1 ^

1 i\

.^, Vv\^

^^ ll4

.^
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/bibliothecahisto02scho
S3655b
CAR. TRAVGOTT GOTTLOB
SCHOENEMANN
KEQ. BIBL. ACAD. GOETTING. A SECRETIS

BIBLIOTHECA
H ISTORICO - LITER ARIA
PATRVM LATINORVM
A TERTVLLIANO PRINCIPE
V S (VV E A D

GREGORIVM ET ISIDORVM
M.
HISPALENSEM

AD BIBLIOTHECAM FABRICII LATINAM

ACCOMMODATA

TOMVS SECVNDVS
—••f^H»--^*—»VVW\» — 9i-m>^9i

LIPSIAE
I N L I B RA R A W E D M A N N
I I I A
MDCCXCIXIK
i

» I
 VIRO PERILLVSTRI
CHRISTIANO GOTTLOB
H E YN E
S.'R. MAIESTATI BRITANN. A CONSILIIS AVLAE
IN ACADEMIA GEORGIA AVGVSTA ELOQVENTIAE
JET HVMAN. LITERARVM PROFESSORI ET
BIBLIOTHECAE REGIAE SVPREMO PRAE-
FECTO CAET»

PATRONO AG PRAECEPTORI
CVIVS INSTITVTIONI. CONSILIIS ET PATERNAE
CVM TANTA
PENE RERVM i^EARVM 'CVRAE
DEBEAM QVANTA EGO NVNQVAM SAT AVT
DIGNE SATIS PRAEDICARE
POTERO

PIVM ET GRATVM ANIMVM TENVI

HOC MVNVSCVLO
TESTIFICATVRVS

D. D. D.

CAROLVS TRAVGOTT GOTTLOB

SCHOENEMANN.
 L E C T V R I S
s.

Lj n alteram bibliothecae noftrae partem. Com-

•*—* prehenluram eam Iperabam omnes qui tra-

dandi fupereffent, patres; fedtantumfpatiivnus

iibi vindicauit Auguftinus, vt, nifi iuftam volumi-

nisamplitudinem nimis longe fuiffem exceffurus,
ne omnes quidem quinti faeculi patres in illud

redigere liceret. Reftat igitur tertius operis tomus,

omne tandem, quodcumque reliquum efl, exhi-

biturus, quamque primum poterit, publicandus.

Laudauerunt Viri Dodi diligentiam, qua iii

exponendis prioribus vfus efTem. Eandem et in
adornandis iis , quae nunc publici iuris facio,

feruare eo intentius fludui, quo maiores lit

dem habebam femperque habebo gratias propter

infignem, quacum labores meos exceperunt,

beneuolentiam. Neque indignius ea credide-
rim alterum hocce volumen, licet multis in lo-
cis mihi adeo difpliceat. Sic ipfe, vt alia in Au-
rclio, Pelagio, Petro Chryfologo et fortaflis
etiam in Cafliano et Leone M. iudicio non fatis

feuero admifla taceam , maxime vitupero proli-

xitatem , qua Maximi Taurimnfis homiliarum at-

3
'
que
VI

que fcrmonum codices manufcriptos enumeraui

et rccenfui, nec fatis tempcftiue dicendorum af-

flucnte copia obrutum me perpendiffe doleo,

nimis tenucs atque iciunas, omnique fcre ad

amplificandas excolendafue literasmomento de-
jflitutas effe iffas antiquitatis reliquias, quam vt

tantum fpatii, quantum abripuerunt, concedi

ipfis debuiffet. Condonabunt ea bilque fimilia
ludices, quorum aequitatem atque facilitatem

iam in fententiis de priori volumine fatis admira-

tus fum.
Qiiae addenda operi corrigendaue iam nunc
reperi continuandaque diligentia adhuc fum re-

perturus, ea tcrtio, quod paro, volumini adii-

ciam. Neque tamen hoc in loco praetermitten-
da eft mentio quatuor Auguftm libellorum,
quos, quum typis iam, quae dicenda de eo ha-
buiffem, exfcripta effent, latebrarum, in quibus
hucufque latuerant, cbfcuritati ereptos in Clarif^

fimi FoNTANI , bibliothecae Riccardianae

praefecli , Nouis Eruditorum Deliciis f. Bibliotbeca

veterum ocveKroSoov opufculorum eiufque parte tertia»

Florentiae anno 5 qui proxime anteceffit, publi-

cata, deprehendi. Sunt autem ii

i) libcllus de Oratione, Depromfit eum Vir

Docliffimus e codice II. Plutei XII. bibliothe-

cae
 VII

cae Mediceo - Laurentianae, ineunte faeculo

XV. eleganter in membranis fcripto, contulit-
que eundem cum altero pariter membrana-
ceo faeculi XIII. , quondam bibliothecae Mi-
norum Sanclae Crucis , nunc IV. Plutei XVIIL
eiufdem b. Med. -Laur., qui idem ipfi effe

videtur ac qui in cod. LXVIII. bibliothecae

Venetae exflat, quum eius catalogus aeque ac

fuus opufculum Auguflino tribuat.

2) Tradatus de quatuor virtutibus charitatisj ex-

fcriptus ex codice XI. membraneo Plutei XXI.
faeculo itidem XV. fcripto , collatufque cum
altero Plutei XXIII. N. XIV. faeculo, vt vide-

tur, XIII. exarato, cuius ope prioris calligra-

phi nonnulla errata emendare lacunamque

implere valuit editor acutiffimus.

3) Homilia in quartam dominicam de Aduentii ab

Auguftino ad populum habita , atque ex ve-^

tufto Homiliario ineunte fteculo XII. con-

fcripto feruatoque in eadem bibliotheca codi-

ce I. Plutei XIV. fumta.

4) Sermo in circumcifione Domini^ in quo prae-
cipua de laudibus vnitatis ecclefiae profert,
ex Homiliario III. Riccardianae bibliothecae,
cui praeefl Dodiflimus Fontani, ineunte fae-

culo XI. a peritifTimoIibrario fcripto depromtus.

4 lure
VIII

lurc autcm il>os libellos Auguftino tribucn-

dos cffe indc efficit Vir Sagaciffiaius, quod
tales vere ab eo profedos cffe Poffidii Calamen-
fis index doceat, genuinofque eos, quos exhi-
beat, effe fingularis Auguffineae orationis atque
didionis fpccics , quam omnem prae fe ferant,

aperte oftendat. Praeterea vero fpem facit,

fore, vt alia adhuc eiufdem patris opufcula cum

eruditis communicct. Goettingae, dieXXIl.Iu-
nii. MDCCLXXKXIIII.
Quod nobifmet ipfis iam, dum m hoc volumine abfol-
vendo verfabamur, aegritudine ex rei valde adamatae
interitu grauiter afRidis non licuit, vt mente fatis com-
pofita quae dicenda forent praefaremur: id amore fuo
erg.i nos dedit et ex fententia praefiitit vir integerrimus
et ad omne officiorum genus amicis praeflandum femper
paratiRimus A n t. f r
' i d. W i l hel mvs L e i s te
• (iuelpherhijtanur, y modo Regii Repetentium
Ph. D.,
TlicoL Collegii Sodalisy iam vero ad munus Subre&ovis
'
in Lyceo Frbis patriae honori/icentiffime vocatus. Ouo
- juagis itaque cari/Tmio viro me obflriftum fentio, et quo
altius praefentis beneficii memoria animo nofli"o infidet;

tanto grauius defiderium amiflae iucundiffimae eius con-

fuetudinis fero , gratumque ipfi animum profiteri non
poifum, quin fimul penitius contrifler optimo et proba-
tifiimo ftudiorum et confiliorum conforti ac focio, cui
cmne vitae tempus fupremum, numen fortunet, priua-
tus. Die XV If. lulii.

SchoenemAnn.

INDEX
 :

INDEX CONTENTORVM.
Caput quintum, quod fcriptores Saeculi quinti tan-

tum non omnes , fed ad Leonis vfque tempora com-

pleditur. Series haec t{\

SeS.. I. Aurelius Epifc. Carthagineniis - pag. i

Se(9. 2. Aurelius Auguflinus - - 8

Se6^. 3. Fauftus - - - 364

Sedl. 4. Secundinus - - - 365
Sed. 5. Sulpicius Seuerus - - 366
Se(3. 6. Chromatius Epifc. Aquilej. - 411
Seft. 7. Pelagius -_ .- - 423
Sed. 8. Coeleflius • - - 462
Se(S. 9.. Annianus Diac. Celedenfis - - 473
Sed. 10. Orofms - - - 481
Sedl. II. Innocentius Epifc. Rom. - - 507
Se<^. 12. Zofimus Epifc. Rom. - - 523
Sed. 13. Seuerus Epifc. Minoricenfis - 533
Sedt. 14. Hefychius Salonitanus • . 534
Sq61. 15. Bonifacius Epifc. Rom. ^, - . 534
Sed. 16. Marius Mercator - - 541
Sed. 17. Nicetas ^ - - 565
Se<S. 18. . lulianus Epifc. Eclanenfis - - 570
S^d. 19. _Faftidius - - - 582
Se(R. 20. Leporius - ;. - 588
Sedl. 21. Paulinus Mediolanenfis . 597
Se(^. 22. Euodius Epifc. Vzalenfis - 60$
Se6\, 23. Vigilius Diac. • - 606
ScQ.. 24. Seuerus Epifc. Mileuit. - - 607
Se(5i. 25. Maximus Epifc. Taurinenfis - 607
5 Sed.
X
Se<51. 26. loanncs Caflianus - - pag. 669
Se6\. 27. Caftor Epifc. Apiienris - 697
Se6l. 28. Coleflinus Epifc. Rom. . 699
SeQ. 29. Lupus Epifc. Trecenfis 711
Sed. 30. Poffidius Epifc. Calamenfis '7M
Sed. 3 1 . Hilarius Epifc. Arelatenfis 721
Se61. 32. Capreolus Epifc. Carthag. 732
Se6l. 33. Vranius 737
Se<5^. 34. Xyftus f Sixtus Epifc. Rom. 738
Se6\. 35. Petrus ChryfoJogus 746
Se<a. 36. Eucherius Epifc. Lugdunenfis 773
Se6^. 57. Vincentius Lirinenfis 79S
Sed. 3 8. Valerianus Epifc. Cemelienfis 8 12

Se<^. 39. Saluianus 82}

Se<^. 40. Patricius 84<^

SeQ. 41. Bachiarius 855

Se<^. 42. Leo M. Epifc. Rom. - 861
Se6\. 43. Profper Aquitanus lOf 2
Se<9. 44. Hilarius Profperf •
1049
Se<^. 45. Phih*ppus 1052
Se<S. 46. Antonius Honoratus 1054
Se(f^. 47. Euftathius 1056
StS.. 48. Conflantius 1057
Se<5^. 49. Pafchafinus 1058
Se<3. 50. Polemius S. Syluius 1059
Se(51. 51. Turibius 1060
SeS.. 52. Leo Bituricenfis 1062
Se<5l. 53. Salonius 1063,

ADDEN-
 —

XI

ADDENDA ET CORRIGENDA.
Pag. 2.1in. i^.adde r/ttrpoR argitmentorum, Ib. lin. 29.

1. quam pro qiimi, Ib. lin. 5 i.l.damnauit pro damiiarunt.

Pag. 4.1in. 18. 1. Arzugii anam ^ro Arzugitonam. Pag. 5.

lin. 9. 1. Louanienfi pro Lauanienji. Pag. 9. lin 23. pofl:

iempus ini^re commd.. Idem facito pag. 10. lin. 11. pofl

numeris. Pag. 14. lin. i. pofl ipfi infere et. Pag. 16. lin.

I. pofl ne infere comma, lin. 1. pro maiits 1. magis. ibidcm

pro f i 1. (/wofi?. Pag. 17. lin. 7. 1. fa??^ pro tum. iin. 15.

^CM^f pro fibi. lin. vlt. poft Benedi&inis comma ponatur pro
punSHo. Pag. 15. lin. 33. 1. opprimerentur pro opprejfum
iri. Pag. 27. Im. 4. I. ^«^ pro quihus, Pag. 29. iin>

vlt. infere ad ante vnitcitem. Pag. 3 J. lin. 23. 1. Anibrofii

pro Ambrofiae. Pag. 38. pofllin. 17. infere 5,52. De fan-

ffa Virginitate liber fcr. a. 401. Ext. in ed. Erafm. Louan.
et i?f»f?^. T. VI." qui totus locus, vt etfequens, in ms,
exciderat. Pag. 78. 1. i. fupple: „28) de decem chordis,

29) fermo de ebrietate.^', Pag. 277. 1. 27. m^Qrt fpecimen

ante v. commentariorum. Pag. 4 3 8. J. 2 7. l.fuperfit ^xofum-
fit. Pag. 457.1- 4. lege 1572. Pag. 595. i. 24. 1. Lepori-
flm pro Leoporiani. Pag. 863. 1. 26. infere comma pofl

erat. Ibid. 1. 23. 1. has pro /z^as. Pag. 865. 1. 6. i. /zj/wr

pro M««r. Pag. 873.1. 3.1. Interim pro Interin. Ibid. 1.

13. 1. adeoque pro ^o^?/^. Pag, 876. 1. 21. pofl quomodo

infere comma. Pagg. 886. Aegyptios CQ. /^r.
1. 14. pofl

y/. /o^.) adde : Scriptae fuutomnes intra annos 442. et 460.,

ct quidem ex Baileriniorum computatione, hac ferie: I. II.

lU. a. 442. IV. a.443. V. VI. VII. a. 444. VIII— XI. a. 445.
XII.— XIV. a. 446. XV— XVIII. a. 447. XIX—XXI. a,
448. XXJI. eodem exeunte ; aut ineunte a. 449. X?^IIT
IXV.
xir

UV. a. 449. LV—LXXVII. a. 450. LXXVIII-^CI. a. 451.

CII— CIX. CX—CXXV. a. 453- CXXVI— CXL.
a. 452.

a. 454. CXLI— CXLIII. a. 455. CXLIV— CLVIII. a. 457.

CLIX— CLXVL a. 4 8. CLXVII. eodem aut fequenti,

5

CLXVIII. a. 459. CLXIX— CLXXIII. a. 460. Pag. 893.

1. 28. 1. Quefnelianam pro Quefmuianam.

Plura in praefenti colligerenon vacat. Sed paucafuper-

futura confidimus, freti fcilicet induftria, quam abunde
hifce plagulis emendandis impendit C. G. Pezol-
DVs, A. M. cui corredoris munus a redemtore ho-
nefliffimo demandatum fuit. Adeo enim operae luae IJlc

non pepercit, vt, ficubi a defcriptoribus omiifum aliquid,

aut peruerfe fcriptum offendiffet, publicas eius caufa bibli-

othecas adire non grauaretur. Quod eximium V^iri optimi
lludium vt publice collaudare gefliui , ita me femper grata
memoria profecuturum profiteor.

'II i«Wi'nmMwmvk«

GAPVT
 4- ^
" '
^^^-'^^)^^"

CAPVT QVINTVM.
Patres et Scriptores Ecclejiajiici faeciiU qziintL

I.

AvRELivs Episcopvs Carthagi-

NENSIS.
Qivae patria eius , qiiiue parentes fuerint, adeo $. i. Vita.

oblcurum efl, vt ne eoniedturis quidem ali-

quid teatare liceat. Fratris eiu6, Fortunad noniine,
qui a. 41 1. Diaconum Eccleliae Cartliaginenfis ege-
rit, nieminit Paulinus Presbytcr *), quem tunc tem-
poris Cartliagine commoratum ede nouimu?. Lite-
ras aut omnino iion, aut fummis tantum jabris eum
attigifle afpera ac fcabra oratio, cum in epiHola en-
cyclica, tura iis, auae Conciiiorum occafione dif-

feiuit, cjuodammodo prodere videtur. Nec alia

vnquam dodiinae ingeniiue cultit)ris fpecjmina pro-
didit. Forfitan hinc conieceris, Aurelium liunuli
loco natum, propter domeflicam angufliam Hs prae-
ficiiis caruilTe, quibus iuuenile iiigenium fingi firma-
rique Scd haec vtut fint, certe non obfue-
folet.

runt, quo minus iis muneribus, quibus inter fuos

adinotns efl, cum iaude fungeietur. Nam cum ec-
clefiafiicis officiis fefe defiinaffet, et Genethlio mor-
tuo a. 392 ex diacono, haud dubie praeter-
nuJla
quam animi ac morum commendatiune, in fedem
Epifcopi Cartliaginenfis totiusque Africae Primatis
fuiiret
*) In Vita Ambrofii.
Tom.IL A
Q Bibtiothecae Patrimi Latinomm

fulflet euedus, tantum abfuit, vt grauitas atque au-

<floritas tanto muneri confona in eo deficieraretur,

vt vix vni praedecefforum fucceflbrumque eius tan-

tum a clero fuo tributum fuerit. In quo plurimum
vtique eum iuuit mira animi manfuetudo ac fsKilitas,

qua aliorum et dodiorum , imprimis ex colJeois,

confiiia in rebus grauibus admifit, vt ex Auguflini
epiflolis et iis, quae in Conciliis, fub eius praefidio
acflis, gefla funt, manifeflo declaratur. Muhiplici
cnim et molella, cum pro dodrinae puritate, tum
pro ecclefiae oeconomia ac tranquillitate, clerico-
rumque ofliciis ac iuribus cura excrcebatur, eamque
faepius ad congregatos vel vnius vel omnium Afri-
cae prouinciarum Epifcopos presbyterosque detuiit,
quorum crebri per epifcopatus cius confeflus non fo-
lum fingulari libro Canonum temporibus S, ylure-
tii locum dederunt , fed plerumque etiam ancipi-
tcs nos reddunt, quantum ex rebus tunc temporis in
ecclefia Africana geflis aut foii Aurelio aut confocia-
to Synodorum conciliorumque fludio fit tribuen-
dum. Sic, vt pauca tantum attingamus, nam ple-
nam Iiorum recenfionem libri nofiri ratio feiungere
praecipit, partes cius in CoUatione Carthaginenfi
cum coram Marceliino a. 411. laudare
Donatiflis
folent, tamen ncc dicendi aliqua facuhate
in qua
iiec didorum argumentorum virtute magnopere ex-
celluit, certe neminem ex iis, qui fimui cum eo ad
difceptandam caufam eledli erant, nifi dignitate fua
vJia in re praeflitit. Nec magis ipfe quum congre-
gati cum eo epifcopi fcmei atque iterum Coeieflii
atque Peiagii errores damnarunt, quorum adunatts
pariter viribus fubdolae Romani Pontificis in caufa
appellationum machinationes everfae funt. Sed quod
penes eum folum fere conciiiorum conuocandorum
ius ac oflicium cfTet praetereaque de iis , quae pla-
cuif-
 Hi/lbrico Literariae Cop. V, .
5

cuinent, rcfcribcre ad ecdefias vel Africanas vel

tranlmarinas euin oporteret, poterat fortafle absque
arrogantia, quae in ilium non dicere, fi fo'
cadit,
lum cunSiariim ecclejiarum (Africae^fiiftinerejotiici'
tudinem. Ceteruin AuguAinus ei coniundiflinius,
inagnaque in vita illius pars et ipfe fuit. Nec vlti-
ma fara utrumque diu difinnxerunt, obiit enim Au-
rclius a. 430, Auguftino vix anno dimidio fuperftite.

Praeter atiocutioms ad patres Africanos in Codi-^.^.Scripta.

ce ecclcfiae Africanae reiatas et praffaiiones aliquot
in Cotlatione Cartiiaginenji cum Donatifiis, vna fu-
perefl ipfius epijioia encycUca ad omnes epifcopos per
Byzacenam et Arzugitanam proziinciam conjiitutos
de damnatione Pelagii atque Coeleflii kaereticorum,
iuxta refcriptum Honorii, Scr. a. 419. vt fubfcri-
ptio declarat.

Complures epijlolae eius deperditae funt, quas

diligenter recenfet TiHemontius *). Spuria eft, ex
Ifidori Mercatoris fcilicet fabrica, vt ipfemet Baro-
nius ad 374. agnofcit, Epiftoia eius ad
a. Damafum
in Vbaldina huius editione recufa.

Vbi primumtypographfcisformulis exfcripta fit $.3» Edl-

^'°^^**,
haec Anrelii epifiola,nondum mihi liquet. In Hend'
reichii Pande£f. Brandeb. p. 356. ficut et in Cat,
fiibl. Bodteianae laudatur quafi feorfim prodita Mo"
-gunt. 1524. 4. quod ipfa quidem epiAolae breuitas
diffuadet, tametfi, cum aliqua, cui inferta efle de-
beat, ecclefiafiicorum fcriptorum coUedlio ftatim
non nequeam. Interim quao
fuccurrat, certius afFerre
nobis fedulo difquirentibus fe obtulerunt eius exem-
pla in maioribus opcribus latentia, hic indicabimus,

A 3 i53<>«
*) Mem. eccl. T.XII. p.559.
if Bibliothecae Pafrnm Laiinonm

1530.
Coloniae fol. Aurelii Carth. epiadoesepos p Bi-

zanzena et Arzidnitanam prouinciam conflirutos etc,

in Merlini Conciliis T.l. Fol.CCXXUl a. inter Leo-

iiis M. epiflolas num. LXXIl. adniodum mendofa.

Subiiciuntur Excerpta ex geftif habiiis contra Ptla-

gium haereticum et alia de libellis eiiifdem ,
qme in
Palefcina Jibi obie&a damnare compiilfus efi^ item
Dogma Pelagii haeretici et Dogma Catholuorum
contra Pelagium,

1535-
Parifiis apiid Franc. Regnaiilt. 8- Eadem vt
in antecedcnti; in repetita huius ConciUorum et IJi-

dorianae decretorum Colle^ionis editione T, \. Fot.

CCXL. b. fq. Immutato vero in fequenti editione
Epiftolarum Leonis ordine et haec Aurclii epiftola
€t quae appendieis loco crant, exulareiufTa funt.

1562.
Bajileae ex off, lo. Oporini. fol. Epiflola S. Au-
relii epilc. ad omnes epifcopos per Bizacenam et Ar-
zugitonam prouinciam conAitutos, de damnatione
Pelagii atque Coelcnii, praemijfa Imperiali epiHola
ad Aurelium, fubiedaqueyjifra Honorii et Theodo»
"fii Auguflonim contra Pelagium et Coeleflium (epi-

'flola) ad Palladium praefecflum praetorio, addito

etiam ExempLiri edidi propofiri a Pailadio; in Cp»-

turiatorib. Magdeb. Centuria quinta p.S46. 49.
Trcs prima vice hic euulgatae
iflae accelliones
funt.

1607.
JRomae f. Aurelii Epiftola ad o. e. p. B. et Axuri-
tanam prouiuciam conftitutos ctc. iii Annalibiu Ba»
ronii
 '
Hiflorico Literayiae Cap, J^, 5

ronii ad a, 419. T. V. p. 446. (§. LVIII. ed. Manf.)

>
Praeniittifur pag. 445. (^.LVIF. ed. Manf.) Honorft
'
refcriptum ad AurcJiiim; reliqua, nmi^Q Conjiitib-
iio Impp. ad Pra^feSf» Praetorii et exemplar edi5fi
Praeftcii Prantorii profcruntur ad a. 418. (§.XX.)
et ad a. 420. (§.IV.) Refcriptum Imperiale. Edidit
Baronius e Crefconio. Alonet vero, in fuo Codice
absque die et confule efle ledum; in excfnplari vero,
.< quod ah Hcnrico Gravio ProfefTore Lauanienfi (ex
numero editorum operum Auguflini), cum Romae
eflet, acceperit, Confulibus eius anni Monaxio at-
*

qne Plinta notatum eile. In editione Manfiana

(Lucae 1741.) legitur. T. VIL p. 173«

Reliqua, nempe Conriitutio Impp. ad Praefe^fl*.

praetoriiet exemplar edicli Praefedli praetorii profe-

runtur ad a. 41 8- (§• XX.) et a. 4 2 o. (§. IV.)

1639.
DnhUnii 4* Epiflola S. Aurelii Qtc, cum acceCi
fione ante laudatorum ; in lac, l/fferii Hifloria Pd"
hgianae Haerefeof, inferta eius Jlntiqiiitatt, et Pri-
mord. Ecclefar, Britannicar. cap. 50.^.372. Re-
petitum eft hoc opus Londini 1687.

1671.
Luteiiae Parifor. fol. Epiftok S. Aurelii etc.
praemittuntur conflifiitio Impp. edi&um praefeSiorum
Praetorii, ct Epiftola ad Aurelium; m Concilior.
ed. PhiL\Labbei et Gabr. Coffartii T. //./; 1609.
(1606- 10.) Accedunt decretum Conflantii impe^
ratoris h\ eadem caufa et Exonplar edi&i propofiti
a l^ohfiano praefeMo vrbis^ cjuae pariter Baronius
ediderat ad a. 420. n.II. et IIL defcripta ex Codicc
S. Vedafti Atrebateafis ab Henr. Grauio.

A 3 1673.
6 Bibtlothecae Pairum Latinorwn

1673.
Parijiif apud Sehaji. Mabre- Cramoiftj, f. Epi-
ex emendatione et cum ad-
flola S. Aurelii et reiiqiia
notationibus loannif Garnerii in eiiis differtatione
de Conjiitutionibuf Jmpp. editif in Caufa Pelagiano^
rum, quae efl primam par-
Tertia adpend,poJier. ad
tem operum Marii Mercatorif p- 248. (338 '62.)
Aurelii epiflola niinima pars eorum efl, quae ia
hac dilferratione folide, cum aliqua tamen erga fe.
demRomanam propenfione aGarnerio iliuftrata funt.

Adhibuit Magdeburgenfes, Baronium, VlTerium, Lab-

beum, Baluzium *) praeterque eos ad Conflitutio-
et

nem Impp. et edida praefedt. Praet. Salmafium **),

ex quibus quatuor, ncmpe quorum nomina italico

charadere indicauimus, ait, tefiatos elTe, fe MSS.

confuluifle codices. In Aurclii Epiflola praeter lau-
datos audores contendifie monet veteres duas edi-
tiones, vnam Mercatorif ^ alteram, omniuni
IJidori
optimam, nonnullorum Profperi opufculorum^ quas
quidem difertius ab eo non fuiiTe fignificatas aegre
ferimus. Commode quoque haec eius opera pro
ledlorum vfibus efi digefia, Singulos enim textus
excipiunt l^ariae Le£iionef et ratio emendandi et
dein-

*) In Adpendice ad Sahmnunt. Ita iterata vice lau-

dat varias eius leftiones. Ego vero, quamuis (e-
dulo inquifiuerim, rmllam adpendicis ad Saluia-
num fpeciem , nec in ed. a. 1663 ^iec in altera
a. 1669. reperire poflum. Nec Saluiani nomen
per eiToreni ab eo fcriptum putem , tum quod to-
ties repetit, tiim quod nec aliud quicquam a Balu-
zio edit:um deprehendimus, cui haec adpendix ad-
effet, De his ergo ab aUis edoceri optamus.
**) Tn Eucharijlico pro Sirmondi aduentoria. Parif.
162 1. 4. p. 290.
 Hiftorico Liierariae Cap, V. 7

deinceps binls colnmnis fufiores notae, adeo, vfe

vno obtutLi ab vnoquocjue luflrari poflint. Cete-

. rum cum omnes Garnerianas diflertationes Antver^
piae apud Petriim Mortier 1709» in Adpendice Ope^
rum Aiigiiftini recudendas curauit^ lo, Clericm^ Au-
•
relii epiftolam habes ibi p. 1 63 fq,

17 15.
Paripis ex tjjpogr. Regia. /. Epiftola S. Aure-
lii ad omnes epifcopos etc. una cum reliquis eadem
ferie ac Labbeus exhibuerat; in Concitior, ColleStionc
Eegia Max. edente lo. Hardiiino, T. I. p. 1232.
I (1230-34.) Infpexit Baronium , Grauium,' et^Sir-
mondum et MSS. eiiam Codices Colbertinum et 13el-
louacenfem.

1760.
Florentiae expenjis Ant. Zatta , Veneti. fot.
Epiftola S. Aurelii etc, c. acceflionibus, omnia iuxta
Harduinum defcripta, h\ noua Concitior, ColleStione
Manjiana. Tom.lW. p.^^q, (444-48.)

1772.
Venetiis ex typogr. lo. Bapt. Atbritii. /. S. Au-
relii Carth. Epifc. Epiftola ad omnes Epifcopos pec
Byzacenam Arzygitanam prouinciam conftitutos
et

etc. refedis, quae in fuperioribns comparuerant ac-

ceflionibus; in Bibt* Patrum Andr. Gattandii, 71

VIII. p. 129 fq.

Secutus eft editor Garnerium , cuius notas etiam

defcribendas curauit. Notitia de Aurelio folita ipfi
elegantia confcripta extat in Protegg. cap. Ml.pag. wu

A 4 2. AvRE-
 ^ Bibtiothecae Patrnm Lntinortm

AVRELIVS AvCiVSTINVS.
$ I. Vita. Natus Tagaflae obfciiro Africae oppido, in
ei\

niediterranea Niimidiae parte haud procul a Madauris

et Hippone Regio Nouembris anno
fito , idibus
CCCLIV. i. e. tiecentefimo quinquagefimo quarto,
parentibus honeftis de Curiaiium feu eorum, qui
«iunia pubiica procurabant in municipiis. numero,
vt tradit PofTidius. Pater erat Tatricius,- mcdiocri
fortunafed propenfo in omnes animo, fi-
liberali et

niui tamen iracundus etferox, v^ ipfum pinxit Aii-

guftinus *); fidem chrifiianam fub finem vitae de-
iiium amplexus; mater Monica, clariffimum inter
chriAianos nomen, quae libcros fuos ab incunabuiis
flatim religionis chrinianae fenfu ct amore imbuit.
De infantia fua, prima educatione, et infiitutione

deindepueriiis aetaris ipfe plura retuiit in ConfefiTio-

nibus, quam ad fequentia vitae eius adta iliuflianda
opus erat et conducibiie. Viuidum fuit fciiicet aut
feruidum potius pueri et adoiefcentis ingenium, par-
tim a fauguine parentis partim coeii natura. lam
pater iiberos fuos, vt ex variis elucet, quae memoriae
de eo Angurtinus prodidit, meduilitus amabat et in
finugaudcbatdequibuscunqueautingenii aut corporis
quas exfererent viribus; mater pia fane nec minus
prudens, plurimum tamen indulfit appetitui fiiii,

qui, ii firenue literas difceret, fatis bene educari vi-

dcbatur. Hinc femina iugentium vitiorum fimul

cum aetate matorefcente fuccreuerant, quae fi non
ipfum penitus perdidilfent, videbautur tamen a fide
chrifliana abflrahere et piane reddere aiienum. Pofi-
quam Madauris aliquamdiu latinis imprimis literis

et

*) Conf. 1.9. n.9 et 19.

 Hijlorico Literariae Cap, V. 9

ct oratoriae artis elenientis vacaflet, nam graecarnm

literarum tum eum taedebat et poriea nonnifi leuiter
eas attigit: Carthaginem miffus e(t vt eloquentiae,
,

qua lola tunc hominibus mediocri loco natis ad glo-

riam et opes aut in foro aut in academiis contet]uen-
das patebat via, ftudium excoleret; quem in finem,
vt ipfe narrat, pater gloriae cupidus pius fumtuum,
quam domeflicae piiterentur facuhates, ei fuppedita-
bat. tum flebat, vt, cum aliquantifper et vrbis et
Ibi

commilitonum exemplis peliedus et luapte natura

prociiuis nec anguflias fortunarnm fentiens dilTolu-
tiori vitae fele dedillet, annum vix decimum odla-
vum natus Ade,odatuni fiiium ex concubina fnfcipe-
ret, quem puerum frugi et acris ingenii non femel
jn fcriptis fuis laudat etimmatura morte in ipfo ado-
lefcentiae liore fibi ereptum doluit. Sed antequam
ei hlc puer natus eflet, patre orbatus eft, nec tamea

magnam inde fiudiorum fuorum iadturam fecit, fi-

quidem et mater quibuscunque poffet modis necefla-
ria ei profpexit, et Romaniani cuiufdam, quem id-

circo enixe praedicat, liberalitas effecit, ne ei quid-

quam non foium ad neceflltatem, fed et iucnndita-r
tem vitae deeffet. Circa id tempus agebat vero aeta-
tis annum vndeuigefimum, ad fapientiae feu phiio-
fopliiae cognitionem fe adplicuit, incitatus fubito li-
broCiceronis, qui Hortenfius erat infcriptus et ad fa-
pientiam ampieclendam hortabatur^ quae cogitatio
fic totum eui^ cepit ct ad tempus tenuit, vt iepofitis

^
extempio oratoriis exercitationibus omnes fpes ratio-
num fuarum, quae non cum iiia coniungi pofle, et
ex ea quafi nafci viderentur, abiiceret et fafiidiretj
tametfi deliberabundus adhuc veiut inter anfradus et
confragofa haereret, quaiis via fibi ingredienda eflet.

Ex vna partc interiore quadam mentis agitatione,

quam reiigionis aiiquis fenfus ex prima pueritiae per-
A 5 ceptione
10 Bibtiothecac Pairum Latinorum

ceptlone refiduus terigit et quafi afBauit, ad chrifiia-

nam dodirinam ferebatnr, ex aitera parte variae ac

multiplices veterum Graecorum et Romanorum fa»
pientium fcholae eum inuitabant. Sed cum femel
inter haec fcripturas facras legerc coepiflet, tantuui
fubito eum cepit humilis earum et vihs, vt ipfi, Tul-
lianam dignitat6^i fpiranti, videbatur, didionis tac-
dium, vt non magis declinaife quam refugilTe hanc
femitam dici polHt. Tradidit ergo fe aiteris, non
tamen magidri alicuius infiitutioni confidens, fed
fuopte fludio. Arripuit primum Arifiotelis Catego-
rias, quas a Rhetore Carthaginenfi magifiro luo mi-
rifice commendari audierat, easque foius non foium
legit fed percepit etiam, vt ex fermonibus cum iis,

qui easdem in fchoia cum voce, tum figuris in pui-

vere depidis didicerant, inftitutis expertus efi. Ab
eo tempore pariter omnes iiberaiium artium iibros
per fe ipfum iegit, et inteiiexit quoscunque iegere
poterat, et quidquid de arte ioquendi ct diflerendi,
quidquid de dimenfionibus figurarum et de muficis
et de numeris fine magna difficultate et nulio homi-
pum Per hanc ipfam de fapientia confe-
tradente.
quenda foiiicitudinem incidit in Manichaeos, quos
pofiea, cum probe iiios cognouifTet, apte vocat Iiomi-
liQs fuperbe delirantes^ carnales et loquaces. Nam
cum nefcio quam leconditam et abflrufam afledlato-

ribus (uis initiandis poiiicerentur fapientiam: nugas

et vana acumina venditabant, et fobrietatem caflita-
temque in ore gercntes vitam omni nequitiarum et
commacuiabant*
turpitudinis gcnere Qiiae quam-
quam Augudini perfpicacem animum fugere non
poterant, non impedire tamen potuerunt, quo mi-
iius per noucm integros annos, ingenti matris doio-
re, eos fequeretur. Qiiare quod ipfum m confortio
corum reuuuit, aihii paene aliud fuilfe videtur, quam
fpes
 Hiflorico Literarlae Cap. V, x l

fpes iucunda, fore, vt Aiperatis auditoris aliisque di-

fceniiuni docentiumque gradibus ad niyderia tandem
penetraiet. Docuit interea ttmporis primum Ta-
gadae, quo ad tempus fe contuierat, Grammaticam,
et poAquam inde Caithaginem rediilfet, ibi Rheto-
ricam proteflus elL Scripfit tum quoque, anno aeta-

tis vicefimo texto aut ffptimo, pimios libros fuos d&

Jlpto tt Pnlcro^ fed qui iam tum, cum ConfefiTiones

fcriberet, interciderant. Inter haec accidit, vt amici
quidam eius , qui Romam proficifcendi confilium
ceperant, ipfi quoque, et honoris maioris et amplio-
ris emoJumenti in ea urbe, quae literarum fludia
praemiis vberrimis aleret et vbi iuuenes magifirorum
fubfeJlia frequentantes morum modefiia et fiudiorum
quodam ordine Jonge a ferocia Carthaginenfium ab-
horrerent, ofientatione, vt fecum iter faceret per-

fuaderent. Vix autem e matris amplexibus arte qua-

dam fe extorfit, et cum tandem Romam appuJiffet,
graui morbo, qui morti propinquum fecit, implica»
tus eft, ex quo fimuiac pauJifper conuaiuiJfet, fcho-
las aperit et difcipulos longe quidem a Carthaginen-

fium licentia aJienos fenfit; fed quod iidem pefiime

audirent ob turpitudinem, qua in jfraudem magifiri,
cui mercedem deberent, quafi confpirarent eumque,
vbialiquamdiu audiifTent^defererent et ad alium tranf.
irent: et haec fpreuit. Pofieaquam igitur Mediola-
nenfes a pracfeclo vrbis Symmacho petiiflent, vt fibi
rhctoricae magifirum prouideret, Augufiinus hanc
prouinciam ambiuit et di<51ione propofita probatus
Mediolanum ab eo miflus efi anno circiter ^84»
Hic vero locus fuit,vnde totius vitae eius conuer-
fio et commutatio originem duxit. Nam cum Am-
brofii vrbis iJJius Epifcopi fermones, quos fiatis die-
bus ad populum habere folebat, nuila quidem ab ini-

tio alia de caufa, quam ob eloquii fuauitatem , fre-

quea-
1-3 Bibliothecae Patruni Latinomm

quentaflet, fenliin cum verbis res ipfiie aninuim eius.

penetrarunt, ct primum quidem MaHichaeorum do-
gmata , quae diu quidcm f.iid coiuiincere optabat,
conculTerunt, mox, vbi ipfc randcm omnibui. inge-
nii animique viribus obniti coepiff^t, funditus euer-
t€runt. Fuit fub recentem hanc de haerefi fua inue-
terata vidoiiam, cum mater eius, quae a prima filii
in Italiam transfretatione confolari non potuilTet, Me-
diolanum accederet; quam nurifica de nouo rerum
ftatu laetitia cepir. Sed etfi iliam quidem haerefia
exuifTet et catholicae fidei redditus videretur, incer-
tustamen, qucm vitae et ftudiorum curlum in pofle^
rum teneret, dubiorum aculeis et confiliorum celeri
fluduatione vexatus ac iadatus eA. Animum modo
huic, modo ilii adiicit; quae modo coepiflet, medio
opere rurlus dimifit viam vix ingrelfus fub-
et in aliis

fiitit, Erat vero nuilus tum non folum in rebus fuis

fed et in alienis cafus tam fortuitus, quin noua aiiqua
follicitudine animum eius maceraret aut nouo aliquo
propofito accenderet. Non parum etiam aluit et

auxit hanc animi. concitationem et ex crebro fen-

fuum impulfu et affecfluum vehementia conflictum
Piatonicorum leclio, cui piurimum tempus tribucbat.
Addidit his Pauli epifloias, quarum oblcurior fenfus
cum grauitate coniundus facile inteiligi potefl:, quan-
toperc animum inter rnetus et terrores omnisque ge-
neris pliantafmata fufpenfum percellere debuerit. His
accedebant quotidianae confabuiationes cum Alypio
et Nebridio familiaribus , quorum hic Carthagine
Mediolanum nullam aliam ob caufam fe contuierat,
quam vt ipfi adhaererc poffet, ilie diu nodluque con-
fiiia de vitae communione et perpetua inuicem focie-
tate infiituenda agitabat. Adde matris nulio non
tempore quielcentem follicitudinem, gemitus et pre-
ces, quas indi^fella cum in tcmplis, tum domi, pro
filii
 5

Hijlorico Literarke Cap, V, 1

.filii falute ad Deum efFunderet , et quae Auguftinum

Jatere minime poterant, immo et ipfius cum eo con-
ver(ationis partem plurimam efficiebant; itemqua
Ambrofii monita ct cohortationes aut amicas repre-
henfiones: et intelliges, paucos futuios fuifle, quos
(antae animi perturbationes non fre^ilTent et penitus
opprefTiflcnt. Aliter tamen Auguftino pro ingenii
feiicitate et ignea imaginationis eius natura accidit.
Nam cum iple et Alypius aPontiriano quodam, Afro
genere, in palatio Valentiaiani Mediolani militante^
Vitam S. Antonii enarrari audiilTet, tantus ex ea audi-
tione omnia mentis fenfa et ideas fuperauit pe(ftoris
tumultus et exaeftuans affedus, vt exclulo omni re-
rum externarum impulfu, coeium velut cogitatione
peteret, et numen ipfum quafi intercedere huic fre-
mitui cogeret. Nam fubito diuinitus, ut ipfi vide-
batur, audita voce omnis hic furor refedit et leniori-
bus de vitae ratione conformanda deliberationibus lo-
cum fecit.

Primum igifur (accidit vero a. 58^.) omnibus

terreftiibus curis valedicere Aiituit, refugit confilium
quod ipfi fcderat nouiflimum vxoris ducendae, glo-
riae item ex iiteris capiendae faflidium fubiit, et in-
* fccutis mox vindemialibus feriis magifterio fuo fefe
abdicauit atque fic grauiflimis muneris et cupiditatum
vincuiis exfoiutus in rus (Viliam Cciffiacum) concefTit
et in matris amicorumque congreflionibus de quae-
flionibus vtiiibus nec raro fubtiiibus otium fanctum
et Deo totum dicatum exegit. Varia, quae cx iilius

cum amicis colloquiis per idem fpatium enata et ab

co edita funt opufcuia faciie ex temporis quam fiii-

guia in recenfu praeferunt nota cognofci pofTunt. Ex

hoc recelTu tandem Medioiaiium rediit, vt facrum
Baptifmum per Ambrofium fufciperet; quod contigit
inPafchatis peruigiiio, node aiUe^ XX V. Apriiem «.

387.
h 14 Bibliothecae Patrtm Latinorum

387. Paulo poft ipfi amicis Alypio et Euodio, Ta-

gaAenfi eodem , cum fimnl Deo feriiire vnacjne ha-
bitare propofuifrent eorumcjue omniura curam Mo-
tiica, perinde ac (i fingulorum parens extitillet, gere-
ret, ia Africam remeaie ibiqne locum vitae fuae in-
ftituto aptum quaerere placuit. Cum eo erat Naui-
gius frater et Adeodatus filius; fed cum ad Ofiia Ti-
berina peruenijOTet, mater optima fubito morbo cor-
repta (paucis vt Benedi(^ini fupputant dicbus ante
Idus Nouembres a» 387.) decefllt. Dolorem ex eius
obitu fibi iniliclum veriffimis verbis expreflit, dum
qtiaji ditaniatam fibi vitam , quae vnafa5fa fiterit ex
fua lam vero hac tam duici iti-
et illiiis diceret *).

neris comite orbatU-% dilato ad tempus in Africam

reditu, Romam diuertitur. Vbi cum antea cum Ma-
inchaeis familiariilime vixi/Tet, iidemque interce-
ptam difceilu eius confuetudinem reuocare cuperent,
ille vero refugeret iisque errores fuos et prauiratem
vitae ferio exprobraret, pofi: varias ab initio velita-
tioncs tandem in apertum iilud aduerfus cos cundios
ac finguios bellum prorupit, quod fine vlla viriuni
et animi reiaxatione ad obitum vfque acerrime voce
€t fcriptis gefiit. Scripfit itaque, Romae conilitutus,
fine intercapedine libros, quoriim fama mox omnem
Africam eil: peruagata , de Moribiis EccUJicie catholi'
cae et de Moribus Manichaeorum^ in quibiis iadan-
tiam eorum de falfa et fallaci fua continentia repri-
mere fiuduit; ibidemque opus de libero arbitrio con-
tra difputationes eorum de origine mali, quod illi

ab imujutabili quadam et Deo coaeterna natura de-

ducebarit, ipfe ex libero vohintatis arbitrio deriua-
bat, inchoaiiir. Nondum autem in his libris (quo-
rum primum tantum Romae confcripfit, reliqnos
duos
) Confefi'. l.IX. c. 12. n. 50. •1
 Hi/lorico JJterariae Cap.F'.- 15

duos iam presbyter addidit)attigit qiiaenionem//^^fff-

lia Dei, qtiafiios ehSi^ys Jic praedfftinaffet, vt eoriim^ giii
iam in eis vterentiir libero arbitrio^ ipfe etiampraeparet
volimtates., quoniam id folum quaeftionis erat, vnde
nialum: non vnde redeatiir ad prifimm vel ad jnains
perueniattir bonum *). At faepe pofica a Pelagianis
ad Iios ipfos Jibros, quafi eorum caufam in iis egif-
fet, prouocatum eft, nec parum iplum lollicitum
habuit in Retradationum libris, vt eorum quae tunc
diiputaflet cum ferioribus opinionibus fuis nexum et

quafi cognationem ofl:enderet. Roma digreffus

menfe Augufio vel Septembre anni ^88- Africam
exeunte hyeme appulit et per Carthaginem Taga-
'
ftam petiit, vbi ruri , id efi, agris paternis, qui hae-
reditario iure ipfi obtigerant **), viuere confiituit
ac tranfegit ibi fere triennium procul ab omnibus
faeculi curis, meditationibus et exercitiis facris va-

cans, ac nihil paene a monacho differens. Adfum-

ferat vero ad idem vitae inflitutum , quod ipfum,
vellocum vbi degebant, monajlerium appeilat **-:'),
amicos quofdam, quorum numenim augeri haud
aegre patiebatur. Interim et fcriptorum fuorum,
quae identidem fat grandibus voluminibus emifit, et
•huius fpeciofae vitae fama vfquequaque adeo percre-
buerat, vt et feceffus eius refonaret, et ipfe ea loca,

quibus epifcopus deeffet, accedere caverct, metuens,

nc,

*) Retraai.I. cap.IX. S.2.

**) Poflidius in vita Auguftini c. 3. narrat eum agros

'

fuos, fimulac Tagallam rediilTet, vendidifle et pre-

tium diftribuiffe pauperibus. Quod li vere ab iilo
proditum fuit, neceffe eft, eum vel in alienatis
aut alienis plane degilTe, aut faltem partem de fuis
retinuifle.

***) SermoCCCLV, c.L n.2.

 1 6 Bibliothecae Patrum Laiinomm

ne fi qui agnofcerent, inuitus ad epifcopatum trahe-

retur. Tanto maius iinprouifum ei accidit, vf, cum
amici cuiusdam gratia, quem Deo le lucran poffe
putabat, vt fecum in monallerio eflet, lub flnem
anni 391. Hipponem Regium, lecurus, quia cpi-
fcopum locus haberet, adiiliet, ibique Valerii inter-
eflet concionibus, fubito ad monitum illius de ordi-
nandi presbyteri necelHtate, magno cum tumultu et
clamore omuium raperctur et quantumuis repugna-
ret, crcaretur presbyter. Ferunt tunc quoldam, cuiu
lacrymas eum effundere vidillent, fufpicatos, eas
poenitentiae deberi, quod non continuo epifcopus
fadus ciTet, (tuduiffe confoiari fuggerendo, presby-
.terium quidem infra digniratem eius efle, proxime
tamen ad epifcopatum accedere. At alia et dignior
ipii erat lacrymarum caula, vt non {Qi^\Q\ in fcriptis
fuis profeflus efl. Quippe longe augufrior et grauior
ipfi quam vuJgo plerisque eam anibientibus omnis

hacc facrorum ofiiciorum prouincia videbatur, et

metuebat, ne tantum non in fe praefidii iiaberet,
quam ad eam rite obeundam opUvS eflet. Quapro-
pter eliam id temporis, quod intereflet ab ordina-
tione fua ad Tafchatis fcilum a. 392. dari fibi ad
praeparandum optauit,et cum impetraflet in lolitudi-
nem fe recepit. Igitur muncris iilius primordia ex
hoc demum tempore iufle repeti polle videntur. Pri-
nia autem ipfius cura fuit, vt Hippone quoque mo-
nafierium inflitueret, in quo vota eius adiuuit Vaic-
rius, horto eccicfiae Hipponenfis ad hunc vfum ei
conceflo. Aiiam deinde et praeclaram de ccclefia
benc mcrendi et fimul nomen fuum iilufirandi occa-
fionem nadus cfl per cutndcm Valerium, eo, quod
ipfi coram fe concionandi potcfliitem faceret. Quod
quidem anteliac a presbyteris ficri inloiitum in Ec-
-ciefiis latinis, mox vbipraeiuiifet Vaierius, Graecus
nationc
 / HiJIorlco Literariae Cap. V. 17

natione fcilicet et Jatini fermonis vfu tardior, plnres

per Africam epifcopi imitati funt. Nec vero defiit
inter haec et cetera muneris auocameiita fcriptis in-
figniora fidei capita aut iilufirare et apud fuos corro-
borare, aut contra aliter ac praue ffntientcs adfirue-
re et defendere; afilduum infupcr ipfi cum amicis
tum propinquis ioco, quam remotifllmis permultis,
fuit commercium. Tanta vero fuit huius presbyteri
apud omnes etiam Africae epilcopos citra inuidiam
exifiiinatio, vt fumma dignitate inter eos viri, ve-
luti Aurelius, confih'a eius iubenter admitterent, et
cun(51i adeo in Conciho Hipponenfi a. 393. fine
ex^niplo coram ipfis dejidt et funiholo fcrmonem fa-

cere eum Quibus omnibus de caufis haud-

iubcrent.
quaquam fane inanibus metuens Valerius, ne fibi epi-
fcopus deelfet ad ecciefiam iliam regendam fubito
cuocaretur , petiit ab Aureho Carthaginis epifcopo
totiusque Africae primati, vt fibi ficeret eum colie-
gam et coepifcopum fuum facere. vbi impe-Quod
trafict, mox clero et populo fuo pluribusque epifco-
pis praclenfibus fignificauit et magno cum omnium
conicnfu a Megaiio epifcopo Calamenfi Numidiae
primati, cuius hae partes erant, pofiulauit, vt epi-
fcopum ordinaret. Intercedebat quidem eius ordi-
natioiii, criminis nefcio cuius eum infimulans Me-
gahus; fed vbi falfum illud t&^ in hoc ipfo litlgio
cognouifict, poenituit eum calumniae, nec diutius
in ordinationem eius confenfum cohibuit. Sed et
ipfe Augufiinus reludabatur et non nifi prolatis va-
riis, non Africanis modo, fed transmarinis exem-
plis,quae ab ecclefiae eonfuetudine non abhorrere
probarent, vt viuente adhuc Epifcopo afius eidtm
Apte hoc ioco
ccciefiae praeficeretur, vinci potuit.
ad ingeuium hominis declarandum de recufatione
eius excidit JBencdidinis. „A^o» minoY erat eiuf
Tom. IL \\ mode-
ig Bibliothecae Patriim Latinonim

inodejlia et religio ,
quam tot illu/iriiim virorum^ qiti

aetate illa ^ vt epifcopatum fufciperent ,

ficuti fcri-

bit "'), tenehantur inuiti^ pr.rducebantur^ includeban'

tur , cujhdiebantur , paiiebantur tanta quae nole-
bant^ donec eis adejfct voluntaf fvfcipiendi operis

boni.^^ Contlgit ordinatio eius exeunte anno 595.

aut fub initium fecjuenlis. In liauc vero tam infi-
cnem dignitatem ipfe tantum de fuo transfudit ho-
norem atque claritudincm, vt nullum co iilufirio-
rem epifcopum Ecclcfia latina nouerit. Nam etfi
iam antc fufceptum epifcopatum fumma effet presby-
teri celcbritas, nec ipfos Epifcopos puderet eius con-
filia et vota exfequi, nulJa tamen erat aucloriras eius
ie£;ibus ecclefiaflicis confirmata , circumfcriptaque
Ex quo vero femel
agendi liccntia alieno arbitrio.
ad regendam Ecclefiam Hipponenfem euedlus efl',
ex eius nutu atque ordinatione non folum Valerius
coepifcopus, fed Aurcjius ctiam Carthaginenfis epi-
fcopus et totius Africae primas, totaque cum eo ec-
clefia Africana, quin immo transmarinae ecclefiae.
per totum Occidentcm, pkirimacque in Orientis par-
tibus pependerunt.
Noflrum quidcm in praefcnti non eft oranium
cius facflorum geflorunique hifloriam contexere,
quippe quae cum vniueifa temporum illorum ac
euentuum tam arcle coliacrent, vt fine accura-
ferie

ta ifiorum enarratiotic parum concinne fieri poflit,

nec, n locus minus eflet alienus, nofiram operam

pofi tot fummorum virorum diligentiam requirant.
Expcclabitur vcro imago viri qualis ab hoc tem-.

pore fuerit, ex fcriptis eius gcllorumque memoria

cxprefla, in qua, (i minus acute vidcrim, qui colo-
rum delcdus eflet Jiabcndus , id reprehendi noii
aegre
•) Ipfius verba in Ep. ad Donatiim CLXXIIL n.3.
 Hijlorko Literaricie Cap.V. 19

aegre patfar. Ac primnm quldcm hiic facit vitae

priuatac cius confidcrario» Natura vehemens erat,

facileque ienfibus commouebatur, ita vt|quaecunque

obiicerentur , fubito complecfleretur , modumque
non raro in fruendo excederet. Exercitiis ergo
quotidianis huic auimi morbo ac imbcciiiitati mederi
inHituerat, nempe contemplatione fui ipfius ac in-
vefiigatione vitiorum, prece porro continua et ftu-
dio amorcm Dei in fe augendi. Ac hoc poftremum
quidem poriflimum fuit praefidium, quo contra cu-
piditatum in^petus ac infidias vti foleret. Nimirum
vt celeres ifios fenfuum motus et crebras vibrationes
aut fi/leret aut faltem praepediret, alio conuertere
opus habult interna quadam contentione animique
ad fublimiores cogitationes euedione aut potius ra-
ptu, quo plurimum omni tempore ac in omni con-
templationis genere homlnes viuidi ingenii potuifle
compertum efl. Ncc vero ifle nifus infirmioris erat
cerebri, autjmentem eius de flatu deturbabat, fed vte-

batur etiam in his ratiocinatione quadam ipfi propria

et velut ex perfec^a cognitione et propiori afpec^u
inflammari videbatur. Hinc querebatur apud fe de
laflitudine fua, quae impediret, quo minus Deum,
prout vcllet amaret.
, Metuens fcilicet corporis
imaginem in Deo concipere, fenfu tamen ampiecfli
cupiebat, quae foh'us intelleclus erant. Nam pul-
critudinem dulcedinem Dei
et iaudat et in amplexus
eius vitam fuam currere dicit et cum illo quafi ami-
co et famiiiari biaado fermone colioquebatur *).
B 2 Nec

*) ConfejJ, l XIIL c. VIII. n. 9, Da mihi te Deus

ineus, redde te mihi te enim : amo, et fi parum
efl-, amem validius. Non poflum metiri, vt rciam,
quantum defit mihi amoris ad id quod fat elt, vt
Gurrat vita mea in ampiexus tuos^ nec auertatur
doncj
20 Bibliothecae Patriim Laiinormi

Kec tamen emendare inter ea ceflauit, qiiotqnot m

fe deprehenderet vitia, led ita, vt non fibi iilud ar-

rogaret, fed Deum ipfum operari in fe putaret, quo

magis eum in dies vicifllm amore compledcretur;
indeque enata ilia de operalione Dei in homine feu

graiia diuina effedrice opinio, quae plurimum per

totam vitam eius dominata c(\. Ceteriim erat affa-
bilis et biandus, et tam fingulis, quam tori ecclcfiae

fuae, bene cupiebat. Mores emendare haud poftre-

ma eius erat cura, et nihil|fucatae tribuens religioni,

bene difcernebat
, , (juae ex redo animi propofito,
quaeue

donec abfcondatur in abfcondito vultus tui. Hoc

tantum fcio quia male ejl praeter te
,
non folum,'

extra me, fed et in me ipfo, et omnis mihi copia

quae Deiis non eft, egellas efl! Ibid. Lib. eod,
cap. XXIX. et fq. in. Et attendi vt inuenirem,
vtrum fepties vel o6lies videris quia bona funt
,

opera tua, cum tibi placuerunt: et in tua vifione

non inueni tempora, per quae intelligerem, quod
toties videris, quae fccifti. Etdixi, O Domine,
nonne ifta fcriptura tua vera efl, quoniam tu ve-
rax et veritas edidiOi eam? Cur ergo tu mihi di-
cis, non efle in tua vifione tempora; et illa fcri-
ptura tua mihi dicit per iingulos die?, ea quae vi-
difti te vidiffe bona funt? Et cum ea numerarem,
inueni quoties? Ad haec tu dicis mihi, quoniam
tu es Deus meus voce forti in aure inte-
et dicis
riore feruo tuo perrumpens meam furditatem, et
chimans: O homo, nempe quod Scriptura mea
dicit, ego dico. Et tamen ilhi temporaliter di-
cit, Verbo autcm meo tempus non accidit, quia
aequali mecum aeternitate confidit. Sic ea, quae
vos per fpiritum mcum videtis, ego video; ficut
ea, quae vos per fpiritum meum dicitis, ego dico.
Atque ita cum vos temporahter eas videatis, non
ego temporalitcr ea vidco. Et audiui Domine
Deus meus, et eliuxi ftiliam dulcedinis ex tua ve-
ritate.
 1

'
Rljlorico Literariae Cap. V, 2

(juaeue ex momentanea commotione aut leuitate ali-

qua proficifcerentur: id quod tot eius feu ad ami»
cos, feu aiios quoscunque confilia, monita atque
cohortationcs per epiflolas communicata declarant.
Nec vero dilcipiinam ecciefiae feueris legibus exerce-
bat , et parcillimus erat in puniendo. Idem nec
auarus in augcndo ecciefiae patrimonio, quippe qui
haereditates non quasdam vero fibi obia-
appeteret,
tas recufaret et redderet; quam ob rem a nonnuilis

cticim repreliendebatur, quod minus ecciefiae bonis

profpiceret. Sed vitae foiitariae vt antea cupidifli-
mus, cum per epifcopi negotia et offiu'a humanita-
tis, quae ipfi nouum munus erga hofpites iniunge-
bat, lequi iiiam minime poflet, nouum monafie*
rjum in ipfa Epifcopaii domo conflituit, vnde iu-
niores aiumnos ad minifleria ecclefiafiica fubindc
prouehere loiebat. Ac fane muiiifariarum rerum
adminiflratio cum munere in Afri-
epifcopi talis loci

ca erat coniunda in quibus tamen omnibus expe*

,

diendis ita fe geflit, vt nunquam florentiorem Eccie-

fiae Africanae flatum fuifle exiflimcnt, quam cuin
iiiefunimae rerum non loci iure, fed per fummam
audoritatem praeeflct. Nam et concionabatur noii
folum flatis diebus absque intermiflionc , fed et alias
creberrime et nunquam fine ingenti liominum con-
fluxu et fludio. Ipfe autem fummo ardore ac con-
tentione ad fatigationem vsque id agebiit, vt verba
fua in animos penetrarent , audientes percelierent>
commouercnt, incenderent *). Fraeterea refpoude-
B 3 ;, bat

*) Digna funt verba qnae a pluribus ac vulgo

eius,
folet legantur ex •
de catechizandis rudibus
lihro
cap. 2: n. 3. „Mihi prope femper rermo meus dif-
plicet. Melioris enirti auidus fum , quo faepe
fruor interius, antequam eum expiicare verbis fo-
nan-
33 Bihtiothecae Palrum Latinorum

bat quotidic iis, qui vel praefentes, vel de priuati»

rebus, vel de ecclefiae et fidei rationibus, vcl de
moribus, vel denique, quod frequentiflinie fieri fo-

lebat, de locis biblicis ipfum confultabant. Vt ni-

hil de iis dicam, qui niore iam pridcm in ecclcfiis

inoleto in caufis litigiofis, antcquam in iure deluper

contenderent, arbitrium epifcopi depofcere folebant;
cuiusmodi interpellationes non exiguo ipfi temporis
impendiojconfiabant. Quaefiiones autem iilae, quas
diximus crebro ad eum defcrri folitas, ex momentis
fere leuibus erant repetitae et ab inani et friuola Afri-
canorum fedulitateprofedae, de quibus vere fi quid
vnquam

nantibus coepero: quod vbi minus, quam mihi

notus eft, euoluero, contriftor linguam raeam
cordi meo non potuifle fufficere. Totum enim
quod intelligo, volo, vt, quimeaudit, intelligat;
et fentio, me non ita loqui, vt hoc efficiam; ma-
xime, quia ille intelleftus qunfi rapida corrufca^
tione profundit animum: illa iiutem locutio tarda
et longa eft , longeque diflimilis ; et dum ifta vol-
r::: vitur, iam
fe illa in fecreta fua condidit; tamen
quia Vf ftigia quaedam miro modo impreflit memo-
riae, perdurant illa cum fyllabarum morulis; at-
que cx iisdem vefligiis fonantia figna peragimus.
Nos autem plerumque in auditoris vtilitatem vehe-
jnmtpr ardentes, ita loqui volumus, quemadmo-
dum tunc intehigimus, cum per ipfam intentio-
nem loqui non poflumus. Et quia non fucccdit,
angimur, et veiut fruftra operam infumamus, tae-
dio marcefcimus; atque ex ifto taedio languidior
fit idem fermo et hebctior, *quam erat vnde per-

duxit taedium. Sed mihi faepe indicat eoriim Jtu-

dinm qui me audire cupiunt^ non ita frigidum ejfe
,

eloquinm meum, vt videtur mihi; et eos inde ali-

quid vtile capere, fx eorum deleB£atione cognofco;
mecumque ago fedulo, vt huic exhibendo minifte-
rio non defim, in quo illos video bene accipere
quod exhibetur.**
 Hiftorico Liieyariae Ccip,T^, 23

vnquam Erafmns pronuntiauit: ^^Vberiores fruBus

nohis dfdijftt illud inqenium^ Ji in Italia Galliaiie
vel nafci^ vel viuire coutigij/et. Rudis erat Africa^
vohptatiim auida^ Jhidiorum inimica, curiojafum
rerum appetens. t^nde frcquenter illuni exercent
quae/iioniOus friuolis^ nec tnultum facientibus ad pie^
tatem: et adfuae gentis affecfusfaepe cogitur attenu
perare calamur.i. [/'eriim iali excokndo fenticeto tali
opns erat agricola. Qiiamquam digniora le£fu fcri'
piurus erat ^ fi vel ad Romanorum aut Graecorum
iudiciafe compofaiffet^ velminus indulfffetfimpliciiim
imperitiae. Sed chrifiana charitas prius habet pro»
deffe quamplurimis ^ quam probari praecipius , fra-^
ternae Jalutis .. quam fuae gloriae ftientior, Qitof
dam autem., praeclpue mulicrculas pia quaedam habe*
bat ambiiio^ pidchrum effe ducentes^ qualecunqiie
Jcriptum impetraffe ab epfcopo. Ita Ja&iim ef , vt
dum vir pius omniiim votis objequitur , minus alicubi
Jatifjaciat leBoriJaftidioJo'^).''^ Enimuero non in-
ter Africam foliim liaec infania erat domeftica; fed
in Italia etiam alii5<}.ue Occidentis prouinciis erant,
qiii omncs ab eo veliiti oraculo quodam quaeftiones
folui atque explicari pofle putarent, quibus non lite-

risfolum, fed intcgris voluminibus iaepe refponde-

re opus habuit, dum nemini non fatisfacere non ma-
gis per fummam chaiitatem, quam laudis ac hono-
riscaufa, cuius quidem ad finem vitae appetentiffi-
nius n^ianfit, cuperet. Publica deinde ecclefiae cura
laepe cum ad Concilia et Synodos vocabat, in qui»
bus partim dedifciplina atque moderatione ecclefiae
ia vniuerfum tuenda reparandaue, aut de fingulis
confiietudinibus difceptabatur, aut de vita et moribus
B 4 cleri-

*) Tn Praefatione EpiftoHs praemifla, quae eft in

Tomo II. Opp. ttatim in auerfa tituli pagina.
i4 Bibliothecae Patrmi Latinorum

clerlcorntn linguloriun iiidiciiini fiebat, aut deniqne

pro docilrina confirmanda c^flodiendaque confilia fa-

lutaria agitabantur, ac haereticorum ac fclnfmatico-

rum dogmata aitcsque damnabantur et impngnaban-
tur. Interfuit igitur conciliis, de quibus quidem
cxploratum eft, Carthaginienfibus, quarto 398,
a.

quinto eodem anno , fexto et fcptimo 419. in

a.

caufa appellationum habitis; Africano teitio a. 401.

et quarto407; Collationi aduerfus Donatiflas a.
a.

411; Cirtenfi contra eosdem a. 412. et Miieuitano

contra Pelagianos a. 418* Atque vt nuila harum
Synodorum a(!la clariora funt, quam quae ad haere-
ilum impugnationem Ipec^larunt, ita Augufiini quo-
que nulla vel in iisdem, vel fuopte confilio gefia il-
lufiriora funt , quam aduerfus fuae aetatis haere-
ticos.

Ac contra Manichaeos quidem odium ipfierat

infitum acerrimum ex eo fiatim tempore, quo pri-
nium ad cathoiicam ccciefiam fe recepifiet. Qua-
propter nunqujim dcflitit, eos vei fcriptis, vei prae-
fentes, fi quos deprehenderet, impugnationibus fuis
vexare eorumquc, vt vocare foiebnt, artes atque ca-
ptiones , quibus iuuenibus impnmis infidiarentur,
patetacere et inuidia opplere. Contigit etiam non-
nuiios ab eorum caufa auertere, fed fcriptis, ex qui-
hus primus pofl fufceptum epifcopatum fuir iiber
contrs Epijhlam Manichafi^ quam vocabant yimflf^-
tJienti, et grande opus contra Faujlum^ et aliquanto
pofi cie natnra boni^ neniinem eorum adduxit, vt
vitae fuae poeniteret. Quocirca nec veritus cfl Im-
peratorem pofluiare, vt icgibus olim contra Mani-
thacos Jati.s iuxta cum iliis contra aiios haereticos vi-
gorcm rcduccret. At longe acerbior pugna ipfi
cum Donatinis fuit. Dirum iiiud fchifina inter
vtramque ecciefiam iam ab incunte faecuio quarto
ouuieni
 Hijlorico Literariae Cap, V. aJ

omnem Africam periiaferat et veJnti aiira peflifera

lcrali hali(u fuo omnia paenc chrirtianae charitatis

et moderationis germina in animis enecauerat. PJu.
rinuim vi et aperto bwUo inuicem egerant animisque
femper infenfioribus vtraque pars a cercamine redie-
rant. Ncc parum auxerat tumuJtus, quod de lulia-

no tradi folct, eum Donatiflarum furorem contra

Carholicos aiuiffc. lam dimidia fere pars omniuni
ectlefiarum inmambus Donatiilarum erat, cum Au-
guHinus ad certamen cum ipfis fuo Marte fubeun-
dum fe pararet. Vidit ilie primum ea parte bejli,
qua hadenus a Cathoiicis dimicatum erat , parum
feJiciter rem proHigari et ad exitum perduci pofle,
dum totius diflidii cardo in eo verteretur, vtra pars
veram eccJcfiam fequeretur; vtrum Donatiflae fcJii-
fmatici, an Catholici potius exclufi dicendi efTent;
quae quidem quaeflio cum ad fuperioris temporis
gefla a Donatiflis reuocari foJebat, ad vtriusque af*

fenlum dirimi non poterat. At iJJe cautior non

huic gurgiti fe immifit, fed aggredi eos coepit ex eo,
quod baptifmum in iis , qui a CathoJicis ad ipfos
quod ficuti ab omnium
tranfiiilent, iterari iuberent;
ecclefiarum vfu abhorrens atque noua temeritate in»
trodudlum contendebat, ita fidei quoque aduerfari
vrgebat, indeque non fbJum fchifmaticos, fedShaere-
ticos et fidei contaminatores eos effe coegit. Tum
Vero nihiJ antiquius habuit, quam vt eos ad coJJoquia
pubJica fecum infiituenda peJliceret; quo fore praa^
videbat, vt feu venirent et in obflinatioric fua perfi-
flerent, fcu detradarent coJlationem, inuidiae et
apud fuos Jaicos, quos auertere maximi fane mo-
mcnti erat, et apud imperatores, fi qnando eorum
auxilium impJorandum effet, grauiffimo pondere op-
prefTum iri. Primum igitur iam a. 395, ProcuJeia*
num epifcopum Donatifiarum apud Hipponem, cum
B 5 ipfe
26 Biblioihecae Patrum Latinorum

ipfe tiun pcr alios etiam de colloquio follicitauit;

quoci cum iile coudanter recufalTet, anno 397. For-

tuniuni Tuburci epifcopum eum ipfc vifitaret, ad

difputdtionem fecum, audiente plehe, impuiit, ean-
demque caufam per iitcras cum Fortunato egit. Si-
militer a. 400. Crifpinum Calamenfem Donati/la-
rum epifcopum, vt fecum de diflidii caufa difputaret,
per literas prouocauit; nec non alios identidem. Iii-
terea a* 400. prodiit Fetiliani epiOola, qua fuae ec-
clefiae caufam ftrenue tuebatur acriterque exprobra-
bat Cathoiicis infidias, quibus Donatiflas peterent;
quam coiledam ex pluribus, quibus difledta circum-
ferri foiehat, particuiis Auguftinus accurate refeiiere
conatus quo tempore, vei etiam ante, contra
efl ;

Parmeniani quoque epifloiam fcripfit. Cum porro

a. 401. idil^us Septembribus fecundum Carthagine

Concilium habitum elFet, adumque in eo de redu-

cendis ad ecciefiam Donatiftis, pacifice ac benigne
adlum iri cum iis vifum efl, fi legati ad magiflra-
tus mitterentur , qui geflorum inter DonattAas et
Maximinianiflas ac^a peterent, iisque partim ad con-
vinccndos cos, partim diffamando ad minuendam
^orum apud iuos audlorltatem vterentur. Qnod fuc-
ceflli non omni caruit, eoque animati cathoiici cpi-
fcopi paflTim difcurrentes, partim plebem fermonibus
Labitis a Donatiflis abflrahere, partim pubiica intcr-
peliatione clericos eorum ad colloquia fecum hal)en-
da pcilicere tentarunt; tametfi verifimiie efl, aiiquos
eorum, qui parum verecunde rem gciliflrent, a pie-
be irata, vei etiam incitata, inciementius tracfiatos efle.

Examinati 403. odauo Kalen-

hi legati in cGnciiio a.
das Septernbres apud Cartliaginem coado, placuit-
i]uc denuo circumire masiflratus ac feniores loco-
rum et per antiflites Donatiflarum interpeiiare, vt
aliquos ex numero fuorum dciigcrcnt, qui cum Ca-
tho-
 Hijlorico Liierariae Cdp.V, 27

thollcis loco conflitiuo de caiifa fua difceptarent. Nc

vero haec tumultiiarie ac inuitis poteflatibus faecula-

ribus fierent, oblata eft ab Aurelio et approbata ia

concilio conuentionis formnla, quibus omnes emif-
farii vtetentur, litcrarumque fimul, quibus a guber-
natoribus prouinciarum ponuiaretur, vt per magi-
flratus locorum DonatiAas conuenire liceret. Prae-
ter haec Augudinus epiflolas ad laicos Donatinarutn
circumferri curanit, quibus adhortabatur, vt praefu-
les fuos, ^i ad colloquium venire nollent, ad fol-
vendas difficultates, quibus in fide eorum Catholici
oftenderentur, cogerent, aut ex recufatione eorum
futilitatis argumenta caperent.
Quibus foUicitatio-
nibus et velut incurfationibus magis exacerbati ad-
verlariorum animi et nonnulla crudeliter a plebe
,

funt perpetrata, quae iu/lam fpeciem imperatorum

auxihum implorandi praebuerunt. Decretum ergo,
vt Jegati Itaham et ad ipfum Imperatorem et ad mi-
niflros eins praecipuos et epifcopos eorum locorum,
in quibus iile forte verfaretur, mitterentur hoc no-^
mine, vt ieges generalitcr a Tlieodofio in omnes hae-
reticos conflitutae expreflius in Donatiftas excitaren-
tur. Nec tamen hisce demum fuis literis commo-
tum , iam praeuentum fama immanium Donati-
fed
flarum fcelerum imperatorem, cumpraeteritis Jegibus
vim reddidiffe, tum nouas in eosdem poenas edido
idib. Febr. a. 405. promuigato fanxiffe, a Catholieis

proditum eft. Ac tantum fane vahierunt hae minae,

vt ad primum terrorem ex muititudine quidam cafira.
Donatiflarum defererent, fed vbi remifTius cum ipfis
per prudentiam gubernatorum , qui tantam homi-
num multitudinem tempore iniquifHmo ab impera^:
tore abalienari metuebant, agi coepiflet., omnis feil^
fim fpes Cathoiicorum euanuit. Quapropter illi

non dcfliterunt ab Honorio iterata vice fiagitare, vt

leges
38 Bihliothecae Pairum Latimnim

leges promulgiifae ratac Ivabercntiir, quidem non qiii

fcmel eornm obteflarionibns ceilk legumque execu-

tionem protrahi vetuit. Sed intcr liaec ipfa niedio
fcre anno 409. vel prudentiorum confiliJs, aut Do-
n.itiflarum precibus induigens , cuicunque liberum
relipionis exercitium fore edixit. Ouod tanto into-
l^rabilins acdidit Catholicis, quo confidentius famani
de hac futura indulgentia inter Donatiflas fdbortam
irriferant ipfeque Auguflinus literis publice ad vni-
verfos dircdis captioie vanos eiufmodi rumorcs ab
iis fpargi obiccerat *). Proinde graue rerum lua-

rum difcrimen metuentes, frequcnter conuenere Car-'

thaginem a. ^io.^decretumque in Concilio, legatos
mitti ad Imperatorem , qui quocunque modo impe-
trarent, vt abrogata inuifa illa iege, qua cundis, et
baercticis et paganis, ius facra propria exercendi con-
ceifum erat, vniuerfi Donatiftarum epifcopi feueris
edidis ad Collationem cum Catholicis ineundam
compeilerentur. Nec fatis fuit Auguftino, horum
omnitm iudice Poflidio inceptori et exfecutori^ eos
cogi , fed nec accnfatos videri voluit, ne fcilicet
ipfum cum fuis accufjtorum pnrtcs fuftinere oporte*
ret,delatumque apud Impcratorem, eos ipfos a. 406.
Gollationcm talem poduiafle. Captus efl Honorius
abohtaque pri/lina indulgentia, lege pridie idus Odo»
bris 3 4 10. Raucnnae data et promulgata in Africa
ante XIV. Kalendar. Iiin. feu die circiter XIV. Ka-
lend. 'Febr.' 411, omnes Donati partium epifcopi
^,

quarto iuflfi ab cdic% menfe Carthagine ad Collatio-

iicm praeflo efle. Quodfi ad id tempus venire de-
fredaircnt, fcriptum erat, duorum amplius menfium
quo iterum et tcrtio vocarentur.
fpatium concedi,
Sin nec tum quidem adeflent coiitumaciac poenas
' '
'^ datu-
*) Epift. CV. ed. Bened.

\
 Hiflorico Liierariae Cap, V. 2^

daturos populosqiie vniueifos ad praeflandum ecclc-

fiae Catliolicae obiequium cogeudos, et ecciefias,

c]uotquot in eorum poteHate cflent, refiitucndas efle.

Conuencrc ad diem praeditutam omnes profedi ex
remotiillmis Africae prouinciis, itineiibus moleflis
non minus quam fumptunfis, ignari, quo nomine
et in quem finem, aclaque a Kalendis luniis a. 41 1.
praefentibusCCLXXIX.Donati/larumetCCLXXXVr.
Catholicorum epifcopis deleclisquc ad difputandum
vtrinque feptem, praefide vero et iudice Marceiiino
Tribuno ad id negotium ab Auguflis deiegato, de-
cantafa iiia Coiiatio, cuius exitum iam fatis aperte
Edidum imperatoris monAraueraf. Damnati a Mar-
ceilino et pauio poft Honorii iege tertio Kal. Febr.
a. 412. propofita et poenae in eos fancitae, vt, fi ad

ecciefiam Cafhoiicam reuerti noilent, omncs tum

clerici, tum iaici, poireflionibns fuis et ecclefiis exuti,
in exiiium peiierentur. Qiio fado magna pars eo.
rum, certe locupietiores, neceffitati parnerunt; mul-
ti tamen exilium pafli funt, aiii iatuerunt, nec pau-
ci etiam paiam ac peruicaciter refliterunt feque
fuamque caufam pubiice tueri aufi funt, haud dubie,
quod noffent tot hominum miliia per tot diflitas in-
vicem prouincias non defuitoria opera opprimi poflfe.
Ac fic euenit fane. Tam iente enim perlecutio pro-
ceflit, vt feueriore imperatot is iege opus eifc videre-
tur, quae a. 414. X. Kalendas luiias pubiicata efl:

priori per finguia capita infiflens. Equidcm vero

quamquam negiire non aufim, Auguflinum mode-
rate vidoria iua vfum effe , aegre tamen adducor,
vt eius et reliquorum Catholicorum epifcopornm,
vt Benedi(flini voiunt, interceflionibus mitius Donati-
flas habitos efle credam. Quippe fatius haud dnbie
erat, errantes patienter ferre et cum vitae integrae,
tum charitatis vcre chriftianae exemplis, fi non vni-
tatem.
30
'
Bihliothecae Patvim Laiinornm

tatem, faltem ad pacem cum Catholica ecclefia agen-

dam adducere, quam absque vlla intermiilioiie lacef-

fere, calumniari apud impeiatorem, libertate iurium

fuorum priuare, ac tandem per fummam iniquitatem
fub fpecie iufli in extremum difcrimea adduclos mi-
fericordia fouere. Nam illa quam de fug-
charitas,
geftu praedicabat Sandus Dodor tunc, cum aliqui
ex iis rebus fuis fpoliati, aut aliorum miferia in fu-
rorem adi, in catholicum quendam fuarum partium
defertorem fceleratas manus inieciflent, nefcio, cui
vfui erat futura *'').
Idem vero, cum paulo pofl crc-
fcente legum feueritate muita millia hominum, qui
fedibus fuis, puto, expulfi et omnibus neceilitatibus
cgentes non habebant, quo contugerent, fibimet
ipfis manus inferrent, feciirus ta fpedabat et in has
voces LoyoJitis exempla praebituras erupit: ^^Si pu^
ias moueri nos ojjortere, quia ijlo modo tot millia mo-
ritintur ; quantum exifrimas nos habere confolationis^
quod a tanta dfmentia partis Donati^ vbi nonfohim
nefariae diiiifonis error^ verum etiam furor ifle lex
fa^a efl , longe atqiie incomparabiliter plara millia li'

berentur? -'''''')
Itcm Populorum congregationes per
plurimas Africae regiones ab illa perditione (l)onati-
flarum) liberatorum^ fi fi^b vno confpeSiu videres^
iunc diceres^ nimiae fuiffe crudelitatis^ fi dum time-
retur^ ne homines dejjjerati, et iflorum innumerabili
multitudini nulla aejUmatione comparandi^ fids et
voluntariis ignibus cremarentiir , ifli in aeternum
per*

*) In Sermone ad populum hac occafione hnbito in

ed. Bened. CCCLIX. n. 8 Noua nobis nunciata
funt^ inquit; ciiidani pveshijtero nojlro linguam ex-
Jecnerunt. Ifl.i phrenetici Junt : exercenda est
CilAllITAS; AMANDI KT IPSl!
**) Contra Guudent. 1. 1. c. 29.
 1

Hiflovico Literariae Cap. V, 3

perdendi et fempiternis ignibiis cruciandi relinque"

rentur*).^'' Hoc animo et his arml.s, id efl, hac
nioderatione, patieutia et charitate iii iercndis alio-
rum erroribus et hac ex-crcitaticne, perfeuerantia et
liducia in debellandis vincendiscjue eccleflae hoAibus
Feiagianos aggreflus efl". Initia et progreiTus iflius

haerefis quantum cum vita audorum iuorum ac de-

fenforum coniunc^la fuerunt, in relagii^Coeledii, lu-
liani , Cailianl aliorumque, quorum de fcriptis ali-
quid ad nos peruenit, memoria tangimus et in prae-
fenti etiam iatis efle exiflimamus, vt ad iilos leclores

abiegentur. Certc hic eorum, quae tanta

niliii erat
fpecie contra Donatiflas iadata iunt non animus ,

paci et communioni ecclefiae inimicus, non rixae

ct jitigia prius ab ipfis mota, nuilus fchifmatis tui4)a-

rumuemctus, nihil in vita ipiorum probrofum aut

tantum contemtibiie. Immo liomlnes erant fanae
mentis, indolis ereciae, dodi quidem longe fupra
clericorum vuigus ipfumque eorum coryphaeum
Augnftinum, nullaque ingenii iaude deteriores, boni
denique et fancfiitatis fama adco inciyti; fed huic vni
crimini obnoxii, quod dodlrinam profiteri audercnt,
iiiagni noflii dodoris vifionibus recens fubnatis pla-
ne contrariam. Nam quid .oiim in aitercatione cum
Manichaeis de liberi arbitrii vi et natura fenferit fcri-
pferitque, iam in antecedentibus diclum efl. Acci-
dit vero, vt, cum Simpiicianus Medioianenfis, pofl
Ambrofiae obitum (a. 395.) epifcopus, cuius confi-
lio

*) In libro de Coi^rettione Donatiftarum (qui in hac

caufa vltimus cius fuit) feu Epijiola ad Bonifacium
Tribunum, poilea Africae comitem ed. Bmed,
CLXXXV. cap. 8. n. 32. Nimirum haec ei\ illa
charitaSf quam non ordine amandiffed ordine fubue-
niendi procedere ait in ep,adHonoratum CXXXIX*
11.3.
33 Biblwtlmae Patrum Latinortm

lio monitlsque olim in conucriione fua vfiis erat Au-

gufliuui.-, ad eum literas de loco atque conditione
eius gratulatorias dediflet, fimulcjue quaeHiones ali-

quot partim de cpiAoia ad Romauos, partim de li-

bris Regum enodandas propofuiflet, in locum i Cor.
IV. 7. et verba, Qttid habes ^ quod non acreperis^ in-
cidens, confideratioiie tempefiiua aJhibita, prifii-

iiam fententiam deponeret, fideique initium et bona

opera ex ea confequentia non ampiius humaui arbi-
trii, merum dei donum llatueret. Arde haec
fed
coniundla erant cum illo animi ipfius, qualem fupra
defcripfimus, fiatu, tantoque eupidius ariipiebat, for-
tiusque tenebat ca, quo magis hanc diuinae gratiae
operationem in femetipfo lentire fibi vilus erat. Sed
vnde tantas fubito iras tamquc exitiale odium ia
huius opinionis nouae aduerfarios conceperit, vt noa
folum voce et fcriptis qu.im piurimis *) iitem ipfis

intenderet, fed in raiaefiinam etiam Italiamque et

Coiifi:dntinopoiim vsque b^ium transferret, et, duin
ipfe patientiam in ore gereret et fraternam charita-
tem vuitu ofienderet, homines ira tumidos et auda-
cillimos, immo vero et flagitiofos ad infedlandos
eos fubornaret, rabiem S. Hieronymi ftimularet, Pa-
trum Africanorum congrcgationes ei Fontificem Ro-
inanum Innocentium Bellonae quafi fpiritu yffl.uef,
,

tandemque ab ipfo imperiaii cuimine fuimen pete-

ret: id non faciie inteliiget, nifi qui per diuturnum
cum Donatifiis coniiidum animum eius efFerari et
praecordia atra bile obduci fpedaucrit. Q^iantum-
\is autem virium ac macliinarum ad opprimendos
eos

*) Horum indicem peculiarem iuxta fingulos annos

compofuic lo. GameriHS in Difl'. VI. ad Mar. Mer-
catorem, de fcriptis luiuerfus Haerelim Pelagia-
naai Cap. II. pag. 342 - 354.
 Hiftorico Literariae Cnp, V. 33

eos exhauriret, virostamen, tanta in fcriptis graiii-

tate, tantosque per vitam veritatis, quam profitcren-
I

tur, tcHcs non potuit tot verborum inaiiium et inter-

pretafioniim ludicrarum obftrepitaculis fexcenties re-

petitis erroris conuincere, aut, nifi apud eos, qui
iam ab eo praeoccupati erant, vel auc^oritatem eius

I
fequi mallent, quam ipfi experiri, vei aliud quid-
piam hoc oblequio intenderent, ipfisderogare. Quid?
,
quod iplius adeo libri nouas iites fubinde pepererunt,
! quas tantum abfuit, vt nouis fcriptis, quibus fubue-
nire cerfe non celfabat, dirimeret, vt potius maio-
fes inde tuinultus exorirentur; quemadmodum Adru-
metinorum ct Mafiiiieiifium monachorum hiltoria
teflafur. F-.icet autem non Manichaeos folum Dona-
tidasque et Pelagianos bello petiit fanclifiimus "heros,
tamcn libri illius contra Marcionijlaf, (infcripti con-
tra aduerfarium legis et rroplietarum) Prifciilianijiaf
(ad Orofinm, Confcntium et Ceretium dircdi) et
Nouatianof (per epinojam ad Seleucianam} quemuis -

alium iiobilitaturi , iuxta iUuflres illas expeditiones

pofiti fcre cuanefcunt. Idem de velitatione cbntra
ludaeof dixeris. Nec Paganos ab eo impugnatos
quisquam nofirum noflet, nifi mole et eruditione
iuxta confpicuum opus de Ciiiitate Dei ioqueretur.
Acqnieuit in libro de haerc/ibuf quem anno 429. ^

acccnlere folent. Cum iampridcm fuccellorem fuum

Eradium -presbyterum dcninalTet, fecure illud mo-
mentum expedlabat, quo curam ecclefiae non de-
poncre, fed in alium transferre iuberetur, animam-
que Deo reddidit quinto Kalendas Scptembres (d.
XXVlIf. Augufii) a. 430. Hippone, in tertium men-
fem a Vandalis obfeffa.

I. Scripta Auguflini gemtina, feruato RetraSia' ^, 2, Sqxi^h,

iionum ordine, quem fin)iiitcr audores Magnae Bi-

bliotbecae Patruin fecuti funt.
TomJL C i.Con-
34 Bibliothecae Patrum Latinonim

I. Conira Academicos libri III. pofl Librum ff^ P«/-

chro et Apto deperditum, primi omnium funr,
fcripti a. 386.
a. De yHa beataWher^ dialogis tribus conHans, eo-
dem a. 3^6. non pofl libros contra AcadejuicoSy
fed inter illos fcriptus.
3. De Or din 8 lihnU. Dialogi IV. eodem tempore,
quo praeccdentes fcripti.

4. Soliloquioriim librill. fub initium 387-

a.

5. De Immortalitate Animae liher^

a. 387.

6. De Miijica libri VI. a. 387. Mediolani inchoati, a

389- in Africa abfoluti.
7. DeMoribiis Ecclffiae Catho^, libri II. Romae verfus
licae ^initium a. 388» fcri-

S. De Moribus Manichaeornmj pti.

9. De quantitate Animae dialogus ibidem, eodem
tempore confcriptus.
10. De libero Arbitrio libri III. quorum primum
Romae a. 388. inchoauit, duos poAeriores Hip-
pone Presbyter ordinatus, abfohiit a. 395.
II. De Genefi adiierfus Manichaeos libri 11. quos iti

feceflii prope Tagadam fcripfit circa a. 389-

12. De Magijlro liber ibidem et eodem a. 389- fcri-

ptus.

13. De vera ReUgione eodem a, 389. vel 390. fcri-

ptus.
Hi libri vna cum n. 35. in /. Tomo edhionum
Erafmi^ Louanienfum et EencdiSfinorum.
14. De vtilitate crcdendi liber Hippone a. 392. exa-
ratus. Ext. in edit. Erafm. et Louanienf Tomo
VI. Bened.VIII.
15. De duabus Animabus liber eodem a. 392. confe-
dus. Ext. in cd. Erafm. et Louan. T. VI. Be-
ned. VIII.

iG.Aeia
 ni/!orico Lifcrariae Cap. V, 35

16. ASia contra Forttmntnm qiiendam Manlchaeo-

rum Pre^b. ijiiocum difpntauerat d. ag et acj.Ang.
a.392. Ext. in ed. Erofm. et Loiian, T. VI. Be-
md, VIIL
17. D<^ i'^/^^ f^ Sijmbolo liber natus ex fermone,
quem coram Epifcopis in Concilio Hipponenfi
a. 393. presbyter adhuc habuit. Ext. in ed. Erafnu
et Loiwn, T. III. Bened^V^,
18- -O/? Gnieji ad Uterani liber impeifedlus circiter
a.^9 fcriptus. Ext. in
:. ed, Erafm. Louan. et Be»
ned/liAW.
19. Z)<r St.rumie Chrifi in monte ad Matth. c. V. Vf.
Vlf. Jibrill. circa a. 393. Ext. in ed. Erafm. et
Lo«n;z. T.IV. i?^?z^i.III.

20. Pfalmuf contra DonatiJIar a. 393. Ext. in ed.

Erafm. et Loiian. T. VII. P. I. Bened. IX.
[21.] Ad eundem 393. referendus cA liber
fere a.

deperditus conira Ejjiflolam Donati, Carth. Epifc.

Schifmatici. Nam proxime poft Pfalmum ponit
j^ugnfiniis Retrad. I. 21.
2 3. Contra ^dimantum liber a, 394* Ext. in ed,
Erafm. et Louan. T. VI. Bened. VII I.
23. Expofitio quarundam PropofMomim ex Epift.
Pauli ad Romanos. Dedit Carthagine adhuc pres-
byter a. ^94. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T.IV.
Bened. III.

24. Expofitio Epiftotae ad Galafas eodem circiter

anno fcripra. Ext. in ed. Erafm. et Louan. T. iV.
mned. III.

25. ad Romanos inchoata fub

Expofitio Epiflolae
jdem fere tempus. Ext. in ed. Erofm, et Loiian.
T.IV. Bened.m.
26. De Mendacio ad Conftntiim liber a. 395. Ext.
in ed. Erafm. et Louan. T. IV. .S^wfcf, VI.

C 2 ci-j.De
36 Bibliotliecae Patriiui Latinorim

27. De cbntiuentia llber in Pf.CXLL t;.j. 4. fcr. c.

a. 395. Ext. in cd. Erafm, et Loiian. T. IV. Be-
/ned, VI.
28. Ds diucrfis Qjiaefionihiu LXXXIII. fiue Re-
fponfiones ad Qitaeftionrs LXXXIII. Has Augu-
iVmm a fraaibus iiiterrogatu^, nuUo obferuato
ordine, didauit. in Afiica c. a. 390. Epifcopus
verofadus, eas coUigi iuilir, et vnum ex iis li-

brum fieri curauit a. 398. Ext. in ed. Erafm. et

Loiian^TAV, Bened.T.Vl
29. Ds rlijerfs Qiiaefionilnis Vlf. LibrilL Qui pri-
mi omnium funt, quos Epifcopus icripru j^iigu-

flinus ad Simplicianiim Medioi. Epifc. qui S. Am-

brofio fuffedus 397. Ext in ed. Erafm. et
efl: a.

Louan, T.lV. Bened.Vl. ^

30. Contra Maneiis EpifloJam, cui titulus Fmda-
menii^ liber fcriptus circiter
397. Ext. in ed. a.

Erafn. et Louan. T. VI. Bened.VWl.

3 De agone Chri/Iiano a. 396. confcriptus. Ext. in
f .

ed. Erafm. et Loiian. T. III. Bcncd.Vl.

52. De DoSfrina Chriftiana libri IV^ Hos inchoauit
circa 397. verum ad tertii libri capuc tertium
a.

abfoluit, tribuscjue quartum addidit a. 426. Ext.

in ed. Erafn. Louan. et Bencd, T. IH.
[33.] Ad a. 398. refereiidi quoque Contra partem
Donati libri duo, quoruin meminit Retnd. l, 5,
Sed non amplius exfant.
34. De Fide rerum^ quae non videntuv. Hunc tra-
(^atum Erafniis ct eum fccuti Lonanicnfes tan-

quam fpurium et ex Auguflini fcriptis confarcina-

• tum reiecerant; Benedi^ini veio pro genuino re-
cepcrunt. Videtur nd a. 399. rcfeicndus. Ext. iii
ed. Erafm. ct Louan. T. IV. Append. Bencd.
T. VI.

35.C0»-
 Hiftorico Liferariae Cap^V. 37

35. Confefjionnm Jibri 400. fcripti.

Xlfl. circa a.

Ext. in ed. Erafm. Loiian.n Bened. T. L

36. Contra Faiifim Maniciiaeum Difputatianes feu
Jibri XXXIII. Opus abfoiutuin c. a. 400. (|uod ad
Hieronyminn mifit a. 404. Ext. in ed. Krafnu et
Z.ownH. T.VI. iy^i/r^.VIIL
37. De cum FeUce Manichaeo librill, funt a&a
c.diis

Ccllationiu quam cum eo liabuit Aitgtifinuf Hip-

pone meiife Decembt a. 404. Ext. iii ed. Erafm»
i

et Lonan. T.VL
Beneci.VWL
38*' De natiira Boni liber aduerfus Manichaeos fcr.

poft a. 404. Ext. ia ed. Erafm, et Loiian, T. VI.

i?^«fi. VIII.
39. Aduerjus Secundimm Manichaeum liber fcr. a.
circiter
405. Ext. in ed. Erafm. et Loiian. T. VI.
^«w^i. VIH.
[40.] Hic reierendus eflet, fiextaret, quem contra
Hilarium quendam viium tribunitium iaicum Ca-
thoiicum fcripfiffe fe tefiatur Retrad. lib. II. cap. II.

41. Qttoefionum Euangelicariim XCVlII» libri II.

quos fefiiuanter admodum fcripfit Aiigufinus poft

a. 400. Ext. in ed. Erafnu et Louan. T. IV. Be»
ned. III,

42. Annotationes in lohum fcriptae verfus a. 400»

Ext, in ed. Erafm. et Louan. T. IV^ Bened, III.

43. De cafechizandis rudibus liber pofi a. 400. fcri*

ptus. Ext. in ed. Erafm. et Louan. T. iV. 5^-
«^^. VI.
44. De Trimiate libriXV. 400. inchoati, a.416.
a.

abfpluti. Ext. in ed. Erafm. et Louan. T. III. Be}

ned. VIII.
45. Z}^ confenfu Euangeliftarum libri IV. verfufi a.
400. fcripti, quos inter fcribendum libros de Tri-
nitate compofuit. Ext. in ed. Erafm. et Louan.
TAV,Bened.lll
C 3 46. Con-
38 Eibliothecae Patrum Latinorum ^

46. Contra Parmeiiiani^ Donati in fede Carthag.

Tychonium fcr. c. a/400.
fuccefloris, EpiJIolani\ad
Ext. in cd. Erafm.^ct Lotian. T. VII. Beni^d.lX»
47. De Bapfifmo libri Vll. -eodem tempore aduerfiis
Donatidds exarati. Ext. in ed. Erafm. et Louan»
T.Vll Bined. IX.
[48*] Sequitur 'm\Retraciationim ferie, lib.Il. c. 19.
proxime iiber, cui tit. Contra quod attulit Cen»
turius a Donatiftis: qui non extat»

49. Ad Inqiiifitiones lanuarii librill. c. a« 400. fcr^

Ext. in ed. Erafm. Louan. et Bened. T. II.

50. De Opere Monachorum liber iubente Auretio,

Epifc. Carthag. 400. fcr. Ext. in ed. Erafm,
c. a.

et Louan. T. III. Bened. T. VI.

51. De Bono coniugali liber aduerfus louinianum a.

400. fcr. Ext. in ed. Erafm. Louan. et Bened,
T.VI.
53. De Geneji ad Literam iibriXII. 401. inchoa-
a.

ti, abfoiiiti a. 415. Ext. in ed. Erafm, Louan, et

Bimd. T.III.
54. Contra Literas Petiliani Donatiftae ^ Cirtenfis
vel Conflantinienfis in Numidia Epifc. libri III.
Ext. in ed. Ercfm. et Louan, T. VII. Bened. IX.
55. Ad Catholicos Epiflola contra Donatiftas vulgo
de vnitale Ecclefae liber, qui a quibusdam non
-Augnjlini putatur, a Diipinio tamen ei alTeritur
et ad a. 402. refertur. Ext. in ed. Erafm. et Lo»
van.T. Vir. Bened.lX.
56. Confra Crrfconium Grammaticum^ qui PetHia"
ni caufam defendendam iufceperat , iibri IV. a.
40 f^. fcr. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T. VII.
Bfifd. IX.
Hoc ioco fubiungendi fnifient ; fi extarent, libri
trcs fnbfequenfrcs, quorum Auguilinus meminit
Rctracl. 11. c. 27. ag. 29, fciiicet,

[57-]
 Hi/lorico Uierariae Cap.T^. 39

[57.] Liher Probationum et Tejlimoniorum conira

DoncitiJlaT.

[58-] Contra nefcio

quem Donaiijlam.
[59.] Admonitio Donatijiarum de Maximianijlis,
60. Liber de Dimnailone Daemoniim fcr. inter a,
406 et 411. Ext. in ed. Erafm, et Loiian, T.HL
Bened. VL
61. De fex qitaefionilms conira Paganof expofitls
Jiber ad Deo graiias Pfcsbyterum, c. a. 408. fcr.

videtur. Meminlt Augtftinus Retracft. IL 3 1.

Inter epi/lolai editus e/l (oJim 49. nunc 102.) ia

ed. Eraftn, Loiian. et Bened. T.IL
[62.] Secjuirnr in J^etra5fA'\h,\l. 32. Expoptio Epi^
folae non extat.
S. lacobi^ quae

63. /?^ peccatorum meritis et reuiiffione ac de Bapii*

fmo P armilorum Librilll. ad MarccUmum fer. a*

£^\7., Kxt. in ed. Erajm, ^t Loiian,'l,\\\, P.IL

Bened. X.
64. Z?^ z/M/Vo Boptifmo liber eodem tempore fcr.

Ext. in ed. Erafm. et Louan. T. VII. Bened,\X*

(65.] Qnem pofl opus de i;;nVo Baptifmo recenfet
Jlugijiinus \L 35. liber de Maximianijlis contra
Donatijtas.^ iam non amplius reflat.
66. Z)^ Gratia Noui Tejlamenti liber ad Honora»
tum fcr. c. a. 412. Ext. in ed. Erafm. Louan, et
Bened, T. 11.
67. Z)^ Spiritu et Liiera liber ad Marcellimm a.

412. vel 413. fcr. Ext. in ed. Erafm. et Louan,

T.ULBened.X,
6$, De Fide et Operibus Jiber fcr. a. 413. Ext. in
cd. Erafm, et Loiion.T. IV. Bened, VI.
69. Breiiiculus CoUationum contra Donatijias fcr.

fub finem a. 41 1. Ext. in ed. Erafm. et Loiian,

T.VIL Bened,lX.

C 4 70../^rf
40 Bibtiothecae Patrum Latinorim

70. Ad Donatijlas poA didam Collationem liber

forte fub
Louan,
init.

T. VII. Bened. IX.

0. 412. fcr. Ext. ia ed. Erajm. et
^
7 I. De vidmdo Deo ad Paidinam liber. Ext. m ed.
Erafm. Louan. et Bened. T. II.

73. D^ natura ei Gratia contra Pelagianos Jiber a.

415. Icr. Ext. iri ed. Erafni. et Louan. T. VII.

F. II. i?6'«^i. T. X.
73. Z?^ Perfe&ione iujtitiae hominii ad Eutropiiiin
et Paulum, Epifcopos Gallicanos, liber feu Epi-
flola fcr. a. ^rs:. Ext. in ed. Erafm, et Louan»
T.Vn.f.il Bttied.X.
74. Z)^ Cm/^n/^ Z^^nibriXXlI. ad Comitem Mar-
Kellinnm^ quos aggreffus eft fcribere Auguflinus a.
415. poft captam ab Alarico^ Gothoruin Rege,
Vrbem llomam, abfoluit demum a. 427 vel^^g.
Ext, in cd. Erajm. et Louan. T. V. Bened. VII.
75. Z^^ ^owo Fiduitaiis liber (feu Epi/lola). Non
meminit eius fn RetraStationibus., fed a Poflidio
in indicem rclata cfh Ext. in ed. Erafm. etLouan.
T.W.B^ned.Vl.
76. Conira PrifiHiajiifas et Origenijlas liber a,
415. fcr, ad Pauiiim Orofum Hifpanum. Ext. in
cd. Erafm. et Louan. T. VI. Bened.Vlll.

77. De origine animae ad Hieronymum. vid. infra

n. u2.
[78.] Sequitur in Retra&. lib.II. c.46. liber ad&/^-
riium, Donatiflarum Epifc. qui hodie non extat.
cf. n.8S-86.
79. De Geftis Pflngii conira Aduerfarios Gratiae
D. N. L C. liber a 416. feu 417. fcr. ad Anre-
lium, Epifc. Carthag. Ext. in Sujjjjlem^ Vignerii
T.I. ^.^i^^fqq. ct cd. Bmcd. T.X.
80. De corre5fione Donaiifarum liber ad Bonifa^
cium Tribunum ac demum Comitcm ia Africa
fcr.
 Bijiorico Liieraviae Cop. V, 41

417. Extat inter Epirtolas oliin 50. nuiic

fcr. c. a.

1^5. ed. Erafm. Louan. et Bened. T. II.

gi. De Praefmtia Dei iiber ad Dardanitm in Gal-
iiis rraefediun icr. circa idem tempus. Extat inter

epiftolas (olim 57. nunc 18 7) edir. Erafni. Lo»

van et Bmed. T.II.
82. In Enangeliinn loliannis 'Tr^(^2tusCXX\V, qui-
bus praellxa eli Procfatio inccrti Auffloris. Ser-
niones lunt ab AngvfliHO pro Concione Iiabiti an-
nis 4 1 6 et 4 1 7. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T.
IX. Bmed.m.
83. In Epifiolain L Diiii lonnnis ad Parthos Tra-
datus X. fub.idem tempus fcripti. Ext. in ed.
Erafm. et I^onan. T.IX. BenedAll.
84. De Gratia Chrijfi et Peccato Originati contra
Pelagittm et Cockjliiim iibri II. circa medium a.
408. fcr. Ext. in ed. Erafm. et Loiian, T. VII.
. Bened, X.
85. De gefiis cum Emerito Caefareae in Mauritania
Douatiflarum Epifcopo liber a. 413. vei 418.
fcript.

86. Sermo ad Caefarienfis Ecclejtae ptebem Emento

praefente habitus. Ext. in ed. Erafm. et Louan.
T.mi. Bened.\X,
87. Contra Sfrmonem quendam Arianoriim fme Au-
doris nomine liber a. 4 1 8- fcr. Ext. in ed. Erofm»
etLouan.T.Vl. Bmed.Vlll
88. De Patientia iiber vei potius Sermo fcr. vt cre-

ditur, ante a. 418. Ext. in ed. Erafm, et Louan,

T.W.Bened.Vl.
89. De Nnptiis et Concitpifceniia ad Vaterium Co-
mitem libri II. Prior fcriptus efl a. 418. exeunte,
fecundus a. 420. Ext. in ed. Erafm, et I^ouan. T.
V\lA\ll.Bmed,T.X.

C 5 cjo.Lo-
 43 BibUothecae Patrum Lntinovtim

90. Lociitlomim Ifbri VIl'. c. a. 419. fcripti. Exf. in

Ernfm. Loiian. et Beneci. T. III.
ed.

91. Qiiaejlioniim in Heptateuchnm DCLXV^ libriVII.

eod. a. 419. fcr. Ext. iii ed. Erafm. et Louan, T.
lY.Bmed.m.
92. De anima et eius origine libri IV. a. 4 1
9 et 420,
fcripti. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T.VII. IMI.
Bned, X,
Ceteruui fcripferat Augujlinuf a. ^i^.^ad S. Hiero-
nymum de origine animae librum, qni inter
CLXVI. in ed. Bened. alias
Epiflolas extat ordine
28. fnnulqne alterum de fentcntia D. lacobi
ApoHoli IL 10. Qtii offenderit in vnoj fa&us eji
omniumrtus^ EpifL CLXVJI. olim 29. Vtram-
que tanquam libros recenfuit Augufiinus Retradl.
lib.ll. C.45.
95. De coniugiis adulterinis ad Poltentium librilL
fcr. a. 4x9. Ext. in ed. Erafm, Louan. et Bened.
T.VL
94. Contra Aduerfarium Legis et Prophetarum li-
bri 11. lcr. a. 420. Ext. in ed. Erafm, et Louan»
T.VLBened.YlU.
95. Contra Gaudentiim., Thamugadenfem Epifc.
Donatiflarum iibri II. eodcm a. 420. lcr. Ext. in
ed. Erafm. et Louan. T. VIL Bened,\X.
96. Contra Me^idacium liber ad Confentium a. 420.
fcr. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T. IV. Be-
ned, VL
97. Contra duas Epijfolas Petagianorum libri IV.
ad Bonifacium I. Epifc. Rom. Zofimi fucceflorem,
fcripti a.420. vel pauio poft. Ext. in cd. Erajm,
et Louan. T. VIl. P. 11. Bened. X.

98. Contra lulianum iibri VI. a. 421. fcripti. Ext. in

ed, Erajhu et Lomn, T. VII. V, L Bened, X.

g(),En'
 Hijlorico Litcrariae Cap. V. 43

99. Enchiridion f. Mantiale ad Laurentium de Fi- .

de, Spe et Ckaritatr^ fcr. 421. Ext in ed. Krafnu

et Loiia:i, T. III. Bened, VI.
100. De citrapro mortms gerenda a. 421. fcr. Exf.
m Erafm. et Lonan. T.IV. Bmcd. VI.
ed.

10 1. De 0^0 Dnlcitii Qjiaejlionilms liber lcr. a. 422.

Ext. in ed. Erafm. et Louan. T.IV. Bened.Vl.
102. Reu^iila ad ferms Dei de tribus vltima *), de
qua dubitat Erafmus , licet indiguam Augujli'
no uDu iudicet, alTerunt plane BeneaWini, Extat
in Epidola CCXf. (alias CIX.) Sandimonialibus
ab ipio lcripta a. 423. vei 424. Inde vero de-
promtam virisque aptatamfuiiredicunt. Ed. Erafm.
Louan. et Bened. T. I,

103. De Grotia et Libero Arbitrio ad V^aUntinnm

Abbatem et Monachos Adrumetinos fcr. a. 426.
ve) 427. Ext. in cd,Erafm.€tLoiian. T.VII.P.II.
Bnud. X.
104. De Correptione et Gratia liber ad Monachos
item Adrumetino^ a. 427. fcriptus.
105. RetraSfationuiH lihnll, in qulhus^AtiguJlinuf
opera fua XCIV. m
libris CCXXX. recenfet ad an-

num vsque 427. quo fcripti funt. Ext* in ed. Erafm,

Louan. et Bened. T. I.
106. De Haerefbus liber intra a. 428 430. abfo-
et
lutus. Ext. in ed. Erafm, et Louan, T. VI. Be'
ned. VIII.
107. TraSiatus f. tiber de Incarnatione Domini ad^
verfus ludaeos poft librum de Haerefibus a Bene-
dicfiinis ponitur. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T.
VI. ^W.VIII.
108. 109. Coltatio citm Maximino Arianorum Epi»
fcopo librique duo contra eimdem, Collatio habita
cft

*) De reliquis vide infra n. 21. 22. in Dubiis»

44 Bibliothccae Pairum Latinoriun

efl 3.42«. Hfppnne. Ext. iii ed. Ernfm. et Louan,

T.VlBmfd.MH,
iio. De Praeciiftinatiom San&orim libcr ad Pro-
fperim Hilariim fcr. a. 428. vel 429,
et Ext. in
ed. Erafni. et Louan. T. VI. B^ned. X.

111. Z^5 Prapdeflinaiione SanStoritm liber Ildus,

vulgo ^/^ Z)o«o Perftneranfiae nuncupatus ad eos-
dem 428. vel 429.
fcr. a. Ext. ia ed. Erafm. et

Louan. T. VI. Btned. X.

112. Contra feciindam luliani rfponfionem^ opus ini'
perfeBum fex Ubros compleBens fcr. a. 42^*. vel
429. Exr. in Fignerii Snpplem. T. II. Bened.
ed. X.
iJ3. Specvtim ex vtroqne Tejlamenio fub a. 427.
lcriptum et a Pofidio in Indiculo et ^/7« JJugu-
Jlini memoratum. Ext. in ed. Erafm. et Louan^
T. III. Vignerii SitpplA. BtnedAll.

114. Examinationes in Pfalmos Dauidis CL, Ext.

in ed. Erafm. et Lotian. T. VIII. Bened. IV.

1 1 fy.Epifolae numeroCCLXXf. iuxta ordinera chro-

noiogicum a lienediclinis in IV. Clalles dilpofitae,

Ima Clailis eas continet, quas Auguftinus nonduni

epifcopus fcripfit ab a, 386 ad 995. Ilda, quas
ab eo tempore icripfit ante Collationem Carthagi-
nenfem cum Donatifiis habitam et detedam in
Afrtca Pelagii haerefin, i. e. ab ^.'396. ad 412.
llla, quas ab eo tempore ad obitum fcripfit, nem-
pe ab a. 41 IVa eas, quarum tempus
1 ad 430.
minus compeitnm liabetur , quas tamen omnes
ab Au^iifino iam epifcopo fcriptas efie certum c(l.
jHuguJlini Epiilolis antea vulgatis paucae hacienus
ineditae accefferunt in ed. Bcnedi(fIinorum. Ext.
in ed. Erafm. Louan. et Brned. T. II. Phires au.
tem iamiam inter Epillolas leguntur, quas tan-
quam
A Hijlorico Literariae Cop.F^, 45

quam libros ^ugitfiimif inRetrac^. recenfuit, quas

fuis locis notatas videbis.

116. Serwones. Horum variae cxtant collediones,

quarum qiiinque fequentes (praeter Sermoues ad
fratres in Ercmo^ prodicrunt in ed. Erafm. Baf.
1529. T. X. "»

I. De verbisDomlnl fiue de verhis Enangelii, Ser-

mones LXIV. Ex his Sermo 14. Eradii Pres-
byteri e(l, 19. Maxlmi Taurincufis, 2^.S.Ain'
brojii McJioianenfis Epifcopi.
II. De verbis /JpoJioU Sermones XXXV. Ex his
Sermo 25. Maximi cfl, inter Ambrofianos no-
nus.
III. Homiliae L, in qnibiis varia fcripftirae loca
expHcanttir et Lcci commnnes tra&aninr, Ha*
rum quarta ex Ambrofi fcTiptis decerpta.

Colledtiones ifiae tres antiquac funt, ante an-

nos quippe 8 00 faclae, Augufiino tamen
nequaquam aequales. Duos fequentes autem
fumma incuria adornatae funt ab ed. Amer-
bachianae curatoribus, uempe
IV. Sermones de Tempore CCLVI, cx quibus plu-
rimi alios prae fe ferunt audores. Sermones
verog?, 215, 255. fpuiii habentur. Sermo-
nem 191. Augufiino ^biudicat PhiL Labbeur»
Eorum vero nonns eA Serino Bernardi ; 11.
Maximo tribuitur; i 5. Sfueriano vti et Fiilgfn-
tio adfcribitur; 5 ;. S.Leonis efi; 37. Maximi;
48- ex Hilario, Ambrofio ot Aiignjiino hinc
inde defumtus crt ; 63. S. Leonis cA; 63, 77,
117. S /Imbrofii; iig. Maximini; 120. Eu-
febio tribuitur; 125. idem fere e(\ ^c Si/iidw^
tiim Damafo infcriptiim inter Opera S. Hiero^
nymi; 12^. Maximiim.^ i^^o. Cliryfoflomum
audorein habet; 136, 133, 156, 176. inter
Eiife-
46 Bibliothecae Patrim Latinonm

Eufebianos habentur; 177. 5. Gregorii efl;

M
173. ex eiiisden} fcriptis defumtus; 226, 228,
239, 242. ex Ambro/ii fcriptis.
V. De San&if Sermoi.es LI. ex cjuibus Sermones
I. et 18. Fuigentio adfcribunt nonnulii; fermo ^

2 2". e Petro Rauennatenji decer^tus e(l; 26. in-

ter Ambrojianos repeiitur; 27. Maxinii e{l;
30. et 31. fpurii luut, poflerior intcr AmbrO'
fianos habetur , vti et fermo 33; 35. Fidberti
eft; 36. Etifebii Epifcopi; 37. Alcuini Presby-
teri, ex variis tamen confarcinatus; 47. etiam
5. Leoni tribuitur.

VI. Sermones alii XVII. ex quibus fex de TempO'

re^ [e^iimus de verbis Apofoli, decem de San-
Bis in editione Parificnfi 1531. primum editi.

VII. Sermones IV. vidclicet de Jacob et Efau^ in

feflo .!?. l^incentii^ n\ Prouerb. XIII. in ParO'
holanyS^ninantis ^ et in illud 7Iffl/^A. XVI. Qui
vult venir%poJi me etc. Hi primum prodierunt
(cum Tradatu in Orationem Dominicam) in
cd. Bafil. 1556. Quibus accelTerunt in ed. a.

1569.
VIII De diiierfis Sermones XLIII.
IX. Fragnicnta Sermonum S. Auguftini XXVII. ex
Eugippii Abbatis Thefaiiro feu Collecflionibus
ad Probam Virgiuem, atque ex Commentariis
Flori^ Lugdunenfis ecclefiac Diaconi, in Epi-
floJas Pauli, ex verbis yjvgujiini fub bedae
nomine inter eius Opera et feorfim etiam im-
preffis.

X. Sermones de diuerjis CXXIIl. a Louanienfibus

a. i57i.TomoX. editi, annumeratis praedi-
dis fermonibus XLllL Ex his plurimos fup*
pofititios ciTe fatentur ipfi Louanienfes.

XL^o.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 47
XI. HomiliaeXl. a Parifienfibus editae a. 16 14.
ex MSS. Carthufianis, atque aliaeXlll, exMSS.
Vithocanfs.

XII. Sermones XL. de variis argnmeutis a lacobo

Sirmcndo lefuira prinium editi cnm notis Parif.
1631. ^. „quorum nonnullos, ^\t. And. Riiie^
tus^ vt nolim negare /lugi[ftinimi auc^^orem
habere, maxime qui in \i\{\'\cu\o\PoJfidii nume-
rantur, alios tamen, qui e Monachorum cry-
ptis prodierunt, patietur Editor apud nos elle
fufpedae donec probationibus digniori-
fidei,
bus nobis commendentur. " Inter hos autem
XL. Sermones habentur Homih*ae illae XIII. fu-
perius commemoratae.
XIII. Sermones VI. Romae primum 1644.
editi a.

a loan. Bapt, Mavo Romano, S. Angeli in Fo-^

ro Pifcium Canonico.
Quatuor pofieriores Sermonum Coliedio-
nes recudit Vigneriiis Partel. Suppl. Parte ve-
ro II. XLVI. hadenus ineditos atque ex
alios
diuerfis Bibliothecis depromtos addidit.
Ceterum in praecedentibus Sermonibus no-
tari debet, non raro euenire, vt idem Sermo

in diuerfis Sermonum Coliedionibus bis vel

forfan faepius numerctur: quampiurirni vcro

cx aliis Aiignftini fcriptis excerpti funt. Ser-
mones ex iiisce aliquot fpurios obiter notaui-
inus: at cum ionge adcuratius id praeftiterint
Benedidini , nos Cenfuram Sermonum ab iis

latam in compendio exhibere e re fore arbitrati

fumus *). Sermones itaque omnes, quibus
Tomus

*) Commode nobis datum fait hoc loco dillgentiam

auftorum Magnae Bibl, Ecclef. Coton, qui poft Ca-
veum
48 BibUothecae Patriim Latinorum

Tomus V. abfoluitiir, (de quo vide infra ad

jpfius edirionis cornmemorationem) in quatuor
Claflcs rcdegcrunt, de Scripturis Vtt. ct Noiii
Te/iajiienti, de Teriipore^ dt San^.if^ et de Di'
ver/is: quibus accefiit quintus O v do fcnuonum
dubiormn; cnm nonnifi aperte fnppojititii in
Appcndicem rciedi fint. Clailes ifiae quinque
Sermoncs complec^tuntur CCCXCIV. piaeter
Fragmenta. In Appendicem reiiciuntur, tan-
quam certo ccrtius Ipurii, SermonesCCCXVII.
ex Colleclionibus (upra memoratis hinc inde
felcdi: nimiinm ex vulgaii Coliedione Ser-
monum de F^irbis Domini (vid. fupra n. I.)

Seim. 5. M^ ^9-> 20, 22, 28, 34^ 47i 52,

54, 56, 17, 58-, de f^erbis u^pojloli^ (n. II.)
Serm. 21, 25, 26, 34, 35. Homiliarim L.
(n. 111 ) Sermo 2, 9, 4, 6- 10, 12, 15, 16,
21, 22, 26, 30, 31, 33, 35, 59, 45-
48- De Tempvre (n.lV.) Serm. i, 2, 3, et
omnes reliqui, praetcr ^tum, 12, i6, 19,
20, 23, 25, 27, 28, 30, 31, 32, 34»
39, 42, 45. 49. 50' 53, 7^. 74^ 94, 96,
107, 109, iio, 113, 119, I3S, 139.
140, 141 , 143-149, 151, 155, 160, 164,
165, 170. 174, iST), 187' '9^1 305, J12,
214, 220, 234- 2^7, 245, 246, 254,
356. Sermones de San^is (n. V^) omnes fpu-
rii funt praeter 4m, 1.2, 17, 23, 24, 42,
45, 48, 50, 51. Inter Scrmones XVII. (de
quibus n. VI.) fpurii funt lus, 2us, (qui pars
cll Sermonis 5 1. in Coilcclione Renedicfl.) 7US
(pars Sermonis 361.) 35, 36, (pars Sermonis
279)
veuni ct Oitdinum haec ex I3cnedi6tinis excerpfe-
runt, in vfum noilrum conuertere.
 L

Htjlorico Literariae Cap, V^ 49

279«) 38, 65, 96, 97, 98, 99^ 1^8. (pars

Sermonis 325.) Ex Sennonibus LXXVI. nd
fraires in Eremo commorantef etc. nonnifi fex
in TomoV. exhibent Benedidlini, reliquos in
fequenti. Ex his fcx, fpurii funt tres^ qui ia
vuJgriri Sermonum iftorum coUedione locum

obtinent 56, 70 et 73. Ex Sermonibus ab

Hieron. Vignerio editis Supplem. ParteL fpu-
•
rii fnnt qus, 4, 5, 13, 14, 15» i?» »8- In
Parte II. ipurii funt lus, 2, 8, 10- 14? ao,

33, 35, 36, 37, 29, 34, 36- 39.

Denique reiecfli funt a Benedidinis inter Ser-

moncs Tom. V. iibri aliquot Erafmo et Lo-
ab
vanimfibus inter Tradatus repofiti nimirum
:

117. De Epiciiraeis et Stoicis in Ad. XVII. Apoft.

Tra^atus md»: ojnnino mahs^ iuxta Erafnmm in
Cenfura huic praej^xa, fed nihil aiit quam mini'
mim habens Aiignfini* Contra Benedidini iudi-
cant, omnino bonim Sermonem^ et nihil ha-
et

bentem nif Augiifiini. Eius meminit Pojfidius in

Indiculo cap. I. Extat in editione Erafnu et Lo'
va?i. Tom.VI. Bened.V. Serm.CL. ClalT.

118. In iilud Exod. III. 14. Egofum^ quifiim^ fci-

licet, dernbo^ in quo famma erat ^ et rtibus non

comburebatur. Hic tradatus in Erafmiana qui-
dem editione incerti Audoris effe praenotatur, at
in Vlimmer. et Louan. tribuitur Augufino, Bcne-
didini vero inter dubios parum abfuit, quin re-
ponerent. Ibid. Serm. VIL

119. De decem chordis liber feu Sermo a Poffidio

notatus in Indice c. 8. atque ab Eugyppio et Flero
citatus. Ibid. Serm. IX. Erafm. et Loiian.
Tom. IX.

Tom.IL D 120, Ds
50 Blbliothecae Faimm Latinorum

1 20. De PaJIoribusl Vterque ad Ezccb. Cap. XXXIV.

12 1, De Ouibus l Ibid. Serm. XLVII. et XLVlIf.
j contra Donatillas.
13 2. De conuenientia decem ptagarum et decemprae*
ceptoriim. Ibid, Serni. VIII. Huius quo».|uc nie-

niinit Pqffidius in Ind. c. 9. et ipfe Augujl, in VL

LXXVIL n.Fiagmentum repertum
27. eft inter

Eugyppii Excerpta in MS. Regio et Vidorino.

IL Scripia Deperdita.

Praeter illa, quae paflim indfcata funt n. 31. 33.

40. 48. 57. 58. 59. 62, 65. 78. aiia diligenter eno-
tauit Guil. Caue^ fciiicet

1. Contra Paganos lib. III. et Exhort. ad eosdem,

2. De Sacrijiciis SjjirituaUbits conira Manichaeos,
3. De Sacrijicio vefpertino, Qui tradatus fortafle
non aiius efi, quam Sermo eiusdem tituli ordine
342. ed. Bened. ex Sirmondianis^ (olim gus) ia
quo explicatur initium Euangeiii lohannis.

4. De die Doniini fecundum Sophoniam Prophetam

contra Manichaeos.
5. Tradatus diuerfi contra Arianos»
6. Ad Primianum^ DonatiftarumCarthaginenf.Epifc,
Commoniiorium.
7. De traditione in perfecutionibus et defalfo Bajpti^
fmate contra Donatiflas libb.IIL
8. De Baptifmo contra eosdem liber.
9. Ad Mercatorem Epifcopum contra eosdem. Pri-
mum quidem prodiit in Editione Renediclinorum
ex peruetuAo Codicc Monaft. S. Rertini in Beigio
y/M^2f///«i Epidoia (ordine 193) ad 3Iercaioremy
eum procui dubio Mario pracnomen fuit,
, cui
anno circiter 418. fcripta, quam recenfuit Po^-
dius Iq Indic. c. 4* eiusdcmijue tertiam partem
trans-
 Hijlorico Liternyiae Cap. V^ ^51

transtnlit Augufiinus 'n\ librum de odio Dulcitii

Qjiae/lionibuf (de quo fupra n. loi.).
10. De charitate tradatus diuerfi.
11. Principia Geometriae, Arithmetices ^ et Philo^
fophiae.
12. Epijlolae^ Sermones et TraSfatus plures, quo-
rum mentio habetur in Ind. PoJJidii^ apud Bedam,
ipfum AuguJUnum, et aiibi.

III. Scripta Dubia^ Suppojititia^ Spuria.

1 . De Symboto Regula fidei ad Catechunienos li"

f.
bri vcl potius Sermones IV. Extant in ed. Erafm,
et Louan. T.IX. Bened.Vl. vsque ad n. 8.

2. Sermo de quarta Feria^ fiue cultura agri Domi^

nici.

g. De Cataclyfmo feu Dilimio.

4. De tempore Barbarico fiie in tempus perfecutionis
Barbarorum.
5. De noito Cantico et de reditu in coelefem patriam
ac viae periciilis Sermo ad Catechumenos.
6. Scrmo tf^ Difciplina Chrifiana,
7. Sermo de Vtilitate leiunii,
de Vrbis excidio.
'

8. Sermo
Qiiae fequuntur, vsque ad n. i 5. extant inAp'
'romiVI. ed. Ben^ed. n. y. 10. 11.
penci. Tom.lX.
Ed. Erafm. et Louan.
9. Sermo de contemptu jiiundi. Incerti Audloris. Item
Sermo de vanitate faecuH^ qui ferme totus habetur
in tra(f}atu de re&itudine Catholicae conuerfationis^
de q!?o infra n. 61.
10. Sermo de bono difciplinae. Melch. Goldajlus ah
Hciiminsfdd afferuit Valeriano Cemeiienfi apud
Alpes maritimas Epifc. faec. V. eiusque etiam no-
men praeferunt Fragmenta huius opufculi in vetu-
fio Codice Colbertino reperta.
D 2 ii.Ser-
5^ Bibliothecae Patrum Latlnorujn

II. Sermo de Obedientia et Hiimilitate,

I a. Tra^atiis de Caritate f» de verbis Pfalnii Terra
dedit friL^tum fiiiim.

13. De Oratione Eleemofyna Tradatus, (feu po-

et

tius fragm. maioris Operii)) ab Hieron. Vignerio

editus Tomo II. Supplem.
i^. De Generalitate Eleemofynarum.
15. Sententiae Mifcellaneae. Haec omnia incerti
funt Aucloris, nec AuguAinum fapiunt.
16. De creatione primi hominis. Totus infertus eft
hic liber in Tradtatu de Spiritu et Anima n. 67.
Reperitur inter Opera Ambrofii fub Tit. Tra^a-
tus de dignitate primi hominis et inter Opera Ai'
cuini cum tit. Cogitationes B. Albini Leuitae ia
haec Genefeos verba, Faciamus hominem ad ima'
ginem noftram. Ext. in ed. Erafm. et Louan*
Tom. IX. Append.
17. De arbore fcientiae boni el mati. Ext. in ed.
Erafm. Louan. T. IX. Append.
et Bened.
Sequentia vsque ad num. 23. extant,in Appenct.
Tom. L ed. Bened.
18- De Grammatica llber.
j 9. Principia DialeSiicae et Rhetorices. Libri III.

20. Categoriae decem ex Arijiotele decerptae. Qua-

tuor ifti traclatus, qui Auguflino in praecedenti-
bus editionibus adfcripti erant, (Erafm. et Louan.
T.I.) a Benedi(5linis in Appendicem reiedi, fpu-
riis (Tom.XI.)
accenfentur.
21. Regidae Clericis traditae Fragmentum.
22. Regnla fecunda (Tcriia ei\ genuina, vide fu-
pra n. 102.) Ext. in ed. Erafm. et Loiian. Tom.I.
in Append.
33. Liber de l^ita Eremitica ad Sororem, quem noii
edidit Erafnus. Extat in Append. T. I. Ed. Lo^
van. et Bsned. Adredi Rieuaileafis eA (qui Saec.
XIL
 Miflorito Literariae Cqp» /^, 53

XII. vixit) iuxta Lucam Hotjleniim, Tertia circi-

ter pars in Operibus Anfetmi^ fcil. Medit* XV.
XVI. et XVII. extant.
Quae fequunfur, vsque ad n. 26, in Appcnd.
Tomi II. Ed. Louan, et Bened. extant.
24. Epijiotae XVI. mutuae S. Augiijlini et Papae
B'niifacii f. breuilllmae, quas antiquas eiTe fatetur
Ernfmiis^ fed Jlugnflino abiudicat, quod iudicium
Btilarminus et Louanienfes fecuti funt.
25. Epifiota ad Deuietriadem, Petagii efl, vt ipfe
Pelagius fatetur in fuis ad Innocentium Papam li-

teris.

a6. mutuae SS. Aiigufiim et Cyritti dt

Epirtolae
magnijicis admirandisque S. Hieronymi virtutibus
et miracutis, Suppofititiae.
£27 . Attercatio feu Cottatio S. Auguflini cum Pafcen-
tio y^rifl»*o Hippone habita, praefen te Z/flz^mi//o
iudice delcdo a Pafcentio^ viro fpedabiii. Non
efl Augijlini.
2^, De Mirabitibus S. Scripturae libri III. Incerti
audorib, qui poll a. 700. vixiife perhibetur. Ext.
in ed. Erafm, T. III. Loiian, et Bened, ibid. ia
Append. vti et fequens.
29. /J^ Benedi5iionibus Pafriarcliae lacob oipufcii*
him. Decerptum eft ex S. Hieronymi Quaefl:.
Hebr. in Genef. et Moralibus G/'^goni M. tlAt*
cuinum aucflorem babet.
3 o. Qiiaejliones Vet, et N. Tejl. in tres partes diui-
fae, qiiibns quartam fuper addiderunt, XXV. Quae-
riiones complexam , fcd fpuriam Louanienfes, Hi-
iarioDiacono adiudicantes, Ext. in Append. To-
mi IV. ed. Louan. et Tomilll. Bened,
31./» Apocatypjin D. loannis Expofitio fiue Homi-
h'ae XVIII. FortaiTe Tychonii Afri Donatifiae No-
tae funt cx ViStorino , Primajio et Beda colle-

D 3 <Sae.
54 BihHothecae Patrum Latinorum

(^ac. Ext. in ed. Erafm. T. IX» Louan, ibid. iix

Append. et Bened, III.

Quae fequuntur vsque ad n. 65. extant in Ap-

pend. Tomi VI. Ed. Bened. praeter Sfrmonts ad
Fratres in Eremo aliosque, de quibus fupra 9-
15-
3ft. Liber Sententiarum f. Qtiaejlionnm XXI. ex Aii-
gz(/?moaiiisque nuilo ordine ab autflore aliquo im-
peritiflimo colledaium. Ext. in tdxi. Erajm. et
Louan. Tom IV. in Append. vbi et fequens.
33. QitaeJlionumLXV, Dialogus ex vmis AugujH-'
ni iibris maximam partem congedus.
34. Liber de Fide sid Petriim Diaconum, olim in-
ter Opera AuguHini impreflus, ab Erafmo vero
primum ei abiudieatus. Fiilgentii efl Rufpenfls
Epifcopi. Ext. in ed. Erafm, ct Louan. T. III. in
Append. vbi et fequens.

35. De Spiritu et Anima liber. Continet DicT^a et

Colledanea ex muitis et diuerfis audoribus ex-

fcripta.

36. De Amicitia. Nonni fi Epitome efl trium libro-

rum Aelredi Rieuailenfis de eodem argumento.
Ext. in ed. Erafm. et Loiian. Tom. IV. in Append.
vbi et fequens.
37. De Jubjiantia dileStionis et anioris liber. Duo
libri in vnum confufl. Audoies ignorantur.
38. De diligendo Deo iibcr, qui et Meditationum in-
fcribitur. Conflatus efl item ex variis iibris HugO"
fi/e Vi^orini, Hernardi tt Anftlmi. Ext. in ed.
Erafm, ct Louan. T. IX. in Appcnd. vsque ad n.
4S.
39. Soliloqnium Animae ai Deum liber. Ab aucflore
incerto cx Auguflino non modo, {q^ aliis etiam
audoribus, veliiti ex Vgonis Vidorini iibro de
AiTa Animae coUedus.
40. ^^-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 55

40. Mediintiommi liber. Louanienfes inter geniiinos

j^u^uftini foetus reliquerant, neque de eo aliud
pronunciauerant, quam quod antea dubitans in-
certusLjue Erafnms dixerat, audloreni efle vel Au-
gufliiuim, vel qui eius iibros non indiligenter le-
gilTcr. Coiledus efl potifTimum ex j^nfelmi fcri-
ptjs ab audore XII. f^ec. nec non ex loannis Ab-
batis Filcamenfis opere.

41. D^ Contritione Cordis libjer. Audor faec. XIL

confarcinauit ex Anfelnti et Hiigonis de S. Vi&ore
operibus.

43. Manuate, Opufculum ex ^ariis antiquioribus et

facc. Xf. fcriptis colledium: Auguflino, Cypriano,
Gregorio et Ifidoro, Anfelmo Bernardo etc.

43. Sjjecukm fiue Mamiate^ vt in aliquot Codicibus

infcrihitur: et in Cod. Bibi. Bernardinorum Pari-
fienfis habetur fub titulo: Libelliis Catholicae fi"
dei , alterumque adiundum habet Opufculum.
Hviec autem duo Opufcula nihilo diuerf^ funt a
Pa 1. 1. II. Confefflonis Fidei., quae cura Pei. Franc.
Ciffletii lef fub Alcuini nomine prodiit. Certe
audlor Saec. XII non antiquior.

44. Speculum pcccatoris. Incerti audoris eft et Sapc.

XII. non excedit.

45. Z?^ triplici habitaciilo liber. Incerti nec ineruditi

audoris.
46. Scala Paradif Efl Giiigonis feu Gnidonis f^iec,

XII.
47. De cognitione verae Viiae, Honorii Augiifio*
dumnfis putatur.
4S* De Vita Clirijliana, Liber eft iP(a/r/^n Britanni.
49. Liber exhortatorius ^ \m\go de Salutaribus docU'
mentis ad quendam Coniitem, Paulino Aquileienfi
feu Foroiulienfi Fatriarchae, quifaec.VIII. vixit,
D 4 haud
36 '^Bibliothecae Patvmi Laiinortmi

haud iniiiria afTeruiit. Ext. in Ed, Erafm, et Lo'

van, Tom.lV. in Append.
50. De duodecim ylbn/ionuin gradibus. Cypriano
aeque ac Auguftino falfo tribuitur, Audlor igno-
ratur. Ext. in Ed. Erafm. et Louan, T.lX. yfp-
^end,
51. Tra&atus defeptein Vitiis etfeptem Donis Spi-
fitus Snn&i. Hugonis Vidlorini. Primus edidit in-
ter SanBorum Patrum Monumenta Parif. 1634.
Guil. Camcrarius Scotus Congreg. Oratorii Pres-
byter, Theol. D. Parif. eum Auguflino non ab
antiquis MSS. Codicibus, fed tantum a multis t;/*

ris doBis tribui dicens. Inde recepit Vignerius

Supplem, T.I. Sed quia inter opera Hugonis vul-
go occurrit ibidemque alius affinis ei, et pars quafl
quaedam eiusdem, infcriptus: de feptem peccatis
morialibus : contra quae valent Orationis Domini^
cae feptem petitiones^ reperiatur, omifere Bene'
di&ini.
52, De confliSin Vitiorum et Virtutum. Ambrofii
Antperti eA faec. VIII. fcriptoris, Hoc opufcuhun
quatuor antiquis ecclefiae dodoribus tributum;
Augurtino primum in omnibus Operum illius edi-
tionibus; deinde S, Leoni Papae in Ed. Parif.
j 5 1 1. pofiea S. Ambrojio Med. Ep. in ed. Rom.
1585. in qua ad Simplicianum infcribitur; deni-
que et IJidoro Hifpalenfi in ed. Matrit. 1599.
5*.

ct Parif. 1601. Sed plurimum decepit Sigebertus

Ger.ihlacenfis de Vir. ill c. 55. deceptus ipfe falfa

vcr. aliquot Codd. infcriptione, qui nomen Ifido-
ri liaberc dicuntur. Ext. in Ed. Erafm. et Louan,
T. IX. Append. vbi ct fequens.
'53. De Sobrietate et Cafitate. Ignoti aucfloris, fed
antiquus liber ct elegans, iudice Dupinio.

S4De
 HijloYuo Literariae Cap, V, 57

54. De vera ac falfa Poenitentia ad Chrifli deiiOm

iam. Totus ferc hic liber ciim Augujiini noniine
in Decrcta Grntiani et in Sententias Peiri Lom"
hardi translatus efl. Tribuerunt poftea eidem
Petrus Blefenfs , Vincentius Belloiiacenjis et Tho^
mas Aqiiinas. Inter rccentiores de aucl^ore a Tri*
themio inde difceptatum eft. Vicit tamen probabi-
lior fententia, aucl^orem efle ab Auguftino diuer-
fum. Ext. in ed. Erafm. et Loiian, Tom.IV. Ap*
pend,
55. De AntichriftQ. Plerumque Alcuino tribui folet^
inter cuius opera integer, hic vero et apud Raba^
num Manrum imperfedus extat. Saeculo nono at
ferendus videtur. Ext. in cd. Erafm. et Louan,
T om. IX. Append.
56. quod matri fuo compofuifle fertur
Pfalterium,
Auguflinus. Sed in MS. Cod. Regio 4373. infcri-
bitur: B. loannis Papae fa&um apud Viennas,
Hic autem Joannes creditur efle nomine XXII.
Ext. in'^Ed. Erafm. et Louan. T.IX. Append. vs-
que ad n. 61.
57. Cantici Magnificat Expofttio, Ex Hugonis Vi"
Siorini Tradatu in hunc hymnum decerpta.

58. De Affumptione B. Mariae Virginis liber feu

potius fermo. Audtor creditur Fulbertus Carno-
tenfis^ qui ineunte Saec. XI. vita funclus efl. Alii
Codd. Ambrofii Autpefli (Saec. VIII.) nomen
praeferunt.

59. D e Vi/itatione infirnwrum lihri duo.

60. De Confolatione Mortuorum libri f fermonesIL

ex S. loanne Chryfoflomo forfan decerpti,
61. De reBitudine CathoUcae conuerfationis. Extat
jn lib. 3. Vitae S, EHgii^ Nouiomenfis Epifc. per
S, Audoenum Rothomag. defcriptae. Alii tamen
D 5 ex
 58 Bihliothscae Patrum Latinorim

ex ipfo Eliglo (Saec.VJII.) et Cctefario Arclatenfi

(Saec. VI.) colledum voiunt.
62. Sermo de Sijmboto, Integre collcdus ex Syiu-
bolo Rufini Acjuilci. Pre.sb. ex Homiliis S, Cacfa^
rii Papae Tnonis Camotenjiy. (Saec. XU et XI l.)
et

Infuper etiam completHtur totum Sermonan 242.

(|ui extat in Append. T. V. ed. Bened. membratim

diffedum.
63. Sermo in perttigilio Pafchae de efu agnae. Rc-
peritur etiam inter 5. Hicrovymi fuppofititia.
64. Sermo in PfXLl. ad Neophytos, (jui et /:Z/g-

ronijmo falfo tribuitnr.

65. Sermones II[. de Ritiliu et Myjlerio Baptfma'
tif. Hoc primus euulgauit Sirmondiis in Append.
poH Sermones XL. fed miuime Angtijlini efle
arbitratur.
Sequentia vsque ad n. 77. in Append, T. Vllf.
cd. Bened.
^6. JJduerfus qninque haerefes., feu contra quinque
hojiium genera TraSiatiis^ fciJicet aduerfus Paga-
nos, ludaeov, Manichaeos, Sabellianos et Aria-
nos. Hunc Erafmus hominis eruditi, arguti et
facundi elle cenfuerat, non tamen Augujiini., ni-
fi forte, ait, iuuenis fcripferit. Augujlino fine
cundiatione abiudicant Bellarminus ^ Louanienfei^
aliique, Hedae audloritate. Ext. in ed. jEr^y;/!. et
Louan, T. VI.
67. Contra ludalos ^ Paganos et Arianos Sermo
ahus, vt vidctur, ab illo, qui in Indiculo PoJJidii
legitur, quem ideo vere Augujlint efle iudicat
et

Betlarminus : nam auclor iflius exfcripfifle videtur

S Gregorium tum in exordio, tum quaedam eius-
dem aiia cap. 17. Extat in ed. Ernfm, et Louan,
T. VI.

6s.De
 Hi/Iorico Lilerariae Cap. V. 59

63. T)e AlUrcationc Ecctejiae et Synagogae AvAogus,

Audoris Saec. XIII. vel XIV. nam loaiuiis Scoti
coaeraneuni fe fuiHe teflatur. Ext. in ed. Erafm,
et Louau. T. VI. in Append.
69. Fide Jeu Vnitate Triniiatis aduerfus Manu
De
chaeos liber I. Hunc ex vetuflillimi Codicis Cor-
beienfis Euodio Kzalenji^ in Africa
aucloritate
Epifcopo, aiTernit lac. Sirmondus Hifl. Praedeft.
c. I. Exr. in ed. Erafni. et Lcuan. T. VI.
70. Commonitorium (vulgo 5. Ait>gujiini Epifc. Ec*
cltfiae agendum cum Ma-
Catholicae) quomodo fit

nichads^ qui conuertuntur, Suh AuguJIini nomi'

ne vulgatum eft in Appcnd. ad T. X. ed. Parif
1586. Scriptum antiquiilimum eH, o^uoA Ditpi^
nins Concilii aiicuius Africae Conflitutionem
putat.

71. Contra Fetinanim Arianum de F^nitate Trinita»

tis iiber ad Optatum. Pronunciauit olim Erafmus

non effe hunc librum efle Augijlini^

probabile,
(cuius in Retrac^lationibus non meminit). Diilimu»
lara vero Erajmi cenfura librum iHum Louenien-

fes inter genuinos Augujlini foetus repofuerunt,

•
Bedae , Lanfranci., Alcuini et Petri Lombardi
fere autfloritatibus dud^i. Fortafle Vigilii Tapfen^
fis eft. Ext. in ed. Erafm. et Louan, T. VI.
72. Qiiae/Iiuncutae de Trinitate et de Genejl., quae
cx Atcuino defcriptae funt. Ext. in ed. Erafm. et
Loiian. T. IIL Append.
75. De Deitate et Incarnatione Verbi ad lauuarium
libri II. colledi ex Origenis opere ttf^! cc^xocv
iuxta verfionem Ruffini Aquilei. Presb. Ext. in ed.
Erafm. Louan. T. IV. Append. vsque ad n. 76,
et

74. De Trinitate et pliitate Dei liher l. Diflindus

olim fuit in capita XIII. quorum IX. pofleriora
totum fcre, fed contra(flum et interpolatum S.
Augii^
6o Biblioihecae Pafrum Laiinoriim

jftigtiflini libriini conira Senuonem Arianoriim

continebant. Capita autem priora Quaenioncs ali-

quot Dialogi Panli Orofii fqui ext. in Appeud. T.

VI.) decurtatas et deprauatas rcferunt.
75. De Efjhitia Diuinitatis liberl. Non AuguHino
tantuni, led multis aliis, Anibrofio, Hierony-
mo, Anfelmo, Bonauenturae tributus. Prima et

maxima pars ex Euclierii Lugd. Ep. opcrc de For'

mult.( Spiritualis inteUigentiae fumta.

76. Libelliis feu dialogus de V^nitate Sand^ae Trinh-

taiis, Ignoti, fed antiquiflimt autftoris. Ext. in
Append. ed. l*arif. 1586.
11' De Dogmatibus Ecckfafticis lihcr Gcnnadii Maf
fiUcn/is^ cuius fub nomine feorfim etiam edidit
Geuerlh Elmenhorflius Ilamb, 16 14. 4. Ext T.
lil. ed. Louan.
Erafm. Append,
ct m
78. Sermo de Rnficiano Subdiacono.
79. Contra Fulgeniium Donatiftam. Non Augufli-
ni, fed vetufiiHimi tamen audoris, vtpote quiCon-
cilium jllud Carthaginenfe contra Caecilianum vi-
derit. Louan, T. VII. iti
Ext. in ed. Erafm, et
Append, Part. I. Bened. IX. Append.
%o. ^Hypomneficon contra Pelagianos et Coelejlia"
«o.r libriVI. SixtoUl. P. R. (a. 43QO Gamerius
lefuita, alii cum Sirmondo Mario Mercatori tri-

buunt. Ext. in ed. Erafm. et Louan. T.VII. y^/7-

pend. P. II. Bened. X. Append. vbi et duo fe-
quentes.
%\. De Praedeflinatione et Gratia liber, a nonnuliis
Fulgentii Kuspenfs Ep. creditus, ab aliis vtroque
et Auguflino et Fulgentio abiudicatus.
22.De Praedffinaiione Dei libeilus, ignoti audoris.
J^3. Hymnus Te Dfum laudamus^ Ambrofio ct
:

Augufiiuo fimui tribui foiitus , de cuius aucflore

ce;to niliil ftatui potelK
Haud
 Hijlorico Liieroriae Cip- V» 6l

Haud opus efle piito 'rei literariae et ecclefiafli- ^.-l. Edi-

tiones.
cae hifloriae fludiofis, vtcicratlone, qna tot tanta-
que, quibus Auguflini fcripta coniprehenduntur, vo*
himina ab ipfius inde audoris nianu propagata et
ad typographiae falutaria tempora feruata fuerinr,
fedulo disquirant: fiquidcm iam fua aetate cum fama
eius fcriptorum exemplaria omnem paene orbem
peruagata cflent, et pofl obitum eius necjuaquam cef-
fante eorum vfu non defuerint, qui et conferuandis
et multiplicandis aflidue fludeient *). Obferuat Fa^
briciiis'^*), faecuhs aiiquot ab exceflu eius elapfis,
tanto in pretio fuiflfe illa monumen^a, vt eorum
caufa, cum in Hifpania exemplaria deeflTent, circa
a. 650. Taio Caefarauguflanus Epifcopus Romam
fiiitteretur. Sequioribus autem temporibus cum bo*
iiae literae lumen fimm benignum plane abfcondi-
diflfent, huius tamen libros noii ex manibus mona-

chorum excuflbs fuifle, non folum tot ex faeculo

nono, decimo et fequentibus proximis reliqua MSS.
exemplaria loquuntur, fed documento funt etiani
varia illa Colki^anea feu Florilegia Senieniiarnm et
Loco-

*) In Hipponenfi Bibliotheca magnam, immo paene

omnium librorum Auguftini fupelleftilem fuille,
quae flammas etiam ac rapinas Vandalorum euafe-
rit, multa, cum Auguftini, tum aliorum loca tc-
ftantur, et poftremum quidem, hoc, quod Poffi-
dius ad iiliLis intuitum indicem fcriptorum Augu-
ftinianorum compofuerit; de quibus omuibus ad-
eant, qui tanti putant, Engelbcrti Klupfelii difq. an
et quonwdo Bibliotheca S. Auguflini incolumis fer-
vata fiterit in Excidio Hipp. 430, infertam Eiiisd,
Vet. BibUEcclefiafticae, Vol. I. P. I. (Friburgi Brisg.
780. 80 p.i73-%-
**) In BibL Lat. T. 11. Lib. IV. c, 5. ed. Venet. p.
353'
63 Biblioihecae Patrum Latinortim

Locorum infigniorum, quae puiillo (ludio ex operi-

bus eius dccerpta et compacfla lunt, quorum, quod
felici omine coutigit, paucil]ima famen typis lunt
imprefla, fed padim ia biblio(hecis iuHis tenebris
premuntur '•'). De Carolo Magno peruulj^atum eft

Eginhardi tefiimonio, quanti iibros de Ciuitate Dei

feccrit. Sed quod paucis notum fuerit, Carolus V".
Rex Galliae, virum iuter dodlos fuae aetatis louge
cminentiirimum Radolphim de Prenlles dipendiis
rege dignis adegit, vt idem opus in gallicum ferm.o-
nem transfunderet ct commcntariis eruditis illullra-
ret **). Ex quo vero faeculo decimo quinto mira
illa lihros muhiplicandi ars occoepit, inter primos

ftatirn ,
qui typorum formuhis llagitarent, Augufli-
iius fuit, nec viius Jatinorum fcriptorum crebrius eo
prelo deinceps mandatus efl. Primum autem , quod
itanneis charaderibus exfcriptum efl opus, fuitliber
eius de arte praedicandi feu vltimus ex quatuor iihris
de DoEirina Cliyi/liana circa annum 1465. Ariien-
torati apud lohannem Mtnteliniim quem eodem vel ^

proximo flatim anno repetiit lohannej Fuft M:>giin'

tiae. lam vero a. 1467. ex celebri iilo Siiblacenji
monajlerio prodiit primarium eius opus de Ciuitaie
Dei et fequenti flatim proximoque anno R<mae ab
iisdem typographis repetitum, cito omnes paene Tta-
]iae officinas peruolitauit. Igitur exculum ert eodem
anno 1470. f^enetiis, ibidemque bis 147^. apud
Nic.

*) Subiunximus infra quaedam ex Oudino ot M. Bibl.

Ecch Colonienfi de eiusmodi Defloratoribns et ^

Comntentatoribus tam antiquis, quam recentibus.

**) De Imperntore Carolo V. huius nominis idem

narraftc GaJium quendam in EpUeinerid. Eriidlt.
dcsScav,) 1666. i5.Murt. alicubi in Bibl^
((Tfjiirual
Colou. EccL lcgimus.
 lii/lorico iJierarlae Ccip.V. 65

Nic, lenfon et Gabr, Petr, de Taruifio^ I^owae 14^24,

apud Vdair. Gallnm^ Neapoli 1477; P^enetiiTi^^G,
1489; Tholofae 1488- Nec miniis in Gerniania
ciica ideni opus in prcia incubuerunt, quamquani
ferius aliquando, cuni iam remiiTior fadus effet m
Italia primus ille librorum exciidendorum ardor.

Vjium folum nouimus anticjuius exemplar excufum

a. 1473. MogiLiitiae opiid Pelr, Schoijfer ; deinde
Bafikenfbiis lignum extulit Mich. IVenfzkr a. 1479.
quem decem annos pod iecutae funt Amerbachianae
imprefliones, Fribiirgenjis i 499. Laiigendorjii 1515.
Lugdiin, 1520. Extat quoque Loiianienfs 1488.
Germanicis vero plerumque adiundli conipici loient
commentarii Thomae J/^alois et Nicolai Triueth^ qui-
bus admodum tum deledatos fuille videntur obfcu-
rioris hr.ius dodrinae aniatores, donec per Ludoiu-
cum J/^iuem funt fepulti. Cum Bafileenfibus iibro-
rum de Ciuitate Dei edirionibus liuius aetatis pari fe-
repaffu incednnt iibri de Trinitate. Horum primade-
fcriptio fuiile videtur J/^enetiima absque anni mentione
per Paganin.de Paganinif^mi Mfdiohmenps pevLeonh,
Pachel.^4^i). Fortalfe autem Germania antiquiorem
habuit in ea, quae loci quidem et anni figno caret,fed
flngularis vetuilatis indicia habet. Eodem vero anno.,
quem Mediolanenfis profert, prelo dedit/o. Amerbach
iterumc]ue 1490. quae fequentem Iiabuit Friburgen-
fem a. 1494. Baftleenfem Langendorfii 151 5. et
Lugdunenfem 1520. Ad hacc prima circa Augufli-
ni iibros fhidia pertinet porro in Germania editio ii-
bri de Confenfu I F^. Etiangelijlarum., Lauingaei^T^.
item libri de Fide et Operibus , Coloniae eodem an-
no; variaque ibidem minori forma excufa opufcuia,
quae omnia ad eundem annum redire vidcntur. Sup*
par iisdem fortafle, modo Germanica fit, Confeffio'
nim editio loci et anni indicio ^eftituta, quarum ve-
tufla
 64 "BlhHothecae Pairim Latinorum

tuflaadinodum defcriptio iF7^^io/fl«i fada efl 1475.

etmoxf.l. 1482. SermoHes etiam frequenttT per
hoc tempus prela excrcuerunt, ex quibus antiquiili-
niae HomiliaeL,., Augujtae ^tv^nth. Sorg 1475.
H excufae, quas exceperunt Sermones ad Eremitas fra»
ires , Miitinae1477; Mcdiotani 1484; Brixiae
2.

1486; l^enetiis per Pagan. de Paganinis 1487;

ibidf.m per f^inc. de BrnaUis 1492; tandcm AmeV'
bachiana Culkdtio^ inter quos recens farrago Sermo-
num de Tempore 1494 et 1495, repetita illa Pari^
fiis apud lodoc. Badiiim 1516. et Hngenoae 1531*
Epiftolarum porro imprelliones praeter antiqiiam
loco et anno non infignitam faclae funt ab eodem, qui
toties nobis laudandus efl, lo. Amertjacliio a. 1493 et

1494. itemque Enarraiiones in Pfatnios rcpetitis

vicibus a. 1489. I493 (cuius anni Venetaetiam edi-
tio laudari folet), 1494. 1497- ex fua officina cxire
pafliis efl,eumquefecutus Lugdimenjis artifex a. 1519.

His infuper adde ingentcm numerum eorum Jibro-

rum, qui propter indiciorum et notarum defedum
certo anno afligi nequeunt, cuiusmodi non vna extat
editio librorum de Do&rina ctirifiana^ de qnanti"
tate aniniae., Sotitoqiiiorim Sermonum., de Trini"
.,

tate^ Conffffwniim ^ Epijiotartm de Confenfu qutt'

,

iuor Euangetifiarum., de Spiritu et Litera^ de Ciui^

tate Dei; in Euangetium lohajinis., Enchiridii ad
Laiirentium etc. quos omnes fuo loco diligenter 110-

tauimus et pro viribus defcriptos dedimus.

Interca plmima etiam eius Ofufcula colligi et ia
vnum corpus condi' coepta funff Jicet in adJcgendis
finguJis non fcmpcr ratio quaedam ctconfilium fpe-
<^atum fuit, fcd cafui magis, qui varia inuicem iJ-

lius fcripta fociaflet, curatorcs obfecuti efle videnjlur»

Primum in his Jocum fibi vindicaut Tra&atns a.

1484. yenetiis per Andream de Honetis dc Papia 4.

iundim
 HiJIorico Literariae Cnp. V. 65

hincflim editi, nifi iidem forteiam ex prlon Veneta

per Ocfanian. Scotiim 1483. fint deriiiari, quod cer-
to confirnrare non poiTum; et Argeniinenjis edirio
per Martin. Flach 1489- et iterum ibidem exciifa
a.

1491. Poflerior Veneta edirione non parum audior

efl, licet vltra dimidiam partem cum eadcm egregie

concordet, adeo vt diflicile didlu fit, vtrum velii-

giis iilius inlliterit, an incepto plane diuerfo fit ad-
ornata. Vtraque tamen talia compleditur opera,
quae non magna voluminis moie confiant, certe
iion prolixiora iibiis dedo^rina chriftiana idcjue lioc
imprimis reipcdu, quod iiia vei feorfim iam profia-
rent, vcluti de Cmitate Dei^ de Trinitate^ Enavra-
tiomim in Pfalmos iibri , vei peculiarem fibi quaeque
pofiuiarent operam, quaiem contigiife etiam Epijio^
lis ct Sermonibiif vidimus. Eadem fortafie Veneta
editio refcripta efi ihidem apud Dionyf. Bertholdimi
1491. a qua difiant editioncs, Parmenfs per ^«-
peliim Vgoletiim et Veneta per Pelegrimim de Pas-
quaUbus^ vtraque a. 1491, quas opinor exempium
praebuifle^editioni lodoci Badii j^fcenjii^ excufae Pa^ »

rifts 1520. apud lo, Parimm et adfiibitae diiigenter

a Patribus Maurinis. Nec fiientio praetereunduin

efi fingulare eiusdem lodoci Badii et ylugit/iiui de
Ratifpona confilium in coiiigendis edendisque fua
opera correclis diuerfis Qiiaeftiomim j^iigiifini //-
hris. Prodiit Iioc opus a. 1497. Lugduni per 7o,
Trechfel. foL eximia indufiria et muito cum iudicio
infiruclum.
His tandem omnibus praeparatis lo, Jlmerha*
ll^uus de omni re iiteraria et imprimis ecciefiafiicis
ffjpptoribus iatinis meritifiimus, non vt aiiorum frue-
retur diligentia, nam huc potifiimum ad-
fua ipfius
dudla res erat, fed ne incrementis literarum, quae .

matura videbantur, deefiet, confiiium vnimrforum

Tom.IL E Angti'
66 Bibliolhecat Pairnm Latinonm

Atigullini Optrum per partes edendomm CQ]^\\^ Cou-

fecit igitiir XI. voliimina, quorum oclo piioiibus
omnia ipfius fcripta ordinc chronologico ad fidcm
Rctraclationum eius dispofuit addiditcjue tribus infu-
per, ea, quae in Retradationibus vel omiila erant,
vel ferius elaborata. Simul vero ne moies in im-
nienfum crefceret et quod exemplaria haud dubie
fupereffcnt , rationem habuit eorum , quae antea
feorfim ex fua officina protuJerat, Epijlolasque, Ser-
monef et Enarratiotm in Pfalmos ab hac editione
feiunxit. Prodiit haec Amerbachiana Bajlleae a.

I 506. et magnis omnium, qui hasce literas amabant,

plaufibus fuit accepta , recufa etiam Parijiis a. i 5 i 5.
Videtur autem haec editio plenc omnibus defideriis
fatisfecifle. Kam ad annum vsque 15QQ. non fo-
lum nihil innouatum efl in Amerbachii inflituto, fed
fint5ulatim etit^m pauci iidemque minores Augufiini
libeili hoc interualJo tcmporis, Coloniae imprimis
1527. de DoBrina Chrijliana^ de Spiriin et Litera^
15 28. de Fide et Operibus^ de. Natiira et dratia
etc.item Auguflae l/indflicorum 1523. de Fide et
Operibns et Enchividion ad Lnnrentium , et Norini'
hergae denique, veluti 1524. de Natura et Gra-
a.

iia, euulgati funt, quibus omnibus Tcxtus Augufti-

ni nihil incrcmenti cc(>it. Tiinto bcnignior fortuna
in iibros de Ciultaie Dei omnia cumulauit, quac per
ifiam aetatem a doclorum hominum ingenio ac ^M»
ligentia in exornando iibro veteri expcduri potcrant,
flquidem lo. Ludoiiicus l^iues ^ Jiterarum elcgantio-
rum in Hifpania et Beigio /lator et vindex, in cditio-
ne Bajileenli opud Frobenimn ^ non modo textum ex
codicibus MSS. ad quorum vfum magnam fermonis
Jatini et prifcae dodrinae facuJtatcm alferebat, dedit

recognitum , fcd commentario infuper illufirauit,

cui parem vbertate et clegautia in vllo prifco fcri-
ptore
 Hijlorico JJterarUu Cnp.f^, 6^

ptore ne Itali quidem viderant tantusqiie a cnndis

aeui iOins literarum amatoiibus honoi habitus fuit,

vt Erafmus nouo hoc opere Jabore (uperfedere fe

in

polfe iudicaret totumv.]ue in editionem fuani recf-

peret.
ERASMiANA autem illa recenfio, quae licet di-

verfiilima, pro more, experiretur iudicia, /tiKlia

tamen in hoc gcnere incredibile quantum accendit.
Confilium foli Frobenio debctur, qui nuJiis hac in
re fumtibus pepercjt et hoc nomine tantum vitam
fibi produci a fummo numine optabat, vt ])aec ad

exitum perducfla videret. Sed voti huius compos

non fadhis eil , morte praereptus cum vix duo prio-
res Tomi abfoluti eilent. Dederat autem Frobeaii
precibus Eraimus, vt opus, cuius nonnifi partem exi-
guam in fe recepidet, cum proliigando nemo lucce-
dere veliet, toium tandem luilincret, eoque uiortuo
filiis idem obfequium praeilandum eire duxit.
eius
Tria igitur in hac editione foeneratus efl liic lcriptor
perquam magna ad promouendum ipfius (ludium.
Primum munditiem a charaCleribus et chartis et iu-
flum aiiquod decus ia toto habitu ac deicriptione.
In Ameibachianii; enim impreflis, vt nemini iguo-
tum eiTe potefl, liberalior cuJtu? merifo defideratur,
dum partim literae ad adfpec%m ingratae funt adhi-
bitae, partim cha^ta adefi crudior et omnia dcnique
paginae fpatia adffO funt oppieta, vt fordidum paene
ia eo fe praebuifle Amerbachium dixeris. Deinde
integra primum exhibet ipfius opera. Tertia deni-
qne dos fuit textus corredlus a vitiis innumeris ex
grammatico potiillmum genere, et iis, quae ab igno-
rantia antiquitatis et dodrinae vetcris orta videri pot*:
erant, tum noua partitio et iudicia de iis, quae aut
omnino non genuina eflent, aut faitem vidcrentur
dubia.
E a Saepius
68 Bibliothecae Patruni Latinoruui

Saepius autem iterata et identidem auda eA haec

editio. Sic non contemnendis Sermonum acceriioni-
bus locupletata e(l Parijiis apiid Cluvalloninm 1531-
33. et ibidem apiid Carolitm Guillard 1541. nec
non in finguiis BcifileenfAim repetitionibus, nempe
1541-43. cui fuppetias tuiit Martinns Lyp/iuf;
1556. curante loanne Cojlivio; ct 1569. quae vlti-

ma Frobeniana fuit abfoiutifiima et nitidifilma

omnium, in quam etiam Sermones illi, quos pri-
inum ex MSS. codicibus eduxit et Loiianii a. i 564.
puhl\c2iu\t loannes J/^limmerius ^ migrarunt. Porro
1561-63. odonis,et jPnri-
recufa ell etiam Liigdiini
Jiis 1571. fol. et impuras etiam Venet orum hihWo-
polarum manus paila a. 1545. 1552. i 570 6^1584.
Ceterum Erafmianam recenfionem fequuntur, quot-
quot ab eius editione diucrfis in iocis leorfim exculi
funt Augufiiniani iibelli, quorum haud exiguus qui-
dem numerus fuit, fed nihil ex iis Augufiini iecftio

lucri fecit. Frequenter imprimis iec^ritatae efie de-

bent Confeffiones^ quae Coloniae i 5 3 i. et i 569. Lo-
vanii 1563. et 1571. Antuerpiae 1567. et 1568.
defcriptae funt; item liber de Spiriiu et Litera ex-
cufus Parifis f 5 3 8- JVitebergae i 5 4 1 J^ntuerpiae .

15687 de Fide et Operibus Parifiis 1534. Coloniae

1552. Antuerpiae i 568 ; de Confnfu Il^. Eiiange-
Uftarum Parifiis 1538. et Coloniae 1539; de Cura
pro mortuis gerenda Parifils 1543; de libero arbi-
trio^ de praedeftinatione et gratia Coloniae 1568;
de Natiira et Gratia Antuerpine i 568 ; de DovHrina
1534; Enchlridion ad Lauren-
Chrifliona l^eneliis
tinm Coloniae 15^2; item per Lambertnm Da^
naeum Gcnetiae 1575. cum Commentario repetito
ibidem 1579. 1583. 1597- Idem Danaeus anno
pofi addidit librum de haert^fibns, qui pariter repeti-
tuselt a. 1578. i$93' et 1595. Denlque iteratum ,

quoque
 Hljlorko Literariae Cojj. V. 69

quoque de Ciiiitate Dei opns cum 2o. Lud. Viuis

commentario Parifiis 1 544. et 1555, Bafileae 1555.
ct 1570»
Sed iioua repens Augufliiio lux oborta eft per
coniunda Theologoriim lovaniensivm ftudia in
editione Operiim ipfins Antiierpiae apud Chrifoph,
Plnntiniim a. 1577. XL Tomir fot. publice propo-
fita; in qua non lolum critica apertior, kd praecla-

rum etiam hoc, quod fpuria dubiaque prorfus a reli-

quis feparata, fua cuique tomo fubieda fint. Vt ni-
hil de animaduerfionibus dicam aliisque commodis,
quae nulJa non aetas in ea fummopere probauit. Cer-
tatim ea expreffa eft et plerumque cum acceffione
ali qua : Parifiis 1586. Geneiiae 1596. Parifiis 1603.
1604. 1613- 14. Coloniae 1 6 1 6. Parifis 1626.
1635. 1652. Subinde etfam extrinfecus augmenta
quaedam allata funt, veluti a. 161 1. cum primum
librum de gejlis Pelagii ex codice MS. ex Italia fibi

transmilTo Augiijlae Pindelicoriim imprimi curafTet

Marctis Velferns, Similitcr Claudius Menardits An-
degauenfis Parifiis 1617. primum publici iuris fe-
a.

cit duos lihros jjriores cmtra fecimdam luliani rg'

fponfonmt^ quos denuo recognitioni fuae fubiecit
Mich, Paludanus Gandauenfis Louanii 1642. Porro
lacobus Sirmondus XL. Sermones iiouos edidit Pari-
fiis 163 I. et loannes Marus Sermones [gx cum fra-

gmentis aliquot Romae 1644. Sed fequiores illae

rcpetitiones, vtut audiores fenfim, propter vitia cre-
bra multo primis funt deteriores. Quare cum non
fine manifello damno fumtus in eas impendi cogno-
viffet Hieronymus Figneriiis, Congreg. Oratorii D.

Jefu Parif. Presbyter, fubuenire ftuduit edito amio

1654. 1655. tluobus iomis Supplemenio omniiim
et

Operum Augufini ante a, 1614. ifnprefforim y quo

comparato quamuis antiquiorem, feu Erafmi, feu Lo-
E 3 vanien-
 70 Bibliothecae Pafrum Latinorum

vanlenfium edltionem absque damno, immo frudlu

inaiori, retineie Audiofi poiTent. Simul fex libros
confra fecttndam nfponfioncm hiliani operis eiusdem,
duos libios piimum ediderat Menardus varios-
cuiu<5

que infuper ^'^rmo/z^x et Tra£iatus vfque dum inedi-

tos addidir. Ad exemplar Lou^Jnienfe fe compofue-
runt, quae ab extremo laeculo XVI. vfque ad finem
XVil. leorfim fingula aut plura inuicem iuxta argu-
menti afliniratem excufa funt Augufiini fcripta. Cuius-
modi lunt Conffffiones^ IVircehurgi iv8«- et Tu-
roni 15885 ^^f. Ciuitate Dn Antuerpiae 1600; G^-
neiiae et Lugduni 1 6 1 o. Parifiis 1613. 1636. 1651.
Francofurti 1624. Hamlnirgi i§6i; de Do&rina
Chrifiiana Jlntuerpiae i6of. IVitebergae 1604.
Helmefiadii 1629. et 1655. per Ge. CaUxtum; de

vnitate ecclefae Moguniiae 160^. cum notis lufii

Calitini^ Helmefiadii 1657. ^ev Ge. Calixtuni ; itein
Jiber de vtilifate credendi pereundem^ ibidem eodmi''
queanno., et pofiea Louanii 1680. de Haerejtbus^
Helnieftadii 162 1. Oxoniae 163 i. Hlmefadiii6y^,
cuni Danaei comm.; de Fide et Opcribus FrancO"
furti 1652. Enchiridion ad Laurentium IVitebergae
1604. Parifiis i66v; Epiflolae Francofurti 1678.
ie\Q<t\'.\Q Flexiae 1638. et Lounnii 1662. Nouam
quidem Confeficnum recenfionem iuxta plures MSS.
iactJtanit Hnricus Sonimalius Soc. I. quae dici noii
porefl ,
quoties impreffa fit et repetita Lugduni., Co-
loniae^ Ditaci^ Dilingae etc, led cui a Criticis exi*
guum prerium ilatutum efi:. Nec vero momenti vl-

lius funt variae illaeopufculorum conira Pelagianos

collcdiones, cuiusmodi Parifiis 1644. et 1652. Lo-
i;/7?/ii 1647. et 48. Roniae 1652. Bruxellis 1654.
€^«673. et Liigduni 1673. prodierunt. Sed quod
miraberis, ck Ga/licis 2i\(\uoi verftonibus^ quae fie-
queater intra hoc fpatium prouenerunt , praecipue
j^rnal-
 HifiorlcQ Literariae Cap* V. 71

^r«fl/c//?nV,frncn:nsqnidam ad textiim huius fcnptoris

confirmaudum redundarunt.
Noua denique atcjue vltima feries a BENEDicTt-
NORVM luculentillima opera orditur. ConfptSium
huius editionis iam 1671. publice propoluit vir
a.

dodus Congrcgationis Maurinae, qui curam illius

in fe receperat, fed paulo pofl a Congregatione pul-
fus, aliis eam prouinciam cedere coadus fuit Franc,
Delfau. Tradita dcinde e(l Thomoe, BJampino ct
Petro Coutantio, quibus per occafionem alii quidam
fodales diligentiam fuam commodarunt. Sed Ma-
billonii partcs in hoc negotio nuUae fuerunt, prae-
terquam quod epirtoJam nuncupatoriam ad Regem
Ludouicum XIV. cuius aufpiciis totum opus geflie-
bat, eJaboraile didus cft. A copiis criticis et dili-
gentia editorum ti\ confummatiilima. Imprimis
autem noua finguiorum fcriptorum ad temporum
rationem difcufljo et fpuriorum a genuinis dilcrimi-
perquam falutaris
natio ecclefiailicae Iiifioriae fludiis
commendatur. Recudi eam fecit et vno volumine
variarum ad maxime illuflres Augufiini controuerfias
dilfcrtationum fjarumque haud vuJgaris notae obfer-
vationum auxit io. Clericiis Antiierpiae feu Amjleto'»
dami verius 1700- 1703. quo fadum eft, vt ad plu-
res fakem inter Protellantes vfus huius editionis per-
tingere potuerit. Italis non aeque placuifie videtur.

Nam Parifienfem Benedidlinorum, autographo vndi*

qiiaque fmilem, iam anno 1706. iterum prelo com-
mittere parabat loannes Bapt. Clarellus^ Typogra-
phus Venetus, publiceque id confilium fignificauit
mifTo ad Eruditos Protreptico, in quo Antuerpienfis
editio male ipfi ob fidem et voluntatem Clerici au-
diebat; quod turpe tamen quaefiuofi mangonis arti-
ficium non opus erat, vt Oudini bilem moueret et
ad Clerici patrociuium fufcipiendum eum, ipfi mini-
E 4 me
73 Bibliothecae Patriim Laiinorim

nic faiientem , iinpelleret *). Ccterum igiioramus,

an CiarcUi iihul conniiiim fuccefTiim habuerit, fed
procui dubio haud multum ab eo abiudit ea, quam
a. 1729. et fequeiifibus ibidem prodire iuHit loannes
Baptijia Albrizzi.
Reiiqua, quae feparatim a Benediclinorum inde
aetate in Auguflinum coiiata funt, liaud capiunt ma-
gnificam commendationem. Duae quidem Epijfo'
lae ad Optaittm^ aitera de Natiira et Origine Ani'
iuae^ •AievTi cie poenis paruidorim^ qtiae Jiiie bapti»
fmo decedunt , recens ex codice Abbatiae Gottwiceii-
iis in Aufiria inferiori erutae funt, ^iennae 1732. et

Parijlis iterum 1734. impreflae. Memoratu etiam

digna videtur lo. Schilteri IC. editio libri de Coniii-
giis adiilterinis lenae 1698. a quibus cetera, veiuti
Tricoffini ed. iibrorum de Gratia ccntra Pelagium
et CorUJlium Mogimt. 16S7. Liber de Haerejibiis
Cantabrig. 16S7. ^f Oxon. 1731. Specidum AugU'
Jlini a Tomma/i editum Romae 1679. Confeflio-
iies cum proiixilhmo Franc. Archangeli de Praefeiu
/fl/mw^ cominentario euulgatae Florentiae 1757. et
iibeili, quos nuper Teegius TJiuringus ad Benedi-
dinorum exempium typographorum formuhs ex-
fcribi fecit Lipfiae 1767. 69. et 70. iongo interualio
diflant. In hoc tanto autem AuguAini recentiort
aetate neglec1:u optandum foret, vt, quod Parifi-
nus quidam Pk D. Pitrres exorfus erat infiitutum,
praeciaro fpecimine in nitidiilima Confeffionum de-
fcriptione a. 1776. propofito, non deferuilfet, aut
aiii in fimiii fubfidiorum criticorum fortuna imita*
rentur.
Scd

*) Pcpcrifur Clarelli epiftola in Acl^is Eruditorum

Lijif.Febr. 707. pagg. 94 - 96. Conf, Oudimts
\

Conment. T. 1. pagg. 9^5. Iq,

 'Hijlorico Litcrariae Cap, V. 73

Sed tandem ad AnnaUs eciiiionum

(raiifeaimis
Auguflini, quos quidem ita defcripfimus, vt I. Scri-
ptonim colU^oriim a primis initiis. II. Singiilortim
iuxta feriem confuetam a nobis proponcrentur. Qui.
bus omnibus abfolutis paragrapho peculiari quaedam
non inutiiia de Epitomatoribus , Dejloratoribiis et
Commmtnioribus tam antiquis, quam re-
Aiigiillini ^

ceptibus, iubiicientur. Eiusmodi autem fcripta, quae

non tam expiicandis aut commentandis certis Augu-
fiini iibris inleruiunt, quam de doc^rina Auguflini
veJ vniuerla, vei de fingulis iiiius capitibus fiue in-
flruendi, feu conuiiicendi, aut alienas opiniones
redaiguendi caufa tradlant, intra Jimites Operis liuius
haud apte cogi polFe aibitrati fumus.

I. CoUeSiiones Operum et Opufciilorum Augujlm

SA E C. X V.
1473.
Cotoniae, 8. niaj. Augufinus de fide. Ab ini-
tlo : Incipit liber San^i Augiijiini ad Petnim Dia-
conum dejide, In fine: Liber ijie S. Atigujiini de
Jide catholica ad Petrmn Diaconnm Coloniae impref.
fus efl. In vigilia fanSii iohannis baptijie, Anno
domini M.CCC.fptuagefimo tercio,
Cliarader huius voiuminis eft gothicus antiquus
lucuientus, charta denfa, paginae iineis iatis XXVI.
impreilae. NuiJae extant paginarum foliorumue
vel piagularum notae. Difiindionibus, quas com»
mata et punda appcilamus, inferuit lineoia dupii-
cata, qua aiias Grammatici in verbis bicompofitis
quamque vCpsv vocant.
vti folent, Tribuimus vero
huic volumini iocum inter opnicula proptar fequen-
tium cum eo fimilitudinem, quae fi non eodem
E 5 anno^
 :

74 Bibliothecac Patrim Latinorum

aiino, attamen ex eadem officina vere prodierunf,

vt nunc quideni comparatione fingulorum inter fe
inducli opinamur, et egregiam attis perfedlioneni
in paucis plagujis ofiendunt. Nempe tria, quae fe-

quuiitur volumina, eodem characftcre, fed nitidifli-

1110 et quo abfolutius hoc in genere vix quicquam
iingi poilit, in charta longe optima et fulgenti , pa-
gina lineas XXVII. compledente, imprefla funf. Ce-
terum characlerum notae nullae prorfus cernuntur,
nec loci, iiec anni vlkim indicium. Compiedun-
tur autem

I. Librum de agone chrijliano vna cum ipfius de

eodem iudicio, ex libris retra&ationmi; librum
de Sermone Domini in mbnte habito^ cuius in fine
ad calcem voluminis: ExpUcit Uber prinius beati
Augufiinus fAugp: fic) de montana.

II. Tradatum Mulierum; tr. de Contineu'

de Fiiga
cia; Librum de Contempta nmndi; Epiftolam
beati leronimi ad Paidinum presbiterum; SermO'
nes duos Aitgujiini de communi vita clericorum^
qui incipiunt propter qiiod volui etc. et charitati

vejlrae etc.

III. Omelias b. Auguflini et prlmo de eo^ quod Pfnl'

inijfa ait: Qiiis ejl homo^ qui vult vitam et cupit
videre dies bonQS. 2) de eo^ quod fcriptum ejl

EJlo confentiens aduerfario tiio etc. Et qui odit

fratrem fimn^ homicida ejl. 3) de eo , quod
Dominus ait: diligite inimicos vefros. 4) de eo,
quod fcriptum efi inTfaia: Clama.^ ne cejjes. i^)de
«0, quod apoflolus ait: Kadix omnium maloruni
cupiditas. 6) de eo, quod fcriptum eji: Beatus.^
qui po/I aiirum non abiit. 7) de eo., quod Apo^
Jiolus ait: Redimentes tenipus cum dies malifunt.

Opu-
 Hijlovico Literariae Cap. V. 75

Opufcula n. II. et IIl. exliibifa' commemornt

etiam Cciial. Crtiiennae noiiiffinius T.I, p.io6 et
107. additqne
IV. Libruin de difcipUna chrijliana fupra enumeratls
piane conformem n.470. et
V. Sermonnn fuper Oraiionem dominicam., nec non
Enchiridion ad Laiireniium; n. 469. poderiores
traclatus, quos omnes pcr inriciim Zel de Hanau
circa1470. excnfos efle Aaruit editor, fecutus ia
eo iudicium Deburii in Cal. Biht, Ducis de la
Val T. p 172
I. fq. qui n. 478. pofleriores hosce

traclatus notauit , addens. primum IX. alterum

VI. foiiis condare. Ibidem n.473* cum libris a
nobis n. II. commemoratis iimul exiflunt ct qui-
dem ab initio.
VI. :!>. Angufiini Liber de vita beata, Liber de ho-
nefcate miilierum, Libellus de honejlate vitae.

1483. '
,

Venetiis ctira et impenjis OBaidani Scoti ciuis

JModoetien/ts, 4. B. AuguOini opufcula Afcetica mi-
nora. Recenfet Ge, Pray ia rarioribus libris Bibl.
Budenf. T.I.

1484.
Venetiis per Andream de Bonetis de Papia, 4.
S. AuguAini opufcula. In fine. ExpHcit liber S.

Augufini de vera retigione , et de clericorum vita

fan^i Augujlini, nec non cuiusdam dignijfimi tra&a*
ius de fpiritu et anima. Que omnia in ijio libro
continentur : ciim fumma diligentia per M, Andream
de bonetis depapia vene.tiis impreffa fuerunt, inclito
principe loanm mocenigo venetiarum diice. M,CCCC,
LXXXIHL die XX IL Menfis lulii,

Infunt
 l6 Bibtiothccae Patrum Latinorum

Infnnt endem, rjiiae n\ editione fequenti Argen-

torntenfi numeris I- XXII. exhibentur. Hinc vero
adieda funt: 25) EufrbiiCorrndi Canonici Regula-
ris I.aterauenfis Epi/Iola ad Sixtiim IV. R. P. de auf^^
rendo ab eccUfci crrore fcribeniinmy S. Auguftinum
fuiire Ercmitam: 24) Regida S. Aitguftini. 25) Vt^
ta S. Auguflini fcripta a S. Poffidio^ Epifcopo Cala»
mevji, 26) Eifebii Corradi ad Sixtiun IV. et Car-
dinales Annotatio, feu potius Tradatus breuis de er^
rore fcrihentium , S. Augn/iinum fuijje Eremitam.
27) Liber S, Aiigujlini de anima, Diligenter hanc
editionem iam ab aliis bibliographis obiter comme-
moratam recenfuit C/. Seemilier fafc. III. p. 7. quo
duce iiihil certius in lubrica hac femita deprehendi-
mus. Ab eo docemur, omnia haec opufcula
igitur

eodem charadere, gothico nimirum minuto, dua-

bus columnis nitidae ac firmae firaul chartae im-
,

prefla eife. Obferuat porro per priora viginti duo

opufcula foliis fuperfcriptos efle titulos, non iteni
in reliquis. Literas initiales, cuflodes et numcros
paginarum deficere, easdem tamen efle fignatas. In
Cat. BibL Reg. T./.p. 376. laucfatur a primo Medi-
iationum opulculo. Nec raro etiam fit, vt fingult

ex hac colieclioue tanquam feorfim h. 1. et a.

Jibri

excufi, vel incuria fcriptorum, vei quod auulfi a re-

liquo corpore iaterdum obueniant, commemorentur.

1489-
Argmtorati per Martin. Flach. fol. Aureiii
Augufiini opnfcuia piurima: Haec fola tituU inftar
pagina prima habentur , chara^ere gothico maiori
impyej/a. infine: B. Aureiii Augufiini Hipponenfis
epifc. ac dodoris ecclefiae fandiflimi pariter et per-
fpicacifluui: piurimorum opufcuiorum, nec non vi-

Cae ciiis a Poflidonio conicriptae: impenfis et opera

Mar-
 Hl/lorico Liierariae Cap.V» 77

Martini Fiach Argentinae acciiratiflime impreflb-

rum. Finis Anno a natiuit;^ fnluatoris M. CCCC.
LXXXIX. XIII. Kalendas Apriles.

Hos iuuat argiuta fcrutari indagine verum.

Illos Diilichio verba lepore tcnent.
Afi aliis ^ratum eil varios verfare libellos.
Sunt qnos fcripta quibus non nifi finda placent.
Quisquis es ex iftis: paucis nummis eme muitos
Aurelii libros: l^ancque ieuato fitim.
Neriiofos cernes rationum viribus: atque
Grnatos: varios: de dcitate finnii.

Hos menda expertes tuiit Argentina: premique

Martiniis diQQ\\\Jimus ab arte ded it.

Literae funt gothicae. Paginae columnis binJs \m»

preflae, foiia, fex prioribus exceptis, numcrata, fin-
gula capita numeris fuis et argurnenti.s lunt perquam
commode difiincl^a. Inlunt feqncntia: i) Medita^
tiones^ 2) Soliloquia^ 3) Maminle de verbo Dei^ 4)
Enchiridion ad Laurentiiun^ 5) Liber de iriplici ha-
bitaculoy 6) fcalae paradiji^ 'j') de duodecim abu/fO"
mm gradibuf, S) ^^ beata vita^ 9) de affumpiiom
beatae Mariae virginis^ 10) de diuinatione DaemO'
num contra Paganos^ ii) de honcjlate mulierum^
12) de ciira agenda pvo mortnif ad PauUnnm NoU
J5/7., X'^,) de vera ac falfa poenitentia^ lA^decon-
tritione cordis^ 1 5) ^5 contcmptu miindi ad clericos,
1 6) de conuenir.ntia Xpraerf-ptorum et X plagarum
Aegyptit i^j) de cognitione verae vitae^ ig) Confef
Jioms, 19) de doBrina chriftiana^ 20) de Jide ad
Petrum Diaconumj-2i) Sermones duo de vita et mo-
ribus Clericorum 22) de vera religione ad Koma-
^

niamim^ 23) de fpiriiu et anima, 24) de vita chri»

Jfiana adfororem fuam viduam^ 25) ^g dfjinitioni-
bus orthodoxaejidei et ecclejiajlicis dogmatibuf, 26} ds
difci'
78 Bibliothnae Patrim Latinornm

difcipUna chrifliana^ 37) Sermo de ckaritate^ 30)

TraSiaim de vnnitate hmuffaf^culi, '^i) de ohedieii'

tia et humilitate^ ^^2) de agone chrijliano^ 3 3) ^^

bono difciplinae, 34) Regiila de communi vita Ckri^
corum , -^fy) Popdonius de vita Augnflni. Praece-
dunt praeter hunc ipfum oiuniuip opufcuiorum indi-
ccm, quorundam librorum (abu-
peculiaies alicjuot
lae. Miror CL Seeniilleviim ^ qui eandem editionem
ia commentarios fa(c. UI. p. 171. rctulit, non con-
tendifTe cum ed. Veneta 1484. Habet etiam C/.
Brann 1. 1. T. II. p. 1 74.

1491.
Ibidem ap. eund. f.
Eadem ex feciinda editione,
Infine: M. CCCC. XCI die XI. menfis AugufU.
Eius exemplum mancum tamen notauit Gemeiner
J. ]. p. 203. integrum vt no/lrum C/. Braim 1. 1.
T.U. p. 213. .

-^ -^

Parmae per Angelum l^goletnm. f. Augurtini

opufcula varia iinita Pridie Kaiend, Aprilis^ Cat,
Bibl. Smith. p. 28. et Creuennae nouifj] T. 1, p. 1 10.
Ordiuntur feriem libri contra Academicos^ vnde Mo'
relluf in Cat. BibL PinelL hoc nomine ea refert.

Venetiis per Dionyfmn Bertoldtm, f, Aur.

Au^iidhu optfcvJa plurima : quaedam non plus im-
preffa, Hacc in fpecicm tituli in prima primi folii

pagina. Incipiunt a Meditationibus, quarum titulus

iiiinio imprcHus; vltimum e(l f^ita eius per Poffido-

mum Eiusdem videlicet
confcripta, ad cuius calcem:
Aiir, Anguftini Hipponenfis Epifopi ac do^oris ec-
clefiae
 liiflorico Literariae Cap. V. 79

cUfiae fanciijjimi pariter, mc non a Poffido'

vite eins

nio confcripte: inipcnfs et opera Dionyjii Bertoldi

de Bolonia f^enetie accnratijjime imprfforitin finif
anno a naiiuitate fahiatoris nofiris (fic) M. CCCC.
XCL die XXl^I Martii, His denique epigramma
eO fubiediinn Textus occiipat folia CCCXXXIX.
Accedunt autem ab initio voluininis praeter titulum
odo folia tabulam matcriarum exhibentia. Super-
efl in fine folium cum cliartarum reglPiro fymbolum
typographi fiflens. Literae funt Gothicae. Defcri-
ptio fada efl per binas columnas, exprefiis iolio-
rum numeris ac fignaturi.s, vt tamen cufiodes defide-
rentur. Debemus huiiis et fequentis editionis noti-

tiam CL Brannio., Notit. Lit, T. 229. Vtinani

II. p.

vero viro diligentifiimo contenta ciufdem, vel enu-

mcrare, vei cum aiiis f^item comparare placuiffet.

Venetiis per Pelegrimim de Pafqiialibus, f. min.

Plurima opifcnla S. Augiiftmi. Haec pro t,itulo.

Ad calcem: Finiuntiir opifcida S. /liigiiflini hippO'

nenjis anno a natluitate domini M. CCCC- LXXXXL
. die vcro 10 nouembrisimprefa fuerunt Venetiis per
Pekgrinum de Pafqiialibus de Bononia,

Voiumen cfl foiiorum CXXXI. exfcriptum typis

gothicis, columnis binis. Infunt numeri ac figna-
» turae,ncc tamen cufiodes. Initium faciunt iibri
contra Academicos, cum hac epigraphe minio mu
"^prefTa: Diui Aur. Anguftini Hipponejijis epfcopi
contra Academicos: we\ de Academicis , queni adhuc
Catechumenus edidit, Praemittitur epiftola Seuerini
Chaici., Canonicorum regularium S. Crucis Monta-
nenfis Canoniae Praepofiti ad ledorem, cui operum
iiidex et epigratiima aiiquod fubnexa funt.

[M95-J
 i
80 Bibliotliecae Patrim Latinonm

[1495-]
Bciftkae pcr lohaniicm de Amerbach. fot. VI. Vol,
S. Augiillini Opera. Maett. T. 1. IML p. 588. ex fiJe
de la Caille ^.^2, Sed iiui\ra eani apud alios lite-

ratos viros, et in optimaruiii bibliothccarum cataio-

gis cont|uifiuinius. Vcreorergo, ne per errorem,
uefcioquem, talis notitia inciderit, quod vel ex eo

fit veriQmiie, quod formam chaitarum duplicen^ yb-

lii fcilicet ct qiiarti prodidir. Mcminit eius quidem
etiam Vigneriiis h\ Praef. ad Supplem. Operum x\u-
puflini. Sed non maiori flde. Immo paene certus
lum, vaiias finguiorum Auguflini fcriptorum, ve-
luti Enarratiomm in Pfahnos Epijlolarnm et Ser^ ,

monimi ediriones per annos 1493, 94, 95, 97,

identidem ab Amerbachio exculas, Jiunc errorem
pepcrifTe.

1497.
Lvgdtini pcr lo. Trfchfel. f. Opuf qitpfionum
diui Aug'lfli'^'^> ^'^ 5^^^ I^^^ omnia continenttir.

Heptalemon opiis variarum que/Iionuin fiiper

feptem libros biblie: coniprehnndens toti»
dem fptem
,
libros.

Qiiifionum noui et veteris TfJIamenti lib.lll,

De confenfu Euangel/flarmi libri IV,
Qtiefionum Euangelioriim lihrilll,
Qtir/Iionum oSioginta triiim liher L
Qjiefionum LXV. Orofu: ciufdem dyatoguf^
qui eft tiber vnns.
Que/lionum oEfo Diilcidii libellus vnus.
Qiieflionum Laurentii de fide.^ fpe et j:tiaritate:

enchiridion.
Jnqui/itionum lauuarii et de confuetndinibus ec^
clrfte IL
Qtiefio»
 Hijlorico Literariae Cap, f^^ gI

Que/Iionum Honorati de Gratia N. T, liber

vnuf.
Qiifjiionufn quinque Hylarii libellus vmtf,
QtteJIiomim fex contra Paganos ad Deo grtt"
tiaf^ lihelluf vnuf»
Item omnium ijloriim indicef et retraSfationes

infaciebuf pojite.
Haec in fronte tituli, quibus fubiedi funt m com-
iiiendationem eius verficuli aliquot ad D. Augufti-
num. In Jine (cxtremae paginae columna prima):
Finif fex queflionum diui aurelii augujlini epi contra
paganof ad deo gratiaf: et per confequenf totius
huiuf operis, Deo gratiaf, Columna altera deinde
pod Badii perorarionem et fubiecftum eidem charta-
rum regifirum: Imprejfum ejl autem hoc opuf Lug^
duni: opera et impen/if M, loannif Trechfel Ak'
manni: anno falutif noftre MiUefimo quadringentefi»
tJio nonageftmofeptimo. VII. Kalend, Majaf, Quibus

in exfrema pagina fubiicitur fymbolum typographi.

Praefatus cft lodocuf Badiuf ad Magiftrum Petrum
Gerardum , facrae thcoi, profefT et fratrem Eremita-
rum Auguflini Parchienfem (fic) Priorem. (d. Lttg-
duni. Vli. Kai. Maj. 1497.) Ex co quidem difci-
inus, opus hoc coiledum efTe atque caAigatum ab
j^ugujiino de Ratifpona^ S* Theol. Baccalaureo ^ de
Scholaflicorum aliquot dodlorum fcriptis, iam ante
cditis, bene merito. Neque vero ipfius etiam Ba-
dii fludium operi defuit, fiquidem et conquirendis
quam pluribus, quos iile non potuerat, tra-
nancifci
<flatibus et corrigendis iisdem non modicam fibi hu-
iusmodi dihgcntiae particulam vendicare pofle fatc
tur. „Nam primum, inquit^ eum, quem in tergo
confpicis ordinem, obferuatum voiuimus: vt primo
loco veteris duntaxat tefiamenti quefliones: fecundo
Tom. IL F noui
83 Bibtiotycae Patrtim Latlnorum

noui ct veterls: tertio enangeliorum, quae noui dun-

taxat funt: et vltimo relique ponerentur. Cetcrum
fi forte quispiam reprehenderit , quod de confenfu
euangeli(larum et enchiridion inter quertiones infe-
ruimus: non rede animaduerterit, quantum ea ope-
ra cum queflionibus conueniant. Deinde retraCla-
tiones ipfius Auguflini, vbicunque fecerir, operi prae-
pofuimus: et in marginibus locorum, quos tradauif,
jpfas confignauimus. Tum grecum fuis charaderi-
bus confcripfimus et in margine iis, qui grecos igno-
rant, latinis repetimus: adiedla nonnumquam fignifi-

catione. Tum quoties in diuerfls codicibus dupli-

cem, quarum neutra afpernanda eiret, ledlionem of-
fendimus, vtramque pofuimus: fed aiteram fub mar-
gine. Tum libros in frontc chartarum diflinximus.
Tuni indices omnium, quae in fingulis operibus
continerentur, ipfis praepofuimus, et interdum etiam
ante ipfa capita rcpofuimu?. In primis tamen que-
llionibus, quas in formam quellionum redegimus,
non opus repetito vifum efi: ne forte praenotaticr
ipfa narratione maior nafceretur: ioca tamen biblie,
vnde excepta funt, diligentius cum ipfis quefiioni-
bus annotauimus." — Nec omittenda plane nobis
videtur, quae in extrema columna icgitur eiusdem
Badii De operif complemento: et vt dicunt regiflro
ad magijlratum nojtriim Petriim Gerardi: prioreni
ctc. Peroratio, quae fic fonat: Hec funt magi-
flratorum nofirorum optime: magiAer petre Gerar-
di:quo de quefiionibus diui patris auguftini: muho
quidem labore parta tandem tuo nomini dicata emit-
timus: precantes omnes ea perledores in partem ac-
cipiant bonam: veniamque dent: fi vcl pauciores
quefliones, qnam ipfe fandiHlmus dodor au^ufiinus
confecit : vei lus minus cognitas omiferimus. Pau-
culas
 .

Hiftorico Literaviae Cap.Vi ^

85

ciilas enlm deefle remur atque eas tantum, (jue ad

fimpliciaiuim medioiam. epircop. confcripte funt:
quas hadlenus reperire non potuimus: lociim iameni
qiio inferi pojfent^ reliqiiimus irium quaterniomim:
Mm. Nn. Oo. quem fi vocantem dereliquimus : vitio
dandiim nulltis niji inhumanus ei cafnmniator cenfi'
bit: cum vel Jingula opera pkna
feorfum fint: et

emitti poffmt. QnQ vero errata veremur: eiusmodi

credimus, que fine recognitione aut admonitione
noHra facile quiuis deprehenderit et emendauerit.
Ne quis autem charfarum conuertendarum iguoret :
ct ob id deerTc quidquam putef : hec feries efi. a - f

A- G. Aa- Li. Pp. Quorum b. k. q. r. G et Ll. ternc

funt pp. quine: relique autem quaterne etc." Exfcri-
ptum efl opus hocce charadlere gothico minuto binis
coiumnis, lineis adeo LV. paginam ca-
fcriptis vt

piant. Enimuero perquam commode adornatum

eO. Tametfi enim foiiorum paginarumue numeri^
cuftodesque defint, habet tamen chartarum fignatu*
ras, continuam in fumma pagina infcriptionem cha-
ra(flere maiufculo exprelTam; iiterae item initiales
paruis quidem indicatae funt, fed cuiusuis capitis li-

nea prima characflerem maiorem fortita eft, gaudet*

que argumento numeroque praemiflb, qui numerus
literis ronvanis fimui in margine repetitus efi. Prae-
cedit porro feptem foiiis quaefiionum tabula cum
fententia ipfius Auguflini fuper Q.uaefiionibus ex ii-

bris retracftationum , in qua vnum hoc obferuanti di-

gnum refiat, quod finguiari adnotatione editor le-
^loviGin fcripturariim fan&as contra 2\t.Gr^m fcriptu»
ras fan&as compiurium codicum auc^oritate excufaC
ac defendit. Meminit huius ed. CL Braun T. II*

p. 295. Nec aiia fortafle cfi ab ea, cuius fub titulo

primi Opermn Auguflini Tomi meminit Maetiarius
F a T.I.
g4 Bibliothecae Patrum Latinorim

T.I. p.482. ficle de la Caille fubnixus, apud quem

per errorem a. 1487 P^o I497 fcriptus eife vide-
lur *).

Saec. XVL
1506.
Qpud laannem Amerbachium, foL IX,
Safileae
Tomis, D. Auguftiiii Prima Pars librorum, quos edi.
dit Catechumenus.

Pars II. Libri , quos fcripfit Baptizatus.

Parslll. Libri, quos edidit Presbyter.

ParsIV-VIIL Libri, quos cdidit Epifcopus^,
ParsIX-XI. Libri, quos nou receafet iii libris
retradationum.

Primae huius operim Auguflini editionis exem*

pla adeo rara funt, vt licet non paucos euolnerim di-
verfarum Bibliothecarum catalogos, in duobus tan-
tum hadenus reperire contigerit **), qui ambo eun*
dem quidcm, quem in confpicuo pofuimus annum,
produnt , quemque Maettarius eruit •^*"'*).
Datur
nimirum in his difcrepantia quaedam, dum alii, ve-

lut

*) Nunc idem iatn Hamheygerum monuiffe video 7b-

moIII.pag, 104.

**) Nempe in Catatogo Bihl. Bodleianae, qui cltat

Auguftini opera IX. Tomis per Amerbachium Baf.
j 506. et Cat. Bibl. Princip. Ecdefiae et Monafterii

Ord. S. Benedi^i ad S. Emmcranum Ratisbonae

P. L (1748- 8«) in quo plenior titiilus p. 40 feqq.
adfcriptus ef>, fed oniiffis partibus V. VI.Vll etX,
mancum illud exemplum eiVe proditur.

•**) Tom.ILP.Lp.2i6.
 Hijlorico LHerariae Cap. V. 85

]ut audlorcs Colonienfes annum 1504. alii annum

J501 6^1503. praeferunt *), vnde fortaile iure ali-
quo colligas, non vno anno totam hanc editionem
efle abfolutam , fsd inceptam annc 1503, ad fincm

tandcm a. 1506. perdudam, eoque auno, qui ter-

minus integri operis fuifTer, fingulos Tomos effe fi-

gnatos **). Nec tomorum numerum eundem omnes

tradunt, fed alii «o«m, alii vndecim conftare opus
totum volunt, non fane fcripturae aliquo errore, fed
difertis verbis numerum Qnid? quod
cnunciantes^
Tritheniius qiiindecim voluminibus impreffum efTc
'••''•'").
dicat
Nunc tamen, ne diutius hifce experiundis opc-
.ram impenderemus Oudinus, qui, declarata
, effecit
totius partitione, fatis fignificat, ipfam editionem a
fe fuiffe infpedam. Docet autem vndecim partibus,
tiouem vero tomis effe comprehenfam , atque lic di-

flindlam, vt o&o priores eos Auguflini libios, quos

ipfe in fuis Retra^ationibus r^cenfet, contineant,
F 3 rclt-

*) Pertinet huc locus, quem etiam Colonienfes ai^-

ducunt, ex Sweertii Athems Belg. p. 148» vbi de'
Dodone fcribit „ Primus congejjlt et cajligauit S,
:

Auguflini opera omniay adiecit et argumenta in

Opera ftngula uc cen/uras , fed immaturam eius
operam peftis abfumfit, eo ipfo anno, qito pretQ
fubiiciendum opus erat, 1501. prodiitque poft mor"
tem ex officina Amerbachii 1503.**

**) Confentit Oudinus inComwmf. T. J.- p. 934. circa

annum 1500. inceptum, anno vero 1506. comple-
tum efle opus dicens. Pro pofteriori numero opeL
,

rarum vitio ibi exfcriptum eft 158^. Oudinum

fere totum exfcripferunt Colonienfea, nifi quod de
fuo*addiderunt, omnia 2i, i^o4,.lucem^fpexiJ/e,i,

***) In Epiftola ad lacob, Kymolanum Carmelitam

data Herbipoli XVI Augufti 1507. apud Maett. IL
86 Bibliothecae Patrum Latinoriim

relicjiiae eeteros, quorum nulla in hoc opere men-

tio iniicitur, compiedantur, quod ita fe habere ex
Catalogo Bihl Emmeranae intelieximus, qui tres
priores Partes vno Tomo feu Volumine comprehen-
f^s oflendit. Simul monet, phirimos Sermones^
plurimasque Epijlotas , nec non Enarrationes in
Pfalmos ^ vtpote quae iam antea per annos 1489»
1494, 1495, 1497 excudi curauerat, vndecim
his partibus adiicere noluifle. Vfus autem fuerat lo.
jlmerbachius in paranda hac editione opera cuiusdam
jiiigujlini Dodonis^ Frijii^ Bajileae ad S. Leonar"
dnm Canonici, qui, iUo fumtus praebente, Italiae,

GaUiae et Germaniae Bibliothecas perfcrutatus erat,

ct ipfe, a per fata hcuiffet, operibus vndique coni»

portatis, manum aiimoturus fuiflet,

1515-
Parijiis fol. IX, Tomis, Diui Aure-
lii Auguflini opera iuxta jimerbachianam defcripta,
Deefl huius editionis memoria in Maettario. Gom-
memorant eam Golonienfes, notat Gatalo£;us Bibl.
Bodleianae. In Germania vix vnum eius exemplar
inueniri putem , nec in Gallia quidem , nifi in Bi-

biiothecis obfcurioribus Jatcant, Certe Gat. Bibl.

Rcg. Parif, eam ignorat.

1517.
Sine loco. fol. Index Opertim S. Auguflini per
cximium loannem Theujchlein de Frickenhaufen^ ex
.Rottenburga Tuberina. Sic extat in Cat. Bibl. Enu
mranae p. 4 r. Pertinere autem puto ad editionem
Amerbachianam.

1520.
 Hi/lorko Literariae Cap> V, ^'i

1520.

apnd Joannem Paruuw.

Pari/iis 4. D. Aur,
Aiigunini libri III. contra Academicos, foliloquia et
aiia opufcula: quatuor haec iain priinuii) imprejffa
de Vifitafione infirmorum; de aduiterinis coniugiis',

de bono coniugaii et bono virginali. Cat, BibL Reg,

T. I. p. 376.

1528 - 29.

Bajileae ex offcina Frobeniana. fot. X. Tontif,

D, Aui"«iii Auguftini, Epifcopi Hipponenfis, Opera
omnia ex emendatione Def. Erafmi,
Pieniorem titulum, vnde liauriremus, non da-
tum fuit. Opinamur autem, non procul eum ab«»
ludereabeo, quem editio a. 1543. praefert. Sed
cum iam acceilerimus ad eam editionem, quae non
inodo intcgia ac picna prima dici potefi, fed fequen-
tium omnium, non excepta nouiflima, fundamenta
iecit et in iis quodammodo dominatur, neceile erit,

vt ante omnia, quae ipfe Erafmus de infiituti fui ra-

tione in medium attuiit, cum iec^ioribus communi-
cemus. Etenim lequentium editionum curatores aut
coutenti fuerunt, Erafmianam operam acceflionibus
aliquot iocupletatam prelo cammittere, aut vitra ve-
fligiis ipfius inftiterunt et partim codicibus, partiin
iudicio fuo confifi emendatiorem ac finceriorem ef-
ferre contenderunt, aut etiam ab iilo longius recelfe-
ruiit. Qiiorum omnium conanima noa
fludia atque
dicam aefiimare, led ne examinarc quidem abfquc
accurat;^ Erafmianae operae cognitione iicet. Nec
vero vniucrfe atque paucis didicifife fufficit, Erafmuin
texium emendaffe, genuina a fuppoiititiis fecreuifle
et cuncia nouo ordine quo fane nec
efle difpartitum,
ad audoris, nec ad editoris ingenium cognofcendum
F 4 magno-
g8 Bihliothecae Patrum Latinonm

niagnopere iuuamur. Sed cum primus ille explica-

re aggrelfus fit, quae peculiaris Auguftini ac maxime
propria tam iii feutiendo, quam eloquendo, virtus

fuerit, eamque notionem deinde, qua folet in cete-

risquoque ecclefiarticis fcriptoribus folertia, ad ex-

plorandam tam vniuerfam fcriptorum genuitatem,
quam fingulorum locorum fanitatem traduxerit,
omnique inde faeculo critices aliqua formula in Au-
gufiino refiituendo praeiuerit, non facile quem*
quam ,
qui haecce fiudia curat, fore, arbitror, qui
hac Erafmi difputatione abfque damno carere poflit,
Accedit, quod primus item Erafmus deprauationum
textus AuguAiniani caufas, variaque corruptorum ge-
rera indagaucrit, quorum defcriptio quodammodo
eundem vfum praefiare poteft, qui alias a Codicum
notitia bene explicata exfpedari folet, Atque haec
praefaminis loco, ne inferenda hac oratione bene
longa negligenter aut parum verecundi aliquibus vi-

deremur. lam ipfum audi. Sic enlm in epiAoIa,

(data Friburgi Brifgauiae. M. D. XXIX,) qua totum
opus Alfonfo Fonfecae^ Principi et Archirpifcopo
Toletano totiusqiie Hifpaniae Primati^ nuncupat,
cuiusque dimidiam partem in laudes Auguftini im-
pendit, loquitur:
„Qtu) dilabor? Non enim inftitueram enGO-
mium Auguflini, quodfi fufcepiflem, haec quota
portio laudum tantum volebam
illius erat. lllud
oftendcre, quam dolendum fuerit, tantum ccclefiae
ther.»urum tam fero per typographos prodiiflTe in pu-
blicum, quem maxime referebat in omnium verfari
mauibn?. Deterrebat nimirum illos impcndiorum
magnitudo. Primus hoc egregium facinus aufus eft,

vir fingulari pietate Ioannes Amerbachivs, rc fat

beatus, fed animi dotibus longe beatior , quem nec
fumptus immenfi, nec in conquirendis vudecunque
exem-
 Hiflorico Literariae Cap. V. ^9

cxeniplaribns inflantia, nec in confcrendis taedium,

nec operis difficultas, nec diftracflionis alea, nec vlla
quo minus totum Augnflinum red-
res alia deterruit,
deret omiiibus communem. Noii huc inuitauit vi-
rum quaeAiis amor, fed fincera pietas, quam omnes
illius praefationes fpirant, ac reuocandi prifcos illos
ecclefiae dodlores fludium, quos videbat ac dolebat
propemodum antiquatos. Proinde non dubito, quiu
illius manibus bene precentur omnes, qui per Augu-
fiini libros ad pietatem profecerunt. Idem in vnl-
verfas Hieronymi lucubrationes maiori etiam fiudio
inolientem deus ad fuperos euocauit. Eam tamca
prouinciam Erunoni, Bafiiio, et Boni»
tribus filiis,
facio, quos in hoc linguarum
curarat trium peritia
infiituendos, moriens dclegauit, per quos non mi-
noreftudio, quam fide peradum eft, quod optimus
pater voluit. Sic enim illos et ad pietatem et ad
eruditionem educarat, vt quodam.modo fe maior ac
inelior in illis fupereflct, hodieque fuperfit. Nam
natu maximus tantum in fata concefiTit. Tot funt
cxamina monachorum in orbe, quorum otium ma»
gnis cenfibus alitur. Tot funt Abbates opimo redi-
tu, nihil aliud, quam aedificantes, vel aientes equos,
vel epulantes. Hic erat illorum proprius labor,
quem homo laicus fua fponte fufcepit. Atque iu
Auguftino quidem tantum adhibitum eft ab illo cu-
rae, ftudii, vigilantiae, quantum illa tum ferebat
aetas, rudior adhuc et perpaucos habens in hoc ge»
nere literarum exercitatos. Illud potius mirandum,
qnod, quum Auguftini lucubrationes tot iam annis
verfentur inter manus eruditorum, nuUa extiterit
de illo publica querimonia, quemadmodum dc Hie^
ronymo nemo non querebatur. Atqui ni mukos
haberem teftes , qui operi excudendo vel praefue,
runt, vel adfuerunt, nemo mihi c^^editurus fit, quan^

F 5 tuiu
 go Bihliothecae Patruin Latinortm

tnm mendarum offenderim ac funiilerim, etiam il-

linc, deprauatum pufabatur.

vbi niliil effe Habet
enim Auguflinus fuum quoddam dicendi geuus, ar-
gutum, et periodis in longum produdlis multa con-
voJuens, quod iedorem et famiiiarem, et acutum,
ct attentum, ct bene mei:norem requirit, deniquo
tacdii laborisque patientcm, quales non ita muitos re»

perias. lam tametfi prophanas iiteras parcius oHen-

tat, quam Hieronymus, tamen obiter ad eas fre-
qucntcr aliudit. His rebus fadum efl:, vt ieclor
audaculus magis, quam argutus, mutarit quicquid
ofFcndebat. Verum quae vel iibrariorum incuria,
vel iedorum commifla funt, habent vtcuu-
infcitia

quc colorcm , quo culpam iiceat, fi. non excufare,

certe cxtenuare: quanquam hanc oportuit efl'e pubii-
cam Frincipum, Piaefuium et Abbatuni curam, vt
vtiiium, fed praecipue facrorum vojuminum exem-
plaria per eruditos viros quam diiigentifllme cafligata
feruarentur in publicis bibiiothecis. liios vero, quos
abfoiuat a facrilegii crimine, qui nec errore, nec
vlJa neceflltate, led inepta iibidine, fludio mutarunt
huius viri fcripta, vertentes que m et: et in que;
fed in at: at nifed: dixit in ait: ait in dixit : ver-
bum in participium: participium in verbum: alia-

que innumera Jiis confimilia, quafi luferint in ope-

re aiieno. Hoc ilagitium quum alias, tum praeci-
pue deprehendimus in iibris de Trinitate. Depre-
hendJmus autem ex coilatione codicis^ quem nobis
^T^chuit FIimLiriae mouafleriuin quoddam^ cuius no-
men in pracientia non occurrit, fane beiium ac ve-
tuflum, di.xiiles bonae fldei , magnaeque auOloritotis
excmpiar. Vix vnquam occurrebant duo verfus, quin
cffet, quod iugulaiet traniuerfus calamus. Hic noa
crat error aut olcifantia, fed impius ludus hominis
maic feriaiL. Aiibi iiclcio quis featentias cxpieuerat,
adie-

i^.
 Bljlorico Literariae Cap. V, gi

adie(5lis verbis aliquot nou Heceflariis: velut quoties

beatus Augullinus citabat e fcripturis canonicis, cjuan-
quod agebatur, faris^erat, ille fcripturae
tuni ad id,
tedimonium altius repetitum ex eodem loco lon-
gius profequebatur, quum nihil effet ad rcm neceffe.

Id praecipue fadum comperimus in Commentariis^

quos fcripfit in epiflolam ad Romanos et ad Galatas.
Rifimus non paucis locis infignem fcribarum delira-
tionein, qui, quod ledor ineptiens annotarat in
margine iui codicis, rctulerunt in contextum. Ex
muitis duo proponam exempla, quorum alterum eft
in Epiflola I.VIII. vbi ie^untur haec Auguftini ver-
ba: Hos aiUeni prophetcis^ quos pojl opojlolos pofidty
non puto illos ejfe^ qui ordine temporiim ante apojfom
fed ifos, qttibtis iam fiib apojlolis per
los fiieritnt^

gratiam donabatur ^ aut interpretatio fcripturarum

et infpeStio mentium, aut praediStio temporis fequii'
turi. h\ priori editione participium fequuturi^ a
fuo nomine, temporis^ prolixo verborum affumento
diuulfum comperimus, idque non folum infignitec
indoc^m erat ac flultum, verum ne ad reni quideni
tantillum faciens. Non enim illic ambigebatur, qui
e(^eut apofloli, et vnde duda vox, fed de ijuo pro-
phetarum genere loqueretur illic Apoftolus. Non
repetam hic longum nugamentum , ne fim taedio,
decerpam modo pauca, vnde facilis fit coniedtura»
quam cetera nihii habeant mentis. Hunc in mo-
dum orditur: Si enim ego ipfe vt de his^ quidfeu'
iiam, habeas^ differentiam faBurum mefperauerim:
Agnofcis fermonis florem. Ac mox: l^t enim ad
vim termini proficifcar ^ Apojlotos Graecum^ dicitur
ab apos^ quodnotat argimenium^ vel praeminentiam^
et fcolon , quod efl mijjto , quaf praeminenter miffns^

ad augmentationem fciltcet fidei catholicae^ vel apqfo-

tus quoji jpo/lmiffus etc. Qnid hac deliratione pio-
digio.
 93 Bibllothecae Patrum Latinoriim

digiofiL^s? Apos enim apud Graecos tantum figni-

ficat, quanturn Kifkildriuium apud Latinos, et lcQ-

lon Graecis lonat ofFendicuium. Deinde ftultiilime

imaginatur in nomine apoflolus, apoA additiim pro
poftmodum, pro quo barbari dicere folent depoft.
j\tqui £i graeca vox eft apoHolus, vt ipfe docet, vnde
illic latina praepofitio poft? Sequitur, propheta
autemapro, ideftprocul, etforfaris, quum pro-
pheta Graecis nihil aliud fonet, quam latihis praedi-
<flor. Hacc propofuiffe fatis arbitror, ^d totius nu-
gamenti guAum quendam quod ita attextum efl,
,

quafi quis pro Auguftino Paulinum doceat, de quo

fignificarat fe dubitare. Aiter locus eft in libro fe^
cundo: De fermone domini in monte habito. Quo-
jiiam inter frwdus fpiritus Paulus commemorat gaa-
dium, ne quis exiAiiijaret, illum de quouis gaudio
Joqui, fic locum explanat Augufiinus. Sant fdcn"
duni ejl , hic gaudmn proprie pofitum. Mali enim
homines non gatidere, fed gejtire dicnntur proprie,
ficut fiiperius diximus vohmtatem proprie pofitam^
quam non habtnt mali^ ctc. Haec Auguftini verba
quum nihil habeant obfcuritatis, tainen aiiquis cona-
tus erat diiucidius, fcilicct explicare fententiam hifce
verbis: Neqiie gaudium virtittis fit^ ficiit vohintas^
et haec poiius adfan&ospertinent: ad peccatores vtro
ge/Ius niagis et cupiditas deputanda funt. Et hoc
tam infulfnm nugamentum e fpatio marginis in con-
textum relatum aliquamdiu nos torfit. Cum huius-
modi portentis fuit nobis fubinde lu(flandum. Aiius
ex vndiquaque decerptis frufluiis, veluti nouum opus,
Auguflini titulo conflruxerat: aiius aliena cum Au-
galiini fcriptis mifcuerat: ahus cx quaefiione fccerat
cpifioiam, afiutis initio paucis vcrbis. Ne fingula
perfequar, vix in ahcrius tam impie, quam in huius
facri docloris voluminibus lufit otioforum temcritas.
Vt
 Hijlorico TJterarioe Cap.P^, 93

Vt omittam interlm pfeudepigrapha, quaedam non

inerudita, quaedam vix tolerabifia> quaedam pror-
fus uidoda. Verum in omnibus, cjuae illi falfo funt
infcripta, nihil infuifius aut impudentius Sermoni-
bus ad llremifas, in quibus nec verba, nec fenten*
tiae, nec pec^tus^ nec omuino quicquam eft Augufti^
nodignum: et tamen quifquis hoc opus confinxit^
homo fuauis fibi promifit futurum, vt Auguftinus
I
crederetur, et fane repererunt fimiles Jabra laducas.
Nihil tamen horum fubmouimus, nifi quod ea, quac
bis aut faepius habebantur inter huius viri Jucubratio-

nes, fat habuimus femel ponere ne voiuminum ^

jnagnitudinem fuperuacua farcina oneraremus: cen-

furis tantum additis indicauimus, quid nothum eiTer,
quid ambiguum , quid commixtum.
Haec igitur
in tam eximio fcriptore committi fane dolendum
t(\: fed aeque mirum, fuper his nulJam hadenus

fuiffe fludioforum querimoniam: vnde coniedura

capi poteft, diuum AuguAinum antehac a plerifque
TheoJogis aut noa legi foJitum , aut indihgenter
fuifiie Jedum. Ne mihi quidem vnquam perfuadert
potuifiet, tantum in tam celebri fcriptore JatuiJle
mendaium. Equidem nihiJ minus habebam in ani-
mo, quam hanc capeflere prouinciam. Deterrebat
^ immenfa voJuminum moJes, et operis difficuJtas iu-
veniJe robur, ac prorfusadamantinum qucndam ho-
minem exigebat: me vero iam et aetas et valetudo
ab hoc genere Jaborum in totum dehortabatur. Sed
,
fejicis memoriae loANXEs Fkobenivs, vir ob fin«

guJarem erga (Judia fauorem omnium ftudioforum

gmore perenni dignus , tandeni iJJud a me preci-
bus extorferat , vt in Epiflolis vnicum ternionem
emendarem , quo pofTet operis fpiscimen in proximis
nundinis ofrendere. PoJJicitus fum , fed hac Jege,
ne quid fperaret amplius. AnnUit. Ceterum quum
per-
94 BibHothtcas Patrim Latinomm

peifpicerem, certum eflc confillum, vohimen

illi

Epiftolarum abfoluere, neque quenquam elfe para-

tum, qui polTet, aut certe vellet, emendandi partes
obire: vicit animi deAinationem, quum finguJaris
arnici pertinax voluntas , tum ipfa negotii pietas.

Hoc volumen totum ad mc recepi , fcd vnicum,

ctiam atque etiam teftificans, vt fi pergere velJet,

alium inueniret cartigatorcm, nec me fuo quoque

difpendio, non modo Audiorum, a meJioribus cu-
ris auocaret. Quid muitis? quum nuiJus exiHeret,
qui veJJct eam farcinam in humeros toJlere, et loan-
iies Frobenius affeueraret, fiare fententiam, vt Ci noii
daretur aJiud, totum Auguninum, quaiis qualis erat,
rurfus excuderet: ego partim amici refpecflu, cui ni-
liii pernegare vaJebam; fed multo magis inexpiabiie
piaculum effe rcputans, fi tam eximius ecclefiae do-
<flor, tot mendis obfitus, tantis impendiis denuo
prodiret in orbis theatrum, hoc infigniore deformi-
tate notabilis, quo magis eJegantia formuJarum, ac
niaiefiate voluminum, oculos omnium ad fc raptu-
rus effet: perinde quafi purpuram eximiam ofiendas
foedis macuiis deformatam, paffus fum imponi mi-
hi cliteJJas. Tandem vbi tantum peiagus ingreflus
ventis vela dediffem, longe plus, quam exfpecflaram,
comperi difticultatis, vt non femcl animum defpon-
derim , deque deferendis inflitutis cogitarim: ad
quod ipfum euidens etiam valetudinis periculum in-
vitabat, aut, vt redius dicam, compeJIcbat. lam
me exemplum loannis Frobenii, quem
terrebat et
videbam huic immortuum negotio, virum alioqui
quum firmo corpore tum vitif longiffima dignum.
,

Verum quod prima fronte deterrcbat a negotio, hoc

ipfum propius confideranti flimulos addebat. Noii
enim oportet bonoriim virorum amicitiam vitae fpa-
tio terminari , pracfertim quuni luiius diflicillimi
< * negO'
 Hijlorico Literariae Cap. /^»
95

negotli moles in filios iilius Hieronymum €t loan-

nem Erafiiiium, reiiquofc|ue liberos effet deuoluta,

quibus Iioc minus oportebat deefle, quod tali patre
eflent orbati. Nam quidquid erat erga Frobeniutn
affcdlus, in hos tranftuli. Itaque obfirmato animo,
flc vt operi tam facro fatius ducerem animam im-
pendere,quam femel fufceptum non[abfoluere, tae-
dium omne deuici: quoque fum altius ingiefliis, hoc
Jabor airuetudine faCtus efi leuior, ipfo, vt opinor,
Auguflino coeptis nortris profpera fauoris aura coe-
litus afpirnnte,donec tandein procul aperiret fefe
portus, in quem propitii numinis auxiiio delati, lae-
tum celeufma nunc canimus. Jn dirigendis porro
voluminibus hunc ordinem ftquuti fumus. In Pri-
mum volumen contulimus ea, ex quibus tota Augu-
flinivita, mores, ingenium, et affedus perfpiciun-
tur, quod hoc pado futurum arbitrarer, vt et re-
(^ius inteiligeretur , et auidius iegeretur. Amor
enim dodoris et lubentem diici-
attentum reddit, et

pulum. Adiecimus eiufdem progymnafmata, qui-

bus vel infans adhuc in Clirifto, vel nouus tyro fe-
liciffime praeluiit ad egregia facinora. Secundum
volumen dedimus EpifJolis, partim quod in his qno-
que permulta funt , quae fcripfit iuuenis; partim
quod ex his maxime deprelienditur, fi quld in illius

natura fuit peculiare. Quartum dedi-

Tertium et
mus Jiis lucubrationibus, quas ad docendum parauit,
Quintus habet Ciuitatem dei, quod hoc opus fimul
ti docens et confutans errores maxime Paganorum,
vtrinque mixtum ^StU In hac portione nihii efi
noflrae induflriae, quod hanc prouinciam hortatu
meo fibi proprie fumpfiffet vir apprime dodus loan-
nes Ludouicus Viues. In Sextum et Septimum dis-
tribuimus pugnas aduerfus haerefes diaerfas. la
 gS Bibtiotkecae Pairtim Latinorum

Odanuni et Nonum colledi funt tradlatus, Cic cuiin

appellat Angiiftinns fcripturarum enarrationes apud
populum habitas, Nonum
nifi cjuod in farraginem
quandam adiecimus libeliorum, quos viri nefcio qui
fpiritalcs in iioc paraffe videntur, vt affedlum fuum ad
rerum coeleftium contcmplationem inflammarent. De-
cimum volumen complediturhomilias variiargumen-
ti, in quibus permulta funt aliena, quemadmodum ct
in Nono, In fingulis, ne nuilus effet ordo, vel facro-
rum volumiuum, quae interpretatur, ordinem vel ,

haerefeon origines fequuti fumus. Ipfe AuguAinus

in libris Retracflationum maluit aetatis fuae , et in

Chriftianifmo progreffuum ordinem fequi, recen-

fens, quae fcripferit catechumenus, quae facro laua-
cro renatus, quae prefbyter, quae epifcopus, nifi

quum epiflolis ct tracflatibus fuum locum deflinaffe

videtur, quam huius curae partem non abfoluic, vt
ex ipfius aliquot fcriptis apparet. Siquidem hoc
inoliebatur iam extrema feneda, veluti praefagiens
extremum imminere diem, tantoque fludiofius agens,
vt quoniam vocis officio diutius ecclefiae prodeffe
non poterat, in libris ilii fupereffet, quatenus lice-
bat, emendatus et integer, quod propemodum
et
affequutus efi. -Vix enim ex alterius monumcntis
minus intercidit, a deprauatoribus nihil omnium
potuit vnquam effe tutum. Noflram operam hic
non exaggerabimus conferat , cui vacat et agnofcet.
Nec tamen aufim polliceri, nihll refediffe, quod
cgeat emendatore. Alicubi nos deflituerant vetufii
codiccs, aliquando in opcre tam prolixo fomnus ob-
rcpfit, quem FJaccus putat efie condonandum hu*
nianae naturae. lam fl operarum incuria commit
fum efi, a nobis pracftari non potuit, qui cum offi.
cina nihil liabemus commercii. Tantum ilios ad-
mo*
 Hi/Iorico Liferariae Cap. /^. 97

iiioaere pofliunus , qui praefunt officinae : quod

Guidem a uobis fadlum efl fedulo. Qnidquid noflra
ruediocritas potuit, bona fide praeftitit."

Habes hic omuia, quibus noua editio fe com-

mendet. Nec fuperuacaueum , immo necefTarium
piane exiftimem, indicem fingulorum, quae in vuo-
quoque Tomo continentur , operum fubiungere.
Quamuis enim ab initio conftitutum erat, ia editio-
jium recenfu ordinem continuum librorum nou at-
tingere, et facile nos eiufmodi indice carituros efle
mihi perfuaferam, maxime cum fupra in recenfu
omnium diligenter notatum tam in
fit, vbi quoduis
Erafmianis, quam Louai^ienfibus et Benedidina re-
periatur; ipfa tamen re edodti fumus, certam de
fuccelTu coliatae in audorem operae notitiam infor-
mari non poffe, nifi in potioribus editionibus libro-
xum numerum et feriem intueri liceat. Huius igi-

turErafmianae ordo hic eft: Jn Tomo Imo 'm(utit:

Retraclationum lib. II. cum cejijura,
Confeflionum libriXIII. ciim cenfura^
De Grammatica liber vnus»
Principia dialedicae»
Catcgoriae decem.
Principia Khetorices*
DeMuficalib.VI,
Contra Academicos lib.III.

De ortiine lib.II.
De vita beata.
Soliloquiorum lib.II.

De magiflro.
De immortaiitate animae.
De libero arbitrio iib.lll.
De vera reh*gione.
De nicribus ecclefiae catholicae, et de morlbu?
Manichaeorum lib.ll. ciim cenfura,

Tom.IL Q D«
98 Bibtiothecae Patrum Latimnm

De Genefi contra Manicliaeos lib. II. cum cen-

fiira,
Regulae Auguflini cum cenfura,
Pofidonius de vita Augufliui.

In Tomo IL
Epiftolarum farrago. 1

Epiftolae funt CCXLll. ducentae quadraginta duae, j

inter quas et fpuriae quaedam ab Erafmo obelo trans- j

iixae, nec tamen prorfus loco motae. Pertinent

liuc Epiftolae vulgo Augurtini didae ad Bonifacium
et huius ad Auguftinum, e quibus nonnifi vnam ve-
hementer prolixam et infigniter illiteratam, vt ipfe
inquit, remouerc fufiinuit, praetereaque ccronidem
ftih titulif Cyvilli, fubito Latine loqutntis et Augu-
Jiini Graeco male Laiine fcribentis impiideniiffime
conji^iam refecuit, Atque his cpi/loiis, tam fingu-
lis, vbi quidem ex re videbatur, cenfurae aiiquid ad-
didit, quam vniuerfis etiam praefatus eft in epifota
ad leStoref^ fcripta Bafileae M.DXXVII. docens par-
tim, quod ad externum earum habitum fpecHiet, cas,

ficuti et populares orationes(homilias),nunquamnec

in Retradationum iibris, nec pofiea aliqua vel tem-
porum, vel perfonarum, vel materiarum ratione
fuiffe digeflas, indeque facilius poflea admixtas effe,

quae nihil Augufiino dignum haberent, vel confi-

<flas etiam , nec vero libros et epifiolas femper inui-

cem difcretos efie, dum librum appeliat Augu-

alibi
flinus, quem alio loco pro epifiola venditat; partim
autem ipfani eorum indoiem et vim mirificc decia-
rans.

Tomo IIT,

De do(f}rina Chrifiiana lib.IV.

Locutionum iib. VII-
Pe
 HiJlovicQ Literaviae CajJ. V. 99
De fide et fymbolo lib.I.

Enchiridion de ^*\q^ fpe et charltate ad Lauren-

tluin lib. L
De ecclcfiallicis dogmatlbus lib.I. cimi cenfura,
De lide ad Petrum diaconum lib.L cum cenfnra,
De trinitatelib. XV.
De Genefi ad litteram imperfedus lib.L
De Genefi ad litreram lib. XIL
De mirabiiibus facrae fcripturae lib. IIL cimi cen*
Jiira.
De agone Chrifiiano lib.L
De opere Monachorum lib. L
De fpiritu ct litteia ad Marceliinum lib.L
.De diuinatione daemonum lib.I.
De rpiiitu et anima lib.I. cum cenfura,
Speculum lib. I. ciim cenfiira.
Qnaefliunculae de trinitate.

De benedidionibus lacob patriarchae. ciim cenjhra.

Sententiae ex AuguAini et aliorum libris decerptae.

Tomo IT^.

De mendacio ad Confentium liber vnus.

Contra mendacium ad eundem lib.I.
De fide et operibus lib. L
Quaefiionnm in Vetus inftrnmentum lib. VIL
Quacfiionum Euangelicarum lib. IL
Quaefiionum Euangclicarum fecundum Mat-
thaeum lib. I. cum cenfnra.
De confenfn Euangeliflarnm lib. IV.
Odloginta trium quaeflionum lib. L cum cenfurd»
Viginii vnius fentenfiarum cum cenfara.
iib.I.

De diuerfis quaefiionibus ad Simplicianum iib.IL

De odo Dulcitii quaefiionibus lib. I.

Quaeftj^uum LXV. dialogus. cum cenftcra,

G a Qoaeflio-
joo Eiblioihecae Paimm Laiinonim

Qnaenionnm Veteris et Noui Teflamenti lib. I.

atm cenfura,
De cLira pro mortuis gerenda ad Paulinum lib. I.
De catechizandis rudibus lib.I.
De incarnatione vcrbi lib.If. cum cenfnra,
De trinitate et vnitate dei iib. I. cum crnfura,
De elTentia diuimtatis lib. cum cenfura.I.

De fide rerum inuifibilium lib. I. cnm cmfura,

De fubftantia diledionis lib.I. cum cenfura,
De contincntia lib. I. cum cenfura.
^
De patientia lib. I. cim cenjura,
De bono viduitatis lib. cum cenfura,
l.

Huic quoque Tomo inferta eil Cmfiira libri de fn*

gulariiaie Ckruorum,, qui ipie tamen tanquam aiie-
xius foetus et inter aliorum etiam Patrum opcra itera-

ta vice vulgata, omiffus eft»

De vera et falfa poenitentia iib.I. cum cenfura,

De falutaribus Jdocumentis lib. I. cum cenfura.
De amicitia cum cenfura,
lib. I.

De fermone domini in monte lib. 11.

Expofitionis epiftolae Pauii ad Romanos lib. I.

Expofitionis quarundam propofitionum ex epifto-

la^d Romanos lib. I.

Expofitionis epiilolae Pauli ad Galatas lib.I.

Annotationum in lob lib.I.

Tomo V,
De ciuitate dei libri XXII. cum commentariis Lu-
douici Viuis.

Tomo FL
Deliaerefibus ad Quod vujt deum lib.L
De quinque liaerefibus oratio. cum cenfiira,
Concio ad catecliumenos contra ludaeoj? Paganos
et Ariaaos. cum cenjiira.
Oratio
 i

Hiftorieo Literariae Cap, V» lo

Oratio aduerfas ludaeos»

De alfercatione ecclefiae et fynagogae dialogus.
cum cenfura.
De vtilitate Honorarnm lib. I.
credendi ad
Contra epiflolam Manichaei, quam vocant Fun-
damenti lib. I,

De duabus animabus contra Manichaeos lib.I.

Contra Forrunatum (juendam Manichaeorum pres-

byterum. cum cejijura.
Contra Adimantum, Manichaei difcipuhim,
Contra Fauflum Manicliaeum XXXIII. h'b.

De acliif cum Feiice Manichaeo iib. II. cum cen-

fiira.
Contra Secundinum Manichaeum lib. I.
De natura boni contra Manichaeos lib.I.
De flde contra Manichaeos lib. I.
Contra aduerlarium legis et prophetarum lib.II.

Contra Prifciilianinas et Origeniflas lib.I.

Contra fermonem Arianorum lib. I.

Contra Maximinum, Arianorum epifcopum lib.

III. cum cenfura.

Contra Fclicianum Arianum de vuitate Trinitatis;
cmu cenfura.
De bono coniugali contra louinianum.
De fancfla virginitate.
De aduherinis coniugiis ad Pollentium lib. II.
Trac^atus dc Epicureis et Stoicis. cum cmfiira,
Tradatus de co, quod didum eft a deo ad Moy-
fen , ego fum , qui fum , incerti audoris,

Tovio VI 1.
Contra partem Doiiati, pfalmus.
Contra epift. Parmeniani iib. III.
Contra literas Petiliani, Cirtenfis epifcopi Dona-
tiftaelib.III.

G 3
' Contia
103 Bibliothcae Patrum Latinorum

Contra Crcfconium Donatiflain gramtnaticum

lib. IV.
Contra Gandentii, DonatiOarum epifcopi epid.
lib, III. cjuorum poftremus nunc primum efl ex-
cufus.
De baptifmo contra DonatiAas lib. Vll. cum ceif
fiira,
De vnico baptifmo contra Petilianum lib. I.

De vnitate ecclefiae contra PetiiianiDonatiflae epi-

Aolam lib. [.
Opus Brcuiculi collationum cum DonatiAis.
Pofl collationem contra Donatiflas lib.I.

Super geflis cum Emerito, Donatiflarum epifco-

po lib.I.

Contra Fulgentium Donatifiam lib. I. cim ccti'

fura,
De peccatorum meritis et remiflione, ac de bap-
tifmo paruulorum , ad Marceliinum lib. III.

De natura et gratia contra Pclagianos lib.I.

De gratia Chrifii et peccato originali, contra Pe-
lagium et Caciefiium lib. II.

De nuptiis et concupifcentia ad Valerium comitem

lib. II.

Contra duas epifiolas Pelagianorum ad Bonifa-

cium lib. IV.
Contia lulianum Pelagianum lib. VI.
De anima et eius origine lib. IV.

De praedefiinatione et gratialib.I.

Proiperi epifiola ad Augufiinum de reliquiis Pela-

gianac Iiaereleos.
Hiiarii epifi. ad cundem de eadem materia.
De praedefiinatione fanc^orum lib.I. cim cenfura.
De bono perfeuerantiae lib.I.
De praeJefiinatione dci lib. I. cum cenfura,
De ^graiia et libero arbitrio ad Valentinum lib. I.
Ad
 •
Hijlorico Literariae Cdp.J/. loy

Ac^ eundem de correptione et gratia lib.I.

Ad artiwijlos fibi falio impofitos, Auguftini re-

fponfio.
Concia Felagianos, Hypognoflicon , lib. VI. eim
cenjura praecednte.
De perieclione iuilitiae contra Caeleflium lib, VL
cum ccnfura,

Tomo yilL
Enarrationes in Pfalmos.

Tomo IX,
Cutus libri fere omnes cenfuras Iiabeat annexas;
In euangelium loannis expofitio.
In epiflolam loannis expofitio.
h\ Apocalypfim loannis expofitio.
. Meditationum lib. I.

De diligeado deo liber alius, qui et Meditatio*

num infcribitur.
Soliloquiornm animae ad deum lib.I.

Mannaie iib. vnus.

De triplici habifaculo lib.I.

Scalae p^radili liber.

De duodecim abufionum gradibuSo
De contritione cordis liber vnus.
De cognitione verae vitae lib.I.
De afTumptione beatae Mariae virginis,
De difciplina Chrifiiana.
De decem chordis.
De cantico nouo lib. L
De contemtu mundi lib.L
De vanitate feculi lib. I.
De obedientia et humilitate fermo,
De bono difciplinae fermo.
De vifitatione infirmorum lib. IL
De confolatioae niortuorum fermoaes IL
G 4 De
I04 Kibliothecae Pairum Latinorum

De quaita feria, fiue cultura agri dominici, fermo.

De cataciylmo fcrmo.
De tempore Barbarico fermo.
De fobrietate et virginitate fermo.
Speculum peccatoris trac^latus.
De vtiiitate poenitentiae tradlatus,
De conrtidu vitiorum et virtutum lib. I.
De quatuor virtutib. cliaritatis tradlatus.
De Jaudibus charitatis tradlatus.
Dc honenate mulierum lib. I.
De parioribus lib. F.
- De ouibus liber fiue homilia.
De fymbolo fidei ad catechumenos lib.IV.
De conuenientia decem praeceptorum et decem
plagiirum Aegypti, liber vnus.
De redtitudine catholicae conuerfationis tracSatus.
De vtilitate ieiunii tradatus.

De vrbis excidio tra(!larus.

De creatione primi hominls tradafus»
De arbore fcientiae boni et mali tracn^atus.

De pugna animae tradatus.

De antichriflo tradatus.
Pfalterium, quod matri fuae compofuit.
Super Magnificat expofitio.

Totno X,
De verbts domini.
Dc verbis Apofioli.
Homiliae L.
Homiliae de tcmpore. cum cen/tira.
Homiliae de fancftis.
Ad fratres in eremo. cum cenfiira,
Q^iam late autem harum cenfurarum vfus pateat
non folum ex eo, quod fpeciminis loco de praefatio-
ne in Epifloias produximus, fed multo etiam magis
ex
 Hijlorico iJterariae Ccip, V. 105

ex iis, longe inflrudiores Monachi Benedidini

qiias

dedsrunt, conflare poteil. Contentoruin index du-

plex, vnus iuxta Toaiorum feriem, alter ordine ai-

phahetico concinnatus, nec non ordo editionis Amer-

bachianae inflgni cum ledoris commodo pofl prae-
fationem additi funt. Noii efl vero hiiiuT editionis
contentorum index, quem Oudinns venditat, fed
nouiflimae Erafmianae, vtpote qui Pofidonii indi»
culum fcriptorum Auguftini vna cum Vita hic edi-
tum mentitur, qui primum a. 1564. in lucem edi-
tus e(l.

1538 - 30,
Coloniae aptid lo. Gymnicum. 8. Ex hac offici.

na prodierunt non vno nomine, fed perbreui tem-

poris fpatio, opufcuk (vno non ra-
varia Auguflini
ro voluminc comprehenfa), quae fuis quaeque titulis
difcreta fic fe habent: i) Diui Aiir.Aiiguliini, Hipp,
Epifcopi^ de opere Monachorum liber vniis ad Aure»
lium^ epifcopum Carthaginmfem, Anno M.D,XXIX,
Menfe Augufto. 3) Diui Aur, AugiiJliniHipp, epifc,
enchiridion ad Laurentium 11, Anno M* D.XXVllI,

3) Z). Aur,Augiiftini., Hipp, ep. de gratia et liber»

arbitrio ad Valentinnm et cum illo monachis^ liber vnur,
Kiufdem de correpiione et gratia ad eundem et cum itlo
monachis , liber vnus. Qiiibus praemittuntur epi'
ftotae duae Diiii Augujlini ad Valentinum contra
eos^quinegant liberum arbitrium, Anno M,D,XXX.
4) Diiii Aiir, Auguftini de immcrtalitQte animae,
Liber vnus, Einfdem de agone Chrijliano, libgr
vnuf, abfque anni et loci nota,

1531-33.
Parijiis , ex offtcina Ctaudii Chevallonii, foL
X. Tomis, D. Aur. Augufiini^ quae extant ex emen-
datione Def. Erafnii.
G 5
Laudat
 io6 Bihliothccae Patiiim Laiinorim

LauJat hanc Erafiiiianae repetitionem Otidinuf

in Coinm. p. c/39 feqq., eique accelUfle ait Jacobi
Hemeri Sttidgaraienfif EpifloJam nuncupatoiiam ad
Gallum Millerum , Ecclefiae Tubingetifii Theo-
logum, quae totam editionis huius rationem tu-
fius exponat. Idem monet in hac editione pri-
mum editos efle Sermones Xl^IL fex de tempo'
re^ feptimus de verbis Apojloli^ et decem de San^
' ^is, Caialogiis BibL Mufti Britt. (Lond. 1789.
fol.) in huius editionis mentione anniim 1532.^10-
fert, quocirca vtrumque praefigere placuit.

1537.
Angnjlae VindeHconim excndebat Heinrlcns Steij'
ner. fol. Diui Aurelii Auguftini Epifcopi Opifcula^
iiempe
in libros Moyfi, lofuae et ludicum libriVII.
Quaefliones veteris et noui tefiamenti.
Qiaeflionum euangelicarum fecundumMattliaeum.
Quaefliones ad Orofium liber vnus.
Quaeflionum Hilarii liber vnus.
De odo Dulcitii quaeflionibus liber vnus.
De diuerfis quaeftionibus ad fandum Slmplicia-
,

num libri IL
Quaeflionum euangelicarum librilL
0(5loginta trium quaeflionum liber vnus,
De fex quaeflionibus contra Paganos liber vnus.
Ad inquifitiones lanuarii libri duo.
De inquifitione Triuitatis liber vnus.
De Epicureis et Stoicis libcr vnus.
De Haerefibus ad Quod vult deum liber vnus.

De quinque Haerefibus liberL

Contra Lidjeos , Paganos et Arianos liber vnus.
Contra Iiidaeos liber vnus.
Retradationum libri duo.
Haec
 HiJIorico Literariae Cnp, V. joy

Haec feries librorum infegrorum efficit Tomum

iertium Epitoines Operim /Iiigti/Iini slIo.ViscatO'
Rio concirniarae. Expreili funt ex ed. Lugdunenfi a.

1497. er Amerbachiana, vt ipfe editor in praefatio-

ne profeirus eih

1541.
Parifiis apud Carolum Guillard: fol. Tomis, X
D* Aurelii Auguflini opera omnia ex Def, Erafmi
cmendiirione; edltio audior et locupletior cum indi-
ce locupletiffimo, cura et (ludio Floreniii Bourgoinu
Cat, BibL Regiae Parif

1543.
Ba/ikae in offlcina Froheniana per Hieronymim
Frobenium et Ntcolauni Epifcopum. fol. XI Tomis.
Omnium operum D. Aureiii Auguflini, Hipponenfis
Epifcopi, Primus TbwiMJ, ad fidem vetufiorum exem-
plarium, pofi: omnium in hunc vfque diem editiones
denuo fumma vigilantia repurgatorum a mendis in-
numeris, vt optimo iure tantus ecclefiae dodor re-
iiatus videri poilit. Infpice, ledor, et fateberis, hanc
non vanam efle pollicitationem quodfi gratus etiatn
:

efle voles, non patieris tantum laboris, tantumque

impenfarum frufira fumptum cfle. Sub finem anne-

xi funt Indices duo, alter materiarum, altcr inter-
pretatorum Scripturae locorum: quibus ledorezn
haud leuiter adiutum iri confidimus. —
Hic primi vohiminis atque operis vniuerfi titu-
lus annum 1543. imprelTum habet, fed ad calcem
tomorum fingulorura annus, quo vnufquifque abfo-
lutus fuerit, extat.

Sccun*
 log Bibliothecm Patrmi Latinorim

Esctindiis Toiuuf Op. D. A. Aiig. H. E. comple-

dens illius Epiflolas, non mediocii curiKemendatas
pcr Def. ErafnKim Roterodamum. Anno M.D.XLf.
Tcrtim Tomiis —
compledens ru ^tSc6y.riy.oc^
Iioc eO, quae propric ad docendurn pertinent. Anno
M.n.XLI.
Qjtartuf Tomuf —
complecflcns relit|ua rc^v Sf
ixTiTtJiMv. Anno M.D.XLL
Qiiititus Tomus —
XXII Libros de CiuitateDei,,
diligenter recognitos per eruditill. virum loan.
Ludo-
vicum Viucm, ac|eiufdem Commentariis, denuo ab
autore reuifis, iiiuflratos, continens. AnnoM.D.XLIL
Sextiis Tomus — continens rci 7roAe/^;Ka , hoc
eA, deceitationes aduerfus haercfes, praecipue lu-
daeorum, Mauichaeorum, Prifcilh'ani(larum, Ori-
geniftanim, Arrianorum ctlouiniani. AnnoM.D.XLIL
Septimus Tomus —
continens reliquam partem
rccv TroXefAtKoov^ id ed, pugnas aduerfus Haereles
Donariflarum et Pciagianorum. AnnoiM.D.XLlI.
OStaiins Tomiis — continens enarrationes in
rfaimos myAicos. Anno M.D.XLIL
Nonus Tomus — continens illius Tracflatus,
hocert: expofitiones ad popuium facias in Nouuin
TeAamentum, cum alii^ varii generis opufculis,
quorum indiccm habet aiterum huius paginae latus.
Anno M.D.XLIL
Decimus Tomus — contincns reliqua tradlata
apud populum, quorum fummam indicabit haec pa-
gina verfa. Anno M.D.XLU.
In omnia D. A. Auguflini Scripta Indices duo,
eo confcripti modo, vt nihil annotatu dignum pof-
fis defiderarc, ncque quicquam velut fuperuacancuin

reiicere: quoium prior materias in ipfis pafiim opt-

ribus trac1:Uas, indicat: poflerior facrae fcripturae
locorum interpretationes iuxta ijibiiorum ordinem
obfer-
 Hiftorico Literariae Cap. V, 109

obreru2tomm oflendir. Anno M.D.XLIII. Injine:

Menfe Septcmbri.
Quid noui in Iiac aitcra Frobeniana editlone ope-
ribus Auguflini cuenerit, per (]uos illa et quibus fub-
fidiis iuneutiita fuerit, praefatione, verfa tituii pri-
mi pai^ina inipreira, bibliopolvie exponunt. Orfi
€nim ablAmerbachii meritis, gratiam, quam Eraf-
mus opera fua iipud omnes iniuerit, cumulatiorem
eum initurum fuiffe moncnt, fi foii tam ingentem
prouinciam obire vacafTet, et non bonam eius par-
tem, aliis ncgofiis ex tranfuerfo fe ingerentibus, ia
amicos partiri compuifus effet.
Deinde pergunt: „Sed quod ilie pofleriore edi-
tione fartum tedum praeflaturus fperabatur, interim
aiii occupauerunt. Succedente enim Lutetiana Q^i*
4ione, celeberiimae fchojae aliquot aJumni in hoc
incubuerunt, vt fi quid Erafinum fociosue fubterfu»
giflet, farcirent fua cura, haud poenitenda per Mii-
fas, etminime fuperuacua. Tandem vrgente iam
fato extremam cafligationis manum, et vt credi par
eA, ipfius Auguftini fanda anima tot praeciaris fuc-
cefiibus fauente, extitit vir omnium bonorum bene-
voientia digniflimus, et fundionem a natu-
ad hanc
ra fadlus fculptufque, oh'm eo potillimum nomine
Erafmo cum primis charus, illique in hoc negotio
(vt fic dicam) fuccenturiatus, Martinuf Lypjiiis: cui
viro et temporis fpatium, et otium, et exemplariunpi
copia, et in labore fociorum deiedus, et literafura

idonea, huicque par indufiria, et in tanto negotio

non tam diiigentia, quam religio, ad hoc dodorum
honn*num fauor adhortationefque atque infuper prae-
miorum alledamenta, denique quidquid pracfidio-
rum opus eflet, abunde fuppeteret. Namque is a
teneris vnguiculis Augufiiui admirator, atque etiam
cxprofeflb eius inflituti fedator, pro fuo peculiari
erga
 1 1 o Eiblioiliecae Pafrnm Latinorum

erga fant^iir. viruni affcclu, annos plus viginti hoc

pacne foluni cgit, ne c|uocl mendum in fcriptis eius
fubfideret: vtpote qui ftiam prima noftra editione
Erafmo plura loca, cjuam alius quifc]uam amicorum
fuppeditauit.Dcinde practcr domefticam fymmyfla-
rum bibiiothecam, corrogatis ex circumquaque vici-
nis monafleriis vetuftis et incorruptis exempJaribus,
optimo quoque in hunc vfum promptiflime commu-
nieante, adlcitis ex luo fodalitio impigris aliquot, qui
adiutarcnt, nihii veialiis, vel fibi ipfi ad fummain
conferendi diligentiam reliquum fecit, magna, me-
diocria, minuta, pari lance appcndens, et annotans.
Vix credas, mi lecftor, haec citra exaggerationem
dici, ni margines exemplaris ab iilo niilli vidcas, ho«
minis indefeflum fludium teflantes: dum certis notis

terna quatcrnaue, aut etiam plura exempiaria pro-

fert, tum quatenus euarient, indicat. Nam cum fit

non minore modeftia, quam eruditione, maiuit aliis

iudicandi munus cedere , aliquando tamcn fuum
praeiudicium addens, quod quidem fempcr libcnter
ampiexi fumus. Cetcra viris doc^lis, ct qui Augiifti-

nianae phrafeos filiuam diu muitumque reguftatam

iam probe callerent, iudicanda commiflTa funt: id
quod non cuiuis procliue tuerit. —
lliud diflimu-
landum non cft, in paite quadam Decimi tomi, non
niagna fanc, {\ germana tantum fpedles, nos Lypfii
fubfidio deftitutos, graflantibus fub id tempus Gel-
dris in Louanium et viciniam, vbi turn Lypfius age-
bat: quod idco lecflorcm monitum oportebat, ne
forte ex paucis iliis de reliquis coniet^uram faciat;
in ceteiis potius quifque fuis oculis inoftcnfe (modo
flilo Auguflini allucti fint,) omnia percurrcntibus,
quam noftro teftimonio crcdat; compcrict vniuerfa
paritcr accurata, ne pfeudcpigraphis quidem cxce-
ptis. Ceterum ia tanta indagiae et perucftigatione
vni-
 1

Hljlorico Llterariae Cnp. V, 1 1

vnicnm opufculum , duntaxaf egermanis, nunc pri-

iiuim repertum efl et editum , videlicet Contra Gau-.
dmtium liber tertiiu: vnde liquet, vix ]\\c aliud
quicquam, quod extct, deliderarij nam fermones
De tempore (vt vocant) et ranClis, a quibufdam co-
•
. piae magis, qiiam delec'hii leruientibus, mira licen-
tia paflim interfardi , niliil ad praelens negotinm at-

tinent: cum cuiuis erudifo appareat, quofdam etiam

excufos toto riilo Auguilinum parcntem inficiari,
flonnullos Graccum magis, quam Latinum autorem
prae fe ferre. Aequum igitur eft, vt, quod Roma-
nae eloquentiae candidati in Cicerone, Liuio, Sene*
ca^ Plinio, aiiifque non paucis, in quibus poflerior
eruditorum cura ad priorem femper aliquid adiunxit,
niagno applaufu obuiifque vlnis exceperunt, ideni
landioris literaturae /ludiofi in Auguflini fcriptis non
fallidiant, d pec^ora, qualia decet, ad eorum Jec^io-
nem adferre volunt."
Totum opus exfcriptum eA binis columnis foii-

to Frobenianae officinae charadere, fed minori et

non admodum nitido, praeterquam in praefatione,
quae typis paulo maioribus efl exarata.

1545-
Venetiis ex oficina Erafmiana apud Vincentium
Valgrifium. 8- Voll. UL
D. Aurelii Auguflini,
Ecciefiae Docftoris Eximii , Opufculorum Tomtif
Primus, Quo omnia, quae ad fidcm et opera fpe-
(^ant — Tomns Secundus^ quo omnia, quae ad
l^ratiam et liberum arbitrium fpedant — Tomus
Tertiiis^ quoomnia, quae ad eiedionem, vocatio-
nem, glorificationemque fpedlant, declarantur: ex
libris eiufdcm a M. Auguflino Fregofo Sojleneo ex-
oerptus et fcholiis, argumektis et indice locupietatus.

Libec
 3 :

1 1 Eihlioihecae Pafrwii Latlnorim

Liber rariillimis, cuius nufpiam nientioiiem fa-

<n:am efle meaiini. Ne quis vero a titulo fibi
impo-
ni patiatur, quafi iocorum diuerforum vndicunque
excerptomm et auulforum, nunc vero iuxta varias ar.
gumenti fedes compofitorun) farrago fit, libros inte-
gros ad vnum argumentum facientes, colledlos efle
fciat hac ferie:

Toyno Prinu

De dodrina IV; de difciplina Chri-

Chrifiiana libri

ftianaliber; Enchiridion ad Laurentium liber; de

ecclefidfiicis dogmatibus iiber; de haerefibus liber;

de V. haerefibus oratio; de vtiiitate credendi iiber;

de fide et fymboio iiber; de fide ad Petrum diaco-
num iiber; de agone chrifliano iiber; de fide et ope»
libus iiber; in Fiaimum XXIX. enarratio; in Pfal-
«lum XXX; in Piaimum XXXL
Tomo Secundo:
Liber expofitionis inchoatae Epifi. diui Pauii ad
Rom. ; iibsr expofitionis quarundam propofitio-
num, ex epill. ad Rom.; iiber expofitionis Epifl. ad
Gai. ; Augufiinum; Refcriptum Au-
Epifl. Hilarii ad
guflini ad Hiiarium; Epifi. patrum Carthaginenfis
conciiii ad Innocentium papam ; refcriptum Inno-
centii papae ad patres Carthaginenfis conciiii; Epifl.
patrum Miieuitani concilii ad Innocentium papam;
refcriptum Innocentii papae ad patresMileuitani con-
cilii; Epifi. Augufiini ad Hilarium; epifi. quinque
Epifcoporum ad Innocentium papam; refcriptum
Linocentii papae ad 5 Epifcopos; iibrilll. de iibero
arbitrio; epif}. prima diui Auguflini ad Vaientinum,
etcum ilio fratribus; epift 5. Auguflini ad Vaienti-
num, ct cum iiio fratribus; epiff. prima diui Augu-
ftini ad Sixtum prefbytcrum ; cpill. fecunda diui.
Augufl.
 5

Hijloruo Literariae Cnp, V. 1 1

Auguft. ad Sixtum prefb. ; epift. Alfpii et Auguflini

ad Paulinum Epifcopum; libcr de gratia et libero

arbitrio, ad Valentinum, et cum

monachis; li-
iilo

ber de natura et gratia, ad Timafium et lacobum,

contra PeJagianos ; epifl. fandi Profperi Aquitani.
de gratia et libero arbitrio ad Rufinum ;
de gra- liber
tia et libero arbitrio faii^i Profperi Aquitani, pro

defenfione diui Aurelii Auguftini contra CalHani

prefbyteri librum; epifi. fandi Aurelii Epifcopi de
damnatione PeJagii atque Cocleftii; epif}. decerpta
^ cx gefiis fynodalibus contra Pelagium haereticum^
^uae in paJaeflina fynodo, fibi obiecfla, damnare
compuifus efi; Canones tredecim , epifi. CoeJcfiini
papae pro Profpero et HiJario de gratia Dqi aduer-
fus quofdam GaJJiarum prefbyteros, Pelagii feda-
* tores.

Tomo Tertio:

Retra<flationum lib. II.; hypognoflicon contra Pela-

gianos et CoeJefiianos Jib. VJ.; contra duas PeJagia-
norum Bonifacium Jib. IV.; de fpiritu et
epifloJas ad
litera ad Marcellinum Jiber; de praedeflinatione et
gratia, qui intituiatur de voJuntate dei, Jiber; Prof-
peri Aquitani de reliquiis Pelagianae haerefeos ad
Augufiinum epifioJa; HiJarii AreJatenfis de eadem
materia ad Auguflinum epiflola; de pracdeflinatione
fandorum Jiber primus; de bono perfeuerantiae Ji-
ber fecundus; Profperi refponfiones ad excerpta,
quae de lanuenfi ciuitatc mifli funt; de praedeflina-
tione dei iiber.
Sii^ouJis Tomis praemifla efl tabula, argumenta
librorum et capitum finguiorum declarans, quam m»
Argumenta per M. ^tigujlinum Sqfieneum
fcripfit:

Fregofim compendiofe in vnum reda&a; et index aU

phabeticus materiarum injignium, Nuncupauit •cdi"

Tom.II. H tor
 1

1 4 Bibliothecae Pairim Latinormi

tor opus fuuni M. Hieronymo Suripaiido totius Au-

guAinianae Religionis Generali, Defcriptio efi ele-

gans typis rotundis nitidis , charta alba et tenera,

marginibus amplifllaiis, quippe qui vltra lemiiiata

et loca biblica in ipfis notata late protenduntur.

1552.
Venftih ad fgnmn fpei. 4. X Totnis, Diui
Aur. AugufUni, Hipp. Epifcopi, Omnium Operum
Primus Tofuus^ ad fidem Veterum exempiarium
fumma vigiiantia repurgatorum a niendis innumeris,
iiotata in contextu et raargine fuis fignis veterum
exemplarium iedlione, vt optimo iurc tantus Eccle-
fiae Dodor renatus videri polllt. Infpice, Lcdor,
et fateberis, hanc non vanam elfe pollicitationem:
quod, fi.gratus etiam non patieiis tantum
eile voies,

laboris, tantumque impenfarum fruflra fumptiun

effe. Cui accejferiint libri, epiftolae ,
fermones et

fragmenta aliqiwt , hadenus nunquam impreila.

Additus efl et index, multo, quam IJafiiienfis fuerat,
copiofior. M.DXII (1552.)
Secundus Tomus Operum rel. (vt in Bafileenfi a.
15 43-) Nunc poftremo accuratiori qiiam antea di'-

iigentia excufus. M.D.LIL

TcrtiusTomus vt in Bafileenfi. M.D.LIL
Quarius Tomus —
compiedlens reiiqua rZv
otooiXTiKQov, Pieraque^ quae erant plane conuulfa
et luxata , ea adfidtm exemplarium veterum l/i^ori^
norum refiituta funt. M-D.LI. (15 51.)
Qiiintus Tomus — continens XXII. Libros de
Ciuifate Dei. Cui acceflerunt Commentarii lo. Lu*
dov, Fiuis ab autore recogniri. M.D.LL
Sextus Tomus vt in Bafilccnfi. M.D.LL
Septimuf, OSiauus., Nonus et Decimuf Tomiit
Cmiliter. M.D.L. (1550.)
Indeof
 '
Hijlorito Literariae Cap:V. 115

•
Index omnium , quae infigniter a D. Aurelio
AuguHino dida iunr, nunc recens fupra pracceden-
iQ^ Editiones, per F. Florentium Bourgoinum Pari*

fienfem, Francifcanum, longe quam antea auclior

ac locuplctior redditus. Infuper multa, quae erant
nianca, mutila et folum incJioata, tam in indice au-
toritatum facrae fcripturae, id eft, veteris ac noui
inftrumenti, quam in Jocis aJiquot facrarum fcriptu-
rarum pugnantibus conciliatis in Augufiino,. refor-
inata, audla et repurgata funt. PerJege et iudica»

M.D.LIL (1552.}
Ediiio extra Ifaliam pauciflimis vifa. Notatanl
depreliendimus in Catalogo Bibliothecae Tigurinae'^%
lliius excmplar erat quondam Kaunouerae in ditiflii

nia praeftantium Jibrorum fupeJIediJeDuuiana, quod

feilciter in manus Daiiidis Clcment incidit, et ab eo
curiofius ell defcriptum in Bibliotheca Hijtnrica Cri*
tica T. II. p.269 feqq. Duo vero fimuJ praeflitit

infignia Jlteratoribus beneficia, aJterum, quod libruiu

rarifljinuim nec per fe accuratiori cognitione indi-
gnum primuspatefecit, aJterum maius etiam,quod di-
ligenti eius coJlatione, cum fequenti Veneta editione,
omne huius arfificium et confiruclionem lucuJenter
declarauit, atque id, de quo inter Ciericum et Riclii

Simonium Jitigabatur, faciJi negotio expediuit. Sci-

licet non meram praecedentium aJicuius repetitio-

nem putare oportet, fed ad plures et fere fuperiores

omnes **} conformatam. Siquidem non omnes,

H 2 fed

*) T.I. p.70. Sic Venet. 4. X Tomis. D. Aur. A,

op. per FL Bonrgoimm.

**) Les Editions de Bdle , de Paris et de Venife qui

Cont precedee, font le fond, fur leqiid on a travait'
tL Venetam editionem Operum omnimn hac ip^a
anti-
2i6 BihTwthecae Patrum Latinorum

fed cciTjphires tamen Erafmi Cenfuras retiniiit, va-

riantes lediones in marginc ofFert, et ficiibi in tex-

tum aliquid receptum fit, ibidem indicat, ex qua

cditione proficifcatur. Recufa autcm non folum
Tomo I. Erafmi praefatio ad j^lphonfum Fonfecam^
fed in fecundo etiam lacobi Haemeri^ quem editio-

nis Parifienfis a. 1532. curam gefiilTe fupra vidi-

nius , ad iedorem admouitio. Ceterum nefcio,
c]uam verum fit, quod de augmentis in titulo pro-
iDillum eft. Clementius enim alteri quidem editio-
ni Venetae, quae eandem formulam hinc petiit et
limine fuo fufpendit, vaniratem et fraudulentiam
cxprobrat, attamen in hac eandem follicitare negle-
xit. Nec minus equidem optaflem, vt Vidlorinos
Codices, quos ad quarti tomi emendationem praefto
fuifle dicunt, circumfpexiflet.

1556»
Bafleae apiid Hieronymim Frobeniim et Nic,
Epijcopiim. foL Tomis. X
D. Aur. Aug. Opera,
emendata per Erafmum Roterod.
In hac editione, tefie Oudino, additi funt Sermo-
nes quinque antea nondum excufi, videlicet, de la^
cob et Efaii ad popiilum fermo ., col. '487- Serrno
in caput 13. Proiierbiorum Satomonir^ col. 1505.
Jn parabotam feminantes fermo^ col. 15 17. In il-

lud Matthaei 1 6. Qiii viilt vtnire poft rne etc. coL

1519. TraSiatus in Orationem Dominicam^ col.
153^. Sufpicamur autem huius editionis curam
gefllfle loannem Cofterium, Occuirit in Cfl/. Bibl
Bernenfs et Thottianae,
1561.

antiquiorem ignoro, et nifi incuriofius ab eo fcri-

ptum fit, ad eam attendere bibUographiae amato-
res iubeo.
 Hiflorico IJterariae Cap, V^ 117

1561 - 65.
Lu^duni apud Sebafiianum Honoraium (ad cal-*

ccm T(jiiii II.) excudebat Jacobus Faure. 8» To*

mis X. D. Aur. Au^nfliui, Hipp. Epifcopi, Omnium
Opeium Tomus Prmus : Qno Retradationum libri
duo, vaiiaque illius opufGiiia, quae verfa pagella in-'
dicabit, coutinentur. Omnia vetuAorum codicum
coilatione ab innumeris mendis repurgata, ac fum-
ma flde priflino fuo nitori refiituta, nunc demum
in lucem redcunt. Acceflit et Index rcrnm feledio-
rum copiolilfimus. M.D.LXI.
D. Anr. Auguftini — Epijlolae^ maiori /ludio,
fide ac reiigione, quam hadeiius vnquam excufae,
atque a vitiis, quibus multiplici olim impreffione
.
contaminatae fuerant, vindicatae. Tomus Suimdus,
T Cum duplice Indice, vno nominum eorum, ad quos
hae Auguftini EpiAoJae mirtae fuere: Aitero reruiu
omnium invnaquaque Epiftola contentarum locu»
plctiillmo. M.D.LXI. .^^V/'^^ \

D., Au|;- Auguftini — de Trinitate^ vna cum

reliqui^ iiliiis libris, (\mbus rcc AiSocktikcc — coii-

tinentur. Tomus Teriiiis, Cum Indice rerum et

fententiarum locupletiffimo. M.D.LXIL
D. Aur. Auguftini —
Quaejliones in vetus iW'
Vumqiie Tejlamentim yna. cuniTeiiquis iliius Voiit-
minibus , quae tcc AiSocKTiKcc appeilantur. Tomi
Qiiarti Pars Prima. Cum indice etc. M.D.LXL
jPflr/ feimia fimiliter. ,..,,,
D. Aur. Auguftini — de Ciuitate Dei 1. XXII.
etc. quoium Xll. iioc omnium iiiius Operum Septi-
mo Tomo contuientur (fic vitiofe pro Tomi Qiunti
Parie Prima^ vt mox etiam Tomus Odauus» —
quo reiiqui X» continentur, pro Tomi Qtdnti Parte
Stcunda), M.D.LXIII.
H 3 !>•
 1

1 8 Bihliothecae Patrum Latinorttm

D. Aiu*. Auguflini tmv UchefArKoov Pars Prima.

—— TomusStxtiis. M.D.LXII. Pars fecunda —
*

ct tertia. Tomi Septimi Pars Prior et PoJIerior,

MD.LXII.
D. Aur. Augufiini — Enarrationes in Pfalmos
niyjlicos. Tomi O^aui Pars Prima et Secunda,
M.D.LXIIL
D. Aur. Auguftini —
Enarrationcs in loannis
Euangelium et Apocalypfin, vna cum variis illius
voluminibus etc. Tomus Monus. M.D.LXIL
D. Aur. AuguAini —
Sermones. Qaorum feriem
-

et numerum fic habeto: De Domini. De ver-

verbis
fcis Apofioli. Homiliae L. Homiliae de tempore.
i^omiliae de Sandis ad fratres in eremo. Decem et
feptem Sermones noiinulii(]ue alii. Tomus Decimus,
I^JD.LXIIL
.. Editioniiriilime obuia, fed perquam commode
ijgu[litut^,,,V^vel ex copiofis rerum memorabilium in-
dicibus, iingulis Tomis, quin fingulis etiam Tomo-
rum Partibus fubiunctis, confiare potefi. Typi funt
romani, fatis venufii, fed minutiores paulp; in mar-
ginious ioca bibiica, rarius lemmata, nec.faep^ etiaiu
lediones abervantes cljai ac^ere italico notantur.

1569.
Bajtlfae per Ambrojinm et Aiiretinm Frobenios^
fraires. fol. XI Tomis. Primus Tomus: Eximii Pa-
ftis, Tnter fnmma Latinae Ecciefiae ornamenta ac
lumina principis, D. Aurclii Augufiini, Hipponeii.
fis 'Ep^fcopi, cuius praefiantifilma in omni genere
moniinenta, quae quidem inucniri poirunt, vniuer-
fa, denuo ad optimorum et fidelifiimorum exempla-
rium examen reuocata, noua eruditinimorum viro-
5rum recognifione, multo funt quam vncjuam ante-
hac cmendatiora, ab innumeris vindicata erroribus,
c ' ^ ac
 Hiflorico TJterciviae Cop. V* i i^

8c dennim notiis quibiifdaiii Ccnfuris plurimif(]iie

minime cirpernandis Acceffionibus locupletata. Cufli
Jndice tripartito, ad calcem adie<^o, omnibus, qui
extant, vberiore, Theologiae Hudiofis commo-
ct

diore. Totnm nouae huius Editionis inditutum et

ratioex Caimine fequenti liquidius patebunt.
Reliqui Tomi vt in ed. a. 1543. infcribuntur,
. qnod in Tomo JIF, qui rcc h^ocY.riKoi continet,
nill

additum fit, ad veterum Codiciim Coilationem poft

Martiilum Lipfium, imnc muUis in locis fummo ftu"
dio emendains, X Tomus vero fic habet: Tomu^X.
Operum D. Aur. Augu/iini — continens Sermones
ad FopuJnm et Ciericos, vctuniilimorum exempla-
riiimcoJlatione nunc denuo pJnrimis in locrs emen-
datus": cui Sermones de Diuerfis et Fragmenta quae-
dam antehac nunquam excufa, opera et fiudio do-
(rtiillmorum vnonuTi^' Martini Lipjii^ loannis l/Um^
tnerii^ et aJiorum e tenebris eruta ad caJcem adie-
cimus: quorum CataJogum fequens pagina indicabit.
Index iuxta fuperioreili editionem defcriptus efi.

Huius editionis accuratam notitiam dedit olini

Sigijin, lac. Baumgartenius Quicquid in ipfam
*).

coJJatum eft indufiriae, ad Tomum IX et X. vnice

redif,^'qii6rum iJJum noua eodicum coJJatione dona-
verunt, decimum vero totum immutafle atque refin-
xifle fe profitentur. En verba, quae ex praefatione
raro irifiituto verfibus confcripta huc fpedant.
''
uMuita Tomi noni, prifcis vt confona Jibris

Eflent, contuJimus: coJiata haec quifque probabit.

Parte fed in decima, mendis quae tota fcatebat
Innumeris femper, veJ iniquo iudice confiat,
Qiiantum mutarit nofira hanc iaduftria Fartem,
H 4 Hac
*) In Nackrickten von merkwUrd. BUchern St» LIII.
(T.IX.) HaJJe J756. p.^oofeqq*
I30 EiMiothecae Patrnm Latinorum

Hac iii purganda miiltumquoquepraeflitltolim

Lipjiuf , huncque paii vir feduiitate lequutus

Cojierius: magna eft horum, non gloria parua.

Nos tamen optantes meliorem imponere li-

mam,
Maius onus fumus aggreffi , maioraque coepta:
Nofque fuo hic multum fludio F^ltmmerius acri
luuit: qui vigili cura vigilique laborc
Ante alioi) vnus longe eft praeftantior omnes.
Ille imperfedhim nil linquens, mutila multa

Integia redituit, prifcaque in fede locauit.

Adde, quod e libris aliquot Trad;ata vetuflis,
SermoneJque facros toti nunc protulit orbi,
, A nuUo excufos prius, atque a neminc vifos:
Hos in calce hnius Partis tibi, candide Letflor,
Linquimus, vt vidcas, fit quanta acceflio facfla.
His prius excufos iundos quoque, Leclor, habebis
Non paucos : verum magna quia parte fuerunt
Gorrupti, et vitiis rcatuerunt pluribus illi:

\'t fi fupplendi quauis ex parte fuiffent,

Pagiiia uRitaifet paritcr numerumque locumque
Priflina , et vtilitas parua hinc, labor improbus
elfet,

Indicis hic fuerat ratio, pie Led^or, habenda:

Mutatis numeris cum mutaretur et ilie.

Ne tamen inde aliqua frufirafus fpe videaris,

Omnja In adiund:is fuerant quae digna notatu,
Haec inlcrta tenet vetus at muito audior, Index.
,

Optato a muitis, at multis ante negato

Indice Poffidii^ Diui qui Audoris alumnus
I)ifcipulu(que fuit, nos Viimmerius idem
Participes facit, et praefianti munere donat.
Atque is conueniens noilrae vt foret Editioni,
Haud operam exiguam fufcepimus atque laborem,
Nc quicquam in nobis Ledor defideret aequus.
Diuer-
 Hijiorico Literariae Cap. V. ia i

Diuerfis fi quae fententia pendiila diclis

Nobis vifa fuit, lianc fignis quifcjue notatam

Cernet, et cx illa fibi fenfus eliget aptos.
Quin etiaiTi aliis funt auda volumina niultis,
Quae non laude fua, Ledor fludiofe, carebunt/'

Nempe Joannes VHmnerim Louanienjlt ^ Prior

Canonicor. Regular. ad S. Martinum in patria plu-
rium Patrum Scriptis ediris clarus"-'), anno 1564. Lo.

vanii ediderat j^iiguftivi Sermones cie DiiierJisXLlU,

et fragmenta Sermonum XXVII. ex Thefauro Eugip-
pii abbatis et Commentariis Bedae feu Fiori, Lugdu-
nenfis Ecclefiae Diaconi decerpta, vna cum Poffidii
indiculo Scripioriim Aiigiijiini recens a fe in Biblio-
theca Abbatiae Villarienfis reperto et per ipfum mar-
'•
ginalibus Scholiis illuftrato. Infcripferat edita illa
lacoho Pamelio^ Sacrarum Literarum tunp Licentiato
; ac Brugis Canonico, epifiola, dataLouanii e fuoMar-
- tiniano coenobio 9 Kalend. Aprilis: AnnoM.D.LXIV.
lam vtfermones ifii recens ab ilio editi ad Calcem
TomiX. fubiuncfli fiint, ita Poflidii libellus vna cum
epiflola Viimmerii primum Tomum aperlt. Quae
. epifiola induxit Baumgartenium, vt anno 1564. in-
ceptam efie hanc editionem opinaretur, quod igno-
raret, haud dubie peculiari iilam editioni antea in-
feruiifle. Praeterea vero totius decimi tomi recogni-
tionem Viimmerius fiifiinuit, vt ex hac epiflolai
patet.

Ceterum Imprefiio fada eft, vt in fuperiore, bi-

nis columnis, fed charta iiterifque aliquanto elegan^
tioribus. Titulus primus figuris ligneis formis im-
prefiis exornatus efi,

H 5 1570.

*) cf. Foppens Bibl Belg. T. II. p. 747.

 12 3 Blhliothccae Patrum Latinorum

1570.
Bajilfae per Anthrojiim et Aurelium FrohenioT^
frntres, foL XI Tomis, D. Aurclii Augunini, Hip-
poiicnfis Epifcopi, Opera.

Mfrum forte alicui vidcri pofiit, idque mihi ipfl

accidifle fafeor,quod cum plcnam atquc abtpldrani
editionem Operuin Augufiini proximo anno iidem
Frobcnii fratres dedilTent, eandem denuo iam lub
incudem reuocauerint. Atque paucis ef fortafle ne-
mini cognitam cire integram ccrto intellexi, vt iii»
flam dubitandi caufam habere du erfm, Ci a quouisi
alio magis, quam ab ipfo editore teflimonium acce-
piflem. Is vero fuit Hieremtas VIylivs Picrope-
dianus, coriedlor, vtarguo, aut adminiHrator typo.
graphiae iratrum Frobeniorum, qui praefatus ad efl

libros (^e Ciititate Dn epiAoJa n^ Nobilem ac Genero^

fiim Itiuenem D. Sfanislaim Starzechoitiiim ^ Poh-'
hmi^ loannis .StaVznhouii Palatim., PodoHmfis\fi'
lium (d. Hafiieae a. M.D.LXX. decinio fexto' Febructm^
rii)y in qua de opera fua haec profitetur: „ jlni'
fe et

brofius et Aureliiis Frobenii cuni ob defe&um exffnipla'

irium quarto Angujiiniim prelo fuhiicere confHtuiffent,
f«^, vt operam, in eo demio conferendo, repurgando ac
illuflrando praeflarem , obfecrarunt , tandemqm
communis vtilitatis refpcSiu et facrorum do^orum
prtcibus vi^uin ad hnnc laborem fane dijicillimumy
ac mokfiia plcnum pertraxerunt , motum praffertim
tot magnorum virorum exemplo rerum Theologi'
, ac
carnm ac huius Audtoris prasfiantia. Hanc prouin»
ciam inter aiia negotia typographica, quibus obrue-
bar, tandem iam tertio exadlo anno, pofl tot lucu"
brationes., Judores ^ intricatffimas renolufiones ^ di*
Jii)it}iones et a' rupfas variafjue cogitationes indefef
fo labore etian^ cum valetudinis ia^ura exhauftas^ ita
me
 Hiftorico Literariae Cop. V.
'

ia%

nie geffijfe fpero, vt oleim et operam non perdidijfe

videri poj/im , et aptid Tkeolngiae Jludiofos et aeqiiof
cenfores graiiam me non contemnendam iniijfe piitenu
Sed omijif hir^ ad ipfain rem quae in noiiae EditiO'
,

nis Praefatioue praecipua effe. debet ^ accedam^ ct

quid praeiliterim, recenlcbo. Priiuo (pratter orna'

iuenta tijpogyaphica-^ et Indicm^ miiltis modis aU'
&um^ aliafque vfiies Arceffiones) Anguflini Opera^
iollatis emendatijjimis exemplaribus , ita diftinxi , vt\

pojihac in intelligendo Le&or mnlto qiiam antea ex*

psditior Jit futurus: fccundo ex eadem cotlatione ha-
Benus omijja inferui , deprauata comxi^ luxata re^
Jiitui : tertio te/limonia Sacrae Scripturae et alioruni
auSiorim , quae in his Libris citantur , in margine
annotaui: magnum Jane adiumentum his , qui memo'
ria non adeovalent: o^mno marginates fummas , vt
facilius qimereniibus materiae occurrant^ non leiii
cum totius Operis liimine adiunxi : pojieriora tamen
duo maxime in Qu^into et Decimo Tomo, in quibus.
fere fefquiannum condimpfi, funt adie^aj in Deci'
fna praefertim non contemnendum TraBatuiim atque.
Sermonum mmerum exVlimmGriiy viri venerandae>
j^ntiquitatis Jiudiojijftmi ^ editione addidi: quinto
kaec omnia non folwn ita difpofui^ vt multi alii fo'
Unt^ fed etiam vt in aSium diligentifjime produce".
rentur ^ ad prela frequenter afians operani dedi^
Hicautem, pergk ^ fortajfe mihi eccurrent Zoili in^
vidi et calumniatores (quibus^ cum ipfi qiiidem nihil,
aut non meliorafaciant^ aliorum homjii conatus fenu
per difplicent) me irrifuri qui pofi tantos viros in
ianio Opere aSium quaji agam^ et arrogantiae me in^
Jimulatiiri, His brtuiter ita refponfiim voto , Kraf^
mo, Germaniae phoenici^ et Ludouico t^iui , viro erm
ditiffimo, me quidem non comparandum^ fed tamen
cum per exemplaria iJli potius, quam proprium iudl^
^
ciumj
134 BibHothecae Pairum Latinornm

ciiitn,repuigatloncm fuam perfeceriiu, et non omnia

Jimul/ieri pof/int^ me die diem docente^ pluribus iU
los imitantibns et exemplarium copiam augentibus,
nec ifuiora nfdiim notabilia errata toJlere potnijfe,
Accdit^ quod operarum negUgentia^ ctim ipji pre^
lis non njfnerint multa etiam rec^e conjlituta cor-
,

ruwpantnr ^ aut omitiantur : quod et praejtnti mihi

vel Jatis intfniofaepijjime contigit. Sed quid muitis^
ipfj Editionum coilatio, quid piaeflitum lit, abunde.
diligenti LcBori trfiabiiur. Qttod vcro hic Tomus
reliquis Jit vcndibiiior et in Eruditorum hominum
manibiis frtqwntior ^ hic potifilmum de meis tn hoc
eximio patre laboribvs piaefiui libuit/^ Tautuin
ex verbofa Myiii epillola exccrpere vifum fuir, vt
ipfi ietllores ocuiis fuis haurirent, quod ex intuitu
quidcm tituli eius voiuminis, cui iiia adliacfit, mi«
nime arguent, integram Opcrum Auguflini editioncm
denuo hoc anno pcradam dici. Nam vt antea dixi-
inus, volumcn apud nos cfl, libros dc Ciuitate Dei
compledcns, cuius titulum ab iiio ed. a. i 569. plane
diuerfnm infra , vbi ad iiiorum iibrorum finguiarcs
edittones accelleri^nus, dabimus. Quod ad ipfani
vero epiflolam attinct, quam vane et temerarie mul-
ta iacflitata fint, nemo non videt; attirmen quorfum
haec omnia difputata fint, non faciie inteiiiges. Et-
enim vt vnum tantum pcofcram, per tres anuos edi*
tor hunc iapickm voiuille videri vuit, vt conecflior

et melior Auguflinui prodiict: infereaquc ab iifdem,

qui ci ifiam iniunxcrtnt piouinciam, totum Auou-
ih!uun abiquc vlla illius viii impenfa opera excudi
potuilfe puti^bimus? An vcro tot ac tam cupidos
«ditiones iiias ct podrcmam inaxime emtores inue-
nilfc crcdibiic cfl, vt pluribui. eodein tcmporc viris

dodlis cxpuigationcm Opcrum committere non du«

bitarcnt Eiobenii, fcinpcr imprimer» parati, vt pla-
tiuia
 Hijiorico Literoriae Cop.P^, 125

giila prelo inatura eflct. Expeditior quidem res vi-

detur, fi tibi perfuadeas, bibliopolas enitoribus fu»

cum facere voluifTe, vt pro noua editione venderent,
cui nil nifi tifulus nouus et praefanrinis aiiquid addi-
tum fueratj tametfi ne fic (juidem artificium epifto-
Jae iliius fatis inteiiigo.

1570.
Veneiiis aptid Vincentiiim yal^ri/tum , item
Jitntns et Dominic. Nicolinnm. 4. XI Tvniis. D.
•Aurelii Augufiini, Hipponenfis Epilcopi, Operum
Tomus primus. Cui accefierunt iibri , Epifioiae,
fermones et fragmenta aiiquot, liaCienus nuuquam
iniprefla. In quo^ praeitr locorum multorum rtfti'
tutionem , fecitncium collationem vetujlioruni exempla-
rium, curauimus remoueri ea omnin, quae fidehum
tnentis haerttica prauitate pojjent inficere., aut a ca-
tholica et orthodoxa via deuiare. Additus efl Index
ceteris omnibus et iocupletior et copiofior. Nnnc
recens inipreflns, recognitus et emendatus. Venetiis.
M.D.I.XX. (1570.)
Tomus fcundus , compledens illius Epifiolas
fldamicos tranfmiiras: cum nonnuiiis refponfis eo-
rum ad ipfum In qtto : etc. quod pofiea in finguio»
rum tituiis repcritur. Nomenciaturam eorum, ad
quos Auguflinus iiteras dedit, ad calcem Jiuius To-
nii faciie reperies. Nunc etc.

TomuslII-X. infcribuntur vt Bafiieenfis a. 1543.

additis vbique verbis, quae modo produximus. At-
tamen in quinti tomi tituio commentarii lo. Lud.
Viuis mentio, efi omiffa.
Index omnium, quae infiguiter a D. Aurelio Au-
gufiino di^a funt, ionge quam autea audior aclo-
cupletior redditus. Infuper muita, quae erant man-
ca, mutiia et folum inclioata, tam in indice cutori-
tatum
 126 Eihliothecat Patriim Latinorum

tatum facrae fcriptnrae, id eft, veteris ax: noui in-

flrmiienti, quam iii Jocis aliquot facrarum fciiptura-
rum pugnantibus conci'iatis in AuguHino, reforma-
ta, auda et rcpurgata funt. Venctiis M.D LXX.
Recenfet hanc editionem, M titulo contradlo,

Audiffrahis in Catal. Hibl. Cafanat. T. I. p. 341,

doeens, primum Tomum apud Valgrifium, reli-
quos ad Odauum vfque cum indice ibidem eodem-
que anno apud luntas, nonum et decimum apud Ni-
colinum prodiifTe. His tam diferto tellimonio con-
tradicit Dauides Clement. tn Bihi Hifl. Crit, vbi ac-
curatam eius mentionem feciife fupra iam fignifica-
vimus*). Ab eo fane titulum pleniorem mutuati fu-

mus, quem ipfe primum ex Catalogo BibJ. Mageria-

nae **) excerplerat, mox vero, cum ipfam editio-
nem naduseflet, ex propria infpedione approbauit.
Reprcliendit autem CJementius Fabricium, quodVal-
grifium excudilfe eam dixerit. En igitur par viro-
rumctdodorum et curiofitate ac feduiitafe in fiio ge.
nere nemini cedentium, in re ieui et quae erroreni
inter tefies oculares vix ferre poflit, fibi repugnans.
Optimum quidem aliquis duxerit, miflTos eos facere,
et fidem tertii alicuius, cui videre eandem conticre.

rit, expedtare. Non abnuo, nec tamen mihi tcm-

pero, quo minus fufpiciones meas addam. Audif-
fredum virum fupra, quam dici potefi, in iis omni-
bus, quae ad defcriptionem Jibri alicuius ab eo infpe-
dli pertinent, feduJum, in his tam diflincftis verbis
ab eo conceptis errjfie , aegre mihi perfuadeo. lam
in tituJis certe nuIJum extat typo^raphi indicium. Igi-
tur in cajce tomi cuiufque nomina fubfcripferint, ne-
ceffe

*) Bibl. Curieufe Hiftorique et Critique T. 11. p.

265 fqq.

**) Edito Bcrol. 171 5. S-

P- 783-
 '-Hi/lorico Liierariae Ccif. l^, 137

tefle efl. Atqui titulos aliunde iam in fuani Biblio-

thecam transfciipferat Clementius, cum huius edi^
tiouii exemplar ipfi in manus incideret. Tunc vero
quid ilium egiile putas ad Fabricii fidem exploran-
dam? Euoluit fcilicet fingula volumina et circum-
fpexit typographos. Minime vero vnice tunc cura-
bat, vt de integritate editionis, quam in dubium alii
vocauerant, ct defenderant alii, certior fieret. lur
cidit tamen in oculos, dum in hoc negotio occupa*
tus erat, Dominici Nicolmi epifioJa dedicatoria, for-

talfe etiam tomi noni et decimi fubfcriptio et cum

praeterea duos a Fabricio in iilius commemoratio-

ne errores admiffos animaduertiiTet, de tertio, puto,
iion amplius dubitandum fibi exiflimauif. Forte
liis, a me difputatis, facilius credetur, fiipfa, qui.
bus Fahricium taxat , verba adduxero, (juam ob rem
hic fubiiciunda curauimus *).

lam progredimur ad id, quod me-

his remotis
liorem aut potius famofam hanc editionem reddidit.
Nimirum curam illius geflit, feu quod credere ma-
lim , vei aliis bibliopolis in focietatem adfumtis pa-
rare eam infiituit, veJ ab aliis inceptam redemit Do-
minicus Nicoiinus bibJiopoia, et typographus Venc-
tus,

*) Mr. Fabricius Peft trompe, quand il a dit dans fa

Bibliotheca latina, T.lll. p.514. „Augullini ope-
ra decem tomis, in quarto comprehenfa, Valgri-
lius ^xcudit, A. C. 1571." II y a lii trois fautcs*

imo: Cette P^dition a onze Volumes, et non dixi

2do elie eft de i^annee 1570. et non 157». gtio:
:

Elie ne vient pas de f^algri/ius^ mais de Domini'

cus Nicolinus y qui l'a enrichie d^une Dedicace,
addreflee „ Toanni Antonio Fachineto a Nuce, Neo-
caftri iLpifcopo, et apud Sereniir. Venetorum rempu-
blicam Oratori Pontificio." Elle elt datee de Ve-
nife, le 15 d^Odobre 1570.
128 'Bibliuihecae Pairum Latinorim

tus, cuius aperta in ipfa fronte operis confefllo, quod

ea omnia remoiieri ciirauerat^ quae Jidelium mentes
haeretica prauitate poffent injicere^ aut a Catholica
etOrthodoxa Jide deuiare^ haud benigna inter Hete-
rodoxos eft experta iudicia. Perftrinxerunt eam hoc
nomine Caueus in Prolegom. ad Hijl. litt, Script.
Ecclef. SeB. J/Il. et lo. Ckricus in Praefatione Ar»
tis Criticae Sedt. III. §. 9. '•'); atque ante eos vehe-
mentifllme in hoc aufuni inuedus c{\ Franc. Tur-
reiintts in Difputationibus de necfjfaria fecejjlone nO'

Jlra ab Ecclefa Romana et imjjqffibili cum ea Si/ncre-

tijmo **). Neuter tamen cam vidit, fed fua ipfius
confefTiOne fatis malignitatis conuidam elTe Aatue-
runt. Sed hoc iniquius aut faltem praecipitatius iu'
dicaffe vifi funt, Caueus quidem et Clericus, Rich,
Simonio^ qui mutationes iHas non in ipfo textu, fed
in cenfuris tantum et fcholiis facflas effe conten-
dit "'"''•').
Quocum plane conueniunt, quae ex ine-
dita DifTerlatione P. de l^itry in Menioriis Treuolti^
«i/ excitantur f). Sed repofuit Ciericus, non efle,
cur fui fe iudicii poeniteat. Simonium textum huiuf-
ce editionis cum aiia vix contendilTe, Italorum au-
tem Corredlorum, qui tam vaga oratione operam
fuam declarafTent , religioni non multum efle tri-

buen-

*) Edit. nouilT. Lugduni Bat. 1778- T.I. p. 16. >

**) Difp. V. §. 26. p. 1 30. Prodierunt primum Gene-

^
vae apiid Sani. de Tournes. 1687. 4.

***) Seulement dans les Somniaires et les fcholies. v.

in Bibliotheque Critique de Sainjore. T. I. p. 261.
(Paris et AmW. 1708- 80 et lettres choifies de Mr.
Simon. (Amih 1730. 12. T.IV. p. 12.

t) Mmoirsi de Trevoux. 1729. Sept. p. i6i8»

 Hijlorico Liferariae Cop. V, '129

buendum *). quidem diu Ws fub iudice pe-

Ac ita

pendit, donec Clementius tandem arbitrium illius

fufciperet. Nam cum rara in his litQiis felicitate
ipfi contigifTet , 1552 et
editiones Venetas anni
1570* inter fe conferre, vidit primum, quod piane
vfque dum ignoratum fuit, priorem huic quodam-
modo pro fundamento fuifle, nec tamen per oninia
efFe defcriptam , fed vt quaeftui conuenientillimnm
vifum elTet, et confilio, quod profeiTus efl biblio-
pola, aptum, aliisdemtis, et mutatis aiiis. Sic ac*
ceiliones, quae in titulo iadantur, iam iifdem verbis
in fuperiore promitti, atque indicem, titulo tantum
immutato et deleto imprimis audoris nomine, pla*
iie ab eadem defumtum effe, oftcndit. Contra ve-
ro in muhis etiam rccedere ab iila animaduertit,
omiflis et illatis tam finguhs vocibus, quam libellis
£ntegris, quorum exempla fat multa ab eo funt coa-
fla, quibufque omnibus efhci colligit, defenfioneni
huius editionis a Simonio perperam effe fulceptam.
Nec fane nos videmus, quo meruerit Nicoh*nus, vC
patrocinium eius Simonius fufciperet, cum nufpiam
ab ipfo ahquam cautionem ad mutationes fuas defen-
dendas ailatam t^Q nouinnis, quin potius omnia
fibi permififl'^, ncc textui vllo modo pepercifTe, ia
epiflola fua , cuius initium ex Clcmentio hic apponi-
mus, aperte faffus efl: „Cum Diui Auguflini Ope-
ra, inquit^ non fine magno CathoUcae fidei detri-

mento circumferri viderem, Haercticorum vcrfu-

tia multis in locis deprauata, operae pretium me
fa(flurum exiflimaui, fi ea, jntegritati fuae reflituta^

hoc tempore im.primerem. Id quod, vt facilius af-

fequerer, curaui imprimis, vt a facrae Theok)giae

Fro-

*) v. Bibliotheqite choifie T. XVI II. p. 169*

Tonu IL I
1 3 o Bihliothccae Patmn Laiinorum

Profertbi ibus recognofcercntur, vtqne cum vetuAio-

ribuscoclicibuscollata,ad genuinam eorum leclionem
redigerentur. Curaui praeterea, vt inter impdnienduin
accederet cura ac labor Excellentifllmi viri Horgaru"
iii a Borgarutiis ^ typorum accuratiflimi ac diligeu-

tiirmii caHigatoris. Qui quantum iu liuiufmodi ope-

rum caAigatione praeOiterit, ex coUatione cum his»

ceterorum exemplarium, facile patebit."

1571.
Lugduni apud Morellinm , et Parijiis apnd Ni'
vdliimu Kafiieenfis editionis fatftas tiX^ iteratioues
a Fabricio proditur; cjuam vere, protinus non affir-
inare aufim. Sed aiemini me Lugdunenfem huius
anni editionem o5fonis fadlam apud Seb. Honoratum
deprehendere in Hendrichii Pand. Brandeb. vbiEnar-
rationes in Pnihiios H. Voluminibus 8« laudat, quae
fine dubio ad integram operum editionem pertinent.

1577.
Antiierpiae ex officina Chrijlophori Plantini. foU
XI Tomis. Opera Diui Aurelii Augufiini, Hippo-
iienfis Epifcopi et Dodloris praccipui, Tomis decem
comprehcnfa, per Theologos Louanienfes ex manu-
multo labore emendata, ct ab in-
fcriptis codicibus
iiumeris erroribus vindicata: Illunrata praeterea eru-
ditis cenfuris et Jocupletata multis homiliis et aliquot
cpiflolis eiufdem Beati Auguflini, antea non editis.
Cum indice tripartito.
Cum fingulis tomis peculiares additae fint, ah
Erafmianis fcre defumtae infcriptiones, hic tamen
generalis titulus praefigitur volumini, quod vltimuni
rede diceres, nifi vt lioc ipfo patet, reliquis omni-
bu$ praeponi deberet, indices cum Pollidii Vita et
indi-
 Hijlorico LiterdHae Cap. Vi 151

indiciilo fcriptorum Auguftini, nec non praefatio-

iiem, quae de ratione totius inftituti exponit, com*
plexum.
nimirum hanc nouae et emendatioris
Sufceperat
Auguflini operum editionis prouinciam primum
Thomas Gozaeuf Kellemontanus Hanno, Tlieoio-
giae in Louanienfl lludio profeflbr, Apoftolicus ef
Rcgius iibrorum per Belgium cenfor. Sulccperat
autem fic, vt fiimma quidem ac arbitrium totius
operac pcnes fe eflet *)^ iaborcm vero cum plnribus
virisdodis et fludiorum fimilitudine coniun(^is et
affedu in S. Auguflinum quafl inuicem aemulantibus
Gommunicaret et penfa quafi fingulis diflribueret,
conquifitis et diuifis inter fuos plus quam ducentis
MSS. exempbribus. Poflquam vero apoplexia cor-
reptus vicam cuin morte improuifa a. M.D.LXXI. die
VJIL Martii commufauerat, fuccelTor eius in mune*
re ceniorio loannes Molanus etiam hoc onus a Plan*
tino fibi iniungi pafl^iis eit et remotis aliquot fufFe*
iflifque aliis in eorum locum Jedloribus *") fuis ve*
Inti aufpiciis profligari ac perfici tandem opus vidit.

Nec vero finguiis modo Tomis dati funt admini*

flratores, fed in fingulis plures pro rationc codicum
elaborauerunt. Praefuerunt autem operibus, tefl:e

Molano, inprimo tomo corrigendo Martimis BaC'

f/«/, Tiletanus, poflea Aloflenfis Paflor*, m epijio'
1 2 lis

*) Dijficultates tantum , ae ea, quae diihitcitioiiem ha*

berent, adfe referri eum voUiiJ/e^ fcribit Molanus.

*) Sic vocat Molanus eos, qui conferendis cumMSS*

exemplaribus et corrigendis Augultini libris atqae
repurgandis Erafrni maxime cenfuris et Viuis com-
mentariis ex Gozzaei difpofitione vacarent. Exa-
piinatis le^orum operis ^ in multis qiiidyjn, inquit,
Gcre iudimm ciiw fumma diligentia coniun&um pro-
baui:
132 BlhJiothecae Patrum Latinorum

lif Tacohus Baius^ Melunenfis, coHegii Sabandiae

Louanii praefes. AcceHit autern additamentuni ea-
rum ab loanne Grauio ex Societate lefu BruxcUis
tranfmiiliim. In tertio Tumo defudanit Hfnrirus
Cnyf^iuT^ Culenburgenfis, Ethices tunc profellor,
p«>{t Epilcopus Ruracmundenfis; Qiiartnm emcnda-
v\t Emhertus Eufrafrds, Arendonc^iius , pnftor ec-
clefiae D lacobi. Libros de Ciuitate Dei^ qui To-
nium quintmn faciunt, Petrus Coretus^ Athenfis,
paftor et profclTor Crifpinienfis correxit. In fcxto
tomo Ckriftophorus Broide^ ad Arienfis ecclefiae De-
canatum euocatus, eiaborauit. Septimur tomus^
quem mendis fcatuifTe dicunt, ab Henrico Grauio,
Louanienfi, Theologiae Dod;ore et profeflbre Re-
gio, et alias ceiebri, recognitus efL Pfalmif prae-
{u\t Claudius Porta^ Bapahnenfis, Theologiae Bac-
calaureus, poA Binduae paflor et canonicus. In tO-
nii noni corredlione GuiUelmus Efiius^ Gorconius,
operam fuam fiudiumque nauauit. Atque hi omnes,
praeter Henricum Grauium et- Claudium Fortam,
Theologiae Licentiati dignitatem affecuti erant.
Decimus denique tomus Regulavibiis Martinionis
datus erat , quippe in quem iam pridem apud eos
Mariinus Lipjius ^ Bruxelienfis, eiufque dilcipuii
Joannes Cofterius et loannes Vlimmcrius , Loua-
iiicnfis, magni iaboris impenfam egerant. Joannes
vcro

haui: in aliis autem, etft tion iantum diligentiae

dfprfhendfrfWf tamen id Jludii, quod haOehant,
excitandum potius , qiiani iniprobandum putaid.
Pauci fnere , quoritm in locuni, qiiod minus idonei
viderentur, alios eruditione iudicioque prar/lantes
viros fiijfeci , qui ex nojlro prae/cripto , tum Jupe-
riora^ tum ra quae reftarent ^ accurnte corrige-
,

rent^ et dijJiciiUaies ac dubia loca tantum ad nos

referrent.
 •
Hifiorico Literariae Cap, V, 133

vero Vlmninius in Iianc qiioqiie editionem contulit

Vaiios Auguflini Sern^ones a fe repertos e( multos an-
tea non editos exCambronae codicibus Audiofe tians-
fciipfit. De fe autem Molanus affirmat, fibi reier-

vafum fuilTe, vt finf^ulis Auguftini jibris, vt in Ma*

nulcriptis fieri obferuafum erat,retradationem ipfius,
aut {\ breuem cenluram multorum Theo»
ea deelfet,
logorum lenteiitia confirmafam praemitteret. Quao
inauifelie deprchenfa coii/laret Auguflini nou t&i^
ea, praemiflis cenfuris, in Appendice Tomi fui repo-
nenda cenfuit. In his cenfuris nufem^ inquit, EraJ^
mus aliqnoties, faepiiis aiitem Indiculus PoJJidii^ ci"
tationes Bedae^ cenfura manufcripta do&ifjmi Tlieo*
togi loannis Hifj^lii inneurm tomos et reiierendi pa*
tris Martini Lipfii tn iomiim decimum magno nobis
adiumento fuerunt, Nihil autfm adhibiii^ quin a
duobus collegii noftri profefforibus ^ Henrico Grauio
et Laurentio IVefierhoiiio^ quos in hac partf focios et
adiiitores habui certe ftrenuos ^ approbatumfit, Ac
hoc quidem hominis quafi de fua ipfius opera
priuati
efl iudicium atque profefllo. Sed fortade iuuabit
etiam Cenfuram, quam aucloritate muneris publici
cmifit, quaeque verfa flarim tituii pagina impreira
legitur, cognofoere. EcceVero!

„Opcra beatifllmi Auguflini, per Theologos

Louanienfes cafligata, tribus potifllmum de caufis,

omnibus prioribus editionibus funt praeferenda. Pri*

mum^ quid ex vetufliffimis manufcriptis exemplari-
bus innumeri foe.dique crrores per fiugulos tomos
fint emendati, appofita etiam ad cuiufque tomi cal-

ccm fua cafligatione.

Sectmdo^ quia quaecunque in his tomis erant in-

doclae, aut cenfurae, aut annotationes (vt nihii am-
»,piius dicatur) eae in hac editione abfunt.
I 3 Tertio,
154 Bihliothecae Patrim Latinorum

Teviio^ qiiia fingulis libris retracflatio ipfiiis fan-

<Si Anguflini ert praemiffa, aut vbi ea deeft, breuis

cenfura, multorum Theologorum iudicio confir-
mata. Quae autem certo Augufiini non efle fiint de«
prehenfa, ea in fui tomi Appendicem funt repofita,
praefixis cenfuris, quae per Theoiogos aliquot Lo-
vanienfcs funt difcuflae et approbatae *)."
Ad quae pauca iamiam nobis funt obfcruanda.
Ac praemonere quidem lubet, partitioncm per fin-
gulos Tomos ex Erafiin'ana eflfe feruatam , fed muta-
tum palTim librorum ordinem, maxime per eos, qui
in Appendices reiedi funt. Non immerito autem
hoc fibi tribuerunt, quod tcxtus a muitis grauibus-
que mendis in mss. exemplarium, quorum immenfa
ipfis luppetebat copia, fit emendatus. Probant illud
Cajtigationes feu recognitionef ad finem cuiufque to-
ini praeter Decimum adiedae, in quibus diligenter,
fed paucis vcrbis ledlio fuperior cum ledlione Codi-
cum collatorum feu recens recepta comparatur, in-
diculoCodicum adhibitorum vbique praemiflb. Ha-
rum vero emendationum vel locorum emendando-
rum Jargiifima fuccreuit feges in Tomum feptimum,
qui controuerfias cum Donatifiis atque Pelagianis
continet. Multa quoque adeo intricata aut in vtram-
que partem explicabiiia, vt parum fibi laborem fuc-
ceflurum fentiret, qui huius Tomi vindex conftitu-
tus erat, Henricus Grauius, nifi ab inflituta in reli-
<juis brcuitate recederet. Vincebat enim non tam
injinita erratorum turba^ quae hunc Tomum turpif"
jftme

*) Slgnata efl Loufinii Anno M.D.LXXI. Kalendis

Septembris. loannes Molanus Loiianienfis, Apo-
ftoHcus et Regius lihrorum vifitatori nieo nomine^
et imprinijs mcindato et autoritafe venerandae fa-
fiiltatis nojlrae Theologicae , fic fubfcripfu
 Hiftorico Lilerariae Cap. V, 1 35

Jimt defoedabant ^ qtiam^ qnod necejfe freqiienfer ef

fft^ muiatae IfSiionis rationem reddere ^ mendofam
conuincere , vitiatae catfam et occajiones aperire: iiim

terdiim autcm varios expnidere^ ac collatione aliorum

. inier fe locornm diiudicare, nonniinquam et contra
jidtm vul^aiam ajp-rere ; oliquando vero diiti-
JIIS.

natwnem qmque proponere^ qitomodo hiulca impleri,

hixaia curari^ deprauata rcftitui poffe vidcreniur.
Poftienw^ intjuit, annotanda eiiam loca fufpedta et ^

quibus medelam fme MS. praefidio adferre non poffe*

fnus; nimirum occafio fudiofs praeberetur ^ vete"
vt
res atiarum reoionnm bibliothecas excutiendi , nunc-'
^bi forie.^ vel anfiquiora^ vel fideliora exemplaria
lateant , vnde corrigi ., vel emendari ea pojfent. Quin
vbi femei ab indituto recefliiret, aufus eft aliquanto
etiam longiu'? procedere. ^c primum.f inquit, ki-
Jloiiam., qtiae plurima his et ignota frequenier occur'
rit^ breuiter aperuinms ; dehinc obfcura illijlraui"
fiius; ad haec fifpebta et pericuhfa explicauimus;

ium ab aliis arrofa defmdimus ; praeterea non re^e

a qnibifdam intelledta., quo fenfu accipienda forent^
oftendimus; denique f quid conira hodiernas haerefef
faceret., aut alioqui obferuatione dignum occurrerefy
jpaucis annotaidmus.Sed nec id vifum fuit praeter'
i

eundum^ vt^ qiioniam Germaniciim exemplar corri"

gendum nobis daiitm erat., midti autem Gallicana vie*
rentur editione, quae alios frequenter ac alios a Fro-
beniana errores haberet, fos quoque indicaremus. Jd
quod in locls aliquot non indiligenter fecimus^ fed
temporum anguftiis excliifi perficere non poiuimus,
Singulare itaque volumen, et quod peculiari titulo
ab ipfo tomo feptimo dilcretum eA, hae Grauii dif-

culliones efficiunt, infcriptae, j/lnnotationes in To»

iuum FIL B. /^ugufiini , Hipp. Epifc. , qiiibiis cafii^
gationum ratio varietafque le&ionum indicatur.y rer
I 4 memo*

t
136 ' Bibliothecae Patrum Latinorum

memoratu dignae obferuantur , obfcnriora difficilio»

raqiie loca txpticantur et illujlrantur, ytntuerpiae

MD.LXXVIL lam quod alterum attinet, cjuod
in virtutibus huius editionis pubiica cenfura reponit,
nihil attinet dicere quid in Erafmi cenfuris et in Vi-
vis coinmentario, hifce Theologis dilplicuerit. Plus
valet tcrtium, fpuria a genuinis prorlus lecreta et in
appendicem reieda , quod fane laboris momen-
tum muko eruditius, quam Erafmus, perfecuti funt,
qui pierumque, quae fibi fufpeda eflent, in cenfu-
ris tanfum notare contentus fuit, paucula feiunxit,
quaedam plane eiecit. In fermonibus tamen, vbi
difficile fuifTet, de finguhs in particulari cenfere,
Mai tiui Lipfii exemplum fe lecutos efle profefli fiint,

vt iis, qui certo Auguflini efle viderentur, nomen

eius adfcriberent, et ex Reda, aut aliunde, prout
occurreret, probationem adiicercnt, qui vero certo
Auguflini non efle deprehenfi efl^ent, eos in appendi-
cem reiicerent, rehquos aut non fatis difcuflfos, aut
ex iudicio qnorundam eruditorum dublae audloritatis
inter Auguflinianos relinqucrcnt, non addito tamen
eius nomine. Atque haec hacflenus de Louanien-
fium fludiis, Quod typographi partes attinet, im-
prefla funt opera quidem characflere rotundo, fatis

nitido, binis columnis, cenfurae eodem, fed mi-

iiori , argumenta autem ficut et in marginibus nota-
ta, iralico. Omncs autem Tomi praeter eum, qui
indices compleclitur, et vniuerfi operis titulum prae*
fert, itemque annotatioues in Tomum VII., annum
M.D.LXXVL in fronte gerunt; nec tamen omnes
Iioc anno jbfohitos effe, ex (ubfcriprione patet, quae
in aliisannum feptuagefimum fextum, in aliis feptua-
gelimum feptimum Denique adiecimus,
ofiendit.
Piantinum nuncupafle editionem Chrijlophoro et LU'
douico Madruciis Cardinalibus.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 137

1584.
yenetiis per loannem Baptijlam Sfjfam fiib Jigno
Feiicis. 4. XI Tomis. D. Aur. Auguriini, Hipp,
Epifcopi, opCi a omuia impreira, recognifa et emen-
data. Cat. Bihl Reg. Parif,

Iteratio efl Venetae prioris. Saltem Turretlnus

verba, quibus tantopere ofFenfum efTenouimus, quae-''
que fupra funt excitata, ex hac laudat, idque Colo-
nienfes confirmant, qui Ancilloniiim corrigunt, iti
Mifcell. Crit. T. I. p. 243. perperam numerum a.
1548. efFerentcm. Oudinus UmQH T. I. p. 952.
riaiitinianae defcriptionem effe tradit, meque ipfuin
ancipitem reddidit Tunetinus eo, quod apud /«»•
tas expreflam vult, quod de priori ex parte quidein
verum, de hac mihi non liquet. Facile autem fieri

potuit, vt editionem, quam intenderet, a Typo-

grapho redle fignificaret, anni numerum tamen cum
alterius Venetae anno confunderet. Sed in fuperio-
re fententia confiimat nos Clementius, qui lau^latis
audoribus alia tcftimonia addidit in BibL Hijl, Crit*
T.ll. p.268.

1586.
Parijiis cum infigni Mcignae Nauis. foL XI Ta*
mis. D. Aur. Auguftini opera etc. vt in AntMer'^
pienjt. Addltis nonnuliis aliis homiiiis Lutetiae nunc
primum editis, quas pagina fecunda Tomi 10. in-
dicabit: cum indice tripartito.

Homiliae, quas de nouo adlecerunt, funt Xfir.

cx MS. Codice Bibliothecae Carthufianae maioris
defumptae. i. In natali Martyrum ; 2. de Sujan^

na; 3, in illud Euangetii loannis., vfque nunc nilill

petiiftis in nomine mco; 4. In natali S. Cajfi et
Aemilii Martjjrum; 5. TraSfatus in vigiliis Pente^
1 5: cojiis;
 ;

158 Bibliotkecae Patrum Latinorim

cojles; 6. De
LrBione Exodi^ de Ruho , in quo
fiamma erat, et rubus non corni-urebatur ; 7. De
vtrbo et voce: et de leiunare et Eftirire; g. In illud
Joannis: Ego non nfccndo ad diem fejium ijlum; 9.
Df arbore , cui maledixit Dominus , et aruit, quia
fru&um non inuenit; 10. De Apnflolico^ Nihil
in ea
iii hunc mundum intiilimiis, veium ncc auferre ali-
quid poniimus; 11. In iiiud Pauli^ Qui gloriatur,
in Domiiio glorietur; 12. in Peruigilio^ in illud
Exodi^ quando in Argypto agnur immolaiur eji
13. in Pfalmum XLL ad Neophytos. AuguAini
nomen MS. praeferre notant, nec quemquam fore,
fibi perfuadent, quin iiiius cfTe agnofcat. Piaeter
Honiilias vero addita funt inluper haec incertoruin
au<3:orum ex eodem fonte haud dubie petita: Com^
ftionitorium ad vniuerfam Eccle/iam *); Forma epi-
Jlolae de quodam epifcopo Manichaeorum fe&ae CoU ^

latio Tyinitaiis B. Auguflini afe ipfo ad femetipfum^

Mifcellaneae fententiae a quopiam colleBtae^ TraStu'
tus de XIL lapidibns ^ de quibus in Apocalypfi. —
Ceterum quoad typorum et chartae nitorem haec
editio Fiantinianam anteceiiit.

1596.
Genenae excudehat lacobus Stoer. g. ^I Tomis.
D. Aur. Auguflini opera per Theoiogos Louanienfes
emcndata. Laudant Colonienfes et Ceillerius,
Mihi nonnifi V^tum huius editionis Tomum vl-
dere contigit , iibios de Ciuitate Dei compiedten-
tem, hoc tituio;

D.

*) Huic adfcripfum Videtur mihi potius Caelejlini,

:

aut LeoniSf aut aUerius papae, quifua vi deos eX'

termment.
 Hiflorico Literariae Cap. V. 139

Z?. Aurdii Aiigujiini^ Hipp. Ep. de Ciuitnte Dei

libri XXI I. Veterum exemplariiim collatione nunc

demttm caftigatiffmifaSti., eruditijfimifque LvdO"

vici Vivis CQmmentariis ilhifirati. Qitorum
XIL priores hac omniuni illius Operum Tomi
QviNTi Parte Prima coniinentur. Cum Indim
ce hac pofrema editione cajiigatijjimo ditijimoqm
faSto.
alteriim vero voliimen infcribitur:
D. A. Operum Tomi Qvinti Pars Secvnda,
A.
qua reliqui X. libri d. C. D. continentur. etc.
Nimirum non raro hnius et Lugdunenfinm fimili
forma editionnm tomi feparatim obueniunt et pro-
cliuius quidem erat, vt diftraherentur, per modicam
vohiminum molem et vfum commodiorem et pro-
inde crebrioremi,

Saec. XVIL
1603,
Pariftis. fol. XI Tomis. D. Aur. Auguftini
opera eiufdem recenfionis. Oudinus et ex eo Co-
lonienfes.

1609.
Parifis .... foL Tomis. XI
D. Aur, Augu-
flini opera iuxta Theolog. Louanienfium recenfio-

nem exprefia. Citat eam Vignerius in Praef ad

Suppiem. et hinc alii,

1615- 14.'

Pari/iis fuh figno magnae nauis. fot. X ^XI)

Tomis. D. Aur. Augufiini opera ex fecunda editio-
ne Theologor. Louanienfium emendata et locuple.
tata, vna cum Leonardi Coquaei commentariis in
Librgs
 i4o Bibllothecae Patrum Lathiorum

Libros de Ciuitate Dci. Cat. Bibl, Reg, Parif. cui

adde Oudinum.
J/tgneriiu in Praefatione ad Suppl. hanc iuxta
quam praeiredentein non poenitendis addifionibus
locupletatam ellc tradidit; fedquibus, nefcio. Ncc
fatis inteJligo, quae iuerlt fecnnda Theologorum Lo-
vanienfium editio, quam fc^uutos le in tituio profi-
tentur curatores.

1616.
Coloniae Agrippinae [fumtibiis Antonii Hierat.J
fot. XI Tomis. D. Aur. Auguilini Opera ex Theo-
Jogorum Louanienfium editione, iam longeaudiora.
Vignerius pronuntiat, hanc editionem praece».
dentibus editionibus audiorem efie, fed charta, ad
oicum et pipcr relcganda, impreflam. Qiiaproptec
nulkis equidem dubito, quin a bibliopola, dubitaa-
ter a nobis fignificato, profcda fit.

1636.
Parifiis. fol. XJ Tomis.
D. Aur, Auguflini
Opera iuxta 'Iheologorum Louanienfium editionem,
Vigner.

16^5.
Parijiis, fot. XI Tomis. Eadem. Vigner^

1644.
Parijiir apud Anton. Vitray, g. H, Volt. Au-
guAini opeia contra l*elagianos. Cat, Bibt. Reg,
PariJ. T.Lp. 377. w. 6 / 9.

1647 - 48.
Lf^nnniinpud Bernardin. Majinm. 4. III Vott,
B. Au^uflini , 1 lipp. tpifcopi et veterum eiufdem
difci-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 14?

difcipuloriim opiifciila infigniora adiicrfns Pclagfa-

ros et eornm re]iquia.s; iuxta editionem Plantiaia-
nam. Cat. BibL Reg, Parif.

1651,

Parlfns .... fol XI Tomis. S. Aur. Augu-

flini Opera ex Lov. TIicul. recenfione. Tefiatur
Cl. Rosler lianc defcriptionem fibi in Bibliothecae
fuae Tomo V. vfum piacfiififle. Nifi fortafle yna
editio fit Iiaec et infequentis anni mox laudanda,
adeo vt priores Tcmi, in quibus Retradationes et
Epifiolae, a. 1651. reliqui a. '1652. excufi fint.

1652.
Homac per Jgnaf. de Lazaris, 4. S. Augu/lini,
Htpp. Epifc. aiit|ua opera infigniora aduerfus Pela-
gianos et eorum reliquias. Cat, Bibl. Reg,

Parifiis- fol. Xf Tomis. S. Aur. Augufiini

Opera ex Louanienfium Theoiogorum recenfione.
Has omnes autcm editiones auc^iores quidem, fed
inemendatiores efle, Vjgnerius prodidit.

1654.
Bruxeltis, 1 2. S. Augufiini opufcula quaedam
feledia Infunt: de Gratia et lib*ro Arbiirio^ de
Correptione et Gratia^ de Praedeftinatione San^fo-'
rim et de Dono cum tribus Augufli-
Perfeiierantiae
ni epiflolis L ad Panlimim^ lipifc. Nolanum; II. ad
Sixtum^ Ecclcfiae Rom. prefbyterum (poflea ponti-
ficem); IIL ad ^'i/flto^ Carthaginienfem (inter Au-
guftiirianas olim CV. CVI. CVIf. nunc CXCW,
CLXXXVL CCXVII.) praemilfis duabus Hilarii
et Profperi ad Augulhnum Epiftolis, Cf. M. BibL
EccL
t 43 Bihtiothtcae Patrum Latinorum

EccU CoL p. 74 5 et 746. Num vero titulus iuxta

ipfa verba ibi declaratus fit, ignoro.

1654- 55-

Pavifiis fumtibiis Sinieonis Piget^ in via laco-

baea ad Injlqne Prudentiae* fol. 11 Tomis, Sandi
Aurelii Auguflini, Hipponenfis Epifcopi, Operum
omnium ante Annum M. DC. XIV. tam Bafilcae,
quam Lutetiae, Antuerpiae, Lugduiii et Venetiis edi-
torum fupplementum; vna cum fex libris fecun-
dac refponlionis eiufdem B. Auguriini contra lulia-
num haereticum, Pelagianum Variiiquc Sermonibus
et tracflatibus hacTlenus inediris. Hieronymus p^igne'
rius^ Congregationis Oratorii D. lefu Frefbyter, ex
optimae bonae Antiquitatis codicibus MSS.
fidei et

eruit. T. L Editio Secunda 1655. Injine: 1654.

ex typographia Francifci le Cointe T.IL 1655.
Animaduerterar V^ignerius non folum in nouifli-
mis, quae tum erant Augufiini operum editionibus,
pjurinia deefle opufcula proximis ante annis recens
ju: feorfim euulgata, fed quod molefie potiffinium
iis accidebat, qui aliquam editionem compariituri
erant, recentiorcs omnes vtut audiores fingulae, nce
integrae tamen, longe antiquioribus, quoad textus
puritatem ct emendationem, erant inferiores. In ani*
mum fijpplementum operum fandi
igitur induxit,
huius Dodoris parare, non tam, vt recentioribus
id commendationis afl:erret, vt hac fua opera adfum-
ta integrae omnino dici pofl!ent, fed potius vt iis,

qui antiquas et cafligatiores mailent retinere, ^ratifi-

carctur. Compleditur itaque I. Tomus: i) Ser-
tnones nonof XL, a Sirmondo a. 163 i. Parifiis edi-
tos et in fequiorcs inde editiones receptos cum ap*
pendice Scrmonum V. et notis eiufdem. 2) Sermo*
nes de Diuerfis CXXV^IL duabus partibus diilindii
 Hi/lorico Literariae Cap, V* 143

ac primum 1576. editi.

a Louanienfibus a. 5) HO"
miliae, vndecim^ ex codice Manufcripto Kibliothecae

Carthufianae maioris defumtae. 4) Sermones VI^

2i Maro Romae editi. Sed nefcio,
loanne Baptiila
quo cafu fac^um fit, vt hi cum praecedcntibus in
vnum cogerentur, ita quidem, vt non vndecim, vt
titulus pollicetur, fed XII. Sermones ex Codice Bibl.

Carthufianae Maioris exhibiti fint, iidem, qui pri-

mum a. 1586. a Parifienfibus excufi erant, fedvno

aucliores, qui hic defideratur, cuiufque in locum
alius, breuem Symboli expUcationem fiftens, fuccefllt,

quem, vt fequentes tres In Calendas laniiarias ^ de

Catendis lanuariis et ante altare ad infantes de fa»
cramento etiam in nouiiTima tunc temporis Parifiana
editione deeffe notat, 5) Tra&atus defrptem^vifiis
etfeptemdoms Spiritus San^i^ editos oh'm a Guil.
Camerario^ Theoiogo Scoto, a nouiflima editione
(a. 1652.) pariter exulans. 6) De gcflis Pelagii li»
ber. 7) Epiftolae^ quae in antiquioribus editioni-
bus, Bafileenfi, Parifienfibus et Lugdunenfibus omif-
fac erant. 8) Speculum S. Atiguftiniin S^ripturam
facram^ hadenus ineditum; de quo infra nobis fer-
mo erit. Sed longe infignior Supplementorum ho-
rum pars, libri vique dum inediti expanduntur in
jTomo fecundo. Quare ipfe ait, qiiod Galliae ob
hanc fupplementi editionem applaudat vniuerfus orbir
Chrijlianus potiorem ex altera parte^ quam ex prima
nafci rationem. Primo nempc loco in lucem pro-
deunt ex tenebris, quibus fepulti hadenus cxtindique
paene iacuerunt, Sex libri Aiigii/iini contra luHa'
num^ ^ Fulgentio Beda, Seruato Lupo aiiifque fe-

quioribus fcriptoribus paffim commemorati, fed exi-

gua fantum parte fua CJaudii Menardi beneficio co-
gniti, adeo vt ex oclo libris amplius duobus fuper«
effe nemo iam fperare auderet, cum ecce hic Vigne-
rio
144 BlhViotlucae Pafrum Latinorum

r?o fortuna obtiglt, vt fex integros libros bibliothe-

cae Claraeuallenfis codice deprehenderet. Qua de

felicitate ipfe quidem fic cxriiltat, vt non iniuria
fortaffe dici pofTit, affedum aliquid detraxiffe iudi-
cio, animumque a tranquilla penfitatione praecipi-
taffe, dum non fex modo, fed ipfov, quotquot ab
Auguftino fcripti effe dicuntur, odo libros reperiffe
videri voluit. Sed de his infra in fingulorum opu-
fculorum editionibus n.98. Sequuntiir tanquamaltera
quaediim fecundi huius Tomi pars i) S. AuguHini
Epiflola vnica ad Macrobium. 2) Sermones ineditt
XL. et 3) Traclatus duo, aiter de Oratione ex Co-
dice Diuionenfi, aiter infcriptus, de Oratione et
Eteenwfif naQxCodice regio^ denique 4) Sentenfiae
adtterfuT Pciagiannm haereiicum, Adie(fii funt - —
in vtroque Tomo indices neceffarii. Infcripfit autem
Vignerius Tomum fecundiim Claiidio Latgentier^
Abbati Claraeuallenfi; primum Go72^o Cardinali de
Retz.

1673.
Lugduni, 12. S. Augufiini opufcula quaedam
fele(!la; eiufdem coUedionis quae a. 1C54. Bruxel-
,

lis prodiit.

Bruxellis. 12. Eadem ex quinta repctitione.

Colonienjh, 1. 1,

1679 - 1700.
Parijiis apud Francifcum Miiguet, fol. XI To*
fuis. S. Hipponenf Epilcopi. Ope-
Aur. Augufiini,
ra poftLouanicnfium Theologorum recenfionem
cafligata dcnuo ad nianufcriptos codices Gallicanos,
Vaticanos, Anglicanos, Bcigicos etc. nec non ad
edi-
 Hljlorico Literariae Cap. y. 145

editiones antiquiores et cafligatiores. Opera et flur

dio Monachorum Ordinis Sandi Benedidti e Con-

gregatione Sandti Mauri. Tonius I. II. »679 IIL
1680. IV. i683. V. 1684. Vlet VII 1685. Vlll.
et IX. 1688. X. 1690. XL 1700. Tomus I et II.
recufi ibidem 1689.
Tria fibi in noua hac editione paranda cordi
fuifle, fatentur Patrcs Maurini (in praef. gen. Tomo
XI. praemifTa): videlicet vt accurata elfet, commoda
tirite illaftraia, His quartum adiunxerunt, quod
per fe non tam comrnendationem nieretur in GdLi-

tore, quod iuHum efl, quam reprehenfionem pati

debet, ficubi praeter exfptclationem defit, hic ta-

men ob caufas omnibus notas et grauius multo et

longe difficillimum, fcilicet, vt nuilis partium flu-
diis eflet addida.
Ac primum quidern, vt quam maxime acciirata
cfTet, tribus ipfis conflare vifum eA conditionibus:
nempe vt contextui genuina integritas ad veteres et
finceriores codices reflitueretur, vt certa ac germana
opera fecernerentur,a dubiis et fpuriis; et vt editio

ipfa a typographicis'mendis repurgata prodiret. Vt

vero perquam commoda redderetur, quatuor a fe cu-
rata effemonent; nimirum operum ordinem^ in quo
inflituendo et temporum, quo deinceps fiugula ela-
borata funt, et argumentorum ratio habita efl, adeo,
vt quae vnius generis effent, veluti exegetica, mo-
raha etc. iundlim quidem exhiberentur, fed eadem
iuxta annorum feriem difpofita; feSfiones^ quibus
capitula in plures et minores particulas magno le-

gentium vfu diuifa funt; fummarla^ omni-

vel iibris
bus et plerifque capitulis praemifla, quae ar^umen-
tum demonArarent, vel marginaiia et partim ex x^^xs
contextus verbis expreffa, partim a Louanienfibus
defumia; indices denique non folum ia fingulos to-
Tom. IL K mos,
146 Bibliothecae Pairnm Latind^im

mos, fed generales edam et vniuerfales, vtrofque ve-

ro vbcrrimos. Ad iilnjlrationem fpedant paitim
praefationes fingnlis Tomis praemifTae, in quibus
potius res hifloricae, quam dogmaticae explicantur;
partim admonitiones, ad explicandum fingulorum
opufculorum argumentum additae; denique in mar-
gine inferiori notuJae, quibus vel variantes ledtiones
maxime comparatione
indicantur, vel obfcura loca,
aliorum locornm explanantur. Quod attinet ad
quartum, alte fibi animo infixum fuifTe affirmant,

et a Praepofitis fuis incuicatnm, vt partium fludia

in explicanda Auguftini dodrina fedulo cauerent, id-
que caufae fuiile, vt a prolixioribus commentariis
et obferuationibus abflinuerint, vt ne cuiquam vel
minimum ofFendicuJi praeberent, viiiue Theologo-
rum fentcntiae praeiudicarent. Niliilominus con-
flar, quantae in ipfos coortae fint turbae, quanta ad-
hibita firatagemata atque infidiac, vt vel intercipere-
tur fuccefTus, vel perfedtum in inuidiam adducere-
tur. Ipfi Henedidini dum in vndecimo Tomo ge-
neralem operis praefationem confcribunt et curam
fuam ac prouidentiam palam facere fiudent, faten-
tur, difficile fuiile cauere , ne quid in tam vafio
opere incauti ipfis ne quid fecus,
fubreperet, vei,
quam ipfi intendifient. in lequiorcm partem non ac-
ciperent homines male erga ipforum fiudia affcdi.
Sed non cum fcrupuiofis forte, aequis ceteroquin
aduerfariis fibi rcm effe, fed a calumniatoribus et
Jiofiibus nullum infidiarum genus, quamuis tu^rpe,

fpernentibus ius petitos {e{^e conqueruntur. Et quo-

niam regis iufiu vtriqne parti filentium cffet impofi-
tum, haud quidquam aiiud praediclo loco in tuta*
men fuum attulcrunt, quam vt a grauifllmis, quae
ipfis impaclae fiierant, criminationibus in vironim
pioruin ac beneuolorum, quorum forteanimis fcni-
puli
 Hiitorlco Liierarlae Cap.V* 147

puli quidam exinde infediflent, gradam [Qk pur-

garenr. Sed harum litium aitiumque friuolarum
*
hinoriam non attingimus. Nec enim ad nodrum
veiminimum facit, et fuppetunt, quibus vel nego-
tii, vel animi caula curare iila contigerif, ampli fa-

tis complurium virorum docflorum de iifdem com-

mentarii *). Pergimus potius ad opufcula, quae
/ flnguiis tomis comprehenfa fint, accurate recenfen-
] da, eaque, quae infigniter hic a dodiflimis Patribus
praedita funt, deciaranda, vbi fimui Louanienfium
ordinem et dilcrimen notabimus. Sunt autem Com-
tenta in vnoquoque volumine haec:

Tomo Primo:
Opufcula, quae adhuc Catechumenus, aut nondum
Prefbytcr edidit cum Retracflationibus et Confellio-
nibus j hoc ordine:
Retradationum iih. IL
Confcfnonum iib. Xllf.

Contra Academicos iib.III.

De Vita Beata lib.I.

K 3 De
*) Praeter Dupinium nouv, des ant. eccL T.
Bihl.
XVTII. fub articulo : noiivelle edition des oeuvres
de S. Aiigujlin , et Baelium in DiEf. Crit. ^ recen*
tioribus Autores Bibl. Colonienfis Ecclejtajlicae p.
464. Ceillier T. Xlf. p. 680 Teq. et auftores de
/' Hijloire litteraire de la Congreg. de St. Mam\
(a Briixelles 1770. 4.) Blampin, pag. 287 feqq.
v.

Quid? quod peculiari adeo volumiiie fcripta extat

huius editionis hifloria au^lore Antonio Fincentio
Thuiliier, eiufdem congregationis quondam fodaii,
h. t. Hijloire de la nouvelle edition de S. Augtijliuy
donnee par les PP. BenedltTms de la Congregation
de S. Maur. En Frauce (Paris) 1736. 4. mihi no?i
vifa, fed cuius iplius varia fata in eadem HiHarla
Congregationis p. 528 fq. enarrantur.
14? Bibliothecae Patrum Latinoriim

DeOrdinelib.il.
Soliloqnioriiin lib 11.

r Immortalitate animae lib.L

Quantitate animae lib. I,
Mnfic.a lib.VI.
Magiflro lib. I.

libero" Arbitrio lib. III.

Vt<
Genefi contra Manichaeos lib.ll.

Moribus Ecclefiae catholicae et moribus

Manichaeorum lib.II,

Vera Religione lib.I.

^ Regula ad Seruos Dei.

In appendice:
De Grammntica liber.

Principia DiakSiicae,
Categoriae decem,
Prinppia Rhftoricer.
Regiilae clericis traditae fragmentiim,
Regiila fecimda.
De vita Eremitica adfororem,
Complecflitur hic tomus ea omnia, (]uae ab Erafmo
et Louanienfibus in eo fuerunt comprehenfa. liiud
tanfum interell difcriminis, quod Benedidini in ap-
pendicem reiecerunt nonnulia, quae ab iiiis pro ge-
jiuinis Anguflini fcriptis habita erant, fcilicet libel-

los de Grammatica., Categoriaf ^ Principia Diale-

^icae et Principia Rhetoricae ^ et quod alia quaedam
cum aliis locnm mutare iullerunt,' vt feriem ordu
nemqiie temporif., quo vniimquodque opus ab Au^ore
prodiit , quoad eiusfieri pojjet , feriiarent,

Tomo Secundo:
EpiAolae ducentae fptuagiuta fecundum temporum
prdinem difpofitae , et <juacuor in clailes digellae.

In
 Hiftorico Literariae Cap. V. i4()

In appendice:

Aiigufini nomine ad Bonifacium et coniraj Epi"

ftolae Ijrmiorer /fxdecim,
ylciDcmetriadem Ptlagii epi/Iola,
Augvjlini nomine ad Cyrillum et contra^ de Lau^
dibus Hitronymi.
jiltercatio Aiigujlini cum Pafcentio.
Longe nobilillima pars operae eruditiflimoruiu
Monachorum in hoc Tomo conciuditur, vere tahs,
m qua Couftanfii fagacitatem et foHdam dodtrinam
agnofcas. Licet enim totidem plane genuinas epi-
/lolasLouanienfes recenfeant, nec plura, nec pau-
ciora ab i. jn Appendicem huius tomi reiedh iint,
,

non aufi tamen funt longius progredi et quam omnes

Augurtini iedores ardentiflimis votis exoptabant,
moleOam fcihcetmultarum virium curam luis
et

fibi humeris imponere, qua intadam adhuc feriem

ct nexum tot diuerfi generis et aetatis epifiolaium
difcriminafient, ac proifus tandem expediiifcnt. Fe-
rebantomnes hoc defiderium eo impatientius, quod,
cum reiiqua opufcuia paene omnia per ipfius Augu-
ftini in Retradationibus infiitutnm iuxta temporutu
etoccafionum, quibus enata effent, ordinem, co-
gnofcere ipfumque in facris ftudiis et geftis fuis ani-
mo vehit comitari Hceret, foiae epifiolae, ex quibug
cafuum et gefiorum temporis ifitus
plenillima fere
memoria depromenda erat, hoc beneficio carerent,
Sed Benedidini quoque hunc laborem declinaf*
fent non magis difficultatum metu, quas licet innu-
meras vcl eis foh*s fpernere licebat, quam quod vere-
rentur, ne nouo inducflo ordine iedionem Augufiini
apudeos, qui veteri femel afTneuiirent, retardarent.
Sed vicit tandem Augufiihi amor et ah"orum maxime-
que fodalium fuorum ia aliis fcriptoribus ecclefiafii-
K 3 cis
j 5 o Bibtiothecae Pairim Latinornm

cis cxcmpluin, iainque ex ipfis, quo negotlum hoc

Q^g^iQ^^i funt auimo, audiamus.

,, In fnperioribus editionibus, inquinnt^ adeo per-

turbatu'^ erat Aiigiillinidnaruin EpiAolaruin orcio, vt,

quod temporis hiftoriamfpe&at^ noii facile e]uifquam

feriein rerum omnium alTequi potuilTet abfque longa
et faepe repetita lecflione ac meditatione. Nain eiuf-
dem temporis et argumenti Epiftolae per totum Col-
ledlionis corpus hinc inde difperfae erant, tum prio-
res poHerioribus poflpofitae et in finem reiedlae ac
demum (quae intoleranda confufio erat) Augufiini
quam longifiime ab interrogatis et conlultis
refcripta
noimunquam «berant; immo refcripta confultis lon-
ge praefcrebantur: adeo vt Euodii v. g. confulentis

Epifiolae pofi mulfas interiacentes Epiftolas Augu-

ilini refponfum confequerentur. Qi^iapropter optan-
dum erat, vt Augufimi Epifiolae in rec^um ordinem
pro temporum ratione digererentur. Quod procul
dubio curaturus fuifTet Augnftinus ipfe, fi eorum re-
cenfionem. quam fufccperat, ei abfoiuere JicuifTet.
Qnippe in Retraclitionum fuarum proemio optare fe
teftatur, vt opera fua co, quo fcripta funt ordine,
perlegantur, cique rei daturum fe operam, quo de-
mum intelligant ledlores, quomoiio fcribendo profe-
cerit. At quo minus id tentaremus, intercedcbaiit
diuerfaercs, nempe vfus fuperiorum tcmporum, re-
ceptus ordo ab annis circiter centum fcptuaginta, ci-

tationes vfitatae, quas violare, aut demum pcruer*

tere, netas eiTe vidcbatur, ne mutatio haec phiri-
nuim ncgotii fludiofis facefieret. Ad haec non le-

ves difiicukates in confiituendo Epifiolarum ordine,

qui omnibus probetur, cum de nonnullarum aetate
difpurent cruditi. Atqne haec potilTimum nos ratio
inorabatur, quippc qui praecipue in animum indu-
jvimus, hoc in labore noflro neutrorum fententiae
temere
 1

Hijlorico Liierariae Cap. V. j5

temere aduerfari aut fauere. Haec ergo momenta

a mufando Epi/lolarum ordine nos deterrebant, nec
facile id a nobis contra fuperiores editiones fufcipien-
dum videbatur. Ex aducrfo tamen aliud fuadebant,
non tantnm varia eruditorum exempla in Epiflolis

S. Cypriani, S. Leonis etc. fed etiam virorum non

minus fententia, quam dignitate, praeflantium audo-
ritas, qui pofleritati hac noua editione confultum
volebant. His omnino exemplis et audoritatibus
adducli, tandcm confenfimus, vt Augnflini Epiflo-
las ad annorum feriem (quoad fieri pofTet) accura-

tam reuocaremus. Et ne icui fundamcnto hanc fe-

riem defignafle videamur, non modo noflris, fcd
etiam alienis eam fludiis et confiliis inuefligare fate-

gimus. Ordine Epiflolarum chronologico confli-

tuto, eas in quatuor clalTes diflinximus , quaruui
prima illas exhibct, quas Auguflinus nondum Epi-
icopus fcripfit. Qua in re Auguflinum ipfum fe-

cuti aud^orem fumus, qui in Retraclationum priore

libro ea duntaxat recenfuit opufcula, quae antequam
fierct cpiicopus in hicem protulerat. In fecunda
clalTe repraefentantur epiflolae, quas ab inito epifco-
patu ad Collationem cum Donatiflis Carthagine ha-
bitam et Pelagianae haerefeos in Africam inuedio-
nem edidit. In his enim duobus fiue retegendis,
feu expurgandis , erroribus verfantur vt plurinmm
hae litterae, quae eorum initia, progreflus atque
damnationem accurate defcribunt. Tertia epiflola*
rum clalTis cas compleclitur, quas ab co tempore S.
Dodor ad vitne fincm exarauit; quibus fcilicet certa
cpocha potefl afllguiiri. In quartam dcmum claflem
reliquas Auguflini litteras redegimus, quas quidem
fcriDfit Epifcopus, nulla tamen
tempo- alia praefixa

rum aut circumflantiaium nota, quae ccrtum tempus

prae fe ferat. Ex hac quadruplici claflis diftinclione
K 4 id
f 53 Bibliothecae Patrum Latinorum

id commodi eueniet, quod antea obreruabamus, vt

fludiofus lector ea, quae ad haerefes Donatinarum
et relagianorum pertinent, vno fere confpedu ac te-

nore percipiat,"
Monent praeterea , nonnullos tra<^atus ,
qui an-
tea in Fpiftolarum ordinem relati eiTent, ioco mo-
toj» a fe non effe, tametfi id non leuismomenti ra-
tiones fuafilfent. Sed j^ltercationem cum Pafccnlio^
quae CLXXVIII. numerabatur inter Auguflini Epi-
ftolas, vt iam pridcm Louanienfes fecerant, in Ap-
pendicem relegarunt.
ReuocalTe fe deinde tedantur Epiflolas quafdam,
non folum quas Augufliiius nomine fuo mifit ad
alios, fed ex illis eriam, quae ad ipfum a multis fue-
runt dire^flae. Veluti Timafii et lacobi^ item Ho»
norii et Theodoft^ Imperatornm^ Qttod vult Dei^ Pro*
Jperi^ ad Pelngium, ad Simplicianum de opere ipfi

dicato, ad Aurelium, ad VaUrium, ad Chiidium^

ad Qttofhmltdrum fuper libns corum nomine nuncu-
patis, quae antea in epiHolarum recenfu defidera-
baniur. Eas omncs ergo (uo Joco inferendas cura-
nint: vti et catholicorum Epilcoporum refcripta ad
Marrellinum Tribunum occafione Coilationis Car-
thagineofis, nec uon Epifidiam ad Proculum et Cy-
Hnnium^ Gallicanos antifiites, Leporii caufa tranf-
miflam: quae fcripta, inquiunt, non minus pro ve-
fis ac genniuis Augufiini foetibus habcuda funt,quam

epifiolae iilae Carthaginenfis ac Mileuitanae fynodi

nomine ad Innncenfinm direciae, quos vti a S. Do-
dlore di^n^atas cum aiiis eius Epifiolis omnes reci-
piunt. In aliquibus tamen vlui iam pridcm recepto
cblecutos fe elfe fi.tenfur. Reuocandum enim fuifle
iuxta inflirutum fiujm etiam trai^tum de Bono Vi"
dtiitatiSy quippe qui vera fit Anguflini epiAoIa, eoque
nominc nulla eius in Retra(flationum iibro mentio
habea-'
 Hljlorico Literariae Cap. V, 153

habeatur. Sed lihvi titulnm, ex lon^inquo ipfi in-

haerentem, detrahere nolebant. Eiuldem conditio-

nis fuitEpiAola, quam kw^\\{\.'\\\\x'^ fidpjihus ad fuaR
fationis ctiram pertinentibus fcripfit coutra Petilia-
num, quae.jue iam inde ab Augufiini tempore, ficuti
in libroll. Ketraclationnm cap. XXV tefiatur, prioris

aduerfus eiuldem hacrctici litteras libri locum obti-

nuit. Nec Sfnindini Manichaei ad Augiiftinum

Epijfolam huc retrahere fuftinuerunf, fed in fexto
.operum tomo reliquerunt, fciiicet ob id folum le«
gendum, vt ea plenius intelligantur, quae illic ad-
verfus Secundini errores difputat Auguriinus.

Denique nec folum editas Epifiolas reddidifle

lucem pro-
videri voluut, fed nouas aliquot primi in
tulerunt; cuiufmodi funt Auguftini adhuc Prelby-
teri ad Alypium , epifcopum Tagafienfem^ epifiola

n. XXIX, dixde Angujlini, item Augufiini et Aly"

pii ad Pauiinum Noknfm epifolae^ quibus numerus
Tcarum Epi/lolarjm in Poflidii indice adnotatus com-
pletur, num. XLIl et XLV, Auguftini Epiftota ad
Mercatorem, ex tertia parte olim exhibita in libro
ad Dulcitinm, nunc autem primum ex integro data,
num. CXCIIL Attamen miratio fubit, qui ftidura
fit, vt licet quatuor epifioJae de nouo, feptemde^

cim *) autem ex aliis fuperiorum editionum tomis

huc reiatae fuerint, par tamen numerus in Loua-
nienfi et Benedidina compareat; nec eiedas effe ali-

K 5 quot

*) Sunt illae i) ad Simplicianum , n. XXXVII. 2)

Siluani etc. Catholiconim Eprfcoporum collatio ad
Wlarcellimm^ n.CXXVIlL 3) Eorwndem ad Mar-
cellinum, n.CXXIX. ad Pelaghm, n.CXLVL
4)
5) Timajn ct Tacobi, CLXVllI. 6) ad Aure^
n.
lium, n. CLXXIV. 7) ad Falerium Comitem n.*. ^

CC. 8) Bonorii et Theodofn^ n. CCL 9) ad Clau-

dinm.
 154 Bibliothecae Pairum Latinorum

quot ab illis, praeter Altercationem cum Pafcentio^

vilo indicio proditiim Ht. Jam qiiod rationes atti-

net, quibus in conflituenda epinoJarum aetate atque

loco dudi fuerint, de finguiis figiliatim expofue-
runt, et in commentarium iuxta clafies diuifum re-
tuierunt infcriptum: Epijlolarum Ordo Chronologi-
cus argumentis demonjiratus. Nec indices, quof-
cunque vfus requirere videbatur, defiderari pafil funt,
in quibus maxime infignis is efi, in quo epifioiae
fecundum praecipua eorum argumenta digellae funt,
€t epifi:olae Theologicae ^ Pokmicae^ Excgeticae^ Ec^
clefiajlicae^ Merales ^ Philofophicae^ Hijioricae et
J^ariae denique recitantur.

Tomo Tertioi

Opufcula exegetica, per Tomum III. IV et IX. in

Louanienfi diflracfla, fecundum Scripturarum ordi-

nem difpofita et in duas partes, Veteris et Noui Te-
jfiamenti, funt diuifa, praemiflis in fronte iibris <je

Dodrina CJirifiiana, veluti ctauem atqiie artem quan'

dam reBae interpretandi rationis^ quam adhibuerit
Augujlinus et poji eum cathoUci conmientatores,

In prima Parte:
De Do(flrina Clirifiiana iib. IV.
De Genefi ad literam imperfedlus
liber. ^Louan. T. III.

De Genefi ad iiteram lib. XII. 1

Locutionum lib.VJI.
j
Quaefiio-
dium n. CCVII.
, lo) Aitr. Aug. etc. ad ProcU'
tum et Cylinnium, n. CCXIX. n) Qtiodimltdei^
n. CCXXL 12) ad Quodujtltdeum y n. CCXXll.
13) QuoduuUdei 'n. CCXXIII.
., 14) ad Quodutilt-
deum. n. CCXXIV. 15) Profpeyi, n. CCXXV.
i6) Hilarii GaUi^ n. CCXXVI. 17) Anoni/mi,
n. CCLXX.
 Hifiorico Liierariae Cap. V, »55

Quaeflionum in Heptateuchum lib.l

VH. ^ Loiian, T. IV,
Anuotafionum in lob. lib.I. J
Speculum. Lonam T. III.

In fecunda Parte:
De confenfu Euangelinarum lib. IV.'
DeSermone Domini in monte lib.II.
Quaertionum Euangelicarum lib. II. f-Louan* T. IV.
QuacAionum fecundum Mathaeum
lib.I.
,

In lohannis Euangelium TradatUs

CXXIV. i

lohannis ad Farthos Tra-

^^"^^*- ^'^^^
, In epift. f
datus X. j
Expofitio quarundam propofitio-1
num ex Epiftola ad Rom. lib. L |

Epiilolae ad Romanos inchoata cx- ^Louan, T.IV.

pofitio lib.I.
I

Expofitio Epiflolae ad Galatas. J

In Appendice:

De Mirahilihus facrae fcri-

piurae lih.IIL
De Benedi&ionihus lacobPa-
triorchae.
QtiaejTionef veteris et Noui
j,^„„^„_ ^
•*-*
^ ^^
Teftomenti,
Qitoejiiones veteris et Noui
Teftamenti pojl vulgatae,,
In B. lohannis j^pocalypfin
Expoftio, Louan. App. T. IX.
Praecipiunt in Praefatione de cximiis Auguftini
dotibus in exponendis Scripturis, muha quidem, nec
inepta tamen ipfius laudc. Vitiji eius non defen-
dere.
 156 EihUothecae Patriim Latinonim

dcre, fed excufare fludent. De verfione, qua in

exponeiido Veteri Teftaniento vi^m fuerit, nionent,
eum ipfum Graecum contextum riv LXX. ab eo re-

ceptum efle , qucm recenfuit Nobilius; huiufque

plcrafque variantes ex Augudino lediones ex edi-
tionum vitiis oitas efle, quae veterum codicum ft)b-

fidio in fua editione fuHulerunt. Jibris autem Lo-

In
cutionum et Qiiacruonum in Heptateuchum, quos
iam fenex compofuit, ifemqne iii Specuio, quod
fub finem vitae fuae exarauit, verfionem enm con-
fuhiifle docent, ex Hebraeis fontibus proxime dcii-
vatam, vulgari nofirae conuenicntem, et forfan Hie-
ronymianam; indeque fadum eiTe colligunt, vt ea-
dem in manus populi ab Augufiiuo per iibrtim hunc-
ce, cx variis Scripturae centouibus collccfhun, traditaj^
vulgaris euaferit ac receptiilima. Quod iad fuain
operam, cauent imprimis, ne quis negligentiae aut
tcmeritati fuae tribuat, fi in nonnulh's Scripturae te-
ftmoniis varietatem apud Auguftinum deprehenderit,
atque vnam eandemque fententiam non conilanter in
in'egruni vbique, fed ccrtis quibufdam m locis reiU-
tutam, fed potius rehgioni ct finceraefidei, qua co-
dicum femper optimorum veliigia fecuti fuerint.

Tomo Quarto:
Enarrcitiones in Pfilmof continentur, quas o<rtauu$
Louanicnfium Tomus compleditur.
In praciatione exponuut de diuerfa cnarrationum
harum methodo ac indole, pro variis, a quibus pro-
gigncbantur, occafionibus; item de regulis, quas iii

uitctprctando fcruaucrit Auoufiinus, quae quidcm,

vt ex libro de Dodrina Chiifhana difcimus, ad du-
pliccm dc ii'cra, et de fenfu fpiritafi curam redeunt.
Ad vtrumuue igitur argumentum plurima vtih'a ob-
fcruaut, in quibus, vt facile uitciligitur, ea imu po-
tiora.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 1 57

tiora, qiiae de nudio Augiiflini, vt textum punuri

et integrum confet]ueretur, componendo partim La-
tina, partim Graeca exemplaria, atque colligendis
cxaminandiique variantibus ledionibus, dillerunt.
Omnino autem, quae in commendationem huius
Operis ab iis afFerantur, dida efle volunt, vt gencra-
tim AuguAini methodum defendant; non vero, vt
extorqueant ab omnibus ^ vt vel ImiJJlmas eiufdem
aliujioms eadem^ qiia ipfu ventraiione projtquantur.
Syt'\s non indignas materia, quae
eSc^ fcribunt, fi

tradatur, aequi rerum aeAimatores iudicarent. Quo-

plurimum conducere exlAimant, fi reputarent, Au-
gufhnum temporis ingenio feruire ac plebis captui

fefe accoramodare, ad exemplum ab ipfo numiae

in facris iiteiis propofitum, debuifle. Jnfuper de
commentariorum horumce merito non t^Q pronua-
'
tiandum comparate ad Hebraeum textum hodier-
num, neque etiam ad Hieronymianum; fiquidem
Angufiinus l XX. interpretes, qui forte Hebraeum
ext-mpiiir aeque vei etiam magis emendatum habuit
fent, fequendos fibi propoiuerit. Ac hoc loco fe-
quitur iam ad finem vfque praefationis pertingens
digreilio de varils Pfalterii verjfonibus ex LXX. In-
tcrpretatioue deducilis, quae Augufiini ac Hieronymi
aetate vfurpatae luerint. Inter hanc autem difputa-
tionem lubnata eft iliis cogitatio, permultis fan^ ct
eorum etiam, qui minus Auguftinum curant, grata
futura, vt difpicerenr, qitem locitm inter alia PfalfS'
•*
fia Augujlinianum Jtbi vindicaret ; an variae illae

leSiion''s^ in quibus a f^ulgata nojlra diffidet, aliO"

rum fnffraoio innitantur; et vtrum tandem cum
Graeco LXX.Jnterpretum^ quod nojlra hac memo-
riaexjlat^ plus minufue confentiat, Quod vt bene
ipfis cederet, exemplaria diucrfa, tum prelo, tum
calamo cdita contuierunt; varietatefquc, quas depre-

hen4f-
158 Bibliothecae Paivimi Latinorum

hendercnt maxime infignes, iuxfa cum Augufcinia-

nis in quadani veluti tabnla proxime pofl praefatio-
nem repraefentarunt, additoMSS. et editorum exem-
plarium indiculo.

Tomo Qtilnto:

Duabus ille compleditur Sermones ad po-

partibus
pulum in quatuor clafles diuifos, nempe Parte pri-
ma: i) Sermones de fcripturis veteris et noui Tefta-
menti, 2) Sermones dc Tempore. Parte ffcuri'
da: 3) SerniOues de Sandlis. 4) Sermones dc Di-
verfis. Qnibus y) fuccedunt Sermones dubii; in
Appendice veroSermones luppofititii,quaternis fimi-
liter claffibus comprehenfi.
Scilicet ex ciecimo Tomo, vbi apud Louanienfes
legebantur AuguOiniani Sermones, in qiiintum tranf-
tuierunt, vt, cum plerique in Scripturam Sacram
liabiti effent, propius a Tracflatibus tcrtii et quarti

tomi, quibus eadem illa exponitur, quofque maxi-

mam partem concionum formam prae fe ferre di-
cunt, abeirent. Nouo praeterea ac diuerfo a fupe-
riore, quem ii\ generali recenfu fcriptorum Augufli-
ni n. 116. dedimus, ordine eos adflrinxerunt, quo
et fecundum genuinam fuam feriem difponerentur,
et ab adulterinis et fuppofititiis omnibus feiungei en-
tur. Erat fane in his tanto plus arbitrii, quod neque
ab ipfo Auguflino, neque in Poffidii catalogo vel
ininima de iis ordinandis extaret praeceptio, nec de-
nique vliius difiindae coiledlionis tradatuum Augu-
ftini viuente eo, aut poA ex certis codicibus, factae

memoria ad nos Tres enim antiquiores,

perlata fit.

quae fuperfunt coiiediones, de f^erhif Domini^ de

yerbis Apolltoli^ Homiharum quinquagintn, iicet
et

in codicibus odiugentorum annorum et amplius re-

periai:tur, nequaquam tamea, vt aiiqui perfuadere
funt
 Hijlorico Literariae Cop. F'. 159

fiint conati, ipfius Auguflini aetatem attingunt, vt

Benedictini Patres tuni ex fiienfio Pofiidii, tum vero
etiam,quodfuppofititiis non carent^demonflrarunt*)*
Ac primam quidem claflem de verbis Domini^ ob-
feruant Benedidini, non eodem ordine Sermones
vbique in vetuflis exemplaribus oflendere. Plurima
quidem cum editionibus confentire, fed non omnia.
Coniedlafle hoc ipfum ex locis a l^eda feu Floro ex-
cerptis TJieologos Louanienfes, fe vero certum pla-
'
ne deprehendifle in codice Ribhothecae Colbertinae
annorum fere odingentorum n. 2821. vnde non
paucos depromfifle fe fatentur fermones antca non
editos. Germanam quoque huius claflls infcriptio-
nem, cum Flori, tum MSS. bene multorum tefli-
monio comprobatam, monent, non de verbis Do"
-, mini^ led de vtrbis Eiiangclii fonaflfe: quod Augu-
* flini commentationes in omne genus locorum e qua-
tuor Euangeliis petitorum complederetur.
Secundam c!afl'em de verbis Apojioli^ eorundem
efl obferuatio, nufquam nifi cum iUis coniundam
;' reperiri, quamuis dentur exemplaria, in quibus Ser-
inones de verbis Domini, fine ilh's de verbis Apojioli
occurrant. Vnde colhgunt, duas hafce clafles nihil
aliud efle, quam vnam Sermonum in Scripturani
noui Teflamenti colledionem.
Ter-

*) Ex leftionariis eas fuifle digeftas , aliofque dein-

ceps Sermoncs ex fiHis Leftionariis defcriptos, Au-
guftinianis adieftos in editionibus, quae fubinde
apparucTunt, docent Ballerinii in Praef. ad Ser-
mones S. Leonis. T.L opp. P.L §. LXIV. Addunt
ibidem, non deefle alios, qui adhuc ex iifdem fon-
tibus deriuari queant eiufdem S. Do6loris Sermo-
nes ,et fcCe ipfos viginti ampUus genuinos eius
Sermones in Anecdotis Mifcellands aliquando edi-
turos ^^{q.
|63 Bibliothaae Patrum Latinotum

Tertiam porro claffem femper quidem

, aiunt,
ab aliis feparatam inueniri, at non raro numerofio-
rcm, quam in excufis. Modo enim duos, modo
quatuor, aut etiam piures liipra quinquaginta Ser-
inones in MSS. nonnuilis exhiberi; tametfi prope-
niodam in omnibus Scrmones integri ex iis, qui nu-
inerum quinquagenaiiuni in vulgatis iibris confi-
cinnt, dcfiderentur, Omnino aiitcm de his iudi-
cant, Colledioneni Caefarii temporibus non poflc
dici antiquiorem propterea, quod eidcm tot homi-
liae ab ipfo fcriptae inferantur et plerifque alioruin
recapitulationes ab eiuidcin (liio non abhorrentes af-

futae fuerint. Truncatos porro efle vt plu<imum

in ea Augufl:ini fermones, ac breuibus quibuidam
exordiis atoue epiiogis omni auditorum geneii ac
commodatis mterpolatos. Haec fere de tribus anti-
quioribus Sermonum Auguflini collecTiinnibus Bene-
didlini cenfent. lam inlequeiites, exceptis Sermo-
nibus ad fratres in eremo^ quos fequcns ToJnus ha-
bet, tempore inuentae iam typographiae exortae mul-
to minus accuratiores funt, quippe e codicibus longe
pluribus et magis inuicem diuerfis erutae; quique
dehinc paflim in editionibus variisadditi fuerunr fer-
inones, eos nulii certo generi adfcriptos effc con-
ilat. Harum ergo claflium cum maxime arbirraria
fuiflet defcriptio, eademque tantum confnfionis ac
turbarum fecum ferret *}, penitus eam abolitam et

cum
*) ,,Animaduertet aliquis, inquinnt Maurini Patres,
Sermdnes, qui commodius in quatuor clafles re-
vocantnr, in duodecim, quarum aliae debita aliis
argumenta continebant, fiiifle diilraftos. Agno-
fcet libros, quos vocant de verbis Domini et de
verbis Apoflolit tantummodo partem complefti fcr-
mounm eorum , qui ad hofi-e titulos pertincbaiit;
inteliiget Sermones de Feltis, cum eos in clallcs
de
 hifiorico Literariae Cajj. V. i6i

cum accuratiore et concinniore permufatam efle ne-

mo non, qui lubenter hocce S. Dodloris pabuio frui-
tur, debita cum laude cditorum agnofcet.
Altcrum, quod in Sermonum editione piacflaie
ilint connifi, ell fpuriorum a genuinis feparatio. Iii

quo negotio haec potiflimum ad iudicium regundum

valuifle fibi momenta fatentur: i) Stilus, feu co-
lor, aut propria cjuodammodo orationis facies iii

Au^uflini aequc ac in ajiorum infignium fcriptoruni

nieditationibus faciie confpicua, ea cautione, ^vt cun-
dem pro aetatis ratione, et rerum, quas iuuenis et
iwaturiore deinde aetate tradlauit, diuerfitate, item-
que commenrandi niethodo, dum alios accurate et

cum mcditationc elucubratos, alios ex tempoie {ufos

efle conftet, variare aliquantum debuifle cogitarent.
^Ad huiufmodi ergo, inquiunt^ ceniuram redte ob-
^eundam, praeterquam quod fiihis operis dubii ad
^finguia indubitata opcra exigendus efl, nequaquaiu
„vis illa, fiue fpiritus, quo fiilus quafi anin)atur,
„poflhaberi debet. Vbique enim agnofcitur Augu-
„ninus proprio quodam eioquentiae grauis ac feriae
^genere, quod fibi ledorum animos fubiicit, noa
,,lepore conitae atque affedatae elocutionis, fed efli-

^cacia quadam iudicii, prudentiae, pietatis, lione-

aliorumque virtutum,
„ftatis, modefliae, comitatis,
^quae paflim in eius oratione adeo fulgent atque
„enii-

de Tempore et de San&is coaftos oportuifTet, in alias

feptem aut o6to dilTipatos, et ex Sermouibus amph*us
triginta, qui de FefHs Pafchalibus, vt hoc exem-
plo vtamur, inrcribuntur, nonnifi decem in Terie
de Tempore inueniri, alios vero, fi quis omnes
euoluere in animo haberet, inter L. homilias, a
Parifienfibus additas, in vtraque claflis de Diuerfis,
''
ac in pollerioribus claffibus peruefligandos.

Tom, IL L
i62 Bibliothecae Pairum Latinornm

07
eniicant, vt ipfiiis flilum nemo imitatione alTeqiia*

„tiir. Hic eA pcaecipue Lydius lapis, quo Sermo-

„nes vere Au^uOiniani probantur; et ad quem i\p-
„ pendicem quis adfiibeat, in eam prope vniuer-
£].

jijfam cognofcet cadere illud p.ofre quod de Hy- ,

^^pognofiico pronuntiatnm eri: Et fenfus ab illius

^\fenfu inferior habeiur ^ et modcjlia atque humilitas
„ mormii etfermomim eius non ibiferuatur.'-'' 2) Ver-
fjo, qua finguii in teflimoniis fcripturae Veteris Te-
fkmenti vtantur. Cum enim x\ugullinus iequi folet
translarionem antiquam, nouam autem, id efi Hie-
ronymianam ex Hebraeo concinnatam, iam inde a
faeculo quinto Saluianum Mallllienfem, Euclierium
Lugdunenfem, Leonem Romanum aliofque aniple-
xos efTe conAet, facile intcUigitur, qnam late luiius

iudicii vfus atque applicatio pateat. Hoc Joco no-

tamus, Benediclinos addidiiTe noua quaedam partim
ad fupplenda, partim etiam delendenda a quorun-
dam obiedionibus ea , quae in praefatione Tomi
quarti de Translatione Vulgata 1'falterii dilferuerunt.

3) Do(flrina, vt fciJicet in vnaqviaque examinarent,

vtrum cum Augufiiniana fiue in tidei ac morum dog-
niatis, fiue in Scripfurae expofitione ac vfu congrue*
ret, non praetermiflij; iis, in quibus aut fententiam,
aut Joquendi rationem eum mutalTe comperfum erat.

4) Obferuatio temporum, locorum, perfonarum,

Hegoiiorum, fadorum errorum, aliorumque fimi-
, ,

lium, de quibus in Sermonibus difputatur, vndc

plurima ad flatucndam ciiticen argumenta fibi de-
promta efie affirmnnt. 5) Indiculus Pofijdii, noii
quod Sermones omncs, quoriun infcriptiones ibi le-
guntur , Auguflino putauerint adfcribendos , quafi
iion potuifltt a niuJtis concionatoribus cadem mate-
ria traclari; k(\ vt ei non ifa faciJe Sermones iJIic

mininic defignatos adfcribercnt. Huic indiculo

prifcum
 Hifiorico Literariae Ciip.Vi ^63

-ptifcum Carthaoinienfis EccJefiae Kalendariom , \a

III Tomo Analedorum Mabillonii recens- tunc vul-

gatum, adiungentes, cenforia uota confixeiunt con-

ciones quafdam ad loiemnitates, veluti Litaniarum
feu Rogatiomm^ Conuerjionif S» Pauli^ Cathedrae S*
Petfi^ Annunciationis Dominicae^ /IJfumtionis 8.
Mariae ttc. cjuarum in neutro mentio reperiebatur»
6) Bedae ac Flori collediones in Paulum. Htc cjui-

dem teuendum Bedae colledionem eos appel-

eH,
Jare ineditam aiiquam, quae fine controuerfia illius
llt et nomine eius in MSS. exempJaribus infcribatur/;

eam vero, quae inter vulgata cius opera ipfi adiudi-

cari foJet, FJoro, diacono Lugdunenfi„tribuunr eao»
demquc lententiam fuam piuribus adfiruxeriuit ia
Jll AnaleClor MabiJJonianor. tomo. 7) MSS. Caj
dices, quorum immenfam copiam recenfer^ i\oa.
fufiinuerunt. Horum autem lubfidio partim Jocos
quofdam, quibus pernioti nonnulli Criticorum Au-
guilauun de poflellione Sermonum aliquot-vere Auw
gudiuianonim exe^eraut, in exGufis compte iegi
cieprehendifTe fe afieuerant, partim aiiorum. quorun-
dam, qui ipfius efie ferebantur, auiflores detexifle*
Ad Iiaecaliorum Fatrum opera diligenter fibi ifcla

et comparata fuiiTe profiteutur, vt lcilicet ex flilo eC

aigununtis, quae tradlant, dignofcerent, quinam
Scrmones ipfis tribuendi ellcnt, et lacinias inuefliga-
rent, Tradatus eonfarcinati
ex quibus aduJterini
eflent. Efie autem inter cos, qui ex Origiue, Cy-
priano, Ambrofio, Maximo, Faufto^ Gregorio
Magno, Alcuino, luone Carnutenfi atque aliis de-»
fumti fuerint, hac opcra experti funt. Magnam
autem partem eornm qui Auguflinum audorem
,

merttiri dcprehenderunt , Caefarium AreJatenfem

agnofcere demonfiraut, de quibus adeo piuribus no-
bis m Tomo tertio noflrae Bibliothecac dicetur.
L 2 PoAre-»
 :

164 Blbliothecae Pairum Latinorum

Poftremo iiionent eorum, qui a fe reiedli fue-

rint, longe plurimos ex illis efle, quof nonfatif dif'

cujfof, aut dubiae audtoritaiis vocaiierint Louaniea-

fes Theologi. Confuitas fibi etiam elTe aliorum iii

Auguflinianos Sermones cenfuras, inter quas duas

praecipuas, vnam Simonif Verlini, editam a. 1618.
alteram Bernardi Vindingii^ a» 1632. et cuni his
quoque viris, vtut fagacillimis interdum haiiucinari
licuerit, idem fibi, li nonnunquam iudicio faiie-
rentur, conccffum iri fperant. SeuerilTimos deni-
que fe in Sermonibus nondum editis, qui Augunino
in manufcriptis codicibus adlcriberentur, praebuiffe
fe affirmant,ex quorum numero ionge maximo
ododecim tantum cum fragmentis aiiquot adiicien-
dos curarunt, vtpote in quibus iiiius charader, inge-
nium ac dodrina lucidiflinie emicaret.

Tomo Spxto
Opera moralia cum aliquot quaeflionum libris
comprehenduntur, hoc ordine:
De diuerfis quaeflionibus"]
LXXXIir. lib.L
}

De diuerfis quaeflionibus ad ^ ^0«,,,, 'p ttt

Simpiicianum iib. L f

De odo Duicitii quaeflioni-

j

buslib.L J
De fide rerum, quae non) _-- .

'A . i-u T > - - - IV. App.

^*
videntur, iib.L \
De fide et Symbolo lib.L • - - IIL
De fide et operibus iib. I. - • -IV.
Enchiridion de fide, fpe ac^
caritate iib.I. ' ' " ^^^"
^
De agone Chrifliano lib. I. j
De catechizandis rudibus ^ jy
lib.L
De
 Hijlorico Literariae Capll^. 165

De contincntia lib.I. Louan, T.IV.

Dc bono coniiigali lib.I. )
- - - VI.
De fandb Virginitate lib. I. ^
De bono Viduitdtis lib.I. IV. ...
De coniugiis adulterinis lib.
- . - VI.
II.

DeMendacio lib.I. ?
- . . IV.
Contra Alendaciuni lib.I.
\
De opereMonachoriuiilib.Ll
De diuinatione Daenionum ^ . . - III.
'

lib.i. j
De cura pro mortuis geren-T
da lib. I. . IV.
}
De patientia lib. I.
De fymbolo ad Catechume-
nos tradatusIV.
DedifciplinaChriftiana tr.I.

De cantico nouo tr.I.

De quarta feria tr. I. V IX,
De cataclyfmo tr. I.
De tempore barbarico tr. I.
De vtilitate ieiunii tr. I.
De vrbis excidio tr. I. J

In Appendice;
Liber XXI Sententiarum, )
•l^ j^^^^^^ ^ ^ ^3
Diatogus LXl^quaeftionum
Liher de jide ad Petrum. . III. .
De Spiritu et anima.
De amicitia.
De Suhftaniia diteSdonit, \- . IV. -

De diligendo Deo,
1
Solitoquia, IX.
Meditationef.
De contritione cordis. ^
L 3 Manuate.
i66- Bibtiolhecae Patrmi Latinorim

Manuak^
Specnlnm.
Specitfum aVmd qiiod dicitur
peccatoris, _ i
^ n- tv- a
j^\ j- •
i ,, ,
> Loiian. T.Ia. App.
^^
iJe tnplict habitaculo, '

Df fcala paradi/i.
Dt (ognitione verae vitae.
De vita Chrijliana.
De falutaribus documentis. IV. .

De duodecim abnjionum gra- )

IX. -
dibas, C
De fptem feptem ) Ex fupplemento Vi-
vitiis et

donis^Spiritiis San&i. ^ gnerii,

Ds confi^u vitiorum et vir-^

iutujn, ^ Lottfl». T. IX. App.

De Sobrietate et caftitate^ J
De vera etfalfa poenitentia. - IV.
De Antichrifio.
Pfaherium^ qiwd Augu/li-
nus matrifuae compofuijfe
fertur.
Expofitio canticiMagnifcat.
Tra^atus de AJfumtione B.
^
- IX.
Mariae.
De vifitatione infrmorum
tib, U.
De re&itudine eatholicae con-
verfationis.
De Symholo. X. -

De eji^ Agni. Ed. Par. X. App.

A lac. Sirmondo
Sermones ad Neophytos,
editi.
De cr^atione primi hominis.l
Devanitatijaiculi. ^ Louan. T.IX. App.
De confemtu mundi^ j
De
 Hi/loyico iJierariae Cap, V* 167

Be hono difdprmae. 1
^^^^^^
r^
jX. App,
De obedientici ct htimiHtate. \
1 ExApp. T.X.
Sermones aHi ad poptilum, ^Edit. Par. aiit ex Vi-
gncrio autSirniondo.
J
Sermoncs adfratres inEre-l rp^. App.
j^^^^^^^
mo. \

Haec quoque opufcnla, vt ex appofitis numerorum

notispatct, in diuerros a Louanienfibus Tomos di.

flracla erant, partim inter exegeticos, partmi m-

et

tcr polcinicoi; iibros, nonnnlla vero poft

tradatus n\

lohannem legebantur. Fundamentum ordinis noui

efl generis atcjue argumenti fimilitudo, qua effc(flum
iri Iperabant, vt continenter ac ordinate perlecb et

melius intclligcrentur, et aitius infigerentur ftudio-

Quod criticae partes attinet, recef-

forum aniniis.
genui-
ferunt fubinde ab aiiorum iudiciis et nonnuila
nis afferuerunt a Louanienfibus reiedla, et climma-
runt contra, quae pro finceris venditari antea iole-

bant. Appendicis praecipuam curam liabuerunt, im-

primis eruendis et declarandis veris iibrorum Augu-
flino fubditorum audloribus.

Tomo Septimo:
De ciuitate Dei contra Paganos lib.XXlL

In Appendice

Exhibentur fcripriones aliquot de Stephani martyris

detedione, translatione et miraculis, fcilicet

j^uifi ad Palchoniimi Epi-^.

ftola de reliquiis S, Ste-^
phani , et de Luciani epi- f Louan, T. X. App»
Jlola a fe e Graeco in La-
tinum verfa.

L 4 Luciani
'i68 PAbliothecae Patrnm Latinortim

Luriani Epijlola ad miiifr-"

fam Ecchjiam d^ retiela-
tione corporis Stephani
martyrif.
Anajlnfii ad Landuleum epi-

fola de fubfequtnte fcri-

ptnra.
Scriptiira de alia deteBiQue
ac translatione S. Stepha-
ni in vrbem Bizantium, ^ Loiian, T. X. App.
qnam Anaftajius Latini-
tate donauit.
Seueri Epiflola ad omnem
Ecclefiam de viriiitibus in
Minoricenfi infiila fa&is
per reliquias fanEfi Ste^
phani.
De miraculis fan&i Stephani
lib, II. ad Euodium,
Infignem plane nianufciiptorum exemplarium co-
piam, cjuam hoc opns propter multifariam hiduiiam
ct reconditiorem dodrinam poAuiaret, a fe collatara
fuifTe tedantur Benedldini. Repetierunt quoque
Capitulorum cum argummtis fuis dijlin&ionem., tan-
quam ipfius Auguflini opera aut iuflu concinnatam
operique abfoluto adiedam, quod codicum ante an-
nos nongentos exaratorum tefliinonio comprobari
'dicunt. Ex virorum dodorum comnientariis, quae
in hos libros extant vberioribus, non iniprobando, vt
nobis quidem videtur, confilio, perpauca admodum
exccrpta funt, et criticis notulis interfperfa.

Tomo OBauo:
Opera polemica adueiTus Iiidaeos, Manichaeos, Prif-

cillianillas et Arianos, cuni piaefixo in capite libro

de
 Rijlovico Liierariae Cap. V* 16$

de haercfibiis et adiundis in calce libris de Trinitatc,

exhibentur.

De haerefibus ad Quolduult-"
deuED lib.I.

Tnaciatus aduerfus ludaeos.

De vtiiitate credeudi adHo-
noratum lib. I.

De duabus animabus contra

Manichaeos lib. I.

Ada feu Difputatio contra

FortunatumManichaeum
lib.L
Contra Adimantum Mani-
chaei diicipulum L. I.

Contra epiAolamManichaei,
quam vocantFundamenti
lib. I.

Contra FauHum Manichae- , _

\Louan.T.V\.
m ,r,
umlib.XXXm
De A^is cum Felice Mani-
chaeo lib. II.

De natura boni contra Ma-

nichaeos lib. I.

Contra Secundinum Mani-

chaeum hb. I.

Contra aduerfariumLegiset
Prophetarum L. II.
Ad Orofium contraPrifcillia-
nifias etOrigeuinas lib. I.

Scrmo Arianorum.
Contra Sermonem Aiiano-
rum lib. L
Collatio cum Maximino,
Arianorum epifcopo. I

j
L 5 Contra
 170 BihUothecae Patrum Latinoriim

Contra eundem Maximinum ? r -t^ trr

A •

Arianum ir 11 / Lotian. 1 . Vr.

lib.II.
^
DeTrinitate Jib.XV. , - . HL
In Appendice;
Tra&atus contra quinque hae-^

e
*
j j
*
n 1>
Louan, T. VI.
Sermo contra luaaeos , Paga- [
nos et Arianos.
J
Dialogiis de aliercatione Ecck"
Jiae et SynafJogae, - , . VI. App.
Defide contra Manichaeos liber
Enodio tributiis, , - - VI.
Commonitoriimi (vulgo Augu-
flini) de recipiendis Mani" - • - X. App.
chaeis, qui conuertuntur, Edit. Par.
Contra Felicianinn Arianum
dejide Trinitatis libcr Vi-
gilio Tapjitano epifcopo re-
ftitutus. - - - VT.
Qtiaejiiones de Trinitate et de
Genff,ex AlcuinodefcriptQe, • - •* III. App.
De Incarnatione Verbi ad la-
nuarium libri duo epc Ori"
gine co!ie£li. . - - IV. -

Lib, de Trijtitate etvnitaie Dei, .

- - • IV» -

De fjfenfia diiiinitatis} - - - IV.

Dialogus devnitateJan&aeTri' ' - - X. App.
nitatis. Ed". Far,

Liber de ecclejia/licis dogniati- - ' - III. App.

bus,

Tonto Nono:
Opera Polcmica contra Dona.; ^^^^^^^ r^^^^
tiflas. \
Pfal mus
 7

Hijlorico Liferariae Cap. V. 1 1

Pfalmus contra Partem Donati.'

Contra Parmenianum lib. III.
De baptiimo contra Donatiflas
lib. VII.
Contra literas Pctiliani lib. III.

EpiAola ad Catholicos contra

Donariftas, vnlgo de vnitate
Ecclefiae lib. 1.

Contra Crefconium grammati-

cnm Doiiatinam libri IV.
De vnico baptifmo coatra Pe-
tilianum.
'

^ ^«"«^' T. VII.

Breuiculus Collationis cum Do-

natifiis.

Pofl Collationem adDonatiflas

lib.I.

Sermo ad Caefareenfis Eccle-

fiae plebem Emerito prae-
fente didus.
De geflis cum Emerito.
Contra Gaudentium Donati-
flam epifcopum. L. 11.

Sermo de Rufliciano fubdiaco-'"

no, a Donatiflis rebaptizato Ex fupplementO Vi«
et in diaconum ordinato. gnerii.

In Appendice;

Contra Fulgentium Donati'

Jiam^y incerti au^oris liber,
Excerpta et fcripta vetera ad
Donatiflarumhijloriamper'
tinentia, Louan. T. VII. App.

Tomo Decimo:
OperaPolemica contraPelagianos,
173 Bibliotkecae Patrum Latinorum

De peccatorum merifis eC re-")

midione et de baptifmopar-
vulorum ad Marcelliaum
lib. III.

De fpiiitu et litera ad eundem

hb.I.
De natura et gratia contraPela-
gium, ad Timafium et la-

cobum lib. I.

De perfedione iurtitiae homi-

nis epiftola, feu liber adEu-
tropium et Paulum.
De gedis Pelagii ad Aurelium
Jib.I.

De gratia Chrifli et de peccato

originali contra Pelagium,
ad Albinam , Pinianum et

Mclaniam lib. II. )- Louan. T. VU.

De nuptiis et concupifcentia ad
Valerium lib.II.

De anima et eius origine con-

tra Vincentii Vidorem Jib.

IV.
Contra duas epiflolas Pelagia-
norum , lib. ad Bonifacium
I.VI.
Contra lulianum haerefis Pela-
gianae dcf enforem lib. IV.
De gratia et Jibero arbitrio ad
Valcntinum et cumillomo-
naclios Adrumetinos lib. I.
De correptione et gratia ad
eofdem lib. I.

De^praedeflinatione fandlorum
ad Profpetum et HiJarium i.L
De
 Hiftoruo Lilerariae C(ip,l^^ 175

De dono perfeueiaiuiaead eos- r««^-, t' i/fr

Louan, l.VIL
, ,1 _
dem lib. 1.
Contra feciuulain lullani re-
fponfionem imperfedum
opus, fex libros complcdens. ExVigneriiSuppleui.

InAppendice.
Prima Parte.

Uypomnrjiicon contra Pelagia^

nof et GukJIinof^ vnlgo li- 1

bri Hypognojiicon, \

Liber fufpeBi aii&oris deprae-fLouan. T.Vir.App.

dejlinatione et graiia.
}

LibeHiinncertiaiiEiorisdeprae'].
deftinatione Dei, J

Secunda Farte.

J/ariafcripta et mommenta ad
Pelagianam hi/loriamperti-
nentia,

Tertia Parte.

Profperi Aquitani pvo Aiigtt-

Jiino contra iniquos do&ri-
nae ipftis degratia et praede-
Jiinatione reprehenfores apo-
logetica opufcidafcilicet,
Epifiola ad Rttfinitm de gratia
et libero arbitrio,

Liber contra Collatorem. '^

Refponjiones ad capittila talmu \

niantium Gallorum. ^LoMfl», T.VIK App.

Refponjiones ad capitiila obie- f

Sionum Vtncentianarnm, J

Fefpon'
174 Bibliothecae Pafrum Latinorum

Refponjiones ad excerpta^
qtiae de Genuenfi ciiiitate

funt mijjh. Loiian. T. V. App.

Eitfdem liber fententiarum
ex Augujiino^ - . . HI. .

jiiignjlini l^ita , au^ore

Poffidio. - . - I.

Indiculus Uhrorim , tra&a-

tmim et epifolartm Augu»
Jiini^ cura Pojidii edituf,

Cum triiim poflerioiiim voluminum feries fere

tota cum Louanienfium ordine confentiat, minor iii

his labor exantlandus fuit. Quapropter in ipias re-

rum tradatarum origines et caufa.^ acrius incuhue-

runt, ac Donatirticarum et Pejagianarum iitium hi-
floriam in introitu cuiufuis tomi accurate enuclcari
fluduerunt. Cui indutlriae dcbetur etiam, quod in
Appendice vltimi Tomi quaedam aliena incerta fint,
quo plenior fcilicet rcrum ifiarum memorii» ex iun-
ctis monumeatis hauriri poilet. ;

Tomo V^ndecimo

infunt, primo loco, praefuiones generales duae^

vna in opus vniuerfum, quae deconfiiio, occafione,
auxiliis, Jaborum diflribntione, fuccefiu, ollendi-
culis, parronis eius exponit, aitcra breuior in Ap-
pendices fingulii Tomis adiunclas-, et ipfa denique
huius vndecimi voluminis contcnta. Ad hanc po-
fleriorem proxime fpedlat indicuius fcriptorum, qui-
bus tanquam veris audoribus varia opufcula Augufii-
no perperam tribura denuo afferucrunt. Haec ex-
cipit TAta S. 'Augnjliui ex Tiilemontii fchedis, quas
adhuc tum ineditas auclor ipfis communicanerat,
fcre tradu(5l.i. Hanc pone fequuntur indiccs libro-
rum, nempe vnui, qui feriem librorum tomi cuius*
qu«
 Hijlorico Liteyariae Cajp. V* i 'j.
5

que nonae editionis; fecundus, qni Louanienfis orl

dinem ortendit; tertius alphabeticus fingulorum opu-
fculorum. Proximi lunt indices rerum: primus
vniuerfalis in omnia decem Tomorum contenta co-
piofiffimus et moiefua ampliilniins; alter generalis
fcripturarum f^icrarum; tertius denique omnium
fpuriorum opulcuiorum, quae per decem volumi-
num Appendices difperfa funt.

Superef}, vt de iis adiiuc verba faciamus, quae

cx MSS, exemplaribus iam primum excufis incre-
nienta atque ornamenta duxerit Maurina editio. Noa
leuem fane Louanienfes Tlieoiogi congefferant co-
piam codicum manu exaratorum et tamen omnes fe-
re vnum fuppeditaucrat Belgium, £1 Anglicanos non-
nuiios, fed qui fcrius ad manum peruenerant, exci-
pias. Louge igitur vberior variantium Jeifiionuni
meflis ex Gaiiicanis, monafieriorum iiuprimis, Bi-
biiotliecis expedlari poterat, quarum colligendarum

induftria magis etiam accenclebatur beneficio tam in-

figni, quam infperato. Nimirum centum ipfi iam
expleti erant anni, cum fub aurpiciis Sixti^ dein
Clementif VJII. nouuam Auguflini operum editio-
nem Vaticanis codicibus fuperflruendam aggrelli
erant Petrus Morinuf, Vaticanae typograpiiiae prae»
fedus, y^drianus Ahhis^ O/r/wx, Dodor Farifien-
fis, aliique docfli viri, confifi et numero exempla-
rium manufcriptoium et bonitati, quippe quae plu-
rima adeo coutiiiere affirmarent, quae in Louanienfi
cditione quantumuis accurata defiderarentur. Col-
]ati itaque funt Louanicnfes libii cum Vaticanis codi-
cibus perquam accuratiffime et ad marginem appofi-
tae variantes lecHiones ad adornandam editioncm, cui
Cardinaiis Veronae facri collegii princeps praefedus
fuit. Verum cum res effijclu caruifiet, omnes illae

variationes iuffii CUmtntis X, per Cardinalem Bo-

nam
17S Bibliothetae Patrum Latinormn

nam cum Bencdidinis funt communicatae, vt iis ia

noua editione fua vterentur. Tum vero vndiquaque
tum ex fuis, tum alienis per Galliam Ribliotliecis
conquirere coeperunt fubfldia, et non folnm in fandi
Germani Parilienfi, fed ct in aliis aliarum prouin-
ciarum Congregationis fuae monafleriis fodales ad
conferendos codices adftrinxerunt. Ac horum qui-
dem omnium immenfa plane fuit copia , ex quibus
textus quam plurimis in locis vere emendatus efl, iu

aliis tamen locis potiores tantum Jediones variantes

Emendationum autem, iuxta quam
fiibnotatae funt.
varietatum commemoratio partim, vt in Louanien-
11, fit indiculo pofl ipfos genuinos libros exlubito,
in quo etiam exemplaria, quae in fingulis comparata
funt, nominatim demonfirantur; partim vero fub
ipfo fldtim textu: cuius di/lradionis caufas nec ab
editoribus proditas inuenimus, nec ipfi afilqui potui-
mns. Qui vero in appendices reiedi fuut Jibri, etfi

non omnino expertes fuerunt liuiufce curae, fimili

tamcn adnotatione non gaudcnt.
1 Denique nefas videbirur, fieorum, qui pJiieci^

puas tanti iaboris partes fuflinuerunt, nomina filca-

mus. luitio igitur cura liuius editionis commilTa

fuit a Praepofitis Congregationis iAius P. Francifco
Delfaii^ qui ProfpeEium eius pubJicafie traditur a.

1671. Cum autemedito a. t673.Jibro, cuius tit,

l* Abbe Commendataire, exiJii pocnam ifle meruilTet,

concredita efl: reiicfta ab eo prouiucia P. Thomae
Blampino^ quem in diuerfis partibus diuerfi fodales
iuuarunt. Ac Petro quidem Con/Iantio debcntur
cenfura et indices omnium Tracflatuum fuppofifitio-
rum ac praeterea Sermomim rccenfio. Vitam Au-
guflini compofuerunt, leu ex TiJiemontii commen-
tariis, paucis mutatis, traduxerant Hugo l^aillantiuf
et lacobiis du jtyifdie (Ambrofii editor). Tabuiam
gene-
 Hijlorico Literariae Cap. V» 177

generalem atqiie indiccs'confecit Claudms Gmsnii.

Nicolaiis denique Goyfot impreflioni praeluit ac
corrigendaruni de preio plagularuni curam moleitif-
fimam in fe recepit et praeciare adminiflrauit. Niiiil
autem a celeberrimo loanne Mabillonio Iiuic edirioni

acceflit, quam epiflola dedicatoria ad Ludouicurn

XIV, vnde redle quidcm, fed nimia fere contentio-
ne, Oudinus repreJiendit Caueum, qui in Hilloria
fua Litteraria lianc editionem duce et i^yo^tocKT^
Mabillonio eflfe perfecflam fcripferat *). De ornatu
ac fpiendore operis, digno et lioc nomine quod
regi offerrerur, dicere fuperfedemus, hoc vnum ad.
iicientes, Auguflini cffigiem aeri impreflfam fimul"
cum Tomo XL exliiberi **). Grauem autem haec
Benedic^rinorum Patrum opera reprehenfionem pafl&
eft ab Richardo Simonio ia BibL Crit, T.IIL p. loi-
116,

*) Oudin. Cotnment T.L p.954 Tqq. M. Bibl, EccL

Co!o7h p. 761. Hiji, litt, de la Congregation de S,
Maure, p. 292.

**) Extant de hac editione multae tam iuftae defcri-

ptiones, qunm relationes breuiores , quarum non-
«nllas haud grauate commemorabimus. Ac pri-
mo loco noniinanda funt Diaria Erudita, quae, li-
muiac finguli Tomi prodierant, eos indicarunt.
Quo pertinent Diarium Erud. GalL (^ournal des
Sfav.) Parifienje (40) ad Tomum L April. »679.
p. 96. ad Tom.ll. ibid. p. 114. ad Tom. IIL ibid.
Aug, 1680. p. 272. ad Tom.lV. ibid. Noubr. 1683.
p. 325. ad Tom.V. ibid. Febr. 1684. p.46. ad To-
mum VL ibid. 1685. Dec. p. 545. ad Tom. VII. ibid,
lan. 1686. p. i8- ad Tom. VIII. ib. Septemb. 1688«
p. 415. ad Tom.IX. ib. eod. m. et a. p.422. Acia
Erud. Lipf. T.II. i68^ in lan. pag. i - 5. T. VIL
1688« m- Noubr. pag. 1618 23. Frequentior
etiam in commentariis literariis occurrit eius me-
moria, veluti apud Caueum in Hill, lit. T.I. ed.
Tom. IL M prior.
178 Bibliothecae Paii-um Latinorum

II 6. iteriimque in Cenftira Bibl. EccL Drtpinii T,l,

p. 147. Etpiimuni quidem vniueife fuccenfet iis,
qui nouis femper omnlum operum fcriptorum ecclc-
fianicorum iterationibus medendum effe exiftiment
fuperiorum vitiis aut defedibus, quod multo aptius
et commodius, minori item fumtu fieri poflet, fi iibii

fin.sulares minimae molis, fed a iudicio audorum

fuorum tanto ditiores ederentur, in qu'bus vel inte-
gra recenfio vei fupplementa et variarum ledlionum
deledus prollarent , ouiulmodi exempla producit,
Jlrcudii Coliaiionef JJidorianas et Combfjijii Baji-
litim integro recenfitmn^ et in ipfo Auguflino fimile
laudauimus fupra fiipplmientiim p^ignerii, Quam
viri do(fli aeque ac lagacis fententiam nobis etiam

Iiaud difplicere fatemur, tamerfi viram omnino et

iuflam non cenfcamus. Etenim in re literaria,
quem-

prior. Lond. p. 242. ed. Oxon. a. T740. pag. 292-

298; lo. Fahriclmn \n Hijl. Bihliothecae propriae
T. I. (17 17.) p. 203-29. t Oiidui. in Comment. de
SS. Eccl. T. 1. pag. 954- 85 ; t i" Bibl. Magna Ec^
clef. Colon. T. ]. (a. »734.) p. 761 - 65. in Bibl.
Crit. Sacra et Prof. Micliael. a S. lofepho. T. I. (a.
1741.) pa^. 419-23. in BibL Cafan. Cat. T. T.
(1761.) pag. 338- 40» i" BihL Angujliniana lo.
Fei. OJJingeri (a. 1768.) p. i - 8- Quorum potiores
et accuratiores appoiito ilgno crucis difHnximus.
Pofl*em etiam hic conmiemorare Dupinium T. IIT.
p. iGoCeqq. et Ceilleriutn in hijl. gen. des aut. eccL
T.XI. p.41. T.XIT. png.255. (n. 1744.). Sed hi
non tam editionis curam habuerunt, quam indi-
cem Augufl:ini fcriptorum iuxta candem contexue-
runt, ari^umento vuiuscuiufquo et occaflone vbi-
que fuflus declarato. lam qui vnuni forte aut al-
terum ex hifce libris, aut omnes iuxta nd manum
habcnt, cnmnarent, fl lubet, noflra cum iifdem
et cot;pofcent, fpero, nobifne libuerit aJiorum
iruiultria frui, an ipfi excufilrimus fingula.
 Hifcorico Literariae Cajp. V. ii(^

quemadmoclum in vita communi dandum efl: aliquid

tempoii et deJicariorum aut nummatorum liomi-
num oblechmeutis. Rarelcunt porro ipfo tcmporis
Japfu ct v(u antitjuiorum editionum exemplaiia, et
11 in plureb regiones perferenda funt, quamuis Jaepe
repetita, haud facile obueniunt. Quod in Loua-
nienfi editione manifelium, cuius AntNst^erpienfis de-

fcriptionis exempia per Gcrmaniam Junt rariilima,

ex Gallicanis nonnifi pauca et vnius fere impreflio-
nis, primne fcilicet 586. oHendi fojent.
a. i Vt ni-
hil dicam de l/ignrrii Siippemento^ quod per mul-
tas puto Kibiiothecas fruftra quaefiueris, fine quo ta-

nion omnia Louanieufis apogiapha

iiuius recenfionis

manca efle couflat. liiud autem omninf> piaeter

veritatcm contendit Simonius , nouam Augufiini
editionem poff Louanienfem iocum non habuifie et
iniquius flatuit, Louanienfem Benedi(flinae niultis
ex caufis elle praeferendam , idemque dicemus^, fl

iudicium iiocce Juuni ad reiiquas Benedicflinoiuni

Patrum Latinorum vei Graecorum editiones extea-
dere veiit, e quibus vix vlius efl, Hiiarium ipfe ex-
cipit, quin recenten) tunc ab ingeniis eruditorum et
preii munditie cuitum defiJeraflet. Vt vero a^i ea
tandem accedamus, qnae in ipfa hac Putrum Mauri-
norum opera velperperam, vei imperite fada effe
queritur, primum, om^ffas efle notas
repreliendit
Louanienfium Theologornm ecciefiae catholicae
caufae tam vtiies (nam id Ciin vuk Ji importaiitcs d
la RtHgionJ, Nec vero eam excufationem admit-
tendam cenfet, qua ab omnibus omnino Theoiogi-
cis notis fefe abfiinuiire affirmant. Quippe quod
partim ab iis fadum effe ncgat, partim damuat, quod
criticis obfcruariouibus aeque in Theologia ac in
Grammatica, quam foiam exeicuerint, locus fuerit.
A.t maius his oranibus opprobrium eft, ct quod non

M 3 paruni
l8o Bibliothecae Pairum Latinorim

parum huiiis editionis pretium eleuaret, (i fatis ille

probafTct, defuilTe omnes, quas criti-

monachis eis

ces munus fibi poflulet, dodrinam, iu-

facultates,
dicium et acumen. Fraebet exempla aliquot, in
quibus non neges, non admodum fcite eos efle ver-
fatos, fed pleraque omnia verfionem locorum Vete-
ris aut Noui Teftamenti concernunt, in quibus fi
timidius aut etiam non dode fatis aliquid elocuti
flnt, quis tanto ftomacho ferat. Praeterea pauca
funt, et licet de multis ea fpeciminis quan loco ex-
hibere fe fignificat, et in altera quidem harum cen.
furarum ad librum iuftae magnitudinis conflciendum
materiam de praetermillis et perperam didis fibi
fuppetere fcripferit; tamen quoniam hunc talem li-
brum non fcripfit, nec exemplorum numerum vf-

quam auxit, illud viri huius iudicium non temere

quifquam fufcipiat. Illam vero critices partem,
quae ad genuitatem et integritatem librorum tendit,
de qua femper huius congregationis monachi prae-
clare meruiffc exillimati funt, quaeque in Augufiino
fane non poflremi laboris fuit, quam tamen Simo-
nius ne verbo quidem attigit, quis aequus iudex, vbi
ad fententiam dc toto opere ferendam confederit,
praetermittere aufit.

1700 - 1703.
XlITomis.
Antiierpiae fumtibus Societatis, fol.
Sancli Auguftini, operum
Epifcopi Hipponenfis,
T.I-XI. Pofi Louanienfium Theologorum recen-
llonem cafligatus denuo etc. vt in praecedenti, Edi-
tionoua a mendis purgata.
multis Prodiernnt
T,I- V, a. jyoo. T. Fl, 1701. T, VII X. lyoo.
T. XI. lyoz ; tandmi lyoj, Antuerpiae apud Peirum
Mortier: Appendix Augufliniana, in qua funt S",
Profperi Cannen de Inoratis, cum Notis Louanien»
fis
 Hiflorico Literariae Cap. V. ig i

fis Thcologi; loannif Garnerii^ Societatis lefn Pref-

byteri, DiircMtationes pertinentes ad Hiftoriam Pela-
gianam ; Pelagii Britanni Commentarii in Epifto-
ias S. Panii 5 ac denique Def. Erafini, lo. Lud, Vi^
vis^ lacobi Sirmondi^ Henrici Norifii^ loannis
JPhereponi et aliorum Praefationes, Cenfurae, No-
tae et Animaduerfiones in omnia S. Auguftini opera*
T,XII^ qni huic editioni pecuh*aris, vndecim prio-
ribus ex fola Editione Parifienfi fine inutatione ex-
preHIs.
Confiat hanc editionem non Antuerpiae, fed
Amftelodami per Petrum Mortier, bibliopolam Am-
flelodamenlem, qui non folum nomen fuum in Ap-
pendicis feu Tomi Xlf. titulo profeffus efl:, fcd ad
calcem Xhiii quoque adfcripfit, effe perfedam, qua
fraude id confecuturos fefe fperabant curatores, vt
in terris Pontificis formulam colentibus vendibilior
elfet, fi ex vrbe pontificiac dodrinae addicfia exire

videretur, quam fi nomen vrbis heterodoxae prae-

ferret. Nec minus peruulgatum eft, editorem fuiile

celebrem iUum, fed apud cathohcos male iinprimis

audientem loanTtem Clericuni^ qui fub loannis Phe»
reponi larua larere voiuit.
Sunt autem duo genera fcriptorum in hanc Ap^
pendicem a Cierico coniedla, hbri fciiicet tum vete-
rum ahquot au<fIorum, tum recentiorum fcriptorum
dilfertationes Augufiiniana fcripta iiluftrantes, quibus
ct praefationes et cenfurae fuperiorum editorum ac-
cenferi merentur, et ipfius notae recens in fingulos
Tomos operum confcriptae. Ad prius fpecfiant

Profperi Carmen et Pelagii Commentarii ^ de quibus

iudior, vbi ad ipfos hofce auclores peruenerimus»
nobis dicendi locus erit; Garnerii differtationes^
quae inter Profperi et Pelagii opufcula locum obti-
nent, quaeque fimihter ad Marium Mercatorem a no-
M 3 bis
182 BibHothecae Pafrim Latinorim

b's commemorabuntur. Ad, eas autem pertinent

Hi.nrici Norijii Cardinalis Epifcopi Epijlolac^ qnibus
Garnerii errores in Geographia Sacra Africae^ cium
EpifcopisSynodum Africanae etNumidicae fcdis affl-
gnauerat, perftringiintur emend ntur ^ animad-
et

verfionibus in Tomum II. fubiedae. Ad Pelaoium

obferuar editor, additurum fe fuiffe feorfim omnes
eius reliquias, nifi quae praeter Epiftolam ad Deme-
triadem exftarent in ipfis Garnerianis dijfertationibus
iam colledae fuifiTent, illa vero in TomoII. Antuer-
pianae huius editionis inter Augufiinianas epifiolas
locum obtinuiffet. Quod Praetationes attinet, pri-

nva ert Erafniiad Alfonfum Fonfecam^

dedicatio
Archiepifcopum Toletanum, dein praefatio Joannis
Vlimmerii^ fermonibus a fe a. 1564. editis praemif-
fa et iii fequenti Bafiieenfi repetita, tum ipfa haec
1569. praefatio verfibus conccpta ac
Bafileenfis a. .

denique Eralmi in iibros Retracflationum et Confef-

fionum Cenfura. Pofircmam hanc, cur feorfim a
rciiquis cenfuris Erafmianis, quas fuis animaduer-
fionibus interpofuit, hic exfcribendam dederit, nul-
lam video caufam. Ncc miiijii. intelligo, cur vnam
Viimmerii praefaiionem ad Panielinm^ quae pro-
prie tantum Pollidii indiculum vna cum Sermonibus
euulgatnm attinet, huc repofuerit, alteram ad H^ar'
iinum Rithoiiium^ primum Yprenfem Epifcopum,
vna cum Sirmondi praefatione Sermonibus XL. Fa-
rifiis a. 16; i publitatis adiecla, antc animaduerfio-
nes in T. V. recudendam tradidcrit. Ccrte in his
feftinationem quandam cognofcere mihi videor,
cuiufmodi non raro Clericum, fi typis aliquid pa-
randum eflet, vrgebat *). Sed vt ipfius tandena
j^ni-

*) Eam ipfe fatetur in admonitione 'animaduerfloni-

bus in T.X. praemiGTa. Scd maior etiam contur-
batio
 Hljlorico Llterariae Cap. V, 18 f

Anhmduerjicnes attfugamiis , de iiTdem vniuerfe

pronuntiaiiit: „fe iion aogreffum t^Q Conimenta-
„rium aut notas perpetuas in S. Augiiftinum fcri-
„bere, fcd tantum fparfim quaedam in varia eius
„opera adnotare, quorum, li quae aliis debuerif,
„aut51orum nomina fe diiigenter vbique appoluiffe,
„vt vnicuique Jaus jua conflaiet; alia intada, aut
„ (]uae, an aiii attigiffcnt, nefciuerit, fuo nomine
,,
protuiiiTe. KlTe autem timi
Grammatici aut Cri-
„tici generis, tum muita Piiiiofopiiica ac Theoio-
„gica permiflim a fe exliibita, quod non tantum in-
„terpretem Auguflini agere, fed ratiocinationes cius
,,expendere flatuiffet. Non voiuimus, inquit, dum-
,,taxat obfcura quaedam explicare, aut aiia iiiuflrare;
„fed et vere ac recfte did:a fubinde meritis iaudibus

„afficere; eaque, in quibus liaiiucinatus efle videba-

,,tur, notare; ne aiios incautos, vel viri aucfloritate

territos, faiierent. Noueramus non iegi liofce ii-

bros, vt ex iis eruditio Critica coiiigatur, fed po-

tius ratiocinationun> ac dogmatum caufa; ideoque
iiaec potifiimum expendi a nobis oporfere credidi-
„ mus, vtAnimaduerfiones noArac veiuti
elfent
„Manududio quaedam in eorum vfum, qni mui-
„tum tempus liifce iegendis impendere nequeunt;
iudiciumque magis, quam menioriam, Veterum
leclione excolt-re atque acuere fe debcre merito
exifiimant. Verum audire miiii videor iiomines
„nonnuiios clamitantes, quae a me didla funt va-
M 4 riis

batio per eandern illata efl. Quippe praefationes

Louanienf]i.'m, qu'is Iioc loco infertas eKe in Prae-
fatione huius appendicis dicit, exciderunt, dum
per iiicuriam VJimmerii epidolara ad Pameiium,
qaae infra inter animaduerfiones ad Tomum X.
pag. 621 fcqq. iterura fed iiic iuflo loco exfcripta
,

ell, imprimendam defignafiet.

i84 Bibliothecae Patrmi Latinorum

,,riis corrumpenduin potius,

in locis, ea apta efle ad
,,quam excolendum iudicium. Quibus refpondeo,
5,me, fi in illoruni fententia fuiflem, ca omiflurum
,,fuifle; fed cum aliter fenfcrim, non pOtuille com-

„mittere, vt ea, quae mihi optima didn vidcban-

„tur, praetermitterem. Ita fe et ipfi gerunt; neque

5,enim ea fcribere foient, quae putant mihi aut aliis

,,probatum iri, fed quae ipfi vera eife cenfent. Ne-
,,cefle efl profeclo vnumquemque id facere, quod
,,optimum facflu ei videtur. Sed erit poftea omnium
,,Iudex fupremus, qui aliquando tandem, quinam
5,redius fenferint, certo docebit. Quin et noflra
aetas, ne pofteros dicam, indicium hac de re ferre
poterit; nec, fi rationibus meis adfentire nequeat,
audoritate mea, quae nulla piane efl, tranfuerfa
faltim agi porerit. Erat, cur timerem, ne audo-
5,ritate S, /Jugujlini obruerer, quamuis ratiouibus
eflTem fuperior; at nihil fimile a me pofluiit veren\
qui nifi firminimis argumentis verum efle euicero
quf)d defendo, fine dubio damnabor."
Generatim diximus, cenfuras ct admonitiones
Erafmi infertas eflfe animaduerfionibus, fed acceflit
etiam ad Tomum 11. eius praefatio epiflolis praemif-
fa, quas ideo tantopere ab eo laudatas efle fcribic
Clericus, ne in confuetudinem peccaret. Varia
porro his animaduerfionibus infunt ad verfionem
LXX. Interpretum, vexationem Donatiflarum, alio-
rum Haereticorum et damnationem Pclagianam fpe.
dtantia, quae Ledorem praeiudiciorum vacuum ex-
pendere Animaduerfiones ad T. ill. qui li-
iubet.
bros de interpretatione Scripturae S. compledirur,
frequentes Auguflmi propter Graecae et Hebraicae
linguae impeririam in interpretando Japfus oflendunf,
quo Cafligationum genere et Hieronymo grauem fe
pracbuiife Clericum iiouimus. De qiiarto Tomo,
qui
 Hiftorico Literanae Cap. V, r J? 5

qui Scrmones Augufiini in Pfaimos habets ipfiiis

Clerici verba profeiTe non pigeat, verifilnuim, fed

iiouum tunc et inauditum iudicium compJexa. „Ser-
„mones Auguflini in Pfaimos, inquit , valde laudat
„Erafmus; ct ad eorum exemplum etiam ip(e varios
„Piaimos interpretatus t({ Tomo V. Operum. Ve-
„rum iam exoJeuit , et quidem merito, ea ra-
„tio interpretandi Scripturam, vbicumque Linguae
„praefertim Hebraicae fiudia floruerunt a ducentis
„ propemodum annis. Igitur praffatimciila Erafmi
^^ad examen hic a nobis reiiocatiir^ ofiendimusque
„eadem opera, quis poflit elfe vfus horum S. Augu-
„flini Sernionum; quamuis ad inteJJigendos accu-
,5rate PlaJmos niJiil aut parum conferre queant. Qui
eos iegere pofiunt Hebraice, nec Criticae facrae
funt prorfus imperiti, ex foJa iedione horum ali-'
quot Sermonum inteliigent, niiiil cfi^e verius. Quod
et aiii animaduertent, fi veritatis ftudio dudi ex-
„pendant examen interpvetationis Augiiftinianae
^^triiim primorum Pfalmonim; nam pJures excutere
„non vacabat, nec vero opus erat." Animaduer-
fionibus in quintttm Tomum Sirmondi notas, qua-
rum nonnulJas tantum Benedidini ediderant, inte*
gras interfperfit, fed nomine addito a fuis fecreuit,
Ad Tomum VI. animaduerfiones pJeraeque quaefiio*
nibus et obiedionibus confiant. Continet enim Iilc
tomus TJieoJogica, quibus varia appofuit CJericus»
quae ex principiis in iJiis iibris pofitis vix foJui pofle

videbantur. Imprimis in iis, c[uae ad Encliiridion

ad Laurentium notauit, demonfirare fiuduit, Augu-
ftini de Jibero arbirrio fententlam interdum non fa-
ciJe inteJJigi ,
quia vocibus libertatis ct liheri arbitrii
aliud inteliigat, quam quod iis folet fignificari. Ani-
maduerfiones in iibros de Ciuirate Dei , qui To-^
muni VII. confiituunt, reiiquis copiofores funt, fed
M 5 eaedem
i86 Blhtiotiiecae Patriim Lalinovum

caedem diuerfi gencris. Pracmittitur lo. Lud. Vin»?

Pracfatio. Additurus erat etiam Coquaci notas, fed
prolixitas earum et beili tunc per totam Europam
ingruentis, librarii commercii rationes iuxta contur-
bantis calamitas, deterruit bibJiopolas. Quae anim-
aduerfionum ad Tomwn l^lll et IX. indoles fit,

ab ipfo iterum Clerico difce. „ Tomiis VIII. totus

„cfl contra Haereticos, et praefertim contra Mani-
„chaeos Eos quidem nulia ratione dc-
et Arianos.

,,fenfos cuplmus, nec ab eorum deiinis quemquam

„longius abefTe, quam nos putamus; fed optafTe-
„mus iaepe alia via, aliifue armis oppugnatos, vt
„intelligere licebit praefertim ex iis, quae haberaus
„ad Librum de Vtilitate Credendi atque ad Libros
de Trinitate. Alioqui cnm bene eos aggreflum
effe S. Aiigujliniim exiftimauimus, iaudes in eum
pieno modio, vt aiibi, effuciimus, et ambabus vl-

nisrationes eius amplexi fnmus,f]cut ad Lib. XXXIIL

„contra Faiijium Manichaeum. Tomus nonur , in
„quo cum Donatifiis pugnat S. Auguftinus nos .,

„ non valde exercitos habuit, quia eadem ferme ibi

„repetit, cum Donatiflae cafdem obiecfiiones, cos-
,demne paralogilmos aduerfariis ad fafiidium vfque
oggererent. Mirum tamen efl S". Auguftino tae-

dium aut fomnum non obrepfifTe, idem toties di-

3,centi. In libros contra Epifloiam Parmeniani nos

quoque iterum egimus de perfequutione Haereti-
corum, de qua fat multis in Animaduerfionibus ad
Tom.n. dixeramus; deque Syuodorum audlorifate
„in Libros dc Haptifmo, vbi tamcn fummatim dum-
„taxat rem attigimus. " In Tomum decimum mi-
nus fiudium collatum efl. Nam exliibentur non
nifi haec: Praefatio ed. libri de Geftis Pelagii Au-
no'i6ii. Augitjlae Vindelirorum euu\oQt:ic ; Henr,
Nori/ii^ Hifioriae ecciefidflicae hi Acadcmia Pilana
Pro-
 Hiflorico Liteyariae Cap. V^ 187.

Profenbris, poft Cardinalis, Adnentoria ad Fran-

cilcum Macedonein in Patauina Acad. Ethices inter-
preteiii, in qita de Ijifcriptione libvi S. Aagujlini de
Gratia Chrijli , Albme^ Piniane et Me.lania dijferi'
tur, Aniniaduerjiones paucae in librum de Corre^
ptionr. et Gratia; Claudii Mniardi Praefatio in ed, li-

brorum II. operis inip-rfeBi contra lulianimi; Anini'

adnrrjiones in enndem librum , Vlimmerii praefatio
ad edituni a fe primrm Pojfidii indiculmn , alteia
vice hic excufa; Animadnerjio in vitam Jluguftini.

Plura quo miiiiKs addiderit tria obiHtiiTe nionet, vi-

deiicet typographorum feftinationeii} , ipforum li-

broium Auguftini contra Pelagianos indoiem, in

Guibus innumerae repetitiones, vt, quae tribns verbis
abfolui potuiiTent, miilenis dicla fint, multaque
praeterea alieua infarta; taedium denique omnium
liarum rixarum, quod tantopere le cepifTe affirmaf,
vt eas vix, aut ne vix quidem ferre polTet. Cui ve-
ro etiam naufeam non moueant. exciamat, tot et tam
longae^ vt voce fequioris aeui vtar^ rhetoricationes^
aut ad declinandum aduerfarii iSfum, aut ad eum
infeMandum., aut denique ad inuidiam vel mouendam^
vel fugiendam? Mihi certe tantum crearunt inter
legendum fajiidiiim , vt plane recreatione gratiorum
et vtiUornm fludiorum indigeam. Sic Ciericus coda
incoc^que iuxta iance fatura iecfloribus apponens.
Fatendum enim, eum, quae fic affedus fcriberer,
non fempcr fatis meditatum fuifle, iinguamque im-
potentiorem non raro praecurriffe mentem. id
quod graues ei, nec omnino iniuHas reprehenfiones
conciliauit. Nam pecuiiarern contra has eius anim-
aducrfiones Cenfuram emifit Angius quidam i?o-
bertus lenkins^ Cantabrigiae 1707. *) et Ludov,
AnU
*) Int^ger llbri titulus efi: Defenfio S. Augujlini ad-
:

verfus loannis Phereponi in eius Opera ammadiicr'

fiones.
 t88 BibUothccae Patrum Latinortm

j^nt. Muratoriiis in liNro III, operis de ingenwriim

niodf.ratione in rdigionis uegoiio, lubLamindi Pri-
tanii perfona a. ^714. editi, An^unini piitiocinimn
contra eundcm fufcepit. Inania autem funt et in-
fulfa plane, qnae in /0. Clcricum in huius editionis
€t praecipue appendicis commemoratione coniecit
conuitia Cafimirus Oudinus T. I. ConmiF.ntar, p. yS^.
feqq. Coronat opus index admodum fcite confe-
dlus et Hibliopolae monitum, quo feorlim quoque
hunc XII. Tomum, cum in minori, tum etiam ma-
iori charta, vt poffet cum Parifienfi editione coniun-
gi, venditurum fe promifit. Recenfent Appendi-
cem Auguftinianam Adia Erudiiorim Lipf. 1705,
ni. lul. pagg. 289-93.

1729 - 32.

Venetiis excudebat lo. Bapt. Albrizzi Hieron,

jU. fol. Sandi Augufiini, Hipp. Epifcopi, Operum
Tomusl-V. poft Louanienfium Theologorum re-
ccnfionem cafiigatus dcnuo ad manufcriptos codices
Gallicanos, Vaticanos etc. etc. Opera et fludio
Monachorum Ordinis Saudi Benedidi e Congreg.
S. Mauri.

Nuda defcriptio editionis Parlfienfis. Sic enim

ab inifio profefius erat typographus. Cf. Nov. della
J^ep. delle Lettere Martii 1729.^:7^^^.94. Ibidemque
ni. lunio pag. 199. innuitur Tomum Imum prodiiffe.

Tertius pleno titnlo indicatur ibidem a. 1730. m.

lun.

ftones. Cantabriglae, typis Academicis , impenfis

Richardi Thurlhoiirne Bibliop. Cantabr. ProOant
,

veii:iles apiid Rob. Knaptock, ad Angelum in Coe-

meterio D. ^'auli, LoKofm. IMDCCVil. 8- Augu-
ftinnm interdum bene tuecur, non aeque fecundo
fucceffu reliquas Clerici fententias impugnans.
 Hijlorico Literariae Cap, V. 189

lun. pag, 193. Qjiinfuf ibidem 173 1. m. Auguft.

jj»g. 237. Rcliqui Tomi an piodierint, nec ne,
ignorare me fateor.

1754.
Romae apiid Fraires PaUarinios, 8- Tomi IL
S. Aur. Augufiiui, Hipponenfis Epifcopi, de Gra-
tia Dei et libero Arbitrio Hominis et Fraedeflinatio-
ne Sanctorum opera fcleda. Editionem emenda-
tiflimam, et variis Jecflionibus vndicjue colieclis,

praecipue veio cx Codd. MSS. Vaticanis adornatam

curauit P. F, F. fPetrtis Francifcus Foggini.)
Duo Jiaec volumina, quae feorfim veneunt, vti

titulus exterior (S. Angitjiini opera f?kcia) prodit,

feriem etiam faciunt cum tribus aliis Profperi, Aqui"
tani et Fiilgmtii, poti/Tima eiufdcm argumcnti exhi-
bentibus, quae iuncflim fub vna formula SS* Patrum
opera feie^fa de Graiia Dd et Praedefl. SS. compre-
henduntur. Editio eA nitidiflima et vfui forma de-
fcriptioneque aptiflima. Ex Augufiinianis fuper lioc
argumento iibris nonnifi ii huc repofiti funt, quos
iam epifcopus pofl: exortam PeJagianam haerefia
exarauit, ex quo tempore fcih'cet ipfe fatetur, fe di'
ligentius haec elTe rimatum *). Itaque primus to-
pius habef Librum de Gratia Chrijii contra Pela^
gium et Caelejiinm Epijiolam ad Sixfum Epiflo-
, .,

las diias ad yatentimm Abhatem et cum illo Mona*

chos Adriimetinos ., Epifloiam yalentini Abbatis ad
S. Augufiinuni, Librnm de Correptione et Gratia
ad Abhatem J/^akntinum et cum illo Monachos Adru^
metinos^ Epiftolam ad Fitalem; Tomus lccundus
autem Profperi epijiolam ad S. Augujlinum , Hila-
fii epijiolam ad eundem^ Libvim S. Augujlini ad
Profpe*
*) Di Praedejlin, SS. cap. 3 et 4.
190 Bibtiothecae Patriim Latinornm

Profpmim et Hilarium de Praedellinatione SanBo^

rum^ fiiifdem ad rofdtm de Dono perffufranliae de- ^

nique Enchiridion fliie lihiitm de Fide Spe et Cha^ ,

ritaie ad Lanrentiim. Nuncupata funt liuo f)aec

volumina Benedi&o XIV. fedeni Apofioiicam tunc
obtinenti. Additus e(l in fccundo index locupies
vtrique communis.

Versiones. Plura AuguAini opufcula certo

lefpedu colleda et in aiiam linguam iundim con-
verfa, praeterquam in G^r«m;ziVfli77i, nec ipfum mc
deprehendere mtinini, ncc ab alio nonimus com-
memoratcJ. Quapropter tanto iucui^dior nobis ac-
cidit Germanicae huius verfionis mentio. Con/lat
illa duobus voluminibus (ic inlcriptis;

Auguftini des heyligen Bifhofs 11 IL Biichcr von

Chriftlicher leer, L Bn-h vom Geijl vnd Burh/la-
ben, L Buch vom glanbm vnd wercken. Diirch
Do^or Caspar HEnioN vertolmetfcht, Alles
vorhin in Tmtfcher Jprach nie gelefen^ niilzlich
aber yedem Chriften dtr zum heii hegtrt gelert zu
werden. Strafsburg. Im lar MDXXXII.
j^uguftini des heyUgen Bifchofs Biiiher. \. Von wa-
rem gottsdienft. 2. Enchirinion^ das ift Hnnd^
bilchlein ^ von Glauben ., vnd Liebe,
Hoftiitnig
3. f^on wnrer Vnfchuld. 4 V^on natur vnd gnad,
5. l^on Filrfehiing der. heiligen 6. H'^it ein gutt
dinnfey V7nb beharrligkeit. Alles durch D. Cas-
TAR HEDiON, warheyt vnd frid in vnfrn togen
zufiirdeyn^ neilwlich verteiifcht. Stiafsburg. An-
no. xM.D. XXXIII.

lii prioii volumine practcr ca, quac titulus pollice-

tur, additur n. IX, Ambrofti vom mitthiden gcg^n
armtn^
 Hijiorico Liierariae Cop. V, 191

armen^ vnnd wann die Kirchenfchaetz anzngreiffen,

Praeiiiittnntur auteni libris conuerfis n. I. Forred

D. C Htd. an den Erwilrdigen vnd wolgebornen
Herrn^ Hrrren JVilheUntn Graven zu Eyfenberg
etc. n. II. Erklaeriing etUchcr fchwerer worter avff
die verteiifchten Biicher A. Auguftini. n. III. EnU
werffung kurtz vnd ohne alle gevar des lebms Au*
gujlini. n. IIII. Ztiignifs fanB Hicronymi von
Augiijiino. V. Erlciiterung aus den bilchern Re^
traciationum vff dle bilclier von chrijllicher leer,
,

Geijl vnd Buchjlabtn., Giauben vnd IVercken. Al-

teri infertae funt poA libruin de natura et gratia,

Brieff Profpcri an Augujiinim et Brieff Hilarii

an AugiiJIinum. Praccedunt autem, n. I. an den
Huchgeborntn Fdrjlen iind Hnnn Herrn Georgen
Graven zu IVilrtenberg etc. Vorred Cafpar He* D
dions., darynnen eius ft eytn Chrijllichen Concilii ge^
dacht^ vnd was Chrijllicher imd Teiltfcher Nation
hierauffzuheradtfchlagenetc. n 2. An den Lefer
kurtzer bericht von fchweren fentenzm vnd worten
in Auguftino.

CoDiCES. In recenfendis libris MSS. cjui ad

Patrum latinorum , quotquot ad confilium noAruni
pertinent, fcripta ab editoribus excufli funt, non
vnam hadlenus vbique ingreru fumus viam. Ple-
rumque ipfos cjuidem editores in hoc fecuti fumus,
vt, fi diligenter ab iifdem traclati effent, nobis non
minus incumbere exifiimaremus accuratam enumera-
tionem. Plurimum enim prodefl haec indufaia
con folum ad ipfius textus fingulorum hiiloriam,
quod proxinium; fed etiam ad cognofcendam im-
menfam illam fcriptorum copiam, quae quoniam
abdita Jatet ia fcriniis et cancellis circumfepta, fu-
gere
193 Bibliothecae Patrum Latinortm

gere propeniodum folet bibliographoium imperium.

Quam ob rem deinceps etiam , vbicumque datum
fucrit, non liifTi erimus hac parte operis noilri,
in

hiftoriae literariae amphficandae caufa. Aliter fe

res habuit, quando Aridim rautum vel vniuerfe, vel

ad fingulos iibros vnius aud:oris libri, qai confulti

fuerint, indicarentur. Tum generatim fere nomi-
num eiencho contentos effe oportuit, quem ex di-
fperfis etiam ad fiuguios iibros non fine mo-
notitii.v

lellia concinnauimus, modo ne eofdem fexccntics

repetere per fcriptorum enumerationcm coge.-eniur.
Exempla funt Hilarius, Ambrolius et Hierohymus.
Idem quoque in Auguflino nunc euenit, \g6 iabore
longe maiori nobis confiitit, quamquam non dee-
rant, quae aiteram rationem, quae minus certe mo-
lefliae habebnt,ampledi fuaderent caufae. Nam
cum MSS. iibiorum Augufiini in omnibus fere bi-
bliothecis ingens fit copia, tum iidem mirum inter
fe difFerant pro numero et fcriptorum contentorum;
Vei ipfi editori difficiilimum omnes fefigere et ad
ciafies quafdam reuocare, et re ipfa nec Louanienfes,

nec Benedicflini taie quidquam fuflinuerunt (Erafmo,

autem, vt aliquoties monitum, foiemne fuit, parui
aeflimare librorum MSS. deciarationem): fed ad
calcem tomi cum infigniore ledionis varie-
cujuiliis

tate iongam n6minum pompam codicum, ad quos

finguii recogniti fuerint, adduxerunt. Tantum

vero abeft, vt defcriptionis aiiquid fit additum, vt
potius iila ipfa nomina non finguios codices, vcl
aetatis aliqua nota rait bibiiothecarum numeris aliifue
fignis diflindos, fed claifes plurium vnius ioci li-

brorum denotent, et (\ quis indagare vellet, quao

Auguflini fcripta ad vnumquemque pertineant, fru-
flra multum laboris cflct confumturus. Fortaflis
itaijue non incpte ea ipla nominum per finguia S. Do-
doris
 Hi/Iorico Li/erafiae Cap, V. 193

cTloris fcripta cnumeratio a nobis exhibita (u\(^Qt^ qua

id (iilteni Iperandum erat, vt qui
conlcciitiiros iios
in Bibliothccarum MSS. abundantium catalogos inci*
derent, dupi omnes fere paginas Auguftiiiianis fcri-

ptis repletas viderent, aut fi ipfas bibliothecas accef-

iiflTent, et eundem omues paene forulos eccJefiafti*

cis fcriptoribus deflinatos obfediifc cognolcerent,
parcius iias gazas admirarentur, moniri, iam fatis

optimorum Jibrorum cum hoc veJ iJlo fcripto com-

paratem elTe. Sed faciie etiam videbamus, tot no-
ininum introduclionem vanam ac inanem fore, nifi
difertior expiicatio accefTifiet, quae domicilia fingu-
lorum, vnde iiJae appeiiationes petitae efTent, de-
monfiraret. Tandem Jiaec expeditior via vifa eft,

licet ingratae op^rae muitum in ea fubeundum eflet,

vt omnibus iiJorum nominum indicem aiphabeticum

conciiinaremus, et vnumquodque veJut ad cJaiTem
ad
quandcim et ordincm, quantum ficri poterat, nota-
remus, quot, autqui, aut quaies in finguiis adlii-
biti eflcnt, quo fi^c^um efi, vt, fi non finguli codi-

xes, quod vix vnquam ni Augullino fperandum, nec

optandnm valde vidctur, certe bibJiothecae, in qui-
bus icpofiti fuerint, nofcantur. Pertinet autem
Iiacc opera foia ad Benediclinam editionem: de Lo-
vanienfi enim fufficere purauimus, fi generatim no-
mina bibiiotliccarum, ad quas pertinebant, et nume-
rus, quemadmodum ab ipfis proditum efi, recita-

rentur. Ceterum Benedidlini Beigicos aut Loua-

nienfes codiocs iid finguios etiam iibros denuo a fe
excuffos diJigenter Jaudarunt. Sequitur iam index.

Tbwi. 11. N Codices

"ii^^ BihVwthecae Patrim Latinonim

Codices Belgici a Louanienfibus

Theologis exniffi.
ALNENsEs Codiees Bibliothe.cae Alntnfis
i. e.

Abhatiae. Ciftrycitnfs in ditione Leoditnfi, Aderdnt

viginii. Huiiis Bibliothecne Codices et inter eos
ctiam Auguflinianos recenfet (Iric^^im Antonius San»
derus in Bibliotheca Belgica Manufcrijjta, PartelL

S. Amandi i. e. Coenohii Ehnnenfis^ viilgo

S, Aniandi in Pobula, codices iriginta duo traiis-

inifri erant a Max. Mori!Io?iio ^ prouinciae Medeli-

tienfis Vicario generaii. In Bibl Belj, MS, P. L
p, :!2feq(j. AuguHinianos Imius monaflerii codiccs
inuenies.
CAMBRONENSEsi.e.
'
BibUoiK Coenohii Cam-
beronenfts Ord Cifircienjis inHannonia haiid pro-
ciit ah vrbe Montenfi. Praeffo fuerunt triginta. Cf.
BibL Helg.MS. T^A;?. 3 4C.feqfi.
Floreffiacenses. Coenobii nefcio cuius
Floreffiae, O5fo,
GEMBL Ac E n$Es i. c. Abbatiae Ganblacenfir
iriginta. Om nes ex jVIembrana.
Lovanienses. Horum altos accepcrant e
Collegio Theologorum, alios e Collegio Societatis
lefu, alios a Carthn/ianis ^ Martinianis Praemon-
Jiraten/ibiis \n Parcenfi monajlerio et Betkleliemitis,
Numerum fingulorum tamen non indicarunt. Ex
his in Bibl. Belgica MS. recenfcntur codices CoIIe'
gii Societatis lefn. Parte I pag. ^36. Abbatiae Par^
cenfts P.IL p. j66. etBihl. Canon* Regul. S. Au-
guftini in Fnlle S. Martini P. II. p. 2 i o. feqq.
Tornacenses i. e. Mona/hrii S. Martini
7ornari, vndc friginta et erant. vnus allati De
his vi,de mbl. Belg. MS
T.Lp.93. feqq»

Codicef
 Hiftorico Literariae Cap.T^, 195

Codicef^ qui Benedictinorvm vfi-

bus conc effi fu erun t,
I. GalUcani *).

Albinenses apud Andegauos , i. e. Abba^

iiae Andegauenfiy S. Albini codices. Fnum fere
citant iii pluiimis pyimi Tomi Jibris, inter quos Re^
ira&ationes et CQnffJJlones; item 'Yoiwftxto ct de-
cimo^ nec nou ad Jibros de Ciuitate Dei tomofepti*
mo^ et iibros de Ad li-
Trinitate tomo o&aiio,,
briim ^/^ Synibolo ad Catechume.nos tomofexto., mo-
iient, in xMbinenfi 800 annorum codice primum ex

quatuor, quibus conHat fermonibus, reperiri.

ANT I s s I oDoREN s Es, i. c. Abbatiae Prae-
monfrnienfiam S. Mariani Antiffiodori codices.
Vnum ex tjuatuor, quibus inflrudi fuerunt codici-
bus MSS. librorum contra fecundam luliani refpon-
fioneni fuppeditauit.
Monaferii S. AR nVlF i Metenfis codex. Vnum
fuifle coniicio, fiquidem Arnuifenfem vbique nun-
quam plurali numero Jaudant. Frequens potifli-

mum in tribus prioribus Tomis eius fit mentio. Le-

(^iones fciiicet habebanr, non ipfiim MSS. vt ad
Retra-^. librosmonent.
S. A v d o e n i Rotomagenfis codices.
Ahbatiae
Ex liis Opns de ciuitaie^ Scrmones et pluiima alia-
Auguflini fcripta emendata funt. Praecipue in To-
mo primo frequenter Audoenenfes appeliantur, in
N 2 fequen-

*) Sunt tamen inter eos et Belgici quidam, quos ipli

conruluerunt et Corbeienfes, Ced hos feiungere
dubitauimus, partim , quod ipfi eos Gallicanorum
nomine comprehenderent, partim quod Corbeieuiis
monafterii codices adeo omni tempore Maurinp-
rum Patrum iludiis paruerurit, vt veluti domeftici
apud eos fa6ti ex^Q videantur.
196 Bihliothecae Patrtim Latinorim

fequentibus parcins. Nefcimus, an omtics vnius

aetatis fuerint, fed in opere Enarrationum ia Ffal-
inos, 700 annos iis tribuunt.

FP. AvGVSTiNiANORVM maiorif Conufn'

ius Parijien/is codices. Qitatuor ad Conff.JJionum
libros fuppetebant; vnius faepius fit mentio.
Beccensis Abb atiac co^ices plures annorura
7C0 laudantur ad Opus Pfalmorum, vnus ad libros
JRetra5f. de Civ Dei^ Epiftolos, librum de haere/i'
bus^ de trinitate et ad Donatiftas (tomo 8 et 9.)
et faepius in tomo decimo ; duo ad libros de confen-

fii Euangelijlarum et de Sermone in Monte^ plures

in Sermonibuf.
Becheronense exemplar citant in Tra^a^
iibus in Euangelium lohannis tomo itrtio et in libro

de Haerefibus tomo o&auo.

Bellovacensis ecclcfiae exemplar antiquif-
fimum ad traSiatus in lohannis epijlolam^ cui ad
calcem adfcriptum fuerit: anno regis Clotharii duo'
decimo; aliud item ad pojieriores L. Pfalmos tomo
tertio et quarto praeflo fuit.

Ab hoc differt Codex Bellovacensis x\b-

batiae S. Qv n t ni i i adhibitus iifdem tra^atibns

in Epiftotam lohannis,
Benigniani, i.e. bibliothecae S. BeniGni
Ditiionenjis codices. In Ketradationum et Confef-
fionum libris vnum 700 annis antiquiorem notant.
Nefcio an idem lit, qui in Epijiolis quoque et Tra-
Batibus in lohannem^ libro de diuer/is Qtiaejlionibus^
contra IHendaciiim ^ de Cura pro moriuis gerenda^
de triniiate etc. praeAo fuit. Codicem, quo in li-
bro de fymbolo \^i iunt, 800 annorum aetatem
praeferre tradunt. Tres aut plures habuerunt ad
Scrmones cafligandos.

B E R N A R-
 N

Hijlorico Liferariae Cap,T^* 197

BERNA R D I NoR VM collegH Pari/ienjtf codex

MS. vuns er olter, Protuit in libris de opere Mo^
nachorum tomo fe.xto^ ifeni expojitiomim Epijtolae
ad Romnnos et G^^iataf tomo ttrtio^ nec non libris
VII. de haptifmo et libris IV. contra Crefconium to*
ir»o 110110. Alteyum appellant ad libros contra Ma»
ximinum et collntionem cum eodem. Diuerfum ab
hoc puto Jibrum PP. Fiilienjimn coenobii 5. Ber^
nardi Parijtis ^ quod exemplar Fulienfe appellare
folent.
BR N A R D I N o R V M dc mifericordia Dei liber
E
MS. vnus laudatur in libro de Opcre Monachorum*
S. B E R T 1 I in Bclgio codex perantiquus, vnde

eruta efl Epijlola Augtjimi ad Mercatorem^ quae

in Benedidina primnm prodiitnnm.CXCIII.
BiGOTiANvs feu Codex MS. cx Bibliotheca
Emkrici Bigot Rotomagenjis, Ex eo funt re«
cognita, Epi/lolae, aliquot libri tom fexti^ de Cu
vitate Dei tomofeptimo., libri de natura lioni^ de
trinitaie XV, iomo o&aiio^ ttYihni^x contra lulia^
mm tomo decimo.
Carcassonensis Ecclefae liber MS. lau-
datur ad Sermones tomo quinto et ad Tralfatus
CXXIl^, in lohannis Euangelmm tomo tertio,
C A R N o T E N s s , i. c. Abbatiae S. Petri in
I

valle Ccirnotenfi codex. Vnius mentio fit ad librum

conira Mendaciiim tomo fexto., libros contra Fau*
Jlum tomo oSiauo et librnm contra Secundinum .,
qui
iii Belgicis codicibus fruflra quaefitus ex eo vnico ab
innumeris mendis repurgatus efle dicitur, item li-
brum de naiiira et gratia , et de perfeSlfione hominis
tomo decimo,
Ab iis diuerfus eft liber Ecclesi ae Carnv-
T E N s I s qui laudatur in Sermonibns.
,

N 3 Casa*
 s

198 Eibiiothecae Pairum Latinorum

CAs AL E N I s feu Casalinvs, Codex

i. e.

MS. Coenvbii Cafalis Benedi&i. Ex eo (nam fin-

giilari numero femper laudarunt) Epiftolae , itein
plures tomi primi et aliquot tomi odiaui^ noni ct
decimi libri caftigati funt.

CisTERCiENsis Abbatiae, haud dubie Parifi-

nae, codices. Ex Ciflercienfi , fi modo vnus fuit,

finguli paene tomi primi^ tertii^ fexti et o£faui li-

bri, twm fecundo tomo Epijiolae emendantur. Ci-

flercienfis porro crebro appellatur in Sermonibns,
JDuof Ciriercienfes laudant Confenfu
in libris de
Kuangelijlarum tomo tertlo de Ciuitate Dei^ tomo
,

ffptimo^ libro de diuerfis quaefionibus ton\o fextOy

ct de gratia et Ubero arbitrio tomo decimo^

PP. CisTERCiENsivM 5. Crucis in lerufa-'

tem in vrbe codex vetus. Ex eo edita efl: primum
Epftola XXIX. ad Alypium. Piures in Sermonibns
laudant^ ex iifque Sermonum aiiquot occafionem
didicifle fe dicunt, itemque quo loco eos Auguflinus
dixerit.

Claraevallensis Abbatiae exem plar /f-

hrorum fex contra fecundam Iiillani refpnn/ionem.

Hoc ipfum efi, ex quo primus eos depromferat /^/-
gncrius^ cx eoque denuodifcrepantes a Vigneriana
editione le^^iones in vfum Benedidinorum excerptae
funt.

Colbertinae Bihtiothecae codices complu-

res fuppttias tuierunt, Erat enim haec Bibiiotheca
libris vetuftis infirudiilima,omnes deinde ia
qui
Regiam migrarunt. In tomo primo nulli adfue-
tunt, fed Epijlolae iuxta cofdem excuiTae funt. Lau-
dantur etiam modo vnus ^ modo diio in tomo tcrtio
^tjexto; jitem tomo quarto m Enarrationibus iii
.
') Pfat.
 Hijlorico Literayiae Cop. V. 199

Pfalnws Colbertini Codices. optimae notae *); tret

ad opus de Ciuttate Dei, ralliin cticim fn tonio
oSiinio eoruni ^t mentio, et quidem ad librum de
haerejibns^ quofnor menioraiitur; in decimo vero ad
fin^uios tere iibros citantur. Jntcr piures, ex qui-
bus S^rmones tomo qiiinto cadigati futit, vnum prae-
cipue commemorant, qui gai notatus fuerit, Scr-
inones de verhis Eu.^ngelii veteri ordine, fecundum
quem in Bcdac feu Flori coilec^ione plerumque lau-
dantur, digeflos compJexum, iifque iniertos quos-
dam, qaorum vel nihil prorlus in ante editis, vel
fragmenta lolum exdabant. In libro de mendacio
tom o y^AT/o Coibcrtinus Soo annorum et ibidem in
libro de opere Monachoriini aiius 900 fere annoium
appellatur. Ex Coibcrtina itidem biblioiheca nadi
funt codicem Operis imperfeBi contra fecimdam
Juiiani refponjionem mutdum tertia parte , illum
ipfum nempe, cx quo Claudnis Menardiks a. 16 17.
primum priores duos iibros pubiicauerat.

In Colbertinam Hibliothecam iam tum, nefclo

an omnes, tranfieraut Thuanei 3ISS^ vnde Thua*
nei codices interdum ccnfendi funt ex Coibertina,
N 4 e.g.

*) Intcr lios etinm erat vnus, qni Epitomen Com-

mentariorum Angtijlitit in Pfalmos continebat, cui
codici propylaeum, camerae ibrma ad Dauidis
compleftend^un imaginem appiftum , confpicieba-
tur et inrcri])tum bis ad fornicom verbis Landul-
:

fus ouans liunc libeUum fip.ri iuffit pro,quo funde

preces carmina qui Ip.gis etc. Ad imaginis vero
pedes Orate pro Aunone^ hoc fuppHco.
: Verfus
fubiefti conftant XIV i^iftichis, incipiunt, Canti'
ca Dauidico Chrifum modulantia pleStrOi Expla-
nata tenet floridus ijle liber ; fmiunt," Atque duos
intev Cherubinos voce tremenda Intonaty et rapidi
fulguris igne micat»
aoo Bibliothecae Patrum Latinorum

e. g. in lihvo de agone Ciinfiiano et bono coniugaU

tomo /''Xto.

COMPEN DI ENSES vidc CoRNELlENSES.

CoRBEiENsEs. Antii|ui(limi et numerofif-
fimi. Vix euim vlius liber efl;, quin ad eofdem ca-
fiigntus fuerit. Nam ab initio flatim . ad Retra^a»
iionnnt libros , lihrum de. ordine et Kegulam ad Ser»
vos Dd piaefto fuit codex 900 ferme annos praefe-
rens; ad Confjjiones Coibeienjis ante annos .700
fcriptus iaudatur et llc ad omnes paene tomi primi
libros, Corbeienfiiun optimae notae fit mentio.
Qui ad Epijiolas tomo fmindo adhibiri funt, ple*
rique ante annos 800 aut 900 fcripti dicuntur.
Tomi terfii libri, excepto vno, omnes ad Cor-
beienfes excufli funt, quorum vnus ad Qunefionum
JEuang, Hbros ^ 900, item airer ad libros de Con*
fenfu Euangrtftarum, 900 aut loooannos habere
et oprima manu delcriptus dicitur.
Ad libros Enarrationum in Pfalmos tomo quar*
to adhibiti funt per totum opus, diio^ in cofdein
tradatus interdum /j/Mr^/, plerique ante annos 800
fcripti.

Pariter in Sernionibus tomo quinto Corbeienfes

optimae notae et vetufiillimi notantur, et in fingulis
paene toim /exti libris codices goo et 900 annorum
et ad iibros de diucrjis Quaefionibus ad Siniplicia'
num vnus peregre^ius ante annos mille defcriptus. In
libris de Ciuitate Dei tomo feptimo praeflo fueiunt

duo. Mec parcius \x\ tribus pojierioribus tomis Cor-

beien fis Abbariae librorum antiquiflimorum et ele-
gantilfimoium fit mcntio, et in vltimo quidem ad
libros de Gratin et lihero Arl)itrio , nec non de Cor-
reptione etGratia vnum vetufliffimum ante mille an»
nos fcriptum ccnfuerunt.

Adcrat
 A n

Hijlorico Literariae Cop. V, qoi

AJerat qtioque ex tadi-ni bibliotlieca Excerpto-^

rim huL>tfppii codix et liber MS. ante annos circiter
500 iciiptujj, qni Flqri fcu Bedae vuigati colleBio'*
nem in Epijiolas /Ipoftoli complcclebatur.
Co R N E L E N s E s i. c. iibri MS. abbatiae $•
i ,

Cornelii Conipmdien/is. Vnus pcruetuflus metiiora*»

tur ad Jibiuin de Jfvtnortalitate animae tomo prinio»
riures ad :Sennoms tomo qitarto.
j^bbatiae de Cvltvra
apud Cenomanos codi-
ces. Lauddtur ad Epijlalas item ad Tra^aius in .,

Eitixng. lohannis tomo tertio; nec non tomo qiiarto

in Enarrationihus ad PJalmos perantiquus, qui prio-
rcs L. Ffalmos compleckbatur. Citatur quoquc ad
librimi de anima et eius Oiigine tomo decimo.

DoMiNicANORVM maioris Coniientus Paru

Jienlis via lacobaea iibri MSS. adhibiti funt ad libros
ConfeJJwnum et de libero arbitrio tomo primo.^ ad
jibros de Trinitate fomo oStauo., iibrum de z;w/fo
baptijmo tomo 7zrj;zo, libros tres de peccatortim me»
ritif et remijjione tomo decimo.

E B RVL p HEN s E s , i. 6. 5. Ebrztlphi VT I-

c E N s I s codices. Laiulatur ad librum de immorta'

litate animae et de quantitate animae tomo primo.,
ad librum de agone chrijliano et de cura pro moriuis
gerenda aliofque iibros tomoy^:c/o.
Coflf^r ik?^. D. Antonii F a u r e, Do&oris ThecL
Parif. praebuit librum dcjide^ Jpe et charitate; et
libros de ciuitate Dei.

Ferrariensis Abbatiae codex viginti fex

Pfalmos ex Opere Enarrationum, nempc LXIII-
XCVIiL compiedebatur.
F I s c n N e s is liber MS. Notatur ad librum
de Ma^ifro tomo primo.^ ad iibrnm de Confenfu
Euangelifarum toino teriio , ad librum de catechi-
N 5 fandis
203 Bibtiothecae Patrum Latinoyuui

Jandis rudibiis {ovno ffxto^ contra aduerfarium tegis

ct prophetarum tomo o5fauo.
Floriacenses. Bihtiothecae Floriacenlts
MSS, frequentiirime laudantur non foJum ad inte-
gros tomos, vehitifecundum ., Epifolas ; quartum^
Enarrationes Pfalmos ; quintum^ Ser mones com-
in
plecflentem: quorum illis, qui ad tomum quartum
memorantur, anni tribuuntur 700; fcd etiam ad
fingulos libros per diuerfa volumina, veluti ad Re^
iraSfationes et librum dc quantitate animae^ primo;
ad omnes paene tomi tertii; ad librum de oBto Dut^
citii quaeftionibus^ de agone chrijliano^ ct hic qui-
dem dno; de catechifandis rtidibus^ de Opere JHo'
^achorum et de patientia tomo fexto; ad libros de
JJaerefibuSy contra Faujium., de Trinitate tomo
cStauo; ad libros VII. de Boptifmo^ contra Petitiani
literas , de vnitafe Ecctffae et de vno Baptifno to-

ino nono; denique ad libros fex contra lulianum to-

xiio decimo.
FossATENsis 5. Mauri Abbatiae nefcio vnus
znpfures; fed verofimilius po/lerius^ Adliibiti funt
ad Confejfionum iibros tomo primo., Epiftotas^ to-
mo fecundo; ad libros de confenju Euangetiftarum
tomo tcrfio, Perantiquus laudatur ad Pfatmos Gradua-
les in Enarrationnm opere tomo quario. Sermones
etiam ex iifde^i caftigati funt; item tomo fexto liber
de diuerjis quaejfionibus XXXVIII. et de cura pro
fnortuis gerenda ; tomo o^auo Cottatio ciim Maxi-
mino < t tibri contra ipfiim duo. Ad tra&atus in
Ennngftinvi /ohannis laudatur Foffatenfe exempiar
iulfu In^itherii abbatis circiter annos 840 fcriptum.
PP. Franc'scanorvm Parifienfiunt codex.
Hi vnum l'bium MS. praebuerunt emendando iibro
de Moribus Mamclmorum tomo primo,

pr.
 Hi/Iorico Litcrariae Cap.V. aoj

PP. FvnENsiVM coenohii S. Bernardi Pari-

MSS. duo adhibiti funt ad canigandum
Jiis codices
Opiis Enavralwnum in Pfahnos. Alter Pfalmos
fexdecim a XXX V-L, alter oaodecim aCl-CXVIII
complexus Sennonef quoque ad eiufdem Bi-
eiat.

bliothecae codices exculll funt; item liber de Conti-

nentia^ dt fyniholo ad Caiechumenos fermones qua^
iuor ^ et Strmones de Cantico noiio^ de qnarta Fe»
ria^ de Caiaclyfmo et de Tempore Barharico iomo
fexto,
FvxENsis Collfgii apud Tolofates exemplar
ad Epifolas pracrto fuit. Laudatur etiam ad librum
de a^^one chrijliaiiotomo fexto. >

Eccte/ine S G a t i a n i Turomnjis codex opti-

mae notae laudatur ad Enarrationes in Pfalmos^
complexus centim priores ; item ad libros de Trini-
tate tomo o&auo..
Libri MSS. Abbatiae Gemmeticensis cre-
berrime laudantur. Ex iis caftigantur Epijiolae^
Sermones , Enarrationes in Pfalmos^ et ex vno
eorum opus de Ciuitate Dei. Porro in primo To-
mo libri de libero arbiirio^ de Gemfi contra Mani*
chaeos de Moribus Ecclefae Catholicae , de Mori-»
,

bns Manichaeortm et de vera Religione; in tertio,,

libri de confenfu Euangeliflaritm de Sermone Do- .,

mini in monte et Tra^atus in Euangetium lokannis;

in Jexto de fjjmbolo ad Catechumenos fermones qua*
tiior et qui ibidem proxime fequuntur Sermones de

Dijciplina Chrijiiana , de Tempore Barbarico , Gjw-

tico nouo etc.

Genofevaevs, i. e. liber MS. bibliothecae

Abbatiae Genofeuae Parijiis laudatur in libro de
S,

beata vita tomo primo ; in lihris de Confenfu Euan'>-

geliftarwn tomo teriio ; m libro de diuerfis qiiae*
Jiionibus oSfoginta tribus et de QtiaeJIifinibiis ad
Sim*
 ao4 BihliQthecne Patrim Latinorum

Sinipliciamm tomo fexto; iii iibro de Natura ct

Gratia tomo decimo,

GeoRGianv:^, i. c. Codcjc Dnmini de S.
Georges, Canonici Comitii Litgdunenfis , po{l:

Epifcopi Qaracmontani ^ et, cuni ad flnem opiis

Manrinornm properjjiet, Arcliiepilcopi Turonrnjiy
a Rc^^e defignati. Adliibitns efl ad libros de Con^
ftnfii Euangeliftarum tomo tertio; ad Ubnm de di^
vcrjis Qtiatfiiojiihuf o&nginta tribus toiwo fexto ; ad
librosde Hapiifnio contia Crffconinm et de t;«i/:o
Baptifmo tumo nouo; ad iibros dc Peccatorivn me»
ritis €t remiffione et de Spiniii et Litera tomo ^^-
nmo.
S Germani a Pratis in fiiburhio Parifimfi
codice.? pcrmuJti vetuiti et ciegante.s collati funt ad
integros tomos Epijlolariim ^ Sermoniim^ Enarra'
tionum Pfnlmos; duo ad opus de Ciuitatr Dei,
in

ad traciatus in Edangeliim ^ itemque in Epifiolas

lohannis tomo tcrtio; vnus alterue in plerifque tomi
prtmi^ tertii, fexti, o&aui libris opem tulit,. ex
quibusis, qui ad librum de Mendacio coilatus efl
annorum 8oo- ^t ^d librum de Bono l^iduitatis
mille, aut amplius, aeAimatur. Exempiar Gernia»
nenfe valde infigne, quod recens tune eidem biblio-
thecae donaut raf dux Noalienjis , vfum praeflitit ii-
bro de a^one Cnrijliano tomo fexto.
Collegii Gervasiani opud Parijios codex
amplus et elegnns laudatur in Epiftolis.
loLYENSE exemplar pertinebat ad Dominum
J^ohj. Ex eo emendatae dicuntur Epijiolae. Cita-
tur etiam in Expojitionibus in Epijlolasad Romanos
€t Galatas tomo tertio. lolyenfis codex annoruin
goo laudattu' ad Retradtationes.
Lavdvnensis Ecclefiae codices citantur ad
Epifiolai^i Sermones. Frioii loco antiquifllmi
audiunt.

i.
 Hi/lorico Literariae Cop.V, 205

audlunt. Frequenter inptiniis adfucrunt cafligandfs

quam plurimis Tvmi fexii libris, ad quos identi-
dem Ecckf.ae Lmidimenjis libii mcmorantur. Non
diucrfos puto ab his, quoad domicilium, qui tomo
fexio ad librum de Bono viduitatir Lciudinenjis ,

Kcchfiae waiorif dicuntur '•'). Ac pofleriori titulo

imprimis fretpenter citatur liber MS. tomo o^auo,
fcmel nojw.
LaVDVNKNSIS AnBATIAE S. VlNCEN-
Ti 1 codex libiis de Ciuitaie Dei tomofepiimo et de
Trinitate tomo oSiaiio vfui fuit.

].YRENsis yibbaiiae codices collati funt ad to-

nium qitarium^ Expolliiones in Pfalmos, et quinttim
Sermones comprehendentem. Vnus adfuit libri^jde
Ciuitate Dei., item ad Confeflionum iibros tomo pri'
mo ; libros de Sermone in Monte tomo tertio; de
agone Chri/iiano tomo ftxto; de Triniiate tomo
oSiaiio; libros fex contra Julianum tomo decinio.
Exemplar Nicotai Mane s s i er , Do^iorif
Theologi Parifienfis et focii Sorbonici, iuxra quod
iiber de Gratia et libero arbario., nec non de Cor-
repiione et Gratia ad Pv^fperum et Hilariuni libri

duo, i. e. libri de Praid^fiinatione SanElovum et

Dono Perfeueranticie , tomo decimo emendati funt.
Liber Do«/mi Maran, Archidiaconi Eccbfias
Tolofatenfis, Adhibiius eft emendandi.s Epiffoiis;
item libro de vtilifate credmdi^ contra Sermonem
Arianorum et libris Collatiouis ciim
, Maximino et
contra eum tomo o&aiio.
M
A R T n e n s s liber citatur ad libros de Ge-
I I

nefi contra Manichaeos tomo primo Fortaffe idem

eft, cjui frecjuentius nomine Sagienfis venit,

Medar-
*) Sed codex ad libros RetraBfationum commemora-
tus ex Archiua Laudina ad An^licanos pertinef.
2o6 Eibliolkecae Patriim Latinorum

Medardensis liber laudatur ad Regulam ad

Seriios Dei tonio primo,
Metensis vide ArnulphenJiT.
MicHAELiNi, i. e. Monafierii et Abbatiae
5. Michaelis de monte in periculo maris codi ces fie-
quentiflime per omnia deccm volumina citaiitur, quod
plures fuiile liquidum eft tefiimonium, licet vbique
fere vnus tantum appellari folet, femel duo ad libros
de Nuptiis ct Concupifccntia memoiantur. CaHigara
funt ex eis Epijiolae , S^^.rmones, Enarrationrs in
Pfalmos, libri de Ciuitate Deiy tum plcrique, et
tantum non omnes tomiprimi, fcxti^ o^aui^ noni
et decimi; pauci tamen tertii.

NA V ARR I c I Collegii feu Gymnafii , Pari/tis,

codices. Huius cxempiar ampliiTimum 'andant ad
Epijlolas, In Sermonum quoque et librorum de
Ciuitnte Dei rccognitione vno eiurdem Ribliothecae
vfi funt. Porro Nauarricus laudatur ad SoUloquio^
viim libros^ ad librum de Moribus Eccle/iae Catholi^
cae^ de Moribus Manichaeoriim^ et de F^ira, Meli-
gione tomo primo; Nauarrici duo ad librum de
beata Vita^ Jibrum de Magijiro^ ibidem; ad vnum
eorum recogniti funt libri de Confnfii Eitnngdjh^
rum tomo tertio; ad duos itidem liber de diuffr/is
quaejlionibus oSfogifita tribus; ad vnum rurfus liber
^ejide fymbolo , liber de agone chrijiiano
et et de
Diuinatione Daemonunt tomo fexto,
NoALiENsE Exemplar vide fub Germa-
NENSIB VS.
NovioMENsis ecclefiae MSS. annorum ad
niinus 600. ad Enarrationes in Pfalmos emendan-
das adhibiti funt.
Illunris lamiiiae Phimarconensis codex
corticeus ^ quem olim Narbonenjis Ecclefiae fuille
Bcnedidini iufpicantur, in fermonibus vfum prae-
ilitif.
 Hijlorico JJterQriae Cap.J^, 207

jnifit. }ExI eodem Epijlolae dune XLII et XLV. per-

breues ad Paiiliniim aiuehac ineditae erutae funt.
Ccirthtjia P o R t a R v m Bugienjis prouinciae ia
Galiicis praebuerat exemplar MS. librormn contra
fecitndani liiliani rrfporijionem.

Pr ATELLENSEs, c. Abbatiae S. Petri de

i.

Pratellis Codices MSS^ ante annos 600 cxarati iau-

dantur in O pei e Enarratiomm in Pjalmos ; ad eof-
dem recenliti funt ^'^^'mo;!^/, et finguli libri ex me-
diii» tomis, e. g. RetmSiationes^ de. tibero arbitrio
et de Genefi conira Manichaeos , tomo priiiio; de
confenfii EuangeUJtaritm , de Sermone in Monte et
Tracfaiiis in Euang, lohannis tomo iertio; liber de
catechifandis riidibiis^ de fan&n Virgtnitate^ de con»
iugiis adiilterinis^ de IMendacio^ de Patimtia, et
ad duos libcr de cura pro mortuis gerenda , tomo
fexto. Nec tomo o^auo^ vbi libri
parcius Jaudantur
contra Faiijlum^ contra Adunfarium legis ac pro^
jphctarum , contra Sermontm Arianorum et de Tri^
nitate; et nono ad libros contra Epijlolam Parme'
niani^ de Baptifmoj contrn literas Peiiliani; deni-
que decimo ad libros de peccatoriim meriiis et remif
Jione^ de natura et Gratia , de Nuptiis et Concupif
centia^ de anima et eius Origine, ad libros qiiatuor
ad Bonijaciiim contra Epifolas Petagianorum^
chias

ad libros porroy^.v contra lulianum de gratia et li^

hero arbitrio^ de Correptione et Gratia^ ad lihros
denique de Praedffinaiione Sandloriim et Dono Per»
feuerantiae,
PvxENSis codex laudatur ad librum de Con"
tinentia., additufque, iam mCoIbertinis eum repciiri.
Remenses. Hoc nomine quidem duo gene-
ris manufcripti inteJliguntur , Ercle/iae Cathedralis
Remenjis fciiicet et Abbatiae S. Remigii Remis; pJe-
rumque tamen nuda ilia appellatio libros EccJefiae
catlic-
^o8 Blblioihecae Patrim Lniinoriim

cathedralis rigniflcat, quomm f/z^f/ profuit libro r/^

Mngiflro tomo primo ; Epijlolis^ libris dt fide ti

operibus ^ de bono coniugnli, de fanFta J/^irginiiate^

de fura pro mortiiis gerenda Hnnopxto; Jibris rf« ^

ciuitaie Dei^ {oiwojtptimo; libris contra fermonem

Jlrianorimmi de Trinitate tomo c&aito; denique
^

libris de Natura et Gratia de Pirfe^ione infiifiae

,

hominis , de Gratia et libero Arbitrio , de Corre-

ptione et Gratia tomo decimo,
REM N s E s , i, e. Abbatiae S, Remigii
I G I E

Remenfis libri. Vnus adhibifus fuit libro de qiianti*

tate animae , tomo primo; libris de confetiju Enan.
gelifiarum^ tra&atibus in Euang» lohannis^ toino
tertio,
Pariter tomo qiiarto phirium in eofdem Pfal-
«;o/ copia fuit, cjuorum alii ante annos 500, alii ante
8 00 delcripti erant. Plures ifem confuhierunt in^^^r-
monibus. liomo fexio vero profueruntiniibristf^j^V*
efjymboio, de Agone Chrifiano^ de Opere MonacliO'
rum et de Diiiinatione Daemonum, Reniigianus
vnus iaudatur quoque ad libros de Ciuiiate Dei et
tomo oHauo ad libros contra Maxiniinum et Colla'
tioneni cum ipfo, dno vero ibidem ia libris de Tri'
nitate.
Denique ex vno emendari funt tomo nono^ hbri
de Baptifmo; decimo^ iibri de Peccatorum meritis et
remij/ione^ de Spiritu et litera, et d,e anima et eius
origine.
Regii.
Libri Rcgla Bibliotheca Parifienfis
iam tum (atis magnam hbrorum MSS. AuguAiai
complexa erat copiam, nuncvero, migratis iii ean-
dem Colberiinis et Thuancis fingulas fere Catalogi
corum paginas Augufliuus occupat. Tanto magis
iuuat fcire, qui in vliun conuerfi fint, quo reclius
de vniucrfiis iudicari queat. Igitur ad Regios codi-
ces
 Hijlorico Literariae Cop. V, 209

ces Gnguli fere, duobus tribufue exceptis, iomi primi

libii cdHigati funt. lidem ad Epijiolas praeflo fue-
runt, non item in tertio et nono tomo.
Sed in Enarrationibus in Pfalmos adiuti funt
Codice Regio^ cjuem fic defcripferunt: „Eft iiber
„mirae niagnitudinis et in duos nunc tomos diuifus,
,,qui in prima pagella vacua praefert: Hoc innufn^
^^fum opus donauit mihi vir egregius^ Dominus lo-
^,hannes Bocaccio^ poHta nojiri ttmporis^ qiiod de
^^Florentia Mfdiolanum ad me pcrumit ijjs- ^priL
„10. Quod Francifci Petrarcliae mann infcriptum
„intelliges ex data ab ipfo ad Bocaccium epiflola,
„quae Variarum in Veneta cft XXIV, in Bafiieenfi
„XXII, incipiens, BeaJH me munere magnifco etc.
„Vbi Auguftini in Pialmos opus immenfum iotum
^^vno voliimine comprehenjum^ Bocaccii beneficio fibi
^tranfmiflum teftatur, fcribens Mediolani V. Idus
^^Maii^*' Hanc Petrarchae EpiAolam Benedidiini
hoc ipfo tomo pofl indices praefationibus fubiundos
recudendam curaiunt.
Porro ad Sermones^ tomo quinto ^ practer alia
cxcmplaria ex Bibliotheca Regia, adfui.t vnum voiu-
inen iingulare, a lacoho Sirmondo occafione Ser-
monum a fe editornm laudatum, complec^ens duas
priores partes colle^orii Sermonum Anoii/Iinianorum
Roberto de Bardis^ Canceilario Parifienfi, audore
adornati *).

Nec
*) De hoc CoUe&orio Ipfi Benediftini in Praef. ad
Tomum quintum haec referunt. f^Rohertus de
Bardis, ParifienHs Cancellarius, aliam pulcriorem
ac raagis ingeniofam (quam vuJgata, quam ante
recenfuerant) inftituerat Sermonum diftributionem
in Colle^orio, vt vocat, Sermonum Augujlini, num-
quam vulgato, quod trecentis annis abhinc retro
elapfis excogitauitj iifdem Sermonibus in quinque
Tom. IL O partes
310 Bibliothecae Patrum Latinorum

Nec pauci, immo finguli paene tomi fexti

libri

ex iifdem cafligati funt, ex quibus vnus ad librum

contra Mendaciim cenfetur annorum 900.
Ad libros de CiuitateDei recenfendos duo fup-
petebant. Dm itidem ad Jibrum de Haerefibus ad
Qiiodimltdmm , tom feptimo.
f^mis denique adhibitus eft tomo decimo libris
de Gratia et Ubero Arbitrio , nec non de Correptio»
iie et Gratia^ item de Praedejlinaiione San&orum

it Dono Perfeuerantiae,

Liber Regiomontensis. Ad hunc pau-

cis exceptis omnes toimprimi libri excufli funt. Lau-

datur praeterea mfexto ad librum de mendacio.

Liber MS. Abbatiae Sagiensis S. Martini.
luxta eum recenfiti funt libri de Smnone
monie in
tomo tertio; liber contra Mendaciim et de Opere
Monachorum iomo fexto; libri contra Faujlum et
contra

partes difcretis. Tn prima parte colle&i funt Ser-

mones de qitibufdam gejlis et fanftis veteris Tefla'
menti. In fecunda parte de Jokmnitatibus et fan'
^is noui Teflamenti. In tertia de verbis etfcriptu-
ris veteris Teflamenti. In quarta de verbis et fcri'
pturis noui Teflamenti. In quinta de ornamentis et
impedimentis Ecclejiae fiue fldelium, ac de retribu^
tionibus vltimis bonorum et malorum, Seruatur
in Bibliotheca Regia nifinufcriptus vnus, quo pri-
mae duae iftius colle^tionis partes continentur;
et in Colbertina duo, in quibus index Sermonum
illarum quinque partium repraefentntur. Ceterom,
iudicanty iicet Sirmondus in praef. fuorum XLSer-
monnm affirmet , in recenfcndis apprdhandifque
Auguflini operibus minime contemnendum
ejfe Roberti fuflfragium: tamen adulterinos iSer-
mones prope iiinumeros admifit, vt qui in prima
Co]le6lorii parte folos legitimos relinqueret, illam
paene ad rihilum reduceret etc." ^
 Hijlorico Literariae Cap. V, 2 n
contra Sermonem Arianornm^ tomo o&auo; libri

de animaet eiiis origine ^ tomo decimo.

SERG Ns s
I E i. e. ^S*. Strgii Andegaiiienjis
1 ,

liber laudatiir tomo primo ad libros de quantitate

animne et de libero arbitrio; ad Expojiiionem inchoa'
tam Epijlolae ad Galatas ; ad librum de agone chri'
fiiano.
Codex S I G I R A xM N E N s s , 1. 0. Abbatiae S.
I

Cygiranni fcii C y g i r a n n e n s s. Notatiir ia ?

libris de Hono Viduiiatis et contra Mendacium tomo

fexio; ad lihios de Ciuitaie Dei^ tomofeptimo; ad

Jibriim od Orojium contra PrifciHianiJias ^ toma
oSiauo; ad jibros contra literas Petiliani^ contra
Crefconium et de vnico Baptifmo , fomo nono; idem-
que ad iibros de Peccatorum meritis et remij/ione, ad
librum de natura et graiia, de perfe&ione iijiiiiae
hominis, item ad librum de Gratia Chrifi et de pec"
eato originali^ de nuptiis et concupijcentia et de ani^
ma et eius Origine tomo decimo,
Codex S 1 L V A E M A o R E N s I s.
I Eius fit meu-
tio ad iibros de Conjenfu Euangeliflarmn tomo terfio,

Sjlvanectensjs Eccle/iae exemplar fuppe-

ditauit Epifolay et libros de Ciidtaie Dei
SoRRONici. Modo vnns^ inodo diio^ im-
mo trcs- identidem adliibiti fnnt ad fingulos fere,
quos Tomus primus compledlitur iibros. Ad eos-
dem excufTae funt Epijiolae^ fecundo tomo; libri

qiiae/Iionum Euangeliorum tomo tertio; Sermoner^

quinto; et in Jexio vix tres aut quatuor numeiabis,
qui ex iifdemnon fuerint caftigati. Tomo o&atio
laudatur Codex Sorbonicus ad librum cnntra Adi'
wanium , contra Epiftolam Manichaei , de nafura
Boni^ contra aducrfariiim legis et prophetarum , ad
Oro/ium contra Prifcdlianifas , contra Sermonem
Artanortm^ contra Maximinum. Libii vero de
O 2 Tri'
212 Bibliothecae Patrim Latinoriim

Trinitate ad quinqne Sorbonicos recenfitl funt.

Tandem in tomo decimo vix quatitor funt ex omni-

bus, qui non ex rwofaltem^^orZ/oM/foemendatifuerinf.
SvEssioNENsis Abbcitiae B, Mariae libei'
vnus iibris de Cinitate Dei reoognofcendis profuit.
Tellerianae bihhothecae codices. Duo
fere laudantur in recenfione Epijlolarum frec^uen-
tiflime,
Libri THEonORiCENSEs, i. e. Abhatiae S.
Theodorici prope Remos. Vnum Theodoricenfem,
qui olim Hincmari Remenfis fuerit, Jaudant ad i?f-
iraSfatioitef, Nefcio an idem fit, cuius etiam ad
libios contra Academicos^ de Ordinc^ de Genefi con*
ira Manichaeum , et de Morihits Ecclejiae CathoUcae
tomo primo fit mentio. Paflim dicitur optimae no-
iae et ad libros de Ordine^ nongentorum fere anno-
rum, quae tcmporis nota in aetatcm Hincmari con-
venit. Ad eofdem emendatae iunt Epijlolae, Ve-
tufliflimus et optimae notae MS. citatur ad TraBa-
iiis in Epiftolam lohannis tomo tertio; in Enarra-
iionibus in PJalmos tamen vfi funt libris liuius bi-
bliothecae actatis aliquanto recentioris. Theodori-
cenjes ad Sermones quoque praeOo fuerunt; in tomo
oSiaito vero nbnnifi libri de Trinitate opem hinc cx-
pcrti funt.
Libri Bibliothecae T h v a n e a e. Ex Thua-
neo annorum 700 vel 800 recogniti funt Confeffio^
Qtumlihn. Idem fortafle ell, quocum collati funt
in codem tomo Jibri de beata vita, Joliioquiorum^
de libero arbitrio^ de vera Religione et Regula ad
Jtruos Dei. Ordine duobus gauifi funt.
Libri de
Tomo tertio citatur Thuaneus ai Expo/itionem qna.
riindam propnfitioniim ex Epijlota ad Romanos^ nec
non in Expo/itione inchoata Epijlolae ad Galatas.
VaL I e N s I s iiber memoratur ad ConJ\ffionfs.
V £ D A-
 '
HiHorico Literariae Cap. V* 213

Vepastini, i. e. Abbatiae
Vedafii
libri 5.
yitrebaimjis. Laudatur Vedaftiiuis codcx tomo
frimo ad Jibros Retraviationum ^ ConfeJ/iomm^ de
beaia Vita.^ de Ordine , Soliloquiorum .,
de Immor*
talitaie ammae et de Genefi contra Manichaeos ; item
ad Epijiolas toxwo ffcundo»
VicTORiNi, feu Codices Abbaiiae S. ViSlo'
ris Parifenfts. Tres fuppetebant ad caftigf.idos li-

bros RetrnSiatiomm et ConfrJJionum ^ de Ordine^ de

Magifiro^ de quantitate animae., de Moribus Ma*
nichaeorum; duo in libris conira Academicos de .,

immortaiitate animne , de Geneji contra Manichaeos

et moribus ecclefae catholicae; vnus iii reliquis primi
tomi paucis exceptis. Profuerunt porro emendan-
dis Epijlolis eiSermonibus .^ tomo fecundo et quinto;
nec non libris quaejriomm Euangeliorttm.^ quaeftiO'
mim XVII. in Mathamm^ tomo tertio; item libris
de diuerjis quaeftionibus ad Simplicianum .,
de o5fo
Dulciiii quaejlionibus .^ de fide et fymbolo .^ de agone
chrijiiano, Bono vidui'
de caiechifandis rudibus^ de
tatis^ de Mendacio., contra Mendacium^ de Opere
Monachornm de cura pro mortuis gerenda et depa-
.,

tientia, Simiiiter libri toim o5faui ^ de Haerejibus^

aduerfus ludaeos, de vtilitate credendi.i de duabiis
animabus.^ contra Fortunatum.^ conira Adimantum.t
contra Epifiolam Manichaei., contra Faiifium., o^a
cum F^elice.^ liber de Natura Boni, liber ad Oro^
fium contra Prifcillianifias ad vnum vel duos Vido-
rinos exculFi funt; nec non liber de vnico Baptifmo^
tomo nono; liber de gratia Chrifii et liber de pec'
cato originali , iibri de nuptiis et concupifcentia et li-

bri fex conira lulianum tomo decimo,

ViNDOCiNENSis Abbatiae libri. Libri Soli*
loquiorum^ de immortalitate animae , de quaniitate
animae tomi primi ex vno cartigati fantj item Epi-
O 3 fiolat
a 1 4 BibHothecae Patrum Latinorum

Jlolae tomo pcundo , Enarrationes in Pfatmor^

quarto, et Strnwnes tonio qttinto. Vniis (]uoque
adhibitus eft ad libros de Ciuitate Dei^ tomo fepti-
mo. In tomo tertio coilati funt cum vno libri ds
confenfu Euangelijiarum , de Sermone in monte^ tra»
Baiuf in Epijlolam lohannis ^ cum diiobus., traBa»
tus in Euangelium lohannis tomo fexto iibri de
:

agone Chrifiiano et de patientia; tomo oSiauo Yihii

contva larijlum et de Trinitate.

Vticensis. Vid. Ebridphenfs.

II. ItalL

I . VAT I c AN I , quorum fcilicet variantes Le*

diones, coiiedae olim per feledos viros, qui poft
Louauienfem ediiionem denuo caAigandis S. Augu-
flini opeiibus aucfloritate Clementis VUL incumbe-

bant, cuin Kenedidinis communicatae fuerant.

Generatim ad plures eorum recognitae funt Epu
Jlolae; quinque adhibiti funt in iibris de Ciiiitate
Dei; vnus in Enarrationibus in Pfalmos adpriores
quadraginta nouem Pfalmos. Deinde, vno excepto,
omnes Tomi primi iibros cum Vaticano aiiquo co-
dice, Regula ad Seruos Dei etiam cum duobus^ coi-
lati funt. Simiiiter in tertio toino vix tres reperian-
tur, qui ad hofce codices non fuerint emendati ; li-

bri deSermone in Monte ad duos ; iibri de ConJenfu

Euangfliftarum ad quatuor. Injexto itidem mo-
do duo\ pierumque /r^/, vel etmn quatuor immo .,

quinque praefio fuerunt. Simiiiter in tomo o^auo

duo tantummodo iibri funt, quibus non auxiiii ali-
quid ex iis acceflerit, cum aiiis duo, aiiis quatuor^
quinque., fex^ vt iibris contra Faujiuni; quin iibris

de Trinitaie., vndrcim adeo exempiaria adhibita elle

notatum reiiquerunt. l*arcius profuerunt Tomo
nono: quippe duo tantum iuuarunt libros contra
Epi'
 Hi/lorico Literariae Cap. V. 215

Epijlotam Parmeninni et Hbros VII. de Baptifmo^

vims coiiatiis eft ciun libro de vnico Eaptifmo. Sed
in decimo^ fi duo denifens, finguli ad libros Vatica-

nos non raio qiiatuor aut quinque fijnt recogniti.

2. Christi ANAE ANi^ quos vocant Co^/Vf/,

i. e. MSS. Oirijiinac Rfginae Suecorum^ fortafle Vati-
canis acceufcndi funt. t^am fi tum nondum ad Va-
ticauam Bibiiothecam pertinebant, certe poflmoduin
iilati funt. Sed hoc praeterea intereil inter eos et

reliquos difcriminis, quod Vaticani, quos appellant

Mau! ini Patres centum et quod excurrit annos col-
lati efTent, hi nunc demum et,
mihi quidem vi- vt
detur, Laudant
ab ipfis PP. ocgiis vfurpati funt.
autem vnum tomo primo ^d librum de moribus Mani^
chaeorum^ quem fortaffe vna cum parte Enarratio^
num in Pfalmos compiedebatur. Nam ad hoc opus
prAefio fuerunt diio^ vnus^ qui feptemdecim ex
prioribus Pfaimis, nempe XXXfV - L: alter^ qui
pofieriores triginta duos exliibebat, a CXIX- CL.
3. RoMANV5? codex libri Auguflini de gejlis
Pelagii., cuius variantes lecftiones ad oram libri fui

adnotauerat Marcus Velferus.

4. Florentini, i. e. tres MSS. in Bibliothe-

ca Ducaii Fiorentiae exifientes, quorum in eodem
de Pelagii geftis libro variantibus vfi funt.

IIL Anglicani,

Abfoiuta iam tota editione tranfmiflae funt ex

Anglia iecliones varianies 0^0 fere codicum per E,
Bernardum Afironomiae in Oxonienfi Academia
,

profeflorem, ex quihus in fecunda demum tomi pri-

ini, ad quem vnice fpedlant, editione corrediones
aiiquot translatae funt. Erant autem tres ex biblio-
x\iQC2 Bodkiana ^ ck Colkgio Mertonenji duo ^ vnus
O 4 ex
a 1 6 Biblioihecae Pafrutn

cx Archiua Lauciina, duo Cantuarienfes

Latinorum

^), Prlores
I
fex adhibiti funt ad R^traSiationum libros; quatuor
ad ConfeJJiones^ fcilicet vnus Bodlei. etLaud. ctMert»
duo; quinque ad libros /b/i7o^M/on»« , nempe i;wwr
Bodl. diio Mert. et totidem Cant.
Haec de codicibus ex iis indicibus, quos fingii-
lorum librorum ledlionibus difcrepantibus ad calcem
genuinorum fcriptorum cuiufque tomi Benediclini
PP. adiecerunt. Alios paucos, quos interdum ia
ipfis notulis textui fubiundtis aut in farragine varian-

tium laudant , inde excerpere non vacat. Ope-

rae vero fit imprpffos etiam codices antiquiores fere,
quos in fingulis libris cafligandis adhibuerint, coafi-
gnare, fi quidem hi ipfi MSS. inflar cenfendi funt,
quos illorum tcmporum incuria, modo femel im-
primendo operi vacaflent, parui diicebat et nuUa me-
moria dignos.
Igitur in Primo tomo ad libros Retra&ationum
fubfidio fuerunt editio Amerbachiana (a. 1505.) et
prima Erafmi; ad Confeffiones praeter eafdem Ba-
diana, quo nomine illa opufcula appellant, quae
lodocus Badius a. 1520, per lohannem Paruum ex-
cudi curauit, et Arnaldina (vcrfio), quae a. 1649.
ad XII. MSS. codices recognita prodiit. Ad fupe-
riores tres porro recogniti funt libri contra JJcademi*
eos , de beata p^tta^ de Ordine^ de immortalitate ani'
inae., de magiflro; ad folas Bad. ct Erafm. libri yb/i/o-

quiorum^ de Quantitate animae^ de libero arbitrio: ad

Bad. Erafm. et Arnald. recentiorem, libri de moribus
iccltjiae cathelicae^ de moribus Manichaeorum^ de
vera reli^ione; ad Amerb. et Erafm. libri de Miifca,
de Geneft conira Manichaeos et Regula adSeruos Dei,

la

*) Sic enim interpretor compendium illud vocis Cant.

 HiPorko Liferariae Cap, V. 217

In Tomo fecitndo EpKtolariim edltiones landan-

tur fec|uentes: Anierbachiana a. 149;. f. Badiana.
Parifiis. I 5 I 5. et Erafmfana Baf ap. Frob. 1528.
In tertio Tomo notarunt ad libros de confenfti
Kuangeliflarum editionem eiufdem lodoci Badil,
quam ex recenfione Auguflini Ratifponenfif excudi
curauit Lugduni 1497. et Erafmianam a. 15285 ad
libios de Sermone Domifti in Monte praeter Eraf-
mianam et Amerbachianam (a. 1506.) editionem
lacobi Marefchalli, Luedun. 1520; ad libros Qiiae-
fiiontm Euangeliorum ttQiiaefl.XV^IL inHlathaeum
candeir» Badianam, nec non Fralm. et Amerbach.,
ad Tra&atus in loh. EuangeHum Bad. et Erafm., .,

ad TraBatuT in Epift. loh. Amerb. Bad. tt Erafm,,

ad Expojitionem quarundam Propojitionum in Ep.
ctd Romanos et Galatas^ nec non Expofitionem mi-

choatam Epiflolae ad Rom. (quae in Gallicanis MSS.

non reper ta, emendata eft vnius Vaticani ope) Amer-
bach. et Erafm.
In tomo quarto 2id Enarrationes inPfalmos prae-
fto fuerunt liber Baf. per lo. Amcrbach 1489 excu-
fus et Eralmiana 1529.
Sermonibus in quinto tomo cafligandis adhibitae
funt editiones, Amerbachiana a. 1494 et 1495. Eraf-
miana a. i
5 7 i. Sirmondiana 163 1. et Supplcmenti
Vigneriani ed. 1655. altera,

In tomofexto ad librum de diuerfis quaejlionibus

oStoginta tribus confultae funt Lugdunenfis, quae
Auaurtini Ratifponenfis cura apud loannem Trech-
fel a. 1497 excufa eft, et Erafmiana a. i 528 ; ad li-

bros de dnierfis quaeftionibus et de catechifandis rti-

dibus^ et defide tt opnibus Atncrbacli. et Erafm., ad
librum de f^III Dukitii quetefionibus et de fide \et
fymbolo^ caedem et Lugdunenfis ante laudata; ad
Enchiridion de Jide^ fpe et charitate ^tiQtci: Amerb.
O 5 et
 2 1 8 Bibliothecae Patrum Latinorum

et Erafm. editioncs Lauberti Djnaei et Ant. Arnaldi;

tandeiT) ad librum de^gone chrijiiano praeter Amerb.
et Erafmianam , ed. loh. Parui a. 1513.

Dei tomofeptimo recogniti funt

Libri de Ciiiitate
ad ed. Vencram Vindclini 1470. Amerb. a. 1490. ct
Erafm. 1529.

Denique Amerbachiana et Erafmiana editiones

etiam per totnm Tomum o&atium, nonum et deci^
tnum adhibitae fuerunt.

Ex quo indiculo librorum impreflbrum etiam

hoc Romanas et Venetas aliafque infigniores
patet,
fingulorum operum Auguflini editiones, quibus Cv
vti voJuiflent, carere non poterant, praeter vnam fl^^

Gkuit. Dei a Renedidinis Patribus elTe negledas.

IL Annales editiommfingidorum Jlugujlini librorum^

A. Genuinorum,
(i) Contra Academicos.
Seorfim hi libri nunquam prodierunt. Attamen
in comphiribus antiquis opufculorum Auguflini col-
lecflionibus primum fere locum occupant, de quibus
infra fiet menfio. Gallice conueifi funt iuxta 15ene-
dic^tiaorum editionem a Fillefortio,

1703.
Paris chez Elie J^oJJet. 1 2. Les livres de St.

Auguflin contre jes philofophes Academiciens, avec

le iraite de Ja grace et de la liberte", traduits en Fran-
^ois fur i'edition des PP. Benedicflins (par Mr. Vilie-
ford ou ViJiefort) Cat. BibL Reg. cf. ^ournal des
Sfauans, 1703. p. 221.

(^)De
i Hiftorico Literariae Cap. V. 219

(;) De Ordine librilL

Lafine niinquam feorfim exciifi Innt, fed gallice
eos couuertit l/ilkfortiuf vna cuni libris de libero

arbitrio ttde Docirina chrifiiana^ de quibusfuis locis.

(4) Soltloquionim libri 11.

Hornm v am fdntummodo eamque vetuftifTi-

niam edifionem hitiiiam reperire potuimus. Nam

plcraque huins nominis edita ad Ipuria pertinent et
infra a nobi^ commemorabuntur. Hanc vero accipe.

Sine anno

toco et typogr, f. S. Auguflini Soliloquiornm libd

duo.
Volumen eft foliorum XXIII. lineis latis XXXV,
per paginam impreffum. Exorditur verbis: Aurelii
Auguliini epifcnpi ipponenfts incipit foliloquiu Hber
primiu feliciter. Similiaque habes in fronte libri
fecundi folio XI. In fine primi: Aurelii etc. expli'
cit. Aft in fine fecundi, qui contingit in prima pa-
gina folii XXni. nulla prorfus forrnuJa extat. Lite-
rae iunt gothicae, breues et pingues, qnae, licet

multae veiborum abbreuiaturae ac Jiterarum notae

tamen nequaquam ingratae ac-
fint infperfae, ocuiis

cidunt. Ad Guntlurum Zainer typographum Au- ,

gufianum, qui ab anno inde 1468. decem fere per

annos ibidem libris impriinendis opcram nauauit, rc-
ferri foJet. Certe inter plura cum Auguflini, tuni
aliorum opufcuJa hifce Iloris pJane conformia, nec
raro vno voJumine cnm iifdem comprchenfa, quae
quidem manifefto fe vnius eiufdemque familiae cffc
profitentur, vna occurrit Thomae a Kempis de imi'
tatione Chrijfi edirio cum fubfcriptione: per Gin-
theum (fic) zainer ex rmttmgen pgenitu literir im-
pjfi ahenis^ vnde de ccteris conieduram haud impro-
babiienx
 2 20 Bibliothecae Patrum Laiinorum

babilem viri in hivS litcris exercitatifllmi capiunt. Vi-

de, qiios laiidaiiiinus occafione fimilium quoiundam
Plieronymi opufculorum 7o;«o /. /?. 488. Nuper
etiam Cl. Braunius in Not^ H, Lit. (1788.) p. 38-
lianc editionem retradauit.

{1) De Moribus Ecclefiae Catholicae.

Huius duae extant verjiones gallicae iifdem audo-

ribus, qui librum de vera Religione transtalerunt,
qucm vidcfis.

(9) De quantitate animae.

Sine anno
loco et typogr. f. S. Augufiini liber de qiiantitate
animae.
De charat^lcTe omnique huius voluminis defcri-
ptione plura difleremus ad libros Soliloquiorum ex
eadem officina emilTos. In praefenti notabimus tan-
tummodo, confiare illud foliis XXIX. ac plerumque
cum vno vel pluribus eiufdem generis imprcfii5 com-
padlum inueniri, in quibus inaequahs pariter folio-
rum numerus deprchenditur. Ex quo fequitur, ma-
nifefte fuiffe ea omnia contiuuo ac vna ferie cxcufa.
Sic apud Braiinium in Notit. Hiji. Lit. p. 38. adhae»
ret \\\\ fpeculum peccnloris^ in noilro exemplari com-
pa(fla {m\x foliloquiorim libri duo^ fpeculnni pcccato'
rif, de quantitate animae et /oliloquium de arra ani-
mae, Exorditur in fumma pagina titulo: Aurelii
Aui^ujlini hipponefijis epifcopi liber de ale quantitate
incipit fdlciter. Definit in extrema folii vltimi:
Explicit liber auretij augujlini de anime quantitate^

Aucnrtininni huius libri artificium omnemque

indoieiu lace cxpiicauit et coamientarium quafi iti

eun-
 Hlflorico Literariae Cajo. V, 221

eundem contexult fub extremum faeculi praeteriti

homo dodlus Siculus in opere fequenti: Animae hu^

manae natura ab Aiignjiino dr.te&a in librii de ani-

TJiae quantitate , decimo de Trinitate et de animae

Angelo Fardeila,
immortoiitate., exponente Micliaele
Drepanen/i^ S, Tk. D. et in Pataiiino Lyceo Ajlro^
nomiae et Meteorum Profejfore., Emimntijjimo Hen-
rico de Norif., R. E. Cardinali confecrata, l^ene-
S.

tiis., fumtibur Hieronijmi Albricci 1698- /• cuius

argumentum expofitum elt in A£iis Emdit, StippL
IIL p. 302 - 307. contradius habetur in M. BibL
Ecclef. Colonieiiji p. 729. fq. Ipfe auclor denuo
ideam operis fui dclineauit epifloJa inferta diario ita-

lico, Giornale di Minerva T. IH. P.Lp. 29. l/ene^

iiis apud Albriccitim 1700. hoc tituJo: Leitera
f.

al Jllu/iriffimo ed EruditiJ/imo Sig, Antonio Maglia-

becchij Hibliothecario del Screnijfimo Gran Duca di
Tofcana^ in ciiiargomento^ e l' Idea
fi contiene l^

dellafua opera gia ultimamente /lampata col titolo^

animae hnmanae natura ab /JugujHno deteBa etc. te-
/lante Antonio Mongitore in Bibi Sicula T, JI,
p.li *).

(10) De tibero arbitrio tib.IIL

1524.
Bafiteae. g. D. Augunini de Jibero arbitrio i.Tir.
Ad fidem Cat. Bibl. TraieSt. P.II. p. 59. laudant Co-
lonicnfes.
1568.

*) Auftorem Bibl. Siculae non fatis curiofe infpexit

auftor liuius articuJi in Bibi Eccl. Colonienfi, dum
dupiicem huius epiftolae editionem, alteram feor-
lim a. 1
f
alteram in laudato diario fin-
70C. t^en.
git, cum potius hoc ipfo anno et loco eaque for
ma tertium volumeu diarii iJlins editum (it.
323 Bibliothecae Patrum Latinomm

1568.
Cotoniae. 12, lidem iibri iii Enchiridii forinam
redacli. Eiufdem de PraedeAinatione et Graria liber
vnus. Laudant PoJfrUinus /Jpp. p. 1 54. Hndrttcli
Pand, Hrandb. p. 341. cf. iib. d' Gratia.
Gallice reddidit f^illefortiuf cum iibris de Do^
Strina chrijiiana.

(13) De vera Religione.

Singularem hnius iibri edifionem V^enefiis2.i^%^,

4. procufam laudant Colonienfe!»^ fed perpcram.
Nam quam iiii viderint, ea nihii ampiiu:? fuit, quam
quidem extrema, Opufculonm ibuiem
particnla et
editorum; vnde ex fubfcriptione ad caitem propofi-
ta licebat Ijarioiari.

Duas iilius verfones gatlicas iam fupra obiter

commemorauimus. Frodiere autem

1647.
Paris chez Anton l^itre. g. Le iivre de S. Au-
guftin de ia veritabie reiigion, traduit en Trao^ois,
avec le Latin enfuite, reveu exaclement; par Antoi-
ne Arnauid., Dodeur de Sorbonne. Repetita eft

Bruxellis 1675. Theoiogornm Louanienfiun) er-

rores a fe obfeiuatos antiquiorum editionum et ali-

quot MSS. Codicum ope emendafle in piaefatione

profefius efi. Vid. Magna BibL Colon. v. Ant Ar'
naldus, Iterata vice prodiit a. 1652^1 1657. Neicio
vero., qui iiber prior fit in volumine, quinc pofie-
rior. Vtroqne enim modo profertur a Bibiiographis,

1690.
Paris chez Veuve Jtan Bnpt. Coignard. 8- Lcs
dcux iivrcs de St. Augufiin, de la veritable rciigion
et dcs moeuis de rEgiife Cathoiique, traduits eii
Fran-
 Hi/iorico Literariae Cap. V, .223

Fran^ois fur l*edition Latine des PP. Benedidins,

avec ^t^ notcs et dcs nonveaux fonimaires des chapi-
tres 5 par Philippe Goibaud dii Bois,

(14) De vtititate cvedendi,

1602.
Mofjuntiae . . . . S. Augnflini liber de vtilitate

crcdendi ad Honoratum. Argumentis, Notis atque

Analyfi iliufiratus a Iitjlo Caliiino. Extat in ciufdem
fub ementito nomine lujli Baronii Praefcriptionum
adv. Haeret.Tra^t. a p. 423. In Cat. Bibl. Bodl,
eundem librum laudatum inuenio a. 1C05. -"

1680.
Louanii per Hieron. Nempaeum. 12. D. Au-
guftini Jiber vnus ad Honoratum , de vtilitate cre-
dendij eiufdem libellus de catechizandisrudibus. Gi/.
Bibl. Reg. Parif.

(19) Defermone Chrijli in monie.

i683-
Parif chez Andre Pralard. 1 2. Les commen-
taices de S. Augufiin fur le Sermon de N. S. fur la
montagne, c|ui contiennent toutes Jes regles de la
morale cliretienne, traduits en Fran^ois par Pierre
Lombert.
Capitafinguia argumentis funt infirndla. cf.^ottr-
nai des Sfavans |683. n.XXlIL p. 273. (4.)

1767.
Mantoua. g. I due Jibri di S. Agoflino, per
ifpie^are il Ragionamento del Redentore a Difcepoti
fut Monte ec., trad. in Ital., con note del P. ^gO'
ftino Nicolo Bianchi. Cat. Bibts. Firm.

ri ura
3 24 BibUothecae Pairim Latinorum

Plura de his libris difputare Rich. Simonhim m

Hiji, Crit.Commtntat. N. T, cap. 17. inonent Co-
lonienfes; non item Baelii fun^in librum obferuara,
qnae iidem laudant ex Di(flionario eius v. Sfptiiniur
Acindifnos ; fed ibi fimpiiciter exponitur hirioriola,
quam Conftantii tempdribus Antiochiae (ub Acindy-
1)0 praefecflo accidifle AugulHnus narrat cap.L. 1. 1.

(23. 24. 25) Augujiinits in Epifiolas Paiilu

1499.
Parijiis per Vdalr. Hering et Berth. Rembolt, f.
Diui Auguflini in facras Pauli epi(iolas noua et ha-

(ftenus abfcondita interpretatio: per venerabilcm S^-

dani ex innumeris iliiuscodicibus miraindufiria fum-
moque labore collec^ia, vbi quid primum ammirari
debeas, non diuinumue interpretis
facilc iudicabis:
ingcnium: aut finguiarem Bedae in excerpendo pari-
ter et expingendo foliertiam. Vtcunque iit: Abifla-
iem ibi comperies eruditionem. Porro interpreta-
tioni praefatae feptem aureas Chryfoftomi omelias
fapientes addere curauerunt impreiTores: quibns cla-
riflimas Panii laudes, dotes et praeconia paruo la-

bore, fed non mediocri frudiu facilc deprchendet

Ledor fludiofus.

Haec titulus; cui infuper inflgnc Remboltianuin

et epigramma in operis commendationem impreiTa.
In Jine Commentariorum in Ep. ad Hebraeos, poft
epilogum, operis fummam iterum verbis comple-
clentem : ImpreJJiim efi autem praefens opus ad omni*
potentis dei gloriam et fidelium falutarem eruditio^
nem opera et impenfa Vdalrici Htring et Magifri
Bertholdi Rembolt fociorum : Parrhifiis in fole aii'

reo vici Sorhonici, Anno incainaiionis dominicag

M.CCCCXCIX. Die vero XXmi. Nouembris.
Prae-
 Hiftorico Literorioe Cap, V, 225

cum indice alphabetfco rerum ac ver-

Praeceduiit
borum admodnm copiofo, qui aueifa flatim tituli
pagina incipit, praefationcs Gaiifridi Boi^Jfardi theO'
logoriim minimi^ ad Petrum Stcurabilem (Sacrarum
literaritm intnyretem archidiac. Rothoniag.) adque
cnmrs viros Jliidiofof et litt. amantes in fequens IJe-
dae et Avgnftini opiis^ et fanSii Hieronymi in omnes
Epijhlas Pauii.

Vetuflam hanc Flori Lugdunenfis Excerpforim

editionem commemorare vilum nonfoJum quia
eft,

paucis innotuilfe eam cognouimus, fed maxime etiam

propterea, c|uod MSS. eius coliedlionis codices haud
raro cum frudu a IT. Maurinis confulti furit.

Ad EpiAolam ad Romanos fpedlat opus a Colo-

nienfibus iaudatum: j^ugifflinus., Pauli ad Roma*
nos inierpres Apoflolico ^ Romano - latholicus., feu
Via Veritatis it f^itae, in vnitate Fidd faluificae^
per genuinwi interpretationem S Angufinifuper
Epifolam ad Rowanos, perque varias deduBionei
Theologico ' Pokmicas , contra Atheos, Paganos^
ludaeos.^ Mahometanos, Haereticos et Infidelef quoS'
cunque iioiiijfmie ac peifpicue demonflrafa per B a r-
,

T H o L. F B V s Soc^ 1'^fu , .S. Theoi. DoEioris Coio-

I

^iiae Agripp. 1696. fol.

(27) De Contineniia.

Verjionem huius libri Gallicam v. infra n. 43.

(29) De diuerfs Quaejiionihuf VII. libri II,

Editi funt in Colieclione Quaefionum Auguflini,

Lugduni 1497. f. quam v. inter Opifcula eiujdem,

Tom.ZL P (32) Dc
3 2$ Bibliothecae Pairum Latinonim

(32) De DoStrina chrijliana,

S A E c. XV.
Sine anno

tt loco. fol S. Auguftini Ep. de Dodrina chriftia-

iia libri IV.
Profert Ge. Pray in Indicg libr, rar, Blbl. Bu'
denjif typum vetufliiriinum dicens, c]uod ex defe*
<flunumeri paginarum, item cuflodis et aliorum fi-
gnorum rede coniedauerat. Addit ibi, fententias
llngulas vno pundo eile difcretas, literam i vbique
caudatam apparere etc. praeterea iiteras initiaies
exemplaris iilius pifluratas cffe. Adeo autem obtu-
fus ei\ voluminis huius charader, vt vir laudatus li-

teras magis ad iigneas, quam ex aere fufas accedere

prodiderit. Iniuper, quod longe etiapi memorata
digniirmium eft, infignem huius voluminis a reli-
cjuis, quae vulgo praeftant, iiiius libri edi(ionibus

difcrcpantiam notauit eiufdemque fpecimina aliquot

ab initio et fine librorum defumta propofuit, quae
iiec nos omittenda duximus. Itaque initium iibri I.

fic fe habet: „Hoc opus nofirum, quod inlcribitur de

,,doLlrina chrifliana, in duo quedam fueram prima
5,difiribucione partitus. Nam poft prohemium quo
„refpondi eis qui hoc fuerant reprehenluri. due funt
„res inquam quihus nititur omnis traclacio fcriptina-
j,rum. modus inueniendi que inteiligenda funt. et
,,modus proferendi que intelleda funt. De inue-
„ niendo prius de proferendo poftea differemus. quia
„ergo de inucnicndo multa iam diximus. et tria de
„hac vna parte voiumina abfoiuimus. adiuuante do-
„mino de proferendo pauca dicemus, vt fi fieri po-
,,tuerit vno libio cuncfla clamamus: Crlaudamuf) to-
„tumque hoc opus quatuor voluminibus termine-
,jtur.'^ Finif librilF', atiiem: „Longius euafit li^cr

„ hic
 Hijlorico Literariae Cap. P^. 237

quam volebam. qiiamque putaueram -—

Iiic

f) Ego tameu ciomiiio nofiro ihelu chri/lo gratias

„ago. quod iu his quatuor Jibris. non (\\\2i\\s ego ef-
,,fem cui multa defunt. fed qualis efle debeat qui ia
dodrrna fana. non folum fibi fed etaliis eciam la-
borare {ludef. quantulacunque potui facultate dif-
ferui. Explicit quartus de dodiiua Chrifliana bea-
,,ti AuguHini epifcopi.''

Sine anno
et toco. 8. w^^y. B. AuguHini — liber de dodlrina
chridiana diuifus in quatuor partes. Incipit flatim
a prolo^o iibri primi; in fine: J^mit opm egregiiim
ourelii do&rina xjiiana
auguftini ipponenfis epi de
in quaitior lihrof diJiinSiim valmr oimode pro itel-
h5fti fcripfuraru rt ftrie projerldi eafdem qualir
•
(fic) docforem decet catholicu . *
•

Deo gracias,

Impreflum efl volumen charadere gothico lucu-

lento in cliarta pura et denfa. In fuperiori marginc
libii, in inferiori vero piagulae numerus notatur,
fed cuflodcs et foliorum numeri defunt,

Sine anno

it loco.(Argentorati apiid loh. Mentelinum.) £ Au*

guflini liber de arte pvaedicandi (qui quartus eft eiut
dcm de dodrina chrifliana),

Editor anonymus cum valde vtilem praedicanti-

bus hunc librum fore exiflimaret et propter totius
operis maguitudinem vix paucis innotefcere eum vi-

deret, bene mereri de aiiorum fludiis hoc voiuit,

quod a rejiquo corpore fegregatum typis multipli-
candum daret. Nec leuem etiam , fi Masi ipfi ha-
bcnda eft, operam in. cor» igendo et emendando ex
"2
r plu-
3 28 Bihllothecae Patrim Latinoriim

pluribus exemplaribus pofuit, qua de re ipfa cius

verba non indigna iudican)us, quae menioriae fer-

ventur, quae iic lonant: Feci ergo. deo trjle r.ia'

gnam per eius corre^ionem diligmciam. ita, qiiod

omnia exempiaria. que in Jlndio hniidbcrgenji nec
non infjjira et in wormacia. atque. tanciem eciam in
j4rgentina in vllif librariis reperire potiii. diliiietiter

jjroinde rejjjfxi. Et, ctim interliec, experimento dij^

cerem. qiiod idem liher augnjlini* raro inwnitur
eciam in tnagnic et precio/is Itbrariis. Kt adhiic ra-
^rius. devlloexeifdem tibrariis ad refcribendam potiiit

hahi^ri. Aique eicam quod peiiis ejl. rarifime corre-

&US Jiue eiuendatus iuibi queot rrptriri. Idcirco per"
motus ad hocjludioje Iaborare\ vtfecnnduni extm-
fui,
plar meum. tanto nunc fiudio et labore qnanttim fal-
tem potui correctum, dicius libtllus taliier in breui
iempore multiplicari pojjd. vt ad piurimorum vfiim
et ad omnem jjrof^um ecclefiajlicum. facile et ctto
perueniret. Qiioproptir. cum mdlo alio modo Jiue
medio, id expediciusjieri pofje iudicarem. difcreto vi-
ro lohanni menteiiiio incole argeniinenfi imprtjfo'
rie artis magijlro, modis omnibus perfuafi, quatmus
ipfe affunure defignareiur. onus it laborem miiltipli'
candi hunc libellum, per viam imprtjfionis, exmpla-
ri meo ante oculos habito etc. Infcripta efl J)aec
praefatio: Canon pro recqmendatione hiiiiis fnmoji
operisfiue lihellifequentis, de artc predicandi S. aug.
Volumen impreffuni cil foliis XXI. charadere gothi-
co minuto, obrnfo et oculis ingrato lineis latis, qua-
rum XXXIX Abfunt vero onmes
paginain faciunt.
cuiu.vcunque generis chartarum et paginarum notae.
Prima atque vjtinia pagina nudae funt rciidiae afque
feorfin) adiicitur duabus pJaguJis rerum notabiJiuni
index bene inAru^luj». Dirigitur nin)irum iuxta Ji-
teras, quibus omnis textus, continuus ceteroquin, ^'n

pluri-
 Hiftorko TJfp.raviae Cnp, V, 239

plurimas fediones iiixfa alpliabeti ordinem (A- LL )

e(i cjt-rcriptns, \x-;{ quidem, vt mediis lineis ab initia
prirriculae cdinfni.s eae fint iufertae. Qnocirca ipfe
ediror in prdefatione, hiUrmixiae funt^ inquit, ope»
ri liftrae inahifciilae tam JimpUces qiiam diiplicatae,

defruiunt pro eiufdem libelli tahula alphabetica. in

jinf. eius pn/ita. quae. tabula ad eafd'm literar remit*
iit per /inguln punSia, Et quifque cui placuerit, pot"
erit ens faciliitr manufua per pfnnani, eciam m mar*
ginibuf ni^ro vel ruhrico colore fgnare. correfpon-
drtur ad ijlar intra Uteram poftas. quod non parum
vtile erit. quia cicivs in margine poftae occurrent
quaerenti. Et fic. per remifoms tahulae ad ipfat
iafimi literas. vnumquodque ex hoc libello contento-
rum. nd vota cum pfacuerit. cito potuerit reperiri.^^
Ceternm experta efl haec editio diiigentiam biblio-
graphorum doc^ifTnnorum Cl. Morrlli in Bibl. Pi-
nell. T. I. p. 87. fqq> et Placidi Broun iii Notitia
Hift. Litt. libr. ab a^ti' ttfpogr. inuentione ad a. 14JP»
impreff. in Bibl. Monafi. ad S, l^dalr. et Afram
Aig. Vmd, p. 3.

CMoguntiae per lo. Fuft.) f. Idem liber ex

praecedcnti editione fidcliter expreflus, adeo vt in
praemonitione imprefforis tantum nomen mutatum
fit atc|ue hic legatur: difcreto viro lohanni Fiifl in^

cole maguniinenji impreforif artis mgro. modis omni'^

hus perfuaft Ceterum conftat hoc volumcn fo-
rel.

liis XXIf quorum duo priora occupat praefatio, de*

hine textus protenditur ad medium folium XVIL,
tandem tabuia materiarum fequitur, pofhemo deni«
que foh'is duobus, altero auerfa, altero aduerfa pa-
ina impreflis traclatu'i duo De tribus precipuis ope"
ribus predicatoris et De tribus generibus dicendiy
P 3 5«/-
a';o Bibtiothnae Pairmi Latinorim

quibus vii debet predicator ckudunt. Plura vlde

apud Deburitm in Cat. Bibl. Duc. de la l^al. T, /.
p. 174. Obiter eundem commemorat Cat. BibL
Bunav. cf Memoires de Trevoiix 1765. Juin p.
1454. et Cl. Stdgenberger 1.1. p. 47. Qnod aeta»
tem huius et fupcrioris editionis attinet, Deburio iaiu
animadueifum ert, Fujlmam vel ipfD anno 1466.
vel ante eum expreflam elTe debuifle, quoniam com-
pertum efl, Jo. Fujlum poA hunc aniium artein
fuam exercere defiifle. Vtra vero antiquior fu^ haec,
an Argentorateulis, de eo dubitat Morellns., minus
ambigit Gerh. Steigenberger .^
Argentinenfi primum
locum primum, argimiento duo-
aflignare indudus,
rum opufculorum quibus Moguntina Argentinenfi
,

e(l locupletior, quae quidem de nouo potius illi ac-

ccflilfe, quam in hac fuiile omilfa cenfet; deinde

etiam, quod praefatio Moguntinae quatuor iineis,
quae noua efl eius obferuatio, fit prolixior. Quibus
addimus tertium , quod literae, quibus textus in fe-
diioucs diflinguirur, in Moguntina non iam mediis
lineis infperfae, fed In margine inferiori coUocatae
confpiciantur, quo artificli aiiquem progrelfum agno-
fcere mihi videor. lam vero optauerim, vt vir do-
^us aliquis, cui Fuflinae editionls fit copia, praefa-
tionem excutiat, animumque intendat ad hoc, num
ilfdem verbis ibl iegantur, quae In Argcntinenfi de
literis iJils calamo ia margiue priuato fludio pingen-

dis erant monita. Quod Ci nihiiominus fadum co-

gnofcet, negh"gcnfia In iflius temporis editioulbus
non adeo rara accidiflfe oportet.

Ibidem per eundem. foL Idem Ilber eiufdem

cditionis, priori valde, nec tamen per omnia fi-
milis.
Teflafur
 1'
Hijl rico Literar iae Cap, V. l!f 3

TeAatiir fe vidifle apud amicum qnendam Mom

relluf 1, J. p. 9. atque in Bibliotheca Canon. Regii-
iar. Rottenbuchii deprehcndit C/. G^rhoh. Stfigen'
berger iii tr. iih. die zwn alleraeltejie gedr, deutjche
Bibeln, (Miinch. 1787.4-) p- 48.

Sa Ec* XVI.
1537.
Coloniae apiid Heronem Alopeciim (impen/if Go^
defr. Hittorpii) mrnfe luHo. 8- D- Anr. Aug. de
Dodiina Chririiana iibri qnatuor, on^nibus facram
fcripturam vel rede intejjigf-re, vel fruduole po-
pulo proponere volentibus, perquam et vtiies et ne«
ceilarii.

1534.
Venetiif per Toa. patiminum et Vmturimm de
ruffineUif, 8. D. Aur. Aug. de Dodirina Chridiana
libri IV. rei. vt in praecedenti.

Sine anno,
Coloniae. g- S. Augnftinus de Do(flrina chrf--

fliana. Cat. Bibl. 6, jiug. ad Nidum Neapoli.

Saec. XVII.
1601.
Antuerpiae, g. Laudant Colonienfes.

1604.
Wittehergae typis Cratonianis. g. S. Aur. Au-
guflini de dodirina chrifiiaua i.lV. c. praef Sal.GeS'
neri, cf. M. Bibl. Ecclef. Colon, Cat, BibL Thott.

1629.
Hetmaejiadii in academia lutia , typographeo
autem Calixtino excudit Henningus Mullerus. 8.
r 4 Sandi
233 Bibliothecae Patnim Latinonm

Sancn:i Patris et Dodoris Aurelii Aiiguflini, Ep. Plipp.

de Dodriua ChriAiana libri IV. de Fide et Symbolo
liberVnus: Vincentii Lerinenfis commoniturium.
Georgius Calixtus recenfuit et edidit.

Lau latillimns ille Theologus cum forte occafio-

ne, cjuam recufare aegre poterat, fibi oblata typos
graeco.s ct Jatinos vna cum prelo ct reiiqnij» ad artis
typographicae exercitium necelTariis armis emilfet,
iuHam domi ofHcinam inftruxerat, ex qua et pro*
priae delcdlationis et a fcrioribus fludiis rclaxationis
caufa et in Audioforum, quibus angnlla domi res ef-

fet, gratiam, annuente principe Rrunouicenfi, com-

plures ab hoc inde anno vtiles libellos inque iis pri-

iiia haec Augufilni etVincentii voiumina foras dedit.

Ipfe inliitnti hnius rationem in epifiola his piaemifia
ad Petrum Tuckermaiuium (Theol. Do(^. Aulae et
Ditionis liruninicenfis Protoecclcfiarticen et Abb»
Riddageshufanum) vberius exphcauit. Quod libro-
rum vero horum edendorum concernit confiliiim,
deeoita fubiedo ad ledorem prooemio praecepit,
in

vt fimui vniuerfam eorum indolem et defcriptionem

parefaceret et laudaret. Nec vero cauere fibi potuit,

quin apud muiros tunc temporis religiofae opinionis

liomincs ob Viucentii de ecclefiae traditione dogma-
tis commcnJationcm male traduceretur. Cum rcii-

quas aliquot in calce libri fuperfuturas cerneret pla-

gellas Paciani Ep. ad Sympronianum fratrem epijlo'
lam tertiam iis infcribere placuir.

1643.
In Venezia, 4. S Auguflinus de Rhetorica ec-
clcfi.i{lica fqui c(\ liber IV. Je Oodrina clui(liana).
Ext. iu Autori del ben partare l/ol. Xll. part,vlL
p. 57.

1655.
 Hijlovico Liferariae Cop. V. 233

1655.

H^.Umfladii ex ijjpogr, Calixfino opera Hennin--

gi MuIlF.ri. 4. - Am\ At.g. de Dodriiia chiiA. H-
bii IV; re!. Ge. Calixtus recenfuit et edidit. Editio
prima prodii' anno cIoloCXXlX. nunc fuccedit alte-

ra anno cloIoCLV. Accefnt in hac altera editione

titulo Admonifi ad ie^orem difputatio Calixti d&

SymboU^ et Co7ifqJionilms veterum Chriftianoriim^

cui teinporuiii iniuiia infigne aiiquod momentum
coiiciliabat.

Saec. XVIIL
1769.
Lipjiae fumtu Jo, Frid. L^angenhemii, g. Aur.
Auguflini, Hipp. ep. de Dodtrina Chrifliana librilV.
e recenflone Henedidinorum e Congregatione S.
Mauri. Varietate iedionum animaduerfionibufque
breuibus ilJuflrauit atque cum praefatione S. R. Joh,
Frider, Burfcheri^ Th, D, et P. P. O, etc. edidit
Joh. ChrijL Beniam. Tepgius^ Schol, Sangerhif. CoU
leg. JIL
Ad elegantlam hulus defcriptionls accedit infignis
a munditie chartae ac typorum commendatio, quae
optare facit , vt plura optimorum Patrum graecae
ac latinae ecclefiae fcriptorum extmplaria pari cura
infiruCla et aeque luculentcr excufa venalia redderen-
tur. Theologus Lipfienfis interprerem fufcepti ah
editore negotii agens, ipfum: a praefandi neceflitate
liherauit. Secutus vero efi Teegius tcxtum Benedi-
dtinorum ex Antuerpiana Clerici iteratione defcri-
ptum et varietate Amerbathinnae et Erafmianae anni
1569. nec non vtriufque Hehnfiadienfis madlatum
Commode etiam harum ct Benedidlinae fimul recen-
P 5 fionis
3 34 Bibliothecae Patrim Latinorum

fionis partitiones diuerfis numerls funt expreflae, ad-

ditufque cft iudex non contemuendus.

Versiones. Dtiae Gailicae Colleietii altera,

altcra a l^illefoyiio, vnaque Germanica Hedionis,
(le qua fupra in Colle^ionibus egimus.

1636.
Parif chez ^fan Camiifat. 12. La dodrlnc
chrellienne de S. Augufiin, divifee en IV. livres,
avec ]e manuei addrefle a Laurentius, le tout traduit
en Fran^ois par Guillaiime Colletet.

i7or.
Paris chez ^enn Bapt. Coignard. 8- IJ^- VoU,
Lcs livres de ]a Doclrine Clireticnne de S. Augullin
et \^ Livres de l^Ordre et du Libre - Arbitre du me-
nie. Traduits en Fran^ois fnr ia nouvelle Editioii
Latine des PP. Benedidias de ia Congregation de S.

Maur.
Audor cft Dn. de l^iikfort^ qui plures Augu-
fiini libros infigni cum liiude in linguam gallicam
trnnrtuiit. De praefenti enim tradudione auclores
Dirii Eruciitorum Parif, (4.) 1702. 195. fic
p.
teliantur: „Les matieres que 8. Augufiin traire dans
ce& ttois ouvrages, ct particulierement diins ie Livre
de rodre, etant abfiraites, ils elcoient tres - diftici-

d'une maniere intdligibie et agreiibie.

les a traduire

Cefl ccpendant ce que Mr,de J/ilkfort a fait, ayant

trouve ie moycn, en rendant cxac^lement ie fens de
fon Autcnr et Patfacliant a ia purete des termes, d^e"-
gaier la beaute'et la iibi-rte de i'Originai." Praeter-
ea tenendum efi, vtrumqne huius verfionis fomum
ctiam fcpaiatim haberi, adco, vt de Do^iiua chri-
fiiana
 Hljlorico Liicrariae Cap. V, 235

fiiana libri IV. itenique reliqua pcculiari voluminc

connent. cf. Cat. hibl. Re^, Panf. T. I p. 31 9- "• A
7246^737 KcfLJo vero, quid fit, cur ibidem verfio
haec nomeii P.iilippi Gniliniid du Bois feraf. Fue-
rat Academiae l^arifienfis
is locius anno 1694. vita
funchis haud incelcber. Nec me fngit nomen cius
cmenMtam tlTe verfionem aliam, nempe libri Ipurii

Soliloquiorim .,
vt fulpenfo h -c figno merx clTet ven-
dibilior. Sed huius audor ncc latuit, nec latere vo-
luit, immo maximopere famae traducendis pluribus
Augnflini libris flLuinit. Quocirca cquidem de er-
lore confecroris Regii Catalogi iam vix dubito.

Compendium Do&rinaf! Chrijlianae ex Augiiftiin

lihris excerptum edidit Thpod. Ribliander Epifcopo-
ccllcnfis, Tncol Prof, Tigurinus. Bafil. 1550. ^.
Lipen. et ex eo Colonienfes. luxta eofdem quartum
huius operis librum, qui de eloquentia facra potifli-
nium tradlat, diligenter excuiFit, eiufque fententiam
non alia elTe EloquentiaeChrifiianae praecepta, quam
Ciuiiis, pluribus adfiruxit Balth. Gibert .^ Rheto*
riccs quondam in Collegio Mazariniano ProfefTor,
in ^itgemens des Scavans ftir les Auteurs qui oni
traite de la Rhetorique, T. IL p. »15- 135. Parif.

1716. quem iibrum indicarunt j^5fa Erttdit» Lipf.

1721. p. 257.

(35) Augiijlini Conffjfionum libriXllL

Saec. XV.
1475-
Mediolani. 4. S. Anrelii Augufiini Confcfllo^
num libri Xill. Folii vltimi pagina aduerfa imprcfll
verficuli cum fiibfcriptioue;
Qitam
 236 lUhHothecae Patrum Latinorum

Qiinm torinm augujlina ferat confefjio fetiim

PrciefenT fratre refertpaginnprefofuo,
Thcutonicif delatn^ eutm tionns aere loliannes
Hoc mrdiolaniferiile prejfit opuf.
Anno Incarnationis Domini
M"CCCC^LXXV°:
Xir. K A LEND A S A \' G V STI :

Charadler rotundus efl, elcgnns, iineac per pa^inam

latae XXVI. Dcfunt nunieri, fit/naturae, cuAodes,
Saxiuf tril)uit Joanni IFiirJhr de Campidonia. Cr.
Cat, tiibl. Creiminae nouiff, Duo exempla iliius fer-
vabat Bibl, Pinelliana,

1483.
S. t, 8' ConFeirionum libri XI! f.
mj, Eadem
voluminis delcriptio efl: idemque cliaradler, quem
in iibris de do&rina clirifiana firiiiii forma finc 1.
ct a. excufis notauimus, folo iibri numero in fupe-

riori margine deficiente. Inripit a iocorum quo-

rundam obrcurorum in hi5 Auguflini iibris annota-
tione, c|uae aitcram foiii primi paginam replet, pri-
nia vacua relidla. Infine: Explicit jfeffwnu heati
attgu/Iini Iit>erXIII, j^nno dni MCCCCLXXXIL
in pfefto laiiretij,

Editio Veneta. a. 1484- 4- (jnam Cotonienfes

laudant, non ei\ vnius huius iibri, ied opufculorum
piurium, quam fuo loco iatius defcripfimus.

Sine anno

et IfHo. fol min. B. Augufiini epiic. libri confef-

(ionuin.
Volumcn foHorum jmprefTorum CI.II. qui-
efi

bus in aais cxcmpiaiibus, vt iu eo, quod C/. Braun

manu
 HijloYuo Literariae Cap, V. 237

nianu verfauit, praecedlt vimm iion impieflum, ia

nollio dcpeiJitum. Iucipit a paiticula E.X libro re^
traSfationiirii fnn^i oiiguflini epifcopi. Formula
finails dcfideratur, miuidtori adlcribeuda relida, id
quod in noHro exempiari tam in finc totius, quam
iingulorum librorun^ ladum eft. Nec initia iibro-
rum maguis fpatiiN 3 fine praecedcntium, i^d vna
tantum linea: San^ii Augiijiini liber Incipit —
difcreta ci^nparent. Cliarader eft gothicus mcdius
obtufior *), paginae iineas iatas XXXII. compleduii-
tur ampiii» marginibus circumdaras. Dirtinc^ioius
fiona pundom, colon et interrogationis nota. Ab«
funt omriino cuflodes, liguaturae, numeri et tituli

papinarum. Meminere huius rariHimi libri Dtbu-

rius in Cat. Bihl Duc. de la Val. T. I. p. 168. Ci.
Morellus in Bibl. Pin. T. I. p. go.fq. ac nnper ite-
rum deferipfit Plac. Braiin iu Noiitia Hijl, Lit.
(1788 ) P'ii' Ac
quidem ad infiguem eius ve-
hic
tufiatem confirmandam obferuat, in extmplari Te^
gernfeenji -di cailigraplio adlcriptum effe annum 1470,
Aliam horum iibroruin editionem, quaternis,
nulia appofita loci^ anni et Typographi, aut edtto-.
ris nota, quam tamen Romanam putat, Saeculi XV.

certe, notauit Andiffredus in Cat^ BibL Cajanat.

Adde Cat. BibL PimlL

Sakc. XVI.
1531.
Cotoniae. 8- Au^ufiini Confeffionum libri tre-

decim. Cat. BibL Bmienf. T.L /7. 1 5.

1563.

*) Eodem, quo imprefla fuerit Epi-

inquit Braunius,
ftolarum huius Doftoris abfque anni locique
S.
profeffione editio, vt adco ex eadem oiHGina vtra
que prodierit.
3 38 Bibliothecae Patrum Latinorim

1563-
Louanii. t2. S. Aiiguftini Confe/riomim libri

XIII. Cat. Bibl. S. Angeli nd Nidum Nsnpoli.

1567.
ru^em libri. Pojfminus in App.
Antuerpiae, 8-
T. 1. p. I 5 4- ex coque H^ndreick in Pand. Brande-
burgicis, Lipmitis etM. Bibl. Ecclef. CoL

1568.
Ibidem, 16. lidem libri. Pojftuinus et ex eo Co-
lonienfes,

1569.
Coioniae, 12. lidem Jibri. Hendreich. Sed ne-
fcio, an idein fit liber, quem e Pojfeiiino laiidant
Colonienfes ., Confef/ioniim S. Angiiftini Libri XI IL
hi Epitoinen reda£fi a lo. Schwaygero f.

ScHWEiGERO, Collegii nd B F-^irginem FrancO'

furti Scholaftico .,
Coloniae npiid Cholinum,

1573.
Louanii. 8- S. Augurtiiu ConfefTionum libri

XIIL Hmdreich.
1578.
Bafileae, 8« S. Hilarii et Auguflini Confefllo-
nes. Colonienf,

I58r.
Wirceburgi, 12. S. Augurtini Confeflilonum
libri XUI. Hendreich

15HS.
Titroni apud Chudlum Michae.lem (....) lidern
Jibri. Pojfcuini App, T.I. p. 154.

SAE c.
 Hi/Iorico Literariae Cap. f^. 239

Saec. XVII.
1604.
Coloniae Agrippinae in oficina Birkmannica, 12.
D. Aur. Aiigunini iibriXIII. confc/Iiojium : eiufdem
confellio thcologica et expofitio luccincla mifnie Ro-
manae: omnia exMS. cod. fmendata, opera et (ludfo

TiieologorumLouanienfiuni. Cat. Bibl.Reg. Parif,

1606.
Lvgdnni. 12. S. Auguflini iibri XIII. Confef.
fionum iuxta Louanienfium corredionem. Htndreic/i,

1607.
Diiacl 8- S. Augufiini Confcfllonum libriXIlI,
editi per H. Sommaiium. Cat. BibL Bodt,

1608.
Liigdiini. 12. lidem iibri ex recenfione Loua-
iiienf. Hendreich,

1 6 1 o.

Jbidem, 12. lidem iibri. Hendreich.

16 19,
Coloniae Jjgrippinae. 12. D. Augufiini Con^
fefTionum iibri XIII. pcr H. Sommaiium. Cat. BibL
Muf. Briit.

1628.
Duaci. 16. lideu) iibri ex eiufdem recenfione,
Lipen. et Colon.
*
1629.
Coloniae j^grippinae ap.lCorn. ah Egmond. 24.
vulgo 12.) D. Aur. Auguflini libri XIH. courefTio-
num ad III. MSS. exempiaria emeiidati opera et Iln-

dio Hmrici Sowmalii. S. L

1630.
2^o Bibliothtcae Patnm Latinonim

1630.
Ibidem. 24. lidem libri. Hendreich.

Dilingae. g. S. x^uguflini Coiife/rioniim libriX'.

priorejj cum notis et fummririis Htnr, IVagnereck

Soc. I. Colonienjes ex Aliganibii BibL SS. S, L

Coloniae ^gripp. 8- S. Auguftinl ConfeiTionum

h XIII. per Henr. Sommalium.

1633.
Ibidem, 16. S. Auguflini ConfefTionum libriX.
priores per Henr. Wagnereck. Occunit ciufdem a.
et 1. apud Hendr'i(h'mm
editio No^ addidimus ti-
tulum libri, cum certum fit, nonnifi X. libros a
Wagnereckio eile in lucem editos.

1637.
Coloniae Agr, fumt. Corn. abEgmond. etfoc. 12.
D. A. Auguflini — libri Xlll. Confellionum. Edi-
tio Sommaiii.

1638.
Ibidem, 12. lidem libri. Hendreich*

1640.
Ibidem. 8. lidem libri. Hendreich,

1645.
Liigdwn ap. Sim. Rigaud. 1 6. (vidgo 1 2.) Eadem
Sommaliana recenfio.

1646.
Coloniae apud lodoc. Kalcouinm etfociof. 12. D.
A. Aug. Conf. libriX. cum notis R. F. Henrici /Fag-
lureck
 HiJioriCo Littrariae Cap,V. 341

nereck Soc. Icfu. Prsreier Notas cuicuncjue capiti

Vfiis fnns fubiedtus eft. Ad hanc editionem quo-
dammodo pertinet et cum exemplari quidem, quod
manu tcrimus, compadus eft liber hoc titulo muni-
tus: Rd Poenitentis Simplex et Humilif ConfeJJio, cum
Sirmone de S. Augujiino, Ib, apttd eund.

1647.
Ibidem. lidem Iibri X. per eundem. Hmdreich^

1649.
Coloniae j4gr, fumt. Egmond.
16. [24.] D. A.
Aug. ConfeiT. 1. XIII. opera Sommnlii,

1650.
j^ntuerpiae ex off. Plant. Batthafaris Moreti. g*
t). Aur. Aug. libri Xlll. Confellionum. Hendrei-
chius editionem Antuerpienfem tanquam repetitio*
nem editionis Wagnereckianae profert. Sed perpe*
ram, nifi forte plane diuerfam viderit. Argumento
lint ca, quae ex diligentiori eius infpedione refe*
runtjColonienfes. „Typographus monet fe, cunt
„audiret prae ceteris laudari exetnplar a R. P. Som'
^^maiio recenfitum, varias eius editiones conquifiuiflV^
^,carumque fada comparatione, multos errores ty*
j,pographicos emendafle, ac poAea exemplar coil-
^, tulifTe cum editione Operum S. Augufiini a Chri*
^^fophoro Plafitino excufa, idque in mukis difcre*
),pare animaduertifle, attamen in quibufdam P.^S^ow*
^^malii recenfionem, in aliis Plantinianam editio-
,,ncm praefercndam cenfuiflc. Qiiod ne temere fe»
^jciffe ctilpares^ adhibui CodiceiH MS. antiqui(/imumy
^^qui anteplurafaecida confcriptus cum aUis multis
^^MSS. codicibus in hoc Plantiniano Tijpographeio
^^ajfcruaiur. Hunc codicem fideliflimum cxpertuSiJ
„ex eius auc^ritatc emendauit exempiar a Sommalio
Tom.lL Q '
recert*
243 EibTiothecae Patrum Latinortm

„reccnfifum, iclv]iie ga^it^et, quod vlri dodi, Cjiiibus

V5,coireclioues iuas oitenderir, non iiiiprobauerint."

1652.
Duaci, 12. lidem iibri ex ed. SomniaUi, Cat.
Bibl. Thiianeae,
1661.
Coloniae, 12. lidem iibri. Hendreich,

1665.
Liigduni, 24. lidem iibri. Cat, BibLNic.RoJjli.

1675.
Lugik Bat. ap. Elzeuir. 12. S. Anguflini Con-
fenionum iibri. Profert Debure in Hibiiogr. injir,

T.I. p. 249. adde Cat. Ducis de la F^aliere,

1679.
Bruxellis, g. lidem iibri per eundem Somma-
liura recenliti.

1685.
Augujlae FlndfHcor2im. ,,,.,,$. Angunini
Confellionum iibcr ocflnuus ex Sommaiii recenfione.
Ext, iu V\o Literati hominis feceifu Theojjh, Spizelii
apag.42.
1687.
Parifiis ap. lo. Eopt. Coignard, I3. S. Aur.
AnguAini iibri XIII. Confeflioiium emendatillimi ct
notis iiiuHrati , cum nouis in ilnguia capita argu-
mentis.

1699.
Antuerpiae vel Coloniae Agr, apud Corn, ab
Egmond, 24. lidem iibii. Ita plane proferunt Coio-
nicnffs.

Saec.
 Hiflorko Literariat Cnp.F". -
243

Saec. xviir.
1740.
Antuerpiae apud Goitliard. loa. Pilitneritm. g.
D. A. Aiig. Confeir. 1. XIII. nudio Sommalii. Binis
columnii paginae impreilae funt.

1743.
Antmrpiae /. S. Aiiguflini Adla priora
fiue prima vitae pars S. Docloris ab infantia vftjue ad
33. aet. annos excerpta ex IX. prioribus libris Confef-
lionum. Ext. in Aclis SS. AuguHini /o?wo VI. p.
387. iqq.

1757.
Flcrmiiae ex typographio Petri Caietani Vi»
viani., ad in/igne Jani. S. Aur. Auguflini, Hipp.
Ep. Confeirionum libri tredecim vario Coinmenra-
riorum genere jllullrati, ab aemulorum obtretflato-
rumveldatis, vel daudis, feu conuiciis, feu Cen-
furis, feu ctiam Cauillationibus vindicati et expediti
opera et (ludio Fr. Archangeli a Praesen-
TA r I oN E Sacerd. Profejji Carmelitae Excalceati
Theol. et S. S. Le5foris.

1776.
Parijiir., typir Philippi- Dlomjjii Pierres^ via
San- lacobed. i 6. Diui Aurelii Augutlini, Hippo-
nenfis Epifcopi, Confeilionum libri tredecim. Ad
calccm additae funt Variae Lc(ftiones.
Editio nitidiilima, accuratiflima atque emenda-
tiflima, in (]ua nihil omiifum, quod ad partes typo-
graphicas et emendationem pertinet. Qnippe noa
foium ad impreiHi meh'oris notae exacla fuit, fed
collata ert etiam cum codicibus manufciiptis BiWio-
thecarum, Regiae ac San Genofeuanae, quorum
omnium F^ariantes copiofiiiimae diligontia ijifupe-

0^3 rabiii
 Q44 Bibliothecae Pafrum Laiinorum

rabili viri cuiufdam dodli L, St. Rondet ^ cuius exi-

mias in hoc genere virtutes in praefamine debita lau-
de profequitur Typographus, excerptae ad Ciilccm
extant. Interfperfae etiam funt notulae quaedam \
addita librorum et copitttm fnmmaria funmia cura
confeda, vt et ab initio Angiijliniani j^nnals^ /itte
Conipendiofa D. Augnfiini l^ita ciim fuis annornm
notis. Idem Typographus pollicitus erat, fe, fi le-

^ores huic eius lufcepto et fpecimini fauerent, ad

alia Patrum Latinorum minora iimiii nitore
fcripta

ac cafligatione foras danda perredurum : quod eius

promiflum fucceiTum habuerit, nec ne, ignoro. Co*
dicum vero, qui hoc loco vfum praeflitcrunt, elen-
ehum infra dabimus.
•^ -^
Versiones. Extant Italicae ^ Hifpanicae^
Luftanlcae .^ Gallicae^ AngUcae^ Germanicae. Nec
vero mirabitur quifpiam viri tam eximie, ne dicam
tanta adoratione cuiti vitam ab ipfo tam iniigni arte
ingenioque fuperante perfcriptam a muhis ciun vo-
luptate efle leclitatam. Immo fummis etiam pcr
proxima abhinc tcmpora viris adeo placuit fandi do*
dloris inflitutum , vt imitari non indignum ducerent,
id quod Petrarcha, Huetius, etnuperrime, qui no-
men etiam traduxit, Ruflauius, quiique pro ingenio
fuo modo prelfius, modo ex longinquo. Auguflinum
fecuti, efFecerunt. Singulas ergo ordine indicato enu-
inerabimus.

Jialicae.
1564.
In Venetia preffo Bolognino Zaltieri. 4. Le di-
vote confefTioni del Diuino Padre S. Agoflino tra-
dote (fcj per i*eccellcnte Medico M. Vincenzo Buon*
di. cl. Cat. Bibl. Creuennae nouiiF.
J595»
 Hiftorico IJterariae Cap. V, 245

1595.
Roma nella Tipografia Medicea^ apprejffo Gia^
eonio Ltina, 4. Confeflione di S. AgoAino tradotti
di Latino in Italii^no per ii S. Ginlio Mazzini nobile
Brcfciano. Ed con alcune annotazioni dal medefi-
mo illudrati cofij ncJie margini, come nei fine de*
Capitoii ecc. Cat. BibL Cafanat. et Creuennae nouij/,

1620.
Milanoper Gio. Batt, Bidelti. 4. I tredici libri

ecc. eiufdem verfionis. Cf. Bibl. degli Aut. volg. fae-

pius a iiobis iaudata.

1760.
In Ve7iezia. apprejfo MarzeUino Piotto, 4. Del-
le Confelfioni di Sant* Aur. Agoftino Vefc. di liona,
libri tredeci da copiofi Commentari iiiuOrati e dalle
ccnfure dcgli averfari difefi: e voigarizzati del P.
Giangiufeppe da S. Anna-t Carmeiitano fcalzo delia
prouincia di Venezia.

Iinmenfa notarum ex omni Commentatorum

populo coiiuuies. Imprimis Coionienfem interpre-
tem Henr. Wagnerecti fludiofe excerpfit.
Philippus Akgambius ex S. I. in Bibl. SS, Soe.
//^ nouifilme Romae 1676. a Nathanaele Soluello
890. in recenfu librorum tacitis audoruin
cdita p.
nominibus a commiiitonibus S. I. editis notat etiatn
Confejfinnes Anguftini Italice redditas aucftore lacO'
bo Fuligato., idque transfcripfernnt Hendreichius ia
Pandedas Brandeb. et Coionienfes in M. Bibiiotlie-
cam Ecciefiafiicam; fed neuter iilam vidit, neque
ego quidem eiufmodi verfionem ,
quae intra annos
1624-1653. prodire debuiiret, vfpiam inemoratam
inuenf.
3 46 Bihliothecas Pairum Latinortun

Hifpanicam Vfvfonem Cuvf^ffinnim , M^dilatiO'

nnm^ SoUioqiiiorum tt Mamiolis D. An^ujlini ciira-
vit Pttrns Ribadf.neira Toletanus ex S. I. Matriti
I 5(jS. II. Ton^is, qnae repetita efl in Operibus eiuf-

deni Marriti 1604. f. cditis P.III. p 633. fcjq. Hcnd-

reich in Pand. Brandeb. Hifpanicam commemorat
1674 24. Sed
Bruxellis illius audloritatem parui
pendendam cffe crebro vfu edo(ftus fum.

Lujitanice conuertit Sebajl. Tofcano fiue Tufca-

«ifxEremita Augurtinianus Porfuenfis, cuius verfio-
nis duas editiones Aniuerptae 1555. et Coloniae

1556. prodidit Nic. Anton in Bibl. Hijp. T. 11. p.

18C. Hendreich j. 1. perperam tanquam Hifpanicam
•

citat. .

Gallicae.
Primam laudant Colonienfes Parijienfem 1609.
8- cum Annotat Hevneqiiinii. Hanc fubfecnta eft
veifio Rtnati Ceriferii(Rene de CeriziersJ ex S. T.
quam Lugduni 1649. 12. et 1650. 24. prodiifie
iidem rcferunt. Nos recentiorem deinde ofiende-
mus. SuccclTerunt Arnaldus Andilliacenfis eodem
a. 1649. ^^ nouiflimus Duboijins^ qui abfque Codi-
cum MSS. fubfidio fola ingenii fagacitate et erudi-
tione accuraraque lentcntiarum Augufiini cognitione
irerus, plurima fcliciter correxifie dicitur. Vtriuf-
que opera [rpquentiflime typis efi defcripta, ex qui-
bus ea, quae nobis difquirentibus fe ohtulerunt, iam
cnumeiabimus.

1649.
Paris ehez Veuve ^ean Camufat, 12. Les con-
fclfions de S. Augnflin, traduitcs en frnn^ois par i?o-
bertArnanld d^ Andilly. Eaedem rcpetitae apud
eofdem bibliopolasa. 1651.
1659.
 .

Eifionco Liizvanai Cap, V, 2^4;7

i6s9'
Paris chez Pierre U PeiiL 8« Les coiifefliOns
de S. Ai)8;unin, traduites en Fran^ois par Robtri
Arnanld d* Andillij^ leptieme edition avec Je Latiii
•a cote, reveu et corrige lur XII. anciens MSS;, et dcs
notes a la fln, oii i'on rcnd railon des priiicipales
corrections par Antoine Arn*iuld, Dodeur de Sor-
bonne,- E^udeni ab eodem typographo a. 16.56. 12.
fxcurain laudat Cat. Bibl. Cajanat, Hendreichiiis
<]u^»c|ue repetitiones annoruni 1653. 1660 et 1665.
notat.

1675. ,^

y/ Paris chez Pierre le Petit, 8« Les Confef-^

fions de S. Auguflin traduites en Fran^ois, par Mons.
Anatiid d' Andilly, nouv. ed. Htndreiehius m
Pand. Hrandeb. conimemorat verfionem faiflam /7rtr
les M[j]ieiirs de Port Rdijal et imprefflim hoc anno

]?ruxeliis > 2. Editioncs item a. 167 i. Paridis 12.

nec non Bruxehis 1691. 8« fia<i^as fe vidiffentefkn-
tur Colonienles p. 734. n,68.
"
•\l-
- 1688. ^
'

Paris chez Jean Bapt. Coignard, 4. Les Coii-

fefTions de S. AuguAin, traduclion nouvelle fnr Tedi-
tion Loitine dts l*i\ Henedicflins, avec des, notes et
des nouveaux fommaircs des chapitres par Philippe
Goibaufi.du Bois, Prima Jucctn vidit a. 1686.
Eadem vcro apud eofdem bibliopolas repetlta a.
1700 ct 1716.
1690.^
Bruxelles chez Francois Foppens, 8- La Con*
verfion de S. Auguflin de'crite par lui-inenie (liber
VHl ct IX.Confefllonum).
''-• :u cti. .

0^4 1703-
 :

94S Bibtiothecae Paiyum Latinorum

1703.
Parif chez Chart, RobiiJieL 13. Lcs confef-
fions de S. Augunin abregees, ou Pon n'a mis que
ce qui eft Je plus tonchant et le plus a la porte'e de
tout le monde, tradudion nouvcUe par iSwwo» JW/*
ihel TrtuvL
1709.
Paris chez Nic. le Gras, 12. Les confefTions
de S. Augufiin, traduites en Francois par le P, Rcni
de Ceriziers,
1719-
Paris chz PhiU Nic. Lottin. 12. Les Confef^
fions de S. Auguflin abrege'es etc. v. ad a. 1703. Sed
nomen interpretis abeft. ^ournal des Sfav, Mai
17 19, Bibl. Colon*
1733.
Paris chez ^ean Bapt, Coignard, la. Repetitio
fuperioris qu^rtae editionis verfionis Duboifianae.

1740.
Paris, 8« lidem libri per Arn- d* Andillij^

1745.
Paris chez P. G. le Mercier. 8* Les Confef-
fions de S. AuguAin traduites en francois fur Pedi-
tion Jatine des PP. Benedifflins de la Congregation dc
Saint Maur. avec des Notes et ^qs nouveaux Som-»
maires des Chapitres par M. Du Bois^ de P Acad^
pranc. nouv. Ed.

Anglica,
1650.
London. 1 2. Saint Augufiines confefllons trans-
Jated and wjth faaie uiarginal notes illunrated
,

by
 Hijlorho Littrariae Cap.V, ^^^

by WiLLi AM Wats: ou, Confeffions de S. Aii-

guftin, traduites en Anglois, avec 6qs notes par
Guil. Wats. Cat,BibL Reg. Eandem verfionem
iam a. 163 i. Londini odonis cditam prodidit Ca/.
Pibl, Bodl.

Germanica,
1673.'

Cdiln h. Dcs heyligcn

Willh. Friefsen, 'ifi.

vnd Hocherleuchten Vatters Auguftini BifchofFs zu

Hippon vnd furtrefflichen Kirchcnlehrcrs Dreyzehn
Bucher der Bekandtniiffcn. —
Tituium iufto ver"
bofiorem, quantum licuit, contraximus.

CoDiCES, qui in nouilfmia eaque elegantiili-

ma Parifienfi horum librorum defcriptionc funt ad-
liibiti,

» Codices Regii:

I, num. 1807* Ccibertiizus, Libros XIII. integros

compledlitur, fed vhimus ceteros praeccdit. Tri*
buitur Saec. XUI.
IL num.1911. Libri XIII. integri. Tribuitur Saec. fX.
III. num. 1912. LibriXIII. integri. TribuiturSaec. IX,

IV. num. 1913. Colbertiiiuf^ compleclcns librosXIII.

fed deficientibus foliis a LibroVII. cap.VI. n. 4.

ad Librum VIII. cap. V.n. 3. Tribuitur Saec.IX.

V. num. 1913. A. Colbertimis, Libri XIII. integri.
Tribuitur Saec. IX.
VL num, 1914. Coibertimif. LibriXIII.integri. Tri-
buitur Saec. XL Huac intcgrum legijTe-fe tefiatur
Rondetius,
VIL num. 1915. Cotbertinuf. LibriXIII: fed defl-
ciunt folia priora vfque ad Libri I, cap.XVL n. 3.
Tribuitur Saec. XIL
Q 5 VIIL
 : ,

250 BihUothecae Patrtm Latinoriim

VIII. niim. 19 16. Colhertiniif. Libri Xill. integri,'

Tribuitur Sdec. Xlfl.
IX. niun. 1917. Libri XIII. fed deflcientibus \oY\\s>

aliquot iibrilX. a cap. IV. n. 3. ad cap. IX. n. i.

Tribuitur Saec. XIII. .»v.

X. num. 1918. TelUriamif. Libci XIII. integri. Tri-

buitur Saec. Xm.
Xf. num. 19 19. Colbertinn.r Sub titulo Conf'[[fiO'
num aliud opus ed, rnaiorem Kabens affiuitatem
cum iibro Meditaiionttm ; led ab vtroque p.3riter
diiierrnm. 'S^ed. cutn inferta quaedam Confeilio-
inim fragmenta in eo reperirentur, ex iisdem iin-
gnlaria quaedam haurire licuit. Tribuitnr Saec^
XIV.
XH. num. 1948. Libri tredecim infinemutili, in
cap.XXXVI. iibri vitirni. Tribuitur Saec. XJV.
XIII. num 2375. Libri XIII. integri. Tribuitur
-'''•^^
SaccXIV.
XIV. num. 2694. Libri XIII. fed ab initio et in finc
truncatr. TribuiturSaec.XIIL i .1

XVw num. 5296. CoWertmus. Fragmentum Librl I,

ab initio vlque ad cap. Xf. n. I..: Videtur tribucn-

duiii Sacc. IX.

Codex Genoftnanus
Xyi. num. 34. Libri tredecim, fed iacunis quibus-
dam iibro X. XI. XII. XV. et vitimo , adfedi.
. Tribuendu^ Saec.XIV. Etiam Iiunc totum lcgiiTe

afliimat Rondtt,

5.y/'7/^^7/y^mzConfcrfionumFlofculi refcdis reriim

difiicilium fpiiii.s et in fex areolas.dinributi.
• Lugdnnj
1^1.8 24. et Loiuniae 16^0. 12. Colonieuf, et

ilenareicli.
 Hiftoyico Literariae Cap. V. 251

(38) De Natura Boni liber.

Gallice verfiis iuxra Benedidinoriini ediflonern

infcrtiis eftinlibro, cui titulns: La Dijlin5finn et

la xiature ciu hien et du mal etc. l^arif. 1704. 12.

Vide Coionienfes ^ cjui de codem libro ledores ad fe-
qucntca^ Bibiiotliecae fuae, fed qui nunquam pro-
diit, tomum remittunt.

(41) QiiafJIiomtm Euangelicarum XCI^IIL LJL

Iniunt in Opere Qtiae/Iionum D, Angujlini edito
lAigdtini a. I 49 . de c]no fupra. A Colonien/ibus
affertur hoc loco AnpiiJIinur in Noiiiim Tejlamew
ium ^ Faris 1619. nec non Gallica eiufdem verfio
ia ExpHration de St. Augiiftiny et des autres Peres
J.atins fttr le Noiiveaii Teftament. Paris 1675. 8.
nec non alia, modo nientem eorum ceperim,
refl:e

verfio gallica edita Lugduni apud Plaignard 1694,

8. IV. Voih

(43) De catechizandis rttdibus.

1678.
Paris chez Andre Pralard. la. Les livres de
S. Aiigufiin de la maniere d*enfeigncr \ts principes
de la reiigion chretienne a ceux qui n'en font pas
encore inihuits^ de ia vertu de continence et de tem-
peraii^ce; de ia patience et contre le menfonge: tra-
xinits eii Fran^^ois."

(44) De Trinitate tibri XF".

1489-
Mediolani per Leon. Pachel. f. S. Augnfiini lir

bri XV. de SS. Trinitate; in fine: mediolaniimpref"

fus per tnagijlrum Leonardum Pachel. Anno a
natiuifate domini nojlri ifu chrifti mileftmo quadrifi^
gentefinio o&uageftmo nono feptimo Kalendas Junii.
Excufi
252 Bibliothecae Patriim Latinornm

Excufi funt !ii libri vna cum Hilario de Trini-

tate vnoqiie plerumqiie volumine iuclufi occununt
Cf. T.I. 279,
p. Aueifa nempe vltimi eius volumi-
nis, quod Hilarium compledlitur, pagina regiAruni
chartarum vtriufque operis praebet. Impreira vero
funt charadlere gothico minufculo duabus columnii
in charta nitida ac firma. Initiales literae paruae^
Paginarum foliorumue notae defuat, Defcribit
Braunius J. 1. T. II. p. 1 8 7,

1489.
BaJiL per lo. Amfrhach, f, Auguflinus de Tri
jiitate. In Jine Xl^, Aureiii Augu/lini de Tri-
libri
nitate liber explicitus efi. Anno domini M.CCCC,
LXXXIX. Sequitur proxime tabula m libros prae-
cedentes, in cuius calce decem difiicha, quorum iat-

tjum *
Aequara ji penetrat Cyclops etc. Fofireaium
ita fonat:

Numine fan^e tiio pater tueare loannem

De amerbnch: prefens qui tibi preffit opus.

Charadl^re gothico binis columnis impreflum ^fl vt

pleraque Amcrbachii. PJcrumque vna cum Jibris de

Ciuitate Dei per eundeai h. a. iaiprellis compadtui;i
cernitur.

1490.
Bajil. per lo. Amerbach. f. Auguflinus de Tri-
nitate. Concordaut omnia cum praecedente accura-
tijrime. Charader luculentior et aequaiior. Com-
memorant eandem Dfnis Garell. Bibl. p. 135. et
Gemeiner Regensb. Stacitbibl. p. 197. Gefsner ^Lu-
heck. Stadtbibl. p. ^f. Vberius defcripfit Mafch
Beytrr. z. GefcL nierkw. Bb. St. II, p* 73. fq,

1494.
 Hijlorico Literariae Cap. T^^ 353

1494.
S. loco. f. Auguflinus de Trinitate. Editioncni
Ameibachianam refeit, fed verfiis in fine tabulae de-
funt. Nifi me failit iudicium Friburgi, hi lihri ex-
eofdem typogrnphos , qui hoc anno
cufi fiint per
quoque opus de Ciuitoie Dei dederunt.

Sine anno

f, (Augnflinus de Trinitate.)
ti loco. Incipit fiatim
a Sententia beafi Auguflini de hbro RetraClationum.

Infine: Aurelii AuguOini epifcopi Jiber de Trinitate

finit fehciter.

Vohimen characflere gothico magno adtnodum

cleganti ac in'rido, hneis Jate, aecjualirer tamcn di-
fiantibus impreflum efi. Charta candida ac denfa,
foiia maximi moduh funt, coiumnae binae, margi*
nes Jati. Abfunt omnes fignaturae ac numeri.

Sine anno
loco et typogropho. fol. max, B. Augufiini de Tri*
iiitate liber (libri XV.) Infine: AureJii Angufiini
epifcopi jiberde trinitate finit feJiciter.

Vetufliffimi huius iuxta quam rariffimi libri dc-

fcriptionibus, quas primus omniuii) Denifiits in Bibl.
GarelL p. 37. et pofi eum Imunabb*
Seemillerus in
ti/p. Ingolfi, Fafc.Lp, 34. harum deliciarum ama-
toribus obtulerunt, adeo fatisfadum GOgnofcendi
corum fiudio vidimus, vt quid a nobis addi vltra
poffet, quantumuis curiofa comparatione vix inueni-
remus. Conflat autem voiumcn hoc fohisCV. ma-
ximi moduJi, imprellum paginis fcdlis, lineisXLVIL
quas margines ampiiffimi et Jata interfiitia condeco-
rant. Chartae denfae funt, fed pauio crudiores,
nec candidae fafis. Charader gothicus grandis ec
aliquanto pinguior. Defunt numeri, fignaturae,
cufio-
354 Bwtioihecae Patnm Laiinomm
ciiflodcs, item literae initiales librorum et capifum,
qiiasquidcm noHrum exemplar minio habetappiclas.
Capita tamen vnius aut duarum linearum fpatiis inter
fe diflant, eorumque argumenta ante libri cuiufque
initium fuaimatim indicantur. Incipit torum a Sen^
iencia heMti atigit/Iini de libro retracfiomtm (fic),
quam EpiJIola augiijlini anrelii ypomjii epij.opi ad
atLreliiim epifcvpum cartaginetijis ecctejie^ mox, capi-

/«/// praemilfis, ipfius iibri prfmi initlumfcquitur.

Exemplo, quod ccieb. Denifius defcribit,coaeui cuiuf-
dam manus adpofuerat annum 1475. iiiud vero, quod
Seemiiieius manibus vcrfauit anno 1478. Dodor
Georgius Fingei, Prof. Tiieoi Ingolfi. odo florenis
comparauerat. Cererum plures iediones ab editione
Benediclina et Antuerpieufi dilcrepantes lianceditio-
ncm exhibere Denifius fi^nificauit et exempiis qui-
bufdam additis comprobauit, nec non prooemiorum
ratione et diftributione capirum differre vtramque
obferuauit, quod, quoniam omnes haclenu:. biMio-
giaplios fugerit, non negligcndum efl. cf. Braun
Not. H. Lit. p. Sa.

Sine anno.
Paganimim de Paganinif. 4. S. Au-
Venetiis^ pi^r
^uftini de Trinitare iibri XV. adiedis eiuldem argu-
menti iibris Hiiarii. cf. T.I. p. 330.

Saec. XVI.
1515-
Bajit. per lo. Ad. de Langendorjf. f. D. Aug.
Hipp. Ep. de fiinima Trinitaie que dcus (jicj: Ad
>^ttr^//f/w/, Carthsi^inienfem Epilcopum: Lil)ri qiiin*

decim: opus prorlus diuifium: ct aii lans oninis infe^

rior., vbi peruerfa iiaereticorum dogmata: dilputa-
tionibus doc4iilimis confutanr prQtunda myileria i;;-

nttin'
 Hijlorico Literaviae Cap. V. 255

attingibilis diiiinitatis mira ingenii claritate iipernit.

Cui Theoloi^ice vtrltcite? iiiunuijati doBoris Frannfci

Maronis aptiirime conneduiitur. Juxta iiifigne ty-
pogiaplii: Anno M.D.XV. Infra; Dire51forium,
Vide eJ. libforuin de Ciuitate Dei per eiindem typo-
giaphum, vbi c^nae dic^a lunt, de liac ctiam didla
putes. In lubfcriptione notatus annus M. D. Xlllf.
Calendae luniae. Jn autifa tituli pagina brcuis lo.
Amerbncliii ad Jecflorem praefatio extat, fed cjuae
folas librorunr Auguflini lnudes traclat.

1520.
Lttgdtin. aere et impen. Jo. Koburger ; arte /a*
fnen ac cura Jac. Saccon, £ S. Augufliui de Trini-
tate iibri XV. cjuibus TheoJogicae veiitates ilJuminati
dodoi is Francifci Maronis cunnecfluntur. Vna cnm
libris Auguflini de Ciuitate Dei plcrumque circum-

ferri folcnt. Cat. Bibl. Cafanat. T.Lpag, 342.

Versiones.
Graece conuertifle dicitur hos Jibros Maximns
Planudes ciiius capita nonmilla.^ quae prohant Sp. S.
,

etiam ex FiJio procedere, Ath

exfant inter Opiifcula
rea Tieologica qiiorundam (fequiornm) Graecorum
de Proceff. Sp. S. colleda a P. Arcudio^ cdita Ro-
mae typis S. C. de propag jide. 4. a pag. 187. F.adeni
iam a. 1630. ibidem edita elTe, quin etiam multo
prius 157^. Bafiieae 8- gr. Jat. per lo. Leunclauium
fuiffe pubJicata ex Wliartoni ad Caiieum Suppkmen-

tis, monent Colonienles. Sed LeuncJauii opus dubi-

to an huc trahi poflic, qnod aJiunde memoria teneo
ibidem capira aliquot de Trinitate exiibro^^ verae
vitae cognitione Gxt^ive quac ab Arcudio patiter in
,

opus laudatum p. 672. relata funt.

De
556 Bibtiothecae Patriim Latinorum

De Gallica verfione, cuius Cruciu:

Cenomanen*
jls meminit, recle Aatuunt Colonienfes, libros de
Trinitate cuin Jibris de CiuitateDei, ad quos verfio
iila fpcdat, ab eo effe confufos*

(45) De conftnfu quaiuor Euangelijiarum LIVJ

Sine afino

toco ef typogr, f. De confenfu quatuor euangelirta*

tum. Volumen charadere gothico admodum lucu*
lento et aequaii, in charta candida et denfa, blnis
columnis amplo fpatio imprefTum, quod in
fecretis

duplo leruat Bibliotheca Regia Academiae noftrae^

haud dubic Italiam patriam agnofcit. Incipit ab
ipfius Augufiinl fuper hoc opere in hbris Retradatio*
num tedimonio, quod Aatim libri primi initium
fubfequitur. Secundo autem, tertio et quarto libro
praemittuntur capitula^ id cft fummaria cuiufuis ca-
pitis. In fine: Explicitfeliciter Uber quartus Aure*
lii yluguflini yponienfis Epifcopi De ofmfu fancfo*
rum quattuor Euangclifarum» Deo gratias. " IMa-
gulaj) quaternas nuitierat a- 1. Aliae notae defunt.
Literis initialibus fpatium piane vacuum efl relidum*

1473*
Lauingae abfque typogr. indicio. f* Liber beatl
yponenfs qjifcopi Augujlini de conjenfu EuangeliJIa*'
rum in quatuor libros incipit feliciter: Sic in ipfd
Jibri fronte Jegitur. In fine: Liber. Beati. ylugU'^
flini. Tponenjis Epifcopi de Confenfu euangelijlaruntt,
explicitjeliciter. In ciuitafr, Laitgingen, Iniprejfus.
ylnno a partu Virginis falutifero. Millefimo. quU'^

dringentefmo feptuagefimo tercio. Pridie, Idus^

Aprilis. Confiat haec editio foJiis CV. Jiteris rotun*
dis ac nitidis imprefiTum, abfque cufiodibus, nume*
ris, fignaturis, iiteris initialibus ac tituiis* Defcri^
pfit
 '
Hijlorico Literariae Cap,V. 957

pfit Cl. Braun in Nct, H. LiL

(i 788.) p. 154. Ra-

rifHmam eHe compJures teflati funt Ihbliographl,

i
quos ctiam hraunius laudat.

T538.
Parif 12. D Aur. Auguftinus de confenfa
EuangeJifiarum. MttjC Britt,

1559-
Coloniae ex off. Hiron, Alopecii. D.Aur. Aug»
^,
de confenlu EuangeliAaium iibri cjuatuor. LataL
JJunau,

Gnlliram huius opens verjionem Lugd. 1526. g*

nicmoiat J^hc, le Long in Bibl. Sacr. p. 619, Colon^

(53^ De S. Firginitate*

1562.
Romoe ap, Paitl. Ma^iuthm. . . . S. Augurtlni
liber de S. Virginitate. 2!!^^:/, inter Opufcula SS.
DD. Ambrofii, Hieronymi et Augiiflini de Virgi-
nitate.

1638.
Paris chfz ^ean Cnnmfot. g. De la (v.ntQ vir*
ginite, difcours traduit de S. AuguHin, avec ^\qs re*
marques pour la clarte' de Ja dodrinc par Caude Se-^
gtienot (cums fub nomiue iatuirfe ferunt Icannetn du
Verges de Hauranne^ Abbatem San-CyranumJ* Per-
tinet ad hunc iibrum Cenfura S. Facultatis T/ieoIo*
;

gicae Parijjenfis, laia in Ubrum^ qui infribiiur:

De la fainte virginite etc. Pans apnd Adrian Ta^
puinort 1638. 4. GY. Bibl. lanfe.n. p. 198. a. 1722.

Ti)m. IL R Hyc
 2 58 Bibliothecae Patrtim Latinorum

Huc etiam rcferas:

1680.
Parif chez Helie Jojfct, 12. Traitez de mo-
rale de S. AuguAin, pour tous les etats, qui com-
pofent le corps de i'Eglife, fcavoir I. de la Ste vir-
ginite, pour les vierges; II. du bien de la viduite;
III. maniere dont on doit prier Dieu pour les
de la
veuves; IV. du bicn de mariage; V. du mariage et
de la concupifence; traduits en Fran^ois par Mr.
^mi Hamon.

(55) De vnitote Ecclejiae.

1602.
Moguntiae . . . . S. Augullini Jiber feu EpiAoIa
de vnitate Ecclefiae eontra Petiliani Donat. EpiAo-
lam, Argumenrii', Notis atque Analyfi illuftrata,
fludio Iiijli Cahiini, Extat in Eiufdem Praefcri^
ptionttm aduerjhs Haerett. Tractt, a pag.^^g. In
Cat. Bibl. Bodl. idem liber praeHxo a. 1605. lauda-
tur, vt femel iam a nobis monitum.

1657.
Helmaejladii ex typogr, CciUxt. 8. SS. Cypria-,
Tii et Auguillni de viiitate Ecclefiiie tradlatus. Acce-
dit Georgii Calix Tr, S. Theol. Dod. et iii
Acad. lulia Prof, primarii, in eorundem librorum
Jec^ionem Introdu&ionis fmgmentum , edente Frid,
Vlrico C A L I X T o , Georgiijilio.

1690.
VltraieEii apud vidiiam Guil. Ckrck, 4. Aure-
Jii AugiiOini^ Kpifcopi Hipponenfis, Liber dc Vni-
tate Ecclcfiae contra Donatirias. Ext. cum Com-
nientariis vherrimis ct vtiliflimis in Melchioris Ley-
Di;cK£Ri Hijloria illujlrata Ecclefiae Africanae^
cuius
 HiftorUo Literaviae Cap.V, 259

ciiiusfotum paene tomiim fecundum conflituit in-

fcriptum: Tonius Secundur ad Libnim /lugitfiini
de l^nitate Ec''li-fiae contra Donatijlar^ de Princl'
piis Ecclrfiar Africanae^ illiifqiujicie in Articnlis de
Capite Chrifo et Ecclepa^ de l^nitate et Schifnate^
plnrimijque Rcligionis Chri/lianae capiiibus agit.

Galllce vertit notulafque ad difficiliorum loco-

rum inteiiigentiain adfperfif Jac. Tigeou, Ande-
gaucnfis, Tlicol. Doctor et CanonicuiJ Ecclefiae Ca-
thedraiix Meteufis, cjuae iilius verfio piodiit Rhemis
I 567. 8. iub fir. Epifre ou le Livre de St. AugU'

Jlin-de /' Unite de V Eglfe, contre Petilien. Evcsqtie

Donatife^ avec certaines obfervations poiir entendre
ies lieiix plus diffidles ; iuiprime a Retms par Jean

de Eoigny, Cf. Duverdier ed. de Juvignij. T, IV,

'

p. 314.

(67) De Spiritu et Litera liber,

Saec. XV.
Sine anno

loco et iypogr, 4. S. Augufiini liber de Spiritu et

Litera. Adie^lus eft Tra^atus anonymi de pericu*
lis^ quae contingiint circa Sacranientum Euchari-
Jliae^ cui adnexa efl refolutio quaeftionis: vtrumfuf
fragia fa^a pro multis aequalitir profnt Jtugidis?

Exhibet Cj. Seemiller ffc, L p. 191. Totum

volumen foliis XXX \ III. conficitur, exfcriptum cha-
racflere gothico, quim
comparatione ibidcm
aiius

, propius declarauit. LineaeXXVlII paginam (aciunt.

Numeri, fignaturae, cufiodes, initialcs iireriie et ti-

tuli defuut, nifi quod ab initio le^^itur: Incipit pro'

loguf beati Augnflini Epifcopi in libro (fic) de Spi-
R 3 ritu
fi6o Eibliothecae Patrum Latinorum

ritu et litera; et in fine libri, qui in primam pa-

ginam folii XXXV. incidit:

Explicit liber Beaii Augnjlini

epifcopi defpiritu et litera.

Saec. XVI.
1524.
Norimbergae D. Aur. AugnflinL de Spi-
ritu et liteia liber viius. Laudant Colonienfes,

1527.
Coloniae apud Heronem Alopecium. g. D. Aur.
Auguflini de Spiritu ct litera liber vnus. Eandem
cditionem fub anno 1528. profert OJfmger m Bibl.
Augujlin.

1538.
Parijiif apud loan, J^oigny. 16. Idem liben
Ojffinger.

Parifiis apud Anton, Augarellumfub interjgnio

D. lacobi , via ad S. lacobum S. Aur. Au-
guHini de Spiritu et litera liber vnus vna cum epi-
ftola ad Sixtum Presbyterum aduerfus Pekgianorum
argumenta.
1542.
Parijiif. ... 8» Idem liber. VidifTe fe teflatur
audor Colonicnfis.

1545-
IVittfmber^ae impreffit lofphuf Ktug. S- Augu*
flini, Hipponencnfis (Jic) Epifcopi, liber de Spiritu

et litera. Cum pracfatione et praemonitionc let%-

ris. Nefcio an lailitur Hendreichiuf in Pand. Bran^
deb.j^. 341. editionem Vitebergenfem a. 15 48. laudans.

1568.
 ^''Hi/lorico Liferariae Cnjj. y. - 261

1568.
Anliierpiae. 16. S. Aur. Aug. de Spiritu et 11-

tcra ad Marcellinnm iiber vnus, Einldem de natura

et gratia. Item de fide et operibus. Colonienfes
ex Lipmio et Bfcmanni Cat. Bibl, Francof, p. 35,
quibui» aJde Hendreichiiim L L

Saec. XVIII.
1767.
Lipfae apud lo, Frid, Witzlehen, 8- Aur. Au-
gnriini, Hipp. Ep. de Spiritu et Littera ad Marcelli-
num liber vnus e recenfione Benedidinornm e Con»
grcg. S. Mauri Varietate Ledionnm animaduerfioni-
bnfqne breuibus iiluflratus ab /a. Chriji, Benianu
Teegio. S. S. TJieoJ. CuJt.

In praefatione pauca de occafione libelli huius

itemque de editionibus ac recenfionibus eins monen-
tur, vbi etiam ad aliorum iibrorum fingulatim edito-
rum mentionem decurrit. Infcripfit Erdm, Rudol-
plio Fifchero, Theologo Coburgenfi.

1770.
Lipfiae apud loh. Frid. Langenhemium, g. Aur.
Aug. — de Sp. et literis ad M. iiber vnus. — ite-
rum edidit rel. 7o. Chrif. Beniam. Teegius. SchoJae
Sangerh. CoLlIL
Correc^iorem fefe profitetur altera editio, auda
infuper indice rerum memorabilium,

Versiones,
Circumfertur Italica h, t.

M43.
Venezia per Comin da Trino, 8» Opera vtilir.

fima del B. Agoflino V. I. de fpiritu et litera chia-

R 3 niata,
a62 Bibliothfcae Patrum Latinorum

niara, al R. Marcelliiio, nov^raente di latino ia vol-

gare tradotra.

Gallice etiam aliquoties conuerfa eft, vt fequen-

tia tellaii poflunt.

«547.
Lyon par ^can Pitier. 1 6. Le livre de 1' Efprit
et de ia Lcttre de S. AuguOin, traduit par Jacquer
le Conte. cf. Duverdier ed. noua. T*ll^,p, 374.

1551.
Parif de V imprimerie d^. Mich, Vofcan, 4. Opus.
cule de Si. Auguflin Eveque de Hyppone en Afri-
que de rEfprit et de ia lettre traduit par Valtntin du
Caunoij. Maitt. P. II. T.lli. p. 598. Duverdier ed.
noua T.IV. p. 439.
1700.
Paris chez ^ean Bapt. Coignard, I3. Le livre
de S. AuguHin de l^efprit er de la lettre, traduit en
Fiaii^oii. fur Tedition des PP. Benedidins, par Phu
lijppe Goibaud du Bois.

(68) De fide et operibus liber L

1473.
Coloniae, ... 4. B Auguftini liber de fide et
operibus. Cat. Bibl Bodtei.

15:5.
Argentorati ex officina litteraria Ingenio/t viri
lo. Gricnin^er. 4. Diui Auguflini libeihuv aureus de
fldc ct operibus: Extat cuni Tjidoro dr fe^is et no-
minibus haerrticorum^ item Hieronymi Ubro de perp,
Virg. Mariae et Epijlola eius contra Vigilantinm
iundlim editis ab Hitr. Gcbu-iler., cathedraiis aedis
Arg. Litterarii Ludimagidro. fvl. V-XXVI.
uiugU'
 Hijlorico Literariae Cap. V. 265

Aiigujlae Vinddic^ 8- D. Aur. Aug. liber dc

fide et operibus. M. Bibl. EccL CoL p. 737.

1528.
(Coloniae.) Excudebat Eucharius Ceruicornius,
g. D. Aiir. Auguftiiil de ilde et operibus liber vnus.
Occurrit lubinde conipadus cum libro eiufdem de
natiira et gratia ex cadem officina.

1534.
Paris apud loannem Roigny. D. Aug. liber
1 6.

de fide et operibus. Maitt, T,U, P, Il.p.jgg. ed. a.

1539-
Lipjiae. 8. B. Aur. de fide et ope-
Aug. liber
ribus cum praefatione Georgii JVicetii. cf. Becnian^
ni Cat, Bibl. Francof. p. 35. vnde iam laudarunt
Hendreichius et Cotonienfes,

IS53.
Cotoniae aptid Petrum Horjl. g. Idem liber cum
Enchiridio eiufdem vide fuo loco.

1568.
Aniuerpiae. g» Wem liber laudantibus Cotonicn-
fbus 1. 1.

1652.
Francof. ad M, et Rintdii, 8- S. Aur. Auguflini
— liber de fide et operibus^Edente loan, Henni»
. chio. Cum dilfertatione eiufdem argumenti eodem
audore. Hendrdch. in Pcnd. Brandeb, p. 342.

M45-
Venezia per Comin da Trino, 8. H libro ael
B. Agoflino V. I. della Fede e dell' opere, di latino
in volgare novamente tradotto.
R4 {l^)De
 A

26 Bibliothecae Patrim Laiinorum

(73) De naitira et gratia»

1524.
Norimbergae, ^. D. Aur. Auguflini de njiM.ira

ct gratia liber vnus. Notatur a Colonienjibus.

1528.
Eucharius Ceruicornius excudebat, In fine:
j4pud S. Coloniam impenfa M. Godefridi Hiftiorpiiy
ciiiis Agrippinenjis cehberrimi, 8. D» Aur. Aug. do
Natura ct Gratia Jiber vnus. Praefatus eft paucis ver-
bis lo, Petreius,

1568.
^ntuerpiae ap. Gymnicum. 8- D, Aur, Aug. liber

deNatura er Gratia. M. Bibl. Eccl. Col p.737- ^"^o

ii vera prodidit, accenfeif debet Iiaec editio rarilli-

niis, paucis niniirum libris iis, quos Antuerpiae

lcaunis Gymnici ceJebiis cjuondam typographi Co-
lonienfis inipenfis imprelli funt. Sic enim Aatuere
nialim, quam cum Gymnicum ipfua) Ant*
Maetfario
verpia CoJoniam migrantem facere, cum ex Anna.
libus etiam confiet, eum iam anno 155$. CoJoniae
preium exercuiffe, adeoque non pod; annum 1540.
demum, cuius ^nni editionem Autuerpienfeni Mact-
tarius commemorat, douiiciiium ibi figere potuit.

Comierfiis efi hic iiber in lingwam Italtcam h. t

M45-
Vemzia pcr Comin da Trino, 8' H ^ibro del
B. Agortino Vcfcovo Ippouenfe, di natura e grazia,
confra Fciagianii di latino in voJgaie novamente
tradotto.
 :

Hiflorico Literariae Cap. V. 265

(74) Dc CimiaUDn Libri XXIh

Saec. XV.
1467.
JE Monajierio Snblacenji. f. max. S. Aiir. Augu-
flini de Ciuitate Dei libi XXll. lu calce
i

AvRELii AvGvsTiNr. docloris egregii

atque Epifcopi yppoiieniis de ciuitate dei liber I
vicefimudecundus explicit contra pagano^. Snb
anno a natiuitate. doniini M.CCCC.LXVJf,
PontilicatQ Pavli Papae fecundi anno eius
tertio. Tertio regnante Roiuanorum Impera-
tore Friderico. Indiclione XV. die vero
duodecima menfis Innii

Deo Gratias ^^^

AL.
ImprcfTerunt Conradus Sw. et Arnoldus Pannsrtz
iuuante haud dubie viro aiiquo folerti, cuins nomen
in literis GOD
AL. infidere tam facile fibi omnes
perfnadent, quam operam in expiicandis eorum my"-
fleriis perdunt "^). Paginac ia dnas coiumnas iiiiea^
rum 44. imprefiae funr, quas ampli niargines ani-
biunt. Praecedunt XII. Rubricarnm foiia. cf. Aii'

'^^ff^'- P» 6. Recenfent etiam Debure Biblio^r. injir,

T. I. p. 343. Extabat in Bibl. Diuis de la l^atiere^

1468.
Romae in domo petri de Max. f. max. Augu- S.
fiini de Civ. Dei libri XXII. In Calcc: IIuc Conra-
R 5 duf
*) Lairins Gratias Oinnipotenti Deo a Laudembachio
jnterpretatur, Sed huic oinnino obftare videntur
verba Deo grafias, vt refte etiam Audiflredus
monuit. F^robabilior Petri Scriuerii fententia, Go^
defcbalci f, Godofredi Akmanni nomen fubftituen-
tis, videri poflit,
z66 HibUothecac Patrum Latinorum

linfopufetc. Iri Domo Petri de Maximo. M.CCCC.

LXVIII. Hiiiiis editioiiis' characfter, mea quideni
fententia, nitidior eA, qiiani in Ladantio eiufdcm
anni. Sed textus inquinatior efl: et mendis fcatet
foedillimis. Praecedunt XIV, folia rubricarum. Cf.
Dfbure Bibl. infir.^ Cat. IHbl. Smithianae (Venet,
1755. 4.) p. 27. et BibL Pinetl, T.L p^S^.

1470.
Romae apud eofdem. f, max, S. Auguftini de

Civ. D. JibriXXII. Jn calce: Afpicis iliuftrif etc.

Audiffredus diligenti trium editionum Romanarum
inter fe comparatione citra omnem dubitationem po-
fuit, diuerfas inuicem elTe atque fingulatim iteratas.

Atque haec tertia etiam praccedente emendatior efl:

et pleraque vitia eius abflerfit. Extabat inBibLPinell,

Venetiis per lo. de Spira et Vindelinum fratrem.

f. Auguftini Jibrt XXIL de ciuitate Dei. In fine:
Qui docuit f^enetof exfcribi pnffe lohanneSy
Menfefere trino centena volimina Plini.,
Et totidem Magni Ciceronis Spira Hbellos
Ceperat Jlureli , fuhitafed morte peremtus^
Non potuit ceptum V^enetis finire volumen^
Vindelinus adejl fiufdem Frater et arte
Non minor Hadricaque morabiiur Vrbe.
M.CCCC.LXX.
Praecedit rubricorum tabula XIV. foliis. Debure
Bibliogr. injlr. Biblioth. Snnthiana. Cat. Bibl. Bti*
nau. Laudant candem Cat. Bibl. Reg. et Bibl.PinelL

M73-
Mogunfiac per Peir. Schoeff*r de Gernsheim. fi
11. Voll. B. Aur. Aug. iibri XXII. dc Ciuitate Dej
cum
 Hijlorico Liieyariae Cap,'V. 267

cum Thomae Falois et Nic, Triueih commentarils.

In fli\e iLibris cliaraderibus: Jgitur Aurelit AiigU'
ftini etc. iaeionymianacn ib. a. 1470. per
(cf. edit.

eund. typoor. txcufain) confummatnni per Petrum

Schoiffer dc Gernzkeim^ anno Dommi M.CCCC.
LXXiij die V. menjis feptmbrif prejidibus ecck(ie ka-
tolice sixto tercw Pontijice lummo^ fedi Ant Mo-
guniine Adolfo fecundo pve.jule magnifico tenenie
autem ac ^ubernonte Oirijlianifun Monarchia hnpera'
torcjereniffimo FretiericoiercioOfarefemperAuguJio,
Incipit a tabnla capitiim libri primi, quae vna
cum excerpto ex iibiis Retradlationum vno folio
comprchendi(ur. Tum lecjuitur ipfum Auguflini
Opus totum intra lioc primum volumen abfolutum,
inv]ue fine Jegitur: Finiio librojit laus et gtoriaChri-^

Jlo. Deinde minio imprefliim: Textus fan&i Au-

guj^ini de Ciuiiate Dei^ Maguntiae imprejfus^ expli*
cit feiiciter ^ anno LXXiij. Alterum voiumen com-
pleditur commentaria fupra laudata cum indice ai-
pbabetico. Ad vtramcjue voluminis calccm finita
fubfcriptione, more confueto, infignia typographi
minio imprefla cernuntur. Debure Bibliogr, inftr,
Seemiller fafc. L p, ^Lj. Braun Not, H. Lit. (1788.)
p. 159.
Audorcs vero horum Commentariorum, quae
prima vice hic excufa funt, Angli vterque fuerunt et
de Fr?.edicatorum ordine ambo. Nicolaus Treueth
feu Tritiei., vel etiam Traucth^ origine NortNxncen-
fis erat, natus circa annum 1258 vitaque fundlus
a. 1328' Commentatus efl in omnes
libros XXIf.
Tliomas IValleis vero feu Fallenfif^ aliis GualoisvQl
corrupte f^alois., haud dubie quod ex principatu
Wallia oriundus eflct, Theologiae Doc^or Oxonien-
diem fuum obiit a. 340. fcripfitque Expofitio-
fis, 1

nem in deccm primos libros e XXU. deCiuitateDei,

quae
X
 a6s Eibliothecae Patrum Latinomm

qiiae finitur in libro X. cap. 39. Vtriufqne ope*

rani magiii oiim factam efle teftantur innumera
MSS. i]uae adhuc in bibliothecis Parifienfibus potif-
(laiuni fupeifunt exempJa, de quibus vid. Echard
inSS. Ord. Praed. Tom.ll. pag. 561 597, Credi- et

tum efl aliqnando, Treuethum et Thomam coniun*

<fto fludio iflas iuGubrationes compofuifle, falfo ta-

nien. Nam illa coniundio, qpemadmodum etiam

in hac prima editione obtinet, notariis debetur et
omnibus codicibus MSS. eft foiemnis. Nicoiai aii.
tem Treuethi expofitio in X pi iores iibros nunquam
prodiit atque hoc cafu fortafie in perpctuum luci
fubtrada efi. Cf. praeter laudatum Echardum lo-
cupietinunum in h\^ audlorem, Fabric. Bibl. Med.
et luf. Lat.

1474»
Romae ap. Vdalr, Galliim. f. max. S. Auguflini
de Ciuitate Dei iibri XXII. In caicc: Prtftns Aure*
lii Augujlini Hipponen Epi de Ciuitate Dei preclO'

riim opuf : Alma in vrhe Roma toiius inundi regina

et digniffima imperatrice : quejlcat ceteris vrbibus di'

gnitate prtpji: ita ingenio/is viris ejl rejerta: non
attramento plumali caiamo neqiiejlilo ereo: ftd arti"
Jiciofa quadom adinueniionefeu cara&erizandi fc ejji»
glatum ad dei taude.m indu/Irieque eji confummatum,
per Vdalricum Galluni Almannum et Sijmoneni Ni^
colai de Lucn. Anno Domini M.CCCCLXXJUl.
die vero UIL menfxs Februarii, Poniificatu vero
Sixti diuinina (ftcj prouidentia Pape quarti anno eiuf
tertio.
Antecedunt rubricarum foiia XIII. cum foliis
duobus puris. CharaL^cr non omnino tam iuculen-
tus eA ct magnus ac Romanarum editioniini, fed lon*
ge contra acqualior,

M75-
 Hiftorico Literariae Cap. V. 269

1475-
Venetlis ap. Nic, lenfon. f* S. Auguftini de Ci-
vitate Dei libri XXIL In fine: Aitrelii AuiJ^iifttni
'

opus de ciidtate dei feliciter explicit: confeFtum vene-

tiis ab egregio et ciiligeii magiftro Nirolao ienfon:
Petro Mozenicho principe: Anno a nafiuitate domi'
ni milffimo quadringentefimo fepiuagefmo quinto:
fexto nonas ocifobrei.
ImpielTuni eft coluninis binis; incipit a iabula
capiium IV. folia compledente. Cat. Bibt. Ducis de
la l/atiere., if. Bibl. Smithianae. Seruabat eandem
olim Bibl. Pintllii^ itemque vna cum fex pracceden-
tibus Hibl. Creuennae. vid. Cat. nouiff.

Venetiis per Gabrielem Petri de Taruifio. f. S.

AuguHini de Ciuitate Dci libri XXII. In fine: AU'^

relii Augufini de Ciuitate Dei Liber XXll. et vlti'

mus feliciter finit. hnprfffumqiie efl opus hoc a di*

Magiftro Gabrith Petride Taruifio. M.CCCC.

ligenti
LXXV. exiftente Petro Mocenico Diice V^metiarum,
Venetiis. Cat. Bibt. Eud. T.I.p.S9' vbi merito ra-
riffimis libris accenfctur. Ex Catalogo vero Bibl.
JDucis dt la Valiere difcimus, biniscojumnis volu-
men eife impreffum, praci edere materiarum tabu-
lam XIV. foliivs, flgnaturas ^fie a - D fecundi aipha- i

beti. Mcmoratur etiam in Cataiogo Bibl. Bodieia-

nae ed. recent. p. J>8. apud Denif in Bibl. Garell.
T. I. p. 135. Addatur Cl. Reufs ia Bitl. Tubing.
(1780.) p. 69.

M77'
Neapoli per Maithiam Morauum. f.min, S. Au*
guflini de Ciuitate Dei libri XXII. lu fine: Aurelii
Auguflini dt Ciuitate Dei liber XXlL et vltimusfe-
liciitr
270 Bibliothecae Patrim Latinorutfi

liciter explicit, Impr^Jfumqiie eji opuf hor Nrapnli

a diligfnti magij^ro Mattlna Moratio, /^nno Chrifti,
M.CCCC.LXXriL Cat. Bibl. Ducis de la Faliere.

1479.
Bafilfae per Mich, Wenfzter, fol. lidem cum
commeiifarlis TJiomae Valois et Nicolai Triaeth. In
fine charadere rubro impreirum.

Igii aurelij auguftini ciuitaiir orthodoxe fidfrif

pfulgidi de ciiiitate dei opus praeclarijjlmnm, hinis fa^
cre pagine pfefforibus eximiis id commentantibiis. ru^
hricis tabulaque difcreium pcelja in vrbeBafilica. par»
tium alemanie. quam non folum aeris clementia et
fertilitas agri verum etid impmentium fubtilitas red-
dit famantij/imd ad , laudeni trinitatis iaJiuidue ciui»
tatis dei fjfdis, ingenio et indujiria Mihahelis JVenfz'
ier. Annofaiutisnofirepoft. M. et CCCCLXXIX.
Viij kl. aprilis operoj} ejl confummoium,

Siibter his infigiie typograplii minio pariter re-

fulget. Incipit a Senfentia Augujlini ex libris retra^
6fationuin, quam Hatim tabula capitnm iibri piimi
fequitur, cuiufmodi vnicuique iibro eft prat-fixa. Pofl
textum legitur fubfcriptio rubro item chara<ftere c^a-
rata additoque infra typothetae infigni: Texius fan-
dii Augujlini de ciuitafe dei Ba/tlea imprejfus. Explim
cit fe.liciter. Anno LXXIX. Adhibiti fuut chara-
(fleres goihici lucuientae formae, mq textu mai'»ies,
in Commentariis, qui pone fequuntur, longe mino-
res. Columnae binae, prorfus abfunt numeri (i- ,

gnaturae, cuflodes, litcrae initiales titulique. De*

bure in Cat. Hibl Ducis de la Vaiiere. Seemiiler In*
cunab. Ingol/i, Fafc. IL p. 36, fq,

[14S2.]
 x

. Hijiorico Literariae Cajj, V. 27

[1482.]
[Romae /a/.] Aiigurtinns de Ciuitate
Dei. Huiufce editionis memoria fola perfiat apud
Labbeiim NouaBibl. MSS. p. s^T.num. DCLXXXIX.
vnde Maettarins m forulos fuos retulit 7^./. P.IL
p. 435. Latrius Jaudabat infuper eiufdem libri pa-
ginam 354. n. MXXIX. Sed perperam vt dudum
folita acerbitate monuit Audiffr. p. 252.

1484-
[Louanii f. S. Augufiini de Ciuitate Dei
cum Commenr. Tii. Valois.] Maitf. T. L P, IL
p. 455. addito Heidani tefiimonio ex Cat. p. 6. n.
121, abfc]ue vberiore declaratione. Incertum er2;o
eundcmne typographum, qui a. 1488. prelo eum
fommifit, an alium audorem agnofcat.

1486.
Veneiiis per Bonet, Locaietlum. 4. B. Augn-
flini libri XXII. de ciuitale DA. In fine: Opiis de
ciuitate Dei feliciter explicit : confedium Veneiiif per
Boneium Locatellum ^ impendio et fumptibus Offo"
viani Scoti Modoeiienjis. 148^. quinio Jdibus Fe-
bruarii. Cat, tibr, rarior. Bibl. Budenf. et Bibl^
Pinell.

1488.
Thotojae per Henricum Mayer Alamammi. fdie
XIL OSiobris?) f. min. Thomae Valois et Nicolai
Triueth Commentaria in Jibros S. Augufiini de Ci-
vitate Dei, vna cum compJeraento fratris Nicolai
Cerfetli. Cf. Cat. Bibl. Creuennae nouiff,

Louanii per loannem IVeftfatenfem, f. Augu-

flini de Ciuitate Dei l XXH. cum Comment. Th.

Valois
273 Bibliothecae Patnim Latinorum

Valois et Nic Triueth. Imprejfum in atmm

Iii fiiie:

Vniiierlitaie Louanimji^ quae Brabantiam haud par*

vtm prae ceterif ornatam reddit^ ingenio et indiiftria
loannis IFeJlfalenfa. Anno M.CCCCLXXXVHL
XlIlL Caltndas- O^obrir,

Maittaire T.I. P.II. p. 493. Apud alios tamen

bibliouraphos mentionem eius non inuenimus, niti-
turquc adeo folius Maettarii fide, cx cjiia eandem edi*
tionem laudant Colonienfes, Oilingerus aliicjue.

M89-
Vmftiit typis Vincent, OSfauiani Sroti. /. Au-
guAinns- de Ciiiitate Dei ciim commentariis Thomae
Valois, fiueWalleis et Nicolai Triueth. Cat. Bthl^
Cafannt, vnde fijppieri poterit Maettarius T. I. P. II,

p. 510.
-^ -<^

Baft. app lo. Amerbachium. f. Auguflinus de ci»

<;itatc dei ciim commento. In fine:

Hoc orjus exacfiim diuina arte loannis

Anierbacenjis : ItMor vbique lefras
Inuenis in textu ^tofisfen niargme mirunt:
Qiio merito gaudet vrbs Bnfilea decus,

Anno faluliferi virginalis partus ouiogefmo nmo

fupra millefmum quaterque centefimum Idibus Ft^
briiarii.
Cotnmentarii funt Thomae Valois et Nicotai
Triueth., facrae paginae protcirorum ord. praedicat.
Ac iliius c|uidem notae in cap. 29. libriX. deficiunf;
leliqua per Nicolaum Triueth funt con'cripta. A Ni^
colao qnoqiie profeda eft tabula leu index.
dlet e(l gothicus,coiumnae duae, fed Cowmfnto
Chara*
I
vtrinque appofito quatuor plerumque paginam fa-
ciunt. In intenore tituli pagina Augufiini effigies

ligno
 Hijlorico Literariae Cap, V. 273

ligno imprefla cum alla ^gura emblematica, infcrf-

ptione et verllbus Gonfpicitur. Defciipfit eandem

jBratmius Not. H, Lttt. T.IL p. i83.

1490.
Ba/iUae ap. Amerbach. f. Editio anni praecc*
lo.
dentis accurate itcrum exprefla, finita irlibuf Februa*
riif. Dmis GardL Bibl. p. 154. Gemeiiifr Regens^
hurg. Bibl p. i<j7. Extabat etiam in BibJ. Dncis di
la f^aliere. Gefsner Liibeck. Bibl. po i. Curiofe de-
fcripfit Mafcli Beytrr. z^ Gefclh merkw. Bb, St, II.
p.7 3.f(j.
1494-
Friburgi, f Amerbachianae iteratio. In fine:
Fimtum eji hoc opus in friburga. Aiino incarnatio'
iiis Diii MCCCCXCnn. Ext. etiam ia Cat. BibL
BodL et Creuennae nouiff.

Sine anno

toco et typogr. f. ^S, Auguftini de ciuitate Dei

1. XXII. cum Commentariis Thomae Valois et Nic.
Triueth.
Huius editionis rariflimae iuxta quam antiquifll*
mae notitiam fuppedirant Cl. MoreUus in Bibl. Pin.
T, f. p. 86. Seemiller fafc.I. p. i2o. iterumcjne non
minori diiigentia defcripfit Plac. Braun in Notuia
Hifl. Lit. p. 9. 147^. duabus
Confl:ut, vt editio a.

quodammodo partibus, quarum prior textum, maio-

ribus literis, poflerior commentarium minori cha-
radere columnis duabus impreflum fiflit. Ac tex-
tus quidem pagina XLVII. commentariorum vero
LVII. lineas compleditur. Literas Germanicas ap-
pellat Morellus ; Seemillerus plane fimiles eiTe vult
iis, quibus recufus efl Auguflini liber quartus de do-
(
tftrina chrifliana per lo. Menteiin Argcutinenfem,
Tom.IL S cui
274 Bibliotkecae Pafrum Latinorum

cui idcirco acceptam referre nullus dubitaf. Qui

cum iam a. 1478- diem obierit, ante hunc ccrte ex-
prenTa efle deberet. Sed longe vetuAiorem putat,
jiec ab anno I470. valde remotam, adeo, vt piin-

ceps forte cum commentariis laudatis flatuenda fo-

ret, quam fententiam iam Morcllus amplcxus fuerat.

Caret omnibus, quas fcquior aetas per artis progref-
fum fenfim introdnxit,foliorum paginarumque notis
liumerifue, item nec non titulis
literis initialibus,

tam in fronte opcris, quam fingulorum librorum

aut capitum initiis, quae foio fpatio vacuo, nec eo
admodum amplo inter fe difiinguuntur ,
praeter-
quam quod ad calcem libri XVIII. fubfcriptio, et de-
liinc a libro decimo nono inlcriptiones librorum et

capitulorum inueniantur. Nihiiominus occurrunt

frequenter marginalia decurtatis textus lineis appofi-
ta, quod quoque eorum librorum
in Kafiicei)fibus
editionibus deprehendere me memini. Denique iii
fine textus iegitur: Flnito Ubro fit latif et gloriaChri»
fio; poft commentaria vero tabula materiarum de-
cem foliis non omnino integris comprehenfa dcfinit
fubiedo: Explicit Tabula,

Saec. XVI.
1515.
per Ad, Petri de Langendorf, f. Diui
Ba/ileae
Aureiii Augufiini, Hipponenfis Epifc. ad Marceiii-
num de Ciuitate Dei coiitra paganos iibri duo et
viginti: opus digniillmum: kumanarum diuinarum-
que literarum difcipiinis clariilime refertum. Ciim
Commentariis- Thomae Valoir et Nicolai Triueth:
nec non additionibus lacobi Pnffanantii atque thco-
logicis veritatibus Francifci Marouif, Porro imprcf-
fum ci\ titulo infigne Adami Petri addito Anno
M.D.XV.
 Hiflorico Liferariae Cap.y. 375

M.D. XV. Iiiffii: Dire^orinm in /ingulos' fotitif

operif libros indice certo congejlum- In pagina auer-
'
fa cadcm, quae in Ainerbacliiiina habentur. Praeti-

/ gitur deiiide praefatio Fratris Conradi Leontorii

Malbonnenjis (fic) charadere romano iniprelTa, qua
ranonem et inftitutum operis Augurtiniani docet. Iii

fine ciufJem Conradi Leontorii Malbronnmjis (fic)

fubiicitur epilogus, in quo ingentem textus emenda-
tionem, multorum MSS. coJlatione perfcdam polli-
cetur, nec non fubfcriptio, cjuae lohannem Kobur-
ger, N^urimbergenfem Bibliopolam, impenias im-.
primendi voluminis fecifie fignificat. Haec quoque
rotundo charatftere, rcLquum volumen Lteris gothi-
cis quatuor pleiumque, interdum etiam quinque co-

lumnis et crebris fedionibus impreifum oculos et

hoc ipfo et vario charaderum genere in eadem pa-
gina obuio oifcndit. Cafp. Barthiiis Aducrf. 59.
10. p. 2795. hanc editionein muitis MSS. nieliorem
vocat.

1520.
Ltigdiini impenjis lo. Koburger , arte lac^ SaC'
€on, f. Augufiinus de Ciuitate Dci vna cum tibris
de Trinitate, quos vide. Plane expreifa eft praeee-

dens Eafileenfis.

1522.
Bafileae apud lo. Froben. f. D. Aur. Augurtini
opus abfolutiilimum deCiuitate Dei, ad vetera exem-
plaria collatum et commentariis illuilratum fludio et
labore lo. Lud, Viuis. Cat. BibL Rfg Mif Britt.
et Budenf Prima haec efl editio cum V-iuis com-
inentariis. Pofl dedicationem ad Henricum V1IL
Angliae Regem, dat. l.ouanii Nonis luiiis M.D XXII.
praefatio occafionem operis Augufiiniani docens et
fingularis praeterea de veteribus interpreiibus huius
S a libelU
a7 6 Bibliothecae Patrum Latinormn

libelli deque Gothis qui Roniam cejjerint diflertatio

eft adieda.

1554-
Pcirif» f. S. Aur. Aug. de Ciuitate Dei , edente
Liid. Viue, Cat. Bihl, Bern. T. L p. 1 6.

'555.
Carolum Guitlard. f. lidem libri
Parijiif apiid
cum eodem Commentario. Laudant Colonienfes
p. 739. Si praecedens editio rede fe habet, noa
dubito,quin ex eodem bibliopojioprofedafitachaec.

Baf
ap. Hier, Froben. et Nic. Epifcop. f. D.
Aurelii Auguftini, Hipp. Ep. de Ciuitate Dei hbri
XXII. ad prifcae venerandaeque vetuOatis exemplaria
denuo coliati eruditiffimifque infuper Commentariis
per vndequaque dodliff Virum /0. Lud. Viuem ilhi-
flrati et recogniti. AcceiTit index foecundiflimus.

In auerfa tituli pagina Henrici, Angliae Regis,

epiftola legitur, qua Lud. Viui pro oblatis fibi Au-
gudini libris gratias agit, data Grenuici die XXIllL
lan. 1523.
1570.
Bafieae per Ambrofum et Aiirelium Frobenios
fratres. f. D. Aurelii Auguilini, Hipp. Ep. dc Ci-
vitate Dci XXII. ad prifcae venerandaeque ve-
libri

tu/iatis exemplaria iam iteruin poft virum vndequa-

que doclifllmum loannem Ludouicum V^iuem fum-
mo flndio coJlati ac eiufdem commentariis eruditifli-
mis ilhiflrati. Acceflit Index muito, quam antea fue-
rat, foecundior.

Videantur qnae de hac editione in Annalibus

Colle&ionum nofauimus. In toto voJuminc niliil

e/t
 Hiflorico LiternriaK Cap.V. 277

cft praetcr praefationeni qnod ad integram operum

,

editioncm refpicit et impedire potuit, quo aiinus fc-

paratim hic tomus venderetur.

1596.
(Gemuae) excudebat Jacobuf Stoer, 5, 11, To^
mis, D. Aur. Aug. Hipp. Ep. de Ciuitate Dei 1. XXH.
Tomum qiiintum Operum omnium h. 1. et a. excu-
forum efficiunt. Vid. fupra in Annalibus Opp*

Saec. XVII.
1600.
Antuerpiae apud Plantin, foL lidem libri. M,
BibL Colon,
1610.
Geneuae g. lidem libri. lifdeni fponfo»
ribus.

1613.
Parifisfub injtgni vrbis.
f S. Auguftini l.XXII.
de ciuitate Dei, recogniti per Theologos Louanien-
fes ; cum comment. Leon, Coquaei et lo,Laid. f^iuis,
Cat, BibL Tkott

1634.
Francof tijpis Wechei Dan. etDav.Aiibriof
op.
€t Clem. SchUich. f Cafp. Barthii Commentariorum
in D. Aur.AuguAini Ciuitatem Dei Liber primus feu
Aduerfariorum Comment. Lib. LX. Extat cum Ad^
-verfariis a pag. 3816. fqq. Praecedit haec eius ad-
inonitio: Eccum tibi^ amice le&or^ commentario»
rum nojlrorum in Ciuitatem Diuinam Augnfinu
multis cxpetitum. Sequentur ipfa Commentaria , /i
Deus vita dederit; Opus immenfum^ f/, licet omi'
nari^ aeternum, JReiiquimus autemj vtfcripfimus;
S 3 nmi
378 Bibtiothecae Patrim Latinortun

nonfublatis iis, quae ex Aduevfariis in hunc Conu

mentariiim transtuHmus ; idque confilio^ vt qnale
ipfumOpusJit^ eofaciliiis perjpiciatur. Quae ipfius
Barthii veiba eo liibentius huc transfcripfiiruis, quod
nuper dcinum Lipenii^ fubleftae non raro fidei te-
flis, audoritati tantum dediire Colonicnfes vidimus,

vt retragantibus iiceiChrift, Danniii^ Barthio quon-

dam fannliariffimi, alinrumque, quos ipfi in medium
producunt, melioris notae fcriptorum teflimoniis
graniilimis,non prorfus famen de integri huius Bar-
thiani commentarii editione, qualem Halae Sax a.
1620. fol. lucem vidifTe Lipenius prodiderat, de-
fperarent. Impofucrat illis etiam hoc, quod ipfe
Barthius in fnis ad Statium Animaduerfionibus fac-
pius hulus commentiuii in Augufiinum meminifTet.
Scd qiiae ibidem cx iis proferunt vcrba, tantum fcri-
ptum iam fuilTe eum probant, non item, vt ipfi vo-
Junt, editum. Ceterum ingcns tunc temporis apud
dodos homincs huius commcnrarii fuit defiderium,
imprimis quoniam ipfe audor de eo tam magnific©
locutus erat, et oppido pauci erant, qui non eximie
reconditam iflius viri docflrinam admirarentur. Ho*
di(' non maiorem in eo iacluram orbem erudifum fe-

cifTe credimus, quam in eo, quem Salmafius fuper

Arnobium meditabatur.

1636.
Parifiis fub inpgni niagnae Naiiis, f. S. Aurelii
Augufiuii, Hipp. Ep. Dc Ciiiifate libri XXII. Ex
vetnfiifTuiiis manulcriptis exemplaribus per TheolO'
gos Louanienfes iib innumcris mendis repurgatus.
Qiiorum dihgcntiaiTi atfcflatur lub finem Tomi , ca-
iligationum ratio et leCHonum varietas maiori ex
parte annotara Cum Commentariis nouis et per-
petuis R. r. F. Leonardi Coqnaei^ Aurelii Eremi-
tae.
 Hillorico Literariae Cap,V. 279

tae, Auguniniaui, Dod. Theol. Parif. tt lo, Lud.

Viuis.
Infcripfit Leon. Coquaeuf Chrinianaea Lotharin-
gia Magnae Etruriae Duci Matri a facris Confeflioni-
hus. Notae eius aeque copiofam theologicam eru-
ditionem oriendunt, quam Lnd. Viuis commentarius
omuigena antiquitatis dodrina ilhiAris eft. Ipfe quo*
cpe dd iufcj-ipfioney occajione^ pariitione^ dignitate
et vtilitate Jiorum librorum, quod haud perfundo-
rie Viues egerat, denuo commentatus eft.

1651.
Parifis f. lidem cum Coquaei com*
mentariis. Ita Colonienfes.

1661.
Hamburgi fumt, Zach. Hertetii. 4. //. Tomir.

S. Aur. Aug. Hipp. Ep. de Ciuitate Dei hbri XXII.

in duos tomos diuifi, ex vetufiifBmis MSS. exem-
plaribus emendati, iuxta nouifllmam editionem Co-
lonienfem. Accedunt Commentarii eruditi et inte-
gri quidem, lo. Lud. Viuis, HifpaL ac Leonh. Co-
quaei Aurelianenfis. Cum indice gemino, aitero
locorum Sc. S. altero rerum ac verborum locuple-
tiirimo.

Saec. XVIIL
1748.
Neapoli. .... 4. S. Augufiini libri XXIL de ci-

vitiitc Dei cum Monachorum

notis S. Mauri. Cat*
Bibl. S. -Aug. ad Nidum Neap.

Versionvm quoque huius Auguftiniani ope-«

ris non exiguus eft numerus. Nam et vario idio-
S 4 mate
28® Bibliothecae Patrum Latinorwit

tivatt i:edciitiun efl, et faepius eodem, fed nullo fre-

queiKJus,quam gallico. Ex pluribus autem qui
buc fbdinm luum contulerunt Francogailis, ncmo
laude fua apud populares caruit, fludiofeque excepta
funt et prelo muitipiicata Radulphi de PraelHf^ Gen'^
tiani Heruiti^ de. Ceriziers^ Ludotiici Gtry ct Pe*
tri Lomberti conanima. Sed fingula breui indicolo
coaipiedamur*

l) Italicae,

L et a. /. Il libro di S. Auguriino, de la C\*

S.
ta di Dio, il quale e divifo in XXll. libri, tradotti
in lingua volgare. Cat. Bibl. Reg. Tl /. jt?. 381.
«. /86. appofito lemmate vetus ediiio. In BibL
Smitiuana p. 28. legitur: la Citta di Dio: tradetta

(forftj da lacopo Pajfauanti. Debiirius in Cat»

JBibl. Durii de la A^fl/ifr^ circa annum 1480- excu-

fem exiftjmat fcripfitque ctiaraclerem efife romanunx

niinoicm, binas columnas, fignaturas a H fecundi
aiphabeti , tabulamque matcriarum ab initio XI. fo-
jiis praefixam. Erat eadem penes Creuennam olim*,
te^te Cat. /JibLeiiis nouiilimo. CL Riblioteca degli
Antori volgarizz. in Raccolta d" Opufc.fcient» eJiloL

T. XXXIl. pag. 342.

Dc audore huius verfionis inter ipfos Italos haud

conuenit. dum alii^ in quibus Fontaninuf^ (in opere
fuo de Eloquentia Italica) Nicolao Piccolomineo eam
afleruenunt, quos tamen refellit Apofiolus Zenus in
Aniiotarionibns ad Eontaniin* iibium; alii^, veluti
lacobus Corbincilus, Incobum PaJ/auontium audo-
rem natuerunt; vtriiqne aduerfatus el\ Petrus Baflag.
lia iii edstione Veneta a. 1743. a Fiorentino quodam
anonymo eatn profidam et Venetiis circa a. 1480.
(^laboratam cfle dicens,

1734.
 1

Rtjlovico Literariae Cap. V. 28

Roma per Antonio La Citta di Dio,

de Ro[fi,fol
opera Jel gian l'adre S. Agortino Vefcovo dMppona
tradotra neli' idioma Iraiiano dal P. D, Cefare Ben-
venitti da Crema Abate Geneiaie dei Canonici Re*
goiari deila Congregazione Lateranenfe.

Plurinia coiiuTiendant hanc operam, verfionis

elegantia, index copiofus, fplendor artificii, iplum*
<]ue deniqnc P. M. Benedidi XIV. cui dedicata eft,
nomen , tefte 3ibL degli AtU^ volgarizz. ia Raccol"
ta d'Opitfc.fcient. eJiioL T. XXXIL p. 343.

1743.
ymezia.^ apprejfo Piet. Boffaglia e Franc, Hertz*
hatifr. 4. Delia Citta di Dio di S. Aureiio Agoftt.
110: Tomo primo, clie comprende gii XL primi
libri.

Haec eft recens editio antiquae illius verfionis,

de cuius audlore editorem Petrum Bailagiiam proli-
xius in epiftola dedicatoria liuic tomo praemilla dif-
putafle diximus. Aiterum tum (a. 1745.) nondum
abfoiutum fuifle diferte monet aiidlor d. BibL deoH
Aut. volg. 1. 1. Sed poftmodum additus cffe debet.
Nam Audiffredus in Cat. Bibi. Cafanat. duof citat.

Textus Latinus verfioni adiungittu', infuperque Vita

Auguftini a Poflldio fcripta latine acceffit.

3) Gallicae,

1486.
Abhevilk chez ^ean du Pre et Pierre Gerard,
f. 11. !^oU Dix premiers livres de Monfeigneur S.
Auguftin de la Cite' de Dieu translatels par Raoul
p E PR E u L LE s. In fine Tomi I : Imprime'^ en la
Ville d'Abbeville par Jean dujPre et Pierre Gerard
S 5 inar-
 2 83 Bibfiothecae Patviim Latinorum

nmrchaiis libraires, acheve le XXVIII. de Novembre,

l'an inii qiiatre ceiis qiiatre vingt et Tomo II:
fix. •—•

Les fept dernieis Jivres. Infme: Imprimezpar les'

mtmes a Abbevilie. VII. d'Avril, mil (juatie ceus
qnatre vingt et fix , apres Tas^ues.

Commemorant hanc editJonem Maetfarius^ De^

hiire BibUogr. p.2^^, Deburius fm. ia
injir. T.I.
Cat. Bibl. Dticif de la VaHere T. J. p. 167. Notatur
etiam ia Cat. BibL Reg. Parif Primiis iiber efi ex
paucis, (]ui Abbatisvillae funt impreffi. Superat
tamen editionis vetufiatem ipfius verfionis aetas. Au-
dor enim, cuius nomen diuerfe, modo de Preulles^
modo de Praelles^ Praesles, Presles., quin etiam de
Praieres, iatine vero de PraelHs., de Praieriis^ Pres^
loeus^ efferri foiet, Caroii V. Franciae regis tem-
poribus floruit, pcnesque eum magifiri iibeilorum
fuppiicum officio fundus efi, natus ex iiiicito con-
cubitu Radulplii cte Praellis ^ Phiiippi Puicri quon-
dam confiliarii a. 131 5. cum iniqua cufiodia pater
eius detentus elfet. Sed filii iegiti(ni iura Raduiphus
iioiler iam fenex regis fui beneficio a. 1376. ell con-
fecutus. Diem obiit menfe Noucmbri i383- Va-
riis iiic fcriptis tam vernacuio, quam iatino, fermone

compofitis aetate iam dcuergente inciaruerat, cum

finguiari regis mandato flipcndioque ad conficien-
damAugufiini liuiiis iibri vcrfionem adigcretur, t]u.]m
inchoatain anno 1371. die I. Nouembris leu fefio
omtiium Sandorum, 3^1101375. die F. Septembris
abfoiuifie fertur "'').
Pracfto erant XXX. Codices,
quos

*) Ab eodem auflore profe6la eft Bibliorum verfio

gallica, quam fpecimine propofito accurate defcri-
pfit V. le Long Sacra p. 318. quaeque eidem
in Bibl.
regi ifi literas propcnfo debctur. cf. Lancelot in
Mem, de f Ac. des Infcr, TXIIL ^7.656.
 HiHorko Literariae Cnp. V. 383

tjuos ita tamen fecufus eft, vtparcius verbornm quam

feuius expiicatioui fiuderet, et legis iulTui obtenipe-
rans ientent»ae veritatem claritatemque per ambages
orationis leclari mailet, quani eandem verbis infi-

flendo periclitari. Vt vero commodius fua legeren-

tur, fingulos libros in capita piura difpefcuit, qua-

cum detciiptione nefcio an hodierna latini textus

diuifio concordet. Nec contentus, Augudinum gal-

licani fermonis eloquio ciuibus luis admouilTe, eiuf-
dem etiam, vbi dociius iocutus elTe videretur, inter-
pretem egit, fubiunCla finguiis capitibus expojitione^
in qua de mytiiicis, Iii/loricis, phiiolophicis aiiif-
que reconditioris fcientiae capitibus, prout quidem
eruditionis tunc temporis conditio ferebat, diileruit,
vt tan)en oAenderet, hominum do^torum aeui fui
fe

longe efie exceilentilllmum. Nempe aucftores, vnde

{wa depromfit, (i a paucis difcetTeris, faecuio VIL
iiou anti^juiores funt, fiquidem frequenter imprimis
laudat JJidoruni Hifpalenfnn ^ Orojiiim ^ Paidim
Diaconim^ Hugonem^ Pnpiam^ Fulgentitim^ Ca^
tholicon^ Nicolami Triiieth^ l^incentium BeUoua-
cenfem^ ^/nmtm de Complandlu Naturae loannem ,

' Sariskerienfmi Guliehnum Paris^ Petrum ComeJIo*

y

rem^ Hf^ lin ancium Aiofque^ 2A'\c\i\oi'iQS Panlum Dia-

conum de mirabilibus Mundi, Coranum Mohamedif
et loannem Magdunenfem (Jean de Meun) tanquam

auclorem fabeilae gallicae de Rofa appeliat. Fiura

etiam ex hifloria tum fui temporis, tum antiquiori
Franciae admifcuit, nec non traditiones paflim vul-
gique fupernitiones varias adfperfit, ex quibus fpeci-
minis ioco nonnulia propofuit Lancelotus ^ j^cadf"
miae Infcriptionum et liter. elegantior. Parif. quon*
dam Socius, cuius binae de Radulpho Presiaeo eius-
que fcriptis commentationcs infertae funt Memoriis
ciufd. Academiae T. XllL a p. 607- 665. liiius

cnim
a84 Bihtiothecae Patrum Latinorum

enim viri laudabiji diligcntia efFec^um efl, vt quae-

cunque audorem verfionis huius concernunt iuxta
documentonim optimorum fidem explorata nunc
habeantur, fimulque tenebrae ifiae, quibus Crucius'
Cenomanenjif fla Croix du Maine) in Bibl. GalL
p. 427. haec obfepfit, quibufque difpeliendis non
admodum profecerunt conieduris fuis audlores M,
Bibliothecae Colonienjis (p. 740. n. 157.) clariHlma
luce fint coliuftratae. Frae ceterii autem iliius lcri-

ptis hnnciibrum pauciffimis vifum, infpedum vero,

quantum eqnidem fcio, memini, diligenter exami-
nauit, praecipuafque eius dotes cum iudicio expo-
fuit. Enumerat praeterea 654. infigniorcs aiiquot
p.
codiccs MSS. qui ad vnum omnes in Blbliotheca Re-
gia Pariliis afleruantur et numeris fuis funt notati.
Ceterum non minus rara hac principe huius vcrfio»
nis editione efi aitera diu pofiea fada.

1531.
Pnris (chez Galiot dn PreJ par Nicolas Save*
tier.
f. 11. Tomes. La Cite de Dieu de Monfeigneur
Saint AuguOin, translate'e de Latin en fran^ois par
Raoul de Praesles; cuius fpiendidum exem-
plar olim inter ornamenta Bibliothecae Diicis de la
Valiere numerabatnr. Cf. Cnt. T. /. p. 1 68. ». 4 5 8-
Landat eandem Cat» BibL Mufei Britt, Tenendum
efi autem, Lanceiottum etiam aeque ac Coionienfes
huius editionis mentiouem facere, fed ita, vt apud
Galiotum du Pre prodiifle aflirment, cum tamen
Deburius 1. j. Nicoiao Sauetierio tribuit. Qiiocirca
nos coniedluram fecuti vtrumque in titulo pofuimus,
alterum redemtoris, alterum impreiToris partcs gef.
fifle fufpicati.

1570.
 HiJJorico Liierariae Ccip.V. 285

1570.
Parls ckez Nic. Chefneaii. f. La Cite de Dieu
du St. Auguflia traduite cn fran^ois par Gentian
H E R V E T. Cat. BibL Mnf BritU cf. M. BibL CoL

1585-
Parif chez Mich. Somiiuf, f. S. Auguftln de h
cite de Dieu, illuAre^des conuricntaires de JeanLouis

Vive^s, traduit en Fran^ois par Gentian Her-

VET, avec ies annotations et obfervations de Fraju
foirdeBfllforpf. troifienie edition au^^mentee, Cat,
Bibl, Reg. Eandem repetitani Parifiis iGio, foL
tradunt Colonienfes.

1655.
Paris chez Pierre U Petit. f
S. Auguflln, de
]a cite de Dieu, traduit en Frant^ois par d e Cere-

2 1 E R s , Aumonier du Roy. Cat. BibL Reg. et Ca^

fanat.
1665 et 67.
Paris chez Pierre le Petit. 8- IL VoIL S. Au-
guflin de la cite de Dieu, traduit en Fran^ois par
Louis GiRY, tomes I et II. contenant les dix pre-
miers livres. Cai. BibL Reg.

1675.
Parif chez Andre Prnlard. g. //. yolL La Cite'
de Dicu de S. AuguHin, traduite en Fran^ois et re^
veue fur plufieurs anciens MSS. avcc dcs rcniarcjues
fit ^es notes, contenant des corredions du texte par
PiERRE LoMBERT. Cat. BibL Reg. et Ducif de
la Valiere. Eadem repetita eft eodem anno Bru-
ocelles et 1693. Paris. 11. Voll. (Cat. BibL Tkott.).

J701
3^6 Khliothecae Patrimi Latinorum

1701.
AParis chez Nicolcis Pepie. 8» ^w //. Tomes.
La Cite de Dicu de S. Augufliii, traduit en Fraiicois
ct reviie fur l'edition des PP. BenediClins, avec des
reaiarques etc.

1736.
A Amjlerdam chez Pitrre Mortier. g. //^. Tb-
fim, La Cite dc Dicu de St. Auguitin, traduit en
Francois et revue fur plulicurs Manufcrits: avec dcs
Remarques et des Notes qui contiennent quaiitite
de correclions importantes du Texte Latin; et Ja Vie
de M. Lombert.

Notae imprimis de verfione tracflant eiufquelicen-

tiam ex eo, quod eleganriae fenfui tradudlor debeat
et quod linguarum inuicem abhorrens in^enium po-

{lulet, exculant,Hinc nec vbique eadem iterum in-

culcarc, fed ad priores tantum XI. libros taiia mone-
re fatis vifum eH;. Emendationes, qnas in titulo
profitetur, ex X. circiter aut XF. MSS, Gallicanis
nonnuUifque Vaticanorum, quas Benedidini PP. ipfl
conceflerant, leclionibus hauftas eile rnonet. Eadcni
verfio totidem vojuminibus in 12, eodem anno ibim
dem apud lac. RoUin excufa, quaefimiiiter ac prae-
cedens vitam traducloris in titulo gerit, memoratui:
in Cat. Bihl. Reg. T.L /7.379. Eandem duodniis
IV. Voll, Parifiis ITS'^. cxcufam Jaudat Cat, BibL
Firmianae, ,

3) Hifpnnicae.

1614.
Matriti.f S. Augufiinus dcCiuitateDei I.XXIL
Hifpanice per An T. DE Roy s ct Roz As. Laudant
Colonienfes,

1676.
 Hijiorico Literariae Cap, V. 287

1676.
Amhern Ildem eliifdem vcr-
(Antuerpiae) /.
fionis. Cat. Bibl, Thott. iteriiinqiie ibidem repetiti
dicuntur a. 1696. in Bihl, EccL Colon.
/*.

Beigicnm verlloncm impreilam Lugdiini Bat,

163 1. ex Ccit. Biil. Trait^. T. JI. p. 3. pioferunt
Colonienfcs.
Germanicam loannif Godfridi de Odernheim^ qni
circa a. M95- Oppenheimenfis eccicfiae paftor fuiiTe

perhibetur, ex Eifr.ngrmii fide commemorat Pofje*

vintif App. Sacr. T. L p. 889-
AJiam audore Hans
Nicotao Sigmaro a SchliiffeWfrg^ excufam Raiifbo^
nae 1666. 4. Jaudat Gemeiner Re^enfb. StadtbibL
p. 197. attamen non nifi Jibrum primum eam com-
pledi fignificat.

(75) De Bono Viduitatis liber.

1517.
Parif chez Jean Petit. 4. De TEtat de Veuva-
ge; de ia Maniere de prier Dleu; Ja Vie de Saintc
Monique; Opufcuies de St. Augufiin, traduites par
Adrian Gemelli (Jumei), Pretre Docleur en
Theoiogie ct grand Archidiacre de J.aon enricardie.
Du l^erdier ed. rccent. T. /. p. 7. Tradatus de oran^
do Deo inter Epifioias cenfetur CXXX.

(79) De Gefif Pelagii liber»

1611.
Augnjlae l^indelicorum. 8. D. Augufiini ilber
de gefiis PeJagii, nunc primum editus fiudio Mar-
ci Velseri.
Faefnlif (vrbe agri FJorentini, quam hodie Fie-
foU dicunt) inuentus erat in KibJiotheca Abbatiae S.
Baitholomaei Canonicorum Regularium Lateranen-
fium.
288 EthUothecae Patriim Laiinorum

fiuin. Hinc eius antigrapluim Cardinalis Scipio Co-

bellutius^ tunc ab Epillolis Sununi Ponti-
et Sccretis

ficis, Roma ad Marcum l^elferum Duunuiirum Au-

guAanum tranfmilerat; qui quidem aliquamdiu edi-

tiones, quae Romae Florenti :eque accuratiiTifne pa-
rari ferebantur, cupide expe/]auit; fed quoniam lon.
gum id futuruni negotium res Joquebatur, gratiam
apud viros pios et eruditos, antiqnae dodrinae aman-
tes, RomanisFlorenrinifque editoribus non inui- ipli.s

tis, fe initurum elle ratus, fi nuda interim AuguAini

verba vtencja fruenda proponeret, exemplum Romae

tranfmiffum cum fide exprimendum curauit, leClio-
nibus variantibus, qu^e ad niarginem eiufdem com-
parauerant, pariter in ora adfcriptis, fubiecl:is vero in
ima pagina aliis, quas maximam partem Marco t^et*

Jero^ Canonico tunc Frifingenfi, deberi editor figni-

ficat, eafque coniedura fere fubitaria inter legen-
dum notatas, paucas etiam paulo audaciores ab au-
(flore improbatas fcribit. NuUas vero quantauis pro-
babilitatis fpccie blandientes in contextum a fe rece-
ptas efie afieuerat. Praefationem hanc repeti fecit
loannes Clericus in Append. AuguOinianea {\\ XII.
ed. Antuerp.) p.
607. Exfpedlatae vero iilae Roma-
norum Florentinorumque editioues Incem non vide-
runt, (ed Parifiis pauio pofi cum libro eontra fecun-^
dam luliani refponponem cura Mrnardi iterum pro-
diit, quem vide n. 9H. Nec dubito, quin inter
Opufcula Angiiftini difciputorimque eius editus fit,

quae fupra a nobis funt in medium producfla.

(80) De corre&ione Donatiftarmi liher,

Edidit feorfim hunc Jibrum N i c. Bergivs

ReuaJenfis Holmiae [696. in g. fiib tit. D. AuqU"
Jlini llber de moderaie coercendis haereiicis ad JSoni'
fcuiwn Comitem.
(83. S3)
 Hiflorico Literaviae Cap, V, 289

(83. 83) Aiigujiinus in Euangelinm loJiamis

et

EpiJIolam eiiis L ad Parthos,

Sine anno
ioco et iypogr. fol. Augiijlimis fuper lohannenu
Hviec verba tituli loco Jiteris maioribus folio primo
ceterum vacuo funt imprelTd. In limine textus:
Diui Anrdii AuguJIirii^ Hipponenfis epifcopi: in
euangelium fecundum lohannnn Tracfatus primiis
foeiiciier incipit. Ab eo quodjcriptiim ejl : In prin^
^cipio erat Vtrbum: et verbim erat apud dcum: et
deus erat vtrbuni. vfque ad id quod aU: Et tenebre
eam non comprektndf.runt. hi fiue: Diui Aiirelii
Augujini hipponenjis epifcopi expojtiio in euangelium
Jectindum lohannem foelicittr explicit. Praecedunt
Annotaiio Jeu Inuentariiim prinripalium Jmttntia'
rum., nec non Titidijeu Rubricae. trauiatuum X. fo-
liis. ImprefTIo fa^^la eA literis gothicis minoribus,
duabus coiumnis. Cijartae literis Hgnatae funt, clc-

fiderantur tamen foliorum numeri et cuftodes. la

fumma p.igina non folum Tracflatus, fed et capita
'indicantnr. In iplo contextu autem verba euaugeiii
aut alia loca biblica commentariorumque initia, ilU
nicdio, Iiaec maiori cliarac^cre diOingnuntur. Ad-
dita funt morginalia, in quibus vel Joca paraileJa, vel
lecliones vnriae Jocorum bibJicorum ab Augufiino
landntorum producuntur. His confideratis nemo noii
infigncm huius editionis fimih"tudincm cum impreflis
Amerbachianis, cjuorum exempJaria paflim a nobis in-
ter AugulHniana proferuntur,aguofcet. Lubens tamen
conceilerim in CJ. Braunii (cntcntiam, cjui Tomoll.
J*Iot. H. Litr. p. 3 3. Norimbergae per Antonium Ko-
Iftrgerum excufam efle ftatuit, modo non in foJa
typorum fimiiitudine. fed totius operis defcriptione
Tom.IL T nitatuc
2()0 Bibliothtcae Patrtm Latinorum

nitatur illius iudicium.Vnuni accedit, Koberge-

runi plura , Ainerbachium contra vel nulla , vel
pauca admodum abfque nominc fuo emififle.

Versiones.
1670.
Romae typis S. C de propag. F, 4. Capita non-
nuila ex diuerfis tradatibus in Euangelium loh. de
Sp. S. , Lat. et Gr. interpr. Max.Planvde; inter
opufcula aurea colJecla a I\ Arcudio a pag. 63 1. In
Bibl. Eccl. M. Colonienfi iaudatum inuenio l i b r v m
de Sffritu S, ex diuerfis Auguflini Tradat. fuper
loannem colledlum, qui prodiifie dicitur Bafileae
1578. Gr. lat. Ex his intelligere mihi videor, non
alium indicari librum, quam Leunclaiiii Legatio-
nem Manuelis Comneni ad Armenios^ cui aliquot ca-
pita de Trinitate ex Augufiino gr., conuerfa funt in-
ferta. At ^\ hunc voluit quem tefiem laudat Lipt'
nius in Bibl, Theol. T. II. p. 783- fallitur ille qui-

dem; nam ifia prorfus ibidem non Icguntur. Nefcio

vero, an huc fone pcrtmcQt liber Augujiini de Spi'
ritu San£fo.Geneuae 1540. 8- quem profert Cat,
BibL Bernenf, T.I. p. 1 5.

\ 1670.
Paris chez ^ean Bapt, Coignard, 12. Home-
lies de S. Augufiin fur la premiere epifire de S. Jean;
tradudion nouvcUe.

1700.
Paris chez Jean Bapt, Coignard. g. IF^. VoU,
Les traitezde S. Augufiin fur l'evangile du S. Jean et
fon epifire aux Parthes, traduits en Francois fur Yq^u
fion des PP. Bcnedicflins, avec des fommaires a Ja
xnarge, par Philippe Goisbaud d u Boi s.

(84) Z^^
 Hijlorico Literariae Cap. V, 291

(84) De Grotia Chrifti et peccato originali con-

tra Petagiim et Caelejiium.

i687-
Moguiitiae typis Petri Hermans, g. LiberDiui
Aur. Auguniiii, Hipp. Epilc. coiitra Pelagiiim et

Caeleriiuin de Gratia Clirifti, Commeijtario breni et

continuo illuflratus a R. P. Carolo loftpho Tri-

c A s s N o , Ord. Fratr. Min. Capucin. S. Francifci,
1

Cf. Acf. Enici. Lipf. Suppl. T. I. p. 1 34.

Ad hunc Auguftini librum fpedat editoris liber,
Gratia ejicax refutata ex lihris S. j^iigiiftini^ per
eundcm typographum hoc iplo anno excufus, (.]uem
rccenfent jlEh Eiud. vol. eod. p. 128-133. idque
intendiile audorem declarant, Pelagianos ab Augu-
ftino propterea haerefeos fuiflTe infimuiatos, quod
nullam omnino Gratiam Dei admitterent in volun*
tate necelTariain, non vero ob id, quod gratiam eam
indifferentem, feu talem, cui voiuntas humana feu
obttmperare feu refiflere poffet, flatuerent. Idem
fere TricnJ/inuf iam ante in libro de natura peccati
fscundum mentem S. /iugufini etc. edito
oriainaiis.,
Parifiis 1677. in 4. docuerat. Ceterum Audor Co»
lonienfis non Moguntiae^ fed Trecis., viide oriuii-
dus erat TricaffinuSj eum imprelfum exiftimat,

1738.
Paris chez Franc. Babuty. 13. Les deux Jivres
de St. Auguftin de la grace de J. C. et du peche ou^
ginel, traduits en Frau^ois iur l'edition des PP. Be«
nedidins de Ja Congregation de S. Maur.

(9 3) De Coniugiis Adulterinis libri /Z

1698.
leme per loa. Bielkium. 4. D. Aur. Augufiini
libri duo de adulterinis coniugiis ad PolJentium, cuin
T 3 »oti5
aya Bibliothecae Patnim Latinornm

notis lurifconfulti celeberrirni, qiiibus dogma Ecclc-

fiae de niatrimonii dillolutione iiiulhatur.
Aucio. notarum fertui I oa nn e s S c h i l t £-
RV s Anteceiror quondam Argentoratcnlis, ingenio
aeque ac docT:rina inter lurifconfultos eminensj edi-
dit vero et praefatus ei\ Gtorgiiis Schnharim ^ hu-
maniorum Jiterarum tunctemporisapudlencnfes Pro-
feffor. Occafionem libro caufamque fimul cur latere
Schilterus voluit, dediffe ferunt J/lricum Obrr.chtum,
virum eleganti docflrina et inultis editis fcriptis tunc
apud Argentoratenfes infigncm. Qui cum Argento-
rato vrbe in poteilatem Luduuici XIV. redacfla lefui-
tarum captiouibus iu cafira Ponlilicia efiet pelledhis,
idque deinde praemii tuHnct, vt (enatui Argentora-
tenfi praefidis nomiiie a rege praeficeretur, morem
in iudiciis receptum, matrimonia aduherii caufa dit
foluendi, patrum ifiius focietatis placitis haud dubie
obtemperans, abolcri fecit eiufque rei gratia etiaiu

hunc Augufiini librum gcrmanice vertiile traditur.

Cf. MoreriuT in DiBiionorio fcci. Anifl. iti SuppL)
Tamctfi vero pofierius adferere non aufim, arbitror
tamcn, Augufiini fententiam a caufae huius patronis
fuifie iaditatam, idque ipfum Schiherum impufille
iion vt ehidendam fibi fumerct, quod a tah viro ex-
pedari non poterat, fcd vt denuo fub iudicium ean-
dem reuocaret et ab omni partc perpenfam propo-
iieret. Faciie tamen temporum ratio fuadere pote-
rat, vt non^en inuidiae fubtraheret. Liceat nunc
breuem difputationis eius confpeCtum, quemadmo-
dum a Frid. Bened. Cnrpzouio per examen huius H-
bri in A£iis Eriid. Lipf. 1698- p- 3 40- deh*neatus efi,

fubiungerc. „Primum, ZM/j«i/, animaduertit Schil-

terus, controucrfiam eife dupliccm: aiteram de iure
diuoriiorum^ qnae Auguninus nifi cx caufa aduherii
iiegabat tK^ pcrmifia j altera de iure iicrum nubendi^
quod
 w Hljlovlco Lifeyariae Cop. V. 295

qiiod Auguniniis viiiciitc alrera parte concedit neinf-

ri, ne quidein ex caufa adulrcrii: nifi quod cap. VI.
innuir, Chn/liano}> rantum coniuges Jioc praecepro
teneri; vnde colligas, ab adultero non *Ciirif}iano
dilcedenti nuptias fecundas iniiuis fui/Ie interdidas.
Polientiuni vero in priori quaenionejlabi docet nota-
rum abreprum Hebraeorum Romanorum-
Au^ftor,
que moribus ac iegibus, quibus diuortiorum iicentia
inuaiuerat. In liac crgo parte triumpliare Augufiini
•facundiam et difputaudi fubtiiiratem, iicet argumen-
tis eius nonfemper conficiatur, quod iilis coili-
id

•gere veiit. Sic iocum iiium Paulinum i Cor. Vlf.

.10. II. nec ab Auguiiino, nec a Polienrio recie capi
et expiicari obferuat. Auguiiinum ex praeiudicata
opinione muiierem, quae difcedat a viro, accipere
de ea, quac ob adulrerium diuortat aut repudietur,
atcjue adeo, vt Scliolae ioquuntur, peterc prihcipium.
Foilentium contra, quae Apoflolus iii eam conditio-
iiem conferat, fi iiant, pure accipere, ac fi licite {iQ'

lipolTunt, atqueadeo, quae defa^ AicuntuVy per-

•
.peram de iure intelligere. In aitera vero parte con-
trouerfiae, qua de iure iterum nubendi, fi fadum
rcfl diuortium, quaeritul^, Augufiinum fine caufa ab
apertis Chrilii verbis^Mattli. V. 32. difcedere, eifque
.vim inferrc notat; cum ea, quae particulis exceptiuis
.regulae eximuntur, non in vim exceptionis , fed
exempii vaiere veiit, inuito fcnfu communi, recflif-

,que interpietaudi regulis, ad Grammaticae, Logi-

"cae, fubitclaeque materiae principia reuocatis. Neque
reiiquas eius rationcs ita eife comparatas, vt nos co-
gant, adcontortam interpretationcm verborum perfpi-
cuorum confngere, euoluto cuiufque argumenti pa-
'ralogifmo demoufirat. Haec fere funt, quae priori
libro difputanfur et nofantur. Altero iibro eadem
controuerfia difcutitur, a Pollentio deiiuo et luculen-
T 3 tius
294 Bibiiothecac Patrum Latinorum

tius expofita, nouifqne rationibus munita, quibus

Auguflinus occurrit, fuamque fententiam tuetur ct
expolit. DoCliirimus vero Schilterus et hic Augufti-
iium Kocrtc tfc^cc fequitur^ et quid fit in coutrouer-
fia , cuius ponderis fint rationes aut refponfiones al-
latae, quae inter fe confentanea fint aut dillentanea,

magno iudicio examinat: fub finem ex Lib. 2 Retra-

clat. ci^p. 57. obferuans, in hac fententia ipfum fibi

non fatis fidere, nec fatisfacere Augufiinura.*^ Ha-

(^enus Carpzouius. Refiat, vt obferuemus, rarilli-

me iam occurrcre Schilterianam hanc opellam, quip-

pe qua noflra etiam Bibliotheca caret cuiufque men-
tionem in Catalogis praecipuarum Bibliothecarum,
praeterquam in Catalogo Bibl, Regiae Farifieufis,
frulha quaefiuimus.

(98) Contra fecundam luHani rejponjionem,

operis imperfedli libri t^L
1617.
Luteiiae Parif. apud Sebaft. Chappelet. g. S. Aur.
Augufiini, Hipp. Ep. contra fecundam luliani re-
iponfionem, operis imperfedli, librl duo priores. Nunc
primum ex Manufcriptis codicibus editi. Additus
eiufdem Augufiini de Gefiir Pelagii liber ante
efi et

paucos annos editus. Nunc primum in Jucem edi-

tus cura CL Menardi^ luliomagi Aadium Pro-
^raetoris.

Paucas fed feledae docSrinae notas editor haud

inceleber adfperfit. Nuncupauit autem Archiepifco-
po Lugdunenfi Dionyfio de Marquemont ep. d. pri-
die Non. Aug. 16 i6. Extat eadem editio hoc ipfo
anno ab iifdem typographis in folio excufa. Cf. Cof/.
Bibl. Reg. Parijl

1642.
 Hiftorito Literariae Ccip.V. 295

1642.
Louanii apud CorneL Coeneftenium» 4. S. Aur.
Augu/lini contra fecundam luliani rcfponfionemi
opeiis imperfedi, libri duo priores, reAituti a F.
M I c H. P A L V n A No, Gandiauen. O. Eremit. S, Au-

gu/lini. Praemittuntur iidem libri, quales a, 1617.

Parijiis editi fuere, Cat. BibL Cafanat.

Louanii apud lacobum Gezers. 4. S. Aur. Au-

guftiiii iibri duo priores, operis imperfedi , contra

luiianifecundam refponfionem: ex recenfione Mi-

CHAELis l*ALVDANi. Cat. BibL Reg. Parif \i\
hac iteratione prioris editionis errata innumera lola
coniedura correda effe ex Riueto monent Colo-
nienfes.

1654.
fnmpt. Simeonis Piget. f.
Parijiis S. Auguflini
Epifcopi Catholici contra lulianum haereticum Pela-
gianum operis perfeBi libri fex ; in SuppL Hieron,
/^/^«mi. T. II. p. I - 322.
Oiflo libris opus fecundae refponfionis luliani
confiabat. Eam vero Auguflinus fic refutare ag-
grefTusefi, vt fingulis libris librum apponeret. Sed
inorte praeuentus nonnifi fex iibros abfoluere potuit
atque imperfedta adeo haec eius refponfio manfit, vt
Poflidius etiam teftatur. Ex duo ha-
his diu nonnifi
bebantur editi per Claud. Menardum Parif. 16 17.
Fnimuero a. 1654. Hieronymus Vignier ex Soc. I.
fuppkmentis ad editiones Auguflinianas anteriores
hoc anno editis clarus, non folum quatuor de nouo
ex Codice MS. Abbatiae Claraeualienfis eruit, fed
fibi etiam perfuafit et aliis perfuadere conatus efl, in-

tegrum hifce VI. hbris Augufiini opus a fe exhiberi.

T 4 Argu-
296 Eibliothcae Pairiim Latinorum

Argiimentis vtebatur, primo^ quod nulius a fe la-

fpedus lit Foflidii codex, in quo vox irta, iwperfe^
&uni^ exttt; feciindo, quod in MS. Claraeuallenfi
fexto demum libio vocula expUcit ^ non item reli-

quis ^it^ addita, vnde colligit, Mnem totius operis eo

jndicaii; tertio denique, id quod longe foret grauif-
limum, fi probiiilet, fextum librum ceteris efle ion-
giorem atcjue tam luliani inuecliones, quam Augu«
ftini refponfa ceteris prolixiora; quocirca concludit,
probabiie videri, fexto hoc iibro tres luliani fimul
efTe coiicdos idqueex ipfius verbis finalibus adfiruere
omnia ad generalem ex iliatis con-
nititur, in quibus
ciufionem apprime confpirent. EnimueroBenedidini
Tomo X\ W II. omnia haec vana efle pronuntiant at-
que exemplis contrariis iuculenter demonArarunt.
Fraemifit editor difputationem de luiiano eiufque in
B. Auguflinum fcriptis et teflimonia veterum , qui
liorum fex librorum meminerunt et locos ex iis in
fuos commentarios retuierunt.

1756. /

Paris chez Franc^Barbiity. 12. II.VoU. Le«

VI. iivres de S. Auguflin contre Juiien , defenfeur
de i* herefie Pelagienne traduits en Fran^ois fur 1*
,

editiou des FP. Henedidins.

(99) Enchiridion ad Laurentium,

S A E c. XV.
Sinf. anno
ft loco. fol, min. S. Augufiini Encliiridion. Conflat
loliis XXXIII. Exordinm capit ab ipfo Aatim pro-
logo vcrbis; Incipit liber enchiridion facii auguftini
de fide., fpe et caritate. In fine textus folii XXXI.
pagina sueifii; Deo ^racias. dein poA capituloriim
tiiU'
 Hiflorico Literariae Cap,V, 297

titulos folio XXXII. incipieiites, folio XXXIII, pagi-

xia prima: amen. Del ribit Iianc editioneni anti-
quiliimam lanc Cl. Stemilhr fafc.I. p. i s^.fq. inter
eoi iibros, dc quorum typogr^phis ne coniedura
quidem experiri aufus efl. Quod aetatem attinet,
ante annum »477. exculam efle non dubitat literaf-
Gue, quibus cxpielTa eft, non fufas, fed fculptas pro-
pter inaequabiiitatem fibi videri edixit, genus tamea
earuiii dec!araie oblitus efi. Vnicum ab eo inter-
pundlionis (ignum, puncTlum nempe, atque id ipfum
rarifllme obferuatum. Deerant figna quaeuis pagi-
iiarum folioruniue, uec non literae initiales, capita
tamen numero romano diffinguebantur. Lineas per
paginam numerabat XXXIllI.

Saec. XVI.
1527.
Augiiftae Vindelic, feu Cotoniae, g. S. Aur, Au-
suftini Enchiridion de dodrina ChriAiana ad Lan.
refttium vrbis Komae primicerium, nec non libellus
de eflentia Diuinitatis eiufdcm. Laudat Hmdreich
in Pand. Brandeb. p. 341. fed adeo negligenter lo-
cum, vbi imprefla ^H^ editio indicat, vt in medio re-
linquam, Augujlam an Coloniam voluerit.

1553.
Coloniae op. Petr. Horft. g. S. Aur. Augufiinl
Enchiridion de ^^c, fpe et charitate, accedit eiuf-
dem liber de fide et operibus. Cat, BibL Thott.

1575.
(Geneuae) apud Ettftath, Vignon, g. D. Aur.
Augufiini Enchiridion ad Laurentium, fiu0 fumma
et praecipua totius Chrifiianae reh*gionis capita. f Li-
ber vtilillimus iis omnibus, qui breuiflunaip Augu-
T 5 fiinia-
598 Bihliothecac Patrum Laiinortm

flinianae doclrinacepitomen ex ipfo Auguriino, ct

quideni iam fene, habere defiderant, nuiltis mendis
et gloflcmati.^, quibus antea fcatebat, ex veteri ma-
nufcripto rcpurgatus et commentariis illuAratus. Per
Lamb, Danaevm. Accellu operi triplex index.

Diuinas plane Augufiini Scriptorum viitutes

Lamb. Daiianis m epifiola dedicatoria ad Edzardum

Frifiae oiientalisprincipem praedicat, indeque pro-
greirus ad querelas de iniquo eorum paulo pofi au-
d;oris fui exceflum fato, dum partim temporum in-
iuria perdita, partim hominum improborum male-
voJentia corrupta et interpolata fuerint, anfdm capit
operam fuam vtcunque commendandi, quippe qua
iion folum verborum vulnera fanafie, fed Augufii-
nuin ipfum fui tefiem ct interpretem produxifie glo-
riatiir. De manufcripto, quo ad emendandum tex-
tum vfus fit, nihil ampiius ab eo proditum eft. Prae-
mittuntur vero praeter di<fi:am epifiolam, de methodo
librorum Aiiguliini et de eorum euoluendorum ratiO'
ne difptttatio^ nec non Proiegomena ad librum iam-
iam editum, in quibus de titrJo., vtilitate^ aetate
operis ac de Laurentio, ad quem dirigitur j praece-
pit. In Coinmentariis dogmata cum Augufiiniana,
tum Cahiiniftarum Jatifilme expJicantur, et quod iila
aetas in deJiciii. Iiabere coeperat, coiitra diflentientes
flrenue defenduutur.

1579-
(Geneuae) apud Eu/i. f^ignon, g. Idem liber,
fecunda editio auda et ab ipfo audore recognita.

1583.
Geneuae. fol. Eadem libri huius recenfio rc-
cuPa in opufcu/is theologicis Lamb. Danaei piig.72 9-
8»>6. 41

1597.
 Hillovieo Literariae Cap. V, ,299

1597.
Jbidem. 8. Eadem recenfio. Laudante Hcndrei'
thio in Paiid, Brandeb.

Saec. XVII.
1604.
JVitebergae. fumpi, Pauti Helwichii typis Crato-
nianis. g. D. Aur. Aug. Enchiridion ad Laurentium
Vrbis Romae Primicerium, nec non libeJius de Ef*
-fentia Diuinitatis, qui inter opera Auguftini cxtat to-

mo quarto: In gratiam lludioforumTheologiae feor-

flm edita, cum praemi/fa ad iiiudres et generofos
Barones, Dom. Riciiardum et Dom. lohannem a
Tf.hernemel, de vera patrum leBione et le&ionis
vtiiitate., praefarione et dedicatione Salomonis
Gesneri, Theoi» Witeh.

1641.
Lttgd. Bat. 12. Idem liber. 'i^otat Hmdreich in
Pand. hrandeb. L L

1656.
Helmaefi, 4. Idem iiber.Hendreich in Pand,
Brandeb. Sed in liis omnibus adeo defultorius eft
viri liuius labor, vt quamuis prouidus metuam ta-

men, ne male eum inteliexerim. Vereor, ne, quod

hanc editionem attinet, in errorc verfctur, diuerfa
Augnftini fcripta, Enchiridion Docflrinae Chriflianae
cum libris IV. de Dodrina Chriftiana, a. 1655. hac
forma Helmaeftadii editis, confundens.

1665.
Parif. apud Steph.Loyfon. , . Auguflini Enchi-
ridion ad Laurentium V. Romae primicerium. Ext.
in opere Spirituali a pag. 129,

Saec.
30O Bibliothecae Patmm Latinorum

Saec. xviir.
1705.
Lipjiae. fumpi. \Ioh. Heinichii, Viduae., literir
lo, Heinr. Richteri.^. D. Aur. Aiig. Encliiridioii
ad Laurentium Vrbis Roniae Primicerium, in vfum
fludiofae iuuentutis, cum praefatione deftudio theO"
iogico D, Jldami Rechmbergi recufum.

Versiones. Demetrium Cydonium in Grae^

cam linguam Enchiridion Augufiiui transtuliffe tra-

dunt, inc\uit PoJJaiimts ylpp. S. T.L jj. is 3* ^ed

vnde hanc notitiam hauferit tacet. Edita certe i)aec
verlio non eft, et fi extitit vncjiiam, in J3ibL Vati-
eiiamnum debet
£07ia latere Ex Gallicis duabus
'•').

alteram C o l l e t e t 1 iam fupra 1 cum librorum ,

de do&rina chrijliana editiones recenferemus, com-

mcmorauimus. Superefl: altera Antonii Ar-
NALDi, quae prodiit

1648.
Paris chez Anton Vitre. %. Le livre deS. Au-
guftin de ia Foy, de l'Efperauce et de la Charite",
traduiten Fran^ois par Antoine Arnauld,
DoCleur de Sorbonne, avec le Latin enfuite, reveu
fur VL anciens MSS. Addit Hendreichius huius
verfionis repetitiones annorum 1652 et 1656.

1681.
Kiohenhav. 8- Idein iiber Danicej overf, af
Btnr. Oiafsen. Cf. Cat. Bibl. Tnott.
Pcr-

*) Hendreicluns iii Pand. Brandeb. p. "^^^. inanuftTi-

ptam Denietrii verrioncni laudat addutlo tefle Hot-
iin^ero in Bihliothecario p.372. Vbi tanicii ulluiu
(je ea fiicntium.
 Bijlorko Literariae Cajj. V. 301

hunc Augnnini librnm peculiariter

rertinet ad
opufcuhim abfi[uc audloris nomine hoc titulo edi-
tum: Theologia JMoralis S. j^ugnjiini^ in qua prae^
ceptum de amore Dei plene pcrtra&aiiir etc, per JE".
B, S. M. R. D. de quo v. M. Bibl. Eccl. CoU p. 744.

(100) De^eiira pro mortuis gfrenda liber,

1543-
Augu-
Parijiis ex officina loannis Palieri. 8- D.
flini de cuia pro mortuis gercnda, ad Pauiinnm iiber

vnus; item J3. Clii yfodomi Homiiia, Latine, t|uod

pro defundis iugendum non eA, fed orandum. Maitt,
T.lILP.Lp.-:,^^.
Laudant Gernianicam huius libri verfionem au«
Ciovc Vito Mileto^ Mognniiae 1604 et 1634. I3»
Lipenius in Bibl. T.IL p.
Tlieol. 329. T.I
p. 498.
ct ex eo Colonienfes, apud quos praeterea egregias
quafdam fuper Auguflini de mortnis et fan(fiorum
cultu fententia obferuationes ex dodorum Theoio-
gorum fcriptis colledlas h. L inuenies.

(102) RFgutci ad feruos Dei^ feu verius Regula

SanSiimonialibiis fcripta , tilias Epijlola
CCXl vel CIX.
Bernardus Vindingus ct Profper Stellartiuf.,

ambo ex familia Auguiliniana, primi viderunt, re^

gulam ad feriios Dei ex epiflola laudata fuifTe de-
promtam virifque aptatam. Quo, quibus fadum id
lit audoribus , ignoratur. Sed mature admodum
fadum effe apparet. Obferuant enim Benedidini,
cam perantiquae Taruatenfis regulae potifiimam par-
tem facere et iaudari in Concordia reguJarum a Ke-
nedido Aniano abbate et inCodice etiamCorbeienfi,
mille
%02 Bibliothecae Patrmi Latinorum

niillc annorum, viiis accoinmodatam, et cum ea,

quae infcribitur regiiln fecunda^ in vnnm corpus

compadlam exliiberi. Tenendum autem, hac efi

tranfmutatione priorem epiflolae partem a verbis

initialibus: Sicttt parata efl feueritaf etc. ^ vfc]ue ad
illa, Sed potius lacrymas Petri pajiorir , penitus
effe abiecltim: cuins loco pauca haec praemitti lolent
adfcititia: j^nte omnia Fratres cariffimi^ diligatur
Deus., deinde proximus ^
quia ijfa praecepta fnnt
principaliter nobis data. Atque hac forma laepius
feparatim ab Operum coiledionibus, ita, vt vel fola
adiedlis nimirum Hugonis de S. TA^ore aut Afl/>-
velfzii commentariis volumen efficiat, vei cum aliis
Ordinis Augufliniani Courtitutionibus excufa e/1. Sed
cum latilTime hic Ordo pateat, tottjue diuerfae co
nomine comprehendantur Congregationes, quarum
omnium Conflitutiones, quae plus minufue hanc re-
gulam quidem funt impreffac, fed
refpiciunt, faepius
natura fua paucorum manibus teruniur et fere deli*
tefcunt: intelligitur, quam lubricum fit, accuratnm
aut plenum editionum huius regulae indicem conte-
xerc. Equidem oppido paucas ipfe vidi , nec quos,
ceilantibus illis, lequi potuiflem nobilium Hiblio#
thecaruin Scriptores fatis fidos^hac in re expertus
fum. Collegi tamen, quantum potui, atque hoc
faltem aflecutus mihi videor, vt, quod defit, aut
minus redc fc habeat, fi tanti putatur ab aliis fup»
pleri aut corrigi faciiius poffit *).

Saec.

*) Qiiae cruce notantur, eas folnmmodo in Catalogo

Bibl. Bodleianae laudatas reperi, qni vt inter prae-
ftantiOinios Bibliothecaruni pabiicarum indices
merito numeratur, ita haud raro bibliothecario-
rum vfibns magis, quam communi vtilitati eft ac.
commodatas librofque, quibiis aliqui tradatus in»
fcrti
 Biftorico Liierariae Cap, V. 303

Saec. XV.

Roffiae. fol. Regula S. Augiirtini cum Commen-

tario Ambrofn Coriohni, Orlandi pag. 2 8 4 ^t 3 1 6.

1490.
Argentinae per Martinum Schott. foL Canones
Aiiretii Anpijlmi iuxta tripUcem quam edidit rfgU"
lam omni ftatiii modum viuendi praejlantes, (Haec
litteris maiufculis, fe^jueiilia minoribus tituU inOar
in prima pagina;)
Prelati. regendi copiam nancifciintiir
Bic Subditi. fiiis curatis obfequendi debitim
pYe.fiiWc. docentur,
Mores accipittnt xpi fideles vniuerfi.

Ad calcem : Opiis canonnm Aiirelii Atigitfiini. cum

notia ac preclara interpretaiione Aiubro-
lii Choiiojani viri prefiantijjimi. gene-
ralis magifiri totiiis ordinis htremitarum
diui Augifiini. per fpeSfahiks viros H^ii"

mannum limperger. ordmis heremita-

rum fan&i Augufiini fratrem, lacobuin
fedderer. lohannem fcherrer. artiim /i-
beralium profejfores etjacre iheologie ha^
chalarios formatos exquifijijjlme cajiiga'
tum atque reitifum efi^ impreffumqiie Ku
gentine

ferti funt, non verbis indicat, fed vbi in forulis

reperiantur, fignis declarat. Ceterum nefcio etiam,
an omnes Ordinis AugulHnianiConftitutionum edi-
tiones regtilam hanc a limine praeferant. Alias
numerus earum ex Lipenio (Bibl, TheoL T. I. pag.
1 1^. fqq.) Hendreichio (Pand. Brandeb. pag. 343.)

et Catalogo Bibliothecae Cafanatejifis (v. Conjiitu^

t^nes) facile augeri poffet.
304 BibHotherae Patrnm Latlnorim

oQwUnQ arte et impenjis folertiffiwi viri

Martini fchott. AunofaiiLtis. M.CCCCXC.
His omnibus dcnic|ue fubiecla Im.t monimf.nia ad le-

Etorem fex tliflichis conftantia rubfigriatavjDe Jiteris:

F. D. L. Ab initio occurrit Tihnanni Limperger
praefatio ad Nicholaiim Friefs., theologiun AuguAi-
iiianum epifcopum tripolifanum.
, Deinde a ioiio
inde primo vfque ad oclauum praemiftuntur l^ita
Au^ujlini per Coriotamim., et commendatio regnlae
eiufdem. Tandem folio IX. incipiunt Comwentarii
fiiper regula Diui Auguftini ediii ab Ambrofio

Coriotano —
per modimi Dialogi; tontinuautur
vero vfque ad folii CXVIIf. finem. Dehinc ftpara-
tim foiio CXX. vfque ad finem fol. CXXXQI. excufi
funt Commentarii Ambrofi Choriolani inprimain re..
gidam fantii Augifi ini cmw tribus eius in laudes et
dodrinas quafdam huius dodoris orationibus. Prae-
fatio, quae huic parti foJ. CXIX. pao; altcra prae-
mittitur Olinerii Seruii Tholentinatif ad GuilUrmum
de EJloiiteuilla Epifcopum O/iien/em et Cardinalfm^
in qua fe primum haec foras mittere fcribit, ad

aliam, quae hanc praeceflerit, Edirionem fpectare

videtur. Ceterum fcduio cautum ell: a typographis,
ne vacuas paginas admitterent; quocirca pailim, ve-
luti fol. VlU. pagina aJtera, nec non cadem pagina

tituii,itcm prima loJ.CXIX. Auguftini effigiem Jigno

imprelliHn videbis. Conferri etiam de hoc operc
poterit Braun Not. H, Lit. T.II. pag. 195.

I 500.
Veneiiis ifjipenjis Giitntae, arte lohannis deSpi-»
ra. 4. S. Auguiiini Reguia vna cum Vita eius; inter
Kegidas quatuor primum npprobatas ^ de quibus ad
BenediSinm dicetur, iimuJque hanc cditioaem latius
dcfcriptam dabimus.
Saec.
 -' Hiftorlco Liierariae Cap.V* 305

Saec. XVI.
1516.
Lugduni, 8. (t) S. Auguflini Regula.

Sine loco et typographo. 8. Augunini epifcopl re-

B.

gula. iLxtat iii Con/iiliitio7tibns.hmum Heremita-

ruin fandi Auguflini ad Aportolicomm priuilegio*
rum tormam pro reformatione Alemanniae.
ad omnes ordins fratrim Hfremi-'
Praemittitur
iartim S. AuquJIini ptr Alcmanniam Conumtus ad^
hortatio loluunis de Staupitz, Prlris Genernlis ad
tifgotium di^ia!: reformaiionis tiinc f^uariij iianata
Q. I517*
1526»
Pari/tis. . \ , , Hngoms a S, VlStortt in Re8[U*
lam D. Auguflini expr fir o, edita in prima integra
'Opernm einfdein colicc^ione h. a. fadlj. Num ipfa
^uocjue regiila vna exprefla fit, igooro» Hugonis
vero Commenrarius p(>ftea paiiter recufns eft in edi*
•tione Ventta (apud lo. Bapt. Somafctim) 1588« et
Co'onien(i 1617. nec noa nouiiliava, ^uam fingu*
latim indicabimu&4

1550.
S. Augufiini Regula ad S^^ruos Dei\
Veneiiis. 4.
Kegula Sanclimonialibus praefcripta: cui
y^tt i;/?yf«r

praemittitur Regulne Ciericis tiaditae fragmentum

cum Reguia fecunda (fiippofititiiO- Ext. intcr qua-
tuor primum approbat^^sRegulas colledore lo.Fran-
"tifco Brixtono., Coiigrcg. S. lufiinae O. S. BenediifH
j

•— circafinem,

1561.
t^enetiis per J^ernardinufti Fajtaniim fumptitnu
\
O^uoniccrum Jiegulartum Jjnteranen/iitm* Mnifg
' TonulL V j^p-ili.
3o6 Bihliothecae Patrutn Latinovum

j^rrili. 4. S. Anguftini Re^ula , cum expofitione

Nugonir de S. Vt£iore. Lntine et Jtalirt^. Cat,
Biht. PiivH cf Fabric, in BibL M, et Inf. Lat. ed.
Maufi T.lll. pag. 301.

1575.
Coloniae Agripp. 8« S. Augunint Regul^a et
C^^nflitutiones frritrum Ord. Praediratorun). Cat.
Btbl. BodL cui addatur Hendreich in Pand. Brandeb.

1581.
Dilingae, 4. S. AugiAint Regula cum Com-
ipenraiio Hugonis a S. Vtciore. Ltpen, BibL Th»
T. Lp.ii 9.
1583.
yenetiis (f) S. AugufHni Regula.'

1585-
Mnntme. 4. Regula S. Auguftint et Conflifu-

tione^ Eremit^rum Cor.giega(ionis Obteruantiae 1 on-

gob t-.liciie. l.audat Grrii, Riuin\ Purifauus (i. e.

G B irrh.
. Lantfrbachtus) iu Hijioria Monajiica Oc*
cideni is T. L pag .45.
Saec. XVIL
1601.
Venptiis.. . . . . AuguHini Regula,
S. cum Com-
m^nt. Hugonis. Tefle Lipenio.

1605. "^
apud Hvron. Froirae.
Conii g. Eadem cum
Expofitione Hugonis a S. Vidtore. Pojft.uin.

1614.
Coioniae Agrippinae, 8. Eadem cum Commcn-
taiio leu Upttca Re^uUmmn Struatit de Latrmliz.
1017,

.
 Hiftorico Literariae CapV. 307

1736.
Gandcini. 8- S. AuguAini* Regnla ef Conflita-
tiones fratfum Ord. Praedicatoiam; Htndreic:,

1618.
Colomae ^grippinne. 8- Eadem cnm Comment,
Lairiieltzii^ laudante Lipcnio T. II. pag. 647»

1620.
Barcinonae. g. S. Auguftini Regula et Conrti-
tutionesFrafrum Praedicatoijm. Cat. Bibl. S, ^ug,
ad Nicium Neajjoli,
1635.
Parijiis apud Seb, C^appelet via lacoba^ri fnh Ji^
gno Rofarii. 8- Reguia S. Augnflini Ep'fcopi et
Conftitutiones FF. et fororum Ord. Praedicatornm.
Cum decJarationibus cx Actis Capitulorum Genera*
lium etc. Gtc,
•^ "^
Jngolfladii. (f) S. Auguflini Regub.

Romae S. Aiiguftini Regula cum expofi-

fione Hugonis a S. Vidore. Fabric. BibL M. et

L L. 1. 1.

1648.
Rotomagi. Hugonis a S. Viclore Expofitio
fol.
inReguiam Auguftini in Operibm eiufdem T.II. p. 5.
1660.
Monachii. AnguAini Rcgula: Acceflemnt
12.
! Conflitntioncs Canonicorum Regularium eiufdem S.
Auguflini Congiegationis Gallicanae Anno 1638.
1 Lipen» TJ. p. iib-

V a i66r.
3o8 BitHothecae Pntrum Latinorum

1661.
Pomae, 4. S. Aur. AnsfuninlHipp. Ep,
,

Epi/loia C IX. Kegulam Sauc^hmonialibus pidercri-

ptiim coutinens. Ext. in Codicf Regulattim L. H ol-
s r F N 1 1 , parte llla (in qua SS. FP. reguiae ad Vir-
giaes; a pag. la.

1663.
apud TMdov. Billaine. 4. Eadem Epi-
Parifiis
iloia; loidem iu cadem Coiieciioae Keguiarum liic
recuia.

SAEa XVIIL
1759.
Augujfae VindpUcnrum. fot. S. Aur. Au^uOini
Hipp*Hienfiv lipi/lola CIX. Regulam Saudimoniaii*
b' s fv ripram contijiens; inp» ill. Cod. Rfgular»
Hol/ienii ed. deauo a P. Mariano Brokie, T. 1. pag.
347%.

VERs 1 o N E s. Harum indicem ad annoruin

feriem compouere vilum eft, quam iuxta Anglica
p!'mas tenet, leLjuunrur proxime Hifpanicae ^i Ita*

licae^ vitimumc^ue iocuin Gailicae tenent.

1525.
London. 4. The Expofiryon of Saynt Augu»
flynes Rule after the great Cierke and hoiy Sdvnf^
Sdyi\t Hugh, called de Sando Vidore, by the
Wretche of Syon RijchardclVnyfforde: Impryntfd at
London me l^Fynkyn de IVorde
in Fleteftrafe by
M.CCCCC.XXV. theXXVlil. ofMoveiiiber. Mait-
tairt.

l6oo.
 'HiHorico TJterariaeCap.V* Jogr

1600.
Cordoha. . La Reuli de San Agortlno decla-
. .

rada por /«au Montoya (Matnteufi Doiiu-

fl^£^

nicano),
161 3.

Firpnzp per Bartolomnuo Sfrmartetli: 4. Rego-

la di S. Agoftiiio. Alram antiquioiem translatiouem
•aciiiiuclo textu Idtino ad a. 1561. notauimus.

Viterho, 8- S. Agoriino Coflituzioni delle Mo-

iiaclie di peuittnza. Cat^ BibL S, Angtli ad Nidum
Neap,
1654."
A Venfzia per il GioHto. 4. La Regola di S. Ago-
flino Vefcovo, e Dottore di S. Chiefa Cartoiica, po-
. fta nel libro deli' EpiAoie ClX., tra- nell' Eplflola
dotta di iatino in lingua voigare fedelmente da Ber^
nardino Scardeone, Cauonico di Padova, infieuic
^li' erpofizioue di Ugoue di S, Vittore,

{
J687.
Brescia per il Regola data dal
Rizzardi, 4.
P. S. Agoftiuo alie Monache; e qui per maggior
Joro iflruzione, e profltto fpirituaie dai P. Mdfflro
fra Paolo Richiedei de' Predicatori voigarizz«»ta, ed
«fpofia.

1691.
Parif chz Guiilmme Derprez. la, La Regle
de faint Auguilin expiiquee par le veueraMe Dod^eur
tjugues de faint Vidor.
Audor fuit /0. de la Grange, Canon. Reg et
Subni io! eiufdem Abbariae de S. Vidlore, cui nomen
Hugo HLq debet, Regulam ipfam luxta Benedicfli-
V 3 norum
5 1 o Biblioihecae Patrnm Latinorum

norum recenfionem interpretafiis efi:. In pracfatio-

ne vberiiis diflerit fuper p^uca iila verba, c]uae in
niutata ret:uia Angudiniana alluta efle lupra monui.
mus, quaccjue a H*igone nondum Jeda luiflre docet.
Cf. ^ournal des Scav. pour l'anuee 1691. (Amft*
1692.8-) p^g. 353 et 56.

Profperi Stellartii (Prioris Goenobii Tornacen-

fls f «626.} NiicJeus hiflpricus Regulae S. Augufliui.
Tornaci opud Guil a Tongris, 1618- 8»

Discorfi cJauflraii fopra Ja Regoia dcl gran Pa-

dre S. Agoflino, recifati a' fuoi Religiofi dal Padrc
Profpc.ro daSnn Giitf ppf. (Vjcario Gen. Auguftinia-
noiuni Difcalceatorum). BibL M. EccL CoL

(103) De Gratia et libero Arbitrio.

1563.
Fiorenza a ifanza di Giorgio Marefotti per
Bartvltmeo Strmarttili, 12. Libro della grazia c
del iib^ro arbitrio di S Agoflino Vefcovo d*Ippona
a Vaieitf. no e Monaci che eran con Ini; tradoito da
Lodovico Domcnichi. BibL aegli Aut. volg,

(105) Retra&aiionum libri IL

Nonnifi -nicam horum iibrorum editionem feor-
fim >acbm hucuf.juc comperi Lngduni apud Frcilo»
9U0S I 536. 8. quiim ex Gefiieiianis Pandedis laudat
Madtartus T. 11. P.II. pag.8i6.

Gpimanice eos vertit et anuotationibus neceflfa-

riis iitf ruxit Chrif, Frid. Rocshr in Tomo V. der
Bi"lii'ihpck der Kirchcnvaeter (Leipz. 1785-) P^gg»
237 - 416.

(106) De
 IJiftorico lAterariae Cap, V. 3 H
(io6) De Haertjibus,
1576.
Genetiae apud Euflathium Vignon. 8« ^). Aur.
AuguAini, Hipp. Ep. iibcr de haeiefibus, ad Quod-
vultdeum. Lamberti Danaei opera emen-
dafus er conimentariis illuArarus, a quo eodeni ad-
dirae funt haerefes ab orbe condito ad confti'utnni
Papifmum et Mohametifmum, etiam eae, quae hic
oraiit ab Anguriino praerermiirae. Acceflit operi
quadrupiex index, vt non aiodo Chronoiogiae hae-
rele<'U ratio, led etiam, quae ex WWs vtiiitas pereipi
pojfit, intciiigeretur, et a quibus in vnoquoque De-
calogi praeccpto, Sytnboii apoftoiici articuio, item
difputafione de Sacramentis fit erratum. In caice
operis addita eft arbor haerefeon, ex qua quomodo
aiiae ex aliis natae fint et propagatae, et vt faepe vna
quaedam hydra piura capita produxerit, perlpicue
docetur. Per eundem L. Danamm, Additus efl
praeterea tradatus de ecciefia> vbi, quibus fenfim
gradibus ilia tandem in Papifticam tyrannidem iaci-

derit, ofteaditur.

Digna eft aeuo ifto et imprimis Iiuius eximii

haereleon geneaiogiftae ingenio epiflola ad Senatiun
Geneuenlem ab eo fcripta, qua fortem fibi gratnla-
tur diuinitus conceffam, quod in ea ciuitate viuiTe
contigerit, quam nuili gloria in exfiirpandis igne
ferroque haerefium audoribus fecundam cenlVri
oportejt, atque iaetabundus fupplicia a haereticis
Geneuae fumta recenfet.

1578.
Ibi^em apud eundem* 8. Eadem plane editio*
€at. Bibl. ThotU

V 4 158 > )•
3 1 a^ Bibiiothetae Patrum LatinQrim

Geneuae. foL Idem liber in Opvfculis Thco!(U

gici^ Ldmb, JDannei. pagg. 897- 1048.

1595-
Genenae. 8. Ic^em liber cum iifdem commen*
tariis. Cat. BibL BodU

i63r.
Hptnwefladii typis haeredum lacohi Leii'u 4. D,
Aiir. Auguilini liber de haerefibus adQ.aoduultdeum.
Item S. I'hil;iflrii ciu:^ coaetpuei Catalogus haerefium '

paeiie omiiium quae a coudito mundo ad iliud vf-

,

que Saeculum notae fueiunt. Acceirit vtriuft^ue fcri-

pti fuppkmenium et index genuinus: vnus chioao*
logicus, alter alphabeticus,

1631.
Oxornne.^. S. Auguflini liber de HaerefibuJ.
Cat. Bibl. Bodl
1673.
Hetmafjladli ap. lo. et Frid.Lilderwatd. 4. Ideii\
llber cum coinjnentariis et fupplementis Lamb. Da«
ni^ei, cxuii Gebhardi TheodoriMBitm* Vid, Cfl/,

Bnnav.
1687-
Cantahrigiae. i3. (8.) Idem liber ffm; Vincen*
tii Lirinenfis Commentario pagg. 169 269. Cat^
Biinav, Addit Cat. BibL Bodleianae; cmi notisBa-^
luzii.

1721.
Oxonii e tJieairo Sheldoniauo. 8- D- Aur. Au.
^unini, ilipp, Ep. L'ber de hvierefibus ad Qiioduuit-
de»:m, vna cum Gennkidii MalTilief «fis appendicQ.
Edidit iioiifijue illuftr^uit Eduardus Wei.ch^
MANNi
 Hi/lorico Literanae Cap, V. 315:

j^A,NN, Eccl, Anglic. Presb, Coli. Merion quon^

damfociur,
Notae fiint aptae, fed dodis ncquaquam fcriptae.

Commentarii Hiftorico - Dogmatici in libium

S. AuguAini de Haerefibus ad Quoduultdeum. Di-
gel\i atque illullrati iabore et Audio P. Lavrenth
CozzA a S. Lavrentio, Ord. Min. Rrg. Ob»
fe.riiantiat Le^oris lubilati ^ ehtfd. Ord. Scripiorif^

in Romana Prouincia Miniflri ProuincialiSy Dioe*

cefis l/iterbienfu Examinatoris Sijncdalis ^ Sacrae
Congregationis Imiicis ConfuJtoris.* Oblati Emi-
nentilT. et Reuerendiif. S. R. E. Cardinalibus, eiif^

dem S. Congngationis indicis,

Opus omnlgena eruditione refertum, Vtile,

Theologis, rhilofophis, Soriptoribus, Hifloricis,
Concionatoribus, ConfeHariiscuram animorum
,

liabentibus, humanarum diuinarumque Litterarum

atque rerum Ecclefiaflicarum riudiofis. Pars prUi
nia contintns haerefes XIL a Slmone A^aqo vfque ad
Marcionem. Adiecla ad calcem cuiufcunque hae-
refis Collatione eiufdem cum recentiorum Euiingeli-
corum haerefibus. Romae 1707. typis Ge. Plachi.,
fumpiibuf FaL Fregianti. (5 Alph. 7 Wagg. et Praef,
plagg. 6.)

AuguHini verba velut rari nanies in gurgite va-

flo apparent. Potiorem volnminis partem collatio
hi titulo praedicata occupat. Ceterum ignoro, vtrnra
j>ius viri ardor morte fit exAindus, an vero biblio»

pola iuuenilem iubiiati fcriptoris impctum repreire*

yit. Cf Mem. de Trevoux Juin 1707. pagg. j jo, ;

^t ASta, Eritd, Lipf. 1708- Nov.

f. 48y.

V 3 (up. ui)
 1 ;

314 Bihliothecae Patrum Latinovum

{l lO. 1 1) De Praf^drJIinatione San&orim Li-

bri II. qnorum alttr infcribi folet

de Dono Ptrfniprantiat,

Cf. deGratin et liOero Arbitrio w. 103. it^mOpiif

culafieMa,
1711.
Parifis apnd Guil. Di^sprez, fot. S. Augiiftini
de PraevJellinatione et tle Dono perieuerantiae libri,
Ext. 111 Opp. S. Profperi a p. 23.

VersiOnes. Italicae.

»537.
Bresria per Lodovico Britannico. 4. DelJa Pre-
defliu/izione de' SS e.del bcae della Perfeverauza
ab5L]ue noniine tradudoris.

1544.
Venezia atfnno del Pozzo. 1 6. Del bene del«
la Perieveraiiza, tiadoito da Lodovico Domenicni,

1547.
Vn^zia p^r Comin Libro del be- <h Tvino. 8-
ne delia 1'eileieranzd conipoilo dal B Agoftino Ves-
covo Ipp^aienfe, di latino in voJgare novamente tra-

dotto. Eft verfio fupe ior, quictjuid titulus veadi-

tet j id quod etiam de letjuenti vaiet.

Ibihm. g. II libro del B. AgoAino V. I. della

Prededinazione de' Santi, di iatmo n\ volgare nova-
nientc riadofto. Laudautur iflae verfionum edirio-
nes i») Bibt. degti /iut. votg. LdVrfa in Racc.d^Opufc,
fc. t fih'l. r. XXXII. p. 349, £i vero putiliia)uiii
Foutaauiu^ auctor fuit.

GattU
 'HiJlorUo Literariae Cap. V. 5 15

Gallicam vtriufque libri, Givtim Lugduni i6\6.

comiiieniorant Colonlenfes. Notior c/l 5
quae, ion-

co abhiiic [patio, prodiit audore Duboif^ vt prodi-

tum eft in Bibl. Eccl. Colonieiifi (p. 746.) Sed aiiain
indi^itat Cataiogus Bibl. Keg. Parilienfis lioc tituio:

1676.
Parif chez Giiit, Desprez. 12. Les denx livres

de S. Auguftin, de ia predefiiuanon des faints et du

don de ia perfeverance avcc les iettres 105. 106 et
107. de ce laint Docleur; ie tout traduit en Fran^ois
par Jean Segui. F.plieineridcs Parif. (Joiirn,
des Scav. 4.) h, a. num. XIV. pag, 93. de auclor*
pmnino tacent,

1715-
Parif chez Jacq, Ejlimne. 12. Les deux livre«
de S. Auguflin, de la predeAination des Saints et du
don de la perfeverance, avec les lettres 105. 106 et
107. du meme fainf, le tout rraduit en Fran^ois.

S. Anguftini fententia de Praedeninatlone et Per-

feuerantia excerpta , cum Scholiis Georgii Cas-
sA N D R I Bdgae, Parifiis 1 6 1 6. Eadem anglice
per /. Sconj. 8- Lipen. Bibl. Th. T.I. p. 525.

(113) Speculuni ex vtroque Teflamento.

Diuerfi fub hoc nominc editi extant iibri, qiii

Vtique ab editoribus fuis Auguflino virdicantur, vnus,

qui in onmibus liadlenus operum Angufiini editioni-
l?us vulgatus proftat, et in nouiffima Benedi(3inoruin
Anruerpiiie rccufa recenfetur, TomoIII. a pag. 507-
6 13. iuxta feriem librorum V. et N. T compofitus,
alter, qui ab Hieronymo Vignier in fupplem. T, I.

a pag.
5 1& Bil^liothf.cae Pafnm Latinovum

a pas(. 5T5 54S. ex Aiitographo Bibli^riim MSS.

Tt^odiilphi /lurfli'*nfnfis Epilcopi, qiii circa a. 8 o*

obiif, eft prolatu , in c]uo ad capituia certa nuuaiia

Bibliofum leutentiae refcruutiir, ablque praetatione.
Huuc plaue rpuriuuj cenlent Biuedictuii, <|u<>d et

minus ciiin PoJfi:;ii veibii. et cuni praifatioue Augu-

fiiui exen plaii a <e edito praeHxa conucniat, Prae-

fa^ioneto ^utcm jAum nemo uou Augu(lHiianiini ca-

lamnm fapere profite;^tur. Nec vero arteufnm ei^

queuKjUdm in hcc neg^lfe comperio, nifi vjuod tex-

tus biblicos coticernit, qui non ex ant^qua, qua '^to-

cul dubio AugufHiiUs vtebarur, fed ex Hieronyn^ia-

na lcu vulgafa verfione lunt deu:ripti. Augufliui
inanum a lciolo iilicpio monacho temeratam elTe,

n«)n improbabilifer viri aliqui ctf^diflimi, retraganti-'

bus tamwii Beuedidinis, contendunt *),

1679.
Romae npiid lofaphum p^amicciunu 8- I^- Aur^
AnsjiiHiui fpeculum, vt in eo, quam obediens Deo,
inobedienlque fit, facilius quifque agnolcat, hac
minori forma primum editum. Acceflit eiufiem
Doctoris Plaltcjium, quod matri fuae compofuit. Edi-
dit et pracfatus ti\ tacito tamen nomine lojephur
Jllaria Tommasi f Thomasivs, Alicatnijis
in Sici iaOericMS Rigulariy^ idem qui podea (Ro«
niae »70^9- 13. III, Voll. g.) titulo TheologlcQrnm
antiquLomm Patrum feledla Graecorum et Latino-
rum opufcui^ euuigauit **),

•) Cf. Canens, Dupinius et Rick, Simon in Crit. BibL

EccL T. 1. p. 143.

*) Purpura a, 1712. a Clemeute XI. donatus obifc

1713.
 Hfiflorico Literariae Ccip, V* 3 17

(i 14) Enarrationes in Pfatmos Dauidis CL.

1489.
Sa/ilfae per loa. dt Amrrbach. f)L Aurelii Aii-
guftmi prima, fecnnda ac tertid Quiiii]uaoena. In
fine tertiac: Pofi exn5fain dili^entfffi/que en.endatio*
nem (aiu^l-Te deo) pnfi&iuu •^Jl ii>pi^7ie atqiie prae*
clarum hoc txplmutionis Pjalmoriim: dmi ac
ojjiis

ma^iii dc^oru Auoujiini. opiis re v^ra maiori com^

fti nnntumefe diinnm exhihrns h^entibun qiiam qnu
busiiis rerbis rxphcai i poffir : vt ef in pmefaiione et

prcloiJO pjtiis tuuentrr colligi potrjL Qnanto vero

ftu io e,t arcurationf cnlHj^aium : eniendatifm et or.^i'

natum fr: hi iudicent^ qui lilud alii fmiiijus /i'i:

RnemanufcTipiis: fiuf' atre imprrjfi^ Ut ris contule-^

rint» Coni.mmntum Hafikae per mt^igijlnim iom»
nem de Amerbarh. Annv dni M.C^ Ci LXXX X.
Imprelluiii ell cha^^c^re gorhico in uiiaboA voluiri-
nis Ajlunt flgnacnriie, liteiae inir.ales pari^ae ct
pat^inafuni tituii, non item cu(todes et f «Jiorum nu-
ineri. In prinja f<-illi primi pagiiia chaiadere go-
thic» magno imprellum: Aiir. Augujlnii Prima
Qtiinqung^na. Fraecedit index rerum alphabvt^cus
XIV foliis. Fxempla huiui ed. extant in Hibl Bod-
leJiuia et Arad. Ingolftadienfis Cf, Sf^mtlitr iakAlL
p. 164. addt Braunium 1. 1. TJI. p, 181.

M93.
Vpnetiis per Bernardin Benatium. fot. Augu.
flinus in Piaimos. Orlandi ^.2^/^,

Balit^ae p^r Jo. Amerbarhium. f Auguflini

Opus ia Ffaimo*. Maitt. T. i. P.lL /7. 563.

1494.
3 1 S Bibliothecaa Pafrum Latinorum

1494.
Ibidem, fol. Auguflinus in Pfalmos. Eodem
tefte 1. 1.

1495-
Ibidem per eundem, foL Idem opus,

1497.
Bafdfae per lo, de Amf.rbach. /. Idem opus.
Confummatum anno dnl M.CCCG.XCVII. Sed loco
exilis, quem iii piiori editioiie nofaijiinus, indicis
feorfim hic adieda e[[ principaliuin ffntenfiarnm an*
notatio^ quae foia in voiumen mc-dicae magnitiidi-
nis excieuit. exempiar memoratur (juo^ue
Eiiis ia-
tcr raiiora Bibl. Reg. Budenfis.

15 19.
Lugduni. AuguAinus in Pfalmos. Lau-
fol. B.
datur a Hendretchio in Pand. Brandih. p. 342. af-
feruatur in Bibl. monaderii Ord. Eremit. S. Angu-
fiini Monachii tefle Offingero in BibL y^uguftin.

pag. II.

1539.
Bcifkae, f Idem liber, commemorante //1?»^-

reichio, Sed haud dubie pertinet ad editionem pri-

iiiamOperum omnium ex recenfione trafmi. Apud
eundem folum laudatas inuenio fequente.s edi(iones:
1543 et 1555. PcirifiT; 1555. Lagduni; 1556.
Bafkae ; 1561.1)62.1563. Lugauni : haud gra-
viori fide.

1569.
BafiUae per Frohenium. foU Augufiinns in Pfal-
inos. Sic cjuidem extiit in Georgii allg, Enrop Hil->
cherlex. Suppl. I. p. 2 i. Sed pcrpcram oinnino, fi

dc fingulari defcripiionc intelligendum fit : non item

fi
 Ht/forico Literariae Cap. V, 319

11 Opera qn^eras.
inter G*neutnfem elufdcm anni
edirioncin nout Hmdreich, Vereor aurcni, ne ia
anni indioo eirauer t. Extat enini ed Ope-rum Au-
g:.Aini Ge.neuac 159^^ nun 1569. fadta, ad (juam
haec forianTis refereiida eA.

1570.
Venfiiis. foLIdcm Opus. Hendrnch. Qir ed.
-• Vcnet. Opcruf. omn. h. a. nouerit, inceliiget, ijuaa-
.um in eo veri 11 1.
1571.
Lugduni apud ^eb, Honoratum, S- II Voll. Augu-
flini EnarrafiouCi in P<aImos. Landant Hendrcirh eC
CohnifnffS, Tn vide, quae fupra in /Jnna ilus edd*
Opprufii ommum ad h a. nofaiiimu^. Simiiiter autem
fe habet cum ed. Partfunfi^ quam ibidem notat.

1576. 1577 et 1579.

^ ^ Antiierpiae Anguftini Enarrat*ones la
Pfahnos. Sponfore Hendreichio, Nefcio vtro piu-
resnc fomos dinerfis annis editos, an diuerfas edi-
tiones totius operi* indicaie voiuerit. liiud auteiu
fcio, non feoifim, fed cum Operibus a Louanienfi-
bus editis h^nc exftare. Vnus idem profert edirio-
nes, l^en*>tnm 15^4; 586. de qui-
tt Parifirnffm
bus idcm valet. Sed Lugdunenfis ed, i5cS0. quae
fit, non contendam.

165^.
Rothomagi fypis Dnv, et Pefri Geoffroy. g. To-
mis Ul. Auguflini Enanaiiones in Plalmos cum
pratfatione recciitioris cuiuiuam (ialerta etiam ed.
Benedidtixiorum.)

1662.
320 Bibliothecas Pciirum Latinonm

1662.
Antuerpicif: foL Icleiii opus cum indlce conclo-
natorio. jthndreich. iii Pand, Brandeb. 1. 1. Co/o*
nitufes,

1680.
Aiiiwrpiae Idein opns curante lacobo
JViiifJnant^ Eremita Auguftiniano.

Versiones.
I 521.
Hcigenau hei Thom. Anffhdm* 4. S. x^ugurting
Auslegung liber den 126. Plalm, durch Georg Spa^
latinum verteutfcht.
Eundem Pialnunn italice conuerfum extare mo-
tiet Hendreich^ qni in notandis variis horum com»
nientariorum vcr(ionibus fatis eft confufus.

Paris chcz Phrre k Pefit. 8- l^IL Volt. Ser*

mons de S. Auguflin far les Pfcaumes, traduits eri

Fran^ois p^r Antoine /Irnauld. Tom. I-VIl. Cat»

Bnnav, ec BibL Reg. Parif.

Recueil des confoJatlons et innrucflions fahitaires

de l'ame fidele, extrait du iivre de St, Auguflin paf
les Pfahnes par ^acqms de BUly. Paris chez Oaude^
In/lruStions Chretiemics par ies Pfeaumes. Bru*
xel, 1662. J>.

Regles de S. Auguflin pour Pintelhgence des

Pfeaumes: Paris QxBruxtl. 1685. I3#

(115) Epijlolae*
Varlae Auguflini epiftolae pafTim cditae funt
cum aiioruiu Patrum, wchui Hteronymi., Patilini^

Profperi
 Hijlorico Literariae Cap. V. 321

ProfiHri Aquitam ctc. operibus, quibus indicandis

hoc loco liipeiredere lubet, diim nonnifl coiiedio-
nes oniniuin piuriumue, vei ficubi feorfim finguiae
editae fint, enumerare inflituerimus, (juarum eiea-
chus eft fc(juens.

Saec. XV.'
1493.
Eajtleae. per loh, Amerbach, foL Liber Epifio
larum beuti Augnllini epifc. Hipponenfis ecciefie. lu
fine: D. Anr. AngvJIini H. Ep. Uher epifl. vigilanti
accuratijjimo Jludio emtiidatariim et
impreffarum:
Argumentorum qiioque noiiorum pramotatione fuc^
tintie et diiiicide expojitarim: atque opera Magijlvi
loiiannis de Amerbach ciiiis Bijilien. perfe^farum:
j^nno dni etc: XCIII. Foeliciter explicit,

Charadler romanus efl praeterquam in titulo, qui

inore Amerbachii gothicis iiteris exaratus efi. Epi-
ftoias continet CCVI. Praccedit VII. foiiis breuis
annotatio fingniarum epifioiarum, initia, materiain
atque ordinem exponens. Poft fubicriptionem in-
dex feutentiarum mareriarum copiofiilimus fucce-
et
dit. Eandem in Bibi. Rati^bonenfi notauit Gemei^
iier p. 2 I 3. nec non in Lubecenfi Gefsner p. 56. la
Catalogo Bibl. Berjim/is T. /. /7. 15. laudatur Epi-
(loiarum editio Amerbachiana de anao 1483*

1494.
Bnfileae ap. loh. de Amerbach. fol. idem liber.'

Extat ia Bibiiotlieca Lubecenfi. Cf. Gefsner p. 58.

Venetiis per Bernardimm BenaVmm. 4. Idrtn

liber. Cat. Bibl. Pindl. r.Lp.^2.

Tom.IL X Sim
3 22 Bibliothecae Pairum Latinornm

Sine anno
toco et iypoprapho. joL niagno. S. Auguflini Epifc.

liber Epiilolaruni.

Editio princepsEpinolarnm Augnfliai aCl. Brau-

oiio primum detecfla et dcfcripta \\\ Notitia Hift. Litt.

(1788O pag« Ji- Volumen efl foiiorum CCLXIII.

inipreirum charadere maiufculo duabus colnmnis in
charta mnnda et iirma. Columna qnaenis lineas L,
continet; defunt figna quaeuis paginarnm foliorum-
ve, ncc non litterae initiaJes. Interpnndiones ha-
bet, pundum, colon et interrogandi fignum. Ab
initio: Liber Epijlolarum San&i Augujiini. Inci^
pit fdicittr; terminatur vero abfqne vila fublcriptio-
ne pagina vltima, in coinmna prima, epifloia ad
Afeiiicum. Epifloiae, quae partim ipfins Auguflini
fuut, partim aliornm ad ipfum, numeranturCXCVII,
in quibus etiam iiiae Africanorum Epifcoporum ad
Jnnocentium I. huiufque ad iiios leguntur.

Saec. XVI et XVII.

1541.
Bononiae ( ) S. Auguflini Epiftoia decima
ad Xyftnm presbyterum de Gratia Dei. Hendreich
m Pand, Brandeb. /7. 342.

1604.
Moguntiae apiid BalthaJ] Lippium, 4. S. Au*
guflini Epifloia de S. Martyribns et de Inimicis dili-
gendis cum notis Gerardi l^ojjii.

Lipen. in Bibl. Th.T. II. pag. 254. quafi feorfim

editam iaudat. Enimnero inferfa eft operibus Gre*
gorii Thaumaturgi (NeocaefaricnfisEpifc.) ab codem
VoiTio vna cum aiiis Patrum opufculis editis p.228.
Erat vcro Voilins iiic Fracpofitns Ecclefiae Tungren-
fis.
 Hijforico Literariae Cop. V, 323

lis, qui plura id gencris fcripta tunc emifit, deincjue

obiit a. 1609. Vid. Foppens BibL Belg, T, /.
pagg. 362. 63.
1638.
Flexiae. (La Flechc) 4. S. Aur. Augudini Epi-
flolarum feledarum libri III. Recenfuit primum,
argumentis vbcrioribus explicauit , atque obferuatio-
nibus illuftrauit Rolandiis Phigerim^ Soc. lefu, Ar-
moricus.
Liber primus Dida(fticas, fecundus Ethicas et Pa-
racneticas, tertius millas ct famiiiares compiedlitur.
Colonienfef, Extitit etiam in Bibl, T/iottiana,

1662.
Louanii. 12. D. Auguflini Epiflolae felecflae,

cum appendice fuppolititiarum. Hendreich,

.

1678.
Francof. fmipt. loh. Crameri. 4. S. Aur. Au-
guflini et aliorum quonindam ad ipfum vel eius cau-
fa fcriptae Epiftolae CCLXXVIII. Cum appendice
fuppofititiarum, variis lecflionibus aiiifque margina*
libus et indicibus vtililllmis feorfim accuratifilme
editae cura Lvcae Friderici Reinharti,
Norimbergenjis S, Thiol. in f^niuerjtt, Altdorjina

Prof. Publ.
Cypriani Epifloias ab eodem viro dodo aliquot
annis pofl editas iii tomo primo commemorauimus.
Non fegniorem operam Auguflino praeflitit, in eo
praecipue laudandus, quod plures eins epiftolas, quae
eo vfque temporis nondum cum reliquis coiligi, fed
per reliquos tomos operum eius fparfim pro reruni
iimilitudine exhiberi confueuerunt, coniuiKflim pd-
pius propofuit. Commode facflum efl, quod alio*<
lum ad Auguflinum fciiptae epiflolae italico chara-
X 3 dere
324 Bibliothecae Patrum Latinorum

<^ere exfcriberentur, dum ipfius AuguAini epiftolis

rotundus adhibitus efl. In margine tum variae le-

ffliones, tum Allegationes Scripturae S. itemcjue Co-

dicis Theodoflani, luris Canonici, Lombardi et
Thomae Aquinatis loca , quae vel ex Auguftino illu-

flraii pollent, vel verba eius exhiberent, funt notata.

Saec. XVIH.
1721.
foL S/Auguflini
Parijiis. —
Epiflolae duae|;
prima ad Bonifacium Pvipam; fecunda ad Coelefli-
num. Ext. inter Epijlolas Roiiu Pontiff. per CoU"
Jlant, T,I.pagg,io2S et 1051.

1732.
Viennae Aujlriae, van Ghelen,
typis lo. Petri

f. maj. S. Auguflini, Ep. Hipp. ad Optatum Epifc.

Mileuitanum de Natura et Origine Animae Epiflola

fecunda. AccefHt eiufdcm S. Auguflini Epillola de
poenis paruuiorum, qui fine baptifino decedunt, fcri-
pta ad Petrum et Abraham. Frodeuut nunc primum
ex Bibliotheca Liberae et Exemptae Ordinis S. IJene-
didi Inferioris Auflriae Abbatiae Gottwicenfis. Eae-
dem fequenti anno.t ibidtm apud loannem Adamum
Schmidiim^ Bibliop. Norimbergenf. typis defcriptac
funt.

In praefatione ad ledorem Abbas Godefridus'de

occafione vtriufque epiflolae erudiie commcntatus
eft. Codex, in quo repertae funt, vnicus vt iure
fuo exiAimafie videtur eruditifllmus Abbas, exaratus
eft in membranis, in folio, et ad faecuhim mini-

mum duodecimum ab ilio refertur, reperiundus iii

illius Abbatiae bibh'otheca Lit. 6. N. 10. Nuncupa-

vit Ksifjirjhtoc haecce fortuito dctedla Cardinali Fafllo-
neo,
 Hijlorico Literariae Cap, V. 325

neo, magno tiinc temporis in Ttalia litcrarum Ha-

tori et liibiiothecae Vaticanae aliquando Summo
Praefedo.
^

1734. •

Raymnndi Mazieref, fot,

Pari/iif apiid vidiiam
S. Aur. Angunini epi(iolae diiae, recens in Germa-
nia repertae, notis criticis, hirtoricis chronologicis-

que illuniatae, opera Oudio D, lacobi Martin^

et

Presb. Congreg. S. Marci. Cat, Bibl, Reg,

Parii chez vmve Mazieres, g. Lettres houvel-

les de S. Auguftin, traduites en Fran^ois, avec le
Latin a cote' et avec ^qs notes critiques, hifloriques
et chronologiques, et un traite^^de Torigine de l*ame
tire de fes ecrits, nouvellenient trouvees dans unMS,
- de r Abbaye de Gottwic , pres la ville de Vicnne en
Autriche.

Versiones.
1573-
Parif chez Mathiir, Prevofl, $, La 48. Epiflre
de St. Auguflin, addreflee a Vincent Evelque, de
riiercfie Rogatiane, fort convenable pour rcmettrc
a Tunite de J'Egiife catholique les feparez et hereti-
ques, comme pour y maintenir et conferver ceux
- qui y font demeurez ct retournez, par Clement l^ail^
lant (Bellouacenfem in fuprema curia Caufarum pa-
tronum).
Epiflola in ed. Bened. nuraeratur XCIIL Perti-
iiet ad eandem quodammodo Difquijitio Theologica
defententia^ an haeretici et fchifmatici' vi ad Jidem
fmt cogendi? vbi fimul ingens difcrimen oflendi-
tur inter caufam Donatiflarum et Proteflantium. Au-
dore D. Elia f^eielio^ Vhnae 1689. 4. fcripta occa-
X 3 fioue
326 Bibtiothecae Patritm Latinorum

fione perfecutionis Refonnatorum in Galliia, cuius

fautores Auguftinum etiam in partes traliere conati
crant.

1574.
A Reinis par Jean de Foigny, 8« La formc et
maniere de bien prier Dieu: qui q{\ oeuvre princi-
pale du bon Chretien; ecrite premierement en Latin
par faint AuguHin , en fon Epitre \o\ , a Probe, veu-
ve, et traduitc en Fran^ois par Nicolas Chesneau,
(Reteienfem Decanum
Canonicum S. Symphoria-
et

ui Rhemenlis). Duuerdier ^Sir ^iwigny T.f^.p.iog.

1653-59.
Parif chez Pierre te Petit. 12. V. Vott. Epi-
flres choifies de S. AuguAin, traduites en Fran^ois
par Loitis Giry. Tomusl et II. 1653. 1656. IV.
Ifl.

16^8. V. 1659. exfcriptus eft. Hendreich in Pand,

Brandib, aliam interprete de la Cande a. 1653. pro-
ducit.

1684.
Paris chez ^ean Bapt. Coignard. f. //. Vott»
Les lettres de S. Auguftin, traduites en Fran^ois fur
redition nouvelle des Benedidins de Ja Congr. de
faint Maur, oii elies font range^es fclon 1'ordre des
tems. Revues et corrigees par les anciens Manu-
fcrits et augmente^es de quelques Lettres, avcc des
notes fur les points dMiirtoire, de chronologie et au-
tres qui peuvent avoir befoin d'eclairci{Tement, par
Philippe Goibaiid d u Boi s. Cat. Bihl.
Parif, Reg
Eandem VI. voluminibus, odonis, habet Cat. liibi,
Dnc, de ta Vat. Vide etiam ^onrn, desffav. Paris,
(4.) a. 16« 5. n.II. ct Noielte d. Rep delle Lettere,
m. Novembre 1684. Ex Codd. MSS. loca aliquoC
cditionis Bencdidinorum correxit. Notas Tillemon'
tii
 Hiflorico Literariae Cap» V. '327

tii eHe aiunt. Cf. quae Colonienfes adduxerunt tet

fliaionia,

1690.
ji Lijon Lettre XXXIX. (ed. Louan.) de
S. Au<:;iillin a un jeune homme (Licentius) qui avoit
ete' lon dilciplc ct qui fetoit engage dans le fiecle.
Ext. in la Solitude Chretienne T, 1. /?. 471.

1700.
A Cohqne. Lettre de S. Auguflin au Comte
Boniface (fecunda ex trihus ad eundem fcriptis) de
la traducflion dc Mr. n u B 01 s. Ext, dans le Soldat
Chreiien injlrtiit etc. par le P, Henri Godefroy,

1707.
A Lille'chez ^ean Bapt. ErouelHo, 12. /^/. F^cli,
Les lettres de S. Auguflin, traduites cn Fran^ois fur
redition nouvelie des Vl\ Benedidins de la Congre-
gation dc S. Maur, oii elies font rangees felon Tor-
dre des tems, revues et corrige'es fur les anciens ma-
uufcrits, etaugmentees de quelqucs lettres qui n'a-
voient pas encore paru, avec des notes, par M. du
Bois. Troifienie edition. Cat. Bunav. et Bibl.Reg.
Parif. Haec ipfa fortafle efi repetitio, quam h. a.
Colonienfes x\mfielodami fadam prodiderunt.
Anglicam verfionem Epiflolae XLVIII. fub ti-

tulo: ludicium S. Augufiini de Legibus poenalibus

aduerfus conuenticula et de vuitatc Reiigionis propo-
fitum in Kp. 4^. Londini 1670. 4» memorant Colo-
nienfes addito tefiimonio Lipenii in Bibl. Philof, v.
Conuenticula,
Denique EpiJIoIae de poenis parimlorum^ quijine
Baptifmo decedunt^ verfio ei^Q videtur, quae in Cat.
Bibl. Firniianae memoratur hoc titulo: Sermone di
S. Agojlino^ in cui Ji iratta della peita de' fanciulli
X 4 inorti
5*8 Bibliothecae Patrum Latinorum

nwrti fftiza Battejimo , trad, con annotazioni da

G. G, Pavia. 1778' 8^

Infigniorum Augviflini Epiflolarum argumenta

niodo brtuia, modo prolixiora Ci. Roe.sleius mlc-
ruif Tomo V. der Bibliotheck d, Kirchenvaeter pag,

417. vfque adjin,

(116) Sermones et Homitiae.

Saec. XV,
M75-
Augujlae per Antonium Sorg, /ol* min. S. Au-
flini liber, qui vocatur quinquaginta fiue HomiiiaeL.

In fine: Anno dm. M.CCCC.LXXf^, circiter Kal.

Februarii imprejfus efi liber ijle ad lionorem dei per ,

yinfonium Sorg. In Augnjla. Incipit a regiftro

liomiliarum, quod primum folium implet. Chara-
der gothicus ert, fed elegans. Necfoliis, nec pa«
gini.s nuineri notaeue iunt adfcripti tefte CI. Zapfia
Jlnnal. Typ. Augujl. p. 3 2. Seemillero fafc. I. p. 70,
Adde Braunium Not. H. Lit, (^7880 P-^79«

1477-
Mutinae per Balthajfarem de Struciis. 4. S. Au-
gnfiini Sermones ad Fratres in Heremo. Nufquam
nifi in Cat. Bibl. Plnell, T.I. p.92. laudatam inue-
nimus.
1483.
Spirae fa&nre Petro drach iuniore (in vigilia
nafluitatis marie virginis) fol. B. Auguftini fer-
moncs varii ; ui Omeliario Karoti Magni huius cd.

1484.
 —

Hijforico Literariae Cap. V. 339

1484.
Mfdiolani per Ttutonicos. 4. S. Ans[uftini Ser-
niones ad Fratres iii Hereino. Cat. Bibl.PinelL T.I.

Pa^iim per Maihaeum Cerdonis. 4. B. Augu-

flini ferinoiies tres de Ciericorum vita et inoribus.

Edifor eA EiifJjius Corrfl^tt/ Mediolauenfis, Ca-

nonicus rcguiaiis (^ongreg. Laterauenfis, a cuius ^jji'
flaiii ad SiXtum quarfuni , Ponti/icem maxmum: pro

aufrrtndo de ercle/Ia errore fcribeniium: Augujlinuni

ecciefiae do^foremjuijje keremitam voiumen exorditur.

Praeter dictos tres lernumes, quorum primns incipit;

Charitati vejlraectcj fccundus: Pi opter quod voltii et
rognui etc'., tcitius: Ante omnia fratres etc. ineft
etiiini l^ita /lugujiini a Pojftdeo (iic) conlcripta et,
nifi mendax fuerit, contentorum tabula poft epifto-
]am dedicatoriam ftatim fubie^H^a, etiam Epiflota
j^uguftini^ fi liceat clericis populum et gregem Jibi
commendatum perfecutionis ttmpore relinquere. Earri
vero in excmpiari, quod manibus teneo, non inue-
nio, nec mancum iiiud videtur, fed iiiius ioco extat
editoris ad Sixtum IV. et ad Patriarcham Aquileien-
fem, Cardinaiem et landi Marci protedorem, cc-
ter-sque Cardinales Annotatio breuiffmia in errorem
fcfibfntiii'.! fm^um Augujlinum fuiffe heremitam,

Atque Iiaec ipfa omnia in epifloia dedicatoria iibro

luiic ineflfe Corradus dicit, nec ibi quidem Epifloiae

illius mt.Mitionem facit, cum contra in iaudata tabula

liaec annotatio non fit indicata. Ad caicem tiimeii
legitur: Finis adeji trium Sermonum beati Augujlini
de Clericorum vita vioribufque vna cum vita S. Au'
gujlini., nec non cuiufdam epifioU ip/ius: .^^An ch'
ricis^'' etc, que oinnia imprejjafutre Padue per ma-
X 5 gi/lrum
 .

3 30 Bihtiotlipcae Pairum Lafinortim

gijlrum Maiheiim Cerdonis. Annn domini 14.84« Co-

lophonem addit Oda in laudem Augujlini^ incipiciis:
^^De profundif ienfbrarnm, Abfoluitur haec editio
foiiis XXXVI. lineis per paginani impreflls. Cha-
rader efl gothicui' luculentus'. Praeter Chartarum
numeros notae cuiufcunque generis foliorum piigi-
narumue defunt. Sunt tamcn litcrae iniriales for-
inuhs ligneis expreffae. Meminit eius quoquc BraU'
nius^ Not. H, Lii, T. II. p. 1 1 1

1486.
Brixiae per lacobum Brifannicum Brixianum.
8. AuguAini Epifcopi Sermones ad fratres Here-
S.

initas. In flne: ImprfJJiim Brixiae per lacolmm

Briiannicum Hrixianum. Anno domini, M.CCCC,
LXXXVL die V. lanuarii.
Editionis huius nulh bibhop^raphorum antea co-
gnitae notitiam folusBraun Not, H, Lif,
pracbet
T.II. p. 130. fignificans volumen elTe XXI piagula-
rum fafcicuiis contentum, charadere romano ac per-
eleganti impreflum, deficientibus quibufcunque fo-
liorum paginarunuie notis, paruilque literis loco
initialium miniatoris gratia appofitis. Continet
omnia eademque ferie ac fequens, nc fermonum ta-

bula quidem excepta.

1487- ^

T^enetiis per Paganinum de Paganinis. g. S. Au-

guflini Sermones ad Eremitas. Ab initio: Incipiunt
fermones fanSti Augujlini ad Heremitas: nonnulli
ad facerdotes fuos : ad aliquos alios. Et primo de
o
fsmo p. (Cic). In fine: ////-
ijlitutioe regularis vite
pf ^Jfum Venetiis per Paganinum de paganinis Bri-
xianum, Anno Domini: M.CCCC.lxxxvij, die xxvj
Miiij.
Praetcr
 Hiftorico Literariae Cnp. V, 331

Praeter fcrmones L!X accedunt: i) de fan&a

JUomcaJermo LX. 2) Califii nnrratio de conuerjwfig
S. /^Uiti/iini; 3) Sigibtrthi de eodftn narraiio ex
ejjtjlnla ad Macedoniiim; 4) Excerpta quaedam ex
C/ironico ! eda ; 5) Relationes aliae incertorum aii*
Sforum; Oratio de Pajfione Dvmini^ a nonnulUs
())

S' i-^uguftino odfcripta^ qiiam per quadraginta con»

tinuos dies recitantibus Bonifacius l^ilL plenariam
coniijfit indulgeniiam. Tcxtum praecedit tabula
fermoiium duo foiia non integra compiedens. Im*
prtllio fada eft duabu^ coiumnis characftere gothico.
Initiales littras paruas typograplnis interdum addidit
ct omifit aiibi. Chartae fignatae funt a- r. Cnfto.
des, numeri, paginarumque tituli defunt. Seemiller
fafc.IlL p.92.

[1492]
Veneliis apud Vmcent. de BenaHis, g. S. Au-
gnOini Seimones ad Heremitas et ad alios. Ext. cnn>
E). Bernardi ad Sororem modo bene viuencii. Venet.
1493. Sic jiudiffr, in Cat, Bibl. Caf,

1493.
Baftleae faSfore Nicolao Kefsler Cpridie CaL
OBobris) fol. B. Auguftini Sermones varii; in Ho*
meliario DoBorum.^ qui hoc a. et l. cura lohannif
Vlrici Surgant AA. et Decretorum D, etc. prodiit,

vt praemifla epifloia eius ad Nic. Kefsler teftatur.

1494.
I. (Bafleae per lo, de Amerbach.) fol. Sermo^
nes diui Aurelii Augu/lini ad fratrcs fuos in heremo
commorantes, et quofdam alios.

Qnamquam neque locus, neque annns, neque

typographus difertis verbis in hoc volnmine fit edl-
tus: nequaquam tamen dubitanter ilios indicauimus,
cum
3 33 Bibtioihfcae Patrum Latinonm

cum alia Aiigufiini fcripta, in vniim volumen cuin

praefenti operc compacfta, quae illa omnia veluti a

nobis po(ita'pracferunt, fimilitudine charadleris, de-

fcripttonis et dilpofitiouis, iudicium nofirum tuean-
tur. Literae videlicet fiint gorhicae, paginae colu-
iDnis binis impreflae. Ab initio *) carmen elegia-

cum Sebajiiani Brant ad Diiinm Aureliiim Angiijli.

mwu romano chara(ftere exfcriptiim, praemittitur fa-
tis prolixum, cui breuior de ortu, ingenio ^ erudiiio'-

ne ^ errore, conup.rjione ac facra baptifmali regene^

ratione eiiiT Haec excipit Hy-
narratio fubiicitur.
mmif Ambrojiamif farmo eiufdem B, Ambropi fu*
^

per conuerjione Auguflini^ucm tres huius regulae mo^

nachales etforma^ fecundum quam communem fobrie^
tatem

*) Ita plerumque confpicitur. Tenendum vero, inte-

grioribus excmplarilDUS praefixum e^e titulum fe-
qucntem literis gothicis exaratum: Plura ac di»
verfa diui ^urelii AugnJVini S^rmonum Opera vtde-
licet: (huc vrque chara<!:teres grandiores, reh*qua
minoribus abfohnmtur)
Ad fratres in heremo comniorantes : Sermones
LXXt^L
De verbls domini: Sermones LXJV,
De verbis Apoftoli : Sermones XXXV.
In epi/iolmn Canonicam beati lohannis primam;
Sermones X.
Homelie : id eft Sernwnes populares L,
De tempore: Sermones CCLVL
DefanSiis: Sermones LL
Vnde fimul proditur, plura hanc fermonum colle-
ftionem ab initio fuifl.e complexam, quam nunc
exemplaria pieraquc retinuwunt, nec vero pro in-
tcgris habenda ejle, quae, vt noftra, in Homiliis
deficiunt. Ccterum auerfa fohi pagina effigiem
epifcopi pro concione dicentis ligno impren'am fi-
ftit, fubfcriptis verficuhs: falite gemma confejjo-
rum : Augujiine lux doElorum,
 H^orico Litevariae Cap. V, 333

iaUm eir dederit^ qui fuo fratrimque fiiorum coti'

fortiis coniungi opiabant. Tandem praeuia con-

tentorum tabiila, \^i\ fmnones LXXVL cum ap-
pendice variarum de Auguflino narfationum , ex di-
verfis audoribus , quorum nomina ex parte ctiani
prodita funt, veluti Calixti, Sigeberti, Antonini,
cxhibentur. In ^mti Expliciuut 'colie5ifa qiiaedam
ex diuerfs et ad gloriam
Aug.fermonibus adfr,
b,

in h, fubiuntla: ftUciter, Poftiemo index materia-

rum et fententiarum ampliHimus X foliis voiumea
claudit.

II. per eundem. f. Diuus Aurelius Augn-

Ibid.
flinus de verbis Domini fSermones LXIV.) In fine:
Explicifus ffl liber fermonnm reJ. Baf per magi* —
flrum lo de Amnbach. Anno fahiiiferi parius vir^
ginalis nonagcfimo qiiarto fupra milkfimum cente'

fimum.
Confonant omnia cnm praccedentls operis ador-
natione etiam c]uoad materiarum ct fententiarum ta-
bulam et fermonum indicem.
-*- -^
III. per eundem, f.
Ibid, Diui Aur. Aug. Ser-
mones de verbis ApoAoli (XXXV). In finc: Expli^
citus cjl liber Sermonum — D, A, Ang, Bcijileae,

A, D. M.CCCCXCIV.
Nihil a fuperioribus difcrepat.

IV. Ibid. per eundem, f, Expofitio diui Aur.

Aug. in EpiAolam beati lohannis.
-* -^
V. Ibid. per eundem, foU Opus quinquaginta
homeliorum diui Aur. Aug. In fine : BafUae,
M.CCGC.XCIIII.^
1495»
354 Bibliothecae Patrum Latinorum

1495-
Bcif, ap, lo. de Amerbach. fol Sermones fancfli

AiiguiHni de tenipore (256.) lubfcripfionis formiila

eadem atque in Sermonibu^ de verbis Domini auni
praecedentis. Sermonum contentorum tabuia dili-
gentifllme eft compofita. Sed index materiarum et

fententiarum minus copiofus videtur pro huius volu-

niinis mole, fi cum indicibus fuperiorum coUeL^io-
num comparaueris. Ceterum interior tiruli pagina
effigiem en)blematican» ligno imprellam et dilUcha
latina in hanc editionem parata ofFert.

Sine anno
Per Conradum de homborch, fol. B. AuguAini
Sermones varii in dies dominicales et feflosj h\Ome'
tiario Caroli M. huius ed.

Sine anno
et loco, 4Z Sermones fanili Augufiini ad Heremi-
tas. Haec in tituio Iiteris grandibus exprelfd. Ser-
niones iunt CL!X. cum additamentis quibnfdafii,
characlere gothico, binis columi.is impreffi, fine
vllo loci et anni indicib. Quapropter nefcio, qui-
bus argumentis indudus fuerit, qui noflro exempla-
ri appinxit, circa 1490 lucem afpexilfe.
a. In Bi'
bliothtca Raiisbontnfi tefle Gnneinfr 1. 1. p. 376 ex-
tat horum fermonum editio ablque ioci et anni indi-
cio quaternis imprelTa, quae foliis 108. confiaUvS fer-
iiiones exhibet LIX. Editionis Venetae 1490.
a.

obiter mentionem facit Gfmeiner 1. L p. 277; adde

Braiinium in Not. H. Lit. T. IL p. 5 3.

Sine anno

et loco, 4. Sermones duo jhaec L*teris gothicisgran-

diufcuiis , fequentia charadtere romano iiiaiori ex-
fcripta
 Hijlorico Literariae Cap, V. 335

fci'ipta TunO Aureld Aiigujlini Epifcopi de Vlta et

MoribiiS ClericQrum. Siint duo priorcs ex tribus,

cjui in editione Taduana a. 1484. eduntur. Additur

vero ex retradationuni libro aniinaduerfio eius in li-
bruni de vera religione. Impreflum efl charaderc
gothico minori admodum nitido, duabus columnis.
Vohniiinis argumentumromanis fcriptum per
h'teris

Cngularum paginarum margines fupremos decurrit.

Saec. XVI.
1513.
Parijiis Editionem hanc Sermomtm ad
Eremitas fratres obiter iaudat Gemeiner J. i. p. 277.
(Clementio et OJfmgero fponfcribus, vt iam coniicio).

15 16.
Liigchmi per lohannem Clem. Alemanniim. (D.
feptimo Idus Augufli.^yb/. B. AuguAini Sermones
varii ; in Homiliario do^onm edito, fi recle ex prae-
fixa epijflola concludimus, curante lohanne Thiery
Lingpnenfi V. I. Profeflbre.

Parijiis per Berthotd. Remholt. foL max. Prae-

clariflima et ineflimabilis doc^Uine atque vtilitatis
Diui Aur. Auguflini Sermonum opera: nuper fum-
nia Gura et Magiihi Bertholdi Remboit
diiigentia
Imprefla: apud Impreflbrem ipfum fub Sole aureo
jn via lacobaea Parifii: et in officinis loannis Cober-
ger ac lodoci Badii venaiia comperies que hoc ordi-
oe in hoc continentur voiumine. Videiicet
Ad fratres in Eremo commorantes. Sermones
LXXVL
De verbis domlnr. Sermoms LXlllL
. De verbis Apoftoli. Sirm.XXXV.
In
336 BibUothecae Patrum Latinornm

Jn epiAolam Canonicam beati lohannis primam,

Trac^attif X,
Homeli^: id e(l Sermones pojjjilares L,

In euangclium fecundum loliannem. TraSiatiis

CXXIIIL
De tempore. Sermones CCLXFL
De Sandis. Sermones LL
Cum tabulis et rcpertoriis amplifTimis. In fine: Ex-
plicit Parifiis in Edibus Magidri Bertholdi Rembolt.
Anno domini — Die vero XIX Decembris.

Literae funt go'hicae, paginae columnis fedlis

funt imprefTae, nec aiius ornatus (^^ft^,

1521.
Hagenoae per H^nr, Grau. f.
B. Angnflini pre-
clariillma fermonum opera; fumma nuper diligt nfia

reuifa atque rccognita tum pleiiU^ue locis em n-

,

data. In fine: Imprejfum ejl preclarum hoc opus

in officiua induftrii Hmvici Graii: cinis imptrialis
oppidi Hagenou;: fumpiibus et expenjis probi viri
Joannis Rynman de Oringaw arcnibibliopole^ menfe
O^obri anno a nato Chrijlo 1521.

1535.
Lttg(^uni per loannem Crfpin (die lanuarii) X
foL I>. Augufl:i[ii Sermones varii in Dies doniinica-

[qs et feflos ; inter Hmielias preclarorum do^oriim

in euanifelia dominicalia^ quas iulfu Caroli M. col-
legilTe fertur Alcuinus, editas h. J. et a. cum praefa-
tione Fr. Lnmberti CampeftrirTheol. ad Simpho- ^

rianum Camperium Patritium Lugdunenfem.

1564.
Louanii apud Hicron. M^dlaeiim. 4. D. Aur. Au-
guHini Sermoaes, et roffidii, Calamenfis Epifopi,
indi-
 Hijlorico Literariae Cap. V, 337

jndicnlns operum D. Aiiguninl: ex editione et cum

fcholiis marginalibus lonnnls f^limmerli. Cat. Bibl,
Reg, Conier, quae lupra ad editionem operum
Bafiieenfem a. 1569. traditafunt,

J576.
Coloniae Jlgripp. f. S. Auguflini HomiJiae
variae. Ext. in Colle&ione Fr. Akuini.

1588.
Lugduni. f. S. Auguftini Homiliae quaedam
iu Bibliotfieca HomlL Cvmd 1 1.

"
Sa Ec. XVII.
1631.
Parifir apud Sebaft. Ciamoify. 8- S. Aur. Au-
guflini Sermones noui XL. cum quinque aliis ex an-
'
tiquis cxemplafibus coilecli, cum notis, /ludio et
opera Iacobi Sirmondi. Cat. BibL Reg, et Ca-
'
fanat.
1644.
Romae per Franc. Monetum. 4. Sermones ali-

quot S. Aur. AuguAiiio adfcripti , ex bibiiofheGls Va-

ticana et Rarberina exccrpti, Nnunc primum in iucem
jCditi et qnibufdam notis iliuArati fludio et opera
loannis Bnjptijlae Mar i. Cat, BibL Reg.

1647.'
Romae apud Ludoiiic. Grignanum. 4. S. Aur.
Augudini Sermo in natali S: loaniiis Kaptiftae, nunc
.primum in iucem editu«, cum obferuationib. iofl«-
, nis Baptijlae Mar i. Cat. BibL Reg.

1648.
Matriti typis Regiis. f S. Augurtini Sermo-
nes aliquot de B. Virgine. . Ext. in Bibliotheca l^ir-
Tmlf'^ Y ginail
338 Bibiiothecae Patrim Latinorum

ginali P. de Alua T.III. a pag» 448. Audiffndi in

Cat. Bibl. Cafanat,

P, dc Laulne. g. S. Aiiguftini Ser-

Parijiis chez
monuni ad Eremitas fragmenta tria, quibus praemit-
titur Syllabus Sermonum ad FF. inErcmo, Sermo-
num ad Presbyteros Hipponenfes et Sermonum ad
Populum ex Autographo lordanis de Saxonia. Ext.
in Siipplem. PP. /af. H o m m e y. a pag. 644.

VERS I O NE S,

1493.
Firenze per Maejlro Antonio' Mifcomini , (Adi
XXV III. di GiugtwJ 4. min. Sermoni Volgari
delVenerando dottore Santo et Aurelio Auguflino,
Padre delia regola eremitana, molto devoti, e fpiri-
tuali ad acquiftare Ja gloria fpirituale del Paradifo.
Cat. Creuennae nouiff. T. I. p. 107.

1546.
Venezia per Gabriel Giolito de* Ferrari. 4. Varj
fermoni di S. Agoflino, e d'ahri Cattohci ed antichi
Padri anime meili infieme e imi
utili alla fahitc dell'

volgari da Monfign. Galeazzo Vescovo di Sefla, coii

due tavole, la prima de' Sermoni, ed Omihe; e Ja
feconda dcJJe cose piii notabili. Bibl, degti Aut.
volg, in Raccolta d' Opufc. fcient, eflol, T. XXXII.
P-345-
1553.
In Vinegia preffo G. Giolito de^ Farrari Fra*
ielli. . .. Alcuini Sermoni di S. Agofiino deJJe Pa-
roJc Signore e delJ' ApofioJo, Monfr.
fatti volgari da
Gfl/^nzso F L o R M o N T E Vescovo d^ Aqnino. Ext.
I

in Farj Sermoni di S, Agojlino ed aliri Dottori voJ-

X gariz-
 Hiliorico Literariae Cap. V. 339

garizzati dal mederimo. Cf. Cat, Bibt^ Cafamt. lii

Cat, Bibl. Smitli a. e(t i 588. forma 4.

1567.
Venezia per il Giolito. 4. Varj Sermoni ecc.

1568.
Venezia per il Sansoviiw. 4. Varj Sermoni di
^. AgoAino e d'altri Cattolici ed antichi Dottori, ne'
Cjuali trattandofi diverfe materie fopra diverfi iuoghi
dclJa Sacra Scrittura dei vecchlo e dei nuovo Tefia-
mento fi contiene Crifiiano dcfiderofo di vivere pu-
ramentc fra le anima fua,
perfone, e deiJa faJute dcJi*

nielli infieme e fatti volgari da Monfigiior Galeazzo

Vescovo di Sefla con due tavole, l'una de* Sermoni,
e 1' altra deJie cole notabili.

1572.
Fiorenza per i Giiuiti. 4. Libro III. de' varj
Sermoni di S. Agofiino ecc. raccolti infieme c fatti

voii^ari da Roffaello Cojlriiccio Monaco delia Badia

diFirenze a imitazione di Monfign. Galeazzo Ves-
covo di SeiTa. Prodlit etiam liber quartus, fed in
Quo contentum fuif.
nihii Augufiini Secundam ve«
ro partem impreflam inuenio a. 1654. h. tit.

1654.
Venezla per Girolamo Scotto. 4. Seconda par-

te de* Sermoni di S. Agoillno ecc, tradotti in voJgare

da Mfgn. Galeazzo Florimonzio Vqsc, di SeiTa coa

alcuni Omiiie del medefimo. Haec omnia nobis
^fuppeditauit Bibl, degli Aut. volg. 1. ].;

1694 et 1700.
Parif chez Veiive Jean Bapt, Coignafd. ^tc. g»
IV Voll. Le* fermons de S. Auguflin fur le Nou-
Y 2 veau
 340 Biblioiheciu Patrnm Latinormn

veaii Teftiiment, tracinlrs eu Francois fur I^edition

Latine (^^s PP. Benedicfiins ,
par Philippe Goibaud
du Bois,
1731.
In Flrenze prefTo Dom. M. Manni. 4. Vol-
. garizziimeiato de' XL Sermoni falfiimeDte attribuiti

a S. Acroflino, un Religiofo deli' Ordiue

faito da

detto di S. Agoflino, nell' anno 1300, e c-ome fi

crede, da Fr. Agoflino da Scarpcria. Cat. Bibl. S,
j^ng. ad Nidum Neapoli., Andiffredi in Cat. Bibi,
Cafanat. it. Cat. Bibl. Smith.

(i ig) De decem chordis liber.

Huius vevjionem hifjjanicav.i , audlore Giindifalvo

Garzia de SanSfa Maria., CaefirauguAano, editam
a. 1494. 8. Los Tratndos de las diez ciierdas de
la vanidad del miiudo commemorant ex A^ic. Anto7t,

Bibl. Hifp. p. 425. Colonienfes.

II. Annales ediiiomimfingidorum Augiifhii libronmu

B. Spuriorum.
(6) DeMnfca libriFL
Nefcio equidem, an liuc fpeclat, qui in Catalogo
Bibl. Bodleianae mcmoratur S» Aiigujlini libelkis de
Miijica. Bafileae i 5 2 1 . 4.

(18) De Grammatica liber,

1605.
Hannouiae. 4. Auguftinus de Granimatica. ExU
inter Auctt. Antiqq. de Grammatica Lat. coilctfl. ab
Hdia Piitfchio , a pag. 1975.

(i^)Prin*
 Hi/loruo Liferanae Cnp. V. 341

(19) Principia Dicile&icef et Rhciorices tibri II.

M79-
Florentiae apud 6*. lacobim de Ripoli. 4. Augii-
*j /lini Logic^. Cat, Bibl. Cafanat, ^

1599.
Parijiif, 4. Angudini prlncipia Rlietorices.
Ext. inter Aniiquos Rhtiores a pag. 290.

1643.
In [^emzia nella Salicata. 4. S. Agoftlno della
Retorica.Ext. fra gli jiutori del ben parlare To-
mojo. pag. 21.

(54) Liber de Fide ad Petrum Diaconum,

. Prodiit feorfiin Jine loco et anno. fot. Sed vide
I
Fidgentiim Tonio III. cf. fiipra la Opufculis ad a.

1473. ii. r-

(35) Z?g Spiritu et Anima,

1473.
S. /. et typcgr. 4. S. Augunini liber de anima
ct fpiiitu, dc ebrictare, ad virgines de caflitate et fo-
briefate, de quatnor virtutibiis caritatis, de contri-
tione cordis. In fine : Finitus eftllber beati Augu-
/lini, Ep. Yponeniis cum ceteiis tradatulis eiufdem.
Anno miiicfimo quadringentefimo feptuagefimo fe-

cundo quinto Idus Nou.

. Exti^.t in Hibl. Lubccenfi Gefsner. I. 1. p. 26. Is

vcTOjex literarum fimllitudine et chartarii figno (ca-

pite taurinv)) iure aliquo fuo concludere fibi videtur,
Mogiintiis apud Petrum Schoijfentm , c]ui eadem
forma abfque loci et anni indlcio libros de vitaChri»
Jliana et verae vitae cognitione excudlt, fulfife im-
prellum. tamen infignia Schoifferi non,
Ibi vt in
Iioc voiumine, defunt,
Y 5 (36) De
34> Eihtiotheeae Patrttm Latinortm

(36) De Amicitia.

1510.
Lipjiat. 4. D. Aur. Auguftini, Hipp. Epifc.
de amicitia liber, in c|uo Ciceroiiis errafa cafligan-
tur, cuiictis, (|ui pacem, concordiam et veram atque
peifecflam diligunt amiciiiam, vtilis et fumme neccf-
farius* — Subiiciuntur huic tituio Aatim difiiclia
fequentia:

Aupujlimis in hoc aphortm (fic) gloria gentis

Qiiejit vera libro narrat amicicia
Magnuf Ariftoteles callms arcana capaci
Natitre ingenio: nefcius huius erat
Nefcius eras huius Plato tu ciiuine magiHer
Hanc vet'rum ignorans fthnica turba virunu

In finc: JmpreJJitm Lyptzk p Baccalaurenm IVolff»

gangum Monciceu. Anno i 5 i o. — Charadler eft
gothicus, ad Jiudiofos et eruditos bo-
l*raefatui' efl

nor, artium in acad, Liptzen. Amatores Magnus

Hundt parthenQpolitanus ^ theotogorum ., vt quidein
fe appellat, injimus^ ep. data in collegio principis
die Calixti.

(39) Soliloquia.

1473.
5, /. fol. Auguflini foliloquium de arrha ani-
mae. Ab initio: Incipit foliloquium beatijjimi Aif
gufiini epifcopi yponenji (dc) de arra animae, la
fine: Raptus eft Jinis huius iradiaius Augujlini ds
arra anitne feria lerfia pojl feflum fanSti Dyonify
Anno dni IXXIIl XC
kiufdem ert editionis
(fic)

ac Soliloquia genuina f. 1. et a. et Hieronymiana de

epntia div. etc. Conf. didta ad librum Augudini
de quantitaie animae. Extreinae raritatis efie exin-

dc difcas, cjuod nemini hadenus bibliographorum

cogni-
 Hiflorico Literariae Cap. V, 345

cogaitus fucrit. Summum vero in eo ad aetatem

illoium opufculorum definiendam fitum effc mo-
mentum nemo facile negabit, (1 ne minimum qui-
dem ab illis differre dixero. Quodfi igitur vere ea
Guntheri Zaineri a quibufdam lunt credita, vt equi-
dem Hambergeri fententiam,
nuJlus dubito, fequitur,
Zainerum pofi annum 1472. charadere gothico vti
defiiffe, podquam primum mcnfe Nouembri eius
anni romanos typos Ifidoro imprimendo adhibuif-
fet *), ipfum fefellilfe, quod plerifque accidere fo*.

]et, qui nimis exaclis formulis limites ac tempora

euentuum aut infiitutorum quorundam circumfcri-
here amant. Ac quaenam caufa tam repentini fafti-
dii gothici charaderis in eo viro cum verifimilitu-

dine fingi pofiit?

VerSiones.
. 1489.
Sine toco et typogr, Jldl XX di giogno (fic)
4,min, Li Soliloquii del Divo Padre Santo Ago-
fiino. Charader rotundus cfl. Florentiam natales
eius efle fufpicatur editor Cat, Creuennae nouljf. T.L
p. III.

1491.
Firenfe, Adl X, di Novemhre, 4. Soliloquii
di Santo Augufiino volgari. Cat, Bibl, Creuennae
noiiiJJ, 1. 1.

1493.
Mediolani. ... 8. Huius anni, loci ac for-
mae vcrfionem itah*cam horum librorum comme-
morat Denifius Garell, Bibl, p. 33 5.
Y 4 1663.

*) Zuveriafs. Nachrr. T. IV. p. 806. vbi de Zaine-

riana ed.Thomae Kempifii praecipit.
5 44 BihHothecae Pafrum Latinomm

1663.
Parif chez ChnrL Savrenx, 12. Les foliloques,
lc manucl €t ies meditations de S. Auguflin, traduits
cn Fran^ois par D. L. C. C. F.

1671.
A Lyon, 8- St. Augunin les Soliloqucs, le
Matiuel. Cat. Bihl. Bern.

1684.'

Parif chez Pierre le Petit. la. Les foliloques,

les meditations, iemanuel de S. AuguHin, traduits
en Fran^ois par le P. Nicolaf Regnier»

1691.
Parif chfiz Guil. Dcsprez, 12. E^fif^m, traduc-
tion nouvelle, levue fur le Latih: edition augmen-
te(e dei'efprit du meme Saint, tire" de fes confef-
fions.

Parif chez jfean Bapt, Coignard, '12, Les fo-

liloqucs, ies meditations et le mnnuel de S. Augu-
flin, traduits en Fran^ois fur Tedition Latine des
Pcres Benedidins, avec des notes, par Philippe Goi»
baud du Bois,
1696.
Parif chez ^ean Couterot. 8- Les foliloques
de S. Augufiin, mis en vers Francois, avec ie Latin
et une meditation, fur le jugement dernier, en vers.

1704.
Parif chez Nic te Gras. 12. Les foliloques et
lcs meditations de S. Augufiin traduits «n Frangois
par Ic P. Reni de Ceriziers,

Plura
 Hiftorico Liierariae Cop.V, 545

Plura de variis horum librorum gaUicif verfioni'

bus attulit aiidlor huius articuli in M. BibJ. Eccl. Co-
729. num.4. de cjuibus, (]uoniam aliunde haud
ton, p.
Guicquam recognoui, lolicitari me non finam.

(40) Meditaiiones,
Sine anno

loco et typogr. /. Liber S. Auguftini de Meditatio-

nc. A prima fiatim pagina legitur: Incipit liber
plociiiionis beaiiffvni patvis nofiri Aiiguftim et eiiis

otimplationf.. In fine: Explicit liber de meditationi

beaiijjimi patris nojiri Augujimi. deo gratias. Lau-
dat hoc Opulculum Cl. Seeniiller falc. I. p. 1 i 2. inter

eoslibros, c]uos abfque ioci et anni commemora-

tione a Chridophoro Valdarfero, Ratisbonenfi, qui
intra annos »471 1476. Venetiis et Mediolani im-
-

prcllit, excufos efle fibi perfuafit, et quorum plures

ibidem cofdemque omnes inuicem charadere et de-
fcriptione reliqua valde fimiles propofuit. De no-
Aro vcro prodidit, literis oblongis pauio maioribus
exfcriptum foiia tredecim integra et paucas in deci-
ino quarto lineas compledi,fine numerisac notis pa-
ginarum foliorumue,abfque itidem literis initialibus.

Sine anno
et Igco. 4. B. Auguflini mcditationes. Cat, Biht,
Reg. T.L p. 376. vbi additur: J/^etus editio circa
annitm 1 500.

Sine anno.
Parifiis prr Antonium Caijltaiit, 4. Medita-.
tidnes Beati Auguftini. Cat. BibU Diic, de ta Val.
T. L p. 175.

Y 5 Saec<
 34^ Bibliothecae Pafrim Latinorunt

Saec. XVI et XVII.

1 5 1 6.

P^enetiif, Augunini Meditationes. So-

. . . 8- S.
liloquiorum animaead Deum liber vnus. Manuale.
Ext. m
Opufculo niuitarum bonarum rerum refer-
to. ab initio. Sic u^udijfr. in Cat. Bibl. Cafanat.

i6oS.
Dnaclper Baltk Bellerim, 24. D. Aur. Au-
guflini Meditationes, Sol^loquia et Manuale etc. Ple*
uum titulum vide ia fequenti.

1613.
Diiaci per Baltazar, Bellerum. 34. D. Aur.
Aug. — Meditationcs, Soliloquia et Manuale. Me-
ditationes B. Anfelmi cum tradiatu de humani gcne.
lis redemtione. Meditationes D. Bemardi, Idiotae
viridodi contempiationes dc amore diuino. Omnia
ad MSS. exemplaria emendata et in meliorem ordi-
nem diftributa: opera et fludio R. P. Henrici Som-
MALii. Soc. lefu Theol.

1614.
Coloniae apud Conrad Butgenium, Idem liber
ciufd. ed.

1631.
Lugdnni. 34. S. AuguAini Meditationes. Cat,
Bibl. S. Angeli ad Nidim Neap,

Coloniae Jlgrippinae funipt, Corn, ab Egmond.

13. Idcm liber cx ed. Henr. Somnialii.

1637.
Jbidem per eundem. 12. Eadem editio.

1649.
 —

Hijlorico Literariae Cap. V, 347

16 4 9.
Ihidenu 12. Idem liber per eundem.

1650.
Parifiis apnd Chndium D. Aur.
Cramoifij. is.
Auguftiiii n]ed-tationes,foiiioquia etmannaie: omnia
ad MSS. exempiaiia emeiidata, opera et fludio Hen-
rici Somjjialii.

1673.
Romae per BarthoL Liipardim, 4. Eadem.

Sine anno,

Dilingae apud Sebald. Mnyer, 8. D. Aur. Aug.

Meditationes, Soiiiocjuia, Manuaie. Aiiam liorum
librorum cditiontm Dihnganam a. 1571. comme-
moraat obiter Colonienles p. 729. ad n.4.

Saec. xvin.
1701.
Aniuerpiae. g. Diui Aur. Aug. — Meditt. So-
liloquia et Manuaie, ad MSS. exemplaria emendata
ct in nieiiorem ordinem diflributa, op. et fludio R.
P. Henr, SommaUi.

Versiones.
Sine anno
et toco. 12. S. Augudini Soliloquia in Graecum
vuigare translata. Cat. Bibl. Reg. T.L p^^Tj,

1671.
Parif chez la veuve Charles Savreux, 1 2, Eadem
Gallice. Par le Sieur D. L. C. C. E.

1679.
A Paris chez Giiill Dtsprez. 8. Les Soliloques,
le Manuel et ies Meditations de S. Auguftin. Tra»
duftioa
548 Bihtiofheca& Patrum Latinorum

duc^ion nonvelle, reviie tres- exaclemcnt fnr le La-

tin. Nouv. Ed. a la qnelle font ajoute quelques frag-
mens de piete' tirez des Confefljons de ce mefnie
Saint^ qui feront voir quel efloit fon Efprit. — Po-
flrema fub titulo, L* esprit d' Augujlin tire .de fes
confejfions addita funt.

1714.
Bruxelles. 8- Idem liber gallice c. notis. Cat,
BibL Thott.
1604.
.... Eadem hifpanice reddita a P.
Madrid.
RiBADENEiRA. Ext, iu ciufdcm opp. P. II pag, f.

633. fqq.
1600.
Franrf a. d. Oder. 8. Idem libQv geniianice per
Henr. Rattell.
1717.
Gent. 8- Idem liber, Belgice per Andr. vanLoo.
Cnf. Bibl. Thott.

Ex Meditationibus excerptum effe 5. Aiiguflini

Rhijthmum de gloria et gaudiis Paradifi verfibus po-
Jiticis compofitum, qui extat inter Ge. Fabricii Poet,

Chrijl. Bnfil. 1564. 4. p. 815. monet Audiffrcdiis

in Cat. Bibl. Cafanaf.

(42) Maniiale.
I47f-
Taruifn per Gerardum Lifam deFlandria. ^.min.
S. AuguAini liber de falute, fiue de Afpiratione ani.
niae ad Deum. Ad calcem literis vncialibus cxcu-
funi villtur

In
 Hiflovico Literariae Cop, V, 349

In laudem fcripioris epigramma.

Gloria debetiir\Girardo maxima lifae.
Qtiem gemtit campis Flandria pi&a fuis,
Hic Tariiifina nam primiu coepit in vrbe.
Artijici raros aere notare libros.
Qiioque magif faiuat excelf nimina regis,
jdnreHi facriim nuc manva l e dedit,
TARV 1 S I I

M. CCCC* LXXI.
Conftat hocce opufculum, a quo lypographiamTar-
vifiuam initium ciuxifTe fufpicatur iMoreilus *), fo-

liis XX, imprellum characftere rotundo elegauti, Ji-

ncis XXH. Compleclltur fola XXIV,

per paginas.
priora capita iuxta fequiorum editionum diflributio-
nem. Aiidiffredi n\ Cat. BibU Cafanat, Adde Cr^-
vennae Cat. nouiffimum,

(44) Specidum peccatoris.

Sine anno
toco et tijpo^r, 4. B. Auguflini fpeculum peccato-
liim. f^etus editio circa annum 1500. Sic Cat.
BibL Reg.

Sine anno

loce et iypogf.fot, S. Auguftini fpeculum peccato-

risw Vide quae ad li bellum de quantitate animae
eiufdem editionis funt notata.

(47) De verae Vitae cognitiom.

Sine anno.
Moguntiae apuct Petr, Schoiffer^ vt ex infigni
illius ad calcem minio impreflb apparet. 4. Incipit

*) In Cat BibL Pimll.

 350 Bibliothecae Patrum Latinorum

a capitulorum tabiila tres paene paginas} occupante,

cuius verficuli nouem praefixi lunt Iioc exordio
Augudine pater. aquilino more lohannis
Ingenii velis petis aita recondita celis ^itc.

In fine: Augiiftini de v. v. c. Ubellm expUrit, Clia-

rader plane idem efl cum praccedeiuis libri formis.
Anno 1470. procufam fulpicatur Deburirj in
circiter

Cat, BibL Ducis de la Val. T. I. p. 176. Extat

etiam in Bibl. Lubecenfi. V. Grjsncr p 14. a quo
Schelliorniiis in diatriba ad Quirin. (Lindav, 176/.

4.) p. 37. et Schwindelius ia Not. hift. crit. libr. vet,

rar. 1. 37. laudamur.

1578.
."'.
Bajllcae. • . S. Auguflini de Trinitate frag-
mentum ex libro, qui infcribitur de cognitione ve-
rae vitae fcuius An^or Honorius /hguftadunenfis)
Gr, Lat. L Leundauio intcrprete. Ext. cum Lega-
tione Imp. Caef, Man. Comneni ad Armenos ctc.

1670.
Romae Idem cum leui aliquo difcriniine,
Ext, intcrOpufcula AureaTheoL quorundam Graecc.
coUeda a P. Arrudio a pag, 672. Sic Audiffrediif
ia Cfl/. Bibl, Cafanat,

(48) De f^ita Chrijliana,

Sine anno
ef tocoCMo^runtiae apud Petr. Slchoiffer.) 4. Incfpit
prologus beati Auguflini dc vita xpiana. In fine:
Explicit liber b. Aug, de v. Ckr, Hec faciendo q^nf'
que vitam obtinebit eternam. Extren^o loco fignum
.SchoilTerianum minio, vt folet, impieflum confpici-
tur. Charader cx gothico ad rotundum delledit,
Ted
 Bijlorico Literariae Cap. V, 351

fed perquam exilis et rudis eft. Signaturae et nu-

nieri foliorum plane abfunt. Cf. Cat, BibL Duc
de ta Val. T.I. p. 174. Laudatur quoque in CaiaL
Bibl. Bunav. itemque in Bibl. Lubeceufi extat.

Sine anno.

Pavijiis ap. loh. Lambert. 8« Liber beati An-

gunini de Vita chriAlana. Haec in fuprema pagi-
iiae parte, reliqua fignum officinae pro more typo-
thetarum Parifienruim exeunte faeculoXV. et fub ini-

tium XVL occupat. In fine: ExpUcit tic, Iwpref»

fits parijiis per lohcinem lambert in vicofan&i iacobi
commoranttm p Djjonifw Roce. Literae fuut gothi-
cae minutae.

1467.
Per Olricum Zel de Hanaw. 4. Beati Auguflini
liber de vita chrifliana. Eiufdem h*ber de fingulari-
tate clericorum. In fine pofterioris: Explicit Lib^r
,beati augitjlini epi. de jingiUaritate clericorum. Per
me Olriciim Zel de hanoii cUricTi diocef Mogimtinen,
Anno millefmo quatercentejimo fexage/imo fptimo,
Prior tracflatus XIX. foha, aher XXXllL com-
pleditur, quornm fingulae paginae iineis XXVlL
confiant. Debiire in Cat. Ducis de T. I. ia Val.
p. 173. Supra fub opifculis phires inuenies Augu-
flini trac^atus huic editioni valde fimiles, ab eodem

haud dubie typographo , circa annum 1470, vt

putant, imprefibs.

(50) De XII. abujiomm gradibus.

Sine anno
et loco,
f. Aureh'i Auguftini Iponenfium prefulis
dignilTimi fiber dc XII. abufionibus feculi, incipit fe-
liciter. In fiue: Laus deo. Separatim vero folio
vltiniO
 3 53 Bibliothecae Patrim Latinorum

vltimo imprefla fnr.t Aaguflini de origine animne

ekBiJJlma auclluritaf et u4ugtiftimis de diuinatinne
daemonnm. In fine itcruni: Lauf deo. Hinc eft,
quod in duobus huius editionis exempHs apud Set'
millenim fofc.L. p. 109. alreruin non nifi opufcuiuin
primo loco commeinoratum exhibeat, alterum piae-
f er reiiqua duo vno folio compreheufa pniebeat etiam

B. Anfelmi libroT duo de eo^ cur Dnis howo? viginti

iiouem loliis imprefTos. — Plaguiae funt <]uatuor.
Characfleres gothici rudiores et inacquales Hnci-> latis
imprefli, in quibus impriniis frequens fyllabarum
de. be. po. bo. vo, co, ho. in vnam figuram cojilradio.
Nec defunt crebra fylJabarum compendia.

1514.
Lipjiae. 4. D. Aur. Aug, Hipp. ep. de duodecim
abufionum gradibus in mundo: liber vtilis atcjne de*

ledlabilis. In fine, poA tituii repftitionem : Lyppck

per Baccalaureum Martintim herbipnlfnffm diligen-
ier imprrJJiLs: anno a natiuitate Chrifti Mdlpmo
qiiingente/imo qiiarto decimo. Subiiciuntur infignia
typofiietae in ipfo fine.

1531,
Aagfpurg durch Sigifn. Grimm und Marx
JViifung, 4. Augufiinus von den zwoelfT Sti-ipf-

fein der Myfi^brauchun^ von dcm neuen Gefan^, ^'ie

man ^ds Reich dcr hymei eriangen mag, verteutfclit
durcli Georg Sjjalatinum.

(55) De j^ntichrijlo.

I 522.
Pari/tif Augunini fragmentum ex tra-
S.
<^atu de Antichrifto (qui inter Aicnini ct Rahani op&^
ra reperitur) Extat in Mirabili iibro, giii Prophe-
tias ctc. demonilrat. Audiffred. in CW/. Cafanat. Bil>l.

<7 5)^^

.Frf
 HjJIorico Literariae Cajj. V, 353

(75) De ejfmiia Diuiniiaiis.

I 5 I o.

Lipftae per IVolffgangum Monacenf. 4. D. Aur.

Aug. Hipp. Epifc. liber de efTcnfia diiiinitatis, quo
Anthropomorphifarumet Vadianoriim errores ex fal-
fis quornndam Fhilofophorum oplnionibus exortos
praecipue reprobat: luce clarius expiicans corporalia
et humnna mcmbra. non carnaliter fed fpiritualiter
in facris literis. diuinitati attribui. Annexis quibuf-
dam annotationibus. n Dodtore Magno Hnndt Far-
thenopolit, in Academia Liptzen. ex tempore coUe.
(flis: Studiofis et philofophiae et facrarum iiterarum
amatoribus admodum proficuis. — Fraemifla efl
editoris ep, ad Pauium Schillerum, Philof et SS.
Lit. Profeir, data. in Coileg. Frincip. 1508. decima
feptima Odlobris. Verba Augufiini et Annotationes
alternis feinuicem excipiunt. In Kibl. Coion. lau-
datur editio Hundii Lipfiae 1509. ex Ikcnianni Cat,
15ibl. Francof. p. 35.

Sequentes nefcio quo referam.

In Matthaeum Comm,
Sine anno
et loco. S. Auguftini commentarli fn Matthaeum.
Per omnia editioni librorum de do(flrina Ckrifiiana
abfquelociet anni indicio expreflae fimiles efie tradit
Ge. Prciy m
Cat^ Ribl. Bud. T,I.p.S9* Vterque
iiber etiam vno volumine in illa Bibliotheca com-
prehendebatur et Praius defcripturus erst accuratius,
ni mutilum huius exemplum fuififet. Nefcio an fit

particula Qiiaejiionum Euangelicarnm^ quae inter ge-

nuina n. 4 1 . rccenfeatur.

Tom. TL Z D$
3 54 Eiblioihecae Pairum Latinoriim

De Vatiitatibiis SaeciiU^

Sine anno
loco et fypogr, 4. S. Augufiini, Epifcopi Hlppo-
iienfis i) de Vanitatibus Gicculi, 2) de VitaChnni.ina.
Huius editionis menioriam, vt (ot aliarum, quae
rariflime aiias cbtingunr, feruauit Cl. Seemilicr h^c.
II. p. 150. Separari duo haec opufcuia non pof-
funt, atque vna confiarit foliis XXIII. iiiieis XXV. per
paginam, characlere gothico pauio maiori, obioii-
go et iucuiento, eodem, quo Conradus Finer Eff-
lingenfis vfus eft *), imprellis. Abfunt cufiodes,
fignaturae, numeri et infciiptioncs paginarum. At-
tamen duae initiaies iiterac horum opufcuiorum for-
mis ligneis imprefiae funt. Initium: Incipit liber
Augujlini de vanitatibus fecitli, Sub finem folii
cjuinti pagina auerfa duabus iineis: Explicit liber
fan^i ^iigujlini de vnnitatibus fecitli feliciter. Tuin
in fronte foiii fexti: Prologtis libri beafi Auguftini
de Viia Xpicina incipit feliciter ; atque in extrema
tandem pagina tribus iineis: ExpHcit liber fan^i Au-
gujiini.de vita Chrijiiana feliciter. Ceterum nefcire
me quo primum tradotum referam, fufpi*
fateor,
cor tamen, eundem efle cum fermone, qui vulgo
de Vanitate faecuii infcribitur, inter dubia relatus
num. 9. b.

Expojitio Symboli et Orationis Dominicae,

Sine anno
loco et typographo. fol S. Auguflini i) Expofitio
Symboii. 2)Eiufdem expofitio OrationisDominicae.
Com-
) Cuius gratia lcftores ablegat ad Gerkolii Steigen-
berger literarifch' krit. Abh. Ub. die zwo aUeraelte»
jle gedr. deutjche Bibeln etc. qui Tab.UI. n.3 et 4.
cundem aere incidenduni curauit.
 Hijlorico Literariae Cap, V* 355

Commemorat dno haec opufcula, cum aliquoc

Thomae Aquiiiatis et Menrici deHaffia, idem paene
argumentum concernentibus et iifdem typisexprclll'?,
compadla, Cl. Seemiller fafc. L p, 152. iq. Imprefla
funt chara(ftere gotliico nonnihil maiori et obiongo.
Interpnndionum figna fuut pundum comma (upra ,

et infra lineam prominens, cui interdiim pundlum

in forman-» figni exclamandi fubiici vir Jaudatus
animaduertit. Lineae triginta per paginam integram
uumerantur; numeri, fignaturae, cufiodes, nec non
initiales Jiterae defunt.

Sine anno

toco et lypogr. 4, min» S. Auguftini i) Sermo fu-

per oratione Dominica, 2) Expofitio SymboJi, 3)
Sermo de ebrietate cauenda.

Tria haec opufcula, quorum penes eundem Vi#

rum doc^um 163. memoria efi prodita,
fcifc, I. p.

vno voiumine VIII. foliorum, ita, vt feparari ne-

queant, comprehenduntur. Charadleres , eodem
tefle, funtgothici, minuti, fed admodum pingues,
non abfimiJes quos in\primis VdaJricus ZeJ fre-
iis,

quenter adhibuit, minores tamen. DiAindionis fi-

gnum Jaqueus liac forma |-|. Numeris, fignatu-
ris, cufiodibus et Jiteris initiaiibus caret. Pagina
infta lineas XXVII. compJecflitur.

De virtttte Pfaimorum,
Sine anno
loco et typogr, 4. fn fronte: Incipit Augnjlinuf
De pfalmorum, In {\nc: Explicit Aiigiifli*
virtute
nus de virtute pfalmorum. CJ. Seemiller fafc. II. p,
163. Impreflum efi volumen, Iioc tefte, gpthico
cbaradere fingularxs formae et iufiae maguitudinis in
Z 3 charta
 356 Libliothecae Patriim Latinorum

charta alba ac nitida, abfcjue cuflodibiis, numeris etc.

nifi quod priora quiuque ioiia typographus llgnauit.

Siiie anno.
Parijiis per Dionijf. Roce. 8. Auguftinus de
virtute pfalmoruni. Typographus ex figno tituio
imprefio nofcitur. Vid. ex eadem officina librum
de vita Chrijiiana. In Cat, Bitl. BoM. huius libri
. editio quaternis^«g /. et a. indicio fada memoratur.

PIa(flenus Annahs ediiiomm /ingiilorum Augu-

fiini libroriini.

J.4. Deflo- Cajiminis Oz;^i«?^x in Commentario de Scripto^

^QQ^^^Q^^^y^^if'^ i^(^ckfiajlicis To7no I. jjag. Ljgo, abfoluta iam
torcs prae-notitia de vita, fcriptis et editionibus S. Augufiini,
^Jj^JJJ^g^J^fingulare caput de Dejloratoribus vel Commenta'
guftini. toribus D. Aiigiijiini^ tam aniiquis^ quam recentibus
praecipuis perfciipfit et reiiquis tanquam y^/;^i«i« wj et

vltimum adiecit. Quem fecuti AuStores M. Biblio'

thecae Ecclejinjlicae Colonien/is totum paene feniata
^

etiam epigraphe in comujentarios fuos voce A v- ,

GvsTiNVs num. VI. pag.767. retuicrunt, ita ta-

inen, vt refedis iis, de quibus aiio ioco commodius
verba feciffent, auxerint etiam non poenitendis addi-
tionibus. Optimum infiitutum a nobis nou fine ie-
dlorum dctrimento dcferi polll* videbatui-. Sed in-
teileximus etiam, quae ab iliis nouiflime congefia
erant, paucis tantum in locisemendationem aiiquam
defiderare et pauciora inefTe, quae nofirae tracflatio-

iii apta non efient. Nec fperandum fuit, vt ipfi am-

piiora quodammodo darcmus, quin immo, quae iii

proprias fcheduias digellcramus ad hocce argumen-

tum fpeclantia, ad vnum onmia ab iih's occupata ciFe
cognouimu^ Qi_iaproptcr nuliatenus dubitauimus,
quicquid m tota liac Oudiai et Coionienfium difier-'

tatioiiO
 '
Hi/lorico Liferariae Cap, V. 357

tatione nobis proharetur, ipfis eoriiin verbis fjuc

transferre, diiirjniOvio non alieno merito quidquam
fubtnixi rTe videremur.
TiiiDus Profper Aqnifanus^ qui circa
fuit S.
annum 450. Jibrum Senteniiaritni ex S. /Iiigujlino
delihatartim confecit, fludio lo. a Fuchfe aliquoties
feorfim cditum, de quo nos fuo loco. Colonienfes,
tirulo libri non fatis integro indudi, memoriam eius
tanquam ipfius editoris opellae pofi Lumnii Thefau»
rum inferueraut. Proximu^; actate fuit, cui primum
locum in hac ferie dederat Oudinus,
Eiigyppius Abbas et Presbyter Africanus Saec.
VI. (^vw fententias , quaejliones Qtc, ex S, Avgnjlini
fcripris deflorauit et in vnum corpus, cui Thefauri
nomen fecit, coiJegit. Hic cum ad nofirum etiam
cenfum pertineat, pJura de eo in fequenti Tomo di-

<fla inuenies.
Inter MSS. Codices Bibl. Venetae Cardinaiis Bef-
farionis, extat Pefri Ahbatis Tripolitani nominc
Expoftio in Epifolas D, Pauli ex diui Augufini
Sernwnibus in membrana, dc qua loquitur Baro«
^

iiius ad annum 562. pofi Cafliodorum Diuinarum

Infitiiiionum cap. 8- Sed an legitimum opus Petri

Tripolitani Abbatis fit, caute difcutiendum eft: licet
}ioc fcribat lacobus Pliiiippus Thomafinus in Cata-
logo Bibiiothecarum VenetaiTim PubJicarum et Pri-
vatarum, quem anno 1650. Vtini in 4. imprimen-
dum curauit. Oud,
Venerabilis Beda., natione Anglus, profefllone
Monachus et Presbyter, qui anno DCCX. et fequen-
tibus floruit. Iixtant inter Opera V. Bedae Comnien»
taria in omnes Epifolas S, Pauli^ ex Augufini
•operibus vt pliirimum excerpta^ de quo Opere Baro-
nius in Annalibus ad 562. Jitem Bedae mouet, ac
a.

Petro Abbati Tripolitano, de quo Cafliodorus Diui*

Z 3 narum
3 58 BihUoihetas Paivum Latinorum

narim inftituiionim cap. 8- aHfcribcndum ccnfet.

Verum loannes Mabillonius litem intentatam prae-
clare diluit, cjui T. I. JlnateSiovum^ DifTertatione
fingiilari p. 12. nec Bedae, nec Petro, ^qA Floro
Magiftro, Lugdunenfis Ecciefiae Diacono, debeii
demon/lrat. Verum intcrim Commentaritm Bedae
(nam S. Pauli Epifiolas ab eo expliciras elTe, ipfe in

Jndindo Opernm fuorum fidem facit) eiufque Colle"

Bonntin in /Ipojtolum ex Operibuf ^ugnjiini decer^
ptum^ grandi fatis volumine nondum imprefium,
pencs fe habuilTe tefiatnr Lupus, Ferrarienfis Abbas,
Epifiola 76 ad Hincmarum p. 1 18. Extat autem in
duobus MSS. exemplaribus apnd loannem Mabii-
lonium , ex bibiiotlieca S. Germani Pratenfis , vt
idem teflatur. VidQ quae iiabet Steplianus Kaluzius
jn Notis ad Lupum Ferraricnfem p. 405. Oud.
Magifler Florus Lugdunenfis Ecclefiae Diaco-
^

nus, circa a. 850- inclytus, fcripfit Commentarium

in omnes S- Pauli Epijiolas ex S. Augujiini Scripiis
contextum^ qui liabetur Tomo 6. Operum Beda^e, ei
faifo adfcriptus. Nam Flori ifiius cfle ex piuribns
MSS. Codicibus docuit loannes Mabiiion, Difquifi-
tione hac de re compofita Anale^orum T. L p. la.
fqq. qua ctiam oflendit, genuinum Bedae Commen-
tarium abeuuigato efle opus diuerfum,idque nondum
t/pis editum penes fe habere, aiiquando in iuceni
proferendum. Alibi tamen obfcruat in 3 MSS. co*
dicibus Abbatiae S. Gaiii in Heluetia, qui annorum
800 et 700 lunt, hanc ipfam l^cdae expofitionem
fub nomine Flori Presl^ytsri contineri, de qua vi-
de quae adnotauit crudite T. 4. AnaleStorim p. 630.
Abbreuiaiiit proiixum Flori Commentarium in Epi-
ftolas Paiili circa li8o- l^obertns de Torinnfio,
a.

iu Normannia, Abbas S. Micliaciis de Monte, dioe-

ccfis Abrinccufis, qucm arbitratus efl fpe^^lalTe ad
Pctrum
 Hiflorko Literaviae Cap,V,
'

359

Petrum Tripolitaniiin, (]nanic|ne feiUenfiam ad an-

num ChiiAi DL.XII. Baionius amplcxus efl, cuius
Abbrfiiiniio MS. extat inter MSS. Codicew^ bibliothe-
cae S. Michaehs de Monte. Exfat autem Epijlola
et Prologtif in Abbreniationes Fpiftolarmi Arjojioli
fecnndum AugttJIiniini^ in Appendice ad Guiberti
Opera a Luca Daciicrio edita Parifiiis (i)\. 1651. p. 715.
quam cx MS. Codice produxit. Haec Oiidiniis^ co-
piofius nhbi de iifdcm in recenfu opeium Bedae et
Flori LugJuucnfis diirerens. Nos fupra fin£;uiarem
eamque vetultiillmam horum Commeniarioriim edi*
tionem produximus.
Bonizo, Sutrii ac Placentiae Epifcopus, circa a.

1073. coiu^odut Aiigti/Iinianam Epiiomen feu Ex-

cerptitm Senttniiarum Mirijici doBoris Aiigiijlini li-

bris 8- diflinclum, quod S. loanni Gualbcrto, Fun-

datori et primo Abbati Vallis Vmbrofae dedicauit,
extatque MS. in bibliotheca CaeTarea Vjndobonenfi,
inter MSS. codices ex arce Ambrofiana ilhic allatos,
Codicc LXXXV. vt tellatur Petrus Lambecius illius

infpcctor et cufios T. 3. Commentariorum huius bi-

bliothecae cap. 8. p» 79^. fqq. Oud,

Guillelmns Abbas S. Theodorici prope Remos,
inGallia, Ordinis S. Benedidi, tum ex Abbate fa-

^dtusMonachus ordinis Cifiercienfis apud Signiacum

in eadem dioccefi, Saeculo XIL cuius inter Colieda-
nea habetur Opufculum Sententiarum de Fide ex S,
Angiijiini OpQvihm colledum, quod a fe ex auto-
grapho MS. Bibl.SigniacenfisOrd. Cirtercienfis frans-
fcriptum teflatur Oudinus traditumque ThomaeBlani'
pino Hened. Congrcg. Mauri, qui hanc Collec^io-
S.

iiem fub Autoris propiii noiViine in Append. vitimi

voluminis Operum^. Augujlini edendam promiferat»
quod tamcn non praeflitit. Coionienfes ex Ondino.

Z 4 Eoh.
560 Eibiiothecae Pairnm Latinorum

Roh. Kilwardbu Ord. Praedic. natione Anglus,

Cantuaiienfis Archicpifcopus, ct Cardinalis Epilco-
pus Portuenfis Saec. XIII. libros Augujlini fere
•!?.

omnes, aliorumque plurium Ecclefiae Doctorum

per parua capitula diflinxit, fententiam finguiorum
fub breuibus annotando. Cuius iabcuis varia in Bibl,
Regia Parif. fuperfunt monumenta MS. nuae recen-
fctEchardus inScript. Ord. Praed. ad a. i 379. p. 379.
vbi ct alia memorat ex Catai. Angiic. Colonienfis.

Bariholomaeiis Vrbinas Epifcopus circa medium

Saec. XIV. Eremita Augufiinianus, 5. Augiiftini et
Jlmbrojii Operum ledor afiiduus, Sententias vtrius-
que infigniores excerpfit, c]uas in Aiphabeti ordinem
digeflas, Milkloquiiim appeliari voluit. Atque ab
quidem Trimupho eiufdem
j{ugiLjlino Ordinis', (vul-
go de Ancona dido) eius Praeceptore, Milleloquium
Augujlini fententiarum inceptum, a difcipulo ab-
ioiutum, Lngihni a. 1555. imprefilim efi. MillelO'
qiiiim Amhrojii ibid. a. 1556. fol. Colon. ex Oud.

ylnionius de A^ofwi/ Florentinus, (aliisMacialien-

fis) Eremita Auguflinijnus, qui a. 1438' decefiit^
e libris S, Auguftini capita omnem fere litcrarum
Diuinarum tradationem continentia digeflit etinfcri-
pfit, Flores DoSforis S, Patris Augiijiini^ quae ex-
tare dicuntur in Bibl. S. Spiritus Florentiae. Colon.

loh. Frid. Lumnii *) Thefaurus Chriftiani homi'

nis ex fcriptis S. Augujiini coliedus, Antuerp. i^S^»
Colon.

Dulciloqulorum S. Augijlini Lihros tres, ex ve-

terc MS. exempiari Bibl, Romersdorpianae primum
editos Herlonae { 592. J2. a viris f\i}iQ dignis fe ac-
ccpiffe

*) Male Lunicii Qi^xxd Lifcn. BibJ.TI1eol.IT.916. Colon,

 Hijlorico Literariae Cap, V. 361

cepilTe teflatiir Labbeus *), fed nondiim vidifTe fcri-

bit. Colonienftfs. In Cat. Bibl. Reg. Parif. didiis

liber extat editiis Herbonae Nafjoidorim 1C14. 12.
h. t. Aur. Au^iifini libri tres Diilciloquiorum e bi- .

bliothecae Roiufrjlorpianae veiere manifcripto exeni'

flari niinc primitm editijindio GiiiL Rolichii.
lo. Gajlius., Rrilacenfis, Commentarios in vni-
verfa Biblia ex AuguOini operibus colleclos edidit
Bafile.aeapud Hfviiagiiim i 542. 11. Tomis foU Lau-
dat Cat. Bibt. Bodki. Eiufdem Operis Tomnm L
Vetus Teflameiitum complcxum, editionis Vinetae
ex oficina Erafniana 1543. profert Cat.Bibl. Thott*
Hirron. Torres feu Torrenfs., Soc. lefu Hifpa-
nus, Coiifffionem Augnjlinianam in Libros IV. dis-
triburam, et locorum Theologico-
certis capitibus

rum comprehenfam ex omnibus S. Augiiflini Ope-

,

ribus magno fludio colledam, cdidit Dilingaei^^B-

et rurfum auCliorem ac emendatiorem, 1569. /0/.**)
Eam Augujlanae Conjejfioni oppofuit ; quo in Opere
(ait Ale^ambiiis Ribl. Script. S. L p. 188O ^"^ egre^

gie praeftat; alierum., quod Cathotica dogmata mi*

rijice probat ^ ei conjirmat, refuiatque Haereticorim

errores ex Augunino: altfrum., quod locos ipjius

Auguftini, vel niate intelledtos^ vel malitiofe detor-
Z 5 /0/,

*) T)iffert. de Script. Ecclf. in Addend. et corrigen.

dis p.714. apud Oudiuum col. 952. Colon.

**) Ita Alegamhius MDLXIX. TJppnius vero BlbL

Theol. 1. 117. habet 1596. vti et Oiidhius m Com-
ment. coi. 993. ad midtam vfque Jene^utem , ait,
proue&us corre.xU, ablatis iis quae tanquam S.
.

Auguftini attulerat ex lib. deFide adPeirum, queni

S. Fulgentii elTe compGrtum eft: et ex Hbro de
Ecclefiafticis Dogmatibus, qui c^t Gennadii Maik'
lienfis. Colon.
562 Bihtiothecae Patrum Latinovum

ios ^ atqiie ah Haefeficif de.praiiatos^ ad awifjjim rS'

vocat^ atque fmce.re interpretatiir. Oud. et Colon,

locinnes Pifcatorius Lithopolitnnus, qiii Epito-

nien omniiiin Opcrum Auguflini diiigentia ncqua-
qUcim fordicia conipofuit, cuius cditionem fadam
j^u^u/Iae l^indflicorum apud Heinricum Steyner
1597. fol. praefcntem intueri jicet. Eiu? vero hic
ert titulus: Omnium Operum Diui Aurelii /lugufti-
ni Epifcopi^ vndminque doSiiffimi^ Epitomr.: Et
quidvir ille^ de Ecclefae Sacranientis^ nec uon fa-
crae Scripturae locis communioribus in/igniorihufque
fenferit., fripfirit., /imularqiie docuerit pcr Ioan-
NE i\i P I s c A ToR v I M LtthopoHtanum hoc lihro
fidflifime et compendiaria quodam via diiigenti£ime
comportatum, — Accedit in tituio breuis admouitio
ad leiflorem , iu cjiia praefcntiflima atque ipnHima
Auguflini verha cxliibuifle fe afliiniat, et^/^/?/?. f^igi'
lii PacinK^ntivni Decafliclion in iaudem iibri. Eiuf-
demque Vigiiii praefatio aute ipfius auc^oiis praefa-

tionem efl inlcita. Diuiditnr autem opus in tres to-

mos, quorum primus Auguflini fcntentias iuxta do-
(ftiinae Ciiriflianae capita ordinatas proponit, alter
varia et mifcelianea ofFeit, tertius integros Auguflint
lihros, quos lupra iii j^nnalihus editioniim Operum
indicauimus, pracbet.

Tn hi^nc Pifcatorii operam manus temerarias in-

mifit et conuicia gtatiarum loco rependit loannes

Pefleiius. Prodiit enim

loannis Peffelii^ Ord. Praedic. Tilani in Geldria,

Omniim Operum S. Augu/Jini Epitome,, primum
qutdem copiofe ac jiwflre colle^a a lohanne 1'ifcato-

rio haereticn.^ et a loli. Teflciio recognita^ au^a dit'

plo^ et CathoHco fenfu reddiia; cui accefjit eiufde.m

opera
 Riftorico Literariae Cop, V. 565

oprra ex eodem Af.gufiino coIle£fus defepiem Sacra»

vieniis Tcuiits quavius Colon. Agiip- >5 39. 1542.
'''0.
1549. fol.

iac. Tribefci Biixiani, Canonici Rcgularis Lti«

terancnfis , JR(fpor//tones ad mille Qjiaefita in omni

fere facultate ex oninibus S. Aiigiiftini libris excer-
ptae, Venet. '583. 4- Alibi deprehendinius figna-
tas: Venetiis ap. '^ernh. luntam I5»s6. 4.
Jo. Bnpt Mnfitii^ Soc. lefu Ncapolifani, Pon-
deraiiones Concionales in Opera
Augufini Neap. S,
1652. Forte ideni opus, quod apod Top-
fol. *'')

piwii infcribitur: Eruditarum huiionum S. Aii»

*'*'"'•')

gufiini libri Acroaniatici ad Conciones^ decem Tomis

contrn^is in vnwn. Neap. 1656. fol. Colon.
Dauid Lenfant Parilicnfis Ord. Praed. Concor»
dantiae Aitgiifiinianae., fiue colleMio omnium fenten"
tiariim, quar fpar/im reperiuntur in onmibus S. Au-
gufiini Opcribus ad infiar Concordantiorum Sacrae
Scriptitr ae Tom.]. Parif. i656.fol. I[. 1665.
Etufdejn Biblia Augitfiiniana ^ fiue colU^io et
explicatio omnium iocoriim Sacrae Scriptiirae^ qiiae

fparfm reperiimtur in omnibus S Aiigiifiini Operi-^

buf , ordine Biblico. PariJ. 1661. 1670. TomisU,
Albertus., Dnx Luinenfis fde Luines) Parifiis
demortuus d. 10. Od. a. 1690. aer. 69. edidit Sen-
tentias et Jnfiru&iones ex
Augifiino excerptas, S.

Parifiis 1677. Haec Colonienfes p. 314.

Ha6lenus omnino de Augufiino didum cfio.
3 . FA V-

*) Ex Echard. in Script. Ord. Praed. ad a. 1549. p.

155. Coion. Sed ed. a. 1535. quae apud cofdein
notatur, falfa eft; nam Pijcatorii Epitome primum
a. 1537. luccm afpexit.
**) Ex Lipen. Bibl. Tbeol. L 118.
***) Bibl. NapoLY^.i^i,
 364 Bibliothecae Pairum Latinorum

3.

F A V S T V S.
Manicliaeiis ct Manichaeonim Epifcopus, genfe
yffer^ ciuiiaie Mil^iiitanus ^ eloquiofuauir^ ingenio
callidus *) , ac per Jioc etiam doclrinac fama inter
fuos celebratus, ic^, vt Auguflinus teflatum relfquit,
omnis eruditionis atque artium liberalium cognitio-
jiis Nouit enim homineni ct
expers et imperitus.
crebros cum eo (crmones mifcuit, cum adhuc Mani-
chaeosCarthagine adfedaretur, fed tum primumquo-
que,perfpeda fcilicet, cum incoiloquiis,tum etiamex
inftituta cum eo pertradlione au(fiorum aliquot vetc-
rum,quos cognofcere defiderauerat, imperitia eius,ab
liac fe(fl.i alienari coepit, dcfperans de ceteris corum
dodloribus, cum iHum, cuius tanta eflet exinimatio,
ad qnaeftiones, de quibus inquictabatur, obniuteice-
re; vidiilet Idem vero pofiea, cum Augufli-
"*).

nus iam Epifcopus Hippone fadus elTct, a. circiter

401. Jibrum contra fidcm Catholicorum emifit,
qucm iile, fimulac in manus eius perueniflet, refu-
tandum fufcepit, eum ipfum, cuius caufa locum ei

in commentariis hifce tribuere neceflum habuimus. Wt

Seruatur enim adliuc integer in libris triginia iribut V
AuguAini contra Fau/Izm Manichanim, ita , vt prae- "
niillis fub eius nomine verbis eius, fuam iliis refpon-

fionem fub nomine fuo fubtexuerit. Extat autem

opus iftud in Tomo Vlll. Operum S. Docfioris ed,
Bened.y iuxta Antuerpicnfc exemplar pagg, 131-
332.

4.SECVN-

*) Auguftin. contra Faufaim ab initio ftatim.

**) Confff, lib. V. cap.IU. VI. VIL

 Hijlorico Li/erariae Cop, V, 365

4.

Secvadinvs,
Manidiaeus, cuius extat EpiJIola ad Jlugujli^
nmi huius fedae defcitorem, honoiiiice obiurgans, ^^

quod Jiteris cum oppugnaret, et reditum fuadens.

Quae patria eius, quaeue conditlo fuerit, incertum.
Caueus Afrum fuide coniicit, liaud dubie non aiiain
X)h fpeciem , quam fuminam Manichaeorum per

Africam frequentiam. Kquidem, fi ex ipfius verbis

hariolari licet, Romanum vel Itaiun) putauerim *).
Inter Manichaeos nonnifi Auditoris iocum obtine.
bat, Augufiino ne facie quidem notus, tametfi ve-
inti amicui ad eum fcriberet *"•').
Ingenio exili fuit

et parum defaecato, vnde fumma luperfiitionis fuae

adoratio, quam non rationum pondere et artificio,
fed inficetis eloquii Augufiini Jaudibus et omnibus
•
obteflationum modis ei obtrudere lludet. Refpoii-
dit Augufiinus nuJJa interpofita mora a. 405. Libro

feu Epifioia conira Seciindimim Manichaeum infcri-

pto, cui ipfa Secundini Epiflola ab exordio efi prae-
fixa et habetur ia OBaiio Operum eius Tomo iuxta
td. Bmed. et in Antuerpienji quidem defcriptione

5. SVL-

) Nimirum qnoniam ipfe Romamim hominem fe ap-

pcllet, quemadmodum Angurtinum P/fmVz/m, in-
haerente fimul huic nomini perfidiae exprobratio*
ne. Sed fieri eciani potuic, vt hoc refpeftu folum
fe Romanum diceret, tanquam fidelem et a defer-
tione et proditione abhorrentem.

**) Teftatur Auguftinusin 11. Retra^. cap.X. Qua-

re uefcio , vnde Caueus hauferit, Auguftino, dum
adhuc (Vlanichaeis addi6tus effet, fuifle familiariffi-
mum. Vid. Cav. ad a. 390. T. L p. 286- ed, noi\
 366 Bibiioihecae Patntm Laiinorum

SvLPicivs Severvs.
i I, Vita. Seueruf cognomento Sulpicius patt ia Gallus fuit,
Paulini NoJani contenaneus ex pmuincia Aquitania.
De anno natali eius non fatis conflat. Sunt tanien,
qui Paulini verbis, comparans aetate
cjuibus fe ilii

proueuiiorem^ iWmw forentiorem dicit *^), tantum

tribuant, vt decem fere annis iuniorem Aatuant, et
ortum eius a. 363. airignent. Nobili genere et illu-
Itri familia prognatum fuiffe educatumquc pro Joci

iilius fpJendore et facuitatibus parentum haud modi-

cis, ex codem aucflore ipii quondam famiJiarifllmo

difcimus. Caufas proinde aJiquamdiu iii foro acli-

tauit ingeniique et eJoquentiae Jaude fuit liorentilli-

mus; nec fane fcripta cius reiiqua indignum eum
faecuii fui plaufibus et accJamarione produnt. Vxo-
rem duxit ex famiJia confuiari vnicam forte paren-
tum, qui Treuiris domiciJium liabebant, pracdiui-
< tum fiJiam , quam mature defunclam grauiter Ju-
xifie videtur. Nam Jiaud dubie moeror ex lioc ca-
futin animo ipfius peperit et aJuit iJJud negotio-
rum fafiidium et quafi iugam, quam monacliatus per
iJJud tempus patroni fpeciofis titulis, quaJes funt/flf-
culo renunciare^ iniquitatis tumultum fjfugere^ Deo
feruire^ ierrenae poffeljionis farcinam deponere^ aJia-

que, inuoJuebant, anus et muJiercuJae imaginofae

admirabantur ct fufientabant, faniores vero homines
et vitae cum priuatae, tum publicae rationibus faJu-
briter moderaudis intcnti, rede pefiem focietatis et
reipublicae cenfebant. SaecuJo igitur fe abdicauit
iiofier et foJitariam ac feueram viuendi rationem in-
iit, afiumtis etiam fociis aut fratribus, quorum ipfe

anti-

*) Epift. V^ ed. Lebruu. fcripta a. 395.

 Hijlorico Liierariae Cap. V, 367

antiftitem ageret "), eodem tempore, (]U0 Paiilinus

ijie iiiiiiic vitae inllitutum amplexus erat, aniio cir-

citer392; tjuapropter is fexcentis loci^ anin:ji eius

hac in rc magnitudinem praedicat, et cum alfer alte-

lum acmulari videri veilet, per iiteias inuicem fcri-

ptas fibi ipfi ionge antcponit Seuerum. Non fic ta-

men paai eius j)robatum fuit hoc confiiium, immo
€X eiuidcm Pauiini verbis haud dubie coiiigitur, eum
taiitopere fiiio fuccenfuiile, vt, cum. iledere non
potuiifet, eum exl.eredaret. Enimuero hanc pater-
iiae bcneuolentiae iaduram faciie tuiit, (]ui iuxta
Paulini eiogium coelejitm Pairem anteufrierat teire^

no parenti: bona vero, per exheredationem amifja,

abunde compenfauit locrus eius Bafluiae iiberaiitas,
quam cjuidem coniiciunt omncs fiias opes per ado-
ptionem in eum transtuiiiTe; nec defiderafle videtur,
ififi in eo, quod aiiquanto minus ad pauperum aut

ecciefiarum vfus erogare pofiTet;quod eum iiberali-

ter feciffe, ita tamen, vt non omnibus fe cxueret,

magnificis iaudibus Pauiinus profequitur. Pauio pofi,
percrebefcentibus per vniuerfam Gaiiiam S. Martini
Turonenfis virtutibus et miraculis, ad eum fe contu-
lit, non lolum, vt ipfum propius intueretur et agno-

fceret, fed haud dubic etiam, vt confiiia ab eo et

praefidia ad nouum vitae infiitutum i-ec^e profequen»
dum peteret. Nec femel vero eum adiit, fed fingu-

lis annis piuries, adeo, vt a Paulino frequeniator

S> Mariini dici meruerit. Tantum vero apud eum
Sanclitas huius viri amorem et admirationem accen-
dit, vt extempio vitam eius fcribere aggrederetur.
Nec tamen ante, quam defun(^o S. Martino, narra-
tionem fuam prodire pafTus eft, eioquio fuauem et
iucuu(jam, fed aniii fuperfiitione adeo repietam, vt
omnem
) Hieronym, de Praio In viia Stilpicii, %. 8.
368 Bihlloihecae Patrum Lafinorum

omiiem ingenii priflini vim diuturna rerum mirabi-

lium atque coeleflium cogitafio abflulifle atque con-
fumfifTe vicleatur. Adciidit his contimio epiliolas et
Dialcjgos de eodem Martino et moijumentum neuti-
quam fordidum ac vile Hi/loriarum Sacrarum*, quae
iuncHiim ad annum fere 405. pertingere ex catalogo
fcriptorum eius, mox
Hieronymi de Prato fup-
iuxta
pntationem Quid poftea cgeiit,
fubiicifindo, patebit.
vbinam et quamdiu vixerit, incertum efl. Vulgo
quidem anno 420 aut 423 obiiiTe creditur, ac Raio-
nius a. 432. eum adhuc fuperriitem fecit, nu!lo ta-
men, vt iaudatus Hieronymus de Prato animaduer-
tit, argumento, praeterquam eo, quod Gennadio
excidit, vt lcriberet, ettni in fatieMute Jiia a Pila-
gianif deceptiim^pojiqiiam loquacitatis culpam agno-
vijfet^ fkntium vfque ad mortem teniiijje ^ vt pecca»
tum^ quod loquendo contraxijfd ^ iaceudo peniluf
emendaret; id quod non tam explorata veritate,
quam ex fola fama iilum fcripfifle, dudum Guiber-
tus Martinns AbbaiGembiacenfis, fcriptor faecuii de-

cimi tertii, et cum eo editor Veroncnfis exitlimauit.

Digna tamen, quae Inc commemoretur, eiufdem
Dodi Veronenfis de iiis euentibus e(t coniec^ura.
Nimirum fiatuit iile, Seuerum aliquot annis poft
406, aut, vt paucis interiecflis profert, anno 410, aut
aiiquanto poil, diem fuum obiifie, idque Mailiiiae.
Primum fuadere, ait, perpetuum poft il-
S. Paulini
lud tempus de Seuero filentium, tum leriem tempo-
ris , iuxta quod a Gennadio inter fcriptores ecciefia-

flicos proferatur. Alterum defendit ex antiquiliimo

et fere Gennadio fuppari Capituli Veronenfis Co-
dfce, qui femcf atque iterum Seucrum Monachnm
MaJjUUnfem appeiiet, quam appellationem ex anti-
quioribus codicibus iifque aut Tmonis, aut Malil-
iiu2^ aut certe m aiiquo Galiiac inonaflerio, vbi re-
cens

\
 Hiliorico Literariae Cap, V. 369

cens eius menioria adhuc perduraret, confcriptis ia

cundeiti nianaHe furpicatur. Adftruere liaec tentauit
ex teniporum iiloruai in GalJia conditione et flatn

funcfliilinio, quibus omnem Galiiam, maxime autcm

Aquiraniam, cetcris eius prouinciis multo vberiorem
acditiorem, igne, caedibus ac rapinis per irruentes
Barbaros vaflaram fcriptores coaetanei ab ipfo excitati
pingunt. Hinc verofimile exiftimat, Smitrum fo-
him vertere fiiijfc compulftim^ non quidem, vt aiit
prope Tiironoi aut in Beorretanae vrbis agrmn
^

fecederet^ qiiibm in locis minime a barbaroriun vi

lutus fuijjet , fed vt fe rf.ciperet in maritiinam aliquam
vrbem , vbi quieteftdfftere et in alias , // oportuiffet^
terras commode migrare poffet, Maffiliam autem
Iiuic confilio apfifliniam videri dcbuiflle, Con-
qnia
ftantinus tyrannus AreJate iubfiflens hanc potiHimum
GalJiae partem a Barbarorum ferro et rapinis immu-
nem fcruauerit. Porro Mailuiue monachi habitum
induiJfe eiufdem Codicis CapituJaris audloritate in-
fert et acute fubiicit, id fortaOe in eo monafierio,
quod ibidem per iJJud tempus Caffianus excitauerit^
fadum eilej quin, ab eodem etiam PeJagianae do-
c^rinac, quam ilJe fcriptis tantum infperfera*; et poil-
antcquam ab Innocentio et Zo-
ea acriter defendit,
fimo damnaretur *^, aliquo amore imbui potuiife.
Scripta

*) IVIultum ponderis Vir do6lus tribuit verbo deceptus

in ioco Gcnnadii, ex quo confici vult, id ante fa-
6lum elle, quam PeJugiani in graue iilud primo-
rum ecclefiae odium incurrerent et tandem impe-
ratoris edi6lis premerentur. Non enim deceptum
iure dici potuifTe, qui probe eam do6lrinam ab
Hieronymo, Auguitino et multis carhoiicis epifco-
pisimpugnatam, ab Innocentio et Zoflmo damna-
tam et ab Honorio imperatore profcriptam (fic fal-
tem haec coJJocari oportebat, quae aiiter tamen
Tom.IL Aa 'Ronid-
 370 Biblioihecae Patrum Latinoriim

l.a.Scripta. Scrtpta Seuerl , quae nunc vlfuntur^in codicibus

tamMSS. quani inipreirib, iuxta rationes a nouillimo
Veronenfi editore inAitutas, funt:
I. Vita S, Martini Turonenjis ^ non vt antea

ab omnibus fere creditum ell, viuente adhuc f^nc^io

epifcopo, fed poH mortem eius demum et quidem
anno circiter CCCC vergente edita; quod acute de-
iiionflrare nifus eft Luidatus vir in Dlffertatione L in
Sulpic. Seiur. T.I. Op. pagg. 149- 163. Ad ean-
dem VQro fecunda etiam et tertia diflertatio, quarum
^hera proponit argumenia^ quae oftendanty S. Mar-

timim anno CCCC- die III idiium nouembris ad fiu

peros migrnjfe^ altera argumenta quaecunqiie ante
dejinitis obiici folmt aut pojjimt , dilmintiir: pagg,
164- 331. Praecedit hunc libellum Epijlola ad
Dejiderium fratrem^ in qua fe precibus iih'us addu-
dlum edere illum autem, d Heri
fignificet; optat
poflit, ne aliis enulget. Quodfi tamen contra, ac
flbi fpopondiflet, cum aliis commnnicaretur, bo-
nam vcniam a ledoribus pofiulari aut fupprelfo fal-

tem nomine ilhid fieri iubct; qiiod vt Jieri vuleat,

inquit, tifiilum fronti erade , muta Jit pagina,
vt
ant., quodfufficit^ loquatur materiam^ non loquatiir
au^iorem.
3. Martini vitam proxime praeiuerunt partim,
partim fecutae funt Tres Epijiolae de eodem argu-
niento , nimirum I. ad Eifebium presbyteriim con-
tra

Komanae Curiae placent) nofie debuifiet. Loqiia-

citatis autem culpam., quam Gennadius ei expro-
brat, interpretatur jllam in exagitandis monacko'
ritm, ctericorum et epijcopon^n fuae aetatis et pro-
vinciae (quac tamen iii hls nnHi terrarum deteriop
erat j vitiis liheriorem licentiatn, quatn fuhinde cticvn
in fcriptis fnpcvflitibns prodiderit. Certe haec in-
tuentem Felagium non fequi diificiie erat.
 hijlorico Literariae Cop. V, 37 ^

ira atmulos virHitmn beaii Mnriini. 11. ad j^ureliiim

Dtaconim de obitn et apparitione eiiifdem. II!. ad
Bajjidam focriiv.i fuavi, de trmifitu illius ex hac vita
ad immorialem ; de quibus difputatur ibidem Difftr^
tat.l. §§. V. fc(]q. Notari eriam debet infignis dif-
crepcintia, quam inter vul^arcm ledionem et Codi-
cem capitularem Veronenrem in fine tertiae Epiilo-
laeidem animaduertit, vndeque coUigcre fc fcribit,
hanc ponremam partem ab aliquo fuifle interpola-
tam, et vt facile cuicunque fit iudicium, vtrumcjue e
regione fibi rcfpondentem propofuit.
Tertium opus efl Hiftoriae facrae breuiarium
3.
eodem anno CCCC aut non multo poil fufceptum^
a mundi initio vfcjue ad Stiiiconem confulem , qui

lioc anno conful primum prodiit. „Huic operi, m-

quit Hieronymtis de Prato ^ intentus erat biennio
poft, quum a Paulino petiit, vt quafdam chronolo»
giae difiicultates in ea occurrentcs fibi expJauaret:
quod coUigimus ex epifiola XXVIIII. Paulini anno
CCCCII fcripta, qua illi refpondet, fe de ea re Ru-
finum confuhiiiTe', et, ^x quid is opis attuierit, fa-
^urum certiorem. Sed et anno CCCCIII. accepta
a Fauiino inuentionis S. Crncis hiAoria, quaai eius
epifiola XXXI. ad eundem fcripta fufe narrat, eam
libello iuo adiecit, iifdem fere verbis exprefi&m. .

4. Dialogi tres., feu redius duo^ vt Gennadius

prodidit; nam qui nunc pro fecundo habetur, eum
partem tantummodo primi confiituere iudicat //i«-
ronym. de Prato. Accenfet eos anno CCCCV. ac
copiofillime de iifdem diflerit in Diflfert. V. et VI.
pagg. 259- ^17-
5- Epijlolae VI. Nempe
ad Claudiam So- T.

rorem de vltimo iudicio. II. ad eandem de Virgini-

tate, perionga. III. ad Pautinum Epifcopmu IV.
abfque infcriptione , ad Decuriones cuiufdaai ciuita?
Aa a cis.
 372 Eibliothecae Patrim Latinonim

tis. V. ad Saluium. VI. incertum ad qneni direda

fuerit. EA brcuiirmva et paucar um tantum Jinearum.
Interciihrtmt EpiAolae piures. Geniuidius qui-
clem diianim ad Faulinum meminit et alias ad alios
fcripfifle cum docet: fed^ inquit, qiiia in aliquibu!

fauiiliaris neceffitas inferta ffl^non digeritntur, Eadem

vero de caufa etiam in aliquibus libiis MSS. epiilo-
lam ad BaiTulam obtruncatam exhiberi obicruar Hie-
ronym. de Frato, qui infupcr addit, tot eum ad Pau-
linum epiHolas fcribere debuifTe, quot iliius nunc
ad eum fuperfint.
Falfo Seuero trihiita eft inter epiflolas a Dache-
rio vuigatas quinta od Paidiuum infcripta quae po- ,

tius ex Veronenfis editoris iudicio eA Plebis Circen-

Jis ad S, Aiigujlinum^ cuique rcfpondet Augufiinus
epiftola CXLlV, in ed. PP. Maurinorum. Cf. lau-
dat. praefat. §. XXXII. Gailandius in Kibl. fua ledo-
rum gratia fimul apponendam curauit Auguflini re-
fponfionem.
i.%. Edi- Si praecipua editoris alicuius virtus ex ea potiffi-
tiones.
mum facultate et folertia merito fpedari debet, qua,
quotquot ipfi fuppetebaut ad textum cmendandum
ac verae fuae ledioni refiituendum fubfidia, excufTe-
rit et tradlauerit, duo tantum funt, ex quo typis de-
fcribi Seueri opufcula cocpta funt, viri, qui nomeii
hoc iure fibi arrogare qucant, Quibus {i addideris,
per quos primum manufcriptorum te-
repertac et ex
nebris produdlae audlaeue fiiigulac, quibus nunc con-
fl:ant, partes fuerint, fex aut feptem ad fummum vi-

ros attendere te iubebimus, quibus omnis fatorum

Seueri fcriptorum feries ab artis typographicae incu-
iiabulis deduda eA. Sunt illi fcilicet BoninusMom-
britius Mediolanenfis, IVolfi^angus Lazius^ Ma-
ihias Flacius liiy ricus , V i c tor n i v s G i s E l i-

N vs, Lucas Dacherinr^ Stephamis Baluzius et no-

viill-
 Hiftorico Literariae Cap,V. 375

vifljmus HiERONYMVs DE Prato Veronen/if^

Nam prima Scueri opufcuJa, quae typorum artiRcio
exfGripta fuut, fuerunl Vita SanEfi Martini cuni
Epijlolis ct Dinlogis ad eaudem fpedantibus, quae
ex MS. , ncfcio quo, ante annum 1480 grandi-ope-
li Vitiirum Stmtionm Mediolani excufo inferuit Bo*
iiiniis MoTiibritius ^ ex cjuo exempiari deinde in Poe^
tnrnm OiriJIianorum jildi Manutii ColhSiione de-
fcripta funt. Scd vtraque exempiaria adeo fe oculis
dodorum hominum fequenti facculo lubduxerant,
vt, cum poft non exignum temporis interuallum a.

1551. IVolfgangiis Lazius Viennenfis in Codice

quodam Bibliothecae Imperialis ea deprehcndinTef,
et ipfe imprella i<jm nefciret, et ab omnibus deinde
editoribus, praeter nouiirimum , primus, in Colle-
(flione aliquot fcriptorum de Vita Chrifli, edidiire
ea putarctur aut faitem diceretur *). Mirum vero
tunc accidit, vt, cum ex vna parte iam paene fepul-
ta reuiuifcere iterum Seuerus coepiflct, item altera
eiufdem et potior abfque dubio, breui poft luci vin-
dicarctur. Anno enim 1556. Mathiaf Flacius edi-
dit ex nianufcripto libro Hildefienfi ex Oporina of-
Aia 3 ficina ^

*) Animaduertit Hieronymus de Prato, Francifcum

luretum in Notis ad Pauiinum Petrocorienfem efc
alios alibi obreruaiTe Aldinam editionem. Neque
tamm^ qui poftea Sulpicium ediderunt, inquit, At-
di lihrum adire et conferre operae pretium duxe-
runt : faiie Hornius et f^oi^Jlius vno tantum in loco,
quantum memini^ fcilicet fub initium Dialogi Jecun*
di eius editionis mfininerunt fed vtrique luretum
,

exfcribputes ; adeo vt appareat

, eam ab ipfis mi-
,

nime infpeffamfuiffe: quam fane fi vel obiter infpe^

xijfent ymulto vidgatis emendatiorem offendijjent,
Hoc enim de ipfa iudicium grauijfimi viri tulerunt* .

Idem vero primuspolltrecentospaeneannosMom-

britianae memoriam recoiuit.
5 74 Bibliothecae Patrttm Latinomm

ficina Hijloriarum librof, antea nomine tantum no-

tos, quoii a. 1560 Parifiis recudi fecit lacobm Fa-
ber^ Docl-or Sorbonicus, et notis primum iiiuflrauit
Pefrus Galcjiniuf Romae 1564. Nec defueiuut,
qui in vnum corpiis iun<fla haec coiiigerent. Nam
licet 1563. non expedita res
de editione Bafiieenfi a.

llt, nouimus certe in Grynaei Orthodoxographa a.

1569. tam iiifioriarum libros, quam de Martino

commentarios Anno vero 1574. prodiit
receptos.
jintwerpiae Victorini Giselini editio vtros-
que complexa ct, quod priores attinet, piurimorura
MSS. codicum auxiiio emacuiatos. Tametfi autem
Hifioria Sacra ab vno Fiacii exempiari petenda fuit,

diiigentia tamen, qua iiiud expreffit fimuique menda

eius fuftuiit, itemque erudita eius cum aliorum fcri-

ptorum teflimoniis coiiatio et ciironoiogia fubiunda

laudem huic editori nec vuigarecn, nec immeritam
conciiiarunt. lam Gifeiinum fecuti funt omnes, qni
vei foiis hilloriarum iibris expiicandis iliuftrandifue
operam contuierunt, vel integra opera preio fubie-
cerunt. Inter quos, priori ioco commembratis
omnibus paimam praeripuit Sigoniuf^ cuius com-
mentarii textui Seueri adiundi, primum editi Bo-
noniae 1587.-» aiiquoties deinde in Germania rc-
petiti, iocum noniflime in magnifica operum cius
editionc obtinucrwnt. Huic nefcio an iungendns fit
Drufius ^ editione Arnhemii a. 1607. luci data, de
cuius notis non magis equidem, quam Veronenfis
editor quicquam confirmare polTum. Hornii editio
Lugduni Batauorum 1647. ibidemque 1654. et
JJmJlrlodami tcrtium a. 1655. repetita, etfi non ma-
gnopere ad laudcm vaieat, habet tamen quaedam,
quae do(flis non difpiiceant. Quod Dcg. Whear dc
Schotano cenfuit, eum mire Suipicium iiiufirafTe |et

crrores ipfius emendalTe, difficiiius fortalTe, qni fu-

gitiuo
 Hiflorico Liferariae Cap. V. 375

gitiuo fantnm oculo"dno grandia volumina commen-

tarii iAiiis Franequfrae a. /661 et 1664. excufa in-
fpcxerit, (ibi perfuaderi iinat. Inter hacc anno
1667. noua incrcmenta nnmerus fcriptorum SuJpi-
cii Seueri ccpit, editis ex MSS. recens aLuca d* A^
cherij quinque Epillolis, quas, fi non certo omnino
non improbabiliter tamen no-
Seueri eflc euincantur,
men eius praeferunt. Haec omnia opera commode
recudi fecit et admodum vrilibus in Scholarum vfum
notulis inriruxit loannes l^orjiius ^ adhibito etiam
MS. codice non proletario JBibl. Eledor. Colonien-
fis, quae tum erat ad Spream, Berolini 1668. Qiiod
infiitutum vario quidem, fed nullus infeJici fuccefTii
fecuti funt loanncj Gezeliiis^ Suecus, in ed. Abofinji
1669, loan. Cn/p. Hoftiieiflertis Tigurina
, in ed.

1708- et qui Vorflium paene, certe notas eius de in^

te^ro repraefentauit, adlperfis etiam lo. Clerici qui-
bufdam, plene et nitidiJlime Schoettgenius. Plene
autem addidimus, quod fimul inferta eA epiftola^
quam omnium pofiremam ex MS. Jibro Stephanus
Baluzius m Mifcellaneis 4. 1678. vuJgauit.

Ab hoc tempore ad a. vfqne 1734. Seuerus con-

temtior habitus efi, vt tanto ilJuflrior nouo Vero-
N F. N s is editionis cultu prodiret, quae criticis copiis
et vfu, illufiratione et explicatione nefcio quid prae-
clarum ofiendit, commendabiJior tamen futura, fi

ciilfertationcSjquae eidem frequentes accefTerunt, per-

fec^acomuiaque Seueri in ea haberentur. Quod
pollremum demum Andreas Gallandius recufa Ve-
rouenfi recenfione in Bibl. PP. Venet, 1772. prae-
fiitit. Sequuntur Annales.

Aa 4 Saec.
576 Bihlioihecae Patrum Latinorum

S A E C. X V.
Sine anno

toco et lypographo. fol. Vita S. Martini a Senero

confciipta, in fecundo Volunune Vitarum Sancfo"
4'tim a Bonino Mombritio alphabetice digeflarum.
Mediolannni patria eft rarlflinu huins operis, vt
dudiim oftendit Jof. Ant, Saxius in HiH.lit. Mediol.
p. 6 o.
i Jdem vir dodilliinus ex praefixa dedicato-
ria tantum non ipfum annum, quo prodierit, eruit.

Nam cuni in ca vcrfibus elcgiacis Cichum Simonetam^

Ducum Mediolani Secretarium, editor depraedicet,
coliigit, eo temporis quod tutelam lo. Gaiea-
Ipatio,
tii a Cicho fulceptam et annum 1480. quo indignif-

iimo fuppJicio lublatus efl, interceflerit, hanc edi-

tionem elle perac1:am. Quod habitum eius atque
fpecicm atrinet, charta efl moduli niaximi, alba et
ptrUucida, imprefla chara<flere rotundo, aequali et
iiitido, binis cohujinis iuAo fpatio didantibus et ara-

phs marginibus cincflis, lineis XXX. Carct cuius-

cunque gcneris fignaturis, literifque initialibus. Sen-
tentiis dininguendi> non nnda puncfla inferuiunt, fed

inirintulae cruces, vna, quae pundi, duae, quae

commatis vicem fuflinent. Haec pauca ex ipfa in-
fpectione excmplaris, quod inter ornamenta fua nu-
merat Bibliotheca Regia Acad. addere libuit. Cete-
rum commemorat eam vcrfibus etiam ad Cichum
appofitis Bibi Sniithiana p. 5 16. et quem Hamberge-
rus addit, Cat. libr, Dom. de Boze p. 293.

Saec. xvr.
1502.
Veneiiis apnd Aldim. 4. Eadem accedit Pof-;

iis Chrijiianis ab Aldo coUedis. De hac lo. Alb.

Fabricius in Bibl. Latina fcribit: Fitam S. Martini
TurO'
 Hijlorico Literariae Cap. V. 377

Tnronenfis --- primus edidit cum Sedulio et aliif

j^ldm l/enitiis i 502., recit/us deinde Pari/Iis 151 1.

gtias binas ediHoufs Rittfyshnjius epijl. MS. ad Pu-
Jfelmm tam emnidatas e£e ajirmat^ vt veteris manu
exarati codiiis ui/Iar ^JJd P"Jint. Cui iii hoc adfeii-

titur iiDuifrimus' opeium Sulpicii Seucri editor, pofl:

Fabricn verba uiquieas: Neqiie tamen Aldi-

aliata
nam^ vt putamt Fabricins^ primam juijje Seiieri im-
prfjionem dtprelifndinms: nam /aecula ftiperiori iam
viili^nti /iterajit hi de Martino libelli a Bonino Mom-

britio in Santiarim: quod tamen nemo ad hanc

1^'itis

diem ob/eriiaiierat. f^trumque itaqne librum na&i^

vtrumque diligenter cum vulfratis contulimiis magno^
que cv.r.i /ntdtn laboris nojlri. nam plerimque aiit
vterque aut alteruter Capitularis Brixianique codicis
fcripiuram reftrebat conjirmabatque,

1511.
Parifiis Eadem in recufa Aldina poeta-
rum Ciirijlianorum colle£iione, Vide praecedentia
Fabricii verba.

1551.
Ba/ileae ex loa. Oporini. f.
off. B. Martini Sa-
baricnfis, Epifcopi Turonenfis, vitae a Sulpicio Se-
vero latine confcriptae libri tres, per JVol/gangum
Lazium editi in collec^ione dmer/orum auSforum
opocryphorum de vita Chrijii et Ajjo/iolorum ")•

Aa 5 Com-

*) Vulgo ab Abdia Babulone hud^re folent, cuius

hijloria certaminis apojloiici fecundum in ea locum
occupat. Sed reftius omnino ab Ittiuio de Biblio-
thecis PP. p.752. inter id (^eneris Jibros recenfe-
tur, quibus varia de Apoftolorum et San6torura
vitis monumenta comprehendi foient.
 578 Bibliothecae Patriim Latlnonmt

Conjprehenduntur titulo trium librorum vitae b,

Martini primo illiid iplum opufculum, priiecedenre
cpiHola ad Eufebium, fecundo epiAolae ad Aurelium
etRaflulam, tenio tres dialogi. Negat autein Gili-
iinus, h^nc partitionem ex libro MS. depromtam
efle poflfe, cjuod eidem nouem fui codices manii
exarati conflanter aduerfentur et in eam, quam ipfe
atfulif quaeque etiamnnnc retinetur , vnanimiter
conrpirent, ipfe denique audor ipfaque veriras iilain
atierlentur, Gennadium, Gregorium Turonen-
v\\(^.q

fem et Abbatem Spanhemenien» audores eius diflin-

dionis habuilfe.coiligit, M
non fatis prndenter eos
fecutnm efle cenfer. Scilicet piimus haec iu hicem

emittere llbi videbatur Lazius, vfus, vt idem Gifeli-

wus fcribit, vnico tantum exempiari, peranriquo iilo

qnidem, i^^ innumeris flagitioilfque mendis fcu [u

brarii culpa. feu maiui recentioris cuiufdam, ex (uo
faeculique lui ingenio antiquum iibrum temere cadi-
gantis, oppleto.

1556.
Bafilcae ex qfficina Oporini. 8- Sulpicii Seueri
hifloria facra, cum adpendice de re liturgica, edi-
tore M. F,

Nomen, quod fub hifce llreris, incertum qua de

caufa, Jatet, efl Maithiae Flacii, qui ex vetullo li-

bro, e quadam bibliothecaHiidefienfi eruto, accurata

fide hos jibros expiimendos curauit, vt ex mendis
noimuilis citra vllam cafligationem repraefentatisGi-
felinus colligit. Infcriplit Nicolao Radziuiiio, ma-
gnati Foiono, magno tuuc Lutheranorum patrono.

1560.
Parijiis apud Guilielm. Giiillard, 16. Sulpicii
Seueii hifioria lacra. Dorotheus dc Prophetis Difci-
pulis
 Hiftoiico Literariae Cap, V, 579

piiHs Domini, cm':x\\XQ lacobo Fabro^ Docflore Sor-

boiiico.

Fabcr^ qiiem bene inoiiet nouiffi-

lacobiis ifle
mns Sencii editor, non confiuuiendum clle cum ce-
iebri ilio lacobo Fabro Stapnlenfi, cuius de meritis
in Patres latinos iam lacpius apud nos mentio incidit,
exicribcnda editiune Bafilecnfi, fi Giteliuo credimns,
partam Matthiae Tlacio gloriam fufTurari nOn ero-
buit. Ita enim carpit eum de repetitionibns Flacia-

iiae editionis verba faciens: Eitm libeltutn exctide'

rnnt cifiwie et alienis prQefationums ornarnnt Colo-

nicnffs et Romani. - Qiiin immo ^ Ji diis plocet^
inuentus ejl^ M. F. nuncu-
qui nonfohini bono hiiic

poforiam tpijiolom paene ad vtrbum furriperet fuae-

que brne longae declamationi velut emmdicatum p^an-
num verum etiam Chrifliano U^ori perfua"
nffueret^
dere nonfit veritus fe facram hanc hifloriam (verbis
^

eiufdem vtarj in publicim omniim Catholicoruni com-

modum euulgaye ex mediis antiquorum faeculorum
abditifjhnis fcriniis erutam.'-^ Quid vero? fi com-
modum Catholicorum maxime fibi cordi fuifle di-
cit, de quo Flacium, vtpote heterodoxum, non co-

gitalfc exifiimat, redene nomen illius celaiTe inter

fuos cenfebituL?

1563.
Bafileae. 16. Sulpicii Seueri opera omnia. Pri-
mam hanc omnium fcriptornm Suipicii inndim im-
prelTorum editionem ab aiiis profeni notat Hierony^
mus a Prato *).

1564.

•) In Praef. Tom. 11. opp. eiufd. p. XXI. in n.otula

appofita.
 38o Biblioihecae Pafrtim Lniinorum

1564.
Romoe opiici Pinilmn Manuiium Aldi ft. foL
Sulpicii Seueri duo, cum ^"7/-
Siicrae liifloriae Jibii

viano ct pluribus FP. latinoriim fcriptis editis a Pitvo

GaUfiiio^ ciim adiiotationibns eiiis a pag. 2 «^3 > 260.
Notatione.'; inSeucrum leguntur a pag. 32 1-37^^.

fatis doclae et ad iuuaudam Seueri ledionem per-

quam idoneae.

1565.
jBafirae apiid Oporinum (....) Sulpicii Seueri
— liiAoria — ctun Dorotheo. Dratidii BibL Clajf,

1569.
Baflfne apiid Henric, Pefri. f.
SuJpitii Scueri
ab exordio mundi v^^^UQ ad Valentiniani etMaximi
Impp. tempora iibri 2, Eiufciem de diuo Marrino
libri 3. in /0. lac. Grynaei Orthodoxogr, Tomo 11.

1573.
Coloniae Agrippinae apttd lo. Gijmnicum. I3.
Sulpicii Seueri Aquitani Hinoriae Sacrae a Mundi
exoidio ad fua vfque tempoia dcduclae, Libri duo.
Itcm Dorotlici, Epifcopi Tyri, ^ui fub Conflantino
Magno vixit, de vita Prophetarum et ApoAoJorum
Synopfis. (juibus acccffit lerum ei verborum index
copiofus.
Efl rcpetitio Parifienfis. Ex praemilfa lacobi
Fabri praefatione nunc ipfi intelJeximus, vcra efle,
quae fupra ad corrigendum de eo GifcJini iudiciuiii
adfcripfimus, eum non tam editoris officia fpec^afle,
quam commoda, quae ex muJtipJicatione cxempJa-
rium huius Jibri facra fl:udia inter cathoJicos captura
eflent. Nec enim alienae Inudi inhiare fe prodidit,
qui cx abditis fcriiiiis erntos euuJcfare Jibros profcflus
efl. Quippe noii fuam iu hoc operam iadat et for-

talfe
 Hiflorlto Litcrnriae Cap.V, 381

lafTeiureTuo parum lecnorcs id referre cxiftinoabat,

motloiibri, certe in paucorum nianus prima publica-
tione pcrlati, facilior copia pararetur.

1574.
Antufvpiae ex off. Oirijlcph. Planiini. 8. B. Sul-
picii Seueri, Archiepilcopi quonddm Bituriccnfis,
quae extant opcra ; a V
t o r e G i s e l i n o Me.
1 c
dicu ex editionum et vetudorum exeniplaiium colla-
tione emendata, ciufdcmciue notis iliuflrata. Vita
Stdpicii S^iitri., et tempornm ratio actiiraie digejia
eodew y. Giftlino att^orf. SchoUa in Sacram Hi^
Jloriam ex Peiri Gaiejinii Noiationibiis excerpia.
VtBor Gifelimis y Krugenns, Mcdicus, qui Pru-
dentii recenfione, decem annis ante in lucem edifa,
ingenium atque haium literarum peritiam dodis lio-
nnnibus valde approbauerat, in Seuero quoque re(ii.
tuendo rationem haud niinus fobriam ac certam fe-
cutUN e/l, conlulendo non folum vetufla quotquot
nancifci poterat exemplaria, led luperioruni etiacn
editionum operam peiluitrando et nono iudicio luf-
pendendo. Igitur in Sacra Hifioria cum cognouif-
fei princeps atque vnicum eire exemplar Herdefia-
num a Matthia Flacio vuigatum, hoc omnibus mo-
dis fequeudum fibi propoluit, itatamen, vt, quam
Gaiefinius in eo recognofcendo, itemque lor.nnes
Fillcau in eo transferendo operam pofuiffent, cum
ifto conferret, atque fic, quid vterque praeAitiiref,
redius aeflimare poffet. Quod vitam 5. Martini at-

tinet, cum piurimis ahis in eo errore verlabatur, vt

Lazii editionem principem exiftimaret. Qui tamen
error Seuero profuft magis, quam abfuit. Etenim
cum inte]h'geret, Lazium ex inquinatiffmio fonte
haufiffe, maiorem bonorum exemplarium copiam
circumfpiccre coepit, adeoque non defiitutum fe oc-
cafione
383 Biblioilucae Patrtm Latinorum

cafione et amicorum voliuiratibiis fentiit, vt quatuor

integros codices MSS. et duorum varias lediones in

vfum vertere poflet. Quam dode vero, quamcjue

prudenter hifce copiis vfus fuerit, ex ipfius verbis le-

(flores cognofcere malim, vbi hoc vnum addidero,

non minus iilum praenitiffe, quam promifille. „Z)tf

notis , inquit , earumqiie rntione Jic paiicls habe.
Quandoqiiidtm ex ingenio et conie^ura liic ne ft/lla'

bam qtiidem citra librorum m.f. aiiBoritatemfuo loco

mouerimuf : nof eariim mutatiomim., qiiae leuiculae

funt ^ verborumqiie fententiom non immutant nul' ,

lam liic mentiomm fecimus : tum qiiod in injinitum

excreuifffnt : varietatibus enim leuiionum ea fer$
fcripta fiint obnoxia.^ qiiae quamplurimorum mani-
biis olim trita fnerunt: ot qmd iftis potuit effe tru
iius.i quae tot faecuHs in monajhriis ac tempHs b,

'Martino facris toto orbe fingulis annis femel atque

iteriim publice recitari Jolent? tum etiam^ quod eiijf-
modi accnratio ingraiafere efl et odiofa. Jit quae
maioris fiint momenti, ita^ vt ab iis auBoris pend^at
fententia., quaeque omniam librorum m,f confenfu
conjlituuntur ; ea qnidnn propofuimiis^ fed propO'
fuimus tantum., adieofa Lazii., id eft vulgata ha^f-
nuf le&ione^.,
ft
vero libri m, f. inter fe euariarent.,
adeo, vt dileBus ac iudictim citra dijjicultatem Jieri
nequiret: in eo pratcipue nojler hic labcr verfafus eji,

vt, qnod nos pro vero habiiuri fumus . id quom bre-

vijfime adfirueremus , dluerja interim le&ione aut le*

Boris iudicio reli&a , aut certis argumentis reieEta»

lam qnae ad Hiftoriam pertinent (hoc de Hifioria
Sacra etiam didum exi/limes), quo his notif varieta*
tif nonnihil accederet^ rn, vt occurrerent., adnotaui"^
7nus^ quaecunque ex au&oribns huic noftro Jynchro*
niff fide et notione digna per otium excerpere Hcuit*^^
Pracfationis loco editor praefixit carmcn ad Benedi'
dium
 Eijlorico Literariae Cap.V, 383

Sium Ariam Montamim. PoA noras fubiec^a e(l

Tiwporiim Ratio Sacrae HiJIortae Sulficii Srueri et
reliquis optffcidis accommudata^ cjiiae faepius cleiiule
iii aiiis cclitioiubus recufa cll, et eiufdem cpiAola ad

Raphelengiuni (d. ?>rugiv pridie Kalcndas AugufU

1574.) in qiia laudat Ant, Contium \, C. quod iu
Nicephoii chrouologia tripertita ab ipfo emendatius
edita, dum de controucrfia illa, quae LXX. inter-
pretibus eft cum Hebraeis codicibus de decem pri-
niorum patrum aetate, Niccphorianam Chronolo-
giam LXX. Inrerpretum fupputafioni accommodaue»
rit eoque ipfo fimul Seuero Jucem praetuierit.

1575.
Parijiis apud Mich, Sojinium. fol. Sulpicii Se-
veri Hirtoriae S. libri duo q\.c. (cum notis GifclJni);
jii Tomo II. BibL PP. Bigneanae. Haec eft haud
dubie rcpetirio editionis Antuerpicnfis, qnam ab aiiis

laudari fcribit Hieronym. de Prato (in Praef. T. IT.

p.XXILnot.L) nam aliam feorfim facflam haud noui.

Coloniae. 1 6. Sulpicii Seueri hifloria. — Drau»

diiBibl.ClaJ.

[»575-]
Bafileae apud Henric. peiri. fol. Sulpitii Seueri
ab exordio Mundi v(que ad Valentiniani et Maximi
Imperatt. tempora libi i 11. Irem eius de D. Martino
libri IIL Draudii Bibl. Claff.

1581.
Bononiae. g. B. Sulpicii Seueri Aquitani, Bitu-
riccnfis epifcopi, Sacrae Hifloriae hbri duo. in eof-
dem Caroli Sigonii Mutinenfis Commen«
tarius.

Sigonii
384 Bibliothecae Patrum Latinorum

Sigonii notae vnice fere ad hiAoriam fpedjint,

iii qiia tjuidem ille, vt in omni anticjuitatis dodrina,
fua aetate erat verfatiflimus, et meruit etiam, vt Au-
dio fuo ne nunc quidem ab hi/toriae antiquae ilu»
diofis feponatur. Licct autem haec ipfius in Scuc-
rum opera viris aecjue ao iuueciibus elfet aoceptilTi-
ma, non omiiino tamen ab inuidiae admorfibus tuta
fuit. Fuerunt enim intcr Catholicos et quod ab
omni fere dubio iam vindicauit nuperus Seucri edi-
tor, e Societate lefu aliqui, quibus liberalior cius
eruditio, ingenium veterum Romanorum maxime
et Graecorum lecflione et meditatione luba^um, et
fcribendi imprimis genus, quo recentis aetatis notio-
nes, relioionis myfleria et hierarchiae formulas ad
prifci fermonis fpeciem inlledlere amabat, merum
incuteret, ne praue de catholica retigionf. fentiret^

in Pontijicem Romanum iniuriuf ejftt^patrocmium

haereticortim fubincie fifciperet^ aliaque id genus
praeter Chrijliani hiflorici munus ajlutt moliretm *).

„ Ex epiflola nuncupatoria Sigonii (haec recirat no-

vilfimus Seucri editor) ad llluftrif et Reuerendijf. in
Chriflo Patrem D. Gabrielem Palaeotum , S. R. E.
Cardinalem et Bononiae epifcopum^ data Bononiae
Idibus

*) Sant vevhsi Phlt. Argelali, clari operam Sijronii

editoris, in praefamlne ad Cenfuras contra Sigo-
nium prolatas, quas Tomo VI. eoque vltimo ma-
xime illius defendendi caufa adiecit. Quocum
omnino iam comparari debent, quae eodem animo
Hievonijnius de Prato in commenioratione edirionis
Sigonii fcripfit, qui cnllatis cenfuris ilh"s cum Pof
feuini in Bibl. Sel. (Romae 1593.) verbis hb.lV.
cap. 13. fatis manifeli-o reperiHe fe exifHmat vefti-
gia, quae vnum eundemque auttorem, vel ex
parte faltem auttorem illarum cenfurarum demon-
llreut.
 Hijlorico Literariae Cap. /^. g g5

Idihus Febrnariis MDLXXXI. colligitur, infignem

illum pracriiiem prohibuifle, ne in Scliolis Bono»

nienfibus lafciua poetarum anticjuorum carmina, vt-

pote turpium volupratum incitamenta, praelegeren-
tur, eorum loco alia fandiora atque lioaeniura
feci

fubfiituerentur et maxime, quae ad Chrifliariae reli-

gionis facraeque hilioriae ruciimenta eciifcenda con-
fenent; Sigonium autem , vt eius fiudio obfequere»

tnr, Sulpicii Seueri Jibelios commentariis illuOrare

aggrenum tffe ^ vt in iis pueri, qnafi in tabula deii.
neata, confpicerent, quae ab Adam vfque ad Chri-
fium gefia erant. Equidem nec Palaeoti confiliuni
per fe omnibus placere, nec Seueri Epitome fatis

cafligata videri debuit, quae teneris et rudibus pue-

rorum animis informandis inferuiret: verum his pro-
pemodum diHimnlatis, in Sigonii potiirimum Coni»
mentarium infurrexernnt, nelcioqui, acerrimas in
iilum cenfuras confcribentes, quibus eius auc^ori po*
ftremis vitae fuae annis graues molefiias exhibuiile
eos oportuit. Habentur ad finguia fere obiecfla Si-
gonii relponfiones, vna cum cenfiiris 1. 1. impreflas,
quibus tamen cenforibus ncc|ue fatisfacere, neque ob-
flruere os potuit.^'

1589.
Parijiis. fol. Sulpicii Seucri, Rifuric. Archiep^
Sacrae hifiorine iibri II; item de Martini vita liber;
epifioiae et dialogi tres; in Bibl. PP. Bign, ed.Il.
Tomo VIL "A
1593.
Francofnrti. ... 8» Suipitii Seueri hifioriaeS.
libri 11. cum notis Car. Sigonii.

159^
Francof. apud hacred. Wechel. fol. Sulpitii Se-
eri hifi. Sacrae li()ri II. et in eos Coinmeatarius Car,*
Tonu IL 1> b Sigonii^
386 Eiblioihecae Pairum Laiinovtm

Sigonii^ cuin aiiacephalacofi chronologica hiftoria-

ruiD Sulpicianarum. Item rcliqua Sulpicii. Draud»
Bibl. Oajf.
1600.
Colonlas npiid Ant. Hiernt. 8- Sulpitii Seueri
facrne Hilloriae iihri II. et rcliqua. Laudat Cat. Bibl.
BodUi. Omiiiao alia non effe potell , nifi Gifelini

recenfio.
•^ -^
Coloniae. 16. fi. Sulpitii Seucrl opcra — cx
ed. l^iB^ Gifelim.

1602.
Hauoiiiae Jimptib. G. Anionii et Pauii E^enoL
phi. S' K- Suip. Seueri, Bituric. Epifcopi, Sacrae
Hifioriae libri II. eofdcm Caroli Sigonii Com-
In
mentarius. Eiufdem de Temporibus Hehracomm
Catalogus. Nuncamendis^ qnibuf Bononien/is edU
tio pajjim fcatebat., vindicati, Cum ladice Rerum
et verborum copiofo.

1604.
Ingotjladil ex off, Ederianci. 4. Sulpitii, Ep. Bi-
turicenfis, Epifiolac duae; in Canijii aniiq.IectL
T.V. p.54oM$.
1607.
jlrnhemiae apud L Innjfcn. In finer Excude-
hat Franeckirae Frlfon. Aegid. Radaeus. 8. B. Sui-
picii Seueri liifloria fiicra. Edcnte et emendante
lo. Drvsio, cum commcntario iibro fiue notis
ciufdcm.

De Drujio^ qui alioquin, ncmpe iiterarum ehrai-

carun) iiindc fna aetate fiorentifilmus fuit, hoc efi iu-

digium Hieronymi de Prato. .„Mihi editionem hanc,

videre
 Hi/lorico Literariae Cap, V* 387

vidtrt no^i contigit^ licet maxime in votir habuerim:

quare iis conttntus ejje debui^ quaefparjtmineditio'
ne Hornii tx Drujlo excerpfa habtntur: ex quibur
tamen non obfcure colligitur non vulgarif hominis^
licet hacretici, in itluftrando Seuero induftria cum
tfiira breuitate et modejlia coniunSia: Legi alicubi^
Drujium in Prarfatione Lediorem monuiffe^ Seut^
rum non femel exorbitaffe a veritnte: id quod nof
quoquf. plurimif in locif vltro profejjifumu (.'•'' Cete*
rum hiiius editioiiis exempiaria admodum rara efle
ipfecognoui, qui frurtra plures variarum bibliothe-
carum indices euolui, nec nifi iu Bodieiana depre-
hcndi , vbi alterum eriam exemplar cum notis MSS.
notatur. Ilambergerus in Goezii Memorabil, Bibt,
Drefd. T. II. p. 2^1. deprehendifle fe fignificatj vn-
de apparet quidem, in duplici verfari errore nouifli-
nium editorem, primo, quod omnia Seueri fcripta
a Drufio cdita, fcd in Hiftoriam Sacram tantum no-
quod duobus in locis, Fra-
tas prolatas fcribit, altero,

nequerae et Arnhemii vulgata vult. Quid veri fit,

cx titulo propofito inteJliges. Efl: penes nos exem-

plum Hifioriae Sacrae ex recenfione Drufii, cui non

nifi interior titulus hic praefigitur: Sulpicti Seueri
Hijloria Sacra , edente et emendante loh. Drufio AU
denardenfe ; imprefla in auerfa pagina breui Sigonii
ad lecflionem Seueri adhortatione. Ad marginem
textus, qui typis non admodum commendabilibus
cxfcriptus eft, appofitae vero funt paflTim lediones
variae, lemmata et loca bibh*ca; ad calcem denique
fubnedlitur indicnlusnominum Ebraicorum, quae
corrupta in Seuero occurrant, cum monito Drufii:
Haec quaenam fit, nefcio. FranequcTana certe non
eft, nulla cnim in fine typothetae eft fignificatio.

Bb 3 1617,
388 Bibliothecae Pciinm Laiinortm

16x7.
Durand. fol. Snlpitii
Liigdiini fiiTuptih. Laur.
Seueri Di.ibgi de B. Martino excerpti in Ronveydo
de Vita et Verbis Smiormn; libroW. p.409. (536.)
Dialogus primus integer fere ineft. Adhibuit etiam
Hicronymus de Prato.

1618.
Coloniae Agripp, fumpt. Ant, Hierat. f. Seueri
SuJpitii S. Paulini aequalis, libri II. hifloriae facrae;
de vita S. Martini liber; epiiioi^e; dialogi tres; de
virtutibus monachorum Oiientaiium et S. Martini;
mBibLPP.T.F.parteL
1643.
Liigd. Bat, ex off. Elzeiiirlana. 1 2. Sulpicii Se-

veri opera omnia , c|uae extant.

Indiculus in auerfa pagina extaf. Subieda cfl

Gifelini Temporum ratio Sacrae Hiftoriae Sulpicii

Seueri et reliquis opufculis accommodata. Praemif-
fa Elzeuiriorum cpiAola ad Abrah. Heydanum data
eft Lugd. Bat. cIjIoCXXIV. DecembriJ XV.

1644.
Pariftls^ fot. Sulpicii Seueri Sacrae hiftoriae li-

bri II. reliqua ; in Bibl. PP. Tomo J/^IL

1647-
Lugdiini Batauorum. 8« Sulpicii Seucri Pres-
bytei i Opera oninia cnm Jedillimis commentariis ac-
curante Georgio HoR n i o.

Vt dc vniuerfis huiufcemodi inflituti editionibus

literatorum hominum iudicium haudquaquamanccps
efl, ir.i llornius etiam, non contemnendae alias vir

memoriae ob inchoatam fliidii poiitici rationem,

noa
 Hiflorku Literariae Cap, V, 339

non mcrnit hac opera fn.i, cjno a fimilibiis Tliyfii et

Pitifci alioruinquc inceptis diflingueretur , quorum

fordidas fabricas prae aliis Petrus Kurnianiuis iudo
quidem dolore pcrcitus retexit *). Nihilo fecus
autem in annalium fcrie cognouifle iuuabif, quid ipfe
veluti in tabula appenfa prae fe ferat et quos imprf-
niis compiiauerit. Pofierius enim etfi vnicum fere
harum editionumj meritum eile folet, non prorfus
tamcn eft fpernendum. lam igitur iplum audi. //-

liid^ inquit,prima curaftiity texiim ipfum qiiam

fiiaxime emendatim exhibere. y^lterum erat , non
iam Notas breues^ qiiam pltniorem Commentarium
bono tuo adiungere, In iextu V^i^orem fere Gifeli»
numfequimiir^ qni po/l Lazium coUatis qunm pluri^
niis MSS. (hoc de fola HiHoria S. accipieudum efle

cx fuperioribus intelligitiir, vt etiau) Hieron. de Pra-

to monuit) totum opiis adeo epiendauit^ vt nikil omi'
ferit^ quod medicabik erat. Coniecfm as cdiqiiot fuat
textui inferere non aufus^ in Notis locum liabere vo^
luit. Quod et nos exejnphm fcnti^ defperafa ali"
quot loca relinquere malnimus^ qitam inceiia, f^tiamji
vera, fubjlituere. Nemini qiiidquam fiibtraSium,
^ingulos loqucntes vides et nominafunprojitenies:
^

—— Quos inier meriio fuo primum lorum occiipant

tnagna illa orbis lumina , Solma/iiis ^ V^offus .^ GO'
lius^ Boxhornius et alii, quorum nomina pafhn vi-
debis et in Sulpicium merita. Non raro noflra quo^
que intexere non tam ambiuiwus , qitam coacli fumus^
Jta operae vrgebant: nec fewper fpatinm dabatiir^
oracula magnatum conftlendi. Si quid porro video-
tur addi potuiJJ}^ cogitandum pfl, intra coepti npe^
ris termmos fubfjtendum fuljfe. Haec etiam cavjfa^
cur breuiores in opufculis fuerimus^ quae^ vt retie
*
B b 3 ab
*) In Praef. ad Ouidium,
390 Eibliothecae Pairum Latinoyum

ab aiiif diBum^ pro inAituto illorum temporuni noa

tam eruditioais, qnam ardoris et pietatis Chriftianae,
veteris illius et excitatae, fiue potius credulae et por-
tentofae, monummta funt. Et tamen Commentaria
in Hifioriam , vt vides^ in oliquam pro ratione opii-
Jculi molem excreuerunt. His ipfis relatis Hierony-
inus a l^rato {ubdit. ^,EquidemJi typorum et char'

iae nitorcm fpeBes , Ji copiam adnotationum et Scri-

ptorum , ex quibus pleraique excerptaefunt., nominif

celebritatem; omnibus fire ntmeris abfoluta fiaec edi*
tio., autfaltem (at quautum \\oc faltem ab illa laude
dilht !)
priores omnes longo pojl J^e interuallo reli"
quijfe cenfnda erit : verum fi editoris doEjfrinam., Ji
in Notis ex aliorum fcriptis excerpendis z^iTrj^tcv., Ji

in Ecclefiam Romanam obfeqnium requiras ^ Ji deni*

que lanam et catholicam dodrinam ; necejfe erit fa-
Uri^ multoplus mali in ea ejje., quam boni., eamque
ob caufam merito illa-n in Cafalogo iibrorum prohi-
bitorum profcnptam elle cenfct. Affert porro in
peculiari le«5iione Bocharti de Hornii iniperitia, ieiu-
nitate et in Seuero etiam halhjcinationibus iudicium
cx epifiola ipfius ad Voffuim *) ipfeque eum ob ea,
quibus in docflrinam et ritus Catholicorum iniquus
ipfi videri debebat, cafiigat accrrinje *'^'),

1654.
Parifiis trium EibliopoL impenjts.
f Sulpicii
Seueri facrae hifloriae libri 11. Eiufdem de R. Mar-
tini vlra iiber. Epifiolae et Dialogi III; in Bibl, PP,
T. Vll.
Lngduni

*) De a. 1659. ^" ^i- Opufcntis T.I. col. 1058. fq.

*) Praef. ad Tom. II. p. XXX. §. 24. fq.

 Hijlovico Liierariae O^p. ^. 391

Lugduni Bnt. 8» Sulpicii Seueri — omnia —

accurante Ge, Hornio. Ld. aitera.

Fertur ctiam editio a. 1655. fed quae diueria

ab hac elle 11011 poteft , cum ttrtiaui poflmoduin
proferemus.
1656.
Lugd^ Bcit. ex ojf. Elzmir. 1 2. Sulpitii Seueri
opera omnia quao cxfant, cumeadem, quam fupra
memorauimus, bibliopolarum cpillola, fed noua
fubfcriptione: Ainllelodami cIdLoCLVJ. OdobrisXV.
Eiufdem haud dubie editionis repctitiones funt anno-
rum 1657. 1659, 1669. quas commemorat Hiero-^
nymus de Prafo, nill e.is omncs Parifiis editas ec
Mercerianas volnerit, quod fequentis cum Merceria-
na comparatio comprobare videri potefh

1661.
Parijiis. 4. EpiHoIae V. adPaii-
Sulpitii Seueri

linum et Saluium: in Dacherii Spicileg. T, V. p.

532. fqq.
In Cod. MS., quem Bigotio fe debere fignificat
editor , infciiptae funt .^/"M.^^ri epiflolae. Quod qui-
dem fatetur non plaue dcuincere, Sulpicio Seuero
effe tribuendas. „ Attnmenjiyli decor^ inquit, etfeti'
ientiarum iJrauitas Ji attemiantur .^ conferanturque
cunt aliis Sulpicii iani editis epijlolis^ certo tpfum^
'^
vt reor , auclorcui perfuadeUint,

1661 - 1664.
Franequerae ex officina Johannir IVetlens., lU
lujlr. Frijiae Ordimim et corundem Acadfmiae tij-

pogr. ord. Tomis 11. fol. Hibiiotheca Hifioricie Sa-

crac Vcteris Tefiamenii feu Excrcitationes hifioricae
iii Sacram Scripturam et lofephum, per mndum
B b 4 Com-
39^ Bibliotkecae J\\irum Lntinnvmi

Commentarii in H'(loriam Sacram Sulpicii Seueri.

Didriburae duobus Tomis: Qworum Prior ab Adam
ad Molen complectitur quincjue tiaCtdtu^: l.Deriin-
cipio rerum, (eu iurroitus, 11. De prima mundi aeta-
te, III. Dc iccuuda mundi aet;ite, IV. ab Abiaharii
vfque ad ingreflum ifraclitaium in Aei^yptum, V^ de
Peregriuatione Ifraelitarum in Acgypto vbi et Iiirto-
ria lobi. Aiter tomus procedit a Mofe ad Chrirrum
aduentantem, id efl:, euerfan) ab Herode HoiTamo-
naeorum dominationem. Auc^oi e Christiano
ScHOTANO, Sacrarum iitcriunm doctore.
Textus Seueri in varias feCliones diuifus difHcul-
ter admodum in hac moie agnofcitur. Ei proximo
loco fubieclac funt nofae lo. Drufii. De Scliotani
autem commentariis omnino filere expcdit.

1665.
Amftelodami apud Elzfuiriof. Lug^f, Bat, et
Rotevod. apiid Hackios, 8 Sulpicii Seutri Presby-
teri opera omnia cum iecliflnnis Commeutariis, ac.

eurante Ge. 'Hovnio, Editio teniu. Audior et emen-

datior.

apud Mich. Bohin. 12. SuJpicii Seueri,

Parijiif
Bituricenfis Epilcopi, Opera omnia, germanae et
anticjuae reftituta iedtroni, mendis typorum purga-
tiilnna, hiHoricis et chnfliatiis notatiunculis illuAra-
ta ct capitibus diflributa. Qit. Bibl. Bunav. vid. ad
a. 1675.
1663.
Berolini. 13. Sulpitii Seueri opera omnia cum
110 tis' /0. Vorfiii.
Editor in cpiflola nuncupatoria ad Ottonem, Lib.
Raion. a Scliwerin, fignificat, fe miuime de Seuero
cooi.
 . ITiJlorlco Literarine Cap, V, 393

coeitaiitem a Brbliopola rogatum fiiifle, vt, fi quid

paicitum liaberet iu ichccluiis, nouae.editioni a fe pa-
lancide adderer. ^-.Ego vero^ inquit, qiiamuis Sidpir
ciiim Seufrum IVotis illujlralnm a fjhtribiis non igno*
riuem adduci tamtn me pajfus fum^
,
vt aiiquid iVo"

tarum in JJuSforem ijlum Jcriberem. huius rei caiijja

praecipua haccfuit ^quod opera Sulptcii non quidem
(ymnia^ Jed tamen pleraque manii exarata in Codice
Menibranaceo celebfrrimae Hibliothnae EUcioralis^
quae hic Culoniaf ad Spreani efl ,
([louiirimus cditor
ptT iiicunam fcripiic Eleclornlis Magdehnrgmfis)
ojfenderam diiierfasqm le^iones minime Jone conte^
vmendas^ ac his^ qitae in Codiabus vulgatls reps^
riuntur^ melioreSf in iis obferuaram. j^Itera deindt
coiijjajuit, quod nonnulla ad Stijlum Sulpicii^ immo
et ad idfloriam antiquiiatcmquf pertineniia , ab his^

qui m eum AuSIorem Noias fcripferunt^ praeiermiffa

videbam, de quibus moneri lt£iores itidem non praeter
rcm fout.''^ rotior iane pars notarnm iliius ad ier-
nionis rationes atquc leges ipedat, cjuarum callentif-
fimum le variis editis libeiiis prodidit. Nnnmm'
quam etiam^ addit Hieronymns de Frato, Theolo»
gum agit , et quidem ex haerefeos Lutherianae , cui
addictus erat^ placitis !

1669.
Aboae. 8. Sulpitii Seueri opera omnia curante
loanne Gezelio,

1675.
Pcirifiis apnd viduam Claud. Thiboiifl. et Petr.
Ejclaf/an. 8- B. Sulpicii Seucri opera onniia, ^cr-
munae ct antiquae reflituta ledioni, mendis typo-
rum putgatiirima, liiiloricis et chriftianis notatiun-
culis illudrata, et demum ex continuo textu nunc,
Bb 5 ad
394 Bibliothecae Patrm: Latijiorttm

ad iiiflitucndos legentlum fpiritus, multis veluti ci-

pitibus diflinda. Opera et diligentia M. Hieronymi
Mcrcier ^ in vtroque iurc licenTiati.BibL Bu^ Cat.
nav, ct Hieron. de Prato praef. T. II. p. XXVI.
rlurima, quae hic editor pollicetur, iam editio
ante viginti fere annos fada in titulo promirerat "^),
adeo, vt vix quicquam illius meritum fuperfit, quam
capitum diftindio, et ne hoc quidem integrum, fic-
vti Veronenfis edltor oftendit. Sed cum plura fint,
quae in eo reprehendit, non vane promiiTa folum,
ied commifla per fummam impudentiam, agc ipfius
flriduras apponamus. „Q«oflf itaque primum ger-
nianac et antiquae refiituta ledlioni ciicit Seueri ope-
ra, fucim Ud^ori facit: neqiie enim viliim Codicem
MS. in fubjidiiim adhibuit^ fed quidquid in co prae-
Jiitit^ ex fttperioribus editionibus , Giflini piita et

Sigonii^ clam mutuatus ejl : hoc ipfi pecuUare efl^

quod aliorum conieSfuras in textim proejidentey in-

vexit» Qiiod addit mendis typorum purgatiflima,
id vero nihil ejl: neque enim a mendis typographicis
ininus immunes Junt pleraeque editiones nntiqtiiores»

nifi rurfus velit loca aliquot vitiofa indicare ^

quae
quideni vel in Bajtleen/tprima editioue exprefja eranty
exjide^ vt creditur^ MS. codicis^ fed in adnotationi-
bus Gifelini et Sigonii tx conie^ura rfjiitnnniiir. Se"
quitur, hifloricis et ChriAianis notatiunculi*» illuiha-
ta: fed Vita S. Martini et Dialogi carent his nota-

tiunciilis ^ Ji vnum aut alterumjorte Incum excipias;

quae autem ad Hifloriam Sacramfuernnt ab eo adno^
tata^

*') Nifiilomitius lianc primam e.^e editionem Merceri

opera comporitam Pritsiief^ium regium, datum a.
1665. et qnae ilhui prnecedunt verba /lclicvc d* :

imprimer pour la prcmieve fois le premier O^^tobre

1666. fuadcnt.
 Hljiorico Liierariae Cap. V^ 395

/fl/a,ex Commentario pleraqiie omnia excerpta ftmt,

Qiiod pojlremo habet de continui contextiis in miilta
veiuti capita dinindione, quam a fe primum indu»
Biam teftatiir , ejl huiufmodi. HiJIoriam Sacram
tantum in mnltas partesfeu feBiones dijlributam ex-
hibet^ praejixo fingulis lemmate^ feu breui argunmi'
io. yerum id ipfim multo antea praejliterat Sigo-
ttius. quem hic fere fequiiur et faepius ad verbim
transfcribit in lemmaiibus.'''- Poflenus cxemplo
GOmmonrtrat et fubdit in §21. quomodo pcr hanc-
ce Mercerianam editionem, vt ipfi quidem vidctur,
lapfus fit Coutantius ia vita Hilarii.

1677.
Lugduni apud Anjfonios. foU Sulpicii Senerf
hiAoriae Jibri II. rel. praemilfa vita cius per Gerard.
VoUium; in BibU Max. PP. Tomo VI. pagg. 324-
373-
1678.
Muguet. fot. Sulpicii Se-
Parijiis exc. Franc.
veri epiflolae duae ad Claudiam, Sororem fuam,
quarum prior de vltimo iudicio, pofterior de Virgi-
nitate agit: in Baluzii Mifcellan. libroL

Nadus erat Baluzius hafce epiflolas ab Ifaaco

Claudio^ quieas, cum in Anglia effet, acceperat a
Juanne Batteleio , Socio Collegii S. Trinitatis Canta-
brigienfis, in cuius Codice MS. vetuftiifimo ifla de-
lituerant.

Saec. XVIII.
1703.
Lipjiae apud Thomcim Fritfch. g. Sulpicii Se-
veri quae cxflant Opera omnia cum notis lohanuis
Vorjiii.

. 1708.
 39^ Blhtiothecae Patriim Laiinoruiu

1708.
Tiguri tt/pis Gejfnerianis, 8« Sulpicii Seucri Hi-
ftoria Sacra cum notis felecTtis Varioiuni,/)nf^/ cum
primis et Joh. f^orjlii^ infertis fubindc obfeiuationi-
bus etiam nouis, quibus tum phrafls ct Hifloria Sul-

piciana illuflratur, tum errores Aucfloris, licubi a ve-

ritate HiAoriae Sacrae difcedit, diligenter notanrur;
Adiedo Indice Gemino, Rerum vno, altero Latini-
tatis. Edifa in vfum rtudiofae luuentutis accurantc
/0. Cafp, Hofmeijlero,

1709.
Lipjiae apud Thomam Fritfch. 8. Sulpicii Stue-
ri quae extant Opera omnia, in duos tomos diHri»
buta; quorum prior continet antehac edita cuni no-
tis loannis Vorflii, alter epiftolas anrca cum relicjuis
operibus nondum editas ex recenflone et cum notis

loannis Clerici.
Curator fuit Schoettgenius» Cf. ipfum ad Fabri-
cii Bibl. M. et Inf. Lat.

1711.
Lip/tae 8« Sulpicii Seueri Hiftoria Sacra

cum notis Minellianis auclore M. Jo. Fridtrico IVei^

nich (poflca l'dflorc dioccefis Tenlliidinae in Thu-

ringia). Schoettgcn. ad Fabricii BibL Med. et Inf
Lat,
1734-
Mrdiolani in aedib. Palatinis. fol, IL Sulpicii

Seueri Aquitani, Bituricenfis Epifcopi, Sacrae Hi-

floriae libri duo. eofdcm Caroli Sigonii Mut-i-
In
nenfis Commentarius". Accedunt in hac noua cdi-
tiojie V^ariorum illuflrium Virorum, nec non lohan-
nis Vor/lii Aniniaduerfiones et Notae fuo (juaeque
loco ad ledorum commodum et viiiitatem diiioen-
liiHme
 Hifforico Liferariae Cap.y. 397

tifllme diftributae: in Sigonil Operum ed. Philippi

Argdati romo IV. P. II.

1741 et 1754.
Veronae iypis Seminarii apud AuguJIin. Carat"
ionium. 4. iuai. 77. Tomir. Sulpicii Seucri Opera
.ad MSS. Codices emendata, notifque, obferuationi-
bus et dilTertationibps iliurirata, (ludio et labore Hie"
ronijmi de Prato^ Veronenfis, Congreg. Oratorii
eiuldem Ciuitaris Prcsbyteri.

Cum tam Joncjinquo inter fe fpatio disiuncfli pro-

dierint iiuius editionis Tomi iidemque ratione,
,

quam cditor fecutus efl, aliquantum differant, id ia

vniuerium quidcm afllrmarc licebif, allaboralTe cum,
vt cum veterum editionum ope et MSS. codicum
fubfidio emendatior, tum partim recentiorum edi-
torum copiis,partim fuo ingenio atque eruditione il-
lufliior redderetur; veruntamen iudicium redum
non nifi de finguJis ftatui porefi. Dc primo igitur,
qui Vitam S. Mariini cum Dialogis ad eundein fpe-
«fhantibus cxhibet,haec poiJicetur:*) „1. Vulgata^ in-
exewplaria diligenter contulimiis cum JVolf"
xjuit, Seiieri

gangi Lazii aliifqiie antiquivribus editionibus ^ nec

non cum aliquot manufcripiis libris^ antiquiffimo po^
ttffimim Capitulari. Huc fpe&ant Notae texlui fub-
ftratac, in quaf ^ quaecunque eiuendationi et expla-
natimii eiufdem textus inftruiebant , corrafa vnde-
cumquc coniecimuT, II. Annum S. Martini emor»
tualem^ multorum iamdiu dfputationibus agitatum.,
omnemque adeo eiuf vitae chronotaxin^ qiiam potui-
tnus certioribus iudtciis et argumentis , a vulgata ta"
men plernmque fententia recedentes^ quatuor priori-
bus DilTertationibus inufjligauinms ac Jlabiliuimus^
Seueri
*) Praef. §.II[. p.VII.
398 Eibliothecae Patrum Latinoruln

Seiieri inhafrenief nudteritati; qtiem etiam a Chilia*'

Jlarum errore immunem dtfendimus Diircrtationc
Guinta. Scxta et vhima Origenianae fub Anajia'
fio I. Romano Pontifice damnationis hi/loriam admo'
dum implexam dilucidat, III. Quae fcitu digniora^
nec itn paffim obuia occurrebant in Seuero illuftranda^
item^ qiiae olii perperam in eiusfcripta adnotauerant^
in feqnentibuf Obfeiuatioiiibus expendimuf, Vitam
eiiam Sulpicii Seueri initio oparif praemittendam du^
ximuf ad criticef legef exa^am , pofl antiquorum de
codem Teftimonia multo^ quam in praeteritif edi^
tionibuf^ vberiora et illujlriora. Poflremo duplex
adie&a ad libri calcem Appendix, quarum prior
eft

txhibet epigrammata quaedam in Bajilica potijjimum

5. Martini iam inde a S. Perpetuo^ qtii quintuf ab
€0 Turonenjif epifcopuf fiiit ^ infcripta; altera vero
«mendationes aliquot et variantes lediones in S. Pau-
li primi Eremitae Vitam ex lcuidato Capitulari Co-

dice dtpromtaf et ad antiquaf ediiionef collataf rf-

praefentat.'-'' His iungimus, quas in textu refin-
gendo fibi fcripfit regulas, Nimirum cum praeter
complnres Codices MSS., editiones etiam vetufiae,
quas Gifelinus plane ignorauerat, praefto effent, ho*
rum omnium ledione non paucis in Jocis, nec a le«
vibus mendisjhos Jibellos emaculafle fe teHatus eft,
ficquidem, vt in Notis femper vuJgatam antea le-
dlionem proponeret tumque rationes emendationis
cuiufque, vbi opu5 vifum, Jibrofque, quibus eae in-
niterentur, proferret. Praeterea multas fcripturac
difcrepantias, etiam vbi mutato opus non efle cen-
fuifll*t, adnotauit; quod concinnae ct elegantcs
vel
et Seuero dignae vidcrentur, vel quod fententiani
nihii immutarcnt: iuitat enim-^ addit, de huiufmodi
le&orem commonrfieri, vtfnliem dubitare difcat^ vtra
leSiio ab an^orif fiilo profiiixerit : praeierquam
quod
 Hi/Iorico Liierariae Cap.y. 399

qtiod fi atm in pojlerum alios mamifcriptos libros

cumnojlrahac editione conftrre placiierit^ hinc ha*
hebunt quaecunque mtliora noftri codices praefere'»
bant; et/acile accidet^ vt^ quod nos in textum non
aufifiunus admitttre^ ipfifuorum ope librorum conii^
cere non duhitent, Jnterclum, vbi iibrorum ope de-
flitueietur, £itetur, ad coniedluras fibi confugiendum
fuifle, fed vt parcifTunimi fe et maxime dilHcilem
hoc in ncgotio fuiffe fcribit, ita nimquam non ratio-
nes confiiii fui in Notis attulit, quibus repngnantiffi-
mum quemque in partes fuas haud aegre addiidtum
iri Ipeiaf. Poflremo non minimum etiam fiudium^
incjuit, in interpimBione collocauimus^ quae non ra*
ro in prioribus editionibns periurbata , fenfus qiio^

que^ vt fit ^ obfcuros et iniricatos reddebat, lam,

quoniam quid eifecn^um fit in noua hac Vitae Marti-
ni editione, et quomodo, et qno ordine fingula fe
excipiant, ipfius fere editoris verbis oflendimus, re-
ftat, vt de Praefatione etiam, vnde ea depromta
funt, mentionem faciamus. Conflat illa XFlI.pa»
ragraphis feu fedionibns, (^umux] feptem priores
editionem nouiflimam concernunt atque adeo de vti'

iitateaudores veteres emendandi et illuflrandi in

vniuerfum, de fuperiorum editorum in hofce libros
meritis nouaeque confilio, tum fingulatim de Codi-
cibus MSS. et antiquis imprelfis editionibus, legibus-

que denique, quas in cmendando textn Notifque

concinnandis fecutus fit, praecipiunt; fequcntes ab
otiaua inde ad ipfum librum feu libros|fpedant, quos
ab accufdtionibus, a Clerico imprimis in eos conie-
^is *), quafi fabulas et falfa miractila narrarent^
vindicare fludet. Ad Clericum vero pofiquam fer-
mo cius progreffus efl,«(antum intra praecordia con-
cepic

*) In Bibl. Choifie T.XX. 1710.

400 Bibliothecae Pairum Latinorum

cepit (Jolorem , vr, cjuamuis non pauca mocleratlo-

nis et aei^juifnfis tiocuaienta,docf}rina atqueerUvlitione
fua digna, dcdit, iion potuerif tamen hunc animi indi-
gnatione feruidiore incenll et ebullientis impetum
coliibere, fed, vbi ex pluribus aduerjariis vnum, qui
inftiir omaium fit, quoniam vnus oniner et erudittO'

nis fama et audaciae incrpdibilis infamia fuperet in ,

niedium fe proiaturum fignificauit, •>-, Hic ejl^ ex-

clamat, Joannef Clericiir^ monflrum hominis ; nam
eui potiffimnmfe&ae addi^nm^ Calninianaenf dicam^
an j^rinnae ^ an Socinianae ^ an omuino nulli^ cum
plerifque ignoramuf. Hic ^ inquam^ ille efl ^ quem
non Seuero tantum^ fed omnibuf . quifcriptis tradi-
derunt miracula Dei virtute a SanSiii patrafa^ ijjfif»

qm adeofan&ijjmif virif^ per quof ea patrata fur*

runt ^ maledicentem^ nobif fumimuf rfutnndum, non
longa oratione^ non varia eruditionif copta inftruFii^
fed fuif ipfum verbif et argumentif^ et quafi alterum
Goliatlifuo ipfum gladio obtruncandttm, Hjil^ §'^^-
cc fequentibus adfinguias Clerici, vt vocat^^^uiila-
tiones refutandas accedit, Quarum lemmata idcirco
appofuide futiicict. §. IX. Proponuntur aliquot ca^
villationef Clerici etfngillatim refutantur. §. X.^C?r-
tae regulae jjroponuntur j ex quibuf colligaf^ num
aliqnif mentituf fuerit^ earque Seuero accommodantur»
§. XI. Reliqua Clerici ao^plafjLocrx fupra propofita
diiuuntur, §. Xlf. Quo fenfu verum ftt^ quo falfunt^
mtvacula omnia in conjirmatiomm dogniatum catholim
cae Jidei fieri etfaSta effe. §. XIII. Martinuf o ia^afi^
tia iuaxime abhorruit ^ nec repugnairt ^ quae de ipfo
narrantur miracula , quicquid contra Clericuf blate"
ret. §. XIV. Regulif a fe praeflruSIif CUricuf abu*
iitur ad conurUenda quae potifjimum IV et l/^.fae^ .

atlo faBla narrantur miracula. ij. XV. Clericus de^

fenjionem S. Martini et Sulpicii Seuan infe waligno
atiimo
 Hi/Iorico Liferariae Cnp.F', 401

animofufcipit, qiiof ipfe immeritos accufauerat. §.X VII.

yfliag dtiae Clerici exploduntiir folfae acctfaiiones.^^

Et haec quidcm de Piiino Tomo.

Quod Alterum attinet, Hijloriam Sacram Adno*
Mationihus^ D'fertationibus ac fujioribus aliquot Oh.
^feruationibus ilhi/Iratam exhibenfem, excuiat qui-
'dem editor iu ipfo introitu praefationis, moras, qui-
*bus tam diu praeter culpam iiiam protradus fuerit,
et admonet iimul de locis quibnfdam , quae tcmpo-
ris adnotatione, qua inter fe diffentiant, ambiguita.
tem aliquam pnrarc polHnt, eo quod lente et poft
niiigna interualia facta iit iiugularum pJaguJarum im-
pre/llo. Enimuero fi faciie viro vaictudinis debili-
tate, occupationibus e vitae inflituto pendentibus et
ipijfis operis difficultate conilrido tarditatis ab omni-
bui^onceditur venia; non item forti^fle condonabis
^i Mimenfos, quibus Cek impiicauit, difputationum
labyr-nthos, quibus accidit fane, vt, quum cxtrica-
re iei^e muitoriun iicet aimorum cffluxu non poifct,
'affecluni hac ex parte iaborem reiinquere coadlus fit.

Sed ordine finguia videamus. Poilquam igitur §. 3-

11. praefationis iaudatae de cccafone , titulo tt teni'
pore confcripti a Seuero operis multa dode et acute
expofuit, ad editioncs eius fe conuertit §. 12. quas
quidem omncs, fadas et promifHis, addito vbique
iudicio copiofo, et in fumma quidem
re nnnquam
non iufio, per fingulas fere fediones recenfet, ante-
quam ad fuam § 28. tranfit. Hic primo ioco decia-
rat, quid textus dcnuo iucri fecerit, quod quidem
exiguum fuiiTe vitro fatetur. Quippe nonnifi vnum
inuefhgare potuit exemplarMS. Vaticanae Bibliothe-
cae eiufque coilationem diligentifiimam nadlus nou
tam immutari, quam confirmari fenfit iecn^ionem a
Flacio prinnim propofitam, ita, vt.paucas tantum
«mendationes vere bonas textui infeiueiit ,
quem
Tom. IL C c iuxu
402 Eihliothecae Patrum Latlnorum

iuxta editiouem Lipfienfem a. 1709. prelo coiumi-

ferat. A conieduris autem inuehendis plane fibi

temperauit et £\ quae non probabiles tantuni, fed
paenc certae viderentur,in Adnotationibustamenpro-
ferre fatius duxit. Jam vero quae ad explicandam
iliuftrandamc|ue rerum a Seuero prolatarun» feriem
attuiit, tribus iterum norarum generibus conHanr,
quarum aiias, quae textui ilatim lubfunt, Notar fim-
pliciter vel /^iwo/fl/iow^j' , alias proiixiores, Obfer-
vationeSy tertium dcnique genus Dijjertationes ap-
pellauit j ac hae quidem pofleriores adeo longae lunt
ac dJfTufae, vt abfoluerc iple dcfperauerit. In fin-
guiis autem quid conlecutus fit, aut confequi volue-
rit, fpedatc. Ad
Noiaf quod attinet^ inquit §.29.
eas partim Seueri textui illiijlrando aut emendando^
jjartim fenientiae eiufdem conjirmandae^ aiit^vbi opor»
tuit^ corrigendae potifjimum inferidre voluimus, Ita»
que primum^ quod reSte ab aliis in vtraque parte
praejlitum iam fuerat^ diligenter excerjj/imus : ne ta-
fiien illi debita laudefraudarentur^ fua quaeque au£io-
ribus perpetuo afferuimus. quicquid contra minus re-
5fe ab iifdem diBum non omiji^
iudicauimiis , rejutare
miis , quoties ita ratio exigebat: quae enim ad Seue"
rum non fpe&abant ea, qualiacunque effent^ aJio»
^

rum iudicio expmdenda relinquimus, Equidem vitio

nobis verti pojjlt^ quod aliquando latius exfpatiaii
flmus^ et extra oleas., vt aiunt^ nos ferri ftueri»
mus : fedji minus illa illujlrando proprie Seuero ih-
feruient^ inferiiient tamen fortajjis alicui non vulga»
ri^ nec inutili quaejlioni enodandae. quodji ex animi
noftri Jententia contigerit^ Jludiojis Jacrarum anti»
quifaittm non iniucundas fore eiufmodi digreffiones
confdimus^ idque eo magis, quod^ quae praeterfpem
accidunt^ in Incro deputari foleant. Nec vero ne-
gat, multa in hi^ futura, quae eruditis lcdoribus
non
 Hi/lQrico Literarim Ccip.V, 403

non probentur. fmpriinls vero longam cxcufatio-

nem vel poti us defenfionem afFert pro du?bus lufcri-

ptionibus Clirifliauis, quas velut autiquiillnias pro-

pofuit, fed quas apud aliquos incerfae aut nuUius
aucloritatis fore praeuidet. quidem, alte.
Sunt illae

ra Marii, altera Alexandri^ qui fub Antonino (quem

M. Aurelium Antoninum fuilfe coniicit) martyriim
paffi referuntur. Enimuero in liac caufa quod fum-
miun rei concerneret, non tam breuiter expofuit et
fenrenti^m luam iuriis argumentis corroborauit, fed
latius in vniuerfi huius geueris iapidum examen ex-
fpatiiitus efi, vt fiuceritatem facrorum monumento-

rum, quae in Romanis praecipue ChriAianorum cry-

ptis effoderentur, aifereret fimulque antiquitatem
monograinmatisChrifii longe fupra Confiantini aeta-
tcm vindicaret. Proxime poA textum, cui adnota*
tiones binis columnis fubieclae funt, fequuntur tres
dijfertaiiones^ quarum prima Chronotaxin totius Se-
veri Hifioriae, ea Girebni muito|accnratiorem ex-
hibet et i 11^(1 rat. Secitnda et tertia ad Enfebii Chro-
nicon peitinent, quod Seuerus in difiindione tem«
ponim fcre fequitur. Statuit nempe hoc diiigentius
fibi excutiendum et cum animaduertiflet, non con-
venire inter viros dodlos Scaligerum et Vallarfium,
quid in Chronicis fcribendis Eufcbius praeftiterit,
quidque rurfus Hieronymus, in iildem latine iqter*
pretandis, hanc ipfam controuerfiam in Secunda dif-
iertatione ex infiituto difcutiendam fibi propofuit.
Verum dum in fo, inquit, occupati ejfemus^ adeo
ad id^m argummtum fpe*
ntuita in dies emergebant ,
Bantia^ vtprimam tantum partem Dijffrtafionif hic
nitfxere coaSfi Jimuf ^ integram vero^
quoniam in li^
bri molem excreuerat^ feorfum edere: qtiod paulo
Cc 2 P^J^"*
•) §§. 29 36.- incl. a pag. XXXV • XLIX.
404 Bihliothecae Patrum Latinorum

pofty feu onno MDCCL.fa5fum ejl in Hbtlto infcri-

pto: De Chronicis libris duobus ab Eufebio Caefa-
rienfi fcriptis et editis. Neque iamen adhiic argU'
fnentiim illiid penittis exhaufimus : nam multa in ad-

verfariis nojlris premimus et in promtu habemus^

quibus ^ fi vnquam^ vt fperamus , liber ille ad incu-
dem reuocabitur , et fecundis curis iterum prodibify
fiippUri et augeri poferit. In tertia denique, Eufe-
bium Chrifti paflionem auno XIX. Tiberii affixiffe^

contra receptam apud omnes eruditos XVIII. llatuen-

tium fententiam cuincere conatus eA *). Vltimo lo-
co Obferuationes funt, in quibns ipfis tamen altquas
efle iudicat, quae iuAae Diifertationis molem exae-
quent, veluti qiiae de Decalogi diuifone^ item de
Capitf vituli ab Aarone confati^ aut de loco Exodi
XXXII. 28. agit. Praeterea Differtationes quafdam
bene longas, vt ipfe ait, inferuit, cuiufmodi lunt
de vxoris Lot culpa etpoena et de Traie^ione Maris
jRubri Clenco oppofitae et tertia de verjtcutoij.cap.l,
Euang. loannis. Ac Jiac prolixitate quidem effe-
dlum efl:, vt has Obferuationes ad Chrilium natum
tantummodo perduxerit, reliquam partem Hilloriae,
in qua multa et nimis ardua fuperelfent, alio tempo-
re commentaturus. Supereft, vt indicemus, totum
hocce opus Seueri, quod haud vulgari artis beneficio
gaudet, Cardinali Angelo Mariae Quirino ad grates
ipfi fuo et fociorum noniine pro meritis de Congre-

gatione Patrum Oratorii Veronenfis, quorum docu-

menta dedicationi fubiun(fla funt, habendas, efle de-
dicatum, fimulque addifam efligiem iliius aere in*
cifam.

1773.

*) Dehis in Praef. §.37.

 Hiftorico Literariae Cap.J^. 405

1772.
Vemfiis ex tijpogr, lo. Bapt. Atbritit^ Hieron,
fil. fol, Sulpicii Seueri Opera Omnia ex noua edi-
tione ceteris ninJto accuratius adornata, et Vcronae
ann. 1741-1754. in vulgus eaiifla: ftudio et labo-
te 1/. C. Hicronymi de Prato , Congregationis Ora-
torii Presbyteri. Acceflerunt Epiflolae Vll. fupe-
riore faeculo euulgatae, quae in eadem Veronenfi
editione defiderantur. Ext in Bihl. PP. et SS. EccL
Andreae Gallandii. Tomo Vill. pagg. 355-432.

Eft haec vnica poft Lipfienfem editionem , quae

cunda, quae hodienum extare putantur Seueri opu-
fcula, compleditur. Exfcripta funt folita elegantia
atque adcuratione. Praemifit vero Gallandius TfJH'
inonia Vetenim de Sulpicio Seuero^ quae copiofillime
colle(fla editioni fuae inferuerat Veronenfis presby-
ter; ficuti ex eiufdem potiflimum diiTertationibus de-
fumta efi breuis de vita et fcriptisSeueri notatio, quae
tapiit XVL Prolegomenorim huius Tomi implet,

VERs I oN E s. Meminit iam Gifellnus verfio-

tils Gallicae HiAoriae Sacrae audlore ^oanne Filleau
I. C. nec malam operam pofuiffe
in eo transferendo
fcribit, quapiopter eandem conferre non afpernatus
efi. Prodiit autem tefle editore nouiffimo, Parijiis
apud Giiilielmum Giiillard. iiyG^. 16. Eadem, Se- "^

veri tamen prologo, quem Filaeus omiferat, et non-

iiiiilis Adnotationibus auda, iterum excufa efl Roto-

magi 1626. per Bauldriiim Dominicanum, licet ti-

tulus nouam effe verfionem mentiatur. Pofica a
Ludouico Girio, infigni tot fcriptorum ecclefiaflico-
rum interprete conuerfa fertur et edita Parifis 1649.
12.

Cc 3 Belgice
4o6 Bibtiothecae Pafrum Latinorim

Belgice etiam Roterodami 1703. 4. proditt per

Petrum Rabim cum notis et conrinuatioue eiufdem
Rabi feu veiiusIoannisSleidani adCaroliV. tempora.

CoDiCES. I. Vifae Martini et eorum^ quae

S.
ad eiim JpcSfant, Dialogorum et Epi/iolariim,
I. Codices, qui anticjuiflimis editionibus, Mon'
hritianae et Aldinae^ pro fuudamento fuerunt, igno-
rantur. Bene igitur nouiflimus editor iis tanquam
MSS. exemplaribus vfu*? eA, qui quidem obferuat»
plerumque aut vtramque aut alterutram Capitularis
BrixianiqueCodicis fcripturam referrc et confirmare.
3. Codex Lazii vetuQus quidem, fed pefllmae
notae, vt ex Gifelino difcimus, cuius iudicium inte-
grum ad ed. Lazianam dedimus.
3. Codices Gifelini. Louanienfes quatuor; vnus
Coenobii Parcenfis peruetus et mire cafligatus, alter

Monaflerii Bethlemitici ^ tertius et quartns e Monafe-

rio San&i Martini, non quidem, inquit,
vetuflifllmi
fed accurate defcripti , et fi coniedura non fallit, ab
ipfo /0. Cojlerio ad meliora exempia collati. LeO"
4ienfes duo; vnus 5*. Laureniii^ alter Caroli Langiiy
hofpitis eius Leodienfis, Prius exemplar, Louanien-
fibus MSS. Jonge autiquius, fed lituris erat macula-
tjflimum, quorum tamen vefligia fe, ab aliis libris
tanquam manu dudum, non fine frudu faepe perfe-
cutum efle Gifelinus teflatur. Sfptimum longe opti-
mae notae ct ante annos prout ip fi vifum fexcentos
cxaratum nadus erat e Bibtiotheca S. Trudonis bene-
ficio amici Tlieodori Haliii, Confulis Loewenfis,
Praeter haec Varietates Scripfurae, quas olim e duO'
bm MSS. Nouiomagi etCraneburgi excerpferat Theo»
dorus Pulmannus.

4. Co.
 Hijlorico Literariae Cop. V. 407

4. Codices nnperi ediiorif T^eronen/js. i.Codex

BihUothecae Ccnioniconm Veronenfmm.,
Ecclffiae
quem Capilularem dicere folct, oninium autiquifli-
mus, quippe quem /fgapelo V. C. Confule^ id eff,
anno CiiriHi DXVII. Theodoriis ^ feu vt Maffeius
mauult, yrficinus.^ Ecclcfiae Veronenfis Lector ex-
arafTe fertur, quamqui^m ipfe fcribit *), fore, vt,
quicuuque a fcriptura ipfummet codicis faeculum
defignari putent, ad fequiorem aetatem eum reii»

ciant. De qua Charaderis eius forma, vulgo Galli-

ca, fed perperam, vt iple docuit, didia fufe praeci-
pit in altero operum inlra iaudatorum Parte I. col,

356. fqq. integram autem eius pageilam aeii graphi-

ce incifam Hicronymus de Prato propofuit. Ac iiic
quidem, vt pienam eius idcam daret, haec fere ad-
didit, Membranaceiim effe ex quaternionibus cowpa'
Sittm, quorum finguii pio more confianti antiquilli-»
morum codicum iii vitima plageiia inque inferiori
eius margine numeros appofitos liabeant, formnm,
quod ipfum quoque fummae antiquitatis fit iudicium,
proxime ad quadratam accedere. Merito autem
miratione dignum putat, qiiod in tanta antiquitate
iiec initio, ncc fine careat, quanquam in medio ali-
quot pagellae defint. Pierafque porro eius paginas
integras omnino atque incorruptas cfle, non paucas
etiain, quae temporis iniuriam aerifque intemperiem
paflae, pofierjori deinde manu antiquae fcripturae
vefligia pleiumque ad vnguem fccuta maximam par-
tem lenitutae fuerint. Qiiod orthograpjiiam fpedat,
iion paucis, nec leuibus fubinde mendis fcriptum
Cc 4 efio

*) Mcifffius in Prolegom. ad Cafriodori Complexio-

nes pa^.XVI. addatur eiufd. FerofiailluflrataVllL
col.244. fqq.
408 Biblioihecae Pairtim Latinorum

cfle obfemat, nec conflantem ac perpetuam retlnere

fcribendi rationem, quod copiofis exemplls oAcndit.

2. Code.x Brixianns^ 'u e. Blhliothecae Patnim

Congregationif Oratorii Brixiani ^ nulla quldem
certa aetatis nota infigiiitus, quem tamen Veronenfis
ille Presbyrer faeculo decimo fecundo, aut non
multo poft fcriptum efle arbitratnr ct tum, quod
ineliores prae ceteris ledliones ex!)ibet, tum, quia
non capitibus diflincflus, nec in fedliones alkjuot, vt
poHeriores alii, diuifus, fed vno contextu perpetuo-
que dudu fcriptus llt, ex antiquifllmo aliquo optimae
notae dudum putat.

3. Codfx Patauinus^ qui a Patribu^ Theatinis

eius ciuitatis poflldetur.

4. Codex Bitiilaquius ^ quem paolo poft in Mu-

fellianam Bibliotkecam Veronae migrafle obferuat.

5. Codfx Venetus , de quo haec peculiaria Hier.

de Prato refert. Ab initio eadem matiu , qna ccte-
ra, fcriptum legitur; Jfte liber ejl D. BenediSti de
Mutina^ quem propriis manibus fcripjit in nmiajie^
riofcfi Marci Angelorum Florentiae. Pofl dialogos
muita habct de S. Martino deque Seuero; tum fe-
quitur, Qiio tempore auteniicatus fuit liher ifte, Aiu
no incarnati verbi mille/imo LIL dumproji ifceretur
jRomain Holdaricus^ f^ae Remenf^ Ecclefae Prae-
poftm ei Canonicus^ dHuUt autenticum horum infra
fcriptorum quaiuor librorumj^cum^ dediique San5fo
Martino Eccle/iae Lucanae^ auro, argento et fcul'
pio ebore decenti/Jime cooperium : in cjuo videlicet ebo^
re lii verftts hahrbantnr:
Mucro fecat chlamydem : lUartinus vejlit aU
gentem.
Indutus chlamydefe Chriftus monjlrat eadem.
Pofcit
 Hijlorico Literariae Cap. V. 409

Pofcit Odalriciis pro uiunere codicif huiiis^

Martini prccibus San^is confcribier vnus ''••').

Poft verfns fequitiir Explicit liber qzmrtus Dialog,

Seue^i. Deliinc libri qnatuor S. Grcgorii Tmonen-
fis de virtuttbtis B. Martini Epifcopi aliaque muita.

Ceterum hofce tres pofleiiores codices einfdem

prope aer<itis, faeculi XIV. eiuldemque pretii efle mo-
net. Conueniunt nimirum in eo, vt totum opus in
quatuor libros diflribuant, quorum primus Vitam
continet, relicjui tres ex Dialogis conOant, in tres
partes, prout in Jibris imprelTis habentur, difpertitis.
Libros etiam fingulos in aliquot capita diAinguunt,
quorum indicem fuumque vnicuique titulum adie-
dum initio habent.

6. Codex Saihantiamis,
7. Codex alier Brixianus, Sed cum ille cuin
Biuilaquio ad verbum paene, hic vero, qui tamen
libellum de Vita Martini tantum habebat, cum fu-
periori Brixiano conucniret, collationem eorum, vt»

pote ingratillimam omifit.

2. Hijhriae Sacrae.
,,j ,Diuerfa plane diuerforum eiufdem au^oris fcri-

ptorum fors in eo fuit, quod cum librorum de vita

Martini MSS. exemplaribus bibliothecae abundent,
huius contra tanta fit penuria, vt vix ac ne vix qui-
dcm duo hadcnus reperta fint. Mirum fane, mm
etfi numerum iibrorum MSS. vitae Martini non adeo
miramur, fi quidem ad tanti Sancfli tanta miracuia
tanto praecone celebrata recudenda et multiplicanda
omnes omnium aetatum monachorum officinas fer-
C c 5 vere

*) Hieron. de Prato verfu i. egentem coniicit et v. 2.

reuocat chiamidem eandem»
41o Bihliothecae Patrum Laiinorum

vcre necefTc erat, non erat Mmen, cur hi illliis Iibri

cis lordercnr. Scd quicquid caufne firerit praeter pii-
innni ac nouiirinuim, nullus editorum codicemMS.
vidir. Hi vero fiint:

1. Coiiex Herciejianus f. Hildejianus ^ quo vfus

cH Mattliias Flacius, Qljoniam mihi vero eius edi-
tionem non videre contigit, a Gifelini vnius flde pen-
dimus. Ac ille fe non dubitare inquit, quin optima
fide cum exprelTerit, quod mcnda nonnulla, quae
haud dubie in ipfo fuerint apographo, citra vliam
calligationem ab eo repraefentata fuerint.

Codtx Vaticaniis nuperi editoris, mcmbra-

3.

iiaceus, num. 825. fignatus, charadere minori ac

rotundo, {vulgo JlampateiioJ ex2iratus^ decimo fere
y

tertio faeculo fcriptns creditur. A Montefalcone

non conmiemoratur , led a Baronio infpedum ct
laudatum efle cenfet, quum ad a. Chr. CCCLVI.
n. I f o. vt qucndam Seueri textum emendaret, ad an-
tiquius exempiar prouocanerir. Ipfum quidem exem-
plar non Hieronymus de Prato, fed collatio-
infpexit
ne cnm editis in/litnta omnes cius difcordantes le-
cSiones, atque adeo apices cum eo communicauit
auunculus ipfius, Comes Abbas Turrius I. C. tmic in
Archigymnafio Romano profeflor. Fuerunt auteni
paucae atque leuis pleraeque momenti, ex quibus
adeo intelligeret, eum cum cditis plerumqne, ctiam
vbi Joca qnaedam luxata et hiantia occurrerent, con-
cordare. Qnid? quod aliquando fufpicatus fit, Hil-
defianiun MS. quem FJacins defcripferat, ex Saxo-
nia Romam commigrafie, vel faltem vtrunique cx
eodcm aichetypo defcriptum effe.

6. Cn Ro.
 Hifiorico Lilerariae Cap. V. 411

6.

Chromativs, Efiscopvs Aq^vi-

le ensis.
i

Aquileiam patriam ipfius fulfle, haud qiiidem j. i, Vica.

difertis veteium, qui eius meminerunt, tenimoniis

accepimus; fed ex indiciis nec obfcuris, nec fulpe-

dis eliciiur. Ipfe enim Aquileiae femper vixit, ibi-
que eimairem^ Jorores etfratres fuiife, prodit illius
iiecefTarius ct rerum Aquileieufium peritifllmus Hie-

ronymus *). De natali eius anno ficuti de prima

ipfius

*) In Epiflola VII. alias XFJII. Variae tamen fuerc

de patria ipiius opiiiiones, quas Inbenter praeteri-
mus, vnam aduertentes, qui Romam ipfi tribuit,
non alia de caufa, quam quod Romamis apud non-
nullos ex prima inde Sichardi editione audit Chro-
matius. Neminem tamen in hac opinione fuiile
nouimus praeter Sixtum Senenfem, eamque plane
diluifle videtur Baronius, cognomenti originem ex
Rmna^ fecunciae , feu Romanae, vel Romantianae
ciuitatis elogio, quod Aquileiae adhaelit, arceffens»
Ecce vero diuerfam longe eius originem, quam
non excogitauit, fed deprehendit luftus Fontani-
iiuSf optimus rerum Chromatii fcriptor in Hifloria
lit*Aquileiae lib. III. cap. IV. p. 1 36. Nimirum
Sichardus in epiftola nuncupatoria editioni fuae
praemifla teilatus erat, Chromatium perhonorifice
laudari, et magnam eius opcris partem percenferi
ab Albino in libello contra haerefun Felicis. Mox.
foHo 59. p.2. ad locum de Diuinitate Filii Dei, tion
per adoptioneni gratiae etc. in margine hbri adno-
tarat, citari kunc locuin ab Albino contra Felicem
ex Chromatii libello de offo beatitudinibus, Quae
cum fruftra inter opera Alblni^ cognomento Al-
cuiniy typis exprelTu ille quaefiuiffet, reperit tan-
dem in codice nunquam edito, inter Palatinos Bi-
bliothecae Vaticanae, qui infcribebatur : Albinuscon-
tra haerefm Felicis et ante feptingentos annos exa-
ratus
413 Bibliothecae PaUtm Laiinonm

ipfiiis aetatenon conHat. Rernoti/Tima enim me-

inoria de eo ef\ apiid Rulinum, qiii a Chion.atio,
Valeii.ini Acjuileienfis epifcopi tunc presbytero, ba-
pn'/atnm fe dicit; cui rci geffae annum 971. allignare
iblent *). Presbyfero item competit, quod in Con-
cilio Aquileienfi a. 3Si- canfam FiJii Dei contra ral-
Jadium Arianum perorafle traditur '•'").
Anno 388»
Valeriano iu fede epifcopi Aquileienfis fucccflit, ab
Ambrofio Mcdiolanenfi, qui tum forte Aquileiaemo-
rabatur, ordinatus. Ad hanc dignitarem niagnam aftc-
rebat et vltae et doctrinae commendationem. Quip-
pe miti erat ingenio, et ad quaeuis officia praefianda

promto, vigilans pro fide atque ecclefiae vnitate et

fimul

ratus videbatur, iignatus num. 290. Sic autem

incipiebat ifte locus fo]. 12. Chromatius qiioque
Santiae Romanae antijlcs Ecclejiae in lihello etc.
'

quae verba an^tores huius nominis Sichrirdo fuifTe

patet. Atqui ex contextu et vfii loquendi Alcuini
oftendit Fontaninus, eum non patriam aut fedem,
fed OccidentiHs, aut Latinae Ecclefiae epifcopum
indicare yoluifTe, fimul etiam huius vocis flgnifica-
tioni vfum fuperiorum auftorum confonare mon.
ftrat.

*) Inue&im I.Jub init. Verum aflTequi nequeo, quid

animo agicauerit Fontaninus L 1. p. 123. diccns:
5,Chromatium a. 371. adhuc Diaconum, Rufinum
tunc recens per gratiam baptifmi regeneratum do-
ftrina Catholica inrtruxiffe." Cui fane aflerto Ru-
fini verba aducrfantur et ipfe au^tor contradicit iu
commentavio de Rufino hb. IV^ cap.l. p. 156. Rc-
ftius ab Eufebio Diacono priuatas inftitutiones ac-
cepilfc, et Symbolum et fidei rudimenta edortum
elTe Riibaens in Monimi. EccL Aquil. cap. VII. §.11.
p.6o. tradit.

**) Afta Conc. apud Ambrofium T.IIl. p.r98- §45-

et p.gco. S.51.
 Hijlorico Literariae Cup- V. 413

flmiil pacls caritatift)ue et acquitatis nndiofifllmm,

dodus deiiique et tamcii alieuae dodi iiiae cupidilli-

nius admirator. Quibus virtutibus dcberi iudica-

iiius, quod ecciefiae A<.]uileienfis famam, (|ualem a
praedecelforibus fuis acceperat, iJlibatam fuccelloft
tradiderit, carus fuis, lloreus amicis, iuter qiios

fummi nominis viri, Ambrofius, Hieronymus, Ru-

fiiius, et audoritate inter amicos etapud Hierony-
mum quoque ad cxtremum vitae et gratia apud ipfos

AuguHos potcns. Quorum omnium documenta

haud procul arcelTenda Innt. Itaque cum maxime
Scriprurae Sacrae lcdione obleclareiur, cuius Hudii
luculenta funt in ipfis eius tra(^atibus reiiqua ve/ligia,
excitauit identidem Ambrofium et Hieronymum, Vt
Commentarios nouamque vcrfionem adornarenr.
Ambrofium quidem a. 389. rogauit, vt aliquid e fa-

cris codicibus epinolari famiiiaritate difputarum cum

eo communicaret, eique gratificatus eA Medioianeu-
fis Epifcopus, del cdo ex hifioria Balaami in libro
Numerorum argumento, quam interpretatus per epi-
Ooiam L. ad eum transmifit, aiia quoque fe additii'
rum efle poilicitus, quac temporum iniuria abAuiifi^e
videfur. Audio ei obfecutus efl Hierouymus'.
Pari
Nam cum Chromatius vna cum Heliodoro Altini
Epifcopo audor ipfi fuiflet, vt librum Cliaidaicum
Tobiae latinitati donaret, defiderio vtriuf^ue fatisfe-
cit, ac verfionem adiundla epi/loJa, quae inter fu-
perflites fignatur numero CX.
390. transmifit,
a
raulo pofl iidem epifcopi ab eo flagitarunrComnjen-
tarios in Prophetas Ofeam, Amos, Zachariam et
Malachiam fuppedrtatis vt vocant fvlatiis fumptiium
ad librarios fuflentandos. Sed cum ob corporis de-
bilifatem ad eos parandos non valuifltt, leorum loco
mifit eildem et nominibus eorum nuncupauit verfio-
nem rrouerbiorum , Ecclefiaftis et Cantici Canti-

coriim*
414 Bibliothecae Palriim Laiinorum

corum. Nuiiquam fane Hieronymus hifce precibus

amicorum difcere ab eo cupicntium fatigsfus eft, im-
mo et animum ipfis ud noua femper pofcenda quo-
dammodo addere voluifle videri porefl, dum raro
admodum oblitus eA in literis fignificare, quam bre-
vi ipfi tcmporis fpatio meditationes fuae coufliterint.
Ac quidem ifta donauerat, cum anno proxiaio
vix
(;g3.) duos commentariorum libros in Habacuc
Chromatio infcripfit qui hijloricim ac literakm
,

Prophetae ff.nftm explicari fibi ab eo aliquan-

htiiiis

do optauerat. Foflremo ab ipfo Chromatio impul-

fus Hieronymus, vt Hebraea voiumina latino fermo-
ne transferret, verfionem tojp Paralipomenon eidem
dedicauit. Nec tamen hac tanta Hieronymi officio-
fitate Rufinum a fe aiienaii pafTus efl Chromatius.
Quin eadem, qua ante difcefTum in Oricntem foue-
rat beneuolentia, Aquileiam
398. redeuntem eft
a.

complexus, et licet omne nomen chriflianum Hie^

ronymus obteflatus effet, vt vna cum Origene Rufi-
ni liaereles damnarent, ipfcRomanus pontifex,quam-
quam Rufini caufam ab Origenis fecernens commu-
iiione fecum Chromatius damnatis
ei interdixifTet,

quidem Rufinum fecum retinuit

Origenis erroribus,
et excelfae mentis cxemplum colendo vfque amico
pracbuit. Ferunt etiam, Eufebii hifloriam Graecam
eo confilio reddendam a Chromatio fuiffeRu-
latine

£no iniuncT^am, vt caiamo animoque alio conuerfis

a contentione fenfim abflraheretur. Quam quidein
verfionem iile duobus iibris a fe ipfo confcriptis au-

(flam a.400. ei obtulit; poflmodum etiam eidem

Origenis Homih'asXVl. in hbrumlofuae, a fe pariter
hortatu eius iatinitate donatas, nuncupauit. Certe ve-
hementer dohiit lianc difcordiae olfenfionem in ho»
ininibus tam diuturna fimfliaritate fibi coniuncflis, in-
viceaiquc amicitiae vincuio cuudis paene Ecciefiis P

notif-
 >. /

Hijtorlco Literariae Cap. V. 415

notiffimo copulatis, nec omifit, quidquid in fe effet

virinm alloquii et audoritatis, vt mitiores vtrique
animos infpiraret. Qno tandem denique profecit, vt
Rufinum a refpondendo ad tertium, qucm Hiero-
nymus interim vuigauerat, apologiae libruaj cohi*
beret, et Hieronymo nunc facilius perfuaderet, vt
in vltimo conuicio acquielceret. Porro per idem
tempus Chromatius cum aliis Occidentis epifcopis
loannis Cliryfoilomi, a fede ConAantinopolitana de-
pulfi et in|exiliuin deirufi, caufam fufcepit et infigni
cum audoritate turatus e/L Nam cum hac de caufa
ab Innocentio, Romauo epifcopo, fynodus Romae
habita eflet et congregati patres lupphcibus ad Impe-
ratorem obJatis iibellis orairent, vt Fratri fno et Im-
Arcadio refcribere vellet, vt fynodum
perii conforti
ThcfTaioniiae fieii iuberet, qua faciiius Orientis et
Occieientis epifcopi certum de loanne iudicium ferre
poffent; Chromatii epifiolam vna cum iiteris Ro-
mani pontificis delegit Honorius, quas ad Arcadiuin
mitteret. Chromatius vero ad ipfum quoque Chry-
foftomum per legatos Ecciefiiie Romanae iiteras de-
dit, quarum meminit Palladius *), et recepit ab
eodem refponforias a. 406. laudis ac gratiarum pie-
niflimas.

His talibufque non magnificis, fed quas optimus

quifque probare debet, vitae gefiis curfus ^huius Aqui-
Jeienfis antifiitis fuit difiinclus. FiniiflTe eum exifli-

maut a. 406. pofiquam ecckfiam fuam annis XVIIL

rexiflfet *").

Super'

*) In Vita Chryfofr. cap. IT.

*) Sic Fontaninus 1. I. I. III. cap. III. §.IX. 133.

Aliter annum CCCCVIII. ftatuerat de Rubeis in
Monitm. Ecd. jiquil. cap. Xill. §§.1-111. p, ni-
115'
 6

41 Bibliotlucae Patrim Latinorum

$,2.Scripta. Superfunt Homiliae XVIII. in Euangelium Mat-

thaei, ia Hieronymi Catalogo haud obuiae quidem,
nihilominui» vero genuinae, vt pluribus arc;ument!s
alTertum pod Tillemontium Fontaninus*). Tra-
iuit

£tatus appeliare placuit eidem Fontanino, quam ap-

peilationem fecjuifur editor nouillimus '•^*). Inter
deperdita feruntur Epi/lolae ad Ambrofium, Hiero-
nymum, lo. Chryfofiomum, Honorium et Arca-
dium AuguHos. Spiiriae funt Epiflolae 11, ad Hie-
ronymum.

$. ?. Edi- Primus hafce Chromatii rcL*qiiias in lucem pro-

liones.
duxit lo. Sichardvs 1528. triplici opnfculo
a.

conftantes; mox corrediores ex duobu^ MSS. exem-

plaribus et audiores aliquanto ivlARi invs 1>yi'-
sivs a. 1546. Ratio vero infra patebit cx titulis

ct defcriptione harum editionum. Dehinc in va-ias

Scriptorum Ecclefiallicorum coilediones ct omnes
paene Dibliothecas patrum mi^rarunt. In Cumaii
et Co7nbffifii Bibliothecis noua raiione diuifae et fc-
iundae habentur. Verum tandem eonim fyflema
deprehendit Tillemontius '•'*") , fccutus repetitam
oo^cAoylocv^ in fine cuiufque hifce verbis conceptam,
per Chriftum Dominum nojirum , qui ejl benedi^ut
in

115. Sed poH- fententiam mutanit, ac iimiHter

a. CCCCVI. mortem eius alfignauit. Medium in-
ter vtriimque tenet Tilimrontius Mem. Ecd. T.XI.
p. 538« anrium amplexus CCCCVil.
*) TilleTnont IVIem. eccl. XT. p. 539. Fontan. Hiflr.
lit. Aquil. 1. I. c. IV. p. i^S-lqq.

**) AWi declamatioiiem y opufculum, vocant V. Foni

tanin.

) mace.
Mem. Ecd. T.XI. p.653. not.II. fur S. Chro-
 Hijlorico Litterarlae Cnp, F^. 4 1 '^

infaecula^ cuius dudu oSiodecim horinliae agnofcun-

tur, ab imperitis aut ignauis iibrariij» feu exfcriptOr
ribus iundlim compiicflae. luxta hanc autem defcri-
ptionem rcpraelentiiuir eas nuper in eximio opere^/-
bliothecae Patrim Veterum i\ nd r k as G a l l a n»
D V s , Presbytrr Congrtgationif Oratorii l^enttiir^
I

In Chromatii homilias nonnulla obferuauit etiam

Cafpar Barthins in Aduerfariis lib. XXXII. cap. IV.
XXXV. cap. XIII. LIV. cap. IV. Adde Sixtum Se-
nenfm in Bibi. Sanda. Accipe iam editioaum indi-
cuium!

S A E c. XV T.

1528.
per Adamiim Petrum. 8.
B'T^fihae Chromatii\
Epifcopi Romani, dilfertatio in V, ec VI. caput
Matthaei atque deciamatio in eodem genere» acceife-
tunt Symmachi, Epifcopi Romani, apologeticus
aduerfus Anadafium Imperat. epiflola Eccieliae
Orientalis ad Symmachum, cum Symma-
eiufdem
chi refponfione, Latine: omnia nunc primum edita
ftudio loANNIsSlCHARDI.
Vnicum habuit exemplar Matthiae a Sacraeca-
flro,Treuirorum Oflicialis, fed admodum depraua*
tum , vt per Lypfium edocemur in Praefatione fe*
quenti editioui praemifla.

1546.
Louanii ex offcina lacobi Batii. S» Chromatii
Epifcopi quotquot extant iucubi. .iunculae. Per
Martinvm Lypsivm reco^^nitae, ex duobus
venerandae antiquitatis exemplaribus. Harum Ca-
talogum verfa videbis pagina.
Contenta funt, Chromatii de 0^0 beatittidinibur
concio. Eiufdem tra&atus aliqnot in V* et fextum ca-
Tonu IL Ud put
418 Bibliothecae Pairnm Laiinoruni

put Matthaei^' Frngmenitim tra^atus alteriiiT de

bcjjtifmi Sacramenio^edkum aloanne Sichardo, quod
in amkjuis Codicibus nufquam llbi repcnum tefla*
tur Lypfius. Epijlolae diiae, pro Komaiiae ecclcfiae
dignitate tacientei, 'aliorum aucloruni, ncmpe Syuu
marhi Epijcopi Romani ^^pofogtticuf adn'rfus Ana»
Jlafmm Iwperntorem et Epijhla Ecclefat Oritntalis
ad Synwiachiim Epijcopum Romanum^ cjUiim Graece
fcriptam, abaliquo non fatis perito interptete veriam
arbifraturLypfiui, quod item de fequeuti fentit5«/m-
niachi refpouiione a^ Prcsbyttros Diaconos^ Ar*
^

chimandriias cun^um ordinempkbtiuni ppr lllyri"

et

cum et Dardaniani et Daciam confcttutos, Ipfe Ly-

piiLS praemifit epiflolam ad Phoyllanum^ H. Feiri

Leodien. Decanum, Cdatam ex mouiinerio Crnfaien-

Cco menfe Martio i 546.) in qua de hacfua cditione
Cc exponlt.
„Cum excutiendorum veternm librorum gratia
Benedi(flinorum Diui Trudonis blbiiorhecvnn anti- ,

quitate ma^ns quam volumiuum copia celcbrem, in-

viferem, fortunantibus fuperis incidi in codicem ve-
tuftum, Romano characlcre eiegaufer defcriptum :

qui inter cetera Chromaui Epifcopi conciones

quafdam habebat. Acccpto gufiu adeo placuit, vt
obnixe rogarim bibliothecae praefedum , pateretur
eum diebus aliquot apud me hofpitari. Praefexuit
illico nunc hoc nunc illud, vt mc retunderet: fed

potinimum incuicans, quanto (ludio is liber abomni»

bus eo aduentantibns dcfideraretur, llagitaretur, le-

geretur: rcccnfens etiam Epifcopos aliquot, infer

quos fueraf et infignis ille non tantiim poiitioris li-

terarurae vindex, fed etiam fubJimis illius doc^lrinae

caeh'(us nfbis datae flrenuus adferfor, D. Antonius
Atrcbafcnfis antifles: hafque ob caufas fieri noa
poAe, vt vel ad breu« tcinpus carcrct bibiiothcca.
 Hijlorico Literarlae Cap. V, 4 i f>

Quae cum ad refellendum honeflis rationibns meam

portulationem valere putaret vir non ftupidus: adeo
tamen lufit operam, vt tum multo inftantius, ad-

amatae rei cupidiue fuccenfus, vrgerem, obteltarer^

obfecrarem, omnemque vt dici folet mouerem la«

pidem, quo vei paucos dies haciu rc dignaretur gia*

tificari Lypfio. Vici tandem, quamuis aegrc: ac-
ccptumque librum non fatis habui legere, fed etiatn
meapte manu a capite ad calcem vfque non fine vo-
luptate defcripfi. Pofi hacc profecflus Louanium,
circuiui biblfopolia: fcifcitans, num forte vfquani
proflaret Sed bibliopolis ita refpon-
Chromatius.
dentibus, quafi ne nomen quidem noffent Chroma-
tii: adi tandera aedes Bartholomaei Grauii, quem
mihi et ingenii candor, et probatae fidei meritum,
his annis non fucata glutinarat nece/Titudine. Huic
quum de Chromatio multum quaefito narraflem,
pauhTper velut cogitabundus fubfiftens ait. DiiTerit-
ne de odo beatitudinibus? Maximeinquam. Tum
ille. Opinor, inquit, reh*quum mihi elle vnicum
cxemplar. Hic exhilaratus, exhibe quaefo, inquam.
Abiit, ac pofi paulum temporis optatum nobis obtu-
lit Chromatium. Dato igitur precio, librum quam-
.vis contaminatum et Jacerum accipio: reuerfufque

domum , conferre non difiuli excufum cum defcri-

pto: et comperio opus paflim deprauatum, imo ct
locis aliquot mutiium. Neque tamen (vt dicam in-
;
genue) quicquam horum vei Adamo Bafileenfi Xj»
I
pographo, e cuius officina primum exiit Chroma»
tius, vei loanni Sichardo, cafligatori non minus pe-
: rito quam iedulo, iufle imputari poflit, fed euentui:
i propterea quod vni duntaxat exemplari fidere coacfli
! funt, cuius iJlis copiam fecerat vir docflae pietatis
\ amantiflimus, Matthias a Sacraecaflro, Treuirorum
jf.
Officialis, JPraefliterunt fane hi fludiofis quod iicuit,
Dd 2 anfam
420 Bibliothecae Patrum Latinorttm

anfam pofleiis praebentes haud incommodam

qnos ,

emaculatiora nacturos exemplaria pie Iperabant. Ve-

rumnc et nobis mcrito exprobretur vnius exempia*
fis inopia, ac proinde nec nos iam dare potuiffo
compertiora, qiiam tum dederunt illi : non quicui-
nius, donec et alterum paris antiquitatis codicem im-
petraremus a Laurentianis iuxta Leodium: qui etiam
mox, pro fuo in nos fludio, liac in re nobis commo-
dare non recufarunt. Ita duobus Ireti vetuHis voiu-

ininibus, quanta potuimus dili^entia noliro func^i

fumus officio: ne minutfas quidem ipfas relinquen-
tes indifcuffas. Vitlata correximus, perperam di-
ilinda (quae tamen pauca occurrerunt)caftigauimus,
jnutiia renituimus: fed vnum quod magnopere cor-
di nobis erat, nimirum calci operis adiicere quae
certo conrtat deelfe, fruAra fumus adnifi,
quod iii
ambobus, quae nobis obuenere, codicibus eadem
prorfus fit imperfedionis iadura. Ciiromatii ergo
conciones, annis abhinc pius minus tredecim pri-
mum e tenebris erutae ct vtcunque in iucem proia-
tae, nunc rurfum veluti renatae prodeunt, noAra
quaiiquali opeila poiitae ct quoad fieri iicuit inte-
*''
gritati redditae.

Adfcriptae funt pafiim in marginibus notulae,

loca bibiica et lediones Variantcs. Audit quoque
in Cenfura D. Ruardi Tapperi TheoL et Canceiiarii

academiae Louanienfis in verla pagfna tituii imprefla

multif in hcis a meiidif cajiigatus et expurgatiis hic
Chromatins. Hanc editionem ignorauit Fontani-
nus. Nam etfiquidem non nefcius fuerit, a. i 546.
primam a Lypfio profcdam efle editionem, non ta-
men feorfim prodiific nouit, fed Micropresbytici
huius anni cditionem fibi confinxit, quaiem nuili
vnquam dotflo homini vifam efle pro ccrto ha-
bcmus.
1550.
 Hi/lorico Liicvariae Cnp.y, 43 1

I5S0.
Baftleae apttd Henricpetri foL Chromatii Epi-
fcopi de oclo Beatftudinibns Concio ciegans. Eiuf-
deni in V. caput Matthaei ct parteni fexti tradlatus

. ahquot eruditione pariter ac pietate infi^nes. \\\

Micropresbtjtico quorundam f^cterum Theologortttn

p^^^ 412 — 437.
1555-
Bafilene apiid euiidem fol. Eadcm; inter Or-
ihodoxographa loliannis' Heroldi pagg, 430 — 457».

1569.
Ibidem per foL Eadem;
etitidem. Eloniimeti" m
tis Orthodoxogr, Patriim lacobi Gry7iaei T. If»

pcigg» 1 193 I23I.

'575-
ParJfif apud Mich. Sonniimi. foL Chromatii
Conciones de odo beatitudinibus, in BibL PP>
Bigneana T. VII. pag. 274. fijcj.

^5S8.
Lugduni apud Intifasf. B. Chromatii Conqio-
nes tres de odo beatitudinibus et in V. et Vf. caput
Matthaei et iftud Matrhaei III. Ego a te debeo bapti^
zari; h\ Laurentii Cumdii Bibliotheca Homiliarunt
T. II. p. 1 170.

1589-
Pariftis, foL Chromatii Aquilejenfis Epifcopi
de Odo beatitudinjbus conciones et eiufdem tracia-
tus in iilud Mattiiaei III. cgo a te debeo baptizari; iii

BibL PP, ed. fecunda T. II. a coL 759.

Dd 3 Saec?.
 1

43 Bibliothecae Patrum Laiinorum

Saec. XVII.
1618.
Cotoniae Agripp.Jimpt. Ani. Hierat,fol Chro-
matii Aquilej. epifcopi de odo beatitudinibus homi»
lia;Eiufdem homilia iii cap. V. Matthaei et partem
VI; etfragmentum in III. et IV. cap. Matthaei; in
M, BibL PP. T. IV. coL 834-
1634.
PariJiis.foL ChfOmatii Aquil.E^. de ocfto bea-
titudinibus conciones ct tradatus m iliud Matthaei
111. etc. ia BibL PP. T. II. /7. 1 5 i.

1644. et 1654.
PariJiif.foL Chroiiiatii Aquilej. Epifc. de odo
beatitudinibus conciones etc. Vtraque editio in BibL
PP. h. annorum T. II.

1663.
Parifif opud Antonium Bertier. joL Chroma-
tli Epifcopi Aquilej. homiiiae VI. de odo bcjrtitudi.
nibus etc. in Comheffi BibL Concionatoria T. II.

pagg. 3 2. 94. T. V.pagg. 202/4 3 4. T.VUl. pagg,

344. 346.

1677-
Lugdtmi apud AniJJoniof. foL Chromatii Ep.
Aquii. Concio de odo beatitudinibus et in V. etVIII.
Cap. Matthaei; ia BibL PP^ Max. T. V. pagg.
976—990.

Saec. XVIIL
1749.
Veneiiis ex typogr. Caroli Pecora. foL Sandi
Chromatii Epifcopi Seraiones iaali^uot capita Euan-
gelii
 Hlf^orico Liierariae Cap.V, 435

gelii Matthaei; fn Comhffifn Bibl, Concionat, Vit,

Patrum ed. noiia.

Infunt, quod nobis reperire Jicuit, qnatuor: r)

Sermo in Enang. Matthaei VJ. cum ieitinatif T. IL
p. ^'jo. 2) Sermo in Eiiang. Maffhaci V. cf. VI.
audijiis^ quod dtSfum efi, dilges proxitnum. Ibid.
pag. 442. 3) Setmo in Euang. Matthaei IX. niji
abundauerit iti/litia vejlra T. VII. pag. 58. 4) Ser-
1110 in Euangelium Matthaei \'\. nemo f&teji duobus
dominisferuire. Ibid. pag. 280.

I 17/3.
Venetiis ex ft/pogr. lo. Bapt. Albritii, fot. S.
Cliromatii Aquiicienfis Epifcopi Tradatus XVill,
anrehac editis multo emendatiores 5 in Andreae
GA LLA ND1 Patrum. Tom. WVl. pagg^
1 Bibl vet,

3 33 —
352. Pracmiira cft de Chromatio difputatio
doda in Prolegg. cap. XV. pag. XXVIII. fc].

CoD I c E s. Praeter Trmirenfem, quem Su

chardus aMatthia a Sacroecaftro acceperat et duobus
Jllartini Lypjii , altero Bibliothecae lienedi&inorum
Diui Trudonis Loumiii^ altero Mouaferii S. Lau*
rentii iuxta Leodium^ nullum hadlenus MS. exempUr
hoium tradatuum repertum cfl.

7.

P£LAGIV S

ab acqualibus fuis Britannus appellatur. Quac a^. i. Vita.

recentioribus fuper hac eius origine difputata funf,

nemiui iguota elTe arbitramur. \Li\ autem quae^Ho

liaec in hoc viro tanto infrudluofior, quo magis

ipfum conftat non iuuenilihus fiudiis ac infiitutione.
aut dodoris alicuius adfecT:atione iis opinionibus im-
Dd 4 butum
434 Bibliothecae Patrum Laiinorum

butum efle, quns poflea Augudinus et eccle-

iii ipfo
fia damnaiunt: led iam fenefcenj» ct emenfa piurima

vitae parte eas fpargere coepit, mox autem publicc

profiteri coaclus e/1 dodlrinas, quas vfqiie duni iii

vita fantum et confcicntia propria regcrida vtiles

quam maxime expertus cffe videtur. Nam fi longiU

finie eius memoria, ante annum 411.
repetatur
Romaeconflitutumdeprehendimus, in confortio ho-
niiuuin probillunorum ct totius vrbis exi/iiniatione,

carum quam pUuimis extra Romam vel Italiam et-

iam epilcopis inque iis Pauliuo Noiano, et fama iu-

tegritatis fancflitatifque in Africam vfque ceicbrcm.
Confpirabat quippe exemplum cum mlVi-
tale vitac

tuto monachi, quod fecutum cum cile, tametii certo

alicui uionartcrio fe non adrtrinxillet, omnes teikn-
tur; nec antiquius quidquam habuiflc videtur, quam
vt eos, quibufcum verfatus eA, ad bonam viram pro*
ptia quadam ipQ contcntioneatque ardore exhortare-
tur. Ferunt etiani iuucnes duo, Timafium ac kco-
bum, adhortatione iliius commotos elfe, vt icpndia-
tis faeculi rebus totos fe fuaque deo vouerent. Solebat
autem, quoties ei de monm fan^ae vi-
inflittitionf- et

iar, dictndiim rjjlt^ priicT huivanaenaturae vim qtiaii*

tatemuemonfnare et qiiidfffice.re pofjd oftmdertatque
iaui inde audieniir animtim adfpecies virtutnm inci-
iare: ne nihit prodifet ^ adeavocnri^ quaefortefbi
impnfflbilia cfe aliquis praefnmpffet, Nunqiiam
eniui^ inquit m fuperflife eriaamuuc ciufinodi ex^hor-

t^{\o\\Q,virtntem valemus inf^redi^ nili fpe dncamur

comite; /tquidem appetendi omnis conatus perit^ con-
fequendi dtjptrauone. Optima autem incitamenta
funt-i cum docetur aliquis^ pofe^ quod cupiaf. Nam
et in hcllo ca exhortatio maxima (jl^ eaqne pturimum

auUoritatis habet^ quae pugnatorem de viribus fuis

iiionet. Cum ergo fic traCtarct aniaios Pclagius, fic
iu
 Hljlorico Literariae Cap. V. 425

in omncs partes hiimanam natnram vertendo infita

ei ad virtutem ailedanciam praeficiia expiicaret, vt

ad auclorem luum ea referenstanquamdiuinitus con-
ceflls beneficiis vti doceret et inftigaret: non pot*
erat non interdum laudatori virium humanarum fi-
iiiilis videri , fed qui profecTlo diuinam gratiam noa
magis excluderet, qnam pro ilia chrifiianorum ho-
nunum illius aeui in vita moderanda defidia, feu vt
redius dicam in tanta morum omnium ruina ac
eucrfione ,
quam fecure cleruj» fpedabat aut iple fe-
quebatur *), opus eilet. Tradebat autem talia, vt
officio illi, quod cum vitae ipfius profefiione quo-
dammodo erat coniunc^um, pro modulo fuo et con-
facerer, non vero docendi occafioncs
'
fcientia fatis
fedabatur, vt opiniones quafdam difieminaret, Mi-
fcebat cum aliis fiue famiiiaribus fiue popello fcrmo-
nes de virtute et vita ad pietatem infiituenda, quia
muneris fui efle ducebat. Vtebatur more in collo^
Dd 5
quendo

*) Teftes funt Hieronymus in lis, quae de clero Ro^

mano fcrihit, teftes tot probra in clericis accufata
totque poenae in turpiffima delicla fancitae, teftes
dcnique omnes fere fcriptorum ecclefiadicorum
huius act-atis paginae, in quibus adeonihil in pro-
bitatem hominum fiduciae,adeo omnia, quae virtu-
tum quandam fpeciem praeferuntjfuperftitiofe funt
fafta, vt eccleliam tantis fumptibus aham religio-
ni per Chriftum tradicae defuifie merito queri vi-
deas. Sed hoc quoque magnae peruerfitatis efl:
indicium, quod ex rerum Pelagianarum liifroria
haud obfcure perfpicio, caufa itcm, cur optimo
confilio Pelagius tam parum profecerit, quodquao
proprie moribus rcgundis tradira efient praecepta,
non in vfum atque exercitium verterentur, fed vC
de fchola aliquae quaeftiones ac formulae ingenia
exercebant et contentiofc magis quara rellgiofe
coiebantar.
 4a6 Bihlloihecae Patrum Latinorum

quendo fuo, qiiem fiue ipfe expertus erat vel alii»

futnrum maxime faiubrem. Neutiquam vero me-
thodi huius gratia etquia fibi in dodrinis quibufdam
placeret, calque et aliis commendare cuperet et in»

flillare, perfonam dodoris induebat. Neque coram

foium et alloquio fuo , fed fcriptis etiam idem ge-
nus philofophandi nouum fortafle interiatinae eccle-
fiae miniAros, led non minus graue et frugiferum
eft ampiexus. Sic enim Auguflinus narrat, fe cer-
tiorcm fac^um a fandis quibufdam viris a. 4i6.apud
fe elle libros exhortaiorios vel confolatorios ad quan-
dam viduam, cuius nomen ibi defidcrabatur, con-
fcriptos ,
quos illi ante quatuor ferme annos tanquam
Pelagii libros habere coepiiTe affirmabant, nec vn-
quam, vtrum eius eflent, ab aiiquo fe audinfe du-
Ex quibus omnibus non
bitari. pauca de ingenio
inoribufque viri iudicialitera, ac vulgo a catliolicis fcri-

ptoribus fieri foiet, id efi reclius, iuformari ponunt.

Primo itaque id fateatur vnufquilque, qui adorum
inter Pelagium atque Augufliniani pjaciti propuc/na-
torcs feriem diiigenter pcrlufirauerit, cuique libe-
rum a praefumtione pedtus, non aliud quidquam
Pelagio curae fuiile, quam
homincs ad vitae pcr-
vt
iedionem incifaretj non vt ignauos fccum fapientes
faceret. Hinc nuila vnquam peculiaris huiufmodi
quaefiio ab eo mota efl:, fed ficubi vei coram vel
per literas de mediis ad virtutem conduccntibus dif-

fercndum efiet, dicebat quae fentiret, non quafi iu-

venis abblandiens opinionibus fuis, fed qua folent
lenes grauitate laudare quae per omnem vitam ipfis
funt probata. Ac hoc uomine quidem magnum in-
tcripfum et Coeiefiium exifiit difcrimen, quem mi-
uorcin aetate et feruidiori adhuc ingenio magis ea
pungebant, quae tauta veritatis fpecie a rdagio ac-
ccpiilet vitam chrifiianam informandi praecepta,
quique
 Hijlorico JJtirariae Cap.V, '
A^7

quiqiie aiacrius et iiicautiiis forte, nec tamen ipfe re.

prehendendo confiiio aliis ea adhibebat '•'}. Porro

vt nuila plane inreab eccleiiae dogniatibuj> dilTentie-
bat, fed in iis tantum , t]uae ad mores inforniandos
Ipedarent, propria fibi quaedani vindicabat ad arti-

ficium dodoris potius, quam ad fideifoimuiam per-

tinentia; nihil egit vnquam, quo paci ac tranquiiii-
tati ecciefiae infidias firuxifle videri pofllt. Nequc
enim velut fcholae auclor fedbtores fibi allexit, nec
verbis vnquam de iifdem rebus cum alitjuo conten-

dit. Qiiod fi Coeiefiium ab eo didicilfe traditum

efi, id non eo vaiet, ac fi hunc fibi formanduni
fumfilTet, fed cum idem ambo vitac propofitum per-
fequerentur, faciiius inuicem admouebantnr et ar-

dior mutuo aflenfu inter eos coaiuit neceflitudo.

Sequebatur adeo Pelagium Cociefiius non tanquam
magirirum et audorem difcipulus, fed amicus ami-
cum, inteiiigens prudentem. Nec vero diutius cunii
Coeiefiio verfatum efle conflat, quam vtriufqueratio-
nes paterentur, nec vbi femei inuicem difcefljflenr,
vnquam poflea in eundem iocum conuenerunt
omneque inter eos, quippe nullo nifi mutui affe-
dlus vincuioconiundlo5, comniercium defecifle vide-
tur. Ipfeautem quam primum cognouiflet, Cathoii*
cos quoidam per opiniones fuas commoneri, omnia
fecit, quae in poteftate fua elTent, vt partim iis ipfis,

partim aliis grauitate et muneribus in ecciefia in-

fignibus viris nondum praeiudiciis iflorum irretitis

perfuaderet, dodrinam fuam non ecclefiae fomiuiis

aduerfari ncc prauitatis aiiquid aicre, iion tamen cer-
tanti
*) Hinc fluxit ilkid Auguftini iudicium a veritate et
errore medio fpatio dilhns, Coelefiium apertiorentf
Pelagium occultiorem ejfe, illmn pertinaciorem hunc
mendacioremy vel certe illum liberaliorem hans afin-^
tiorem.
43 8 Bibliothecae Patrttm Latinorum

tanti fimilis, fcd iu fcccflu Palaefiinae latens. His

ergo pracinonitis reli(]na pars vitae eius paucis abfol-
vi geflaque cius abfque erroris inetu a nobis enarrari
poterunt,

Quamdiu Romae vixerit Pelagius incertum qui-

dem, fed credibilc t(\^ iam ante exitum facculi quar-
ti eum domicilium pofuifie. Saltem primos fae-
ibi

culi quinti annos ibidem exegit, fiquidem epifio-

lam, quam ante annos fere Xll. ad Pauiinum NoJa-
num fcripfilfe fe tefiatur in literis ad Innocentium I.
a.417. datis, vix alibi quam Romae exarafle verofi-
mile efl:. Eidem temporis fpatio commcntarii quo-
(]ue eius in Epiftolas Pauli funt aflignandi. Cum
anno 409. proximo 410. plurimi omnis generis
vel
ordinifque homines Romam Alarici tertiiim aduen-
tantis metu relinquerent ct Siciliam potifllmum con-
fugerent, Pelagius quoque ad fugientium vefiigia iter
cum Coelefiio direxifl^e videtur. Commodius enim
ficexplicari mihi videntur Pelagianae dojflrinae inSi-
cilia motus, quorum caula mox Auguflinus conful-

tus ell, quam ex illorum fententia, qui ex Africa Pa-

laefiinam petentem huc appuiifle fingunt, aut neutri
horum eadeberi, fed fortuito eadem vel fimilia in
locis diuerfis alios fenfifle exiftimant. Africam de-
inde Pelagium ct Coelefiium acccflifli veritate non
caret. Ac primo quidem Hipponem fe contulit, for-

tafle Auguflini vifendi gratia, qui tamcn aberat. Hinc

profcdus efi Carthaginem, vbi Auguflinus multum
occupatus in caufa Donatiflarum verfabatur, qui fc-

mel atque iterum hic eum vidiife fe tefiatur, tam-

ctfi breui tantunmiodo fpatio ibi fubfiitit et reiiclo

Coelefiio Palaeflinam nauigauft. Vix huc deiatus

erat cum flatim in compiurium fandlae famae atque
laclytae dodrinae virorum, velutiHieronynii, loan-
nis
 HiftorUo Literariai Cap. V, 439

nis Hierofolymitani Epifcopi aiiorumque familiari-

tatem fefe infinuaret, nufquam autem proditum le-

gimus, eum de fuis ex dodrina morum opinionibus

quemqiiain foiiicitafTe, ficut nec Cartliagine fermo-
iiem de iifJem intulerat, non mctu protedo aut dif-
fimulantia, fed quia nifi de vita ad religionis uor-
mam componenda alios moneret, ad haec non faci-

lc recurrere folebat *). Id autem cum ro-

ei accidit,

gatus a luiiana, nobiiiffima matrona Romana, matre

Demetriadis, quam virginem Deo confecrauerat, epi-
flolam ad eamad fenfum dignitatis vitae recens infii-
tutaeitcmqueperfcdionis, quamadfpirare deberet, ex-
citandum perJcripfit. Idcm eiufdem hortatu Augu-
flinus quoque et Hieronymus fecerunt, non fine
clandefiina PeJagii vellicatione vtcrque. Dedit etiam
ex ralaefiina ad Augnflinum iiteras vrbanitatis tan*
tum et officii, quo illum Carthagine aut Hippone
ambiifle videri veilet teiles, nec aliter refcripfit Au-
gufiinus, quamquam mirum in modum pofiea fe
torfit, quod
vt nihil dixifle in epifioJa viderctur,
non ad exprobrandam Pelagii haerefim faceret. Sed
pacem, qua ipfc perfrui maxime et alios audos effe
cupiebat Pelagius, turbauit homo ex vhima Hifpa-
nia a. 415. Palaefiinam ailatus, nulla re valde in-
fignis, nifi infana paene Augufiini palpatione, Oro-

fius. an Augufiini huius confilio, erro-

\^^ nefcio

res in Coelefiio ab Africana ecclefia damnatos nun-

tianit, Pelagium fimul tanquam iifdem infedum,
et

nifi forte audorem, ctiam apud Hicrofolymitanum

cierum

) Hinc eft qnod Hieronyraus In eodem reprehendit,

quod fro tempore, pevjoniset locis vel loquereturvel
taceret, Apte hoc in peribna doftoris, qui iniH-
tuere non meras quafdam opiniones propagare
vellet.
4^o BibUothecae Patrum Lotlnortm

cleriim dctulit, tanfaque eglt animonim commotio*

ne, vt taiidein Kpifcopum Ecclefiae iliini
ip(un)
loanncm, tjui forte melius ingenium et mores viri
perfpiciebat, in confellu prei.byterorum fuorum me-
ilio hoc anno Pelagii caufam examinarecogeret, iplo

accufatoris partes ludinente. Sed quae hic difputata

geilaue fiut noa ingerere piacet. Huentustamen de-
ciaiauit, Orofium caufae huic, quae tota in verbo-
rum controuerfia erat pofita, imparem et Peiagio in*
genii fubrilitare atque ipla dicendi exercitatione lon«
gc inferiorem eife, quippe qui quae ab AuguAino
cupide fortalVe exceperat, operofe et rauco fermone
recanrabat.Quare loanne commotiore in ipfum red-
dito, culpam in interpretem deuoluit, et Graecum
lingua hominem de haeretico latino, haerefi item
in iatiaa ecciefia quafi domefiica ac feipfo tandem
accufatore iatino, minus idoneum iudicem cauflatu.
fuhducere fe conatus eO. Quamobrem cum ipfo
loannes Innocentii Romani mentionem intuliflef,

quem, vtpote primarium inter Latinos epifcopum,

haud inepte rem difceptaturum exifiimaret, nemini
id difpiicuit. Sed maiores erant animorum motus,
qujm qui fedari adeo faciie potuifTent, imprimis
cum Hieronymus ct Orofius caicar addidiflfent. Ne
fahium igirur Peiagium dimitterent, pa<ftum eftcuni
ciericis quibufdam, EroteetLazaro, epifcopisGaiiica-

maculam famae fuae ad-

nis a fedibus fuis puifis, qui
fperfam fimuiato pro Hieronymi atque Augullini
formulis afTedu abflergere eoque fimui proiapfae
fortunae fuae fufientacula parare cupiebant. Hi ita-

que Euiogio Caefarienfi Antifliti et PalaeAinae pri-

mati iibeilum contra Peiagium obtuierunt et Syno-
dum indici ad cognolcendam caufam pofiuia-
eius
bant. Edicitur Diofpoiim feu Liddam quae antea
vocabatur. Conucniunt quatuordecim Epifcopi.
Acci-
 Hijlorlco Littrariae Cap. V. 431

Accltus eft Pelagiu^. Sed ecce! accufatores caufam

fuam deferuerunr, vnius aegritudinem praetendentes.
Abfuit etiam Orolius. Rogatus igitur loannes Epi-

fcopns Hierofolymitanus, vt cjuae coram fe inter

Orofium et PcJagium gefta eflent narrarct; expofuit

ca, non fane honorilica Orofii commemoratione et

Gallicanis epifcopis infenfior. Recitatus efi deinde

libellus eorum et de finguiis quaefiionibus interroga-
tus Pelagius cum libere et grauiter refpondiffet , cua-
{\h qui confederant epifcopis fidem luam fic appro*
bauit, vt Hieronymo niliil reliqui faccret, quam vt
omnem ex frurtrata {\ic commotam bilem in Syno-
dum Diofpoiitanam effunderet. Auguftinus vero
hoc effugium Patrum ifiorum quidem
arripuit, vt

ftudium et in fide conlknfiam Jaudarct, fed Peiagii

verfiuia<? et verborum artificia accufaret, fpargens,

cum epifcopis iHis impofuiffe, nihilominus tamen

fe ipfum damnauiffe, aut contraria in corde feruafie*
Fortaffe accidit tunc impotentem Hieronymi
pcr
animum, cui in Pelagium et Synodi Diofpolitanae
decreta frena laxauerit^ vt amici quidam Jiuius,
quibus nin)is circa praecordia aeftuaret fanguis, tu-
multi aliquid excitarent, quem in monafierio fno
fenfiffe illum ferunt. Iple quidem Pelagius poft
haec ad amicos fuos fic lcripfit, ^^Quaiiiordecim
Epifcopofttm fcntentia definitio noftra comprohata
tfi ^ qna dixinmr^ pojjh hominm fme peccato effe et

Dei mandatafaciie cuftodireji velif. Quae Jententia

contradi^wnis os confufione perfudit et o m n e m 1 n
MALVM CONSFltlANTHM SOCIETATEM ab
inuicentfparauit. Sed haec tota pars vitac Pelagia-
nae, qtiae vexationibus haud dubie innumeris agira-
ta fuir, obfcura eft, fitjuidem plerumque iaus vido-
rem fequi profperum ac felix fcelus virtus vocari fo-
let. Mox vero, Cbi et amicis id deberi ratus, Hie-
roDYmum,
 4 3^ Bibtiothecae Palrum Latinorum

ronyiiium, qui in pecnliari dialogonim opere ipfum

infamauerat, confcriptis quaruor de libero arbirrio
libcilis confutare coepit, id quod etiam
Theodorus
Epifcopus MopsueAenus qninque libris fecit, quo-

rum etiamnum fragmenta a Mercatore exccrpta pro-

flaiit *). Interca Orofius cum nuntio rerum apud
Diofpolin geftarum etacceptis Lazari et Erotis literis

in Africam rediit. Celebratae mox Carthaginenfis

et Mileuitana Synodi, ia quibusnon quidem contra
Pelagium atqne Coeieflium aiiquid natutum efl, fed
generaiiter tantum ii erfores, quorum Peiagium at-
que Coeieriium infimuiau^rant et qui cum iis con-
iiexi videbantur, damnati (unt. Caute haec ita tra-
<^auit Auguftinus, ne fciiicet aliter ftatuendo Patres
Diofpoiitani iaederentur. Sed quod non aude-
ipfe

bat per alios cgit. Pontificis Romaui ambitionem

nouerat, quam non femel Africani fuis machinatio-
nibus fperato cum fucccflu adhibuerunt. Soiiicita-

vit ergo Innocentium iiteris, quibus gefia Synodalia

«diunda erant, vt contra eos decerneret apertius,
Nec fruflra. Celeriter refcr ipfit, fe acceptis e Pa-
•laeftina geftis Peiagium
Diofpolitanis, cognouifle,
obie&a pariim vitando partim interpretando^ partim
ad tejnpus negando tota fe obfcuritate confudiffez
quae ipfius verba totum et mente et
Auguflinumflilo

Ipirant; tandemque contra vtrumque, Peiagium

et Coeiefiium, anathema pronuntiauit (VI.Kal.Febr,

Honorio Xug. et Conflantio V.C. CofT i. e. n. 417.)

Quod imprudens Innocentii fadum quam vehemen-
ter Peiagius doluit, literae eius fignificant, quas fla-

tim, podquam ipfi inaotuiflet, ad Innocentium , vna

cum
*) Edita ex Vat Cod. qui Commonitorium Mercato-
ris complcftebatur, ab Herir. Norifio in Hift. Pe-
lag.,1. 1. cap. IX. ed. Louiin. 1700. p. 39. fq.
 Hijlorico Liierariae Cap. V. 433

cmx\ fidti fuae confejjione dedit. Sed citius ille mor-

tem obicrat. Qiiare ad Zofimum fuccelTorem eiiis

delatae, bonae caufae vidoriam pepererunt. Conftat,

quo tiiumpho Iiuec acT:a fint et qua animi laetantis
exultatione purgatos a calumniis et crimiuationibus
PeiagiumCotieniumque Africanis patribus nuntiaue-
rit, qua denique lenfuum et didlorum grauitate tur-

pia Erotis et Lazarimolimina contuderit, ipfofque

Africanos erubefcere feccrit, quod tantum aut fuis
affedibus induififfent aut perditorum hominum fu-
furrationibus praebuilTent aures. Nec obftat, quod
aduerfam tamen paulo poll fententiam in Pelagium
tulerit idem epifcopus. Certe mente alienatior non
eft redditus, quiequid ipfi metus extorferit. Ab
hoc tempore vero deficit Peiagii ipfius in his iitibus
memoria. Ferunt quidem, denuo eundem in alia
Palaefliiiae Synodo , praefide Theodoto Antioche-
•no epifcopo, iifdem accufatoribus Erote et Lazaro,
ad examen pertradum, tandem haerefeos conui-
{k\im atque Paiaefiina pulfum efle. Sed haec vnius
Mercatoris fide nituntur, tametfi is Theodoti ipfius
et Prayiii Epifcopi Hierofolymitani, [oannis fuccef-
foris, literas ad Pontificem Romanum de his gefiis
miffas in manibus habere tefiatus efi. Omnino au-
tem tot tantifque tempefiatibus iadatus et aetate infu-
per fatis proueda vix diu his fuperuixifle potefl, licet
pcnitus ignoremus, quando eti quonam in loco re-
bus humanis fubtradlus fucrit.

L Quae etiamnunc yw/7^r/5i»/ integra;

1 ) Expofitionum in epifiolar PaiiH tihri XTT^. ^. 3,Scripta.

icripti dum Romae adhuc veriaretur Pelagius. Diu

et iam inde a fae^-ulo fexto Hieronymi nomen tule-
runt. Sed Pelagiani, immo ipfius Pelagii ^Sq du-
Tom. IL Ee dum
4 34 hibliotlucat Patrim Laiinornm

dum cognitum VofT Hift. Pelag. J. I. cap. IV.

efl. v.

Enimuero vt nunc habemus, ab audlore fuo profedi

non funt, fe<i pallun et praecipue in Epiilola ad Ko-
nianos pcrCafliodorum ab iis, quae contra fldem ca-
tholicam didta viderentur, repurgati. Cf. Garner.ad
Mercat. App. ad DiflT. VI F. I. p. 367.

Demetriadem
2) Epijlola ad fcripta circiter a.

412. Hieronymi nomen quoque tulit. Sed Pelagii

efle conuincitur ex fragmentis, quae inde laudat Au-
guflinus lib. de gratia Chrifti cap. XXII. XXVII.
XXXVII. XXXVIII. XL. et in epiflola ad lulianam
Demetriadis matrem. Plura vide apud Vofll

3) Libelkis jidei ad Innocentium Papam fcr. a.

417. Nec quidem efFugere potuit, quin Hiero-

hic
iiymi crederetur, et infcribi ohni confueuit Hierony-
mi explanatio Symboli ad Damafiim.

II. Deperdita, quorum fragmenta extant:

l) Liber EvXoytoov^ quod vertit Voflius, hone'

Jlorum fermoniim de a&uali conuerfatione, Etilo-

giariim pro a^uali conuerfatione ex diuinis fcriptu-
vis libriim vocat Gennadius et pro adtuali vita li^
hrim Honorius Maflilienlis. Orofius Tejiimonio-
rum titulatione fignatum fuilTe tradit. In eo ad
Cypriani exemphim varia fententiarum capituia e
Scripturis comprehenfa fuifle, ex HieronymoetGen-
nadio difcimus. Vnde fagaciter recens fcriptor
Guii IVallius in Hifloria Paedobaptifmi Eclogarum
Jibrum legcndum coniccit. Teflimonia et frag-
menta eius praebent Hieroni/mur m Dialog. aduer-
fus PeJagianos lib. ./. vbi tituium XIV. XXI. XXXL
LXXII. LXXIII. LXXXL LXXXIII. C. CXXIIL
CXXXI. CLXIV. CLXV, citat, et j^ugujlinus contra
duas
 Hiflorico Literariae Cap.V, 495

dun~f Pelas,icinor, rpijl. l. IV. cap. VIII. et de gejlis

Pelagii cap» I — VI. quae iundim exhibentur etiam
apud Garnerium ad Mercat. J. 1.

2) Liber de Natnra^ cui oppofuit AuguAinus li-

brum de natura et gratia, in quo pluraex iis inferuiti
Garnerius in Sicilia compofitum putat, iilcertus ta-

men vtrum ipfi Pelagio an Coelefiio aut Aniano tri*

buat. Perlacobum et Timafium, iuuenes Pciagium

adfedaiires, in manus Angu/lini peruenerat, et ab
Afrjcanis epifcopis quibiifdam ad Innoccntium mif-
fus fuit. Fra^menta funt apud Garnerium dido lo-
co et Iq.

3) Liber vnitf vel etiam alter ad vidnam confo*

latorins atque exhortatorinr^ cuius memoria et frag*
menta fuperfunt apud Hieronym. diai* 3. Auguflini
de gefh Paiaefi. c. 6. et Mercator. in Commonit.
cap. 4. vnde ea coilegit Garaerius ad Mercat. difl'. h
pag. 373.

4) Epiftota ad Augiijlinunt poft Synodum Pa-

laeninam fcripta. Augiijiin, de geftis Pelag. c. 26*
Garner. p. 377-

5) Secunda epijlola ai eundem feu, vt vocat ille,

chartiUa piirgationis mifla per Carum Diadonum
pofl Synodun) Diofpolitanam. Augujtin, de geft.Pe^
tag. c. 3o.Garner. p. 379.

6) Epijlota ad amicum quendam presbyterum;

pofl Synodum Diofpoiitanam. Augujiin, de geft, Pe*
lag, c, 30. Garner. p. 379.

7) Epijiola ad InnocentiinU I. a. 417. vna cum

Synibolo fidei mifla. Augujiin. de gratia Clirijii cf*
30« fcjq. Garner. 380.

Ec a 8> Li*
 43 6 Bibliothecae Patrim Latinornm

8) Liber de libero arbiirio^ quem oppugnat

Augui^Hni liber de graiia Ctirijti ct plura liinui ex
eo leruauit cap. IV. VII. X. XVIII. XXVIII.
XXIX. XXXIX. Quac fragmenta ex libro priino,
potillimum autem tertio, iufto ordine propofuit Gar-
ner. p. 380- fq^»

III. Plane deperdita funt;

i) Libri llL de Trinitate^ quos ante Commen-

tarios in Epidolas Fauli compofuifle videtur.

Paulimim^
3) Epiftotae tres, vna ad altera ad
Conjtantiiim^ quarum Augudinus meminit in lib. de
gratia Chiiaicap. XXXIV. XXXV. et XXXVI Teitia
ad ipfum Augiiftinum fcripta fuit Oatim poft aducn-
tum Pelagii in Palaellinam, ne infalutato hofpite abi ilfe
videretur, vtretfleGarneriusoccafionem eius denotat.
Priores duas annis 405. et 406. affignari oportet.

IV. Nouiffime demum eidem adfcribere anfus

efi b.Semlerus Epijlolam ad Celantiam matronam
de ratwne pie viuendi^ fimilitudine orationis ct re-
rum tradationis indudus.

I. Expo/itiomim in Epijlolas Paiili libri

f ;. Edi- Non memini prius editos a quopiamhofceCom-

tiones.
nientarios, quam ab Erafmo in prima editione Ope-
rum Hieronymi a. 15 16. vnde pofiea femper Hie-

ronymianis operibus adhaeferunt, nec alibi, prae-

terquamin lo.Clerici Appendice Augufiiniana, recufi
funt. Quomodo autem de iifdem iufigniores Hie-
ronyrai editores meruerint exhoc indicc patebit.

1516.
 Hiflorico Liferarioe Cap» V. 437
* 1516.

opud Froben. foL

Bafileae Cornmentaria in
Epinola5> Pauii; ext. in Tomo IX, Opp. Hieronymi
afoL 151 190.— „Commentarios in omnes diui
,,rauli epifloias, in(iuit Eialmus in Praefatione huic
„Tomo pracmida, Hieronymo vendicabat Codex
5,quidam obfoletae vetufiatis, Gothicis charaderi-
„bus exaratus, ilc fane perplexis et iam prae vetu-
^riate euauidis, vt coacli iuerimus in elementario-
„ rum ordinem rurfus defcendere, et quod in iudis

5, pueiii faciunt, iitterariis apicuiis nofcitandis ope-

ram dare: fed et ii ficut proximi fuperiores, in-
digni funt iudicandi qui Hieronymo tribuantur.
Quando enim (ic incptit Hieronymus, vt hic in-
„terpres quilquis is demum fuit: quin fic balbutit,

„vt liic frequentiflime foioecilTat. Tametfi is, qui

,,gloiram (vt vocant) ordinariam confarcinauit, Hie-
^ronymi tituio nonnulia citat, quae nominatim in
,, iis commentariis comperiuntur. At hoc neuti-
„ quam fatis probauerit 1-iieronymi Stridonenfis effc,

,quod fciiicet funt iiiius nomine citata, Neque

enim lioc agebat gloiTarius ifie, fiue Rabanus fuit,

fiue aiius quilpiam, vt cuius eifent inquireret, fed

,,pro tempore quod ad rem fuam facicbat, id excer-
„pebat, Dicet hic aliquis, quid igitur hic opus jerat

„aduiterina legitimis cum excudcrentur admifcere?

„Huic refpondebimus, quod etiam in aiiis praefatio-
„nibusante diximus, nos videiicet non dodis mo-
5,do, fed et indoclis voluifle morem gerere. Si
„commentarios in Marcum omifiiremus, aut inPau-
„lum non apprelliiremus, quas fiatim imperiti tra-
„goedias cxcitalfent. Et iiabent qui funt apud He-
„liodum de primo fecundoue hominum genere,
„quod aut ilii per feipfos, aut ii praemoniti cum iu-
Ee 3 „dicio
43S Bibliothecae Patrmi Latinorum

„dicio legant: non deeft flupidis illis tertii gene.

et

„ris, apud eundcm poetam quod ampledantur, ne

„fcilicet non ilt paroemiae Jocus, fimiies habent ia-

5, bra lactlucas. Qudmc]uam in iis ipfis in Marcum

„et Paulum commentariis quaedam inuenire iicct,
„quae dodiis etiam placere pofllnt, nimirum ex Hie-
,,ronymi penu deprompta a Audiofo videiicet ali-
„quo, qui cum percurriiTet Hieronymianas lucubra-
5, tiones, in his multa fubiegerit, vt deinde fuis ad-
,,mifceret, quo verius huius fuci merito Hierony-
,,mus videri poffet. Quod fiudium oiim fuit mona-
„ chis, iis maxime, qui de famiiia funt diui Benedi-
„di, nam apud hos, vt religionis, fic etiam iitera-

„rum muitos annos(vt ita dicam) tyrannis fuit, cum

„mundus a fimpiicitate Chrifii defcifcens, beilis
„operam daret, et in barbaricam quandam feritaten),
„ contempto fapientiae fiudio, fenfim proiabercfur,
,,et erat tempus quo nihil placeret quod Hieronymi

„non eflet: haud fecns quam hodie multis nihil pro-

5, batur, nifi quod Scotum aut Tliomam fapiat.

„Tum nebuionibus quibuidam anfa fuit praefiita,

fimpiicioribus imponendi , venditabantque paiTim
pro Hieronymo naenias fuas, et cpleberrimi ian-
diflimique viri tituium nugis quamlibet nugacibus
„ praefigebant. Ceterum vt detur etiam inter mui-
„tas paleas aliquod granuium reperire, cum tantum
„fumpfit Hieronymi fcriptorum, iflos commenta-
,,rios nigro calcuio notamns, et indignos ccnfemus
„in quibus legendis fiudiofi bonas horas maie coiio-
„cent. Doc^i, quique funt naris emundae (certo
„fcimus) nobifcum facient, imperitorum et crailb-
„rum iudicium nihii moramur. " Haec Erafmi
fenrentia iniqua profec^o et a veterum etiam, quam-
quiim audori neutiquam fauentium iudiciis abhor-
rens, docflorum ab illius iude aetate hominum, qni
diii.
 Hifiorico Literariae Cup. V. 439

dlligentius ifla commcnfaria infpexeruflt, caJcuIuiu

non tulit. Neminem fugit, quanti ca faciatSimonius *),
quocum paucos iam fore exinimamus, quin eaHiero-
iiyiiiianis, iiedum AuguAinianis interpretationibus
Jonge praeferenda cenleiint. Interim propter Iianc
ipfam fummorum virorum in iudiciis repugnantiam
optandum duxerim, ne docfhim aJiquem virumin Iiac
facrarum iiterarum parte habitantem pigeat denuo
eadem excutereet imprimis inuefligare^annon fortaf^
fe affumenta aliquot viJioris pauni infint, quibus in-
eptus aliquis gloflator vel compiiator ad totius operis
contemtum Erafmum prouocauerit. Ceterum ia
id, Bafil. 1537. inueniei eodem Tomo pagg,
265 — 396.
1572.
Romae apnd Paulum Mamitiim» fol. Com-
mentarii in Epiiloias Diui Fauii; in editione 0/7/7.

Hitronyyiii Vi^oriann T. VIII. quae cum ipfa ad

manum non fit, ad paginas Aniverpienjir et Parijt-
Ufl« iaudare necelTe eft. In j^ntverpienji (b, i579-)
extat 71 ^^\l* pagg. 170—288- Jn Parif. 1643»
iod. T omo p. 16 f — 277. En vero Mariani Vi^o-
rii de iis fermunculum. (ex Praef. huius tomi):
„Commentarii in trcdecim rauii Apofloli Epiiiolas,
„Hieronymi, ipfi etiam minime funt: nam nec
nec eruditionem: quamuis in
,,eius plirafin hal)cnt,
„fronte operis Epifiolam ad Heliodorum infcriptam
„contincant: Quin potius hominis cfle Pelagiana
,Jabe commaculati compertillimum efi (ne ea tan-
„tiuii quae orthodoxa uon funt, ab haereticis potius
Ee 4 „funt

principaux Conimentateurs du NoU'

*) Hi/l. crit. des
veau Tejlanmit Rotterd. 1693. chap, XVi» pag.
236 — 246.
 "

44© Bibtiothecae Pairum Latkiortm

,,funt adiedta). Notauit hoc ante nos Ambrofins Ca-

„thiirinus Politus Coinplae Archiepifcopus, Carho-
„ iicae religioni.s alleitor: notauit et Sixtns Senenfis
,,quarto et fexto Hibiiothecae fandlae voluniine:
5,vierque errores Pelagianae haerefeos, qui eo iii

„opere inueniuntur, redarguentes. Si quis autem

„ fcire hoc concupifcat '^, liquido ex expofitiono
„quinti ad Romanoscapitisinueniet: vbiAd^ami pec-
„catum in humanum genus, non propagatione et

„traduce, fed exemplo tantum et imiratione dif-

„fundi alferit: ac Ci non contrahant, nifl qui
ilkid
„aetate adulta, et ad peccatum iam apta, Adam fce-
„leribus imitentur. Quod ipfum in interpretatione
„feptimi capitis h'quidins apparet. Enarrans eniin
„iliud, Sine lege pfccatimi erat mortmim^ ita fcri- .

„bit: Item li cum lex non efTet^peccatum mortuuni

„efl: infaniunt qui de Adam per traducem aflernnt
„ad nos venire peccatum. Quae opinio quam im-
„pia et haeretica fit, nemo Catholicoium igno-
„rat. Ego c]uid de operis audlore flatuam, certi
„habeo quod Hieronymi illud non efle
nihil: nifi
„compertiffimum efl. Edi tamen curauimus eo
,,niodo, quo antea typis mandatum circumferebatur,
„nequid priori editione dcefiet, nulla quidem fyl- *

„laba a nobis au(flum, diminutum, aut immutatum:

„Led:orum arbitrio, quid de illo exifiimare velint,
„penitus derelinquentes.

1673.
Pari/tif. fol, Huiusquidemloci et anni nulla
extat Cornmentariorum horum impreflio, fed quod
longe
*) Nec tamen in fententiam Ambrofii praeceptoris
fui, qui Pelajrii ipfius i:^^{ii hofce commcntarios
flatuerat, concedere {q fignificat Sixtus. qf. 1. IV*
p. 309. ed. Colon. 1626. 4.
 Hillorlco Literariae Cap^V, 441

Jon^e pluris valet in editionum eoruni annalibus

I o ANN I s GAR NER 1 1 ex Soc, lefu , dfjjertatie

de Scriptis Pelagii. qnae efficit caput If. Adpmdi'

cis ad Di(prtaiionem l^L de fcriptis ab hojiibus Fi'
dei pro naerfji Pelagiana viitetite Augnjiiiio^ et ha-
betur cum UperibtisM. Mercatoris P. I. p. 367. fq.
In ea vero non folum argiimentis inuincibilibus de-
monOrauit, effe hanc interpretationem eam ipfam,
quae AuguniiiO, Hieronymo et Mercatori leCta et a

Coiiiodoro inrerpolata fuerit, fed etiam, vt pateret,

quantum mutationi}. feciflet Cailiodorus, Tra^aA-
TkyiKoos ea, quae in vulgatis codicibus habentur, Caf-
fiodoro emendatore, et quae Pelagius fcripfcrat, re-
latore Mario et Augudino, oppoluit.

1684.
Fronrofurti Commentarii ia
et Lipjiae, fot.

Epiftoias Diui raulij ia Tomo IX. Opp. Hieronymi

pagg, 21S—S21.
1699.
Parijiis. foL Commentarii in Epiftolas Diui
Pauli; in Tomo V,Opp, Hieronymi ed. Martianaei
pagg 925-1106.
1700.
Antverpiae apud Petr. Mortier. fot. Pelagli
Britanni Commentarii in Epirtolas S. Pauii Apodo-
li ; Adpendice Aigu/liniana J\ Tomo XlL cd.
in
Antverpien/is Operum Auguftini pagg. 3 17 458. —
Quantum Garnerius iudicia de hoc opere promoue-
rit, iam ex titulo fcfe prodit. Sed et ipfum Clericuai
audiuilfe iuuabit. „Commentarios in Epidolas
„Pauli, inquit ^ Pelagii eiTe dudum viris dociis fub-
„oluerat, remque manifeflam fecit Garnerius. Idem
„ctiam liquebit ex notulis variis locis a nobis fubite'
Ee 5 „^i/.
 443 Eibtiothecae Patrum Latinorwn

,, ^i/, in quibus Pelagiana dogmara tani iiquido no-

„tanuis, vt les dubia nemini elle pofiit, nifi harum
rerum plane imperito. Piura etiam occurrunt in-
dicia Peiagianifmi iis, qui hofce Commeutarios
„diiigentiu.s legent. Nifi conflaret, per aliquot aeta-
„tes non fatis inteliecH^am fuilTe S. Augufiini eiufque
„ Aduerfariorum dodrinam, ita, vt muiti fe Augu-
„fiinianos efie crederent, qui Pelagii fententiam fe*

„quebantur; mirum ellet eos, qui faepius interpo-

„iarenthofce Commentarios, loca ilia, quibus Pe-
„lagii dodrina manifefla habetur, non expunxifife.
„Sed multi adeo rudes fuerunt, vt S. Auguflinum
„quidem Peiagianum facerent, et Peiagium viciflim
^Auguflinianum, eaque imperitia facf^um efi, vt

„ Peiagiauifmus manifefius corredorum manus hic

„eff\igerit. Edidimus hoc opus ex Frobenianis
„Erafmi editionibus, duntaxat nianifefla, quae re-
„nianferanr, fufiulimus. Optabamus nobis efie co-
j,
piam MS. cniulpiam Codicis, in quo efient hi
„Commentarii; praelcrtim quia textus, qui in iis
,,iiluflratur, non efl antiqua illa verfio Latina, quae

„tcmpore Pelagii obtinebat, fed ab Hieronymo

„emendata. Non poterat, fine antiquo codice, Iioc
flagitium cxfcriptorum recentiorum corrigl. Ce-
teroqui quamuis hofce Commentarios laudare no-
limus, praefertim £i cum Recentiorum laboribus
conferantur; attamen non contemnendos cfic, pro
fua breuitate, (\ conteudantur cum aiiis eiufmodi
„veterum Scriptis , exifiimamus, quare etiam inte-
„gros eos, et quales e manu audloris prodierunt,
'^
„ad nos vfquc non peruenilfe doleaius.

1743.
Veronaf. fol. Commentarii in Epifloias San-
(fli Pauli 3 iu l^onio ^L operim Hieromjmi Dumin.
l^ailar^
 Hijlorico Literariae Cop. V. 443

Vallarfii, pngg, 835 — 1 069. etedit, Venefae 1773.

4. T. XL P. Ulpr^gg- 134- 43 5- E^^i Pelagii 110-

nieii non praefixcm ell ,non negant tamen editores

Telagii clTe. (iiiin non femper verum audorem
jgnoratum fuifle raroet liiculento tertimonioyo«fj7n.f
Diaconi feu Prr.sbyteri Hlan/ionarii ^ Veronenfls
fcriptoris Saeculi XIII, ciemonllrant, qui in HiHoria
nondum eorum meminit: Vidi
edita in haec verba
ego ipfe ioannes Commfntarium PeJagii praedicfi^
Jhper EpiJIolas Paiili in qiio licet multa bme et ele^
,

ganter ixponat^ iamen fubiiliter infundit venenum

haere/is fuae, lidem obferuant praefationem illam
fidto nomine Hieronymi ad Hcliodorum diredam a
melioribus notae MSS. codicibus abefTe.

IL Epijlola ad Demetriadem virginem,

In MSS. Codicibus nunquam nifi inter Hierony.

nii epiflolas et tradatus minores reperitur. Inde efl,

quod eiufdem vetullatiseditiones, immototidempro-

pe numerct ac illius opera opufculaue. Nin)irum
in antivijnioribus i. e. epiflolarum collecn^ionitus lo-
cum Hieronymiana occupat, licet mature
inter ipfa
fatis cognitum fuerit, non Hieronymum, fed Pela-

gianum quendam aut ipfum Pelagium eius au(florein

efle; inde ab Erafmiana autem feparatim cum aliis
Hieronymo fuppofitis exfcribi confueuit. Nuper
tamen feorfim cdita efi et fingulari confilio illnflrata.
Sed vt omnibus ordo fuus confler, temporum feriei
et liic potiores defcriptiones adflringere placet.

[1467.]
[Romae apud
Vdalr. Gallum.] fol. Epifiola
ad Demetri^dem fub nomine Hieronymi inlcripta
de virginitate et vita perfcda \ intcr Epijlalas Hiero-
nt/mi
444 Lihliothecae Patriim Latinorum

nijmi editas /tne loco et anno Parte III. TrnSfatu V.

cjui inrcribitiir de flatu contineniine virginalis et pri-
1110 de virgtnibits deo dicatis. Ep. LXIX.

Praecedit ipfius Hieronymi ad eandein virginem

cpifloia, qiiae prtnia dicitur, proximec|ue l^quitur
epifiola ad hdianam Demeiriadis matreni. Trae-
fixa autem funt duo argumenta, vnum fatis proii-
xum, quod totius tradlationis vim et materiam apte
et enucleate tradit, alterum breuius de auclore, quod
totum huc transfcribcre vacat. „ Nota quod a plerif^
qiie hec epijlola dicitur non effe Hiefonytni: fed alicu-

ius PelagianiJIe eo qnod nirnis bonum nature et libe-

rnm praedicct arbitritim. Beda presbiter eam dicit
effe luliani eius haerejis feSfatoris in libro de gratia
Dei contra eundetn Iidiamm. Nos pkraque huius
qjiflole ab Angu/Iino nouinms ejje reprehenfa tan-
quam gratie Dei aduerfantia. f^nde Jufpicaiur il-

lam a pdagiano perfcriptam /icut ipfefcribit in epi^

,

flola ad lulianum (fic) Demetriadis matrem ; quam

ob hoc ipfi libello fubdtdimus. Continet tum multa
fokitnria monita: et communiter fub nomine Hiero*
njnn in exemplaribus habetur inferta ideoque et nos
iilam infcrip/imus/' Ceterum non haec ip(a editio
nobis praefto ert, fed quae ex iiia certo certius ex-
prelfa eil Bafihenjis a. 1489. vbi P, et Tr. 1. i. extat

fol. CXLIIII. Simiiiter in editione Norimbergenji

a. 1495. praefixo hoc breuiori argumento extat
Parte UI. T. K
ep. CLXXXVIII. /0/.; CCLXVL

iteni in Bafken/i a. 1497. Parte IIL Tr. V. qui

pariter de continenria virginali etc. infcribitur, ep.
XVIIl. praemiifo vtroque argumento; ncc non eo-
dem piane ioco et numeroined, Lugdunenjigi. i 5 5. i

foL ^ij^i^. b. fqq. (qui foiiorum numerus in ca nou

impicllus ceruitur.)
De
 Hiftorico Literariae Cap,V. 445

De reliqnis Romanls editionibiis cjuid affirinein

non habeo, ciiin nec ipfae, nec alia, quam probabi-

liter ex iis exprefFam dicerem, fuppetant. In ediiio»
ne zltcv^i abfqiie quam To-
annic.t loci indicio procufa,

mo I. Bibl. p. 487. defdiufimuy, haec epiftoJa non

ocurrit, fed fola ipfius Hieronymi ad Demetriadem
num. XCVI. proflat; quod neicio vtrum codicibus
an curatorum deledui fit ti ibuendum.

1470.
Moguntiae per Petr. Schoiffer. fol, max, Hie-
ronimus ad demetriadem quomodo deceat virginem
conuerfari in EpiftoHs et Tra&atibnr Hierovymi^
;

epiftola CXCVI. leu XXVI. in Dijiin&ione XII.

15 16.
Bafileae apiid Frobmiiim, foL Ad Demetria-
dem virginem de Virginitate epifioia; in Opp, Hie»
ronymi Erafmianae ed. Tomo Il./o/. 4. b 12, b. —
Erafmi Cenlura haec efl: ,. Erudita prorfus et aelo-

quens fed quani, vt nihil aliud accedat^

(fic) epijiola ,

vet fiilus palam argiiat non rjfe Hitronymi. Prae^

terea confentaneum non eft., Hieronynium ad eandan
virginem iifdem de rebiis bis fcripfjfe. Diims Au*
guflinus nonnihil fufpicari videtur ab haeretico Ptf-
lagiano quod injtnt in ea nonnulla,
confcriptam^
quae Pelagianorum dogmata refpiant^ prafertim^
ctini is Pelagius in fpijiola quadam tejietiir fefe ad
Demetriadem fcripftffe: Beda putat ej/e luliani hae-
retici. Ceterum error fubfcripiionis hinc natus eft^
quod Hieromjmus quoque fcripferit ad hanc virgi-
nem argumento non diffmili. '*•

»579-
Antverpiae apnd Chrifi, Plantin. foL Epifio-
la ad Demetriadem virginem j ia Operibus Hierony^
nijmi
446 Bibliothecae Patrwn Laiinonm

nymi cd. Marii ViSiorini h. a. et 1. iteratae Tonio

IX, pagg, I —
12. it» in Parijienji 1O43. ibidem

1684.
Francofurti et Lip/iae foL Eademj in Opp.
Hieronymi Tomo IV, pagg. 12 — 21.
1706. ^

Parijiis, Eadem; inter Opera Hieronymi

foL
cd. Martianaei Tomo V, pagg. 11 ;^o. Praefixa —
ell Erafmi Cenfura, [pfi notaiit, in quibufdamMSS,

codicibus Coeienio, in aiiis luliano eam tribui.

1742.
Veronae. joU Pelagii ad Demetriadem epirto-
la; ia Operum Hieronymi ed. Vallarjii Tomo K\.
P, II. pagg. \ — 26.

Obferuat editor, Bedae fufpicionem, qni.luliano

eam tribuit, fundari codicibus uonnuliis MSS. e cjuibus
vnum vetufiiorem Bibliothecae S. Vidioris eidem
eam aflerentem laudat. lu repetitione Veneta 1771«
4. iuuenitur eodem Tomo eadenn]ue parte pagg,
2 — 35.
1775.
Halae Magdeburgicae impenfif Car. Herm. Hem-
merde. 8. Pelagii Sancti et Eruditi Mouachi Epiflola
ad Dcmetriadem cum aliis aiiorum epiflolis. Dan.
IVhitby^ S. T. P. Trafflatus de imputatione diuina
Peccati Adami, pofleris eius vniuerfis in rcatum.
Pvecenfuit et notas addidit D. lo. Salomo
Se ML ER.
In hoc volumine praeter ea, quae titnlus laudat
comprehenduntiir 4ugi(./Nnt etAUfpii epijlola ad lu-
lianam Demetriadis matrem^ Hieronymi Epijlola
ad
 • HiHorico LiteraricieCnp.V. 447

ad Deinpiriadem de fmtanda Virginitaie^ Excerpta

ex Leonis M, Sacramentario de Conftcratione Virgi»
nnm^ Epijhla ad Ctlantiam matronam de ratiofte
pie viufndi^ qiiam, vt fupra iam notiuiimus, Pelagio
primiis viiuiicare editor flafuit; denique Excerpta ex
Aiigujlinilibro de Gratia Chrijii contra Pelagiiim et
ad Demetriadem
Coeleftinw^ <\uAe ad Pckgii Epiilolam
peninent. Horum autem opufculorum confociatio-
iie et per notas non parca'manu adfperfas illuflratio-

jie id cgit editor omni cjua valebat animi contentio-

ne, vt inuidiam, cjua Anguftinns PeJagium inuoiue-
rat, in ipfum auc^torem redundare faceret. Et fane
cum non minimum ex difcipiinae luae fludio fru-
dlum huuc percepiife fe exiflimaret Semlerus, quod
fummam chriflianae docflrinae non tam in fyAema-
t€ aliquo et formuiis doCturum cuflodiendis , quam
animo in verum numinis cuitum iuxra luculenta
Clirifli praecepta componendo contineri didicilfet,
id quod non occafione in fcriptis fuis repetit
nulla
ct inculcat; non poterat non cum vniuerfe Africanis

patribus, tum Auguftino praecipue Qi^Q infenfior,

quorum fedulitate, machinis et fcriptis id effedrum
clfe nouerat potilfimum, vt a vero difciplinae chri-
flianae fenfu ad inanes vel friuoJas etiam quaefliun-
cuias Qiiam generis humani
animos abducerentur.
pedem, perniciofiflimam vtique, quod intra vifcera
femel recepta aegrc remedia admittit, cum fuo et*

iam tempore non penitus aboiitam et exfiinc^am

fentiret, imo et fe ipfum virulentis hominum ifta
labe infedorum morfibus peti cerneret; non mirum
efi, fi ad origines iJJius defcer.dens et inde a Pelagii
iniufia tradatione memoria repetens, quot maio*
rum, improbitatis et flagitiorum caufa iJJud vnius
niaxime hominis nec valde docfli, nec vaide boni
arumcn fuiffct. ct ipfe velicmentius comHioueretur,
ct
448 BibUothecae Painm Latinoriim

et concitatiore hoc mentis afFe(^u orationem etiam

colorari pateretur. „Non inHtior, inquit^ prae
„me potius fero cile me in ea fententia, Pelagium^
,,et focios, quos iflius nominis inuidia afficere lo-
„lent, contra ius et fas, audoritate et potellate ex-
„terna opprejjof fuifle; alienos quidem ab Auguftini
„ et Africanorum theologia prouinciali, minime ve-
„roalienos a chrillianifmi vera cauffa et faiubri re-
„gula. Decreta potius Africana^ fine iure herme-
„neutico, vnice ecclefiis latinis epifcoporum vitio
„obtrufa fuifTe; ipfamque fententiam, quam eius
„temporis catholici Epifcopi nouo inliituto et coufi-
„lio fanxerunt, falfam effe^ quatenus gratiam /7rtr-

^Jicularem aliquam repeierunt, omnefque homines,

„extra ecciefiam feu focietatem chiiflianorum exter-
„nam viuentes, aeternae damnationi addixerunt, cu-
„ius trillis fententiae cauilam n peccato originaii^ ad
„omnes omnino homines tradu^o^ oblecuti latinis

„ phrafibus deriuarunt. [ntelligo quantum fit, quod

„ profiteri audeo; fed ad iliam profefforis theologiae

„prouinciam maxime pertinet, non reuereri homi-
„num audoritatem et temporum feculorumque lon-
„ gum omen metuere. Inflitui itaque, pod piu-
„rium anuDrum continuata (ludia, aSia quafi cavf
^,fae Pelagianae colligere et eruditorum hominum
„oculis fubiicere; quia fatis conflat, pauciflimos
„efl'e, etiam ex theologorum illo ordine, qui ipfa
„ iila manibufque fuis vfurparint ; con-
fcripta oculis
^,^Ci^ vt fit, (fcaeuo omine) fuperiorum diligentiae,
,,integritatiet aucloritaii/' Et paucis interiediis „Vi-
„derint iam aiii, poAquam Pelagii illam eximiam
„Epiflolamad virginem nobilem Demetriadem le-
„gerint, et Augujlini parum liberalem cenfuram,
„lufpicionemque malignam perfpexerint: ecquid
,,ipfi iiatuendum elle putent de rei vera caulfa?

„Nifi
 hijlorko LUerariae Cnp. f^.
449

„Nifi me oiiinia faJliint, nuilti iam Juculcnter iiitei-

^ligeiit, Pclngio iniuriam fa^^fam tire ab /lugiijlino;

%, nec prKCcipueplacebit gratiaf dndnae interpfCi no-

„vus, qui fit, ipfe a probitate humana non obfcure
„aiienus. Fatenrur P<?/<;^/zi aduerlarii, quod Pelagiiis

„cum fuis iauditati et eximiae clindianae pietatide-

„derit iiluilrem et Inculentam operam; abninuerunt
,,cnim ab omuibus iJiis peccatis et vitiis, non foium
^, immanibus, fedetiamab iiiis, vjuae dixit
foedis et
^Angujiinus in\{\o\ii'^ informarunt auguflam piane
j„cliri(tianifmi, quo virtutes iiumanae fuperantur,
^imagincm; optimis fcripturae facrae partibus, ad-
,,monitionibus, promiilionibus, diiigentiilime, fe-
^re per omncs diei Iioras, iegendis, repetendis,
^plailendis incubuerunt; precibus et votis Deum
^ continuis et perpetuis amplexi funt; mentem ani-
^ mumque impleuerunt quafi fcnfu et numinc DqI
^,etCluiiti; hi tamen tam feruidi chriftiani ab ^U"
Pfgujiino accufantur, (juod fint hojles et inimici Gra^
pntiae Chridi! Vinci ;enim, a tam imperitis homini.
^biis, in Sijnodis et collocjui is nec Pelagius potuit,
^.,v\tQmCoikJlius ; itaque nec facuitatem Synodi pubJi-
„ca«impetrare poruit Julianus^ jpfo AitguJiino\vQ»
^nuentc, et flatim Honorii Jeges Jlagitante aduerfus
y^hojles grntiae, — Quantum iniuriae, indignita-
tifque, pertulerunt illi veri chriflianifmi teAcs et
conleJlores! Ecquos enim hic putamus cfre Chrini
bonos et probos difcipuios? Jlugujlini iJlam par-
„tem, adutis Synedrii artibus abufam, Dei Iiono-
et

rem fimiliimis modis

.,. et infiitutis defendentem, ac
^Caiphas iile pontifex fandulus? An vero Pdagium
v^et alios ifios chrifiianos, qui faeuam impietatem
^pati non poterant, qua chrifiianae religionis Iionor
„poiluebatur. Nifi praecipue nobis placeat Augii'
^f/iini fedulitas et fcurrilitas iatina, qui difcrimen
Tom. II, Ff -^repe-
450 Bibliothecae Patrum Latinorum

5,reperit inter phrafm diici a Sptriru Sancflo, et agi;

,,inter gratiam difcendi feu dodrinae, qiiam Peia-
„gius conunendabat, vniuerfakm , et omnium ; et

,,gratiam diligendi^ quam Auguftinns decrenit «o-

^^vam, particularem, ab ecclejiae minifferio, a cleri^
^^coriim diuifis muneribus, fic vnice pendentem, vt,
„qui careat opportunitate baptifmi et facrae coenae a
„clericis tantum difpendmdorum , eum neceffe fit

,,aeternum perire» Ego vero fatis mirari non pof-

fum, tam multos viros fatis eruditos noii
inter
fuifie, qui idam AuguAini «OMi/flf/^;«, temeritatfm^

imperitiam hermmniticam fiitilitatem allegandi et

,

^^interpretandi^ non perfpicerent vniuerfam, nota-

,,rent atro calculo, defcriberent atque abiicerent lu-
,,culenter! Videtur fenfim aliquid odii vel in homi-
quamtumuis chriflianos, lo-
,,nes graece loquentes,
„cum habuifle; querebatur certe iam Bajtiinr de
„elatiore Latinorum fronte. Nec ceflerunt latini
„graecis codicibus; deriuabant ideas fuas ex latina
^Jjia interpretatione^ homines fcilicet a graecae iin-

„ guaeetecclefiaflicaeconfuetudinis peritia tamalicni,

„quam fuit tandem Africa et Italia^ feiundla a tot
„prouinciis, quae folent Orienti foli praecipue attri-

„bui.'^ Haec excerpere vifum efi, non quod dubi-

tamus, quin in recenti hominum nofirorum memo-
ria verfentur, quod quidem abunde tefiatur nouiili-
ms harum rerum in commentariis ecclefiafiicae hi-
floriae facies, {qA vt luculentifiimo exemplo declara-
remus, qui fpiritus hos artus regat, et quo ipfe cum
inPciagii, tum Augufiini et reiiquorum fcriptis il-
lufiraudis maxime inclinet. Fecimus autem tanto
libentius, quo rarior, immo vero nuila paene huius
libri in diariis eniditis extet mentio. Reouia autem,
quam in iiotis fcribendis fecutus e(i, et ad finguiorum
locorum lenfum percipiendum et ad omnem argu-
menti
 HiJIorico Litterariae Cap. V. 451

menti vim ettradationem perfpiciendam eft aptifll-

ma. Nam et variantes lecliones, quae paucae lunt,
notauit, et verborum fermonifcjue proprietatem ex-
plicauit, argumentationum vim et nexum examina-
vit, imprimis aurem, quae cum vtriufque formula
coniundla effent, quam vere aut faife, quam dextre et
aperte aut ambigue et fubdole didla lint, oftendit.
Textus cum pluribus aliis cJitionibus coliatus efl,

capitum(^ue diuifio paulo aliter ac Benedidina inAi-

tiita. Promiferat etiam operam fe daturum indici
dogmatico,] inde a TertuUiano^ Cypriano aiiifque
latinis ante l*eiagium; quo faciiius pateret, Augufti-
num fuopte ingenio et nouo Epifcoporum confiiio
difceffilTe in iiiam partem. De ceteris „Nonduni
„vero, inquit^ nos poenitet fententiae, Epijlolae^
•>"> quae inlcribi foiet ad Celantiam., aucflorem elTe
eundcm Pelagium; iicet neminemnouaefententiae
t^ teAem aut adiutorem iaudare poffimus. Ifla tan-
^dem pars ^ugujlini^ ex libro de geftis Pelagii^
„flomaciium liaud dubie excitabit iedorum; vt fa-
,5veant nodro propofito, coiiigendorum omnium
^^aoforum., tam ex AugujUno^ quam ex MarioMer*
^.catorect aliis audtoribus; vix enim pauciffimi, vel
academicis fiudiis ornandis de(l?nati, ocuiis fuis

19 ipfi vfurparunt ifios libros; qui tamen magno nu-

„ mero et calore fummo id agunt, vt ecclefiae eadem
„conluerudo dogmatica fic ad pofleros tranfmittatur,
„ vt videbatur fuperiori tempore optime liabere. Ex
„/fli//;2/V Mijfalibus pauca addidi, quae videbantar rei
„iiiuftrandae fatis bene conuenire. Pars altera im-
„ius voluminis compleOlitur Dan. IVhithyi iflum
5,librum de peccato originali et eius imputatione;
„fatis rarum, fane nofiris in terris, atque non foium
^aucloris ceieberrimi nomine, fed etiam rei ipfius,

„quam liberali ratioue excuffit, ilio momento, quod

Ff a ,,inde
 4 52 Bibliothetae Patrum Latinorum

„iiide a multis feciilis apud latinos fcriptores locum

„habuit. Itaque iiec indignum, qui inter nos plu-
„ribus innotefcat, vt diligentius examen liuius (am
„celebris argumenti promoueatur. " Infcriptus efl
egregius liber claiis Nofjjelti et,b. Gruneri nomi-
nibus.

III. Libetlus jidti ad Imocentium.

Duplex extat huius li/jflli ledio, vna, quae iiiter

Hieronymiana opera reperitur, integra ac vera, fed
lemmate; Explicatiofidei ad Damafum infcripta;
altera vero j^ugu/linianis Sermonibus de tempore im-
mifta, quam praefatiuncula ,
quafi Augurtini, ante-
cedit, interpolata, et ad fermonis popularib habitum
deilexa. Prior etiam in Caroli M.libris dc imagini^
hus fub Hieronymi nomine et in Baronii annalibus
ad 417. deprehenditur, cx Vaticanocodice, qui va-
a.

rias Zofinn papae epillolas continebat, delcripta et

fuo audlori vindicata. Ac ex co quidem, quod iu

Caroli ifto volumine adducitur, coiligi pofle vidctnr,
iam ante iAa tempora hanc opinionem iuiffe peruul-
gatam , cui accedit etiam Audoritas Codicis MS.
cuiufdam Carolo Magno iam rege, necdum Impe-
ratore, fcripti, quem a lacobo Sirmondo infpicien-
dum acceperat Launoius, qui tamen non ad illam
aetatem eum pcrtinere, fed a recentiore manu fcri-

ptum exiftimabat. h\ Coisliniano etiam veteri mf.

libro fic infcribi notat Valiarfius: Symbolum fidei a
beato Hieronymo compoftum et San&o Papae Da^
mafo ab eodem miffhm. Eninniero contrariam fen-
tentiam tuetur Launoius in pecuiiari fuper lioc fym-
boio dilTertatione, mox difertius iaudanda, argumen-
tis non fane ieuibus, fiientio nempe Conciiii Fran-
cofordienfis a DCCXCVil. in caufa Elipandi Tole-
tani
 Hijlorico Literariae Cap> V. 453

tani epifcopi et pro CathoJicae fidei traditione con-

tra haereticos allerenda adi , et ipfius CaroJi M. nec
nou Alcuini in lihris VIJ. aduerfus FeJicem VrgelJi.
tanum Epifcopum et hhris IV. contra EJipandum:
porro Agobardi Lugdunenfis eiufdem FeJicis aduer-
farii, et Hincmari Agohardi aequalis filentio.
Quod codices autem attinet et quidem illum Sirmon-
di , rccentiorcm manum eum arguere iam ante dixi-
nius. Addit vcro, iihiarium etiam et codicis com-
pofitorem fcripturae fuae vefiigia in Caroiiregno im-
prella relinquere potuifle, etianifi Caroli rcgni ae-
qualisnon fuerit; aut potuifle pofi CaroJum ia Co-
dicem fuum monumenta pJura fimul confcrre, quo*
rum vnum ad CaroJi Regis tenipus attineret, vnde
tamen non fequi conciudit, cetera monumenta eo-
dem tempore iam tum primum eflie confcripta. Im-
mo iianc profL-fTionem fidei pofl Carolum hbris de
imaginibus infcni potuifle ah eo, qui libros defcri-
beret, et munimentuu) et praefidium hoc iJiis deeiTe
aegre ferret. Ita Aabiiita fua fententia concedit ta-
inen, non diu poflCaroJiM. aetatem iiJud contigifle,
1^2m Rejjiigii^ quimedio faeculo nono vixit, Lug'
dunenjis epifcopi, teAimonium profert, qui in libro
de tribiis epijloits cap. XXXIX. vei ex codice, vel
ipfe primus Hieronymi hanc fidem appeJJat. Ab
lioc proximi funt in eadem fententia faecuJo duode-
cimo (jratiamis Magijler Smtentiarum pofi Tho»
et

mas ^ Bonannifura^ et Scholaflici reliqui. Quod

Auiinlliium attinet, nec Iiunc errorem Caroii M.
cxortum eadem ratione^demonftrat, fed
aetate iuifle
primum cfTe oflendit GuilicLnum Parifienfem au-
Clorem fiecuJi decimi tertii, qui in Jibri de peccatis
et vitiis capite X. teflimonium fuh Augufiini nomine
ex ilJa fidci profeflione arceflat , fiue vt pro Hiero-
nymo Auguflinumjper aiiquam incogitantiam acce-
Ff 3 peiit.
454 Eibliothnae Patrum Latinorum

perit, cum tunc omnes illam fidei profclTIonem ex

ficie Mcigi(iri et Gratiiini Hieronymo darent, fiue
cx codice aiiquo fermonum eius, in Cjuem iilata iam
erat \\2iQcJidn proffjjio cum fermonis exordio. Gui-
lielmum poflea, inqtiit Launoius , excepernnt aiii,

qui aiiis rebus cum vacarent, in mandatos typis Au-

gudini fermones non inqnifiuerunt, led miflb potius
in compendium fiudio, indicibus contenti id arri-
puerunt, q> od caufae et tradatibus opitularctur. Ac
hic liceat etiam eiufdem Launoii breucm difputatio-
nem, qua via ac ratione fac^lum flt, \t\i}i Jiciei pyofif-

Jio vtriquc, Hieronymo etAuguflino, fubiecHa fuerit,

inlerere. Fatetur qnidem, fciiu difficiiiimum efie et
vniulcuiuftjne coniedturis permitti debere. „ Hae
„autem, inqnit^ Hieronvmo quam inAugufimo
in
„expeditiores videntnr. Modi luppetunt numero
„ tres. Primum , fi reperta eft ccSsa-Troro^^f tunc Li-
brarius eruditicmis nonnniiius, cum in ca louinia-
ni crrores, quas Hieronymus conlutauerat, dam-
tum lcriptionem idoncam eiTe^ eamque
nari,
Hieronymi piacitis confentire perfpicerct, Iioc
,,opusiiii tribuere non dubitauit. Deinde, Ci pro-
„te(rio cum Tciagii titulo et infcriptione inuenta eft,
„tunc Librarius pietatis nonnuilius dolnit, eam, quae
jjfibi vidcbatur optima, Peiagii nomen prae fe ferre:
„odioium nomen (ufi:uiit et gloriofum aliud memo-
„ratis de caufis iubdifuit. Tum denicjue, fi Coa-
„ feillo cc\-e7ily(ja(f)og iiiata eA codici , in quo caete-
„raopera Hieronymi forent, tunc ex iila codicis
„iliius compadioneHieronymi nomcn accepit apud
„incautam pofteritatem. Quod ct aiiisTatribus noii
„rar() accidit. Ad A\]gufiinum quod pertinet, res
„p.u)lo diiTicilius atque impcritius tranfac^ c(l:
„di(Iiriiius quidcin , quia oportuit profefjioni fidci
,, concionale exordium praefigi, vt qui fidei libcllus

„reipla
 Hi/Iorico Literariae Cop. V* 455

,, relpfa fermo non

fermo videretur: imperi-
erat',

„tius vero, quia beatus Anguninus libeJlum fidei

5,generatim et per auerfionem reiecit. Et fanc
„quae iu eo de libero arbitrio ad vtrumlibet flexibili
*
„et commutabili dicuntur, pofierioribus beati Au-
,,gunini dogmatibus non omnino concordant."
Haec Launoius. Supere/l iam,vtquos ab inuenta
typographia editores hiciibelJus nadus fuerit, breui-
ter fcd more nofiro reccnfcamus.

S A E c. X V.
[1467.]

\Romae apitd Vdalr. Gatinm.] fol, Expofitio

fidei beati Hieronymi preibyteri ad Damafum pa-
pam. In cjiia haerefes plurlmas de trinitate et incar-
iiutione vbi impie fentientes damnat: petens fuam
fidem a Damafo comprobari. inter Epijlolas f OpU'
fculaHieronifmi abfque loci et anni indicio.,kd proba-
biJiter ab eo quem laudauimus typographo eodem-
que 1. et a. imprefla , Parte I. Tra5f. L EpiftolalL
Ad nvanum nobis 1489. vbi
eft iteratio Bafieenfis a.

ext.foL Vlll. Editionem hanc fequitur "Norimber*

genfs 1495. Sed in Btfieenf n. 1497. et Lugdu-
a.

nenf 1513. dee(\ haec Expofiho. Romanae

Scliweynhemii et Pannartii editiones non fuppetunt,

1470.
Mognntiae apud Petr, Sclwiffer, fol. leroni-
mns damalo exponens fidem fuam vel approban-
dam veJ corrigendam. inter Hieronijmi epi/ioias h.
cd. DifiuB. 11. Epifoia IV.

Sine ajino
et ioco. fol, Explanaclo fidei fandi iheronimi
ad damiifumj inter Epifoias et TraStatus Hiero*
rf 4 nymi
4S^ Bibliothecae Patrum Latinorum

fiyiui^ editioiiis innoiiiinatae, fed quae aetati praece-

deuti fuppar videtur. Epiftola XF',

1494.
Bn/tleae apud lo, Amerbach! fol, Auguflini
ferino de Sanda Trinitate; inter Sermones de Teni'
pore h. a. et ioco priinum cnm vaiiis aiiis colieclio-
nibus vulgatos, fernio CXCL In eadem coiledione
inferta integrae operum editioiii Erafmianaf. 1542.
Tomo X-^ pagg. 1018 — 1020. in ed. Loitan. exc.
Paris 1586. T.X.p. 347. 48- in ed. Benedi^ina
reievfta efl in Appendicem Tomi V. num. CCXXXVI.

de Jide catholiconm. IV. iuxta Antverp, defcriptio-

nein/7. 274 — 276.
Saec. XVI.
15 16.

apnd Froben. fot. Symboli explanatio

Bajileae
ad Damafuin \ in ed. Operum Hieronymi ErofwiO'
na^ TomoW.fot. 56. Erafmus nullum ex omni-
Z>.

bus omnino,quae inter HieronymiepiOolasreperiun-

tur, fymbolis iflius elfe cenfet, fed de hoc niiiil am-

piius flatuit.

1549.
(Parijlif) 13. Confeflio fidei catholicae (quam
a fanc1:is patribus accepimus et pio corde credimus)
beati Hieronymi veibis expieifa^ in Opere Caroli
Magni de imaginibus Libro, IIL cap. L Priina hu-
ius opcris editio facfla ef} h. a., loco vero occultato,
a lo. Tilio Matden/i Epifcopo, fimuiato itidem nomi-
ne El.phiti ; in qua haec confeflio Qxt2t pagg. 291
— 97. Curataeft deinde non vna defcriptio a JVIetch,
Gotdaflo et Phit. Pareo. Nouiflima efl Cliriftoph.
Aug.
 ;

Hi/torico Liierariae Cap.V, 457

Aiig. Hnmanni. Hannouerae 1751. 8- vbi Iiic libeL

lus cxtat pai^g, 259 64. Sed quod inirere, ne
vcibuiii tjuidem ad eundem monuit editor.

15 ..
Romae, fnU Explanatio fymboli adDamafum
in Op-rirus Hieronynii ed. Marii Vi^orii Tomo IX,
ip. 17. in excmplii Parijienfibus a. 1643. j?fl^. 60.

1593.
Romae. fol. Libellus fidei Pclagii ad Innocen-
tium cum epiflola tranfmiirus, in CaeJ. Baronii An-
naiib. ad.417. Zofimi Papae l;
a. Manfana
in edit.
(Lucae 1741.) Tomo VIL ««w. XXXI —
XXXVI.
pagg. 100 loi.—
Saec. XVIL
1663.

Parijiis .*.... 8. Lo, Launoii Conflantienfis,

Parifienfis Theologi, differtatio de vero audore Pro-
fellionis fidei ,
Hieronymo et Augufli-
quae.Pelagio,
no tribui folet. In ed. Operum eius Colonienji 1731«
ext. Tomo II. Parte U.pagg. 305 324. —
Quamquam ea fententia, quae Pelagio hunc fi-
dei libelium vindicat, non noua erat et huic demuin
propria , nemo tamen argumenta pro eadem omnia
lic coliegerat et explicauerat, quam ab hoc dodlifll-
mo et in hoc praelertim literarum genere exercitatif-
fimo viro, quem Auguflini de gratia haerefi nequa-
quam fauifle coniUt, fadtum efl. Difpertitur au-
tem Launoius omnem difputationem in capita XII.
Suorum primum vtrumque SymboJi textum Augu-
iniannm et Hieronymianum, fi verbis hifce venia
detur, 7fcc^ocA\rj\oof compofitum exiiibet. IL et IIL
Ff 5 nec
458 Libliothecae Patrnm Latinornm

nec Hieronymi nec Auguflini effe probat. Capitc

IV. (lifquiritur, cn relata Jidei p-'ofe[jh) anie Cavoli
M, Imperatorif tenipus beato Hirrony.no trihuta
fnerit^ quae tandtin quaefUo cap. V. et VI. fic ex-

foluitur, vt flatuatur, iion ante, fed pofl Caroli M.

tempus demum Hieronymo et Augurtino, illi citius,

huic tardius, tribui coeptam efle. Capite VU. Pela-

gii vnius efTe oftenditur. Capite IX. quacrit auclor,
an Hicronymus iibellum ilium viderit, quod negat,
feu faltem incertum efle contcudit, certum tamea
efTe ponit, Hieronymum profeflioni liuic fidei coii-
fentanea fenflfle. Perflringit porro Auguflinum,
quod circa gratiae efficaciam huc ec illuc agitetur, et

de modo tencndi et fiflendi eum praecipit. In ca-

pite X. docet Dodores, qui huicfidei profcflioni tan-
quam Hieronymi aut Augulliui multum d.cderint in
Remigio inde vfque ad
fcriptis et controucrfiis fuis a

Parifienles tlieologos, Lutheri ccnfores, fi quod res

efl, id accurate nouifTcnt, fciiicet, quod Zofimus
eandem approbauerir, et muito magis {i cpiflolam
eius ad Africanos fimui leoiffent, non minus eidem,
fed magis potius fuifle daturos. Capitis XI. argu-
mentum Auguflinum libeihmi hunc Pelagii aut
cfl,

Cocfeflii a Zofimo approbatum nec fimpliciter nec

fine diflinc^ione admififie. Caput XII. denique iii
vitimam fidei claufuiam quaedam contra recentiores
luris et TJieoiogiae antifiites, qui ex Auguflini in-
terpretatione et jedlione apudGratianumcaufaXXlV.
quacfi. 1. cap. XIV. non errandi priuilegium Roma-
iio pontiflci aflerant, obferuat. Haec fumma dif-

fcrtationis huius et finguiorum cius capitum efl, prae-

ter vnius VIII. quod nuliam aiiam ob caufam antca
praeteriiumus, quam quod fi totum huc transfcriba-
viwis^ haud paucis vtiie ilhid et iucundum fore arbi-

traremur. Sic autem fc habct iafcriptionc praemiifa:

yidc
 Hijlorico Liierariae Cap. V, 459

Vidfiiir L-:iimo\o nonnihil infertiim hidc profff-

fioni fiu libdlo fum^ poftqiiam illim Pelagiiis
obtulit Apofoliccie Sedi,

„ Vtnim libellus integer et fine vlla additione ad

5,nos peiueneiit, non inimerito dubitari potefl.

^Hnic autem mihi videntur inferta, quae fequuu-

„tur: llorum qiwque fimiliter execramur blafphe-
,,wii:)W, qui nouofetifu aferere conaniur , a tempore

fufceptae camif omnia ,

quae erant ddiatis^ in hO'
mintm d-migrafjh: ttrurjum quae erant hiimani»
fati'^ in Deum rffH tranjfifa^ vt quod nulla vn-
quam haerefis dicere aufi t.ft ^ videatur hac confii» -

ytjione vtrnque exinanita fuhflantia , deitatis Jcilicet

-„e^ iiumanitatis et a propi w ftatu in

muta^ ilitid ejje

r,ta. Qiiae ad prauam Eutychis opinionem cum

„pertincant, Peiagio cognita effe non potaerunt.
5, IlJe enim prolcllionis fldei libellum edidit fub
„finem Poutific-^tUN Innocentii primi, vel fub ini-
„tium PontiHcatUvS Zofimi, (]uem ad annnm Chrifti
„CCCCXVllI. e viuii» exceiriiTc tradunt Annales Ec-
„clcfiae. Ad annum vero Chrifii CCCCXLVIII.
5,einergere coepit infeIixEutyche.s,qni, dumaNeflo-
„ rio pofitas in Chrifto duas perfonas vehementius
„improbat, naturarum confufionem inducit. Fu-
„ turum Eutychis dogma praefagirenon potuit Pela-
„gius, cum libellnm fidei obtulit Apofiolicae Sedi:
„immo exortam fuo tempore louiani haerefim non
„adaec|ue repraelcntat. Neque enim, vt efi in li-

,5beilo, louianus fimpliciter dixit, hominem non

^polle peccare, fed vt efi apud Augufiinum, afl^e^

„ruit, liominem accepto regenerationis lauacro uoii

^poiVe peccare. Iilud perinde obferuo, quafi li-

,,bcrius ille librariorum incuria nihil hac in paite

•jdctrimenti paffus fit. Verumhacdereaihilaffirmo.
„Huic
 "

46o EihtioiJucae Patrum Latinorim

„Hulc qnoquc libello fidei, quod ad notanduiifi

„E!ipandi haercfiin atfinet, infertum exiliiino, ne
„quid libelio iiii decfTe viderctur. Q^iinam vero
^,inferuerint, an Fiaucofordienfis Concilii Patres
„aiiqui, vei alii progrellu temporis^ incompertuin
,,mihi efi:. Quod autem iibeihis fidei ante Franco-
„fordienfeConciiium non haberet verbum hoc,
aut adoptiuum: (Credimiir et in Dominum no'
Jlrtm lefum Chrijlum^ per quem creata funt
omnia^ verum Deum vnigenitum^ et verum Dei
Filium^ nonfa&um, aut adoptimm) rationes me
„tres perfuadcut. Primum, cjuia Fraucofordienlis
„Synodus libelium iiiumElipando non obiicit, cum
„multa obiiciat, quae aucfioritatis non funt tantae.
„Deinde, quia nihii obiici potuit eflicacius; rem
„enim dccidit. Tum quia Concilii Patres nou
„pofiunt accufari diiigentiae minoris. Nam ex ii-
„iorum a(ilis confiat, eos diiigentiam omnem adhi-
„buiire. Ilii^udatnm praetermiferuut nihii, quo vcl
„confutaretur haerefis vei Ecciefiafiicum dogma ex-_
„ poneretur. J^
1^73. ^^
Parijiis apud Seb, Marc^Cramolfij, fol.
Confelfio feu libeiius fidei a Peiagio ex Oriente Ro-
mam mifius ad Scdem ApoAolicam; in lo.Garnerii
diirertationibus ad Mar. Mercatorts Opcra. Dijfert.
V, quae efi de libelHsJidei editis a Pelagianis , pagg.
307—-309.
Garnerius vfus efi in hoc libello repraefentando
apographo Codicis antiqui P. Sirmondi ^ eiufdem
haud dubic, quem ab eodemcommodatum acceperat
La(uioius. Iple autcm, vt Garnerius afHrmat, fi.ia ma-
nu defcripriun cditiirus er.it, nifi cum praeuertiilet
Baiouius. Curreciiorem tamen aliquanto liaroniana
icdio-
 Hijiorico Literariae Cap. V. 461

hanc fiiam recenfioncm efle pollicetur cdi-

le<flione
tor. Trcs autem iliius partcs fccif, quarum primam

Theologicam ^ alreram, Oeconomicam^ tertiam £//«'-

cam dixit, praetefea.jue numeris fedionum XXVL
'diflinxit. Contendit eundem deinde pagg. 309 —
311. cum Coelefiii fymbolo, quod iutegrum itetn
fibi vifus eft ederc. Notas ctiam addidit, in quibus
verum fenfum vniulcuiufque tam apcrtum quam te-
dlum aperire (luduit, Flerumque enim Hierony-
mum ab eo carpi perfuafum habet et malignitafcm
ex eo non femel ei exprobrat. Nec praetermifit
quae a Launoio reccns tunc fuper eodem argumento
difputata erant, quibus plerifoue quidem calcukun et

ipfe addit, vt tamen duo iJla neget et impugnet,

quae fingulaiibus h capitibus demonflrare nilus erat»
primum , ante Caroli M. tempora nondiim fuiJJ^e
hunc libelhtm a credula aniiquitate Hieromjmo fitp^
pojitum , altcrum addiia ipfi ejfc pofmodimi nonnuU
ad Eutychis et Elipandi errores fpe^avint,
la^ qtiae
Sed argumenta fateor non omnia funt ciufmodi,
quibus Launoius (adhuc tum fuperflcs) facile cefTu-
rus fuiffet, fi phicuifTct cum Garnerio contcnderc, ct
feueriusexamen (de re Jeui) cxpec^ant ab eo, qui
aliquando omnibus Pelagii reiiquiis manum admotu-
rus fit.

Sa Ec. XVIH.
1705.

London printed L
Doivning for R. Sympfon
bij

I
etc. 8. PeJagius's Creed fent with a Letter (jrag^
meuta Htterarum) to Pope Innocent butfinding him
^^»<^^ transiated and iJlufirated by IF. IVall (Vicar
inShoreham in Kent); in eius Hiftory of Infant-
\
Baptifm.PA. cap. XIX. §. XXIX. ct XXX.p, 249—
263.
 462 Bibliothecae Patrum Lathiorum

363. Notior praeclaru5t hic liber redditus eA in Ger-

matiia, ex quo loan. Ludou, Srhlnjprus euni idio-
mate latino douauitet excudi fecit duobus itidem vo-
lumiuibus 4. Bremat 1748- "i qitljrum primo/j^,^^g.
372 — 391. iple textus liuius fymboli, adiuuda ver-
fione anglica, notis autem Wailii lafuie textui fta-

tim fubiedis, et appofitis iu imo margifie Schlofleri

animaduertionibus, exhibetur. Haeceditio huius li-

bclii iam optima cenfeii foiet.

1706.
apud Ludou. Rontland, fol, Explana-
Parijtir
tio fymboliadDamafum; in Tomo V, Operiim Hie»
ronymi ed. Martianasi /7. i 2 2. fq. Non operae pretium
duxit Martianaeus Jectoremadmonerede audore hu-
ius fymboli, immo Erafmi Ccnfuram, quam huic et
reliquis fymbolis, quae in Hieronymo occurrunt,
praemiferat, repciere fatis habuit.

1743.
Veronae. fol. Explanatio Symboli ad Dama-
fum ; in ed. Operum Vailar/iana Tomu XI. P. //.
pagg. 146 —
I 5 o in ed. Veneta ( 1 77 i ) ibid. pagg.
.

202 —
205. Praemifla efi admonitio iu(la et huic
loco apta, ex qua lupra quaedam aliegauimus.

Tantum de Pelaoio, quibus effe^flum fperamij*

id, vt fi quis tandem omnia eius Aei^xvx coliecla
et de nouo expoiita daturus fit, quam curam olun
/0. Clericuf ct nuper Semkrus voJuerunt, is habeat,
quo Jaborcm fuum fubleuari fentiat.

8.
CoELESTIVS.
i. I. Vita, Coelefiius, qua patria oriundus fuerit, incertuhi
efl* Campanum quiJam faciunt ex verfu aliquo
Piofperi,
 Hiflorico Llterariae Cap.V. 463

Profperi, quod tamen non omni dubio carer, No-

biiem natu ferunt et naturae virio eunuchum vtero
matris editum, eundem in foro aliquamdiu verfa-
tum, iuxra Meractoris iilud , quo aiiditoriatemfcho'
lajiicim fuille tradit. Poflea monaflerio fe addixit,
vnde ad parentcs fuosepiAoIasin modum JibeJlorum
tres, omni Deum dellderanti neceflarias, fcripfilTe di-
citur Gennadio. Ex quo vero cum Pelagio verfari
coepit eamqne de moribus et vita regenda praeci-
piendi rationem, quam ille fequebatur, ingrcffuseft,
difficiie dixeris* vtrum in fe inuidiam ex eo deriua-
rit, an ipfa potius prima maiorum, quibus iiie tan-

tum non apprefrus ed, caufa cxtiterit. Etenim iibe-

rioris erat fpiritus et qui lortafle non fatis caute, quae
folis vitae modcrandae praeccptis referuanda ellent,

ipfis fidei formulis aequabat, plufque de veritate eo-

rum fubriiiter difierendo, quam de vfu elfet foliicitus,

Hic fimulatquc Carthajiinem acceirifiet, quo cuni
Peiagio Ronia profedtus erat, in fufpicionem faifa-
rum opinionum incidit et vt erat cieriis Afiicanae
Ecciefiae iitigiofinimus, conrrouerfiis identidem im-
piicatus efi. Nec mora, defertur apud Aurelium et
coram Concilio, quodCarthagine tunc congregatum
erat, fifiere fe iuiTus, cx libello, quo Pauiinus qui-
dam Mediolanenfis ecclefiae Diaconus reum ipfum
fecerat, interrogatur. Septem erant capituia do-
drinae, qua in eo ofTendi quercbantur, ex quibus
minc etiam lex in ConCilii gefiis, quae Mercator
excerpfit, funt reliqua. Quae cum damnare iile
generaliter rccufafiet, alia, quod dixifiet negando,
aiia aiitcr ac a Paulino fcripra erant conflituendo in-
terpretandoue, alia faflus dubia fibi videri, et cum
po(\ varia colloquia in eadem fententia perftiti/Tet,
nec obrinere potuifl^et, vt ex oblato fidei fuae iibello
iudicaretur, damnatus et ecclefiae communione pri-

vatus
464 Bibtiothecac Patrmi Latinortm

vatus eft. A (jua fententia ad Romani pontificis ex-

amen credidit appeildndum. Sed mox ne^jleda ca-
dem apptllatione, quam ccrtuni eft Innocenfium
iion refciuilTe, Ephelum contetidit, in eaque vrbe
ad presby teri gradum 5 quem Carthagine etiam acn-
biifle dicunt, afcendit Hic qiiinquennium ferme
vixit, nempe per omne illudtempus, quo Pela^io
cum Afiicanis emiilariis et Hieronymi iufidiiv col-

ludandum fuit. Forraire autem dum hic conditu-

tus cflet a Lazaro et Erote, PaiaeAinam contendeoti-
bus, in tranfgreflu faiutatus ell. Ab hisenim Africa-
iii locum, quem Ephefi teneret, et varia fimnl cri-

niinofa, quae ex eo fe audifle fcriplefliit, iitciis pofl

Diofpoiitanam Synodum per Orofium Carthagiuem
tranfiiiiflis accepifle videntur *j. Inde a. circiter

417., non liquet qua de cauia, Conllantiuopoiim

fe contuiit, vbi acrem nadus adiierfarium praelulcm
illius vrbis Atticum, qui loannis Chryfoflomi fedcm

inuaferat, ex ipfa adeo vrbe propuiius efl, miflls ab

eodem fupcr eius nomine liceris etin Afiam et Thel-
falonicam et Carthaginem quas penes le fuiiie refla-
,

tur Marius Vlcrcator in Commonitorio. Con/lanti*

nopoii autem eiedus Romam proficifcirur, aditZo-
fimum, Innocentii in {tdQ epifcopaii (uccefl(jrem, et
quantis infidiis petatur| quorque caiumciiis prematur
apud eum conqueritur, rogam fimui, vt ea, quae ali-
ter quam oportuiflTet fedi apofloiicae de fe effent in«
culcata, nouo cxamine, ad quod oiim iam Carthagi-
ne prouocauerit, purgarentur. Libelium ctiam ob-
tulit, quo fidei fuae formuia erat condita. Accepit
Zofimus et diem cognitionis dixit. Qua cum con-
ventum

*) Sic ex iis colligimu*;, quae Coeleftius coram Zo-

fimo d<e Erote et Lozaro profefi^tH erat, verbis
mox ex epiilola Komani epifcopi adducendis.
 Hljlorlco Literariae Cop, V. 465

ventiim eflet in Diui Clementis Bafilica et intromifTo

CocieAio liber eius recitatus eiret de iinguii^, quae
fcripferat, vtrum corde an iabiis ioquerefur, eum
cxplorauit. Lecftae porro Erotis et Lazari iiterae,
caedem Iiaud dubie,t|uas ex Paiaenina iili |Orofio
Carthaginem tranlterendas dederant, quaeque ab
Atricanis vna cum aciis Synodi a. 415. tranhuiirae
crant. Sed cum dehinc interrogarctur, alTeruit,

nullum fibi de taiibus contentionibus vnquam cum

iilis fuille fermonem; nec ante fibi ([uam de fe fcri-

berent, vifu fuifiTe compertos. Lazarum fane in

tranfitu cognitum, Erotem vero etiam faiiffadione
interpofira, quod ftcus de ignoto abfentc fenfifTet,

cum gratia recefliife. Recognitus etiam Pauiini ii-

beilus et ada Concilii Carthaginienfis 412. quo a.

prifiuim ex iilo damnatus Et ad

iuerat Coeieflius.
iilum quidem examinatus et omnia ac fingula quae
tum in eo obieda efTent tum fama fpargerentur da-
mnare iuffus, facere illud vifus efi Zofimo, fed noa
ita apertis verbis, vt non Pauiino de fincera eius

mente dubitare licuiiret. Ablolutus efl tamen pleno

iudicio , cxclufi a communione ecclefiae Eros et
Lazarus, non ob has foium in Cocleflium fparfasabf-
H

que lundamine criminationes, (ed ob omnem vitae

eorum turpirudincm. Ipfum autem Coelefiium et
quicunque eo temporc ex diuerfis regionibus aderant
facerdotes admonuit Zofimus, vt hifce tendiculis
quaeflionum et ineptis certaminibus abflinerent, do-
cens, ens non aedificare fed dejlrmve et ex illa curio-
Jitatis contagione profluere , djt^n vnufquifqiie ingmio
fuo et intemveranti eloqumtia fii fcripiura abutatur^
Vnde, tnagnorum etiam virorum nonnniinuam cum
ipfir au&oribus fripto periclitentur pojl permultani'

temporumferiem interpre.tantis arbitrio. Atcjue his

Omnibus et multis taiibus a /ofimo ad- Africaiuxs'
Tom. //. Gg transfcri-
 466 Bihliothtcae Patrum Laiinorum

quod cum Coele-

transfcriptis iifque rcprehenfis,
flium praefentem habuiflTent, hquido tameu uihil
iudicatum ilt, ct ob feruorem fidei deinde minus
faciles perditorum hominum^ quorum nec in vita

commendatio, nec in iiteris tantum pondus fuerit,

vt aucloritatem teflimonii mererentur, inlufurratio-

nibus fe pracbuerint. Q^iam fuam feiitcntiam his
verbis fignificat: J/^nde in praefenti canfa nihil prae»
cox immaturumque cenfiiimur^ fed innotefcere fan&i*
iati veflraefupf.r abfoluta Coeleftii Jide nofirum ex'
amen: ciii ettam prior libellus ab eo intra yJfricam
datus iefimonio apud vof fjfe debuiffet , ne in explo-
ratis famaque ia&atis tam facile crederetur, Qiiare
intra fecundum menfem aut veniant^ qui praefenttm
redarguant aliter fentire quam libellis et profjjione
contexuit^ aut nihilpojl haec tam aperta et manife-
fia^ quae proiulit^ dubii fan^itas veftra refedifje cog-
fiofcat, Denique per eundem iegatum , cui haec
gefia cum Coeleflio Cartliaginem perferenda Aq^q-
rat, arceiH etiam ad iudicium fuum iufllt Paulum
Diaconum eo nomine, vt probaret, fe iuris aliqua

fpccie nec caiumniofe horum omnium, quae da-

innare fe coram eo profelTus erat, Coelefiium infi-

mulafle; quippe quod adfuum iam iudicium exCoe-

leftiiprouocatione pertinere exiftimabat. Sed ne-
que Africani epifcopi, qui primam ia Coei«flium
poenam fanxerant et pofiea Innocentio audores fue-
rant, vt vtrumque Coeleflium et Peiagium damnarct,
receptis his et fecundis Zofimi, quas paulo pofi fuper
Peiagio ad eos dedit, fimilis argumenti iiteris conui-
di lunt, nec Paulinus iuirui paruit. Hic euim noa
capere fefe fimulauit Zofimum , quippe qui ad iudi-
cium pofcat quem ipfe approbatis ab eo in iibello
fcriptis abfoluerit. Illi autein econciho, quod me-
dio lanuarii a. 418. inchoatum et antc niedium Fe-
bruurii
 :

Hiftorlco Literariae Cap,V. 467

bruarii abfolutum eft, refcripfcrunt, fe in fententia a

praedccei]ore eius Jafa pcrliAere, nec nouuni port
Innocentiuni in hac re pafTuros iudicem. Tantum
abernt, vt obteflationeni de prorogando, quem liti-
gantibus conflituifTet, termino interpofuiifent, cjuam
beiie fibi fingit Manliui *). Metuentcs tamen ne
laetiora breui ex Epifcopi Romani abfoJutione in-
crementa Coeleftii PeJagiique fortuna caperet, auxi-
lium ab impcrii potentia pofluJarunt. Non obfcure
enim ex Auguftini in VaJerium Comitem ftudio in-
teJJigitur, cjuod paulo poft TeJagiani cjuoque con-
Gg 2 quefli

*) Duo nimirum liuius prioris Synodi Africanae

Epifcolae capita fuifie ex refponforia Zofimi colJe-
git Manfius in Conc. T. IV. p. 375. vnum,quo
grauiter expoflulauerint aduerfus Zofimum, quod
poflhabito et Africanae Ecclefiae et Romanae per
Innocentium iutUcio, quo finita fuilfet Coeleflii
caufa, ad nouum eam examen reuocafTet. Ad
quod refte fpeftare exiftimat priuilegiorum apo-
fedis commendationem, quae totam fere
fl-olicae
Zofimi implet epiftolam fecundum , obteflatio-
:

nem, qua \utev\io^\t^ futim fibi ius feruari ^oftulaf-

fent ^ et vt nihil de fententia in vtrumque illum pro^
lata immutaretur, faltem donec vnum e fuis Ro-
mam mijij/ent cum idoneis caufae inftrumentis , qui-
bus haereticorum artes aperirentur docereturque
,

quam legitime et canonice damnati effent. Atque

haec quidem egiffe eos vult, quod intellexiffent ex
epiftola 2ofimi eiim ad Pelagium Coeleftiumque ab-
foluendus feftinare, nifi accnjatores Romam accurre-
rent et fuae accufationis Capita probarent, Sed in
his nulla veri fpecies. Nam qui iudicem omnino
recufabant, non poterant de die follicitari. Quod
autem ad Zofimi verba attinet, quibus fignificat
fe leiaiseorum literis in eo reliqittffe llatu, vt illa
quae ab ipfis adfe mifja effet obtejtatio reinaneret
iiaec ipfa callide abeo ita conccpta efle nofcuntur^
ne fcilicet ab iis fe reie^tum eiie vltro fateretiir.
468 Bibliothecae Patrmn Latinoriim

queAi fuiit, nec ipfe Auguflinus diflimulauit, adlum

effe illius llagitatioiie et Valeiii iariantia, vt Hono-
rius lege a» 418. tiie 30. Apriiis promulgata Coele-
nium et Pelagium Roma, (i modo ibi agerent, et
toto imperio pelli, eorumqiie fedatores apud ma-
ijiiiraius deferri et (Imili poena mulcftari iuberet.

Quo Zofimus ouoque ad iirtperatoris volunta-

fadlo
tem fe compoluit et cum denuo Coeledium ad exa-
men poliulairet, nec ilie tamen (vrbe extrufus) com-
paruiiTet, fententiam contra eum pronuntiauit et ce-

Tra^oria ab omnibus per Orientem et Oc-

lebri iila
cidentem epifcopis hanc damnationem fubfcribi fe-
cit. Quorfum autcm le conucrterit Coelenius poft
imperialem hanc fententiam et pontificis decretum
non liquet. Sed epifiolam ex feceiru fuo ad amicos
fuos et fequaces Romae commorantes tunc dediife
putant *), qua reliquos clericos praeuaricationis ac-
cufauerit, quod terrore iuifionis imperialis a fenten-
tia, quam prioribus gefiis vciuti catholicam fecuti
fuifient, recefiifient. Ex quo videtur eifici, eum
Italia non exceifiile et pofimoJum Romam etiam

rediifie, fiquidem ConOantfus Imperator a. 43i.ad

Voiufianum P. V. decretum mifit, quo CoeUftiim
tnagis atqiie magis ex vrbe pelli mandauit et negli-
gentiae in exequeudo ofiicio capitaiem poenam ml-
natiis efi. Nihiiominus pofiea etiam, iicet non de-
efient iteratae Imperatorum in Peiagiani etCoeiefiia-
ni dogmatis errorem minne, Cociefiius Romae ver-
fatus fuilTe videtur, fi verum efi, quod Profper nar-
rat, eum a Coelfjiino papa guaji non difciijo Jiego-
tio aiidientiam pojliilajfe^ illim vero totius Italiae
finibus

*) Garner. ad Merrat. P. T. p. 142. ex quo reliqua

etiam de Coe!ef>ii rebus teliimouiu nos petiille ie-
mei hic moiiemus.
 Hifiorico Literanae Cap.V, 469

Jinibttf exfyudi itiffijfe feii, vt clicendum fuiffet^ Prae-

fedi Vrbi.^ oflicium contra eum implorafle. Quod
anno 426. Garnerius eodemcjue anno ten-
affignat,
tatum ab eo vuit Sifinnium, Attici in fede CouAanti-
nopolirana fuccefforem, irrito conatu quidem, fed
qui non deterruerit, quo minus de Neflorio Sifinnii
a. 4^8. fuccclTore et gratia apud imperatorem valen-
te fpem laetiorem caperet. Quantum in hoc lucri
fev-erit {Ci modo fecit aliquid ab homine, qui fibi
ipfi femper metuebat, dum pro Pelagianis epifco-
et

pis et Coeie/lio ad Romanum epifcopnm fcriberet,

in Ecciefia Confiantinopoiitana contra Coeieftii er-
rorem de peccato originali fermones habebat, qui
a Mario Mercatore in iatinnm conuerfi etiamnunc
fupeifunt); certe non diu eo frui contigit. ]>reui
enim et hic aiter Orofius i. e. Patrum Africanorum
aut Augudini folius emilfarius adfuit Mcirliis Merca-
tor^ qui obiato ecciefiae Confiantinopolitanae nec
non iaicis permuitis fpedlatis viris et ipfi Theodofio
Impcratoii Commoniiorio^ inclinantem iiunc in par-
tes Pelagianorum non modo cohibuit, fed in con-
trarium adeo impuiit et perfecit, vt tam Coeieftius,
quam alii dodlrinae ipfius aflcrtores, de vrbe Conflan-
tinopoiitana pellerentur, de qua re Neftorii confoia"
toria ad Coeiefiium extat epiftoia. Semei et iterum
poAhaec in temporis iliius gefiis, nempein adisCon-
cilii Romani 430. eius fit
a. mentio, fed quam diu
his fuperfuerit, quoue in loco deceflerit, penitusigno-
ratur. Quapropter in vtrumque Peiagium et Coeie-
Aium conuenire iiiud Mofis: Dffctndentnt viui in
infernim operti humo , et perierunt de medio mtdti»
tudinify pro fingulari quo regebatur diuini fpiritus
gratia exifiimat Garnerius!

Gg 3 Scri-
 47^ Bibtiothecae Patvum Latinorum

}.2.Scriptj. Sciipferat Coelenius iuuenis adhuc de monafte-

rio, vL)itunceratconnitutu5,ad;parentes^/?i/?o/o/ ///.

in modum libellorum^ quarum pietatem quidem et

affedum laudat Gennadius, argumentum tamen non

denotat apertius: tametfi fueiunt, qui ifta Gennadii
verba ^^ wiowfl/^^-f/o argumenti, non loci vnde fcri-

pferit declarationem continere exiAimarent, inter

quos Garnerius etiam, fcd nulla veri fpecie. Fro-
ximum tempore huic faciunt Librum contra tradu^
cem peccati^ fcriptum antequam Pelagius iple com-
inentarios in epiftolas Pauliconficeretiuxta audlorem
Praedefiinati j cui tamen repugnat, quod Coeledius
a Pelagio fua accepifle creditur. Hnnc fecutus vide-
tur Liber ^ciiius nomen quidem non confiat, fed ca-
pitnla I. III. V. VI. VII. X. XII. et XIII. memorantur
in iibro Auguflini de geftis Palaeftinis cap. 13. 14.
et I 8. Porro eidem tribuit, licet dubitanter, Augufii.
nus Definiiiones fiue Ratiocinationes ^ quibns cx Si-
cilia fibi mifiis refpondet in libro de Perf, iufiitiae.

Duos praeter haec libeltos fidei^ alterum, Carthagine

cum accufaretur a Paulino, alterum Romae, Zofi-
mo Denique fupra quoque iam
obiatos uouimus.
mentionem iniecimus Epifiolae adfuos Romae exi-
ftentes^ fcriptae poAeaqnam ex vrbe effet extrufus.
Ad Ncfiorium quoque poH: depnifionem ex vrbe
Confiantinopolitana jiteras dedifle videtur, ad quas
refponforiae illius pertinent, Sunt qui ipfi quoque
tribuunt duas epiflotas inter Hieronymianas vulgari
foJitas, aJteram de fitio frugi ettuxuriofo^ altenim
defcientia diuinae tegis, Sed quanquam Pelagiani
hominis ilJas effe fatetur Garnerius ob dogmata;
flilum tamen et orationis modum a Coeieftii didio-
ne abhorrere cenfet.
lam ex hifce omnibus, quorum memoria certa
cft, Cocleftii fcriptis nihil ad nos integrum plane
per-
 Hijtoruo Literariae Cap, Vf 471

peruenlfle vulgo exiftimant. Si Garnerio autem

fideinhabemus, dno omnino integra reftant: Lf-
hruvn nempe ratiocinaiiomim totum in AuguHini
relponfione contineri cenfet; Lihellum ^dei ip(e Cibi
primus detexiile atque reftituifTe videri voluit, de
qno itaque in fecjuenti paragrapho nobis ali(jua di*
cenda reftant.

1673.
Parifiif. fol Libellus Fidei Zozimo Papae ob- ^. ;, EdiV
latus a CoeJefiio Pelagii difcipulo; in Garnerii J9/yitiones.

fertatione V. ad Marii Mercatorif Opera^ quae in-

fcribitur de LibelUsJidei editis a Pelagianis» Parte
I. Opp. pagg- 3 1 3— 3 1 9'
Creditum efl in hunc vfque diem, inquit Garne»
rius ^ ab ipfis etiam eruditis, CoeJeAianae confeilio-
nis nihii praeter finem ab Augufiino reJatum reflare
Qib. de pecc, orig, c. 5» 6. et 23.) Totam haberi pu-
to apud eundem Auguflinura, fed fugiile fenfum
idcirco, quod cum duas in partes diuifa fit, diflitil-
quelocis fparfa, maior vix potuerit ab oculis, quo-
dam mentis praeiudicio quafi fafcinatis, dignofci.
Nam cum pars illa nihil dilferat a Sermone 190.
(immo CXCI.) inter Auguftinianos de tempore, fi

modo initium refecetur, quod appofuit quifquis au-

fus ci^ ex Confcillone haeretici efiingere catholici
tradatum, credita efl pertinere ad PeJagium, cum
reipfa fit CoeJcilii, quia multum fimiiitudinis cum
PeJagii JibeJlo praeferebat. quod dico,
Id vero,
apcrte conilabit, fi pars minor ad maiorem acceife-
rit: exifiet enim acceiTu continuus quidam atque in»
teger libeJJus, et quidem, cuiufinodi indicatur a
ilJe

Zofimo atque Angnfiino. Sunt autem tefles iJh' duo

necJeues, necdubii, fiquidem JibeJJum non ocuJis
tanium viderunt obiter, fed mente ad finguJas paene
Gg 4 fyllabas
 1
^y2 Bibliothecae Patrum Latinorum

fyliabas attenta excuircrunt. Colligit deinde ex iit

deni ea, quae tam de fingulis dugiuatis quam toto
habitu att-juc didione, maxime quoad difleren-
tiam inter vtrumque Pelagii et CocleAii li-

bellum animaduerla ellent: ex quibus fex inGgnio-

rcs fcre Coclefliani libeili notas extorquet, nempe

eJJ} enm in omnibiis fere Jimilem Pelagii Jidei; in
paitcif differre; quae/liones continere alienas de Tri"
nitate^ aliifque^ ai refurre&ionem vfque carnis; ne^
•fc'tr
gfl^*^ aperte peccatum originnle; admitteretamen in-

fantes baptizari in rmiffionem peccatorum ; fuaque

omniafedi apojlolicae fubiicere : eafque ei ipfi iibeiio,

quem pro Coeiefliano venditat, conuenire, confeflio-

nibus ambabus tsoc^ocKMKoos propofitis oflendere
conatus ell. Non muitorum tamen piaufus tulit
Garnerius, plerifque exifl;imantibus, eum ingeniofe
magis quam fide explorata momenta ifla, quibus ab
inuicem diflinguaritur iiii fidei libeiii, pofuilTe, nec
minus interpretando et ad fententiam fuam accom-
modando vtroque ingenio induififle; quin et infe-
ruifle quaedam non optima fide. Ego vero temere
non (pernendum huius docfli aeque ac feduii viri
acumen duxerim, quippe cui, etiamfi non ab omni j

partis fludio iibero, pius tamen debet vniuerfa Pela-

gianorum hifloria, quam reliquis fummorum virorufn
libris omnibus.

Fragmenta reliqua Hbrorum Coeleflii, quae vel

fparfim in Auguflini operibus extant, vei, vt de ra*
iiocinatiqnum iibro Garnerius affirmat, in vno iiiius

opere ita coiicda fuperlunt, vt totus prope, fi quis

ei hanc operam accommodare vciit, repraefentari
poflit, uoudum dodi aiicuius diiigentiam exper-
ta fuiit.

9. An-
 HiHovico Literariae Cap, V. 473

9-

Annianvs Diaconvs Celedensis.

Qni iti Norifii Hijloria Pelqgiana Libri primi ^.i.Vita.

caput XIX. pericgerit, faciie fibi^pcrfuadeat, copio*

fam Auniani Iiuius in veterum monumenris fupereiTe
mcmoriam. NiliiioiDiuus quaecunque certo lcian-
tur, (juaeue recentiores Peiagianarum rerum fcri-

ptores, quorum ntmo non intenfo in ilios animo

fertur, pleriquc autem vbere diuinandi vena poiient,
coniec^lura eiicere laborarunt, nituntur vnico
loco Hicronymi in Epiflola ad Aiypium et

Auguflinum, qui fic fe liabet: Qitaeritis , vtrum

refcripftrim contra libros Anniani pfeiidodiaconi
Celedenfis^ qui copio/fj/ime jjafcitur ^ vt alienae blas-
phemiae verba fritiola fiibminiflret : fciatis me ipfos
libros in fchedulis miffos a fan^o fratre Eufebio
presbytero fifcepiffe ^ non ante multim temporis^ et
exinde , vel ingruentibus morbis^ vel dormitione fan^
Bae et venerabilis filiae vejlrae Eufiochii^ ita doluiffe^
vi propemodutn contfmnendos putarem. In eodem
enim luio haeftat^ et exceptis verbis tinnuUs , atqiie
emendicatis^ nihil aliud loquiturl Tanun multim
eginms^ vt dttm epiftolae meae refpondere conatur^
apertius fe prodtret^ et blafphemias fuas omnibus
patefaceret. Qiiicquid enim in illa miferabili Synodo
Diofpolitana dixiffn f ''-^
denegat ^ in hoc opere pro-
fitetur ^ nec grande ejl ineptijfimis naeniis refponde*
re. Si antem Dominus vitam tribiierit , et notario'
rum habuerimus copiam^ paucis lucubrationibus re-
fpondebimus, non vt conuincamus haerefim emortuaniy
fedvt imperitiam atque blafphemtam eiiis nojlris fer»
monibus confutemus. Meliufque hocfaceretfantli'
Gg 5 ias

*) Vocem Pelagius hic excidiHe putat Garnerius.

 474 BibHothecae Patrtim Latlnorum

tas veftra , ne compdlaumr contra haerelicum nojlra

' iaudare, lam qiii Hieronymi ingenium penitius
iiouit, non vulgari cautione opus ciTe intelliget, Ci
hnic fundamento aiiquid fupernrucre velit. Tela-
gianum quendam, qui aduerfus ipfumcalamumnrin*
xerat, Latinum hominem, et Diaconum munerc
fignificat. Atque haecfere funt, quae Anniano iUi,
audori interpretationis quarundam homiliarum lo-
annis Chryfoftomi, ex amufli conueuiunt *), vt in
hoc quidem vix errauerit, qui vnam eandemque
perfonam intcrpretis atque Diaconi Celedenfis putet.
Sed vt locum ipfum ct ecciefiam, vnde nomen illud
profecflum fit, ignoramus, fic reiiqua omnia, quae
vei Garnerius vci Norifius ad eundem transtulerunt,
iion expiorata fed ingeniofe ficfla funt.

j. a.Scnpta. Vertit Annianus de graeco complures loannif

Ckryfojlomi homilias ^ ex quibus nunc aperte fuper-
funt i) Homiliae VlLin Matthaeim,qJ Homi*
liae Vll, de taiidibiif Panli.
3) Homilia ad Neo^
phytos, Monet autem Garnerius, ip.tcr Homiiias
Chryfofiomi quarum antiquus interpres ignotus di*
,

ci folet, pluresefle, fi non fere omnes, quae fine

temeritatis vitio pollint tribui Anniano, duabus prae-
fertim dc caufis; altera, quod fimili latinitate cum
lis, quae indubitatum interpretem habent Annianum,
videantur donatae; altera, quod eiuspaene fint argu-

menti, quod licet in bonum fenfum a catliolicis tra-

(flum fit, a l^eiagianis tamen detorqueri confueuerit

in fnae haerefis patrocinium. Quodrede illum ccn-
fuifle pofiea Montefalco probauit. Ipfius porro funt
Epijlo^

*) Diaconiim fuilTe ex eo concludit Garnerius, quod

Oronriuni ct Eunngelum non Fratres \ci Compres*
byteros fcd Patres vocaucrit.
 — ;

HiJIorico Literariae Cap.V» 475

Epiftolae diiaf^ aliera HomiliisVII. de laudibusPau-

. li prat-fixa «</ Eiicinge.lum Presbytertm Pelagianim
Orontio Epifcopo, eidemque ob Pelagii
aitera^ «qua
haervilm Iraiia eiedo et in Synodo Ephefina damna-
to, Homiiiarum in Mattliaeum tradationem in-
fcripfit.

Intercidit Liher adnerfiis Hieronymi Epiftolam

ad Cteftphontem^ cuius flt apud Hieronymum mentio
in Epilloia XCVIII. iuxta ed. Rom.
Tribuit eidem Epiftolam ad Demeiriadem vir-
gincm Garnerius nuiia probabiii ratione, fed vagfs
conicduriN, ex ailaro loco Hieronymi dudus. Ean-
dem tamen aiibi inter Pelagii fcripta recenfuit.

Improbus hic iabor foret, onmes Chryfoftomi ^.9. Edj-

editiones cum latlnas tum graecoiatinas , in quibus*io"^s,
haec Anniani verfio extet, inquirere et recenfere*
Satis erit vnam atque aiteram , quae nobis ipfis prae-

flo fuit, indicalTe. Sed Montefalconis nouiflimi

editoris iudicium nobis curae fit.

I. Homiliae VU. de laudibus Pauli cum epijlola

fl(/ Euangelum exrant in Operib, Ven. Btdae. Baf

1563. Tomo VI. a col, 1 134. et ed. Colon. y^gripp.
1612. Tomo VI. coL 823 ; in SauiHi ed. Operum
Jo, Chryfojiomi. Etonae 1612. Tomo VIIL pagg,
33 — 57. ed. Morell. (ruius fex priores Tomi pro-
dierunt Parifiis aba. 1609 1624.) Tomo V, pagg,
572 — 617. item in cditione Sermonum LXXI. lo.
Cliryfoflomi de diuerjis noui Tejiamenti locis per
Frontonem Ducaeum Lut. Parif 161 6, fol. Sermo
—
XXXIX XLV.pagg. 571 —624. denique in nouif-
fiiYi^ Montefalconis Tomo (Parif 17 18.) P^^gg-
II.

475 512. Montefalco porro de Annioni verjione

iudicat, eam nec ineiegantem ejfe^ nec accuratioue
cajere ;
 6

47 Bibliothecae Patrtim Latinovum

careve: \\\\\x\o Jateor^ inquit, me in paucor prifcas

illins vetnjiatis incidijj}, qiii diligentius verttrmt.
In nonniillis tamm locis fenfiuu non efl afjecuiur
Anianiu ; qiwd vbi accidit^ iniv.ari^ine ^ vcrafubfli'
tnia interpreiationey monere non neglexi, Neque
vfpiam deprehendi illum ^ vf pelagianae faueret hae-
reji-, ftnjum alio deiorfjfe. Piaemiira ert Epijlola
ad Eiiangelum, Eaadem etiam Colomefiim ad Cai«
ccm Epijlolae Clemeniis Romani pag. 364. recudi
ciirafle ex Fabricio (Bibl. ined. et inflmae Latinitatis)
didici: namiam editio ad manum non efl:. Ibi
ipPa

autem iuxta quam in Bedae editione Colonienji a.

1612. et Montefalcouiana integriorem hanc epiflo-
lam legi, quam aiibi, ab eodem obferuatum eft.

Inter Codices Bibl. Regiae Parif e(l iiber MS.

mtmbranaceus faecuii fere XI V". qui oiim ad Coibcr-
tinam lupellcciilem pertinuit, Tomo lU. num.
2155. item aiius 2664. faecuii XV. in quibus ifke
HomiiiaeCIiryfodomiab Anniano conuerfae cxtant,
qui an a Montefaicone confuiti fueiinr, fi modo tan-
ti funt, nefcio.

Sermo ad Neophytos^ cuius graeca defideran-

II.

tur primum,ni faiior, editus efl in editione Morellia»

na Tomo II.

In Sauiliana deefi, nec in Montefalconiana^

quam diiigenter eius caufa enoiuimus, reperire potui.

III, Sermones in Matthaeum XXVL priores ex

vcrfione Aiiniaui vna cum epiftoia ad Orontium ex-
tiut in cd. Morelliana (cuius fex pofteriores Tonii
fumtibus Morcllii Heidcibergae ab a. 1591 — 1603.
excufi funt) Totno VlL ab initio; item in Lafina^
quae iuxta Lugdunenfdin Awjfelodami fumtibus Mar^
ci Huguetan 1637. prodiit. Tomo IL ab init, At ia
MontC'

o
 ^

Hijlorico Literariae Cap. V. 477

Monttfalconiana Tomo VIL (Parif. 1727.) nonnifi

oBo priorcs excufi lunt in inferiori paginae ora,
pagg, I — 129. Epijiola ad Oronfiim fola ad cal-

cem Prolegomenorum defcripta ell. Caufa vero,

cur non plus quam 0^0 rccudi curauerit, ea fuit,
quod ipfe nouam et continuani verHonem adornare
coiiAituerat, quae tam ab Anniani,quam Georgii
Trapezuntii macuiis et aberrationibus eifct repurga-
ta. Nam de harum homiliarum interpretationenoii
tam honorifice ac de fuperiori fentit, vt patet ex iif-

dem Prolegomenis tamdeambitu, (juam in-

§. i. vbi
doie iilius fic difputat: ,, Quaeritur, vtrum Anianus
„Homilias omnes Chryfoflomi in Matthaeum lati-
„ne conuerrerit, an oclo tantum illas, cjuae in editis
„comparcnt; vcl plurc.<^- qufdem , fcd non vniuerfas.
Fateor quidem me olim dubitauifle, an Homilias
iUas omnes, an partem illarum tantum, Anianus
Verum re accuratius perpenfa, illum
transtulerit.

,,omnes omnino Chryfunomi Hon^ilius in Mat-

„thaeum Latine conuertifre, ni fallor, deprehendi.
jjSane ille Orontium mox eden-
ipfe in epiftola ad
da, fe totum Homiliarum in Matthaeum iibruni

Lafine reddidiffc non obfcure innuit. Nam poH:'

quam initio dixerat: liibes mim^ Beatijftme
„1;/ Commtntarium JanSti loannis Con/IanfinopoH-
^^tani epifcopi^ qiiem in Matthato Eiiangdijta nona*
^^ginta etvno libro explicuit^ in Latinnm linguam
„ fermone transfttnciam.
qtio pojftm Qtiod viinam
^Jam a nohis commode fieri pojjit ^ qitam a te et vp-
^.portune et vtiliter imperatur ; fic, inquam, orfus,
„pofiquam fe totas nonaginta et vnam Homilias
„transferre iuflum efle declarauit; fe totum comple-
„vilTe in fine epiflolae fignificat his verbis: Hmic
^Jigitur ftfatis minorem fe in Latino apjjarere feci^
y^non tam milii Domine venerabilu^ quam iibi impU'
^^tarn
 478 Bibliothecae Patriim Latinorum

^^tare debes^ qui me ad eum transferendum tanto et

y^aiiSioritatis imptrio^ et blandmento caritatis hor^

^^tatus es ^ vt illi aliquid^ immo vero plurimum de

honore dumtaxat Jiyli auferre malkni^ quam cvimen
in te diutius rtcujando committere. Sam pro qua-
„ licunque hac mea opera afnpltffimum orationum rua'
^,rum munus repofco etc. Quid aliud dixit initio,
„qiiam fe iufTum elFe nonaginta et vnam Homiiias
5,ChryfoAomi Latine conuertere? Certe fi partem
,,tantum Honiiliarum transruiiirer, annon id didu-
„rus erat in fine? an fe librum iJlum transtuJiire di-
3, xiflet? Nec defunt aiia argumenta, quibus probatur
99 totum Chryfortomi in Matthaeum Commer.taaum
^jiam a muJtis faecuiis in Biblii'tl)ecis Latinis fuifre,

,,ac fine dubio ex interpretatione Aniani. In Cata»'

^^logo Bibliothecae Pompoftanae^ qui circa medium
,,vndccimi faecuii concinnatus fuit, quemqiTc in
„Diario Italico totum letuii , aderat hic Commenta-
„riusLatine, qui fic in Catalogo exprimitur p. ^4.
^ySuper Matthaeum loannisChryfoftomi, Diun.s au-
„tem Thomas Aquinas, qui tam majEjnifica hunc
„commentarium Jaude celebrauit, quaJem initio hu-
„ius Praefationis retuiimus,; vbi hunc commenta-
„rium legere potuerat, nifi in Aniani verfione, quae
„tunc vna ferebatur? Ad haec autem in notis Bi-
„ biiotliecarum mff. quas ex Ifalia dctuii , in catalo»
,^go manufcriptorum Codicum Bibliothecae S, Marci
^, In armario., ad
Fioreiitiae (c(.]uens nota legitur:
^^dextram num. 76. 5*. loan. Chryfofomi in Mat»
^jhaeum cumpraefatione Aniani ad Orontium epi»
^.fcopum in charta Homiliae 2 pars prima. Qiia
1^,

„nota indicatur^ etiam partem fecundam hiiiTe, et

^fortaffis tertiam et quartam. In //««^»'^ aufem Ita»
ytlico [iio jVabillonius noCter p. 164. de Bibhotheca
^-ifan^ae Crucis ioquens, quae cll Minorum Con-
...ventu»
 Riftorico Literariae Cap. V. 479

^^ventuaUum^ hoc habet: Aliiu codex fan&i loannis

„ Oiryfojiomi in Matiliaeum homilias XXVL
Ania--
^^no interprete^ fubfequmtes a Georgio Trapezuntio
y^in Latinum verfaf, compleSfitur'''J, Non dubito
quiu Auianus totum Honiiliarum in Mat-
igitur,

thaeum iibrum Latinc traustulerit. Et fortaflis Gr^

omnium Kibliothecarum manufcripti codices excu*^
terentur, polTct hodieque tota Aniani verCo erui.
„Sed ad cjuid tantum fufcipere laborem, quando
„totum Honiiliarum librum fartum et tedtum, vtab
„ au(flore profeclus ef}, habemus? Ecqua noua illa
„foret acceflio, nifi vt hunc Tomum operum iani
,,fatis amplum vltra modum augeret, idque nuUo

„operae pretio. Quod fi dixeris aliquam hinc no-

„bis afferri notitiam circa modum, quo veteres illi

„Graeca iam illam potes

Jatine conucrtebant: ecce
,,ex iis, quaein pubhcum proferuntur,expifcari. Ha-
„ bes feptem Chryfofiomi Homilias de Laudihuf
„ Paitli

•) Idem multis annis ante obferuatum erat a Richar»

do SimQnio in Epiftoia fcripta a 1683. {Lettres
Choifies de Mr. Simon ed. par Mr. Bruzen la MaV'
tiniere T. ]. Lettre X. p. 109. fqq.) Ait enim On :

n*attribue ordinairemcnt a ce tradutleur, que la

verfion des huit premieres Homilies de S. Chryfo-
ftome fur S. iVlatthieu, parce qu'' on lit dans les
Editions communes, Homilia 9. Georgio Trape-
zufitio Intnprete, conime li en eiTet George de
Trebizonde avoit traduit les autres. Mais le ma-
nufcrit de la Bibliotheque du Roien contientvingt-
cinq. Cre\it poftea codicum horum numerus in
BibJ. Regia muxime acceffione ex Colbertina fa-
fta. Lim enim inter Codices hitinos (Cat, Tom,
IIL) recenfentur quatuor, qui totidem horailias
ex Anniani verfionecontinent,nimirum 1774« 1775.
1776. 1779. Eft tamen vnus quoque num. ifSO'
qui noii plures quam ofto comprehendit et in alio
n, 2652. namerus contentarum non indicatur.
48o Bibliothecae Patrmi Latinorum

,, PauH ylpojloli cum Aniani interpretatione, etHo-

jinilias oi^o priores eiufdem m Euangelitun Mat~
^thaei. Anianus vero, etfi pro illa aerate non impe-
,ritus Graecorum interpres cenferi debeat, feptem
,,enim Homilias de Laudibus Fauli fat felicitertranf-

,tulit, vt diximus T. 2. p. 475. in Homiliarum h\

,Matthaeum latina interpretatione non pari felicita-
,te procefllt: nam incafTum faepe verba multipiicat,
,,et circuitione vfus ea pluribus enunciat, quae pot-
,crant breuius et commodius exhiberij vt quifque
, videre poflit. ") "
10.

*) His prope contrariaeft.S'w2<?«firententia,quae pro-

prie ad Homilias.in Matthaeum pertiner, cum de
illis in laudem Apodoli Pauli alibi loquitur. Ac
quoniam hic aliorum etiam iudicia immifcuit, non
^
fuperuacaneum exittimem, totum locum ex eadem
epidola transfcribere. „ Pour ce qui ei\ de Tra-
duftion d'Anianus, on ne peut, ce me fembie,
Paccufer dMnfidehte ou d^avoir altere ie fens de
fon Original pour i'accommoder a ks prcjugez.
S'-il eil tombe dans quelques fautes, cela lui oil

commun avec la plupart des TraduCl:eurs, y en

aiant peu qui en foient tont d-fait exempts. 11 eil

vrai qu'Erafme, qui a cru cette Verfion peu ex-

a6te a ete d'avis qu' on devoit plutot en faire une
nouvelie, que de retoucher i^ancienne. Mais fon
jugement n^ a pas ete fuivi; car on s^eft contcnte
de retoucher en quelques endroits feuiemcnt ia
Traduclion d'Anianus, et une partie des fautes
vient pliltdt de la diverfite des Exemplaires Grecs,
que du Tradu^leur. C'e(t ce qu'on reconnoit fa-
cilement dcs la premiere pago, oil il a traduit ces
deux mots Grecs hsvTFpov frX^v piw /ecundas diui-
tlas. Erafme (Epift. lib. 26. epift.ad Tunjlall.) ex-
agere beaucoup cette faute, Anianus , dit-il, ter-
iio Jlatim verjii Isvrspov ttX^v^ id eft Jecundariitnt
curfunif vertit fecundas diuitias , fujpicatus ttXovv
ejje vocem decurtatam. li ia releve eucore en un
autre
 1

Hiftoricb Literariat Cap.J^i 48

Orosivj.
Patili coguomen quando ei addi coeperit non- f, i. Vira«

dum exploratum cfl. De patria eius Lufitani et Hii

fpani ceitautv hi Tarraconi vindictntes, quod in
Hifto-

antre endroit (Lib, 28. Epifi. 4.); ct bien qu'elle

ne foit point dans les Editions ordinaires , on ne
peut douter que ce Diacre ii*ait traduit de la forte.
G^eft ce que j'ai verifie fiir un MS. qui eft dans lai
Bibliotheque du Roi. On doit auffi rejetter fur
rexemplaireGrec dontf^eft Anianus, le mot
fervi
&impolJtbilia, qui eft au commencement de l''Ho-
miJie 9. dans le Manufcrit du Roi; au lieu qu^il
y a dans \es Editions communes rem Jlultam. II
aura lu fans doute dhvvocTot^ et non pas olvoiJTOig
M. Huet (^de Claris Interpr,) arendu juftice a cet
ancien Interprete; carloin de le profcrire, comme
a fait Erafme, il le place dans le rang des plus
habiles Tradu6teurs ,. tant pour la fimplicite et la
purete de fes expreftlons , que pour fon exaftitu-
de; enforte que S. Chryfoftome n*auroit pu lui-
meme choifir un plus habile homme dans TArt
de traduire. Inter praejlantijfimos huius artis opi-
Jices Aniamim vetnjlum Chryjojlomi interpretem
mimerare Joleo. Simplicitatem quippe munditiis
Jcnfuum, fidem Religioni verborum ita adiunxit, vt
non alium ipje, Ji adftt Chrijfojiomus y Jibi interpre-
tem diligere velit. Cafaubon dans fes Notes fur
une Epitre de Saint Gregoire de NyfTe, qu'il a le
premier publiee en Grec et en Latin , appelle
Anianus un tres-ancien et tres-elegant Interprjete:
Antiqiiijfwium et elegantijfmum interpretem. Ad-
dit porro, que le Manufcrit de la Bibliotheque du
Roi proiive manifeftement, qu'Anianus n'a pas
feulement retouclie faTraduftion en quelques en-
droits, comme on le voit en conferant ce manu-:
fcrit avec le» imprimej.**

Tom.IL Hh
48a BMothecae Patrum Latinorum

Hiftoriarum Yxhnsfuam Iianc vrbem appellauerit *),

illi Bracarenfm origine dicentes argumentationc

magis quidcm artificiaii, fed cui non deeA veri Ipe-
cies et fundamentum non leue in Iioc, quod Augu«
llinus femei alque iterum ab vltimo Oceani litton
Africam aduedtum eum dicat '•'*). Id qurdem cer-
tum eft, fama dodrinae Auguftini excitum Afiicam
appuliffe et Hipponcm profedum cum fermonetum
per libellum etiam, quod Commonitorium infcripfit,
de rebus fidei Hifpanis, controuerfiis nempe rrif-
cillianinarum et Oricrenifiarum Et
confuIuilTe.
quamquam Augufiinus ipfi^ qui palam ferebat fama
accepifie fe de iis quaefcire vellet^ quidquid vellet ab
eo audire pojje^ non eosaduentus fui frudus^ quos fpe-
raflet, captaturum, immo potiores foredixifTet, vt fa-
mae de fenon multum crederet ***); captus tamen
comitate et voluntate iuuenis^ aetate quidem flii^
fed honore compr esbyter iQi cathoHca pacefratris, cmn
ct caeteras eius dotes, ingenii vigilantiam ,
promtum
etoqiiium et fagrans Jludium impugnandi nouas cu-
,
iuicua-

*) Libro VII. csip. 22*

**) Ex hoc primum coUJgunt eum Lufitanum fuilTe,

fiquidem Tarraconenfem non ab extrema Hifpania
et vltimo Oceani tittore profeftum dicere potuiflet.
Deinde Idatii locum proferunt ex fajlis Conff. ad
«©nfulatum Honorii X. et Theodofii VI. vbi de in-
ventione reliquiarum S. Stephani Bracarenfis locu-
tus addit, et extant ex his geflis epiflolae fttpradiEti
preshyteri (Luciani) et iS*. }iuiti Presbyteri Braca-
renfis, qui tunc in Hierofolymis degebant. Atque
hunc Auitum vnum ex duobus illis efl*e conten-
dunt quos ciues fuos Orofius vocat
, in Commoni-
torio.

#»»
) Haec in Epiflola ad Hieronymum fcilicet.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 485

iufciinvine geueris doiflrinas et infedlandi fimul ea^

rum auctores admiraretur: in interiorem familiari-
tatem admifit, vt vtih vas in donto domini ad com-
primendam Felagii haerefim, cuius ignes iis ipfis
rcmediis, t]uibus fufTocare tentauerat Hipponenfis
epifcopus, in manifeflum inceudium eruperant^ effice-

ttt, Quare cum ralaefiinam ante annos aliquot Pe-

lagius fecejlilfct et in multorum amicitiam fe infi-

nuaffet, cjuorum forte fludia aduerfa metueret Au-

guftinus, nouam arripuit occafionem, Hierony-
mum, quem haud dubie dudum nouerat infeafum
efie in Pelagium animo, demerendi, milfo ad eun-
dem a. 4 5. Orofio commode laudato, vt ab eo de
1

iis, quae ipfe eum docere non potuiflet, fuper animae

origine fcilicet^ erudiretur et remeans in Africaiii

fibi quoque impertiret. Excepit eum humaniter
Hieronymus et nec dodlrinam fuam inuidit, nec
fpreuit ofiicia eius. Tum vero fpargi coeptus eft
tumor de Coelefiii et Pelagii familiaritate, deque il-
lius in Synodo Carthaginienfi damnatis docflrinis et

iifdem Pelagii erroiibuv ^ nec illa iadari antea defieruiit

donec in confcfTu pre^byterorum fuorum vtrumque
Orofium et Pelagium audire decreuilfet dioecefeos
iftius Epifcopus, Hierofolymitanils loannes* Quae
ibi ada dichque funt fatis confiantj ipfius quidem
Orofii diiigcntia memoriae prodita. Interim tam
cx his^ quam iis^ quae ipfi Orofio poflea aeciderunt»
Hon inepte aliquis coiiigat^ eum fretum Hieronymi
et Augurtini patrocinio arrogantiorem fe 6rga Joaa-
nem, cui Hieronymum etiam non eam quarndebuif-
fet reuttentiam praebuifFe conftat, geflifre eiufque
odium non occuitum in fe excitafTe. Cum crgc)
XLVII. diebus pof} ,
primo Encaeniorum die ofHcii
Caufa loannem falutatwm veniffet Orofiu^ ille fubito
increpans nihil fibi cuni liomino negotii dfe dixit,
Hh 2 qui
 484 Bibliothecae Patrnm Latinornm

cjui flatuiflet, ne cjuidem Dei adiutorio iinpleri pofle

legem diuinam. Quam contra calumniam apolo^
giam^ vt fefe purgaret et fimul non inique acculatos
Pelagianos demonflrarct , fcripfit {fuis, de Arbiirii
Libertate infignitam. Manfit deinde in Palaeflina
vfque pofl abfolutam Synodum Diofpoiitanam, cuius
geiia ad Africanoj) Patres detulit, S. Stephani marty-
ris reliquias fimul Hierofolymis fecum auferens,
Africam reuerfus hortatn Auguflini dedit fe ad con-
fcribendos Hiftoriariim libros contra Paganos^ vt
gcntiiium querelas, Gothorum incurfiones et Ro-
mae direptionem chrillianae religionis caufa a diis

immiflas clamantium, non abfimili a multisaiiorum

id genus fcriptis inflituto refelleret et totidem immo
plnres et grauiores calamitates homines prifcos ge»
muifle oflenderet. Num vero in Africa illos perfe-

cerit, an pofl reditum in Hifpaniam demum, id,

Ccut cetera vitae eius atque obitum, ignoramus.

f.a.Scripta. Primarium poflrcmum opus funt lau-

eius, licet

dati Hijioriarim aduerjus Paganos libri VII, Qui

minus curiofi funt de nominibus et titulis librorum
medii aeui fcriptores, modo hijloriam aduerfuT paga-
norum calumnias; modo aduerfits gentes; modo
fimpiiciter hiftorias aut Chronica appellant. Sed
aliud praeterea nomen eis adhaefit et quod multo-
rum ingeniis crucem fixit, Hormestae fcilicet
feu aut O R M 1 s T A E ctiam ; de quo
O R M E s T A E,
niihi femper eorum probabilior fententia vifa efl»
qui ex compendiis vocum de orbis miferia aut quod
procliuius adhuc, Or.m. ijla i. c. Orojii mundi hi'
Jloria^ ortum putarent *).
Alter

•) Varias c1o8:ormp hominiim rententlas recenfen*

NiC» /Intomus in Bibl. Hfp, Vet. ed. noua Baijerii
T. L
 Hijlorico LiUrarine Cap, V. 485

Alter liber qui fupereH, Apologeticus de arbitrii

libertate micnhitMv, in Palaeilina a. 41 ^.confcriptus.
In hunc libruin, nefcio cuius infcriptoris incoria, ir-
repfit ingens particuia libri AuguHini de natura et
Gratia^ feptendecim fere capitum, a tertio et ver-
bis Hanc cjje inientionem legis arguentis Qic^ vfque
ad decimum nonum, illa fcilicet, Sicut ^poftolur
ait^ Nunquid dicet jigmentim etc. In quibus cum
Auguflinus mentionem inicciffet librorum fuorum
ad Marcellinum (de peccatorum meritis et nmijftone),
iionnuUi incautiores opus deperditum Orofii excu»
derunt.

Tcrtius Commonitorium ad AuguJlinumyC:pQm

cft

poft primum in Africam aduentum ei tradidit.

Deperditae funt aliquot cius Epifiolae ad AugU'^

/Hnum. Certe meminit Epiftolarum eius Tritlicmius
et Epijlolarium ei tribuit Francifcus Ximenes in li-

bro de les dones Catalanorum lingua fcripto, de quoi

plura Antonius pag, 241.

Adfcribi folent ei fed immerito Diatogus fexa"

ginta quinque quaejlionum, Orofii percontantis et
Augujlini refpondentis^ qui inter huius oper^ reperi-
tur j item Quaejiiones de Trinitate etaliis Scripturae
Sacrae locis ad Augujiinum , quae cum eiufdem \
re»
fponfione a. MDXXXIII. Parijiis prodieruut ex offi"
cina Michaelis Vafcofani, Idcm accidit Commenta"
rio in Canticum Canticorum per Trithemii incuriam
Orofio tributo, cum flt Honorii Auguftoduncnfis.
Hh 3 t Eidem
Ti I. 238. fq- item Heumannus inprogr.fing.Goet-

tingae 1732. edito, et relatp in Sytlo^ennou, P.

2. p. 484. cuius ipfius acumen minime nobis arri-
det ; et Funccius de Veg. L. L. SeneS. c, VIII. §•
LXXXVLf. 818. fq.
 '486 Bibliothecae Patrum Latinorum

Eidcni Trithemio debetur liber de raiione animae^

quo il e Conimoniiorium^ quod Poffeuinus etiam ci-

tat de Origine animae, fignificauit, fed alii pro libro

deperdito habuerunt. Ah*a, vehiti ^*? fitu antiquae
Babijlonis et Carthaginif , et de Adam^ de quibus
Antoniw 1. 1. vix memoratu digna funt,

fj. Edi- Omnia Orofii quae fuperfunt opufculs» nondum

tioBes.
^^^ volumiue comprehenfa habentur. Nam Conu
monitorium hadtcnus non nifi inter Augufiini opera,
nempe cum refponfione illius contra rrifcillianifias
ct Origenifias (cd. Bened. T. VIII.) cdi confucuit;
ct Hifioriarum libri diu prela fatigarunt, antequam
additus fuit Apologeticus, quod primum in editione
Louanienfi a. 1558. contigiffe fertur 2^ud ^ntonitun
in BibL Hijpana: fed minus accurate; fiquidem
hoc anno primum quidem feparatim in lucem
cditus fit Apologeticus a loanne Cojierio, fcd cum
Hifioria non ante annum 1574. nempe in ed. ai"
iera Fabricii, Cotoniae fa^a, exfcribi cocpit. Hit
Jloriarum autem editio prima abfque dubio illa

fuit, qiiam a. M?!* Auguflae Vindelicorum excu-

dit Joannes SchiijSlej^ quam omnes vcteres editio-
nes bonitate praecedere atque ex optimo codice
cxprefram iudicat Haiiercampus , tametfi idem
fignificat fe ancipitem efle, vtrum hanc, an ali-

quam Jtalicam antiquiorem flatuat, illam fcilicet,

quae abfque loci et a, indicio ex corredione Ae-
neae l^ulpis Vincentini per Herniannum de Lich^
ienfiein Colonienfcmj qui prinium librum anni no-
ta fignatum cdidifle fertur ^. 1475.*), excufa efl,

quapropter hanc editiouem anni nota deflitutam

VCtufliorem cfle colligit ft tanquam primam et

princi»

*) ]VIaitt.T. I. p. 136,
 Hijlorico Literariae Cap.V* 487

principem paflim in Notis landauit. Huius autem

Vincentinae audlor non admodum benigne audit a

Cierico in arte Critica loco iafra laudando, vbi de

lubidine aut incuria primorum fub inucntam typo-
graphiam criticorum difletit, eaque variis ex hac
Orofii editione cxemplis iliuftrat, in qua bona iilius

maiis mifia efle iudicat.Miror, nihil iiorum

animaduerfum efle abHauercam^po, cjui aec in lau-
dem nec in vituperationem huius editionis quid-
quam pronunciauit. Secutae funt Vincentinam
Hermanni Colonienfis complures aliac, tum in
Italia, tum in Gailiis excufae, nempe Vinceniina
altera Leonardi Ba/ilee?i/If (quam errore facilc
ignofceado Rafilecnlcm appcllauit Clcricus) et P^S'

netae quatuor, annorum 148 3- 1484« ^499»

1500. deinde Parifinae Z2. 1506. 15 10. duplcx,
15 17. 1524. Totum deinde fibi vindicarunt Oro-
fium Colonienfes f ex qua vna vrbe tres breui tem*
poris fpatio exierunt recenfiones. Frima fcilicet
incrementa cepifle yifus efle Orofius in ed. Calo».
nienji, quam a. 1536. fumtibus Hittorpii curauit
Gerardvs Bolsvinge, cuius fane meritum,
quod ipfe quidem ingenti hiatu cecinit, non omni-
no nullum fuit. Nam et loca mutila aliquot reftituit
et emendauit nonnulla fiue ex codicibus, fiue iu-
<licio fuo non inepte, itemque diftributionem ca-
pitum et argumenta refinxit. Exccpit eum lo.
C A E s A R I V s in ed. dccem annis poft eiufdem
bibliopolae impenfa adornata, et nonnullas itemma-
culas abfterfit. Vtrumque vcro fuperauit longifli-
iiie Franciscvs Fabricivs Marcoduramif^
a quo non folum caftigatus innumeris la locis, fed
et illuftratus mirifice prodiit nofter a. 1561, Co*
ioniae apud Maiernum Cholinum^ eaque editio ah*-
quoties ibidem et Parijiis repetita eft, fed exinde
Hh 4 etiam
a88 Biblioikuat Patyum Latinorftm

etiam*exppliri defiit Orofius. Nam Audreae Schofti

clarilTimi quondam fcriptoris opera taiiti non fuit,
yt in hunc cenfum referri mcreretur; a Lauiio vero
quid expedandum fuilTet, vix ex fam paucis eius
notuiis dici queat. fymbola fua contuiit
Vtercjue
primum in ed. Moguniina 2.161^,^ repetitaa. 1663.
^b eo vero tempore omnis plane circa hunc fcripto-
rem cura fubilitit, nec feorfim ampiius recufus eft

nifi in nonnullis PP, Bibliothecis; dpnec plus ceur

tum et viginti annis poft Sigebertvs Haver-
CAMPvs reddidjt ornatiflimum ct qui^fi denuo il-

luflrem. Intcrim non diflimulem, magnam nps ia-

ifluram feciffe irrito Clerici de eodem edendo oliiii
cpnfilio, de quo ipfe roagiia fperare iuflerat ialibrp
praedijflo, Series editfonuin haec eft,

SA E c.XV.
M7I.
jfugiiftae Vind, per lo, Schii/Ster, foi Orofii
hiftoriarum libri feptem. Ab initio extat haec in»
fcriptio: Pauli horojii presbiteri hijioriographi difei-r
pulifan5ii Augujlini epifcopi viri hifpani generis elo'
queniijjimi* aduerfum chrifiani nominis prologus
in libros feptem. Ad calcem : Beati Pauli horo/ti
presbiteri in Xpiani nominis queruios libri numero
feptem finiunt feliciter per loannem Schiifler Jioren"
iijjime vrbis Augufte conciuem impreffi, Anno a pta
virginis Marie falutifero, M"" quadringeniejimo et
feptuagejimo primo, Circiter iunii nonas feptimas.

Imprefliim eft charaflere gothico ad rotqndqm

defledente et paulo obtufiori, lineis latis XXXV.
abfque pumeris, fignaturis, cuftodibus, literifquo
initialibus. Capitulis tamen numeri fui funt prae-
Jxi, ad quos reljpicit regijlrum prq capiiuiis iotius
libri
 :

Hifiorico Literariae Cap.V. 489

libri inquirendif a liniine feptem foliis vfque ad pa-

ginam alteram folii feptimi impreflis coa(tanj>: Cf,
Cl.Zapf, in AnnaL Typogr, Aiigtfl^ P» ^^« Sttmiller
JncunabO. tijpogr. fifc, 1. p. 34. Braun J! i.
f. 137.

1483.
Venetiis per 0£f(;tL Scoium.fol. Fauli Orofii
viri dodifllmi hiAoriarum libii ad Aur. Anguftinum.
Sic fere ab initio, in fine legitur, praemiflis verficu-
lis,quae infra in editione Vicentina referentur, ex
quibus tamen media quatuor difiigha refeda funt:
Paiili Orofi viri clarijfmii^ Ad Aiir, Augufi-^
num epifcopum et doShrem eximium libri feptimi ac
vltinii finif, JmpreJJi t^enetiis opera et expmfs
0£fauiani Scoti Modoetienfis, Anno ab incarnatio-
ne domini M^CCCC l XXXIII . Ttrtio Kalendas
Sextilis, loanne Mocenico inclito Venetiarum duce.

Vfus eft O^auianus roma-

ilie Scott^s characflere
no non fatis luculento; XXXXII. lineae numerantur
per paginam. Chartae fignantur, fed abfunt nume-
ri et cuftodes. Libri numerus in fupremo margin^
literis initialibus fignificatur. non numeris
Capjtula
fed argumentorum lemmatibus diftinguuntur. De^
eft tamen , faltem in noftro exemplari , regiftrum.

1484.
Venetiis per Erhardum Ratdott Auguftenfem*
fol Paqli Orofii hiftoriarum libri. Orlandi p, 374,

1499.
Venetiis per Chrifioph, de\ Penfis. fol. i Pau-
hs :: Orofeus :: Haec tituli inftar literis vncialibus
inprima pagina folii primi, cuiiis auerfa prologuni
Orofii ad Auguftinum fiftit, la finepofi verficuios
Hh 5 ante
 490 Bibtiothecae Pairiim Latinorum

ante allatos : Pauli Orofii viri pvaeclarijfimi hi/!o»

riariim opuf abfolutius efl : quam dilipeniijfime emeii^

datum. JmjjveJJum Venetiis per Magijirum Chri-

floforum de Penjis: de Mandello opera ei impenjit
O^artiani Scoti. Jlnno ab incarnatione dui. M,
CCCa t XXXXIX. XV. Kalendas augujlas. Le-
gitur haec fubfcriptio in folio a fine tertio pagina
prima, eiqiie proxime fiibiedum eA Charfarrnn re-
gijlrtim^ a pagipa altera vero et deinceps, nifi quod
vltima vacua fit, capitidorum tabuta imprefla con-
fpicitur. Cetera fere cum fuperioris habitu concor-
dant, additus tamen elX praeter argumenta, fingu-
lis capitibus numerus, literaeque initiaies vario cuni
o^natu ligneis fprmis impreflae funt,

1500.
Venetiis per Bernardin. de Vitalibiis. fot. Pau-
ti Orofii Viri Do£fi[fimi HiJIoriarum inifium adAur.
Augufinum Liber Primus, Sic in liminc pagina«
primae, literis initialibus. Praecedit folium album.
In fine pofi verficulos illos : Pauli Orofi viri ctarif
fimi Ad Aur. Augufinum epifcopum et dotforem ex*
itnium^ librifepiimi ac vtiimi Finis. Imprejfi Ve^
nefiis: opera et expenfs Bernardini Veneti de Viia^
libus Anno ab incarnatione domini. M. CCCCC. Die
XIL Mrnfs O&obris. Regnanie Domino Augufino
Barbadico, Suhiicitur cum regiftro infigne bibiio-
polae,

Charader efi vt in fuperioribusrotundus at paulo

nitidior, Lineae per fingqlas paginas XXXXlHI,
Capitulis fola ^rgumenta, non item numeri addita.
Literac initiale» minut^c* praeter primam, quae li-
gno imprefla efi. Gaudet etiam marginalibu».
Maettarius hauc editjonem non vidit, funt pnim,
«juae dc ea refert, parum ?iccurata,
Sine
 Hiftorico Liierariae Cap,y, 491

-^ -^
Sine anno,
Vincentiae per Herm. de ColoniafoL mn, Pauti
Orojii viri do^ijftmi hijloriarimi initium ad Aiir,
Jliigiijiinmn, Sic ab initio primae paginae literis

initialibus. In fine baec: Sartholomaeiis paielluf,

iques yicentinus in P» Orojiim,

Vt ipfe titnliis margine in primo docet;

Orofw nomen mihi ejl.

Librariorum quicquid erroris fuit:

Exemit A e n e a s mihi.
Meque imprimendum tradidiP non atteri
Hermanne: quam foli tibi,
Hernianne nomen huius artis^ et decus:
Tuaeque laus Coloniae.
Quodf fitum orbis : fique nojlra ad temporei
Ab orhis ipfa origine
Quifquam tumultus^ bellaque^ et caedes velit

Qadefque noJJ^: me hgat,

Vltima pagina vacua efl, ficut et prima primi folii,

cuius in auerfa haec admonitio forma Japidari qua^
drata Jiteris vncialibus exfcripta eA: Scias VpHm hU'
wanijfime le&or: Aeneam Vutpem Vicentinum Prio^
rem SanSlae Crucis adiiitore Laiirentio Brixienf hi*
Jlorias Pauli Orofi: quoe continentur hoc codice:
quam accuratiffime potuit : caftigajfe; cui non imprO'
bandofane labori^ ft quid ex ingenio tuo vel meliur
vel aptius addendum putabis : id honore eius integro
facias: quod eji ^on jngrati animi officium. Cha-
racfleres funt romani, Jineae pcr paginam XXXIX;

capita diAinguuntur argumentorum fummulis, ad-

fcriptis paruis literis initialjbiis; abfunt cuflodes, nu-
pieri, fignaturae et tituli, O^tandi p, 374. circa
^nnuni
49* Blhtiothecae Pairnm Lathiomm

annum 1475. prodiilTe eam tradit *). Certe editio-

nes Venetae ex ea defcriptae lupt.

Sine anno

Bafihae per Leonardum Bafil.foL Pauli Oro-

fii Hifloriarum initium ctc. Laudat Orlandi loco
tntc recitato. Reliqua ad eius defcriptionem abfol-
vendam a Joanne Clerico petamus, qui vberem eiiis

notitiam dedit in Arte Critica 1\ III. Sed. F. cao.

XIV. (T. II. ed. noua Lugd. Bat. 1778. p- 205. fqq.)
Scilicet ad calccm iidcm verfus leguntur ac in prima
Vjcentina , fed omilTa Paielli mentione et in medio
fjc mutat,i

M^qu^' imprimendum non alteri tradidit

Leonarde, qimn foli tibi;
Leonarde nomen huius arfis et decus

Tuaeque laus Bafileae.

In pofieriori fefellit Clericum mentio Bajileae^ vt

pro vrbe, in qua impreflio facfla eflet, acciperet,
qui aliter tamen haud dubie iudicaturusf fuifl*et, fi
^
infpicere licuiflet Vicentinam priorem et fi mili nexu
in ea vfurpatum cognouiflet nomen Coloniae et prae»

fixum hifce verfibus nomen Bartholomaei Paielli

yicentini. Ceterum adcurate.eam percenfuit Cleri-
cus plurimaque eius loca deprauata in exempium ad-
duxit, quam fupine vetcres fub literarum elegantio-
rum refiaurationem Critici officio fuo fundi eflent.
Ipfe fcilicet nouam Orofii editionem meditabatur ha-
hebatque non folum MS, Geneuenjis collationem iii

ipfo illo fecundae Vicentinae exemplari) adfcriptam»

fcd

"') Scilicet quo primum aiino libros anni et loci no-

ta iulignitos inipreirit.
Sed ex hoc' ipfo , vt ante
diximus, Hauercampusantiquiorem efle coniicit.
 Hijlorico Liierariae Cap, V. 493

fed et Mceiicaeum codicem aliorumque collatioiiem.

Q^iod praeclarum eius confilium iiefcio cjuonam
pado difturbatum fit et irritnm fasflum.

Saec. xvr.
1506.

Parifiis per lo. Petit, 4. Pauli Orojii Hijforio*

graphi clarijfimi opiir prejlantijlmujih Haec in
iumma pagina tituli, deiu iateriedo infigni lohaii*
nis Parui : F^eniimdantur in vico diiii lacobi fub in»
ttr/ignio Leonis argentei. In fiae: Poiili Orofii vi»
ri praeclartjfmii hijtoriavumopus abfolutiini ejl : quam
diligentijfime emendatum, Jmpreffiim Parrijiis in
JBellovifu pro Joanne petit commovante in vico diui
Jcuobijub I^eone argenteo. Annoab incarnationeDO'
tnini M, CCCCCyj* die XXL menjts Januarii^
1510.
Ibidem apud eimdem 4. Pauli Orofii etc. In
fine eadem fubfcriptione mutafa in hanc formulam.
M. CCCCC X. die Xf^JIL menfis Sepiembris.
Praemittitur Ad clarijjimos Lnctouicum et An^
dream Guillardum Jpe&atifjimae indolis aduUfcentef
patritios Ludouici Thiboujl Parrhljienfis epijfola,
in cjua tamen de opera a fe nauata nihil ampiius
prodit, quam, quod annotatiuuculas Chartatim in
marginibus adjcripferit ei earum compofuerit indicem
Htterarium,

Parifiis pcr lohannem Barbter imprefforem et H'

brarium iuraium. 4. Pauli Orofii opus Qtc. In
fine : Anno ab incaruatione Domiai MCCCCX. die
Xlll.
 494 Eibliothecae Patrtm Latinorum

XIII. menfis Nouembris. Laudat Hauercampus, fcd

non rede primam ^^Parifienfem vocat,

1517.
Parijiir. 4. Pauli Orofii hiftoriographi clarifli-

mi opus praefkntillimum. Mox fub figura emble-

niatica ligno incifa: Venumdantur parrijius (fic)

apud collegium triquetti. In fine: Pauli Orojii vi"

ri percelebrif hijioriarum opuf abfolutum ejl ^ quatn
diligentif/ime emendatum, ImpreJJum Parhijiis»
Anno ab incarnatione Domini M, D» XyiL die Vlli,
fiienjis AugtfJIi. Charadcr ab loannis Parui typis
non abhorrct.

1524.
Parijiir in taberna libraria lohannis Parui\ vid
ad diuiim lacobumfub injigni Lilii aurei, f. Pauli
Orofij, viri fane eruditi, hifioriarum liber e tenebra-
rum faucibus in kiccm editus, vna cum indicibus
terfiflimis huic voitimini, haud infrugaiiter, adie-
d:is. In folii vlrimi pagina prima: Excudebat Pe*
trus Vidouaeus typif et charaBeribus fuis impendid
hon eji i vir iloQiuus F^rui bibliopolae cidjcriptitii ^ in
jjraeclara Parri/Iorim vniuerjitatei Anno a Chrijlo
nato M. D. XXIV. Calendis Nouembribus, In auer-
fa pagina impreifa efi figura embiematica Fortunam
referens, quam additae typothetae ncxmini initiales
literae pro infigni eius declarant^ cum duplici ^rae*
ca ct latina epigraphe.

Typi funt admodum ludulenti/ et defcriptid

omnino elegans. Editor fuit Sebajlianus Mengin,
qui fratri Nicolao Mengin ducis Lotkaringiae fecre*
tario in epifiola perofficiofa et fatis prolixa, im-
preffa ki aucrfa pagiaa, Orofium recens tfaucibus tt"

Hcbra^
 Hlfiorico Liierariae Cap, V, 49 5

nebrarum ereptum acftiae prijiinae iutegriiaii rejlim

iuiim dono obtulit.

1526*
(Coloniae?) excudebat Eucharius Ceriiicorniitf^
In fine: Impenfa et aere M. Godefridi Hydorpii ci^

vis Colonienfiy^ menfe lunio, foL Pauli Orofii Hi-

fpani viri DocffilT. aducrfus raganos Hifioriarum li-

bri feptem. Nunc demum ab innumeris iifcjue foe-

diflimis ac hoirendis mendorum monfiris vindicati,
ad multorumqUe veterum exemplariorum fidem,fe-
dulo reAituti.

Curauit lianc cditionenl Gerardvs Bol-

s V 1 N G E Reckelinchufenfis, de quo haud plura mi«
hi , quam Hauercampo, comperta clTe fatcor *).
Scribit ille vero in epidola nuncupatoria ad Quiri'
num Archiepifcopum Colonienfem et Eledorem
principem^ data ipjif idibus lunii, ^^Godefridim
Hittorpium (ita hoc loco fcribitur vt vbique alias
ctiam) fecum egijfe , vt P, Orojium^ cum veteribus ac
fnanufcriptis exemplaribus collatimi^ a tot mendo'
rum myriadibus pro Viribus vindicaret; qiiibus vf
qiie dum velfomnulentia^ vel ignauia ftit inertia et»
iam tumfcribarum^ tum chaUographorum adeo mu*
iilotns^ corrupiufac detttrpatus fuerii^ vt vel do£tos
nedum rudiores afui le^ione meriio deterreret» lam
vero poft non exiguam in laudes Orofii digifflio-
nem ad fe reuerfus pergit, quantum oUi laborifque
huic au&ori rejlituendo impenfim Jit ^ nemo peruide^
bit iudicabitue exa^iuf , qiiam qui hoc exemplar cwn
prioribuf qnibufuif etiam tam friptis quam impref
fif contuhrit, Nam quid recenjeam feu mauif fub^
iiciam
) Defici^ memoria cius' in Harzhemii BibU C9I0'
nienfi.
49^ Bihliothecae Patrnm Latinornm

iiciam centim amplius verfus^ mutilata ftnfar inte*

gritate[^ paffim intmniffos? quorum exempla ali-
qiiot ofteiidit. Qiiid dicam de tot millibus vnborum
vel rejlitutis vel in locitm rcpoftis ? Ad quam qusdem
rem non parum monunti nobis attukrunt tria vetU"
Jliffma exemplaria fripta^ quorum vnum vix hodit
notis aut kgibilibus liierarum ftourif defcriptum bi'
bliotheca maioris ecclefae Colonienjts fuppeditauit,
Jltqui qunnti negotii res fuerit in tanta codicum va»
riegantiafeu dij/idmtia, vbi fcripii ab imprfjis, et

vtriqueinterf quam maxmie difcordabant^ iildicare

qidd eradendumjeu relinquendum ^ quidue etiamfitb'
jtiiiiendum fuerit^ vix quijpiam niji ipfe expertus
credat. Praeterea cui ign(itum, quam indo&e-, ne di^

cam foede per quendam hic Uber fiierit in

ovov Av^oci-
capiia dij/ec^fus? adeo^ vt non folum nulio habifo
refpeSiu diuerfarum rerum aiit hijloriarum, verum
non raro in ntediis periodis^ immo fenfuum claufu»
lis^ orationes diuaricarit atque feiunxerit ^ rurfum*
que vbi maxime diff^pienda disiungmdaue fuerant^
concluferit ac conglutinariti Tum quam injulfa
quaefo et ad rem pertinentia adiecerat
inepta nihilque
argumenta? Pojlremo quam perperam^ quam niillo
iudicio ha&enus idem hic tibtr circumfrretur dijiin*
ffus^ neminem credo ejfe, qui modo tegerit, qui
*"•
ignoret,
Numquid vero fupereft momeutl, in quo ars
critica exerceii poillt ab hoc praeterniiflum? Nimi-
rum hoc foieinne efl dodis illius aetatis, vt qualem-
cunque in aliquo fcriptore veteri operam poluerint,
eam in immenfum exaggerent, aut anteceir^rum
fuorum diligentiam deprimant; quod in hoc ipfo
Bolfinngio Cacfirius fecit. Nec vero inferiorismo-
do fubfellii homines et veiuti de plebe eruditorum, |
qui faiD^e fuae noadum aduicae illud debeie fc exi-
flimarent»
 Hijlorico Literariae Cap, V. 497

fiimarcnt, ita fe gelTine videmus: fed optimiis quif-

quc er celebcrriiiius ab hac iadlantia, fjuae a faeculi
moiibus profeda efle videtur, non alienus fuit. In-
terea pleiiT^ue, id quod huic etiam editori, de (juo
vt de reliquis fere Hauercampus iudicium fuum co-
hibuit, accidit, vt nec reguiam certam, quam in Ja-
bore fequi Jeberent, uec ifigenium doc^rhia iufta ex-

culium multoque vfu fubadum afferient.

Cetcrum pofl praefationem fequitur vita Orojii

cx Gennadio atque index rerum memorabilium fe-
cundum pagit.as innitutus. Quod externam fpeciem
artinet, tituii margines imaginibus ligneis tormis
imprellis, duodecim iabores Hcrcuiis refercntibus,
cindi lunt.

1596.
^otoniaF ex oficina Eucharii. 8« P. Orofii pres-
bytcri Hifpani Dodi/liini aduerfus paganos (quos
vocant) Hi/loriarum iibri feptem. Nunc denuo
cum niiinufcriptis exemplaribus aiiquot coliati , diii-

gentiufque multo quam antehac nufpiam excufi,

cum indicercrum in ipfis cor.tentarum copiofiffimo,
In fine: Impenfa et aere M. Godefredi HiHorpii ci*
vis Colonirnfs , menfe Augufto. M. D. XXXl^I-
ioannes Caffariuf luliacenfts^ lacobi Tabri Sta-
pulenns difcipuius plurimifque audlorum veterum,
in quibus etiam Horaiii quaedam H. N. edi-
et Piinii

tionibus, aliifque fcriptis circa illud tempus clarus*),

hanc editionem Orofii recognouit. „ Opus hoc OrO"
Jii ^ inquit in epiftola nunciipatoria ad Georgium a
Sbina e comitibus a IVitgenftein ecciefiae metropo-
iit.

•) Cf. Harzheim in Bibl. Colon. qui huius tamen cir-

ca Orofium operae non meminit. Obiit Caefarius
Coloniae 1551.
Toni, IL li
 1

498 ,
Bihliothecae Patrum Latinorum

lir.Colon. tunc Canonico, quia iam aliquoiiff ex-

ciifim extitit^ ftd menuis intemn non paucis fcatnjs^
lictt lotief ttntatum ab his emaculari repurgariquey

nunc liemim cura et expenjis mogijfri

Hitlorpii^fd
rffogmtum prtus non parua diligtntia. partim no-
Jira^ pavtim aliorum qiiorundam , et ab noftratibus
nvndts repurgatum in lucem itertm prodit multofa»
ne aliter quam ha&tnus^ Jimiilque et iypis admodum
plaujibilibuf excifim,'''' Hanc editionem Hauercam-
pus vnice feie bibliopolae nomine Hitto/pianam ap-
pellat, cum prior tamen apud eundeiii iacta ab cdi-
toie Bolfuingiana ipfi audit.

1558.
Lonanii cipudVerhafjh, 8. M.P. Orofii liber
apologeticus contra Pelagium de arhitrii iibeitate

nunc primum editus, item Mieronymi epiirioia ad-

verlus Pelagium, ad Ctefiplioiitem : ex editione lo«
CosTER 1. Cat, Bibl, Reg. Parif, T, i
.
/7. 373.

1561.
Cotoniae apud Maternum Cholimmu S- P Oro-
fii Presbyteri Hifpani aduerfus Paganos Hiftoriaruni
libri feptem. Vetuftorum iibrorum auxilio a mcn-
dis vindicati et annotationibus ex vtriufcjue iinguae
hi/loricis illuflrati, opera et fludio Franc. Fa-
BR I c 1 1 Marcodurani,

Hic Fabricius Marcoduro luliacenfis alias com*

meutariis fuis in varias Ciccronis orationei? ct^rcren-
tiiim notus eO; Redtoris munere in Schola Dullei-
d(^rpienfi fungebatur eique ab a 1563. praefuir, ob-
iitque a. 1573. Oe Gerardo Bolfiiingio et lo. Caela-
rio iudicat, necefj}, effe^ vt vel torum exemphnia nnn
ftierint dillgenter fatis defcripta^ Vtl ipji parnm ac»
cnrate opuf perfpexerint. Tot menda^ pcf^'t ^
'^*

liofa
 liijlorico Literariae Cnp. V^ 499

liSia ab illis depfehendi , pojiquam eorum librof ciim

tripuf mamlfrriptif conftrrt cotpi, Ntque vero Ja*
tif habui vetujlof librof ad tam praeclarae hi^ hiiiuf

Jloriae emendationem aduocare: fed cum iam p^idtm

miiltorum graecorum et latinorum auSiorum coilatio'
ne didicijff.m ^ ipjof librof fcriptof muitif faepe m^^n"
dif foedatof ejje^ conduxi, et quaji comiocaui in
vntim locum omnef^ quof de hif rebuf^ quaf Orojiuf
attigit ^ fcripfjfe aliquid potui recordari : qui autem
ilii et qiiotfucrint ex Annotationibiif nofiris appa*
rebit^ in quibuf non tantum hanc edHionem fiilctre^
fed et hijloriam illiijlrarefum conatuf: vt adidefcen*
tef ^ qiii m,
quae Orofiuf breuiter comple^
cuperent
xufejl^ pleniuf cognofcere^ hac nojlra admonitione
iiijlru^ifcirent^ vnde illa ejfent petenda^ eorumque
le^ioneftimfunm explerent. Atque hoc quidem tgo
liiagno conalu Jllidioque egi : quid vero fm confecu*
tiif^ aliorum tudicio Iubenf permitto.'^ Haec in
ep. dedicatoria ad Joannem 1/lattenum Praepofitum
Aquenfem, Craiieburgenfem et Carpenfem Ducis
lul. Cliu. et Montinm Cancellario^ data h. ipfo an*
no poftridie Idus Martias. Notae fingulis iibris fub-
iedae funt.

1574*
Ibidem apud eundem, 8« P- Orofii —-Hifto*
riarum libri feptem. — (hidio Franc. Fabricii. Qui*
bus nunc accellit eiufdem Orofii Apologeticus contra
Pelagium, de arbitrii iibertate»

Pofierius opufculum abfcjue notlS) adeo vt a bf-

bliopola adieclum efie, Fabricio fcilicetiam vita

ftindo, appareat. Quod typos attinet, priorem au-
teceilit.

li 2 I5S3
500 Blbliothecae Patrum Latinorum

1582.
Ibidem apud eundem. 8» ^* Oroiii — Hiflo-
riarum libri feptem. et de libero arbitrio. Repeti-
tio aitera cd. Fabricianae.

1583.
Parijtis apud Mich. Sonnium. fol. Paiili Orofii
hiftoriarum libri Vll. cum elogio et fcholiis Renati
Laitrentii de ta Barre; in eius Hijioria chriftiana
Vett, Patrum ^p. 183.

1589.
Parifiis fol. P. Orofii Presbyteri Hifpani ad-
verfus Pagauos hiAoiiarum libri feptem, fchoiiis et
eiogio illufiratiper Laurentiiim Barrenfem; in Tonu
VIL BibL PP. Bign. p. 3 3 9-

Saec. XVI.
1615.

Moguntiae fumtibiis Petn Cholini, 8. P.

Orofii — Hidoriarum libri feptem. opera et —
(ludio Fr. Fabricii M. additae nunc demum Lw-
douicii Lautii Notae et R. P. Andreae Schotti e So-
cietate lefu Sacerdotis Recenfio. Quibus etiam ac-
ceffit etc.

Lautii, Beigae, Presbyteri Gandenfis, notae

paucae funt, criticae et feorfim flatim pofi praefa-
tionem Fabricii anfe indicem adie(!tae. Simul
exhibetur index Audorum in Fabricii Scholiis
emendatorum et iJiufiratorum. Sed quac Schotti
rccenfio fit, iion iiquet.

1618.
 .

Hijiorico Literariae Cap. V* 501

1618.
Cofoniae /^gr,fiimpt. Ant, Hierati, fot. P. Oro-
fii libri VII. hiiloriaruin ad B. Auguftinum ia BibU
PP» Tomo W P, \'pag. 335.
1623.
Ibidem apud eundem. foL P. Orofii Presbyteri
apologeticus contra Pelagiuin de arbitrii libertate, ex
recognitione Jlndr. Schotti; m Tomo XV. iQwfupm
plemento Bibl. PP. Colon.p. 144.

1639.
Parifiis apiid Aegidium Moreltum. fot. P.Oro-
fii Hifloriaruni Jibri feptem ex recognitione Renati
Laurentii de Barre: item eiufdem de arbitrii ii*
la

bertaie aduerfiis Pelagium liber apologeticus; mSup"

plemento Bibliothecarum PP. Parifenfium MorelHa"
no^ prius opufcuium /7. i^^*feqq. pofleriusj:?. 800.

1663.
Moguntiae. [8.] P. Orofii Hiftoriarum libri
VII. etc. cum annotationibus Fabricii^ Lautii ct
Schotti.

Supplent huius editionis memoriam ASia Eru*

dit. Lipf. a. MDCCXLII.P.
m. Septembr. p. 481»
i.

Nec tamen errauit Hauercampus, Orofium a Schotti

inde recenfione vfque ad nouiffimam plus centum et
viginti annis fine cuiufquam editoris cura iacuifle
dicens.

1677.
Lugduni apud Anijfonios. foL P. Orofii Pres-
byteri Tarraconenfis in Hifpania libri VII. hifioria*
rum ad Auguflinum ; item liber Apologeticus de ar-
bitrii iibertatc, in BibL PP. Max. T. VI. pagg.
li 3 377
503 Bibtiothecae Patrum Latin onm

3 7 7"" 4 48. RefecSa funt in ^pologeiico capitula illa

AugulHni,

Saec. XVIII.
1738.
Lugduni Batauorum , apud Gerardum Potuliei,
4. P. Orolii presbyten Hilpani aduerfus Paganos
Hiftoriarum libri VII, vt et apologeticus contra Pela-
gium de Arbitrii Libertate. Ad fidem MSS. et
praefertim Cod.Longob. AntiquifT. Pjibliothecae Flo-
rentinae Mediceae S. Laurentii, adiedii integris No-
tis Franc, Fabricii Marcodurani et Ltidou, Lautii^
recenfuit fuifque animaduerfionibus nummifque an-
tiquis piurimis illuftrauit Sigebertvs Haver-
CAM P V S.

Ad manum erant Hauercampo non folum

omnes priores editiones, fed etiam, quod potifli-

mum fane fuit auxilium, vndecim codices MSS.

Hifce igitur lubfidiis ea cura^ inquit, recenfui OrO'
Jium^ quam mereri videbatur fcriptor^ cui expolien-
do centum awplius annis dffuiffe fautores agnofci"
vms; id efi, nunc demum editus videri poflit.
vt
Nam veriiTime monuit, quae fparfim ad iilum Viri
Dodi notauerint, parca admodum manu collata efle»
vt, quantum medelae ex MSS. eorumque adcuratio-
re, quam a prioribus fac^um fuit editoribus, infpe-
dione, acceiierit Orofio, faciJe conferenti pateat,
De Orofio autem ipfius efi iudicium, eum, qitamuii
ivqite aiirea^ nrque argentea Lalinitatis aetate flo'*
ruerit^ et vix in arrea fibi locum retineat ^ nonnun-^
quam quoqup^ pro feculi fui captu^ anilibus fabulis^
vt de vefttgiis rotarum ,
quae reliquerint confpicienda
adhnc Aeu^ypfiorum perfequentium currus , abripia-»
iur^ tamen^ qimm ob ipfius Optris multiiugem Hi*
fioriam^ non inutiU breutiate congejlamy et ad tem.
porum
 Hijlorico Literariae Cap. V. 5^5

f
poriim rniionem Confukfque R-omanor folliciie dige-
Jiain^ tim propterea^ qitod intfgris ^
qiios friiflra

iam quaerimus^ mngmr Hiftnriarum Annalium

et

fcriptoribus ^ aique in eo gmere pnnripntnm tenenti^

bus^ft vfus^ plurimi apud omnes Kruditos habrri
folere. Hinc quae ad HiAoriae iliuilrationem Ipe-
(^ant dode vbique appofita funt, vt nihil ex hac par-
te defiderari poflit. Ac ia hunc vfiim ctiam muita
inferi curanit numifmatum antiquorum fpecimina.
Librum de arbitrii iibcrtate adiecit quideri), quoniam
a Fabricio in altera, quam adornauerat, editione
faclum obferuallet, ttd abfque om.ni aduotatione,
notatis foiummodo in inferiori margine textibus bi-
blicis, qui tam crebro in iiio afferri foient. Prae-
terea Hauercampus in Praefatione fua non foium hi-
ftoriam editionum Orofii ab incunabulis typogra-
phiac inde breuiter et dode contexuit, fed curauit
ctiam, vt omnes fuperiorum ediUoimm praefatio-
neSy eaeetiam, quae minimi ad crifin momenti ef-
fent, nec omiffo quidem ex Franc. Fabriciieditione
/o. Ruremundi^ Fabricii difcipuli, carmine ad prae-
ceptorem gratuiatorio, vna hic recuderentur. De-
nicjue ab artepraefuigidam eflehanc editionemobfer-
vamus, nec nominis, quod honoris caufa ei ppaefi-
xit, obiiuifcamur. Infcripfit fciiicet Nicolao Griis^
llegi Daniae a Confiiiis fiatus et ad Ord. Foed, Bci-
gii Abiegato Extraord. Cf. etiam huius Orofii cen-
furam in Nouis A^is Enidit, a, 1742. P. i. w. XI.

VerSiones. Anglo-Saxonicam Re-

Praeter
, haud
gis Aelfredi transiationem aliam antiquiorem
nouimus, quam Germanicam,audore Hieronymo Ho-
nero, Huius primani editioneni exifiimamus effc
li 4 eam,
504 BibUothtcae Patrim Latinorim

eam, qiiae a. 1539. Coluiariae (Zii Colmar bey

Bnrptkoloweo Grihiing^rJ foi. prodiit, vt qiiidtni
coniicio ex praeiniira Boneri epijlola vernacula ad
IVolffium a Landlfperg d. Coimariae. L Otlobr. a.

1539. Jiifcribitur aiiteai , vt initium falrefii nffe-

rain : „ Paithu Orojiiis. Chronica und befchreybung

des hiyligen Pauli Orofii^ fo er hat ge/han in Latin
etc. yetziind durch den achtparn und weifr.n
Herrn Hieronimum Bonern di/er zeit Oberfier Mei^
fier (fic) der loblichen Reichjffiatt Cobiiar in obern
Elfojf in dz nachfolgend Teutfch verdolmerfht und
gemnnen nutz zu giit an tag geben. *' Saepiui» illa
deinde typis repetita ert, verfus finem Saecuii XVI.
nobifque praelto funt editiones Francof ad Moen.
Jltmt. Sigismundi Feyerabend. 1576. per Paulum
Re^der et 158». per loh, Schmidt. fol. excufae.
Non muito Germanicae liuic recentior videtur
hoc tit.
effe Italica Poolo Orofio tradotto di latmo
in vvlgare per Gio. Guenni Da Lanciza
nuovamente Jlampato fine 1 co et anno. 8« J" fii^e
extant hae notae: P. j^lex. Pag. BenacenffS F. Be^
na. V. V. Trimo libro praemlttifur argumentum»
non item reliquis, qui vti et capita nuliis feu tituiis

feu numeris difcreta fnnt. Commemorafur in 5i-

blioteca degli //utori Greci e Latini volgarizz. infer-
ta in Raccolta d'Opufc. fc. e filol. T. XXXIV.
pag. 317.
Quod Angto' Saxonicam iam fuperiori
attinet,
faccuio exeunfe fpecimen iiiius dedit dodlus Anglo-
Britannus, hoc tituio: Hormejla Pauli Orofii^ quam
olim pairio fermone donanit Adjredus magnus.^ An*
glo-Saxonim rex Docitffimus; ad exemplar luJiia"
num dffcriptum edidit Gvilielmvs Elstob,
A. M. et CoII. l^niu, Soc. Oxoniae e Theatro Sheldo»
mano A, D, MDCXC. Integri tamen operis editio
non
 :

Hijloyko JJieyariae Cap. K. 505

non fecuta eft, fortaife quod non fatfs numerofos

cnitores ea habitura vicieretur, faepiuftjue Cdclem
fpes al) aliis viris dodis, ad quos dcinccps Eljlobii
exeniplar perueuerat, non feliciori luccell!! odenfa
eft, donec viginti abhinc annis taudem eruditjllimus
virDAiNES Bakrington omuibus eiufmodi
impedimcntis fuperior non fokun editoris
eujfir, et

fed interpretis etiam munere leliciter fundus notaf.

que infuper et mappam Geographicam Europae ad»
didit. Titulus huius verfionis efl

The Anglo' Saxon Verfion, from the Hiflorinn

Orojiiti, Hy Aelfred tlu Great. Togrther with on

Engiifh Translationfiom the Anglo-Saxon, Lon-
don printed by IV. Bowyer and i. Nichols, §•

CoDiCEs. Botfningiiis meminit duorum ex*

emplarium MSS. qui ipfi in ed. Coion. a. 1526.
praefto fuerint, iiiter quaeerat vnum Bihliothecae ec^
clefiae Cathedralis Coloniae charaderibus vetufiis et
infolitis fcriptum. Apud reliquos ante Hauercam-
pum cditorcs codicum diferta mentio non fit. Ab
hoc vero vndecim fei|uentes recenfentur:

i) Codex MS. BihU Lugdimo^Batauae chartaceus

admodum recens, quippe anno 146^. abfolutus,
fed tamen valde bonus et, vt ille iudicauit, anti-
quiflimus. Seruatur in Legato Perizoniano atque
infcribitur: de Orchejlra Mundi,

2) Codex MS. eiufdem ^i/^/. membranaceus, Jiifi^

nuni habens adiunclum, olim Nicolai Heinfii,
deiude ifaaci Voflli. Praefixos habet plures ver*
ficulos fic incipicntes: Orbis ierrarum metafqne
Jitufque lororum , Computat hic facri codex lucu»
Unter Orojt,
li 5 3) Co.
5o6 Eibtiothecae Patrum Latinomm

3) Codex MS. eiiifdem Bibt. Infcribitur: Orofii de

Cladibiis et tinfriis antiquoriim libri Jepiem. la
fiiie: LibriOrofii Presuyteri de Cladibus et antu
qitis tl^iferiis Mundi ptr nianus fcripti Jratris
Evcrardi de Nouongio.

4) Coiiex quartus MS. eiufdem Biht. cum hiftiuo

quoqiie, iiilcriptus: Orofii tibri Hijioriarum de
Ormefta Mundi. la fine iidem verfus ac in fe-

cundo,

5) Codex t\/IS. quinius Bibh Lugd. Bat. inembrana*

ceus ex If Vollii reliquiis emtus.

6) Codex MS. pergamenus per columnss fcriptu$;

oprimae notae; penes ipfum editorem fuit.^ ex
Hulfiana quondam Bibl. coemtus. £um pluri-
mum fibi profuiire teriatur.

7) Codex MS. V^ttraieBinus recentior ef valde men-

dofus, fcd qni famen aiiquot lediones bonas fup-
peditauit. Coutuiit iu vfum Hauercampi Otto
Arntzeniiis,

8) Codex MS. antiquus^cums collationem aliquando

infiituram a lacobo Gronouio filius ylbrahanms
Gvonouius cum editore communicauit. Eum
plurimum conucnire cum tertio Lugduno Bat. dc'»
prehendit.

9) Codex MS, Florenfinus Bibtiothecae Laureniia"

nae^ forma maioris quarti, Literis Longobardicis
ante mille fere annos exaratus, vetuti iudicauit
B'bliothecae iflius tunc praefedus Antonius Ma-
ria Bifcionius
^ quj non folum fua manu fuifque
Hauercampi gratiam eum contuiit, led
oculis in
etiam literarum piduram, aeri incidendam, ad
ip(um tranfmifit, quam vna cum Ratione Ortho-
graphiae eitis et eorum , qui eum hac in refequun"
tur.
 Hi/lorico Liierariae Cnp, V. 507

/«r, poft praefatione^ jnuenies. Mutilus tamen

eft, non loluiii ab inltio llbri prinii, fed totos
liber feptinius etiani in eo defideratur. Seruaba-
tur in Bibl. Laurentianae Pluteo LXV\ n. i. eiuf-
qnc etiam meniinit MabiHonius de Rt Diptom,
lib. V. p. 354.

10) Codex MS, Floreniinuf eiiifdem BibL ex Plutco

LXV, n. 35. faeculi decimi tertii, lacerus ab v

initio.

11) Codex MS. Floreniinus tertins eiiis Bibt, ex eo»

dem Pluteo n, 37. cjuem faeculidecimi quarti cen-
fent, incipiens: PaiiU Orojli presbyteri Hifpani
de toiiusmundi catamitatibus tiber primus. At-
que hi duo pofleriores etiam Longobardici iliius
Orthographiam, imprimis autem prior n. 35. fe-
quuntur. Eorum ledliones eiufdem Bifcionii be-
neuolentiae Hauercampus debuit.

II.

Innocentivs Ep. Rom.

Natione Itahis, patria Albanus, incunte anno ^. i. Vita.

4oa.in locum Anaftafii epifcopns Romanus ordina^

tus eft, dodrina atque alacritate huic muneri geren*
do non impar. Nam a primo flatim fufceptae di-
gnitatis die ad plures ad fe, tum fuper doc^rinae, tum
difciplinae ecclefiafticae capitibus, a diuerfarum re-
gionum epifcopis delatas quaefliones promte et co«
piofe refpondit. Qua in re fieri non poterat, cum
confuetudines ecclefiae et quid iilis confentaneum
eflet explicaret et confultantibus fequendas eas pro-
poneret, quin in ipfum femper aiiquid audoritatis
redundaret ipfeque iubentis magis quam docentis
perfonam, quo fuopte ingenio erat propenfior, in-
dueret.
 508 Bibtiothecae Patrum Latinorum

duerct. Non iniilto autem po(l ipfliis ninneiis aii-

fpicia a. 403. liibortae funt Conflantinopoli turbae

illae in loannem Chrvfoflomum a fadiofis homini-

bus contraClae, c]uae huic non foJum immenlarum

calamitatum caufae extiterunt, fed tandcm eum fun-
ditiis opprellerunt. Innocentius vero, quo effrena-
tior erat inimicorum eius libido et feiicior, impe-
ratrice cjuoque in perniciem eius coniurante, auda-
cia, tanto ardius cGmmunioriis fuae vinculo cum
compiexus cft, quam \\[\s interim negauit et loan-
ne etiam mortuo tamdiu reddere foniter recu'auit,
donec nomen eius in diptycha inter epifcopos refer-
rent. Qiiod qnidem primus fecit Aiexander Epi-
fcopus Antiochiae 414., cundlantius et vel inuiti
a,

vei doiofe Theodofius Alexandri fucceffor et Atti-

cus poft Acacium Conflantinopoiitanus Epilco-
pus. Immo hic, ficuti etiam Cyrillus Aiexandri-
nus, non ante Bonifacium L ecclefiae Romanae
reconciiiatus efTe dicitur *). Pelagianos errores In«
nocentius cum patribus Africanis, qui tum ex Syno-
do Carthaginenfi et Mileuitana (a. 4 6.) tum etiana
1

priuatis literis ad eum fcripferant, damnauit: quam-

quam magis ipfi pax cum iiiis, quam beiium cum
Pelagio cordi fuifle videtur, nifi forte aiias in hac
caufa partes, eafdem fciiicet quas poflea Zofimus fuf-
cepir, meditatus fit. Certe ambigua ad Africanos
refponfio taie quid portendebat. Infenfior Noua-
tianis fuit, quos primus, {^{{t Socrate, Romae degen-
tes perfcviui coepit muitafque eis Ecciefias ademit,
Obiit die 1 3. menfis Martii a.4 17. Inter praecipuas
vitae

*) Nimirum liqjiido de his non conftat. TiUeniont

X pag. 660. fub Zofimo communionem inftaura-
tam iVe
«. toiiiicit. Sed fecus ftatuit Pagius ad
Baronium.
 Hijlorico Litrrariae Cap, V. 509

vitae ciiis felicitates merito numerari folet, qiiod

fiifcepta Rduennam ad Honorium iegationea funefto
deuailatae (a. 410.) per Aiaricum vrbis adlpeClu re-
motus fuerit.

Superfunt /wMOf^w//7E;7//?o/a^ XXXIV. his tItu«J.2.Scripta.

lis: L AA Amjfiiim Tluffalonicenfm Epifcopum^

fcr. a.403. 11. Ad l^itHricium Epifcopim Roto^
magenfem^ fcr. a. 404. III. Ad vniuerfos epifcopos
in Toletana Synodo con/Iitutof *), fcr. eodem anno.
Extat etiam foima breuiori in cjuibufdam Conciiio-
rum et Epiflolarum IMntificiarum editionibus. IV.
Ad Theojjhilim Epifcopum Alexandrinum ^ fcr. eo-
dem anno.Graece extat apud Paiiadium de Vita
loannis Cliryfoftomi, latine autem conucrfa efl: ibi-
dem ab Ambrofio Camaldulenfi. V. Ad Exfu^
perium Epifcopum Tolofanum, fcr. a. 405. VI.
Ad Clerum et populum Confiantinopolitanum , fcr.
codem aimo. Graece extat apud Sozomenum lib.
VIII. c. 26. indei^ue apud Nicephorum Caiiifli iib.
XIll. c. 32. Vll. Ad Aureliiim Cartha^inenfum et

Augu/Iinum Hipponenfimn epifcopos^ icr. circa a.

406. VIII. Ad Joannem ChrijfoJJomum Confanti"
nop, epifcopum^ quae apud vnnm Sozomenum
l. VIII. c. 24. graece extat, fcr. a. 407. IX. Ad
Rufum Epifcopum Theffalonicenfem^ fcr. a. 412.
X.Ad Aurelium^ fcr. a. 4 1 3. aut etiam 4 1 2. Xf.
Ad Julianum nobilem, fcr. circa a. 413. XII. Ad
JHarcianum Epifcopum NaiJJitanum , fcr. circa idem
tempus. XIII. Ad Epifcopos et Diaconos Mocedo»
nes^ fcr. a. 414. XiV. Ad Epifcopos per Macedo*
niam confiUttos^ fcr. eodem anno. XV ct XVI. Ad
Alexan*

*) Plerique MSS. Tolofana praeferuut, manifello

vicio.
510 Bibliothecae Pofrum Latinorum

\Alexandnim Epifopim Antix)chenum^ fcr, clrca a.

415. XVil. Ad Acaciim B^roeae. Epifcopum u:r* ,

circa idem tcmpus. XVIII Ad Maximianum Epif

copim de Attico Epifc. Conftantinop. fcr. circa idem
tenipus. XIX. Ad Bonifaciim Prtsbt^terum^ eo»
dem tempore fcr. XX. Ad Alexandrum EpfcO'
fum Antiochemm , fcr. eodem tempore. XXI. Ad
Decentiiim Epfc. Eugubiniim^ fcr. a 416. XXIL
Ad Epfcopos qui in Concilio Cartnag. a, 416. ad*
fuerayit^ fcr. a. 417." XXIlf. Ad Epifcopos qui
Concilio MiUuitano intf-rfiierunt ^ eodem anno fcri-
pta. XXIV. Ad quinqne Epifcopos Africanor^ Au*
relium fciiicet, Alijpium ^ Aiigii/liniDn^ Euodmm
et Poffidium , fcr. a. 4 1 7. XXV et XXVI. Ad Au*
reliim Epifc. Carthag. eodem tempore fcriptae*
XXVII. Ad Hieronymum Presb. fcr. eodem tempo-
re. XXVIII. Ad loannem Epif, Hierofohjmita*
num, eodem tempore fcripta. )iXlX. Ad Probum^
Probi praefedi praetorio et Probae Falconiae, vt

videtur, fiiium, inc.erti temporis, vt fe^juentes

omnes. X\'X. Ad Eelicem Epifc. Nuifrinum»
XXXI. Ad Maximum et Seuerum Epftnpos per
Bruttios, XXXII. Ad Agnpitum, Macedonium et
Marcianum epifcopos Apulos. XXX III. Ad Eloren*
tium Epifc. Tibnrtimnfem, XXXIV. Ad Lauren*
tium Epifc. Senienfem.
Haud paucas liuius pontificis, quae interierunt^
Epiflolai, temporum et occafionum, (juibus fcriptae
fuerunt, ordine habito, vna cum aiiorum ad eas perti-
iientibus pariter amillis receniet Couflantius. Pau-
cis 'mdlciit fuppoftas., inter quas vna eft ad Aurelium
E]jifc. Cartkag. ab Ifidoro Mcrcatore fida, quam
in fequcnti, £\ comparuifiTet, Epiftolarum Pontificia*
rum tomo parenti fuo redditam exhibiturus erat. In-
terim aiias quatuor, nempe duas Innocentii ad Ar*
cadium
 Hijlorico Liierariae Cap, V^ 511

iodiiim Imperntorem et alias ditaf Arcadii ad Inno»

centium iii Appendicem primi Tonu coniecit.

Plerafque, nempe XXf. Innocentii Epinolas no- §.%. Edi-

"^^^**
bis feruauit Dionyfius Exiguus, apud quem LVII.
fediones i(:u Decreta conllituunt hoc ordine, XXI.
II. V. XXX. XXXI. XXXiL Xlill. XXXIll. XXIX.
VII. XI. X. XIX. XVI. XVIII. XV. XX. XV II. xxxrv.
XII. Xin. Epifiolae XXII. XXllI. XXlV et XXV.
inter Augufcinianas extant, nec uon apud Ifidorum
Mercatorem et in Codice Quefnelli XXV. etiam in ,

Colledione Hifpana Optima, po/Wioris colieclio-

nis exempiaria lil. quoque epillolam inteoram cxhi-
bent, (juae, antequam a Sirmondo ederetur, ex
Ifidoro in plerifque Conciliorum edirionibns mufi-
lata iegcbatur. Quae num. XXVI. XXVlI. et XXV III.

citantur primunj editac funt Romae in antiquiilima

Epijfolariim Pontijiriarum editione, indeque a Ba^
ronio ad a. 416. recufae. Hiice duas infuper exco-
dice Vaticano addidit Litcas Hoijienius in Colle-
i^ione Romana, I. fcilicet et IX. Denique IV. a
Talladio de vita Chryfoflomi feruata, latine ex in-
tcrpretatione Ambrofii Camaldulcnfis inter Epifto-
las Pontificias Romae dcindcCon-
excufa et in variis

ciliorum editionibus rccula luit. VI. apud Sozome-

num ct Nicephorum, Vlll. apud vnum Sozome-
num repertae funt. lam cjuas Dionyfius Exiguus et
Ifidoriana coiledlio praebent, eae fcre etiam iegun-
tur in Conciliorum editionibus. Vniuerfae autem
praeter duas ab loKlenio prolatas reperiuntur in an-
I

tiqua Epifiolarum Pontiflciarum coiledione, quam

fecutus efi Biniuf, luflum vero tuirum vni CoU'
Jlantio debent, quem nuper iterum expreilit Andrear
Gcillandius m Bibliothna PP Vmtia, Sed quo
niagis haec lucem foenerentur, age proferamus po-
tiora.
513 Bibliothecac Patrum Latinorum

tiora, quac in diuerfis locis per annornm interualla

prodierunt iftarum coliedionum exemplaria.

Saec. XVI.
1535.

Moguntiae in aedib. Schoeffer, foL Decreta In-

nocentil l*apae (LVII. i e. Epiflolae XXI.); in ed.
^
prima CoileCf. Canoniim Dionylii Exigui ptr loaiu
nem IVendelJlinum, FraemifTa eft vita Innocentii
ex Platina.

1530.
Cotoniae, foL Decreta Innocentii papae; ttt
ConciL generaL lacobi Meriini^ Tomo I. foL
CLXX- CLXXXIL Exhibentur EpiOolae XXV 11.
non continnis numeris connexae, fed fingulae in ca-
pitula quaedam diuifae» quae fere ab initio cuiulque
propofita funt.

1535-
Parifis apud Francifcum Regnautt. g. Decre-
ta Innocentii Papae; in Conciiior. gen, et prouinc,
quorund. colteStione eiufdem Merlini, Tomo I. foL
CLXXXIL a. — CXCV. b.

1536.
Bofteae. foL Innocentii Epiftolae atiquot^
i) ad Conciiium Carthaginenfe. 2) Ad Conciiiiim
Mikihitanum. 3) Ad ^. Kpifcopos cum eormidem
littcris ad ipfum miiris; intev fete^ij/imaf vetujliffi'

morum praefuiiim epijloiaf., quae praeter cetera axio'

mata Chrijii humanitatem diuinitatemque adjlrnunt
et libcri arintrii vires flf^f/arflw/, additas Diiii Ctemen»
tir Recognitionilm.f edente loanne Sichardo, pagg,
390 — 303. et ia ampiiore editionc Lamberti Gru-
teri.
 Hijlorko Literariae Cap. V, 513

/m. Coloniae Agrippinae 1570. fol. pagg, 5 5 3 —

561. iii qua tamen priores duae taiitum recufae funt»

1538.
Coloniae excuciebat Pftrus QitenteL foL De«
creta Innocentii Papae 1 j iu Conciliis Pttri \Crabbe
Tomo I. /0/. CCLX VI-^-CCLXXXlV. Epiaoiae ninC
LXV^llL Crabbei icdiones vt et Merliniaiias iiaud*
quacjuam neglexerunt Coufiantius et Baiierinii.

1591.
Romae foL Innocentii Papae I. Epiflolae
.Ct Decrera; in collectione EpiJIolariwi Pontificia*
rum Cardinalis Antonii Carafae Tomo /»

Compleditur haec editio epiflolas XXXIV. hoc

ordine. I. M yi&riciunh 11. Ad Exuperiiim^
ill. Jld Felicem, IV. Ad Epifcopor pf,r Bruttiof^

V. Ad Epifcopos Apulos, VI. Ad Epifcopos Ma^

cedones^ incipit: 3Iora coepifc(pornm. VII. Ad
Fiorentiunu VIII. Ad Probum, IX. Ad j^ure*
bum et Augtffinum. Ad Aiirelium.^ inc. Chari'»
X.
tatis. XI. Ad lulianam. XII Ad Laurentium»
XI II. Ad Patres in Synodo Tohtajia. XIV. Ad
loannem Chri/fojlomum. XV. Ad Cierum et Pop^
Con/lantinop. XVI. Ad Tneophilitm AUx. XVIL
Ad Arcadium Imperatorem cum relponfo eius^
Suppo/iiitia. XVllL Ad Ahxnndrum., inc. Apojlo*
lici fauoris gratia. XIX. Ad eundem.i inc. Qitam
grafa niifii. XX. Adeundfm, inc. Opus et honor»
XXI. Ad Bonifacium. XXIL Ad Acaciunu XXIIL
Ad Maximianum. XXIV. Ad loanncm Hierofoly*
mitanum hic primum edita ex vet. iibro liibL Vat.
quemadmodum fequentes duae. XXV. Ad Hi^^rO"
nyumm. XXVL Ad Aurelium, iuc. Piiffiinnm
(26.) XXVIL Ad Epifcopos Macedones^ mc.
Tom. IL Kk Magna
 —

514 Bibliothecae Patnm Latinorum

Magna me gratutatio hahuit. XXVIII. Ad Marcia^

num NailJitanum, XX JX. Ad Decentium. XXX.
Ad Aurelium , inc. Qita in dignitaU^ ex MSS. codd.
edita, fed a Counantio reieda. XXXI. Ad Car-
thag. Concilium. XXXII. Ad Concil. Mileuifnnum
cum fcriptis eorundcm LH^. adlnnocentiuni. XXXUF.
Ad V. Epifcopos Alricanos, adieda corundcm ad
Innocentium epifiola. XXXIV. Ad Aurelium^ inc.
In familiaribus fcriptis (2 5).

1593.
Madriti exc. Petro Madrigal fol. Epiflola la-
nocentii I. ad Synodum in Ciuitate Toletana; m
ColkBione Concilior. Bifpaniae., Garfae diligentia

Loaifae. pagg. 51— 53. His iungi debet editio ieiul-

dem epiftolae breuioris fcilicet in Colle&ione Conci-

liorum omnium Hfpaniae et noiti Orbis etc. cur.

Jof. Saenz de Aguirre Tomo W. Romae i694./o/.

.,

pagg. 151. 52. cum obferuationibus huius Cardina-

lis in eandem, additaque plcniore ex reflitutione

Jcu, Sirmondi cum notis variorum, pagg. 153 —

56. quae iundim item reperiuntur in noua eiufdem
Colledlionis editione audore lofpho Catalano Tomo
III. pagg, 42 4^. Pomae 1753. JcL

[1597.]
Romae. foU Innocentii Epiflolae XI; in Ba*
ronii Annalibus Tomo V, *)
Pro-

*) Ingenue fateor, me nefclre, quo anno primum

Tomus V. huius operis prodierit. Sed ii non pri-
ma vice hoc anno comparuit, certe recufus eft'.
(Cf. Meifelii BihL hijl. T. I. P. 1. pag. 103.) In
Bibliotheca Regia Gott. extat editio, quam primo
intuitu prinripcm omnino dixcris. Nam primns
tomusexcufus clt a. 158^'. T. II. et Ul. 1594. T.
IV.
 Hijlorico Litttrariae Cap. V, 515

Producuntiir ab aiino 404. vfque ad a. 416. in-

clnfiue, I. ad Tlisophihm vaide ab ea verfione,
quam Couftantius exhiber, difcrepans,
404. ad a.

II. ad Clfriim ConJiantinopoUtanum^ ibidem. IIF.

ad loonnem Chryfojhmum ^ ibidem. IV. ad Boni*

facinui prfsb. 7i6 a. 408. V. ad Alexandritm^ ibi-
dem. VI. ad A acium. VII. ad Maximianum^
ibidem. VIII. ai Jtitianom^ 2. ^t^, \X, ad loan"
ncm Epifc. Hterofolymitanum ^ a. 416. Hanc no-
tat a fe collatam efle cum alio codice fcripto. X»
ad Hieroyiymum ^ ibidem, ex eadem collatione.
XI. ad Aurelium^ ibidem. Inuenies autem haec
eadem in ipfo Tomo V. ed. Colon, apud Anton,
Hitrat, 1624. et in Tomo VL
et VIL ed. Manji.

Lticae. 1740. ct 41.

Saec. XVII.
1606.

Coloniae Agripp, apud lo. Gymnic. et Ant, Hie"

rat.fol Vita, Epiftolae et Decreta Innocentii Pa-
pae Primi; in Conc. gen. et prouinc. colL Seuerini

Binii T. pagg. 570

l. —
591. EpiAolae funt XXXIV.
cum quibufdam aliorum omnes ex ed. Epiftolarum
Kk 2 Pon.

IV. i6co. T. VT. VII. 1607. T. VIIT. 1599.T. IX.

1600. T. X. 1602. T. XI. 1605. T. Xll. 1607.,
omnes aequabiliter charaftere rotundo, luculento
et nitido impreffi funt in Typographia Faticana,
textu nullis numeris, quemadmodum in fequenti-
bus editionibus per fingulos annos faftum cernitur,
didinfto. Sed quinti tomi editio prima demum a.
1607. facta ^{{e nequit, quoniam idem iam a Bi-
xiio ad epi/loli^s Rom. Pontiff. laudatur in Concilior.
gd. Colon. a. 1606. Vnde colligo pofleriora faltem
huius exemplaris volumina non originaria kd re^
cufa effe.
/516 Bibliothecae Patrum Laiinorum

Pontiif. Rom. fed ordine diuerfo expreflae. Addl«

tac funt notae Binii, Biuiana haec coUedio icpeti-
ta eA ibidem a. 16 1 8'

1609.
LutetiaeParijiorum apud Adrian, Beys, 8.
Decreta Innocentii Fapae; in Wendeiriiniana Dio»
Exigui editione fub titulo Codicis ^ Ccinonim
nyjii
Vttms Ecclejiae Ronianae h. a. et 1. repetita pagg,
330— 3^6-
1629.
Parijiis fumtib, SebaJ}, Cramoify. fol. Innocen-
tii I. Papae Epiflolae tres 1) Ad l/i£iriciuin Epif.
copum Roiomagenftm. 2) Ad
Exuperiim Epifco'
pum Tulofammi. 3) Ad Patrrs in Synodo Toleta^
na; in Conciliii Galliae ed. a lac. Sirmondo Tomol,
Teitia (]uidem epiflola proprie ad Galliae con-
cih'anon pertinebat, hcet in pierilqueMSS. perpe-
ram infcribatur ad Patres Synodi Tolofanae; fed
quoniam in MSS. hbris integiiorem reperiflct, quam
vfque dutn in omnibui» editis comparuerat, nonprae-
teiniittendam duxit occafionem, quam primum
poflet, cum etuditis communicandi. Emendauit
Ctiam reiiquas duas ex MSS. codicibus titulofque de-
cietorum in iUis variantes ipfe conHituit; fed cum
iphin) opMS praeilo nobisnonfit, in praefenti haud
quidquam nobis fiippetit, quam vt ledtores admo-
ntiinius, Couflantium ,
quaecunque a Sirmondo
praeihta fint, in editionem fuam transtuhfle.

1634.
Antverpiae ex officina Plantin. fot, Innocentii
Papae I. Epiilola XL ad Aurelium Carthag. Epifco-
pum pro Pafchate anni ChriiU vulgaris 414;
fcripta
hUi^v Ppijfolas Patrum Antiqtiorum de Fejli Pafcha-

lif
 Hiflorico Liierariae Cap, V. 517

tifratione^ <^ms Do&rinae fuae Temporiim fubiiin-

xit Atgidiitf Buclurius p. 480. Ad haiic epillolam

faciunt difputata eius cap, V. et VIl, ia Vidorium
Aquitiinum, quem hoc opere illunrare ftuduit,et cap.
IX. de ludaeorum Cyclo.

1645.
Parijiif e Typographia Regia, fot. Vita, Epi-
flolae et Decreta Innocentii I. Papae; iii Concilionm
Tomo If^^ Colltdfionis Regiae pagg, i — 92. Binia-
nae editionis iteratio.

1661.
Ltiietiae Parijiorum apud Liidouic. Bltlaine, fot,
Decreta Innocentii Pdpae (LVII): in codice Dionyjii
Exigtii qualem praebet BU)Hotheca luris Can, l^c^,

cur. Giiil, Foello et Henrico Iujiell<)., Chrijlophori Fi-

tio., pagg'^^)^ — 210. Editio Godicis Dion yfii Exi-
gui, quam a. 1628. Lttt, Parif. 8« pater Chriftopho-
rus luAellus procurauit, primam partem, non item
Decreta Pontificum continet.

1662,
jRomae typis lacohi Dragovdetli. g. Innocentii
epiftolae duae., ahera ad Anyfium, altera ad Ru-
fum ; inter ^^a Synodi Romanae fub Bonifacio II,
num. IV. et V. edita in Collectione Rom. Bipartita
veterum aliquot Hifioriac ecckfiajlicae monumenfo^
rum.,edi coepta aLuca Holjienio et abfoluta pojl eius
obitum cura Card. Franc, Barberim, Parie I. pagg.
45 — 51-
Lutetiae Parijiorumfot. Vita, Epiflolae et De.
creta Innocentii I. Papae cum notis Binii , Sirmondi
ct Aibafpinaeij in Concitiis Labbei et Cojfariii^ To*
Kk 3 Mo
 8 —

5 1 TAbliothecae Patrum Latinornm

ttio \l. pogg. 1245 ^309* Vide editionera Man-

iianam. Couflantius et Ballerini fre(juenter Ledtio-
nes Labbeanas citant.

1673.
Paripis foL Innocentii EplHolae tres i) ad
Epifcopos Concilii Carthag. 2) ad EpifcoposConc.
Mileuitani. 3) ad V. Epifcopos Africanos cuin
Obferuatione praeuia /0. Garnerii; in DiJJ^rtatione
cius IL ad Opp. Marii Mercatoris Tomo \. pagg,
194 — 199. Praecedunt Epiflolae Epifcoporum illo-
rum vberioribus notis iliuflratae. Confulueiunt
Iianc Garnerii operam diligenter Uallerini in opere
mox iaudando.

1675.
Lutftiae Parifiorum Sumpt. To. Bapt. Coignard.
4. Innoceutii Papae Epilloiae aliquot ; in Codice
Canonum et Conjiiiutimum fedts apojlolicae ^ Quef-
nelio edito in Tomo IL Opp. Leonis M.
Infunt Refcriptum ad Conc. Carthag. cap. VIL
Rffcriptum ad Conc. Milniit. cap. IX. Refcriptum
ad V. Epifcopos Afric. cap. XI. Epiftola familiaris
ad Aiirelium Carth. Ep. cap. Xll. Ad Exfuperium
cap. XXI. Ad Macedonenjes Epifcopos cap. XXIL
j^d Dccentium Eugubinum cap. XXIII. Ad l^iEiri-
eium Rotomagenfem cap. XX iV. Repetita eft hacc
€d. Lugciuni 1 t 00. foL
*

i687-
Parifiis e Typographia Regia, fot, Decrefa
Innocentii Papae^ in Francifci Pithoei editione Codi*
cis Dionijfi ExigiU h. a. et 1. recufa et variis accef-
fionibus audta. p^^g. 191 — 213.
Saec,
 Hiftorko Literariae Cap, V. 519

Saec. XVIIL

Pari/iis ex Typographia Regia, fol. Innocentii

Papae I. Epinoiae XXVII; in Harditini Conciliir
Tomo I, pngg. 995 —
1032. Sunt partim ex Diony-
fia iapartim ex Ifidoriana colledione profedac et eo-
dem ordine iam a Merlino vulgatae, fed complu»
rium MSS. ope variis in locis emendatae. Epiftola
ad ri\ Toietanos ex Sirmondo defcripta eft.

1717.
Roiomagi apiid Franc, Paiillier, fot, Epiftola
Innocentii Papae ad Vidricium Epifcopum Roto-
magenfem MSS. codd. optimae notae,
collata ad
codicem S. Germani Patif annorum 1 100. Colber-
tinos duos annorum 800. et S. Pctri Carnotenfis
vnum 700. annorum; in Conciliif Rotomagenfs
Prouinciae fludio GuiL Be(fm e Congreg.^ S. Mauri
P. I. pagg, 3 — 6.
Num veroabipfo editore, an iamolim a Sirmou-
do libri ifti MSS. ' exhibiti fuerint, diiudicare ne-
queo.

1721.
foL Innocentii I. Papae Epiflolae et
Parifiif
Decrefa nouo ordine difpofitae, emendatae notifque
et admonitionibus iiluftratae aPETRO Coustan-
T i o; in Epifiolis Rom. Pontiff, T, I. pagg, 739—
931.
Ordinem chronologicum, quem Couftantius in-
ftaurauit, fupra indicauiinus. Infertaefunt «««w.lV.
loannif Confantinopolitanae vrbis epifcopi ad In*
nocentium epiftoia gr. et iat. ; num, VIII. Exempluni
Sacrae Honorii Augufi miffat ad Principtm Orien*
tis\Arcadium , quae primum ex vetuflo libro Vat.
Kk 4 Biblio-
52 Bibtiothecae Patrum Latinonm

Bibliothecae prodierat in Epiftolis Roman. Pontiff,

Antonii Carafae; num. IX. Honorii Epijlolci ad Ar*
codium altera (in caufa loannis Chryloilomi tertiaj
gr. et lat.; mm.Xl. loannif C^ryfoji^ ad Innocen.
tium Epijlola num, XXVI, Epijlola Car^
gr. et lat. ;

thaginfnfis Concilii ad Innocmtmm; num, XXVIL

Mileuitani Conc, epiftolaad eundein; ««w. XXVIII.
Epifcoponim quinque ad eiindem ; ««7«. XLII. Ijtte'*
rarum Pelagii ad Innocentium pojl mortem eiuf^ ,

fed ctim eum defunviim nejciret^ Jcriptarum frag*

menta, Accedit Notitia Epijlolarum non exjian^
iium^ quae ad Innocentium aftment^ folita ipfi diii*
gentia confcripta, in qua ampiius XL, enunierantur,
In Appendice pagg. 102 —
1 10. fuppofititiae eius et
Arcadii nominibus epiflolae addita praefatione et no*
tis proponuntur. Quod textiis finceritatem attinet,

phirimis adiutus fuit Couriantius iibris MSS. colle*

dlionum Dionyfii Exigui, Hadriancae, Hifpanae
et Ifidorianae. Et Dionyfianae quidem primigeniae
valde iaudat codices duos peruetufios, Corbeienfem
niedio faeculo VI. fcriptum , et Colbertiuum literis

Longobardicis exaratum. Sed nec deterioribus in

alii{» vlus ell, de quo iHufirc exemplum praebet epi-
floJa ill. ad Evpifcopos in Tolctaiia fynocio connitU"
tos. Quam cum in variis MSS. Coiltdionis Hifpa'.
nae exemplaribus, ficut in omnibus Ifidori Merca-
toris mutiJam rcpenflet Couftantius, parum abfuit,
quin ab eo, qui Hifpanajn coliedlionem concinnauit,
mutiJatam fufpicaretur. Amouerunt autem ifiam
fufpicionem codices duo, alter Colbertinus 700. an-
norum, alterrecentiorCoislinianus de injlitutione Cle-
riiorum ex fojius Hifpanae coliedionis monumen»
tis compofiti , in quibus plane legebantur ifla capi»
tula. quae in breuiori exemplari defiderantur. Mox
vbi j[lura genuina et finceia e^ ccclefiis Vrgelienfi,
Gerun*
 Hiftorico LiterapaB Cap.V^ 521

ijerundenfi et Riuipullcnfi Jiuius colledionls exem-

piaria innenilfet, in tjuibus integra haec epiftola,
qneniadniodum etiam in Coibeienfi et Follarenfi
tunc Colbertino codice, extaret: in>clicxit, a nullo
elio quan) ab impoliore Ifidoro mutiiatam elle, tpi-
licet c|ui contentus generalia decreta exfcripfifle, ce*
teiQj cjuae ad perfonas caufafue Ipeciales attinerent,
vt a fcopo fuo magis aiiena fubtraxerit. Nec vero
huic opinioni officere monet, quod in cjuibufdam
collec^lionis Hifpanae exemplaribus velut Laudunenfi,
Nouiomciifi et Beliouaccufi decurtata iegatur j nam
quamuis ex Hifpana coliecflione ifla defcripta fint,
deprehendifie fe tamen eum, a quo fcripta dic^ataue
fuerint, ctiam coliec^ionem Ifidori penes fe lia buiife
eteam Hifpanae interdum, etfi raro, antepofuille,
idque nominatim ex EpiHola Vigiiii papae ad Frofii-
turum licjuere.

1757-
VevMiis apiid SimaneTU Occhi. fot. Innocentii
Papac I. e|)inolae aliquot Canonum Sedis
; in Codice
ylpojlolicae aQiiefnelio olim edito, mmc ad MSS. co-
dices denuo recognito et in meliorem formam refii*
tuto a BalUriniis fratribus,

Epifiolae et capitula quibuscontinentur,fupra in-

dicata funt. Praefiantifiimara in hac editione par-
tem faciunt notae editorum, emendationes et varian-

tes lec^iones ex pluribus libris MSS. et editis fuppedi-

tantes.

1759.
Floreniiae expenjis Antonii Zatta, foL Vi/a,
Epifiolae et Decreta Innocentii Papat I; in Ampli/Jt'
fiia Conciliorum Colh^ione loannif Uominici Alanjt^
. TomoUl.pagg, 1025 — 11 ^a.
Kk 5 Binium
 —

523 Bibliothecat Pairum Lcitinorim

Biaium fequitur cum Labbeo non ordine modo,

fed et numeio epiftolarum , omidls etiam duabus ad
JRnfmn et Anyjitm epifcopos Tlirffalonicenfes, Binii
notae vbique inculcatae funt, ad II. vero, III. et
XKin. etiam lacobi Sirmondi, tum quas ipfe editio-
ni Conciliorum Galliae addiderat, tum porthumae
a Labbeo in Appeudice ad Tom. IL vulgatae, nec
nonGabrielis Albafpinaeiquaedam intertiam adiedae
funt. Miraberis fortafle, cum nihil a CouAantio
defumferit, quid fit, quod Graecas tamen epiftolas
ex eo dare ipllufque annotationibns (lipare mahierit.
In Appendice pag. 1127. proponitur exccrptum de
Papae ex Concilio Nicaeno ex ve-
epijiola Innocentii
tufto codice Lucenfi iam pridem in Supplem. P.
Man/i. T. L p. 277. excufum. Succedunt Canones
e nonntillis Innocentii epifoUs colleSii et in epitomen
reda&i cum praeuia ineandem epitomen differtatione.

1773.
Venetiis ex typogr. lo. Bapt, Albritii, foU S.
Innocentii I. Papae Epiftolae: quibus nonnullae in-

textae ad eundem Pontificem millae. Ex editionc

V. C. Petri Couftant.; in Biblioth. PP, et SS, Vet,
Ecckf Andreae Gallandii Tomo ^^U» pagg, 545 —
612. In Prolegg, caput XVI 11. de Junocentio
tradat.

1785-
Matriti apud loachimum Ibarra, 4. Innocen-
EpiAoJa ad Epifcopos in lynodo Toletana; in
tii

Summa ConciHornm Hfpaniae Matthiae de Villanu-

uo T, I. pogg. 1 5 9 168. cum uotis eiufdem.

1789-
Parifis fnmtibv.s Petri Didot , Jilii primogeniti,
fol, Innoccatii 1. Tapae epifiolae i) ad Vidricium
Epifco-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 523

Epifcopum Rotomagenlem. 2) ad Exuperiiim

Epiici'pum Toiofanum, ex recenfione ct cum notis
et praeiiis ObJeruationibu^ Petri Ceiijiantii; inCot'
Udtionr Conciliomm Galliae^ tam editorum^ qitam
inrdiforum^ quam modo inchoarunt PP, Benedi&u
ni e Congrfg, S, Mauri^ Tomo 1. /?og^. 303 332. —
Sunt eaedem, quas vna cum tertia ad epifropof
Synodi ToUtanae inleruerat quondam Con-
Galliae
ciiiis lac. Sirmondus. Cnnfultius autem adlum eft
a ratribus Maurinis, quod mininie Couftantii co-
pias repudiauerint. Omiferunt etiam tertiam epi-
flolam, non improbantes Sirmondi coidilium, qui
integian) proferre poterat, quae ad ipfius aetatem
vfque mutila tautum nofcebatur, fed ob id ipfum
fcilict^t, quod nunc non ampiius opus elTet, quod

tum res poflulaie videretur,

13.
ZosiMvsEp. RoM.
Zofimus natione Graecus federecoepit dieXVIlI. i.i.Vita.

ciufdem menfis, quo Innocentius decelTerat, et bre-

ve epifcopatus lui tempus muitis non tam rebus ge-
flis quam conatibus iilufirem feu famofum potius
reddidit. Ex qnibus primo ioco fefe offerunt ada
fuper Coeieflio et Peiagio, Vterque horum, aiter

f>raefens, aiter per epiftoiam epifcopum Romanum

bliicitauerant, vfcaufam fuam inique ab Africanis
patribus iudicatam retradaret, eofque nihil orthodo-
xae fidei contrarium fentire cognofceret. Vterque
etiam iibelium fidci exhibuit, in quo, nifi forte
quacdam captiofe pofita vei praetermifla crant, nihil
a cathoiica reguia aiienum et recedens reperiebatur.
Imprimis autem Coelefiius firenue querelas fuas tam
contra accufatorem fuum, Paolinum Diaconum,
quem
524 Bibliothecae Pairum Latinonm

quem calumniae ct malarum artium infimulabat,

quam iudices, a quibus praepoflero iudicio damna-
tum (q{q querebatur et iam pridem ad Inuocentium
prouocalle affirmabar, coram Zofimo perfeqdi coe-
pit, ifque tantum eis detulit, vt foiemnem eius cau-

fa in S. Clementis Bafiiica confelfum haberet, inquo

difcufils adis fuperiori^us, ledoque libeilo Coele-
flii, cum praelens ad fingula interrogatus fidem de
omnibus fcciile vifus efTet, illico abfolutus efi. Afri-
cani veheinentem a Zofimo increpationem tulerunt,
datumque iis duorum menfium fpatium, intra quod
praefcntem aliter fcntire redarguerent, Paulinus ve.
ro ad accufationis fuae caufam defendendam Ro-
inam venire iuirusefl. Dici autem vix potef}, quam
plenae fuerint Zofimi litterae, praefertim illae, qui-
bus Pelagii libelium pubiice ledlum ac probatum efTe
Cgnificabat, gaudio e: gratulatione de patefacla co-
ram omuibus damnatorum innocentia et plene pur-
gata calumnia. Verumtiimen hanc animi affedio-
nem repcnte mutauitHonoiii edidum datum Raueii'
nne pridie Kal. Maias HonorioXlL Theodofio VIII,
Cojf.^ adeo, vt idcm Zofimus, qui nihii non fece-
rat, quo folemniorem Coeieftii et Pelagii abfoiutio*
nem redderet, iam ad damnandos eos fefiinaret,
operamque daret, vt omnibus per Orbem terrarum
cpifcopis damnatio illa innotefceret, immo, vt
omnes fuo fuffragio quafi refonare eam facerent.
Ita faltem et haec , quae non fua fponte faciebat, au-
dloritate fedis Romanae peragi videbantur, cuius fi

non difertus, affiduus tamen praeco fuit. Hoc no-

mine etiam Patrocli Areiatenfis epifcopi,hominis fa-
mae quam maximc ancipitis, fed cui Confiantius,
inagifiermilitum, poflea Auguflus, fauebat, caufam
contra ProcuIumMafliiienfem, Hilarium Narbonen-
fcin, et Simplicium Vieunenfem epifcopos iurium
fuorum
 Hi/lorico Literariae Cap. V. 525

fuorum defenfores fufcepit, eique fuopte arbitrio

ius metropolitae in Viennenfi etiam et duabus Nar*
bonenfibus prouinciis tricniit, iadans antiquam con-
fuetudinem, quae nuUa vncjuam fuerat, et ftatuta
patrum, et reuerentiam Trophimo nefcio cui, quem
San^^i tituio decorabat, debitam, vtpote qui primus
nietropolitanus Arelatenfis ciuitatis e fede Romana
olim tranfmiflus fuilTct. Et cum eadem res iam an-
te plures annos in fynodo cjuadam Taurinenfi difce-
ptata et pacis ct concordiae leruandae caufa ad {ii\*
gulorum placitum quodammodo compofita videre-
tur, vehementer liinc increpauit Proculum, qui hac
pragfitmtione a fynodo longe aliud agente in /fpo/lo'
licaefedis iniuriam fubripienditm putafjet ^ vt fibicon'
cilii illius emendicata pratfaret^ ohreptio ordinando'
rumfacerdotum^ veluti metrnpolitono in Narbonenfi
fecunda poti^flatem. Q'iid? quod eundem fpreta
Zofimi vfurpatione ius fibi tributum exercentem de-
ponere clerumque ac piebem MaflUienfem hortari
aufus efi, vt Patrocli nutui et confiiio obtemperarent
ab eoque nouum epilcopum acciperent. Mafljlien-
fcb tamen adhortatoriae eius non modo non parue*

runt, (ed IVocuio ne minimum quidem de beneuo*

lentia et exiflimatione tnm apud fuos tum exteros
hacRomaniepifcopi olTenfione etdamnatione,quani
ad diuerfas terras direxilfe profitetur, detraidum fuit,
fedcmqne fiiam ad obituai vfque tranquiile tenuit,
fanctitatis nomine etiam ab hicronymo iaudatus.
Licet autem Hiiarius Narbonenfis et Simpiicius
Viennenfis epifcopi Zofimo cefiifTent, non vbique
tamen clerus earum prouinciarum in illius lententia
acquieuit, vt ex Bonifacii fuccefforis Zofimi adis
difcimus. tnimuero non fic affedius erat Zofimus,
vt fi quid ipfi irritum cecidiffet, ab animo ifio dam-
oationis auido defiileret; immo moxci fere pro-
pinquus
 536 ^ibliothecae Patrum Latinorum

pinquus nouum nec difTimile cuin Africanis epifco-

pis iuper appellationibus ad fedem Romanam certa-

men occepit.Occafionem praebuit presbyter qui-

dam Siccenfis, Apiarius nomine, ab epilcopo luo
Vrbano objmulta ^t grauia crimiiia excommuni. aru.9,
a Zofimo auteni, ad quem confugerat, non foium
in communioncm receptus, {qA etiam fpe ami/rj re-
cupcrandi fudentatus. Aufum hoc manifeAo legi-

bus ecclefiaflicix, quales patres Concilfi Nrcaeni ca-

none V. fanxerant, repugnans, non fine magna eccle-
fiarum Africanarum offenfa acciciere poteraf. iVlox
autem alio res fpedare coepit. Qiiippe Zofimus le-

gatos a Jatere Carthaginem mifit et quafi iudicis fu-

perioris aucloritate, quam Romano epilcopo in Ca-
nonibus Nicaenis conceflam aut potius confirmat«im
Apiarium refiitui iufiif.
iacflirabat, Sed morte op-
preirus motus hinc exortos non refciuit. Viucudi
enim fiuem fccit d. XXVI. Decembris a. ^iH-anno
vno , mcnfibus nouem et nouem diebus fecundum
Prolperum in Pontificatu exadis.

5. 2.Scripta. Qu^Xnor ^Qcxm fup'rfiLnt Zofimi epifiolae; fcili-

cet I. Ad vniuerfos Epifiopos per GalHas et J^ptem

prouittcias conftitutos^ lcr. a. 417. ficut et fnbfcvjuen-

tts fex. U. Ad Aurelinm et vniuerfos Epifopos
per Africam conjlitutos^ incipiens Magnum pondns.
III. Ad eojdem^ inc. Pofquam a nobis Coelefiiiis,
IV. Ad Atiyelium et vniuerfof Epifopos per /Jfriam
fptem
conftitutos^ vniuerfts Epifcnpis per Gallias et
prouincios^ vniuerfs Epifcopis per Hfpaniam con^
fiitiUis, a pari *J, V. Ad Epfcopos prouinciae
Vien*

^) Tnterpretatur haec verba, inZofimi epidolis pri-

mum, fequentium pontilJcum literis frequenter
in
occurrentia, quod plura paria ac fnnilia eiufdem
epiltolae
 .

Hiftorico Liieratiae. Ctip. V^ 527

Vitmmfit ft Narhonsnjii ftcundae^ a pari, VI.

j^d Hilariim Epfcopum Narbonenfis primae pro^
vinciae. VII. Jid Patroclum Epifcopum Arelaten'
fm, VI ll. Ad Hrfijchium Epfcopim Saloniianam.
a. 41B. IX- ^^ Patroclum Epifcopitm Anlaten»
fmi, X. Ad Clerum , 0>'dinem et pkbeni conjiflen'
tem MaJJiliae. Xf, Ad Aitreliiim et ceteror qui iti
Concilio Carthag, odfuerunt^ epifcopos. XII. Epi-

ftola feu ComniQnitoriim ad presbyteros et diaconof

fuos Ravennoe (negotiorum Ecclefiae curandorum
cauia) conjiiiutos. XIII. Commonitorium feu potius
Fragmentum Commonitorii ad Faujiinum epifcopum
€t Philippum et AJellum presbyteros^ legatos fuos,

XIV. Ad Epifcopos per Byzacinm conjiituios.

Inter deperditas tres quatuorue ciufdem praefulis
epiflolas ceiebris niaxime eA Tra^oria illa, quae
Pelagium et CoeleAium dainnat, per iotum Orhem^
vt Mercator inquit, mijfa., cuius nonnifi paucula
fragmenta fuperfunt.

Duae Zofimi epifiolae in Dionyfiana et reliquis ^.3- Edi.

Decretorum colledtionibus feruatae cum iifdem et^'°°^^*

cx iis faepius funt editae. Vndecim deinde Baronius
partim ex Vaticano, partim ex Areiatenfi codice in
lucem emifit. Numerus mox audlus cft vna, quae
in codice monafierii Weingartenfis repcrta fuit a
Binio. Has denique Cou/iantius codicum MSS. et
dodrinae vberrimae fubfidio ita formauit, vt mcrito
cum folum repraefentandum duxerit Galiandiur,
Singula ex indice fe^uenti accuratius nofcantur.

Saec.

cpiftolae expmpla feorram fmgulis feu prouinciis

aut eccleliis feii viris in infcription* praenomina-

tifi trad<?nda kierint.

 '

523 Bihliothnas Patrum Latinomm

saec. xvr.
1525.
Mogwitiae. fot. Decreta Zofimi Papae I IV. —
(quibus duae epiftolae ad Heiychium et ad pt eibyte-
ros Ravennae conflitutos comprehenduntur;) in
prima ed. Colle^ionis Canon. Dionyjianae, Cf. In»
noceniiuf,

1590.
Coloniae, fol, Decreta Zofimi pape (totidcm,)
iQ Merlm Conciliis Tomo I. fol. CLXXXII.

1535-
Parijiis. g. Eademj iii eadem ColkSlione T,\»
fol. CXCV. VI.

1538.
Coloniae. fot. Decreta Zofiml, in Conritiif
Petri Crabbe T. f./b/. CCLXXXVill - IX. Subiici-
tur Decretum eiufdem ex Gratiano deiumptum,
qmd j^lpoilGHcae fedis authoritas' contra fanciorim
Jiatuta aliquid condere non valeat.

1591.
Romae. fot. Zofimi epiftolas in Magna Cotte^'

Stionr Epijlolarum Pontificiarum Card. Adtonii Ca»

r^/<3^ locum obtinere nullus dubito, fed quot qua*
lefue ignorare me fateor. l^inius eam non allegat.
Baronius lcmel, dum EpiHolam ad Mefychium ci-

tat. Inde colligo, inelle non plures, quam duas

fuperioribus editionibus euiilgatas.

1597.
Romae, fot, Zofimi papae epifiolae XFI; ia
Baronii Annatibus Tomo I. V
ad Africanos de ,

Cottejlio, II. Ad eofdem fuper Petagio. \\\, Ad

vniuef'
 Hijlorico Literariae Cap, V. 539

vniuerfof Epifcopor per GalUaf et feptem prouinciat

conftituios, IV. Ad vniufrfos Epifcopoi Africae^
Galliarum et Rifpaniae, V. ad Epifcopos prouin-
iiae V^icnnenfis et Narbonenjis fecundae. VI. ciii

Hilarium Narbonfnfem, VH. ad Patroclum. VIII,

ad Simplicium Viennenfem: ad a. 417. L nurru 19.
II.35, (exCod. Vaf.) IIL 41. IV. 44. V. 49. VI. 50.
VII. 52. (ex Cod. Arelat.) VIII. iWm
(ex Bibl.Flo-
riacenfi ed. a lo. Coeleftino). IX. ad Aurelium,
X. ad Patroclum altera incipiens Cum et in praefen*
ii cognoneris etc. XI. ad clerum et plebem MaJJilien*
femz a. 418. "• 4- et 5. (ex cod. Vat) n. 40.41.
(ex Cod. Areiat.) XII. Commonitorium ad Faujiu
num et Presbyteros Philippum et Afellum; ad a,
419. a. I. Bonifacii. De ed. Annalium Baronii vi-
de quae fupra in Innocentio difputata funt. Conti»
nentur haec Tomo V, ed. Rom, et Colon, et Vlf^

Manfanae,
'

Saec. XVIf,
1606.

Cohniae Agr, fol. Vita, Epiftolae et Decreta

Zofimi cuni notis Seu, Binii in Conciliis eiufd. Tomo
I. pagg> 605 - 61 a.
Infunt Epiftolae XII. nempe duae (priores) ex
fuperioribus editionibus, et decem ex Baronio, eo«
dem quo antea indicauimus ordine. Defunt autem,
I
'^uae ibi fuerat oBaua, ad Smplicium^ et duodecima^
ad FauJIinum, Pofteriorem «on aduertifie videtur
Binius, cum longius a ceteris abfit fub Bonifacio»
Denique monebo, me epijiolam ad Epifcopos per
Jlyzacium confiitutos^ quam primum Hinium pro*
duxifle fignificat Couftantius, iater has reperire
non potuiife,

Tom.IL Ll 1609,
530 Blhllothtcae Literariae Latinorum

1609.
Lutetiae Parijiorum 8« Decreta Zofimi cimi
vita eiufd ex Platina; iii Codice Canonum Vet. Ec'
(ifjtae Romanae pogg. 386 — 92. Ex ed. Wea-
deiriiaik

1629*
Parijlis, fol. Zojimi Papae epijlolae; in CoU'-
ciliis Galliae lacobi Sirmondi- Tomo I. Infunt eae-
dem epiftolae, quas exCodice Arelateafi vnlgauit Ka-
ronius. Ipfe auteiii, vt ex notis eius apud Manfium

difcimus, MS. Iioc exempiar, vt et aiiud Lirinenfe

€t tertium rithoeanum, euoluit.

1644.
Parifiis ex Typogr. Regia. fot, Vita, Epifiolae
ct Decreta Zofimi Papae j in CoUe&ione Regia Con-
tiliorum Tomo IV. pagg, 389 — 418. Sequitur
haec editio per omnia Binium , nifi quod notae cius,

praeter illas, quas vitae fubiunxit, omifTae fint.

Acceflit vero Epijlola num, XIIL ad Epifcopos per

Byzantiim (fic) corifiitutos, de qua fupra mentia

ed fada.

1661.
Lutetiae Parifiorum. fol. Decreta Zofimi Pa-
pae ; in codice Dionyjii Exigui ed. in BibL luris can,
l^oelli et JufielU pagg. 211. 12.

1671.
Luietiae Pariflorim. foL Vita, Epifiolae 'et
Decreta Zofimi Papae cum notis Seuerini Binii; in
SacrofanBis Conciliis P/iiL Labbf.i et Gabr. CoJ/artii
Tomo W. pagg. i
5 5 4 — 76. Addita funt Fragmen'
ia Tradforiae Zofimi cum Obfcruatione Labbei et
in Appcndice norae poftumae lac. Sirmondi.
1673.
 Hijlorico Literariat Cap. V. 531

1673*
PorifJs. foL Zofinii epifiolae II. ad Aureliutn
et Epilcopos per Afiicani confiitutos et III. ad Au-
relium et ceteros Epifcopos, cjui in Concilio Car-
thag adfuerant: apud Garnerium et M* Mercatorem
in Diff, II. ad Tomuin I. de Synodis m Caiifa Pelag,
habitis., Synodo nona et vndectma. pagg. 302 204. —
et 209. Notae Garnerii ad priorcs duas contra
Capellum diiiguntur, qui eas adulterinas dixerat.

1687.
Parifis ex Tijpogr. Regia. foL Decreta Zofi-
mi; apud Dionyfium Exiguum in ed, Franc. Pithoei
h. a. recufa pa^g. 213 — 15.
i6go.
Parifis. foL Zofimi epiftolae IIL ad Epifco-
pos Africanos in caufa CoeieAii et Pelagii; intei va*
ria momimenta ad hif. Pelag.fpediantia P. IL Ap»
pendicis ad Tomum X. Operum Augufini ed. Be"
nedtviinorum. iuxta ex. Antverpienfe (1700)./?«^^.
66 — 68. et 70.

Saec. XVIIL
1715.

Parifiis ex Typogr, Regia. foL Decreta Zofi-

nii Papae (ex Dionyfii et Ifidori coUecflionibus MSS.
Bibl. Coiiegii Soc. lefu Parif.)j in Harduini Conci-
Jiis T. I. /7^g^. 1235 — 36.
172!.
Parifis, foL Zofimi Epifiolae et Decreta; in*
tei Epifolas Pontiff. Roni. curante Pttro Coufaw
/jo T. J.pa^^. 934— 1006.

Ll a Coufi an-
53^ Bibliothecae Patrum Latinorum

Couftantius XIV. praebet epKloJas eodem ordine

ac fupra a nobis funt recitatae. Fragmenta aliarum
ct iniprimisTra^oriae praebet Notitia fiibiunda
Scriptorum non exftautium^ quae ad Zofimum pa-
pam attinent, Praeterea infertae funt inter VII. ct
Vlll. Libdlus Paulini^ de quo nos infra, inter XI.
ct Xll. Honorii conjlitutio ad Agricolam praefe»
.

Bum de concilio VIL prouinciarum fnguHs annir

Arelate habendo, De notis editoris nihil dicere atti-

iict, (juandoquidem earum praeftantiam nemo non

agnofcit. Adhibuit plures MSS. codiccs, ex quibus
mflgaiores quofdam iam ad Innoceotium laudauimus.

1760.
Florentiae. foL Vita, Epiftolae et Decreta Zo-
fimi Papaej in AmpliJJima Conciliorum Collediiont
ed. lo, Dom, Monji, Tomo lV-pagg> 348 372. —
Labbeum fequitur editor. Inde eft quod prae-
tcr Binii notas, etiam Sirmondi, tum quas Hatim ad
Goncilia Galliae ediderat, tum po/lumas et Phil,
Labbei pauculas adiunxerit, Paflim etiam Manfius
€X Harduino ct Couflantio Variantes aliquot ledio-
nes cnocauit.

1773.
Venetiis. Zofimi Papae epiftolae: qui-
foU S.
bus intexitur Honorii Imp. Confiitutio ad Agricolam
Praefeclum. Ex editione Petri Couflantii V. C. ; ia
Eibl PP, et SS. EccL Vet. Andreae Galtandii To-
tno IX. pagg. I —
20. Dc Zofimo difijuiritur capite
I. Prolegomenorum pagg. I — V.
«789-
Parifis apud Petr. Didot. fol. Zozimi papae
cpiflolae cum decretis et decretorum titulis vti a Sir-
inondo compofiti fuerant et Admonitioae in cafdem
netf
 Hljlorito Liierariae Cap, V. 53)

nec nonnotulis ex Couflantio felccn^is; m^ noulflima

Coliediione Conciiior. Galliae. T.I. pagg.^ 33 — 350.
13.
Severvs Minoricensis Episcopvs.
Huius Seueri temporibus Minoricae Hifpania-5. i. Vitt.

rum infula magna contigit ludacorum , qui fre(|uen-

tes in ea confederant , ad fidem chriflianam conucr-
fio ,
quodam Theodoro, opi-
praeeunte imprimis
bus et digiiitate inter fedae iftius homines omnino-
que in Magone oppido infulae eminente. Caulam
huius tam fubiti ardoris vulgi opinio eiufque inter-
pres Seuerus tribuebatreliquiis S. Stephani Martyrif,
quas Orofius ex Oriente redux in ecclefia oppidi il-

lius collocarat, cum antea ipfi conflitutum fuiflet,

ad Hifpanias eas portare. Quodfi verum fuir, fan-

<fli illius ofla fada funt conferuatae Seueri
caufa , ob-
fcuri alias hominis, memoriae.

Scripfit enim hac de re Epijiolam flflf own^/ or- ^* ^.Scripta,

i)if terrarum Epifcopos ^ Presbyteros et DiaconoSj
iignatam poft confiilatum Honorii XL et Conflantii
JL (reuera Colf. Honorio XII. et Theodofio VII.)
i. c. anno 418. quae hodie fuperefl^.

Vnlgauit eam primus e fchedis Vaticanis erutam p^ T» Edi-

Baronius in Annaiibus ad annum 418-

XLIX. n.
I fcqq. (in ed. Manf, num. XLIV—LXXH. T. VIL
pagg. 140 — 14 8») Exinde Benedi&ini Operum
Augujlini editores inferuerunt Jlppendici Tomi VIL
€ol, 1 5. (ed. Antverp. col. 1 1
— 18.) hoc titulo: Se*
ad omnem Ecckjiam de viriutibus in
veri epiftola
Minoricmji infulafaffis per reliquias fanSi Stephani
Maritjris.

Ll 3 14,
\
 534 Biblioihecae Patrum Latinonm

14.

Hesychius Salonitanus.
In Dalmatia epifcopus non confundendus cum
Hefychio Hierofolymitano, claro Scripturarum in-
terprece, qui a. 433. decelfit. Cum Auguftiuo et
loanni Chryfoftomo epjriolarum habuit commer-
cium, cuius nunc etiam relicjuiae funt teftes vtriuf-
que epiHolae. Etiam Z,ofimi Papae epifloia ad eum
fertur Honorio XII. et Theodofio VIII. Coff Obiit
ante annnm 43t;. fiquidem Auguftiuus in opere de
Ciuitate Dei Lib. XX. c. 5. eius tanquam defuncli
nieminit. Supercft ipfius Epijlola vna ad Af^giifli'
ttum^ quae inter huius epiftolas vulgari confueuit,
iti ed. Louanieiiji num.LXX^X, in Bmedi&ina vero
num. CXCVMIl. Anguftini epiftolae ibidem inueniun-
tur iuxta pofitae, in Loiian. quidem num. LXXVIII.
ct LXXX. in Bened. num. CXCVII. et CXCiX»

BoNiFACivs I. Ep. Rom.

5 i.Vita. Patria Romanus et prouedae iam aetatis presby-
ter cum epifcopatus honorem, quamquam
huius
non fine aemuio, adipifceretur. Antequam enim,
altero fciiicet poft exfequias Zofimo perfoiutas die,
h. e. XXVIII. Decembris a. 418. a plebe et presby.
teris in ecclefiam Tiieodorae conuenicntibus eligere-
fur et feqnenti die in ecciefia S. Marceiii epifcopns
confecraretur, ipfo exfequiarum Zofimi die ab alia
^adione Euialius archidiaconus in bafilicaLateraneu-
fi ordinatus erat, cui Praefedus Vrbi Symmachus
adeo fauebat, Imperatorem etiam facili negotio
vt
in partes eius deduceret. Sed cum Honorius fuppli-
cationi aneciarum Boaifaeii tantum tribuifiet, vC
tota
 Hijlorico Literariae Cap, V. 535

tota caufa coram epifcopis recognofceretur, nec vero

ciiin pei tiiiaci partium altercatione finiri ea potuiilet,

fed ad feditionem animi fpeciare viderentur, fimul

Pafchae feflum inftaret^ quo epifcopi ad ecclefias
fuas praeflo elTe debebant, vterque donec res decifa

foret, imperiali edido ex vrbe decedere iuffus eft.

Tum vero Eulalius impatientia fua rem perdidit.

Vrbem enim ingrelTus pro damnato haberi meruit,
Bonifacio autem epifcopatus celfit. Afri iaterim
epifcopi ad Bojiifacium litteras miferunt, quibus
proHterentur, fe paratos elTe, ea, quae fiiper appel-
lationibus epifcoporum ad Romanae fedis facerdo-
t€m a Zofimo legatis fuis mandata eflTent, paulifpec
feruare vfque ad inquifitionem flatutorum Nicaeni
Concilii. Idcm iam praedecefiori eius per iitteras,
quas ille fortalTe non ampiius recepit, fignificafle fe
nionent et ab ipfo pofcnnt, vt eorum caufa ad An-
tiochenam, Conflantinopolitanam et Alexandrinam
vel etiam alias ecclefias fcribat et quemadmodum ea
apud Nicaeam adla vel confiituta eflent, fic ab ipfis

faciat cuflodiri *). Ac fane Antonii Fuflalenfis epif-

copi pariter ab Africanis damnati et ad Bonifacium
prouocantis caufa exemplum feruatae huius profef-
fionis praebet, in qua ipfe tamen Pontifex Romanus
nec ab aequitatc nec a moderationejalienum fe oflen-
dit. Peculiaris quippe haec Bonifacii laus eft, quod
nullo partium fauore regi fe paflTus fit, nuUa in eo
fuerit, nifi legum ecclefiafticarum feruandarum af-
Ll 4 fed^atio.

*) Fatendum eft litteras epifcoporum Africanorum

flilotam perplexo et diflgrto elle exarutas, vt
pairim imprimis antem §§. IV. et V. fenfum pla*
,

ne contrarium ^ erba fundere videantur ab eo,

quem nianifefta tota fententiarum ferie exprimere
volebant.
 536 Bibliotheeae Patrum Latinorum

fedatio. Qua de ipfum praedecelToris fui

caufla
iudicinm inter Arelatenfera et Narbonenftm epifco-
pum fuAulit et Lutubenfis iii Narbonenfi I. prouiiicia
ccclefi^e precibus conceilit, vt abrogato Patrocli pri-
vilegio, Hiiario ius a Zofimo ablatum refiitueretur.

Celerum parum abfuit, quin fub hoc pontifice fedi

Romanae iura in Illyricum eriperentur et in epifco-
pum ConAantinopolitanum tranfferrentur. Sed
Honorio intercedente Theodofius confiitutioneni
fuper nouo hoc Confiantinopolitani epifcopi iure,
fupplicantium, vt aiebat<» cpifcoporum per Illyricnm
precibns fibi fubreptam, rurfus abrogauit et Romanae
fedis priuilegia illaefa feruari iuflit. Obiit Bonifa-
cius a. 43 3. IV. Septembris,

jti.Scripta. Ex phiribus, qua« Bonifacius fcripfit, epiJloUs

hodie reliquae funt I. Ad epifcopos per Galliar et

fepteni prouincias confitutos^ fcr. a. 4 1

9. II. et II I.

Ad Rnfum Theffalonicenfem^ lcr. eodem anno. IV.

SuppUcatio ad Hnnortim Augujium^ fcr. n. 430.
V. Ad Hitarium Epifcopum Narbotunfem fcr. a.

422. VI. Ad Rufum Kpfcopum Thtffalonicenfem

Commonitorium ^ fcr. eodem auno. VII. Ad vni^
verfos epifcopos par Thefjaliam confHtutos^ fcr. eo-
dem anuo. VIII. Ad Rufnm ceterofque per Ma^
cedoniam^ Arhaiam, Thfffnliam ^ Epirum veterem
et nouum^ Praeualin et Daciam con/Iitutos^ (cu

codcm aimo. Deperditarum indicem Cou/kntius

fecit.

§.%. Edi- EpiAoIas 1. IV. et V. feruant colledliones decre-

torum Dionyfii Hadrianea, Hifpana, Quef-
tLxig»u,
neliiana et Ifidoriana, nec folum cum iis ipfis,
fed ex iis etiam in variis Conciliorum et Epiflola-
rum PoiitifF. cditionibus vuigatae funt. Reliquas ex
fchedis Vaticaois eruit Hoifienius. Lucem viderunt
a. 1661.
 Biftorico Literariae Cap* V. 537

a. 1661, Ab eo primus omnium coUedionem in-

ftitijit praeclare einenciatam et illuftratam Petrus
Cotijiantiu^ ^ quem nuper exprimeiidum dedit in
Bibi. PP. Andreas Galiandius, Sed fingula propius
fpedare iuuabit.

Saec. XVL
1535-
Moguntiae, foL Decreta Papae Bonifacii f,
niunero IV. (epiftoiae IIL quibus infertum num. II.
Rflcriptum Honorii ad Ronifacium;) ed. /^m-m
delfiiniana Dionyfii Exigui,

1530.
Colaniae, foL Decreta Bonifacii papae (ca-
dem ;) in Mtrlini ColleSiione ConciL T. I. foL
CLXXXIII.
1535-
Parifiis. 8» Decreta Bonifacii, vt in praeceden"
ti; in ead. CoUedione T. IfoL CXCVL VXI.

1538.
Coloniae. foL Decreta Bonifacii; in CoHeSfio"
ne Conc. ed. Petro Crahbe. T
V foL CCXC- IL
Subiiciuntur decreta V. quae non habentur in prio-
ribus.

1591.
Romae. foL Bonifacii epidolae; inter Epifio^
las Pontiff. Rom. ed, Ant. Card. Carafae. Haud
dubie eaedem infunt, quae in fuperioribus erant vul-
gatae. Vide Zofimum,

1597.
Romae. foL Bonifacii epifloJa ad Honorium
Aug. ad a. 419. fed quae pertinet ad a. 420. vt pri*
Ll 5 dcm
538 BlbHothecae Patrum Latinovum

dcm Pagius monuit; in Tomo V» AnmVmm Bnvonii

ed. Rom. et Colon. 1634. Tomo [^IL aiiteni
Manfiame,

saec. xvTr.
1606.
Coioniae Agr. foL Vita, EpiAoIae et Decrela
Bjonifacii Papae primi, cum Notis Binii; in Contu
liis eiufd. T. Lpagg, 6 1 3-— 1 5. Ex ed. Crabbeana.

1609.
Lutetiae Parifiorum. g. Decreta Bonifacii Pa-
pae; in CodiceCan. eccL vet.Rom.pagg. 392 402. —
cf, JnnocentiiLs, Praecedit Augu/fini epifola, qua
Pjonifacio nuncupat quatuor iibros in duas epiflolas
Pclagianorum.

1639.
Parifir. foL Bonifacii Epiflolae
I. adEpifco*

pof Gailiae. 11. ad Hilarium Narbonenfem ; in

Sirmondi Conciiiis GaHiae L T
1644.
Parijiis ex Typogr, Regia, fol, Vita,Epi{loIae
et Decreta Bonifacii Papae I; in CoHe^ionc Regia
Concilior, Tomo IV. petgg» 421 — 33. recufa ex
Biniana.

166 1,

Lutetiae Pariforum, foi, Decreta Bonifacii

Papae, apud Dionyfium Exignum in Bibi, luris
Can. Voeiii et lujlelii pagg. 2 1 3—- 1 5.

1662.
Romae tifprs 'lac. DragondeiVt. g.'' Bonifacii
Epiflolae I. II. III. ad Kufum TlieiT. IV. ad vni^
verfos
 Ui/lorico Liierariae Cap, V. 339

verfof Epifcopof per Thejfatiam conjiitntor. V. j^d

Rufum rt cfteros Epifcopos per Macedoniam etc» can*

Jittuios: editae prinium vna cum Honorii Epijlola

ad Tieudo/itiin er Refcripto The.odojii ad Honorinm
inter Adta Synodi Romanae fub Bonifacio I{. in L«-
€ae Holjlimi Coile^ione Rom, Bipartita, P. I. pagg,
51— »3.
1671.
Lutetiae Pariforum, foU Vita, Epiftolae et
Decrera Bonifacii cum notis Seu, Binii; in Pbilippi
Labbfi et Gabriel Cojfartii ed. Conciliorum T II.

fagg. I ^8o — 86. In Appendice editae funt notae

ali^uot poftumae lac. Sirmondi.

1687.
Parifiis ex typogr, Regia. foU Decreta Boni-
facii Papae; in Codice Dionyfii Exigui, ed. Frqnc,
Pithoei recufae. pagg, 215 — ^19.

Saec, XVIIL
1715-

Parifis ex Tijpogr Rfgia, fol. Decreta Boni-

facii; in Harduini Conciliis T l* pagg. 1237 — 40.
Cf. Zofimus,

1721.
Parifis. foL S Bonifacii Papae I. Epiflolae et
Decreta; in Coufaniii Epijiolis Poniiff, Rom, T \.

pagg. 1005 — 1051.

Epiflolae funt VII [. quas fupra indicauimus, Si-
mul autem exhibenrur I. Exemplnm precum presby-
itrorum Romanorum pro Bonfaciofcr,ants medium
lanuarii ^, 419. 11.Epifola Concilii Jlfricani ai
Bonifacium^ fcr. a. 419. Maii die 31. IH, AngH'
fini
 :

54© Bibtiothecae Patrum Laiinorum

Jiini Epiftola ad eundem fcr. a. 430. IV. Refcri'

ptnm Honorii ad Bonifacium. V. Thcodnfu Epi*
Jiolaad Philippum Praef, Praet. Jllyrici. VI. Ho-
norii Epiftola ad Theodofmm. VII. Theodofii 7?<?-
fcriptum ad Honorium, Priores dno ipfis Bonifacii
literis praemittuntur, tertia inter III. et IV. quaita
inter IV. et V. relicjuae tres intcr V.et VI. Jocum ob-
tinent. Notitia fcriptorum non exjlantiuni^ quae
ad Bonifacium 1, attinent , folita diligcntia coxifcri-

pta eft.

1760.
Florenticte, foL Vita , Epinolae et Decrcta Bo-
nifacii Papae I.; in ConcUior, ColL Amplijf. lo.
Dom. Man/i^ Tomo IV. pagg. 387 — 400.
Eduntur epiftolae iilae III. quae apud Binium ex-
tant, cum notis eiufdem, vt et lac. Sirmondi poflu-
mis. Sed infertae funt ex CouAantio I. Presbijte-
rorum Rom. preces pro Bonifacio ad Honorium et
II. Refcriptum Honorii ad Bonifacium ; nec non cx

Supplem. P, Manfi initium Epiflolae ad lujlum Do^

robernenfem,

X773.
Venetiis, foL S. Bonifacii Papae I. Epidolae
quibus aliorum nonnullae intextae. Ex editione
Petri Couftantii V. C. in BibL PP, j^ndreae Gal-
landii T, \X,pagg. 43 — 60. Ad Bonifacium pcr-
tinet Caput 11 L Prolegg. pag, VI IL

1789-
Parifis per Petr, Didot, foL Bonifacii Papae
cpiflolae II. ad cpifcopos Galliae et Hilarium Narbo-
nenfem, cnm Obieruationibus praeuiis et notulis ex
CoulUntio fcledis; in ColleBione ConciL GaHiae ftu-
dio PP, Cougreg. S. Mauri T, L pagg, 368 74. —
16.
 Hijlorico Litcrariac Cop. y. 541

16.

MarivsMercator.
Quaecunque de patria, loco, condilione et ac- 5. i. vita.

curatiore aetatis definitione viri, cuius nomen vix

cxeunte faeculo fuperiore reuiuilcere coepit, difpu-
tari folenr, coniccfluris innituntur, liaud quidcni im-
probabilibus, nec tamen ab omni controucrfia libe-
ris. Garnerius enim e Campania, vel Apulia, vel
ex ea parte Italiae, quac ad Siciliam vergit, oriun-
dum eum credidit: non alia de caufa, quam quod
CoeleHii et luiiani, quorum primum Campanum,
alium Apulum, fuifle contcndit, res domeflicas
priuatafque ita nouerit, quemadmodum vix alteri
Jiceat , quam qui fuerit eiuidem aut ciuitatis aut fal-

tem prouiuv ae. Gerberonius contra, qui eodem

tempore infignem fcriptorum eius partem tradauit,
tum ex Aiio eius duriori,tum quod ada Ecclefiae
Africanae apprime nouerit, eorumque exeniplaria
apud fe tenuerit, tum ctiam, quod S. Auguftini fiu«
diofiinmus fuerit et ftrenuus Gratiae Chrifli et illius

oeconomiae defenfor, Africanum efie iudicauit, at-

que eandcm fibi arridere fententiam fignificauit Ha-
luzius, infringens Garnerii argumentum Hieronymi
maxime exemplo, qui, licct ipfe Stridonienfis aut
Dalmata fuiflet, Pauli patria Thebaui et Hilarionis
Palaeflini vitam fic defcripferit tanquam fui eflcnt,
ct Vigilantii hominis Galli ortum et natalia fic no-
verit, ac fi eiufdem cum illo ciuitatis et prouinciae
fuilfet. Ipfe autem nouum argumen-
fuae caufae
tum reperire fibi vifus efl in eo, quod Facundus Her-
mianenfis epifcopus eius verbis intcrdum vfus fit iii

compofitione librorum fuorum prodefenfione trium

capitulorum. Illud vterque Garncrius et Gerbero»
nius viderunt, cum uec Sacerdotcm nec Epifcopum^
fe4
54* Bibliothecae Patriim Laiinorum

fed Laicum hominem fuifle, qulppe qui nullam ali-

cuius dignitatis notam in fuii opeiibus gerat, immo
Pientii cuiuidam Presbyteri mandaris parere ie prote-

ftetur, nuila confacerdotisvel fratris, fed duntaxat

vemrandi Presbyteri faiutatione praemiffa. Fio-
ruilfe Merc.itorem ab anno circiter 4*81 cum Gar-
jierio Aatuit Hauzius, fiquidem ad illum annum re-

ferenda effe videatur EpiAola, quam ab Auguliino

accepit; at contra eundem cenlc-' , iiium non antc
anuum 450. viuere aut lcribere defiiffe. Nam cum
Eutycliianorum mentionem faciat, quorum nomea
tempora fynodj Cliaicedonenfis au-
in Ecciefia ante
ditum non fit, manifefium tile cog-t, fcripfilfe eum
aliquanto pofi 451 , quo fynodus ilia iiabita efl.
Nec obfiare exiftimat argumentum, quod Garnerius
ab infectatione Theodoreti Epifcopi Cyrenfis petit,

irifcrens, non fadurum iiiud iuiffe Mercatorcm , fi

refciuiifet eum receptum a tanta Synodo pofl ido-

neam fidei fuac profeffionem , iadeque coiiigcns,
eum non perueniife vfque ad tempora fynodi Chal.
cedonenfis, aut certe niliii ex eo tempore fcriptis
inandaffe, quod ad nos peruenerit. Q^tae contrsi
arguit Baiuzius, ex infeclatione Theodoreti modo
iiiud confici poife, aut Mercatorem ifia aduerfus ii*
luai fcripfilfe, antequam Chaicedonenfis fynodus
haberetur, aut Ci pofiea fcripferit, tarde ad eum
perueniffe gefla fynodi, adeoque non compertam
ei fuilTe iiiam Theodoreti luiceptionem.
Occepiffe videtur veiitationes fuas contra Pela-
gianos Romae tempore Zofimi Papae, cum diuerfis
animorum motibus ifiorum fententiae difceptabaa-'
tur. Roma etiam iibros fuos de eadem haerefi com-
pofitos in Africam mififle, ibidemque Augufiini li-
terjs recepiffe putandus eft. Dehinc, nefcio fiii
ipfius auimi inllindu, an Auguiliui confiiio, Con-
flautino*
 Hifiorico Liierariae Cap.P^, 543

jQantlnopolim petiit, prohibiturns, ne ri^iani et af-

feclarum eius, (jui Roma depuifi huc ie conuerte*

rant, errores radiccs ibi agerent. Quod aflecutus
tradito a. 429. Thcodofio iuniori et ClcroCon/lan-
tinopoiitano, Commonitorio, mox eodcm feruore
impiic.iuit fe iiti a Cyriilo contra Nedorium motae,

coiiigendii» fimiiiter, ac in priore caufa fecerat, gra- ^

vioribns tum haereticoruin tum orthodoxorum per

varia fcripra pugnantibus didis cum fuis ipfius coii-

tra Nedorium ciamoribus, a quibus vix ante finem

vitae deflitiilc videtur.

Quae hodie fiipcrfunt Mmx Mercatoris fcrJpta.^s.Sciipta.

omnia ad refutandam haerefin Coeiei^ianam et Ne-
' -^
ftorianam tendunt. Sunt autem pieraque non tam
proprio iabore compofita, quam ex Graecis Latina
fdCla, coiicdla et excerpta ex fcriptis tum aduerfario-
rum, tumeorum, qui eos oppugnaflent veiuti in^ ,

ftrumenta quaedam caufae, quibus iedores, quae

rec^ae fidei eflent, edocerentur et ad iudicfum de
praue fentientium impietate ferendum iiiformaren-
tur. Dahimus elenchum eorum iuxta edirionem
Baiuzii, qui Codicis Vaticani feriem fequirur.

1) Commonitoriiim adiierfus hatrepm Pelagii ct

CoeUJiii^ vel etiamfcripta Itiliam, Pieno titulo
jpfcribitur: Commonitoriim leFhri — a Mario
Mercatore Senio Continet excerpta ex
Chrijli,

fcriptis luiiani fubiundis vbique fuis ipfius refpon-

fionibus feu Subnotaiionibuf. Scr. iudice Garne-

rio a. 431. Idem vero Garnerius tituium huic
operi fecit, Liber Subnotationum ad Pieniium
Preshijterum, quem duabus partibus confiare ex-
ifiimat, altera, quae praefationis loco nomi- fit,

nc Commnnitorii , altera, qua ipfum opus com-

preliendatur, titulo Subnotationnm ad verba lu^
liani:
 1

544 Bibliothecae Patrum Latinorum

liani: Haec porro difpertitus eft Garnerius in no-

vem o&o uempe iiixta excerpta, quae ex
capita,
luliani libris examiaanda Mei\?ator fibi propokie-
rit: totidem enim numerat, fecus ac Baluzius,
qui feptem tantum excerpfa diftindle ponit, et
fexto compleditur, quae apud Garneriuni caput
VI. et VII. efficjunt; nono autem, quod incipit a^
verbis^ Haber vt credo^ pagina ^o. ed, Baluz.
RetraSiationein quafjiionis de morte per peceatutn
in miindiim in^reffa contineri fcribit. Infuper
verba Augudini ad fingula verba luliani , quae
Mercatornon appofuerat innotis, vbiqueproduxit.

a) Refutatio Theodori Mopfveftnii ^ feu

Sijmboli
Expojltioprauae Jidei Thfodori cum pratfatione
Mercatorif. Apud Garnerium legitur Tomo II.

pagg. 250 — ^'^^.praefatio autemdupliciterTomo

I. pag. 95. et Toino II. 1. 1.

3) Comparatio dogmatum Pauli Samofateui et Ne»

fhrii,

4) Sermonef V, Neflorii aduerfus Dei genitricem

Mnriam,
5) Neflorii epiftotaad Cijritlum Atexandrinum»

6) Cijrilli Atexandrini epijlola ad Nejlorium.

7) Eiufdem epiflota fecunda ad Nejiorium.

8) Eiufdem epiftota adcttricos fuos.
9) Excerpfa ex Codicibus Neftorii.
10) Njlorii Sermones If^. aduerjus haerejtm Peta'
gianain.

1 ) Eiufdem epiftota ad Coeteftium,

12) Mercatoris commonitorium fuper nomine Coeti'

Jlii. Integer titulus: Exmplum Commonitorii^
c^uod fiiper nomme Coelejlii Graeco fernmue a
Mcrca-
 Hiftorico Literarlae Cap. V. 545

Mercatore ciatum e/?, non foliim Ecclefiae Confti^

nopolUanae fed etiam plurimif religio/iffimis vi-
:

ris ; oblatum quoqite piijfmo Principi Theodofto

femper /lugufto ; id ipfum ex Graeco in Latinum
translatum per eundem Marium Mercatorem
Ctirifti fermm ^ in confulatu Florentii et Dionyfti

Vl^, CC per quodCommonitorium cognito fune»

ftiftimo errore^ imperiali praecepto^ tam lulianiir
defrnfor , etfequax eius^ cum ceteris fociis et par^
ticipibus fuis, quam pofiea idem Coeleftius ^ de
Conflantinopolitana vrbe detrufi in Synodo quo^
que liphtfienft ducentorum feptuaginta quinque
Epifcoporum fenteniia pofimodum in praeftnti
damnatifunt, Annus per Confuies' hic defigiia-
tus eit 429. quo piimum oblatum fuit Theodofio,

ferius auiem, port celebratam a. 43 i. fynodum

Epliefinam , in Latinum conuerfum cenfcnt Gar-
nerius et Norifius.

13) Nrftorii blafphemiarum capitula^ qiiibut titeris

ad fe miffis a fan^is Coeleftino Romae vrbir

Epfcopo^ et Cyrillo yJlexandrino contra dicit^

it difputationibus breuifpmis refpondendo ^ duo^

decim capitula fidei^ quae ad fe mifta fuerant
refellit^ latine conuerfa et fub nomine Catholici

a Mercatore refutata. Garnerius huic librojaf-

jfignat initium anni^^i.

14) Synoduf Epheftana aduerfus Neftorium i. e,

Excerpta ex a5fis Synodi huius, quae contra Ne-
ftorium maxinie facere viderentur. Garnerius ea
pianeomifit, fed compenfauit quodammodo ac-
curata rerum Nefioni per annos odo, ab ordina-
tione fcilicet vfquc ad deportationem eius, enarra-
tione, dudaque ex eadem cum adionum omniuin
Concilii Ephcfini, tuin fingularum eius partium '

To;;/r //. % Mzn dclcrN

 546 IJibliothecae Patrnm Latinornm

defcxiptione; in qua muita funt, quae perturbatc

in editionibus etiam optimis pofita efTc flatuit et
aliter collocari iubet, multo vero plura, quae de-
iint, non minus ad lioc concilium pertinentia,
atque etiam magis neceflaria , aflerifcis notat.

15) Cyrilli Altxandrini apologeticiis aduerfus orien^

ialer,

1 6) Eiiifdem apologeiicus aduerfits Theodoretimi,

17) Fragmenta Theodoreti^ Theodori^ Diodori
et Ibae,

ig) Eittherii Ttjanenfs fragmenium,

19) Neflorii epiflola ad Papam Coelejiinnm,

/ 20) EpiftolafijnodicaCyrilUadNeftorium,
21) Eiufdemfcholia de incarnatione vnigeniii, Po-
flremis hifce adlorum contra NeAorianam haere-
fim collecftionibus tribuit Garnerius a. 446.

Interciderunt^ quemadmodum ex Augurtino

(ep. CXCIII.) difcimus, Marii N4crcatoris Ubri con^
ira Pelagianos. Quodfi tamen Dupiniuin audia-
nius, etiamnunc fuperfunt in libris Hijpognoflicoon
Augufiini *j.

5. 3. Edj- Ante Clementis X. tempora Marii Mercatoris

tiones.
nomen plane incogmtum fuit. Nam etfi quaedam
cx illius fcriptis centum fere ct quod excurrit ab
ipfius excelTu annis leda fuifle Facundi Hermianen»
fis Epifcopi ct Pelagii II. exemplis conflet, nemo
tameii
*) Diipin des aut. eccl, T, !][. pag. 256. Contraria fen.
fjt GarneriuSi qui hancce fLjrpicionem velut naf-
centem deftruxit eofdemque libros Sixto presbyte-
ro, Coeleilini in Romana (ede rucceQbri in pecuiia-
rl dinertatione Cap. V.T. mjj: VI. ad T. .1. Upp. M.
Meycatoyis pagg, 357 — 65. alTertnm iuit. ^^
 Hijloriio Litterariae Cap. V. 547

tamcn veterum Opera Mercatoris citauit, et inter

fetjuiore.s ne iiomen quidem ipfius auditum eft. Lu^
cae Holjlenii quippe Iioc meritufii fuit, vt, qui tot
infignia rei ecciefiadicae monumenta ex Vaticanis
claunris eduxifiet, etiam hunc audorem obliuione
fepultum et ada illius Pejagianarum et Mefloriana-
rum tam proficua ex codicePalatino-
litiurn hiftoriae

Vaticano tantum non omnia erueret. De edendo

autem non cogitafle videtur Holfienius, nec fortel
omnia, quae in iAo codice continerentur, ad cundent
audorem feu interpretempertinere credidit; attameii
lactabundus, quae inde excerpfijnTet amicis fuis ofien-
dit et cum iis fortafie communicault. Ita fane Hen'
fictis Norijiuf in Hifloria Pelagiana narrat, Com-
Hionitorium Mercatoris fuper nomine Coelefiii
Theodofio oblatum ab HoJfienio oflenfum fuilTe fe
praefente Chrifliano Lupo. Ex quo nefcio quantum
temporis effluxerit vfque dum eidem Norifio opus
laudatum molienti accidit ^ vt a Cardinali Bona ad
legendos Marii Mercatoris libelios prorfus ipji in-

cognitos eXcitafetur. Bona etiam affirmabat, fe eof-

dem exfcribi et in Galiiam mitti curalle, vbi Gerbe-

ronio obtigerant *). Sed faduni id non antca vide-
tur. quam in Gvillia eadem omnia a Philippo Labbeo
et loanne Garnerio in codice quodam Heilouacenfi
detecla fuilfenf. Scilicet Cardinalis Barbcrinius Com-
monitorium fuper nomine Coelefiii curti aiiis qui-
bufdam ex codice ifio cxcerptis in fchedis Hoifienii
(a. i66f.) dcfundi repertis per Petrum Poflinura

Societatis lefu Presbyterum miferat PhiiippoLabbea

Mm a ampiif-

') Hoc, qnod ab inltlo ex coniectura a tne fcriptutri

erat, non falfum efle didici ex opere gallico His-
toire litteraire de la Congregation de S. Maur (a
/.h^itxelles 1770» 4.) in vita Gerberonii. pag, 329.
548 Bibliothecae Patrum L.atinorim

ampliflimani Conciliorum generalium Colleclionem

modo inchoanti. h eodem
ferme tempore com-
modato habuerat vetufliflSmum codicem Adoruiu
V. Concilii ex Jiibliotheca Ecclefiae Capituli Helio-
vacenfis, in quo praeterea deprchendit eiuldem Mer-
catoris Operaipfumque adeo Commouitorium.
Quibus coguitis ad Pofiinum mifit elenchumOperum
Mercatoris; mandans, vt inuefligaret, an eadem,
aut aha extarent in eo codice, vnde Aia haulerat
Holflenius. Qnod cum ille promte executus efiet,
eaque omnia, quae contineri in Bello^acenfi iibro
Romano etiam exemplari depre-
fignificatum erat, in
hendiflet: tum demum nomen Mercatoris Romae
magis percrebuifle, ledalque efle etcommendatas
lucubrationcs eius reor. Ac Norifius fane non fo-
]um Commonitorium integrum ex ipfo Codice
iflud
laudato in commentarios fuos retuht j fed et aha pie-
raque Mercatoris, quae ad Pelagianas res referuncur,
in vfum fuum conuertit, ipfaque verba ad paginara
codicis. citata paflim inferuit. Labbeus autem cum
ex Vaticano codice defcripta Roma fibi tranfmifla
eflent, horum Operum editioni fefe accinxit, at

morte inopinata praeoccupatus loanni Garnerio

amico quidem coniundiflimo eiufdcmque focietatis
membro et Theologiae in Coliegio Parificnfi Dodo-
ri iflam curam rehquit. Itaque is, qui pridem fin-
gulari fludio haerefis Peiagianae hifloriam fcrutatus
eratidemque fortunae amici in reperiundo hrterario
hocce thefauro fuerat particeps, duorum codicum
et dodrinae haud poenitcndac fubfidiis inflrudus
Mercatori operam nauauit, cumque intellexiflet,
Labbeum, vtpote ingenti Concihorum laborc obru-
tum, opera ifla, quemadmodum in codicibus fe ha-
berent et fine notis daturum fuiife, ipfe pro otio fuo
et amore crga hanc hifloriae ccclefiaflitfae partem, ;

nou
 Hijlorico Literarine Cap. V, 549

non folum fingula, quae iliuftrari ponularent, at-

tentius obfcruare coepit, ferf, quod potidlmum ipfi

•videbatur, cauere voluit, ne mutila maiori ex parte

'illa prodireut. Id vero euenturum exlflimauit, fi

codem tenore atque ordine, quem in codicibus fer-

vareut, fingula cxfcriberentur. Nam quod vtriuf-
que et Pelagianae et Ncfiorianae haerefis acfla inter
fe permifia videret, nec vcl annorum, quibus condi-
.ta elfent, vinculo coordinata, librariorum id cul-
pae tribuendum, ab iifque iiia male difirada atque
fldeo difcerpta efle fi bi perfuafit. Separauit igitur
•vtraque et in duos Tomos diuifa, annotationibus et
.diflertationibus ampliflimis magnaque eruditione
refertis diflinda itemque quibufdam in iocis, vbi
ipfi opuseire videretur, aliter coagmentata publici iu-
lis fecit Parijiif a.
1673. infolio. Eodem anno
Bruxellis duodenis ediderat Domniis Gabriel Gerbe-
roniiis monachus Benediclinus e Congreg. S.Mauri,
adfcito nomine Rigberii^ aliquam partem Opcrum
Mercatoris ex Codice Vaticano exfcriptam notifque
Jediflinus inftrudam. Sed quoniam Garnerii edi-
tio ob crebras textus per ipfius annotata interpella-
tiones vfui minns conunoda, nec per ea, quae fibi
in eo conflituendo permiferat, fatis fida iudicaretur,
Gerberonii autem, vtut praeclara, partem tantum
eamque exiguam complederetur: nouae et integrae
editioni manum
admouit vir immorralis memoriae
Stephanus Baluzius , eadem via qua Labbeus olim
et Garnerius, nempe Concihorum tradatione ad eam
dcdudlus eorundcmque codicum et dodtrinae longe
accuratioris et magis difl^ufae praefidiis ornatuj.
Prodiit iiia Parlfiis 1684. odonis, eodem ordine
omnia, ac in Vaticano codice reperiuntur, fumma-
que fide, vt quae vitia adco fcripturae feruauit, exhi-
bens et notulisr\criticis inflrudla; omniumque homi'
M'm 3 num
5 50 Bibliothecae Pairmi Laiinorum

niun docfloruni plaufu fuitjcxcepta. Eam nup«r in

Bibliothecci PP, Veneta recudendam curauit An^
dreas GiiUandius finiulque laudabili Audio et perfe-
(flo iudicio oninia ledionis vitia, quae ex paite de

confilio Baluzii relida erant, abflergere iluduit.

Saec. XVII.
1671.
Lutiiiae Paripor, inipenfis Soc, Typogr. tibror,
fcclejia/licoriim tujfu Regis conftitutae. fol. Marii
Mercatoris Serui Chrifti commonitorium fuper no-
ininc Coelefiii, Pelagii et luliani, eorumque hae-
refi; fcriptum; fub confulatu Florentii et Dionyfii.
VV. ad Rrgiam edit, exaSiir Jiu-
Cll. in SS. Conciliis
dio Phil. Labbei et Gabr. Cojfartii Soc, lefu Pres*
byi, Tomo 11, pogg, 151?— 1517.
Titulo fupra laudato Phil. Labbeus hocce fubiun-
xit monitum: „Ex codicePalatino Vaticanae Biblio-
^hecae defcnpfit Lucas Holfienius, pofi cuius obituni
iuflh eminentiffimi Card. Franc. Barberini, mifit
Roma R. P, Petrus Pofiinus S. L nos vero variis S.
Augufiini, aliorumque veterum teflimoniis veflitum
et illuAratum tanquam accuratifiimum haerefis Peia-
gianae, ex quo plurima ad hifioriam fpedantia qui-
vis haurire poterit, breuiarium fequentibus concih'is
cpifioiilque Romanorum pontificum praemifimus. **

Incipit Coflejiius quidam etc. Scholia ad marginem

funtappofita; fubiungiturque fimui Obferuatio Plu
Labbei de opufculi huius praefiantia.

1673.
BruxeUis typis Lamb, Marchant^ fub figno horii
Pajloris, i 2. Adla Marii Mercatoris, S. Augufiini
Ecelefiae Dodloris difcipuli, Cum
notis Rigbe-
R 1 1 Theolpgi Pranco-Qcrtnani,
Prodeunt
 Hiftorico Litevariae Cap. V. $51

Proeleunt niinc primum ex Vadcano codice:

1) Conmonitormni Le&ori aditerftm Haerejim
Pelagii et Coehjiii ^ vel etiam fcripta luliani^ in-
cipiens Quaeftio contra Catholicam Ftdem. a)
. Theodori Mopsvefteni Sermo Symbolum e Grae-
f,
ea in Latinam linguam conuerfum a Mario Mer»
catore^ et confutatum^ praemifTo proiogo. 3)
Epijfola Marii Mercatoris^ qua Pauli Samofateni
atque Neftorii peruerfa dogmata refellit. 4) Alia
epiftola^ qua Neftorii blafphemias impetit^ prae-
miiTa 5) Sermoni /. eiufdem a Mercatore con-
verfo. 6) Sermo IL Neforii ab eodem conuer^
fus. Praefatio Gerberonii breuitate fua infignis eft,
Ecce totam „Iam diu fama increbuerat Marii cu-
:

iufdam Mercatoris, qui S, Dodoris Auguftini fuit

difcipulus, opcra quacdam extare hac^enus inedita.
Haec vbinam haberentur dum curiofius inquirerem,
ab amicis renunciatum efl: mihi, vnum exemplar ab
vno Patre Societatis lefu Collegii Claromontani
afleruari, et alterum quendam Monachum
efle penes
S. Germani Parifienfis. Ab iflis vtpote fuorum MSS.
tenacifllmis quidquam obtinendi omni fpc deiedla;
tandem clariflimi viri H. N. ope vnum huiufmodi
fcriptorum tranflTumptum ex Vaticana Bibliotheca
fum confecutus, quae euuJganda cenfui, notis tum
hifloricis tum dogmaticis iihiftrata. *' Notae, quae
maiorcm libri partem occupant, accuratiflTmialdo-
clrina funt refertae ct aptiflinKie ad haecacfla illu-
flranda. Difputat in iis deaucflore, ex coniedlursi
fcihcet, fed admodum probabiiitcr.

Parifis apiid Sebafianum Marbre - Cramoifij re^

gis iypographum via lacobaea , fub Ciconiis, fol,
'

Marii Mercatoris S. Auguflino Aequalis Opera quae-

Mm 4 cunque
5 5 5i Bibtiothecae Pairum Latinorum

cunque exrant. Prodeunt nunc primum ftudio

loANNis Garnerii Societatis leju Presbyteri^
qui Notas etiam ac Diireitationes addidit.
De codicibus , ex quibus noua haec colierflio ad-
ornata efl, Vaticano et Bellouacenfi, poftea dice-
iwus. Enumeratio autem fingulorum, quae in ea
continentur, Mercatoris opufculorum fieri non pot-
efi, nifi prius de Garnerii opera monuerimus. h
enim licere fibi putauit ordinem, quem in codici-
bus tuentur fingula, immutare, feu, vt ipfe prae fe
tulit, difperfa et temere disiecla ad verum ordinem

reducere, commodeque a ie fadum efie arbitr^itus

efl, quod in duas partes diflribiierct, quorum prioc
comprehenderet oninia, quae ad haerefim Coele-
flianam pertinent, pofierior, quae ad Neiloiianam.
Adiunxit porro fingulis operibus notas hiftoricas, aut
philologicas, locos obfcuros maxime ex aucfloribus
Mario aequalibus et in vtroque negotio, Coelefiia-
nae atque Nedorianae haerefis, vcrfatis iliufirantes.
Denique addidit etiam reliquis aMariocollectis non-
nuUa, quae apud ipfum non reperiuntur, vehiti
Nefiorii, Theodorique Mopsvcfleni aliorumque
colledanea, partim, vt ex iis aiia confirmarentur,
partim, vt notarum inllar, quibus tamen fine breui-
tatis et ncxus difpendio interferi non poterant, illu-

flrationi inferuirent. His ergo praemiflls indicem

contentorum omnium, tum operum Mercatoris,
tum notarum, aliarumque Garnerii acceffionum
proponere non cundabimur.
In pRiORE Parte continentur
i) Praefatio generalis et fragmentum epijlotae
a S. Augvjlino ad Marium Mercatortm fcriptae cutn
notis. 2) Commonitorium fuper nomine Coeic
ftii. 3)Notae ad Cnmmonitorium fubiun^ae fngu»
lis capituHs^ cum duabus dijfertaiiuncutis^ attera de
vindiciis
 Hiftorico Literariae Cap, V, 553

vindiciis Zofimi Popae in caiifa Coelejlii et Pelagii^

alttra de tra&oriis Jummorum pontijicum. 4) Com*

monitoriiim ledori aduerfu!» haerefim PeJagii etCoe-
lellii vel etiam fcripta luliani. 5) Notae ad Coitt'

monitorium , feu praefationem libri fubnoiationum.

6) Liber fubnotationum in dida quaedam luliani
ad Pientium presbyterum. 7) Notae Jingutis fub'
iun&ae. Commonitorium', feu Proiogus in
c)
fymboium Theodori Mopsveneni: ipfum vero
fynibolum cum refutatione M, Mercaioris in pofltriO'
rem partem tfl relatum, 9) Notae ad Commonito*
rium^ feu prologum. 10) Excerpta ex quinque li'-
bris Theodori, aduerfus S. Augnrtinum, interprete

Mercatore. 11) Photii codex CLXXVIL de quin^

que libris Theodori, 1 3) Notae ad excerpta et codi'

cem Photii 1 3) Praefatio Mercatoris in Neflorii

tradatus, contra haercfim Pelagii et CoeleAii. 14)
Notae ad praefationem, 15 — 22) Sermones JV.
Neftorii aduerfus Pelagianos, quorum poflremus in
verba: Haec omnia dabo^ Ji cadens adoraueris
tibi

me^ interprete Mercatore et Notae JinguHs Jubiun^

Bae ^ primo loco dijfertatiuncula de tem"
inter quas
pore folemnis baptifmi, 23) Sermo IV^ idem inte»
ger Graecolatinus ^ ha^enus vel Chryfojiomo vet
j^Jlerio tributus^ (ex Tomo VII. Opp. loannis
ChryfoHomi ed. Sauih*i pag. 301.) cum noua verfo^
ne, 24) Epiftolae duae Nejlorii ad fanSfum Coele^
Jiinum in gratiam Pelagianorum^ incerto interpre»
te. 25) Noiae ad vtramque epijiolam, 26) Epi-
flolae eiufdem Nedorii ad Coeleftium PeJagianum,
interprete M. Mercatore. 27) Notae ad ijiam epi^
Jiolam '^), In Appendice Prima: ag) Epjiola
jlna^

*) Ita quidem (eries contentorum prioris partis in

Praefatione generali cap. III. pagg, XIII. et XIV.
Mm 5 aGa^-
 554 BibUothecae Patruni Latinorum

Anaftafii ad loannem fiierofolymitannm fnper nomi»

m Rufni. 29) Notae hijloricae ad epiftolnm Ana*
Jiafii. 30) FidcT Ritfini interpreie M. Mercatore.
gi) Notae ad fidan Rifini. In iecunda Appendice:
53) DiJJertaiionfs feptem; priina, de primis auSfo-
rihus et praeciptiis defenforibus haere/is, quae a Pela-
gio nomen accepit ad haec verba Commonitorii iii

Subnotationes : Qiiaejiio contra Catholicamfidem etc.

fecnnda, defynodis in caufa Pelagiana habitis vi»

ginti quatuory quarum pojlrema Ephe/ina ad illa

verba Commonitorii: Sacerdotalibus ftatutis: tertia,

defanSiionibus Imperatorum in caufa Pelagiana., ad

ilJa verba eiufdem Commonitorii: ImperiaUbus
praeceptis ; quarta, de fubfriptionibus pontificali et
imperiali auSioritate exaBis, ad haec verba: Pa^
trum fubjcriptionihus roborata ; quinta, de tibellis

fidei editis ab aucioribus et primis defenforibus haere-

Jis Pelagianae.^ ad haec vcrba Mercatoris ad Fulia-
nunK Audi nunc et tu etc, fexta, de libris a defen-
foribus fidei fcriptis ^ aduerfus eandem haerefm., vi^
vente fanSio Augu/lino , vbi apologia Oro/ii vindica^
iur et andior librorum hypognojlicoov detegifur., etc.

ad haec verba: San&us Augiiftinus diuerjis tempori-

bus diuerfos condidit libros , etc. , feptima , de hae*

rejl Coeiejiiana^ quomodo ex vnaftntentia in immen^
fam

a Garnerjo defcribitur. At vero re ipfa longe ali-

ter illa (i^^e habet. Nam poft libros Jitbnotatiomim
n, 7 et requuntur Jlatiin Epifiolae tres a A^ello-
8.
rio in canfa Peiagianormn fcriptae, a pagg. 65—
72. porro pagg. f 5'— 94. Sermones IF. Nefiorii
cum Pracfatione JWercatoriSf id eft ea omnia, quae
—
mwi. 15 23. recenfentur. Tum denique praffa-
tlo Mercatoris in fymbolnm Thcodorl cum Exctr-
ptis ex libris Theodovi fequuntur, adeoque num.
8-B-i;}. extrema occupant.
 mjlorico Liierariae Cap. V. $ 5 $

jain qnali muttitndinem excreuerit^ ad iJJa verbaMer-

catoiis: ad unam imjpiilfuuam foutentiam etc,

PosTERiOR pars diuiditur in libros quatuor^

quorutn contenta liaec fuut; ab initio efl Praefatio
hiftorica^ qiiae totam Nrfiorii caufam^ et gefta ab
ipjiits ordinationc ad mortem comple^itur. Liker
Pkimvs continet: Nedorii fermones XIII, inter-
prete Mercatore, cum vno ProcJi, Epiftolas IIL
cum quatnor fancti Cyriili, Mercatoris Epinolain
vnam de Neftorii haereii, et excerpta a fandlo Cy-
riJJo in Operibus Neflorii etc. Sequuntur auiem hoc
ordine: i) Praefatio Mercatoris in varios NeAorii
fermones de incarnatione Domini noflri Jefu Chri-
fli. 2) Notoe ad praefationem. 3) Sermo L im-
pii Neflorii de incarnatione Verbi, feu de virginco

partu, qui iatine tantum habetur. 4) Notae adeun'

dem. 5,6) Sermo ILde dogmate, {eu Gsoyvooalcc^
et IIL velut in Macedonianos, GraecoJa-
Arianos et

tini. 7) Notae ad Sermonem III. 8) EpifloJa M.

Mercaton*}; de difcrimine inter haeredm Neflorii et
dogmata Pauli Samofateni, Ebionis, Photini etMar-
cejii, <)) Notae ad hancce epiftolam. 10) Homi^
lia ProcJi GraecoJatina, aduerlus Neflorium , inter-

prcte, vt videtur , Mario Mercatore. 1 1) Notae

ad eandem, 12) Sermo IV. Neflorii, qui primus

-

exteniporalis aduerfus ProcJum. 13) Notaeadeun-

dem. 1 4) Sermo V. gr. lat. de Deo nato et virgine

0fcrc)ca;, fecundus aduerfus ProcJum. 15) Scrmo

VL aduerfus Proclum III. de dicflis epiftoJae Apoflo-
li ad Hebraeos. 1 6) Sermo VIL ex parte gr. lat.

aduerfus eos, qui propter coniuncflionem, veJ diui-

nitatem verbi mortificant, vel humanitatem dei-
ficant. 17) Notae ad Sermonem f^JJ. 18) Epi-
floia 1. S. CyrilJi ad Neflorium gr, Jat. interpr.Mer-

catore. 39) Noiae ad eandem^ cutii rffponftane

Neftorii,

\
556 Bibliothecae Patrum Lcitinotum

Nejlorii. 30) Epiflola If. S. Cyrilli ad Nertoiiiun

gr. lat. interpr. Mario. 21) Notae ad eandem.
22) EpiQola S. Cyrilli ad fiios apocrifiarios Con-
flantinopoli agentes, gr. lat. interpr. Mario. 23)
Notae ad hanc epijlolam , quae longe diuerfa ejl ab
ea, quae in ediiis libris corrupie legitur, 24)
Commonitorium epiflolae infertnm gr. lat. 25)
Epirtola II. Neftorii ad S. Cyrillum gr. lat. interpr.
Mario. 37) Sermones
26) Notae in eandem.
qnatuor Nellorii, VlII. IX. X. XI. gr. lat. 28)
EpiHola III. Synodica S. Cyrilli ad Neflorium, con-
tineus Xll. anathematifmos, gr. lat. interpr. Mario.
29) Notae ad epiftolam 111. S, Cyrilli. 30) Epi-
Ooia NeAorii ad S. Coeleftinum fummum pontiii-
ccm latine tantum, interpr. Mario. 31) Noiae ad
epiflolam cuni diJ/Wtatiuncuta de quibufdam ptrtinen'
tibiif ad concilium Ephe/inum. 33) Sermo XII.
Neltorii habitus in Eeclefia, in qua literas Coeleflini
Romani Ep. et Cyrilli Alex. denuntiatorias accepit

VII Id. Decemb.

33) Notae ad eandem. 34)
Sermo XIII. die confequente habitus de fcientia pie-
tatis. 35) Excerpta ex diuerfis Neftorii libris vei
tradlatibus ab Epifcopo Cyrillo capitula, interpr.
Mercatore, 36) Excerpta ex libro Nef^orii, leda
in concilio Ephefino. gr. lat. 37) Excerpta alia
hinc et hinc colle^a^ quae diuerfa funt ab iis ^ quo'
rum aliunde notitia hahetur.
Contenta Libri Secvndi funt: l) Neftoni
blafphemiarum capitula duodecim ,
quibus literis ad
fe miflis a SS. Coclefiino Romanae vrbis epifcopo,
ct Cyrilio Alex. contradicit . et difputationibus bre-
viilimis lefpondendo, duodecim capituia fidei, quae
ad fe mifTa fuerant, refeliere nititur, cum refutaticv
ne a M. Mcrcatore. 2) Noiae ad opus tolum Mer-
eatoris. 3) Expofitio auariiematiimorum', quae
refpon-
 Hijiorico Literciriae Cap, V. 557

refponfio S. Cvrilli ad obie<fiiones nomlne Oiienta-

lium faifias ab Andrea Samorateno, interpr. M.
iMercatore. 4) Notat ad eandm. 5) Expofitio
II. anathematifmorum, quae refponfio S. Cyiiiii ad
reprchenfiones Tiieodoreti, interpr. A4. Mercatore,
6) Notae ad rffponjtomm 11. 7) Scholia S. Cyrilli
de incarnatione Vnigeniti integra, cjuae antea im-
petfeda edcbantur, interpr. Mario Mercatore. 8)
Noiae ad fcholiorim capita quaedam. h\ L 1 b r o
Tertio continentur: i) Excerptaex librisThco-
dori Mopsvedeni de incarnatione verbi , M» Merca-
tore interpr. s) Notae ad Excerpta. 3) ColleBa-
nea ex diuer/if eiiifiem Theodori operihns., quae ha^
bentur in quinta Si/nodo^ apud Facundum Hermia'
ne\jlhn ft Lcontium Scholnfiicum , aliofqne ou&orer^.
vtiiia ad Haere/im Nejiorianam intelligendom, 4)
Excerpta ex iibris quinque, quos adueifus fandlum
Cyriiium, fanclumcjue conciiium Ephefinum Theo-
doretus confcripfit, interpr. M. Mercatore. 5) No'
tae ad Excerpta /ingulis ^ ficuhi opus fuit^ aduUa.
6) Epifioia Theodoreti ad Nefiorium, inteipr. M.
Mercatore, 7) Notae ad eandm. 8) Epifioia
eiufdem in fauorem Nefiorianorum Condantinopo-
Jim deflinata, eodem interprete. 9) Notae in eaU'
dem. 10) Epifloia ciufdem ad Andream Samofa-
tenum Epifcopum, interpr. Mercatore. 11) Frag-
menta duarum epiftoiarum Theodoreti ad Hime-
rium Ep. Nicomediae, interpr. Mario. 12) Notae
ad epiftotas praecedentes, 13) Fragmentum fermo-
nis a Theodorcto habiti coram Domno Antiocheno
pofi obitumS. Cyriiii, interpr. Mario. 14) Frag-
mentum fermonis ab Eutherio habiti aducrfus S.
Cyriiium, interpr. Mercatore. 15) Refutatio Ne-
florianifmi, gr. iat. ct epiiogus Marii. Libro
QvARTo deuicjuc iafunt, Dijfertationes duae^
primaj
558 Bibtiothecas Patnm Latinorum

prima, de Nejlorii haere.fi ^ aliifqits errorihuf, quo'

rtim nor.iine fnfpeSiur efje potejt ^ deque libvis pro
haerefi ab ipfojlriptis ; feciuida , defynodis in caw
fa Neflorii coa^ts a tempore motarum turbarum ad
pacem vfque ecclefiarum. Additurus erat tertiam^
de iibris^ quosfidd dffenfores ediderunt^ eodem tem-
pore^ aduerfus Nefiorianam haerejm ^
quae reuera
iu elencho contentorum efl promilla. Attamen nc
molem liuius volumuiis, quod iam fatis videbatur
excreuirte, prolixitate fua in maius augeret^ cumque
ct ipfa monumentis aliquot, quae aliunde expeda-
bat, dcbebat locupletari, in praefenti omittendam,
et quoniam argumentum haberet cogn^tum ei ,
quod
inter cenfendos Theodoreti iibroi tradari oporteret,
ad auCluarium Theodoreti *) potius differendam
cenfuit* Ex hac contentorum tabula nemo non in-
telli^ere potefl, quanto fludio, quantaque do^!}rina
vtrumqueadorum Mercatoris argumentum a Garne-
rio fit excuitum quo meruit fane, quod pluris fem-
;

per apud eruditos iiomines hae eius lucubtationes

lint acnimafae, quamquam, quod ipfam Mercatoris
lec^ionem attinet, vt aliorum quorundam, quae
et

ipfe interferuit, opufculorum; nec non, quod dw^

guia iila opufcula ex fuo vnius arbitrio dilacerauit
inagis, quam difpofuit, fantum abfuit, vt aliorum
affenfum conlequeretur^ vt potius a dodtiffimo quo-
que in hoc genere viro grauem vitnperationem lub*
ierit '•'*). Nec iniuria conqueri putes, qui animum
ia
Tomi V. operum Theodoreti a
*) Prodiit i]lud titiilo
Sirmondo Paiif. 1642. editorum , ipfoquoque Gar-
nerio iam defun6lo Lutetiae Pari/iorum 16'^^. foL
red nec vola nec vedigium huius diilertationis in
eo appuret.
=*) Le pcrc Garnier, Tillemontii eft iudicium, in
Metft, Ecclrf T, XV. p, 142. a donne au public
tout
 Hi/Iorico Liierariae Cap* V^ 559

in haerefium illarum audores defenforefue iiimis

offenfum ei exprobrarunt, quo nomine imprimis
videnda funt, quae ad Theodoretum ab iniquis eius
incufationibus vindicandum vir S. R. locinnes Ludo*
vicus Sc/iulze^ Acadeniiae Halenlis ornamentum, in
Diirertatione de Viia etfcripiis Theodoreti praemifla
Tomo I.!ed. nouae Operum illius protuiit, in qua
tota fere haec operae Garnerii pars, quae Neflorii
atque Theodoreti caufam concernit, velut ad ob-
ruflam exigitur. Ceterum in praefatione generaU
Garnerins cap. L de Mario Mercatore, eius aetate^
ortu, loco, ingenio et aucloritate; cap. IL de ope*
IIL de eo, quod ipfe contulerit ad
ribus eius, cap.
edicionem operum eius, cxponit, cap, IV, exiiibet
Specimen

tout ce qu'il en a pu trouver datis un manurcrit

du Vatican, et dans un autreduChapitre de Beau-
vais, quMl eftime beaucoup plus que Fautre: et
il les a mis duns Pordre quMl lui a paru le meiU

leur. 11 y a joint quelques autres pieces qui fe

font trouvees dans les mefmes manufcrits: et y a
ajoute un grand nombre de notes et de differta-
tions, parmi lesquelles on a fouvent peine a
trouver le texte de fon auteur. 11 lui efte libre
de placer comme il vouloit les ouvrages de Mer-
cator. Mais il me femble qiCii a me.Jme fe.pare les
differens metnbres d'im mefme ecrit.^* Nec abludic
ab eodem fententia Cotelerii (in notis ad Monum.
ecclef. Gr. Tom. III. pag. 602. b, vbi loca aliquot
Mercatoris editionis Baluzianae tentat) inquientis:
„Editionem aliam (a Baltiziaua) Marii Mercato-
ris nihil moror: propterea quod illius adornator
(Garnerius) vir venerandae memoriae ini^enioras
conie(fturas fuas rnalo exemplo textum facere fo-
Jeat. *' CL etiam quae T. I. Bibl. PP. pag. 644.,
dum de Anaftafii P. R. fcriptis dinerebamus , de
elufdcni aulis in conftituenda lidei profeliione Ru-
iiniana notauimus.
560 Bibliothscae Patrum Latinorum

Specimen eorum, quae prinuim ex operibus Marii

Mercatoris innotiieiint. Cap, l^. indicat, quoniodo
primum in manus (uasMercatoris opera peruenerint.
Nuncupauit opus Bellouacenfis Ecclefiae Decano, Ca-
nonicis et Capitulo, epiilola data Lut, Parif. fxto
Jdus lanuarii^ qui triumphiis S. Luciani Beilouaco'
rum j^jjojloli a. 1673.

Patauii* foL Marii commonito-

Mercatoris
rinm contra Pelagfanos (quod fupra m&ix fupf.r no*
mine Coe.le(lii;J in Henrici Norijii Hijloria Ptlaoia"
nay quae primum h. a. et ioco prodiit , Libro IL
cap. t^L In exemplari, quod in titnlo dicitur inx*
ia exemplar Pataiunum recufum pagg. 125 2^» —
iVdde Opera A^ori/i edita a Balkriniis a. 1729. To-
mo I. Ab Hoidenio pariter accepille fe aflirmat Ma-
rii hocce opufcuium e Vaticano codice defcriptum.

1677.
Lugduni apud Aiiijfonios, foL Ac^a Marfi Mer-
catoris etc. cum notis Rigberii; in Biblioth. Max,
PP. Tom. XXVII. pagg 129 — 173.
1684.
Parijtis apud Franc, Mngiiet^ Regis et ilhijlrijf

Archiepifc, Parif, Typogr. 8. Marii Mercatoris

opera. Stephanvs Balvzivs Tutelenfis ad
lidem veteium codicum MSS. emendauit et iilu-

flrauit.

Quae liuic primariae editioni, et qiio ordine

Marii opufcula infint, fupra declaratum efi. De
occafipne autcm, qua ad tradandum iilud argumen-
tum Baiuzius acceirerit, ita fcribit: „Cum anno
MDCLXXVU. ferio cogitarem de edeiido tomo
primo
 Hijlorico Literariae Cop. V. 561

primo nouae Colle(flionis Conciliorum, qui anno

praetcrito emifllis c(l, nientionemque veteris exem-
plaris Beliouacenfis Conciiii V. Heri animwiciuertiflem

a Labbeo, inccnfiis fum defiderid illius liabendi,

quod allicufum me fuifle beneficio viri dodiffimi
Godefridi Hermaut, eiufdem Ecclefiae Canonici, lu-
bens profitcor. Cum autem iilud euoluerem, con-
iunda cum eo reperi opera Marii Mercatoris, eaquc
fiatim contuii cum editionibus virorum clariflimo-
rum. Aguoui porro ex coiiatione veteris exempla-
ris ordinem mutatum fuifle a Garnerio, tum muita

ab eo mutata, dum medicinam adliibere tentaret io-

cis corruptis, denique nonnuiia omiila, quae milii
videbantur elTe magni momenti. Agnoui praeterea
codicem Beiiouacenfem elfe valde mendofum et mu-
tiium, adeocjue aiio exemplari opus elTe, vt depra-
vata poffentemendari ct omilla reftitui. Qiiam ob
rem VI. Kai. Decembris anno MDCLXXVil. fcripfi
ad Eminenti/limum Cardinalem —
Hieron. Cafana-
tem, eumque rogaui, vt ia mei gratiam faceret ex-
fcribi codicem Vaticanum, in quo Marii Mercato-
ris opera extarent, et ad me mitti iuberet.'' Satiffe-
cit iiie pofluiationibus viri de hifce Hudiis meritifli*
mi, refcripfitqueldibus Martiis anni fequentis iiteris

humaniflimis, ex quibus poflea, tnobis quaedam ad

codicis iliius indoiem fpec%ntia depromentur.
Qi^ias podquam integras appofuit Baiuzius, ita per-
git: „Damus igitur tibi nunc, Lecftor, opcra Marii
Mercatoris quaiia legiuitur in antiquis exempiaribus
Ecclefiae Beiiouacenfis et bibiiotliecae V^aticanae, et
ea quidem fide ac diiigentia, vt errores etiam reti-

nuerimus veterum librariorum. Exiflimauit vir cla-

riffimus foannes Garnerius, codicem l^eilouacenfem
Vaticano ionge praefiare. At ego compertum fja-

beo Vaticanum efle Beiiouacenfi muito meiiorem,

TonLlL Nn nou
 56a Bibtiotheeae Patrtm Latinorum

noii folum, quia efl interdum emenddtior, fed et-

iam, qiiia nonnulla hiibet, (]uae manifeflo conftat

GmilTa elle ab eo, qui Belloua«enfem defciipfit, vt

fu«tt e. c. tituli quorundam
fragmcntorum excer*
ptoi um ex Tlieodoreto Epifcnpo Cyrenfi, Theodo-
ro Mopsvelteno, Diodoro Tarknfi, et Eutherio
Tyanenfi. Nam cum tituli illi deefient in cod:cc
Bellouacenfi, ex eo faClum efi, vt Garnerius inci-

derit in aiubagej» inextricabrles, et fic, vt cum Pli-

nio loquar, toj fit ingenia contemplantium. Optan-

dum autem efiet, vt aiia vetera eiufdem fciiptoris'

exemplaria emendatiora reperirentur, quorum ope

ea emendari poflent, quae fupra dixinius elle cor-

rupta." Haec de ratione operae (uae.

ilie Deinde
fc conuertif ad quaefiionem de audore eiufque pa-
trra et fi'^diis, quam quidem , fed ita rainea
breuiter
peifirinxif, vt nonnulla a Garnerio non fatis caute
polita re<5^ius confiitucret. Norae ad finem voJumi-
nis funt ren)Ofae,adfcriptis ad marginem paginarum,
quaj> refpiciont, numeris. Non copiofae lunt, fed
magiii ponderis, prope omnes criticae, quae cente-
nis m locis Garnerium emendant. Vltimo loco ac-
cedit index rerum. Infcripta efi editio eidem Hie-
ronymo Cardinali Calanatac, cui magna parte debe-
ri cam cognouimus.

1690.
Marii Mercatorls Commonito-
Parljiis, fot.
rium contra Pdagianos; m ed. Bemd. Opp, S, Au'
giijlini Tomo X. P. IL in append,

1700.
Antverpiae. fot, Marii Mercatoris Commoni-
toriiim contra Feiagianos ; in X. Auguflini Opp, ed,
Benrd. cumnte lo, Clmco, Tumo X, P, IL in ap^
pend. coL 46 48. — ,

Sa£C«
 Hijtorico Literariae Cap. V. 563

Saec. XVIII.
1773.

Venftiis ex typogr. lo. Bapt, Albritii,fol Ma-

rii Mercatoris Opera. Ex edirione V. C. S T e-
PHANi Balvzii, nnnc denuo recenfita, plnri-
bus in iocis renituta ec illuftrafa; m Bibliotheca PP.
fcriptoriiJiique ecclef Andieae Galiandii, Tomo VHL
pagg, 615-737.
Kaiuzii notae ad calceni funt adieclae, dum fuis

fcilicet, hand parca ninnu adlperfis, inferiorem pa-

ginae orani dicailer. Textum fere finguiae emen-
dare fludenr, et felirircrplerumcjue hic conatuscom-
paratione imprimis Graecorua) Cyrilii et'l heodoreti
ceirit. Neque neglexif, quac fparfim ad emendatio-
nem illurirationemue Mercatoris a viris doclis iii

aliis operibus, veluti a Norifio inHilloria Pelagian*,

Cotelerio ad Monumenta Graeca, CouAantio ad
epi(K)ias PontiiT. KomanOrum, Merenda ad Opera
Damafi aiiifque coliata fueraat. Pagiuae editionia
Baluzianae, ad quas notae referuntur, in margine
funt appofirae, infra rextum aurem ioca bibiica dl»
ligenrer, vt in reliquis liuius Hibiiothecae partibus,
funt notata. In Prolegomenis ^ capite XIX. pag.
XXXUI. inferta cfi diflertatio de Mario Mercatore
egregio cum iudicio et diiigentia coafeda.

CoDtCEs. Ex duobus omnino codicibus

MSS. onmis Marii Mercatorislmemoria et.adorum
cius, quotquot nunc tenemus, rcjiquiae erutae lufit:

adeo manifeflo errori deberur, quod eil .^pud fjA'

landium accuratifiimum aiioquin virum, h*aluzium
trium MSS.iibrorum ope hunc audorem emendafie.
Prior ordiae, quo adhiberi coepti fuuc, Vailcanus^
Nn a aitcr
 m
564 Bibliothecag Patrum Lafinorum
I
alter Bdlovacenfis fuit, acqualis vterque ferme aeta»
tis ottiugcutorum circiter anuorum, vt ex carat^ie-

rum forma colligi fcribit Garnerius, et optimae no-

tae vferque, (^uamquam vir modo Jaudatus Btlioua-
cenfem Vaticano longe praeflantiorem ludicaueiir,
contradicente Haluzio, qui Vaticanum Beliouacc^nil
palmam praecipere contendu, et exemplis quibuf-
dam probat.

1, J^aticanus olim Heidelbergenfis bibliothe-

cae fuit. liii dcbetur primum Commonitorium il-

lud Mercatoris, quod vulgauit Labbeus; mox denuo

exculTus eH iuxta indicem opernm, quae in Beilo-
vacenli codice ab ec-dem Labbeo rcperta erant, at-
que haec quidem coliatio Garnerio pra( fto fuit. Si-
hiul integra eius pars tenore continuo defcripfa et
ad Gerbcronium miffa ab eo edira eft bona fide.

Tertium iu Baluzii gratiam conferri et exlcribi eum

cuiauit Cardinalis Calanata, qua quidem occafione
haec fiiper eo mandauit ad Baiuzium datis:
litteris

„ Codcx ille Marii Mercatoris Palatino - Vaticauur

col atuf ciim Rruxeltmjt ac Parijienji [editisj inuennif
eji longe ab vtrifque diuerfus. Primiis Jiquidem vo-
htminis illiiis exigua pars ejl, In altero vero^ [edi-
tione Garuerii] mole maiori^ multa defunt^ et
ticet

ea quae continentur^ ordine prorfus vario leguntur.

Qiiare manus opcri illico admoiafuit^ vt tnfrgrn co^
dicis Vaticani exfcriptione voiis tuis fati/facerem,
Qiwniam vero ea omnia^ quae habfniur in e^iiione
Briixelienji^ proffus conunuunt re et ordine cum ma*
nnjcripto l^aticano^ nullatenus duxi in iis tfanf'
fcrU)endis tempus infumere ac Inbore penitus inutili
iua dtjidfria protrahere; fed faiius exiftimaui opus
adoriri^ vhi defiit Rigberius. Barbaris ac truncif
vocibiLS Jcatet htc codex, Et quamuis facile potuif
fm
'
Hijtorico Literariae Cap, V, 565

fem ex ingenio illas velftipplere vel nnendare^ ex in-

dufiria tamen omiji^ confcms optarete genuimim ac
ficlelifimum illius colUcis^ quahjeunquejit^ exemplar^

Bdlnuacenfs ^ pertioens ad Capifulum Eccle-

2.

fiae Bellouacenfis. Hic liber excitauit olia^ Labbe-

lini, cui ad iuuandam Conciliorum colledionem
commodatus fuerat, vt cum Vaticano accuratius con-
ferri ab aiiiicis fuis Romanis poAularet. Garnerius,
qui primas ei defert, capite II. praefationis generalis
-
in omnia M. Mercatoris opera, Synopjin operiim
iitfdeni et reliquorum connexi argninrnti opifciilo*
Tum^ prout in eo incent^ exhibuit, Generatim mo-
oet, duas ipfi eife partes, quarum alteia fynodum
quintam compledatur, aitera praeff rat hunc titulum
recentiore manu appofitum: Synodus Ephefiana, vbi
Ntftorii harrejis ciim fiio ait^ore damnatur. Po*
flremo euudeai ocuiis luis vfurpauit Baluziu$.

17.

N I C E T A S*

Ita redle fcribi videtur nomen epifcopi ilJfUS Ro»^, i. Vite.

niatiani , Gennadio *).
qui Niceas audit a Gente
Dacus fuit et in patria Romatianae ciuitatis epilco-
pus. Ex Paulino Nolano nouimus, eum, cum m
Nn 3 itinerc

*) Variant quauis fere occafione et in omnibus pae-

ne MSS. nomina, Nicaeas Niceas, Nicetas, Ni^
y

cetus et Nicftiiis. Interim Daci epifcopi nomen

frequentias Nicetas et Nicetiiis exhibent, licutHy-
podiaconus Aquileiae conllantiffime Niceas appel-
latur. Apud Gennadium etiam in admirando codi-
ce ad S. Andream de Valle Nicetam non Niceam
Jcribi teftatur Holftenius in Notis poftumis ad
IVlartyroiogium Romanum apud Florentinium et
Bollandi continuatores , laudante Rubaeo.
566 Bihtiothecae £ainm Latinoyum

itinerc in Italidm hdo Romain tranfiiiTet, multo-

rum in fe ibi admirationem traxiile, Tum vero et-

iam (quod a. 598. accidit) Noiam acceffit ct ad fc-

pulcl/rum S. Felicis fc contulit, inuifitque Fauiinum

et in eius animum fane candidiirmnim adeo iele inli-
iiuauif, vt iiie reditnm eius in Daciam (inguiari poc-
niate nunc quoque fuperftite prolequeretur, q-od
late infignes mentis atque animi iplius dotes explicat
imprimiique eum ab ardore in praedicando per bar-
baraf^, quae Daciam obtinebant, gentes euangeiio ex-

tojiit. Neque poterat Nicetas non concedere amici

precibus, quo minus in fecundo fuo ad iftas terras
accclfu (a. 402.) apud ipfum iterum labfiflerer. Ex
Innocentii I. epiftoiis eum a. 414. adhiic iii
paret ,

viuis fuifie *). Ceterum mcmoi iam eius valde con-

turbauit Baronius diuerfum cenfens Nicetam Da-
,

cum, cuius mentio fit in Martyroiogio Flomano ad

diem VII. lanuarii, 9 Nicaea Gcnnadii Romatianae
ciuitatis epifcopo, cuius depofitio notatur ad diem
XXil. lunii, bunc vero eundem gIXq ratus cnm Ni-
caca Hypodiacono Aquiieienfi, qui a. 458* literas a
Leone M. accepit, per grande temporis interuallum
fciiicet ab ifio oflicio ad epilcopi dignitatem euecfto.
Quam rem mirifice fe torfit, vt Romatianae ciui-
in
tatis nomine Aquiieiam appellatam efle demon/lra-
ret. Sed hacc omnia vana effe, dudum viri docfli
animaduerterunt, quorum accurata exploratione
tantum

*) Scilicef non folam in Ep. ad Marcianum NaifTita-

num d. Rauennae a. 409. vt Tillemontius iudicat
de eo tanquam viuente loquitur (vbi Cf. Conjiant,
apud qnem extat n, Xn. pag. 822.)» f^^d etiam
inter Epifcopos Macedones recenfetur in infcri-
ptione tpiiloiae XVII. a. 414. iuxta Coujlantium
P^^' 833.
 m/torieo Literariae Cap, V. 567

tantuni lam efFediini eft, vt Romatiauam ciiiitafem

\v\ Uacia Mediterranea feii Moefia inter Nai.ium et

Sardicam quaerendam, et Nicetam Komatianum in
Dacianatum, non, quae fucrat media Tillemontii
ftntcntia, ex Aquileienfi clero ad iilius ciuitafis epif-

copatiim euocatum fuiffe, teneamus *).

Compofuit Gennadio fimplici et nitido fer-j.a.Scrlpta,

tefle

mone competentibus ad Baptifmim inftrii&ionif li-

bellos fex et ad lapfam virginem libtllum^ paene
omntbtif labmtibus incentiuum. Ilii deperditi funt
ct folummodo ex argumentis a Gennadio indicatis
nofcuntur. Hunc fuperefle putant inter Ambrofii
et Hieronymi Opera. Nimirum inter Epiffolas Hie-
ronymi vna occurrit titulo Obiurgationts ad Sujan'
nam lapfam manifefto fpuria; nam ab Epitcopo
,

compofitam efle apparet, quam dignitatem Hiero-

nymus nunquaro alfecutgs efi. Eadem vero mter
Ambiofiana reperitur fub nomine TraSiatus ad Fir*
ginem lapfam^ eique cum propter orationis difcre-
pautiam, tum ob fenfus, rigore fuo prope ad Noua-
tianam haerefim , quam ille in libris de poenitentia
impugnauit, accedentes, non maiori iure compete-
re dudum inter eruditos operum eius cenfores credi-
tum eft. His quoque Bcllarminus, Pofleuinus, Ri-
verus et fequiores huius generis fcriptores concinunt.
Kicetae primus, ni fallor, tribuit loannes Baptijla
Nn 4 Lote-

*) Tnter hos numerandi funt H^lflenius ml /., Quef-

nellus ad Leonis M Epijlolaiu LXXIX.^ Tillemon'
tius in Memoriis Tomo X. pag. 62 Jeqq- et nouiffime
•

Rubaeus in Monum. Eccl. Aquilei. c. XVll. pag,

l^y Jeqq. Tllis tamen infupcr habitis Baronii fen-
tendam amplexu eft et in Commentarios fuos
cude tranffcripfit C?«fl(mMi T, Lpag. i24(). /eqq.
568 Bibliothecae Patrum Latlnonim A
Coiderius *) quo nemo deinceps piaeter laiidatos
, a
Maurinos Patrcs diAenfit. Hi veio, vt Ambroiio
viiidicarent , argunienta liaec in inediuDi adduxe- ,

runt: fcilicet, notam auerterent, locu-

vt hacrcfis
tiones, quae in illo occurrunt duriores, non alio
confilio aiunt efle adhibitas, quam vt maiorem com-
niilTi propudii horrorem incutientcs, acrius ad poe-

iiitentiae opera fontem excitarent, eiiicercntque, ne

vel propria moliitie vcl rcmiifioris cuiufpiam dodlo-

ris induJgentia quandoque ab aufleritate femcl fulce-
pta reuocaretur. Ita vero audorem ipfam ad poe-
iiitentiam publicam ilimulaire, vt fimul aeternas-
poenas euitandi fpe fubleuaret. Qnibus addunt,
quondam pAxlcfiae morem, vt atrocium quo-
luiife
rundam criminum reis nc in morte quidem veniam
et reconciliationem concederent, proindeque Kw"
(florem inter ea crimina et hoc Sufannae fiagitium
fine vlla erroris nota referre potuilfe. Stilum con-
cedunt non omniuo Ambrofianum effe, nam lan-
dum praefulem etiam vbi oiationem adhibeat maxi-
n^e concitatam, minus denfis ac brcuibus incifis vti.

Tum iudicant fententiam quandam, quam Rob, Co'

cus in Cenfura lua tanquam dodlriiiae Chrifiianae e
diametro aduerfam obiecerat, iifiiem paene verbis in
libro I. de Virginitate legi. Porro, quod Nicetae
tribuatur fimilis argumenti epiflola, nihil referre
putant; potuiffe enim peraeque Ambrofio occafio-
ntm iljius fcribendi nafci , ficut et Rafilii exflet epi-
flola eiufJem rnateriae et epigraphes, et £\ apud
ipfum Ambrofium virgo Indicia falfi criminis accu-
fari

*) In Notis ad Conflitutiones yfpoflotornm iih. TT. r.

57. Jn nouiilima PP, Apofloliconim ed. lo. Cleri-
ci Anifleiatl 1724. T.\. png. 268. not» 14. Prima
cd. prodierat Parifiisa. 1672.
 Hijlorico Literariae Cup. V. 569

fari potiiciit, iiixta eplflobm ad Syagrium, potuilTe

et aiirim veri. Dcnique oinncs iii Ambrofli iioau-
ne conueuirc librosMSS. praeter vnum recentiorem,
qui loanni Chryfoilonio tribuerit. Hifce igitur ra-
tionibus inducii inter genuinos Ambrofii foeius reli-
querunt, et licet improbauerint TillemoutiusetVail-
larfiu!?, non video tamen, noui quidcjuam momenti
ab iis contra aliatum eire.

Diclum efi: a nobis, inter Hicronymiana aequc ^,5, Edi-

ac Ambrofii opera hoc opufculum legi. Sed quo^^^o"^*.
niam in diuerfis faepe diueriarum editionum tomis
deprehenditur, Jedoribus eius curiofis indicio aiiquo
fubuenire fludcbimus. Id vero ante omnia animad-
verti velim, in Hieronymi editionibus initium efie

a verbis Puto leitius ejje crimen, quae cum fequenti-

bus vlque ad iiia, emporanr praejiat refrigerium
paffioiii^ in Ambrofianis deficiunt, vbi principium
fonare folet, Aiidite qiu prope ejlis, In editione
H I E R oNY M I Erafmiana Baf i 5 1 6. extat Tomo
II. fol. ^i, b. — 85. ;„Diclu mirum eH, fcribit
Eralmus, quam hic iiber diuerfus habebatur in ex-
emplaribus. Ncc idem erat initium, et alia in aiiis
fupererant aut dcerant, tum pieraque diuerfa iiabe-
bantur. Stilus paiam arguit, non efie Hieronymi,
etiamfi non indignum cenfeam, qui iegatur. Gu-
fius phrafisnonabhorret ab orationediui Augufiini.*'
\i\Q^ihonQ fecunda Frobeniana a. 1537. ext. Toriio
IV. pagg. 139 —
1 4 3 in cdit. Mariani Vi&orii AnU
. •

Vtrpien/is impreffionis 1579. TomoJX.pagg, 104

2.

— 107; Pavifni exemplaris a. 1609. Tomo IV.

P^gg' 865 —
871; item a. 1643. Towo IX. pagg.
S8 —
91 ; iu his oiniiTa efl cenfura Erafmi. In ed.
Francofurta7ia a. 1643. iegitur Tomo W. P^gg'
—
92 965 in ed. Benedi^inortim Parifis 1706. 7o-
Nn 5 mo
 —

570 Bibliothcae Patrum Latinorum

mo ^-pctgg' 176 — i8a; in cd. Vallarjii, l^eronae

1742. Tomo XI. /?^^g. 178 — 19^. ei l/enetiit

1 /71. 7o;wo XI. P 11. pagg. 345 — 263. Valiaiiiu«

aiK^toreni lcriln lubet Micaeiai et eundem putar cum
Hypodiacono Aquiieieijfi, ijui cum familiarii HiC'.
ronyini fuerit, facile accidere putuiile, vt liber

emv locum inter Hieronymiauaj» fcriptiones in*

venirer ficuti Ambrofio obargumenti fimilitudinem»

quod faepius de Virgmitate et V^irginum in(iitutione
dilputet, videatur adfcripta. Sed prior ratio, quam
nemo uon iutelligit, pofterior aequc
leuis fit, iii

Hieronymum ac Ambrofitim cadit. Ceterum in

Vailarfiana editione diiigentiilime hic liber tradatus
efi;, diiudicatis etiam Benediclinorum, Ambiofii
edirorum, variis le<^tionibus et obferuationibus.

In AMB Ro s 1 1 operum ed. Balileenfi. a. 1527,

extet T"mol.pagg, 173 - 186. Typographi erro-
re caput vitimum, quod confolationem lapfae conti-
net, quafi nouus libeliuj» fiugulari tituio exfcriplus
efi. Erafmus in breui ad iedorem admonitione ia
auerfa tituii pagina irnprefia deciamationem efle, in-
quit, qualis iiia Hieronymi de matre et fiiia recon»
ciiiandis, et inter Hieronymiana fcribae dolo, nc
fciiicet deprelienderetur, ab initio , iuxta quam la
medio et fine efie interpolatam. In Sixtinae editio»
nis exempiari Prtri^^tt^ a. 1603. legirur Tomo IV.

P^^gg' 449
456; in Benedicfina., Parifiif 1^90,
Tumo n. pngg. 301 — 3 jo. titulo libri de lapfuyif'
gtnts confecraiae,

18.
IVLIANVS EpiSC. EcLANEKSIS.
1. 1. Vitt. lulianus*) gente Apulus, ex iiittfiri familia, patro
Mcmore feu Memorio Fpifcopo, vt creditur Ca-
puano,
*) Quaecunque ad notitiam rerum eius faciant , col-
legit
 Hiftorico Literariae Cap. V, 571

puano, caro praecipue Augnflino et Paulino Nola-

no, et matre luliana lcdiiliina niatrona procreatus
ct fideii pai entum cura moribus iuxta et literis probe
et iiiature excuitus eccieliaHicii ininiAeriis patre ad-
huc viuentc adnioueri coepit. Ledoris eniui offi-

cio in Eccicfia paterna tungebafur, cuin niatrimo»

ninm cum la virgiue coiduiari, Aen)ilii viri iiiu»
ftiis poflea Epiicopi Heneuenrani filia, contrahere^,
cuins aulpicia carmine tenerrimi in vtrumque patrein
ct filium affecfius pieno Pauiinus ceiebrauit. Diaco*
liatum etiam, vtpote cuius Augufimus, ipfius quo-
que tunc temporis amantillimus, meminit, luptrfli-
te adhuc patre fufcepiffe videtur et Epifccpus Ecla'^

nenfis ordinatus credifur ab Innocentio Roniano

cpifcopo. Non diu pofltiuam hanc dignitatem ad»
eptus effet, cum Coeleflio, aut eius dogmatibus fal-
tem fed iorte cum vtriftjue jfimul, famiiiaritatem
,

contraxit: ncim Romae aiic]uantifper commorabar

tui' fub initium epifcopatus Zofimi, vt ex Mercatp-
ris teflimonio coiligi potefl. Pubiice autem huiu5
caufae patrocinium fulcipere vifus ed tunc, cuixi
niiilae a. 4itS. ad omnes orbis Epifcopos Zofimi
tractoriae adeoque Pciagii et Coeieffii damnationi
fubfcribere detrec^aret, Habebat huius criminis leu
audaciae fecios plures per Campaniam vicinafque
prouincias ct eamque non fuo
Siciliam epifcopos,
tantum fed etiam communi nomine, fi Garnerio
credimus,

legit et multa fagacitate conneftere calluitloannes

Garnerius tam in notis ad IVIercatorem quam ad
librum raox laudandum. Potior pars a iVIercatore
prolicifcitur, cui tamen ilie nimis credalum fe
praebuit, omniaque inepti hominis cpnuicia inftar
rerum fide digniffimarum habujt,
573 Bibliothecae Patrum Latinorim

credimus, excufare ftuduit literis ad Zofimum et ad

Rufum Theffalonicenfem fcriptis. Nitebatur autem
non magis luo ingenio, quam iudicio, quod pnus
ille epifcopus de Coeicrtii et l'elagii caufa tulcrat,
iratus AuguAino, qui luo vnius arbitrio et imp^Mato-
rem et Romanum epilcopum regeret et fcriptis fuis

ecclefiae imperitart-t. Hinc praecoces eius m eum

impetus, quem, £\ minus memori animo tencret,
qno olim afFedu ipfum amplexus elfet, faltem ob
pati-rnae neceflitudinis vincuium coiere debebat,
Stripfitenim non multo pofliiteras Zofimo deftina-
tas, fed co iam defundo quatuor iibros aduerlus pri-
mum AuguHini iibrum deNuptiis etConcupifcentia,
non fine multa acrimonia. Sed vix iili in manus
Auguftini peruenerant, cum luiianus epifcopatu fuo
iuxta cum ceteris, qui Peiagii et Coeieilii damnationi

fubfcribere detredlaucrant, epifcopis ex edido Impe*

ratorum priuatus foium mntare coadus fuit. Coa-
fliiutinopoiim adiit non magis fibi propitia fortuna;
fiquidem ab Attico epifcopo vna cum fociis fuis ex
vrbe pulfus ionginquius in Ciiiciam iter ingrefius efl:.

Ibiapud Tlieodoaim Mopsuefknum , eidem dodlri-

nae fauentem et d Mercatori fidem habeamus, paren»
tem et amlorem eius (non iiquet quamdiu et an ad-
luic pofl fynodum a. 423. in Ciiicia habiiam) fub-

ftitilTe, atque opus poflremum odlo iibrorum elabo-

ralTe videtur. Anno 428 *), cum Nefiorius ad Ec-
clefiae

) Haec inter efc tempus in Cillcia tranfaftum fcilicet

a. 425. accidiiTe opinatur Garnerius, vt luliinms
epifcopatus amiffi defiderio et vana fpe totius cau-
fae retractandae pelleftus, in Italiam redicrit. Nec
procul e(Te pu*-at huius tam fubiti ronfilii caufas.
Kef(.Mui(!e enim, eodem anno obiiOe Bonifaciiim
Puntiiicem, a quo depoiitus fuiilbt, et Honoiinra
att[u«
 Hiftorico Literariae Cap. V. 573

clefiae Conftaiitinopoiitanae regimen euedus efFet,

in vibein regiam rediit, fperani», fe noui epifcopi

interuentu a graria principis, quodin Occidente ami-
ferat, recuperafurum. Certe de crebris eius apud
Theodofiiun et epifcopum Conflantinopolitanum
querelis teftei) funt Jiterae Neflorii ad Coeleftinum
datae, cjuae huic anfam praebuerunt, ipfum quoque
earum audoiem fat graui odio inimicorum domefti-
corum preifum conlortii haereticorum coarguendi,et
forraile mahgna haec fufpicio vna ex pluribuj. caula
cxtitit, cur tardius ei, et ad ifta fere nihii refponde-
ret, fubornato inteiimMario Mercatore, qui Con-
fla.tinopolim aduolans, oblato (a. 429.) Theodo-
jGo Commonitorio effecit, vt tam luhanus quam fo-
cii eius et poAea ipfe Coeleftius vrbe detruderentur,
mnx etiam (a. 43Conciho Ephefino Oecume-
i.) in

nico (non abfente Mario Mercatore) damnarentur.

Pofl hanc vhimam vt vidctur, rerum eius calami-
tatem rarelcit m aetjualium illorum temporum fcri-
ptis eius memoria, nifi quod a Profpero accepimus,

eum a. 4^9. denuo mohtum elfe fub fpecie corre-

dionis in Ecclefiae communionem irrepere et amif-
fum epifcopatum recuperare , fed Sixtum papam
Romanum
atque Conftantium, Tmperatores, quorum ediftis
exulare coacVus Fuiiret; refciuiiTe item , Bonifacio
fucceiTilTe Coeleftinum , virum longe Sixto com-
petitore mitiorem; indeque aufum e^e fperare
noniiulhim rerum commutationem. Sed vt haec
praeclare di^ta viderentur, fi de re ipfa certo con«
ftaret; fic nec reditus luliani, nec quod a Coele-
ilino iterum expulfus fit vel leuiffimo nititur fun-
damento. Quotquot enim aftert partim Profperi,
partim ex Neftorii epiftolis et Conciiio Ephefmo
teftitnonia, ea vel ad Coeleftium vel ad Coeleftia-
nos et Pelagianos generatim pertinent, vel pri-
inam eius depofttionem et eiedionem refpiciunt.
 574 Bibliothecae Patrum Latinorum

Komanum his eius conaminibus fortiter reftitifle.

Extrema autem vitae eius et cjuando diem lupremum

obierit, plane ignoramus *), Quantum ex fcripto*
rum reliquiis et teilimoniis veterum cognofci potef}»
acris fuit ingenii, in giaecis et ktinis litteris nonme-
diocriter doctus, et Jingua promtus, immo eioquens
ad quandam nominis cLiiiratem et inter Augultini
aduerJarios fwcile grauillimus, Fugn;iuit enim iif«

dem armis, quibus S. Doclor tam caiiide vtifoiebar,

verborum copia, veliementia et ambiguitate, quae
fi non faiierent iemper mentes, obruebant tamen et

vel ad tempus detinebant. Superauit autem ingenit

dotes animi nobiiitate, quae tanta fuit, vt famis et
communis anguitiaetcmpore omnia iua indigcntibus
eroj^i*-rct. Sed cum ob id a bonis magis diiigererur,
non eii^^ugere potuit, quo minns aduerlariii» fuis mi-
fcrationis fpecie ad capiendos et fociandos fibi nobi-
lcs praecipue et reiigiofos liomines vius videretur.

i 2.ScrIit;i. Ex omnibus, de quibus certo conflat fuiianifcrl*

ptis,nulium integrum ad nos peruenit, (ed fragmen"
ia caiitum non adiiiodum iacera quidem et rara
tranfmilTa iunt. Alia plane interieritnt^ Ci rede ad
fcriptorum celebrifatem rcfertur, quod a Gcnnadio
dicitur clariis fuijfe in do&oribiis eccle/iae., antt.quam
Pelagii impietntem in fe ajjtriret» Sunt autem ge»
nuina,

*) Felicior tamen fuit Hifronpnus Vignerius^ fupple-

menti Operuni Auguilini editor, qui in praef. ad
ieciinduin tonuim iaudati operis, in quo fex Au;;u^
iHni contra [nlianum rerponfionis iibros prodidit,
haud perfunctoriam de luliani^extremis in inrula
Lerino geitis, obitu et intumulatione narrationem
inftitnit. Sed donec fontes, vnde tam rara ip(l
notitia profluxerit, innotefcant; foium eum liac
de re dodiorem eile faciii auimo feramus.
 Hijiorico Literariae Cap, V. 575

nuina^ quorum ffagmenta aut vefligia faltem re*

flaut

1) Epiftola ad Zojimum priina, cuius folus Merca-

tor memiuit, et verba Subnotationum libro c. 6,
et 9. iuferuit, a luliauo tamen pro fuis agnita *).
Garnerius in finc diflei tationis quintae ad Marium
Mercatorem T. I. pag. 3^3 fq. ea compofuit, in
iit>tis quoque ad laudata Subnotationum loca com-

parandus, Ex eius fententia fcripta fuit a. 417.

circiter autumnum.

a) Epiftola communif ei cum pturiniir (o&o^iecim)

P iagianis tpifcopis ,
qnam Tliejfalcnicam (od
Rufum EpifcpumJ miferunt, Sic Augu/iinns
dtnotat epiflolam, quam «n finguiari opere IV.
librorum ad Hontfacium epifcopum Romanum
direcfio rehitare fluduit, in quorum tribus pofle-
rioribus et am fragmcnta eius reperiuntur, a Gar-
nerio ibidcm, vbi anr ccedentia , coUeda et ad
formam prifliuam digefla.

3) Libri 11/^, ad Turbantiim Epifcopum^ aduerjus

librum primum Au^ujiini de Conciirifcentia^ Scr.
a. ineunte 419. aut fub praecedentis exitum.
Fragmenta eorum fuperfunt in tribus AuguAini
operi-

*) Minus accurate haec tradit Caueiis (T. /. p. 407.

ed. Oxon, nou.) duas commerTorans Titliani ad 2^o*
fimum eviflolas, quas Augujlinus libris quatuor ad
Bonifacium refutauerit ; et deincep^ : ex his alte^
ram oBtodecim epifcoporum SiciUorum nomine
^ffe
fcriptam et Jibellum fidei inicribi, Immo quam
primo iibro refutat AugufHnus, non laliani fuit,
et fl libellus fidei eflfet ex iis, qnas ibidem ille re-
fellit^ non tantum vanae operae Garnerius infum-
pfilTet in eo luliano aflerendo , fed facile ex loco-
rum inter fe comparatione res coniici poterat*
576 Bihtiothecae Pairim Latinonm

operibus; m libro fccuncio de .nuptiif, in tibris

VI. contra Iiitianum et iii Re«
opeve imperfe^o,
periuutiirantem inagua quaedam ex libro primo,
parua ex reliquis duobus. Primum enim coufu-
tauit AugviAiaus libro fuo fecuiido de nnptiis ^ re-

latis verbatim quaecuiique continebat chartujj, ex

hoc ipfo primo excerpta et X^ilerio comiti
libro
oblata, atque per Alypium Auguftino miffa; qua
ex charta etiam infcriptionem iibrorum nouimus:
Contra eof., qui Nuptias damnant, et fru^iis
earum diabolo adjignant, Ex libris fex contra
lulianum quatuor pofteriores ita pugnant cum
quatuor luliani libris, vt non tantum libri iibris,

fed quoque
capita, capitibus refpondeant. Gar"
ner. in App, ad diff. VI. de fcriptis pro Baere.fi
Petag. p. 3gy. De hiftoria eorum in ipfa dilH
fexta pag. 349. tradat.

4) Liber de conjiantiae bono contra perfidiam Ma*

nicliaei, cuiiis fragmenta aliquot feruauit Beda.

Scriptus fuit iudice Garnerio poH expulfionem e

fede fua.

5) Libri o5fo ad Florum [Beneuentanuni] Epifcopum

aduerfus fecundum tibrum Augufiini de nuptiis et
concupifcentia. Scr. vt Garnerius contendit, iix

Ciiicia, fed publicati demum circa annum 426.

quo ex Italia iterum Conflantinopoiim fugilfe
eum fingit. Q.uinque priores iibri, aut etiam fex
integrihabentur in Opere imperfe^o AuguAini
contrafecundum luUani refponfionem. Pendet ve-
ro fupcrAitum numcrus ab ipfa Auguftini operis
defcriptione, fuper qua Vignerii fententiam opti-
me refutauit Garnernis in notis ad Subnotationes
Mercatoris. Opp. T. i. pag. 34 feqq.

6. Lu
 Hiftorico Literariae Cap.y. ^yj,

^) Lil^rr de amore Jiiie Commentarius in Cantica

Cimticorum. Soius Keda huiiis operis meiitiouem
facit, et diiobiis libris, altero de amore, alreio
commentario, coiiiprehenfum fLiiffe notat. Ad-
dit etiam, fcriptnm elfe occafione duclli eius cum
Auguflino. Quare, cum nec Augu/linus, nec
c]ui cum eoerant, eius mcminerunt, coniici pot-
eff, poAerius efTe iibris odto ad Fiorum, quibus
rcfutandis ilie immortuus e(l. Garnerius pofle-
rius elfeiudicat, propterea quod totus imitatione
Tiieodori Mopsvefieni, qui amatorie fcripferir in

Cantica, compcintus videatur. Fragmenta aii-

quot ex Bcda collccla habes apud eundemin ^pp*

ad dijf. V\, Opp. T, L pag, 388. fq.

Dubia fnnt aut omnino falfo luliano adfcripta:

Epijlola Feiagii ad D^inftriadem^ quae vt diuerios

maxime autflores parfim ignorantiae, parfim ingenio

honliniim debuit, nec cffugere potuit, quo minus
huic tribuererur. Opere contra
Auguflinus porro in
duas Peiagianorum Epifloias ad Bonifacium, libro
primo, redarguendam fibi fumfit epijlolam tanquam
Juliani^ Romam mijfam^ quatn iile tamen fuam efle
negauit his verbis ; Facit quoqne Augtijlimis mentio^
nmi epijiolae.^ quam a me ait Romam fuiffe direMam ;
fd verba quae pofuit ^ nequiuimus ^ quo de fcripto lo^

querftiir^ agnofcsre. Nam ad Zofrnnm quondam

illiuf ciuitatir epifcopum ftiper hir quae/lionibuf diias
epijlolas dejiinaui; verum quo adhitc ii'
eo tempore.,
bros (contra primum Auguflini de nuptiis et concu-
pifcentia) exorfus non eram ''). Aiterius ergo cum
fragmcn-
*) Apiid Auguftinum Lib. T. Op. imperf. c. 17. —
^uguftinus refpondit Haec epiftolanon ejl ad Zo"
:

fimwtn,fg(i dgl eos Jeducendos , qui Romae pojjent

Tom.II. Oo ito/f
578 Bihtiothecae' Pafrmt Latinorttm

fragmenta fuperfint, alteram patet prorfus intereu

dille. Secus tamen flatuit Garncrius. Ponir einm,
alteram ad Zofimum cpirtoiam fcriptam luilTe octo-
decim epifcoporum, fubfcribere Tradoriae Zofitni
detredantium, nomine ct cum forte in manus eius
incidillet libillusjidti qiioriindam epifcoporum admt'
tropolii am fuiim nomme ALiguJiinum diredus, in
quo negant fibi per fidem luam licere damnarioni
relagianorum, vt iufli erant, fublcribere: hanc
iplam veram iliam epiftoiam luliani allertjonibus fu-
per aiias affertiones coaceruatis, non iiem probatis,
contendir. Vt enim aiia mittamus, quae iure meri-
toque contra eum difputarunt viri accuratilliinae do-
(flrmae et certi iudicii, Norifius *), Coufianrius **)
et Rubaeus ***), id ipfum fiarim veriraxe caret, cjuod
altera ex duabus, quas ad Zofimum direxifie profet
fus efi epifioiis non fuo foiius, fed epi(coj>orutn
ododecim, cjui ad Rufum Theflaloniccnfem fcripfe*
runt (vnde hoc fingendi ipfi occafio enata efi ,) no«
mine

tati fimfione feduci etc. quafi fraus fubeiTet luliani

verbis. Garneriu^ (ad Opp.Mercatoris. 1\ I. pag*
317.) Coeiellio*eam vindicat.

) in Cenfitra Garneriiy Tomo IV. Opp. a Balleriniis

colleftorum. Ei debetur conierfura, fcriptam
fuille epittolam ab epifcopis dioecefis Aquileienlis
ad nietropolitam AMguftinum, qui fedem fuam ab
a. 408. fat longo temporis fpatio, ii Chronogra-
phis fides habenda, tenuit.

**) in Notitia fcriptoriim non exjlantium quaead^O"

fimum attinent. n. XI. §. 28. p. 100 1.
***) in Momtm. ecclef. Aquilei. c. XIV. p. iiS.iterum-
que Tr. de peccato orig. cap. XL pag. 43. *'^i
in •

pluribus Norifii fentcntiam adftruit. H'^- ^dde

IValchiwn in Hijlorie der Ketz, T. IV,^' ^llh-
 Hijlorico Litterariae Cap, V* 579

mine fcripta fuerit* Confidenter quidem in recenfu

fcriptorum luiiani Mercatorem huius libeili
aflerit,

ineminiire (T. I. pag. 388;) fcd fruftra locum illum

ab eo indicari fperes, et (1 inrtes, fatebitur (in notis

ad libellum T> L Opp. Mercatoris 327.) eum non

p.
nifi de vna^ cuius num. I. mentionem fecimus, tefti*
nionium tuiiile. Enimuero non content-is fuit Gar-
nenus, vno libro ditiofCm fecifle lulianum, fed ho-
rtio opiniofus hac quaiifcunque fidei poiTellione vl-
tro vfuseA, ad aiiud quoddam opus ipfi adijuiren*

dum. Extat nempc /i^fr y^/y« Graeci cuiufdam, vC

videtur, ab incerto quodam in iatinum fermonem
conuerfus, editufque primum e Corbeienfibus MSS.
S. Germani de Pratis a lacobo Sirmondo, qui de
audore niliii definire maiuit, quam iialiucinari. Hu*
ius vero non audorem modo, {^di interpretem fi-
mul depreliendilTe fibi vifus eft Garnerius: aiterum
Rufinum Syrum feu presbyterum Palae/Kaae, qui a
Mercatore magifter Pelagii Coeieftiique di(flusfuit;
alterum lulianum, hac maxime de caufa, quod inte-
grae fere ex eo paginae in ifto fidei iibeilo, quenx
recens ei vindicatum iuerat, tranffcriptae reperian-
tur, vnde ftatuit,tantum ex hoc libro profecifle^
vtfuum fidei libeiium voiuerit elle Ruiioiani paene
compendium *).
Sufficere

*) Siamplius adumen eius nolTe cupis, vide, quae

de tempore verdonis huius conftituendo ex Gen-
iladio elicit* Non fine caufd^ iiiquit, GennUdms
de luliano : privsqvam haeresim pe-
i-agh in sb apkrirkt. Tndicauit enimy
Tulianumf antequam haerefis Pelagiipalam prode-
retur^ eam in alio aperwffe, Rufino fcilicet ^ cum
confefftonem Latinis legendam praebuiffet. u' H
^f^^o colligimtur duo: alterum^ verftonpm eiujmodi
eaidijft TuHanump cinn adhuc admoUitm tmsms fo-

Oo 3 ret
 580 Jjibtiothecae Patrnm Latinorttm
«

^ $.^ Edi- Sufficere poteft fragmentorum luliani fedes i*n

I
tiones. antecedentibus indicalfe, quae facile in quibuj» Au-
gufl'ni edifioiiibus inucniri queant. Sed quo minus
in lotum hac paragrapho fuperfedeamus, facit libel»
Ju^ ille a Garnerio fub luliani nomine publicc pro-
pofitus^ qui fic infcribitur.

i6ri8.

Parifiis apiid Sebajlianum Marbre- Cramoify,

i? gis typogr. via lacobaca^ fub Ciconiis. >^, luiia^

lii Eclancnfjs Epifcopi Libeiius Fidti miffus ad Se-

dem ApoAoiicam in caufa Felagianorum. Prodit
nunc primum ex codice Veronenfi cum notis et dif.
feitationibus tribus hifloricis Ioan, Garnerii
Soc. lefu Prtsb,

Digna notatn funt, quae de occafione huius edi*

tionis ipfe prodidit Ga.-nerius, Hunc^ inquiens, Pa^
ter lacobus ^irmondut ^ ex codice l^eronenfi., cum in
Jtalia v/r/arefur , exjcripjit fua manu^ mihiqne ali»

quando o/lendit^ et grafulatus extemppralem de au-

c^tore tt tempore conieduram dfdit illujlrandum no*
iis et typis mandandnm. Mirum quippe non efl,
quod extemporalem fuam coniec^uram, Sirmondo
approbatam, tantopere fouerit, vt nihii ei officere,
nihil non eam iuuare, omnibus perfuafum elle vel-
let. Atqui ia MS. codice, vnde libellum Sinnon-
dus

ret: alterum, a Pelagianis eam erroris partet»,

quat peccatiim originaU fpe&at traditam fuijfe pri-
,

miiiny quafiOrientalium fidmi; immo tertium quod'

dajii comeStoy Tuliammi Felagii exhortationibus e
vita comigaii ad ar^iorem conuerfum ejje , indeque
Ahworio, luliani patre^ jcribente , Augiijlinum df
Pfiivfil laudibus rejciuijjey quae pojlmodum f> ^ibris
Juis rtiuiit.
 •
Hiflorico Liierariae Cap, V. 581

duserult, nihil fupcr tituli loco pofitum erat, prae-

ter quafdam euanefcentium iiterarum figuras, quas
jJle fic expreflit I VLl. Heuedidini autea:i et cum lis

Rubaeus legendas cenfent INLI. incipit libellus ^ vt

inifium concordet fini: Explicit libdhis Jidei S C. 1

<juas iiteras ibidem fuae coniedurae conuenienter in-

terpretatur Garnerius Sirulonim (epifcoporim); Bene-
dictini recHus Sarerclotim lefii Chrijii. Exhlbetur
autem iibelhis fidei in quatuor partes difiributUs, ei-
que fuccedunt dilfertatio L de tempore et anBtort Li*
bdli^ dilf IL de vita et inoribtts lidiani. difT. 111. de
fiibfcriptionibus in catifa Pelogianorum, quarto deni-
que ioco notae vberiores in libellum, quibus com-
parationis et iiiuOrationis caufa praemittun^ur i)Li-
bdliisfidei a Pelagio Romani mijfiis ad Innocentitm
Pnpam, 2) Fragmmta libelli fidei a Coel^ftlo
fcripti, 3) Excerpta ex epifiola Coskflii ad Cleri^
cos Ronianos (ilia , quam Augufiinus luiiani efle pu-
tauerat) cum obferuationibiis de te.mpore^ aii^ore etc,
eiiis, 4) Symbolitm Throdori Mopsvefteni interpre»
te Mario Mercatore: additurque Appendix de An^
niano interprete homiliarum S. Chryfoflomi , et bre»
viatore Codicis T'ieodofiani^ quae omnia vna cuin
mukis aiiis ad Hifloriam Peiagianae haerefis fpedan-
tibus, fufius tradata et edita funt cum Operibus Ma-
rii Mercatoris. Sed Garnerius aiiquando ea cum
hoc voiumine editurus erat, ni
fidei iibciio pecuiiari

ipfe Mercator tardioris morae impatiens mutare fen-

tentiam coegilTet. Sic tamei\ non prorfus a fe im-
petrare potuit, quin ah'qua faitem ex piuribus fuo
guflanda iedoribus propinaret. Recufus efl poflca
hic iiheiius vna cum tempore et au-
difquifitione de
<^ore itemque obferuationibus in dijf. VL ad Opp.
Mfrcatoris (Parif 1673.) T,L pagg. 330 535. —
additls in fine qaibufdam ex genuinis luiiani frag-

Oo 3 nientis,
 .

58» BibliotherCaB Patmni Laiinorum

nientis, quae fupra inc^icanimus. Ibi quoque diller*

tatio de vita luiiani facit caput VI. diff. I. de prauif

au&orihus et dejetiforibus Haere/if Pdagianae^ pag,

1^4 t]ueiT»a^iiiiodum de lcriptis eius caput it^,

fq.
jippmd. ad diff. VL pag.
fq. exponit.
^ST Difler-
tatio denique dc fubfcriptionibus in caifa Pelagiana*
runt inter ceteras ad Mercatorem quartum locum
occupauit, pagg. 263 — 38 a» Sed et hoc notabi-
jnus, ne cui fraus ac^idat, dari exemplaria editionis
feoifimfadae, quae annum 1673. in tituio praefcf
rant. Titulus quoque non verbis quidem, fed for-
ma ac habitu fuo paulo a fuperiore diuerfus efl(caret
infigne typographi Ciconiarum;) fed opus ipfum
abs vlia mutatione adiundum habet. Sciiicet a bi-

bliopola hoc infiitutum efi, vt emtores aiiicerct, a

quibus forte pofi cditum ex fua ofBcina Mercatorem
defiitui metuebat. Textum foium iibeiii huius iter

rum defcripferunt, addita coniedlura fua fupra indi-

Monoi hi RenediSiini in Appendice ad T. X. Opp.
cata,

AuguJHni P, 11. ed. Antverpienfis pag. l^fq»

19.
Fastidivs.
^. i.Vita. Britannorum epifcopus, vt uit Gennadius, aet^-
tem innuens eo, quod inter Cyriiium Aiexandrinum
ct Thcodotum Ancyranum eum recenfuit, quibiis
itaque aequalis fuiffe videtur *). Nimis longe peti-

tum eft, quod a Peiagio, vtpote conterraneo, iis

errorihus infedum autumant, quos in fcripto fuo
iion occuite prodidit,
Scripfit

*) (lenna^. de ftr. illujlr. c, LVL Quae recentiores

fcriptores Britanni de eo memoriae prodiderunt,
fabulis accenferi merentur. Cf. Caueus T. L (ed,
Ox. nou.j pag. 401
 Hijlorico Literayiae Cap. V^ 583

Scripfit epdem Geniiadio teAe ad FataUm de «;i-^.ij.Scripta.

fa Chrijtiana librum et alium de vidmtate Jeruanda,

Sed haec cx parte rautum vera funt. Redat enSrn
opufculum, non in duobus fed vnotrad:atu compre-
henfum, ita tamen, vt totum quidem de vita chri^
fiiana^ claulula vero de triplici viduitaie agat *).

Diu quidem ac faepius hic liber vel feorfim fub f ? Edi-

Auouffcini nomine vel in coliedionibus operum eius''^'^*^*

. tanquam incerti audoris foetus vulgari confueuit, an«
tequam ab Holjlenio vero fuo parenti rcfiitueretur.
Is quippe na(51us illum in vetufto exemplari monafte-
rii Caflinenfis, defcripfit et typis paratum reiiquit:
publicauit autem ex fchedis eius cum duobus aliis

Romae 1663. Petrus Poflinus ex S. ! mox

opu(cuiis
compiurium MSS, iibrorum ope expolitum et cum
Hoifleniana editione coliatum recudi fecerunt edito»
ref Operum Atigiijiini Parijienfes^ idque nuper ex-
cmplar denuo cum Holfteniano comparaturri et ad-
Oo 4 nota-

*) Le6lio vulgaris Gennadii ad Fatalem quendamf

neminem morari debet. Praeterquam enim , quod
Corbeienfis codex alteram vocern omittit, appel-
latio dile^ijpfna foror^ qua auftor vti folet, erro-
rem iiiie ipfius Gennadii , feu librarii prodit. Ni-
hilominus Pagius (in Baron. ad a. 420. §. 29.) ex
eo anHam cepit, libellum iftum Faftidio abiudican-
di, adfumto altero argumento ex verbis Gennadii,
'

qu\h\xs fana et digna dodirina icriptum ilios libros

dicit, cum tamen in eo, quem Holftenius demutn
Faftidio afleruit opufculo, Pelagianifmi veftigia ap-
pareant. Sed pofterius etiam dudum cognita IVIaf-
iilienfis presbyteri in Pelagianas do6fcfinas pro-
penlione reueliitur, adeo vt equidem non videam,
cur IFalchio (Hijlorie d.Ketz. T. IV. p. 701.) im-
prudentius viri dodi Holftenio aflenfum praebuifTe
qenfeantuiu
$84 Bibliothecae Patrum Latinorim

notatione aliqua illiiflratum dedit Andrens Gatlan'

ditts Congreg. Oratorii Venet. Tresbyter; quae eX
fequcntibus niagis patebunt.

Saec. XV.
1467.

Per Olricum Zel de Hanau. 4. Beati Auguflini

liber de vita chriniaua. Eiufdem liber de fingulari-
tate clericorum. In fine pofierioris : „ ExpUcit Li'
her beati Augu/Iini epi. de Jingularitate clfricorum.
Per nie Olricum Zel de Hanau chricum diocef. Mo"
guntinen. Anno mille/imo qnatercentejimo frxagepmo
ftptimo.'' Prior tradatus XIX. folia, alter XXXHI.
compleditur,qiiorum fingulae paginae lineis XXVlf.
conrtant, Debure in Cat. Diicis de la Fal. T. L /7.
173. Supra fub opufculis plures habes Au.gunini tra-
datus huic editioni valde fimilcs, ab eodem haud
dubie typographo, circa anuum 1^70. vt putant,
jnipreilbs.

Sine anno et toco.

[Moguntiae apud Petr. Schoiffer] 4. Incipit

prologus beafi Auguflini de vita Xpiaua. In fine:
Explicit liberb. Au^. de v. chr. Hec faciendo quif

que vitani obtinebit eternam, Extremo loco in.

figne Schoeiferianum minio, vt folet, imprelfuni
coufpicitur. Charader ex gothico ad rotundum de-
fledft, fed perquam exiJis et rudis efl. Signaturae
et numeri foliorum plane abfunt. Cf. Cat. BibL
Duc. de la ral. T. Lp. 174. Extat item in Biblib-
theca Lubecenfi.

1500.
Parijiis per Alexandrum AHate. AuguAf-
8.
nus de vita Chiifliana liber. Sic memorat Orlandi
Origine
 Hijlovico Literariae Cap. V. '5'|j%

Origine e Progr, dettn Siompa pag. 284. Nefcfo

vero, aii et feijueus editio huic faecuio fit adnume^
laiida.

Sine anno.

Parijiif ap, loh. Lambert. 8- Liber beati Au-

guflini De Vita chrilliana. Hacc m fuprenia pagi-
nae parte, rcliqua fignum ofEcinae pro more typo«
griiphorum Parifienfium exeunte faeculo XV. et fub
jnitium XVI. occupat. Infinc: ,.ExpIicit etc. Int'

prejfus parijius per lokanem lanibert in vico Ja7i&i

iacobi commoranfem ^ Dijonijio (fic) Roce» Literae
Hnit gothicae minutae.

Saec. XVL
1529.

Bafiteae ap. Froben, fot. De vita Chriffiana

traclatus; in tomo IX, Opp. Erafmi
Aiigiijiini ed,
primae nefclo (]ua pagina; in edd. annorum 1524.
,

ct 1569. \h\^ev\\ pagg. 888 —

903. Erafmus hanc
cenluram addidit: „Hunc librum non effe S. Augu-
ilini, non magis iuperuacaneum fit, quam fi quis

admoneat, bubalum non effe equum. FruaHir fiio

quifque iudicio, ego nihii video dignum in quO
tempus terat, cui fit ah'oqui ahquid ferii negotii.^'

1539.
Lipjiae. 8- Auguflini de vita Chrifliana liber,
cum praefafione Georgii IVicetii fenioris, Fnldenfis.
Becmanni Cat, Bibl. Francof. p. 35. Ci, M. Bibt.
Eccl, Colon.

Antverpiae op. Cttrijioph. Ptant. fot, De vif^

«hrifliana iiberj in ed. Opp. S Augufiini Lomnien'
O 5 Jiwn
58^ Bibtiothecae Patrnm Laiinorum

ffiim Theologortim Tomo IX. p^gg' 416 — 421.

Ibideni plaiie cum reperies inrepetita Parifns 1 386-

Saec. XVIL j
1663.

Romae iyph lacobi Dragondelli, g. Faftic^ii

Epifcopi de vita Chridiana iiber denuo editus et Au-

tori reftitutus ex MS. Codicis SacriCafincnfi^ Mona.
flerii, opera et ftudio Lucae Holfienii Vaticauae B^"
fiiicae Canonici et Bibliothecae praefedi.

Additae funt in pagina extrema T^ariae teSliones

ex Collatione cum MS, lyaticano et cum editis inier
Opera S, Aiioujlini. Prodiit autem vna cum duo-
bus aliis opufculis hoc communi titulo: Opufcnta
Tria f^eterum Aiitorum prolata nunc primum ex mU'
feo Lucae Holllenii l^at. Baf, Can. etc. cura eiusy
dum viueret, editioni parata^ quae in titulo interiori
fic notantur: I. PaJJlo SS, Martyrum Perpetuae et

Felicitatis cum Ttjiimoniis veterum et Notis

pofhu*
mis Hotflenii. Pojfto S Bonifacii
II. Martyris cum
animaduer/ionilms ad Martyrotogium Rom, III.

Faftidii Epifcopi de Vita chrijliana iiber, Sed

praeter haec nihii habent, quo inter (e iigentur tria
iil^ opufcula; immo quoduis peculiari titulo etpraer
fatione gaudet et citra difpendium a ceteris feparari
poteft. Quo fadum eft etiam, vt priora duo Pari-
lijs a. 1664- curante Henrico Valefio recufa finf»

Fafiidionon admiffo , fed additis in locum eius <juif

bufdaqi aliorum Martyrum adis,

Pari/!is. fot, Fafiidii Britannorum Epifcopi li-

bcr de vita chri^Hana; in Opp. S. Auguftini edd.BEr
NEDD. Ajiptnd, Qd T, VL pog^ i83*feQ' '" ^^*
Clcrici, ,
 Hijiorico Litevariae Cap, V^ 587

CUriri. Antvprjjiae» iioi.pagg. 663 — 672. Con-

tulerunt ecJirorei) cum codicibus ^4SS. Corbeieiifi ve«
tere, Remigiano, Michaelino, Vxtiormo ac duo-
tui> Sorboaicis itenn]ue cum HoKtenii ediuon«
deuuo.

Saec. XVIIL
1773.
Veneiiis ex typogr. lo. Bapt. jilhritii, fol Fa-
flidii Riitaunorum Epifcopi liber de Vita ChriAiar
iia; in Biblioth. PP. et SS.Vet. EccUf. A n d r e a E
GA L L A N 1) 1 1 Tomo IX. pagg. 48 1 — 89. t)e Fa-
flidio agitur cap. XV, Proiegg pag, XXIX. fq.

Versiones. Scilicet de his folummodo ea

hic repetemus, quae diiigentiffimi audores M. Bi-
f)liothecae Eccl. Colonienfs collegerunt et obferuarunt.
Sunt autem Gallicae ferme fequentes;

1543.
Paris par ^ean Feuchier, g. Traitte^ de S. Au-
guAin de la vie Chreftienne avec les traittez de cha-
rite^^et de la vanite de ce fiecle et monde inferieur
<J'obedience et Et Pefchelle de Para-
d'humih'te.
dis. [Trad. pg^r J^ofcph Du Chesne fieur de la Vio-

|ette, confeiiier et medecin ordinaire de Monfeig-

neur frere uniqqe du Roy.] Sic Duuerdier p. 773.

hanc verfionem recenfet inter fcripta MediciacChy-
niici illius fatis fua aetate famofi. Sed Baelius ad
memoriam eius obferuat, Ci rede Verderius annum
notauerit, huic non conuenire polle; fiquidem Effi-
gies eius Diaeteiico Polyhijiorico a. 1606. primum
edito praefixa Autorem tum aetatis annum fexageC-
inum pgiiTe tefleiur, et ahunde conftet, eum a. i6p9.
pbiiife.
 588 Bibliothecae Patrum Latinomm

obiifle, vnde colligitar eum aiiiio demum 154^.

natum fuiire: praetereaque aoii credibile eile cenler,
virum ChyiDicae arti prorfus deditum S. Auguniiii
libris in veinaculam linguam tranlfercudis operam

impendiire.

T577.
Lj/on par B^noijl Kiti^aiid, g. Le Livre de S.
AuguiHn de la vie chreilienne traduid par Mr, de
Galijfard Dodeur en Theologie de Oidre des
1

Freres Precheurs. Duverdirr p. 478.quimaie tameii

Guilielmum appella% cum potius Petrus audierit *),

vt ex Echardo fSS, Ord, Praed. T, IL p, 246 ) au-

(^ores noftri monent, vnde fimul difcimus, Rtfia'-
tum Clavierei Ecciefiae Aniceufis in Veiauniis Ca-
nonicum hanc veifionem edeiidaiii curaiTe.

1659.
a ta Haye. 1 3. Traite" de la Vie du Chretiea
trad. par D. Fleunj de Belingm. Monent Colonien-
fevEp'fi"iiini Dedicatoriam tradudoris lubfcriptain
effo a. 1663. vbi vel iegendum fit 1653. vel iu an-
no editionis noniO^s, {td 1663,

1666.
Hegenshurg. 12.' Auguflini Biichleln von VoII-
kommenheit dtr Gerechtigkeit. Sub hoc titulo ii-
brum huncce germanice conuerfum iaudat LipnHius
in Bibt. Thevl. fub tit. Perfebiio Chrifiiana.

20.
LEP O R I V S.

i.i, Vita. Natione Galhis^, vifam monafiicam Maflllfaefub

Cafliano vt videlur ab ineunte laeculo quinto ampie-
xus,
) Tn rv-^renti operis illius editione error hic fubla-
tus ell.
 ;

Hiftorko LiUrariae Cap, V» , 5 89

xus, fumma inter fuos vitae innoceatis atque mo-

rum fanclitatis exi(]imatinne florebat, cum, inccr-
tum qno pado, fed fi ex verbis ipfius concludere
licet, epifiola quadam fua, dupiivis haerefis infamia,

nouae alterius, de Chrifio homine lolum nato, et

Pelagianae, de homine de\ adiutorio non indigente,

quam priori confequentem dicit Caflianus *) liagra-
re coepit, et quod admonitus tam a Cafiiano, qu^m
ab aiiis,, defendere fortafle fententiam fuam fufcepif-
fet, ex ecclefia Maffipenfi vel Aquenfi eicc^us efi.

,Vnde in Africam profedus cum ahis quibufdam cr,

xoris fui fociis in Aurelii Carthagincnfis et Augufiini
praefertim maous incidit, eorumque opera in tan^
tum
*) Lih. 1. de Incarnat. cap. T, Ilhd /ane vnum prae^
terctmdum non arbitramur quod peciiliare ac prQ-
^

prrum jupradi&ae illius haerejeos , qiiae ex Pcla'

ginno errore dejcenderat fuit quod dicentes quiT
, ,

dam folitarium hommem Itjum Chrijlum Jine vll^

peccati contagione vixife, eo progrejfi jimt, vt affe-
rer^nt, hommis* Ji velint fme peccato efje^ P^JJ'^-
confquens enim exijhmabant , vt Ji homo joUtarius
lejus Chrijlus Jine peccato fuiffet^ omnes quogue
homines fine Dei Adiiptorio eJJe pojjent, quidqmd
ille homofolUarius ftne conjovno Dei ejjp. potuiJJ'et
etc. Ide Caifianus in f-o^. ca;9. Leporiam , ex Pe-
lagii injlitutione vel potius prauitate dejcendentem,
aiTerrorem praediftae haerefeos apud Galhas exti-
tifie dicit, cunique alibi (c. 2.) memoret veneno-
fam iftiusmodi pedem aetate iua et maxime Beli^
garum vrbe emeriiiTe : quod
ad Belicam apud
alii

Fliodanum in Breilia (^Beilay) trahunt, alii Belga-

riim fubfHtuentes Treuiros interpretantur: non-
nulli in eo iibi praecipue placentes , ii omnia vel
leuillima momenta conneftere inuicem
hiftoriae
et aptare poffmt, coniecerunt, Leporium in ea
vrbe errores fuos et hauiiQe primum et docuiffe
anteqnatii in i^rouinciam regredus per epiitolam
eos euuigaret.
590 Bibliofhfcae Patrum Latinorum

tum refipuit, vt publice etiam emendatum fe et fa«

llae doclrinae redditum teflari cuperet , id ^uod fe*-

cit epirtola ad eos maxime, qui ex eo offenlam ce-

perant, Proculum fcilicet MaflilienfemetCylinniUiu
Aquenfem aliofque Gailiae epifcopos diredta et hac
fubfcriptione firmata: ^^Ei^o Leporktr libeHum meo
ffnfu di^atum^ in quofidem meam Deo volente in fi^
nem vfque tmebo , meduUitus exprimere voUns coram
fan&is epifcopis in ecclejia Carthaginimfi relatum
fuhfcripji. Similia teAati erant extorrcs ceteri pari-
ter correc^i, Subfcripferant praeterea qnatuor Afri-
canae Ecclefiae Epifcopi, Aureiius, Auguftinus, Fio-
rentius et St-cundinus , cius effe tertantes et adiunclis

ad eofdem epifcopos iiteris, vt fanatos gratanter luf-

ciperent orantes. De anno, quando hafc accide-

rint> diuerfiffimae extant eruditorum, qui bas res
attigerunt, fententiae. Nobis prae ceteris verior vi-
detur eorum, qui ad annum 418. vei 419 , quoipfo
Procuius iiie Mafliiienfis obiit, retradationem Le-
porii referunt; quacum reiiqua omnia momenta fa-
tis bene congruere videntur *^). Licet autem hoc
fpecimine edito cum ecciefia patria in gratiam redi-
iffet, ipfum tamen eo reuerfum haud accepi-.
effe

mus. Immo monachi habitu depofito in Hipponen-

fem ecciefiam receptus atque ab ipfo Auguflino circa
annum 425. aut 426. presbyter ordinatus eft. Nam
ipfum hunc Leporium fuiffe, cuius in adis ecciefia-
ilicis, quibus Eraciium fibi fuccefforem defiinauit a»

426. fcxto Kal. Oc^obris editis, Auguflinus memi-

nit,quemque in fermone de vita et moribus clericO'
rum eodem ferme femporc habito his verbis iauda-
Vit: p^obis dico^ quiforte nefcitis ; nam vejirum
plU"

) Haec eft fententia PP. Benediftinorum Congreg*

S. Mauri in Hift, litt.dela France^ T, IL pag» i67.
 Hijlorico Liierariae Cap.V* 591

pturimi fritmt presbytemm Leporitm, quamuisfae*

:

culi natalibm clarum^ et apud fuos honeftijfimo loco

niitum^ tanifn iam Deo feruientem^ cun^is^ qiiac
hnbebat^ rtUdtis inopm fujcepi etc. nemo iam dii-
bitar. Ibi autem adhuc anno 430. eum egille ex
Cafliano difcimus *).

opnfculum illud, Libeths Emendatio^^

Tnrcribitur 2, Szrl^ti.

nis /iue Satiffa^ioni? ad Epifcopos Galtiae "*). Ad*

peliatio autem habet, Dominis Beatifjimis et {^'ene^
randtffimis Dt'i Sacerdotibus Proruio et Quillenio (Cifl'
Unio^ CilmioJ Leporius Exiguus^ Magna antem
ipfi apud veteres tributa fuit audoritas, adeo vt Le-
porius etiam inter propugnatores fidei cathojicae
contra Neflorium cenferetur. Fuerunt tamen inter
recentiores nonnulli viri dodi, qui non tam a Le-
porio conceptum, quam ab Auguflino didatum exi-
flimarent, idqne cum ex flili fententiarumque fimi-
' litudine, tum vero etiani ex eo, quod inter teflimo-
nia epillolae S. Leonis CXXXIV. (ed. Quefn. CLXV.
ed. Ballerin.) (ubicda itemque irt adione II. conciiii
Chalcedonenfis et apud Theodoretum Au- (dial. 11.)

guflini nomine infdriptus elL Tale quid priori de

-
caufa iam fiijpicatus erat Garnerius ***). ferio autem
profiteri fuftinuit Pafchajius Qtiffneltus in notis ad
laudatam Leonis epiAoJam , vbi fingularem hac de
re difputationem inferuit fic infcriptam: De libetlo

Confeffo»

*) Caffian, de Tncavnai. Lih. I. c, IF., quod opus

fcriptam eo tempore exiftimant.

**) Additur plerumque in editis, Confejjlonem fidei

catholicae continens de myfterio incarnationis Chri-
Jliy cum errovts priflini deteftatione,

***) in Opp, M. Mercatoris diff. It, de Sijnodis in cau^

fa Pelag, habitis T. 1. p. 330.
593 Eibliolhecae Patrum Latinorum

ConffJ/ionis- Leporii Monachi , cuius att&or S. Au»

giijiimis niinc prinium ajjeritiir *). Scieiuluni vero»
multuui eum tribuere Codici cuidam MS. Griinani-
co, cuius audoritatem tantam facit, vt haud aegre
a^nofcas, totam jilam coniedluram in eius gratiam
elTe propoiitam. Nam cetera argumenta eius certe
admodum leuidenfia funt, veluti iliud, qiiod a luf-
fragio Actorum Concilii Chalcedonenfis petiit. In
iisenim, vt iam a Gailandio e(l obleruatum, eadem
Leonina epilloia recitatur, Cjuam eiiam rheodore-
tus exfcripfiirc inteiiigitur. Et liaud dubie Leo noii
aiiam ob caufam librum iHum AuguAino tribuit,

cjuam quod ab eo approbatum efle noifet. Leuia

funt et haec, quaeex verbi^ fubicriptionis lihetlumfuo
fmfii didiatum e.fj^ et quod pallim de eoficioquatur:
Imius EpiJiolaF.Jides ^ huius Epijlolae proftijjio ^ cuai
aiioqui a fe fcriptum et fuum dicere debuilfet, de-
promit, cum interea nuiiius momenti putat, quod
ipfi ex Epifloia Afiicanorum Epifcoporum obiici

poirit, qua coufefllouem iiiam Leporii ipfius vffe te^

Jlaniur, Etcnim quod addit, muitis nominibus

ipfius /uifle et dici potuiife, quia videlicet ipfius ^tti'
fu didatus, nomine euuigandus fuiflct;
ipfiulque
quia eius fidem emendationemque paiam faceretj
quia deqique propria cum manu defcriptum pro.
prioque munitum Chirographo in Gaiiias mitteret:
id veronugae luut. Immo nufquam fua manufcri-
ptum legimus, fed ab ipfo ex vero auimi fenfu a-
manuenfi cuidam didatum, verba fuperius pofita
lucide declarant. Quod denique ad fliium ipfafque
dicendi formuias apud Auguflinum obuias attiner,
quis

*) Opp. Leonis 71 IL ed. Paris» pag. 906. ed. Lugd.

pag, 508.
 Hi/lorico Literariae Cap.V^ 593

quis dubitauerit, quaefo, cum ad iJlius viri mentein

et fcripta fe conipofiturum fuiiFe, cui fut emendatio-
nem potiflimum debcret, Ceterum epiftola Afiica-
norum epifcoporum, qua fubfcriptionem Leporii
tenimoiiio fuoconfirmant,etiamnuncfuperejft etcum
libeilo i(lo fere euulgaii folet. Hanc autem qui ab
Auguftino reliquorum nomine fcriptam exiftimant,
minus errare videntur. Quapropter etiam epiftolis
illius inferta eA *).

Qj.^o maius autem huic Leporii libello prctium

apud omnes orthodoxos ftatutum fuit, eo citius in^
ifrcidere ^Qhuxt prior iJla, quam proxime attinebat
cpidoJa, de qua fic ipfe fcripfit §. 11. Epijiola ita"
qm^ aiiSior fcandali et offendiculum caritatir^ a me
quondam Jimpliciter fcripta quidem-, fed in quihuf
dcim^ vt agnofco ^ injideliter ordinata , quaefo fecuH"
dum huiuf epiftolae profejjionem et fan&imoniae ve-
frae au5forttatem , vt paginae parte, vet cauf
in ea

fa^ in abolitione calcanda ducatur^ in qua contra

veritatem per ignorantiam edita comprobatur ; vt cun^
Siii innotffcat et pateat , iujlo iudicio illud quod erat
acmulum Jidei ^ contrarium veritati^ de corpore eiuf
dem epijlolae cum damnatione effe deeifum,

Huius Leoporiani libelli fragmenta inferuerat $, ^. Edi-

olim Conciliis Galliae lacobuf Sirmonduf ^ idemque^'^"***
primus i6?o. integrum ex codice monafterii He-
a.

riu>illenfis cdidit, Exinde in varias Conciliorum

ediriones receptus fuit, emendatior etiam a Garne»
rio attextus Mario Mercatori, infertus porro Blblio-
I
thecae PP. Lugdunenfi, colledioni Operum Sirmon-
di nuperque ex eadem recufus in l5ibliotlieca PP. Ve-
neta. Teflis erit fequens iadiculus*
Saec.
*) Epift. CCXIX. Opp. T. Jlpag. 810.
'

Tom. II. Pp
594 Bihliothecae Patrmi Latmortm

Saec. XVII.
1629.

EpiAola feu Libellus emendatio-

Parijsis. fol.
nis Leporii Monachi ad Eplfcopos Galliae ex frag-
mentis apud Cajfamm de Incarnatione Domini reji-
duif colleBuf cum adnotaiione Chronica lacobi Sir-
mondi; in Tomo 1, ConciliorimGalliae pag, 52.7^^.

1630.
Parijiis. g. Leporii Presbyteri Libellus emen.
dationis integer vna cum Epijiola Epijcbporiim Afri'
cae cum eodem mijfa ad Epifcopos Gnlliae (ex codice
MS. S. Laurentii Leodienfis) inter Opiifcula Dogma-
iica f^eteriim Qiiinque Scriptoriim^ qui ante annos
M. CC. clariierunt ^
primum in lucem edita fiudio et
opera Iacobi Sirmondi Soc, 1, Presb. primo
loco.

1644.
Typographia Regia. foU
Parijiis ex EpiAola
feu Libelius Emendationis Lepoiii Monachi etc ia
Tomo IV. Concilioiiim ColleSiionis Rfgiar Luparen"
pagg, 669
fif
—
671. Praemirtitur Epidola Epifco-
porum Africanorum. Monendi autem funt lecflores,
non integrum hoc loco exhiberi libeilum, vt abaliis
proditum eA et faciie a quouis exfpedatur, fed qua-
lis primum in Couciliis Galiiae proditus erat, ex
Caffiano confarcinatus.

1666.
Lutetiae Parifiorum apudfoc. Typogr. Ubrorim
cfficii ecclef fol, Leporii presbyteri libeJius Emen-
dutionis feu Liber Satiffadionis; in Petri Delalandin
Supplemento Conciliorum f^et. Galliae lac. Sirmondi,
pagg. 16 — ao. cum nota cditoris.

1671.
 Hijlorico Literariae Cap, V. 595

i67r.
Luteiiae Parijiorum. fol. Leporii Monachi et
PresbyferiLibellui» emeiidationis feu iatiifadtionis —
miffus Carthagine cum fublcriptione et epiftola epif-

coporum Afncae ad Epifcopos Gailiae; in Conctliis

Pkil. Labhei^ cum notis ex priore tranffcriptis et no-
va Obferuafione Vh. Labbei. Praecedit epiftola Airi-
canorum. Notae quaedam podumae Sirmondi
exhibentur /71?^. i^^o.

1673.
Parijiif, fol. Leporii Monachi Libelhis ad
Epifcopos Gi^lliae, fimul cum EpiAola Epifcoporum
Africanorum; lepurgauit mendis plurimis et obfer-
vationibus quibufdam iliurtrauit lo. Garneriiis ad
Opp^ Marii Mercatoris I. T
pagg, 224-231.
Menda a fe fublata Sirmondi diligentiam inexhaufiis
manufcripti codicis erratis fatigatam effugifle, non
ita tamen leuia fuiffe, profitetur, quin iaepe ledo-
! rem a proprio audoiis fenfu ad faifum auerterent.
Non auteai ignorari debet, elTe hunc Libelium cum
Epiftoia iaudata a Garnerio tanquam A&a Synodi
XX Africanae Vniim-falls in caiifa cum aliortmi^
i ium eilam Ltporii Monachi^ quam ab Aurelio a.
,
435. Theodofio Augufio XL et Valentiniano Caefa-
le Cofn congregatam vult, propofita: quanquam
I
haec fynodus merum Garnerii figmentum efi, quo
! fciiicet numerus rerum in Diifertatione IL ab eo tra-

; datarum fpeciofior exiret, cui tamen ipfe quodprae-

tenderet adeo parum inuenit , vt non erubuerit fate/-
ri, fc haud noife, quid in ea adfum fit, neccanones

ionditos opinari , fed a^um ejfe vel de fola iam dw

dum recogniiorum executione^ vel de caujis ad perfo-
^ nas pcrtinentibus ^ quae ex prouinciis ddatae ejfmt.
'
Sicuti omni omaino probabili ratioae egent, qui
Pp 2 Leporii
59^ Bibliothicae Pairum Latinoruiu

Leporii libellum coram Synodo quadam recognitam

contendunt, quippc quod vnum illud Romani Epif-
copi teftimonium *) minime euincit. Ceterum haec
Garnerii opera recula cft in Appendiu Au^ujliniana
loannis Clerici. pag. I43-

1677-
Lugt^.uni apud AniJJonios. fol. Leporii' libellus
emeudationis etc. in Tomo VIL BibU PP, Max.
pag. i^feq.

1696.
Typogr. Regia, foU Leporii Pres-
Parijiif ex
bytcri Libellus Emendationis etc, inter Opufula
JDogm. Vet. V. SS. lacobi Sirmondi recufa in Ope»
ribus eiufdem Tomo Lpagg. 346 —
58. Adiedaeft
Africanorum Epiftola. Subiunxit editor lacobus dt
ia Baune notas eius omnes nec non eas Garnerii.

Saec. XVIIL
1715.
Parijiis ex Typographia Regia. f, Leporii
Monaclii Libellus Satiffa<flionis praemijfa Epiftola
Epifcoporum Africae, quam cum Lepoiii libello mi-
ferunt ad Epifcopos Gailiae ; in Tomo L Concilior,
harduini pagg, 1263 — 1370.
»773.
Venetiis ex Typogr, Jo. Bapt. AWritiL foL Le.
porii presbyteri Libellus Emendationis feu Satiffa*
dlionis

*) In epiftola IIL ad Auienum Senatores lo-

et atios
cum recitans ex hoc libello, Leporius, inquit, in
epijlolaf quam Aurelius Epifcopus Carthaginenfts
et Augujlinus et Synodvs Africana
confrmanit. Sed pofterius fortafle non aUam ob
caufam , quam quod in Ecclelia recitata dicitur,
locutus eil.
 Hijlorieo Liisrariae Cap.l^. 597

dionls vnacum Epiftola Epifcoporum Africanorum

m BibL f^eU PP. tt, SS. Ecclef, Jndreae Gallandii
—
Tomo JX,pagg, 396 400. Iniprimendum dedit
exemplum in Operibus Sirmondi propofitum, ideft,
textum editionis primaecum eixtendationihus Garnerii
notifque eius ct Sirmondi. \a Prolegg. eaput X.
ptigg, XXII — XXIV. Lcporio dicatum cft.

1789-
Parifis fumtib, Pefri Didof, F, Primog, fot,
Leporii Presbyteri Libellus ad Epifcopos Galiiae
vna cum epiftolaEpifcoporum Africae ad Gallos
et aliis documentis ad eius et fociorum emenda-
tionem pertinentibus, inftrudlus notis ac obferua-
tionibus a Monachis Congreg. S, Mauri Parif ia
i Tomo \, Colleffionif Conciliorum Galliaej pe^gg*
351 — 366.

Pavlinvs Mediolanensis.
S. Antiftitis, cuius vitam fcripfit, dum viuerct^. i. Vifs;
lamanuenfis, non multo autem poft obitum
ipfius
I •cclefiae Mediolanenfis diaconus, Mediolani natus
atque educatus videtur, ctfortafTe dum adhuc infe-
rioris ordinis clericum ageret, Auguftino ibidem

commoranti innotuit. Apparet enim, eum paucis

poft Ambrofii excefliim annis Africam fe contulifle^
atque eius confiliis et aucfloritati tradidifle regendum.
Dum autem Carthagine fubfifteret et fortaflTe presby-
honorem in
terii ea ecclefia opperiretur, accidit, vt
codem deferretur Coeleftius ad eandem dignitatem
: adfpirans. Cui cum ck optato res fuccedere, nec
I ampiius dubium videretur, quin ifto honorc potitu-
rus elTet, feliciter Pauliuus detexit, eum noua dog-
: mata peri vrbem fpargerc et oblato patribus Cartha-
Pp 3 ginenfis
 598 Bibliothecae Patrim Latinorum

ginenfis fynodi 413. aduerfus haereticum libello

a.

ab omni fpe cogitationum fuarnm rurfus deturbauit.

Q^iae deinceps ipfum inter et Zofimum Romanum
Epifcopum liuius caufa ada fint, fupra in Coeleftii
vita enarrauimus. Tum tamen nondum pre6bytera-
tnm obtinebat ,
quem , fi Ifidoro Hifpalenfi fides,
tandem adeptus efi.

M.Scripta. Tria iam fuperfunt huius opufcula:

i) Fita Ambvofii. fcripta hortatu Augofiiniin Africa
poft annum 400. quin abfoluta demum poH a.

413. Nam non fohim Venerii meminit, qui poft

Simplicianum, Ambrofii fuccelTorem, fedem Mc-
diolanenfem ab a. 400. vfquc ad annum 408.-
feu 409. tenuit, mentionem etiam faclt loan-
fed
nis praefedi praetorio, qui fub Honorio hanc
dignitatem annis 413, 413. et 423. obtinuit, vt
ex 7t^o^oo7tcy(^oc>(plcc Codicis Theodofiani conftat.

^) Lihdlus aduerfuf CoeUftiim Znjinio papae obla^

/w/, fcr. a. 417. et confignatus f^llL die Nouem^
brif.

3) De Benedi5fionihuf Pafrinrcharum^ de quo tefti*

monuim tulit llidorus Hifpalenfis. Paulinuf^ in-
qniens, preshyter expUcuit in benediFtionibus pa»
iriarcharum triplici inielliqentiae genere libellum^
fntis furcmHa breuitate compofttum: fed quod, an-
tequam ipfum opufculum a Mingareliio euulgare-
rerur , vix fidem apud criticos meruit, cenfentes,
Ifidorum per peram r»iulino Rnfini Opus de Bene»
ditJionibuf Patriarcharum tribuifte.

Jntcrcidit vero liheiluf acc.ufa'ionif contra Coele»

Jlium, qucm Synodi Carthagineufis patiibus obtu-
lerat,

'
Fita
 HiHorico Literariae Cap, V^ 599

Vita Ambrojii fub Paulini Nolani vel Paulini § 3. Edi-

Epifcopi nomine, inde,ab a. i474.inomnibuspaefte'^°'^*^'
opufculorum vel Operum Mcdiolanenfis Antiftitis
editionibiis excudi confueuit, atque in nouiillma Be»
nedi&inorwn editione, MSS. codices repur-
ad plures
gata legitur m j^ppmdice Tomi IL pagg, 2 14, —
Lilerta quoque A^is SS. Surii IV. Aprilis.
Libellum Zofimo oblatim primus e Vaticano Co-
dice edidit Card. Haroniur ad a. 418. num. Xlf.
XIII. XIV. XV. Exinde rcpetitus ert in ConciHis'
Labbfi Tonio II. pagg, i 57 s —
80. *) cum obferua-
tionc eiufdem Labbeij infertus quoque a Benedi&i"
nis inter varia fcripta et monnmenta ad Pelagiano*
riim hijloriam fpc^antia \n IL Parte Apptnd, T,
X. Opp. Aiigvjlini (ed. Antverp. p, 69.) Mox de-
nuo ad Vaticanum codicem et fuperiores editioneS
recognitum et annotationibus dodiffimis illunratum
dedit Conjiantius inter Epijlolas Roni, pontiff. cum
epinoUs Zofimi/7ii^g. 963 —
68- Labbei tamenedi-
tionem repraefentauit Manfius in Tomo Conctlior.
/'^g^- 381— 84.
Pp 4 Tandem
) Infcribitur ibi, Paidini Diaconi tibellus , Zojimo
papae oblatus in gratiarum a6tionem pojl damna^
ios apojlolicaautoritatePelagium atque Coelefiium:
Gx Baronio fcilicet, qui nefcio quam gratiarum
aftionem pro fine totius epiflolae venditat, quae
re ipfa excufatoria eft et calJide neftit caufas, cuc
ad iudicium Zofimi, ad quod voratus erat, venire
non poffit nec debeat, inter quas gratiarum aftio
de lata pro fe (Paulino) fententia, tanto acerbior
eft gellorum Zofimi exprobratio, quo minus iile
tum Coeleftium damnafie videri poterat aut videri
volebat. Sed quaecunque hic contra veritatem
peccauit Baronius dudum correxerunt Garnerius
ad Mercatorem dilT. II. T. I. p. 206. et Pagius (ed.
IVIanfi 7^. V]T. p. iiofeq.) vt mirum fit, peiorera

fententiamj ab, aliis poftliac repeti potuifle.

6 00 Bibliothecae Patrum Latinorum

Tandem quoque opufcuium diu defide-

iertium
rafbm et iam plane iu dubium vocatum clauHra , qui-
bus abfcondebatur, perrupit. Prodiit euim anuo

1751.
Bononiae apud Hier. Corciolant etc. 4. Paulini
Mediolaneufis de }ienedidionibu& Patiiarckarum ii-
beiius cum notis ac praefatione loannis Aloyfii Min-
c; A RELL I S. Salu, Bononiae Canon. ; in Anecdo'
tis ab iifdem Canonicis vulgatis T, II. P. I. pagg,
»99-237.
Codex, vnde opufculum iftud editur, eft Riblio-
thecae S. Sainatoris Bononiae vetuftiflimus et iiaud
procui ab ipfa fcriptoris huius aetate remotus. Ti-
tuinm nonhabet, fed ioco eius librarius non indo-
(flus adfcripfernt: Fel efi Paulini presbyteri^ ^^ ^fi'
dorus de viris illujlribus capitulo IV. dicitRu», vel

fini AquHejenfis preshyteri^ vt Gennadius de Vtris lU

lufir. c, XVI l. Rufini opufcuium fimilis argumen?!
niale ab Ifidoro Paulino tributum efle, non tantum
fufpicati eran^, fed confidenter affirmaranl lo. Ca-
veus et Cafimirus Oudinus. Scd hic certe iibellus
dinerfus eft cum a Rufiui, tum ab Ambrofii in eadem
materia opere. Editor autem eruditione accurata
luxta qnam ingenio iiberali confpicuus in iaudara
praefarione folertiflime oftendit: imo. Ifidorum
Paulini nomen ac genuinum opus ignorare non
potuifle, ipfiufque teftimonium ab Honorio Augu-
ftodunenfi efle confirmafum ,
qui poftqutim in Rufi-
no de BenediSfionibus Patriarcharum men-
libri eius

tionem fecit, eodem de argumento Pauiinum fcri-

pfiflr- affirmet. ado. Proprium Ifidori confilium
fuiile ea, quae ab Hicronymo Gennadio omifla
et
eflenf , in fuo opere fuppiere, adeoque non potuiflis
Rufinum cum Pauiino> aut R-ufini opufcuium cum
Pauiini
 1

Hijlorico LiUrariae Cap, V. 60

Paiilini opufculo confundere, vt ()ui probe noflet a

Gennadio comuieuioratun) Rufini de brnediBionilms
lacob et Patviarcharim libeilum; 3tio. Ipfum Ifi-
dorum in Commentariis V. T., dum fingulas Pa*
triarcharum benedidliones exponit, multa vti ex Ru-
lino, ita ex Paulini hoc libro defumpfiffe videri
(quod pluribus in annotationibus opulculo fubieclis
demonfliatur,) eumque, qui commentaria fua ex
collfcdis vcterum Scriptorum fententiis fe confecilTe
profiteatur, antequam de benedic^ionibus Patriarcha»
rum fcriberet, non potuifle Ambrofii, Rufini et
qucm a Paulino ea de re fcriptum nouerat libeJlum
non percurrcre ac difcernere. ^to. Noncompeterc
Rufini libris duobus haud ita breuibus, quod de Pau-
lini opere fcribit Ifidorus, illud fatis fiiccinBa bre-
vitate effe compo/iium; ^to. Id vero mirifice conue-
nire huic opufculo, cui praeterea et iliud, quod ipfe
IfiJorus ex eo haufiffe videatur, itemquc quod hic
fcrip'or multis in locis fequi vidcatur Ambrofium,
nec nnn ftiius ei, quem Pauiinus in Ambrofii vita
adhibuerit, perfimilis, et loquendi modi vtrobique
pares , demum ipfa opufcuii vetuflas , quod fe mul-
to ante Ifidori aetatem fcriptum prodat multis indi-
ciis, imprimisautem hoc, quod fcripturaeloca non
niodo ex Hieronyroi translatione audor proferat,
verum etiam ex vetufliore aiia, quae Itatica diceba-
tur. Rcmouet deinde dubia quaedam, quae obmo-
veri pofle videbantur, alterum, quod triplex intelli->
gentiae genuf habuifle dicatur a Paulino Ifidori
opufculum, cum hocce duplex tantum, hijloricmi et
myjiicumy non item ct morale haberc videatur: vult
cnim triplicem intelligcntiam ideo Ifidorum agno-
vifle, quod faepc, quae ad moralem fenfum fpe-
dant, Pauiinus intermifceat; alterum, quod fcriptu-
rac loca, non modo ex Jtalica^ quae dicitur, verum
Pp 5 etiam
6oa Bihliothecae Patnim Latinonim 1

etiam ex Hieronymi translatione allegentur, cuius

vfimi antc Gregorii M. tempora non inuaiuilTe, non-
nuUorum fuit fententia. Sed nifi liaec iam iatis

Leonis M. et Hilarii Arelatenfls exempiis refciicre-

tur, amanuenfibus idnon iniune tribui pofle monet,

quos faepe in aliis Hieronymiauam verfionem fub-
ftituirte nouimus. Et re vera eiufmodi interpoiatio-
nis veftigia nou obfcura depreliendiffe fe Mingarei-
lius allirmat. Ceterum cum iu fiagmentum liuius

opuiculi olim incidilTet Martianaeui, in quinto tomo

operum Hieronymi mendis pleniui):
iliud ediJit, fed

iiuie vero id ipfum iifdem mendis refertum in fuam

editionem tranfluiit Valiarriu.s, cui, cum aliquot
pofi aunos RaHni opera edere meditaretur, totum
opurcuium accuratiirime exfcriptum mifit lo. Cliryf.
Trombellius, vt fragmentum, quod vna cum Hie-
ionyn)i operibus imprimendum curarat, emendarer,
emendatumque perfedum in Appendice Rufini
ac
euulgaret. At Valiarfius eo quidem ad iiiufiraudum
Kufinum vfus efi , fed totum non edidit.
Haclenus de fiugulorum opufcuiorum editioni-
bus; nunc etiam coUeda exfiaut lioc tituio.

1775.
Vmefiis, foL Pauiini Mediolanenfis opufcula
XII. I. Vita S. Ambrofii Medioianenfis epifcopi. II.
Libellus adueifus Coeleflium Zofimo papae obiatus.
lII.Libeiius dcBenedidionibus Patriarcharum; in Z*.
IX. CibL PP. Anireae Gallandii pagg, 35— 41.
Duo priora iuxta optimas Benediclinorum ct
Couflantii editiones exprefla funt, notis quoque ex-
inde, fi.uti et ad tertium opufculum exMingareliio
dtriuatis, cuius tamcn vberiores annotatione^^ omif-
fae fiint. In Prorgg. caj^.ite II. j)agg, V VIIL de —
Pauiino^ dilTcritur.

23.
 Hljlorico Literarlcie Cojp. V. 605

22.

EVODIVS EflSCOPVS VZALENSIS.

Tagafla, celebris Augunini natalibus, Eiiodii^. i. Vifa.

quoque patria fuit: quo vinculo vterque diuinitus

quali mutuo amoii et amicitiae, quae ardillima inter
iplos tuit, dcAmati tuifle videntur, Parentes non
niecliocris loci ac tortunae eum habiiine oportct.
Nam admoducn iuuenis ad negotia publica admo-
tus Agentis in rcbiis perfonam (uftinuit, fed ad fidem
cliridianam conuerfus baptizatufque antc Angudinum
Vix autem nuntium de iis perce-
fa».culo va"edixit.
perat, qune amico Medioiani contigiflent, cum fine
mora ad ipfum fuo ardore fubleuandum properaret.
Hinc crebra ipfius atque officiorumeius cum inCon-
fefnonibus, qude haec tempora fpecHant, tum in
aiiis iibris, in quibus etiam loqucntcm inducit, men-

tio: vt palam adeo ferat Augu(Hnus, quantum huius

quamuis innioris amici ingenio et ftudiis fenfus ac

cognitio veritatis in fe culms atque pei feclus fit. ]^qc

improbabile videtur, Enodium in Africa quoque,
quo redeuntem Augudinum comitatus erat, tam in
fecelTu propeTagijftam, qnam poAea in monafterio,
quod Hippone inllituerat, cum aniico eoiflc. Pofl-
quam circiter annum 396. aut 397. epifcopatum op-
pidi Vzaijs in prouincia Proconfulari, haud procul
ab Vtica occupaflet, (aepius geflis per ixl tempus
contra Donatiflas atque Pelagianos interfuit *). Qiio
etiam pertintt, quod confultus in caufa difl[idii Mo-
nachorum Adrumetinorum epiflolam ad eos dedit a.
427. qni quidem annus terminus extremuseft, ad
quem memoria eius pertingit. Inclaruit miracuiis,
quae

*) Singula habes apud Tillemontium T. XX. pag,

582 feqq.
 6o4 Biblioihccae Patrum LafinoYum

quae apud Vzalim ad Reliquias S. Stephani Martyris,

quas Orofius a. 416. exPalaeiHna reduxfecuaialpor-
tauerat et Euodio donauerat , fieri diceban-
cx parte
tur, quaeque pafliin AuguAinui, ad Euodium ipfum
prouocans laudat.

ff. s.Scripta. Superfunt quatuor Euodii EpiJIoIae ad Atigufli'

num^ vna porro quam cum aliis quatuor epifcopis
inifit ad Jnnocentium^ ct fmgmenta Epijlolae ad Mo^
nachos Adrumeiinos. Deperditnm exiitimaiit librum
de miraculif in Afriea oftenjis per reliquias Stfphani^
quem ab eo fcriptnm tradit Sigebertu^ Gemblacenfis.
Ceite ipfius non funt, qni vuJgo ei tribuuntur, lihri

duo de miraculis S. Stephani^ editi ad calccm ope-

ris jde CiuitateDei, Tomo VII. Operum Augunioi
editionis Kenedidiinorum, fed ad eum potius et iuf-
fu eius fcripti cognofcuntur. Vereor autem, ne Si-
geberto eadem vuigi opinio fraudem feccrit, neue
exiiiimarit eius acque dici poife libros, cuius ad
mandatum fcripti funt, In quo fortaife minus hic
crralfc vi^tn poilit, propterea, quod is, qui liKros
iAos exarauis haud dubic inflrudus fuerat ab ipfo
Euodio rerum geOarum commentariis. Omniiio
vero non probabiie videtur, Euodium ipfum de mi-
raculis i/lis fcripfiire, ctalii iniuaxiflTe eandem pro-
vinciam.

Tribuitur quoque Euodio inquibufdam MSS.

codicibus iiber dejiue feu de l^nitate Trinitatis con^
tra Manichaeos inter Auguftinianos reperiundus.

^.3 Ed'. Epi/iofae quatuor ad Auguflinum^ ficut iJla quin*

lones.
qi^g ad Innocentium^ habentur inter
fi^pifcoporum
Ajguitinianas num. XCV. XCVIII. CCXLVL
CCXLVlLctCCLVlil. in Beuedidinorum edit.num.
CLXXVIL
 Hijforico Literoriae Cop. V* 605

CLXXVII. CLXIIf. CLX. CLXLetCXLIII*) .Pofle.

rior quoquein omnibus paene epiilolarum Innocentii
editionibus exicripta legitur.
Fragmenta ad Monachos Adrtmetinos
epiflolae
edita funt primum c Codice Corbeienfi a Sirmondo
in hi/ioria Praedeftinatiana cap. L et a Bemdi&inis
ad Epijiolam CCXVI, quae aiias fuerat CCLVL^
Cetera habcri fcribit Sirmondus in Codice abbatiae
S. Maximini Treuirenfis. Liber de I^nitote S. Tri*
nitatif inter gcnuina Auguflini opera locum olim
obtiiiuit, in ed. Erafm, et Louan, Tomo VL et in
^ntverpien/t qLndcm pagg, 236 43. hac cenfura—
addiraj „D^ libri huius authore nuUa fuit vnquajn
-
dubitntio^ plane enim Auguftini ejfe vidttur: vt mi*
rum Jit, nec in R traSiationibus eum habtri^ nec in
- indttilo, Sed iijdem locis abeft quoque liber de l^ni»
tatd Trinitatis contra Felicianum: ijuem famen /i^-
da y^ugiiftini ejfe agnofcit ^ in i Cor, i, ^^BmediBi-
ni tamen poft Belli?rminum, Vindingum aiiofque
Auguflino abiudicaruntefinferuerunt Appendici To-
mi OBatii^ (in ed. Antverp. pagg, 2^ — 34.) alle.
gantes praeter ipfius Augufiini in Retradlationibus et
Poliidii filentium, etiam ftiii diuerfitatem ac debilio-
rem difputandi rationem. In iMS. codice Coibe^
ienfi Euodio tribui, Sirmondus fcripferat. At ex
Patrum Maurinorum Admonitione difcimus, hanc
audoritatem fatis cfle ambiguam. Docentenim, m^
antiquis codicibus reppriri hunc librum proximo lo-
co poft Augufiini tradatum de fide et fymbolo, in-
terieda adnotatione , quae in Fofiatenfi odingento*
rum

*) Totidem Auguftini funt ad Eucdium nempe C.

CL XCIX. CII. ed. Bened, vero CLIX, CLXIL
CLXIV. et CLXIX. praetcreaque traftatus de anU
ma Chrijli apnd inferos,
*
 ;

6oG Bwliothecae Painim Latinorum

inni aiinorum codice fic fonet: Explicit in Chrijlo

lefu Filio Dei Tra&tatus Aiireli AuiJuJhni epifcopi
de fide Cathoiica, Incipit aduerfus MaiiichafOf
adeo vt fpedata vocum interpunclione haud faciie
definiri poflit, illene de fide Catholica tiacbtusap-
pelletur, qui Explicit^ an qui hicipit, Inde vero
accidide putant, vt liber fubfequens:tribuerefur Au-
guflino et de fide infcriberetur, quamquam haec in-
lcriptio praecedcnti magis quam lublequenti conue-
niat et in aiiis codicibus, in quibus accuratior niter-
pundlio, ad praecedcntem reteratur. Atque in ho-
rum numero eire aiunt Codicem vetultiinmum Cor-
beienfem , in quo, relido ab illa quac praecedcnti li-

bro apponitur ciaulula, Explicit m Dommo Chr. F,

D. Tr, A. Aiig, de fide Catholica, lcprem circiter
verfuum fpatio vacuo, fcorflm in aJterius foiii capi-
tc exhibeatur titulus fubfcquentis libri hunc in mo-

dum: Incipit eiufdem contra ManichafOf, Vtrum

eivfdeniy vtrimi fan£ii Euodii ignoratur. Huic
vero Corbeienfi, Colbcrtinum aiiofque MSS. codi-
ces eandem dubitationem praeferentesconfentiebaut.

33.

VlGILIVS* DlACONVS.
Vigilius Diaconus, inquit Gennadius LL^ cap.
compofuit ex traditione Pjtrum Monachorum rfgw
lam^ qiiae in coenobio ad profeclum fratrum in
conuentu legitur, breuiato et aperto fcrmone totius
monaflicae profeflionis in fe tenentem difciplinam.
lu Trithemii commentariis autem haec leguntur:
„Vigilius Diaconus et monachus, vir in fcripturis
fandis fludiofus et eruditus, monaflicae difciplinae
cullos et redor, fertnr ad aedificationem mnnacho-
rum quaeJam cudiflTe opufcula,^ .5"^f ^^ noftram
mmorienn
 —

Hijlorko Literariae Cap. V, 607

niemoriam venire tt loconim et iemporum di/Iantia

pront^'Ult. Dicit aiitem presbyter Geuiiadius, fcri-
pllire illuiii valde vtiiein rcguiaiii de conuerlatione
inonachorum lib. I. De ceteris non loquitur. Cla-
ruit fub Honorio et Theodofio principibus. Anno
CCCCXX/'
Exfat tamen haec regula fub titulo Regulae
Ormitalis ex Patrim Orientalium Regulis collt&ae
a yigiiio Diacono in Codice Regularum^ quem edi-
dit Romae 166 1.4. Lucas Holfienitis, Parieh
a.

«d. Parif. \66\. 4. pcigg' 88 95- et nouac, quam

accurauit Marianus Brockie ct pod moriem eius q^M-
deiunt focii cius Augujiae l^ind. 2. 1759. fex Volu-
minibus in foiio, T. i-^agg» 60 — 64.

24.
SevervsEpiscopvs Mieevitanvs.
Auguftini familiaris et admirator plane in iaude
cius exfuitans, iam grandaeuus, vt videtun
fcripfit

et ingenio animi geflientis fenfui exprimendo impa-

ri fpijlotam^ quae etiamnunc fupereft. Obiit ante

Auguftinum, vt ex A^is huius fuper Eraciio fuccef-
fore dcfignando a Notariis cxceptis (Ep. CX.) p.itet.
Epiflola laudata, infcripta l^enerabiH ac defidera-
bili et totojinu charitatis ample&endo fpifcopo Aii-
gnftino.^ inter Auguflinianas ed. Erafm, et Louan,
num. XXXVII. Btned. num. CIX.

25.
Maximvs Episcopvs Tavrinensis.
Si tantum rerum geflarum magnitudine quan-^. i. Vitr

tum praedicandi facuitate claruiflet Maximus, tan-

tuiiique nobis prifca memoria de vita eius tribuiflet,

quantum ipfe in fcriptis fuis ad ingenii morumcjue

ima^i-
6o8 hihliothecae Patrum Latinorum

imaginein refingenclam materiae reliquit: profcdo

QOQ accufanda dicendorum inopia,
foret in pr^iefenti
Guae adeo de accurata temporis quod in vitatranlcgit
Nempeid vnum cer-
definitioue laborare no-^ facit.
tofcimus, Maximum Epifcopum Tourinatis (McrU
.pfiiTe anno 451. epiftolac lynodicae Eufebii Epifco-
pi Mediolanenfis ad Leonem Magnum, eundemt^ue
anno 465. interfuifTe concilio Romano fub Hilario
Leonis fuccelTore coacflo , eiufque adis primo loco
poft Romanum epifcopum atque ante Metropoiitas
Ebrodunenfem ct Mcdiolanenfem fubfcripfilTe: id
quod non fedis, k^ aetatis longaeuae praero-
gatiuae, vt qui reliquis \n fynodo praefentibus epif-
copis prior ordiuiitus fuiffct, tribuendum non iiiiu-
ria exiflimant. Ab hac vero aetatis exploratae nota
rctrogradum faciunt ad anterioravitae eius tcmpora,
qui indiciis quaiibuscunque in fermonibus eius ob«
viis confiduut. Q^jibufcum non ludabimur, C\ ex
clogi is eius in S. Eufebium l^ercelUnfem ^ Vcrceil is
eum natum educatumque, item facerdotio initiatuin
et praedicandi munere primum in eadem vrbe per-
fundum effe colligant *). Sed (i ex iis, quae in fer-
mone de SanStis Martyribus Anaunienfbus^ inter-
emtis a. 397. ad memoriam eorum commendandam
loquitur, neceifario cffici exiflimant, fermonem il-

lum aut codem anno aut pauio pofi ab eo fuifT ha-

bitum**', nos aflentientes non habebunt. Quin
ncc alterum concedimus, qnod ex fecundo de iif-
dein Martyribus fermone ex iaieda imperialis edidi
do

) Vide Sermonem VIL VIIL et IX. de S. Eufebio

et quae ex iis addueit GallandiusX, infra laudando,

**) Gallandi in Prolegg. ad T. TX. Bibl. PP. c. TX.

f. IT. hoc imprimis vrget a fe recens repertum
argumentum.
 Hiflorico Literariae Cap, V, 609

de idolorum fanis fubruendis mentione ad corrobo'*

randam priorem conieChiram afieiunt, qua Maxi-
iiium innioris Valentiniani conflitutionem^a/«w ///
Kal, Mart> Tatiano et Sijmmacho cojf. id anno
eil

391. refpcxiire exiilimant *). Quod tjui ampledun-

tur, voiunt eo tempore, cjuo duo5 iflos lermones
Iiabnifrct, presbyterii gradu inilgnitum eum fuilTe,

ne fciiicet vitra modum anni eius extendantur, fi

iam a. 997. epifcopaii dignitate confpicuum face»

rent, quem 3^^0465. in.viuis adliuc fuilfe com»
pertum eft. Sed niliii vetat, quo minusea, quae
didis locis recitat, pofl viginti et plurium annoruni
interuaiium tauqu.iin fuis teniporibuf et nitper geHa
commemorare potuerir. Quemadmodum ex eo,
qiiod in Sermone IV. de Natiuitate ait: haerefim
loninmnl /ynodalis nnfier vno ore damnauit conuen"
tuf^ fajfo aiiquis coiligeret, eum inter patres confe-

dilTe, qui anno 389. iii conciiio Mediolanenfi iiiam

haereilm damnarunt. Sed fi idis virorum dodo-
rum argumentis non tantum efficaciae tribuimu^,
quantum ipfi inelTe putant et ab aiiis agnofci voiunt,
ipfi tamen non negamus, fubefle iis aiiquam veri

fpeciem hadlenus, vt Maximus ineunte faecuio V.

vei paulo poft initium eius muneribus ecciefiafiicis

fungi coepilfe videatur adeoque verfus finem faeculi

IV. natus fuent et forte odogenarius, vei nonagc-
narius etiam, diem fupremum, aeque ac cetera
ignotum **) , obierit.
Maximus
*) [dmi §. IIT. Quae cotitra Brunus in Fita Maximi
(pag. CXXXVin.) moiet, potuifTe eum etiam re-
fpicere ipgein Tlieodolii iunioris et Vaienririiani
III. datam a. ^z6. iijdem Theodofio XII. et\ Falen»
tiniano IT. Cofi'.
**) Gennadii ruperiiocerroremautlibrariorum potius
in eo loco ofcitanciam pridem viridocti emendarunt.
Tom, IL Q^
 61o Eibtiothecae Patrum Latinorum

tf s.Scrif ta. Maximus Taurinenfis Ecclefiae Epifcopus, m-

qiiitGmnadius^ in diuinis fcripturis fatis intendJS et
ad docendani ex tempore plebem fofiiciens, compo-
fuit in laudem Apoftolortim tracflatus et loa-nnif m
Baptijlaf^ et generalcm omniimi Martijrnm homiliam,
Sed et di capitulif Euangeiiorum et ^^itum j^pojlo'
lornm multa fapienter expofuit. Fecit et duos de
fan^i Eufebii Vercellenfis Epifcopi et Confefforis vi'
ta tradatus, et defan&i Cypriani; fpecialem de bap-
tifmi gratia librum edidit. Scripfit de auaritia;
de hofpitalitate; de defe^u tunae ; de eleemofynis ; de
eo^ quod fcriptum efl in Ifaia: Caupones tui mif-
centaquam vino; de paffione Domini ; de ieiuniofer'
vorum Dei; de .ieittnio fpeciati Qtiadragefimae^ et
quod nonjit in.eo iocandum; de luda traditore; de
cruceDomini^ de fepulcro eius , et de refnrrtStione
ipjius; de accufato et damnato Domino apud Pilu'
tum; de Katendis lanuarii, Scripfit etiamhomilias
de natati Domini; homiJias de Tkeophania^ et de
Pafcha , et de Pentecojle multas ; de hojlibus carna^
libus non timendis et de gratiis poft cibum Deo agen»
dis^ de poenitentia Niniuitarum et mvltas
ALiAS eius homilias de diversis legi, quas
retineo (forfan reticeo). Eadem omniaeodemque
paene ordine et defignatione recitat Trithmius *),

praeterca vero de ojficio Mijfae tibrum I. de fanSfo

Laurentio hom. 3. et defan5fo Stfphano hom. I., qui-

bus omnibus enumeratis addit: fcrip/it et atia miilta:

fermones et tra&atus , epifiotas et homilias , quae ad
notitiam meam non peruenerunt, Huic vero;po-
ftremo

*) Quemadtnodum enim Gennadius alios traffatitSt

aliashomiUas appellat, fic Trithemius in libros et
homilias dirpercit et vtroque nomiue eofdem fcre
quos ille defignat.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 6 u
flremo vtriufque viri aflerto vetcres 11 bri M8S. plane
affeatiuntur, ex quibus ionge plures feriiiones, quani
ab iilis diferte laudati eraut, iteratis virorum dodo-
rum iam pridem funt eruri, nuper vero et
fhidiis

i/le numerus vltra dinndium in Romana editione ad-

audluseft, omniaque vetuAiirunarum et optimarum

membranarum teftimoniis ita funt confirmata, vt dc
lincerirate eorum traclatuum, cjui Maximo hic afTe-
runtur, dubium fupereire non poflit. lam ergo no»
vilTimae huius editionis indicem et diflributionem vi-

deamus. Conftitutae funt ab editore tres clajfes feu

colle&iongf^ Homiliarum fcilicet, Sermonim et
Tral^atiinm^ quibus adieda funt dubia aut quae Ma*
ximo plane videbantur indigna, inter quae tftiam
Epifioiae diiae. Hoiniiiae porro et Sermones frifa-
riam diuifae funt et infcriptae de Tempore^ de San*
Bis et de Diiierjif: quibus nomlnibus plerumque
fignificari folent orationes mobiiibus diebus fefiis,

de laudibus Sancl^orum , Martyrum et Confeflbrum

in folemni eorum nataii diehabirae; et quae ad io-
cum aliquem facrafum Scnpturarum iliuflrandum
pertinent, aut foiemnibus quibufdam occafionibus
fuerunt reciratae. Haec diftributio editionibus fu-
perionbus efl confona et dehetur lecftiouariis an-
tiquis, ex quibus primum Maximi fermones feligi

coeperunt. Quibus autem de caufis priorem ample-

xus fit, nec ipfe exphcat, nec aiius quifquam facile
deteget. Nam quae ab eo atferuntur de homiiiarum
€t fermonum difcrimine ex Dncangio *), ea nec ifx

Maximianos qui^dranf, nec omnino hic expeteban-

tur. Nempe non tam qnaerebatiir quae vocum fit

iiiarum fignificatio, quam potius, quo iure, quibuf-

ve indiciis fingulas orationes in hanc iiiamue coiie-
Qq 3 dionem
*) in Praef. §. XXVHI. p. XXXVII.
61a Bibrioihecae Patrtim Latlnorum

dioncm adlegerit, praefertini cum vix credibile fit,

libros MSS. in lioc fatis conftaates ei duces fuifle.

iSed accipe indicem.

I. HoMiLiAE. De Tempore.
I. Jinie Natale Domini,
II. In adtieniu domiuico^ et de eo quod fcriptum efi^
Luc. 17.
III.Super eadem verba Euangeiii,
IV. V. j^nte Natale Domini,
VI"— XV. De NatitUtate Domini I— X. Ex his qua»
iuor priores nunc primum funt editae.
XVI. De Kalendis lanuariis,
XVII — XX VI II. De Epiphania Domini r~XlI. ex
quibus I. II. Ilf. IV. et VI. a Bruao primum funt
repertae.
XXIX— XXXV. De Baptifmo Chrijli I-^VII. qua-
rum II. III. IV. et V. antea crant incditae.
XXXVI. In Die Cinerum.
XXXVII. De leiunio Qimdragefimae,
XXX\ ill- XLIV. De Qiiadragejima II—VIIL
XLV. Dominica in raniis Palmarum.
XLVI. De accifato et iudicato Domino apud Pila^
tum,
XLVII. De eodem iudicio.
XLVIII. De luda prodifore.
XLIX. De pajfiom et cruce Domini I.
L. De Cruce Dnmini II,
LI. LI8. DaJanEto Latrone I. 11.

LIII. De Poenitentia Petri et ojliaria ancilla,

LIV. De eodem Petro Apojlolo.
LV. Defejlo Pajchae L
LVI. De Maria Magdalena et Refurre^ione Do'
mini II.

LVII— LIX. De eadem Pafchae folemnitate III— V.

LX.
 Hiflorico Literariae Cap, V. 613

LX. De Afcmfiofie Domini.

—
LXI LXlIL De folemnitate San&ae Pentecoftes
I—IIL

Homiliae de SanSis.
LXIV. In Natali S. Stepkani Leuitaeet Protomar"
tyris.

l,XV— LXVIL In Die Natmitatis S* loannis Bap-

tifiae l^llL
• LXVIII— LXXIIL In Natali SS Jpofiolorim Petri
et Pauli I VL — cparuin vltima hadenus fueratia-
edita.

LXXIV — VI. In Natali 5. Laurentii Leuitae et

Martyris I— IIl.
LXXVII. VISL In Natali S. Eufebii Fercetlenfis
. Epifcopi I. IL
•
LXXiX. In Natati S» Cypriani Epifcopi et Mar-
tyrif.

LXXX. In Natati SS. Martyrum Taurinenfium

Octauii., Aduentii et Solutoris,
tXXXL Defan^is Magijlratibus.

Homiliae de Diiierfis*

LXXXIL De traditione Symboli.

LXXXIIL De Corpore Chrijii,
LXXXIV. De eo^ quod fcriptum eft^ quis putas ctc.
LXXXV. De betlico tumultu.
LXXXVL De hoftibus non timendis,
LXXXVII. VIIL De non timendis hojiibus carnali-
bus et gratiis poft cibum Deo agendis 1. 11.
LXXXIX. De poenitentia et ieiuniis Niniuitarum L
XC. De Niniuitis II.

XCI. De Barbaris non timendis ei^ qui Deum timet^

et defanSto Etifeo L
XCIL De eodem S. Etifeo 11.

Qq 3 XCIIT.
 N
614 Bibtiothecae Patrum Latinorum

XCIII. In repartitione Ecclejiae Mediolanenjis antc-

hac inedita.
XCIV. V. De auaritia I. II.
XCVI. VII. De elemojynis et de Multere Samarita'
na I. 11.

XCVni. De hofpitalitate.
XCIX. C. De dejemone Lunae T. IL
CI. De eo qiiod fcriptum ejl lefaiae I. Caupones itui

inilcent aquam viiio etc.

CII. De Kalmdis Gentilium.
Clll. Di' haereticis peccata vmdentihus,
CIV. Qiiod non dc.bent Clerici negotiari.

CV. De timore Dei et corre^ione linguarum,

CVI. De eo quod fcriptum ejl in Pf np, Bonlta-
tem erc.
CVII. Super illa Euangrlii Matthaei 6.
CVIil. IX. De granofnapis I II.
CX. Qitod /imtle Jit regnum Dei fermnitci,
CXI. Increpatio adpopulum de abfentia fua ah Ec*
clf/ia.

CXII. Poji increpationem atlocutio.

CXIII. De eo quod fcriptum ejl Matthaei 3 2. Red-
dite Gic.
CXIV. De eo quod dicit Dominus in Euangelio Mat-
thaei 8 Vulpes foueas habent etc.

CXV. l^bi Deus Sabbato maniim aridam curauit

Luc. 6.
CXVI. De camelo.
CXVII. De margarita.

'II. SER M o N E s. De Tempore,

I. Ante Natale Dnmini.
II. De duobuf in ItSio vno Lucae 17.

III_V. De Natalt Dowini l— IlL

VI. De Kakndis Imuarii.
VII
 —
Hijlorico Literaviae Cap, V, 615

VU Be diefanEio Epiphaniae l
X. — IV.
XI~X1L De Baptifmo ChriJH I. \l.
XI il. De graiia Baptfmi.
XIV. De ieinnio gtnerali.
XV. De ieiunio Domini in deferto; et qiiodnon in
fotopane vixit honio Matth. 4.
XVI—XXVIII.i De Qiiadragefma II— XIV. inter
qiiosIII. VIII. IX. et X. nuncdemumproferuiitur.

XXIX— XLIII. In Pafchafif folemnitate i'-XV, cx

tjuibus HI. IV. V. VI. VIL antca crant incditi.
XLIV — VII. —
De Afcenjione Dominil IV. quoium
vltimus nunc Bruno debetur.
XLVIIl— LIJL De Pentecofle V\. Alii duo de eo-
dem argumento ex codicibus Galiicanis recens
eruti in fuie ante appeudicem adiedi funt, quod
opere iam dimidia parte abfoluto aliati effent.

Sermones de San&is.
LIV. In Natali 5. y^gnetis.

LV — LXllL De Natiuitate S. loannis Baptifae

I — IX. inter quos incditi autea III. IV. V. Vil. et
VIIL
LXIV— VII. In Natali SS. Apojlotorum Peiri ac
Pmf/il—IV.
LXVIII — LXXL De Natali 5. LaurentiiLeititae et
—
Martyrif I IV. quorum IL IIL IV. primum
nunc in lucem prodierunt.
LXXII— LXXV. De S. Cypriano I— IV.
LXXVL De Nntati SanSiovum pr aecipue Cypriam.
LXXVIL De SS, Macchabaeif L IL
VIII.
LXXIX. LXXX. De SS. Martyribus Atexandro^
Martijrio L 11.
st Sijinnio

LXXXI. In Natali SS. Macchabaeorum et S. Eufebii

Vfercellenfis Epifcopi.

Qq 4 LXXXIL
6i6 Sibfiothecae Patrum Latinorum

LXXXFI. De SS. Martyvibus Cantio Cantiano et

Cantianilla.
LXXXIII. In Natali S. Stephani Protomartijris an-
tta ineditus.

LXXXIV— XC. De Natali phirimorum SS^ Marty

rum I— VII. t|uoium IV. V. VI. et VII. nunc pri-
mum cdiintur.
XCI. In Natali pliirimorum Confeffbrum 2ntc^ iam
ineditus.

Sermonef de Diuerfis.
XCFI. De mirabilibuf.
XlIII. De euangelica pifcatione a Bruno demuin in-
ventus.
XCIV. De hofpitalitate.
XCV. VI. De eo quod fcriptttm eji, ficut tuba exalta
vocem tuam etc.
XCVII. Vlll. De Zachaeo I. Tf.
XCIX. C. De idoUs auferendis de\ propriis poffejjlo»
nibus,
CI. De fpeciilatore pofito Jiliis IfraeL
CII Increpatio ad Plebem etc.
CI!l.De calice aquae J^igidae,
CIV. De quinqiie panibus et duobns pifcibuft
CV. Deverbis Etiangelii Marci 8. Cum turba mul-
ta effet cum lefu etc.

CVI. De muliere Cananaea ineditus antea.

CVII. De fraierna correpiione ^ quem Jiic demum
in lucem protraxit Brunus.
CVI I. De cafitntisjludio., e MSS. recens erutus.
CIX Contra loquendi pranitatemhic primum editus.
CX. Deferuo Centurionis in Euangelio.
CXI. De eo quod fcriptum /^, Veiiite ad me omnes
qui laboratis et onerati eflis, Matth» II.

CXII.
 Hi/lorico Liie.rariae Cnp. V, 617

CXII. Siiper illa verba Euov(je!ii^ Qnis pnfas maior

crit iii icgiio coeiorum, Matth, i jj. anrca iiicditus.
His acceileiuiit opere iam pacne fliiito

CXill. IV. Dt PnitemJieVn.VWL

CXV. XVI. In Adumtn Dmium I. 11. poft Tra-
clatus coilocati.

III. TR ACTATV S.

I— III. DeBnpttfmol. 11. III.

IV. Contra Pagauor antea incditns.

V. Contra /udaeof anfea pariter inedifus. -

VI. Expo/uiones de Capitulis Euaiigeiiornm qnem

iiunc primnm eruit Brnnns, enndem elle arbitra-

tus, qni a Geihiadio memoratur.

In jippcndicem coriieSifiint.

Sermones: I. II. De Ahie.ntii Dominisnte-^ in-

«diti. III. ad Dojpini Natntita*
De, pratparatione
iem. IV. De Nntali Domini antea ineditus. V.
Super illa verba Matth, c. 2. Deiundo Herode ap-
paruit in fomnis loleph in Ae^ypro erc. antea inedi-
tus. VI. In vigilia Pnfchae. Vl\. De die Domini-
cae j^fcenfionis antea inedirns. Vlll. De Pentecojle,
IX. X. De S. Joanne Bapti/Ia.> qnornm I. antea in-
editus fuit. XI. De Jlfjumptione beatae Mnriae
Firginish II. quornm pofterior ineditus. XIII. et
XIV. In Nntali SS. Martyrnm Nazarii et Ceifi I.II.
XV. De^ S. lAncentio Mariijre, XVI. In Natati^
S. Laurentii antea ineditus. XVII. Dt Salomone
XVIII. XfX. In Dedicatione EccUfiae. I. II. XX.
XXI. De S. Eufebio Epifcopo et Marfyre Vercellen^
p I. II. XXil.XXIlI. De S. Eufebio et de Maccha^
baris III. IV. XXIV. De Natali vnius Confefforis
Pontijicis. XXV. In Dedicatione Ecclejiae antca iii-

cditus. XXVI. De priniiiiis et decimis, XXVIl.

Qq 5 De
 6i8 BibliQthecae Patruni Latinonm

De fionore et de dileSiione erga pareutfs et de decimif

anrea ineditiis. XXVIII. Dt^ Jancla Chrifti Rf^fnrre'
Siione» XXIX. Defeftiuitatt S.Stephani Protomar'
tijrif. XXX. Infejh Dedtcationis Ecclefiae. XXXf.
In O^aua S* Stephani^ omnes nurc|uam antea
vulgati.
Homiliae: I. Dominica 11 L Aduentus ^ fap^r
Euangeliiim fecimdum Matthaeiim ii. Ij. Snper

Eiiang. S. loannis 1 1. 11 1. Super Euang. fecun^

dum Matth. 2. ineditae antea.

Epiiiolae: I. Ad amicum negrotum. II. j4d

amicum aegrolum de viro perfdto.
Multas Maximi homilias atijue fermones interci»

dijfe ex lucuieutis indiciis coniicit editor Romauus.

Benedidinonim, qui Ambrofii operibus iufuda-
runt, erat conieduia, libros de Sacramcntis ^ qui
vulgo Ambrofii nomeu ferunt, forlan non alium,
quam Maximiim auc^orem habuifle. Cui locum
piacbuiiTe vidctur id, quod Mabillonius paulo ante
obferuauerat, nempe ilios libros de Sacrammtis^
qui Ambrofio in edicis tribuuntur, abfque auctoris
nomine inferi fcrmonibus S. Maximi inCodice San-
gaiicnfi, atque in fermones fcptem diflribui fub hoc
tituio, Jncipit prima die in Pafcha: ita vt finguU
fex libri fingulos fermones conflituant pro totidem
hebdomad.ie diebus; et quidcm feptimus ab extre-
ma parte libri fexti incipiat ab his verbis:. Aliud,
Pfalmnruin Daiiid licet nunc lihellusfit^ ctc. Sed no-
vifllmus cditor ad ea animum uon aduertit.

§. 3. Edi' Homiliae et Sermones $S. Patrum commuui fe-

tionts.
rehac vtuntur tortuna, vt de aucloribus earum aut
plane niilla, aut oblcura fahem ct inccrta lama ad
nos delata lit, dodorumque hominum iudicia diui-
fa identidem fueriut atque inter fe difcrcpantia. Cu-
ius
 Hijiorico Literariae Cap, V. 619^

ius rei caijfa maxime haec fuit, quod hariim medi»

tationiim noii ca cura ab ipfis auctoribus fit habita,

qua ceteris fui.s librib prolpexerunt, quos ct cumami-

ci^ luii. ctmmiuuicaire et frequenter delcribendob de-
diffe, emendaire item, atque etiam, fi aliquis nu-
«lerus ellct, in vnum coliegjlfe nouimus. Atiermo-
nes, quos ex tempore feremeditafi lolebant, nonnifi
ab audtentibus excipifbantur et vix vnquam fub ocu-
Jos auclorum fuorum redibant, Ex ^iuimodi au-
t^m commentariis, m quos forte non vniu* doctoris
tractatus coiiigebanf,conficieban(ur deindc Hremar.a
feu Lf&ionaria diuetfarum ecciefiarum, deiedtu,
prout maxime conducere viderentur, vel fecundum
fiugulas dominicas, vei dies fedo.s mobiies landlo.
r^inue, habito. Quorum vt aiia ahis erant iocupie-

tiora, fie, vt occalio ferebat, aut eorum, qui coi*

lig^ercnt, cura focordiaue nomina aucftorum modo
adfcribebantur, modo amilTa fuerunt; aiibi nomen
potioris, id eit, cuius vel piurimae homiiiae intf-
fcnt, aut max'me infignes, volumini praefigeban-
tur. Interdum tamen accidit, vt intcgrae etiam in-

figuis alicuius oratoris fermonum coilediones vel

in ecciefiarum vei priuatorum vfum conderentur,
Sed partim fraude partim ieuitate defcrlbentium in
hii imprimis turhatum fuit. Prae ceteris coufufac
funt et in vnum ficpius congeflae homiiiae Augufli-

ni, Ambrofii, Maximi ct Caefarii, non Ibium,

quod numerofiffimae erant, fcd etiam per fimiiitu-
dinem quandam quae in dicendi ratione alterinscum
aitero, veiut Cacfarii cum Auguilino, Maximicum
Ambrofio ctiamnunc obferuatur, nec merae opinio-
nis rcs efl, fed vt Ambrofii editores Benedidini de
Miiximo oflenderunt, ex imitatione et quadam vel-

vti aemniatione efl profecfla. Piaefentis igitnr et

fupecioris faeculi exeuatis potiifiiuuni meritum hoc

fuit.
 620 JBiblioiheeae Patrum Latinormt

fuit, vt ifta ab iniiicem difcerncrentur et cuicunque

hoinini veri ac genuini foetus fui adfererentur, quod
in Caefario praeflitit Steph. Baluzius^ in Augttjiino
BenediSlini^ iidemque 'n\ Anibrojio ^
pnrro in ZfnOm
ne et M. Ballenni fratres^ in Maximo deni-
Leone
que, pofl non contemnenda alioruni conamina,
quae paucis nunc attingere placet, Bruno Brunur,
Nempe typis primum exfcribi coeptae funt Maximi
homiliaein HoiuiUario DoSfornm^ quod olim iuflii

Caroli M. adornaire credirur Paulus Diaconus, vul-

go Alcuinus, cuius antiquillima editio prodiit SjpiVfl^
1482. /j^r Petr. Drach^ nouillima, fi bene memini
Coioniae apud Eurh.Ceruicornium a. i 5 30. At inea-
dem vrbe a. i
5 ; 5. LXXIV. homilias eius a Damia-
no Arccndienfi D. Benedidi Coloniae apud S. Pan-
thaleonem Abbate acceptas feparatim excudi fecit
Joannes Gymniciis^ faepius deinceps variis in offici-

nis et diuerfo habitu iteratas. 1564. Ro* Mam a.

mae apiid Paulkim Manutium in choro Scriptorum

Eccle(iaf}icorum a Petro Galefnio editorum proxU
inum a Saluiano locum obtuiuerunt ; Anno 1579.
Coloniae Agrippinae repetitae funt, adiedis Fetri
Chrylologi fermonibus; ab anno vero 1613. cuni
Leone M. et aliis fcriptoribus, quorum colle(^io per
Theoph. Raynaudum 2l.1633. aliofque deinceps fuit
adauda, Parifis et Lugdimi frequentifiime aliquo- ,

ties etiam in PP. Bioliothecir impreffae funt. In-

rerea a. i6S^ Monachi BenediSimi e Congreg. S.
Mauri Parifiis in Tomo /^. Opp, S. Auguftini pluri-
mos fermones vulgo Augufiino adfcriptos Maximo
refiituerunt, eiufdemque Congreg. Socius celeberri-
mus lo. Mabillonius ex codicibus MSS. optimae no«
tae in Italia et Heluetia repertis, XII. Maximi Ser-
mones, omucs fere ineditos antea, euulgauit in Mu»
feo Italifo., 1687. cuius coiUubernalis fui vefiigiifi
infiften*
 Hijiorico Literariae Cap, V. 621

infiflentes, aliorumque MSS. haud rarum omen fe-

cuti 1690. infigni Maximum

Ambyojii editores a.

homiliarum copia, Ambrofio iure, vt fibi vifi fijnt,

ademta, locupletarunt. Horum conatibus fucceillt
Litd. Ant. Muratoriuf^cxcuSo denuo codice, cjuem
Mabillonius primus tracflauerat, Ambrofiano, et
propofitis ex eo haud paucis ineditis in Anecdotoriim
Tomo 17 13. ficut ex ipfius Mabillonii fche-
Il^.2i,
dis paucula adhuc elicucrunt focii ipfius quondam
Edmundus Martene et Martinnt Durand^ in Co/-
teSfione amplifftma 1733. prolata. Annoi74i.et
7L,

1748- MaxHni homiliae iterum Fenetiir excufae

funt cum Leonis M. Operibus, in quibus duabus edi»
tionibus fortafle antiquior ilta colledio cum hilce
recentioribus increraentis eft coniunc%. Erenim a
Gallandio in BibL PP* Ve7ieta a. 1773. nonnifi ea,
ijuae Mabilloniiis ^ Muratorius atque Martenius col-
legerunt, exhibita funt. Tandem haec omnia at-

que alia multa nondum antea vifa, cx codicibus

MSS. fere innumeris denuo eduxit, noua rationc
difpofijit, animaduerfione critica, argumentis, ad-
iriOnitionibus et notis vberrimis inflruxit Brvno
B R V N V s Romaniis , Clfricus Reg. Scliolariim Pia-
rwn in editione, quae nuper, a. 1784. Romae iuffu
Tii VI. P. M. efl adornafa, quaeque tantum ab edito-
ris induflria nacfla efl honorem quantum fpecie ac
,

fplendore Pontifice Summo ac Rege, cui dicata efl,

dijr^no inter omnes Patrum Latinorum fulgentiflimas
cditiones excejlit. Plura de his fi cupisp euoluc
hunc fingularum editionum indiccm.

Saec. XV.
1482.
Petrum Drach, foU S. MaximiEpif-
Spirae per
60pi Horaiiiae (variae de Tempore)^ iu Homiliorio
62 2 Bibtiothecae Patrum' Latinorum

Do&orum editionis, cuius iam ad AuguAinum ct

Leonem fada efl: mentio.

1493-
Bafileae per Nic. Kcjfler,foL S» Maximi Epif-
copi Honiiliae; in eodem HomiUariQ,

1494.
Norinibprgae ppr Antti, Kohurger, 4. S. Ma-
ximi Homiiiae; ui Homeliis oninium doSforumdg
Sandfif^ 4uae aoua efi et a praecedcnti piane diuerfa
colledio.

1496.
Ba/ileae per Nic, Kr,JfUr, fol S. Maximj Tan-
rinenfis aliqnot homiiiae; in Homiliatio DoBorum
Karoli M. repetitae editionis.

Sine anno.

Colonine per Conr, de Homborch. fol. Maximi

Epifcopi Homiliae aliquot, in eodem Homiliario^
quae editio inter AugufHniana eft notata.

Saec. XVI.
1516.

Lugduni per loh* Clein. Atemannum. fol Beati

Maximi Epilcopi Seimonesj in Homiliario Do'
£torum.

1530.
Ihidmper eundem. fol. B. Maximi Sermones
in eadem Coiledionc Homeliarum denuo imprelfa.'

M25.
Ibidnn ppr honorafum virum Chalco^raphum
loannem Crefpin* foL Sermoncs varii beati Maximi
Epilcopi
 Hijlorko Literanae Cap. V, 613

Epifcopi , intcr cafdeni Homelias DoStorim 'ecclejta'

fticorum etc.

1530.
Coloniae ex oficina Eucharii Ceruicorni, foL
Sermoncs varii beati MaximiEpifcopi; inter Homi"
lias pr acfiantiJJi:uoyum ecclsjiae dodiorim^ quae in ti-
tulo niinc ex veiiillljjiniis codictbus integritati reftitU"
iae et aliis nondum antsa imprejjis audiae dicuntur.

1535-
Coloniae apudloannem Gymnicum, g. Opus
infigne Homiliarnm hyemaiium et aeAiualium fam
de tempore quam de fanclis Diui Maximi Epifcopi
Taurinenfis, qui et in homiliis declamandis ad po«
pulum fuit vere maximus. Additae fnnt aliquot ho-
iniliae D. loannisChryfollomi eruditiffimae et prope
diuinae, antehac nonexcufae. Cumindice.
Infcripfit editor opufculum hocce Damiano
/^fcendien/i ordinis D. Bmedi^i Coloniae apiid S,
P anthaleonem eidem, cui totum acceptum referc-
^

bat, quemque magna cum gratulatione ob hanc prae-

claram de Hudiis Theologicis bene merendi occafio-

nem adhortatus eft> vt fi quid huius fcriptoris reli-
quum apud iplum eflet, operam daret, vt in lucem
propediem venirer. Hanc loannis Gymnici ad Re^
Ugiofum et Eruditum l^irim Damianum epidolam
integram iterum exfcribendam dedit Bruno Brunus
in editione Romana pag. CLVIII. Quocirca nefcio
qui fac^um fit, vt idem dodifiimus et diiigentilHmus
vir in prarf. pag XIV. aireruit, Damiani hanc S.
Maximi homiiiarum colledionem ideo demum a
loanne Gymnico Coloniae 1535. editam fuifle,
a.

qnod ipfe morte praereptus eam in lucem emittere

nequiuifTet. lafunt autem partis hyemalis de tempore
homi-
 —

634 liibliothecae Patrmn Latinorum

bomiliae fequentes: De aduentu Dominil, II. Tn

vigiliis natalif douiini I. In natali domini I — VI,
In circumcijione dominijiue dt Calendis lamiarii m-
crepatio I. In Tivopliania dommi I — VIII. In
dia Cinentm I. De ieiunio quadiai/ffimae IV, I

Dominica in ramis palmarum in illud Pjalmi : Df^us

Deus mcus rcjpice nie. I. De acculatione. Domjii
apud Pilatum I. If. Deluda traditore I. D^ paj^
fione et cruce Ufepultura domini I IV. D» Jau^o
latrone^ Petro apojlclo et ancilla ojliaria 1 IV.
Homiliae ^utQm partis aejliuae de tmpore funt: /n
folemnitate pajlhali I V. —
In la^taniis et Niniui-
tarum ieiumis, I. In folmnitate pentecoftes III. \

Porro homiiiae hyemales et aeftiiiales de SanBis : Iii

Natali Dmi Stfphoni I. In natali diuae JlgnetisA,
In natali diui loannis Baptijiae I — III. In natali
fan&ovum Petri et Paiili j^pojlolorum I — V. In
nataii dini Laitrentii martyi'is, I — III. 7« natali
diui Eufebii f^ercelienjis Epifcopi I. II. In natali
diui Cifpriani Epifcopi et martijris I. II. In fertis
diui Miciiaeiis I. In natali fan5^orum Taurinorum
inartyrumL Deni(]ue homiliae dr diuerjis: De ex^
pojiiione fymboli I. De ^non metuendis carnalibus ho*
fibus et gratiis pofl cibitm agendis I. II. De auari-
tia vitanda. I. II. De eleeniofynis largiendis i II.

De hofpitalitate I. De defecfu Innae Super I. i/.

iud Efaiae: Caupones tui mifcent aquam vino I,

Summa LXXIV. Homiliaium Cliryfolfomi funtXlI.
vnaque piaetcrea Origenis. Index ia titulo promif-
fus iion alius e/l, quam harum ipfarum homiliarum,
quae verbis initialibus finguiae figuiiicantur. rrae»
anttitur Gcnnadii ceilimoaium.

»555^
 Hijlorico Literariae Cap. V. 625

1555-
Baflencpev Hieron. Froben.et Nic. Epifcopitm,
fol S..MaxinH Taiirinenfis Serinones; intcr Am-
brofiauos vuip;o didos in Tomo IIL Opp, Ambrofi
editionis Erafmo-Coferianae. pagg. 225 ^23. —
Ifti quidem Sermones non in hac demum Am-
brofii edirione prol.iti funt, led aeque in prima iam
Erafmianii comparent, et in fupcrioribus iJafilecnfi-
bus fucrunt editi; quas omne>, filubet, aliquis Ma-
ximi editionibus accenfeat. Sed quia nofira nou
tam refert, fcire, quidquid ex Maximi meditatio-
nibus tacito auctoris vei adeo fub aUerius nomine
pallim excufum fit, quam quae vel primitus nomea
eius geilerint vel fenfim ei fuerint refiituta: praeter-
hanc Coflerianam commemoramus, ia
xnilfis aiiis

qua primum fingulis fermonibus audlor fuus adfcrip-

tus e(K Nempe haec Coijerii opera fuit, noa
Erafmi. In quo corrigendus eA nouiffimus editor
Bruno Brumis^ qui in praefatione Romanae editio-
nis !(§. IV. p. XV.) Erafmi in opufcuiis Maximi
difiinguendis et ad manufcriptos Codices exigendis
laudat indurtii.]tn, non fuis ocuiis,
confifus fcilicet
fcd Cafimiro Oudino, cuius tamen iocum propriis
verbis aliatum non rede cepit. Erafmus enim ni-
hil amplius fiatuit, quam, efle fermones iiXos fijp-

pofititios et nibil habere Ambrofianae venae, CoAe-

I
rius vero pierofque Maximo, tum ex MSS. codicum
I fide, tum ex impreflis attribuit; quod ipfum Oudi-
nns di>flo ioco confirmat, in eo foium faifus, quod
omnes omnino Maximo attribuiflTe Cofl:erium dicat.
. Ceterum quantum Coflerio Coionienfis Maximi fer-
monum editio profuerit quamue iWigtns \n euoluen-
; dii' MSS. iibris iiac iii re fuerit, aiii videant.

Tom.lL Rr I5<34.
626 Bibltothecas Patrum Laiiiiorum

1564.

Romae apud Pauliim Manutium Aldi F. in afdi'

bus Populi Romani* fol. Maxlmi Taurinenlis Ho-
niiliae, cum Salniani de vero iudicio er prouidentia
Dei libris VIll. alii fque Paciani^ Sulpicii Snieri^ Do-
tothei et Haymonis Halbrrjlatte.njis opuCculis, edeate

Petro Galefmio : pagg. 85 — 1 8 1 •

Editionis huius iam in primo tomo operis noflri

ad Pacianum mentioiiem fecimus, nec iane Maxi-

mus pius ab eo cjuam Paciarius lucri fecit. Nihil
enim notarum acceilit, fed ex Gy mnici editione
quoque eodcm in-
fimpliciter funt repetitae praefixo
dice et Gennadii teflimonio. Admonemur autem a
Brunone Bruno, binam huiufce coliedionis patrum
extare editionem , eodem anno, eodem charadere
eademque forma a Galefinio vulgaram: Primam
enim tedatur fibiinconcinnanda nouiflima coliecflio-
ne praefio fuifie ex Bibiiothcca Florent. Collegii S.
loannis Euangelifiae, alteram autcm muito iila per»
fedtiorem compietiorem Romae fefe na(flum fuif-
et

fe, additque,non fatis admirari potuilie, quod a Gale-

finio filentio praetermilfa fuerit, nec minus, quod
de Gymnici editione prorfus iile taceat. Sed quod
poflremum attinet non tantopere mirabitur, qui co-
gnouerit, nuliius omnino editionis fuperioris men-
tionem a Gaiefinio fadlam efle.

1579.
. Coloniae j^grippinae apud To. Carolum Mmich
et Petrum Ketteler. 4. S. Maximi Epifcopi Tauri-
nenfis Homiliae Hyemaies et Aefliuales pariter in-
^

figncs; cum Petri Chryfolngi fermonibus h. a. etjo-

co primum in Gcrmania editis. Decfl index fermo-
nuai in prima adiedus.
158I.
 HlftQrico Liiernriae Cap, V. 627

Mtdiolnni S. Maximi Epifcopi Tauri-

neiifis Seniiones llll. dc Saaclo Eulebio Marryre
Verceilcnfi; ia Antiquorum Patrum Sermonibus et
JEpiJlolis de S, Euffbio f^ercelleji/! Eplfcopo et Mar'
iyre^ colle^is iuffii loannis Francifci Bonhomii
JSpifcopi yercellnijis.
LaudathaaccditioaemiTf«r^/onWin/7ra^adSer-
moaesafeeditos in ^M^fflfo///, inter quos quatuor illi
fuat de San&isVl. Vlf. VIII. et IX. In nouiflima Roma-
na editioae autem nonnifi vnus ex iifdem iater geaui-
iios locum occupauit, Sermo LXXXI. de San^is , in-
fcriptus in Natali SS, Macchabaeorimi et S, Eufebii
y, E. et M, iacipieas a verbis Ad celebritatem prae»
fentis diei; rcliqui tres in Appendicem funt relegati
n. XXI. XXn. XXIII. incipientes verbis, Dum ad
obfequia etc. Licet. me , fratres , caritati veftrae^ etc.

et Qtiamquam^ dik^ijjhni fratres etc.

1588.
Lttgduni ex lun^artim foL S. Maximi
officina
Taurinenfis Ep. Homiliae; m Bibliotheca HomiUa^
riim et Sermonum prifcorum Ecciefae Patrum
Lavr. Cvmdii et Gerardi Mosani, per
lotum opus difperfae.

Saec. XVIL
1615.

Pari/tir foL S. Maximi Taurinenfis Ep.

Homiliae, cum Leoais M. et Petri Chryfologi ope-
ribus. Sic Bruno Bninus afferit.

1614.
Pari/iis apud Claudium Morelkm, foL Eas-
Jem ; cum iifdem. \i^Q fequentes.
Rr a l6i8.
62 8 Bibliothecae Patrum Latinorim

Pari/iis famtilmr Snbajl, Cramoify^ via Tacobaea,

foL S. Maxinii Taurinenfis Epifopi Homiiiae;

cum Lconis M. et Petri Cliryfologi Operibus, me-
dio loco, 550
/7/7. —
706. Addirus eri: index reruin
Leoni et Maximo communis. Kruno Rrunus in re-
centiflima Muximi editione, akeram hoium l'atrum
editioaem Antverpiae 1638. fadam elie prodit.

•^ -^

Colon, Agripp.fumt. Ant. Hleraf. Ma- foL S.

ximi Taurinenfis Homiliae ex editione Romana ex-

preirae in Tomo V. P. I, Riblioihecae PP.

/^ 1632.
Lugduni ftwitibiif Ciaudii Landry, foL Maxi-
mi Taurinenfis Ep. Homiliae; cum Lwnis ^ Prtri
Chryfologi^ Fttlgmtii^ l/^aleriani et AJierii Operi*
bus,j[7fl^g. 193 — 246.
1639.
Parijiis foL S. Maximi Taurinenfis Ep.
Homiliae 74; cum iifdem Leonis M. aliorumque
Operibus. Tcflante Bruno.

1633.
Lugduni f S. Maximi Taiirinenfis Ho-
miliae ; cum Leonis M. aliorumque, quibus Heptadem
Praefulum cositecit Theoph, Raynaudus.^ Operibus.

1651.
Parijiis ,,.,fol. Eaedem; in recufa Raynaudi
coUe&ione Leonis M. etc. Laudat hanc editiouem
Qiieineilus ia praef. ad Leoaem.
 Hijlorico Literariae Cap, V. 629

1661.
apud Simeontm Pig^t^ Bihliopotam lu»
Parijiis
ratum , via lacobani ad injigne Pnidentiae. fol, S,
Mdxiini Tauiineufis Ep. Homiiiae; cum Op^ribiis
Lfonis M, Petri Chryfologi^ etc. audis Amedeo
Laiifannmfi^ pagg. 193 — 246. Ad paginas fupe-
riori refpoadet.

1662.
Parifiisfumtibiis ^ntonii Bertier, fot. S. Ma-
xlmi Taur. Epircopi Homiliae iu Francifci Combe'
fifit Patrum Concionatoria. In recenfu
Bibliotheca
audorum, quorum iiomiliae hic coileclae exliibentur,
ftiam /Maximus iocum inuenit. Adiecit etiam edi-
tor Tomo VII. p. 45. nouum ad Feftiim Natiiiitatis
S. Mariae ex Codice S. Germani Pr-jtenfis titulo in
eiiis Affumptionem , fed cjui magis ad Fejlum An^
nunciationis fpedat.

1670.
Cygneae'typis et fumptib. Sam. Ebetii, 8. S.
Maximi Taurinenfis Epifcopl Homiliae tres in So-
lemnitate natiuitatis Domlni noftri lefu Clirifli : in
Diuorum PP, veterumque Ecclefiae Do&orum ali-

quot^ qui ornfione folnta fcripferunt^ Homiliis et Me-

diiatt. in Fefluni Natiu. I. Chr, colledis a Chrifiiano
Davmio, pagg. 121 — 37. Sequitur editlonem
Blbllotiiecae Pi\ Colonicnfis, Sunt I. II. VI. alias
IV. V. iX.

I67I.

Parifiisfumpt. Petri l^ariquet. fot. Maxi- S.

mi Epifcopi Taurinenfis homiliae, cum Operibur

Leonis M. etc. in audla Raynaudi colledlone h. 1.
et a. recufii. NouilTmuis editor homiliarum S. Ma-
Rr 3 ximi
630 Bibliothecae Pairum Latinornm

ximi aliam infuper huiiifce coUedlionls editloneai

Paiifiis a. 1672. fadam notatj quam vere, nefcio.

1672.
Lugdtmi apud Hugonem Denovailay. fol, S.
Maximi Taurinenfis Epifcopi Homiliae 74; in ea-
dem Colleclione denuo recufaj tefle Brunone Bruno.

1677.
Lugduni apud Anijffonio! fratres, foL S. Ma.
ximi Taurinenfis Epifcopi homiliae 74; in Tomo
FL Bibtiothecae max, PP, pagg. i 49. —
-^ -^
Pomae fumpt, Pontii Bernardon, foU Latini
Latinii Obferuationes et Corrcdiones in Homilias S.
Maximi Epifcopi Taurinenfisj in Ku Bibliotheca
Sacra et Profana pog, 164,

Editio, quam hae notae refpiciunt, fuit Parifina

apud Michaelem Sonnium. Ab Editore Romano
non negledae funt.

1684.
apud Francifcum Muguet. fol, Maxi-
Parijiis
mi Taurinenfis Homiliae aliquot ex Auguftinianis
Sermonum fiippofttitiorum a
fecretae et in Jjppendice
Painibm Maurinis notatae Tomo V, Operum Augw
fini^ nimirum in CAi^ L Sermonum de Scriptitris
J/et, et Noui Teflamcnti: i) Sermo LXXX in
Matth. 37. de luda proditore^ tam in codicibus
MSS. quam editis Maximo tributus, olim de Tempo-
re 128. et pofiea in yJppend, 48. 2) SermoLXXXIf.
de verbis Euangflii Lucae 3. Vencrnnt etc. a Loua-
nienfibus Maximo tributus , olim de verbis Domini
19. et poflea in j^p^, 3. et inter Ambrofianos. 15e-

nedidini
 Hifiorico Literariae Cap, V. 631

nedidini tamen diibitant, an ctiam Maximiim aiido-

retn liiibear. 5) Sernio C lU vevbis ylSfvr, 4. Ne-
mo cjuicii|u«ni ex eo, ijuod poilidebat, propriuin
clfe dicebar^ olim de verbis Apoftoli 25. et poft ia
App, 9. Sed ct inter Ambrofianos et Maximi vulga-
tus, cui ciim Louanienfibusetiam Vindingusalfignat.
In CiciJ[ 11. de Timpoye: 4) Sermo CXXII. In Na»
iali Dojnini^ Vi. in MSS. accjuc ac editis Maximo
adfcriptus olim de Tempnre 1 1. tt pofi in j^pp. 2 3.
,

5) Sermo CXXXIV. in Epiphania Domini^ IV. Ma-

. ximi conlentientibus MSS. aeque ac editis, oliin de
Tenipore 97. et pofi in App. 29, 6) SermoCXLV,
in Qiiadragfjinia^ VI. alias de Tempore 69. a Lo«
vanienfibus dubius, a Veriino et Vindingo falfiis iu-
dicatus, a Bcncdic^inis primum
Appmdicem reJa- in
tus, qui in Rcmigiano codice Maximi nomen eum
praeferre tefiantur. 7) Sermo CLIJ. de PoJJione
Domini^ IIL ct de Snfanna in MSS.aeque ac in^pref-
fis Maximo tributus et quidcm inter eius liomilias
pofi Dominicam in ramis prima, olim de Tempore
1 1 S. et pi^.fi 44. 8) Sermo CLXXXV.
in y'Ippend,

in Ptntecojle^ IV. olim de Tempore 183. et pofi ia

App, 60. In Tlieodoricenfi codice falfo Ambr(;fio
tributus, fed in ceteris vna cum aliis trihus Maximi
nomen rc(fle gerit. In Clajfe III. de SanSfit: 9)
Sermo CXCll. in Cathedra S, Petri^ 111. alias de
Sandis 16. a Louan. intcr dubios relic^us, a Verlino
ct Vindingo pro fpurio habitus et a Benedd. primum
in App, jelatus, excufus etiam inter Ambrofii et
ipfius Maximi fern ones mutato duntaxat initio. 10)

Scrmo CCII. in Natali Apoliolotum Petri et Pauli^

IL olim de San&is 27. et pofi in App, "jg, in excu-
fis ctiam inter Ambrofianos et Maximianos locum

habens, in MSS. partim Augufiino, partim Am-

brofio, fed plerumque Maximo alfignatus^ cuius
Rr 4 nominc
633 Bibliothecat Patrum Latinorum

nomine etiam in Breuiario Romano die V. lulii eum

reperiri Benedi(flini monent. 11) Sermo CCVII.
in Nataiifan&i Laiirentii^ II. alias de San&is 33. a
Benedd. primum, fed ex parte pofleriori duntaxat, iii

^pp. reiatus, a verbis nempe Sttfficere nobir ciebent

etc. In Clojfe IV, de Diuerfo. i 2)SermoCCXLVIIL
de Sepultura Domini, de Tempore 133. aLouan.
alias
inter dubios relidus, a Benedd. autem pofl: Verlini
etVindingi Cenfuras in App, relatus. Compofitus
eA nempe ex parte poflrema Sermonis apud Ambro-
Hum 52. de criice et ex integro Sermone apud eun-
dem ^3. deffpiilcro Domini^ qui duo etiam Maxi'
mi nomine vuJgati funt.

i687-
Lutetiae Viduam Edmundi
Parijiorum apud
Martin^ loh. Boudot et Steph, Martin. 4. S. Ma-
ximi Epifcopi Taurinenfis Homiliae XIL ex codici-
bus MSS. primum erutae a loanne Mabillon, Edun-
tur in Mifeo^ Italico eiuldem Parte aliera pagg,.
I — 31.
Tituli eorum funt: I. de Barbarif non timen"
tiif ei qui Deim timet^ et de fan^o Helifaeo. IL
Item fequentia i. e. de eodem S. Elifaeo *). IIL-
Itemfequentia i. e. de lioflibus non timendis. IV.
De Niniuiiis. V. De Kalendif lanuariif, VI. De
defe5fu Lunae, VIL ylnte Natak Domini. VIII.
De Natali Domini, IX. Pojt Natalcm Domini,
X.

*) Enimuero hi duo de S. Elifaco fermones, non, vt

fibi perfuaferat Mabillonius, inediti erant, fed pri-
dem in Komana editione Ambrofii excufi, locoqui-
dem tam alieno, vt facile eriam diligentiirimum
hunc virum fugere Obferuarunt iilud pri-
pofrent.
151 um Ambrolii editores Benedi^ini in Admonitioni
ad Appendicem,
 Hifiorico LiUrariae Ccip. V. 63 3

X. De Haereiicis peccafa vendentibus, XI. Qitod

iion dtbtnt Ckrici negoiiari. XII. De Corpore Dc"
tnini. Hauflae illae funt ex tribus codicibus MSS.
perantiquis, vno Mediolanenfi bibliothecae Ainbro.
fian-ae, fecundo Ilomano monaflerii S. Crucis in
lerufalem, tertio Hcluetico ex Abbatia S. Galli.
„Ex his tribus codicibus, Mabilloniuf inquit, quan-
tumuis non eruitur certa et explorata
antiquis,
omnium fandi Maximihomih*arum, fiquidem Sandi
Gallenfis eas fub Auguftini falfo tituio adducit: fan-
(ilae Crucis codex, deleto veri auc^oris nomine,
Ambrofium praefert: vnus Ambrofianus Maximo
quafdam allignat, fed paucas, vt poflea videbimus.
Verum ex aliis indiciis, maxime ex Gennadio intel*
ligimus, omnes, aut propemodum omnes, praefer-
tim quae in Codice Sandli GaUi exhibeutur, Maxi-
mo elTe tribuendas. Et quidem ita fimul connexae
ct coiiigatae funt, vt fi vnarum auclor exploratus ha-
beatur, de aiiis confequens futurum fit iudicium.
Audor quippe patiim homiliae praecedentis in fub-
fequenti mentionem lacit. Atqui pieraeque Maxi-
mum legitimum parentem a*gnofcunt, vtpote
vti

quas Gennadius manifefle defignauit. Hoc in nu-

mcro eas efle, quas nunc primum in lucem proferi-
iiius ex fubie(flis obferuationibus quiuis facile anim-
aduertere poterit.*'' Singulas dehinc percenfet et
multo cum acumine elicit figna, quae in eas, qua-
rum argumenta Gennadius protulit, conueniant, ad-
ditque poflremo loco, non folum plerofque Sermo.
num, Maximi nomine in editis vulgati fint,
qui fub
Maximum audorem habere, fed eidem adeo vindi-
candos efle quotquot ex iis Ambrofio inter eius ope-
ra fupponantur; quorum paucos admodum Ambro*
fio, longe piures Maximo adfcribi debere cenfet;
alios necMaximo necAmbrofio tribui pofle, fedpo-
Rr 5 ficrio-
 634 Bibliothecnc Patrmi Latinorum

fteiiorum auclonini ellb luculentis aiiquot exemplis

dcmonniaf.

Parijiis iypis et fimiibus Vidtiae loL Bapt,

Coignord et Coignard filii. fol, S. Ma-
lolh Bopt.
xin)i Taurinenfis Sermones inter Ambro/ianQS rcpt--
riundi, in Tomo II. Opp. Ambrofii, ed. Btutdicii'
noriim^ Append. a pag. 391.

Maior quidem pars Sermonum iftorum, qui

Ambrofii nomen in MSS. iibris gerunt et cum Ope-
ribus iiiius excufi (unt, quorumque omnium nuiium
omnlno ad Ambrofium pertii-ijere cenfucrunt JBenedi-
(^ini, Maximum Taurinenlem audorem agaofcir.
rierique ctiam ex iis aiibi fiib Maximi nomin© im-
prefll iuerunt. Enimuero a Romanis Ambrofii edi-
torjbus, quorum opera per centum et ampiius annos
foia exfcribi confueuit, horum nulla piane ratio iia*
bjta erat, quippe quibus magis cordi fuit, numeruni
Ambrofii fcriptorumquocnnque modo augere, quam
critici officio fungi et pati, vt notandis fpuriis ille

imminucretur. Qua quidem defidia f;ic^um efi, vt

tanto acrius in hoc negotium Benedi(!lini incumbe-
rent et falce nequaquam timida cunda aiiena ampu-
tarent, Diximus autem nullos omnino Sermoncs
praeter quatuor conciones propriis iocis exhibitas,
ViQm^ti in funere Valmtiniani^ in funere Taeodofn^
de Haftlicis non tradendis et de reliquiis SS,
Gcrnaft et Protafii pro genuinis ab iis haberi.
lam cnm ex fpuriis iiiis aiii nonnifi apud
Ambrofiiim, alii vero etiam alibi vulgali extatenr,
priores tantum retinnerunt et in Appendicc exhibuc-
rniit, fcrmunis cuiufque capifi fiiiciim praemiliis iis

ratiouilnis, qnae Ambrofianum non eire fuadcrent

flut aiium auclnr;;m onendcrent. Ne vero mutatio
 Hijlorico LiUrariae Cap, V, 635

illa molena cuiqiiam accideret, gcmfno iiidfce pro*

vifiimcfl, quoium iii piimo omijfi collocantnr taii

ordine, vt nonfolim quam quifque fedem antea in
editionihus Ambrofianis obtimierit^ veriim etiam^
aptid qiiem Patrum reperiaiiir^ vno intViitu aclucrti

poflit; in fccundo ii fermones, quos retinuerunt,

ita indicantur, vt editionum, antiquarum fcilicet,

Romanae et nouiHlmae comparatio exifl:at. Sicnt

vero ex priore indice apparet, omifforiim longe pln-
rimos inter Maximianos iam vulgatos efle, quem
non immerito pro aucflore eornm haberi in finguinri
ad omiiTos fermoncs adnotatione demonHrant; ifa
cxfexaginta tribns^ qnibus iocum in Appendice de*
derunt, v(<\ue dum cum Ambrofio cxcufis
nonnifi
Sermonibus potiflimam partem Maximo Taurinenil
deberi ofienderunf; nuper vero editor Romanus Ma-
ximi Bruno Brunus tantum non omnes, quos vclin-
certos reiiquerant, vel aliis interdum tribuere vifi
funt Ambrofii editores,codicum MSS. fuperante
tefiimonio Maximo fuo afiertum iuit. Tanta vero
Maximi fermonum pars quod in Ambrofii nomen
potifilmum tranflcripta fit, praeter librariorum frau-
des, qui, vt vendibiliora exemplaria tacercnt, iilu-

ftria nomina iis infcribere folebant, hoc czu(iae fuif-

fe cenfent Bcnedidini, quod cum Ambrofii opera
diiigcnter le(flitafre vidcatur Maximus, ex iifque, po-
tifllmum ex Commentario in Lucam magna fragmcn-
ta ad verbum excerpta indiderit, incaufis librariis cr-

randi praebuerit occafionem. „Inde fimiiiter, in-

quiiint coniicere forfan liceat, non alium audorem
y

libris fea Sermonibus de Sacramentis quacrendum

cfie, quam eundem Maximum; cui coniecflurae lo-

cus et terapus patrocinantur/'

SA E c.
636 hihUoihecae Patrutn Latinorum

Saec. XVIII.
1713.

Patanii typis Seminarii^ opud lo. Matifye. 4.

S. Maxinrl raurinenfis Epilcopi Sermones(73. par-
tim editi, partim inediti) cura et (ludio Ludouici
Antonii Mvratorii^ in Tonio IV. Anecdotor,
pagg. 1^117.
Muratorius ex eodem Codice Amhrofiano, cx
quo partem Homiliarum Xlf. ineditarum exccrpfe-
rac Mabiilonius, non foluiii nouas denuo, nec pau-
cas eruit, quas vere Maximum audorem habere pu-
tat homilias, fed eas etiam, quae iam editae fueraut
fiue inter Ambrofii, fiue in Maximi ipfius Operibus
annotauit et iudicio fuo confirmauit. Stilum potif-
fimum iudicem fecutus efi, fed non minus Genua-
dium et alia indicia ex ipfis homiliis petita.

1733.
apud Montalant ad Ripam PP. Aw
Parijiif .,

gujlinianoruin, prope poniem S. Michaelis. fol. S.

Maximl Taurinenfis epifcopi homiliac fex, exfche-
dis Mabillonii edidit Edmundus Martme in Tomo
IX. CollrSiionis amplijfimae Vett. SS. et Monumen-
for. (]uam vna cum Martino Duvando eiufdem ac
ipfe CongregaTionis S. Mauri focio et prcsbytcro
nouem voluminibus adornauif, /7«^g. 134 — 142.
Selegerat eas MabiJlonius ex codem Codice San-
gallcnfi, cx c|uo primum homihas XII. pubh*cauit,
aiias cx XCVH. quas fub nomine Augufiini compre-

hendebat, quarum tamen pars maxima iam fub Au-

gufiini, vel Ambrofii vei ipfius Maximi nomine ex-
arata erat, in ahud tempus referuans. Sed praeter
has fex nihil in fchcdis eius ab hoc editore reper-
tum eft.

1741.
 1

Hijlorico Literariae Cap. V, 637

1741.
Fenetiif apiui AngtfJIimim Snvioli, fot, Opera
Maxiini 'raurinenfisj accediinc Operibus Leonis M.
ab eodem bibliopola editis.

De hac editione, vt de fequenti, dicetur in an-

nalibus editionum Leonis. Ad manum neutra fuif.

Igtioramus ergo, vtrum folae primitus cum Leone

vuigaii folifae Homiliae 74. redJitae fint, an ex
Mabillonii^ Muratorii et Edmundi Martene colla-
tionibuj» fueiint locupietatae.

1748.
Vewtiis apud Andream Poleiti. fol, Sermones
et homiliaeMaximi Epifcopi Tauiinenfisad MSS.
S.

Codices denuo caOigati et audi; accedunt Lfonif

M. Operibus per euudem excufis,
1749.
npud Carohm Pecora. fot.
Veneliis S. Mnximi
Taurinenfis Epifcopi Sermones varii; in Combe-
Fisii Bibliotheca Concioncitoria nouae editionis,
potiirimum per Tomum L IL V et VL

'773.
Venetiis ex Bapt. Albritii. fol,
typogr. lo.

Sandli Maximi Epilcopi Taurincnfis compluresHo-

miliae, quae in antea editis defiderantur, euuigatae
cura et Hudio W. CLL, M a n i ll on 1 1 , M v r a-
ToR 1 et MARTEN I r, recoliedae ab An d r e a
Gallandio; in Bibliotheca Vtt. Patnim anti^
quoritmque Scriptorum Ecctefajiicorum. Tomo IX.
P^SS' 349 "^ 395» Additus eff etiam Sermo nouns
ex Combefifio. Subiecit editor breuesaiiquot notas,
variantes, emendationes, conieduras, nec non loca
biblica, quae vel diferte profert, vel refpicit faitem
6 38 BiblioiJucae Patrum Latinormn

Maximiif?. In Prolegomenir denique cap. IX'. pp.

XX — XXU. de Maximi rebus", et harum eius homi-
liatum editoribus exquifito cum iudicio difTeritur.

1784.
Roitme typis Sac, Congr. de Propaganda Fide.
foL max. Sandi- Maximi Epifcopi Taurinenfis
Opera iujfu P 1 1 S e x t i P. M, auda , atque Adno-
tafionibus illuftiata a Victorio Amedeo Sar»
diniae Regi D. D.
Seriem cum Homiliarum,
tum Sermonum in
hac editione contentorum fupra dedimus. lam pri-
inum efTe debet, vt, quonam pado praeftitum fit
illud, quo mnxime gloriari ea poflit) vt non tain
iuidla, quam denouo condita vidcatur, explicemus.
Simulac nimirum a Poniifice SummolJrunoniBruno
haec concredita eflet Maximum ornandi prouincia,
non folum intra Italiam aucfloritate fua egit, vt vbi-
cunque iibri MSS. in quibus aiiquid Maximi operum
ineiret, delitefccrent, /iudiofeinquirerentur et ad QiM*
ta excutercntur, quique inde prouenifient vei nouo-
rum fermorium vei variantium leclionum frudus,
vna cum formae, cliaraderum atque aetatis decla-
,

ratione Romam mitterentur, fed extra Italiam etiam

idem per legatos fuos fieri curauit. Ipfum denique
Brunum infigniores et codicibusMSS. maximeabun-
dantes bibliothecas veluti Cafinenfem et Florentinas
adire et fuopte ingenio experiri iufTit, quantum lu-
cri eifet laturus. Simul fummi vndequaque ct loco
ct dodrina viri ct oflicii fui erga Pontificem teftandi
caufa et benc de Maximo mercndi cupidi eximiam
in hoc fiudio editori nauarunt operam. Is ergo pofi-
quam omnes, quotquot hadenus curatae efTent Ma-
ximi editiones circumfpcxerat et conquifiuerat, in-
geniumque dcinde legendis virorum hifioriae criti-

cacque
 HiHorico LiUrariae Cap. V. 639

Caeque artls peritia infignium de Maximo fcriptis,

quaiia funt ex antiquioribus, Gennadii et Honorii

Augurrodunenfis, recentiorum vero, Tritiiemii,
Erafuii, Sixti Senenfis, Latini Latinii, Keilarmini,
Baronii, Labbei, editorum Auguflini et Ambrofii e
Congreg. S. Manri, Nataiis Aicxandri, lo. Alb. Fa-
bricii, Cauei, Dupinii, Oudini, Tiilemontii, Ceil-
lerii et fratrum Baileriniorum, nutriuerat; tantaque
denique MSS. copia madatum (e videret, ejuod ad
.editas quidem, fecutus efi partim exempium Gymni-
ci, qui primus LXXIV. iiomiiias dederat aGalefinio
mox rccufas, ita tamen vt nonnuiia eius aut fuppie-
ret, aut cmcndaret omninoque ad probatiorumXlSS.
fidem exigeret, partim repraefentauit exempia edi-
lionum Panfienfium operum S. Ambrofii annorum
1569. et 1690 5 Anecdotorum Muratorii a. 1713.
et Mufei Italici Mabilloniani a. 1724; nouas autem

j et ineditas hadlenus non nifi confcjuientibus pluri-

bus optimae notae MSS. et ex iudicii lui affenfu ia
Dumerum ailexit, iiac adhibita in diiudicandis MSS.
codicibus cautionc, vt aiuiquiores generatim prae-
ferret recentioribus, emendatiores miuus cafiigatis

et iis plus tribueret, quo.sex optimis excmpiaribus

defcriptos efle cognouiiTet. „Id vero vt dignofce-
j,rem, inquit, regulas mihi fubfidio tre:> comparaui.
„Earum fuit prior, Codicum plurimorum eorum-
„que antiquiorum emendatiorumque concentus: al-

„tera, veterum monumentorum fcriptorumque audo-*

„ritas: tertia^hifioricorum criticaequeartisperitorum
„confenfio. His ergo praefidiis munitus, permuita
„opufcula iure adferui Maximo, etfi eflent, qui ip-
„forum aliqua eidem accepta referri oportere aut in-
„ficiarentur, aut dnbitarent. Quodfi aliquando
„borum mihi praefidiorum vel aliqua vel paene
„on)nia defueruiit, induci tamcnnon potui, vt fau-
640 BibHothecae Pairnm Latinorum

i^ dlo AntiAiti abiudicanda effe ducerem,' qnae ab

^iplo fuiAe fcripta flili ac orationis fimilifudo fua.
„deret. Neque vero, quod in quibufJam opufculis
„humilior, quam in ceteris, fit oratio, idciico ab iif-
„ dem Maximo adfcribendis deterreri potui. Non
„enim fum nefcius, confucfTe landos, eius praefer»
„tim aetatis, Antifiites fublimiore elegantioreque
„oratione vti, cum auditores eloquentiae dodrinae-

„ que laude praeflantes nadli efTent; humiliore con-

„tra, cum conciones ad imperitum vulgus habe-
„rent. — Verum etfi par omnino in aliquot Maxi-
„nu non videa-
opufculis, atque in aliis pluribus elfe
„tur fubiimitas fermonis, et elegantia*, adeo^tamen
„eft feries, coliocatio, verborum dudus, afleren-
„dorumque facrae Scripturae locorum ratio fimiiis,
„vt faciie in vtrifque Maximum audorem poifis
„agnofcere. lam vcro fl qua in opufcula incurri, ,

,,quae fermone tam vulgari, humili, abiedo, im-

.^,piicato fcripta effent, vt prorfns indigna Maximo
„viderentur; ca equidem nihil haefitans flatui, re-

„iici oportere in numerum operum fpuriorum,

„quamquam in aliquot Codicibus infcripta ellent
„Maximi eiufdem nomine." Quod poflerius latius
ibidem editorum Ambrofli et Auguflini e Congreg,
S. Mauri et Leonis M. , fratrum 15alleriniorum ex*
emplis defendit. Atque haec in vniuerfum quideni
de mcthodo, quam in adhibendis codicum MSS. te-
flimoniis fecutus fit, praecipit; fingulatim vero ad
vnamquamque orationem docet, vnde illa fit, noua,
an aiias iam edira, quo iure Maximi nomen ferat,
quibufque MSS. fe tueatur; quae iundim Admoni-
tioniim nomine ab eo comprehenduntur. lam ad
aiia accedamus, quae in hoc opere S. Maximi ama-

toribus videbuntur eximia, textus emendationem di-

co et illuflxationem. Ad illam quod fpedlat, vix
dubitari
 WJloricoLiteiwm Cap.l^. ^^i

dubifari potefl:, quin ei, qui S. Maximi ingenium

propriamque dic^^ionem adeo, vt nofler, animo im-
bibit, egrcgie hic labor cefleric, nec facile 'Ah.^ nifi

ab aeque exercitato in huius aiiorumque Concionato-

rum ledlione rite aeflimari poterit; id vnum tantum
affirmiamus, variantes iediones iarga manu appofi-
.tas et diligenter enotatas effe. liiuftrationi infer-

viiint cum Argimenta fermonibus ct homiiiis prae-

fixa, tum Adnotatioms non omnibus quidem fcd
proiixioribuspallim fubiundae, de Mq\ dogmatibus,
quae forte N4aximus attigit, vnice tradlantes. De iif-

dem vero feparatim etiam per fyflematis modum

longe vberius, quam in taii au^flore quiipiam defi-
dcrauerit, commentatus efi. Ke/iat nunc, vt totius
operis defcriptionem et quomodo finguiae fe partes
ordine continuo excipiant, paucisexponamus. Au-
fpicatur voiumen Pii l/^I, P. M. ad l^i^orium Ame-^
deum Sardiniae Regem Epifiola^ (d. Romae apnd S,
iManam Maiorem VI. Idus lulii a. 1784. Pontifica-
tus anno X.) in qua tum Maximi dc Taurinenfibus
merita, tum Taurinenfium et vniuerfae gentis Sub-
audiae imprimilque Comitum Ducunique eius et Re*
gum denique pietatem, in tuenda propagandaque
fidei catholicae docftrina aiacritatem et in Apofioii-

cam fedem deuotionem ita praedicat, vt non omife-

rit fingula Pontificum Romanorum Praedecefibrum
fuorum iiteris et Guichenonii Subaudicae domus hi-

floriographi tefiimoniis confirmare. Sequitur Edi-

toris Praefatio in duas partes diuifa, quarum vna
cxponit, quibus Scriptorum ei Codicum adiumentis;
, it quo ordine haec editio Jit prrjeSia., altera de do»

j; &rina Maximi copiofilllme diifcrit. Hanc excipit

'1
de Vita S. Maximi Commentarius verbofiffimus, bi-
iiis columnis impreffus. Proxima funt Tefiimonia
IJi Scriptorum Ecclejiafticorim de Scriptis S. Maximi
Tom. IL Ss Tauri»
C42 Bibliothecae Pafrum Latinofum

Taurinenjif^ cui adnecflitur Elenchus Ediiiomm ffo-

mitiaiim et Sermontim eiufdem. Poflea Notitia Co-
dicum M^^S, ex qw.bus auStiov et locupletior prodit
haec operum Maximi editio itemque Declayatio
S,
aetatis codicum MSS. quorum fpecimina in tabulis
aere incifisad calcem fnbiedis fiinc cxhibita. Index
deoique Sermonnm et Homiliariim fiflitur. Quae
omnia iuxta quam a nobi:> funt enumerata CC. pagi-
iias implent. Dehiric Homiliae
ipfi Sermones et

genuini binis columni^, dubii ac fpurii per Appen-

dicem^diedi, latis lineis imprclli fequuntur. Co-
roiiant opus Indices duo locorum Scripturae Sacrae
et Rerum Sentmtia^umque memorahilium, Quod
reiiquum efl, typographi folertiam non infra edito-

ris artem fubnitiire notamus. Gaudet enim haec

editio chartis amplifTunis candidis et teneris; typo-
rum fumma eft varictas, elegantia et nitor; defcrip.
tioque tam oculis grata eA, quam commoda vfi-
bus; denique rarilfmia apparent operarum vitia, vt
qui verum amet, necefle fit, fateatur, neutrum ia
proflJgjando hoc opeie Fii VI. voluntati ac confiliis
defuiirc.

Co D T cE s. Qoin Codicum MSS. loco haben-

dae fint antiquae illae Homiliat iorum editiones, ia
qiiiousMaximi, vt tot aliorum Patrum varii Sermo-
nes primum formulis flanneis exfcripti funt, qui ad«
dubitare vellet, nae iUum ceiebres Leonis M. Ope-
rum editores exemplo fuo redarguerent et docereut^
horum lec >iones , vtpote ex MSS. faeculo IX. anti* i

quioribuN du<I}as, non parui facicndas cfle. Quo ma-

gis mirainur rccentiflimum Maxinii cditorem,eorufn
vel obiitum elfe , vcl plane eos contemfilfe. Scd
ingcns
 Hiftorico Literariae Cap. V, 643

ingens MSS. libroriim, <juae ei fuppetebat copia,

cuufa liaud dubie fuit, vt altcrutrum acciderit.
Vtrum ex huiurcemodi Homiliarii vel fmpreflis
vel MSS. excmplaribus, aa ex aiiis MSS. fafciculis
decerpta fuerit colledio Sermonum Maximi, quaai
Damiciniis iile Jlfcendienjis loanni Gymnico cxxu-
dendam dedit, nondum a quopiam , quantum ego
memini, quaefirum efl.
Mabillonil Codicibus-, Ambrojtano fcilic^et, Ro*
mano^ et Sangallen/i cuiu item Romanus editor vfus
fuerit, commodior de iifdem in lequentibus dicen*
di locus erit.Ergo Brunonis Bruni MSS.iibrorum
dpparatum recenfcre nunc aggredimur, qui quidem
tantus fuit, quantus nuili adliuc eiufmodi faltem^ id
eft, non multorum voluminum fcriptoris editori
contigit. Erant autem partim Italicl, partim Gtr-
manici., qua pofkriore appellatione etiam Helueticos
et Belgicos quofdam comprehendit* Series aiitem
omnium fic fe habet.

A. Codices ex Italia Conquijiti*

I. Subalpini.
I. Codex Taurinenjis. Membranaceus,' m
folio, faeculo certe XI. fcriptus, quo veri»
fimilius eft, cum ex optimis exempiaribus
fuiire duc^^um. A recentiori manu adpofita
erat infcriptio: Ad vfum maioris ecclejiae

Taurinenjis, Coatinebat partim homiiias,

partim fermones Maximi CXXII. quorum
piurcs nondum lucem adfpexerant, eorum-
que indicem vna cum tituiis et initiis fingu-
lorum feparatim habes in noui/lima editione
defcriptum pagg. CLXVII— LXXII. Pecu-
liaris quippe ipfi fuit feries continua et coi-

ligatio homiliarum tituiorumque adpofito-

Ss a rum
(>44 Bihtiothcae Paimm Lalinorum

rum f^tis calligate perfed^a defcripfio. Dif-

tiibuti fueiant fcilicet fermones et honniiac
iuxta anni tempora, vt dininis
ecciefiaflici

officiis inferuirent. Simul ex eodem patet,

coliecflione hac antiquiorem alteram extuif-
fe; fiquidem fcriptop eius pallim, quae ipfi
decrant, indicauit. Vnde colligit enitor

longc plures, quam nunc extant, a Maxi-

mo olim in antiquioribus
habitas et ledas
codicibus fuifle homilias. Nec ieuem etiam,
idem inquif, hunc indicem fibi praefiitilTe
conieduram , vt quas homilias et fermones
Maximi nomineex edi(ionibus et codicibus
coliegilfef, ipfi tutius adiudicaret, cx titulo-

rum et orationis congruentia audorem ar-

guens. Monet denique in hoc, iuxta quam
in tribus fequenribus codicibus, formas pie-
rumque characflerum aut prorlus aut piene
fuiife deletas, adeo, vt vix fragmenta quae-
dam remanferint, quae tamen faciie intel-
ligi , aut non difficuiter lcgi a perifo ledore
pofiint.

2, Codex Pedonpnjis^ qui olim fuit Monafie-

rii S. Dalmatii de Pedona, mcmbranaceus,

in folio, iacerus quidem multis in partibus,

ita tamen vt ex numeris adpofifis dignofci

poflit, comprehenfas in eo fuifie homiiias

CCXLIL et lermones XX, videafurque coile-
<flio ex optimis exempiaribus condita, In
tituiis homiiiarum et fermonum per omnia
fere cum Taurinenfi conuenire dicitur, fed
aetate fuperiorem et a faecuio VI IL repeten-
dum elle verfus in extremo appofiti demon-
firant, quibus fcripfus traditur (ub Ruperto
/Ibbate Coenobii Pidonenjis et regnanie A'a-
rulo
 Hijlorico LitfrariaeCcip* V. 645

yiilo Rpgc. Longobardoriim et Francorum,

Aniii nofae eijaniicrunt.
3. Codrx Pedonmfis alter^ membranaceus, in
quarto, laeculi Xl, fxaratus quippe a lofe^
pho Monacko ,
qiio tempore Abbas Henricm
munajlerio ijli praefiiit , rexque Henriciit in
Italia obtmf^bat principaiiun, vt verlibus
ad calcem adfcripti^ fimiliter declaratur. In-
funt homiiiae CLXX, fermones XL. fed
dinerfo a (uperioribus ordine difpoficae et
cum fermonibus permifiae. In fronte lite-

ris minio maiufcuiis Maximi nomen in-

e
fcriptum gerit. Scipio Maffeius eiufdem
cum fupcrioie aetati^, faeculi nempc VilL
efie indicabat.

i). Codex Appaninijis ^ id ert monaflerii feu

Prioratus de Appania, ad qnod oiim perti-
nuit, in foiio paruo, imperfecflus in princi-
pio, et in corpore; auuifa enim funt muita
folia. Compledebatur autem fermones
XXXI; homilias vero LXX. *) vt ex nume-
ris reilantium coiiigitur. Ex forma chara-
deris ad faeculum IX. vel fummum ad X.
referri dcbet "''*); id quod fubfcriptio quo-
dammodo confirmat, in qua Lotharii impe-
ratoris (incertum, I, qni a. 841, an II, qui
a. 947. imperio potitus fuit) fit mentio.

Quatuor hofce codices dudum ante initum a Pio

VI. Maximi edendi confiiium excufferat etcum edi-
tis diiigenter compararat Francifm Meyranejiur^
Academiae Taurinenfis Theologus, qui quidquid
Ss 3 inde

*) Sic in praef. alio loco CXX. fcriptum eft.

**) In notitia Codicum error efle videtur, quod fae-
culo XL adfcribitur.
 *t

646 Bibliothecae Patrum Laiinonm

inde enotaiierar , vna , vt aiiguror , ciim accurata

eorum defcriptione lofephi Vernazzae hortatu ad
Brunonem Rrunum tranfmifit, cui vniuerfe quidem,
cum ob veruAatem, tum ob miram inter fe confen-
fionem plurimum proluerunt, praefertim autem au-
(flores extiterunt, vt nonnulla ajitehac inedita , quae
Maximi nomen in iis praeferrent in iifque tres de
Baptifmotndiatus^ ei adfererer»

.II. Codices Vercelknfes ^ i. e. Capituli EccJeliae

Vercellenfis, quos J^ubalpinis jjdnumerat in
praefatione editor,

l. Codex membranaceus Jign, num, VIT, in fo-

lio, faeculi XI. duabus columnis exarafus,
comprehendens vnam homiiiam de Kalni'
dis lanuarii^ ii> omnibus editis impreffam.

^. Codex membranncfus Jign. num. LXl^JI»

in folio maximo, Saecuii XII. vel XIII. in-
teger, compledensfcrmojiem iam vulgatum
de mirabililnis ., et quatuor iilos fermones
de Enfebio yevc, Ep. et Martyre a Bruno
inter fpurios reiec^s.

3. Codex Memkranaceuf Jign. mm. LXXXL

in folio maximo, faeculi XII. vei XIII. vt
adnotatur *), exhibens XII. partim fermo-
nes, partim homilias.
'
Vercelienfibus Codicibus in Operibus S. Leonij
iam \?\ erant fratres Balltiinii, At in vfum Roma-
ni ediroris denuo excullit eiufdem ecclefi^e Canoni-
cus Ant. Franc. Frijius,

IIL

) Sic in notitiaj in praefatione autem fcnbit, perti-

nere eum ad faeculum XI. et comple6ti homilias
XVIII. omnes iata t^pis vulgatas.
 .

Hijtortco Liferariae Cap. V. 647

ill. Codites Notiarienfes' 1. e. Bibliothecae Ecclc-

I fiae Catheclr<jlis Kouaricnfis.

1 CodfX nmnbranocms Jign. num. X

*) in fo-
lio, faeculi XI, litteris initivilibus eleganter
pidis ornatus. Comprehenditll. de commU"
ni SS, Marfyrum homilias **).

2. Codex membranaceus fiQ^n. num, XT in fo-

lio, fiieculi X»I, literis itidem initiaiibus co-
loratis, vnam homiliam de SS. Martyribus
hac in ed. col. 263. continens.

3. Codex membranaceuf fion, num. XXV^IL

in foh*o, faeculi XI ***) literi:» inirialibus et
titulis rubricatis, partim homilias, partim
fermones XXVII. omnes iam vulgatos
praefians.

4. Codex memhranaceus Jign, num. XLIL m

foh'o, exaratus, vt in nota eidem adfcripta
!
legitur, anno 234. Ornatus efl:, vt ceteri,
i

et continet XII. fermones iaiii editos et aiiis

codd. confirmatos.
Excufferat hofce Nouarienfes codices in vfum
Bruni idem Ant. Franc. Frijius, Piures autem et
optimas variantes lediones fuppeditaife fibi fcribit,

Ss 4 indeque

*) In praef. audit ei fepfimus,

**) Sic in praefatione.In notitia Codictm autem fcri-
& bit, repertum in eo fuilTe Sermonem vnum de
~ communi Marti/rum S. Maximi nomine nondum
antea editum, qui extet in ed. Rom. col. 631. At
ibidem dicitur, defcribi hunc fermonem ex C\ III.
Codice Bibl. S. Marci Venetiarum. Videtur adeo
ipfa multitudo codicum caufa fuilTe, vt haec con-
funderet.
^**) In praefatione IX. vei ad fummum X. faeculi
efle traditur.
 f

648 Jjibrtothecae Patrttm Latinorum

indeque colJigit ex perfecftis archetypis eos fuifle dc-

fcriptos. Cum Vercelienfibus faepe conueniunt.

IV. Codices Romani,

cc* Faticani, In Bibliotheca Vaticana tcftatur

editor plus triginta Homitiarios fe reperiffe,
quorum vetufliores ad initia faeculi odaui
referri poffe viderentur, fiquidem Roma-
nis characfleribus quadratis perfcripti crant.
Plerique omnes integri» ex parte olim ad
Sirletum Card, pertinebant, qui aliqua ia ji
iifdem fua adnotauit manu; pars eorum Re- mijk

ginae Suecorum Chrifiinae fuit, aiii ex Ot-

toboniana fuppeliecHiiie profedli erant. Sin-
guli ad condendam S.Maximi coilcdlionem
aiiquid contuierunt. Praefert autem ceteris
tres^ qni indubias faecuii VIII. notas exhi-
berent, inter quos ceieberrimus is, qui Gen"
nadii iibrum de viris illuflribus compledle-
batur. Aiii duo fignati num. 3835 et3836.
membranacei, in foiio paruo, characftere
maiufcuio nitido exarati, fermones et homi-
lias per totum annum in duas partes diflribu-

tas exhibebant. Rcliquorum iuxta aetatis

feriem haec efl apud eum recenfio.
Cod. Vat. in fol. min. nitnu 348. membran.
faec. XI. circiter.

Cod. Vat. num, 1278. et Vat. Palat. num,

430 in fol. membranacei ambo, circiter
faec. XI.

Cod, Vat. num. 4222. literis Longobardicis

exaratus in foi. max. faec. IX. ((ortafle fcri-
berc voluit XI , fi vere aetatis ordincm fer-

vauit.)

Cod.
 Hijiorico Lilerariae Ccip, V, 649

Cod. Vai. nnui. 49 5i.faec. Xlvel Xff. olini

Card. Sirleti, nitide et diligcnter fcriptus,
ex qiio piures de Kpipkania homiiiae,item
de Qjiadragf/lma et S» loanne Baptijia de-
fctiptae.

Cod. Vat, nimi. 1 1^6* eiufdem circiteraeta-

tis, vita>s v^andoriuii etpaflionesMartyrimi
refercns. In eo quatuor de .J. loanne Bap*
tijla Sermones reperti.
Codices Vat, Jignati num. 1267, 1269,
1270, 6450, 6451, 6452 etc, et Fat.
Reginae Stiecur, 125, 128 et 539, qui
omucs ad Saec. Chii/]i XII. pertinent.
Cod. Vat, Reg, nim, 1025. membranaceus,
in fol. faec. Xilf.
Codex alter niim, 19. in fol. eiufdem aetatis.
Cod, Vat,nim. 587 i^^^c, XIV.
Codices l/at. Palat, num, 183,43^, 433.
chartacci, faeculi XIV.
Cod, Vat. Otiobon, num. 106. in fol. mem-
branac. faec. XI. Cod. Vat, Ottob, alter
niini. 773. in quo per fententias et dodri»

nas Tatrum agitur dQmyfleriis redemptionis

humanae^ interque cas plurima citantur S.
Maximi. Opus ineditum, abfque audo-
ris nominc forte perfcriptum extremo faec.

XIV.
Antequam autem ipfos hofcecodices perluftraret,
acceperat a Petfo Aloyjio Galletio.t Monacho tum
Bened. Congreg. Cafinenfis, poft Cyrenenfi Epifco-
po, Varias le^iones ex Vat. Codd. et fermones ali-
quot diHgenter inde defcriptos, quae ftimulum tan-
to acriorem ipfi iiididerunt . ad omnia fuis ocuiis
cogaofcenda.

Ss '5 /3. Ba-

650 Bihliothecae Pafnim Latinonim

B B-^picae S, Petri. Recenfcntiiry<fAr;

I. Codex £\p^. mmi. 106. ////. C, membrana-

ceus , in fol. faec. Xtl.
a. Codcx aher confinens Iiomilias et fermones
in lcdiones dinribiitos.
3. Codex fign. niim. 2 10. in qno coliecflio fer-

monum Leonis M , iuter quos nonnuili, qui

S. M^ximo poilerioribus tefnporibus adiudi.
cati funt. Saeculi videtur XlV.

4. Codex fign. num» 7. A. Ledionarius et Paf-

fionarius, continet partem homiliae S. Ma-
ximi de Mirabilibus.
5. Codex fign. num. 40. A. Ledionar. conti-
nens odo partim fermones partim homiiias
S. Maximi.

6. Codex fign. num, 9. A.Ledionar. contfnens

fermone^ in Nat. /Jprifiolortm Petri et .Pau-
i
li et alterum de S, Laiirentio.

Ceterum teflatur Brunus, codices S, Petri prae ce-

teris emendatiflimos efie, vtrifque autem, hifce fci-

hoc impertit elogium, eos et emen-

Jicet etVaticanis,
datiore textu, charaderum nitore et elegantia, et
coiicentu inter fe, reliquis omnihuspraeferrioportere.

y. S, Ci^ucif in lertifalem \, c, Bibh'othecae

Romaiiae Monaflerii S. Crucis in lerufa-
lem , Ordinis Ciflercienfis. Inter hos
longe praefiautifTunus fuit:

I. Codex Nonantulen/tf ^ i. e. qui oh*m erat

Monaflerii Nonantulani in agro Mutinenfi,
anre annum octogefimum acquifitus
Chrifii
ab Anfehno abbatc, membranaceus, in to-
Jio, notatus lutm. XC. in fronte quidem cx-
quamquam intus pag. i. ntim,
teriore,
CXXXIV. praefert. Omueseius Hibliothecae
codices
 Hijlorico Litcrariae Cap. V. 651

codices ciim aiitiquitate, tum accurata fcrip-

tura antiqnitateque antecellit, fpedatcjue ad
faeculum VII. vel fummum Vill. Dudus
literarum Romanui. e/i, iecundae, vt aiunt,
aetatis, paululum vergens ad Longobardi-
cum. A pag. 129 ad 1.60, inquit Brunus in
Pra^fatione^ fexaginta partim homilias, par-
tim lermones compleditur, qui omnes in-
dice Card. Befutio in indice eiufdem Biblio-
thecae S. Maximum audorem agnofcant«
At in notitia Codicum^ vbi omnium figilia-
tim titulos recenfet, numerat LXllI. Mabil-
lonius contra, qui pridem eo vfus crat, ho-
niilias in eo contineri fcribit LXXIIl. ex qui-
bus pleraeque etiam in exemplari Sangai-
lenfi habebantur. Infcriptum erat, eodem
nomen audoris: fed
tefie, in fronte codicis
eoabrafo, fan^i Ambrojii nomen fubftitu-
tum. Maximam tamen partem harum ho-
jmiiiarumMaximi efle ceniet: tametfi quae-
dam aliae Hieronymi et Augufiini fub eo-
rum nomine infertae eflent.
2. Codex Nonantulenjis alter^ fignatus num,
XCIX (intus LXVll) membranaceus, in 4.
cbaradere Romano rotundo et eleganti, fae-
culo circiter XII. exaratus. Principio exor*
cifmos fuper energimenos continet, deinde
Epifolas duas Pontijicis Max. A. (Alexan-
dri III. putat Brunus); pofiremo a pag. 5. ad
163. homilias fermonefque S. Maximi
XCVI, in quibusXLVIIL fermones nulJate"
nus ab iis , quos Codex XC continet, difcre.
pantes, vnde vcrum eorum autorem Maxi-
mum effe cum Befutio Brunus cenfet, adfli-
pulantibus verfibus barbaricis ab initio eo-
ruin
653 Bibiiothfcae Patrum Latinorim

rum adfcriptis et titulo. Etiam huins codi-

cis fermonum homiliarumue tituioi>fiiiguios
tranricripfit in Notiria Codd. fed numerus
flmiliter ac in priori dilcrepat, nec XCVI.
fed XCIl. exhibentur.
3, LeBionarium faeculo fereXIir. perfcriptum,
figuatum niinu 9. (intus 332.) in folio gran-
diori, membranaceo, literis quadratis exara-
tum. Continebat Lediones de Temporc
et de Sandis et homiiias alicjuot.

4. LfMionarium Ciflercienfe alterum faeculi

XIV. in ful. itidem grandiori, membran.

cliaraotere femigothico exfcriptus. Inerant
XII. homiliae S. Maximi.

Monita et Variantes Ledliones tefles aduocat

Brunus, ex quibus confict, quantum vtilitatis hi Co-
dices editioni fuae contuierint.

S, yalliceltani^ i. e. Bibliothecae Vallicella-

nae TP. Congregationis OratoriiS.Philip-
pi Nerii, quae Ledionariis vaide iufigni-
bui abundat, vt pridem a Balleriniis fra-
tribus in Leonis M. editione edodi fu-
nius. Septemdecim ex iis cuoluit Bru-
nus, inquibusquinquiiginta erant Maximi
fermones et homihas, quos ctim editis
contulit; nempe
I. Cociex IL membranaceus in fol. max. faec.
XI. circiter, in quo nouem Sermoncs Ma-
ximi.

3. Codex yL membranac. in fol. max. faec.

XIIL
3. Cndex Fn. membr. in fol. niax. faec. XIV.
4. Codex 1^11 J. membr. in fol. niax. faec.
XIIL
 Hi/lcrico Literariae Cnp, V. 653

Xni. Hi non nifi vnum aut alteium Maxi-

mi fermonem habebant.
5. Codtx IX. eiufdem aetatis ac formae, ac
praecedens, tres fermones continebat.
6. CodexXf^, eiufdemformaeetaetati^ fermo-
nes X. Mi)xinio infcribit.
7 — 9. Codices XIX, XX et XXV. Primus eft

niembran. in fol. max. literis Longobardicis

cxaratus, faecuJi forte IX. Eiu(dem aetatis
et tormae, nec tamen charaderii. ac reliv^ui
duo. Quilibet eorum non nifi vnicum Ma-
ximi fermonem continebat.
10. Codex fign. ^. 7. homiJias exhibens per
anni circulum , in quibus feptem Maximi
fermones.
11. 12. Codex A. 9. Codex A. ro. vterque
inembr. h\ fol. n)ax. faec. XUI. prior vni-
cum de SS. Apofiolis Petro et Paiito^ pofte-
rior fex profert.

Q V3 — 17. Codices A. 16. B. <>. H. 3. H. 7. H.

23. vnum vel ahcrum fermonem aut homi-
liam fuppeditantes.

f. Lateranenfes, Tn huius Bafiiicae rabula-

rio plures olim, quam nunc fuperlunt,
extitiife codices cx numeris inlcriptis pa-
tercmonetBrunus. Qiiatiior XQ^meix iiiuenit
homiiiaria^ cjuorum tria membran. in fo-
lio max. charadlere Romano nitide exara-
ta faeculo XI. fcripta cenfet, quartum in
fol. minori faec. Xlll. Ex grandioribus
iliis duo in fronte voluminis infcriptum
gercbant: Compojitum a Secundino Taii-
rominitano Epifcopo tempore fanSii Gre»
gori Papae,
Ex
654 Bibliothtcae Patrum Latinonm

Ex Lateranenfibus quaedam ante inedita, nem-

pe fermoneni in Domimca Palmarum et de. comnmni
plurimonm Mcirtyrum^ defuinpfit, aliacjue eorum ^
teflimonio confirmauit, onminoque Jiallerinioruiii,
qui emcndatillimos cenfeant, lublcripfit lenteiitiae.

P, Cofanntenfes. Bibliotheca Card. Cafana-

taeapud FF. Praedicatofum ad Mmeruae
duos praebuit Homtlarios codices mem-
branaceos ia foi. max. eieganti et nitido

Romano charadlere faec. fere Xl.fcriptos.

At pauca ex iis pro Maximo collegiife fe
teflatur.
«1

v\. Zeladinni^ i. e. codices, qui funt penes

Card. Franc. Xau. de Zelada, Bibl. Vat,
Praeft^dum, inter quos eminet,

1. CodfX f/rbeuetanus^ a Capitulo Cathedralis

Vrbeuetanae ipfi dono datus, membranaceus
in folio maximo optime exaratus ab oflin-
gentis circiter aunis. Infer plures celebrio-
rum FP. homilias plures S. Maximi habet, qua-
rum nonnuliae, etfi nomine audoriscareant,
iidem tamen ex aliis codicibusnancifcuntnr.
Ex eadem praetereaBibiiotheca Bruni vfibus
conceffi futrunt,
2. Codex membranaceus in folio max. Adla et

Martyrum continens, et
Pailiones

3. Codex Lecfionarius ^ in quo quatuor Maxi-

ixii fermones.

S-. Chifiani. In Chifiana Bibliotlieca' mss.

libris abundantiinma tres euoluit Homi»
liarios .,
quorum duo membranacei in
fol. faec. XII. oiim Ecciefia Anagnienfis
poiTcdit. Tertius erat cliartaceus faec.

XV.
 Hi/lorko Literariae Cap,V, 655

XV. et plures Maximi Sermones dubios

continebat.

^
i» Carrarionuf , u e. codex Praefiilis Fran-
cifci Carrariae, facrae Congrcgationis
Concilii a Secretis. Fuit oJiai Ecciefiae
Strigonien/if et Brfuiarium^'iu[dQm coa-
tinet. Scriptus efl: in membranis candi-
dis, characiere nitido et eleganti, initio
fere faeculi decimi fexti, picluris fplen»
didiffimis a loanne Boccardino cfue Fio-
rcntino iu hoc artis genere eximio orna-
tus, Septem homih'as Maxinu exhibebaf,
quarum variantes lecliones luis iocis funt
propofitac.

K. Codex Bibliothecae j^ngelicae ^ugiu

5.

Jitni. Hreuiarium Saeculi XV, membra-

naceum, in folio, eofdem cjuatuor fer-
mones fanclo Maximoattiibutos comple.
dens, quos Breuiarium Ecclcfiae Veii-
ternae continet.

Ceterum hiflrauit etiam Brunus Bibiiofhecas Co-

tumnariim Comitum, Barberiniorum et ^lbanorum;
at nihil in eorum codicibus reperilTe feaffirmatjquoc*
non tritum e litorum fuperiorum fermone,aut non per-
vulgatum eflet. Cum autem ad Pontificem Maximum
relatumeflet, quam diues prae ceterishbrismss.Maxi-
mo profuturis eflet Cafinenfis Bibliotheca, ipfum Bru-
num Cafinum fe conferre eofque euoluere iuflit.

Paruit ilie et adiuuantibus doclis aiiquot cius Con-

gregationis Monachis XX. codicesr excuflit. Erant
autem

V. Codices Cafinenfes omnes membranacei, par-

tim Romano parlim Longobardico charadere
exarati
656 Bibliothecae Patriim Latinorum

cxarati et meliorum criticorum iudicio ad X.

vel XI. facculum referendi. Si^nabantLir his
numcris: ioj.(ali:is 1094)203.(3^^^1075)
104, (alias 20S0) ic6. (jlia^ 1072) 107.
(alias 1054) j ^ 6, 129, 1 2 :,
(alias 58«) «31,
147, (alias 1 100) 144. 14 j (alias i 100) 193,
305 (alias 1030) Omninoautemyi^jcfl^/w/nler-
inones plerofque iure fandti Maximi nomen
ferentes in iis At^amen p.iucos
deprehendit.
ex iifdem in Appendicem, tanquam Ipurios et
Maximo indignos, non obflante horucn codi-
cum autoritate reiecit. lihid norabile ducit,
quod homilia de Eunngelira Pifcatione et quar-
tus ac feptuagefimus fermo, de natnU fanEfi
Laurentii , cum nifi fola viiius codicis Lau-
rentianae Mediceae Bibliothecae epigraphe
Maximo adfcribi nec]uirent, iam etiam uifcrip-
tione Codicis alterius hiiiqs Bibliofhecae cjuafi

firmiore affeuerationeei fribui videantur. Cete-

rum quam(|uam hofce codicesiufigni plane bo-
nae fi ugis variantium Jed^ionum copia Maxi-
inum ilhiflrare fcribit: tatetur tamen, eos ple-
nimque ita cum Va(icanis congrucre, vt in iis

vix quidquam deprehendi polllt difTimile.

VI, Codices Farfenfes, Inter plures fummae ve-

tafiatis ac fummi pretii h'bros mss. celcberrimi
nionaflerii Farfenfis, duos praecipue obferua-
vit mcmbranaceos in fol. max. Lec^ionarios ex
Card.Tamburinii lententialaeculo XI. peifcrip-
tos. Tertius codex item mcmbranaceus in fQr
lio minori, faecufi X. cum ^Vm trae^afibus ho-

mih'as aiiquot compieClebatur. Duodmu (in

Praef. QiLatuordecim) fermoues S, Maximi iam

editos in iis inuenit, plurcfque inde variantes
lec^iones defuinpfit.
VIL
 Hljloirico Literariae Cap. V. 657

VII. Codices Sublacenfef, Ex vctunillimi moiia-

flerii Subiacenfis Kibliotheca tres Codices mss.
cum editis contuJit. Erant autem Ledionarii
Saecuii XIV^. in membrana foi.aiax. literisGo-
tliicis exarati, tres lcrmones S. Maximi couti-
iientes.

VIII. Codices Bemuentani, In Bibliotheca Ecclc-

fiae Beneuentanae antiquis libris mss, inflni-
<ftiilima, monet codices, qui
^«^; /zf or reperiri

fermones X. exhibeantS. Maximi nomine in-

fignitos. Membranaceos efle declarat, in fol.
max. fignatos num. I. II. III. et IV^ et faecujo
X»I. non inferiores, vt ex chara(ftere argui pof-
fit, et ex iudicio EmiuentillimiCard. Stephani
Borgiae, qui decerpta ex ii^ cum hruno com-
municauit.
IX. Codex yeliterniis ^ Breuiarium eius ecclefiae
fillens, feruatus in tabulario Capituli Veiiterni,
membranaceus, in folio paruo, faecuii XV.
charadere eximio et iiteris initialibus elegauter
piclis exaratus. Quatuor fermones m coiie-
ciionem IJrunianam tradudtos continet, quo-
rum duo fandli Anguflini, alii duo fancfti Ma-
ximi nomen praefcrunt. Communicauerat
cum Bruno Eminentiliimus Stephanus Borgia,
iam S. R. C. Card.
X. Codices Bobienfes. Bobienfe monafterium eft
S. Columbani in eo traclu Ducatus Mediola-

nenfis, qui nunc Sjrdiuiae regi paret, cuius

codices S. Maximi opufcula continentes iaudat
Muratorius in indice Bibliothccae eius faeciili

X. edito Medii Aeui Tom. UI. pag.

in Antiquif.

819. Qnae cum cognouifiet Monaderii Cafi-

nenfis atque Congregationis i/lius Abbas Gene-
raiis Donu'nicus Fauiila, fcripfit ad Bobienfem
Tom,IL Tt Abba-
C 5 8 Bibliothecae Patrum Laiinorum

Abbatem et mandauit, vt de codicibus eildem

cogiiofceret et ad fe rcferret. Sed rcfcripfit
ille, frurtra eofdem a fe fuifque eife perqui fi-
tos ac nefcire le, nifi penitus perieiint, (]uo

cafu fubiati et quorfum afportari fuerint. Iii

iis vero , qui adluic in fuo Mona/lerio exflent

codicibus, O^o q& inuentos ictmonci S. Ma-
ximi uominc infignitos, quos exlcribi etiam
et Komam ad Brunum mitti ipfe curauit. Ex
his ocflo fcrmonibus tres genuini erant et antea

editi, reliqui quinque tanquam fuppofiti ia

Appendicem funt a Hruno reie(fli.

XI. Codices Neapolitaiii^ quos lufirauit et excer-

pta cum Bruno communicauit Angelus Maria
Bandinius;

oc. Bibliothecae Montis OliiietL Huius in

Notltia duo^ m Praefatione ires enume-
ratcodices, qui Maximi aliquot oratio-
nes continerent. Homiliarii omnes, et

quidem

I. Coflff:v membranaceus , fol. max., charade-

re Romano exaratus, faecuU, vt in Praefa-
tione Brunus ait, XI. fed iuxta eiufdem ia
Notitia afTertionem, faeculo XIV. non fu-
perior, et adquifitus Florentiae faeculo XV.
In hoc Codice vnum genuinum S. Martini
fermonem deprehendit, cuius initium: Sae-
pe intimatum efl^ quique ab eo iux-
ta mss. tefiimonia fequenti fub tit. D^' ie-

iiinio generali rehquis fermonibus de Qwa-

drau^ejlma efi adiedtus.

a. Coflf/?x aher priori perfimih's. Sic in P/a^-

fatione, At in notitia pkue de eodem
Viiet.

5. C(?-
 "

Hijlorico Literariae Cap. V, 659

3. Codex chartaceus, fol. min. cum initialibiis .

vario colore ornatis, faeculi , charader

vt

eius demonllrat, XV. Hunc Alterim vocat

in Notiiia. Ex hoc etiam iermonem ge-
nuinum Maximi, olim Amhrofio tribntum,
depromdt, cjui infcribitur ^»/^ Natale Do-
mini et incipit: Satit abundeque dixijfe me
credo.
Duos praeterea ex iifdem Codicibus fer-
mones inter dubios repofuit, alios autem,
quos iidem exhibebant, tanquam indignos
Maximo piane abiecit.
/3. Bibliotfiecae j^ugu/iinianorum S. loan»
nif ad Carbonariam. Codex membra-
naceus, in folio, medio fere faeculo
XIll. (in Notitia, faeculo XIV.) exara-
tus, haud quidem inedita, fed variantef
lecfliones quam plurimas fuppeditauit.

Xn. Codicef Florentini, „Quamuis, Bru^ inquit

nuf^ nulla fere fit riorentiae Bibliotheca, quae
aliquibus mss. codicibus non exornetur; atta-

iiien Laurwitianae copia et raritate omnibus

eminet, cum Principes Medicei nullis peper*
cerint fumptibus, eam
vt iocupietarent; quo-
rum literarum amorem, et munificentian^
Francifcus I. Imperator, et Petrus Leopoidus
cius filius Efruriae Magni Duces fecutifunt.
Hos ergo primos, immo folos, fiquidem de
aliis tacet, confuiendos cenfuit, eofque diuidit
in Laiirentianpf et additof,

f, Ex Laurentianif 2\Jitem ^ qui funt Medicei,

praefio fuerunt

Codex i.Plut. XIV. membranaccus in foL

imx. faec. XlL
Tt 2 Codex
66o Bibliothecae Patrmi Latinorum

Codex 36. Plut.XVII. ttiembianaceus

meii
niax. faec. XI.
in fol. •

I
37. Piut. eiuld. membranaceiis in fol.
max. faec. XI.
3J^. Plut. eiufd. membranaceus infol.
max. faec. XI.

39. Piut. eiufd. membranaceus infol.

max. faec. XI.

42. riut.eiufd. membranaceus in fol.

max. faec. XI.

41. Phit. XVI. membranaceus in fol.

max. faec. XI.

33. Plut. XVIII. membranaceus in

fol. max. faec. XI.
I. PJut. XIV. membranaceus in foJ.

max. faec. XII.

10. PJut. eiufd. membranaceus in fol.

min. faec. XV.

9. Plut. XIX. membranaceus in fol.
min. XIV. contincns epifto-
faec.

las Hieronymi.
a. Ex Additis in Laurentiana nojlris temporibtis
Codex 4. Bibliothecae oJim landlae Crucis
Minor PJut XXXill. partis fi niftrae,mem-
branaceus in fol. min. faec. XI.

Codex i.eiufdem PJutei infoJ.max. faec.XI.

Codex 4. PJutei XIII. partis finiflrae, mem-
branaceus in foj. min. faec. XI.

Codex 5. Plutei eiufdem, membranaceus in

fol. faec. XI.
Codex 2. XXXIII. partis finifirae,
PJut.
membranaceus, in foJ. max. faec. XI.
Codex 1 17. membranaceus in foJio max.
faec. XI. oJim Bibliotlicc. Aedii. Maioris
EccJefiae FJorentinae.
Codi.
 1

Hiftorico Liierariae Cap, V. 66

Codices 172, 175, 174, 169. membranacei

ia foi. max. faec. XI. l*oflremus fuitoiitn

Bibl. Aedil. Ecclefiae Maiori^ Floreutinae.

Inter hos praecipuos elfe et cafligate fcriptos tra-
dit, non item fclicjuos, qiiinque; nempe
I. Sandacrufienfem. 3. eum, qui olim fuit

EccJefiae Meldenfisnunc Laurentianae Bibiiothecae.

Sed ad quem ex fupra recenfiti^ illa fpectent, augu-
ratu difficile fit. 3. Duos ecciefiae oiim Fiorenti-
nae, nunc quoque Laurentianae Bibi. ad vfum chori,
ex fententia iplius, parafos. 4. Codicem faecuii
XIV, in quo homiliae ea ferie eocjue ordine diflribu*
tae fint, atque in Codice XClX fandae Oucis ia
lerufaiem. Sciiicet Homiliarii funt omnes fere hi-

Laurentiani Codices, de quordm indoie et diuerfis

generibus commode hac occafione praccipit editor,

vt doceat, qui fieri potuerit, vt multi et pierique
adco mendorum et faifarum infcriptionum pleni fint,

FuilTe euim monet Homiiiarios non folum Cathe-

dralibus fed etiam Parocliiaiibus ac Monafiicis cccle-
fiis, quin etiam cuique Sacerdoti, in quibufdam fal-

tem regionibus, vnde fieri vix potuiiTe, quin impe-

ritisinterdum caliigraphis in manus inciderent.
Xlir. Codices Cifiercienfes Montis Amiatae i. e.

Coenobii veteris Ordinis Cifiercienfis S. Sal-

vatoris in agro Senenfi ditionis Clufinae. Duo
hic reperti erant Codices, de quibus ad Bru-
num reiatum fuit, Maximi homiiias et fermo-
nes aliquot continentes, membranacci, in fol.

max. faeculi Xlll. quos in monitis non infre-

quenter commemorat.
XIV. Codices Lucenfes ^ i. e. Ecclefiae S. Martini
Lucenfis. Inter plures huiusEcclefi^ie mss. co-
dices, qui famam per celeberrimum eius vrbis
Archiepifcopum loannem Dominicum Man-
Tt i fium
663 Bibliothecae Patrum Laiinorum

fium adepti funf, tres extant, Iionjilias quaf-

dam et fermones S. Maximi praebentes, mem-
branacei omnes, in folio, charadcre Roma-
no faeculo XII. vei XIIL exarati; nempe
1. Codex fignatus P. "? non nifi vnum fermo*
nem de S. Laurentio Martyre in ed. Kom.
coJ. 579. imprefTum continens.

2. Co^^:v fign. num. 89- vnam homiliam fin-

ceram in Rom. col. 285. coJiocatam aiiam-
que fpuriam in Dedicatione fanSii Michaelis
Anhangeli a Bruno reiedam exhibens.
3» Codex fign. num. 85. decem et ocflo partim
homiiias, parfim fermones fandi Maximi
germanosomnes exhihens.
Non ieuem ex Lucenfibus mss. vtiiitatem fe ce-
pifle Maximi editor tefktur. Sed cum addit, fe ad
Jaudcm eoiundem fiicre non pofie, quod nihii fpu-
rium, nihii fuppofititium in iliis £\t contentum(qua-
propter ex optimis exemplaribus dudlos exiflinvat;)
id, quomodo cum antecedentibus componi pojfit,
nefcire mc fateor.
XV. Codices Mediotaneufes
u. Bibtiothecae Baflicae Ambrojianae,
I. Codex fign. lit, C niini. 98. exaratus iiteris

Loiigobardicis o(fiauo circiter faecuio. h

ipfe e/l,quem primum Mabilionius et \un\
minori diiigentia poA eum Murarorius ex-
cuflit. Vterque haud p«ucos ineditos ante
Sermoucs ex eo ednxit, plurefque etiam no-
tauit inter Ambrofianos iam tumvulgatos;
jta famen, vt de omnibus nou fatis certum
fibi cfTe iudicium fatcretur. Q^iippe muii-
lus efi codex non in fronte foium, fed et-

iam in calce aiiifque qnam plurimis iniocis,

quod iure fuo caufam cfTe exifiimac Muratcu
rius.
 Hiflorico Literariae Cap, V. 663

rius, cur clariora de liarum homillaram au-

tore dcfidcrentur. l'rfjetercaque iliud, quod
quidam inlint Sermones, t]ui exprefTo no«
mine 5". Moximo Taurinati Epifcopo tii-
buuntur j vnde nafci fentit fnlpicionem, ne
ceteri, quorum ipfe non fcribitur Autor, ad
alios Autores pertineant. Dignum autem
memoratu ccnfeo, quod de hoc Codice nu-
per demum Rrunus comperit, cum fuper
ipfo ex lo. Bapt. Branca Subflituto Praefe<n:i
Bibi. Ambrof quaefiffet: pertinuifle eum
olim ad Monallerium Bobienfe; excidiiTc
inde; magnoque diu poA pretio a Card.
Frid. Borromeo partunj ac Bibliothecae Am-
brofianae illatum efTe. Hic autem codex,
cum diu foki« apud Mediolanenles cognitus
fuilTet, qui Maximi fcripta quaedam conti-
neret: nuper demum aiii cum Mediolani,
tum Modoetiae inuenti funt, ex quibus fer-
mones ah*qul inediti et plurcs J/^arianias le-
dliones ad Brunum redierunt. Nempe
a. codex Homiliarius y fcriptus in membrana,
faeculo fere XI. Ex eo homilia Maximi no-
mine infignita m Traditione Symboli ^ mul-
tis cum Variantibus iedionibus ex codice fu-
periore, num. 98« tranfmifla fuit.
5. Codex membranaceus in fol.charadereLon*
-7
gobardico exaratus faeculo I)C»

4. Codex item membranaceus in folioj faecu*

liXI.
5. Codrx eiufdem Bafihcae membranaceus iu
folio,faecuiilX.
6. Codex aiter eiufdem aetatis, qui non extat,
nifi in exempiari exarato a. 1514. a Cano-
nico Cafola, Ex hoc homihae aliquot Ma-
Tt 4 ximi
664 Bihtiothecae Patrtim Latinorum

ximi nomen praeferentes a Frifio Canonico

ad Brununi fiint tranfmifTae, inter quas
praecipua de reparatione Ecclefae Maioris
Medioianenfis.
/3. Bibliothecae Metropotitanae Ecclefiae Me-
ciiolanenjlf,

1. Codex menibranaceus, in folio min. fign.

lit. F. nim, 56. faeculi XIIL

2. Codex niembranaceus in foi. max. fign.

nttnc, 202.
XVI. Codices Modoetienfes, i. e. Bibiiothecae Ca-
pituli Modoetiae (Adonza).

I. Codex fign. III. membranaceus, in follo,

faeculi VIII. qui diuerfos lermones iniedio-
nes diHributos compieclifur.
a. Codr:x Cgn. B. XI. membranaceus , in folio,
faecuii XIL
Codex fign. B. X. membranaceus, in folio-
3.
max. faecuii XI.
XVIT. Codicp.s l^eneti, Ipfa inclyta Venetlarnm
rcfpui^iioa, fimulac de Fii VI. confilio Maximi
memoriam ac monunienta inflaurandi inaudif-
fet, quidquid in codd. mvss. bibiiothecarum
fuae ditionis eidem conducere polTct, coiligi et
fiiiguiari officii tefiificatione Pontifici tradi cu-

rauit. Fuerunt autetn

05. Bi^liothecae S. Marci
I. Codex fign. nnnu CLIII. faeculi XI, pars ni-

mifum prima Homiiiarii difhibuti in duo

ingcntia voiumina membranacea , in toiio,
quae iuris olim fuerunt Card. Beilarionis et

pofi ab eodcm cum aliis ipfius iibris dono

reipubiicae data. Saris cmendate fcriptus
efi, ex eoque duo de Qiindrngejlma lermo-
nes antea iuediti accepti ,
quorum prior iu-
ter
 Hiftorico Literariae Cap.f^, 665

coL log, alter inter fernioncs

ter hoiiiiiias
coJ. 447. ed. Roni. locum occiipat.
a. Cod^x fign. nim, DVIII. membranaccus
item, in tolio, faeculi XII; pars fecunda
alterius Homiliarii libri, non tam caftigate
fcripti, quam libii poftulant, qui pubiice
in Ecclefia legi folcnt. Repertus erat in
Aede S. Marci immixtus paucuiis volumini-
bus, (juae Petrarcha ei Ecclefiae donarat, in-
decjue in Bibliothecam translatus Con- fuit.

tinebat trcs lermones S. Maximi nomine

apud Hrunum editos col. 63!. 633 et 635.
/3. Pataninus codex Bibliothecae Canonico»
rum, faeculi XV. ex quo duo fermones,
quorum alter incipit: Ad exhibendim ve»
ftrae caritati ft:rmonem eic. alter: Rf&e^
atque ex dcbito etc. defcripti, Pofterior
inter genuinos locum occupat col. 623,
prior inter dubios in Appendice col. 53.
XVIII. Codices l^eronenfes feu Bibliothecae Capi-
tuli Veronenfis.
1. Codex fign. num, 75. membranaceus, in
folio , faeculi VIII.
2. Codex fign. mtm. 431. membranaceus item,
eiufdemque aetatis ac formae. Vterque fer-
mones aliquot fuppeditauif, quorum variaU'
tes lcdiones in adnotationibus a Bruno funt
exhibitae.
3. Codex fign. num, 49. eiufdem aetatis, per-
gamenae formaeque,vnde proficifcunturLf-
Siiones feu Expojitiones Euangeliormt nulli-
bi adhuc inuentae, quas quidem Brunus noa
diuerfas putat a libro infcripto de Capitulis
Enangeliorumy quem Gennadius, Honorius
Auguflodunenfis, et Tritheniius inter Maxi-
Tt 5 mi
666 Bibliothecae Patrum Latinorum

ml opera recenn^nt. Praeterea ex eo exfcri-

pti funt duo tracflatus, quorum vnus efl con-

tra PaganoFy alter contra ludaeos; qui etG

audloris nomen non praeferanf, digni (amen
hahiti funt ab iflo editore propter orationis
et fententiarum cum Maximianis opuf-
aliis

culis concordiam, qui eidem tribueientur.

Ex veturtate codicis tamen pluribus iacunis
laboraut.
Hofce Veronenfes Coaices in nouae editionis
commodinn conferendos curauit AntiHes eiuldem
Ecclefiae loannes Morofimus.
XIX. Codax Brixienfij, Capitulum Ecclefiae Maio-
ris Brixienfis LeClionarium feruat membrana-

ceum, infolio,faec. XIII. vnde curante lo.Man^

nioBrixienfium Antiflite duo fermones fandi
Maximi nomine exornati, nempe de Corjt7or«
Ckrijii^ in ed. Rom. col. 279. et de Qtiadra-
gefima coL 447. cum aliquot variantibus le-
^ionibns depromti fucrunt. Haec de Itaiicis

Codicibus Brunus. Aderant vero et

JB. Gernianici. Data erat haec prouincia a Pio VI.
P. M. lofepho Garampio apud Viennenfem Impe-
riaiem aulam tuoc Apofiolico lcgato, vt, d quid
ex Germanicarum Bibliothecarum codicibus m.ss.

ad ornandum Maximum erui poflet, id cordi fibi

cfle fineret et quantum polfet, vrgeret. Is igitur

cum frufira fuo ipfius labore ;ac induftria Biblio-

thecae Augufiae iibros euoluiflet, ad Monachos
Ordinis S. Benedic^i fe conuertit, Praefulefque
Monafleriorum Ratifponenfii,Gottwicenfis, Lvim-
bacenfls Augii^eque diuitis hortatus efl, vt in vc-
tera Bibiiothecarum fuarum exemplaria inquiri iu-
berent, fi quid collcdioni Operum S. Maxinii
profuturum detcgi poflk. Nec defuere ilii ofli-
cio*
 Hijlorico Literariae Cap. V, 667

cio. Scribit enini Brunus, certatim a Monachis

ad id opus curfuni eire; perfedos indices locuple-
tifnmos homiliarum etfermonum Maximi; va-
riantes lediones Iiaud pami pendendas diligentif-
fime tranffcriptas, indicatam codicum aetatem at-
que praeitantiam in quibus opufcula extarent S.
,

ilaximi nomini infcripfa: atcjue haec omnia de-

nique Romam a Jaudato PraefuJe tranfmiila fcnt.

Fuerunt autem Codices ficut accepit, alii tcmpo-

ris nota iufiguiti, aJii eadem carentes,
I . Codices Abbatiae Augiae diuitis o&o^ figna*
ti nutji, 13. 14. I 5. 16. 19. 3 1. 29. 39.
a. Codex Bibliothecae S> Enimrraui RatifpO'
nae^ membrauaceus, in foiio, fign. lit. JjC
num. 4 faec. IX.
I .

3. Codex Bibliothecae LQinbacenfis y membra-

naceus in foJio, faeculi Xill.
4. Codex Bibliothecae Goiiwicenjis^ chartaceus,
fign. L. 5. faeculi XIV vel XV.
C. Codices Belgici. Duo reperti funt in Belgii bi-
blinthecis codicesmss. quorum curamgeflit, man.
dante Ignatio Bufca Apofiolicae fedis apud Belgas
legato, qui in eo negotio Pontificis iuliui paruif,
Can. Vandenvelderus Bibl. Louan. Praefecftus et
Theologiae Profcflbr. Erant fcilicet
I. Codex Bibliothecae S. MartiniCanonicoruni
Regularium Louan. membranaccus, in folio
maximo, faeculi XL duobus voluminibus
cxhibens homillas de Tempore et de Saa-
dis, inter quas triginta partim homiliae, par-
tim fermones S. Maximi,
3. Codex Bibliothecae Abbatiae Canibernnenjtr
Cifiercienfis Ordinis, chartaceus, in 8tauo,
^ nitido characflere exaratus a fratre loanne de
WauJx a. 1620, aliquot Maximi fermoncs
coiiti*
C6S Blhliotfucae Patrum Latinorum

continens pracfixo titiiio : Scrmonff beati

Maximi Taiirimnjis Epifcopi eic. Varieta-
Xts hoium codicum adfcriptae fueiunt edi-
tioni Colonienfi a. I53 5.

D. Codices Heluetici, Haud fane alius extat liber

nis. celebrior
I. Codire Sangallenji ^ quem primus adiit Ma-
biiionius. U vero quanti eum fecerjt et
quaiia ex eo eduxerit, fupra dodum e(l.

Commodauerat autem Mabiilonio operam

fuam, quod iiientio praeterire nefas fif, Her-
inannus Schenkius, Bibl. SangaJienfis tuni
rraefedui?. Nunc rccens de eodem accura-
tius adBrunumretuiitJJibliothecaeifiius item
Praefedus P. Magnus Hungenbiyi^erus (Non
is lanuariis 1779) Alfenriri fe loanni Ma-
•>->

biilonio, et Martino Gerberto Principi et

Abbati S. Blafii, Codicem ipfum membra-

nacenm , in folio, litcris Longobardicis ex-

aratum faec. VIIIuo non recentiorem efle
aientibus. Falfo autem Augufiini nomeii
praeferrc. Mihil cnim in eo confineri ho-
niiiiarum aut fcrmonum, quod acceptum
Augudino fit referendum. Confiare id fci*

licet ex altero eiufdem Bibliothecae noni fae-

culi codice, cui haec praefixa epigraphc,

Homiliariiun Maxinii Epifcopi pertoium an^
num de diuerfis fejliuitatibus volumen valde
vetus. Nam cum eaedem prorfus homiiiae
in hoc atque in vetufliore ilio Codice confi-
neautur, magni id certe argumenti efle
oportcre, erraife vchementer librarium, qui
Augufiinum Maxinii opufculorum confii-
tuerir aiu'Iorem. In eo poiro diflidere fe a
Mabiilonio, quod ipic homiiias non pius
nona«
 Hijlorico Literariae Cap. V, 669

nonaglnta ia vtroque illo Codice numercr,

M*>biilonius vero feptem et nonagiuta, hac
onvaino Je caufa, quod Mabilloaius de {at
crameniis libros feptem, qui Aaibiolio ad-
fcribi folent, totidem Maximi homiiias ex-
iriimauit." .

2. CoAex altcr a Hungenblykero modo me-

moratus,fcriptus item literis Longobardici?.
Haec funt, quae editor Romanus de codicibus
adnotauit, qui nouae Jiuic colleclioni coudeudae
profuernnt, inter quos tamen tribus illis, quos Ma-
biilunius primum cuoluit, nempe Sangalienjt^ A^o-
nmiul nfinuncS Criicis in leriifalem^ ct Ambrofiano
Mediolani primas et ipfe defert, Parabatur etiam
Galiicorun) mss. collatio, fcd, quamuis diu expe-
clata, nondum Romam perferri potuerat, cum fibi

diutius expcdantium defideria fufpendere non pofle

videretur. Attameu poiiicitus eft, fe, fimulac ipfi
reddifa fuerit, non commiffurum efie, vt in iis nu-
meiandis, aellimandis atque celebrandis fludiuni
fuum Denique illud filentio praetcrire
dcfideretur.
nequeo, adiedas efle in ^nQ voluminis Romanae
editionis ad vberiorem Notitiae huius Codicum iihi-

i^rationem tabulas quatuor eiufdem ac ipfum volu-

men moduii, aere incifas, XXVII. fpeci-
in quibus
mina charaderum et formae codicum infigniorum
repraefentantur, ad quae fpedat Declaratio Aetatit
fupra commemorata.

26.
loANNES CaSSIANVS.
Vulgaris efi opinio, nixa audoritate Gennadii,f. i.Vit».

Cafllanum ex Scythia minore, vna ex prouinciis

Thraciue, fuiffc oriundum. Atfamen recentiori aeuo
lueiunt viri dodi, qui argumentis haud contemnen-
di5.
670 Bibliothecae Patritm Latinorunt

dis, praefertim ab amoeiiitate et fertilirate, quam

jpfe in patria ext;oliit, itemqiie linguae Jatinae ouam
in lcriptis prodit elcgantia dadlis, contenderunt, na-
tales eius ad Gailiam et iii fpecie Prouinciam cfTc re-
ferendas. Quidtjuid verum fit, ab ineunte aetate
(natus autem creditur circa annum 350. auf 360.)»
incertum quo pa(f]o, apud Monachos Palaeftiuae, m
Monaflerio quodam, quod Bethiehem audiebat, di-
verfo illo tamen ab Hieronymiano eiufdem nominis^
cjuod ferius fuit cxflrudum, educatus ibique primum
leligionis chridianae dodrinis imbutus eft. Nadus
autem fodalem, quocum familiariffime viuebat, Gcr-
manum nomine, conterraneum eundem , confilium
<:um eo iniit Anachoretas in eremo Scythi *) confii-
tutos circumeundi. Sufceptum efi arduum hoe iter

anno 390. Pcnetrabant ad interiora Tliebai-

circiter

dis et feptem integros annos inter horridos iilos lan-

iflos exigebant. (^iid? quod eodem quo in mona-
{lerium reuerfi erant ^^110(397), denuofe profecHo-
ni commiferunt et in trifti illo terrarum angulo
irti

ad annum vfque 400. deiituerunt. ludices ergo, an

iniuria Eremitae nonien Caflianus ferat.
Relicto iterum deferto Cajfianus cum fodali fu6
Conflantinopoiim proficifcitur, loanni Chryfofiomo
adhaeret ab eoque diaconi munere ornatur. Mox
vbi iiie a perditorum hominum turba de fedc fua ef-

fet deiedus, eius caufa (a. 405.) cum lcgatione^Cie.

li Confiantinopolitani ad Innocentium milTujf efl.

Ex illo vero tempore ad annum feime 415. memo-

ria

*) Sic ipfe in CoUationibus ab initio. Ahi! Scythiat

legunt. Eremus erat iuxta Maream laeum in Ae-
gypto, qiiae alias etiam Scetis, Scetica^ Scetinct^
Sceliaca, et Scythica, Sci/tiacaf Scythiotica ap-
peiiatur.
 Hijlorlco Literarine Ccip. V* 671

ria eius in obfcuro eft. Sunt qui in Orientem're-

vcrfum eum dicant euademcjue exiftiment cum Caf-
fiano Presbytero, qui a. 4 1 4. ab Alexandro Antiocliikje
epifcopo Romam miflus fuit ad pacem inter vtram-
(|ue ecclefiam reconciiiandam; alii tamen iam tum
Malliliam eum concelliire purant, vbi presbyteri di-
audus efi
gnitate et ab eo fcrme quem modo indica-
vimus anno tam vitae quam doclrinae exillimatione
fuit confpicuijs. IncJaruit imprimis fundatis duo-
bus, aitero virorum, altero virginum monaneriis,
quoriim difciplinam ad Palaedinae et Aegypti regu-
las compofitam ipfe moderabatur et tum fuo tum
fcriptorum fuorum exemplis egregie confirmabar,
licet fama hifce editis parta non onmi iabe carcre
potuit. Quamuis enim Peiagianorum Arennus ciTet
aduerfarius, ea tamen fuper peccato originaii et gra-
tia dogmata aiuit, quibus ipfe liaerefiarchae nomen

confequeretur, quaeque non ieues in Galha aliifquc

prouinciis motus etcontra aucfiorem quidem rrofpe-
ri calamum excitarent. Nihiiominus quidqnid in
aliis haerefis fpeciem praeferrct quam maxime dete-
flabatur coronauitque gefia fua impugnatione acerri-
iiia errorisNefioriani. Tempus quo viuere defierit,
non iiquet, fed non muito a vero aberrauerit, qui
circa a. 440. obitum eius contigifle exifiimet.

1. De inflitutis Coenobiorum libri XIT. ad Gi/?o-J2.Script^

1 rem Aptenfem epifcoptm , cuius hortatu funt com-

pofiti. Gcnnadius tribuit in tres partes, quarum
media quartus folus Infiitutiones conti-
feu iiber
net, prima trihus lihns confians, de habitu mO'
nachi et df' canonico oratiomm atque Pfalmorum
modo^ qtti Aegypti tenetur; tertia
in monajleriis
denique o5^o poilerioribiis iibris comprehenra de
originc^ qualitate ei remediis princtpalinm ri/fo-
rnm
 672 Bibtiotheccie Patrnm Lathwrttm

rtm infcribitur. Photius duos libros facit, I?ij!i'

tutionurn alterum, altcium de otiu capitalibus vi*

tiis infcriptnm; eamque diuifiont-m tecutu^ e(\

Cuykius. CatTianus ipie non nitl vaum et coiiti-

nuum XI f. librorum opus agnofcit, cjuod perfe-

(n:am vitam monaiticam exemplis et praeceptis do«
cct. Tempus, quo lcripti fiiu, accurate definire
non licct. Id vnum CQi\^ti\t BemdiSiiniHiJioriae
litterariae Galliae auBores^ fcriptos elie aute Pe-

lagianorum per Innocentium et Zolimum damna-

tionem, h. e. anie annos 417. aut 418-
2. Collationes Patrum XXI V. diuerfis temporibiis
intraannos 4 '9. et 427. iitteris maiidatae. De-
cem pnores Leontio epilcopo ForoiulienfietHel-
ladio S. Cafioris Abbati; ieptem fequentes Fio-
norato mox epifcopoAreiatenfi; feptcm pofierio»
re.v foniniano etMincruio aiii(c|ue monachisinicri*
buntur.
3. De Incarnationt' Chrijii aduerfus N'JloriuinY\hn
Vll. circa anuum 430. exarati et Leoni tum Dia-
cono, pofl: Epilcopo llomano infcripti.

Falfo Calliano adfcribuntur ^ De jpirituali me»

dicina Monachi od extnaniendos ani*
feu Dofis niedica
mi aJfeSpus^ quam Godefridus Tiimannus Carthufia-
nus in Epifioia quadam ad loannem Gropperum Ar-
ciiidiaconum S. Gereonisad Coioniam Agrippinam,
tancjuam ex Graeco a (e conuerlam recitat. Particu-
la efi breuifiima, quam totam iuleiuit /0. Bnpt,
Guefnaij Cafliano iilufirato Lib. L c. LVIII. p. i88»
Eiufdem farinae funt Thtologica ConJfJ/io et d^ Con*
jiidtu vitiorum et vivtutum. commemoraretae-
Alia
det. A(^a S* l^il^oris
Tiliemontii coniec'lura fuit
Martyris apud Ruinartum obuia Cafiianiim audo-
rem habere, cni tamen Aucflores Hifioriae litt. Gai-
liae non confcntiunt. Condidiire praeterea ftrtur
Calhv
 Hifiorico Literariae Cap. V^ ^73

CalTranusquae nuncquidem non extat, Regiilam Mo^

tiajiicam. Taieie illud aiunt Benedidini uiodo lau-
dati ex Cailorii' Aptenfis Epifcopi ad Cairianum epi-
floia. Sed hoc perperam ab ipfis tradifum efle cog-
nouimus. Contra Benedidi vero Anianenfis teAi-
nionium iam ab aliis monitum efl, id haud nouam
et peculiarem Cafliani regulam fed excerptam quan-
dam ex diuerfis inflitutionum eius Jocis concernere.
Creditum a quibufdam fuir, Caflianum opera
fua non latino fed graeco idiomate fcripfiflfe, eaque
poflea efle transJataj fed hi dudum erroris conuidi
lunt. Extant quidem Graeca quaedani! Cafllani apud
Photium in HibJiotheca Cod. CXCVII. kd ex Jatino
conuerfa, nec vero ex ipfis Cafljani Jibris, fed quos
in compendium redegerat Eucheriiis Lugdtinenjsf,
Lcgimus enim apud Gennadium c. LXllL Euche-
rium compofuifle Epitomen Jatinam ex prioribuslV,
libris Inflitutionum et VII. prioribus CoJJationumi
Atque nunc ctiam Graeca eiufmodi MS. fuperlunt in
variis BibJiothecis, veluti in Caefarea teile Lambecio

Tomo IV. pag. 167. (ed, Kolhr, pag. 375. feqq.)

et Tomo V. 276. (ed. Koilar. pog. 533. fqq.)
p.
item Regia et lefuifarum Panf vt Fabricius in BibL
M. et Inf. Lat. ex Simonii Cenfura ad DupiniiBibJio-
thecam refert. Simih'a typis tradita funt, quae fub
Athanafii nomine iciQh^ntur ^Montefalcone^d j^tha»
nafii Opera Tomo l\. Tarte l- pagg. 366— 386.
loannes Rofweydus inter Vitas Patrum exhibet
librum ordine quartum ex Seuero Sulpicio loanne
et

Cafliano eoncinnatum et in MSS. Codicibus^ quo-

rum haud paucos iile confuiuit, modo SuJpicio mo-
do Cafliano infcriptum. Ambigit ergo lo. Bapt.
Guesnay in 1. 1. Eucherione haec epitojme tribui pof-
fitj an forte ad Vidorem quendam Afrum, de quo

Cafliodorus e. XXIX^ Infiitutionum fcribit^ cuni dii

Tom. IL Vv ^a
 6/4 Bibliothecae Patrum Laiinorum

Sfa Caffiani purgajfe et qune defuijfmt acididiffe^ refe-

renda Sed Calliodori verba noii tam cpict>men,
lit.

quam expurgationcm errorum liguificare videutur.

$.3. EdU Injlitutionnm Ubros IV, et de caufis et remediis

tiones. priinum, vera tiadit Fabiicius, pro-
viiioriim oEfo li

truderuat q^Viwfl^ Venetorum a. 1481. Ccrta elledi-

tio Bajileenfs a.1485.5 exprefla iteruni ibidem apud

Amcrbachium a, 1497. et Lugduni 1516. Addirae
funt Collatioues in Veneta a. 149 i. recufa Bononiae
1521. et Lugduni 1535. omnia ilmui
(juae para-
phraflice reddita a Dionyfio Carthujiano lucem vide-
runt Coloniae 1 540. Libros VlL conira Nejiorium
primus, quantum memini, feorfim extulit Cratan-
der BaJtUenJis Typographus a. 1534. cuius cxem-
plum repetierunt P«ri^m/^x,bibliopolae a. 1545. et

1569. idemque repraefentauit notulis nonnuliii ad-

fperfis a. 1*572. JofuaSimlerns. Deiiinc prima ope-
rum colU£iio in ojficina Henric petrina et vna cum
loannis Damafceni operibus a. 1559. iterumcjue Jjj
1569. 1575. excufa.
et tertio

Defiderabatur iam vir dodlus, cjui partim vitia,

quae crebra non potuerat non admittere in tali au»
(flore librariorum manus, MSS. atque editorum co-

dicum collatione ct iudicio fagaci eximeret, partim

obfeura et difficiliora eiucidaret et de erroribus au«
i^orismoneret; quamc|uam ipfa librorum indoles
non quemuis criticae artis gnarum capere atque inui-
tare poterat, fed magis expecfbndi erant viri mona-
flicis fludiis innutriti et aiacres ad ea promouenda.
Talem, crcdo, reperiffe fibi videbatur Cardinalis de
ecclefianica iitteratura meritiflimus Antonius Cara»
fa^ cum Hcnrico Cuykio^ IVofefrori Louanienfi,
pofieaEpifcopoRuremondano, Calfianum commen-
darct. Scd eodem temporeflimuiabat magni nomi-
nis
 Hijlorico Liierartae Cap, p^, 675

nis criticum et elegantiorisdodrinae Jaude ilorentiC

fimum viium Peirim Ciacconiiim Presbyterum To-
lctynnm, vt eidcm expurgando mauus udmoueret.
Vterqiie etfi poAerior fortalle inuitus voluntati eius
2udoritatique de ratione, qua partes editoris ab iis

adminidrari cuperer, obfecuti fuilt etCuykius nouaol

Calllani editionem ad Codices Belgicos emendatairi
et notis commodis ex
iilufiratam emifit Antverpiae

off. Plimtin. 1578- Ciacconius vero recenfionem;

quam ad oc^o MSS cxempiai ia Bibi. Vaticanae para-
verat, typis defcriptam non vidit. Obiit enim diem
fupremum a. i 581- iJlani vero ex autograplio ipfius
cxcudi Dominicus Bafa Typographus Romanits
fecit

a. 1588- "Jfi f<^Jfte annns 1580. pro vero hiuus edi-

tionis nataii liabendus eademque poftea nouo titulo
a. 1588- pracferente fit ornata. Certe annus 1580.
adfcriptus cil epiflolad dedicatoriac, quam idenv Ty-
pograplius praefixitad Gregorium Xlll. iJlud faltem
certo inde difcimus, Ciacconium ipfum huius au-
doris cdendi curam fufcipcre noJuifle^ fed lucubra-
tiones fuas Cardinali tranfmifiiTc. Repetita eft Ro-
mana 1606. et Komae 161 1. Cuy-
editio Litgduni
kianam finguJatim repetitamnon memini. Exvtra-
que vero facili methodo vnam concinnauit Alardus
Gazaetts (GazstJ Monachus Vedaflinus Atrebati (d6
r Abbaie de St. Vaafi de l'ordre de St. Btuoit a Ar*
rasj^ fecutus in pJerifque Cuykium, ita taraen vt
Ciacconium aJiofque prius editos, immo etiam no-
vos quofdam MSS. codices non negliger6t. Addi-
dit de fuoCommentarium perpetuum omnium ordi-

num reji^iofis, praecipue vero Henedidtinis vtilem;

atque fic infiruda prodiit haec editio Duaci a. 16 16.
111. Tomis. 8. indeque faepius variis in Jocis et no-
uiflime Lipfiae 1733- ^yP'^ defcribi meruit. Se-
quuntur Annales Jingularum editiom&mi
Vv 2 Saecv
676 Bibtioihecae Patrum Latinoriim

Saec. XV.
M85.
Sojileaa fot. CafTianus de innitutis cenobio-
rum, Origine, caiifis et remediis vitiorum Coliatio-
iiibusquepatrum. Infine: Expllciuiitvigiiitiquatuor
coliationes fancftorum patrum confcripte ab iohanne
heremita qui et Caffianus dicitur. Impreile Bafiieae
Anno domini MCCCC. iXXX V.
Textum praecedit regijirum alphabeticum rerum
et fententiarum memorabilium^ in quo ad libros et
capita fingula excitantur. In auerfa tituli pagina le-

gitur: AitSior quis ac qualis fuerit : quos libros : ad

quQj : et cie quibas fcripferit : commendaiitia breuf'
que expofitio in lianc fentcntiam definens. ^t igi"
iur praectari huiur viri {O^Rmu) Opera tanta coui'
menddtione digna ab omnibus ttgere ctipientibus faci'
lius haberi pojjint : nuper in indijta Bafiltenjium vrbe

pofl accuratijfimam eorundem emendationem : artiji-

ciofamqne et perutilgm et aniea non vifnm diJlinSlio-
nem: Jingula cum infcriptioniburfuif: in hoc vnum
corpusfunt colle^a : etimatifque titerarum charndieri^
bus vt tiquido cernitur imprejja: adfrugiferaeartis
imprejforiae commendationem : omniumque ditigenter
in his tegfntium vtilitatem: Saluatorifque nojlrijefu
chrijli gloriam et honorem: qui eji benedicius in Jhe-
cula: anno natiuitatis eiitfiem MCCCC.lXXXl^*
De eodem argumento verfus hexametri fexaginta ad-
iedi funt in fecunda pagina noni ex foliis regifiri,

qui incipiunt: Caefaris imperio famutetur rhomulus

orbis etc.et definuut: Sermones abrahae: de carnir
iege domandae, Epigraphen faciunt hi duo: Quos
opus hoc libros teneat cognofcere Ji vis, Et quid
quifque ienet : fubjcripio/ pertege verfus.

Impref-
 Hiftorico Literariae Cap, V. 677

ImprefTnm cfl volumen typis gothicis grandibuK,

fed tenuioribns et acutis, binis columnis abs nume-
ris et cuflodibus. Plagulae fignatae funt; adfunt et-

jam librorum tituli maiufculo charndere exarafi m

fumma ora, et literae initiaies minutae in capitulis.
Id vnum ferc fingulare in charaderibus obferua»
vimus, quod (yllaba i/ in fine vocum per compen-
dium iineae recflae perpendicularis defuper paululum
vcrfus finidram inflexae exarara fit. Eandem ed,
feruabat olim Bihl. Ducis de la Valieye, Ceterum
Fabricius in Bibl. M. et I. Lat. laudat editionem F^e*
netarii a. 148'- quam equidem tamen tantifper in-
terfabuias liabebo, donec aliud fucro edodu?,

1491.
Fenetiif, fol. lo. CaiHanus de inftitutis Coeno-
biorum: et eiufdem collationes patrum. Producit
Maettarius T. L P, II. p. 538. ex Bibl. Menarfanae
Catalogo p. 19.«. 161. Extabat etiam in BibL PinelU

1497.
Bajilfaf^ per
Amerbach, 4.
lo. loannes Ca/Iia-
iius de inflltutis coenobiorum etc. vt in prima. In
fine: Expliciunt etc. Imprcffae Bafileae per magi-
gifirum loannem Amerbach: Anno Doiiiini
M.CCCC.IXXXXVII. etfubter: Deo gratias.
Prima Bafiieenfis ad fingula verba efl: defcripta
cliaradcre gothico minuto, binis columuis.

Saec. XVI.

LAigdini, 8« loannis Eremitae, qui et Caflla-

nus dicitur, vita et jibri Xil. videlicet de Coenobio-
rum Inflitutis libri IV, et de VIII. Vitiis Capitalibus
libri VIII. Cat, BibJ, Bodlei. Auaores Hijloriae Litt.
Vv 3 Galliae
678 Bibliothecae Patrum Laiimrim

Gatliae 234. apud Siwonm Ihvilaquam

T. 11. p.
Lugdunenfetn typographum hauc editioneni inipref-
fam forunt.

1531.
Bononiae apud Bmedi&, He&or. g. loannis
Eremite, qui et CafTianus dicitur, opus de inAifutls
cocnobiorum, origine, caufis et remediis vitiorum,
collationibufque Patrum. Cai.Bibl. Reg, Parif. T.
Lp, 382. w. 772.

1525.
Lngdtini per lacobum IUyt. g. lidem Jibri

Sponforibus Patribus Maurinis h\ Hift. Htt. Gal

liae 1. 1.

1528.
(In fine:) Haganoae'^J, per loh. Seceriiim menfe
Martio. 4. D. Cafflani Connantinopoh*tani Diaco-
u.i de Lib. Arbitrio Collatio. 06to phig^ilae hicu-
lento chara(itcre romano, vt luflinus dnobus annis
ante ibidem excufus, impreffae. Extat etiam in
Cat. BibL Rfg. Parif. Collatio haec in opere inte-
gro eft vigefima tertia. Refcidit autem editor, vt
Patres Maurini modo Jaudati monent, caput vhi-
mum, eiufqne loco XVII. alia cx aliis Collationibus
coufarcinata fubftituit, vt fi iuflum veliscHe tituluin,
infcribi debuiifet, Tra&atus de Hbero arbitrio ex
Caffiani CoIIationibttt^ praefcrtim XXI IL de-
fcnptuf.

1540.

•) Td Haijnae (Grofscii-HHyn) in Saxonia Supe-

eft-

riori vt refte Benediftini: d Hayn dans la Haute

Saxe,
 HiftoricoLiterariae Cap.V» 679

1540.
Coioniae ex Melck Noiiejianim, foU
nfficina
loannis Cc-tllani iihii XII. de iuditutis coenobiorum
et de vitiis capitaiibus, nec uon iibri duo Coiiatio*

jiuni XXfV. SS. Patrum parapliraftice redditi, fludio

Dionijju Cartiiullani. Adieda efl D. loannis Ciimaci
feala Fj^radifi, iatine, ex interpretatioue Ambrofii
Monacjii. Cat, BibL BodUi, Parif. Reg, et Cafa^
naienf

1542.
Lugduni opiid lacobntn Giunta, 8. Collatio-
nes Patrum. Opus loannis Eremitae, qui et Cailia*

nus dicitur, de inHitutis Cocnobiorum, origine,

caufis et remcdiis vitiorum, coilationibufque Patrum.
Addita Audoris vita. Cat. Bibl. Cafanat^ it. Cat»
de la Bibl, de St. lacques d Liege 1788» p. '9o«

»559-
Bajileae ex off. Henric. petrina, fot, loannts
CafTiani operaaiiquot cum S.ioannis Damafceniopp*
!am piidem nempe a. 1548« omnia ex eadem
officina prodierant loannis Damafceni opera, quam
cditioncm in liac efie recufam, haud incertum vide-
tur, tametfi ilia Caflianum non complexa fuerit, vt
ex titulo iliius in Cat. Bibt. Reg, Parif obuio Z*. I.

IP' 3 57- «' 382. apparet. '

1573,
Ttguri. fot. lohannis Cafliani de incarnatione
Chrifli contra Nefiorium haereticum ad Leonem
Romanae vrbis Epilcopum , h'bri VII^ inter Scripta
veteriim latina de vna perfona et duab. nat. Clirifti
edita a lofua Simiero. p^g. 17. Additae funt Fita
Cafflani et annotationet in libros eius a pag^ 47.

Vv 4 1575.
6So Bibliothecae Patrum Latinorum

'575-
Baftleae ex ojf, HenriC' petrina^ menfe S^ptem'
bri, foL TA TOT MAK. JOANI»JT TOT
AAMASKHNOT "EPFA. loannis j^amafceni
opera oninia, qiiae quidem extant: maxinia paite
hadlenus non vifa. Itcm: loannisCaffiani Ereniitae
non prorfus dillimilis argumcnti libri aiiquot, quo-
rum onmium, tam huius, quam illius elenclium
verfa pagina, fingulorum autem argumenta in prae-
fatione rcperies. Acceflit loan. Dan)afceni operi-
bus: Itemque CafTiaDi, Rerum ac verborum memo-
rabilium: nec non locorum facrae fcripturge, quae
in his explicantur atquc allegantur: tiigeminus in-
dex quam diligentilnme conicriptus.

Infunt omnia Cafliani, nempe de Inft. Coenob.

L IV, a fol. 903 , de octo vitiis capitalibus I. Vlil. a
fol. 933. Coiiationes PP. XXIV. a foi. 990. et librl
VII. contra NeAorinm a fol. 1239. Praefatus eft
Mayciis HoppefUf Ballloenfis, epiflola ad 'riiomam
Curienlem feu Rhoeriae altae d. Baf,
a Pianta Epiic.
Kalmd, Augnft. 1575. ied de ratione, qua in tra-
(flando aucH^oie vel ipfe vel fuperiores editores vfi
fuerint, altum tenet fiientium,

1560.
Rnmae, g. lo. Caffi^ini Vitae Patrum ex eius
Jnjlitutionihus .RniunciQiitium et Collationilms ex.
cerptae: in l^itis SS, Aloylii Lipomoni, tou pariell.

1578.
y^ntverpiafl^ ex oficChriJfophori Plantini.^. D.
loannis Cafliani Erenutae, Monojhcarum Injlitutio"
nur.i libri IV. de Viriis capitalib. iib, Vlil. Coiiationes
SS. Pairum XXIV. de verbi incarnatione lib. VII,
Nuuc dcmum poll vari^s editiones ad complurium
MS.
 1

Hiftorico Literarias Cap, V. 68

MS. fidem a non paucis mendarum milibus incredi-

biii iabore expuigati; id quod ex fabiedlis ad calceui
caitigationibus laciie cognofci poterit. Additis etiam
ad quaedam ioca cenioriii» notationibus, et obfcura-
rum voeum ac lententiarum eiucidatione, vna cum
duobus luviicibus iocupietiillmis. Acceflerunt quo-
que Regulae SS. Fatrum ex antiquiifimo Affliginien-
fis monalierii Ms. codice deiumtae. Opera et fiu-
dio Henrici Cui/kii facrae Theoiogiae Licen-
tiati; (poftea Epdcopi Ruremondenfis).

Editor in cpiftoia ad Hcrmannum Comitem a

Kenncborcii Ecciefiae S. Saiuatorisapud Vitraiedi-
nos iVaepofitum £t Arciiidiaconum &c, (data Loua-
nii ex Aibarum Dominarum monafterio* Caiendis
Mart. M. D. LXXVUL) muita conquefius de faecuii
propter enormem in iibris fcribendis intemperan-
tiain iibrorumque fimul proteruiam et corrupteiam
inieiicitate; eam ob caufam iitter illos , qiiof Chrijlia-
na ReJiu Domimcae vineae ctittores habet^ non con-
iemnendam opernm naitare, cenfet eos, qid veterum
Ms. codicum ftde adiuti^ in rejlituendis emaciilandif*
qiie SS, Patrum Momimentis, iifque legendis ac per»

dfcendis omne juum Jiudium collocent. Q^iod na

absque caufa dixiiTe videretur ad iaudes et commen-
daiionem Fatrum fe conuertit, fed mox ad fe re-
diens: ^^Qiumiam autfm, inquit, partim temporum
iniuria et vetuftate, partim fcribarum ofcitantia,
partim etiam haereticorum infolenti tmeritate horiim
labores compluribus in Idcis foedati et multis mendiT
rejperfi funt^ et multa paftlm loca in eis occurrunt
hiulca^ dijlorta, manca, confnfa et vetutifcopae dif
fotutae; idcirco danda eft opera, vt ex vetu[Jimis op-
iimifque exemploribus Ms, fuo nitori et intigritaU
qutrm accuratijjime reftituaniur, Ea igHur res me
qnoque permouit^ mihique perfuaftt operae preiium
VV 5 rem-
 68 3 Eibliothecae Patrtm Laiinortim

rmqtte omiiibuT diiiinarim litercirum cnltoribus, tt

cuin primif monajlicae perfeStionis amatoribus nniti-
quam ingratom me JaBurum ; Ji in repurgando iU
tujirandoque Joanne CaJJiano aliquid operae colloca'
renu Qtwd vt /acerem, iHuJlriJ]lmi atque amplijji-
tni Cardinalis D. Antonii Carafae antoritas , qitae

maximi aptid me momenti eji , ejfccit, Is enini, da^

tis ad me ex vrbe titfris id Jibi gratum et Cliriftia'

nae Reip, non incommodum f^ore fcripfit ; et q^ud in

eius au&oris recogniiione Jievi potijjimum vellet^ ex-
pofuit. Qiiid uero in ea re a nobis praejlitiim Jit,

aiiortm ejlo iudicinm, litud vnum ajjirmare audto^:

quodjiquis hanc noftram cum prioribus editionibus, quos
tam a Hojilienfibus, tam a Liigdunenjibus paucis abtiinc
annis accfpimus, compararit (oiiiitto antiquiores
irnprejfos codices, in quibus om.nia pnene mnlila funt
et imperft&a)^ nouamliuiufcefcriptorisfaciem, no^
vam forniam , noimnique cuitum adJiibitum fuiffe de^
preiiendet: quod ex praefatione proxijne Jiibieota
id
et notis cafigatoriis ad cq,icem operis adiunSiis mani'

jyiitm fuadtt,-' Diiplex niniirum efl notarum ge-

nus, quibus pro co, quem fibi ipfe Aatuerat fcopo,
Calliauo opitulatus cQ; aliae, quas Cajiigatorias vo-
cat, in quibus Mss. variantes et emcndationum cau*
fas exponit; his infuper adieda eAElucidatio vocuai
graecoiatinarum, quae inCaflranopaffimoccutrunt,
quarnmque figaiiicatio paulo obfcurior videbatur.
^iiac Cenforiae dic^ae, quas vcJuti antidota et amu-
let^ quaedam contra obfcuriora aiiquot loca et erro-
res, tam in tertia decima, quam in aliis CaiJationi-
bus obuia eire voiuit, digreirionum inAar pienius de
fingulis tradant. Tcnendum vcro, quod tam in
praefatione totius editionis, quam in admonitione
ad uotas illas Cenforias profitetur et confknter fe ^lA"

firmare dicif , argumeatis item adllrucre aititur, «r-

fores
 Hijlorico Liiterariae Ccip, V.' 683

roref ijios non tam ip/iO^/fiano, qiiam CoUaioribtis^

quosillf' ita opinatosfutffefcribat^ impiitnndos fffe,

Quod reiiqna attinet, copitiim diJiinSiionem a fupc'

rioribiis editoribus receptam, quamuis Mss. excm»
plaribusnon omnino conformem deprehendifiet,
non temere tamen mutare voluit, libros vero dc In*
carnatione nondum diftinclos, in capita digeiTit.

Addidit iWo^fiVf/, vnum explicatarum ab ancflore SvS.

fentcntiarum 5 alterum, infigniuin ac memorabiii»

um rerum.

1588.

JRomae ex typogr. Vaticana, g. loannis Caflla*»

ni Eremitae de inilitutis reminciantium libri XH.

Coliationes fandornm Patrum XXIV. Ab jnnumeris
paene iiiendis auxiJio vetuniilunorum codicum expur»
Adiedaefunt
gatae, et adfuamintegritatemreftitutae.
quarundam obfcurarum didionum interpretationes
ordine alphabeti difpofitae: et obferuationes in ioca
ambigua et minus tuta, quae pium le(florem offen-
dere poffent. Praeterea indices duo tcnimoniorum
facr^ie fcripturae, quae a Caffiano vel cxplicantur,
vei aliter, quam vulgata editio habet, citantur. In-
dex pofiremo rerum memorabiiium. AcceiVit Re*
guia S. Pachomii, qnae a S. Hieronymo in Latinum
Sermonem conuerfa efl, muito emendatior, quam
antea.
Typographus Dominicus Bafa dedicavit editio^
nem Gregorio XIIL Pontif. Max
(f. 1585.) epifia-
la data Romae Kalendis intercalarib, a. M, D. LXXX.
( ' 58o«)» Tam
in hac dedicatoria vero, quam in
praefatione fua ad iedorem hunc iaborem maxime
opera Cardinalis Antonii Carafae fufceptum ac per-»

fedum effe fignificat. Quani quidem pofieriori iii

loco deciarat apertius, dum codicis iam editi et J^ftri

CiaccO"
 ^84 Bibiiothecae Patrum Lcitinovum

Ciacconii mamifcriptif mnrginihiis auBi copiaiii ab

eo fibi fa(flnm efle praediccir, ne eiiis auBforitns dFJi'
ceret^ cuiiis (C. Ciacconii) opera ijle labor fufceptus
ejfet, Fetrum Ciacconium Cardina-
Jlddit deinde,
lis iaudati cohortationibus Caffianum ab innumeris

mendis expurgatum in priAinum fplendorem reftitu-

ilTe, notafque addidiffe, fed nomcn ex modeflia
profiteri recufafle, fecjue i^itur codicis Ciacconiani
beneficio adiutum, emendatiorem et
Cafiianum et

locupletioreni fimul emittere, ^uod multa Ciacco-

nii manu denuo adiunda repeiiflet, quae iibrum
illufiriorem reddere poflcnt. Sed eiu.srnodi aug-
menta, quac fpeciofe quidem ex vtriusque editionis
(hoc fibi vult antiquiorum et novae) comparatione
ledores difcere iubet, praeter regulam S. I^aehomii
nuiia deprehendimus. Sequitur vero hanc praefa-
tionem altera ad iedores quoque infcripta, quam
quidem Ciacconii elfe, ex fupcrioribus non obfcu-
re intelhgitur» Igitur ipfa verba, quibus operam
fuam deciarat, apponamus. ^,f^aticana biHiothecay
inquit, o5^o nobis antiquijjima exhibuit Cajfiani jsx^
emptaria^ ex his quaedam emendatijfime fcripta^
et

ex quorum coUatione innumerabiha ioca funt in hac

editione refiituta: fed ea notare non fuit confilium,
in immenfiim enim volumen excrefceret; fatis ft hoc
loco niomitjfe^ iedionem vetuAorum codicum tanta
a nobis fuilTe religione conferuafam, vt neque eo-
rum varietatem, quando inciderat, ncgiexeri-
{\

mus *). Praettr haec Graecas voces, quibus hic au-

£ior libenter vtitur et Latinas quasdam rudioribus
,

confulentes, alphabeti ordine difpojitas latius ex

pitt'

*) Haer cum verbis autecedentibus rotundo pariter

chnractere cxfcriptis vix commode ab aiiquo con-
ciliari poccrunt.
 HiflorUo Liicrariae Cap. V. 6^5

planauimus , addu&is eorum locis , ex qiiorum fon^

tibus hovjijje Cpffiaiium exijlimouinms, Tcjlimonia
focraefcriptiiratvmniadiligtnter conquiftta in iiiar'

gine notauimus ; et qnae crant ex LXX. interpre^

ium editione , aiU anoflra vidgata aliqiiando diuer»
fa, ne fone vitiofa crederrntur , in indicis formam
digejla feorfim imprfffmms , quibus et Graeca, vnde
funt tranjjcripta , coniunximus ex antiqiiijfimo Va"
ticanai bibliotkecaelibro et aliis venerandae vetiifaiis
exemplaribus, Adiecijnus et fecundum indicem, lo»

ca in his libris obiier explicata continentmi,Porro

id quod erat maxime necfjjariiim , aduerfns qnafdam
minus tritas huius au&oris fententias , quod antidO'
iimjit exhibitum., Juperion epijiola diximus. Scrip^
Jit quidem Caffianus hortatu Leonis L Pont.. Max,
lucui»ntos libros de incarnatinne Domini contra Ne'
florium; fed eos, quod nullum extaretin Vaticana
manufcriptum exenipkr, ad cuius fidem
bibtiotkeca
emendari pojfent, et ab injiituto nojlro, quo homi»
nem vere religiojim informare Jluduimus , multum
dijiarent, omifimus addita regnlaS. Fachomii &c.*''

Haec ille, qui fi Ciacconius fuei it, cioleTniis

quidem, eum non, vt a praecedenti editore fadum

ert, flperte dcclarafle, quidquid muneris critici jiii

Caffiauum a fe coliatum fit, inteliigimus autcm,

eandem ipfi in tracflando Caffiano rationem ab An-
tonio Carafae fiiifle praefcriptarn , quam Cuykio
placere fibi ille fignifieauerat. Cuius fumma qui-
dem eo tendifie videtur, vt lecflores de locis Pcla»
gianifmum redolentibns monerentur. Idem enim,
quod Cuykius in notis csnforiisiec\ti hic per obfer"
vationes^ vltimo loco ante indices exhibitas, praella-
re fiuduit, loca omnia, quae Pelagianifmi fufpicionem
generare pojfent, vndecim propoftimiibus complcxus,
quibus iufupcr paucae aliae fententiae Ca(flani pi»
6^6 Bihliothecae Painm Latinorunt

am intirpyetntionem dejidcrantci nulla ordinis libro-

Has
luni aut coliatioiuim ratioue habita adiiciuutur.
vero obftriiationes autecedunt admtationuiu nomine
explicationcs vocum Graecarum, quibus Caflianus
vtitur, aiphabetico etiam ordine, led vberiores ac
crebiores, quam apud Cuykium, qui ehicidationes
illas caAigatorias notis luis adiunxerat. His ac-
cefllt etiam indiculus iocorum fcripturae facrae iuxta
LXX. verfionem laudatorum *), additis Graecis, vn-

de defumta funt, ex vetujlijjmio Vaticanae bibliothe'

cae libro et aliiy corrcBioribus.

. Saec. XVIL
1606.

Ltigduni, 8. loannis Cafliani de inflitutlone Re-

ivjuciautium libri XII. CollationesSS. PatrumXXIlIf.
Occt»rrit in Cat, Hibl. Mtifei Britt. Ex titulo patet,

repetitionem Romanae efle; id cjuod Gazaeus etiam

ia praefatione editioni!> fuae confirmat.

i6i I.

Romae , typir Camerae^pojlolicae.^, loannis

Cafliani, Eremitae, libri XIl. dejnftitutis renuncian-
tium;

) CaJjiannSy inquit, tejlimonia facrae /cripturae fere

omnia ex vulgata edttione adducit , quam melioretn
pfe inttrpreiailonem et ad veritatem Hebraicam
expreffam affirmat. f^erum quoniam LXX. inter-
pretes ^ qui in omniuin iunc manibus verjabanturf
imbiberat ; fit^ vt loca quaedam (fed praecipue ex
proucrbiis , quaejortaJJ^eiam olim in eius memoria
infederant ) Jecundum eorum interpretationem citet.
Ea nos , maiori ex partc ab aliis non animaduerja,
tiut negligentius cajligaia, et Ji qiia alia a vulgata
nojlra editione aliqitantulum dtfcrepabant y in indi"
cisformam redegimus &e.
 Hifiorico IJterariae Cap, V. 6^7

tium^ collationes SS. Pdtium XXIV. Jibri VII. de

verbi incarnatione, cum annotationibus et obferua-
tionibus. Accefierunt regula S. PacJiomii; reguiae
SS. Patrum et S. Prolperi Aquitani Jiber de gratia
Dei etlibero arbirriOi et obreruationes in loca am-
bigua: omnia multo emendatiora qusm antea ex-
cufa. Cat, Bibl. Keg. Parif, et BibL Cofanattnf,

16164

Diiaci ex Typographia Baltazaris Btlleri, S*

11 1, lomis: ioannis Callkni Presbyteii, qucm alii

Eremiram, aJii Abbatem nuncupant, Opera omnia.

Kouiirime recognita^ repurgata et notis iimplilllmis

ilJudrata. Qiiibus acceilcre aiia eiufdem argumenti

opufjula, quorum Elenchum fequens pagina exhi-
bebit. Studfo et operaD. Alarcli Gazaei^ Coeno*
bitae Vedaftini Ord. Benedich'.
Tomus fecuudus duabus partibus conflat, qua-
rum altera incipit a'praefatione CoiJationis XVIlf.
pagina 88 !• quae eft tituJi ipfius, Vtriu^que tomi
elcnclius pofl tituJum flatim hic comparet. Infunt
tomo primo: de Inrtitutis Coenobiorum libri XIL
cum Commeritariis et Notationibus, Regula S. Pa-
chomii olim a S. Hieronymo Jatine translata: nunc
etiam Schoiiis et notis iJiunrata; FJoresCaffiani fiue
illufkiores fententiae ex ipfius operibus coiiecflae.
loannis CafTiani de Chrifli Incarnatione lib. VIJ.
Tomoaltero: Jo. Cafliani Coliationum PP. XXI III.
Commentariis et Notis illullratae. Dionyfii Car-
thufiani Dodrina CathoJica Colkfioni XIII, (ubflitiT-
ta. D. Profperi Aquitanici Jiber de Gratia Dei et H-
bero arbitrio contra CoIJatorem. R. D. Henrici
CuyJ^ii, Epifcopi Ruremondenfis, annotationcs fine
notae Cenforiae ad lo. Cafliani libros. Statuta dua-
nmi Congreganonum fiue Capitubrum generaiiuin
Oid,
 688 Bibllothecae Patrmi Latinomm

Ord. D. Kenedicti. Fetii Ciacconii iVesbyteri To-

letani obleruationes in U). Cailianiiin. Indices qua-
tuor,quorum Frinms efl locorum lacrae lcripturac
fecundum vulgatam editionem pairim in hoc opere
explicatorum. Secundus^ cjuorundam locorum fe-

cundum verfionem LXX. interpretum. Teriius^

rerum et vocum quanindam in textu CaiEani occur-
rentium. Quarttts^ iu Commentaria et notationes.

Praefigiturettomo kcundo D.Anfeimi, Cantuarienf.

Archii^p. , Caiinen diuinum de vita monachorum et
Laus vitae monafticae incerto audure. Praeterea,
cjuid in hac poHrema editione adlaboratum aut cura-
tum fueiquod quidem ad fcx momenta retert cdi-
it,

tor, ipfius verbis cognolcendum dabimus.

L ^^Prinium qiiidem cie Textu AiSoris repnr'
gandOy aiit reformando non magnopore laborandum
exiftimaui ctimjatis emendatuni
^ et enucleatim eum .,

nobis reliquerint Cuychius , et Ciacconiuf viri dooiif

fimi et accuratijfmi ^
qui hac in re frmuam optram
nauarunt. Contiili tamcn cum aiiquot excmpiari^
bus tum excuff , tuni mss. et fubinde quaedam loca
ab iiiis praeiermijja, aut minus expenja correxi., aut
excufi ^ et adiiibita etiam Diony/it Carthujiani para-
phraf lucem afciui ; qtmn tamen poraphrafem ffai-
va tanti viri au^oritatej nonnumquam ab auhioris
mente., acfntentia abt.rrajfe Jubmonui^ Le^oris in»
terim iudicio arbitrandum.
IL Adnotaiiones fere perpduas adieci^ quibus
non folum voces , et diciiones quafdam Graecas^ bar»
baras ., aut minus viilgatas elucidaui; fed et Jentrn'
tias quajque olfctiriores , itidem quaefiones Tkeoio^
gicasad monajlicum itiftttuttim JpecHantes, eafqu^ per^
utiics^ ex occafone occtirrentes., qnanta potui faci-
iitate et perfpicuitate pro captu iuniorum exami-
naui: vnde mtiti ioci conmunes di rsbus monajiicis
itt
 Hiftorico Literariae Cctp.l^. 6%g

m vftif qtiotidianof, acfamiliarer depromi quennt,

Ingtnite interim fdteoy Julnnde adiuium tnt> tum no*^
tatiombuf Cnifchn , tum Ciacconii^ qnar proindf et
nieis, piiblico bono coufulens , itainfrui^ vt tdmen

fuaf cuiqiie aii^uri acccptdf refnrem , ni lii altmim

mthi vindlcans. Ncque vero nnhi excidit illnd Piu

nii^ ad f^efpafanum fcit*^ f iptmn : i Bertignmii elfe,

et iiigenui plenuin puaorii> fateri, per quoj» piofece*
rimus«

Porro antiquar ritus^ et injlitufa Vftertm

III.

fiionachorum tum in officiif diuinis peragtndis^ tiim

in aliis exercitntionihus rfcelicif curiffe ohfruaui, et
Vfiut in tabid-idtpiBa Ltciori diUgenttus tnfpicienda,
et contemplanda piopufui: Ex qui';ur itidem, tan*
qiictn lo ij lommunibus ^ antiquitaium monafticarum
Jftudiufu in/elligat , quibiis aucloribiif et obferuatom
ribiis huiifmodi ritus et ohfrunntiae monojiicae,
quibus magna pars regularis diJcipimaB contineiur,
quaf per manus traditae ad nos pcriimerint,

IV. Verum illud praecipiie Jpe&aui ^ ethocpotif

Jimum nomine CaJJiano me udJixi^ vt m gratiam, et
ohfquiuni cvmmilitomm et confrattitm miot um , Or'
dinif , Benedicimi coenobitarum , fcui nti
inquaiii,
Dfus Jiia gratia infcrptum VnlnitJ plertfque, ac
praecipuas Regulaf fanStiJjimi Patris noftn Bene»
di&i^ quantum in mt tJfUi Deo iuuante^ pruut fg
dedit occajio, ex CnJJiano explicarmi, et compluref
eiuf locof ad CaJJiani Jcripta ^ vtlut ad prutotypum
fuum rejerrem, ac reuocai em : ynde iiquido ajjparet^
quanta cura, quam pii et foirtt a.muatione fan»
^iJJimuf Pattr Benedidiuf veteres Monachos inutari
Jiuduerit, et eorum Vfjiigiif injijlere, fuoqtie exem*
plo et injlitutione fuos comobitaf ad torum imitatio»
nem prouocare.
Tom^IL Xx V-
690 Bibliothecae Patrum Latinorum

V. Ad haec fententias illu/Iriores Cqfftani pmi'

tibiis ftiittntiis et elogiis SS. Patriim BnJiHi,
Hieronymi, j^ugujlini , Gre^^nrii^ aHoru?iiqiie pcif-

Jim illnjlrani , etroborani, et ex illis nonnuUas fy

leiifiores etbreues^ vdiit ftellidasjplendidiorcs, in vntim
colltXias , et ordine digfjlas ad calctm operis fpofui,
qiio etfacilius memorias mandentur a iunioribiis, et
tenacius infgantur.

VI. Ad extremum , ne quid leEforem in httius ope»

ris derurfu remorari, vel offmdere^ vel quouis modo
in errorem inducere pojjlt, praeter nojlnis adnota-
tiones, etiam alias obferuatione: , et cenforias notas
tum Cuychii, tum Ciacconii adiungendas ^ et ad caU
cem itidfm fao ordine collocandas dtixi , quibus anti*
dotis wonitus quilibct Cafianum deincfps im^ffenjo
pedf; pf.rcurrat, quod ad operis perfSiio-
nihilque^
nem vel animifni fcuritaiem pertineat , amplius de^
fideret, Qjias quidem obfruaiion^s diligtnter iis
praeltgendas fuadeo etmonco, qui non vsque adeo in
hisverfati^ libros praefrtim collationum, aliosque
vtilijfimos^ et a SS. Patribus, Benedi&o Thoma
Aqumate, aiiisque, vt dicfum fft, terifolitos^ vtiliter

ac falubriter verfare volnerint** Subiecit igitur

notas fuas {ingulis ilatiiu capitulis, dodas vbicjue et
frugi pienas. Praefationeni praecedit epiOola eius
dedicatoria ad Philippum Cauertllium Coenobii Ve-
daflini apud Atrebates tunc Praeliilem, data ex aede
ipfms et Praepofitura S. Michaelis , apparitionis.fc-
riis Cl3. 13. C:XV. Addita cll etiani Cuykii prae-
fatio. Vtiiufjue toini limen obfituni efl carnjini-

bus gratulatoriis et anagrammiUicis ad editorcm, in-

ter i]uae ctiam vnum

fecuudo tomo, c]uod pro-
in
prio comuicntario iMilruClum eil. Titulus tabulaex
aeie lcuipra impreiius eih
 Hijlorico Literaricie Cap, V. 691

16J7.

Lugduni, ftimt. Laur. Durand.fol. lo. Cafliani

Viti^e Pdfruin i^x Hbrif eius de Inflltutis Renuncinu*

tium et Collationibus excerptae: ia Herib, Rosweydi
Vitis p. 563.

1628.

Caloniae Agripp.fimt. Ant, Hierat.fot, lo, Caf-

fiani Presb* Ma/lilieniis coenobiorum li-
de inftitutis

brilV. &c. omnia ex recogn. /f&r^i Gasfl^; mBibl,

PP. T. V. P. IL
1628.

Atrebati apiid lo. Bapt, et Guilielmum Riuerios,

fubfigno boni Paforis, foL
Noua eciitio ab eodem denuo recognita, et a
mendis, quaeirrepferant inpriori, rcpurgata: Com-
mentariis ipfis tertia parte audioribus illuflrior red-
dita: nouoque infuper in libros de Incarnatione,
qui defiderabarur, Commcntaiio locupjetata.
Fraetcrea, quae intitulo promifTa funt, nouo
etiam ordine fingula funt difpofita. Sic poft y?2/?/*

tutiones (latim CoUationes cum Doc1:rina Dionyfii

Carth. et Profperi libro de gratia fequuntur. Poft
quae Codrfini Papae pro Profpero et
inferta funt
Hilario, de Gratia Dd
epifola ad quofdam GaUia»
rum epifcopos, item Canones Concilii fciindi Araii*
ficani, circa tempora Leonis Pnpae primi de libero
Arbitrio <Scc. et D. Profperi Epiflola ad Augufi*
num. Mox rurfus poil: Cuykii et Ciacconii obfcrua-
tiones iGghur pofrenmm de Caflani do^rina Anno-^
tamentum excerptum ex Didaci Aluarez tib. i. Dijpi
2.§.j. de Auxitiis diuinae gratiae et viribus tiberi

Arbitrii» Tum demum libri VII. de Incarnatione,

Xx 2 Regu-
693 IHbftothetat Patrum Latinortm

Regula S. Paclioinii , Flores exCafllano vfque ad In-

dices exhihentur exclufis ab hoc corpore, quae ex
conreniis primae hoc nouo elencho de-
editionis in
funt. 'rexrus per fiugnia capitula vr in prima notis
dirtindus cA, qnac colunniis binis iniprelTae funt.
Titulus adcft duplex, prelo alter, alter aere im-
prefllis.

1642.
apud Laur, Cotterean, fol. loan. Cafljani
Parijiif
opera omnia cuni commenfaiiis Alardi Gazaei £fc.
Cat. Bibl. Reg, Parif, tt Bibl, los, Renati Imperio'
lis Card,

1677.
Lugduni apud AniJfonios.foL lo. Caffiani opera
omnia ex cd. Alardi Gazaeij m BilL Max, PP.
Tomo VIL p, 17. feqq.

Saec. XVIIL
1711.
PariJiis.foL loannis Caffiani CoUatio XIII. de
Protedionc Dei j cum Operibusv Profperi j^quit, p*

1722. ~

Francofuriifumt* Thomae Fritfchii.foU lo. Caf-

fiani opcra omnia ex ed. Alardi Gazaei, Cat*
BibL Cafanat.

X733-
apud IVetfienios et Sniitt. fot, lo. Caffiani
Lip/iae
Opera omnia cum Commentariis D, Alardi Gazaei
Cocuob. Vedufi, Ord. S. Bened. Qnae editio ab eodem
dcnuo recoguita, commentanis ipfis tertia parte audio-
ribufi
 Hlflorieo Literariae Cap. V. 695

ribus illuftrlor reddifa: nouoque infuper fn libros de

jncarnatione, qui dtiiderabatur, conniientario locu»
plecata.

Vt titnlus oHendit, altera Gazaei editio accurate

expreHa quod prelo Amfielodamenfi facUim ef-
efl;

fe ex nitore typorum et infigni WetHeniano in titu-

lo imprefTo coiiigimus. Charta tamen afpera efl et
cruda.

Versiones,
1563-

Venezia per M
Tramezzino 4. Opera di Caf-
fiano Eremita deileCoftitutioni, et Origine de Mo*

Dachi et de' remedi, e caufe di tutfi i vizi, dove fi

recitano venticjoattro ragionamenti de' noflri antichi
Padri .... tradotta per Fr.Benedetio BnJJl, Eiemita
de* Camaldoli di Latino in volgare. Cat, BibL Ca"
Janat,

1663.

Parif chez Chartes Savreux. g. Les conferen*

ccs de Caifien traduites en Fran^ois par De Satigny,
Cat. Bibi Reg, Parif.
Eandem vcrfionemabeodembibliopoia a. 1665.
IL Tomis cmiffam Cat. BibL Tellerianae, nec
non aiiam i6^a. Lttgduni ap. lo.Matth. Martintm
II. Tomis, Catal. BibL Cafanat. laudanf. Obfer-
vantBenedi(^ini, Coiiationem XHL a tradudore iu»
ftis de cauffis efle refedam.

1667.

Paris chez CA. Savveux g. Les innitutions de

CafTieR traduites en Fran^ois par De Saiigny.

%x j Codi'
694 Bibtiothecae Patrum Latinormt

CoDiCEs. Hic eos folummodo notare licet,

cjuos Cuijkiuf adhibuit, quippe qui non folum noii
flbi fas cfle credidit ledlores celare, quo iure a
vbi et
fe textus mutafus fit, quod non nifi omnibus Mm,
exemplaribus confentientibus fecit, fed etiam vlrro
varias Jediones, de quibus ipfe fiatnere non auderet^
aliorum iudicii exercendigratia appofuit. Sunt au-
tem numeroy^;c, quos defcribere tamen non furti-

nuit.

I. Codex Affliginienfis Abbatiae in Brabantia.

II. Codex Cauonicorum Regul. in Corfendonck in
Brabantia.
III.Codex Bethleemitici monajierii Canonicor. Reg.
prope Lomnium,
IV. Codex Canonic. Regul. in Biifco Domini Ifaac
prope Nitiellam,
V. Codex Planiinianm.
Vtinam vero Ciacconiuf quoque o&o, quos con-
tulifie profefilis eft, Paticanof codices hoc faltem
modo indicaiTet,

Pofiremo loco nohis commemorandus erit liber,

quidem profcfllo ea fuit, vt Cafliauum

cuius feria
pofi omnUiin fuperiorum editorum labores, corre"
^ior^;;; tandcm, lociiphtiorem etau^ioremfiilQvet^ fed
cuius audor nequaqnam eam, quam fibi fpcrabat
gratiam apud docfos iniit. Kn titulum: iS. loanncf
Cafiamif li/njiratiif^ fnie Chronologia Vitae S^
loannif Cql/iani Abhaiif ^ et Mona/Ierii S. Vi&orif
ah eodeni MoJjlHae condiii, primariae inier Occiden-
Comobia aptiipiitatif ab anno Chrifi CCCCXX.
talia
Opera ct fjtdio P. loannis Baptifiae Guesnay
aquen-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 695

aqucnfis , Theolooi e Societate lelu. Accedit Elen"

chiisfaii&onim^ viroriimqtte iikiflrium et ylbhatia^
riim, Prioratimm, Oilarim^ Ecclejiarim ab eodem
Monaflcrio dependentmm. Itcm Onomajiicum Re»
rtim et l^erhorum dijjiciliorum in Commentariis S.
Cajjiani. Lugdimi, Stmijjt, Antonii Cellier, 165^. 4«.

Caue vero nequid fimile ilii operaehic expccles,

quam fub eadcm epigraphe Chiffletius iiau^uit Fauii-
no Noiano. Sciiicet quae ad Monaflerium fpedant,
ea (juidem latis bene fe habent, vt ab auc^lore in his
rcbus diutilllme veriato et documcnfis vetufiis ab-
wndante expedari poteA *). Sed quae de Cailiani
vita differit, ipfum iudentis figmenta funt
ingenii fe
et dudum ab omnibus expiola. Quae noua autem
fuper Caffiani doctrinaatruierit, optime exipfiusver-
bis inteiiiges. Fatetur Guesnaius, operam editorum
Caffiani non iaudare animiclTeingrati: attamen non^
dum ita dignitati iiium cile refiitutum, quin ne pe^
rirequidem taciteobfcurequepiura ineogenere coa^
cederetur, et aiios praeterca ocuios et manus poftu-?-
laret. Nunc ergo fperare fe correcTiiorem multo,
locupletiorcm ct audiorem quam ufpiam antea eum
proditurum. Nam id videor pojfe inquit, in his con-
troiier/iis haud teniere projiteri, fatis me idoneimi cen-
feri tejlem debere qtiamquam de cetero tenidtatem
,

meam neqiie ignoroneqne irjicior, qiioniam dc re agi-

tur^ qtiae maxime antiquis e codicibiis etfchedispendeat,
in quibus per annos plus duodecim diUgentia quam
7naxima ajfidue verfatusfum et natUisfum Tahnlaria
fane quam hictihnta iisqm potijfimum inJlruEia monii'
mentis, quibus Monafterii S, f^icforis MaJfilie^ifis

Xx 4 eiiif'

*) Idem paulo poft au6lor faftus eft operi.^ , quod fci-

tulum fert Maffilia Gentilis et Sacra, et Lugdtmi
apud eundem bibliopolani prodiit. 1657.70/.
 C96 Bibliotkecae Patrum Latlnorum

eiufqne Patriarchae et Conditorif S. Ca[fiani inifiaji^

delittv et copiofe fxpUcata coufaruanttir. Quibur item
partilms jit auiritor^ facile ejl colligfre et iudicare ex
comihp.ntaiiornm^ qiios in lucem edcre injlituimus^ aC"
eeffione /^ltam S. Cf^Jjiani et rfs praclarr. ge/Ias
tix n!f hiftoricis Vf.tcribus delihata et maiori ex parte
ignorntas fx mis fcriptis Jidc.liter colleSias primo coni'
mentcitio in milta capita defcripjimus . Tum aite^
4rum fulmctmus^ in quo apertijfime redarguitur incon"
Jtde.raiijjlma qiiorumdam femeritas^ quaejihi tantum
tus cenjyndi ft iudicanai de antiquorum fcriptis vfur»
pauit, vt fx ipjtu} Cnffiarii fgregiif lucubrationibus,
praiter ea quae Pvojp^r lure refdlit ef erroris co^
S.
arguit, inaguaui pnrjem pro libidine aut indigne refcari
nunc funf^nanejfertclama-
voluifrint, aut illius, quales

vcrmt atqucfuis ipforum cenfuris vanifque commeutis

in injimas viltumfcriptarum cljjfesredtgetint. AU
tfrum de eius gloria comnitntarium nouo quodam mo-
do veluti fummam qunndnm operis rfriim ternpnrum-
que ordtnefff uato coutextum calci buius tomi 1. f?J
adiecinnis , vt paiamfiat in ore omnium quaniis pyas
fat0itate et doci^ ma virum profeqneretur honor*buf
acfiuiiif Ecclefa. /A)Iiumus efiQm inufitotas viaf
indagare^ tritc^s r linqnere intf.rpyfiandi eius fenten-
tias ex conftf^tudme altorimt DoiTorum in exphnnn"
dis ceteris Patribns , nec metiendi ens pt quidam m-
dodli nut l-^ngitndin^'^ aut contra&ione orationis, aut
ambigmtate , aut tnfi xione, ant immutatioue vrrbo-
rum. CouHm o^m dnobus libris^ o^vnwnw primus
capiribus L\"IV. Efifirm S, Cajfiini, fiue Idtam
yitae Riligiofae piopoair, alier de Qlorta ft Heati-
iudtuf eiusdcm XXlX. capicihus agit. Atq'ie hivS in-
lcriptioiiibus librorum fafi«i mentem fuam declaraflTe

vidcri aui^ior poirit. Quae fiugi in \h fui»t, ea fer-

mc continen(ur in odo ponerioribus libri piiini ca-

piti-
 Bijlorico Liferariag Cap. V. C97

pitibiis, quorum titulos hic apponamiis. Videlicet

CaputLVLI. infcribituF Dt Vera
CaJ/iani fcriptis,

it Legitima CaJJiani opera quae exfant? CaputLVllL

Quae dnbia et Jpiiria? Caput LIX. Quo toco , tempo*
re et idiomate fcripfmt, Caput LX. lllujiratur Re^
iigiofa difciplina eorundem praeclaris Inftitutionibus
tt exenipiif^ tt multum pii^taf puhlica promouetur.
Caput LXI. Collatioms publicatae Maffiltai primum
iwu alibi diuerjis temporibus ingentes excttant animo^
rum motus, Caput LXIL An ilte idem qui a fuo fon^
tefuxit Cajfianus^ doSirinae integer ac liturae pitruf
ad nos vsque peruenerit? Quod contra Baronium aile-
ritur. Caput LXIII. An aliqiios habuerit Cajjianus
beneuolos ac btniguos interpretesac aefenjores, Vbi
longa ieries Theoiogorum recenfetur, t^uae minus
caute a Cairiano enunciata in meiiorem partem in-
terpretaii conati iunt, cuius qnidem interpietationis
Fraternitatem lefu ab omni tempore patronam leie
cxhibu'ire conilat. Caput LXIV. Errare Do&ores
Catholici pojfunt citra haerejis labem. Atque liic fi-

iiis q(\ totius eius dilputationis et dicae, quam in ver-

omnibus, qui non vbique CaiTianum
bis fupra allatis
orthudoxafapere fateantur, intendit. Rationabiliter,
inquit, debemus Catholiconm di&a in henigniorem
partem qnam pojfumus interpretari; haereticorum ve*
ro in odium eorum perfe&um iuxta ipforum haerejim
tiejiimare.

Castor Episc. Aptensis.

Inter plures qui ineunte faeculo quinto in Galliis J« «.Vit«i

celebres extiternnt vitac monaflicaepatronos, nomen

fibi et exiftimationem imprimis comparauit Caftor
ifiptae luliae in Gallia Narbonenfi epifcopus. Quem
Xx 5 tamoa,
 698 Bibliothecae Patrim Latinorum

tainen, vtpote ingenio rndem ct oninis liberalis eru-

ditionis experfeni ia hifce conimentariis commemo-
rare non atrinerct, ivSi cauira luillet duorum maxi-
me infignium loannis Calliani fcriptorum. Natn
eum recens in dioccefi fna condidillet monarierium,
nec ipfe, quid in difciplina feq'.ierctur, apud fe in-
veniret, per literas egit cumCaiTiano, omnium ftii^
dioriim Catholicorum difciplina reftdio H oricnfaiinm
potijfitmim comobiorim dodirina expcrto, vt infiifuta
iiionarieriorum, quae per Aegypfum ac Palaefiiiiam
florere ac inftitui vidiflet, in vfiim rudis iui mona-
flerii Qui quidemnon foium
enarrare aggrederetur.
in his feni optimo morem geflit, fed per ipfam ope-
ris illius elaborationcm iu alio de f)ollationibus Ana-

choretarum, qui in Ereino Scythica morabantur, tra-

(ftatuium fe promifit. Antequam veropofierius per-
ficeret, Caftor, inenntc, vtvidetur, anno 420. di-
em fupremum obiit ;
quapropter Callianus Collatwues
Patrumii^in eius Leontio dicauit, ficut InflitiitiO"
nef ipfius nomini infcriptac funt.

f e.Sciipta. Superert Epijlota od Caffiamm ^ Ailo incompo-

fito ac diflicili exarata. Intrrcidcrunt fortafie phi-
res eadem de caufa ad eundem datae.

J.3. Edi- Eruit eam ex codice Ms. Monafierii Elnonenfis

tiones.
fiue An)Qi\d\n\ yJlardnsGazaeus^ eamque ipfis Infii-

tutionum libris in lua Calfiani editione pracfixit.

Poflea emcndatiorem dedit ex codice Bibhothecae

Kegiae Tai ifienfis •S'//^/?^a««f; Boiuziits in Appendice
Adonim Vcterum ad Notas in Sdiuianum etVincen-
tium Lirincnfcm, in editione /k«7zara a. i 669. Omif-
fa efi in tertia, Sed in Brtmmji a. i688- exfaf.
Nef.io vero, an et alibi antc Hakr/ium cdita fuerit.

Cerfe ver'na eius, quae ad Gazaeum trahcre vcren^ur,

illud fuadere videntur. Scribit enim , iguobih ioco
editam
 '

Hiflorico LiUrariae Cap, V, 699

cdifam hanc epiflolam et audacia corrigeiidi

fiilfle

Bonuullis in locis corruptam; nunc vero fe eum fin*

ceram ex MS. Regio proferre.

28.

COELESTINUS EpiSC. RoM.

Patria Campanus, Prifci proxima §.
cuiufdam fiiius, i. Vita.

ftatimpofimortcmBonifaciiDominica, idefiX.Sep-
tembris dic a. 423. epifcopus ordinatus efi, Dura-
bat adhuc Romanae ledis in Atrorum iudiciis pote- .

ftas, tam diu ab ipfis Africanisepitcopis concelia, do-

nec confuitis Nicaeni concilii veriflmiis exemplari»
bus, vtrum in eis reperirentur laudati a Zofimo ca-
nones, certiores fadi eflcnt. Quo iure a Coeiefii»
no in ipfis fiatim muneris nouiaufpiciis xVntonii Fuf-
fatenfis epifcopi et aliquanto pofi Apiarii ob nouafia-
gitia remoti et ad Coelefiinum prouocantis caufa fuf-

cepta fuit. Sed iilius querelas, fubdoJas et iniufias,

euertit Augufiinus, fuaque rei gefiae enarratione

apud Coelefiuium pcruicit, vt fententiam apud Afros
in eum latam ratam haberet j hunc propria fcelerum
damnauit confefllo. Quam dum Coelefiino nun--
ciant, fimuiomne ius, quod interim de appella*
tionibus Romanae fedi pern)iferant, penitus fufiule-
runt, deprecantes, ne in pofterum ex Afiicavenien-
tes fiue epifcopi fiue prclbyteri inferioresue cierici,
fiue laici etiam facilius admitterentur, ^excommuni-
catiue in communionem praepropere reflituerentur.
Neque enim hoc magis quam iiUid, quod pridem de
iure epifcopi Romani iegatos a latere in Africammit*
tendiFaufiinus alTeruilTet, in Niicaenis conciliis, quae
ex,authentico ab Attico Confiantinopolitano epifco-
po fibi tranfmifla eflent, fcriptum reperiri. Quai.
propter nuilum omnino iudicium transmarinum ne-
dum
70O Sibihthicae Patrum L,atinorum

dnm clcricos Romanos tanqnam exfecutores ad fe

tniflbs in poftenim Jaturos elTe fignificabant. Sed
quidquid ex hac parte Romanae fedis pofefiati
decedere videbatur, ex altera quodammodo repara-
vit initum a CoeleAino cum Cyrillo Alexandrino
foedus contra Nefiorium, quo tam callide vfus eft,

vtquaecunque huius caufa gefla non magis Cyrilli

Audio, quam Romani epifcopi vigilaatiae deberi vi-
derentur. Nam fimulac fatis fefe a Cyrillo inilru-
dum fenfit, quid pro haerefi habendum eflet, feOi-
nanit, vt primus enm anathematc feriret, eiusqu^
audlorem , ni erroribus valedi(flurus efiet, commu-
nione priuaret; mox ad Synodum ab Imperatore
Theodofio apudEphefum indidam legatos mifithac
geaerali praeceptionc, vt Nefiorii damnationcm *)

ct a fede fua depofitioncm vrgerent: in reiiquis vero,

quae cafus vel difceptationis ordo allaturus eflet, mo-
niti crant, vt quidquid in Cyriili arbitrio viderent,
facerent. Itaque quaecunque ab eo in Synodo ifla

gefla eflent, plene approbauit, eique et omnibuf,

qui in ea cum eo fleterant, tanquam de vidoria ab
hoflibus Chrifli ipfique adeo impcratori, inuito fa-
nevidori, reportata gratulatus efl , nec non Maxi-
mianum Meflorio depnlfo fuffcdum epifcopum fla-

tim falutauit, hoc vnum reflringens in iflorum iudi-

catis, ne affeclis Neftorii qui refipifcerent, omnis pe-
nitus

*) Hanc jn Concilio Rom. in Ncn-oriutn di6Vam fen-

tentiam per Cyrilium ad Ncliiorinm pri«mm et ni-
fi ille paritunis eiTet, ad reliqaos Orientis epifco-

pos mitti curauit. ^tque hoc eft, quod vice fua

Cyrillum at^ere dixit, quatcnus flatutum fuum vrl
NelVorio vel vniuerfis fratribus innotelceret. Kp.
ad Nejlorium XIll. apud Coujl, p. i i^o. et iterum
in Epijl. ad Cleruni et populum Conjlantinopolita'
num, Coujiant, p. 1201.
 Hijlorico Literariae Cap. V. *jo\

nitiis fpes veniae et reflitutioiiis praecideretur *)

Enimuero in his aduerfus Ne(toiiuni geflis iliuflri*
or viiae pars Coelcflini, non tarnen onmia eius de
cathoiica fide et ecclcfia inerita cc^ntinentur Idein
cnim fuit, qui exuberautem in Gallia haerefim,
fluae Semipelaiiiauae unmine poflhac notata Fuit, re-

'preifit et defcrentibub Frofpero Aquitano ei Hilario

laico hoinine Gailiae epifcopos giauifcr icprehcndit,
quod tantum preibyteris fuis indulgerent, vt indifci*
plinatas qua-jll^nes Vocantet in niediim^ praeaica*
rent aduerjantia veritati, et Auj^uQino, qucn) im«
penleJaudat, obfirepere auderent **). Praeter haec
Profper modo laudatus praedicat eiuf' nudium in Pc*
lagianis non foljm ex tota Itaiia, fed etialn Britaii*
quonomiue abeodem miifuseflfan-
nia eliminandis,
^ws Germanus AuguAodonenfis cum Lupo Tiecenfi
cpifcopo. Piofperidenique tertimonio nititur, quod
Paliadiiis ab eodem ad Scotos in Chiiflum credentes
ordinatus et primus Epifcopus miiTus fit. ObiitCoe-
lcftinus anno 433. menle lulio.

Refiant XVlH. Coelenini epifotae, Infcriptae .^M.Scripta;

J. Epifcopif fllyrici. Aifignatur anno 435. II. t;»/-

verjif epfcopif pir l^iennenfem et Narbonen/em pro'

vincias cimftitutif, fcr. d. 42^. HI. vniner^
2 5.1ulii a.

fif cpifcopif per j^pidiam et Calab) iam conjiitutif. fcr,

«. 439* IV^ Cijrillo Alexandrino Epifcopo, fcr. d<

IL Aug. a. 430. quemadmodum et tres fequcntes*

V-

) Ep. ad Synodum Ephef. pofl: Neftorii damnatio-

nem apud Coujl, XXIL p. II 46.
*) £p. XXI. apud Coufl. cui ob hoc argumentum
in plerisque codicibus adiici conraeuerunt autoru
tates praeteritorum fedis Apojlolicae Epifcoporurfl ^

de gratia Dd et Ubiro ^'bitrioi

 7oa Bibliothecae Patrum Latinorum

V. lohanni, luutnali^ Rufo et Flaiiiano epifcopif

per Orientem ^aii. VI. Nejiorio.
si ViL Clero et
popido ConftantinopoHt ano. Qiiatuor lias epiftoias
latine fcriptas elle, dubitari necjuit, led llatiin in lin-
guiim Giaecam conuerlaj. et vna cum verfione Grae*
ca ad Cyrilium transmiiTas efle fulpicaturCoudantimj
limul tamen eundem primigenium, quem nos
efle

habemus textum probauit. Vill. Cyrillo Alexaiu

drino, fcr. d. 7. Maii a. 431. Hanc ex graeco ver-
fam, non latino authentico defcripram efle diuerfis
notis fibi dcprehendiflTe vilus efl Couflantius. IX.
Epifcopis et prtsbyt^ris eiintibiis ad Onentem Com*
moniioriim., fcr. d. g. Maii 43 r. X. StuiMae Synodo
apiid Eptiefum congregatae^ fcr. a. 431. latinc et ia
Epheiino conciho latine primum lecla geiiisque in»
ferta, tum vero etiam in gratiam eorum, qui iatine
iiefciebant, ^r^tY^ recitata.
XI. Theodojio Angujlo,
fcr.eodcm.9. XIL EpifcopifGalliaruiUy icr. cod. a.
XIII. SanSvae Synodo apud Ephefum confiitutae^ fcr.
vti et lequentes a. 432. pofl: damnationem Neiiorii.
XIV. T/ieodo/io Aug, pofl fynodum. XV. MaxU
tniano epifcopo Conjlantinopolitano. XVL Clero et
plebi Cojijlantinopuli confjientihus. Praeterea Ar-
nobius in libro 11. de conflidu cum Serapionc ierua-
vit Fragmentitm fermouis ^ quem Coebjtinus in con*
cilio Rumano, menfe Auguiio anni 430. cduerfus
haerefm Ntjlorii habuit. Au&oritates autcm prai^
teritorum Sedis Apoftoiicae Epifcoponim de Gratia
Dei verius Coeleflio abiudicantur. Quae porro ipfi
falfo tributa iuerunt , aut deperditi funt, indicat Cou^
Jlantius.

,<.5. EdU Ex his Cocleflini epiflohs IV. V. VL et VIL in

^''''"-
Adis Concihi Ephefini, [I. III. et XIL in Coiledio-
nibus Dionyfii Exigui, Hadriaaca, Hiipaua ct Ifi-

dori
 Hiftorlco Literariae Cap» t^. 703

dori feriiatae et cuin in iis tum ex iisdem per varias

Concilioruin editiones vulgatae funt. Augeri coe-
pitnumerus primuin per Petrim Crabbiinn Frag-
mento epiltojae X. cjudm integram poHea Antoniut
de Aqiiinoni Collcctione Epiftularum Pontificiaruni
Antonii Carafae Cardinaiis protulit, Idem vero An-
tonius plures Coelellini epiflolas erutas fubinde c
fchedisVaticanis daturus erat inAuduario, quod lau-
datae Colicdioni aJdeie decreuerat. Scd citius fato

occubuit, nec quidquam ex omnibus, quae indefeiro

iiie (ludio iuci parauerat, tenebras euafit praeter epi-
itolas, quas oiim Haronio coucelierat. Hinc fadum
efl, yji nouae Coelellini epilioiae, videiicet VIIL
ftx
XI. Xlil. XIV. XV. XVI. in /Innalibus ad a. 431. et
4^2. prodiern)t. His quatuordecim Ei^\i\o\\s^ quas
jundim interea cxhibentBinius et CoileclioConciiio-
rum Rcgia, mox que correc^iores paifim repetiitPZr.
Lnbbms^ acceflit tandem f per Holjienium in Coiie-
.

(ftione Kumana bipartita, et IX. per Steplianum Ba^

luzium in Noua Conciiioriuii Coiiedione. Tot au-
tem perpoiiendas et iiiuHrandas accepit Petriis CoU'
jia^itiui y cuiu^' editionem nuper iterum Andreas
Gall.mdius cxpreiTit. Maiifius vero Labbei veiiigiis
inhaeret.

S A E c. XVL
1525.

Moguntiae.Jol. Decreta Coeiedini Papae nume-

ro XXli. i. e. Epijlolae tres t ) ad Epifcopos Gallia'^
rum^ cui iunguntur Autoritates pratterUoriim fedis
dpojJolicae rpifiopurum de gratia dei , 2) ad Epifco-
pos per f^ifnnenfiKm et Narbonenfem prouinciom , 5)
ad Epifcopos per Apnliam et Caiabriam confitutos ;
in loannis IJ/endelJHni ed. Colk&iQnis Canon, Dionyf,
1530.
704 Bibliothecae Patrum Latinorum

1530.
Coloniae.foL Eadein; 'n\ Coll. ConcUiorum Icu.
MeiUni T. VfoL CLXXXIIl. a.- VI. b. Editio pri-
ma ^adla f ft a Tei tia pi odiit a. 1535. Parijiif,
1 5 ^3 •

8. vbi Coeitllmi epiAolae extaut/o/.CXCVII.— CC.

1536.
BaftUae^ fol. CoeleAini Papae Decreta i. e. Epi-
fiola ad vniueiio!» Galliarnm Epifcopos fubiedlis ca-
pituli^leu indicuiocouftitutionuin fancftorum l*atium
de Gratia Dei ; mt^rfelt£fij/imaf vetu/lijfimorum Prae»
fitlum Epijlola^ additas Clementis Hecognitionibuf ex
editione Jo, Sichardipdgg. 303 — 306.
1538.
Coloniae apud Petrum Quentet. foL Decreta Coe-
lenini Papae, quo nomiue comprehenduntur Epifio*
/fl^ /m laudatae ; Decreta ex Gratiano et fra^men»
ium Epijiolae ad Svnodum Ephefinam; in Conciliii
Petri Crabbe T. IfoL CCCIX. «.— CCCXill. a.

1570.
Cotoniae Agr. apud lo.Brinrkmannum.fot. Coele-
fllni Decreta feu Epidoia ad vniuerfos Gailiaruin
Epifcopos etc. inter Epifiotis Pontiff. Rnm. D. Ctt'-

mentisOperibuf ex q^l. Lamb.Gruteri (ahiQcU^pagg,

561 — 563.

1576.
Ingotfiadit ex typogr. Dav. Sartorii. 4. Variat
Coelenini Epilloiaeoccafioue conciiii Ephefini fcrip-
tae; inter A5lfa onmia Sacrof Mngni Oecum. Con*
tt

cilii Ephtfini cd. opera Thtodori Peltani Soc. 1. Lap,

XVI.XVlLXVlil. XIX.LaIUI. pa^g. 248—74. «

Sun{
 Hijlorico Literariae Cap.V. 705

Sunt EpiHoIae ad Cijrillum, Nejloritm, Cle^

runi et Pop.CP. loannem Antioc/i.ttSi/nodumEphe'
Jinam,

1591.
Romae. foL Cocleflini Papae Epiftolaej jqTo-
mo f. Olled. Epijiolarum Decretalium Pontificum
Komanorum^ qnam a Card. Antonio Caroja inchoa»
tam abfoluit Antoniiis de Aqiiino^
OSfo funt, nempe quaiuor inter Ada Conciiii
Ephefini, tres per Dionyfium Exiguum nobis trans-
miflae. P^na vero, cuius fragmentum antea Petrus
Crabbe dederat, nunc integra prodit, vekit ex Cres-
coniana coUedlione excerptai vt Goufiantius inquit,

1594.
Komae ex Typogr. Vat. fol. Goeleftini 6pi-
ftolae(XIV.); iii Baronii Annaiimn Tomo V. ad a.
—
430 33. Sex anteaineditae ad a; 451. nnm, 6. 19.
et432. w«m. 4. 12. 17. 20. Reperitus e(t hic To-
musRomae 1607. Compleditur idem annorum fpa-
tium Tomus quintus ed. Colonienjis a. 1634. etjepti^
mus Man/ianae Lucae 1741. SperabatBaronius Anto-
nium de Ai]uino,a quoineditasiilas epiflolasacceperat,
in audario Epifiolarum Pontificiarum quod medita-
batur, fontcs, vnde easliaufiflet, indieaturum. Ve-
rum fpes irrita fuit.

Saec- XVIL
i6o6.
Cotoniae Agr. apttd lo. Gymnic. et Ant. Hierat.
fol. Vita, Epifiolae et Deerera Coelefiini Papae I.;
in Conciliis S^verini Binii T. I. pagg. 622 — 632.
Ex quatuordecim, quas Binius partim exAnfonio
de Aquino, partimex Karoiiiocoilegitepifioiis, non
Tom. II, Yy omnes
7 06 Biblioth&cae Patrim Lafinorum

omncsvna feiiepioducuntur, fed nonnullae nunieris

tantuni fuLs indicatae inter Acla Ephelini Concilii Jo-
Gum obtincnt. AJiquibus addirae funt Notae BiniauJie.

1609.
Liitetiae Parijiorim. 8. Decreta Coelefiini Pa-
pae I. (Epirtolae tresj in Codice f^et. EccL jRonu
jjagg, 404—426.
1629.
Parijiif fimipt. Seb, Cramoify. fol. Coelenini
Papae I. Epiflolae diiae ad Epifcopos Viennenfis et
Narbonenfis Prouinciae et Epifcopos viiiuerfos Gal-
liarunij in Tomo 1, Conciliorum Galliae Jac. Sir^
mondi.

1644.
Parifiis e Tyvogr. Reg. fol, Vita, Epiftolae ct
Dccreta CoeJefiini Papael.; in T. IV. Conciliorum
collcclionis Luparenfis pagg. 469 — 510. Au^ori-
taiei de gratia Dei epiHolas antecedunt.

1661.
Lutftiae Parif apud Liid. Billaine. fol. Coe*
leflini Papae Decreta (EpifioJae tres cum Authori»
iatibus)j in codicc Dionyfii Exigui apud GuiL
yoellum et Henr. lujlellum m BibL luris Canon.
J)agg. 21 ^--222.

1662.
Romae. g. Coeleflini Epiflola ad Epifcopoj
per IJJyricum nunc prnnim edita e fchedis Vaticanis
inter Ada Synodi llomanae fub IJonifacio II. in Co/-
le^ione Rom. Bipart. Lucae Holjienii P, I. pagg.

1671.
 Bijlorico Literariite Ccip. Vi 707

1671;
Lutctiae Parijionim. foL Vifa, EpiflolaeetDe.
creta Coeleflini l'apae I. cum notis Seu, Binii^ lac^
Sirmonc^i et Ohjf. PhiL Labbei^ in Conciliis Phil Lab"
bei et Gabr. Coffartii cura editis Tomo If. paggi

1610 —1638.
NonnuUae epiftolae riomen tantum fuum in hac
ferie profeifae fiuit. Ipfae extant intcr Adta Epliefi-.
ni Concilii Tomo\\\, pagg. 345. C
364. B. 353;
j^, 376. A. 614. B. Prefliusnimirum fequiturLab-
beus Binium et editorem Coliec^ionis Regiae. Quo
obfequio adeo fadum efl, vt aliasbisexfcribendas de-
dcrit. Nam quae in ad Theodojium, X<
his funt IX,

ad Ci/rillum X\. ad Synod. Ephff. XII. ad Theodo»

fiiim Iim, XIII. ad Maximianum et XIV. ad Conjlan^
tinopolitanos , recitantur iterum integrae Tomo III.

pagg. 619. 631. 1069. B. 1072. Qi T. iV'PcJgg.

1074. et 1075. Accedunt in Appendice huius fe-
cundi Tomi pagg. i8*7 — Notae pofumae
19*
Sirmondi in duas ad Galliarum Epifcopos et AuSlO'
ritat^s fedis ^poftolicaei

167$-
Ltitetiae Parijtdrum opttd Jo. tiapt.Coignard. 4,
Epiftola CoeleHini Papae ad Epifcopos Viennenfes
6t Narbonenfes. Eiusdemque ad Epifcopos Apuliae
etCalabriae; in Codice Canoniim Ecclejlae Rom, a
Pafch. Qiiesneilo in Tonio 11, Opp. Leonis M, vui-
gato, fa;7.XXXV. et XWVl.pagg, 133 137. edi* —
tionis Lugdunetifis (a. ^ioo. ) pagg, 71 •73. —
1683.
Louaniae typts Hieronymi Nempaei, 4. Com-
monitorium Coeleftini Papac Epifcopis et Presbyte-
ris euntibm ad Orieritem: nuac priaium e Vatica-
Yv a nae
708 Bibliothecae Patrum Latinorum

nae Bibliotliecac Manufcripto in publicam lucem da-

ta per 1' . T a n v m L v p v m Iprnifim^ in
Ch R i s i ,

Kpijlt^ll^ variorum Patrum ad Concillum Ephejimim

ex MS. Cnjjin. Blbl. ab eodem defumpiis et editis,

capitc CCXXVI. fol. 470. Repetitum ellhoc opus ia
Tomo Vll. Opertm Chri/liani Liipi (J/enttiis apud
lo,Bapt. Albritiim^ Q. Hieron. et Sebajl. Coleti a.
1726. foLJ incjue eo Coelefliai Commouitoiiuni

1683.
Parijiis' ex off. Typogr, Franc. Miiguet, fot^
Commonitorium Papac CoeleAini datum Fpifcopis
et Presbyteris euntibus ad oricntem. Eiiifdem va-
riae EpiOolae occalione Concilii Ephefini fcriptae;
in Steph, Bahizii Noua Coll. Comihorum T. l-pcigg»
581. 434. 431. 436.438. 489 — 93.
Commonitorinm reperit primum in vctuniflfimo
codicc Bibliothecae Colbertinae num. 1865. optime
exarato. Aliud deinde exemplar in Vaticano recen-
num. 1520. Nicolai V. pontificatu fcripto ad
tiore
eum milit Hieronymus Cardinalis Cafisnata. Sed
emendatius erat in Coibertino, cjuam in Vaticano.
Ignorauit autem Bakizius idcm anno ante iam a Lu-
po fniire euulgatum. Relicjuae Epiflolae, intcr
A(?^b Ephefini Conciiii diflributae, funt i. Epifto*
ta ad Nejlorium. populum Cofi-
2. aci CUriim et

ftantinop, 3. ad Cyrillum. 4. ad loannem An*

tioch. 5. ad Synodum Ephe/inam. 6. ad Theodo*

Jiiim Imp, 7. ad Cyrillnm Alcxandrinuni,

1687.
Parijiis e Typogr. Rcgia, fot. Decreta Coele-
Aini Pdpac(Epifl. IllOin Codice Can. Dionyjii Ex.cx
ed. Frnnc. Piihoei h. a. et 1. reaifo/?^^^. 2 ly — 228.
Saec/
 Hijloruo LiUrariae Cap, V. io<)

SA E C. XV I I I.

I7I5.

Parijiif e Typogr. Regia. fol. Coelefiini Pa-

pae Decreta (Epilioliie IH.); //mEpiflolae per Adia
Ephe/ini concihi diflributae, ad Nffiorium^ ad cle-

rum et poptihuu CW, adCyrillum., ad loannem An»

tiochenum Commoniloriiim ad legatoSy ad Syno-
^

dnm Ephejinamy ad Theodo/iiim^ ad Cyrillum feciin-

da, ad Synodnm pofl damnationem Neflorii, ad
Theodofmm Jun.^ ad Maximianiim ad ckruni et ^

popiilum CP. fecnnda; in lo. Harduini JlUis Conci-

liorum T. I. pagg, 1251 —
62. 1299. 1311. 1321.
1323. 1347. 1467—74. 1671 82. —
1721.
Parifiif. foL S. Cocleflini Papae Epiflolae et
Decrcta ad indiim temporis ordinem redudae, iuxta
vet. codd. fidem recognitae et emendatae, praeniis

Admonitionibus, notis criticis et Diflertationibus il«

Petrvm
luflratae per Covstant ; in Epifolis
Pontiff. Rom. T* l-pagg^ 1051— 1228.

Infertae funt epiftolae aliorum ad Coeleftinum,

vel ad res ab co geflas fpedantes , fcilicet ab initio
omnium i) Augufini epiftola ad Coelffinum., fcr.
circa initium a. 429. inter Auguflinianas CClX. 2)
Aurelii et cctfrorum qui in vniuerfali Africae Canci-
lio Carthnginif adfuenini^ ex codice Canonum ec-
clefiae Afrioanac, fcr. iudice Conflantio vel fub exi-
tum 425. vel laeuute 3. 426.
a. Item poft III. 3. et
4) dnae NJlovli ad Coeleflinum litterae gr, lat. 5)
Epifola Cyriili ad Cceieflinum^ fcr. a. 4^0. gr. laf.

6) Conimonitorium C^rilli Pofidonio cum Romam

mittern datnnu gr.lat.Vod XIV. 7) Neftorii ad
CoeleJliHitm, fer. a. 430. gr. tat. Poft. XIX. 8) ^P^'
Yy 3 fola
71o Bibiiothecae Pairum Latinorum

Jlola Sijnodi Ephefinae ad Coele/Iinum , gr. laf. Deci-

liio loco ejl fragmentum fermonis a Coelejlino habiti,
Subiungltur A^o//7/a Epiftolariim^ qitae ad Cqelefti'
num Fapam attinent.

1757.
Venetiis apud Sim. Occhi, fol Coeleflini Pa-
pae Epiftola ad Epifc. Viennenfes et Narbonenfes,
item Epifc. Apuliae et Calabriae cum varietateexem-
plarium Um editorum quam MSS.j in Codice Vet,
Canon. Conftitut, S, Sedis Apojlolicae Pafcli. Qiief-
nelli iterum edito a Balleriniis Frr. Tomo III. Opp,
f^eonis M^ (op» XXXV. Vl./n^g. 270—77.
1760.
Florentiae. fol. Vita, Epirtolae et Decreta S.
CoeleAini Papae I. cumnotisBinii et Sirmondi, itcm
Excerptis aliquot e cod. MSS. epirtolarum et titulor

rum veterum epifloiarum quarundam Coelcflini ; in

Tomo IV, ColleUionis Amplifjimae Conciliorum lo,
Domin, Manji pagg, 453 74. —
Epifloias, quae intcr Atfa Ephfjini Concilii hoc
ipfo Tomo comprehenfae rcferuntur, non integras
\n hac ferie repraefentauit, ic| quod poft Labbeum
etiam Coletus, quem raro alioquJn Maufius deferit,
fecerat, {ti\ ^inium fcqui ipaluit, titulifque et ver-
bis initialil)us recitatis, ad illa ledores ablcgat.

'773-
Venetiis ex Typoifr. lo. Bapt. Albritii. fol S.
Coeleftini Piipae Epidolae et Decreta , quibus non-
nulla intexta ad pnndem fanc^um Pontificcm perti-

ncntia. Fx editione V. Cl Petri Coiiftantii; in

Tomo IX. Bibl. PP. et SS. Vet. Eccl. Andreae Gal-
tandii pagg. a 8 7 — 346.
'Admoni'
 Hiftorico Litevaricie Cap, V, 711

Adnmiitionn Coun^HUii cpiAoIis iilicjnibiis prae-

niiHas lefeciiit rentcntiafc^iic earum pu/liiii in notis
contrdxit. De CoeleflinQ differit Pruiegg.cajj, VilL
pagg, XIX. XX.

1789-
Parijiif fimiib, Petri Didot fil, priinog. foL
Coelellini Piipae epiAola ad Hpifcopos prouinciae
Viennenfis et Narbonenfis. Item F:lpi(lola ad Epifco-
pos Galliae, pro S. Aiigufiino, additis Decreiiset
Decretorum tituJis ncc non Sirmondi, Quefnelli et

Coufiantii notis et ledionibus vari^ntibus excerptis;

in nonillima Conclliorum Galliae Coliedione a PP.
Maurinif auper inchoata, Toino L pag. 3g 4.6^42 6.

29.
LV r Vs TREcE Ns I s EP I s c.

Cuius, praeclara in ecclefiam Galiicanam nierita^ ^^Yiti.

eximiafque virtutes nuJlo non Jaudis tituio commen-
dauit Sidonius ApolJinaris, natus eft TuJii Leucorum
in GaJiia Belgica patre Epirochio, matre forore S.
Germani epifcopi Antilfiodorenfis. Fratrem habuit
Vincentium, quem quia Lirini aliquaatifper egit,
eundem nonnuiii putant cum inciyto iiio fcriptore»
cui Lirinenfis cognomen quafi proprium adhaefit.
Anno 419. vxorem duxit PnnenioJam fororem Hi-
larii Scd vitae folitariae defiderio pei-
Arelatenfis.
ledus, quae erat tum probilHmorum]et fortunatiili-
morum hominum in Gaiiia aemulatio, Lirinum in-
fuiam ingrellus efi, vt, quod de vniuerfa ifia mo-
nachorum congregiitione praedicat HiJarius, totum
fe coeJefiibus /ludiis manciparet. Hinc ad Trecen-
fem ecclefiam regcndam euocatus fuit anno circiter
427. et vix bienaio in ppifcopatu peradlo dignus iii-
dicatus efl; a patribus Gallicanis in magno fynodo
Yy 4 congre-
 713 Bibtiothecae Patrim Latinonm

congrep;atis, qui Germano auunculo in Britanniam

ad profligandain haercfim Pelagianam delliiiato co-

ines et focius adinngcretur. Subiit hanc legationem

anno 439. annoque infequente in Galliam et ad ec-
clefiam fuam reiierfus, quinquaginta duos annos in
iAo praefulatu confummauit,deniqueobiit 8^00479.

^.«.SCTJpta Duae fuperfunt huius antifiitis epiftolae, altera

fuo et Euplironii Augufiodunenfis Epifcopi nomine
dd Talajimn Epifcopum An.degcnienf€m ^ de tribus
quibus vtrumque ille confuluerat momentis, nempc
de vigiliif natalif Domini^ epiphaniae et pafchae: de
higamis: et de iif^ qni coniugati affiimiintur ; fcr.
poft a. 443, ad Stdoniim ApolHnaremj qua
aliera
jlli epifcopatum Claromontanum gratiilatur, fcr. a.

471. epifcopatus apno XLV.

$. ^Edi- Priorem edidit Sirmondus in Conciliis Gattiae^

tiones.
vnde in alias deinccps Conciliorum Coilecliones
tranfiit; pofieriorem euulgauit Dacherius. Vtram-
que iundim dedit Gallaridiuf. Vbi fingiila quaeren*
da fint, docebit fequens indiculus.

Sa Ec. XVII.
1629.

Parifif. fot, Epirtola Santriorum Epifcoporum

Lupi Tricailini et Euphronii Augufiodunenfis ad
Taiafium Epif».:opun) Andegauenfem; in lac, Sir-
fnondi Conciliis Gatliae T. i-pag, 123.

Varia editori huius epifiolae obtigerant exempla-

ria. Scripfam exifh*mat non niulto pofl Concihum
Andegnuenfe, ad reccntem fcilicet, qui in eodein
conciiio ordinatus ciTet epifcopum. AnimacJjLiertit
praeterea, mentioncm eius ficri in antiquaCoIledlio-
ne Canonum Bibiiothecae S. Germani Parifienfis.
Sed
 tiiftorico Literariat Cap. V, 713

Sed legendae fiint notae poftumae eiufdem Sirmon.

di ec obfeiudtio ad Synodum Andegauenfem.

1661.
Parijiis. 4. Lupi Epinola ad Papam Sidonium;
in Spiciltgio vei. aliquot. Scriptorum Lucae Dache^
rii T. V. in Appendice ad Jllifcellanea Epiflolorum
paflg. 579 80. in fecunda editione a. 17 17. fol. T,
l^l pagg. 302. 303. Acceperat eam cum quatuor
aliis Dacherii a Beniamino Vignerio, Hieronymi
fratre, ex fcliedis ^iufdem. ^

1666.
Lutetiae Pariporum.
foL EpiHola Lupi Tre-
cenfis ad Sidonium Auernorum Epifcopum; in Pe-
tri Ddalande Supplementir Concil. ant. Qalliae a
Jac. Sirmondo editoriim, pagg. 35. 3O. cum notaedi-
toris Supplementorum.

1672.
Lutetiae Parijiorum. fol. Epiftola SS. Epifcq-
porum Lupi Tricaffini et Euphronii Auguftodunen-
fls ad Talafium Ep. Andeg. c. nota Sirmondi; iri

Phil. Labbei et Gabr, Ciffartii Conciliis T, IV,

pcigg. 4S. 49. in ed. Coletiana T. V. pag. 71. No-
1

tae poftuniae Sirmondi a Labbeo additae funt in ap-

pendice ad liunc tomum.

S A E c. XV l I L
1714.

Typogr. Regia. foU

Parijiis e Epiflola SS.
Epifcoporum Lupi Tricaffini etc. adTalafium, in
Harduini Conciliis Tomo 11. pagg. 791 — 93.
Yy 5 1775.
 714 Bibtiothscae Pairum Latinortm

l^eneiiis. fol. S. Lnpi Trecenfis epifcopi epi-

flolae nimirum I.
II. ad Talafium ep. Anckg. II. ad
S. Sidonium ep. Auernenfem; in HibL PP. et SS.
f^et, Ecct. Andreae Gallandii Tomo IX.
P°^^' 5'^
— 5'^* ^^ Pyolegomenii de Lupo diireri-
turcop.XVlU.

Parijtif fmniib. Petri Didot fil. primog, foU

Epiftola Tricaflini et Euphronii Auguflodunenfi!» ad
Taldfium epifc. Andegav; in nouifllma Concilior.
GalHae colleuiiom T.l.pagg, 575 78. —
30.
PossiDivs Episc. Galamensi^,
i i.Vita. Afer, Augufiini difcipulus et familiaris, quo vix
caiiorem ilie aut amantiorem fui habuir. Qiiippe
ipfe de fe narrcit Poilidius annis ferme XL. abfque
amara vlla dijjmjione fnmiliariter ac dutciter ctim
^ugu/Iino vixijfe, nec minus honorificum eft tefli-

nioniurn, quod Hipponenfis epilcopus de amico

quam ciifcipuio tulit in literis nd MemoremCa-
inxta
puanum epilcopiun luiiani Eclanenfis patrem, dum
nimis' incjuit ingraturn ac ferreum fuit^ vi te qui
npy fic amas Frater et collega no/ier
, hic fanSius
Poffiiiuf^ in quo nnflram non paruam praefen/iam
reperies^ vel non dijceret., vel fine liferis nojiris dif
ceret. EJl enim per minijierium noflrum non literis
illif •>
quas variariim friii libidimim libernlet vocanly
fed dominico pane nufritus qnantum ei potnit per ,

nofras angujlias difpenfari. Q^ine quidem fatis ma-

nifefiant, quamardum, quamue diuturnum intereos
fuerit vin.Milum. Viide haud immerito ccnfcnt^con-
fona etiam amorum nota, adfcriptum fuilfc Po/fi-
dium
 HiHorico Literariae Cnp. V. 715

dium focietati illiclericorum, qnam Augufiinns pres-

byter Hippone congregauerat et regulis monaflicis
adnrinxerat. Nec fane improbabile videtur, iilum
cx eodem monafterio ad epifcopatum Calamae, op-
pidi Numidiae, non longe ab Hippone Kegio dif-
tantis, elle euedum: id quod anno 397. poft Mega-

]ii obitum accidit. In eo vero loco fpatiofus ipfi

«pcricbatur campus ad eas dotes explicandas, quas

Htpponenfis^praefulis inflitutio aut confuetudo in eo
effinxerat et formarat, nec pauca fefe offcrebant»
quae communi amici confilio gerenda eflent, in qui-
bufue vei audoritate vel adiutorio eius indigcret.
Talia fere erant quae fub initium muneris fui cum
ipfe tum ecclefia eius a paganis Calamenfibus patie-
baturj mox item quae cum Donatifiis occepit certa»
mina. Quae caufa cum non magis vniuerfae Afri-
cae ecclefiaecommunisquam Augufiini propriaeflet,
non poterat a Poffidio leui /hidio fufcipi. Itaque
iam a. 404. Crifpinum Donatiflarum apud Calamen-
{qs Epifcopum ad colloquium fccum ineundum fol-

licitauit, inuitumque coegit et folertia fua fuperauit.

Anno 410. vna cum tribus aliis epifcopis a patribus
Africanis Carthagine congreoatis legatus mifliis efi:

ad Honorium Aug. pro abrogatione legis in fauorem

Donatinarum latae et ad obtinendam cum Donatiflis
collationem. Ailecius fuit deinde 411. in Colla^
a.

tione cum Donatiflis jnter feptem adores partis ca-

tholicae aclifque tius fubfcripfit. Interfuit etiam
Conciliis Africanis ob Coclcflii et Pelagii Iiaerefim
celebratis, vnaque cumNumidiae cpifcopis e^f
aliis

coucilio Mileuitano literas ad Innocentium Epifco-

pum Romanum dedit. Ingruente tandem a. 430.
Vandalorum faeuo per vniuerfas Africae prouincias
exercitu et opprefla ab iifdem Calama nutn quafi di-
vino impulfus fuit Pollidius, vt Hipponem fe con*
ferret.
 716 Jilhliothecae Patyum Lotinorum

fcrrer. Vix enim codcm conceflerat , cum et haec

vrbs obfidione clanderetur atque Auguriiuus febro
correptus decumberet et poll paucos dies adllante
^mico obdormiret. Vofi Auguftini obitum rarcfcit
etiam Poflldii mcmoria, nifl quod Prolper narrat m
Chronico ad Conl. Actii II, et Sigifuulti (a. 437.)
Poflidium cum Nouafo et Seueriano Catholicis Epif-
copis Genferico catholicam fidem Ariana impietate
fubuertere cupienti fortiter reflitifl^e; fed eodem mc-
ruifle vt ecclefiis fuis priuaret et ciuitatibus pelleret.
Vnde colligunt eundem capta ab Genferico a. 439.
Carthagine cum ingens Ciericorum turba ex omni
^frica ciiceretur, ptofcriptum naHfragioque expofi-
tum Neapolim perneniflTe atque adeo diem lupre-
jiium in Itaiia ciaufiife.

5.2.Scrpta. Dno extant Poflidii fcripta, digna amicitiae et

amoris eius in Auguflinum monumenta, f^ita jiu^
gu/lini^ et Indiculus fcriptorum eius.

5. j.Sdi- Jlia ab inuente arte typographica omnibus fere

tiones.
operum opufcuiorum Auguflini coiiedlionibas
et

pracfigi confueuit eaque via ad infignem iedlionum

MSS. codicum copiam emendata a Maurinis patri-
bus, feorfim denique nouo variarum Jec^ionum fub-
fidio non indoClis iiiuflrata efl
recognita et notis
loanne Sn lina/to Theolo^o Kom<mo a. 1731. Indi-
miuf fcriptorum Auguflini editus efl primum siloan'-
m f^limmerio a. i 564. Migrauit pariter ab iflo tem-
pore in varias Operum Auguflini editiones et ex ve-
tuflis membranis cafligatus efl in Kenedidlinornni
editionc. Sed ionge plenior et emendatior ex MvS.
V^eronenfi prodiit Venetiis a. 1735. — In fequenti
indice nihil omiflum efl qnod ad accuratiorcm iii-

figiiiorum editionum notitiam conducit; fingulorum

vcro
 Hiftorico Liierariag Cap, V. 717

vero Augufliai operum recenfionem nemo expe-

dabit.

Saec. XPV.
1564.

Louanii apud Hieron. IVellaeiim. 4. Pofriclii

Calainenfis Epifcopi Vita et indicdlus Operum D.

Augudini ex editione et cum fcholiis marginaiibus
Joannis J/Tinimerii; cum Sermonibtif aliquot jiugu^
ftini ab eodem recens piolatis. Tota haecVlimme-
rii opera tranj>lata ell in ediciouem Bafiieenfem Ope-
rum Auguftini a. I 569. ./

1573*
Coloniae j^grippinae, fol. Vita AuguHini epif-
copi — edita a Poilidio pria)um eius dilcipujo pod*
ea Epifcopo Calanienfi; in Laur, Surii probatis SS»
Fitis ad dieni XXVIH. Aug. T. iV. pagg,(^^ 3 —47.
In nouiffima Golonienfi a. 1618. hoc menfe pagg,
302 — 309.
S AE C. XV I I.

1690.

apud Franc. Muguet, foL

Parijiir S. Aurelii

AuguAini Hipp. Ep* Vita AuctorcCaiamenfi Epifco-

])0 , ipfius drfcipnlo. Item Indiculus Librorum,
Tra<ftatui]m ct Epifiolarum S. Augufiini Hipp. Ep.
editus cura Poffidii E. C. ex variis codicibus MSS.
emendata etcum ledionis diuerfitate in P. III. Ap^
pendicis Tomi X. Opp. Augujiini ex ed. Benedidi-
norum. In ed. Antvr.rpim/i pagg, 164 — 200.
Cierici obferuata in Polfidium non tanti funt, vt
aliquem follicitare poffint. Nec vero Salinafius de
vidgria ab eo repoitata gloriari debet, quipp^ cuius
omni^
7i8 Bibliothecae Pairnm Latinorum

omnis defenfio non foluni ab ipfo, fed aiiis quoaue

iaclata in folo conatu defecit.

Saec. XVIII.
1731.

Romcie fypir lo. Zjmpel. 8- S. Aurelii Augufti-

tii Flipponeniis Epilcopi Vita audore S. Poflidio Ca-
lamenfi Epifcopo ad MSS. Codd. recenfita notifque
illuflrara opcra et fiudio D. Ioannis Salinas
NcapoUtdni Can. Reg. Lat. ac Sac. Theol. Lt51f. ad
Reuerendiilimiim P. D. Afcanium Varcfium Can.
Rcg. Lat. Abbatem Gencralem. 21) Ibidem eodem.

De Vita et rebus gefiis S. PoffidiiCalamenfis Epifco-

pi Diifertatio ex P. /\ugnnini fcriptis Ecclefiafticif-
que monumentis eoncinuata opera et ftudio Diloan-
nis Saiinaf etc.
Textum editor iuxta lediones a PP. Maurinis
ex codd. MSS. propofitas et vetufta exempiaria Va-
ticana a nemine ante adhibita recenfiiit, varietates
diligCnter notauit notafque et obferuationes addidit,
Bcnedidtinorum aliorumque virorum dodtorum co-
piis abunde ditatas. Arduum profeclo non erat in
tanta Auguftini et de Auguftino fcriptorum copia et
poft tot tamque diuerfa circa res ab eo et per aeuum
iftud geftas ftudia, praefertim vero poft eruditifli-
nium editorum Parifienfium de vita eius Commen-
tarium, notas non plaue ineptas ad Polfidium funde*
re. Atque hi ducH^ores procul dubio loannem Sali-
nafium fuis ipfius viribus alioquin minus alacrem,
vt Vincentii Lirinenfis eodem annoab eo eademque
forma editi et ClementiXII. dedicati exemplo often-
demus, mirifice fuftentarunt. Spofponderat m
praefatione, Auguftini vitae fc iundlurum efle Hu-
gonis de S. Vidore opufculum de inftitutione Noui-
tiorum vna cum audloris hiftoria j fed mutauit poft-
osi
 Rijlorico Literariae Cap, V* 719

ea confilium et Joco enis^ feparatlm tamen^ exfcribi

fecit DifTertaiionem dt vita et rebus gfftis Pojfidii
amplam non indocflam 5 quo magis mirari
fane et
fubit, 'qui tam fero in eam cogitationem audor fic
addudus. Cf. N. ^^a Erudit, Lipf, a. 1734.

i735-
t^eneiiif Poflidii — indiculus fcriptonim
S. Auguflini — vulgato audior ex vetuftiirimo MS.
codicc Veronenfi; cum Auguftini Epiftolis
diiabtis

in Gottwicenfi AuAriae Ahbatia recens repertis,

Manftns ad Fahrir. Bibl, M, et Inf, Lat. Alibi lau-
datam non inueni , adeo vt, Cjuae priora finf, po-
flerioraue in liac editione prorfus ignorem.

1743.
j^ntverpiae apud Bern, Alb. vdn der Plasfche»
foU S. Augufiini Vitae Pars Secunda, praefertinj
ab anno trigefimo tertio aetatis vfcjue ad obitum au-
dtore S. roffidio Sandi Dodoris difcipulo eiufque
per annos fere quadraginta Contubernali. Ex edi-
tione Romana a. 173 1. collata cum vetuflo MS. co-
dice. Accsdit Indiculns Scriptorum Augiiflini eo-
dem Aucflore;A&is San&ormit Antverpienjibu^
in
menfisAugufli Tonto f^L pagg. 42-^ 460. Suun^ —
da Vitae Pars audit Poflidii opera h. J. propterea,

quod praemittuntur Confejfiones Augtiftinianae^

ei

quibus Boilandiflae tituIum/;nom/7flr/i/ Vitae Au-

guflini pofuerunt. Accedunt fingulis fedionibus
annotata dode et fobrie fcripta.

1768.
Auguftae Vindeliconm apud Fratres Veith. g^
S. Aurelii Augufiini Hipponenfis Epifcopi Vita au-
diore S. Pofiidio Calatnenfi Epifcopo ad MSS. codd^
tecen-
730 Bibliothecae Patrum Latinorum

reccnfita, notifque illuftrata opera et nudlo D. loan'

nis Salinaf Neap. Caii. Reg. Congr. Lat. Acceffit
MichahTis III. ad exemptas Infulas Wengenfes Cann.
Kcgg. VMmae Sueuorum Piaelati, S. Caef. ac Cath.
Mai. Confiliaiii et Sacellani perpetui Difquifitio Cri-
tica de variis Gefiis, Diclis ac Vifionibus S. Augufti-

no falfo aut minus foiide tributis. — In poflerlori

dilTertatione muitaiuin de Augufiino fabuiarum ori-
go doL^e ac fagaciter oflenditur.

V£ R S I O N E S.

1743.

In Venezia per Pietro Bajfagtia e Francefco

ilertzhaufer. 4. Vita di S. Aureiio Agofilno —
fcritta da S. Poffidio Vefcovo di Caiama, tradotta
in Italiano da un' Autore Anonimo coi tefio iatino;
in limine Opeiis Auguflini de Ciuiiate Dei^ latine
luxta quam italice ex antiejua anonymi audloris, fed
<|uem vulgo lacobum Paflauantium putant, interpre-
tatione duobus voiumiuibus ii. i. ct a. editi,

1764.
In Milano preffo Antonio, Agnelli. 8- Vita
di S. Aurelio Agoiiino V^efcovo d'Ippona Dottorc
di S. Chiefa fcritta da S. Pollidio V^efcovo di Calama,
tradotta in Italiano (^di un' Autore Anoniino; in que-
fla fcconda edizione ridotta fecondo il Tefio Latino

de' migliori Codici manoicritti, accrefciuta di aicu-

ne Note, e dedicata ali' iiiufiriifimo Signore D. An-
tonio Fifliraga, Dottor di Colleglo, Decurione, et
Oratore emerito della Citta di Ltjdi.
Editor F, Romualduf Maria de S- Gaetano Au-
guflinianus Excalceatus Mediolanenfis verfionem fu-
perioris editionis, fed ad nouiflimae recenfioiiis tex-
tum refidain , ipfo textu iatino omifTo excudi cura-
vit*
 Hijlorico Literariae Cap. V, 721

vit Notas, qiias adfperfit, ingenue fatetur non

fibidebeii, fed e Benedi^inoriim^ SaHnaJti^ Caefa-
ris BmncniUi et Laurentii Berti (V^irae Aiiguflinia-
nae fcriptoris) notis aut Comnientariis efle feledas.

CoD I c£ s : I. Vitae y!itgujlini : BenediSiind»

riim; fcx, nempe duo Floriacenfef ^ Ciermanen/if,
Vedaftinuf , Foffatenjif ac Ct/iercien/if, Ex his- lar-
ga prouenit vaiidntium lecfiionum copia. Nec vero
pauciores ex qttinque MSS. quos Salinafuf iu vfum
vocauit, quorum duo quidem extabant in Bibl. Regi»
nae Suecorum fub num. 541. et 1025., tres vero
alios ex Vaticana nacfliis erat, fignatos 1 188« » ^QO»
€t 1 191. His tandem omnibus accenieri debet ex-
emplar MS. Mifei Societatif leiu Aniverpiae i quod
--So//«wfl?i/?flf notant fignatum fuiire P. MS. 5. et ve^
tuflifiimum dicunt.

IJ. Indirif Operum Augujlini: primae editionis,

M^. Bibiiothecae Abbatiae Villarienjif^ ex quo eum
primus excudit V/immeriuf. Benedi&ini eofdein
adhibuerunt quos In Vita Auguflini codices. No-
viflima tandem Q&it\o manufcripto Veronenji AQhtiuv,

31.
HiLARivs Arelatensis^
Gallus, clarus genere educatufque liberaliter, iu-j. i. Vita,

Honorato Lirineufium Monachorutn

venis hortante
Abbate cognationem fuam ab eaque pendentia faecu-
li commoda deferuit vitaeque monafiicae eodeni
duce et aufpice fe addixit, vnice intentus magiftri
huius exemplum iu fe effingere menteque er ammo
referre. Itaque quamdiu iile Lirino praeefTet, fem-
per ei adhaefit eiuf<jue iuflitutionem fedabatur, euo-
Tom. IL 'Lz catum
 7(22 Bibliotheeae Patrum Lntinorum

ci^tum (ieiiuie anno 426. ad ecclefiae ArcJatcnfis rc-

gimen codcm comitiatus cfl:, mox tamen ad inrulam
luam rediit, nec ab ea prius recefllt quam coenobi-
Me otium cum epifcopali cuia ipfi eflet permutaa-
dum. Moftuo enim Honorato, in eius Jocum fuf-

feclus eft Hilarius ineuiite anuo 429. AicJatenfis

autem epifcopatus vt erat in EccJefia Gailicana, a
PatrocJi maxime actate, cui Roirjanae fedis lauore
iura metropoJirica in Viennenfem etiam et Narbo*
nenfem prouinciam cefifcrant^ principale honoris fa-
ftigium ,ita non poterat virtutes, fi c]uae in eo
erant epifcopodignae, non confpicuas reddere et iate
propagare. Hincmagna apud omnes non intraGaJ-
lias modo vitae eius commendatio et pofl morteai

etiani cuJta memoria. At idem locus et magnarum

ipfi moJefliarum et grauis n)oeroris caufa fuit. Nain

cum anno circiter 444. CJieJidonium quendam Ve-

fontionenfem Epifcopum, a pJebe fua coram co ac-
cufatum caufa in Synodo quadam defuJiorie vt vide-
turcoguita, communi fententia depofuifTet, is vero
Romam expetens, iniufto fe rigore condemnatum
/ elTe apud Leonem epifcopum eilet conquellus, Hi-
larius iJJico quideni^ipfc Romam contendit Leoui-
que fe praefcntauit, ita tamen, vt ad Ojfficia^ non
ad caujfam venijfe, Jibcre fignificaret. Sed cum to-
tam cauiam ab Epilcopo Romano retracflari, feque
ipfum tanquam reum iniufti iudicii habitum cerneret,
neque ea quae a CheJidonio pro innocentia faa pro-
lata efientdocumenta veJ foJus euertere pofTet, vel
redarguere, iudicii ordinem indignatus, apud ani-
mum fuflincret, e contrario vero muJta Jiherius et
incautius Jocutui effet quam iam tum Romani Epif-
copi ambitio et non amph'us dubia poteflas ferret,
neque adeo auceps efle poterat, in quam partem
Leonis fententia incJinatura eilet: infcio Leone Ro-
 Hijlorho Litirarictg Cap. t^i ^ *j2%

iha difceflitet ArcJatuin rcpefiit. tameh, vt vi- Mox

tae eius audor fcribit, totimfs od placandnnt tnis anu
mum inclinata hiiniiUtate canturtit^ nujjo pyimituf
fari&6 Rauennio tnnc presbytero, pojimndum ipjtut
fuccjfore^ dein Ne^fnrio et Confiantio ptaecipuis fa*
terdolibus, Sed frufha. Lata prideiii erat ieiiten-
tia, abfolutus Romae Chelidonius, remotumque iu«i
dicium ab Hilario ia hac caula prolarurn,ne iin"* et

pune ferret fuani erq;a fedem Apodolicam audaciam^

noii folum adcmta efl ei et Viennenfi interim epifco-
po reddita metropolitica in Vicnnenfem prOuinciam
fotcflas, fed onidino htiius poteOatis exercitio ipo-i
tradudo \i\ conuoeandis diuerfarum pro-
Jiatus efl,
Vinciarum Synodis iure in auti^.|uiorcm epiicopum
Le T.tinm. Atc]ue haec infuper imperiali audoritate
mandari Leo curauerat, inquo
robcjiari et executioni
edicio Imperatorum Theodolii et Vaientiniatii III. 6»
VIII. Valentinumo A. Vl. et Nonio \K V, C*
lul.

Cod^ (a. 445.)inter alia praeceptum fuit, Vt Epif

copis GalHcanis omnibufque pro tege ejfet , quidquid
dpojlolicae fedis mi^oritas fanxijfet : itd vt quifquis

Epifcoporum ad iudiciiim Romani anfijiitis eiiocatus

venire neglrxtffet per moderatorrm eiufdsm prouinciat
adejftf cogeretur, Obiit Hilarius non muito po(l an*
no 449.
Diuerfa maxime de Hilario eiufque curii Ro«
mano epilcopo lite recentiorum fcriptorum funt iu-

dicia, prout magis minufue fciiicet Romanae Curiae

illi fauerent, aut animis in eam elTent iutenfioribus.
Magna fane Hiiarii ^pild oinnes temporum iftorum
aequales fuit exifiimatio; eximiis eum laudibus con-
decorat vitae eius fcriptor ipfeque Leo M. mortuum
fan5i^ ae memoriae papam voc2it. Superfliriofi itaque
Romanae fedis iurium defenfores negant aliter haec
€um illa eius erga pontificem tcmeritate coneiliari
Xs a foiTe^
7^4 Bibliofhecae Patrwt; Laiiuonm

poire, nifi ferio poenitentiam cgifltt eaque veniam

apnd iiium impeiiallet. Contra obtiectatore^ Ro-
nianae audoritatis nihil aliud egiHe eum exiflimant,
quam quod ecclefiac fuae iuribui debtiet, nec ius

^aufae eius dctuiflV, nec prudcntiam ip(i in ea defcn,-

deuda. Q^^id? tjuod contendunt , H'!aiium nuiiam

plane Epilcopi Romani in eccieila Gaiiicana audlori-

tatem a^nouiilc, propterea iudicium eius detrectaife

et fpreta eius fententia ad vitae finem vsque iiietro-

politae iura in ntraqueexercuifle piouincia. Hoc fu-

it quoque Pafchafii QiifncUi coniilium in opologia^
quam occafione editionis Operum Leonis M. pro
Hilario conlcripfit, in qua non minus epilcopi Ko-
mani aut^loritatem elenare, quamHiiarii geila ac vir-
tutes, fortitudinem fciiicet iu defendendis eccieilae
fu^ae iuribus, mitem animum etpacisftudiofum, con-
ftantiam et in oflicio fuo perfeuerantiam Leonis mi-
nis-inconcuiTam extoiiere Audet. Sed quidquid iiie

dilputet, prudentiam non poilum in Hiiario agnof-

cere, nec omnino vlium ex geflis eiusconflans con-
filium elucet. Quin ncc ea, quibus epifcopi Roma-
ni tnnc temporis in Gaiiicana ecclefia potefiatem
QuefneiiiM oppngnat, ita iunt comparata, vt non in
fliuitis aduerfariis eius nouiillmis Balicriniis, quam-
vis Romanae curiae deditis, accedere quam cum iilo
fapere maiis.
Porro Hiiarium cum multis aiiis Galliae cpifco-
pis minime probaffe Auguilini recentem tunc de
Praedcflinatione et Gratia opinionem, ex IVofpero
difcimus **').
Hinc orta efi de Senn*peiagiani.saio
eius quaeilio, leuiufcula quidem, fed ferio a docflis
etiam

*) Tn Epijlola ad j^ugiijlinum ^ fi leftio certa. Fue*

runt enim qui Hilarii nomen in eo loco cenfe-
,

rent irreptitium. Vi^.OHdinus cap, h pag, 122^.

 *
Hijforico Litteranae Cop, ^'l 735

etiam vlris tradata, " ct ni qua idem Quernellns gra-

viter iialiuciiiatns cA. Cf. Ondinus m DiJ/] de Hila*
rio Anlat. cap, 111. T. 1. pa^g* 1227. 28.

Honoratus vcl quifi]nis fuerit aodlor Vitae Hila-^.s.Scripia

rii feijnentia recenfct eius fcripta: /^/7«m> fcilicet
Hmwrafi Anti/litis^ 'Homilias in totiits annijejliiii'

tates, Si/mboli fxpojitionenr, Epijiolarum mQgimtxi

nmheriim et f^rrfiis, Ex his' fuperfunt hodie certa
€t^m/7fra folunimodo: i. Vita fanBi Honorati
Artlattnfis Epifcopi et q) Epijiola ad Eiicherium
Eptfcnpnm Lu^dunmfem. Interciderunt reliqua,
nifi forfe' ex Homiliis quaedam reHent inter Homi-

lias fuh Eufebii EmCleni vel Gallicaninomine vulga-

tas. Oudinus quidem, qui vniusomnes autoris etFe

jfibi perfualerat, easdeni ad Hilarium fpecl:are olint
exiflimabat, praerer alia argumenta fecutus aud"orita-
tes VV. DD. praefertim Cumdii et Mofani editorum
liibliothecae Conciouatoriae, fed re attentius per-
penla cenfuit, nullatenus eas iili conxienire porte;
jmmo audoris elTe, qui certo po/1: Concilium Chal-
ccdonenfe a. 4 5 i.celcbiatumet damnatumEutychen
vixerit '•'). •

Sed hoc non impedit,- quo minus vera fit, qnam

Combefilius et non pauci cum eodem viri dodli alu-
erunt, fbntentia, c.olle(^ionem cenfente^ ex diuerfis
Arelatenfis praefertim et Lugdunenfis prouinciarum
- Zz 3 »
ct

) Multi funt de liifce homiliisi Baronius., qui Eu.

olierio vindicarcconatus efi:, ad a. /\^i. Amiali'
um ct in Conim. ad Martyrologiimi Komanum ad
d. X VI. Nouembris, Combeffnts'-^ LabbniSy Du-
pinius^ Tillemunliiis , fed omnium dilitrentiirime
quaeilionem de au^lpre eorum traCtauit Oudinus
T. i.pagg. ^gG—42^. Cf. Fabric, BibL M,^t Inf
Lat» V. Eujehius Emefenus.
 f a6 Bibtiothune Pafrum Latinorum

et ciaitatnni Concionatoribus delccflaui, quae iattr

nuilras aliorum Hijarii quocjiie nonnullas hoinilias
coutineret, . .
,v

Trilmnntur porroHilario/70^*^«fl/a nonnulla ver-

fu hexanietto condita, Potma dtfeptem fra-
vehiti
tribus Maccabaeis ah Antiocho Epipham interfrSiii,
quod alias fub yioforini Afri noinine circuaUerri
fol- ;t, Carmen de prowdentia ]Dei et Carmen in Gt'
nejin ad.L^pncm Papam, de quibus eruditoruni fen-
teutiae lonj::iiJrime inuicem di(lant. Codicum iu his
nuiia ert audoritas, quippe in quibus conAanter ter-
tiutn ad Leonem Carmen, Hilario Pil^auienfi tri-

buitur, cui idem affernerunt PP. Maurini jneditione

Operum Hilarii iftius. Qudinus tamen propter eo»
rumdem tedimoniiim, nullus dubifat, quin Arela-
tenCis verus audor fit carminis, de Maccabadr^ ficuf
Ac ^\iiQvo de promdeniia arripit fcntentiam Noiifii, cx
yeftigiisSemipelagianifmi, quae iu eo fibi deprehenr
dcre vifus efl, Hijario Arclatcnfi illud adiudicanti^,
Quippe exiflimabat Profperum in poematc de in»
ille

gratis hocce carinen fibi refutandum fumfilfc, Sed

dudum iflam opinionem diluerunt Antcimius et no-
vifilmus editor Prorpini AqnitaniOperum. Saiin^-
fius autem exmentione incurfionis Vandalorum Go-

thorumque colligit fcriptum iiiud efle circa annuni

416. adepque ab Hiiario vixdum quindeciin anaos
nato pioficffci haud potuiflk De reiiquis duobus li-

qet definiie nihii aufu^ fit, verofimile tameu cenfet,

au<fiorcm eorum efle Hilarium. Sed rec^iu^ for-
'tafle flatuunf, quibus nuilum omnino ad Hilarlum
i
noflrum ppriinere videtur, in quorum numero iunt
diiigcutifllmi atque acutiflimi au£tores Hifforiae Lit^
terariae Galliae.
Superefl denique narrafio de Miracido a B, Ge-
wfio nmrtyre perpatrato, Hiiario Arelatenfi pariter
^am
 Uijtorico Literariae Cap. V. 727

tam incodicibus nonnullis quam dod^ornm virorum»

Benedidiuorum in primisin laudata Hijloria Lite-
roria Galiiae^ luffiSed hanc quoxjue
agio tributji.

plurimi cum Quelneilo aiienam abHilarioaedimant.

Denique nvanife(io non huius, ied alius Hilaiil,
Profperi famiiiaris, vel duorum etiam, vtriufque v&-
ro Auguflinianae de Gratia opinionis defenforum,
funt Epijlolce du^e ad Auguftinim de hoc argumen-
to diredlae.

ExgcnuinisHi^lariifcriptisprimum editaeA ^i7« $. 3. Edi

5. Honoratia Gmcbrardo Parifiis 1578--) vndc eam^^°'^^^'

fulcepit iS^nrm/. Non multo.pofl eandem exi Mss,.
Lirinenfibus pjoduxit f^incentiiif Barralis^ -quem
feeutus eft Bollandus itaquidem, vt etiple mss. ex*
cmplaria cciikrrfct. Succeflit QjiefnellivcCrQnrio ex
Boilandi textu et mss. Aretalenfibus formata, quam
in plerifque d^ferit nouifilmu^ editor loannes Sati<
najjus, E^ijlola ad Euchrrimt prima vice, ni fal-

ior, prodiit in Chronologia Lirinenji\ mox inferta

efi mBibl Pp. Lugdunenfem et zpud Qties*
Colon. et
nellum et in ^uouinima editione a, 1731, recufa».
Quae quidem omnia ob oculos ponet fequensindicui
lus, a quo ea, quae dubii^c funt exifiimationis autoni-i'
nino falfo Hiiario adfcribunttjr, Cciunximus-, fatis

ledorum arbitrati, fi iucciiicte mo-

fecifie deiiderio

nuerinr.is, vbi et quo nomine occurrant..

,

Carmen d« Mijccliabacrs editum efi primum fub

p^iBorini J^fri nomi^iQ,a loh. SiQliardo in Antidoto
coutra omnes Hoerefes'^. \ ^22. indeqUe in Bibl.
PP. Bigvraiwjn a. i 575. et in omncs feqnentcs tra-
duc^Om, iiilertum quoque (tefHbus Benediciiuis in
Hifi. ilit. Galiiae) Syilogae poi^tarum Chrift. Lugd^
a. 160$. et Hibliotfiecae Eloriacenji loannis a Bofco
71 li. p. 1 98 —^ I o. Carmen. deprouidentia frequen-
Zz 4 t<x
738 BibJiothecae Patrum Latinorum

ter cum Operibus Profperi Aquitani exfcriptum efly

Carmen in Gmefin fub Hilnrii PiL%uienfis noii^ine
cmiflTum efl primum a. Miraeo^ cun) Opp,
Ltid,
Hilarii PiSi, a. 1544. indeque in omnibus etiam
Douiflimis eorundem editionibus repetitum. Sc-
orfim quoque edidit MQrdlus Parijiis apud Gi///-
lct. a. 1559. 4* Mox a. 1560. Parifiis iterum in
g. prodiit. cum Claiidii Vif^oris aiiorumquc carmi-
nibus in Genefin, et eodem anno Antverptae cuiw
poematibus Paulini Nolnni curanre Fulmjnno; por-
ro receptum fuit a. Ge. Fabricio inter Poetas Chrir
Jlianos et in Bibliothecas Patrum et fingulari com-
mentario illufiratnm a /o. IFeiizio , Francof, 1 6i 5. 8i
Miraculum G^M<^i pradiit apud Snrium et Boi4
tandijlas ad diem XXV. Augufii.
De Epijiolis duabus ad Augujiinum infradicetur,
£row//m/ denique , quas vniuerfe a nonnullis Hila-
rio tributas, ex parce;vero ipfius efle innuimus,
non femel editae fuerunt; {q^ pofiquam primum prpr
i\ex2Lni Homiline Xad Monachos ^ Coloiiiae I53IV
ja. iundae Homliae XLVL ad popuhm
iilis finit

J^ufebii EmeJ^ni nomine a. /0. Gagneio Parifiis 1547,

8« eaedemque pofiea recufae lunt Antverpiae 1555.
pt Parijiis 1561. ee pofl Andreae Schotti recenfio-
nem in Tomo V, BibL PP. etT. VI.
Colon. A. 1(^1$,

Lugdunenfis idfj. a Cumdio et Mojano Hiiarii no-

niine, a Conibejrjto vero tamquam diuerforum audo-
fum opera hiBibliothecnm Concionatoriam tradudac.

Saec. XVI.
'
. • '

1578.
Pariftis npud Gorbinum 8- D. Hila-
/fegidiiim
ril Arelaten fis Epifcopi de S. Honorato Oratio fu-
nebris et D. Hucherii Lugdunenfis Epifcopi de Lau-
dibusEremi, nunc primum e Lirincnfi Bibliotheca
pro-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 7 ag

prodwc^i. Cf Eucheriuf Cnt, Bibl. Reg. Parif. T,

J»P' 385.^^ 6 4 num. 4 6 5 addit Faiifti £egien/is
^. . .

EpifcQpi InJiruSrionem ad Monnchos , qiiae fane in-

eft in hoc libro, non item in titulo fignificatur, vt
docet Sancafianus in Cont. BibL l^oL lo, Cinelli, '

1613.
Lugduni 4. Sermo lucnlentus fandi Hilarii
Arohicpifcopi Arelatenfis de Vica faiidi Honorati
Monafte-
eius praedecefToris etprinufundatoris facri
rii Eucheiium ; ia
Lerinenfis, item EpifioJa eius ad
Cnronologia SanSforum Jnfuiae Lninenjis ^udorc
P^incenilo Barrali pagg, i 1 5. et j a6. —
1618.
Coloniae Agr, fumt. Ant, Hieroti. fot. S. Hi-
larii Arctalenfis opufcula, id ejl EpiHoJa ad Euche-
rium, ejnflola ad Augufiinum et Carmen de Genefij
in M. BibL PP. T. F. i\ 11. \

'ColoniaeAgr, foL Sermo S. Hilarli Ep. Are-

latenfis de Vita et morte beatilTimi Honorati Patris
praeripui monachorum Lirinenfium et Epifcopi Are-
latenfis; in Vitis SS. Laur, Surii ed. poflreniae, ad
diem XVL Ianuarii/7«^g. 253 — 5S.

1643.
Antverpiae apud Jo. Meur/ium, foL De Vita S.
Houorati Sermo S. Hilarii Epifc. Arelarenfis, io
ABis SS. lo. Bollandi nienf. lanuarii T. 11. pagg^
11 — 34. a. Recenfita ert ad editiones Surii et Parra-
lis etMss. S.Mariae deRipatorio etPreudhomiiCano-
iilci Cameracenfis, i)lu»Vataque marginaiibus, locts
biblicis et praemonitione.
Zz 5 1673.
730 Bibliotlieeae Patnim Latinorum

1673,
.;..\ Parijiis apud Seb, Cranwify, 12. S. Hilarii
Arclatenfis Vita St. Honoiati, cum Eucherii Lugdu-
nenjjf libris de laude eremi et contemptu mundi^ qui-
bus tribus opufcuiis appofitusefl tituius l^ia ad aetef'
pitatem*y ct. Euckerius L^tgdunenjif,

1675.
Luietiae Parijiorum fumtibus lo, Bapt, Coig-
nard, 4. S. Hiiarii Arelateiifis Epifcopi Opulcuia,
Vita Apologia, feu, vt interior* tituius Iiabet, S.
ct

Bilarii Arel, Fita^ et quqd fupereji Opufculorum

eiusaem, cnm excujis Codicibus et Mamfcripto fcm*-
^ae Arelatenjis Ecelejiae co(lata a Pafchajio Qtiefnel'
tq ; ad calcem Operim Leonis JH, ab eo editorum

T.I. f7fl^^. 729— 776.

In liifce opusculis Qucfnelius nihil complexus
eftpraeterquam l^itam /^onorcf/i aciCodicein Arcla*
teaiem et Boilandianam cditionem telecbrri, 'ili^
trum in Gniefin ct Epijiolam ad Encheriuin LvgdU'
nenfew, Narrationem de MiracuHs Gcnrjii^ qiiae
apud Surium Hilaiii nomine decorata icgitur, ab
cius facundia abhprreic fcribit ct potius ilonorati
^airilieufii fiyium redolcrc. Apologia pro S. Hi-
lario et Ecckjiae Arelatrnfis iuribus a\}tiquis intcr
Dincrtationcj; Leonis Operibus Tonio leluhdo ad-
iuuclas efi qiiinta^ fpecft^itque ad EpifloUm Leonis
X. (ai. }(:XXXIX.) ad Epfcopos Visnnmfis Pro-
yinciae*
• t

1677.
Lugduni apud AniJJoniof fot, S. Hilarii Arela»
tepfis Opufcula, videiicet ^•Ipifiola ad Eucherium,
Epirtoi^ breuis ad Augufiuium, hiiloria Genefeos
lieroi-
 1

Hijlorico Litirariae Cap, V, 73

heroico carinine defcripta; in Bibf. Max, PP. T.

VlUpcfgg. ii»38 — 30-
1700.
Lugduni apud loannem Certe foL S. Hilprii
Arelatenfis Epifcopi Vita, OpufcuJa et Apologia;
cuni Leonis M. Operibus cdidit PafcH. Qiiefnellus T^

^•F«5§- 361— 86.

8aec. XVIIL

1731.

Romae typis lo, Zempsl 8» S. Hilarii Arelaten-

fls Epifcopi Opufcula ad Mss. cod. iufignioiesqu^

cdiiiones receufita ac notis iiluftrata a D. lo. Sa-
LIN A s Neapolitano etc. cum f^incentio Lirinenjt,
Geuuina Hilarii fcripta ab iis, cjuae fide minus
cxplorata aut falfo illi tribuuntur, fecreuit. Ad ilU
^«0 tantum pertinere exiftimauit, Honarati f^itam
{ciiiCQt Qt Epi/hlam ad Euchcrium; ex altera cJafle

tria exfciibi fecit, Jljetrum in Gtnefn, Carmen de

JFratribus Macchabaeis , quae duo refleHiJario Arc-
Mirqculum,
latenfi adiudicari exifiimat, et Genefii
TextusViraeHonorati pro fundamento habet re-
cenfionem Hollandaini^m; raro lediones QuefnelU
admiflae funt. Confuluit et ipfe quidem Salinafius
Codices Mss. BibliothecaeReginaeSuecorum n. 04 5«
et 1035. antiquos et optimae notae, fed m^gis ad
tuendas Bollandianas ledtioncs quam nouas inuehen-
das. Teflatur enim mss. aHCloritate aliisque de cau-
lls parce et verecunde Joca quaedam fe leflituifle feli-

citer Bollandi fagacitate corredla, deformataqvie ve-

rius quam emendata in fequentibus editionibus. Nec
vpluit capitum nnmerorumque difiincflioneni ^ Bol-
lando inucdtam turb^re , ne citationupi varie^^te lc-
doros
 75^ Bibliothecae Painitn Latinorwn

dlores fcriptoresqne inutiliter fatigarentur. ' Plura

etiam ad iiotas obfematioiicsque, quarum quidem fa*

tis copiofa materia iam a loanne Harrali parata iue-

rat, BolJaiidus contulit. Quod attinet ad Epiflolam
ad Eucherium', et eam codicis ms. ope recentniffe et

emendaire profitetur Salinafius, ficuti ea, quae abhis

fecrenifie eum fignificauimus, 'ad optimarum edirio-^

num, quaies fuat IVntzii , Quffnelli^ PP, Maitri^

Hprum et Rosweydi, fidcm repraelcntauit.
Carnien de Pfoiiidentia , quod ullo fpeciofo ar-

gumento Hilario tribui neg^t, daturus erat in Ap-

pendice ad Diirertationem, quam m.editabatur Apo-
logeticam, in qua praeter alia et huius carminis do-
dlrinam curidfius examinare confiituerat.

Capreolus Ef. Carthac5.,

j. i.Vitii. '

Afer, vir dodus et latae famae, fuccefllt Aure-

iio in epifcopali ledc Carrhaginenfi a. 430. cum om-
nis pacne Africa a Vandalis obfcfia eflet et mifcre
affligeretur. In qua communi prouinciarum et e(N

clefiae calamitate excepit iitteras Theodofii impera-

toris ad Auguflinum, qui interea ex viuis excefTerat,
Synodi Ephefinae caula diredas, et fynodum qoi-
dem conuenientcm cogere tentauit, a qua legatio
^Ephefum defiinaretuf ; led cum (uiinis conueniendi
'iria epifcopis per Africae ambitum procul inuicem

remotis propter efFuios vndique holles et agros longe

lateque defolatns eflet praeclufa, contentws efle de-
b)uit, diarbnum fuum Hefulam cum excufationis fen
Inmentationis-Iitteris Epliefum mittcre, et praclcntes
cpifcopos TOgare, vt nouas et ecclefiaflicis auribiis
*'antea inufiatas doLT:rinas profligarcnt et plane de kne-
dio tolierent. Noiimultum pofldamnatum inCon-
cilio
 .. Hiftorico Literariae Cap, V. ^33

cllio Epliefino Nefloiium Vitalis qiiidam et Con-

flantius leu ToDantius- per liicras ex vltinia Hifpania
inilKisCdpreolum confukierunt, (^uaerecflateneret (i-

des catlioi !C'd de vna Chrijti, veri Dn et hominisperfom

aciiterfuf Nt/Ioriujii^ quibus proiixa dodaque epiHola
abundc fatiifecit. Quando obierit Capreolus,non
fafis liquet. Fort.^lle paulo antc annum 439., quo
Vandali Carthagint m expugnarunt *J. Succeflbr eius
fuit Quoduultdeus.
'
quarum in vita elus^^-Scripti
Superfunt duae Epijlolae,
incntionem fecimus, nempe vna ad Synodum Ephe^
finam^ 431. quae gr. et lat* exitat '*'*), altcra,
lcr. a.

devna Chrifti veri Dei et hominispf.rjhna contra recens

danmatam hacrejim Nejlorii ad f^^italem et Coit/Ian'
tuim, non multo poft Ephefinum concilium.
fcr.

Fragmentum porro Epijiolae^ qua facrae Theodo-

iianae relpondit, feruatum eft apud Ferrandum et
recitatum a Gailandio. Tilicmontius fuiplcabatur,
Sermonem de tempore Barbarico (Vandalis Africam
vaftautibus), qui exdat apud Augurtinum, Tomo
fexto Opeium ed. Hvnd.pagg, 453. feqq.Cipreoium
aut Quoduuhdeum, quemuis ahum de
aut ecclefia
Cartliaginend Presbyterum audlorcm haberc.

Prfor >pi/?o/n reperitur inter AcflaConcih'! Ephe* ^3. Edi

'^"^^*
fini Adionis I. et cum iisdem diuerfis vicibus edita
efl; altera mutila primum a Baronio ad
431. pro- a.

lat'4 fuit, mox integram exhibuit lacobus Sirmondus

in Opiifculis quorund. f^et, Theol. Parijiis i 6 ^ i . inde«
que pofi varias editiones vtraque ab Andrea Gallan'
dio

*) Gallandi ad T. IX. Bibl. PP. Prolegg. p. 31.

**) Fragmenta ex hac epittola, fed ex alia Jatinitate
•li exftaut: apud Ferrandum ia epiftola ad Pelagiuua
et Anacoiiura.
 734 Bibliothecai Patrum Latinorum

dio tecepta eft in Bibliothecam Patrtm notisque et va»

riis ledionibus illuflrata. Flura difcas ex fecjuemi
indiculo*

Saec. XVL
1576-
fngotfladii 4. Capreoli — epiflola ad facrani
fynodum Ephefinam; intar A^a Concilii Ephejifu

cdita opcra Theod, Peltani Soc . lef. pagg. 375 — 77,

1594. ^

RomaefoL Capreoli — Epiflola ad Conciliuin

£phefinum, Latine; in Annalibus C. Baronit To*
mo V. pagg, $63. Rccufus ert hic tomus in eadem
officiua a. 1 607. pagiua plane confona. Audlior ve»
to eft editioa. 1624.

Saec. XVII.
1608.
Romae ex Typogr. Vat.fol. CapreoH epiflola —
ad fandam fynodum per Befulam diaconum mifla.
gr. et lat.j in Conciliif generaL eccleflae cafholicae
Pauli V P* M. au^oritate^ gr. et lat. gdiiis T. I-

f<^gg'
364— f>6.
1624^
Coloniat J^gripp, funipt, Ant. tiieratifot. Ca-
ptcoli Epifcopi Carthag. epiilola adConcilium Ephe-
finum, latiw.i item ad VitalemetTonantium infine
manca; mC. Baronii Annalium editione, ab ipfo
au5fore ante obitum recognita et auFla Tom, V. a. et
43 mim. XXIV. et XXVlW.pagg. 634—38* ia
1,

editione Manfiana (Lwai 11*^1.) extat Tomo VII.

ff^gg 3 5^— 6a.

1630.
 Hijlorico Literariae Cap. V. 735

I636.
Parijiis apiid Seb. Cramoifij 8. Capreoll Epit
copi Carthag. cpiiiola de vna Chiifli veri Dqi et lio-
ii\h}i& periona, contra recens daniuatani haerefia
Nenorji, integra^ praeuia Seruorum Dei
epift(5ia

Vitalis et Conilantii ad Capreolum, ex Codice Htru

vallenfi edita a Iac. Sirmondo inter Opujcula
..Dogmatica J/^et. qninqtie Scriptorum num. II. pagg.
35 — 72. et poflea inter Varia Opufcula Simmidi
(Farif* 1675. 4.) T, \. pagg, 40. et nouilliiTie ia
Operibus eiusdem a. 1696. T. L pagg, sG^^fiqq^
Conflantii nomen ex codice iaudato intulit Sir-
mondus, tametfi Tonantii , Baronii iedionem, vc-
riorem putat*

1671.
Ltttetiae Parifiorim fol. JEpi/lola Seruorum

Dei Vitalis et Con/kntii Spanornm ad S. Capreaiutn

tpilcopum ecclefiae catholicaeCarthaginis, etCapreo-
ii refcriptum; in Colle^ione Concilior^ PhiL Labbti

et Gabr, Coffartii T. II. pagg. ^689 -98' iteiu—

EpiHola eius ad Conciiium Ephefinum TomO llL
pagg. 529— 3 3i
1677.
Lngdtmi apudyiniffonios. fot. Capreoli — 6pl-
flola ad Vitaiem et Cunfiantium etc. iu Max, Bibl
PP. T.Vil.pag.sJqq*
1683.
Pari/iis ex Typogr. Franc. Miiguet. fot. Ca-
preoli Epifcopi Carth. epifiola ad Synodum Ephefi-
fiam latine; 'mNoiia Colb£iione Concitior» Steph. Ba*
tuzii. T Ipagg. 477— 79-
SA E c^
7^6 Bibliothecae Patrum Latinorum

S AE c. XVIII.

171 5.

Parijlis tx Typogr. Reg. fol, Capreoli — epi-

ftola ad Synodnni Eplicfiiiam; gr, et !at. in Con-

tiliis Harduini T. \. pagg. 14^9 23, —
1728.
p^metiif fot. Cjpreoli — Epiftola ad Syno-
dum Epliefinam (per Befiilam Diaconum milTlO Gr.
Lat.; in Conciliis Labbei cur. Coleti, T. III. col.

1074. fq.

1760.
FlorentiaefoL Capieoli — EpiftoJa ad Syno-
dum Ephefinam; Gr. lar.; ampUJf Con*
in Notia et

ciL colL Manfiana , Tomo If^i P^gg- 1 207 1 2 1 3. —

1773.
Venetiis e Tijpogr. lo. Rapt, ^lbritii. foL Ca-
preoli Epifcopi Carthagineufis Epifiolae II. quarum
aitera gr. laf. ad Conciiium Ephefinum, altera ad
Vitalem ct TonantiumHirpanos — vna cumep)AoIa
Vitalis eiusdem et Capreolum; in BibL
T^onaniii ad
PP. Lat. et Fet. SS. Eccl. Andreae Gallandii, To-
ino IX.pagg. 490 96. —
De Capreolo huc pertinet
caput XV
L ProUgg. pogg. XXX. XXXI.

1785-
Madriti apud loach. Ibarra 8- Capreoli Epif-
copi Carthaginenfis Refcriptum (ad Vitaiem ct Con-
Aantium); iii JHatthiae de Villanuno Summa Conci~
liorum Htspaniae T. h pagg, 168 — 182. Oniifla
duorum Hilpanorum
eft epifiula iiiagno iedorum
incommodo.

33
 Hijlorico Literariae Cap, V. 737

URAN I U S^

Presbyter, nationc Gallus, N^Ianafe ecclehae et$. i. VitiL

Paulini Epifcopi, vt videtur, difcipulus. Pauiino

morienti adfuit eiuscjue Vitam et epifcopatuin hortatt-
te Pacato ad poneros transinirit.

Hac ipfa de JAta et Obitu I^autini ISfolani narrsi-$ a.Scripta,

tione iocuin inter fcriptores Ecciefiaflicos meruit.

Protulit eam pritiius Suriuf ad diem XXI:. funli ; 5.3. Edi*

hiox ex codice emendatiori ediditC^f^^6//zif, exvtris-^^®"^*'

que vero textum recosnitum dederunt Lebrunus ia

editione Operum Paulini et Bollandkftae^ vt fequeu*
tia teflautur.

Sa EC. XVL

Coloniae Agripp. foh Vita S. Paulini Nolanii

aiitlinre Vranio presbytero, vt habet egregius Msi
codex ; in yitix prohatis SS, L a u R. S u r 11 Tum.
III. ad dient XXIL liinii pagg, 133 — 36. in ed»
poflrema ibidem facfla a. i6i8- fnenfe lum pagg,
385— 87-
Saec* XVII.
1673.
Divione 4. Vranii Presbyteri de obitu S. Pau*
lini Nojeiifis Epif-opi adPacatuiiiEpifloia ex ms. co»
dice Trecenfi emendatior ea quam edidit Surius; ia
Pet. Franc. Chifletii Paulino illitjlrato P. II. cap^
XXXVI. pagg, 223 — 339,

1685.
Parifir apud LOannrm Couterot etd, Vranii
Prcsbyteri Epifloia ad Pacatum de obltu S. Paulini
Tom.IL. Aa;» epif-
 738' Blbliot/iecae Patrum Latinormi

cpifcopi Nolaiii cx ms. codlce Treccufl T. ClriHetii

cur.i Ct cx cdlt. Surii ciim operiius S. Paulint ex ed.
Lehrunii T. 11. pagg. 143—48- Adfperfae funt aii-

<juot Lebiunii notnlae.

S A E c. XV 1 1 L
17 "^6.

Veronae Typis Dionyf. Ramanzini, fot. Vra-

nii Presbyteri Epiltoia ad Facatum de obitu S. Pauii-
ni Epifcopi Noiani j ex ed. Surii et Chiffletii; cum
operifms S. PauUni cur. Muratorio I. Prolcgg* pagg.
CXXVII— XXXII.
34-
Xystus f. SiXTus Ep. Rom. (h.n.IIL),

S.i.Vita. Ortu Romanus, CoeleAino fucceflit anno 432.

ordinatus fecundum Baronium XXVI. dic Apriiis,
Pagio iudice die XXIV. nienfis lulii. Hic duni ad-
huc inpresbyterio conflitutus elFet, odio in Peiaginm
et Coelcflium nomen fuum inciytum fecit. Nam
cum neicio quo pado fama aliqua fuborta eflet, Xy-
ftum non folumPelagiidodlrinae fauere, fed ipforum
eriamPeiagianorum amicum acpatronum efle: adeo
animo incenfus efl ad hanc calumniam diluendafn,
vt primus in Concilio CoeleAii caufa a. 418- habito
anathema in eum pronuntiaret. Mox etiam iiteris
ad Auguflinum et Aiypium fcriptis dodrinam fuam
de giatiaita expiicauit, vt ille fibi magnopere eam
probari atque placereepiflolis etiamnum fuperftrtibus
fignificaret. Quae omnia ci nonpotueruntnon pro-
deffc ad confecjuendum fummum ccciefiaflicae dig-
apicem.
iiitatis Contigit autem , vt in ipfa ordina-
tione eius adeifent iegatiCyriili Alexandrini aliorum-
queepifcoporum pacis inOriente componendae cau-
fa ad praeceflbiem cius aiiilij ^uapropter eximi«
iaeta-
 Eijlorico Literariae Cnp. V, 739

Jaetatur m epiftolaad Cyriilnm de ordinatioiie fuada*

ta. Cyrilloenim et Ephefini «.oncijii piacitij. Coele-
flini exemplo foniter adhaefit fruriracjue ab iisdeni
eum ijiienare conati funt Eutherius Thyanenfis et
Heiia iius Tarfenlis, epifcopi^ iicet vere non minus
quam grauiter ipfi fcnpfiircnt, Nefiorium aeque ac
aiios epifcopos iniufieellc damnatoi, duodecim Cyril*
licapifuiablaspijemamefle iiouitatem vninerfae fcrip*
turae contrariam, legitimasque et antiquas fanClorurn
pafrum traditiones anathematizantem, ge/ia iliius
conciiii fine ratione et iegibus «t ab ipfo pnncipe re-

probata omninoque Cyiiiii effrenatam in iilis fuilT^

licentiam. 1 anto maius ipfi ^.j^ndium fuit mutatio
loannis Antioclieni, qui ipjo Imperarore Jio? tante
tan dem le fententiae in Nefiorium proiatiie alitnrire
et Vlaxiniianum pr6 epifcopo Coniiai.fK)nopolitano
agnofcere profcifus erat. Inter extremas eitis landes
reterre folent, quod a IVofpero accepimus, eum lu*
Haiii artes, quibus iterum in ecclefiae catholicaecom*
niunionem irrepere conatus fit, vigiiantia fua eiuGf-
fe. Obiit ex Baronii caicuio die XXVIII Martii,
iuxta Pagium die XI. Augufi:i, iuxtaCouftantium ve-
ro fub exitum lulii a 440.
Epijfolae eius fuperfiites fcriptaefuiit: I. et II, ad^ i^Sctl^Ui
Cyrillum /llexa}idriae Epifcopum^ fcr. medio anno
432. Nonnifi ex inrerpretationegraeca nobis trans»
niifiae funt, iatine Cotelerius vertit, qui etiam ob-
feruat, priorem, etfi foli Cyriilo infcriptam, reuera
cncycliam fuiife. III. Ad iundem^ fcr. a« 433. IV*
ad loannem Epifcopum Antiochenum^ fcr. eodem an-
no. V. ad Perigenem Corinthioriini Epifcopum^ fcr,

a. 435. VI. ad Synodum Th'fl'alonicde congregan--

dam^ fcr. vt et 4^5. VII. ad Prochim
fequens a.

Conflantinopolitanum Epifcopum^ fcr. cum fequenti

a. 4 3 7. Vlll. ad totius lUyrici Epifcopos.

Aaa a Depef-^
 74^ Bibliothccae Potrtim Lattnorum

Deperditarum, quas tuin an(e pontificatum, tu«i

eo dnrante fcripfit, notitiain praebet Coufiantius.
Huic autenj Xy/io a lacobo Salonio primum tiibuti
funt, poA etiam a loanne Garneiio adiudicati, libri

tres, dt! diuitiif ^ de malis doSforibuf et dr, ojjeribuf

iidei^ et de caflitatCj led fatcndum efl, eos conic-
dlura niagis, <quam vllo probabili argumeuto niti.

Idem vero loannes Garnerius admodum prolixa dif-

fcrtatione ad Opera Marii Meicatoris id egit^ vt li-
hws Hypomnijiicain apud AuguHinum in appendice
Tomi X. ed Deuedidinorum vulgatos XyHo huic
aflereret. .S"ed refellit cnm Natalis Alexander laec.

^' P^^^E' 49* y^* GeJIa de XtiJIi pmgatione tt Po'

lychronii Hierofoiymitani epifcopi accufatione ^ ip-
Jtits Xyfli iuffn coileSia, quae Pttrus Crabbius iuCon-
ciliis a fc editis primum euulgaultj non folum h(jrri-

do ac barbaro fermone, fed innumcris etiam in hi-

ftoricam veritatem peccatis inficetum impoftorem
produnt. Couftantius ex eadem officina prodiillc
fufpicatur, qua Sinueffanae fynodi fub MarceJlino,
Romanae fubSyhieftro etLiberio geAa, dequibus fu-
is ilie locis acutifllme et dodiflime diiferuit, procufa
fuerint, nempe Symmachi papae temporibus et ia
gratiam iudidi, quod Romana fyuodus ineunte fae-
cuio VI. de caufa huius pontificis protuht, Itaque
haec fraus longe Ifidori Mercatoris impofluris efl
antiquior, qni tamen ipfe minime otiofus fuit, fed
Xyflo in. aflinxit Epijlolam ad Orientales, cui ec
crimiuiiilunisBafli et purgationisXyfli fabulam jinfe-
ruit, fed quidquid ibi diflerit, iliudex vno Anaflafio
vulgato feu pontificaii libro nnituatum efle monet
Couflantius.

f. j.Edi- Ante Baronium nihil hterarum genuinarum Xy-

tionef.
jQ- pfQf[a|^^f^ Ifidori foetum ediderat Merlinus et
iterum
 Hijlorico Lifevariae Cap.V. 741

iterum Crahbiuf, fortaffelnRomanamquoqiieEpiflo»

larum Decretaliumcoiledionem receptuifuit. Quaab-
foiura ciemum dtias epiftoias, III. fciiicet etlV/.e mss.
exempiaribus Vaticanis nadus efl Antonius de Aqui»
no et cum Baronio communicauit, qui in Annali-
bus ad annum 433. eas propofuit. Pofl longun:» fa»
tis interuiiilum quatuor nouas V. VI. VII. VII!. in
iisdem Bibiiothecae codicibusdepreliendit Liicas HoU
Jleniur easque iuci dedit Card Barberinius in Colle»
^iione Bipartita Romana ex fchedis Holflenii poft
obitum eius edita. Tandem reiiquas duas inuenit
Coteleriur^ fed gracee tantum. Qitocirca de fuo ilie

in Jatinum vertit, et in Moniimentis Eccl, Graecae

ianprimi curauit, easdemque repraefent<iruut\5«/«-
ziur et Harduinus. Omnibus denique emacnlandis
et iilufirandis manum admotiit Couftantius ^ quem
fequitur Gallandius,

Saec. XVI.
1523.

Parifiis, fot. Sixti Papae decrcta, i. e. Epijlola

ad OyientaUs ab Ifidoro Mercatore confidla; in lac,
Me.rlini Conciliif T. 1.; editionis alterius (Coioniae
a. 90. f.J foUo CXXXXVI. ^.-CLXXXVII. 6. et
I
5
tertiae (Parifiis 1535. 80/o/io CC. b,--QQ\.b.

1538.
Coloniae apud Petvum Qimitet. fot. Decreta Sixti
Papae III. feu epifloia ad orieatales; in Conciliis Pe»
fri Crabbe. T. \. fol. CCCXVllI. 6.— CCCXX. a.
Item ColliBiones Sixti Papae de Expurgatione Jua^
quas colt^git impetitus ei Mariniano et Bcjfo, fol.
CCCXXI. b. CCCXXV. b.

Haec efi prima editio Expurgationis iliius Xyjli^

Polychronii, quam PetrusCrabbiusin duobus vetuHi»,
Aaa 3 admo-
74* Bihliothecae Patrum Latinorum

admodum mendofis ac depraiiatis exemplaribus depre»

hcndit. Qnae cum horritia qiiadam barbjrieita inter
fe concordtHent, maxime verborum
vt dilliderent

fententianimque fingularum varietate, ille non mo-

do non indignum exiOimauit, vtriusque textum nuU
la fada mutatione duabus columnis repiaefentare,
fed vtriusqucdiicrepantiasetiamconiedurae opecom^
ponere et ad faniorem fenfum poiitioremque oratio-
nem reducere nilusefi. Atque haec, quam iplecon-
flauit narratio, mcdium intcr vtrasque columnasiocum
occupat.

Parijiir foU Sixti III. P. M. liber de diuitiis;

Eiufdem epiftoia de malis dodoribus et operibus
fide, et de iudicio futuro. Eiufdcm liber de caflir

tatc ad queudam vere chnfiianum ; in BibK PP, Bign,

fccundae ed. Tomo V.

'591-
Romaf.foL Sixti Papae JH. epiflola ad Orientales,
in Cotle&ioiie Epijiolar. Decret. Pontif Rom. Ant,
Card, Carafas Tomo I.

1594»
Romae Tupogr. Vat. fol.
e Sixti Papae III.Ept-
flolae II. videlicet \) ad Cijrillum Alrxandrinum de
amoto Mefiprio et danmatis eius liaereiibus, gratu-
latoria. 2) ad hai^nem Antiochenitm eiusdem argu-
menti; ex Vafic.mo codice editae in Baronii jjnnali^
btir ad a. 433. num. XII XVII. Tomo V, ed. rep^titae

a. 1 607, pag. 03 5 - 3 7. ed, Colon. Agr. 1634. pagg,

718. 19. ed. Manfiane T VII. 45 i

— 5 5. A&a Ex*
ffurgationis Sixti iuxta mcndofum exemplar habe«
ibidcm finm^ XXXII. feq.

SAE c.
 Hijlovico Literariae Cnp. V. 743

S A E C. XV I I.

1606.

Coloniae ylgripp. fol. Vita, Epiflolae et De-

creta Sixti Papae lU. in Conciliis Seu. Binii. T. l.fot,
932 — 26, Nempe diiac infuiit ex Karonio et epi-

Jlola ad Orimtates. A^a Expurgationis Sixti iux-

ta ed. Cfiibbei edita funt/b/. 928. b. —^929. b.

1618.
Cotoniae Agr, fot. Sixti Papae TIT. liber de di-'

vitiis, malisdoctoiibus, etcaditate; m M. Bibt,PP,

T.l^.P.IL
1644.
Parifiis e Typogr, jRegia. fot. Vita, Epi/lolac
et Decreta Sixti P.ipae 111. cnm notis Seu. Binii; ia
Cott^ Regia ConciHorim T l^JLpagg, i — la.
1663.

Romae typis Tac, DragondettL 8^ Xyfli Papa»

IIT. Epiftoiae IIIL e codd. Vaticanis recens erut&e,
videlicet. ad Perigenem Corinthioritm Epifcopum.
i)

2) ad vniuerfos Epifcopos Synoio apii,d Thejfatoni'

tam congregandof. ^) ad Proclum.. 4) ad vniuerfos
Epfcoposper lllyriciun coiififtentes ; inter Acta Sy*
nodi Rom fub Bonifacio IL a Luca Holftmio pro-
duda mCotleEtione Bipart.Rom. P. I. pag. 90, fcjq.

1644 et 165.4.

Parifis fot, Sixti III. P, adfcriptys liber dc

diuitiis et epiftola de malis dodoribus, operibus fi-

dei et de iuditio futuro; item liber de caflitate ad

qucadam vcrc Chrinianum; in Bibt* PP. T. V.

Aaa 4 1671.
744 Bibliothecat Pairum Latinorum

1671.
Lntetiaff Parijiontm fol, Vita, EpiAolac ct Dcr
prcta Sixti Papaf l I. in Conciliif Lahbti et Cojartii

T. ///. viclelicct i) flfi? Ct^rillum inter yf(9^fl Cowf.

^/7/i(/! P. in. cap. 4 1 •
P^gi^* 1 1 7 5. E. ^) ad Joan-
neni Anliochmm^ ibidem pago.
1^3. 3. et iterum \

papg. 1261,62. 5) adOrirntales^pagg. i :6; ~ 65.

Ibidem incipiunt Adfa Expiirgationu^ et accufatio'

nis Polijchronii iuxta trcs Crabbei cditioues vscjue ad

S^gg^ MB3.
1677.
P^rijtonm opud Franc, Muguei, 4.
LiUetiae
Xyfli Papae Romae, fuccefloris Coeieflini, ad Cyril*
luni epiflolae duae, ex Codicc Ms. Colbertino re-
cens edi^ac gracce cnm latina verfione editoris loh*
Bapt» Cotelerii in Monum. Eccl, Qr. T. J. pagg,

42 — 47. Incipit priqr Z;fl^/fl/f*/y<m;/alter Grfl/iaw

^abentts Deo,

Lugduni. foL Sij^ti III. P. iiber de diuifii^,M

llber de caflitate, et epifloia de maiis doc^o ibus,
quae perperam pridem eidein tribuunturi in Max,
BibLPP, T.\n\.
1683.
PariJHs apud Franc. Miip.ur.t. foL Xyfli Papae
cpiftoiaG \\ ad Cyrillum a Corelerio gr. et iat. editae;
in noua Conciliorum Cvlle^ione Stephani Baluzii T.
Vpagg.6si~ 63.

s A E c. XV nL
1715.
Pari/iis e iypogr, Regin foL Xyfli Papae III.

cpiftolae III. ad Cyyillum Akxandrinum ^ (juarum

duae
 Biftorico Literaricii Cctp. V. 745

dwae poAeriores gr. lat. a Cotclerlo editae; et vn^

ad loauueni Antioclunim; m Harduini ComiliisT,
IfP^gg- 1707—1714.
1731.
ParifAs foU S. Xyfti III. Papae, Epiftolae et

Pccreta, vndiquaque coliedlae et chronologice ordi«»

iiatat* , infuper notis criticis et hiflorlcis et adn)oni»
tionibus illuftratiie a Peiro Couflantio^ in Epifolis

Pontif, RonuTA.pagg. 1339 — 73. Infertae lunt

i) poft fccundum^ Epifola loqnnis Antiocheni ad
Xyjlum^ gr. lat. fcr. circa 3. 433. et ibidem 2^ epim
Jiola Eutherii Thyanenfis epifcopi et Hdladii Thar-
fnjis ad eundem, fcr.eodem anno. hccediti\ pagg,
1373 — 80 Notitia reliquorum fcriptorum , quae
ad Xijftum attimnt , ct in Appendice huius Tomi
Gf/Ia Expurgatimis Xfi cum notis et admonitio-
ne pagg, 1 1 124.
1
— Atque in his omnishaecprap-
ftantiffima Couffaniii opera fubfiftit. Ex praefatio-
ne quidem difcimus, magnam adhuc partem eius ia
niss. autographis b. autoris iatere, et fperabamvu, fi

non omnem Jaud^ti viri lucubrationem aliquis ex

Congre^atione Maurina foras daturus eflet, fore ta-

nien, vt in progreifu operis fplendidiflimi, quod

nuper Patres ifti inchoauerant, colJedionem dico
omnium Concilionun Sirnioudiana longe
Galiiae
audliorem ec oruatiorem, ea faltem Pontificum Rp-
manorum monumenta, quac ad GaJiicanam eccle-
fiam pertinent, quae fane nec p^uca funt, nec mini-
mi momenti, Couftantii manu perpolita prodirent.
Scd fefellerunt, immo abruperunt fpem iucundilfi-
mam turbuientiilima) iu qu^e nunc GaiJia incidit
tempora.

Aaa 5 1761.
 740 Blhliothscae Fnirnm Latinovim

1761. .

Floreniiae. fot. Vita, Epinolae et Decreta Six-

ti Papac iii ColleBionc ampliff. Conciliov. curante
III.

Manfio T. V. pagg, 11 50 —
1^56 Scilicet duae
priores epifloliie non Iioc loco, fed jnter ASfa Cotu
cilii Ephejtni exfcriptac funt, Siicccdunt hic a/7«7^.
I162, jiSia Ex^iirgaiionis etc,

1773.
Venetiif foL S. XyHi III. Papae Epiflolae et
Decreta, qnibus nonnulla intexta ad eundem S.m-
dlum Pontificem peitinentia ex editione V. C. Petri
Coiijiantii; m Bibt. Pt\ et SS. f^et. EccL Andreae
Galtandii T. IX. pagg. 51S — 5^3. Additae fu nt

i)ot:^e ex Conflantio feledae acceflitque capite XIX.

Protegg. dilTertatio de Xyfto.

Petrvs Chrysologvs,
5. 1. Vinu Italus, natus apud Forum Cornelii feu Imolam
eirca annum 406. inflitutufque diuinis ac humanis
literis et mature facris admofus a Cornelio oppidi
iftiusepifcopo tam celeriter profecit, vt anno 453.
ecclefiae Rauennatcnfi praeficeretnr, tantamque in
eo muncre meruit gratiam, vt ob facundiam nomen
Chryfologi ei ponererur. Obiit circa a, 450.

i^3.Scripta. Antiquaefl colledlio ^^rwowwm CLXX VI Petri

Chryfologiqui invulgatis editionibus inicribi folent:
I
— V. de duobiis filiis prodigo et Jrugi.
,
VI. in
Pfnlm, 99. VII. h\ illud Mathaei, Cum ieinnatisy

iinlitefu.ri pcut hypocritai' trijies etc. et de Jiypocrip,

W\\. de ieiitnio et eleemofyna, IX. in illud Mathaei,
/llicnditc ne iuflitiam veftrani faciatis coram homini-
bus
 ——

Hiflortco Liierarlas Cnp, V. 747

hus etc, et de eleemopijna. X. In Pfalm. 2^, XT

XIII. de idunio ft tentationibus Chrifti. XIV. in
Pfalm. 40. XV. de Ceniurione, XVI. de diiobus
daemoniacif. XVIlf. de fo-
XVII. de daenwniaco.
cru Petri, XIX. defcriba cui Chrifusfeqitife non
permifit. XX. XXI. de fdaia maris iernpejlate.

XXII, de terrenorum cnra defpicimda , deqiie frruo

vigili, XXin. et XXV. de terrenoritm cura defpi"
cienda. XXIV. de feruo vigili. XXVI. de Jideti
difpenfatore, XXVll de feandalo tollendo.XXVIll".
XXX. de Mathaeo et Chrijlo cum publicanis mandu»
canie. XXXI. de Pharifaeorum et difcipulorum
loannis ieiunio, XXXIL de eo, qui habebat manum
aridanu XXXIII, XXXIV et XXXVI. de filia Ar-
chifijnagogi ., deque nmliere fanguinis profunio la^
borante. XXXV. de muliere profAiuiofanguinis ta*
boranie, XXXVII. de Joiiae prophetae fgno.
XXXVI II. de iniuria aeqno animo toleranda»
XXX IX. de pnfeuerantia orattonis. XL. de bono
pafore. XLI. XLII. de ieiunio et eleemofyna XLIII,
deoratione.,itiunio et elemofyna. XLIV. inPfalm,
i. XLV. in Pfalm. 6. XLVI.
Pfalm. 46. m
XLVII. de parabolis inueniae margaritae et fagenac
miffae in mare, XLVIlf. iu iliad Mathaei, l^enit
leftis in pairiam Juam^ etc. ct ^^ inuidia. XLIX.
df- eifdem , fcundum Marcum. L. de paralytico *).
LI. et LII. de dae.moniaco furdo et muto. \A\\. de
pace. LIV. de Zachaeo. LV. in iiiud Liicae, Qtiif
IX vobis pairem pftit panem etc. deqm patrum in
Jilios charitate. LVI. de fymbolo j^pofolorum.
LVII — LXII. fymbolum Apoftolorum. LXIII
in
LXV. de Laznro a mortuis fnfcifato. LXVL de di-
vitB et Lazaro. LXVII— LXXII. in orationem do*
minicam.
*) Hieronymo et lo. Chr^^roftomo falfo adfcriptus.
748 Bibtiothecae Pafntm Latinorum

miniram, LXXIII. de paTchali folemnifate. LXXIV.

ct LXXV. L aXVII. et LXXIX. de rffurrtBtone Chru
Jli, LXXVI. et LXXX. de eadem^ deque fecunda
Chrijli manifeflatione faSia umiieribur a monumenio
regredientibus, LXXVHI. de ftptima Chrijli mani-
feftaiione fa^a difcipulis ad mnre Tiberiadis. LXX X I.

fie qiiinta Chrijii manifrftatione faSta difcipulis cum

Tliomas abeffet. LXXXII. de Chrifli rffurreSiwne
et quarta majtifeftatione fa&a duobiis euntibus in ca*
fiellum. LXXXIW. de noun Chrifli manifeftatione
fadta recumbentibus vndecim difcipulis. LXXXlV.
de quinta Chrifti manifejlatione fadta difcipulis
fum Thomas abtjfet , deqne fexta cum abejjtt,

LXXKV. m jllud loannis, lom die fefto medinnte,

LXXXVI — XCII. de annunciatione et concsptione di^
vi loannis Baptiftae. XCill -XCV. de ea., quae
vnxit dominum vngnento, —
XCVI Vll. de parnbo-
la Zizoniorum. XCVUL de parahola grani ftna-
pis'*). XCIX. de parabolafermfnti'^'*), C. deSy-
rophoenijfajiue Cananafa. Cl. In iliud Luc^e, iVo-
lite timere eos , qiii occidnnt corpus, etc. deqne ntor»
te contemnenda. CII. de Centurione, Cill. de f'
lio viduae excitato cf deque corporum refur'
inortuis^
re^ione, CIV. de Diuite cuius ager ferax. CV.
de muUere^ quae hahehat Jpiritum infirmitatis. CVI.
de ficu^ cpine fru&nm non protulit. CVII. in di-
Vum Petrum Epifcopiim, CVIil. CIX. in verba
Apoftoii, OhfcrQ vos pfr mifericordiam Dei. etc,
Rom. 13. CX. in verba einfdem , Non eft autem
fcriptum propter Ahraham tantiini etc. Rom. 4,
CXI. in veiba eiufdem propterea ftcut per vnum ho-
minem peccatum in mundum intrauit etc. Rom. 5.
CXIL
*) In qna notatur fortalTe quidpiam deefle.
*^ In qua deeft fiiiis.
 —

Hiftorico Literariae Cap, V.^ 749

CXII. ia verba eiufJem, Simim vniur deli&o niort

regnobit ^ per vntim etc. ibideni. CXlII. in verba
eiufdeni, Quid ergo dicemus? pfrmanebimitf in pec'
cato^ vt gralia abiindet. t%c, CXiV. in verba eiuf-
dem, ptccauimtic quia nonfumus fub iegf^, ftd fub
^

gratia. Rom. 6. CXV. in veiba eiufdem, An

ignoratis fratre^ .,
fcientibUf enini legem loquor. etc.
Rom, 7. CXVI. in verba eiufdenj, Quid ergo dice»

nius? Lex peccatttm efl? Ab/itetc, ibident, CXVU.

in verba eiuidem, Faoins eft primits konio Adatn
in animam viuentcm etc i Cor, i 5. CXVIIf. iu
Verba eiufdem^ Notim outem vobis facio frotreSy
Euangelium etc. i Cor. i $. de morte. CXIX. in ver*
ba eiufdem, Nefcitis^ quodhi qui in ftadio currunt
etc. I Cor. 9. CXX. in verba eiufdem, Nolite coft"
figurari huic faeculo etc. Ilom. i3. CXXI IV.
dt Diuite et Lazaro. CXXV. VI. de villico iniquo.

CXXVJI, de decollotione diui loannis Baptiftae'^).

CXXVIII. Epifcopum et Mar*
in diuum j^poliinarem
iyrem, CXXIX. in diuum Ct/prianiim Mnr/yrrm.
CXXX. in confcratipne Epifopi. CXXXI in il-
lud loannis , ^ ^tti/ fermnnem meum feruauerit etc,
CXXXII. CXXXIH. in diuuni
de vnifntf ftdelium,
jlndreom Apoftomm, CXXXIV. in diuoni Feiicita-
iem Mortyrem. CXXXV. in diuum Latirenfiuni,
CXXXVI. in Adelphum Epifcopum. CXXXVII.
de Praedicatione r/itd loannif optiftae. CXXXVilL
de pace. CXXXlX. de remittendo fvatri dtHBio,
CXL. CXLII. III. IV. de annunciatione diune Ma^
riae P^irgmis, CXl I. de incamatione Chrifti.
CXLV. VI de generatione Chrifti. CXLVII. Vlll,
de incarnationir facramento. CXLIX. de natitiita-
U
*>.
) Qui falfo D. Chryfoftoffii titulo editus eft.
75° Bibliothecae Patrum Latinorum

ie Chrip ""). CL. CLI. de faga Chrl/li in ttc. CLII.

CLHI. de infantium nece *'••). CLIV. in diutun Ste-
phanum protomartij rem, CLV. de CaUndis lanm-
riis^ qnae varia gmtiim fiiperjlitione polluebantur,
CLVI— CLX. de Epiphania et Magis, CLXL de
paraboiis ferui ab agro^ drqiie hominis erga Deum
gratitudine, CLXIL de eo qui volebat diuidere haS'
reditatem. CLXIIL de terrenornm ctira defpicienda.
CLXIV. in illud Lucae, Ignem veni mittere in ter^
ram etc. Luc, i2. CLXV. de Confecratione diui
Proie&i Epifcopi Eorocornelienfs. CLXVI.
de quadragefniali ieiunio, CLXV^II. dc Diuo loart'
ne Baptijla praedicante, deque poenitentia agenda,
CLXVIIL de parabola cenium ouitm. CLXIX. de
parahoia draclfmne perditae. CLXX. de eo quod
Chriftus mijit Apollolos curaiuni varios morbos,
CLXXL de difcipulis illatis manibus prandmtibus,
CLXXll. de inuidia et hjpocriji. CLXXlII. de di-

vo loanne Haptijia et Herode, CLXXIV. de decoU

latione D, loan, Bapt. CLXX\\ de Marceilino
Epifcopo FlcohauentiuQ et diuae Mariae f^irg, par-
tu. CLXXVI. Huius taniencolledionis
de Caeco.
fennones non oilines ad Petrum Chryfologum per-
tinere vniufue auctoris elTe, conftans e(\ eruditorum
licet argumentis non fatis firmata opiiiio, Citantur
liimirum nonnuUi, veiuii^^rMjoLXJL'//^. etfequen-
tcs de Chrijii Refurre&ione a S. Thoma in Catena
nomine quo partim Seuerianum^ partim Se^
Seuer.
Verum Maiacitanum innui volunt. IdemSermonem
L. de Paralytico nomine loannis Epifcopi laudat,
quo nomine, vtCombefifius animaduertit, faepius in
anti-

*J Quem quidam D. Seueriani Epifcopi putant, fed

falfo.
,•) Qui, uon re^le tamen, D. Seueriani titulo cir-
cumfertut^
 ^ Hiftorico Liierariat Cop, V* 751

antiquioribiis Catenis CIiryfoAoinus denotatuf, at-

c[ue Juiius nomine Hieronymi alibi hic fermo

vt et
infcribitur. Sed et Petri Damiani (qui a. 1006. na-
tus efl) nomen quidam praeferunt, fermones qiiinque
fcilicct in Orotionem Dominicam a Dacherio quafi

noui prolati, quicum Jaudata ChryfoiogiSermonum

coUediio a Felice Rauennatum epifcopo inflituta fit^
aut ad iliius tempora faltem propius accedat, exem-
plo oflendunt, quantae fint idiusmodi infcriptio-
ntfs fldci. Extat praeterea Epijiola Ckryfologi ad
Eutychetem Presb. fcr. medio 449,
a.

Inferciderunt, (\ vera narrat Trithemius c*

ClIX. plurcs aiiae eiufdem epifloiac.

Di(f!um efi, Sermomm Petri Chryfologi colh' §s^.MU

Bionem^ quaiem modo indicauimus, effe antiquifli-*'^"***
mam, vtpote quae a Feiice Rauennaieufi et ipfo
Epifcopo numero XLI. ineunte faeculo oiflauo (te-
nuit enim fedem epifcopalem ab anno circiter 707.
vfque ad a. 717,) in/lituta et proJogo ornata efl, qui
non folum in codicibus mss. fermonibus praefixus
confoicitur, fed exinde etiam exfcriptus et Vitae
Petii a Dominico Mita confcriptae adiedus eft *).
Eam odlingentis et quod excurrit laecuiis po/1 a fitii
primus vindicauit Jlgapiius F^icentinus et Eononiae
typis lo. Bapt. PhaeUi ex vnico codice imprimen-
dam dedit. Inde recufa eA Coloniae Agrippinae a.
154^. et 1618. /^«Wy^i/ T574. 1585.16^3.16.4.
1618. 163 I. i^^^^.Antuerpiae ifyT^.J^enetiis i 588-
et 1636 Moguntiae 1607. et 161^. Liigdimi 1622,

1623, 1627, 1614, 1636. fed piuresvndique ab of-

ficinarum negiigentia macuJas vitiaque contraxit.
Nouam
. *) Eundem quoque Cafm. Oudimts inferuit Commen^
tariis T, L p. 1251,
75^ Bibtiothecae Patrum Latinorum

Nouam receiifionem ad manufcriptos quofdam CQ-

dices Romae inueiuos exiidlam parauerat Pctrus Ro-
dulpliius, 'ruirignanends, olim Senogalliae rraeful,
eamque lcholiis fuis illufkafam a. 1594. editiunis
caufa obtulerat Senatui Imolenfi. Ac litterae tius

quidem in Commcntaria Senatus relatae funt, fed

quid codici ifli acciderit, ignoratur *\ Perfecit ta-
men nouae editionis confilium Dominicus JiJita^

textumque ad vetufios codices rccognitum ct fchoiiis

fuis non admodum dodtis enucieatum propofuit BO"
noniae a* 1643.4* Sed huius editionis frui^tus ad
Gailos

*) Exhibet epiOolarrt iflam Dotninicus Mita in Ap-

pendice documentorum ad vitam Petri Chryfoiogf,
pAudiuilTe fe figiiificat KodulphiuS, fenatuni Imo-
lenfem confiHum cepifle Ciuis fui praeclariirnna in-
genii monumenta in hicem reuocandi. Se pro
viribus hibore fuo et induftria id adiuuare velle,
Adiutnentum autem, inquit, nnlitim nffern poffe
inaius a me comperi quam Audforis huius HQmi-
,

liis , quoad fieri poffit corrigendis

et emeuiiandiSf
vt ah omniy quam adhuc inter fordes et tiiieai pafi»
J^ae funtf iniuria vindicentur ; ftcque ab eartim le^
&ione —
nullus pofthac refugiat. l'itam quoque
huius fan^ifjimi yiri^ qua potui breuitate ac dili-
gentia drjcrip/i. Peruolutaui hac de cauja antiqua
veteraque Tabuiaria quae vel ex f^aticana vel ex
,

ampliff. Serletaua Bibtiotheca habere potui; ficque

fidelifpma vetuflbrum codicum collatione adhibitaf
hunc Pftri Chri/fologi fermonum librttm quam dilu
gentifjime emendare , fanareque laboraui et proprio
nitori prope reflituere. Denique nullo ujjicii pieta-
ii/que genere omlffo ^ non antea conquifui, quam
Scholia quaedam adiecerim, quibns et emendationunt
nojlrarum ratio affertur et difficiliora loca qtuvn
facillime expiicantur. Hoc autem quidquid lahoris
efi , quod libentiffme vobis dedicatum et grati .

animi ergo confecratum volo , alacri vultu accipite^

ac ft probatur , edite, meique memores valete***
 Hijlorico Liierariae Cop. K. 75-3

Gailos qiiidem et Germanos non periiencnjnt, qufp-

pe tjui non ceirarunt antiquiora exeniplaria itcraro
defcribere, iicet non deeilent, qui meiiora optareiit.
Erant enim, quos Cliryfologi diifiio deie(flaret, et
qui acuintii quoddam fententiarum in eoadmiraren-
tur. Fertur quoque dodus aiiquisSuecu.sZtTr/irtr/ai'

Lundins commcntarios variarum ieclionnm ctauim-

aduerfionum in Ciiryfoiogum condidiiTe, qui iureni
quidem non viderunt, ied lo. Aib. Fabricii tcmpore
mss. feruabantur Hainiae apud Roftgaardum *},
Enimuero in [taiia ipfa Mitae editio nonnifi poft m^
tegrum fere faeculiun, iterum typis Venetis anno
1740. exfcripta efi:. Nouae poflea editionls ador-
nandae confiiium inuafit Stbajlianum Pauli Sacerdo*
tem Congregationis Matris l)ei Lucenfis, qui qui*
dem non vuigares res a muitifaria fua docSrina ex-
pedari iuilit. Prodiit opus Venetiis 1756. col-
d.

Jaudatum a Manfio, quem nemo iufium hac in re

arbitrurn rcputari oportere inficiabitur; tametfi iu*
flam editoris diiigentiam in quibilfdam, quae idem
dc eo retuiit, defideres.
Epiflolae ad Eutijchgtem dupiicem vulgo tradunt
extare editionem, vmm in S. Leonis M. editionibus
Q^iefneiiiana anterio ibu>, in qua totum capuc fecun-
dum Hnec breuiter rcfpondi^ frater ^ lit^
poft verba
teris tuis dcfit; alteram iutegram, quam primus edi-
derit Gtrardus l^ojfnis a. 1604. Qi^a m re tanto
magii fides habenda elle viderur Quefnelio, cum ad-
dit priorem defcriptam efie ex codice ms. Bibiiothcr
cae Thuaneae; quem etiam bona fide fecuti funt
Baiierinii.
Nihiiominus haec falfa funt. Quippe nulia eft
Leonis M. ante Quefneiium editio, in qua haec epi-
ftoia
*; Fabricius in Bibl. M. et Tnf. Lat.

Tom.2L Bbb
754 Bibliothecae Patrum Latinorum

flola occurrat. Experientia hoc edoc^i ^umns, et

iie nob ipH tefeliiirc creciaimis latiuur indices ordi-
neiii F.piliolaruni in ectitionibus fuperioribus reprae-

fentaiuci;, In Qnc.'fudiiana iuxta cjuam Haiienni"i uin

editione obuii *j, Scd nec niagis veruni eft altetum,
quoci idtm Quefnciiub fcripfit, iutegram epifloiam
a Gerarcii V<)flii editionc demum elFe profeclam.
Eteniin dudum ante inicgra iatine iegebatur in Atflis
Conciiii Chaicedonenfis, quac ipfe Volfius laudat.
Dicendum potius, in quibufdam mss. codicibus, quo*
rum fontes monflrarunt Baiierinii, inueniri hanc epi*
iioiam dimidio breuiorcm et capite fecundo aiau*
datis verbis carentem^ itA editorum textus fauior ex
adis Conciiii Chaicedonenfis profiuxit.

Saec. XVI.
1534.
Sononiae ex Typographia lo, Bapt. PhaelH. 4^
S. Petri Chryfoiogi Sermones
E^ltor P. Agapituf Vicentinus Canon. Lateran.
Ordin. Reclor infcripfit hofce fermones Cardinali
Hereuii Gonzagac, deque fua in edendo opera haec
pracfatus efi. Ctim mihi fan&tjfimi pariter ac f/o-

quentiffimi f^iri Petri Chnjfologi Rautunatis Kpif-

copi Sermoms quam plurimi omni certe attro , gem^
,

niifque pretiojiores in manus venerint-, non iniuria

in auaritiae crimen vocaudnsiudicarer^ fi aUt
diutius clariffimis rebus tenebras obduci permitte"
rm: aut nojlros homines tcini excelkniis ingenii
nionU

•) Neue a]ii]uls putet Queruellum editiones Leonis

operum cum cditionibus Petri Chryfologi vna cum
Leoue M. cuulgatis confudifte; etiam in his, quot»
quot eam repraefentarent, integruin epillolae ex-
emplum nou dcefle monemus.
 Hiftorico Uterariae Cap. V, 75J(

fiionimentif non fine niagnd eorum incommodo dei-

trmtntoque fpoliatof ^ atqiie orbator aeqtio animo

fuftmerem : — cuiuf tamen in perpurgandis ^ ac
potiur iujiaurandif hifcc. fermonitms ^ incredibile
di^ti ejl qnanrum laboris fufceperim: propterea^
^

quod if Cod^x , qUefn principib na^i fuinius , pro^

ximorttm faeculorum infcitia quadam quajl rubigine
ita cum fotdatuf erdt ^ tnm mancus , vt mitla jer*
tne pars integra atque incorrnpta reperire"
in eo
tUr» f^erum nos quantim ex antiquorum exem-^
plarium coilatione ajjequi potuimus^ opem auxU
liumque offerre conatt fumuf. Qitarc efft&um ejl^

nxji mta me fallit opinio , vt difrtiffimi huiiis viri

fcripta in priftimm iam bene nitorem^ nonnullif
tamen exceptis^ rejlitnta Jtnt, Notatur haeo editioi
oppido rarifliaia, iii Catalogo Bibl, Barbtrinianai
ct Pimllianae.

t53g-
dotonide dpud Petrum QuenteL fot Epirtbk
integra Petri Rauennaiis Epifcopi sd Eutychem abi
baceni; in Pranimbiilis Conc. Canlccdomnfis ; in ed;
Comiliorum Petri Crabbe T. LfoL CCCXCIV*
1541.
Coloniat Agrippinae, foL S. Petri Chri^fdld-
gi — Sennones. Laudat hanc vt fuperiorem quo-
que Dominicur Mita, et ex eo lo, Alb. Fabricius iil

Bibl. M. et Inf. Lat. qui volumiais formam ad*

fcripfit. Notaiur in Cat. Bibl. Bodl. abs volumiais
forma.

1544.
Pari/iis. 8. S. Petri Chryfologi — Seritionei^i
Commemorat hanc dcfcriptioncm Fabricius i* L
additiju€ in Atitographis Rudolphinis TA.p. 407,
Bbb 2 eam
756 Bibliothecae Pairum Latinorum

cam pra?ter rem pro prima venditari. At iii Cod.

Bodlnanae
Bihl. extat editio rarilus 1545. 8. ^i^ac
eademne fit, an diuerfa, nefcio.

•
1574.
Parijiis apad Hieronym, de Marnef, 8. S. Petri

Cluyfojogi Sermones.
In hanc editionem emendationes fuas fcripfit La-
tinus Latniius. Fabricius o&onif fadam e(fe prodi-
dit. Apud Dom. Mitam laudatur editio Parifienfis
a. 1575-

1577.
Antverpiae ,,,. Petri Chryfologi Sermones.
Laudat Mita in Praefatione.

['579-]
Coloniae ^grippinae apud Carolum Miln" lo.

nich, 4. Editio Sermonum Perri Chryfologi etMa-

ximi Taurinenfis quae hunc annum operarum vitio
in titulo gerit, ad fequens faeculum referri debet.

1585-
Parijiis apud Hieron, de Marnef, g. D. Petri
Chryfologi Archiepifcopi Rauennatis opus homilia-
rum nunc primiim editim, (fic)

1588.
Venefm Petri Chryfologi Sermones.
Tcftc Mita 1. 1.

S AE C. XVII.
1604.

Moguntiae apud Balthaf, Lippium fumpt. Ant,

Hierat. 4. Petii Rauennatis feu Chryfologi cpifio*
la concra Eutychcn, graecc et Jatinc cum notisGe-
RARDI
 Hijlorico Literariae Cap. t^. 757

KARDi Vossii D. ct Praepojiti Tungren/is ; in

Mifctllaneis SS. aliquot Patrimi Graecorum et Lati'
fiorum antfhac non editis', adiedis Operibus GregO'
rii Thauniaiurgi^ pagg. 205 — 8- Graeca ad Cod.
ms. Card. Sirieti, lanna 'ex Codd. Vaticaais niim.
25 74. 2576. et 2$H0. edita funt. Ac in prioribus
duobus non nifi prior pars EpiAolae extabat.

1606. •
»1*

Coloniae j^gr,fumtil/. lo. Gynmici et Ant. Hie-

rat, fol. Petn Rauennatis Epi(tola ad Eutychenlat.
fn Sru. Binii Conciliis. T. II. ab initio inter Epiflo-
las Praeainbularei» in Conc. Chalced. Oec,

1^07.
Moguntiae. g. S. Petri Chryfologi Sermones.
Laudat hanc editionem vfn fibi cognitam Chriflia-
nus Daumiu.s.

1609.
Romae ex Typogr. Vatic, foL Petri Rauenna-
tis Epifioia ad Eutychen, gr. lat., in ConciL gen.
Ecci. Caxhoi. T. 11. /7. 3 2. Graeca ad Codices niss.

Bibl. Vaticanae, Sfortianae, Coiumnenfiv, oliin

Card. Sirleti et Ant. Auguftini Archiep.Tarraconen-
fis deferipta funt.

1612.
Parijiis apiid Hieron. de Marmf. 8» D.*Petri
Chryfologi opus homiliarnmfiuefermonesCLXXVl.
acieflit eiufden^ epifiola ad Eutychcn Presbyterum
Graece et Latine, cum notis et v<iiiis lecflionibus ex
MSS. Vatic. et Cardin. Sirleti, edita. Cat, BihL
Reg. exempkri pafllm additae funt
Parif. cyius
emendationes ex ms. codice fiudio T. Mantelii.

Bbb 3 1613,
758 Bibliothecae Patrum Laiinorum

i6i 3.

Mogtintiae Petri Chryfoiogi Sermocies.

Dom, Miia 111 Pvae.f,

1614.
Parijiif apud Clciudium Morelhm. foL S. Per

tri Chryfologi Archiepifcopi Rauennatis eruditiflimi

et fancliflimi Sermonesj cum Leone Maguo et Mu'
ximo Taurtnenji,

i6ig.
Pari/iif fumpt. Sebajl. Cramoify. foL S. Petri

Chryfoiogi — v^ermones^ cam iifdem repetitae edi.

fionis.

Coloniae apud Ant. Hierat, foL Petri Chryfa-

logi Epifcopi Kauennatis homiiiae de Dominicis ct
feflis aiiquot foiemnioribiis totius anni , ex impref-
fione Parifienfi ; Eiuldem epiflola ad Eutychen cum
Notis Gerardi Fojfii ; in Hibl. PP. T.V,p, ii,

1623,
Lugduni /itmpt. Claudii Landry^. fol. Petri
Chryfoiogi — Sermones ; cum Ltone M. et ^iiis ho-
miiiarum Dominicus Mita Lugduncn-
auifloribus.
fes editiones praeter hanc enumerat ^nnorum iGaa.

1627. 1634 et J636.

1631.
Parijiis . , . . . Petri Chryfoiogi Sermones.
Nefcioan cum iifd^m Audoribusj^ an fea^:fim, Lau-
d^t Dpw, Mita.

1633.
Lugduni /0/. S. Peiri Chryfologi —
Sermones; in Heptade Praefulum chrijliana Japien*
tia
 Hijlorico Liitrariae Cap. V, 759

iia et famndia clarijjjlmorum T h e o p h. R a y*

. NAV D I.

AccefCit Epi/lola ad Eutychem; item f^ifaCnrif'

fologi^ teflimoniuni Trithemii et index diaplex.

1636.
yenetiis »,., Petri Ciiryfologi Sermones. Te»
fte Mita.

^^ -^

Bononiae ,,f., lidem. Eodem fponfore,

1643-
Bononiae per Nicolatm du Solie. 4. D. Petri
Cliryfologi Foiocorneiiciifis, Rauennatum Archi-
cpifcopi, homiliae ficrae, fiue fermones aurei, re-
cogniti, emendati, ac niaxima parte [variis ledioni-
bus, lchoiiis et obfcruationibus] ilkijlrati; opera c^
fludio DoMiNici MiTAE. Cat, Bibl, Reg,
Parif,

Nobis ad manum eft exemplar Venetum ad Bo-

nonienfe, vt videtur, fatis accurafeexpreitum, Inde
difcimus Uominiciim Mitam Sacerdotem Parochum
Vgutioncili, antea iegum ftudio et forenfibus nego*
tiisvacantem, hominem mediocriter dodum lougo
corredtioris Chiyfologi textus dcfiderio exercitun),
tandem cum mss. aiiquot codicum copiam nadus cf-
fet, addudum efle, vt ipfe operam fuam ei perpur-
gando iliudrandoque commodaret^ ^yF^lteriuf per^
quirendo, incjuit, didici huiiis operis adhiic quatuor
fuperrffe mannfcripta exewplaria., nempe duo. Ro'
mae parum ab Iwpreffis difcrepantia: fed l^rbini
vnum in Roueriana., Ct^fenae alterum in FranciJ"
cana BibHotheca ,quae inter fe cunSfis paene cmi'
veniuntf at ia qitamplurimis a vulgatis difcor^
Bbb 4 dant.
760 Bibtiothecae Patritm Lntinorum
\
dant. Qiiare aditu ad manufcripta vix patffatio^
^a ipfa pnrtim pcrnmicos ^ partim p§r me ipfum ptr-
volutaui e.t ftmd ac a
adhd)ito fodali copit*: Lsquc ad

calctm cum exemplari primnm Bononiae impnffo con^

tuli, atque errafa quaccunqne.^ vt iicitit, colamo cor^
rexi ; variafque nec inuiiles leBiionrs in margine ad^
fcripji^ mmdofis^ quibus mrs, exuberant, reit^is,
et ft quid ipc illif omni ex parte emendari nrqtiiuit,

ftudui id mentif fpeculatione fiippkre ; tametjt hoc

raro fatifum ejl ^ qmdhaec vaiio maximis dijfficultati'

bus obfruSifa lubrica fit et fallax, ,,Addidit fchotia

inerudiiis faltem profuturn , aut literaiorum mentes
ftimulaturoy quo praeftantiora fcrutentur. Sunt
parrim moralia', partim feiirum fufius quam plerum-
que opus erat, illuflrauf, raro ad dogmata aut Iiifto-
rias deicendit, et tum fere S^holia etNoiationes, vei
Obferuation/s infcrjpfit; rariffime de varietate aut
emendatione ledionis difputat. Confecit praeterea
aiterum alphabeticum S^rmonum, in
indices duos,
quo tamen non tam finguli fermones, cjuaa^ mate-
riae inquolibetSermone primvirio exaiatde recenfen-
tur, alttrum rerum et Ftrborum noiahiiium. Hinc
vero elenchum iuxta ritum Euan^eli jrum, quae in
facro pro tpmpore leguntur, in fuperioribus ad con-
cionatprum vfum plerumque addi tolitum velur fu-
peruacaneum omifit. Tandei^i et f/itamJPetri Cnry*
fologi ex ipjius homilits , et uariis fcrtptorum montu
mentir , tum manvfcriptis acciirate
tzim impreffis^
eonquifitam fiudiofe coHe^am et ordtnatim diu,'ftam
,

addidit, eique pro piaiori vt ait aliquorum quac ij;i

ea memorancttenificatione fequentia lubiunxit docu-
menta. i) Epifolam S. P^iri Cht i/fologi ad Etiti/*

chem Haereticum. 2) Epiftclam Leonis Pnpie /,

ad Flauianum Conf antinopolitanum Epifopnm con*

tra Eutycheiis perfidiam ct haerejim, 3) Epi/^(^'^fn
Mat"
 Hiflorico Literariae Ccip. V. 761

Matthaei CathedraHs Ecchjiae Imolenfts PrafvojSti,

iranjjiimptam ex Tabella ipjiuf manu/ cripta , qi^a te-

fiaturfe corpuf R. Petri Ckryfologi attreSfaJJe. 4)

Elogim exTrithemio 5) Agapiti Vicentini prae^
fationem ad tditionemBononienfem. 6) Praefationem
B» Frlicis XL
Raiiennntum Archiepifvopi in Senno-
nes aliquot S. Petri Chryfologi ex Mss. codd. l^ali'
celhe , Cifinaeqm et alibi. 7) Epiflolam F. Petri
Roiulphii Tuffignanenfs , Epifcopi Senogalien/is ad
Senatores Jmolae., qua Sermones Petri Chryfdlogi f(
fe recognitos ip/is edendos offerebat, ex Comnientariif
ipjius Senatus a, ijps- dejimptam,

^S/r flahoratumOpus pellexit inquit ad infcriben"

dum: Sermones maxima ex pane illunrati, qiiod
eorumCodex^ l^itaeque index e tenebris erutus^ et a
fordibus vindicatus magis quam antea fit kgentibus
enuckatuf^ acdeclaratus: Nitoreinfuper Qtqmfplen-
dore lo nge omnibus exemplaribus hac operapraejiet. In
qtiojaciundo, pergir, quos fumptus, labores et pericula,
fiibierim ,
qnam aegra faepius valetudim pvojlratus
iacuerim; quosque aduerfarios , ac defrtores domi
forisque fuerim perpejfiis., Jcit ipfej qui tandem e
Coelo protexit , CtLryfologus fan^us ; fciunt multi
dotli probatique Patres .,
qu,i me etiam inter fijluas
ad aniniarum curam longe a fapieniwn congrejfu re..

fidentem^ librorum et bonae valetiidinis expertem ad-

vtrfn prope omniafupevajfe., ei opiis propo/itum ali"
qua demum ex parte ahfoluijfe, mirantur. Qiiod ad-
htic in ienebris dfliiefceret, nifi illoriim Jincero iudicio^
nunc edere fuijjhn cqmpulfus. Fortremo de ftiio fuo
excufationcm addit necelfariam utique ct vere face-
tam. Ait eaim iuxta Senecae monita in hoc opere
componendo magisfequaefiuiffe, quidfcriberet; in-
dc, ct quia aiiorum fentcutias referens propriis ver-
Bbb 5 bis
 76a Bibtiothuae Pnfrtim Lafinorum

bi« transfcribenda§ cenfuilTet neceiTe fuifle, vt flilus

ini]ltoruiii et exuiultisconnans non idenifcniper ha-
beretur. Qiiod Ci tanicn tam in componendo, quam
h\ transfcribendo nuilta excidiiTent, quae vel ofcitan-
ter, vel inituis apte pollta efTent: hoc Dci permi/Iu
fttflum iedoresaibitrari iubet, vt i2in6QmSciant ^en-
teiquoniam/iominei funt ((ecnnduiTiVfilm. 9.) Nun-
cupauit editioucm fuam Ferdinando Miliino S. Imo-
lenfis Ecclefiac Epifcono et Balneariae Comiti, cp.
d, ex aede facra Paroeciae S. Agnetis Ugutionelli.
V. KaU jifiilis h. a.

1644,
Parifiis ex Typogr. Regia. fol. Petrt RQnenna-
tis Epiftola ad Eutychem ,
gr. iat. ; in ConciL ColU
Jlngia TomQ yilLp, 4^.

1661.
Parifiis apud Simeonnn Piget. fol S. Petri
Chryfologi — operaj in Timph.Raifnaudi HfVtade
h. a. et 1, reguf^,

1663.
Parifiis fumpt. AntBertier. foU S PctriChry
fologi Sermones varii luxta anni totius Euangeiia,
fefla Dominica etSandorum digefti; wiFVancCom'
beffii Bibliothecix PP. ConcionatGvia.
Sequitur Combefifius DominicumMitam, cui in
plerisque etiam de vita Petri adflipulatur. Sed ipfi

hauddifplicef fententia, non omnej>hu!us coliedionis

fermones vnius eiusdcm que effe aucftoris quanquam
lion ab argumentis ex finguiis fermonibus duclis fic
colligit, fed eo potius, quod in aliis vehiti Chryfo-
flomo, Bernardo et ^liis hoiniliaruw^ fcriptoribus
£cri co;ifueuit.

1666.
 RtfiQrico Literfiriae Cap, F. J63
1666.

apud Carolum Savreux. 4.

Parifiif S. Pctri

Chryfologi Scrmones quinque de Oratione Domii^i-

ca , fub tituio : S. Petri Datniani S. R. E. Cardinan
lis; in LucAE DAcHER 1 1 Spiciiegio P^et. ali-

quot Scriptoritni, qui in Gatliat Bibliothecis maxim§

BenediSiinorum latuerant Tomo VII. pagg> 120—
137.
Quod faepius aecidit taliam Colle<flionuni audto*
ribus, non excepto Baluzio, litteratilllmo viro, vt,
dnni fua vnius opera tantani curam fuflinere aggreili
elTent, aut memoria aut diligentia interdum defice-
rent et dudum edita pro ineditis venditarent, id jDa-
cherio etiam in his fermonibus accidit, qui in FeU-
colledione num. LXVII. LXVIIL LXX. LXXL
ciiina

LXXIL ct cjuidcm emendatiores leguntur, quam hic

ex codice quodam Corbeienfi repraefentantur. Moni-
tus hac de re^^ Tomo VII. poft indicem contentp-
rum haec adfcripfit: „Vt in Tomo VIL Spicilegii
PetroDamiano Sern)ones V. in Orationem Domini-
cam tribuerem, fuafit Codex anteannos fcriptusqua-
dringenfos, qui Petri Damiani nomen difiinde prac»
ferebat. At pofiquam in pubiicnm prodiit Tomus
ille, monuit me fuis literis dodlifilmus Tiieologus
nofier Steph. de Marces ^ Sermones hofce Petri Ra-
vennatis fiue Chryfologi efie genuinos, ab varias et
fninime fpfrnendas rationes ; qucis lubens ealculuni
adicio mcum, Eruditis tamen relinquo iudicium.'^
Sic ille; non allatis quas ipfe dodus ille fuppedita-
verat rationibus, quarum grauior nulia tamen efle
poterat, quam quod iamdudum in antiquifTima, cer-
tc Petro Diimiano antiquiore Sermonum Chryfologi
coiieclione cxtarent ct cum ea excu.fi itflent. Sed
haec fateri iliuai foitafle pnduit Attamen et in Fn-

dice
764 Bibtiofhicae Paiium Latinornm

dice Generali Tomo Xllf. Spicilegii fubicdo Petri

Chryrolooi effe notanit,nomen etiam prae-
eiuscjue

feriint in fecunda huius opcris editione, licet cura-

tor eins Ltidouiciif Francijhis lofeph de ta Barre

{>rorfns nelciret, qiio iure poflerius priori effet prae-
erendum. Rcprehendit potius Dacherium quod ra-
tiones, quae ipfum, vt fuocodici minusfideret impu-
liffent, non edideiir, addirque, fi quismalo exemplo
^b ea fadlum effe conrenderer, fe minime aduetfatu.
rum. Qui (1 cditum aliquem Chryfologi Sermonum
codicem infpexiffet, non modo rationes iJias facile
ipfe deprehendiffet, fed caruiffct etiam muitis quas
ibidem protulit, minus necef-
noii ineptis fine {ed
fariis emendatipnibus, quippe quac plerumque om-

nes iam in antiquioribus editionibus Chryfoiogi di-

flinde leguntur *). Eiusveroet Daciierii exemphim
fraudi fuit aliis, veluti Fabricio et Maufio, immo ct

nouillimo editori m tantum, vt V. iftos Sermones

^aeteris fuperaddcndos curaret,

'^70.
.•:,;,u
CygneMe iypis etfumpt. Sam, Ebelii. ^. D. Pe-
tri Chryfoiogi de Incarnatione Chrifti Sermo CXLK
et

*) Tot mendis inqnit la Barre inannotatione prima

f

ad Serm. II. tot tnmdis fcatent hae Homiliae, quot

<
ne peifpicacijlimus quidem vnus ex conieStura tollere
potefl ; quamobrem nihil hic nifi omnino caftigatum
ledtor exlpe&ety nolim ; haud pauca quidein loca
foede corrupta rrflituimus fed de omnibus rrflitu-
,

endis ne cogitauimus quidem; funt enim nonnuUay

quae nift ope Ms, codicis emendari non pojjunt,
Interdum tamen corrertiones eius in lociscorrup-
tiffimis adeo cum imprelfis Chryfologi codicibus
concordant, vt dubitare poffis, an tantum fola
conieftura hominis nflequi valeat. Scilicet non
femel , fed vbique ferme veram le6tionem deprc-
hendit.
 Hiftorico Liierariae Cap. V. 765

etCXLTX. et de Infantiim Nece CLII et CLIIL; in

Diu Patrum Homiliis in Fejliim Natiuitatis lefu
Chrijli editis aCHRisTiANO Daumio, pagg.
8* 91-
Expreffi funt ex edd. Moguntina 1607. Lugdu*
nenli 162^, et cjuae in Colonienfi IT. Bibiiotheca
cft. At Mitae editio Daumio non innotuilTe vide-
tur, fic|uidcm in praefatione fcripfit, illas editiones
nouam recenfionem defiderare, candemque dagitare
lcdionum varietatem, quae ex iis, cjuaeThomas Hi-
bernicus et hinc Allegoriarum CoUedor in Colled^-
nea fua tratifluierint sinimaduerti poflit. Idem Cat
paris Barthii in Chryfologum laudes ibidem pro*
fert.
1671.
LutHiae Pdrijiorunt ifnpenjtf Soc. Typogv, foU
tetri Rauennatis Hpiflr.ja ad Eurychrn, gr. lat; in
Conciliis Labbei ei Cojfartii Tomo IV. /7. 35.

Parijii^fumpt. Petri l^ariquet.

foU Petri Chry-
fologi —
Sermones CLXXVI. cum Leonis M. et
aliorum Opp, coliedis a Raynaudo,

1672.
Parifiisapud Viduam Caroli Savrmx. 4. Pei
tri Chryfoh^gi Sermo de Natali Domini contra Ne-
rtorium, edidit ex codicevetufio tanquamaucftoriun.
certi foetum Lucas Dacherius in Tomo XL pciggi

Acceperat a ChifHetio. Tfi vulgatis editiofiibus

au(flior et emendatior extat num. CXLV. quod pri-
mus monuit Paulus Colomejins in Paralipom. de SS.
EccJeff, 263. et Objf, Sacris p, 133. cf. Fabricius
, in
 766 Bibliothecae Patrum Latiuorum

in BibL M. et Tnf, Lat, Minime igitur iatere debu^

iiTet editoreui nouifliinuin.

1675.
Liit. Parif, fiimtib, lo, Bapt^ Coignard, 4* Pctri
Chryrologi Epifcopi Rauenneufis ad Eurychen prcj-
byterum epifiolii; latinc cum notis Pifchafii Quff
nr.llij cum Leonif M. Operibuf, pofl: Epiftoiam
XXIL T. l'Pagg' 477. Notaeextant Tomo U^pagg.
839 — 4'« ('^ ®^« Lugduneuft 1700./0/* T,i,pagg.
341.43. 7mo 11. pagg. 40 —
58.)
„Tripliccm inquit Quesncilus huius Epiflolae edi-
tionem inuenio; vnam, quam habentp o^^riof fxya/^
Bi Leonis editimtef^ vbi ex Ms. Cod. Thuaneac Bi«
bliothecaedefcripta legiturEpiftoia; alteram, quam
ex Mss. Codicibus Vaticanis nunii 2574 et 2580. et
Cardinalis Sirleti procurauit Gerardus Voflius dodor
catiloiicus: tertiadenit|ue ea ert, quae inprima parte
A<florum Chalcedonenfis Conciiii legitur cum graeca
verfione. Prima editio primum tantummodo caput
continet, alterum integrum defiderat: reiiquae duae
Vtrumquc caput complet^luntur*). Vndc iiia diucr-
lltas fluxcrit^ certo aflerere non aufim: verifimiie
tamen ell, vei editorem ilium incidiiTc in mutiium
Codiccm, Yciipfum Codicem ab editore fuifle mu-
tilatuiu." Inquint porro quaemutilationisidiuscau-
fae effe potuerint, ct aa integra etiain pro genuino
Epifcopi Rauennenfis foetu haberi poiiit. Quod
duidcm airerit, et deinde fic pergit: „Vnde quo
fado decurtata habeatur in vuigatis fandi Lco-
nis editionibus, non afTequor. Codicem qui-
dem Tiiuancum commemorant^ ex quo depromta
fuerit

•) Adeoque non tres fed duae tantum numerandae

fuiiVenti vt rettius a Fabricio et i3aileriniis fa-
 Hijlorico Litterariae Cap. V» 767

fuerit abeditoie. hoc ita fit, nefcio. Hocfcio,

Ati
vnieuin in Catalogo Thuaneoruni Mss. Codiceni a
ine repertum, qui EpiflolamSaacfli PctiiChryloiogi
^ontineat, cum ahjs nonuuiiis ad Synodum Chal«
ccdonenfem peithieutibus: in hoc vcro Codice xw^

tegram haberi Epjiiolau). Cui fi Mss. Vaticanos et

Card. Sirleti Codices, antiqualijue ac reeentiores Ba-
ronii etConciliorum editiones adiunxeris, vix rellat
dubitandi locus, quin vel in editoris illius, fi non
inaiam fidem, faitem olcitantiam, vel in Codici^ vi*
tium refundenda fit Epiflolae diminutio," Vtinam
vero Quesneilo indicare placuillet editionum Leonis
M* folium pagiuamue, in qua Fetri haec epifloJa cx-
tct^ quam a le ledam fuiile tam diferte fijgnificat.

1676^

Liigduni fumptibus JFFr, Anijfoniorum et loan,

foL
IPoysnel. Diui Petri Chryfolugi Archiepifcopi
Rauenuatis Sermones Aurei ad Excmplar Seraphicae
Cefeoae Bibliothecae corredi, Schoiiis, ac locupie*
tillimis moralium Conceptiuim vanet<ite Commenta-
riis illuftratii Nunc recens in gratiam diuini Verbi
Concioi^^atorum^ addira Sandiinmi Docioris Vua^
Hec non eiufdem ad Eutychetem Epifiola Notis
et

parirer elucidafa, prodeuut in hicem opera et iabore

R. P. Fr, Martini i)r:L Castillo Bur-^
genfis JVHnoritae de Obferucinttai in S. Euangflii
Mcxicana Pronincia LeSioris Jubilati^ Thcologiae
honor. Alex, I^IL Kefcripto decorati Magtjirii
Olim in eadrm Prouinria Mmtjlri Ptoiiinciali) : et
in magno S. E^nauent. Collegio Retforis, atqite Jiu^i
diorttm Regentis. Acceffit iiis Index quadrUplex, L
fciiicct Sermonum, II. Locorum fcripturae facraej
Euangeiiorum ad Concioncs per Annuinj
III. IV^
Kerum deni^ue notabilium.
768 Biblhthecag Patrnm Latinonm

Bellus hic iirtifex nouem et qnod excurrit alplia-

beta coiniuentariis fuis mXXlL Chryfologi Sfrmones
et ad Eutijchfiem impleuit.
Epiflolnui Illud cum
fuperiori editore Dominico Mita commune habct,
quod, iicet ingens tituionim fyrma poft nomen tra-
hat, tamen de iniquritate fortunae conqueritur, nec
propitiorem habuit Facundiam deam. „z\ppo(ui in
cordemeo, inquit, vuiiisrfos CLXXl^L fermones
D. Petri Oirijfoiogi meis illuftrare commmtis : id»
circo breui omnium compicto marginaii lchoiio ad
depromnidum rimandumqne fenfiim eiiis fuhiiliffmmm
ine contuli, iatiori lermone fnec enim periculofum ejl,

nejtt nimium; quod ejje maximum debet : iunior aii'

bat Plinius) iachoaui et viginti diios fermones ^ vna
cum eius epijlola ad Eutychetem Haeretieum ^ quos
compieui, exhibeo. S^dprokdoior! ophthaimia pro-
lixc admodufn lumina torfit ; et quod magis efl, no-
vem et pius annis, iippicntem me iimis ocuiis Jortuna
profpexit, retrahens inuida, qua iaboriofa a pcnfo,
labovare cupientem, Piuries cum Diogene
repctii
Cynico : „ Euge for tuna quod viriliter me traciajii /'*
Me Peccatorem^ mefctiejtum , Jlagellis feiicem Deus
Op» Mii.fecit, teniiit mefemper idiographum^ cum
amamunfe nusquanii hibiwtheca orbatum et ceiiafere
exuiemy Idem quoque tedatur, le qnaefiffe magir
quid fcriberet quam quaemadmodum , non curajje fe
,

foliicitam^ comptam perpoiitamqne orationem^ fed

remij/ius ioqui voiuijje^ vt loqueretur fecitrius. Vnuni
quod in toto opere non prorfus ineptum iudices, efl
vita i^etri Chj-yfologiy inqua Sciipta ctiam cditio-
nesque eOrum attingif. Nuncupatum cA Pttro Priiu
cipi Portocarero Foich de Arragon et Corduba etc.
epiHoia , quae omnibus iugenii audoris fui lumini-
bus radiat.

1677.
 Hijloricd Literariae Cop. V, 769

1677.
Romae fumptib, Pontii Bernardon. fol. Latlni
Latinii Vitcibienils V^ariie Leclionci et Obferuationefi
in Perrum Cliryrologum; iii Biblwtheca eius Sacra
et Profana T. L pogg- 98 — 103.
Pcrtinent hac obleruationes, quae commenda»
tioncf aliapraeter audorisnomen nonegent, ad faecu-
luni fuperius. Obiit enim Latinius a. 1593. Vfus
efl editidne Fariiienfi a. 1 574.

Lugdtmi apud Aniffonios. foL S. Pctri Ghryfoo

logi Sermones (CLXXVL) et Epiftola ad Eutycheri
cum notis Ger. f^qffii; in Max. Bibi. PP. Tomo
FJLpagg.So^—giiji.
1679.
Colonias ylgrippinae apitd lo. Carolim Munich
et Peirum Ketteler. 4. D. PetriChryfologi Archiepif-
copi Rauennatis viri eruditiilimiatquefandiHimi Ser-
mones in Euangelia de Dominicis et fe/lis aliquot
*
folemnioribustotius anni in[ignescum triplici indice,
EUangeliorum et Epiftoiaruin, Locorum S. Scrip-
turae rerumque et verborum in lucem editi. ( Ac-

ceflerunt Sermones Maximi Taurinenfis,J Editio

primd in Germania CCicJ.
Typothetae incuria anniis in tituloexfcriptus t(l
MDLXXIX. Etiamfi vero fatis typis et tota Defcrip-
tionc faeculum fe proderet, non tamen meo vnius
arbitrio ftatuere aufus lum, antequam aliunde mihi
liac de re confiaret. Sed iam certus fum et ledores
monitos volo, vt Maximi Taurinenfi<> editionem a^
1579, ad fcquens faeculum transfcribant. h\ CaL
Bibl. Reg.Parif. laudatur haec editio amii 1678.

TonuIL Ccc 1684.

770 Bibliothfcae Patruin Latinorum

Parips ppiid Franc. Mvgiist,

foL Petri CIty-

fologi Strinoncs duo, vntu de pacc in iliud Mat-

tliaei 5. Fdices pacijici etc. (Mll.) aittr de Nataii

loanuis Baptillae; inter ApguAiuianos, quos Bene-

dictini recrt-uerunt per /fpvfndicrru Tomi V. Clajfe
]. mim. LXI. et Clrjle III. num. CXCiX.

Prior olim iuter Sermonts de Trmpore erat num.

CLXIX. poflea in App. LVII.; pcfurior inter Ser-
inones de Sautfir XXU poft in App. LXXVII. Sed
illepallim interpolatus elt etmultis fcntcntn^s audlior,
ciuiLS proinde Maurini aululiii cominoulharunt; hic
jjb initio decurtatus. Erat ergo ratio, cur nouiili-
mus editor eowsdem editioni fuae infuperadiiceret, vta
Maufiodifcimus. Aliiduointuperinter Auguftinianos
Sermones occurrunt nempe nim, CXXI de Natali
Doniini V. quem in quibusdam Msv. Petri Rauen-
natis nomen SermoXCVII. de
praeferre nofant, et
verbis Euaug. loli. 14. Pacem meam do vohis etc.
quem cum LXI. Chryfologi Aiio coauenire monent
iideai.

Saec. XVIIL
I7«4-

Parijiif fx tijpogr, Rffr. fol. Pctri Rauennatis

Epinoia ad Eutychen, in Conciiiis Hardiiini^ Tomo
II.' pogg. 22.

1733.
Parifiis apiid Montalant.
foL Petri Chryfolo-

gi Sermo de Notaii Domini et Scrmones V^ in Ora-

tiuneiii Oominicam; in noua edidone Spicilegii Lu-
car D^Achtrij^ quiun curauit Liidoiiicus Franc. lo-
feph de La liarre Tomo l.pagg. 41. 215 — 32 r.

Vid«
 Hijlorico IJterariae Cap, V, 771

Vide quae di6la fuiit occafione editioiiis primae

a. 1666. et 1672.

1742.
Vfnetiis ojjuri Aiignjlinum Stwioli, fol. Sancfli
Pctri Cluvfolo<ii lorocornciicnfis Rauennatum Ar-
chiepilcopi Opera < mnia cum obferuationibus et in-

dice rerum iocupieiiirmio Duniinici Miiae. Accef-

fere practerea in hac nofhaEditione S. Vaieriani Ce-
melienns Kpilcopi Homiiiae ^.juotquot extant.
J^ibliopolae inflitutoBononienfis 1643. editio a.

accuraie recufa et cuitunon honello niodo led etiatii

magnifico dotata e(\,

1750.
Veiietiis .,../. Sandi Petri Chryfologi Ope-
ra omnia ad codices Mss. recenllta a P. t i- Se u a s

ANO Pauli Clerico Reg. Congregationis Matris

Dn Lucmjis,
De hac editione non nifi ex iis confiat, quae Ci.
Manjius in Hibiiotheca Fabriciana Mediae et Ii}fimae
Latinitatis T. V. pai{. 353, ad fuppiendam de Chry-
fologo notitiam recitauit. „Non eft , cur hic piae-
tercam, inquit, quam fub iplb anno fuo emortuali
euuigauit vir Cl. P. Sebafiianus Pauii Congtegat.
Matris Dei Lucenfis, Sodalis meus diiediffimns ec

amicus dum viueret in primis cliarifnmus. Prodiit

iiia typis Venetis a. 17 so. T. L (quod interpretor
Volumine. vno) foi. Praeter ea, quae in praeceden-
tibus editionibus patuerunt, adiecit fermones feptem
de orationeDomini defumptos exDacherii fpiciiegio
Tom.ViLpag. i 30. vetcriseditionis; geminos etiam
aiios ex appendiceSermonum S. Auguftini editionis
Maurintanorum. Recenfuit totum opus ad veteresl
Mss. Codices; notas a Dominico Mita oiim adorna-
Ccc a tas
772 Bibliothecae Patrum Latinorum

tas retinuir, quibus nec paucas, ncc,

et fuasadiecit,

vt vera fatear, iiuioclas. Quamwjuain vero Ijborcm

huuc viii exiniii probo, auiitum tanien abelFe credo,
vt editio Operum Chryfologi llc tandem omnibus
numeris ab'oiuta reputetur. Admonct vir eximius
ex oiationibus hilce nonnullas Scueiiano cuidam in
vetuilis Codicibus adfcribi, qua ego praen)onitione
edodus nadusque in vcteri honiiliario codice, re-

peito in Bibliothcca Canonicorun^ Maioris Eccitfiac

Lncenfis, nec meo iudicio faecuio XII. recentiore,
homiiias quasdamSeueriani nomine praeHxas, vnam
oiiquam ex iiiis conferendam anhinpfi cum homilia
Chryfologi, quae inter editas eA CIJ. Vtramque
confentientem reperi; fimui tamen agnoui, hiulca
quaedam efTe in edito, quae egregie fuppiebantur a
codice ilio." Profert ibidem variantis Jcdlionis aii-

quot exempla. Scd non huius demum editoris fuit

iila admonitio, nonnuiias honiiiias Seueriano in co-
dicibus vetudis adlcribi, led dudum in Hononi-
enfi prima ab Agapito iiiud obleruatum efi. Nec
admodum diligentiam eius comineudat,
quod bis
eoi>dem Sinuones y/mOraiiomm dominitam exfcri-
bendos dederit.

1753.

Vtmtiis apiid Simonem Occhi, fot. Petri Chry-

fologi Kpifcopi Rauennatis ad liutychem presbyterum
Epiiiola, gr. lat. cum admonitione et notis Balleri-
nioriim; in Operibtif Lcouis M. T. J. Epiftola XXV.

J^aiicriuii docent deciirtatam Epi/lolam^ de qua

primum monuit, proficilci ex coiiec^io-
Quesnelius
ne Canonum Hifpana, ex eaque in ///^/onflwawj, in-
deque in reliquas Coilec^ioucs iluxifie. Simui ta-

mcn ollendunt integrae originem potiori* cfle et an-

tiqui*
 Hiftovuo Literariag Cap, V. 773

(Iquitatls et aiicflorltatis, qnippe qnae iniicniatur iii

Coiicclioiie lipilloJjium in caufa Kufychetis, quae

Aciiotiibus Concilii Ciialcedonenfis praeinitti foJet,
ante mediuni lextuni faeculuin Latine compadla.
Sufpicaiitur autcm priorem partem epiflolae, quaiii
etiam Hifpanica colJcdio profert, originalcin efle,

pofterioicai ex Graeco veifam.

1761.
Florcntiae expenps Ant. Zaitae^ p^eneti^ foh
Tetri Raueunatis hpinola ad Eutychem gr lat cuin
prvienionirione et notis liaUerinioriim ; tnCoIlrcfione
jintplij]\ Concilior^ Tomo V. pagg, 1347 — 1350.
•^
b De Codicihiis msf, Agapiti Vicentlni et Domi^
nici Mitae fuo loco didum eft.

36.

EucheRius,
Gallus, orfus ex fenatoriofanguine, patre Vale-$. i. Vita.

rlano , quem plerique eundem putant cnm

Prifco Valeriano, qui circa idem tempus praefcdu-
ram Galliae obtinuit et cognatus Auiti Imperatoris
fuit. Gallam vxorcm duxit, pari nobilitate foemi-
nam, ex eaque duos fufccpit filios, quorum alter Sa-

lonius poflmodum Geneuenfi ecclefiae praefuit, aker

Veranius ipfi patri in cpifcopatu Lugduncnfi fucccf-
fit. Circa annum 409. 410. vegeta ac florente
aut
adhuc aetate Lirinum conccfTerat indeque cum vxore
et filiis in infulam propinquam Leronem, quae liodie

Sanclae Mar^arethae efi, fe contulit et Auachoretam

egit, ita tamcn, vt potiHhnam cuiam liberorum fuo-

rum educationi impenderet, exquibus Saloniumquo»

Ccc 3 qoe
 774 Biblioihecni' palrum Lafinonim

c]ue aliquiiiuiipcr Ijrincnribiis niaginris Honorato

Saiuiano ac Viuccntio fornian»iuin dedif. Vix i>n-

temiiliii? cjuisquaiii ex clarioribus ecclefiaeGallicaiiae

membns apun optimum qucmque et do(fcinimum

faeculi virun^ tantam comparauit exirtimationem
quam Encherius: nam cum niultis familianter vixit

et cum plerisque litterarum habuit commercium et

cibomnibus imrnenfis laudibus ornatus eH. Euenit
hac fama tandem, vt anno circiter 494. ad epifco-
patum Lugdunenfcm eueheretur, quod munus vsque
ad annum 450. obtinuiire eum exiflimant *).

§. s.Scripta. Circumferuntur hodie fequentia Eucherii Lug-

dunenfis fcripta:
1. De laiide Eremi ad Hilariiim Arelatenfem epijlo*

428-
la^ fcr. a.

2. Epijiola paramitica ad Valeriamim cognnium de

contemtu miindi et faecnlaris philofophiae^ fcr. a.
4^3.
3. Liber formularum fpiritalis inttlligfntiae ad Fe-
ranimn filnmu Infcribitur alias etiam ^/^ ybrwa
fpii lialif inteliecins.
^
4. LifyiiSiiomim libri IL ad Saloniumflium^ quo-
rum alter qiiafjiumes de difficilioribus V. et M. T.

locis tradat, ^\i€v Explicationes nominumHebrai'

corim continet et fic infciibiiur.

5, Hijio'

*) AHus ab hoc fuit Eucherius Galliae Epifcopus,

quirexto faeculovixit ct variisConciliis Gallicanis
veluti Arelatenfi U^a. 4^-5. Carpe^toratenfi 527.
Arauficano e.t V^^enfi 5^9. fubrcripOt. Sed nec
Lu|.^lunenfis qaidcm epifcopus ille fuit, vt qui-
dam falfo fibi perfiriferant,quos dofte ct fagnciter
refellit I o s e p h u s A n t e l ivi J u s in /^Jfestio-
ne pro vnico S. Euclitrico Lugdunniji epijropo,
quam poft obitum eius edidir, frafer Carolus Antel-
tnius Fariftis, apud Claud. Briajjon. 1736. 4.
 Hijlorico Literariae Cap. V^ 775

5. Eijloria PaJJionis S,Mauriiii ei fociorumElarty»

rum Lfgioni) Ftlicif Thehafae Agaiinmjium, aqui-.

busdatn Juiic EucJicTio abiudicata, iuniori alicui
tiibuta.

6 Homiliae ^ iJIae fcilicet, quas priinus vulgauit lo-

annejj Litiineius, quae pro genuinis ab omnihus
agnofcuntur.
7. Exhortatio ad Monachof ex trihm, quas fub eius
nomine Hoiflenius in CodiceRegularum protulit,
pnma.
8. Epitome Opfrum Cn/Jiani,
Dfperciitat Tunt plnres Euclierii homillae^ nifi

aliiie FnrrafTe hipeiflntin OHt^ione homiliarnm^ quae

nonien Enlebii Emefcni itu Gallicani non.inc in \Vu
bliurliecis Patnim praefert. Tribiiiintur Enjlieiio,
etqjiidem faifo 1) Commentariiu in Gene/im et j)
:

Libri IJ^, Commmtarwvum in librof Regnm a ]o,

Alex Brafficano primum euulgati. q) Epijlota ad

Faujiinum a Labbeo edita. 4) Epijiola ad Philo'
tifm quendnm^ quam Baluzius ad calcem Agobardi
protuiit. 5) Regula dupUx ad Monachos in codice
Keguiarum Hoiflenii. 6) Tota iila HomiHai^um
cotleSiio, quae fub. nomine Eujebii Emfjtni circum-
fertur.

omtiium Eucherii opufculorum colief^io

Integra $. 3. Edl-
"""^
*"
iiones.
nondum extat. Primum opufcuium, quod obAetri-
cante typograpliia lucem vidit, fuit Pojjio S. Mau-
ricii et Jociorum^ fed interpoJata et fine nomine eius
in Vitis San^orum Mombritii. Haud exiguo vero
interuaiio poft, 1516. exiit nomen au<floris ia
a.

fronte gerens epiftola ad f^alerianntn, Bajfieae ex re-

cognitione R.Rhencni^ citoque ibidem^. 1520. cum
Erafmi fcholiis, et Parijiis a. 1525. repetita e/L
Accefferunt paulo poft Ba/ileae apud Cratandnim a.

Ccc 4 1530.
ty
76 Bibliothecae Pairim Latinory>m

1530. aiit aliquanto citius Parijiis apud ClancUtin}

Clievatloniim (inc anuo Formulae. intelUgenuae fpiri'
ialis et tibri Auo Inftru^ionnni, quibiis annofcijuenti

ex leliquiis BibliothecaeRudenfis addidit fpuria duo,

Commentarla iu Regum, loannts
Genfjim ct tit^ros

j^lexandcr HraJJicanus flmuique FormulQVum li-

,

brimi ex codice m^. feduio caftigauit. Haec omnia

iundim recufa funt Romae apud Pautum Manutium
a, 1564. curante Petro Gatefinio et Andreae Schotti
cura a, 16 rg. in ToJno V. Bif)t. PP, Colonienjtf,
Interea reperta e(l ct a Gitberto Genebrardo feu po-
tius Dionyjiq Faucherio Parijiis 1578- edita Epi-
a.

ftota de laude Eremi ad Hilariiim, itemquc tenebris

creptae editaeque funt >//oMJz7ia^genuinae per lo.Liui-
neiiim cum Theodoro Studita Antuerpiae z. i6u2.
indeque omifllsHomiliis genuina Euclierii opufcula,
nempe Fovmulae intflligentiae Jpiritatis , Inflru-
5fionum libri diio ct Epifiolac ad l^ateriamm et Ui-
larium vna exhibita Lugduni 1613. in Chronologia
lArinmfi f^incentii Barraiis tandcmque additis Paf
Jione S. Mauricii et Cumnmitariis illis fpuriis in G^-
tiefim et libros Reg^m recufa funt in Bibl. PP. Max,
I^ugdztni a. 1 677. Voi\ haec fingula tantum, impri-
mis afcetica iila fiue feorfim fiue cum aliis opcribus
typis funt reddita, ne fequens omnium
quae ,

^ditionum rccenfus chronologicus negotium aiicui

faccirat, paucis hic comple^i iuuat. Vid^licet A?/^

fo S. Maiiricii pofi Mombriti, Surii et Steuartii edi-

^ioncs finccrior cdita efl a Chifflctio in Pautino iltu'
ftrato a. 1662. indeque in B\bl. Max. Patrum Lug-
duni 1677. Tomo XX VII. et apud Ruinartum et
in A£lis BoUandianis repctita. Epi/lola ad Faleria-
num recufa fuit Lngduni i 54 i ct 1637. et cum He-
r ib. Rosireydi fcholm Antuerpiae a. 1621. Mona-
chii 1635;. Gamm i O44. ( Farijiis 1646. cur. PhiL

LabbeiJ
 Hyiorico Liierariae Cap, V, ill

Labbei) itemqne cum epijlota ad Hilarium aliisque

Viennae Anjlriae 1670. Bruxellis
opufculis afceticis
iG-ji.PariJiis i^-j^^.Venetiis I736.eademc|uehaud
raro \n reccntiorum populorum kliomata conuerfk».
Formulae inteUigeniiae fpiritalis a Flacio Illijrico
infertae funt Claui Scriptnrae Sacrae ^afkae i 580,
ct cum hoc opere faepius diuerfis in locis recufae.
Epijlola aci Hilarium cum Rosweydi
fcholiis Herilh
prodiit Antverpiae 1621, indequc translata in BibL
PP. Coion, 161 y. T, XV. et cum epijlola qd Fale-
rianum Lugduni 1627. Genuac 1644. ^t Parifiis
1 673. cxfcripta efl. Homiliae a Liuineio editae in-
fertae funt Bibl. Patruni1624. 1644- 1654.
Parif.

T. II. et in Bibtiothnam Concionatoriam Combefjii

migrarunt. Porro a. 1657. in Bihiiotheca MSS. fub
Eucherii nomiue ad Faufiiim f Fau-
edidit epifolom

Jlinum; anno i66r. TVip/ifmEucherii regulam ad

Monachos^ veram vnani, duas autepi nomen eius
Lucar Holjtenius in Codice Jie^
jcnentientes produxit
gnlarum; Epijtola ad Philonein Presbyterum falfo
nomen Euchctii pra.efercns reperta fuit a Baliizio et
ad calcem Operum Agohardi Parifiis9. 1665. ab eo
prolata eft. Dcnique Epitomes Cajfiani j:;raece con-
vcrfae fpecimendedit Montefalco in edinoneOperum
Aihanapi^ de quo nos in Cafiiaao dicere memini.
Sequitur Index chronologicus,

Saec. XVI.
Sing anno

loco et typographo (Mediolani) fol, Pafllo S. Mau-

ritii et eius commiiitonum; in Bonini MombrifiiVi"

tis Sandorum VoL IL foi. CLIII -~ CLV.

Prima haec editio efi huius ppufculi, fed vt an-^

t^a iiionitiim, non fincera.

Ccg5 Saec.
 A

778 Bibiiotheeae Paiyiim Latinortm

s E(. xvr.
1516.

Bojileoe. ^. D. Eucherii — EpiHola Pgraeactica

ad Valenanuiii cognatmij fu utii decontcmptu nuindi
(cx recogiiiiioiie Btati Rlunani) Cat. BibL Bunau,

1530.
Bajikae apud Andream Craiancirum, 4» Clari
iuxta ac diferti viri Euclierii I.ugduacnfi>Epitcopi ad
Valeriaiium cognatuni fuum Epifloia Faraenerica,
ab aniore muudi fludioque proph^fjae phiiolophiae
ad pietatis' ver.»et|Ue fapicutiae lludium prouocans,
cnm fchoiiis Di'/ Erofmi.
Ad hauG editionem pertinet haud dubie epijiola

Erafmi., quae iibelio liuic in editione l^>afiieeiiii a.

1531. praehxa ad y^lardnm Amjltlredamum li-

eft ,

beralium artmm prof^Jforem , a quo ms. eius exem-

piarabsauCloris nomineaccepiile \idetur. ^^Libtilus,.

inqiiit, quem mijijii , cum fuis dotibus vndique mi-

rum iii moditm placuerit , tiim hoc plncuit impntjius,

quod oltm piuro mihi rt kl^itatum effp. etph\cuifj\ memi'

ni. Si qiiidmeo fnffragio tnbuif, vinilviitoprnfecfim
a nojirae reUgionis kominibus ^ ^ui eloquentiae quo-
que gloria floYuerint , quod cum liuius phrafi fit cou'
/-''/ nnsqw.nn non
Jerfudum. praeftnt egregium arti-
Jlcem , fliu fpiSies ordinem , flne trajijiius fub»
inde nouos fim non vulgnre ingrrjfnm, vehtii limen
,

argummtationis, Nullam fuaforii generis pnrtem

non tra&tat. Nusquam drfjidet in locis communibus.
M*igis vrget et inflat argumentis, mire pungit epi-

plionrmatir^ delectatiuxtaft mouetfententiis. Qjtod-

que magis rtiam mirandumeft ., flc Ifocraiis fchemaii.
bus modulota., Jlru&a^ picUirataque efl oraiio, vt
nufqiiauijrigeat^ aut ineptiat. Sicarguta, vt in-
terim
 Hijlorico Litcrariae Cap, V. 779

terim neruofa : [k elaborata^ vt iamen dilucida: Jic

noua^ fed vt taedio careat afftcfationis : ficfefliua^ vt
nihilofr.us gvaiiis acfria: fic rhstorica, vtyvy^a-loos-
tamm Oiri/liana. Deniqnejtc acrir ac velumenr^ vtfui
iamen vbiquejimilif^pari inientione ad extremum vfqm
calcm properanSy faiii videlicet vegetique ijigenii ar^
gummtuvi. Gcnnadins dum kuic Jhjlum tribuiijcho'
lajlicum^ nifatlor^ phifculum in eo defderauit arca-
narum litUrarum, Cai'terum libellum hunc a Rodok
pho ^gricoln verfiim v.on effe , veljlilus ipfefaiis ar^
guit, praejirtim cmn quaelam Jtnt fchemata, quae m
poffint quidem ad Graecam orationem refpondere.
Gnmadius indicat Eucherii Lugdunenfis Ecckfiae
ejfe

epifcopi. Moxque hniiis meminit epijlolae^ quam

fcrivferat ad l^alerianim propinqmim Juum , de con"
tempfu nmndi ^ deque relinquendo fiudio prophanae
philofophiae. Atqiie vtinam reliqua kuius extarent^
vel is liber^ quo carptim obfcura quaeque diidno-
rumvoluminum capitulaexplonauit., velis, quo pror
lixa Cajjtani opufcula contraxit im compgndium,^'

1535-
Parijtis apiid lodocitm Hadium. 8- Eucheni-—
Epiflola ad Valeriaiium — Item diflicha veteris cii-
iuidam philofophi etc. Benedd. in Hijl, lit. Galliae.

Sine anno.

Parifiisper Clandiiim Chcvallonium. 8. f. 1 3. Euche-

rii I.ugcluiienfis Aichiepifcopi,formulae inteUigentiac
duo in(huJlionum nuncprimumcditi j
jpiritalis; libri

epifiola paraenetica ad Vaierianuin cognafum fuum

cum fchoim Df^Jiderii EraJmiS. Hafilii epilcopi, epi»
fioia confolatoriaaduerfus mundi incommoda, nunc
primumcdifa: nonnihil de carnis refurrecflionc ex
epifiola D. Hicronymi ad Pamniachium aduerfus er-
rorcs loannis Hierofolymitani: omuia edita fludio
Petri
ngo Biblwiheeae P<iirinn Latinonim

Betri Geranii. Cat. Bibl. Reg. Parif. et Balnz. T,

ll.p. 641.
Tamctfi haep editio amii nota careat, tamen,
€um proptf^r Typograplium ant Bibliopoiam aetas
ejus iiicertaeife non pollit, et ne feries liarum editio-
ijum, quae plura Euchcrii opufcula iuncflim exhi-
hent , huc reponere cam vifum e/l.
intercipiatur,
Praefatus ei\ Petriis G^rardiu Epiflola data Parijiis
XVllL Calcnd. Nouenibr. {jne anno, ad Guiielmum
Paiuum Treccnfcm Epifcopu^m et Rcgiae confeflio-
Xiis auditorem, cuiub brncflcio cum Eucherii haec
opufcula aiioqui, vtait, rara confecutus fit, iiigrati

atque impudcnti'? iugenii fore ait, nifi eius nomini

confecraret. „A.ccedit, inquit, quod in publicuin
mittitur indufiria excufus et informatus Ciaudii Clie-
vaiionii horninis T. D addic^iilimi, cjuiquc vehe-
menter annixus cfi, vt quoad fieri pofi^et, id cxem-
plar, quod vnum fua liberaiitnte nadlus crat, rcpnr-
garctur tpt nicudis, quibus propemodum labefacla-

tum erats: adiliibilivS etiam ad hunc vfum vetufiifii-

jnis LXX. intcrpretibus, et aliorum codiciim, qui-

bus iila actas afTneuerat, translationibus: quas nihil
grauate afciuit, vt hac ratione fuam diligentiam tibi

auprobaret, ct bonis fiudiis hac quoque in parte pro-

deffet.'' Exemphim huius cpifiolae nobis praebct
Editio Lugduaenfis a. 161 9. Notari autem dcbet,
Cafimirum Oudinum *), (|ui huius cditionis natales
circa annum i 520. collocat, contulifie primum eius
opufcuium i<^rm«/flr«m fjjiritualis intdligmtiae cuni
MSS. codicibnsBibiiothecarum Parificnfium, Regiae
37()5. Coibcrtinae 1893. et fandi Germani 250.
atque primam hanc vt recfie cxifiimauit iilius

editionem foiam germanam ct hifcc 600. vel 700.

annorum codicibus conformcm depiehendiire. Ob-
feruat

*) Comm. de SS. Eccl. T. L p. laac.

 Hijlorico Liteyariae Cap» f^. y<ii

fcruat iilitetli fequentes cdifioiles, vcliiti l/^nieenfeiri

a. 1 5 U. (qiiamy^r««^fl;// vocat), Roaiaaani a. 1 564,

et Lugdmieiifem a. 1677. duplo effe audiores et in-

iiitmcra habere adniixta ex aucloribus S. Eucherio

poiVerioribus ct maxinie ex S. Gregorio Tapa; adeo
vtgenuinum iflud opus Eucherii vix mediani par-
tem coniineat eoiinn, quae in vltimii huiusiibri edi-
tionibus imprcffa fnit,

1530.

BapUae apud Andr. D.

Cratandrttnt, 4. Eit-

cherii Epifcopi Eugdunenlis, Liber tormularum in-

telligentiae IpirituaUs; eiusdem liberde quiedionibus
difficiiioribus VeterisetNoui TeOamenti, intcrprcta-
tio Nominiim Hebraicorum , et aliornm facris iiteris

contentofum, epiAokad V^aierianum decontemptt!

et

ihundi: exeditione etcum ichoWib DnJiLkrii Erafmi,

Cat. Bihl. Heg. Par.

1531.

Bafikai iii qfficina F^-obeninna. foL D. Euche-

tVi Lugduneniis Epifcopi DoclilL Lucubrationes nori
ininus piae quam eruditae cura ac beneficin loannis
Alt^andri Brojficani iureconfuiti recens cditae, qua-
rum haec efi lumma. In Genefim Coftimentario-
rum Libri III. In libros Regum Commentariorum
libri fin. FormnJarumSpiriraliuinLiber L accnrate
recoonitus, adie^is iis omnibus, quac in fuperior6
editione quam plurima defiderabantur. QuaeOio-
nes in Verus et Nouum Tefiamentum. Nomiuum
Hebraicorum ac aiiorum etiam, quae in facris literis

habentur, Interpretatio. Epiiiola raracnefica ad

Valerianum cognatum fnum, de conremptu mun-
di, cum Srholijs D. Erafmi Roterodami. Infinet
Baf. in oS. Frob. per Hieronymum Frobenium et

Nico-
78* Bibliothecae Pntrum Latinorum

Nicolaum Fpircopium, menfe Augurto fin tiiulo

menfe Septeinbri) M.D. XXXI.
De editorc loanne Altxandro BraJJicano vide
qnae intra ad Saluianum diiputamus. Inicripiit ille
fjrimum optis cidem, cui Saiuianum nuncupaiiitEpiU
copo Auguftenfi Ciiriilophoro a Stadion. Plena e(l
Vienuae Auiiriae ex rcgio collegio a.
epiiloia (data
1530. meniis Decembris die XX.) iaudibus Eucherii,
fed ad rem praeientem parum facit. Alterum opui
quod pecuiiari tituio gauder, et tcrtium epifioiis ibi-
dem eodemquG anp.o ct menfe exaratis, dicata funt
D. lano a Siuoila^ E^^uiti et lurisconiulto. In his
memoratu non indigna quae de vario
iucfinda funt et
librorum vetuftorum intra et extra vrbem Vicnnam,
dum aTurcis obfcila eilet, fato adfperilt. Deprat*di-
cans fciiicet diuinam curam atcjue prouidentiam
quanta fit auclorum praefcr-
in conreruandisveterum
tim iis, quae facra enarrent icriptis, de Eucherio
exempium capif. „A^aw anno Jup^rioyf >nquit, ,

qiium immnnijjimi Tnrcae l^itnnam inandita obftdio-

ne premererJ et omiiia cirnimiecia
, nimivum vrbes^ ,

arces^ coenobia^ villas ^ pagos, agros^ vineas ^ fer-

ro et igne vaftareni , excnjjerant etiam regium hoc,
injlitiili Diiii Hernardi Co^^nobium, quod ad S. Cru-

cem Ditio Leopoldo Archidiici Anjiviae appellare

placuit: et qtmm hoc ita mifiris modif accepiJJ^njt^
vt tam coenolnum quaererettir in comofno^ libros ia-
men omnes etveteres ^ et adhuc minime vulgatos, m-
corruplos , et ex nulla parie dcwinntos rfliquerunt,

Itn vt ignis iis nou alin.r ptpercifje videatur^ quam

yinieae Anchifem patrem humeris eferenti, nec Jlam-
fuarumvis, nec hojlium mjclix occurfuf obejje poiuit,
aut Actnae incendinm pios illos adiiiffctntts parFn^
tum fuurum ItUera clandmtes , faluos ac incoiumes
abire pcrmi/tt, Pepercit igitur incendiim huv atro-
ci(jU
 ;

Hijlorko Lilerariae Cap. V. 7^3

ciffinmm Eiichevio^ e1 ab eo tibris ijlic omnibnsonme ius

beili Ttircae objliniifrunt, Qun interea noftri milttes^
inWamomia, libros omnes difitrperent, oninia vokimi-
tta corrumpirent. Ita vt vix apiibljcis etiam btbUothtcis
diripieniis aut vi prolubiti^ aut aiiciuritot^ fubmoU
fuerint. J/^idfs^ ootimt vir, quam vnicouomtnetaiu
iim nou etiam monbus a Tarch ha" belluae difffruht,
Certe non minus ptricuii fuit ab inipofifo prae/idio^
quam ab externo tt eo quidfm ptrniciofjjjmo hoft i"
Afqiie hacc priora diio opufculi^iple pricnus Biallica-
nus ex (auclari inoiiailerii mcnibranis chartilue pro-
dilvit; tertium, provt fert ipfe titulus, denuo ad
niannlcriptun. exenipiar eiufdem Monafleiii lecog-
nouit. (^ua de opera fua ad eundem lanum a Siuol-
Ja ita loquifur: ^f)culaius ipfe mihi Ufiis es, mi Ja-
ne , quaniim mihi laboris exhauriendum^ tnimo Vt
veritis dicam, qnanfum taedii exforbtndum ju^rit
in refituendis ac rtpurgnndir Eucherii jpiritali-
bus iliis formulis. Nam exernplum recens edutim
non tantum mutilum^ verum etiam eximie mendO"
fm fuit. Cuius rei cidpam^ tantum abefl^ vt
ili imputem^ qui primum nabis hoc dedit., vt et"
iam bentgnitatem hominis eruditi ac candormi lau-
ddms vehendum exiftimmi^ qui jiudio/is fxhibere
maluit^ id qnod commodum acqnifn at quam vt ,

paterrtur hoc tntercidere. Nos aiitem exeniplo et

iniKiJro ft fgrfgie fnccro vf^ quod nobis citm ple»
rifqne aliis aeqiie bonis outoribus Reuerendiis pa-
ter , Dominiis loaums Hartmannus abbas fanclae
Crucis in Auftria vir fudioritm et ftudiofoi um
ei

VJiiCtis patronus ^ mfum aiiiem pyaecipuum decus

et praffdium, Hbenttr et ex antmo communicauit
primum id quod deerat , adiecimus ^ et ijuae dtpi-a-
Vata J~uerant religiofe cafligauimus ; qnod vt ftu"
dioji jplanius cognofcant ^ Jubiiciam duo tantum ex*
empla^
784 Bibliothecae Patrum Latinorum

efiiph^ ex qulbtis rcliqua facile^ tanquam kohem

eX vnguibnr aefiimare poffint, Primum capv.t de

diiiinif nominibiis, quod fofum dejiderabalur^ iam

tx veteri iirque ?ninus ftncero exemplo repojiinm
eji. lam enim con/ulta opera praetermitto quanta
faota fit iii omnibus capitibils accej/io. In praefa-
tione Euchfrii fic legitur; atqui (ecunduai allego-
iiam Haptifmus, feciindum auaaogea angeli: cum
JitUgendum: Aquaefecuudum allegoriam Baptifmus,
fecundum anagogen aageii; vnde cA illud, et aquae
quae fuper eoeios funt, laudent nomen jdomini tt
caetera, Non equidem imlideo , quis veteres fcriptO'
fi
res in lucem proferat^ miror autem magis , fi qiiis
in iis ccfiigate depromendis omnem operam fuam coU
iocet. " Sextum opufculum, Epifoia fcilicet parae~
netica ad Vaierian«m, ex Erafmieditionedcicriptum
feH, additis fcholils eius et epifloia ad y\iardum. Ce-
terum Frobenii operam dederunt, vt tam commo-
de, quamlucuienter, typis lioc voiumen exariJretur.

1541.
Lugduni apud Scbaji. Gryphium. 8. Eucherii
Epiftoia ad Vaierianum cognatum de coatemtu muii'
di. Benedd, in Hiji, lit. Gailiae:

1564.
Romae apud Paiilum Manutinm. fol. D. Eu-
cherii Epifcopi Lugdunenfis dpera, leu Commen-
tarii in Gcnefim llegum etc# ex editione
et in iibros

Petri Galejinii. Cat. BibL Reg, Parif. et PinelL

Vtinam vero ti tuium intcgrum proferrent.

Coloniae Agr. aptid
desQiientelios. Jol.
tyrum Mauricii
1574-
Geruinum Calenum et haere'
Martyrium fortiiTimoriuiiMar-
et fociotuia cius ab Euciicrio Llig-
duacall
 Hiflorico Litirariae Cap, V. 78 5

diinenfi conG:riptum, praemifTa eius Epiftola ad Syl-

vium Kpilcopnm; in Tomo V. f^itarum SS.
(jic)

Laurentii Surii pogg, 325 330. —

1578.
Pari/iif apud Aegidium Gorhintm fuh Jt^nofpp.i,
8. S. Eucherius Epilcopu'» Lugdunenfis a^ Hiiaiium
Arelatenlem de laude Eremi, e Liriuenfi Ribliorheca
nunc primum produdus; cnm Hiiarii Arplaifnjis
Oratione Fune.brt de S. Honorato. Cinelli BibL /^o-
lante 71 \l. p. 265.

Dicitur haec editio plerumqne Gilherti Gnie'

brardi^ fed Gcnebrardus quidem deiicationem prae-
fixit, praefatio'iem autem fcripfit Diouy/iu.f Fainhe'
rius., ac memini eandem recufam Chrono-
effe in
graphia Lirinenfi^ de exempJari tamen, vnde edatur
hic [ibellus, altum in ea efl fiientinm. Oe aliis,

quae hoc volumen complettitur, vide ad Hilarium

Arelatenfera.

1580.
Bcilileae ex offic. Hrmg. per Eufeh. Epifcomm.
fol. Eucherii Epifcopi Lugdunenfis Liber Formu-
laruin Spiritualis [uteUigentiae; ad caicem Clauis
Scriptiirae Sacrae Matthiae Flacii.

Nimirum Flacius Appendicis loco eum ad^ecit

Expopioni fuae Singnlorum l^ocabulorum ac Nomi-
mim eo roufiiio, vt ledoies veterum hae in re 'en-
ttnti^m agnolVerent. Ceterum non dubito primam
€lle hauc quam indicauinrus huius Opens edltionem.
Rvpetira efi faepius diuerfis in locis, e. c. Hafi at
1609. Frawof. «659 Hafniae i f) 9 5 In poilre* .

nia Euchcdi liber extatpagg. i ^45 1373, —

Tom.IL Ddd Saec.
786 Biblioihecae Patrum Latinoriim

Saec. XVII.
1602.
Aniverpiae. 8. Eucherii Lugdunenfis Epifcopi
Honiiliae, ex editione Ioannis Livineii
Antverpitnjis Cmonici ; ad calcem Sertnonuni CatC'
chtticorim Tlieodori Studitae^ a pag, 372.
Haec efl prima vt antea docuimus fermonum,
quos vere Eucherii putant, et ab iliis, qui fub Eufebii
^Emifeni 'dut Gallicani aominceiicumferumur, diuerfi
funt, editio.

1613.
Ltigduiii fumptibus Petri Rigaud, 4. Eucherli
Lugdunenfis Ecclefiae quoiidam archiepifcopi,
Theologi dod^iilimi, Intelligentiae fpiritualis formu-
lae, Infirudionum libri duo, Eiufdem epiilola pa-
raenetica ad Vaierianum [ex editione Pttri Gerar-
di; accedit Eiufdem cpifiola ad Hilarium cum prac-
fatione Dionyfi Faucherii Monaehi Lerinenfis, et
annorationibus Vincentii Salerni]; in Chronologia
SanEiorum tt aliorum f^irorum illufrium ac Abba'
iiim Sacrae Infidat Lerinenfis per D. Vincen-
T I V !\i B A R R A L M Sakruum , Monachum Leri-
I

mnfem^ in vnum compilata,

Gerardi praefationem hic defcriptam effe , antea
monuimus.

1617.
ex typographia Ederiana. 4.
Ino^otlladii D.
Mauricius Thebeae legionis Dux, feu S. Mauricii
Martyrium, a S. Eucherio, Epifcopo Lugdunehfi,
confcriptum, nunc iferum edltum, ciim notis ti no-
tationibus, flud^io et Jabore /^f/ri •S/^f ar/n. Accef-
fit etiaiii officium S. Mauricii. Cat, BibL Reg,
Parif,
161S.
 Hifiorico Literariae Cqj^ Vl 787

Coloniae Agr.fuwpfibuf j^nt. Hierat. fot. Beati

Eucherii I^iigdunenfis Epifcopi qiiae extant oriinia
pia ad S. Scripturani Opufcuia. I. FormuJae feu
Fhrales S. Scripturae. II. Quaeftioiies Veteris ac
Noui Tedamenti. lll. Hebraicorum nonH'num in-
terprctatio. IV. De Vita Solitaria sld Valerianum.
llluftrata , emendata ftudio Andrecte
receufita atque
Schotti Soc. lefu. Accedunt et Eucherio adfcrfpti
Comnientarii in Gencfim et Libros Regum; in M.
l^lbl, Patrim Tomo V. Parte t pagg, 739 Qig. —
Adiunda eft praefatio Alex. Br^flicani.

In praefatione difTerit A. Schpttus de fcriptis Eu-

chcrii tam genuinis quam Ibidfm^ i
fuppofititiis.

pag. 543 ad 738. infertae funt Homiliae Eifebii

Gallicani poft editionem lo. Gaigneii ab Andrea
Schotto denuo recehfitae et fermonibus locupletatae.

Colonide Agr, fimpt. Kreps et Htrm. MyliL

lo,

foL SS. Mauricii et fociorum Martyrum Agaunen-

fiurn inartyriumabEucherio Ep. Lugd confcriptum;
in yitis SS. Siirii ed. fecnndae Volumine fecundo
ad d. XXII. Sept. /7fl^g. 220 333. —
1621,
Antverpiae ex off. Plantin. cipud Balthdf. More-»
ium, et P^idimn lo. Moreti, et lo. Meurfiim, 8«
D. Eucherii Epifcopi Lugdunenfis dc Contcmptu
Mundi Epiftola paraenetica ad Valerianiim cognatum.
Accedit Vita D. Paulini NoJani veri Mundi Cdntem*
ptoris.

Editor eft Heribertus Roswaijdus^ qui notatiun-

culas aliquot adfpcrfit et infcripfic, vti et fequens
Ddd a opuf-«
788 Eibliothectie Pairum Latinorum

opufculuni, Henrico Van der Heyden Villariae

Abbati.

Ibidfm apud eofdem bibliopolas. g. D.Eucherii

Eptfcopi Lugduneiifis de Jaude Eremi ad Hilarium
LerinenfeiTi monachum libclJus [cuni Htriberti Ros»
weydi notatiuncuJis].

1622.
Agr.fnmpt, Anf» Hierat. foL D. Eu-
Colonicie
cherii Lugdunenfis Epifcopi dc iaude Eremi JibelJus
cum Heriberti Rosweydi notatiuncuiis; in Tomo
XV. feii Snppltmento^ feu Appendice ad M, BibL
Colonienfm.

1634.
Parifiis.».. foL Eucherii Epifcopi Lugd. Ho-
niiiiae cum Theodori Siiiditae fermonibus Catrcheti»
cis iuxta editionem lo. Liuineii exprclTae; in BibL
PP, Bign. ed. qiiartae (Paris) Tomo IL a col. 767.
i6a6.

Lugduni fumpt. Ltid, Projl haeredis Rouillii,

fol. S. Fncherii difficiJiores quaeniones ia vetus et
nouum Tenamentum. Eiufdem Interpretatio no-
minum hebraicorum; m Ludoiiici de la Cerda Ad.-
verfariis Sacris capite CXV. pagg. 204 — 219. et

eap, LLXW.pagg. 423 — 436. Errat autem Fabri-

cius dum iildem accenfct Caput CLIX. quod haud
quaquam ad Eucherium pertinet, fed ipfius efi La-
cerdae.

1637.
Lugdum apud Franc. de la Bottiere. la. S.
Eucherii OpufcuJa afcelica, DorotJiei doclrinae alia-
qui

I
 1

Hijlorico Literariae Cap. V, 789

qvkt opufcula curante Turriano Sacerdote I. Bentdct,

in Hiji, lit. Galliae dilertius non iaudant, fed in-
efle nionent duas Eucherii epiftolas ad Hilarium et
Valeriaaum.

1635.
Monachii [34]. De vera Sapientia, vera Virtu-
te et Tran(]uillitate Lugdumnjif
Animi SS. Eucherii
Martini Bracarcnfis, et Magni Wigonis, Antifti-
tum. Vide ed. Bruxellenfem a. 1671.

1644.
Genuae apud lo. JWariam Pauonum. S* ^-pi*
fiolae Genuinae DiuiEucherii Lugdunenfis Epifcopi,
quas cum eximii Concionatoris horratu multi cupe-
rent, habere vix pauci poffent, fodales lefu Cruci.
fixi in Collegio Genuenfi Soc. iefu audorati nouifii-
ine imprimendas curarunt. Cinelli Bibl. Kolante
cont, da Sancajfani, T, II. /7. 265. BihL Baluz, T.
\\, p, IQ02,
•^ -^
Parijtif apud tres bibliopolaf, fot, Eucherii
Lugdunenfis Epifcopi Homiliae; in Bibl. PP,Bign.
Tomo II. loco vltimo pofi Theodori Studitae fermo'
nef, Eiufdem editionis exemplaria funt, quae an-
num 1654. praeferunt.

1646.
[Parifiis. 12.] S. Eucherii — Epidola paraene-
tica ad Valerianum cognatum curante Philippo Lab'
beo, Fabrie. in Bibl, M^ et 1. Lat. ed. Patau, J*. 11.

jp. 1 6.

1657.
Parijiif apud Sebaflianum et Gabrielem Cramoi»
foU Epiftola Eucherii Epifcopi ad Fauftum feu
fy,
Ddd 5 Faufti.
 P

79 Biblioihecae Patrum Lnfinornm

Faiiflinum Presbytenmi Inrulaniim de fi(u vrbis

Hierofolymitanae atqiie ipfius ludaeae 5 in Ph i l i p-

ri LABnEi noua Bibl. MSS. librorum Tomo I.

IJag. 665 fcj.

1^61.
Romae exc. Vitale Mafcavdo. 4. S. Eucherii
E^hortatio ad Monachos. Eiufdem fententia ad
Monachos. Eiufdem Admonitio ad Virgines, ex
duobus MSS. codicibus Fioriacenfibus Reginae Sue-
corum edidit Lucas Holjlenius in Appendice Codicis
Regularum pag. 89. fqfl. i" ed. Parijimji pagg,
55—62.
1662.
Pari/iis fumpt. Ant. Bertier. fot. S. Eucherii
Lugd. Ep. homiiiae aliqiiot; in Bibliotheca Patrum
f07/f/o«a/ona (odo voiuminibus diflributa) Francifci
Combefijii. Editio nouillima e(l Veneta a. 1749.
VlL VolL Editor qualcunque huic coilciflioni iri-

leruitEucheriiQomineHomilias, a Liuineio defumfit,

Diuione, 4. Fafllo Agaunenfium Martyrum,

auc^O^e S./£ucberio ^.ugdunenfi Epifcopo*, iu PeU
Franc. Chiffletii Paulino illiiftrat.o^ P^ L pagg.
86—93.
1665.
Pari/tis apud Franc. Muguet 2* Epiftola fai;i-

i}\ Eucherii Lugdunenfis Epifcopi adPhiJonem Prcs-

byterum, ex veteri codice MS. Petri Marm^efii, S^-
natoris Gratianopolitani e^iidit Steph. Baluziur; in
NoT I s ad S. Aeobardi Opera , Tomo II. pagg.
155. 156.

1670,
 ^ijlorico Liierariae Ccip. ^t 791

1670.
Ci/^neae. 8. B. FAiclierii Homiliae de B. Virgi-
nis conceptione Fragnientum; in ChriJIiani Daumii
Homiliis PP. in Naiiu, L Ctir. p. ai3 — 355. Ex
Liuineio.

Vi^nnae Auftriae typis Matthaei Cofmeroiiiu 8«

Diui Eucherii Lugdunenfis Epifcopi Epirtola Parae-
nerica, ad D. Vaierianum Cognatum fuum, ab amo-
re profanae phiiofophiiie ad ftudium verae fapientiae
prouocans. Irem B. Francifci Borgiae olim Gandiae
Ducis, poflfa Societaris lefu Generalls Epinola pra-
d\ica — pro Xenio an. M.DC. LXXL oblatae illu-^

flrillimae Sodalitati Dominorum fub tituio Affum-

ptae Deiparae in Domo Profefla Societatis lefuVien-
nae eredae.

1671.
BruxeHif apud Francifc. Foppenf, 24. DeVc-
ra'Sapientia, vera Virtute et Tranquillitate Animi
SS. Eucherii Lugdunenfis, Martini Bracarenfis, et
Magni Wigonis, Antiftitum. Editio noua|iuxta ex-
emplar Monachii imprefTum anno 1635.
Ineft Eucherii epinola paraeneticjj ad Valeria-
num. Sacerdos quidam Societatis lefu Sodalitatis
Latinae f?ib Titulo B. M. V. Vifitantis eredae in
Collegio Societatis lefu BruxeUis Dire(!:lor, qui ifub

litteris G. H. iatero voluit, editionem horum libel-

lorum Monachii a. 1635. fadlam et, vtait, illicadif-

tradlam lecudi curauit.

1673.
Parifis apud Seb, Cramoify. 1 3. Via ad^ aetei'-

j^fitatem , fiue tria Opufguh SS. Eu^h$rii Lug^unenSs

Ddd 4 et
79^ Bihliothecae Patrum Lotinoram

ct Hilarii Arelatenfis i) de lande Eremi, 2) de

confemptu niundi, 3) de vita, S. Honorati. Cat,
Bibl TUer.pag. 34.3.

1677.
Lugduni apud foL Beati Fiiclierii
Anijfoniof.
L".2dniicn(is Epilcopi quae extant omnia pia ad San-
cltam Sciipturam Opufcula — illurfrata, recenfita at-

que eineiidata fiudio ^. Schottt Socief. lefu; in TO'

mo l/L BibL Max. PP. pagg- 8^2 10 14. Ex- —
prciFa iuxta editionem Coionieufem; fed pofi quar*
tum opus inferta funt, Epiftola ad Hilarium /h iaih
de Eremi et /i&a San&orum Mariyriim Agaunfiu
Jium (ex Chfietio) fubiecta Epijlola ad Saluium
Epifcopum. Ibidem Tomo XXVil. pag. t^o Q]q.
legitur : Eucherti txhortatio ad Monachos et fenten^
iia ad eofdem , ex ediiione Lucae Holjienii.

1689.
Parijtif, 4. Pafiio S^. Mauricii et Sociornm
ciusMartyrum audore Eucherio Ep. Lugd. Ex Pau-
lino illiifiiato Chiffletii et variis codd. MSS. Bibi.
Reg. aliarumqne cum Praemonifione Theod. Rui'
fiarii; in A^if Martyrum ems pag. 289 fcjq»; in
cd. lecupda, ab ipfo audore recognita, quae Amjie^
todami ex off U^eifeniana prodiit a. 1 7 '^.fol pag, 1

371; in Veronenft {g\ '^ypogr. Tumermanniana)

l73i./o/.pagg. 257 — 43.
SaJec. XVIIL
1726.

Venetiif apud Bartholomaeum Giauarinam^ in

vico S. loannif Chryjojlomi. 16.. De vera Sapientia,
veiaVirtute, et Tranquiilitate Animi SS. Eucherii
Lugdunenfis, Martini Bracarenfis, ct Magni Wigo-
nis
 Hijfgrico Literariae Cap, V. 793

nis Antinitnm Opu^cula, liluririflimo ac Reuereu-

dijrimo D. D. Marco Gradonico, Tatriarchae Vene-
tiarnm, Dalmatiacque Primati etc. dicata. Cinelli
BibL yolniite I. fupra laudata,

1747-
Vemtiis .... foL Eucherii Lugdunenfis Epifco-
pi Epi/toia ad Faudum rresbyterum Infulanum de
fitu Vrbis Hierofoiymitanae atque ipCus ludaeae
ffalfo ipji tributaj; in Bictfi Vgolini Thtfauro An*
iiquit. Sacrar, TomoVU.2 coL laoi.

1757.
Jlntverpiae Mpiid Bernhard, Atkvan der Plas*
fol Pailio SS. Mauritii aliorumque Lcgionis
frhe.
Tnebacae Martyrum audore S. Eucherio Lugdunenii
Epifcopo edita a Petr. Francifco Chiffl. tio S. I. et a
Ruinartio cum aliis Mss. coliata. Item Pafllo inter-

poiata ex Ms. S. Maximini Treuirenfis, collata cum

editis a Surio et Mss. Fuldenfi, 8. Saiuatoris Vitra-

icdcnfis, el Marchiancnfi; cum annotatis lo. StiU

tingii etc. in A5tis SS. Bollandifi. mcafe Septembrc
T. VL/7fl^g. 342— 349.
Acceflit Commentarius praeuius, in quo omnia,
quae tam hifloriae ipfius, quam adorum fincerita-
tem refpiciunt, non vuigari eruditione et foiertia il-

luflrantur. Infperfa funt ct alia monumenta ad ea-

dem ada facientia.

Versiones. Ex omnibus Eucherii lucubra-

tionibus foia fere Epiftola ad Valerianum in rccen»
aliquod idioma transiata cft. Primum huius rci in-
flitutum ni failor Gallis debemu.9. Nequc Itaii id

iicglexerunt ct iaudari etiam vides Hifpamcas et An^

glicas veriiones. Nobis fequentia colligcre Jicuit.

Ddd 5 1) Epi^
794 Btbiiothteae Pafrum Latinorum

l) Epijiola ad Valerianum.

Lyon chez Mace Bonhomme, 4. S. Euchicr 'a

VaJcrian, exhorration ratiooale, retirant de mon-

daniteetdela philofophic prophane a Dieu et a l*e-
tude des fain^^les lettres, traduidc en vcrs Fran^ois,
avec annotations, par Bakptolemy Aneau.
Cat, Bibl Reg, Par.

1655.
Lyon. 8. Eadem et Epidola ad Hilariura de
laudibus Eremi anonymo interprete *) in libro gal-
lico, cui titulus: la Solitude Chrctienne. T. l. pag.
X 3 7. fq. Tertia huius operis cditio a. i66a. notatur
a Bemdd^ in Mifi. l Qalliae^

1673.
Parif. ehez Pierre te Petit, la. S. Eucher, du
jneprisdu monde, f raduit en Fran^ois par R o b e r ':^

A R N o u L D d^Andilkj , avec ic Latin enfuitc. Ex-

^at eadcm in Oferibns t\us Tomo 1. i^c^pf» ^^1%"

1609.
In Venetia. Lcttera di Euchcrio Santo Vcfco-
vo di Lionc etc. tradotta dailo Spagnolo (Ludouici
^ranatenjisj **) in Italiano da Gio. Giolito. Ext. cwm
Libro dslla SpiritualGratia etc. di Giv, Lanspergio,
pag.210.fqq.

*) Fabricius L Canagium et AnL Godetlum inter iis-

terpretes Gallos numerat.

**) Laudatur haec verfio hifpanica in Cat. Bihl. Bar-
berinianae T. L pu 38^. fed. omiflJ^ ioci anuic^iue
]p^eutioae„
 'Mifionco Literariae Cap, V, 795

1715. ^
In MilanoperGiuf.Pandotfo Matatejla,^^ Ea-
dem tranfportata dal Latino da D. Caroto Giacinto
Gariljoldi , vna cum textu Latino,

a) Pajfio SS» Marttjnm Agaunenfmm*

1705.
Amfterdam, 12. Diflertation hiftorique et cr^f
tique fur le Martyre de Ja Legion Thcbeene avec
hifioire du Martyre de cette Legion attribute a St,
Eucher. Archetypum huius diflertationis loannis
Dubordiaei (Duboiirdieu) Saccrdotis Caluiniani coc-
tus Saubadicae Londini , anglico idiomate in lucem
exiit, anno circiter 1696.*). Sed magis obuia eft
verfio gallica. Studiole nec fine acrimonia refutare
•um nituntur Antucrpienfes Adorum SS. cditorcs.

1778.
In Roma netla Stmtperia di S. 'Michete a Ripa.
4. Pairione de' Santi Maurizio, e compagni Martiri
fcritta da S. Eucherio Vefcovo di Lione; in Attijin'
ceri de prinii martiri ddta chiefaCat.racc, dat P.Rui"
nart e trad. da Frang. Maria Luchini To-
mo 11. pagg. 457 — 467. Praemifla efl: non Ruinar-
ti, fed ab ipfo interprete fcripta introdudlio.

37.

V^INC^NTIUS LlRlNENSlS.
Lirinenfis cognomen ipfi inditum fuit, vt ab aliis $•!• Vitai

^iusdem nominis atque aetatis fcriptoribusdifcernere-

tur,abinfula, in qua maximam vitaefuaepartemmona-

flicis

*) Clirijlopju Saxii Ononi. lit, T, V. Ani^t, p. 653.

 7g6 Bihtiothecae Pairum Latinorwn

fticis Aiidiis impendit. non fatls certa d

Pauca et
^

ortu eius atque conditionc memoiijc tradita funt.

Natus fuit in Gallia Celtica vel Belgica, et fi veie ger-
maniis iliius fuit Lupus ilie Trecenfis, (^uod tamen
dodiffimi rcrum vtriusque fcriptores negant *;, Tui-
lum Leucorum patriam habuit. Quo ttmpore pri-
mum faeculo nuntium remiferit et in infulam fecef-
ferit, quaudoqueetvbipresbyteridignifatem fitadep»
tus, ignoramus: fedmature facftum effe debet, {\ qui-
dem Eucherius de eo praedicat, eum fiiium fuum
Salonium, qui ab Honorato abbate infiitui coeperat,
cum Saluiano confummairc, obitumquc eius a. 450.
aflignant,

J.t.Scripti. „Compofuit ad euertenda Haereticorum collegia

nitido et aperto fermone vaiidiirimam dilpurationem,
quam ahfcon/o nominejuo attitulauit Peregrini, adtic*
fus Haerrticos: cuius operis quia fecundi iibrimaxi-
mam infchedulispartem a qulbnsdam furatam perdi-
dit, recapituiato cius paucis fermonibus fenfu, priniO
compegitetinvnum iibrum edidit.'"' HaecGannadius
c. LXIV. SiipereA Iiocce opufcuium inlcriptum ,

Commonitoriiim ^ feu Coninionitoria duo pvo catlwH'

iae fidei antiqnitate et vniuerfiiate aduerfus profa'
nas omnium Haereticorum nouiiates, Sed certum
cft neque Pcregrini nomen neque Commoniiorii titu-

lum abipfo au(flore profcda fed cx praefatione iibri

petita cfle. Muita difputata funt a recentioribus,
praecuntibus Voflio ct Norifio, de Scmipelagianif-
moVincentiifludioqueeius Auguflinianani doclrinam
de gratia tanquam haereticam traducendi. Quin
proprium in co operis huius confiiiun) nonnulii ag-
uofcere fibi vifi funt et loca omnia Semipciagianif-
ino confona diiigenter enotarunt, de quibus itemque
iis

*) Hijl. Litt. de ta France T. IL p. 305,

 Hijlorico Literariae Cap. V. 797

iis, quac ab aliis oppofita funt Oudinum adire prac-

flat *). Eadcm fere dc caufa a quibusdam Vincen-
tio tribui coeptae funt Obiedtionts illae Fincentianac
tontra /lugujiini doSirinam ,
quas fingulari iludio
oppugnauit Frolper in iibro Rejponfionif ad capitula
obiechouum l^incmtianarum^ et opus Praedejiinati
quod 1643. Parifiis exire fecit lac. Sirmondus.
a.

Sed praeter ieuem nominis in aitero ct dodrinae in

vtroque cum iila ^emipeiagianilmi in Vinccntio fuf-
picione fimiiitudinem omnia alia argumenta cef-
iant *).

Vincentii Commonitorium, vt primum e mani- ^. j. idi*

bus autoris fui cxiit, piures fiatim, et frequentes^'®"'**'

dcinceps pcr omue aeuum iedlores et ex ledoribus

amatores inuenit. Non immerito quidcm. Eft
enim Iiuic audori proprium acumen quoddam, etfi

falfum interdum et ineptiens, et dicendi genus coa-

cifum crebrisque interrogationibus et refpondendl
docendique qiiadam fiducia viuidum, quod facile
multos, quoruin quisque fuam opinioncm ad lcdio-
nem afferebat, detinere poterat. Quae caufa etiam
fuit haud dubie, _cur recentioribus temporibus intcr
vtriusquc ecclcfiae fnmmi ae infimi ordinis eruditos
admiratorci) ac iaudatores inucnerit ct ab vtraque par-
te ad aiteram errorisconuincendam adhibitum fuerit.
Ex quo autem primum 1528. a /0. Sichardo ia
a.

Antidoto contia omnes hacrefes^ inccrtum vnde, fo-

ras datum efi, tam crebro ptr lAud faecuium et fe»
(juentis pene dimidium typis exfcriptum eft, vt le-

gendi

*) Dijfertat, de Vincentlo cap. IT. IIT. feqq. T.l,p.

1234 —
45. cf. Hift, litt. Galliae autores 71 II. p,
309. qui minime FeJagianifmi odoratoribus affen-
tiunt.

•*) Adeundus etiam de his Oudinus, cap, IV. et V.

 798 BibHothecat Pairum Latinorum

gendi conteutio fregiffe videatur, quod noa poterat

non multis fuboriri paulo dodioribus defiderium
femendate illudlegendi. Quippe ex immcnfa editio-
num grege Bajileae imprimis, Parijiis , Coloiiiae,
Lottanii sinsc^uQ locis ac terris per fingulos paene an*
tidsprocufarum ad annum ufque 1663. paucae tantum-
modo critico aliouc cditorum munere fuiit memora-
biies: nempe a tcxtu emendatioti du^e, altera Petri
Pithoei'^ fada Parijif a. 1586. 4., Atev^ Bartholo-
maeiPetri emifla Diiaci a. 161 1. 16. cum notis eius-
dem, praeter has Coy?^rm«fl, quae prodiit Louanii
a,. 1553. 4. propter commentariolum, ct lo, File.

faci Parif. 1 6 1
9. 4 . et Calixtina Helmeftadii 3.
1629,
et 16$
5. ob connlium nomiHibus
editoris multis
ce-
leberrimi. Memorabiles autem dico, ia honoreni
editorum fcilieet, quorum cuipa profedo non fuit,
quod fequiores editiones ex iis non profeccrint. Ne
que enim vllam ex his peculiari confilio recufam ef
jTe iiouimus, folaque Cofleriana vei Coflerii com-
mentarius potius decies et amplius e(l repetitus, Taa-
to lucuientiorvero apparuitopera Stei'hani Ba-
jLUZii , qui Vincentium ad codices Regiae Bibl.
recognitum et notuiis dodiflimis illuflra-
Parifienfis
tumvna cumSaluiano orbi liteiato impetrtiit a. 1663.
iterumque a. 1669. et tertio a. 1684. recognouit .et
auxit. Repetita cft Bahiziana Cantabrigae 1687.
Bremae i688- Romae 1709. etnuperdemum aG^/?
Janciio. 173 i. practer Baiu-
l^ec Salinafi editio a.

zianum textum laudabile quidquam habet. Tcfli-

luonia accipe exfequenti indice editionum chromlogico,

Saec. XVL
1528.
Bafteae exc. Henr. Petro.fol. Vinccntii Liri-
ncnfis Galii pro Cathoiicae iidei antiquitate et Vni-
ver-
 Hijlorico Liteittriae Cap. Vi 799

vcrfitate^ aduerfus prophanas omnium haerefeon no-

vationes; in lo. Sichardi Antidoto contra diuerfas
mnniiLtnferefec. haerefes. fol. 202. b, — 214. a. -

1543-
Lilgdtmi apttd lacoh. Gazeltim. 8* Idem liber
Bened. in Hift. litt, GalHae.

1544. -^ .

Parifis apud eund. bibHopolam, g. Vincentii

Lirinenfis Galii liber pro cat loiicae fidei antiqui-
tate et vniuerfitate, aduerfus prophanas omnium
haerefeon nouationecj; item Q. Sepi. Florent. Ter-
tulliajii iiherynus de praefcriptionibus adutrlusHae-

reticos. fecunda editio. Cat. BibL Reg. Parif

1547.
Ibid. apud eund. S' Vincentii Lir. pro Catho-
licae fidei — Jiiber. Sic Benedidini 1. 1. Catato'
gus Bibt.Tetterianae p. ^ 5 . i . ^
impreilam tradit
l^enetiis^apud lac. Gazettum, Vbi in alterutro fiue
loco, fiue bibliopolae nomine, error effe debet.
Idem vero Catalogus cum addit fiue de fuo , feu,
quod probabilius, ex titulo lihii jjrimum editus^ fe-
feilit Benedictinos, vt principem Vincentii editio-
nem anno incerto Venetiis fadam comminiice-
rentur.

1553. ^^

Kenetiis dd fgniim Spei. g. Vincehtii — It-

belius pro cathoiicae fideiveritate et antiquitatc etc.

Cat. Bibt. Reg. Parif. Huic acceififle aiunt Bene-
didini, lo. Coctdaei dijfertationem de votis.

Louariii apud Anttion. Maria Bergagne. 4.

Viacentii Lirineiiils Gs^lii pro catlioiicae fidei anti-
^uitate
goo Bibliothecae Patnm Laiinorum

quitate et veritate aduerfas prophanas omuium hac-

refet^n nouationes liber elcgantiirimus, ante annos
iiiiile ab authore confcriptus. Additum eO. breue
commentariolum, ^QiIoannemCoJieri-im, in eorum
potiinmum gratiam, qui in diuinis literis minus
exercitati funt.
Effigies Leopardi in titulo procul dubio eft iit-

Cgne Typographi.

1554.
Fkemif apiid Nic. Bacnetiim. 4. Idem liber.

Cat. BihL TelL ibid.

Coloniae Idem liber cum eodem

24.
comm. Cat. BibL Baluz, T. ILp, looi.

1556.
Bajileae apnd Henr. Petrum.fol, Vincentii —
pro cath. fidei antiquitate et vniuerfitate etc. iii

lo. Heroldi Haerefologia pagg. 643 — 663.

1560.
Pari/iif apud Foucherinm, via lacobaea , fub
lo.

fcuto Fiorentiae. 16. Vincentii pro Catholicae

Fidei Antiquitate etVeritate, aduerfus prophanas
omnium haerefe:/>n nouationes, liber clegantiiluTius
ante annos mille ab authore conicriptus. Cum
breui commentariolo in finc addito, per loannem
Coferinm. In Cat. Bibl. Barberin. laudatur huius'
anni editio fada Coloniae. 1 2.

1561.
Paris apud .... Buon. I3. Vincentii —
pro Cath. Fidei antiquitate etc. cum
StanifL Hofii
CardiaaJjs dialogo de commuaioae EuchariAiae iub
vtra-
 Hijlorico Literariae Cap. V, 8o i

vtraque fpecie; Coniugio Sacerdotum; et Sacro iu •

vulgari Jiiigua celebrando. Laudant Benedidlini,

nefcio quam vere. Certe error aliquis ex fequentis
editionis* confufione profluxit.

1565.
Parifis apnd loanneni Foiicheriimu I3. Viil-
centii —liber pro Cath. Fidei Antiquitate etc.
Repetita ed. a. Ibidem eodemque anno et
1560.
forma eadem, fed non vna cum Vincentio excufus
eft Stanill. Holii de expreffo Dei Verbo libellus
recens audns et recognitus cum libeliis paulo ante
nominatis.

Lmianii, 12. Idem liber cum eodem Corti^

mentario. Cat. Bibt. Balitz, T. II, p, 1000.

1568.
Louanii aptid ioannem Bogardum^ 12I. Idem
liber, nefcio an et Commentarius. Benedd, et
Ceillier. T, XIII. /?. 582.

1569.
Coloniae apud Matern. Cholinum, 12. rdeiTi
liber cum Commentario Cojlerii, Pojfeuin. app.
T.III. /?. 353.

Parifir apud Mich, Itflianim, 8. Idem liber

haud, dubie cum eodem Commentario. Cat, Btbl,

Bodlei.

1575-
apnd Mich, Somiitim, fol, Vincentii
Parijiis
— Commouitorium pro fide catholica contra hae-
Tom, IL Eee refes 5
 8oa Bibliothecae Patrnm Latinorum

refes; in Bthl. PP, Bign, Toim V. Titulum ex

Ittigio laudo.

1585-
Lugdnni apiid GuiL RoiiilHiim. Vincen-
i ^.
tii — iibcr pro Cath. fide; cum Dionyjti Areopa^
gitae operibus, et EpiJloUs 5. Ignatii^ PolijCar^i et
Martialis. Ben fe d D.

1586.
Parijiis apiid Sebajiiaii, Niitellimn 4. Peregri-
ni pro catholicae fidei antiquitate et vniuerfitate ad-

verfus profanas omnium haereticorum nouitates

Commonitoria duo; in yeterum aliquot Galliae
Theologorimi Scriptis aPithoeo cdkis pagg, i — 76.
Titulus addit, ex opiifculis in hoc volumine contentis
nonmlla ex veteribns libris emendatius , aliqiia nunc
primnm edi; quae c|uoniam nuUusin eo praefationi
aliive declarationi locus eA, cum au^oris liomine
pro commendatione eile debent.

1589.
Colotiiae apud HerJIlntn, 16; Vinceti-
tii — liber pro Cath. Hdei antiquitate etc. Be-
mdd, ex Pojfeiiinot

Parifiis, fot. Vincentii Lirinenfis de haerefi-

bus liber; in Tomo IV. fecujidae ed. Bibl. PP.
Bign.
1591.
Londini. g. Vincentii •— liber pro Cath.
fidei antic^uitate etc. Cat, Bibl, Bodlei,

Pragae typis Michaelis Petreli. 1 3. Vincentii

libellus pro catholicae fidei anti^uitate et veritate^

»d-
 Hiftorico Liferarlae Cap, V, §03

aducrfus profanas omnium haerefeon nouationes

cum notis 7o. Langii marginalibus. Cat. Bibh
Bimau,

1594:
Coloniae. 12. Vincentii — liber pro Catli;
Fidei Antiquitate cum V^ariis DoStorum Virorim
Notis. Cat. BibL Barberin.

1606.
Coloniae in ojfficina Birhfianniana. I3. S.Vin*
centii Liriiienlls iibeilus aduerlus prophanas haere-
feon nouationcs, cum fchoiiis et commentariis lo^
Cojlerii etB. item Edmuniii Camjjiani S. I. inAn-
giia pro rciigione cathoiica occifi , ratiohes decem
obiati certaminis in caufa fidei redditae Academicis
Angiiae. Cat. Bibl. Reg. Parif.

Saec. XVli:
160^,
•
c ,• - ... .... 1

Cracouiae. 16. Vincentii Lirinenfis Gaiii ad-

verfus prophanas liaerefeon nouationes iibeiius vere
aurcus diilributus in capita et notis breuibus ex lo^
lanniT Cojierii Commentariis iiiuftratas.

1611.
Duaci apud Marciim U^yon. 1 6. Vincentii ~
iduerfus propiianas haerefeon nouationes cum com-
nientarioio /0. Cofterii et Bartholomaei Petri notis
breuicuiis et diflertatione apoiogetica de Vincentio ,

ciusque fcriptis. Cauens T.Y.p, 425. ed. nou. Ox,

Benediclini monent, Barth. Petrum textum
VinCentii iuxta duos vetuftos codices MSS» recog^
nitum dedilTe defcribendum.

Eee 2 1613*
 .

8 04 Bibiiothecae Patrum Latinorum

1613.
Cohniae. 16. Idelii liber cum comnientariis
lo Cofierii, Caueiis,

Lugdiini Vincentii Lirinenfis de ca-

tholicae Hdei antiquitate aduerfus haerefium noua-
tiones, cuin notis /0. Cvjierii; in Chronologia San»
&oruni et aliorum virorum ilkijtrinm ac Abbatum fa*
crae infulae Liriuenfis, a Domino Vincentio
BARR A n Saierno Monacho Lirinenji in vnum vo^
tumeii comjjiiata»

1618.
Coimiae apud Ant, Hierat. fol. Vincentii Li-
l-inenfis de profanis vocum nouitatibus iibcr; m
Magna BibL PP. T, V. P. IL

1 619
apud Dionyf. Langlois. 4.
Pari/iis Vincentii
Lirinenfis, Monachi, feuFeregiini, commonitoria
duo , cum Commcntariis loannis Fitefaci. Cat,
Bibl. Re^. Parif

1622.
Lugduni fumptibus Claudii Landrif. id. Vin-
eentii — pro Cath. tidei antiquitate et Vniuerfitate
^^^- pcigg. 65 — I 3 I . in libro cui titulus : Sandapila
Silicernio quinti ac fexti Euangeiii efferendo hume*
ris ac nifu Valentiflimorum quatuor SuccoUatoruniA
Quorum ^nteriores duo, Tertullianu^
libro de Praefcriptionibus , Vincentius Lyri*
nenfs Commonitorio admrfus haerefes. Pofieriores
item duo, E d m u n n u s Canipianus de Societate
lefu, GloriofillimusCIuiiliMaityr, libro rationuiu
Acadunicis Oxoaicnfibus oblatarum, Leonar»
J>^us
 Hiftorico Literm-iae Cap, V. 805

Du s Lejjius ex eadem Societate, Confultatione dc

Keligione.
Fraeiatio liuius opufculi latius acumina tituli

explicat et faciJe prodit ex qua fchoia editor bellas

iftas elegantias hauferit.

1624.
Porifif. foU Idem liber Vincentii \ in BihL
PP, Tomo IV.

1629.
Helmaejladii in acad^ Inii(i, ^yP^S^'* Calixtino,
€xc. Henningo MiiUero. 8» Vincentii Lerinenfis
Comnionitorium. Geo RG u s Cali xxu i i?

recenluit et edidit; cum h.uguQi\m libris IV. de Do-

^rina Chrifliana et de fide et Symbolo. Feculia-
ris titulus eft: Peregriui Jiue Vincentii Lermenlis
pro Catholicaejidei antiquitate et. vniuerjitate adiier^
fus profanas omnimi haerefeon noiiationes Commonir,
ivria diio., quorim tqmen pojlerius maximam pq^rtem
mtercidit,
Proemii ad LeSorem iHjaxima pars ad Vincentii
librum refeitur, cuius fententias et regulam accur^-
te explicat et imprimis. o/lendere Audet, quid ha^-
rcfis nomine venirc debeat quae fit confcniionis
et
ecclefiarum in vnam do.d;nnam ratio. Hinc cala-
mum contra CatholicQrum ;de tradition^ itemque
dc poteftate et infaliibilitate praecepta dirigit, et
quemadmodum iis in rejpubiicae omniumque po-
teftatum detrimentum Loyoiitae tum abuti coepe-
rint perorat.

1 63 1 .

Oxoniae. 24. Peregrini, id eft, vt vulgo per-

hibetur, Vincentii Lirinenfis commonitoria duo ad-
verfus prophanas haerefes^ adiicitur D. Auguflini
Eee 3 . liber
8o6 Eiblicthecae Patvtm Latinorum
m
liber de haerefibus, editlorcpurgata, ceteris emen-?
datior. Cat, BibL Reg. Parif,

1644.
Parijiif. foL Vincentii Lirinenfis de hacrefi-
bus liber; in BibL PP, Tomi IV. P,l. Haec
editio, vt faepea nobis monitum efl, ab illa a. 1654.
non nifi titulo diuevfa eft.

1655.
Hetmeftadii ex Typographeo Calixtiiio opera
Henningi Muelleri. 4. Vincentii Lerinenfis Com-
monitorium. GeorgiusCali^tus recenfiih et edidit,
JEditio altera.
Huic noua difputatio.
editioni ad calcem acce/Tit
cditoris j4dmonitionis ad Le&orem nomine.
, In
ea ab initio declarat, vnde fibi ante annos XXVI.
prima Vinceiitii edendi occafio enata fuerit. „ Cum
tn\m tunc temporis pontificii, inqnit, in hac ct vi-
CHiis prouinciis monaderia et beneficia ecclefiafiica
occuparent, noflroseiicerent, et noua fua dogmata
mentibus nonnullorum, qui aures praeberent, in-
ferere conarentur, venit mthi in mcntem Commo-
nitorium a Vincentio fub nomine Fercgrini editum,
quo nouitatem omnem, quod aainet dogmata ad
falutem necelTaria, ferio et feuere reiicit, et id fo-

lum admittendum cenfet, quod tefiimonio antiqui-

tatis nitatur, fiue quod, vtloquitur, vniuei'faliter an-
tiquitus receptum tuerit: venit quoque in mcntcm,
fcriptores Pontificios recentiores, quos praecipuos
legere mcminifilem, dodrinam Vincentii fummoper
re laudare et approbare, et proinde rcdle me fadurum,
fi hanc ipiam, ^ntiquitatis adco tenacem et aduer-
fariis tantopere gratam , Pontificiis nouitatibus op-
ponerem. " Quod quemadmodum fecerit, ^ntea
monitum efi.

1663.
 1

Hijlorico Literariae Cap, f^, g07

1663.
apud Franc, Mtigiiet, g. Vincentii
Parijiis
Lirinenfis Conimonitorium , Stephanus Ba-
L u z I u s ad fidem codicum MSS. emendauit 110-
tisque illu/irauit^ cum Sahiiano eiusdem.
Adliibuit duos codices Regiae Bibl. Parif. ct
paucylas notas addidit, d^ quibus vide ad Saluia-
num,
1664.
JRacebiirgi per Nicolaim Nijfen, 1 3, Vii^ceii-
tii Lirintnfis pro cath. jfidei antit|uitate etc. Cat,
BibL Biinaii,

1669.
Parifis apiidFranc, Muguet, %. Vincentii Ll-
rinenfis Commonitorium ex fecimdn B a lu z 1

editione.

1677.
Lugduni apud Anijfonios, fot VincentliCom-
monitorium aduerfiis haerefes j in BibU Max. PP.
T, VIL j^agg, 249 263.—
x684v
Parifis apud Franc, Miiguet, 8. Vincentii
Lirinenfis. Commonitorium ex tertia editiqi^ie
Steph. Baluzu; cum Sahdano,
Retracflauit et paffim mutauit priorun; editiOf
num textuiii, notaf^ue audiores addidit,

i687-
Cantabrigiqe ex off, loh, Hayes, impenfs GpiL
Graues, 12. Vincentii Lirinenfis aduerfus profa-
nas omnium nouitates iiaereticorum Commonito-
lium, cum no,tis V. C. Steph, Bahizii, Adiicitur
S. Augufiini liber de Haerefibus.
Eee 4 > Prae-
3o8 BiHtwthecae Patnim Latmorum

Praecedit immeiifa praefatio. Notis additus eft

jfypendix A^orum aduerjiis Pelagiim etCoeleJiimtm.

Vid. Salvianus.
1688.
Bremae fumptib. Hermanni Braueri. 4. Vin-
^cntii Lirinenfis Commonitorium aBaluzio Tutelenfi
ad fidein veterum cocjicum MSS. emendatum et
illuilratum. Praemiffa Differtatione G. Calixti in
Vincentium etc. • cum Saluiani Operibur.
Calixti diiTertatio ex Frooemio eius defumta eft.
«

Saec. XVIII.
1709.
Romae ex tijpographia facrae Congr. de Pro-
jpag.fde. 8. Vincentii Lirinenfis commonitorium
in lofephi Tonimafi Inftitutionum Theologicarnm
Antiquorum Patrum Toinol.pagg.igi ---
275.
Recufae funt eaedem ibidem, a. 1746. totjdem
tomis.
Exemplari Bibliothecae noftrae nonnulla ad-
fcripfit b. C. A. Heumanmis, ex quibushaec notafle
iuuabit: Ho( libello^ inquit, Vincentius fabiiire co-
natur fimmis imibus praeiudicinm au5foritatis , con-
tra hominibus eripere Jiudet omnem vfim rationis in
facris., commeiidansprorfusKccr^eioivochoyov. Agit
igituv hic non veritatis patromm, fed erroris. Er^
roris efl, vtfub vmbra Gu&oritatis et anti^
qiiaerere,
quitatis tateat. P^eritas fita luce radiat et omnibus
onmi tempore fe praebet infpiciendam atque examinan*
dam. Ronum aurum, fi vetfexce^ties examinaueris,
feniper reperks bonum auriim. Sic et peritas poji
mille examina maiiet quemadmodim arith-
veritt^s, et

meticus compntationis fnae veritatem minquam probat

per confenftm aliormn arithmeticorum , fed exelamat,
Froba,
 Hijlorico Literarlae Ccip, V^^'^ go^

Proba, examina; Jic et veritas.*^ Notaiiit idem,

quantopere hoc opus contemferit Dan, IVliitby in
Fraef. ad iibrum de Patrum in Scripturam S. com-
mentariis.

1751.
Romae typis lo, Zempet prope Montem lorda-
mm. 8- Sanclorum Vincentii Lirincnfis et Hila-
rii Arelatenfis Opera ad MSS. Cod. infignioreique
editiones recognita ac notis obferuationibufque iliu-
ilrata a D, loanne S a l 1 n a s Neapolitano Can,
Reg, Lat. ac S, TheoL Le&, ad Sandiif Patrern Cle-»

mentem Max.
XII. Pont.
Sciiicet non fua denuo apera recognitum dedit
Vincentium, fed Baluzianam editionem a. 1669:
iiam tertiam haud nouit, ficut nec ceterarum edi-
tionum praeterquam ex Labbeo et Caueo notitiam
habuit, immonon vnam laudat diferte editionem
in cuLus anno non error fit. Notas vero obferuq>'
iionefque, inquit, tales adiecimus^ quae laborem diii^,

gentiamque dejideranmt (fic) : vtrum pojiea alicuius.

Jint vtititatis, dicere non audeo , et libens iltas aequi

k&oris iudicio fubmitto, Capitum dijlindtionem li'
cet a Baiuzio fiibtatam, cum editoribns atiis retinere
iujlum ac rationi confentaneum apparuit, (fic) et
meo quidem iudicio non prorfus inutiliter, De do'
^rina S, Viri, pergit, circa Traditiones atibi differe*
mus contra loannem Dattaeum ac Georgiim Cqtix-
tum^ Lutfieranae familiae homimm, (^u i H e l m o-.
sTADii periit! Eodem fiilo et ingei\io no-
tas fuas pertexuit textui fiatira fubiedas.

1774.
Venetiis apud lo. Bapt. Atbvitium. foi. Vin-
\tentii Lirinenfis Commonitorium iuxta tertiam
,
Steph. Baiuzii editionem cum notis eiusdem expref»
Eee 5 fum;
 81Q Bibliothecae Pntrum Latinornm

fum; in Andreae Gallandii Bibl, PP, et SS. Vet^

Ecclef. T. X. fngg. 103 121. —
Paucuias de luo obreruationcs ad oram paginae
iuferiorem appofuit, difiertationemque de Vincen-
tio praemifit in Proiegg, Cap, II. pagg. IV — VI.
Versiones. Haud fegniori, quam qu»
fuperioribus duobus faecuiis dodi indoctique viri

contenderunt ad Vincentii Textum typis muitipii-

candum Audio, ab aiiis aiiaboratum efl:, vt recen-
tiori aiiquo idiomate ioqui eum docerent. Primum
quantum fcio exempium Anglonmi fuit , fed Fran-
iogalti plurimas et optimas verllones dederunt, vt
fequeiitia docebunt.

1) AngHcae^

London by Robert Caly, g. Thc waye liome

to Cliri/i and truth ieading from Antiiichrifi and
errour, made and fet forth in the Latine tongue,
by that famous and great Ciearke Vincent. Ou,
Le retour a Chrifl:, compofe^par ie dodeur Vincent
de Lerius, Fran(;ois de Nation et traduit en An-
,

giois. Caf. BibL Reg, Par. ynde et fequentia de-

cerpfimus.

2) Gallicae,

1560.
Paris chez M. Vafcofan. 8- Traitc de Vin-
cent IJrinenfe, pour ia vprite et antiquite' de la foy
cathoiique contre ies prophancs nouveautcz de tou-
tes hevcfies, traduit de Latin cn Franqois par G,
Ruze.
1580.
 1

Hijlorico Literariae Cap, V. g 1

1580.
Paris chez Feder, Morel. 8- Eadcm verliQ.

1615,
Pari^ chez Jean de HeiiqneviUe, g. Vincent
cle Lerins , contre les herefies avec deux epiflres,
l'une de S. Cyprien, l'autre de S. Hierofine; lc
tout traduit en Fran^ois par le Sr. de la BroJJi,

i684-
Paris chezChriJloph ^ournet. 12. AvertiflTe-

mens de Vincent de Lerins, toucliant Pantiquite et

l'univerfite' de la foy catholique contre les nou-
veautcz profanes de tous \ts heretiques, traduits en
Fran^pis avcc des remarques par de Froutignieres.

3) Itaticae*

1565.
Tn Monte Regate preffo Lionardo Torrentim. 8»
Libro de Vincentio Lirenenfe contra le prophane
innovationi di tutte le herefie; tradotto in iingua
Itaiiana per Hieronimo Miitio, luftinopohtano. Ar^
geiati Bibl. degti Votgarizz, T. IV. pag. logo

CoDiCEs. Ex iis, qua? in antecedentibus

monita funt, patebit, quatuor tantum Vincentii
editores confuluilTe mss. excmplaria, nempe /0»
Sichardum, Petrum Pjthoeuni, Bartholomaeum Petri,
de quibus quod dic^mus haud fuppetit. Poflre-
mm imt Baliizius, qui duoshabuit, alterum Cb/^^r-
tinum, eundem quiPithoei fuerat, alterum monajie^
rii Corheienjts,

58*
 gI^ Bibliothecae Patmm Latinorum

38.

Valerianus Episc. Ceme-

L I E N S I S.

f. I. Vita. Ita quidem no.meii et conditionem audoris fer-

nionis de bono pjtdicitiae vnicus ms. codex prodidit;
nam neque Gennadius neque Ifidorus aliiuc lcrip-
torum eccleriafticorum nomenclalores eius memi-
nerunt. Fuit autem Cenielmm oppidum in Galiia»
ad Alpes maritimas, cuius epifcopatus ad Metropo-
lim Embrodiimm pertinebat. Hodie prifca tantum
ruderum ve{ligia nomenque fuperfunt haud procul
Nicaea in colie, quem Cemelani vocant. Leonis
M. temporibus et "ipfius sideo decreto Cemeiienfis
ciuitatis epilcppatus cum epifcopatu Nicaeenfis ca-
fteili coniundlus efi^ iidemque pofiea femper fue-
runt Cemelienfes epifcopi et Nicaeenfes. Exinde
vero tempus, quo Valerianus Cemelienfis epifcopi
jTiunere fundus fit, definiri quodam modo poterit.
Quippe cum Cemelienfis tantum epifcopus nuncu^
petur, ante Leouis decretum ecclefiam illam eum
rexi iTe neceffe eft. Atque totius huius difquifitio-
nis audlor Sirmondus, omnino Vaierianum hune
ilium effe coniicit, ad quem et alios vicinarum Gal-
liae prouinciarum epifcopos fcripta extat Leonis
ciusdem epifiola de Vafenfis epifcopi ordinatione,
confirmariquc fc in ifia fententia fcribit, quod iii
ilio epifcoporum numero ediam Ingenui Ebrodu-
nenfis id efi*Valeriani Cemelienfis Metropolitani
antifiitis nomen compareat et in aliis duabus epifio-
lis,Leonis vna ad XLIV. cpifcopos Galliae, altera
epifcoporum eorundcm ad Valerianum, Ingenuu^
et Valcrianus pariter coniungantur. Alia quae-
dam de Valedani huius in epifcopatu geflis congcf-
fit
 Hijlovico Literariae Cap, V, 813

iitSammarthanus *) , quae deficiente certiori me-

moria verbis ipiius hic apponere praeitat. „ Anno
439. inqiiit , Vaierianus adfuit Reienii con-
cilio quo de negotio Armentarii adum efl.
, in
Accepta fandi l.eonis epiflola ad Flauianum (anno
.451.) cum aliis plurimis ad ipfum fcripfit, illani
'

'
fummis iaudibus extoiiens, eic^ue fele in omnibus
affentiri profelfus eft. Fuit etiam Vnus ex iis, qui-
bus refpondit fandus pontifex (anno 452.) gratu-
, latus ipforum orthodoxam fidcm et Eutycliem ac
JJiofcurum in Conciiio Chalcedonenfi damnatoi
fignificans. Orta graui controuerfia Theodorum
Foroiuiienfcm epifcopum inter et Fauflum abbatem
Lerinae, quae tunc ab ea dioecefi pendebat, cuiii
Valerianus noiler et Maximus Reienfis, epiicopi^
partes in eo iurgio, quidem Lerinenilum, am-
et

piexi fuilfent^ Rauennius Areiate,nfis epifcopus,

. jtanto maio remedium aiiaturus, hi fua vrbe conci-
iium coegit ad XXX. Decembris. Adfuere cum
eo et RuAico Narbonenfi vndecim antiAites con- :

venerunt quoque cum Lerinenfibus monachis Ma^

3iimus et Vaierianus non nominantur tamen inter
:

iudices, forte quia vt partes adeiant. Lis tamea

amice compofita fuit. Quo praecife anno liabitum
fuerit conciiium ifiud, incompertum: certe iater
annum 449. quo ad epifcopatum euedus eA Rauen^
nius, et 461* quo ad immortaiem vitam migrauit;
Annum afTignat 455. Sirmondus, antea Tiiiemon-
tius. RiuieriusCarthufianus notat mentionem fieri
a. 45 I , Vaieriani Nicaeenfis epifcopi. ^^ Hadenus
Sammarthanus. Benedidini autem ob hanc Liri-
nenfem caufam vna cum MaximoReienfi a Vaieria-
no

*) Gallia Chrijliana nou. t. III, p, t2io.feqq.

 814 Bibliothecae Patrum Latinorum

iio fufceptam , iioii dubitant quiii idem ille fuerit

cum Valerio Lirinenfi inoiiacho, qui prO epifcopo

apud Nicaeam cultus iiiit ad diem XXIV. lulii *).
Quando obierit, iricertum eft:

fi.a.Scripta. Tribuuntur Valeriano huic Sermoiits XX. et

Epi/Inla ad Monachos, de virtutibiis et ordine doBri-
natApoJioUccie, Sermones infcribuntur: I. De bo-
no difciplinae, II. III. De arcia et angiifta via,

IV. Deproniijjis et non redditis. V. De oris info-

ientia. Vl. De otiofis verbis. VII. VIII. IX.
De mifericordia. X. De paraftis. XI. Qiii glo-
riatur, in Domino glorietur: XII. XIII. De bono
pacis conferuandae. XIV. De bono hiimiUtatis
XVi XVI. XVII. De bono Martyrii. XVIII. De
Macchabaeis. XIX, De Qiiadrage/inm. XX. De
anaritia.
$. 3. Edi- Valeriani nomen reparauit Melchior Goldajlus'
ab Haiminsfeid , afferto ei ex MSS. exemplarium
fidc Sermone de bono DifcipUnae, qui antea incerto
noinine interAuguftini opera ferebatui*, abeovefo
cuin notis et emendationibus peculiari volumine
editus efl a. 1601. Huic decein annos pofl alia^s
vndeuiginti homiUas cum epijlola in codice quodam
Corbeienfi non admodum caltigate fcripto a fe re-
pertas adiecit lacobus Sirmondiis, non quod nomen
Valeriani in MSS. ob ilili fimilitu-
praeferrent, fed
dinem et facundiam iii vtrisque parem. Ac huic |:

quidem iudicio quamuis lubrieo continuo ab omni- ^

bus

*) Hifloire lit. de la France T. II. p. 329. De Vale-

rio iftoadeundus Ficeniius Barralis in Chronolo-
gia Lirinenfi P. I. p. 203. vbi ex monacho Liri-
nenfi ad epifcopatum Nicienfem in prouincia
alTumptus dicitur. Sed de epii^ola eius, quam
appellant Hifloriae litterariae Galiiae auclores
aicum cum apud Barraiim^ tum aiios^ lilentium.
 Hiftvrico Literariae Cap, V^ 8 '
5

bus afTenfum eft , indeque tam in Bibliotliecis Pa-

trum, quam cum Leonis M. Operibus aliquotics^
itemque cum atcelllone aliqua \\i Operum Sirmon-
dianorum colledione et poAremo a Gallandio haec
Valeriani Operct recufa funt. Vixdum auiem iu-
cem adfpexcrant Vaieriani homiliae, cum orthodo-
xia earuni in dubium vocari coepit et Komae apud

facrum tribunal delatae fuerunt tanquam haerefiPe-

lagianae afhnes. Simul Sirmondo quoque de San-
d:i praenomine, quod ValerianO indidiiret, lis in-

tendebatur. Atiile ad vtramque accufationem bre-

vi fcripto ad Sacrum Officium traniiTiiiro refpondit.

Quo lecfto ae probato nihil aliud decernendum ceii''

fuerunt, quam vt notas in nouam cditionem comi

pararet, in quibus de vtroqueaccufationis capite fa-
tiffleret. autem feu rbgatu Sirmondi fiue
Sufcepit
iponte fua vberiorem hanc defeniionem Tkeophihis
Raynaiidus eiufdem Societatis Theologus. Certe
Sirmondus ciim iterum Valeriani famam in diicri-
iiien vocari audiret, in literis hac de caufa ad Fran-
cifcum Cardinalem Barberinum fcriptis ad Raynau-
dum prouocat eumque adeo eopioie et accurate
vtrumque praefiitifTe ait^ vt praeclare ad cauiam
'adum putet, quod operam hac in re fuam, a qud
«xpedari tale nihii potuerit, fiudio fuo diiigentia-
Que praeuertiiTet, noui pofiea prdiatuirt
et fi nihii
fuerit, quod feueriorem fententiam requireref^ po-
fiuiat, vt immotum maneat Sacri Ofhcii deci^fef uiiK
Num vcro Raynaudianum iiiud fcriptUm feorilm
primum, an cum ipfius Vaieriani quadam editione
Lugduni proditum fuerit, non fatis mihi liquere
fateor. *) Attanjen infertum cfi: editioni Lugdu-
nenii

*) Eiusmodi editio, nifi prius iocnm habet, fa6la eiTe

debet intra annos i6a6 et 1632. Nam fCpiirola
Siruion-
8 1 6 Bibliothecae Pa/nm Latinornm

nenfi 1633. et fequentibus vfque ad a. 1671. ncc

a.

non in Veneta a. 1742. a bibliopola eft additum.

Sed iam Atjingulis videamus Valeriani editionibuf,

Saec. XVII.
1601.
(Generiae) Excudebut Petruf de ta Roiiiere. g^
S. Valeriani Cimelenfis Epifcopi de Bono Difcipli-
nae Sermo. S. Ifidori Hifpalenfis Epifcopi de
Praciatis Fragmentum. Melchior HamenneltoGolda'
Jliis' dedit cum eolledlaneis, in queis multa pariter
multorum auclorum, Patrum quam maxime , loca
vei ante edita expiicantur, vei nouiter eduntur.
In duobus praefationibus ad iedorem, tum ea
quae textum antecedit, tum coliedaneis praemifia
Goidafius de momento horum iibrorum, difcipiina
nempe ecciefiafiica difierit, partim veteris difcipii-

nae rationem declarans, partim feruandae aut amif-

fae recuperandae praecepta tradens. Idem argu-
mentum efi: epiftoiae colieclaneis pariter praefixae
ad Theodorum Bezam (datae in aedibus LeStii a, d,
IV. id, Qtiin^fiL a, oo • ^^- c. Jiilo luUano), Iil

principio vero Coilcdianeorum ea exponit, quae ip-

fum impuierint, vt Vaieriani nomen huic Sermoni
praefigeret. Sciiicet iam Erafmus inteilexit, Au-
gufii-

Sirmondi ad Card. Barberinum data eft Parifiis

XVI. Augufii. IVI, DC. XXXII. In ea vero fcri-
bit, delatum effe Vaierianum apud iudices Roma-
nos ante annos /ex. Certe in editione a. 1623.
non ineft, et iple Sirmondus in fubieftis laudatae
epiftolae defenfionis fuae gratia breuibus capitu-
lis non femel Lugduni ab annis XX. (i. e. ab a.
1612. quo primum excufae fuere Parifiis iftae ho-
miliae, ad a. 1632.} f^alerianum ej/g typis defcrijf-
tum affirmat.
 Hl/iorlco Literariae Cap. V. 8^7

guftinum audoreni eius non efle. Sed Goldaflus

demuin haiic ientennam explanauit et argumeatis
roborauit. Probat quippe orationcm vtriusque au-
(floris longiflime inter le difcrepare. Nec vero in-
genio doclriuatue Augullini aptum effe contendit,
nec verilimiJe arbitratiir, eum de vna re vnoque ar^
gumento variis et diuerfis libris (extat enim opus
eiusdem vberius de Difcfplinn Chrijliana) trad:atu-
rum fuille. Denique nec veteres agnouilTe hunc
partum, nec expofitum fufiuliHe cJarere ac mani-
fefiari ait vel ex vno Poilidonii veiPoflidii indiculo,
ift quo nuJJa de eo mentio, et quod nuf]uam in
Sententiis a Profpero coJledis, aut in P2xcerptis
Eugyppii, aiit P. Lombardi Sententiis, nufquam
denique in ConfeiHone Augufiiniana Hieronymi
Tortenfis acerrimi operum AugufJini et confpicui
propugnatoris Jaudetur. Quibus cxpolitis fic iJJe
pergit: ^^ltnqiie mea virtnte nimc et comitate faPis
fa&imi arbitror, vt aiidtorem ad j^iigiiftimim Sermo-
nemifiim attinere nuniquam porro fis di&urus , de
cuiiis vero patre et legitimo facile qiteas ad coimStw

rani euadere^ fi qidn£iiim admiftos yvoo^ia-fAoc^ qiio

v^tiiti gnomone quodam libros veros et natiuos a fup*

poftitiis decernamus, Hoc enim nec vtile; nec tutitm
minus, vt ego quidem rationem capio, quam mihi ita -

dixere viri cornplures doctifmii^ Si codicum fcripto-

rumfidesbona, eorumque auc1:oritas digna. Na-
Bus fum hitiuf Sermonis vetufifmnim et antiquiji-
tnum exeniplar in fcrinio iicbilijjimi viri, Barptolo-
fnaei Schobingeri IC fefiue parato cum a fcriptis^
tum a cufs llbris, Eius haec eji infcriptio. I n c i p .

LiB. Valeriani Cimelensis Epi.

S.
BE BONo DisciPLiNAE. Simiit ac primum
legi titulum nomenque tibelli, adeo ad Bibtiothecas
Cunradi Gefneri, lojiae Simleri, lacohi^ Frifi, Di-
Tom.IJ. Fff cas
8 1 8 BihUothecne Patnim LatlnGrmi

cas Neptnni pecndes, ita mntent. Tn archinio mona-

Jlerii S. Gcilli, e ciiius pecnlio hic oiim codex s vetU'^

JiiJJimifnnt libroriim Indices, qiii de hoc fcriptore me*

minere. Catalogus S. Othmari primi fttb Pipino
Karoli M, patre Abbatis: S. Valcrij Cymeknfis
Epilcopi, etc, In Concilio Ccnfantienji optiniam et

praeclarijjima^n Hbrorumfcriptoiiim poritm Poggius

Florentimis Romam et Florentiam , jleneas Siluius,
qui Pontifex pofl illa dejlinatus , Bafiliam vi fraudi^
bns dijlraxerant, Eo facinore commoniti et conimoti
Fratres, reliquos a direptione codices figuo monajle^
rii obfignarunt^ et Catalogo recenfnerunt. In eo le-
gitiir: S. Valerij liber de bono difciplinae etc.

Kandemjimul epigrapham cernas in cortice ipfus libri,

Error aiitfallor, aut natus ex adfinitate noniinum,
Fuit Valerius Epifcopus Hipponenfs .,
Augujiini
prnedccefjor ^ cuitis hodieque exftat liber De vita

Monachoruni, Volaterrano tefie, Fuerunt et alii

eodem nomine, quos nihil attinet recenfere."' Signi-

iicat deinceps, deValeriani liuius aetatedequeCime-
haud quidquam fe ha-
lienfi epifcopatu eiufue fitu
berc explorati. Vfus efi in contendendo hoc fer-
mone GoJdafius editione pofleriori Bafilecnfi Ope*
rum Augufiini, Sed principio fiatim audoritatc
manufcripti codicis fuflulit difiincHoncs capitum,
veluti inconcinnas et fenfum fcriptoris facpiufcule
perturbantes. Quod quidem iam Erafinus viderat,
et reiedi:* eorum indicibus, notas numerorum fatis

habuit margini adiecifie. Scd Lugduncnfis fiuc

Geneuenfis potius editio poflca recepit. Emen-
dafie deinde fe fatetur plurima in ipfa orationis fc-
rie atque eontextu, quae vtl certilTima ipfi videren-
tur, magisque friuoia, quam vt nota-
vcl leuiora
rentur. Attamen pJerarumque rationcm expofait.
Notae elus funt iediilimac et rara eruditione i etcrtae.
1604-

i
 Hijlorko Literariae Cap. V^ 819

1604.
Infnlae ad Lacum Acronium ex off, IchanniT LU"
doiiici BreJH. 4. S. Valeriahi Ciniellenfis Epifco-
pi de bono difciplinae fernio ; inter Paraencticof
VeteVes cUm notis Melchioris HainiinffeldiiGctdaJii^
ex bibliotheca et fumtibus Barthoibmafci Schobiu-
geri I. C.pagg. 7—39:
1612:
Ltitetiae Parifornm ex NiueUiana. g.
offcina
S^ncti Vaieriani Epifcopi Cemeiienfis Homiiiae
XX. Item Epifioia ad Monachos, de virtutibus et
ordine do&inae Apofioiicae. Omnia primum,
praeter vnicam Homiiiam, poft annos pius minus
itiiile ducentos ih lucem edita a lacobo Sirmondo
Societatis lefu Persbytero annd M. DC XJI.
„ Vaieriani Epifcopi praeter Homitiam de bon^
difciplinae , inquit Sirmondus, 'qnae incerto antea
nomine ia^abatiir, pancifque abhinc aniiis audiori fiio
rejlituta eji, niliii ha^ehiis in itlcem prolatnm accepi*
mis\ Qitas nunc damns reiiquas vndenlginti , ceie-

berrimo antiquae Corbeiae nionaflerio debeinus, Cu-

ius vnicum quo vfi funimus , peruetujlae^ fed parttm
tajiigatae nianus exempiar , ttfi Homitiam de bono
dijhptinae nbn habebat , et Ciuitatis nomen, in quu
l^aterianiis Epifcopns fedit ^ non indicabat: facitis'
tamen ex Jlyii argumentique fmtititudine conie&ura
fuit^ has ittius germanas fororcs effe , omnefque ah
vno et eodem f^ateriano editas, Epfcopo Cemelencnji,
Neque hac in re quisquam 7ii faltor repngnabit. —
Stytus quippe^ optimus iudicandi magijier, chara&er»
que dicfiojiis l^aterianae; grauis, inqunm, ac Jpten-
dida, et dignitatis Jticciqiie piena facundia , quae in
his Homitiis etucet, fatis iianc eins quam dixi, aeta*
temprodit ; ittarn fciHcet, qiia Euclierius Litgdunen-
Fff a fis,
J?2o TiibUofhecae Patrjmi Lotinortm

fis,
Hilciriiis Ayelcitenjts Eplfcopi , Vincentius TJri-
iienjis, Projper et Satiiianus pyesbyteri , Ga/Hnm no-
Jlram ncM dl[lhuili eloqnentiae latide et gloria decora-
bant. Vclleni modo emendatioves nohis , et qnales
dijhiijjiinr.s EijJ}opus pronunciarat ^ edere licuijfet,
Sed in tanla depranati codices labe optandim id mage
fait, qrMinJperandnni. Fortaffe antem qnod prima
haec ediiio non poiuit , altera praeJIabit/^ Cete-
rum dc Cemeiieiifi epifcopatu accuratillime, deque
Valeriani perfoiia, quantum licuit, diiTeruit. In-
fcripfit Henrico Ludouico Caflaneo Rupipofaeo
Pidtauorum Epifcopo.

i6i8.
Coioniae Agr, Anton Hierat. fot. Valeria-
apitd
ni Cemelieniis Epiicopi homiliae XX. ex editione
Jac. Sirmondi; Eiusdem epiflola ad Monaclios j in
M. BibL PP. Tomi V. P. III.
1623.
Lngdnni fnmptibns Clandii Landry. fot, San-
{\x Valeriani Epiicopi Cemclienfis (ad Nicaeam
Gaiiiae) Homiiiae XX. cumEpiiloia adMonaciios,
dc virtutibus et ordine dodrinae Apolioiicae; cum
Leone M.-^ Maximo Taurinen/i , Petro Chrijfologo,
Fulgeniio et Allerio Epijcopo Aniafeae,

Praemittitur pracfatio Sirmondi, fcd absque

nomfne cius. Ferperam autcm Fabricius tradit,
hanc editionem ipfumSirmondum curaffe.

1633.
Lngduni fot. Valerlani Homi- —
iiae XX. cum Epiilola ad Monacbos etc. Thfo^
philiis Raifnav.dns Vaierianum accurata defenlione

tcxit aduerfus Parcnm Charitatis criniinacorem; ia

Hep*

|.
 1

Hijlorico Litcrariae Cajj, y. 83

Hepfade PraefiiUm Chri/Iiaiia Sapientia et Facmidla

ClariJ/imortini , Cf. Leonis M, Opera.

1661.
Parifiis apnd Simeonem Piget. fol. Vaieriaiii
— Homiliae XX. etc. cum Raynaudi defenfione;

in eadeni Colle^iione,

1671.
Pari/iisfitmpt. Petri Varigiiet. fol. Eaedeinj
inter eosdeni Scriptores.

1677.
Lifgdnni apud Anlffonios. fol. S. Valcriani —
Homiliae XX. ex cd. lac. Sirmondi; Eiusdem
EpiAola ad Monachos^ in Bihl. Mcix. PP. Tomo
VIII. pagg.i\c)^ — 523-

1685-
apud Franc. Mugiiet. fot.
Parifiis S. Valeria-
ni — Sermo de bono difciplinae ; in Jlpp. Tomi
VL Opp^ S. Aiiguflini ed. Bmedd. in cxemplari
jiituerp.col. jj^ ~ 777».

1696.
Parifis ex Typographia Regia. fol. S. Vale-
riani —
Homiliae XX. etc, inter Opera lac. Sk\
mondi Tomo I. pagg. 604 —
702.
Addita funt ex fchedis defundi: Fpifiola eius
cidCard. Barherinnm cum notationibus quibusdam
ad duo illa obiedionum capita , item Teftimoniq;
quaedam Patrum ad cakem exeraplaris fui ab eo-
dem defcripta, qiiibns palam fieri vellet., Valeriammi
in Homilia XL vhi ciim Semipelagianis fentire vifiis
eji qnihifsdam, haud aliter tamen locutiim effe, qiiam
Sancfos iilos Pafres Imid dubie Cathoiicos^
Fff 5 Saec.
833 Bibliothecae Pafrttm Latinorum

Saec. XVIII.
1742.
Venetiis apud Angi^ftinnm SauioH. fot. Sandt
Valeriani Cemelieafis Epifcopi Scriptoris digniili-
mi Homiliae quotquot exftant.
Accedit EpiJIoia ad Monachos et Defcnfio Theq-
fhili Raynaiidi; cum Overibns Petri Chrijfologi
iuxta editionem Dominici Mitae ab hoc bibliopola
recufis,pagg, 213 391. —
Abefi tamen Raynaudi nomen, non fraude
aliqua fed ignorantia forte bibliopolae. Quippe
nonnifi in titulo generali editionum Lugdunenfium
et Parifienfium aRaynaudo eiTe fcriptumfuit, queiTi
aduertere ille, fiue is, cui defcribendi operam man-
^arat, non opcrae fuae efie duxit. Fefellit tamei;i
hoc Oelrichfium, vt editori Veneto a. 1742. illam
tribueret.

1774.
Venetiis ex typogr, lo, B^pL foL
Albritii,
Sancti Valeriani Epiicopi Cemelienfis Homiliae
XX. Item Epiitola ad Nlonaclios de virtutibus et
ordine doclrinae apoilolicae. Ex praeclara editio-
ne Sirmondiana recenfita emen-
et aliquot in locis
d.ata ; in B.ibL PP. et SS, Ecci Fet, Aidreae GaU
landii Tomo X. pagg. 12:;158, —
Exprefia 169^.
efi editio a. AccefTere igituu
Epifiola Sirwondi ad Barberinnm Card^^ et alia , et
infperfae funt Kaunaei (de la Baune) emendat;iones
cum nonnullis Cafp, Barthii ex Adu.erfariis et Co-
Uierii ex M.onumentis Eccl. gr. ct Confiitutioni-
bus Apofiolicis, ncc non aliquot Gallandii conic-
i-luris. In Prolegovmiis Capiit, IIE Nd\.Qmi\0 di-
catum efi,

19^
 Hijlonco Litai^ariae Cap. y. gaj

39-

Salvianus.
GrauilTimi huius atque elegantijHmi fcriptoris $. i. vita,

patria GalJia fuit, quique Coloniae Agrippinae na-

tuin exiftimant, argumentis fane haud improbabili-
bus nituntur. Certe Treuirenfis non erat, fedpro-
pinquae ciuitatis, quae non vt Treuiri excidium a
barbaris pafTa erat, fed tantum vccligaiis reddita
fuerat. Ac quodammodo ad
propius "eam fenten-
tiam, quae Agrippinenfem eum Hatuit, facereviden-
tur verba ipfius in epilloJaprima, qua adolelcenteni
quendam Agrippinae ortum propinquum iumn
et
commendat. Tametli vcro Treuiris non ortum
debucrJt, fortalTe tamen, quod magis e{i:, ingenii
cuJtum et optimarum rerum cognitionem ab ea vr-
be repetebat. Adeo cnim Treuiros nouit, morcs-
que ciuium omniaque eorum Hudiatenet, vt haud-
quaquam a veritate abfonum fit, fi aliquantifper
fludiorum caufa in ea ciuitatc, qua nulia magi«
tunc temporis in Gailia literarum fludiis floruit,
egiffe ftatuamus. Num ab initio Cliriflianus fuerit
Saiuianus, liaud iiquet. quidem voiunt tum,
FuifTe
cum ex eadem prouincia, cuius metropoiis erat Co-
lonia Agrippina, vxorem duceret PailadJam Hypa-
tii cuiusdam ac Quietae paganorum filiam , quam
ipfe poflea non fofum ad fidem chriflianam am-
pieclendam peiiexit, fed etiam vnica tantum fufcep-
ta fiiia, Aufpicioia nomine, adduxit, vtcontinentiae
vota fe cum ipfo adftringeret et vitam coelibem in
matrimonio ageret. Grauiter hoc tuiit focer eius
Hypatius, qui mafcuiam fibi ex ea fiiia proiem
fperauerat, adeoque Saiuiano et fiiiae fuccenfuit,
yt per feptem integros annos, ex quo ab eo ille di-
fceififlet, nec videret eos, nec literas ad eos fcribc-

Fff 4 rct.
 ^2^ BibUothecae Patrum Latinorum

ret. Q^iibiis elapfis ciim ipfe quoque Chrifto no-

men dedifTet, Saluiaiius, c|ui iam caufas odiiapud
focerum ceiriiTe vidcret, dfiiuo per literas non con-
fcientia culpae (ed ratione etofticio caritatiset vt nuU
lum penitus offeniae locum relinqueret, veniam ora-
vit et liaud dubie impetrauit. Habitabat autem cum
iHas literas fcriberet, prpcnl a focero, et nifi fcjrtc in

iniula Lerino, certe in prouincia Vietinenfi, ia qua

preibyteri etiam dignitatcm, nempe in Ecciefia
Maffilienfi fufcepit, probatiilimorum ifiius regionis
virorum, veluti Honorati, qui pofiea Aielatenfis
epifcopus fuit, Eucherii, Agroecii Antipolitani, Sa-
lonii et V^crani filiorum Eucherii, quos iuuenes iu
difciplina habuit, amicitia et gratia fubleuatus.
Epifcopatum nunquam adeptus efl. De obitu eius
non confiat; nouimus) autem viuendo eum attigiire
GeJdfii Komani tempora,

si.sScripta. Superfunt hodie ex pluribus quae Gennadius re-

cenfet baluiani fcriptis

j) aduerfus auariiian} lihri quntuorad ecclejiam ca-

thollcam, quos fub Timothei nominc euulgauit

/ circa annnm 440.

2) de vtibernatione Dei et de iuflo Dei praefentique
iiidicw libri, qui etiam inlcribuntur de prouiden-
iia. Opus primarium, fcr, tempore incurfionis
barbjrQrum in iu)peiium Romanum. a. 45 i. aut
45J.aut vt Henedidiui maluqt a. 455.
3) Epifiolae nouem familiares.
Deperdita funt: di: Virginitatis bono ad Marcel-
lum iibri III , de eorum praemio fatis faciendo^J
ad
*) Sunt baec ex Gennadio c. LXVIT. quod totum eft
corrnpfiirimum. A!ii legunt de eorum merito fa-
tisfa&ionis ; vitio obfoleto. Trithemiusc.CLXXV,
haud
 Hijlorico Literariae C^p_. V. SSf

ad Satonium Epifcopum liher /, Expojiiioms ex-

irejnae parfis libri Eccltftajiis ad Ciaudinmm
Epifcopum yieniipnff.m ilber I, de principio Gene*
fis vfque ad coHditionMu hominis liber I. verfibn^
coiiipofitus qiiafi Hexahmron Graecoium inGre.
Homiliae plurcs. De Sacramentis liber l *).

Sixtus Senenfis per incuriam Saluiano tribuit

opu«; Jlnticimenoon incerti Aucfioris, quod cum Sal-
viano primus ediditlo. Al. BraflicanusBafileae 1530.

Librorum Saluiani quos modoennmerauimu.s a $. 3. Edi-

f'^"^**
renatis iitteris et inuentaarte typographica alteri qua-
fi parentes extiterunt eofque in lucem priini vindica-
runt /a. Sichardus^ Jo. Altx. Hrofficanus et P^trus
Pithoeus, Prior fcilicet Jibros IV. de auaritia
m lucein extuiit Bafileae 1528. AJter dnobus
a.

annis pqfi Jibros VIII, de gubernatione Dei ibidem

ix officma Frobeniana emifit, quibus pofi: longius
interuallum tertium denique addidit opufculum,
epijtolarum Jibrumj, Pithoeus. Qnaecunque cxinde
^.ilulanus dotflornm virorum ingeniis deonit, eorum
gratia adPithoeum eundem., Conradum Ritterhufium
et Stephajium Baluzium redit, Pithoeus quippenon
foium epiftolarum Jibro opufculorumSaluiani nume-
Fff 5 rum
haud dubie quia non intelh*geret, laudat iimplici-
ter ad Salonium Epifcopum librum vnum;- mox in
duo> diltraxir expofitionem in Ecclefiaften et librum
ad Claudiamtm.
*) Sic Trithemius. Gennadius recitat, homilias epU
fcopis fa&as multas, facramentorum vero quantas
nec recordov; quorum loco laudat Trithemius Ho-
milias ad Epifcopos facfas lib. I. de Sacramentis
lib. I. HomUias plures ad populum lib. I. Ceterum
quae de verfibus in Genefin refertGennadius, fic
intelligi debent , vt nos expofuimus.
826 BihUothecae pairum Laftnortm

rum auxit, fcd omues rniiui eius lucubrationes ex

fide ims. exprefTns dedir, et quumuis non multos fe-

c^tatores nacius efl, meruit tamen, vf Laiuzius , qui

centum aliis potior efi, eum probaret, ct, ni iuftae
rationes fnperarent, fequeretur. Ritiershujii oper»,
dodla quidem ct vtilis, haud diu viguit, nec Ger-
nvaniam egiella eft. Poft Halnz^ium denique aut ni-
hil amplius iii Saluiano defideratum fuit, aut nemo
faltern cum eo docflnnan:^ fuam ingeniumue compo-
nere aufus e/}. Tres igitur commode edirionum
Saluiani aetates defcribipoilunt,/7riwja ab anno 1 523.
ad annum quam libri de auariria
vfque 15^0. per
cum iibris de gubernatione Dq\ coniun(^i funt ct vbi-
que Brafficani notae addi coiiiueuernnt. Neque ve-
ro poft Pithoei^nam recenfionem prifcus textus de-
fcribi cefiauit. Altera aetas ab editione Pithoci fa-
clsL Parif, apitd Seb. NiuelHum 1580. porrigitur vf-
que 1663. camque quali ex aequo poHidcntPithoeus
ct Rittershufius. Sed Pithoeanae repetitiones longe
archetypo fuo deteriores fatftae funt. Riiiershtijii
editio prodiit primum a. 16 1 1. cum immenfo com-
mentario et textu in quibufdam locis ex ingcnio feli-

citer emendato, et recufa eft a, i^^^.cum prolixa ac-

ceflione. In teriia folus i^egnat Baliizius^ qui noti
femel quidem fed primo a. 1663. et iterum 1669.
tertioque a. 1684. textum Pithoei cum piuribus iif-

que optirnis mss, exemplaribus contulit nounmque

ita confiituit, vt fola iubentemss. audloritate immu-
taret, emcndationefque fuas notis egrcgiis muniuir.
Haec Kaluziana recenfio qupties ab eo
tempore repe-
tita facrit, doceliunt fequentes AnnaUs,

Saec. XVL
1528.
Bafileae apud Henric - petri, fol, Timothei
Epifcopi ad ccclefiam catJiolicam toto orbe diffufara
•t
 JRlflorico LiUrortae Cap. V, 8^7

«t Salutani Epifcopi Maflllieiins in librnm Timothei

ad Saloniuin Epifcopum Praefutio; in j^niidotu coiu
ira diuerfas haerefes Jo. Sichardi. i8i. 202.

1550.
Bajilfae in of^cina Frobeniana. fol. D. Saluiaui
MafTyli^^nfis cpifcopi , de vero iuciicio et prouiden^-

tia Dei, ad S. Salonium Epifcopum Viennenfem Li-

bri VUL cura lo. Alexandri BralTicani lureconfulti
editi ac eruditis et cum primis vtiiibus Scholiis iil^*

ftrati. Anticimcnon libri lll. in quibus cjuaefliones

veteris ac noui Tellamcnti, de locis ia fpeciem pu-
gnantibus, incerto autore. Jn fine. hafiJeae, in
officina Frobeniana per loannem Meruagium, Hie-
ronymumFiobenium etNicoIaum Epifcopium, twQiir
fe Augnflo, anno M- D. XXX.
Jocinnes Akxander Hrajjicam^s \Q\ et Linguji-
rum Profeffor primum TnbmgenCs poft Vindobo-
nenfis, vir de bonis Jiteris fua aetate meritillimns,
praeter aiios muJtos anteanon excufos Graecos Lati-
nofque auclores, etiam hoc Saluiani. opus primus in
publicum extulit et Chriftophoro a' Stadion Augu-
fienil Epileopo nuacupauit *). Triftc tum orbi

•) Accuratlus quam plerumque de hoc Brafll-

rolet,
cano commentatus eft Bendreich in Pand. Bran-
denb. Diucrrus, vt ibidem diicimus, ab eo fuit ^.
Ludoiiiciis BraJficaniiS , non aetate quidem et pa*
quodammodo et conditione. Nam
tria, ied fl-udiis
/. U. DoSfarem appellat et Tubingenfem fuiire fuC-
picatur. Qaod ii verum eft, vide an germanus
Alexandri fuerit et ambo patrem habuerint loan-
nem Brafficanum, quem Alexander in tine prae-
fationis ad Saluianum fcribit iifdem qnondam (lu-
diorum Aicris cum Chrifrophoro Stadione initia-
tum et ab eo fmceriter amatum et benignitite per-
petua fubleuatum fuiiTe, Joannis autem Brafficani
eiuf-
g28 Bibliothecae Patrum Latinorum

praebebat fpccflaculum Hungaria a Turcis deuaAata.

Inter innumcia vero pubiica priuaraquc bona, cjuae

furor eorum abfumlerat, fuit etiam celebris iila et

libris ex omni fcriptorum geuere confertiflima Bi-

bliotlicca Budenfis, a Mattliia rege fumptibus noa

aeAimanclis inOruda. Sed cum nemo non paulo
dodlior graui Iiac iadlura commouebatur, acerbifli-
mum tamcn eo dolorem Brafldcanus fcnfit. Viderat
enim iflos tlielauros praefens Budae in comitatu le-
gati Caefarei et non tantum viderat, fed totum fefe
in eos abdiderat. Ipfe c|uoque regis Ludouici muni-
ficentia aucflores cjuofdam graecos confecutus erat et
aliorum forraife cum graecorum tum Jatinorum apo-
grapha fumferat. Inter hos nefcio an Saluianus fuc-
rit. Cette in praefatione ad Epifcopum Augufla-
num (fignata l^iennae Auftria&, Martii die L Anno
1530.) non tam deSaUiiano, eiufue ms. aliqiio vn-
de ederet exemplari, auc de fua ipfius in edendo
opera differuit, quam literarum ex amifla iila bi-
biiotheca calami^atcm deplorat et vt fenfim ad hoc
argumentum iecflores quafi pracpararet, e ionoinquo
de bibiiophiiia et tam iiteratis qiiam principibus vi-
iibrorum coiiigeiidorum Audio infignibus fermo-
ris

nem inflituit, fub finem vero compiures, qui fibi in

bibiiotheca fua reflarent et quos aiiquando editurus
eflet iibros vetercs, maxinic graecos, de*iominaf, ex
quibus aliqua, veluti libros Geoponicorum lucem
pofl-

eiufdetn Paedotribae Tubingetifis meminit Morhoff

in Polijhift, p. 247- qui fortafle non alius fuit ab
eo, quem inter Tubingenfis Acadeiniae Do.ftores
recenfct D'6ck in Hift, Acad. illius §. g^* P» 45«
qnemque non refle cnni To. Alexandro Brairicano
confundit Cehb. Saxius in Onom. Litt. III. Si* Ob-
ferua tanien , quod et noftei; fe ipfum lurijconful-
tum appeliet.
 HiJIorico Literariae Cap, V. 8^9

poflea vidlfle nouimus. Praefationi fubiungitnr ear-

nien Jicndecafyllabuin non minus ac illa ptolixum
ncc cultiilimum fane, quo eldem yiro Saluianum
infcribere fe ac dedlcare profitetur. Annotationes
eius, quae proxime pofl Saluiani Ifbros fubiiciuntur,
verba maxime et formuias loquendi, imprimis quac
noue didla funt iJIuflrant nc muJtiplici er egregia in
vtriuftjue lingnae audoribus ledione eommendantur.
Ceteruni non omitti debet, c«vr/x«jugva)v libros
incerti au(^Joris, quos vna cum Saluiani opere hic
euulgdndos dedit Braflicanus, nonnulios parum at«

tentos fefelJifle, vt ipfius Saluiani crederent.

1556.
BaJiteaB apud Hencic - petri, foL Timotliel
Epifcopi ad eccJefiam CatlioJicam toto orbe diffufam
L. IV. et Saluiani praefatio in eundem; in loannis
Heroldi Haerejiologia pagg, 579 — 613.
1564.
Romae^ apud Pauliim Manuiium Aldi F, iH
aedib. Pop. Rom. foL SaJuiani Epifcopi IVIafliiieu-
fis de vero iudiciaet prouidentia Dei libri VlII. cum

Maximo , Paciano^ Sulpicio^ Dorotheo Tyrio et

Haymone Halberjlattenji , adiundis in tres poflerio-
res Pttri Gale/inii notationibus.
Huins iam aliquoties incidit meatlo.
editionis
Saiuiani Jibri peningunt 7\d paginafu vfque 8f. Ap-
pidae funt in marginibus variantes aJiquot Jediones^

1575-
Parijiif apud Mich. Sonnium. foU Saluiani —
de vero iudicio, pronidentia et guberoatione Dei ii-

bri VlII. it. Libri IV. ad EccJcfiam Cathoilcam Ti-

mothei nomine; in Bibl. PP, Signeana T. III. p.
340 feqq.
Pari/U
830 Bibliothecae Patrum Latinorum

Pari/iis apud Hieron. Marnef et Giiit. Cauelat.

12. Saiuianl — de vero uidicio et pronidentia Dei

libri VIII. [it. librilV. adccdefiJir.Catliolicam] cuin
praef. et fcholiis Biailicani. Cat. Bibl. Hodlr.j. Ne-
fcio equidem folane JBraflicani edifio fit recufa, aii

et iibri IV. contra atiaritiani additi fiiit. Vtrum ve-

rum fit;> perperam tamen a Beiiedidinis inter Ope-
ruili editiones reccnfetur.

1580.
Pari/iis apud Sebajf. Niuellium, fttb Ciconiif^
via lacobaea. g. Saluiani Mafiiiienfis presbyteri de
gubernatione Dei et de iuflo praelentiLUiecius iudicio
libri Vlii, ad S. Salotiium Epifcopijm. Eiufdem
Kpijlolarum lib. I. nunc prim^im eciilur. Timothei
nomine ad Ecclefiam Catiioiicam lib. llll. Ex bi»

hliotheca P. Pithoei I. C.
Rarae in marginibus comparent ic(fIlones a textu

imprefTo variantes; ad caicem v.ero fubiecftae funt

iariae le^iones pariim ex f^eteri Codice, quae famen
certo iudicio in textum recepttie nonfunt, quaedam
etiam operarum negHgfntia omiffae, partifti e.x vuU
jgatif editionibuf ^ \uae et ipfae ferri pojfunt, Sum-
ina quatudr foiiorum efi, in his paucilllmae EpiAo-
las, piurimae vitimum opus refpiciunt. In iisdem
etiamai^rmat, niiiil in liisiibrisconiedlurisdatum^to-
tum ex iide vetuftririmietemendatifllmicodicistrans-
fumptum effe. Accedit index rerum ct verborum
fcitu dignorum. In praefatione Pithoei ad Nico'
laum Fabrum Regis confiiiiirium (data Lut. Parif
Non. Ociob. feriis vindemialib. a, CIq. I^. LXXIX)
dc maturo leligionis chrifiianac inGaiiiis cultu atque
vbere fcriptorum cliriflianorum in iisdem prouentii
difputat.
Priui-
 Hijlorico Literarine Cap. l^. 831

Priuilegiiim regium fignatum eft d. 3 4.Mait. a;

1579. Obferuaii dutem meretur, quod de prjma

bac Pithoei cditione iatii Baluzius commemorat, eam
ob raritatem fuammanufcripto codice comparari pof-
fe ac nufpiam prodare venaiem.
i

i$89-
PariJiU, foL Saluiani Maflilienfis Epifcopi de
vero iudicio et prouidentia Dei libri 8- Eiusd. ad
ecclefiam catholican^ toto orbe diffufam libri 4. in
ftcmda Bibl, PP, Bign, ed. Tomo V. p. i6i,feqq.

1594-
Parifis apud tiieronynmnt de Marnef ^ et Vidu-
am Giiiiielmi Camllat^ fiib pelicano, monte D, Hila-
rii, 12. D. Saluiani Maffylienfis Epifcopi de vero
iudicit) et prouidentia Dei ad S. Salonium Epifco-
pum Viennenfem Cura lo. Alexandri
Libri Vllf.
Rrafficani I C. editi ac eruditis fchoiiis iiiufirati. Ac-
ccffit eiufdcm Epiiloiarum iib. I. nunc primum edi"

tus. Eiusdcmcjue ad ecciefiam Cathoiicam fub Ti-

ihdthei homine lib. llll. Clim indice rerum acver-
borum iocupletiffiiiio.
Hrailicani editio tota eft recufa, cique additus iri-

dex recens confecflus, reiiqua alterum quafi voiumeti

conftituunt, non tituio quidem nouo, fed noua pd-
ginarum feri a priori fecreta. Atque haec indice
carent. Verba nunc priiiium edituf ad epifloiaruih
librum in titulo adieda, absque dolo a Pitiioei editio-
ne tranffcripta videntur,

S AE c. XVIL
i6©8.
Pari/iif. 12. Saluiani Epifcopi Maffilienfis de
CubernationeDei lib. VIJI. er EpiAoiae^ cum Anno-
tatio-
832 Blbliothecae Patrim Latinormt

tationlbus loannis BraiTicani ex Bibiintheca Prflinei.

BibL Barberin, T. II. p. 339. Si 1'ithoeana editjo
hic repraefeiitatur^ non dcefle poteil opus tertiuin
contra auaritiam.

1609.
Treuiris, 4. Saiuiani — Epiftolares libri IV.
ad EccieliamCathoiicaiPi aduerfus Auaritiam, cum
Annot. lo. Macherentii. Soc, I.
Contuiit Baluzius ad editiouem tertiam, fed non
admodum magnum exinde trudum percepiire fe

teftatur. Nuiium enim vetu/lum codicem habuit,

cum quo libros iflos conferrei Macherentius et ple-
racjue correxit propria audloritate.

1610.
Parijtif. foL Saluiani epifcopi MafT. de vcro
iudicio etc. in BibL PP. Bign, rqjetiiae EMtiouis,
ToTJio V. pag. 123. fq.

i6i I.

Academia Reip. Norimbergen/is apud

Altorfii in
CunraduniAgricolam. 8- Saluiaui Malljlienlis ope-
ra: ad Ludouicum XIIF. Franc. et Nauarr. Regem
chrinianillimua). Curanfe Cunrado RUiershuJio L
C* qui et Librum Commentarium adiecit.
SaluianiOperumTomus aiter, in quo funt libri
quatuor aduerius Auaritiam. Ad liiullriir. Princi-

pem Phiiippum 11. Pomeraniae Ducem etc,

Stctini
Recenfcnte et imprc/Honem procurante Cunrado
Rittershujio,
Cunradi Rittershnjii L C
Liber Commenfarius
in Saluianum MafTiiienfem: Ad Vniuerfitatcs atque
Academias Gcrmaniae.
Ciarum quiim maxime aberuditionefaecuioXVL
fuit nomen Ritter^Ijufii , atque nunc efiam pretio
fuo

t
 Ui/loruo Literaricte Cap. V^ 333

fuo non carent docflae eiiis, qnas in varios taiii grae-

cos c|uain latinov aiidores fcripfit, Sed
annotationes.
aptiores vix viJas, quam in Saluianum condidif,
quippe qui fcriptor^ dum morcs et ingenia fuorum
temporum delcribit, ex iis maxime audoribus, qui-
bus iegendis fe cum aliis faeculi fui dodis hominii
bus per Jegiunfludium penitius dederat Rittershufius,
atque exipfis adeo legibus per illam aetatem fcriptis
frequentcr lucem haurit et eodem refundit* Manu-
fcripta exempJaria non habuit, fed ingenii felicitatCi
fermonisqne latini* quahs faeculo V. fuit^ peritia et
ledlionis copia non raro hanc penuriam eompenfa-
vit. Certe Stepli. Baluzius in praefatione editionis
fuaeaffirmat, Kittershufium aiiquot in locis Saluia*
num fatis feliciter emendafle^ et in notis faepius
conieduras eius codicum vetuftorum audoritate fir-

mari monet^ eiusque interpretationes haud raro

adoptat. Videamus ergo> qui editionis ipfius ordo
fit ac difiributio.
Primo tomo infunt de Prouideniia libri et Epi*'
Jiolae^ quibus proximo loco fubiicitur index rerum
etverborum, mox lohannls Triihemii tra^aius de
Prouidentia Dei ad Diuiim Maximiliamim. I, Jmpe*
ratorem^ poftremo yidmonitio Conn Rittershufii dii

confufionefoeda eiperiurbatione aliqiiot locorumSaluia*

ni lib. VI /. et VlILa librariis comwijja cum Catalogo
aliquorum au5iorumy qui de Prouideniia fcripfrunti
Praecedit diflertatio de Vita Saluiani^ Jimulque gene^
rali argumento Hbrorum VIII de Proiiidentta, Gu»
bernatione ac ludicio Dei; et demonflratio^ quod //-
bri IV.fubnomine Timothei editi ^ ipfiiis Jint Saluia-
ni, Per occafionem etiam de fuperioribus editori-
bus fit iudicium* Sequuntur Tejlimonia et Elogia
de Saluiano^ nimirum Gennadii (cum adnotationd
kittershufii), Chronologiae Antijfwdorenfis ^ Addo»
Tom<IL Ggg niit
834 Bihliotheeae Patrum Latinonim

nis P^iennen/is, Hilarii Arelatenjif^ lo, Jov^ Ponm

iani^ loannis Trtthemii^ lo, Alex, Brajjicani^ lof„
Scoligeri, Petri Pithoei, quibus Braflicani verlus et
praefatio, item praefatio Pithoei interferuntur. Suc-
ced Lint gratulationes in profa ac verfibus, pro more
iilorum temporum ad editorem fcriptac. Alter to-
mus compleclitnr pofl quaiuor libros de auaritia^
Elenchim copitun^ in quae hofce quatuor librosfatis
commode dijlinxit auBor editionis Treuirenfis ^ cui
complendae paginae caufa Phaedri aliquot verjiculi
de anaris lubiedli funt, indicem porro non minus'ac
in prioriitomo copiofum, nec non Catalogum fcrip-
torum qui vel de auaritia vel eteemofyna vet diuitiir
et paupertate commentati funt cum epigrammatibus
eius argumenti ex Anthotogia graeca^ itidem paginae
complendae caufa adfcriptis. Denique commentario
in tertio tomo comprehenfo additae funt variae ali-
cjuot Ledtiones et Emendationes ex Pithoei codice et

Brafficani editione cum paucis Rittershufii coniedu*

ris et index in eundem ampliflimus. Taceo epijio'
tas dedicatorias ,
quas vix fummus quispiam Rit-
tershufii admirator Jegerit, nedum principes aut ami-
ci principum illorum, ad quos fpedant. Tertia ex
his efl ad omnes Academlarum Germaniae ProfeJJo*
res eique adiungitur catalogus earundem Academia-
rum fecundum fundationis et temporis ordinem in-
flitutus. Denique ad Calcem totius operis (extre*
mum tamen locum occupat Odarium ad Chrijlum
O. M,) fignificat editor, in animo fibi fuifle fubiice-
re loannis Weitzii, Tobiae Adami et Theodori
Sitzmanni in Saluianum notas ipfi infcriptas donatas-
que, nec non Braflicani aliorumque Annotationes.
Sed quia prelum imprimendis vacare non potuiflet,
per aliam occafiouem ifla fe daturum promittit*

Francom
 Biftorko Literariae Cap. ^* g^ J

FrantQfurti optid Mic, Rothimu g. Eadem

cdltio reciiia. BerfdiBini inHijl Galliae Litt, fponi
foreBoidano in Bibl. Hjp. p. 52. cuius tainen rerti-
moniuni panuii fiduiii arguit Fabiicius et proinde
inter fabulas h^nc editionein leponit* Sed fortaire
non tam Ritterihuiuna, quain rithoeana editio hxc

fecufa eft.

1618.
Cotoniae Agripp. apud Ant. tlierat. /ol. Sal-
viani Prevsbyferi, et pofiea Epifcopi iMafliiienfis iibri
g.; de gubernationeDei; Itemepifloiaead diuerfos^
Et Tiniotheus fiue iibri 4. ad Jtcclefiam; in BMi
PP. Tomi V. P. 11 L pag. 323* fecjq.

1623»
Noribergae apiid Simonem tiatbmeyerumk g. Sal*
Viani Mallilienfis opera ex editione et cum Commen-
tario Cunradi Rittersku/ii., editio fecunda^ cui prae*
fixa efleiusdem Kittershufii vita^ defcripta per Geor^
gium F. C. R. Rittershufiii Cat. BibL R g. Po.ri/
In Cat. BibL Bodki^ ficuti ni BibLBarberiniana
laudatur huius ioci et anni editio cum Commeniario
Rittershujii it aliorum. Vnde coliigo^ duubus vo-
Juminibus confiare hanc editionem, cjuorum prius
Saluiaui textnm cum Ritter hufii eommentario, po*
fierius Vafiorunii puto Weifzii^ Adami, Sitzman-
ni et Bralficani notasj vti in Bremenfi mox indicanda
repraefentantur, exhibent, Indeque enatum putein
Fabricii errorem^ confidenteraffirmantis, JVorimber^
genfem Saiuiani a.1623. editionem eirenulliimi ScU
licet feorfini iiii (fortaife etiamBremcnfibus) obtige*
ratvolumen poflerius, ficnti in Bibl» Reg, Parijitnfi
non nifi priusoccurrit. Ceterum pigetmeopeiaeim-
Jenfaeadinucftigandam peeuliarem notarum iii^rum,
Ggg a quam
8^6 Bibiiothecae Patrum Latinorum

cjuamfibl infcriptam donatamque fafliis eftRittershu* Iper

fius, editionem: praefertim cum per feleuioris mo-

menti fint et a nemine facile defiderentur. Certo
Weitzii notulae meram locorum fimilinmque vndi-
que deccrptorum farraginem praebent, [i

1624.
Pari/iis. foL Saluiani de Gubernatione Dei L
VIII. etc. in Bibl. PP. Tomo V.
1627.
Rotomagi apud loannem Ofmont. 1 2. Saluia-
ni Epifcopi Mamlienfis de vero iudicio et prouiden»
i^
tia Dei ad Salonium Epifcopum iibri(VIlL cum fcho-
liis Brallicani; Epiftoiae et iibri IV. ad Ecclefiam
Catliolicam.
Laudant hanc editionem Au&ores Hiftoriae Litt.
Galliae, Videtur ad ed. Parifienfem a. 1594. eile
defcripta.

1635.
Oxoniae. 8« Saluiani —
de veroiudicio etpro»
videntia Dei iibri VIIL; Epifioiae et Libri IV. adEo
clefiam Cathoiicam. Cat. Bibi. Bodlei.

1635.
Coloniae Agrijjp, 4, Saluiani de gubernatione
Dei i. VIII in lacobi Merlonis Horflii {\. e.
ex Horft oriundi ) feptem Tubis orbis Chrijliani lor
co feptimo.
Integer iibri titulus efi: Septem Tubae Orbit
Chrijliani ad reformationem Ecclfjiajlicae difcipiinae
ioto orbe praefertim in Germania ad praefentium et .

grauiorum maiorum remedium necejfario injiituen*

dam excitantes, Continet autcm , tefte Harzhemio
in Bibliotheca Coionienii , feptem pia opufcula ex
 HiJlorUo Literariae Cap, V. 837

St. Bernardo, Gregorio, M. Chryfoflomo, Pro-

fpero, Petro DamiaDi, Blefenfi, Saluiano, nou^i^fe-
<ftionibus, prooemiis et adnotationibus.iiluftrata, ctim
appendice quaenionum variaium. Fabricius quafi
totum Saluianum in eo recufum figniticat. Sed in
Cat^ BibL Barberin, L 1. tantuni libri VIII. de giibevm
natione ex eo laudantur.

1644^
Pari/tis, foL Saluiani Maflilieniis Epifcopi d«
gnbernarione Dei libri 8- Eiufdem ad Ecclefiam Ca-
tholicam toto orbe difFufam libri 4.; in BibL PP,
TomQ V. quae edirio pofi nouo titula ornata ert a.
1 6. 5 4 . apud tres bibliopolas,

1645.
Parijiis apud Edmund Prpingne, g. Saluiani
Maflilienfis presbyteri de prouidentia et gubernatio-
ne Dei, de iufio praefentique eius iudicio libri
et

VIII. Item Epiftolarum liber vnus et Timothei ad

Ecclefiam Catholicam libri IV. cum notis^ loannis
Alexandri. Sic. Cat, BibL Chig,
Textn« ex editione Pithoeana efl: recufus, fed
adeoinfelici euentu, Baluzio iudice, vt iniiunieris
propemodum mendis haec editio fcateat.

1647.
Lugduni, 4. Saluiani — de gubernatione Del
fub hoc titulo : Cenforia de praefentibus
libri VIII.

Europae Calamitatibus , eorumque caujis Praetoquia^

ab OJiandro Stuano in lucem edita,
Certe refertur hic titulus inter Saluiani opera in
Cat. BibL Barberins T. U.p. 540. indeque eundem
recitant Galliae Litterariae AuBores,
Sed mihi ex
ipfa Catalogi iflius infpedione non magis liquere fa-
teor, vtrum libros de gubematione Dei^ an illos,

Ggg 3 contra.
 g38 Bibtiothecan Patrum Latinorum

contra Auaritinm^ quonim editio proximo loco ant

te proponitur, in eo contineri fignificare voluerit,

1648. t
Parijiis apurt Edm. Pepingue. ^, Tteratio Pu
thoeanae. Btnedd. iu Hijh Litt, Galliae^

1663.
Parijiif apud Francifcum Mugnet. 8. Sancflo*
rum Preibyterorum SaUiiani Mallilieiifis et Vincen»
tii Lirinenfis Opera. Stefhanvs Balvzfvs
Tutelenfis ad fidem qodicuui niss. eaieadauit, notif*
que illuftrauit.

Pithoeanam editionem, quamquam in multis

illalaboraret, optimam tamen ex luperionbus cen*
fere folebat Baiuzius eamque nouae huius recenfiouis
fundamentum efle vojuit, ifa vt vbicunque haec ah
illa quod m»itarum fir, ex fide
difcrepct, id totuqi
codicum manufcriptorum, quorum aliquot vetuflif-
fimos iibrorum de prouidentia et ad eccljiam CQtliO'
licam acceperiit, faduu) e(\e exiftmiari iubeat. Quip*
pe nihil conieduris datum efie affirmat, nifi iu epi-
ilolis vno et altcro loco. Nuilius enim epillolae ve*
tufium exemplar nadus erat, praeterquam duarum
pofiremarum, emendandis omnino fecu-
in quibus
tus efi codices manufcriptos. Noiarim fuarum prae-
clpuum fGopum efle profitetur, indicare variantes
lecfliones. „Quodfi quando, inquit., hos limites
egredior, ^ffirmare poflum, id non om;iino fruflra
contigiife. Quanquam id raro accidit. Has euim
Notas, vt hoc quoque dicam, fcniHanrcr fcripfi, et
quafi aliud ageus. Quod ideo vtfum efl admonere,
nc quis heic fyllabas ad viuum excutiat, aut Notas
iilas ad Polycleti normam direcflas non efle pronuu»
tiet/' Accedithuiceditionimiro charaderum chaita-
rum*
 Hijlorico Literariae Cap, V. 839

rumquenkoreacelegantia praenanti Stephani Baluzii

\
Dijfertatio de Epifcopatu Egarenji ad Philippum Lab'
•
beum formam epirtolae (d. Lutetiae XIl^ KaL
in
'
Augujli: M. DC. LXllI.) fcripta.

1669.
Parijiif apud Franc. Muguet. S» Sancfloruni
Presbyterorum Saluiani Maflilienfis et Vincentii Li-
rjnenfis Opera. Steph. Baluzius Tutelenfis ad fidem
Veterum Codicum mss. emendauit Notifque illuftra-

vit. Editio fecunda. •

Non folum textus huius editionis a fuperiore ia

nonnullis difcrepat, fed acceflit ei etiam non exi-
guus notarum docfliflimarum cumuius. Nam pri-

mum editor variantes lediones, <]uas in margine

editionis Pithoeanae defcripferat, rurfus diiigentcr
excuflit. Tura h*bros de gubcrnatione Dei contulit
cum editione Braflicani a. i 530. et Galefinii i 564,
et fi quid melius in illis effet, quam in Pithoeana, aut
in Codice Corbeienfi, quocum Pithoeanam antea
contenderat, in textum tranfluiit. Si quid vero du-
bium quod admonitione indigeret id af-
effet, aut ,

firmat fe in Notis repofuiffe, nec quidquam difllmii»

laffe, aut propria audloritate mutaffe, de quo non
admonuerit. Mdidit praeterea Appendicem a^o^
rum veterumy quorum in Notis faSia eft mentio^ quo
continentur: L Caftoris Aptenfis Epifcopi epijlola
ad loannem Cajjianum ex veteri codice ms. JBiblio'

ihecae Regiae, \\. AS(a Imperaiorim aduerfus Pe^

tagium et Coelejiium itidem ex codd. mss. nempe
1) Refcripium Honorii et Theodofii Impp. ad Palla-
dium Praef Praetorio. 2) Edicfum Palladii, 3)-
Refcriptum Honorii ad Aiirelium Epifc, Carthag.
4) Aurelii Epijlola ad Epifcopos Byzacenae ci ylr-
gizitanae (fic) prouinciae. 5) Sacra e^jijlola Con-
Ggg 4 fQiiUi
84« Bibiiothecae Pairim Latinorum

Jiantii Imperatorif patrif Vakntiniani Augujli ««-

nioris ,ad Voln/iimiim Pra^fe^um Vrbi^ adutrJiiT

Coelfjlium. 6) EdiEium Volujiani pro publicationg
fuperiorif ReJ}ripti. III. Traditio Petri de San£fo
^
'V
(qui tradirur) ad Ccmoniram Cadurcenfem, IV. Tra-
difio Quillelmi de Carbonariaf ad nwnajlerium Tit^
teiinfe, V. Traditio Eliae de Nanis ad idem mo-
naileriiim ex Chartulariis iftaruqi ecclefiarum et Mo«
naderiQrum,

1677.
Lugduni apud Anijfonios, fot. Salurani Maffi-
lienfis Libri VIII. de gubernatione Dei; Eiufdem
Epift')lae ad diuerfoS) Item Timotheus, fiue libri
IV. ad ecclefiam ,omnia ad emendationem Steplu
Botuzii; in BibU Ma^, Patrum T^ VlII. pogg.
339-401,
1684.
Pari/iifapud Francifcum Muguet. 8- San^flo-»
rum Presbyterorum Saluiani Maflll. ct Vincentii Lir,
Opera. Stephanus Baluzius Tutelenfis ad fidem ve^
terum codicum mss. emendguit et Notis illuftrauit.
Ednio tertia.

„Cum et fccunda quoque editio, inqult Baluzius,

difirada finfTet^ typographus autem eofdem libros
fub incudem, dicam, reuocare vellet, et in-
vt ita

teiim na(^us erfem exemplar manufcriptum, quo Pi-

thoeus vfus emendandis iibris de gubernatione
efi in

Dci, tum etiam illud, cum quo idem contulit libros

quatuor aduerfus auaritiam, quae nunc extant in Bi-
blicthera Colhcrtina, putaui debcrc me hanc curam
eleeantiilimo huic fcriptori, vt lucubrationes eius con-
fciiem cum iifdem codicibus antiquis: quod puto
X]}C fccilfp cum aliuua vtiiitate horum ftudiorum.'^

Ex
 Hijlorleo Ltterariae Cap, V» 841

Ex aStis per appcndicgm in fuperiore adiedis refedla

fuiir iri liac tertia num. !. Ceterum quamuis et
ct II.

ip''a latis» fit nitida haec impreHin, prim;ie tamen ele-

gantia longillime cedit. Inlcripta eft lacobo Nico-

lao Colberto Archiep. Carthaginenfi et Coadiutori

RotoiT^agenfi CLitt. Parif. KoL ApriL h, a.) Abeft
diill^rtatjQ de cpifcop^tii Egarenfi,

1688,
Eremae fimiihus Hcrmnnni Braueri, 4. S.
Presbyterorum Saluiani Maflilienfis Opera. Cuqi —
libro Commentario Conradi Rittershufii, ac notis
integris, lohannis Weitzii, Tobiae Adami, Theo*
dori Sitzmanni, lohannis Alexandri Brafficani, Ste-
phani Baluzii , et Vincentii Lirinenfis Commonito^
rium ab eodem palu^io Tutelenfi ad fidem veteruin
Codicum mss. emendatum et iUufiratum , Praemifia
Differtatione G. Calixti in Vincent. Lir^ Quixx Indicu
tam ad Authores, quam ad Notas,
l)us eopiofifiimis,
luxta Noribergenfium partim ann. MDCXXIlI. et
Farifienflum ami. M.D.CLXIX. exemplaria.

Qpae ex Norimbergenfi editione in hanc tranCi

fumpta fuerint ex fuperioribus intelligitur. De Vin*
centio Lir. fiio loco didum virornm do-
efi, Series
(^orum, quorum notae hic exhibentur, alia efi ia
ipfo vohjmine, alia in titulo, neutra curiofe inftitu-
ta. Nimirum Baluziana editio tota efi recufa, ad-
eoque proximae poft textum vtriu(c]ue auc^oris notae
funt Haluzianae cum indice eiufdem edirionis. Dein
fuccedunt, Ritterrhnfii cGmmentariiis, IVeitzii^ Ada*
mi^ SitzmanniQt pofiremo loco/5>fl^fawniotae, cunx
indice in eoldem peculiariter concinnato. Mirnm
vero cur editionem fecundam Baluzii potius, quaiii
tertiam^ exfcribendam typis dederit bibliopola, qui
Cgg 5 mini^
 84» BibHothecae Patrum Latinorum

minime foHus quaeflus gratia hanc curam fufcepifle

videri voluit.

Saec. XVIII.
1728»

Presbyteri
I
Ventiiif, g. Saluiani Maflilienfis
Opera emendata cum notis a Sieph, Baluzio^ Cat,
£ibt. Firnu T,Lp* 53.

1729.
Pifaiiri e typographia Gauettia* 4 mai. Saluia-
ni Mafliilienfis Epifcopi Concordantiae Operibuseius
annexae [i. e. Opera Saluiani cum Concorciantiis]
alphabetice difpofitae fiudio ac labore Patris DemS'
irii Barbutii Soc, lefu^ ct EminentiflT. ac Reueren-
difll Principi Cardinali Fabio de Abbatibus Oliuerio
humiliime dicatae: Opus omnibus Sacrarum Difci-
plinarum fludiofis, fed potiflimum Afceticis Magi-
flris, atque Concionatoribus Verbi Dqi fummopere

proficuum.
Immo opus ineptum et in chartarum, vtinani
ininus nitidarum, iadluram impreflum. Vnum forte
efl, quod in hunc cenfum non veniat, J/^ita feupo'"
iius Elogium Satuiani a Larino Amatio nouijfime
edita^ ab eiufdem Saluiani Epiflolis potiiiimum enu-
cleata,

1774.
Vemtiis ex Typogr. lo, Bapt, Albritii, Hieron..

fit, foL Saiuiani Presbyteri Maflllienfis Opera quae

exflant omnia, Accefllt Vincentii Lirineufis Com-
nionitorium. Ex tertia editione Stephani Batuzii
V. C. in Bibt. PP. et SS, Vet. Eccl. Andr^ae
Gallanoji Tomo X.y pagg. i loa. —
Notae
 JHi/!orico Literariae Cap, V. g4 3

Notae Baluzianae, non vt alias folef hic editor,

textui ftatim, fed ad calcemfubiedaefunr, adeo vt in

omnibus tertiae editionis Baluzianae foima conAet,

nifi quod defuo loca biblica in inferiori margine ad»

iecerit. De .Sfl/tt/awodifTerit ia Prolegg,Cap. Lpog^

111. IV^.

VersiqneS. Omnia Saluiani opera haud fe^

mej in lingnam Gallicam traduda funt a Gorfeo^
Bonneto et aliis. Praeter ea de prouidentia libri noa
folum a GalHs fed Jtalis etiam conucrfi extant, vt
fe^uentia te/lantur,

Gallicae»

1575.
Lyon chez GiiiL Rouille. 8. S. Salvian Eveque
de Marfeille du vray jugement et providence de Dieq,
traduit en Fran^ois par B. B, D, S,

1655;
Paris chez Cafpar Meturas 4, Les oeuvres dc
Salvian, Eveque de Marfeille contenant les huit li-
vres de providence, les quatre livres contre iava*
rice avec plufieurs epiflres traduites avec des notes
par Fitrre Gorfe,

1700.
Paris chez GuilL l^alkyre 19. //. Tomis, Lc«
oeuvres de Salvien et le traite de Vincent de Lerins
contre \q8 herefies , traduits en Fraii$ois par k Pm
Bonnet^ Preflre de lOratoire,

1701.
S44 Bibliothecae Patrum Latinorum

1701.
PariJ. chez Louis Giierin. g. Salvien, de la

providence, traduit en Fran^ois par Jfean Droust de

Maiijpertiiis,

1734-
Paris che%yeanBaptDelefpine. 13. Les oeu-
vres de Salvien, Preflre de Marfeille, contenant fes
lettres et fes traitez fur Tesprit d'intereA, et fur la

providcnce, traduites en Fran^ois par un P. Jefuite.

Italicae,
1579-
Jn Mitano apprejfo Michel Tini. 12. Libro di
Salviano Vefcovo di Marfiglia contra gti Spettacoli
caltre vanitadel Mondo, tradotto da S. C«>'/o ^or-
rQmeo., una cum Memoriale di Monjignor Jllu/iriJ/l*

mOy e ReverendiJJimo Cardinale di S. Prafede j^rci.

vefcovo atfuo diletto popolo della Cittd , e Diocefe
,

di Milano. Argelati Bibt. degli Volgarizz, T. I[f.

(Milano 1767. 4.) p. 329. Nefcio tamen, vnus,
an omnes de Gubernatione Dei libri lioc titulo com-
prebendaatur,

1703.
InAvignone^ apprejjo Gio. Robby. 4. Trat-
tato di Salviano Marfilienfe della Providenza, in La-
tino, in Italiano, ed in Francefe. Argelati 1. J.

Verfio Gallica eA Malpertui/iana^ Italicae audor

fuit Guido Ronfartuf Saccrdos.

^ -^

CopiCES, L Lihrornm deauaritia^ l. Co^

rf^y, vnde primmn cditi fuerunt, lo.Sichardi^ dequo
non
 Hiftorico LiUrariae Cap* K ^45

non connat. 2. Exemplar^ ex quo eos caftigauit

Pithociis ^ migrauerat in Eibliothecam Colbertinam»
vbi illud nadus eftBaluzius etin tertiis curis adhibuit.
Sed defcribere non fuflinuit. 3. Codices Baliiziit
quos in prima Aatim editione adhibuit et cum Pithoe-
ana contuiit, duo J^egii^ a Nic. Colberto, Luci.o-
nenfi ac dein Antifllodorenfi Epifcopo ac Bibliothe*
cae Regiae praefedlo, a. 1660. ipfi communicati, al-

ter peruetuflus, modo Corbeienfi librorum de giu

hematione Dei^ qucm ilatim commemorabimus, po-
fleriorj atter quadringentorum lerme annorum»
Ac in priori illo erat epiflola Saluiani ad Salonium,
quae praefigi folet libris aduerfus auaritiam, quam
tamen in vetuflo fuo exemplari defeciffe monuerat
Pithoeus. Eandem vero etiam in recentiori Regio
deprehenfurus fuiffet Kaluzius, ni priora eius folia
periiiTent.

II. Libroriim de gubernatione Dei: 1, Codex

princeps, 1. e. ex quo libros iilos extuiit lo, Alex»
Brajficanus^ fuit olim Bibliothecae Regiae Kudenfis
jn Hungaria et ante eius excidium Ludouici Regis
munificentia ad Braflicanum peruenit. Satis emen-
date fcriptus fuit, vt excoilatione textus cum fequen»
tibus editionibus comparet. 2. Pithoei exemplar
vetufliflimum, quod ilie accuratiffime exfcribi cura-
vit. Idem poflea ih Bibliotheca Colbertina reperit
Baluzius et ad curas tertias adhibuit. 3. Baluzii CO'

dex^ monafierii Coebeienfis fuit, vetuf^illimusetopti-

mae notae. Quippe a fexcentis inde annis fcriptum
exiflimabat et exaratum dicit ab erudita maau , quae
diiigentiam et induftriam inter alia eo argumento
probauerit, quod interpundiones fere vbique
prorfus bene coliocatae effent. Non integros tamen
Q&o libros coatinebat. Subminiflrauerat eum ex
BiW,
 84^ Bibliothecae Patrum Latinortm

Bibl. S. Germani de Pratis Lucas Dacherius Maurinae

congregationis focius.
lll. Epiftolartm: i, De Pithoei codice non coa-
fiat. 2- Batnzii f^xmptaria non nifi duas prioret et

duas pofieriores coutiuebaut.

i.t, Vita. PatRiciUS

natfone Britannus, nomine patrio Succat^ natus in
oppido Nemthur^ hodie Kirkpatrick inter fretuin
iDumbrittonae et vrbem Glafguenlein fito, circa an«
iium ^71. patre Caipurnio, Diacono, Potiti, pres-
byteri cuiubdam filio. Licet autem a parentibus
chrirtfanis ortum duxiflet, religio tamen neque ad
animi neque ad ingenii cultum magnopere ipfi pro-
fuit; fed agredis inter agredes natus educatusque fen*
fum aliquem atque timorem Dei aducrfarum maxi-
ine rerum occurfu alere eoepit. Quod quidem pue-
ro adhuc contigit, cum a praedonibus Hibernis ali-

quoties incaptiuitatem abduceretur etidentidem iibe-

rarctun Ex quo tempore tamen non odlLim fed
amor potius ac beneuolentia in Hibernos animum
eius infcdit, et cum poflea, incertum quo pacflo, in

Gallias delatus atque a Germano Autilfiodorenfi epifl

copoa432. Romam miffus Coelellino papac de-
fiderium fuum Hibernos ad fidem chrifiianam con-
vertendi fignificalfet: Hibernorum ab eo apofiolus
atq»je ai chiepifcopus confiitutus elfe fertur. Qno fa-
iflorcdux in patriam, a. 447. incundanter Hiber-
niam tiansfretauit praedicandoque et baptizando bre-
vi longe Lteque reiigic^nem chriflianam propagauit,
regulos fere omncs i/lius infulae conuertit, ecJefias
condidit, fedes epifcopaies inflituit, fynodos cele-
brauit, inultiique aliis ad ecciefiam in hac regionc
eon-
 Hiftorico Lsterariae Cap. V. 847

€5onfiriTiandam benefortiterqueperpetratis annoaerac

Cliriflianae 493. aetatis CXXII. e vita migrauit^*).

Scripta genuina Patricii facile fiilo barbaro aci.a.Seriptfi^

fcabra oratione ex negledu fermonis latini, quem

nuscjuam ad fcribendum adhibiturum fe exiftimaue-

rat**), oriunda fefe manifeftant. «Sunt autem fe-

quentia.
1. Con^

*) Quae haftenus de Patricli rebus cojnmemoraui-»

mus fi non penitus certa, veris faitem proxima
funt» Certe Confeilionem ipfius potifllmum ante
oculoshabuimus, quae ardorem eius in conuerfio-
nis negotio teftatur et de triplici, quam iuuenis
expertus eft, tantum exponit, quan*
captiuitate
tum ad cetera , quae de eo memoriae prodita funt
et quae ipfe non attigit, inter fe conneftenda va-
leati Probi et locelini, Britannorum medii aeui
fcriptorum, fabulae diidum ab omnibus explofae
funt. At illi praecipitatius iudicant, qui proptet
eas totam rerum Patricii memoriam atque
ipfms adeo exiftentiam in dubium vocarunt, me-
ram fabulam a nugiuendulis contextam autuman-
tes. Reftant quidem , demtis etiam fabuiis, muU
ta in vitae eius narratione , quorum fidem argu-
mentis firmis probari defideres, quo tota eius ad '

transmarinas prouincias peregrinatio et Coeleftini

hac in re partes referri debent. Sed caue, ne ar-
bitrario nimis traditionum domefticarum fidem ele-
ves. Legenda funt inprimis, quae Boilandiani T*
111. Menfis Martii p* 519. de primis et antiquiori-
bus S. Patricii aftis (^e quibus Probus, locelinus
aliique hauferunt) eorumque auftoribus confcrip*
ferunt.

**) Olim cogitaui fcribere inquit in laudata Confef*

fione f fed v/que nunc haefttaui. Timui enim, ne
inciderem in linguam hominum ; et quia non legip
ficut ceteri , qui optime itaque iure et facras litte'
ras vtroque pari modo combiberunt ^ tt fermonem
illorum
848 Bibliothecae Patrum Latinonm

I. CouffJJio in Epilloia ad Hiberiios explicQta^ ia

qiia nou de fide led vitae atque praedicationts
fuae ratione exponit. Fra^menta plurima ex e/i
lucnbratioiii luae intexuit Prohus ^ vitae I*atricii
lcripror laeculi X.
a» Euijlola od Corotitiim regulum Cambro Britan- •

nicum feu potitis ad Chrijlinnos Corotici tyranni

Jiibditof, Huius epiflolae diferte meminit loceli-
nus monachus Ciftercienfis coenobii FurnefTenfis
apud Lanca{irienfes> qui faec. XII. vixit et vitatn
Patricii exarauit. Ceteium Waraeus pro huius
et fuperioris opufculi antiquitate obferuat, Joca
facrae fcripturae ex verfione LXX., non ex tunc
recenti Hieronymi* quae Patricii aeuo nondiiin
publicitus fuit recepta, in iis Jaudari.

§. Synodus S, Patricii compJedens canones XXXI.

4. Alii JX Canones S, Patricio adfcripti, Ex his
V. et VI. iam Uiferius ediderat . reliquos Warae-
us adinucnit.
§. Synodus Patvicii, AuxilM^ et Jffmiini epifcopo*
rum XXX IF, Canonibus conjians. Waraeus
adiecitfl/io/ tres canones^ antea iam aSpeeimanno
editos, et Promrbia aliqua eiufdem.

Incerta funt, aut verius non ipjius^ Charta feu

Epijlota de antiqiiitate Aualonica^ quam propter
flylum,, temporum notationem aliaque id genus mo*
tiienta v. c, nomina mere Anglo - Saxonica in ea ad-

fcripta, recentioris audoris elfe iulpieatur Waraeus;

porro

illorum ex infaniia minqiiam mutauerunt , Jed

magis ad perfe&uinfemper addiderunt, Nam Jer-
nwetloquela nojlra translata ejl in linguam alienam,
Jicutfaciie poteji probari ex jaliiia Jcripturae meae,
qualiterjum ego in jermonibus iiifiru^us atque erU"
ditus.
 Hiftorico Literariae Cap. l^. 849

porro tiher de tribuf habitaculif, apud alios de gath

diis eliSfornmcX poenis damnotorum infcriptus, et
Aiiguilino eriam tributus; et liber de Abujionibiif
Saeculi inter Cypriani et Auguftini opcra vulgatus;
de quo poneiiori tgmen nonefl praetermittendaWa-
raei fulpicio. Quippe cum excerpta quaedam ex
hoc iibro ab audloribus admodum antiquis, licet ta-

cito iibeiii titulo, S. Patricio adfcribantur, non pof-

fe fe non fufpicari ait, eundem elTe cum Prouerbio-
rum eo iibeiio, quem aedificatiojie plurima plenttm
loceiinus Patriciumhibernicefcripfifledixerit, quem*
que fortafle Hibernus aliquis poA obitum Patricii iii

iinguam latinam conuerterit. Vtrinque enim, in

Prouerbiis et Sententiisappofitis, SaecidiAhuJionea ape-
firi^nec (lyium fcripturasue e verfioneHieroaymici-
tatas obftare, quo minus liber iile partus fit iugenii
Patriciani , licet ab aiio translatus.

Denique Sermo^ qni Patricii nomen gerit, confi-

dlus fuit a R\cL Stanihitrjiio et in Vita Pafricii I. II.
Anincrpioe 1587» '^^ c^> editus, recufus etiam
a.

rnonente C^iueo, a Mfjtngamo ad finem Florilegii

Hibetnici PariJ. 1624.

Ex liis Piitricii opufcuiis num. III. et V. cum par- .

$*}- Edi-

ticula Epljlolae de antiqniia/e gmtis Aualonicae et

poftrenja duo falfo ipfi/adfcrlpta, edlta fuerunt ante- ^

quam lacohus IVaraeus reiiqua ex mss. codicibus

erueretetde vnluerfis edendis curam agitarct. Pofl
cuius pracclaram operam, Bollandiani quaedam de-
nuo ad codices mss. recognita dederunt, Waraeanam
autem totam rcfcribendam curault Andreas Gallan'
dius. Sed fingula diiigentius iufirabimus.

Tom.ll. Hhh Saec.

§50 Bibliothccae Potrim' Latinoriim

Saec. XVII.
1604.

Mognntiat apiid Balthaf» Lippinm fiimpt. Ant,

Hierat. 4. S. Patntii Legatio, a Coeiefliiio priuio

papa ad coniieifionem Hiberniae diredli, fiue Epi-

itola S. Patririi Apoftoli Hiberniae ex Bibl. Moua-
flerii Glafioniae, in quo iple Abbas fuit, antei]u;»m
efiet epiicopus Hibcrniae; in Girardi Fofii Praip.
Tungr. Mifcetlancis SS. aliquot Pairum Gr. et Lat,
(quae quali aiter tomus ab eo :Operibus Gregorii
Thaumaturgi adiecfla funt) p. 2^g.
Nou nififragmentum efi Epiflolae de antiquf-
tate Aualonica, quod inter coUedanea mss. Mariani
ViClorii Epifcopi Reatini (editoris Ambrofii) reperit
Volfius; Vidorius autem, dum
Reginaldo PuloCar-
dinali Legato in Anglia adefiet, ex vetufliflimo ms.
cxempiari Bibliothecae Monafierii Glafioniae trans-
fcriptum acceperat. EademWaraeus obferuat,
, vt
iam habentur in lohannis Ttnmuthmfs SantWogio,
in vita Patricii, et in exfcriptoris cius lohannis Cap^
grauii noiia Legenda Angliae.^ Londini a. 1 5 16. ty-
pis excufa.
1639.
Londini. foL Synodus S. Patricii, /7m Syno-
dusPatricii, Auxilii ct IflTernini et tres praeterea Cfl7/o-
nes eiusdem; in Conciliis Britanniae Hcnrici SpetU
manni T. Lpagg. 5 1. 54. 5 ^Jqq.
PrioresCanones delumti funt ex antiquo ms, co-
dice Andegauenfi, cuius apographum ad Virerium e
Gallia .mifcra^ Sirmondus.

1656.
Londini apud lohannem Crook^ fitb fgno naiiis
in coemeterio Paulmo. g. S, Patricio, qui jHibcr-
xios
 Hiflorico Literariae Cap, V. §51

iK)s ad fidem Clirifii conueitit, adfcripta opwfcula:

quoriiai alitjua nunc primuni ex antiquis inss. codici-
bus iu lucemSemiila lunt, reiivjua recognita; Omnia
notis, ad rem Hirioricam et Antiquariam IpeCiantibu^,
iJluilrata , opera et fludio Iacobi Waraei Equ,
Aiirnti.
Ordo contentorum idem efi;, quem in recenfen-
dis fcriptis feruauimus, nifi quod Charta de Origine
Aualonica medium interOpufcula de tribus habitacit'
lis et de Abiifionibiis Saeculi locum occupat. Ipfc
primum editor num. I. II. et iV. (ex maiori parce)
item Proiierbia et integrani Epifiolam de gentis Aiia-
lonicae origine adiccit, reliqua cum mss. dcnuo con-
tulit, iibtum de tribus habitaculis ex Angufiini ope-
ribus , opufculun) de Abufionibiis faeciili exCypriano
rameiii rcfcribi fecit, praefationemque, notai», iii

quibus partim de finceritate, aetatis ratione aliisque,

quae audorem coucernuntmomcntis, differitur, par-

tijn finguia ioca iiiufirantur, ct iL)dicem addidit. Ad

calcem etiam appoluit Secundini Epilcopi, S. Patricii
c Dauera forore nepotivS, hymnum alphabeiiciim in iau-
dem Si Pairicii tunc viuentis.

1668.
Antuerpiae apud lac. Mmvfiim, fot. Confeflio
S. Patricii de Vita et Conuerfatione fua, quam (vna

cum Epijlola ad Chrijiianos Corotici iijranni fubdi'

tos ., ita enim redius hic iufcribitur) ex vetufiiflimo
Nobiiiacenfis S. Vedafii monafierii codice emit An^ .

dreas Denis Atrebas, e Societiite lefu; in Acfis San»

Boriiin Tomo 111. nmifis Mariiiy ad diem XVII,

P^gg' 533—540.
Waraei editioBoliandianis haud innotuir, vt iam
obferuauir Gailandius. Epijlola od Coroticum^ vt
vulgo dicitur, m laudato m^.ConfeflioniPatriciauae
Hhh 2 nuilo
g52 Bibliothecae Patrnm Lalinornm

nulio tltuli difcrimine fubnedebatiir, Diuifcrunt

autem editores vtramque epiftolam in fediones aii-
quotminores, piiorem etiam in capita V. Notae
variantes aut emendationes fuppeditaut. Sequitur
Vita S. Pairicii audore iocelino, praemittitur autcni
amplus de eiusdem rebus Boilandianorum conunen-
tarius, iu quo iinguia iiiius momenta accurate expen-
duntur.
-^
Saec. XVIIL
1726.

Oxonii. g. Charta S. Patricii de antiquitate

Aualonica; in loannis Glajlonienjis Hijloria de re»
biis Ghjionienjibus ex cd. Tb. Htarnii T, I. pagg.
63—66.
1737.
Londini. fol. Synodus et Canones S. Patricio
adfcripti; in Dav, IVilkins Concil. M. Britanniae
et Hiberniae T. L pagg, 2 — 7. Subiedae funt tex-
tui noiae et vaiiae iecliones.

1748.
Lucae. Fol, Canones S. Patricio adfcripti ex
Waraeo in /0. Dom. Manft ConciL Suppl. T. /. /7.

3 38.

1761.
Florentiae. fol.Synodus S.Patricii, Auxilii et
IfTcrniiii, cum
additione; Canones S. Patricio ad-
fcrjpti, Synodusalia S, Patricii; in lo. Dom. Manji
Colkciione ampliJJ. Concil. T. l^L pagg, 514
Canones Patricw adfcripti, quafi omidi fuilTent,
528. —
iterum cxfcripti funt ad caicem Tomi VlL pcig.
II87-
«774.
 Hiflorico Liierariag Cap. V. 853

1774.
f^enetiir tx itjpogr, lo. Eapi.Alhritii.fot, Opus-
cula Hatridoadfciipta; in Hibl. PP. et SS. Vet,EccL
AndreaeGcillaiidii T. X.pagg. 159 —^182. vna cum
Hyinno Secunciini//fl^^. 189. 84-
Gallandius opulcula omnia genuinaet dubia, aut
Omnino tijifa, line peculiari quidcm titulo iuxta Wa-
raei inflitutun) deicripfit ; tamen Bollandia-
contulit
•• iiorum editioncm et in extremis duobus iibeliis Au-
gullini et Cypriani editores nouifl]mos lecutus efl,
licuti iu Hymno Secundini Muratorium in Anecd,
Lat. T. IV. pag. 136. vbi in Antiphonario monafte-
rii henclioienfis exfat. Hinciargaprouenitvariarum
ledionum et emeiidationum copia, quae cum notu-
lis ex Waraeo et Virerio potiffimum decerptis texfui
fubiiciuntur. Diiigens praeterea de fcriptis Patricii

diiTertatio infert? e(\ prolegomenis Cap, lV*/7.ViI.lX.

C o D i c E S. Partim apud Bi itannos et Hibernos

domeftici funt, partim Gaiiicani. Prioribus potifli-
mum vfus eft Waraeus.^ vno Ecclejiae
videlicet I.

Armachanae 'mW\hQn\\2i., qui praeter Confeflionem

S. Patricii, Bibiia facra e verfione Hieronymi, et an-
tiquiifimum exempiar Suipitii Seueri de vita S. Mar-
tini Epifcopi Turonenfis contiuebat. Tanto oiim
iu pretio habitum fuifle hunc codicem obferuatWa-
raeus, vt famiiia Mac - Moyeriana tenuerit terras a
fede Armackana, ob faluam iliius codicis cuftodiam:
nempe magnam huic iibro venerstioncm conciiia-
vit vuigaris opinio, eum manu ipfius Patricii fuifle

exaratum. Quae quodammodo adiuuatur liis verbis

ad calcem codicis adfcriptis: Huc vsque volumen^
^tto^ Patricius manu confcripjit fua : et deinde;./^/?-

Hhh 3 tima
S54 Bihliothecae Patnm LQtlnoritm

tima decima Martii die trnnrlainr ejl Patriciiu ad

Cofhs. At ex charii(flei"is gcncre fatis lic|iiere monet
Waraeus, non Autographum efle, fed longe pofle-
rioii acuo tranircriptum.

il. vno ex Bibliothcca D, Thom. Cpttoni Baro-

netti, circa annum millefimum cxarato, qui
Chrifti
praeter hanc Confeffjonem et Epijiolam ad Corotictim,
varia antiquitatis ad Hiberniam Ipeciantia monumen-
ta et vicam S. Furfei Hiberni au(flore faec. VII. et vi^
tam S. Brigidae Virginis audlore Cogitofo conti-
ncbat.

Ilf. IV. Binif Ecclefiae Sarisbnrienjif in Anglia,

qui vtramqueCow/>^OKmet Epifiolam ad Coroticim
compledlebantur.

V. Altero Bibliothecae Cottoniafioe Wedmona-

flerii, inquo fparfim IX. Cfl?zow^/ratricio attribuun-

tur. Vetunus liber erat, defcriprus Angio - Saxoni-

cis temporibus et pertinuit ohm ad cocnobium S. Au-
guHini Cantuariae.

Vf. l^no K\h\ioth^c2e fecretiorisCoHegii S. Bene-

diSfi Cantabrigiae num. 231. fcripto litteris maiuC-
culis, fed adeo aegris aiiquot in Jocis , vt fine critica
licentia non fanabiles efie fate,2fur Waraens. Con-
JJprniniaSpGcU
tinebat Sijnodiim Patricii, Aiixilii ct
manno anrea (nefcio ex quo txempiari) editum et
alios Canones S. Fafricio adicriptos, Ex vtriusquc
comparationepauioeniendatioradcdit Jaudatus editor.

•VII. Libro ms.GHiliflmi Mahnesbiirienfts de An-

tiquitate EcclefiaeGiadonienfis, feruato in Bibliothe-
cskCotfoniana; ex quo integrum exempiar Chartae
de origiue Aualonica defcriptum.
Hi.sce Brifannicis ac Hiiicrnis codicibus a Wa-
raeo vfurpatis annumerabiaius loco
Vlil.
 Ul/lorico Literariag Cap» V* 855

VIIF. ins^ CoIIcgii Corporis Chrijli Gantabrigiae

fign. o. 20. ex quo Sijnodus Patricii apud JVilkin'
Jium eciira eA.
Autem pcrtinent:
A'i Giillicanof
I. Ms. libcr AndegRuenJis, ex quo Synodim Pa*

iricii a lac. Sirinondo defcriptam edidk Henr. SpeeU

inannuc, Huins eridm Synodi in codice Andegauenfl

et aiius Hibernicae in codice quodam Floriacenfi re-
peritindaememinit ?h'\[. Labbeus in Bibl. noua Msf,
monente Waraeo.
II. Ms. liber Nobiliacenjis S. Vedajli monaflerii
j^freba/i^ ex quo ConfeJJlonem et Epijiolam adCorO'
iicum ediderunt Boliandiani,

41.
B A e H I A R u s.1

De Bachiario veteres fcriptores panca et incerta, $. i. Viw<

recentiores, praeprimis Angli, multa falfa protule-
runt*). Reflat i^itur, vt veriora, faltem verofimilia,
potilfimum ex fcriptis eius, quae certo hodie nofcun-
tur, coniedura eliciamus. Atque exGennadio quo-
dammodo monachivitam ei placuiffe, eum-
apparet,
que ad conferuandum iiiud vitae propofitum ad pe-
regrinandum fe dedifle. "Ex Jide autem eius patet
patriam haerefi aliqua ita fuifTe infedlam, vt iliius
fufpicio in omnes fere eiusdem regionis incolas ca-
deret ipfequc adeo Bachiarius cpifcopo, nefciocui, aut
ipfius potius infiituti viro fidei fuae confeflione pur-
gare fe necefle haberet. Circumfpicientibus vero,
Hhh 4 quaenam

*) Parens omnium fabularum fuit To. Baleus in Cent,

I. de SS. Britanniae, quem multi deinceps bona
fide fecuti funt. Rationem quandam primi huius
et potilfimi erroris de hac patria eius deprehen-
dere iluduit Franc. Florius in Dijjl §. i. pag. IL
 856 Bibliothecae Patrum Laiinortm

quaenammaximeOccidentisregiofaeculo qninto tam

finiflra fama laborauerit, prima omnium fe offert

Britannia Pelagii erroribus infamata. S^ed cnm ne

verbo quidem Rachiarius quaertionem ad JMagii do-

drinam pertinentem tangat, eiusue labis calumniani
a fe amouereftudeat, fed.altohocfilentio potius, pla-
ne hancce haerefim fe ignoraflc atque ante eius or-
tumGonfcfTionemfuam fcripfifle, prodat*): viteiius
progredientibus occuirit Hifpania a rrifciliianinis
vexaia, ac fane quae in libello fuo profitetur Bacliia-
riusdogmata, non alia fere funt, quam huie Jhlilpa-
naehaerefi eregione oppofita **). Licet itaque col-
ligere Bachiarium inperegrinationefua de patria hae-
refi lufpednm, aut quae probabilior fortalle fenten-

tia, in ipfa Hifpania in crroris ifiins fufpicionem ad-

duCtum antequam peregrinationem fubiret, macu-
.- . lam exiOimationi fuaeadfperfam cluere voluilfe ***),
'
Fada autem vidctur haec peregrinatio ineunte faecu-
lo V. eadem fere tempeflate, cumOrofius quoque ob
rrifcill'aninarum et OrigeniAarum crrores Hifpania
defetta in Africam confugeret, Eutropiusque et Pau-
Jus epifcopileodem tranfuedi Comnwniioriuni iam dc
aliquaniis haerefibus Auguflino traderent.

^s.Sciiprs, Duo iamiam fuperf^nt opufcula, quae certillime

Bachiariumaudoremagnofcunt, i^/i«/ alteruin, alte-
rum

*) Hoc extra omnem dubitationem pofuit Lud. Ant,

Muratoritis in Anecd. T. II.
**) Hoc demum euicit laudatus Franc. Florius.
***) Gallandius in prolegg. ad T. IX. c. V. §. i. At-
tamen non fatis diferte hgnc fententiam enunciat.
Exiftimatquidem Praejidentes iWos^ quorum fenten-
tia fere iudicari dicit, fuifle eosdem, quos modo
nominamus epifcopos, Eutropium et Paulum.
 Hijlorico Literariae Cap, l^. 857

tum EpiJIola ad Jonuarium de recipienciis lapjif , vt

in etiiiiij inkribitur, aiit vt redius iii quibusciam niss.

notatur de reparatione lcpfi *).

Piuies oiiiii eius extitifle lucubrationes cx Gen-

nadii verbis coiiiguut, a cjuo grata dicitur edidijfe
opujcula, Qiiod c|uaauiiN leue fit argumentuni, ne-
qua^juam tamen iperni debct viri doclifllmi Frati'

ctjci Fiorii acumen, quo alia duo opufcuia eidem

Baciiiario ailtrere conatus efl, videlicer ObiiirgatiO'
nem m Euagrium^ qtiud Leuitam lapjum non conjo^
latus/it^ tjuae oiim in epiftolarum Hieronymi cen»
fum irreplit, iam ab Erafmo obelo confodi me-
led
ruit, et liht os IL de Dtitate e.t Incarnationi', l^erbi ad

lanuarmm , quibus idem Erafmus Auguflini nomen,

quoo ialfo praeferebant, primus detraxit. Poflerius^
tx Origenis iibris Periarcho^n iuxta Rufini verfionem
coiiedum efle iam pridem PP. Maurini docuerant,
a cuius dodiriua non alienum fuiile Bachinrium pJu-
ribus Florius o/tendit, ejquc idem, quod aliis Orige-
nis acRufini praefertim patronis, -accidiire lufpicatur,
vt abrafo veri audtoris nomine et in hoc fortaiTe
etiam demtaad lauuariumpraefatione, proAuguftini
foetu venditaretur.
Quiapud alios, veluti Pofleuinum, FitfeemctBa-
leum occurrunt fcriptorum Bachiarii tituii, cuius-
modifunt de Jide Salomonis ^ de Fide perjeuerantey
de Prognojticis natiuitatum y cx iucuria legentium
fcrme orti efle videntur, aut plane funt confiditii.

Epijlola ad lanuarium diu vnicum opus fuit cx .

§• 3- Edi-

quo Bachiarii ingenium nofcebatur, edita primum

^ Grynaeo a. i 569. faepiusque deinde in Bibliothecis
Hhh 5 Patrum
•) In aliis titulus efl de poenitentia aut defruS^upoe-
nitentiae. cf. Florius Dijf. II. p. LXVIII.
858 Bihliothecae Palrum Laiinonm

Patrtmt repetita, antequam a Muratorio adderetur

Fides ex Ainbrouauo Codice Medioiani eruta.
Dchinc vtrMmqne ad codiccs mss. denuo excuffit
notisque ctdtircitationibuNdoc'nfrinui.iiluArarum cdi-
dit Romae a. 1748. F^cinLi/his Fiovius ^
qnam prac-
claram editionem mv^Q\:h\BibHot}n:cafiiaPP,itddii'
dit Gallandiur. Sequitur Scries editionnm,

S A E c. XVI.
1569.

Bafiieae ex off. Henric. Petrinci. fol. Bachiarii

epidola dc recipiendis Lapfis ; in /0. Heroldi Oriho^
doxographis T. I. P. 11. p, 48 5v

1575-
Parifis npud Mich. Sonninm. fol Eadem in
Bibl. PP. Bigneana T. \, et fecundac editionis a.
1589- ^- ni./^. 560. feqq.

Saec. XVII.
1618.

Coloniae Ag^r. foU Bachiarii epidola de reci- j

piendis iapfis ad lanuarium ; in T. /^. P. /• M.
Bibi. PP. 1
1644 et 54.
Parifis apnd tns Bibliopolas. foL Eadem ; in
Bibl. PP. T. III. I
1677.
Lugduni apud Aniffonios. fol. Eadem; mMax.
Bibl.PP. T.VLp. ii74./i^.

1698.
 Hiforico Literariae Cap, V. 859

1698.
Mediolani iypis lof, Pandulfi Malaiejlae, 4. Ba-
chiarii antic|iiinimi fciiptoris Apologia, feu Catho-
licae flcki foniuila ; in T. IL Anecdotortim Lud, Ant,
Mit ratorii p agg. 1 — 26.
Depromfit editor hocce opufculum ex antiquiffi-
1110 [Bibliothecae Ambrofianae Codice, ante annos
niinimum milie, vt ex characierum forma colligit,
confcripto, qui oiim celebris monafttrii Bobienfis
fuit, et Ambrofianam Bibiiofhecam a Card.
ex eo in
Feder. Borromaeo erat tradudus. Praetcr copiofas
etdodas notas textui fiatim fubiedlas addidit joro/^^o-
fiiena de Patria, aetate., Scriptis et dignitate Bachia-
rii, inquibus, difcuffis quae eo vsque de hoc fcriptore
ferebantur fabulis, nouaai niemoriae et fcripto huic
eius lucem accendit.

5aec, XVIII.

1748.
Romae typis Antonii de Rubaeis, 4. Bachiarii
Monachi Opufcula de fideet de reparatione lapfi, ad
codiccs Bibliothecae Ambrofianac, nec non ad prio-
res editiones caAigauit, DifTertationibus et notisauxit
Franciscus Florius Canonicus Theologus
San&ae Patriavchalis Ecclejtae AquHeien/is.
Primo loco ed^/ifx, fecundum obtinet ^/72^0/«
ad lanuarium, Textui fubieclae funt notulac criti-
cae, vberiores animaduerfiones et iliuftrationes vero
compegit omnes in duas DifTertationes, in quibus de
Bachiario tam fuperfiitibus, quam de-
et fcriptis cius

perditis, itcm denuo eidem vindicandis non magis

iicute quam dode difputauit. Infcriptae funt prima
de Haerefi Prifcilliana, altera defcriptis et do^rina
Bachiarii, Poft eas etiain Muratorii Prolegomena
et
g6o Bibliotliecae Pairum Latinorum

et Notae adieclii funt; index reriimgrauionini inBa-

chiarii opufcuiis editorumque diilertationibu!» ct no-
tis traclatarum volumen claudit. Einendauit autem
priorem iibeilum ad fuperiores editiones, quas diii-

genter iafpexit, etAmbrofianum, ex quo

codicen)
iiium pridem eduxerat Muratorius; nev]ue enim ali-
us iiber ms. fuppetebat; alterum ad editiones pariter
et codiccm Ambrofianum a lol. Ant. Saxio Ambro-
fianae Bibi. Praefedo ipfi communic.itum, cui, ab-
foiuto paeneopeie, Vaticanus accedU, ex quo pau-
cuias variante» feu emendationes m fine fecundae dif-
fertationis appoluit. Inlcripta eil praeciara et Ipecie
externa etiam nitida editio Cardinaii loachimo Por^
tocarrero Regiiorum Hifpauiae Protedori.

1759-
JEn Madrid^ en tcy Oficina de j4ntonio Marin. 4,
Bacliiarii opulcula ex editiqnum Coiiatione cafiiga-
tiora ; in Henrique Florez Efpana Sagra»
da Tomo XV. nppend. vlt. pagg. 470 — 508. cum
vaiiis iedionibus cx Fiorio decerptis. De ipfo Ba-
cliiario etfcnptif eius fermo ^tpagg. 357 — 360.
1773-
Vemtiif ex typogr, lo. Bapt. Albritii. foL Ba-
chiarii Monachi opufcuia — ad codices bibiiothecae
Ambrofiauae nec non ad prioreseditionesexadacura
et fiudioi^ranz:. Florii etc. in Andreae Gcillandii BibL

—
PP. T.IX.pagg, 1^3 i98.additis Muratorii uotis
pagg. 199 —
203. De Bachiario diiTeritur cap. V.
Prokgomcnorum pagg. XII XtV. in quo praeter —
aiia quoque animaduerfiones quacdam P^/ri IP^fJJ}'

lingii ex epifola ad H. Veoemam de Aquilae infcrip.

tis Fkilonif Judaei fragmentif Trai. ad Rkenum a.

1748. ediia producuntur.

C0DI«
 Hi/lorUo Literariae Cop. y. 8^1

CoD 1 c E s. I . Libelli ii^u/a'|nonnifi vnicus huc-

usque mf. cudfx repertus eft, neinpe AmbroJianitT^

ex c[uo ilium edidit Muraiorius. Saecuii VIII. eft,
iiieiiibranaccus et a Monirfalcone etiam in Biblicth,
Bibliothecarinn ms. p. 530. notatur.
2. Epi/Iolae ad Januarium. Dc Grijnaei codice
non conAat. Ambrojianus^ qni nuper a Saxio cum
Fiorio comniunicatus fuit, eft membraiiacaeus, in
4to, notatus H. 61. Titulus rubeis apicibus defcriptus
tituium rcpraefentabat, qucm dcdit Muratorius.
Magno fibi adiumento fuiilc fatetur Muratorius ia
reditueuda vetere ie^flione, de quibus omnibus in
noiis monuit, rariflime tacitus emen-
diiigcnter
dauit. Vaticanus , quem cum primo eius maximc
vifendi gratia Romae adelTet nuiia vel fautorum vcl
amicorum loiiicitatione impetrare potuit, poAea ab-
foluto iam volumine per lo. Bottarium accepit Fio-
rius, faecuii IX. cft notatus num.^S3 4-

LeoI. Episc. RoM.

cognomcnto Magnus^ patria Rcmanus fuit. De$. i. vita,

auno natali eius in antiquis ecciefiac monumeutis ni-

lul traditum acccpimus, nec cx iis, quae de vita eius
nobis fuperfunt, nec cx aetate, qua dccefTit, certi
quidquam coniicere lieet. Patrem habuit Quintia-
num nomine, incertae, fcd procul dubio haud infi-
mae conditionis, quippc a quo fiiius tam maturae
indoiis non vuigari ratione educari debuit; nifi ma-
vis, cum iuter Sacerdotes demum, a quibus iuuenis
vetcrisecciefiae moread ecciefiaemunia obeundafor-
niatus efl, et fuimct ingenii felidtate id adeptum
cile.
 g6a Bibliothecae Patrum Latinorum

tffQ, quo pollea tantopere cxcelluit et intcr Pontlfi-

ces Romanos Magni nomine meruit dilbngui, para-
tifllmum fciiicet ad c|uaeuis non folum eccicfiae, fed
€t aiia, quae nec cum flde ncc cum difciplina quid-
quam coiiiunL^lum habebant, negotia apte et decore
adminiflranda ingenium. Certeiam mature virtutis
a natura infitae et Hudii in oflicio documenta dcdiire
eum oportet, fiquiJem Acolythus adliuc fub Zofimo
Papa a. 418. Carthaginem ad Pontificis de Coe-
leflio fententiam Aurelio ceterisque Africae epifco-
pisperferendam adhibitus fuit *). CoeleAini papae
temporibusdiaconum egit. Sed quaede adminidra-
tione rcrum ecclcfiarticarum ab eodem Coeleflino ei

concreditaQuesneliusdifputit, alia defiderant, quam

quibus ilie nititur, argumenta **). Attamen qua aefii-
matione Leo tunc Romae fuerit, teflatur lucuientit
fime Cailiani epifloia, qua a. 431. libros de Incar^
natione contra Ne/iorium hortatu ipfius Leonis fcrip-
tos ei obtulit. Sed et alia adlunt lioc non infcriora
documenta audoritatis et gratiae, qua non Romae
folum apudPontificem, fed in principum aula etiam
Valeret. Nam fi Profpero credimus, Leonismaxime ^|
vigilantia er hortatu fadum cfi, vt Sixtus Papa luha-
iii Eclanenfisartibus, quibus in communionem Eccie-
flae

*) Confi:aRthaec te{\:imonio Epiflolae CIV. Augujlini

ad Sixtim Romanae ecclcfiae tunc presbyterum,
poflea Coelertini in Epifcopatu fuccefTorem, qui
eadem occafione vfus fuerat, ad AuguiHnum epi-
ilolas mittere. Nec ahumablioc Leone fuiiTe me-
moraUini Acolytliuni, ex temporum congruentia
maxiiue /it probabile.
**) Qufsneilus m vita Leonis ada.430
apuci Ballnlnios T. IT. p. 406.
—
32. num. IIL
Sed confer horum \

ELHjlolam l.eonis ad Mciximum Anjlioche'

nor:\ta ad
mm CXIX. T, Lp. \2i6. n, 24.
 Hijlorho LiUyarii:? Ccp, V, -^63

fiae irrepcre inoliebafur, rcfifleret; legacio aufeni,

quam auno 440. iullu impeiatoris ad^conciliaiulos
Actii et x\lbiiu exercitus Roinani iu Gaiiia duciim,
odio toti imperio tiinendo diflideutium, flnimos (uf-

cepit, ip(a tius ad l:)piicopatum Romanum cicc^ione

noiior e(l rcdjiia- Duui enim Leo adiiuc in negotio
illo diitiaebatur , Sixtiis Papa diem obiit, cundaque

flatjm cieii ac popuii Romani lufTragia Diaconum

Leoncm epilcopura nominarunt. Accitus igitur ie-

gatione Jionorifica atque ordinatus, nouum munus

loiemni gratiarum aclione aulpicatus eundem-
e/l,

que ordinationis fuae dieiii quotannis fermone cele-

brauit.

Incidit quidem epifcopatus eius in funeHa impe-

rii Romani in Occiuente tempora. Quippe in ex-
tiema principum focordia etlkjpore, vndique har-
barorum coiiortes aut imperii iinibus ingruebant, aut
prouincias incuifioiiibus inundabant, eascjue aut de-
vaflabantacdcpopulabantur, autpullisfubacflisue inco-
lis fibi ipiis fcdes facicbant. Caiamitatcm, quam ec-
clclia vniuerla ex fingularum prouinciarum afflidio-

iie neceile (ei)iiebat, intueri noniicebat, quin metus,

ne fimiiis Iraliam iplamqueRomam fortuna maneret,
fuboriretur, a cuius opprelfione, ^\ duratura elTet,

grauiilimum (edis Apof^oiicae dignitati, quae nunc

er af damnum portendcbatur. Q.uo accedebat Barbaro-
rum Arianilmo iuibuiorum in ecciefiae cafhoiicae afie-
clasodiumetoraijespanimperfecutiones. Interhaaser-
go fuborientis tem pcfiatis nubes animi lane robore
opuseratepilcf^po ecclefiae gubernacuium fufcipienti.
CeteiTim noii irem dcfperstuserat internusccclefiae (la-

ius; quui imoiononcarcbatiaetisaugurii.^, ficjuidemex

Pontificis Romani commodis aciiimanduserat. Hae-
rtticorum eniu; qui tam crebri crantper ifiafaecuia mo-
tus
864 Bibliothtcae Patrutn Latinorum

tus non poterant foUicitare nouum epilcopum aucflo-

ritatis fccii> fuae promouendae et exemplorum prif-

corum non penitus ignarum, vtpote cjui noile de-

bebat, quarita incrementa ex finguii:» fere eiu.smodi
difceptationibus etiam perminus duclos ct parum fir-

niati animi epifcopos Romanae ltdi.s auc^loritas po-

tefiasque cepilfct, quantiscjue afnpiificationibus per
nuperas Orientis contentiones iocus facltus eliet *).

Quanto vero maiora Leo iperare debcbar, qui prae-

ter ceteras animi ingeniique dotes cruditionis et cio-

quii auciioritatem ad lianc ciignitatem afr''.bat, et ia

grauifiimis ac fubtiliffimis de fide quaeflionibub defi-
niendis Graecis nedum par, ied eti-am iuperior fibi
videri poterat. Atque haec taliaue l^eonem fenfilfe
cuentus comprobauit. Vtut enim finceruni erat ^t
flrenuumeiasdifcipiinae ccclefiafiicae regendae fidei-
que antiquitus acceptae tucndae fiudium, c]uod a
primordiis muneris fiatim et nunqnam non deinceps
per omne epiicopatus (ui tempus declarauit, et fane
propria ipfi animi aiacritate et firmitate plurimum
adiuuabatur: non minus tamen eodem ad augendam^
fedis fuae dignitatem et audoritatem vfus efi, et ia
hifceconaminibus infita ingenii vis inarrogantiam et

pertinaciam intoierabiiem iaepe ct infanatn degeue-

rauit. Tefiis efi concertatio eius cum Hilario Are-
latenfi, piena fuperbiae et affeCluum tanto cpifcopo
indignorum 5 tametfi minime Quesneiio in exculando
et

) Qaesnellus quo magis arduum defcriberet epifco^l

patus Leonis initium, prneter calamitofum imperii
ftatum etiam ecclefiam internis lioltibus, haereti-
cis fcilicet paiTmi propullulantibus, mifere vexatam
ac quafi difcerptam fingit: re61:e fane, {\ vniuerfe
res aeftiiTianda erit; non item, fi ex Romani epif-
copi, et Leonis imprimis perfona, meo iudicio.
 Hiftorico Literariae Cc^. V^ 865

etdefendendo Hilario aflentiamur. Alia eiusdem

animi documenta fuppeditat hifloria caufae £uty.
chianae, et quidem talia, vt, fi lubenter conceda-
nius, anteceflbres eius in fede Romana nonnifi pro
re nata audoritati poteflatique fuaepiomouendae Au-
duiflfe,nunc primum meditato confilio omnes cetero*
^cpifcopos fuo imperiofubiicere conatum efle, ctvero
Jioc confiiiuin non in ipfo cpifcopatu demum foucrc
.coepifle, fed ad eundem attulifle exiAimem. Refe-
renda mihihuc imprimis videtur illa eius foUicitudo,
qna dodrinam de dignitate poteflatequeRomanaefe-
dis in Petro fundata et ab eo in fucceflbres tranfmiflfa
.ftabilire et cuncH-orum per Occidentem et Orientem
animis inferere fluduit.
Coepit haecdodrina in Inn6centio, a cuiusdein-
de fucccfloribus nunquam ca negle<fla fuit, a Lcone
.autem ita explicata et firmata efl, vt non ipfi folum,
fed omnibus deinceps Romanis epifcopis pro funda*
mento machiuationum euehendae et amplificandae
dpminationis eiTet, nec vlia monflris opinionum ei-
dem fauentium inueniretur feracior. Neque folum
ca vtebatur fi quid aucloritate fua eflicere vellet, fed
.eoram populo peculiari fludio tum alias faepe, tum
in anniuerlario ordinationis fuae tratflare folebat. Ac
primum quidem quae Petro prae ceteris Apoflolis a
.Chriflo concefla fuerint dona atque priuilegia adeo
extoilit, atque exornat, vt iam profiteri aufus fit,
huic viro confortiiim fuae potentiae trilmiffe dtuinam
dipnationem et /i quid cim eo commune ceterir vo^
-,

luerit effe principibm ^ nnnquam nifi per ipfum dediffe

^quidquid aliis non negauerit *). Mox dum eiusdem
Petri

*) Sermo IV. apud Batlerin. p. ]6. n. 12. quem fi ab

initia luftraueris, intelliges, verbum principes
non carere tiolo.

Tom*JI. lii
5J
66 Bibliothecae Patrum Latinonm

Pctri vices fuAinere fe affirmat, co omnem operiim

fuam confert, vt perfuadeat audieutibus, Soliditatem
illam quatn e Petra Chrijlo etiant ipfe Petrafa&us ac
ceperit^tnfuos quoquefe transfudije haeredes: eiin-

Acmi]ue fedi fuae praecjfe non definere^ ipfum falu^

bribus conjiliis aequis iudiciis praefdere^ feque non
tam fedi eius praejidere quamferuire^ adeo, (i vt

quid iam a Romano pontifice reEfe agatur et difpO"

notur^ illius operibus, illius ftt gubernaculis depum
iandum, Porro ex eiufdcm Petri firmitate confur-
gere debuifie ilatuit fublimitatem ecclefiae, eaque dc
caufa fpeciaiem a Domino Petri curam fufceptam et
pro fide Petri proprie fuppiicatum fuifle: tanquam
Qliorum Jiatus certior futurus, fi mens Principir
ejfet

vi^a nonfmjjet, Hacmente atque hoc ingenioLeo

caufam Eutychis tradarc Hic Archiman-
coepit.
dritaConftantiuopolitanus, dum nimis nrenueNedo-
rianifmi reliquias perfcqucretur et quosdam Epifco-
pos jOrientales iniu/ia haerells fufpicione premeref,
jn alium eidem oppofitum errorem incidit, atque
duas in Chrijio naturas pojt adunationem in vnam co'
aiuijfe Aatuere non efl veritus. Dihgens crat tam
Sacrarum Scripturarum quam expofitionum fando-
rum patrum fcrutator, quique aperte fatebatur, fe
ilias potiores habere et foias certas firmasque exifti-
mare. Sed ex eodem folitario fiudio ct Neflorianis-
mi metu religiofius verba curabat, nimiaque ancipi-
tum Jocutionum fuga potius ,
quam vlla alia de cauf-
fa in errorem incidifle videtur *). Nec vero perti-
iiax erat fapientiorumque etdodliorum refpuebat cor-
recliones: fcd in ipfa Synodo Conftantinopolirana

) S. V. Griesbach in Locis Theologicis ex Lcone M, coL

ieSiis Siti, III. §. ig. p, 40. 41.
 Hijlorico Literariae Cap. V. §67

(ivSyjfjiovff^X in qua pnmuma.448.cauflaeiuscoram

Fiauiano agitata efl, fententfam eius lubens ample.

debatur, modo aliter fenticntes exfecrari, vt iulFus

frat, Atquc hac fo-
verebatur et aperte renuebat.
lum de caulTa ipfe a Synodo anathema tulit et ab of-
ficio fimul et communionc ecclefiae remotus eft.

Tum vero Eutyches acri fuo contra Neftorianifmum

fludio fe peflumdatum fentiens Imperatorem adire
aliorum.que epifcoporum , imprimis autem Alexan-
drinae et Romanae fedis antifiitum auxiiium impio-
rare coepit. Nec frufira. Imperator enim, .qui
Neftorianam haerefim pefie quauiscapitaliorem aefii-

mabat et fuopte ingenio, et fortafle etiam amicorum

quorumdam (Chryfaphium Eunuchum indigitant
adla huius rei ), qui vei ipfi minus Fiauiano fauebant,
vei vere iniuriam ab eo Eutychi iiiatam dolebant,
fiudiis patrocinium eius fufcepit. Aiexandrino au-
tem epifcopo, nifi perenne in Conftantinopoiitanos
praefules odium fuilfet, vei ob vnius Cyrilii memo-
riam vir huius animi praefidio fuodignus videri debe-
bat, et vero Diofcuro nulia gratior animum in riuali
expiendi occafio obtingere potuifltt. Tandem Le-
onis etiam pro caufTa eius depiorata nOn obfcura iam
voluntas erat. Quippc cum Eutyches dudum ci fiu-
dio fuo contra Neriorianos per iiteras olim ad eum
diredas commendatus, iam non ipfe folum de inin.
ria fibi facla apud eum quefius eflet, fed Theodo*

fius etiam magnum perturbationis flrepitum a Fiaui-

anoexcitatum fcripfifTet, et vt iaborantiEutychi fuc-
curreret rogalfet: vehementer cum Fiauiano expo-
ftuiare coepit — mirari fe fignificans, qui fcanda-
ium iiiud ipfi filere potuerit, nec potius procurarit,
vt primitus infinuatione rclationis eius inftrueretur,
et pofcens, vt quam primum iudicii eius ratio om-
niaquequae gefta eflTent, pieniflime et lucide ad noti-
lii 2 tiam
868 Bibliothecae Patrum Latinorwu

tiain fuam peruenirent. Mox

autem cum de Euty-
chis haerefi per Flauiani epiAolani edodus elFet,
tam deteftanda ipfi eius opinionis vifa efl prauitas,

tam lcite patens muhiplex errorum ex ea puikilaii-

ct

tium propago, tantum pericuium, quod ex ea fidei

puriori immineret, vt extempio quidem aflenfum
fuutn breui epidoiaFlauiano declararet, llmul autem
pieniorem epiAolam poiiicerctur, in qua Fiauianum
epifcopum, quid de tota caufla conftitui deberet, in-
ihudurus eflet. Haec vero fuit ceiebris iila ad Fla*
vianmi epifloia, qua totam de Incarnatione fenten-
tiam difcuiht atque definiuit, Nefloriiquect Eutychii
erronbus profcriptis cathoiicam dodrinam adeo ac»
curate tum fententiiB, tum fermone deciararc fluduit,
vt quidquid in eafcripium efi ex apoftolica et euangelica
probaretur fitmtum eJ/\do^rina. Conflantinopo-
lim mittere decreuerat per eundem , qui priores Fia-
viani iiteras apporrauerat, clcricum. Sed cum inter-
ea ab Imperatore Synodus generalis Ephefum in Ka-
lendas Augufli a. 449. indida effet, iegatis codcm
deftinatis dedit, vt in Synodo pubiice recitarent.
At de Synodi iflius exitu conflat. Latrocinaiis no-
niine infamis cfl; foius imperitabat Diofcurus; pro-
hibiti iegati Komani a icdlioDC iiterarum Leonis ad
Fiauianum, poflquam fadtionis furor omnia mifc
et

cuilfet, in cuflodiam dati, foio Hiiario per fugam

eiapfo. Vani erant opprcflTorum clamores, vana om»
nium bonorum indignatio, vanae Leonis apud The-
odofium et Puicheriam, ad Clerum piebem etArchi» ;

mandritas Conflaritipoiitanos qucrelae, Fruflra ge- ;

flaciusSynodusKomauareprobauit; fruflraperValcn-
tinianum et Fiacidiam Pulcheriamque Auguflas Cou-
ciiium in partibus Occidcntis a Theodofio impetrare
nitebatur: cum fubito morte Theodofii (die XXV Ilh
lulii a. 450.) triflis rcrum facies in iaetiorcm ct qui-
dem
 Hi/lorico Literariae Cap. V. 869

dem Romani pontificis audoritati aufpicatiffimam

conuerfa ell. Etenim nouus imperator Marcianus
rulclieria eius vxore adiuuante ab initio imperii fui
eo omnem
curam atque cogitationem conferebat, vt
damnum ab Euryche fidei ilJatum refarciretur ftu-
diumc[ue lunin de Conciiio quam citius cogendo Le-
oni per epifiolam declaranit *). Interim Eutyches
ex vrbe egrcdi iufTus et Synodus Connantinopoli
praefciitibus Romanis legatis coacfla eft ibique lecfla
dogmatica Leonis epiAoia ad Flauianum, cui nouus
Conflantinopoiis epifcopus Anatolius cum cetcris
Epifcopis, Archimandritis, Prcsbyteris et Diaconis
fubfcripferunt**), eandemqueomnibusqui vbique ef-

fent Metropolitis fubfcribendam miferunt*"^*). Huc

igitur rebusvergentibus, Leo, occafionem effe ratus
iudicii fui audoritatcm latins proferendi, nouos fpi-
ritus fumere et, quafi ad fe vnum definitio tota perti»

«eret, arrogantia fuaaliorum moderationi iliudereau-

det. Huius fafiidii pjena efl epifioia modo laudata
ad Anatoiium, qua Jaetari fe fignificat, quod epiflo-
lae fuae ad FJauianum affenfum praehuerit, feu, vt
ipfius verbis vtamur, gloriatur, quod fequaceni fe
euangflicae eruditionis ojlendatet de corifirmata apudfe
pace Sedif apoftoUcae ei gratuJatur. Sed piura et lu-
cuientiora docurnenta per legatos fuos in concilio
Ciialcedonenfi dedit. Ac primo quidem quam cnixe
poterat, fluduit efficcre, vt tota Synodus differretur,
pracfexens, aptius tempus t^Q expecflandum, quo
pluiimi etiam de Jonginquioribus prouinciis epifco-
pi euocari poffent; fedfortafle non aiiam ob cauffam^
lii 3 quam
) Ep. LXXIII. apud Ballerin.
**) \nd. Ep. Leonis ad Anatolium LXXX. apud
Baller.

***) Conc. Chaked AEi. IV,

\
^10 Bibliothecae Patriim Latinorum

quam quia fperaret, fore, vt fua vnlus epiflola, cui

omiies totius vrbis epifcopi nomina fua cum anathe-
matizatione Keflorii et Eutychis errorumque eoruiu
fubfignauerant, et porro erant fubfignaturi, haercfis
confeda exiflimaretur, praefertim cum de reAituen-
dis epifcopis in Synodo Ephefina iniufie a fedibus
fuis depulfis et Diofcuro cum communione
aficclis a

prohibendo iam in Confiantinopolitana Synodo ex

fuorum quoque legatorum praeceptis *) adum eflet.
Accedit, quod haud difficulter intelligitur, cum ve-
ritum efie, ne Conflantinopoiitanus epifcopus, cuius
in Flauiano fedes per Diofcurum graui ignoniinia
affeda erat, repentina Alcxandrini aduerfarii depref-
fione clatus hac occafione et animorum afFe<flione
vteretur ad fedis fuae praerogatiuas augendas. Nec
vero vanus ifte metus fuit, vc ex fequentibus patebit.
Enimvero cum nechoc, nec vt in Italia haberetur
impetrare potuifiet, Pafchafinum Lilybetanum epif-
copum et Bonifacium presbyterum Nicaeam, quo
primum indida erat vndeque pofl Chalcedoncm tra-
duda fuit Synodus, legatos mi fit. Jncepit Synodus
Chalcedoue oc^auo Idus Oclobris, abfolutaque eft
Kalendis Nouembribus XVI. adionibus **), in qui-
bus nihil planea legatis Romani epifcopi omifTum efl,
quo audoritatem eius fupra illam Synodi tollerent.
Tam parum etiam ab iisdem fiue epifcopis praefenti*
bus, fiue magiflratibus qui cum poteAatc aderant, re-
verentiae habitum fuit, vt non femel clamarent , fic
velle, Jic iubere Leonem, id ejfe in mandatis fuis , ct
iiHnitarefltur adeo , Je difccjfurosy ui ita fieret, Ac
in

*) Ep. L XXX. ad Anatotium.

•) Totidem fciltcet in aftis reperiuntur. Alias

XXIII. ab aliis item XV. numerantur.
 1

Hiftorico Literariae Cap, V. 87

in plerisque quidem pacis fiudiocauflarumquedifcep-

landarum vrgente ncceflltate eterga imperatorem ob-
feruantia ita iis Synodus obfecuta efl, vt a Leonis nu-
tu et moderamine pcpendifle videri poflit. De ipfa
autem, quac prima tanti difliidii cauflTa fuerat, Euty-
ehis liaerefl, quemadmodum et illaNeftorii, tantum
abefl, vt noui aliquid congregati Patres decreuerint,
vt potius ia iribus, quibus quaeflio haec partim lega-
torum Romanornm, partim aliorum epifcoporum
iludio agitata fuit Aclicnibus *), eadem iterum ite-
rumque adFlauianumepiflola, tanquam firmiflimum
contra iftas prauitates praefidium incuicata vnaque
cum Syrabolo Nicaeno, Conflantinopolitano et dua-
busCyriili ad Nertorium epiflolis (exConciiioEphc»
fino) pro vnica et perpetua fidei norma ab omnibus
fit approbata. Itaque nunc primum Epifcopi Roma-
\\\ definitio vniuerfae ecclcfiae fidei regulam confti-
tuit, ab eoque vniuerfae quafi ecclefiae diciiata eft.

Quo triumpho tamcn non tanquam nouo potitus

ille

efle videri voluit, fed vultu et fermone ad grauita-

tem compofito nihil, nifi quod ex ordine et confue-
tudine Romanae ledis eflfet, geflilfe fe fimulauit»
Sed quo laetior hic rerum fucceilus fuit, tanto ma-
iorem ipfi attulit aegritudinem Anatolii epifcopi,
quam ipfe vocare folebat, ambitio, feu, vt illc prae
fetuiit, clerieius, citra ipfius cuipam, infedemCon-
liantinopolitanam fludium. Scilicet peradis omni-
bus, quae ad primariamSynodi curam pertinere vifa
erant, Adione XV[. a ciero Conflantinopolitano et
Epifcopis flagitari coeptum, vt in honorem fedis
Conflantinopoiitanac Synodus aliquid ftatueret. Lc
oni id nequaquam improuifum atque inexfpedatum
fuit. Dederat enim legatis fuis in mandatis: vtjiqni
lii 4 fort$
*) In IL IV. et V.
873 BibUothecae Patvnm Latinorum

forie epifeopl ciuitaium fuarum fplendore confifi ten»

iaturi effent Jlbi vfurpare: id qua dignum fffet con-
ftantia retunderent. Quapropter lumma iiii animt
contentione hifce nouationibus obnituntur, nec ta-

inen impedire potuerunt, quo miniKs dccerueretur,

vt Conflantinopolitanus tanquam nou.ie Romae epif-
copus primo poA Romanum honore fnieretur et ius
potertatemque in Thraciae, Ponti et Afiae dioecefes
earumque Mctropolitanos haberet, et Barbarorum
cpifcopos ordinaret. Exierant deSynodo iegati Ro»
mani cum de Canonibushac in re condendis agi coe-
piflet, fedvbiuihiiofeciusconditos acceperant, poflri-
6ie redierunt, ac grauiter et fubdole de adis lefe
abfentibus conquefli, tandem, vt mandato fuo ex
parte faitcm fatis facerent, foiemniter iiscontradixe-
runt, aliacju« a humanitate ac fobrietate aiiena ege-
runt, de quibus inEpifloIa adLeonem moderate do-
iet Anatolius *). At multo impotentior animi Leo
fuit. Spreta Imperatorum humanidima voluntatis
fignificatione, fpretis Epifcoporum Orientalium pre-
cibus, continiio iiie faeuire in Anatolium, obiurgare
cum, quod iegatis fuis pareredetredauerit, ambitum
praunm et cupiditatem vniuerfae ecclefiae pernicio-
fam obiicere, nihii probi, nihii fidi in eo exiAimare,
quin ordinationis eius initia cuipare et iam commu-
nionis priuationem miuari. Ac tamdiu ipfi aliqua
in Pulcheria et facillin)i animi imperatore Marciano
fpes fupererat, nihii artis ac vcrbortun intentatum
rcliquit, quo eos fibi conciiiaret et impelleret, vt
Anatolio affenfua) coliiberent et canones fibi inuifi
refcindercntur. Non foium enim Nicaenae Synodi
decreta jHis vioiari oontendebat, fed et Alexandrinae
et Antiochenae fedis praerogatiuis oiSci et multorum
Metro-
*) £p, CL apud Baller.p. 1134.
 Hiflorico Literariae Cap, V. 875

Mctropolitanorum iura imminui querebatur, maiora-

<jue ecckfiae ex importiino cpifcopi huius honorum
appetitu mala praeiagiebat *). Interin ad literas

Epircoporum ex Synodo Chalcedonenii ad eum dire-

dlas qnibus quaecunque ada fuerant figniflcaucrant,
nihil refcripfit; vnde apud nonnullos decreta iilius
in fufpicionem adduda iunt, et de orthodoxia eo-
rum, vtpote quibus epifcopusRomanus rcfragaretur,
ambigi coepit. Sed vbi irrita hac ex parte fua fiudia
vidit ct Impcratores potius vrgerent, ne vltro de-
creta Chalcedonenfia confirmare diffcrret; in tan-
tum illorum audoritati ceffit, vt ipfum obfequii fui
noD poeniteret coque omnia, quae fidei negofium-con-
cernerent, aflenfu fuo confirmauit, illos autem de
lii 5 honore

) Singulare Ballerlniorum^acumen eft, contenden-

tium, non id circo alegatis Romanis Canoni XXVJIT.
contradi6tum eundemque a Leone improbatum efle,
quod proximus Conftantinopolitano epifcopo poft
Romanura honor (ra i<jct irpEcrfisiy. tt^q rifiTjQ
fierot,Tov l?ooju,',](; sTrKrKOTrov) decretas, aut illi ius
in tres nouas; Ponti , Afiae, et Thraciae dioecefes
datura effet: quippe quo vtroque nihii neque dig-
nitatis, neque iurisdidlionis primatui Romani pon-
tificis derogatum fit: fed folummodo propterea,
quod priuilegiaRomanae ecclefiae a patribus f7ro/7-
ter Imperium CP.
concejfa dixiilet atque epifcopo
ob nouae Romae dignitatem paria conferre praefum-
fiffet; cum tamen fedes Romana non a patri-
bus nec ob, Imperii dignitatem vrbi annexam fed ,

ab ipfo Deo per Petrum Apoftolum primatum fu-

um acceperit, adeoque fedes Conftantinopoiitana
neque inftitutione diuina neque iurisdiftione cum
ea comparari potuerit. Y\A. Notae ad DiJ/'. Quesn.
de Vita Leonis T. II. p, 514. 15. Sed huius of-
fenfionis, quae facile quidem tolli potuiflet, ne
verbo quidem mentio ab iracundo Leone inie-
aa eHt.
g74 Bihtiothtcae Patrum Latlnomm

honore fedis Conflantinopolitanae canones penltus

reprobauit. quod ab omni cum Anatolio li-
Qnid!
terarum commercio abHinuit, acnouo prorfus exem-
plo tanquam minus fidei cathoiicae intento curtodem
ex fuis addidit et geflorum eius fpeeulatorem lulia-
uum epifcopum Coenfem *). Et licet poHea in-

Hante

ed opinio, in hoc luliani Coefifis of-

*) Vulgaris ca
primum Apocririarii Apoftolici in aula Prin-
ficio
cipum excmpium extitiffe. Sed quivbique fumma
cum reljglone honori fedis Romatiae ttudent Balle-
rinii monuerunt, Leonem dum luliano vicem fu-
am in Imperatoris comitatu committeret, non eo
confilio commifilTe, vt Alexandrini Epifcopi aut
aliorum orientalium inllgniorum exemplum feque-
retur: Jed hac Jolum de caujfa, vt is Jidei integri-
tati apojlolico zdo pro/piciens caueret, ne quid a
Nejlorianis t vel Eutychianis catholica fides detri-
menti caperet et vt in hanc rem
; vbi opus ejjet^
,

Imperatoris patrocinium et opem pojceret. Neque

enim tunc Komanum vrbem, aeque ac Orientales,
Imperatori Orientis fubie6Vam fuiffe obferuant,
vt pro variis oaufits ac negotiis agendis aliquo mi-
niftro indigeret; totamque Refponfalium et Apo-
crifiariorum Romanae ecclefiae inftitutionem fub
Juiliniano demum, qui non minus Italiae quam
Orienii imperabat, incepi.lfe. Ad hoc autem Leo-
nem commotum fuiffe, quia in Anatolio non eum
vigorem catholicum, queni circumilantiae poftula-
rent, perfpexiffet. Atque haec fane tum hiftoriae
tum Leonis dictis confona funt. Ad Marcianum
enim fcripfit ( Ep. CXL) : Illud quoque Ctementiae
vejlrae beneuolentiam peto vt veneratorem vejlrwn
,

fratrem meuni /ulianum epijcopum, in vejlro^ Jtcut

facfre dignamini f haheatis affeStu: cuius ohfequiis
praejhitlae mcae vobis iniago veddatur. Nam et de
fdei eius Jinceritate conjidtns^ vicem ipji meam con-
tra temporis noflri haereticos delegaui: atque prop-
ter EccUfiarum paciique cujiodiamt vt a comitatu
vejlro noii abejfety exegi: Cuius fuggejliones , pro
coHior'
 Hijlorico Literariae Ccip. V. 875

fiante Marciano, ct Anatolio quoqiie flagltante, in

gratiam cum eo redire fe fimularet, ipfa tamcn eius

pacis declaratio adeo in opprobrium et iniuriam

ConHantinopolitani epifcopi fpedabat, adeo captiofa
crat et anccps, vt mirum non fit, ab hoc inde tem-
pore ecclcfiae Orientalis epifcopum primarium a Ro-
mana fede fuifle alienatum, Pofl partam de Euty-
che vidloriam fuaeque formulae triumphum non alia
re gerta clarior extitit Leo , quam legatione ad Atti-
lam eodem anno, quo Chalcedonenfe concilium pera-
. dum
concordia catholicae mitatis , tanquam meas audire
dignemini^ placentes Deo qui vokis praeter regiam
Ccrmam etiam facerdotalem conferat palmam. Iii-
liano autem mandat; (Ep, CXIII.) ftiideat dileBio
tiia, frater car[lfime, piam et neceffariam curam fol-
licitudini apoflolicaefedis impenderei qtiae tibi apud

fe nutrito catholicam contra Neftorianos etEutychi-

anos haereticos aBfionem materno iure commendat^
vt diuino fiiltus auxilio, fpeculari de ConfiantinopO'
Htanae vrbis opportunitate non definas ; ne praedi-
d£orum dogmatum impius vfquam titrbo confurgat,
Et quia tanta eft glorioforum Principum fideSf vt
confidenter eis pojps quaefunt infinuanda fuggerere,
pietate ipforum ad vtilitatem Ecclefiae vniuerfalis
vtaris. Confutente autem dile&ione tua de his , in
quibus putaueris ambigendum , non deerit relationi-
bus tuis meae refponfionis infiruFjHo : vt fequefiratct -

eorum a&ione caufjarum , quae in quibufque Eccte-

fiis praefulum Juorum debent cognitione firmari,
hanc fpecialem curam vice mea funS^us affumas , ne
haerefis vel Nefioriana vel Eutychiana in aliqua par-
te reuirefcat: quia in Epifcopo Confiantinopolitano
catholicus vigor non efl , nec multum aut profacra-
fjiento falutis humanae, aut profua aefiimatione fol-
ticitus : cum fiquid illi inefjet fpiritualis indufiriae,
ita eta quibus ordinatus Jit et cui viro fuccejjerity
'
cogitare deberet, vt magis beatum Flauianum, quam
fuihonorisfeqneretur auStores,
 37^ Bibliothtcae Fatrutti Latinovum

diim efl, fijfcepta. Niminim Atrila, redintegratis

pofl: acceptiim iii campisCatalaimicis cladem viribus,
perPannoaiai.Itaiiam iouafcrat, fununalmpcratoriset
Aetii ducis focordia nc lcuifrimo quidem praelidio
inunitam. Qi^iin tanta vtriusque ignauia fuit, vt ipfi
ex Oiimi potiusltaiia difcedere mallent, quam ad de-
fcndt'ndam aliquid moliri. Patuere igitur nobililli-
iiiae prouiucivie omni hoHilis rapacitatis ac iibidinis
furori, et primo veiut impetu regiae ciuitates, Aqui-
leia, Ticiiium, Mcdiolanum captae
et ac direptae
funt, iamque Hunnui inopinato rerum fucceilu fu-
perbus Romam proptiabat. Tum in extrenia om-
nium trepiJatione nullum falubrius principi fenatui
ac popuio Romano confiliuin vifum e/l, quam vt
per Legatos pax a trucuienti/limo rege expeteretur.,
Concreditum fuit pacifcendi negotium Leoni, addi-
tis duobus viris coafularis et praefedoriae dignitatis,

Auieno et Trigetio. Sed de partibus horum, ficut

et deconditionibus, quas ofFerre debebant, fiiet hiflo-
ria, vnius paene Leonis memoriae celebrandae hac
in re curiofa. Quid egeriut et quomodo paritcr ig-
noramus; fed folus effecifle dicitur, vt a hortiliani-
mo Attiiaabllineret et fubito difcefTumpararet, 7o-
ta legatione dignanter accepta^ itafummi Sacerdotis
praejhitia rex gaidfus ejl ^ vt baUo abjlineret^ et vU
trc Dnmibium difcederet^ Profper narrat, innuens
quafi, ab oris atque corporis Leonis augufliori fpe-
cie id piote'51um effe, quod Attilae animum frange-
rer. Alii eloquentiae eius hanc vim afTcrerc malii-
erunt; ct iicet liaud diliiculter animaduerti polFit, ad
Hunni animum mouendum fortiorcs cxifiere debuif-
fe cauifas, nec dcfint etian) in hiftoria expeditionis
eius. quae fat probabiles dici queant *): fuere tamen,
quibus

*) Vid. 111. Hei/ne d. dc Leone M. Attilae et Genferico

fup'
 HiJIorico LiUrariac Cap, V. 877

quibus totaresa miraculoiionalienavideretur, iidcm-

cjue coniiiientis fui^ cfFecerunt, vt et apud eos, qui-
bus tuni ob ionginquiratem , tum ob aciem hebetio-
rem virtutes eius occulerentur, nomen illufhe eflet.

E contrario aiia eius ad Genfcricum Vandaium oc-

cuifio, mujfo iicet vtiiior, parum inciaiuit. Nam
cum 455. ValentiniaiiO imperafore peremto Maxi-
a.

nius imperium Occidcotis inuafilTct, Eudoxiamcjuc

vxorem eius parricidii ncfciam matrimonio fibi iun-
xilfet, ilia mox iccleris Maximi in marito perpe-
trati certior fada necem vlcilci Oatuit atque irae
nimio fiudio totam vrbem excidio deuouit, Genferi-
co Vandalornm rege ex Africa arceilito. Illico enim
Vandalus ingenti cum exercitu in Italiam traiecit vr-
bemque ab omni pracfidio vacuam aggreflus occupa*
vir iirmque totus ad caedes atque incendia fe dediffet^
ttifi Leo extra porta?? ei obuiam facftus fupplicatione
Aia impetrallet, vt direptione contentus a caede at-

que incendio abflineret. Certe hoc quidquid fuit

iniferae ^pis, totum Leonis erat. Necjue enim hic
Attlila erat fuperftitiofis terriculamcntis vexatus inter
cundum redeundum fluduans, autattritislue atque
et

inopia copiis hoftilem occurfum metucns; fed hoilis

cundlaiam inpotcfiate tenens, cui praeter infitam fc-
rociam ipfa religio irae (limulos adderet, cuiusque
faenitiam adeo nulia nifi orationis vis frangere aut
fledere potuit. Pofiremam ipfi foih*citudinem attu-
lcrunt turbae in Alexandrina Ecclcfia a Timothco
Aeluro 457. excitatae, per quas ConciJii Chalcc-
a.

doncnfis audoritas haud ieuc iu difcrimen adduci V^^q»

batur. Rcs omnis fub nouo imperatore Orien' is Leonc
ct per Conflantinopolitanum epifcopum tranfacia,epif-
eopi autcm Romani ftudiis etprudentiaplurimum ad-
iuta

fupplice faiio in T. IIL Opufculor, Acadefmcor. p.

^^i-fq^'
 878 Bihiiothecae Patrum Laiinorum

intaefl, qui poftquam denuo cauflae fuae vicfloriam

ctexpulfoTiniotheo Aeluro alium Timoilieum (Soio-
phacioium) rite fedem Aiexandrinam occupare vide-
rat, non diu inter mortales verfatus, vltimum curae
fuae pro ecclefia monumentum , iiteras ad noauin

cpifcopum, ciusque ordinatores et ciericos Aiexan-

drinos gratulatorias reiiquit, nec integro anno poft,
dic X. Nouembris 461. ad fuperos migrauit.

|.i.Script«. Scripta Leonis M. Sermonibus et Epijiolis cou-

flant. Vtrumque genus iuxta Balleriniorum editio-
nem enumerabimus, addito Qiicfnelii et anteriorum
editionum ordine.

I. SjeRMONES.
I — V. De Natali ipjtttf, habiti in die ordinationis fuae
ct anniuerfario eiufdem. Apud Quejn. I — IV.
uam primus a Balieriniis in duos efi diuifus, quo-
rum prior capite i. pofierior capitibus 2 et 3.
confiat.
VI~XI. De Coltems apud Quesn. V— X.
XII — XX. De ieiunio decimi menjis apud Quefn,
XI—XIX.
XXI — XXX.
De Natiuitate Domini apud Cluefn,
XX~XXXVJi.
XXXI— XXX VIII. Jn Epiphania\ Domini apud
Quefn. XXX— XXXVII.
XXXIX— L. De Quadrage/ma apud Quefn.
XXXVIII— XLIX.
LI. Homiiia fecundam Dominicam Qua-
habita antc
dragcfimae de Euangelio feeundum Mathaeum:
Jn ilio tcmporif affumjit Tefus Petrum etc Apud
Quesn. XCIV. infcr. de Transjiguratione Domini,
LII —
LXX. De PpJJJone Domini apud Quefn.
L-Lxvm.
LXXI—
 Hljlonco Literariae Cap, V, ^79

IXXI^-LXXil. De RefurreBione Domini apud

Qiiefn, LXIX— LXX.
LXXlir-LXXlV. De Afanfwne Domini apud
Qiiefn, LXXI— ir.
LXXV — LXXVII. De Penteccje apud Quefn.
LXXIII— V.
LXXVIIl— LXXXI. De ieiunio Penteco/hs apud
Qu^fn. LXXVI— IX.
LXXXIL In Natali Jpojlolorum Petri tt Pauli
apud Quefn. LXXX.
LXXXIII. In Natali S. Petri Apofloli. In Appen-
dice Qtiefn, ferino IV. •

LXXXIV. Jn OStauis Apojiolormn Petri et PauU

apud Qnefn, LXXXL ^

LXXXV. In Natali S. Laurentii Martyris apud

Qttefn. LXXXIII.
—
LXXXVI XCIV. De ieiunio feptimi menfis apud
Quefn. LXXXIV— XCIL
XCV. De gradibus afcenjionis ad heatiiudinem apud
Quefn. XCV.
XCVI. TraEiatus contra haerejtm Eutychis apud
Quesn. XCIII.

Ab his fegrcgati funt ct in j^ppendicem reiecli

tanquam falfo Leoni tributi.

L TraSfaius aduerfus Errores Eutychetis et alio-

rum haereticorum, in appendice Quefneliia^
na V.
IL In Naiiuitate Domini iu eadem Appendice IL
III. IV. De Quadragefma.
V. VI. De Pajfione Domini,
VII. In Dominica Patmarujn.
VIII-— X. De RJiirreSiione Domini.
XI. In Afcenfone Domini 'u\ eadem Appsnd. IIL
XIL Di Sau^ijfima Trinitats.
XUL
ggo Bibliothecae Patrum Latinorum

Xin. In Natali S. l^incentii Martyris in eadem

Append, I.
XIV. In Cathtdra S. Petri a Qnefnello primiim
editus inter genuinos nmi, XCVI. fed ipfius
poflea iudicio remotus. Suppletus eft a Balic-

riniis ex Vatt. codd.

XV. In Annunciatione B. Virginis Mariae,
XVI. In Natali SS. Apojiolorum Petri et Pauli.
XVII. In Natali B, Pauli ApoJioVu
XV III. De S. PetrOy quomodo de carcere edu-^
Siuf eft.

XIX. In Natali SS. feptem Fratrum Macchabaeo'

rum , nunc primum ia Appendice colioc^itus et
S. Augujiino reflitutus. Apud Quesn, Sermo
LXXXII.
XX. De Transfiguratione Domini.

II. EF I s ToLAE *).

I. Ad
Aquileienfem Epifcopum (Q. 6. A. 8 6.).
II. Ad Stptimum Altini Ep. (Q^?. A. 8 5.) **)• IV.
Ad epifcopos per Campaniam , Picenum et Tifciam
prouincins conjliiutos. (Q^ 5. A. i.). V. Ad Me^
tropolitanos per Illijricum (Q^ 5 . ). VI. Ad Anafla-
fium Thejfalonicenfem. (Q;^4.). VII. Advniuerfor
per lialiam epifcopos (Q^g. A. 2.) ***). IX. Ad
Diofcurum Alexandrinum Epifcopum (Q^i i, A. 8 1-).

X. Ad
*) In nuraeris perparenthefim epiftolarum titulls ad-
Q.iignificatordinemQuefneliianum,
fcriptis littera
A. ordinem editionum anteriorum.

**) III. ejlPafchajtni IMyb. Ep. adLeonem(Q. poft.

Ep. 2. A. poft. Ep. 63.).

***) VIII. Nouella Fatenfiniani Augujli contra Ma^

nicheos. ( Q. poft. Ep, g, ),
 Hijlorico Literariae Cap, V. ^gi

X. Ad Viemunfir prouinciae epifcopos (Q. i o. A.

89.) *). XII. Ad Epifcopos Maiiritaniae Caefareae
(Q^i. A. 87.)- XIII. Ad Metropoliianos Illyrici
{Q^i3.). XIV. Ad Anafiafmm ThfJJalonicenfem
(Q^i3. A. 84.)» XV. Ad Turribium AJlitricen*
jem de Prifcillianifis (Q. i 5. A. 93.). XVl. Ad
Epifcopos Siciliae ((J^ 16. A. 4.). XVII. Ad eos'
dem (Q^i^.A. 104.). XV 111. Ad lanuari*
Siculos
um Aquileitnfem (C^ 14. A. 13.)- XIX. Ad Do'
rum Beneuentnniim (Q^ 18. A. 5.). XX. Ad Eu^
iychem CP^ Abbattm (Q^ 19. A. 6.)''*). XXIII.
\Ad Flauiammt CP. (Q^2 0. A. 8.)- XXIV. Ad
^TheodoJium Aug. (Q 2 1. A. 7.) ***). XXVII. Ad
Flauianum CP. (Q. 22.). XXVllI. Ad eundem
( Q;^ 34. A. 10.). XXIX. Ad Theodojtum Aug. (Q^
36. A. 12.). XXX. Ad Pulcheriam Augu/iam (Q.
30. A. 18.)- XXXI. Ad eandem Pulcheriam (Q.
a?, A. 13.). XXXIf. Ad Faiijhm, Martinum et
alios Archimandritas CP. (Q^ 28. A. 14.) XXXIII.
Ad Synodum Ephejinam (^^^29. A. 1 5.). XXXIIII.
Ad lulianim Coenfem Epifcopum (Q;_3f. A. 19.).
XXXV. Ad eundem (^^25. A. 1 1.). XXXVI. Ad
Flauianum CP. (Q^3 3. A. 16.). XXXVII. Ad
Theodofmm Aug. (Q;^3 3. A. 17.). XXXVIII. Ad
Flauianum CP. ( Q. 3 4. A. 20. ). XXXIX. Ad eun^
dem (Q. 35. A. 21.). XL. Ad Epifcopos Arelaten^
P
•) XT. Nouella Falentiniani Aug, aduerfus S. Hila'
rium ( Q.pofl: Ep. 10.).

**) XXT. Eutychis ad S. Leonem epiftola , a Balleri-

niis primum inferta» XXII. Flaiiiani Ep. CP. ad
S. Leonem (Q. poft Ep. 33. A. poft Ep. 8-)'
***) XXV. Petri Chryfologi Ep. Raiiennatis ad Eu-
tychem (Q. poft £)?. 23.). XXVI. Flauiani Ep.
CP. ad Leonem (Q. pcft Ep. 21. A. poft Ep> 6.).

Tom^IL Kkk
 .

88^ Bibliothecae Patrum Latinorum

Jls frouinciae (Q. 36. A. (06.). XLI. Ad Rauenni'

tm Ardaltnjim (Q. 37. A. go.). XLU. Adeundem
(Q. 38. A. 107.). XLllL M
Tkeodofmm Aug.
(Q. 39. A. 34.). XLIV. Ad eundnn (Q^ 40. A.
a S ).
.
XLV. Ad Pulcheriam Augujlam ((^41. A
a6.)*). XLVIL Ad Anapftum Tiufalonicgnfem
A. 29.). X1-.VIIL -^i lulianum Coenfem
(Ql43-
(Q^44. A. 30.). XLIX. Ad
Flauianum CP. (Q^
43. A. 27.). L. Ad Clerum etpUbem CP. ( Q. 45.
A. 3i.). Ll. Ad Fau/Ium et ceteros Archimondri"
/fl/ CP. ( Q^ 47. A. 3 8- ) **). l^iV. ^<i Theodofium
Jug. ( (1 2 3 A. 9.) .
*** j. LIX. ^flf C/^r«w et ple»
hem Conjiantinopolitanam (Q. 46. A. 25.). LX.
.
Ad Pulckeriam Auguflam ((J^48. A. 31.). LXL
Ad Martinum et Faujinm prefbyteros (Q. 49. A.
32.) t)» LXVI. Ad Gallicanos Epifcopos fedi /ire^
latenfi fauentes refponfio (Q. 50. A. 1 09.). LXVIL
Ad

*) XLVI. Hilarii Diaconi poftea Pontificis Epijlola

ad Pulcheriam ( Q. poft Ep. 47. ).

^*) Lll. Theodoreti Epifc. Cyri ad Leonem epijloia

(Q. poft Ep. 47.). LIII. Anatolii Ep. CP.frag-
mentum epiflolae ad Leonem de ordinatione Jua (Q.
poft^;?. 57.).

***) L V. Falentiniani Aug. ad Theodoftum Aug. (Q.

poft Ep. 47. ). LVI. Placidiae Augtijlae ad eun*
dem Theodojium (Q. ib.). LVII. Eudoxiae Aug,
ad eimdem Tkeodofium ( Q. ib.). LVIIL Placidiae
Aug. ad Pulcheriam Auguflam (Q. ib.).

X) LXII. Theodofii Aiig. ad Faleniinianum Aug.

LXIII. Ei.ud Placidiam Aiignftmn. LXilll. Ei.ad
Eudoxiam Atigujlam (Q. poft Ep. 47.}. LXV.
Epifcoporitm ^relatenji Jedi fauentitiin ad S. Leo-
nem Papam libellusjeu preces (Q. poll Ep. 49. A.
108.}.
 Hiflorico Literariae Cap, V. 883

Ad Ramnniim Antatenfem (Q. 57- A. no.)*).

LXIX, Ad Theodo/ium Attgifjfiim (Q; 53. A. 33.).
LXX. Ad Pulchtiriam Augujiam (Q^54. A. 35.).
LXXf. A:i Archimandritas CA (Q. 53» A. 34.)-
LXXII. Ad Fati/lumprfjhijterum (Q. 57. A. 98.) **).
LXXlV. Ad Martinum prefhijtfrum (Q;^5 5. A. 36.)
LXXV. Ad Martinim et Fauflitm prej^tyteros (Q.
56.)***). LXXVIII. Ad Marcianim Augujlum
(Qi58. A. 38.)' LXXIX. Ad Pulcheriam Atigu*
Jlam C^ 59. A. 39.). LXXX. Ad Anatolium CP.
(Q. 60. A. 40.). LXXXL Ad luliantm Coaifem
( Q^6 1. A. 41.). LXXXIL Ad Marcianum Aiigu-
Jlum (Q. 62. A. 43.). LXXXIIL Ad eundem (Q^
63. A. 44.). LXXXIV. Ad Pulcheriam Atigujfam
(Q^ 64. A. 4 5. ). LXXX V. Ad Anatolium CP. (Q.
67. A. 48.> LXXXVIII. Ad Pafchafinum Lilybe^
tanum {QJc>%,). LXXXIX. Ad Marciantm Ang^
(0^69. A. 49.). XC. Ad eundem (Q^T^. A. 43.).
XCI. Ad Anatotiim CP, (Q^ 70.). XCII. Ad lu^
tianum Cotnftm ( Q. 71.). XCIIL Ad Synodum Ni*
caenam, pojfea Catchedonem transtatam (Q. 73. A.
47.). XCIV. Ad Marcianiim Aug. (^^74. A. 50.).
XCV, Ad Ptdc/ieriam Aiigu/iam (Q^^ 75. A. 51.).
XC VI. Ad Raiiennium Arelatenfem (Q^j 6. A. 1 1 1 .J t)«
Kkk a CIL
*) LXVIIT. Ceretiiy Salonii et Ferani Gallicanorum
Epifcoporum ad S. Leomm epijlola (Q. poft Ep, 76.
A. pod £)?. 98.). •

**) LXXIII. Marciani ad S. Leonem (Q. poft Ep.

-570.
***) LXXVI. Marciani Aug. ad S. Leonem (Q. poft
Ep. 61.). LXXVII. Pulcheriae Augujlae ad S.
Leonem { Q. poft Ep. 53. ).
t) XCVII. Epiftoia Enfebii et Synodi Mediotanenfis
ad Leonem Q. poft Ep. 77. A. poft Ep. 52.).
(

XCVllI. Synodi Catctudonenfjs relatioadS.Lponem

Grae-
884 BibUoihecae Patrnm Latinornm

CII. Ad Rauennium Arelatmfem aliofque Epifcopof

Gallicanof {Q^n- A. 53.). Clll. Ad Ruftuam

aiiofque epifcopos Galliarum (Q. 82. A. 94. )• CIV.

j^d Marciamim Aug. (0^78- A. 54.). CV. Ad
Pulcheriam Auguftam ((^79. A. 55.). CVI. Ad
Jnatolium CP, (Q^^So- A. 53). CVII. Jd lulia^
num Coenfem (Q^8i«A. 105.). CVIII. j^d Theo*
dorum Foroiulienfm (Q; 89« A. 91 ). CIX. Ad
lulianum Coenfem antea inedita *). CXI. Ad Mar^
cianitm Aug, (Q. 84- A. 57.). CXII. Ad pulche-
riam Augujiam (Q;^85. A. 58.). CXIII. Ad Juli-
anum Coenfem CQ^§6. A. 56.). CXVI. Ad Epf
copor^ qui in Synodo Cakhedonenf fiierant congre-
gati. CXVIl. Ad lutianum Coenjem (Q;^ 88«)'
CXyill. Ad eundem (Q. 91. A. 8-^.)- ^^^^- ^^
Maximum Aniiochmum (Q^^QS. A. 63.). CXX.
Ad Theodoretum Cyvi Epifcopimi (Q;_9 >. A. 63.).
CXXI. Ad Marcianum Auguflum (Q;^94. A. 64.).
CXXII. Ad lulianiim Coenfem (Q. c>5. A. 65.).
CXXIII. Ad Eudociam Augufani (^^^96. A. 66.).
CXXIV. Ad Monachos Palaeftinos (Q. 97. A. 83.).
CXXV. Ad luHanum Coenftm (Q^ 98. A. 67.).
CXXVI. AdMarcianumAugufi.(Q.gg.;). CXXVII.
Ad lulianum Coenfem (Q^i 00. A. 68-). CXXVlIf.
Ad Marcianum Aug. {Q^ioi .). CXXIX. Ad Pro.
terium

Graeca , cum Verfwne Rujlici item Alia verfio anti-

quior cum (Q. poft Ep. 77.).
fubfcriptionibus
\CW. Rauemiii Arelatenfis et aliorum ^j. EpijcO'
porum Galliarmn ad S. Leonem (Q. polt Ep. 76.
A. poft? Ep. 57.). C. Marciani Aug. ad S. Leo-
nem. Eadern epiflola graece cum noiia vcrjione (Q.
poft Ep. 77.). CI. Anatolii CP, ad S. Leotiem
antea inedita.

*) CX. Marciaui Aug. ad S. Lconem ( Q. poft Ep.

880.
 Ui/lorico IJtcvciriae Cap. V. 885

ierium Jlhxandrintm (Q;_io3.). CXXX. Ad

Marcianiim Auoujtum (Q^ 104. A. 69. CXXXI.
Ad iulianum Cutnfe.m ( Q^ 1 02.) *). CXXXI V. Ad
Marcianunt /iiig. (Q^io^. A. 70.). CXXXV. Ad
Anatoiiiim CP. ((^^ 106. A. 71.). CXXXVI. Ad
Marcianum Augufiuw ((^^ 107.). CXXXVII. Ad
eundem {Q^ioH,\ CXXXVIII. Ad Epifcopos Gal^
liarum et Hijpaniarum (Q.09. A. 9 5 ).
1 CXXXIX.
Ad luiitnaUm Hitrofuiijmitanum (Q^iio. A. 72.).
CXL. Ad luliamm CXLI.
CoHiiJem (Q^^iii.).
Ad tundem {Q^ii'^.). CXLII. Ad Marcianum
Aug. (0^112,). CXLIII. Ad Anatolium CP. ( Q.
114.). CXLIV. Ad tulianim Cotnjem antea inedi-
ta. CXLV. Ad Leonem Aug. (Q. 115. A. 73.).
CXLVI. AdAnatoiium CP. (Q^ii6.). CXLVIL
Jd lulianum Coenjlm (Q;^ii7.). CXLVIII. Ad
Leonem Aug. ((3^133. A. 74.). CXLIX. Ad Bajt»
lium Antiochmum (Q^i i8-)' CL. Ad Euxitheum
Thejfaionicenfim^ luumalem Hierofolt/mitanum^ P^-
irum Corinthium et Lucam Dyrrachenum (Q^ 1 19.).
CLI. Ad
Anatolium CP. antea inedita. CLIL Ad
Julianum Cocnftm (0^120.). CLIII. Ad Ae'tium
prefhyterum ( (^ a i.). CLIV. Ad Aegyptios Epif
copos apud Con/iantinopolim conftitutos ((^123.).
CLV. AdAnatolium CP. (Q^i24. A. 76.). CLVL
Ad Leonem Aug. (Q. 125. A. 75.). CLVIL Ad
Anatolium CP. (Q. 126.). CLVIIL Ad epifcopos
catholicos ex Aegypto conjlitutos apud ConftantinopO'
lim ((^^127,). CLIX. Ad Nicetam Aquileienfem
((3^129. A. 79.). CLX. Ad epijcopos Aegyptios
opud Conftantinopolim confitutos (Q^ 1 30.). CLXI.
Ad prefbyteros y diaconos et clericos ecclejiae Con*
Kkk 3 Jianti'

*) CXXXIL Anatolii CP. ad S. Leonem (Q. poft

Ep. JC5.). CXXXllL Proterii Alexandrini ad S.
Leoncm(Q,. polt Ep, 103.).
 2fi6 Hihliothecae Patrmi Latinorum

ftaniittopolitanae (Q^iSi.^* CLXII. yld Leonem

Jitg. ( Q^i 3 3. ). CLXni. Jd Anatolitm CP. ( Q.
13 8. A. 7 7). CLXIV. Ad Leoneni Ang. (Q^i3 3).
CLXV. Adeundem {Q^ 134. A. 97.). CLXVl.
Ad Neonem Rauennatem (Q^i 35. A. 37.). CLXVIL
Ad Rujlicum Narboiienfem (Q^ 2 A. 92.). CLX V IIL .

Ad Epifcopof per Campaniam^ Samnium ei Tufciam

conjiitiitos. (0^^136. A. go.). CLXIX. Ad Leo-
nem Aug. (Q. 137. A. 99). CLXX. Ad Genna-
dium CR
( Q^ 1 3 8. A. 1 00. ). CLXXL Ad Timo-
ihenm Alexandrinum ( Q. 1 3 9. A. i o i .). CLXXIL
Ad prejbyteros et diaconos Alexandrinos ( Q^ 1 40. A.
102.). CLXXIIL Ad Theophilnm et alios Epifco*
pos Aegyptios (Q^i^i. A. 103.).
De depirditis tam Sermonibus quam Epiftolis
Leonis adeundi vtique funt Ballerinii. Nouo exem-
Y^o libros IV, de vocatione omnium geniium, item
Epiftolom ad Demetriadem, et Au&oritates praeteri-
torum ApoJloUcae fedis Epifcoporum de gratia., quae
etiam Profpero, vt «iHos taceam, tribui folent, ad
cum rcferre aufus eft Quefnellus; M paucos in hac
fententia iibi adflipuiantes inuenit. Dq Anielmii opi-
nione vide quae ad Trofperum traduntur.

J.3. Kdi« Intcr celeberrimi nominis Pontifices Romano»

tions».
nullus eft, cuius fcripta, quamuis clara , tanta ccle«
britate gauifa fint, tantaque ab omni indc acuo ve-
neratione ct /ludio fuerint cxcepta, quam Leonis.
Id non folum teftatur multiiudo imprelTorum cxem-
plarium , quae per tria ahhinc faecula per varias re-
giones prouenerunt, fed multo luagis declarat im-
mcnfa msj?. iibrorum copia ac varictiis, per quos ab
initio tot illiusSermnnes et Epillolae ad nos dedu<flae
funt. Ac liorum quidcm niis. accurafa exploratione
ct diflinclionc tantum iam per nouiflimos editores
effeclum
 'jHiflorico LiUrariae Cap, V. gS?

efFe(f^um ert, vt hifloria operum Leonis ab ipfo pae-

ne audofe abs intercapedine repeti pollir. Cumquo
hacc antiquior lcriproruni hiftoria tanto maioris mo-
meuti, immo apprime necellaria fit ad impreirorum
rationes perfpiciendas editorumquemerita ponderan-
da, in eo fciJicet audore, qui fplendorem fuum non
tam ingenio quam eorum, qui in eo per-
fubfidiis

policndo occupantur, expedat: nos equidem luben^

tcr de mauufcriptorum Sermonum ac EpiAolarum
Leonis viciflitudinibus, in quantum ad editionum no-
titiam coiluftiandam tacercnt, ex Balleriniis delibata
hoc loco inleruinemus, ^i quam ilii diuturno iabo^
re et indefeflb fludio pararnnt dodrinam tam facili

negotio et paucis verbis fine totius difpendio com^

neque confuitins vider^tur, vniuerfa
pledlilicuiflet,
iiiorum hac in re obferuata furamatim et fliio quan*
tum iicet contracliori huic de Leonis fcriptis et edi»

tionibus commentario appendere: id quod aptius ta«

men in fequentibus fiet, vbi de codicibus ab editori-
bus praecipuis confuitis fcrmo inflitui debet. Able-
gatis itaque eodem qui inflrui cupiunt iecH^oribus, ad.

Operum quo typis maudari coe*

Pontificis huius, ex
perunt, fortunam more noflro enarrandam progre-»
diamur.
Prima itaque edendorum fcriptorum Leonis au-
fpicia dedit loanms Andreas Epifcopus Alerienjis in
Sermonibus Romaeper Conr, Sweynheim etAnt. Pan^
nartz a.1470. imprefns, quos eodem aut fequenti
anno ibidem, fed fine ioci atque annimentione recu-
dit VlricHs Han^ paulo pofl Veneti typograplii 1 4 8 3«

1485 ^^ ^5^5* ^^ loannes Parms Parijiis I5if«

alii^ue, qui iatere, quam nomenprofiteri maiuerunt^
quamquam ex innominatis cditionibus iiiae, quas iii

lequenti indice a. i47 5.etnumerolL praenotauimus,

paulifper ab archetypo Alerienfis recedanc, vna au-»

Kl^k 4 tem
888 BlbUothecae Patrum Latinorum

tem num. IIL (IV.) infignita plane diuerfaefTe videa-

tur. Per ideni tempus varii Leonis fermones in di-
verfis Homiliarii Do5fortmi editionibns euulgari con-
fueuerunt. Sed Epiftolas pi imus lacolms Mf.rlinus
DocHor Theologiae Parifienfis protuiit in Collf^ione
Conciliorum Eptfiolarum Poniijiciarnm Parijiit
'

et

a. 1524. repetita ibidem a. i 530 et i 535. Q^iem

mox fecutus cft Sichardus edita alia quinquaginta
Epiftolarum coljedione ad calcem Clemeniis Roma"
fjj a. I 5 3 6. , recufa Pavijiis 1^63. lam vero Petrut
0*a/?/;«f//Mechlinienfis de ordinandis epifloiis folli-
citus fuit, Epiflola&que aMcrlino cditasfli Confttlum
ac menjiiim debitum ordinem conjtitutas inferuit Colle*
Bioni Conciiiorum Coloniae 1538. paratae et recu-
a.

fae 551. Pctriis

a. i autem Canijius Nouiomagenfis,
Clcricus tunc Colonienfis Dioecefis, qui poflea So-
cietati lefu nomen dedit, primum
coniungendo ia
vtroque fcriptorum genercexperimentumcepit, Epi^
Jlolasque et Sfrmones duobus Tomis Coloniae a.
1546 et 47. imprimi curault. Hiinc exceperunt
Laurentius Surius Vitarum Sancflorum editione poft
celebrior, qui eadem Leonis Opera ad mss. exem-
plaria correda et cafligata edidit Coloniae a. 1561.
iteruHjque a. 15^9 nec non Epifiolas Leonis Conci-
Jiis Sermoncs aliquot cum
a fe editis inferuit, ficuti
Homiliario Do&orum a fe aucflo denuo repraefenta-
vit; quibuscum pari grelfu incedit Canonicorim Reg,

S. Martinii LouanienJis editioemss. itidcm codici-

bus emcndata, Louanii a. i 575 — 77. et iterum Ant^
werpiae 1583» Interea Epiflolae Leonis aliquod in«
crementum ceperunt ex Colle&ione Epiftolarutn de-
cretalium Card. Antonii Carajae., quae Romae a.
1591. curante^»/pw/o de Aquino magna cum pom-
pa prodiit, nec non Caefaris Bcironii Annalibus a.
1566., et Gerardi f^ojfti^ Tungrenfis praepofiti,
MJceU
 Hi/lorico Literariae Cap* V* 889

Mifcdlantis Pairim^ Operibus Gregorli Thauma*

turgi Mogutttiae 2. 1604. adiedis: quae oninia fere
coxnpiedlitur ordine iufto difpofita Colle&io Concili*
eritnt Snigrini Binii a. 1606. iterumque et tertio de-
jnde Coloniae et Parifiis en^iiTa. Epifloias etiam ad
Ecclefiam Gallicanam pertinentes ad mss. .codices
emendatas et vnius accellione audlas dedit Jac. S/V*
viondtis m Conciliis Galliae a. 1629. At Vollius
ille, qui ioco iaudato epifloias e codd. mss. Vatica»
nis et Card. Sirieti propofuit, intcgram Operum Le-
onis editionem e mss. edudam et iiiuAratam medi*
tabatur apud Michaelfm Sonnium Parifienfem bibiio-
poiam prodituram, de qua non femel in aiiis lucu-
brationibus mentionem et promifFa fecit *). Sed
KliiLk 5 haec

*) Ad calcem Operum S. Ephrem^ necnon in notis

a.d tr.Leonis contra Eutychem in laudatis IVlifcella-
neis vulgatum, vbi obferuata fua in recognitione
Leonina et ad, marginern Epiftolarum adnotata ex-
citat. Adde Nic. Kabrum in epirtola ad eundem
(in Opufculis Fabri p. 113. 14.), qua fe audifle te-
ftatur Michaelem Sonnium Parifienfem typographum
expedfare quam citius ipjius Operum S. Leonis edi-
tionem» Ac fane loannes Baptifta Marus naftus
erat editionem Sermonum Leonis, in cuius margi-
nibus Gerardus Voffius variantes le^lionei notaue-
rat, quibus ipfe quoque vfus eft: et Bailerinir(in
praef ad Sermones Leonis pag. LXXXI.) fufpican-
tu r , codicem Operum S. Leonis coUatum a Francif
co Pegna cum Romanarum bibliothecarum mss. co-
dicibus y qiiem Quesnelius (in fme Praef gen.)
olim poft Pegnae mortem apud Marium SanEfi
Angeli Canonicum vidifle fcribit Emericum Bigo-
tium, VolTianum fuilTe. Oftendunt enim, lauda-
tum Marium nullum alium effe quam loannem
Baptiflam Marum, quem alibi Quesnellus diferte
S. Angell inforo pifcium Canonicum appellat, quem-
que codicem Leoiiis a Voffio variis mss.librorum
ie^^io.
 o

89 Bihtiothecae Patrum Latinortm

liaec expedatlo morte viri (a. 1609.) irrita fac^a Le-

ODis ftudiofos aliamfpem inchoare iuffit, quae itera-

to tamen concidit. Nam cum Parifienfes quidam

bibliopolae inflituiiTent Leonis M. Opera vna cum
Mnximo Taiinnenjt^ Ptivo Chryfologo aliisque, im-
primis Homiliarum auc^oribus, quorum numerus
fenfim auclus efl:, priuato confilio excudere, poft
plures eorum editiones a. 1614. l6l8. 1625, iii

quibus Louanienfis' tantum non fimpliciter recufa,

fed tribus Sermonibus ex veteri ms. Nicolai Fabri co-
dice audia fuit,tandem cura haec ad TheophiluJ»
Raynaudum magni nominis Theologum peruenit,
qui Heptndem horum fcriptomm compleuit, in ea-
que Leonis imprimis opera ad germanam fententiam
reuocarc fluduit. Prodiit haec eius editio Parifiis
a. 1 6 denuoque praelo fubie^a efl annis ( 1 6 $ i .)
3 3.
1661 et 1671. Sed cum non tam varietate codi-
cum typis editorum et mss. antiquorum fide qnam
ingenio fuo et dodrina niteretur, prouinciam ab eo
inchoatam fufcepit loannes Baptiflci Marus Canoni-
cus Romanus, editis a. 1644. quibusdam Auguflini
fermonibusex mss. Vaticanis et Barberinis, itcrumque
ex Vat. codice Dcfiderii Cafinenfis Abbatis, pofliea
Vidoris III. Dialogis, et a. 1633. PetriDiaconi de
viris illuflribus Cafinenfibus opufculo, notus. Et Ser-
mones quidem, codicibns mss. Vaticanis et Bafilicae
S Petri, i^em aliis et Voilii variantibus fuffultus, ab.
fohiit, led mors repentina totum opus e manibus ex»
cuflit Scrmonwnque ad plnrinm mss.fidem rejlituto-

rum volumen per fratrem ems Catdiniiii Michaeli An^

gelo

leftionibus notatum pencs fe habuilTe diftum efl-.

Errore itaque Bigotii factam efle vohmt, vt, quod
Voffio elTet adiudicandum Pegnae tribueretur,
,

eo quod Voirii rodex jn huius manus veniflet, an-

tequam in Mari bibliuthecam tranliret.
 m/lorico Literariae Cap, V. 891

geh RicciQ traditum , totum , praeter praefationem,

obiiuioae eft lepultuni.

Haclenus igitur virorum docflorum Leone M.

in
renituendo fludium procefTerat, Nihil enim refert
in hoc geiierali editionum cenfu commcmorare va-
rias impreiriones Epiftolae ad Flauianum per plura
diuerfi confilii opera hoc et fuperiori faeculo fadas,
aut Smnones m Bibltoihecis Patrim ct Concionatoria
infertos, aut Epifiolas in Conciliorim colleStionibuf
ex fuperioribus cditiouibus iterum defcriptas. lila

autem refpicientes fateri cogimur, magnas quidem a

prima inde Sermonum editione variis occafionibus
Operum Leonis acceiriones fadas effe, fed quod tex-
tuscmendationein atque explicationem attinet, viro-
rum eruditorum fludia atque ingenium, non quidem
culpaomnium, vt vidimus, admodum defiderari.
Sed quod per duo integra faecula fiuAra expedatum
fuerat, dum modoingeniacopiis, quibus Leonis edi-
tor necefTe inftrudus effe debebat, modo copiae in-
geniis defuerant, id vnus fubito, absque fpeciofa
lignificatione, praefiitit Paschasius Ques*
NELLus , a quo tota editioaum Leonis hifloria nout
quafi aufpicia capit.
enim infigni copla codlcum inss.,
Qiiefneltuf
maximeGaliicanorum, qui, paucis exceptis, a nemi-
ne antea adhibiti fuerant, tam Sermones, quam Epi-
flolas Innumerisin locis cafiigauit, nouis auxit, noua
ratione digeiTit ac difpofuir, varietatisque ledione
vbere, notis, amplioribus obfcruationibus, diirerta-
tionibus dodiffimis, variarumque et cum Leonis ge*
{\\s remotius fubindeconiundarum rerumtra<flatione
abundantlbus adeo nobiiitauit, vt qui modo tam ie-

iuue habitus fuerat, aucflor iam ac caufa nouae eru-

ditionis, multarumque ac fane tum grauiffimarum
quaefiionum atque difputationum fieret. Prodlit
Quefnel-
893 BibHothecae Patrum Laiinorum

Quefnelliana editio 1675. PariJIis , quatcrnis, duo.

bus fpiendidis voiuminibus; fed non citius oninium

admirationeni atv]ue acciamationes, quam feueram
pontificis Romani animaduerfionem in le excitauit,

Namcum nouuseditor liberius denonnuiiis tain tidei,

quam dilcipiinae veteris ecclefiae capitibus diileruif-

fet, praccipueque Pontificis Romani audoritatem la

nuiltisvfurpatam ofiendere atque teftimoniis conlen-

fuque tum Leonis fententiarum, tum aiiorum fcrip-
torum demonflrare aufus eiTet: facrae inquifiiionis
vindidam effugere non potuit, fed anathemate per-
cuffus fuit in decreto anno 1676. tcrtio Kalendas
Maias prO:pofito, omnibusque Ecclefiae Catholicae
fiiiis, ne noitai., peregrinas Qtqiie Vfnenatas doBlri»
nas imbiberf.iit *), eadcm anathematum poena
fub
deprauarorum a Quesnello operum Leonis iecflio-
ne interdictum, omniaque eius in Leonem annotata
difputaraque in prohibitorumlndicem *'^*) reiata funt.
Sed cum bene edet pcrfpeclum in Romana Curia,
omnem humanam naturam pronam eife in vetitum,
faciieque fentiebant, hac fua obuaiiatione non poiTe
ab
*) Cacciarii verba funt , ex praef. T. L pagg. IIL vbi
Apoflolicam fedem diuino fpiritu du6lam ac fuorum
ij.lio;iuTi pietati, ac faluti praecaueutem hanc fan-

ftionem fanxiffe ait. Quodfi rc61e ab eo ftatutum

fuit, not) potuit non a malo quopiam fpiritu pro-
fettii e(l*e Sacrac FacuItatisTheoiogicae Parifienfis
cenfura (d. 14. menfis lunii 1670.), qua nihil fe
in kac editiom naStos efjp. profitentur iftiTlieologi,
qtwd dogmatibus reiietatis fit contrarium i tnorihus
Chri/iianis repiignans ct a difciplina Ecclefiae Vni-
verfae alieniim ; e contraiio probarunt editoris foV'
tiiudincmy qua Ecclefiae Galticanae fplendoremy Gal^
licanurum prarjalum innocentiam et veras Ecclefiae
Galiicae libertatcs animofe ex occafione propug-
nauevit.

)^Anni i^^^z. pag, 277.

 Hijiorico Literariae Cap, V. 893

ab omnium animis tam perniciofarum opinionuni

contagionem arceri ac defendi, rcmedium infedis
exoptabkint, quod omnem veneni vel imprudenter
vei cx praua appetentia haulli vim ftatim retunderet
ct penifius exftingueret, editionem yf«/i - Qif^jr//ia-
*aa\u. Nec fane vana iilafollicitudofuit. Tot enim
ledorcs atque amatorcs noua haec editio inuenit, vt
anno huius liaeculi vitimo iterum typis tradi polFet:
id quod Lugduni forma maxima fadum efl; atque
Queincilus tam parum refipuit, vt nihil cx omnibus,
quae tantopereRomanac fedi diiplicuifreco^nouerat,
jnLugduncnfi cditione toiieret autretradaret. Con.
tra dcliderio ifti nouae editionis l.eoninae tardius fa-

tisfadum fuit. Non defuerunt quidem homines

cruditi, qui imponi fibi hoc onus paterentur, aut
fponte iiiud fubircnt: et eratvtique quod caufae pon-
cius addere et honoris cnpidos inuitare poterat, defi-
derata a nonnuliis viris dodis in Quefneili emenda-
tionibus cura vel etiam ingenuitas, et ex altera parte
codicum Romanorum et quafi archetyporum oflen-
tatio, vnde Leo purior educi pofie videbatur. Sed
fiue quud minus aiii penfirailent cum fuis viiibus,
aut in profligando opere difficuftatibus obrepti (SMx"
tilfent, aut aiio quouis impedimcnto fpescertiffimae
identidem euanuerunt. Intereapriuaro bibliopoiarum
aliquot VtnUorum inflituto, Auguftini Sanioli a.
1741., ti Andreae Poletti a. i748» Leonis opera
iuxta Quesneuianam editionem, additis plus minus
cx noti^et dilfertationibus eius rccufa et cito difirada
funt. Voi\ eos Petrus Thomas Cacciarius Carmeiita,
Theologiae l*oIemicae in Collegio Romsno de Pro-
paganda Fide Ledor, nouam, ad codices mss. Ro-
manos potillimumformatamctQueineJlo oppofitam,
Romae, tribus voiuminibus in ioh*o, quorum pri-
nium Exercitationes in Leonm^ reiiqua duo opera
ipfa
g94 Bibliothecae Patrutn Latinorum

ipfa complednntur, a. 1751. 1759 et 1755. pro-

trudit. Sed licet nou ileejnfeiu infi quorquotexoptari
'

poterant rnanufcriptorum librorum copije, fola vo.

luutate tamen, aut fiducia in vires ipfi noii fatib cog-
nitas, efticere non potuit, quod propofitum, et ve-

ro infoientius promiirum erat. Qi^io euenit fane , vC

cum eodem paene tempore praedantiflima Balle-

R1NIoRu M opera — Vmttiiis 1753 — 6— 5 5 7.
prodiiilet, omni:>eiusJaborobfcurarictobiiuioae mul-
clari inciperet, nec iisquidem, quae recens ex co-
dicibus Vaticanis et Ratisbonenfibus protuiit, fcilicet,
<juod cadem omnia, et aliquawto plura apud Kaileri-
nios etiam deprehenderentur, gratiam ab eruditis
inire poflfet. Qaippetffl//«riMiioptimorum eodiciifn
mss. abundantia et peiitia, vfu critices, accurata do-
(l^rina eiusque commoda difl:ributione, iiec non to*

tius methodo talem Leonis Operum edirionem per-

fecerunt, quaii poQ Coufiantii Epiflolas Puatificum
Romanorum nullus ex omnibus latinis fcriptonbus
Ecciefiafiicisgauifus fuit; netaceam RomanaeCuiiae
votis cumulateeflTe fatisfavflum, nec HenedidumXIV.
mandati fiii poenitere debuilTe, quo tale.s huic nego-
tio viros optauit, in quibus dubitare pofTis, maiorne
dodrina atque dexteritas, an officiofitas et fiudium
crga SedemRomanam fuerit; quamquam aliteraife-
<^i haud paucis infententiis ab iis iure fuodiflidebunt,
lam itaque omnis fatorum feries fcriptorum Le-
onis, exquopraelocommitti coeperunt, duabus con-
verfionibus, quarum altera in Qtiefnello orditur, al«
tcra a BaUeriniis progreditur, confiat. Poflerior
priori vtique in omnibus, quae ad tracflationem fcrip-
toris pertinent, longiflimc pracfiat, modo ne obhuif-
caris Quefnellum fuo fpecimine Ba]lerinn*s et omni-
bus omnino, qui pofl eum ad retradandas Scripto-
lum Ecclcfiaflicorum editioaes acceflerunt, exem-
plum
 Hiflorico Literariae Cap, V. 895

plum longe illiiflriirimum praeiuifle. Seq^uuntur

Editionum jingularum Leonis Annaki.

S A E c. XV.
1470-
Romae per Conr, Sweynheijm ef Arn» Pamiartz.
foL S. Leoiiis Papae Sermones et EpiAolae ex recogm
nitione et cumpraefatione lo. Andreae adPaulum U.
iu caice:
Afpicis tlluflref etc.

M. CCCC. LXX.
Compleditur hoc vo\umQn Sermonef XCfL£/?i-
jlolas vero V., cjuarum prima ad Fiauianum EpijcO'
pum Conjlautinop, inferra eA iater Sermones p(;ft
decimum (extum, reliquaelV., nempe i) ad Ma»
ximum Epifc. Antiochenum, 2) ad AnatoiitimEpifc.
CP» 3) et 4) ad Leonem AuguJIum^ pofl abfolutos
fermones et tra5fatum eiufdem audtoris contra haere»
fin Euti/chetis , quem Romae in Bafilica S. Anafiajii
habiiit, qui que proxime Sermonibus fuccedit, adiiciun-

tur.Finem operi imponunt ad Epifiolae vitimae

argumentum pertinentia Si/mbolum Nicenum et Tejii-'
monia excerpta de libris catholicorum patrum a L(0'
ne Papa coUe£fa Leonique Imperatori dire&a^ quod
dominus nofter lefus ChriJIus verusjit deus^ et Vtrut
homo. Cunda vero haecSermonibus fubiunda, noa
exciufo traSiatu contra EutychUem foliis XiV. con-
ftant. Ab initio occurrunt, tribus foliis, lo. Aleri'
enjis pratfaiio fliPauium U. et Rubricae totius operis
pir ordinenu
Haec ferc de prima Leonis editione tradidit'y^«.
diffredus in libro laepius nobis laudato p. 47. didif-
que piurimum conuenire dcprehendimus habitum
vt

alterius editionis ex hac exprelfae, quam flatim com-

memo-
2g6 Bibliothecae Patrum Latinorum

memorabimus. Huius vero iam ante Audiffredum

meniiouem iuiecerat l\ Xav. Laire in fpecimine hiji.
Typogi\ Rom, erc. p. 155. ab iiio pro more et coa-
fiiio libriiui obieuiufcuia aiiquot9r«^c^citjUGcrctacer-
be cafligatus. Exhibeat cam Cataiogi Hibiiotheca*
rum Smithiaiiae p, 265. Ducis de la l^aU T, L p,

178. Nic. Roffii p, 41. Creuennae nouilllm, (8v.)

T. l. p. 112. piuraque in Itaiia exempidria euoiuit
Audiffrcdus, vt adeo mirum fit, qui tieri potuerir,
vt Cardinali Quiriuo ea non innotefcerct, quippe
qui in Appendue ad PaitH U. f^itam^ de Optimif
editt. Rom.^ dum Aierienfispraeiatiouem ex ed. Fio-
rentina recudi curat, Maettarii de hac editione teili-

monium in dubium vocauit. Aiiter fe reshabet cum

editione Coio.nienfi i^jo.f. quam idcm Mattiarius
T P. \.p. 298. addito teftimonio Catalogi Bibl.
l.

Noriberg. Sattberti p. 1 18- iaudat, quam nuiii vn-

quam bibiiographo vifam noui.

Sine anno

Loco et typogr. (Romae per J^lr. Han.)f. B. Leonis

Sermones etc. Defcriptione totius pratcedenti per
omnia fimiiis. Charader l/dalricum Galiim pro-
dit, eo quem in Qiiintiliano excudendo vfus eH pla»
neconformis. Quam P. Laini alTertionem nos coni-
parationevtriufque exempiaris veram deprehendimus.
lu vtroque etiam iibro paginae lineas XXXV. com-
prehendunt, fed hoc diflerunt, quod in Leone tituii

fermonum maximam partem *) iiteris vuciaiibus ex-

fcripti fint, in Quintiliauo contra omnino defint.
Qnod ii igitur rede ad Viricum Han. refertur liic ty-
pus, veri fimiie efi quam maxime, vei eodem anno,
vel

*) Deficientes numerauit Audififredus, fcilicet vt ne-

j^ligentiae Lairium argueret, qui in genere tituios
niaiori charavitere exprellbs elie dixerat.
 Hi/lorico Literariae Cap. V. g97

vel fab initium fcquentij» ftatim ab eo fuifTe elabora-

tum, quia ita iriuiccm affedos nouimus Romanos
liofce typogriiphos , vt fl quid noui aiter protuliffer,
alter cxtcmplo prelo idcm lubiicerer. Praeter Lai^
ritim^ jJuc/iffredumet Qtiirinum^ qui omues oculis
hanc cditioneri vfurparunt, Jaudant Catal, eandem
£ibL Bunav.p. 162. Ducir de la VaLp, 179. Nic,
Roffiip, 47. PinelL T.hp, 103. Noftrum exem^
phim iam notumfecit//fl/;;^^r^^r«/in zuvert, Nachr.
T, III. /7. 203. qui tamen principtm flatuit, vt nuper
ctiam in i'ineJl. Cat. Morellus^ quo iure, ucfcio,

(1475.)
Sine loco et typographo, f. S. Lconis Sermones.

uib initio: Liber Sermonum fandii Leonis primi Pa*

pae do^oris foridiffiiui ac eloquentiffimi incipit felicu
ter : deinde eadem Jinea : Sermo primus de ordina*
iionefua in pontificem: In fine: Expliciunt fermones
Leonis Papae.
Volamen eft foiiorum CXXIV., imprcfTum cha-
radtere gotliico hreuioii et pingui, fed nitido, hinis
columnis, lineis per paginamXXXVIlI. Chartaefunt
denfae, fatis candidae at pauJo crudiores: margiaes
€t interflitia columnarum Jataj diftindionis figaa,
colon et pundum; literae iiiitiales, numeri, cuflo-
des ct fignaturae defunr. Tituli fermonum vero om-
nes eodcm charadere funt imprefli» Textum prae-
cedunt folia tria lo, Alerienjis praefationem et rubrim
casfermomm complexa, fedrubricae nonnifi in Jine-
amXlII.paginae primaefolii tertii per vtramquc colu-
mnamprotenduntur. Quamquamautem propter Jauda-
tam Alerimfs epifcopi praefaiionem videri poflit, hunc
typum planc Romanam
editionem referre, reuera
tamen eam non refert, quippe qui vna cum tra^atu
contra haerefn Eutijchetis, qui vJtimiweit, Serinones
Tom.lL LU XCV.
S98 Bibliothecae Patrim Latinorum 9|
XCV. numerat, et epiftoUs, quae in fiiperioribus ex-
tabant nec non , quae appendicis loco epiilolis ac-
,

cefTerant, Symbolo Nicaeno et teftimoniis ex PP,

fcriptis aLeone colledis prorfus caret. Optandmn
igitureflet, vt ab aiicjuo harum reium curiofo dili-
gentius excuteretur, num fortafle in finguiis etiam
ledionibus a Romanis Sed iam tjuaerentes
differar.

€X me ledtores audio, vnde tandem, fi ampiiori fub-

fcriptione careat Iioc Leoninorum Sermonum volu-
jnen, annum fuprafcriptum hauferim. Nimirum
haec eA iila editio, cuius in Maeftarianis indicibus
T. L jP. L /7. 351. fit mentio, cuius tamen praeter
illum nemoBibiiograpiiorum meminit. Quamobrem
fucdndam ac certam eius notitiam icdoribiis diutius
non inuidendam duximus. Videlicet vno eodemque
charadere atquc habitu fimui cum Leonis Sermoni-
bus excufae funt homiHae Gregorii M, atque Orige-
«i/, ita quidem, vt cuiusque audioris opus ab aiterius
opere feparari commode poffit, pofieriora duo ta*
men vna eademque fubfcriptione ad calccm Homiii-
fiirum Origenis comprehenfa fint *). Hinc facfhim
t(\, vt faepius inuicem diueiierentur et eoniuncfras
cernerc rariflime iam obtingat. Sic Gregorii et Ori»
genis Homiliae^ Leone auulfo, occurrunt in Gz/. 5i6/.
Ducis dela VaL
T, I.p. 180. n. 499. eandemquc,
nifi forte foiasOrigenis, Vaiiarfium tradaflie dixeris,
dum in Hieronymianis fubfidiis laudat Homiliarum
aliquot Origenis editionem Bafiieenfem a. 1475.,
^uam ignorare me in fuperioribus profcflus fum **).

Ego

^ Sonat: ^^Expliciunt omdie heati gregorii pape et

origenis prefbiteri."' Addito ^?«;io, non item ioco.
Vberiorem dercriptioncm accipies iuter editiones
Gregorianas in tomo fequenti.

•) Vid. r.Li^. 475.

 Hiflorico Literariae Cap, V. ^99

Ego tamen diuerfam ab hac cenfeo. Certe £\ haec

ipfa fuit, quam fortafTeconiedura dudusBadieeafeni
dixerit, me airentientemnoii habet. Nam, nifi om-
nia me l^Ilunt, in Italia Jioc volumen excufum efi.

Ne quis vero hac noHra argumcntatione contrarium

potius, ()uam (juodintendimus, effici exiftimet, co-
gique nos poiTe putet, vt absque loci et anni nota,
aiio quouis tempore cxcufam fcribamus iianc Leonis
cditionem, vfpote nulJa alia de caufa anno 1475.
praenotatam, qiiam cjuia cum opere fimili hoc anno
cxfcripto compada fit: refpondebimus, primo, nos,
mi0a omnino de anno allignando quaefiione, curare
voluiffe, vt ab omnibus quam cerJiffime dignofcere-
tur. Quod futurum putaui , ^i non vJtro editionum
absqne anno proiatarum numerum augerem et ad
Maettarianam iliam, alias incognitam *j, digitum ai-
tius intenderem. Deinde vero nec magnoperc me
errafle exi/limo, quandoquidem tria iJJa opufcuJa et
argumenti connexa et praeli exccu-
affinitate inter fe

tione fibi fimiliima funt, neque id ab antiquorum ty-

pographorum more vaide abhorrct, vt ex pJuribus,
quae iunc^im excuderant operibus, folum vltimum
anuo et loco impreffionis fignarent.

1483.
Venetiis per Lucam Vcnetum Dominici Jilium.
Scpt, Id. Jiiigujl. /. S. Leonis Papae Sermones et
Epiflolae cum praefatione lo. Aierienfis. Maitt. Tl
L P. IL 439. Occurrit in Cat. BibLDucisde laFaL
T. l.p. 180.». 495-

per Pe.tritm Draclu /.

Spirar. Lconis Sermones
aliquot; in Homillario DoSioriim viilgoCaroli Mag^
Lii a »/.

*) Vid.Denis Garell. Bibi.;^. 195.

900 Bibliothtcae Patrum Latinornm

ni, Sermones funt XXr. Deipfaliac raridlmaedi-

ti^^ne fupra occafione Sermonum Augudini cgimu?.
Cf. Ballerinii in praef. Sermonibus Leonis prjemir&.
§. VI. n. XXVI. Hi quidem non perfundorie hac
editione vfi funt, fed vt germanas Pauli Diacoui le-
dliones cognofcerent, cum BaftUenJi Nicolai Kefsler
a, 1496. diligenter contenderuat.

MS5-
Venetiis per Andream Parmenfem. f, min, Diui
Lconis Homiiiae (Sermones ct Epi(lolae) Maitt. T,
I. P. W.p. 470. Erat in BibL Crciiennae. Vid. Cat.
xiouiilimui) (8) T.Lp, 112. n. 498»

1493.
Bajileae per Nicol Kefsler, f, Leonis Sermoucs
aliqunt; in HomiliarioDo^orum, iuxta ordinem ve-
tufiilllmum Bibliotliecae ecclcfiae Bafilienfis impreffo.
Cf. Auguniniana.

1494.
Norimbergae per Anth. Kobitrgcr, 4. Lconis
aJiquot Sermones, in eadem ColUStione^

1496.
Bafkaeper Nic. Kefsler. f Leon is aUquot Ser-
nioncs; in Homiliario DoBorum repetitae cditionis.

1498.
Bafleae f. Leonis Sermones; in ea»
deii} Colle&ione , quam iaudat Maitt. T. I. P. IL p,
675.

Sine anno

it loco. fol. (II. vel ctiam III. huius generis) S. Leo-

nis 1. Tapae Sermones.
Inci-
 Hijlorico Literariae Cnp, J^, 901

Inciplt a praefatione Alericnfis, quae fimillrer ac

in editione 1475. infcribitur: loannis yfndree
a.

epifcopi alerienjls ad fumnnim pnniijicem paultm fecun-

dnm f^efietiim in landeni ipfiUT fanSii Leonis pape,
Imprefia vero cernitur in auerfa folii primi pagina,
et linea XXVIII. abfoluitur, proximecjue fucceden^
tes habet rubricas ^ quae prima folii tertii pagina li.

neaXXXV. terminantur, aucria vacua relida. Tex-

tus incipit eadem iufcriptione ac ed. a. 1475. ^^
fine pariter: Explicliint Sn-nwnes leonis pape,
Condat opufculum ioiiis CLII. imprelfum cha-
radere gothico maiufculo in charta alba mundaque,
lineis in integra pagina XXXIV. Siguaturae, numeri,
cuftodes et iiterae initialcs abfunt. Interpundliont
fohun pundum inferuit. Hanc fere defcriptionem
cditionis mihi incognitac praebet P. Placidiis Braun
in Not. Hif, Lit. \.
p 56. eamque iam
Bauero in a

Bibl. yniuerf T, II. /7. 275. notatam efie monet,

Apparet autem, eamabilla, quam fub anno 1475,
recenfui, admodum eflc diuerfam, tametfi ex titulis

conciudas, vnam ex allera fuiile expreilam, atquo

adeo habere, in quibus»a Romanis archetypis diffe*
rant. Optauerim igitur, vi viro folertiffimo piacuif-
fet contenta eiufdem dilerte indicarc. Haefitaui ali-
quantulum, qui fadum fit, \i tnm Braunius tum .^

ulii bibliographi, in aeOimanda editionum innomina-

tarum aetate vnam fcre uormam anni 147^. feque-

rentur. lam Braunius addidit, a. 1475. aliam edf-
tionem absque typographi et loci nota prodiiffe. Ca-
ve vero, ne fupra a nobis defcriptam cognitam ipil
exiflimes. Alia caufa lubefl, Deburii nempe com-
mentum, qnafi editio Romana absque anni nota
( Vlrici Galli). anno 1475. procufa fuerit. Hino.
annus i(ie percrebuit. Sed hunc Deburii erroremP»
Xav. Loire 'n\fpecim,p, 153- reprehendit.
Lil j Sim
90^ Bibliothecae Patrum Lntinorum

Sine anno

typogr.foU (III. vcl IV.) S. LeoiiisPapaeSer-

toco et
mones. Ab initio: Incijnt liber Benti Leonif Pnpae
Sermonum fermo prinius de ordinatione fitci fequi^
et

tur^ In fine: KicfuT Cariflus Maria» Infunt Ser*

niones XCIV. quorum penultimus tra&atus contra
herejtn Eutycheiis, vltimus fcrmo deAhfolon eft fup-

pofitus. Tcrtia haec eA, vel Ci mauis, quarta edi-

tionnm Leonis locmn et anuum h^ud praeierenfium,
atque omnium omnino autiquaium rarillima. No-
titia eius debetur Denifo V. CeJ. in Memorabilib,
Bihl, Garcll. p, 194. nec praeter eum quilquam ha-
(flenus exemplum iilius travftauir, Prodidit itaque,
folia huius voluminis a CXXXIII.
fe numerata efle

lincarum XXXVIL, literas ellc gothicas, fed noui

plane generis, niaiufcuJas nimirum, fluduantes ct
afperas, quae quafi fcalpro cxaratae videantur. Me-
diis in vocibus, tradit, confpici palTim literas rotun-
das a, /?, et (fl, atque vncialesetiam C. O. S. T. fae-
pius romanam formam referrc. Rara iiterarum
compendia. Diflindionisfigna, pundum ct coion.
Abfunt cufiodes, fignaturae, numeri, Jiteraeque
initiales. SinguJis fermonibus tituii fui funt adfcrip-
ti; finguJis in fine addifa vox Amen^ iiteris iate di-

flantibus. Adfcriptus erat excmplari Garelliano co-

Jore purpureo annns 1461., fed frauduienter hoc
faclum effi: fufpicatnr Denifius. Sibi ipfi coniedu-
ram ferre^coacflo vcl Anionium Sorg^ jlngiijlanumj
vei Conradum Finer, Efsitngcnfem artificem, videri
pronuntiat. IJlud vero ex contentis manifefium,
non ex Romanis, earumque repetitionihus, Venetis,
fed exvi^a reliquarum, quas anterecenfuimus, omif-
fisquibufdam etadditis aiiis, hanc cditionem fuiiTe
defcriptam.

Sine
 Hi/iorico Literariae Cdp. V. 903
Sine anno

Coloniae per Conrad. de Homborch, f. Leonis Ser-

niones oliquot; in Honiiliario Do^orum, editionc
fupra inter Auguftiniana defcripta.

Saec. XVL
1^05.
Venetiif in Typographeio Barthotomaei de Zanif
de Portfjio Librariae ariir peritijinw^ expcnjis here»
dtim nobilis viri Q. Domini O^aiiiani Scoti, foL S*
Leonis Sermones. luxta editionem Parmenfein,
Commemorat Quefnellus in praefat. gen.

1511.
Parifiis per lo, Badium Afcenjiiim, 4. S. Leo-
nis Papae epiflolae catholicac et fandae eruditionis
pleniilimae. Cat, BibL Reg, Parif, ir. Bunav, et
Bodlei, Infertus eA libellus AtConJU&u vitiorum et
virtutum^ Leoni, vt totaliis patribus, perperam ad-
fcrfptus.

1515.
Parijiis. 4. Leonis pontificis maximi fermo-
nesquam diligentiflime nuperrime caftigati et quan-
tum anniti ars potuit feliciter imprcfli. f^enum dan»
tur Parifus (fic) in I^ico diui lacobifub Lilio aureo
a loanne Paruo (^^an Petit),
Exemplar iuxta quod defcripti funt, editionisRo-

manae fuit. Infunt igitur et epiftolae V. eodem

omnes ordine^ et appendices. In fine,' abfoluto
plaue reliquo opere, poft paginam vacuam folii vlti-

mi, i. e. centefimi odaui, adeo vt feparari pofl[it,

additus efl Hbellus Leonis Papae de conJliSiuvitiorum,
Huictitulo, qui ia fumma paginacernitur, fubiua-
LU 4 gitur
904 Bibtiothecae Patrum Latinorum

gitur natim notula: ^^Leoni infuper quod fequitur

adfcrihitur opiifculum, Illud ergo (quod conducere
videbnturj addidinms. Tuitaqiie quicquidet illud rfl
equileSfor optime boniqtie confutito. Occupat folia

VIII. quae numeris non fignantur. In flne haec ciau-

fula : Explicit praeclarur et inpgnis traSfatus Leonis
paps de confiiSiu vitiovum et virtutim ; vna cum fer-
monibns eiufdcm. Parrhifiifque imprrjfus in fole au*
reo vici diui lacobi per magiflrum Bertholdum reni'
bott, Anno dni. M. CCCCC. Xl^. die vero II. mar-
iii. Charadercs funt gothici minuti, verba crebris
compendiis concifa, in margine loca infigniora Le-
onis lemmatenotantur, et biblicorum mimeri funt
adfcripti.
I 5 1 6.

Lugduni per lohannem Ctein. f, Leonis Ser-

mones atiquoty in Homiliario Dodorum f. Augu-
Aiaus.
1534.
Parifiit /. Epifiolae Leonis Papae, in
Jacobi Mertini CoJledione Concitiorum cum genera^
tium , tum prouinc. et D
ecretor. pontijiciorum,
Teftis efl Qiiefnettus^ qui nonaginta quatuor
Epifiolas Leonis, quidem locis mendofas,
muliis
fed vicilTim in ahquibus multo rccentioribus emen*
datiores inefle fcribit.

1535.
Lugduni per loannem Crefpin. /. Leonis Ser-
mones atiquot; inter Homitias Dodorum ecclefia-
flicorum etc.

Moguntiae apud lo, Schoeffer, foL Decrcta Le-

onisPapae XLIX. ined, principe coUedionis Con^
cil.
 Hijiorico Liierariae Cap, V. 905

ciL et Canon. Dionijfii Exigui^ quam faepe iain ia

fuperioribiis allegauinius.

1530.
Coloniae ex
Petri QttenteL foL
off, Epiflolae Le-
onis Papae; ia repetita eiufdem Mertini colJec^ione
Conc. gm, etc. T. II. a/o/, CLXXXVIIl— CCXXVIII.
EpifloJae numcrantur XCVII.

Coloniae ex off. Eiicharii Ceruicorni, f Leonis

Sermones fl///jzfo/; in Homiliis praeftantiffmorum
ecckjiae DoSforum.

1535.
Pari/iif apudFrancifcum Regnautf. g. Epiflo-
lae Leonis Papae; in iifdem Conciliis h. a, €t L de-
nuo repetitis, a/o/io CCII-CCXLVIL

1536.
Bafteae, j. Leouis Papae epiftolae quinquagin-
ta ; vna cum aiiis Pontificum Rom. epifloJis additae
Ctcnmitis Romani recognitionibus^ edente lo. Sicliar*
do ^pag. 306. vfque ad flnem (i. e. 374.)-
lam primae fuae Ciementis Rgcognitionum edi-
tioni, quae a. i 526. Bafileae apud/o. i^tf/;^/mwy!pro-
diit, addiderat SichardusPontificum aliquotRomano-
rum Epiflolas pJerafque fuppofititias. Sed longe
vberior acccflio haectulit, jL^owfr fimul non exigu-
am partem compJexa. DiJigenter eam confuiuerunt
fratres EaJJerinii.

1538.
Cotoniae apud Petr, Quentel foL Epiftolae jLe-
onis Papae Prinii, etDccrcta; in CoJJedione Cb/i-
LJI 5 citiorum
9o6 Biblioilucae Patrum Latinorum

ciliorum omnimt ancflore Petro Crable Mechlinicnfi

T. I. a fol, CCCXLIII-CCCXCir.
Poilicetur cditor magis propriam et apiam cpi-
{\o\2rumLeonb ordinationem. Quae enim inqiiit, ,

prittf confufae confcripiae funt^ mmc fecundum con^

fukm^ menfium debitum or^
(r.iodo fciri pofftntj ac

dinemfunt confiifutae^ quibus deficinitibus ^ ordo re.

liquarum epiflolarum ^ qui ciptior vifus eft^ feruafur.
Cuiqueepidolae praeauttitur capitulorum indiciilus.
Nofanrur in margine loca biblica, adiedaecjue funt
pafTim lediones variantes.

1546— 47-
Cotoniaf. 8« Tomis
D. Leonls Papae etc.
II.

EpiHolae decretales et familiares. Eiufdem Sermo-

nes et Homiliae, edente Petro Canifto Mouiomagenli,
quem Qoefnellus fcribit profeflum , adminiculo ad'
modum vetufprum et emmdatijfimorum exemplariom
rum fe adiutum fuiffe. Vide repctitionem huius ed.
a. 1566. Rcprehendit autem Quefnellus, quod li-

brum de confiiSiu vitiorum et viriuium , tanquain Le-

onis, addiderit.
1551.
Coloniae apud Petr. Qiientel, f. Epirtolae Leo-
nis Papae primi et Decreta; in eiufd. Petvi Crabbe
Canciiiis editionis repetirac.

Ibidm. foi, S. Leonis SermoHCS. Laudat hanc

cditionem, quid? quod tra<flafl'e fe fcribit lo. Ciam'
pinus in Epifola ad Erafm.Gattola aCaieta, Atta-
men ne hacquidcm profeirione omnemdubitationem
nobis cxcmit, quippe qucm in aliis, quas item ver-
fauilfe videri vult, maniferto lapfum deprehcndimus,
laudaiido editiones Louan. i 566.Antuerp. 1583«
et

quattrnis excufas. Nec niagnopere etiam dodrinam

fuam
 Hi/lorico Liierariae Cap. V. 907

fiiam nobis approbault, qui, Ronianus ipfe ctRomae

degens, Colonienfem huiusanni editionem antiquif'
Jimam fermonum dicere potuit.

M53.
Venetiis, fol, S. Leonis Sermones, eodem Ci*
ampino tefle. In fufpenfo itaqiie finamus, feorfim,
an in colledione aliqua editi fint.

1555-
Bajileae per Henr. Petri. f. Leonis Papae pri-
mi cpifiola ad Flauianum contra Eutychenj in Or-
thodoxogr. lo. Heroldi n. XXXVIL
15O1.
(Coloniac.). S. Leonis opcra fiudio Laurentii
Surii.
.^Laurentiiis Siiriiis Carthufianus in editione a.
1561. multum temporis ac operae fe pofuifie pro-
fitetur in corrigendis Leonis operibus, iicet ante
annos aliquot, iiiquit, do<51orum virorum fludio
emendata prodiiffent. Fatctur tamen non fe to-
tum Leonem fuae integritati ita refiituiflc, vt nihil
iam reiiquum eflet cafligationedignum: Nec nnrum
cfle ait , cum ipfe Leo fateatur, etiam tum , cnm ad-
huc humanis ageret, vitiatam fuifle Epifloiam ii-
in
lam fuam , quaeefl ad Fiauiannm." Haec Quefnel-
lus, ita, vt ioci, vbi haec editio expreflTa fit, men-
tionem nullam faceret, qui tamen vix alius, quam
Colonia eflTe potefi. Ego vero dubito, an omnino
huius anni editio extet. Certe Harzhemius in Bi^
bliotheca Colonienjl (Coioniae 1747. i')p* 220. noa
nifi 1 568. fadam nouit.
1566.
Louanii apud Hieronymum IVeltaemn ad inter-
fgne Diamantis. g. ^o//. II. Tbwiw/L infcribitur:
D. Leo"
 8

90 Eibliotlucae Patrttm Latinorum

D. Leonir Fapae, nomlnis pilmi qui fummo

hiiius ,

iuieMagtii cognomen Lam olim obtinet, Sermones et

Homiliae ^ quae quidem extant omnes. Alrera iani
vice fumma cum diligentia pd antiquillima exempla-
lia omnia caftigata et audla. Cuni duplici Indicc»^
Tomuf alter habet: D, Leonis Papat: Epijlclae de»
cretales acjamiliares^ quae quidcm hadenus reperiii
potuerunt omnes. Altera iam vice fummacum pio-
videntia ad antiqufffima exempiaria corredlae.
Vter prior, poderiorue tomus fit, in tituio noii
fignificatum e(h in eo vero exempiaii, quod Ri-
bliotheca Regia nobis fuppcditauit, inuerfo ordine,
ac nos repraefentauimus, compacli funt. Sed ante-
ponere vifum tl\ eum, cui praefatio editoris et Leo-
nis vita(cx priraa ed. 1546 —
47.) accedit, quique,
fi tempus (j^edetur, quo primum fermones aut epi-
flolae in lucem editi fucrint, merito priorem fibi
vindicat locum, quem in onniibus etiam deinccps
infecutii editionibus femper obtinuit. Cani/ii prae*
fatio ad loannem Lippirnjem , Epifcopum , Cirenen»

fem^ Stfjjrngannm et ecckjiaflem primariiun Colo*

niae^ teudit. Incudit furorem farculi eh\(c\ue caufam^
inmanem philautiae rabiem., vnde pcrnerfa y?/tafia wa-
vos Jcribendi libros^ amhitiofa do^rinae oflentatio^
prnffra^aque quaedam fapicntiae pracfumptio^ itcm
ijfrenis lilndo comminijccndi noua dogmata^ quibus
vetera faflidire fimul et antiquari documenta inci^
piant^ tiinquam cx fonte oriantur. Per hos dtmum
Jeugradus omnis impietatis inquit, huc iam incul- —
cat.'' lam l^eonem haud benigniorem apud hofcc
tam reuerendarum legum ct inAitutorum maiorum
contemtores fortunam Iiabiiurun) praefagif, quos ta-
nien, modo legere vclint, omnes ad fulpiciendum
viri anitnun» et amplcxanda, quae tcmerario aula
fprcucriut, dogmata compulfum iri iperat. Epinola-
rum
/
 Hijlorico Litcrnriae Cap, V, 909

nim orJo, vt nobis viTum, ex petii Crabbei cdltlono

repctitus eH, Ceteiuin in vtracjue parte, ad fnperi-
orunieditionum in/litutum, textus bibJici et variantes

quaedam in marginibus adiecitae funt.

1567.
Colonlae ex off, lo. Quentel, foL Epiftolae Leo
nis Papae primi et Decrctalia, in Concil, Colle^ione
Suriana,
1568.
Pariftis apiid JVfich. Sonnium. f. Epiflolae Lc-
onis papae, cum Clementif Romani cpcribttf edente
loanne Sichardo,
Hanc adbibuit Quefncllus atque haec de ca in
praef. gcn. monuit: „loannes Sichardus Clementis
Romani opei;^ collcgit, quibus et veterum Pontifi-
cum pfeudo - Epiftolas adiecit. Hae pofl plurcs
cditiones inGermania emiifas Parifiis etiam prodie-
runt 1568. cum plurium Pontijiciarum Epifiolarum
praefvrtimque Leonis nojlri acctjjione^ quas adfidem
veterum extmplarium l/^iciorinovmn rejlitutas fuijfe
teflatureditionis huius procurator anonijmus." Cre-
diderim equidcm haec eius verba non ita effe acci-

pienda, vt hanc Parifienfem demum editionem epi-

ftoiis illis locupletatam effe voluerit, fed quae de ac«
ccffione fcribit, ad Germanicas quoque editiones
traxerim. Quatenus vero hoc vaieat, in fupcrioribus
ad a. 1536. deciaratum efl. Quid? quod fortafHs
nec Vidoriuorum codicum emendationibus prima
gloriari pofTit hacc editio. Prraeceflit enim Pari»

Jicnfs apud Carolam Guillard viduam i 544. f. quae

nelcio au fons iilius fuerit. Certe epiAolasClemen-
tis ex Viclorinis Codicibus emendatas titulus profite-

tur, quem in Addendis ad Rufinum (ad p. 63 5. T.

L) iu tomo tertio dabimus.
 910 Bibliothecae Patrum Latinorum

1569.
Coloniae per Marfin. Cholimnum. fot. Leonis
Sermones fl//^2io/ (XXL); in Homiliario Do^orum
Catholicorum feledis Jiomiliis audo et edito a Lau»
reniio Snrio, lo^ Ciampinuf Leonis Sermoncs h. a.

L ethac forma editos, nulia addita c^lledlionis, cui

inferti elfent, mentione laudat. Integram ideo edi-
tionem feorfim fadaminnuiexinimare aiiquis poflet,
imprimiscum non manu tantum tenuifle, fed accu-
rata attentione legifle fe afSrmet. Sed haec vt ce-
terae viri iiiius promiflTiones vanae funt, quippe qui
'

vnius vocis cara occupatus, ad aiia non nili defulto-

rie aducrtit.

Baftleae per Henric. Petrl f, Leonis Papae L

Epilloia ad Fiauianum, contra Eutychcn; in Mo*
num. Orthodoxgr, lac, Gvynaei. /7. 41.

1573.
Ttguri. fol. Leonis epifcopi Romani epiAoIae
duae, vna ad Fiauianum Epifc. Conflantinop. contra
Eutychen; aitera ad Leonem Augudnm contra Ne-
florii et Eutychetis blafphemias; inter Scripta vete-
rum latiua de vna perfona et duabus naturis Domini
ctc. ed* a lofna Simkro /7. 74.

1573.
V^enetiis, fol. S. LeonisSermones. Auflor eQ
Ciampinus^ fed non fignificat, vrtum feorfim, an in
coiiedione aiiqua prodicrint.

Louanii apud Hieron. IVeltaeum ad inter/jgne

Diamaniis , excudante loanne Mafo^ ^. Tomis U.
D. Lco-
 Hiftorico Literariac Cap. V. 911

D. LeonJsPapae linins nominis prinii epijlotae decre^

iales et fomiliaref — Sermones et HomiUae — a

mendis ct niaculis variis ciiiigentius nunc rcpurgatae:
per Canonicos Rcgulares SnnSti Martini Oppidi et
Academiae Louanienjis. Epiflolae a 1575. Scrmones
a. I 577.prociierunt. Aci manumeftnonniii voiumen
prius, editioni Petri Canijii quoad externa perfimile.
Praefaiio abell. Num alteri volumini addita fit,

nefcio. In fecunda certe editione omnino defidera-

tur. Infcriplit eam tamen loannes l^linnnerius Pri-
or S. Martini , cjui primas partes hnius recenfionw
fufiinuiire videtur,Arnoldo Ganthois Abbati Moaa-
fierii Marcenenfis, praedicans in epifiola, d<)ta Lo«

vanii Caiendis Augufii 1575. Epifioiarum iibrum

MS. lohannis Wamefii I. V. Dodoris et luris Ponti-
licii in Louanienfi vniucrfitate Pfofenbris.

1578.
Bajileae ex off. Hmr, Petri, g. Leonis Magni
cpifiola ad f Iwuianum Graecoiatina, recflae ^Ati co-
lumna; cum Legatione Imp. Caef, Manuelis Com*
neni adArnunios ed. aiLeunclaitio a p. 169 227. —
1583.
Antuerpiae apud PhiHppum Nutium, 8. Tomis
II. Opera D.Leonis M. —
perCanonicos reg.S. Mar-
tini etc. ex manufcriptis codicibus emendata cum in-
dicibus nouis.
Hic tomi primi feu fermonum; epi-
eft tituius

Aolae iulcribuntur vt in prima. At charta atque

charaderes nitidiores funt ac iliius.

15B5.
Venttiis apiid Dominic. Nicolinum, f Leonis
Epifiolae Dccreiaies j m Concilior. omnium Coije-
t dionc
913 Bibliothecae Patrum Latinorum

dione per CathoHcos quofdam Theotogos (potifli-

mum Dominic» PoIanumVenQt. Ord. Piaedic. ).
1588.
Liigdit>ni ex cff, limtanim^ f, Leonis Sermo-
nes aliqiiot; iii BiOliotheca Humiliarum et Sermonum
prifconmi PP, Laurentii Cumdii ed. etperfeclaa
Gr^. Mofano^
1591.
Romae ex aedibus Pop, Rom, exc. Ge, Ferrario.

f, S. Leonis I. Epifiolae Decretaies; in Collcdionc

Kpijlolarum DecretaUum Summorum Pontiff. ador-
nante Card. Antonio Carofa^ quam publici iuris fe-
cit yJntonius de Aqiiino,
Splendidi huius operis, vetuAifllmis et Vaticanae
bibliothecae, et permuhis MSS. codicibus per-
aliis

fedi, copiam nobis deefle vehementer doleo. Scd

vide infra cjuae ad mcntioncm Colk^ionis Bnllarum
Cocquelinianae docentur.

1569.
Romae typis Congreg, Orat, f. Leonis epiHo-
Jae aliquot antehac non editae; in Baronii Annalibus
T. VL
Nimirum i) ad epifcopos per Arelotenfem GaU
tiae prouinciam conjlitutos, in fequentibus ed. w.CVL
ad a. 449. n. 16. ex antiquo Codice ecclefiae Arcla-
tenfis. 2) Ad Rauennium
Arelatenfem Epifc. ad a.
449. w. 63. ex eodcm Codice CCVir. 3) Epiflola
Comproiiincialium Epifcoporum nietropolis Arelaten-
fs ad a. K. 52. cxeodem fonte (CVIH. ).
450. 4)
Epiftola Leonis ad Epfcopos Comprauiuciales metro»
polis Arclatenfis ad a. 450. w. 57. (CIX.). 5) Ad
Rauennium Arelatenfm Archie.pifcopum (CCX.) ex
eodeiii MS. pariter vtraque.
Saec,
 — 3

Hiftorico Literariae Cop, y. 91

Saec. XVI.
1604.
Mogimtiae apud Balthaf, Lippium fumpt, Ant.
Hierat, 4. S. Leonis Papae epKlolae aliquot pt alia

quaedam ; in Mifcellamis SanBtoriim aliquot Patrum

Graecorum et Latinorum collcdis primuin et editi*
appendicis ioco ad Gvfgorii NeocaeJ. opera a Doti,
Gerakdo VossiO Praep, Tungrenjt,

Infunt a /T. 144 338. fequentia: f) Epijlola

ad Flauianum Gr, et Lat. cum argumento et fubiun-
(ftis Scholiis Voirii. 2) Epifola ad Leonem Jmp,
Augiiftum Gr. et Lat. cum argum. ct Scholiis. 3)
Tejlimonia SS. Patrum ctc* non folum Jatine, vt an-
tea edita erant, fed et graece, ficut in antiquis MSS.
inuenine 4) Epiftola Petri Epijc,
fe te/latureditor.

jRauennatif ad Entychen prfb. contra errores eius,

pro Leone^ Gr. Lat. ex MSS, Vatic. et Card. Sir-
leti. 5) TraBatus S, Lconis aduerfus errores Eu-
tychetis et aliorum haereticorum ^ incipiens: ^d ec"

ckpae filios inftrttendos etc. (ex Mf Vatic. n. 2346.),

tjucm plenius in Scholiis fubiundiy cx ftili fentcntia-
rumque fimilitudine Leoni alferit editor. 6) Edi^
^um S. Leonis ad vniuerfos epifcopos per Siciliam
conjliiutos. 7) Epjlolaad lulianum Coenfem Epif
copuni, Vtramcjue antehac non editam ex MS.
Card. Sirleti defcripfitet vere Leonis ^Kq ex dicflione
et hifloricis momentis demonHrare nititur. Sed qui
porro additi funt, 8) De Martyribus , ct 9) d$
Abfalone quando Dauid patremfuum perfequebatur^
qni in antiquis aeque codicibus ac editis fuperioribus
pro Leoninis vendeb.mtur, eidemabiudicauit. Atquc
haec omnia Scholiis illuArauit Voffius.
r

Tom. IL M mm 1606.
 Bibliothecae Patriim Latinorum
914

l6o6.
Coloniae apnd lo. Gyjunicum et Ant. Hierat. foJ,
Leonis Papae I. cpiflolae et Decreta, praeinifla Vita
eiurdeni; in ColhStione Concilionmi Severini Binii
T. I. p. 93 5 — 1009. liirunt epidolae CX. additis
fcilicet (]uae a Baronio, Voirioque recens vulgatae
erant.

1614.
Hamhiirgi typis Paiili Langii, g. EpiAola Le-
onis Magni ad Fiauianum Graecolatina: ex Manu-
fcripto Graeco Anouymo, Byzantinae vrbis direp-
tioni fubtraclo, Graece prinmm^ Latine vero ipfius
Leonis verbis feorfim edita, cum praefatione jlf. iV/-

colai Glaferi. Addita poft praefationem ex eodcm

manufcripto Gregorii Thaumattirgi de Sancfa Tri^
mtate Do^rina.
Editor, Scholae tuncVerdenfisRedlor, exBiblio-
theca Philippi Sigifmundi Ducis Brunov. et Luneb.
Epifcopi Ofnabrug et Verdcnfis naclus erat MS. , ia
quo Graeca huiusepiftolae verfiocum ah*isc|uibuldam
opufculisexhibebatur. Eratiliud, vtfcribit, ex Byzan-
tii incendio lubtradlum, ab Hebraeo ijuodam in Aegyp-
tum, inde Melitam infulam, indeque a Rhodio
in
cquite in Germaniam tranfportatum, tandemque ab
Htnrico Schradaeo I. D. Ofnabrug. Proconfuie»
Bibiiothecae Epifcopaii infertum. Sed cum prinium
eam lucem emiilurns fibi vifus
in efiet, ad finem iam

perduda preii opera refciuit demum, a Leunclauio

hunc honorem fibi ereptum. Contentus igitur fuit
ex Leunciauiana cditione variantes aiiquot lectiones
excerptas in calce addere.

Paripif apud Claudium Morellum. f. SS. Fa-

truni Leonis Magni Romani romificis, eius nomi-
nis
 Hijlorico Literariae Cap. V, 91 ^

nls primi,JHaximi Tauhnenjrf Epifcopi, ct Petfi

Chrijfologi Raueiinatis epifcopi opeia omnia, qiiae
.,

reperiti potuernnt. Vidc cditioiiis iiuius repetitio»

neni proxiine fequentcm.

1618.
Parifif fimptibus Stba/llani Cramoipij. foU SS.
Patrum Leonis M. etc. opera omnia. Eaiito noua^
aucia et recognita. Sic tituluj>: enimuero altcrt

haec tditio noa magis e(l recognifa, (juam priina,

fed vtiar|Ue ad verbum e(l defcripta ex Louaaienfi.
Nec veriti funt bibiiopolae^ quorum lolum Ijoc eft
inllitutum, Vliuimevii epiiloiam in fionte operi.s re.
cufam dare. Mirum vero, qui Quefnellus fcribere
poteiat, integra Lfonis Opera autt: aunum 1614.
edita fe nefcire, cum tamcn l^limmeriimam operam
probe nouerit. lutegi iora dici poterant, fi verum

cft, quod fcribit, tnbus Sermonibus ex veteri MS.

Nicoiai Fabri Codice,
tunc feruato, efle audiora;
defedum conttndere eam
licuit. EpiQolas habet
editum aduerfus Errores
in liihliotheca Thuanorum
nam nobispropter indicis
cum praecedentibu^ non
CX. et Tradatum a Voffio
Etitycheiis.

Colonine Allobrog.fumpt, Ant, Hierat /. Leo-

nis —
Epillolae et Decreta (CX.)j in repetita Bini'
ana Conciliorum editione,

Ibidem per eundem. f. Leonis M. Pontif. Ser-

mones de praecipuis folemnitatibus Domini et San-
dorurn Epifloiaedecretales et familiares, ex ed, LO'
*,

vanienf: in Bibl. PP. T. V. P. IL

Mmm 2 1622.
916 Ribrwthecae Patrim Latinornm

1622.
Coloniae Agr.fmipt. Ant, Hierati. /. S. Leo-

nis Papae I. tradatus aduerfus errores Eutyciietis et

aliorum haereticorum 5 Eiufdem edidum de Bonis
ecclcfiae noii alienandis; it, Epirtola de aucloritate
Concilii Nicaeni et de non ambiendis pluribus eccle»
fiis, ex ed. et cum notis Gerardi VoJJii; ia SiqjpUm,
adBibl. PP. Colonienf.p. 157.

1623.
Lugduni fumpt. Claudii Landry. f, SS. PP.
Leonis Magni eius nominis primi, Maximi Tauri-
nenfis Petri Cluyfologi Rauennatis, Fulgentii Ruf-
penfis, Valeriani Cemelienfis ct Afterii Amafeni
Opera omnia, quae reperiri potuerunt. Editioprae-
ter ceteras recognita auc^tiorque cum Scholiis Gerar'
di Vojjii ad S. Leonem ctc.

Satis commode exfcriptum eft volumen, quod

bibliopola Dionyfio Simoni de Marquemont Archi-
epifcopo tunc Lugdunenfi dcdicauit. Praemittitur
Sermonum index, fed non Epiilolaruro. Indicem
iocorum biblicorum Leo cum Maximo communem
habet. autem Quefnellus, dum hanc quafi
Fallitur
repetitionem ed. 1618. commemorat. Videlicet
quod textum attinet, vnius omues funt familiae, at
^uoad bibliopolae inftitutum valde differunt.

1633.
Litgduni /. SS.PP.L^on»/^., Ma-
ximi Taurinenfis etc. Heptar Praefulum Chrifia-
na fapientia et facundia Clarijfimonm^ edente Theo»
philo Roynaudo. Soc. \.
Hcpradem lianc fcriptorum confecit edltor infe-
rendo collcdioni, ante annos decem ibidem apucl
cundcni, vt opinor, bibliopolam publicatae, Ame^
dtum
 —
Hijlorico Literariae Cap. y, 917

deum Laitfanenfm^ proxime Afterium antecedlf.

qiii

Non igitur ad editionera a. 1618. conformata eft,

vt Quefuellus innuit.
1638.
Parifiis ex off. MoreUiana. f, S. Leonis Vita,
Epiftoiae et Decreta ; in ConciHor, editione Biniqnay
poftremae repetitionis.

1642.
Parifiis Jimpt. ' CL Sonnii et
Bechet. f, S. D.
Leonis Epiflola ad Theodorctuni. Lat.j incalceo/7f.
rum Theodoreti ToniiVlup' 12:^.

1644.
Parifis ex lypogr. Regia. f. Leonis M. Vita,
Epiftolae et Decreta ; in Conciliorum Colle£iione Re->
gia T.yil. p. 49 373. et in T. VIIL

165 1.

Parifiis /. Leonis opera. Quefnel-

lus tanquam iterationem cd, ^. 1618. laudat, fed»
i\ omnino extat, tota Raynaudiana haud dubie in ea
lecufa eft coUedio.
i66r.
apud Simeonem Piget (Bibliopot.. iura*
Pariftis
ium via lacobaea ad injigne Prudentiae). Leo f
Magnits Romanus Pontifex, Maximus Taurin.^ Pet.
Chvyfol. Rauenn. Fidgent* Rufpmf f^alerian. Cemel.
Amedeus Laufan. Aferius Amafn. Heptas Praefu^
tum Chrijliana Sapientia et facundia Clariffmorum.
Theophilus Raynaudus Soc. L Theol. priorem
editionem, variis ad S$. Leonem et Fulgentium acceC.
fionibus inHruclam, o5foginta Futgentii Sermanibus
cx MS. cumulauit. Cenfurom inofficiofae Cenfurat
libri de Praedeftinatione et Gratia^ S. Fulgentio ven«
dicaii, appofuit: Valerianum Cemelienfim accurata
Mmni 3 defeu«
918 Bibliothecae Patrum Laiinorum

defenfione texit, adnerfiis Parcum Charttatis crimi-

natorem. Amnfn Homiliai florentidinias de Dei-
para addidit. Hac poflrema editione D. Fulgrntii
liber teitiiy. de veritate praedeflfn-atioiiis ct gratiae,

antea nunc primum prodir omnibus fnis ca-

nuitilu.s,

pitibus abfolutus. Perinde a^que D. AJip.rii Homi-

liae. Qnibus adiuniTti funt eiuldem Audoiis Sermo-
nes vigmti omnino longe elegantiflinii.
Tituium plcnum hoc loco proponere mahii, ne
in fequentibus per finguJos audores difcejrptum con-
quirere ledores oporteret.

1662.
Parijiisfumpt. Ant. Bertier, f,
Leonis Sermo
in Natiuitatem Domini j in Combefijli BibL Concion,

Romae typis lacobiDraqondetU, 8. IX.Leonis

et aliornm ad LeoneiT^EpiAolae ex codice ms.Harbe-
rino edif?.e inter Kdi.\ Synodi Romanae fubBonilacio
JI. *, Lwiae HvljJinii Colle^ione Romana Bipartita
in
pag^y. To? - 163.
h.p'(lt>lae luntfecjuenfes: L Vnkntiniani et Mar^

iiani /li'^g> ad Lf.onem.,{\i\ ed. Baiirrin. loo.). IL

Leonif ad M^irciamtm {ib. 104.). III. Ad Anato-

limn (ib. 106.). IV. /id Marcianu7H (\b, 156.).

V. Anatolii tid Leonem {\b, 132.). VL Leonis ad
j^nnoiium ( 135.). VII. Ad Anaftafium (ib. 6.).
VIII Ad.Me.tropviit,inos Hlyrici (ib. 5 ). IX. Ad
2/lctropolitimos AckcnQe{\b. 1 ;.). i.xhisyf^Arjnimirum
L VU. Vlil. et IX. aniea inedit*ke, nufquam
IV. V.
fere in aliis MSS. occununt; fi a duabus I. et IV. re-
cefll-ris. Quartam emn\ Qjfefnellus in Grimanico,
Balierinii vero in-/J/^'.i^fl/i//Juw^;i/i (iepreiicnderunt:
primam
 Ui/lorico Literariae Cap. V. 919

primam autem Arnoldiis graece fcriptam in Bodleia-

no codicc repent, ficuti JJalierinii in Varicano Grae-
co 1455. ^f- Balleriniortim de ColJedionibus Epi-
ftoJarum Leonis, quae infra excerpta daiiius, obfer'
vata ad CuIleB, XVI,
*

1670.
Cygneae iypis etfumpt, Sam. Ebeliu 8- S. Le-
Onis M. Roin. Fontif, eius nominis I. Sermones in
SoJennitate Natiiiitatis Doniini noftri lefu ChriAi IL
VII. et IX., in Diuorum PP, veterumque Ecclefiae
Do^orum aliquot^ qui oratione foluta fcripferunty
Homiliis ac Meditt. in Feftum Nativ. 1. Chr. e di.
verfis ipforum opcribus colledae et pcculiariter edi-
(ae a Cliriji. Daumio pagg. 103 — 121.
Parijiis fumpt. Petri Variqiiet, via lac. fub Jtg"
no Craticulae prope aedes S. BenediSii. f SS. PP.
Leonis M. etc. opera Raynaudum.
per Theoph.
Accedunt huic poflremQe editioni D. Profperi Aqu.
Opera etc.

1675.
Lutetiae Pariftorum fumtibus loh. Bapt. Coi*
-gnardvialacfub Bihliisaureis. 4. U.Tomis. S. Leo-
nis Magni Papae primi Opera omnia nunc primum
epi/lolis XXX. tribufque de Gratia Chrifli opuf-

culis au<fliora; fecundum exacflam annorum feriem

accurate ordinata; a Suppofititiis, Interpoiationibuf-
que, innumerifque mendis expurgata; Appendici-
bus ^ Diflertationibus , Notis Obferuationibufque iU
luflrata. Accedunt S. Hilarii Arelatenjis Epifcopi
opufeuJa, vita et Apologia. Vna prodit e tenebris
geminus Codex Canonum et Conflitutorum Sedis
ApofloJicae.
Mmm 4 Ordo
920 Bihtlothecae Patrum Latinorum I
Ordo contentorum hiceft. Agmen ducunt libri

a Qnefnelio demum, vt fupra vidimus, Leoni vin-

dicati, videlicet, de l^ocatione omnium Gentium 1.

II. AuBoritates de Gratia et tibero l^oluntatif arbi-

trioy Libetlus ad Demetriadem Virginem. Ho6

excipiunt Sermones lub vna numerorum ferie ordi-

nati, nec tamen omiiTa numerandi r^-

prius vfitata
tione. Fatetur autem, nullum loco fuo motumefle,
piaeter tres , fcilicet quartum in Anniuerfario Af-
Jumtionis fuae^ fextum de ColleBtis et Eleemofynis^
ct nonum de ieiunio decimi menjis^ qui olim ex Cod.

MS. Nic. Fabri ad Calcem ceterorum erant adie<fli,

fl Quefnello vero iuAis locis ;?. iio. 121. et 140.
funt adfcripti. Vnicum Sermonem XCVI. in Ca-
thedra S- Petri^ inquit, ex Regio Cod. defcriptum
ceteris accenfuimus etaccenfuifle poenitet: quoniam,
etfi tunc temporis ratio id non vna fuadebat, modo
tamen (lyloet in propria iterum et in aliena trutina
fufpenfo, prius examen cafligamu!?, illumque Leoni
abiudicamus. Enlmvero hoc quoque iudicium in fe-
•quiore editione reformauit et in prima fua fententia
fe accquiefcere faffus efl. Huic Sermonum XCVf,
feriei finem imponunt praefaiiones ex Pontificali
Romano ob affinitatem di^flionis cum ceteris Leoni-
nis huc rcpofitae et appendicuJa Sermonum, qui, vt
ipfi vifum fuit, faJfo Leonis nomen in Codd. MSS.
gererent, nempe Martyris
i) innaiati S> Vincentii
3) de Nntiuitate Domin, 5) In afctnjione Domini:
4) in Natiuitate SS. Apojiolorim Petri et Pauli.
5) Tradatus aduerfus errorfs Eittychetis ; atque haec
appendicula minori quam rcliqua characiere efl ex-
prcfla. AJteram quafi Tomi primi partem confici-
unt Epijlotae CXLf. in quibus, quac a fe praeflita
fiut, ipfe ad fex fequentia capita rffert; i) Reiecit
ipurias et fubdititias; a) A germauis niendorum et
inter-
 Hiflorico Literariae Cap. f^. 921

interpolationum maciilas abfterfit; 3) Ordinem mu-

tauit ct ad genuinum reuocauit; 4) auxit numerum
plurium (XXXIII.) acceflione; 5) Suam cuique, vt
in Sermonibus quo(juc, fynopfin praefixit; 6) Quot-
quot ab aliis ad Leonem datae funt Epirioiae, cjuae
ipfius refponfionibus intelligendis faepe funt necefla»
riae, locis fuis inferuit, ita, vt minoricharaclere fa-
cile a Leoninis difcernantur. Commode vero fecit,

quod nnmerum ipfis non addiderit. Peccatum eft in

hoc ab omnibus fere infignioribus Patrum editori-
bus, maximeque Benedidlinis, vt continuo cum
fcriptoris fui epiftolarum nnmero exhiberent cas,
quae ab aliis ad illum datae eflent, quod faepe euol-
uenti ifia volumina permolefium accidit: inprimis
cum indicibus praefixis, in quibus diuerfarum edi-
tionum ordines contenduntur, non occurri liuic in-
commodo videas. Vnam ex ante editis epifiolam,
ad Germaniarum et Galliarum epifcopos de ChorepiJ^
copis^ tanquam fuppofititiam omnino reiecit prae- :

tereaque feptimam ad Sepiimium et decimam fepti-

mam ad vniuerfos Siciliae epifcopos ex reliquorum
numero expungendos cenfuit, iocum famen eis fer-
vauit, ne dodorum iudicio praeiudicare videretur.
Adieda funt fragmenta quaedam epiftolarum et epi^

fiola luliani Epifcopi Coenjis , vnica, quae refiat.

Claudit denique huuc tomum f^ita S. HUarii Arcla'-

ienjis epijcopi^ fcriptore S. Honorato Epifcopo Maf-
lilienfi illius difcipulo, Hilarianae apologiae caufa
sddita , metrum Hilarii in Gmejin , et Epifiola
cui
ad Eucheriiim Epifcopum Lugdunenfem fubiiciun-
tur. h\ prafatione , c[mm Johannis Cqffiani ad S.
Leonem Rom, Eccl. tunc Archidiaconum epijiola ii*
brorum fnorum de incarnatione Chrijli contra Ntjlo-
rium nuncupntoria et teflimonia quaedam de Leone"
praccedunt, dc fuperioribns Leonis editionibus, et
Mmm 5 de
.93« Bibliothecae Patmm Latinorum

de fua opera atque riibfidils, cjuibus fufl^ultns cam

aggreiTus flt, iuciilcnter verba fecit. Piaefationi lub-
iunxit iudices: i) generalem contentorum vtiiusi^ue
tomi, 3) epinojarum chronicum, 3) epiftolarum
anteiiorCvS editioncs cum noua conteudentem , 4) ai-
phabeticum epiflolarum. Rerum index in Leonis
fcripta ad caicem extat vberrimus,
Alter tomuf infcribitur: Ad San^i Leonis Magni
''
opcra Appendix feu Codex Canonum et Conftitutorum
Sedif Apojlolicae. DiJJertQtiomSy Lediiones f^ariae^
Notae^ Obff.ruationes^ Indices. TonnisIL Singula
. eoipfo ordine, quo in titulo recenfentur, fe excipiunt,

nifi c[uod iediones variae, notae et obferuationes per-

miriae inuicem proponantur. lam de Codice Cano-
num alio loco dicetur. Dilfertationes funt XVI., quo- '^

rum V. pofteriores ad Codicem Canonum fpetflanf,

reiiquae Leonem propius attiugunt, quas enumera-

bim us. Difputatur igitur in L De J^ita et Relms
gejiis Leonis. \L De libris de f^ocatione omnium
genfium, qui Leoni vindicantur. IIL De Au^ori'
tatibus de Gratia Dei et lihero voluntatis arbitrio «-
dem ajprendis. IV. De libello ad Demetriadem^
quod eiujdem Leonis Jit , non Projperi, V, Apolo^
getica eji pro San^o Hilario Arelatcnji Epijcopo. VL
De leiunio Sabbati tn Ecclefia Romana tempore S»
Leoni> praecipit. VI L De Cauja Euti/chir Archi^
mandritae CP- appellantis a Jententia Concilii CP,
fub Fiautano Epjc. Cp, exponit. In VHL de cauja
Fiauiam Epijcvpi CP. apptllantis ajententia PJeU"
dojynodi Kphejinae; in IX. de cauja Domni Epijcopi
Antmcheni dcpojifi in eadem Pjeudojynodo ^ et de
Maximi in eius locum ordinatione ; X. de cauja
in
Thodoriti Epijropi Cyri appellantis ab eiujdem
PJeudoJijnodi Jententia agitur. XL Epijlolam de
Privihgiis Chorepijcopoyum adGermaniarmn eiGal-
liaruni
 Hijlorlco Literariae Cap, V. 923

tiaram Epifcapoj Leonis nomim conJiEiam ejje con-

tcndit. l'ofl Diiieirationes iintasque, addenda quae^
dfiiii lu vtt uque Tomo et tiotitia aliquot Epijiolarum
S. Leoms et aaonm monimentorum , qiiae perierunt^
fetjiuiniur.

Delcriptio totius operis enelegantilTima. Char-

tae mjxiim inoduli, denfae et pelJucidae tamen,
characleres nitidilliini. Le<tlorum commoditati
vbK]ue prolpecluiii ell, inprimis in Epiriolis, ap»
pofita in luinma paginac ora chronoiogia, et vbique
noratis in inaigine giauioris momenti, quae quidem
Fontificiis aeliimari foient, fententiis, quibus paillm
iectiones varias et ioca bibiica intcrfperfa invenies.
Singulans exempii efl dedicatio operis ,
qua ipfi Le-
oni M-jgno iilud confecratur, et raro fane acumine
cuncta Leonis praeconia, tum ex vita gefliique et
icnptis eiui, tum ex coaeuorum ct omnis pofteritatis
ipfiuique Quelneili de eo iudiciis coliedla, ad for-
iiiam iniciipiipnis lapidaris redaif^a funr. Quatuor
paginarum fpatia exaequat, additis in margine iociis

iinguiis, vnde quaeque fint petita. Scilicet Quef-

cum non pollet non fentire, quantam inuidiae
iieiius

wubem, quanfoique adueriarios in fe coticitarurus ei'-

fet iibertate fua iudicandi et inueteraros errores op.
pugnandi audacia, liac quafi fidei formula contra
laefi numinis pontifi^ii calumniam fe tueri voluifle

videtur.
Ex his autcm ,
quae ha(flcnus de huius editionis
contentis atque iufirudione enarrauimus, faciie qui-
dem, etiam ablque monitorc patet, quanto fpatio
ea omnes fuperiores poft fereliaquat, immo quan^
topere omnes omnium patrum tam Graecorum, quam
Latinoium, quae ad hunc vfque annum comparue'-
runt editiones, ingenii et dodinae copiis fiudiique
impenfa anteceilat. Quapropter haud opus eife arbi*
tramur
934 Bibliothecae Pairim I^atinorum

tramur fpeciofa teflium induclione, vt probctur,

quam Iionorofice vtriufque ecclefiae dodi de eadem
fenferint ac iudicarint. Nec fane catholicis fcriptori-
bus rcligioni cfle debet, iuftam ipfi, quamuis atro
in Romana Curia carbone notatae, laudem tribuere,
nouilfimorum editorum exemplo, qui digna meri-
torum Quefneili eommendatione et aequi et perfedi
arbitri perfonam fufiinuerunt, neque aliter, quam

ex iufia aduerfarii virium aefiimationc et maiorum

confcientia vidoriam fperandam efle docuerunt.
Qnod itaque infiar omnium efle poflit, liallerinio-
rum de Quefoelliana iudicium hoc Joco apponere
haud poeniteat. „Quae, quantaque fit eaLeonis edi-
tio, inqiiiunt in praefatione generali p. XilL quam
fummo fludio curauit Pafchafius Quefnellus, iili foli

ignorare queunt, qui editionem eius ignorant. Si

textum expendas, qui in aertimandis veterum editio-
nibus primum et potiflTimum fpeclandus eft, et ia

quo quacritur, num fit emendatus ac ineditis opufcu-

lis audus; plures ille ac praefiantiirmios codices na-
clus cfl, quorum praefidio multa loca in anterioribug
editionibus deprauata feliciter correxit et epifloias
rontificis, «^uae inter ipfiiis opera facrae hifioriae vti.
liores funt, ex vno Grimanico ms. ocflo et viginti an-
tea ineditis augere epiflolis potuit. Praeterea alia
quacdam adiecit inedita , inter quae maxime celebris
eft antiquiflimailla Canonum et Epiflolarum Roma»
norum Pontificnm Coliedio, quae Dionyfianae ni-
hihmi cedit, vetuflifllmique canonici luris fludiofis
maximo adiumento eft. Si vero ipfius editoris Jucu-
braciones textui, vei rcbus iiJufirandis infertas confi-
deres (idenim aitcrum ell, quod ineditionibus quae-
ritur j) quacBam cditio Patrum tot vnius *) editoris
obfcr-

) Non Jegerunt itaque Bulierinii^ aut fi legcrunt,

tanquam
 Hijlorico Literariae Cap, V. 925

obferuationibus, admonitionibus, notis et diflerfa-

tionibui locupletata inuenietur, (]uot illa Lconis

quam Qiiefneiius typis impreflit? Q^jae enim eiuf-
dem Pontificis opera paruo volumine, formae, vti
vocant, odlauae, vcl cjuartae, in antitjuis editionibus
comprehendebantur, ob QuefneJli additamenta duos
implent non exiguos tomos in folio. Quem por-
ro non moueaut tantum /ludium in Lcone edendo
ab eo fufceptum et nauiter impenfum, qui praejianti
ingenio et rmilta truditione ornatus^ plurimum potC'
rat^ priorem editionem nouis curis recogni-
(juiijue

tam poft viginti (juinque annos recudit auc^iorem,

adeo vt limata et perfeda, quantum per eum fieri
potuit, iudicari debeat?'^ Quae in eo reprehendi fo-
lent ad haec tria fere redeunt capita. i'rimo argni-
tur negligentiae in vfu codicum et quidem a fummis
viris et in antiquorum librorum ftudio peritifHmis
BaJuzio ct CouJlantioj deindc accufant Jibertatem
cius, qua interdum textum nuJlo aiJegato codice
cmcndat. Omnium vero grauilfima reprehenfio haec
cft,

tanquam fabulam contemferunt, quae Richardus

Simonius in Critica Bibliothecae Dupinianae v. Leo
T. L f. 190./^. de QuefneJio eiufque hac opera fe-
rio, videtur,
vt vultu refert, niminim, non
Quefncilum folum , fed plures. et in quosillud:
Jumus legio quadret, huius editionis fuiffe autio-
res. Quefnellum folummodo per multos annos
ea, quae a pluribus intra Parillos viris doftis ac-
cepifl*et, collegiile, et quia latine fcribere nefciret,
vernaculo fermone compofuiffe , deinde do6i:o ali-
cui Hiberno , qui olim fuerat Oratorii eius focius,
tunc vero Rhetoricam in Coiiegio Bellouacenfi do-
cebat, in latinum dedifle transfundenda. Vitam
Leonis autem traduxifle P. Gerardum Dubois^
eidem fodalitio tunc adfcriptum, eunden) que inuito
Quefr.elJo duriora nonnulla eius in Romanam fe*
dem enunciata iuter traducendum mutauilTe.
935 Bibliotliecae Patrum Latinorum

cd, quod niinlme veiitus klfaium docflrinarum

fit

patronuin (e in lAis fuis luciibrationibus fateri et non

tam Lconem, quam Komanae fedis praeiogatiuas,
nunc palam nunc lateuter impetere. Quod po/lre-
mum tanto in ipfo hiit iiiuidiollus, cjui non occul-
tas iamiam odii fui in Socictatis lefu allccias fignifi-

cationes dederat, animuai(jue vix a paitium Itudio

liberum gerere viciebatur. Ae protedo noflrae
homines, qui acerrimum quenu|ue
ctianj ecclefiae
Romani Pontificis iuiium impugnatorcm prono fere
femper (ludio amplexi funt , inhriari non debu-
iilent, Quelnellum animo niterdum indulfille, ct
inodo contendendi impetu abreptuuj, modo lludioie
nimis vuigatis opiniunibus coniraria fcCbnteni ralia

fcripfilks quae pius Ipeciei, quam loliditans l)abcnt,

Quod priora attinct, dubium quidem non eli, quin
iufte a lunnnis viris Baluzio et Couftantio fit rcpie-
henfus, et vei iiia, quam modo nntauimus, argu-
mentandi eius ratio ae(iuans magis quam fobria, noa
diligentlflimum vbiquc criiicum ar^uit. S^d cauea-
mua, ne, quod culpa eius accideiit, in fraudis et
maleuolentiae flatim lulpicioneni trahanius. Ittcnim
in cognolccndis atque dilcernendis toteditionibus jm-
preilis,examinandiique et conferendis codicibu.^ m!>s,
in tam arduo de genuinis atque fiippofiiitii^ lcriptis
iudicandi, tamimpiicato circa annorum rationescon*
ftitueudas negotio,tam multitario rerum quas at- ,

tendcre debebatminutarum nexu, quis errare potuif-

fe mirabitur et quis deiailato aut nimis iubinde per-
fpicaci veniam denegabit? lilud denique non celabi-
inus, diilertationes Queinelii eiTe fcrc proiixiores ct
per fingula fada circumducflas, faepe ctiam in
caulTis Lconcm lemotius attingentibus diilineri.

,1677.
 Hijiorico Literariae Cap. ^. 927

1677.
Liiteciae Parijiorum apud jFVanc. Muguet. 4.
Lconis Papae Epiftolae quaedam et alioruni ad euii-
dc(n aiitehac iere onines ineditae, e codice ms. Re^
gio depiomtae a loh. Hopt. Cotelerio; in Monumen'
iis Eccl^fiae Gmecae T. ^- pagg. 50 — 65.
Inlunt: CP. ad Leonem
1) Epijlola Flnuiaui
7?om. ex niss. Reg. 1026.2614. 2) Leonis Papae
it Romanae Synodi Epi/fola ad Pulcheriam Augu^

fiam^ ex ms. Rcg. 1026. 3) Leonis Synodica ad

CPtanos , ex eoJem codice. 4) Hilarionis feu
Hilari Diaconi Epiftola ad Pulcheriam^ ex eodem
ms. 5) Gallae Placidir.e Epijiola ad Aeliam PuU
chf.riam., ex eodem m$. Rom. Epiftola
6) Leonis
ad Archiuiandritas CPtanos^ ex eodem codice.
7) Fragmentum Epijlolae Anatolii CP, ad Leoncm
Poniif. Roinamm, ex ms. Reg. 940.

Lugduni apud Anijfonios. f, Leonis M. Ser*

mones de praecipuis folemnitatibus Domini et San-
(florum*, Eiuldem epiflolae decretales et familiares
ad diuerfosj Item tradatus aduerfus erroresEutyche-
tis et aiiorum haereticorumj in BibU PP. Max.
Tojn, FIL
i687-
Parifis et typogr. Regia. foU Decreta Leonis
Papae XLIX. CoUedione Dionyfii Exigui recufa
in
in vet. Codice Canon. Ecclejiae Rom. Francifci Pithoei
nouae ediiionis i^flgg. 228 49. —
J700.
Lugduni apud loannem Ct^rte bibliop, in vici

Mercatorio fub Jtgno Trinitatis. fol. Tomi IL S.

Leoni*
9^8 Eibliothecae Patrum Latinorum

Leonis M. Papae I. opera omnia, nunc primiim Epi-

flolis XXX., triburque de Gratia Chrifii opufculis
audliora etc.
Ireratio Quefnellianae recenfionis. Mutauit in
leuioribus quibufdam aucflor fententiam fuam, fed
non in iis, cjuae impio furore contra fedem apoflo-
licam debacchatus efle criminabatur. A pagina
195 —ao2. Tomi primi infertum eft: Opufcuium
de F^ocif Corre5fione in Sermone f^IL San^i Leo'
nif Magni de Natiuitate Domini T^cc/ufxocTiS H^oo^ri'
fjLccnoov {Cic)Jiue Litierulae Munufculum^ quod Re^
vercntijfimo patri
Erafmo Gattola a Caieta, incliti

Monafterii Cafnmjis Mouacho, ac Decano et J/^ic,

Gtn. nec non a Bibliotheca, dono dat et ojfert loan-

nes Clampinus Romanuf Magijler Breuium Gratiae
ac in vtraqne Signatura Rfferendariuf Romae M»
DC, XCllL ex typogr. lo lac. Komarek Boemi apud
S. Angelum Cujlodm: in quo audor vocem Arae
in laudato Scrmone corruptam efle contendit et ex
Codicibus MSS. legcndum demonftrat Areae ad fig-
nificanda fpatia, quibus fcaiarum, per quas afcenfus
in Bafilicam D. Fetri detur, ordiues difiinguantur.
Emendatio fanc certidima; quaproptcr a Quefneiio
abfque vlia haefitatione in textum pag. 8'« addito
auffioris ciogio, eft recepta. Ex hac epifioia porro
haufimus notitiam quarundam fermonumLeonis cdi-
tionum, quas aiiunde mihi innotefcere iiaud mcmi-
ni. Sed ieclores non ceiare debeo, id quod fingu-
lis in iocisetiam, vbi eas proponimus, monui, fidcm
viri in hoc non fatis mihi efie expioratam. Quod
reiiqnas luiius repetitionis dotes attinet, indices pau-
nada efi, inque his nouum librorum^
lo copiofiores
eorumque Capitum., Sermonum,' Epijiolarum^ ea-
rumque Synopjtoon , et aiiorum omnium Tomi primi
titulortim^ qiio prior cditio aegre caret. Enim.
vero
 Hi/lorico Literariae Cap, V. 929

vero difplicet, eofdem, qui tamen ex ruperiore ma-

ximam paitem funt repetiti, in vtriufque tomi tirulo
niagiia cum ponipa oflentari. Denicjuc defcriptio
operi*> facfla eft luculento charadere, biuis per pagi-
iiam columnis, in charta neuti^juam contemnenda.

Saec. XVIII.

1759-
JRomae 'typis S. Michaelis ad Ripam fumpt. Hie*
rov, MainarciK f, S. Leonis Epirtoiae Decretales;
in Colh£fio7ie Amplijfuna oul/arum Pontif. Rom. ed*
Carolo Cocqurlines^ Tumo I. apag. 25 47.
Numeru:) coiuentorum efl XIX. Smit vero iux-
taQuefnelli ordiuemhae: I. Jl. III. V. VIJI. XII. XV.
XVI. XVII. XIV. XCVII. XXIX. XLVII. L. CXXXV.
LXXVJL LXXXVIL CXXIX CXXXVL Ab initio
flatim primam epiOolam notula
editor fubiecia ad
monet, fe omnes ex Antonii Card Carafae Epijlo^
lis Decrtt. Siimmor, Pontif Tomo L dcpromfiile,

addirque Iludio huius Cardinaiis, qui fciiicet Codici-

bus Vaticauis adiutus fuit, admodum diilimiies elLe
redditas iis, quas Canoniflae ct Operum S. Leoxiis
Coilcctores edideriut.

1741.
VenetViT apttd Augiijiinwn SauioU. f. Sandi
Leonis Magni Pontificis Opera oauiia ad MSS. Co-
dicum fidem emendata. Accedunt opeia Maximi
Taurinenfis^
Parum cognita editio, et cuius vix vnum exem-
plar trans Alpes migrauit. Merito quidem fuo, (i

uodrates mature bibliopoiae ncquitias olfccerint, qui

Codicesin tituio venditauitad emtoiesfrequenteraiii-
ciendos; reuera opera Lconis^ quae ia Quefnello
Tom.IL Naa o^lii-
C|30 BibiLOthtcae Patrim Latinorum

cxliibita funt, additis eiiifdem fuper tribus Leoni

primum ab eo vindicatis opufciilis differtatioiiibus,
recndit, ct, Ci Cacciario fides Ht, quae nobis non
videtur ci dcncganda , innumeris operarum vitiis
foedauit. Nec yero palam eum ferre putes Quef-

iielli diligcntiam. Immo ipfe contemnens lecloruiu

iudicium Qucfnelii perfonam induit, et cjuae iiio
{ca^fetQt a fe di:mum Ltoni vlndicata^ quafi fua (bi-
bliopolae fciiicet) opcra nunc primim vindicaia et
ad manufcviptos codices demioemendaia profevt. Hac
ipfa denique impudentia fiia legentibus iocum dedit,
dum eiogio Leonis a Qnefnciio condito et hic pari-
ter eadem pompa reculo in iocum nominisQuefneiii
fublHtuit: Dtiioti[]inms et Qhfeqiientiffimus Cltens Au»
gu(linus Sauioli, Ceterum memineiint iedlorcs, ab
codem bibliopola Petri Chryfologi opera iuxta edi-
tionem piifcam eire recufa, quod Fulgeniio pariter
accidiffe in fequentibus difcent.

1748.
yenet iis ^i^ui Andream Pokiti. foL Tomis IL
S. Leonis opera, —
Accedunt Codex Canonuni
Ecciefiae Romanae et—Sermones et homiliae S.JlIa'
xinii Epifcopi Taurenenjis ad MSS. Codices denua
cafligati et audi.
Cutator huius editionis fuit Andreas Pokttus^
Venetus item Typographus. Ex eo primum dilci-

mus, priorem Augufliai Sjuioii cditionem, qunmuis

mifere confarcinatam, tam licquenti tamen emto-
rum concurfu effe diflradam, vt cxempiaria iam de-
fiderarcntur. Q^iocirca cum ex re fua exirtimarer,
dcnuo JwConis opcra preiocommittere, ipfc tamen
ndns ellc rcputaffct, Sauioii excmpjar temere exfcri-
bere, doctorum virorum coiifiiii:> dudlum fe affe-
vcrat, vt aiiud meiioris iiotacct acceflionibus audum
cxcm-
 Hiflorico Literariae Cap, V, 931

exemplai fepracfentari ciiraret, id quod non aliuJ,

quani ipiius Qucfuclli editio l*arifienfis fuit, denitis
tamen aliquibu^ et additis inuicem, quae in titulo fig-
nificantur. lilud tamen lcias, non Quefiiellum, fed
tantuai [\irifienfein editionem eum appellafle, iufto-

ne metu, an vt homines pdrce doifios fed tanto reli-

giofores fimulatione hac failerct, non difceptauerim.
Tomuf primus , pariter ac Quefnellianae editiones,
continet Sermones in varia capita diAindos, prae-
iixa fiugulis Synopfi, qua aParifino editore primum
inihudi funt ; epifiolas deinde totidem, eodemque
prdine ac diiiributione, foutibus vnde nouaeiliae du-
clae ellcnt Quefneili verbis indicatis. Nec tria ilia

opufcula, quae in Tarifina cditione Leoni primum

tributa fuut, repudiauit, boc folum ab ea rece-
in
dens, Quod non in fronte reliquorum, fed ad calcem
potius addiderit, fubiedis fiatjm tribus, quae ad ea-
dem fpeclant, differtationibus. Contra quae ad pri-
nuim tomum accelferant in Parifina , yita Hilarii
aii&ore Honorato, et reliqua, hic in tomo altero
pofi Codicem Canonum exhibentur, iifque denique
ad voluminis compiementum, quoniam reiiquae
Quefnclfi dilferfationes omiifae funt, Maximi Ser--
mones fucceduut.
lam fi quaeratur, quale nomen pretiumque ope-
rae huic Poletti fiatuendum expurgatam
fit, vt lubet

feu mutilatam Quefnelli editionem rede appellaue-

ris. Nam non ea loium, quae modo indicauimus,
de Parifina demta funt, fed multa etiam ex animad-
verfionibus et admonitionibus ipfius frufira hic ex-
pedes. Atque hoc praecipuum ell;, quod in laudi-
bus iliius ponit Petrus Thomaf Cacciavi^ fequentis
audor, cui huius aeque ac praecedentis Venetae no-
titiam vnice debemus. Is vniuerfequidemreprehen-

fione fumma et dixerim paene detcflatione dignum

Nnu 2 cen-
933 Bibliothecae Patrim Latinorum

cenfens, quod e Quefnello aliquid in fuam dcriuare

inltituerit PolcttuiJ, tum eo magis ei fuccenfendum
aibitratur, quod lamae, quiie de fuo (Cacciarii)
inoiiniine nouae editionis fpargi coepilfet, nuUam
rationcm habuerit: atque ea folum in meritis cius
ponit, quibus a Pariiina editione receiTit. ^Jnpri-
mis minime poffumus dilfimulare, inquit, Ty-
illud
pographum Polettum aliquam ex eolaudem fibicom-
parafle, quod non praecedentem Sauioli editionem
exfcripferit, quam innumeris typographrae mendis
fcatereipfi, et quotquot eam kiflrarunt, -iure meri-
toque conquedi fuBt. Aiia porro laus, quam Po-
lettus comparauit fibi, ea efl, quod fciiicet in fuani
Venetam editionem quam piurimas Quefneliianas
animaduerfiones minime intuierit, et admonitiones,
quae vt plurimum, aut Leoninis fenfis, aut ecclefiac
ritibus, aut eccicfiaflicae hierarchiae ordinibus, vel
demum etiam Cathoiicae fidei regdis repugnanfr, re-
fecarit: cuius quidem generis obferuationcs et moni-
ta, quae in vtraque Gaiiica Quefnelii editione iegen-
da occurrunt, prorfus in illa defiderantur, quam
Polettus vuigauit : qui in fuis nouis typis et Quefnel-
lianas duntaxat fynopfes et Leonis textum attendens,
prout iiie in Galiiis lucem adfpexit, tantam fibi
blanditus prae fe ferre puritatem, vt cafligatioratque
limatior prodire minime poflit." Ob vtrumque
porro acrius in ipfumcaiamum diffufaQuefneiii con-
lutatione firingit Cacciariui?. Sed quod ex proprio
magis infliruto de eo pofl videbimus.
lioc facit,
lilud vero eius de Polctto iudicium incautius nobis
vifum ef[, quo rcpielicndit, quod tres iaudatasQuef-
nelh' dillertationcK lulcipere non grauatus fuerit, nul»
la interim nientiom fatla Scriptornm iltorum, qui
iotis nnrtiis Qiitfuilio fffe nppo/uerunt ad praeiudi^
catas mfdm viJinioms reJdUndas^ et porro quod
Codicif
 HiHoyico Literariae Cap. V. 933

Canonum auSoritafem ah atiis fcripioribitf

Codicif
tkuatam magni jitri dixerit a Petro Coujiantio in
ad epi/folas Pontificum Romanoriim , fe*
praefiitione
que le^orum voiis confihiijje profeffus fit ^ vt opus
illud qualecunque alihi quaerere nou cogercntur,
Egregie icilicet rei fuae conrulnilTet bibiiopola, £1

litiuni iftorum commemoratione fcrupulum homini-

bus luperAitiofis inieciilet. — Grauior haHd dubie
reprelienfio ea eft, quod plurimis typorum erratis
opera l^oletti laborct et manifefla nimiae fefiinationis
vefiigia ofiendat, cuius exemplum prodit admodum
turpc, nempe Trnciatum S, Leonis aduerfus erro»
res Eutychetis aliorumque Haereticorum bis iifdem
verbis et eadem cpigraphe femelpagina I02^ iterum-
que pagina 309. excufum*

1751.
Bononiae apud Hieron. Corciolani et H. H Cotti.
4. Sermo S. Leonis de Quadragefima, incipiens
DileSiiflimi nobis, fides nofira nos admonet, cum an-
notationibus /0. Chryfi Trombelli cmu aliis tribus ^^
Eefurre£tione Domini^ in Fefiiuitate S. Panli^ faifo
eidem adfcriptis, et vno de Mrahae filio incerti au-
doris, forte Leonis eiufdem, ex codice Bononienfi;
in Opufculis l^et. PP. Lat. f,
jdnecdotis a Canonicis
Reg. S. Saluatoris Bonqniae enulgatis Tomo IL P,
L/i(3^g. 233 — 53. Nullusomnino, nec prior ille
de Qttadragefima vt Trombelhis infcripfit, Leonis
.,

efi, docentibus lialicriniis ia diff. de Sermonibus LC"

oni M.fuppofitis.

Romae ex typographia Antonii Futgonii apud S,

Fuflachium. fol. Kxercitationes in vniuerfa S. Leo-
nis Magni opera pcitinenfes ad HiAorias Haerefium

Nnn 3 Mar.i-
934 Bibliothecae Patrum Laiinorum |
Manichaeoriim, Prifciilianiriarum, Pelagianorum at«
que Eutychianonim, quas fummo ftudio ac labore SS.
Poatifex euertit atque damnauit, et dicatae fandilli-

nio Patri Benedido XIV. Pontiflci Maximo a Fra'

tre Petko Thoma Cacciari, Carmelita,
in Coliegio Vrbano projjagandae Jiciei facrae Theolo»
giae Polemicae Le^ore^ et Romani Cteri Examina»
iore ApoJloHco,
operum editionem Anti - Quefnellianam
Leonis'
iam pridem non intra animum folum volucrat Cflf-
ciarins , fed expectari etiam ex aliquo tempore iuf-

ferat. Attamen cum diutius protrahi illa videretur,

quod ipfe iudis caufis, muneris fcilicet auocationi,
ct ipfius ncgotii grauitati tribuit, et iam xrauillationi-

bus ab iis, quibus velimpar huic fpaitae aciiimaretur,

vel totum confilium difpliceret, peti coeptus eflet:
hifce tandem editis dificrtationibus et inuidos rumo-
res difpellere et viam apud acquiores fibi praemu-
nire fiuduir, Hoc ergo prae cetcris ratio poflulat,

vt quo in Qucfnelium affedus fit animo ofiendamus.

Xria autempotiillmum ab eo commifla grauitercon-
quefius efi. Primum, quod piura a genuino textu
abhorrentia intuleritj deinde, quod muita admit
cuerit Ecciefiafiico agcndi ordini ac rationi minus
confona et, quod grauius, a Catholica regula plane
aiiena: adco, vt non tam medelam Pontificiisfcrip-
tis adhibuifie, fed ca grauiter vulnerafle videatur;
tandem quod non fulum omnia monumenta noa
collegerit, fed aiia de indufiria praetermiferit, alia
vero, vtpote aduerfa fcopo, quem forte fibi propo-
fuerat, tanquam omnino fuppofititia, vei certe, vt
iuppofitionibus referta rciecerit, vel mutilauerit. Ita
fummatim (e(e Iiabent Cncciarii in Qi)efneiIo repre-
hen(a, diflindius autem fic perfcquitur. Qiirfnelkif^
incjuit, accrrimo polUns iugenio^ valdefacilisad con*
teniio-
 Hijlorico Litevariae Cap. V, 935

teniionef^ et itirgia excitanda ; oinnino promptus ad

aeqnivocationer et fallacias conftriiendas , alium Jibi
fcopttm propofuit^ praeter itlmi, quem Catholici cun-
Siiy praecipue fnas gentis honiines hahnerimt, in
et

adornandis ca/Iigandifqtte veieriim PP, volnminibns,

Jpfe nawqne^ qnandoqne clariova Sanffi Poniificis
toca obfcnris , aeqniuocif^ falffqiit ndnotationibus
fosdauit: alia ad prorfiis violenias interpntationes
detorft ; veritateni fallaciis occvJult^ opprejjtt^ atqne
perpetuo praetextu anriquitotis inquirendac et illu^
Jirandae eafijjlematafenfm etvbiquefabilirefategif^
ijnae hnereficorum parfibus fauent, et facraeiEccle-
Jinflicae Hi^rarchiae regiinen dfiiciunt ; pene quando-
ijne etiam aboliia^ aiitJaltem imniinu{a Romanoruni
Pontijicnm vera et tegitima iiirifdiotione fuper omnes
alias Kcckfias^ etiam Orientis. Jllium interim tamen
fe ejji Jimidanit. Qiiandoquidem in fuis fcribendis
loperihus , et in Leoninif adornajidis Jlcriptis , nmllo
(trtlficiojo conatu vfus ejl^ reuerentiam , pietatem,
culttimciue erga Komanos Pcntifces^ et ^po/loHcam
Sedem affectando^ vt incautos deciparet, et occulti
hojlis quamfupijjtme partes agendo^ pojl fplendidum
verborum apparatum^ illas veneno adjp^rfas propof'
iiones eru&at, quae erronea^ et in omuibus commen*
litia eius fijjiemata falfo aliquo veritatis cotors in»
duerepojje arbitrantur'^),
Nnn 4 la

*) In praefutione ipfis operlbus praemiila eandem

querelam fic elTert. Tantum abeji, vt Quefnellus
Ecctefiajlicae et Literariae Reipublicae haec benefcia
contulerit, (vt fcilicet Leonis fcriptis primigeniam
integritatem et nitorem quemadcfiodum profeiTus
,

eft. redonaret} vt ipfum potius textiim compluribiis in

Iqcis grauiits lulneraiierit , in atiis ad violentas om^
mno interpretationes dillnrferit^ et in nomiulUs de^
nique eimdem minus Catholice explicancrit ; ita vt
^ eius
93^ Bibiiotheeae Patrim Latinorum

In hac ergo reriim conditione cum ingens labo-

rum oniis hunieris fuij> impofitum exiAimaret, cum
textu a faliis et corruptis ledionibus purgando et ad
priiliiiam integritatem redituendo, id, quodSynop-
fes etiam a Qucfnello Audiofe temeratas poftulare af-
firmat : tum augendo aJiqua genuinorum operum ac-
ceflione eaque, quae non nifi praua et fubdola men-
te abeo Leoninis inferta eflent (intelligit libros de
Vocatione geutiimy AuHoritates fedis ^poftolicae de
Gratia, et Epijlolam ad Demetriadem ^ item Codi-
cem Canonum Ecclejiae RomanaeJ eliminando; ne-
que tamen plene fe confecuturum fperaret quod cu-
piebat, nempe omnesQuefnelli venenatos aculeos
vt
retuuderct, quorum plurimos et grauiflimos in eius
diflfertatione de vita et rebus gejiis Leonis M, fuper-
eflfe flbi perfuaferat: huc praefertim feledifllmas do-
clrinae fuae copias conuertere et ingenii neruis inteu-
tiifimis contra ipfum in hoc exercitatiorum campo
deproeiiari decreuit. Sed audi ipfum: Inter illas
djfntationesfucato colore Ecclefajiicae iraditionis et
Lioninae doSfrinae illujlrandae ^ a Pafchafio Quefnei-.
lo confcriptas ^ principem locum habtt illa: De vita

et rebus geflis S. Leonis Magni.

Multis fraudibiir
enim magis^ atque commentis totam hanc dijprtatio»
neniy et caeteras fubfequentes ej/e rejertas ^ vix intel-
ligere potuijfem, fi inillis percurrendisfemper ad ip"

fim Leoninim texium non prouncaffem^ vt rerum ve^

ritatem infpicerem. At cum tnnto artifcio ipfe vti
folfatj vtfenfim le^ores etiam probos et optimos in
prauas fuas opiniones perirahere pojfit^ hosqite multis
praeiudiciis imbuere, plurimum mihi laborandum Ju-
ijjepraefens hoc opus tndicabit. Vix enim enarrare
pof
Jludia et tahores nonnifi in S. Leonis iniuriam,
eiiis

Ecclefiae Catholicae pennciem et in Acatholicorum

praefidium atque fauorem redundauerint.
 Hijlorico Literariae Cap, V. 95.7

fojfum , fttidium adhibitim in exaggeranda fua er^

ga S, LiOntm et AiJoftolicam Sedem deuotione animi*
que pietaie, quam tfjlari fe Jimulat ornata quadam
oratione Vfl in hutus laudes excurrendo ^ vel Leonina
gejla atquejiatuta ciim aliorum Epifcoporum do&ri^
na^ pietate^ religione Clarijfimorum operibus Jimui
comparando, vel in medium interim adducendo qua^
rundam particiilarium Synodoriim regutas^ quae anti
Leonis aeiium alicubi obtinuerunt^ qutbus fubejje et
infiftire Summum Pontificem debuijfe ajjhierat. Qiiid
enim? Aliquando talem^ tantumque eruditionis ap»
paratum aU fuos leBores dele^andos conftruxity fe7i*
fim fujque drque antiquas Ecclefae res vertit^ per*
turbauit^ mifcuit^ vt ne vix quidem appareant illi^
cia^quibus vfus ej} ad praua Jua fyfemata infnuan'
da a/ que Jirmanda ; fbi forte blandiendo^ injacris et
Ecclejiaficis rebus pertra^andis hominum ingenia^
et dicendiarte et philofophicis conieSiiiris potius^ quam
rerum rationum pondere perfuaderi pojfe,
veritate et
Qiiaiis autem quantaque diligentia^ et animi aitentioy
ne deciperer^ adhibenda mihi fuerit in percurrenda
hac^ aliifque QiiefnelU dijfertationibus ^ nemo facile
pottrit intelligere^ nif iiforte, qui in confcribendif
eruditifimis Commentariis^ ad Ecclefiaficas res perti*
nentibus , me praecejferunt. Quemadmodum nouij/i»
nie fa&um fuijfe a CL Viro loanne Antonio Bianchi
ii norunt^ qui eiufiem fcx volumina de Ecclefiae po*
teftate aijlimarunt. Is enim in familiaribus coIlo~
quiis internos habitis^ nonfemel teftatus
eft^ alium
nunquamfcriptoremlegijfe, qui tot finmlationibus, et
artijiciis vteretur praeter Qtiefnellium, Quippe qui
cum aliquando fe facile perftringi et iiigulari pojfe
, ftatim quaft anguis elabitur ,
perfenftt et ex vna ad
aliam^ vel plures quaeftiones progrediens^ vera in*
ccrtis et aequivocis admifcuit; et rurfus falfa^ et

Nnn 5
erro*
95S Bibtioihecae Pairnm Lafiiiorum

erronea , dttbiir ei probabiUbus interferii ei impiicat^

Vt adjlbi praefixim fcopttm perueniat, Non iu^itttr

ad elminanda folim e Leonis operibuf tot comnienta^

fallaciaf atque ntigaf^ et ad aferenda Srdi j^poftoli»

caefiia legitima iiira fnffcere potf.rat illovuni textitm
nudim et Jincerum vndeqttacjue ab omnibus mendis,
aeqiiivocif et falfif interpretationibus expurgattm
exhibere^ verum etiam optu trai , ordinata methodo
qiiafdam exercitationrs confcribere^ quibtts haud exi^
gtium himen Lconis gejiis ^ ApoftoUcae Sidif iuribus
et Ecclejiafticae regiminis formae^ et ordini ajfferri

foj/emuf^
cnarrandam fibi fumfit eariim haerefium,
Scilicet
vel praecipuarum certe hidoriam, qtiae tempore^ quo
S. Leo ad fummum Pontijicatttm fuit affumptus^ ad
i^itae ipfus exitum vfqiie Catholicae Religioni vim in*

fulerunt, et Occidentem atqne Orientem infejlarunt,

Propterea , inqnit, vt fuoruni munerum partes im*
pleret, et Chriflianamfidem ctjlodiret, omne jludium
ac laborem etim impendere oportuit ad fedandas fae*
uijfimas tenipejlates^ qiiae diabolicoftirore debacchante
fidei exitium promouebant ., ChriJIi imperium et Ro'
manam Ecclejiam vexahant^ de quibus omnibtis eas
vi^orias ipfe fiimmus Pontifx reportauit ^
qiias Di"
vo Petro^ htiitfqtie fuccej/oribus Chriftus Doniinus
in Scriptiiris promiferat. Igitur duobus libris de
Manichaeorum^ vno de PrifcillianiJIariim^ libro vno
iie Pelagiana., libris itidem duobus de Euttjchiana
haerefi et hifioria, copiofum fermonem infiituit»
Ac Manicliaeifmi hifioriam ab ouo inde pertexere
cocpit, fortaffe non ex primo confilio. Etenim
iam abrokitum fibi fuifle hoc penfum fcribit, cum
ab amico monitns, Belfobrii libeihim in manus fu-
meret telamque iam pertextam denno fibi retradan-
dam cllv intelJigeiet. Hinc Belfobiium magis
(]uam
 Hiftorico Litevariae Cap.P^. 939

cjnam QuefneJluiji m h\s libris debellaf. Contra m

relagiaiia hirioria ea foJiiin, qiiae Leonem attiiige-

rent, ipeclauit, omninoque in (Ingulis quae Leonis

parte^ veJ fcriptis veJ fadis fuerint, infigni in Joco
ponit. lam cum fatis ingenium confiliumque viri

hiice Jpeciminibus declarata effe reor, ad ipfam ope#

ruiii Leonis editionem progrediamur,

1753 — 5T-
Romae ajmd lofephum Tomis IL
ColUni, fol,
S. Lconis Magni Papae primi opcra omnia ad manu^
fcriptos Codices emcndata, nouis monumcntis auda,
iiotis et obferuationibus adornata findio F. Petrx
Thomae Cacciari Carmelitae,
Nimirum tria illa, quac in editore requirnntBal-
lerinii iuxta verba eorum fupra produda, vt editio-
nem praefiet emacuJatam, nouis auc^am et
fcriptis
illuftraram , Cacciarius quoque in liifce voluminibus

effecifle fibi vifus ac pollicitus efl. Qnippe emacu-

latam et JocupJetatam dedit ex codicibus maximeVa-
ticanis, quapropter Rommiam appcliari cupit, iJJu-

flratam autem praeterquam Exercitauonibus praeuiis,

jn notis iamiam textui fubiedis, quae cum fere om-
nes contra Quefnelli opiniones atque afferta dirigun^
tur, idcirco Antiqiufnelianam non irnmerito luam
editionem audire praedicat. Refcifiis igitur Jibris,
quos nouo exempJo Leoni vindicatum iuerat Quef^
neJIus, quoque Codice Canonum et Confli-
refciffo
tutionum Sedis Apofiolicae, primo Towio Sermones,
cum nonnullis aliis monumentis dc re Jiturgica ex
Miflali et Ordine Romano et Codice Sacramcntario
defnmtis, «//^ro EpifioJas foJas complexus eft. Ac
in Sermonibus quidcm non vna profc(^o ratione
Quefncllum deferuit, refiitucndo non foJum fuperi-
orum editorum ordine, qucm a veteribiis qnoque
CoJle-»
940 Bibtiothecae Patrum Latinorum

Collecflorlbus in nianu exaratis archetypis feruatum

obferuarat, et Synopfes, cjnas illi coucinnaucrant,
fed textu paflim ad rnss. fidem immotato, et, vt fibi
quidem perfuafit, emendato. Et quod varias ledio-
iies attinet in editis et mss. jibris deprehenfas, nuf-
quam vulgatas ab aliis editoribus fubduxifie et nouas
intulilTe fe affirmat, nifitum, cum ipforum Codi-
cum fumma confenfio et Leoninae orationis ratio id
podulare videretur, vel quando manifefio antiquo-
rum errore perfpedo duorum faltem Codicum fubfi-
dio eafdem caftigari pofle et debere exiflimaret. la
<}ua re, inqnit^ praefertim etiam ad confuetas et fa-

tis familiares fan6i Pontificis loquendi formulas alibi

exprcflas attendentes, qnaedam corrupta loca ex
alicubi repetitis fuppleuimus, admonitis tamen no-
ftris lecfloribus de caufis, quae Leonis obfcnra et dif-

ficiliora qiiaedam fenfa aliis magis perfpicuis et ccrtis

iios docebant oportere interpretari. Quae quidem
omnia non magis veritatis caufa ,
quam vt artibns
aduerfarii fui Quefnelli, qtiam faepifljme vel Leo*
hem accufantis, aut in praefidium,fuorum aflcrtorum
traducentis, occnrreret, fieri dcbuifle fignificat»
Huius etiam caufa fe coacflum fuiflfe fcribit, textum
codicum mss. fubfidio ita reflitutum , notis , obfer-
vationibus et praemonitionibus adornare, ne forte
totum iilud, quantum eflet, quod ex illa cafligatio-
ne prouenire poflet vtilitatis, aut penitus interiret, aut
faitem occultaretur, adeoque nonnuUorum opinio
de Quefnelbanae editionis prae ceteris omnibus prae-
iiantiamaneret, aut etiam notae eius et obferuatio-
nes tantnm pondus habere viderentur, quafi a nemine
de errore notari aut de falfitate poflent conuinci.
^Neccflfe ergo fuit, inquit^ hifce Quefnenianis notis
et obferuationibus, nouas, veriores atque magis fin-

ccriorcs oponere; eafque non ad calcem huius noflri

volumi-
 Hijlorico Literariae Cap. V. 94 i)

voluminis referuare, quandoque viri, alias do-

vt

ifliilimi fecerunt, fed eafdem conuenientibus fibiquo

aptis locis diftribuere, vt ledor nullum prorlus la-

borem in euoluendis libri paginis (ubiret, ad ea in-
telligenda, quae hac Romana editione contra Quct
iicliianam confcripfimus. Quiavero tandem (vt di-
ximus) in fuarum falfarum propofitionum praefi-
dium, Leoninum textum, perperam et violentcr in«
terpretatum, adducere confueuit, ailaborauiraus, vt
in his typis maiufculis charaderibus ea loca excude-
renrur, quae magis apta funt ad arguendam eiuf-

dem nofiii aduerlarii ialfitatem et ad euertcnda tot

aflertaminus Catholica, aut maxime impudenter ab
eodem pronunciata.'' lam quod vhimam huius
editionis dotem, augmenta in hoc tomo fadla atti-
net, plures in tot diuerfis, quot manu verfabat, mss,
codicibus (ermonesLeonis nomine infcriptos inuenit,
quprum alii magi^^ aiii minus finceri videbantur, aiii
manifefio mentiri fe hoc nomen oflendebant et ex
fexcentis aiiorum pannis confuti erant, in quibu»
omnibus rite et aptedifcernendishaud ieuem operam
et plufculum tempoiis perdidit, vnumque ex tot im-
pedimentis conqueritur, cur opinato ferius
fuiiTe

hanc editionem emittere potuerif. Addidit autetn

genuinis Leonis fermonibus, quinque nouos ex Vati**
canis et Vailiceilaneis Cod. haufios, et pofiremam
partem fermonis de fefio Cathedrae S. Pctri, quem
mutiium et imperfedum primns euulgauerat Quet
iieihis. Sunt autem \. de Dominira RefuvreSiione^
idem, quem Trombellm dederat, cuius dc fincentate
eius dubia proiixa praemonitione euertere uofier /lu*
duit. IL De Ff^Jio Jlfcenfwnis Dominicae. IIL IV#
infeflum SS. Fratrnm Macchabmorum Romae Aa-
lend. Augufti in Ecclejta S, Pttri ad f^incula cekbra^
rifolitum, roileriores duo ia vetuflis codd» vel
anony*
$4^ Bibiiothecixe Pairum Laiimrum

anonymos vel fub Aiigunini noniiue ofFendft^ fed

iluo aliorumque doclorum virorum pofl examen in-

ilitutum arbitrio Leoni adiudicauit; V, d€ Naiali

SanBi Pauli ^pofloli, itidem a 7\-ombello tsnquaiii

alius a Poutifice Leonis edinis, nunc autem ad anti-

quiirimnm C^d. Vat. num. 3835. repraelentatus et
Leoni M. afrertus. Dubiios deinde fpuriofque ct cx
diuerfis Leonis fragmentis confarcinatos Appendici-
bus Qiicfncili Maiuinorum, qui Augudini
et Pi\
lermoaes ediderunt, more fecreuit, ac in piimaai
quidem eos folos y qrics Quefneili Appendicula con-
tinet, compcgit, in aitera vero, quam fioitam Ap'
pendicem infcriplit, nouem lermones mutiios et ini-

perfet^los, dubios et apocryplios, qui in variis M>s.

Leonis nomen gercbant, exhibuit, ponremoque io-
co pofuit Breuiariiim contra haereticof €t fchifmaii*
cof a Sirmondo et in BibL PP. pridem euulgatum,
recens autem in Jjibiiotheca FF. Eremitarum S^ Au-
guilini Patauii in ms. Codice VIL faecuii fub Leonis
iiomine inuentum. Hadenus de primo huius editio-
nis Tomo, Alter Tomiif Epilloias compieditur,
in quo non minoii Codicum msSv imprimis Vatica-
norum adiutus fuit auxiiio, tantamque in iis meilem
llbi fecille vifus efi, vt iibere fateri aufus fit, jianc
editioncm prorfus nouam efTe ac ex mss. fide vnice
edudtam. Et cum Graecis iuxta quam Latinis codi-
cibus mss. BibliothecaVaticana abundaret, nouaquae-
dam mctnumcnta Graeca olTenderc contigit, quorum
alia quidem iam in Conciliorum Coiiedionc edita
medicam manum poHulare videbanfur, alia, graecfc
nulquam, iatine tantum euulgata, in maiorem Iiiflo-
riae ecclefiaflicae fidem, aiia denique, nec graece,
nec iatine antchac cognita, tanqiiam editionis fuae
ornamenta adiicereconflituit. In quo ncgotio, quo-
uiam ipfe nec in Graecis fcriptoribus fati$ verfatus,

muito
 HiHorico Literariae Cap. V. 943

multo minus compcndiofas manu exaratorum libro-

runi notas legere polTet, vfus eft opera dodi cuiufl
dam Giaeci Raphaelis Vernazza, Chio oriundi, pref-
byteri Romani, qui XLVII. cpiAolas graecas txfcrip-
iit, eaidemque ad alia exemplaria iterum relcgit, aut

cum editis vbi fuppetcbant diligenter contulit, Sed

iinguiaihic cnumerare non refert; fufficiet indicaife
«juatuor cpifioias^ plane nouas, quibus primus (^uef-
neiiianarum numerum CXLI. adCXLV. ampiificauit*
Sunt iliae I) 71«;«. XXII. Leonis ad Tluodofum Iiupc*
ratorem de Verbi Diuini Jncarnaiione epifioia feu
fragmentum potiusepiflolae gr. iatinum ex Cod. Vat.
jittw»72o./7. 74.erutunh JI) ««m.LXXXV^ Ad lu^
lianiim Epifcopum de Monachis Eiiiycheii adhaeren^
tibus, IIL mm. CXVII. Ad eundem de eiufdem con»
ira Eulijchianos indu/lria. CXXVI. ^d
IV, num,
Anatolium Epifcopumfuper j^ttico Ep, CP,; om-
iies ex Codice ms. Ratisboncnfi Monaflcrii S. Eme-

rani de quo infra dicendi iocus crit.

, Has igituc
locis notatis inferuit, in ceteris fequitur Quefneiii
ordinem aliorumque ad Leonem epiHolis iiiius mo-
lenullosnumerosadfcripfit. Synopfes quoqueQueii
«eiii rttinuit, ea iicentia, vt vbi fcnfibus Leonis eaf-
dem non omnino refpondcre exiftimaret, cafligaret,
lupplcret, aut piane nouas concinnaret et ad caiceni
finguiarum fcre Epifiolarum difcrimen inter Quef^
neiii vcrba fiiaque notaret. Notas denique, monita
acmarginaiia adiecit, quibus partim de variantibus
et emendiitionibus rationem reddit, partim et fre-
quentiillme quidem in Quefneiium giadium fliingir.
Nam cum in eiusannotationibus, quas magno iedo-
rum incommodo ad calcem ab eo rcieclas fuiile ccn-
lct, nec veram fcmper, nec fanam dodriiiam coiui-
nere obleruaifet, fed quam faepillime fraudcm, fal-

lacias, malam fidciu fenfim iu iifdem haberi dete-

xiflet^
 944 Bibiiotkecae Patrum Latinorum

xiflet, eas omncs (loquimiir verbis eius) conuenien-

tibus fuis locis ad veritads trutinam reuocauit, cr gra-
vifllmis radonibus infiflens, eum aut hallucinatione
defeciffe, aut incautos Jec!tores fallere quaefiuille
demonilrauir. In quo fungendo munere, inqiiit^

noa femper breuitati (luduimus, cum multa quando-

cjue et varic inter feadmodum difparata obiicerentur,
quae paucis verbis indicare, cripere atque rcfellerc
cuique prorfus innpofTibile crcdebatur.
Reflat nunc , vt pauca de operis totius dcfcrip-
tione, fpecie ac norma adiiciamus. Singulis itaque
tomis poA dedicationcm (prior infcriptus efl Cardi^
mali Nerio Corjinio^ zher Benecii&o XV, P. S.J iub-
iicitur praefatio, in qua de editionis confilio, edi-
tionibus fuperioribus, imprimisCJuefneliianaeiufque
inethodo et malis artibus, fuoque denique iludio et

fubfidiis verbofius fere difputat, et vtramque indice

biss. iibrorum, quibus vfus fuit, ciaudit. In fecuii-
tlo tomo, antequam «d haecce argumenta deuenit,
proiixam de iis, maxime catholicaeecciefiae doclri-
iiis, quas Quefnelius iabefadare Ouduerat^ fermoci^
nationem orfus efi, cui vix pofi quadraginta et am-
piius paginas finemimponit. Scquuntur deindeSer»-
inonumEpiftoiarumue contentommindices vna cum
fynopfibus, quae dupliciter adeo imprefiae funt, tan-
demque ipfe textus binis cOiumnis imprefTus^ cui
notae in ima ora iatis lineis exicriptae fubiunt^ Ab
initio cuiufque fermonis aut Epiftoiae ad mjtrginem
litteris minufculis editiones etcodices mss. ex quibus
defumtae et caOigatae fuerint^ ficut in ceteris mar-
ginaiibus argumenta et fententiae potiores indicantur.
Monita vel admonitiones modo praemittuntur, mo-
do ad calcem fubiedla, interdum media inter duo,
adquae pertinent fcripta, coilocata funt.T^ndem
cuique volumini Index rerum et nominum me-
niora-
 Hiftorico Literariae Ccip. V. 945

morabilium fatis copiofus additus eft, Charaderes

vt plurimum rotundi fuiit, graudiufcuii , {ttdi apti in-
vicem pro loco fuo et luculenti, et raro typotheta-
rum vitia occurrunt.
lam fi de editore eiufque meritis fentenfiam re-

quiras, fatius ipfi fuilTet putauerim, fi vires coufide-

ratius ponderaiTet,antequam tale opus Leoninarum
lucubrationum imprimilqne epiftolarum editionem
pofi Quefnelium, nedum contra Quefneiium, aggrede-
retur. Enimuero fine vila iiacfitatione tanto im-
Oceano, etfi fentire debebat, fibi multa eo-
tiierfit fe

rum, quae in vnoquoque edirore neceJTaria, nediim

ornamento funt, decfle. Etenim praerer do6lrinam
. aliquam in Theologia Poiemica, non clegantem ii-
lam fed taiem , quae foi tafie muneri Examinatoris
,

Apoftoiici Cieri Romani fufEceret, omnis eius erudi-

tio, praefertim in hifioiia et iure Ecciefiafiico, non
diuturna iedione et fiudio adquifiia, fed pro prae-
fente rei necelTitate fefiinantcr coada fuit, adeo, vt,
^uae modo immenfo iabore ab aiiis addidicit, nifi a
fenfu eius atqucinteliigentia nimis disiuncla fuerint,
tanquam fua fiafim atque intra animum enata pro-
ferre atque aiios docere audeat; id, quod non foium
ex Exercifationibus eins manifeflum fit, fed potiili-
mum etiam in iis, quae de Quefnelio fentit, deciara-
tur ; quippe quem vix femei iaudabilem aiiquam in
Leonis editione operam fecifle agnofcit *), doClum
iiunquam fatetur, fed hominum ignauorum more
aduerfarium, quem inconfuito iaceflendum fibi fum«
iit) non virtute fua, fed fraude et ailutia metuendum
clami-

*) Praef. ad T. I. p, XXL vbi de ordineEpiftolarum

a Quefneilo inftituto, contra quem iuftiffimis de
caufis nihil moliri audebat, ait, non modicam au-
ftorem exinde laudem retuliiie.

Tqm.IL Ooo
94^ Bibliothecae Patrum Latinotum

clamltat. Certe fi (juidquam aliud tot lepldae de

QuefiielH artibiis, fallaciis, fimulationibus faifis et

-aequiuocis interpretationibus exclamationes et que-

relae, infingulis paene paginisrepetitae, demonfirant, 1
quanta viri ingeniofillimi eruditio Cacciario inopi
iiegotla faceflluerit, praefertim dum ipfe femper cir-

cumfpedans, ne anguis in herbalateat, lccloribus

frequenter acclamat, ne ipfum timidum reputent,
aut Quefnellum vinci nou pofle credant. Hinc fit^ j,
"
vt huic certamini plane impar, incertus etiam apei>
toiie campo aggredi debeat, an vbi occafio data tue-
rit,hoftem vellicare; neque conrerto argumentorum
robore totum eius fyfiema falfarum dodrinarum op-
pugnet, neque fingulis femper aptiifima quaequcop-
ponat, fed declamationibus fcre vtatur, et non raro
pro refutatione fe iiium non intelligere obiiciat.
Ceterum hancce cenfuram vnufqnilque, cui editio-
iiem Cacciarii manu verfandi facla fuerit copia,
quemque operae fuaenon poeniteat, veram atque iu-
ilam efie deprehendet. Sed iam antequam moiimi-
hominis ingenium manifefiaret»
nis huius fuccefiiis
nemini magis quam fibi ipfi imbeciilitatem virium
incognitam fuilTe, ab ipfo iterum edocemur. Eo
fcilicet tendunt iilaeeius deinuidis et obtredatoribus,
quorum irrifiones et aduerfa in fe fiudia quotidie
non fine impedimento expertus fit, queri-
editionis
nioniae, quarum iam ad Exercitationum eius com-
niemorationcm mentio inieda efi, quafqiie in vtriuf-
que tomi praefatione in^minat. Qui autem pro-
pius intuebantur, noflcpoterant, operam in alio quo-
vis ecciefiaflico fcriptore bene ab eo coliocatam in
Leone perditum iri , \i\dQ poterant non aut palam,
aut occulto confiiium iliud improbare, et cum ni-
inium diu protraheietur, opinari, eum in medio
opere defeciffe.
^755—
 UlflorUo Literariae Cap» V. 947

yenetiis apud Simoriem Occhi, f. III, Tomif,

Saiidi Leonis Magiii Roniaiii PontiHcis' Opera pofl
Pafckajii Qiiefnetli reccnfionetnadcoinpiur^s et prae-
iiaatiflimos mss. Codices abilio noncoalultos cxach,
emcudata, et ineditis aucta: Praefationibus, Adao-
tationibus ct Admonitionibus illuftiata. Adduntur
etiam quaecumcjue in QucfacUiana Editione inueni-
untur, ea;^ue ad crifln reuocantur: curannbus Pe-
TROf/HlEKONYMO FrATRIBUS BalLE-
Ri N II s Presbijttris yeronenfbnr. Totnnf primur
fincera S. Pontiticis Opcra continens, id eft Sermo-
Wes et Epidolas cnm fuis Appendicibus.
Tomus Seciindus continens Opcra S. Leoni attrs
buta, quae nec ad Sermoues, ncc ad Epirtolas perti-
nent. Accedunt S. Hilarii Epifcopi Arelatenfis
Opufcula, ad codd, exada et auCla. Subiiciuntuc
DilTertationes XI. Quefnelli in S. Pontificis Opera^
eiuicjue Notae ia Epirtolas, criticis obleruationibug
appofitis»
Tomiis Tertius feu Appendix ad Santfli Leonis
Magni Opcra, feu vetuililllmus Codex Canonum £c-
clGliafiicorum et Conllitutorum Sancitae Sedis Apo-
floiicac^ a Quefneiio eiufdem Pontificis Operibus
adiec^us, nunc autcm ad praeilantiilima mss. Exem-
plaria recognitus, ct in meiiorcm muito formam re-
flitutus: cui alia fubiiciuatur rarifiima, et c|uin'v|UO

Differtationes Quefnelii in cundem Canoniim Codi-

cem ad criticen reuocatae. Pracmittitur Tradtatus de
antiquis tum editis^ tum ineditis Coiiedionibus et
Coiiccioribus Canonum ad Gratianum vfque.
Ita infcribitur editio, quacum praeter Couftantii
praeciaram de epiftoiis Romanorum Pontificum ope-
ram vix aiia in tota EcclefiaAica iitteratura compa^
rari poteft, ^uae(juc editoribus fuis tertium merito
Oqo a intcr
948 Bibliothecae Patmm Latinoram

inter nudii huius coryphaeos, Baluzium et Couflan*

tium dico, locum affignat. Quefnellum fane non
folum fubfidiorum i. e. mss. librorum copia ac prae-
flantia, fed muho magis etiana peritia eorum et vfu
diligenti, tum vero eruditione prompta atque accu-
rata fuperant. Nimirum codices mss. non folum
ex Vaticana plurimos et praeftantifllmos, fed cx aliis
etiam intra et extra Vrbem et in omni paene Italia

Bibiiothecis, quin in Gcrmania etiam ex Vindobo-

nenfi Caefarea et RatifbonenfiS.Emerami admodum
infignes habuit. Ex his Sermonibus emendandis po-
tiflmium profuerunt exempiaria Romana, quorum
nonnuliaad Bafilicas vrbis pertinuifle, certoque Ro-
manaefle cognouerunt, eorumqueiedionestanquam
puriores faepius vuigatis, quae aQuefnellonon emen-
datae erant, aut a Quefnello non apte fatis vel per-
peram mutatis fubftituerunt. Quippe tcrcenta cir-
citer ioca vel certa emendatione reflituifl^e, vel ad
meliorem ledionem reuocafle fe aflirmant. Prae-
terea ex tot diuerfae originis codicibus fimul coilatis
ordinem in.nonnuilis pcrturbatum efle detexerunt et
correxerunt, duos fermones, qui in vnum coalue»
rant, diuiferunt, fermonem Leoni perperam tribu*
tum, aiiumque eidem a Quefneiio ex fuo codice af-
fidum remouerunt, aiium denique, quem iiie Leo-
ni delraxerat, reftituerunt, piuraque id genus, de qui-
bus paflTim in annotationibus monent, praeflitcrunt.
Simiiiter in Epifloiis nec paucas nec ieues corredio-
nes intulerunt, ciironoiogiam in aiiquibus reflitue-
runt totumque ordinem immutarunt, item quafdam
a Qnefnelio in duhium vocatasetnonnuiia abeodem
expiinda adiuuantibus mss- libris vindicarunt. Quod
inedita attinet, adiecerunjt iiuic editioni tres nouas
Leonis cpiftoias cx Codice Ratifboncnfi *) et vnam
Grae.
) Eafdem, q^iai hoc ipfo fere tempore Cacciiiriui
euulgauit.
 Hiftorko Literariae Cap, V. 949

Graccam'*Anatolii Conflantinopolitani Epifcopi ad

Leonem; item epiHolas alicjuot Graecac interpreta*
tionis antiquae cx eodem Vaticano; porroexCodice
Veneto S. Marci integram a^ionem concilii Chalce-
donenfis in gratiam Hpiftolae XCIIf. Leonishabitam,
nec non aliam adionem eiufdem Concilii in caufa
Domni Antiocheni, in qua pontificia Leonis aud^o.
ritas commendiitur ex ms. olim Veronenfi, nunc Va-
ticano, tomo fecundo; denique Sermones complu-
res Leoni in mss. tributos, in appendice. Hic pri-
inus editorum Jabor fuit, nempe vt textus emenda-
tior quam in Quefnelliana prodiret et audlior; alte-
ram curam efle vohierunt, vt quoad ipfa Leonis ope^-
ra fieret fincerior, fecernendo genuina a fuppofititiis,^
praeferiim quae aibitrario Quefnellus eidem tri.
illis,

buerat. Ncque enim omittenda duxerunt, quaecun-

que ab eo huc fcmel collata eflent, fed fegregare ma-
luerunt, iifdem que mss. librorum medeJam vbi co-
pia fada cflret,adhibere, Reflabat tertium, textus in-
teliigentia, rerumque Leone geftarum aut eum atti-
a
lientium iufla explicatio, id quod abfque feueroom»
iiium Quefnelli annotationum et diflertationum exa-
iiiine fieri nequibat. Enimuero etfi in quibus ille
offenfam dedit, ad duo praecipue capita, degratia di-
vina fcilicet, et Scdis Komanae qulbufdam pracroga*
tiuis redeant, intelligebant tamen, vniuerfe ijs non
co fucceflu ^obuiam iri poflTe , vt omnes eius errores
paterent et conuincerentur^ fed pedetentim fc cum
fequi oportere, omnefque ac fingulas eius aflertio-
nes et commcnta ad viuuni refecare, ^tatuerupt ita-

que ipfaseiufdem lucubrationes integras]editioni fuae

inferere et fuas cuique obferuatiqnes fubiicere, qui-
bus ea , quae confutatione vrderentur digna, impug-
narent aut corrigerent. Quo fimul illud fefe confcr
^uturos eile fperabant, vt Quefneili editio, quae
Qoo 3
huic
95^ BiMioihecae Patrtim Latlnorum

huic ipforum in totum inferta inueniretur, non am«

plius elFet ncceiTaria, et lucubrationes ipluis, quae
in cdirionibus eius interdicilae effent, in hac et cum
«nimaducifionibus et cenfuris eorum lcgere liceret.
Qiiibus ifa pro confiiio Operis defcriptis ordo atque
diAnbutio totius haec exiit. Primus iomus exhibet
omnia gemtiua Leonis opera, id efi, Sermonef et
Epiftolas finteras, in quibus emendiindis tam fuis
codicibus mss. quam Quefnelli variantibus. vfi funt»

ConAat ergo hic tomus duabus partibus, quarum cui-

que peculiaris, de fontibusmss. vndeomnino tam fer-
liiones, quam epiflolae prodierint, praefalio ad vni-
verfam hiiius fcriptorum generis traclatjonem criti-

cam apprime vtilis praemittitur. IpGs porro fermo-

nibus atque epifiolis Praefaiiones et Admonitionei
vbi opus fuit praemiferunt; Annotatioiies autem
vtrifque fubiedlae partim emendationum rationem
reddunt et variantcs icffliones, tum ipforum, tum
Qucfnelii codicum dcfigiiant, partim ipfins Pontifi-
cistextum, vbi indigere vifus cfl, iiluArant, In his
Baileriniorum Annotationibus etiam locum habent
iilae Notae^ quas Qnefneiius fermonihus vel epifio-
lis ipfi.s quandoque appofuif, ne fcilicet quidquam il-

lius defideraretur, Quoniam autem ille Sermonibus

quafdam Notationes aut pofiiilasaffixit, quae iongio-
rem difputationen) poflujarent; idcirco pofl Sermo-
iies edidcrunt Ohfcriiaiiones in quaedam pecuiiaria
loca eorumdcm, iifque Quefneiii ilias notationes aut
poftillas, ficut et Ciawpini de vocis areae in fermo-
iie XXVII. emeiidatione difiertationcra, inferuerunf.
Optanerim vero, vt Cmiii inflituto poft epiAoias {\2m
t\m addidifient iongiores Qucfnelii in eafdem Obfer-
vationcs, quo concinnius omnia, quae ad fermo-
num cpiflolarumqueclucidntionem fpedant, vno vo*
iuniinc fuiiTcnt comjpreheufsn. Sed tomo fecundo
ilias
 Hijlorico Literaviae Cap, V, 951

illas referuarunt eodcm ordine Quefnellum

ac apiid
po/1 dilTertationci» cdcndas, haud dubio non aliam ob
caufani, quam vt aequalis volnminum magnitudo
cuadcret. Froxime aucem pofl Sermones finceros
fequitur J^ppetidix dubiorum aut male ipfi tribiito»
rum^ maximam partem ineditorum. Praemittitur
per praefationcm notitia aliorum ,
qui in nonnilllis
liiss. exemplaribus Leoni perpcram adfcripti, in aliis

autem codicibus aliis aucloribus tributi, et quia inter

aliorum Patrum Opera iam excufi elTent, non repe*
tendi videbantur. EpiAolas porro exciplt differtatio
de epifwlis deperdiiis ttim S. Leonis ad alios, tum aU-
oriifii ad S. Leonem , ac de aliis monumentis ad epi^
Jiolas pertinentibus , difpojitis ordine chronolo'
gico: vbi fimui fragmenta Leonina, quae fuperfunt,
inferuntur. Sequituream Notitia Decretorum^ quae
Leoni in libro pontificali tribuuntur, ac denique Ap^
pendix Epijlolarimi S. Leo^iis .,
aliquot littcras fup*
poGtitias aliaque documenta ad epifiolas pertinentia,
^uae inter epiflolas non coUocanda erant, compre-
liendens.
Tomus Appendicem prolixio-
Seciincius exliibet

rem Operum quae Leoni adfcripta fuere, ac primo

quidem editur Sacramentariiim omnium vetuflifli-
mum, Leoninum in vuigatis appeliatum ipfiufque
creditum. Sed quoniam nec omnia, quae in eo
continentur, Leonis funt, nec ipfius coiiipingendi
audtor idem pontifex certo appeilari poteft; quae^
dam Leonina tamen in eo deprehenduntur, ex qui-
bus eidem in editis adiudicatum efl: iure fuo in Ap-
pendice locum poftularc vifum efi. Idque eo magis
facicndum fuilfe editores monent, quod Quefnclhis
ties praefationcs vehiti Leoninas in Calce Sermonum
edldilfet, quarum duae in ea eiufdem Sacramentarii
parte, quaa liipereft, iiuiciniantur , tertiam. vcro iw
Ooo 4
^a
 J

95 3 Bibliothecae Patrtim Latinorum

ca quae intercidit parte exftitifTe probabile fit. Sa^

cramentariuin excipiunt Hbri duo de f^ocatione om*
uium gentium, Ccpitula feu au&oritatet de gratia et

libtro arhitrio^ ad Kirginem Dtmetria",

et Ep\ft^>la

dem feu tra&atuf de Humilitate: cjuae omnia Leo-

nis nomine Quefnellus ediderat, Ballennii autem cx
iiiss. codicibus emendarunt et nonnullis in locis fup-
pleuerunt. Subiicitur Breuiarium aduerfus haeru
Rreuiarium fidii aduer^
iicos, feu vt alibi infcribitur,

fus Arianos, quod Sirmondus olim fine auffloris no-

mine edidit. Leoni quippe affertum inuenerunt ia
duobus antiquis codicibus, Parauino atque Mediola-
nenfi, qui etiam correcliones aliquot praebuerunt.
Licet autem in duobus aliis Codicibus, a Sirmondo
inuentis, inter eiufdem Pontificis opera infertum fu-
crit, ob manifefium tamen fcriptoris difcrimea ipfi

Fontifici attribui non polTe, fed fortalfe aiiquid,

quod ad noftramnotitiam non peruenerit, cum eo-
dcni coniundum habuiffe ideoque Appendice noa
jndignnm iudicarunt. Pofi haec nc quid deefier,
quod Quefnelhis fuae editioni inferuit, repraefenta-
Tunt Hilarii Arelaten/is vitamet opufcuta duobus, S«'-
monc icilicet de Miraculo Gmefii j^relatenjis Marty-
ris^ et Cannine de Macchabaeis aud:^ et ex aiiquot
inss, exemplaiibus emendata. Hac^enus Appendix.
Dehinc in hoc tomo vndeclm ex Qiiefnelli dillerta-
tionibus, quae vei ad Leonem, yel ad praemifla
Opera fpedarent, recufae funt. Cuique diflfcr^atio-
ni fu biiciuntur Obferuationes, quae, vt inquiunt,
difTcrtationis cenforiae vicem gerere poflint, et a

praecipuum quodque thema a Quefnello proppfitum

rcfeiiendum tendunt, Vbi autem quaedam tantum
in diflertationibus corrigenda aut confirmanda eflent,
iiotationes in calce paginarum appofitae funtj id,
quod in prima pracfcitim, quae vitam Leonis de-
fcribit^
 JHfiorUo Liierayiae Cap. V. i <9 J ^

fcribit, feruari debuit, in qua ctfi non pauca caHi-

gk^nda, iionnulia etiam adiicienda fuerinC, plura
tamen fatii Concludunt hunc to*
conftare fatentur.
inum eiufdem Quefnelli Obferuationes et Notae ia
Leonis epifiolas, quas vti prolixiores ipfe quoque
pofl: differtationes vulgauit, vna cum annotationibus
ediiorum in ima paginae ora fubieclis.
Tertius tomus complei^ens vetuftijfimam Colle^
Hionem Canonum tt Conllitutionumfedis Apolhlica^
aliaqife antiquijjimi luris Canonici monumenta totus
cditoribus proprius et peculiaris, jd^mque amplifll*
inae vtilitatis et maximo editioni huic ornamento eft.
Tametfi enim iaudata coliedio a Quefneiio primum
c duobus exempiaribus mss., Oxonienfi altero, re-
centiori ac vaide mendofo, aitcro Thuaneo, anti-
quiori et optimae notae, fed quod, ferius acceptum,
nondiiigenter fatis adhibere potuit, edita et quinque
differtationibus, quae hic quoque fubiiciuntur, iilu-?

ftrata fuerit: Baiierinii tamen, cum in ea non folum

inuito plura e Thuaneo codice aiipnde, fed quam
piurima etiam ex aiio, hadenus ignoto, at peruetu-
flo Bibiiothecae Caefareae libro eiufdem coHedioni^
accepiffent^ permulta menda corrigere ipfamque
nieiiori et primigeniae quafi formae refiituere potue-
runt. Ncque vero hop contenti fuerunt ; conquifitis
enim, quae ad huius coliedionis caftigationem et
iliuftrationem adiumenti aliquidconferre pofieut,fub-.
fidiis, praefertim aliarura vet^rum colledionum mss.
exemplaribus, in quibus omnia, vel fere omnia hu-
ius coiiedionis documcnta , licet fparfim infcrta re-
pcrire et recognofcere contigit: aiiam ex hoc ftudio
eamque ionge praeftantiorem coiiegeri^nt vtilitatem.
Nacti enim funt in iifdcm codicibus non pauca ra-
riffima iuris antiqniffimiCanonici monumenta, quae
pofl laudatam Coliedionem vel cmendatiora, vel
Ooo 5 pri-j
954 LibUothme Patnm Laiinomm

primum oinnlno edere Simul autem

ipfis licuit *).

hoc ipfo diligenti mss. librorum examine fadum eft,

vt non folum allquot ignotas et ineditas coliediones
Canonum deprehenderent, fed tales circa vulgatas
ctiam collediiones notitias colligerent, quae nouifli-
nioseteruditiflimos harumreruni fcriptoreslatuerunt,
quibufcjue iuris canonici antiqui hiilorla eximie iilu-
flrata eft. Quippe inde enatus eft tra<£latus de anii-
qtiis tum editis , tum ineditis colle^ionibus et coUe^O'

ribui Canomim ad Gratiannm vfqiie^ Qnefncllianae

colle(!^ioni praemiffus, quo quidquid ab aiiis hade-
mis de eadem materia difputatum fuerat, vilefcere
flatim ct quafi fordere coepit. Difpefcitur ilic iti

qua-

*} Sunt ea quidem I. Frifca Canonum editio latina,

complc&ens Canones Concilioriim Ancyrant, Neocae-
farien/is Nicaeni, Sardicenfis ^ Antiocheni, Con-
j

flantinopotitani primi et Calchedoiienfis y quae pri-

mara in lucem prodiit ex antiquiifmio ms. Clirifto^
pliori luftelli, a Balleriniis autem cum aliis vetu-
ftis mss. colleftioiiibus cpllata integra et emenda-
tior exhibetui;. II. Antiquiffima Interpretatio ta-
tina Canonum Nicaenorwn nunc primum edita ex
ms. Vat. Reginae Suecorum 1997. 11]. Vetus 1«-.
terpretatio tatina Canonum Nicaenorum Sardicevf ,

fium et Calchedonenfiumy aliorimque documentoriim

adNicaenam et Sardicenfem Synodum pertinentium,
hunc primum edlta ex perantiquoj ms. codice LV.
Capituli Veronenfis. IV. Documenta luris Cano-
nici Antiqui. i) Canones Concitii Carthaginenfis
cetebrati a. ^ig. vti leguntnr in antiquiifimis co]Ie-
ftionibus Italicis. 2) Concitium Cartliaginienfe a.
421. fub Aurelio XVIII. ex ms. Cod. LV. Cap.
Veronenfis nunc primum editum. 3) Statuta Ec-
ctefiae an^iqua ex praeftantiffimis mss. colletlioni-
bus edita. 4) Epiftota Cancnica: Quae dfitnant
adimptere Preftiyteri, Diaconii feu Suhdiacomf 5)
'Praecepta S. Petri de Sacramentis couferuandis.
6) Glycerii Iwp. Edi&nm conira oydinaiiones Simo'
niacaSf nunc t^utum fe ms, Vat, Rcg. 1997.
 '
HlfioYico Lkerayiete Cap. V. ij ^^ 5

qnafiior partes, qiiainm prima de Graecis Canonum

iollrciionibns^ fecundaflf^ antiquioribus colle&ionibiis
Lafinis^ quae vel fnnt anUriores Dionijjio^ vel ex
fontibus Dioni/Jio anierioribus originnn diuunt^ ter-
tia, de Colkdiionibns Dionyfanis et caeteris^ quae a
Dionijfio proftcirunt^ qiiarta clenique, de antiqim
Canonwn Brmiaiionibus ^ aliijque cOfieSiionihus La*
tinis in titnlos et locos communes difributis^ adGra^
itianum vfquf^ ev ponit. Claudunt hunc tonium quin-
que dlilertationes Quefnelli ex XVI. reliquac ad Co«
ciiccm Canonum pertinentes cum prolixioribus ac
Valde vtilibus Baileriniorum annotafionlbus et corre*
<51ionibuf. Enimuero tantum abefl, vt hac gene-
iraii huius edifionis dclcriptione fatis declarafum arbi-
tremur, quantum ingenii, dodrinae ac Audii illi fife

impenfum, vt potius, 11 quis omnes eius dotes rite

cxplicare veht, finguioriim ei Sermonum atque Epi-
flolarum traclationem enarrandam putemus. ToC
tamque illuftria artis atque fagacitatis
funt proiedlo
horum virorum documenta, vt, fi in aliis non fane
vulgarium fcriptorum operibus euenire fbleat, yt viii
atque confuetudine diuturniori opinio ab initio con-
cepta minuatur, aut etiam peccata ct errores auc^oris
pafTim oculis retegantur: hoc opus contra, quo ma-
gis affiduo fludio verlaueris, tanto impenfius admi-»
rere necelTe efl. Exemplo fit, cui exempla fuffi-

ciunt, adnionitio I. et II. Epiliolae ad Aquileienfem

Epifcopum SppHntum Altinatem (quacum XVlir.
et

iid lanuariiim Aquileienfem coniunda efl) praemifla,

nec non illa in Epifolimi XXVIU. ad Flauiaminu

Ne autem alterum luiius tamlaudataeoperaemomen-
tumtaceam, in quo tam ob diuturnum, quod Ro*
rnanae fedis epifcopi eorumque iurium et potcflatis
ligidiorcs defenfores ahieranf, eiufmodi editionis de*
Cderiuni, qtiam gb Ipeciale Benedidi XIV. manda-
tum^
95^ Bihliothecat Patrum Laimovnm

(um, pars longegloriofiifima laboris edirorum pofi-

ta eflc debebat, Qtiefnelii refutationem dico: illud
quidem haud inuiti fatemur, dodrinam et metho»,
^um, qua fingulis aduerfarii fiji airertionibus et ar-i

gumentationibus modo apertis mqdo tedi^ occurrere,

eafque innumeris in locis et tantum non in fingulis
ma-
paginis leuitatis, aut manifefiierroris, aut, quod
gisefi, c^Uuerunt, tam
fallaciae et fraudis arguere
arde cum vniuerfa ingenii atque eruditionis eorum
laude eflt coniundas, vt ab ea omnino diuelli ne-
queant, nec crebro accidere poflit, vt criticam eo-
rum facultatem et explicandi artem laudando hanc
jn Quefnelli difputata cr fin reprehendas, quod au-
tem vniuerfam quaeftionum de primatus pontificii vi
^c poteftate enodationem attinet, de horum virorum
haerefi, paucis vt equidem arbitror ignota *), a no-
bishoc loco haudrefert iudicium ferri, quod velalie-
niflimus a partiumfiudiopropter aucftorum artificium
periclitctur. Diligens huius editionis recenfio extat
mBibliotheea Theologica (vernacule fcripta) lo.Aug»
Ernefli TAV. Fafc. /^//.(1763.) J^^gg. 579— 614,

Florentiae impenfis Antonii Zatta Veneti. foU

Vita, EpifiolaeetDecreta LeonisPapaeI.5 in /0. Do^
winici Manfi noua et ampliff. Sacror, Conciliorunt
Colle^ione , Tomo V, col, 1203—1430. Tomo VI,
Sol, I — 423,
Etfi

*) Notus ex fratribus inter aduerfarios Fe-

eft alter
bronii, edito ppere Feronae 1768- 4- hoc titulo:
De Potejlate Summoriim Pontificum et Conciliorum
Generalium tiber ^ vna cum vindiciis au^oritatis
pontificiae contra opus Iufiini Febronii au^ore P e -

TRo Ballerinio Prcsb, f^eron. Accedit

Appendix de infaUibilitate eorumdem Pontificum in
dcfinitionibus fidci.
 Hiftorico\ Uierariae Cap^ V. ^57;

Etfi hic titulus Labbeanam et Binianam cditiOi»

nem fapit, nec vnquam fere Manfius, ct ne quidenl
in Courtantii gratiam a Labbeo, vcluti in Veneta
Coletiana repraefentatur, recedere aufus eft; hoc lo*
co tamen praeceflbrum fuorum exempla defcruit et
Balleriniorum editionem exprimere curauit^ non tam
ob infignem huius operae praefiantiam, quam quia
facilius fic negotium expediri pofle videretun Intel*
ligebat enim 'poft Quefnelii , Cacciarii et Bailerinio'*
rum Labbeo farcienda ac fup^
editiones muita Jibi in
plenda fore^ et quia metuebat^ ne in additionibus
hifce locis fuis inferendisjiue ipji interdum ofcitanti
aiiquid mendi vei tranfpojitum obreperet^ cui malo in
ianta a ioco^ vbi editio praejiabatur ( Venetiis ), dijlan*
tia vix fuccurri potuijftt ^ vei fucus aliquis Jieret iy*
pographis^ vt aliud pro aiiofolium ojfumerent et lo*

co non Juo nonnuiia ajftgnarent: Balieriniorum pro

Labbeana ajfumendam iudicauit. Hanc autem^ in-
quit, quafi veritus, ne fatis ingenium declaraflef^
praefertndam caeteris exijiimavi^ non quod prae*
fiantiorem duxerim ea^ quam Pater Cacciari Carme^
litaeodem fere fempore , quoBaiieriniifuam^ ador*
nauit et Romanis typis produxit ; fed quod f^enetiis
excufum opus , Veneto typographo paratior erat et
ad maniis, Sic tota huius immerito laudati hominis
compiiatio ne minimam quidem fpcciem
liberalitatis

prae fe fert! Seruauit ex IJalleriniorum animaduer^

fionibus eas, quas textui fiatim fubiecerant, criticas

fere et breuiorcs: fufiores autem, veluti admonitio»

nes et dilfertationes pro confiiii fui a Balleriniorum
fine difcrepantia iubduxit^ aut fubinde paucioribu^
verbis contraxif, Inferuit etiam Cacciarii addita*
menta, quae apud Ballerinios defideraretet Sirmondi
notas rariores ex appendice eius in concilia, quem-
admoduni ia Coleuaaa Co^ciliojcuiD editione eranc
cxhi«
9$S Bittioth^cae Pairum Laiinortim

exhibita* De fuo stddidit fynopjin quarnndo.m epifta»'

Jjarum Lconis ex codice Luccnfi 1 90^
vetuiliriiiiiain

Balieriniis noa iacognitam, et ne quid ex iiipe-

xioribus periret> vitam Leonis tx iihro Pontificali
cum JJinii notis praetiiifitH Hic vero mihi aliqiiis

ioibiiciet, iieri illud debuixTe proptcr nvaiorem cum

caeteris partibus confonantiam. Audio eauldein^
«eque magnopere reprcheudo^ fcd totam operam
id

improbam et farna huius viri indignam cenfeo. Q^ud

enim referebat tanta cum pompa rcpetere, quae ante
centum et ampiius annos fatis laudabiiiter quideni
cojiilcTipta effeut, et alias atque alias eruditorum iio-
liiuium aiinotationes et emendationes tani anxia (ol% ,.

licitudine aiTaere, cum longe fruduofius ipfe ilu- fl

dium fuum tali operi confecrafiet. Ceterum moni-

tu non eger, epiliolas ad Concilium Ciiaicedonenfe
pertinentes non iterum in Adis iliius exprefTas effe,
fed iedores ad hanc integram coliedionem remitti.

1780' I
Helnifiadii litieris viduae Scknorri, 4. Leonis
Magni Romani, epifioia contra Eutychen
Epifcopi
de vera incarnatione Domini ad Flauianum Epirco-
pum CFolitanumb E reccnfioue I^alieriniorum cum ;

piaecipua varietate ledionis, uotulis et admonitione

hifiorica. Ciuibus academiae luiiae Carolinae in re-
ligione folemni Chrifto incarnuto iacranda 1780» a.

commendata (r.b Hmrico Philippo Cenrado Hencke

Theoiogo Heimiiadienfi).
Pracclare editor celeberrimus hac foiemni occa-
jGone vfus efi , vt iuucnibus fedulo Theoiogiae ope-
ram nauantibus iibeiii tam iliuilris argumenti copiani
faceret. Quapropter in piaemifla ipfiepii^oJae admo-
nitionehifioricaprimoloco, quantiiiJa inliifioriadog-
matis de Chriilo iiiomenti fit, oneudit» deinde de au-
dorc
 ^HiJlbrkb Literariae Cap. V* 955

dlore, occafioiie, confillo, auc^ritate et'exiflim^

tione, qualem ab inido flatim, etpoftca femper au«
diorem nadafuerit, difputar. In fubfidium flabi*
liendac genuinae ledionis ipfius epiflolae reuocauiC
€tiam verfionem antiquam Graecam eademque vfua
efl ad difficiliores qualdam phrafcs Latinas explican^
das. Cf. Commentarii Hclmflad. de reb. nov, lit, i^^iU

fafc. /. fc» V.p. 38. /j.

1789.*
Didot filii primog, foti
Parijiis fimtihiis Petri
S. Leonis Papae L EpifloJae XIL ad Galliae Epifco-
posetEpiflola ad Flauianum Cdogmatica XXVIIL)
vna ad Kauennium mifla, cum' notis, obferuationi-
bus ct »dnotationibus denuo iiiuftratae a Monachif
Congreg, S. Maiiri; in Colkbiione Concilior. Galliae
jiupcr ab ipfis inchoata T. L pagg* 442 568* —
Sirmondi editio pro fundamento fuit. In cmen-
dationibus autem Quefneilum ita fecuti funft, vt ipfi
non negligerent denuo mss. codiccs infpicere» Sup-
petebant praeterea Couftantii fchedae, ex quibuj
haud pauca obferuationibus fuis intulerunt.

Versiones. Sermones Leonls adeo olim iti

deliciis habitos nouimus, vt haud femel in Jinguanx
Italicam transfunderentur. Gailicam verfionem
non nifi vnam deprehendere licuit, hoc iudiculo
teftc.

148?.
Fmnze. fol. I Sermonl di S. Leoni da
tradotti
Filippo di Bartolomeo Corjini^ m finer In Firen^e
adi XXI. di Maggio MCGCCLXXX V. Expreffa eft
editioAndreae Aierienfis, traduda fimul eius ad
FauiuailL S, P. epiftolay <iuaDa,eXvCipit brcuis tra-
ducHions
 ;

^So Sibtiothicae Patrum Latinorim

^udious commeHdatio a Marfilio Ficino adfcripta et

deiaceps rubricae operis. Memorant hanc editio*
nem Ballerinii T. I. praef, p. XXX. Bibl. degli aiit.

volg, inferta in Hacc. d'Opufc, fcient, e jilol. T,

XXXIl^,p, a6i. et Argelati Bibl. degli volgarizz*
(in Milano 1767.) T, JLp. 300. fcj.

«547.
In P^enezia alfegno de ta fperanza, g. 1 divi-
tii Sermoni di San Leone Papa primo nuovamente di
Latino in volgar Lingua tradotti per Gabriel Forefto
da Brefcia. Raccolta L L et Argetatip, pi.fq. vbi
fufe admodum defcribitur, inferta Epiftola iniegra
tradudoris et cohtentorum tabula repraefentata. Ex
hoc autem apparct duas effe huius eiufdem anni, lo«
ci et typographi, haud parum tameu quoad contenta

diuerfas Sermonum Leonis verfiones»

1564.
In Venezia per Girolamo Scotto, 4. Sermoni
(IIL ) di S. Leone Papa L Sermone V» del digiuno
del fettimo mefe. Sermone XI. del digiuno della
quattro tempora. Sermone nella fefta di tutti Santi
in Sermoni de SS. Agoftino, Crifojiomo., Bernardo
it Bajilio. Parte Secunda Cf. Argelati 1. L et /7.
158. it. T. Lp. 14. Audor verfiouis imiGaleatius
Florimontius (Gateazzo FiorimonzioJ Epifcopus.

1698»
Paris chez Andr, Pralard. 8. Sermons de S.
Leon, Pape, furnomme'le Grand, traduits furiedi-
tion Latine du P. Quefnel, par Ni^otas Fontaine^
Cat, BibL Reg, Parif, T, I,p.j8S* »• Su»

CODICES.
 1

Hiliorico Literariae Cap, V. 96

G o n I c E s. Quae ante Qtiefnellunt in fubfidfum

vocata funt ab editoribusLeonis mss.exenipJanahaud
operae arbitramur foJlicite circumfpicere. Poft
Qi?efneiJuin Cacciarins piures iili haud vifos codices
contulit, fed Jonge pJurimos et maiori foiertia Bal^
ierinii^ iique in iildem cxaminandis, ordinandisetde-
fcribendistam egregiam pofuerunt operam, vt ex
hac deLeonis mss. codicibus notitia etiam adaHorum
fcriptorum Ecclcfiafticorum, imprimis vero Pontifi-
cum Romanorum opera, non parum vtiJitatis profi-
cifci poffit: quapropter pecuiiari diJigentia nobis hoc
loco noa indigna vifa fuit.

I.

CodiceS QjJESNELLI.

I. Sermonum.

I. Corbeienjtf, Codices mss. tres olim Mona*

flerii S. Petri Corbeienfis, iam BibL monaji^ S. S»
Germani a Pratis, in quibus Sermones LX. et am-
plius.
3. Nauarraeus, i. e. Codex BihL Regii Colk*
gii Naiiarrael in Acad, Parif. Sermonum variorum,
in quibus piures Lconis.
3. Regii. Ledionarii duo, in quibus plures
Leonis Sermones.
4. Sammaglorianus , Codex Lecflionarius ms. ad
vfum Abbatiae S. Magiorii Parifienfis, in Biht. Sam»
mngloriana Seminarii Archiepifcopalis Prefbytero*
rum Oratorii D. l^fu ad muros Parifenfes,
5. Thuanei: i. Codex ms. qui fuerat olim Nic*
Fahri^ in quo Scrmoncs aJiquot Leonis. a. Liber
Leclionarius ad vfum infignis EccJefiaeLugdunenfis.
Tom.lL Ppp 3. Co*
963 Bibtiothecai Patrnm Latinorum

3. Codex Leclionarius S. Petri Foflitenfis, in (juo'

Sennoiics piures, Tcr. a. MLVII,

II. Epijlolarum.

X. Barherinlani^ codices mss. tres Bibl. Card,

Franc. Earbexinii, ex quibus vaiias ledlioaes pliiri-

marum Epiftolarum S. Leoni.'?, iuilli fuo excerptas,ad

Quefnellum pofl pubiicatam primam editioueni
tranfmifit. Signabantur niim. 57. 77. et 2}<88-

Tertius quoque Codicem Canonum, qucm Quef-

iieiius Romanum dieit, continebat.

2. Betloiiacenjit i. e. BibL Kcckjiae Betlouacenfis^

codex ms. Canonum et Decre»rum Fontificiorum,
in quibus ex Leone piura.
3. 5. Germanenjis ; codex Dionyfianae Cano-
num et Decretorum Coiledlionis ex Bibl. Monajt. S*
Germani a Pratis,
4. Grimanicus ; codcx ms. D. Grimani Card.
S, Marci, nongentorum circiter annorum, in quo
CVII. Leonis epifioiae, quarum viginti oBo aute
Quefneiium non erant editae, et piures aiiae penc
nouae. Acceperat eum ex Hibl. Domus Inflitutiouis
Oratorii D. lefu ad muros Parifienfes. De hoc co-
dice fufe difputat Quefneiius in praefatione §. V. Cf.
Obferuata Ballcriniorum.
5. Corbeienfs ; codex Canonum antiquiflimus,
cuius coliedionem ampiifllme defciipfcrunt Balieri-
nii in difi'. de antiqiiis Caiwniim Cottc5fionibus inferta
Tomo III. Opp. Lconis. Ex Bibl» Mon, S, Ger'
mani a Pratis.
6. Htrcuat/iantis ; codex ms. Ifidorianae colie-
(flionis, cui et Liberati Kreuiarium quaedam
et aiia

lubiiciuntur: qucm, quia bcneficio D. Vion d-Re"

ronual accepcrat, Herouailianum appcilauit,' antc-
quam refciuiirct iiiaiu cile ex Bibl. Antonii Fatire D.
Th.
 Hiftorico LiUrariae Cap, V. 963

Th. Facultatis Parif. Eccl. Metrop* Remenfis Caiiot

iiici ct Vicarii Generalis Epifcopi Kemcnliuii).
7. Oxnnicnfis '^ codex ms. ia t]uo Codnx , qucni
appeJlat Quelncllus, Canamim et Conjlitutomin Se-»

dis ^pojiolicae cuni variis Leonis, quae eidem an-

nedebancur, quorum iadicem vna cum apographo
Codicis ad Quefn, miferat E. JJernardus, Altroao-
niiac tunc ia Academ. Ox. Profeflbr» Seruabatur iii

BibL Ox. Collegii Orielcnfis N. pi. B.

8. Rnniigianus ; codcx ms. Epiflolarum, cuius
notitiam lediones ex Bibl. S. Remigii Re-
et varias
mcnfis fuppeditauerat D. Franc. Delfau Benedictinus
Sangcrmanenlis.
9. Thnanei: i) Codex ins. Canonum et Conf^.
Sedis Apo(}. cum XXXIII. Leonis Epiflolis, mmu
129. 2) Codex ms. in cjuo plures epifloiae ad Sy-
nodum Clialcedonenfem et ad Arelatenfis Ecclefiae
priuiiegia peitinentes, itcm epidoiae Flauiaiii ad S.
Leonem verfio antea non edita, aliaque primum o
tenebris eruta,mim, 780. 3) Codex ms. libroruin
de Vocatione omnium Gentium, et aiiquot Epirto-
larum S. Leonis, miin, 729. 4) Codex ms. piuri-
marum Epiftolarum S. Leonis notatus ««w/. 43^.
5) Codex ms. Canonum et Decretorum PP. Rom.
Colleclore DionyfioExiguo. 6) 7) S) Codicesmss.
tres IfidorianaeConciiiorum et Pontificiarum Epifto-

larum Colledionis. 9) Codex ms. Can. et Decreto-

rum Pontificum Rcm. qualis editus Moguntiae a.

1525. qui olim Claudii Falcheti (Fauchet).

fuit

10) Codex ms. in quo pars Adoruin Synodi Chal-

cedonenfis.
10. Treco — Pithoeanus^ codex ms. continens
Conciiia plurima, EpifiolasPontificias praefertimque
Leonis, monumenta ecclefianica, qui olim
ct alia

ad Cckberrimum Pithoeum pertinuit, ex BibL

Ppp 2 ColU*
964 Bibliothecae Patrum Latinoyum

Collegii Treco — Pithoeani Prejbyterorum Otatorii

D. lefu.

III. Sermonitm et Epijlolarum.

1. Cijiercienjis i. c. Bibl. Abbatiae Cijlercienjis

Parijiis ; codcx nis. cuiiis indicem et loca aliquot

conuriuiiicaueiat D. lacobus deLannoy, eiufdeni Ab-

batiae Subprior.
2. Claromaricenjis BibL Monafterii Claro-
1. e.

maricenjis prope Aiidomaropolim ; codex ms. cuius

indicem per lo. Mabillonium acceperat.
3. iS. Mariani et Regniacenjis i. e. Bibt. Mona*
fterii S. Mariani Autijjiodorenjis Ord. praemonjira*
tenjis, codices mss. duo, quorum collatas ledioiies
vna cum indice alterius, qui fuerat Pegniacmfis fHo-
adQuefnellummifit D. Chrefiiea
najlerii^ exccrpfic ct

Eccl. Autifliod. Can. et Theol. Par,

4. Pl&orinus i, e. Bibl. S. f^iSforis Parijienjis;
codex ms. Sermonum et Epiftolarum fer e omnium
S. Leonis.

2.

Codices Cacciarii.
A. Sermonum.

I. Vaticani: i. Codex nuni. '^^'^'y. Prior pars

antiqui pergameni Lec^lionarii, continens quam plu-
res Homilias in nodurnis diuinis officiis recitandas
in Natali S. Leonis, Pafiione, Refurre^ione, Afcen-
fione Domini, et Pentecofte, atque de Sandorum
Aportoiorum Petri etPauli folemnitatibus. Scr. cur-^
rente Saec. VIW. Romanis charaderibus in duas co-
lumnas difiindis. Huius et fequentis fcripturae Ipe-
cimina aere incifa propofuit Cacciarius in fine hu-
ius reccflfus, Tomi L praef.f, XXIX.
2. C<7-
 Hi/Iorico Liferanae Cap, V* 9 65

Codex num. 3836. alrera pars praecedentis Le-

2.
dlionarii, contincns Sermones in feAo SS. VII. Fra-
truiu Macchabaeoruni, S. Laurcntii, de leiunio fep«
timi nienfis aliafque Homilias vfque ad Natiuitatem
Domini recitandas, inter quas ceiebris Ep. XXIV. ad
Flauianum de Incarnatione vcrbi.
3. Codex num, 3828- pergamenus,' X. farc.
cxaratus, continens aiiquot Sermones Leonis in va«
vm anni Solemnitatibus.
4. Codex mim. 195. pergamcnus in folio,prae-
1

tcr qiiafdam Sandorum Homilias, etiamLeonisnon-

nullascoutinens. Scr, circaXI. faec.Cacciario iiidice.
5.Codex num, 1267. vt praecedens forma ma-
iori in duabus columnis exaratus circa faec. XI. coni,
inter plurium veterum PP.fermones, nonnuUos Leonis
M. de Natiuitate et Epiphania et de S. Stephano.
Codrx num, 1268. pars altera praecedentis
6.
Ledionarii, cont. Sermones quam plurimos a Do-
minica Septuagcfimae vfque ad natiuitatem Domini
legendos.
Codex nim, 1369* poftrema pars eiufdem,
7.
cont. praeter Sermoncs dc Tempore, orationes do
natali SS. Apoftolorum Petri et Pauli, de Natali
S. Laurentii et de S. Lconis affumptione ad Pontifi-
catum.
g. Codex ntim. 1270. pergamenus in folio mag-
no, in quo varii Lconis Sermones. Cacciarius cius
fubfidio potiiTimum fermonem de fefio Cathedrae
Pctri, quem primus QuefneJlus fed mutiium et im-
pcrfetflum euulgarat, primigeniae integritati reddi-
difle tefiatur.

9.Codex num, 1271. pergamenus in folio, va-

rios Leonis Sermones exhibens.
10. Codex num, 1272. pergamenus in quarto,
faecuii X. cont, fermones et homiiias, quae olim le-
Ppp 3 gcban*
 '
C)66 Bibtiotheeae Patrum Laiinorum

gebantur in ilngulis ApoAoloruin feftiuitafibus,

Fraeter quafdam Leonis orationes, habebat quoque

antiquum quendam Miflae Canonem, homiiiac de
cdlo beatirudinibus adiunduu), quem integrum Cac-
ciarius vna cum cbaraderum fpecimine ipfi fubiedlo
fii^gg' 297 — ^04. T. I. excudi curauit.
1 1. odex niim. 4222. in folio magno Longo-
baidicis charaderibus exaratus, faec. IX. cont. quof-
dam Leonis fermones fecundum anni dies feflos le-

gendos.
13. Codex num. 5451. Saec. XIL Romanis cha-
radleiibus lcriptus, cont. Leonis fermones de foiem-
nitate Pafchae, Pentecoftes et de Feflis SS. Apofloio-
rum Petri et Pauh'.
1 3. Codtx nim. 6450. pergamenus XIL faeculi,
cont, Homilias in noclurnis ofEciis recitandas, imer-
que eas piures Leonis et iliam in Fefto Cathedrae Pe-
tri pariter ac in Quefneiii codicibus mutiiam.
14. Codfx nnm, 6451. praecedenti non abfimi-
lis, eodem (aqc. et charadere fcriptus, cont. fermo-
iiem tertium de Pafchate, quo Cacciarins primum
Leonem madauit.
15. Codex niim. 6452. duobus praecedentibus
formi», flgura, faeculo et charadlere periimiiis, cont.
Leonis fermones de Quadragefima, cnm aliis non-
nuiiis ad Domini Paflionem pertinentibus.
16. Codex ntmu 6454. fimiiis tribus praeceden-
tibus, in quo praeter aiios Patrum fermones, Leonis
nomine tum plures ex vuioatis, tuiw aiii nonnuiii
occurrebant, quos iiie tanquam dubios ia Appendi-
cem reiecit.

Vaticano - Palatini nitm. 442. 443» Le-

11.

dionum et homiiiarum SS. PP. iibri duo chartacei,

couf. quampiures fcrmones Leonis, quorum non-
xuiiii mutiii et imperfedi, accoaimodati ad vfum
-aiicuius
 Hiflorico Literariae Cap, V, 567

aHcuiiis particulnris ccclefiae. Scriptura eratGerma-

nica, in duas columnas diHinda et notis compen-
diariis difficiliimis relcrta, quem le jpfum leger«ne-
quiuiffe fatetur.
III. VaUicellanu! vetuflus liber cont. varios Leo-
nis fermones, ejuem ipfe tamen Cacciarius non vi-

dit, fed a P. JuJ. Blonchinio cum editisfuit exaf%s

et quidftm fcrmoncs inde exfcripti funt, de quibus
fuis ilie Jocis mouet.
IV. Chifiamis ; codex quondam ex Vat. Archi-
vo exfcriptus, cont, varios Leonis fermones, inter
quos trcsex quos Chryf* Tronibelliiir T,IL P»
iis, l.

Anecdotormi primus omnium adornauit,

B. Epiftolarum.

I. Latini.

L Vaticani, i. Coi^Jc «m;;. 541. pergamenus

in foliomagno, variis piduris auro et minio dili-

genter circa Xlll. faec. ornatus, (|uo Nicolaus V. Pa-

pa vtebatur, cont. omnes LeonisEpiftolas in vulgatis
ante Quefnellianam occurrentes.
2. Codexmmi, 543. pergameniis in quarto, faec.
XIII. eafdem continens epiftoias.
3. 4. ^. 6. 7. Codicenium. 'y/^'^ — 547.fimiles
omnes charaderum forma, epiftolarum coileclione
et aetatepraecedentibus. Nullus enim ante Xll. faec.
exaratus fuit. Lec^ionibus tamen inter fe difTerebant,
g. Codexnutip 6^0, pergamenus infoiio magno,
faeculi fcre XIII. cont, Ifidori Mercatoris colledlo*
nem Can. et Epp. PontifT. Rom. intor quas XXXIX
Lconis.
g. Codex num. 631. Colledlionem fimikm
praecedenti exhibens, iabente faec, XII. cxfcriptam^
fed V. tantum Leonis Epiflolas.
Fpp 4 i^*
 1

9^8 Bibliothecae Pairtm Latimrum

10. Codex num. 13 19.111 quarto faeculi XII. fow-

iin. Ada Syn. Chalced. cum variis Leonis Epiftolis
in Eutycheiis et Eutychianorum caufa exaratis.
1 Codex num. 1 5 2 i. in folio paruo faec. cir-
. ,

citcr XII., cont, libros Facundi Hermiancnfiv pro

Syn. Chalced., inque iis non fohim varia Epp, Leo-

nis fragmenta, {t^ et illas Epiflolas, quae Leo in il-
lius Synodi gencralem confirmationem conCcripfit.

12. Codex num. 1322. antiquiflimns, vt ex cha- ^i

radlerum fpecimine, quod Cacciarius pag, LXV. %
praef. ad T. II. incudi curauit, apparct. Cont. '1

omnes et fingulas Chaicedonenfis Synodi adiones,

quas inter notat Cacciarius illam, qaae ad Domui
Antiocheni Epifcopi caufam pertinet, quamque vcl-

vti fiippofititiam, et a Latino impofiore confidlam

Qucfuellus reiiciendam effb cenfuit: tum quia (vt
ipfe aiebat) in graecis exemplaribus non legitur: tum
quia ex vnico nuUius audoritatis, antiquitatisue Co^
dice chartaceo ab ignotis Scholaribus in hicem prodi-
iffe affirmatur* Habet autem varias hic codex ad
candem Synodum pertinentes epifiolas.
13. Codex niim. 1^42. pergamenus faec. IX. la-
bente aut ineunte X, fcriptus. Charaderum formam
et notas Cacciarius ibidem, vbi praecedentis, exfcri-
bi fecit. Cont, antiquam Canonum Coiledionem
cum XVI. Leoiiis epiitolis, quarum prima ad Rufii-
cum Narbonenfem,
1 4. Codex mm, 1328. pergamenus in foliofaec.
circiter XIJ. Cont. Ada Conct'ii fexti generalis eC
praeter Epp. fragmcnta in iiidem occurrentia alias
quasdam Leonis Epifiolas eum quibufdam Chalcsd,
Conc. Adis.
15. Codex nunu 1337, pergamenus fcr. ante
faec. XL Continet Canones dmrforum conciliorum
€i Epijlolas decretales pluriim fMnmorum Pontifr
CllTJi,
 Hiftorko LUerariae Cap. V. ^69

tufh, Inclpit Collcdio a Nicaenis Canonibus omnes-

cjueLeoninaiuni Epp.Dccretaliunititulos cum iifdem
Epp. repraefentat.
16. Codex num. 1338» Colleillionem praece-
denti, finiilem fed ferius, faec. Xlll. exaratam con-
tihens. Recenfet autem infer Leoninos Canones et-

iam Epiflolam ad Afros Mauritanae Prouinciae in

caufa Lupicini Ep. fcriptam, quam Qnefnelluj» fup"
pofititiam dicere aufus fuit.
17. Codfx nuin. 1340. pcrgamenus faec. XIII,
eont, Ifidori Coileclionem et in ea omnes Epp. Leo-
nis, quae in editis Surii, Louanienfium et Rayna/di
occurrunt. Hac Coliedtione faepiflime fe vfum efle
tefiatur Cacciarius, quod inter recentiores magis ca-
fligatam deprehendiflet.
num. 1541. faec. XI. a diligenti,€t
18. Codtx
perito Amanuenfi fcriptus, cont. praeter diuerforum
Concil. Canones et plurium Rom. PontifF. Epp. XLI
Leoninas.
19. Codex num, 1343. faec. XL CoUedionem
praecedenti plane fimilem continens.
20. Codex num. 1344. praecedentibus duobus
forma et charadlere prorfus fimilis, cont. Ada Chal-
ced. fynodi eum Leonis Epp, ad eandem fpedan-
tibus.
31. Codex num. 1345. faec, XI. infcriptus CoU
teBio Crefcovii, quae olim pcrtinebat ad celebre Mo»
najierium S Cokimbani de Bobio. cont, nonnullas
Leonis Epifiolas.
aa. Codex num. 1353. faec. XII. optime fcri-

ptus , cont. plures Leonis Epifiolas.

23. Codexnum. 3791. faec. XIL optimae notae,
eont, L. Leonis Epiftolas.
34. Codex num. 3836. Ledlionarius,de quo fu-
pra io Sermonibiis didum efi. Cont, folam Epifto.
Ppp 5 iam
 Bibtiothecae Pairum Latinovum ^
97<^

lam ad FlauUmim, quam faeculo Vlll ct IX. in Di-

yinis Officiis ante Feflum Natiuitatis le^ere folebant.

25. Codex nitm. 3787. pergamenus in folio,

faec. XII. Cont. Epp. VI, de caufa Eccl, Alexandri-
etTimothei Aeluri. *
iiae
26. Codex niim, 4661. praecedenti refpondens,
eont, totidem Epirtolas.
27. CodfX nimi, ^748. fow/. Crefconii Concor-
diam Canonum cum nonnuUls Leonis Epiftolis de-
cretalibus.
28. Codex num, 5750. fcr. ante faec. IX. Ollm
fuitMonafteriiS.Columbani Kobienfis. Co«/.XXXL
Leonis Epp. cum priore Synodi Chalcedon. At^ione.
Formam ac charaderem Cacciarius aere incifam de-
dit;7fl^. LXV.
29. Codex num. 5845. antiquiflimus et Caccia-
rio plerumque Longobardicus didus. Coni, Colle-
cTlionem Canonum et Epp. Pontiff. Rom. inter quas
XXIV. Leonis.
l^aticano-Palatinus codex num. 579. faec.
II.

X» cont. IV. tantum Leonis EpiAolas.

III. Vaticano' Vrbinates. i Codex mm. 6 5 per-
. .

gamenus optime faec.XV. fcriptus. cont, omnesEpp#

cditionum ante Quefnellum vulgararum.
Codex num, i^q. recen-s adeoque exigui
2. vfus*
Cont, Colledionem Ifidori Mercatoris.
IV. Vatica7io»Alexandrini i. e. Vaticani, qui
quondam fuerant Reginae Suecoruni, Chriflinae
Alexandrae.
1. Codex num, 586. membranaceus in 4. faec.
XII. inter petera cont, Pafchafini Lilyb. Epiftolam ad
Leonem.
2. Codex num. 755. membr. in fol. paruo facc.
XIIL cont. eiufdem Ep. de Tafchae Obferuatione.

3. Co^
 m/Iorico LiUrariae Cctp. V, 971

3. Codex nmh 849. membr. faec. XII. Cont.

'
CoUedionem Caiionum praecipue ex Africae Conci-
' liis , Adh
Conc. Chalced. et Ep. Leonis ad
o^naediim
Anaftaliiim Epifc. Theflalonicenfem.
4. Cociex num. io;;8. membr. in fol. faec. XII.
Cont. Decreta Pontiff. Rom. ex Ifidori coUedione
«cc non Bedae iibrum de Computo etc.
Codex num. 1039. membr. in fol. faec. XIV.
5.
Cont, Crefconii Concordiam difcord. Canonum.
6. Coi^Jr ««»/. 1040. infol.faec. XI. Cow^Con-

cilium Generale VL
num. 1044. membr. iu fol. faec. XIII»
7. Cociex
Cont. Epp. Rom. Pontiff. a Ciemente ad Leonem.
8. Codex nmu 1043. membr. in fol. faec. XIII.
tont. Coiiedionem Canonum, forte Dionyfianam
inquit Cacciarius, cum adiedis Symmachi et Hoi-
mildac decretis.

9. Codf.x mim. 11 37. membr. in fol. faec. X.

Cont. varia PP. opufcuia et CodicemCanonum, Apo-
flolorjjm et Conciliorum decreta et Pontlff. Rom<»
Epifiolas complcclentem.
10. Codex nim. 1997. pergamenus in fol. faec.
X. cont. Coiicdionem Dionyfianara, in qua V. tan-
tum Leonis Epifiolae.

V. Taurinenjif Bibliothecae Regiae CodexMWW.

.,

39. D. IV. pergamenus in foiio circa faec. XIII. op-

time exaratus. Cont. LII. Leonis epifiolas etnonnul-
las aiiorum. Contulerat pro Cacciario P. Cyrilhis
Gubernatis Carmeii Taurinenfis Aiumnus. a. 1739.
VI. Florentinuf .,
Bibliothecae MedicaeaeCodex
pergamenus in foiio, faec. XIIL Cont. omnes Leo-
nis Epp. editionum ante Quefnciium vuigatarum.

VII. GrimamuT. Ceiebris huius codicis exem-

plar Cacciarius in chartacco foiio Parifiis exfcribi fe-
cit
 3

97 BihHothecae Patrum Latinorum

cit ad explorandam Quefnelli fidem, indeque in vi-

ticana Bibl. repofuit.

VIII. Eatisbonenjif y Bibiiothecae Monajlerii S.

Emerami, Codex nunu i rg. DDAA. membraneus,
in quarto, conftans foliis CLVII. Cont. Epiftolas
Leonis LXXII. Charadterum formam ex delineatio-
ne Frobenii Forfteri tunc temporis apud S. Emera-
num Prioris et Bibliothecarii, qui eafdem epifloks
iii vfum editoris Romani diiigentiflime exfcripferat,
aere incidendam curauit Cacciariu'? pag, LXII. praef,
Aetatem eius monente Forftcro Bernardus Pezius ia
T. I. Thef. Anecdot. p. XI. prope milie annoruni
aeflimauit. Plura de eodcm dabit Forfteri epidola
(d. ad S. Emeran. XII. Kal. Septembris a. 1752.)
pag. LXI. fq. excufa.

a. Graeci,
1. Codex num. 451. chart. in folio
Paticani: i.

faec. XIV. inter variorumPP.Graecorum fcripta frag-

nientum Epiftolae Fiauiani ad Leonem de Imarna»
iione D. N. I. Chr, continebat.
2. Codex niim. 730. chart. in folio* faec. circiter
XV. cont,Theodoreti Epifc. Cyri epiftolas.
3. Codex num. 720. pergamenus in folio faec.X.
inter diuerforum PP. opera aliquas Leonis epiflolas
continet.
4. Codex num. 713. in 8. faec. XIV. cont diuer-
forum PP. EpiHolas et praefertim quas Flauianus ia
putychetis caufa ad Leonem fcripfit, cum refponfis
illius.

Codex nunu 1178. cbartaceus in foh*o faec.

%.
XV. Cont, omnia Chalced. Conc. Ada cum Leonis
Epifioiis ad illud pertinentibus.

6. Codex
 Hiftorko Literariae Cap, V. 973

6, Codex1451. pergamenus in folio lliec.

niim,
XII. Cont, inter diuerforum opera et epinolas etiam
Leonjs cum Chalced. Conc. Colledaneis.
7. Codex num. 1455. bombycinus faec. XIIL
optime fcriptus. Cojit. PontifF. Rom. et SS. PP. epi-
ftolas, quas inter epidolae Flauiani, Theodoreti,
Anatoh'i et Marciani ad Leonem, cum Leonis re-
fponfis.

If. Regio-Vaticani, i. Codex num. 44. chart.

in 4, faec, XVI. Cont. plurium SS. PP. ahorumque
Auclorum Homilias et Opera, tum ad fcripturam,
tum adEcclefiadicas res pertinentia, inque iihs non-
nullas Leonis Epiflolas.
2. Codfx 7ium, 57. chart, in folio faec. XIV.
Cont. Concihorum general. et partic. Canones et ah'a

antiquorum PP. opera, quae inter Fiauiani et GeiV'

nadii Fpifc. CP. ad Leonem epiilolae.
3. Codex num. 67. chart. faec. XV. Cont» vnam
dumtaxat Leonis epifiolam.

III. yaticano-Ottobonianuf., Codex num, 29.

non abfimihs Vat. num, 1178» Cont. omnia Chal-
ced. Conc. Ada cum variis in iifdem Leonis Epi-
flolis.

C. Sermonum et Epijlotarum.

L Vaticani, i. Codex niim. 541. pergameniis

Nicolai V. iuflu auro et variis coJoribus ornatus.
Cont, folummodo Leonis Sermones et epiftolas et

quidem eas, quae in editis ante QiiefneUum vulgatac

funt.
2. Codex num. 542. pergamenus in 4, faec. XIL
labentis. Similis Colledio.
3. Codex num. 644. pergamenus in folio faec.
circiter XIH. Collcdio non abfimilis.
4. Codex
 1
974 Bibiiothecae Pairum Latinonm

4. Codex Htim. 545. pergameniis in 4. fcr. clrca

finem faec. XII. Totidem Sermones et EpiAoliis

complec^itur.
Codex num. 546. mcmbr. in folio faec. Xil.
5.
Colledio fimiiis praecedenti.
6. Codex niiiij, 547. membr. iu 4. ciufdem aeta-
tis ct conditionis.
7. Codex num. 548. mcmbr, in 4. Praeter fer-
mones in fuperioiibuscoiitentos exhibebat etiam Scr-
monem d& Abfalon , fed quem ad Leonem non per-
tiuere iudicauit, ideoque omillt Caceiarius.
8. Codex ntm. 549. membr. in 4, praecedcnti
fimilis et eundem de Abfaione fenr.onem in fine

praeferens.
Codex minu 550. membr.
9. in 4. praccedentf-
bus per omnia fimilis.
II. Regio' f^aticaniify Bibliothecae Ahxandrh>
nae Codex niWL 139. membr, in 4. optime exaratus
faec. XII. foiam Leonis Serm. homil et epifioiar.

Coliecflioncm cxhibens.
III. Vrbinas. Codex pergamennsiu
wk?«. 65.

fol. paruo faec. iabentls XlV. eandem colledionem

praefercns.

Codices Ballerini ORVM

A. S e r m u u m.

t, LeSiionarii,
L Bergomciifes; codices duo faec. circltcr XIL
''ex tabuiiirio Di). Confortii Ecciefiae S. Aiexandri iii

Coiumna apud lof de Saiuaneis dcRoteiiisFatricium

Bergomeniem. Cont. XIL Leonis fermoncs.
II. Cliigiani'-, codices duo Bibi. Chigianac [«««/.
5 et 5. facc. Xll. cont, IV. Leoais fermones.
IIL
 HiHorico Literariae Cap. V. 975

PadiUronenfcs ; codices tres monaflerii Pa*

III.

dilironenfis S. Benedidi in agro Mantuano, cont^

IX. Leonis fcrmones et Ep. ad Flauianiun.
IV. .Paiauinus; codcx TP. Conuentualium S:
Antonii nim. 408. fiec. XIII. coni, Sermones XXX,
V. Patanini Heremitanorim ; codices tres PP.
HeremitanorumSS.rhilippietIacobi,7nf;/z. 1 1 1. 1 la*
ct 113. XVI. Sermoacs cum Ep. ad Flauianum.
f 072/.

VI. Pataiiini S. Jujlinae ; codiees duo monacho*

rum Cafinenfium S. luAinae faec. XV. cont. XIV.
fermones cum praedida Epi/tola.
VII. Bafilicae S. Petri in Faticano; codices tres
niini, 107. 105. et 106. Sed duo priores ionge ter-

tio praeflantiores erant, qui faec. licet XII. exaratus

tamen non plures quam lex finceros Leonis fermo-
nes complecfbbatur, aiiofqne falfo illi adfcriptos.
VIII. Tridentimis ; codex ms. Capituli Tridea-»
tini faeculi XIV. cont. IV. Leonis fermones.
IX. Vallicellani i. e. codices Bibliothecae S. Ma-'
riae in Vaiiicella Patrum Oratorii S. Philippi Nerit
Romae, quae plures faecuU XI. ct XII. codices Bal-
leriniorum vfui conceillt, ex quibus enumerarunt
CodicesXXV. et XXVLqui praeterEpiflolam CLXV.
ad Leonem Auguftum ledam aduentus tempore (cu*
ius loco in aliisLeclionariis habeturEpiflolaXXVIlI.
ad Fiauianum) continebat Serinones XXV ; Codicem
II, cdnt. Epiflolam ad Flauianuin etSermonesXXlV;

Codicem A. 6. cojif, Sermones VII; codicem A. 7*

cont,Sermones XIIL codicem A. 9. qui ad S. Euticii
Monafierium pertinuit, cout. fermones X; codiceni
A. 10. cont. Sermones VII; Codices VII. XX. XXUI.
A, 16. cont. Scrmones V. IV. vel IIL
X. l^aticani; Ledionaria omnium antiquiffima»
quae inter imprimis eminebant num, 3835» ^^3836..
vere Romaaa, quae diligeatiilime recognouerunt.
Alios
 97^ Bibliothuat Patrum Lntinorum

Alios plures autem Ledionarlos codices non quideai

per omiiia, fed vbi opus fuit, iiifpexorunt.
duo Bibliuthecae Venetae S.
Xr. l^enrti; codict-s
Marci, Ledionarii flgnati num, 153. et 154. faec.
circiter XLIf. in quibus LL fermones Leonis.
XIL y^ercellenfes. Ex Ledionariis Eufebiauae
Bibliothecae Verceiieufis Capituli habuerunt collatas
ledjones Sermonum XL Lecnis.
XIII. Veronenfes Cap. i. e. Bibliothecae capituli
Veronenfis; codices Ledionarios duos, qui XV.
Leonis Sermones praebuerunt, praeterea codex 74,
praecedentibus antiquior cont. Sermones VIIL et re-

centior ms. liber «MW2. 214. cont. fermonem vnum.

XIV. I/eroni"nfts S. F. i. e. codex PP. Conuen-
tualium S. Firmi maioris; Ledionarius faec. circiter
XlIL cont, vnum Leonis fermonem.

3. ColleSiionef,
Coliedionum harum ms. quinque diftfnxerunt
genera, ex quibus finguhs maxime iufignes codices
tantum Indicantur, videhcet ex CoUe&ione I. liber
ms. Cafineitjis num. 126. ex Coll. 11, Barberinus
num. 88- et difanatenfis C. III. 7. ex Coli. IIL ex-
emplar primae editionis, quam ex huius colledio-
nis ms. defumtam cenfuerunt; exColIAV, f^aticanuf
num. 546. et qui alicjuando adhibitus efi 541; ex
Coll, V. denique f^aticanus num. 544.

B. Epiflolarum, ^"
Dehisin fequentibus Balleriniorum obferuatio-
iiibnstam lucuieuter ac copiofe difputatum efi, vt
fingulorum enumeratio fuperuacanea videretur.

OBSER-
 Hiftorko Literariae Cap, V^ 977

OBSERVATIONES BALLE RIMIORVM

dt Fontibus mss. Sfrmoniim et Epijlolarum
S. Leonis

I. De Fontibits mss, Sermomm.

Diio vniuerfini mannfcriptos fontes eire monexit
Ballerinii, cx cjuibus Sandorum patrum Senuones
attingere^ feu emcndare iiceat, niniirum Ecclejiarum
Le&ionaria ex variorum Sandorum Sermonibus
compada , et peculiares Sermonum alicuius Sandli
Colkciionts. 1 .C(5lionaria antiquioris originis elle io-

lent. Colledlioues pcculiarcs non excedunt Saecu-

Jum XL ^Paucis enim lancflis, inquiitnt. contigit,
quod bS. Zenoni, Gaudentio er Petro Chrylclogo,
vt Senuonum collediones Audoribus aecjuaies vel
quafi acqnales ad nos vfqiie perneniretit: idquc iis

forte accidir, quorum Sermoncs, inLeciionaria Iiaud

quaquam traducli, ii pecuiiaribus coilecHonibus noa
At qunm non muito
fuilfent cuiloditi, periifient.
poA Audoris mortem Sermones tnntae aucloritatis
ac ceiebritatis fuere , vt apud vniuerfas ferc Ecclefias
in Ledionaria reiati inter ofiicia publica legerentur;
tuuc vel nuilae coliecliones fadae, vei fi cjuae facflae
fuerunt, fenfim periere: cum enim omnes, aut fere
omnes fermones in Ecclefiarum libris feruarentur,
horum coliedlionem feparatim defcribere fuptrliuuin
videbatur. Ita Augufiini Sermones, feu, vti voca-
bantur, tracflatus, in Bibliotlieca Hipponenfis FlccIc.

fiae aiiqua fortallls ferie difpofitos exfiitilfe Pofiidius

fubindicat. In Auguftini enim vita c. i8« perinde
loquens de tradatibus ae de ceteris S. Dodoris ope-
ribus, quae fane in di(Hndis codicibus contineban-
tur, omnium indiculum fe fubieciflc affirmat, vt
Jibi qttifqite voluerit^ ad legendum et cognofcendtim
iligot, it id ad defcribmdum uel de bibiiotheca Hip*
Tom, IL Qq q ponenjis
978 Biblioihecae Patrum Lalinorum

ponenfis EccUJiae peiat^ vbi emendaiiora fcrte exem»

plaria poterunt inueniri, velvnde voliurit^ inqiiiraty
et inuenta defcribat, VetuAifijma tamen eiiiiinocii

exemplaria defiderantur. Tres enim antiquiores,

cuae fiiperfuilt, colledionesSermonum S. Augufiini
de f^erbis Dominij de Verbis Apojloli et Homilia'
rum quinquaginia^ vt obferuaiHint dodillimi Fatres
Maurini ia Traef. ad Tomum m iicet in mss. odlin-
gentorum annorum et ampiius- reperiantur, non ta-
men Augufiino aequales credi queunt: non folum
quia earum Poilidius non meminit, fed praefertim
quia fuppofititiis non carcnt. Jn Ledionaria nimi-
rum eius Sermoncs fparfim tradudi, coliedionuin
defcribendarum laborem fuiluiere. Ex Ledlionariis
autem tres memoratae coilecfliones policrius fuerunt

digeflae, ac deinccps alii Sermones ex aiiis Ledio-

nariis defcripti Augufiinianis adiedi fucrunt in cdi^
tionibus quae fubinde apparuerunt, nec deerunt qui
alios eiufdem Dodloris Sermoncs ex iifdem fontibus
deriuare queant, ficuti nos viginti et ampiius gcnui-
iios in Anecdotis Mifcelianeis aliquando edituri fu-
mus. Simiie quidpiam S. Leonis fcrmonibus acci-
diffe arbitramur, Hunc S. Fontificem multo fiudio
Sermones lucubrafle et accurata corum cxempia apud
fe retinuifTe iiiud indicio efl, quod in fuis dogmati-
cis epifioiis, quae ob fublimem difficilemque expli-
cationem dogmatum, de quibus difleruit, maxmiam
non tam fentenfiarum, quam verborum cautionem
et delecflum iiagitabant, quaedam ex Sermonibus non
exigua fragmenta inferuir. Haec autcm Sermonum
autograplia exemplaria in Archiuo Apoflolico diutius
fuifle cuftodita, dubitare non iicet. Cum vcro pro
auck^ritarc ac cel.cbiit;Tre Audtoris, et cura peculiari
in Scrmouibus iucubrandis, hi paulo pofi Leonis obi-
tum in Ledionaiiis Komanarum Ecciefiarum intcr
aiiorum
 HtftoTUo Literariae Cap. V. 979

•lioriim Sandorum Sermones fuifTent transfcripti,

€t exinde tranfiiiTent in fimiies codices aliarum Ec-

clefiarum totius Occidentis; Iiinc fadum fuit, vt
eorundem fermonum in aliquo feparato Volumine
coUigendoium cura antit|ui(us dcfuerit. Quare ni-
hilmirum, ^\ Gennadius, qui memorat Sermones
S. Maximi Taurinenfis, in Leone c. 70. nuiiam
eiufdem Sern^onum meutionem facit: aiiquameniin
Maximi Sermonum vetufiifnmum coliedionem,
nuliam autem Lconis inuenit, nec ad Ledionaria,
iii quae Ixuius Sermones traducti fuerant, ocuios ac

mentem intendit. " Haec iili, vt ofteaderent, qui

fadum fit, vt in vniuerfum Le<fh'onarii remotioris
aetatis fint, quam peculiares certi aiicuius fcriptoris
coliediones. Idem ver(5 in Leone accidifie, terti-
moniis fcriptorum faeculi noni, Hiacmari Kemenfis,
Rcmigii Lugdunenfi\, Pmdentii Tricallini, FiorL>
et qui illos omnespraecelHt, Pauii Diacoiii demon-
iftrant*

Itaque LicfionariOT prae ceteris MSS. iibris di-

ligenter conquifiuerunt et maiori ftudio quam Qucf»
iielius recoluerunt. Quefneiius enim etfi antiquio-
rem eorum prae MSS. coilec^ior.ibus originem bene
perfpexerat, tam.en ob muita pecuiiaria ipfis incom-
modaacvitia, quae in praefatione generaii copiofe
recenfet ^), parcius eos adliibuit, adeoque ferionbus
e€

*) Kefert <^o, primo, quod non otnnes contineanfc

fermones et alii quidem alios, vt faepe multa euol-
venda fint ob psucos fermones voiumina; deinde
quod, cum variis proprlifque locorum folemnitati-
bus accommodati fuerint, faepe faepius peregrinis
quibufdam additamentis , ab au6loris mente pror-
fas alienis, et quae dilTiculter difcerni poiiinC, au-
ftiores habeantur; denique quod frequentibus ma-
«ulis et mendis, iibrariorum fme incuria, fiue
-»
Qqq 3 iguo-
 o

98 Bibliotlucae Patrim Latinorum

ct niinus emeiulatis coliedionibus vti fult coaclus^

Inter inultos autem, quos adire ipfis licuit praeAan-
tilTimos diuerfaetiue originis codices, ionge optimos
atque piurimi faciendos elll- fignificant Romanos^
qiio nomine taies libros innuunt, qui in pubiicis Ro-
nianarum Eccicfiarum ofHciis oiim adiiibiti iuerint
quofque ex originariis et autograpliis Leonis fcriptis
origincm ducere, et in Romana ccciefia femper
magna cum diiigentia cufioditos et ad pofleros tranf-
initros efie llatuunt. Horum quatuor inucniile fe

aliirmant, nempe Vaticanos dito pergamenos in fo-

lio 3835. et sSB'"^- ft <^iuo Bafilicae S. Petri num.
107. et 105. pofieriore Cjuidem cliaradere exaralos,
fed cx vno cxempio, antiquiori eiufdem Bafiiicac
Ledionario educ%s, de quibus piuribus difputant §,
II. Praef. n. VI, et VII. Tametfi vero reiiquarum Ec-

ciefiarum excmpiaria miiius accurata fe expertos te-

{lentur,non paucas tamcn optimas et ipfas ledlio-

nes, quorumdam etiam Sermonum excmpla nemini
inuenta fuppeditarunt, quaeibidem §. \\\. num.VlI?.
notarunt. Quatuor tamen Sermoncs iii nuiio Le-
c^ionario nancifci potuerunt, nimirum quintum de
NataiiPapae, fextum de Colledtis, nonum de Iciu-
niodecimi menfis, et nonagefimum fextum, infcrip-
tum: Tradiains contra Eutychianos ^ habitus in
Templo S. Anaftafiae. Knimucro hic tra<flatus cum
conferuatus fuerit in mss. coiicc^ionibus S, Leonis,
quac ex Lec^ionariis dimaivirunt, non dubitant Bal-
lerinii, quin in aliquo Ledionario libro contineatur,

qui hadenus ipfis non innotuerit. Secus autem cen-

fent

i^norantla vitientur. Quas quidem et alias infu-

formitares, qiiarum omnium caufae non ob-
])er d(
Jcurae lunt , LeHionariis adhaerere Ralierinii haud
negant, fed non adeo freqnentes efle monent, vt
non cum plerifque mss. ipiis communes lint.
 Hijlorico Liierariae Cap, V> 981

fent dc rcliqnis enim defunt in Colle-

tribiis. Siciit

dioiiibus Serrnonuni Leonis, ita in nuilis Lediona-

riis innentos ant inueniendos exiniiiianr. Prodierunt
illi ex vno codicc Nic. Fabri, cjni Quefnelli aetate
jn Tluianeiim Bibliothecam tranilcrat, indeqne ab
eodem Thuanens dJLhis eA, pofl in Coibertinam,
cx eaquc in Regiam Parifienfcm tranfiit. Ante non-
gentos annos exaratum fuifle, Mabilionii, Baluzii
aliorumque pcrifomm iudicio teflatur Antelmiiis \n
DiiT. VL de v^rif Opcrihtif SS, Leonif ac Profperi
nxim. 4. vbi fufius illum defcripfit. Continet varia
Fatrnm opufcnla, inter quae tres l«judati Leonis Ser-
inones, qui, qna ratione in iiunc vnum commigra*
vcrinr, jijud facile aliqnis coniiciaf.
Aitcr fons Sermonum Leonis funt Colle&iones
MSS. Earum mentio apnd Ssriptores non eft ante*

rior faeculo XL vt ex teftimoniis Microlo^i de eccleji'

ojlicif obfeniationibuf cap. 25. Leonif Hojlienjif m

Chronico Cofinenjil. III. c. 65. Gij^nonymi Mellicen^
Jif c. 7, Baiierinii probant. (Cap. IL Praef. §. I, n,
XIIL).
Neque inter quamplures, quos euoluere ipfis lf«

cuit mss. Sermonum Leonis libros vllum deprehen-

derunt, qni Saeculnm XI. excederet: vnde non in*
epte coiiigunt, circa Saeculum XL Sermones huius
Tontificis coliigi coepifie. Qninque autem colle-
<Siones diuerfae originis nadi lucrunt, qnarum ve-
tuftiores ad idem faecukim pcrtingere videbantur,
quas fedulo et mjgno cum rei criticae frudu diftin-
xerunt. Ex Lecflionariis quidem omnes profedas
effe iudicant, non folum, qnod antiquior collec^io
nulla inuenta eft, ex qua exfcpbi potu^rint, fed ct=.

iam quia Sermonum numero, crdine, vel faitem

titulis, ac praeterea variis lec^ionibus differunt, pro-
yt ex Leifjionariis fimiii ratione diuerfis priginem
Q qq 3 ducunr,
98^ Bibliothecae Patrum Latinorum

ducunt. Primam itaque cc^lleSiionem ftatuunt illaro, I

quae Codice ineiiibranaceo Bibliothecae Cafinenfif
in
nunc fignato num. 126. cumepigraphe L^ow/ f^riwii
Paj ae pnrsprima, Sermones^ reperitur. SacculiXL
e/t eundenu]ue arbitiantur, quem Leo Hoftienfis
iufiu Defiderii Abbatis (pofl Romani rontlHcis, no-
mine Vicl[oris lll.) compacflum tradit. Coutinetfer-
niones XCI. intcr quos vnus bis defcribitur, alterdu-
bius eft, deccm fuppofititii funt, finccri adeo accer*
ti refiant LXXIX; videlicet de iiiitnio decimi menfisy
VII; do Nafali Domini, n. lefu Ckrijii^ XI; dt
£piphania Domini, Vll!; de ieiunioQttadragefimae^
XiV ; de pfljjione Domlni^ XIII; de rtfurredtione
Domini^ IX; de Afcenfione, XIX; in natali S^
Laurenfii, l\'j cle ieinnio ffpiimi menfs^ V; de 0^0
beafudinibus^ I; de Penteccjle, JI. Singulos recen-
fentBalleriniii.l. §. II. n. XVL .
'

Secundam colk&ionmi dicunt, quam praeferunt

mss. tres, ncmpe Cafanatenfis G. III, 7. BaftUcae S,
Petri, 3 10. ct Barberinus gg. quorum priores ad
facc. XII. pcriinere cxifiimant. Cafanatenfis aiiquot
foiiis mutiius tfi et variantes ex coiiedtionibus pofie-
rioribus a quopiam nudiofo ad marginem appofitas,
textuique nonnunquam fupcradditas exiiibet. Haec;
coilcdlio C. Sermones continet, iii ordine cumprae-
cedenti modo conucnlt, modo longius abea recedit.
CompieClitur omncsgenuinos Sermones, qui, inpri-
ma exflant, praefer vnum Seim. U. de Natali Leo->
«//, qui incipit Honorabilem ^ autem XI.L alios
Iiabet
germanos, qui in ilia dcfiderantur; in his quinque
extra propriam iedem pofitos , vnde Kailerinii colii-
^unt, lianc colie(^ionem prima cura ex iis Lediona-
riis elaboratam fuille, qui his fermonibus carehant»

poileaquam vero in coiiedoris manus aiii iibri ve-

niflent, ^ui hos fera^ones praeferrent, eos in fino

'" :' " '-•-^- ' " '^ -' addeu- '
,
 mjJorico Literarke Ojp, V. yS3

addendos putnrTe. Iii hocquidem, moncnt, duas

hafce priofes coilcdiones fequentibus ponponendas
efle, quod piurcs alienos Sennoncs Leoni tribiiant,

fed ieclionibus meiioribus praenarc afque ab editori-

bus acllJn^andos efle (§. lil. num. XVIII. XIX.). 2>-
iiam colletllionem nppcilant ean}, quae exAal^at in
MS., vnde piimam editioncm Romanam {[MnCitAn'
dreas Ahrienjif, l'aiem inuenerunt in l^at, ms.
mm, 545., qui foios Lconis Sermones continet,
dum iiie, quo Aierieniis vfus cA, quatuor epiAoias
in (ine addifas, et cdidoni idcircp fabiecfias, pracfe-
rebaf. Ad eandem pcrtinerefurpicantur codicem Bom
nonienjnn,^ cuius variantes cum ledionibus primac
euitionis fere conuenicntes notafas inuenerunt in Ms,
Barbcrino num. 3520, Continet autem Sermones
Leonis XCIIL omnes finceros praeter vnum de Mac*
ckabaeis, quem Bailerini Augunino vindicarunt.
S<ermonibus de Nataii Domini praemittit Epiftolaju
ad Flaiiioniun ^ quae iianc quoque collecflionem e^
Lediouariis deriiiatam innuit. Delunt ex finceris
foii tres ex Ms. Nic. Fabri ediu. Ordo autem Ser-
n^ionum XCIII. qui ab anteriorum coliedionum or^
dine iongijllme recedit, idem eft, ac in editionibus
niaxime tritis, quae liis tribus carent, iiac vna ex-
ceptione, quod Euang, MMhaei c» 17.
Sermo L\, in
iiiter Sermones de Quadragefima defcribitur, vti in

omnibus Ledionariis pofiius eft. Ceterum pecuiia-

res habel titulos, qui tam ab editis, quam ceteris
coile<fIionibus maxime difcrepant. (§. IV. num,
XX. XXL). Qiiartam colle£tionem frequentiusin mss.
codicibus obiiiam, eofdem omninoSermoneseodem-
que ordine ac tertiam praeferre, fed titulis, qui
iidemfunt ac in vulgati.s, ab eadem difcrepare, prae-
tereaque variantibus ledionibus, nec modicis, nec
infrequcntibus ,
quae diueri^ae origini, uon librar^O'?
'

Qqq 4 rnm
98 4 Bihliothscae Pa fnim Laiinornm

ruin Japfui, vel arbitrio tribui queant, diuerfam cflo

figuificant. Plerique liuius collecflionis codices an-
iiexam habent epiAolarum coUedionem, quapropter
jnter Sermones Epiftolam ad Flauianum omittunt,
cum in epilloiis fuo ioco ponatur. Referunt hue
codicesFaticanos tres num. ^41, 546 et 547. f^ati"
cavitm yrbinat, 65. vniim Angeti^ae Ercmitarum
S» ^hignjlini^yenfiimS, Marci 79. et Fefulanum
Canonicovum Laieranmfmm, Eandem coliedl ioneiu
cum epiflola ad Flauianum, fed fine EpifloJaruiu
coiltdione inuenerunt in mss. 5. luftinae Patauino»
Ca/infnfiim, nec non in alio l^rnHo Monachoriim S»
Georgii Maioris. Nuiium exempiar Saeculo XIV,
vetuflius reperire licuit, vnde valde recentem elTe
coiligunr. Ac lane vitiofiilimam omnium dicunt,
€X eaque editionesSermonum per eos, quiAierienfis
cditioncm iguorarunt, vulgatas, quae tot mendis et
corrnptis icdionibus fcatent, prolicifci iufpicantur.
Quinia colleSfio Qpy<iQCQde[it'\bus, paucis, at expiora-
tis charadcribus dillinguitur. Quot Sermoncs com-
prehendat, difcrte non indicant, vnde coiiigo toti-
dem inelfe ac in tertia. Quod difcrepantes Jediones
atrinet, duabus praecedentibus meJiorcm, primae ta»

nien et fecundae cedere innuunt.

Nulium autem dcprehcndille fe tenantur huius
coiledionis exemplar, in qua ab epiiioiarum coiie-
dionefeparara efTet, eam vero fimiJiter ab iiia epi-
floiarum coiicdione, quae cum quarta Sermonum
coiiedione copuiatur, diuerfam efTe. Praecipuum
autcmdifcrimen effe monent in defcdlu duorumSer-
monum Exultemus^ de SS. Pctro et PauJo, et Gra-
tias dileSiiJfimi ^ de Macchabaeis, quorum prior in
quntuor antecedentibus, portcrior in fecunda, tertia
ftquartaicgitur, Ordo, exceptolcuidifcrimine, idem
cfl, qui iu 111. et IV. Ceterum hanc goiledionem

purifli-i
 Hijlorico Liierariae Cap. V, 9S 5

puriffimam omnium ti o^uae nihil planc fuhdititium

coutineat, afllrm^nt. Inucnitur in Vaiicano nnm,
544. X 1 /^^'•/. I^€g. Suec» nttm. 1 3 9. facc.
facc. circitcr 1

XIII. vel XIV. et vno Caajinate Minornm Conuentitali-*

uniS.FrmiciJd {^^c.y.V. nec non m l^i^forino., qnrm
Qiiefneihis ad!)ibiiit. (ibid. num. XXIII. XXIV.),
His quinque a le inuentis diucrfae originis Leonis
Serraonumcolledionibus adnumeranty^jc/o loco Col-
le/fiionem a Quefnello in MS- Oxonienji Jqcc. XL
vel Xli. depreheiilam, cjuam laudat diflert. XII. cap,
2. Epiftolas vna cuir Sermonibus Leonis complecfle-
batur, acEpiAolis quidem, vtQuefneilus docet, in-
fertae erant conjiitntiones ImperatQrum Tkeodojii ac
F^ahntiniani aduerfiis Manichaeos ei confra Hilarium
Artlatinfem ; Sernionibus fubiiciebantttr dnae Epiffo»
lae Proterii Alexandrini et Pafckajini Lihjb. ad Le^
onem^ aliaque nonnulla ad vitam Poniificis attinen»
iia, Talem vero ueque cpiflolarum necjue lermo-
num colledionem vn(|uam fe vidiflfe feentur, inde-
que aliam omnino a quincjue praecedentibus eflfe Aa-
tuunt(§. V. n. XXV.).
Coronidis loco huic de mss. Sermonum Leonis
fontibus diiTcrtationi addiderunt Balicrinii Obferua-
tioues duas, alteram de Homiliario DoSiorum (§,
VL n. XXVL ) aheram de MS, Barberino continente
varias le^iones SermonumLeonis (§. Vll. n»
S,
XXVIL) Homiliaritm Do^orum a Paulo Diacono
inflru Caroli M. exeunte faec. VIIL pro feftorum ra-
tione colleiflum, codicis vice hahcndum, cum ex
antiquioribus Saeculo IX. codicibus, cjni Paulo prae-
flofucrunt, decerptum ftierit, non minimi facien-
dum eflfe rede ilii cei^fuerunt. Huius editio rarifll-
nia eli Spirenfis a. 14^3. Quefnellus autem editio-
nem longe poftcriorem, in cjua alii ex editis Lconis
niuha addiderunt, adhibyit. Q^iapropter vt germa*

Q^q S ^^^
gS^ BibUotheeae Patrnm Latinortm

nas Pauli Diaconi iecfliones cognofcercnt, Ballerinil

tditionem BarilienremNic.Keibleri a. (496. fumtam
cx vetuftilTimo codice Ecclefiae Kafliienfis contule-
runt, quae licet non minus quam Spirenfis nonuul-
los Sermones audlorum pofieriorum addititios prae-
fcrat, genuinam tamen Pauli Diaconi editipnem
qnoad ceteros, etLeoninos, exhibet. At fine addi-
titiis in duobus MSS. Augienfibus inueniri ex Ma-

billonio T. IV. Analedorum p. 63 1. 32. obferuant.

lam quod codicem Barbtrintm attinet, vnus ex fra-
tribus cum Romae verfaretur, in bibliotheca Barbe-
lina incidit in librum ms. recentiorem nim. 3520,
qui non paucas variantes SermonumS. Leonis editio-
ni paratns exhibebat. PraemifTa erat Iralica epifiola
Laurentii Mari fcripta die 3 Martii 1677. in qua,
cum Card. Franc. Barberini, Brancacii tum Praelati,
iiomine ab eo quaefitum fuiffet, quid lo. Bapt. Ma-
rusfratereius ineditionem Leonisrfiiquiilet, refpon-
<iet, ante aliquotannos in manus eiufdem Iratris ve-

inlTe editionem Sermonum Leonis, in cuius margi-

nibus GerardusVollius, PraepofitusTungrenfis, vari-
antes iediones notauerat; has autcm exinde cxcerp-
fiife loannem Baptifiam, aliafquc variantes ex aiiis
cqdicibus ct editionibus addidifle eo confiiio, vt no-
vam Sermonum editionern vulgaret cuin titrlo: Ser*
mones S. Leonis M. refiituti ad fidem plurium codi'
cum mss.^ conciuditque, editionem praedid:am cum
variantibus Vollii , et fratris fui iucubrationes fe tra-
didifie Michaeli Angelo Riccio, poftea Cardinali.
Sequebatur ipfius lo. Bapt Mari praefatio cditioni
praemittenda, quam totam Ballerinii defcripferunt.
Ex autem a Laurentio Maro patet, codicem
diclis
laudatum Barbcrinum tam Voflii, quam Mari varian-
tcs iediones compiecti; quamquam lo. Baptifia in
praefatione variarum lec^ionum VQilii nuUam men-
tionem
 Hiftorico LiUrariae Cap, ^. 58 7-

tionem facit, neque ex ipfa fcriptura , quae cx Vof-

£10 delunitac fint, quaeue a Maro additae, difcenn
poHit. Saiie pluies variantes Serinonum ordiae
nonnihil peiturbato adfcriptas eife fatentur. Flcraf-
que lumtas clle nioneut ex codicibus Bafiiicae S. Pe»
tri , aiias ex V^atic^iuis , nonuuilas ex codice Kononi-
cnfi; frequeutiores elfe in iis Sermonibus, qui con'»
tiuentur inLeclionariiiS. Petri; ficiiti, vbi ifia Lecflio-
riaria defucriut, rarilfimae et quaudoque nuliae indi-
ceutur, Ipfi multa loca huius manufcripti cnm Le-
dionariis Ijafilicae S. Petri contulerunt, cumque ea'

cxade notata deprehendiifent, a fufiori eorum, vt

€t aiiorur»! tum eiufdem Bafilicae, tum Vaticanorum
ahnrumqueRomanarum bibliothecapimcxemplarlutn
coilatione leuatos fefe eodem exifiimarunt.

IL De Fontibiis mss. EpiJIoIariim.

I.

Tria in vniuerfum codicum genera diflinguenda

efle docent Balierihii, in quibus Leonis epifiolae
cDntineantur. Ncmpe primum genus faciunt Colle»
^iones generales Canomim et Conflitutiomtm Roma^
vioriim Pontijicum , in quibus aliquot integraeLeo-
liis cpifiolae fuere defcriptae. Aiterum cbnfiituunt
ColhBiones particulares fni quartmdam Ecclefiarumy
ffu Epijlotarnm L^owix foiius, quae ex vetufiis vel
etiam primaeuis exemplaribus oiim compaclae anti-
quiffimam originem prae fe ferunt. Ad tertium per?
tinent ColleBiones particulares epijlolarum S. Leonir^
fed recentiofcs et ex Drimi generis coilccftionibus ma-
ximam partem dediiaae.

Sicut nulla extat Leoni coaeua aut fuppar omni-

vm cius Sermonum coliedio^ ita uuiiam quoque
'
>
coaeuam
 988 Bihtiothecae Patrtm Lafinorum

coaeiiam aut fupparcrn epiflolaruni eius collecflio-

iiem faclam effc^ certillijnum liabeut. Hinc nul-

lum codicea) fperandum efie affirmaut, qui omnes
^ius epifiolas praefcrat: quoniam non omnes olim
perinde fuerint in vnum corpus, aut Regeilum, vti

vocant, colledae, M. epinoiis euenit.

vt Grcgorii
Initio (juidem omnes coiiocatas et quam uiligcntilfi-
nie cuftoditas fuiife in Scriniif feu Arclmio fedis Apo-
{lolicdc inter ceteras conAitutiones aliorum Poiitiii-

cum, vetudam fuadere aiunt confuctudinem Roma-

iiae ccclefiae,de qua Coujiantius in Praef. ad Epp,
Pont, Rotii.n. 44. feqq. Atque id ipfum Audoreiii
Pontiflcalis Romani, qui Anafiafii Bibliothecarii uo-
jiiine vocari foler et Leonis vitam ferius faecuio Vllf.
fcripfif, tefiari monflranf. Std poflquam colledio-
«es generales cauonum et epilloiarum K.om. i^ontifl.,

a priuatis hominibus olim compofitae m

priuatum
vfum ita propagari et obtinere coeperint, vt iidem
Romaui Antiflites epifiolas decelforum fuorum noa
ex apofiolicis fcriniis, fcd ex iis coileclionibus fume-
rent, tunc fachim elTe didiitant, vt earumdem cpi.
flolarum autographa exeniplaria, quac erant in apo-
flolico arciiiuo, feufim negleCla, tcmporum vicilii-

tudinibus inferciderintj, ac propterca antiquae ilW

generales collcdiones fiut vetuAiores ac ceiebriores
fontes, ex quibus antiquiorum Fontiff. Rom. epifio-
Jasaccepimus, adeo vt non aiiae quorumdam Rom.
Antifiitum epinoiae ad nos perucnerjnt, iiifi quae
eiufmodi coltedionibus conferuatae fuerunt *). Has
igituret fecundi gcneris coilccfliones vuuti pro ori-
ginariis fontibns habendas elle, ad quas Leonis edi-

tio

*) Hae funt, de quibus yt et mss. codicibus, qui eaf-

dem conip!e6luntur, ampliinmum traftatum con-
diderunt Ballerinii in Tomo IIT. s. Appendice ad
Opp. Leonis , vt fupra iamiam in^lcatum cit.
 Hiftorico Literaride Cap. V. 989

tio reuocari debcret, flatnerunt, itaquidcm, vt il-

\o,^ tcrtii generis haud negligerent, fltjuidem lubiode
ex emeudatioribus manufcriptis antiquarum editio-
xiura educlae Jedlionesmeliores et emendationes uon
contcmnendas praebuere. Quacdam etiam ex iis

epi/loJas continent, quae in antiquis notis coJiedio*

nibus non inueniuntur, vnde exifliinarc Jieet, eas
ex aliis anticjuis nunc quidem ignotis
coiiedtionibus
delumtas atque in hac parte pro originariis habendas
cfle. Generatim autem CoiJediones mss. epiftoJa-
rum S. Leonis Balleriniis innotuerunt XXIV. Ex his
XIII. ad ColU&ionts gmttaUs; VI. ad antiquas par*
iiculares referuntur V.ColU^iones recentiores pecu»
;

Hares im\t. Quemadmodum vero, inqniunt, hae

fingulae inter fc cpinoJarum numero, ordine aJiit
quc charaCleribus difcrepantes diuerfam origineai
produnt; ita omnes cuiu^uecoJIedionis codices adeo
pJerumque ipfis Jedionibus congruunt, vt^ (quod
dc Sermonibus etiam vaJet) fuperuacaneum pJerum»
que iit^ plurcs confuJere, maioremque vtiiitatcm re-
ferat, qui diiosaut tresdiuerfarum colJedionum mss«

libros, quam qui permuitos vnius colJedionis euol«

verit.

lam peculiaria de fingulis: quae, quoniam etiaiii

ad editionum nonnuJIarum, quas fupra recenfuimus,
notitiam haud parum conducunt, a nobis non on>
nino hic praetermitti debebant ; fed breues efle ftu*.
debimus. Initium fit a CoUe^ionibus getitralibuT^
Prima ColhSiio. Antiquiffima omnium et ha«
(flenus iguota. Extat in cod. ^at, Rfg, Sueciae 1 997*
CataJogus rontiff, Rom. inHormifda definit. Con-
tinetcpillolasVII. |. Riijlico {i()q,)'% 2. Epifc.
Mauritaniae (12.), 3. Turribio {1 $.). 4. Epifc.
SicuUs

*) Hic numerus fignificat ordineoj ed. Ballerinioruni,

995^ B^Jliotli^cae Patrum Lhtinorum

Siculis (i6,)^ 5. Nicetae (i^g), 6. ^quileienjt

-^/7. ( I), .7 . Septim io ep. (2. ).

Secunda colie^to* Corbeienfis, vt a Couflantio

lappeliatur, feruara in Ms, Corbeienjl BibL S. Ger»
fnaiii a Pratir Pariftis et veneraiidae antiquifatis.
JBallennii in nullo codice eam deprehenderunt. Sed
Quefneiius ea vfus eil (ms. Corbeienfe vocans) et

poA eum Coulbntius, eam deicripfit in IVdef,

tjui

ad Epp. rontift. llom. num. 6r. Sed ordinem

epiilolarum iudigitauitj quare ex vtriufque citatis,

quantum fieri potuit, Bailcrinii eruere fludue-

lunt, qui fic fe habet. f. Campams {\.). 2. I/a-
lif (7.)* 3' f^iennen/ibus (10.). 4« Anaftojio
(4.). 5. Turribio (15.)* ^^» Flaitiani ad Leo^
nem (22.). 7. Fiauiono (2b>.). 8- Theodofo
(29.). 9. Piiiclieriae (31.). 10. luliano (35.)*
II. Conftantinopolitanis (SQ.)* ^^* Pauennio et
Gaiiis (103.). 13. luuenali (139.). 14. Leoni Aug.
(16$.). Quelnellus praetcrea iaudat Thuaneum codicem
Corbeienli itafimiicm, vt exeotranirciiptusvidcatur.
Tertia CoiUdfio. Antea ignota, veturiiirima et
praeftans. Extat in Codd. Barberino 2 888« <?t Fatk
1342. Continet XV. Epillolas hoc ordine : i. Ana*
ftajio ( 140- 2. Rujiico (167.). 3. Siculis (16.).
4. Aquiieienfi ep, (i.). 5. Mauris epijc, (la.).
6. Nicetae (159.). 7. Diofcuro (9.). 8. /««^*

mii ( 1 3 9. )• 9« Leoni Aug. (145.). 10. ^laxi"

wo (119.). II. Flauiano (2^)« 12. Ftauiani
ad Leonem(2 2.). 13. Eutychfti {20.). 14. Fia-
viano (28.). 15. Leoni Aug, (165.).
Qiiarta colle^io. Extat in antiquo codice Capi^
tuli Lucenfs., quem lo. Dom. Manfi in diir. de cele-

bri codice faecido Caroii M. jcripto Tomo XLV,

Opufculorum P. Calogerd accuratifiime defcripfit.
Extat quoquc ia Codice olim Colberlino 784. quem
Antel-
 HiJlorUo Literariae Cap\ V^ 991,

Anteb.nius et PagJus commendant. AddeCouflantli

defcriptionem , cjui Italicam colicdioncm agnofcit,
in laudata Prarf.n, 89. Continec IV.tantum Leonis
cpidolas. I. Ruftico (167.)- 2. Mauris (12.)
^, Aquileienji ep,{i.)» 4. Sepiimio (2.).
Qiiinta colkSfio aKalleriniis vocQiur QiiefneHianay
eoque nomine fignificant Codicem ConJIitutionum Kc^
Romanae siQuediQlio primum, fed exms.Oxo-
clfJfQfi

nienfi recenti et mendofo editum. Continet epifia-

las Leonis XXXII. nempe: i. Leoni Aug, (165.).

3. y«7t/^wfl/i ( 139.). '^. Fiauiano{2^.\ 4. Thf'

odoro Foroiulienji ( log.). 5. Turribio (15.). 6.
Hufiro {i6y.l 7. Anaftafio Thejj\ (14). 8- A^t.
cetae (159.). g, lanuario Aquilei, (i8.)« 1^*^
Epifcopis Campaniae^ Piceni et Tufciae (4.). 11 i
Epifcopif Italiae (7.). 13. Siculis (16.). I3#
Pulcheriae Aug. (31.). 14. Conjlantinopolitanif
(59.). 15. Palaeftinis (124.), 16. Aquiieienfi
Ep, (i.). 17. Septimio (a.). 18. Mauritanit
(12.); 19. Synodo Ephefinae (^'^'^,), 20. Theo-^

dofio Aug. (44). 21. Pulcluriae Aug. (4 5 .). 22 i

luliano Cotnfi (25.). 23» Theodofio Aug. (29.),'
24. Marciano Aug. (104.). 35. AnatoHo Ep»
(106). 26. Synodo Clialcedonenji (114.). 27*
Anatolio Ep. (155.)- ^S- Leoni Aug. (162.).
2 9 Anaiolio (163.).
. 3 o. Eidtm (135,)« 3 ' • ^y*
nodoChaiced. (93.). 32. Doro Beneuent.Ep. (19.)
Has piaecedunt in pluribus codd, IIL aliae aliorum
epiflolae, quae inter Leoninas eduntur. i. Euftbii
et Synodi Mediol (97.). 2. Kauennii etai. Epifco^
porum Gailiae {gg.). 3. Ctretii^ Satonii et Vera-*
nii (68.). In Galliae IJibliotliecis aliquol h. coll.
codices reperiri monent Ballerinii. Quefnellus ixi

emendandis Leonis Epifiolis vfus efl duobus aliis in-

fignibus eiufdem codicibus, Thuaneo^ poflea Col*
bertino
993 Sibtiothecite Patrum Lathiorum

bertino num, 933» iiunc Rcgio e^ Treco'pithoea:io^

de qno fupia, Ballerinii cmix lii Italia nnlhim eius
codiceni reperire potuiilent, vcfunilTimum exmplar
nadi funt ex Bibl, Catfarea l^tndobonetiji XX XIX.
Aiius eiufdem BibUothecae iodex aniiquus^ fed praece-
denti aIi(|uanto recentior, (ign. 7ix(.m. XLil. eandcm
GoJledtionem, fed XX. epinoli^i ex coiletflio-
infertis

iie Hifpanica feu Ifidoriana compicdcbatur (vid. §.

II. num. 1 1% 12.).
S^xta collfdiiO Dionyfii Exigui fuit fub Hormif-
dae Papae tempora lucubrala. VII. Leonis epifloias
compiexa cA. i. Campnnis {^,). 2, Itatis (j,)^

3. Siculis (16.). 4. lanuario (i8.)* 5* ^t^flico

(167.). 6. AnaftafolTh^i/Jalott.Ci^,). ^. Nice-
4ae Aqnild. {iij^^)), Aiiam Leonis Epiftolam ad
Mauros poAerioribus addiramentis tribuendam eflo
monent. Huius coiledionis mss. libri, qui addita»
iiientis infertis careant, adeo rari funt, vt duo taiu
tum hadenus nominentur, f^aticanus et Re.gins Pa^
rifitnjis, Inter hos maximc commendatur Vatica*
nus iiiim. 845. quem ipfi contiiierunti Sed cum pu*
rae Dionyfianae mss. vfus fit Crfconius^ vtpote qui
tofam Dionyfii coiieclionem in certos titulos dillri»
butam operi fuo inferuit, Codices Crefconianos pro
puris Dionyfianis habendos cffe monent, Horum
autem piures Romae aficruantur, ex quibus infpexe-
runt Baileiiuii [/allicell. XVIIL yatic. 1347. P^atic*.

JR^g' 840- f^atic, Palat, 579.; fed praecipue contu-

lerunt Ms. Copitnli f^eronenf. facculo VIII. cha-
radcre papyruceo lciiptum.
Septima colletVio» Dionyfio - Hadrianea a fupe-
riore non diliungenda, quoniam nonnifi additamen-
tis quibuidam internofcatur. Hadrianea vocatur^
lion quod additamcnta fub HadrianoDionyfio accef»
fcrint, fcd quod hic pontifex eam ad Carolnm M.
tniferit.
 Hijiorico Literarjai Cap. ^» 993

Kiiferit. vnam /iiperfeptein epiftolas conti*

Nonnifi
ner, nempe ad Mauros (12.). £x codd. huius col^
lcdionis, quos Romae Bailerinii viderunt, inemo*
randos praecipiie cenlent 4969. Vatlc, Paiati
F^atic,

^l^.Vatic, Reg. 102 I. et lo^^.nec t\o 11 f^at, 1337^

qui a Corredoiibus Romanis in editione Gratiani
Codex Canonuin appeliatur, ac diiof J/^allicelL A. S*
ct XVIII. laeculo nono vcl decimo fcriptos. Ex
edd. huc peitii\et Pari/ien/is l^oelH et luJieUi a. 1661,
nani licet iiiis purdm Dionyfianam feparatis addita-
mentis cdere conllitutum fuifler, cum tamen nuliuin
Dionyfianum codicem infpexerint, additamenta om*
nia praeicrtim in Leone internofcere ac fcparare noa
potuiile monent l^allerinii.
Oulaua ColleSiio. Additarnenta omnia a puro
Dionyfio fciundla poft Dionyfium dcfcripta inr.ene*
rant BaJiciinii ia Mf, Vat, 5845* colledlionis Dio*
nylianae. lildem autem in eodem codice fubieclad
erant nuiito maiorcs additiones, quas Hadrianead
colledioni fubiundlas deprehenderunt in codd^ VaU
liceliano ^. .S'. , Vat, i 3 5 3. Ver*
ac in vno Capitiiii
cellenjis. Haec igitur quafi vtriufque iupplemcntd
ex aiiis fontibus congefla odlauae coiledionis ioco
habencikj efle cenlent» Conflantautem XV. epiflolii
1. ad Diofcurum (9.). 2. Jld Turribium {fy,^^

3. Ad Epifc. Aqiiiltunfem {\?)^ 4. Ad Stptimum

j^ltini Epifr. (2.). 5. Ad Theodorum (lo^,)^ 6»
Ad Siculos {ij.). 7. Ad EiitijclieH {20,). 8 -^^
Flauianiim (23.). 9. Flauiani ad Leonenl (22.}»
t o. Ad Flauia w « w (3 8 .)• ' ^ • ^'^^ luimialem (139.)»
12. Ad Maximum (i']^,). 13. Ad Anatoliimt
(80.). 14. Ad Lcomm Aug. (145.). 15. Ai
iundem (165.).
Nona Coik&io, tiifpanica, quam primus CoU*
ftantius nOtiorem reddidit. Huius au^or Dionyfia»
TonuIL Klt nas
994 Bibliothecae Patrim Latimrum

nas epinolas cnm iifdem titulis fumfit, vno fanfum»

niodo titulo ct capite in epiflola ad RuHicum addito.
His adiecit triginta alias Leonis, vnam Chryfologi,
et Fiauiani ad Leonem vnam , ita vt omnes XXXIX.

hac ferie procedant. i, Ad Eutijchen (20.). 2»

M Flauiamim (23.)' 3* Fiauiani ad L. (23.).

4. L'Qnisad Flamanum (28.)' 5* P^^ri Rauenn,

ad Eiuychen (25.). 6. Lfonis ad Synoditm Epheji*

wo;w(3 3.)- ?• -^^ Theodojiitm (44.). ^, Ad
Pulchfriam^^f^.). ^), Ad f.andem Qfio.). 10. Ad
Martinim et Faiifium ( 6 1 . )• ' i • ^^ Theodoftm
AuLr, (69.). 12. Ad Pulcheriam (79.)« i 3• ^^
^ iijium Martimtm et ceteros (ji.), 14. Ad PuU
ch riam (70.)» 15. Ad Anatolium (8o.)» i^-
Ad Marcianiim (22.), 17. Ad eundfin Jmp. (S3'\
Ig. y^i?? Anatolium (85-)* ^9- -^^^ Marcianum
(90.). 20. Ad Synodum Chalced, (93.). 2f.
^^ Marcianum ( 04.). 2 2, Ad Anaiolium ( 1 06.).
1

35. Ad Marcianum{i iiy.), 24. Ad eundem^i^^o.)»

35. -^^ eundem (134.). a6. -^i Leonem Imp,
(165.). 27. Ad Turrihium (1^.). 2 8. Ad Ita'*
los{j.). 29. Ad Sirtiioj (16.). 30. Ad EpifcO'»
pos per Campajiiam &c. (^,), 31. Ad loniiarinm
( 1 8- ). 32. ^^ Kuflicum (467.). 3 3« -^^^ v^//a-
flafum (14.). ; 4 y^r/ Nicetam (159.).
. 35. vi/i
Africanos (la.). 36. v^i Theodorum (108.).
37. y^i Leonem feu Neonem Raumn. ( 166.). 38«
^i Diofcurttm (ij.). 39. y^^ Campanos (168.).
In indice decretorum huic colledioni praefixo tutn
in codd. lum apud Coultantium tres Leonis epillolae
ad Marcianum ccnfentur num. 51 53, ex quibus —
XL. tituli ad Leonem pertinent, inipfo colicdio- M
nis corpore et Ifidori Meic. , qui totam defcripfit,
duae tantum eo loco iaueniuiitur^ adco^ue omacs
fuat XXXIX.
Porro
 Hi/Iorico Literariae Cap. V. 995-

Porro Epiftola XII. ad Mauros in h. coll. Iiabe*

tnr ciecurtata ct ab ilia in Hadrianca diuerfa, id quod
purum Dionylianae codicem praeAo fuifle declarat.
Codices huius coll. valdc rari funt. Balleriniiduos
diligenter contulcrunt, l^atic, 1^41. et Caefareufu
Vindobonenftm 4 r» oJim 28 1. vtrumque faecuii cir*
citer IX., quorum prior a Gailicanis, pofterior ejc

Hifpanicis purioribus nisj. originem duxit, quam-

quam non paucis in locis erroneas lediones praefe-
rat, quae in Vindobonenfi a ftudiofo librario corre-

(flae deprehenduntur* Ex codice perinde emendato

colledionis Hilpanicae fluxcrunt exemplaria, quae
Gailicana appeliant, veluti Vat, 1341. et alia quae
inTradatu de antiqiiis Colle&ionibus et ColleSoribuf
Canonum Tomo IU. aliegant»

Decima coUeStio, IJtdori Mercatoris, Hanc

quidem coiiedionem Ballerinii. fatcntur poft Hifpa-
nicam, quoad Lconis epiHoIas-) diflindle non fuiHe
memorandam; quia purus Ifidori codex eafdem^
necplures, nec pauciores Leonis epiflolas continer^
quae quidem in eum ex Hifpanica colledione finc
vlia fidione vel additione fuerunt tradudae> teftibus
codicibus Vat, 630. faec. cireiter IX. qucm accurate
contuierunt, et Vat. 63 i.faec. circiter XIIL At ce^
teroi codices non eodem
iure pro Ifidorianis haben*
dos cffe obferuant, Tametfi enim in aliis plerifque
Ifidoriani funt, in Leone tamen purum Ifidoruin
haud referuat ; fed aiia additamenta receperunt; id
quod etiam de ea coliedione valet, quam Merlinut
edidit. Vaticanus quoque 630. cum Vat, 134I»
colL Hifpanicae tam in Jedionibus quam erroribus
inter fe concordabant, vt vnus ex altero exfcriptus
videretur. Attamen quod Hifpanica parum nota fit,
Ifidoriana autem vt notior citari foleat, Quefnellus
Rrr 2 etiam
99^ Bibliothecat Pairim Latinorum

ctiam aliquot Ificlorianae codices allegcc: idcirco

cifliadle eain commemoiare par vifum.

J/^ndecima colk&io, Ex Ifidoriana promanauif,

fed praeter XXXIX. epiflolas in Ifidoriaua obuias ad-

dit XVIII. alias , in Ifidoro aeque ac iu Hifpanica de-

ficientes. CompreheiKlit itaque LVII. , ijiquibusbit
recitatur epijiola ad Flauianim (28.) ex diucrfis
fcilicet fontibus. Praemittuntur nempc Ifidorianis
XV^I. fequentes: y^d Theodoretnm (120.).
i. 2.
£ujebii et Synodi Mtdiolanenfu ad Leonem (y?.)»
3. Rauenniiet alionm EpiJ\opoyum\Galliae ad Len*
«^;«(99. ). 4. Leonis ad lumnakm (139.). 5,
Ad Fiauianum (2^.) lumta exiecflione, qnam anti-
quilGma Homiiiaria praefciunt et dilfimilis ledioni
Ifidorianae. 6. Ad Pulcluriam X'^!,), 7. Ad
Clerum CP. (59.). 8- Ad Palaejlinos ( 124.). 9-
Ad ^quilmnjhn (i.)- ^o* Ad Iidianum {'^^.),
II. Ad Theodo/ium (2g ). 12. Ad Smiodtmi Oial'
ced, ( r 14. ). Ad Anatolium (155.).
13. *4- -^^
Leonem Ang. (162.). 15. Ad AnatoHum (163.).
16. Ad mndem (135.). Subiiciuntur XXXIX. Ifi-

dori, inter quas infcritur epiftoia ad Dorum Bfne-.

ventanum (19O1 ^^^^ •" Ifidoro defideratur. Porro
Epifloia ad Africanos Mauros, quae inter Ifidorianas
numeratur, hic non cx decurtata Ifidori, fed ex Ha-
drianea editione profertur: ac poflea eidem velutap-
pendicuia fubiicitur, quidquid praeterea in Ifidoro
legitur: quam editionis rationem ex hac in pofle-
riores qualdjm coiicdiones lluxiiTe exiftimant, Ad«
ditur denique cpiftola Leoni in hac coliedione pri*
n um attribiifa ad Epifcopos Germaniae et Galliae:
viide vetus fuppofitionis origo, fimui autem quod
pcjperamab Ifuioro confi(51umnonnuiii arbitrati finf,
paiet. Nam iu Ifidorod«eft: liuius autem coliedionis
aati-
 Hiftorico Liieranae Cap. V. ijCji

antiqnitatem non foluai codice.s fcd miiho magfs

Hincmarus probat, qiicm ea vlum fuiile ex Opulc»
L c. 5 p. 33. ed. Poiil. cuincunt. Extat autem hijcc
calledio in l^aticonoQttoboniano nutth 93- faec. IX.

vei X. et l^aticano nunu 3791. Pripr in fine iiniti.

lus, vude numerus tx pofteriori colligendus fuit.

rraeterea gd eandem refeiendos exi-,ilimant Harb^ri.

$mn nim, 57. 9 Qucfnello in notitia Mss. ed. fecua-
dae laudatum, et yaticc^num 4902,

Dtiod^cimcL Collf&io. A
Merlino ciVit^; GaJIi-
cae oriojnis fuit, vt ex additanicntis, quae ad Conciy.
lium Remcnle vfque ad a. i 148. pcitingunt, aliilvjue
Ci?llicanis monumentis patet. Contiijet XCIX. epi-
ftoUvS adeoqne omnium, excepta decima ocljua, (A
difirima. Exhibet fcilicet epillolas XXXiX. coll.
Ifidoi (i^ter quas dccurtata «^ j^fricmios)^ tum ali-
i

as XVI. in anrecedenti- additas, omiila vna Eufebii

JlJf'd'mIanenfis (97.) ac finc repctitione epiflolae ad
Flaiuanum (^^O? ^^ nouo adiiciuiitur epiilolae
XLIV» fequentes i, TJuodofio (24.), 2. GalHae
eptfcopis (102.). 3. Marciano ( i 2 1.), 4. Iiilia^.
no: failo infcripta ci] Eudochiae (122.). 5. 5^/7-

timo (2.). 6. l^iennenfdms (io.)« 7» Rciuennia

(41.). 8. Palcheriae {lj^,). 9. Marciano ((^^,).
1
1 o. Piilcheriae (105 ). 1 1 . liiliano Cotnfi ( 1 ':. ,).

1 2. Marciano ( 1 1 1. ). 15, Pttlchrriae ( » i 2.. )•

1.4. /«//;n2zo ( 1 1 g. ). 15. Endociae {\2:T,,), 16*

Juliano (125.). 17. Eidem (137.)- 18- Ceretii
etc. a^ Leonem (68.)- '9- Leonis Riiuricmfts^ Vi"
Borii et Eu/lochii Epifcopis et Prejbijnris iifra ter^
iiam Prouinciam (in Ajjp.). 20. Leonis Papae
Rauennio et al. GalHae epifc. (103.). 21. Gallis
si Hifpanis (138.)- 3 2. Thtodofio (54.)- 23.
Liiliano (3.4.). 2^ Flauiano (36.), 25^. Theo-
Rrr 3 dofio
998 Bibliothecae Patrum Lafinormt

dojio (37.)» 36. Flaiiiano (38-)- 27. Eidem

(39.). 2$. ConjiantinopoUtanis (50.). 29. ^»flt.
^o/?o (47, ) 30. Flatiiano (4g,). 31. luliano
(4 8.}« ? 2. Ai'chimandritif CP. (S9')- Mar-
'^'^.

ciano (74.). 34. i^z^f MJ (780- 35- Itiliano (g i .).

36. Pulcheriae (45.). 37. Anatolio (87.)- 38»
Marciano (S9')» 39- Pulcheriae (116,), 40,
Maxinio (11 g,), 41. Leoni/^iig. {14 S-)' 42. £"«-
flfm (148.)- 43- -E^^^w' (M^-)' 44- Pulcheriae
(30.). PJeraeque ex his epiftolis in uulla iam defcripta
colledione niueniuntur. (^nodfi nonnullac poHea in-
ventae fuerint, in quihufdam raiis codicibus, aliae
vero in niss. collec^ionis XXIV. ex qua au(flor pro-
fecifle videtur, quinque tamen Leonis epiOolkis ia
nulla alia coliec^ione adhuc exhibitas ex aliquo igno*
to Codice fiunfit, nimirum ad Flauiammi (ig,),
2. Ad Anajlafiim (47.)- 3- Ad lulianum (48')«
4, Ad Marcianum (74.), 5. Ad Gallos et Hifpa*
nos (138.)- Perperam Lfonis Bituricenjis , l^i^o*
rii etc. cpiftola tamquam Leonis Fapae inferta ert,
Exrat iu cod. l^aticano 1340. folaque additamenta
Ifidoriauisfubiunda repcriuntur in cod. f^eneto 5",
Marci 169. Vulgauit eam Merlinus ex codice lCu
doriano, fimili Vaticano r 340. omifiis folumaiodo
Petri Ranennatis et Ceretii , ad Leonem
Saionii etc,

epijlolis et ordine in nonnullls immutato. Baileri^

nii vfi funt ed. a, 1530. Pertinere huc quoque exi*
Aimant Codiccm Qucfneili, quem Hfrouaiiianum
vocat, nec multo dillimiiem efie Codicem Remenjem
5. Remi^ii^ tum ex variantibus apud Quefn. tum cx

CouHantio, !proff' ad Fjjp. Pontiff, Rom. n, 163,

coliiguut,

AJ candem Coliedionein pono ^-ertinuifle con*

ifciuat codiccm Ifjdorianum, ex (^nQ^tchardus L,
epiAot
 Hilloruo Literaviae Cap, V. 999
''

epirtolas Leonis, inter qiias epiAola Flaiiiani ad Leo*

nem (22.)^ edidit, Jicet in nonniiilis diiierfum fuiiTe,
diuerfus ordo ac nuinerusepinoiaruni oAendat. Le- ^

cfliones vero nec non pannum iiiuin, quem Sichardi

codex praefert in ep. ad Epifc. Aauiiciciifem (i.)
diuerfo loco, ae in pracfenti coilectione, ailutum,
coiicdionem XXIV. fontcm habuifTe monent, ia
qua eodetn ioco fubiiciatur. (cf. Balierin. annot. 26.
ad dicT:. ep.). Qnefnellus vfus c(\ ed. Sichardi Parif.
I 568. quam tamen Balierinii ad Vidorinos forre co*
dices llfdorianos, non autem Sicliwrdiano fimiies
emendatam perfpexerunt; ipfi adhibuerunt puram
Eafijienfem a. 1536.

Decima tertia colleSiio, Extat in ms. Florentino

5. Marci iS^.faec. XH. foias Rom. PotiiF. epifloias
compiexo et ex apccryphis, quas vna cum finceris
profcrt vfque ad Sixtum III. , Ifidorianus agnofcitur,
in Leone vero ab Ifidorianis ordine et qualitate epi-
ftoiarum quam maxime difcrepat. Continet XXIil.
intcgras, vigefima quarta fine caret: cA enim codex
inuiiius, vnde, quot comprehenfae fuerint, ignora-
lur. Serieshaec efi: i. Epifcopifpervniuevfarpro'
vincias conftitutis (4.), 2. Italis (-].). 3. Siculif
(16.). 4. lanuario (i^.), 5. Rujlico (167.),
6. AnaJIaJjo,i 14.), 7. Nicetae (i^i)»), 8- ^^au»
ris (12.). 9. Palaejlinis (124.). 10. Conjlanti^
nopoiitanis {^g.). 11. Epkefnae Synodo (3 3.)«
12. Theodojjo (44,^, 13. Pulcheriae (41^.). 14.
Theodofo (29.). 15. luliano (35.). 16. Pulche^
f'ifl^(3i.). 17 j^quilei.(i.). ig. Stp"
tinio (2.J. 19. ^«flf^o//o ( 163.). 20. Eidem
(13^.). Synodo Chalced. (95.).
2 1. 22. Doro
(19.). 23. Flauiano (2 3^-}^ 24. Leoni jHug.
( 1 6 5 ) fed perperam Marciano infcripta. Odo pri-
Rrr 4 ore<;
jooo Bibliothecae Patrum Latinorum i
ores Hadrtaneae coll.ordinem praefemnt; non item
oclaua eiufdcin efl originis: e(\ enim integra et ex-
adte defcripla, cjuiileni hiccodex vnus exhibct peca^
Haris et pjaenantis oiiginis tedimonio. Hadenus
.de generalibus colledlionibus. Tranfgrediuntur ad
peculiares \ya\lei\im , et primo quidem ad eas, c|uafe
pecuiiaria quammdaiii ecclefiarum doc^menta coa-
tinent.

Deciriia quarta eotleBio, Aueltana^ Romanae

ecclefiae propria, Audlor Romae fub Vigilio fioru-
it, ac muita Rom. Pontiff. et Romanae eccicfiae ipe*

cialia coHegit, quae in ceteris coiierlionibus aut oirb»

jiino defunt, aut diueria cditione prodierunt. Con-
tinet V. tantum LeonisEpiftolas a Surio primum vul-
gatas, quae in aiiis codd. et coii. fruflra quacruntur,
et exBalieriniorum fententia non nifi ex fcriniis apo^
ftoiicis deriuari potuerunt. i. Leoiii Avg. (169.)*
3. Gennadio CP\ (»70.). 3. Ttniothto Alex-^
(171.). 4. Prejhfteris et Diacoms Alex. (172.).

5. Pheophito ei al, Epifcopis Afgyptiis (175.). Ex-

fat in Codice antiquiOimo et ceieberrimo f^oticano

4961. qui olim ad Monaficrium S. Crncis Fontis^

j^ualhnae in ynibria pertinuit; viide nomen a B^iile-

defumtum; itera in aiiis tr>bus Paiicajiif

i^infis

37^6 37^7. et 4983. vno Cor/niano et alio Hibk

Angelicae; l^emtiis autcm in duobus 5. Marci 171,
17^, Inter haec tamca exemplar l/^at. 3787» c^
duo Veneta ab Aueli-^na nequacjuam pendeut.

Dechna qiiinia colh[iiif, Arelaten/is ;• quaeArc^

latcnfis Ecciefiae Epifcoporum ad Komanos Pontifi^
ces aut Romanorum Pontificum ad Aiei^atenfes epi-t

flolas compkditur. Continet IH. Leonis et vnam

ad Leonpm^ (jiiae ^iias pefiifTe^t, ^iiniivum^ i^ Ad
 Hifiorico Lifcrariae Cnp. V, looi

Confiantium , aliafqiig Galliarum Epifcopos (40.).

s. Ad RanennliLm yirelaUnf. (42.)- ?• Prfczs

Gnilornm ad Leoiiem ( 6 ^.). 4- R^fcriptum Leonis

ad fupeviorcm epillolam (66.). Lauciantur codices
duo anticjui, Ke^{ius ct Colbertinus. Bailerinii recen-.
tiorem G. 99. fed exadliHime ex Are^
f^^allicel/anum
iatenjt peructullo trauircriptum recognouerunt, ex
quo, meinoratae epillokc a BaroJiio cditae fue-
licet

rint, nonnulla tamen emcndare ipn^^ licuit, quae ob

cliaradlerem difficiliorem apographi iegenti obrep^
ferunt.

Decirna fsxla cotlccfio, Eectefiae Tiieffatonicenr

Jis^ quo nomine Roniana fub BqnifacioM.

Sijnodiir

^. 531. habita et ab Holjhnio m

Colkdlione Bip. a^,
1662. cdita, quippeinqua
a Balleriniis fjgniflcatur;
\\on paticae Pontiff. Rc>m. epidolae ad eandem ecclQ-
fiam pertinentes profei untur. ProfccTia e(l ex codice
nis,Barherino 3386. rccentiori, fed ex duobus anti-
quioribus V^aticanis liign. niiw. 57^1. fol. 55. et
6339. fol. 12^ exfcripto, vt Haiierinii iudicant.
Ncutrum tamea quamuis fedulo inquirentcs inuefti-
gare potuerunt. Ex numero autem Vaticanorum
niss. Hoiflenii inanu initio Codicis adnotatorum J5ar«
berinii colligunt, ipfius HolHenii cura ilium efT^

^efcriptum, indequeampliusj\rgumentantur^ accuratc

^x Vaticano exemplo fuifle exprefTum , adeo vt ipfl

errores codicis Barberini , quo5 iile in editione pofl;.

^a emendauit, et paucae quaedam Jacunae, quae in

eodem cernuntur, in ed. HolHcnii aHtem lueruut

fuppletae, Vaticaao exemplari tribuendae fint. Ex.

porro codicis huius infpedione cognouerunt,
ipfius
HolAcnium haud pauca ex ingenio emendafle aut
fuppleuiire abfque vila de lcdione codicis^ admooi-j
tiQ(\?4 xiPimuHa(^ue item reflityerupt..

Rrr 5 Decim
 100 3 Blbliothecae Patrum Lathwrum
i

Deciina feptima CoHeLiio. Chalcedonenjis i. e.

iu Aclis Concilii ChaiLedopenfis rcperiunda. Con-

flant jiaec i\c\^ trib.is paitibus <.]iiai'um prima docu-
iiicafa exliibet, qiiae Concilium praeceircrunt , fc-

cunda ipljs aclioncs, tertia, quae funt pofi lynodum

aCla. ia prima XXVll. infunt Lconis et ad Leonem
aiiorumque nonnuiiae epirtolae hoc ordineinLatinis
codicibui obuiae. i. Ad Eiitychm {20.). 2. Pe*

triRaumnatis ad Evlijchen (25.). 3. Ad Flaiiia-

num (73.). 4. Elauiani ad Lennem (22.). 5.
/id Faiijlnni (T-?.)» 6, Flauiani ad Lwnem (26),
7. Ad
iiiLauam (15.). g. Ad Faiifium et aieros
Cirilhanos. 9. Ad Tkcodofium (29.). 10. Ad
I^iUiheriam (30). Ad Synodum Ephfnam
11.
(33.), 12. Ad Tneodofiim (43.)» n» Ad enn"
dem (44.). 14. Ad Pii lchfriam (45.). 15. Hila'
rii Dia.uTii ad Pulheriam (46.). 16, Flacidiae
ad Ptilchcriam V5<S.)' ^7» Faientiniani ad TheO'
dofiim (55.). 18» Pladdiae ad eundem (56.).
19. KiLioxiae ad nmiem (^'y'j.). 20. Tiieodofi ad
yalentinunmn {62.). 21, Ad Placidiam (^6^.),
22 Ad Eudoxiam (64.). 33. Ad ConfumtinopO'
.

liianjs ( 8o- )• 24. Ad Archiniandritas CP. (51.)«

25. Marciani ad Leonem (75.). 26. Ad eundrtn
(76.). 37. PiiUJmlae ad Leonem (77.). Altera
pars vnaai taurum comprehendit inlertam aClioni,
quae iu vulgatis dicitm fecunda^ nempe Leonis ad
JFlauiannm (28.)' Tertia tandem duas exhibet, fci-
Jicct Synodi Chalcedonenjis ad Leonem (98-) ^t LeO'
fiix ad Sijnodum (114.). Maec colJ^c^io cft vetu-
llilUma oninJum et Leone adhuc viuente inter an-

455. Graece compada cenfctur, Etfi

jiuin 4S3, et
cnim aliquac cpiflolae latinae originis, quae in ea
continentui, piimitus ab ipio collctflionisGraccac au-
clore ttadudae non fuerinti epigraphas tanien, quae
 Hi/lortco Literariae Cap. V. I603

longlorlbus idcntidem verbls et cum hiftorlcis qui-

bufdam notitiis epiriolis pracfiguntur, eidem Gracco
coliedori referendas et collec^ionis tempore feriptas
efleBailerinii monent. Latine reddita fuit ante Vigi*
lium Papam, vti probat Baluzius in praef. ad verfio-»
nem antiquam Conc. Chalccdonenfis nnm. 3. Ea
vero documenra folum int^rpres inlatinum tranfiulit,
quae ex fua origine Graece fcripta fuerunt, vel quo^
rum originale ktinum nequaquam reperit. Vbi au-
temoriginaleLatinumfuppetebat, illud inferuit, adeo
vt Halicriniis affirmantibus et probantibus, pleracque
Lconis cpiAolae, quacGraeceredditae, a Graeco coUe-
clorecompilataefuerunt, in Latiniseiufdem Colledlio-
nisexemplaribus noninterpretationcs exGraeco, fed
ipfum originaie latinum fint. Huius Latinae Colle»
iilionis duo mss. exemplaria Thiianea Quefiielius ad»

hibuit. Ballerinii ex tribuscodibusCor^^Vw//, Diui"

onenji et Colbertino ^ quorum variantes Baluzius in
rccenfione Synodi Chalced. edidit, profecerunt,
Contulerunt autem ipfi Chigiammi 483. f^aticanos
J32?.ct 4166, et vnum praefiantiflimum Capiiiili
Veromnjis 57. quem maiori forma in quadratuni
vcrgenttet fcriptura in duas columnas difcreta exara-
tum ad VII. circiter faecukmi pertinuifle exifli-
mant; item l^aticanum 1322. inter Gefia Chalcedo-
iienfia, Epiji* ad Flauianum (28.) et Rekiionem Sy-»

nodi ad Lwnem ex antiqua verfione ct cum Epifco»

porum fubfcriptionibus exhibentem, Qnod Graeca
huius colledionis manufcripta attinet, obferuantBal-
lerinii, non fohmi epifiolas Leonis Chalcedonenfi
maturcGraece redditas et com-
collecflioni praemiflas
fed idem ctiam ceteris contigiflTe, quas
pilatas fuiffie,
eadem fuper re in Orientem miferat: cx quibus ex-
cmpli caufa iaudant epifiolam ad Leontm yfugujium
(165.) vel olim inter Graecos ccleberniiaam^^ cuiuf-
que
1004 SiMiothecae Pntrtim Laiinorttm

quc verflo C'A jccuratiifima. Plerumque enim Grae-

eae cpirioiac oblcurac et iir.plicarje funt, ex inopia
coruin, qui ifla netate inter Graecos tam petfedc la-

tiiie fcirciit. Neque tanicn idcirco minoris iiaben-

das cde iOas veidones mouent. Coniuluiirc enim
Orieutales pofl fodam fub Hormifda cum Occiden-
taiibu^ rccosiciliationem non folum Epiflolam ad
Flaniaimn^ i^A omnes eius (exigente eodem Ponti-
fice) profiteri, indecjueeafdem epii-lolas Graecac in-
nou vt priuatum aliquod lcripium, led
terpretationis
Vt publicum Ecclefiae Orientalis monuraentum, ab '

|
cadem receptuin et probatum ad fidem catholicam
conti n Mut ychianos iljtuendam habendas elle. Aliae
font porro epinoiae ad Lconem datae et inter Leoni-
nas recenfendae, quae Graece fcriptae et poftea fere
iiiLatinum tradiictae fuerunt, quarum GrAecus tex*
tus adeo pro originali habendus e(l. Quefnellus au-
tem piimaXlL tautum eptrioiarum Grae-
in editione
cum textum edidcrat, carum nempe quas ab origine
Graece fcriptas ant pro origiuahbus habendas credi-
dit, nimirum EpiTl. 32. 52^ 55. 5O. 63. 63. 64. 73«.

76. 77. et^S.

In fecunda addidit duas Graecas 26. et 53. quae
Q Cotehrio et iteni 100. et 1 1 o. quae ab Arnoldo "^)

pofl prioreai editionem typis datae fueraiit, l^aile»

rinii

*) HIc /^rK,o/^«5Germanus fuit patris; Norimbergenr

fis et libri, ad quem mentio nominis eius fpeftat:,
titulus fic fe iiabet: S. Mianafn Archiffp. /ilex,
Syntngma Do&rinag ad Clrriros et Laicos. yalen-
tiniani et Marciani Impp.EpiJIoIae diiae adLeonem
M. Tiicodori Abucarae tr. de vnione et incarnatione^
Singiila , praeter priorem Marciani Epijlolam Latir
fie extantem vtraque liugjna primum prodeitnt cun%
,

Notisy edcnte A n n n e a A r n o l d o C. F. No'

rif\il\irgsnje. Lutetias Pariftoru7ii apud t^iducwB
Edm. A^artmi eii /p.. Boitdot.. i6§5. §.
 ,

Hiftoricx) LiteraYiae Cap. V, 1005

rlnii autem, t|uibiis propofituni fuit omnium epi-

floiarum Graecum textum cdcre, addiderunt XXV.
adeo vt omnes Graecac epiitolae in corum editione
fint XLl. Inter \\^$ ep. loi. j^naiulii ad Ltonem
originalis ex ms. gr. Vat. I455.primum, nec non
cx codem interpretationes antiquae Graecae, quae
nondum lucem viderant^epiflolarum 104» 106.
antea
114. 1 1 5. et i99.prodicrunt. Addiderunt ex Vof-
fio exadiirimam veifionem ^raecam cp. 165. Ltonit
ad Leanem j^ug. quae in Conciliis non legitur. Ne-
que reiiquas ex editis defcripferunt, fed omnes fere
Gum codd. mss., etiam illas rariffimas, quas Arnoldus
vulgauit, contulerunt. Et cum Cotelerius fex epi*
quae apud interpretem Latinum ante
floias graecas,
geAa Ifguntur, at in codd. c]ui in edendo gr. textu
Romanis editoribus vfui fucrunt, dcfunt, ex ms.Re*
gio perfedo gr. exemp!aris coilecflionisChaiced. t(M*
didct, reliquas autem nemo adhuc inuentus effet,

qui recoierct et emcndaret: Baiieriniis epiftojas a

Romanis cditas in Mss, Graecis JjibL Venetae S^
Marci relcgere licuit cum duobus gr. excmpiaribus
cinfdem coiledlionis mm, 5 5 5.faec. XI.
vei XII. et
mm. \6^, l«iec» receiuioris, aiterius originis, notae
meiioris, quam quae Romanis vfui fuerunt. Porro
in ms. i6s* eiztfdem Bibliothecae vnam ex fex a Cote-
lerio vuigatis, nimirum Flnuiani (26.) vna cum in«
terpretatione ep. 2^. Leonir ad Flauio.mm: nec non
ia antiquo Mr, Rom. XIX. Patrum Bnjilianorum
eafdem repererunt et contulerunt. Praetereaqiie ex
duobus iauddtis mss. Venetis num. 164. et 555. in-
editam aclionem Synodi Chslced. in qua Leoms ep»
(^l, ad Synodum^ in Appendice propofuerunt.
Sequuntur peculiares tpijlolarum Leonis colk&io^
hes antiquae *). Decima
*) Recentiorem huiufmodi colle6lionem fuifle fLifpi-
cantur,
 Ioo6 Bibliotheeae Patrum Latlnorum

Decima oSiaua. Grhnanea, Dc Codlce Gri-

iiianico iuitQiiefnfllus\Couftantiiis et qui totumeurn
delcribere curaucrat Cacciarius. Couitaiitiusanno-
rum 700. i. e. faeculo circiter X. fcriptum ac/limabat
€t coiicdionem maximam partem ex archiuoRoma-
no deriuatam putauit. Sane multas pecuiiares iiabeC
ctinterCVII.Leonib, quascontinetepillojas, XXV^llL
antea prorfus ineditas fuppcditauit, videlicet: i. Ad
Flauianum (2 7 .)• 2 . Ad Faujimn (75.). 3 — 1 o»
vfi y«/in«M;7; (86. 93. 1 140. 141. 147.
17. I 31.
et 153.). 11. Ad PafchaJinum(SS.')> 12—15.
Ad AnatoUum (tjt. 143. 146. 157.). 16 19. — Ad
Marcianum (126. 12^^. 137. et 143.). 30. Ai
Proterium Alex. ( 1 39.). 2 Ad Actium (153.).
1 .

S2. Ad Bajtlium Antioch. (149.)- ^S* Ad Euxi-»

theum Thejfalon. ( 150.). 24 — 26. Ad Atgyptios
C154* 15H' 1^0.). 27. Ad Ciericos CP, (161.).
38. Ad Leonnn Aug. ( 164.). Non omncs tamca
b. coll. epifiolas ex Romano, aut alioquouis arcJiuo
depromtas eflc monent Bailerinii; fed alias ex Dio-
nyflana, alias ex antiquioribus et praefertim CI)aIce-
donenfl (veluti ep. 43. ad TheodofumJ deriuatas vi-
deri; et fortailis a feriori amanucnfl etiam aliquid
additum cfle, veiuti de cp. Symmachi in fine h. co-
dicis probabilc At Epifiolas ad Eutychiauam
fit.

hacrefim fpcdantes, quae in h. coJl. plures, quam

aiibi, et rarifllmae inueniuntur, vel ex ipfo archiuo
Romano, vel ex aliqua certe vetulliori coJlectione,
«uae inde originem duceret, petitas efle cenfent.

Decima

Cantuream, quam vetufVus Catalogus mss. Bibl»

vbi iam deed, notauerit*
IVIonaflerii Bobienfis,
(§. XIX. n. 38.p. 543.) Catalogum iftum vulgauit
Muratorlus ex codice Ambrofiano faec. IX. et X.
 Hijlorko Litirariae Cap. V. 1007

Duima nona Collcuiio. Rntip^ontnfis. Griina-

I11C9 aliquauro aiiticjuior et praellantior, feruatur in
Cociicc HibL .S. Euierani et non folum XVI. ex iis

cpiOolts coniprcheudit, quue oiiin primum ex Gri-

mauico ins. prc)dierunt, VIIL aiucni, qui>e foium in
niss. coil. XI). je^ur.tur, ct vnam, quae cxflat in ra-
riiliina coii. XVI. atuue aiiam, quae in foia coiL
XXilL occurrit, fed eticim IIL aiias liadlenus incog-
nitas,nimirum duas ad lulianum ( 109. et 144.) et
vnam ad Anatoliiim (151.) luppcditauit. Praeterea
emendatior ert: vnde.eius praeiidio Quafdam iec^io-
nes tute confiimare, piuiaautem ioca antca depra-
vata corrigere et reAituere fibi iicuifle affirmant. Sa«
las autcni epifloias adEutycliianamiiaerefin pertinen-
tescompleditur: nonomnes cpudem, feddeluntquae-
dam, quae inaiiisquibufdam pecuiiaribus coiiedioni-
bus tantummodo reperiuntur. Soias porro Epiiloias
Leonis, nonaiiorum adLeonem, comprehendit, etor-
dine quidem chronoiogico, praeter lex, quae extra
proprium lccum coiiocnntur. Numero funtLXXU.
ita tamen, vr i(jco epifiolae 71. defcribantur Exem*'
plaria Tr.jlimoniorum*, feu iila Patrum teflimonia,
quae epiAoiae Leonis ad Lf^onem Aiig. ( i6f.) fubiici
foient. Baiierinii ne finguiarum prolixum cataio-
gum defcribercnt, quatuor tantum priorcs, quatuor-
que pofieiiores indicarunt, quaeficfe habcnt: t. Ad
Theodojiitm (^24.). 2. Ad E^Ianiamim (2^.').
M Ad Theodojjum (29 }. 4. Ad Pukheriam (So.)*
5.

69. Ltonem Aug. (164.), 70. Ad tundem

(1650- 71. Exemplaria tfftimomoriim* 72. Ad
eundem (162.). Pofi Lp. 36. ad Puicheriam (95.)
legitur: Expliciimt Epijlolae Sm^iJ/imi Papae Le»
onif', quac lando Chalcedonenfi Conciiio praemif-
fae: et dein a capire: cpAc poji gefla fubm
Jncipiiint
fecutae funt: quibus fubiicitur cp. 37. ad Marciam
mm
 I Go8 Bibliotkecae Pairmi Latinormt

nnm ( 104.) etc. Ex omnibus aiitein huiiis codicis

iiotis*) colligunc Ballerinii, eile colleclionem cam,
quam Vigilius Papa ad luniuianum mifit, et (juain
in cpiflola fua IV. ifa defciipfit, vt omnes eius notae
in lianc quadrent.
Vigejima Colle^io. Obuia in Ms. Romano 337,
BibL S' Crucis in Jerufalem, lacc. circitcrXl., ini-
tio et fine carens, Exhibet epiAolas XXVI I. cjua**

rum prima SoloordineEpi-

ctvitima mutiiae funt.
(ioiarum diftinguitur: nulias autcm comprelicndi^
quae nou in alii^ etiam reperiantiir. Ac ordinem cjui-
dem Xf. poihemarum inaliis coiicc'lionibus frc^v.en-
lem eflfe inonenfj XVI.autem prioresab aiiis onuiibus
peculiariordine rccedere. Sic ex. gr. initio poA Epk
ait Fiauianum (2S.) fubiicitur ep. ad Funmnnm
( 35O» tum ep. ad Pulchtriam ( 31.) cp. ad CPoli'
ianns ( $9. ) ep. adPaiafJIiuos (129.) ep. ad Aquile*.
ienfettt epifc, (i.) ep. ad j^natoUnm (163.) c^. ad

Leofiem Atig. (165.) etc. Epidoia ad Maiirof (12.)

cum appendicula exiiibetur interque Leoninas refertur
fuppofititia ad Epifcopos Girmaniariim eiGalliarum:
iitterae autem ad Dorum Benev, Theodoro infcri-
buntur.
yigefmiaprima Colledtio. Haec coiledio in mss*
frecjuentior cafdem epiHoi^s LVI. exhibet, quas Col-
Jedio XI. compieditur: led ordine et iedionibus ita
diuerfls, vt diuerfam originem prodere videatun
Incipit ab ep. ad Etitijchen (20.) et deflnit in ep, ad
Epifcopos Campaniae ( 168.). Plurcs h. coil. codi-
ces

*) Oblatus Tutoni Epifcopo , qui Ecclefiae Ra*

fult
tirbonenfi praefuit ab a. 891. vfque ad annum 930*

Character uoni veldecimi faccuJi, fimilisefriili, cu*

ius fpecimen exhibuit Mabilloniiis de re aipl. tab.
57» Incidi curauit Cacciarius, vt fupra ell mo-
nitum.
 ^-Uijiorico Literariae Cap. V. looft

QCS recenfent BaJlerlnii, quos inter vetuftior BibliOm

thecae S» Marci laec. circiterXlI. loias epiiiolai, coa-
tinen>, quemadmodum ec aiii duo yatt. 5^^:*. et

543. faec. XlV.Epidolai aurenicuuiSermonibus coli.

ly. exhibueruut niss. iibri /^fl//. 540. et 547. l^at^
Angdicae PP. Anguftmianorum Ro'^
V^rhni, 6s, vnus
fiiae 5. 10., duo Flonniini Medicei XI. et XXIIL
piuteo XXI. et vimb Fejhlanus Canouw^r. Lateranetu
iium fign. num. 7. pluteo III. Eadem coiieciio cuin
feimonibus iegebatur in /^a/. 541. (qni Nicoiao v''.
traditus iuit a. 1452.). Sed iiic codex poii cpili asi^
LVI. addidtias habet XII. quarum Xl. iu coli AXlv'.
contiuenrur, vltima autcm ad Maximum Antwcne'-
num in eadem deeil. Ex alio igitur fonte et forte
ex eodem, ex quo XII. defumta fuerit, huius coile-
dionis aucflorem haufiire fufpicantur, quoniam ha*
rum duodecim epidolarum variantes cnm Mj>4. XIL
coil. fere concordant. Ad eandem coliedionem rc-
ferri polTe monent diios Mss. libros l^otican. uum.
J/J7. et l^atic. Oitobomanum 332., qui ealdtm X VI,
epiiioias ledionibus fere confonas eodemque ordiao
comple(fluntur, nifi quod XI. epifiolae, mero liaud
dubie librarii arbitrio, a fine abdradaeet pofl cpifio-
lam XXVI. inlertae funt.
Vigefmia fectmda Colle&io. Extat in codice
Veneto S. Marci 79. Coutinet praeter Sermones
colledionii IV. epilloias duarum coiledionum XVil^
et XXI, hoc ordine, vt praecedant epiiloiae XXVI.
priores coliedionis XXI. eadem ferie; dein epift.jide
omnes colledionis Chalcedonenfis XVII. eodem pa-
riter ordine, duabus tantum, quae inter praecedenres
XXV. delcriptae fuerant, omiffis; tandem reliquae
coliedionis XX J. fed tribus omiffis, et ordine noa
n^odicum immutato, ac ledionibus valde diffimiii-
bus et aiiam origiaem ^ianifefiiffime ofteadentibus,
Tom.lL Sss fefe
10 10« BMiothecae Patrum Latinorum

fefe excipiant. Tres omiflae funt Eufthii Mfdiota'

nenjir ad Leonem (97 ), Raumnii aa eundtm (91;.)
et Laonis ad Campanos ( »68. ).
l/^igtjima tertia CoHfd^io. Extat in codice Vat,
Ottob, 2 97.fiec. XII, Continet primo loco epifio-
Jas XV. recenfitas in coli. VIII. quariim decima quin-

ta eit ad Leonem Aug. (165.). Pofl lianc vero et

ante teflimouia PP. eidem (ubieda inferuntur epifto-
lae Innocmiii I^ad Decenriiim , Sonifacii 1. ad Ho*
norium ^iig", refponjio Honorii et Coelefini ep. ad
I/eneriim. Mox poit tejiinionia ad iaudatam epiftolam
pertinentia feqnuntur epiftoiae LVI. coii. XXI. iis ex-
cerptis, quae interprioresXV. epiiiolasdcfcriptac fue-
lunt et ordine aiicubi immutato. Tandem adduntur
in ^ne IV. pcrrarae cpiitoiae ad lulianum ( 1 67.) ad
CPoii anos (50.) ad Flauianim (49.) ct ad Mar^
ttnunif Fau/ium etc. (51.). Fuit hic codex oiim
Card. Sirieti, idemque, ex quo Gerardus Voflius a.
1-604. duas epitloias tunc ineclitas, ad Siculos (17.)
et ad luHamim 107.) vuigauit.
(

Vigtjima quarta Colle&lio. Extat vna cum Scr.

inonibus Coiiedionis IV. Infunt epiAoiae LXXI.,
nmiirum LIV, coiiec^ionis XXI. (omiflis duabus Pe^
trt Cliryjologi ad Euiyrhm , et Enjebii Mediolanmjis
ad Leonem) et aliae infupcr rarac epifioiae XVII.
quae in Coiledtione XII. repcriunturapud Baiicri- et

iiios fuut ordine, 2. 10.24.41.94.95. loa. 105,

III. it2. 113. II 8. 121. 122. 139. 125. et 127.

Monent Bailennii Epidoias LiV. fumtas videri poffe
ex XXI. vei XI.
coll. At ne id credamus efficere
cpiriolani ad Mauros (12.), quae in hac decurtata ef},
cum tanienin illis appendicuiae additionem praeferat.
Nc^jue epiflolas XVII. cx coii. XII fnmtas dici pofTe,
fiijuidem fi cx hac coiiec^lor profecifTet, non has fo-
lum XVII, fcd aiias fimiiiter exmde exfcripturus fu-
iffct.
 HiJtorUo Litevariae Cap. V. lcii

iflct. Praeterea ordinem epiflolarum LXXI. ab vfri^

vfque XII. et XXI. diuerfum et lediones difcrepantes

originem diucrfam oAeadere, Huius coliedioni.s
funt Codices Vaiicmius 544. faec. X)L Vat. Re^im
139, faec. XIII. Caefenai PP. Minoruni Conuenfuai,
S. Francifci^ et Latirentianus Fiorentinusdec.XlV,
pluteo XXI. qui pofterior duas infuper epiftolas, vi«
delicet 1
1
9. et 1 4 5. addit, Qnefneiius trinm h. colL
wss, notitiam habuit, ViSiorini Regniacenjis et &
jlfflr/m/ AutiiTiodorenfis. (cf, admonit. eius in ep.
XII. n. 2.) at lolo Ms. Viclorino plerumque vfus e(l.

Deniquc \\\ folum

codice Fcfulano 10. pluteo III.

XXV.epiftolae h. coii. defcriptae extant, quarum ple-

raeque funt cx XVII. indicatis: epiflola autem ad
Mauros editionis decurtatae.

Hacflenus de Co!le5iionibm Epiflolarum Leoni^

Ballerinii, quas ip(i cognouerunt. Neque vero du»
bitant, quin plurcs aliae reperiri adhuc pofllnt.

Subieccrunt po/lremo loco Codices^ in quibuy,

licet colledliones nonfint, aliquae tamen eius epifto»
lac contineantur. Videiicet:

Codices ires vetufliffimi Veronenfes mille prope .,

anaorum: primus n. g.-continens poft epiflolas Ca-

tholicas N.T.epiftolam Leonis ad Flauianum (ag.);
alter n. 58- continens eandem et Epijiolam ad Rujiu
cum Narbonenfem inter varia documenta Synodorum
Ephefinae et Chalcedonenfis; tertius, qui nunc Va*
iicanus 1332. inter geAa Chalcedonenfia quinqutt
Leonis cpifioias, nimirum 87« 89» 93» 94« et 114.
cxhibens.
Codex Vat, Reginae 293. faec. XII. in quo
Suec,

pofl libros de Vocatione omnium gentium IV. epifio-

lae Leonis 31. 35.139. et 165. Similem Thuaneum
QuefueUus liabuilTe videtur.

Sss a Codex
 I oI a Bibriothecae Patrum Latinorniti

Cociex f^aHicellannr. XVIII. faec. XI. varia opuf-

cula compieclens intercjiic ea: opufciilo 73. Jnfertas
duas Leonis epidoliis > 0.6. et 93.
Codex f^aiicmnr 1343. X. qui fuit Eccle-
faec.

fiae Ticinenfis, inter Mifcellanea Dionyfianae et Ifi-

dorianae colle(^ionum exhibens IV. Leonis epifiolas
9. 17. 3 0. et log. quae ex addiiionibus Dionyfianis,
feu coll. VIII. dclunitae videntur.
Codcx f^aticnnus 1347. faec. X. et fimiles f^at,
Palat.tyjg. ac Vat. Reg. et 49. viiam ep. ad^tio/la'
Jttim (14.) praebuere.
Codex Barberinus 77. apud C^efn, in fecunda
editione folam obtulit ep. ad Manros {12.) decurtatam,
Codex editionif primae Sermonum Leonis^ quam
vulgauit loannes Akrienfis., praeter epifiolam adFla^
vianmi A^,) Q[\.\2Lt\iov alias go. 119. 145. et 165.
(^

fermonibus lubicdas exhibuit. Alios eiufdern gene-

ris mss. libro.s qui peculiaribus cpifioiis Pafchafini ti
Proterii ad Leoiiem emendandis profuerunt, fuis lo-
cis indicarunt. Superfederunt autem iure fuo fylla-
bo codicum fingularium coJiedionum quippe qui
vbique indicati funt. Ex quibus autem collcdioni-
bus fingulae epifiolae cafiigatae fujit, initio cuiufuis
hac vel fimiliformula fignificarunt. ExtatinMsf,
coIL l. II. III. aut Dwnyf. Iftd. Hif^, etc*

Prosper Aqjjitanus,
** '• VI a-
Aquitani nomine difiinguitur ab aliis haud mce-
lebribus eiuidem aetatis Scriptoribus, inter quos no-
tifiimus Prolper Tiro^ poeta, cuius Beda meminit,
cuiufque cognomen ipfi Aquitano affingere quondam
aulus cfi Sirmondus. Narus cfi exeuntc laeculo quar-
to aut quiati initio ia Aquitania. Sed qua m vrbe
aut
 5
;

Hi/lorico Liierariae Cap. V, i © 1

autloco-tam ainpjae huiiis prouinciae^, nanllquet;

ficuti dc paieiitibns, educatione at;]ue prima aetate
ciu.s aefiuc oimiia ignorantur. Attaaicn ex iis, cjuae
reliquit, iugcnii iui nioauineuiis iati.s patet, eum
Iiaud icuiter iiberalibus Au^liis et artibus iiigenuis,
praeci-puc poeticae, iucubuiffe^ Aquitauia, incertum
quibus de cauills relicla, in Proijincia doniiciiium
poiujt, vbi certe iam auno *^28. coinniorabatur, ibi-
que concertationes iuas pro Dodrina Auguili-
lii contra loanueni Cairianum. aliolqiie, qui eam
relpuebant^ Galjiae icii Prouinciae magis l'relT)yteros,

exoilus ell. Fouit lioc eius in Auguflinum liac ex

parte iludium Hilarius quidam, cui> quoin*aai
de rebus domeiiicis eius nihil ampiius conftat^
ab Iiac ipla cum Profpero confuetudine Profperiani
nomen inditum fuit. Dederat quidem Trofper iam
anteaad Auguflinum litterasper Leontium Diaconum,
ab eo(|ue refponforias acceperat. Hic autem, qui
ipfe qiiOndam cum DoCtore Hipponenfi verfatus erar,
vt eundem amico ad/noueret et conciliaret,
propiiis,

rrolperum impulit, vt deauo fecum litteras ad eum

fcr»bcret, id quod anno 42^. fcu 429. contigit. I,a

iis igiiur Auguftino exponunt, quae in fcripiis eias

contra Pelagitmos conditis plurimi optid MdjJiUam

conjliiuti Monaclii et Sacerdotes Patruni opinioni et

Kcclejlae fenfui aduerfa puttnt , pericuia,, quae ipfis

ex iilorum coccitate aut prauitate imminere vidcan-

tur, et quemadmodum iis renifti coepcrint, ticclarant
denique vt fuaruni difputationum pr aejidw ipfoviim
tennitatem rohorare velit^ roganr. Ac Auguftinus
fanc votis eorum obfccuturus ad eos direxit iibros
de praedeflinatione San&orum et dono Perfttieran»
iiae. Sed cum vterque tanto ardore iUgifaret, nec
tamenaduerfarii crcbrisdifputationibus ac fcriptis fle-
(\'\ poirent, ambo Romam pcrrexeiTUHt, eofque apud
Sss $ Coc-
1014 Bibliothecae Pafrum Latinorim

Cocleniniim papam calumnlaein Auguflinum et hae-

releos accnfarunt, ab eoque a. 431. obtiuuerunt cele-
biem iilam od Epijcopor Gailiarum epiilolam, iii
qua eos grauifei reprchendit, quod audoritatis fuac
tam p^rum memores, prefbytcros nouas et indifci-
piiuatas quaeAioncs quoqnomodo proferre finant,
atquemonet, vt iis fiicntium imponant, necmemori-
am AiigulUiii, quem impenfe laudat, afHigi patian»
tur. Hac igitur epidoia freti in Galiiam reuertun-
tur taiitoque alacrius fufceptam contra Sen\ipeiagianos
cauflam delendere (luduerunt; imprimifque Profper
fcriptis contendere coepit, quorum varia intra lioc
tempus cmilfa ad noflram memoridm peruenerunt,
Percrebefcente autem de dodrina et pietate eius fama
eue ilTe voiunt, vt a Leone Arcliidiacono Komano
inter Aetium ct Albinum in Gaiiiis amicitias redinte*
grante in famiiiaritatem reciperetur et cum is ab eo-
dem negotio ad occupandam fedcrnapolloiicam euo-
catus ellet, Romam vna adduceretur et ornarctur
niuncre Notarii Pontificis. Enimiiero qui fic flatu-

unt, conicdura deietffautur, cuius ne fundamentum

quidem fatis exploratum eft. Nam quod LeonisNo-
larius fuerit Profper, nonnifi feriorum fcriptorum *)
et vnius ms. codicisCorbeienfis Gennadii valde dubio
teliimonio nititur, quod recentiores quidam fiiii ac
lententianim, quam inter vtriufque fcripta deprelien-
derunt, fimiiifudine roborare conati funt. Reiiqua
vitae Prt»fperi inccrta funt. Ecclefi«j{lico aliquo mn-
nere ilium iion fundum efle, vero fimiiiimum *).

Igno-

*) Vocatur Leonis Notarius ab Adone faec. noni fcrip»

tore in Chrontco aiiifque fequioris aetatis aufto-
ribus.

*) Errorefatis communl codicum mss. eteditionum

antiquiorum, cuins origonondum patet, Ejjijcopus
Rhegienfts (oppidi Ries in Prouincia) audire loiet.
 . Hifiorico Literariae Cap. V* 1oi 5

Ignoramus quando diem obieiit; tamdfi ex

etiarn

.Chronico eius conflat, eum aano 453. adhuc in vi-

vib' fuiile, aiii^ue mnito diutius eum vixiiTe et Leo-

ni fuperftitem tuiik cx Marcelimo ad a, 463, cog-

iiufcere fibi videaatur. ,

Scripta Profperi ^^?n««a iuxta feriem temporis.^.2.Scnptft.

quam nouiiiinia ctiam tenet l^arifienfis editio, funt:
i . KpiJJoUi ad Augujlinitm de reliquiis Pelagia'
QW HaercfiOi in Gallia etc. lcr.
428. aut 439, a.

3. Epi/loia ad Rnfiiium de Gratia ei libero arbi'

irio^ fcr. auno 429. viuo adhuc Auguilino.

3. Carmtn delngratis icv, circa annum 429. aut

430. .. .-,

4. Epigrammata duo in obtre&atorem S, Augn*

Jlini^ fcr. forte circa a. 430.
5. Epiiaphium Ni'/toria7iae et Pelagianae fiaerem

feos: fcr.pod damnatam haerefim Nefiorii in Con«

cilio Ephefino a. 43 r. Augufiino iam mortuo.
6. Pro Augufiino Rtfponjiones adCapitulaobie»
Bionum Gallorum calumniantmm, fcr. a. circiter 431,
7. Pro Augujlini docirina Rffpon/iones ad. capi'
iula obie^wnum l^inceniianarum, fcr.forte paulopofi;
iupcriores refponfioney.
8. Pro Auguftino Rfponfionts ad Excerptcf^ quae
de Genuenji Ciuitate funt mijfa^ fcr. eodem fortetem"»
pore cum iuperionbus.
9. De Gratia Dei et libero arbitrio liber contra
Collatorem i. e, coptra Caffiani Prefbyteri librum,
quititulo, de proteciione Ddi^ praenoiatur, fcr. cir*

citera.432.
I o. Pfaimorum a C- vfque ad CL- expoftio^ fcr.

vt videtur ante annum 424.

1 1. Sente.ntiarum tx operibus S Augujlini deli'»

iatarum hbtr vnuf^ lcr. forte circa a, 450* aut 4$ r.

Sss 4 13. Epi'
 i
s o16 Btbliothecae Patrum Latinotum

13. Epiqrammafttm liber vnus ex fenterytiis S,

j^ngufliniy fcr. nou longe ante tempusConcilii Chal-
ced^nietifis, quod auuo 451. congregatum efle
conflat.
19. Chroninim iniegrtm in dtins paries diftri'
butiim^ in annum 4 5 5. definens. Nouimus ex Victo-
rii, feu ^ idi)rini, Gennadii, Calilodori et Ifidori
Hifpalenfis tenimoniis, Profperum hoc opus ab or^-

gin^ mundi ad Valcntiniani III. obirum et Romam a

Vandalib captam perduxiiFe, ita, vt Eufebinm etHie»

ronymum, cjuatenus ilii porrigerentur, abbreuiaret,

relivjua aufcm 1. e. ab anno 979. ad a. 455. de nouo
conrexeret; m qua (ludii eius diuerfitate ipfa operis
paidtio coiitinetur, Vero autcm fimile cfi, eum
iion vno duciu totum abfohiifle, fed variis identi-
dem additjmentis perfecifie et quafi iterato edidifie,
ct funt fant, cjui tres diuerfas ab ipfo aud:ore editiom
ms parataj» eife exifiiment: ^mvum primam conciu-
fiiT.' putant Theodofio XIV. Maximo CSS. anno
et
Chrifii 4 33«'> qnandocjuidem eo anno omnium prio-
rum arinorum epocha^ fummafque collegerit, quod
non nifi in operum fine fieri folet, nifi forte aliqua
pecuiiaris caulTa accidat, quae hic niiila efie videtur;
fecundam cenlcnt XII. annis audam et ad Valentinia-
iii VI. ac Nonii Confiilatum, feu annum Chr. 445,
produdam fuifie, quo vulgare eios Chronicon Eufe-

biano ct Hieronyniiano fubne<fli folet; tertiam deni-

que editionem fuilTe volunt, quae ad captam a Gen-
ferico vrbem, fcu ad Valentinrani Aug. VIII. et AiVi
themii Conlulatum fen annumChr. 455. extcnfa fue-
rir. Vtriufque pofierioris etiamnunc exemplaria fu*
peifunt.
Duhiae auSioritatif funt;
I. Confjfio, quae f)7/ftt/ dicitur.
S. Poma coniugts ad vxorem,
3. Car.
 Hijlorko Literariae Cap. V. 1017

- J
3. Ccirnim de Prouicieniia Diuina^ quod aliai

Hilario fnbuttur.
4. Dt f^ocatioiie omninm geittiiim libri diio ; 111

•mss. ciuibiildjm Amhrojio adlcripti. At viri dodi iu

diucrliis de audore abiernnt iiuiiccm fententias. Aiii
cnim, Eralmus EnchntiOy alii, iuter quos
veliitj

'Voflius, Htatio Prafperi familiaii tribucrunt; Quef-

neilus aurein Lfoni M. illos adiudicauit: cui fe ejc

propofito oppoiuit lofephus Antelmius Profpero

vindicaus. Scripti exiiliraantur circa annum 440.
Scd muiio ferius (ante anuum famcn 49C.) conditos
'elie cenlent IJaiicriuii in obferiiaiionihus ad 1 L Qiitf'
miU difj rt de horiim librorum audore^ vbi coiiatis
•vtriuf^ueaigumentis, neutiius fcntentiam veram pro-
4iuntiant, etfiuguia, quae in diiputationem venire
poterant, momeuta accurate et fagaciter examinant,
Qnaj» adeat, cui lubct, in Tomo IJ, Opp* Leonis p,
<^62.ft.qq.
-.: 5. Ad facram J/^irgifiem Demttriadem epijlolaf,
Ji himilitatn Chrifliana traSfattis^ fcr. cjreiter an-
jium 440. Oiim intcr Ambiofii opera vuigata fuit^
in cpiitoiarum numeio LXXXIV. a Sotelio priiiuim
:vha cum ifbris f^ocatione omniitm gentmm Pro-
fl^e

fperi Opeiibus adiedla, non aliam ob cauilam, quan^

ob ftiii quandam fimiiitudinem. Euimiiero nufquain
•in mss. codicibus vtrumque opufculum fimui inue-

•niri; tum Ambrofii editorum exempio, tum ex iis,

cjuos ipfi inlpexerunt, tefiantur Baiicrinii. rrimu^

Imuc lcntenfiam impugnare coepit et cuertere fluduit
Quefnelius Leonique vindicatum iuit in Dijfrtation»
jy^. de au^orehuiHS libelli. Quem coutra infurrexit
Jlntclmiur in iaudato libio pro Profpero pngnans,
Ballerinii inter vtrumque iancem tenentes neutro in-
«linare inteiiexerunt, adeoque incerto audori reiin-
quendam cenfaerunt. Cf. eorum Obff adiy, Quefn,
Sss 5 dii
101$ Bibliothecae Patrim Laiinorum

dijf, T, II. p. 743-y^^?' Antelmio tamen adrtipti*

lautur cditores nouilliini Operum Frofperi.
6, Prafteritorum Stdis JJpoftolicaeEpifcoporum
Aii^oritates de Gratia Dti et hbero voluntatis arbi"
irto ,
quae vnigo lubiici folent EpiftoJae Codeftni
Poiitificis ad Eipifcopos Gallos. CoiJedae putantur
circa annum 431. Frimus eas Dionyfius Exiguus
vulgauit ct epiftoiae Coeiertini fijbiecit. iJium au-
tcm ex Komanis eas iumfifle Hormifdae l^a-
fcriniis

paeimprimis teAimoniodemondrant BaJleiinii. Nec

tamen Coeiedini ipfius lunt, quemadmodum nec
Leonis, vt iidem euiccrunt inObferuationibusad iai>
dafam Quefnciii diilertationem T. IL p. "jip.
fqq,
Anteimii, c[ui Profpero atlerit, fententiam fecutus
et magis etiam confirmare fluduiti^fli^/M/ ad a. 451.
fium. 49. Idem Couflantius fecit (in admonitione
ad laudatam CocieOjni cpifiolam) infuperque occa-
fionem huius Jucubratiouij» inueftigare conatus cft.
Atque Baiierinii otiam Iiuic fenteutiae cajculum adii-
cere non dubirarunt, ita tamen, vt in nonnulJis a
Coufiantio diliiderent. C/. Ohjf.m Diff. II L Quefn,
T. IL Opp. Lwnis pag. yip.Jeqq,
Omnmo non ad eum pertimnt : Libri tres de vita
contemplatiua^ qui verius /zf/ia»^ Poi«m'« nomine in*
figniuntur; de PromiJJionihus et Praedi&>antbus Dei^
incerti audoris, et Ctironicon alterum^ quod vulgo
Pfetidochromcon vel eciam Tirunis Profperi Chront'
con dicitur. Orditur a morte VaJentis Imperatoris
et ad captam a Genferico Vrbcm procedit. Cum
fuperius iudicatonon paucaquidemcommunia habef,
fed ionge plura ab codem diuerla, ctpraecipue hoc,
quod non per Confules , Imperatorum ie-
fed iuxta
riem digelium fit. Pithoeus, qui primumiJJud euul-
gauit, iplnm vcrum Profperi Chronicon eJfe, ciul^
cjue adeo ingcnium refcric cotttcudit, vt noa imme.
rito
 . Hiftorico IJterariae Cap, V. 'I019

«•ito fibi videaturiiiembrum efleampliorls eius, quod

.iplius uomine ab orbe condito ad captam a Vaudalis
.vrbem (jeuuadius legille tefktur, et miretur adeo,
.vnde ladum fit, Chronicon per Confules
vt aliud

jdigedum in omnibus HierouymianiChronici editio-

jiibus frolpeii nomine iubmngatur. Pithoso alTen-
Jiri vilus eil Labbtui. 1 Sed hucherius et fagaciores
cum eo viri docucrunt, confufum et perturbatum
huius Chionici ordinem, innumeramenda in redam
-Chionologiac rationem, ieuiiliniam et tantum non-
jiuham de mentionem, denique quod id
Pelagianis
vnum de Augufiino in eo obferuetur, quod piurima
libris iunumeris diilcruerit, et Praedefiinatorum hae-
reiis, Proipero certo certius ignota, ex AuguAino
( Augiiflvu libris intrudere auius fuit Pithoeus) orta
-dicatur: iiaec iiuguia totidem eiTe argumenta, quac
Prolpero indignum et ab kigenio eius aiienam euin-
caut, quemadmodum lucuienta narratio, et ordo,
praecipue autem diiigens rerum S. AuguHini et hae*
refeos Pciagianae tradatio et tam Auguflini, quam
Leonis non niiicum lumma veneratioue commemo-
ratio in altero (progenuinohabito) difcipuium Augu-
flini et do^trmae eius de gratia defenforem omnibus
aguofcendum pracbeat Fuerunt itaque, qui fuppo-
iitum hocce Chronicon Profperiano nomini puta-
rent, vt inde tum ipfe, tum Auguftinus in contem-
tum et inuidiam adducerentur. Sed probabiiior cft
fententia, quam Anteimius quoque tuetur, abfque
fraude a Prolpero quodam vel etiam alius nominis
auclore compoiltum, et quia in exemplaribus nomi-
iie careret, Profperi, quemeiufdem aetatisChronicon
paiam conilabat, nomen ei inditum fuifTe^
fcripfiile

vel denique genuinum Profperi Chronicon a Semi-

peiagiano quodam in priuatum vfum fic interpola-
tum et diminutum efle, quemadmodum nunc cum*
paret. Sed
loa-d! Biblhthecat Patrum Latinoram

Sed cjuoniam Antelmii toties ia his mentio fac^a

cft, alia infoper eius opinio non p^aetermitti debef,
qoae omnes omnmoLeonis Papae Incubrationes Pro-
fpero tancjuam iVotario Leoni^ aciiudicauit, magnaf-
(jne ei cu/u Quefnello iites excitauit. Propofuit eam
iii eociem, quern antea commemorauimus iibro, cu-
ius, cum iam occurnt
ratiiiime in Biblioihecis^ no*
titiam hoc ioco appendamus,
De ueris Optribm SS. Patrtim Leonis Maqni et

Profperi /Iquitani Dijftrtaiioms Crittrae^ qutbuf Ca*

pitiila de gratia Dei, Kptjlolam ad Demetriadem^
nec non duoi de jyocatione omnitim Grnflttm libros
Lfoni nttper adfcriptof ahiudicat et Projpero pojili'
ininio rejlituit I o s E p h u s A n t e l m i u Accef* r'.

ftre cnm ipflus iudicio de celebri Lconis ad FlaitianiuUy

et aliis ad diunjos^ Profpero dicfafis in caitfa Euty-
cliif ceterijque Rpijlolis QtcPaariJiif apud Drzallier»

Auclor ortu Foroiulienfis, natus a. 1648. port

confeda Andia in vrbe patria Canonicus, ab anno
autem 16^4. Epifcopi Pamieufis I. B» de Verthamoii
n^agnus.Vicariusetofficiaiis^ (f i697.)Quefneiiiairer-
tionibus obuiam iturus, per /w
priores ^/^^^r/fl/io-
nes^ tria modo iaudata oj^ufcuia Profpero vindicare
conatus, qitarta Leonif Magni duas contra Peiagia-
quarum alteram ad Janua'
nos Epijiolaf aggreditur,
rium Quefaeiius authcnticam deciarauerat, aiteram
ad Septmum fuppofititiam v Antcimius vero poderi-
orem veram, priorem ad [anumiiim^di^mQiiQ con-
tendit. Diirertatione^MJw/aGcnnadium et aiios an-
tiquos, qui Epijlolam Leonis ad Flauianum iu caujfa
Eutijchis (apud Dalierin. 28.) a Profpero tanquam
eius Notario diclatam fcribunt, aduerfus Beiiarminura
Labbeumque vindicat et non foium in hac, ied et in
aiiis Leonis epiAoiis haud obfcura ftili Profperiani
vefli^
 HlftorUo Liteyariae Cap. F.l loai

yenigla c^epreliendit. Nec pauciora iii Sermonibuf

huiub riiiiiiitudiiiis indicia agaoiceie fibi vilus, iu
dijft.rtatione fexta varia promit exempla^ imprimii" cx
Sermong IV. (ed. Queln.) inNatali Leonis tt ex6V.
monibus deColUSiisct hiiinio, h\ cauilas aurcm Im-
ius rei inquirens, potiorem iudicat morem aetatisiftt-
ws, quo Scrmones ab aliis Epifcopis rccitaudos Ire-
ijuenrer expeti confueuerinr, 11 quidem Genuadius
teftctur, Saluiauum Prelbyterum rnulras pro Epiico-
pis Homilias compofniHc, md^i^u^ Magijiri LpifcO"^
poriim iaudem, non, vt vulgo volunt, quia Saloni-
um Vcranum Epilcopos in adolefcentia docuerat,
et

reportailtf. Hinc coiligif, tanto magis Lconis, fum-

mi Pontiiicis Sermones expetitos iuiile, cui inter^
dim aliquos orationis ornatus contuierit Profptr^
vir fui aeiii do^ijftmus et facundijimus , qui occupa"
tiffimo Pontifici a confiliis ac epijlolis aut praecipuus
fuerit, aut vnicus, In fequentibus reliqua Opera
Profpero adfcripta percenfct, nempe iny^^//»/a dif-
fertatione Opus de PromiJJionibus et Praedidiionibus^
quod a Calliodoro falfo Profpero trlbui , et audo-
rem ex Africa oriundum habere Aatuit; iibros d$ vita
contemplatiua ^ quos7?*/iawo Pomerio ailignat, at(jue
de eo accurate agit; CoiifeJ/ionem Tyroms Profperi^
a Sirmondo editam, quam vix aliquid exhiberc cen-
fet Profperi ftyio et famae faiis confentaneum. O^a-
vam diiiertaliouem Profperi Chronico impendit, id-
quc, prout vulgo extat, Profpero aduerfus Garnern
um proiixe vindicat, prout vero a Pithoeo edituni
efi, interpolatum infartumqueprobat. Nona dijjer"

tatio Proiperi^ Carwma examinat, ita vt iiiud de pro^

vidmtia luppoiititium iudisetj Anacreonticum ad
J/xorem dubium reiinquat; Epitaphiim haerefeos
Pelagiauae et Neftorianae l*rofpero Aquitano contra
Garnerium adfcratj Carmen de ingratis cum Epi^
gram'
 102 3 Sibliothecad Patrum Lntinorum

grammatibuf XCVII. et aliis duobiis in Aiiguftini ob»

tn^atormi genuina niaxime arbirretur, iliumque
obtrec^ijtorem non aliucn, quam Vincentiuni Liri-
uenfem exifHmet; qui in Commonitorio fiio Augu*
ftini etiamdodrinamperOringereaffcdauerit. Inter
liaec autem nouum huius Vincentii opus Srcretorum
Lirinenjium producit Antelmiui, inquoordinando et
iiluftrando totumfeeffe iignilicabat, eiufque et omni-
um Profperi editionis promiflione totum volumen
claudit *). Ceterum Autelmio mox refponfum eft
a Quefneilo epiflola gaiiice fcripta in Ep henieriaibuT
Parijienjibu f dieVill, et XV. Augujli 1689. ^^^
non cundanter quidem Anteimius duas alias Epiflo^
tas ad Abbatmt duabur Ej.ijlolae P, Qiiefnelli
. , .

partibus rejponforias Parifiis a. 1690. 4. repofuit:

fcd Quefneilus lis non magis, quam differtationibus
eius fe conuinci paffus, nee tranfuerfum vnguem a
prirtina fententia in editione Lugdunenfi a. 1700,
recellit.

^.3. Edi- Primum opus, quod inter cctera Profperi typls

^^^' niandari coepit, fuere Epigrammata **j, quoruin
prima
^) Repetita eft haec notitia ex M. Bibliotheca Eccl.
Colon. T. 487. cuiui' auftores eam fe debere
I. p.

ilgnificant Aitis Eritditor. LipJ. Supplem. T. I. p.

431. neque tamen peromoia iis adhaefimus. Nam
quae de Antelmii fententia fuper epiftolis adSepti-
mum et lamiarium referunt, non concordant cum
Balleriniorum eiufdem fententiae expofitione, qui
tamen, cum vtrumque et Quefnellum et Antelmi-
um refellerunt et vtramque epiftolam genuinam
eife demonftrarunt, potiores hac in re auftoreg
habendi funt. Cf. Balleritiiorum Admonitionetn in
duas priores Leonis epiftolas T. I. Opp. Lfonis
—
pagg. 567 590- vbi prolixa de ambabus ct XVilL
difputacio fubiungitur.
**) Editores Parifienfes ordiuntur feriera impreflb-
rutn
 Hljlorico Literariae Cap, y.< loaj.

prima Mogunliae a. 1494. 4. ttJtuB^

editlo appaniit
ofini nota Tatirini eadcm fonna , nec iioii l^enetiif
aptid Alditm a. 1501. Huic proxiina fuerunt liher^
contra Collatorem, Mogitntiae a. i 534. emifliuTi ac'

repefitum in Antidoto Sichardi Baf, 1528. et editio

Sfntmtiarum ex Aiigiijlno rxccrptarum , Colcniae a.

1^31., a quibus haud lon^o fpatJO diremtae emerfe-
runt Epijlola ad Rujinum et R^jponfiones ad Excerpm
ia Genmnjium^ V^enetiis apud Bernard. Stagninnm
1538- 8' »nox eriam in Gryphtana Lugduni 1 559.:-
Refponjionef ad Capitula Gallorum et obteStiones^ f^in"
centiQ7ias vna cum Carminibus de Prouidentia et de
Ingratis *). Scilicet ab hac Sebctjiiani Gryphii ope-

ra altera incipit editionum Profperi aeras. Is enJm

primus infcripfit opera et collatione vetujlnrum codi-
ctm recognouijfe profefius efl. Repetita efl Colouiat
a. 540. et addita epijiolci ad Angujlmum nonnuiiif-
1

qtie ad IVofperum non pertinentibus opufouiis ibidtm

1565,/?^^ Joannem Sotllum. Eandem fed in non-

iiuilis perpu^gatam dedit laannes Oliuarius Duaci

1577. cuius ab hoc tempore recenfio, nifi forte The^

oph. RaynaudtiS m ed. Paris. a. 167 i. aiiquid muta-
verit, ad annum vfque 171 1. femper viguit Hoc
autem anno prodiit Pari/tis in folio editio, fi noa
omnibus numerisabfoluta, certe codicum mss. appa-
ratu cditorifcjue floanntf le Brun de Marette e Con»
greg. S.Mauri.J fiudioatque etiam eruditione, lon-
ge fuper anteriores cxceilens, Procurauit eam D.
Mati'

rum Prorperi a libro contra Coltatorem Moguntiae

a. 1524. excufo. :

*) Ipfe tamen Gryphius non figniiicat, Refponfwnes

ad Capitula Gallorum et obie&iones Fincentianas a
fe primum proferri, tametfi hocdiferte de aliis du-
obus opufculis affirmet. Vide igitur anne aUqua
cditio praecelierit pauciffimis fortaflts vifa.
io;34 BiMiotheeoe Patnm LgtmorwJi -

Mangeant eiufdem Congregatiouis fociiis, vnde foi:-

taiOs colligas, Lebriinum noudum oninia perfeciirc,

duin opu5 e nianibus iili cxcuteretur. Faciie autcin,
qiiae defunt diiigens et fagax hifloiiae teniporum il-

lorumlector, vei a Baileriniis per ifta ioca circum-

duclus animaduertet. Neque vero poil Iiuiulce edi-
liouiscommeinorationem fiientio Draetermitti debent*

quae a. n^2. Joaunes Salinajtus ct a. 1758. P. /•

Jf^ogginms, Fvomae vterque adornanda Trofperi op&'*
i^ contulerunt.
De Chrouico fcparatim monere uccefTum eft, tre^
diuerfas gmuiui extarc editiones, quarum prima^
vuJgaris didta, Eufcbiauo et FlieronymianoClironi-
qo iungi folet et ab anno 379. quo Hieron)^mus dc^
Cit, ad annum 445.protenditur, aCanifio etiamnou
parum a vuigato textu diuerfa prodita eft ex ms. Au..
guftano; altera priori deccm annis audior ^Diuhes*
nto primum hitei: HtJIoricos Frauciae coaetaneos vul-
gata eA ; tertiani^ clironicon integrum ab origine mun-
di ad annum 45 5.compiexam, Za/^tox inBibliothe-
ca noua mss. 1657. cxhibuir. In omnibus aufcm
a.

prs poflerior ab anuo 979. adannum 445.3^^455.

inirum in nnodum variat, in aliis auc^lior quam ia
aliis, et mododiiutior ac ieiuua, modo accuiata, cu-

iufmodi deprauationes aut negligentiae librariorum,

aut certo Audioforum confiiio tiibuendas eile patet»

Praeter haec Pfeiidockronicon a Petro Pithoto e Mss,

codd. editum eil a 1588. iterumquc 1609. itidem-
que a Labbeo n\ Bthl. noua MSS, a. 1657. recufum.
Vtrumque denique, tamgenuinum, qnam Pfeudo-
chronicon cum notis et variis icc^ionibus reddidit

editio nouilllma Operim Profperi Parilicnlis etcuni

notis Bafnagii eruditillimis in uoua ed. Lf^tonum
antiquar. Henr, Canijti 1725. Fiura qui cupir,
a»

cuoiuat Annales ediiionum, quos iam lubnedimus.

S A£Ctf
 :

Hiflorico Literariae Cap, y^ 1025

Saec. XV.

1494*
Moguntiae per Pet. Friedbergenfem, 4. „Epi.
grammata Sandi Profperi cpiicopi regieufis de vicii«
ct virtiitibus ex didis Augurtini.'*
Incipit voliimen in ipfo flatim tituli folio pagi*
ua auerfa praeuio elogio Frofperi exTrithemio. In
finc (folio XXII. pagina auerfa): Expliciunt Epim
gramniQta Sctn&i Profperi epifcopi regien/ir de viciis
et virtutibus ex di&is jiitguflini, Impreffa Mogun*
iie per Petrum Friedbergen. Anno virginei par*
ius XCIUI. Haec excipit folio XXIII. CarmenCon*
iugis ad vxorem infcriptum : Projper de fide et mori^
bus chriftianorim et martirum, Ac de contemptu et
hreuttaie pracfentis vitae^ qui titulus tamcn inferitur
demum pofl fedecim priores verfus metro Anacreon-
tico exaratos. Denlque in fine huius, foiio XXIV,
pagina auerfa lcgitur Commendatio (anonymi) culuf^
dam in au&orem feptendecim hexametris conftans.
Corrigendus ex his Cl. R r A un in Not, Hijl, Lit.
P. ILpag, 260. a. XX. \

Sine anno

Taurini. 4. B. Profper de vita contemplatiua

et defeptem virtutibus^ adiedis nefcio in «adem, an
in auerla pagina fequentibus verficulis
Hau Auguftini tx facris epigrammata di&is,
Dulcifono rhetor componens carmine Profper^
Verfibus hexametris depinxit pentaijietrfque^
Floribus ex variis ceii viilget nexa corona,
Vndeegote, le^ory religis qiii fub haecfedulus^ oro
Intentas adhibere fonis coelefibus auves^
nam inUenies ovimum fi ciira fiiblntrat^
Iflie ,

Maxime quid doceantfandtae moderamim legis

Tom,U, Ttt Ohfer-
ioa6 Bibliothecae Patrum Latinorum

Obferuare homines, vel qtiid vitare ftib aflra^

Sidereum coeli cnpiiint qnifcandere regnum,
Niminiiii nc luliani Pomerii libros de vita contem'
platiua^ Profpero falfo adfcriptos, hic exhiberi putes,
nihii aliudcomplcditurhocce volumen, quam Epi:
grammata Trofperi, quibus eofdem verficulos iii an*
tiquo ms. ad calcem adiedos vidit et cx eodem recu-
di cmamt Muratoritis hiAnecd, TAl.p. 210.") telk-
bus audloribui- Hifloriae litterariae Gailiae, a quibus
infupcr difcimus, accefliire commentarium iarinuni
anonymi cuiufdam, de quo cum expioratius aiiquid
expeteret Hambcrgerus, deprehendit in Catalogo
Codd. Mss. Bibiioth. Taurinen. inter Codices iatinos
n. 781. e. II. 10. pag. 256. Codicem Epigrammatum
Pr§fperi cum commentario^ qui forte ab hoc non 6i*
vcrfus cfi*, fed cuius fit, non magis ex fubfcriptiono
eius, quam aliunde eiucet **).

Saec. XVI.
1501.
apud Jltdum. 4. Profpcri Aquitanici
Venetiis
Epigrammata fupcr D. Aurelii Augufiini fententias
quafdam; cum ^ratonis Carmine Hifioriae Apoflo-
licae, Probae Falconiae Centonis excepto, loh,
Damafceni hymnis et Cofmae Hierofolymitani ( opuf-
cuiis) aliquot. In excmpiari huius iibri quod feruat
Kibiiotheca Ikrnenfis, (Cnt, T. 1. p. II.) Profperi
epigrammatibus varias iediones e mss. codd. adfcrip-
fit Bon^arfius.
1524.
*) Hijl. lit. de la France. T. 17. p. 384. 85.
**; hmnbtrgcr Ziiverl. A^achr. T. Jll. p. 215. fub-
fcriptum erat: Huc opus fcripHt Frater Tibaldus de
Giierris de Caflro nouo Terdoneuji Ord. Jratr. min.
tuiic Uachauirius Comicntus Cherii, j^66. dit 12.
yJuguJli.
 -
Uijlorico Literarlae Cap, J^i 1027

1524.
Moguniiae apud lo. Schoeffer, 4. S. Profperi,

Prcfbyteri Aquitanici, libellus adu^rfus inimicosGra^

tiae Dei contra Collatorem; ct Aurelii, Carthagini-
enfisEpifcopi, epiilolacuuxra Pelagianos; Coeleilini
Papae, et aliorum Romanorum Pontificum autliori-
tas de Gratia Y)Qi pro iVofpero et I-IiJario, aduerfus
reiiJgianos (induilria Nicolai CarbacchiiJ. Caf,
Bibl. Parif, »).

Carbacchius ilbelli iiuius exemplum repererat la

Bibliotlieca religioforum fratrum Bcuedidiuoruin
Montis fauvli lacobi (Moguntiae^.

BafiUae. 8. Profperi, Auguftini «t Ambrofii

^opurcuia de Jibero aibi-trio, ex editione lo Jinif Ofm
xolampadii. Cat, Bibl BaJuz. TAl.p. looi.
N-um practer libram aduerjus Collatorem aliud
quidpiam i*rofperi infit, dicere non aufi-n. Sub
Anibrofiinomiiieprocuidiibio niiiil aliudliic euulga»

tur, iiuan^ iibn de vocatione omnitimgentium^ Ambro-

iio a iiiultis tributi.

Ttt a 1528.

*} Paulo aliter fedreftius puto (nam

Catalogi "Regii
^uftores titulos intcrdum contrahcrp^ interdun»
ex contentis libris aiiquid addere arnant) iiic titu*
lus profertur in pruefatione nonidivnae 'editionis
Parinenfis, videiicet: Liberfan^i Prrfpsri de Gra-
tia Dei et libero Arbitrio , pro defcnlwng JJiui An-
reliiAugufiiju Epifcopi: contra Cafficiui ^refbijteri
iibrtmi , qiii titulo de Froteciione Dci prafnolatar.
Jtem Capitula tredecim decretorum CocUjJhzi Pnpae
pro Pro/pero et Ijilario, de Gratla Del, aduerfiiis
quofdam Galliarum Prefbytjerjas Pelagii /e&atpres
«tc.
1 0^8 Jtibliothecae Patrnm Latinerum

1538.
JBaJileae opud Henr, Petri, foL Profperi Aqui-
tanici libellus de Jibero arbitrio coatra Coliatorem^
ifl lo. Sichardi AiitidQto €ontra omn, haer.jp. zisjqq.

'Cohniae imprimebat loannes Prael. 8. Senten-

tiae aliquot velut aphiorifmi, cx S. Auguflini et ali-

orum libris fclcdae, fludio ct labore Frolperi, £pif-

copi Rhegieufis. Cat. Bibl. Reg. Parif. cf. Tracf.
cd. PariH

153?.
Parifit. 16. D. Profperi Aquitani libellus ad-

verfus ininiicos gratiae Dei: accedunt cpirtola Aure-

lii Epifcopi Carthaginenfis ad Epifcopos per Byzace-
nam ct Arziguitanam Prouinciam confiltutos; ex-
cerpta ex.gefiis fynodalibus contra Peiagium haereti-
cumj et CoeleftiniPapae epiftola ad epifcopos Gal-
liae de erroribus Pelagii. Cat. Bibl. Baluz. 1. 1.
Rccufa eH» vt equi<lem arbitror, editio Moguntina.

^$34.
Parifif apud Ant. Augtrellum. 16. S. Profpe-
ri de gratia et libero arbitrio ad Rufinum et refpon-
fioncs ad excerpta 6entienfium. Cat. Bibl, Baluz.
ibidem Tdlerianae p. iQg-b.
et Bibl. Auclores Hi'
ftoriae Htt. Galliae eiufdem libri cxemplar vidiiFe tc-
flantur, cui infcriptus fuerit annus 1533.

153S.
Venetiis perBernardinim Stagninuni. g. Opuf-
cula dc Gratia et iibero Aibitrio S. l'rofperi Aquitani
Epifcopi Rhegienfisviri rcligiofillimi, DiuiAuguftini
difcipnii ct io diuinis fcripturis cruditifllmi.

Con-
 HiftorUo LiUtrariac Cnp. ^ i oa9

Continentiir inhocvolumine Epiftoys. Projm

i.

pm ad Riifinum. 3- j^d excerpia lanuenjium (Ge*

iiuenfium). 3. Liher S. Profperi contra Cajfianimu
4. Kpiftola AureliiCarthaginien^s Epifcopi» 5. Cde*
hftini Epijlota ad Epifcopor Galliae et AttSiorttaief

Sedis Apofioticaetic. Epigrammata S, Profperi

6.
et Carmen ad vxorem. Ex quibus num. i, et a.
nunc primum eduntur. Praef ed, nouijf Parif

Lugduni apud Sebajlianum Gryphium. fot, D.

Profperi, Aquitanici, Epifcopi Rhegienfis, opera,
ad vetuflorum exemplarium coliationem emendata
ct recognita. Cat. Bibl. Reg. Parif
Sebafiianus Grijphius epifloiam dedicatoriam ad
Scnatum populumque Rhegienfem aufpicatur ab excu«
fatione, quod, quem ante annos plus minus quatuor
pforum rogatu fufcepifTet laborem , omnes Profperi
Epifcopi quondam ipforum lucubrationcs typis exfcri*
bendi, haud prkis cmittere potuerit!^ id quodcxem-
plaribus , partim non accuratc fatis defcriptis , par-
tlm deilderatisnonnuiiisopufculis imperfedlis tribuit.
„Qiia propter, inquit^ vt vobis gratificarcr, atque ftu-
dioforum commodis inferuirem, editionem minime
praecipitandam putaui: fed primum vehementer co-
uandum, vt opus, H quo pa(Qo fieri poffet, priu^
priflino nitori, germanaeque integritati reftitueretur.
Froinde huc illuc milHs iittcris, negotium dedi ami-
cis etGaliis etGermanis, pracfertim humaniorum lit-
terarum fludiofioribus,vtquidquidhuiusaudorisapud
cos in antiquis Bibiiothecis lateret, tam lacerum,
quam integrum ad m.e transmitterent. A quibus in-
tcr alia vetufliflima exemplaria aliata funt fimul quae
defiderabantur opufcula: nempe duo verfu heroico,
de prouideniia Dei vnum atterum
, Tteqi dxcc^ifs^
Ttt 3 rSovi
 BibUothecae Patriim Latinoyum

r^v: praeterea Expojitioin pojlremos unim ei quin^

quaginta pfalmos: omiiin, vtopinor^ a naflrae tem-
peflatis hominibus non viia. His igifnr omnibus Ci^
mul inter fe diligentillime collatis effeci taudem, vt

hic vefler IVoiper, vir tam fandus, quam eruditus,

tot retro laeculis in tcncbris delitefcens, litum cari»

emQue paffus, totus nitidus, purus, integerque ia
Juv^^em cj^irct.'"- Hacftenus verba Gryphii, quae ex
laudata epirtola producuntur in praefatione nouifll-
niae editionis Farifieufis. Adduut tamcn ciufdeni
audores, cjui parum perfpicua in his vtuntur oratio-
iie, acceifiirc dc aouo, praeter enumerata, Refpon*
jiones ad Capiiula ad Capitula abieviio*
Galloriiniy et

mun J/^incentianarum. Omillit autem Chronicum

integrttm^ (]uod inter Eufebiana aliorumque Chroni-
ca excufum eifet, et quod ob nimiam corruptionexu
ledori fadidio fore videretur.

1540,
Coloniae excudehat Hero Alopeciits, g. D, Pro-
fperi, Aquitanici, Epifcopi Rhegicnfis, opera, colla-
tione vetudorumexemplariumrecognita. Cat.BibL
Reg, Parif Gryphianae rcpetitio»

1552.
Coioniae apud Lanib, Sijtuium, 8» Profperi et
Hilani Arelatenfis epiftolae duae ad J^. Auguflinum,'
de reliquiis Pelagianae haerefeos, ad fidem vetufU
cxemplaris refiitutae, cum Honorii Auguftodunenjis
diaU de praedejiinatione et libiro arbiirio, Cat, Bibl,
Bunav. T. IH, p, 20S.

1556.
Bapteae ex officina Henr. Petri, fol. Profperi
Aquitanici aduerfus CoJlueflatorem (fcj de libero ar-
bitrioj ia lo, Herotdi Haerejioiogia p. 664— 675.
Edidic
 ^x: Hiflorico Liierariae Cap. V. 1031

Edidit ex antiqiio codice Lauriflenfi, in quo tamen

aliquot in jfine libri verfus deerant.

1565.
Coloniae^ apud haeredes AymldiBirckmanni^ in
pinoui Galima. 4. mai, D. Profperi Aquitanici,
Epi(copiRliegienfis,Opera,accur2ta vetuAorum exem-
piarium coilatione pcr viros eruditos a mendis pcne
innumeris repnrgata. In fine: Louanii Ujpu loan*
nif Bogardi, (iua loci et typographi nota, fed prae-
fixo anno 1566. hanc ipfam haud dubie editioncm
indicat Cat. BibL Reg. Parif.
Supcrioris cditionis contenta' iuxta clenchum in
auerla pagina tituli huius editionis fubiecflum fic fe

habebant; Opus de praedi&iouibus et promijfionihut

D'iy quo nelcio quando et per quem numerus ope-

jum Prolperi audus fuerit; de vita contemplatiiia li*
hri 11 L; ad Riifinmi epijiola, Refponjiones ad Ca^
pitiila Gallorum ad obie&iones f^inceniianas^ et ad
,

excerpta Genuenjium, contra Cajfianim de Prote-

^ione Dei liber L; Stntentiarnm ex cperibus AugU'
fiini excerptarum liber L; ex iifdem fenientiis epi^
gramniat(An liber L; de prouidentia diiiina opifcu*
lum; de Ingratis iib. L; Commentarius in Pfalmos
—
C CL. Inter acceffiones huius editionis numeran-
tur I. de vocaiione omniiim Gcntium libri 11. ^ 3,
Epijlota ad facram virginem Demeiriadem^ 3. epi-
Jlola ad D, Augujiinum, 4 Coelfjlini pro Profpero et
.

Hilario epiftoia (quatenus iila fcilicet in Gryphiana

omifla fuerat), ^ Canones aiterius concitii Arauftcani.
.

Ex his num. 5. plane noua fuit acquifitio. Num. i.

€t 2. Ambrofio hat^cnus tributi et cum eius operibus
vulgati fuerant. Nunc priorcs non tantum ob flili et
phrafis fimilitudinein, led etiam ex codicum ms$.
.fide, pofterior etiam , partim ob flilum, partim ob
Ttt 4 argu-
 103» Bihliothecae Patrum Latinorum i

argiimeatum Profpero vindicantur, Affirmat cnim

huius editionis curator loanms Soteaux (Sotellus)
Montinienfis in praefatione ad Ledorem, (quae a
vita Profperi incipit) deprehendille fe libros de voca-
tione omnium gentiim in anticjuiflimis mss. Bibliothe-
cae reguJarium S. Martini Louanii , hibliothecae
Abbatiae Cambronenfis et IJonefficnfis Abbatiae apud
Namurcum, Profperi nomine infcriptos. De ceteris
iic monet editor: „Libros de praedi&ionibus et pro-

mij/iojiibus Dei non ignoramusplurimis in locis men-

dofos, et ( vt apparet) mutilos effe : tameifi haud ita

atcjuc cum eos in m?iUuslegendosacciperemus. Sed

com nobis exempljria correcfliora non fuppctc-
rent, noiuimus quidquam ex coniecflura immutare.
Si cui ob minorem eruditionem videantur a diuo
Profpero adhuc iuniore, iamque primum in facris
literis fcfe exercente fcripti : obflabit, quod trigefimo
odlauo capite fccundae partis audlor ipfe ita loquitur,
velut iam annos iuuentutis excefferit. Vt certe Prof-
peri non vidcantur, noa eo tantum fit probabile,
quod Gcnnadius et Trithemius receufentes, quae ab
jHo fcripfa fint, huius operis non meminere, fcd
ctiam ex phrafisac fiili maximadifiimih'tudine^(juod*
que faepiffime totoopere autor hifce fentcntiis vt fibi
famihariflimis vtatur: Non tantum ftbi^ quantum
etiantfttis, etc. etc. , non tantum praeteriti ^ qiian-
ium etiam praefentis etc. quas in ip fis D. Profperi li-
bris non reperies vfquam. Fatendum tamen efi, ab
homine fcriptorum ac librorum diui Auguf^ini ftudio»
flffimo fcriptos efiTe. Nam et ipfa Augufiini verba
non femcl citat: quae quo locoapudiliumhabcantur,
iiimargine annotauimus. Libri contra Collatorem
(qui ct mendis fcatebat et ordinis plane erat perturba-
ti: quoniam in eo paffim vcrba Profperi imprefla
crant tanqtiam Cafliaai eflfent) caftigationes fubmini-
Arauit

r
 Hifloyico LUeraviae Cap» V. 1035

flrauit cruditus et eximius vir, facrae theologiae Rc-

gius l.ouanii profeflbr, M. loannes Hfjfels a Loua-
nio: ficut et magnam partcm corum, quae tecum
huc vfque locuti fumus LccQor chriftianc.*'* In ca-
dcm pracfatione remotum
cavmen de Pro-
a fe dicit
videntia^ quia Peiagianae dodriuae fi( ; attamcn in
ipfo volumjne eodem ordine impreflum extat, quo»
a praecedenti editione exhibitum *) fuerat. Accelfe-
runt denique huic editioni tndices Jocupletiiljmi rf-
rtim Qi fcripturarim, in tirulo etiam notati. In-
fcripilt eam Sotellus Carolo von der Linden Mona-
flerii Parcenfis Ord. Praemonffiar. Jipud Louanium
Abbati, epiflola dara Louanii exminori collegioThe^
ologorum ij. Calendas Maias M, JD. LXF.
1577-
. Duaci ex off. loannis Bogardiy Typogr! iurati^
fiib Ihbliis dureis, g. Diui Profperi Aquitanici, Epit^
eopi Rhegienfis, Opcra, accurata vetufiorum exem-
pkrium Collatione a mendis pene ianumeris re-
purgala.
Snperioris editionis fubHantia non auda efi. Sed
quae in eadem noji fatis expurgata fuiflent Profperi
fcripta, non modica acceiTione
iiunc nitidiora, et
cum variarum ledionum, tum plurium lacunarum,
maximeque vnius pcrquam ijifignis fuppiemento io-
cuplctiora fe dare profeflus eA loannts nefcio quis
Oliuarius *) in cpifiola ad loanaem Sacracenum Pri-
orem Vedafiinum Atrebati. (dat, Duaci Idib. No-
Ttt 5 vemb.

*) Fugit hoc editores Parifienfes , quod ipfum hbrum

infpicere fuperfederunt.
**) In litteris tantum humaniaribus verfaium aique
afacvo Tlieologico ftudio plane alienum fe dicit per
occaiioncin excufationis, quod fcriptori Eccieiia-
ilieo manus admouerit.
1034 Bibliothecae Patnm Latinorum

vemh, 1576.). ,.Enicndationes enim plurimas, /«-

quit^ itcm varias ledioncs partim fuppeditauit nobis
libcr tua (ingulari induftria coilatus cum antiquis co-
dicibus, partim vctuQiflimum volumen bibliothecae
Cambronenfis, quod habebat manu dcfcriptos, de
vita contemplatiua libros tres, de vocatione gentiiim
duos et vnum Epigrammatum. Itaque ex eo iis in
libris muita funtfada meiiora, quae deerant, fupple-
ta, adnotata plurima; ne acerrimo quidem iudicio
tuo, cui libenter iliafubmittimus, improbanda." Ce-
terum totus fuperioris e,ditionis ordo, indices item
atque adeo loannis Sotelli praefatio ad Le&orem hic
leruata funt.

Saec. XVIL
1601.
Ingotftadii ex qfficina Ederiana, 4. Profperi
Aqu. chronicon intcgrum, in duas partes tributum,
item pars poflerior (a vulgatis admodum rcccdcns)
cx MS. AuguHano; in Henr, Canijii Le£iionibus aiu
tiquis T. 1. Vide ed. Bafnagianam. a. 1735.

1604.
Burdigalae
apud SimoJiem Millangium. foU
Prolperi Aqu. Chronicon a morte Valentis etc. , iii
Arnaldi Pontaci Chronicis trium illujlrium AuStO'
rum Euiebii, Hieronymi ct Profperi, pagg. 195 —
3IO. Notac extant/7flg^, 760 790. —
1606.
Lugd, Bat, exc. Thonu Bajfon.fumptib, Comme'
foL
tin. Eadem pars Chronici; in lof. Scaligeri
Thefauro Temporum. pagg. i^^ —
1 97. et ibidem in

editione Amflelodamenji ^^wA lo. Janffon. 1658.

1609.
 Hlliorico Literariae Cap, V* Xo35

1609.
Cohniae y^grippinae excudebat Arnoldiis Kenu
penfis fumptibus loannis Critiiii. 8- ^- Piofperi
Acjuitanici —Opera accurata cxemplarium vetuflo*
rum collatione a mcndis penc innumeris repurgata»
Repetitio editionis lo, OUuarii*

Parifiis ex off. Niurtliana apud Sebajt, Cramoifjf..

4. Chronicon FrofperiTironis Aquitani a morte Va-

Imp. ad cijptjni a Genlcrico vrbem.
lentis Nunc
primum in lucem editum, Jonge aJiud ab eo, quod
hacflenus B. Hieronymi CJirouico fubiundum e(T»

Itcm Fragmentiim ex Chronico Vicloris Epifcopi

Tunneiifis Africac, cjuod fubiecitChronico Profpcri;
in Petri Pithoei Operibus pagg, 3 29 — 43. Deeditio-
ne prima a. i^iiS» nondum inihi certi aJiquid
ponftat.
161 1.

Romae ex tijpogr, Camerae j^pojloticae . . . . i

D. Profperi — opera (ex editione lo. OJiuarii).

Benedd, exCfl/» Bibl. Cordejianae (Parif 1643. 4.)
F-73.
1619.
Parifis ...... 8- Tironls Profperi Aquita-
ni confellio nunc primum edita ex codice Vaticano

per lac, Sirmondum; cum Eugenii Ep. Tolet. Opuf-

culis, quibusDracontiiatioruttiquevet ecctefSS, quae»

dam (poemata) adieda funf. Recufa funt haec om-

nia tn Operibus lac» Sirmondi Parif 1696. Tl 11.

j3^g^/. 913. 14.

1632.
Hchnaefladii typis tieredim lacobi Lucii, 8. S.
Profperi Sententiac ex B. Auguriini monunientis col-
lecflae.
 ^

1036 Bibliothecae Pairum Latinoriim

ledae, vnde ct aquibufdamSententiac Auguflini ap-

pellantur. In gratiam pietatis et veritatis amantium
leovfim cditae. Cum indice Alphabetico copiofiffi-
mo, iu (juem pene omncs Sententiac relatae funt.
1656.
Parijiorum fimpt. Seb. Cramoify, foL
Litfetiae
Prolpeii Aqu. Chronicon —
ex ed. viri cl. Petri
Pithofi; iii Duckefne Scriptorib, Franciae Coetaneir
Tomo I. pcfgg. 196 — 201. Item Chronicon ab or-
becondito, pars poflerior, Eufebii et Hieronymi
Chronicis adiungi folita, multo quam in vulgati»
cxemplaribus cmendatior et auclior ex mss. Codd.
lac, Sirmondi ti Petri FrancChifietii ,, P^gg- 3oi
—
209.
1657.
Parijtir apudSeb. et Gabr, Crar.wifij. fol, Viri
ClariflimiTironis Profperi Aquitani Chronicon inte-
grum ab Adamo ad Romam, captam a Genferico
Wand. Rege, in duas partes dinributum. Prima
pars, ab ortu rerum ad mortem Valentii» cum anno-
tatione Confuium , nunc primitm edltci ex variis co-
dicibus calamo exaratis, Pars altei'a , ab a. 3 7 9. ad
4^5. ait&ior atque emendatior in pluribus^ quam
quae antea vulgata ejl. Eiufdem alicriufue Profperi
Chronicon , editio Fithoeana emendata multis in lo-
cis, ex collatione codicum MSS. omnia in Bibl. nom
va MSS. Librorum Phillppi Labbd Tomo I. pagg,
i6— 60.
1671.
Parijiis fumptibus Petri [/'ariquet. Jot. D. Pro-
fperi Elpifcopi Rhegienfis Opera, quae quidem edi-
tioinnumcris prope, quibus praeccdentes fcatehant,
mendis fuit perpurgata; acceffcrunt Heptadi Prae-
Julum a Theophilo Raynaudo editae et poflhac faepi-
us, h. i. et a. verp vitima viccrccufae.
1677»
 Hi/lorico LiteirariatCap.l^. 1037

1677.
. Lttgduni aptid Anijfonio^. foi Profper i — Opu f-

cula diiierla foluta oratione et carniine fcripta, cx re-

cognitione lohannis Oliiiarii; Eiufdem fiueProfperi
Tyronis Chronicon, ex editione Hmr, Ca7iijii nec
iion Chronicon Pithoeanum; in Bibl. Max. PF.
Tomo VIILpagg, i 203. —
1690.
Parifiis apud Frane. Mugnet. foL Profperi
Aquitani pro Auguflino, contra inicjuos dodrinac
illius dc gratia et prQedeftinationc reprchenfores, Apo-
logetica opufcula: nec non eiufdem Profperi iiber
fententiarum ex AuguHino; ia lll. Appmdicis
parte
ad T. X. Optrum S, j^ngtiftini curantibus Monachi«
€ Congreg. S. Mauri ad S. Germanum in Pratis;
mtd, Antiierp.p. iio 170. —
Comprchenduntur vna: i. Epijlola ad Rufinum
rccognita ad antiquillimum exemplar Remenfis Ab-
batiac S. Remigii, 3. liber contraCoilatoremc^iRioz.
tus ex vctufiiflimo codice Corbeienfi et fecundum
optimas editiones, velut Moguntinam, Louanienfem
et Antuerpienfem.
1699.
ad Rhen. et Lugd. Bat. apud Franc. Hah
Trai.
fnam et Petrum van der Aa. fol. Profperi Aqu.
Chronicon integrum iuxta Labbeanam editionem ex-
prfffiim; in /0. Geo.Graeuii Thefanro Antiqq, Rom.
T. XI, p, 26g.fqq.

Saec. XVIII.

1703.
Louanii apiid Aegidium Denique. g. D. Prof-
periAquitanici Peri - Acharifionj hoc eft, delngra-
tis
10 38 Bibliotheeae Patrum Lafinonim

tis Carnicn, accuratum et Notis mifcellaiieis illunra-

tum Martino Steyartio CSteya^rt) in Tomo III.
a
Opufculoruin leu Lucubrationum Steyartii.
De audore, docT:ore quoudam Theologiae Lo«
vanienfi, qui maguam nominis celebritatem apud
fuos obtinuit, adeundus lo, Francifcus Foppens in
Bibl. Belgica p. g6i. vbi et efHgies eius cernitur j eft
autem hic in Profperi libelium commentarius opus
poflhumum. Nequeenijn feorfim, fed inhacceope-
rum eius editione (quae VI.Tomis conflat) primum
prodiit. Notae veroomnes traduclae funt in editio-
nem Parifienfem. Errat igitur lo, Alb. FabriciuT^
fxcditionem Louanienfem Steyartianae lucubrationis
re vera Amftelodami non Louanii prodiifTe aiErmar.
Neque enim Benedi<flini folum in Hiftoria Jiteraria

Galiiae cius meminerunt, fed ipfi editores Parifini

in pracmonitione ad hoccc carmen difertis verbisLo-
vanii eam prodiiffe indicant; quin ipfe Clericus iu
praef. ad Appendicem Augufiinianam teflatur Loua*
mii editas fuiire hafce Steyartii notas.

Antuerpiae apud Petrum Mortier.foL Sandi

Profperi AquitaniciCarmen riEPI AXAPISTHN,
hocefl, de Ingratis, accurantect illufiranteTheoiogo
Louanienfi, in Appendice Augujliniana feu Tomo
XII. Operum AugujHni curante /o. Clerico , pngg*
1 — 39.
Ante omnla, inquit Ckricm in prmfatione ad
koc volumen^ ante omnia ocuiis fe lubiicit Jegendum
poema S. Profperi de Ingratis , quo dodrinnm S.
in

Auguflini, Pelagii ct pracfertim Semipelagianorum

verfibus quidcm non optimis, fed intelled;u minime
difficilibus cxponir. Eos tamen eruditusLouanienfis
Theoiogus fal dili^enter iJiufirauerat notis, quas hic
 Hijlorico Literariae Cap. y, 1059

vides. Eac notae, viri dodi manuemendatae et aii-

dae, a nobis cditae fiint, quales tranfmiirae fuerant,

fine vlla additionc, aut detradione. Erant prius
cditaeLouanii, uomenqne praeferebantMartiniStey-
arti, qui theoiogus fuit eius Academiae, non ita pri-

dem mortuus, etqui diciturprimum luiffein eorum

partibus, qui Auguflinianam dodti inam tuentur, dcin-
de in partes contrarias tranfiiire, quod latis Jiquet ex
eum oppugnauic vir di-
variis libellis Gallicis, quibus
fertiflimus Antonius Arnaldm Dodor Sorbonicus^
'^
Auguflinianarum partium in Gallia facilc princeps.

Nomen tamenSteyarti deleri voluerunt, quiOpufcu-

lum hoc adBibliopolam ( Appendicis huius redemto-
rem) tranfmifcruntj quod nos diflimulare non po-
tuimus.

1711.
Parijiis fitmpt. Guil. Defpnz et lo, DefeJfartZ.

foL Sandi Profperi Aquitani, S. Auguflini difcipu*

li, S. Leonis Papae Primi Notarii, Opera Omnia,
ad manufcriptos codices, nec non ad editiones anti-
quiores et cafligatiores emendata, nunc primum fe*
cundum ordinem temporum Chronico
difpofita, et

integro eiufdem, aborturerum, vfque ad obitum

Valentiniani tertii et Romam a Vandaiis captam per-
tinente, locupletata. Quibus praefigitur eiufdem S.
Profperi Aquitani Vita, ex Operibus ipfius, ct Scrip-
torum Ecclefia/licorum iibris concinnata.
Editores loeinnes Le Briin cie Marette et Z>. Man»
geltus ( MangeautJ hunc finemfibi in adornanda hac
editione fuifle profitentur, vt qnantum fieri potuiflcf,
ampiiflima, cafligatifllma et optimo ordine difpofita
prodiret: et vt etiam ex iJla aliquid adiumenti le«fto-
ribuslubminiriraretur ad erroris SemipelagianihiAo-
riam plcnius cogncrfceiidam. Quapropter primo iii

eam
lo40 Bibliothecae Patrum Latinorum

cam contulerunt, quidquid genuinorum S. Profperi

Operum hadenus in lucem prodierat, non omiflis
CoM/<?^ow^quamprimum euulgauit, etChionico intc-
gro, quod omnes fuperiores editores fpreuerant. Ca-
{ligaruat deinde fingulos Iiuius editionis libros ad a"
dem editionum probatiorum et tot MSS. , quot per
concclH temporis angudias reperireetconferrelicuir.
Erat enim in literis Rcgiis, datis d. 14. Decembris
1709., quae huius aiiorumque librorum imprimen-
dorum et recudendorum priuilegium bibliopolis in-
dulferant, mandatum, vtProfperi opera intraduoruni
annorum fpatium abfoiuerentur. Et ne inter variar^
quae in llbris occurrerentloci eiufdem kBiones^ temere
fdegiffe et doStiorum palato praeiudicare voluiffe ar^
guerentur margiucm inferiorem cuiufque pagi-
, in
nae illae, quas ncglexerunt, reiecflac funt. Nec vero
intra hos iimites crifin fuam contineri voluerunt,
fcd feduio etiam laborarunt, vt fpuria et dubia a ve-
ris et genuina tam fede ac chara(^terc, quam admo-
nitionibus praeambuiis didinguerent, fimulque eru-
ditorum virorum de vnoquoque fententias adferrcnt,
Ordo librorum idem efl, quo fupra fcripta fingula
enumerauimus, ita tamcn, vt varia aliorum, quae
eadem attinent, inferta finr, itemquc dubia cum cer-
tis ac g^enuinis vna ferie exhibeantur ad eafquc fimul
index vhevvirom rerum tt nominum ct fententiafum
meiuorabilium fpedct, pone hunc demum appendix
fit anncxa. Videiicet inferta funt pofi Profperi epi^
Jtolam ad Augujiimm : Hilarii Epifiota ad eundem,
item Auoiiftini de Praedejiinatione SS, et de Dono
Pirfeuerantiae lihri H ; pofi Refponliones ad Ex*
cerpta Genuenjiiiui : Coelejtini Pontijicis pro Profpe*
ro Hlario Epifiola vnii cum Sedis ^lpojiolicae Epif-
ef

coponim auSiorilalihiis de Grnfia et loannis Caffiani

Coliatio XUI. 5 poil Chronicim integrum: Conciiium
IL
 Hiflorico Literarm Cap. V, 1041

11, Araiificnnumy qiiae reliqua dubfae fidei fcripta

codem ordinc, quo fupra propofita funt, cxcipiunt.
In -^/7/7^75fl^;r^ continentur, priiwa Parte; luliani Po-
merii de vita coni€mphfiua libri ilL dt Promijjioni"
btis et PraediSiionibus Dri libej\ Chronicon Profperi
Tironis ; in fecunda PiUte: Varia fcripta et monu^
nienta^ qiiorum lel^io Operibns San€fi Profperi^ ac
Hiftoriae Semipelagianae hicem a{fh'unty ac inter illa

( primo ioco 5". /lugiijlim de Corrrptione tt Gratia

ad f^alentinttm libruin f.Ceterum libris, qui in prima
Appendicis partc exhibcntur, non minor cura cft
adliibita ab editoribus, cjuam reiiquis Profperi Scrip*
tis, intotam appendicem pcculiaris indexhmd
iicuti

Vulgari cnra exaratus acccilit. Singulare dcniquc fiu-

ius editionis ornamentum eft f^ita Profperi ex Opem
ribus ipjius et fcriptorum ecitejinjlicormn libris con»

cinnata^ quae XF. «r//a//fx coaiiat et proxinie jpoft

praefationem eAfub ieda.

1725.
Antuerpiae apudRitdotphum etGerkardum IVet'
fienios, fol, Tironis Prolperi Aquitani Chronicon
integrum in duas partes tributum. Pars Pnma,
edita ex variis codicibiis calanio exaratis, Fars altera
ex Canifio. Eadem ex MS. Augujiano fMonoJierii
SS,Afrae et f^dalricij'^ Item Chronicon Pithoea*'
num: omnia ex recenfione et cnm notis facobi Baf
nagii; in TliefauroBIonumentorum Eccle/iajlicorum
el Hifiovicorum feu Henrici Canifii LeCfionibus anti^
quis ad Saecniorim ordiiicm digejlis, Tomo I. fagg^
352-— 318.

Romae^ ex ttjpographia Antonii de Rubfis, g.

Sandorum Profperi Aquitani et Honorati Malliiicn-
Tiom.IL Vvv fis
1043 Bibliothecae Patrum Latinonm

fis Opera (aliquot), Notis Obferuationibufque illu-

/Uata a D. loanne Salinaf ^ Neapolitano, Cationico

Regulari Lateiaaenfi, ac S. Theol. Ledtore ad San-
diilimum patreni Ciementem XIL Pontificem Max.
Horum opufculorum editio ad idem confiiluui
fpedlat cum editis ab ipfo fuperiori anno Vincentii
Lirinenjis et Hilarii Arelatenfis iucubrationibus,
ncmpc triumuiros hofcc a Semipelagianifmi obie-
^ione iiberandi. Quapropter additurus erat tcrtiuni
volumen et in pecuiiari diilertatione ollenfurus, Vin»
centiimi , Hilarium et Honoratttm re veraab ortho-
.

doxis dodoribus non diilentire, vna cum oUferua-

tionibus quas fludiole coliegerat de Lirinenfi coeno-
bio. Sed mors dodlas eius meditationes intercepiiVtt
videtur. In hoc volumine fcripta aliquot praecipuae
dignationis, ex quibus de orthodoxorum de gratia
Deifcntentia iudicium ferri poilif, propofuit, videli-

cet Projperi et Hilarii Epijlolas ad Augujlinum , ex

Farifienfi editione, additis quibufdam variantibus Ic-
(ftl^nibus e Codicibus nonnullis Vaticanis depromp-
tis
;
porro Carmen cie ingraiis ex eadcm editionc cum
dciedtu notarum Steyartii, quaeibidem adiedlaecon-
fpiciuntur, et vltimo ioco Honorati vitam Hilarii^
de qua alio loco dicetur. Ex eadcm Parifienfi edi-
tione hic repetita funt Tejlimonia veterum de S, ProJ-
pero^ item Vitaeius ex Operibus ipjius et aliisScrip»

toribus Ecclejiajiicis coucinnata cum obferuationibus

operum et geftorum
Salinafii et Stjnopji chronologica
elus. Suppeditaiunt hanc editionem SuppL ad N.
Atla Erud. Lipf. T, //. p. 17.(3. 1 7 3 1 )• .

1740.
Vtronae. fol. Profperi Aqu. — Chronici pars
poficrior, cum Euftbii et FlieronymiChronicis; in
cd. Operiim Hieronijmi Dominici Vallarjii Tomo
VIIL
 Hijlorico Literariae Cap. V* 1043

V\l\.pagg. 833 — 56. editionis Vmtae T. VIII. P.

1744.
Venetiif. foL S. Profperi — Opera. Non re-
cordor amplius vbi hanc editionem notatam inuene-
rim, Haud dubie eft recufa Parifienfis.

JRomae aptici Fratres Paleariniof. 8« S. Prof-

peri Aquitaiii S. Leonis M. Notarii de Gratia Dei et
libero arbitiio iiominis etPraedcfiiiiationeSandorum
opera omnia. Editionem cmendatinimam et variis
ledionibus vndique coUedis praecipue vero exCodd.
Mss. Vaticanis adornatam curauit P. F. F,
Nitidiflima haec Profperi opufculorum editio
partem iertiam facit Operum Sek£ioriim SS, Patrim
de Grafia Dei et Praedefiinatione San^orum, Edi-
tor fuit Petruf Francifcus Fogginiuf. Complexus
eft in hoc, vohunine Epijlolaf ad Aitguftinum ct
^S*.

Rufinum^ Refponfionef ad Capitula Gallorum., Obie»

Bionef l^incentianaf et Excerpta Genuenjiim^
Librum contra Collaiorem, Carmen de Ingratis^
Epigrammatim triadem aduerfuf MaJ/ilienfes et
Epigrammattm ex fenteniiif Augufini jpicitegium^
omnia diiigcnter ex editione Parifienfi expreffa, ad-
ditilque non folum variis led;ionibus in eadem, fed
nouis etiam fua ipfius opera ex Vaticanis codicibus
coiledis; praeterea Cflrmf» de Ingratif^ cuius mss.
cxeinplaria nuila reperire ei contigit, nec non tria
epigrammata^ quae illi adiungi foicnt, perpetuis
fchoiiis ex prolixioribus Martini Steyartii et Pari-
fienfium editorum inftruxit. Infcripfit Clementi
XIIL

Vvv 2 1759*
1044 Bibliothecae Patrum Latimrnm

1759-
Romae ...... 12. S. Profperl Carmen de
Ingratis et Epigrammata feU&a. Sic legitur in Cat,
BibLComitis Caroli a Firmian T. J. /7. 53. 71. 5027.

Versiones. Praeter poenia de ingratis pau-

ca Profperi in recentiores linguas conuerfa extant.

Gallicae.
1647.
Paris chez ta veiwe Martin Dnrand. 4. Poenie
de S. Profper contre lcs Ingrats, oii la do(T:rine ca-

tholique de la grace eft expliquee et foutenue contre

les Pelagiens, traduit en Fran^ois, en vers et en pro-
fc, avec les vers mis a cote', par Louis Ifaac le Mai*
tre de Saci, Eadeni veifio rccufa efl Parifiis aptid

Gttil, Despres Defjfarts 2, 17 17. 12. addita

et lo.

spijioia ad Rnfinum et Epitome totius do^^rinae Prof

perianae de gratia et libero arbitrio ex operibus
ipjius.

1649.
Paris chez Jean Henault. 8- S. Profper de la
vocation des Gentils, ou la docH^rine catholique de la
liberte^^ctde la grace ertdeclare^e contre les crreurs des
Heretiques, traduit en Fran^ois avec dcs relledions,
par le P. Antoine Girard,

'I T A L I c A E.

1586.
In Roma. g. Sentcnze di S, Profpero fopra le
promiiiloni, e predizioni di Dio, tradotte da Giulio
Folco; in Effeiti mirabili de la Limofina c Sentenze
degm
 Hiflorico Literariag Cap, /^, i®45

degne di memnria apparttnenti ad ejfa,' raccolte pcr

opera di GiuHo Folco, Argelati i. mox laudando.

In Venezia per Carlo Pecora, g. II poema di

S. Profpero Aquiraiio degllngrati, o fia fopra laGra-
ria. Traduzione inottava rima Gianfran*
deil' abate

cefco Giorgetti dedicato a MonCguor IlluflrifT. e Re-

veiendiiT. Aluife Fofcari l^triarca 6\ Venezia, e Pri-
matc dellaDalmazia etc. con una DilTertazionc fopra
la Vita, e 1'Opere di S. rrofpero, Aquitano, e coii
Anndtazi<ine Fiiolo^iche, lAoriche, Critiche.
Accedit textus Jatinu.9. Novelle Lett, di Firenze
9. 1751.24. Sptcmbr. p. 610. et Noi\ lett. di Fene^
zia nr.m. XLIV. p. 345. ct qui ex iis haufit Argelati
iu liil^L degli Volgarizz. T. III. p. 303,

1753.
hi Venezia prejfo Simone Occhi, 8. I milie Vcrfi
Latini di S. Profpero di Aquitania contro i Semipela-
giani, tradotti in Verfi Italiani dal P. Carl* Agoffino
Anfaldi de' Predicatori, fi-a gli Arcadi della Colo*
iiia di Trebbia, Clvmofm.

Et hic interpres textum iatinum et notulas ia in«>

fcriori margine appofuit. Argelati J, 1.

'
»756.
In Brefcia preffo Giammaria Rizzardi. 4. mar.
Ricerca SiAematica ful tefto, e fullamcnte di S. Prof-
pcro d'Aquitania nei fuopoema contra gliingrati,
Practer carmen de ingratis infunt etiam Epigranu
ntata diio Profperi in ohtre&aU)rem Augufini etEpi'»
taphiiiru Nfjiorianae et Pelagianae HaQreJeon , om«.
nia latine iuxta textum editioriis Parifinae cum latinis

margiualibus et in aduerfa pagina vcrfiono luiica,

V vv -3 cuni
1046 Bibtlothecae Patriim Latinorum

cnm iifdem marginalibus conuerfis et notis eodem

jdiomate fcriptis criticis, liiQoricis ct theologicis,

His fubicda c(\ promifTa in titulo difquijitw, quae

practer introdudionem et conclufionem, LXX.annO"
tcitionibiii fcu capitibus conAat, adeo vt ipfa carmina

cum variis ad poctam eiufque ingcnium, nec nonSe-

mipclagianos Maflliienfes Ipe^flantibus quaeflionibus
iiomiue appnratiis ad difquijitionem infignita fint.
Scite au(^or Fiator a Coccaleo ([/'iatore da CoccagUo)
Capucinus fermonem ad Aniatores DoSirinae Prof*
alioquin ncmo facile dixcrit, cui hacc
pfri direxit,
fcripra fiat.Nuucupauit autem volumen fuum Car-
diuaii Dominico Panioneo.

1760.
In Brefcia Stampe di Giamb. Boffmi, 4I
dalle
Lo Spirito Filofofico —
Teoiogico —
Afcetico di
San Pi ofpero d'Aquitania ne' fuoi Epigrammi.
Idcm audor efi f^iator de Coccaleo^ idemque
fpiritu.s incommcntariis, fed volumen fpilHus. Siii-

guIisEpigrammatibus latinisfubiungitur verfio italica,

quam proiixiirima excipere foiet, non de arte poc-

matis iententiaeue tradatione, fed ex proprio aiido-
ris ingenio fuper idem, quod poeta attigit argumen-
tum, quafi in datumtextumcommentatio. Dedicauit
opus Carolo J/^i&orio Amadeo Cardinali delle Lan»
ze^ Arciiiepifcopo Nicofio et Regi Sardiniae a
Contellionibus.
1764.
In Verona per Agoflino Carattoni, 4. Di San
Profpero Aquitano Notaio di San Leone magno il
pocma degi' Ingrati owero Semipeiagiani recato in
verfi Italiaiii fcioiti daiRcverendilT. Padre Don/Van-
cefco Maria Ricci Roxuano Abate iJcncdettino —
Caiineic.
E
 Hiflorko Liierariae Cap. V. I04/

E rcgione verfionls Italicae appofitus efl textns

latinns, addiracque funt annotationes et ledliones va-

riantes. Sed haecoinnia cxrarifinaeditione decerp-
ta funt. Nuncupauit editor verfionem fnamNicolao
Antonio ludiniano Epifcopo Veronae.

CoD I c E s , ^a: quihus Profperi fcripta aiitpri'

fiium edita aut deincepr emaculatafunt.
I.Codex ms. BenediBinormn Montis S. lacohi
Mcguntiae^ vnde editio Moguntinenfis a. 15 34.
prodiit.
II. Qiisie Soteilus ex mss. exemplaribus petiit fub-

lidia, pauca luerunt et fupra funt a nobis indicata.

III. loannes Oliuariiis vnum tantummodo Codi-
cem Cambronenfem commemorat, ex quo plurima
ab ipfo in textu Profperi cafligata fuerint. Sed ex
is

genuinis Profperi fcriptis non nifi Epigrammata^ de

ccteris Jibros de vita coniemplatiiiaet devocatione oni'
nium gentium contincbat,
IV. Benedi^inoritm^ editorum Operum S, Au-'
guflini.
I. CoAQxCorbeienfs, exquoemendarunt //^r««j
contra Collatorem. Ante annos ferc nongcntos ex-
aratus. Pro titulo erat: Lib^r fanSii Profperi pro
praedicatoribus graiiae Dei, contra libriim CaJJlani
prefbyteriy qui praenotatur de prote&ione Dei.
2» Femigianus.,ie quo fub num. IV.
3. Augufino
Colbertinus libri Sententiarum ex
delibatarum., notatus num. 503. necadmodumvetus,
compledebatur non plures quam feptuaginta fex fen-
tentias, nempe odtodecim primas, et oinifia decima
nona, vigefimam, vigefimam primamet alias exfub-
fequentium feric feledas, In cditis trecentae ct no-
npginta extant.
Vvv 4 V.
 :

1048 Bihliothecae Patrum Laiinohtm

i

V. ParifienfJms antem Editoribuf prac/k) fu*

crunt
1. Codices Bibtiothecae Regiae Parifienfs^ quo-
rum ex vno cadiKata funt epijiola ad Auguftimm «t

Rffponfionrs ad CapitulaObie.^iomm Gallarim^ itcm

Se7ite.ntiae ex Op^-ribits Aiigiiflini delibaiae^ et ia Ap-
pendicc libri de l^ita rojitemplatiua, ad duos,
2. Codex Remigitmo - Remenjis \. e. Abbatiac S*
Snnigii Ovdinis S, Benrdi^i apudRemos, vnde v««
riaules ledioue& ipfiv tranfmiffae fuerant. Ex hoc
plurimilibri cafijgati funt, viddicct Epifola ad i?i«-

jfinnm^ R-fponJiones ad ObieSiiones Gallorum^ l^in^

eeniianas et Excrrpta Genitenjium ^ tiber contra Col"
latorem et liber Stntentiariim ex Augiijiini Operibus
delibatarum. Nec alius ab hoc fuifle videtur codex,
ex quo variantes 'mlibrunide promijjionibiis etprae-
d i^ionibus Siccepk, quamquam mirum videri poffit,
qnod huic foii, non itcm ad antecedentes libios aeta*
tis nota addifa fuerit. Traditur enim 800. annos
excedere et faecuio nono opera Leutberti et Adeloldi
Monachorum fcriptus efle. Sed (imilia dellemigi-
anocodice, quocum omnes modo Liudatas Profpefi
lucubrationes contuierunt, Benedidini editores Au-
guflini docent, ante annos fere nongent(>5 eum fcrip-
tum efTc affirmautes. computus ftri-
Nifi forte hic
<ftirtlme accipi debeat et ab co diuerfus fit codfx
Ren^fgianUs, quem ad Refponfones ad Capiiula Obie*
Bionum i^ incsntianarum iaudant ante annas pius mi*
nus oSlingentos fcriptum,
3, Codex lolienjts^ qui olim fuerat Claudii loly
Pracceptoris et Canonici Ecciefiae Metropolitanae ct
ex ie^ato cius ad Capitulum illius ecclefiae peruene-
rat. Hunctotum a capite ad calccm ipfi excuirerunt
edirores ctquidem ad Epiftolam Rujini, Rffponjlo-
nes ad ObieSHorkes Gallorum^ Vinc^ntiams et Ex"
(erpta
 Hiflorho Liteyariae Cap, V* 10.49

mpia Geniunjmm, lihrum contra Collafnrem^ tu

hfim Serttmiiarum $x AnguJIino delibalarmu lihrum
^pt^ratninatum-, Confcffionem ^ poF.ma coniugis act
vxorem et cx Appcndice, ad libros de vita contem»
^latiuA ^t Pfmdochronicon^
4. Codices Bii:liothecae Colbertinae, quorQin
^voiun Epifolae ad jRufinimy tres llbro Epi-
,Vii\is

granimatum^ quinque Clironico iniegrpet adulterinQ,

Neuipe duobus, Chronicis Eulebii et Hieronymi
in
iubiungebatur Chronicum verum Prof^^eri, in tribiis
^liis ^uteai Pfeudo - Ckronicon. Qiiatuor denique
ciuldeni Bibjflothecae Codices collati fucrunt cum li-

bris de vita cantemplatiua ia Appendice.

Codrx ms, Theodoricenjis i. e. Monafleri S. The-
5 . i

pdorici propc Remos, cuius Varlantes in Chronicum

iniegrum ex monallerio iiio ad cos mifla? erant. Prac-
ter hps etiam
0. Codex l^iSiorinus Pfeudo - Chronici^ vndc
rithoeus Ixauierat^ iteruip ad cundcni librum excuf-
fus eft.
VI. Codices Vaticani^ ex quibus variantes in EpU
ftolam ad Augnllinum excerpfit Satinajius, De iis
propter ipfius editionis defedtum mihi non confiat.
V II, Codixes Fogginii. PJures habuit/^fl//Vanaf
optimae notac, c quibus diferte laudat vnum odlin-
gentorum circiter aniiorum, notatum num. 5 58. qui
plim fuerat Maioris Donn^s Carthufiae et praeter ali.a
coniiinebat S. Profperi Refponfa adcapitula GaUorun}y
Ohifcfiones Vi^uenfianas , Excerpta Genuenfium^
Epigrammata , nec non Cihrum (ontra Collatoreip^

44.
H I L AR1uS PR 9 s F f: R I.

Hilarius conditione laicus, incerta patrla etigno-$. u Vita.

tis parentibus ortus, nou efi quo aptiori cognoipine

Yvy 5 ab
10 50 Blhtiothecae Patrum Latinonim

ab aliis clarls eiufdem nominis atqiie aetatis viris *)

diflingnatur, quam quodabardifTmia
cumlVof- eius
pero Aquitano famiiiaritate dudum fimul omnia ,

hominis gefta ftudiaque comprehcndit. Quae cum

maxime intra Prouinciam Galliae fefe cxferuerunt,
in eadem terra natum non fine aliqua probabilitatc
coniicias. Sed cum parum interfit, Galiiam, an ali-

am patriam habuerit, iiiud vero ionge «ft notatu dig-

niQimum, quod ex Augufiini confuetudine ct inflitu-

tione in Gaiiiam aut primum venerit, aut rcdierit.

Huius enim docfloris facro zeio adeo fuit inilamma-
tus, vt non contentus eundem Profpero, quem fibi
propter ingenii confcnfum et cximiamquandam eru-
ditionis et eloquii exifiimationem fociauerat, infiii-
lafle,Komanae fedis audloritatem in ancipiti certa-
,

niine contra nouum iiiud Peiagianorum genns, quod

fub annum 428. ia his regionibus emerferat, euoca-
ret. In hoc autem fidci tuendae negotio iiiud cum
aliis Augufiini imprimis laicae conditionis amicis
commune magis paene dodoris, quam
habuit, vt
ipfius dodrinae fiudio flagraret. Quocirca nihil
prius atque antiquius habuit, quam vt etiam Profper
penitius fefe ad amicitiam Augufiini appiicaret et
cominunia vtriufqueftudia ab hocfpeciali /idei jfairo*
«0 **) probarcntur, ficuti apud Coeicfiinum pofl:ca
de Aus[ufiini obtredatoribus et caiumniatoribus eft
conquelhis. Ceterumquod iaicumantediximus non
impedit, quo minus eundem vitae monafiicae fefc
addixifle credamus, idemquefit Hiiarius, qui com-
J)lures annos ante lianc cum Profpero initam focieta-
tem,

) Velut Ayelatenfi, Narbonenfi etc. non item Syra-

«1

cufanoy qui iiaiid dubie idem eft cum Profperiano,

**) Sic eum Profper in Epiftola ad ipfum vna cum

litteris liilarii mifTa appeliiit.
 1

Hijtdrico Littrariae Cap. V, 1 05

fcmi Syracufis conftltutus Auguftinnm dc haerefig

,
PelagianaeinterSyracufaaospiogreffibuscertioremfe-
cit"^"'). Qninpotiusliancipfameiusad AuguAinumepi-
I

flolam, quam anno fere 414. fcripferit, occafioncm

ci extitilTe, qua in amicitiam eius fefe infinuaret et

ad ipfum vifendum Africam properaret, ex refpon-

foria Augu^lini liand obfcure inteiligitur **). Augu-
flinum porro ad vtrumque Profperum et Hilarium
libros de proedefiinatione SanBoriimet de dono perfe-
verantiae &\rQ\\'Xe^ in Profperivitadidum efi. Ppft
cpiflolam denique CoeleAini Papae ad Galiiae Epif-
copos, quam 432. fccum in Galliam afportarunt,
a.

ceflat Hilarii memoria. Aut igitur paulo poA e vita

excellit, aut Profpero foli tanquam dodiori certamen

contra Semipelagianos rcliquit.

Reflant hodle duae Hilarii epijlolae ad Augufli-

num antea laudatae, i) bv eim de Pelagianis , Syra-^ ^•^'^'^^i'^^'

cufis fcripta 413. aut 414. 2) prolixior deSemipe'

a.

lagianis^ ex Prouincia vna cum Profperiana eiufdem

argumenti anno ^a^.aut ^^^.mifTa. Intercidit alia
paulo ante fuper eadem materia ad Auguflinum exa- ^

rata. Trihiiti Junt eidem a nonnullis libri de voca"

tione omnium gentiiim ; fed abs vlla ratione.

Prior inter Auguflianas epiflolas feruata, apud

BenediStinos QV(^'mt Qi\ CLVI. Pojlerior primum ,$. 3-Edi.
tiones.
a. 1503. Cofotiiae cum honorii /lugtijlodiinefijts tr,

de

'^) ScillcetOudinus mConm, T. I. p. 1222. 23. vano

hoc argumento vfus eft, vt Profperum Syracufis
aliquantifper verfatum , liue, vt ipfe opinari vide-
tur, ortu Syracufanum, alium ab hoc et plane
diuerfum fuiile euinceret.
*) Cf. Auaores Hijloriae litt. Galliae T,Lp,2ii.
 :

"*

105 a BibUotkctie Pairum Laiinorum

de libero arbitrio^ etitcrum ibidem 1552 *) impref-

fa mox AuguAinianis quoque inferta numcratur
CCXXVI. tandemque in nouiilimam Operum Prof'
pcri Aqiiitani editioiiem (Parif. 1 7 1 1.) pagg» 7 — 19.
cum notis et admQnitioiie illata eft.

4f.
Philippus
Viti.
$, l.
prefbyter, Hieronymi difcipulus ac familiaris, quem
Gennadius optimim eius auditorem dicit. ObiitMa-
riano et Auito regnantibus i. e. anno 455.
2. cnp a.
Edidit in lob» commBntariitm fimplici fermon«
Gompofitupi> Gennadio, quem nunc fupercfii
tefie
putant, et Epiflolas familiares ^ {^me intercidenmt*

§• a.Kdi- Prodiit a. 527. Philippi nomine eommenfariuf

i

in lob, a lo. Sich.ardo e ms. codiQC Fuldenfi erutus,

hoc tituio

1527.
Bafteae per Adamiim Peirtmu foU Philippi
Prefbyteri longe eruditiflimi inHifioriam lob. Com-
inentariorumiibri tres; etinimapagina: In Philippo,
qiiem iam nimc afiiu ajferuimiis tibi candide le^or',
qiiod praeftiiifje nos confdinms^ uempe vt inoffenfe
legatttr, id fumus itidem aggreffi in Cyrijlo Alexan-
drinofacere, et paulo pof in AthanafB^ quibtis per
nos integri Tomi ex veiu/lijimis libris accedint^ mo»
do iu nos^ qiiod bono tuo potes^ fedulo tuo fauore
adiuues. Niincupatmt efl: voiumen Remrtndiffmo in
Chrifo patri eidemque illuftriffimo principi Domino
D, loanni ab Hennenberg^ Antiftiti Fuldenji epifiola
d* mcnfe Augujlo M. D. XXVII. Fcrtur autem co-
dcm
'^) Vid^ in Aiinalib. edd, Projperl ad h. a.
 Biftoricb Literarlae Cap» V. 1653

dem anno apud eundem bibliopolam in forma

ct !

quarta excufus effe hic Coinmentarius, et vtrumque

imprefTionis exempium in iiibliotheca AbbatJae S.
Geimani Fariliis manibus tenuifle fe teflatur Cafim,
Oudinus. Praeterea excufus eft inter Hieronymi et
Bedae opera Tomo IV. Sed (^ui iilter Bedae lucu-
brationes occurrit, ab altero Hieronvmiano haucl
paucis in locis dilfentit, adeo vt vuJgo nonnifi iile
inter Hieronymi opera et cjualis feorfim vuigatus fuit
pro genuino liabcri folet. Enimuero nouum et a
vulgari opinione ion^illime recedens efl iudicium,
quod loanner Dominicus Manjiiis ad Fabricii Biblio»
thecam M. etL Latitatis de vtracjuecommentarii hu*
ius ledione protulit, quodque hoc loco omittere re-
ligio fit. „lnfcriptum, inqiiit^ Philippi prefbyterx
nomine commentarium in lobum prodiifle non dii-

feito, fed et admonendi Lcdotes, illum, qul

erant
inter opera BedaeTomo IV. Jegiturnon planecohae-
rcre iiii , qui in CoiJectione S. Hieronymi lucem fe-
liiei iterumque afpexit^ Conueniunt eruditi, fcrip-
tum iilud Bedae operibus adiedum interpolationes
multas ab ipfo Heda pro more confueto tulifie; vi*
ciilim iilud quod interOpera S.Hieronymi coilatum
efi, fincerum effe Phiiippi Prefbyteri foetum arbi-

trantur. Veruni et de liac commentarii poderioris

finceritate ambiguosnos cfficiunt excerpta operisPhi-
lippi Prefbyterf ex cod. Ambrofiano 1000. annoium
a Mtiratorio Antiqtiit. T, Wl.pag. 84 5- et a Vallar»
fio in editione opcrum S. Hieronymi V^eronenfi /7flg.
1824. vulgata; ilia enim cum Beda, ct Phiiippo vul-
gatocollata, quamuis interdum conueniunt, faepe
tamen difcrepant, et non raro lcnfum eundem ver*
bis diucrfis exprimunt. Qiiare finccrum vnquam
prodiiffe opus Philippi Prefbyteri vix ac ne vix qui-
dem credov Hadenus Manfius. M,^s. hofce coai-
mea«
 ;

10 54 Bihliothicae Patrtim Latinorum

nientarios vidifTe fe teflatuL' in antiquiflimo codice

Bibliothecae Igniacenfis in Tradu Kem«nfi Cajtmi"^
riu Oudinus 71 1»pag. ii6s,

46,
Antoninus Honoratus
j.i.Viti. feuvtalibi aud it ^onorato Antoninut^ ConAanti»
nenfis inAfrica Epifcopus, vixit temporc perfecutio*
nis, (juam Genfericus rex Vandalorum in Catholi-
cos excitauerat, et Arcadium quendam Hifpanum,
ob fidem in cxilium pulfum, per epiftoiam confola*
tus et ad grauiora perferenda exhortatus efi.

$.2. Scripta. Reftat hodie iila Epifiola ad labores pro Ckrijio

jermdos exhortatoria y grauis et elegans, quam re-
{fte Baronius antiquum illum apofiolicum charade-

rcm redoierc ait, fcr. fermc intra annos 437 440. —

$. 3. Edi- Edita efi primum a Sichardo a. 1 5 28. ct poft va-
i\Qiit%» j-jgg jj^ Bibliothecis PP. rcpetitioncs emendatior fac^a
et iiluftrata ejl a Tkeodorico Ruinario^ hoc indicc
'

tefle.

Saec. XVI.
1528.
Bajileaeapud Henricpetri, foL Antonini Ep.
Conftantinenfis ad Arcadium exulcm confolatoria
in lo. Sichardi Antidoto contra omnes haerefes. foL
241.42.
1556.
Bafileae apud eundemfoL Antonini — ad Arca-
dium acftum in exilium a Genferico Vandalorum rc-

ge confolatoria ^ ^^^, -^^v I^^^oldi

Haere/iologia. p.
70i — 794.
.1575'
 Hifiorico Literariae Cap, \V. i ©5 S

1575-
Parijiif apud Mich, Sonnium, foU Eadem, in
Bihl PP, Bignmia T, L
1589-
Parijiif. fol. Antonini Ep. Conn, ad Arcadium
«(flum in exilium aGenferico Regc Vandalorum epi.
floia confolatoria ; in Bibl. PF. Bign. editionif fecun*
dae T. 111.

,1595.'

Romae ex Typogr. Vat. fot. Epiflola Antoni-

ni Epifc. Couftantinae ad Arcadlum ; in C. Baronii
Annalibiif ^A a. 437. primae editionif T. IV. (qui
totus accurate recufus eft in eadem typographia jr.

t6oi.)pagg. 659 — 61.; mColonienJi 1624. T V.

pagg. 743 4^ — . et Manfiana T VII. (Lucac 1 7 4 1 .)

Saec. XVIL
1618.
Coloniae Agr. fct. Antpnlni — cpiflola conf*
ad Arcadium quendam a Genferico Gothorum rego
ia exilium adum; in M. Bibt. PP. T. V. P. IIL

1644 ct 1654.'

Parifis. fot. Antonlni — ad Arcadium exuleni

confolatoriaj ia Bibl. PP. T. lU.

1677.
Lugduni apud Anijfoniof. fot. Antonli Hono-
ratiEp. Conflantinenlis epiflola confoJatoria et ad
laborcs pro Chriflo fcrendos exhortatoria 5 m Max.
Bibl. PP. T. VllLp. 66^. f
(1(1.

1694:
 loj^ BibUoihecae Patrum Latinomm

1694.
Parifiis exThiodor, Muguet. $,
c, Honorati
Antonini Conftantiae in Africa epifcopi Epilloia CO-
hortatoria ad Arcadium pro fide exfulantem, lub
Genferico Vaudalorum rege Ariano; in Theodorici
jRtiinart Hiftoria perfecntionis t^andalivae P» IL
f^;?. IV. /7«^^. 433— 39.
47.
EUSTATHIUSJ
j.i.Vita.
^fgj. gjj, illuftri ftirpe oriundus, fratcr Syncleticae
piacfbnilTae, quam fplcndidiiHmo eacomio ornauit
Scdulius.

j.s.Scriptfe.
jx, is, Bajilii M, Sermones ia principiim Gene^
feos cx Graeco latinos fecit.

M.Edi- pj^^P HcxaemeTon S. Bafiiii

i^f-j^^ Euftdthii in

metaphrajts non inomnibus iatmii^ut graeco-iatmis

Bafilii editionibus occurrit, omninoqucnufqnam tcx*
tui graeco e regione adiedla efl, fed vulgata verfio
•b Argyropulo profedla pofteaque a loanueTihnan-
no emendataeft. Acceffitautem cditionilatinae Co*
Jonienji cum notis Frontonis Dueaei et Andreae Schotti
anno 1617, aptid Antomum Hierai m folio fadac,
tranifcripta in eam cx Ahiuerpienfi
1616. (quae a.

potililmum ex OiWUc^monAntuerpienlisL. i 568. apud

Phil Niitium prof&dta fuiffe vidctur;) pagg. 746-*-
773. ; nouiilimeque in Parijiniji^ ftudio luiiant Gar"
oietii a. 1721. (apud lo. Bapt, Coignard) tnbu?. to*

mis in folio emiifae, T

I. App.pagg.^ 63 i 676. —
recufa cil ad pkires codices mss. imprimis Colberti-
nosduos et Sangermanenfem caftigata, nec non cuoi
cditioue Antucrpicnfi antitjuact textugca€CO diligea-
ter coliata,
^

48.
 Hiftorlco Literariae Cop. V. 1057

48.
CONST ANTIVS
raorum ^«^.Vita,
Prefbyter Liigdunenfii, genere , elegan-
tia ac literls inter aequales clarus ct famiiiaris
Sidoaii, qui iudicium eius tanti fecit, vt eidem fep#
tem epiflolaruni fuarum libros limandos et defaecan-

dos committcrer. De rciiquis rebus eius pauca

et quac referre non intereH cognita funt.

Scripfit inftante Patiente Lugdunenfi Epifcopo$.2.Saipt«.

Vitani S, GtYmani Epifcopi AntilJlcdormjis a. 448.
defundi, cui praemilTae iutii duae Epi/Iolae, altera
ad Patinitcm Lugdunenftm^ alteia ad Cenforiiim Au»
tijjiodorenftm, PoAeiior enim, cum Confiautiuspoft
mortcm 480.) operam fuam e rnanibus
Patientis (a.
dimiiiillet, denuo ad.cam pertexendam ct publican-
dam incitauit, adeo vta. 4S8' emilfam putent. Di-
vidi ioict in diios llbros, abfcjue caufa.
Sunt qui Confianuo ctiam tribuunt Vitam S. lu^
Epifopi dcmonui a. 390., obuiam
fli LiigdiLneufis
apud Suiium ad diem 2. Septembris, led fine viia
probabiiitatis fpecie.

Edita eft apud Surium ad diem XXX. lulii ed. a. 5.3. Edi
"^"'*'
iSl^-fCol.Agr.J T.W.p. 40S— 27. ed. alrerius
a. 1618. p. 358 —
69, ct in Bollaudianarum Adiis
fanchriim TomoVW.lulii pagg, 300 aso.cx iibro —
Chiffletiano cum aliis muitis coilato. Gallice etiam
Neque praeter-
conuerfa e(l 2.bAndilio (d Andiiiy).
mitti debet, eandem operam vcrfibus ferc
Coufiantii
expreflam ede ab Erico Monaclio liencdidtino Au.
tilliodorenfi, qui circa annum 980. ciaruit, fex li-
bris, c\u'i in Aciis SanBorum ad eundem diem^ ex
ms. Lobienfi cum antiquo codice Luodunenfi et ms,
Beifortiano coilato p. 23 1 — a^^.prollaut. Diuerfa
TonulL Xxx autem
 I058 Bibtiothecae Painm Latinorum

auteiTj ab Iiac metaplirafi metrica funt Miracula S.

Gfrmani ab codcm Erico fermone foiuto conlcripta
ct a Labheo T. I. HibL nov. ms. p. 5 5 i.primum pro-
lata, hoc ipfo autem loco in A^if SS. p. 255. fqiq.
fubieCla, cjuae perperam cum illa confundunt Bcne-
didiai HiHoriae iiterariae Galliae audores.

49-
Paschasinvs,
i. I. Vita. Ciuis et Epifcopus clarus maxime legatione Leo-
nis I. iuifu ad Concilium Chalcedonenfe a. 451. vna
cUm Lucentio Epifcopo Afculano et Bouifacio prcf-
bytero fufcepta , inter quos ipfe tamen primus loco
et honorc primofque Adis Concilii Leonis no-
fuit,

mine fubfcripfit. Neejue hoc vnicum fuit Leonis de

dodrina et prudentia viri huius teflimonium, fed
iam antea meruerat, vt abeo dePafchatis a 444. fup-
putatione, haud leui tunc quaefiione, confuleretur.
Multa autem grauia per id tempus cum ecclefia fua
perpeffus efl a Gcnferico, de quibus ipfe in epiAola
ad Leoaem conqueritur. Extrema vitae eius incerta
fuut.

>>.2.Scripta. Supcr c{\ epifiola Gius ad Leofiem^ de Quaejlione

Pafchali^ fcr. a. 443., qua Leonis cpiflolae, quae
intercidit, refpondet. Apud Marianum Scotum
male in duas epidoJas difiedla efier ab aliis etiam du-
obus titulis incptis, nimirum de Fontis viiraculo^ et

de captiuitate l^andalica laudari folet. Epifioia au-

tem altera Pafchafini de Damnatioiu Diofcuvi^ quam
extare tradunt in Adione III Concilii Chalcedonen-
fis, noa efl epifiola, fed eiufdem Pafchafini coram
ipfo Concilio Lconis nom.ine dida in Diofcurum
fententia, quod nemo non vidct, qni A<fla ipJa in-

fpicere vciit; obuia in ConciUis Labbei T, iV. pagg.

419—
 Hi/forico Literariae Cap. V. 1059

419 — 21. Harduini T. II. pagg, 343 — 46. Matt'

jii T. Vlpagg. 1046—48.
Pafchafini Eplftoliam non folmn niulti Epiflola- $. j.Edi-
rum Leonis M. Jibri mss. feruarunt, fed tranfmifit ''°"^'«

etiam in Chronitis {ms Marianus Scotiis f^^tcvAi vnde- .

cimi Chronographus, Lib. H. A^. VI. ad« a. 444.

ed. Bcif. optid Oporin. a. I5 59./7» 3 44 — 46. et in
Pijlorii SS. rtr. Gcrm. Ratifb. 17^6.
Eniendiita cl\ potiiluiuini Pttaiiii et Bucherii
opera, ([uorum Opere de DoBrina Ttr.ipO'
alter in
rum nonnulJa cafligaiiit ad Mss. Codd. lac. Sirinon-
di , alter totam audiorem et elimatiorem defcripfit

ex aliis mss. exemplaribus in Commtntario in Vido-

rium Av^uifauum (Antiierpiae in off. Plant. apud
Bathaf. Morrtum i(fj4j pogg. 7 5'— 77- Dehinc
eam lufcepit QuefneJius intcr Leoninas poft Epiflo-
Jam II. doclafcjue annotationes addidit pc^^^. 425.^^,
ed. Liigd. Taudem BaJlerinii reiec^am ad ms. Vat.
Rcginae Succorum num. 586. faeculi XI., in quo
ralchafioi opere inferta erat, cum copiofis etipfi an-
notatioiiibus et variantibus Je(flinnibus repraefcntarunt
Leoninas num. IIL non omifTis QuefncIJi notis
iuter
Tomo 111. Adde Manjii Concilia 71411. p. 1233.

50.

PoLEMivs fiue Sylvivs

aut Saluius *), cpifcopus 0(floduri (cjui locus hodie §. i.Vitn.

audit Marfiguac ct fitus cft ad Rhodanum in Comi-

tatu Vallellno llejuetiorum); fi idem vere fuir, cui
Euclicrius Lugduncnfis Palllonem Martyrum Agau-
ncnfium nuncupauit. Certe nihiJ ampliuspraeter hoc
cum laud*Jtiflimo viro, cui vicillim lucubraiiones fuas
Xxx 2 infcrip-

*) Boliandus P. Annaeum Siluiim fcripfit

 io6o Bibliothecat Potrum Latinorum

infcripfit, vinculum, vitae eius memoriam com-

mendat.

i.a.Scilpta. Extat eius Laterciilus fiue index dierum fejforum^

fingulis menfibus tum inter Cliiidianos tum apud
Gentiles celebrari folitorum, fcr. Theodofio luniori
et Valcntiniano Auguftis, Flauio Zenone et Porthu-
miano ColT. i. e. a. 448»

$. ^ Edi- Partem huius Lfl/^rf«/r, menfem fcilicet lanua-

iionci.
^-^i^ ^j. excerpta ex aliis vulgauit primus Bollandus
in praefalione gen. ad Ath SS, T, L Jan. p, 44. 45.
Integrum deinde propoluerunt Continuarorcs eius
Tomo VII. lunW pagg, 178 184. cum praetatione —
de mv. codice, cx cjuo ilie proficifcitur, item aetate,
audlore et indolc cius, ad quae magis iiluftranda aii-

v.d fimui ediderunt Kaiendarium e regione Laierculi

Iiuius impreiriim Furii Dlonyfii Philocali^ quod an-
-
tea cuulgarat Bucherius m Commentario in P^i&orem
Aquitanum, Attamen multis hic Latercukis iniocis
inancus ab excerptis etiam, quaeBoilandus olim
cft ct

ediderat, perquam faepe reccdens, vr pridem Benedi-

^ini aiidorcs Hifioriae Literariae Galliae T. U. p.
295. 96. et nupcr Manjius ad Fabricii BibL M, ct
Inf, Lat, animatluerterunt.

51.

TVRIB I V S,

i.Vita. Afturiccnfis in Hifpania Tarraconenfi

$.
epifcopus,
acerrimus Piiiciliianiftarum hoflis er vexator, qui
poftvjuam ex vaciis per Hifpaniae et forte etiam extc-
ras prouincids peregrinationibus redux de maio hoc
iare in tenebris fcrpente, primum amicos Idacium ct
Ceponium, Epifcopos, mox Lconcm Romanum fe-

uici iterunique ad auxilium coiitra fereudum excita-

vit.
 Hifiorico Literariae Cap. V. lo6 1

vit, iuflorumque eius et epiflolarum ad Tarraconcn-

i^^y Carrhaginienles, Lufitanos, (Baeticos) atque
Galiaecos epifcopos de generali concilio celebrando
niiniflrum fe praebuit. Acb quoque hac in cauflTa,

non foium, fed et aiiarum quatuor pro-

in Gallaecia
vinciarum*) fynodiis; fedde fuccefTu vtriufque nihil
ad noflram memoriam peruenit.
Reflat Turibii epijlola de non recipiendis in au&o- ^-^- Scripra.

ritatcm Fidei apocryphif fcripturif y et de feSfa Prif-

'CillianiJJantmad Idacium tt Ceponiim fcr. a. circiter
447. cum nondinn Epifcopidignitatem ellet adeptus.
Interciderunt cpi/iola ad Leonem, aliaque, quorum
iile in Epifloia rcfponforia, (quae in edd, anteQuef-

nellum fadis eflXCH!. in Quefuelliana et iJailerinio-

ru4ii XV.) diferte nicminit.
Laudatam epiflolam edidit primus Ambrojiiis de ^..^ Edi-

MoraUf ln Hijloria Hijpaniae lih. XL cap, z6, ex co.^'^'***''

<lice S. Aemiiiani, qui in IJibiiotheca S. Laurentii Ef-

curiarum fcruabatur, Exindeeam EaronmsmiQimt.
Annalibus ^d annum 447. (ed. Rom. a. 1607. Tl
VL/?fl^,^. 43. 44. Colon, a. 1624. p. 50. ed. Manf
T. Vll. pagg. 604. 6.) et F/ancfcus Biitariuj (Com-
mentariis in Chvonicon MaxliHi Continuatoris Pfeu-
do Dextri (Madriti 165 1. f.) ad a. 445. n. 6. pagg.
157 —
159. c]ua OGcafione fufe de Turibio difputat.
Mox reccpta fuit inter Concilia Hfpaniae Cardinalit
de /iguirre et cum notis eius iiluftiata ineditioue pri-
ori ( Romae typis lo. fac, Komareck 169.4.) 71 11. /7.

318 — 2 3 2.; jioua autem Romae

( ix typogr. Ant,
FulgoniiJ TAW. p. lo.S-iii. Leoninis Epiflo-
lis iuferuit piimum PafcL QHefnellus pofl Leonis ad
Turibium Epiflolam numero efl XV.
<^uae Nouif-
finie recuia efl a BaHeriuiis pofl eandem Leonis epi.
flolam T.\. coL 711. quem locum tamen non tam
Xxx 3 confilio
•) Antonius in BibL Hifp, fet. Lib. IIL c. IV. /. 1104.
 io62 Bibtiothecag Pairimi Latlmrum

.conGlio editorum, typographorum,

cjiiam errore
quibus Quefueliiiinuui exenipium defcribcndum da-
,tum erat, obtinuit. Subiicieiida eium erat in Appen-
dice T, \. p. 1478. Sed bis repetere noluerunt.
riurimum jucis liuic epiftoLie affuuditur ex animad-
verfionibus Quefnelli ad laudafam Leonis epifiolAm»
cd, Lugd. p. 445. quibuscum iungendac funtKalleri-
iiiorum in eafdem nofae T. IIL col. 1362 — 8^«
fialiizitis in pra^f. ad Nov. Conc. CollecHionem ia fu-
.fpicion»m haac cpifioiam adduxerat, kd fatis earn
antiquirate codicis Acmiliani vindicari demonfira-
runt Pallerinii: quippe codicis ifiius nofitiam, tam-
ctfi quidem haud fatisexadam, dedit Amljrofiis de Mo^
rales; f«d Leonis cditores ex /jZ?ro CajzojtMw;, quem
ante Ambrofium a. 1575., iuflLCard.Quirogae, lo.
Ibpt. Perezius ex mss.Hifpanicis confcripfitet Romam
adGieaoriumXIIf., vtcmendationi Gratianiinferuiret»
tranfinifity vbi nunc in Bibl. Vat. n. 4S87- cufioditur,
aflirniant, ms. huius Aemih'ani, qui intcr alios Hifpanac
coilcclionis.codices in eo fuitadhibitus, anticjuitatiset
praefiautiae adeo manifefiaefieindicia, vtomnem do
inrerpolatione aut fuppofitione ,fufpicionem penilus
tollant.
53.
Leo. Bitv ri censis,
Bituricenfis in GaUia Auaricum epifcopus, variis
pcr hoctempusibidem coa(flisConcifiis interfuit, aut

praefuit, eornmque adlis fubfcripfit, vclufi Andega-

venfi a. 4 5 3. et Turonenfi a. 46 1.
iJ2.Scnpta. Atque etlam Epi/Iola, quam cum
Vi(flurio ct
Eufiochio Epifcopis ad Epifcopos et Prefbj^teros Ec^
clffarum prouinciae tertiae Lugdunenfs fiue TurO"
nicae (alim male ferebatur Tfiraciae;) a. 454. dedit,
c Synodo fortafie aliqua fcripta fuit, vt pridem fuf-
picatus t{\. Sinnonclus m uotis pofih, T. W. Conc. p.
667, Keccn-

^
 3

Hiflovuo Literariae Ccip, V. \ 06

Recenfetur haec epiAola inter Epiflolas Leonis ,

$• 3- E<ii-
^°" **
Romani et tancjuam ipfius in variis codicibus eius
CoUedlionis, quam Ijallerinii XII. flatuunt, exhibitaj
inde vna cum Leoninis cdita primum fuit a MerlinOy
ex quo in alias tum Conciliorum Collediones, tum
Leonis operuin ante Quefnellum editiones fluxit, nu-
merata otdine XCVL Inter haec lacobus Sirmoiir
diis verum cius audlorem detexit et Leoni Bituricenfi
afferuit, nec Tliraciae, fed Tertiae Liigclunen/is pro^
vin ciae Epifcopis h\[ciiben^2m efle docuitin Conci»
liis Galliae (a. 1629.) T. h pagg, 119. Notac e^^-

tant pagg. 599., quibusiungas notas adSidonii£/?//^.

IV. 18. cd. PariJ] 1652. pagg* 49. e{ Tom. L Opp.
f. 953. Receperunt dcinde Sanmarthani fiatres in
Tomim L Galliae Chvijllanae pagg, 143. (j^d. a.

1656.) Labbeiis^ qui a Binio raro vei nunquam abf-

cedit, inlcruit Concilior. Tomo IIL col. 1420. 21.
contentus noiam Sirmondi nd calcem adiecilfe. Qucf-
nellus eam omifit. BaUerinii vero adiecerunt \ix

^ippendice Epijlolarum Lionis T l. col 1469 — 7^.

53-
Salqnivs,
Eucherii Lugdunenfis Epifcopi filius, cura paterna^. i.Vitt;
etHonorati, Saluiani, ct Vincentii Lirinenfis prae-
ceptorum inflitutione cum fratre Verano optime eru-
ditus mature in ccclefia flipendia meruit et ad epif-
GOpatum Geneuenfem eucdus eft *). Idem enim
^

Saiuisi*

*) AVii Geniienfem inLiguria, alii Fimenfem prodi-

derunt. Sed Martyrologia, in quibus Genuae epif-
copQS fcribitur, remper addunt in Gallia. De Vi-
ennepfi autem epifcopatu error natus ed ex confu-
iione hiiiuji Salonii cum aiioeiurdemnominis, non
item conditionis ad quem apud Viennsm vn.a cum
,

frutre liabitantem iiterae e-;^iUnt §idonii ApoUinaris.

 TioG^ BibUothuae Patrum Laiinoyum &c.

Saluianxis ad Salonium iam epifcopum direxit Hbkt)f

iuos de auaritia icriptos cireiteranno 440. et paulo
pofl quoque Opus de gubcrnaliom Dei^ nec non epi'
Jiolam quae inter fupcrfiites eius nona ef^. Cetcrmii
de geflis eius in epifcopatu haud quid(|uam memo-
riac eil proditum. annum 475. colli-
ObiifTc ante
gtint ex eo, quod inConcilio Arelatenii in cauflaLu-
cidi prefbyteri eodem anno coado Epifcopi Genuen^
fis Theopladi nominc mentio fiat.

la.Saipta. Supcrfunt eius Expojitio myftica in Parabolas

Salomonis et Ecclejiiajien per modum Dialogi intct
ipfum et Veranum fratrem, qui percontanlis perfo-
nam fuftinet, fcripta, ct Epijlola fuo et fratris
et Cerctii cpifcopi uomine ad Leonem M. data.
i. t Edi- Expofitio Salonii, feu vt antiquiores editioncs ptae-
eionei.
ferunt , m paraboiar Salomonis dialogi II. aut in pa-
rabolas tt Ecclejiajlm Salomonis dialogi feorfim pri-
mum prodiifle fertur Hagenoat ex ojfficinti loannit
Secerii1533.4. quam editioncin haud videre contigiu
Dehinc autem inicrta e(\ in Microprefbijiicon Bajf!ea£
apud Henr. Tctri a. 1550., Orthodoxvgrapka loan-
nis Heroldi a. 1555. p^ 783— 8P8- et lac. Grynaei
a. 1569./;. loio — 1037. item in BibL PP. Parif.
1575. T*. VI.; editionis fecundae 1589. nec non
a.

annorum 1 644 . ct 1 654 . T.l., Colonienfm a. 1 6 8% 1

T, V. P, III. pagg* 382-^95. ct Lugduufnfem a»

1677. Tl VlII. 401. fq. jj?.

Epijiola ad Leonem faepius intcr opera cius vul-

gataeA, etmeditiontbus quidem Leonis Quefnelio
anterioribus poi\ Epiftolam XCVIII.; mQtt^fuellia'
fiapo(lEp,LXXVI.collocatur; apud Rallerinios vero
cft numerus eius LXVIII. Quefnelli notae extant ia
Tomo II. ed, Parif, pagg, 8 64« Lugd. pogg, 478«
Edira quoque fuit ia Conciiiis Labbei Tomo L III. p*.
1434. 35-
 University of Toronto
«-7 c/^

Library

«1

a O DO NOT
ftj

o
4^ 4^ CQ
REMOVE
o

3 <
THE
z
dH d, CARD
trt

H a
FROM
THIS
POCKET

Acme Library Card Pocket

LOWE-MARTIN CO. LlMlTCD