CHNG 9 CNH TRANH C QUYN

Bn vo mt hiu sch mua mt cun sch d nh s c trong k ngh ti. Trn gi sch, bn tm thy truyn thn b ca John Grisham, truyn git gn ca Stephen King, truyn lng mn ca Danielle Steel, hi k ca Frank McCourt v cn nhiu loi sch khc. Khi bn chn mt cun v mua n, th trng m bn ang tham gia thuc loi no? Mt mt, th trng sch c v mang tnh cnh tranh. Khi tm kim trn gi sch, bn c th thy rt nhiu tc gi v nh xut bn cnh tranh nhau thu ht s ch ca bn. Mt ngi mua trn th trng ny c hng ngn sn phm cnh tranh nhau chn la. V bi v mi ngi c th tham gia th trng bng cch vit v xut bn sch, nn ngnh kinh doanh sch khng c li lm. C mi tiu thuyt gia c tr nhun bt cao, th c hng trm tc gi khc ang cnh tranh vi anh ta. Mt khc, th trng sch c v nh c quyn. Bi v mi cun sch l duy nht, nn cc nh xut bn c nhiu kh nng nh gi bn. Ngi bn trong th trng ny l ngi nh gi, ch khng phi ngi chp nhn gi. V qu tht, gi sch cao hn chi ph cn bin rt nhiu. V d gi ca mt cun tiu thuyt ba cng khong 25 la, trong khi chi ph in thm mt cun cha n 5 la. Trong chng ny, chng ta nghin cu nhng th trng va c c im ca th trng cnh tranh, va c im ca th trng c quyn. Loi cu trc th trng ny c gi l cnh tranh c quyn. Th trng cnh tranh c quyn c nhng c im nh sau: Nhiu ngi bn: C nhiu doanh nghip cnh tranh nhau thu ht cng mt nhm khch hng. Phn bit sn phm: Mi doanh nghip sn xut mt sn phm d t cng khc i cht so vi sn phm ca cc doanh nghip khc. Nh vy, thay v l ngi chp nhn gi, mi doanh nghip phi i mt vi mt ng cu dc xung. Gia nhp t do: Cc doanh nghip c th gia nhp hoc rt khi th trng m khng c bt k tr ngi no. Nh vy, s doanh nghip c iu chnh cho n khi li nhun kinh t bng khng. Ch cn suy ngh mt cht thi, chng ta nh ra mt danh sch di nhng th trng c cc thuc tnh nh trn: sch, a CD, phim, tr chi in t, nh hng, cc bui hc n piano, bnh, g, v.v... Ging nh c quyn nhm, cnh tranh c quyn l cu trc th trng nm gia cnh tranh v c quyn. Nhng c quyn nhm v cnh tranh c quyn li khc hn nhau. c quyn nhm lch khi cnh tranh hon ho trong chng 14 bi v th trng ch c mt s t ngi bn. S lng nh cc nh cung cp lm cho s cnh tranh khc nghit kh din ra v nhng tng tc chin lc gia h tr nn c tm quan trng c bit. Tri li trong cnh tranh c quyn, c nhiu ngi bn trn th trng v mi ngi trong s h c quy m nh so vi th trng. Th trng cnh tranh c quyn lch khi cnh tranh hon ho bi v mi ngi bn a ra mt sn phm khc nhau i cht. CNH TRANH VI CC SN PHM PHN BIT

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

 tm hiu v th trng cnh tranh c quyn, trc tin chng ta xem xt cc quyt nh ca mt doanh nghip ring l. Sau , chng ta s xem xt iu g xy ra trong di hn, khi cc doanh nghip gia nhp hoc rt khi ngnh. Tip theo, chng ta so snh trng thi cn bng trong cnh tranh c quyn v cnh tranh hon ho nh xem xt trong chng 14. Cui cng, chng ta tm hiu xem kt cc trong cc th trng cnh tranh c quyn c li cho ton x hi khng. Doanh nghip cnh tranh c quyn trong ngn hn Doanh nghip trong th trng cnh tranh c quyn ging nh c quyn theo nhiu kha cnh. Do sn phm ca n khc sn phm ca cc doanh nghip khc, nn n phi i mt vi ng cu dc xung. (Tri li, doanh nghip cnh tranh hon ho i mt vi ng cu nm ngang ti mc gi th trng.) Nh vy, doanh nghip cnh tranh c quyn tun theo nguyn tc ca nh c quyn ti a ha li nhun: N chn mc sn lng m ti doanh thu cn bin bng chi ph cn bin v s dng ng cu tm ra mc gi tng ng vi sn lng .
(a) DN c li nhun Gi

MC ATC

Gi Tng chi ph bnh qun

Li nhun

Cu

MR
0 Sn lng ti a ha li nhun Sn lng

(b) DN b thua l Gi Tng chi ph bnh qun Gi Thua l

MC

ATC

Cu

MR
0 Sn lng ti thiu ha thua l Sn lng

Hnh 1. Cc nh cnh tranh c quyn trong ngn hn. Ging nh nh c quyn, nh cnh tranh c quyn ti a ha li nhun bng cch sn xut mc sn lng m ti doanh thu cn bin bng chi ph cn bin. Doanh nghip trong phn (a) c li nhun v ti mc sn lng ny, gi cao hn chi ph bnh qun. Doanh nghip trong phn (b) b thua l v ti mc sn lng ny, gi thp hn chi ph bnh qun.
NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Hnh 1 v ng chi ph, ng cu v ng doanh thu cn bin ca hai doanh nghip in hnh, trong cc ngnh cnh tranh c quyn khc nhau. Trong c hai phn ca hnh v ny, mc sn lng ti a ha li nhun l mc m ti ng doanh thu cn bin ct ng chi ph cn bin. Hai phn trong hnh v ny cho thy cc kt cc khc nhau v li nhun ca doanh nghip. Trong phn (a), do gi cao hn chi ph bnh qun, nn doanh nghip thu c li nhun. Trong phn (b), gi thp hn chi ph bnh qun. Trong trng hp ny, doanh nghip b thua l v iu tt nht m n c th lm c l ti thiu ha mc thua l. Tt c nhng iu ny u quen thuc vi chng ta. Doanh nghip cnh tranh c quyn la chn mc gi v sn lng ging nh nh c quyn. Trong ngn hn, hai loi cu trc th trng ny ging nhau. Trng thi cn bng di hn Cc tnh hung m t trong hnh 1 khng ko di. Khi doanh nghip ang c li nhun, nh trong phn (a), cc doanh nghip mi c ng c gia nhp th trng. S gia nhp ny lm tng s lng sn phm m ngi tiu dng c th la chn, do lm gim cu ca mi doanh nghip ang tn ti trn th trng. Ni mt cch khc, li nhun khuyn khch s gia nhp v s gia nhp lm ng cu ca cc doanh nghip hin c dch chuyn sang tri. Do cu ca cc doanh nghip hin c gim, nn h thu c t li nhun hn. Ngc li, khi ang b thua l nh trong phn (b), cc doanh nghip trong th trng c ng c ri khi ngnh. Do mt s doanh nghip ri b th trng, nn ngi tiu dng c t sn phm hn la chn. S gim bt s lng doanh nghip c tc dng m rng cu i vi cc doanh nghip cn li trn th trng. Ni cch khc, s thua l khuyn khch cc doanh nghip ri b th trng v s ri b lm dch chuyn ng cu ca cc doanh nghip cn li trong ngnh sang phi. Do cu ca cc doanh nghip cn li tng, nn s doanh nghip c li nhun ngy cng tng (tc s thua l gim). Qu trnh gia nhp v ri b ngnh tip din cho n khi cc doanh nghip trn th trng kim c li nhun kinh t bng 0. Hnh 2 m t im cn bng di hn. Mt khi th trng t c im cn bng ny, cc doanh nghip mi khng c ng c gia nhp, cn cc doanh nghip hin c khng c ng c ri b th trng. Cn ch rng ng cu trong hnh v va chm vo ng chi ph bnh qun. V mt ton hc, chng ta ni rng hai ng ny tip tuyn vi nhau. Chng phi tip xc vi nhau khi s gia nhp v ri b ngnh y li nhun kinh t n 0. Do li nhun trn tng n v hng ha bng mc chnh lch gia gi (xc nh trn ng cu) v chi ph bnh qun, nn li nhun ti a ch bng 0 nu hai ng ny ch chm vo nhau, ch khng ct nhau.
Gi

MC ATC

P=ATC

MR
Sn lng ti a ha li nhun

Cu Sn lng

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Hnh 2. Nh cnh tranh c quyn trong di hn. Trong th trng cnh tranh c quyn, nu cc doanh nghip hin c thu c li nhun, doanh nghip mi s gia nhp ngnh, lm dch ng cu ca cc doanh nghip hin c sang tri. Tng t nh vy, nu cc doanh nghip hin c b thua l, mt s doanh nghip s ri b th trng v ng cu ca cc doanh nghip cn li dch chuyn sang phi. Do s dch chuyn ny ca ng cu, doanh nghip cnh tranh c quyn cui cng nm trong cn bng di hn nh trn hnh v. Trong trng thi cn bng di hn, gi bng chi ph bnh qun v cc doanh nghip hin c thu c li nhun bng 0. Tm li, hai c tnh ca trng thi cn bng di hn trn th trng cnh tranh c quyn l: Ging nh trong th trng c quyn, gi cao hn chi ph cn bin. Kt lun ny c c l v vic ti a ha li nhun i hi doanh thu cn bin bng chi ph cn bin v do ng cu dc xung, doanh thu cn bin thp hn gi c. Ging nh trong th trng cnh tranh, gi bng chi ph bnh qun. Kt lun ny c c l v s gia nhp v ri b ngnh t do lm li nhun kinh t bng 0. c tnh th hai cho thy cnh tranh c quyn khc vi c quyn nh th no. Do nh c quyn l ngi bn duy nht i vi sn phm khng c hng ha thay th gn, nn n c th kim li nhun kinh t dng ngay c trong di hn. Tri li, do c s gia nhp t do vo th trng cnh tranh c quyn, li nhun kinh t ca doanh nghip trong dng th trng ny b p xung ti 0. Cnh tranh c quyn v cnh tranh hon ho
(a) Doanh nghip cnh tranh c quyn Gi Markup

MC P

ATC

Chi ph cn bin

MR
Sn lng Quy m hiu qu

Cu Sn lng

D tha nng lc (b) Doanh nghip cnh tranh hon ho Gi

MC ATC P = MR
ng cu

P = MC

Sn lng = quy m hiu qu

Sn lng

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Hnh 3. Cnh tranh c quyn v cnh tranh hon ho. Phn (a) ch ra trng thi cn bng di hn ca th trng cnh c quyn, cn phn (b) ch ra trng thi cn bng di hn trn th trng cnh tranh hon ho. y c hai im khc bit. (1) Doanh nghip cnh tranh hon ho sn xut ti quy m hiu qu vi chi ph bnh qun c ti thiu ha. Ngc li, doanh nghip cnh tranh c quyn sn xut thp hn mc hiu qu. (2) Gi bng chi ph cn bin trong cnh tranh hon ho, nhng gi cao hn chi ph cn bin trong cnh tranh c quyn. Hnh 3 so snh trng thi cn bng di hn trong th trng cnh tranh c quyn vi trng thi cn bng di hn trong th trng cnh tranh hon ho. (Chng 14 tho lun v trng thi cn bng trong th trng cnh tranh hon ho.) C hai im khc nhau ng ch gia cnh tranh c quyn v cnh tranh hon ho: d tha nng lc sn xut v thng s. Nng lc sn xut tha. Nh chng ta va thy, s gia nhp v rt khi ngnh y doanh nghip trong th trng cnh tranh c quyn n im tip xc gia ng cu v ng chi ph bnh qun. Phn (a) ca hnh 3 cho thy mc sn lng im ny nh hn mc ti thiu ha chi ph bnh qun. Nh vy trong cnh tranh c quyn, cc doanh nghip sn xut trn on dc xung ca ng chi ph bnh qun. Theo gic ny, cnh tranh c quyn khc hn cnh tranh hon ho. Nh phn (b) trong hnh 3 cho thy, s gia nhp t do vo th trng cnh tranh y cc doanh nghip ti vic sn xut ti im c chi ph bnh qun ti thiu. Mc sn lng cho php ti thiu ha chi ph bnh qun c gi l quy m hiu qu ca doanh nghip. Trong di hn, cc doanh nghip cnh tranh hon ho sn xut ti quy m hiu qu, trong khi cc doanh nghip cnh tranh c quyn sn xut t hn mc ny. Cc doanh nghip trong cnh tranh c quyn u b coi l c nng lc sn xut tha. Ni mt cch khc, khng ging nh doanh nghip cnh tranh hon ho, doanh nghip cnh tranh c quyn c th tng sn lng v gim chi ph sn xut bnh qun. nh gi cao hn chi ph cn bin. im khc bit th hai gia cnh tranh c quyn v cnh tranh hon ho l mi quan h gia gi v chi ph cn bin. i vi doanh nghip cnh tranh nh trong phn (b) ca hnh 3, gi bng chi ph cn bin. i vi doanh nghip cnh tranh c quyn nh trong phn (a), gi cao hn chi ph cn bin bi v doanh nghip lun c sc mnh th trng. Vic nh gi cao hn chi ph cn bin c ph hp vi s t do gia nhp v li nhun bng 0 khng? iu kin li nhun kinh t bng 0 ch m bo rng gi bng chi ph bnh qun. N khng m bo rng gi bng chi ph cn bin. Thc ra trong trng thi cn bng di hn, cc doanh nghip cnh tranh c quyn hot ng trn on dc xung ca ng chi ph bnh qun v do vy chi ph cn bin phi nh hn chi ph bnh qun. Nh vy bng chi ph bnh qun, gi phi ln hn chi ph cn bin. Trong mi quan h ny gia gi v chi ph bnh qun, chng ta thy c mt s khc nhau c bn trong hnh vi ca nh cnh tranh hon ho v nh cnh tranh c quyn. Gi s bn phi hi mt doanh nghip cu hi sau: Anh c mun nhn thy thm mt khch hng i vo v sn sng mua hng ti mc gi hin hnh khng? Doanh nghip cnh tranh hon ho s tr li l n khng quan tm. V gi ng bng chi ph cn bin, li nhun t vic bn thm mt sn phm bng 0. Ngc li, doanh nghip cnh tranh c quyn rt mun c thm mt
NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

khch hng na. Do gi cao hn chi ph cn bin, mi n v tiu th tng thm ti mc gi nim yt u mang li nhiu li nhun hn. Ni theo cch ni c, th cc th trng cnh tranh c quyn l th trng m ngi bn gi thip chc mng ging sinh cho ngi mua. Cnh tranh c quyn v phc li x hi Kt cc ca th trng cnh tranh c quyn c phi l ng mong mun i vi c x hi khng? Cc nh hoch nh chnh sch c th ci thin kt cc khng? Cc cu hi ny khng c cu tr li n gin. Nguyn nhn gy ra tnh phi hiu qu l vic y gi ln mc cao hn chi ph cn bin. Do gi c cao, mt s khch hng nh gi hng ha cao hn chi ph cn bin (nhng nh hn gi c) khng mua c hng ha . Nh vy, doanh nghip cnh tranh c quyn gy ra khon mt khng i vi x hi do cch nh gi c quyn. Chng ta bit tnh phi hiu qu ny ln u tin khi tho lun v c quyn trong chng 15. Mc d kt cc trn khng ng mong mun so vi kt cc tt nht trong gi bng chi ph cn bin, nhng cc nh hoch nh chnh sch khng d dng gii quyt vn ny. m bo vic nh gi theo chi ph cn bin, cc nh hoch nh chnh sch phi qun l tt c cc doanh nghip sn xut hng ha khc nhau. Do nhng sn phm nh vy rt ph bin trong nn kinh t, nn gnh nng hnh chnh ca s iu chnh qu ln. Thm vo , khi iu chnh cc nh cnh tranh c quyn, ngi ta cng phi i mt vi tt c nhng vn ny sinh trong qu trnh iu chnh th trng c quyn. c bit, vic buc phi gim gi xung mc chi ph cn bin lm cho cc nh cnh tranh c quyn thua l, v h c li nhun kinh t bng khng. gip h tip tc kinh doanh, chnh ph phi b l cho h. Thay v tng thu ti tr cho cc khon tr cp ny, cc nh hoch nh chnh sch c th quyt nh rng tt hn ht l sng vi tnh phi hiu qu ca kiu nh gi cnh tranh c quyn. Mt khc, cnh tranh c quyn khng c hiu qu i vi x hi l v s lng doanh nghip trn th trng khng phi l con s l tng. Ngha l c th c qu nhiu hoc qu t ngi tham gia th trng. Mt cch tip cn vn ny l xem xt cc ngoi ng gn vi s gia nhp. Mi khi mt doanh nghip mi xem xt vic tham gia th trng vi sn phm mi, n s ch quan tm n li nhun c th kim c. Nhng s gia nhp ca n vn gy ra hai ngoi ng: nh hng a dng ha sn phm: V ngi tiu dng nhn c mt s thng d tiu dng t vic c thm sn phm mi, s gia nhp ca doanh nghip mi em li ngoi ng tch cc i vi ngi tiu dng. nh hng nh cp th trng: V cc doanh nghip khc mt khch hng v li nhun khi c s gia nhp ca doanh nghip mi, nn s gia nhp ca doanh nghip mi gy ra ngoi ng tiu cc i vi doanh nghip hin c. Nh vy trong th trng cnh tranh c quyn c c ngoi ng tch cc v tiu cc gn vi s gia nhp ca cc doanh nghip mi. Th trng cnh tranh c quyn c th c qu nhiu hoc qu t sn phm, ty thuc vo ch ngoi ng no ln hn. C hai ngoi ng ny u gn vi cc iu kin ca cnh tranh c quyn. nh hng ngoi hin a dng ha sn phm xut pht t vic doanh nghip mi a ra sn phm khc vi cc doanh nghip hin c. nh hng ngoi hin nh cp th trng xut hin v cc doanh nghip nh gi cao hn chi ph cn bin v v vy lun mun bn nhiu hng ha hn.
NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Ngc li, do cc doanh nghip cnh tranh hon ho sn xut hng ha ging ht nhau v nh gi bng chi ph cn bin, nn cc ngoi ng ny khng tn ti trong cnh tranh hon ho. Cui cng, chng ta ch c th kt lun rng th trng cnh tranh c quyn khng c c cc c tnh phc li ng mong mun ca th trng cnh tranh hon ho. Nh vy, bn tay v hnh khng c kh nng m bo rng tng thng d c ti a ha trong th trng cnh tranh c quyn. Song do tnh phi hiu qu khng r rng v kh xc nh, nn chnh sch cng cng khng d dng ci thin kt cc th trng. Kim tra nhanh: Hy nu ba thuc tnh then cht ca cnh tranh c quyn. Hy v v bng th ch ra trng thi cn bng di hn ca th trng cnh tranh c quyn. Trng thi cn bng ny khc trng thi cn bng ca th trng cnh tranh hon ho nh th no. PHN C THM: Tnh trng d tha nng lc sn xut c phi l vn x hi khng? Nh chng ta thy, doanh nghip cnh tranh c quyn sn xut lng hng di mc ti thiu ha chi ph bnh qun. Ngc li, cc doanh nghip trong th trng cnh tranh hon ho buc phi sn xut ti mc ti thiu ha chi ph bnh qun. So snh ny gia cnh tranh hon ho v cnh tranh c quyn dn mt s nh kinh t trong qu kh ti lun im cho rng tnh trng d tha nng lc sn xut ca cc i th cnh tranh c quyn l ngun gc gy ra tnh trng khng c hiu qu. Ngy nay, cc nh kinh t hiu rng tnh trng d tha nng lc sn xut ca cc i th cnh tranh c quyn khng c tc dng trc tip trong vic nh gi phc li kinh t. Khng c l do g x hi mun tt c cc doanh nghip sn xut mc ti thiu ca chi ph bnh qun. Chng hn, chng ta hy xem xt mt nh xut bn. Vic sn xut mt cun tiu thuyt c th tn mt khon chi ph c nh 50.000 la (thi gian ca tc gi) v chi ph bin i 5 la mi cun (chi ph in n). Trong tnh hung ny, chi ph bnh qun ca mt cun sch gim khi s lng sch tng v chi ph c nh c phn b cho ngy cng nhiu n v sch hn. Chi ph bnh qun c ti thiu ha bng cch in s lng sch v hn. Nhng vic sn xut mt s sch v hn l hon ton v ngha i vi x hi. Tm li, cc i th cnh tranh c quyn c nng lc sn xut d tha, nhng thc t ny khng ni vi chng ta nhiu iu v tnh cht ng mong mun ca kt cc th trng QUNG CO Trong nn kinh t hin i, hu nh khng c ngy no chng ta khng b di nhng qu bom qung co. Mi khi c mt t bo, xem ti vi hay ang li xe trn ng cao tc, bn u b doanh nghip no tm cch thuyt phc bn mua sn phm ca h. Nhng hnh vi nh vy l mt thuc tnh t nhin ca th trng cnh tranh c quyn. Khi bn sn phm phn bit v t gi cao hn chi ph cn bin, mi doanh nghip u c ng c qung co nhm thuyt phc ngy cng nhiu ngi mua sn phm ca h. Mc qung co thay i ng k gia cc sn phm. Cc doanh nghip bn hng tiu dng c s phn bit cao nh dc phm thng dng, nc hoa, nc gii kht, dao co ru, cc mn n sng lm t ng cc v thc n cho ch thng chi t 10 n 20 phn trm doanh thu cho qung co. Cc doanh nghip bn sn phm chuyn dng cho cng nghip nh my
NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

khoan, v tinh vin thng thng li chi rt t cho qung co. Cn nhng doanh nghip bn hng ha ging nhau nh la m, lc hay du th khng chi mt ng no cho qung co. i vi c x hi, chi tiu cho qung co chim ti 2 phn trm tng doanh thu ca cc doanh nghip, tc vo khong 100 t la. Qung co c rt nhiu hnh thc. Khong mt na chi ph qung co c dnh cho vic qung co trn bo ch v khong mt phn ba cho qung co trn ti vi hay radio. Phn cn li dnh cho nhiu dng tip cn khch hng khc, nh gi th trc tip, bng qung co c ln v c cc qu khinh kh cu n mng nm mi. Cuc tranh lun v qung co C phi x hi ang lng ph ngun lc cho qung co khng? Hoc c phi qung co ang phc v mt mc ch ng qu khng? Rt kh a ra nhn nh v gi tr x hi ca qung co v c nhiu cuc tranh ci nng bng gia cc nh kinh t. Chng ta hy xem xt c hai mt ca cuc tranh lun ny. Ph phn qung co. Nhng ngi ph phn qung co cho rng cc doanh nghip qung co tc ng vo s thch ca mi ngi. Phn ln qung co c tnh cht tm l, ch khng c tc dng cung cp thng tin. V d chng trnh qung co trn truyn hnh v mt loi nc gii kht. N thng khng cho ngi xem bit gi c v cht lng ca sn phm. Thay vo , n li chiu cnh mt nhm ngi ang vui v trong mt ba tic ngoi bi bin vo mt ngy nng m p tri. Trong tay h l nhng lon nc gii kht. Mc tiu ca chng trnh qung co ny l truyn ti mt thng ip v thc (nu khng mun ni l khng r rng): Bn cng c th c nhiu b bn v hnh phc nh th, ch cn bn dng nc gii kht ca chng ti. Nhng ngi ph phn cho rng cch qung co ny to ra s thm mun m l ra mi ngi khng c. Nhng ngi ph phn cng cho rng qung co cn ngn cn cnh tranh. Cc hot ng qung co thng tm cch thuyt phc ngi tiu dng rng sn phm khc nhau nhiu hn mi ngi tng. Bng cch to ra thc v s phn bit sn phm v nui dng s trung thnh vi nhn mc, qung co lm cho ngi mua t quan tm hn n s chnh lch gi gia cc hng ha tng t. Vi ng cu co gin t hn, cc doanh nghip c th y gi ln cao hn nhiu so vi chi ph cn bin. ng h qung co. Nhng ngi ng h qung co li cho rng cc doanh nghip qung co nhm cung cp thng tin cho ngi tiu dng. Qung co thng tin v gi c ca hng ha c em ra bn, s tn ti ca sn phm mi v a ch ca cc ca hng bn l. Thng tin ny gip khch hng c s la chn tt hn v hng ha nh mua, do nng cao hiu qu phn b ngun lc ca th trng. Nhng ngi ng h qung co cng cho rng qung co gp phn thc y cnh tranh. Do qung co cho php khch hng bit nhiu thng tin hn v cc doanh nghip trn th trng, nn h c th tn dng s chnh lch gi d dng hn. Nh vy, cc doanh nghip c t sc mnh th trng hn. Thm vo , qung co cn cho php cc doanh nghip mi d gia nhp th trng hn, v n to cho doanh nghip mi mt phng tin thu ht khch hng ca nhng doanh nghip hin c.

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Theo thi gian, cc nh hoch nh chnh sch tha nhn rng qung co c kh nng lm th trng cnh tranh hn. V d quan trng l s iu chnh mt s ngnh ngh nh lut s, bc s v dc s. Trong qu kh, nhng ngi lm cc ngh ny thnh cng trong vic thuyt phc chnh quyn bang cm qung co trong lnh vc ca h vi l do l qung co khng mang tnh chuyn mn. Song trong nhng nm gn y, to n li kt lun rng tc dng ch yu ca nhng bin php hn ch qung co ny l lm gim cnh tranh. Do vy, h lt li nhiu o lut c dng cm nhng ngi hnh ngh trong nhng lnh vc ny qung co. NGHIN CU TNH HUNG: QUNG CO V GI MT KNH Qung co c tc ng nh th no i vi gi hng ha? Mt mt, qung co lm cho ngi tiu dng ngh rng hng ha khc bit nhau nhiu hn thc t. Nu ng nh vy, n s lm cho cc th trng t cnh tranh hn v ng cu ca cc doanh nghip tr nn t co gin hn, dn ti vic cc doanh nghip nh gi cao hn. Mt khc, qung co c th gip khch hng tm ra doanh nghip c gi bn hp dn nht. Trong trng hp ny, qung co lm cho th trng cnh tranh hn v ng cu ca doanh nghip co gin hn, dn n gi c gim. Trong mt bi bo ng trn Tp ch php lut v kinh t nm 1972, nh kinh t Lee Benham kim nghim c hai gi thuyt ny v qung co. Trong nhng nm 1960, chnh quyn bang M thc thi cc o lut rt khc nhau v hot ng qung co ca cc bc s nhn khoa. Mt s tiu bang cho php qung co mt knh v khm mt. Nhng rt nhiu tiu bang li nghim cm iu . V d lut ca bang Frolida quy nh rng: S l phi php nu mt ngi, doanh nghip, hay cng ty...qung co trc tip hay gin tip di bt k hnh thc no v gi c hay tr gp ca knh thng hay knh thuc, hoc v bt c mt dch v nhn khoa no... Lut ny c ban hnh l bo v sc kho, s an ton v phc li ca cng chng... Cc bc s nhn khoa chuyn nghip ng h nhit thnh nhng hn ch ny v qung co. Benham s dng s khc nhau gia lut ca cc bang nh mt thc nghim t nhin kim nh hai cch nh gi trn v qung co. Kt qu tht ng kinh ngc. Trong nhng bang cm qung co, gi bnh qun ca mt i mt knh l 33 la. (Con s ny khng nh nh chng ta tng; v n l gi ca nm 1963, khi m cc loi gi c u thp hn by gi rt nhiu. chuyn i gi ca nm 1963 ra gi hin nay, chng ta phi nhn vi 5.) nhng bang khng cm qung co, gi bnh qun l 26 la. Nh vy, qung co lm gim gi bnh qun 20 phn trm. Trn th trng mt knh, v c l l rt nhiu th trng khc, qung co thc y cnh tranh v lm gim gi cho khch hng.

Qung co vi t cch tn hiu cht lng Rt nhiu dng qung co em li thng tin khng r rng v sn phm c qung co. Chng ta hy xem doanh nghip gii thiu mn n sng mi lm t ng cc. Cch qung co in hnh l hnh nh mt din vin c thu nhp cao ang n mn v anh ta tht ln rng mn n mi tuyt diu lm sao. Cch qung co ny thc s em li bao nhiu thng tin?

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

Cu tr li: nhiu hn l bn ngh. Nhng ngi ng h qung co lp lun rng thm ch ngay khi qung co t ra cha ng thng tin t i, th thc ra n cng cho ngi tiu dng bit iu g v cht lng sn phm. S sn sng thanh ton mt khon tin ln cho qung co t thn n l mt tn hiu bo cho ngi tiu dng bit v cht lng sn phm c qung co. Chng ta hy xem xt vn m hai doanh nghip Post v Kellogg phi i mt. Mi cng ty u c mt cng thc ch bin mn ng cc mi v s bn vi gi 3 la mt hp. cho mi vic c n gin, chng ta gi nh rng chi ph cn bin sn xut bng 0, nn s tin 3 la chnh l li nhun. Mi cng ty bit rng nu b ra 10 triu la qung co, n s thu ht c 1 triu khch hng nm th mn . V cc cng ty u bit rng nu ngi tiu dng thch mn ng cc mi, h s mua nhiu ln, ch khng phi mt ln. Chng ta hy xem xt quyt nh ca Post trc. Da vo kt qu nghin cu th trng, Post bit rng mn ng cc mi ca h ch thuc loi xong. Mc d qung co cho php n bn cho 1 triu khch hng, nhng ngi tiu dng s nhn ra y khng phi l mn n ngon v khng mua na. Post quyt nh rng chng ng b ra 10 triu la cho qung co thu c 3 triu doanh thu. Do , n khng qung co. N s yu cu u bp ca mnh tm ra mt cng thc khc. Nhng Kellogg bit rng mn n ca mnh rt ngon. Mi ngi nm th s mua mi thng mt hp trong nm ti. Nh vy 10 triu la qung co s em li doanh thu 36 triu la. Vic qung co y t ra c li v Kellogg c sn phm tt, khin cho ngi tiu dng mua nhiu ln. Nh vy, Kellogg s qung co. Chng ta xem xt hnh vi ca hai cng ty v by gi hy xem xt hnh vi ca ngi tiu dng. Chng ta bt u vi gi nh ngi tiu dng c xu hng nm th loi mn ng cc mi khi n c qung co. Nhng hnh vi ny c hp l khng? Ngi tiu dng c nn nm th mt mn ng cc ch v ngi sn xut qung co n khng? Trn thc t, vic ngi tiu dng nm th mn ng cc mi c qung co c th hon ton hp l. Trong cu chuyn ca chng ta, ngi tiu dng quyt nh nm th mn ng cc mi ca Kellogg v cng ty ny qung co. Kellogg em mn ng cc ra qung co v n bit rng sn phm ca mnh hon ton tt, trong khi Post khng qung co v bit rng sn phm ca mnh thuc loi xong. Bng vic sn sng qung co, Kellogg a ra tn hiu v cht lng mn ng cc ca mnh cho ngi tiu dng. Hon ton c th gi nh rng khch hng ngh Nu cng ty Kellogg sn sng b ra nhiu tin nh th qung co mn ng cc ny, hn n phi ngon lm. iu ng ngc nhin nht v l thuyt qung co ny nhn mnh rng ni dung qung co khng quan trng. Kellogg a ra tn hiu v cht lng sn phm ca mnh bng cch sn sng chi cho qung co. iu m qung co ni ln khng quan trng bng vic ngi tiu dng bit rng qung co rt tn km. Ngc li, hot ng qung co r tin li khng c hiu qu trong vic pht ra tn hiu v cht lng ca sn phm cho ngi tiu dng. Trong v d ca chng ta, nu chi ph cho chin dch qung co nh hn 3 triu la, c Post v Kellogg s dng n a mn ng cc mi ra th trng. Do c mn ng cc ngon v xong cng c qung co, ngi tiu dng khng suy lun c v cht lng ca mn ng cc mi qua vic n c qung co. Theo thi gian, ngi tiu dng hiu ra v b qua s qung co r tin .

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

10

L thuyt ny gii thch ti sao cc doanh nghip tr nhiu tin cho cc din vin ni ting sn xut cc chng trnh qung co, m b ngoi t ra khng em li mt thng tin no ht. Thng tin khng nm trong ni dung qung co, m ch hm cha trong s tn ti v chi ph ca n. Thng hiu Qung co gn b cht ch vi s tn ti ca cc thng hiu. Trn nhiu th trng c hai loi doanh nghip. Mt s doanh nghip bn sn phm vi thng hiu c cng nhn rng ri, trong khi cc doanh nghip khc bn nhng hng nhi (generic substitutes: cc sn phm rthya th tng t/cng loi). V d trong mt hiu thuc in hnh, bn c th tm thy thuc aspirin Bayer trn gi nm cnh loi aspirin thng. Trong ca hng thc phm, bn c th tm thy Pepsi nm bn cnh cc loi nc tng t khc. Thng thng, doanh nghip c thng hiu chi nhiu tin cho qung co hn v nh gi cao hn. Ging nh c s tranh ci v vai tr ca qung co, chng ta cng c s tranh ci v vai tr ca thng hiu. Chng ta hy xem xt c hai mt ca cuc tranh lun ny. Nhng ngi ph phn thng hiu cho rng thng hiu lm cho ngi tiu dng thy s khc nhau m thc ra khng c. Trong nhiu trng hp, hng nhi gn nh khng phn bit c vi hng ha c thng hiu. Nhng ngi ph phn cho rng vic ngi tiu dng sn sng tr gi cao hn cho hng ha c thng hiu l mt s phi l do qung co gy ra. Nh kinh t Edward Chamberlin, mt trong nhng ngi u tin a ra l thuyt v cnh tranh c quyn, i n kt lun rng thng hiu l iu ti t i vi nn kinh t. ng khuyn ngh chnh ph hn ch vic s dng n bng cch khng m bo nhn hiu c quyn m cc cng ty s dng cho sn phm ca mnh. Gn y hn, cc nh kinh t ng h thng hiu nh l mt bin php hu hiu ngi tiu dng chc rng hng ha h mua c cht lng cao. C hai lp lun gn cht vi nhau. Th nht, thng hiu cho bit thng tin v cht lng khi ngi ta kh nh gi c cht lng trc khi mua. Th hai, thng hiu to ra cho cc doanh nghip mt ng lc duy tr cht lng cao, v cc doanh nghip c li v ti chnh khi gn gi uy tn cho thng hiu ca mnh. thy ti sao lp lun ny li c hiu lc trong thc t, chng ta hy xem xt mt thng hiu ni ting: bnh hmbg ca McDonald. Hy tng tng ra rng bn i ngang qua mt th trn xa l v bn mun dng li n tra. Bn trng thy mt ca hng McDonald v mt nh hng a phng gn . Bn s n u? Nh hng a phng c th thc s cung cp thc n ngon hn vi gi r hn, nhng bn khng c cch no bit c iu . Tri li, McDonald c sn phm n nh nhiu thnh ph. Thng hiu ca n hu ch cho bn trong vic nh gi cht lng ca th m bn nh mua. Thng hiu ca McDonald cng m bo rng cng ty c ng c duy tr cht lng. V d nu mt s khch hng b m do n phi thc n thiu bn ti mt quy McDonald, tin tc ny s l mt thm ha i vi cng ty. McDonald s mt nhiu uy tn qu bu c gy dng qua nhiu nm vi chi ph qung co ln. Kt qu l doanh s v li nhun gim khng phi ch quy bn thc n thiu, m cn tt c quy khc trn ton quc. Tri li, nu mt s ngi tiu dng b m v thc n thiu mt nh hng a phng, nh hng ny c th phi ng ca, nhng li nhun mt i nh hn nhiu. Do , McDonald c ng lc ln hn m bo rng thc n ca n an ton.
NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

11

Bi vy, cuc tranh lun v thng hiu tp trung vo vn liu ngi tiu dng c hnh ng hp l khng khi thch cc thng hiu hn hng nhi. Nhng ngi ph phn cho rng thng hiu l hu qu phi l pht sinh t phn ng ca ngi tiu dng i vi qung co. Nhng ngi ng h li lp lun rng, ngi tiu dng c l do chnh ng tr gi cao hn cho cc sn phm c thng hiu, bi v h tin tng vo cht lng ca nhng sn phm ny hn.

KT LUN Cnh tranh c quyn ng vi tn gi ca n: l mt s kt hp gia c quyn v cnh tranh. Ging nh c quyn, mi nh cnh tranh c quyn phi i mt vi ng cu dc xung v kt qu l nh gi cao hn chi ph cn bin. Song ging nh trn th trng cnh tranh, c nhiu doanh nghip v s gia nhp cng nh rt khi ngnh y li nhun kinh t ca tng nh c quyn xung mc bng 0. Do doanh nghip cnh tranh c quyn bn sn phm phn bit, nn h qung co thu ht khch hng mua sn phm ca mnh. Trong chng mc no , qung co tc ng vo s thch ca ngi tiu dng, kch thch s trung thnh vi thng hiu mt cch phi l v ngn cn cnh tranh. Nhng trong phm vi rng ln hn, qung co cung cp thng tin, xc lp thng hiu v cht lng ng tin cy v kch thch cnh tranh. L thuyt v cnh tranh c quyn c v m t ng nhiu th trng trong nn kinh t. Do , s c mt cht tht vng nu nh l thuyt ny khng a ra c khuyn ngh n gin v thuyt phc cho chnh sch cng cng. T lp trng ca cc nh l thuyt kinh t, s phn b ngun lc trong th trng cnh tranh c quyn l khng hon ho. Song xt t gic ca cc nh hoch nh chnh sch thc t, h khng c nhiu c hi ci thin n. TM TT Th trng cnh tranh c quyn c ba c trng: nhiu doanh nghip, sn phm phn bit v s gia nhp t do. Kt cc ca th trng cnh tranh c quyn khc vi kt cc ca th trng cnh tranh hon ho theo hai chiu hng c lin quan vi nhau. Th nht, doanh nghip c d tha nng lc sn xut. Ngha l n hot ng trn phn dc xung ca ng chi ph bnh qun. Th hai, doanh nghip s nh gi cao hn chi ph cn bin. Cnh tranh c quyn khng c cc c im ng mong mun ca cnh tranh hon ho. Trn th trng ny, mc khon mt khng ca c quyn c nguyn nhn vic nh gi cao hn chi ph cn bin. Ngoi ra, s lng doanh nghip (v s phong ph trong chng loi hng ha) c th qu ln hay qu nh. Trong thc t, kh nng cc nh hoch nh chnh sch trong vc iu chnh nhng mt phi hiu qu ny rt hn ch. S phn bit sn phm gn vi cnh tranh c quyn dn n vic s dng qung co v thng hiu. Nhng ngi ph phn qung co v thng hiu lp lun rng cc

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

12

doanh nghip s dng chng li dng suy ngh khng hp l ca khch hng v lm gim cnh tranh. Nhng ngi ng h qung co v thng hiu lp lun rng cc doanh nghip s dng chng cung cp thng tin cho khch hng v thc y cnh tranh mnh m hn v gi c v cht lng hng ha.

NGUYN L KINH T HC Chng 9 Cnh tranh c quyn

13