius abbas significatur, ductus avaritia vel vana gloria elatus
Gassinensis, postea Victor III, qui litem suo tempore pretio acquirere vel vendere tentaverit, ab illo coB'

agit tam sic exponit lib. 3 Dialogorum :«Quod Do- lesti templo et aeterno altari se procul dubio elimi
minus in Evangelio dicit : Pater meus usquemodo nandum noverit. »

operatur et ego operor,quotidiecernimus adimpleri, 90. « Sed ille nihilominus praesentis vitae honorii
et antiqua novis temporibus miracula innovari.Usec cupidus pro nihilo monita sancti Viri ducebat,im(
itaque, quae dicturus sum, adeo cJara sunt, utnon C potius pertinaciter et armis et verbis omnibusqu(
solum in Florentina dia3cesi,in qua facta noscuntur, modis, quibus poterat,se defendere nitebatur.Gum
verum etiam in tota Tuscia ac in urbe, quaj caput queidem venerabilis abbasincassum procedere sui
mundi est,Roma constet esse notissima.Petrus qui- verba videret, utraque parte populi advocata:Quo
dam clericus est,qui occulte data pecunia regio ad- niam,inquit,verba non prosunt,veniamus ad sigaa
miniculo in pra^dicta Florentina civitate cathedram construatur rogus et igne supposito accendatur.pe;
episcopatus accepit. Gum denique a clericis et po- quem unus e nostris ingrediatur,ut utrum vera ai
pulo, ut episcopum decebat, benigne luisset susce- falsa sint,qua3 de episcopo dicimus, Domino discer
ptus, post non multum spatium teraporis fama per nenle, probetur.PIacet utrique parti sententia. Ro
ejusdem episcopatus dioecesim increbuit, quod si- gus mox duodecim pedum mensura construitur.in
moniacaj haeresis peste foedatus, quod gratis Do- tra quem parva semita, qua unius tantum homini
mino jubente accipere et dare statutum est, pecu- persona transire posset, relinquitur, quae etiam e;

nia mercatus fuerit. accensis lignis.ne ibi aliquis locus a flamma vacaret
88.«Cumque tam horrendaet tam execranda fama consternitur.Interim autem dum hajc praeparantur
primitus ad religiosorum, dehinc ad aures vulgi praefatus abbas Joannes Petro suo discipuloreveren
pervenisset,coeperuntsepIuresab ejus communione j)
dissimo videlicet viro,qui postmodum in Albanens
sublrahere; Romanoque pontifici,quaecunq'ue super urbe episcopus ordinatus est, quique etiam adhui
hac re cognoverant, divino exardescente zelo, stu- superesteamdem ecclesiam regens, praecepit,ut in
duerunt intimare; qui episcoporum consilio con- dutus sacris vestibus omnipotenti Deo sacrificiun
gregato,eumdem episcopum,utrem diligenteragno- offerret,et sic demum confisus demisericordiaDei
sceret,convocavit.Scd cum se synodo pra3sentasset, per accensi rogi flammas indubitanter intraret.Qu
aocusatoribus undique acclamantibus, sacramenLo jussisPatrisobtemperans,postquamsacrificiumDe'
sese purgare nilcbatur. Gumque coram proesenLibus obtulit, casulam se exspolians, ad ignem venit e
res aliquanLuIum agitata fuisset,datBe induciae sunt, magna voce : Oro, inquit, Deus omnipotens, si Pc

ut per easdem forsitan inductus divinum expaves- trus, qui episcopus dicitur,Simoniaca est peste fcc

cens judicium,quod pcrtinaciter negabat,humiIiLer datus, ne ecclesia tua amplius polluatur, judici
confilerclur, (luatcnus ab a-Lerno non removeretur sancti Spiritus tui ostende virtutem,illaesum me pe
altari, si ub hoc projscnti, cui ministrarc juste non hunc ignem transire concede ; quod si nos fallaci
f33 ACTA. 734
)leni,causaindividiajducti hanccontraeumtulimus A Gregorius septimus,et istaejus sanctio cst omnino
lUSBStionera, artor istiusignisme luagratiadereli- pra3scns decretum. » Nam praeter varia argumenta,
•tum consumat. quffi exJoannis Gualberti obitu et Grcgorii sc-
S.

91. « H«c dicens, et sanctse Crucis sc signaculo ptimi electione contra hanc sentcntiam forraarc pos-
nuniens.permediasflammas constanter ingressus sera, unde quajso constat Graegorium Vli tunc viven-

jum igitur undique esse flammiscircumdatus.ita; tem hic compcllari? Cum hic Christi, B. Virginis
it u nemine prorsus videretur, ct omncs eum jam ac S. Pelri auxilium imploretur, nonne satis proba-
•onsumptum putarcnt, subito ex alia parle,Christi bilc est a Florentinis S.Grcgorium Magnura, san-
•omitante gratia, egrediens prosilivit ita ut non ; ctissiraum olira Urbis pra;sulem, et acerrimum Si-
nodo vestimentaejus,sed necapiilusquidem kesus moniaeoppugnatorem invocari, ut defendatsuacon-
»bigneinaliquoviderclur.Scd,utidemvenerabilisvir traSimoniacos decreta, qucc plurima edidit, utvi-
)ostea referebat, cumpermediasllammas gradere- dcrc est in cjus Vita ad diem xii Martii in Actis
ur,mappulademanuejuscecidit ;cumque jampenc nostris illustrata, et apud Baroniura, Labbeura alios-
•grederetur ex igne, viditscmappulam in manibus que. Oraitto hic alia quaj P. Lupus congcrit, ut pro-
lon gestare.ac in ignera sibi cam cecidisse considc- bethocrairaculura sub Grcgorio VII contigisse. Inter
ans, per mcdias iterum namraas revertitur, et se.- ^ alia operosc ostendit Petrum Igneura non ab Ale-
um mappulam extrahens rcportavit.Tunc omnes, xandro,sedaGrcgorioinGardinaliuranuraerurafuisse
[ui aderant, viso tam raaximo, tam obstupcscendo adscitura, quod nerao negat. Sed quid hoc ad rera ?
Qiraculo, immensas Deo gratias agentes, mox di- Nihil eniraimpeditquominusidsubAlexandroconti-
ersa purs unaefTecta, prajiatumepiscopura decccle- geri t, et postea Pelus Igneus a Gregorio VH Alexandri
ia pcllunt ;
qui poslea pocnitentia ductus, mutata successorc ad Cardinalitiam dignitatem sit evectus.
esto sub sanctse conversationis regula religiosam 94. Pluribus opus esset, si hic locus postularet,
gere vitam visus est. » discutere hanc igneam S. Petri probationera, quara
'.»2. Congruunt hffic cum epistola cleri ac populi raodernus quidam hypocriticus in Legenda sua Gal-
•'lorcntini, quae in Actis infru relerlur cap.8. Sed lica nimis audacter raore suo libereque carpit vo-
lic scrupulum movet P. Christanus Lupus in Decre- cans « audax facinus, quo monachus Deum tentare
is ac Cannnibus synodorum Generaliuraac Provin- ausus est. » Dcinde acsi S. Joannem Gualbertura ab
ialium part. 5 pag. 2(), ubi sic sccum disputat hac culpa eximere vellet, imperite addit « Nobis :

Qucestioestanistaepistola » (nempecleri et populi sufficit, Sanctum nostrura in hoc facto nuUara par-
''lorentini)«fueritscriptaad Alexandrurasecundura? tem habuisse, praeter orationem, qua Deura preca-
VffirmatetlaudatusAtto,etipsaepistola)inscriptio.)) batur, ut suam Ecclesiam a scandalo, quod patie-
fum, allatis Actorura verbis, ita sibi respondet : C batur, libcraret. » Imperite, inquam, haec addidit
Respondeo, ipsam epistolam clamare aiiud Et- : Nam si ha3C fuisset Dei tentatio, ut contendit, nonne
inim paraturaintraturo monacho ignem cxponit,et eam S. Joannes utpote abbas et Petri superior pro-
lubjungit : « His visis, clamor oraniura in coelura hibere debuisset ? Tantum autem
abfuit, ut hanc
attollitur.Kyrieeleisonflebilissimeplenoorecanta- igneam probationem prohibuerit, ut potius ejusdem
lur, Jcsus Christus celeberrirae ut exsurgat,cau- priraus auctor fueritQuippe, Teste Desiderio supra
:

I
samque suam defendat, oratur ; Mariaejusmater Joanncs Abbas Construatur rogus et
citato, dixit :

ut hoc sibi suadeat,multum a viris,plurimuraque ignc supposito accendatur per quem unus e nostris;

a feminis supplicatur; Petri apostoli nomen,quo ingrediatur. » Ac praeterea : « Petro suo discipulo...
'Simonem perdendodaranet, raillies ingerainatur; pracccpit, ut... confisus dc raisericordia Dei, per
'
Gregorius Urbis priESul, ut ad suas verificandura acccnsi rogi flamraas indubitanter intraret » Anhic
< properet sanctiones, ab omnibus oratur. )> « Hic nihil praeter preces, quas S. Joannes Gualbertus pro
iregorius est omnimo noster Gregorius septimus,et Ecclesia fundebat?
sta ejus sanctio estomnimo prtesens decretum,quo 95. Multis Sanctorum excraplis id factum defendi
vetuit audiri ac percipi divina Olficia episcopi, aut posset ; scd cum potissimura ad Patrura Igneura
^lerici palara Simoniaci.Quapropterhaecignea pro- n spectet, fusius de eo disccptari poterit in Supple-
batio non sub Alexandro fuit facta,sed sub septimo mento Februarii, ad diem ei sacram, ejus mensis
Sregorio. Et ita affirmat accuratissimus scriptor VIII, quoniam jara de cullu illius sufficienter ex
Bcrtholdus presbyter Constantiensis ecclesiae. )> Officiis propriis Florentinis constat. Interim si quis
!Dum singula
haje ejus argumenta cxamino, caviliari velit, habeatresponsum ex Suarezio nostro
'ttlirmaadmodumessesentioad evertendamFloren- tom. I, de Religione
de Irreligiositate cap. 2,
lib. i,

tinee epistola; inscriptionem,antiquitatis auctoritatc ubi agens de petitione miraculorura sic loquitur :

atque potissimura B.Andrea; Struraensis abbatis te- « Quod si aliquando Sancti hoc fecissc videntur,
stimonio sufl^ultara.Imprimi in Bertholdo Constan- credcndum cst id non fecis?c sine speciali Spi-
tiensisecclesiaepresbytero nullum hactenus verbum ritus sancti impulsu, ut dc Abraham dixit D.
reperire potui quod P. Lupi opinioni faveat. Dein Thomas, et de Elia mihi viili Lur csse indubitatum.
nonvideotam solido fundamento niti,quodsatis ro- Et idem credo, quoties Jego aiiquos sanctos viros
itandepronuntiat;«nicGregoriuscstomninono6ter peliisse a Dco signum aliquod publicum ad confun-
73» S. JOANNIS GUALBEIITI AHIJATIS. 736
dcndum aliquem hajrclicum, aut vorilal.cm fidci A. consilium religionis veslrffi Bcqui disponunt, more
confirmandam. p."y;dicti Patris vestri suscipite, et de his quar; ad
§ VIII. Quid senliendum sil dc miraculo quo (Jre- salutem eorumpcrtincre videatur^sanclis exhortft-
(jorio VII, S. Joanncm Cualherlum reprekendere tionihus inslruitc, ut non solum vestra, sed et vos
volcnti rontiyissc ndrralur. sequcntium circumpositi populi considcrantea
Nodus hic occurrit plus quamGordius, qucm sol- sanctaopera,glorificcntPatrem ve8trum,quiin crcIU
vere non valeo, scindere vix audeo. Ut autem nodi est.Nos autem ipsum amorem,quem patri vestroet
implicationem lcctor clare vidcat, brcviter eam hic vobis olim impcndirnus, donec nostros spiritug
prajmitto, Bcatus Andreas num. 08, et B. Alto rexcrit artus, exhibere dcsidcramus, et tanto qui-
num. 'in, narrant in Actis infra dandis, Grego- dem deinccps majori vo3caritatefovebimus,quanto
rium "VII, cum adhuc archidiaconus esset, venisse vos in divinis negotiisferventioresesse probabimus
ad S. Joanncm Gualbcrtum, ut cnm prajmcditatis quilius non solum spirituale, sed sceculiiirc, si
ad injurifcspeciern vcrbis olyurgaret, atque ita de necesse fuerit, Dco adjuvante, auxilium ministra-
experimentum capcret verum, cum
illius virtute ; bimus. Vosigitur omnipotentem Dominum exorate,
ad eum accessisset, omnium dicendorum ita fuisse ut ipse vires et facultates uobis tribuat, quatenus
oblitum,ut adejus conspectum obmutuerit quam ; j> suscepti regirainis importabile pondus possimus
insolitam obmutescentiam habuit pro miraculo, quo tolcrarc, et sanctam Ecclesiam inslatum antiquas
Deus Viri sanctitatem comprobare vellel. Contra religionis reducere. Valete. »
vero Gregorius VII (ita hic tantisper juxta commu- 98. Jam referamconatusvariorum quiimplcxurn
nem opinionem loquor) in Monachos
epistola ad hunc nodura solvere voluerunt au satis feliciler,
;

Vallumbrosanos asserit, S. Joannem Gualbertum judicet a3quus lector. Didacus Franchius, huju?
nunquam << corporis oculis >>a se visura fuisse. En contradictionis difficultatera cernens, omnem sese
apertam contradictionem et nodum, ut mihi quidem in partem torquet, et, ut haec duo contraria aliquo
hactenusvidetur,insoIubiIem.Priusquamvariorum, saltem modo conciliare videatur ait in historia
qui heec duo pugnantia conciliare conati sunt, sen- Vitffi Gualbertinae lib. ii. pag. 428 et 420,prffimedi-
tentias exponam, juvat hanc epistolam hic inserere, tatum objugatorem conspectum non ve-
in Sancti
quia non parum ad Sancti nostri gloriam confert. nisse sed cum praeordinata verba privatira apud se
:

Exhibet eam Andreas Januensis in Vita apud nos recoleret, eorum penitus oblitum fuisse. Prffiterea
manuscripta cap. 82, Baronius in Annalibus Eccle- gratis adstruit. Sancti conspectum et affatum postea
siasticis ad annura Ghristi 1073, Mabillonius in An- Hildebrando negatum fuisse, eoquod Sanctus soli-
nalibus Benedictinis tom. V, ad eumdem annum tudinis ac humilitatis amaus mognatum coUoquia
Labbeus tom. X, conciliorum col. 307, aliique, qui C vitaret, omniaque negotia perinternuntios aut lit-

concilia ct Pontificum epistolas collegerunt. teras conficeret, Asserit tamen, Hildebrandum hoc
97. Prasmissa consueta
hac formula « Gregorius : oblivionis prodigio raotum, tantara concepisse d(

episcopusservusservorum Dei, clericis, Monachis, » Viri sanctitateopinionem,ut maximusinter utrum-

(apud Baronium additur« ac religiosis laicis) disci- que flrmatus amor. Utostendat adfieri potuissi
sit

plinam sanctse recordationis Joannis Gualberti ab- citat in raargine ex S. Augustini epistola 105, haei
batis imitanlibus, salutem
Apostolicam bene- et verba « Quamvis nos non videamus oculis carnis
:

dictionem, sic incipit. venerandae memorise

» Licct anirao tamen in flde Christi,in gratiaChristi,in mem
eumdem Joannem patrem vestrum corporeis oculis bris Christi tenemus, amplectimur, osculamur.
non viderimus, quia tamen fidei ejus puritas in 99. Hffic explicatio, quanturavis veterura testi
Tuscise partibus mirabiliter resplenduit, raultum raonio destituta, utcumque toleranda esset, si sol

cum amore dileximus, ad cujus sanctae conversa- B. Attonis verba attendamus, quibus non diseri
tionis studium, quamvis vos imitatores esse non exprimitur Hildebrandum, postea Gregorium VI
ambigimus, ut vigor rectitudinis vestrae ad exstir- ad S. Gualberti conspectum aut alloquium pervi
pandam de agro Dominico zizaniam sollicitius invi- nisse , sic enim habet nura. 49: « Cum eum dui
gilet,attentiusque ferveat, paterna^ vobis exhorta- j) increpare disponeret, praeordinata, quae dicere pi
tionis verba impendimus. Vos itaque, dilectissimi, tabat, oblitus est verba. Qua ipsius perfectione s

in quantum humana possibilitas permittit vitam ab eo comperta, deinceps tantus inter utrumqt
illius sequentes, et vere filios ejus heredes simili vos flrmatus est amor, quantus inter ^amicos cari.'
conversatione probantes, viriliter agite et conforta- simos, et uterinos solet esse germanos. » At expl
mini in Domino, et in patienlia {al., potentia] vir- cationem hanc qualemcumque non dedisset Frai
tutisejus documenta sanctarum Scripturarum, chius, ut existimo, si vitam a B. Andrea scripta
quibush.Treticoruraargumcntadcstruuntur,ctfides legisset. Narajam, detecto hec thesaurohaeo opin
sanctte Ecclcsia3 defenditur, contra membra diaboli, manifesti erroris convincitur, cum B. Andre
quae diversis machinationibus Christianara religio- expresse affirmet, prffidictum objurgatorem ad
nem conanlur evertere, mens vestra quotidie medi- Viri « intuitum » mentem mutasse.Verba ejus hi
tetur, et ea, qua solet, libertate in malorum confu- sunt num.63. « De DommoGG.VIIApostolicffi Sed
gione erigatur ; eos vero, qui in vobis confidunl, et PP.,qui cum archidiaconatus in eadem Apostoli
737 ACTA. 738

Sede officiura gereret,ob illius patienliam compro- A. tiam « Proevio hoc oculato scriptore (do B.Andrea
:

bandam, cum dure increpare curabat. Mox ad ejus loquitur) haud pauca corrigenda sunt in aliis/^qui
intuilum mutavit mcntcm, ac prcrordinata, qu;c se post ipsum do Vila sancti Johannis Gualberti scri-
putabat dicere oblitus est verba. » pscrunt ; et prfficipuo opinio ilia, qua; mordicus
100. Papebrochius noster tom. VI Maii in com- tcnct Ciregorium Vlt sanctissimum, et Pontificem
mcntario Prsevio ad vitam S. Gregorii VII num.32, maximum corporeis oculis sanctum P. Johannem
ita rem intricatam expedire nittitur « Egimus de : Gualbertum non vidisse. Hunc, quseso, intueatur
B. Andrea, jam nominato, die x Martii et num. 13 auctorcm tencbras cnim suas cxcutiet et veri-
:
;

doluimus, prceclarum ejus opus de S. Joannis vita tatis lumen apprehendct. Quid ad hajc Domnus An

modo nuspiam reperiri.Sicuttamen S.Arialdi mar-
lyris Vita, ab eodem conscripta et a
XXVIII Junii,f'eliciter hoc sajculo eniersit
speramus illam quoquc aliundc prodituram e
ila
tenebris, priusquam sub manus nostras veniat Ju-
lins, Iste autem Andreas,vivente adhuc Sancto fun-
datore,florcbat,in expugnandis Simoniacis B.Arialdi
B anliquis Mss. ponebatur
raartyris apud Mediolanenses adjulor fidelis anno
MLX. S. Atto,sicuti jam vidimusad ejus natalem,
dreas Januensis, qui primus (ut puto) epistolam
nobis danda illam Apostolicam, Licet venerand.-E rnemoria), etc.
in lucem ad Monachos Vallis Umbrosa^ sub nomine Gregorii
Septimi vulgavit? Non Gregorio VII, sed potius ali-
cui summo Pontifici proxima suhsequenti (quidni
Victori III,potius Urbano secundo) est inscribenda
quia ex V, II facilius quidcm efficitur septimus. In
tantummodo inilialis. uti
in Decretalibus sfepissimeet in calcehujus lucubra-

XXII hujus mensis Maii, mortuus anno MCLV et tiuncula;, uti T. Razzolensis, hoc est Teuzzo abbas

circa MLXX primum natus, nulla orationc potuit Razzolensis. Ipsemct Urbanus sic notatur in qua-
viventis Sancti discipulis adnum erari ;sedsuac ac- dam sua epistola Rudolpho abbati Vallumbrosano
cepit ex illis, ac nominatim ex B. Theuzone, uno directa VApostolicae etc.R.Vallumbrosano M Ca-
:

^ex primis, qui usque ad annum MXCV dicitur maldulensi. V Urbanus R. Rustico.M. Martido Ca-
vitam propagasse,ac nonnulla de vita sancti Patris maldulensi.Per simplicem ergoinitialGm,et nume-
imandasse litteris. rum Pontificum V, et II, quid mirum si septimum
! 101. Hic vero Thenzo, prout ejus vcrba alle- collegerat Andreas a S Ambrosio, sicque putarat
gantnr ex veteri traductione Italica anni MCGLX Gregorii septimi fuisse epistolam illam : Licet ve-
existcnte inArchivioVallumbrosano non Hildebran- ncrandce memorise. »
dum, sed Gregorium Cardinalem nominat, cui res 103. Exposita hac sua opinione sic pergit : << Mi-
superius narrata usuvenerit; pro quo si Hildebran- ror Januensis calliditatem. Asserit se sancti Patris
dura, S. Atto constituit, ratus per anticipationem collegisse vitam a BB. Andrea et Attone. Isti, ut
vocari Gregorium, ex propria id fecit conjectura, C claret, de miraculoso amore, qui firmatus est me-
eaque minime soIida;cum Gregorius Papaprofitea- diante sibi ad invicem intuitu et collocutione inter
tur, quod sanctum corporeis oculis non viderit beatum Gregorium Vllet B.Johannem Gualbertum,
umquam. Alphonsus quidem Ciacconius in Vitis apertissime tractant; ille vero ne verbum quidem.
Pontificum et cardinalium, ejusque recognitores Invcnerathic(suspicor)epistoIam illam anonymam,
amplificatoresque Victorellus, Ughellus. Oldoinus aut saltem corroso pene nomine, suoque cupiebat
pro anno MLXIII, in quemrincidisset congressus inserere operi contradictionem videndo hceret;sed
;

iste cum S. Joanne, nullum nobis exhibent Cardi-
nalem Gregorium. Sed eum certum sit, mullos ab
iis medio isto sevo proetermissos, quorum notitiam
aonfueruntassecuti,quodveI soIaSuppIementorum-
ideatidem adjunctorum copia probat, nihil obest
titillatione quod novi ferendi ductus quid excogitat?
Miraculum penitus expungit et in apocrypham scri-
pturam commutat. » Tum circa hujus miraculi ti-
tulum in opere B.Andrea) relatum.notat sequentia:
« Haud ignoretEruditio Vestraverba haec « Capitu-

quominus cogiteraus, sub Alexandro Papa II, inter « lum de DomnoGregorio VII Apostolicse Sedis Papa

Cardinales revera fuisse Gregorium aliquem, nec ut in Vila infrascripta patet, rubeo essescripta co-
dum aliunde notum quod centumpost annis non
;
lore, et hoc singulare essc una cum fere omnibus
discernens S. Atto,maIesupposuerit Hildebrandum n initialibus litteris paragraphorum in toto prajdicto
Cardinalem, dictum in Pontificatu Gregorium. » manuscripto etexarata eademantiquissima manu.»
Quamvis hic error a B. Attone post centum annos lOi. Non omnino displicet mihi curiosa viri eru-
facile commiti potuerit,eumdem tamen B. Andreae diti observatio facile namque fieri potuit, ut An-
;

scriptori coaetaneo tribuere non ausim quod dreas Januensis, si non per fraudem, saltem per
;

,
etiam non facturum fuisse arbitror Papebrochium,
maximum antiquitatis aestimatorem^, si praeclarum
ut ipse vocat, B. Andrea; opus inventum fuisset
antequam S. Gregorii VII Vitam illustraret.
103. Aurelius Casari nonachus Vallumbrosanus,
infra sa3pelaudandus,difficultatem perrumperealia
lentat via in litteris ad Papebrochium datis 27 Fe-
I
btuarii anno 1692. In iis ita suara proponit senten- I redundare,cum tumteraporis etiam nullusfuerit
errorem; ex V. II, id est Urbano If, collegerit Vil,
ac per consequensputarit,hanc cpistolam non posse
esse nisi Gregorii VII, cum circa illa tempora non
fueritalius Romanus Pontifex numero nominis sui
septimus. Idem dici potest de V. III, id estVictore
III, exquo Andreas Januonsis, omissa unitate^efTe-
cerit VII, putans scriptoris negligentia, ut sajpefit,
739 S. JOANNIS GUALllERTI ABIiATIS 740

RomuniiH Pontifcx nominis sui numcro oolavua. A dacua Kranchus in prffifationc suaj HiBtoriae cob-
IIoc iion improbabililcr dicuntur Hcd uLinam D. ;
tondit, S. Joanncm Gualbertum lxxxvui annU
Juanncs AureliusCasari solido oslcndcrct Anfli'cain vixissc, ut rcccns uniuH saiculi opinio invexit, et
JannonHcm fuissc primum,qui hanc opistolam prc- riironici in Arcliicpiscopatu Florentino scrvati fidem
duxcrit.Quod dc morc scribcndi noinina initiali- clcvarc nititur ubi lcgitur, Monastcrium S.Miniati»
bus non ncgo
litteris addit, at probatum cupc-
;
anno mxiii sinc abbate et sine ullo monachorum col-

pcrcm,Romanos Pontifices solitos fuissc initialibus lcgio vclut derclictum jacuisse.Ex quoloco optime
nominissui littcriHcliam numcrum adderc.H.-cc duo intulcrunt prisci Vallis Umbros.x scriptorcs, noo
si liquido dcinonstrata viderem, majori cum con- nisi longc post annum.Mxiii, potuisse Juannera in

fidentia judicium ferrem. dicto monasterio ad monasticem admitti. xDolendum

105. Nunc tamen, ut dicam quod scntio.arbitror est hic itcrurn non nominari priscos illos Vallig
hanc cpistolam « licct vcnorandae mcmoric-e, » etc. Umbrosa) scriplorcs, qui obscura huic qujcstioni
Gregorio VFI adjudicandam esse, quamvis Baronius magnam luccm adferrent.Joannes Croisctus noster
Mabilonius, ]^inius, Labbcns aliiquc Gonoiliorum in Excrcitiis Pietatis, nuperLugduni editi8,quibu8
coliectores eam ipsi adscribant.Nam forte hi omncs inseruit quotidianas Sanctorum Vitas critico,ut ait
ex codem fonte, id est Andrea Januensi,hauserunt T> in prajfatione, examinatas.assignat S. Joanni Gual-
et alii alios sccuti sinc maturo cxaminc eam Grc- bcrlo tanturn 7i vitai annos. Ilanc cjus scntenliam
gorii Vll esse bona fide crediderunt.Ad ita opinan- etiam alii quidam tuentur Galii. Nos, vcnerands
dum me impellit auctoritas Beati Andrea; scriptoris antiquitatis auctoritate destituti, certum de hac re
synchroni,cujus hsec sunt disertissima verba:«Cap. judicium ferre non possumus ; sed in dubio opi-
de Domno GG. VII Apostolica^ Sedis PP. qui cum L'oni Breviarii Romani adhierere malumus.
archidiaconatus in eadem Apostolica Sede officinm 108. Recentior Gallus anonymus in Ilistoria Or-
gereret, ob illius patientiam comprobandam, cum dinum Religiosorum et Miiitarium tom.V,pag.30i,
dure increpare curabat. Mox ad ejus intuitnm muta- scriptores aliquot Vallumbrosanos proprio,ulaiunt
vit mentem,ac pracordinata, qufc se putabat dicere, mucronc jugulare conatur. Si inquit, Andreas Ja-
oblitus cst verba Qua ejus perfectione ab eo ita
; nuensis, Eudo.xius Locatcllus, Didacus Franchius
comperta. tantus deinceps inter utrumquefirmatus dicantS.JoannemGualbertumoctogenariumobiisse
est amor, quantus inter carissimos atque uterinos consequenter concedere debent eum natum esse
solet esse germanos. Ha3c namqueavenerabili viro anno 993. At fallitur bonus vir et cum umbris ase
abbate Rodulfo Passinianensis coenobii, qui tunc fictis pugnat auctores enim illi diserte asserunt,
:

ibi aderat, saepius audivimus, atque de tali teste S.Joannem Gualbertum octogesimum octavum aeta-
dubitare nihil debemus. » C tis annum attigisse.Nec^multo mrlins contro Fran-

§ IX. De scrie chronologica vitx S. Joannis Gual- chium argumentatur Guido Grandus dissert.2,cap
berti rcferuntur varix opiniones et manifesti er- 5, num.l4,sic inferens « Unde si anno miii (juxtc
:

rores refelluntur. Franchi hypothesim) Joannes monachus factu:

Nequaquam mirum cst, auctores circa chrono- esset, octennis saeculum reliquisset quod perridi ;

taxim Vita3 Gualbertinae in variasabiisse sententias culum cst, quia protecto armis idoneus et militar
cum autiquissimi vitce scriptores res ab illo gestas disciplina instructus,post veniam hosti ob reveren
chronologice non digesserint. Hinc, ut opinor, re- tiam S. Crucisindultam, se religioni addixit. » At
centiores maxime sibi probabilia fabricarunt syste- tende, obsecro mi Crande. Id rccte sequeretur, 5

mata, quaj hic eruditis lectoribus expendenda pro- Franchus tuam de ajtate S. Gualbcrti sentenliar
ponemus. Vallumbrosani moderni asserunt, S. admitteret.At ille eam pernegat contenditque ^a ;

Patrem suum ad eetatem 88 annorum pervenisse, recte non disputo, nec ad rem facit) S. Patrer
atque adeo, cum juxta communissimam historico- suum 88 annis vixisse ; adeoque, si anno 100.-

rum sententiam mortuussit anno 1073,natum esse Joannes monachus factus esset.sequitur in Franct
anno 985.Hancopinionem oppugnat Guido Grandus hypothesi, eum non octavo, sed decimo octav
inDissertationibusGamaldulensibusLuc0eannol7O7 j) a;tatis anno saeculum reliquisse, ut cuilibet annc
cum Breviario Romano facit S. Jsan-
impressis, et rum calculum subducenti patebit. Nunc ad ali
nem Gualbertum dccem annisjuniorem, Dissert. 2, Vitae illius tempora procedamus.
cap. 4. num.l4,ita scribens « Omitto aliud argu-
: 109 Scribunt passim Vallumbrosani, S. Patrer
mentum,ex eetate ipsius S.
Joannis Gualberti peti- suum, cum esset octodecim annorum religiosat
tum, de quo vetusti omnes auctores memoricB pro- vitam in monasterio S. Miniatis amplexura essf
diderunt quod ctin Breviarii Lectionibus habctur, ac post quatuorannos inde discessisse aderemuc
anno videlicet mlxxiii, a)tatis suse lxxviii, Deum Camaldulensem tandemque post aliquot annorur
adiisse. » Quiam sint illi « vetusti omnes auctores moramjecisseOrdinis sui fundamenta nempe circ ;

nescio. Ego saltem in antiquis Vita; scriptoribus annum 1015, vel etiam 1012, ut alii volunt. Contr
terminatam sancti senis ffitatem haclenus non reperi. hoc eorum systema fiise et acriter insurgit laudatu
107. Idem Grandus, deducens ex eo incredibile Cnido Grandus, monachus Camaldulensis,in opei
consecturium, sic prosequitur ; « Frustra vero Di- jam aliquoties citato, ex quo nonnuUa hic carptii
 :

r4i ACTA. 742

labimus. Sic disputat dissert. 2. cap. 4, num. -i.
A ncs Mabillonius in Annalibus Benedictinis
tom IV
Quod autem Didaous Franchus, et cum eo non- ubi ad annum Christi 1028, sic scribit « Forte is :

luUi ex Vallumbrosanis scriptoribus negotium sit Joannes Gualbcrtus, qui hoc ipso
tcmporo ad
herti abbalis et Athonis episcopi ad annum mvii S. Miniatis monastcrium se reccpit. Gerte vix post
eferant, et consequenter Joannis
convcrsionem hoc tempus, in qno nunc sumus, ejus conversio
luadrienno ante, nempc anno .miii, ejusdemquc difforri potest quippe qui postannos
; decem abbas
oannis Gualberli ad Camaldulensem cremum ad- elcclus, in Vallis Umbrosa; solitiidincm
secessit,
rentum anno mvih statuant, et in Aquebell», seu ubi primasui Ordinisjecit fundamcnta.»
Postca ad
/aliisumbrosop eremum ingressum circaannum mx, annum Christi 10:^8, ila narrat :« Paulo ante hunc
d omnino commentitium est ; ffiquo ac lictitius ille, annum Joannes Gualbcrtus o sancti Miniatis mo-
lescio quis Atho primus, ante illura, qui ab anno nastcrio disccssit,seccssitqucin Vallom
Umbrosam,
Klorentinam calhedram tenuit, arbitrarie
ixxxM ubi Gongrcgationis suai fundamonla jecit.Gerte
illic
lositus ad ejusmodi hypothesim tucndam,majorem-
nullam dum habebat ecclesiam hoc anno,oum Im-
[ue vctustatcm su.tr (amiii.T} initiis frustra conci-
pcrator Gonradus una ciim uxore sua Gisla
Augusta,
iandam. Nam is alter Atho.qui anno mvii Ecclesire- et niio suo Henricn rege,cjusque cnnjugc
Cunihildc
•lorentinaB proesideret,aliundc prorsus ignotus cst,
Florentiam Quod ubi rescivit Imperito
accessit.
nulhs monuraentis celebratur,
itque nullis celebratur. sed,
sed. attentis " id bIK;
id n^m.,.
sibi Vinnr,T.;<.
honoris ...^.
ccelitus reservatum ..
existimans, ut
equentibus monumentis,omnino expungendus esse sanctis illis Fratribus subveniret,vacantc
post mor-
onvincitur,totumque illud chronologicum systema tem Jacobi dioccesani episcopi Fesulana ccclesia
el ex 60 refeIlitur,quod annis prasdictis miii et mvii
Rodolfum Patherbrunnonsem prossulem, quem alii
lequidem ullum monachorum collegium,nec abbas Rothonem vocant, Vallumbrosam consecrandi ora-
illus apud S.MiniatiseccIcsiam residebat,sed
anno torii causa misit. omnia ex litteris Ittaj ab-
» lloec
umlaxat mxiii cura Lamberti (lldebrandi voluit batissae se didicisse affirmat.
:ccre) Florentini episcopi restaurata fuit vcnera- H2. Girca Oratorii hujug consecrationem Guido
ilis illa basilicii, et monachi, a quibus pridem Grandus dissert. 2, num. 12, obscrvat sequentia :
eserta fuerat, illuc revocati. »
« Frustra vero nonnulli Ordinis hujus Vallumbro-
. UO.Potsquam hanc suam asscrtionem variis au- sani scriptores post Didacum Franchum
Ilist. S.
.henticis instrumentis ex Ughello adduetis, argu- Joan. Gualb. iib. 5, duplicem consocrationem
Ora-
lentisque inde formatis probavit,sic pergit num. 9
torii distinguunt,alterara anteriorem
anno mxiii sub
Denique cum Athone iIlo,qui ab anno mxxxii
solo Henrico I Imperatore,alteram sub Gonrado Il.Unde
oruit vivebat Ubertus Simoniacus abbas.cui anno
.vr,„ A4V,^ j X •,
« totius ""='""'">^"'''
•
instrumenli ii-L^^
Itta? sousu
sensu uorrupio.et
corrupto.et Mcnricun
Henricum
-^

itus est Benedictus LX Papa apud Ughellum p.82, negundem legunt, et pro Rodulfo Pavivronensi
ujus initium est « Dilecto filio Oberto venerabili
:
episcopo,ad consecrationem misso.Menvercum
ejus
abbati monasterii S. Miniatis Florentini suisque
antecessorem subrogant, tam nullo penitus funda-
successoribusperpetuamin Dominosalutem.Valde mento,quam casso prorsus labore ; Franchus enim
bonus videtur, » etc. Itaque non modo episcopi
mutila citat in margine verba Itta3 abbatissaj, sub-
.thonis,sed abbatis etiam Ubertitempusconspirat,
tracto Rudolphi nomine, hoc modo. «
hanc Joannis Gualberti ad Gamaldulensem ere-
t
Imperator
« dirigens Pavibronensem
dignum Deo prsesulem,..
lum profectionem ad annum mxxxvii, imo circa
citatque instrumentum Ittaj abbatissa; de anno
ixx.xvi,factam putemus.» Deinde suam sententiam
Mxxxix, quod certc Rodulphum exprimit,
xltta3Abbatissae donatione,oratorii Vallumbrosani
eumque
a Conrado missum, non ab Ilenrico fatetur,
onsecrationc ac Teuzonis eremita3 aetate idque
confir- Fesulani episcopi mortem, adeoque post Jacobi
nat.Quffi si omnia adferre velim,nimium excrescet
anno Mxx.xvin,non mxiii et quidem de prima,non ;
uc paragraphus. Quilibct curiosus
ea legere pote- de secunda consecratione
it, apud
nam ad illud usque :
praedictum Guidonem Grandum tota dis-
tempus
^ ° sine
"'"^ ccclesia
^^^x^aut moratos
uiuiuius monachos nocet.
uionacnos docet.
ertaiinno con,,.,.!.. i't

m quod
licam,
1
.

rnt
j
•
"
-gument.s e,us
ouod sentio, iis expcnsis mihi videtur ne ^
.

« HS.Qui vcro rem hanc ad Henricum referunt.

ut B. Theuzo in vita S. Joannis cap. 10,Xantes
esse,ut Vallumbro3ani,aut Florentinorum Pe-
episco- rusinus in eadem vita pag. 43, et S. Atho pariter
•orum Catalogum corrigant,aut Attoni
Simoniacam in vita cap. 22, intelligendi non sunt
abcTi aspergere desinant, de llenrico I
aut denique ordinem sed de II,qui Conradi ipsius filius crat,jamque regis
iuum serius institutum fateantur
nam, quae in :
titulum obtinuerat,ct patrem in Italiam comitatus
»aac rem Didacus Franchius
lib. A, cap. 69, ad est,ut ex verbis Ittaj supra relatis liquet
uarginera ex corrupto Joannis Subdiaconi omnesque
Aretini consuntiunt.Unde a S.Anthone loco cilato
historici
atalogo notat,nec
nominibus nec temporibus con •
rex,non imperator dicitur,ejusquc conjux non Au-
.eniunt, ut manifestum fiet legenti Vitam
cuivis
gustffi scd reginaj titulo distinguitur : erat vero
Zenobii editam apud Surium die 25
I».
Maii. Inte- bajcnon Chunegundis, sed Chuneildis regis Daniae
i"» ego hujus litis judex esse nolim. Ghanuti filia quaj.paulo postpesto consumpta obiit.
in. Aliam Gualbertinae Vila> seriera texit Joan- Nullus autem vetusiiorum auctorun: duplicem or«^-
743 R. JOANNIS GUALliKHTI AUBATIS 744

loriicon8Ccralioncmdistinxit;priorem8ubIIcnrico\in Hignum gratrft sil.i admodura actionis aspcxit.

per Menvercum; postcriorem suh Gonrado pcr Ro-
Cum lanta victus divina clcmentia monasticae vitaj
arripuit instiluturn. Scd poslca abijatern dcscrcns
dulphum.anibos Padcrljorncnscs episcopos Hcd tan- ;

Simoniacum, novi Ordinis rnonachorurn, dictorum

tum pra)lcr primain Oratorii consccrationcm ab eo
Valiis Umbrosaj, factus est instilutor et auctor.vir-
episcopo, qucm imperator miscrat (Ilodulfuni scili-
laudato,oratorium tutibus atquc rniraculis clarus." Quid ex his ornni-
cet) factam,narrat S.Athocap.22
ampliatum,consccratum rursus post aiiquot annos bus aiitc dcccnnium contigissc vclit, ncscio. Quare
Huffince id ultcri me pcritiori discernendum rclinquo.Ughel-
fuisse ab Huhcrto S. R. E. Cardinali S. ;

lus agens de Ilcgembaldo cpiscopo Fesulano, qui

aliam ccrtc consccrationom (si quac ex hypothcsi
non prai- mortuus est ante annum 1028, Valiurnbrosanam
Dicaci Franchi prajcessisset) eodem loco
Congregationcm facit antiquiorem.et ita indetermi-
tcrmissurus.» Episcopum catholicum ad Vallis Um-
nateloquitur tom,IlI Itaiiuj sacrai,col. 283. IIujuB
brosa3 monaslerium,qui summum altare consecrarct, «

cpiscopi tcmporibus Fesulae funditus excisaa sunt,

ab Henrico II missum fuisse tenct ctiam Baronius
tom. XI Annalium ad annum Christi 1055. Sed ab una calhedrali excepta, anno mx. Illustraverc Re-
eembaldi optimi pnfisulis pontificatum data in ipsiua
hac digressione ad Mabillonii chronotaxim rcverta-
dicccesi Ordmi Vallumbrosano a Joanne Gualberto
mur nostrumque de ea judicium sinccrc expo-
'
^
" nobilissimo Florentino cive, ac religiosae sancti Mi-
namus.
suam,supra mcmora- niatisdomusBenedictinaefamiliaj monachorurn ini-
114. Confirmat sententiam
tia. » Attendat hic lector ad monastcrii S. ^iliniatis
tam,in observationibus praeviis ad Vitam S.Joannis
Gualberti saeculo vi Benedictino,parle 2, pag. IGO, cxordium, illudque cum supradictis conferat.
Quo tempore in Vallumbrosanam soli- ilO.Ad Ughelli opinionemproxime acceduntOnu-
his verbis :«
phrius Panvinius in Chronico ecclesiastico,Joannes
tudinem secesserit Joannes, colligimus ex litteris
BaptistaRiccioliusinChronologiaReformatatom.III,
Ittae,sancti Hillari abbatissce,qua2 locum,antea
Bel-
pag.l50,Philippus Labbeus in ChronologiaHistorica
lam Aquam dictum,ipsi ad exstruendum monaste-
tom. II, part. ti, ac Alphonsus Giacconius in Historia
rium concessit anno mxxxix. » Ut mentem meam
Pontiflcum Romanorum ac S. R. E. Cardinaliuir
candide aperiam, judico omnino incerta esse quae
tom. eol. 771, qui omnes Ordinis Vallumbrosan
superius de tempore Gualbertinaj conversionis, de
I,

institutionem ad annum Christi 1030 referunt. A1

decennali commoratione in monasterio S.Miniatis,
et de anno causaque discessus tradidit. Quamvis
autem exlitteris Itt« abbatissaj anno 1039 datis non
improbabiliter Vallumbrosani Ordinis primordia col-
non video, quomodo Ciacconii historia a Victorellc
et Oldoino aucta satis sibi constet. Legitur
enin
tom. I, col. 1024, haec asser.io « Seb Joanne XI? :

ligat,t9men ha3c ejus argumentalio tempus institu-

C anno Domini Mxxx,Congregatio tertia sancli Bene
tionis non satis evidenter determinat.Potuitnamque
S.JoannesGualbertus ante Ittaj donationem et Ora-
torii sui dedicationem dudum in illa solitudine
vi-
xisse,IdquodammodosignincarevideturB.Andrcas,
quando num.l6,dicit eos mansisse « tempore mullo,
ligneum tantummodo habentes oratorium ;» ac dein
num. 19, agit de monasterii loco ab Itta abbatissa
tradito tandemque num. 28, loci consecrationem
;
dicti,quaeVaUisUmbrosae dicitur,originem habuil.
Atquc ejusdem tomi col.862,dicitur ad S.Joannen
Gualbertum accurrisse « Dominicae Incarnationi
anno Mxviii,inter discipulorum primos,adolescentu
lus quidam Florentinus,Petrus nomine,clara,utfe
ipsiu
runt, Aldobrandinorum stirpe progenitus,
sancti Patris conjunctus et affinis.»Haec dum con
liari non possunt, nisi quis
Joanncr dixerit S.

seu dedicationem memorat.Quantum autem inter ca

Gualbertum multis annis in solitudine Vallumbrf
sana discipulos habuisse.antequam Ordinem
suui
fuerit tcmporis intervallum,non est promptum di-
institueret. Hoc si quis solide ostenderit,
has div
vinare.Quapropter mihi non est animus ex indefini-
recentiorum conje- epochas non pugnare libenter fatebor.
tis veterum terminis etincertis
117. Postremo hoc loco palpabiles quorumda'
cturis hancintcr Vallumbrosanos.Camaldulenses ac
circa hujus Ordinis institutionem
parachronism'.
Benedictinos controversiam dirimere;sed quisque,
detegam,quos retuhsse, retutasse erit.Legendari
quodvoletsentiat.donecexcertioribusmonumentis, j)
^ -i^i. i;„..:j„ r<.ii.,„ „kk; hypercriticus, hif. crisim suam oer(
hic p.nsim perd
alibi i-i>rnorPT>ifif-n<!
. . ,. , •
Gallus,
forsan hac occasione eruendis,de rei veritate liquido
constiterit.Nunc aliorum opiniones apraecedentibus disse videtur Nam tom.II, in vita S.Joannis Gus
;

discrepantes audiamus.
hunc Ordinem anno 1051 institutum ess
berti dicit

115.Baronius tom.Xl Annalium ad annum Christi
1051, agens ne miraculo, quod occasione Leonis IX
papae, in monasterio Passiniano hospitantis, a S.
Joanne Gualberto patratum est,vagis admodum
obscuris terminis sententiam suam
sic
« Antedecennium(ut ejus habent Acta)innotescere
orbi cocpit egregia sanctitate ipse Joannes dum par-
Franciscus Longus a Coriolano in suo Breviar
Chronologicoputat,CongregationemValiisUrabro5
initium habuisse anno Christi 1060. Idem
sen
et JoannesGualterius in Chronico Chronicorum tom
pag. 1634, sic scribens « Valiis Umbrosae Ord
expressit. :
scu,utmalunt,VallisUmbrensium,ut quidam etiai
Flore
Vallis Ambrosii, coepit, auctore Gualberto
;

Florentia'
VCUiaui 111 nominc
IUlllllOU veniamin lluiiJiiiu Ghristi ^. "^
--.111 iKJ-'. crucifixi pe tino, anno mlx, sub Nicolao II prope
cens inimico
Cens j-- ; - '
• 1
coloris 17PQ
• 1
ve.
enti;sibi oranti crucifixi imaginem inclinare caput Utitur parttm cineracei,partim csrulei
 745
ACTA.
bus. » Hi forte secuti sunt errantem ^^^
Polydorum Vir- A muaklo viv;.<=r> t.„
gihum,
gilium, qui in opere de rerum
cap. 2, etiamannum 1000,
inventoribus na..
pag. 7 n !. L"
'i. !';"^?^^^P';^^.^':*'-«^-l--Ptores
prol3atiss.m.Vailis-llrabros,^«(utdenostrisPorLunio
prima; hujus Ordinis in- Ilactio, Min.o, dcque
stitutioni assignat. Crassius exteris quam plurimis
errarunt Volatcrranus silcami
Andreas Januensis,quicircaannura
hb. XXI,
etArnoldusPontacuscpiscopus Vasetensis lil9 floruit in
^ifa S. Joan. Gualbcrti
in Chronographia, qui tenent cap. 12 Ilieronyraus Ra-
ha.x Congregationem ;

diolons.s,qui anno circiter

coepisse anno 1070. Necdcfuere 1 180 oamdcm
etiamadeohistori.t; Vitara pa-
trio scrmonc cxpressit;
ignari, ut anno liOOhunc
Ordinem primo e.xortum Xantcs Pcrusinus, qui circa
annura loOO eadcra Gualberti
esse somniaverint. Sed ta;det
diutius his refercndis
Joannes Jonnalius, qui sub
Acta collegit pag n .

inhffirere. De morte S. Clemcntc VIII Lcctio-

Joannis Gualbcrtidisputare
ncs S. Joannis Gualbcrti,
non ost necesse nara inter oranes ierme Breviario inserendas
:
convenit coniposu.t, ut re ipsa demum
eum obusse anno 1073. Quare nihil
inserta. sunt, atque a
hic moraraur b. R C.
paucos, qui ad unum alteruin annum approbata3:acdemumnovissiracAssanius
ab hac cora- TamburinusdeJur. Abb. tora. disp.
muni sententia recedunt. 24, qua3st 5
num.20 otDidacusFranchusineJusdemSJoanms
•}X. An admma Mabillonii aliorumque senienlia Gua bert. H.stona, lib, iv
circa senepi chronologicam S. nostrisque dicbus Ve- ;

Joannis Gualberti d nantius S.ra.us in suo

potuenndemSanctuscumS. Romualdo Gatalogo litt. i, nura 9. .
eremo Camaldulensi.
Zrein^
' 120. Ilunc Romualdinura et
Gualbcrtinura con-
gressum a citatis auctoribus
Ex
chronotaxi Mabiilonii, Baronii, ac Breviario Romano
aliorumque docen non inficior ac vctustissimi
^aragrapho prscedenti rclata videtur Vit^e scriptores
;

historice sequi eura intactura reliquerunt,

V Romuaidum a S. Joanne
Gualberto
quod juverit intelligere
in eremo ex verbis ipsiusmet Grandi
^amaldulensi non fuisscinventura, Dissert. 2, cap. 8, nSm.
utpote quievivis
-, ita fatentis « Ex una parte, quaj adasserendura
xcesserat ante annum 1027, sicuti :

ex authcntico Romualdum
astrumento donationis, Petro Dagnino post annum
1032 adhuc superstiiem
aTheobaldo supenus adducta
piscopo Aretino fact.T probat idem sunt,invictenonprobantintantum
Mabillonius ss- cum nih.l absolute et
ulovi Benedictino parte i in evidenter evincat Joannem
obscrvationibus Ro- Gualbertum in
Cumaldulcnsi ereraopotiusRoraual-
aualdinoB Vitaj prffimissis.
Neque hanc chronotaxeos do v.vent,,quara Pctro
^uaesequelam dissimulat Mabilioniusjsedin DagninoPriori.postRoraual-
Anua- d. ob.tura auscultasse
ibus Benedictinis tora. IV ad ab eoque sui Ordinis
annum Christi 1038 divaticiniumet auspiciura accepisse.
instituen-
ic eam aperte ponit
« Antequam Valiumbrosam
: Nara,utcap.
eciperet Joannes,
se 4, num 2, notavi, vetustiores ex his, qui
Caraaldulum profectus est san rem ges-
tara referunt.ad
CamaldulensisereraiPriorem nulla
adhuc
:r.t.dh„c
.rat cjus loci Prior Pctrus,
ospites in suam societatem
.^l^Zi ^
Petrus, qui sanctos iilos „T'":,l «T5'.°'".
^=''-'"". "-cr.issc Joa„-
neraGualbcrturatradunt; posteriores id de Ro-
adoptare tentavit Ve- mualdo d.serte interpretantur,
um cum eorum de prffifercnda illum tunc Camal-
ccenobitica vita duh degentem supponentes,
ropositura intellexisset, eosad illud non probanles itaque
dho-tatus est. Inde Joannes
persequendum m ambiguo relicta res cst.
Ingenua sane ipsius
;

cum sociis Vallumbro- adversani confessio.

>.

am accessit, quaj medio ferc itinere Camaldulum 121. Ilis jactis quasi
ater et Florentiara positaest. .. Eamdem consequen- fundamentis, statura qus-
stion.s hic agenda^ breviter
am admittere debet Baronius,cum explico, ut quisqueclaro
in Annalibus .ntelligat quid intcndara.
im. XI,ad annum Christi 1027 S. Roraualdi Sciunt igitur oranes, raihi
obitum non esse Iitera cura auctoribus
oUocet. paulo ante citatis,
qui S.JoannisGualberti
SciohunccongressumS. Joannis Gualberti
119. adventura in eremura Ca-
um maldulensem ante annum 1027
Romualdo a plerisque scriptoribus,
S. statuunt. Dixi enim
tuni paragrapho pro^ccdenli, hanc
allumbrosanis tum controversiam, spe-
CaraalduIensibus,mordicuste- ctato prrecisc vetcrura
eri,quaravisdetemporehujusfactiahquipluriraum biographorum textu, a rae
ater se dissentiant, .ndecisam relinqui,doncc
'^^'"'^"''^'^"^^
mox
sicut ^^.yj^ clarius certiorautrimqueaffcran-
certiorautriraqueaffcran-
orum auctorum
, ^yiunuo iu(,eii)giiur.
auctorura opinioni aperte favet
inte lig u n
^
ZZT"' ^^"^ ^'^"^ -"«-"*• Non est,
tomanum. quod festo S.
Breviarium
Brevifriu^ .r^^T
.nquam, mihim/A""
cum lis
qui S. Jonnis iis,
Joannis Gualberti ad x. Gualbertl
uiu m leclionibus
propriis exprcsse tradit sanctum
oannem ad Camaldulensis
.T h ';;°"^""'^°
siraul S. Romualdura
conversationcra
defendunt, et
ante annura 1027 mortuum
eremiincolara Komual-
um esse concedunt; qualis
profectura esse, ab eoque inter alios est Augustinus
coclicum sui instituti
aticmium accepisse. Forlunius, qui , lib.
Hist. Camald., cap.
Utramquehanc auctoritatem 34, ita
scritDit Itaque
'ropon.t Guido Grandus Dissert. 2, cdp. A, : « Joannes, sanctissimi Patris Ro-
15,
nura. i, muald. bencdictione munitus,
_ntentia3 suae ex cremo Camalduli
fundaraentum jaccre incipions,
his recedens, in Vallis-Urabrosa^
^'3: « Jd itaquejam persuadere additas obscurasquc
conabimur cx s. vas sesc rccepit
Jcannis Gualberti » ac dcinde ejusdera
•
ad Gamaldulenseereraum ad- ;
libri cap.
entu, qui non 40, affirmat quod
Dcoplenus autistes Thcodaldus
'<
antc annura l03i vel 1030 con anno 1027, post feliccm S.
^recertissiraepotuitcura taraen Romuakli transitum
ibi sub Ro- primara donationem, primumque
exeraptionisacli-
Patrol. CXLVI.
24
 "48
747 S. JOANNIS GTJALBEIITI AIlBATIS
bcrtalis privilogium sacra) ercmo conccsseril. " Ita- A lciriplativa; vilcC Dco scrvcnlium. GonBlrucluqui;
inibi basilica sancti Saivatori8,quinquccellulabcuDi
quc tantummodoconlcriflo.uflinissa scntcnliacorum
auis tabcrnaculis ibidcrn dislinxit, atque ab inviccm
qui S. Joannis Gualbcrti ingresHum incrcmumCa-
scparavit. Sed et singulis ccllulis Binguloa deputavit
maJulcnscm ultraannum 1027 diffcrunt.probabilis-
fratrcs ercmitas, qui sajcularibus curis et soHicitu-
sime sequi quod S. llomualdus ab eo tum tcmporis
dinc rcmoti, soli divina; contcmplationi insistant.
ibi non potucrit vivus invcniri.

122. Iluic conscqucntiec manibus pcdibusquc obni-

Quibus etiarn Pctrum vcnerabilern crcmitarn, tan-
quamfidelem rainistrum et pra;ceptorem dcdit. Cui
litur sacpc jam laudatus Uuido Grandus, vitamquc
S. Patris sui Romualdi usquc ad annum
Ghristi cum
nos quoq\ic nostris postcris succcssoribus, ut
cum dcnominato Romualdo scilicet,
sancto viro,
1037 protrabit in Appendico autem post disscrta-
;

partern in aiterna vita habeamus, donamus, largi-

tionem secundam duas Romualdin;R Vit.-c cxhibet
tabulas chronologicas, in quarum primaad annum
mur praitaxatum locum sccundum praeGxos tcrmi-
Christil026, notat sequentia « Gamaldulum S. Pa-
:
nos ad usum ct sumptumeromitarum,pro
fratrurn

terrediensJoanncmGualbcrtumadscconfugientcm tcmporc ibidem Deo famulantium, atque pcr pagi-

per sex menses (undc dctcrminatum istud tempus

nam hujus noslri privilegii eura investimus de his
in- „ omnibus, quaj infra designatos terminos nos hodie
hauserit, scirc aveo) crcmiticfc vitce prajceptis
Ordinis ab ad manuni nostram domnicatam (id estinDomino
struit, mox sua benedictione et vaticinio
Umbrosam sivc Aquam nostro) liabemus et detinemurt.... Quia ergo quod
ilio instituendi ad Vallcm
dimittit. » Hoc systema suum, quod innu- nos pro salute et remcdio anima) nostra;, nostro-
Bellam
subjeclum est, variis conjectu- rumque successorum episcoporum Dco contulimus, i

raeris difficultatibus
explicationibus, artificiose tamen per aiterna sajculorum spatia ratum, firmumalque
ris et contortis
stabilire conatur. Singula ejus inconvulsum dcbet pcrmanere, a Deo Patre omnipo-
undique corrasis,
Domino nostro Jesu Christo, sanctoque
arguraenta excutere ct refutare hic nonvacat.Nam
tcnte et
Spiritu interdicimus, etmodis omnibusinhibemus,
hoc juste molis librum exigeret. Quod si quis
circa
scri- ut nuUus noster successor, episcopus ArctinaB Ec-1
hanc rem plura desideret, consulere potcrit
libris editis contra ipsius chro- clesiae, praedictum fratrem Petrum eremitam, suo3-
ptoresVeneto3,quos
que posteros successores eremitas de his, qua S.
nologiam insurrexisse intelligo. Nos, omissis aliis
Salvatoriconcessimusad usum etsumptum fratrum
non levibus argumentis, unicum systemati ejus di-
eremitarum, aut ipsi a nobis, sive ab aliis homini-
ploma opponemus, et omnem effugiis aditum prae-
bus acquisiverint, devestire, molcstare, inquietare,
cludere conabimur.
episco- aut ullam diminorationcminferreprajsumat.... Da-
123. Diploma iilud est Theobaldi Aretini
DominiTheodaldi
pi, quod integrum videri
potcst apud Augustinum C tum anno 1027,anno pontificatus
V, mense Augusto, indictione x. »
Fo'rtunium lib. i Historiarum Gamaldulensium, |

multaque con- 125. Hujusdiplomatisvim et aucloritatem agno'

cap. 40. Quippe cum prolixum sit,
nostram non spectantia. scit ipsemet Grandus, cujus verba hic lubet tran-
tineat ad controversiam
com- scribere,quia in ore adversarii majus pondus solen
nobis hic sufficiet, accuratum illius dedisse
habere. Haec itaque fatetur Dissert. ii, cap. 8, ii,3
pendium, ex propriis Theobaldi verbis hoc modo
« Ex alia vero parte difficultates huic systemat
exceptum « In nomine sancta^ et individuse Trini-
:

Vicarius ; « itapas- oppositas, non nisi probabiliter expediuntur, ultim.-

tasis. Theoboldus sanctiDonati
prffisertim ex privilegioTheodaldi petita, quae maju
sim Aretini episcopiscsevocant,utnotatMabilloniu3
.

Benedictino parte i, pag. 277.

« Omnium fide- mihi semper negotium facessere prae reliquis vis
ssec. VI
est, ac minus exactam, quam cetera;
solutione
lium Ghristianorum hoc dilectio noverit, quod nos
admitterc, adeo ut verba, ex illo privilegio noL
amorem pia) memoriaj spiritalis Patris nostriD.
ob
opposita, quondam addititia crediderim, quasi d
Romualdi, clarissimi eremitaj, communi consilio et
ploma ab aliquointerpolatum invenissc
illud, vel
consensu fratrum clericorum nostrorum episcopo- Fortu
vel ipscmet nobis interpolatum exhibuisset
rum donamus, et concedimus pro remedio animse postquar
nostrorum epis- n nius, quaf; tamen suspicio nunc cessat ;

nostrae omniumque successorum

eremita; ad usum et autographum.ipsiusTheodaldi manu subscriptuir
coporum D. Pelro venerabili
et sigillo munitum in Gamaldulensi Archivio, arma
sumptum confratrum, eremeticam vitam sub eo du-
num, 3G, diligentissime lustravimus, nequ
centium, suisque successoribus eremitis, quamdam
rio 1,

ecclesiaminmediisAlpibus„iuraepiscopiisanctiDo- suppositionis vel interpolationis notara ullara offer

dimus, scd integrum, et undequaque sincerum d(

nati,quam nos rogatu prffifati D. Romualdi crcmitse
prehendimus, ut propterea non nisi probabili intei
consecravimus sub honore et nomine Domini nostri
in terri- pretamento superius adducto, exemplisque caj
Jesu Ghristi sancti Salvatoris,consistentcm
dividentium Thus- prfficed.nura. 14 allatis confirraato, eludi ejus ai
torio Arctino ad radiccs Alpium,
dicitur GampoMal- ctoritas possit. » At probabile illud interprelamei
ciam et Romaniam, in locoqui
tum audiamus.
duli per sua loca dcsignala... dipli
Romualdus pius ere- 120. Peremptoria systeraalis sui verba in
124. << Hunc igiturlocum D.
ca
mate posita sic intcrpi-etari incipit Dissert. ii,
Biitarum Pater delegit, etprovidit aptissimum con-
749 ACTA.
750
num.
13. . Itaque difncultatcm hanc cludcre ut-
7,
A detcgeretur.«Circa annum870,inqultloco
m "'"i-u pioxime
proxime
cunque tentabimus,
cunoue tentabimus. obscrvando
ohsnrvnnrn ^chuisulam
Mnciarv, hanc
k.,„„ „:..,.. a .. , .,. ' .
•

citato,AndrcascpiPcopusFlorcntinus in abbatissam
piaememori.B, forlasse uon mortuuui, aed cch:hra-
luonastcrii S. Andrc;u ordinat [dcnihcrtam apud
lissimum ac memorandac pietatis virum designarc,
Ughcllum tom. II (frcquens ipsi crror pro
III) pag.
ut mcmoria j.ro fama, celehrilate, nomine, usur-
id csl col. 35, ubi hoec formula legitur « Secun- :
petur.Utenim hortari solcnuis viventes, ut aliquod
dum ilhi pr;cccpta, qucc Dominus (forte hic nomen
[uemoria dignum faciuus patr.irc vehnt, quo sui
iiuoddam dcest) ot honaj rccordationis Dominus
(lominis immortahtati prospiciant, ita viros ipsos
Ludovicus impcrator constiluit. Qui tamcn
.'gregiis operihus claros, adhuc viventes
Ludovi-
immortali cus anno 87oMediolani obiit mense Angusto. »
nemoriadignos, vel immortahsaut gloriosae mcmo- Unde,
ohsccro, novitGrandus, Idcmbertam anno
viros appellare merito
870 abba-
iffl
possumus, et s«pc con-
tissarafuisscordinatam.cumdiplomatinullusannus
iuevimus. .> Pr.Tclerquam quod hajc cxplicatio sit
suhscrihatur? An fortc id conficit cx co quod post
iolenta,et a communi hominum commercio abhor- finitum diploma sequantur ha^cUghelli
ens, ingens est discriuicn intor
vcrba: «Hic
cxpressiones a Andrcas, Florentinus episcopus, anno 870
irando contorte excogitatas,et inter usitatas interfuit
diplo- judicio quondam Lucensi ad favorem
Gerardi epi-
natis nostri phrases ut cujvis mature
enti clarum fiet. Judiccs
eas confe-
Jud.ccs hic appello quoslibet lele- ^
scopi Lucensis an. xv Ludovici II
Sed ha;c
h,-Pc nil «H
ad nr.^..H.ne
prajcedons ^,-.., l .• ",'•
diploma perlincnt.Eodem
{^"0 J ,

torcs,a partium studio alienos, et confidentcr

inter- jure colligere potuisset, Indembertam
)go,an non judicovcrint,S. Romualdum mortuum, anno870, post
mortem Ludovici abbatissam esse creatam,'quia
bi primura in diplomate iegerant
hanc donationem eidem diplomati prcBcedunt heec Ughelli
etroDagnino factam esse « ob amorem pia3 vcrba :

memo- « Andreas successor Rodingii. Illle fuit, qui,

D. Romualdi, ul Theodaldus cum'
c-B
cum dcnominato Carolus Calvus ab Asperto Mediolanensi
mcto Romualdo scilicet, partem in c-cterna
viro, archiepi-
scopo diademali regni insignetur, augustiorem
ta » haberet nisi enim Theodaldus Romualdum spe-
:
cicm pompffl facturus, intcrfuit anno 870. »
m cceIo receptum, et semper timendo
humana) fra- 129. Cum
itaquc ha^c pr.Tecedentia Ughelli verba
litalis periculo ercptum credidisset, quomodo nullo modo ad eam remspectent, ex iis diplomatis
irtem habere cum illo in asterna vita
desiderasset? annus determinari nequit. Unde rairor, adeo
dde quod formula piaj memoriaj in sexcentis rotunde
diplo- Grando asseri, id circa annum 870, datum
atibus mortuum manifeste significet. fuisse.
Quapropter possem meliorem Grandi fidem
Jam examinanda sunt duo exempla, quffi ad
127. requi-
rere in objiciendo hoc exemplo, aut
abiiiendam suam qualemcunque interpretationem certe majorem
' '"•'">"". .uiii r in eo examinando
"1 cu eALuiiinanao diligontiam.
ir^ * ^ j r. • aiiigontiam. Interim advpr-^nrin^
adversarius
' '-'''^ debet Andream,'in eodem ^plltc
lll lTai;:acr::ir.Sr:;fj:'f•^'''°''"'T^"""
Bavarus, dingo pra^decessore suo bon» memoria)
de R^o
Jl ep>scopus, dic.t,
^suanus J- ?
se qua.dam
'

largiri con-
loquentem
agcre de Rodingo jam mortuo 1^0^0.0
ed.t.s.b.eccles..prorcmedioanim.su.,spequc
dcLud^'
muneral.oms futur;B, et pro animabus antccesso-
vfco bon. reco^ditionis Simo adfoq d.pl
-"

m suorum prc-esu um. « nec non nrn «!TbUo Tr^r.

n^ata post illius
n
nulla me movet...
mortcm
''-'" datum
"'^''"'"
ratio, ut communcm hujus formul.
esse
«^^*^ Xo
juaico, quia
auia
discrenissimi imperatorisfe icis memor^ u;.au;
/"''^ieiicismemoria;,sua3que
-:..~:-o., ^ .
sigmficationem invertam. Piget his cavillationibus
njugis GislcT3 Angust.-e, etc. Ecce,
inquit Grandus, diutius imraorari.Potius ad sacros ccelitum
inradum CcTesarem felicis memoric-c dictum
honores,
anno sancto nostro a sumrais pontificibus decretos,
'32, cum obieritanno 1039, die iv Junii apud Tra- pro-
grcdiamur.
Jtum. » At Fesulanum antislitem nihil aliud
hic
§ XI. Canonhatio S. Joannis Gualberli.
quara ut hajc donatio prosit anira.-p
lle,
Conrcidi, Narrant ulraquc acta, huic commentario subnec-
ixque sit post mortem cjus
meraoria, satis patet
hac formula diplomati suhscripta
tenda, quomodo S. Joannis Gualberti corpus post
« Actum est :
fclicem anima) cx hac vita Iransitura
lem hoc anno Dominicffi
rii n r^
Incarnationis 1032,' Im-
T » .•
—— ^'""-"^= ab omni
c.ilores "'-' iJi"m iQciore
fmtore per iriciuum
intcr c-estivos
triduum immiinp
immune fuerit,
fiiprit

'ter. » Quando Grandus in genuino diploraate

tuni. Vallumhrosani .scriptorcs volunt,
tenderit, Thcodaldum dcdisse ecclesiam Petro S. Patrem
suum paucis post mortcm annis a Gregorio VII in
ignino anno Dominicae Incarnationis I0:i7,
vila; sanctorura numerum iuissc relatum. Sic
*maaldi 110, sicut in prima tabula suachronolo- Andreas
Januensis in ejus Vita, cap. 89, ait « Liquide
p.atet :
"astatuit.facileipsiusexplicationiacquiescemusl;
ex Chronica Florcnlina, a Joanne VilUani
•aodo, inquam, hoc parallclura invenerit, cive Flo-
verba renlino compihita, libro iv ct capitulo 10
leodaldini diploraatis a ejusdem
communi significatione in ChroniccTi, eumdem beatum Joannem
i^gnnum sensum detorquebimus prius per cen-
;
quod facicn- lurnquatuordecim annos vel circa fuisse canoniza-
tn non est, nisi dum manifesta
cogit neccssitas. tum et catalogo dictorura sanctorum adscriptum
1-8. Transeo nunc ad alterum excmplum, per
quod heata; recordationissanctissimura
eo leviter ac perfunctorie inChristoPatrem
Grandus, acsi attigit ct Dominum Gregoriuin pcipam .scptimura, ejusdem
' " ?ibi conscius timuisset, ne argumenti
fallacia beati Joannis devotissimum, qui floruit
ct incepit
1'6\ S. JOANNIS (iUALIHCHTI AHHATIS 78S

anno Domini 1073. » Idcin asseril licrnardus Dcl A lcndas Octobris, vocati coram codem summo Pon-
tilicc et DominisCardinaliijus, in hunc modum peti-
Sera in compcnd. Abb. Gen. cap. 1 » Quamvis, in- .

haboalur S. Joannem in calalogum

quit, pro cerlo lionorn nostrarn cxorsi sumus, Vitam S. Joannis

sanclorum a Gregorio VII iuissc canonicc coopta- tcncntcs pr;/j manibus :

Do vcstri luminis plenitudine, tanquam de

lum, lamcn nunc pcr lillcras Ccclcstini III dc hac 133.

dubitandum non cst. » llajc illi. Vcrum cum firmamcnto cocli nos modicaj
lucis et scintilla;,
rc
recentior, scicntiaj incrcmonta suscipicntcs, liquido novirnua,
ille Johanncs Villanus,qui hic citatur, sit

islius canonizationis authentica instru- quid (\u\ discipulos honoratVeritatis,ipsum rnagni-

et prioris
documcnla pro- licat, qui eos tales fccit, ut suos faccrct coheredea.
menta non prolerantur, ad ccrliora

peramus. Ecce, ut paucis utar verbis, Uevercndissirai Patres

Gregorio abbate et Domini, mandragora dcdit odorem in portis no-
131. Ccclestinus III, petente D.
Beatus siquidem ct cximius Pater Joannes
Passinianensi, S. Joannem Gualbertum sanctorum stris :

institutor et magister Vallumbrosanje Congrega-

catalogo adscripsit, ut liquet cx ejusdem abbatis
epistola, quam hic cx Uidaci Franchii llb. 12 ex- tionis et Ordinis, quem Dominus mirabiliter ad

cerpo, utomnes canonizationis ordinem ot modum, se traxit, dum ei per crucem caput inclinavit, mi-

aliaque ad cam spectantia, clare intelligant. Sic ^ raculis quoque et vita^ splendore enituit, sicut ex
Fratcr Gregorius, humilis ipsius gcstis apertius dcclaratur. Unde ego et fratres
itaque sonat epistola : ;•

abbas monasterii sancti Michaelis archangcli de mei, vicini quoque episcopi et alii ecclesiarura prae-

Passiniano, dilectis in Christo fratribus et Capitulo latipetimus a Sanctitate vestra, ut sicut cum firmi-
ejusdem amicis el devotis ter credimus cum suo Rcge regnare in coelis, iia
de Passiniano et aliis
ipsum catalogo Sanctorum juljeatis ascribi in
salutem in Domino et gaudere. Pro magnitudine in

gaudii et laetitiae, quam nostris mentibus infun- terris ;

quatenus ejus meritis et intercessionibus de
dit abunde superni gratia largitoris, in exalta- statu lippientis Liaj ad formosae Rachelis perve-

tione nominis beati et eximii Palris nostri Joan- niamus amplexus.

134. « His decursis, genibus curvatis Vitam 8,
nis Gualberti, a quo post almificum Patrem beatis-
mona-
religionis et honestatis Joannis Domino Papaj obtulimus quam Dominus
simum Benedictum, ;

antequam narrandi suma- Cardinalis Ostiensis ejus mandato recipiens, diebu?

sticse cultum recepimus,
tenuit aliquantis. Die igitur prajdicto Kalendarunc
mus initium, hortamur V03 voce non solum corporis,
Octobris in pleno consistorio Dominus Papa, com-
sed (quod est pra^stantius) affectione interioris ho-
minis, ut pro ipsius honore Patris in Domino gau- mendata plurimumvitaS. Joannis priedicti,laudans
Congregationemsuametspecialiusdomumnostram
deatis, gemina) substantis giganti [id est Christo]
gratias referrentes, qui cum essetexcisus de monte
t ut de cetero ejusdem S. Joannis nomen in Catalog'
sine manibus, crevit in montem magnum, ut per
Sanctorum poneretur, et festivitas ejus eodem die
ipsum, quod cst ineffabile, regnum accipiat pusil- quo obiit, scilicet duodecimo mensis Julii celebra
Per vicariumnamque suum, videlicet Donai- retur, consensu suorum fratrum DominorumCard'
lus.
Dorainis episcopis nalium, quorum nomina subsequenter adnotantui
num Papam Ca^lestinum III,
Apostolica auctoritate decrevit, replicando, quo
Ostiensi et Portuensi assistentibus, et religiosis et
eadem 3ummisPontificibus,suis praedi
petitio aliis
reliquis presbyteris etDiaconibus similiterCardina-
Kalendarum Octobris, inspectis testimo-
libus in die
cessoribus, fuerat porrecta, etsuisad complendui

niis et vita ejusdem Sancti, nomen ejusdem et

temporibus reservata.
135.«Huiccanonizationiinterfuerunthipresbyte
memoriam, jam quasi neghgentia suorum discipu-
Cardinales, videlicet Pandulphus, natione Lucei
lorum sepultam, exaltavit, et ubique colendam
:

sis, basilicae duodecim Apostolorum presbyterCar

censuit.
nostris aemulis fa- PetrusPlacentinus,S.Cecili8e presb.Card. Jordanu
132. « Gum (quibusdam cnim
quondam Abbas Fossae novs, S. Potentianae pres
cientibus) pro aliis negotiis Urbs in ferventi nos ca-
Joannes Lombardus, olim Tuscanen. episci
lore Julii recepisset, super quo amici nostri non
Card.

modicumtristabantur, timentes nobis proptervits q pus. S. Clementis presb. Card. Romanus, quonda
Ti„; — 4«««^,,r>
T_
Primicerius, u AMocf^oTTi T\r.ocl-i Card. TTnfnP
presb. pQT»^ Huguc
*
,. I- t __
. .
S. Anastasiffi
dispendium, meritis, ut crcdimus, beati Joannis
S. Martini in monte presb. Card. Guido S. Mar
omnia sunt coopcrata in bonum. Salutantes itaque
trans Tiberirn tit, S. Callisti presb. Gard. Joanne
devote et rcvercntes humilitcr pra^fatum sanctissi-
olim.Cassinen. monachus, S. Stephani in Coel
mura Dominum Papam, postulavimus ut sancti

Joannis nomen canonizatione suo tempore exaltaret. monte prcsb. Card. Centius Romanus S. Lauren
testimonialibus Abbatis in Lucina presb. Card. Sofredus, oUm Pistorie
Quid plura ? Receptis litteris

Vallisumbrosac, et aliorum abbatum atque episcopo- Canonicus, S. Praxedis presb. Card. Benardus oli
pres
S. Frigdiani Canonicus, S. Petri ad Vincula
rum et aliorum praelatorum, duobus elapsis raensi-
Urbem ingressum, prsefatus Card. Atque Joannes, olim S. Pauli monachi
bus post nostrum in
presb. Card.
sanctissimug Apostolicus dicm slatuit, ut eo pr^-
sidenteDominisCardinalibusverbumproponercmus 136. « Diaconi Curdinales, qui intcrfuerunt,
sunt Gregorius S. MariaJ in Porticu Diac. Gardi
quod voto gerebamus inclusum. Quarto igilur Ka-
;
753 AGTA. 754

Gregorius Crescentii S. Marifc in Acquiro Diacon. A. in prajsenti vita, per cxhibitionem plurium miracu-
Card. Romani. Lothariiis SS. Scrgii et Bacchi, na- Iorum,commcndabilos rcddit,ct, sccundum prophc-
tione Campanus, Diac. Cardin. Gregorius Carelli ticum verbum, eos facit in a;terna csse memoria, ct
S. Georgii ad Velum aureum Diac. Card. Nicolaus ab omnibus celebriter venerari. Nec enim quisquam
3. Mariffl Cosmedin. Diac. Gard. Romani. Magi-
in Catholicus ambigit, cura et hoc Scriptura sacra
ster iEgidius Anagninus S. Nicolai in carcere Tul- testctur.quod in Sanctis suis laudatur Dorainus, et
liano Diac. Cardin. Centius Camerarius S. Luci;e qui honorat cos, ipsum Dominum prorsus honorat:
Diac. Card., alque Magister Petrus GapuanusS.Ma- ipso attestantc qui dicit : Qui vos honorat, me ho-
riae in Via lata Diac. Gard. Prceterea interfuerunt norat, et qui vos recipit, mc recipit. Et idem Quod
:

?tiam prasfatae canonizationi ex mullis et diversis uni ex meis minimis fecistis,mihi fecistis.Et quidem
provinciis in dicto consistorio tanli principis, imo rationi conscntaneum essc probatur, ut, quando-
tantorum principum,viri honorabiles, Archiepisco- quidem oranipotens Pater Filii sui coheredes eo
pus Amalphi«, Episcopus Puteolanus, Episcopu? quo ipsum honore voluit insigniri ipso orante et
Vodanus,Ariminensi3 tunc electus.et Electus famo- dicentc Volo, Patcr, ut ubi cgo sum, illic sit et mi-
:

si monasterii Fuldensis de Alemannia, qui eadem nister mcus et rursum Si quis mihi ministravcrit,
; :

lora fuerat confirmatus.Nuntius vero N. Imperato- jj honorificabit eum Pater meus, qui in coelis cst,
'is Constantinopolitani non defuit, atque N. nun- homines, qui ex lulea materia sunt, ipsius raemo-
ius regis Angliae; plures alii concleri et laici,quo- riam celebrent et venerentur in terris, cujus no-
•um nomina ille novit, qui nos finxit. men creditur scriptum esse in coelis.
domini Papa;
137. « Capellani vero pra;nominati 1j9. « Hac nimirura consideratione iniucti, cura
lon dcfuerunt.qui nobis assistentes, Te Deum Lau- preces dilectorum filiorum nostrorum GGorg\\[lege
iamus, alta voce cantaverunt.Mosquc in ipsa cele- Gregorii] Abbatis et Conventus Passinianensis mo-
)rationp, prajsente eodem summo Pontifice, ipsius nastcrii, vestrumque testimonium rccepissemus ct
). Joannis oratio est a presbytero recitata. Unde Iitteras,ut inclita? rccordationis Joannem quondam
)ulvere excusso vitiorum ad laudandum in Sancto Abbatera,VaIlis-UmbrosanacCongrcgationisinstitu-
'jus Dominus sitis pra3parati,et quia hactenus fievi- torcm, qui Creatoris sui servus prudens extitit et
itis, tanquam veri filii, do morte Patris, dc ipsius fidclis, ct familiae sibi commissac in tempore tritici

[uasi resurrectione raensuram impcndit; ct qucm,quia fuit super pauca

spiritum gaudii induatis, et
um Psalmista veraciter decantetis : obitum suum super multa Dominus ipse
Mihi autem fideIis,post
limis honorati suntamici tui,Deus.Pra3sens deniquc constituit.ct raultis miraculorum privilegiis insigni-
;loria, quaj de Sanctorura celebratione habetur, vit, istis etiam temporibus ut dicitur, incessanter
llius glorias et gaudii est iraago,quam nullius sen- C illustrat, Sanctorum Catalogo annumerareet conso-

us valet comprehendere, nec sermo quantumcum- ciare vellemus. Visum itaqueest nobis,et communi
[ue disertius explicare.Ea igitur die, qua vos conti- consilio fratrum insedit, et vicinorum episcoporum
;erit litteras tanti tripudii recipere, beati Joannis, ct aliorum Pr.clatorum Ecclesia;, deberemus de
•omini et Patris nostri, sicut in sui natalisdie,no- conversatione ejusdem boni Viri et miraculis testi-
turnis et diurnis laudibus studeatis memoriam monia praestoIari.Deraum vero cum Episcoporum,
elebrare,supernae Majestatis clementiam attentius Abbatura, Priorum, Archidiaconorum, Plebanorum,
Tiplorantes,quatenus sic nos faciat per hujusvilae Pra;positorum, Ecclesiasticorum et Monasticorum
ladium currere, nostro ducc ct patrono praeeunte Convcntuum atque aliorum super ejusdem Ministri
. Joanne, ut per unum et in uno,qai dicit. Egoct Jesu Christi vita ct conversationc atque rairaculis
'ater unum sumus,perfecti cursus braviura capia- recepissemus testimonia ct prcces; supcr canoni-
lus. Valete. >< zando eodem, fratrum nostrorum convenicntia
138. Huic epislolre subnecto Bullam canoniza- requisita et habita, refcrcntes gratias Creatori, qui
:onis anno 1193, aCcclestino III editam,quae exslat Ecclesiara suam semper nova prole multiplicat, ct
pud D. Thesaurum Velium, S. Praxedis abbatem, tam rosarum, quam liliorum flore decorat, praeno-
nte Vitam S. Joannis Gualbcrti, anno 1612 Romae n minatum B. Joannera canonizavimus, et numero

ditam, apud Didacum Franchium lib. 12, pag. 516, confessorura Christi decrevimus adjungendum.Con-
t ia BuUario Laertii Cherubini tom. 1, pag. 31. fessorum omnium Regem precehuraili deposcentes
'ranchius pag. 508 dicit eam datam essc ad Abba- ut ejusdcm Confessoris, qui sibi propter lucidas et
3m et conventum Passinianensem. Alii autem duo conspicuas placuit actiones, prccibus et meritis
uac habent titulum :«CocIestinus episcopus, scrvus rccolcndis, ah instantibus periculis cruamur et in
ervorum Dei, dilectis filiis, Abbati et Conventui nostris necessitalibus ipsius patrociniura sentia-
allis-Umbrosae snlutem et Apostolicam benedictlo- mus.
em.))Tenor Bullse apud Lacrtium Cherubinum loco 140. « Vestraj itaque devotioni per Apostolica scri-
itato cst talis « Gloriosus Deus in Sanclis suis,
: pta mandamusatquc pr;ccipimus,quatenus detanti
t la raajestate mirabilis, ministros suos, qui sibi Patroni sull'ragio,'iuem genuit ct nulrivit ipsaltalia,
jeraciter et sincere ministrant, non solum immar- spiritualiter gratulemini, et ejus raemoriara certo
escibili bravio et aeterno rcmuncrat, verum etiara die intcr alios Gonfessores veneratione celebri
755 S. JOANNIS GUALBEHTI AHRATIS m
rccolalis, ipsiiis foslivilatcm coiorc btudcalis, in co A cxplicari posset, si Franchiua unum Bullae excmper
divinam omnipolenLiam oxaltanlos. Si cnim, atte- AljJjaLi Passiniancnsi,altcru.'n AbbaLi Vailurnbioa.-j
stantc vocc Dominica, Dcum diligcrc comprobalur, no missum essc diccret. Vcrum curn lantummoi
qui mandata cjus observat,a fructibus prajnominali uiium profcratexemplar,illudquedirectumesKecon
eancti viri cognoscitur, quod apud Dcum possit ct tcndat ad Ahbatcm Pas.^jinianensem, quomodoh.;/
debcat pro pcccatoribus cflicaciler cxaudiri ;
qui dicrum varictas in ipsiussystematccomponcndabit,
Evangelictcpracdicationis non surdusaudJlor,mundi discere cupio. Puto cgo Bullam superiuH ex Laerlio
gaudia, tanquam stcrcora reputans, dercliquit, et Cherubino transcriplarn dirigi ad Abbatcm Vailum-
sequcns Christi vcstigia, non solum in vestro mona- brosanum id ipse clamatcontexlus, in quo pr.fjt'
;

steriomonasticamreligioncm instituit,vcrum eliam alia,(ju.'c attcnte legenti occurrent,hacc de S. Joanr.

septem monasteria fabricavit,ct ad ulLimum l*assi- GualberLo dicunLur :«_Sequen3 Christi vestigia no
nianense monastcrium rcparans, in eo pra^sentem solum in vcstro monasterio monasticarn religioneri.
vitam laudabili dcccssu fmivit. lllud tamen intcr instituit,vcrurn etiam sepLem monasLeria fabricavil,
ejus miraculaprimum et prBccipuura invcnitur,quod et ad ultimum Passiniancnse monasteriurn reparan?

pro quodam opere misericordiae cuidamin sc delin- in eo praescntem vitam laudabili dccessu finivit.
quenti, ante ipsura in modum crucis prostrato, j.
At haec verba « in vestro monasterio » apud Fran-
provide et clementer exhibito, imago Crucifixi ei, chium et Thesaurum Velium non leguntur; qus,
adhuc in saeculari militia existcnti, caput dicitur utrum ab his, an ab aliis suppressa sint, nescio
inclinasse. Dat. Laterani secundo Non. Octobris Franchio pag. 519, Purpurati Patn
Sallera, Lestc -

Pontificatus nostri anno tertio. » anno 1595 bullam canonizationis,omni vitio care;
141 .Circadiem huic Bullaj subsignatura quamdam declararunt; quod nobis sufficit.
adverto in diversis editionibus discrepantiam.Uida- 143. Anno 119i idem Coalestinus, festum S.Joan
cus Franchius lib. 12, pag. 519, in fine ita subscri- nis Gualberti solenni pompa celebrari volens, ha:
ptum legit, « Datum Laterani, 1 Nonas Octobris dedit litteras, quas eshibet Thesaurus Velius ant'
Pontificatus nostri anno terLio. » Si per hoc intelli- vitam S. Joannis, et Didacus Franchius, pag. 520
gat pridie Nonas Octobris, in assignanda die sexta «CcelesLinus episcopus,servus scrvorura Dei,venera
Octobris cum Laertio Cherubino convcniet.Thesau- bilibus Fratribus Aretino, Senensi, et Pistoriens
rus Velius supra citatus,omisso die, subscriplionem episcopissalutem etapostolicam benedictionem.Sa
sic edidit : « Datum in Lateranensi nostro palatio luti nostrae plurimum credimus expedire, si eorun
anno Domini 1193 anno iii Pontific. nostri. » in tcrris celebremhabeamus memoriam,eorum me
Alphonsus Ciacconius Historiaj suae tora. l,col.ll53, rita soiemnibus recolendo praeconiis,quorumin co
in assignando canonizationis die certo erravit ita C lissperamus intercessionibusassiduisadjuvari.Hin
scribens ;
« Eodera anno 1193 Coelestinus Pontifex est igitur quod,cum dilectus filius noster Gregoriu
Joannem Gualbertum Sanctorum numerum re- in abbas monasterii de Passiniano ad Sedem Apostc
tulit Kalendis Septembris. » Error hic codera tomo licam aceessisset, et de sancta conversatione,viLa '

coL 1155, in additionibus Victorelli aliorumque sic meritisB.Joannis confessoris,cujus venerabile co.

corrigitur « -H Non. Octob. anno 3 Pontificatus id

: pus in ejus ecclesia requiescit, plurima certa ind
praestitit Coolestinus Gonstit.2,Gloriosus Deus,» etc. cia coram nobis et fratribus obtulisset; nos,audit
Forte Ciacconius unum raensera pro altero posuit, virtutura ejus et miraculorum insigniis,et quodi.
yoluitque dicere id factum esse Kalendis Octobris : ter carnales spiritualem, inter homines etiamcoi
quod de edita isto die BuUa intelligi non deberet, versationem angelicam habuisset, ipsum, qui co
sed de canonizatione Roma3 facta, uti testatur in poralitcr dissolutus cum Christo jara esse meru;
litterissupra allatis Gregorius Passinianensis Abbas ne debito ipsius honori et gloriae quodammodod
his verbis ; « Die igitur praedicto Kalendarum Oc- trahere videremur, si sanctificatum a Deo permi
tobris in plena consistorio Dominus Papa ut dc teremus ulterius devotionis humanae carere veni
cetero ejusdem S. Joannis nomen in Catologo San- ratione, de Fratrum nostrorum consilio Sanctoru
ctorura poneretur... Apostolica auctoritate decre- CaLalogo censuimus adscribendum.
j)
vit. » 144. «Gum igiLur lucerna ejus sic arserit hactent
142, Aliud prscterea quidpiam circa hanc Bullam in hoc mundo, quod per Dei gratiara jam non st

observavi, quod satis combinarc ncqueo. Franchius modio,scd super candelabrum merucritcollocari,
lib. 13 Histori.e suae, pag. 508 et 51G,ait tres ejus- se ardcns per opera charitatis,aliis lucens per exec
dem tenoris Bullas, variatis inscriptionibus, aPon- plum,Fraternitatem vestram monemus et hortami
tiflce missas esse : primam quidem ad Episcopos in Domino, per Apostolica scriptamandantes, ,qu
Tusciac, alteram ad Praesules Longobardiae, tertiam tenus a pracdicto Abbateet fratribus ejus fueritisr
denique ad Abbatem Passiniancnsem.Huic ullim.c : quisiti,ad jam dictum monasterium pariter acced
pagina 519, ad margincm dexLeram subscribit : tis, et cum honorc et reverentia, quam in talib^

« Datuni Laterani 1 Nonas Octobris; » ad sinistram adhibcri oporLct, corpus sancLi Viri ab eo loco,
vero : « j)at. Lateran. viii Idus Octobris Pontifica- quo posiLum fucraL.sicut decet sanctum, solemnit
tus, » etc. Hfflc duorum dierum diifcrentia facile crigentes,devotioncmfidcliumadvcncrationemip£
757 ACTA. 758

salubriter excitctis, ipsumquc festivitate solcnni A ex eo loco, quo in dic dcpositionis sujb locatoc fue-
pronuntietis constituto dic annis singulis spccialiter rant, cxtraxcrunt, et in altari, ad sinistram intran-

excolendum.Datum Lateran.x Kalend. Junii Ponti- tibus posito, recondiderunt in eodem Passiniani
ficatus nostri onno quarto.» llaic cuni editione The- monastcrio. » At jam sensim sine sensu ad sacras
sauri Velii conveniunt, praeterquam quod in fme exuvias delapsus sum, de quibus sigillatim disse-
Thesauriana3 ita ponatur :« Datum Roma! apud san- ram paragrapho sequenti, postquam aliqua de
ctum Pctrum x Kalendas Junii Pontificatus nostri Sancti cultu pra2misero.
anno quarto. » Scio quidem hfcc cum prioribus non § XII. S. Joanni Gualberti ciiltiis, reliquise et gloria
pugnare, sed hoc discrimcn, licet exiguum, signi- posthuma.
fico, ut omnes inteliigant nos morc nostro etiam l-'i7. Quamvis Sancti nostri cultum, summorum
minuta quaiquc observare. Pontificum dccretis satis firmatum, pluribus stabi-
14.3. Hoc Breve Coilestini III,nescio qua de causa, lirenon sit opus, lamen ut consuetam Majorum no-
exccutioni mandatura non fuit itaut Innocentius Hl
; strum in illustrandis Sanctorum Actis melhoduni
ejus succcssor post aliquot annos novas doderit litte- soquar, paucas Martyrologium quorumdam annun-
ras, quibus Episcopura Florcntinum ct Fesulanum tiationes enumcrabo. Auctaria Usuardi, non ita pri-
ad celebrandum S. Joannis festivitatcm hortatur. j. demillustrati,pari consensu eumcelebrant. Floren-
Effi apud Franchium pag. 522, sic habent : « Inno tini codices in quibusdam voculis discrepantes ita
centius episcopus, servus servorum Dui, vencrabili- fere omnes cnuntiant :« In Tuscia, in territorio Flo-
bus fratribus Fiorentino et Fesulano cpiscopis salu- rentino, apud monasterium sancti Michaelis de Pa-
tem et Apostolicam benedictionem. In litteris bona3 signano Fesulana) dicccesis, transitus sancti Joan-
memoria) Coelestini pra;decessoris nostri perspexi- nis abbatis, fundatoris Ordinis Vallis-Umbrosae, qui
mus contineri, quod cum ipse de beati Joannis con- vivus in sfficulo se totis viribus mortificavit pro
fessoris, cujus corpus in monastcrio de Passiniano Christo. Hujus venerabilis obitus cxstitit anno In-
quiescit, vita et meritis ct conversatione laudabili, carnati verbi mlxxiii [alias mlxxiv]. Tamen festivitas
et quod idem Sanctus post obitum suum miraculis fit in Tuscia vi Idus Octobris. » Belinus sic habet
plurimis et virtutibus coruscari per oblata indicia brevius : « Item sancti Johannis Gualberti. » Eodem
et probata, plcnam notitiam habuisset, et eum cum modo Molanus, nisi quod in ejus editione minori-
Christo regnantem Christianorum dcberct devotio bus typis addatur :« Cujus Yitam edidit Blasius Mila-
venerari, de fratrum suorum consilio ipsum Sancto- nesius; » qvas additio videtur esse Molani, qui forte
tum Catalogo censuit adscriptum, Aretino, Senensi aliam «S. Joannis Gualberti » Vitam non noverat.

et Pistoriensi episcopis, datis litteris Apostolicis in 1 48. Memorant cumdem Sanctum omnes Martyro-
Tnandatis, ut cum ab obbate ct fratribus monastc- C logi recentiores,e quibuspaucosselegissesulTecerit
tii memorati requisiti luissent, ad ipsum monastc- Petrus Galesinius sic refert « Passiniani in finibus :

rium pariter accedentes et cum reverentia et ho- Florentinorum sanctiJoannisGualberti confessoris,

nore, qui dcbot in talibus adhiberi, corpus Conlcs- qui rerum humanarum dcspicientia et magnitudine
soris prtedicti ab co loco, in quo positum fuerat, pictatis excellens,Vallis-Umbrosae ordinem instituit;
sicut decet Sanctum, solenniler elevantes, dcvotio- cujus Viri sanctitate, qua3 et multis miraculis spe-
Bem fidelium ad vcnerationem ipsius salubriter cx- clata est, et in religiose pieque factis mirifice eluxit,
citarcnt, et solcnnitatem ejusdem annis singulis cognita, Ccclestinus tcrtius, Ponlifex Maximus, il-
"suo dic statucrent excolendam sed per eos man-
: lum in sanctos rctulit. » Arnoldus Wion in Ligno
datum Apostolicum non fuit mancipatum. vitffl,lib.3, quarto Idus Julii sic eum annuntiat ;« In

l'i6.«VoIentesigitur,ut tanti Viri memoria,dequo monasterio Passiniano prope Florontiam depositio

exultatio est Angelis Dei, apud homines celebris ha- sancti JoannisGualberti abbatis,institutorisOrdinis
beatur, Fraternitati vestra) per Apostolica scripta Vallis-Umbrosffi, sanctitate et miraculorum gloria
mandamus, quatenus ca, juxta quod idcm prrcdc- clarissimi. » Deniquc Martyrologium Romanum xii
cessor noster mandaverat, exequi procurctis tam Julii ita habct : « In monastcrio Passiniano propc
libenti animo, quam devoto. Datum Latcran. vi Ka- n Florentiam S. Joannis Gualbcrti abbatis institutoris
lend. Aprilis Pontific. nostri an. tcrtiodccimo. » Ordinis Vallis-Umbrosa?. Fusioribus clogiis seu
»

Hanc Innocentii epistolam brevi cfTectum suum VitcC cpitomis cum

consecutam esse ita tradit Jacobus Mindria in
Chronico « Anno MCC.X, die decima Octobris, per
: logo Sanctorum Italia;, Gabriel Bucelinus in Meno-
Joannem episcopum Florentinura, et Raynerium
episcopum Fesulanum, aliosque pluVcs in dignitate
constitutos, de conscnsu Domini Papa^ magna cum
devotione translatum fuit corpus S. P. N. Joannis.»
Ubi autem rcpositum fucrit, indicant hffic Brcviarii
Vallumbrosani vcrbaapud Franchium lib. 12, pag.
j
S"24 citata : « Magna cum venerationc et hymnis et
i
Wbtieis spiritualibus reliquias sanctissimi Joannis
exornarunt Franciscus Harffius
in Compcndio Surii, Philippus Ferrarius in Cata-
logio Benedictino, Hugo Menardus ct Benedictus
Dorganius in ejusdcm Ordinis Calendario, aliique
quibus hic supersedeo.
149. Possem praeterea anerre quajdam publicae
vencratioms indicia, atquc inter alia cantilenam
Hetruscam, jam a tribus soiculis in S. Joannis Gual-
berti honorem concinnatam, quae plusquam sexa-
ginta strophis cjus virtutes et miracula complecti-

h
759 y. JOANNIS GUALBKHTI ABRATIS 760
lur.Vcrum cum nimi.s prolixa sil, cl cx untifiua A. l'iuiHulem viso, mctuens doccntem
lingua llalica magno laborc in Latinam convorsa Dogmata falsa.
•rhythmi lcporem ct vcrnaculam simplicitatom pcr- Cessit e vita meditans olympum,
dcrct, facilclocum ojus Bupplehit hymnus Sapphi- Corpus in tcrris vencratur hujus
cus ex Brcviario Valiumbrosano dcscriptus, qui est Spiritus lajtus superam petivit
veluti quocdam pr.odictai cantiicnffi synopisis. Is Protinus arccm.
itaque sic habclur apud Pliilippum Ferrarium in Ecce nunc fagus memor est Joannis :

Catalogo Sanctorum Itaiia) die xii Julii. Flore nam cunctis folioque fagis,
Singulis annis prior, ct videtur
Dum Crucis signum vidct hic in hoste, Omnibus ista.
Parcit, et constans odium remittit : Ante sacratum tumulum Joannis
Orat in tomplum [lege templo],caput eccc Christi Fit salus ffigris, medecina fessis,
Flectit in illum. Lumen orbatis, fugiuntque rnonstra
Postea sfficlum fugiens malignum Tartaris atra.
Se suis vestes manibus Joannes Romani ejusdem Sancti cultum mag^
Pontifices
Induit sacras, monachusquc servit Tj magisquc paulatim promoverunt nam Clemens :

Relligioni. VIII decrevit ut de eo fierct commemoratio in

Hic Dei zelo jugitcr perardens, Officio Ecclesia3 Romanae. Dein Clemens X permisit
Utque duorum
vir fortis, vitium dc eo recitari Officium proprium ritu semiduplici,
Prffisulum pandens, populum ruentem Tandcm Tnnocentus XI jussit ut ritu duplici lege-
Terruit omnem. retur ipsius Officium, prout hodiedum est in Bre-
In via pergens, inopi reperto viarioRomano. Respublica Florentina jam ab anno
Unicum panem dedit, ac recepit 1500 publicum edidit decretum, quo sub mulcta
Ipse tunc ternos; Deitas suprema pecuniaria jubentur claudi officinae et tabernae die
Misit ad illum. sancto Gualberto sacra. Hoc publicae venerationis
Vallis Umbrosa! struit inde sacra testimonium in archivis Vallumbrosanis conserva-
Tecta Vir sanctus, simul atque secum tum hic indicasse sufficit. Haec de cultu. Nunc de
Edocet multos homines beatam reliquiis,aliisque monumentisadSanctum nostrum
Ducere vitam. spectantibus, agamus.
Dum tegit culpas monachus pudore, 150. Corpus S. Joannis Gualberti, paulo post ejus
Detegit illas humili Joannes obitum, ut utraque narrant Acta, reconditum est in
Voce, ne frater pereat silendo C monasterio Passiniano; quod utmajori cum splen-
Propter omissa. dere conservaretur, R. D. Aurelius vulgo Foroli-
Fluctuat demens rapidis in undis : viensis anno 1580, sacellum eleganter exornavit, et

Invocat Sanctum metuens aquarum magna cum pompa ac prgesulum frequentia sacra
Impetus Arni, columis fit amens ossa recognita ac visitata marmoreo tamulo condi-
Intus et extra. lit. Caput ibidem in prima translatione inclusum

Nubium plenusminitatur aer, fuerat peculiari thecae, quam R. D. Placidus Pava-

Dum suas fratres properant aristas, nellus Patavinus circa annum 1440 multo pretiosio-
Ut terant, orat; penitus refugit rem reddidit. R. D. Columbinus de Alpbiano conces-
Nubibus aer. sit eccIesieeFIorentinae sanctissimaeTrinitatismaxil-
Dum tenet laatus monachus malignum lam S. Patris Gualberti,qu3e anno 1586, in sacello
Spiritum, formam leporis gerentem ejusdem ecclesiae coUocata est. Brachium dexteruro
Nesciens, Sanctus metuens retexit, bis miraculose ad Vallem-Umbrosam delatum est

Ne cadat ille. uti pluribus describit Thesaurus Velius inter mira-

Garne non audent monachi, carentes cula, post S. Joannis Vitam impressa, cap. 4, 5,6,
Pane, se vesci; precc supplicantis j) 7, 8,
9 et 10, Franchius lib, 10, pag. 370 et |seqq.
Angelus panes tulit, atque cunctis De eadem prodigiosa brachii translatione videri po-
Trusit orexim. testHieronymus Radiolensis in miraculis, hic post
Mane consurgens onerat petentes utramque vitam edendis, num. 7, 8 et seqq. lu
Pauperes multos, minuitque nunquam eodem Vallis-Umbrosae monasterio servatur crux,
Triticum, dum dat; gravior sed arca qua S. Joannes Gualbertus daemones fugare solebat,
Semper abundat. de qua praeter Thesaurum et Franchium agit Hie-
Jussit occidi rapidum sequentem ronymus Radiolensis in Miraculis mox citatis num.
Buculas ursum; properavit ultro 5 et 0. Franchius lib. 10, pag. 361, hanc putat esse
Ursus ad mortcm patienter, aequo eamdem, quam S. Gualbertus Petro Igneo innoxie
Si foret agnus. flammastranseuntigestandamdedit.Quidquidsitde
Tran- it illffisus monachus pcr igncm. ea re, constat cruccm illam mirse virtutis esse con-
PontifVjx signo removet scelcstum tra d^mones, ita ut anno 1634, a R. D. Valeutino
76i ACTA. 762
Balduino abbate argenteis ornatncntis fuoiil conde- ^ miraculis liberatori, viro vita? sanctissimae ac ideo
corata. Denique ibidem olim ostendcbatur imago per Coelestinum III Pont. Max.Oct MGXGIII
Kal.
Joanni caput inclinavit. Hancvero
Crucifixi, quae S. Ganonizato Patri Opt. Abbas hujus monasterii
;

nuper Florentiam translatam esse di.\i § 2, hujus Passin, humilis filius, ut ejusdem S. Viri corpus hac
Commentarii num. 18. in arca, in qua illud nunc jacet, digne conderotur,
151. Hoec omnia Papebrochius noster, testis ocu- hffic monumenta pietate erexit an. D. mdlxxx.
latus confirmat in schedis post mortem rclictis, in Obiit IV [Idus] Julii mlxxii.. Vixit annis lxxxvii. »
quibus inter alias itineris sui Italici, anno 1660 cum 1.52. Dubito an Papebrochius haec festinanter de-
Henschenio instituti, observationes hoec notavit scribens nonomiseritunum, «tatisannum, ut facile
« Ad corpus B. Joannis Gualberli celebravimus in Nam, ut superius dixi, recepta jam est
contingit.
monasterio Passiniano. Est istud in proprio sacello apud Vallumbrosanos sententia, Sanctum Patrem
post altare intra murum reconditum, marmoreoque suum Lxxxviii annis vi.xisse. Eumdem annorum nu-
obtectum lapide, super quem ipsius Divi ex marmore merum subscriptum invenio effigiei ejus, quam juxta
elegans statua in cubitum innixa jacet, capite versus exemplar Musei serenissimi magni Ducis Etrurio)
populum erecto, et manu dextra, quaj ad genu per- hic a3ri incisam exhibeo. Hanc acceptam referimus
tingit, crucem tenens. Sub ipso lapide haec inscriptio D. Germano Ruini, sacristae Vallumbrosano, qui
legitur
B in Epistola ad Papebrochium data ait, eam esse
veram S. Joannis Gualberti effigiem. Nos eam
D. 0. M.
exactissime delineari curavimus, ut omnibus illam
D. JoanniGualberto civi Florentino,Vallumbro3ani cum Florentino exemplari conferentibus patebit. En
)rdinis Fundatori, Italiae a Simonia atque haeresi ipsam
763 S. JOANNIS GUALBEKTI ABBATIS 764
15.'{. Rcliqua sacra monumenta a se visa sic dc- A Viro tcmplo dicatum est, Vallumbrosella dictum.
scribcrc pergil Papebrocliiiis : " (]uput ibidcm cst Munurn tanltmiinodo pio Kegi conce.ssarn fuisgc tra-
in herma argenlea ; Muxilla in monuslerio S. Tri- ditcurn aliis VallurnbrosanisscriptoribusKernarduB
nitatis de Florentia Urachium in Vallumbrosa in
; Del Scra, ita apud rranchium lib. 12, p .'jifj, ad
antiquo et clnganli i nedurn ciborio involutum pan- margincm citatus Ludovicu» Franciaj rcx, ac-
:

nis, ubi ct cuspis Dominici clavi.in vicem manu cx ccpta ab alihate l5cni^;no brachii (sinistri par-
hocbrachiomisstc,pcr S.Ludovicum donala,pulchra tem fuisse vult Ilicronymus Kadiolcnsis, eodem teste
inremonstrantiaspectatur. Ibidem crux lignca vilis, Franchio lib. H, pag. 277) manu S. P. N. Joanaw,
aliasmagna^advcrsus da;monespotestatis, argentea; quam cKlagitavcrat, pro ea monasterio Vallis-Urr
grandi inclusa. Crucifixi, qui cidem in tcmplo S. bros.-e crucem unius palmi auream, petiosis.siinU
Miniatis cuput inclinavit, imago sub eleganti mar- gemmis distinctam, cum particula ligni Cruci-
morco tabernaculo ibidem ante chorum visitur, sed Christi dono dedit. »
coloribus omnino jam cxoletis. Ad pedem montis 1.5(5. Ilislorici Vallumbrosani cum Pecciantio rnc
arctissima scmita abscedit ad latus, ubi creclum citato narrant, S. Ludovicum, pra^ter venerano
tabernaculum pictura sua locum indicat, in quo Dominica; Passionis instrumenta, ad Vallem Urnbro-
inimicooccurrcnsS.Joannesipsumsevicit. Inparicte T> sam ingrati anirni signum transmissa S. Jonnnig
sinistros alo3 Grucis insertus est lapis religiose tec- Gualberti honori templum ac monasterium P^
tus, qui corpus S. Joannis Gualberti pcr .300, et quod a;dificasse. Id inter alios Bernardus Del Sera, upu
excurrit annos texit. Imago altaris ejus miracula Franchium lib. pag. 270 citatus, asserit his ver-
repraesentat. » bis « Rex
: Francios, accepta a B. Benigno S. Joari-
monumenta a Papebrochio
154. Prajter ha3c sacra nis dextri brachii manu, ad Dei et ipsius sancti ho-
memorata, alia) in variis Italioe locis reperiuntur norem instituit Ordini magnum mbnasterium, quo
ejusdem Sancti reliquio3. Franchius lib. 12, pag. .520, Vallumbrosella apppllavit, in quo multa divitiaru:
ait, dentem aliasque ossium partes a D. Tiberio Cor- ornamenta coUocavit. » Addit Locatellus lib. 1, ca^
sellino Romam fuisse delatas, atque anno 1585 in 90, cx testimonio Hieronymi Radiolensis, quosdan
eccIesiaS. PraxediscoUocatas; paginavero sequenti monachos Gallos ex hoc monasterio Vallumbrosel
scribit, partem digiti sinistra; manus in ecclesiam lensi anno 14.50 venisse ad Vallem Umbrosam, qu
Foroliviense m S.Mercurialis anno 1587 fuisse trans- testabantur, per hanc sanctam manum in Galli
latam, ac ibidem in sacello, quod eidem Sancto de- plurima etmaximapatrari miracula. Quidquid sitd
dicatum est, honorari. Idem scriptor lib. 7. pag 187, hujus templi ac monasterii fundatione, de qua n
asserit, cucullum S. Joannis Gualbertiinmonasterio vel minimam dubii suspicionem movere volo, salter
monachabus Valkimbrosanisconservari
S. Salvii a nullahoctempore utriusque memoria Parisiis exsta
hujus cuculli partem, articulo digiti majorem, a ut fatentur illi, qui antiquitates Parisienses sedulj
P. Janningo nostro mihi traditam, studioseconservo, examinarunt. Utrum autem hi monachi Vallumbr
una cum Italico testimonio, quo D. Bruno Tozzi sellenses omnino desierint,an mutato nomine
Cancellarius Ordinis anno 1700, die 4 Aprilis fidem aliam religiosamCongregationem transierint,ignoi
facit, has veras esse S. Gualberti Reliquias.Paulus 1.57. In Hispaniam etiam ejusdem Sancti reliqu|
Masinius in suaBonomia perlustrataxii Julii invenit summa cum veneratione receptae fuerunt ;
qua dei
in templo Religiosarum S.Catharina? in plateamajore Chrysostomus Palentus in oratione panegyrica
ejusdem Sancti reliquias, additque illicesse puteum Attonis ita loquitur pag. 19. « Vallimbrosana respj
jam a multo tempore extructum, in quo est aqua e blica inclyt03 recordationis Philippo secundo ji
fonte S. Joannis Gualberti, ad quam devote haurien- inumeras debet gratias, quod, a serenissimo Fra^
dam multi homines concurrunt. Non dubito quin cisco Mediceo Etruria; magno duce sanctissimi Patrl
etiam inalia ejusdem Ordinis monasteria dispertitae nostri sinistrae manus articulo quodam obtento, glj
sint aliquee ejusdem Sancti exuviae. Sed hae sunt riosum illius nomen in tota Hispania celeberrimuil
pra3cipua3,quaspostoperosaminquisitioneminItalia fecit. » Non dubito quin per has aliasque S. Joail
invenire potui. Nunc etiam de iis agemus, quca in n nis Gualberti Reliquias multa recentiora facta siil

alias regiones dicuntur translata^. miracula qua; ad nostram notitiam non pervenJi
155. Non intra solos Itali® fines sacra Joannis runt. Quis enim salutiferam virtutem sacris ossibij
Gualberti lipsana continentur, sed a regibus expe- deneget, si aqua solo sancti Viri attactu sacral
tita, in Hispaniam fuerunt transmissa. De
Galliam et tantamhabeatvimadappellandosmorbo3,utadea!
transIationeReliquiarum inGalliam pra^ter Thesau- hauriendam febricitantes certatim confluant,et8ae]
rum Velium, Locatellum, Franchium aliosqueVal- sanitatem, diu frustraoptatam,obtineant. Idtesta
lumbrosanos, MichaelPocciantiusOrdinisservorum tur fontes et putei Bononiee, Florentios et alibi,
B. Maria; Virginis in Catalogo scriptorum Florenti- Joannis memoriaet miraculis celebres,quorum ef
norum Bcnigno abbute Valluiu-
pag. 20, agcns dc caciani prodigiosis quibusdam exemplis probat Loc
brosano, ha;c scribit « Hic Pater Ludovico Fran-
: tellus lib. I, cap. 112. Nimis longum foret singul
corumregi brachiura S. JoannisGualbcrti concessit, hiscegloria3posthuma;monumentisimmorari;suf
quod postmodum Parisiis delatum [et] cidem S. ;
ciet de prsccipuis pauca dixisse.
765 ACTA. 766
158. Fous Valle-Umbrosa,in quem sanctus
est in X Quin imo annuum rairaculum tempore suo per-
Joannessaepc pedes et manusintinxissotcrlur.Tcste scverassc tcslatur Didacus Franchius lib. 'i, pug.
Hieronymo Radiolensi,abesl a monasterio quingcn- 89 additquo fagum illam anno.quo scripsit aut im-
;

tis passibus tanta autem religione olim conserva-

; pressit S. Joannis Gualberti Vitam.prudcntcr novo
batur, ut per plura scecula codem topho et herba, aggere fuisse (irmatam, ne paulatim decurrentium
quemadmodum temporc S. Joannis erat.cingcretur aquarum impetu eradicarctur.
nec vellent antiqui patrcs Vallumbrosfini revcrentiac! 1(30. Joannes Mabilonius de prodigiosa hac fago

causaillumoxsculptis exornarelapidibus.ldem auc- aliisque monumentis anno 1680 a se visis scribit

tor narrat,hujus fontis aqua varios morbos fuisse sequentia In Itinere suo Italico tom. 1, pag. 183 :

curatop ;
qua de
suo loco posteaagemus. Uidici
re « Vallumbrosa situm habet maximc solilarium in
aulem ex Franchio lib. 'i,pag. 79,jam hunc fontem clivo altissimimontis,qui monastcrio oxparte Oricn-
altari et Oratorio esse exornatum (eorum flguram lisincumbit.Prospectumhabetvcrsusseptentrionera
a;ri incisam in suo indice exhibet) locumque,Sancti in subjcctam vallcm unius fere milliario. In edito
Reliquiis sacrum,a percgrinis etaegrolispietatis cau- montis aggerc sita est cella sancti Joannis Gualber-
sa plurimum frequentari.Alter fons est,testante Lo- ti non longe inde extat fagus,sub quaper
et
catello,lib. l,cap. 112, vicinus monasterio Passinia- multos annos delituit Gualbertus, quae hactenus,
no.ctiam miraculis clarus, in quo miraculose di-
B novis surculis subindc succrescentibus,ante omnes
cuntur capti duo lucii, ut narratur in Vita per B. alius fagos virescit, et post omnes virorem suum
Andream et B. Attonem scripta. conservat,Sancti Johannis corpus Passiniani,unum
159.Aliud deniquc prodigiosum Gualbertinoe sanc- ejusbrachium apud Vallumbrosam habetur cum
titatis monumentum in Valle Umbrosa cernitur de ejusdem Psalterio et mnnuali precum quotidiana
quo post B. Andream n. 13 sic scribit Andreas Ja- rum;item acics seu acumen clavi Dominici,in suum
nucnsis in Vita cap.il. « Queedam arbor,quae fagus monaslerium a sanclo Ludovico Francorum rege
dicitur,quoc a loco, ubi beatus Joannes morabatur, (ut perhibent) dono transmissum quod sane acu-
;

parumpersupereminendo sejungebatur,licetmultas men in clavo illo,quem,ad sanctura Dionysiura pro-

arbores circa se ejusdem generis haboret, antc om- pe Parisios asservamus, desideratur. In Psalterii
nes tamcn per multos dies omni anno floribus ru- litaniis post sanctos Benedictum etMaurum sanctus
tilabat, frondibus vernabat, omnesque supergre- Placidus invocatur. Multa) sunt ibidcm alise bcato-
diens, ceteris amplius flores frondesque conserva- rum domesticorura reliquiae, quorum elogia Hiero-
bat.» Idem prodigiura coniirmat hic versus,ex hym- nyraus de Raggiola ejnsdemloci raonachus scripsit
no Vallumbrosano supra relato desumptus. ad Laurentium Medicem. » Haec de cultu, reliquiis
C et monumentis posthumis dicta sufficiant. Nunc
Ecce nunc fagus mcmor est Joannis : ipsa Sancti Acta ab antiquis ac beatis auctoribus
Flore nam cunctis folioque fagis scripta, dein miracula, ac denique solemnera Cru-
Singulis annis prior et videtur cifixi translationem, eo, quo promisimus ordine,
Omnibus ista. cxhibeamus.

S. JOANNIS GUALBERTI
VITA,
AUGTORE BEATO ANDREA ABBATE STRUMENSI,
Ex ms. Vallumhrosano, quod nuper e latebris eruit H. I). Joannes Aurelius Casari.

CAPUT PRIMUM. D haereses per Tusciam, et penc per totam Italiam

|S. Joannis Gualberti natales, ingressus in monaste- diebusHenrici(17)ImperatorisEccIesiam Catholicam
rium,Simoniaci abbatis dereUctio,et in Vallem Um- in locis plerisque foedabant, erat quidam nobilis,
brosatn ailventus.
Gualbertus nomine.vir militaris,patria Florentinus,
l.TemporequoSimoniaca(15),etNi'colaitarum(16) habens duos filios,qu()rura unus Ugo alter Johan- ;

M (15) llacretici sic

sacras vendebant
trom Damiani lib.
dicti a
et
Simonc Mago, quia rcs
cmebant. Dc qua rc vifle Po-
hujus modi vocabulum sortiunfur.
(17) Is verosimilitcr est S.Honricus,qui impcrium
ii, Epist. 2. electus est rcx Germaniac anno autem 1014 coro-
:

(16) Clerici uxorati, inquit S. Petrus Damiani natus Imperator, post deceni annorum anno 1002
libr. IV, Epist. 3, Nicolaitx vocantur, quoniam a obiit, ut vide in ejus Actis, i'i Jnlii.
juodam Nicolao, qui hanc dogmatix,avit h^resim,

k
767 S. JOANNIS GUA.LBERTI ABBATIS 768
ncs vocabatur, Oui, ficcunfliirn ctymoloqiain Hui A 'i.Oisposuit itaqucintrafiemclipsumodiumrnundi
nominis ijralia £)c?(l«,variis virtutum opcrilius iiisi- concipcrc, tcrrcnos honorcs falsasque divitias ejug
gnitus est, ut in hoc opusculo (Je ipsius sacra con- prorsus abjiccrc, ac sollicile cogilarc quanta gloria
versione, ac piia moribus, in sequcnli clarcbit. Istc juslis, quanta pncna promittatur injustis, et quam
dum satis carus parentil)us ac vicinis, cl (jui cum vanum sit spcrn in caducis rcbus prius poncre, et
noverant,pro honestalc morumsuorum vchomenter post ajtcrnis supliciis subjaccre. iJurn taIia,progre-
exisleret, accidit ut quidam, maligno spirilu com- diens itinere quo tendcbat, anxius cogitarct, vcnit
motus,quemdam propinquum ejus occiderct unde ; juxta civitatcm, ubi suo armigero prajcipiens ait
occursum cjus, aliorumque parentum, qui de con- Vade ad hospitium ubi f-olemus descendcre, et qua»
sanguinitatc dcfuncti crant,praef'atus homicidia ino- nobis ct equis sunt necessaria, concilus pr.7ipara.
dis omnibus devitabat. Socius autem, sicut ei dominus imperavcrat, fide-

2. Scd jam propinquaverat tempus, quo gratia liter est executus. Rccedentc eo, servus Dornini
divina misericorditer declararct in Joanne, quis Johannes, affiatus divino spiritu, ab
itinere, quod
futurus esset ; et qualis ac quantus in cxemplum Monasterium sancli Miniatia
ca)perat,divertit,et ad
humilitatis etmigcricordiae fideiibus multis esse dc- absque mora pervenit. Et descendens equo,Monag-
beret. Qui dum uno die cum armigcris suis Floren- _ terii Abbatem mox qua^situm hurniliter postulat
tiam eodem itinere prajfatum ho-
ire disponeret, in audire desiderium suum,et ad effectum^ex charitalc
micidam qui propinquum ejus interfecerat,ex impro- Dei produccre, aperiens sibi misericordiarn quam
viso obvium habuit, in loco, quem sic arcta semita prajdicto homicidffi clementer impenderat, et qua-
comprimebat, ut neuter posset in partem aliam de- liter ecclcsiam post ingressus Crucem sibi flectere

clinare. Quem dum homicida praedictus venientem caput aspexit, unde suae conversionis initium coa-
eminus conspexissset, desperatus vita, protinus se- cepisset.
metipsum equo projiciens,in terram vultu demisso, Tunc Abbas, audito de Cruce quod ei intima-
5.
expansis manibus in modum Crucis, moribundus verat,inauditum miraculum,et stupendum fore(21]
suum interitum expectabat.Juvenisautem benignus perpendens,consuIuit ei mundum ejusque gloriann
videnseum taliter ex nimio timore solo procumben- per omnia derelinquere. Verumtamen optans ejus
tem, misericordia motusin eum,pro sanctae Grucis velle plenius scire constantiam, ct perseverantiain
reverentia, quam brachiiset manibus signabat, in- probare,ccepit ei dura et aspera praedicere, et quod
dulgere sibi (19) disposuit, et ut concite surgeret, homo, corpore validus, juventute floridus, non fa-

nec timeret, admonuit. cile posset monasticam pauperiem tolerare. Cui

3. Postquam autem inimicum in pace transire Johannes Non,inquit,appetenda est gloria tempo- :

permisit, ac de cetero libere, quocumque vellet, C ralis, quae cito transit, nec corporis fortitudo, quae
abire concessit,progressus paululum, ad quamdam quotidie deflcit. Cumque baec et his similia loque-
venit ecclesiam : quam cum oraturus ingreditur, rentur,nec Abbas ad plenum voluntati suae respon-
Crucem ejusdemecclesiee caput sibi flectere contue- deretjfamulus quem Florentiam miserat, dominum
cidem redderet,quia pro reveren-
tur, quasi gratias suumnon venire considerans, domum rediit,et quae
tia ipsiussuo inimico misericorditer pepercisset. facta fuerant de eo genitoribus retulit.
Et quid mirum,si Omnipotens sibi hujusmodi reve- 6. Unde pater turbatus Florentiamvenit.et totam
rentiam per imaginem suae Crucis tunc voluit exhi- civitatem pcr notos inquirit,quid de illo suo factura
bere,quemsuo timori subditum.obsequio deditum, per ecclesias quoque discur-
esset scire desiderans ;

et circa proximum visceribus charitatis undique ple- rens,et adMonasterium sanctiMiniatis veniens ideir
num vidit? Ipse se amantes amat,servientes remu- inquirit. Quid multa ? Dum illic filium suum essc

nerat, seque gloriflcantes glorificat. Eadem vero audit Gualbertus rogatAbbatem ut filium suum ad
Crux pro indicio tanti miraculi,in Monasterio sancti se deducat.] Deridet (22), nunc tamen vocetur, el
Miniatis tunc usque(20) sub multa cautela servatur. veniat.Adquemaccersendum Abbaspersemetipsum
Famulus autem Domini hoc videns,admiratus et accedens,euraque alloquitur sic : Pater tuus adest
nimis pavidus factus,ccepit secum cogitare,quomodo T-k et causa te videndi advenit huc. Tu autem vade, el

melius posset Dco placere, credens et in animo suo cum eo, quid agendum est, age, Et ille : Desine,
saepe volvens quanta forct praimia recepturus in Pater mi, desine quia super hoc tuis pre-
si placet,

Domino pro viribus deserviret, qui tantum

ccelo, si cibus obsccundare non audeo ne forte cum euir '.

tamque praeclarum miraculum pro parvo obsequio, adivero, vi me abstrahat de monasterio, secumque
sicut ei videbatur, apparuisse cognoverat. reducat.Gumque haec Gualbertus ille paululum per

(18) Alludit auctor ad nomon hebraicum Joannis, chorumccetu destituta. De hac cruce fusius egimus
quod gratiosum significat. inComment. praev. a num. 19, et ejus translatio-
(19) Sibi pro ipsi est phrasis islo sajculo usitatis- nem dabimus in Appendice post utraque Acta.
sima,et saepe in his Actis recurrens ; quod semcl (21) Fore pro esse ; quem loquendi modum isti

notasse sufficiat. saeculo usitatum etiam alibi observavimus.

(20) Grux ilia, teste Mabillonio ssc. vi Benedict. (22) Ilic incipit textus B. AndreiE,qui cumprsece-
part. 2, pag. 269, nuper translata est in Florenti- dentibus aliunde suppletis non cohaeret; ita ut hi(
nam santae Trinitatis ecclesiam, quse VaUumbrosani aliquid deesse satis appareat.
est Ordinis, suburbana sancli f/liniatis mona-
basilica
69 ACTA, 770

ensisset, utmoa est obstinalis animo hominibus A ineo valde, et qualiter id declinem penitus ignoro.
lagna minari, cum aliquando nec possunt Cacere Cui respondit senex : Quod gratum salis habeo,
dicis

larva, cccpit magnis vocibus obstrepere, terribilitcr sed quod consilium tibi dem,pcnitus ignoro. Nam
ainari ac dicere : Nisi protinus redditus luerit fi- ut sub SimoneMago mililes, a mc nullo modo con-
ius meus, in quibus praivaleo, fortiter hoc monas- silium accipies. Ad aliud si lc in his partibus tran-
erium adversabor. sferas monasterium, cum te putas dentcs fugerc
7. Tunc magnaniniis ille Johannes sancti Spiritus lconis, morsum non ovades serpentis. Cui Johan-
gne adustus, cum patrem audisset talia perstre- nos : Nec, Patcr,omiUas,quin consiliuin pri-ebeas ;

)entem,cx Fratrum vestimentis unum secumassu- nam paratus sum pro sequenda veritate quidquid
nit, concitusque ecclesiam petivit, eumque super jusscris facere.
Utare posuit, et comam capitis sibi semetipsc 10. Cernens igitur sencx viri fidem et constan-
otondit, apprehensoque e regionc utraquc manu (iam, gratulans dixit ad cum : Pcrge itaque cum tuo
restimento, se induit, et in claustrum reversus ar- sodale, et in foro publico civitatis, coram omnibus
'epto libro iegere ccepit. Nihilominus Abbas cum Episcopum et Abbatem exclama esse Simoniacos, et
38BC, luncdemum ccde locum.Quiejus monitacomplens,
quae erant gesta, perpendisset, blanditcr leni-
erque sciscitari cccpit dicens non ad _ ad forum die, quo sciebat omnes adcsse, veniens,
: Filius tuus
te venire vult tu autcm, si libet, veni ad eum. Et
; Episcopum et Abbatem appellavit Simoniacos.
;um ad eum venisset Walbertus, et uterat compo- Quod factum, magnum omnibus intulit pavendum
situs, vidisset, tam ille quam omnes, qui cum eo errorem [leg. terrorem], proclamantibus mullis :

,renerant,cccperunt pectus tundere, capillos vellere, Nullatenus evadat, sed occidalur. Tunc quidam
.•estimcnta scindere, et in terram semetipsos per- propinquorum illius erucntes eum, clam dimise-
jutere, magnisquo vocibus ejulare, ac dicere : runt. Qui ad magnum senem reversi retulerunt
iulcissirae, atque amantissime, quare nobis sic quid evenisset congratulans praecepit
sibi. Et ille

ccisti ut clam, nobis dimissis, sic abires ? Cumquc in Romanise (26) partibuspergere, et aptum mona-
bsec et alia, atque diu multumque replicassent, tan- sterium inquirere, ubi possent Christo servire.
dem Pater ad semetipsum reversus, eum benedixit, 11. Pergentibus itaque per diversa monasteria
at ad propria recessit. per aliquantos dies, quidam pauper in una die se
8. Post hocc igitur ille Deo fidelissimus Johannes, illis obvium tulit, deprecans ut sibi misericordiam

gratiaDci undique circumfusu3,permansit in eodcm tribuerent. Tunc Vir Dei Johannes ad suum comi-
monasterio in omni obedientia, et sancta conversa- tem : Mitte manum, inquit, in peram, Frater, et pa-
usquc ad obitum Abbatis, qui eo tempore in
lione, nem,quem habemus,divide,medietatemque pauperi
eodem monasterio degcbat. Tunc itaque in eodem C tribue. Renuentc illo atque dicente : Per diversa
raonastcrioeratquidamcallidusctingeniosusmona- ostia hodie iste gradietur, et abundanter ei tribue-
chus, nomine Ubertus (23), qui gloria cupiditatis tur nos autem,quinon nisiunumpanem habemus,
;

captus et illectus, per pecun'am regiraen ab epi- unde sustcntabimur ? Et ille Ne cuncteris, Frater, :

9CopoFlorentinfecivitatis,quiillimonasterioprceerat tribuere. Acceplo itaque pane paupergratiasagebat;

accepit. Quod beatus Joannes comperiens, cum alio et rursum imperat sodali aliam medietatem tribui.
sibi favente clam exinde discessit, et civitatcm in- Quo peracto, imperat castrum ingredi, et sumptus
gressi, ad quemdam magnum, et famosissimum se- sibi necessarios per domos inquiri. Perlustrante ita-
nem, nomine Teuzonem (24), venerunt, qui vene- que eo per diversas domos, ad ultimum reversus :

rabilis vitae tunc intra Florentinaj urbis moenia in En, inquit, qui panem jussisti tribuere, per totum
quadam parva cellula juxta monasterium Beataj castrumcircumiens non nisitriaova acquisivi.Tunc
Marise scmper Virginis (25) prajfatee civitatis se con- quidam pastorum haec inspicientes, ad castrum per-
cluserat,de qua cunctis salubria dabat monita,et sa- gentes, quaecumqueviderant intro nuntiaverunt. Et
lutifera nemini negabat consilia. quidam misericordia motus, illis occurrens, unum
9. Hic publice Simoniacam [hajresim] damnabat. panem porrexit, necnon et quajdam femina nitenti
quae totum Ecclesiasticum Ordincm tempore mullo n linteo aliunde tulit, tertium quoque alius condona-
penitus invaserat. Ad quem Vir Dei Johanncs acce- vit. Tunc Johannes En Frater, accipe quod dedisti. :

deng, his verbis alloquens Obsecro, ait, mi Patcr,

: 12. Peragrantes itaque diversa monasteria, non
utmihi inhffisitatione posito nonmodica,sancta tua admodumsibi aptainveniebant:ad Camaldulas (27)
ne deneges consilia. Sub simoniaco Patre vivere ti- venire decrevit, ubi per multos dies degens, absti-

23) Forte is Uberfus idem est, qui apud Ughellum celebre hactenus Ordinis Benedicti ccenobium in
Mabillonium vocatur Obertus, ad"quem Benedi- ipsa urbe Florentina.
cius IX scripsit epistolam, quam exhibet Ughellua (26) Puto hic indicari Romandiolam Florentinam
lom. Ill Ital., col. 82. vulgo la /{orwfl^na Fwrenhwa, quae versus Apennium
I (24) Qui de Teuzone distinctius instrui cupit, montem subest niagno duci IJetruriaj, estque para
videat Baronium ad annum Christi 10G3, et Guido- Romandiola; majoris cujus urbcs et terminos re-
;

nem Grandum Dissert. 2, cap. 4, num. 13. ccnset Baudrand tom. II Geographia3, pag., 177.
(25) Juxta Mabillonium in notis ad Vitam S. (27) Id cst ad eremum Camaldulensem, quae tri-
Joannis Gualberti saec. vi, part. 2, fol. 270, est ginta passuum millibus distat Florentia versu^
771 S. JOANNIS GUALBEIITI ABBATIS 772
mcnUanictconvcrsationcm illorum inspoxil,nccnon A Hupra quadraginla annos ejusdcm cccnobii CcUara-
ct injui-iani pcrliilil. Tiiiic l'rior, (|ui iiio lciriporc coquiis nccumquam pro iabore cell»
riu.s fuil ct ;

adcral, ad aacruai Urdiucin ciini jjroniovcrc volciis, dcseruit or/icium coquinuj, ncc pro labore coquinK,
et iit stabilitatcm darot, renuit, quia cjus rcrvor curam oraisit cellaj. Tunc
ille Tcuzo (31) magnani-

nonnisi in ca;nobilali vila crat, ut bcati Bcncdicti mis usque ad senectam charitatc fcr-
vcnit, qui ita
Ilcgulaindicat.Imporat illc disccdcrc, Buiimqucdc- vcns cxstitit, ut non solumanimas, sed etiam om-
siderium adimplero. Fcrtur namquc, divino rcvc- nia vcllct mederi corpora.
lanto Spiritu, dixisse : Vade, et tuum institutum 1.5. Exierant do prasfato coenobio Fratres plerique
incipe. Qui indc progcdicns, ad Vallis Umbrosa- cxemplo [amorc Joannis, et ad eum vcnientes,
et

num (28) pcrrcxit vidcre locum. (Ibi cum pervcnis- novam cum co apprehenderunt conversioncrn. Hi
set, susceptus cst gratantcr a duobus FraLribus ilii- Magistri cxemplo et cxhortatione, dum in sancla
dem morantibus,licct sejunctis.Cui cum placuisset fervcre ccepissont conversione, tantorum virorum
locus, firmare deliberavit gressum. coipit fama spargi undique. Hoc audiensltla, sancti
Ylaris (^2) Abbatissa, cujus juri locus pertinebat,
CAPUT II.
gavisa nimis, misit eis librorum ct victuurn quan-
5. Johannes Giuilberlus varios discipulos pielate ilhiS-
tres sibi adsciscit,novosque rigide exercet,aquibnx ^^^^^^'^^'^'^({'^^ subsidium. Sed, ut ait Apostolus
ob eximiam virlutem abhatis officium acceptare co Omnes quipic volunt vivere in Christo Jesu, perse-
gitur. cutionem paliuntur ; tam gravem infestationem a
13. Quo ibi moranle, et in sancla conversatione quibusdam viris iniquis, instigantibus spiritibus
proficicnte, Deus passus diu lucernam la-
non est raalignis, tunc sunt passi, de loco volentibus expel-
tere, quam disposuerat
ad multoruni animas illumi- 1 re eos, ut eos etiam taederet vivere. Qui innocen-
nandas super Ecclesiae ponere candelabrum. Ad tiam et patientiam amplectcntes, ejus vcrbis et ac-
comprobandam namque ejus vitam venerabilem, tibus bona pro malis reddentes, post multa certa-
Creator oranium rerum Deus miraculum ibidcm ab mina adepti sunt gratiam et victoriam.
ipsosuiadventus tempore, usquenunc demonstrare 16. Manserunt tempore multo, ligneum tantum-
dignatur. Nam arbor qusedam, quae vulgo fagusvo- modo habentes Oratorium. Indigentiam victuum
catur, supra non longe a loco eminens, per singulos tanlam perpessi sunt, ut plerumque tres per diem
annos ante omnes flores producit, foliisque vestitur. unum dividerent panem. Qufecunque erant came-
14. Nam dumejus paulatim fama per vicinitatem rulae et vestiarii unius capacitas continebat sacci
diffundi coepisset, croperunt ad eum venire laici, et (33). In qua diu penuria ita erant exultantes et gau-
clerici gratia visitationis et conversionis.Inter quos dentes, velut solcnt laetari homines ceteri deliciis
ille tunc venerabilis qualitatis, et in Religione fer- C multiplicibus ferculati, et opibus nimiis ditati. Cce-
ventissimus Herizo(29), qui custos Fratrum et Prior perunt confluere ad eum de diversis partibus elisjm
existens, supra triginta annos in eodera raonte ita longinquis clerici, et laici gratiaconversionis.Tunc
stabilis perseverans, ut in.his ncc semel [descenderit magnus Rodulfus (34), [qui tempore multo
venitille
de] monte ad villas. Tunc ille suraraa; gravitatis et in eodem loco curam hospitalitatis habuit, et post
prsecipusB discretionis venerabilis Albertus (30), qui monasterii Muscetani (35) curam gessit in abbatis

Orientem oaslivum. Exacte locus descriptus est ab
Augiistino Fiorentino in Historia Camaldulensi, lib.
1, cap. 30.
(28) Vallis-Umbrosa etiam antiquitus scribitur
Valtis Imbrosa; qua de re sic scribit
sinus in Vita Joannis Gualbcrti : Ab imhribus,
S.
qiios Valtis crel)ros gignit, sunt qiii Imbrosam vocant.
Milii magis plucent, qui ub umbra Umhrosam dictam
votunt.
(29j Hic lleriw, Erix-xo,Ericius, Ericus (varia hffic
norainis inflexio earadem personam significat) in
Catalogo Venantii Simii dicitur obiisse 9 Februarii
anno 1098, eumque Locatellus, Wion, Menardus,
Dorganius, Ferrarius,aliique Beaiz titnlo exornant
sed Bollandus noster eo die tom. II Februarii fol.
276 illum inler prcEtermissos coilocavit, eo quod
decretam ei publicam ab Ecclesia venerationem
nondura comperisset.
(30) Ilunc Alberlum etiam ficrtfi nomifle compel-
lant Franchius lib. .5 pag. 117, Locatellus lib. 2
cap. .5, Simius in Catalogo, pag. 2 qui videri pos-
sunt, si quis plura de hoc viro nosse desideret.
Diversus est a B. Alberto ejusdem Ordinis abbate,
de quo actum cst 20 Maii, tom. V pag. 254.
(31) Alius videtur ad Teuzonc,dequocapite prKce-
denti actum cst Nam alter jam senexerat,quando
: pag. 244.
S. Joannis Gualberti eum consilii causa adiit hic
vero raortuus dicitur anno 1095, 6 Augusti, quo die
annuntiatur a Martyrologio Benedictino. Nos isto
die cultum ejus examinabiraus. Vide ejus elogium
apud Locatellum lib. 2 cap. 8, et in Catalogo Simii
Xantcs Peru- pag. 287 et 288.
(32) Alibi scribitur llillari, etsi in instrumento
donationisIttaeabbatisstTc Hilarii legatur,utest apud
Ughellum tom. I Ital. Sac. col. 299.
Sensus hic nonnihil obscurus est. Vultsigni-
(33)
ficare,adeo curtara fuisse raonachis supellectilem,
ut omnia, quae ad cellam seu cubiculum et vestia-
D rium-epectabant, uni sacco possent imponi.
(34) Rodulfus hic post mortem S. Joannis Gual-
herti fuit totius Ordinis Generalis, et obiit
22 Novembris, anno 1076, ut habent Tabuls Val-
lumbrosana?. Inter Beatos refertur a Martyrologio
Benedictino et scriptoribus Vallumbrosanis. In Ac-
tis nostris suo tempore locum habebit, si de cultu
constiterit. Interim vide ejus clogium apud Ve-
nantium Simium in Catalogo pag. 258, Eudoxium
; Locatellum lib. 2, cap. 1, aliosque.
(35) De hujus monasterii situ et constructione
vide Didacum Franchiura lib. 8, pag. 234. De titulo
autera abbatiae et immunitate videri potest Augu-
stinus Lubinus in Brevi Notitia Abbatiarum Italiae,
;
73 ACTA. 774
fllcium.Potrus(3C))quoquc,qui iliu proourator asi- A tionc vcrc venientom, quam (Hvitom cum tota sua
orum, post vaccarum fuil.dcindo inPassiniano(o7) substanlia. Magnum aicbat diviti cssc impcdimen-
rioris gessit oriiciuni, cxhinc Al)bas in Piciclo (38), tum ad cor huraiiiandum, ipsam quam deforl pe-
t in ultimo Romancc Kcclesia) Cardinalis, ct Epi- cuniam ad monastcrium.
:opusAlbanensis Tunc loctus (30) vuUu et
exstitit. 19. Videns deniquo Itta Abbatissa (41) locum
omine venit, qui fuit Abbas dc Passiniano, ct Ru- crcscoro in aoininc ct rcligionc, conlitus inspirata

Licus ('lO) qui, doncc Joanncs Pater vixit, curam tradidit eidem loco porscriptum diffinitas termina-
xleriorem gcssit, et tertius ob obitum sancti viri tiones in ejus circuitu. Tradidit otiam tunc vineam
oannis multo tempore totius Congregalionis cu- Pitigianam ('i2), qua; grata tunc, ct est nunc usibus
am Prior obtinuit. Fratrum. Similiter in divcrsis locis diversas man-
17. Cornens igitur Pater Johanncs tot talesque sas (43).Por idem tcmpus dum Jounnes Chrisli
iros sibi ccclitus in auxilium missos.disposuit cum famulus, nomcn ct oflicium gcrens Prioris, Fratrum
isdem beati Benedicti Regulam in omnibus ob?cr- animas et corpora sollicito procuraret, permaximam
arc, ccepitque noviter venicntcs ca probatione rtbstinentiam ct pnx^validum laborem sibi imposuit.
usciperc, quam insinuat Rcgula. Advenientibus Nam quando tcmpus reficiendi crat, parvissimo cibo

iquidcm causa conversionis bospitibus, non facilis T> vcl potu sua) necessitati subvcnicbat ; ita ul non
abatur ceccptionis responsio, illorum perseveran- utcumque pcricuhim fa-
videretur se recreare, sed
iam volcns cognosccrc, an videlicet in ca dcvotiouc mis ct sitis tcmporarc. Gum vcro anto rcficicndi
,c supplicatione pcrsisterent, dura scilicct eis ct tcmpus, utpoto opcri manuum anxie frequenter
secundum Regulam eos in
spera prffidiccndo, et insudaHs,siticbat,in frigidam aquam manus et pcdes
mnibus comprobando. Hi enim tales si diu recusati mittebat, ut ex nimio aqua; frigore, sitis utcumque
ersisterent, seque non cordc ficto sa^culum rclin- pcriculum effugerct. In omnibus enim, prout possi-
uerc, ac monasticam vitam vclle prDfiteri osten- bililas erat, observans Rcgula: mandata, nullo

erent, porcorura cis primitus jungebatur cura, modo exlra constitutam horam comcdere vel bibere
lulta inserebantur opprobria, 1'amc et siti, calore volebat.
l frigorc affiigebantur, labore ct nuditate, vilitate 20. Sed debilitas corporis id fcrrc non valens, in
t exlrcmitatc, jejunlo quoque ac silcntio excrce- illam syncopem fracto storaacho cecidit, quam per-
lantur. lcgimus beatum Grcgorium. Nisi enim cum
tulissc

18. His atque aliis modis sollicite aforis corapro- frequenter reficerent, emittere spiritum funditus
)ati, et ia omnibus voluntarice patientia; ct obedien- videretur. Quam usque ad sencctam, immo usque
ise ac humilitatis cogniti, ducebantur iterum com ad obitum pertulisso cunctis, qui eum noverunt.
robandi regulariter in intcriorcm ccllam, ubi C claret.Undesecumsolebat sempcr portarequod ine-
nultolies eis Rcgula legebatur ct sic anno complcto
;
vitabili necessitate cogente posset saepe manducare.

xaminati,recipiebantmonasticas vcstes,regularcm Quando autem famis violentiara frcquenter se [id est

ade professionem publice facientes in manibus et ipsuml dcprimcntis indiscrcte superare voluisset,
irffisentia cjusdem Patris Johannis. Quibus non aut refectionum diiTcrro conabatur, pra3 niraietate
icebat exinde aliquid sumere, vel quajrcrc, sed a infirmitatis adeo dentes cjus constringebantur,
latrc Priore eisdabantur omnia, ut prsecipit Rc- quod, nisi eos aliquis cultcllum intromiltendo divi-
ula. Habebat enim et hanc gratiam singularcm deret, el aliquem liquorem in os poneret, expirare
oanncs Patcr, ut in priraa cum eo locutione et continuo crcdcrctur.
isione noscerct, si cordc vcnirct quilibet recto, an 21. Vcrumtaracn sic incredibili languore jugiler
icto, Et hoc ei donum a Jcsu Christo collatum cst, cruciatus nullatcnus raurraurabat, sed suis hoc pec-
it personampotcntis vcl divitis non libcntus sume- calisdcputans,continuislaudibusdivinam juslitiam
ct, nec alitcr tractaret, quam iniimi et paupcris. commendabat. Qui priusquam infirmabatur tanta;
:t amabilius recipicbat paupcrem cum mortifica- forlitudinis sibi et casteris, tantaique abstinentiae

(36) Hic cst famosus illc S. Petrus, cognomento antc Acta H. Torelli, pag. 500.
jneusy eo quod illicsus per ignem transierit
de ;
D (40) Is Rusticus, qui eiiam a scriptoribus Vallum-
juo multa habcs apud scriptores Vallumbrosanos, brosanis lieatus appellalur. fuit tertius Ordinis Ge-
liosque passim obvios. ncralis. Vita) illiuscompendium repericsapud Loca-
(37) Passinianum monastcrium silum cst in dioe- tcllum lib. 2, cap. l, ct Simium in Gatalogo pag.
esi Fesulana apud viam^qu.-c FlorcnliaSenas ducit, 204 et seqq.
listatque a Florentina civitalc qualuordccim pas- (41) De hujus Abbatissa) donatione actum est in
iium millibus. De ejus antiquilate et priTcrogaliva Commentario proovio num. 4.") et 49.
ilura invenies apud Lubinum citatum pag. 28'i. (42) In instrumcntodonationis,quod habetUghel-
(38) Teste Lubino in Notitia abbatjarutn Itali.xi, kis tom. III Ital. Sac. col. 300, puto agi do hac vinea
»ag. vulgo vocatur de Fucecchio,
151, hffic abbatia Pitigiana his verbis Concedo in PUiano mnnsum
:

|U8e forle nomcn Fucccchio, vico ad la-

trahit a unum, quod detinet Gherardus ct Martinus,et vineam
iim ejusdem nominis sito, et viginti Iribus pas- unam.
uum millibus Florcntia distante occidcntem hie- (43) Mansa, mansus vel mansum Sirmondo ost
lalem versus. fundus cum certo agri modo et scriplnribus Italis
:

(39) Dc hoc L.xto cgcrunt majores noslri intcr (juantitas terrx, qux sufficit duohus l)obus in anno
jTffltermissos tom. II Martii pag. 410, et eodem tomo ad laborandim,
775 S. JOANNIS GUALBEIITI AniJATIS 776
Juerat, ut nisi ille, cui cantamuH : Dominc, inclina A stitoa cucullis, aut scapularibus, et cinctoa omnes
ccclos tuos, sub infirmitatis hujus occasionc mcn- dormirc prajcepil ; hunc esse rcctum sensum Regu-
tcm cjus humiliassct, valdc rarus exislcrct, qui pos- oonstantcr afflrmabat. Ncc patiebatur cssc Dor-
l.-n,

sct cjus instituta scrvare. Cognita vero ct expcrta rr.itorium nocle sine claro lumine. Dicebat cnim
propria infirmitate, tantaj misericordi;fi tantnque levius lerendum sine lumine esse in nocte Crato-
discrctionis effcctus cst, ut nemo miscricordior co rium, quam Dormitorium, si egestas id in loco fore
omni
crederetur. Qui licet corporc foret infirraus, in utroquc non sinit. Fratrcs vero, absque omni con-
tamen custodia ct soliicitudinc menlc pervigil erat. trovcrsia vcl contentione aliqua, prompto anirno
22. Quod vidcntes Fratres ejusdem loci, decreve- observabant qua?cumque Pater prajcipiebat. Nam
runt ipsum eligere Abbatcm, quem noverant sanum cjus admonitione, pariterque exemplo tantum in
et infirmum, pervigilcm Priorem et sollicitum ui^sse f amorera observandije Ilegulae venerunt, ut nec ma-
custodcm. Itaque Florentini Teuzonis consilio con- nuura opera, necalia, quae videturRegulapriecipere,
venerunt de urbe, et de castellis religiosi Clcrici ac gravia omitterent, quin cuncta laeto animo comple-
fideles Laici, sancti Hilari Abbatissa id maxime rent. Vilitatem et extreraitatem secundum consilium
cupiente, et cum Fratribus ejusdem loci, ipsum Regulae ita apprehenderunt, ut nec ipsas panum
praedictum Patrem elegerunt in Abbatis officium.
P incisiones, cum comederent, super mantilia pone-
Quem nolentem, et totis viribus resistentem, de rent, licet ea corara haberent, sed super mensam
lecto traxerunt, et ipsum, licet invitum, in majori nudam. Cilicina vero tunc veste ita uti coeperunt,
sede constituerunt. Qui, dum ad id vinlf^nter coge- ut nec ad portandum quis, earn ferre non valens,
retur, dixisse fertur astantibus : Quid insanitis? Si cOo^erctur, nec ad lerendum volens prohiberetur.
pelicano nomen accipitris imposueritis, nunquam 25. Procuraverant Fratres pro sustentatione ve-
erit nisi pelicanus (44). stium habere gregem ovium ;
quas cum providus
CAPUT in. Pater diversi coloris esse cerneret, nigredinis scilicet

S. Joannes fadus abbas exacte regulas observari jubet, et albedinis, timuit, ne si seorsura faceret nigram,
et discipulorum numero aucto variu monasteria et seorsura albam, alter aliquando pannum vellet
sedificat et pia opera exercel. nigrum, alter album, et hac de causa inter Fratres
23.ItaqueVirDei,sumpto officio,nullumMonacho- oriretur diversitas raentium, sicut exterius esset di-
rum permittebat ad mercata, vel ad loca saicularia versitas vcstium quade causafieri praecepit pannum
:

ire, inflrmos extra monasterium visitare, ac sensum proraiscuum (48). Quod Dei actum est providentia.ut
Regulae diligenter inspiciens, ejus observationi ope- deinceps nosceretur hujus designatione.omnis mona-
ram dabat. Vetuit defuncta (45) ad monasterium stica persona, qua de tanti Patris esset schola. Licet,
deferenda; prohibuit accipere Capellas (46) ad hoc, C proh dolor terapore raoderno appareant, qui se de!

quod aliquando a monachis regi deberent Cano- hac schola esse vestibus, non moribus ostendant.
;

nicorum, non monachorum hoc esse officium dice- 26. A diebus, quibus monachi coeperant ad eum
bat. Videratenim, sub talibus occasionibus falsas venire, Deus qui est inspector puri cordis, et cujus
monachorum ire per abrupta, et
obedientiae, multos dilectione ejus filius curabat monachos constringere
inrecuperanda animarum incidere detrimenta.Nam sub districtione Regulae, misit ci fideles laicos (49)
id, quod duo monachi quolibet loco sub
vel tres diversi ordinis, tam purara conversionem ostenden-
occasione obedientiae, absque prassenti pastore tes in omnibus modis exhortatione pii Patris,ut pcne
morantur, detestabatur, et suis id facere omnino nihil difTerrent a monachis. Quibus nec proprium
interdicebat. habere, nec carnem comedere, nec ad mensam
24. In animarum enim fervens custodia, consti- loqui, nec a parentibus, vel amicis quidquam su-
tuit ut nullusmonachorum [extra] limitem Clau- mere licebat.Fit nihil oranino a monachis distabant,
strae (47) progredi praesumeret, nec etiam ad ipsa praeter quod permittebantur uti lineis vestibus in
olera colligenda, nisi tres una progrederentur, exce- nimio fervore aeetatis, et praeter silentium, quod in
ptis his,quibus suscipiendorum hospitum cura erat exterioribus occupati observare nequibant.
injuncta, et obedientia exteriorum procuranda. Ve- Q 27. Nam ea probatione recipiebantur noviter ve-
(44) Franchius lib. 7, pag. 157, varios citans Per pannuni promiscuum intelligitur pannus
(48)
ornithologos, ait, per pelicanura inlelligi avem ferruginei coloris, quem vulgo griseum vocant :

ignavam et ingratam quam

onocrotalum
;
Graeci imde S. Antoninus Historiarum parte 2, tit. 15,
vocant, asseritquepelicani nomen Germanis in usu cap. 23, § 2, Vallumbrosanos appellat monachos
fuisse ad significandum hominem amentem et im- griseos. 5. Franciscum Assisiatem eodem fcrme cum
prudontera. Vallurabrosanis colore usura fuisse probat Fran-
(45) Suspicor S. Joannem noluisse ut defuncta chius lib. 7, pag. 189, ex traditione quadaxTi, qua
corpora in raonasterio sepelirentur, ne per pompara fertur abbas Benignus circa annum 1224 dedisse
funebrera monachoruraquiesturbaretur,quodetiam suum cucullum S. Francisco imbribus madido.
ex sequentibus aliquo raodo colligi vidctur. De hujus coloris mutalione vide Comraent. Prav.
(46) Percapellas bic intelliguntur sacelia, quibus nura. 55.
annexa sunt publica, vel, ut vulgo nunc dicimus, (49) De his laicis vide Franchiura lib. 7, pag. 194,
pastoralia officia. et seqq., et Anonyraum Gallum tom.
V. De Ordini-
(47) Claustrse pro claustri : nam claustra feminini bus Militaribus et Religiosis, pag. 304.
generis reperiri probat Cangius in Glossario.
777 ACTA. 778

nientes, ut cis per totum annum non daretur per- A ad aidificanda novitcr canobia ; alii vetusla, et

manendi verbum certiun, scd soqucstrali conicdc- dissoluta oircrobant inonasleria,ct inslabant preci-
bant, et ad Capitulum, vel ad Comninnionem cum bus nimiis et importunis,ut ea ipse in suo sumeret
CKleris Conversis communicare eis libere non crat regimine, et ad suam normam studeret corrigcre.
licitum. Talesigitur probatos (^onversos Patcr ad Tunc sancti Salvii(55) famosum cccnobium noviter
mercatum,ct ad omnia exteriora procuranda.mcnte asdificuvit.Tunc in Musceta alterumin honorc sancti
miltebat secura.Si igitur aliquis horum, postquam Petri apostolorum Principis. Tunc in Razolum (54)

esset receptus, inveniretur in aliqua reprchcnsionc in honore sancti Pauli.Tunc in suo rcgimine vctu-
de supra scriptis rebus, peracta culpa, acerrima stum suscepit Passinianum,et alterum in Romania
mulctabatur pocna. Nam si inveniretur, a Patrc sub noraino et honore sanctae RcparattB (55). Tunc

non accepta res aliqua in aliquo, coram cunctis ffidificavit aliud in Scalario monte (oO).

igne comburebatur, et praivaricator talis peculiari- 31. Directis itaquo Fratribus, et ordinatis Prffipo-

tatis publicc disciplinabatur duris flagris. sitis per singula loca, Patcr ea, cum ab infirmitate
28. Erat Johannes Pater tant» austeritalis et sublcvaretur, visitare, et qualitatem cunctorum
increpationiscontra delinquentes.utcuiirascebulur, diligenter noscere studebat. Quk vero corrigenda
sibi irasci terra et coelum, immo ipse Deus videre- erant,soIlicite corrigcbat,et quaj ordinanda caute et

tur. Sed post paululum tanta benignitate et tanta provide ordinabat. Nam si quilibet de Prajpositis
Iranquillitate ad ct corrcptum convertc-
incrcpatum nova super vetora conderc reperisset,si tamcn tunc
batur,utnon nisi matcrnahabere videretur viscera. pauperes egcslas opprimeret,duris increpationibus
Qua de re,qui eum pure amabant,nimis metuebant; tcnacem arguebat, ct exhortabatur, ut potius in
et qui timebant, valde amabant.Fama itaque tanta) Deum quam in horreis confiderent plenis.

conversionis et tanti fcrvoris ita longe lateque cccpit 32. Quodani tempore. quibusdam monasterii vi-
crebresccre, ut Henricus (50) Rex Florentise, tunc sitatis, coepit ad Vallimbrosam scvcrti. In itinere

veniens, eam audiret.Cui audita sic placuerunt, ut vero positus,nimia slorauchi infirmitate constrictus,
Episcopum Catholicum (51) illuc ad consecrandum dixit conviatori suo,ut aliquid ad coraedcndum sibi
locum dirigeret et Rcgina ; (52) etiam grata mit- tribueret, antequara ex toto deficeret. Sed cum ille
teret enxcnia. diccret non nisi panem adessc, ct sanctus Joannes
De virtute denique euntes in virtutcm, Offi-
29. responderet se pancra sine alia re convenienter
cium sacerdotale in tantam habere coeperunt vene- edere non posso, nimietate languoris couctus, pra;-
rationem,ut ministrare Altari eorum nullus praesu- cepit tandem ut parvulum scyphum tolleret, ac in

meret, si forte a Simoniaco Simoniace, vei etiam fluviolo, qui juxta influebat, ablueret. Cumque
gratis esset ordinatus. Similitcr si concubinam vel C horao mitteret scyphura in parvam aquam fluvioli,
antCjVel post ordinationem habuerit, sive in aliquo piscis uniuspalmi repente suprascyphumprosilivit;
crimine post Baptismum acceptum esset prolapsus, quem ille mox apprehcndit, et sancto Joanni detu-
nullomodo pra;sumebat.Et
ministerio fungi Altaris lit, quem ipse statim coquere fecit, comedit,et dis-

merito : nam eorum

et Pater tantam circa
Magister cessit. NuIIus certe in illo fluviolo piscem unquam
omnes Ecclesiasticos gradus reverenliam semper viderat nec piscem vivere posse in tam parvissima
habuit, ut nullatenus aliquando potuerit cogi, nec aqua credi poterat.
etiam Ostiarius fieri ; sed cuni ecclesiani ingredi 33. Alio quoque tempore, cum apud Passinia-
Tellet,et fores essent cldusa;,cas ingredi nullo modo num esset,Leo papa (57) cura multo comitatu super-
pfajsumebat, donec Ostiarlus, qui illas aperiret, venit, atque juxta monasterium cura suis refectio-
vocaretur. nem accepturus requievit. Tunc sanctus Joannes
SO.Per idcm tcrapus coeperuntad t.intum Patrem cEConomum interrogavit, si pisces in cccnobio ha-
concurrere de diversis partibus Viri nobiles et fide- bcrentur,ut papa) suisque comitibus darcntur ? Go-
les.Alii ei offerebant loca cura supplicatione nimia gnoscensveropiscesminimehaberi,quibusdamCon-
(50)Judico cum Baronio in Annalibus ad annum (53) Situm est S. Salvii cocnobium, teste Mabil-
Christi 1055, hic agi de Hcnrico 11 Imp. tum rege, t\ lonio in Notis ad Vitam a B.Attonc scriptam, jjrope
anno 1037, cum patre suo Conrado Imperatore,
c^ui Vlorenliam, vbi eliam nunc mhsistit.
Horentiamvenerat, sicut pluribus ostenditGrandus (54) De hac abbalia agit Lubinus,jam sa;pc cita-
r>ssert 2 cap. 'i, num. 11. tus pag. 323.
ol) Fuit is juxta instrumentum authenticum (55) Hffic abbatia dioecesis Faventinse, teste Xunte
iit« abbali33ae,quod exstat apud Ughellum tom.lll Perusino, cst in faucibus RomandiolcT,nihil admo-
Ital. Sac, col. 29!), llodulfus episropus Padebur- dum ainocnitatis habens. Plura vide apud Fran-
,
neriiis, id est Paderbornensis. chium pag. 231).
lib. viii,
Guido Grandus Dissert. 2, cap. 'i, nuni. 12,
(52) (.50) Mons
Scalarius juxta Franchiiim Iib.viii,pag.
'il hanc reginam Henrici 11 jam"dicti uxorem, 237, sic diclus,quia ad oiini per continuos montes,
uominatam fuisse Chuneildim, regis Danitc Clinuti tanquam per scalas, asccnditur.
filian-.jqujc paulo post peste exstincta est. Vallum- (.57) lloc niiraculum Baronius in Annalibus ad
brosaui, qui duplicem Oratorii consccrationem di- annum Christi 1051,aliiquc Lconi IX accidisse nar-
atinguunt, mulant hoec nouiina, de quo vide Gran- rant. Undc Andrcas Janucnsis perpetram Lconi IX
dum citatum in Comment. praiv. num, 112 et Stephanum X substituit.
113,

Patrol. CXLVI. 25
779 S. JOANNIS GUALBEIITI ABBATIS 780

mdiuB, ct l«nore doterius. Erat lanl« religioni» ut

versis in lacum quomdatn, monaatcrio proximmn, A
projcepit. OmnibuH uiitcrn diccntiljus Buorum nullo modo
(juilibct auderet die Dominico
piscatum iro
in lacu illo pisccs russo, jussit tamcn ut cum>3ini8 oneralis ncc de domo egredi,nec domum
nunquam
reverli.|Monachum cquitare die Dorninico omni-
pergerent, ac Domini patrocinium Binc dubitatione
crederent.Perrcxcrunt tandem.et cunctis modo non sinebal, nisi inevilabilis cogerct necea-.
affuturum
admirantibus duos magnos lucios invcnorunl, cos-
sitas. I

questatimcomprehendentesbealoJoanniattulcrunt, 37. Annuum ct celebre officium in nocte Banctee

continuo praisen- Resurrectionis debitc agcndum, quiB in Tusciam

quo ipse gaudens reccpit,et papaj
mulavit de dic noctc, nisi ipse? Narn negligcntia
tari fecit.
adhuc Teuzo, qui subrcpente, el cogente edacilate, ad Nonam id offi-
34. Venerat inter caeteros
Joaanes cium in Sabijato agebatur (58), quod nunc juste el
8upe're3t,venerandu3 pater et 8encx,quem
semper digae, id Joanne patre noatris temporibus insli-
Pater Fratribus in Razolo praefecit. Hunc
quod in charitatc fer lucnte etincipicnte.agitur insancta nocte.Per iderr
multum ex corde dilexit, eo
ad porrigcndum tempus comcs Bulgar sub Patns Joanms reg,
ven tem prrcH.teris,et ejus manum
(59)

enim Joannes minedcliberavit auum commiltereccBaob.umSept-

laraam experimento invcnit. Erat
misericors,ita ut pluviales, quos cc-
mense (60). Quod cum post mu tum laborem, pos
nater multum
tempore egestatis « longam obmxam preccm,tandcm impetrare
obnixam
ct
et .mpctrare prc
clesTam Vallis Imbros^ habebat, cnim nirnis in
tribueret. QuiE meruisset, valde gavisus est erat :

venderet, et pretium paupcribus

ipsius cuncla flexibilis ad sumenda vetera sub suo regimine m(
enim lingua, etiamsi essct ferrea,
exhortante, et magnum nasteria, scd acccpta constans nimis ad retinend
posset referrc bona? Ipso
aquas hrmis- erat, etiamsi dura acciderent adverfia.
auxilium impendente,super diversas
suum tem- CAPUT IV.
simi eedificatisuntpontes.Quaeusquead
pus per Tusciam erant hospitalia?
Qua3 clenco- Varia miracula quae S. Joannes Gualberlus in vit

communem? palravit.
rum congregatio vitam erat ducens
urouriis ci
fricorum propriis
nnia pclericorum
Quia et paternis
uo.i/di"».-' rebus
•.^.j solum- — —
38. Coepit
- -i praeterea
i
ita in miraculis clarescen

A u.A.h^i ? Onin DOtius nerrarus invenire- ut uni protecto exantiquisPatribus possit coaequar
abbas votum moriendi habeba
r prT 'non /sSet :xoratus,vel concu-
or '
u!
? Omnes pene
Quippe^Berizo (01)

non in 8uo,sed in Vallimbrosano ccBnobio :unde

Mnatus De Simoniaca quid dicam saepe rogaverat ut su
mortifera bellua devora- communem patrem Joannem
e clesksticos Ordines h^c quadam cum eu
morsum evaserit, rarus inveni-. hoc impetrarct precrhus Qu. d.e
ut qui ejus
verat ui,
verai,
venisset invisere,praedicto Patri nuntiatum est,q
j

referenti terasseruit dicens Mihi credito rnorit

''^^posita itaque a Jesu Christo omnium
dispo- C : ;

rus venit mihi credito monturus venr Dera

clara lucerna super Ecclcsia
.
; ;

sitor; bor^orurtam
coram cum pr.sentem pcrcontatus est drcens,utrum o\
anrelabrum, et verbis ct cxcmplis lucentc
in dientiam cuperct adrmplere ? Cm rlle Juxta D
spretis connubiis et concubin^s,
:

unc s cTeH
inquit, voluntatem et tuam,Pater,devot.ssrme op|
i

apostolicam regulam
unurcoeperunt Lvenire, et
ducere. Hospr- Posthaecverbasupercubilispulvinar caputponei
sequentea exhinc vitam communem
exeraplo et exhortatu jam gravisse corripiente languore, die tertia defunct
talia tofet tanta hujus
sdificata, et ecclesras atque sepultus est.Fratres itaque conquerentes
videmus nunc per Tusciam
nos cogant drcere ter se, quod ventilare non poterant, eo quod ni3
vetustissimas tot renovatas, ut
traheret aura, mox ipse cum fratribus accedens
i

transierunt cajtera, et facta sunt

omnra nova.
Ecce Stati
venerandus aream, in manibus accepit ventilabrum :

Indumentis semper vilissimis utebatur perflare ccepit.

sua infirmrtate srbr competens ventus
Pater fulcrum in tot et tanta
39. Quodam tempore,dum nimia eum
;
indigen
plumeum ca-
supponi nullomodo patiebatur.etiam
premeret,etquid secum commorantibus daret,pr-
pitale non ferebat sibi poni
sub caprte.
36. Antequam infirmaretur
rnnrmdrt..u. ' -- —
inscius Irtterarum,
no [ ^
ter tres panes solummodo non haberet [id
^.^.
r oj ..Harario suo pr^cepit,
P ut tres
est,ce\-

illos panes
quasiidiotacrat;scd cum dc umbe e rta d e
.^^^^
videret,et unicuique fratri fragmen unum
et apponer
libros legere, ut
ctuque, sanctos coram se faciebat
Praecepit iterum ut unum arietem mactaret, t

sententrarum
peritissimus divinae legis et divinarura
pergens ac equr- edendum fratribus illura ministraret,atque de lan
efficeretur. Cuculla decumbens
et
Dei misericordia in egestate securius speraret. I-
tans semper utebatur. Erat
enim tantcE largrtatrs
inquit, egemus, cras vero, Deo praestair
dare deberet, sivehom.nem
die,
ut, cum alicui aliquid
aliquid,semper studebat darc abundabimus. Quod cum dixisset, ad monasteri'.
vive pecus, vel aliud
distat a ci-
de hoc calur Septimense, quia seplem milliariis
Adi Franchium lib. vrr, pag. 216,
(58) tate Florentina.
abusu sublato fusius drsserentcm. (61) Berizo erat abbas S.
Salvrr,ut patet ex pri-
donatione et famrh.i vide
(59) De Comitis hujus
-

leeio Henrici Iraperatoris anno 1055 dato, quod

Franchium lib. virr, pag. 255. in
An- _ .
„..iKU fertFranchius lib. v.ri, pag. 294, ad margrnem.
monastcrn s.c scr.brt
(60) De nomine hujus
monastcrmm vo-
dreas Januensis; Propterea dictum
Bl ACTA. 782
incti Salvii, sicut disposuerat, cffipit pergerc con- A intravit scapham atque ab illa,ut sua eum compol-
dens, quod suos famelicos nunquam Deus dese- lebat insania, se in amnem projiciens dixit : Ilic
ret. Fratrcs vero hora prandii ad niensam per quis Joannes, et qualis cjus vita sit prorsus
cunctis
mtes carnem sibi appositam percxhorrentes, patcbit.Quera cadentem moxaqua suscipiens
supor
irvissima fragmenta paniscum grafiarum actione se, ne mergeretur sustinuit, eumque sancti Viri
imederunt , carnem autem nulio modo tetigerunt comitatum meritisde ripauna ad alterum sanum
iovero die secundum beati Joannis prophetiam, salvumque, quasi leve lignum portavit. Ilic
luce
ulli horainesvenerunt cum asinis onustis panibus, clariusconstatquamcarum.quamquemirabilem at-
jmento, farina, dicentes quod nobiles homincs que dilectum Virum hunc apud se Deus habuerit,
orentiiE fratribus niiscrint sed qui essent, qui
:
quando,ejus memorato solummodo nominetam
ve-
08 misissent, nunquam sciri potuit. Iociter,tamque benigne miserum de morteeripuit.»
40. quoque tempore, cum oeconomus
Alio
43. Quodam namque tempere.dum idem venera-
ines cibos comsumpsisse se diceret, et beatum bilis pater, aliis coonobiis visitatis, de quibus illi
annem quid fratribus dare judicaret inquirerot magno inerat cura, ad proprium revertcretur,pro-
>sit ut unus ex tribus bobus quos tunc habebat,
spexit inessepervalidam indigentiam
perplurimos.
^ Dum
:ideretur, et fratribusedendus daretur. Cui ceco- monasterium introiret.dispensaforemfami-
in
raus Quid, inquit, faciemus postquam istum
:
liae,nomine Giosfredum (64),et
nusticum(65)fratrem
inducaverimus ? Ille vero Uno, ait, comesto, procuratorem
:
monachum evocans ait: Inspiciamus
'idesolium quo consumpto, dabis et tertium
;
: nostrum horreum, quomodo se habeat, reperitque
itusenim Joannesncc de Deilargitale dubitabat, tunc illud abundantius repletum. Quibus
ironice :
i;peccatum se incurrere credcbat si fratribus Hem, inquit, quam plurimi ab instanti necessitate
•nes daret.cum nihil aliud haberet justius cre- opprimitur, vos autem uberius abundatis
I1S carnibus reficere, quam fame illos intrficere.
;
Prs- !

cepitque vasculumquemdam capientem

quatuorvel
bonomus vero jussa complevit, carnes coxit, quinquo modios impleri,et sic per semetipsum
insae superposuit. Fratres autem hora
ab
constituta hora circiter tertia usque nonam, et co amplius
imensam perrexerunt, visisque carnibus obstu- prajoccupatas, inde, nullatenus progressus,unicui-
lites.easque nullatenus tangentes,silenter
patien- que,qui convenerant,cui multum.cui parum distri-
que steterunt.Quicum sicstarent, quidam cocpit buit ;
et semper plenus exstitit.
:nasterii portas pulsare.Cellararius vero hoc
au- 44. Qui cum in beati Salvii extra Florentinam
lns,festinatoivit,quemdamhominemcumpulchro urbem demoraretur ccenobio,prcElato jam viro (66),
nutergio panibus pleno invenit,quos la^tanter ac-
qui inreclusione degebat,per Azonem
(67),qui post-
liens, fratribus velociter apponens, quis essetqui C modum beatae Reparatae rexit coenobium, ciborum
I duxisset, quisve eos misisset, interrogare ne-
pro benedictione transmisit exenia
|dt. Sed cum ad hominem, gratias
(68). Qui cum
et manuter- praedicta munuscula detulisset, eodemque rediret
|m redditurus, rediret, nequivit illum invenire,
itinere, via digrediens quoddam
'quis fuisset, unde venisse ulterius scire,
intravit tugurium
ct et Fratribus, quos ibi reperit,quce et quanta voluit
iscunque de illo interrogabat; nullum hominem
verba locutus est, atque ad Patrem rediit. Cui pcr
ibi cum panibus se vidisse dicebant. se cunctanti : Unde venis ?cum respondisset, quo
i. Quando ex proecepto Comitissa) Beatri- missus fuerat, isse ac redisse, mox ab eo audivit:
1(62) venerunt railites, ut eum raperent, ac de Ego quidem non te unde venis mandavi; ac deinceps
[cioLongobardis, sanctitatis causa, aut consen-
digressum de via,et ingressum tugurii,atqueverba
ilem, aut invitum secum perducerent
hoc ille ; qucE cum inventis habuit Fratribus per spiritum
f
nito.cum Dominoinecclesiaintentissimepreces
recognoscens, cuncta luce clarius patefecit per
'ieret,lantapluviarumtempestatumque diffusio, ordincm.
^ta quoque exstiterunt
tonitrua, ut praefati mili- 45. Eo tempore,quo Simoniaca hneresis
^ vix redire inlajsi valerent.
perTus-
ciam pullulaverat, cum prsdictus Pater in eodom
i. quoque tempore, vir quidam plenus in- n Florentino
Alio
cocnobio moraretur, quidam religiosus
1 ejusdem Patris morabatur ccenobiu, quem
la in
vir, ex generosa Florentinorum
mcdendi gratia Passinianum transmisit
i^
progcnic ortus,
qui ad cujus flliusgravilanguorc inlectoconstrictus
:

Uium, cui vocabulum est decu-

Arnus (63), rcpertam bans vicinam opperiebaturmortem.ad eum,ut sibi
^atisnotaestpiissimahaeccomitissainAnna-
(65) Existimo hunc Rusticum esse eumdem, de
. liaromi aliisque historiis,
, qua3 S. Joannem in quo supra cap. 2, actum est.
LQbardiam duci cupiebat, utcoUapsam
pietatem (66) Prxfatus ilie vir est 7eiyjo,qui juxta monaste-
naslicamdisciplinam exemplo suo exhortatio- _

rium Florentinum iJ.Maria' rcclusus erat, uticlare

^ '^ngeret.
expr_imitur in Vita per B. Attoncm scripta.
«i FluviusTusciiE,quioriturexmonte Appenni-
(67) De Azone velAzzone meminit Franchiuslib.
»eiposteaa!us fluviis auctus,Florentiam bifariam vni, pag. 239.
h SP **."^^"i in mare Tyrrhenum
se exonerat. (68) Exenia, vel enxenia idem apud scriptores
Nescioan isGioflVedus idera sitcum
>4:j

m bimms in Catologo pag. 113 BeatumGoUredo mediae et inlimai latinitatis est quod xenia, dona,
Jum et indi- munera vel oblationes, '

'. i>. Joanms Oiialberti comitem vocat.

 .

784
783 S. JOANNIS GUALBEIITI A15BATIS
acccs- A r.-.ii- discesHit iraluH.
a,grumnatumsanareUcredr]ercl,rogalurus
'"'^ '
j .,.!„„ ,..oa
apostolorurncsse rcpcntinus
r..r,r.nl riiis inibi
^^^'^^^.^^^^^J^^
nibi acccnHUS
acccnsus fjsl ignis, qui
cst ui pncdicturrj
pr*'liclurr
(

sit. Gui cum illc,ha;c non sua.scd

cjus prostralus vcstigus,
gcmcbundus monastcrium cx omni partccombussit.Quod incen
diccrct, ille cernerel,eiquenuntia-
dium pcdissequus cjusdurn
tamdiu prccibus institit, donoc pius Pater,niiscra-
propria sc pro ret; nec retro rcspexit, neque ad locurn rediit, bed
tione commotus, cum remiltcns ad
co dcscendcntc
promisit via', qua cfcperat, ud Vallirabrosanum ccenobiurr.
60 Deum rogaturum ;
ct,
incubuit, fcstinantpr pcrrc.\it.
convocatis Fratribus. supplicilcr orationi
prostratisatquc oranti- GAPUT V.
Quibus humiliter in tcrram
bus,ille,incujusmanibu3Cunctorumsalusconsislit, Alia ejuadem sancli miracula.
/«8.Alio quoquc temporc.cum in pr.-/idictoMuscet'
ajgrotumperdilecti intercessionem integrje sanitati
adcssct,otpapaLeo[Le(;.Stcphanus^(72;periiiamvir;i
Hoc quoque miraculum ille cui per Joan-
restituit.
eumquea'
niarn pergeret.suoslegatos ad eum misit
nembcneflcium sanitatis impensum cst,itaevcnissc
seirerogavit.Gumque infirmitate gravalus adeur
utdicimus, usquc hodie viva voce testatur.
necpossetire,nccvellet,legatiad papam revertui.
46. Quodam itaque tempore cum
monasleria,quoe
tur, sibiquc illurn ad se venire non posse
asserui,-
sub suo erant regiminc,solito more inviseret,vcnit
vero dixit ite,sibique dicite,quod si aliterno
lllc :
adcoenobium,cuivocabulume8tMuscetum,ubi,cum
quam vcl- ^ potesx venire, in lecto faciat se adduccrc,
Qui mo
casas cerneret grandiores pulcriorcsque
ad ipsum rcvertcntcs, et voluntatcrn papK
sibi ar
venerabili virodomno Rodulfo(G9),qui
let,accersito san
tiantes, statim ecclesiam intravit,Deumque;el
ordinatus fuerat
eos construxerrat et ab illo ibi
tosejusexoravit.utaliquodsibiimpcdimentumdar
abbas, severissimo vultu dixit; Tu in
isto loco hajc

palatia?Et conversusad parvissimum

ne ad supradictum papamire valeret.Oratione cor
tibi fabricasti
Rigam- pleta ad lcgatos papa2 exiens, lectoqueseprojicien
rivum, qui inibi juxta currebat dixtt :

domibus aliquantos Gonversos venire fecit, et se ad papa

bule 00), si me de Rodulfo et istis ejus
paululu
portari praecepit. Cumque a monasterio
vindicaveris.utrem,aqua Seva3(71)fluminis plenum,
abscessisset,mox se aervalidissimeturbavit,vent
undis tuis augebo.Et hac dicens sine mora
discessit

rationabilis homo,rivus ille rum nimietas, pluviajque immensitas proruit.Qu<

Gujus imperium, ac si
cum legati paps vidissent, illum vere sanctumc
suscipiens, recedente intumescere cojpit, et
illo
dentes, ad monasterium reverti feccrunt,et conci
nescio undelargissima aquarum
fluentacongregans
praecipitanter ruit, cursu ad papam redierunt.Hoc autem cum cogn
relicto proprio alveo de monte Nc
ipsumque Sanctum esse dicerent, ait
gravissimospetrarumscopulosatque arbores secum
:
sceret,
illum ultra ad me venire, sed in coinobio cum
I
[in] prsedictas domos illisu tei-ratenus eas
trahens,
quasi pro mercede, C benedictione quiete manere
deiecit. Qua ultione completa
J .. _-« .1-1 7.n
Alio tomnnrp. quidam miles ex C«-
rTnnrrno tempore
Wti^ quoque
quod promiserat, Pater recepit. Qua pro re Abbas 49.

loco mutare dispo- lianensi (73) castello graviter fuerat ex quadam

ille turbatus cum Fratribus,de
beo
flrmitate detentus, qui ex amicitia; gratia
nebat coenobium.Quibus ille haee censolationis ver-
rocordationis (74) Joanni Abbati notus erat. C
ba locutus est Nolite, inquit,limere, ne habitetis,
:

quidamejusfamiliarisservusadMuscetanumcii-
quia rivus ille nec quidquam malivobis facturus est
verum bium, ubi tunc venerabilis vitae Joannes maneb.
nec ultra vobis nocebit.Quod ejus vaticinium
venisset, ut conspexit, statim ad se vocantt
eum
firmumque usque hodiepermanet.Denique ille sa^pe resp
de suo duo domino interrogare curavit.Qui
dictus rivulus quod tunc casu immo plus
imperio
ulterius fecif dens Domine Pater,jam per duos, et eo a-
ait :

Patris acciderit nec antea fecerat,nec infirmitate. Qil

plius menses valde gravatur
47. Alia quoque vice, cum intimatum
esset ei,
cum vcnerabilis Joannes audivit, panem acce ,

quod quidam adconversionemveniens,patrimo-

vir
eique pro benedictione misit comedit.sanatus
t
nium suum totum sibiscripsit incartula, secumque
:

ve V
Post quartam diem per semetipsum ad eura
admonasterium detulit moxfestinusadprffldictum
;

et pro sanitate quam receperat,ei planam

gratia
atque abbati loci, qui cartam
Ycnit ccenobium,
respendit.
susceperat, imperavit, ut sine mora eam sibi
defer- p.

multum vero temporis, cum idem r

50. Post
ret quam ab eo acceptam ungulis eam minutatim
iterum aegrotaret et se jam jamque raori
; credet,
discerpens,in terram cuncta frusta projecit,Deum-
Omni- equum cui sedere consueverat, sanclo Joannijn-
que et aposlolum ejus invocans dixit Deus :

omnium princcps, cavit (75), suoque filio, ut illum sibi deferret,p(-

potens, et Pelre apostolorum Quo mortucc
ulciscimini me de coenobio isto.Et hsc
dicens,con- quam eum sepclissct, prajcepit.

substi-
HicidemestRodulfus,dequocap.2actumest. hic amanuensis oscitantia Leo Stephano
(69)
Arbitrorhocnomen barbaroLaline deductum tus CSt. I- „ mb
,|p
(70) Laslello di cerliano,
(juod rivum sigmlicat. (73) De loco hoc vulgo
esse ab Italico riqagnolo,
Latine factum cst a Siena amne, Franchinm iib. x, pag. 335. ^ ^ .. _, .
, .

(71) seva iortc

(74) Ha!C expressio non
facct Guidoni brarJ.
qui in agro Florentino fluit, ct a^iuis
suis Arnum
qiiia B. Andrcas iUa post sancti
mortem scrip.
auget. w-
Plura (lo hac re vidc in Comment. pnev., §
... .

(72) S. Anloninus,
Dinius.Baronius, aliique scri-
Judican Inc accipitur pro adjudware ^
ptoreemeritoid Stephano papa5 attnbunt. Quare
75)
•85 ACTA. 786
epulto, filius ejus cquum beato Joanni minavit, A ut redeundi ci ad saacuium licentiam daret,illeque
tque ut ipsum reciperet, et pro patre intercederet pra;dicando coeleslia, denuntiando infernalia, no id
ogavit. Sedsanctus Joannes transitoria despiciens, faceret, adinoncrot, illoque in sua obstinatione,
iaupertateradiligen3,ca;lestiaconcupi?ccns,equum diabolo inobligante (78), pcrsistente, beatus Joannes
iomini reddidit, et ut cum co ad propfia rediret, praecepit ci lundem iralo anirao, ut discederet
irsBcepit. Gumque vehementer obsisterct, et se cumquo pauluma monasterio Vallirabrosano esset,
quum non reducturum assereret, coactus tandem diabolo dcduccnte,digressus,de alta rupepcr quam
irfficepto sancti Joannis, cura equo ad propria re*- ibat,ab eodcni; qucmscquebatur, prajcipitatus ani-
ledavit (76). mam continuo exbalans, praesentibus est substrac-
eodem autem Muscetano coenobio cuidam
51. In tus. Unde patenter o^Lcnditur quam periculosum
-atri venerabilis. Pater medicamen quoddam pro fuerit vel beatum Joannem relinquere, aut ejus
uadam sua infirmitate manu sua tradidit, et ex- iram incurrere.
jmplo, urgcnte causa necessitatis, ad aliud mo- 5i. Quodam autem lcinpore fuit vir quidam, vi-
asterium secessit. Qui nihilominus non se, ut delicet Florentius (79) nomineurbanae quidem elo-
ecuit, cautius habuit, et intra paucos dies expira- quentiae, verum etiam et ci vis (80) omnimodo, tamem
it. -Ad racmoriam cujus retinendain jam dicti T^ Limoniaca perfidia cujusdam episcopi defensione
lonasterii Paterper Vallimbrosanam cunctam con- erat valde maculatus. Qui cum quadam die gravissi-
regationem, sicut ex eorum raortuis mos est, ejus mam mori se funditus
incidisset in aegritudinera,
bitum per apices (77) designavit. Et tunc non mul- desperavit. Sed intergravissimos suorum lacryma-
im post prajdictus Pater, abbatem Joannem visi- rum luctus, crebrosque singultus, e suis nobilibus
indi gratia adiit, a quo continuo rcquisitus dc illo amicis aliquantos ad se accersiri fecit, quos ad ve-
atre qualiter defecissct, et ille ei cuncta ordina- nerabilem Joannem quantocius ircrogavit,quatenus
m retulisset, inquiensilli: Vade quantocius, etex eorum supplicationibus in monachico habitu ei poe-
incta congregatione ejus memoriam dele. Quod nitentiae locum concederet. Qui euntes ad venerabi-
. factum est. lem Joanncm ex votis amici, ceu rogaverat, retule-
52. Tunc demum evoluto aliquantum temporis, runt. Sed nobilis Joannes eorum precibus minime
aidam monacho cx eodem raonaslerio circa me- rcnuit,necstatimomnimodoconcessit. Propterillud
iura diem apparuit. Ad qucm inquicns: Numquid quod dicitur Probate spiritus, si ex Deo sunt. Quo
:

1 non es monachus talis?Sum,inquit prorsusilli cum dilatione suscepto, monachicura habitum ei

ualiter agis nunc? Tum ille : Sum excommunica- tradidit, et paucos dies sic factus est convalescens,
is, et a consortio sanctorum separalus. Et ille :
ita sane ut claustra monasterii, bacillo se susten-
uare? Quia abbas Joannes dissociavit me a con- C tantc, circumquaque lustraret
egationum coctu. Inquiens illi : Quomodo juvare te 55. Sed non multum post, cum haec eadem in-
Dssumus? Ait: Sidomnus Joannesvult,reconciliari firmitas eura rcpeteret, ad extrema deductus est. De
)ssum. Qui statim ad abbatem Joannem adiit, ct quocumrelatum fuissetabbati Joanni, adhibitis se-
incta ei seriatira per ordinem retulit. Tunc ille, cuin Fratribus, lectum eegroti festinus petivit. In-
ente piissimus ut erat, prffidictumabbatem accer- terim Fratres, quibus poterant precibus Deo eum
ri praecepit et pro excommunicati fratris anima comraendando juvabant, qui inproxirao erat mori-
"Ijcium et eleemosynam, nec non et per cougrega- ille cx pallio, unde erat coopertus, sffipius
turus. Scd
onem totam, quasi eodem die obissct, instanter replicando cocpit cum torvisoculis vultum operire.
:;ere prajccpit. Qui omnia fideliter adimplevit. Et
Ad quem abbas Joannes Quid est hoc, quod agis? :

inc iterum, defunctus post dies xxx cuidam rao-

Tum illc pallens ct trcmens inquit: Terribilibus
icho similiter apparuit, eique dixit; Vade, et oculis diabolum propc asistentem video, ex cujus
5mno Joanni pro rae gratias age, ct infercns [id ore miraj magnitudinis flamraa, et ex naribus sul-
t et referj quia ego sum reconciliatus in clccto- phureus et immcnsus nimis fumus egredilur. Pror-
un coetu.
sus illi : Ubi Ecce ibi est, Domine Pater.
cst, inquis ?
53. Alio quoque tempore, quidamejus conversus Tunc beaLus Joannes raptim ex ejus manibus, qui
j)
lasione diaboli, sfficulum dereliquissc, et ad mo- eara tcnebat, cruccm adstulit, ct diabolum ex ea
asterium se venissc pa-nituit. Undc ( um beatum fortiter percussit, qui statim ex oculis mirantis velut
unnem importunis precibus frequenter rogaret, fumus evanuit. At ille voce, qua poterat, clamare
'ncedere ; atque hoc sensum verbum illud saepe cap. 59, et Franchium, lib. x, p. 358, aliosque scri-
'l usurpatum in legibus Gothicis et .Longobardi- ptores Vallumbrosanos, faveratPetroSimoniaco.de
3. quo postea pluribus agetur.unde patet in his actis
(76) Repedavit, id ost rcdiil ; quae phrasis in auc- nullum temporis ordinem servari, sed quaedam ci-
>ribus mediffi Latinilatis SKpissime occurrit. tius narrari, qu« scrius contigerunt.
(77) Per apices, id est per litteras ; qua voce crc- (80) Puto quod auctor significatum velit, illum
ro^usi sunt inferioris aevi scriptores. Florentium non tanlum rhetorica;, sed etiam juris
{'^) Id esiinstigayile, sic.ui ex sensu satis cnl!i- civilis fuisHC pcrituiii; sic cnim reperimus civilis-
itur. tum pro jurisconsulta, vel eo qui juri civili dat ope-
ille, juxta Locatellum, lib. ram.
Kntius i.
787 S. J(MNNIS GUALBEUTI ABBATIS 788

cccpit, diccns : Dcogralias, Dco gralias, cccc lugit, A pracbendo liquorcm, usquc ad aeptem viros de fa-

eccc rcccssil. Et cccc nunc adcst bcata Virgo Do- mia mortc cripuit.

mini matcr, nccnon ct bcatus Petrus siinul cum .59. In iilis diebus etiam cum venerabilis Pater
sancto Dcncdicto. Vix necdum verba compleverat, ad Valimbrosanum revertereturccBnobium ad quam-
mo.\ spiritum cxhalavit vitin. dam curiam (80*) devenit cui vocabulum est KoDta
50. Quidam ruslicus ad eum veniens, gcnibus (81) ; accersitoque ejusdem curioe villico, promi-
ejus provolutus, stricLimquc exosculans, magnis sit ei berbicum (H2j gregem rnittere, in quo plu-
vocibus ccx^pit obtestare, atque obnixe rogare pro rimi habcbantur arietes. Simulque pra?cepit, ut d«
unico nato suo, in agone constiuto, ut suis sanctis prajdictarum ovium lacte, se suumque, quem habe-.
prccibus ab instanti periculo liborare dignarctur. bat, nepotem, et quantos possct pauperes, quair
Qui nimium compaticns,Fratres imperat adesse, et competentius valeret, quotidie aleret pradicto- :

pro illo Domini misericordiam jubet e^orare. Quid vero arietes, donec superesset ex illis, opporlu
multa? Fratres in ecclesia, illeque solo, ubi decum- largiretur pauperibus cum illis etiam magnuu
:

bcbat, prostratus, magnis gcmitibus Ghristi mise- hircum, quem inibi solum habebat. Sicque factUK
ricordiam supplicans,panem transmisit, statimque est.
sanitati reddidit.
B 60. Quidam ejus famulus ex Razolensi crcnobi
57. Quodam namque tcmpore praedictus Pater
Valimbrosaj ad illum pervenit nuntians ursum d(
ante fores monasterii pcrmanens, vaccarum pin- populationem quammaximamfacere vaccarurn.Qi
guiumgregem, in nemorosojugo Alpiumdumpasce- praecipiens dixit: Vade et amodointerfice eum.Qi
rentur, conspexit, atque unam exillis beato Paulo
regressus.vaccas in pascuis, praidictumque ursut
petivit dicens : sancte Paule, si paupcribus istis
in antro quodam arboris stantern invenit. Itaqu
unam dares ex illis mihi. Hsec eo dicente, uua ex securim manu tenens, arborem repercutiens, et n
deorsum ruit, statimque exslincta est cujus
illis ;
hil verens dicebat Egredere, quia domnus al
(85), :

cadaverdispertirijussitpauperibus.Quaconsumpta bas imperavit ut te occidam. Egressus namque, a

eodem ordine orando, secundam, et tertiam, et illo est interfectus.
quartam accepit, tribuitquepauperibus semper. Qua
de causa pastores tristes effecti, ex alio montis la-
61. Quadam itaque die venerabilis Pater in^

transiens, venit ad locum, vidensque obstaculu

terevaccarum gregem duxerunt. Sed iisdem vir
viam ullatenus declinare non poss
arboris, et se
sanctusdum nonhaberelquid tribueret pauperibus,
modice turbatus queritando ccepit dicere Heu qu : !

iterum beato Paulo petivit, dicens : Sancte Paule,

faciemus! Cujus audita querela socius, qui eu
isti locum mutando fugerunt, te tamen, qui loci pa^
Ugonomine, sancti Joannis Majoris
tronusTs/effugerenorpossunLErgotrlbuemihi, C Pr^ibat,
plebanus, tentas si undecunque posset irrumpei
quid pauperibus tribuam, adhuc. Hacc eo dicente,
super equum, cui assidedat, se sub illa inclinan
confestim quinta corruit, etexstincta similiter dis-
tributa est pauperibus. Hoc etiam de vi, vii, viii,
arborem levavit in collo, cujus pondus multoru
paria boum ullatenusmovere non possent, eamq
viiii, eodem ordine accidit.
ac si leve virgultum, aliquandiu, ut ipse testat
58. E.xtrema vero consumpta, pro damno con-
est, sustulit. Sicque venerandus pater Joannes, pr
tristati pastores venerunt ad eum, magnas incla-
dictusque plebanus transierunt inlaesi, Hocques
mantes adversus eum querelas Melius, aiunt, in tuo
:

Valimbrosano coenobiostares, quam huc tot anima- tum est non longe a Razolensi coenobio, in loco c.

lia occisuius venires. Quibus ille placido vultu re-

dicitur : Ad cellas Veteres.

spondit: Scio vos de hoc, quod largitus sum, tristes; 62. De Joanne quodam jam antiquissimo frc'

nec amplius vultis impendere. Nolite ergo timere, a proedictopatreJoanneseptennissuscepto. Qui c

quia nulla earum hoc tempore amplius morietur. graviter doloret oculum, mulierculam ad secui
Quod et factum est. Et sic, eo orante, ruina vacca- dum conduxerat. Gujus medicaminadum ergoi:
rum, et mors semper secuta est, et mox ut cessavit proficeront, ad monasterium praedicti Patris rev.
orare, juxta quod pollicitus est, incolumes perman- ]) sus est. Quem ille dure arguens, eo quod cum i.
serunt. Interea sanctissimus pater Joannes, cujus vel confabulationcra, vel ab ea quacsisset medela
corflamma urebat charitatis, cernens adhuc fameli- ei tantummodo bonum fimum calidum super ocut
corum inopia, et se animalium carncs sine gravis- poni jussit, et mox sincerissimaj sanitati restiiu.

simo scandalo non possc largiri, totum earum lac Quod illc adhuc superstes sic actum fuisse, et il,

distribuere jussit pauperibus, et sic diutius lactis qua3 superius diximus, viva voce testatur.

(8 )*) Cu7'ia seepe significat prgedium ruslicum, ut
constat ex innumeris donationum instrumentis.
(81) Locus,/{o)Jto nomiuc, in raappis geographicis
crillorntnrintercnlles montis Appennini, qui facilca
Valle (linbrosa distal viginti passuum raillibus ver-
sus sc| icntrionem. An sit idem de quo hic agitur
ncscio.
(82) Berbix detortum cst ex Latino vervcv,
que dicitur hcrbice. Est animal satis notum.
(83) Vercns pro veritus. Plures solecismos ali
occurrentes, eosque ct frequentes et crassos, ani-
tare non sempcr lubet, modo sensus intelligatu
(8i) Hajc ecclesia S. Joannis, teste Francb,
lib. X, pag. 343, sita est quinque passuum millit^
infra inonasterium Razoiense.
Italis-
 789 ACTA. 790
non solum illa, sed ctiam,quae inferius svibjungc-
A secreta tui cordis mihi? Utlque dixit. Et ille : Et si
mus. ila dixisti,quare tam crudelissimum facinus, quod
63. Item praedictus Pater boum custodibus con- in die sanctie Apparitionis Domini, et ejusdem diei
tra raorem die tota necessitatis obtentu arare pra3- Vigilia cum uxore illius talis hominis commisisti,
cepit, et in nocte carpere pabula. Cumque iili res- mihi patcfacere noluisti? Et addens Insuper non :

ponderent : Quomodo, inquiunt, Pater, hoc perficerc sufficiebat tibi tam terribile malum, nisi nunc ad
possumus, cum
ursos ac lupos, nocturnosque ti- confusionem tui iterum disponis in mente, ut ad
meamus latrones? Respondit Sinite, inquit, sinite; tam grande piaculum
:
revertaris ? Tunc ille mente
Deusenim, ejusque Paulus apostolus dc illis pos- confusus, videns se in captionis laqueo deprehen-
sunt habere custodiam, eosque conservare ilL-esos. sum, confestim ad terram corruit, et poenitentiam
Remanserunt itaque nocte illa contra morem sine sui criminis quiesivit, et ita omnia esse, ut sanctus
Tunc duo latrones supervenerunt,
custodia boves. pater indicaverat, dixit.
qui unum ex bobus funiculo ligaverunt per cornua,
66. Quodam itaque tempore quidam vir inter sae-
eumque rapere, secumqiie usque mane nitebantur culares valde nobilis, Ubaldus nomine, qui in Fi-
perducere. Sed bos immobilis permanens de loco glinensi (86) castro, et in aliis quam pluribus fue-
jlla ratione moveri non potuit. Sed mane
a custo-
libus inventus bos, ligatus lacrymasque more ho-
g rat nimis gloriosus Hic erat bealcB recordationis :

Joanni abbati valde notissimus, et inter mundiales

ninum fudisserepertusest.Hoc cura prsdicto Patri amicos familiarissimus. Qui cum quodam tempore
mntiatum iYiisset, accessit, bovisque caput leniter in ffigritudinera incidisset, ad extrema videbatur
lemulcens, dixit : bos, bo9 vade, tuumque offi- deduci; convocatisque suis militibus, et familia
ium imple non ; enira te beatus Paulus adhuc per- cuncta de domo propria disponere curavit. Tunc
lere voluit.
uxor ejus unum ex suis nobilibus, Benzonem no-
CAPUT VI. mine, marito jam in agone constituto, ad se accer-
Cordis arcana cognoscit, altaque prxbet sanctitalis
ad Passiniancnse cocnobium, unde preedictus
sivit,et
argumenta.
erat compatronus, nuntiare sui funeris adventum
6i. Quidam
vir ex Poniensi territorio, Gerardus
quantocius ire praecepit. At ille moestus ut erat, sine
-cilicctnomine, renuntians saeculum, Passirjiano se cunctatione, festinanter pergere praecepit:
A praedictum Patrem contulit. Qui quasi respuens, 67. Jam eo in medioitinere appropinquante, qui-
t, ut abiret, indignans jussit.
Sed ille, ut sui mise- dam curialis (87) ei occurrens, requisivit quo ten-
eretur supplicans, quatenus ei pro suorum omnium deret. Dixit eventum rei. Sed quanquam moestus
lelictorum, qua3 illi ex integro professus est pcr
^
similiter illum requirit. Tum ille A coenobio sancti
:

mnia confiteri (85), in monasticce vitaj regula lo- (^ Gassiani (88) venio,ubi domnum abbatera Joannem
nm pcenitentiaj tribueret. Noc immerito ille sane Valimbrosanura visitandi gratia perrexi. At ille, ut
ranibus ad Deum
confugientibus, ut erat mitissi- hoc audivit, ad praefatum coenobiuni illico pervenit.
ms, ut sibi visum fuit, precibus pie petenti non Quera nescio de psalmis, aut quid aliud murmuran-
5nuit, sed quod rogavit concessit, et ejus
animse tem ante fores monasterii
invenit. Qui cum eum
ilulis curam
habuit. Qui non assecutor voti,quod officiosissime salutasset, et salisab eo hilariter
re-
romisit, reatum suum ex parte prodidit, et,
eru- salutatus requisivit qualiter illi esset. Respondit
:
escente conscientia, majora infra seipsum retinuit.
Tristis et marens nimis me
esse confiteor pro no-
auco tunc itaque interjecto tempore, ad suscep- bili viro, et vestro fideli amico, qui nunc videtur e
onem hospitum, et ministerium peregrinorum, sccculo exire. Ad quem inquit Quis ille est? Et
:

b salutem suae anima;, eum exterius locavit. ille : Ubaldus vester valde fidelissimus.
Illustris
65. Et cum quadam die idem Gerardus, quibus- Statim venerabilis Joannes versis ad orientem lu-
am supervenientibus hospitibus, victu alimenta minibus, parumper subsistit et oratione completa
linistraret, abbas Joannes tum superveniens, Benzoncm respexit, eura ire prscepit, eique dixit :
-imque cx nomine vocans, Gerarde, Gerarde,
ait :
Quantocius ad propria revertere, quiainfirrausille,
uare mihi sic fallerc voluisti? Qua
de re, domine super quo mccstus eras. incolumem invenies.Quod
j)
II, inquit? Et iile : Cum vacaveris, occurrc (juan- ut dixit, jta actum est.
•cius, et mihi quod professus es.At ilie prae-
dicito
68. Cap, de domno Gregorio VII, apostoIicK sedis
iptum Patris fideiiter adimplens, cum
opportu- pontifice, qui, cum archidiaconatus in eadem apos-
am tempus invenit, adiit ad Patrem. Inquiens illi
tolica sedco/ficiumgereretob illiuspatientiamcom-
unquid non di-xisti quia ex integrQ patefaceres
probandam eum dure increpare curabat. Mox ad
(85) Confessio hsBC non erat sacramentalis, sed
(87) Ilsec vox aliquando significat aulicum, qui
"^^sj^ica, quae in usu erat apud veteres monachos, curiam frequcntat; aliquando curionem seu paro-
11 abbati, etiam non sacerdoti, sua delicta pande-
int.
chum ulrum ex duobus hic indicet, non est prora-
;

ptum divinare.
(S6) Locus ille, vulgo Figline, situs est inter plu-
s
(88) Indicat monasterium Montis Scalarii, quod
colles, quos ab utroque latere habet,
distatque S. Cassiano dedicatum fuit, cujus situm describit
valle Umbrosa duodecim fere passuum miliibus Franchius, lib. viii, pag. 237.
rsus meridiem.
791 S. jnANNIS OTIALBEriTI ABHATIS 792

ejusinluitum mtilavilmcntcm,acpra;ordinala,qua} A ffiiseranlc, ct ipso patrocinantc, accidcrant nnn-

sc pntabat rlicorc, oi)litus cst vcri^a: Oua pJuh perfc tians, salutaribuH ab co vcrbis inslructus, gaudens
ctionc &h co ita comperla, tantus dcinccps inlcr et cxultans rcvcrsus cst ad propria.

utrumquo firmalus amor.quantus intcr charissi-

cst 72. Alio quoque tcmpore cum nimia nix tcrram
mos, atque utcrinos solct cssc gcrmanos. II.-cc nam- tcgcret, quidarri lepus ex nive cgressus, tugurium,in

quc a vencral)ili viro abbalc Rorlulfo Passiniancn- quo bcalus Joanncs lunc cum quibusdarn fralribuB

sis coonobii, qui tunc ibi adcrat, saipius audivimus, stai)at,estingrossus.Quem quidam fratrum rnoxap-
atquc flc tali tcslc dubitarc nihil dcbcmus (89). prehcndit, et in grcmio brachiis circumplectens alj-

69. Qui dum quodam tempore nimis ajgrotus scondit, cropitque fratribus diccre quod licenler il-

pulmcntum, quod a^groto conveniL, antc sc coctum lum,utpotedivinitus datum, posscnt edcrc,maxime
tencret quidam rcligiosus fratcr,Gerardus nomine, curn nihil fcre pra^ter ipsum ad cdcndurn habcrent.
visilationis gratia advenit, alquc anlc illum prajscn- Beatus vero Joannes, quod acciderat, quod dictum
talus est. Cui mox praedicti pulmenti particulam lucrat, Deo revclante, cognoscens, fratrem quid in

quamdam porrexit, qui nec recusare, ncc nutu quo- gremio absconditum teneret requirens, rnanifcsta-
libet resistcrc [ausus], eam accepit, silenterque co- tum leporem sibi dari imperavit,qucm l)landa manu
medit, et inter edendo, sc reum, sc reprchensibilem „ diu attrectavit. Dicendo sibi Follis, follis (90) cur :

atque lupum accusare ccepit, atque per cogitationem huc vcnisti? Postea vero leporem (91) miseratus,
rixando multa dicere verba, quod vcl scmcl hoc non portas cmnobii egressus, illum terrs supposuit,
refutasset, quod almus pater perrexerat. Quem ille liberum abire permisit. Sequonti autem die quid
per spiritum recognoscens, et audiens, quasi lingua rusticus asinum panibus oneravit, sanctoqus Joanni
proferret, expleta refectione, dixit : Si plus vel mi- in magna inedia cum suis fratribus portavit.

nus ex hoc, quod per cogitationem dixisti narra- 73. De clerico, qui fama rcverendi Patris audita,''

vero, te ipsum volo habere testem. Et mox arcanum ot cum vita qualis esset ejus doctrina, cuncta, qu;B

sui pectoris patefaciens, quffique cogitaverat, qua3- possidebat in sseculo, vendidit, et plurima numis-
que pcr cogitationem dixerat, lucide enarravit. mata exinde sumens, eaque crumcna includens, ad
70. Cui discessuro, insanum quemdam fratrem conobium praedicti Patrisvenit. Cumque inde Patri

commendans, segregatim noctnrnali expleto officio, se placere crederet, unde amplius erat odibilis,fidu-

ut secum duceret imperavit. Gujus jussionem et li- cialitcr ad locum accedens, se venisse significat
benter audivit, et dulcitcr se adimplere promisit. Quem cum ille, paupertatis amicus, nummaturr
Nocte vero surgens, nocturnali expleto officio, [dum] fore cognosceret atque audiret, qua pro causa ad
cum socio abirc disponeret, siti gravissimalaborare venerat, sic eum alloquitur : Quandiu, inquit, unun
coepit. Hoc Joannes Pater per cordis illuminatorem
C ex his super te nummum habueris aut reservaverii
recognoscens, ministrum suum, qui ei solebat assi- apud te, nec mccum participare poteris, nec mi
stere, nutu advocans, non parvum scyphum vino habebis amicum. Haec itaque clericus audiens re
aqua mixto summatim iraplere fecit. Deinceps dis- cessit, pretium sui patrimonii quod deicola spre-

cessurum fratrcm, si adcsset, ad se venire signavit. verat, illis totum distribuit qui possessione care

Cui ad se accodcnti porrectum scyphum sumerc, bant, libenterque manum porrigebant munificis

vinumque fecit bibere. Deinde remeavit ad illum, qui Deum auro, et semi
71. Vir quidam in vicinitate Valimbrosse perma- nudos pragponebat divitibus. Hoc Joannes pate
nens, beato Joanni valde fidelis et devotus existens, audiens, et quid egisset, discutiendo reperiens, qv
quodam die ad eum cum canibus venit, seque in ve- ante locupletem spreverat, factum pro Christo pau
natudiufrustralaborasse,nullamvenandambestiam perem, dilectum susccpit in filium.
videns, asseruit. Beatus vero Joannes mox sibi pra?- CAPUT VII.
cepit ut comederet, esum lassis canibus tribueret, S. Joannes Gualbertns alios excitat ad exstirpandai
et postea ad venandum rediret, quia captura, Deo
Simoniacam hseresim.

preestante, statim perveniret. Quo facto, in agrum. Contra Simoniacam autem hasresim itaPate
74.

qui esl monasterio contiguus, illico exivit, quoque D sanctus zelo divini amoris cxardescebat, ut totisn
mox leporcs in nive, qua tota tunc terra erat co- sibus, in quibus valebat, circumquaque exhortand
operta, vidit; post quos canibus concitatis, ambos et admonendo videretur repugnare. Denique ep

cum omni festinatione comprchendit. Post haec vero scopo Volutcrnensi (92) melliflua atque salutifer

ad sanctum Joannem remeans et ei, quae sibi, Deo scripta direxit, quse hic pro magna utilitate cor

(89) Hoc miraculum fuse examinavimus in Com- B. Andrea nuUa sit vox quse hoc indicet Frusti
mcnt. Prccvio, i^ 8. itaque Franchius, lib. x, pag. 355 et seqq., nititi
(90) Follis pro slulto vel fatuo. Sic Joannes Dia-
hoc probare, et rationem reddere, quare daemc
conus, lil). IV ViUe S. Gregorii papae, cap. 69 At : hujus animalis formam assumpserit.
(92) Id est Volaterrano. Volaterra) autem est
url
iile inore Gatlico sunctum senem increpilans foUem,
al) eo qtiidcm vinia levilcr percussiis est. antiqua Helruria3, sita prope Eram fluviolum
Cocinam distatque triginta quatuor milliaribi
(91) r '.scio cur Breviariuin Vallumbrosanum, ct ,

recentii,'(is hujus ordinis scriptores asserant d;c- Florentia in meridiem.

moneru sub hujus lcporis forma latuisse, in cum
793 ACTA. 794

scribi necesparium duximus : Herimanno (03) Volu- A Ghristus odit,nullus,qui Christianus est, diligit. Si

ternensi Deinutu episcopo,Joannes indignus servus autcm dilcxcrit,Christianus esse non potuit. Chris-
servorum Dei,cum omnibus suis monachis et fralri- tus igitur Simoniacam ha^resim odit. Ipse enim di-
bus quidquid melius fit apud Dcum hominibus. Pe- xit Qui in Spiritum sanctum peccaverit, neque in
:

titionibus vestris consulere dignum diiximus.maxi- hoc s;cculo, ncque in fuluro dimittetur ei.
me cum non de saecularibus et mundanis,sed de ec- 77. Itaque dum tcmpus ordinandi clericos ad
clesiasticis et divinis, quaj in Dei cullu ad salutem
divinum cultum advcnerit, non alicujus pretii da-
animarum fiunt,qurereretis.Requisitis cnim adjulo-
tione palam vel occultc aliquis ad ecclesiasticum
rium in cxhortatione pastorali,ex his qu;B in vestra
promoveatur officium, non aliquis indignus, vel
cura et studio sub Dei protectioncpermancre viden- ignarus officii, non alicujus reatus vel infamia ta-
tur. Quse fructum bonis operis tunc germinantbo-
ctus, nonnisi virgo,aut monogamus, et hic qui vir-
ni,cum populi obcdientia nec in minimis contra pas-
ginem secundum sacros canones duxerit; non su-
torem rebellat.Scd sanctitas et sapicntia pastoris ta-
perbus, non elalus, non alicujus honoris cupidus,
lis debet scmper apparere et esse,ut dclinquentcs
sed humilis et mansuotus et timens Dcum.AnuUo
Dei judicio terreat, et obedientes divinis praeceptis
clcrico aliquid commodi pro sacro officio requiratur,
digna remuneratione demulceat.
C neque ab archipresbyteris, neque ab archidiaconis,
75. Unde oportet vestram vigilare sollicitudi-
neque ab illorum subjeclis. Dum autcm paroccias
nem ut, postquam omnia divina praecepta sinc ro- ^^^ ecclesias baptismales, quas plebes (9'i) dicunt,
prehensione percurrerit.omnia qu^B clero et populo
episcopus circuit, et ne forte aliquid mali, aut cri-
imperaveris, de sanctarum Scriplurarum studeat
minis,aut inimicitiarum causas inveniat, investiget,
proferre senientiis.Scilicet ut clerus secundum sta-
nil quasstus, nil pecunicE exinde requirat, nec eos
tuta apostolorum et canonum prfficepta permaneat,
qui ibi fuerint, pro suo suorumque cibo affligat,sed
et populus secundum mandata sanctorum in omni-
quasi patcr filiis misereatur, et emendatis culpis,
bus illis obcdiant.In primisquiaoportet episcopum
omues pace relinquat.ut omnes pro suo episcopo
in
irreprehensibilem esse,quod etiam ad omnem per-
et sacerdote Dominum benedicant, et pro ejus sa-
tlnet clerum. Deinde ut omnem solliciludincm epi-
lute tam corporis quam animse, Dei misericordiam
scopus cum clero et populo impendant,utinnocen-
petant.
tes ininnocentia sua permaneant,et peccantes pec-
carc desinant, et pocnitentiam agenles de bono in 78. Taliter enim episcopo faciente,populus cum
melius crescant; certissimc credentes ut qui in clero apud Deum salvabitur, et
ma- idem episcopus a
lis dies suos finiunt, seternam luant vindictam, et
Deo remunerabitur. Si autem contra haac fecerit,
qui in bonis,ffiternam suscipiant palmam. Hispro- C ^el pecuniam requisierit, Simoniacus hccreticus ju
missionibus confortentur boni,et his nimis terrean- dicatur atque damnabitur. Igitur ante omnia Simo-

tur mali. niacam haeresim pcrsequendo abjicite, sacerdotes

76. Interea sollicite satagendum est ne alicujus cum omni clero sanctae regulse ecclesiasticae viven-
haeresis quamvis parvae aliquis eorum immunditia do subjicite, populum tam majores, quam minores
sordeat, qui;i quamdiu quis in ea permanserit, sanctis suasionibus ad bene agendum soUicite invi-

etiamsi pro Christi nomine sanguincm fundat,nihil tate, peccatores ut resipiscant et poeniteant, praedi-
ei proderit.Heu! quam pessimum et grande pecca-
cate; qui pcenitere noluerint excommunicate; qui

tum, quod nec in praesenti etiam pro morte,nec in
futuro pro multo tempore pene poterit
Ergo
tam pessimum nefas cito dimittere,et anathemati-
zare dcbemus et pccnitendo delere,utcum Christo in
prjBsenti et in futura via possimus manerc. Quia
ad poenitentiam reverti voluerint sacris canonibus
solvi.
subjugate,viam salutis omnibus demonstrate,circa
omnesbenignitatem ostendite; et Deus judexjustus
omnia secundum justitam vestram vobis restituet.
Si enim omnia.quffi supra dicta sunt, in vestro epi-

quandiu quis in aliqua haeresimanserit,nullum ejus scopatu studueritis observari.dum tempus fueritet
bonum opus Deo placebit. Simoniaca igitur haeresis, facultas, ad vos veniemus si expedierit,et quidquid

quae prima et pessima ante omnes alias haereses jam n vobis necessarium et nobis licitum et possibile
diu ante nos usquead nostra tempora viguit,quam faciemuH. Valete.
Deus nostro tempore sua miseratione detegendo de- 79. Post haec cum longe lateque odor tanta? san-
struxil,omni sollicitudineavobis abjiciatur.Et cum ctitatis perflagrasset, caperunt de diversis terris,
illa hffiresis ante omnes hd^reses in ipso initio Ec- et regnis ad eum certatim currere monachi, ct cle-
a principe apostolorum percussa pallucrit,
cleaiae rici, et fideles laici. Praecipue Mediolanenses, et
miramur, quomodo a quibusdam, pessimis indu- Cremonenses, atque Placentini. Monachi vero sua
mentis palliata vivido colore,quasi Christianaj fidei mcnasteriarelinquentcs,et longam peregrinationem
cultrix operosa monstretur scimus enim quia,quod
: sumentes, ad eum veniebant. Alii siquidem pro ap-

v'J3) Herimannus
vel llermannus, episcopus Vo- (9i) Plebes, Italis pievc, est ecclcsia parochialis ;
laterranus, ab Ughello tom. 1 llal. sac, col. 340, unde extat hic versus Ebraidi. Plebs hominum di-
mortuus perhibetur anno 1077.1nccrtum tamcn est cas, sed plebes ecclesiarum.
|uo anno episcopatum inchoaverit.
793 S. JOANNIS GUALBERTI ABUATIS 796
prohcndenda 8ub co aiidita luudabili convcrsione ^. ncc silentium frangentibus, ipsisque nudalis.et se-
[forte conversationcj ; alii vero ul a tanto instruo- mivivis relictis, abierunl.
rentur Palre quaiitcr Simoniacam hzEresim dcbe- 84. Nam ejusdera monasterii Abbatem, nomine
rent vitaro. Audierant cnim Joannem Patrom hanc Dominicum (97),vetustum, conversatione
ajtate
cum suis fratribuH publice damnare,et contra hanc sanctissirnum.omni nudaveruntamictu.Qui tantum
exardesccre multoa mortales. sic nudus ca;pit soUicite quwrere, si quid invenire ;J

80.Quisitaqueadeum umquamvenerit,postquam Tandem pelliceum indu-

posset quod se inducret.
dispendium pertulitse,
viderit illum ct audicrit, se mentum, quod ob incuriam inter fratrum lecto3 ce-
vel laborem longi itineris sumpsisse pocnituerit? cidcrat,invenit,seque illud di.ssulum,et conscissum <
Nam si cor dubium, vel fortasse tepidum, vel eva- ac vetustate dilapsurn induit. Sed unde inimicua
cuatum marsupium aliquis vcniens detulerit,a]acer acquirere putavit victoriam ct exaltationem, inde
repedabat, et cor in fide confirmatum reporlans, invenit detrimentum et confusionem nam malti
:

et marsupium profecto non vacuum.Acceperatenim de populo et clero, qui hactenus ejus videbantur
a Jesu Ghristo dono et vultum omnibus gratum, et fautores, ipsius intuentes impietatem, facti sunt
sermonem cunctis placidum,et ad largiendum am- ipsi deinceps omnimodis adversi.
plissimam manum. Jam causa expetit ut referam, j, 85.Alteraquoquedie tam homines,quam mulieres
quam Joannes Pater cum suis contra Simoniacam supradictum monasterium perrexerunt,
Florentiae ad
toto coram mundo sumpserit pugnam. et quaicumque poterant, necessitatibus fratrum ne-
81. Per idem tempus quidam Papiensis(95)Petrus cessaria fideliterdetulerunt.Felicem se quisque cre-
sedcm Florentinaeecclesia} invaseratciaminterventu debat si aliquem monachorum videre valebat, vel
pecuniae, quod Joannem Patrem ejusque fratres mi- ex eorum sacro sanguine, ex terra, lapidibus, et
nime latuit.Elegerunl itaque vitam mortalem potius lignis, suis pannis possent extergere,volentes illum
perdere quam veritatem celare.Ideoque Papiensem pro magnis reliquiis habere.
Petrum esse publice Simoniacum et haereticum 86.Beatu3 autem Joanne3,Valimbrosae tunc posi-
cojperunt dicere. Facta CBt denique inter clerum et tus,hoc quod acciderat audiens, martyrii flagrans
populum contentio pervalida. Alii quidem tempo- amore, ad Sanctum Salvium festinato veniens, ab-
ralia intuentes commoda, ipsum defendebant. Alii batem ca;terosque flagellatos fratres, caecos, nuda-
cum monachis jam illorum credi verbis vehemen- tosque considerans, dixit : Nunc vere monachi ea-
ter impugnabant. tis : sed cur sine me haec perferre voluistis? Valde
82. Gum igitur contentio haec inter enim doluit quod praefatae persecutioni defuit, in
clerum et
inter populum per dies haberetur multos, et se- qua tamen ipse martyrii obtinuit bravium, qui ad
ditio inde frequenter oriretur, ffistimavit hsere- C tolerandum martyrium suos tam strenue instituit 1

ticus Petrus populum terrere et clerum, si faceret discipulos. Ad hoc enim venit, quod se credebat
necare monachos,aquibus verba sibi adversasum- teneri, flagellari, detruncari, quod etiam pro amo-
psere principia. Qua de
missa multitudine equi-
re re Dei, et defensione catbolicse fidei cupiebat, si

tum et peditum nocturno tempore, jussit sancti posset millies, occidi.

Salvii ccenobium igne comburi, et monachos quos Monachi vero tanto fortiores deinde sunt efTe- 1
87.
reperissent interfici.Joannem vero Patrem ibi tunc cti,quanto securiores de corona, quam jam gusta-
existimavit inveniri. Ipse quidem die altero reces- verant,martyrii.Nam euntes Romam tempore syno-
scrat. di, constanter et publice proclamaverunt Petrum

83. Ingressi igitur ecclesiam, cum nocturnum Simoniacum hareticum, se igne proferentes in-
et

fratres celebrarent officium, evaginatis ensibus traturos ad id comprobandum.Alexander vero papa

coeperunt Christi mactare oves, ut immites carni- qui tunc Sedi Apostolicae praesidebat, nec tunc
fices. Alii siquidem in fronte tam grave infixerunt accusatum voluit deponere, nec igneam declaratio-
vulnus,ut perveniret acies ferri usque ad testudinem nem sumere favebat enim maxima pars episcopo-
:

cercbri(9G).Alterum vero tam impiegraviterquesub rum parti Petri, et omnes pene erant monachis ad-
oculis percusserunt, ut nasus et dentes superiores versi. Sed Archidiaconus Ildeprandus(98)monacho-
j)
cum superno labio a sua dividerentur compagine, rum in omnibus est factus adjutor et defensor.
et cuncta dependerent super barbam. Alii quidem 88. Lite itaque tunc permanente, immo deinceps
infigentes aciem gladii vulnusque ad interiora per- minis crescente,facta est persecutio tanta adversns
duxerunt. llujuscemodi igitur plagis multis in di- clerum Florentinum catholicum, ut eam ferre non
versis perlatis, evcrterunt altaria, et deprffidati^ valentes Archipresbyter caeterique quam plures de
sunt, quse invenerunt omnia, et igne in domibus civitateexeunte3,ad Seplimense confugerent ccem)-
apposito,monachis tunc in ecclesia septem Psalmos bium.Quos Joannes Pater benigne suscipiens, omni
cum Loetaniisdecantantibus, in nullo reluctantibus, benignitateetcharitate praebebat eis propossesub-

Simoniacus vocatur Papienais vel Tri-

(95) Petrus (97) Hujus Dominici elogium vide apud Simium
nertsisa pulria sua Papix, quae et Ticinum dicitur. in Gatalogo pag. 91 et seqq.
(90) Per lesludinem cerebri auctor hic intelligit (98) Itdeprandus vel Hildebrandus fuit postea Gre-
cranium, ut opinor. gorius VII, summus Pontifex*
 ?

797 ACTA. 798

sidium favebat cnim dux Gotifredus (09) parti
: A retici ad haereticum. Ite, quia per vos haec civitas
Simoniaci Petri,ita ut minaretur interimora mona- voragini dabitur, qui Christum impietate vestra de
chos et clericos eidem adversarios. Qua de causa ipsa expellitis, et beatum Petrum apostolum expu-
Petri pars tunc valde pra^valuit qua; enini lingua
: gnante8,Simonon Magura pro Deo inducendo colitis
fari potest persccutioncs et anguatias quas tempe- Quid plura? Rogaraus eura ut tam nos quam seab
sunt? Nara tempore illo,
stateilla calholici perpessi infamia libcret, dicentcs Ecce nos, si te mundum
:

cum prffifatus papa Florentiam venil, prasparala et aenseris, si tu nobis jusseris, Dei pro te judicium
coadunata sunt ligna ad ignem accendcndum,quem subire non dubilamus aut si probationem, quam
;

raonachiinniabantingredi comprobandum,sa3pefac- monachi hicet Romae facere voluerunt,recipere vis,

tum [a«»o?i, saepefalum?] Petrumesse Simoniacum ad eos imu3,eosque obnixe rogamus
ethoereticum.Quod papatuncrecipererenuit,sedcle- 91. Ad haec ille, se inquit neutrum jubere neu-
ro et populo inlite relicto,recessit.Sedhanc omnipo- Quin etiam edictum
trum velle,neutrum reciporo :

tenti Deo qualiter sedare placuerit.tempus et causa, quicunquo

a Praeside pcr legatos suos impetravit,ut
ut id intimetur.inquirit.Ad hoc ergo noscendum hic laicorum, quicunque clericorum se, ut episcopum,
Florentinae ecclesiae Epistola, papae praefato directa, non coleretjSuique imperio non obediret,ad Praesi-
per ordinem ponatur.et tunc quod omnipotens Deus n dem vinctus non duceretur,sed traheretur si autem ;

ostendere est dignatus ad (Idem corroborandam quis nostrumhis minis territos de civitale fugeret,
Petri, et ad detestandum errorem Simonis Magi, ad dominiura Potestatis (100) assumeretur quidquid
legenti liquido patebit, et audienli. possedisset. Clerici vero, qui sub tutelam beati Pe-
CAPUT viir. tri apostoli agendo contra Simoniacam haeresira in

Epistola cleri et populi Florenlini ad Alexandnim Oratoriura ejus confugerant,autsibiconciliarentur,

Ponlificem dala, qua prodigiosa ignis probatio con- aut sine spe audienliae extra civitatera pellerentur.
tra Simmonicos facla exponitur.
Hincque factum est ut, vesperascente sabbato in
89. Alexandro Primae Sedis Reverendissimo ac initu jejunii, cum apud praedictam ecclesiam beati
Universali Episcopo, clerus et populus Florentinus Petri apostoli, ipsi clerici lectionum ac responso-
sincerffi devotionis obsequium. Jam diu tffidium et riorum sequentis Dominicaj recordarentur,munici-
Jaborem nostrum, necnon certamen monachorum palis Prassidis, eo quod so eum salva reverentia
contra Simoniacam haeresim^Paternitas Vestra bene Petri apostoli Simoniaco haeretico non posse obedirc
uovit. Et nunc quoque dignum est ut qualis Deus responderint, illos e.xtra eraunitatem [id esHmmu-
excelsus pie ac misericorditerscrupulum hujusrei nitatemjOratorii.beatumPetrum apostolorum prin-
de cordibus nostris abraserit pernoscatis. Signa cipem parvipendens, ejiceret.
enim et mirabilia Dominus noslerin nobis fecit, et G 92. Fit denique pro hoc scelere concursus catho-
per ea caecitatemignorantiae.etdubietatiscaliginera, licorura virorura,et maxime feminarura, velaraina
ac tenebras erroris de pectore honiinum pepulit,et capitum projicientium,et sparsis crinibus flebiliter
fidem nobis augcndo et dilatando,et in se solidando, incedentium pectora pugnis.miserabiles ad Deum
;

luxmentibusnostrissuaeveritatisclementerinfulsit. voces mittendo, dure tundentiura,et supervirorum

Pastor quidem bonua de ccelo venit, et ovibus assi- ac flliorum mortera triste lamentantium nara in :

3tentibus,atque ad se totis cordis medulis clamanti- plateas luto plenas se prosternentes aiebant Heu, :

bus, sententiam sereno clariorem, soleque lucidio- heu Christe, tu hinc ejiceris, et quoraodo nos
!

rem omnique dicto aptiorem.omnique visu certio- desolatas relinquis? Tu nobiscum habitare non si-
rem, de medio ignis populo suo dedit. Quid vero neris et quomodo nos hic habitamus? Vidimus quia
de Petro Papiensi, qui se nostrum
plebi Florentinae non potes nobiscum raanere,sed vadis, quiaSimon
©piscopum haberi volebat,tenendum sit in suo tre- Maguste non permiltit. sancte Petre,numquid a
mendo judicio declaravit. Sed licet miraculorum Simone Mago vinceris, quiaad te confugientes non
narratio videatur aliquantulum protelari, causas defendis? Nos putavimus eum in infernalibus poenis
tamen, unde ad haec ventum est, nequaquam inuti- esse vinctum et catenatura,sed ecce cernimus illum
Hter putamus debere succincte prascribi.
D ad tuum dedecus hostiliter suscitatura. Virorum
'.lO.Quadam etenim die omnes Florentinas civitatis quippe alii ad alios dicebant : Videtis,et aperte vi-
clerici una congregati, coepimus tam de clericis,de detis, Christus hinc discedit. Abit, qui legera suara
tocis suis expulsis, quam
eliam de nobis ipsis ante adimplens, se pellenti non resistit. Et nos, viri
Papiensem Petrum conqueri.De abjectis enim.quia fratres civitatem hanc, quo haeretica pars ea non
eonsilium et solatium corum amiseramus, et quia gaudeat, incendamus alque cum parvulis et uxori-
etiam Prior et Archipresbyter nostfer metu haeresis bus no3tris,quocunque Christus ierit secum eamus.
e c.vitate secesserant ; de nobis autem, quia bona Si Christiani sumus, Christum sequamur.
pars civium nostrorum nos haereticos acclamabat. 93. ergo ejulatibus, hisque doloribus, nos
His
j
Nam videnles nos irc ad eum, dicebant : Itc,ite ha3- quoquc clerici,qui ipsi Papicnsi videbaraur fautores
lif (99) Golilredus vel Godefredus dux Tusciae, animi magistratum colligo ex sensu hic indicari
vitatis ;

inconstanLia in historiis satis nolus. Fiscum, cui fugientium bona addicerentur.

(100) Potestas apud Italos significat supremum ci-
709 S. JOANNIS GUALBEIITI AHIJATIS 800
et asscctic, ot qui ah aliis h.Tirotici acclamuljaniur, A laicis promiscui sexus ct //itatis, fcre afl tria milia,
eo quod ipsum scquchamur,pormoti,scramuH fiOi; ad prffidictum monasterium, interrogamur a scrvig
ccclcaias, et mccrore projeclorum (i02) non tangi- Dci Cur, fratres, venistis ? Rcspondetur a nobia
:
:

muscampanas, populis non psalmos, non deniquc Ut illuminemur, et errorem relinquentes, vcritalcm
canimus missas. Ncc mora, nohis congrogatis, fit sequamur. Quomodo, inquiunt, illuminari vullis ?
Domino inspiranle consilium.Ad Dei monachos.qui Nos inquum rcspondenlcs: Ut copiosoigneprobctur,
Scplimo monasterio sancti Salvatoris degunt,
in quod dc Papicnsi Petro dicitis.Quem,inquiunt, fru-
communi quosdam nostrum mittimus pelentes
voto ctum hoc facto habebitis? aut quem honorem inde
et orantcs,dubiotatem hujus rei velle perdero,ct ve- Dco rcdditis ? Respondemus omnes Erimus vobis- :

ritatcm cognoscere,cogitamque firmiter promiltcn- cum, rectam fidem dcfendentes, etSimoniacam hw-
tentes tenere. resim abominando, Deo, semper gratias agentes.
94. Responsum est autem nobis, quia si catholi- Quid longius moramur? Fiunt statim a populo duae
cam fldem pro viribus vellemus tcnere atque defcn- strucs lignorum altrinsccus juxta se in longitudine
dere,etSimoniacamha}rcsimimpugnandodestruere, positffi. Singulatim vero longitudo utriusquc fuit
virtusSalvatoristamhujusnegotiidubieLatem quam pedum decem,latitudo autem ambarum singillatim
etiam coecitatem de cordibusnostris eJiminarct.Fa- n quinque pedum,et dimidium dimidii pedis.Altitudo
temur, promisimus de hac re hoc scqui quod ct denique ulriusque separatim quatuor pedum et
fuit
ipsis,si suisfactumcompensarentdictis.Quid plura? dimidii. InLer utrasque vero pyras in longitudine
Statuitur dies omni voto quaesita, in qua et dubie- semita unius brachii exstitit, et ipsa slrata siccis
tatem perdidimus, et ex qua veritatem, quam mo- lignis, et ad ardendum bene paratis.
nachi dicebant, pro posse defendendo tenemus. 98. Interea fiunt pro hac re Letaniie, psalmodia»
Quarta namque feria,in priraa hebdomada. Quadra- supplicationes. Monachus intraturus ignem eligitur,
gesimae dies constituitur. Secunda et tertia feria jussuque abbatis Joannis celebraturus missam ad
specialiter pro hoc deum oramus, et ut Deus, qui altare procedit.Missa vero cantatur cum magna de-
unica est veritas, veritatis hujus reseraret ostium, votione et supplicationeomnium.Chorus monacho-
obsecramus. rum, et clericorum, nec non et laicorum ex corde
95. Illucente
vero quarta feria a quodam no- lacrymatur. Ut autem ventum est ad Ar/nus Dei,
strum ad virum Papiensem, qui rogans eum
itur quatuor monachi,unus imaginem Crucifixi Domini,
inquit Fac, Domine, pro Dei tremore, proque re-
: alter aquam sanctificatam,tertius duodecim cereos
medio animae tua?, si est de te, quod monachi di- benedictos accensos,quartus thuribulum thure ple-
cunt, noli clericos.noli populum in eundo laboribus num bajulantes,procedunt ad succendendum ligno-
afficere, noli Deum experiendo tentare, sed hujus C rum prasscriptas pyras.
negotii veritatem ad Dominum te convertendo 99. His igitur visis clamor omnium in coelutn
pande, aut si hoc te noscis immunem reatu nobis- attollitur Kijrie eleison flebilissime pleno ore canta-
cum venire dignare. Ad quem ille respondot : Nec tur,Jesus Christus creberrime.ut exsurgat,causam-
ego venio neque te si
illuc, tu me diligis, ire volo. que suam defendat oratur.Maria ejus Mater,uthoc
Adhoc verodictumestsibi : Profecto Dei judicium, sibi suadeat, multum a viris,plurimumque a femi-
quia omnes vadunt, videre ibo, et quid ibi agatur nis supplicatur. Petri apostoli nomen, quod Simo-
solerter curabo,et quodcunqueDeus judex justus in nem perdendo damnet,millies ingeminatur. Grego-
judicio suo recto monstraverit, secundum meum rius urbis praesul,ut ad suas verificandum properet
valere defensabo.Nec tibi molestum sit meum iter, sanctiones,suppliciter obsecratur. Interea dumpro
quia te hodie,qualis sit, sententia Dei recte osten- ingenii capacitate ab omnibusDeus oratur, presby-
det. Aut enim te hodie magis, quam unquam fue- ter, perceptis saluti mysteriis, et expleta raissa,
ris,habebimus carum,aut viliorem et contemptum. exutaque casula, caelerisque sacerdotii induraentis,
96. Nos interim, quasi coelesti prfflmoniti ora- Crucera Christi portans,cum abbatibus et monacbis
culo, non exspectamus nuntinm ; curriturque a Letanias faciendo, ad strues lignorum, jam rogos
nobis clericis,et laicis, et feminis ad Septimum, in incipientes, appropinquat. Ibique,quam multi-
^ fieri
quod est Sancti Salvatoris monasterium.O mira Do- pliciter ac uniformiter ab omnibus oratur, nulla
mini potcntia, rairaque rlementia, qui voluntates lingua fari,nullus sensus colligendo valet meditari.
non solum expeditis, sed etiam praegnanlibus vires 100. Tandem silentium cunctis imponitur. Et
ad eundum Numquid enim longitudo iti-
donavit ! ut conditionem rei,pro qua hajc fiebant,intente au-
numquid via cocnulcnta multitu-
neris matronas ? diamus, et bene intelligamus, raonemur. Eligitur
dine aquarum dclicatas terruit? numquid pueros denique abbatura unus, claraosus in voce, apertus
jejuniura exasperavit? in lingua,qui aperte ad intelligendara orationem.in
97. Gongregatis denique omnibus clericis et quaconditiopetitionisadDeumcontinebatur,popuIo

(101) Serarc pvo cluudere vel obsecrare, ut habet non tetigerint suas campanas. Vel etiam quod alio-
Rodericus Toletan. in Hist. Arabum cap. 45. rum qui ecclesias suas deseruerant, ac moerore
(102) Fortc vult significare quod prc^pler moero- projecti ct afflicti erant, campanas non tetigerint.
rem eorum qui e civitate ejecti vel projecti erant,
801 ACTA. 802

Icgit. Callaudanlibus autem cunctis condilionem, A aJ Salvatoris miraculum.non ad ardorisinccndium.

tunc iterura alius abbatum silenlium petit, ele- Ardorem CutholicK fidci sonticbant, idcoque non
vansquc [vocem] alloquitur omncs diccns Viri : ardcbant. Deus profecto noster ignis consumcns
fratres et sorores, pro salute animarum vestrarum, aderat, idcoquc, ipso nolcnte, corporeus ignis nihil
teste Deo, hoc facimus, ut deinceps a Simoniaca nocere poterat. Procul dubio verum erat, quod a
lepra, quoc fere jara totura mundum [infecit] cavea- servis Dci diccbatur, quid illorum testis, veritate
tis.Hujus autem lepra) contagium tam magnum esse juvante, ab igne miraculose libcratur. Vcritas enim
8ciatis,quod ipsius immanitati CcDlera crimina com- sempcr liberat quos falsitatis macula non coin-
parata, sunt quasi nihil. (luinat.

101. Ilis ergo expletis, cum utrique rogi jara se 101. Postquam autem egrcssus est de ignc, dum
majori parte in flammivoraos vcrtissent carbones,
e.\ iterum vellet focum repedarc, capitur a populo de- ;

etcum mcdia semitaignivomarum copia prunarum osculantur podes praj desiderio. Praj gaudioquidcm
tanta ajstuarct, ut usquo ad talos pcdis cunctis, sic- bcatum sc quisquc putabat, qui vcstimentorum
ul post in probalionera patuit in prunas infigi pos- quamcunque particulam deosculari valebat. Gravi
monachus jussu
sent, sacerdos et abbatis hanc nam(jue premebatur angusLia populorum, scd cum
orationom cum magna vocc,audicntibus „ mngnadiflicuUateliberaturviribuscIcricorum.Laus
et (lenlibus

ferc Iribus millibus, fudit ad Dominum : DomineL)eo ab omnibua una pra? gaudio,etiam (lcndocan-

Jesu Christe, vera lux omnium in te crcdentium, tatur, certijam quia verbum Doi nunquam muta-

tuam misericordiam pcto, luam clementiara cxoro, tur.Simon Petrusmagnis laudibus subliraalur, Si-
ut si Petrus Papiensis qui Florcntinus episcopus di- mondeni que Magus ut stercus pedibus conculcatur.
citur, interventu pecunias, id est munere a manu, Nomen Pctri apostoli in ore omnium super mel ct
quod est Siraoniaca hajresis, Florentinam arripuit favum cum laudibus magis magisque dulcescit: no-
scdcra nunc tu Filii ajterni Patris, salus mca, in
;
men impii Simonis supcr fel ctsulphurcum vitu-
hoc tremendo judicio ad adjuvandum mc fcstina, et perationibus inagis magisquc putrescit. Magnitu-
mc illapsum sinc combuslionis macula mirabiliter dincm quippc horum Christi signorum,copiamque
conserva,sicut quondam illaesos salvasti tres pueros gaudii nostri.ac quotidianam gratiarum actionem,
in eamino ignis ardentis. Qui cum coaitcrno Patre nec cordis scnsus cogitare, nec linguffi plcctrum cx-
tuo,et Spirilu sancto omnia cooperaris, et vivis, et primerc, nec manus, sicut cst, unquam sunicicnt
regnas in sscula sajculorum. scribere.
102. Cumque omnes, qui aderant, respondis- 105. Sed quiasapienti de multis paucasufficiunt.
sent, Araen pacis osculum fratribus dedit et acce-
: demum ad Palcrnitatem Vcslram supplicandum
pit, Interrogamur omnes Quandiu vullis ipsum in C concurrimus.Pcr ipsum vcroBcatitudincra Vcstram
:

igne raanere Responsum est ab cmnibus At, at,

"? oramus, cujus Vicarium, tam in coelis quara in
:

quid dicitis ? Sufficit, Domine, satis, cum solcndni terris etiam vos essc desideramus dignamini plebi, :

gravitate pedetentim ignera flamraasque transire: longa pestc demolitae, consilium pariter, et defen-
jubctur quidcm saccrdoli et monacho voluntati no- sionis auxilium impenderc dignamini nos miscros
:

straj satisfacere. Tunc ipse saccrdos contra ignis ab importunis luporum faucibus, abstrahendo eri-
ardorem salutare signura faciens, Cruceraque Chri- pere dignamini. precamur, arma contra hostes
:

sti bajulans, ipsamque, non flammarum multitudi-
nem attendens, intrepidus mente, hilaris vultu cum
quadam celebritate gravitatis, illa^sus in corpore,
illffisus et omnibus, quae secum portabat, in vir-
in
tute Jesu Christi rairabiliterignem pertransiit,
103. Mam flamraae undique concurrentes, ct cir-
cumquaquecxsurgentes AIbamquasibyssinam(i03)
intrabant, et implendo inflatnmabant, sed naturae
suae immeraores, nihil sibiustionisinferrcpoterant. n Mago nunquam conjunxi,sic quoque vo3,si Christi
Petri apostoli movere, acies struere, sancta bella
committerc, nos oves Christi, bcato Petro tibi-
et
que vice ejus commissas, contra Simoniacos prae-
liando do captivitate liberare. Plcrisque etenim no-
strura bcatus ipse Apostolus, ut olim a Ncrone in
crucc conlixus, in visu noctis apparct,et passionem
suam ostcndendo, ut a Simoniacorum societatc dc-
clincmus, pie suadet. Sicut, inquicns me Simoni

Manipulura denique et stolara, coruraquc firabrias
more ventorum sustollendo huc illucqnc varic fere-
bant, scd calore perdito, ipsas in nullo comburcrc
alebant. Pili quoque pcdum ejus inter flammosos
carbones raittebantur, sedo miraDomini potentia
esse vultis, si oves pascua? ejus estis, si mc clavige-
rum regni ccclcsliscreditis, si me vobisporlas rcgni
coelorum apcrirc cupitis, Simoniacis nolile sociar:,
nolite conjnngi, nolite communicari.
100. Nunc itaquc, Domine sancle, quia fiducia
!

Christi laudanda clemenlia conim nulli odore

! recupcrationis nostrai sccundum Dcum in sancta
ncmpo flamma' cir-
ignis laedebantur. Inter capillos Sedc Homana csl posita, vos, qui ipsi praisidctis
cumsurgentes intrabant, eosque flando levabanl et oranius, ut rapacibus lupis ex adverso ascendatis,
relevabant, sed nec summilatcra alicujuscorum vi- utque aucloritatcm sacerdotaliscuIminis,proovibu3
res suas oblitae,adurendo rolorquerovalcbant. Erant vobis vicePetri crcdilis, opponatis. Iterum iterum-
quippe flamma! cx omni parto ipsum concludentes, quc cernui sollicitudinem vcstram oramus Patcr. ut
(103) Id est ex tenui lino confcclam.
 :

803 S. JOANNIS OUALBEIITI AliBATIS 804

cjuod Pastoris est, nobis dilaniQlis ovibus ncpigri- A. nionem ab nliqua sumBpserat persona morlali. A
tennini clcnaenter impcndorc. Ilis cognilis, quanto- quibus 80 profitebanlur csse missosad pielatem se-
cius Papacuravit de omni Episcopali officio prajfa- nisPatris, utprocharitate, qua isdcmin casteris fla-
tum Petrum deponerc. grabat, animabus eorum auxiliurn pro posseimpen-

CAPUT IX. deret. Quibus misericordia motug ait: Et quod vo-

Zehis cjus pro Catholica fide ac fmlcrna charitale ; bis consilium possum impendere? At illi Pater, :

pia mors et sepuUura ; varia monastcria posl oh- inquiunt, sancte, si tot miseris vis Bubvcnire, fao
itum ejus ledificala. clcricos, qui cx nostra tcrra pro vitando hKretico-
107.0stondimusilaquequamferventissimamJoan- rum consortio adte confugerunt,catholice ordinari;
nes Patcr habuerit fidem, etquam indefessamcon- illos illuc remitte, el Christianitatem, jam pene de-
tra Simoniacam h<Ere3im sumpserit pugnam,immo letam, poterunt renovare.
quam obedientes, et in fide ferventes educaverit dis- 110. Quid multa ?Non solumillos, qui in civitate

cipulos. Reliqua ;
quae in senectute gessit, et qua- morabantur, nimia cammolus pielale solito more,
liter dc s.tbcuIo migravit, prosequamur. Vidcns deni- sed etiam quos jam in interiore cella Novitiorum
que supradictusComesBudgar, qui Calholicusexli- habebat, ct qui pro accipienda veste monasticave-
terat adjutor, etiam in omnibus defensor, tantam j^
nerant, inde abslraxit, et a Rudolfo Tudertinoepi-
fidem, tantamque rcligionem, tam Joannis Palris scopo (105) viro sanctiseimo ct catholico ordinari
quam ejus discipulorum,deliberavit suum monaste- gradatim fecit, eosque Mediolano direxit. Huncepi-
rium Ficiclense(104)subejuscommittereregimine; scopum papa ad tegendum episcopatumFlorentinum
quod nimiis et obnixiis precibus tandpm obtinuit. direxerat post depositionem Simoniaci Petri, et
Ubi senex Pater in regimine Abbatis illum consti- quoniam majus his fecit, majus dicam ;ipsum3ci«
tuit Fratrem qui obediens transierat per ignem. licetepiscopum postea cum viris eruditis prajfato
108. Quodam die cum apud praefatum monaste- Mediolano misit, utviris catholicis id oranimodoop-
rium, quod est in Septimo, esset, et octo ex mona- tantibus et pelentibus, officiosubveniretepiscopali,
chis cum uno tantum sarculo foras ire videret, in- qui fidelium consolaretur corda catholico pastore
terrogavit quo tenderent, et cur nonnisi unum sar- diu destituta. Si enim voluero cuncta sancti Viri
culum deferrent. Illi vero mox, quo ibant, et quid narrare bona, prius deficient dies et horae, imma
facere deliberaverant, exponunt, seque ad id, quod tempora, quam dicenda.
disposuerant, perficiendum, non nisi uno indigere 111. Post hcEC igitur venit dies ab eo diu deside-
sarculo afferunt. Ad haec ille Nec ipsum, inquit, : ratus,scilicet ut dissolveretur et esset cum Christo,
unum sarculum vobiscum reducetis, sed, illic quo quod concupierat omnimodo. Ingravescente itaque
pergitis, relinquelis. Quod ut dixit coeperunt ipsi C infirmitate, quod vitae terminus propinquaret, evi-
valde mirari, et dicere .Magna nos negligentia et denter coepit dicere. Missa igitur legatione, ad se di-
oblivio deprimet, si, cum octo simus, istiid sarcu- scipulos quos Fratribus praeposuerat, fecit venire.
lum non reduxerimus. Adhortatique sunt seipsos Quos visos et benedictos, illo cogebat reraeare ad
ut pro sarculo unanimiter soUiciti existerent, ut si comraissi custodiam gregis. Qui licet raoerenteset
sanctus Joannes illud verbum veraciter protulisset, niraiura flentes, Patrisjussioni contradicere non au-
cognoscerent. Cumque ad locum, quo decreverant, dentes,"revertebantur. Remauserunt cum eo tan-
pervenerunt, et quid disposuerant perfecerunt, re- turamododoranus Ruslicus, etdoraus Laetus abbas,
versi (sunt) ad monasterium, ubi se cceperunt aspi- pater ccenobii Passinianensi3,in quodecumbebatPa-
cere vicissim, et quis, eorum sarculum reduxisset, ter. Hi in eadera, qua obiit hebdoraada, ad eum ac-
inquirere. Sed cum nuUus illorum inventus est ip- cedentes humili depoposcerunt prece,utaliquamex-
sum reportasse sarculum, cognoverunt nimirum hortationemFratribusrelinqueretdeunitatecharita-
sanctum Joannem prophetisc habere spiritum. tis, et de concordia pacis. Tunc dicta hsec dictari et

109. Dilexerat enim a principio bonos clericos, scribi jussit

quemadmodum monachos. Et ipse abeis diligeba- 112. Joannes Abbas omnibus Fratribus in amo-
tur, ceu esseteorum pater nam omnimodo stude- n
: rem fraternitatis secum junctis salutem et benedix
bat cum bonis clericis canonicas ordinare ecclesias, ctionem.Me subgraviinfirmitate diulaborante.Deus
sicut cum monachis monasteria. Ad quod proban- ut animam recipiat, corporis mei terra quatenus ad
dum, unum saltem de multis ponam exemplum. pulverera revertatur, unde materiam surapsit,quo-
Venerunt clerici catholici per idem tempus, et flde- tidie expecto. Et hoc mirum non est, quia aetas
leslaici de civitate IVIediolanensi ad senem Patrcm, eliara absque tanlae infirmitatis oppressione hoc me
illius terrse referentes miseriam quod per ; scilicet admonet quotidie exspectare. Et hinc transire quasi
multos retro annos innumerabilis multitudo tam vi- sub silentio aestimabam, sed locum et nomcn, quod
rorum quam raulierum illius civitatis, pro timore in hac terra corruptibili, quamvis,non sicut decuit.
Simoniacae haeresis, necPoenitentiam, nec Commu- tenui pensans ; utileduxi, vobis sliquid de vinculo

(104) Id secundummonasterium,quodGomesbuI- tom. III Italiae sacraecol, 100 ; tom. II, col. 1881, et
gar Joanni Gualberto tradidit.
s- tom. V, col. 1544.
(105) De hoc Tudertino episcopo vide Ughellum
 :

m ACTA. 806
haritatisloqui; in hocnon anobis,necnoviter,sed, A abbas dc Passiniano, Doo rcvelantc, dixit. Nescis
[UEquotidieauditis, transcurrendo replicarc brcvi- quia de raonle Domini, et Benignus appellatur? Tunc
er. Certe haec est illa virtus, quaj omnium rerum illc, Spiritu sancto docentc, angelum esse intel-

'reatorem effici corapulit creaturam. Hoeo est illa, lexit, et vere dc raonte Domini, id est de ccelo,

[uum ipse in suorum omniura mandatorum

vice csse, talique nomine {id esl Benignus) illum appellari
ipostolis commendans ait Iloc est priBceptum :
dixit.

neum, ut diiigatis invicem. IIG. Et recte boalf» Joanni Deus talis nominis
Qui
angelum deputaverat, qui tantam sibi benignitutem
De ista Jacobus apostolus loquitur dicens :

misericorditer plus quam cjcteris fere mortalibus in-

,otam iegem observaverit, oITendat autem in uno,
fudcrat. Quo audito ierunt, et supra mensam unius
'actus est omnium reus. Ista esl, de qua beatus
hominis victum posuerunt, supra victualia consti-
Paulus apostolus dicit : Charitas cooperit multitu-
tuta fratrum. Quo adimpleto quievit. Deniquc cura
iiaem peccatorum.
ad exitum appropinquaret, fecit sibi in brevi'-
113. Hinc vero colligere possumus, tenendo chari-
culo (lOG) scribi, et in manu poni haec Ego Joannes
:

latem, omnia peccata operiri posse ; cecteras vero

credo et confileor fidem, quam sancti Apostoli pryc-
k'irtute3£estimantibusseobtinere,sinehacnil valere.
5ed hajc audiens quisque superbus
y^ ,.,,.
etinobediens,
-n
d
dicaverunt, et sancti Putres in quatuor concihis
p » * j * .• •

^. ^, ,
^ . .' ,. confirmaverunt; utcredereturintimoeam cordete-
banc in veritate cogitat habere, si se corporaliter in
nuisse, quara videbatur verbis et operibus viriliter
:ommunione fratcrna A qua, utviderit perdurare.
defendisse.
itadicam.opinionefalsa, unumqueraquebeatusGre-
117. Post haec Christo tradidit spiritum corporis
gorius, vere charitatis finem indicando, excludit di-
et sanguinis ipsius perceptione munitum, in quem
cens : Ille perfecte Deum diligit, qui sibi de se nihil
integra fide credidcrat, quem pure dilexerat, cui pia
relinquit. Quid vero de charitate singulariter loquar
intentione servierat secum videlicet talentum sibi
;

ignoro, quoniam omnia mandata ab hac pullulare

creditum reportans centuplicalura. Obiit in ferven-
radice scio. Quia si multi sunt rami boni operis, una
tissirao aestatis ardore, quarto sciiicet Idus Julii.
C3t tamen radix charitatis. In cujus calore reprobi
Patres itaque pryesentes, qui aderant, spe certa cre-
nequaquara possunt diu perdurare,DominoSalvatore
dentes posse Deum sine foetore in ajstatis fervore
dicente : Refrigescet charitas raultorura. Quos frigi-
servare magistrum, qui in igne sine combustione
do9 et ab unitate divisos apostolus Joanncs plangit
8ervaveratdiscipuIum,deliberaveruntcadaverPatri3
dicens, et gerait : Ex nobis exierunt, sed non erant
insepultum retinere, donec abbates ex utraquo con-
ex nobis : nam si fuissent ex nobis, permansissent
gregarentur parte.
utique nobiscum. p Hac itaquede causa in&epultum mansit per
118.
114, Et si ita est, immo quia ita est, debet unus- triduum. In quibus vero ad celebrandas comraunis
quisque fidelis seraper pensare, qualiter se tam sum- Patris exequias, clericorum et monachorura con-
mo bono possit copulare, secumque, quos habeat venit multitudo pene innumerabilis Per hos quippe
in via Dei socios, anxie quaerere. Et sicut reprobi dies et nocles Christo indefosse gratias agentes,
hanc relinquendo, a Christi corpore abscinduntur, debitum honorera Patri impendentes, sepulturaepost
3ic electi eara in veritate amplectando, eidem cor- haec sancti Viri corpus tradiderunt. Ita
immune ab
pori Christi confirmantur. Ad hanc vero inviolabi- orani foetore, quemadmodum
fidem ab omni erroris
litercustodiendam valde utilis est fraterna unitas, contagione servaverat iramunem, et ceu discipuli
quae se constringit sub unius personce cura. Quo- transeuntis perignem Christus imcombustas vestes
niam sicut flumen a suo alveo siccatur, si in multis servaverat ct carnem.
rivulis dividatur, sic unitas fraterna minus valet ad
119. Quo sepuIto,sumpsit doranusRodulfus(107)
sparsa per diversa. Idcirco, ut in
?ingula, si fuerit
obedientiara sibi quam per
a Patre injunctam ;

loagoistacharitas inviolabilisperraaneatvobiscum,
triennium, prae oculis habens memoriara et timorem
volo ut in domno Rodulfo vestra cura et consilium
Patris, sancte et regulariter rexit. Sub cujus regi-
poat meum obitura pendeat, saltera sicut in me pe- mine se caeteris adhaeserunt Cffinobium Vagianura,
j)
pendit in mea vita. Valete.
et Toanis Fontana, nec non ct Coneum. Post cujus
115. Tertia denique antequam obiret die, vidit obitum,totiu3 Congregationis regimen sumpsitPa-
javenem sibi assistentem, quera ejus angelum fuisse ter Rusticus, et eam per annos sedecim rexit fide-
«slimaraus. Quem et cura solus et nullus alius cer- ter, paterne et discrete. Sub quo coenobium sancti
Qcret, ait fratribus : Quare fratrem illum non vo- Angeli juxta Pistoriam est noviter aidificatum. AI-
castis vobiscum, cura coraedistis? Cui fratres : De terum ad honorem Christi, ejusque Gcnitricis Ma-
quo, inquiunt, fratre dicis,Pater? Et ille De illo : ria; in Nerana. Porro illud, quod est in Sofena, ad
pulcbro, inquit, juvene, qui ad nos venit, ct nobis- honorem sancti a;dificatum est Salvatoris, et alte-
-um moratur ingrediens et egrediens. Et subjunxit rum, quod Strumis, ad honorem Dei, ejusque
in
Undeest, et quo noraine vocatur'' Cui beatusL;Etu3, sancti Martyris Fidelis, nec non et illud Pisanum
;i06) In Breviculo, id est indiculo vel compendio. (197) Id est, assumpsit munua Generalis ubbatis,
vox hsec est diminutiva a Brevi. Sibi a S. Joanne Gualberlo impositum.
 .

S. JOANNIS GUALI5KUTI AIJIJATIS 808

807
ad honorem Uci, sanctissimiquc Pauli, sub hujus A. bancnsiH cpiscopus ipsius ore se teBtabatur audi88e.|
]2'.'>.])<i domno Tcuzo llazolcnbi abbate dc primis
rcRiminc Palris adjuncta ct conoorporala sunt
Vallis Imbrosflc consuctudini ct Congrcgationi. Si- rnaximisque cjus discipidis, quod ci contigit, ipso
s./ipissime testificante. Qui dum quadarn die cum
militcr ad quod in monlc Armato, ctaltcrum, quod
in Oscllaj CastcUanis in partibus, novitcr sunt ajdi-
Plcbano sancti Joannis Majoris, nomine Ugo, Val-
sub hoc sunt instituta Patrc (108).
ficata,
limbrosam itcr agcret, gravissimo illorum dolore
intolcrabiliter ac sfcpiuspulsatus est.Cumque inter
120.Horum ([uippc rcctorcs annuatim conveniunt,
memoria rctincntcs bonitatem ct sanctitatem, nec has doloris angustias fluctuaret.praedictum Patrei,
non instituta boni ct primi Patris sibi offerunt al- Joannem attcntius coepit rogare,quatenus suis me-|
ritis.precibusqiTe clementer succurreret. StatimJ
teri alterulris quajcumque sub sua habent
cura, ei

personas videlicet et substantias sascundum impe- que languor.qui eum cruciabat,prorsuadeIetus eef

rium Vallis Imbrosac abbatis. qucm supcr se ele- Itcm dc prajdicto domno Teuzo, cui cum obitu

ctum habcnt in vice Joannisprimi abbatis. Et sunt domni llustici magni Prioris nuntiatus fuisset, t

unum cor et animam habentes, potius ipse tanto constringeretur languore, ut sc rnover'
in fide una,
alterutro dividi.In quaunitate non po3sot,calliculam (109) tanti [a/.^sancti pr«d;
parati mori,quam ab
Christus, omnipotens pastor eos in perpetuum di- cti Patris flducialitcr tctigit, mox sanisssimus cfl'

B defunctum
gnetur conscrvare, qui suos eleclos antc mundi ctus, ccleritcr ad perrexit.

constitutionem dignatus cst eligere. Qui cum Ueo 124. De Fratrc Girardo sa;pius in vita cjus mcmf,

Patre, sanctoque Spiritu ex utroque procedente rato.Qui dum quadam die cquo sedens iter agere

vivit et regnat Ueus per omnia sa:cL.L afficulorum pragdicti Patris pedulem (110) gestabat in sinu. Qi

Amen. casu de equo descendens, manu fraenum amisi

CAPUT X. Equus vero ante illum fugiens, per longa terrarii
Varia miraciila maxime post obitum ejus palrata. spatia, eo nolente atque contristante,cucurrit. Q

121. Quod scribimus avenerabii Fratre didicimus cum equum nullatenus stare cerneret, nec ei
Joanne, qui in codcm Passinianensi coenobio, ubi posset asccndere, pedulem, quem gestabat, foi

domnus archimandrita Joanncs ad coelestia migra- traxit de sinu, orationeraque hujusraodi fudit

vit,per multos annos cellas ministerium et vestiarii Dominum,ut si venerandus Pater Joannes hoc er«

otTicium nobiiiter gessit. Qui adhuc eo tempore in quod dicebatur, et ipse credebat, meritis ejus fijj
laicali habitu constitutus, dum pcrsensisset vene- ret equura.Haec eo orante, equus quasi simulacn
priximare, aestuare coepit, stetit. Ad quera ipse accendens tenuit at ascend
randum Patrem morti
quid in tanta parandi copia ciborum ageret, prffiser- et via, qua coeperat, laetus cura eo abiit.

tim cum cerneret tantam turbam monachorum, et 12 . In virtutesimilis miraculi, ejus nihilomin

clericorum, nec non ct laicorum ex diversis par- sanctitas claruit.Nam cum supradictus venerabi

tibus ad funus tanti Patris advenire. Quid multa ? Rusticus die quadam a Vailimbrosa veniret, et
Tandem ad semetipsum reversus, in Deo confisus, Sanctum Salvium cum quodam vcnerabili presb
meritisque tanti Patris prssumens, dixit Qui ex : tero iret, cum ad quoddam diversorium veneruii

quinque panibus quinque homines pavit,po-

millia de mulis, quibus insedebant, ob necessitatem C(
test hodie multiplicare nostra olera simulque et poris descenderunt. Interca mulus presbyteri

legumina. Tunc vascula,qua3 more solito Fratribus pente difiugiit, concitoque gradu per diversa
suflecerant, assumpsit, ct sancti Patris Joannis contulil. Sed cum sacerdos post mulum perge.

ad prunas composuit, et ad co- cursim, ut eum, si fieri posset, apprehenderet. i

invocato nomine,
de cumque reduceret, dixit ei Rusticus Cur frus
quendura cibaria per eas ordinavit. Mira res !
:

quibus vasculis solitam annonam Fratribus tribuit, laboras, cum illum velocius te currere videa= ;

sumque apprehendere nequeas ? Veni ei'

taliter
et a mane usque ad expletum dicm omnibus super-
venientibus ibidem hospitibus sufficienter admini- et dominura Joannem deprecemur,ut ipse nobis ir-

stravit.
lum rcducere dignetur. Qui cum dixisset, et pi-
122. De domno GG.VII apostolicse Sedis papa, sbyter redisset, genua curvavit, ac beatum Joi-
D Mox ad
qui ad sacrosancta Misarum solemnia corapunctive nera, ut mulum reduceret, rogavit. priu

solebat accedere. Cui cum continuis Iribus dicbus

mulus rediit, quan
orantis verba,tanta velocitate

consueta deesset compunctio, nomcn et sanctitas nec ante disccssit,seque adtenendum etsedendu,
prffidicti Patris Joannis in memoriam venit, cum-
mansuetissimus reddidit.
quc in suum invitavit auxilium,etmox ejusdem san- 120. Matrona quccdara nobilissima, nomine s-

ctee compunctionisgratiam,copiammuUum largius licet Adalascia, gravissimis per unum integru

annum febribus a^stuans, ante sepulcrum ei

qqam solebat resumpsit sicut domnus Petrus Al-

(108) De omnibus his monasteriis videri polest Lo- etiam interdum significat tegumentum capitis.
catellus l.b. ii, cap. 1, ct 2,Franchius lib.viii, pag. (i iO) Pedules, pedum indumenta scu tibilia, >

-
254. Lubinus in Abbatiarum Italia3 brevi notitia or- Italico Pedule, quod infimam libialium partem
dine alphabetico concinnata. gnificat.
(109} Callicula vel Gallicula est genus vestis. et
 ;

809 ACTA.
810
jacu.t; illico sanitate recepta, incolumis remeavit
A iHe, inquit? Qui mox vocatus advenit Ouid inouit
ad propna Vere non solum ipse magna et innume-
rab.ha fcct m.racula,verum etiam quamplurimi
in
tibi et ovi altorius? Pro^cipio

domni Joanni. abbatis majoris, ut statin

tibi i rquo e^ 3«
ipsius nomme mira abstiac-
al.stra
valde fecerunt. Erat tunc tem- t-i ah p^ n^io nf •) • • . .

amplius rexit.Qui cum quadam die sole ad occasum

vergente, acceleraret 130. At ille sine cunctatione mox omnia
se per celebrare (112) ves- peregit
pertinam synaxim,ut et iter aggressus Episcopus Aretin^ eivitatis cum
mos est rusticorum, accensa ;

candela ecclesiae lampadem festinabat ignire. multo sibi comitante equitatu, in itinere incur-
Et
cum olei liquorcm in ea minime invenisset, ct alio rit.Qui omnes in magna nimis admiratione conver-
ex eo minimc haberet, unde eam rcficere
possct,
si, intcrrogare eum Quid estcccpcrunt dicentes :

saepius replicando cam ignivit, quam hoc? Gur hoc agis? Tamen aestimaverunt
aqua, quie in eum esse
ea sola manebat, sine mora exstinguebat. amentem. xNimirum ipse nihil dixit, donec ad
Epi-
scopum ventum est. Ad quem Episcopus Quare
127.Tunc furibundus animo

— rr:^.:
:

^ ille ut orat dixit Si

r rrr
vidi et f: ipsius
audivi, in i°r---
^:^-nomine pra^cipio
-- b Et.p,^;^t^: .
tibi ut,
:

Tu, inquit, non

hoc agis? At

ille
ille

,
seriatim
=: ei per ordinem pandit. Et

celeriter accensa, inextincta permaneas. Qute

:
meus Abbas abdictus es
cum (116), sed tantummodo tuaj civitatis Episcopus.
tanta velocitate est accensa ac Ex
si divinitus ei im- cujus absolutione nihil curans, ut
peratum coiperat suam
fuissct. Et tunc demum usque mane tam obedientiam festinus adimplere pertentans,
;lare arsit, velut et eo,
ex purissimo oleo repleta fuisset.
unde alii abstulerant, loco
eam devote reposuit, et
:ile qui gessit, nobis scribens, hcec dictando
man- continuo domum laetus remeavit.Hffic
lavit.Ante sepulchrum quippe ejus tunc priori namque ideo
posuimus, ut obedientia) bonum, quam
Mpore lampas una constituta, et in perfeote
nocturnis etiam in simplicioribus pro reverentia
yDporibus accendenda per multos annos perman- tanti Patris
exerccbatur, signiOcaremus.
ut;quamsaepeinterramcorruisse,etsemperilla2sam
)ermausisse, me, qui scribo, vidisse profiteor. 131. Sed
et hoc quod subinfero a
venerabili
Fratre Teberto, qui in eodem
128. Quidam magn® Passinianensi cceno-
simplicitatis et obedientiaB bio monasticfe religionis vitam
ir ad quamdam optime conduxit,
obeditiunculam (113) de praefato pro certo scimus. Qui, ex nobili
'assinianensi cccnobio ad conversionem prosapia ortus'
(114) venit quemdam nepotem habuit, nomine Benzonem, vi-'
Juicum quadam diealiquantos mercenarios ex
eptociusdem
epto cjusdem ohedifint;^
pr.- r "^""^
,„_^_ ^ ruI\nZ:^Z:n:un.et
.a excolendam
Pp,-..;. ad
obedientiffi Prioris
'".^^'^st^^enuum, et in belhcis
_ ^^"^T"' ^/.-
actibus dili- m hJ
genter instructum et ut ita dicam,
•griculturam conduxisset, cum eis per quod majus est, ;

tolam diem quamquam in saeculari habitu positus, in Domini

a ruris exercitio devotus permansit;
et cum sol ad praBceptis erat devotus. Pr^terea
ccasum diverleret, et omnes qui in vicino quadam die qui-
labora- dam heroes, ob invidiam nimis magnam ex
•ant propriam repedarent longo
domum, ait ad suos temporejam procreatam, ad invicem commiserunt,
:

lamus et nos similiter ad nostrum metatum

(115) et ab alterutro superati, cum
jam praedictus vir

^s innmnnt? TMr. 'T''

'"'" P^' ^"^^- ^""^ '^'« 5"^ m arcta nimis custodia cum constrictus esset

erstabat, ait Nobiscum eam deferte, ut ei

illis :

Djus est illaesam

valeamus reddere. Et apprehen- ^""^ praedictus Tcbertus pro charitatis sive
^^^"
am eam dorai secum detulerunt. consangumitatis affectu in nepotis afflictione
com-
490 n i .
motus, recurrit ad patrem Joannem pt nof^^if

um omnes essent, ait illis Quid sibi

:
vult ovis tuam magnam pietatem cito subvenire
iuam vobiscum defertis? Qui dixerunt digneris,ut
Invenimus :
famulum tuum illum Benzoncm a tali
>vem cujusdam errantem, et a tanto
et qui nobis prserat exitiabili periculo,sinepretio
)raecepit et aliqua conventione
ut nobiscum eam conduceremus. Ubi est abstrahas liberum. Et cum hoc feceris,tunc demum
(111) Plehs Brozensis Italice dicitv r,
I

P le v e di Droz- do laicorum obsequium monachis oblatum

', a loco l-lorentias signifi-
vicino.
(112) Per celebrare Italicismus
est per ad cele-
•randam vespertinam syna.iim. (115) Metaius vel M^tatum significat proprium
do-
(113) Obeditiuncula hic signi(;cat micilium et interdum hospitium. Opinor
parvam in hoc
usucam a monasterio dcpendentem,quam villam sensu cVdes proprias significari.
"Igo vocant
antiqui ^ (IIG) ^bdirlus hic idem significarc
gramjiam. dcbct quod
(114)Co»»i;m;o aliquando monachisraum,aliquan- declaratus, ut ex sensu pronumest
Sli er"^
Patrol. CXLVI,
26
 JOANNIS GUALBEHTI AT^HATIS 812
8H S.
esHet PreBlMcr.
spondco oum a.I tua vcsUgia pcrvcnturum, et A po (liTj.Qui cum adhuc Cardinalis
aUiuc Iruns Tibcrirn apud Hanctum Chryaogonum
quoadusque vixcrit temijorc, devolum tihi ncrviim
positu8,cum ei quadamdie,vel quid in ciburn sume'
adfuturum. Tunc venerabilis Joannos abbas, se ex
factfc prctium,undeemeret,omnino deesset.prse-
ret, vcl
cordc precantes scnipcr juvare paratus, pie
rogavcrat, cito de dictum Patrem Joannem adducens, suppliciter ro-
orationi mox annuit,et pro quo
Qui garc cojpit ut quid sumeret, largiretur. Eadem
ei,
ejus oppressione auxilium sensit, Mira res
in
!

cum es- vcro hora ex improvisu duo advenicntes viri, unuB

mira) magnitudinis turria custodia positus
deposituscst ex sex solidos, alius cim (H8) in panno ligatoB
sct, pcr semctipsum cx improvisu
in tegu- devotissime obtulerunt. Dcinccps ciborurn grandis
ea cum parvo funiculo. Et sic pcr tegulas
copia a quibusdam cat oblata. De eodcrn domno
la3,diueum satcllitibuspcrquircntibus, inimicorum
Ijernardo, qui cpistolam transmisit Regi, in qua
manus evasit.
testimonium inseruit, quod postca retractans (119)
113. De domno Bernardo Parmensis urbis Episco-
(118) Franchius lib. 10, pag. 3G8, et
Thesaurua
(117) Hujus sancti viri vitarn cdidit Thesaurus
Volius dicunt fuissc duodecim eolidos. Malui ergo
Velius Roma; anno 1612. Vidcri ctiam potest I.o-
fideliter poncre, prout inveni.
de eo disscrens, lib.2,cap. ll.ac no-
catellus, fusc deesse.
(119) Salis manifestum est hic aliqua
vissimus Venantius Simius in Catalogo pag. 02. De
80 agemus cum Martyrol. Rom. iv Decembris.

S. JOANNIS GUALBElVn VITA ALTEKA

postea episcopo Pistoriensi.
Auctore beato Attone abbate Vallumbrosano, et

saeculo VI Benedictino, parte a pag. 268.)

(Ex editis apud Joannem MabiUonium ii,

{Vide supra, col. 667.)

MIRAGULA S. JOANNIS GUALBERTI

Auctore Hieronymo Radiolensi monacho Vallumbrosano.

(Ex ms. Florentino Bibliothecae Medicese plut.

xviii.)

PROLOGUS.
nis Gualberti sanctissimi viri, civisque Florei
l.Cum non solum,quos vulgo dicimus
ssculares, B
viri, verum etiam reli- tinidignissimi, qui non solum Hetruriam veru
magno et excellentiingenio m
etiam Ghristi Jesu religionem universam suis
giosi, doctrina et virtute prajditi, quos brcvitatis
magnifice avo- ritisprodigiisque reformavit, miracula, quse leg
causa prffitermitto, Laurenti (120)
apcrlo, et vestns rim, viderim,aviris fide dignis acceperim,persc
parentique suo et Tibi,ut magis in
essent, bcrem.
perquam magnifice rebus gestis illustriores
edidere,direxennt, 2.Ad quod profecto aggrediendum multa ing
qufG magnifica de egregiis viris
Majorum tuo- niummeumincultumetinconcinnum appulere;p
non ab re visam est mihi pro tuis ac
Ecclcsiae, mum quod nuUi istarum rerum reporiantur veri s
rum, non solum crga universum corpus
nostram, singulon- tantum simpiices scriptores,qui quidem multaoD
verum etiam erga Religionem scitu dignissima; et ea etiam, c
quotidie illuslras, sere qu» erant
bus meritis,quam el illustrasti el
qua incuria, perierant, nisi tantum in scrin
devotione dignum ad hanc tantam
di^ scio
aliquid tua
Ceterum cum
afferre. librarii qusedam notata haberentur. Praetereavic
gnitatem pro viribus nostris
magisquc ram propriis oculis audieramque a viris fide digi!
animadvertercm quidnam magis gratum
esset,ni- multa memoria digna, qu.x si perire sivissem,
congruum pro tempore magnincentia3
tuffi

corpori et anims mese quandoque detriraentum

f(

hac tempestate tucBdevotioni in

hanc
hil intellexi ita ^ existimassem.Accedcbatad hoo lua,qua3 plurimi:
Joan-
nostram Religioncm congruere posse,quam
si

proeterprc
virorum Msccnas, Idus Aprilis; undc hujus scripti .•Etas
(120) Laurentius is, doctorum
continnationc Anna- ter colligi polest.
iuxtu Odoricum Raynaldum in
obiit anno i.i^.iv
lium ecclesiasticorum tom. xix,
1
 813 ACTA.
814
m me semper auc or.tas cum nullus antea
valu.t.
A ariidostendendum observamus.aperiam nriusouam
hujusce rel.g.oa.s me ad hoc i.npulerit, cum piu-
iniliun. narrand. faciam. ut omnia ma";'^^' '3«
^
r.m. orassent nam, ut
non de am- verum fatear, aperlo sint
:
in : in quo si ouid minus r„T, ^
Litione .llud agere [detrectabam, verum
quia nec
.ogen.o nec doctnna valeba.n. excusare [volebam.)
tequ^e dixerim, mihi fl^l
benignitas et humanitas dabit, cum,
^lm rgX;
ut paufo anJe
Non potui ergo ob plurima in Religionem et in me
dix., et arte et ingenio
benemerita non tuae voluntati gerere morem,
parum valeam. Insuper
cum cum haec jam omiserim studia, et divinis
in mentem veniebat incubue-
te,
Johannis mi- nonnuila S. rim, qucc quidem de industria a viris doctissimis
racuia in hortulo nosti-o audientom, ad
ea descri- parum ornate ac eloquenter edita fuere praesertim
benda,ut possem, hortatum fuisse.Feci ergo ;

quoad ea quaj in jure Ganonico a quibusdam

potui, ut votis inculte et in-
satisfacerem tuis ; cum ex his om- concine probata sunt, ita ut etiam
nibus qucE legerim, viderim, audiverim, Latinis litteris
ea tantum mediocriter eruditus cam scribendi
litteris mandavi quK ruditatem haud
et fide et memoria digna vi- a3quo animo ferre possit quam
derentur. tamen ferre opor-
;

"-> cum
tet, -«.w illi ea lu
wii tci in aiie liberali piurimum
ai-te uueraii plurimum sentpntin
-.;„
Verum pnus quonam modo , sententia
3. et Crux, qua in quam ornatu valeant. Ko fit, Lure^ti u
slls
pnm.s ut.mur ad hoc mstituta, et brachium illud
in dicendo non Latini, sed b rbari a v ris
mact.ss.mum huc per Angelos miraculose delatum B loqu n
nt, et modum v.amque quam majores nostri et nos
tissimis habeamur quam barbar
feras oro lege erg^ Liciter
;
; emTquo an"mo ^

LIBEU PIUMUS.
PARS. L ex oreflammam ignitam et naribus hiulcis pestife-
4. In ipsius sanctissimi
Joannis Vita legitur quem- rum sulphureumque fumum edentem cominus
am Floreotium Florentinum, cum plurimum elo- me
m.serum intueor! Et B. Joannes, ubinam esset,
uentiaetvulgari prudentiapolleret, nonnumquam inlerrogans,illoarripiens manibus crucem,umbram'
3ntra Joannem inter alios cives pro
Petro Simo- perquam strenue percussit qui diabolus
laco Episcopo Florentino insurrexisse. Hic cum statim ;

ejulans ac fcetens ceu fumus evanuit

extremis, quadam detentus infirmitate, et infirmus ;
1
labora- acri voce exclamare Deo gratias Deo gratias
:
!t, salutare sibi visum C
!

est consilium, cum ipse- Abiit, discessit. Ecce adsunt

Virgo, Dei gloriosa
I

letsua conscientia ad inferos damnaretur,

habi- Mater, Petrus Apostolus et pater
um a Joanne sanctissimo Religionis Benedictus. Ilis
impetrare et, ; dictis,animara felicissime emisit.
egotium hujusmodi suis necessariis
committons,' 6. Quam crucem monachi in sacrario
Joanne pio et injuriarum immemori facillime inter San-
ve- ctorom reliquias servantes, sacpius etiam
iam impetravit ad habitum tamen nostra
;
danduin,quia oetate fide ct virtutibus
ine probat.one
S. Joannis ducti, ubi ali-
lieri non licet, immobilem repere- quis a daeraonio captus huc accesserit,
ant. .f:grotum igitur affines non sine utrum cap-
difficultate tussitadffimone an non,ead.3m cruce
d S. Joannem deferunt et denique precibus et tentant, in pri-
;
mis tamen aquam sale et verbis exorcizatam
icrymis parentum, vel revera magis ipsius fide asper-
gentes.qua solum.me praesente, quamplures
exus, habitum ad extremum illi consentit. Proh disces-
one Jesu
sereincolumes.Sedsifitpenitus,utpraefatacruce,qui
tanta S. Joannis virtus et gratia
!
fuit, ut a dcEmone torquetur, incolumis
iii jam moriens videretur, sumpto eo amictu, non evaserit', ad
sur- beatorum deducitur sepulcrum Orlandi
eret et ambularet. ;
(121) scili-
cet viri et monachi sanctissimi,
5. Sed nonnullo interjecto terapore, et Melioris (122)
cum gravior
et hujus monasterii Abbatum eremitffi gloriosissimi,
uadam segrotatio eumdem corriperet, ita
ut nullam n Ben.gni (123) et
vadendi jam spem haberet, P.
Michaelis(124),et nonnullorum qui
Joannes, vocatis et.am venerabiles exstitere Patrum,
wnacb.s, eum viserc pcrgit, quorum vitas
et, ipso et cffitcris et egregia facta quia alias et prolixe
rantibus, ille et breviter lit-
ajgrotus caput totum, lecti arrecto
teris mandare curavimus,
'anno, cooperuit. iraprajsentiarum de his
Quid vereatur rogat S. Joannes : secus scribere non fuit consilium
"e fac.em enudans inquit tremens Diabolum toto ad quorum se- ;
:

pulcruminnumerabile3tumviritummulieres,variis
(121) Hic beatus Orlandus fuit
Convcrsus Ordinis nem habef. Interim
^aiiumbrosani, obiitque anno ejus elogium legi potest apud
1242. Svlloffen de b.m.um .n Catalogo
h.stor.cam vide in Actis nostris pag. 215.
ad diem 20 (123) De abbate Benigno vide Locatellum
'"^"S'^ lib 2
P^S- 203. De ipso
S cap. 27, b.mium jam sajpe citatum '
t^m n^,''c:^-'"^'^^"' '
pag. 51
? ^"°'"^ '" Catalogo pag. 226. (124) Is mortuusest anno
*"\^.eremita Cellarum. De co agemus ad i:-!70juxta Locatellum
liem /r. iib. 2. cap. 40. \ide Siraium pag.
^^'°°'^' °^"^P6 primum Augusti, quem 217, aliosque
^ au-
ui«^oi!-
iimaii.s ctores apud eum citatos.
monasterii Vallis Umbrosae Beatis commu-
 JOANNIS GUALUREITI AbUATIS 816
815 S.

A sumcre rcgtinatia, cum 8. Joannis brachium in Ba

innrmitatibus detcnti, Chriati Jcsu amplissima mi-
denique crarii vcstri plutco rnirc ac digne locetur? <>ui,
Bcricordia sensim morljo levati, Banitati
utpolc mcndacissimo, cum monachi parum fidei
rcdditi sunt.
adhiberent, et illc tamen in sententia sua perma-
Sed Bi hoc haud proruerit (utpote quia
varia
7.
neret, tandcm quajsitum est, et, ut dixerat, in sa-
cum suntgcnerada^mouiorum.variisetiamSancto-
armario repertum est. Qua de re ingens gau-
expelluntur meritis) ad S. Joannis brachium
crarii
ram
ac preci- dium intcr monachos oboritur. Pulsatis igitur
etiam res deveniens suis semper mcritis
busdaemonesomncsetiamalio irc coguntur.Dcquo campunia, lunaiibus acccnsis, omnibus monachis
et ministris,, quod genushominum vulgato nominc
priusquamquoordinequavedevotionemonastcrium
priusquam(iuooruinc;4uayo<i^»v^vL....v. ...

repetens, Conversos dic.mus, et qu. aderant agr.col* una

extra deferatur cxpediam, pauca supra
huc mirabilitcr convenientibus, cantantibus et devotc psallenlibus
scilicet quonam modo ab Angelis
l'>atribus, dajmon tandem non sine miseri hominia
delatum, quo ad cognoscendum omnia
illustria

in aperto sint. Quidam igitur hu detrimento discessit.

magis magisque
digni mihi sac 10. Ex eo itaque tempore templum hoc majori
ju3 nostri monastorii Conversi flde
pius reiuiere, se u
retulere,se a patribus suisaccepisse, post
uaiiiuua ouioa.v^vv.t...^^v., t-
pri
r-

Gene-
— in devotione ac reverentia,
Iletruscis habitum
»,
Nec m.rum.cum non tantum
est:
i
quam
».
.
antea, a cunctis
.

miBernardi deUbertis(125) hujus monasterii

.. .. c r. x^ r.„„j;„„i;„ ^Kif.im
obitum, nr.-pfnt.nm
praefatum hra-
bra Darlibus, verum etiam ex Gallia Transal-
de ltalia5 parlibus, Iransal-
ralis, et S. R. E. Cardinalis
pina (126) constat a da;mone et ab aliis infirmitati-
chium per Angelos mire huc delatum fuisse, cum
nos- bus, precibus Joannis sanctissimi, incolurnitati
imprimis gratia hujus, lites non parvae inter
esse quamplures. Dicam profccto quid
tros etPassiani monachos exstitisse ferantur. Verum redditos
voluntale et sen- sentiam, et dicam verius quam potero hanc reli-i :

demum, cum utraque parsin sua

hujusmodi gionem, ne dicam domum, puto hujus sanctissimi
tentia persisteret, fatigatis arbitris,
lis
brachii rairaculis precibusque Joantiis conservari.
ad Florentinum senatum devenit.
exa- Quis enim hujus status Religionis ab Abbate Ric-
8.Cognita itaque causa et rite ac diligenter
membra. ciardo (127) ad R. P. Franciscum (128),qui modo ipsi
minata, judicatum est, ubi corpus, ibi
quia incertum habeo pudeat an
religioni praeest, fuerit,
Quam rem nostri non aequo animo ferentes,
pigeat magis disserere. Verum
ad inceptum redeo.
id ulterius habendi spes omnis sublata erat.moesti
autem istud Res ipsa hortari videtur, quoniam de S. Joannis
ad asdem nostram rediere, brachium
brachio supradictum e3t,etiam huicaliud inserere
ferturesse,quo,ut supradiximu3,P. Jobannes,dum
prodigium, quod tempore Abbatis Bernardi Florent.
hac vita esset, diabolum cum cruce
percussit,et
in
experimento indicavit.
post experiuicuuu v.^ Giunfiglazzis
de (129)
,-- multorum testimonio, qu-
ita esse res ipsa pamo
posi
paulo X..VX.V.V.,... o - , •

probatur exst.tisse Cuir

Nam eodem fere tempore, cum quidam a dsmone C nunc etiara supersunt, .

monasterium enim, ut mos est, accitu populi Florentm. Abbat

fatigltus S Mariffi de Valle Umbrosa
non ferens,
netisset et dsmon, S. Joannis virtutem
Quid rae,
per 03 ejusdem viri cogeretur exclaraare
prsfatus una cum monachis honorifice Joann.s bea-
tissimi brachium deferendo, ut Bapt. Joannis festi-
:

quidve mole- vitati decori ornamentoque essent, Florentian

Joannes, torques ? Quid detrimenti
Joannis Bapt. pompa e
satis visura est tibi in vita me concessissent peracta S.
stiae tibi attuli ? Non ;

cum etiam post eam necdum desi- processione solemniter adirapleta,hoc brachium tan
jugiter insequi,
inse- egregiura raultisque miraculis insignitum, inviti
nas quovis modo etiam in externis regionibus
monachis ac pra;latis, in digniori gradu palatii do
ctari ? Desiste tandem, desine, si
in tequa pietas
Inde tartareis rausque publicae pro tempore Patres Priores statue
est, nos variis afficere cruciatibus.
cruces re hoc animo tamen ut sibi auratum tabernaculuD
vocibus exclamare geminando sajpius I ;
:

ad et egregium, ut fas erat, fieret.

tormenta Paulo post hominura miserrimum
1

videre- 11. Verum cumjam hunc sibi locum.cffiterisposf

terram detrudens, ut spiritum emittere
habitis, delegisset beatissimus Joannes, et in
vit
tur
inique ab ipso peractis, mo- etiam post ipsum decus mundi potentiorumque 1
9 His igitur et aliis
deducti mi- ^ rainadevitans postridie a sacristain altari suo.quo
nachi casum, hominis jam ad extrema
ad Passiniani raonasteriura, quod ea tem- hoc in raonasterio situra est, quatuor cum lum.na
serantes,
poUebat, so- ribus conspicitur qu^, ut ipse rcferre sohtus era^
pestate sanctissimi Joannis Reliquiis
;

Quibus dcemon di- propriis oculiscoelumversustendereluminariav.dit

cios ut pergerent hortabantur.
Quid hunc laborem incassum hoc in primis slupori sibi et adm.rationi, deino
vina virtute inquit :

in Annotatis egi-
Bernardo supra electionis ejus ad episcopatum.
(125) De hoc S.
m -
(128) Is Franciscus circa annum 1450
li^k, electus
<^,.^^-^-' e£
mus, et auctores de eo agentes assignay.mus. poi
Generalis congrcgationis Vallumbrosanae, et
Verosirailiter intelligi eara solam ball.ae
(t26) ann
a Gallia vigilem 29 annorum gubernationem obi.t
partem, qua; proxima est Alpibus, Italiam annui
1479 unde liquet haec miracula ante hunc
;
dividentiljus. -.x n
.

cx abbatc be-
,

conscripta csse.
(127) Hic Ricciardus sivcRiccardus
. .

tcste bimio i
episcopus Massae anno^ 14:55 ut (129) Bernardus ille Gianngliazzi,
nerali factus est
V.dc Catalogo pag. 66, post 22 annorum generalalur
habet Ughellus tom. 3 Italia; sacrac col. /99.
tamen errat in anno obiit anno 1422.
de eo Siraium pag, 257, qui
 817 AGTA. 818
summffi lffltit.ffl_ex8istit. Curavit itaque illico Hs A ubi miseramuliertorquebatur.seseundiquo
tumul-
pauc.s qui domi remanserant raonachis referre tuario connuentcs prorumpunt.Operffi prelium
;
erat
qua de re .ngenti l^titia afrocti, et lacrymis pra3 et d.Tmoni3 horribiles el truces variasque voces
gaudio obortis.illuc maturce euntes dicunt Pater, : intcrdum audire nonnunquam vero Jesu Christi
;

decus ecclesiaj spesque nostra) decrevisti hoc !

gratia.dato spatio non parvo, miseram illam lacry-
templum familiamque tuam non deserere. Doinde, mis sufTusara ocuJos, Virginis Mariae opem impri-
pulsatis campanis, et funalibus accensis, devote mis, deinde Joannis implorantem aspicere.
S.
suppliciterque psallentes ipsum intcr cajteras Reli- 14. Quid multa? Tandem [ea,]haud sine ingenti
quias in sacrario locavero rem vero omnem quam
;
VI multorura, ad ecclesiam
rapta,monachi ex raore
primum venerando Abbati per litteras significare cura S. Joannis brachio, ut paulo supra retulimus,
Btuduerunt.Igitur repente pro metu ingens gaudium devote summisseque illuc usque.ubi melier
tormen-
inter omnes exortum est. tisafOciebatur,muItis circura orantibus,concessere.
12. Hoc itaque sacratissimum brachium tali or-
Acclamanti itaque sacerdoti,in rem suam concede-
dine.quo inferius describetur, dum res exposcit, ad
ret da3mon, crebis conjurationibus ipse Joannis
loca defertur necessaria sivc intus sive foris a dffi-
sanctissirai virtute defessus, lugubribus vocibus
monio captus S. Joannis pr^stoletur opera Pulsatis : paulo post se alio iturum profitebatur. Verum quia
omm, ut
oiiim, lit
fit in plenis solemmtatibus. camnn.nis.
solemnitatibus, campanis, " rUoK^i.ia „.ii;^
diabolus j ,, ^
callidus ac mendax multis testibuscom-
monachi omnes uno in loco consident. Interim ex probatur,quocirca non sibi satis fidei praestandum
nionachis unus tantum sacerdos ornamento eccle-
censerent interrogatus a monacho sacerdote,quod
;

siastico, quod vulgo pluvialc dicunt, adornatur,

signum, cum disccderet, daret inquit ; : Ictu ful-
luminaria ab acolythis pr£Bparantur,quibusoptiinc
minis a septentrionali regione impulsi [in] arbo-
instructis et compositis, diligenter illico foras om-
rem illam,juxta ecclesiam positam,[eam] minuatim
nes pari ordine modeste compositeque incedentes,
lacerando ac frustillatim passim fundendo.desiliam
hymnosque devote psallentes prodcunt,nec ab hoc quod equidem re ipsa paulo post probavit.Nam cum
pio opere cessant, quoad, ubi demoniacus cst, de- undique aer serenus esset, et hi, qui hic spectaculo
venerint. Evenit interdura,
ut nonnulli ct cives aderant, exitum rei suramo cum desiderio praeslo-
etiamsi forte ut proesertim tempore sestivo super-
fit
larentur, prajsertim quia dasmon saepius interroga-
venere,et omnis ordinis et aetatis immisti villicoIcB
et tus idem so facturum instanter affirraaret deraum :
oppidani, qui regionem istam circura incolunt, et sanctissimi Joannis meritis et monachorum oratio-
quidomi aiiquo in ncgotio exercentur sseculares.ad
nibus sensim sibi vires deficere [cooperunt] ita jam
hoc mirum spectaculum summa cum religione
et etiam invito d8emone,quod fuerat polIicitu3,suo in
timore, aliorum ducti exemplo,concurrant,et
can- C exifu demonstraretur.
tantibus et orantibus monachis, et idera
interdum 15.Jesu mira potentia in sanctis praecipue
sajpius ac crebro
repetentibus, Jesu, virginisque En subito e regione BorOce ventus nubem conden-
Mariae et S. Joannis gratia efficitur ut
omnes modo sam et atram ad has nostras efflavit regiones, et,
a dremonio vexatos huc se concessisse non pceni-
uti daemon dixerat.suo in discessu folmine ex nube
eat irao, quod majus est, nonnulli alii,
,
variis vibrato ac pulsu nimio contorto,rapido ingentique
nfirmitatibus detenti, in patriam suam Ia;ti
et in- f^otu arborem (quae vulgo acer dicitur) percutiens
.
:olumes rediere ut mfra iegentibus
; liquido ipsamque frustuiatim lanians.hac illac ramos suos
)atebit.
jactitans, fere ad nihilum 'redegit cujus truncus,
;

PARS ir. vel rectius dicam robur, ad nostra fere tempora in

13. Primum igitur miraculorura memorabiiium a tantffi rei memoriam diligentha patrum conservatum
^anctissimo Joanne feliciter mireque ostensum, et est,quod me vidisse meraini. Idcirco oranes qui
nultismortalibus celebratum, sic accepimus. Mu-
aderant mortaIes,rigentos ac trepidi,animadverten-
ierem quamdam ex Liguriffi
(130) provincia fatiga- aeris morem evenerat, Joannis
tes quod prffiter
am a dcnemonio ad hoc S. Mariae monasterium in
sanctitatomextoIIentes,muIioris exitum cxspectare •

^°""";^ f^«^'^'t^^^^ ^' * P^"''^"til^u«D«i'^i«»i'«J«"^rofugeratsanguis, etpallidaefrecta

onlT.!;
onstat deductam fuisse
fnmsp. bpH /.nm
sed
lam prope esset, S. Joannis
cum jam
i^y^ .•

monaste
:
1» :_i
interque manus parentum humipaulatim collapsa,
....
virtutem diabolus membrorumcalore exstincto,voluti exanimis jacore,
•mplius ferre non valons, per os
mulioris maxi- cui antea opera diaboli truces oculi, triste superci-
nas variasque voces cum
spuma emittero, seque lium,turgid3e nares,os spumosum,vuItu3 malignus,
fiiserum clamitare ulterius
nec posse nec velle
;
iracundus animus, lingua fotida animffique male
rogredi, et se adeo torqueri
aiebat,'ut nusquam olentes fuerant. Tandem ipsa huc illuc oculorum
entium ejusmodi tormentis se affectum
juraraento aciem dirigens, cunctosque, qui aderant, perlu-
ffirmaret.His itaque clamoribus ccntus
virorum ac strans, ab omnibus, ubinam gentium esset,perqui-
iuherum, qui gratia devotionis religionisque
rao- rere; demum, re cognita, diligcnter curvatis geni-
asterium hoc adiverant, attoniti
et exterriti, illuc. bus Deo gratias roferens in patriam cum suis hilaris

regio.quco antiquitus duplex fuit ncmpe littorea ct mediterranea.

ic^agit^jr^^^^^^^ ; De utra

h
819 S. JOANNIS GlIALDKItTI ABHATIS m
ct incolumis concossit. Quo prodif^io JounnfiH boii- A 1""''" g''i'"lio ^OHtirc, ut crobro S. Joannis brachiu m
lissimus.paucis anlc cogiiitus,claru3 atque luagnus summa cum reverentia exoscularentur ; filium insu-
propc longeque est iiabituH.Hoc miracuium a com- per ex re monstruosa formosi juvenis imag^nem
pluribus nostri ordinis fide dignis accepi. prae se ferentem conspicientes, inluendo non pote-
10. Sic e <iuemdam ado-
Pcrusina civitale (l.'^l) rant expleri petiloque adolcscens silentio, hujus-
;

lescentulum,non solum a daemonio vexatum,verum modi orationem suppliciter emisit :« Pator,8aluB-

auriumque oflicio, iusuper et caeterorum
linguaj quo fidelium, illustrator animarum Domine .JeBii
membrorura privatum.adeo ut non imago hominis, Christe, cui cuncta creata serviunt, te laudo ct be-
sed monstrum quoddam videretur ; caput etiam nedico, tibique posthac mo totum commendo et
intra genua reflcxum [habontem] ab affinibus suis, trado,ut ad portum perpetu/e salutis spiritum meum
viris inclytiSjSanctissimi Joannis illectis prodigiis, tua solita pietate velis deducere tuque glorioaa :

ad hoc coenobium ductum fuis3e,iuce clarius patet. Virgo.per quam cunctabonaad nos mortales u?quf;
Hic clarissimi Joannis, olim SS. Joannis et Pauli deveniunt, et tu Joannes sanctissime, cui tantam
Cardineo titulo ornati, ac eadem tempestate Peru- gratiam Deus tribuere dignatur, ut a quavis infir-
sini legati exstitit nepos quem cum abbas Ber-
; mitate miseros mortales tuis precibus, modo se
nardus (132) hujus monastcrii pater,caeterique,cum r» hurailiter commendent, incolumes reddas, vobis
monachi tum conversi, ita recurvum aspicerent, pro tantoque dono, mihi hoc in monasterio
tali

etupore misericordiaque ducti,in fletum cura paren- collato, toto cordc totaque mente gratias ago.orane
tibus pariter dedere sese.Proh bone Jesu IQuistam et obsecrans.ut in posterum tantam animi virtutem
durus, tam ferreus,qui,nostram aspiciens flguram adversum diaboli vires mihi prajbere velitis, ut,

corporisque aspectum,suisofficii3penitusprivatum, ejus devitatis dolis, vobis sincere pureque valeam

a lacrymis fletuquo sese abstinere potuisset ? Abbas obsequi per virtutem et nomen Jesu Christi. Amen.
igitur parentibusaliisque prassentibus compatiens, Inde parcntes intuens^inquit: P.Abbati caeterisque.
premens alto corde dolorem,
ad eoa exorsus
ita qui adeo humiliter et modeste ad labores perferen-
est? Solvite corde metum,dilectis6imi, abeat tristi- dos pro mei liberatione se Deo devoverunt, not
tia, tantum fides integra pectoribus vestris insita tantum gratias agere, pater, sed tua solita benevo
sitjJesum Dominum nostrum meritis Marias matris lentia referre velis oro. »
sanctissimse et Joannis servi sui precibus hunc 19. Cum igitur hic sermo omnibus qui aderan
filium vestrum et posse et velle non solum incolu- et admirationi et jucunditati existeret, pater suav
mem reddere, verum etiam et conservare. Ita spe- complexu osculo haerens filii, et lacrymis iterun
ramus, inquit pater, Jesu et vobis ipsum et nos prfe gaudio obortis,inquit: «Filii.acerbissimusmih
summopere commendantes. C olim,nunc luce jucundior, sume pccuniam tuteme
17. Pulsatis igitur ex more campanis, et mona- humillime Deo offer,etsi non,ut nostri esset ofilcii
chis in sacrario, funalibus accensis,8imul cum ab- pro tali tantoque beneficio accepto,sed ut quimus
bate una congregatis, pra^fatum adolescentem prae tribuamus. » Demum P.Abbas, datis prius int-ir s

manibus servi gestantes, juxtaque reliquiarum ta- dextris et gratulatoriis verbis devote ab utroou
bernaculum sternentes juvenem nam nec per se : habitis, tanti beneficii ne immemores essent, rao
minime patiebatur.
stare [poterat] et se detineri nuit, et ita leeli discessere. Tantum igitur miracu
Caeterum omnes, cum monachi, tum sasculares, lum et prodigium,ne facile hominura memoria d(

flexisgenibus,quidam sursumad Jesumamore quo- leretur,in tabula quadam pater ipsius,ut diligent*
dam tracti divino suspicere, nonnulli vero, quibus pingeretur, operam dedit, et desuper S. Joanni
mens non ita sanior esset, oculis demissis Jesu hujus nostrae ecclesife altar: cum filii veslibus,qu
piissimi praesidium inter canendum moesti implo- bus in infirmitate positus utebatur, pendi voluit
rare conversi quoque et caeteri pro re quisque
: vercm nunc picturis pulvere et aqua humoribusquf
totis animi viribus preces ad Virginem piissimam quibus hic locus abundat, delinitus, tantum quc
Mariam fundere, orare, ut illi misero ferat opem. rumdam hujus ordinis abbatum etconversorum,qi
Dum haec pro cujusque ingenio et studio, dissimili n adhuc supersunt, memoria retinetur, a quibus eg
ratione agerentur, elapso brevi temporis inter- (nam interfuere) accepi.
valla, puer S. Joannis meritis, recuperatis viribus, 20. Petrus Bernardi de Arena civis Florentinuf
caput attollere, deinde suis se in pedibus sistens, tempore Bernardi de Gianfigliazzis VallisUmbrosi
more balbutientium voces tenuissimas emittere abbatis, huc veniens miris modis funibus undiqu
;

praBterea suum auditum resumens, maxima cum septus horribilitatem quamdam pra3 se ferens, u
omnium admiratione propriis pedibus, quo cupido multorum nasosetaures mordicusattentare praest
animi ferebat, ire, voces insuper plenas et ordine meret, et admirationera et terrorem non parvur
suo deductas proferre. cunctis aspicientibus se daretfertur etiam tanta ;

18. Cumque omnibusjam constaret eum plene perejus os,ubipriraum has ingressus est regiones

incolumem evasisse, pater suus aliique afflnes ita emisisse voces, ut colles montesque omnesjuxt

(i:51) l'erusia urbsltaliaesitain confinio Hetrurion, (132)Putobic intolligiBernardumGianfigliazzi,d

estijue Umbriae et agri Perusini caput. quo supra actum est.
 : ;

821 AGTA. 822

monasterium in eminenti siti, undique resonare A annuente, liquido intelliget et ad hujusco rei con-
viderentur. Cum autem ex more in sacrarium, et firmationem aliqua in medium afferrem, ni ea res
viris et funibus undiquc circumdatus, trabieretur, me longius ab incepto traheret. Redeam ergo unde
coactus tandem post multas in eum orationes con- digressus sum. Redeuntibus igitur sociis cum Ber-
jurationesque habitas ha3c retulit; se cujusdam nardo incolumi Florentiam, monachorum monitis
maligni carminibus et incantationibus illis ita
viri haud parucrc. Dcderant enim hi in mandatis, ne
adstrictum et ligatum teneri, ut nullo paclo nulla incantationes perquirerent illas. Caeterum uti cu-
etiam vi se inde abstrahi posse fateretur, ni prius riosi et nova cognoscere affectantes ostiique limen
fascinationes et incantationes illao de sub ostii li- adcunles, et, ut libido fert, omnia perscrutantes
mine domus sua3 amoverentur. pannum lineum conglobatum filisque sericis cir-
21. Coelerum cum monachi, ct monitis Christi cumligatum invenere, quo explicato, particulam
Jesu et B. Hilarionis exemplo ducti, parum vel ossis pueri defuncti, nec non et mulieris capillos,
nihil fidei adhiberent,eo quia in aliis sa^pe mentitus pellom insuper pulli asinini, ut ipsi quibusdam ex
esset; instare orationibus insuper sacerdos jugiter nostris postca retulerunt, intus quibusdam cum
torquere, sibique ex virtute Dei exitium imminere signis et characteribus conspexere; quK! omnia viri
dicebat; econtra ille vujtu truci ardentibusque ocu- r> cujusdam religiosi monitu igni tradidere. Pg^tet
lis in haec prorupit verba : cruces ! o tormenta! igitur incantationes carminibus fieri posse; hoc et
Quid patior? Quid opus est, o pessimi fratres, ut nostri canones approbant, et res etiam indicat
binc abeam [per] tot orationes? Cur incassum hos ipsa.
hymnosverbaquehfficdivinaeti'unditis?Quid frustra PARS III.

tantum laboris perfertis? Sat est, hoc ex me potuisse 23. Relatu abbatisCuItu3-boni(133),cui Paulo no-
audire, in ostii limine incantationes pati [id esl men fuit,exS.Gaudentiioppido(134)pueIlam quam-
relinqui], quod mihi plurimum nociturum non du- dam huc tempore abbatis Bernardi de Gianfigliazzis
bito. Optantibus nonnullis ex his qui cum ipso ve- venisse accepimus.Hanc talis tamque iniquus pos-
nerant, ut qua; daemon aiebat, lamina et linum et sederat daemon, ut eam adire nisi caute, prajsertim
caetera inquirerentur, et a loco amoverentur; pro- dum tormentis afficeretur, nemo auderet ; complu-
hibuere monachi, ne aut solutus incanlationibus rium enim et manus et nares dentibus mordaciter
recessisse doemon, aut ipsi suis sermonibus accom- atlrectare tentaverat saepius, ita ut, dum coenobium
modasse fidem videri possent; asserentes semper propter sui eam de jumento, quo insidebat, depo-
fallaces esse dasmones et ad sinmlandum callidos. ncre curarent, ipsius cervicem dentibus apprehen-
Orantibus itaque et virginem Mariam sanctumque dens incumberet, adeo utcaput puellae summis vi-

Joannem jugiter religiosis viris deprecantibus, e vj ribus inde amovere qui aderant, minime valerent
manibus tenentium sese (nam nudalus funibus erat) cui spectaculo, multis concurrentibus, etiam et Pe-
a doemone captus erumpens, ad sacrarii extremum trus vir religiosus, hujus cojnobii tunc decanus,
usque summoque ingentique impetu proripuit, ibi- interfuit, et signo Grucis in puellam edito, mox ipsa
que a diabolo humi tartarea inhumanitate detru- quasi de industria extulit caput.
3US, tanta talique ibidera affici poena, quanta nec 24. Eam igitur ad capellam usque vi pertrahentes,
intea domi nec in itinere (ut qui cum eo iter fece- eum cruce venerabili, qua S. Joannem daemonem
rant affirmavere) nec in sacrario, prtesentibus mo- legimus percussisse, monachus quidam [attigisset]
aachis, fuerat affectus, ita ut omnibus miserabile non multo tempore in eam conjurandam consumpto,
3e se spectaculum praeberet. pueilam ipsam modis terribilibus et cruciatibus in-
22. Cum vero et S. Joannis virtute et monacho- auditis torquens ad terram detrusit diabolus. Sa-
'um supplicationibus oppido fatigaretur diabolus, cerdos vero, mouens nc quis ex iis qui aderant eam
ulteriusque Jesu virtutem perierre non valeret, attingerct, leviter aquae benedictae roribus aspersit.
'psum miserum prius diu discerpens et lanians,de- Gceterum mulier, uti pra^senti vita functa, per horae
mum discessit.Sed operaj pretium erat audire,quas intervallum jacens, nihil aliud vitae ostendere, nisi
voces etiam post in ipso volitans sacrario emiserit D quia tantum tenues ore spiritus vicissitudinarios
Nam incredibilia mihi pene fuissent, quae narraban- emittere quandoque paululum videretur. Tandem
tur, ni ab his qui tali spectaculo aderant, accepis- exsurgeus undique circumspiciens non parva cum
et

sera. Tantus, proh bone Jesu! et strepitus et terraj teneretur admiratione, interrogavit, ubi gentium
motus faclus est, dum alio tenderet daimon, ul sa- esset et undc illuc applicuissct, ct quid sibi tot reli.
crarium ecclesiamque tolo cum monaslcrio funditus giosi vellent. Cognila dcnique a saccrdote et a suie,
srui putarent, qui aderant, omnes :'cui vero haec qua labarasset inlirmitate, et ut incolumis S. Joan-
incredibilia existerent, alios legat libros et ecclesia- nis meritis evaserit, Deo et sibi gratias agens, laeta
isUcos et gentiles, et quid potuerit diabolus, Deo cum suis in propriam redivit patriam.

1
(133) Monasterium ilhid, teste Lubino in Abba- vidc apud Ughellum tom. 3, Italiae sacra; col. 284.
iiarum Italiaj Brevi notitia pag. 115, situni est in (134) lloc oppidum situm est in mediis montibus
,
agro Florentino, cstque dioecesos Fesulan;n. Qnan- circa Apiienninnrii infer Vallcm Umbrosum et mo-
jdonam conprcgationi Vallumbrosana; unitum sit. nasterium Marralhense vulgo Marradi.
823 S. J(3ANNIS GUALBfCRTI AHnATIS H24

25. Etiam constat arl hoc S. Marirn monasterium A. igitur, ut diabolus dixcrat, tristiores, ac huc vene-
quomdam aromatorium (1:5.'")) {'Jorentinum corlem rant, et si ornncs tum monachi tum Conversi eoe
fere temporc iuniijus circumligaUiin, a hiiIs derluc- 8olati fucrint, domurn redicrc suam.
tum fuisse qui quidem et in urbc cx extra et quoquo
;
28. Anus qua?dam ex Miiliario monte (136), quam
trahorctur, mirum dc se spcctacuium mortalibus ridiculus invascrat da;mon,a suis ad hoc Virginis
omnibus pra^berct. Nam a tali torqucbotur dflemone, IWari.T! coenobium ducta est, jucundum de «e ct mi-
ut varia de sc ct sluporc plena dcmonstrare cogere- rabilc spectaculum praebens, ut etiarn religiosis vi-
tur; interdum jocosa, nonnumquam gravia, quan- ris, gravitate ornatis, risum nonnunquam concute-
doque vero lerribilia verba proferens. Gajterum ubi ret. D2?mon enim et hymnum Angelicurn et Kyrie
loca ha3C silvasquc monastcrii adivit, hujusmodi cla- clcison quandoque etiam et psalmos canens, ita ut
mitando ca^pit et ore hominis verba effundcro : Ncc saccrdotis alicujus animam putares, haud fieri po-
illac ire velitis, ne me trahalis oro : Nihil enim ex tcrat quin pra; insolita re risum praesentibus da-
his quae optatis, fiet, imo et majori tristitia redibi- ret; interdum vcro sacerdotis jussu his silentium
tis ad urbem, ac nunc monasterium versus perga- suam iret conjurabatur Gui ille
faciens,utin rem :

tis. His dictis conti^uit. Ha3C in itinere dixisse dae- cachinnans inquitConcedam alio si rne paulu-
: :

monem a nonnullis qui aderant, cum ventum est n lum antipbonam seu psalmum canerejusseritis,nulli
ad coenobium, cognovere monachi. Cum igitureum vestrum canendo cederem et
in psallendo et rite :

socii [nonj nisi magna vi trahentes deducere pos- nullum a sacerdote exspectans responsurn
his finitis
sent, in hujusmodi certamine tantum consumpsere dulciler rnore solito divinum aliquid canendo dicere.
temporis, ut jam tertia noctis lapsa hora adierint Gaeterum, monachis moram longam in hujusmodi
monasterium. nugis et ridiculis non valentibus perferre, sacerdoti
26. Quiesccntibus itaque in superiori parte mo- a decano imperatum fuit, ut his cantilenis juberet
nachis, qui in inferiori hospitalitati pra^erant Con- finemimponi.Quid multisopus est?tandemdulciter
versi, ut eos honorifice more solito haberent, ope- canendo, absque ulla aniculae laesione,ut fertur, lae-
ram dedere verum cum damon miserabilem virum
; titiam quamdam ostendens, abiit. Sic illa incolumig
acriter vexare non desisteret, eumque suffocalum S. Joanni gratias agens domum concessit suam.
paulo post affirmaret,Gonversi qui aderant, pietate 29. Ad nos usque fama perlatum est,ex Flamini«
moti, decanum illico accersire curaverunt. Yeniens (137) provincia quemdam ingentis corporis sacer-
igitur S. Joannis crucem mox jussit affcrri ; ipse in- dotem ad hoc S. Mariae monasterium venisse; quem
terim flexis genibus orationi instare. Ga^terum ante- daemon ita crudelibus torluris afficeret, ut nec ubi
quam illuc cum imperatum fuerat,
cruce, quibus sistijVel nocturno seu diurno tcmpore quiescere pos-
concessissent, a deemonio homo ille miserabiliter est C set,nisi fatigatus et assiduo iugentique motu corpo-
suffocatus. Cumque omnes hujusmodi repentinus ris defessus; tum ubivis locorum, in aqua etiam,et,
casus flebiles reddidisset et moestos, decanus pater quod dictu incredibile est, humi sese prosterneret.
talia verba, ut eorum molliret dolorem, exorsus est cibum interdum non nisi saltando caperet. Eo toi
Dei judicia cum nobis incognita existant, sibi pro- discriminibus, semper a tergo manibus ligatis, vel
fecto, ut propheta ait, in omnibus et de omnibus columna aliqua fune circumsepta, vel viris fortissi-
gratias agere tenemur, obligamurque : enim,
nihil mis tenebatur, ut quo iter faceret, undique ad ho(
ut Evangelia sancta referunt, nisi nutu divino etiam tam mirum invisendi gratia spectaculum mortale;
parvula evenire certum est. Quo circaet mocstitiae fi- cujuscumque sexus et generis concurrerent, cjui
nem detis; insuper et corpora cibo paululum re- imprimis inauditum casum demirantes deinde sib ;

creetisoro; ne dum vultis, ut quorumdam haud vehementer commiserantes, alter alteri inquit : Hei
pientum ingenium mortalium casus sinemodo
est, quis casus huic misero accidit sacerdoti? Proh fi-

deflere, et corporibus detrimentum adferre et Deo : dem Dei atque hominum! Quid hoc est? Ut sacer-

rem non gratam facere pergatis. dotes Dei in hujusraodi atrocissima devenerint tor

27. His itaque et aliis verbis eos decanus exhor- menta; saltem alio quovis morbo laboraret; et jus-

tans, miserabiles illi, paululum viribus corporis re- n tius et tolerabilius judicio meo esset, ut febri, po-
cuperatis, non sine ingenti moGstitia sumpsere ci- dagris, syncopi, ceeterisque afficeretur infirmitati-
bum ;
postridie vero psalmis ex Christiana traditione bus. Haec tunc erat murmur vulgi de sacerdote
decantatis, cadaver ipsius in coemeterio extra fores quibus vere mens sanior erat, secus sentire;Je-
ecclesiag sito terree reddidere; cognito tamen a so- sumquu in suis omnibus judiciia laudandum extol

ciis quod religiose et honeste vitam duxerat suam ; lenduraque censebant.

annuatim enim, ut sacri volunt canones, de suis 30. Demum, non sine magno comitum labore, ac

Bceleribus humilem Deo et sacerdoti fecerat confes- ccEnobium istud deductus est Quis enim, : quee dixe
sionem. Si enim secus vitam suam instituisset, in rit egeritve ipse da^mon, etiam summa eloquentij

loco non sacro cadaver illud condidissent. Comitea praedictus enarrare posset : dies insuper me defice-

(135) ''.ignificatur, ut opinor, qui vcndit aromata, (137) Flaminia rogio /Emiliee, quae nunc Roman-
(1.30) Est pagus in agro Gasentino, qui est ditio- diola dicitur, de qua egimus in Annotatis ad Acts
nis Florenlina). priora.
m AGTA. m
et, si, quae de ipso accepi, litteris mandare cura- A 33.Ex Senarum(138)civitate adolescentem acrem
em. Sed ne aliis taedio mihique labori sim, ad rei et fortem catena etiam ligatum et innexum (nam
xitura festinabo. Cumque a sacerdote interrogare- funium resta(1.39)lacerasset) cum affines,nobilissimi
ur qua audacia Christi sacerdotem ingrossus esset, viri,multiscomitantibustraheret,fortemonasterium
ale.audientibus qui aderant omnibus,ddit rcspon- Cultus boni propter iter habuere;quod quidem mo-
lum da?mon. Nutu divino et affeci hunc, et afficio, nasterium hujus Religionis esse probatur.Illic jam
ifficiamque tormentis quoad, ut meritus est, ha- S. Joannis virtutem daemon sentiens, eamque per-
luerit exitum. Instante tamen sacerdoto cum S.Jo-, ferre amplius non valens,miris modis exclamare :

innis Reliquiis, ut exirct.Spirituique sancto locum nec ulterius ire, inquit, si vellem, valerem date ;

laret : Nec possum nec volo, inquit dsemon : liunc veniam retro gradiamini oro. cruces o tormen- !

snim permissione divina suum fore,tartarei3 voci- ta ! quae mihi immerito, tu S. Joannes,infer3 ! me
)us affirmat. Qui, inquit sacerdos, istud dicere miserum !ha3cnequeoampliusperferre; in patriam
ludes, maledicte? Nonnecreatura Deiet Christi sa- ut redeatis oro ; illuc profecto recedam quampri-
jerdos hic est ? Nescis enim quid futurum sit. Roi- mum. Cum cnim contra sententiam suam iter Val-

Dsa declarabitur sciam necne, respondit daemon. lem Umbrosam versus comites properarent^daemon
31. Pergebat tamensacerdos suum.monachis aliis t> et gratia Joannis beatissimi etjuvenis fideamplius
)sallentibu3, peragens officium ;
quam rem dajmon cum torqueretur, ingentes emittens voces, millies
nagis quam antea aegerrime ferens, utpote quia clamitare, sese miserabilem dicere. Addebat, hic
nagnopere et eine e.\emplo S. Joannis virtute a sistite equum, sistite rogo, discedam nempe,disce-
lesu torqueretur, in hajc tonans prorupit verba : dam : ulterius enim prodire nequeo.
)uid incassum, o fratres.orationes fundere, et me, Firmantes igitur jumentum,juvenem catenis
2'i.

it hinc abeam, acriter torquere oportet? Nam hic irretitum, et sudore toto corpore praelabore made-
leriturus est.qui et homincm occidit et diviua Sa- factum ac fere membris perfractum universis, pe-
iramenta nefariecorde incontrito,nulla habita con- dibusque labentem ac trementem deposuere exequo.
essione, nuUa requisita absolutiono.proh nefas !et Concurrentibus itaque ad hoc mirum spectaculum
pse aliis ministrare et sibi sumere nec erubuit nec turmatim ex agris et villiscujusvisconditionis mor-
enim quee diabolus ex ejus ore pro-
lubitavit. Haec talibus (eosenimtartarcisvocibusdaemon hinc inde
erebat nou parvam omnibus et admirationeni in- acierat) aller alteri dicereMi frater, quot miseri
:

ussere et metum verumcum monachinullum in

; mortales hanc dum deguntvitam intolerabiles per-
um curandum temporis etdies quamplures frustra farunt cruciatus quocirca utilius dicerem in cunis
!

on8umpsissent,missum eum, invitis tamen comi- post baptismi Sacramentum earaabrumpere vitam,
ibus,fecere Nam
abbates nostri decreverunt nos
:
^ quam ad has pervenire aetates. Gui econtra respon-
eteres observare mores etstatuta et annalia,qu8ea debatur : Desine posthac haec et similia inconside-
latribus nostris in concionibus et capitulis sancita rate et insulse proferre verba male enim sentis.
:

unt ;
qu8B equidem triduanum diem hospitibus Sic placitum Deo, cui omia parent et, cui quare
mnibus gratis permittunt. cum dicunt ; Per tri- sic fecisti, audet dicere nemo. Insuper, ut aiunt :

uum hospitibus jus esto nec ultra, nisi summa Quod difficilius, id praeclarius quo enim majora
:

ogat necessitas. Verum ut ad incepta redeam : hac in fragili vita tormenta aequo animo pertuleri-
32. His ita in patriam recedentibus ubi primum mus eo in futura magis gloriosadabuntur pro ha-
& nostris exiere finibus sacerdotem (quod dictu boribus praemia.
avcndum ac metuendum est), summis viribus ad 35. Dum haec et alia, prout voluntas fert, jacta-
^rram diabolus trahens,affectum torturis ingenti- rent daemon multo ferocius 8olito,ex circumstanti-
ns iraprimis tandem suffocavit. Haec nostri a qui- bus orantihus nonnuUis, in eum miserum adole-
usdam, qui funebriis officiis defuncti sacerdotis scentulum e vestigio debacchari tandem eum vi ,

iterfuerant, cognovere.Hinc quivis sacerdos exem- ad terram detrudens, discerpens imprimis et dila-
lura sumere et parti suac consulere potest, quid nians, demum ingenti cum clamore discessit, ipse
idicii,qui exitus maneat iJlum qui,sinecordis con- Q vero fere per horaespalium nou sine magna omnium
sacerdotis copia deest, et tantum trac-
itione, si qui aderant admiratione, veluti defunctus humi
ire Sacramentum et sibi suisque ausus fuerit ad- prostratus jacuit, deinde paululum excutitur, et,
linistrare.Sed dicet forte aliquis: Pauci vel multi uti a somno excitus, exsurgens sanus tamen et in-
33tra tempestate in ejusmodi formidolosa discri- columis Deo imprimia et Virgini Mariae sanctoque
ina incurrunt. Malo, si mihi optio daretur, hic Joanni gratias agens, deinde caeteris omnibus et ;

jfO tempore quam alibi aeterne crucia"ri ;quod qui- in patriam suam, nisi prius S, Joannis a;dem visi-
5ni nequam sacerdotifuturum fore,nisihac in vita tasset, redire noluit. Placuit omnibus et huc sese
su Christo reconcilietur fidelis dubitat nerao.Sed contulero una,et sanctissmi Joannis brachio vene-
inc ad reliqua. rabiliter et devote osculato, hujus monaslerii bea-

'.128) Sen« urba Hetruriae intra colles 8ita,S.Ca- (139) Hanc vocem ita inflexam nullibi inveni. At
arinae Senensis et trium summorum Pontificum satis patct ex sensu, quod auctor velit.
italibus illustris. ....

h
827 S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS 838
torum sepulcrum quod in infima parlc lurris cam- A peragunt ; et.ut paucis eorum vitam aperiam hanc
panaria; situm cst, fcstivi et laeti devotionis gratia crcmum certe incoIunt,qui paulo asperiorem vitam
visitarunt et eromitarum insupcr humiles adierc in laudem divinam praitor S. Benedicti inslituta
caaas quno in saxeo tumulo supra inonastorium adamant. Sunt cnim qui, vclerurn SS. Palrum
edito sitffl sunt; (|ui quidem lumulus ox ca partc rnore, singulum pcr dicra compleant psalterium :

quae meridicm spectat,confractus abscissusque est sunt etiam qui, divino amore igniti, raro vel nun-
horrendum in modum ex ca etiam parte quae ab
: quam degustent vinum sunt hac in cremo qui ;

Oriente cxoritur perangusto tractu supcriori monti
conjunctus cujus de nomineetsitu pauca disscrcre
non slionum locus esse monet,quoniam alibi de eo
mentionem haud facturi sumus et abbas San-
ctus (140) optime ac diligentissimc omnium qui S.
ctiam quando dcrorrnis stridet hiems,nudiH peddi-
bus intcr nives et asperas glacie incedant ot eo
tempore, vili veste et palliolo contenti,ad iibidines
; insuper domandas circulo ferreo supra nudumcor-
pus jugiter utantur de quibus alias latius, Jesu
,

Joannis historiam vitamque scripsere, hunc locum favente tractabimus : Nam tempus alio properarr.
prosecutus.mihi parum libero ore locutus videtur, nos monet.
qui,situm Vallumbrosseoperisuoinserens.hunc ce- 38. Ili omnes veterum Patrum, yEgyptiorun.
lerem locum,mfrum in modum a natura,magisque n praescrtim, mores imitantes, opere manuum exer-
hominum industria situm et ornatum, vix tetigit. centur, vcl in excolendis hortis, quos omnes inter
36. Mons igitur est saxosus, asperrimus, et in- luunt ac rigant rivuli per ligneos meutus deduct
cultus qui bina cingitur silva ; ex superiori enim texendis.Non
vel in vimineis canistris fiscellisque
parte, quae per declivum montisin flumen ducilur, nulli etiam minutiora ex ligno ustensilia manibuf
proceras habet abietes,quaB in vasta solitudine loci efficiuntut coc hleare utpatinam,ut catinum.Haec
religionem augent, horroremque intreuntibus non ne diabolus eos reperiat otiosos, etad vana evitan-
mediocrem incutiunt, ex interiori autem quae ad da desideria, post divina officia adimpleta vel per
ima monBsterii versus tendit,natura velutihumano se vel in unum alacriter peragunt. A monasteric
artificio, humillimis hac tempestate circumdatur igitur ad hunc eremitarum locum unus et perdifli
hujus medio montisamoenissimum cer-
ilicibus. In cilis,sed amoenus divinameditanti, estaditus him •,

nitur pratum muris,de industria in brachium cre- iter abietibus, inde monachorum hortulis circum
mitarum opera e]evatis,undipue vestientibus ;quod datur. Quid quod rupes illa asperrima contra na

spatium divisis cellulis anachoretae quatuorincole- turam loci varios ostendat flores,et olentes plurim
bant. Medium tenet ecclesia horrenda vetustate et generis herbas gignit? Sedhoc haudpraetereundun
religione dignissima, in qua inter caeteras, qua? censeo quod non in itinere modo, sed ex rupe i;

tabulis miro artificio ostenduntur, picturas, Virgi- ^ qua anachsretarum cellulae constructae sunt, dur
nis Mariae imago tam egregia tam insignis apparet monachi inferiores psalmos in ecclesia personanl
ut [a] pictore ad plenum perfectum videatur, quod dum organis canitur,concentus dulcissimos etmc
ait Poeta noster : dulationes varias ad ea intenti percipiunt. Taler
Credo equidem,vivos ducent de marmore vultua. tamque religiossimum postquam supradictus ado

Proh bone Jesu ! quid Zeuxis ille insignis,quid Po- lescens adivit locum, admirans in loco horroris t

lycletus ? Huiccederent profecto ;cedcretet Euphra vastae solitudinis tot ecclesiolas tuguriolis, seu r

noru3,et si quis alterfueritunquam insignis pictor ctiusdicam cellulis junctas contemplans insupe ;

etsculptor (141). ordinem vitae eremitarum, morum etiam gravita

37. Sed ad anachoretas redeo, qui, quamquam tem asperitatemque ioci, insuper rerum penuriai
singuli privata habeant altaria,in quibus sacra di- quam voluntario alacrique animo perferant, nequi
vina seorsim et per se quisque, qui fungnntur or- bat Jesu semper gratias agens expleri.Hos demui
dine saoerdotali, peragunt, tamen ad ecclesiam eremitas ut pro sua salute omniumque Christian'
majorem statutis horis diei, noctuque ad psalmos rum orarent deprecans, laetus in Domino dsscend
decantandos leqendosque conveniunt. Gellulae non, ad monasterium.
ut in coenobiis consuevere, pariete interjecto con- D 39. Gum igitur anxie et ccenobitarum vitam, e

junctae sunt ; sed sejuncti per se humiles habitant quo eremitarum cogaoverat,inquireret, sibi Abba
casulas, quibus singulis singuli inter anuexi suat Benedictus (142) vir religiossimus, qui ea tempt
horticuli ; cibum una tantum Dominicis et festivis state monasterio et Ordini universo prajerat,pauci
diebus capiunt ; diebus vero aliis quisque per se aperuit inquit enim Prima, ut olim ^Egyptiac
;
:

euum parce reficit corpuscuIum.Praeter Ganonicas monachis.apud omnes coenobitas confoederatio es

boras integrum singulis hebdomadis feria sexta, obedire majoribus,in unum degere ; et dividuntt

qua pane tantum vescuntur et aqua, psalterium per decurias seu, si major sit numerus per centi

(140) Intelligit hic,ni fallor, Xantem de Valaribus res, apud viros profanae antiquitatis peritos sat
Perusinum, abbatem Marrathensem,Unde patet Vi- noti.
tam S. Joannis Gualbcrti ab hoc Xantc ante annum (142) Is Benedictus Generalatum administrav
147'.) scriptam csse. ab anno 1387u8que ad 1400, quo mortuuc est, i

(141) Fuerunt hi magnae artispictores aut sculpto- testatur Simius in Catalogo pag. 50.
829 ACTA. 830
ria3,ita ut novem hominibus unus decimus praesit, A ter alia quae stupori et admiraitoni esset, hoo mi-
et rursus decem praepositos sub se centesimus ha rum ostendcbat sajpius, quod per os ejus dajmones
beat. Usque ad horam nonam, ut S. Benedicti prce- plures emitterent voces, ita ut quivie affirmasset,
cipit institutam est jejunium; et jujunium totius non ab uno sohnn,sed apluribus etvariis dajmoni-
anni ffiquale est prasterquam in Quadragesima, in bus ipsum tormcntis affici. Opera3 pretium erat,ut
quasolaconceditur strictiusvivere;etinterim nemo nobis a fide dignis relatum est.et actus suos et verba
pergit ad alium, nisi summa cogat necessitas, his observare diligonter : Nam modo gravia stultia
exceptis qui decani vel Priores dicuntur. Post no- etiam scopius et levia, interdum urbana, nonnum-
nam in communione conveniuntet missa a decano quam rustica explicare optime et proferre ; cum
seu ab Abbate bencdictione.aliam alii aggrediuntur imprimis.bona; cxistens valetudinis,ut graves decet
viam. Psalmi illo iilico resonant.alibi Scripturas ex viros,nonnisi gravia ct loco et tempori congrua af-
more recitantur, discuntur quje in ecclesia et alibi funderet verba : nec enim hoc,ut solet interdum,ex
dicenda et tractanda sunt ut aediticentur audicntes. ingenii acumine, sed de insania fieri potius dice-
Nonnumquam ab abbate, vel cui fuerit imperatum, batur.
disputatio de Scripturis oritur,in qua silentium fit,
42. His itaque et aliis rebus ab ipsa inepte et in-
ut nulius ad alium respicere, nullus audeat ex-
jj sulse peractis, facile non ab uno, sed a pluribu8,ut
creare. In ecclesia, in refectorio, in dormitorio et diximus.et variis dajmonibus possideri credebatur.
iatra ciaustra a;ternum silentium.
Quocirca facile ostendebatur, plus et temporis et
40. Vivitur
pane, legumine et olere, quse sale et artis erga hujus sospitatem a monachis exhiberi
oleo condiuntur interdum ova, nonnunquam et
;
oportere. Fiunt itaque preces more solito, et nihil,
pisciculi in mensa apponuntur parce ; carnes tan- quod necessarium erga ojus bonam valetudinem re-
tum senes et pueri, raro tamen, accipiunt, ut alio- cuperandam existat^praetermittitur. Mira res inter !

rum fessa sustentetur setas, aliorum non frangatur orandum seepius his agitabatur furiis, ut vix,etiam
incipiens.Opera manuum ita ut a decano statuitur funibus et catenaligatusetvinctus,a quampluribus
fiunt. Si infirmum quem viderit, consolantur si ; viris atrocissimis teneretur. Nonnumquam vero
in Dei amore fervenlem, cohortantur
ad studium : quamdam humanitatem et modestiam,
pras se ferre
Jt; quia nocte extra officia publica
quisque in suo ut, qui aderant, fere major pars affirmaret, eum
/igilat cubiculo,primi circumeunt
cellulas singulo- nullo affici dolore, nuUo torqueri morbo nulla in-
'um, aure apposita, quid fuciant diligenter ex-
et,
digere curatione Nam in daemone tantus dolus,
:

ilorant quem negligentiorem deprehenderint.non

:
tanta calliditas et astutia erat ut signum crucis in
increpant, scd dissimulant quod norunt, et
sic ad hominis fronte fieri permitteret,et, quod majus est,
)rationem provocant et secundum regulam ita
; C Dominicam orationem et Virginis Mariae hymnum
iniversamoderantur, ut nemo quid postulet,nemo ipsum proferri sineret : ita ut ex monachis etiam
luapiam re parva indigeat et, ne multis vos deti-
; nonnulli sanum et incolumem dicerent.
leam, ita, omnibus hujusmodi rebus posthabitis, 43.GaQterum quidamin ea re magis experti,secu3
•ivitur, ut,cum de regno Christi,de futura beatitu-
sentientes,multi3 variisque exemplis daemones cal-
linis gloria,de gloriosorum martyrum triumphis
lidissimos et ambiguos approbantes (utpote quia
el ahorum Sanctorum rebus bene gestis,seu in ec-
aliud sunt,aliud simulant) non quamprimum eorum
lesia sive alibi,mentiolegendo vel recitando fiat.vi-
facllaciis rebusque fucatis credendum esseassere-
leas cunctos moderato suspirio et oculis praj ingenti
bant. Id ita csse,ut aiebant,paulo post re ipsa pro-
tnore ad
coslum elevatis, intra se dicere Quis :
batum est.Cumetiam eumdiequadamsummomanc,
abit mihi pennas sicut columbae,
et volabo et re-
hoc animo ut inde minime abiret nisi cum recu-
uiescam ? Et ea qus videntur acerba, quce
multa parata bona velctudino, in sacrarium duxissent, et
tvaria in monachorum vita obedientiaque
versan- monachi ex more orationes et preces cum Reliquiis
ur ita ferunt,ut nihil a statu
verae fidei discedant,
t laJti jugiter
haberent, ut multitudo daemonum in rem suam
illud sapientis secum referant In
Hn„„^
onlicuit abbas.
-

aorem unguentorum tuorumcurremus

,

i.uiicuiu3.inisuicu3,
Tunc
Illisdictis
ille : vere beati felicesque
:

u
T\
malam,quo digni
a- a M abirent
*•
essent,
nec discedere velle nec posse, etsi
; contra, se
illi

summis et/•in-
•

gentibus, ut ipsi asserebant, afficerentur, cruciati-

P8i,qui ita sancte ita recte suam instituere vitam !
bus.Eloquar an sileam ? quid in eorum exitu egerint
t gratias Deo imprimis, Virginique Mariae Malri
jus et S.
ignoro. Vereor enim ob nonnullorum pertinaciam,
Joanni agens, sese orationibus abbatis
el qui ea qua3 sibi facilia factu putant affirmant, su-
horum plurimum commendans, in
patriam, opti- per ea. veluti pro falsis ducunt. Dicam tame,
ficta,
us exemplis monachorum
et monumentis instru-
tus,
his prajsertim qui Deum mirabilem in Sanctis et
sanus et incolumis recessit.
credunt et praedicant. Cum enim, ut diximus, reli-
PARS IV. giosi viri a pio opere non desisterent, et idem se
4i.PraetereaexLiguriaepartibushisintemporibus jugiter facturos, nisi daemoncs abirent, statuissent,
uidam jam provectaj aetatis homo ad
hoc S.Marin^ coiperunt ipsi varias et tarUireas emittere voces,
.lonaslerium vi raptus et catenatus
a parentibus, ita ut non unum hominem, scd populum loqui di-
on obscuro loco
natis^ductus fuit qui quidem,in- ; ceres. Et demum ingenti vi, funibus effractis, cur-

u
83i S. JOANNIS GKJALBEKTI ABBATIS 833
8um foras arripicna, num vix turba hominum in A faoeret, seu vento, qui angueta ingressus tales bo-
corona reduclu ccperunt. nitus reddcre solet, evenerit, non satis compertum
44. Non parvo itaque tcmpore in pio opere con- habemua. Hoc aatia patet, illico in eum dajmonem
8umpto,(lcmuni dfcmonesunus post allerum exeun- ob ingcntem metum ingressum : Nam ut ipnuin
tes, eum fere vita hac privalum reliqucre. Eo in pr.'fidicantern audiverc nonnulli, nusquam gentium
locoubi hoc prodigium S.Jounnis virtute operatum tanlo talique pavore alias confeclus est, ut moxviri-
est, cum plures tum religiosi tum s^culares ades- bus omnibus destitutus procubuerit bumi.In eum
8ent,abnuente Abbate,cum adire seu palpando tra- itaquo ita trepidantem dtcmon, uti suam ingreBam
ctare ausus est ncmo.Cum igitur omnes rei exitum domum, sibi dominari coepit, ita ut ex stulto insa-
orando pra3stolarentur,expleta hora et dimidia,sen- num redderet, et quod periculosius est, formido-
sim se movens, demum, quasi de somno evigilaret, losum.
exsurrexit, et percunctans quid illic ageretur, re 47. Continuo itaque artus elevans suos, et itei
cognita, diligenter ad altare majus se contulit, et Puppium versus faciens.summo cum impetu in ho
viva,ut dicitur,voce orationem ad piissimam Virgi- mines cujusqu» generisferebai.Tandem vero a qui
nem Mariam Joannem habuit ita ornatam,
et ad S. busdam viris fortissimis, agmine facto et in coro
omnibus praesenti-
verbis miserabilibus plenam,ut Tj nam deducto, captus et manibus a tergo devinctus
bus concuteret lacrymas. Demum valedicens om- funibusque toto circumdatus corpore, maxima tun
nibus, una cum suis in patriam laetus et admira- videntium tum audientium admiratione,ad cornpi
tione plenus concessit. tum seu divorticulum,quod vulgares et plebei cru
45. Quemdam ingenti amore exardescentem,cum cichium (144)dicunt,eo quod viae quatuor in cruci
suam voluptatem explere non valuisset(nam quam formam ad loca tendant diversa, vi tractus est. E
amabat alteri nupsit), in insaniam hac potissimum cum clamores horrendos ad sidera tolleret,seetian
causa accepimus devenisse, et inde ita agitatum neque ulterius ire juramento affirmaret,illic,ut de
furiis, ut sese sa^penumero diabolo dederit,et hunc fessa reerearent corpora, quievere omnes. Inte
Puppiensem(143)fuissecognovimus.Forte eatempe- quiescendumigitur,necessitatemcorporis slmulans
state quidam nequam in cruce suspensus fuerat,qui missione accepta, cum paululum a via divertissel
ut de se casteris terrorem incuteret,ita ut fit inter- idem minime verentibus, aufugiens,iter Pup
.sociis
dum,praesertim si damnatus multis et malis fuerit pium versus tendere properabat et ni quidam d ;

facinoribus coopertu3,edictopr3Qtorisnundumde ea monte Milliario,qui his in rupibus varia pro neces

qua pendebat cruce depositus [erat] hio equidem, sitate tunc agere, clamoribus insequentium excit
;

ut palam dicebatur,nec sua voluitscelera sacerdoti iter suum impedissent,profecto ea die vel Puppiui
confiteri, necpetere veniam,sed Jesurenuens chari- C vel alio longius sese contulisset. Nam concurrent
tatem,ingentemque quam de se mortalibus miseris bus undique pastoribus et montanis omne sibi clat
sponte exhibet misericordiam, ad crucis patibulum sere iter.
veluti desperatus concessit. Ad hcec mala hoc addi- 48.Stetit ille prospiciens cuncta, cumque consp:
dit etiam,blasphemias in Jesum scilicet etin piissi- ceret oranem sibi aditum denegari,parum moratuf
nam Mariam matrem ejus : adeo ut quamplures viri inde, ut ursus fremens, maxiraa cum velocitate i

religiosi,qui consolationisgratiaunacum damnatis minus potentes seseferen8,paululum reluctantibi

iter tale aggrediuntur,in ipsum spiritum malignum illis, e manibus eorum evasit. Itaque ille fugiendi
ingressum assererent. Heu quoties se suamque vi- multum diei per convaca valium,p(
hi insectando
tam diabolo commendavit heu quoties etiam Jesu! abrupta montium frustra consumpsere.Operae pri
Christi Domini picturam et imaginera torvis oculis tium erat cernere quanta audacia quantaque anin
respexitl Quibus imprecationibus, et eques et qui vi,diaboli adjutus auxilio,sese miser ilie tueretu
aderant alii,casum miserabilem spectantes,3ibi com- Non enim verbis tantum et clamonbus variis, se
pati, interdum minari, ni finem bacchandi faceret. lapidibus sudibusve res ab eo atrociter agebatur.E
Vcrum, cum nihil proficerent, exitum sibi suisque pacto eos longe repellcre interdum vero immil
;

moribus dignum dedere. n percutere ; tandem vero pars optimum fore rati i]

46. Cum igitur, ut dixi, cadaver in cruce catena sum fallere, dum in alits acriter incurrret,alii eui
ligatum penderet.hicqui ex amorein insaniam de- dolo aggressi, quia nihil tale putaret, manibus
venerat, forte crucem juxta iter habuit, et morein- tergo revinctis, ad monasterium sudore madidua
genii humani elevatis oculis cadaver horrendum, et pulvere conspersum, invitum et torva sspius ej
atrum, semicorruptum, vermibuset aliis, quas pu- clamantem traxere. Res mira ! quoties enim saac
tredo ex se gignit, musculis corrosum et situ tem- tissimi Joannis brachiovel cruce conjuraretur, ex
poris albine mucida pictum exhorruit. Insuper, bat : ubi a pio opere cessabunt monachii, in eui
ut ipse solitus erat referre, sonitum sibilum audi- rediret illico.
vit qui quidem, seu diaboli dolo ipsum perterre-
: 49.Cum igitur hac necessitudine [forte vicissiti

(143) Puppienxis ita dictus a Puppio vulgo Poppi, (144) Ab Italica voce crocicchio, quae quadriviw
quod est castrum Tusci3e,etcaput Casentinitractus significat.
in agro Florentino.
 :

33 ACTA. 834
ine] res in longam deduceretur raoram,nec diabo- A retur,cum caeterae raalas artes quibus amantes utun-
as dicta cum lactis componeret (quippe qui verbis tur sibidcessnt^omnia experiri mahiit magis quara
e non ampiius eum ingressurum polliceri,c<eterum ita irapatienter uri.

B secus agere) statuit pator abbas ut publice pri- 52. Quocirca rae, ut ipsara ad sui voluptatem co«
atimque orationes pro eo ab omnibus agerentur. gerem, cantando excitavit. Sed, ut verum fatear,
luibus devote ot prolixe peractis, postridie fere per nihil profeci.Nam ut a parentibus optime instructa
oras quatuor orationibus et precibus monachorum, pcroptime monumentis bonis, a teneris annis sese
t sacerdotis jugibus conjurationibus stomachatus orationibus dare.precibus et lacrymis Virginis Ma-
semon.tandem omnibus audientibus in hsec verba riae auxiliura jugiter implorare. His itaque et aliis
rorupit : Qui me insontem ita impie orationibus operibus bonisab ea impeditus,cum ipsius nequam
Drquetis o Fratres? In hunc tanquam in meam sacerdotispessimamvoluntalemcxsecutioniraanda-
ossessionem saepius vocatus incessi, quocirca de- re nequirera,indignans eam invasi. Quam enimsibi
lum a tam nefario opere absislatis oro. Non enim contra morera nostrura humanus benignusque exsli-
isi Dei voluntate hoc sum aggressus, cui vellere- terim, ipsamet callet peroptirae. Nara inter caetera,
istere, nefas est profecto. Tu, inquit sacerdos, o quotiescuraquecordoetraentemajoristudioincensa,
essime daemon,Dei resistis voluntati; qui cum ip- „ veram Dei religionera 3equi,vel orando in silentio,
ius proberis hostis et inimicus, alios etiam ad vel ecclesias visitando,vel praedicationes adire stu-
anc perniciem trahere niteris. Ea propter abi in duisset, nunquara recusavi quin una [ad] opera
em tuam malam, et vade in tartareas regiones, incesserim pia.Cui sacerdos Tu, o omniura sedu-
:

uo meritus es; nihil tibi sit commune cum servis ctor, mille ferens casus, discerdias, iras, siraulta-
lei,jam coclestia cogitantibus. tes, caedesque, piaopera agis? Ha oraniura daerao-
50. Haec et alia cum saepius sacerdos, monachis num pessime qui a supernis delapsi sunt regioni-
rantibus et cantantibus,revolveret,tandem dacmon, bus, novi te intus et in cute. Quidquid sancte et
oannis sanctitatem amplius ferre non valens, dis- juste fiebat, non tuis, sed Virginis Mariae meritis
essil.Miser ille humi prostratus,fere per horam, ut agebatur, cui minime contradicere audetis.
xanimis, jacuit : Demum vero exsurgens,el mente 53. Tunc daemon risu soluto cachinnans inquit
t corpore sanus, Deo imprimis et gloriosse Virgini Ita est, rai pater, ut ais.Sciscitante etiam sacerdote
larise et S. Joanni gratias egit.Voluit tamenP.ab- cur in talem puellam optimis moribus instructam
as ut prius humiliter confiteretur Deo et sacerdoti, ingrodi sit ausus, inquit : Non absque numine fa-
uam domum repedaret suam, ne deinceps daemon ctum divino ; ea propter non esse mortalium per-
1 eum potestatem ingrediendi haberet.Factaigitur scrutari : sed, et in his et in aliis oranibus quae ad
iligenter et humiliter confessione,summa cum lae- C eos non pertinent, aeterno oportere silentio conti-
tia Puppium rediere omnes; nec ulterius a daemo- cescere. In precibusigituret orationibusjam [post]
e homo ille possessus est. duos dies frustraconsumptos, diabolus S. Joannis
PARS V. virtutem impatienter tolerans, haec tandem intonuit
5i.Puellam quamdam, cui nomen erat Francisca, verba:Eia oro quid me insectamini? Cur tot et tara
icivitateCasteliana(145),magiis et incantationibus varia, ut hinc abeara, infertis tormenta? Non dixi
Irocissime vexatam, ad hoc S. Mariae monasterium me hic alieno imperio detineri ? Veniat ille,qui me
eductam accepimus. interdum adeo boni sen-
H.-ec devinxit, iniquus presbyter; et absolvat, et lubens
i8 et quietas vitae esse,ut eara adeemonio torqueri discedara. Tum, qui aderant, saeculares viri, cum
i\ aliqua in parte corporis laborare diceretnemo. dc nomine presbyteri interrogare vellent Apagite, :

uandoque vero se gladio necare, alios invadere et inquit sacerdos:Nara diaboli officium estetdiscor-
?ntibus laniare tentabat. Sed hoc aegerrime sacer- dias serere,et quidquid potest raali raortalibus in-
jtes, et qui eam conjurabant monachi, perferre, ferre. Quocirca nullam ei fidem adhibeatis, oro.
uia daemon, etiam ingentibus tormentis afTectus, His daeraon indignatus, clara voce, inquit : Reipsa
uilum daret responsum. Nam vel [id est an]de in- paulo post declarabitur, raentitus sim, an verum
uBtria id ageret,vel quia forte natura mutura quod- rv dixerira. quantas, pessime presbyter, dabis pce-
am genus daemoniorum sit, nobis parura constat. nas, cujus gratia in tot cruces et torraenta deveni?
um autera diu torqueretur, et saepius sacerdos,ut 54. Cffiterum Jesu gratia et S.Mariae et S. Joannis
i saltem responderet,praecepisset,forte
virtute Dei precibus a deemone liberata puella,ncscioqua gratia
t machinaretur mali, cujus gratia tentat
aliquid evenerit ut e vestigio intolerabilis et fastidiosus eam
nnia.tandem tale dedit responsum Hic cujusdam : talis invaderet raorbus, ut, ulccribus toto corpore
laligni presbyteri incantationibus longeconstrictus referta, atram undique scaturiret bilem, et demum
Jtineor, quidem improbo amore
qui in puellam irapatientia et morbo capillis capitis evulsis,3pecta-
mcnagrabat; verum[cura]ipsahaud sibi assenti- culum oranibus, sed prajsertim affinibus prsberet.

vl45) Quam hic auctor civilatem Castallanam vo- quac est urbs Umbriac in liraite Iletruriae etducatus
it,Didacus Franchius lib. 10, pag. 376, vuigari Urbinatis. llunc haud dubie locura designare Auc-
ngua nominat Citta di C'us<<?//o.Invenio autem vul- tor voluit per civitatem Castelianuni.
ari hoc nomine appellari Tifernura TibQrinura,
 835 S. JOANNIS GUALBEIITI AHHATIS 830
TransacUs tamcn nonnullis annis, in prislinam, A. mem suo in discessu reliquit ; ita utmulti eam vita
Virgiriis Mariro ct S. Joannis quibuH (iluri-
j^T.ilia, I)r.'(;3cnli (unctam diccrent.C.-fiterurn curn qui ade-
mum sc commcnflavcrat,rcflucilur sanilatem lan- ; rant pars calidis brachia manibus fricarent, pars
tum pallorem et maculas quasdam in vullu servans, certatirn vino aliisquc rebus cum madefacerent

de CtEtero valens. Ilelalum cstdcinde bis qui tunc membra, sensusque parumper tepentes revocando
hanc servaijant domum, prosbyterum illum dc quo fjuvarentj, mulier quasi a somno expergefacta, in
supra verbum feci.operadiaboli parcntibus demon- sese paululum rediens, cum surgere vellet, illico
stratum, seu conjecturis, quod verius creditur, decidit.
agnitum, in alias partes, judicium pro malefactis 57. Durantibus itaque in orationibus et psalmis
timens, sese conlulisse, et miscram Dei jndicio in monachis.tandem Dei gratia sanctique Joannis me-
ultionem puella) degisse vitam. Fuerunt qui eliam ritis optime convaluit. Cum enim adhuc ex verbis

aflirmarent a fratribus jam dictai virginis extra pa- quffi diabolus supra dixerat Te domi praestoior, o
:

triam necatum. Sed is rumor tantum, caeterum rei puella, suspensi existerent, monitu sacerdotia mo-
veritas penes auctores sit. Nobis satis constat,plu- nachi, qui eum conjuraverat daemonem, et etiam
ribus annis praefatam virginem in sanctissimi Joan- suorum affinium habita scelerum confessione, lati
nis festivitate nudis pedibuscum cereo hanc Virgi- _. in patriam rediere. Vovit praeterea mulier, obtan-
nis IMaria) domum adiisse devote.lJis itaque et aliis, tum taleque beneHcium^S. Joannis meritis sibial-
quae retulimus et relaturi sumus, miraculis satis iatum, annuatim, et in vigilia ipsius Joannis je-
constat incantationes a perversis hominibus fieri. junium festum, veluti ab Ecclesia indictum ce-
et ,

55. Memoria mea mulierem quamdam,Taddeam lebrare,et, quoties sibi lacultas prodeundi daretur,
nomine,ex Prati (146)oppido, quod Florentia ferme non impedita partu scilicet vel alia re graviori, in
decem millia passuum abest, a parentibus suis ad ipsius festivitate hanc Virginis Mariae domurn adire.
hoc S. Mariae monasterium vidimusdeductam.Hanc Mira res! et fide ipsius et gloriosae Mariae Virginis
talis invaserat daBmon,ut cruce soium facile libera- precibus et S. Joannis meritis factum est ut dein-
retur mulier.Gaeterum ubi ipsa una cum comitibus ceps nec diabolus ille, qui sibi superius, se ad eam
iter domum hospitium versus faceret, et [prope] rediturum, domi dum esset, pollicitus fuerat, ne(
fontem, qui juxta capellam jugi labitur aqua, tran- alter ex malignis spiritibus illam ulterius aggred
situm haberet (nam ad eam domum alter non est est ausus. Quapropter, dum spiritus suos rexit ar-
facilis aditus) ab eodem daemone fatigata,ex mani- tus, incolumem et beatam vixit vitam.
bus multorum prosiliens, fugam facere conabatur. 58. Ex oppido Lancisa (147),quod in Arni superio-
Verum, hinc inde concurrentibus cum opificibus, ris valle situm quemdam, non infimo loco na-
est,

qui hoc in monasterio, praecipue aestivo tempore, tum, captum a daemonio venisce ad hoc S. Mariae
operibus indulgent,tum etiam bubulcis etagricolis monasterium, multis comitantibus, vidimus.Forte
quibusdam, capitur, trahitur, et manibus a tergo tunc quidam, cui Zanobio nomen erat, supervenit,
devinctis,ad capellam defertur vi. Cum igitur illic germanus cujusdam monachi nostri Ordinis, qui
ab exorcista interrogaretur cur tam facilem in- adhuc vivit; qui quidem affinium hujus iovasiadae-
gressum ad eam et egressum haberet, respondit : mone precibus compuIsus,quemdam necromantem
Ego cum natura facilis sim et humanus,et haec mu- virum malignum et dolis plenum,Nepum nomine,ot
lier his pariter et aliis virtulibus redimita probetur, consilia inquirenda ab ipso, quid in hoc horaine
nec cruces pati possum, nec eam volo torquere : agendum esset, adiverat. Cui, quia ea quae nefaria
Ea propter, orantibus vobis, discedo, absentibus sunt agere tenlaverat, diabolica videlicet potiuf
vero, in hanc, veluti domum redeo meam. quam divina inquirere auxilia, mirum stupendum-
56. Haec igitur et alia ridicula cum referret dia- que malum accidit in vesperi : Nam dum uno ir

bolus, et idem saepius faceret cum eum lector am- loco in hospitali consederent ambo, ipse scilicet, e

pliusperpeti non posset,et itidem hujusmodi ludi-
bria monachos lastidirent, statuerunt ut
loco cum cruce legeretur, ubi daemon
congredi solitus esset. Instante igitur sacerdote, ut
orationibus et minis adjurante daemonera ut conce-
deret alio; inquit daemon Goncedam.Te,o puella,
: ab eodem correptus daemone, insanire, bacchari
domi pra-stolor; cum veneris,amicitiam antiquam,
mihique gratissimam tecum inibo. liis dictis, aiio
concedens, non parvum timorem et admirationem
a daemone invasus,illic brevi intervallo dato,fe33Uf
eodem in itinere etsomno, sese paululum dans quieti,capu
mulierem ri intra genua posuit. At paulopost experrectus: Dec
gratias, Deo gratias, inquit, convalui.
59. E contra Zanobius ille, qui Nepum adiverat
furere,adeo ut a quibusdam,quL ad hoc miserabilf
spectaculum concurrerant,compressus, vix cumsi
stere possent Hoc enim quamprimum nuntiar
:

se omnibus dedit. Mulierem vero illam fere exani- monachis curaverunt, qui aderant, familiares e

(146) Est oppidum Hetruriae in agro Florentino cum Auctore nostro appellat Lancisam. Quidquif
ad Bisentium amnem inter Florentiam et Pisto- sit,puto esse locum illum, qui in mappis geogra
riam phicis, sub nomine Ancisa, collocatur inter monte
(147) Franchius lib. 10, pag. 377, hoc oppidura in agro Florentino inter Emam et Arnum.
vocat i4wcwam; Locateilus aulem lib. 1, cap. 90,
 ACTA. 838

nversi ; et cum nondum noxtcrram opcruissot.et A busdam foris tunc existentibus esset, intra mona-

lamquamhora et Ofacium Completorii jam perac sterium cursum irrumpcntes illi.omnibus occurren-
eum tamen ecclesiam jusserunt duci. tibus, quae foris viderant, enarrabant. Ex his igitur,
m esset, in
prodigiosa, et nostris inaudita sfficulis, qui comites et socii fuerant, trepidatione rigidi
;9 tam
irum spectaculum fuit, ut dixi, non prfflsentibus
foras prorumpcnlcs nonnulli, et cum his alii ruri-

ntum monachis et conversis.cffiterisque familiari- cola? immixti, eum hiic illuc cursitantem, et se la-
incolebant, verum omni- pidibus et saxis pro viribus tutantem non sine
js, qui hanc tum domum
qui supervenerant. Daemon igilur maxiuio corum discrimine tandem corripientes,
us bospitibas
innexuni fune
um a sucerdoteinterrogarelurcur illum aliumtam vi Iraxore intro. lllico ex fratribus

jpente deseruerat homincm,et hunc, ubi primum

alter Iremore, signaquc dc se salis convenientia

ivenerat, sit ingressus, respondil Superno nutu :

quoJ ipse in daemonis potestato esset, dare Ita- :

;lum est. Cum ille divinum tota mente et fide re- que statim capitur. His et quartus additur frater,
merito quamprimum his crucia- qui ferox et suopte inyenio et daemonis violentia,
uireret auxilium,
bus fuerat liberandus. Ilic vcro miser, qui inde- cum ea quac ab antistite legebanlur haud pati pos-

jnlia polius quam convonientia et justa percipere

sct, foras cedenLibus omnibus qui aderant, ingcnti

t intelligere curabat, non injuria ita debuit tor- „ timore correplis, ni quidam cieteris sagacior cccle-

Cum enim monachi in pio opere orando et siae fores clausisset, proripuisset sese.
ueri.
onjurandopergerent, peractajam fere noctis hora, 62. Cum igiturin ancipiti periculo horroringens
on sine hominis maximo cruciatu, sed sui impri- spectantes perslrinxisset, nec in tanta dajmonum
lis, diabolus eum liberum et incolumem agendum quove
relin- turba quid se vertendum ad ple-
uens, abiit. num noscerent cum ; alii vehementioris ingenii viri

60. Equidem hoc judicium, non praj-

terribile Dei ad eum irruendum censerent (nam parieti, quo una
entibus tantum.sed absentibus exstititpavori -.Nam pars corporis tutior foret, inhaeserat, [quoad] alte-
ima tanti miraculi, per omnes finilimas regiones ram nudato gladioipse sese tutare), alii vero, mo-
ircvi divulgata, et exemplo luit et admirationi et ; nachi praesertim, lenia remedia aptiora fore, con-
iraecipue supradicto Zanobio, qui, dum amore et ca- citatumque animum frangi [difficiliusj quam flecti

itate Iraterna ductus, unde minime debuit et a quo posse, dicerent, inquit pater abbas : Cum tutius tum
lon decuit, quaerit alteri adferre medelam, sibi cru- faciiius probo, hunc pro tempore adeat nemo : sed
iatum invenit.Discantigitur omnes non[opem]hu- ut hi alii Virginis Mariae, sanctique Joannis virtute,
aanam,vel,ut rectius loquar.diabolicamimprimis, vestrisque orationibus liberi incolumesque evadant,
ed divinam in hujusmodi discriminibus esse inqui- quam primum operam date. Interim ille diuturni-

endam, ita ut multi egere religiosi, cum viri tum C tate temporis et tjsdio affectus, locum, quem nunc
nulieres,quidiuturnoscruciatus corporis, et, quod contra omnium voluntalcm tenere videtur, invitus
najus est,mortem maluereperpeti,quam alienum, velit nolit deseret. Fit igitur ut pater abbas cen-
iraeterquam Dei, vel unde haud honestum foret, in- suerat. Instant igitur, primo conjurant daemonem
uirere auxilium. Memorare possem quamplures, et exorcizant, alio subeat. Omnes enim cum
vero
ui memoria mea his prseclaris fulsere virtutibus, religiosi tum saeculares flere (quisque equidem pro-
i ea res [me] longius ab incepto traheret. Male igi- prio negotio relicto ad hoc inauditum stupendum-
ar, ut ad propositum redeam, sibi consulit qui, ob quemiraculumsesecontulerat^.piissimam Virginem
anitatem corporis recuperandam, animae ruinam Mariam,sanctumque Joannem, ut his miseris opem
itare non curat. His itaque bonae valetudini et ferant, orare.
ristinaesanitati redditis, non parvogaudio cunctis, orandum itaque, cura sacerdos causam
63. Inter
uos antea mceror et tristitia invaserat, exstitere, ingressus illorum daemonum ab eo daemone qui
cum unus imprimis oppido obnoxius Virgini
I;

primus erat inquireret, inquit ille : Hos qualuor

lariai sanctoque Joanni existeret, ambo deinde ex fratres scias volo, in alterius quamdam possessio-
bligatis sese fecere obligatissimos, et laeti conce- nem devenisse, eamque fraudibus quibusdam et ca-
erunt Lancisam. D villationibus sibi vindicasse, et jus denegasse alte-
PARS VI. rius, suumque ratum et firmum ut rectum haberi

61.ExcivitateAretinaquatuorgermani,multii9aliis voluisse, et ex tunc pro sua quisque vi certare ne

omitantibus, olim hoc S. Maria; monasterium gra- his quibus jure hajreditario fundus conveniret,
a bonae valetudinis recuperandae quaesivere ;
quo- redderetur quocirca in has miserias el aerumnas
:

um unus, ut re ipsa declarabatur, a daemone fati- divino numine praecipitari. Qui ni prius supplices

atus [^erat;] caeteri vero, etsi ipsi clam vexarenlur culpam fateantur suam, et agrum, quem fraude
diabolo, incolumes tamen apparebant. Inter le- sibi vindicavere, propriis restituant dominis, et, ut
endum enim et oiandum, hoc, quod prius erat jura divina et humana petunt, jurejurando confir-

ultum, cunctis qui aderant liquido patuit. Cum maverint,seu vades dederint, sevel male ablata ex
aim unus cx his,ad purgandum ventrem egrcssus, tunc restituere, vel in concordia devcnirc, mihi
aud procul a monastcrio varia et stultitia et vani- crcdite, nos pro lempore, quia cruces tot, totque
^te plena ageret, ita ut metui et admirationi qui- tormenla amplius tolerare non possumus, locum
839 S. J(3ANNIS nUALHEini AUbATIS 840
Deo daluroB verum paulo post in eos, vclut in
; A 8U8 est puellam ;quttmobrern affines ejusnon parvo
nobis obllKatissimos, iterum rediluros, ut acriori- timore correpti, ad hanc Mariae virginia ecciesiam,
bus eo8 aniciamuB tormentis, dubitot nemo. de qua nunc verbum feci, doducere cum vellent,

64. Verum, ut aliaH, cum d.-nmoni fidcs nulla per ejusdem os dajmon exclamare, et totam com-
daretur, divino ofdcio diligenter peracto, saccrdos plere urbem : Non exibo, non alio concedam, nisi

quam occulto possit, dedit operam ab his qui S. Mariae de Valle Umbrosa raouasterium quaesive-
aderant rem quam maxime manifestam haberi. ritis. Cajterum hoc afflnibus et aliis quampluribui
Quicum quaedam pcrsensisse confiterentur, eos
sc
et ludibrio haberi, cum Virgini8Mari<fi patrocinium
monuit ne rem aliquo pacto palam facerent, imo nulli unquam cum cordis fide petenti defucrit; et

vehementer simuiarent, et viaquadam eos adirent, odio etiam ob itincris difficultatem : distat enim
bene pollicerentur, et, occuitius quam fieri possit, fere pcr septuaginta miilia passuum. Quamobrem

hoc explorarent diligenter. Causa itaque ab his summis viribus,daemone plurimum rcnitente, eam
quos sacerdos monuerat peroptime, uti dacmon ad S. Mariae ecclesiam, de qua nunc dixi, duxere

dixerat, ita esee cognita, eos dure seorsum presby- invilam.

ter monachus severis verbis increpare, castigare

At illic multis diebus et laboribus frustra
67.
imprimis, deinde blande monere ut deinceps ca-
B consumptis, eremita eos miseratus inquit Dicam :

verent, vellentque potius suis pauperrime et du-

quid sentio, dilectissimi, ex quo incassum hoc in
riter, ac alienis otiose et laute festiveque vitam
loco tempus atteritur quoniam neque diabolus ab
;

agere.
insidiis cavet, et nos suis pollicitando et promit-
65. Rebus itaque diligenter, ut sacerdoti mona-
tondo lactat verbis ; neque enim alio concedere sta-
cho placuerat, confirmatis ; fide etiam, ne quid
tuit : vos [monasterium] S. Mariae de Valle Umbrosa
obscurum maneret, data, unus, inde alter, post
adire reor optimum, cum melius me calleatis lo-
tertius, demum
quartus adeo facillime in bonam
cum illum et S. Mariaj et S. Joannis Gualberti pre-
valetudinem redierc, ut de se omnibus qui aderant
cibus, miraculis, pluribusque pollere prodigiis. Fit
admirationem non parvam exhiberent. Et Deo Vir-
itaque ut vir Dei censuerat. Arripientibus iter com-
ginique Mariaj matri ejus et S. Joanni, deinde pa-
pluribus, simul daemonem poenitere CQepit incepti;
tri abbati gratias agunt, liberaliter habiti in cala-
se miserum millies clamitare, urbem totam clarao-
mitate sua, demum in patriam laeti ubique locorum
ribus tartareis et ululatibus femineis complere; eo8
Joannis sanctissimi nomen extoUentes, rediere et, ;
dicebat iter arduum absque puellae salute agere.
ut fuerant polliciti, quidquid injuste furUmve sibi
Caeterum et tergiversanti nulla datur fides, imc
vindicaverant, propriis dominis reddere, et fructus
r. quamplures suis commoti calliditatibus et fallacen:
restituere curantes, ut in S. Joanuis festivitate a
et versutum appellare, se nunquam quieturos, m3
quibusdam Aretinis nostris relatum fuit, melius
discederet, affirmare penitus. Per longa igitur e'
vitam deinceps rectiusque instituere suam. Haec
aspera et saltuosa itinera die tertia qua domo abie
igitur mortalibus cunctis exemplo sint, quid discri-
rant, huc vesperi pervenere. Quid vero laboris ir
minis quidve periculi his immineat, qui vel calli-
itinere pertulerit, quid admirationis de se cunctif
ditate vel vi, vel alio quovis modo sibi aliena vin-
quibus occurrebant diabolus dederit, ob prolixiia-
dicant. Nam hac in praesenti vita omnes, ut
etsi
tem vitandam praetermittere utile visum est.
raeriti sint, non animadvertantur, ne se impunitos
putent in futura etenim gravioribus flagris affi-
: 68. Ubi igitur venere, etsi noctis tempus jan
cientur. Verum nunc ad reliqua. adesset, tamen ab his quibus cur« hospites sun
66. Quamdam puellam, Liviam nomine, ex Fori liberaliter habiti, prffisertim quia et hujus religioni
Livii (148) civitate (quam et vidisse saepius, post- monachus Forliviensis, cui nomen Marcello eraf

quam memini me) ad hoc

ea convaluit inflrmitate, pietate actus, eis optimus, ut ipsi retulerant, exsti
S. Mariae monasteriumdeductam complures mona- terat comes. Postridie igitur, his parum cautis, ha
chi et conversi, qui adhuc supersunt, videre. Haec calliditate usus est daemon ad tempus enim disces
:

puella imprimis ad quamdam sanctissimaj virginis J)

sum simulans, puellam humilem et quietam, dar
Mariae basilicam, noviter mirificeque constructam, signum crucis in fronte sinere, orationem Domini
deducta fuerat Quaj quidem basilica per quatuor
: cam, angelicamque virginis Mariae salutationem, n
millia passuum a supradicta abest civitate, Caese- rite et suo ordine diceret, permittere et deniqu •,

nam (149) vel Fortum Pompilii (150) versus. Eo in nihil, quibus sanae mentis utuntur homines, qui
loco illico meritis gloriosissimae Matris Jesu, ut om- et ipsa uteretur, praetermittere. Hi igitur parut
nes qui ejus implorant auxilium, liberata est. Paulo prudentes S. Joannem imprimis in coelura attol

postidem daemoneamdem,quam dixi,Liviam,ingres- lere, deinde, cavillationibus diaboli et insidiis de

(148) Forum Livii vulgo Forli urbs Roraandiolae rainum ad ortura, et Faventiam ad occasum.
sita in planitie prope raontes, media inter Caesendm (150) Fonim Popilii seu Pompilii, \u\go Forlimpc
et Faventiam.et utrimquedecem milliaribusdistat. poli, cst in Romandiola inter Forum Livii ad occ«
(149)CivitasRomandioIaesitajuxtaSapimfluvlum, sum et Caesenam ad ortura.
jnacenia radentemad pedesraontis, estqueinterAri-
841
AGTA.
842

mittero
untarinm pro tuntoin nic collato bcneficioin
69.1psa itaque quia et causa et locua ipsius
opportunus vigiliajojunium indico addo insuper, o
sibi crat precibus meliebribus, purenles
;

a suis per praturn, altinesque mei dulci3simi,annuariam

^uo monasterii pars cingitur, lacile incessu ipsius S.Joan-
impe- nis cummemorationem ceicbrem in S.Antonii
trato.his aliis rebus intentis, exteinplo tem-
fugam arri- plo, ubi nostrorum cadavera jacent,
puit.Quod nisi undique nostri.qui foris fieri. Asserunt
tunc essent, se facturos atfines, et slatim
iropcrasscnt, ct eam suis etiam auxilium S.Joannis brachio de-
fcrenti- vote osoulato, valedicentibus fratribus,
)us, vi cepissent, profecto ea dic ad
domum
alienas gc discesserc. Quam puellam
:ontulisset
postca humana omnia
extraneasquc regioncs tales tanlasque
:
despcxisse, parentcs, propinquos,
iibi vires diabolus inter ot Ccetera, qua
fugiendum administrabat. apud mortalos prima habenlur, et
}uam captam,manibus a tergo revinctis,ad religionem mo-
capel- niahum iniisse accepimus.Non cnim alibi meliuset
am, qua) juxta monasterinm «dificata
>M.uu«
est, viribus
-~-;-.^..... ... lalius
i..uuB posse reoatur
rebatur ea divina bona sumere et mc-
nccntibus riniPniPa .

quisq^v.
«^ouiii, »ii-iiieiji mariam,
sanclumq..
contracontentiososetperversosquosdamlagere]
rarentJoannem,foras monachi omnes ordinc
quo qui asserorenituntur,ex quo
am cum S. Joannis brachio, uti mos cst, cum pr.-cfatapuella non ibi
res in S.Maria3 ccHesia.ubi
ecessitasquc e.xposiuiat,inccdentes prius, sed hic convaluerit,
devote,etad id sanctos Dei, non ubi volunt, sed
)CJ,ubi da3mon ingentes clamoros ubi Deo libueriti
per os puell.-n infirmitatum gratiam impctrare(152;.Quod
are, ventum est. equidenl
quam insulsum nefariumque existat,
70. Sciscitante sacerdote,unde sibi aliorum sit
tanta petendi judicium.Mihi sat erit.quid hac in re
realuram Ghristi iterum audacia, sentiam disse-
prajsertim cum rcre, si forte sic
loriosissimje \'irginis Mariaj
horum falsa refellatur opinio.Ma-
mcritis pristina; red- nam liaque Virgincm s.anctosque
Christi Jesu
ita fuerit sanitati, inquit
dcemon Cur a mo ea om-
:
nes eadem vclle, eadcm nolle,
sunt in patria dum
equiris.quce ad te non pertinent,o
sacerdos ? Tuum seterna,qua3 Jcsu grata acceptaque
erage, quam recte potc^, cfficium, sint,censeo:cum
et ne ea inqui- idcm Jesusin sacris Evangeliis
is, quaj ad te nil attinent.
Cum enim ab omnibus sentirevideatur dum
dicit
sallcndo et cantandoin Jongum :
\ olo,Pater,ut quemadmodum ego et tu linum
traheretur oratio sumus, ita et isti in nobis unum sint.
t dfflmon, tametsi multis afficeretur tormcntis, Eo fit ut

™:==~st=
•cum non daret, utile visum est
u conjurationem et cruccs, quia
lenter
in diem alteram
puelJam vche-
concusserat, differre. Interim abbas
in

'
quidquid sancti

==;;=;=sr;s=
igitur,
rum menta
viri operantur,Ueinutu,Virginisque

malevole et detractor, vitam, non

sancto-
cu]pes,oro si non,ut tibi gratum
;
esset
Pater et ubi velles.sed quando
eis lubct,et quovis gentium
?8u Virginique Mariae
sanctoque Joaani pri.ata prodigiadivino nutu etauxiiio inter
ipplicia(1.51) decornerc:id mortales osten-
laetoanimo monachipro ^iunt. Sed nunc ad rcliqua.
!
qu.sque agere,ab orationc non
desistere,diabolo
tjjs, foris, singuli
PARS VII.
simulquc quitem nullam dare.
73. Ex civilate Aretina de
Poslridie vero orationibus
/1. (153), qua supra
omnes intenli ct verbum fecimus, mulior qu^dam
'cerdos jugibus continuisque jam in decrcpita
conjurationibus 'in- ajtate coustiLuta tali
are, ul m rem suam concederet dajmon. do^mone vexabatur ut, vinctis
Tandem etiam. pcst terga manibus, vix a
ulto tempore in pio opere attrilo, S. Joannis duodecim viris
vir- acerrimis teneri sistique,nisi
ilem ferreamplius non valens ingenticum stridore cum ingenti difficul-
tate et labore posset.Quam
terrore loca petiit.Puella vero rem amici una cum pa-
Livia fere per ho- rentibus a^gcrrimc fercntes,
m uti defuncta vita humi
prostrata iacuit.
dubilare, quidnam in
Ubi tanta re agcndum ^«^et^eam
csset;eam [anj Ecilicet,vi homi
Trexit non parva admiratione tener uhrnnm ..n f
^onducta trahercnt, seu, atroci
homi-
^m esset, quid
-ve hominum
quiderir InaeC
globus
1 r^ jumento in
""^^'^ ^^^^- desuper sedere jube-
^
'usa cognita, inquit
i uir ct n e." ^^^^^^^^
T.^IT^ '!""' '"""^ '''' "^"'""^ '''' ^^1^^»-
: Grata «,11^ e est o h n." 1 I '""'" deferendam
ri de me quidem ob consecu"am conduccre ad tempus,
;
s ni ^m t ,

*8ima sanct Joannis

.rnuTmTumthZ^^^^^ li"^'" '«^^•^"«etsibioneridetrimentoqueesse.Inlen
I

"->
3 «P'"t"s hoc
'"""""^'"^' ^'""^ ^J-'-«iH*0 1il.^U. lo itaque mulo.qui
ejusdcm agri co^tcris omnibusvi-
getartus, memoria •

erit; cui pro Virginis

Mario) ribus prffistaret,ipsam funibus
fortissimis irretitara
(151) Pulo hic pcrsupplicia intelligi'
pocnitenlias csse loca sanctis consccrata
I
cqrporis castigationcs,nisi forte adire, cura Deus, ubi
h^c voxbarbare vult,_niorbos curct.
°,|"PP'"=a^'0"'lj"s aut orationibus adhibcalur.
(irj3) .lm/«?«,yulgo /l;-mo,urbs lletruri» sita in
im oorum assertio vidcatur catholica.
monte, ct vix tribus milliaribiis dislat a Clani
Fieri la- iudc, qua3
pa-
^''^"' ^^ veritate abuterentur ad
paulo infra in Arnum fluvium
im- sc ex-
;lSy"'^''"^
fhendaspiasperegrinationes^dicendofrustrancum

Patrol. CXLVI.
27
 84^
«'<:{
S. JOANNIS GUALT^ERTI AHnATIS
MniK.ia iimm 70 Tunc quieti nro lcriiporc feflsiB locus datui
u us ^A
•
u f^^^,,,,^,,./,^^^
figavcre dosupcr. Tum d,..no« su,b v.r.l ' »

J ^,,,,^,,,i, ,,,icii.
ea.u cl n.ulun.. tartarea. cnnt
tere ut nisi cx ornni
e^^^

muUiUulinc,quae ari noo nii»o

^lZl rnore capitulia laxatis,cum ex mona-
unus.cuivicissitudinario ordine dajmonescon
pr«sto iucrant chi.s
randum spcclaculum cx toLa urljc jurare officium crat, ad capcllam,quo
niuliertract;
ad eam exci-
Ibrtissimi juvencs quidam,quamcitiu3 aqua sale verbisque divini:
ex omni partc fuerat, cum cruce et
piondam prosiiiissent, conlractis expurgata concedcret pra^stigiis artcque dfemoni
non sinc ingcnti utrius-
;

nexibu3,ipsam ct mulum,
est, ut penituB anum, cunctis
liberati
ila factum
dclrusissct dfcmon.
que dctrimcnto, ad tcrram malis.qui aderant.crederent.assererentquc
ornneg
id pcssimum
Quamobrem, ut erat, atrox visum est Quibus monachus Cui nomina mille, mille art«
:

facinus diaboli. nocendi ;perfacilc cst.harum incxpertos

rcrum fa!
tacrta majstitia
74 Silcntium itaque triste ac
mulierum prffiser- lere.Quocircaita esse necne ut periculum faciamu
ob hoc ita defixit omnium, scd Conjuratur itaque a saccr
oro. Fiat, inquiunt illi.
spcctaculum max.mus cori-
tim animos{nam ad id dotc diabolusjcuiteris ahis orationi ac
precibus dc
fluxerat numerus).ut pra3
metu oblita. qurd agcrcnt,
votc humiliterquc intentis. Quorum
fidc virtutcqu
consilio.ahfc alras roga-
quo se verterent.delicicnte da^monis simultates
Joannis
Jo; beatissimi, mox illas
unquam audierint,vidcrintvc.Cum ^
rent,si quidtale rcbusparum cauti illaqucanti
anui non parva voirsutias.quibusin
magno metu
interim mnf.no
^.lopim quidam, huic anur
pnmoribus cr- mortales, cssc patuit.
conjunctus afrinitate,eum nonnuUis dajmon virtutera sanctitatemquc 1-e
miscra muhcr pro- 77. Cum
vitatis se ad eum locum, ubi exclamaret cruce
tissimi Joannis non ferens :

strataiaceret,processit,moxqueexclamans,rnqurt atrociler to
te merurstr ? tormcnta, me miserum, heu, heu,
mea mater infehx, quid tantum de queor Desinc, o saccrdos, desine, si
qua in te e
erga inopcs usa es, !

Ubi nunc iila, qua plurimum pietas Instare tamen, saccrdos,

nec a pio ope
ecclesiarum !

mi6ericordia?Ubi nunccrebrcEomnium vexare, ve

cessare. Commotos quandoque
cruce
perspicio,Jesus te deseruit,
visitationes? Nonne.ut provocare Isr
bisque minacibus daemonem sic
:

His itaque verbis

diabolus verotetotam invasit? pessime,miseros caecosque lu(
morati, in- facie, istis dohs,o
omnibus lacrymae obortee, paululum dignus e=, non redituri
inanibusque querehs ficas morlales ? Abi, quo
quiunt Tempus in mcEsLitia
:
te oportet, o daemon,
aggredi viara, e
cura quarnprimum, ut ad Aiiam
ne teras, oramus. Cura, nulla qua non tuis fallaciis circumicris fal
monasterrum, sin mi- sit,
S Mariffi de Valle Umbrosa
nus duci potest.multitudine
tur vi.
juvenum coacta,traha

^^^Movit feroces juvenes ad opus

tumanusrnsohtusinaudiLusquecasus,tnmetramvr
dignitas. Quocirca, non multa
oratrone oonsurnp a,
sub^ndum^ C
r
—
Tacet dffimon,
ut aho versum

-^^^^^^^^^^^^^^
ira,

—^.l^llcS:;^^^^
non pudore ductus.
tendat, instare ;

,,,, ,,pli,3 perferrer

liic

minis,oratronrbi,
tam(

anusiilacatenainnexaacircumfusajuvcnumturba
f^T^^T-
posset, inqurt .
Tu
i ,
>
o sacerdos fmpie. conjural
. __ _ ,^^,,
dedu-
nos, orationes,minas, etiamsi
ad vesperas
modotrahitur,modosubnixainaerempcreorumma- rncumb
res, floccifacio : quamobrem si tibi alia
nusdefertur.nisadcliLurrehgiosusqmdamsacerdos,
negotra, ca, si saprs, perage, et ab his de:-
ora-
qui Deo Virginique Mariae et crebras fundens
opem ferret. tandem.
tione3,diabolo demeret vires,ipsisque controversus .P
78. His igitur vicissitudinariis
ingens clamor et stupor
Inter trahendum itaque paracta,cum sacerdos raoi-
igilur undique, diei hora quarta fere
civitatem totam invasit. Advolant re aspenon,
etiam utrmsque chus se nihil profrcere.et diabolum
cum viri, tum mulieres pueri ;
atrocioremque fieri intelligeret,
anui compali 3,

tumultus per vrcos non

sexus et a^tatis, ita ut se qua3 fessa corpore, aegra
mente vix spintusvrlia
tolam pervaderet.
sustineret, sed passim urbem introque rediens, b
dare, a pio opere desistens,
et mapahbus tugu-
Quibus civitate egressis ex agris omnem Patri abbati curat enarrare
quampriffii.
riohsque, quibus agcr ille olim
refertus esse [sole- -'" monachorum cons),
p^ ^ -^,^, convocato
ruricol^ bubulcrquc omne , q
batj, obviam vcnrunt
insohtam admirantcs
rerxi
idem frerr, quo rbai^
:
Jf ^^^
rnpe at
^^°^ n ,
q,i,q,e orent. Deiie
^'J ^^
^^_ ^q^
^q ^^^^^ ^^^^
, ^e

petiere. lla^c ab parvo aato

quoad hoc S. Maria3 monaster.um
_
_^^ j'
^^ et orando ,
^

diligenter instructis, foras canendo

monachis relata sunt.
his qui iter una fecerunt, partcm inferioi
dirigetur lao- deunt monachi omnes, et, qui
Addebant insuper. Quacunque
iter
habent, conversi, eo, de quo
supra verbnm ha,i:
in primis pallore ac
macre a
strum, ea specie, oris sanctissimi Joannis brachium
dcferente,ciuo di

perempta [apparcbat.] Cui etiam artc diabolr iccdr plus sol.to furens
deinde lus vehementer percussus,
ocuh terribilisqucacdeformisaspectusessc: mulier miscra a ci.cun.iuso juvcnum
illa
gloD.w

tartareis scnilibusque ulukt.bus, quos

vocibus, esscl.
tcneri, ut flexis genibus
tcrrorem ac tumultum
crebrius emittere, omnibus rcm suam inslanter
m 79. Sacerdoti igitur, in
cadem, qua) hoo
de sc dare. Fidcm, ita essc prfficipienti, dxmon truccs oculos, os spurnos^
monastcrio eo vespori,quo vcntum
huc est.ageret, ostent
Yuilum anus ipsius ardcnlem iracundia
fuciebant.
 845
ACTA.

r:^":::::^ti:::i^.LZ-3::^rrtri;r";-!"-^^
sirae, verbis,

paulo
sed Dei nutu, etiametJoannis
virtute ub.
"""'""luuusierium,
Joann,., hu.jus religionis
auctoris
b.
.

li.nc post invitum alio properare oportet. cornus

honor.hce requiescit, adivisset
Nili.l refert,inquit saccrdos, si dictisfaotacompen-
nec ea, onta- quam
verat sospitateesset potitus. Gum vero
ses vercor tamen, ne tua solita in his,qua3
;
nefaria usus cnlii- diabolus suis hicdolis gesserit,
iitate, et versutia,
tergiversando, nosquc verbis quod sane facien-
dum esset, nolim iramorari, nam tempus
lactando, in longam moram profccto
hanc tuam protrabas malunus, quam
ugam. His diabolus subridens, ros rae descret juvat tamen non
paululum moratus ;

ut, Veiim,nolim, abeundum quam callide astutequc raonachos

pr;eter.ro,
esl. Diutius enim deci-
hic peretentaret, cum cura flexis
isae, etiamsi
sit voluntas etcupido, genibus supinas ad
Dci virtus pro- Demn manus tendere, ac instanlia
ubct. Tui cgressus signum frcqucntiaque
des.nearaplius frustre- orat.onum p.-oIixarura Dcura,
nur, te, inquit sacerdos
conjuro. Dabitur, Virgineraque Mariara
d.-emon tat.gare,Joannem prc-cfatum in ecclosia,
it,quamprimum, illicoquo anus ipsius solea monachis
uno i.c.um intente psallentibus.hisque
xuta pede, extra valles, qui Gura admiran-
capellam una cx parte tibus, perraitterct.
luniunt, diabolo volente, cum
admirarentur quid
am actura esset de ip^ ^u Xa mortales,
7^^^^^^^^^^
82. _
"
Verura
""" -- -onachi,
cum monachi, divino celebrato offi-
mnta
iventa ^ ^ cio
cio, s.gnum
- crucis ederent in eura
v-vxv^xv.jo tura,
est. Luuj, uui
qui esset
an i?..:„,i -.^ , „ ^PParebat, cum probe
apparebat, nrobp. nt amona
ut araens o,,„.f x...
80. Exinde
. .

majus datum, Deo volente, signum consternatusaloco

•

suo hum.que prostratus

ura enim m rem suam malara iret cxclamaret. G^Eterum cum
d,-emon,
ceu hoc in loco
imus ex ore mulieris visus etiam,nescio quagratia, multis
est diabolus paulatim diebus
orantibuset conjurantibus
iperiora ct aerca pctere. Proh monachis, pro sui vale-
bouc Jesu mirum !
tud.ne recuperanda frustra
lantum stuporis admirationisve consumptis nihiLproU-
hoc prodigium ceret
Dnibus, quiaderant.dederit; neinaneterereturtempus, hoc nobis
prffisertiraquiaalias r.me fcrenlibus,Romam,
Ler-
retini ilh simile vidcrant nec audierant. nequid obsui bonam vale-
Gratias tud.nera recuperandam
nque ingentcs Deo, Virginique prffiterraitteret, alter frater
Maria. ef S. Joanni conteudere statuit. Ubi igitur
:entes auxihum precibus cxposcunt, Romara venere, co-
uti volcntcs lumnara, cui Jesus Ghristusha.rens,dum
um ipsam scque etChristiaaararcligionemsospi- pra^dicare
sohtus crat, ingressus [est]
nt un.versam. Demura valedicentes in primis, si torte inco-
abbati cate- lum.sfieret.
'que. keti ad Arcdinara civitatem \erbumubi idparuraprocedere
contendunt cogno-
sc.t, bonorura consilio omnia experiri
iusillanonimraemorbenelicii.sibiperpctuumin malens,cun-
Joannis Gualberti vigilia
.
indixit jejunium. Ad

. . """^"''"cvaieret,comparatc
i'»juraento, equester, ad hoc
S. Maric^ raonaste
83. His rebus
asperis alter frater non
'm, coraitantibus nonnullis pertur-
cura viri tura niulic- bari, sed
!us, sanctitatc Joannis in
Deo gratias agens forteraque
prirais,deinde raulieris aniraum se-
''l'tate corapulsis, in rensstatuitquovisraodoopcrari, ut ille
ipsius festivitate contende- prislina^
ducta amore divino redderetur,sanitati.AdAquiIensera(156)ergourbera
'
et Joannis sanctissirai ub. S. Bernardi (1.57] Minorum
''ehcio, ut nullam molestiam,nullumquelaborem Fratrum corpus ho-
voluptatcraToUu;.i;;;;7umi:r3r^^^^^^ '^"^^' ^^ ^-^-^ -••- J-u 'chHsti
.

^rrent. Verura nunc ad reliqua

""T' r'''''
^^^^'^P'"""^^^ P«"^t "^i^aculis, eontendunt.
Tara Joa?nr Ibi
clissimi miracula prodigiaqul !'" '"'''''''' tcmpus,divinis con-
>

r.nt.r..r,r.. „^„_.. J.
catcrvatim
siupenda
stupenda
" '^"' sese no-
n f
fidens T^T"" 'T
benefic.is.alia, qu;e per Italiara
offerunt. fama clarig-
s.ma sunt loca templaque
I.Joannes quidam
non infimo loco natus, qui adiens,fratrique sospita-
tera non dari intelligcns,
pitium in loco, quod nullura ferox vel raalura
Malmantilc(155)dicitur,ab verbura edcns
'eFlorent.nanonraultum distans, doraura rcdire parat.
ha^reditario
Igitur cum
habebat, a pessim^dimTnr "'' "" ''"' ^'^"^"^' ^"° o"'"^ Annihal,
^-

u't dll^ldeTrr n Z '

l'
I probatum est, captus, a suo
' ' s.o^^l^^^^ZZ
gerraano strictus R m^rZri^:!^"!'
Romam ^^
contenderet, po,uit
.
-^- -^-^ -m
|Uque lun.bus, in atroci qui locus nunc Lanci-
;
etiara positus juraento,
sa, proter saxa tunc a suis incisa
noc b. Man^e ad paludcra e.x-
raonasterium, corailantibus ex
^^^s
af- s.ccandam dicitur (158)
etchentibus nonnuHis nostra
terapestato
: dixit ille,quem da^mon
vexarat acritcr Mi fraler,
: en iler, quod ad mona-
Hujy^''^!'
^''^'"^ tantummodo dicitur •
sed vura.
n on \acat
modo sensus (157) Recenstum erat Bornadi seu poIiu.'3
;
intclligatur. nardm, Scmensis Ber-
»j.ls locus inexaclioribus raeraoria, utpotc qui^ob "t
mappis Rco^^ranhi anno
mc^r^ira^ll^Tl^r"^^^"^^^^'"^-^^----
^''"j- '^ ''^"' ^^ montes, qui
'L^nf.
lam intcr mcr.diem
et occasum cingunt
(iy8) Quidquid sit de loci hu
jus etyraloffia outo
euradem designari, ncmpe
de
AvcisamKo^andsam
'^('ncisam,
V^a amat cujus situ paulo anle egimus.
60 milhbus passuum in ortum «sti-
 AUHATIS 84^
g47 S. JOANNIS GUALHEin I

anim.-nimmincbal.Jam.jam,fralcranimo rn^o chari«.

sterium do Vallc Umbrosa dirigilur. Ouid
B. Maria) K
cx quo iiicritis Joaiinis sanclisHimi cx tol
tum ? alter Iralor Quid tum ? Ut oocontcndainua,
KJine.
:
etianr,
ulliisnobiHqucla)- .•nrumniHct rr.iscriiscvasistiincolumifl.meque
Satis supcrquc satia, inquit illc,
inala lua Hospitale fecisti
prajcipitalus,
dio, mole8tia3 onenquo luiinuB; quamobrcm ince- in tanta
Jcsu bonc, si tibi hoc animo
nostram vcrsus iter poragamus oro. beatum. Nunc profecto,
ptum domum ajgritudo aiiquare-
persiiadco scderet, mori liccret, ne iterum
Non ita, Irater.nonrectescntisprofecto :

pr;cbeat. ?:umc-
enim, mo S. Joannis precibus, cui
magnopcre credo rum humanarum mc spoctaculum
omniturba
incolumemcvasurum. Jcsu bone,quid vcra sancta- que dcindeamplcctensetoxo3culan8,ab
hominum comploralio ea miserabiii orationebi»
quelidcsliumanisinsita pectoribus ad varias gratias
gestibus orta cst. Demum ad hospitium
incli
impelrandas valeat possitque, cum
unaquaque qnc
cognoscatur, ta- nati, summa cum ha;titia sumpscrunt cibum.
in re bona vel sospitate obtinenda quamviam aggrw
86. Cum igitur, sumpto cibo,
men in hoc liquido patuit.
essent haud adhuc statuisscnt, ad Vallen
84. Gumenim hic totam, ut incolumis esset. suri

petierit sanctaque loca adicrit

univcrsa, Umbrosamne, an in patriam contenderent, prteser
Italiam Joannea si
cum gcr- cum varie
vaw. sentircnt.
quodque optabat, haud impetrarit dum
ger- Um, dixi, cuiu ^"^" .'-;•
tini, ut aixi,
;
; "T ...
dat mutuo accepitque verba, cx adorsus est fratrem Ex quo, m. frater de itiner :
mano bona fide
^ smnendo longealiena tibi mens es saltem m hc
prolapsus, inter fratris aUorumque manus
,

rmento anm,.
Irbent.quc aniin<
ponitur, ibique vcluti mccum
n...nm sentias volo, ut gratuto libent.quc
exrpUur hu^ique sensim
prostratus nc ingrati erga S. Joannem simus, qui nobis.
spiritibus vitalibus cunctis destitutus,
ipse ususmhi
jacens, non longam sic trahens
moram, Dco gra- tcmpore opportuno opem tulit, quo
monastcrio dono detu
iterata voce exclamat ecce itinere,mulus Valimbrosano
tias, Deo gratias, bis
:

frater, verum pi
convalui, quid timeo, quid jacco,
quid differo bea- Non mulus tantum, inquit alter
fratris osculum gc religione proquc salutc
animarum nostrarum di
tus ego ! His trater auditis, in
comitum prae gaudio, centi aurei ad iUius
monasterii sumptus augendo
stiens prorupit. Clamor inde
quid rei ut de religione tam bcne merentibus mooach
concursusque hominum illuc, mirantium
acceptioresque simus, i

sit. Surgent ambo

lacrymis obortis inquit ille
;
:
penes Jesum gratiores
cives jus edi volue,
Equidemhoc meo fratri constat satis,quantumca3- Florentino monte ea lege, qua
paterno heredit;
beatorum vita prosstet Joannes Cualberti ponantur ex his bonis,qua. nobis
teris in
daemone ca- rioque jure probantur cssc. Hoc tuum cons
sanctissimus cum universam, ipso a
,
mi fr
perlustrans Italiam, omnium locasanctorum. lium tuamque sententiara probo et lando,
pto, gloriosam^ serv
vitam uiam n uumca....x ^..
ouae nostra memoria famaingenti et
quae
glonosa
gloriosa per- ter utvitamillamimm-ortalem
ter,ut , . .

^ ,.11., .r, ^a r^r.r._ Dei amoretribuendo.nobis

v.n
adiverim devote nilhique ulia in re pro- C Dei elcemosynam
. ,. i :iu:
. ,

fulgent d.sc
; .f „ „.,„„ ..,.. ..^n^mP. «n.P.ham. eo tantum Sieaue rebus compositis,lffitidomum
cemus. Siequerebus
..mns.
fecerim, nunc, quod minime sperabam, festiviUte
invocato, coelitus nobis auxilium sua solita
pietate dunt.Quosannuatim insuper.S. Joannis
vita eis fuit mortalis,
accep.mi
mittere dignatus est. celebrasse. dum
conversus, ait: Ecce PARS VIII.
85. Deinde ad fratrcm viru
precibus Joannis sanctissimi reddi- 87.Procerumquemdamingentique corpore
sospitatem tibi
squalorevestis,promissaquebarba,ms
tam, mi frater me dubiae fidei et modicas pmnitet,
:
cui obsita
speciem o
parum fidei adhibendum esse [duxij ("159). per capiUi incompti efferaverant
et
quitibi quid*
vidimus.Qui
Desino, et Deo omnipotenti, qui nos creavit rede- huc,nuUo comite,contendisse
prima facie, utinsanus a nonnulUs,qui
foris erJ.
mitque, matri ejus, sanctoque
etVirgini Mariae
pro tanto ssculares el convcrsi, ludibrio habi'»
Joanni, quum maximas, quam ingentes,
juvenes
tuam valetudi- sed cum demum ipse verbis rebusque ceu
talique bedeficio in nos coUato, ob
est :
-
nulu
signa miseri non insani hominis darel, se
nem ago gratias, agamque semper. Saepius enim
vino hunc locum sanctissimum, ul incolumisas-
mihi, charissime frater, dum
atrocitertorquebaris,
nuUum co^lo uareiur
de ca3io
ae daretur iniquu, qui
ruu iniquo,
rilu ^ai eum
cu^. vexaral
r..^.. diu,evaderet,pelis;;
et quaerentibus nobis, " -'^
^
heu in hoc UUs unde '
id sibi= malum. unde 5

hae mecum tacitus Heu

sciscitanlibas
auxUium, : 1 1
d Memiseni
..__ ..:.„';„r.K.. tr.;^u i,t fp.nt.rp, meum,
mfium. non in er-
cr- habitus et corporis deformilas, inquil
corporisdeformilas, in :

me vita infelix traxit, ut fratre

hostium bcUo Brulio quodhisproximisannisinFla.-
gastulo clausum, nonexsulem, nongladiis
(160),
propr
nia (161crudeUter ac inique gestum est,
pereuntem, non atroci morbo aliquo confectum,
inique possessum populaliones agrorum non modo fruclu caru»,
sed in mcerore et luctu a daemone
et quod vUla incensa est, insuper, direplis omnibuspecc
morte graviorem vitam viventem video :

quod busque abaclis, tributum etiam iniquum meole-

me male semper habuit, pra^sens periculum,
alio- Romana historianolum, poslea attributum est i.*
(259)Uic sensus nonnihil rcstituendus fuit ;
ac-
nuUam habebat significationem. ma3 sorUshominibus,qui servilibus operibus
quin nostro ms.
ut cx uncis cebantur.
Idern aUbi subindc facerc coactus
fui ;
.,. „,„ ,

(l61)RegioCalUffiCisalpina3S.veyEmii.a;,qufen'c
etm
quodnam fuerit istud bcUum Romandiola, vulgo la Homayna, d.cilur.De ea
(160) Non invenio,
intclligatbcUum civUe alibi fcgimus.
Arixium, nisi foi-tc per iilud
{iplebegestum:nam nomcn antiquumBrutiorum,.n
U9 ACTA. 850
5ore imperatum eaa alienum fecit. Quamobrem a
A juvenum facto, quam caute quamque velociterpo^
reditore non in servitium tantum, sed in ergastu sunt, ineum qui Virginis MariiE auxilium subsidium-
um et carnificinam ductus [fui] ; quo in loco clau- quae assidue petebat, irrumpunt eumque compres- ;

ius in tenebris cum raocrore ct luctu annos exegi sum torveque clamantcm, manus a tergo devincien-
juampiures inde hic habitus et hacc deforiiiitascor-
:
tes,trahuntceleriterintro.Ouareinsolita,cumutrim-
)oris, unde vero in diaboli devenerim possessionem,
que orireturclamor, concursus conversorum alio-
tsi pudet, dicam tamen :
rumque, qui tunc foris et domi variis incumbere
83. His equidem circumventus, qucc dixi, malis, rebus, fit Abbas vero aliique monachi,
in ecclesiam.
um impatienter et txgerrime, magis quam Chri- qui tunc stationibus dispositi ad orationes
Jesu
tianum deceat, varios acerbosque fortunaj casus fundendas seu aliquid aliud agendum erant, hoc
aberem, neque aliquem jam per tot annos mei mi- clamore exciti, extemplo, quid hoc sit, pejora ve-
ereri perciperem, ira in fiirorem versa, Christi reli-
rentes, inquirunt. Caeterum, causa cognita, jubet
ionem prccter morem detestari, in alios cum servos Pater rem per monachum tentari, insanusne,
an
jm socios, qui una nexi clausique tenebantur, com- dcEmonio captus esset homo ille. Tum diabolus,
acchari ; in me pestem perniciem superi atque cruce conjurationibusque adhibitis, necessitate
iferi converterent, precabar totus denique insa- etiam ipsa cogente, tentare ultima cum illi
;
g misero :

ire, nil pensi nil moderati habere.

Hanc insaniam mnlfn mnin,.nc o^i.-f^ „? j_..- .
raulto majores solito .
vires administraret, facto im-
• . .

;intemperiem qui aderant, admirantes, neque a petu, virille emanibustenentiumprosiliens,

cajteris
Bmone possessum, ita ut erat, sibi persuadentes, eum insequentibus etindesinenlerJesum Virginem-
jminocaeterisnuntiantquamprimum. Illeinprimis que Mariam pro se orantibus, foras prorupit sese.
BO vera pro fictis falsisquc reputans, meque ca, ut 1)1. Cum vero ad quercum, rigidamque mirjB
Tessui locus facilis daretur, flngere asscrens, eis magnitudinis ingentis roboris [arborem, quaj]
et
lud assensum praibuit Tandem vero cum hi et alii, late umbram
ramis diffusis undiquepraebet, nec a
li stupore percussi, illuc, ubi carcere detinebar, monasteriomultumdistat, anhelans cursim deveni-
•operando veniebant, hajc eadcm sibi Sccpius di- rot, fcssus reseditsolus, diabolojugiterverbissup-
ndo iterarent, flexit animum suum, ct cum qui- plicibus orante ut domum, ex qua eo volente
eva-
isdam lictoribus ferox carcerem adiens, atroci
serat, repeteret suam,
hcEc intcr alia disserens
;Ilu verbisque minacibus inquit Tu his fictioni- :
Nosti peroptime, mi
Juste (nam Justo ei nomen
18, insaniis, debacchationibusque, hoc carccre, his erat), quam domi forisque erga te in Ghristianis ri-
xibus, nisi foenore soluto, evasurum cxistimas ? tibus exercendis, in supplicibusve agendis benignus
il quam falsus anirao es Uis acriora,' perre-
• ., . , , , , .
!
si P''^"^-
" -,
humanusve exsiuerim
uuiuumisve exstitorim nunc ob haec facta abs te
;
ns, m.hi hcrcle dabis tormenta. Quamobrem, C q^a
si gratia sperner, cur his in locis tam atrociter,
pis, his finem impone, ajreque alieno te libcrum
tamquam durc crucier, nescio, carpe igitur iter
dde. Cui ego Cur, domine mi, in me voccs, indc-
:
quamcursira vales domum versus, et nihil vereare
ra, probrosa objicis verba? Non enim ut putatis, ;

nam te tutum securuinquc domi sistam. Miseret

3C, ne c-es alienum reddatur, ago. Invitus in hanc
me tui, qui ultro cruciatus inquiras dum in patria
Lerdam, meis scelcribus id exigentibus, devenio
laute la3teque, rae volentc, vivere possis, Ha
saniam. Qua tciraen insania Sc-cpius gloriosissiraee
! om-
nium hominum seductor, inquit Justus, ego tua et
semper Virginis
iriae [intercessionej cui magno- non potius Virginis Mariac immensa misericordia
"canimam corpusque meum commendo, ut nunc, ritus e.xerceo Christianos, Jesuque legem servo ?
eror.
eaproptcr tace, tuisquc fucatis verbis ne me ene-
:^9. His igitur vcrbis precibusquc circumstau-
ces, oro.
m, cum iraj ipsius rasedissent, motus pielate, me,
92. His ille commotus, hunc Justum atrociter
libus tamen, datis, ergastulo liberavit. Hunc vero torquere : ille millies gcminando Jesu Virginemque
um petere cum Virginis Mari.-e pietas, tum rumor Mariam, ut
opem fcrre dignarentur, exclamare.
sibi
^otionis et sanctitatis ejus
me, desertum ab notis miserum homincm illum a diabolo
Ikcc iniqua in
am c.s,eo mvito, qui me nunc premit diabolus,
'gere. Quocirca magnopere hortor
d machinata nam eum sa^pius ad tcrrara ingenti cum
:

vos, ut me ipsius dolore trudere ; et pia, quibus ipse Justus in

ro ad ecclesiam ducerc vclitis nihil enim usquam
:
Virginem Mariam utebatur, verba lacrymas omni-
liitutum, nisi sanctis in locis arbitror. Haic
igi- bus qui aderant (aderant enim complures), concu-
! diabolus aegre ferens, omnibus audientibus,
in- tere, eiqueauxilium ferre, sed quisque parti suaj
Quandiu, o oranium pessime. abuteris pa-
t
:
timebat optare. Dcmum Jesu Christi gratia, diabolo
'itiamea? Hactenus pius in te, posthac
impius viribusdemptis.miserillesudorelacrymisqueopple-
3lam, ingratissime. Vos, qui adestis,
cui meapra3- tus, humi consternatus jacere. Qui vero procul ti-
erimbeneficia,animadvertatis,oro.Dcindeusque mentes abcrant, ad euni tumultuario cursu erum-
jo miserum agitabat, vexabatque
hominem, ut pentes,adhospitalesubnixumdetulereintro,eamque
'1magis in eum prosilire, quam inde cedereom- quam poterant, Jesu amore misericordiam exhiben-
' timor suadebat.
tcs. At paulo post miser illc, quasi a sommo
excita-
faadem animi viribus recuperatis, globo tus, suas sccum ajrummas, utpotc sana; tunc
mentis
 ;

851 S. JOANNIS GUALBEUTI ABBATIS 852

reputanl, cjuldtiis, cnmplorationoH, nullas tanricn A. opo.rn ; S. JoanneH, Hcrva mc! geminandos.-Rpiuflcx-

vocoH indocoras, cdcro ; scd Jcsum Virgincnuiuc clarriare ;

Diabolus contra voce majore intonare :

Marianiiaudans,scnoccntis8imum,alrocioribusquc Modo, modo peribis: una tartareas petemus regio-

nes ergo, monstrum hominis, tace. Illeexclamare,

dignum dicebat. ;

93.Quibus rebus al)bas, caotorique omnes, cum ut supra ; hic autcm : Pcriturc,tace.

monachitumoonvorsi,miscrioordiamoti,quaparum 90. Ad hoc tam miserabiie inauditumque specta-

coujurando velorando procedebat, eumtandiu domi culum, dum hi duo inter se ita dispares litigant,

esse statuerunt, quamdiu convaluisset. Hac gratia concurrere hinc indemulti, qui reinaudita, necab
conjura- eis visa iniqua, ita rigidi stupentes elTccti isunt],
tamen, utquotidie prolixis orationibus ct

tionibus tum privatc tum una dtcmon ingentibus

utvix dare vocern, vixJcsum, vixVirginern Mai-iana,
afliccretur tormcntis. Incrat profecto huic.luslo in-
miserorum omnium ultimum soiamen, invocare poB'
animi cl corporis virtutes, ut quotics
ter ca;teras
sent. Demumdiabolus, desupcr Joannissanctissim'
gloriosissimuisemperVirginisMariaosanctiqucJoan- gralia opcrantc, victus confusus, despectus, rnise-

nis precibus,quibus suam jugiteranima; etcorporis rum illum, jamjam tum timore tum 'labore extrcmi
sospitalem, ut dixi, commendftbat, paululum tali petentem; alioversum tendens, in arbore miserabi
liter pendentem reliquit. At nostri curs^m scalas ar
levaretur morbo, nullum sibi vacuum tempus per-
mitteret.quin manibus aliquid operaretur.tum hor- bori baerentes eum sudore toto corpore manantec

tulos fodiendo, tura ligna incidendo, tum aliud, si deposuere, sibique naturales sensus parumper rec-

imperaretur, operando. Ilis itaque abbati ac caiteris pienti aiunt Vide, infelix, quid agas posthac no
;

sed virtutis gratia brcvi carus acce- te periculis, nisi incolumis fias, exponere, nc
non avaritia3
ptusque fuit, ita ut fere tres menses, solus tamen in deinde etiam credere uttecum, in quo descrimir:

hoc S. Mariffi monasterio vitam deguerit suam in ;

nos etiam esseraus, animadvertas, oramus si qui ;

quibus etsi multa digna memoria egerit, tum quia adversum tibi, quod Dominus Jesus avertat, evr
niret.
nos alio properare terapus monet, illustriora qua;-
paucis aperire ad aliorum exemplum visum est 97.Deindc Patris abbatis praeccpto dedere op
dam
utile, ut intelligant omnes, quanti penes Jesum san-
ram omnes, ut si quis eum procul a monasterio r
periret, blanditiis dulcibusque verbis reduceretd
ctorum et prassertira Virginis Maria; preces sint.
supra dictum est, eum diabolus mum.Adhocaddidereetaliud,quodmultosalubrii
94. Cura igitur, ut
necubi solus contenderet et si monasteriu'
iracomraotussuffocare voluissetstepius, nec tamen, fuit, ;

juxta, hortulos [coleretj, vcl aliud raanuale agef

quia ipse auxilium Virginis Mariassanctique Joannis
impetrarc, valuisset,statuit dolo artevealiqua, quo- opus, seraper socios adesse quamplures unum eni :

quo modo inceptum suum perficere.Gui cum mlnus C vel solum tantum non sibi ob dajmoms rabiem cr

sui succederent doli (nam frequentes monachi eura dere. Cum ha3o gratia et amore Jesu, ut cstera,

adire, quibus viis pr^stigias diaboli modosque no- Justura hunc, ea qua posset sagacitate et cautela,
nostris, funditus arte diaboli perir
ne miser ille
cendi vitaret, edocere),hac tamentandemcalliditute
fierent, forte accidit, ut non longe a rupe,
qua
eura sub voluptatis specie fefellit fessus enim die :

quadara in hortis colendis, cum solus sub arbore, nostri Ristonchiariam dixere, semper ipseunact
ardorem vitandura caeteris nescio quid in agris excoleret.
qucB cerasus dicitur, ad caloris
98. Verum ita, ut fit interdum, sociis alteri .

sedcret,tnm omnium hostis diabolus, humanigene-

ris seductor pra^sto affuit, suum in primis animum oppido intentis, prajstigiis diaboiiobservato diligt-
ter lempore, cursu quam rapidissimo hac
gratia,
ad cerasa Jegenda inclinans quod proiecto non dif-
deorsum se mox daret, rupem illara aspcrrimam ••

ficile fuit, prffisortim quia matura solcnt cujusvis

Cui, diabolo frequenter orante, ut rupes UDa>
animura ad se allicere. Ea propter, quo voluit, mi- tiit.

dejiciendopeteret, VirginisMarias sanctiqueJoani

serum illum impulit. Nec hoc, quod naturale est
diabolicura dicere ausim, nisi me rerum inali exitus auxilium opportune non defuit, etnelectorem p-
oeni
docuissent lixo sermone detineam, ut paulo supra in
ita et hoc loco [factum est], longe
maji
95. Ascen.=aarborenontamens;nedifficuItate, ut q arbore,
tamcn imminente periculo nam saxum valdepr-
qui viderant, retulere, blandis prius da;mon verbis,
:

ut se deorsum jactaret, hortari. Ille vero, prssens ruptum etiam tempestate nostraaspicientibusteri-
periculum verens, haud assentiri. Daemon iterum rem incutit non parvum. Diabolus, ut ipsum perc
rel, precibus, minis, vi, qua via, qua
arte poti,
rem tentare; illc institutum suum servare. Intelli-
adeo ut sKpenumero c-
gens itaque daemon ea se via nihil proficere, eum nibil intentatum reliquit ;

dam ex no&tris conversis, cui nomen Antonio,

'i

hac cum exprobratione veheraenter quatere Modo :

peribis, pessiine te onim ingenti cum impetu ila

;
tum hisin locis, saltnosis porcorum grcges pas-
bat, visum sit,ipsum Juslum versis pedum
vesti{8
dcorsum trudara, ut tc prope exsanguera ac scmi-
animera, ut meritus es, istis tuis, quibus confidis, a daraionc ad iraa detrudi.
huict
reddanuJustus autera illo exitium tum animse tum Exclamat pra? limore convcrRus ille
99. :

clan-
corpoiis 00 indiscriminc limons, arl)oris Irunoiim Justi otda^monis hnrrondi ctiam addobaniur
res. Opcrffi pretium erat modouna, modo separati,
manibus apprehcndens forliter Virgo Maria, fer :
853 ACTA. 854
Ilorum varias accipero voces. Fuit subitus iUuc A quidam sui affines fessi lassique supervcnere qui •

nostrorum concursus nam

diu inter densissimas
:
benigne gratantorque habiti, nostris percunctanti-
rupes et huraillimas arborcs, quibus passim hffic bus, unde, quive essent, quove tenderent (nondum
abundantloca.quffirendocrraverant.Insupcr etaliis enim Justum illum, quia alibi resedcrat, viderant),
;iis clamoribus exciti, advolant quamplures fit nu- :
inquiunt: Regio Flaminia est;insanum quem-
illi

ntierus non parvus. Cum ex tanto numero, diabolo dam, seu a diabolo male detentum virum, Justum
ninaset terroresincutiendoetminitandofrequenter nomine, ca insania ajstuantem, domo nocturno
idiret audet ncmo.Cffiterum cum dcemon longius et tempore abeuntem.diversas regiones et locaanxie,
icerbius, ac rati tum iniquum
csscnl, certamen diu inquirendo lustrantes,
indicium veri tandem
)roduceret, quamprimumPauliabbati rem nuntiare non procul hinc comperimus, eum (quia et alii
:urant. Cum ille in re tam atroci, tam ancipiti, quid
eodem modo laborantes huc gratia sospitatis recu-
igere, quo se verterc nesciret, divinum auxilium perandcTO petunt) forte hoc monasterium, divina
tatuit inquirendum. grcitia prfccunte, adivisse :eo, si quid incidii vos
100. Convocatis igitur quamprimum in unum mo- tenet, quia nos maximcne premunt curs, certiores
lachis, inquit : Quo loco res nostrje sint, dum rebus reddatis,oramus. Respondetur a nostris Abeat :

i.s pro se qu.sque imcumbit, ut Justus illo

fratres,
metus omnis, sedentur cur.i^ prssens est et inco :

ncolumis evadat, iuxta mecum intelligilis.

evadat. juxta intellifriiis. Dum
r)iim inmia quem r„»;~„*;
lumis, ^,,,...^ j.- i--_ ..., ,
fatigati diversa loca petendo quse-
nim ex allo Jesu Christi pra;sidio operimur, vel sivistis.
hoc sceleribus exigentibus, ut in
ostris vel suis
Repente itaque interomnesingensgaudium
103.
ostrum dedecus verteretur, eum Sc-epius dc^mon exoritur advocatur Justus venit illico
:
adventu ; :
jffocareannixus est. Nec enim adhuc, Virginis Ma- suorum lacryma) oborta), datis inter se acceptisque
» S. Joannis precibus tam atros tamque pessi-
et
dextris. Non longo temporis facto intervallo,
lum facinus, etsi etiam in prcTssentiarum simul, ut ne quid insidiarum, diabolo fallente, nisi cum S.
;3epimus,certent, diabolus perpetrare valuit. Quo- Joannis brachio sacratissimo periculum fieret,
rca pro temporc proque rei atrocis causa sanum rcmaneret, itur in ecclesia, fiunt preces, fraus
ocreorct utile consilium fore, ut, diaboli fractis nulla, nullum diaboli prajstigium vel signum in eo
iribus (quia eum rem cum daemone habentem adire inteliigitur: inde monachi lasti omnes.
udet nemo), per hos trcs dies futuros preces singu-
Justum
paucis abbfis hortatur : Tanti beneficii, Juste,
ires communcsque, ea qua possumus, devotione, vosque pariter omnes, si, ut puto, viri Christiani
)rde humili et contrito agantur, ne nostra ignavia critis, domi, foris, rebus pubiicis et
privatis et
at,quin minus salvetur. Si evenerit,' ut S. Joannis quidquid uaoua
4"'U4uiu
. .
n casus cvenfiii, nunquam lore
vus iiunquam
evenerit, vos fore imme-
ratia pnstms reddatur sanitati, Ic^tus et incolu- C mores mihi persuadeo : ne sitis, oro. Nam, ut alia
ii3;sin minus
ut huc venit ita in suam con-
talis,
beneficia omittam, quae Dominus Jesus per Virginis
idatpatriam. Placuit omnibus decretum hoc, sed
Maria; et S. Joannis merita in hunc operari dignatus
raesertimsenibus,quorummentes,ac,juvenum,sa- ost hoc mihi omnibus,
: et qui sanum sapiunt
iores ac rectiores existunt semper. Fit igitur ut intellectum, maximum videtur, et est profecto,
)bas Pater censuerat quotus enim quisque [an
:
eum solum tali tanloque diaboli morbo affectum,
munusquisque?] in religione fervens esse, omni quo nihil pcjus, tantas lustrasse regiones, tot per
tot
udio pectoreque toto suam orando, jejunando vir- loca invia et incognita adiisse populos, demum
hffic
ilem ostcndere.
Sciltuosa et ardua petiisse incolumem et securum.
iOi Casterum inter ha3C spes abbati,simulque cura
.
104. Multos dffimoniis aliisque morbis pessime
ajorcrescere, nuutio accepto, Justumillum adhuc affectos huc contendissc memini sed huic simile :

im dc-emone certare nec tamen illi suisque; hac ncc audivi unquam, nec vidi. Quocirca, nec me-
oraspem deesse.Sciebant enim plus miseri homi- moria veslra hajc excidant,
vehemcnter rogo. Tu
quam eorum meritis, sibi Christum Domi-
3 fide,
vero, Justc, posthac, utcunque fortuna ceciderit,
im clementissimum auxilium, etsi differreL, quan- qui tibi casus atrox ct malus, quem Jesus avertat.
)que laturum. Cum
domi forisquc pro se
igitur evcnerit, nuilas in Deum voces
indecoras
j) edas sed
CUm niahnln
Jisque cum
nSOUe diabolo orando ccrtaret, +o«-l«^
nr.TnHnf>f.rlniiQf li^™:
tandem Domi *„
to
1.-1
talem exhibe,
-_ 1 •, ...
ut labores,
... :

inedias, cruciatus
Js Jesus pfiuperum deprccationem cxaudiens, S.
omncs propter Jesum, qui te intolerabili cruciatu
lannis precibus factum est ut a diabolo non ad ct turpissima crucis mortc rcdemit, toleraro velig.
mpus, ut alia semper. sed perpctuo Justus ille,
Cui ille MandataDci omnipotentis, quantura inme
:

onachis etiam absentibus, et orantibus,

munda- erit studio,Iabore tenebo observaboque:sancti
vero
tur. Einc quam Domino
Jesu carusacccptusque Joannis beneficia in cordc, in ore, in oculis, seraper
eritJoannes sanctissimus, admiratio omnium habeam, curabo. Vobis vero pro
Habatur cum inde [adj monastcrium contendens
tanta, qua in me
:
usi cstis, benignitate ct clementia, Dominus
Jesus
stus ille Joannis sanctitatem laudando ad sidera pra^mia digna fcrat. Inde omnes. se benigne ac-
toUeret.
ceptos [fuissetestati.jgratias agunt, et in patriam,
162. Vix monasterium omnibus aliis favore in-
virtutem Joannis sanctissirai ubiqne prajdicantes
ntique gaudio passim comitantibus,petierat,
cum et extollentes, concedunt.
 JOANNIS GUALBl-^ini AlHlATIS 85 i
855 S.

I'A11S JX. A Bpincti»,quibus ha-c loca paBsim abundant, minime

105 Plchaiium quemdum 8, Joannis oppidi (102), impediri. Nam non recto tramite, sed perdeviain-

in supcrioris Arni Vallc siti, caplum a dajmone ad culta saltuosaque loca curBim iter arripuerat.
108. Cunclanlibua suis, cumque nusquam gcn-
hoc S. Mariffl monaslcrium vinctum atque tractum
accopimus. Sciscitanlc i^ntur saccrdotc monacho, tmm (exploraverant cnim omnia diligenter; repe-

cffiteris mctu pcrcussis : Undc hacc tibi audacia, o rientibus rem uti erat, [nempe] ipsum quam ra-
;

da3mon, [ut] prcsbyterum, sacris imbutum, Deo ptim fugam parasse, persensere tandem. Eo expe-
diti, arma ccleriter arripere, ctsi nox tencbrosior,
praescnte ofTorcntcm sacrificium, ingrcdi sis ausus.
solito, id, quod lucib esse potest, ca;io undique nu-
Cui dffimon [dixit] satis illum diu per licentiam nutu
bibu3obscuro,negaret,tamenJesu VirginiqueMari»
divino, racinoribus omnibus coopertum perlulissc ;
senunc ob furtum, pauloante in S. Maria nova(ir)3) matri ejus cx intimis cordis in re tam alroci se
ha inique perpetratum, non ut sacerdotcm, sed ut
!
commendantes, aliialio, quo sibipersuaderent cuaa
j

tenuisse, nocte tota palantes crranlcsque, nemus

nequam tetrumque hominem possidere. Ule enim
.

recte dicitur sacerdos, qui sc, ut sacerdotem decct, omne undique lusLravere. Igitur primo raane (non
gerit ubi enim a bono homine consuetudine mala
;
sine numine divino aclum) quidam ex iis S. Hilla-
rum (164), Mariaemonasterii locum penes,
hujus S.
in pravum abstrahitur, desinit esse sacerdos. Est jg
enim sacerdotis sacrilegium agere, altarisque dona crrando vagantes, rusticum quemdam obvium ha-
furtive, clamve, vel quovis modo diripere? Moxque buere, qui necessitate urgente ante lucem iler pon-
tem Arrignani juxta, ubi miser ille insania ductus
male ablata in suum
locum, deincepsque
restituat
caveat nos vero;sine strepitu absque rumore ullo volutabatur arenis, habuit. Quos errantes armis

alio contendemus. Si minus certamcn In nos pre-

ante diem admirans, horrore perfusus inquit Eia, :

cesque funduntur incassum. Ergo non unus, ait sa- quo tenetisiter? Hic repentinus.citusnocturnusquej
cerdos, sed plures estis. cursus quidvelit, si menti est, declarate. Vix pauca
106. Tum dcBmon conticuit, nec ultra ab ipsosa- haec nocturno labore diurnoque dolore afrecli,
illi,

cerdos monachus precibus vcl vi verbum ullum va- dedere. Hei miseros infelicesquesupra omnes rnor-
tales nos germanura, a dajraonio captum,
qui in-
luit exsculpere eo rem diremit : coujurationem :
!

caute a nobis ex Vallis Umbrosae monasterio

abiit,
vcro in diem posterum statuit diffcrre. Interim ipse
per
quam maxime occulte, ut religiosustalis negotiar- sorano itineribusque asperrimis attriti.errando
peniius:
tifex, rem a plebano, ut diabolus dixerat, ita esse loca inviasequimur; quo iverit ignoramus
ita enim variis curis anxietatibusque
afficimur, ut
cognovit : quemhis verbiscastigans ait : I!a! infelix,

qua audacia ha3C nefariam tentare voluisti, cum sis prorsus nostri obliti sirous.
109. At ille eumdem esse existimans,
quera in
ipe sacerdos? Vide posthac caveas ne aliis majus ^
atrociusve de te exemplum detur. Additur verbis arena volutantem invenerat,inquit: Ne paveatis ;

fortem animum
geratis oro sciatis Jesura, rae su-
miraculum qui enim captus, totoque corpore vin-
:
;

perveniente, vos respexisse. Nam profecto is est,

ctus huc contenderat, data fide, quidquid indigne
abstuierat, redditurum, honestumque [quod] foret quem paulo ante in littore pontera prope projectum
insani capuis
posthac facturum, libcr incolumisque cum suis do- reperi: eum enim cura adivissem,

mum concessit propriam adhuc etiam iilum,qucm- :

quaidam tum agere tum dicere. Is esl profecto
quacirca, si placet, duc nos ad eura loci
enime) :

prffi se ferebat, in vultu et facie servans pallorem.

germanos quorum itinerispenitus ignari, quotendendum sitnescimus

107. Ex Aretina civitate tres,
Ducara libenter, si prius corporis vires domi rneff
unum a dcEraonio captum constabat satis, hoc S. Nil polu
qua3 non longe distat, redin'.egraveritis.
Maria; monasterium adiisse accepimus. Caeterum
tamc!
operajpretium est, quibus artibu3,quibusve fallaciis cibusve saperet, nisi germano invento. tibi
gratias agimus, orantes, coeptum propereraus iter
diabolus miseros mortales subducere tentet, dili-
ne raoram agitando, interira aliquid orialur
raali.
genter advertere. Nam cum prima conjuratione dis-
110. His iter feslinantibus, la^tus fit obviam
fra-
cessuni niore suo simularet daemon, elsi a mona-
ter. Hi in admirationem prius,
inde iu laetitiau
chis [uL] cavcrenL, cdocLi [esscnt socii], Lamen inre D
acceplisque dextris, prcfi laetitia nequf
parum cauti, quo vcllet, liberum ire permiserunt. versi, datis
lacrymas tenere poterant : ex quibus unus inquil
lu primis lassiludinem fingere, si quis tamen obser-
curanobis abiisti ? Qu<e te huc dementi;
varct, fallere, lentis gradibus ire : deraum ubisuos Dic, frater,

mente cum oculis deditos alio intelligeret, et jam vexit?Unde hsec valetudo tua bona? Unde tam re
Joannis
tenebris paululum exortis, ex composito dare in pente? Ex Jesu Virginisque Mariae et S.
meritis hiec bona sunt omnia, quibus me crebn
pedes quantum quibat frutetis vero arbustive vel
;

Oppidum hoc situm cst, ut ex mappis col-

(162J
ligo, intcr Arnum rivulosque ex eo ortos exadvcrso (IGi)Locus hic, inquit Lubinns in Brevi notiti;
Terrfn Novte. Abbatiarum Italiac pag. 170, situs est in diceces
([iVA) inspicor hunc locum esse eumdem, qui Fesulana prope antiquum Arignanura inappendiC'
vulgo u.ciLur S. M. Novella, silusque est inter va- montis, qui ab Arno fluraine alluitur.
rios omnes, medio fere ilinere inlcr Florentiam et
 ;

837 AGTA. 858

commendans, et saepius idem, diabolo nolente, fa- A tusve orationibus, rem omncm, qua illo detineba-
ciens, etsi iniraicus ille generis humani, seductor tur, apcruit ; anteaenim illum saepius dissimulan-
diabolus me suffocaret, in plura devcxerit pericula, tem coarguerant monachi. Nisi enim, ait ille, haec
praesertim ubi liltus Arni attigi, iiil prcotcrmiserit, Christiano morc sua diiigenter scelera fucrit I)eo
orans, obsecrans, interdumquc niinitans, in pro- saccrdotiquc confessa, quod pudore malo ducta
fluenlem aquam me n:ergerem. Ego econtra pro vi- haud egit unquam, si superi inferique precentur,
ribus in his diftlcultatibus fortem gercns animum, si quidquam sanclorum est reliquiarum, in me
millies Jesum, Virgincm Mariani, opem ferrent, congoranlur, contcndam minime. Videat igiturquid
invocare. Tulere tandcm solita iniscricordia opem velit, an hac in vita, ita ut coepit, [peccata commit-
auxiiiumque : nam diabolus.Jesu Virginisquc Ma- tere], an illa deserero. Nam facile cuivis roalum
riaB gratia omnibus viribus se spoiiatum conside- facinus admittere ; caeterum illud deponere difficile
rans, nec malum opus
inccplum, ut volebat, per- esse assercbat, quod saccrdospraesertim in dajmone
ficere posse advertens se, in iram versus, [ulj me [mirabatur] : verum, Jesu cogento, iliud diccbat :

sufFocarct, in terram dctrusit, lanians, discerpens quis enira alter dajmoncm ad salubro opus impel-
crebro, corporis mortem aeternamque damnatio- ^ere nisi nutu divino valerct.
nem, ni a precibus desistercm, minitans : demum 114. Instat igitur saccrdos, agat hortatur affir-
victus,confusus in rem malam concessit suam. B :

marc, salubrius, nil utilius animai corporique a

nil
Ego hoc iter, [ut] S. Joannis domum iterum visi- quovis Ghristiano fieri possc ad haec addere, nihil
:

tarem, illico arripui : eo, quia me sospitem fecit, virium in nos dajmonem habcre, modo Jesu Chris-
una redire ne cunctcmini. to bonis operibus inhaereamus. His itaque et aliis
111. lli rclro eunles, benignc a rustico, de quo mulierem ad veram confcssionem agendam impcl-
pauio ante verbum feci, habili [sunt]. Ejus itaque lit quam corde bono, mente integra agere cum
;

benignitatem admirantes, et se itidcm acturos, si
quando casus eveniret, pollicentes, ad Vallem Um-
brosam regressi, gratanter a monachis, suisque
iidem euim fessi fatigatique rcdierant) sanctique
Joannis virtutem admirantes,eumque adsideraex-
tolleiites, reccpti sunt. Itaquc, morc solito, S. Jo-
innis brachio devotc humiliterque osculato, Are-
:inam la^ti civitatem pctentcs, Joannis beatissimi
ibvio cuique narrare et praedicarc miracula quaj se, opportunitate occurrcnte, nisi alibi ipsa latius
;
statuisset, illico eam toto corpore incolumen dcsc-
rens daemon, alio, slrepitu nuUo voceque nulla
edita, indignabuudus contendit. Nec deinceps eam
attroctare [velj ingredi ausus, suorum scelerum
digna confcssione peracta. Res ipsa horlari vide-
batur, quia inde summara tum animae tum corpo-
ris nobis vindicamus salutem, aliquod verbuni in
calce hujus miraculi de perfecta confessione fecis-

^quidem, non ca, qua; accepi, sed quae oculis vidi, C cum latine tum vulgo litteris
ot tantaque sunt, ut si velim omnia diligcntcr
)erscribere, tempus quam res maturius me desc
•eret eo quaedam illustriora mcmoriae prodere
:
"urabo, et de his parcius, quam res ipsa exposce-
et. Verum nunc ad reliqua.
112. Alteram mulierem de Mugello (165) (pars
lUcedam Etruriac, quam populus Florentinus per
nagistratus administrat) vidimus ad hoc S. Mariae
nonasterium vi ductam, quam plebeculai ilKx' adul-
mandavissemus. Eo
inceptum ad opus redeamus
PARS X.
115. Sed eisdem fere temporibus puella quae-
dam parentibus solum comilantibus, templum S.
Mariae de Valle Umbrosa, gratia bona; valctudinis
rccuperandae adivit.Quod profecto rairaculum (quia
pium miserabileque fuit) ut vel tunc videndo pari-
ter nunc litteris mandando lacrymas haud tenere
possum. Manc uiiicam parentes habebant quae, ut ;

erino scu corrupto nomine Bellam appellabant ab ipsis acccpimus (qui revera boni fideles^iue esse
aterura Antonia vero nomine dici [solebatj. Hanc videbantur caeterum, ut res ipsa paulo post do-
;

jusmodi speciei invaserat da;mon, [utj facile, di- claravit, haud erant) in teneris annis tanta animi
ino auxilio advocato, non multo certamine cede- virtute instrucla luit, ut adversus mundi lascivias,
et; facile, monachis aliud curantibus,
tum iniret voluptates et illccebras, quae quandoque, nisi quis
terura. His igitur disscnsionibus crebcrrimc
ab j) caveat, corpus animamque miserabiliter obruuut,
odem diemone actis, rcversionibus itidem soepius supplex humilis Virgini Mariae penitus dedita esse,
entatis, jam monachorum animi fatigati [erant] : prcccs quaraplurcs, variasque orationes, quas do-
ihud dffimoni durius, his vero difficilius monachi rai didicorat, in sui honorcm decusque singulo die
iggredi nituntur. Itaque ex voto et seutentia om- emittere,omnes ipsius vigilias indictasscu rainirae
lium inter se inito consilio, singulares supplica- pane tantum lutuosaque aqua contenta jejunare ;
iones domi forisquc fiunt,ad hajc communi om- neque salem,neque alia irritamentagula; qua;rere,
ium singulo die, diuturno cum S. Joannis bra- nec virura ducere, nec eorura visere spcctacula vel
hio adito certarainc.
convcnlus, caeterura eos sperncic aut fugcre, si do-
113. Demum diabolu3,meritiG Joannisin primis, mum peterent, latebras inquirerc et plura alia quae
ide et monachorura intus forisqiie fessus fat''ga religiosam puellam decenl.
{j^)Mugellanavallis,v\i\^o il MiKjeUo.csHrActus Aponninum montem ad septentrioncm etArnum
leirunae in
agro Florentino ad Sevam fluvium.iater '
lluvium ad raeridiem.
859 S. JOANNIS GUALBEIITI ABlJATlS 860
110. Ilano igitiir virtulihus orr.nil-jiis rcflimitam A pi89iir)ammorf.omob scclora noslra dcllnionflacon-
diaholiisDci niiLii invaRit. Vlum iii primis lcvilor lor- stantor anirnovc ingcnti, ctsi dolores intolcrahiJeB
quere, ncc u solitis orationibus jcjuniisque faccro corpori ilii fjanctissimo inferrent Judaei, pcrfcrre
alionam. Verum interdum oculorum acicmtorvam, voluit. Quid de Joanne Baptista? Quid de Lauren-
vultum facicmquc exsangnnm darc, ora fajtida pr.7!- tio ? qui, vclut alienato a sensu animo, toturn cor-
tcr solituin habcrc.
Quibus parentcs paululum pcr- pus pro nomine Jcsu torrere passus cst. Quid de
moti, primo rati [sunt essej morbum naturalem : cajteris inclytis beatissimiaque viris dicemus ? qui-
post ubi eam non semper eamdcm vident ncque bus regnum nunc crclorurn ob corum merita ct pra;-
ajqualcm manere, sed sicuti a diabolo rnovebatur clara facta exornatur; quibus, ni patienti;/? virtuB
magis magisquc variam csee, nequc interrogala ve- cxstilisset, tum cruciatus illos,tum tartareo3,mul-
rum responsum dare, sed dissimulando variare; to duriores inclementioresque perferrent.
cognitare(nam anteasjBpius audierant signa diabo- 119. Ilis et aliisanimos eorum moistos arrexere
lica) sic in primis conjocturari, properantes Passi- paululum. Inde ad capellam, extra monaslcrium
nianum monasterium hujus quod S. Mi-
ordinis, sitam, prodcunt ornncs, hinc sajculares, inde devoti
chaelis dicitur, adeunt ex suis quidam. Quibus non religiosi. Conjuratur da;mon, interrogatur tacet :

procul a domo praefati monasterii occonomus oc- -p iHe. Demum S. Joannis virtutem, primo etiam in-
currens, re cognita, ab instituto itinerc domum eo crepationes crebrasque probationes sacerdotis am-
rum divertit. Eum in primis, alios prassertim reli- plius ferre non valens, circumferens hinc inde tru-
giosos viros accurate religioseque habuerunt. ces minaciter oculos, in ha;c tandem prorupitverba,
Deinde monachus in cojecturis sagacissi-
117. inde in parentes puella; ipsos oculos ignivomos de-
mus (nam antea diabolicum genus sibi ob frequen. (igens inquit : Perditi miserique senes, qui vestria
tiamexperlumerat)conjurationibusaIiisque,quibu3 sceleribus filiam unicarn, longe prius e.xcruciatara,
utimur, modis ipsam daBmone captam cognovit. Eos demum perdere curatis : scelesti, reddite qua; furtim
itaque Passiniani monasterium, ubi S. Joannis clamve monasterii surripuistis bona, indediscedam
corpushonoriflcesepultum est,ire tuni monet.tum secus autem preces incassum, etiamsi totura annura
hortatur. Rebus igitur diligcntcr compositis, illa crucier, fierent. Cunctati aliquandiu suntiniquissi-
Florentiam, hi ad aliud monasterium contendunt: mi illi, alius alium circumspectantes : movit deinde
qui quidemgrati abbati praeterinfortunium casum- pudor. Itaque, tum vultu,tum facie, colore aliisque
que mirabilem fuere ex monasterii enim colonis et
: corporis signis se reos tanti sceleris patefecerunt.
agricolis semper boni fidele&que perrnanserant. Eo 120. Rem sacerdos,quamcautesagacitervepotuit,
cupiente abbate illic divinum auxilium exspectantesexploravit, ne quod ante nemini, nisi per diabolum
incassum, multis diebus et laboribus consumptis, C cognitum fuerat, per omnium ora deinceps versare-
de monachorum consilio, solo diabolo tunc quie- tur. Gaeterum operae pretium fuit, eos senes, male
scente, ad hoc S. Marias monasterium «tate itine- urgente conscientia, in vultu totoque corporis aspe-
reque fessi, tenebris jam, ubi venere, exortis cum ctu immutatos videre, cum etiam diabolus ipsos per
litteris quae nomine mitteban-
abbatis Passiniani puellae os, ubi monachi intro ingressi [erantj, hu-
tur,contenderunt.In hislitteris abbas non parentes jusmodi insectaretur verbis Vos, perversi senes,
:

tantum,cjieterumeorumfiliamsummoperecommen- hujus puellae machinatores mali vos filiam vestram

;

dans, haec inter reliqua [scribebat] Hujus fama ; hoc discrimine vestris sceleribus induxistis ; vos,
virtutis passim non agrum Passinianum tantum, cum aliud clausum in pectore, aliud in lingua prom-
sed et finitimos omnes complevit ; adeo dum hoc ptum, hypocritae, subdoli, varii, haberetis, pene
in monasterio conjuraretur, raulti ad hoc specta- filiam vestram perdidistis. Hoc ffigerrime fero,quo-
culum mortales causa ipsius convencre praesertim niam insanabile vestrum cognosco ingeniura, hanc
proximi quique et multa alia, quse aut benevola
; in suo id corpore tolerare, quod meriti estis. Vo-
aut utilia esse crcdebat, scripsit,ut animos nostros luissem vos vestro supplicio docuisse humanum gc-
pietatis cupidos vchementer accenderet. nus, ea scelesta, nefaria, sacrilega esse, quae tam
118. Postridic autem adventu monachorum his inique, nulla necessitate urgente, estis perpetrati.
j)
senibus aborta; lacrymee se miseros, se desolatos, His aliisque eos silentes, moestos, oculos humipraB
omni spe destitutos, nisi filia curetur clamitantes. pudore defixos tenentes, quid agerent, quidve- dice-
Consolanturaegrosanimimonachihis verbis:Patres, rent penitus oblitos, nunc stantes per capellam er-

ne hoc impatienter feratis, orainus, cuin Scriptura
divina tcstetur Jesum Redemptorem nostrum, eos
quos diligit quosque ad vitam pra^ordinavit, excru-
ciare, variis intolerabilibusque cruciatibus afficere.
Nec injuria; cumipse solusnon tantum bonus,sed
perfectus (cujus bonitas non ex accidenti dono, scd
essentialis et acternaei inest)tamen frigus, famem,
sitim, codcmquc tcmpore inopiam et laborem tole-
rantes, insectare instanter diabolus.
121 llinc luce clarius constat,
. unicam securaraque
vitam per virtutem esse, cum corrupti mores acto-
rem instigent semper, et cum bonis bona, malis
mala pr^sto sint. Nunc autem ad miseros senes.qui
data fide se omnia male ablata paulatim propriis
dominis restituturos firmare, si focdum,inutiIeque,
ut crat, ccnserent Habita prius suorum scelerum
:

rarc, dcmuin cruccs torraontaque immania ac tur- nonsinclacrymisconfcssione,dacmonnuIIo3trepitu,

861 ACTA. 862

nulla voce emissa, alioversum contendit. Mira ros, A sceleribus sumpturos:ubi mali justeanimadvcrtun-
quamquam eniin, ut dixi,sunimo cuni silentio alio tur; boni vero pra;miuni faclis suis dignuni inve-
dffimon concesserit, tamon mox signum miserabile niunt. Vcl ita omnes,qui in praesenti vita torquon-
datum est,quod pra;sentiunn perterrcfecit,pr<Psorlim tur, non alienis, scd suis, etsi nobis clam sint,
parf ntum, animos cum puella ad terram conster-
: scelcribus torqueri. Quanquam hic diligonter ani-
aata, moribundic similis,horam prostrata jacuerit. madvcrtenti pcrspinuum crit,senes illos acrioribus
Tunc (aderam enim) mihi senes ilii multo misera- lllia Nunc ad reliqua.
suppliciis afTectos.
les visi sunt qui eam defunctam existimantes, in
: 124. Ex eodem Passiniani agro aliam ad hoc
fletum gemitumque sese prorumpentcs, pugnis pec- S.Marite monasterium vidimus vi tractam puellam,
tora tundere,veste3 soindcrc,aliaque plura.qua; do- quam antea parentes FiorcntitC,num S.Zenobii (166)
lor fieri amat, uti insanirent, agerc. .'Egerrimo reliquiis iiberari posset an non.experiri voluerunt.
tandem a nobis exempiis,aliorumque rationibus vix Hic multis diebus, cruce, brachio, orationibus cum
sedati, adeo perturbationibus voxabantur. Uemum privatis tum publicis, incassum consumptis, eos
adjuratione omnium sensim anxie surrexit iila,inde missos monachi hac conditione Ibcere [ut] alias,
paulatim recuperatis viribus,ingcnti stuporeducta cum tempus opportunum darctur, redirent. Ca;te-
(ocuiis enim omnia prius lustraverat) ubinam gen- t> rum illi precibus lacrynisquc aiiam diem a piis mo
lium sit, sciscitari. nachis impetravere, orantes, quidquid iaboris opc-
122. Re itaque cogita, in parenlem oscula am- risve vaierent [impendcre,] in doemone ejiciendo
plexusque ruens,eorum moestitiam lenivit:inde ad experirentur. Si vero aiiter ac rati essenl eveniret,
altare rediens ocuiis manibusque unacum mentem sine mora postridie patriam petituros.
in ctcium jugiter intentis,has, nobis monachis au- 125.Jubet itaque decanus monachoaquosque pro
dientibus, preces effudit devote nequaquam muiie- se orationes ad Jesum fieri, presbyteros in missis,
bris pectoris ingeniique:Tibi,JesuChristo Deus om- alios cum in ofliciis pubiicis tum orationibus priva-
nipotens,quosinenihilsuperi,inferi,etquodusquam tis : ab omnibus igitur sumraa devotiooe orabalur.
est crcatum,agunt tractantque, gratias pro tanto in Altcra vero dic, primo mane celebrato officio more
mo collato beneficio uberrimas ago : tibiquc me solito, monachi ordinc quodam cantantes et psal-
ofTero, dedo, obiigo; tuamque immensara pietatcm ienteseavoluntate,eo,ubidannonem esse [noverant]
oro, ut, veiuti me aegram morbo intoierabilique contendunt,ne inde aboant, nisi perfectara sospita-
cruciatu,sospitam incoiumemve tua soiita benigni- tem recuperarit puelia.
tate fecisti, ita veiis me posthac talem tamque san- 126. Gum igitur utrimque summa vi, his orando,
ctam instituere vitam, ut tetras inferni poenas hor illo resistendo certaretur,demum diaboius,S. Joanne

rendosque cruciatus possim evadere. Tuque, glo- ^ sua virtute annitente, die ilia se concessurura fate
riosissima semper VirgoMaria,per quara post Deura batur; ad hoc addere Conjurationibus et orationi- :

totus vivit orbis tcrrarum, sino qua nil gratia? hac bus ha! tandem finem detis,oro: vobis atrociores et
in valle lacrymarum nos.hei miseri mortales,a Jesu certamini instantes magis nusquamgentiura reperi.
consequi possumus, me tibi filiam adoptare veiis, Ilis monachi in eum crudeiiores fieri,nuilo iabore,

oro:mentem vero meam in sanam rectamquc viam nullo certamine diuturno vinci. Tunc exitum suum
dirigas deprecor nulla sorditate spurcitiave cum
: daemon pauio post, quia raonachi nec cedere,futu-
mentis tum cnrporis animus meus inquinetur Tu rum existimans; inflamraatus ira concitat suramis
:

quoque o Joannes beatissime, cui tantum Deus viribus mulierem,extoilitque. Defatigantur, iabun-
tuisque recte factis prsestitit, ut osse etiam arido a tur, cadunt interdum,qui eam amplexi atergo me-
quovis morbo mortales omnes eripias,rogo, paren- diamquo arripuerunt, feroces juvenes. Terrorem
tes meos raeque ita adjuves et conservcs, ut hac aspicientibusnonmediocremde se da3mondare,cum
functi vita tecura una bonis perfruartur coclcstibus. os fcetidum, spumosum, oculos pueilae ardentes,
123. fnde se primo nostris commendantes oratio- labia ipsius quandoque tartarea vi ad occiput usque
nibus, domura lajti concrssere propriam. Senem trahens, monstrum hominis faceret.
illum annuatira,dum iili vita comes fuit, nudis pe-
D 127. Taii in certamine muitum temporis cum in-
dibus in S. Joannis festivitate hoc S. Mariac rao- cassum consumpsissent,qui aderant,religiosi (nam
nasterium cum cereo funali devote petiisse vidimus. diaboius verbis fugam polliceri caeterum rc ipsa ;

Verum in fine hujus miracuii pro religione Chri- acriter pucilam vexare)ipsam potius quam se mise-
sliana, proque saiute nostra non absurdum visum rantes,a;gre abiere intro. Quid? quod his decedcn-
est hcBC addidisse : Quod ctsi,ut [in] sacrisScriptu- tibus verbis procacibus insuitare dffimon. Non me
rismemoriae proditum est,filii ob scBlera parcntum hinc dejicere vei Joannes vester potuit, vel vos
poenas non daturos, pari modo nec parentes; hoc quocirca aiiud curantes,ab hoc opere desistite. Ve-
tamen,muitisque aliis miraculis constat secusesse. rum h.-c insultationes et derit^ioncs sibi piurimum
Cffiterum insacris Scripturis ita accipi potest, rnor- unus iiluc cum
obfuere. Meridie enira ex fratribus
tales scilicet in futura vita non pcenas pro alicnis cruccpergit; necad eum expellendum minus animi
^06) Is est S. Zenobius urbis riorentin.-cepisco- tur: quo dic de ilio egit l'apebrochius, tom. VI
pus et patronus, qui 2.5 Maii solemni ritu illic coli- Maii, pag. 49.

h
863 S. JOANNIS GUA.LBERTI ABBATIS 864
erat, frelus virliilo Joannis BanclisHimi, uc paulo A rcsisteret.quia hora vespertina jam advenerat, daj-
supra cuncli8 fucrut monacliis.lnsLuliaL iluquc.Oco mniicm jamjam ad ullirriu dcducturn deHerentes.in-
gloriam darot.E contra ille magis sajvire.Tum mo- trogressi sunt.In noctcautern 8equenli,nive8 ingenti
nachua Ouando([ui(lem apud te, o daRmon, nulla
: verito commixt/B has Alpes regionesque circum ad-
misericordia nullus locus piotatis esl, etsi singulis eo complevero, ut hornines et jurnenta torrida fri-

horis in oapito dirnicetur tuo, ita oam,rnihi crcdc, goro, nec pedern domum extra fcrre audorent,
pietatom nusquam invenies. Ilem enim non cum omnia inanimata etiam rigerentgelu.Quam tcrnpo-
poccatoribus, verum cum sanctis agis,quamobrem risdoformitatem miseri illi exacerbantes pavidi tre-
alio contendcndum, volis nolis, tibi neccssurium pidique stare nam non rnodo redeundi in patriam
:

erit. spcs omnis amota(etiam asperiora his Alpium loca

128. Diuturniori itaquo cortaminedaemon fatiga- incolebant), sed in dies pejora verebantur. Eo sup-
tur,verum discessum pollicere paulo post se alio ; gementes tanturn victum orare se pro sum-
plices :

concessurum, signo dato, fatebatur, Signum onim ptibus,quam vellent pecuniam daturos etsi in ex- ;

tum aliquod ob verae discessionis indicium petierat trema inopia versarentur, polliceri.
sacerdos nec longo data mora, mulinr unum exuta
; 131. Quos decamus Pater, quassatos, fractos,
pedem solea, extra vallem, quae capellam munit, n pannosos cernens, eorura miseratus fortunam,[ad]
cum ingenti omnium admiratione ab inquirentibus eos ita benigne exorsus est: Nondum enim,quantum
reperitur. Hoc nisi arte daemonia haud ficri potuit. conjecturari valeo.quantum apud servos Doi oporteat
Ex tunc puella humi prostrata,feredimidium horae esse misericordiam spectastis; quod profecto si spe-
jacuit inde incolurais domum rediit suam.Fertur
: ctavissetis, nihil vos perterruisset, neque pro victu
diabolum interconjurandum dixisse,se ob matrisin pecuniam, neque aliud ofTorre vobis ori cordique
filiam maledicta bIasphemiasque,animo iniquo pro- fuisse, cum penes nos omnia in melium quaerantur.
latas, ipsam obsedisse. Casterum quia diabolus, ut Non diuturnum tempus, non nives rigentes obsta-
sacrae testantur Scripturae, in his suis primordiis bunt libertati cum non a nobis, sed ab ipso Deo ei :

mentitus est,ita fuisse an non,nobis non satis con- vestris sudoribus proveniant,quae dantur.Tuta nobis
stat. Potuisse tamen Dei occulto judicio fieri, pro- omnia.A nobis vero non tantum sumptus necessarii,
babile videtur. Nam blasphemia praesertim, quae sed auxilium ad daemonem expellendumjJesu faven-
mente corrupta a parentibus in liberos dicuntur, te,dabitur.Eo mittite tristem mQestitiam,desuper di-
saepius plurimum his obfuisse relatu multorum, vinum exspectantes auxiliura. His arrecti aniraum
litterarum monumentis cognovimus. dictis. traperat, qui hospitio praeerat, necessuria
PARS XI. omnia, dum moram hic traherent, dari, et sic ex
129. Ex Alvernae partibus, oppido videlicet, quod C voto omnibus rebus foris compositis, monasterium
illi montem Fatuum seu Fatucchium (167) a fatis ingreditur,
dicunt(oIim enim arte necromantiae diabolique dolo 132. Eam igitur diabolus cum sa^pius suffocare,
mortaIes,qua3 futura essent, vaticinabantur) ad hoc t hoc summis viribus omnique arte tentavisset,
S, Mariae monasterium puella, Lisa nomine, a pa- parentes, humanis auxiliis destituti, Jesum modo,
rentibus ducta est. Hanc daemon qui invaserat,plu- modo Virginem Mariam, interdum sanctissimum
rima facinora diuturniori temporis spatio[commit- Joannem,ferrent opem, clamitare. His in difficulta-
tere] fecit : quae quia atrocia variaque fuere, ea tibus cum penitus, quid agerent, quo se verterent,
litteris mandare curavimus. Gum igitur cruce et nescirent, hospitem conversum, qui eis victum
sanctissimi Joannis brachio,orationibus cum publi- prffibebat, si qua via posset, eorum inopiae et cala-
cis tum privatisdaemonemdiuacrilerinfatigabiliter- mitati subveniret,oravere. At illi simplici cum om-
que vexassent monachi, et ipse Domino Jesu haud nes hujusmodi in negotio deessent artes; vix enim
gloriam daret, lassi fatigatique, hiemis insuper Dominicam orationem cum Virginis Mariaj saluta-
asperae nivium copiam, quam nocte, quae instabat, tione scire, inquit : Fidem integram inprimiserga
aer abunde effudit, verentes, his, discederent, mi- Deum sanctosque ejus habere fideles omnes oportet;
tiorique tcmporeexistonte,redircnt aHas,imperatum
jj
inde suum suppliciter exposcere prffisidium; idque
est.Hoc illi aegerrime, tum pella nondum incolumi, longamini spe agere, si quandoque, quod petimus,
tum itineris aerisque dif!icultate,cum ferrent, man- differatur, cum animis cupientibus nihil satis, ut
sionem in diem alterum orant inde in patriam, : dicitur, festinetur. Inde introveniens quidquid do-
quaecunque sors acciderit se concessuros fatentur, lo arteve diaboli acciderat pueliae, et ut vitam luc-
Quod facile ab his impetratum. tu mceroreque plenam agerent alii, decano quam-
130. Ea die summa vi utrimque a diabolo et primum studuit enarrare.
monachis certatum est. Hi enim pro Dei honore : 133. decanus sacerdoti cuidam ex mo-
Motus his
ille vero solita crudelitute pugnure. Gum ergo diu nachis, singulis diebus cura sruce ad dffimonem
monachi orassent, et diabolus adhuc praeter spem conjurandumanathematizandumqueeoirepraecepit.

(167) Quidquid sit de hujus cognominisetymolo- ctorem per partes AIvernae.AIvcrnum Tuscisc mori-
gia,montem Falucrhio invcnio non procul ab eremo tcm, S. Francisci stigmatibus notissimum intelli-
Camaldulensi versus orientem. Undc existimo au- gere.
865 ACTA. 86G
Quod curn decani prrEceptum reverenter agitaret A erant, quam festivo peractis, infelix, judicii Dei
sacerdos, diaboliis inlerini iion quiescorc, vcruni sempcr priesonlis, ct professionis, (juod majus cst,
per os puellae, modo juvenes conversos, modo bu- quam coram ipso et sunctis ejus se observaturum
bulcos benigne appeliare, joca cum eis agere, in- juravorat, oblitus, rem, duce diabolo, tentare est
sidiis palliatis omnia tentare,eorum animos ad rem ausus. Ad portam igitur monasterii voniens, eam,
turpem variis modis illicere, nihil quod ud tetrura ut dajmon di.xcrat, patentem reperit. Verum preci-
facinus utile putaret, relinquere. Ei mullaag-tunli bus Joannis sanctissimi, qui servos suos decusque
Jesu volente nihilcum procederet slatuit mona- monaslcrii jugiter tutatur, factum cst, ut melus pa-
chum, inde sajpius transcuntem, cui gallinarum vorque ingens eum invaderet. Ko vehementer per-
cura commissa fucrat, alloqui. Observato itaquc terrilus, sese quam raptim, ostio patenle, ut erat,
diiigentcr tempore, cum a pullis galiina! pascendis reiicto, in coquinam dodit, ibiquc signo crucis se
rediret, | ad] eum itajsuiparentibus opportuno aliis muniens, flexis genibus, orando, trepidus, adhuc
negotiis iatentis, vel ut dicebatur, paululum quie- divinum implorare auxilium.
scentibus, c.\orsus cst : Antoni frater (nam nomen 137. Ipsum ego postea, multis prKsentibus, prae-
crcberrime audiendo didiccrat), fortuna, si vir esse dicantem audivi, se nunquam majori horrorc et
velis, prseclari duicisque facinoris casum dedit, „ tremore affcctum visum enim fuerat sibi, (luod
:

^ . ., , Tf
Postulat monachus casum. Hac
. , . :i-
scilicet
-1
nocte
1- _j
ad
D 1
horrosco
_..<•
referens,
i._ -i
umbram quamdam 1 L
atram hor-
puellam hanc ingrediaris, et mihi credas volo, me rendamque, oculos ignitos prac se fcrentem, sul-
volcnte nihil periculi imminerc.Cum monachus ille phuroum pestifcrumquc fumum naribus hiulcis
jam diaboli arte irrctitus, ct virtute castitatis, ad edentem, ipsum inscqui quo totam noctem ad
:

libidinem illectus, portam monasterii singulo ve- matutinas horas usque formidolosum ct Irementom
spere claudi diceret,et id minime cxecutioni raan- so eliam pornoctasse hoc in animo etiam saepius
;

dari posse, ait daemon : Fac poriculum de cajtero volvisse, se dormitorium oxtra, dum caeteri decum-
nihil tibi sitcurce : mea enim arte portam undique bunt, nunquam. Csterum domnus Gaspar
fore
invenies patentem. Prior, de quo supra verbum fecimu3,ostium clausum
monachus quam cclerrime pro-
134. Ilis dictis, invenit nam monasterii [claves] semper ad deca-
:

perans,monasterium versus ire; moram enim ultra num seu ad Priorem deferuntur. Neque hoc silentio
solito fecerat. Domini igitur multa secum volvens prffitereundum puto,quod cum fortealias monachus
in incerto habere, quidnam eduobus,quae seorsim iste Antonius iter, ubi daemon erat de majori pra3-
in mente certabant, eligeret. Nam in una parte cepto habcret ; eum his verbis irrideret da^mon :

mala voluptas puella potiri quovis modo cupiebat; Vah omnium

! ignavissime, nulliusque pretii formi-
at in altora timorDci, sui dedecus,si in re capere- C dolose, qui mulierem puellam adire non audes :

tur, carceris asperitas, ne tam pcssimum aggrede-
retur, facinus, deterrebant vicit tamcn in avido
ingeniopessimumconsilium.Eo hujusei participem
faciens nemincm,statuit id,quod nefas erat,quoquo
modo perpetrare. Casu eo die coquinae officium
familiare munus, quod in reiigione commune ne-
golium omnibus, ut regula dictitat,etiam saccrdo-
libus, his tantum qui majora curant amotis,ad ip-
sum ordine vicissitudinario pertinore.
135.Quocirca optima viaad perpetrandum inventa,
Gasparum monachum,virum religiosum,qui mona-
chorum tunc curam et pra^sertim juvenum gerebat
his verbis adoritur Si justum est.Pater, ct si libet
: de quo supra verbum fecimus, cui negotium his de-
dormitorium exlra, quia mihi multa incumbunt
negocia, quiescam. Cum ille primo commotus in- n aliis inserviret; Joannes isteillorum,quicum puella
solita re, id nullo pacto, et praccipue ob aliorum
exemplum non decere asseroret,et caveret id pete-
re,quod indecens esset et iratus monachus, nihil
quonam pacto virura aggredereris armatum ? Abi
; quo dignus es cum istac tua timiditate muliebri,
meamquc opem posthac ne oxpetas, ne inquiras, ex
quo, ut voluissom, puella hac modo non es potitus.
Monachus vero signo crucis facto, in primis surda
porlransiens aure, ad peragcndum ivit, quod sibi
imperatum fuerat, officium.
138. Est et aliud, quod, quaeso, libenter audite.
Joannes quidam convcrsus, qui cella; vinariao pro
exterioribus rebus curandis pracerat, vir profecto
simplex, cum quodam vespori quamplurcs super-
venissent hospites, et conversus altcr Augustinus,
serendo necessaria injunctum fuerat, hospitibus
capta a da;mono erant, curam cocpit. Defercns itaque
ois necessaria, forte patrem senem, diabolo vires
adminislrante, hoc anirao [ut] ipsum suffocaret
;

unquam ob sua in eum plurima benefacta conse- filia aggressa fuerat incassum, matre insuper totis

cutum, diceret demum super hoc multis ultro

; viribus annitente, oranteque semper filiam, nc tan-
citroque verbis consuraptis, Gaspar ipsius impor- tum tamque totrum facinus in parentem admitteret.
nitate victus, quia nihil periculi, monasterio undi- Nam cajteri tunc aberant; quod admisisset profecto,
que clauso et munito, imraineret, eum missum, ni conversus, invoca*o nomine Jesu, ac suis usus
secum ut esset hac conditione, focit. llle se omnia viribus oain, a?gerrime tamen, a patris violentis
facturum, etiam et majora pollicens, la;tus ab ipso complexibus abstraxisset.
abiit. 139. Verumcumjam discessum parasset conver-
136, Diligenter igitur omnibus, qua? coquinae sus, iterum puella nutu diaboli atrociu.s solito pa-
 867 S. JOANNIS riUALHEIlTI AHBATTS S68

Ircm, mortcm crcbro minitarido, aggrcditur. Irijo- A vix ufl hovilc usque, quod non multum diBtabat,
ccratcnirn rnanu.s in gulani.lllcintr(jf|u;iii)piir(iiHii, rcpciiH pcrvcncril.
matre conclarnantc, r^odicnn, (Ja-rnoncrn, ea vi 142. Quo ropontc subitoquo casu BtupenteH alii,
amota, ut solent sacerdotcs et rcligiosi, vulgaribus qui crant, bubulci, unde hoc sibi, vel quai tanta
tamen verbis (litterarum cnim ignarus erat) con- ipsum tonueral mora, gciscitantes, pavens tremens-
jurare cocpit. Iii qncrn da^mon vultu atroci tcrribili- que adhuc ipsis, qui hoc idem paulo ante, dura
busque ocujis sc, ut ipsc .solitus erat relcrrc, con- moram traherct, conjcctaverant, rem omncrn, hac
vertens inquit Asine, bubulce,nulliu8 valoris homo,
:
lege dicerent nernini, aperuit. Verum non rnulto
unde hajc tibi audacia, ne, ut religiosi assolent,
tempore post, cum de istac puella serraocinarelur,
conjurcs? Abi hinc in crucem iuam, et tuum non
quasi promiraculohaiceadcrn Antoniuspr.iisontibus
aliorum peragas ncgotium ct si ultcrius bcllua, non
;
nonnullis pnedicavit. Iloc S. Joannis precibus fa-
homo, perrexerig, mihi crede, tuo supplicio docebis cturnnulli no£trurndubiumex8tilit,cum suiOrdinis,
humanum gcnus, quid pcriculi immineat divina praecipue hujus monasterii, decus honosque cur*
tractanti, nisi sucris prius initiatus fuerit.
est: utipseetalii posthac ad hujusmodi turpissima
140. At conversus et teterrimo dsmoniis aspe- essent tardiorees vel caverent nam ausim dicere,
:

ctu et minis ejus non parvo timorecorrcptus,indc B talcm rem ante vel post tentasse neminem, etsi
quarn raptim abire. Quem senex parti sua3 difndens multaj et vultu modesto et venusto venerint et aitate
magnopereorare, alium ex bubulcis seu subul-
illuc integra pucllae, cum a diabolo, tum aliis morbis
cis per Jcsu Christi clementiam mittat, ct illico oppressaj.

suum praisens periculum decano inonachisque
enuntiare studeat. Quod ille diligenter oratum per-
agens, Antonium quemdam ex
jussit;remque omnem deindePatri decano aperuit.
Mittitur statini sacerdos, qui, uti justum fuerat,
pucUam stola sacerdotali circumligavit, et
parentes, ne ulterius formident, monens, insuper et
bubulcoimperans,ad suumsolitumconcedatlocum;
quia jam multum noctis peractum erat, quara cito
in monasterium rediit. Hinc facile intelligi potest,
143. Sed ad diabolum, qui Lisam puellam inva-
serat, redeamus. Cum cnim, ut supra diximus, jam
bubulcis illuc ire omnibus suis viribus destitutus, etiam nec mutire
amplius auderet, nivibus Austro flante liquefaclis,
die quadam, nec aura quidem spirante, sereno co:;lo,
deinde ffigre ad capellam, summis viribus, diabolo ne id
fleret annitente, trahitur, et de more cum S. Joau-
nis brachio, prajsentibus monachis devoteque psal-
lentibus, et cancntibus, in moram longam conju-
rando et anathcmatizando torquetur cum enim jam
:

cujus virtutis et potentiae sint stolcesacrae,etcaetera. discedendi tempus adesset, pristinis viribus resum-
quibus sacerdotes ornantur, dum suis funguntur p ptis exclamare rcpente, debacchari, convicia male-
tamen, ut flt in caeteris rebus pra^missa.
officiis, flde dictaque dicere, solito pejus puellam sursum tollere
Nam diabolus, qui antea ferox in senes illos misc- coepit.
rabiles fuerat, in alios vero verba contumeliosa 144. Accedentibus igitur nonnuUis, qui aderant
dixerat, stcla circumligata, ut diximus, demissus, familiares, montanis ferocissimis, eam maximo cum
humilis, impotensve effectus, tolam noctcm duxit labore vix sistere valentibus, pro tcmpore quievit
quietam. da^raon. Tandera S. Joannis virtuiem araplius noi

141. Additur huic et aliud miraculum. Nam An- ferens, alio ingenii cum stridore concessii. I'uella

tonius ille bubulcus, quem paulo ante retulimus, vero e manibus tenentium paulatim prolapsa, diu,

cui boum cura cum aliis quibusdam injuncta fuerat, uti hac vita raortali funcia supra ecclcsias pavimcn-
turpi amore puellae captus, secum in mente volvere tura jacuii. Demum surgens, Jesu in primis, Virgi-
nique Mariae, et S. Joanni gratias agens, laeta cura
Cffipit, qua via posset clam parentibus ipsius puellao

potiri concubitu. Nam cum moribus tura natura

suis domum
propriam contendit. Verum, nondum
iribus mensibus expleiis, iterum idem daemon eam
rusticanus erat [esset], quid periculi ob diaboli sa3-
atrocius solito invasit.
vitiam immineret, minime cogitans, verum volu-
ptatem malam tantum explere cupicns. Sibi raulta j)
145.Eo parentes niraium percussi, quid in hujas-
agitanti haec optima via visa est, aditum fenestri-e, modi re atroci agerent, quo se verterent, penitus
quae partem respiciebat inferiorem, scalis positis ignorabant. Huc redire eos pudebat, alio se con-
tentarc ;
quae quidem fenestra pessulo, seu sera, ferre, eisi necessitas cogeret, taraen, quia et vires
nullo artiflcio inepte adco claudebaiur, ut quivis et pecuniae longis itineribus jam absumptae fueraot,
arie callidus de partem [movere] va-
una ad aliara verebantur. liaque in re dubia non defuere, qui et

luisset pcr rimas ipsius fenesLraB. Hac itaque via pecuniis et jumento ferreut opem. His ergo hoc mo-
rem ille aggredi cum cccpisset, et jarajam ad id nasterium iterum petentibusnon cessaverecomites,
dcvenisset, ut fenestra aperireiur, diabolus circum pars misericordia pieiaieque illecli, pars cupidine
scalarum gradus volitans, sic eum perterrefecit, ut visendi iale et tantum raonasterium in terra deserta
tremens toto corpore, pcdibus eiiam et manibus situm adven-
in loco horroris et vasta) solitudinis :

suum offlcium non rite perageniibus, ad terram re- ium quorum propter dajmonis rediium monachi
pente lapsus, uno crurc penc fracto, scalis relictis, segerrimc ferentes, statuerunt intus, foris quoquo
869 ACTA. 870

modo orando, supplicando, ipsum dijemonem accr- A. recreatis, landiu oralionibus et precibus instaret,
rime impugnare. quandiu, aut diabolus aliovcrsum tcnderct, aut
146. Cum igitur hinc inde summa vi decertare- dies linirctur. Quem laborem monachus cum li-

tur, etJoannis sanctissimi virtutes crucesque tam benter obiret, orarctque ambo (ille
incessanter,
asperas diabolus amplius perlerrc non possel, in Verum
conjurando, hic vocilerando) delessi sunt.
senes illos, parentes puellae, truces oculos conver- tandcm Deus omnipotens cx alio prospectans, mu-
tens, necmorlale sonans, inquit Iniqui pcrvcrsive
: lieri prccibus Joannis sanctissimi opem tuiit ;

senes.cur me filiamquo vcstram,vita avobis male et nam inter conjurandum Exibo, inquit, exibo,
:

pessime instiluta, in tot devexistis torirenta? Rc- idem dira vocc gcminans; quia hic ulterius csse,
ditc, rcdito ad conscientiam ; 1'acinora illa mucida, ctiamsi sit voluntas, potestas non datur. Quod
qu£Bintuslatent,jam expurgatc, ul pa-nitentia) acri- nobis tui exitus signum dabis, inquit saccrdos. Ce-
monia, virtutevc Dei curcntur. His diclis conticuit rcum, ille [aitj, ardentem exstinguam. Illico cereum
diEmon. Ui vero rubore perfusi, qua potucrc con- acccnsum, solum non cxstinxit, sed quadam im-
tritionc, sua pcccata confcssi sunt. Ex tunc diabo- patientia ductus, ad terram detrusit : hffirobat

lus veluli fumus visus est per puelliB os supcra enim parieti. Anus vera diu velut defuncta humi
petere.Qujequidem devotissimametutilem suorum prostrata jacens, exsurgens tandem Deo sanctoque
acelcrum in hoc S. Mariae monasterio, sicut paren- Joanni, inde nobis gratias agens; domum suam
lcs, habuit confessionem, et Domino Jcsu deindc, lasta una cum sociis concessit.

qui eam sospitcm fecerat, ut sponso, adh;csiL. 15().\'idimusin hoc S. Maria) monasterioct aliam,
PARS XII. indecrepitaffitateconstitutam,qua2 nuncsecus eam,
147. Anus quajdam de S. Mariaj Prunelffi regioni- de qua nunc verbum fecimus, adff;mone crudeliter
bus, multis comilanlibus,quia non obscuro loco nata torcjuebatur. Vcrum nounun(iuam jocum ct risum
fcral^,in jumento undique funibus circumscpta sc- dc SG darc, cum presbytcrorum more hymnum An-
dcns, sic ad hoc S. Mariaj monasterium concessit : gelicum, Apostoiorumquc symbolum.quod feslis ce-

quam damion adeo ferox demensquc invaserat.ut lebratisquediebus Qicitur,caneret non absurde.Cum
praesentibus monachiscum reliquiis,amultis,etiam igitur longaconjuralione frangcretur, tandem rem,
manibus a tcrgo revinctis, ncc leneri nec ilecti pos- cur non alio conccdcret, nullo interrogante, aperuit.
set. Eo neccsse fuit [ad] abietem quamdam, qute in Aiebat enim Nisi, quod intra vestes situm breve
:

capella ob novum aedilicium peragendum tum sita (1G8) latet, amoveatur; hinc, si vellem, nequeo dis-
[erat], fune circumducto [eam] irretire; et ita vix cederc. Locis igitur abditis, sacerdote ct id asscn-
sisti [poterat].Opera3 pretium erit advertcre,quam a tiente, scrutatis, dissutis etiam, anu illa, nc quid

diemone assidue quatcretur, subinde subnixu cxtol- C fierct, prohibenle, invcntum est. Quo amoto, mox

lcretur, exclamare ipsam, ululatus aniles edere, se daemon clamans voce magna alio contendit.
miseram praj dolore clamitare, ita omnibus, qui 151. Id breve conspeximus fere omnes hujus mo-
aderant, ct misericordice csse et terrori non parvo. naslerii monachi. Erat cnim sicnis variis charactc-
1 'iS. Verum cum da^moni, ctsi ingentibus S. Joan- risbusquequibusdam in angulis,nominibus mixtis,
nis virtule aflicerctur cruciatibus, vires non im- impressum ccra alba filisque circumligatum cujus :

minuerenlur, imo magis magisque augerentur, ita nonomnia scdquffidam tcneonomina,Og(169)vidcli-

dcfcssis omnibus,qui,cam vinclam ^jabebant, mo- cct ct Magog,qua3 in Joannis cvangelista! Apocalypsi
nachi canlando ct orando, ila ul fit semper, anum leguntur : Tetagrammaton insuper, Adonai, Sa-
ipsam natura et ajlate squalidam et horrendam, cui baoth, quae quidein nomina, ut nostriE doccnt Scri-
etiam diabolus feram, deformemque reddiderat spe- pturai, Dci magni sunt. Hajc huic operi seu miraculo
ciem oriSjtrepidi deserentes rediere intro.Coeterum insererc non nbs rc visum est, ut quivis intelligat,
hoc miserabilc spectaculum omnibus, qui aderant, dffimonem siupius lum verbis tum rcbus ipsis, sub
exstitit enim monachi cesserc forte per horam,
: ubi facic spcciequeboni,miseros morlales et genus fal-
eam dccmon (nam soluta erat) in gyrum verterc, in- lere humanum : id vero, ut res diabolica, igni dari
comparabiliter movere, et ita tartereis vocibus ex- n imperatum est. Eo liquido constat, brcvia nec fieri
clamare, [ut] montes collesquc supini et formidolo- nec ferri liccre, nisi quic a sacris canonibus concc-
8re rupes vocem reciprocam, ut Poetai noslri dicti- duntur, qua) quidem pertranseo, ne videar rcgula-
tat sententia, reddere viderenlur. rcs constitutiones potius quam historias scribere.
Qui vero parentes et comitcs aderant, ingenti
149. Incantationes vero et quas vulgatis verbis dixcre
lupore percussi,cum,quid in tali rc agcrcnt, peni- magias, apud Ghristianos nusquam gcntium pro-
tus ignorarent, lanium divinaj clemcntiaj in primis, bantur. Vorum nunc ad reliqua.
inde S. Joanni et nobis, [ut] eorunv miseremur, se 152. ExGalliae Gisalpinas partibus nobilem quem-
commendarc.Cui miseriai et torturis abbascompa- dam, qui sc ad plures jusserat sanctorum rcliquias
tienSjUni ex monachis prsecepit, ut, corporibus cibo defcrri, monitu quorundam nostrorum monacho-

Per brevc hic intelligitur, ut opinor, charac-

(108) (169) Og est nomcn
regis Basan. Auctorcerte vo-
ter magicus
in brevi vel brcviculo dcscriptis, de luit dicerc Gog ct Magog, de quibus
agit S. Joan-
plura habet Cangius in Glossario, nes in Apocalypsi cap. xx, y 7.
Hl\ S. JOANNIS riUALlJRIlTI MiHATlS 872

A ni» prccibus in h.rx tandem furil>undu8 prorupil

ruin cas in monastcrils incolunt rcgioncs, ud
(lui
vcrl.u hominum omn.um inK|u.88imc, cur mc
islud S. Mari.-n mon.-istorium Msqnc, gr.ilia rccupc-
:

tcque in has cruccH horrcnrluque tormenta ded.sli?

rand.-p Hiinilalis, vcnissc tcmporc ai.ixitis Hernardi,
nostro convcrno jain dccrcpito acccpi- Nosti enim, quffl iJeo et Matri ejus vov.sti; peropti-
a quodam
mc cailcs, sed dissimuias, perjuro. His d.ct.s voluit
mu3 Hic ubi primura ecclesiam ingressus est, non-
lata cruce,qua,ut supra diclum cst, d,-nmoncs
scd non valuit, ipsum ad terram tartarea vi detru-
dum
conjurantiir, diabolus tum iuci, tum Joannis beatis- sum suifocare.
Miles ubi divina pielate paululum nalu-
simi sanctitaLcin aiiiplius perferrc non valcns,erni3- 1.55. illc,

rales sensus revocavit, cum a monacho sacerdole,

sa ingenti voce, abiit. Qu.-e vox, ut ipso conversus re-
exstitit, quid Dco obligarctur, moncretur, [ut] per
voti
lerre solitus eral, adeo tcrribilis et tartarca
si

rcd- confcssionem aperiret, hubitasuorum scelerurade-

ut omncs, qui tunc cullui divino inscrviebant,
boncncii accepti mcmor, vota confessione, votum, quo Virgini Mariw tene-
diderit attonitos. Vir ilie
batur, se, ubi primum sospes domum repedasset,
non parvam pecuni.-c quantitalem devote super al-
mandaturum pollicitus est. Qua ex
tare ponens obtulil qui inde Jibcraliter cum
:
sociis cxecutinni
quoe v.„ promissione
cordc justeque data, dKrnon
fideliter
postridie cum;iis
naOllUS, posiriuiB
habitus, de more
cunclis uc iiiun. visitatis,
V10IIU..I.J, >!""- >..., 1 . „ -

sancta sunt, locis, etiam anachoretarum humilibus ^

absque miscri hominis tortura, nihil mussitans ad
„„n.,i;o in 1Liguriam
\n..r.\.^rr^ l,«nP
bene instructus admira- "
inRfmcius et admira alias se contulit regiones. Hinc quivis Christianuf
cellulis, ir.
tum loci devotione, tum monachorum plenc intelligit quid periculi sit vovisse, nec, si fa-
tione plenus
cultas data cst, ignavia vel malitia, seu sw^piu:
virtutibus concessit.
15:5. hoc, ne cui id mirabilc f^^n incredibile
Ad mentis perversitatc, non rcddidisse votum. Verurr
existeret,etaliud multo majus praedictus conversus
parlim de his votis qu<B viderim, quseve audivp
.':!

qucmdam merca. rim digna, litteris mandare statuissem, metus

referre solitus erat. Aiebat enim,
quam miracula, maturius rae desereret. Eo ad reli-
torem pra?divitem de Ungurias partibus Vonetias,
qua, quae, ni fallor, non minorem legentibus et ad-
inde Pisas (170),[ut] Romam tandcm pcterct,
co-

mitantibus multis, navigassc. Quem cum Pisis doe- mirationem et utilitatem prioribus allatura sunt.
156. Me in puerili setate constituto, curn non
mon invasisset, eumquetorqueret acriter, adeo [ut]
nemo (multos enim nuUis, qui adhuc supersunt, monachis, de Senarum
ex sociis ipsum aggredi auderct
attrectaverat), dcmum cujusdam (172) partibus adolescens quidam
non tantura a dae-
morsibus graviter
deceptus, fune
fraude Qccepius,
Pisani trauae
fisani luiiu i^aLcuu^uo ligatus ct
catenaquc ^151*^^0 ..., raone
.x.^.xv. — —
captus,
t.. ,
verum eliam paralyticus,
i „ .
mutus el

Sanctorum loca [esse] surdus, a parentibus,S. Joannis miraculis ct prodi-

ad varias Italise partes, ubi
giis impulsis, ad istud S. Mari« monastermm,
nor
nectamen convalens, intuitu
audiverant, adductus,
parva hominum turba inaudita re tracta, in cistis
quorumdam bonorum, hoc S. Mariae monastcriura »j

cum sociis adivit. Huic erat interpres, qui modo jumento superpositis deductus est. Proh Jesu bone
latina, modo raaterna lingua suos omnes
aperiret quid admirationis quidve amaritudinis mortaliun
serraones. Nec statim hic,ut supradictus,sospitatem menlibusdare nostrara iroaginem spirantem et vi-
recepit; sed quivis in atroci certamine consumptis vam.omni merabrorura officio privatam ct daemon!
diebus, dicmon, sese alio concessurum, nec posse replctam conspicere! Quis usquam gentiura hujus
Joannis sanctissimi virtutem amplius perferre, fa- modi audivit! Quis aspexit? Quis non ingenti admi
ratione affioeretur, non tautum propriis oculis vi
tetur. Sciscitante sacerdote, quod signum, ubi
dis-
dcndo, sed accipiendo auribus? Ubi primum
ii

cederet daret, ;iit Audietur ab omnibus.

:
Et illico

capellae funem trahente,

tintinnabulum, nemine parvula ecclesia, quae extra raonasteriura sita est
raatris et aliarum mulierura gratia, quie
pietat
signum fecit.Quod signum omnibus,sed praesertim
coactffi, iter una aggressee fuerant in
grabato tol
suis admirationi existens, qui forte numquam
vel
corpore stratus esset (nam sedere, quia paralyti
raro hujusmodi prodigia viderant. Deum ergo san-
nova illecti, [mull
haud poterat), illico illuc re
cturaque Joannem benedicentes, rcdiere Pisas, inde cus,

Romam,
)mam, posiremu patriam propriam.
postremo in pa,Lriaiii jjiujjimuj. adveniunt,
^. .^^.^. et]
-.j conversorum,
-- monachorura, alio
montanorura, qui variis in
— , -

154.DeCasentinipartibus,rex]oppido,quodRo-Drumqueopificum et
cumbebant negotiis, fit concursus.
mena (171) dicitur, militem quemdara pro sospitate
opera diaboli, ut diximus, oran.ur
obtinenda vidimus concessisse ad hoc S. Maria^ mo- 167. Hic etsi
membrorura officio privaretur, tamen Im
nasterium qui a tanto torquebatur dcemone, ut a
:
corporis
gua ipsius,da;raonis virtute plurimura in eo vigerj
multisetiamferocissiraisjuvenibusvixduraconiu-
Nam Dcum et S. Joannem (virtui
raretur, detineri posset. Vcrum cura jam fere per
indccentia in
enim ipsius torquebatur) edere. Cum igitur non p:
triduura raultis torraentis, tura cruce, tura S. Joan-
nis brachio affectus esset, Jesu virtute, et S. Joan- rura laboris,ut)sospitatera reciperet,diesnoctesqL

Locus hic situs est in tractu Casentino

cii

(170) Urbs Hetruria; olim virtuto bcllica memora- (171)

\ai
ca Arnura fluvium, aiquali fcre intervallo a
ad Arnum fluvium intcrflucntem, a cujus ostio
bilis,
Umbrosa et ercmo Cainaldulcnsi.
sex railliaribus in ortum distat. De reliquis locis, satis not;
.

qua) hic memorantur, agcre non est opus, cura ita (172) Senx, vulgo Sietm, urbs Hetrunae
nota sint ut cxplicatione non indigeant. de qua iterum antea egi.
 ;

873 ACTA. H74

orando,conjurando,instarulo singularibua (itaenim A iU luisse a viris fide diiinis^qui in
S.Jnannis festi-
prajcepluin fucratlsuppliciis tuonaclii [)frlulissent vilate, voli emissi gratia, hanc adiere
;
icdem, rela-
demum Jesus Doniinus Doster [ejus misertus est] tum est.
precibus imprimis Joannis beatissimi, inde fidela- 100. Molendinariua quidam de valle Arni de
op-
cryn)isque suorum, praeserlira matris : nihil eiiim pido vidolicet Lancisae, die quadam dum molendi-
votorum prffltermisit ; paulatiin ndoloscens.propriis num extra sospos [in] ligno quodam decumberet
corporis offlciis et viribus recu| eratis, et daemone ubi surre.xit, neque mens neque ca^tera corporis
Jesu Ghristi virtute(monachi non parvam tra.\erant membra satis suum officium agere,imo huc illucque
moram) fugato, Dominum per se laudabat, omni- dcbacchando currere, et ut paucis absolvam.insani
busque adinirationem sui faciebat. capitis st stulti hominis officia de se prajbere.
158. Ko parentea prie gaudio toto corpore gesliro, Quem, qui supervencrant, dolo vique comprehen-
ipsum amplecti, osculari. Qui aderant, tanti mira- dentes, vinctia a tcrgo manibus, ad hoc S. Marise
culi stupore percus^i, S. Joannom miris laudibus monasterium, vociferantem, et, quo ibant, omnes
ad ccjclum extollere. Tandem, silentio dato, talem partes clamoribus rcplentem, traxere invitum.Cum
Pater, audientibus cunctis.habuit orationein : Piis enim quis esset, et cur tantopere miscrum homi-
sune Jesu, a quo omne bonum, et sine quo nihil
^ nem torqueret, a sacerdole interrogaretur tum •

rectum, toto corde.

corde, tota mente,
mente. totis viribus
viribns te be
hfl- nU. rl.pmnn
ait d;emon h;,.^ „
•
Me
lUn ii„_„ .„.• '
hinc
: expellere minime ad, vos per-
:

nedicto, laudo, magnifico, qui per scrvum tuum tinet, qui vcram professi estis religionem,
et quos
Joannem bcatissimum hujusmodi prodigia nobis, nisi justum agere haud decet furem
enim aggressus
;

[ut] te magis raagisque laudemus ostendis quod : sum crebro mentiontem, Deuinquc etiam saepenu-
irofecto in filio meo hactenus misero, nunc felici mcro biasphemantem. Ita esse, audientibus nobis,
;a felicitate, qua; vera felicitas dici et potest et de- anirmaverequampIuros.Vcrum cum sacerdos clam
jet intelligo. Eo bone Jesu, tuque Virgo Maria uliis eum ab hujusmodi ncfariis [utj
cavere vellet,
;loriosissima,etiamettu Joannes beatis3ime,filium moneret.demum post triduum,quo tempore da?mon
ncura nosque omnes in rectam viam et ad palriam eum acritcr ve.xando torserat,de se non parvo
dato
andem deducere dignemini : vobisque. Pater Ab- signo (fenestraj enim partem fregit) abiit quo me-
jas et monachi, quos ad hujusmodi dignissimum ritus est. Eo molendinarius ille Jesu et S. Joanni
)f(icium elegit Deu3,nos nostraque commendamus, gratias agens,et artes et mores domum rediensmu-
it nostrum memores in omnibus vestris esse veli-
tavit.
is insuper ipse Jesus pro tali tantoquo beneficio
:
PARS XIII.
n Beatorum patria pro nobis restiluat. His
...
)SCulato devote S.
*^
„ ^" :
Joannis brachio,
...o „.......,
finitis, ^^'- i"
161. In vigilia S. maria;,
vif^ii.ao. copiam oDingenlem
Mariae, quse ob ingentem
laeti in patriam C nivis,quseolimAventinummontem(174)Roma3
insius
ontendere. Quod prodigiura antea toto sseculo Virgiuis prodigio, secundis Nonis Augusti
comple-
Qauditum, non tantum civitati Senarum, sed fini- vit,de Nive dicitur. Is enim festus dies et celebra-
imis cunctis, ubi narrabatur, summae admirationi tus per religionera Christianam quintus mensis
Au-
xtitit.
gnsti a Christicolis notatur. Et ne cui
admirationi
159. Rem
revera ridiculam, veris rebus verio- sit me hoc in miraculo tantum monsem diemque
em tamen, quae nostra terapestate accidit, enar- notasse iutelligat, res novumque prodigium,[ut] id
are glisco. Senex quidam de Scarparias (173) op- agerem,coegisse.Quod equidem horrendum^pecto-
•ido, sito in Mugelli
parlibus, ad S. Cresci eccle- ribusque fflterne servandum animadvertatis oro.
iam imprimis, quae ea in regione dedicata
[ivitj
Hoc enim ab alio non accepi,sed ut raultum
inter-
st; inde,cum haud sospes fieret, ad hoc S. Mariffl fui,legi,da;monem conjuravi.Ea igitur quam dixi-
uonasterium concessit.llic brevi pristinae redditur mus die, mulier quaedam a daemone capta, revera
anitati, domum suam laetus abiens : [sed], nescio haud ignobilis de Calcia^ (175)partibus,ut in taii re
(ua causa vel quo vitio factura
paulo sit, in eura fieri sa;pius solet, raultis
comitantibus ad istud
ost idem ipse
-
daeraon iterum introiit. Quera ad
rffilatum b. Cresciura, cum parenles longo itinere
— S. Maria; monastcriura
~- V...UW1 i-uiitciiuii.
contendit. uiuxu
Cura enim a me
in Sanctorum sepulcro, de quo alibi latius
j) verbum
liemisque asperitate,si hucconcessissent,perterriti fecimus, tunc prostrata conjurarclur,ct mulus
dae-
ienuo deduxissent, petito signo a sucerdote, qui mon eflectus, legcndo,
orando seu conjurando nul-
um conjuraverat, inquit dajmon Mox signum
: lura daret responsum, forte Ordinis S. Francisci
nanifestum dabitur , et illico asinum,super quem duo supervencre Fratres, qui a Fratre Marco tunc
ederat, in arboris trunco suspendens, ipsis dolo- cremita S. Mariai de Cascesa invitati,ad ipsius Vir-
em damnun illatum et multis risum praebuit. Hoc ginis Mariffi festura ire properabant.

(173) Scarparia sitaest in agro Mugellano vulgo il Rora^ano aliisque monumentis constat.
lugejlo^dc quo
supra cgimus.
et ("175) Opinor csse cuindem locum qui sub
(17-4) Errat hic Auctor poncndo montem Avenlinvm
nomine
Cascia in mappis geographicis statuitur inter
iro coile E.xfiuilvio,qm
multum ab invicem distant, duos
nvos ex fluvio Arno orlos, non procul a montibus
mnibus llomanis satis notum est. In colle autem Prali magni.
"'luilino id prodigium faclum esse ex
Breviario

Pathol. GXLVl.
.8
 870
S. .lOANNIS OUAUJEflTI AnHATIS
875
. II,- r nr. K iiiirf. riirrjaue daLia ct acccnlis, in Hpcm anirnura
'^'^•'!';'"^
I

,02. Uui > no, ns

libaralilcr
inonaatenum.dictuia Juil ve-
^ ™
u
airecu, Kr lr"-n o™lionil,u» co,n,.',=„.la„U» po-
b..
solito totum viscrcnt
stridie iter perrexerc suum
ni se muiiercm
msse do^monc possessum. lHico ilaque
muliercm a u,j
__..,,„,_ ,i„„„ au-
„„. 1G.5. intensissimo solis ardore et la-
iG.5. Verum cum intensis
sepulchrum.Unus
nova re illccti conccHsere ad
instructus, me borefessi.sub lata olealocum Perasinum(177)prope,
tem ex his ibrte nccromantiaj arlc
in itinerc consodisscnt ecce (horresco referens),
:
da;monem non rc-
diu interrogando laborante, ct
condensa nebula et nigorrima quodam cum
stridore
spondentcm haud a;quo animo pcrfercns inquit :

ubi consederant
mulicn qu<c- borrenti e lacu rcpente veniens,
Vatcr, pace llat vestra. lluic
Quffiso,
omnem conglob.-ins,ita [utj illic diem
diccre.Quid si da;mon miscri,locurn
dam sccretc in aures liccat
'8- "; m - noctem vertcret,ingenli cum fojtore eos circutn-
invilus rospondcrc
etiam invitus
etia,n responderc cogatur?Ego igitur
cogaturVLgo " tali
—^
in
p p'o rabion», snmn,„m aera pcUit

i„dignans,eumquelracibasm,„ac,crasp.c,nocu -
^^^^^^^^J.^^.^^Ji.^^.^g.^tes, signoquocru.
„s, in h.c den,um '«'» "^-^ ™ " B ^'^'anientes^inccptum „o„ sine magno labor.
f scf) corruptor,; o ,io
crita, s.mulatornon Iratcr
,"„.

sa- poregere
Dcreaere iter.
,ler. Caiterum ubi civitatem Perusinam
teterom
i^aiterum Perusinara
minum pessimc, qua tu audaca isthoc ,„ loco d.-emon nostro in
prnjsentibus, ausus ea ingressi sunt, miser ille, quem
cro, Beliquiis servisque l)ei
extre-
monaslerio acriter castigarat, diem clausit
tua'pessima arte.quem Dous nondum
cocgcrat,co-
mum. Hajc omnia altcr Frater, comes ipsius m
pajnittcret, si quoe in smu
gere. Te, mihi crede, curavit.Exem-
mihi ipse deinde reditu suo Florentiam, nobis referre
defers anioveres ferebat enim,ut:
necromantiam,nec saecu-
Jesu. plo hoc patet satis,artem
de ligno pretiosissimte Crucis Christi
retulit,
nec tuas larem quidem, quanto minus Religiosum exercere
163. 'cui cura statim intrepidus, Nec te
debere, prffisfcrtim quia Christianos omnes, divina
paveo minas, responderet, inquit
-Zclr; LTn^f iat S:rl,p- Vg^
dfflmon Da, oro :

=;::=.*.
-./^crum „u„c ad r.,qu
^c,uirere au.iia cpor

iUic
':Co'vl extra h=ec ioca -ncta tc
confer et
ua
^^^ ^^^^
o bos, vir- i^o.
mecum conflictando expenere quid tua, ^.„„5,. a narentibus ad hoc

'zxit::::-::;-^^
genti pavore percussus, una cum eomite, S.Joanni ^;;"^' ^^^? ^^ ^^-^^^ conjurarem, tanta vis

tllSlilO 0.17111-. i.xu.*«i sepulcrum

.

pite amoveret,virosque oranes,qui

super
quia non pro-
beatissimi pristinae sospitati reddita, varias partes(quod dictu
domum pro- sedebaut ne forte exiret,in
cul a monasterio [habitabat],gaudens ipsa vero quam pri-
incredibile est) labi coegerit :

priam concessit. Ego equidem tale oculis meis

quo nunc verbum feci, mum prosiliit extra.
164. Frater autem ille,de
Proh, bone
tales exitus ha- nec ante nec post memini me vidisse.
ut suus postea nobis retulit coraes, da;monis furo-
voto et sentcn- Jesu parvula puella, tantum arte
!

buit sanctffi enira Maria^ fustivitate ex facinus.Ubi

hoc tale solo capite ausa sit
:

ad quemdam rera versa

tia eremitae Marci acta diligenter,
primum, ut dixi, a Sanctorum sepulcro
prosiliit,
in colle quodam satis in im-
Conventum Fratrum, oculos,mi-
Arni circumferens hinc inde truces minaciter
pertingenti inter S.Joannem dovalle
mensum
et oppidum
conferentes,
Montis-Varchi(i76)situm,se Fratres
Montis-Varchi(i76)sUum.se
is qui pess.raum
sua !ac:yrnans_sceler. hui. ter cc^^
mis,indc quid sibi accidcrit compluribus
His itaque Fratribus res inaudita
ratres lUi

enarravit.
non parvam et ad-
facinus perpetrarat,
-

B —^"
serabile pavidumque de se
-—;.-;;; ^^
P^^^^^^^^^^

singulos, modo
omnibus

et eo atrocius,quia intra valli

spectaculum

,,^ ad
universos
,,pinos,oculos ignivomos,os
^..tus et ora habens,modo
.ertamen provocare;
,, cerlamen

qua
septa clausa et juvp.-

tamen,ut Fratrum num globus ostium obsidens, nulla parte via,

mirationera incussit et metum ;

dolorem, nihil erumperet, dabatur.

mos est, ejus blandis verbis lenire 167. Dcmum omnibus formidine
arreptis eamqne
quia conlessus, tura
esse quod vereri deberet, tum cum S.Joannis
frangitiir enim aggredi cunctantibus,signum Grucis
quia diabolus nec valet quod ^n
vult ^-S'- "™ « "
.m f-ic^s,' quievit panlulum. Qu.m
:
qoia ;
„
,apsametsudoremaderactammiseramatcri„s.nuu.
igitur et ahis verbis
^!l.^f!:;''!::ir,:r:::^^st':rlt';,ii:''vL"bis
majus est, mcntitur saspe. His
ab antqui^
duosrivulos cx nuvio a qua tantum 7 miUianbus distat ;

(176) Ambo hscc loca intcr

Tmsmcnus vocabatur.S.tus est in ditionc ^-ccles'*

Arno versus raeridiem nuenles includuntnr. Ue est 22 miliianum,conti-

in Umbria cjus circuitus
oppido supra actum
;
cst.
S. Joannis nctque Ircs parvas insulas.
dictus ab urbe Pcrusia,
(177) Lacus l>erusiims,s\c
 877
ACTA.
recipiens, capul compsit, ^'^
c.xnoras ot doinde partcs
corpopis adornando.Paulo
corpor.s
A tusessel nnn Inn..
^!^"'' temporis
i
•
^ .

post.,uiu
post.,,uia diei
esset,nos intro petentes.eamque
oxtrLnum
d.ei extrcnium cum nT quadam
.^ !
d.o
'.

una cum quibusdam vineas

,
intcrvallo dato.
o.vcole-
comilcs pedibus et rot, itcru.n
toto corpore labantem trahentes da^mon herbis et vcrbis noxiis
secuti sunt Ubi coactus
etsupra,e..m ingredions
gitur ad capellam ventum cst, possedit.lnde debacchari'
ibi quievere paulu-
urere, al.os marra, sudibus saxisquc
lum.Forte Ibrtuna fuit in Virginis petere illj •

Mari.« Jaudom ut
'ugore, socreta securaque
vespens s.ngulis pcr totam Chri,.ti loca adirc tandem
alii ;
religioncn- licri quamplur.es ad cum de vineis,
mos est, pulsarelur; vix primo de agris, hinc indo
dnto d:emnn signo, concurrontos, fcssum vi dolove
V.rg.n.s Mar.i« sanctique capientes, iigatum
Joanuis virtutom
amplius
non perlerens,me una cu.n
et vmctum traxere domum. Quibus
acolythis.quorum unus cunctantibus,
I"Hl agc.-ent,quovo se
aquam verbiset saleexpurgatam.altcr verlerent,penitus ignoranti-
Crucem ferc- bus op .n,um factum visum
jat, audiente, damon est eum ad S.Mari.-edo
ingenti cum stridoi-e excla- Valle Umbrosa monasterium
Tians concessit. Posfero vcro die, ducere.At alii maligno
Jesu Virginique sp.ntu duct,magos et
Mariaj matri ejus ingentes
gratias agentes,
incantatores supcr hoc con-
kcti in u ndos .n re fore
latnam contendere.Eam deinde existimantes, inquit germanus
incolumem vidisse
na memini
)rocui a
>rocul
:
in Valie enim ^.r:~::
Castn-Franchi(i78)oppido dfstans.mora-
Castri-Franchi(i78)oppido
l^J^r.^MLTA"^ ^'^-
ZlJZ^vT^r' ^" ^-onJ^terio
^-onasterio] S.
"" T'''''''' P^'^^'"^"^ ^-
••
'
""'''
7
distans.mora ^ cup"et aHo e^f
"*""
latur. ^n Prffiscnt,arum non sanum mihi
v,rf'lSforc consilium.
v.dotur
De patria mea,hoc est de
168. Confido enim S. Joannem
Raggiolo (179) ct- nob.s,ut ca.^teris,opem
plures ad hoc S. Mariaj ccBlitus daturum,modo eam
<
monasterium gratia so- s.ncero corde .ntegraquc
pitat.s recuperanda; fldc oxigamu=
vcnero^tamen hoc uno inpraj-
l-O^ II.c optimus
ont.arum contenti erimus. Adolcscens adolescens divinum tantum
quidam cui onsebat qua^remium auxilium
omen Andre.nc est (superest
enim adhuc),cum mali- ubi humanum deel
ni cujusdam perversique presbytcri,
ut postea
Mpsa claru.t, incantationihus Mox .taque jumento de more
scntiunt.
magiisque, ut vulgo parato n.ult.s ex patria
cum cistis
lunt, ,ta acriter ve.^aretur, comitant.bus,
[ut] vultus. ora vestes- huc contcn-
dcre. Ad quem v.sendum,
ue misere manibus propriis
flendo tunderet lace- cum quia de patria tum
et.am qu.a, ut puto, afflnis
iretque,el germanus csterique esset, proper'ans re
aftines.quid tanto bsenter cogn.ta,pro ipsius d^-
I
d.scnm.ne agerenL penitus salute in hospitali
gnem
ignorarent, forte juxta non cruce, non
u.dam bonus vir,qui ad tantum
3 concurrerat- speclaculum,ei
cum csteris mul- v.na antum misericordia
reliquiis aliis aShibitis,
frcti-us, oravi:Proh
Z
-i'--— "*"'", ^» cuuipuucns
compations inquit Josu cp vestigio
Jesu vPot;r.;r> rv,
: -u- r '
^ '"",uuu
l^one
irg.ni Mana^ bono rectoque meritis Joannis
"^"^""'^
itum s. reddideritis,mihi
corde hunc comraen C f. ZZl
' beatissimi, sua
beatissimi,' sui
Uumsireddideritis,mii:!credite,i.Iicrbon^re:^^
credite,illico bonajvale- '
dm. dab.tur et sanitati.Germanus dam n.gemmos carboncs
paulatim evomcns, Dco
igitur suus his grat.as, Deo grat.as,
id.t.s, nulla data
mora.tale Virgini inquit, convalui Ad ha^c vi-
Maria^ em'isit denda sociorum aliorumque
!

tum :
Talcs quales indutus est fit concursus.
Ncqui-
vestes, o Virgo bant sat.s m.rari unde isti
ma pur.ssima,luam una cum isto misero adien=
carbones, pr^sertim
)les.am, .n
cum se nunquam comedisse
foribus templi ad tui faterctur. Sciscitanti-
decus suspen- bus itaque me unde hoc, cum
tn :
modo per tc,o omnium nihil ccrti hac in re
sanctissima,pristina? dare audercm, conjecturor
i.lat. restituatur. Res mira tamen, inquam, diaboli
! mox suis votis arte ficn posse,m,xtos cibo
V.rgo Maria adstitit, et
•ens poluque non apparerc
j.r,i3fatum An- ot s.c sum.. erum, ut Crispus (iSO) ait,
=am ab eo intolerabili iiberans vereor ne
dolore, mente ct
qu.s, qua. s.bi facta putct,
pore sanum valentemque a^quo animo accipiat,
reddidit.
supra ca vcluti ficta pro
169 Eo,qui aderant,omnes se falsis ducat. C^tcrum
explere in glorio- quod propn.s oculis perspexi,
n Virginem Mariam manu
laudando, benedicendo ot letigi, affir-
ollendo,haud poterant,Iacrymis
mare non dubito. Nam
ad hujus confirmationcm,
ob gaudia e.xor- puellam
Ea itaque die, aliis .llarn S. Gaudcnlii,
\«''"'''»«i. dc qua supra ^.111^
lo
'"» de
rebusVelielis le « iars' n H , ,
'" .nulta
B.b.ena, quaj dc Sa.xo 7 "" """o 4iiauip.ures,si
dicitur,
adierc
.

es ex.geret, alferre
^imprimum, oblatisque vcstibus, posscm : a multis cnim fidc
et oratione in-
d.gnis roJ.g.osis acccpi
m.s ad Manam Virginem
devote ex intimis
cam
dcntes,capiIlos aliaquc,
'dns em.ssa,
pr^e- dum in S Salv.o conjuraretur,
domum eo vesperi prospere redierc spuissc.Verum ha;c
'•Uim itaque Andreas pro .ncreduhs nunc ad inccptum redoo.
:
iste artc diaboli
mcmbris 1/1. Matronam quamdam
nibus captus,Virginisque Florentinam.Vaggiam
Mari;c pre&ibus libera-
nom.ne, haud obscuro loco
\'^) Locus ille includitur duobus Arni rivulis natam, a d^mone ca-
et
'°''° "i^onymus horum miraculum
Wfnn*; col-
\°^brosa .ntcr septcntrionem
-meK Pif' ".
eivitato Florentina.
et
noiu-^
wyjU.dacusI^ranchiusincitationcAuctorumantc riiuS:;°['L^,n?irp-^-r,f^.S;'r,',\''rat^efe°,
^?""" Oualherli hunc locum vocat
uZofn a.tque s.tum
Ho/o, esse in tructu Gasentino
 JOANNIS GUALHEIiTI ABBATIS «BO
879 S.

ptam, cum Florcnli;B soHpilulom non inveniret, A. mis implorare. Verum cum hoc in laco idem lon-
tarc videretur daemon,abba8 optiraum factu ratua,
clam quam potuil, nocLurrio scilicct tempore, hoc
stoia gulam mulieriB circumnectcre, ne d;Rmon
S. Marias monasterium pctiiaso vidimus.
llanc tali
acrioribus airectis tormenlis, spatium darclur,
si
occupavcrat da;mon intordiirn mili in^cnio adco
;

dc sc rein peragoret, mox eam Res mira!

aflcrri jussit.
esse, jocari, facetias, risu dignas urljanitatcs
pariter et admira- quoties gula stola cingebatur.toties da^mon infcrio-
dare, et praiscntibus voluptali
existere.Nonnunquam vero,mutati3 moribus, res partcBVcl intcitina petere,nonnunquam pedurn
tioni
vel manuura exlrerna adire. Ubi ea arnovebalur,
praesertim dum conjuraretur, altcram diceres ;
ita
nihil mox gularn repctere. En quantaj [virtutis] 8ucr«
enim specie crudclis immitisquc crflci, [utj
vestes 6int,facile perspici hoc uno miraculo a quo-
crudelius qui aderant se aliqaando vidisse fate-
rentur. Qua modo varia vicissitudine cum
ex vis potest.
174. Gura igitur dceraon sacerdoti verbis lugam
diaboli voluntate tempus incassum tereretur, sta-
promitteret, cseterum re ipsa acrior ferociorque in-
tuerunt cum ea privalo communique, cum foris
staret, Spirituique sancto haud locum daret, man-
tum domi, pugnare certamine. Fiunt igitur ad
dat omnibus raonachis abbas pro se quisque
Jesura preces pro sc quisque modo Virginem Ma-
aliis
;

supplicationcs orationesque habeat quod si nec

riam, unicum ac singulare miserorum refugium, ;

ita procederet, longam cum diabolo certando una

modo Joannem beatissimum appellare.Verum cum
omnes morara traherent. Quam rem cum etrenue
in hoc pio opere dies quamplures comsumpsissent
frustra, id Pater Abbas segerrime ferens, voluit raonachi agerent, demura daeraon rei exitum sen-
tiens, ea, qua potuit, in raiseram mulierera uaus
[ut] ea die (postridie enim fugam adornabant), diu
orando canendoque monachi vel lassitudine nimia est virtute cum cnira plus solita gulara inflatam
:

turgidamque redderet, adeo fatigabatur mulier,

torquerentur, vel in rem suam malam concederet
[ut] oculis sanguineis, anhelitu foetido, labiis ex-
daemon.
siccatis et pallidis, toto denique vultu et facie
172. His igitur devote ferventerque cantantibus.
da;mon ad- extrema adesse ostenderet ita ut de ea multi
tantum virium praeter solitum mulieri ;

actum esse censerent. omnes

Eo, qui aderant,
ministrare, [ut] plantis pedum altaris scabello in-
numero decem,qui eam ater- Ghristura Jesum piissimamque ejus Virginem Ma-
nixis ferocesjuvenes
go vi sistere, procul esse cogeret retro modo,mo-
:
riam saltem animae salutem darent, lacrymis effu-
Opere pretium erat vultum sis orare.Tandem post diuturnam.quam ad.Temone
do [eosj in se trudebat.
horribilem, faciera turpem, truces oculos, motus in gula pertulerat, torturam, carbones nigerrimos,
pilis conglobatos spuens,illico incolumis facta^est],
ineptissimos et incompositos cum vultus tura totius
corporis aspicere turpia in Deum santosque ejus C cunctis
:
inauditum et ab eis nunquara visum[prodi-
giura] admirantibus.[Tunc im],Jesura sanctumquf
edere, quaj dura accipio, exhorreo, non raodo litte-
ris dare ausim. Denique bonitate Jesu sanctique
Joannem laudaudo, expleri nequibant mde m pa :

triam laeti, virtutera Joannis sanctissirai omnibui

Joannis raeritis alio,voce ingenti eraissa,concessit,
mulierem tantum illara humi prostratam, vita fere occurrentibus prffidicantes, rediere.

extinctara deserens. Quae paulo post surgens' cum

PARS XIV.
175.Nonraultopost(narai]leannusprodignsclaru
ubinam gentium esset, quid cerei accensi, quid
admiraretur, re a suis dili-
sibi vellent, extitit)quidam de Valialla(182),cui nomen Bartho
Religiosi
genter cognita, Deo gratias agens oonticuit.Conjux lomaec fuerat, ad hoc S. Mariae monasterium, hau

vero suus, vir in Republica Florentina satis prae-

parva hominum turba comitante, concessit. Hi
etiam funibus undique septus, vix a corapluribu
stans, oblatione non parva S. Joanni pro tanto be-
data, laetus Florentiam, se sancta, cum juvgnibus, qui sibi coraites extiterant, et qui don
neticio
interrogaretur unde iret,peragrasse loca simulans, tunc erant (utpote qui ab viginti et octo spirilibi
malignis torqueretur)detineri[poterat].Qui quidei
tenit.
Bononiense (181) magno
173. Alteram de Castro
pessimi spiritus interdum jocum, quandoque te
rorera praesentibus inferre. Quis enim tam grav
natu mulierem, Anastasiam nomine, eodem fere j)
... „ ,, , i-_: . «4- t-^^
tara .^Jcrirlna [ut] Aa
rigidus, ^11^1 oo risum
de se nnn dedisset,cum
piaiim non flp.Hisfipf r.lim (
(

tempore ad istud S.Mariae monasteriura,cum esset

edenti
ore unius varias voces vario raotu verba
a daemone capta, contendisse accepimus. Quam
maximis cruciatibus cruciasse daemonem seraper accepisset, ita ut populum, non unum loquente

sui asserebant, sed praecipue dum has finitimas putares ? Et etiam quis tara fatuus,tara sensu lev

regiones,huncve agrum primum sunt ingressi.Saipe rem prodigiosam tantam, tamque horribilem n*

etenira numero mulieris suffocationem veriti, cum maximacum formidine admiraretur ?Mihi profec
gulam peteret, tantum caeteris destiluti incredibilia, commentitia fictaque essent, ni
dfflmon
Jesu Virginisque Mari.'E pra^sidium lacry- Evangelistae, qui nec raentiri volunt nec possui
auxiliis,

castrum partibus Hungariae. Martinus Zeilleri

(181)0ppidum in ditione Bononiensi,in via iEmi- in
Faventiam ad indescriptioncllungariae meminitcujusdam oppi'
lia, inter Imolam ad occasum, et
ortura. quod Varallium vocat. Utrum illud hic indiceti.
.

fl82)Locatellus lib. i, cap. 107, ait Vahanam esse non facile dicam.
881 ACTA. 882
quemdam a Domino Jesu incolumem faclum.eum- A serum illum ingressus, adeo crudeliler eum tor-
que a legione dsemonionim captum, litterarum in- rem tantjB tamque
quere, [ut] frequens populus ad
dicio raemorias tradidissent. inaudilse crudelitatis visendam, ex oppidis, viilis,
Nunc ad propositum rediens [prosequor].
176. mapilibus, qua iter uti insanus habebat (aufugerat
Cum jam de ejus sospitate a cunctis ferc ^quia mul- enim) concurreret.
tos incassum dies in tali opere consumpserant) de- 179. Demum calliditate multorum captus,vinclis-
speraretur, et hoc astuans animo suo agitaret ab- que pedibus manibus, non parva mortalium
et

bas, [an] omitteret inceptum, quoniam fruslra erat, turbu comitante, eum ad hoc S. Maria) monasterium
an S. Joannis virtutem expectaret, qua sajpe du- tra.vere invitum quod haud fecissent, ni bonus
:

rando, in multis prospere usus fuerat, inquit senex presbyter quidam, eorum infortuniis compatiens,
provectae ajtatis monachus quidam Petrus nomine : precibus et orationibus tulisset opem. Hunc undi-
Pace omnium Hunc
dixerim, reverendissime Pater. que funibus scptum, quidam ex nostris videntes,
nisi incolumem hinc abire si permilti censueritis, quem multo major, quam antea, lurba hominum
in totius monasterii dedecus esse dubitet nemo; sequebantur, in admirationem et stuporem versi
cum luce clarius constet eum multis variisque spi- intro nuntiant quamprimum. Ko monachi sese in
ritibus impugnari. Eo utile honestumque duco (et r. diabolum expcdire, arma spiritualia parare, nil hu-
idem vos spero ducere) [ut] nullo labore cum sin jusmodi negotio necessarium relinquere; odio enim
gulari tum universali victi, rei exitum etiam diu diaboli, pudoreque sui, quia tam cito redierat, ve-
turnitate temporis prfestolemur. Senis sententiam hementer agitati [erant]. Verum mirum erat varios
laudant et probant omnes. in uno corpore audire spiritus, non solum diversis
177. lUico uni ex monachis imperat abbas, sum- linguis loquentes, verum etiam motus incompositoa
pta cruce Joannis sanctissimi, diu legendo, orando, eodem in corpore dantes [viderc]. Omnes enim,
si forte alio concedant, experiatur. Ad hoc mirum qui tanto talique spectaculo aderant (aderant enim
spcctaculum undique Religiosi et sajculares cum complures otiam provectac aetatis Religiosi), se si-
confluerent, factus est numerug non exiguus. Cum mile nunquam audivisse vel vidisse asserebant.
igitur utrinquc strenue pugnaretur, nec daemones 180. Dum igitur in sacrariura concursus omnium
in rem suam concederent, fessus fatigatusque mo- fieret,monachis cum S. Joannis brachio orantibus,
nachus [quievif]. Conflictum subit alter, inde et princcps omnium dajmon qui, ut supra diximus, mi-
aiter. Demum servos suos raiseratus Joannes, a serura hominera solus prius invaserat, inquit Suam :

Jesu gratia impetrata, facillime, unus diabolus post
alterum divino nutu, dato nomine, alia
proprio
adiere loca. Quorum nomina ex monachis quidam
memoriae raandare curavit diligenter; inde in tanti
facinoris memoriam in sacrarii pluteo recondita,
diu conservata sunt orto deinde inter finitiraos
: poris intervallo, omncs una varios sonos emitten-
bcllo, cum monasterii optima quaeque ad Pithiani
arcem deportarentur, nescio qua gratia, una cum
nonnullis aliis rebus amissa sunt. Igitur recuperata
sanitate, Bartholomaeus ille una cum caeteris virtu-
tem Joannis sanctissimi ad ccelum extollere. I)e-
mum, sumpta a Patre monasterii benedictione, ad
3ua laeti rediere.
178. Petrus quidam Dominici, de Prati vcteris
agro (183), qui daemonem incognitum per duos
annos, ut ipse demum
autumabat, habuit, ad hoc
Sanclai Mari;c monasterium magna cum omniuui
admiratione, qua transibat, ob multa et varia, qua;
proraittatvitam deinceps justius se instituturum(ita
tamen [ut] dictis facta compenset) et nos omnes
C [biraus in rem nostram. Hlico is [se] vitam in me
lius mutaturum, moresque suos pessimos correc-
turum fatetur. Hi itaque daemones parvo dato tem-
tes, ita ut hominum raullitudinem diceres, alio
contenderunt. Incolumis ille jam factus, monitus-
que a sacerdote, per confessionem Deo adhaerere
[statuit]. Habita suorum scelerum diligenti con-
fessione, ipse et socii lajti et adrairantes, virtutem
Joannis sanctissimi ad a^thera extollentes, in Ca-
sentini vallem, inde in patriam redierc.
181. Quaradam alterara matronam de FlaminiaB
fcrc partibus ad hoc S. Maria3 de Valle Umbrosa venisse
accepiraus monastcrium ; et dacmonera qui eam in-
vascrat, postmulta cum ca habita ccrtaraina, sa-
j) ccrdoti, quisignum petebat, dixisse Ubi alio con- :

mepte agebat et dicebat, vi a suis ductus tandem tendendi tempus imminere cognovero,quod jamjara
fuit. Huic tantas vires d.cmon administrare, [utj prospicio adesse, asinus rustici cujusdara qui de
vinctus undique funibus, etiam a tribus viris for- rupe descendens, hac iter habebit, congruum satis
tissimis coram sanctissimi Joannis brachio haud manifestumque raeae discessionis signura, me tacen-
sisti posset. Qui facile sospitatem omnium mem- te, pedes enim ejus adeo humi defigam, [ut]
dabit :

brorum recipiens, tanti beneficii immemor, non
solum suos pessimos mores,ut monathi raunuerant,
non mutavit, sed his et alios addidit multo nequio-
ves. Eo divina justitia exigente, idem daemon una
cum septem et quadraginla spiritibus malignis mi-
(183)Pratnm velus, vulgo Pralo vecchio, situm est prope
,6t Florentiam fere media est Vallis Umbrosa.
nec inde, nisi ferreis instrumentis rclictis, evellere
[quisquam] valeat. Hoc enim cum et ridiculum nec
satis conveniens multis qui aderant videretur; ecce
illico rusticus, ignarus hujus rei, opem requirens,
ingrediebatur capellam, asserens asinum quem du-
eremum CamaldulenBem. Inter hunc locum
883 S. J(3ANNIS GUALBKKTI AnHATIS 884
cchat, paulo anle ilu podcs fixisse, [ul] nulliB pcr- A l^a vianri aggrediendi rem, si potis es, etquod dicJH
cusHioriibus, nulla vi ox eodern loco se movore aut executioni rnandarc curabimus diligenter. Adhibea-
vcllol aut pOHHCt. tur oro, inquit drjcmon, qui,qu;c dixero, litlerisdet
182. Quom diabolus iiiiprimis paululum uti admi- volo cnim res rneas more gentium publicis Icgare
rabundus inluons, inde cachinnans inquit Pace : codicillis. Illico accersito scriba.qui tunc forte domi
fiat tua volo, ruslicc amicissime, asinum tuurn pro monaslorii rem curn abbate curaret, ex voto el ex
eigno fugcT! moac hahcri in hoc cnim nihil, nisi in-
; sententia sua, d.T;mon ree, causas, opora, dics, cre-
strumonta rcrroa, amisoris cclerum asinus una te-; ditores debitoiesquii in rei fidcrn aperiens, quid
cum itor pcraget suum. llis dictis, ejulans et stri- filiis, quid ccclesite, quid ca-teris rcliquerat, per
dens in rem concossit suam. Ilaec rusticus vcra scribam memori.e proditum est. His peractis dili-
ducons, comilantibusnonnullis,cum eo,ubi asinum gcnlor, daemon ccu fumus evanuit. Inde ncc mu-
reliqueratjSperans ihidom invonturum,contcndoret, lieri illi, ncc altcri ejusdem domus detrimenlum

asinumque jam procul a loco pascentem aspiciens, ausus est inferre.

vchemonter admiratus, S. Joannem virum sanctissi, 185. Verum supradicti Beltrami necem, quo res
mum dicerc; prfesertim quia, ut dsmon dixcrat- magis magisquo in aperto sit, uti accepimus, pau-
eum nudatis pedibus omnibus aspexit. Illico itaque y» cis aperire non abs re visum est.llic rnore illiusgen-
l.,l t.._T.-ii i: ri j L „i:_.,:ji :: " t:_ l _. ^l -i: ....:_ _.,i;:i
paululum commotus Florentiam [f deest aliquid J ii
i
tis has nostras pro se, atque etiam pro suis petiil
. ;

intro concessere, mulieremque, utivita dofunctam, regiones noverat enim aliquid architecturaj artii :

in manihus excipientcs nonnulli, tempus quietis qua aestivo tempore una cum suis non parvam Fib
operuere. Demum ad se rodiens cum et locum ad- pecuniam congerebat; quem quidam perversi homi
miraretur et homines, re cognita, Deo gratias nes de Pontenani oppido, ea cupiditate pecunia
agens, in patriam suam gaudens rediit. illecti, observare vias et itinera ejus diligenter hoc ;

183. Aliam de Pontenano oppido nobis relatum
est venisse mulierem; et dacmon, qui eam invase-
rat, ut plurimum solent, se cujusdam Liguris, cui
nomen Beltramo, animam fuisse fatebatur. Quod
quia impudens mendacium fuit, refellendum est, et
sanctae niatris Ecclesiae auctoritate retundendum, ut
ignobile vulgus ha;c haud posse fleri sentiat, ot ita
ad veram religionem instruatur, et docti in vora
sententia roborentur; et oo probato, ad proposilum
revertemur. Imprimis Prophetae auctoritate proba- C dum aliis rebus nobis incognitis lorqueri et iti
aninio, ut interficerent, explorare. Quadam igitui
die, dispositis insidiis, eurn in secretiori loco hor-
rentis umbrosique nemoris non longe a Pontenanc
aggressiobtruncavere,[etJ,sublatisfurtim pecuniis
inhumatum quamprimum abeuntes, ne res indiciis
pateret, reliquore. Hinc daemon divina voluatate
unam, ut audivistis ex ipsorum mulieribus, tor
mentis afGciens, rem omnem aperuit. Patet igitiii
mortales non suis semper sceieribus, verum inter
:

tur, qui inquit : Spiritus vadens et non rediens. id esse de caeco nato, Christi Jesu Evangelia decla
Nihil refert quo eat, seu per aerem volitet se pur- rant; quem talem neque sua, neque parentum sce

gando, seu loca terrena inculta desertave seu non de- lora fecerunt, sed tantum, ut Doi opera per eun
sorta incolot; sou nobis incognita, qnod purgato- Verum nunc ad reliqua.
mortalibus patefierent.
rium dicimus, petat; in corpora amplius eum redire Puellam quamdam de oppido Pomini ad ho
186.
humana nefas et dicimus et ducimus. Praetorea S. Mariae monasterium venisse accepimus, quaecu
nusquam gentium lectum est, ejusdem conditionis jusdam domni Simonis de Revezzanno soror exti
et naturae duas animas varias secum sentiontos in tit. Vivit presbyter ille adhuc, in dccrepita tarne
uno corpore sedcm habere. Potuissem et alias tum Verum dasmon, qui eam invase
cctate constitutus,
sacri Evangelii, tum divinarum Scripturarum in rei rat,animam cujusdam viri Mazzantis se esse asse
probationem sententias afferre sed praeterea ne : rebat, qui a quodam nequam in alearum ludo sic
sermones quam historiam prosequi videar, satis est fuerat nocatus.Hoc ita esse nitebantur affirmarc
[pro] nostrorum sciontia, diabolos in hoc mentitos qui adorant omnes. Instabat tamen sacerdos, mui
esse probasse. Vorum si quid in animarum utilita- tas in medium sententias virorum, virtute et do
tem, ut Gregorianas Missas, ut eleemo-
Officia, ut ctrina praestantiura, afTerens, quibus ostendeba!
j)
synas requirant, hoc inviti, Deo volente, agunt. quamprimum animae hominum exirent corporibus
Verum nunc ad inceptum redeo. ire quo meritae sunt; amocna scilicet loca, vel td
184. Cum igitur daemon diu et cruce ef orationi- tra et inculta, ad purgationem seu ad aeternoscru
bus, [utj alio contenderot, tormontis acribus affice- ciatus, petere, nec aliena corpora ingredi. Caeterun
retur, demum, in propositis perseverans, in hacc illos osse spiritus malignos, qui a cunabulis homi
prorupit verba : Si isti diligenter res meas invosti- nibus, si tepore et ignavia viri esse desinant, a*

gatas et inventas filiis meis restituere curabunt, varias inferendas tentationes dantur. Nec miruDc
ibo inrem meam.Si eorum solita perversitate ducti, si eorum nomina proferunt, si virtutes vel viti
omnia malle quano rom rcstituere [pergant], etsi pracdicant, quibuscum commercium et familiaritc
nunc coaclus alia adivei'0 loca, alias i^ediens, pluros tem ab ipsis habuere primordiis. Vix ipsis ita ess
mecuiii ilucens socios, pojora tormenta ois inferam. persuadere poterat rustici enim moro suo, qu
:

His auditis, miseri illi parti sua3 timentes inquiunt minus qua3 dicuntur intelligunt eo magis admi
885 ACTA. 886

rantur cum alicui sententia) aures jam praebue- A

: et ut tu. in Dei virtute et submisse conjurare; non,
rint, non nisi cum niaxima (lillicultatc ab ea di- ut insanus paulo ante, verbis tumidis, incon-
ille

velli possunt. Fit hoc pra;scrtim, quia duraj cervi- cinnaque voce exclamare, et superba et minime hoc
cis sunt, et fere cxpcrtes rationis. in loco ct tali in officio condecentia profcrre. Eum
187. Ctcterum cum diu diabolus, ut cxiret, alio- profecto, ni fallor, ita castigatum, ita mansuetum
vorsumve contenderet, fatigaretur, et ipse totis vi- rcddidi, ut posthac facile perspiciet qua cum ro-
ribus,ne discederet, instaret, demum virtute Joan- vorentia et rcligione divina omnia a mortalibus
nis beatissimi in hajc verba prorupit Contendam
: peragcnda sint. Cedam igitur, nam hic diutius esse,
alio, si pro iilius IMazzantis anima ct orationes (iunt etsi vollem, tamcn S. Joannis virtus prohibet.
et preces. Ili id so facturos omnino asseverantes, 190. Caiterum cum maxima pars dici in hujus-
inquit ille : Videte ne mentiti inveniamini : pejora modi conjuratione peracta [esset], et sacerdos nihil
eiiim posthac, Deo volente, vobis inCerrem tor- proficerc se intelligeret (quia verbis discessio a dia-
mcnta, pro eo crare verbis tantum promittoretis;
si bolo nuntiarotur, caitcrum reipsa acrior instare), op-
re autem ipsa alicni, ac si nihil ad vos pertineret, limum factu ratus, in diem alteram certamen cum
extraneiquc inveniremini. Fiet, fiet, inquit sacer- diabolo differre, et interim supplicationes pro ipsius
dos; et si caeteri a pio opere desisterent, do fidem -n mulieris salutc a singulis monachis fieri, tristis

me facturum; tu tantum da locum Spiritui sancto, abiit. Eo postridie monachi de more summa cum
rem tuam. His finitis, illico tcrribilem tar-
et abi in reverentia illuc bini et bini cum Joannis brachio
S.
tareamque vocem dsemon emittens, puellamque sc- euntes, tandiu illio canentes et orantes mansere,
midefunctam vita relinquens, ceu fumus, evanuit. quoad diabolus, omni auxilio destitutus, non sine
Inde paulatim illa vires resumens, re cognita, Deo mulicris detrimento concessit quo dignus erat.
et S. Joanni gratias agens, Iceta cum suis in palriam Mulier illa membris corporis capta, diu ipsius offi-

rediit, oblatis imprimis quibusdam pecuniis, ut, cio fungi haud potuit. Demum vcro Jesu Christi
uti promiserant, pro prajfati Mazzantis anima Mis- gratia, et B. Mariac et S. Joannis precibus in pri-
sai Gregoriana; in monasterio celebrarentur. stitinam gratiam rcstituta, fclix et valetudinaria
188. De Scnarum partibus mulier ad S. Mariffi deinde vitam duxit.
de Valle Umbrosa monasterium ducta est; cui daj- PARS XV,
moni, qui eam invaserat, dum domnus Bencdictus, lOl.Monachum etiam hujus monasterii, cui no-
qui postea S. Mariic de Cuneo monasterio pnefuit, mcn crat Paulo, qui, etsi in decrepita positus mtate,
more suo tcmere et inconsiderate contumoliosa et vivittamcn adhuc, dccmon, ut infra suo ostendetur
convitiis plena verba daret (ita ut quandoquc fit ordine, magnopere perterrcfccit. Hic enim nonnullis
ab imperitis, dum dsemones interrogati mo- C quodam vesperi detentus negotiis,dormitorium ex
ipsi
ram longam in respondendo faciunl), hoc, videlicet tra sine Superioris sui missione quiescere ausus,
ita sibi insulse et inepte et tcmcrario conjuratio- cum jam ad id csset [ut] cubile ingrederetur (hor-
uem et exprobrationem fieri, da;mon aBgerrime fe- resco refcrens), sibi adesse umbram hominis te-
tandem vultu truci terribilisque
rens, occulis se in tcrrimi visum est; cui, ut refcrre solitus erat, tru-
eum Benedictum convertens, inquit : omnium ces oculi, os ignivomum, nares hiulci, barba pro-
monachorum pestifere, omniumque stultorum stul" missa, et in niorem hirci inculta, efferaverant spe-
tissime.Quid tibi vis? Quorsumnam hacc tua fatui- ciem oris. Qua insolita visiono ingenti metu cor-
tas? Me parum considerate absquo ulla supplica- rcptus, et adco omnibus corporis membris captus,
tione, seu devotione arguerc, corripcre et conju- [ut] nec Christianorum niore signo crucis sanctis-
rare audeas ? Agiturne sic, o omnium insanissime, simae se munire possct.Quid? quod nec lingua satis
anquadam cum religione ettimore? Abiquo dignus suum officium ageret. Miser itaque ille [cum] tanto
69, in crucem tuam et pueros cernentcs prostitue talique in discrimine corporis, et quod pejus, ani-
et si tua solita improbitate perrexeris sceleratis- ma3 positus, quo se verteret, quem in sui praesi-
sime, tua coram omnibus pandam vitia : nondum dium invocaret, nesciret, et jamjam daemon lectu-
plene, qualis sim, pernosti.
j) lum, tartarcam flammam evomons, tenoret, treme-
189. Benedictus igitur
monachus, quem ma- ille bundus et lacrymans toto corde, quia lingua haud
larum rerum conscientia forte instigabat, non parvo posset, sese gloriosae Virginis Mariae, sanctoque
timore correptus, veritus pejora, si pergeret, ti- Joanni commendans, salutom suam in cornm ma-
mens, pavens in monasterium concessit. Cui officio nu tradens, tantum mortem ffitcrnosque cruciatus
monachus, qui succedebat, his quae dcemon in eum evadat orare.
maledixerat cognitis, scelera sua imprimis alteri cx 192. Demum daemon, cum neque quod intenderat
sacerdotibus monachis devote apcricns, el actajquae efficere posset, quia Joannis sanctissimi virtute
sibi injuncla fuerat, pocnitentia, illuc, ubi dacmon frangerctur (nam monachum illum se suffocare
erat,concedcns, dimisso vultu ct vocesupplici, d;c- [voluisse], ipse dtcmon postea primo mane, ubi huc
moni, ut exiret, in nomine Domini Jesu, etgloriosaj contendit, referre solitus erat), eo ffigerrime id fe-
semperque Virginis Marias mcritis, et S. Joannis, rons, fulcrum loctuli ira concitatus, per pavimen-
iraperarc. Cui daemon Istud est gapere; ita nos.
: tum prius trahens, in rem malam male olenscon-

h
887 S. JOANNIS OlIALBKUTf ABHATfS 88«
ceseil. In co ilafinn liirn
nsporo ncgolio rnonachus \ dcHcrorel : catcrvatim enim ac offerunt. Quampb-
illenon minus aninio flerniHwo posl d.crnonis dis- rern quarnplurimis pnetermissis, quajdarn signa
cessum, ao dum aderal, fuil nam rcliquam partem
: magis celebrata, quo potero ordine, ostendarn.
noctis insomnem, ut ipRc narraro solituH erat, 10."). Ad hoc S. Mariac monasterium de partibus
oran.s et trcmcns duxit; vcritus sem[)cr nc, si etiam Flarninia; anurn quamdarn, a daimonc captam fintel-
quoddam
paululuDi ali inccpta oratiorie dcsister-ci, aliorurnque [fuissej ductarn, qui
lexij, vi aCfiriiurii
communis omnium hostis dajmon pejor acriorque re insolita, ut mos cst, excitati comites sese tanti
rcdirct : quod haud fccit; procibus enim et me- tarnqucardui itincris spontc praistiterant. Qui qui-
ritis sanctissinia) Dci (Jenitricis et Virginis Maria; dcm d.-Rmon.qui cain invascrat, tanta arte tanlaque
et Patris Joannis beutissimi, perfidus ille Satan callidilate sirnulandi ct dissimulandi, bone Jesu!
procul abstitit. instructus [erat], ut ei vel nuUusnequam spiritua,
193. Summo igitur manc, quidam a dajmone vel pauci sirnilcs, mea sententia inter homines, per
captus, do villa quae vulgato nomine Thosis dicitur aerem volitantes rcporiantur : qua arlc, de rnorf
(abcst enira ab isto S. Marite monasterio fere per cum cruce a monacho quodam in diaconatus officic
triamilliapassuum),huc vi multorumcomitantium constituto conjuraretur, ita usus est, ut quivis tali

duotus est. Gum igitur more solito monachi omnes ri in re etiam longe exportus affirmassct muliererr
ordine suo circumpositi canerent et orarcnt, illc, illam a nullo iniquo dsemone occupari : nam S. Ma
quem dffimon invaserat, oranibus prius monachis riffi Angelicam salutationem, orationern eliam I)o
^ustratis, in eum dsemon, qui prasterita nocte visio- minicam summa cum devotione, oculis demissis
nem illam tara tcrribilem viderat, oculos defixit; voce supplici dicere; per se (quod incredibile vide
inde, parva data mora, ingenti voce inquit : ami- tui'), signum crucis edere; et ne lectori fastidir
ce, quod in ista prscterita nocte a me passus es, sira, omnia devotionis signa, quce a quovis catbo-
tibi merito accidit, quia, ut inobedieus et perver- lico viro fieri possunt, in anu iila esse.

sus, foris, dum alii quiescunt, fuisti; cave posthac : 196. His itaque signis cum
etiam rnonachi om-
nisi enim ex intimo corde orasses, alteris, mihi cre- nes fallerentur, eam veluti sospitem arbitrantes,
exemplum dedisses. His dictis conticuit.
de, de te affines ad solitum hospitium, monachi intro re

Monachus vero ille, indc quid sibi evenerat, com- diere cibo potuquecorporibus paululum refocilla
:

pluribus enarravit. Pergentes igitur Religiosi viri tis, quia jam diei extremum erat, discessum in dien

nunquam quoad da^mon ille,

a pio opere dcstitere, posteram paravere. Cum igitur jamjam tenebm
S. Joannis virtutem amplius ferre non valens, in nostram cooperuissent regionem, opera et arte dtp,
rem malam, turtaream emittens vocera, concessit. monis mulier corporis necessitatem simulans, se-
194.Videant igitur Religiosi omnes tum monachi C orsum ivit. Quk ubi intellexit, se a nullo videri
tum fratres, discantque exemplo miscri istius, qui posse, cursu quara rapido, daemone vires admini-
jugo obedientise coUa praebentes ob Jesu Christi strante, ad Qumen, quod Micanum dicitur, usqu<
amorem animarumque suarum gratiam obsequen- (distat enim a monasterio fere per duo millia paS'
dam,!omnibus,quae videbantur in sseculo possiderc, suum), nulla data requie,appulit. Inde ripam flumi
postpositis et abjectis, Patribus el Abbatibus volun- nis ascendens in aquae altissimae pelagum sese prae
tatern vovere suam, quid periculi discriminisque cipitaret hortabatur daemon ca;terum S. MariaB e ;

imraineat eis [qui audent] rebus injustis haud
auscultare, tum interdum mala cupiditate illecti, a
recto itinere divertentes, devios sequi anfractus
etiam,et,quod intolerabilius estjprreceptaBenedicti
Patris, aliorumque sanctorum Patrura spernere, et
S. Joannis meritis, divina bonitas ei opem ferens
a tanto tamque nefario facinore prohibuit.
197. Cum interira sui per quemdara raonasteri
subuleum, qui sero doraum repederat, causa et iti
nere cognito, propere flumen petere et quo propiu ;

inculta qusedam et devia sequi. Memorare possem loco accedere illi, eo daemon magis ingeminare, in
nonnullos tura nostrae tum alterius Religionis Fra- stare [utj sibi mortem conscisceret mulier. Demur]
tres,qui raenlis oculis cxcacati, eaquae corara Deo capta, orabant suis iret predibus; verum cum ho
et sanctis ejus poUiciti sunt non servantes, imo,
j) frustra essel(se enim illic pernoctare velle affirma
quod pejus est, propriae religioni mala inferentes, bat),hi ira aegritudineque permisti eamnecamplius
et, quod dictu nefas est, praetextam et habitum etsi mater [esset] perferre valentes, ipsius manibu
projicientes,et vitam non modo non religosara, sed a tergo vinctis, daemone silvam ululatibus clamori
leonibus turpiorem ducentes, deraura judicio divino busve implente, ad hoc monasterium tra
S. Mariae
exitiura dignura eorum moribus invenientes, impri- xere invitam. Postridie vero monachis ex more can
mis plerumque magnis ordinibus pessumdatis, in tantibus et orantibus, non multo consumpto tempc
barathrum inferni dcmcrsos, ni mea res longius re.diemon amplius S. Joannis virtutum non ferens
ab incepto traheret, et alio tempus maturare festi- vcram paravit fugam discerpens enim imprimi
;

narct. His igitur dimissis, ad S. Joannis miracula ferociter muliercra, inde torve terribililerque ex
devenianius, quac, ut alias dixi [plurima sunt]. Si clamans, in rcra concessit suam. Igilur mulier, re
sigillati.a iri .singulisejus fclicissinje actis miracnlis cupeiuta soypitate, iajla cum suis pati-iam revisii
imniorari vcllom, tempus quam res maturius me 19.S. Memoria mea de Valle-Casentini de agr
 ;

89 ACTA. 890
eticae, tum viri tum mulieres capti a daemone ad A ralione et stupore pcrcussa, undique confluerent,
00 S.Marise monasterium vi ducli fuere complurcs, oplimum factu credentes, qui tunc aderant,abhates
ui quidem raemorabiles cxtitissent ; sed quia et (aderant cnim complures) in conjuratione S.Joannis
jmpori ct volumini modum statuerc^volo, cfeteris brachium adhibere;jussu Patris majoris convenien-
raetermissiSjhoc uno in praesenliarum contenti eri- tibus monachis, reliquisque cum Religiosis, tum
lus. Puella quaedam.Catharina nomine (si rite au- sacerdotibus (is enira dics fere per universara Etru-
ita recordor), plures dies ante S. Joannis feslum riam celebratur surama cum devotione et religione),
uc funibus vincta (nam a pessimo doemonetorque- elTerturbrachium.
atur), doducta est. Quae, etsi in itinere, ut multi, 202. Gum igitur utrinque summa vi certaretur,
ropler loci sanctitatem, pristinee reddita est sani- ille pro suo commodo, hi pro Christi Jesu gloria,
iti, tamencoraitcs diaboli calliditalem dolosque tandem dajmon discessum suum adesse sentiens
erentes, monasteriimi hoc impriminis [audierunt] (nam virtus Joannis sanctissimi eum urgere, com-
ade quamprimum domum repedere consilium pcilere),mulieri puellae infensus, [eam] humi quam
jit. Igitur ubi venere, per crucis experimentum crudeliter consternens, inde etiam discerpens, tar-
am tunc convaluisse liquido patuit. Eo in patriam tarea demum emi8savoce,in rem suam malam con-
psa die rediere quamprimum. Tj cessit. Ea igitur puella diu humi prolapsa, uli vita
l'J9. Verum nescio qua gratia factum sit [ut\ functa jacens, demum admirabunda surgens, ocu-
on mullis consumptis diebus, eam iterum daemon losque circunferens, parentes, ubinam gentium es-
^rocius solito torqueret. Eapropter, no importuni sent, et quid turba hominum,quid sibi Religiosi illi

t molesli.si quamprimum ad hoc S. Mari;o muna- vellentjinquisivit. Cui rem oranem aperientes,aclis
terium rediissent,haberentur,in sanctissimi Joan- gratiis Deo et Virgini Maria; ac S. Joanni, iter in
lis festivitatem.quce haud procul erat.sui dislulere patriam parant ;
quam secuta est turba propria
dventum. In ipsius igitur vigilia vix, diaboiototis tum affmium propinquorum laeti, quia eis pro-
iribus annitente,huc eam traxere invitam. Verum spere successerat.
um ea ipsa die qua venerat haud liberaretur, po- 203. Quo cognito rairaculo, omnes alii etiam,qui
tridieprimo mane, et tantae festivitati esset impe- tanta)interfuerantfestivitati,JoannGmsanctissiraum
limento,eura undique mortalium concursus ad tale ad sidera extollere,obviam venientibus omnibus rem
pectaculum increbresceret, cuidam monacho pre- tanti facinoris aperire.Ita Joannes beatissimus cla-
bytero parum caute seu devote Sed libet in calce hujus prodigii eos
legenti inquit dae- rior haberi,
non Abi hinc quo dignus es.hypocrita et pisces
: appellure, qui etiam hac tempestate pluris corpus
;

uos furtim sustulisti, talique in angulo celasti,
ura quamprimum oeconomo reddantur.
200. Forte fortuna fuit, dum hacc contumeliosa
erbain miserum monachum illum diceret daemon,
ut] oeconomus, alium quacrens socium, transitum
quam animum faciunt,[ut discant] quid discriminis
C periculive his divina tractantibus immineat, nisi
priussua mala facinora perdiligentem confessionem
alteri ex sacerdotibus aperuerint; vei saltem corde
contrito et humiliato ea retractare curarint cum ;

llac haberet, Cognito igitur, diabolo volente, furto, sacra carmina decantent Ccr contritum et humilia- :

Btus clam quamprimum indc ad angulum abiens tum Dcus non dcspiciet, verum nunc ad reliqua.
juia in conjecturis sagacissimus erat),ubi dajmon 204.Aliam de Vulterris (185) mulierem accepimus
ixerat, piscibus inventis, coquo reddere curavit. ad hoc S. Maria3 monasterium pro sospitate recu-
lec et mihi et nonnuliis aliis monachis ille, cui peranda venisse nara eara tres pessimi invaserant :

anc jussu abbatis et cellulae vinaria; et coquinae dsemones. Gum diu Ipsi d.-Bmones non darent glo-
ura esset, subiato tamen nomine auctoris, omnia riam Deo [et] frustra conjurarentur,de3peratis illis,
3tulit jocando demura fatigatus a nonnullis et au-
; [qui comitati fuerant, imperatum est ut] postridie,
loris nomen aperuit. Praefatus vero raonachus,qui ni curaretur,in pAtriara redire curarent. Visum est
aemonem conjurabat, etsi imprirais, his auditis, [interira]raulieri,monachura queradam reverendum
rubuit paululum, pavitque,tamen,ne lidem rei fa- nocturna visione sibi cum cruce in inanibus asti-
eret prcesentibus, si illico inde abiisset, perrexit
J)
tisse. Qu« indicia et signa sanctissimum Joannem
umilius et eupplicius quam antea fecerat, le- fuisse declarant.Qua visioneinsolita mulier perfusa
endo. horrore, inquit ille : Ne vereare, obsecro, mulier.
201. Inde alter monachus, qui nunc monasterio mihi crede, postrodie liberaberis : modo auxilium
.Mariae de FonteThaonis (184) praeest, curam con- Dei, Virginis, Maria; matris ejusfide integra popo-
irandidaemonis accipiens,muIto epere frustra con- sceris. ilis dictis sublimis abiit.
umpto, deraura indiguabundus abiit. Meridievero 205. Ubi igitur summo mane surrexit, viro suo
um more solito catervatim cujusvis conditionis visionera illara studuit enarrare; ille illico abbati.
Jm virorum tura raulierum turba non parva,adrai- Ducatur iterura in ecclesiara, inquitabbas : spero

vlS4) Lubinus in Brevi notitia abbatiarum Italiio hoc monasteriuui hic vclit,cum illud titulo S.Mariae
ag. 144, putat monasterium fontis Thanis idem dc fonte Thaonis nominet.
ssecum monasterio S. Salvatoris de Fontana,quod (185) Hujus urbis situm in Annotalis ad primam
litum est in dicecesi Pistoriensi. Dubito an Auctor Vitam indicavimus.
^9^ S. JOANNIS GUALBEIiTI AUBATIS. 89i
cnim 8. Joannern, qui in visione sibi apparoro di- \ aljuluntur patienlia qui malunl eeverum Judicem
;

gnalus non defuturuiii in lcmpore opporluno.

est, ffuam pium experiri patrem qui hacbrevi cruciati-
;

Quod oquidcm cl rcipsa probulum cst. Nam,mona- busque plena frui vila potius optant,ea a;ternaom-
cbis cuin S.Joannis brachio dcvoto oranlibus etca- niljus rcfcrta vohiptatibus : cum,etsi perperam fla-
nontibus, hi tres dajmoncs unus post alleruiii,dato gitioscque vixcrint, tamen vcni.-c via patel, si, dum
non parvo temporis spatio, in rem suam malam tempuadatur, dumspiritushos regitartus.ad ipBum
conccsserc.Vcrum hoc memoriadigniim quiauno : Dominum Jesum,qui cos creavit, suo cruorc rede-
libcrata d.Tmone.pauJatim ct corporis vircs ct Han.T3 mit, sua ingcnti paticntia tolerat, benignitatJB et
mcntis onicium sumere [cocpitj; adeo lcrtio abountf miscricordi.je plenissimum fonlern supplices et ho-
da3mone,ipsamet Deo gratias agens, orationemtam milcs redire voluerit. Sunt tamen qui male eibi
elcganter dicitur habuissc, ut omnibus et gaudio consulant,quisummum bonum in voluptate ponunt.
existcrct ct admirationi. Vir suus,locuplcs cumes- qui.ut divinaj Scriptura: volunt, malis intolerabilef
set, viso tanto prodigio, multum pccunia) offcrens, paratos cruciatus, bonos vero a;terna pr;cmia prr
humiliter ab abbate miraculum,
petiit, in tantaerei virtutum roercedc habituros pro ridiculo babeant
ut id et S. Joannis quadam in vita sua feliciter qui errore seducti,mala voluptate capti.ad locaillj
acta in parietibus ecclesia) monasterium cxtru sita^ fv telrainferiora etsubterranea,incuItaetformidolo8a
pingerentur.Quo benigne impetrato,la3ti in patriam demura demerguntur.
rediere. Quaj pictura etiam hac nostra tcmpestate 209.Suntqui parti suaemalum veriti,Deum unum
ipsis in parietibus demonstratur. justum, misericordem piumque ducant tamen ni •,

PARS XVI. mium freti bonitate divina haud emendantur im' ;

206.Figulus quidam. de Cancellioppido,cum suam in dies, quod pejus est, licenti;^ qua^dam majora-
pessime vitam instituisset,[a dcemonc obsessus est]. vitia fenestra patet. Hi quidem, ut plurimum fals
Nam, utsua malefacta omittam, expertem
alia spe decepti,apud inferos variis cruciantur torturis
etiam minimai misericordiag a viris (ide
alicujus Sunt etiam nonnulli qui et dicant et sentiant Dcut
dignis accepimus adeo ut inopes domum suam pro
; non omnes, sed quosdam hac in vita punire scelt
alimonia petentes virgis, convitiisque et contume- stos ; eo sat esse in extremo vitae Domini Jesu im
liosis verbis insectans, procul esse cogeret. Si quis plorareclementiam.llli profecto longe falluntur,vit.'
in pctendo,ut eis mos importunior procaciorve
est, suffi exitus, quos ignorant, securos ducentes. Cur
extitisset, baculo petere, ita [ut] qui semel domum etsi longam vixerint vitam, in fine ipsius n'l secui
adierat suam,amplius non rediret. Hunc magis sibi est, cum mundi hujus amor,inde malorumrf
hinc
quam aliis immitem et crudelem daemon pessimus rum conscientia, alia ex parte daemonum truce
divino judicio invasit, et tot tantisque eum alTecit C aspectus,ffiterna mala minantur, vexent turbentqu
tormentis, ut pene, dum ad iios delatus est,exani- adeo, [ut] mens et animus nuUo modo sedari,J(
mis existeret.Aiebant et comites: llbi primum mo- suve reminisci possint. Hinc itaque excaecati perp(
nasterii prata adivimus, tum diabolus magis solito tuis cruciatibus traduntur.O nos felices fortunatos
vexare, in varias partes torquendo trahere ; ita fe- que, si vel inviti,vel,quod securius esset, e Domin
rociter ut sibi infensis de se
compassionem miseri- Jesu per varios casus vel a nobis sponte poenasDf
cordiamque prfieberet.Pro se etiam quisque nostrum strorum scelerum inpraesentiarum daremus, utcc
pejora verentes, Jesum Virginemque Mariam ma- aeternas evadere possimus. Verum ego a trami
trem ejus orare sancti etiam Joannis opem sa-pius
; pauUulum divcrti,dum hujus nostra3 cetatisingrat
et saepius efflagitare. tudinis malorumque morum piget taedetque. Nur
207. Demum
dasmon poslquam sensit virtutem ad reliqua.
Joannis sanctissimi adesse, [cum] nec miserum il- 210. Eodem fere modo, quem nunc supra d
lum, ut concupierat, suffocare, neque gratias Joan- mus, alium de agro Aretino invaserat daemon
nis beatissimi refragari posset, alio indignabundus quem ad hoc S.Mariae monasteriuro super jumentu
contendit. Post daemonis discessum, eum fessum cum adduxissent affmes, adeo corporis nimia, c

corpore trahentes ad hoc S. Mariae monasterium j)

varios daernonis, quos in itinere pertulerat, du
deduxere.Verum quia jam laborabat in extremis invitus huc contenderet cruciatus, debilitate detin
Deo animam ejus commondare, quam conjurare, batur, [ut] nullo in loco, nisi in lecto prostrau
optiraum factu visum est vix enim anima^ ritu et
: quiesceret.Eooptimum factu visum est, [ut] eode:
ordineecclesiaslicocommendationefacta,dieraclau- in loco,ubi corpus stratum babebat,cum S.Joann
sit extreraura. Cujus cadaver tristes et mcesti ju- cruce conjuraretur.Quod cum exsacerdotibusuni
mento patriam tulere. Proh bone Jesu constat
in ! ex praecepto abbatis id agere curasset, rautus illif
daemonem invitum ab eo abisse, profuisseque illi eflectus dajmon, fere per horam, ut responsu
misero Virginis Maria) et S. Joannis merita et pre- darct, precibus,minis,conjurationibusvc ullis hau
ces, quia in tanto corporis et anima) discrimine flecti potuit. Demum in iram diuturnis conjurati
haud defunctus est. nibus versus inquit : Non hinc discedam, nisi p

208. Libet in calce hujus tam metuendi facinoris anima talis viri defuncti mortuorura Officium soler

et stupendi eos castigare quidiuturna DominiJesu nitcr fuerit adimplelum. PoUiciti sunt,qui aderar
893 ACTA. 894
affines. se id, ubi primum domum contendissent, A dicentur, aitmonachus. Tuncdaemon in affinessuos
executioni mandaturos, si alio iret. Ibo Officio Iruccs oculos convertens, inquit : Nisi dictis facla
expleto : nam vos novi, o pessimi rustici, nullavel compensaveritis, mc itcrum in hano redilurum
pauca beneficiis acceptis, prMstare promissa. Cras persuadeutis volo. iNlissaj dictn^ sunt. Muiier vero,
fiet, inquit sacerdos. Cras discedam, inquit iiie. quaj adhuc vivit, hactenus scmper illsesa fuit. Cffite-
Quid multa? solemniter dcvoteque postridie defun- rum hffic diabolus, quia ab initio raendax fuil, ct
ctorum celebrato Oflicio, nihil hominem hcdens, in in veritalc non stetit, Domino Jesu volcnte, dicit,
rem suam malam abiit d<cmon. facitquc.
211. Verum rei exituraparumanimadvertalis oro. 21 Etiam non hoc duxiraus praitereundum,
i.

Cum enim tunc his rusticis pecunia; dcessent, in quonam modo qut-cdam mulier de monte IMiliario
S. Joannis festivitate sc ad hoc S. Maria; mona- (SG3\ a dccmone et incantationibus, quas vulgo ma-
sterium venluros, tresquc libras nummorum pro lias(l87) appcllant, S. Joannis precibus fueritlibe-
ipso Oflicio, sacrario obiaturas, promisere. IVIinime, rata. II;ec itaquc nunc anus, tunc
cujusdam puella,
inquit sacrista enim est, si tantum pccunice,
: sat iniqui, ut fertur, presbyteri hcrbis quibusdam,
quantum in cera accendcnda exposuimus, pcrsol- diabolici additis vcrbis, a dajmone ita torqucri,
vatis. Pap3e quid dicitis, Pater non tres tantum,
! ! [utj mente sanisque sensibus privata penitus vidc-
sed et quatuor ad minus dabuntur. His diclis lasti
B rctur. Quid miscra agat, quo se vertat, quem
liscedunt, licet aliter animo ac verbia polliciti Sanctorumin sui auxilium exposcat, cum sui juris
"ueranl cogilantes: et ita esse, re ipsa probatum non esset, ignorabat. Demum orantibus suis, S.
)St. Gcetcrum, o humana nobis atrox superbia ! o Joannes, cujus devota a teneris annis extiterat, in
)ra;sumptio vana ! o ambitio
semper quam cseca ! mentem venit;cujus gratia illustratahsec lacrymans
)um Deum sanctosque ejus irridere putamus, nos effudit Joannes beatissime, Jesu familiaris et
:

rridemus nobis laqueum foveamque paramus in

;
; amice, tuam respicias ancillam, in tot tantisque
los nostra; reflectuntur sagittce. Quod equidem ajrumnis et miscriis suis peccatis positam oro, :

nultorum, sed praesertim horum exemplo patuit, non peccata consideres mea, non meorum etiam ;

lis igitur non in ipsius S. Joannis festivitate solum,

sed devotionem, quam tibi toto corde semper exhi-
sed anno oxpleto, quod polliciti [fucrant], minime bui velis, Pater sanctissirae, tuis apud Jesura
:

ervantibus, ille, quem captum a da^mone huc duxe- Virgincmquc Mariam precibus impetrare, [ut] hajc
ant, obiit. Si tamen iterum dajmon eum invaserit, truci intolerabilique pcena liberata, valeam more
larum compertum habemus vita vero functura a ; solito el melius et devotius tibi sanctas orationes
uampluribus ejusdera loci fide dignis accepimus. ac devotasmittere; monuchisconversisqueoranibus
ndc aliud rairaculum, quod fratrcs sui germani,to- C tua; Rcligionis solitum exhibere cum charitate hos
aque doraus extreraara miseramque vitam ducunt, pitium. Q mira et stupenda in sanctis gratia o !

\xva eis siepius etiam res familiaris ad necessaria de-

ineffabilis in eis dignitas etpotestas o Domini Jesu !

it.
verba verioribus vera, qui inquit Apostolis suis :

212. Nec multohinc proculmulier qufedam,cujus Et majora horum facietis ita vos miremini. :

later et fratres nostram incolunt possessionera a 215. Illico, ea parva oratione adeo con- habita,
aemone capta extitit, quara affines, multis ex fini- adeo in pristinam rediit sospitateraet incolu-
valuit,
imiscomitantibus,nonsinemagnosuiimpriraisdis- mitatem, ut melioris sensus ac antea, et raajoris
rimine, aliorumque labore, deinde ad hoc S. Maris existerot pulchritudinis, Visura cst lamcn utilius ot
aonasteriura traxere invitam : cura cnira daeraoni securius, etsi, ut dixiraus, ad plenura convaluisset,
;rave molesturaque esset cum Joanne beatissirao tura affinibus tum omnibus, ad hoc S. Mariac mo-
abere conflictura, saepenumero [ut[
mulierem il- nasterium usque una cum ipsa ire. Huc igilur
\m demulo ad terram detruderet, dum huc irent, suramacum fideet reverentia vcnientes.eis S. Joan-
ericulum facere conatus est nec valuittamen, ; tum nis brachium, audilo tanto miraculo, devotc osten-
ivina gratia id imprimis volente, tura et [iis] qui sura est. Eo igitur osculato, inpatriumlajti rediere.
derant, eam [conantibus] observare diligenter. j) 216. Sed etiam hac nostra tempestate operae pre»
213. Cum Sanctorum sepulcro a mona-
igitur in tium est eam adverterc diligenter; qua fide, qua
ho religioso cogeretur dare responsum (nara [dae- caritate, quo vultu hilari, jucundaque fronte,
Qon nitebatur] mutura se siraulare), in haec tandera quam opiparc non hujus monasterii tantura, sed
Torupit verba Quid tu tibi vis ? Quid a me qua;ris ?
:
totius etiara Religionis excipiat tum monachos tum
btundis, tametsi audio. Nil aliud nisi exeas, abeas, conversos. Ubi priraum eos transeuntes domum
Qquit monachus. Lubens abibo, tunc [ait] dacmon : juxta audit vel videt,ita annis obsita.aetate confecta,
08 enim cruciatus [ferrej amplius non valeo. prosilit in viam, orat, vcxat. trahit, [ut] suam ad.
•aelerum hoc non fiet, nisi pro anima avunculi sui quicsccndumingredianlurdomiim.Expertusloquor;
dicuntur Gregorianffi. Se id acturos affirmant
lissae
ha;c enira nisi de pietatis fonte fieri, et quia acce-
mnes, pra2sertim atfines. Missae hoc in monasterio raemor dubilatnemo.
pti benelicii [estj, Proli bono
(186)Franchius lib. x, pag. 383, hunc montom (187) Vox Italica malia idom significai quod|
oc&tmonte Mignaio ; ejus situm frustra inquisivi. Latine ma(jia vel veneficium.
895 S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS 896

Jcsu inlorcst intcr hanc

quuntum A mulicrcrn ct fut) se, tc, nosque his onerihus levent, hoc opti
!

.... ...
eum, cujuH gratia hoc in monastcrio.ut paulo supra
1
factu nnr\anrt
>»..... r.intii censeo
muiii fo nar>uiinHopr> ililB
tepersuadcre
•
:
lllia [cupio, Dna
[piinin eoa]

diximus,dc('unctorum cclebratum est Officium. ll.-ne facile pOHse his posthac liherari periculis, si dcvotc
illani quam non cst pollirita, quotidic cxhihot et fidcliter annuatim S. Joannis agant cominemo-

miscricordiam, illius vcro arfincs noc (juod niona- rationem. lilico l.ctus ille hoc idem approbans,

sterium exposuit persolvcrunt. Quid mirum, cum inquit Nunquam audivi melius ad hoc consiliuro
:

de leprosis mundatis Jesus Christus dicat Nonne :

dari quaproplcr accingar. Postridie autem ego
;

dcccm mundali sunt, ct novem ubi sunt ? Non ost palriam revisi meam ipse vcro huic negolio inten-
;

inventuc qui rediret et daret gloriam Dco, nisi hic tus, quampluribus de primoribus populirem enar-
ravit. Assensere omncs. Demum, inter se concilio
alienigena. Nunc ad rcliqua.
PARS XVII. inito, decretum est in S. Joannis vigilia haec

217. Non dies, ut aiunt, sed annus me defioeret, commcmoratio annis singulis ageretur. Vide.lector,
clementiam Jesu Chrlsti vide Virginis Mari*
si onmes homines, quos propriis (iculis vidi,de agro
i

CeticcB aliisque finitimis locis, tum da^mone captos,

inauditam pietatem videquantum eis eorum fides,
;

et S. Joannisprofuerint preccs.Quintumjam annum

tum ex aliis infirmitatibus laborantcs, qui istud
S.Mario3adieremonasterium,connumerarevelIem. -o
[agimus ex] tunc nec unus adhuc a d;emone
;

captus, aliove irretitus, incolumis [nisii

morbo
Proh bone Jesu ausim dicere, ferme singulis
!

.,^^i,A^ Ar\rr,i->rr> H USi\ Forsan

[mensibusl, horrida tamen dempta hieme, non
, . p.
fuerit,
:i
hancS.Mariaequaesivitdomum(188). V nfaun
1 o ~
ltf„-:

unam tantum mulierem, verum nonnunquam tres, spiritibus iniquis omnibus nomine Jesu bonus An-
quatuor interdum etiam et viros et cujusvis condi- gelus impetravit, ne illam, cum S. Joannis per-
;

egcrint commemorationem, ingrediantur provin-

tionis mortales hoc S. Maria) monasterium adiisse :

ita ut nobis admirationi taediove existerent saepe :

ciam. Hinc [patetj praecipue, quanta in Joaune

nam una vel unus [vix erat] liberatus ecce de :

beatissimo, divina praeveniente gratia, insitvirtus,

improviso alteram vel alterum, et haec et nemora [cum] omnes, qui devote suum implorant auxilium,
quamprimum, quidquid velint, impetrent.
rupesque omnes et concavas valles rusticis tarta-
reisque vocibus complentem. Neque turpe, nequc inhonestum duxi, In 220.

218. Verum cum annuatim, dum in eam conce- calce fere horum miraculum matrem meam, tucr

derent, Salvatorem quemdam, nostrse religionis

etiam et matrem patris mei ponere ut cx hof ;

quivis intelligere valeat, me non tantum proptei

monachum presbyterum convenirem (nam ipse
omnibus,pr,-BsertimmonachisaIiisqueReIigiosiset habitum religionis, verum etiam multis a ns d(
causis, sanclissimo Joanm longe obhgari. Ma ren:
vultu et rebus ipsis amicabilem se prsebere;, saepius
in hujusmodi verba interalia cumipso incidi: Unde
C igitur patris mei,Xantham nomme, adhuc puellam
Salvator, tot ad nos de hac provincia magis quam quidam furcifer et imquissimae vits presbyter ma
giis et incantationibus ex formosa et corpore so.id.
dc aliis confluunt homines ? Nescio. inquit ille, nisi
et succi pleno, adeo vietam et veternosam et aegran
forte quia hujus viUae magis liberales et securiores
caiteris existunt finitimis. Nam ut cstera omittam, et squalidam reddidit, ut effigiem corporis seu pc
soliti sunt filias suas, tum puellas maritatas, tum tius umbram, non corpus dixisses, et, cum vix o^s

nubiles, sine comite ad nemora, ad pascua, ad ossibus haererent, et suis se vestigus etiam cuc

prata, pro lignis, pro pascendis bobus, pro feno, bacillo haud humi strato decumber
sisteret, lecto
[cogeretur]. Ad quam visendam multi undique e
pruque aliis hora [mittere]
necessariis, quavis
nil verentes, non lupos, non ursos, non juvenes populo convolarunt nam horrendum de se tristt :

cereos ad carnis aliarumquemalarum rerum volup- que etiam sibi infensis spectaculum praebere ve ;

rum cum, qui aderant, sibi opem tanto in discr

tates : eo fit saepius [utj, cum nonnunquam sero
mine haud ferre possent, forte quidam ex agr
interdum vero obscura nocte domum repedent
Ceticae nova re ductus, huic tam miserabili spectc-
(nosti enim mulierum et praesertim puellarum vir-
culo supervenit et cum ingens mulierum gemitu :
giiium naturas adeo timidas esse), si arbores,
et.an
et ploratus omnibus lacrymas excuteret. his
foliumve, plantasve novellas motas vento. vel parva q
q^i nulla secum affinitatetenentur, mquit iUe A
etiam aura flante,viderint,ilIicoretro metu redeant.
:

sint lacrymae, dolor omnis pemtus e cordib

Cuiego:Multastamenada^monecaptashucvenisse
fit enim nonnun
vestris solvatur et quae dicam, silentio animad
vidi etaudivi. Itaest, inquitille
;
:

metum sequatur eos vertatis, oro.

quam arte diaboli, [ut] post
enii
praecipueinmuIierem.VerumquampIuressemifatu» 221 Est locus qui Vallimbrosa dicitur abest
.
;

hinc per decem fere et duo millia passuum

sub ips
vel alio morbo fatigatae, illud nostrum S. Marias,
radicibusmontiumnostraeAIpis,tamensubpromo)
ut tute ipse ecis, qussivere monasterium.
219. Ad hoc haec eliam addidi : Mea sententia, lorio, quod montani Macenariam vocant,vergens

(188)Viiiosusetobscurussensus.VuItAuctorindi- sus intricatos, praesertim cum plerumquc omitt

conjunctionem ut, quamtamen clantatis causa s.

carc, tempore quimiue annorum neminem ex eo

pius supplevi.
agro a daemone possessum, aut alio niorbo afflictum
Vallem Umbrosam adiredebuisse. Plureshabetsen
 597 ACTA.
898
Jccidentem,interduoseditosetambo3 pr^cipites
A percipere optimum essecorpori
potest
^"jm^ij" t-iunaius
cruciatus
iirutosaue colles,
lirutosque nna nobis
colles. qua nnirc primo
np,,-,,^ .,„„., „„.:
vero ojstivoque _i- , f
ahaque tempus pati (modo liuto jucundoqueanimo
,empore descensue est Florentiam patentibus,
ubi tolerentur), cum ad bonos mores non
solum nos
nteramplissimaprataperpulchrumcerniturmonas- instruant, verumetiamad Deumnosire
[•ium quod bina cingitur silva altera enim, qua3
:
compcllant.
:
224. Pari modo matrem meam, magiis
Dccidentem spectat, querenshabctingcntes altera et incanta-
; tionibus confeclam, accepi verum secus sospes ;
vero, meridiem porrigitur, proceras habet
quae in
ellecta [esl). Ea tempestate in hoc
ibietes, quae densissimaj et opacae locum
S. Maria3 mo-
horrendum nasterio, quidam meus patruus.
Jtvenerabilem reddunt. Quod monasterium, ut Bartholomajus
fer- nomme morabatur, religiosus profecto bonusque
Virginis Mariasmatris Jesu nomen
tur, in
decusque vir, et monasterio, quia[erat]prudens,Ionge
Ar quidam sanctissimus, cui nomen Joanni ulilis;
Gual- cujus plurima bencfactaetmemoriadignapr.Etereo'
jerti est, construi voluit
cujus os aridum brachii
:
neilliusvitam[potiu3jquam Joannis
Jextri etiam hacnostra tempestate sanctissimi'
ingentibuspollet miracula prosequi videar. Hic forte
niraculis cujus mira et stupenda prodigia, tunc patriam
;
qu.^ nostram, ut gcrmanos suos conveniret,
aon solum audivi, sed
vidi, si ex multis quidam
adiverat.
Gum igitur matris meajmiserabilispectaculo
aarrarevellem,dies raihi non sufficeretad dicendum inspc-
^ratoetde improviso interfuisset. eam.
222.Eosisapitis,et si hujus miseriB puellaj saluti lojtitiam
vultu simulans, propriis et bonis
sensibus privatam
jonsulere vultis, eam quamprimum illuc ducere, ita alloquitur Flora (nam sibi id
:
nomen esl), quia
posthabitis auxiliis velitis oro.
jaeteris
Nevoslabor tibi est? Unde obsecro ita incomposite das ra'odos
terque deterreat per amoena prata,
:
tum amore ita msulse, inepte et stulte loqueris,
fesu tum quia huic puellae bene qu^e alias et
opto, ducam, et bonis moribus excedebas et
'obis persuadeatis volo (modo integra
sapientia.Eia,cur tuum
fide locum non respicis fratrem, qui te,
jxquiratis), Virginem Mariam utsuaradiligitvitam ?
unacumJoannesan- 22o. Cum igitur hajc et alia misericordia
;:tissimohuicpuellffiopem laturam.Eamus, inquiunt digna
proferret verba vix ipsa, capite e sinu
;
.mnes uno ore, et Jesu Ghristri servum alterius
potius ac aliis juvantibus mulierculis. elevato,
lumana auxilia in hoc quaeramus. Iter igitur cumque aspi-
esu Virginisque Marice nomine,eocomite,aggressi
cum c.cns m netum prorupit, et illico iterum in sinum
caput dedinanslacrymis implevit
essentj, demum
ad hoc S. Mariae devenere mona-
quiahujusmodi rebus Scepenumero
obortis.IIIe itaque

iterium. Verum hoe mirabile dignumque interfuerat pcr

memoria optimecalluitillasesseincantationes arte
ixtitit, quod, ubi loca monasteriiet diaboli
hujusce nostra3 tactas CcEterum non in els
Vipis attigere,
;
diabolus admixtus Fo
iHicodiaboiusmutus effectus [fuerit] proipsa interdum orare sajpius
;um antea valles omnes ulutatibus eara habita ora-
;

tartareisquevo- L t.oue hortari se

gloriosissimae Virgini
)ibu3 compleverit. Mariae et
b. Joanni ex corde
comraendaret. Et hoc crebro et
223. Fuere tunc qui dicerent daemones non tan-
sffipmsfaciens,deraumdesivitmuIierstuUaetinepta
.um Joannis beatissimi, sed ct suorum
locorum, et mcomposita agere. Addidit tuncipse
Jtpote sanctorum, virtutem ferre non :Fac votum
valentes.alio S. Joanm, Flora soror, te per decenniumS.
luo meriti erant, contendisse Joannis
quoditaesse probo,
:
domum annuatim.modo possis,devotc
^umquiatempestate nostra evenitcompluribus,tum' visitaturam
suumque festum, dum spiritus tuos
Jtiam, quia mulier ipsa per se Deum rexerit artus'
laudare,in9u- et.am lubenter sanctificaturara
?er Orationem Dominicam, ; et mihi credc te
VirginisqueMarisSalu- brevi sosp.tatera consccuturam.
:ationem devote dicere, Facio, inquit illa
signum crucis,quod majus totoque corde, tota raente. totisque
2st,composite ornateque,nomine Trinitatis viribus Virgini
invocato Mariae glorioscB, sanctoque Joanni,
id est Patris, et Filii, et Spiritus me his eruant
sancti, edere, et malis, commandatam reddo.
Jmnia, quae [sunt] sani hominis,
officiaagere.'
Et 226. Mirabilis Deus,aitPropheta,
quod palmarium praedicabileque inSanctissuis I
duco, et Virginis Vix votum eraiserat, cum illico
•Mariae sanctique Joannis paulatim in pristi-
precibus, non corporis nos redi.t sensus. IIoc tantum
sibi divino evenit

P..I1., ut aaimum ad aliquod vanum studium -" ' .^'

™- ""''"''" —>=--"> cadeudo
ad- am.sit. Quam rem haud «gre ferens, Virginem Ma-
iungant, sese ornare, comere, fucis,
aliisque colo- riam et S. Joannera miris laudibus extollere
nbus (quae instruraenta sunt
luxuriae) uti
tum
[soleret], quiaeam exintolerabili infirmilate incolumem
hocsibi miraculoexperto, sanitateque red-
recuperata d.derant, cum etiam
quamplures hoc praedicantes audivi, ipsara quia raultorum scelerum
omnes mater.am sibi abstuferant.
Eodem itaquo anno in
vanilates posthabuisse, etoculis
demissis, etcapite S. Joannis
semper velato ecclesias adiisse hanc S. Mariaj domura lubcns
festivitate
etne quis hocficte
:
visitavit, et non solum per
Potius ac vere factum existimct, decennium, ut noverat,
texentera tclara verum inde annuatimin tantiSanctifcstivilatebra-
studiose ipsam saepius doraiolTenderequarapIures,
chium suum exosculavitdevote.Jam enim
mediocriter vestilara, capillos septimus
passos circum caput el trigesimus annus completus
aegl.gentcr rejectos habentem. est quod ei talis
Hinc facile quivis accidit casus. Hinc profecio
raeteconversationisori.
89« S. JOANNIS nUALniCUTI A15HATIS m)
cincmducocxtiUssc. Ilunccnim rcligioncrn inccHsi A. visum csl a.l sanclisflimi JoannisBepulerumflcfcrrc
pucrulus, scxlum vidclicet ct dimidiumanativitate
Comitc itaf)uc ipsius opjiidi prcsijytcro vcncral/ili,
agcns annum.
cum maniljus afrccti8'laborantctn,;etloquel;Kofficio

omnium miraculorum Joannissan- privatum ad Passiani monafitcriumdeducunt. Cum

2:^7. in calcc
vidimus ct audivimusviventes itaque antc S. Joannis sepulcruni conjurarctur,
ctissimi, qu.n ct ipsi
precibusejus impetrala, hoc quod d.cmones ipsiussanctissimi virtutcm haud fcrenlcB,
divinitus e coclo
mo- unus post aitcrum in rem suarn malam eliain per
Gregorius vir religiosissimus, olini Passiniani
procuralor, in scri|.tni'is no:i inconcinnc acrcrn (mirabilc dictu !) ejulantcrreccssprc.llle vcro
nastcrii
rcliquit, ponemus. Ex Linari 0[)pido fuisse adolc- adolescens incolumiset l.-Rtuscum suis. S. Joannig
acentem qucmdam memoriae prodidit; qui quidcm virtutem ubiquc pr.'i;dicans, domum propriam rfpe-
sexspiriLibusimmundisacritcrctimmanitcrtorquc- liit. ilujus tanti rniraculitcstes suntomne? quiillud

batur. Ilunc itaque parcnLibus et affinibus, cum tunc monasterium, sicut ipsc refcrt, incolebant,
nullam aliam sui liberandi spemhaberent,salutare

LIBER SECUNDUS.
PROOEMIUM AD EUMDEM B ille ingens amor,queminreligionemisLamreosten-
28.Insuperioriparleoperis hujus,Laurenti magni- dis. si augeri polestfquodequidernihaud scio), rnajor

fice, satis, quod pollicitussum,explicatum

arbilror. indies fiet, cum intellexerisJoannem beatissimum,

Nam non omnia quae de sanctissimo Joanne lege- ijlum olim civem Florenlinum, non solum ipsi pa-
verum etiam universis fidelibus Christianiset
ram, videram, et a viris lide dignisacceperam -.scd tri.o,

carptim, ut quaeque memoria digna videbantur, profuisse et prodesse semper. Lege ergo feliciter.

[volui] perscribere ut facile quivis percipiatquan-

;
PARS I.

tum Jesu Ghristi virtus in dasmonibus evertendis 240. Tempore sanctissimi inChristo Martini papas

ejiciendisque eo valuerit, in diesque valeat et

in :
V (191) cum Florentinis belli periculum,tum exeo,
tum quibusdam regibusque ea
non ita esse,ut nonnulli falsissime opinantur, bra- ex aliis finitimis,

chium ejus sanctissimum pene (quia super caput potestate pollentibus,immineret et ipsi libertatem ;

mulai positum tempore domini Placidi (189) hujus patriam,parentesquearmis tegereconcuperent (quia
monasteriiabbati3aiunt)amisissevirtulem.Idfuisse nisi ingenti aere hoc inter mortales agi non Lcet
omnibus tum suae ditioni parentibus.nec
falsissimum, quamplura, quas post eunr. Placidum perfecte),

felicissime egerit miracula longe latcque declarant religiosis amotis, onus non parvum in pecuniasol-
Quod itaesset,utmalevoliquidamassererenitun- _ vcnda imposuere et (utj quamprimum solveretur,
si ;

tur, nec indignum ducerem, nec contra jus fasque quia periculum praesens et inevitabile esset impe-
factum alios ducere debere arbitrarer, praesertim ravere. Quapropter cum multi ex religiosis eo tem-

cum da^monia ingredi belluas et posse, jamque in-
gressa esse, et Christi Jesu Evangelia et sanctorura
Patrum historiae, prcesertim Hilarionis eremitai ve- amicor-um fide sumptam, penuria rerum solvere
nerabilis, ostendant.
229. His igitur cumsuisfalsiscommentitiis omis-
sis, aliorum miraculorum genera prosequar,
quse
non ad dajmonis intolerabiles cruces, ut superiora,
verum ad alios morbos pertinent. Omittam lamcn.
pore haud pecuniosi existerent. necetiam aliam
pecuniam, aliis temporibus id e.xigentibus, sua aut
possent, ul in tali discrimine fieri solet, beneficio-
rum suorum possessiones civibus, in republica et
auctoritatc et divitiis tum florentibus, ingenti <sre
ab his sumplo, ad eorum filiorumque vitam
inviti
tradidere. In eo religiosorum numero et R. P. Ric-

qua; olim a S. Actone(190),hujussanctoaMaria; mo- ciardus (192) hujus S.Mariaemonasteriiabasproba-

nasterii abbate, et indePistoriensiepiscopo.diligen- tur exstitisse non quia imprudens aut prodigus
;

quas quidem extant adhuc. At [eral.] verum tributum iniquura, sua tempe-
[ob]
ter perscripta sunt ;

ea tanlum litteris et memoriffi tradere curabo,quae state imperatum, aes alienum non parvum lecerat.

nostra tempestate et propriis aspexi oculis, et a Prajterea [erat hic] ingens moQachorum numerus ;

fide dignis accepi. Quae ubi legeris, exbeatissimo

D adhaecetaliorum,ministrorum,quosvulgalononQine

Joanne facileperspiciessanctissimosvirosa.Doraino Conversosdicimus.exquibusquidam [suntj instiluli

Jesu, quidquid velint, consequi posse, et mortales ad cullum divinum peragendum quidam autem ad ;

omnes, si rectaetffiquaffiquerectequeSancLosipsos forum rerum. venalium, cum res ipsa necessitasve

petant' nunquam incassura scu frustra petere ; et expostulat, mittuntur : nam domus magnffi numero

(189) Puto quod hic indicetur Placidus Pavanelli diraus. ....

(191) Is Martinus V,aliis III,electusest
annol41/
qui anno 1448 insignitus csttituloBiblensisepisco-
patus, postquamCongregationem Vullumbrosanara ct obiit anno 1431.
(192 De hoc abbate Ricciardo actum est m
an-
quindecira anuis rexerat. miraculo-
notatis post partem primara libri primi
(100) Hic csL B. Acto vel AtLo, de quo cgimus in
comraentario pr.wio num. 23 ct 32,quique scripsit rum.
Vitam S. Joannis Gmlberti, quara secundo locoedi-
 '•"
ACTA.
ir™^p™do„.iu» conservant.. i„...a„t,. „, ^ i,Ti.,c„„t, „„t., ,„vi„„ soc„.e.e
ugentur
— ' ^'""1 dohipso,^ ceci.lere. Quod
.„„i„„, .J^^
231. Ilis •
••
igitur necessitudinibus cum cajtoris hoc ,no
abbas tunc cir- tum et horrorem insi.por et
nmventus. cum quibusdam non parvam incutcret
pr^odiis ncmus quod- adm.rationem, unus aliis noquior
:am etiara conlulit, cujus gratia S. ct improbior oos
Joannos talc hortar. [ut] .lcrura secures
ad rcliquum nomus inci-
editmiraculum.EstlocushisinAlpibusinorientem
dendum co.Tipoi-.MU. Renitentihus his
ergens, quod Metatura montani et accusanti-
(193) etiam noslra bus, ille non futurum sibi
ompestatc vulgato nomine appoliant. pran-idens casum, raptim
Abcst enim scour.m
bislo S. Maric-e monastcrio
cap.ens, eam perstrcnue elevavit. Se.l o
fermcduo miilia pas- vo.-ondum ah omnibns Christi
uura, in quo neraus Jesu judicium! nec
quoddara.diligenterconsitum manus nec sccurim deponerc a tergo
uercubus aliisquuc generibus
arborum refertum' cum possct
in sua tamen malitia
iciem intuentibus laetiorem persevei«ans, dum spiritus
ostendit quia juxta ; suos pestiferos rexit artus,
umen jugi aqua piscibusvercfertum manus post nunquam
labitur .-Hsti-
oquo terapore pecore atque
rctrax.t. Hoc quamp.-imura P. Abbati nuntiari
cultoribus et civibus cu-
ravcrunt pastorcs at illum
.terdum frequentatur piscandi ingcns gaudium atque
;
gratia. Cum igitur dolor simul occupavcre
uidara civi
Florentino » e;:; n;;^ B^^drd: namh-etabatur "-^-^^^^^-'ntel.i^
intelligens
erzeliis, ut fructus ex eo
erzellis,
^"' uuiut-u uoiuaruo ae
^
tZ^ll:'''^^ §• Joannis
'''^"^P^''?"''^^^''^'^ ^-
;
^

""••>""ij precibus
pcrciperct daretur
pcrciperct, darctur in
''''''^"^ '" T
^ervatara esse,
servatara essc, et]
jjiuuiuus [con
con-
mnil,^
contra jus, et '^S
ns«Ps..inn.n. et
ossessionera. ;iu „.„._„^
.f ille ^ etl evenisse,
evenisse. neno. malorum „„ ,„ 7
fcedusinter mo- audncia
[eaml st.rpitus exstirparet
achos et se percussum, mox, porro anxius esso' oh
possessione accepta misor. .llius inevitabilc
;

rboresoranesjussit incidi. Hoc inique malum.

foedeque
.ctum ex nostris Conversis '"'.'"' '' '" ^''^' 'I"^ "^""^^^hi,
quidam, qui tunc prata
mdebant, a^gerrirae ferentes,eos,
ut^dTvin."^"^
ut f
d.x.mus,S.Joannis.mploravereauxilium
qui ineidebant ipsius
Jeunt, moncnt, orant ne tale
c.v.s.cu.jure illud devcncrat nemus,
facinus agant,[et] ve-
tre's rure
nt quandoque ab
domos non inutilcscombustas [fuisse]
irapio opere desistcre. manifestum
Gst quod ub. accepit,
232. CcBterum, cum illi tantum ; existimans, id quod erat,
contumeliosa mi- merito .d mal. evenisse,
sihi
irumque plena verba rcdderent, nolenscumsanctisct Jcsu
conversi veriti
=)ora fam.l.ar.busroraagere, illico [petiit
pergerent, iHicohancexquirentes
s. ut sibi) su(b
ffidem rcdderentur pocunia,, et ipsc,
abbatera lacryraantes adeunt, quidquid monasterii
.

remque omnem' poss.debat, rest.tucre curavit.

erat, enarrant. lUe, etsi iI,.o equidem
'
potcns vim vi cum suis tarn
pellere, tamen quia in
verendumstupendumquemiraculum aliis
tali tempore
vis civium gui ea
tempostato ecclesiarum bona,ea,
agis lenienda quam exagitanda erat, fretus vir quam dixi, iondi-
ledivinn Innr.r,;„„ :j.-
.^
'0<iivi„a,S.Joa„„ispr^.idi„mstat„tirLI tionehabuercmentemconsiliumqueiniqueaRondi
r ' •^'"-1.111, uupiorare. C
.

itur jussu suocollectis

er is n^.w"'"^ T"""''""'"'"''''"'''"'''»™*.
aarj„,,„,,oeollecti,„„di,„e,,uif„ris
undique, qui foris domique doZ, ;,''","'.:,"' "' '"'^ -'«' '»'-- n.!
[.''..rexistimct,
ant, monachis et
ctumque sciat me a nonnullis
conversis, capitulum, ut
mos tum abba-
t, fleb.l.ter
adeunt hisque iraprimis
t.bus um conversis in docrepita a^tate
abbas cur
; constitutis,
cers.sset, aperiens, inde
qu his interfuerunt, accepisse.
prffisenti fortiqueanimo Silva quoque ilh
it, hortatur; 9. hom.ncs silorent, calamitatcm
nec dubium foret eis S. suam etiam h^c'
Joannem nostra tempestate ostendit,
emquandoqueiaturum, modobono quercus, dcinde oum
rectove corde plantat^B, Cceteris multo
m.hter et revcrenter ab humiliores intuentibusan-
eisrequiratur. Hisdictis
W.ra cumcampanis parcant.Atmihiprofcctomultalegenti,audie>itiqie
fleri, ut mos est, jubet: inde plunma, constat
Abhatem orancs imitantes S. Joannem otiam
sacrariumsubnixi memoria nostra
in- m.racul.s et prodigiisclaruissc,et
^d.untur. Ccreus accensus ab co, qui sacrario adhuc ita clarcro
est, cmquo (paceomnium dix^rim) ut ci nullus
datur; et pluteo seu sanctorum hac
«0, quo S. Joannis brachiura
armariolo m provinc.a mveniatur secundus.
honorifice serva- A
quibusdam ad Jesu Christi decus Faventia civitatc Flaminic-o
23^5.
.
Virginisquo oppidura cui
.isetS. Joanniscantatis Bcrz,ghella(19.i)nomenest,nonproculabessed"'itur-
prius genibus flexis in quo qu.Tdam mul.er,
ipaonis abbatis jussu. non obscuro loco nata, cum
33. De.nde ad
ex quotid.ana diu fobro
suum quisque ]) laborasset, nec medicorum
aRendum, ea tamen
concossit negotiura m quibus multum pecunia^
consumpserat, aliquo
fide ac spe, ut
credcrent posset remedio liberari,
nn.s beat.ss.mi prccibus cujusdam nostri
praj.sidium non defuturum
in monach.deMaratha, qui eam gratia
poreopportuno; quod reipsa visitationis ad-
paulo post proba-
est nara qui incidebant, !v.3ra.,sanct.ssimiinsuper Joannis
operi nefario miraculis ducta
tarent, ,etj
:
cum votum s.c vovit Joannes beatissimc,
quosdam etiam pastores^bonos
pro-
:
domum tuam,'
v.ros, qu.eos orare et monere 3itu.sment.3sospitatcmrecuperavoro,visitabocum
:c»perant ] ne- munenbus raihi qusso, Patcr sanctissimc,
tum in nemore discidii agercnt, ;

sperne.-ent et etsi
peccatr.c. opem feras tamen. Vixverba compleverat.
fl^efatum pro villa rustica surai alihi dixi

^xrSir-""" '-'' ^'""" ™-- Hresegella.situmquoestinFlaminiaseuRomandioli

.

«<) Oppidum hoo ab aliisvocatus Umiglietla

vcl
Z^S^;^ """""^"^ ^"™»'- inter™'e''.ll!et
 :;

903 S. JOANNIS GUALHKKTI AllhATIS 90 ^<

ct ccce e vcatigio miraculum : qufc caplu omnibus A rfocoret, mcdicorum invenit nemincm. Eo divinum
membris funcla oHicio toLuis cor-
in lcclo jucobal, Ktutuit iinpiorarc auxiiium. (Jui cum Jcsurn piani-

pnris, suis pcilii)U3, ingonli omnium qui cam nove- quc Matrem ejus, futj ferrent opem, invocaret,

rant admirationc, hocS. Maria; monastcrium adivit crebro talis ei visio per somnum, ut ipse referrc so-
Venerabilis vir quidam,
devote ; ubi primum capeliam cumduobus ingressa litus crat, fuit [oblata).

comitibu.s, gonibus ncxis,coram adoravit indcsur- ;

monachali pr.ntexta indutus, visus est diceresibi
gons, osculato alLari, aliquantulum pocunicC oijtulit ; Vis hujusmodi morljo libcrari ? Volo, inquit ille,
quarnlibentereadie cLlibcralitcr habuimus. I'08tri- imo et percupio, modoJesu Chrislo placitum sit
die vero, missa celebrata, et S. Joannis brachio
cui vir vcnerabiiis Monasterium meurn, quod in
:

Etrurir'fi partibus situm nst, devote adibis, quodS.

osculato, domum contendit suam.
236. Aliud etiam miracuium prajterirc consilium Maria) de Vallc Umbrosa dicitur ; inde aliud, ubi

non fuit, quod in eodem oppido nostra tempestate corpus meum

jacetscpultum, visitabis ettertiutn. ;

cuidam mulieri, quae fluxu sanguinis diu fatigata ubi cucullus, quo, dum vita vivcrem mortali, cir-
[fuerat,] evenisse S. Joannis meritis probatur. Uiim
cumdabar, a rnonachis adhuc conservatur devote.
quidam civis Foroliviensis cum ex fcbre, lenta ta- Qua via. Pater, haec monasteria sine priovio e:
men, caeterum continua, laboraret, hoc S. Mariie .. monstrante, quee sint, intelligam ; cum rnulta it

monasterium annuatimmultae devotionisgratiaad Etruriae partibus sita monachorum habitacula di-

ivit qui forte inter incedendum cum comitibus cantur? Abbatem Marse de Eremita super ho(
S.
;

propter fontem, qui fons S. Joannis dicitur, iter consule, inquit Pater ille, et quidquid dixerit, de

habuit; quiquidem religione Patrum ftd haec nostra vote perficias.

tempora usque eodem, ut fertur, topho herbaque
viridi circumdatus, quo ipsius S. Joannis tempore,
proBstanter clauditur. Abest enim ab ipsn S. Mariae
239. Primo itaque mane sequentis diei vir iilt
dcvotus abbatem quamprimum adiens, ei quidqui*
viderat enarravit abbas vero cx rnonachali prae
:

monasterio fere quingentos passus, qui qnidera
parvulisabietibushincindeperpulchrecingitur. IUe
cum a nostrisrem omnem
itaque
Joannis fons diceretur, utquandoqueilluc solus iret,
ut crebro orarct, ul majores nostri devotionisipsius
gratia noluissent secus lapidibus sculptis exornare,
manibus eorum summa cum reverentia, quia fons
aquam pronus libavit inde secutum mi-
altus est
texta et verbis, quibus usus fuerat, S. Johannen
hujus religionis institutorem esse deciarans, eun
cognovisset, ut S. rite cuncta cdocet inde litteris, quas hujus mo
;
nasterii abbati redderet, datis et fido comite, qu
has omnes optime eallebat regiones et monasteria
eum Jesu Ghristo commendans, dimisit. Voluit ta
men in tanto itinere, quia corpore invalido et in-
;
edia vigillisque exeso et macilento [erat equun ,

raculum nam mox omniilla febri, qua prius jugi-

:
C habcre, quem fessus itinere pedestri quandoqu.
t'3r afficiebatur, exstincta, sospes efficitur. ascenderet. Demum vero, duce famulo abbatis, di'

237. Hic igitur cum laetus in patriam contenderet, sexta, qua domo sua abierat. huo pervenit ; vesper

doraum jam dicta? mulieris vel alfloitatis vel amici- vero, accersito hujus monasterii abbate, cunctis

tise gratia concessit, et quid ei de haustu fontisob quse in somnis viderat et audierat, ei delaratis
virtutemJoannissanctissimievenerit,ipsapr8esente, postridie pro sua salute Missse celebrentur, orat

compluribus enarravit. Ea spe recuperandae sanita- Quo opere pio devote peracto, locis istis devotissi

tis ducta, duos ex filiis impigros deligens, eos ad

mis, et eremitarum etiam cellulis intus forisqu

hoc S. Mariae monasterium cum mandatis hujus- suppliciter visitatis, et inde non parvo muner
oblato, et ipse et abbate liberaliter habitus, con
modi misit; S. Joannis imprimis altare visitarent
cessit Passinianura et itidera, ut in hoc S. Maria
devote, et, missa oratione ad Jesum, oblationem ;

darcnt dein aquara ex ipsius S. Joannis fonte

;
raonasterio Missis pro sospitate ipsius celebratis

haustam secum defcrrent. Brevi itaque illi mandata et S. Joannis sepulcro subnixe visitato, pprrex.
efficientescantharum aqua plenum secum tulere, ad S. Salvium ubi pari modo et raissis auditis, e
;

quem ipsa fldeiiter sumens cyathum illlico hausit ipsius S. Joannis cucuilo viso, iterura concessit ai

Quo hausto. mira Dei potentia raira in sanctis !

j)
nos. Postridie vero sospes et I«tus ad urbem Spo

suis clemential quae diu morbo intolerabili confecta letanam contendit et,ut nobis quidam de jara dict
;

ffuerat], illico incolurais evasit. Hoc stupori et

monasterio S. Mariae deEremita monachus deind
admiralioni non solura his qui oppidum. Berzighellae retulit, dum civis illevixit vitam hanc aBrumnosaiii

habitabant, verura fioitimis omnibus exstitit. nunquara amplius eomorbo intolerabili laboravit.

238. Vir quidam egregins, Joannes noraine, 240. Florentiaj olira quidam nobilis exstitit civis

Spoletanus (195), eruditus satis tura litteris cui nomen Zanobio ; vir equidera in RepublicaFlc
civis
tum Latinis, cura circa praecordia morbo
Graecis rentina praastantissimus, insuper auri agrorumqu
ditissimus cui uxorsteriliscum esset, aegernme
i

quodam intolerabili afflceretur,ita ut nonnunquara, ;

hiEie
ut ipse referresolituserat, cor sibi gladio videretiir ferre, quia multaj ei essent divitis, quarura

transflgi; et quod remediura ei morbo esset, qui dem fllium exacta jara sua aetate haud relinquei

(195)SpoIetumurbsItaIiaeinUmbriaad montium Tessinum amnem, Incolte vocantur a PlinioS/x

radices psrtim in coUo et partim in planitie et ad leti7ii, a recentioribus Spoletani.
 05 AGTA.
900
oasent. Forte fortuna fuit, cum diequadam cum, A. mishorrendoque Hospitali pro Virginis Maria»
Bartholomeo, olim S. salu-
. Trinitatis de Florentia lationc signuui campan;e pulsabatur.
ibbafej in coUoquium venisset,et interalia cum de 243. Cum igitur comitc uno contciitus,
ifortunio suo qu<ererctur,
tum ob-
quod ei uxor sleriiis scurilate noctis, aere in tempestatem
inquit abbas
mutato, tum
sset, : Tibi profecto, clarissime Za- etiam larditate ot vitulae et matris nequirent pro-
obi, bonumcum honore dignissimo et optavi et perare, vix ad fontem, qui supra
cupiamque semper, et quid hac eremitorium S.
pto, in re dicam, Mariae de Casceca in itinere jugiter
manat, lumine
:;noro Tantum bono animo perferre nos
penitus.
quodam parvulo noctis non penitus obscuro)
uco oporlere quic Jesus Dominus noster agit, cui vcl
usu potius pervenere cum cito;inexspectata etsu-
uraBsumus et si, ubi humana desunt aiixilia, ut
:
bita vis ventorum elimmanis
aquarumprocella,ob-
»emeliusnosti,noscoramendatosrectocordercdde- scurato ccDlo,undique et undiquc
oboritur. Miseri
smus, spero non abs re fore. Pers;epe hoc ego
itaque iUi, in tanto talique
discrimine positi, quid
eci^ inquit Zanobiui:. Expr^riamur iterum, inquit agerent, quo se verterenl ignorabant
jbas.et penilus;nam
cumn?ultaprodigiadeJoanne,sanctissimo nec progredi ultcrius poterant ob
ualberti filio, narrentur, et per
nubium densarum
omnium ora quo- obscuritatem, et illic essediu locus
sterilis et pe-
die nova inauditavolont miracula,mihiquidem
et
nuria rerum, sed pnesortim futurum
lile videretur Virgini Maria; imprimis,et S. Joanni ^ et instans fe-
stum non permittcbat.Rati itaque
!
et tuam ex corde commendares familiam et vi- hoc in rem suam
;
fore.divinumvidelicetimpIorareauxilium.Gerardus
jorvidere tibi prolem dignissimam futuram, Je- tota mente tale cdidit votum Maria Virgo, spes
:
im daturum.
unica salusque et tutissimum
desolatorum [refu-
241. Haec in ecclesiaS. Trinitatis Florentiae cum, gium], miserorumque omnium
portus, tuque Apo-
iUo praesente, ab his dicerentur, civis flexis stoleDei Bartholoma?e,familia)et
geni- domus nostr^de-
is coram S. Joannis altari
hujusmodi pectore ab fensor, vobisnosnostraque, quantum
fudit verha
in me est,
10 : Joannes beatissime, si hoc apud toto corde el tota mente commendo. Liceat saltem
3um precibus tuis impetravero, saltem uxor mea hac nocte S. Mari^ de VaUe Umbrosa
adire mona-
licum mihi parial filium, miss;e quamplures slerium quod si veslns precibus
hoc ;
hoc apud Jesum
altari ad decus celcbrabuntur, ipsumque al-
tui impetravero.in honorem dccusque
vestri taberna-
[•e ornamento purpureo, sericis et auro intexto, cu^um in triviis Malinariae condcndum
instituam.
nabo. Haec itaque oratione ct voto emisso,
abbati 244. His dictis socium, ne inde,
quoad redeat,
ledicens, spem bonam filium habendi
secum por- oransetsignocrucissemuniens discedat, monens et
as, domum ingressus est remque
omnem uxori S. Joannis virtutefretus,iter obscurum aggreditur.
«, magno natu mulieri, enarrare curavit. Hoc C Eum ego Sc-epius
hanc rem pra^dicantem, quam di-
tquecumei longegratum existeret, sese cturus sum,audivi quid videlicet
etiam sibi pra)ter spem ;
Jlier Virgini Mari^ et S.
Joanni commendans, acciderit humanam. Mox enim
[aiebat],ac sia quo-
erabat divinam gratiam adfuturam dam rapido vento suspensus deferrer, hoc
nec eos spe :

S. Mariae
sos habuit, cum nono mense post
filium mascu- monasterium audivi et concitis crebrisque clamori-
neis bonitasconcesserit divina. Eo
non tantum busJacobum quemdam conversum advocans,
idft familia erant, verum per
omnes vicini gestire esum ad me foras egredi cum torre
oplimeadusto
laeisJesusmeritisJoannisbeatissimi fiiiu^^m haj- nec causam tum vellet inquirerc
oravi. Ille illico ad
lem dedisset. Zanobius igitur plnra
et meliora,ac me egrediens lumine accenso cum testa
•erat, reddens, dum vitam
undique
vixit, S Joanni et clausa meum comitaUir iterad socium, quem reli-
igioni universa; bonus et devotus exstitit ct ab- : queram usque
;indesi quid aliud vellem,inquirens:
em ex amico amicissimum plurimis beneficiis ego econtra sathabeo. Datis
:
acceptisque dexteris
13 et acceptis fecit. Haec,
mullis prffisentibus.ab et ex more dignis salutationibus
habitis, ille illico
D. Bartholomaeo abbate
accepimus. admonasterium,ego domum meam abii. Constat
Memoria nostra cuidam Gerardo, qui prae-
i2. itaqueVirginis Mariae imprimis, inde
precibus Joan-
m hujus S. Mariae colebat et adhuc 'coJit, nis sanctissimi huic, in tanto
ca- D discrimine posito,di-
aquemdamaccidisse accepimus, qui equidem vinam misericordiam adfuisse,et ei,ut
olimDanieli
sexstitit. Cumenim jam dudum avi atavique propheta!,perangeIum tulisseopem. Inde ille.quod
et parentes et ipse divi Bartholomffii voverat, mox peregit.
festum an-
'tim ipsa die honorifice
celebrare consueti essont
lorificentius solito eo anno.quo PARS 11.
hoc accidil,gra- 215, D.Matthffiusolim abbas S. Trinitatisin
quorumdam civium, qui eos adivcrant (sunt
Alpi-
bus monasterii hujusOrdinis,vir
n satis locupletes) celebrare profcctobonus,et
cum Statuisscnt, haud mediocriter instructus, cum cujusdam
"c.quem diximus Gerardum, in Casentini partes
parvuli
et nullius fercreditus Prioratus, videlicet S. Donati
vitula emcnda caeteri misere fratres. Ka
m
'

itaque Aretino agro qui vernacula lingua

•>ta, cum domum rediret, nondum Patri de Vinea
magni dicitur,possessionem mihi praeberet.ut
1
usce nostrae Alpis altiora
juga attigerat, sacriCano-
et jam nes censcnt tradcndnm.Lctj iler
' ccIesiaS. Romuli de Prato,S. una egressus csset
Fidelis de Stru- nescio quo pacto seu casu seu
temeritatc^Cum eninj
1'ATflOL. CXLVI.
29
 »08
W()7 S. JOANNIS fiUALHKUTI AliUATIS
listarcm curri humitoto A oportcrct.ntpote in carccro incullo tcncbrisctodore
til)ipsoC(|uilaiiiiii p ;iiiliiliiiii (

rci mulo IVcdo, ct quod cum viro sibi infensiKsimo agenduai

corporo porrocUim rcptiri.lgiliircum Uiitti tandem oculos
csHcl,animo suo sfEpiiis revoiveret,
acl;n cjiusum cxfiuircrcm.cL illc
dolore airccliiH ad
crua mcntis sursum in cwlos elcvana ex intimis praecor-
plenum noii possct durc reBpon9um(fcro ciiim
orare, so li- diishujusmodi vcrba habuit.
Iregcrat unum) eum coepi obsecrare
ct
sancioquc Joanni 2W. Virgo Muria sanctissima omnium mortaHum
flelitcrot ex corde Virgini Mari.-c
tanto [discriminc rcddcrc vcllet ctpnTsertim in .-Rrumnis et mnrTore et luctii exi-
commendalum in
votum Crus ce- Btentium 3olatium,refugium,virtu3,spes tutissima,
omnino (luod ct fccit.talc vovcns :

iue totum tibi dcdo, et animam meam

;
tu.-c fidci, ut
Joanncs Paler Ijoatissime.altari tuo.quod
in
reum,
alias scmpcr, ila nunc tota mcnte totisque
viribua
situm hono-
monasterio y.Mari<e de Vallc Umbrosa
jubei)0, modo opc commendo.In8uper,si mercor,mcex his rniseriis et
rifice habetur, dcsupcrpcnderc
servo ;crumnis incolumem reddere velis.oro sin minus, ;

tuainceptum pcragam iler. Jesu bone illico !

vires saltetn
ferens,in meum, [ut] non aegre hos cruciatus perferam,
suo Joannes beatissimus auxilium
deprccoradministres: nam sicvitam degcre et in-
cui insidcbam,prosilit mulum: nam suusaufugerat
qui suum lulerabilc mihi et indccensest: tuque Pater, fide-
quibusdam
nuiDUSUam ruricolis
r c;i montanis
rii-;uiia et iii<jin.n>i'c. v^".
et niqi
At a
nisi n
frequentiam optimc novcranl,vi et cal- lium dux atquelumen,Joannes sanct.ss.me cu^^uj
e se ob loci
?^f^ ':_... „„..,„ U...L ..nnfn iiinP.rc destitis
cccpto itinere dP.stitis-
^ Ordinis tucudi defendendique gratia multa perpes-
Ordinistuendi
liditate fuisset captus,hauda
sus sum.ut peroptime nosti, quiomnia e
c^Elis vi-
set, quoad S. Trinitatis in Alpibus adiisset mona- eumquc pei
des, tum fidelem tutari velis militem,
sterium.
Jesu Christi clementiam,perque illam tuam
in alio;
2AQ. Quid multis opus est ? Iffiti
Aretium versus
crudelisqu-
dabantur verba solitam benignitatem e manibusimpii
equitantes, eum,quia facillimo sibi
tyranniPlacidi(10G)liberes,oro. II.'cc igitur et hu
itaexorsus sum [alloqui]: Mi Pater abbas, unde
quomodo tam gravis casus,si dici potest, jusmodi sajpius et saepius geminando cum diceret
vobis vel
imprimispudore deductus flngerequffi- cum his etiamvota faciens, inter dicendum, ita u
exstitit? IUe
iit, somno laboreque fessus
caput super genua de
dam demum cum
:
instarem,rem,uLi erat, aperuit-
mulo de- clinans, paulatim sopor invasit.Quiescens ita
eum
Aiebat enim cum necessitate coactus de
somnii
deinde in ipsum iterum ascensum que talem, ut ipse referre solitus erat, in
scendissem, et
visionem;virumvidelicetvenerabi
impetu du- visus est vidisse
strenuepararem, oblivioneet concito
Gupiens ita- lem ei assistere, et ipsum imprimis humaniter so
ctus habenas more selito non attingi. ligaturam se
[ascen iari.et demum his hortari verbis :

que inipsumprosilire,quamprimummulum lacerato.et in plura frust

a?gerrime fe
stratum ajyuriiuio jo- funem
xul.^... ex
-.^ hoc
. tegmine -
vero numi
procul a me vcro humi siraiuui .

Hitl
dit] nrncul
•
-,

circumligato,etperseipsumtesensim manibu
re nostra fine optimo et felici
conclusa properantes, strc-e
te tua for
istud monasterium con- alternatim suspensis descendere, et.quo
illeFlorentiam.ego vero ad haud dese
tunasinet, permittere ne cuncteris. Te
tendi. Ncc multo post,empto crurecereo,nos laetus
suum devotissime ram : mihi crede.
revisere cupiens huc concessit,et quod erat, seVi:
249. Evigilans itaque et ratus,
complevit votum. Crus etiam illud cereum
in testi-
S. Joannis curae esse,qu« in
somn
supra S. Joannis altari gini Mariac [et]
monium tanti miraculi diu
viderat.quovis modo Lentare statuit: Missaigitur;
pendens conservatum est.
imprimis oratione, inquit Te Jesum,
div :
non fuit consi- prasterire coilos
247. Hoc etiam silentio ratum facere; si
cuidam Pup- numistud opus, si divinum est,
lium,quod nostratempe=tate nvonacho
minus,dissipare [velim] et me ab hoc
;
discrimir
piensicognovimusaccidisse.D.AntoniusPuppiensis.
edito coopertoriu
eripias oro. Inde, signo crucis
quem falso nomine vulgo quidam Gigarim dixere,
frustulatim scindens funisimile dedit,et tremens
cumin quibusdam facinoribus,ut erat tunc rumor,
defendat, plun
hujus pavens Christum Jesum, ipsum
comprehensusa R. D.Placido ea tempestate piissima
tetro Pithiani car- ingeminans: insuper et matrem ejus
Ordinis Gener;\le ea voluntatein
r =^.;^^==
abstraheretur vellet.modo in sua
essetpotestatc,in
^5-- " ±ri^=i:t^;s:i;s: sima Christi Jesu pietas ! o Virginis Mariae sanctiqi
Cul hoc verissimu
su.-Btimcns huma- Joannis optimum praesidium !

felixmonachus plurimum parti

qui per fidem omn
diffidens, statuit omnia, verisimile videbitur, nisi illi,

nisvo auxiliis plurimum sanctc

Eo hacvia, ut ab ipso prodigia etmiranda per VirginemMariam
priusquam periret,experiri. monachus qu
pra;sidium. Vesperi que Dei fieri posse crediderit?[quod]
accepimus, divinum requisivit pr»tes
dragenarium agens annum, vestibus et
quodam cum iniortunium suum et miserias et ege- fern
monachali indutus, etiam cura compedibus
statem ct quo in loco vitam aerumnis plenam ducere
Qua
sticae disciplinffi a Simio aliisque laudatur.
deformis.
(195*1 Oratio incorrecta plane et monachus, P^^^^sertim in oratione
idem Placidus Payanelli miror, quod
196) Is est, ni failor,
Deum fusa audeat virum hunc, abbatem su"
Hic quidem ut
de quosupra in Annotatis mcmini. impii crudelniiuc lyranni nomine
compellare
pag.253?» Sinnlu ElirB
loquitur Simius in Catalogo quod Lamen divinum auxilium Sanctorumquc
op(
ob id
rexitCongregationcm V;illumbrosanam, sed experiri mereatur.
ipsum,nempoausleritatem vilie, et rigorcm mona-
 :

00!) ACTA. 910

per parvulum foramen, quod gratia pusilli luminis A dici fas est, ut ferebatur, llagitiosus, cum
in sanctis-
dandi egastulo tenebroso positis relictum erat,
in
simi Joannisfestivitatis die, avaritia potius
et oupi-
absque ulla L-esione egrcdiatur. Et quid ? deinde ditate (juadam quam necessitate urgente
ductus,
aliud non minus sequitur miraculum : fune enim, culmos tritici plenos ad aream cum bobus deferret'
quem confecerat, a soio per quatuordecim ulnas di-
casusunusexfiniliniis,quiadhocS.Mariacmonaste-
stante, ipse in terram lapsum faciens, ab e\cubanti-
rium ob S. Joannis festivitatem concedebat, pone
buscustodibusintercadcndumauilitur quidem, vi- eumiterhabuit:quemprimodemirans,quodtantam
Jeturautem minime,etsi omnia dili.^enter etiam in- non observaret devote et roverenler festivitatem,
vepres hinc inde perlustrassent.
fer
blandisindeverbiseumobsecrans,inquit.-Haamice
250. Illis itaque custodibus, omni spe inveniendi
quid[agis]? necessitasne vel rerum penuria.
vel
enm prorsus deposita, concedentibus in rem suam, hostes imminontes, vel subitus et nimius
imberte
ille. gradu tamen, ut potc qui a compedibus
iento ad hoc impellunt, ut tanti nostri Patris
Joannis,
impediretur, in ncinus securum longeque
iferreis
hujus loci tutoris et defensoris festivitatem non
ce-
positum divinapraeeuntegratia contulit sese, ci.iue lebres ? Velis oro ab hujusmodi opificio
hodie de-
^uiescenti ac timido quidam e.\ l.iguriac portibus, sistere, et una mecum iter aggredi. Adhuc enim
|ui figlini fabrilia cxercebat, cum armis suis occur- saltGmmajoriMissgeintererimus,cum tantum quin-
•it nam ad Casentini partes lucri gratia iter facie-
g
:
que millium passuum iter sit, et nunc sol his
in
)at qui sentum, squallidum, oegrum admirans ita
;
regionibus primum appareat. Ille econtra, animo
•iim affatur : Quid lu hic, pater ? Quid tibi isti com- inquieto, inquit Tantumne est ab
: re tua tibi otii,
'CJes ? curve hajc loca incolis invia ct deserta ? Me ut aliena cures ? quo vis, et sine me mec interea
I tu
liferum, inquit monachus lacrymans, sic est fatum agere modo. Da veniam [inquit] ille alter, et age, ut
leum vitam infelicem extrema per omnia ducam
!
! lubet His dictis quisque suum, quod cceperat,
per-
[e ad has aerumas me deduxere peccata.
Verum le egit iter.
er Jesum omnipotentem, (quia omnia tibi sunt HicitaqueAntonius infelixcumparumsaluti'
253.
bunde) me his compedibus liberes, oro ut expedi- suae consuleret, neque,
;
quod desuper periculum im-
isiter,quodincepi, peragere valeam. Ego vero id minebat, adverteret, dum suum illud negotium exse-
?am, inquitLigurus;et illico eum acompedibus
cutioni mandare nititur, forte boves
currum seu
•rreis explicat.
traham transver&eagere,eta rectadiverteresemita;
251.Monachusgratia3 ei agensinquit : Hoc quam quos cum iratus crebro stimulis instigaret, et hi
laxime potes occultum habeas deprecor, ne
iterum jugitertum cornibus tum dorso sese motarent, etse
ipejoraac passus sum, revocer. Gui ille.-Nihil
traha in rupem verteret, ad quam sustentandam
!t quod vereare, mi pater
tantum pro me ora. Inde
:
Ci concite cum curreret ille, hoves ob hoc in formidi-
erqueviamsuamcontendit. Ilic itaque D. Anto- nem versi cum nec aliopropterjugum, quiaeo
us D. Placidi hujus monasterii abbatis, jun-
de quo gebantur, ire possent, nutu divino plaustrum atque
ipraverbum fecimus, ejus atque conspectum fu-
miserum rusticum una ad rupis ima trahentes et
ens, etad quemdam comitem
Parthenopes (197) istum resupinum calcantes, a quibusdam, qui
giones incolentem, qui sibi olim Rom.-e
juxta
amicissi- iter habuere, inventus est mortuus.
Hoc equidem,
U8 exstiterat, se conferens etcum
eoad sanctissimi causa cognita, omnibus finitimis pr^sertim, et
colai(198)summiPontincisVtemporausquevitam horrori exstitit et admirationi.
icens, Eugenioque (199)pontificedefuncto,
jamse- 254. Eum igitur exanimum in carpento jacentem
patriam revisens, votum su um peregit devote
iros
domumsuamusque,ululantibushincindeaffinibus,
^mcereum non parvi ponderis Virgini Mariaj et
traxere boves. Eo donius lota in moerorem et luctum
Joanni offerens super ipsius altari,
quod et in versa [est]. Ubi rediere, qui hoc S. MarisE
ilarum monaste-
eremo dicatum est, pendere voluit. Qui rium adierant parentes, cadaver illud turgidumet,
idem adhuc in tanti prodigii memoriam
eo in loco ut aiebant qui inlerfuerant, supra modum
nservatur. Nec illeinde discessit
et morem'
vitam parce ac humanum lividum et foedum humo tradidere. Me-
riterpoenitentiffi gratia
agens, quoad plures Missas moriae etiam datum est et diffuse scriplum,
honorem Virginis Mari» sanctique Joannis j) idem
cele- fere in agro Passiniani cuidam restico
in transla-
ivit.
lione istius sanctissimi Joannis, quae
»2. Varia equidem sanctissimi viri celebratur vi
Joannis et Id. Octob,, accidisse verum ille, cum prceter con-
:

^tjugiteret fuere prodigia nam omnes qui :

: suetudinem regionis illius sereret, non vitam, sed
Hilari agrum incolunt,
adhuc affirmant, quod boves amisit. Cacterum ipsius sanctissimi Joannis
do scripturus sum. Quidam enim
ilijus regionis festivitascelebraturivld. Julii.IIincdiscantomnes,
I

-ticus, Antoniusnoiaine, vir profecto, si virum quiddiscriministumanimae tum corporisimmineat

'9') Ita olim vocabatur Neapolis,

urbs in ora (198) Is electus est summus pontifex anno ^447
"s ryrrheni celeberrima. Eodem
nomine appel- (199) Eugenius IV post decimum sextum Pontifil
irinsula parva maris Tyrrhsni vulgo
VentoUenne catus sui annum, ut testatur S.
egno iNeapolitano. Suspicor Auctorem Antonius, obiit
de Neapoli anno 1447.
^^^msnxocciParthenopes rrgiones, non insulas
 S. JOANNIS finALDlCliTI AltFiATlS yi2
".111

Sanctog digno non celebrant X posse Non recte sentitis inquil ; nam his oculis
his, qui Domini .lcsu
:

non eae, quas

prasenli viia hausi. Sensini oinncs, uti morbo contagioso fieri
honore, clsi hac in
o solct, et sulphureo fr/jtore et tonilruo ingenti utpote
inercntur, dent pocnas. Oterurn, ul supra dixi,
pro noalris scelc- attonitJjc et perculsa exatingui ^coiperunt] imo, quod
quam cxpodirol hic, qunm alibi,
;

Vcrum ud S. Joannis majus est, carnes illas ut pulridas, nec alii canci
ribus flagris torlurisque airici !

nobis catcrvatim nec volucres etiam attingere voluerunt et coria ;

miracula redcamus, quae sese

insupcr seu pclles, quia mox scindebantur, niillius
otrerunl.
ct paralytica, pretii exstitcrc.Cadaver vero illius miseri pestifo-
2.55. Alleri exnostris agrioolis filia
rive pastoris maximis clamoribus femineisve uluU-
id cst, omni membrorum orficio privata cum csset,
Pater et pastor tibus, rusticorum more, afnnessepulturajdederunt.
talc ad S. Joannem votum misit :

tuis precibus filiam 258. Sunt et villulffl quacdam et etiam oppidula

noster, Joannes beatissime, si
mca tan- non multum distantia ab monasterii Alpibus qu«
meam incolumem videro, tibi de penuria
filia mea m quidem meridiem spectant in quibus fuere non-
ofleram frumenti, quantum ipsa
:

tum
nulli, qui soliti erant hujuscenostraj Alpisarbores,
pondere et numero computabitur. Mira res e vesti- !

cum quercus tum aceres nonnumquametpomiferas

giosequitur miraculum. Mox enim voto emisso,
arbores, utcastaneas, ut fagos sine modo et men-
filia quam raptimad patrem seconferens, qui adhuc
j^
coliumamplecii, sura, nulla habita super hoc permissione, incidere
flexis genibus humi procumbebat,
minasinsuperetaccusationes(quianostra tempesta-
faciem osculari dein toto corpore geslire. Eo ipse,
;

tcRectorummaximaparsmuneribuscorrumpuntur)
etquidefamiliaerantprae gaudio lacrymis obortis
parvi facere. Nostri igitur, quia jus negat vim vi
Jesu et Virgini Mariac matri ejus gratias agebant et
repellare, ad solita decurrere arma, ad preces vi-
Joannem sanctissimum pro tanto prodigio cxtolie-
delicet et oraliones Jesu Christo et Virgini Mariae
bant ad sidera.et illico frumentum ponderatum, ut
ipse, cuidara nostro procuratori, qui tunc matri ejus et S. Joanni fundentes, liceret saltem
voverat
portiuncula hujus nemoris uti. Exaudivit Dominus
Paterno prseerat, per germanum puellae mittere
servossuos.utaitPi-opheta, de templo sancto suo.
curaverunt qui, cum quamobrem hoc frumentum
:

interrogaret, ei adolescens rem omnem et nobis hoc modo tulit opem.

daretur,
aperuit. Ille itaque Jesu etS. Joanni gratias agens,
259. Cum unus ferocior caeteris etiam hic propf
nostras dejiceret arbores, ecce repente vi ventorurr
accepto frumento, multis praesentibus miraculum
aer clarus et lucidus atque serenusin gravedineme
declaravit. Quod cum mater in S. Joannis festivilate
ad nostras etiam aures tanti prodigii
tempestatem mutatur, adeo ut nobis in monasteric
prffidicaret,
commorantibus dies in noctem videreturversa. Prol
faitia pervolavit-
bone Jesu [audivimus primotonitruj quoddeind^
256. Nec etiam duco prajtereundum [quomodo] C
! ;

duoexfiuitimisfulmineinterierint^quihuicS.Marise tonitruum secutum est f ulmen,quo equidem rusticu

ille injuste agens obiit. Memoria mea numquar
monasterio detrimentum inferebant. Montanus qui-
audisse me memini. Monachi omne
dam de monte Migliario (qui quidem mons Miglia- talem sonitura
ad preces, pueris junioribus prae pavore flentibui
rius ab isto S. Mariaj monasterio per quatuor millia
currere. Quid multis opus est ? Nescio, quid turacui
passuum ferme abest inter orientalem et septentrio-
Abbate nostro, cui nomen Francisco Altovita (200
nalem plagam) cum pascuahujusS.Marisemonaste-
nec venerabili longeque prudenti viro, et jam in decr(
rii et finitima suis cum pecoribus annuatim,
pita aetate constituto, de monasterii gubernatioc
verbis nec minis territus, utpote ferox, pasceret,
tractans [agerera]. Illico palatii tabulata tremer.
nutu divino die quadam, cum oves coactas sub fago
et ruere orania visa repente. Jesu inquit abba !

quadam lata et umbrosa ad sstus caloris evitandos,

Ego etiara Virgo Maria, esto nobis miseris praef
ut pastoribus aestivo tempore mos est, haberet, tem-
:

diura
pestateetviventorum ingenti cum tonitruo subito !

260. Rusticus itaque ille, quia a fulmine exstii

cum foetore et splendore con-
exorta, fulmen ab aere
ctus doraum vesperi propriam cura non rediissf
tortum,pastorem ipsum una cum pecudibus cani-
familiaoranisimprimisinstuporemetadmiratione
busqueomnibus, qui parum ab arbore semoti erant, jj
versa [est] inde alio se illa nocte contulisse p
occidit.
tantes quiescere [incipiebantj, cum subito mali
257.0per3epretium erat aspicere quot mortales
superveniens nuntius, eum fulmino diem clausis
cujusque conditionis et generis, qui ob varia tunc
extremura, asserebat. Advolantibus itaque iH'
Alpem excolebant, ad hoc inauditum et stupendum
ubi cadavcr jacebat, quarapluribus adolescentibu
miraculum, seu verius dicam, judicium contluxere,
id in lignis funibus connexis tulere domum
qu'
cuihorribilispectaculoetpavendoquidamex nostris
:

quidemcadavernonparvasuorurafletuhumotectu
conversis interfuit, (lui haic nobis stalim curavit re-
nonnulli, ut in re maxime fieri est.Cseterumhaecsummaeadmirationi esse,quian
ferre. Csterum cura
uno ictu fulminis mille arboraliquoinlocotacta, nec ipse [Iffisus] aspic!
solet, impossibile ducerent,
batur. Tantumligulasolea3lacerata,quamnonmu:
et eo amplius pecudes ad cxtrema vitae usquededuci
Catal
cst Generalis 1470, die 22 Aprilis, ut te«tatur Simius in
(200) Franciscus Altoyita eleclus
Vailumbrosanus circr antuim 1150, ct ohiit anno go pag. 108.
 :

913 ACTA. 914

longe a cadavere intra folia repererunt. Hffic igitur,
A meisque acquiesce consiliis, ne immaturum corous
quia inevitabilia, multismortalibus prope longeque teri-a', animam
vero aclerno incendio trudas aut ;
manentibus pro tempore incusserc mctum verum ; habitum sumc, quem raente proterva deseruisti
ad solitum opus rediere quidam. Nam sempcr ho- ;

aut, si hoc non placet, istoc utitor ; fac votum, et

mines.quibusopesnulla^velparVcTC sunt(imodicam, ego una tecum [faciamj, annuatim in ipsius S.
quodintolerabiliusestjhi interdum.quibussecunda)
Joannis festivitate [ut] nonnullae Missffi celebrentur
res sunt et divitiae multa;, furtis et
fraudibus, modo in sui laudem et decus, et jam esto securus : nam
possint, aluntur sed ut alias saepius retulimus con-
;
nihil est quod amplius vereare, mi fili. Voveo,
ducibiliusessetsecus vitam instituisse, nunc ad re-
inquit ac lubens faciam, nec illuc redibo, nisi
ille,
liqua.
prius hffi Missae celebrentur. Res mira mox cele- !

261. Presbyter quidam, Jacobus nomine, ohm bratis Missis, solus et inermis se ad ecclesiam
hujus raonasterii S. Mariae
suam
monachus verum nec ;
conferens, libenter jucundoque animo ab omnibus,
expresseseu soiemniter professus [erat], bene [ta-
paulo ante infensissimis, accipitur, et hactenus, ut
men] tacitus nam octavum et decimum jam agebat
percepi, omnibus semper carus et gratus exstitit.
:

annum, cum Puppii in S. Fidelis hujus religionis

Quis igitur hunc sanctissimum Joannem suis in
monasteno sub D. Anton.o procuratore una vitam
g necessitatibus non
duceremus.H.cnesc.oquomalod.moneinstiga-^defensoiemrequisierit, cum hoc! et

«upnfh.rir^ f'^'r\
^P^^^^"^- ^^ ^^ ««
advocatum et patronum suique
aliis
P^^^igiis lucc danus constet, eum non solum sibi
Z
'
' ""^''"' ''- ''^'^^'''' conjunctis, sed omnibus etiam extraneis
pZh s.gnum moribus
ecundi^ '"k
'

vel '"T"'"'
vultu indicans, per pr^sto ad au.xilium et ad ooem ferendam csse >
^asentini ecclesiolas vagabatur; quem
memini,jam
irajsentibus aliis presbyteris, cum non erubesceret, PARS III.
!tiam Puppium sine S. Joannis pratexta 264. Laudabile visum est, [ut] hisS. Joannis pro-
venire et
)fficiis et Missae una cum caeteris digiis aliud, quod [dc] nostra^ tempestatis duobus
religiosis, quod
laud poterat, ipsis invitis, interesse [voluisse], finitimis eremitis, qui in dedecus hujus
eo monasterii
jerael a praefato D. Antonio summo plura et dixere et egere turpia, inserara verum
cum dedecore e :

3. Marci ecclesia, quaePuppii est,

prius de situ loci paucis disseram. In jugis hujusce
populo prjfisente
jonvitiis pulso. Inde factum nostra3 Alpis mons sa.xosus, asperrimus, incultusquc
est, ut oppidum illud
lumquam postea adiverit, nisi dum exstat; qui quidem ex ea parte, quae meridiem
sacerdotali
)f(icio fungeretur. occasumve
horribiles, confractas spectat, rupes
abscissasque habet mirura in modum, quee in vasta
262. Hic itaque cum non multo post
quamdarn solitudine hoi-rorem aspicientibus non parvum incu-
5. Mariae ecclesiam in loco qui Ama vernacula Q
tiunt. Inter duas igitur rupes vastas ingens saxum
ingua dicitur (abest enim a monte Alvernte
ferme in Orientera porrigitur, in cujus eminentiori
juatuor millia passuum} ab Episcopo Aretino parte
jure
conspicitur oratorium satis venerabiliter el pulchre
!acerdotaIiimpetrasset,intantumsuorumhominum
constructum, quod ex una parte atra silice jarajam
)dium et inimicitias capitales ob stuprum cuidam
ruinam minante, ex altera vei-o casis humillirais
)uellaB illatum brevi devenit, ut quidam ex his
circumdatur; queni locum, qui prius habuerit,
•usticis puellae affinitate [conjunctis]
sibi magis
paucis aperire curabo, inde ad inceptum redibo.
nfensi, saepius undique armati convolarent
(Talis
265. Tempore itaque Eugenii summi Pontificis
inim eis mos est non tantum verbis,
; verum etiam IV exstitit molendinarius quidam, cui nomen Marco,
irmata manu jus suum exquirere) [et]
in eum
de valle quam vulgares et plebeii Chiantim vocant.
nterdum de impreviso prffidonum more infestos
Hic imprimis, elsi cgenus rerum temporalium,
mpetus facerent, tum minis atrocibus, flagrisquc
tamen vitara suam more priscorum beatorum viro-
lostilibus impeterent, ita ut cura
manibus sese rum instituit, parce ac duriter vivens, ecclesias
lUum ire, tum quia sacerdos, tum quia
solus, in
frequenter adiens, pauperibus, ut poterat, alirao-
nultos haud posset, cogeretur
genibus flexis rem
•egare, [et, utj sibi parcerent,
orare. C^terum D
umrusticorumdurumgenushaudflecteretur
- ^
t.ciertiur,imo
-^
niam praebens. Is denique uxoreorbatus,
! Chr.st. servit.o
J««" „;/obl.gat
unum,
7^7 filiosduos
''"'.'' '''°''*"°'
nam huic religioni
qui
.T T''
adhuc vitam hanc
:

trocius fieret,
.. . vivit, alterura Camal
alium loco sui ex ipsorum sententia
dulensi, qui praisenti vita functus est, ut ipse e.xpe-
elinquens, ad affines et propinquos qui
haud procul ditius Jesu inserviret, mancipavit. Inde quidquid
berant, convolans, inde domura propriam adiens
sibi supererat, pauperibus tribuens, nudus nudum
enitoribus suis rem omnem aperuit.
Jesum statuit sequi. Tali itaque mente devota hoc
263. Verum cum vi ecclesiam suam rccuperai-e S. Maria3 nionasterium suppliciter adiens, a
H. D.
eliet, quia res parum ei processerat, ignorans,
Placido tunc Abbate, non habitura, verura temporis
uid in re tam atroci esset agendum, cestuabat probationem facile impetravit.
ui mater, quia religiosa et [pia erat,] recte
con- 265. In hoc itaque S. Marias monasterio
ulens inquit Mi fili, mihi, credas,
per
: volo nulla adeo annum integrum corpusculum suum jejuniis, vi-
'f re istuc tibi accidere, nisi quiaS. Joannis habi- aliis ctiam Hagris,
giliis, queT! abstinentia amat,
im temerarie deposuisti quocirca tibi consule,
;
oppido enervavit nam, ut : alia omitlam, quic pro-
9J5 S. JOANNIS GUA.LBEflTI ABBATIS 9ia

oculis (adoram enim) hicmo aspora, A Miss.r audiendiii, quando deformis atridet hieme
priis aspexi
fcssum vcnto Boreae, oppletum nive, cruribus san-
vili vesle et paliiolo contcnlus cliam nudis pcfjibus
guinolcntis calcaneisque sciasis, Imtum tamen ipK-
internives et asperas glacies, nobia solo visu rigen-
quom morcm foro, dum vixit, fostivumque in Uomino, hocS. Mariaj raonasteriupi
tibus, incodebat ;

non super-
servavit. Inler Cc-etera, quac spiritualilcr
adissc nos vcro omncs admiratione ducti, undiquc
;

quod visendi studio ad eura confluere. Alii palliolum ter-

stiliose ageret ad carnem cdomandaia erat,
genua humi gere alii aquam calidam pro fricandis pedibus
creberrime intus et Ibris nuda nudae ;

ferrc; (|uisque pro se certatim obsequium libenti

flectebat. Insuper quoties nos pueri gratia exercitii
nemora conccderemus,
vel quietis ad Alpcs scu ad
aniino pracstare.

hic una semper nobiscum itcr aggrediebatur mo- :

270. Caeterum hoc summopere admirabantur om-
nere, hortari ad meliora, ad vitam octernam, nun- nes,quomodo, cum brevi corporis etatura esset,
quam desistere. altam nivem molemque glaciei vitasset priBsertioi ;

267. Idem igitur ssepius agens, nobiscum ascen- cura interdum per mensem tote aere ningeret. Est

dens et descendens, solitariam tandem vitam et aliud majus. quo insuperabile iter 6uperare[vi:
cupiens, statuit secum esse, secumque, ut dicitur, posset nam novere omnes, euper veterem nivem,
:

vivere. Petita igitur missione et facile impetrata intactam preesertim, nova modicE altitudinis cuoi
g
habitum acceperat) sit, non facilc pedes ingredientium insistere dila-
(nam nondum probationis :

illuc ad eum locuminaccessum, de quo supra ver-

bitur cnim pes per nudam glaciem, cum non recipit
bum fecimus, non sine maxima difficultate, nobis vestigium, et, pede fallente, nec manibus nec geni-

pueris comitantibus, et arma, quibus caedendum bus nec adminiculis quisquam periculum anceps
essetsaxum, ferentibus, demumconcessit.Caeterum vitare valet; ita in laevi glacie tabidaque volutatui

a jugo Alpium ad saxum iter nullum erat omnes :

corpus, seeantur interdum pedes, nudi etiam quan-
enim in his locis, praeter recta itinera, semitae doque infimam ingrediuntur nivem et ibi luctatic
in

praecipites et anfractae et angustae sunt ; ita ut, qui fit; cum glacies lubrica, ut dixi, non recipiat vesli
paululum titubaret, lapsu pedum in praecipitium gium, et plerumque velut pedica capti haerent, visi
(quia nulla virgulta et stirpes sunt) laberetur nec ;
misorabile in dura et alta concretaque glacie.
!

etiam sunt radices, ad quas pede aut manu quis- 271. Cum enim interdum quidam ex nostris mi

quam eniti possit ; ut pote quia loca arida herbis sericordia ducti eum, quomodo exhujusmodi per;
semper sunt, culis evasisset, interrogarent, inquit voce tenui e
humillimis et lapillulis cooperta fere
demissa Jesus est Jesus est interfui enim sapiu
nisi hieme, qua nive geluque omnia rigent. : ; :

268. Tandem martis (201) et sarculis loco purgato cum ex patribus quidam his verbis eum castiga
perdeclivummontissemitaminstarsulciegessimus. ^ bant Pace vestra, frater Marce, dicemus qui :
:

Quid multa? demum ferro, incendio, acetoque rupes praeter aetatem vestram, et praeterquam [quod] re

mollitur, frangitur, panditur. Triennio itaque hoc ligio etres adhortetur, dureetparcitervitamducitis

in opere difficili consumpto, oratorium ad honorem Proh fldem Dei atque hominum quid qusritis !
!

Virginis Mariae dedicatur quod quidem omnibus

;
vultisne indiscrete vitam aeternam arripere? vul

finitimis et longinquis, qui locum devotionis gratia tisne in morte acerba ante tempus aliquo cas;

adibant, laetitiae esse et admirationi. Laetabantur, perire? Ille econtra, se ita vitam jam dudum insli

hac talem eremitam his in locis repe-

aetate ferrea tuisse, et se ita vivere velle, dum spiritus suos re

riri admirabantur abstinentiam viri, loci asperi-

:
geret artus, aiebat, et spem suam in Jesu Chris!

tatem,omniuminsuperrerumvictui necessariarum gratia sitam affirmare. Denique saepius a nostri

nam, ut dixi, nudo fere corpore, fatigatur omnia in pejorem partem accipiens indi
difficultatem :
;

nudis pedibus, fame, frigore, squallore, barba im- gnatur [et] veluti si pulsus hoc S. Mariae mona
pexa, membristorridus, genibuscrebrisorationibus sterio fuisset, amplius non rediturus, eo anim

quassatis, fractis, inter rupes asperrimas, hieme discessit.

nive glacieve opletas, Jesu Matrique ejus Virgini 272. Exinde, qua luria arreptus, coepi nescio

Mariae interdiu et nocte deservire studebat. contra monasterium animos hominum vehemente
J)

269. Verum imprimis mirabile, unde tantus talis- grassari : (20H) nam nullo maledicto se abstinere
verum ubique debacchari in monachos, convicii
que animus sibi [esset], ut in rupibus asperrimis
aidificium aggrederetur : nam, ut caetera in corpu- in conversos turpia, et maledicta saepiusgenr.inaqd'

sculum domandum admiratione digna omittam, addere, et, quod dictum quoque nefarium,abbatfiii
Jesum Angelos ejus (ut patris (202)
testor et SS. munasterii virum egregium verbis lacerare demun ;

mei Hieronymi verbis utar) nos monachos omnes nihil prsetermittere, quod in nostri dedecus for

saepius eam in Nativilate Domini Jesu et in aliis existimaret. C.-?terum nos flocci pendere, tantur

praecipuis festivitatibus gratia Communionis et sui misereri, eo quia indiscreta pcenitentia in han

(201 Marlus usurpatur pro malleo apud Conradum (202) Auctor per Patrem suum, ut opinor, bioir
de Kabaria decasibus S. Galli cap. 14 At dubito, telligit S. Hieronymum, suum patronum, cujus po
an hic non derivetur ab Italica voce, Marlora, qux, men gerebat.
praeter certum animulis genus, fuscinam significat, (203) Grassari hic pro coramovere vel conoitar
quod est instrumentum locis expurgandis aptum. posuit Auctor, ut patet ex sensu.
 917 AGTA. 018
devenisse insaniam censebamus. Res mira hinc !
A diximus, ncque dicto neque facto aliquoabstinere
sibi prima mali labes nam illico nonnobis tantum,
:
quod modo ambitiosum foret, quoad somet preeci-
verum omnibus finitimis cccpit infensus existere pitavit. Nam Roma;
:
(204), dolore et tasdio
compluresenim inforura judicuin contrajus fasque affectus. diem clausit extremum.
ducere conatus ost. Verum teuipusquam res iiuilu- 27G. Post hunc longo tamen intervallo successit
rius me desereret,
de his,quiE in quodvis gcnus
si alter; de quo (quia omnium rerum simulator
et
morlalium injuste egerit, singilhUim aut [pro] dissimulator fuit omnium, quos umquam gentium
magnitudine parum dissererem. viderim, maximus) idoneum visum [est qua;dam
273. His igitur et aliis multis insulse ineplcquc prffifari, et] de natura moribusque ejus
paucis dis-
peractis, tantum sibi omnium hominum odium serere. Iluic igilur nomen Joannes erat,
nationc
vindicavit. ut nec victum, etiam sibi soli ncces- Hispanus, corpore procerus, satis eloquentiaj, pa-
sarium, ostiatim petendo inveniret Fuerunt ea tem- rum sapientiae habens, et ut xxzx dvxicppaaiv decet,
pestatc qui dicercnt, eum hac gratia, Jesu occulto
hypocrila maximus. Omnia nempe, quae ad illud
judicio id permittente, in illamdevenisse insaniam,
oMicium pertinent, optime caliens, quibus mullos
juiaquadam visionedelususnimium sibi vindicaret mortalesvariismodis decepit.Hic namquefuitunus
umahosquosv.s rehg.osos pra3 sc parvi faceref. exhispseudo-religiosis.qui Florentinamurbemtem-
juoi quidem
qu.dem visio
g
^ua^ v.s.o scu dciemonis
da^monis illusio.
illusio, ut ipse
inf^P. nnm Pontificis
pore u„.,i; n /oacn.. j:
vn^^r.Cn;^. Pauli .
II (205)adivere,exquibus
unus
•eferre solitus erat, talis fuit. Erat huic fratri crucem ligneam instarD. Andre;cApostoli[gestabat]
darco cum quodam, qui [incolit] domura hospita- ultra omnes, quosunquaraviderim, mortalis
varius
arium S. Mariaj de Florentia, quaj in egenos infir- et mutabilis, qui quidem nisi suapte prfBterChristi
aosque suscipiendos tollendos
nuper ffididcatH
et Jcsu poterat convenire aut colloqui (20G)
cujus :
uit, araicitia; vetus consuetudo cui
quiainterdum
; ineptias etdeliramenta.quia longe inutilia
etvana,
uaedamsibi munuscula rusticaliadeferebat.gratis-
praetermiltenda duxi, et Joannera nostrura redire,
i.nus esse. et dura eum
negotia vel religio Floren- de quo in initio verbura fecimus.
ajin longum protraxisset, illuc pro
necessariis cor- 277. Iste enim crucem ferrcam, ut pictura plus
semper. Ibi fama est, in quiete vfsaii. ab
oris ire
quam propheta) JoannisBaptistee adspicicntiumoc-
3Virginera Mariam cum pompa Angelorum, qute currit oculis, qua^ se ierrc. Proh Jesu bone
hic !

3 a Jesu diceret missam.

Joannes cilicinam vestem supra pannos hahere,
27-4. Verum ab ipso accepere quidam,
visio, ut
quura Joannes Raptista supra nudum corqus ferre
lit Matutinalibus Officiis expletis, hic niore
talis:
solitus erat. Ille propheta,imo plusquara
propheta,
io cum corpusculum quieti paululum
. ...... ^.:.^ dare
irgo Mar.a p..ssima_(si V.rgo Mar.a fuit)
"^v vellet,
«•'•'^L, nudis peuiuub
iiuuia pedibus hic non soium
nic solum soleis, sed ocreii
ocreis;
,

pr^- C circumdatu.s incedere, ille ad deserta, ne levi

sal
inte non parvo luminis globo, supor
saxo, ubi tera famine vitam maculare posset
hicad populos ;
dem aedificaverat frater ipse, gratia honoris spiri- et ad turbas sese crebro conferre. Hle
solus et dure
busangelicis comitantibus, ubi sibi in illa quiete
et parcitervitam agere hicvero, multis comitanti- :

sum est, praesto adfuit.Gumigitur ilie, insolita re t«us, et copiose et laute. llle vinaet carnesut vene-
irrore perfusus, paululum moraretur, indeque num fugere : hic optima exquh-ere. Ille omni vir-
iam, qu.-ctam insigni, tam decora mulier esset. tute, hic cunctis vitiis refertus
terrogaret, inquit illa
: et quamquam talis
Illasum equidem, cui tota
:
et tantus ncquam et pseudo-religiosus,quocumque
ente, et toto corpore inservire statuisti, et gratia in trivio, quacumque in turba, se novam religio-
ijus, his in locis silvestribus, et fere inhabitabili-
nera instituturum ad S. Joannis Baptistaj nomen,
16 oratorium aedificare voluisti.
dicere.
275. His igitur in maxiraara spem, se
quandoque 278. Quid? quod his falsissimis multum fidei,
iquid magnum forc, adductus, llexis
genibus, multum dcvotionis a cunctis haberetur ? Proh Jesii
apitatem. anima3 et corporis orabat:
aria:

r :ri-r—"^----
tuum
ulum > f -"--"-
exesura,et animas obooxiura
mea
CuiVirgo
Hac potissimum causa a Domiuo Jesu huc
bone !

~^
ubi primura provinciam hanc ingressi sunt,
ex cunctis agris, oppidis, civitatibus,
mortalea cu-

po haerereparali panem et alia necessaria sibi

isimum causa reddidisti, gratiam tibi tribuam et suis
dare, commeatum portare; postremo qu« impera-
'unde: eo enim magisTid faciam],quia
nusquam rentur, facere. II<bc, non ut audita, sed ut viga
tutum seu incolumen, nisi in meo pr(esidio
rcfero: interfui, vidi. tetigi ot mulla insulse et
:
itds, Indecum omni pompa ceu fumus ex oculis teme.'ario ab his acta atram mihi bilem moverunt,
luentisevanuit. Hic ingens cupido ^um, ut ora- praecipue hoc, cum eis sacerdotes senes venerabi-
fiumilludhuicmonasterio praeponerctur.invasit.
lesque religiosi inservirent inrebus etiam infimisel
que, hac cupidine atque insolentia,
ut supru vilissimis. Verum quidmii-um ?Cum bcatumetfeli-
 ;

910 S. JOANNIS GUALBEUTI ABBATIS 920

vol nnihriarnhorum A tum moniuliurri construclurum, et eOBpro nottiDe

cem sc forc nuisquo pularot, si
Christi Jesu frigus, famem, sitim, et eodem tem-
pannosoruiii Quippc ila rcs liumaniP. se
lcligissct.
imprudentes rerum verum porc inopiam et laborern, demum cruces et tor-
habcnt, ut non solum
mcntaimrnania, turpi&simametiammortemingenli
etiam intcrdum et prudentiesimos iiova omnia fu-
conslantiijuc animo pcrlaturos. Asserebat eliam,
catis lacicbus fallanl.
monastcria longinqua,imo et religioneg
Caclerum alios prjctcrmittentes (neque enim
finitirna et
27'.).
falsum Cfeteras huic suae pedissequas fore.
digni sunt, dequibusverbafiant)adnostrum
2H2. Quibus auditis. simulans necessitatem cor-
JoannemBaptistam veniam.Hic imprimis codicillos ,

poris,stomachatus foras quam raptim me contuli,

falsos scu buUas, in quibus, undchujuscc
rcligionis
qui- dcmirans, non dico hominis dementiarn, verum
initium oslendebatur in lucern proferre quai ;

hac nostra tem- et insaniam, qua talia coram proferre auderf

dem omnibus in rebus adipisccndis
pestate optima via est ad fallendura.
Praeterea anum Demum, confirrnato animo, una cum aliisiterda
hoc, quid dixi, S. Maria; oratoriura, ut rci exitoni
quamdam [habebat], qufc sub habitu monialis
perciperem, feci. Mirum, quanta illi equilanti
Romac cum aliis tribusin columnis templi D, Petri '

fingere, aucloritas, quanta ab omnibus haberetur fidet.

Apostoli, gratia pocnitentiac agcnda;, latens
sibipervisumS.JoannemBaptistamapparuisse,inpProbnefas! audebat, ut. mos ep.scopis
est ubi

. ^„u„ ni;., «M.,. incir-11-

1
inslru- ins eis
jus p.is datur, eliam omnibus occurentibus bene-
datur. eliarn
ora hominum propalare et multa alia, quffi
f

dictionem dare. En audacia, imo insolcntial

menta fraudissunt,diccre et facere posti-emoqua;- ;

cumquediciautfingipossunt ad simulationem con- Cffiteram nos Cieci mente, et novarum rerum

cupidine illecti, prosequcbamur; non ruricok
ducenlia, nihil piWrmittere. His itaque
et aliis

arlibusinstructus ad has se contulit regioncs.

tantum, verum et nobiles, cives, et quod majus
est, etiam el egregii presbyteri, qui sua
portenU
280. Cffitorum imprimis mulierculas
quasdam,
propria; veluti in monasterio et prodigia in itinere pleno ore, adductoque super-
quse Florentiaj domi
consiliorum parti- majora,quam fecerit dixeritve,
cilio,multo plura et
se clauserant, socias sibi fore et
simulaLionibus nobis ennarrabant. Quid quod nostra; temeritatig
cipes ostcndens, diu noctuque suis
omnia tentando ad eas aditum eadem die pocnas luimus cum enim, casulis
;

fatigando, denique
mapalibusque rusticorum relictis, iter rupis ar-
rebus
invenit. Inde discessit, exutriusquevoluntate
diligenter compositis. Erat ei fraterquidam
fugiti- duum jamjam aggrederemar, aere sereno in tem-
ct om- pestatem mutato, cito inexspectata ct suuita vis
vus, negotiorum curator fidus acceptusque,
niumconsiliorum,nisinovissimi,utinferiusdicetur, ventorum et immanis aquarum procella, obscurato
qui
ct undique oboritur. Nosmiseri,
narticeos aruuiiiauLCd ignarum
qucm suarum artiumantea
particeps,qucm quo
lyuaiuui ^u^^ ccelo, undique
^^j^i^, ^..^.^ -i

discnin,ne
...
C iter pedibus aggrcssi, in tali tantoque
Udiano usu facileparemsimilemque sibi efficere cu- debe-
quo nos vertere
humi de- feramusj positi, quid agere,
ravit nam supplicem, humilem, oculisque
:

tacitum remus, ignorabamus penitus nam ob ventorum:

missis, et contra morem Sabaraitarum (207)

virtutibus fu^- immanitatem et copiam imbrium vix progredi ul-
ad tempus reddere, ita ut his et aliis
tcrius poteramus, et retrogredi ducebamus turpe,
catis, omnibus aliis vehementer admirationi, sibi
sterilis, et penuria
utilitati esset. Proh nefas etiam et illic esse diu sub divo locus
vero gaudio et !

puerum adolescentulum,quem aiebant filiumillius rerum omnium non permittebat.

283. Ipse vero Joannes veritus pejora, ne vel
mulieris clausa?,dequa supra verbum fecimus,exi-
cum paucismontanilociabrupta etconca-
stere, ut sc pilosa veste indutum cum alio comite solus vel
verbis fucatis et compositis,
Verum plurima praetermittens, va adire cogeretur,
equitando ducebat.
quffi sibi abunde erant, nos ad
altiora hortari, non
quaedam magis necessaria paucis aperiam. nisi duranoc
satis esse, id nos voluisse aggredi,
281. Hujusigiturfama passimnon agrum
Tusciae
summum reiteneremus ad haec VirginemManam.
tantum, verum et finitimos omnes complevit
;

unicum omnium mortaliumrefugium, in aerunim?

alterum videlicet JoannemBaptistam venisse, futu- aliisqueratio-
praeserLim non detuturam. His igitur
rum Ecclesia^Christi pcne dirutfenovum composito- erecto
nibus probat.ss.m.s ubi animos "O^tros
rem. Ideo, dum vcrbum Domini ..hincinde pr^dica- d testinare, nos
uu
vidit, calcaribus stringens equum,
'
. . .% ii:
, . , 1 ..:j;4 ^.,i«o..;Knc cfrinorpns ftniiiim. festinare,
ret (nam, ut dixi, satis eloquentiae
habebat) multi
demum fessi, etsudort
mortales,alii audiendi verbum Jesu, alii novacupi-
miseri quam raptim sequi ;

Maris
virum dici fas est) visendiillecti. et pulvere imbre copioso pleni, Virginis
et
dinc tanti viri (sive
oratorium adivimus, quod iunc quidam
alius.
ad eu.n variis locis coniluere nam memini, me sc- :

ei-emita habebal
Franciscus nomine, juvenis
mel casu quodam,itaut fit, dum negotiorum gratia dsraone hbe-
quera olim S. Joannes captum a
varia loca lustrare necesso est, in D. Martini
fe-

sua? inlerfuisse, in qua inter raverat.

stivitate praedicationi corpon
iste bonus vir, toto
284. Hic itaque
alia, quae ab ipso satis ornate, copiose, distincteque Mariae hymnun
montem aureum, humi proslratus, dum Virginis
proIaLa sunl, pollicitus est, ceu Cum ecc^
vespertinum canereraus, jacuit semper.
quam multasemonasteria etiam tumraonachorum
col
Conciliorum,
(207) Puto intelligi haercticosSabailas, qui S.
Jo- vide Labbeum nostrum, tem. II

anni.s Baptistae discipuli nuncupari volebant. Do lis 402.

92 i ACTA. 922

repente monachorum nostrorum non parva turba, A dicuntur.Suntqui affirment, eum officiumganeonis
ventos perpessi et imbrem, oratorium ingrediun- [exercuisse] et meretriculas conducenlem, luxuria
tur. Inde surgens ille, oppletis oculis totaque facie perditum.et lenociniisinfamcm.etomnibus flagitiis
lacrymis, constitit in medio, atque oculis i\os om- et facinoribus coopertum, a suis consimilibus, ita
nes circumspiciens, demissa et lacrymabili voco ut in tali re evenire solet, in frusta concisum. Alii
inquit Vos omnes oro deprccorque, Jesum, Vir-
: ob furtum Roma iniquc pcrpetratum,deposito ere-
ginemque ejus matrem Mariam precari veliiis, [utj mitalihabitu.cumquibusdamnefariiscrucesuspen-
me constanlfem et firmum invincibilemque contra sum. Nobis, ea res etsi pro locorum absentia parum
insidias diaboli faciat nam hoc oratorium, mihi
: comperta sit, tamen satis constat, turpi morle poe-
aeternam fore sepulturam spero nec plura, ut : nas luisse. Ita ille novus Joannes Baptista, qui no-
fertur, per ipsam diem locutus [estj, nisi in remo- vam Christianae fidei religionem professus fuerat,
tioribus et abditis locis. Nos demum, quia jam sol dignum moribus factisque suis finem vita3 invenit.
declinavcrat, inde, admirantes et varia in itinere 287. Huic successit alter Ariminensis (209) bonus
de eo, ut fit, confabulantes, ad monasterium laeti profecto vir; cui nomen etiam in ipso sacro fonte
ooncessimus, exitum rei cum gaudio prsestolan- baptismatis est Homo Dei ;
qui quidem, veluti su-
tes. u pradictus Marcus, plus hoc in monastcrio S.
fraler
non*muUo
285. Caeterum post socius frater, de Mariac (quani) annum sub sajculari et conversali
quo supra verbum fecinius, lite inter eos de cae- habitu peregit. Inde optanspaulo asperioremvitam,
remoniis observandis nata, palam multis sua mala praeterquam instituta P. Benedicti,adamare,diligere
facinora fecit. Hinc sibi prima mali labes : hinc illud S. Mariffi monasterium adivit. Qui, ut alia
ab omnibus deinde observari, iniquus et perversus praetermittam, ad libidines et voluptates corporis
a cunctis haberi. Erant eo tempore, qui e.\istima- domandas nunquam carnes, nunquam vina, nun-
rent, hunc sub specie eremitica loca illa saxosa et quam lacticinia degustat ; raro oluscula.raro poma
fere inhabitabilia adiisse, ut ibi omni metu subla- (comodit), fere aqua contentus.
jugiter pane et
to, furlivas monetaa officinas cum paucis clientulis Quid ? quod in hac eremo, quamvis ipse satis no-
exerceret ; sed ex aliis vitiis magis, quam quod bilis, et quod magis est, delicatis rebus prius as-
cuiquam hoc compertum fama volabat:
foret, haec suetus,quando etiam deformis stridet hiems, nudis
nam paulo post, quis qualisve existeret, sua mul- pedibus inter nives et asperas glacies incedit, eo
ta nefanda facinora, quaeturpiter obscoeneque egit, tempore etiam vili veste et palliolo circumdatus ;

declaravere nam ajs alienum imprimis variis do-

: et circulo ferreo instar Evangelislae Lucaesupra nu-
lis et grande ex diversis locis conflavit,
astibus dum corpus assidue utitur orat frequenter,et cor- :

quo monasteria, quae dixerat, exa^dificaret. Verum, C pussuum jugibus afficit maceratque dicipUnis lec- ,

more bilinguium, aliud clausum in pectore, aliud tione etiam Scripturarum, quae vernacula lingua
in lingua promptum habebat. Ducebat enim quos- imprimuntur, instat semper etiam Domini Jesu ;

dam facinorosos secum, tura religiosos fugitivos, praicepta pro viribus adimplere conatur.
tum seculares, quos precibusde ergastulo extraxe- 288. Domum hanc, ubi primum suam secundum
rat. Mutuas litteras et crebras a mulieribus, quas Deum incepit instituere vilam, crebro visere ccEpit,
sub specie monialium clausas supra memoravi. S. Jcannem ubivis gentium extollit, sua egregia
dare saepius et accipere ; eas interdum, comite facta narrando ad coelum ferre ; de monachis cete-
uno contentus, visitare. risque nostris omnia bona dicere. Sic ab omnibus
286. Sed, ut verum fatear, huic pseudoeremitae bonis puro diligitur affectu mali vero eum odio ;

non minor vanitas inerat quam hypocrisis, neque habent, qui perversam eorum vitam insectatjr et
reticere quae audierat, neque suamet scelera occul- crimina, et probatis verisque rationibus flagitia
tare. Me vidente et audiente, plura dixit et egit turpitudinesque eorum effulminat. Stupent omnes
inepte et insulse, et quod
potissimum est,levitatis in eo et oris gratiam, et suavitatem sermonis,quia
scenobatae (208) officia ridicula ludosque ambitio- nec jejuniis nec aliis flagris quibus corpus afficit.
80s ore, oculis, manibus efficere prorsus, nec morosus et anxius et iracundus et diflicilis, ut qui-
;
J)
quid diceret, nec quid faceret, quidquam pensi dam, imo perbenignus, suavis. dulcis, jucunduset
habere; postremo in dies magis insanire. Demum afTabilis efficitur. Cujus opera egregia in religione
cum multa nefaria stupra fecisset, prssens pericu- Christi Jesu, quae vidi et accepi, si velim omnia
lum formidans, congesta mutio et etiam ex vasis diligenter littcris mandare, tempus quam materia
sacratiset planetisipsiusVirginisMariaeoratoriinon citius me deseret.
parva pecunia, clam cum quodam pestiferoad alias 289. Quodcirca, quia vita adhuc superest ei, et
se contulit regiones. De ejus exitio varia apud nos quem exitum sit habiturus, ignoramus penitus, et

(208) Vox Graeca est a T/tT,voSaT£U), id cst in sce- est urbs Romandiolau sila, in ora maris Hadriatici
nara prodeo, vel in theatrum produco. Inde tjxr,- ad ostia fluvii Arimini, estcjue iuter Bononiam ad
vo6iTT,; histrio qui privata flagitia omnium ocu-
; occasum, et Anconam ad ortura hibernum quasi
lis in theatra exponit uti explicat Budeus.
media.
(209) Sic vocatur ab Arimino vulgo Himini, quK
923 S. JOANNIS GUALBEflTI ADBATIS 024
apudChrislianos non initium,vcrijm finis laudalur, A animalium sonum existimans.rem suam peragebat.
(le 00 finem faciam diccndi.aipriusmonucro omnes, Cum igilur iterum et iterum et Bwpius vagitum
ut non se cordevel operibus extollantverum cuin ; auribus captaret, auKpenso gradu,ut caliidus expjo-
prophcta dioant Ego autem sum vermis et non
: ralor, tuguriiim inlrogressus ; et paulatim progre-
homo. Et Non nol'is, Domine, non nobis, sod no-
: diens, saB[jiu.squc suljsistens, meiius semper soiium
mini tuo da gloriam et cum Jesu ; Ego non quiero
;
aurc captare. Uemum, ubi propius ventum est, vere
gloriam mcam. Et ita agens quis, prospere ei suc- infantis vagilum epse percepit. Submotis itaque
cedentomnia; ubi autem secus vitam mortalis leviter paleis, eurn illaesum, risibilem, et bonje ha-
omnis instiluerit suam, quamquam fortunatus vi- bitudinis, Virginis Mariae, et S. Joannis gratia.non
deatur, ad tempus hoc erit dcmum vcro complc- ; sine maxima admiratione, gaudens et Jaetus cons-
bitur in illo id quod idera propheta dixit Vidi im- : picit.Inde sublevans, osculansque crebro, ad pa-
pium superoxaltatum et elevaluni sicat cedros Li- rentes suos ovans, et Jesu gratias agens, detulit
bani, ot transivi, ct ecce non erat qua?sivi eum,
;
20.3. Quem ubi primum parentes conspexere, lic-

et non est inventus locus ojus. Quod multis exem- titia Jacrymis obortis, in oscula ruunt ; ille vero
plis, sed praesertim his superioribus liquido patuit. veluti ad notos alludens [amorem reddiditJ.Tantus
PARS IV. rj vigor in illo.et dulcis blandientis infantis risusap-
290. Qnoniam beatissimus vir S. Joannes mo- paruit, ut pater ingenti repletus gaudio [fuerit : quij
nasterium hoc in honorem Virginis Mariaj dedicari inquit : Mi
quera vel sublatum, vel laniatuma
fili,

voluit, nos etiam ejus exeraplo ducti, quffidam ip- feris putabam, talera (te) conspicio? Quis, mi fili,
sius Virginis Mari;K prodigiosa acta supra his rai- te mihi ad hanc horam deduxit? Unde datur mihi
raculis inseruimus ; non indignum etiam nunc vi- ora tueri, nate, tua?Te tantumVirgoMaria, el Joan-
sum est, egregium et me norabile facinus utrius- nes beatissimus in hunc servavere diem sic equi- ;

que describere. Quidam Florentinus de Ughis, cui dem, mi fili, ducebam animo, rebarque futurum ;

noraen Ugho, nobili genere nalus, filium unicum nec rae Jesu Christi gratia, mea cura, fefellit. Vix
in cunis adhuc posituia habens, cum aestivo tem- hasc verba ediderat, quod {id est cum) additura est
pore, quando frumenti tritura fervet, ut raos est verbis rairaculum : nam infans,qui vix balbutiendo
nobilium, cum uxore totaque familia rus peteret, nomen patris prius exprimeret, clara voce quidquid
accidit die quadam nutricera cum infantead aream pater dixerat, affirraabat; quomodo Virgo Maria
contendisse. Inde forte, vel casu vel alio negotio eum lactaverat, nutrierat, conservaverat. Deinde
preepedita, infantem in paleis jacentem seu se- conticuit. Mox Pater Jesu gratias agens, inclytam
dentem deserens, abiit. aedera ad Virginis Mariae, sanctique Joannis decus
291. Caeterum trituratores, hujus rei penitus ig- C dedicari jussit ;
praedia etiam nonnulla huic S. Ma-
nari, infantem una cura paleis, ligneis furcis et riae monasterio dono dedit, quae propriis aspexi
aliis armis seu instrumentis, tali negotio necessa- oculis : nara haec Virginis Marise sedes a S. Hilaro
riis, in tugurium, ubi palea rcconditur, suffocan- abest fere per duo millia passuum Orientem ver-
tes intruserunt inde nutrix rediens, et infantem,
: sus ;
jus cujus ecclesiae etiam hac nostra tempes-
quo in loco posucrat, minime reperiens, in fletus tate hujus S. Mariae monasterii constat esse.
rouliebrimore prorupit. Statim sciscitantes ruri- 294. Quis, bone Jesu tam obtuso ingenio,tam
I

coIa3,quidnam esset, cognita causa,ut illioo abiret, impio (est) animo, qui non te, Domine Jesu, in
consuluere. Illa itaque, verita pejora, fugam Arizi- Sanctis tuis extolleret, cum accipit, videt, experitur
um cursim arripuit. Ubi autem ad he-
(210) versus interdum, quot quantave prodigia per ipsos ubi-
ri aures, nutricem cura filio abiisse, pervenit, pri- que terrarum opereri3,boneJesu,etiam terapestate
mum eam per suos sequi conatur ; verum postquam nostra Nam quidam, Joannes noraine, de villa,
!

id frustra fuit, divinum statuit auxilium implorare quam vulgares et plebeii Fornacem appellant, ex-
eo illico tale emisit votum : Virgo Maria dulcissi- stitit.Hic equidem morepauperura etegenorum cum
raa, norainis Christiani unicaspes, miserorum re- suara vitam parce ac dulciter ageret, carbonesque,
fugiura, desolatorum solatium, a qua cuncta pro- j)
ad ferra igne edoraanda, et in varia instrumenta
veniunt bona , et tu Joannes beatissirae, decus et conflanda, conficeret (horresco refereus) ut parum
honor non solum urbis nostraj, verum et totius cautuSjin ardentes ignivomosque rogos toto corpore
provinciae, vobis duobus voveo, ecclesiam construc- prolapsus est. Qui cum esset, ut igni voraci vorare-
tum ire, quam praediis aliisque bonis ditabo, si fi- tur, illico inquit ; Virgo Maria,^tuque Joannes bea-
lium meum invenero [vivura] vel defunctum, tissime, mihi misero, in taoto talique discrimine
292. Res raira ! non longo dato intervalio, cum ex posito, oro, feratis opem ; et ego utriusque sdem
famulis quidara ad paleas deferendas ob lecta (211) jejunus, nudisque pedibus visitare sategebo [lege

sternenda iisset, visum est sibi, infantis vagitum satagam. Mirabilis Deus ! vix emiserat votum, ut
audissc, verum in primis vel murium vel aliorum ipse referre solitus erat, cum statim ardor ignis,

(210) Forte vult dicere Aretium, vulgo Arezzo, de adhibet Auctor, quod nusquam reperi ;
quamvie
quo supra ia annotatis actum est. apud scriptores mediae et infim® latinitatis lectum
(211) Lertum \n neutro genere pro masculino hic stratum pro lectisternio inveniatur.
925 ACTA. 926

oblitus naturae suae.quasi rosefficitur. Ille illico ex A Virgini Mariae curae sit, et ubi plura beneficia ab
igne prosiliens, nullara passus combustionem, nec ipsa Virgine conferantur mortalibus, et ipsa merito
pili quidem, Jesum, Virginem Mariani, sanctum- devote honorifice sancleque colatur, veluti in

que Joannem laudando explcri nequibat. Etruria, et prrescrtim in ea partc, qua3 a Floren-
295. Inde, ut sibi eundi copia data est, utramque tinis habetur. Verum nunc ad propositum. Igitur
aedem, hanc scilicet, et illam aliamVirginis Morise, hoc tempore anui cuidam devotissimae femin.ii
quae intra Casentini montes et Alpes nostra memo- Joannw nomine, sarculogranum frumcnti purganti,
ria constructaest; dequa (quoniam ad hoc per hunc Virgo Maria, ubi nuncecclesia jedificata est, appa-
ruricolam devenimus) non indignum visum est ruit, saxodesuper sedens, quod, ut supra diximus,

[qutedam dicere, et] describere, unde, quo tempore gede flagrante, meritis ipsius Maria? Virginis mire
incepta sit, ut ab his accepimus, qui aniculam illam una cum quibusdam picturis illaesum servatum est.

super hoc convenere sa>pius,cui Virgo Mariaappa- Verum apparilio talis fuit. Cum enim proeter aeris

rere dignata est. lllud idem indicant annalia (212); morem, ut supra diclum est, copiosi subitiquc im-
indicant et pictusae, quae memoria et religione pa- bres vi ventorum omnia late vastantium e coelo
trum hactenus in dextero cornu altaris conspiciun- dimitterentur, qui tunc in agris erant, alii antra,
tur. Proeterea additur rei miraculum. Cum enim r» alii tuguria ad vim aquae devitandam petcrent, se
templum illud his superioribus annis conflagras- cumque, uti mos est, alter alteri diceret : Unde hoc
set, parielem illum ignis haud est ausus attiage- infortunium anno nobis miseris mortalibus prae-
isto

re, ubi hujus templi origo in picturis, ut diximus, teraerismorem et conditionem accidit?Proh fidem
oculis aspicientium occurit adhuc.Quid? Cum cffi- Dei atque hominum quod si diu hic subitus et
!

tera saxa (nam saxorum ingcnscopia

illic est) igne nimius imber perrexit, peribimus funditus. Inde
scissa et in pulvcrem redacta sunt, illud tantum, alii prosequi Unde putas, nisi unde dici solet, prop-
:

in quo Virgo Maria sedere dignata est, illaesum ab ter pcccata veniunt adversa ? Nostrum est igitur,
igne pro niiraculo conservatum est. De cujus loci habita imprimis nostrorum scelerum vera confes-
situ pauca prius explananda sunt, quam initium sione, Jesu Christi, Virginisque Marisc matris ejus
narrandi faciam. auxilium inquirere, si forte sua solita pietate opem
290. In Casentini partibus oppidum est, vel re- tulerit.
ctius dicam villa, quam loci incoloj dixere Stiam 298. Dum haec et alia, ut voluntas fcrt, jactila-

(213), a qua Occidentem versus abest mons ferme rent, accidit,ut anus. quam diximus,quoddam etiam
octo millia passuum, a quo oritur flumen a septem- tuguriolum Virgo Maria tali habitu et
adierit, ubi
trionali plaga, nomine Arnus sed ex eo medio,
; specie, ut ipsa referre solita erat, apparere dignata
quasi coliis oritur, satis in immensum pcrtingens ;
C est. Formamilaque, uti venerabilismatronae velatae,
ve&titurhumillimi3quercubus,seuilicibus, aliisque vestibus etiam candidissimis indutae, galerum insu-
generibus arborum, quas humus arida cingere solet. percapitesustinentis,etinmanulibellum,quemassi-
Locus profecto suavis et amoenus. In hujus collis due legebat, conspicit cujus adventu omnes coeli ;

rupe humano artificio potius quam natura plani- nebula) dissipataesunt, imber concidit, sol de more
ties cernitur, n:uris in tribus vel quatuor brachiis cuncta suis radiis anus illa,
illustravit. Cum igitur
elevatis undique vestientibus. Medium tenet eccle- perfusahorrore, venerabundaqueastitisset, neccon-
m horrenda, et religione dignissima, cujus talem tra ob splendorem intueri valcrel, Virgo Maria in-
:onstat fuisse originem. TemporeMartini Papae V, quit : Abi, nuntia plebano Stiae, caeterisque finiti-
nim quibusdam simultatibusetdiscordiis Florenti- mis, filium meum Jesum.Dominum nostrum,hoc in
ais, tum ex eo Pontilice, tum ex quibusdam aliis loco templum mihi dicari velle. Quapropter si tan-
• ariis causis, ut tum ferebatur, accitis bellum im- tam cladem, tantamque imbrium effusionem effu-
nineret (nam discordiis et simultatibus incendia gere et evadere optant, aedi futurae initium mune-
irbiumruinaequepaulatimaluntur)insuperet pestis ribus et donis praebeant, et hoc tugurium cum
nguinariaquibusdam in locis vigeret, etiam pecca- cruce et populo devole lustrent.
is id exigentibus, repentini largi subitive imbres e
j)
299. Dubitanti itaque anui et rem prolatanti [id
obIo vi ventorura, qui omnia devastarent, eo anno est differentil, ne, si nullura visionis darctsignum,
litnitterentur, pro se quisque Jesum Virginemque interhominespro ludibriohaberetur, rursus Virgo
JU8 matrem Mariam, [ut liberarenturj a tanto pe- Maria, inquit Abi jam, etquod in tant;e rei confir-
:

iculo et excidio, orationibus etprocessionibus et matione velis signum dari, jam datum est, mihi
HiB, quae religio fieri amat, orarent, Virgo Maria crede. His dictis Virgo Maria anum illam hac ora
ic 8€ voluil excellentissime ostendere, et patriam
"
tione instruxit,quam nec indecens visum est huic
itam liberam reddere. miraculo inserere; est enimtalis «Oalto, oglorioso :

297. Caeterum pace omnium provinciarum ausim Iddio illumina le tenebre dcl cor mio dammi fede
; ;

ieero, toto orbe terrarum haud esse looum, qui ita dritta, speranza certa, carita perfetta, seno e conos-

(212) Annalia hic idem significare videtur, quod Umbrosam et Gamalduhim, non procul a fluvio
OBamiuniter Annale^. Arno.
927 S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS 02R

tua vcraco e santo A quia cundo et redeundoinnnitus mortalium nume

cimenlo di tc, cli' io faccia il

omandamento (21 ^i). » Indo Virgo Maria sublimis ru8 monasterium nostrum.juxtaiter habent. Merilia
AddilumcHlctiamhuicctaiiudmirum.Quidam itaque gloriosaj Virginis Maria- plura miracula, et
abiit.
beneficia mortalibus collata, in] imaginibus cereis
enim Fclrus Campcdonici, grcgem ovium pascons
[

superoumdcmlocum,mirum8p]cndorcm inslarsolis aliisque donis et muneribus intuentur Christiani.

mirabundus pr.-etcr morcm conspcxit. Inde felix Libet in fine miraculi interrogare eos, qui propter
ingcnles divitias, felices, et beatos se fore exifiti-
Joanna, repleta et gratia et stuporc, monitis Virgi-
mant; quid beatiusanu ista, quae cumpauperrime,
nisobtemperaregcstiens,ad quoddam molendinum,
bene, beatequeac simpliciter viveret,meruit Virgi-
ubi cognatasuamorabatur, ilerccr.pit.quod quidem
non multum ab Arno distans in alveo fluminis fere nem Mariam, non solum aspicere, verum ScepiuB
Referuntur visa cognatae, qua) etsi tunc convenire et colloqui ? me beatum et felicera ai !

situm est.

pro ridiculis haberet, tamen deinde, causa diligen- daretur ejus dumtaxat consortio frui, qui Virgi-

ter cognita, summa devotione singulis pene diebus

nem Mariam hisce mortalibus oculia conspexisset
cum eleemosynis tugurium illud adibat, semel!
300. Joanna igitur, sic a cognata delusa, domum, Quod nunc scripturus sum, a multis reli-
302.
quiE non multum distabat, mo^sta abiit, in cu.jus
g giosi8,tum abbatibustum monachis nostrs ..religio
cum clibaniofficioinserviret,o rem mira - .
vestibulo nis fide dignis accepi. In monasterio S. Salvii prope
bilem sanctum prodigium -ecce illico Spiritus
o Florentiam, quod sanatissimus Joannes post istud
!
!

sanctus,in speciehumilis columbae domum mulieris S. Mariae aedificari voluit, quidam minister, seu,
ingressus,mulierem non solum gratia confirmatam, rectius dicam, conversus exstitit, cui nomen Bar-
verum etiam et apud mortales beatam, et fide tholomaBO quem sa^piusvidisse me memini
:
;
cujua
dignam fecit. Postridieitaque plebanum Sti.e adiens, opera, et qus daemon in eum inique egerit, quia
rem omnem, multis praesentibus, ordine aperuit. praesertim hac tempestate magna et atrocia fuere,
Mirum quantum illi nuntianti haec, quia[erat] prc- litteris mandarehaud absurdum visum est, ut hinc

fecto bona mulier, fidei fdatum] fueritrverbis etiam quivis fideles intelligere possint, ut ait Apostolus,
illius Petri Campedonici, qui, ut supra diximus, omnes, qui pie volunt vivere in Christo Jesu, per-
splendorem supra tugurium conspexerat, addita secutiones pati, ethos solum tentationum expertes
jest] miraculofides.Illico tama tantiprodigii oppi- esse, qui suas voluptates explere satagunt.
Hic
dum agrumque complevit. Fit itaque virorum et itaque, cum vitam suam secundum Deum et S.
mulierum utriusque eetatis et conditionis numerus Benedictiregulam multo labore, multa cura, mode-
non parvus et communi consilio ad Dominum ^ aliis etiam
;
Q stissime parendo, et saspe jejunando,
Jesum, Virginemque piissimam Mariam supplica
flagris corpusculum suum castigando sancte
sapien-
tiones statuunt. Inde humiles orationes fundentes, terque instituisset, in tantam simplicitatem et
puri-

et ex oppido devote abeuntes cum hymnis et canti- tatem brevi pervenit, ut omnibusvehementercarus
tugurium una cum Joanna femina
cis spiritualibus existeret nam, ut caetera omittam, quibus ad
:

devotissima circumeunt cum repente eo in loco

;
enervandum corpus utebatur, saepe nocturno tem-
lumina visa, angelicaeque voces auditae [fuerunt] :

pore, hieme etiam torrida, inter nives et

asperas

Ex hoc enim cuncto populo lacrymis gaudio glacies conspectus est nudus jacens virtutibuscu :

obortis, virginem Mariam, [ ut ] se, omnesque jus inimicus nominis Christiani diabolus eum
ag-

fideles defendat et tueatur implorant inde quo modo posse

, ;
gressus est fraudibus tentans, si

laeti, quia Virgini Mariae curae essent, domum re-

ipsum ab instituto tramite deviare. IUe e contra
deunt. Jesu favente, pro viribus resistere.
301. Demum Virginis Mariae precibus, bello,
boni,unde esset, 303. Verum cum diabolus videret, se semper a!
peste, imbre sedatis, causa tanta
ipsun
late cognita, non finitimi tantum monachi etclerici eo repelli, statuit aliam viam aggredi ad
perterrefaciendum nam imprimis speciem Angel
cum plebe sua, verum ex omnibus Etruriae partibus,
:

lucis sibi assumens, blandis eum verbis

allcqui
praecipue ex urbe Florentina turmatim et certatim D
votis muneribusquecumulati, illico advolant. Inde nunquam denique quietus esse, sed semper instare
impelle
egregii templi origo.et in tantu? rei memoriam ma- suadere, orare, ut eum ad se adorandum
sib
jus altare saxum, in quo Virgo Maria olim sedere ret. Interdum etiam formosae mulieris faciem
prsdicabat
dignata est, est aedicatum. Quid? quod annuatim vindicans, se virginem Mariam esse
Nec mirum,nec incredibile alicui videatur,d8emone
XVIII Kal. Oct. in die Exaltatir.nis sanctissimae Cru-
varias species atque ora tum hominum
tum fera
cis Christi Jesu,quando templum illud dedicatum
est, manant tota Etruria ex Senarum civitate usque
rum sumere nam fit subito sus horridus, atraqu
:

lesna
catervatim frequentes homines,et undique viae pas- tygris, squammosus draco.et fulva cervice

sim complentur, hoc nos monachi, qui in hoc S.

et (it etiamangelus lucis,fit juvenis pulcher.formosus
Viti
Mariae monasterio degimus,conspicimus annuatim. fil senex incurvus,venerabilis,tremulus, utin

charitatemadcognoscendum et implendum Dei mar

(214) Est oratio Italica, qua petit fidem, spem et
datum.
929 AGTA. «J30

sanctorum Patrum, prascrtim D. Anlonii legitur ; A mature arieunt.Illic devote psalraos, qui pceniten
denique,quam vult, sibi sumit speciein, et eain il- tiales intitulantur, cum litaniis decanlant, spe-

lico deponit. rantes, Dorainum Jesum ei, sivc extrema pa-

304. C3eterum,cum nec precibus nec rainis hunc tienti, sive innocenti, opem snam solita pietato

BartholomiBum ad suam volunlatem flectcrc posset laturum.

majora et atrocioraausus est aggredi :nam umbras 07.Denique cum .jam ad mediam noctem per-
quasdam atras horrendasquc.oculos ignitos prae se noclassent, fessi somno, Prioris mandato.quisque

ferentes.sulphureum pestiferumque fumum naribus suum repetit cubilo. Vix cellas ingressi [ crant ],
hiulcis edentes prtesto corara adesse conspicit, qua- rum repente trinum sonitummajoris campanaj acci-
rum prima, inquit : Ilunc nobis infensum, vobis piunt.His in admiralioncm prius, inde in lcetiliani

tormentis alficiendum devorandumque, nisi sibi versiuna iterum ecclesiam ingrediuntur,et fratrem
consulat,etnobisjamjamassentiatur,praebeo.Verum istum raadefactum, humore et limo oppletum, in
cum ipse haudperterritus,corum sperneretet flocci- scabello altaris,ubi sanclissimi Joannis corpus sa-

faceret minas.iterura illa: Monstrum hominis, taces? cratissimun: quiescit,exanimatum conspiciunt. His

Nobisnc ridendo insultas ? Nec te pudet,o omnium jgitur fratribus eum interroguntibus ubinam
gen-
hominum pessime?Inde cteteris ^EITeratur foras, et ^ unde limus ille, unde humor
li"rn ea nocte fuerit,

demergatur in profluentera, et, ut raeritus est, ^esset], nullum tunc dedit responsum ncc poterat ;

absorbcaturaqua intoIerabili.Vix ipsadixerat, cum sivoluissct nam,utdiximus,jamjam extrcma tene-

:

statim spiritus illi horridi et diri eura,ad Jesura et bat. Tunc ex monachis quidam de mandato Prioris

ad Virginem Mariam et adS. Joannem exclaman- ad hospitium subnixum dctulere, eamque pro so
tem.saepius sublime tollunt;quam vocem tunc nul- quisque,ut in tali re fieri soIet,quam poterant Jesu
lusex monachis, forte quia aliis negotiis intenti Christi amore, charitalem exhibentes et raisericor-

erant], persensit, [et quia] etiam ipse aliquid diam postridie vero, jam resumptis viribus, non
;

jperabatur foris, et nox jam adventaverat. tantum monachi,verum etiam et conversi, et qui
305, Daemones itaque ipsura ad locum queradara aderant,ruricolae et opifices omnos (aderant cnim

in inferiore parte rupis stagnantem, a raonasterio multi propter novum monasterium acdificandum)ad
Passiniani ferme per trecentos passus distantem eum tumultuario concursu irrumpenles, quidnam
Modo modo prffiterita sibi acciderit nocte vel ubinam locorum
cum hac exprobratione tulere : peribis,
enim deorsura,ut meritus es, trudemus fuerit, inquirebant.
pessime :te

Dcquam. Ille vero, exitium tum animae tum corpo- 308. Tum ille voce humiliet demissa omnia or-

ris eo in discrimine timens, fortiter : Virgo Maria, dine suo aperire ;ut saepius a diabolo variis imagini-

fer opem ! S. Joannes,serva me,geminando seepius C bus delusus sit, ut nunquam, Jesu favente sihi

jxclamare. Daemones e contra tartareis vocibus [consenserit] : asserit, ut daemon eum suffocare,

intonare : modo peribis, flagitiose , una una tarta- ni S.Joannes opcm tulisset,voIuerit, ut nunc etiam
reas pctemus regiones. Ergo tace : nam incassum non sibi quies dari poluerit, et multa alia,quae, ne
"undis preces. Verura huic duello, ut ipse referre lectori fastidio sim, praeterrattiam. Haec itaque no-

lolitus erat, S Joannes nunquara defuit sed, ut ;

stra tempestateinaudita non admirationem tanturn
lesus Dominus nostercertamen Antonii sanctissimi verum etmctumpraesenlibus incutere,nam quisque
ita et Joannes servi sui spectare.Tandem daemones sibi pejora vereri ; tamen.ut fratrum mos est, cuin

D. Joannis gratia operante, victi, confusi. despecti blandis verbis lenirc ; nihil esse,quod vereri dehc-
iniserum illura, tum rigore,tum labore, verberibus ret tum quiaimitari Jesum pro viribus studebat.
;

pugnisque concisum, jamjam extrema petentem, tum,quod primum puLandum ost, quia S. Joanni
iliovorsum tendentes reliquere. curae foret. Ad hac addere Nec diabolus valet quod :

Quid interim monachi, qui in monasterio

3U6. vult : frangitur enim Dei potcntia, Sanctorumque
Passiniani degebant, egerint, nec sentio praetermit- virtute debilitatur.

endum; cum enim praefatura Bartholomaeum haud 509. His igituret aliis verbis in spem anlmum
;a hospitio more solito reperissent, veriti pejora j)
arrectus, se omnium orationibus commendans ad
aeceperanlenim,diaboIura eum sapiusetdelusisse S. Salvii monasterium, nt securius viveret, consu-
8t minitatum e3se)mcesti abbati referunt. Tumille, lentibus fratribus, perrexit ;
quem et illic etiam
iiligenter eum explorent intus forisque, si forte diabolus insectari : am multis, quae illic crudeliter

reperiatur, imperat. Eo monachi expediti cum iniqueque egerit,praetermissis,uno tantum contcnti

lUmine, Jesu, Virgini Mariae,et S. Joanni imprimis erimus, quod quidem a venerabili viro D. Franscisco
secommendantes, alii alio, ubi sibi persuaderent (215),quiuniversae Congregationi praeest,accepimus.
jum esse, ad multum noctis errantes,totura mona- Verum et cicalricesin facie diu aspicientibusmon-
iterinm intus forisve lustravere. Demum consilio Quod quidem sic sibi accidit.Cum Bar-
stratffisunt.

'ujusdam boni viri, cui nomen Siraon, qui tunc tholomaeus iste post Complelorium aeslivo tempore,
Prioreidemmonasterio praeerat.turmatimecclesiara utreligiosorummosest,adcoloremintentissiraumdc

(215) Cum Auctor hic praesenti loquatur, haud dubic intelligit Franciscum Altovitara, quem anno
U79 obiisse supra di.\imus.
931 S. JOANNIS fJUALlJlOltTI AniJATIS m
viLanduiiiclausLruiiioraniolustrarcl.elin iioc operc A :^11. Ei itaquc accersito vix pcrsuadere potue-
lau(labili,jam multum noctis consumpsiaset.daimon ruiit ut intcrdurn aliquid cocti seu sorbitiuncula
bonilati illius invidens, numpta facic hircina seu ciirn pauxillulo vini dcgustaret, asserens, se nec
caprina,f'rontcin cornibiis oxasperatam ostcndendo sccns possc ct carnis litillationes etdajmonis varios
elcvuns, sulphureiiirKiuo ruiiiuin orc piilrido evo- larjucos cvadere nam anteatantuin herbis agrcsti-
;

mens, ipsum miserum in faciem pedibus ignitis bus et quibusdanr, leguminibus et pomis vescebatur
prius percutiens,eumque in puteum aquarum, qui Ubi igitur de mandato patris sui abbatis monaste-
haud longc ab claustro abcrat,conjicero voluit, sed rium S. Cassiani adivit, omnia,qufE irnperabantur,
non valuit nam S. Joannis virtule dcbilitatus et
; vilia et conlemptibilia agere, neque |in hujusrnodi
fractus d.nmon,alioin rem suam malam teterrimum rebus priorem pati alium, imo semper antevenire ;
et hircinum fragrans fo2torem, concessit. quibusrebusetartibusita Jesu Chtisto chariHsirnus
exstitit, ut, ipso Jesu volenle, qu;c Congregationi
Abbas vero monasterii pcr nuntium sorvum,
310. evenere bona,qua3 etiam contigere mala, longe ante
qui eum toto corpore humi prolapsum inveneral, non solum preesagierit, verurn etiam praedixerit.
quid sibi evenerat, et quid periculi deinceps sibi Quid quod haclenus daemon in eum amplius haud
impenderet intelligens,postridie,couvocatis quibus- .. ausus est debacchari, etsi asperitatom adhuc pri-
dam ex patribus,consilium habet quidnam de hoc stinam 3ervet,et non nisi super nudo ligno, seu
fratre Bartholomaeo,quem diabolus lam atrociter frondibus qiiiescens jacet;de quo pro tempore satig
insectabatur, agendum esset. Verum varii varia dictum arbitror. llic aiigua sequunlur capila ad
sentire alii clausum eum habere,eL upliJeire et de-
: Suiictum nostrum non spectantia,quorum titulos, ul a
licate alere, si forto deficeret in sensu ;
alii necubi l'apehrocliio dcscripti sunt, tradimus.
esset foris neu contenderet ; nlii alia.Demum Abb-is Cap. XX. Quid in die festivitatis S. Mariae M»*
ila [dixit] : Censeo, eum pro tempore abes&e, et ad gdalenae et S. Jacobi Apostoli in monte Millia
S. Gassiani monasterium in Scalario monte duci, rii acciderit, eorum festa servili opere violao»
sibique sub virtute salutaris obedientiae imperari tibus.
ut vitam agat laxiorem,ne velit indiscrete et ante
Cap.xxi.Ut quidam nautae raeritis gloriosae Vii^.
tempus aliquo casu perire,etetiam,si monasterium
Mariae e nautragio et peste evasere.
extra hortulosvel aliud opus ageret,socios adesse,
neforte diaboli arte aliquid sinistri ei eveniret Pro- Cap. xxii.de quodam monacho hujus monasterii,
batur abomnibusetsalutare ducitur,quod P. Abbas quem Virgo Maria, jamjam extrema patientem,sua
censuerat. solita pietate liberavit.

LIBER TERTIUS.
Cap. I. Unde et quomodoaedes S. Mariae de Lau- C omneshujus S.Mariaemonasterii monachos et coxi-
reto initium sumpserit. versos et alios, tum cives, tum religiosos viros in
Cap. II. Unde templum S. Mariae servorum ini- medium possem, si hoc opus ad infidelium,
afferre
tium habuerit. et non fidelium manusputaremventurum.Cffiterum
Cap. III. De origine templi Virg. Marite, quod S. quia apud Christianos nihil est tam iiicredibile,
Mariae de Gratia dicitur. quod non credatur a sanctis viris etjDei amicissi-
Cap. IV. Templum Virg. Mariae juxta porlam mis fieri posse, eo hoc miraculum aggrediar, et
Flaminiam. tempus, personas etiam nonnullas nominibus pro-
Cap. V. Templum Virginis Mariae in agro Foro- priis annotare curabo quod superius feci in qui-
;

liviensi noviter aedificatum. busdam,in aliisverominime,cumtempusobscurum

Cap. VI. Unde ecclesia S. Mariae, quae de saxo et anni indistincti essent et conjecturare, aut
;

dicitur, initium habuerit. dubia fingere, praesertim historiam seu miracula

(Papebrochius noster, qai magnaex parte hxc mi- scribenti, non liceat.
7-acula exscripsit, testatur, post hos titulos ad S. 313. Anno ab Incarnatione D. Jesu MCCCCLX.XV
Joannem Gualberlum proprie non pertinentes, in tempore Xisti PontificisII(2^6),huju£ S. Mariae mo-
eodem codice subnecti sequentia.) nasterii Abbate D. Francisco Altovita, venerabili
d:
PARS l. jam provectai aetatis viro, ex oppido S. Miniatis,
312. Rem profecto mirabilem,longeque stupendam quod vuigato nominedicitur dcl Tedesco(217),inter
rebusque veris veriorem describo ;cujus rei testes nobilissiraam Urbem Florentinam et vetustisimas

(216) Per errorem hic Sixtus vocatur est eniro : {2[l)Miniatum Teutonis \\i\go san Miniato ad Te-
istius nominis IV,qui a Paulo II ex ordine Fran- desco esi urbs Hetruriae in colle sila ad Arnum flu-
ciscano ad Cardinaiatum assumptus, et succesit in vium inter Klorentiam ad ortura,et Pisas ad occa-
pontilicatu anno liTl. sum,ulrimque 20 milliaribus distans.
•J33
ACTA.
>34
Pisasconditum quidamD.JoannesdeBon-Rom.^i8A
:M0. Dum hincinde agerentur
ho^c
^ cohors nr«>
^«'lors
causidicus haud conlemnendus.cum lilin.sextum
causidicushaudconlemaendus.n.imiilin onvfnm »f ,.„.- ,._ .m ..
prae- '

et toria armata illucrum equiloproperans.rem

decimum agente aniium, et cuin quibusdam aliis omncm
diroinit, et viri boni populares causa diligontcr
comilibus et religiosis, hieme detormi stridentc cognita foedus et pacem inter nos
geki, etconcretisnivibus,
iniere.Ego kaque
mon.i- ad hoc S. Mariai ancipiti malopcrmotus,quod,neque undeistud mihi
sterium e.xsanguiset moribundusaccessit.Cc-elerum
evenis.^ct, satis conjecturare
po.sscm.neque sipejus
prius,quid domi sucB,quid Fiorentio; diabolus dixe- inde sequeretur,quid in eareagendum
rit feccritque.dicendum puto, quam ad ipsius libc- roret,scirem
pcnilus, divinunn stalui, ab his
rationem qui domi crant
ct ad S. Joannis miracuhim veniamua.
auxilium inquircndum. Cum igitur
pro cujusque
314. Itaque hic, quem diximus,Joannes, prc-esen- ingenu. ot studio crebro ad Jcsum
ct ad Virginem
tibus fereomnibus hujus monasterii monachis,hsec
Mariam preces darcntiir, (ilia mca h;cc
iacrymis retulit obortis tbrtctum in
: Venerabiles Palres^quffiso, thalamum, ut secretius orarot, se conferre volcns
squo animo audite. A quinque mensibus, praftcritis anum quamdam lectulo accumbentem, manumque
diequadamqu£edamnoviti£epuell;e(2i8),nonobscuro dc.vtram inler pulvinar et genas-
loco natffi, domum meam juxta,ita ul fit.una
tenentem aspexit.
lanam Pnmo dubia, quidnam insoiila facios
.raben.es consedsrant, bac j„e. niiaper fenestra™ ostendoret ^'
^ ve™H ; inde.Vuiro ul p , a.rr, e" ex
"""."^."""'.^ "»'»"' ''"'-'" f='">»-"'-s."lteriuspcocessH.CumslaZ,l
ZTL?'''"",
nactus.oDtansmter
nactus.optans inrrriacornnn ),.^;ri«,>,
ponrr.rrlps jurgiaserere.lapidem
inter concordes nni m anilem
qui in o,,;i„.^ <•
: olus
^'".(-'umiiuuoius,
formam sesc transCormanit, caput
non parvum supra puellas, ea parte qua filia mea efrercns, et eam trucibus aspiciens oculis, tar-
respiciebat, deorsum jecit quade re ipsae puellaj tarea voce
;
inquit : Vide quid agas, quove te
irasci, et convicia in niiam meam dicere,eique mala conferas.
minari quod ubi ad parentum aures devenit.quam
;
317. His igitur verbis,talique aspectu
-aplim ex his quidam, quibusne injuste agerent, perterrita
\irgmem Mariam e.xclamans,ad nostimidarediens
Dbstiteram,convolare ad me clamitantes, indignum
rem,tmiore gelida atque rigida, vix valuit
apcrire'.
facinus, filiam meam
lapidibussnaa vclle obruere, Ego falsam, quibus sa^pc deludimur,
nec possc vicinas pati hcec [inquiuni^ nisi le
imaginem
;
putans, ne haec curaret. blande
volente, haud fierent. Quibus ego monui.Ipsaecontra
Ne velitisoro, :
verum esse, afHrmare.
-am cito puellarum verbis fidem adhibere.
Deum sibi satisfaciens et
Nostis illuc me
conferens, et imprimis lectum
morem earum,quomodo in maledicendo de parvis simulque
omnia circuraspiciens, anum illam
magna loquuntur insuper mihi hcec conviciari, haud videre
:
quivi. Itaque mente
suspensus.filias meas, ne quid
prudentium hominum non est; cum peroptime cal- vererentur, raonens, aliis rebus.mihi
leatis me aon eos solum, qui sunt de niraiU; m^^, C magis ""^^
7''' neces-
M
Jt recte vivant.quantum
vivant,quantum me '
^^ZuZ^^V^^Ji^^^r:
.....
'
_T.^'"''
•'" ^«'"""."^e contul.,cum paulo
in est r.nr«r.
curare v...
verum post ex n^
•
est, .
;
fihabus meisalia, aliquanto junior,
it alios, modo
facilem pra3beantaurem,raonere. Et nescio
qua causa.in thalamura iterhabens,praefatam
Ui Satis dictum puta, vide ne posthac ad arma anum
:
pan modo jacentem, ut hcec vidcrat,
veoire cogaraur. Et ita discedunt a respiciens,
me ac si mecum non parvo timore correpta, ad
alias prosilivit
bellum ineundum sit.
quaraprimum.
315. Ego illico domum petens meam, Cc-eteris 318. Haec igitur mihi de foro venienti
3emotis,liliam his verbisaggredior dicentes,
: Gur, filia, inter quid hoc esset.mirabar.Cogitanti
nobis infensos litem et itaque, et in ani-
bellumrecrudescere cnpis ? mo saepius volventi,diaboli opus
existere, venit in
Mipater,inquit iIla,oro quorsum bec. [Respondi] : racntera: eo quam priraum,sacerdote monacho ac-
Quia, ut fertur,lapidem in tales
hodie injecistipuel- cersito, qui ecclesiam prope domum gubernabat,
las. Ha, rai pater, nec feci nec ausira facere ; has rem omnem clam sibi aperui.Hic statim clerico
se-
orofecto, ut sorores diligo.
Taraen factura est, in- rio iraperat, aquam benedictam
luam ego. Posthac, mea filia, da operam, et conjurationum
ut,' ubi deferre librum.Quibus delatis,thalamum
n via puellae intrepidi,
illce consistunt, ne fenestris in partes signo crucis prius

r o"" ^'"'''° P'"^» euuo,inG;reaimur

edito,ingredimur snarcr
'
lu,, , »1. 1 ,., nr «tn
spargitur •
: f
sta-

pater. ;rr\.rria
Postridie vero,quia ea\.!!ri-^=."'
'"'------»- «
via parum profecerat, inde ordine quodara ad leclum
d2mon,iterum lapide acriter accedentes : Conjuro
quamdam ex puellis te, inquit sacerdos,in nomine
jam dictis vulneravit, ita ut Patris ct FiliietSpi-
tonsore indiguerit ad ritus sancti si malus hanc habitas
vMaus prajcidendum. Fit ob
; cameram spiri-
hocconcursus virorum, tus, raihiquidvelis, quidve inquiras,
Jndique strictis aperias. Vix
gladiis decurrentium, atque, ubi
haec sacerdos expleverat, cura statim
53li8, perituri
querulosam
! declamatium. Mei statim media audiviraus vocem llei ferleopom miseraj cruciatus
:
iomus, ostia clausere, et ex amicis !

6t propinquis tantos perferre nequeo

inidam per posticum ad me armati Quomodo te juvare possu-
!

convolant et, ; mus, inquit sacerdos?Si xMissas [ait] Gregorianas

11 vitassem, a raeis ea
diepessimum facinus perpe- cum defunctorum
ratum fuisset.
obsequiis pro me curaveritis cele-
brari.Fiet.ait sacerdos,tu tantum in rem concede
{il8]PeTnoviliampuellam intelligunt Latini ancil-
am.quaB nondura per annum per noiHtiu^ hic significari juniores, cura dicat
ministiavit. Ac puto Au-
ctor, fuisse puellas non obscuro loco
natas.
!).'tr.
S. JOANNIS (lUAT-nEHTI AHHATIS 'm
tuam neluis delnmcnluui melusve sil uicbal : A corm..ovcl opHmn ;
quibuH, ila ut lit in re nova,

ohsc. brevi spatio dato, ciorici cujuscumque ordinia et

enim, se palris mci mulrcm jam (lcrunclam
Jc- nobiles cl ciari viri et alii quamplurc8,[praetcrl ig-
impcrat crgo sacerdos dcvote omnia in Christi
nobile vulgus pro vallo domus meae quingenti et
su nomiiic agi,
peractis, amplius convenere.
319. Air ilaque rilc, ut sibi placuerat,
modo extcr- 'A22. Extemplo itaque sacerdotes, el, qui aderant
nocte quadam nos sopori deditos hoc
rcligiosi viri, mihi rnisero ubertirn lacrymas emil-
ruit daemon imprimis cnim niiam meam,qu;r; hic
:

tcnti,compaticntc8,flexis genibus subnixe Virginem

est, excitans,eamque se Virgini Marife dcvote com-
Mariam,suumque dilectum filium Jesum hymnis et
mendantem iminite in genis percutiens,inquit Tu :

pa- psalmis aliisque oralionilius immixlis.mei misere-

tuatim, non meatim ages ? qnousque abuteris
speras ? rentur, orarecocperunt: idem et catterum vulgus
tientia Uem tibi li.-cc
mca? diutius liccre
!

Quo sonitu, pro cuiu.=5que ingenio agere et ita in oratione diu

me volente, h.'BC amplius non facies. :

quibusverbisexcussus3omno,illicoe leclo desiliens una mecum pernoctantes,eosque sommo fatigalos

conspicicns,sic fiebiliter alloquor Deus bonusju-

lumine accenso,concessi ad eam partem lectuli,ubi
:

stus,, et pius,fratres, vobis pra^mia digna ferat, qui

niia accumucuai.. mca rilia,inquam,quidagis?Unde
filia accumbcbat:Mea iiiia.iii^.-.a.ii,.^"»-."^,--' i •

» r i- rt
cnim g me, mcosque miserati, tantum onus pertulist.s. Ite
oro hic gemitus?iacrymabalur enim:nondum
..'. _..uu„ :,i«.^ dsmon
^.r,r.-,r.n nmnoo ppm bonam
in rem
omnes in hnn.im! istireligiosi Dro rei necessi-
isti reliffioai pro
mihi dederat responsum, cum subito idem
. .
;

qui eo- tate modo sat erunt.dum paululum caput posuero;

inferiorem partem petens,filiura parvulum,
dem in loco quiescebat, sulTocare nitebatur. Ego nam datur hora quieti hienim alternatim Jesum :

puero vagienti signo onimcrucis exorent.Inde discessere omnes.Dura itaque

j^igiter
statim opem tuli :

fessosoculos subtraholabori, religiosi qui aderant

mc imprimis, et ipsum muniens, indc libera voce
Jesum et Virglnem ejusmatrem Mariam exorabant;
daemoni aiebam Cur his innocentissimis.pessime,
:

hujusmodi cruces et tormenta infers ? I quo raeritus

jam enim aurora diem produxerat almum.cumad-
inique, male- huc daencon, neque orationibus victus, neque reli-
es,in barathram inferni, perfide,
giosorum precibus fatigatus.aliovorsum [nonj con-
dicte.
320. Necduin verba finieram,et hanc filiam
meam cesserat.
323. Ego itaque medivino auxiliopenitusdestitu-
querentem audio : Mi pater, si qua in te filiae tuse

pietas est, fer opem.fer auxilium! me etenim

da?- tum putans, magis curarum fluctuans aestu, atque
moniterum suiTocare conatur. Parvulo itaque reli- animum, nunc huc celerem nunc divideas illuc,in
partes varias trahebam, perque omnia versabam,
cto, accurro adeam, eodemque modo, ut puerum,
cum ucub
uum Deus o^ prospectans mihi, misera
alto p.uop^^.a....
ex a.u^. et ini-
Jesu signis muniens^dsemoni minari
.^^.v.
crebrisChristiJesusignismuniens,agemoniminaii,
crebrisChristi
,

si forte Jesum Virginemque Mariam

vereretur,non ^ qua animo volventi, succurrere per Mariara piissi-

desisto. IUe his crudelior effectus, puerura,

ut tor mam raatrem suam sicvoluit nam filiam hanc ad :

queat,iterum repetiit. Ego illuc propero ille ad me summa animi consternatione raoribundam.tla-
:

ille ad puerum [ego quoque granter lacrymis perlusam genas direxit, atque his
filiam ; ego ad eam : ;

ad eum]. Quid vos multis moror?Cum intantotali-

me alloquitur verbis Mi pater, per has ego te la- :

crymas,per,si quis filiae tu.-e tangit honosanimurn,

que discrimine quid agerem, quo me verterem, ig-
norarempenitu9(quia,meispeccatis id exigentibus, unum oro,quia unica spes tuarum filiarum.,quia in
piissimaMaria in tempore op- te omnis domus inclinata recumbit, ne te crucies,
neque Jesus, neque
ne raaceres,nequetuam propter me soUicites se-
portuno auxilium ferebant, et eorum mater etiam
te
nectam imo, quod viri forti et constantis est,
tunc domo aberat), mira voce, finitimi, vicini mihi
:

animum revoca,racEsturaque mitte dolorem, atque

succurratis, oro ter quaterque exclamare coepi
:
!

olim hffic meminisse juvabit per varios casus, per

cum velccius dictis vicini advolant, praesertim mo-
;

totdescrimina rerura ad vitam tendimus beataro,

nachus iste, qui praesens est rem enira malam ob- :

sedes ubi Jesus, uti, te praedicanle, accepi, quietas

praeteritas conjurationes praesagiebat.
per Evangelistas suos ostendit illic fas est perpe- :

sL\ advenere,
321. Ubi <iuveuo c, lor dus ciausis
foribus clausis inventis (ego
iuveui.ia i^cgu ' x ,, j •

'"'^ cum Jcsu Matrcquc ejus gaudere aevo.

.

„„ ,t„„ maium,
mainm H
U tuo
.

enim a puerismeis abire,nemajusonretur ,.

324. His itaque filiae meae verbis,corporis anirai-
haud audebam) pars claustra portarum sudibus et

cuneis,et vi multitudinis in id obnitentis, si forte a

que viribus paululum recuperatis,quievi:exi3timan3
cardinibus evellere possent, tentare pars persca- ;
me non penitus destitutum esse, cum filiam puel-
las, et qua sors dabatur, ad fenestras scandere. Ita lam adhuc, ita rae exhortantem audirem. Denrjm
brevidomuscujuscuraqueconditionisvirisct mulie- religiosis omnibus gratias agens,et quandoque re-
ipsa ostensurum, modo vita superesset, pollicens,
ribus repletur,et causa cognita, omnes, unde hoc nunc
Quibus ego Hei eos missos feci,uno hoc tantum monacho,qui
mihi malum esset, rogabant. : !

meis
aderat, contentus hic enim semper praesens
unde putatis,nisi ob scelera mea fieri? Miseremini :

in necessatibus et discriminibus adfuit.

Ubi dis-
mei omnes,miseremini mei,quia manus Doraini su-
cessere, hisVirginem Mariam [verbis implorare
per me facta est. i^des igitnr meae, mullitudinem matei
orando exorsus sum Mater misericordiae,
non capientes, [cum repletae essent,] turba multa
:

pietatis et gratiffi.desolatorum refugium,miserorum

domum cjrca, vocea varius volulans, fere totum
 ,

'^^'
ACTA.
ggy
porfus, me libi tota.nque moam couunenrio fami-
ham saltcm his
salteni
A vicosquc omnosimplcbat. malre.
ct
'^ niia .,1 "^•""^
'"'"^ " (,
•
(
h.s in per.culis,
periculis, nubquam
nu.auan,
;
«enti..M,
genti..iii au- gem.lumqu,- ,n„;...
L^e.nil.nn,,..,. ....
invitabat. v
Ve.-um fhoc tac, ndun, rion .
'

ditis,anima3 no peroant nostra^, tua .^olifa

pielate diH-o,iiti, dum dajmon
eam, Virginem Muriam in-
concede nam nubis non cum mortalibus, sed cum
:
vocnntom, per scalarum g.'adus
diabolo res esl, cui ulla vi contrudere
nomina millp, mille nocendi ar- non valcret, i.-atM3 ot
quorum accensuseam mediam comple-
tes, et nulla spes datur nonsolum vincendi, ctens, sicque per aercm deportans,
verum nec evadendi quidem. aiebat Pessima :

niinc peribis, jamque exemplum

te oranibus dabo
325. Ilis dictis, quem cxitu.n i-es habitura ossel. Quid puella virgo, tamen ita acerrirao,
tristis expoctabam, cura repc.te hanc ac si vir es-
meam liliam ses, resistis? Mihi crcdc,
tergcminatis ictibus diabolus atrocitor in nun le tutB pi-eccs vel
genis per- tuorura o.-aliones tuentu.-. Gui
culiens, mihi mat.'ique sucB (nam illa : Non mc 'tua;
dorai tuncerat)
deterrentmin{e,ooraniuradiGmonum pessime-
ultra quam credi poi5sit, adauclus [est] dolor,
eoque
vcrte
te omncs in facics, et
contrahe, quidquid sive ani-
consternati humi procumh bamus lilia vero mea ; ni.s sive arte tarlarea valcs,
te tuasque, ut di.xi, minas
talescruciatus nec amplius Cerre valens, ad
Virginis Jesu VirginequoMaria
Marice picturam, qua3 domi ia quada.n opcm
ferentibus, parvifacio'
tabula con- 328. Ita secum
spiciebaCur, conrugiens, sup.licilcr lunso ncclorr „„X . " verbis dissidentibus,
"°'^"' '^•'^''''"'^'""'^, J«!mon
da;raon se
sc !,
a
crinibusque passis talem ud eam oralioncm imo ciam puteum, qui domum e.xtra erat, ad ter-
pectore eiTudit Quo me vertam nescio, si .ne dcse- [utj
:
i-am summa vi dejicei>el, deportavit. Verum ipsa
rueris, Virgo beala, eo per Jesum niium tuum
ne d.vino freta auxlio, cura nihil
me penitus abjicias deprecor quod si feceris, ve.-eretur, mutare
; o sententiam da^raon statuit, et quam
3mnium piissima, mc totam tibi voveo tuis rainis acribus-
inservi- qucverb,M'ibus non vicerat, calliditatibus
;urnm obsequiis. Mira res ex eo enim sou blan-
Virginis Ma-
!
dit.13 vinccrcagg.-essusest. Igiturcam talibus
•i« precibus factum est ut nihil ver-
metueret, nihil ti- bis hortabatus Jacta te deorsum, mi amicissima
:
norct, sese omnibus in toi-tutis invicbile.n
impas- nibil cst quod vereare
ibilemque redderet. quod si feceris,post hac
Me palres dilectissimi, tempus esto secura.
;

Ne faciara, inquit illa, ne faciam. Noli

luam verbamaturius desereret, si in omnibus qu5e
liabolus in hanc raeam filiam oomniumpessimo.assontari.IndeVirginemMariam'
in nosve fecerit,
larrando immorari vellem. Quamobrem
m su, au.xilium cobro invocare.
Quis, o bone Jcsu!
nonniilk tam obtuso.ngenio, quis
nagismemoriadigna.quiaintentiaccipitis.releram. tamirapioetefferatoani.no
326. Instanti igitur nocte, ecce iterum
esset. qmn obrigesceret et concuteretur siraul
vide-
daemon ex re tantam daGmonis in puellam Virginem
raproviso me fatigatum somno, atque crudelita-
id nec opi
anlcm repcrire spcrans u7 meam fiiiam IT , C ,
"
tem.etecontrapuellajin cum audaciamanimadver-
"=''"""?'"="»= '""""« ^'"daeiam animadver-
aoresuo venit. Vcrura ego, qui summura
fingebara qm liluc confluxerant, et jugiter
conflebant,
•enientem intelligens, signo crucis
filiam^neam'
omnes
Buspensos, ct ad rem nusquam
unc securam reddidi. Id ille auditam nusquam
ajgerrirae ferens, ful- visam, pen.tus .ntentosaspiccre;
rum ad se snmrais viribus trahcbat
lecti vidcreinsuperma-
ego econ- ;
trem una cum puellae sororibus,
ra ad me retrahere. multitudincinque
Virgincra Mariara, ut ooem
erret, assiduo invocans. matronarumcognatarumetaffiniumomnescrmibus
Ita in miserabili dJcllo
iia.xima noctis soIut,sunguibusorafa3da.-e,etpectorapugnistunde-
parte consumpla, diabolus
Virginis rc, itautla.nentiset gcmitu fcminooque
laru-D precibus victus
furibundusque in inferiorem ulutatu tec-
omus partcra sesc proripuit ibi vasa tafremerent.resonaretetmagnisplangoribuscEther?
multa efr.-in-
;
329. Imprimis matris quffirulai
ere, ostiaarculasve apcrire, strepitu et voces omnes qui
tumultu aderant mortales ad gcmitum
mnia miscere. Noctis igitur quod compellere Per : me-
superfuerat. trc- dios enim
veluti fatiia crinibus passis
idi omnes duximus. Proh bone Jesu ruens, voci-
! hanc meam ferando aie!>at Hanc cgo te filiam
liam deindc quoties ille in maxillis et in genis ver-
:
aspicio, te talem
misera concepi,atqueadhancaluidiem,ut
erando [percussit] non a
! et ego una cum ipsa orando mortalibus, sed a daemone hisce
mbo defessi sumus. oculis crudeliter
aific. atque torqueri aspiciam
327.
Fortequinquics,nobis pra"sentibus,
D ? mc miseram Quid !

xtra eam c.-udeli

domum tantum demerui, quidve criminis,
admisi, ut fiiiam
afficere morte [voluitj
per ae- :
meam ludibrio dffimoni esse, tam turpiter, tamfccde
emipsamjugitercIamantem,Vi,'go.Maria,feropera
videam ? Ileu d.-cmnn, qui filiam meam
3rva me, obsecrol !
nullo jure
cxportavit. quam miserabile msectar. statuisti, mc
etiilequpspectaculumomnibusoppidaniserat.eam
crucia potius, mc tormenfa
aere
(219) qua tibi est pietas, in me omnia qucc
s,
1 suspensam deporlari, nosque longe !
potes
miseros conjice mala aut tu, bone Jesu,
osteamJesumVirginemqueMariam invocantes ; Pater Divium, mi-
et se.-ere animi non f»>6na
^""^^' "^" digna fcrentis (219*), tuoque invi-
tiinsanosproperantesaspicerelMiffn nZ \ ''^'"'f
his infortuniragebat '"" l^oc detrudecaputsubta.ta,-atelo,quando aliter
'
0^3^
agenac,ut, au
su,.s que.libus
;b'u? plateas nequeo crudclem abrumperc vitam
(220).
(-19) Tormcntare pro crriciare apud mpdii -Pvi iota^^wT r^ •

-r.ptores invenitur. Verosimilitcr ^- " ^'"°"'^- (^«0

^ Itahco verbo lorrnentare
tic auSor iial, s Sm^v '"''•/"w
^^'^^ ^'^^' '^""'^- "^
'
'T^^
'-^'^"^ «^atris
desuuips.X ' Euryali; (Ed).

Patrol. CXLVI.
3U
 :

939 JOANNIS (illMmwn AP.HATIS S. 'J40

030. Indc paululum ad sanam rcdions nionlcm, A

prorupi, Ua cur mc in !
oppido in^enti solum in-
' "? A "'
scctari statuisti rnc ' '
* "
"' a
cl ''
filia ""
mca. ' -*
oro, quid
ad populum sc converlonsinquit: V08, pr.THcrLirn '

quidvc inquiria? «i justum petieris, et in re

malrcs, auditc, si quapiis unimis gratia mci infcli- vis ;

talique discri- potestateque nostra fuerit, fiet tantum dic quid

cis manct, seu filia) me.-c, in tanto
;

hanc tuam filiam, inquit

minc posita), rura reraordet, llexis gcnibus una vis, Nihil aliud volo, nisi
Creatura Dei cum eam tibi tra-
Jcsum, piisimarnque Mariam matrcm cjus Cui ego
ille. sit,
mocum :

ncc possum. Sat, inquit, habeo

invocotis, si fortc sua solita pictatc opcm (erat,
oro. dere nec volo si

Jesu bone e vesligio monialis non efficitur.

Quod mox fcccre omnes. !

jucundacjuc facic ita 333. Ego itafiue, cognita re, pr.c nimia cordig
filia ad matrem ruens, hiiari
tristitia mente c-esus filiam seorsim advocans aio
eam semivivam solatur: Mcamater pelle timorem,
flcre desine ; liic adsum tua filia ;
nihil dajmonislu- Filia mea dulcissima, ut propriis oculis aspexisti,

Forsan me torqueri et crucia- nihil ob gratiam tua inausum rcliqui [ex iis, quae
dibria metuas, oro. |

potui infelix. Qui rnemet in omnia verti, vincor a

tibus affici putas ? Minime, mea mater imo
suavi et ;

inenarrabili afficior dulcedinc. Sempcr enim,

deso- diabolo. Quod si meaj prcces non sunt rnagncc satis,
latorum rcfugium, Virgo Maria pra3sens est, horta- dubilem haud equidem implorare, quod usquam
perseverem monet Sic, inquit, filia est. Non vult tedaemon monialem effici. Assentien-
tur, adjuvat :
:
g dum
omncs saltem hac causa, sibi potissima, noB
itur ad astra. Ideo, tu mca mater, vosque
est, si

modum. dolori, ct gratias insequi desisteret, si finem his si forte parceret,

parcite metui, ponite
malis daret. Hoc enim tibi non votum, verurn de-
Christo Jesu, Virginiquc Mariai matri cjus si plura
etmajoranobisadhucmalasupersunt, agitesemper. votio exstitit non obligatio integra, sed quaedam
;

meae verba, non solum ju- bona voluntas : ideo hanc a te voluntatem penitua
331. Hffic itaque filiaj

verum et admirationi omnibus exstitere. amoveas, oro, ottibi, nobisquedemum quietem dari
cunditati,
Demum quispe suspenso animo domum suam con- Ad hffic
velis. filia mea Si mihi non animo fixum
:

cessit, nos vix lasti novum a

intro ingressi, aliquod immotumque nc cui ne vinclo vellera
sederet,
sociare jugali (220*), et si Virgo Maria pugnam cum
dsemone semper opperiebamurmalum.Nempe dum
utdixi, enar- diabolo pro me non iniret, huic uni forsan potui suc-
hajc lacrymisobortis nobis suoordine,
raret,oranes sui misereri, adeo ut quibusdaralacry- cumbere culpce sed mihi vel tellus, optem, priuf :

iraa dehiscat, vel pater oranipotens adigat me ful-

mas moveret. Inde illud, quod superest adhuc, ni
mineadurabras, palientesurabras erebi, noctemqui
molestum est, paucis disseram. Cui omnes Dicite : :

profundara,ante, pudor, quara te violera (221), aut f

nam nihil in instanti tempore gratius fieri potest,

et sumus otiosi. Dum enira, utpaulo
anteretuli, in deserara, Ghriste Jesu ,

amores,
...
;

me
tu qui primus a
conserves, neque
me var.

re dubia suspensos aniraos gereremus, ecce ex C saeculi abstulisti li

beres, oro precorque

improviso dsmon atrocius solito filiam meara
in
totumque cor 334. Sic effata, ad Virginis Maria? matris imagi
prirais, deinde me aggrediens, pedes
pus raordicatu cruciabat, non secus ac farauli
prae nem ruens, sinum lacrymis implevit obortis. Hi
ignitisforcipibusnuduradaranaticorpusvariis accensus, praesto affuit hominum ille seductor, et
toris
quia discordiae, simultates etira^ quas suggesseral
inpartibus, illoclaraores horridos ad sideratollente,
excruciant nam modo crus interdum genu, quan-
:
parum processerant,ut in Job olim virum justissi
meara saevire coepit nam
raura, ita et in filiam i

doque pectus, nonnunquam genas mihi crudeliter

:

primis lineara vestem, qua carnes teguntur, ind

seu dentibus seu unguibus (nihil enim conspicere
laneara deraura, quaesericis desuper contexta eral
poteramus) attrahere. ;

agerem, ut nubiles solent ferre puellae, frustulatim fregi

332. Qui cum in his difficultibus, quid
unicum laceravit dissipavit, consumpsit earaque fere ni
nescirem, Jesu respiciente, ad solitum
;

dam deserens, capitis comam vi evellere coepit. E:

Virginis Mariai prajsidium confugi, cujus
Officiura
sua peragerem, id ae- clamat filia: Mi pater, fer tunicam, me nudam cc
cum devote coram imagine
opcri, tuque, Virgo Mariadulcissima, feropem, ser\
gerrime daemon ferens, librum vi e raanibus meis
abstulit lampades ceroosque acccnsos cxstinxit, d me obsecro Ego m tanto discrimme
!
cura vix essei

arculasomnes.supellectilcra eliara, vasaquosubver apud me, et mortem[ potius] quam vitam optareir
laceravit, fregit ne multis, paternitatibus
et, tamen illico tunicam afferri, indetonsorem vicinui
tit, ;

mihi in rebus cursim advocari jussi. Ubi venit, capitis crine

vestris tajdio sim, tantum detriraenti
flavos, uti nunc etiara conspicitur, totondit etrasi
mobilibus attulit, ut ullra centum aureos in his re-
staurandisrecuperandisiiueexposuerira.Cura igitur 335. nis diligenter expletis, me cum lacrymis i

gravis ira, nec exaturabile pectus, me orationem dedi Jesu, inquam, omnipolens :
aspic
diaboli