ICS 25.160.

40

TRK STANDARDI

TS EN 970

TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN 970
Mart 2003

ICS 25.160.40

ERGTME KAYNAKLARININ TAHRBATSIZ MUAYENES GZLE MUAYENE Non - Destructive examination of fusion weldsVisual examination

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 970 (1997) standard esas alnarak, TSE Metalurji Hazrlk Grubuna bal Tahribatsz Muayene ve Kaynak zel Daimi Komitesince TS prEN 970 (1996)in revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 13 Mart 2003 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir. Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

indekiler
1 2 3 4 5 6 7 8 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atf yaplan standard ve/veya dkmanlar ............................................................................................ 1 Muayene artlar ve tehizat.................................................................................................................... 1 Personel .................................................................................................................................................... 2 Gzle muayene - Genel............................................................................................................................ 2 Hazrlanm kaynak aznn gzle muayenesi....................................................................................... 2 Kaynak ilemi srasnda gzle muayene................................................................................................ 2 Tamamlanm kaynan gzle muayenesi............................................................................................. 3 8.1 Genel .................................................................................................................................................... 3 8.2 Temizlik ve dzleme ............................................................................................................................. 3 8.3 Kaynak profili ve boyutlar ..................................................................................................................... 3 8.4 Kaynak kk ve yzeyler...................................................................................................................... 3 8.5 Kaynak sonras sl ilem...................................................................................................................... 3 9 Tamir edilmi kaynaklarn gzle muayenesi ........................................................................................ 3 9.1 Genel .................................................................................................................................................... 3 9.2 Ksmen alm kaynak......................................................................................................................... 4 9.3 Tamamen alm kaynak..................................................................................................................... 4 9.4 Muayene ............................................................................................................................................... 4 10 Muayene kaytlar...................................................................................................................................... 4

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

Ergitme kaynaklarnn tahribatsz muayenesi - Gzle muayene 1 Kapsam

Bu standard, metalik malzemelerdeki ergitme kaynaklarnn gzle muayenesini kapsar. Muayene, normal olarak, kaynaklanm durumda (talama ve/veya sl ilem gibi ilemler yaplmakszn) yaplr. Ancak istisna olarak, mesel uygulama standardnda yaplmas isteniyorsa veya taraflarn anlamas durumunda, kaynak ileminin dier aamalarnda da yaplabilir.

Atf yaplan standard ve/veya dkmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dkmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dkmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr. EN, ISO, IEC vb. No EN 288-2 Ad (ngilizce) Specification and approval of welding procedures for metallic materials - Part 2: Welding procedure specification for arc welding Qualification and certification of NDT personnel-General principles Non-destructive examination of welds-General rules Arc-welded joints in steelGuidance on quality levels for imperfections Arc-welded joints in aluminum and its weldable alloysGuidance on quality levels for imperfections Non-destructive testing-Aids to visual inspection-Selection of low power magnifiers Vernier callipers reading to 0,1 mm and 0,05 mm TS No1) TS EN 288-2 Ad (Trke) Metalik malzemelerin kaynak prosedrlerinin artnamesi ve onay Blm 2: Ark kayna iin kaynak prosedr artnamesi Tahribatsz muayene personelinin kalifikasyonu ve sertifikalandrlmas Genel prensipler Kaynaklarn tahribatsz muayenesi-Genel kurallar eliklerde ark kaynakl birletirmeler Kusurlar iin kalite seviyeleri klavuzu Alminyum ve kaynak edilebilir alamlarnda ark kaynakl birletirmelerKusurlar iin kalite seviyeleri klavuzu Tahribatsz muayenelerGzle muayenede yardmc aygtlar dk-gl bytelerin seimi Srmeli kumpaslar 1/10 ve 1/20 mm lik verniye blntl

EN 473

TS 7477 EN 473 TS EN 12062 TS 7830 EN 25817 TS 10387 EN 30042

EN 12062 EN 25817 EN 30042

ISO 3058

TS 2399

ISO 3599

TS 3134

Muayene artlar ve tehizat

Muayene yzeyinde aydnlanma iddeti en az 350 lx olmaldr; ancak bu deerin 500 lx olmas tavsiye edilir. Dorudan muayene yaplrken, muayene yzeyi ile gz arasnda 600 mm'lik bir mesafe yeterli saylr ve bak eiminin 30'den az olmamas gerekir (ekil 1). Boroskop, fiberoptik veya kameralar yardmyla uzaktan muayenede, ilve artlar gznne alnr ve bu artlar uygulama standard tarafndan veya taraflar arasnda anlama ile belirlenir. yi bir kontrast oluturmak veya sreksizliin zemin zerinde kabartmal grntsn elde edebilmek iin ilve bir k kayna kullanlmaldr. Muayene srasnda pheli bir durum ortaya karsa gzle muayene, yzey kusurlar iin uygulanan baka tahribatsz muayene metotlar ile desteklenmelidir. 1) TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. 1

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

Muayenede kullanlan tehizat iin Ek A'da rnekler verilmitir.

Aralk

30

30

ekil 1 - Muayene yzeyinin incelenmesi

Personel
a) lgili standardlar, teknik kurallar ve artnameleri bilmeli, b) Kullanlacak kaynak prosedr hakknda bilgilendirilmi olmal, c) EN 473 standardnn gerektirdii gibi, grme zellii iyi olmal ve 12 ayda bir gz muayenesi yaptrmaldr.

Bu standarda gre muayene yapacak personel:

Gzle muayene - Genel

Muayene kapsam, uygulama standardna gre veya taraflar arasnda yaplacak bir anlama ile belirlenir. Muayeneyi yapan kii, gerekli muayene ve imlat dkmanlarna ulaabilmelidir. Muayene yzeyine fiziksel olarak yaklamak mmknse, muayene kaynak ileminden sonra yaplmaldr, bazen yzey ilemlerinden sonra da muayene yaplmas gerekebilir.

Hazrlanm kaynak aznn gzle muayenesi

Kaynak yaplmadan nce, gzle muayene yaplmas gerektiinde, aadaki hususlar kontrol edilmelidir: a) Hazrlanm kaynak aznn ekli ve boyutlarnn, verilen kaynak prosedr artnamesine (WPS), mesel EN 288-2, uygunluu, b) Ergime yzeylerinin ve bitiik yzeylerin temizlii, c) Kaynakla birletirilecek paralarn, izimlere ve talimatlara uygun olarak sabitlenmesi.

Kaynak ilemi srasnda gzle muayene

Kaynan, kaynak ilemi srasnda muayenesi gerektiinde aadakiler kontrol edilmelidir: a) Kaynak metali her pasodan sonra, bir sonraki paso yaplmadan nce temizlenmeli, kaynak metali ile esas metaldeki ergime yzeyinin temizliine zellikle dikkat edilmelidir, b) atlak veya ukurlar olmamaldr. Bu tr kusurlar tespit edildiklerinde rapor edilmeli ve kaynak metalini ymaya devam etmeden nce giderilmelidir, c) Pasolar arasnda ve esas metal ile kaynak metali arasndaki gei blgesi, sonraki paso yaplrken yeterli ergime olmasn salayacak ekilde olmaldr, d) Kaynak aznn ekli ve derinlii, Kaynak prosedr artnamesi ile uyumlu olmal veya kaynak metalinin, tanmland gibi tamamen giderildiinden emin olmak iin orijinal yark ekli ile karlatrlmaldr.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

Tamamlanm kaynan gzle muayenesi

8.1 Genel
Tamamlanm kaynak, zerinde anlalm olan kabul standardnn, mesel EN 25817 veya EN 30042 veya EN12062, artlarn salayp salamadnn kontrol iin muayene edilmelidir. Uygulama standadnda veya taraflar arasnda anlama ile zel olarak belirtilmediyse, Madde 8.2 il Madde 8.5'te belirtilen ayrntlar kontrol edilmelidir.

8.2 Temizlik ve dzleme

Kaynak, aada belirtilen hususlarn kontrol iin muayene edilmelidir: a) Btn curuf elle veya mekanik olarak temizlenerek kusurlarn olumas engellenir, b) Kullanlan eki benzeri aletlerin izleri kalmamal ve darbe izleri olmamaldr, c) Kaynak yzeyinin dzlenmesi gerektiinde, birletirmenin talama nedeniyle ar snmasna izin verilmemeli, talama izleri olmamal ve yzey dzgn olarak talanmaldr, d) Yzeyleri dzlenmesi gereken aln ve ke kaynaklarnda, birletirme ibkey olmayacak ekilde, esas metale dbkey olarak yumuak gei yapmaldr.

8.3 Kaynak profili ve boyutlar

Kaynakta, aada belirtilen hususlar kontrol edilmelidir: a) Kaynak yzeyinin profili ve kkteki sarkma ve kapaktaki tama miktarlar kabul standardna uygun olmaldr (Madde 8.1), b) Kaynan yzeyi dzgn olmal, kaynak yzeyindeki girinti-kntlarn (paso izleri) dzgn ve tatmin edici bir grnts olmal; son kat ile esas metal arasndaki mesafe veya pasolar arasndaki mesafe Kaynak prosedr artnamesi tarafndan isteniyorsa llmeli, c) Birletirme boyunca kaynak genilii ayn kalmal ve kaynak iziminde veya kabul standardnda belirtilen artlar salamaldr (Madde 8.1). Aln kaynaklarnda, kaynak az aklnn tamamen dolmu olmasna dikkat edilmelidir.

8.4 Kaynak kk ve yzeyler

Kaynan gzle muayene iin ulalabilir ksmlar, yani tek tarafl aln kaynaklarnda kaynak kk ve kaynak yzeyleri, kabul standardna gre sapma olup olmad asndan muayene edilmelidir (Madde 8.1). Kaynakta, aada belirtilen hususlar kontrol edilmelidir: a) Tek tarafl aln kaynaklarnda, nfuziyet, kkte kme ve yanma ukuru veya ekinti oyuklar birletirme boyunca kabul standardnn izin verdii snrlar iinde olmaldr, b) Yanma oluklar kabul standard snrlar iinde olmaldr, c) Gerektiinde optik gereler kullanlarak, kaynak yzeyinde ve sdan etkilenen blgelerde tespit edilen atlak veya gzenek gibi kusurlar, kabul kriterlerine uygun olmaldr, d) Parann imalt srasnda gerektii veya fonksiyonunu nemli bir ekilde etkiledii veya muayenesi iin gerekli olduu iin paraya geici olarak kaynatlm ksmlar, para zarar grmeyecek ekilde sklmelidir. Sklen yerlerde atlak olmadndan emin olunmaldr.

8.5 Kaynak sonras sl ilem

Kaynaktan sonra bir sl ilem yaplrsa, bu ilemi takben de muayene yapmak gerekebilir.

Tamir edilmi kaynaklarn gzle muayenesi

9.1 Genel
Kaynaklar, muayene sonunda kabul kriterlerini ksmen veya tamamen salamyorsa ve bu nedenle tamir gerekiyorsa, tamir ilemi srasnda Madde 9.2 ve Madde 9.3'te verilen ayrntlaralara gre muayene edilir.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

9.2 Ksmen alm kaynak

Alm ksmn, btn kusurlarn tamamen giderildiinden emin olunacak ekilde yeterince derin ve uzun olduu kontrol edilmelidir. Ayrca, alm ksmn iki uta ve yanlarda, tabandan kaynak metalinin yzeyine doru kademeli olarak ve incelerek geldii gzlenmelidir. Bylece, kaynak geniliinde ve profilinde, yeniden kaynak yapmak iin yeterli ulalabilirlik salanr.

9.3 Tamamen alm kaynak

Hatal kaynak boydan boya aldnda ve nemli bir malzeme kayb yoksa veya malzemede hatal kaynak ksm aldnda ve yerine yeni bir kesit konacaksa, kaynak az hazrlnn ekil ve boyut itibaryla belirtilen artlara uygunluunun kontrol edilmesi gerekir.

9.4 Muayene
Tamir edilmi her kaynak, aynen ilk kaynak gibi, Madde 8'de anlatlan artlarda muayene edilmelidir.

10 Muayene kaytlar
Muayene ile ilgili kaytlar tutmak her zaman gerekli deildir. Ancak, belirtildiinde, gzle muayenenin her aamasnda, ilgili her maddenin akland bir kayt yaplmaldr. Raporda, aada listelenen bilgiler yer almaldr: a) Parann imlatsnn ad, b) a) kkndakinden farkl ise muayeneyi yapan firmann ad c) Muayene parasnn tanm, d) Malzeme, e) Birletirmenin tr, f) Malzeme kalnl, g) Kaynak ilemi, h) Kabul kriterleri, i) Kabul kriterlerini aan kusurlar ve bunlarn yerleri, j) Varsa uygun izimlere gre muayene kapsam, k) Muayenede kullanlan cihazlar, l) Kabul kriterlerine dayanarak elde edilen muayene sonucu, m) Muayeneyi yapan kiinin ad ve muayene tarihi. Gerekli durumlarda, muayene edilen ve onaylanan kaynaklar uygun bir ekilde markalanmal veya tanmlanmaldr. Muayene edilen kaynan kalc ve grlebilir bir kayd gerektiinde, kusurlar ak bir ekilde belirtilerek, fotoraf ekilebilir veya lekli izimler hazrlanabilir veya her ikisi de yaplabilir.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

Ek A Muayene tehizat iin rnekler

lmeler iin aada listelenen alet ve cihazlar kullanlabilir: a) 1 mm veya daha kk lekli cetvel veya mezura, b) ISO 3559'a uygun kumpas, c) 0,1 mm 3 mm aralndaki boyutlar lmek iin en fazla 0,1 mm kalnlk farkl yeterli sayda sentil, d) Yuvarlatma (radius) mastar, e) 2 il 5 bytmeli byte; tercihen bytecin mercei zerinde lek olmal (ISO 3058). Ayrca, aadaki alet ve cihazlara da ihtiya duyulabilir: 1) Profil lm iin tel ap veya genilii 1 mm olan ve her telin ucu yuvarlatlm olan lm cihaz, 2) Kaynaklarn izini karmak iin malzeme, mesel soukta sertleen plastik veya amur, 3) Ulalabilirlii snrl kaynaklarn gzle muayenesi iin aynalar, endoskoplar, boroskoplar, fiber optik kablolar veya televizyon kameralar kullanlabilir, 4) Taraflar arasnda, zerinde anlamaya varlan her trl cihaz; mesel zel olarak tasarmlanm kaynak mastarlar, ykseklik/derinlik mastarlar, cetveller veya iletkiler. lme ilemlerinde kullanlan tipik aletler ve mastarlar ayrntl olarak izelge A.1'de verilmitir. Not - Bu aletler ve mastarlarn ayrntlar, sadece muayene tehizat olarak verilmitir. Bu tasarmlarn bazlar kaytl tasarmlar veya patentli tasarmlar olabilir.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

izelge A.1 - lme aletleri ve kaynak mastarlar lme aralklar ve okuma hassasiyeti
Kaynak tr Kaynak mastar Tarif Dz kaynak Basit kaynak mastar
a) 3 mm 15 mm kalnlndaki i ke kaynaklarn ler. Mastarn kavisli kenar, i parasnda ve ke kaynanda noktada temas salanacak ekilde ergime yzeylerine dayanr. b) Aln kaynaklarnda, kapak yksekliini ler. Mastarlar yumuak aluminyumdan imal edildikleri iin ok abuk anrlar.

Ke kayna bkey kaynak Dbkey kaynak

Aln kayna

lme aral mm

Okuma Kapsanm Kapsanm hassasiyeti a veya i a veya i ke as ke as iin izin mm verilen derece sapma

3 - 15

0,5

90

kk

Kaynak mastar seti 3 mm 12 mm kalnlndaki i ke kaynaklarn ler; 3 mm'den 7 mm'ye kadar 0,5 mm'lik dereceler; 8 mm'nin zerinde, 10 mm ve 12 mm. Mastar, lm noktada temas prensibine gre yapar.

3 12

fan parasna gre

90

izin verilmez

Kumpasl kaynak mastar ke kaynaklarn ler, aln kaynaklarnda kapak ykseklii lmnde de kullanlr. Mastarn ayaklar, V- ve geni yzeyli tek Valn kaynanda, kapsanm alar 60, 70, 80 ve 90 llebilecek ekilde tasarlanmtr. Fakat bunlardan kk sapmalar nemli hatalara neden olabilir.

0 20

0,1

90

izin verilmez

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

izelge A.1 - lme aletleri ve kaynak mastarlar lme aralklar ve okuma hassasiyeti (devam)
Kaynak tr Kaynak mastar Tarif Ke kayna Dz kaynak bkey kaynak Dbkey kaynak Aln kayna lme aral mm Kapsanm Kapsanm a veya i Okuma a veya i ke as hassasiyeti ke as iin izin verilen mm derece sapma

El yapm kaynak mastar Kapsanm as 90 olan i ke kaynaklarnda 7 farkl kaynak kalnl lm yapar.

0 20

0,2

90

izin verilmez

lekli mastar Kaynak kalnln ve kaynak kenar uzunluunu ler.Aln kaynaklarnda kapak yksekliinin lmnde de kullanlr. Kullanm kolaydr. Asimetrik i ke kaynaklarnda da uygundur.

0 15

0,1

90

kk

ke kaynaklarn profil kontrol iin mastar Belirli bir ekil ve boyuttaki i ke kaynaklarnn profil kontrol iindir.Farkl her i ke kayna boyutu iin farkl bir mastar modeli gerekir.

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

izelge A.1 - lme aletleri ve kaynak mastarlar lme aralklar ve okuma hassasiyeti (devam) Kapsanm Kapsanm lme Okuma a veya i a veya i aral hassasiyeti ke as Ke kayna ke as Aln iin izin Dz bkey Dbkey kayna mm mm verilen derece kaynak kaynak kaynak sapma Kaynak tr

Kaynak mastar

Tarif

ok amal mastar Eim asn, i ke kaynaklarnn kaynak kenar uzunluunu, yanma oluu, eksenel kaklk, kaynak az kalnl ve kapak yksekliini ler.

0 50

0,3

0 45 izin verilmez (eim as)

niversal kaynak mastar Aadaki lmeler iin uygundur: - ke kaynaklar: ekil ve boyutlar -Aln kaynaklar: plakalarda eksenel kaklk, birletirme hazrl (a genilii), kapak ykseklii, kaynak genilii, yanma oluklar

0 30

0,1

%25

Aralk mastar Aralk geniliini ler.

06

0,1

ICS 25.160.40

TRK STANDARDI

TS EN 970/Mart 2003

izelge A.1 -lme aletleri ve kaynak mastarlar lme aralklar ve okuma hassasiyeti (devam)
Kaynak tr Kaynak mastar lme aral mm Okuma hassasiyeti mm Kapsanm a veya i ke as derece Kapsanm a veya i ke as iin izin verilen sapma

Tarif
Dz kaynak

Ke kayna bkey kaynak Dbkey kaynak

Aln kayna

Eksenel mastar

kaklk

iin

engel 0 100 0,05 -

Plakalarda ve borularda aln kayna hazrlnda eksenel kakl ler.

niversal aln kayna mastar

Hazrlk aamasnda ve tamamlan aln kaynanda aadaki lmeler iin kullanlr:

1) Eim as, 2) Kk aralnn genilii, 3) Kapak ykseklii, 4) Kaynak yzeyinin genilii, 5) Yanma oluunun derinlii, 6) Sarf malzemelerinin aplar

0 30

0,1

%25

9 2