Professional Documents
Culture Documents
Zogam
Ka mangin mawngpi kung lian mahmah khatin po ing. Tua mawngkung pha-in gah pha mahmah ahihmanin a tungah zusa vasa in nuamsa-in mawng min bawmin om ngeingai uh hi, ci-in a nu kiang leh a lawmte kiangah gen hi. Amah tagah khat a hih hangin upa pawl khat in a ma om dan leh a mang hong leptoh ciangun, hih pa pen hong khangto leh ni dang ciangin mi lelh mahmah khat leh mite tungah a tuang pen, mite thudot khat hong suak thei kha ding hi, ci-in lauthawng mahmah uh hi. Zi leh tanei a hong khan zawh ni khatni-in Guite khangno teng in, Tedim khua-ah va teng ni ci a hong vaihawm ciangun, amah zong Tedim khua-ah hong teng to hi. A hi zongin gal vai, sa vai-ah Laamzaangte vaihawmna mah kimang hi. Tua hun laitakin Tedim khuakim a teng Laang Zalian pilin siamin minthang pen a hih manin, Khanthuam in, u leh nau lah gina neilo ka hih manin zawl hoih khat beek zongleng hoih ding hi ci-in Lang Zalian kiangah hong hawh hi. Lang Zalian kiang hong tun ciangin Lang Zalian in, Bang ut na hiam, ci-in a na dot ciangin Khanthuam in, Kei pen ka u kanau omna Teizaang khua hi a, tu-in kei bek Guitetelakah ka teng hi, ka si ka hing zongin hong thei, hong don ding zawlhoih khat zong a nang kiangah hong pai hi ing, a cih ciangin Lang Zalian na nuam mahmah a, Kei zong utam nau tam neilo hing nopna dahna na tuah ciangin hong thei sak in, ci-in zulupin hoih takin leng na do a tua ni a kipan Lang Zalian tawh zawlin hong kiman uh hi. Tua hun a kipanin Khanthuam gal vai sa vai- leh hawm leh genah mi kician mahmah khat hong suak to a, aneutung a kipan tagah mi genthei khat a hihmah bangin, gilkial dangtak zong thuak zo-in, vaihawm thu genna-ah a gen khempeuh hoih kisa thei mahmah hi.
4. A kithah sawmna:
Khanthuam pilin teitangin vaihawmin hong om toh ciang leh, tapa tampi hong nei-in aneu tung akipan amang leh a om dan tawh hong et
www.zomimessenger.com/2012/03/mimal-tangthu-khan-thuam-i.html
1/3
11/1/12
(Kalzaang ) ) )
(Khuasak
) [2] te a hi uh hi.
Tua mite thah sawmna thu Khanthuam in a theih ciangin, A,D.1783 kumin Mualbem khua panin a zi atate tawh, tai-in Guite Kamlam na bel hi. Khuangnung hausa Manlun minam Laangza, khibah gui khat pia a, Kei hong thah sawm ka galte hong pai cih na theih phetin a sun azanin hong hilh in, ci-in cial hi. Khanthuam zong a lungkham lua a hihmanin a cih nading theilo-in Tedim khuakim Leiluum gam pan kipanin Minsan (Gawng gam) Teklui, Mualzaangte-ah vak kawikawi-in nitak khuamial khit ta ciangin daipam inn nawl khat peuhah va giak thei zel hi. Tua bangin zin a tun na khempeuhah, Tulaitakin no khua sung khawngah bang thu lamdang khawng om a hia, ci-in a dot kawikawi ciangin nupi khat in, Bangmah thu lamdang om kei e, Khanthuam lutang suan nading singgil ki topsan tua lo buang thu lamdang om kei, ci-in gen hi. Amah zong tua thu hong zak ciangin thu hoihlo mahmah khat za kisa a hihmanin ka sih ding na mahmah ta hi, ci-in lungkhamin singnuai khatah thu ngaihsunin hong tu hithiat hi. Tua munah a lungsim hong geelgeel ciangin thu hoih khat hong phawk khia a, asuah tak nadingin a ban bulah khau khat tawh nakpi-in hong gak leh a khut dawh hong mang hi. Tua hun laitak pen dawisa, siampute khutdawh domte a ki up san mahmah laitak a hih manin, hih thu tawh suakta kha ning cih hong phawkkhia hi. Tua ciangin hong ciahkik phot a Tedim khua hongtun ciangin, lokho hong kineih phot hi. Hausa kuate in mi khat hong ensim sak uh a, Khanthuam in balzaangah lo a kho takpi mah hiam? ci-in ensim sak uh hi. Khanthuam in tua thu a theih ciangin, Baalzaangah bal tuh kineihin a thung sungah suangtum pua a bal danin lei sungah suangtum tuh hi. A en simte in Khanthuam tai khia pak lo ding hi bang hang hiam cih leh balzaangah bal lim tuh mahmah hi, cih a gen ciangin tun that zo ngawngaw ding hi hang ci-in lungmuang takin om hithiat uh hi. Tua teng kawmkal panin ni khat anne tui dawn lo-in a lupna tungah, cina-in hong lupcip hi. A zi zong alungkhamin, Bang tuak na hiam? Bang a cina hiam? Bang duh na hiam? ci-in a dot leh, Ka ci na peuhmah in bangmah ka duh ngap om kei, ci-in dawng kik hi. a zi alungkham lua mahmah a hih manin Khanlam va ko a, Khanlam zong hong paipahin Khanthuam mai a muh ciangin a si khat zong om nawnlo a mai dang dekdak a om hong muh tak ciangin a lung uh khamin, a si takpi ding hi khong tah ci-in Siampute khutdawh dom dingin hong sam uh hi. Dawisa siampu pa in zong a khut dawh hong dom leh a khut dawh khat zong om nawnlo a hih manin a si takpi ding hin teh, ci-in ummawh hi. Khanthuam a dam lohna thu hausapa in a zak ciangin siampupa samsakin a thu ala dong hi. Siampupa in, Khanthuam pen no thah kullo-in zingsang khua vakma-in si ding hi, a khut dawh ka dom leh om nawnlo hi. A nak lai, a mit a hak lai hi bek hi. Na up kei uh leh va en un, a cih ciangin, Lamzaang tangval khat pai sak pah vingvengin a va et sak uh leh, a zi zong alawmpa si takpi ding hi ci a dah a lungkham a a kahkah laitak va tuak hi. Tangvalpa zong ciah kik pah vingveng a siampupa gen dan a manna thu leh a tuah thu a va gen ciangin, ei thah kullo a si ding a hih leh hoih hi, ci-in a thah sawmna panun hongkhawl phot uh hi. Khanthuam gim a hih manin Khanlamte innkuan in giahpih uh hi. Leng la dang teng hong ciah khit tak ciangin Khanthuam damdamin hong tho khia-in Khanlam tawh vai hong hawm uh a, Rallang Khuangceu bel ni, ci-in khensatin a zan azanin a zi a tate tawh hong pai khia uh hi. Tedim khuanawl hong tun ciangin Khanthuam in Paukam sawmgiak a mangngilh lam hong phawkin hong kap hi. Khanlam in, U aw, dah kei in, ka si ka hing zongin kei man va la ning, muvanlai in zong a tui khuai ngeilo ci buang hi, ci-in hong kithawi hi. Khanthuam in, Pai ding na hih leh a khekhuan panin zawt phei lecin a kheme na tawng incin kheme tawng na zawt khaknak leh thakhatin kaikhia-in hong tai vingveng un, ci-in vaikhak hi. Khanlam hong taipah vingvengin hausate ham a lumte a khe khuan taw lampanin va zawt a kheme tawng a zawt khak ciangin thakhatin sikin Paulam zong a khekhuan taw lam panin tolhkhia-in a nihun hong tai khia pah uh hi. Saizaang khuavak ma deuhin tung uh a,Gualnamte Awnnang innah hong khawl uh hi. Khanthuam pen lau mahmahin pai suak nuam mahmah hi taleh Awnnang lungkim theilo-in Henmaang leh Vungvial va ko-in vok tuk thum khat gawh ding hong sawm uh hi. Khanthuam in, Zu ki lup sa ki gawh hun hilo hi, sih leh hin ki tello a hihmanin na pai suak phot nung, a cih hangin a lung uh kim theilo a hihmanun, Saizaang gam sung peuhmahah kua mah in hong mat khak loh nadingun hong vaihawm nung, ci-in, vok tuk thum khat hong gawh uh hi.Banghangin tua bangin na vaitut nuam uh hiam cih leh nidang ciangin Khanthuam khangin mi thupi khatin hong om ding lamen uh ahih manin amai a na en khol uh a hi hi. Khanthuamte Saizaang panin a tai khiat ding uh ciangin Awnnangte tawh Ih tu ih ta khangah kua mah gal leh sa-in ki nei thei lo ding hi hang, ci-in thuciamna hong bawl uh hi. An a nek khit uh ciangin tai khia pah uh a, a pai khiat limun a galte khua khungmual pangphungah hong suak suk takpi-in Vungvialte innah hong kinga uh hi. Tua te in, Khanthuamte na thei uh hiam, ci-in dong pah uh a, Thei mah ung zingsang khuavakma-in paikhia-in tun gun galkah khin ding hi, ci-in khemin a phak khak ding a dah manun zu lup uh hi. Tua khit ciangin delh teitei uh a, Khanthuamte in khuazingpi mahin khaukhungin a zi a tate uh gungalah a nawn khit ciangun amah a tawpna-ah khaugui tungah a luai laitak a galte in tuak uh a, Khanthuam khautung a luai a muh uh ciangin a khau sattat pah uh hi. Khanthuam in a khau limtakin len a hihmanin gunpiau lamah lawnkhia-in sih nading pan suakta hi. Hih thu tawh kisai-in Khanthuam in la khat na phuak hi:(a) Pham hen pham hen nong ci zongin phamna bonge, awnsing lelah bak bang kai siam lei ingh. (b) Awnsing lelah bak bang kai siam le iinge, tangkhau lelah zawng bang tuan siam lei ingh.Na ci hi.
Tua pan tai suak uh a, Saukong (Hei lei leh suangzaang kikal) a tun dektak laitakun Khanthuam dai leengin a lum a tei a silate khat tawi sak hi. saukong ciang a tun uh ciangin, galte tawh kituak uh a Khanthuam sa-in thal tawh kap lum uh hi. Galte khut sung panin Khantuam suak ta leuleu hi. Khanthuam pai suak vingvengin Manlunte va bel hi. Manlunte in sial khat na gawh uh a Khanthuamte a sel theih bangin sel uh hi. Hausa kuate in Khanthuam a sul a khapin hong delh veve uh hi. Manlunte kiang hong tun ciangin a omna hong dong pah uh hi. Manlunte in, Na zon nopna peuh uh inn sung innpua zong un, a hi zongin sutpi gei a seng ki khuhna pen pusa thoihna a hih manin su kha kei un, ci-in inn sung a ki lawmna khempeuh zongsak uh hi. Ahi zongin mu zolo uh hi. Bang hang hiam cih leh a sutpi gei lawhpi sungah lawhpi khuhin asel uh a hi hi. A galte ciah khit ciangin gungal pawi gamah kha uh a Rallang khua Hausa Khuangceu va bel uh hi, Manlun ten Khantthuam a phuahna la hi bang khat na om hi. (a) Om muang siing ta apau in e bawh al bang get ning ci e,
www.zomimessenger.com/2012/03/mimal-tangthu-khan-thuam-i.html
2/3
11/1/12
(b)
sr: vaphual.net
Newer Post
Home
Older Post
Powered by Blogger.
www.zomimessenger.com/2012/03/mimal-tangthu-khan-thuam-i.html
3/3