Bioteknologjia eshte nje fushe e biologjise se aplikuar qe perfshin prdorimin e organizmave te gjalle dhe bioproceseve ne inxhinjeri,teknologji,mjekesi dhe fusha

te tjera qe kerkojne bioprodukte Termi perfshin inxhinjerine gjenetike sikurse edhe teknologjite e kulturave te indeve e qelizave. Koncepti permbledh nje rang te gjere procedurash (dhe histori) per modifikimin e organizmave te gjalle sipas qellimeve njerezore- duke filliar qe nga zbutja e kafsheve, kultivimi i bimeve, dhe "permiresimet" e tyre nepermjet programeve te shartimit qe perdorin zgjedhjen artificiale dhe hihibridizimin. Konventa Nacionale e Diversitetit Biologjik e perkufizon bioteknologjine si: Cdo aplikim teknologjik qe perdor sisteme biologjike, organizma te gjalla, ose derivate te tyre, per te bere ose modifikuar produkte ose procese per perdorim specifik.

oMgj (Organizem i Modifikuar Gjenetikisht) nenkuptohet nje organizem gjallor, pasuria gjenetike e te cilit eshte modifikuar nga njeriu nepermjet teknikave te inxhenjerise gjenetike. Sot, inxhenjeria gjenetike eshte mjaft e zhvilluar, dhe ka gjetur aplikime ne shume fusha, nga agrikultura tek mjekesia deri tek ushqimet. Por hyrja e OMGJ, mbi te gjitha ne sektorin ushqimor, ka shkaktuar edhe nje debat mbi mundesite e zhvillimit te ketyre teknologjive, pasi duket se ekziston nje bashkelidhje mes perdorimit te OMGJ dhe disa demeve ne shendetin e njeriut e te kafsheve.

Njeriu eshte ai c`ka ha ose me sakte me thuaj cfare ha te te them si duhet te jesh me shendet. Keto perbenin filozofine baze te kohes se Hipokratit, ne periudhen e Greqise se lashte.

Qysh ne kohen e Indianeve, 12-15 mije vjet me pare eshte zbuluar se ekzistonte nje lidhje e forte midis ushqimeve dhe organeve te trupit. Le te themi se, ushqime te caktuara ndikojne fuqishem ne rendimentin e trurit dhe ne funksionet fizike te trupit, si ne kujtesen e njeriut, gjumin, dhimbjet, depresionet deri ne aftesine e te mesuarit dhe te pershtaturit ndaj nevojave te jetes. P.sh ushqimet e pasura me lecitin, qe ndodhet ne familjen e bishtajoreve, rrisin fuqine mendore, ndersa ato te pasura me karbohidrate e te varfra me proteina, ne menyren me te sigurte te tyre e bejne njeriun te pergjumur, te ngathet e te vrazhde. Kerkimet, si ne ate kohe dhe ne kohet moderne sot kane vertetuar qe, ushqimi ose ushqyerja e sakte e kombinuar me "mjekun" levizja, mund te kuroje, sigurisht per nje kohe me te gjate se ilacet, por me te sigurte se ato, shumicen dermuese te semundjeve, per te mos te thene te gjitha. P.sh. cregullimet nervore, cregullimet ne organet e tretjes, hemorroidet, henrie discalis etj, mund te qetesohen nga medikamentet mjekesore, por kurre S`mund te sherohen prej tyre. Perkundrazi, ato mund te sherohen totalisht vetem nga menyra e ushqyerjes. Atehere, ku qendron forca magjike e sherimit prej dietes korrekte te ushqyerjes.

Natyra ushqimeve dhe lidhjet e tyre!

Me diete, shpjegojme dhe kuptojme mekanizmin natyral te te ushqyerit tek njerezit, jo sforcimin per te mbajtur diete rraskapitese, c`mobilizuese deri ne semundje-ndjellese.

Sikunder ne kohet shume te lashta (Indianet e vjeter) edhe Anshtajni e preku me se njehere idene se universi perbehet nga vibrime, te quajtura ndryshe vibrime te energise. Pra, materia, ne cfare do lloj lende qofte, e ngurte, e lenget apo e gazte thith dhe emeton vale me frekuenca te ndryshme, si ato alfa, beta dhe gama.

Vec te tjerave, ekziston nje lidhje e ngushte apo koherence e persosur midis organizimit te universit dhe organizimit trupor. Sikunder universi, me mori yjesh, mikrokozmosi njeri perbehet nga qeliza te panumerta, qe rriten e zhvillohen, ne saje te drites, ujit, ajrit dhe ushqimit qe hame.
Natyra e ushqimeve dhe pijeve qe perdorim kane efektet e tyre ne trupin tone, per pasoje dhe ne mendjen tone. Pra, te gjitha ushqimet pershkohen prej vibrimeve te sipermendura, te padukshme e te fshehura, tipikisht te percaktuara qarte e me frekuenca te ndryshme, te cilat ndikojne ne trupin dhe mendjen e personit qe i ha ato. Sipas tipit te vibracionit dhe forces se energjise, qe mbizoteron ne cdo objekt apo krijese, behet e mundur qe keta te fundit te marrin cilesine e ketyreve forcave. Keto forca klasifikohen sipas nje kuptimi "gros", ne forca te ndjeshme, te pandjeshme dhe statike.

Ne varesi te mbizoterimit te ketyreve forcave klasifikohen dhe ushqimet, si: ushqimet e ndjeshme, (sensitive), qe garantojne tek dukuria njeri ndjenjen e harese, gezimit, te vetedijes, te dashurise, paqes, te respektit, te moralit shpirteror e te tjera si keto, ushqimet e pandjeshme, (mutative), qe stimolojne tek njeriu force, levizje, deshire per ndryshim e te tjera si keto dhe ushqimet statike, (static ose dull), qe i japin njeriut ndjenjen e plogeshtise, te perkeqesimit deri ne ate te kallurit per se gjalli. Le t`i marrim me rradhe. Kur njeriu perdor ushqimet e ndjeshme, qe me poshte do t`i themi se cilat jane, veren se mendja e tij rrjedh lehtesisht drejt niveleve me te larta te ndergjegjesimit, rrjedh qete dhe qarte. Keto ushqime jane baza e jetes, sepse percjellin energji tek shendeti mendor dhe fizik i njeriut, per rrjedhoje dhe paqe ne psiqiken dhe shpirtin e tij. Ne kete grup ushqimesh perfshihen frutat, shumica e perimeve dhe zarzavateve, bulmetet dhe produktet e tyre, familja e kokrizave si gruri, orizi, misri, shumica e barerave dhe erezave. Keto ushqime, duke qene se marrin energji diellore dhe kalojne nen procesin e fotosintezes, sigurojne per njeriun, nje varietet te gjere ushqyesash me vitamina, mikroelement, etj., duke e furnizuar ate me proteina, karbohidrate, yndyrna dhe vitamina e minerale kryesore. Kur njeriu perdor ushqimet e pandjeshme veren se, mendja e tij behet me e agjituar, me nervoze dhe e pa afte per t`u qetesuar dhe/ose relaksuar. Ne fakt, keto i japin njeriut force per te levizur, per te ndryshuar, duke e stimiluar si mendjen dhe trupin e tij, porse duhen marre ne menyre shume te moderuar, ne sasi mesatare, sepse perndryshe prishin ekuilibrin mendor dhe ate trupor. Ne keto ushqime perfshihen pijet me kafeina, cokollatat, ushqimet e fermentuara, disa loj ilacesh etj. Dhe kur njeriu perdor ushqimet statike veren se, ai fillon e ndjehet si i pergjumur, i ngathet, pa energji, pa inisiative, vecanerisht kur ai (njeriu) zbeh ose pakeson dy llojet e ushqimeve te sipermendura.

Ushqimet perkatese!

Ne keto ushqime perfshihen mishi, peshku, alkoli, cigaret, ilacet, ushqimet e fermentuara ne vazo, ne kartone, vezet, kerpudhat, qepet, hudhrat etj., me ane te te cilave, njeriu behet me nervoz dhe i pa afte per t`u qetesuar dhe/ose relaksuar. Po ne kete kategori klasifikohet dhe ushqimi i marre nga OMGJ-te. Keto kategori ushqimesh nuk mund te perbejne bazen e ushqyerjes se njeriut, sepse kane aciditet te larte dhe i mundojne organet e trupit per t`i tretur e per t`i perthithur ato. Mbi aciditeti ne trupin e njeriut eshte shkaku kryesor per fillimin e semundjeve te tij dhe perpos te tjerave, ato krijojne shume nxehtesi per trupin, duke krijuar shqetesime per mendjen e trurin. Kjo eshte arsyeja, qe keto lloje ushqimesh perdoren ne kushte te vecanta klimaterike, si ne brezat e ftohte dhe aspak ne ato tropikale e ekuatoriale. Madje, mendohet qe, ashtu si lengu i qepes ngacmon syte tane, duke i bere te qajne, po ky stermundim do thonim se krijohet edhe per proceset ne tru e ne mendje. Po keshtu dhe veza e mishi, te cilat permbajne kolesterol te larte deri ne 20 mlg, bejne te mundur nxitjen e nje sere semundjeve te gjakut e te zemres.

Kesisoj duket qarte lidhja e produkteve ushqimore te dala nga toka, por qe gjenerohen dhe nga vibrimet e leshuara nga kozmosi qe na rrethon.
Kjo lloj nderhyrje ka bere ate, qe ushqimet tona te kene gjenetiken, vecorite, shijet dhe vlerat e sotme, duke pranuar kete lloj bashkepunimi me natyren, qe kurresesi s`mund te jete vetem toka, qe gjithesesi mund te jete vetem universi. Ne kete kuptim, ai (ushqimi) nuk mundet dhe nuk ka mundesi te pranoje nderhyrje te tjera, ne gjenetiken e saj nga duart e pasardhesit shume te vone njeri, duke i trajtuar ato, si kavie per te kenaqur tamaqarllekun e ketij te fundit.

Eshte llogaritur se, toka mund te ushqeje 40-50 miliard njerez normal, por jo 4-5 miliard "grykesa", edhe sikur te rrise sasine e tyre me OMGJ. Vereni sa po ngjajne produktet e ushqimeve te OMGJ me produktin njeri.
Pra, aresyet e mos perdorimit, as ne sasi mesatare te kesaj kategorie ushqimi, nuk lidhet me ndjenja sentimentale e paragjykime apo bindje fetare, as me vleresime emocionale, por me aresye e fakte shkencore nga vete jeta njerezore dhe sidomos e jetes para saj.

Ushqimet e modifikuara gjenetikisht, rrezik apo jo pr qenien njeri?

N kuadr t ajeteve kuranore me nj dimension shum t gjr na paraqitet edhe fjala e Tij ku thuhet ua lejon ushqimet e mira dhe ua ndalon ushqimet e kqija (7:157), q reflekton nj filozofi dhe urtsi t veant q pr qllim ka ruajtjen e jets fizike dhe shenjtrin e saj. Ajo arrihet duke i kushtuar kujdes ushqimeve dhe pijeve q ai i konsumon, q vetm ashtu mund t kontribuon n ruajtjen e gjs m t shtrenjt t ciln e ka t dhuruar natyra jetn gjegjsisht shndetin fizik. Dika e re q pr popullatn ton pos q sht interesante, sht dhe mjaft sfiduese dhe e paqart n fushn e ushqimeve llogaritet shtja e ushqimeve me OMGJ. Shkurtesa OMGJ e deshifruar si organizm i modifikuar gjenetikisht, nnkupton faktin se gjenet q jan prbrse t nj produkti ushqimor, kan psuar ndryshime, dhe ashtu t modifikuar me organizma tjer t huaja m nuk jan ato q natyrshm kan qen n esenc ashtu t krijuara nga njeriu. Kohve t fundit jeta fizike e njeriut nuk po krcnohet vetm se me ann e forcs fizike, por si duket me nj mnyr ironike, kinse po shfaq interes pr njeriun, vet njeriu po rezikon veten dhe soin e tij njerzor. Kt po e bn pikrisht duke i ofruar atij ushqime fantastike me nj hiper kualitet q ashtu m leht, dhembshurin q ndien pr mungesn e ushqimit, ta zbus varfrin me an t ushqimeve me OMGJ.

Dekadave t fundit mund t lexojm shkrime t ndryshme mbi at se nga ana e Komisionit Evropian, pr sa i prket siguris s ushqimeve t padmshme pr njerzit po miratohen rezoluta t ndryshme. Viteve t fundit, e sidomos kt vit, po ndihet munges e madhe e grurit, ndrsa mungesa e ujit t pijshm si nj problematik akoma aktuale gjithashtu prfshiu prmasave mjaft t gjra.
Nj lloj misri pr konsum njerzor i modifikuar gjenetikisht, pos q mbulon mungesn e misrit ajo ka dhe nj qllim t caktuar, q sht prodhimi i nj substanc q vjen nga bakteriet q vrasin insektet dmprurse, e krijuar nga nj kompani zvicerane me emrin Syngeta. Sipas rregullave europiane, t gjitha ushqimet pr konsum njerzor duhet t ken t shkruar n etiket se kan organizma t modifikuara gjenetikisht. E natyrshme sht q njeriu t ket dyshime kur ai si konsumator do ta blejn nj lloj ushqimi, t pakonzervuar apo t pa konservuar, i modifikuar gjenetikisht ligjrisht apo jo. Ndonse mbi shtjen e ushqimeve t modifikuara gjenetikisht popullata e vendit ton nuk ka njohuri t mjaftueshme, t mos them as elementare, brengoset apo s paku duhet t brengoset, ngase kshtu edhe n shum vende evropiane, t cilat kan njohuri m t shumta mbi kt problematik, ka nj dyshim t prhapur pr ushqimet e modifikuara gjenetikisht. N Bruksel gjat viti 2004 u organizua takimi i dyt Open Day mbi standardizimin n fushn ushqimore, pr organizatat Europiane dhe ndrkombtare. Qllimi i Open Day sht nj shtys q Komiteti Europian i Standardizimit (CEN) t prmbush objektivat e tij primare n prgjigje t nevojave t shoqris dhe t tregut, si dhe e prfshirjes s t gjith grupeve t interesuara n projektet e standardizimit. Gjat ksaj konference me t drejt u konstatua se industria ushqimore llogaritet njri nga sektort ku duhet t vehen m shum rregulla se sa n sektort tjer.

Para se gjitha kemi t bjm me shndetin e njeriut, i cili dhe pr t cilin bhet e gjith kjo veprimtari. N nj numr t shitoreve tona lirisht mund t thuhet se nuk ka nj inspektim t rrept dhe nj kontroll permanent t inspektimit t ushqimeve pr konsum njerzor. E vrtet e pakontestueshme sht fakti se ekziston nj munges e madhe e informimit t publikut t gjr pr produktet gjenetikisht t modifikuara, q paraqet munges transparence n sektort prkats. Si duket nga kriza e krijuar me grurin kt vit, do ta llogarisim si t mirseardhur at q BE-ja, n t ciln familje dhe ne po admirojm t jemi, ka aplikuar disa lloje t ushqimeve, e n kt kuadr edhe t misrit, dhe t ushqimeve t tjera t modifikuara gjenetikisht, si konsum i lejuar pr shitje. Jan br prpjekje t mdha nga shum organizata mbi sigurin e ushqimeve. Problematika e par q krkohet pr t pasur nj gjenerat me ushqim t shndosh nevojitet nj legjislacion i mirfillt i shtetit, duke miratuar kshtu nj ligj t fuqishm jo vetm se si nj dekor ligjor, por me nj efikasitet ligjor mbi ushqimin. Po ashtu t zbatohet n prpikri Rregullorja mbi kontrollin zyrtar ushqimor dhe ushqimin, gjithashtu duke mos injoruar me kt rast miratimin e nj legjislacion mbi higjienn n ushqime. Organizmat e modifikuara gjenetikisht mund t ken rreziqe t krcnojn njeriun, ngaq ato jan organizma q ndryshojn nga ato natyrale. Pr nga aspekti kuantitativ ia tejkalojn ushqimeve natyrale, ndrkaq pr nga aspekti kualitativ ato mund t jen t dyshimt, ngase kan ndrhyrjen e qenies njeri dhe jan paksa artificiale n krahasim me ato natyrore t cilat Allahu i ka falur n natyr. Natyra e njeriut e krijuar nga Allahu sht krijes s cils i prshtaten dhe nuk i dmtojn asgj nga konsumi natyror i padmshm t cilin Allahu e bri t dobishm pr shndetin e tij. Prandaj, ngatrrimi i ksaj mnyre t prbrjes strukturale t ushqimeve dhe rruga ndryshe, jonatyrore nga ajo q vije konsumi ushqimor si prodhim i fundit pr njeriun, sdo mend se ka hapsir pr t dyshuar mbi ushqimet t modifikuara gjenetikisht. Futja e gjallesave t ndryshme q nuk jan autoktone, ndonse jan edhe ato kushtimisht thn natyrale, pos tjerash shkaktojn ndryshime n mjedis, n biodiveristet q mund t llogarisim dhe nj lloj i veant i krimit. Aktualisht n shum vende evropiane, q sht mjaft interesante Zvicra duke e fokusuar interesin e saj n prfitime material, marketet ushqimore nuk pranojn ushqime me modifikime gjenetike, pr shkak t friks s humbjes s konsumatorve. N Bruksel para disa viteve shumica drmuese e shteteve votuan kundr sa i prket ndaless pr hyrje t OMGj-Organizmave t Modifikuara Gjentiksiht nga SHBA e cila llogaritet nga shtetet m t mdha me eksport t ushqimeve me OMGJ. M konkretisht ushqimet me OMGJ q jan jo legalisht t modifikuar gjenetikisht nuk lejohen t futen n shtetet evropiane. sht udi e madhe pr njeriu se nuk din edhe m t kupton qart se jeta, gjja m e shtrenjt q i sht dhuruar nga Allahu, si rezultat i globalizimit, sht shndrruar si nj lloj prodhimi ultimativ. N botn e ashtuquajtur t tregtis s lir, planetin Tok e ka zvendsuar Jeta, gjegjsisht inxhinieria gjenetike ka filluar t krijojn koloni t reja pr ti thith ato ashtu sikur nj gjakpirs q thith gjakun pa dhimbshm. Si duket m toka, malet, lumejt, oqeanet e atmosfera sht ndotur. Kapitali, pr njerzit t cilve jetn dhe gjithka n jet e ndrlidhin me pasuri, tash duhet t gjej ndonj koloni tjetr q ta shndroj duke e arktuar dhe vendosur n pasurin e tyre t majme. Ska kush tjetr m q mund t sjell profit marramendse pos trupi i njeriut, bimt, kafsht dhe ajo q u nevoitet atyre pr jet. Nse shekulli XX ishte shekulli i nafts, n baz t rrjedhave t kohs si duket shekulli XXI do t jet shekulli i biologjis dhe familjes s saj dhe inzhinjeris gjentike dhe familjes s saj. Korporatat e mdha kimike jan riemruar me pa t drejt n Korporata mbi njohurit mbi jetn dhe mundohen, duke br luft t pa mshirshme, q mbi jetn si dhuntin m t madhe nga Allahu, t ken fjaln e tyre vendimtare. N t kaluarn ruajtja dhe kultivimi i nj fare pr tu mbjelluar q dikur ishte obligim i shenjt ndaj Toks, sot sht shndruar n krim t lloi t vet. Mirpo njerzit t hutuar, n garim par exselans, pas pasuris e hulumtimve shkencor, duke br programim selektiv t AND-s t nj bime apo produkti tjetr, thn kushtimisht duke determinuar produktin ushqimor, aplikojm nj teknologji ushqimore terminatore, me rast edhe njeriu i pa udhzuar n bujqsi, e t mos falsim pr bujkun, se i rrezikohen mjetet pr jetes.

Industrializimi i prmbajtjes s ushqimeve

Industrializimi i prmbajtjes s ushqimeve na ka dhuruar ne mendurin e kafshave, kancerin etj., ndrkaq n ann tjetr inzhinjeria gjenetike po sjell rreziqe t reja n zinxhirin e korporatave ushqimore. Kontaminimi gjentik i ushqimeve sht shkak i shum regullimeve shndetsore. Hulumtues t ndryshm sqarojn se far reziqesh mund t ket n jetn njerzore dhe tek kafsht, aplikimi i inzhinjeris gjenetike. N vijim po cekim disa nga to: 1) Reaksionet toksike apo alergjike mund t paraqiten si pasoj e prodhimeve transgjentike apo nj lloj interakcioni mes atyre prodhimve dhe prodhimeve natyrore. 2) Prdorimi i pesticidev t shumta tek rendimentet bujqsore, bereqetet e mbjellura rezistente ndaj tyre mund t jet shkak i shum smundjeve t fushave dhe t ndot ujin aty 3) Prhapjen e gjeneve q jan rezisten ndaj shum antibiotikve n zort e bakterieve patogjene 4) Prhapjen e virtualitetit mes gjeve patogjene n mesin e llojeve q vijn si rrjedhoj e transferit horizontal dhe rikombinimin e tyre. 5) Mundsia e tresferit horizontal t gjeneve dhe rikombinimi i tyre me crast do t bheshin bakteri patogjene dhe viruse t reja. 6) Mundsie e infektimit t gjendrave n organizm pas konsumimi t ktyre ushqimeve q do t vinte gjer te regjenerimi i viruseve dhe mundsia e dmtimit t qendrs s genomit q mund t ket pasoja marmendse, duke pas paradysh ktu edhe kancerin, etj. sht vrtetuar se t gjitha ushqimet t modifikuara gjentikisht prmbajn n vete rezistenc ndaj antibiotikve, q mund me shpejtsi t shprndajn at rezistenc n tr organizmin. Shum bim jan rezistent ndaj viruseve q sjellin smundje q ka ardhe duke venduar bimve konkrte gjenin e proteinit q e sulmon kt virus q jep rezultat pozitiv, mirpo ky gjen mund t shkakton smundje tjera. Ekziston mundsia me kt rast q ato gjene t rekombinohen dhe t shfaqet ndonj virus tjetr, e kjo mund t sjell n ndonj epidemi me prmasa katastrofale. Dihet q bima pr tu zhvilluar i nevoitet uji. Por si duket se keqprdorimi m i madh q bhet mbi nj pasuri natyrore sht pikrisht uji. N baz t vlersimeve t Banks Botrore n vitet q vijn lufta do t zhvillohet pr uj. Sot, mse mbi tridhjet shtete, rezikohen pr munges t theksuar t ujit, ashtu q n baz statistikave t ndryshme botrore gjer m vit. 2025, 2/3 e njerzis do t ballafaqohet me munges t ujit. Fakti q sot n teritorin e Makiladors n Meksik uj pr pija ka aq pak saq foshnjet dhe fmijt pin Koka-Koll (Coca-cola) dhe Pepsi, sht nj realitet i pakontestueshme. Ska dyshim q korporatave t mdha si ajo e Koka kolls u ka sjell t ardhura t mdha, duke e shfrytzuar kshtu mungesn e rezervave t ujit n kt vend. Si duket jeta ka humb hyjsin e saj, dhe njeriu i dobt nuk po mund t arrij gjer tek pasurit natyrore q Allahu i ka krijuar pr t gjith, pr shkak se m ato po kontaminohen nga truri i helmuar i njeriut modern q thirret n shkencn e tij (n t arriturat sidomos n fushn e inxhinieris gjenetike e asaj bioteknologjike dhe biologjis) me rast vet po e rrezikon jetn e tij. Shekulli XX ishte rrezikimi nga radioaktiviteti, e shek XXI do t jet rrezikimi nga mbeturinat transgjene q n prmasa marramendse do ta rrezikon, jo vetm sojin njerzor, por at organike e joorganike me pasoja t paparashikueshme.

Te mirat dhe demet e prodhimeve te modifikuar gjenetikisht

Produketet me organizma t modifikuar gjenetikisht godasin rnd ekonomin shqiptare. Fermert e vegjl shqiptar do t ndiejn menjher presionin e madh t ktyre produkteve, q zakonisht ofrohen me nj mim m t ult, duke rrnuar nj pjes t madhe t tyre pohon pr gazetn Shekulli drejtori i Shoqats s Bujqsis Organike, Lavdosh Ferruni. Sipas tij, nse produktet me organizma t modifikuar gjenetikisht (OMGJ) do t futeshin gjersisht n tregun shqiptar, eksportet do t reduktoheshin ndjeshm, duke marr parasysh refuzimin e konsumatorit europian pr prodhime t modifikuara gjenetikisht, turizmi do t psonte goditje si rrjedhoj e faktit q turisti europian nuk do t donte t konsumonte ushqime q pr t jan t dyshimta. Nga ana tjetr, sqaron Ferruni, edhe biznesi shqiptar nuk do t ndihej komod me vet konsumatorin shqiptar, i cili sht msuar me shijen e prodhimeve vendase, por edhe thjesht si pasqyrim i ndjeshmris s konsumatorit europian. Kjo do t sjell q edhe konsumatori shqiptar t refuzoj ushqimet e modifikuara gjenetikisht q do t tregtohen n tregun shqiptar. Studimet e fundit shkencore evidentojn se OMGJ-t jan t dmshme pr ambientin dhe dyshuese pr shndetin e njeriut, dhe si t tilla nuk ka t ngjare q t jen faktor zhvillimi s paku n terrenin shqiptar, -shprehet Ferruni. Ai dhe nj grup prej rreth 50 specialistsh, si dhe shoqatat e ambientit dhe lvizja Mjaft kundrshtojn rnd futjen e produkteve me organizma t modifikuar gjenetikisht, t cilat nuk jan vrtetuar plotsisht pr efektet negative q mund t japin n shndetin e njeriut apo n ambient. Pr kt arsye, ky grup specialistsh dhe qytetarsh krkon q kto produkte t mos futen, por edhe nse futen, konsumatori ka t drejt q t informohet pr produktet q konsumon. Por, Ferruni sqaron se Shqipria nuk ka nevoj pr produkte me organizma t modifikuar gjenetikisht, sepse dmton prodhimin organik q ka vendi yn, frenon eksportet dhe turizmin, si dhe kto produkte jan t papranueshme nga konsumator t vendit dhe t huaj. Nj sektor me dinamik zhvillimi, si bujqsia dhe blegtoria shqiptare, nuk ka pse t trazohet me produkteve me OMGJ, pasi mund t kthehet n t kundrtn e vet, -sqaron Ferruni. Pr m tepr, ai pohon se, kjo ndihm prej 16 mij ton misr dhe soj jan me OMGJ, t cilat mbartin nj sr faktorsh kufizues n raportet tregtare me Bashkimin Europian. Sipas Ferrunit, duket qart se ekonomia shqiptare humbet nga futja e OMGJ-ve, por ato q prfitojn jan kompanit prodhuese t ktyre prodhimeve. Ai sqaron se ekonomia shqiptare prgjithsisht ka ritme t larta rritjeje, sektori blegtoral sht nj nga sektort q ka pasur dinamizm t madh dhe q nuk ka pasur ulje as n krizn e madhe ekonomike t vitit 1990-1992. Kshtu, sipas Lavdosh Ferrunit, statistikat e Ministris s Bujqsis t vitit 1992 tregojn se sektori i blegtoris sht m dinamiku dhe investimet jan rritur disa her brenda 1 viti, produktet blegtorale kan nj rritje shum m t lart se shum sektor t tjer.

Skepticizmi i shkences

Edhe pse ne teori ideja e manipulimit gjenetik te farerave eshte elegante dhe drejtevizore, praktika eshte me e komplikuar. Manipulimi gjenetik, ashtu si edhe bujqesia konvencionale, aplikon idene e luftimit te paraziteve me lende helmuese. Pavaresisht se ne cfare rruge jepet helmi, nga siperfaqja e bimes apo nga brendesia e saj, parazitet do te fitojne imunitet. Per te ruajtur nivelin e fitimit industria bioteknologjike duhet ose te gjeje e fusi tek bimet gjene te reja qe prodhojne helme me te forta, ose te fusi nje numer akoma me te madh gjenesh qe do te prodhojne perzierje me te forta helmesh, ose te perdori paralelisht me manipulimin gjenetik edhe plehrat kimike. Pra, manipulimi gjenetik nuk zgjidh as problemin e rendimentit dhe fitimit dhe as ate ekologjik. Shkencetaret jane gjithashtu shume skeptik persa i perket efekteve te gjeneve te reja te futura tek bimet tek shendeti i njerezve. Studimet shkencore tregojne se tek njerezit qe kane ngrene produkte qe permbajne bime te manipuluara gjenetikisht flora e zorreve eshte kontaminuar me gjenet e reja. Ky lloj transferimi i gjeneve nga bimet tek flora bakteriale ndodh shume me shpejt se sa ishte menduar. Se cilat jane pasojat e ketij transferimi gjenik dhe, sidomos, akumulimit te metejshem te ketyre gjeneve eshte shume e veshtire te parashikohet. Dihet vetem se tek derrat e ushqyer ne menyre te vazhduar me kultura te manipuluara gjenetikisht profili hormonal eshte i ndryshuar. Nje kusht i domosdoshem per perdorimin komercial e shkencor te bimeve te manipuluara gjenetikisht eshte qe ato te mos i kapercejne kufijte e fushes ku ato mbillen. Nje nderrmarje e pamundur po te kihet parasysh qe poleni i bimeve ne saje te eres, ujit dhe insekteve mund te shtegetoje per kilometra te tera. Nje seri artikujsh shkencore provojne se bimet e manipuluara gjenetikisht jane ne gjendje dhe, ne fakt, kane kontaminuar bime jo te manipuluara. Problemi i kontaminimit ka sjell situata juridike teper te komplikuara. Keshtu ne Kanada, Monsanto, nje nga prodhuesit me te medhenj te bimeve te manipuluara gjenetikisht, akuzon fermeret kanadeze qe raportojne per kontaminime se nuk behet fjale per kontaminime por per vjedhje dhe i padit me gjoba. Nga ana tjeter, fermert me kultura te kontaminuara nuk mund t'i shesin produktet e tyre tek klientet qe nuk duan te blejne prodhime te manipuluara. Nje problem tjeter per shkencetaret eshte fakti qe tek bimet e modifikuar gjenetikisht perziehen gjene te specieve nga me te ndyrshme. Ne natyre, individet e nje specie nuk kryqezohen me ata te nje specie tjeter. Evolucioni ka krijuar mekanizma te tille qe edhe kur dy specie kryqezohen me njeri-tjetrin ato nuk jane ne gjendje te lene pasardhes. Metoda e manipulimit gjenetik ben te mundur menjanimin e mureve te evolucionit, kombinimin e gjeneve te specieve nga me te ndryshem duke krijuar, ne menyre artificiale, specie te reja. Se cilat jane implikimet e ketyre sajesave artificiale ne te ardhmen e planetit eshte shume e veshtire te perfytyrohet.

Shqiperia: e sotmja dhe e ardhmja

Kryesisht nje vend agrar, Shqiperia eshte dashur te kaloje nje proces teper te veshtire tranzicioni per te rindertuar nje politike bujqesore e per ta bere bujkun shqiptar te pavarur. Shume agjensi te huaja kane ofruar per bujqesine shqiptare ndihma qe synojne pervecse rimekembjen e bujqesise shqiptare edhe shnderrimin e saj ne nje treg fitimprures per firma te ndryshme te huaja te specializuara qofte per pajisje e makineri bujqesore, qofte per plehera kimike, qofte per drithera. Megjithate, pervecse disa perpjekjeve ne rang institucional te perfaqesuesit te USAID per te inkurajuar hyrjen ne Shqiperi te dritherave te manipuluara gjenetikisht, nuk ka te dhena zyrtare per pranine etyre. E nese ato kane hyre eshte e veshtire te thuhet se ku jane sepse pervecse mungeses se ligjeve mungojne edhe institucionet qe i implementojne keto ligje. Parlamenti shqiptar duket se heret kete jave do ta pajisi me ne fund edhe Shqiperine me nje pakete ligjesh qe do te rregullojne hyrjen apo moshyrjen e dritherave te modifikuara ne vendin tone, qe do te vendose nese shqiptari do te ndryshoje menyren e tij tradicionale te te ushqyerit ne favor te firmave bioteknologjike. Nga cila ane do anoje peshorja ne parlamentin shqiptar eshte veshtire te thuhet ne kushtet e heshtjes totale per nje teme kaq te rendesishme per te sotmen dhe te ardhmen e Shqiperise, ne kushtet e mugeses se plote te nje diskutimi publik mbi nje teme qe prek interesat e cdo qytetari te Republikes se Shqiperise, ne mungesen totale te informacionit te barometrave qe masin shijet, deshirat dhe vullnetin e njerezve. Ngelet vetem te shpresohet qe presioni i komunitetit europian te funksionoje perseri ashtu si edhe ne raste te tjera, per te shmangur nje katastrofe tjeter jo vetem ne bujqesi, por edhe ne turizem e ne mjedisin tashme te renduar nga ndotjet deri ne ate pike ku nuk mban me. Nje gje duket e qarte: Ne se miraton hyrjen e bimeve te manipuluara gjenetikisht Shqiperia rrezikon te shnderrohet ne nje ishull ne Ballkan, rajon ku luhet shumica e tregetise shqiptare, prej te cilit askush nuk do te deshiroje te bleje produkte ushqimore, e ku njerezit nuk do te deshirojne te shkojne per pushime. Ne se miratohet hyrja e farerave te manipuluara gjenetikisht bujkut shqiptar do t'i duhet perfundimisht te ndahet nga enderra e eksportit te produkteve te fermes se tij, bujkut shqiptar do t'i duhet te hyje nje rruge ne te cilen as ka kompetence e as e mbron njeri, bujkut shqiptar do t'i duhet te ndahet perfundimisht nga traditat bujqesore te kultivuara prej brezash ne familjen e tij, hotelerierit do t'i duhet te ndahet nga enderra e zhvillimit te turizmit, Shqiptarit do t'i duhet te ndahet nga krenaria e tij e vjeter mbi produktet bujqesore shqiptare te pastra, te shijshme e autoktone. E mbi te gjitha, enderra per te hyre dikur ne Komunitetin Europian do behet ose nje enderr edhe me e larget, ose nje enderr shume e shtrenjte.